-_' , ^^--^,.^.

UNIVEflSlTY OF VIRGINIA LlBRARY

UWM
>''

H * 1 ^ rlkZrl.

ALDERMAN LIBRARY

PATROLOGIiE
CURSUS C O M P L E T U S ,
SEU

BIBLIOTHECA

UNIVERSALIS,

I N T E G R A , U N I F O R M I S , COMMODA, (ECONOMICA,

OKNIllSS. PATRII, DOCTORII SCRIPTORIIQIIE ECCLESIASTICGRIM.

SITB LATINOBUM, 81VB OttSGORUM,
QUl

AB

BT

JBVO

APOSTOUCO

AD CONCILII

AD JETATBM

FLORENTINI

RECUSIO
OMNIUM

QUiE

JNNOCENTJJ

TEMPORA

EXSTITERE

(ANN.

111 (ANN.

1216> PRO

1439; PRO GR/ECIS

LATINIS

FLORUBRUNT

CHRONOLOGICA

MONUMENTORUM

CATHOLICLE

Q U I N D E C I M P R I O R A ECCLESLE S^ECULA E T

TRADITIONIS

PER

AMPLIUS,

JUXTA B D 1 T I O N B 8 ACCURATI881MA8, I N T B R 8 B C U M Q U B NOlfHULUS C O D I C I B U 8 M A M U 8 C 1 U P T T 8 COLLATA8, P B R Q U A M

DUJOBJfTBB C A B T I Q A T A ; DI88BRTAT10NIBU8, COIf M E N T A R I I 8 VARJMQUB LBGT10IfIBU8 CONTXNEHTBR I L L U 8 T R A T A ;
OHNXBUB OPBRTBU8 A M P L I B 8 T M A B B D I T I O N F 8 QVJB T R I B U 8 N O V I 8 S I M I S 8 A C U U 8 DBBBIfTUH A B 8 0 L U T A 8
DSTBCT18, AUCTA; IHD1CIBU8 PARTICULARTBU8 A J Y A L Y T 1 C J 8 , 8ITfGUL08 8 1 V B TOMOB 8 I V B AUCTORB8 A U C O J U 8
MOMBNTI 8UB8BO/UBTCT1BU8, DOIf ; J C A P I T U L I S I N T R A 1 P 8 U M T E X T U M R I T B D I 8 P O S I T T 8 , N B C N O W
T I T U L I 8 Sllf OULAJtUM P A O I N A R U M
MARGITf B M 8UPERJORBM D I 8 T I N G U B N T I B U 8 8UBJECTAMQUE M A T B BIAM BIGltlFICANTIBUe, A D O R W A T A J OPERJBUS C U M D U B I I B , T U M APOCRYPHIS, A L I O / U A VBRO
A U C T O R J T A T B l l f ORDIWB A D TRAJDITIONElf BCCLE8IABTICAU POLLBNTIBUS, AMPLIFICATAJ
DUCBTCTI8 B T AMPUUB LOCUPLBTATA ITfDICIBU8 A U C T O R U M 8 1 C U T B T O P B R U M , ALPHABBTICI8, C H R O N 0 L O G I C 1 8 ,
1

STAT18TICI8,

8*NTHETICI8,

AlfALYTICIS,

ANALOGICI8,

I N

QUODQUE

RKUGIOMIS

PUNCTUM,

DOOMATICUM,

MORALB,

UTURGICUM, CAlfONICUM, DISGPLINARE, HISTORICUM, BT ' C U N C T A A X J A 8 I N E U L L A EXCBPTIOWB; 8 B D BEB/Uf D U O B U 8 DIDICIBUB IMMBlfSM E T OBNBRALIBU8, A L T B R O 8 C I L I C B T RERUM, Q U O C O N 8 U L T O ,
ginguiD N O N S O L U M T A U S T A L I S V B P A T B R , V B R U M B T I A M U N U S Q U I S Q U B P A T R U M , N B U N O Q U I D B M
OMI8BO, I W Q U O D U B E T 8 C R I P 8 E R I T , U H O I N T U I T U C O N 8 P I C I A T U R ; A L T B R O SCRIPTUR&S
SACRJB, BX Q U O L E C T O R I C O M P E R I R B 8 I T O B V I U M Q U I N A M P A T R B 8 B T I N Q U I B U 8 O P B R U M
SUORUM
LOCIS
8IHOUL08
8INGULORUM L I B R O R U M 8 . 8 G R I P T U R A V B R 8 U 8 , PRIMO
GBKB8EOB
U8QUB A D W O V I B 8 I M U M APOCALYP8IB, C O M M B N T A T I
8ZNT.
I D I T I O ACCURATieSIMA, CSTBRISQUB OMTflBUB P A G I L B A N T B P O N B N D A , 8 1 P E R P E N D A N T U R CHARACTERUM N I T I D I T A 9 ,
CBARTiB 0 U A U T A 8 . INTBGRITA8 TKXTU8, PBRFBCTIO CORRBGTIONI*, O P E R U M RBCUSORUM TUM V A R I B T A B , T U M
KUMKRUB, FOBJfA V O L U M I W U M P E R Q U A M G O M M O D A 8 1 B I Q U B T O T O PATRGLOGI/B D B C U R 8 U CON8TANTER
BIJ81LX8, P R B T I I EXIGUITAS, PRJB8BRTIMQUB I8TA C O L L B C T I O , U W A , METHODICA B T CRRONOLOGICA,
RXCENTORUM PRAGMBTfTORXJM OPU8CULORUMO/UB HACTBlfUS H 1 C I L X J C SPAR80RUM, PRIMUM AUTBM
Of N 0 8 T R A * BIBLIOTHBCA, B X O P B R I B U 8 BT MS8. A D OMNBS OTATS8, LqCOS, LtNGUAS P O R M A 8 Q U B
PBRTINEltTIBUB, COADUlfATORUM.

SERBES GILECA POSTERIOR.

IN

QUA

PRODEUNT

AB

PATRES,

iEVO PHOTIANO

DOCTORES

SCRIPTQJRESQUE

USQUE A D C O N C I L I I

ACCURANTE
1VB

C U R S U U M COMPLETORUM I N SINGULOS 8CIENTI/E

GRJECJE

PATROLOGIJE
THEOPHYLACTUS

EXCUDEBATUR

GRiEC^

TEMPORA;

J.-P. MIGNE.

BiUiolhce Q e r i nniyere
S

ECCLESI^:

FLORENTINI

BCCLBSIASTIG/B

TOMUS

BULGARLE

RAMOS

EDITORB.

CXXIIL

ARCHIEPISCOPUS.

E T V E N I T A P U D J.-P. M I G N E ,

EDITOREM,

TN V I A I > I C T A D'AMBOISE,
O L I M P R O P E PORTAM L U T E T I i E P A R I S I O R U M V U L G O
D*ENFER
N O M I N A T A M , S E U PET1T-M0NTR0UGE,
NUNC V E R O I N T R A MCENIA P A R I S I N A .
1864

PATROLOGLE
CURSUS

COMPLETUS,

SED BIBLIOTHEC UNIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COHMODA.

m\\M

SS.

OECONOMICA,

PATRli, D O C M I I s c r i p t o r i k h e e c c l e s i a s t i g o r h
SIT* LATIROnUM, SIVB GRJLCOROM,

QVI AB MVO APOSTOUCO

AD MTATBM
INNOCBliTll
llf
(ANlf. 1*16) PRO
LAT1N18,
MT AD CONCILII
FLORBNTINI
TKMPORA
(ANN. U39) PRO GRJiClS
FLORUERUNT
:

RECUSIO

CHRONOLOGICA

OUNIUU MJJfi EXSTITEIVE MONUMENTOIUIIJ CATIIOLIC^ TK ADITIONIS PER QUINDECIM PRIOIIA

ECCLESL SAftULA ET AMPLIUS,
WXTk RU1TMWR8 , IBTBR 8BCUMQ0B MONNUL1.I8 CODICItUt MANU8CRIPTI8 COLLATAt, PBRQOAll blLIGEHTBK C A 8 T I 8 A T A ; I88EILTATI0HIU8, COMMKNTARU8 fARIIBQUE LECTION!BU8 COMTINKNTKIt I I . L U B T J U T A ; OMNIttlMft
OI-KHI8H8 POST^Mrl.iseillA8 18 QVM TRIBU8 NOVIS8IMI8 8JtCUIJ8 DKHKNTUK ABSOMJTA*, U8TBCTI
A O C T A ; IM>J<:IBH8 ORDINARI18 TEL BTIAM AIUL1TICI8, 8ING01.OS 8IVB T O U 0 8 , 8IVB AUCTORES ALlCUJD
MOHKNTI 8UB8RQVENTIB08, DOMATA ; C A P I T I I L I S INTHA 61) T K X T D M 8 1 T B DISFOSITIS, NBCMOM BT T I T U L I *
|N4tlLA8UM PAGINAMIM SUPEMIORRM DlftTINCUBNTIfcUS 8UBJECTAMQUE HATBHlAlf 8I6NIFICANTIBUS, AD08NATA ; OPRRIBUS C U M 1 1 8 , TUM APUCRYPHIS, A L I Q U A V B 8 0 AUCTORITATE I N
ORIHNR AD TRADITIORKM BCCLESlASTICAM POLI.ENTIBU8, AMPLIFICATA ;
B)IICBMTI8
BT Q0AD8AGIWTA INDICIBUS SUB OMffl RESPECTU, 8CILICET, Al.PHABETICO, CltROHOLOGICO, ANALYTICO,
A I U I . O G I C O , RTATISTlCO, 8YNTIIETICO , E T C , HES ET AUCTOHES BXIIIBENTIBUS, ITA OT NON 8 0 L U U STU&I08O , 8BD KBGOTIIS IBPLICATO , ET 81 POBTB SIKT PIGIUS ETIAM Bt IMPERITI8 PATEAMT 0MNE8
88. PATRB8, LOCUPLETATA; 8ED PfUESERTIM DUOBUS IMUEK8I8 BT GENERALIBU8 INBICIBU8, A L T E B U
BClLftCBY HEKUM, QUO COW8ULTO, QUIDQUI gOUJM TALIS TALI8VE PATER, IBRUIf BTUU
0HQ8Q0I8QU8 PATRUM, ABSQUE ULLA EXCRPTIOaF., 1 N QDOUI.IBBT T I I B H A 8CRIPSBRIT, U M O
IRTUITU CON8PICIATUB ; A I . T R J U ) SCItlPlUltiE SACltiti , E X Q D O LECTORI C O M PBR1RB 8IT OBVIUM QIIINAIi PATRE8 ET IN Q I U B U 8 OPEHUM BUORUBl L0CI8
8INGULOS SINGUIOHUM I . I B R O R U M SCRIFTURA VIRSUS, PRIMO G E N E S E 0 8
USQUB AD NOVIBftlUUB APOCALYPSlS, COMMENTATI 8 I N T :
BDITIO ACGURATISBIBU, CJKTBRISQOE OIIMIBU8 FACILB A N T E I O N B N D A , 81 PBMPBNUANTUR C1IARACTBRUM MTllITU|
CBARTJt O U A I . I T A 8 , IMTBCR1TA8 TBXTU8, CORRRCTIONIS PBRFBCTIO, OPERUM. RECU80RUM TUH VARIBTA*
TtB) RUMRRIIS, FORMA VOLUMINUBl PERQUAM COBlMODA S I B I Q U B TOTO PATBOLOGIJt BECUU8U COM8TAMTEH
8 I M U . I 8 , P R E T I I BHGU1TA8, PRJC8BRTIMQUB I8TA COLLEGTIO OMA HRTIIOMCA ET CMROMOLOGICA
KXCKNTORIIH FRACMBMTORUM OI'U8CULORUMQtJR MACTENU8 HIC ILLIC 8PAB80MUII, f EL ETIAM
IREDITURCB, PRIBUH AUTEM N08TMA BIBLIOTIIECA, Bt OPBRIBU8 BT H8S. AD 0 B M B 8
JETATB8, 1 0 C 0 8 , LIRGUA8 KORHA8QUK PERTINENTIBU8, C O A U U M A T O R I I U
CT EB I1QCCIIERI9 OPEBlBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLARTIBU8, OP08 C^ICOM MlRABILITER BFFICItWTiUM.
v

SERIES

GRiEGA

POSTERIOR,

1N QUA PRODKUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESODK EOXK8l GRifiCE

AB ifiVO PHOTiANO 4JSQUE AD CONCILll FLORENTiNl TEMPORA;

ACCURAINTE

J . - P .

M I G N E ,

Dlbllotheeie c l c r t
umivcr*.
IUVB CURSUUM COMPLBTORUH IM SINGULOS SCIBNTLB BCCLBSIASTICA hAuXO BC ^.
PATROLOCIA, 8 IH8TAR IPSIU8 ECCLE8I*, IN DUA8 PARTBJ DIVIDITUR, ALIAN MBHPB LATINAM, ALUM GBi*CO-LATINAH.
AMBJS PARTBS PBMB JAM INTBGRB EXAIATifi 8UNT. LATINA, DUCENT18 ET \IG1MTI DUORU8 VOLUMINIBlS HOLE 8UA
BTAltB, DECEM ET CBJITUM 8I1PRA MILLE FRANCI8 VENIT l GRJSCA BUPLICI EUITIONB T T P I S MANBATA E8T. PKIUR
QHMCVU TBXTUM VMA CUM VBR8MNE LATINA LATERALl COMPLECTITUR, NOVEMQOE ETCENTIIM VOLUBINA PRO PKlHA
SCR1E G B J K C A NOff BXCEOIT. PO&TERIOR AUTEII VEHSIOMEM LATINAU ., IDEOQUE INTRA gUINQUE E T
<|l)lftOI)AGINTA VOLUHINA RBTIMETUR. 8BCDNDA 6KRIB8 GRJJCO-LAT SEXAGINTA YOLUMINA PUOBABILITBB
KOV 8UPERABIT ; DUM HUJD8 VBR8IO MERE LATIMA TRIGIRTA VOLUHlNIBDS ARSOLVETUR. UNUMQUUDQUB VOLUMBN
GH^CO-LATINUM UCTO UNUMQUODQUE N E R K UTIMUII QUINQUB FRANCI8 BOLUHMODO EMITUR l UTRUBigUE VERO,
UT B0J08 BBREFICIO F R I I A T U B EHPTOR, COLLECTIONEH INTEGRAM, SIVB LATINAU, blVE GRACAM COMPABBT MBCB88B BRIT; SBC08 E K I B CIIIUSi)UE VOLDI1INI8 AMPUTUIMNKM MECNOM ET DIFFICULTATE8 VARIA PRBTlA
iEOtiABUIfT. ATTAMEM, 81 QUI8 BMAT IMTEGRE E T 8EORSIH COLLECTIONBM GRJICO-LATINAII, \ E L EAMDEtf BX
CBiiftXO LAT4NB VER8AM, TUM (HJODQtJE VOLUHEN PRO NOVEM VEL PRO 8EX FRANGI8 SOLUM 1. liXM COX*
MTIOm FVTUBI8 PATROLOGIJL 8BBIEBU8- APPLICANTUB, 81 TBMPU8 EA8 TYPI8 kUHDAMOI HUN NOBI8 BEE8T.
9

PATROLOGIM

GRMCJB

TOMUS

THKOPHYLACTDS BULGARIJE

CXXIU.

ARCHIEPISCOPDS.

EXCUDBBATDR RT VENIT APDD J.-P. MIGNE. KDITOREM,

SH f l A 7
PAMBOISX,
PKOPE
W
A i
" " OLIM
"
"
" PORTAU LUTETJifi PAHISIOIUJII VULGO ITENFER
TAM SEU PETiT-UONTHOuGE,
UNC VERO INTRA MOENLA PAKIMNA.
MMtlNATAM,

186^

v . i a . 3

NON-CIRCUILATINQ

TRADITIO
SMCDLUM

CATHOLICA.
XI. ANNUS

ifflO.

THEOPHYLACTI
SULGARIJE ARCHIEPISCOB1

O P E R A Q I L E R E P E R I R I POTUERUNT .
ACCB&IT

F R . J . . H A B I S

D E

R U B E I 8

DB8ERTATK)

IPSIUS

TBtOfBTUCTI

, GKSTIS,

SCMJPTIS

AC DOCTRINA ;

ACCDRANTB DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNB,

BIBILIOTHEC^

C L E R I

CNIYESSJS,

IfB
C U B U W U E

C O M P L I T O R U B I

S I H G U L O I

TOMUS

SCttNTUI BCCLBSIASTICJB EAMOS

E D I T O R I .

PRIMUS.

TKHgUBT QUATUOR TOLtWIMA 44 FIUSCIS GAKUCI8.

EXCODEBATUR VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

I I A WCTA VAUBOISE, OL1H PROPE PORTAM LUTETIJS PARISIORUM VULeO VENFBR
w S & T A l l , SEU PenX-MONTHOVCE, NUNC VERO INTRA MiENtA PAIUSIMA.
186*

TAADITIQ
SMCVLUM

CATHOLiCA.
XI.

1070.

ANNUS

ELENCHUS
A U C T O K U H B T O P E a U M Q U I D f HOO

THEOPHYLACTUS BULGARIJE

Fr. J . F. Marim de Rubtis Diuertatio

doctrina.

COWTIHKHTUR.

ARCHIEPISCOPUS

d$ Thtopkglaeti

mlmi^ 'gmtis. $$Hptt$ ae

col.

THBOPHTLACTI O P I E A .

Enairatio in ETangelium S . MattheL

i n Bvangelium S. Marci.
i n Erangelium 8. Loca.
i n Etangelium 8. Joannis.

143
>

487
683
1127

TkeophylttU Opert recedimot JwU oditiooem qua anok 17 758, earaitibut Tftis doeUttimis, TeMliis
prodill apad Jotephum Bertellim, hi ofllclni HertzUni. Qoaiaor Tolamloibof f b r r o naxlm cootUt; ted edittonis
curalom, cam de repeiieodo TbeophylacM In Ptalmot couimenUrio detperarent. Eulh>mii Zlgabeni CommeaUrfum
subsULuerQOt, libi Grarc* Danqaam edttum, ut tomom qoartara tbsolf erent. lode hoc nobis wcoviaiodi ortuBi esi,
quod TOlomint BOtira Tolunioibu* editioois VeoeUi Jtm eoo respondereot; nam, df.mpto Eolhymto, y i vult
railo tMBportin, tribue tomit Veneiit cum dlmidio qaatuor nobit coatUUieodl faeruol; aode !U e l prinus
toMin Veoftlot coelinueUr ia secudo sotUo, secaadt in tertio, tertiut et qoirti pan prtor la quaxto M U O ct
QIUBJO.

ParisiU. Ex Ttpia J.-P. MIGNE.

F R .

J .

F .

B E R N .
ORDINI8

D E

B U B E I S

PRJEDICATOHUM

DB T H E O P H Y L A C T I B U L G A R I J E A R C H I E P I S C O P I G B S T I S ,

SCRIFTI8 AC DOCTRtfTA,

DEQUB VENETA OPERUM EJUS OMNIUM EDITIONE,

D I S S K 11
.
Scriptores qui Tkeophylactum tctculo nono floruis$e asserunt. Anachronismi causa, sumpta
ex epi$copo quem nomine Theophylacti vocatum putarU, eodem saculo ad Bulgaros e r u diendos misso. Sed eo ipsum nomxne appellatnm fuisse non constai.
f

[] i.Pr?iam ad opera Theophylacti Balgaria archiepiscopi, quae sive hactenus excusa,

eire nondum edita, typis Veoetis Gnece et.Latine i n lucem prodeunt omuia Dissertationeni
pro nrujiare imposito, proque mea v i r i l i elucubraturo, diligentius de tempore agendnm
prj^arrioco m i h i est, quo vitam agebat ille, floruitque sacra eruditione ac dignitatibus.
^Yariffi feruntur, longe lateque discrepantes inter se, bibliograpborum scriptorumye sententiee. Fuere apud Labbeum i n Dissertatione historica, q u i , Eutropii aactoritate tcmere
adrocata, Theophylactum circaannnm Chrisli76v) collocarunt. Hanc indicasse opinionem,
ipsato est solide refutasse.
Anlonias Possevinus i n Apparafu sacro tomo U : V i i i t , i n q n i t , circa annum octingentesiroura et sexagesimum, quo Ccnstantinopolitanum iraperium tenebat Michael Porphyrogenitus, hujus nomiriis tertius. Ipsura recenset adannum octingentesimum ociogesimura
t e r t i u m , imperante Basilio dicto Macedone, Marquardus Freherus i n sua Chronologia, q u
pra&missa prostat Juri Graco-Romano ex pluribus bibliotbecis eruto, Latineque r e d dito a Joanne Leunclavio : et boc etiam tempoie floruisse Theophylactum, opinio fuit
Pbilippi Mornffii i n HiHoria
papatui pag. 187. Numerat demum Sixtus Senensis .*>
bro I T Bibliothecce sanctce, annum Dbmini nongentesimura sub Michaele, ut ait, etTheodora : u h i chronicum sphalma apertissimum est, cum Michael tertius anno 832 coin
Theodora matre regere i m p e n u m coeperit, reieritque ad annum usque867.
2. I n honc duCentorum et aciplius annorum inciderunt anacbronismum scriptores a l i i
immanissimi erroris causam sunul indicantes. Annalium parens Baronius ad annum 870
num. L l l , refert, Ignatium, urbis r e g i Constantinopoleos patriarcham, auxilio Basilii i m peratoris, i n Balgariee misisse provinciara. tanquam ad Ecclesi Constantinopolitano)
dkBcesiui pertinentem, crealuraa se episcopum, unacura aliis clericis, quera nominalum
foisse Theophylaclum affirmant. En vero datnm acceptamque errandi occasionem : lemerescilicet sumpto Theophylacto episcopo, si fuit quidem eo [ I I ] nom.ne appellatus,
ad recens conversos Bulgaros transmisso, pro archiepiscopo nostro Theophylacto, quo
de agimus.
9

Error bic est Roberti Chreygtonl, q u i apud Allatiam i n Eiercitatione xv i n ipsum

beterodoxum hominem, nihil hsitans ait pag. 251 : Photius (lgnntius habent alii)
*..Theophylartura Constanttnopolitaaum i a omai litteralara florentissimum, e t a p e r e n r i
lectione sancti Chrysoslomi, quem i n succum et sanguinem converterat, faeur.dissinuvn
f i r n m . . . eo d i r e x i t , i n Bulgariam. l n eumdem antea impegerat errorem Pelrus Pithce^is
i n Historia conlroYersi de processione Spiritue s a n c t i : Etsi de Theopbylacti tate,
P i T M L * G K . CXXIIl.
1

-.J

11

BBRN. HARLE DE RUDEI5 DISSERTATIO

12

qaiens, nemo adhuc quod sciam, certi aliquid prodiderit, euru tamen sub Photio vixisso
ut probabilius credam, auctor m i h i est liber quidara Fratrum Pradicatorum contra Grecos,
qui Theophylactum a Pholio quondam patriarcha Bolgaris missum babet. Patriartbatum
prima vtce ab aoBO 857 ad aDnnm 867 teouil Photius. Iterum sedeno illam conscendit
Ignalios, quam anno 877 reliquit yiia mortali functus : eamque denuo occopat tt Pboiius
ad annura usque 886.
/
Memoratum a Pitboeo libmro Fratruib Prodicatorum contra Greoos t j p i s Ederiania Petrus Stevartius mlgaYit Ingolstadii anoo 1616, in-4,et)b boc titulo : Tractatu$
contraGr*corum errora cditus Con$tantinopoli t n ctdibu$ FF. Pradicatorum
anno Domini
MCCLIL
Ita scilicet iuscripium reperit vir clarissimus in codice Bavnrico, q u o utebatur. O r u *
istud i n Magnam Palrura Bibliolhecam intulerunl Parisienses lomo I V , Colonienses
tomo X V , ct Lugduneoses lomo X X V U . Anonymus auctor e$t de quoegregie dhserentemconsule JacobumEchardura lomo 1 Scriptorum ordinis Prodicatorum ad annum 1834.
Anonymi verbasuot i n editione Lugduoensi pag. 603,col.2. * Theophylacti archiepbcopi
Bulgarorum, qui missus est a Pbotio tempore schisinatis io Bulgariam, ut ipsos Bulgaros
tunc temporis Ecclesio Roraan defOtos et obediente.% ad GraBcorum rilus et obedienliaat
roToearet : quod el factum est. Iste itaque Theophylactus, cum omnia fere acripta beati
Joaonis Chrysostomi suo ingenio abbreviasset, etc. Primus innolescit is auclor, q u i
iniasum ad Bulgaros episcopum appellareril Theophylaclum, ipsumque eiistimayerit eurodero cum Theopbylaclo archiepiscopo.
3* Sed episcopurn, quem ad Butgaros traosmisere Groci, non ait Baronius Theophylacli
nomine fucalum. ladicat solum, nominalam fuisse Tbeophylactum, ab aliisaffirmari :
nec enim solida ac vetusta prasto erant yiro doctissimo nonumeota, q u e hanc ejus e p i scopi appellationem confirmarent. Latissiroe da Bulgarico isto negotio apud Anastastam
BibMolbecarium agilur i n Viia Adriaoi I I , q u i Romanam sedem ab anno 868 tenuit ad
annum usque 872, neque Theophylactt nomine episcopus vocalur Constantinopoli
tuissus ad Bulgaros. Eodem pratcrmisso tioroine, rem narrat Constaotinus Porphyrogenitus, Leonis Sapientis filius, i n Vita Basilii Macedoms, imperatoria et ayi n u m . XCV. Ea
gens Bulgarorum, inquiens, crebris imperatoris (Basilii) bortamentis, splendidisqub
acceptionibus ao c u l l u , necooa inagnificis largilionibus ac "muneribns *<
, archiepiscopnm recipere suadetur : \
, et episcopia impleri protinciam non abnuit. Utroqae io loco Tbeophylacti o o men siletur.
IL
9

Vitam non egiue Theophylactum archiepiicopum

twculo nono> dimonttrai Baroniu* eptslolarwn eju$ aucloritalc. Adsctcuium undecmumrefert
iptum tub imperatoribu*
tilichaei*
Duca, Nicepkoro Boioniata tt Alexio Comneno. Ahquo lemporis intervallo ditsidcnt o t bliographi scriploresque recentiores ; muximcque Uufretnius tempora solius AUxii Comneni nnpcrantti dcsignat.
k. Fuerit vera Theophylacti nomine episeopus ille appellatos : at omni procol dobio
Theophylactos archiepiscopus BulgariiB (yerba sunt Barouii loco citato ad aoDum 870)
oujus exslant i n sacrum Efangelium lucubrationes, et alia scriptorum monumenta, longe
posi boc tempora claruit, tribus (duobus) nimirnm ab hoc soculis eTololis sub Coranenorutn et DucamiD fainiliiB imperaloribus. Senteotiam confirmat ad annum 1071, n u m . X V ,
Eridentissime e n i m , i n q o i e n s , ad convincendum e r r o r e m (superius memoraturo) lesii
raonia e l i c i u n t u r ex ejusdem Theopbylacli scriplorum m o n a m e D t i s : Epistolis inquam, i p sius, qom numero ^nioquagiDla noveaiGriBce [ I I I ] scriptoB eistant i n Vaticana bibliotheca,
industfia T i r i d i s e r H s s i m i Jacobi Sirruondi socielatis Jesu professoris, i n luccm ox abditis
vindicaUc, atqua Latinitate donaue, sed nondutn cusae. Ex his, inquam, ejtis Epistoli*
raiilliplici argom^Bto monstratur, nonante annos duccntos [anno rirciter 870], sed koe ip$o
tempore (undecimo sffiCuToJ, ipsura Theopbylaclum claruiase; quod s c i l i c e t e j o s Epistol
el daMB babentur ad eos qui hoc ipso tempore vixistso noscuntur, vel i n eis eorumdem
\it nientio habetor.
Hoc loco Theophylacti Epistotas a Baronio rccensitas litteris inlegris, non uiHueris, l e *
gis quinqoaginta novem : unde m ratur Joan. Albertus Fabricios i n Bibliotheca Grmcn
TOI. V I , pag. 285, ab eodem Baronie ad a n n u m 1073, nuin. XC, epistolam nuroerari 6 l i n
t

J3

DE THEOPHTLACTl GESTIS ET SCRiPTlS.

14

inarginis ora. Aut alterutro certe i n loco mendnm c u b a t : aut ex ipsis nuraeri*, unarii
tra*spo$itione yitialis, profectus error est; numero scilicet 61 posito pro 16, aot L X I
pro L I X . Prodiclas Theopbylacti Epislolas ex alio ms. codice bibliothec Medice [>ostoa
deprompsit Aodreas Schottus : ab eoque acceptas primus Grace lypis edidit Joannes
Ifeursias Lugduni Bata?orura anno 1617, in-fc, quas Latine conversas a Vincentio M a r i nerio Valentino preesut Coloniensis Bibliotbeca Patrum tomo X V et Lugdunensis tomo
X V I I I . Numerantur vero qainque sopra septuagiota : io quibus aUamen aliquae desiderantor, qu Vaticano ex codice afferuntur a Baronio.
Pro sua sententia arguraeotum yariis ex epietolis Annalium parens instroit ad annum 1071. H c enim habentor verba i a epistola q a decima septima Valicano i n codico
numeralar, ad filium ScbastocratorU data : Oro igitur, et his litteris tanquam corpore
aupplex procumbo, at misereari* felicissima quondam Eccleai, quam Christianissirous
ille Borises, Bulgarorum rex, onam et ipsam e seplem catholicis diticavit: tu renova.
Cam i n ea, Baronias ait, mentio fiat Borisis Bulgarorum regis, q u i r i x i t , a l Zonaras et
alii oslendunt, post centum (a Pbotio et Igoatio) annos, nempe sub Nicepboro Phoca et
ioanne Zimisce imperatoribus (rel ab anno 971 ad annum 973, ut Dufresnius adootai),
plaue apparel, non tunc tpsum yixisse sub Basilio (Macedone), sed ionge post illa tempora
Tbeophylactum Bulgarorum praefuisse Ecclesiaa archiepiscopum, Sed et cum e t i b i m e m i nit de ecclesiis ab eodem rege antea odificaiis, et post mullum spatium temporis unaei
ex i l l l i s dirutam proponit restitueiidam, plane demonstrat, longe postea ab eo tempore
eumdem Theophylactum claruisse. Sapieus nemo fuerit, q u i Theophylactum non reaooeat ab ?o Pboliano.
5. V i l a m ipsom egisse statuit Baronius, sub Slichaele V I I Duca, et Nicephoro Bolooiata, et Alexio Comneno. Imperium prinius auspicatas est anno 1071, alter 1078, tertius
1081, ad annurausque 1118. Primam refert Theopbylacti epistolam ad Mariam imperatricera, Michaelis Ducae, ac postea Botonial uxorem. Bpistoiam addil decimam tertiam, qu
data tagitur ad Joannem Ducam, sororium itnpcratorii : i n eaque hc habentur verba,
CaDierum, ofortunatum Ducarum genus, recta omniaet bonesta io te eorapleclens,in bac
mibi bonitale persisie. A d d i i etiam epistolam octavam , ubi sic ait Theopbylactue : Vides quomodo tam facile colendissbui Comneni sigillum subyersum est ab ipso
Comneno*.
llaqae affirmare oecesse est, ut Baronius ail ibiclera n u m . X V I I I * Theopbylactom ipsum,
Bulgari archiepiscopum, eam fanctionem adrainistrasse hoc tempore, quo sive
Ducie, s i t o Comneoi Coostantioopoli imperabant. V i r o doctissimo nemo non p o r r i gat manus.
,
6. Hujasce tamen temporis veluti periodos, quibua et f i x i t e t f l o r u i t Theophylactus,
sibi i s i sont definire accuratius posse bibliographi scriptoresye posieriores. Philippus
Labbeus i a sua ad Bellarmioum Dissertatione historica : Circiter annum 1071 m e b a t
( i n q u i t ) , iempore summi pontificis Alexandri I I et Romani Diogenis (ab anno 1068 itnperamis) lemporibus, ut ejus ex Bpistolis constat. Pervenil qeoque ad pomiQcatura Gregor i i V l l et imperium Nicephori Boloniat... Quo autera obierit anno, prorsus ignoro.
Eadem transcripsere yerba Dupinius, et Casimirus Oudinus, et Georgios Iftatlhias K o u i gius i i L Bibliotheca velere et nova, Theophylactum floruisse aieotes, sob imperatoribus Romano Diogene, Michaele Duca et Nicephoro Botoniau. Qu utiqoa verba U m ejus conclndere videnlur intra ejusdem BotoniaUB regnantis tempora.
Itno polius s!ib Alexio Comneno suam egisse viiam, infulas geslasse Bulgaricas, ac [IV]
litteria floruisse Tbeophylactum, adootal Carolus Dufresnius Du Cange i n notis ad Ann
Cooonen librum T I I I Alexiados : FloruitTheophylactus, inquieos, Alexio Comneno i m peraote, non yero sub Romano Diogene, aut Micbaele Duca, ut vult Barouius : quod ex
ipsius Epistolis a Meursio editis satis constat. Quarum qua&dam ad Adrianum Alexii i r a I r e m , Nieepborum Melissenum Ccesarem, Gregoriutn Taronitam, Nicepborura Briennium,
A t e x i i ooosoeerum, et alios ex Alexiana et Gotonena familia principes scripte sunl. Una
eiiatn ad NicoJaom palriarcbam : > hujus nominis Teriitm, q u i sedem ConstantinopolitaM m conscendit, Anna Comnena tesie libro Alcxiados, ^ ; ^^'
imAictiont $eptima anno sex millesimo quingentesimo nonagesitno seeundo, scilicet
Tttlgariji 1084.
%

BERN. MARl.K DE RUBSIS DISSERTATIO

15

III.
Cum Baronio sentit Antonius Pagivt, Theophylacium e(iqm tub MichaeU Duca et Nicephoro Botoniata vixisse. Ejus argumentatio expenditur, quce $umilur ex libro Regie l n stitulionis. IJcec eadem tempora tndicat epistota ad Joannem Jtalum philosophurn : cujus
varia fata narrat Annu Comnena. Chronographiam confirmant aliw epistolct.
7. lianc scriptoruiu discordiam, tametsi leyem, conciliare aut omnino tollere splendidis
votostis monumentis non licet, qu lucem nfferant ad ejusdem Theophylacli chronographiam accuratissime digerendara. Pro v i r i l i agendum m i b i est, ut ejus vitam agentis ac
florenlis tempora, quoad fferi diligentius poteril, p r o i i m i u s attingam, luce potissiraum
pnelucente Epistolaruro, sive quas Baronius e d i d i t , sive quas lypis vulgavit Meursius. I I lud autem i n lucro fuerit, quod easdem nos Epistolas decerpentes, tum ipsius Tbeopbylacti gesta plura scitu digna enarrabimus, tom eliam adducemus non pauca, qu res ejus
v i Constantinopalilanas illustrant.
His ergo ex Epistolis (yerba sunt Antonii Pagiiad annum 1071, n u m . X I I I ) Ducangius
perperam deducit Theopbytaclom non sub Hichaele Duca, sed sub Alexio Comneno floruisse : cum ex libro De institulione
regia coostel Tbeophylaclum etiam sub Micbaele
Duca yixisse. Quinam argmnenlationi ex Imtitutione regia a Pagio deprompt yis i n s i l ,
accuratiori opera disquirendum est.
8. Liber nuncupalus est , ad Conttantinum
Porphyrogenitum. Is Micbaeiis Duc et Mariae, ex Alaniae seu Jberi regibus sat, fllius eral, anoo circiter 1074 nalus. Despopsatam eidem Helenam Roberli Guiscardi flliam, narrant scripiores:
el a n n u m 1077 deflnit Lupus Protospatha. Hffic abrupit connubialia pacta Nicepborus Botoniata, qui anno 1078 usurpavit imperium, Michaele detarbato, remissaque ad patrem
Heiena, quae Constantinopolim, ubi adolesceret et excoleretur i n aula, adducla fuerat.
I n monasterio Siudensi reclusi agebant Mie.hael et uxor Maria, et Constantinus filius :
cum idem Micbael, detonsis capillis, Ephesi metropoiita renuntiatur; ac Mariam, caleatis
Ecclesiffl legibus, uxorem Botoniala sibi copulavit; ejusque filium Constantinum reduxit
i n palatium. lmperium occupanle Alexio Comneno anno 1081 dictus est Constantinus
particeps imperii, ut ait Anna Comnena libro Alexiados, atque adeo rubriscoihurnis etcorona Augusiali utebatur, et nomen ejus cum Alexii oomine proclamabatur. At rero
t Maria excessit palatio, migravifque i n eedea a Constantino Monomacbo imperatore c o n structaspropc tcmplum magni martyrisGeorgii, quae lingua volgari Mangana dici solenl:
ubi reliquum v i t e intcr sanetimoniales exegit, yitaque mortali functaest.
HIBC Mariffi fala describit Regiain Inslitutione Theophylactus; uode colligitur p r i m o ,
opus istud nonoisisub Alexio Comneno imperante yulgatum a Theephylacto fuisse : ac
deinde Antonii Pagii argumentationem infirmari, eadem ex Regia Instiiulione conjectantis, floruisse Theopbylactum sub Hichaele Duca. Verba sant capile 7 partis prim : Q u i d
ipsi (Marice) g l o r i a regni, q u cum omnia, ut ait Apostolus , arbitrarelur stercora, C h r i slum solum lnciifacere elegit; quo etercpia/de morte carnis, lv ,
absconditam in ipto vitam amavit ; et sic summura regi qaidem dignitalis fastigium r e putavit barathrum, bumilitalis auiem q u secundum Cbristum est, celsitudinem y e r e
coelestera. Adeo ut magis una ex parte mirabilis videaLur tanta m a t a t i o , et ex alia raagis
perfecUe [V] ipsius mutationis summus gradus. Ad solitariam $e tran$ferre vitam, \ xbv
puellis multis c o n i i g i t : sed magis muliebriter, sed mollius. V e r u m
adeo ferventer paaperem evasisse spiritu, soliusfelicis Mari sludium fuit et exercitatio.
Alexii Comneni tempora sine dubio deGnil bic Mariae e palatio rccessus, hfic ejusdem accessos ad monaslerium.
Ad^idem pertinent Comneni iiDperium, quae sequuniur. Corporeas Constantini doles
cximias celebrat Theophylactus capite 4, ipsuaique repraosentat insilientem in e q u u m ,
cl crebris exercentein sese cursibus, el in vcnationibus antevolanlem conutes.
HiBC eadcm in pucro jam septenni, adcc que viiain agcnte circa annuai 1082, laudat A n n a
Comnena sub i n i l i u m iibri m Alexindos: Kratea jnstissima matris cura, inquiens, p r o
pnero festivilaiis ct cleganlicD admirabilis, adhuc septenni... Cnjus suavitas sive l o q u e n tis, bivc ludorum gencre vario quos forebat tas, corpus ^cilissime moveniis, j u d i c i o
spcciontiuiu, comparatione omui supericr crat.
1

Plulipp. , 8.

VI

DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCKIPTIS.

18

Regiam ergo suam ln$titulionem

Constantioo obtulerit Theophylaclus, Alexio iaiperanle : quod inflcias iyerit nemo. A t i n d e utPagius argumenlum promeret, quo Theopbylactum j a m antea et sub Hichaele Daca floruisse suaderet, bc i i l i fortasse indicia fucrunt. Sibi namque notissima fuisseait Bulgarus capite 6, ornamenta omnis geoeris,
in eorum viia rebusque gestis elticentia, quorum e sanguine satus erat Constantinus :
ari scilicel Constantini Duca, q u i a b a o n a 1059 tenuit i m p e r i u m ad annurn usque 1067,
et Michaelis Duc patris. Huno vero ejusque gesta i n imperio ila commeridat Theoptaylactus, u t se cum eo satis indicet versatum esse : Dmnissirao patri tuo, inquiens, qu<B
T i r t u t i s species animum non devinxerat? Aut cuinam is alteri vel i n humanitatis studio
primas, vel i n sacr doctrina aocurata exquisitione concessit? Cui totum imperium n i b i l
fuit a l i u d , nUi libri ei dissertationes doctorum h o m i o u m ; et aut proferre ipsum ex sese,
aut ab a l i o audire quiddam ex antiquilate scitu dignum. Celebrat etiam cunmlatissime
laudes Marii, sive degenlis i n monasterio, siyeprius imperatricis, et Augustsa in ibrono,
suumque filiam Constantinum tam laudabili cura iostitiwntis, ut plures nato iiiagistro*
i m p o s u e r i t q a o r u m a l i i os Qngerent, linguamque forruarent ejus ; alii subigerent diseiplinarum proceptis animtun, histori a l i i notitiatn traderenl, ut legiroqs capite 13. Hos
inter numerat *e Thepphylactus : Regice In$titutioni$
mutiusculuin, inquiens, afTero t i b i
9

i r r e q u i s i t U S et voluntarius magister tUUS ;

* ...

exsulto namque et glorior eo nomine, quod imperatoris praceptor appeller. F i l i i ergo Constaotini pnecepior a Michaeie et Maria parenlibus Theophylactus
delectus designatusque videlur.
9. H c eadem tempora iodical ejus epislola q u iuter Meursianas numeratur 45 data
, domino Joanni philosopho.
Is est Joannes ltalus, q u i ab Anna
Comnena libro y Alcxiados * yocatur ltalu$ utpote ex Italia oriundus. De ipso
egunt Conradus Gesnerus i n Biblietkeca universali, Caaimirus Oudinus De
$criptoribu$
ecclesiasticis,
Antooius Pagiua ad annura 1083, ut c/eteros praetermiUam. Hicbaelis Pselli
discipulus primum fuir, deinde mulus, philosopbica eruditioue clarissimus. Theophylacti ad ipsum verbaaunt: Nosjam multo abhinc tempore, neque vidisti, neque io rebus
necessarKs fayisti. T u m ejus philosophiam, cujus ultimum jam scaoderat fastigium,
impense laudal. Nobis autera, ait, puram i l l a m , et utrinque constanlem invictorum i m ,

peratorum, & , benevolentiam assidue exhibe.

Varias I t a l i vices ac fata paucis memoro, ut epistol ad ipsum dalae lempus innotescat.
Ex Anna Comnena lococilato addiscimus, jurgia motisse ipsum contra Psellum, ex bis
adanrationem sibi et plausuro comparasse non solum plebis, verum etiara magoatum :
favore p o t i t a m esse Michaeli* Duc itnperatoris, missuro etiara ab eo anno circiter 1073
ad orbem Epidamnutn, sivo Dyrrachium, ut contra bellicos Noruiannorom i o Italia
motus i n v i g i l a r e t : sed veluti de proditione incusatuin, fugisse Romaoiu* citius attamen
revocatum Constantinopolim, ibique priacipatumprofessionis philosophic^ obtinuisse :
baoc i l l u m egisse denique sceoam, donec Alexio, q u i anno 1081 capessivit iocperium,
de impia doctrina suspectus, ad Ecclesi tribuoal delatus est,. percussus analheiuale,
acsi metempsychosim * docuiaset, venerabiles conlemneret sanctorum imagines,
aiiosque vulgassel e r r o r e s .
Jam coJligo superiorem Theophylacti epistolam datam oon esse Alexiano tempore; [ V I ]
datam r e r o dici debere, cum Italus adhuc esset imperatoribus acceptus, et imperatoruoi
beneyoleotiara impetrare Theopbylacto posset. Quos ego iuiperatores intellexerim Michaelem Ducam, et Mariam conjugem. Fuerit vero ipsa Maria imperatrix, t Nicephorus Botooiata imperator : sane cam bc Theophylactas scriberet, se c jam multo abhiuc tem*
pere n o n visurp ab Italoaiebat; ut binc sumere iudicium liceat i m p e r i i , quod Micbael
ionc administrarel ad aunum usque 1078, q a o Botoniata successit.
1 0 . Cbronograpbiam conOrmat ejusdein prima epistolaod Mariam imperatriccm,
cujua
excerpla Barooius exhibet ad annum 1071, uura. X V I . Verba s u n t : Descendo i g i tur ad Rulgaros, re Constantinopolitanus, hospitio Bulgarus,cariem situmque redolena,
ut i l l i p e l l i u m pedorera. Redibat scilicet ad suam Ecclesiam i n Bulgariam, uode
eoerat ConstantinopoiiQi. Pergit vero : HABC iiaque seuili ore sancto imperio tuo jocati
sumos.
T i t u l u i o injperatricis lenuit Maria sub Micbaclo Duca, prinao ejus yiro, tenuilquc post

19
BJIKN. MARLE DE RUBEiS DISSEHTATIO
20
annunil078, subNicephoro Botoniata, q u i sibi eam copularit uxorem : uoJe sub lueo
tempora datam bauc a Tbeopbylacto epistolam, constat. In ea jam senem rocat sese, i d est
latis j a m proTect: et bc ejus $tnili$, aut mtas prorecta ipsum sine dubio exhibet suh
Boloniata et 1 1 ichaele Duca Jilleris acdignitate floreotero. Alias Baronius afferl ejusdera
epistoias ad a n n u a i 1073, a num. L X X X I I I , quibus indicari patat gentis Crabatorum i r r u ptioues, q u o , testibas Nicephoro Briennio, el CaropalaU, et Zonara, tertio anno imperii
(Michaelis) Bulgariam oecopareaggressa eet ae qtiodam loca oepit. Satius fuerit, T i r a m
doctissimam de his consulere.
y

IV.
Florebat sine dubio $ub Alexio Comneno iwperatore. Ejutdem Theopkylacti epiitola a d
Nicepkorum MelUsenum Cmarem, ubi dt impcratorii,
aut Constantini, out
Michaetii
morte. Item ad Gngorium
Camattrum.
11. Sed Alexii Comneni ifnperiam, anoo 1081 inceptum, attigisse Theophylactum, j a n
evincil ejus R$gia Jn$titutio, sub eodem Augusto ad CoDStaotinum Porpbyrogenitum nun
cupata, atadnotaviinua o u m . 8 . Rem facitindubiam c;pistola inter Meursianas tertia, dala
domino Nicofao patriarckm, q u i sedetia Constantinopolitanam anno 1084 consceodit, tenuitque ad a o n a m uudeciroum sacali dqodecimi. Recole d i c u n u m . .
1SL Rpistola 19 ad Cm$arm data esl, Nicepborum nerope Melisseiam : c qui ab exercilia
imparator proclamalus (verbts ator Oafresniiia Stemcnate Coconenorum nem. IV) poiesUte
uxoris Eodocto f r M r i , Alexio Comneno, ultro cessit, C m a r i * liiulo coDientos. Caasarea
dignilate donatus esl v n i Aprilis, feria hcbdomadis Pasehalia aono 1082, excessitque
Tila die x n i NoYembris, lndictipoa x u i , aono C h r u t i 1104. Ea itaqoe epistola poet a n o u m
1083 a Tbeophylacto scripta.
Heec in eadem babentor verba : Affinis t u i imperaloris mortem, cujus sanctitatis ? i r tulos omnes et gratias ego ipse potissime sUm expertus, unde planctu dignus et perpeluo
lucto mibi iile T i d e t u r , si alicui alleri e t i a m : illam, inquana, i n expeditam anirai promptitudinem accipiea. Quonam de imperalore vita functo eermo fiai, ooo ila perspicuum.
Num fuerit Constantinus Porphyrogenitua, Michaelis et Mario filiui, q u i ab A l e x i o
Coraneno parlicepsimperii dictoa esi, Aona Comnena teste libro m Aiexiadoi, corona
Augustali utebatur, ei uomen ejus-com Alexii nomine proclamabattir? Eadem Anna
Mbro suos enarrat natales anno circiter 1083 sibique futurum sponsum addit desi/itum fuisse Constantinum, etambos publicis i n acclamationibus conjuoctos : Quad
satis longo terapore, ait, ita esse f t c t u m , a parentibue caterisque sopios a u d m . Emortualis ejus annus noo innotescH* at ipsum vita funclum post annum ifflk indicaot Annaa
verba : oeqoe solida eorum narratio est, qui mortuuro asseruntanno 1081, in Dyrrachino
praelio, quod a Roberlo Guiscardo comroissum fuit. ltaque dat a Theophvlacto eoisiole
teinpus jam sublqcet
Fuerit defunctue imperator ille Mlchae. Ducas, pater Constantini, a Botoniala deturbatus, Epbesi metropolita detonsis capillis electus, i n monasterium postea secedens, [VIIJ
suis manibus laborans, sempef^ae bonorifice babitas ab Alexio. Hujusce imperaotis temporr, vita mortali m i g r a v i t : unde adhuc efficitur, eam Tbeopbylacti epistolam ad Alexiani
imperii procedentis tempora pertioere.
13. Domino Gregorio Camatero scripta legitur epistola sexta. HJBC babentor : Non
enim archiepiscopus (ipse nempe Tbeophylactus) Tiro i l l i (Camatero) ignovit, circum
quem taria imperatorie negotiorum exaroinaalto susurro semper immurmurant : x a l t a
mf

, < , et

CUl aliorum

JilierA

DOO minorem molesliam afferunt, quam ad alios scribendi munus. Injuactum Camalero
secretarii munos intelligitur.
Hac de re agit Anna Comnena libro ix Alexiados, antequam sacrarum contra Saracano5 eipeditioDum bistoriam aggrediatur, qum anno 1096 inceperunt: Scribaqae adrocatur cum tabulia, ioquieos, Gregorius Camalerus, i u id officii nuper ascitus apud irn(>e*
ralorem. Hoc igitur tempore et vitam agebat et scribebat Tbeopbylaclua. Ad logotbelaa
dignitateio i l l u m postea imperator e r e x i t ; ipsique Gregorio CamaUro logothclm inscripla
legitur epislola 71.

DB THROPHYLACTl OISTIS ET SCRIPTIS.

tt

Attiqit etimm sceeulnm duodecimum, ac stptimum ejusdem $(*cult annum. quo Boemundui
Normannus in Bulgariam irrupit, Dufre$nio adnotant$. Viri elariuimx
$entenita confirmatur. Fjuidem Botmundi captivitatis mentio in tputola ad Gregortum
Taronitam.
Eamckm chronogr&phiam ali<* confirmant epiitoloe.
lk. Dignissima animadtersione occurrit epistola 65, magittro domino Joanni
Pantethnot. Tbeophylacti verba sunt : Cuncta a u t e m , i n quibus Acbris versatur, pleua
horrent metu, ei Mocri regio. Est eoim Mocrus porlio Achridis, quaa r.apk \
, a servo et apostata r a r i i s in praedam incursibus yexatur. Et Bagora mons est, et
ipse imflaensus, et ioter Balgaricos el Dvrrachioos montes interjectus assurgit, q u i * p *
, a tyranno eusloditur... Pansebastus, et militi princeps domiuus Michael ab
imperatore missus est, sub quo $electa virorum corpora.cogere, et i n hunc acaJeratum, , se p r o l i o opponere statuit... Hic autem imperium ambit... neque hic
imperatori obseqai illiusque esse serras dignus T i d e b i t a r j u g o . Hichael meiDoralus ex
ganere Ducarum est, i n eoram Stommatis parte altera n u m . V l f l a Dufresnio recensil u s : q u i i n omnes fere, quas Alexius i n i i t , militares expediiiones aecutus, i n iis fortiter
segessil.
Hotis ad Alexiados librum x n taonc Ttaeophylacti locuro expeodans laudatus auctor :
Boemuodus describitur, i o q u i t , q u i Alexio fidem et clieotelam cura aacrameoto professus e r a t : eoqae po*thabito, i a imperatoris fines, apq$tata et fmdifragui factus, irruperat.
Hanc Boemundi irruptionem i n I l l y r i c u m et i n Bulgariam narrant Latini scriptores, eaoique cum aoBO 1107 illigant. Falcherium Carootensem refero i n Expeditione
Hiero$olym\feM, q u inier Gesta Dtiper Franeoi exstat, Brundasio, ioquieQtem, nayigavit i n
Bulgariam (anno 1107) el Avalonis portuoo applrcoit : Avalonem oito cepit, et obsedit D u racium. * Annam Comoenam coasule i n AUxiadot
libro x u .
18. H a e s i vera s i i Dofresnii interpretatio, Yitam egisae Theopfaylactum e t i n c i t aacuio
locepio doodecimo : quod aKos omnes iatuisse videtur scriptores. Veram ejus ioierpretatiooem exietimo, eamque pluribus coofirmo. Seryus dicitur. Boeooundus, quod anno 1097
com ad bellom sacrocn accepta cruce profectus eet, Godefridi couailio, ftoit horaagiuui
Alexio imperatori, et fidelitatis exhibuit j.uramentum, ot ait Bernardus Thesaurarius
D* acquisitione Terrm $amclm capite 17. fiadem habent ejus histori scriplores, et Auoa
C o m o e u l i b r o x . l a alio coDsimili, quod anno 1108 emisit Boemondus, juramento apad
Comnenam i n flne l i b r l X I I I profitetur scse < J i i i u m homineoi aceptri U i i fore : hoc esl, ut
loquaf clarios, servura ac subditum.
Hine vero apoatala dictus, seu juraroenti yiolalor, cum fioes isnperii anno 1107 invasit.
Ipsum eiiam de ambitu Constantioopolilani i m p e r i i suapectum spe laudata Comnena
incusat l i b r o citato. lta videlicet sui patris rindicias agebet ipsa, cujus dolos, et
iraodea, ac impedimenta eacris contra Saraeenos expeditionibus apposila Latini referunt
scriptores.
16b [ V I I I ] l a m antea acciderat, Boemundum, reotsDtiatum Antiochi principem, cum
flBmen Eophralis transiens, intrasset Mesopotamiam (ut ait Thesaurarius capite 102), et
appropinquaret ifeldUoam, insidiis cujusdam admirati Turcorum Danismani, captam esse
etin vioculis cocjecturo. Heec anna circiler 1100 contigerunt, Romualdo Salernitano
teate, I n l e r epistolas Heur^ianas exstat ricesima sexta Theophylacti, Gregorio prcesidi ' ronito. Eadem prostat apud Baronium ad a n D u m ! 0 7 3 , n u m . XC, inscripta Sebasto Pagurieno dcmino Nicolao, sed mutila i n fine : unde eamdem viris duobus dederit epistolam
Theopliylactas. Ca?e, ne viros illustres plures confundas, q u i TaronUce el Pacuriani hoc
am> eognomioabaBtor. Primo loco roililares utriusque expeditiones predicat in Colchideifi et Pontam contra Turcaa. T a m vero de Prancis sic a i t : At yero ;, 6 6 Wv , Francus cervice ferreus, nunc tepida cera mollior exsistit, et multo te
(Wtore adorat, e( per le potentissimum nostrum imperatorem suromopere veretur el colit
Qoidoo^ e s t f u l u r u m , cunailluai tibi supplici veneratione videas ad tna genua obvoluteaa... Taronitarum
Toluntali ei statutis coacium obseqai, atque ab his tyrannica op|>ns$aiD ?t> otsaltem suara ipsius libortat6m, iaipcratorum gralia deir?ereatur... Tuis

. MARLE DB RUBEJS DISSEKTATIO

S4

poteniibus inanibusTurcus conslriclus... pasciscitur, ut Francum noslro imperatori polcntissimo esset traditurus.
Captum a Turcis Boeroundum hmc satis indicaol. Narrat autem Theophylaclus, de
liberlate ejds obtinenda actum esse, itnperaiorum gralia : jaoi enim ab aono 1091
consors imperii declaratus fuerat Joannes Comnenus cum Alexio patre. Videtur etiam
indicare, ob varias de Turcts relaias viclorias, facile Turcas ipsos i n id consensuroe, ut
Alexio iroperalori traderent Boemundum, quem captivtim tenebant. Hefert Reioerus Reineccius i n Historia orientali, l i b r o i x capite 98, Alexium imperatorem, c u i aemper
Boemundus suspectus erat, ne eum e regno expelleret, pecuniam CCLX m i l l i u m Byzanl i n o r u m , creberrimis legationibus epislolarum, obtulLsse Donimano (qui Boemundum
caplivum fecerat tenebatque) quateous ipeum Boemundum
maociparet d i t i o n i ,
volens e u m aut aeterno ersilio, aui perpetua damnatione panire. Res vero conligil
aliter. Ad beec utique alludere videtur Theophylactus, q u i tamen ea plus uimio amplifr*
cat proque geoio otisque cwnposita narrat. Datam ergo hanc ejus epistolam anno circitor
1100 jam vides.
CercyrcB seu Corcyrm episcopo scripta est apistola 22, u b i hc habentur : Nos aatem
^ \', Sennacberib AssyriUS e l i s i l ; *6~
. quem Mesopotamia nobis asptrum emisit. Honc e Mesopotamia advenienteoi contra Bulgaros, facile Boemunducn inteUexerim. Beroardus Theaaurarius
loco citato, capite 103, sic a i t : Bojamundus post bc gratia Dei a carceribus liberatus
(vel anno 1102, eliam 1104, u t a l i i s aliisque placet), gaudenter ab Antiocheois eusceptus est. Ipse aliique. congregato exercilu, transeuntes Eophratem, ad obsidionem Carre
urbis profecti sunt. Est autem Carra, siye Carras, d r i t a s . . . i n Mesopotamia... Cbristiani
fugeruot... Bojamuodus Apuliam r e o i t . . . Interea Bojamundus (anno 1107) nacto s i b i tempore ulcisci Toleos injurias quas per tnrias iosidias ipsecum suis aliiqae Gbrisliani ab
Alexio imperatore, primo peregrioationis procinclu, perpessi fuerant, oum militibos
quos de Gallis conduxerat, et omni Apulorum e i e r c i t u , parata classe maritima, Constaalinopolim t e n d i t : etper orbes imperii maritima* traosiens, cunctas ferro populatuset
Igne, ingenti prada dilatus e*t... Cumque Duracium perreuissei, imperator Bojamundi
i r i b u s territus, pacem cum eo per legatos composuit. Hac de re latissirue agit Aona
GomneBa i n Altxioiot
libris et x m . His belli moiibus elisum se elisosque suos B u l Karos ait Tbeopbylactosab AssyrioSeanacberibo, iscilicet Boemuodo, ex Mesopotauaia
emisso r prapterea quod in Mesopotacnia a Tarcis captus, Tictus etiam ab eiadem, posl
Jibertatem i n Mesopotamia, iade i a Apuliam reversus est, collectoque exercilu io I l l y r i cum rediit, et i n Bulgariam, igne ferroque omnia yopulatus.
Ad bc tempora speclat epistola I I , ad dominum Theodulum m$tropolitanum
Thessahnietnsem. Sic ait ?ero Theophylactus : Non q u i d e i n ignoras, % 6 '
, \ , , quiu iste sit, q u i a principio fuit apostala,
auperbieos etferox, totius muodi tyranous. Contrabunc quidem te vocamus, Dei bomo :
et utiaam jain eveniat oohis, ut omnibus illius [ I X ] tyrannide pressis et fusis, tua ope
planctus et DKBroris flnem possimus aliquem invenire. Boemundum passim Greeci vocabant < a priacipiojam aposlalam. Anna Comnena libro x , obi de juramento Boemundi
a g i t : t Vel quod homo, inquit, ad religionis contemptum educatus, et loogo usu q u a i i
quadam natura perjorus, ridiculum putaret i n juramento tergiversari. A i l etiam ibidem
Sangeles ad Augustum : CUDI a proavis perjorium et d o l u t u , velut bearedilatem q u a m dam Bojanundus acceperil, m i r u m valde si permaneat. Cur vero is dicitur, q o i cervU
cein extulerit, e t mundi tyrannus esset, Anna Comnena eodem loco declarat : R e l i gionis ille quidem, inquiens, et vindicandi Domini sepulcri larvam cupiditati superposuit
caeteruoi per istam occasioneoi omni modo decreterat, principatum sibi aliquem a l i c o b i
parare. Nec dubitaturua, si secunda spiraret aura fortun, Romaoum ipsom cogitare
^olium, et Alexio extruso se imperai'>reui facere. Ita Boemundam pingebaot Graaci,
quibus adherescit Tbeophylaclus.
Ad eadem refero demum tempora epistolam 17, Cercyrm episcopo. H c habentor
Gratia sii misericordiarum P a l r i , et Deo totius consolationis; quoniaoi lv
,\4 6&(, \ 5, bis diehos malis, ac temporibus i u i m i *
cis et leris, tuam saactitateni uobis pateroa dilcctiooe cioctam... indulsit... Ut neque
9

25
DE THEOPHYLACTl GEfcTlS ET SCiUPTiS
26
iocursus bosliies, neque iminansa potestas, furensque vis... oie turpi deprimaat ruina.
Salis m i b i videor, chrocograpbiaui Dufre.snii illustrasse et confinnasse : q u i n vocari
in dubium queat, Tbeopbylacttim sacrarum expeditionum contra Saracenos, etBoemundi
in fines iroperii frruentis lemporibus, sculo duodecirao incepto, vitam egisse. Quo tandem viia ipse cnigraverit anno, incompertum; compertura voro, septuagenario majorem
obiisse,
^

VI.

Qwmam Theophylacti patria> an Constantinopolis, an Euripus Eubaw ? Diacgnum egit in

Magna Eccieita urbis regiw. Quando promotus ad Bulgariw archiepiscopatum.
Sacrii
lilteris ac huma;Uorib;i* florcbat. De munere abdicando irritum votum ejus.
17. De patria Theopbylacti, deque muneribus regia m urbe obitis, ac de teoapore quo
Bulgari archiepiscoptas renuntiatus est, deque Htterarum prastantia agendum modo.
Coostantinopolitanum patria frequentius ipsura scriplores afiirmant. I d sanedeductum ex
prima ejus ad Mariam imperatricem epistola apud Baronium ad annuoi 1071. Ait enim :
Desceodo igitur ad Bulgaros, re Constaniinopolitaou3, hospitio Bulgarus.
Michael Lequienus inler arcbiepiscopos Achrideoses tomo I I i n Orients
Christiano,
hflwj Terba refert ex ms. R e g i bibliothec I n i i c u l o : Ttieophylacius ex E u r i p o .
Vocem banc geograpbi preecipue attribuunt maris angastiis Acbaiam inter et Eubujam
insulam, vulgo Stretlo di Negropontc. Taot i l l surtl, ut illa ponte jangatur isti ad
Chalcidenn urbem : unde dictus etiam Euripus Chalcidicut.
I n geograpbico Ecclesiarum
episcopalium Jndice apud Labbeum et Harduinum i n Collectione coaciliorum, Euripus
eccipitur pro Chalcide, quae est io Earipo, eive i a Eubaa. An ergo patria Cbalcidensis
dici debeat Tbeopbylactus? At quomodo se re CoDStantinopolitanum vocaverit? Adnotantem Cluverium legimus : post priraas illas maris angustias, quas Hellespontum
vocant, Stretto de Dardanelli,
porrigi tenuem quemdarn E u r i p u m , antoquara lalius
oqoor, dictum Propootis, exspatietur, ac denuo i a arctum coeat sub nomioe Bospori.
An potius loco i a aliqao ad bunc Euripum oatales Tbeophylactus habuerit? Ratio
fortasse apparet cooveoientior, ob quam appellare sese re Coostantinopoliianum potuerit.
Quidni vero tandem ita sese appellaverit ob diutinam i n urbe regia c o m m o r a t i o D e m ,
ubi litteras didicerit, ac eliam profeesor docuerit, aliaque obierit sacra muoiaT Rem satius m i h i est, io medio relinquere.
18. Citata i n Indiculo c fuisse legitur rhelor, et Magn Ecclesi diaconus, 6
jta\ ; ;. Sacram dem SancUB Sophi, patriarch sedem, vociiari a Graecis consuevisse ecclesiam Constantinianaiu, et Magnam Eccletiam
Constattiiniana.n, itemque Majnam EccUiiam
Theodosianam, et Magnam Ecclesiam
Justinianeam,
[X] ac demum Magnam Eccletiam sine adjecto, aduolat Dufresnius i n
ConHantinopoli
Chriitiana, libro m , a nuro. u .
19. A d archiepiscopaluiu totius Bulgarice Ecclesi evectus est. Vocat se ipse i n
epistola73, ad Michaelem PanUchnam, imperatoris medicam totius Bulgsri archiepiscopum : et in epistola 6, ad Grcgorium Camatcrum, appellai sese t archiepiscopum
io orbe Achride.
Hanc dignilatera quando obtinaerit, perspicua desiderantur ruonumenta, queB patefaciani. lnfalas gestasse sine dubio videlar, cam epistoiam scriberet Joanni (Italo) philosopho
ioter Meursianas quajiragesiraam quintam. Datam illam eo, quo Constantinopoli florebat
lempore philosophus ille, ac imperatoribus gratus erat, Michaeli scilicet ac M a r w , adnotavimu* num. 9, unde sub ipso Micbaele, q u i ad annum usque 1078 tenuit i m p e r i u m ,
Balgaricam Theopbylaclus administrare coepit Ecclesiam.
I o alia, quam Baronius refert, ad Mariam imperatricem epislola, cum se descendepe
aa Balgaros, re CoosteDtinopolitanum, i e d bospitio Bulgarum scribat, certo jam constnt,
ea t o m potilum fuisse digoitate. Cum rero ibidem se appellet senem, i d esl pravectioris
atalis bominera, colligi facile potest, non parum eadem i n digoitate eodemque i n munere
iusomptum fuisse temporis. Scriptam epistolato, ut tardius constitui liceat, imperaute
Sioapboro Botoniata, ab eoque jam sibi post annam 1078 copulata in uxorem Maria,
osltfidimaa n a m . 10. Adeoque anteannum 1078, adbuo imperante Miehaeie Duca, collatas
Ttoopbylacto infulas archiepiscopalos, dicendum videtur.
1

17

B I R N MARIA DE PUBEIS DISSERTATIO

28

90. LHteraram pmstantia florebat: egitqoe rhelorem ante indeptam dignitatem. Sacris
IpsaM i n disciplinis pluriraum valuisse, bene muUa, q u infra recensenda sunt, evincunt praelara ejas opera. Sed etiam liberalibus apprime eicultura litteris produnt ejus
Epistola, ac raria qoa referta sunt, eruditio. Accedonl Inttitulio Regia ad Conscantinur*
Porphyrogemtum,
et Oratio ai Alexium Comntnum Augustum, ac denique i n Carminibu
peogendis peritia, quorum ip*e meminit i n epistola 90 ad Mermntlanim
epucopum, i n quiena : Hoc qaidecn quod solum habui, iambicis Tersibus expoli, inultas i n t e r i m
ttogias lotum per annum coocinere coactos. Hinc vero ob eruditionero, qoa florebat,
nato Conataatioo, Micbaelis Duca el Mari fllio, praceptor designataa datusque.
2 1 . Saape memoratis ex Bpistolis addiscimus, ita Achride i n Bulgaria egisse Theopbylactum, ut regfam i n orbem identidem Yenlftaret, sive negolia saa pertraclaturus, sive
iiuisarus etiam discipulom principem, ejosque matrem Hariam aal regnantem c u m
imperaloribas Michaele et Botoniata/aot i n monasterio degentera aub Alexio Comneno.
Tempore procedente* Balgaricum mioas ipsi ptacuisse incolatum, prodit ejos epistola ad
Jommem magnum domesticum, apud Baronium ad annum 1071, nam. X X I , u b i hnrc
babentur : Non eervio d i v i t i reginaa, mundoque et polcbr, atque adao Vaneri aure :
aad eervisbarbaris,ioipuris foBtidasque peUeaolentibus... SoWite me hac turpi servitute,
qui potestis.
Bumdem ipsios animum indicat epistola inter Mearsianas 2 1 , ad Antnium* A i t eniia :
Meam m i l i i somniuin enarras... me i n media Balgaria barbaros et rosticos
raorescredens imitari. Inspice enim, quaatura ego rosticitatis et feritatis cratereni ebiberim, q u i
, tOt dtfllis asapioQlia locis absum. VoU OJUS
i r r i l a fuer*.
t

VIL
FcclcsicB Bulgaricm $ub r$gibu$ propriis inUium. De jure in ip$am conUntio Bonumos ooitiifieu inter ac epi$copo$ Byxanttn*$. Throno Constantinopolitano non obnoxia. Subaeia
GrmcU imptratoribus
provincia, autoaphaUam
$crvat Ecclesio,
$amqu$ iutatur
Th$ophylactu$ contra jura Stauropegii.
Merinus emendatus, itemque Jotmnei
Louicerus.
22. Bulgarica regionis, ubi Tbeopbjlaetus Eeclosiaoi rooderabator archiepiscopos, n o men a populis profectum est, qui Bulgari vocabanlor a fluvio Bulgo, sive Volga. Pluribus
reodotioria v i irroptionibuseorum i n flues imperii pratermissis, [ X I ] iterum anno a t p t i i n i
saoculi septuagesirao octavo Danubium transmeantes, Thracialoca occuparunt:
tellisque
uostea confeclis, institutum regnuin ampliayere subactis proviociis, q u imperio Conslanunopolitano parebant, Dacia mediierraoea et Ripensi, Moesia ulteriori, Dardioia et PraD a l i , secondaa Macedooi parte, ac parie Pannoni.
Deleta in bisce regioaibus Christiana fldes maasit d i u , usqae scilicel ad Bogoritn, O O T ^
Bulgarto regem q u i atino861 aacro baptismate Constaotinopoli ablutus est, noraeoque
mutavit i n Michaelem, quo etiam vocabatur imperaior Grscoruai, Micbael tertius Porpbyrogeoilus. Episcopos et presbyteros catechistas accepere Bulgari a Romaais et a
Fraocis : ad eosque exstant Nicolai I sumroi pontificis 4e rebas fidei moribusqoe M0*
$pon$a, anoo -circiter 866 dala. Bmc i b i babentor de patriarcba, qtiem sibi ordioari ac
prafici optabant nam. L X X I I . Requisisti*, si liceat io tobis patriarchasr ocdinari : .
aed de boc i i i h i l definitive respondere possotBus, priusqoam legati nostri, qeos vobiscum
mittimus, reversi fuerinl... Nam iDterim episcopum habetote: at c u m , divin gratiaa
incremento, Christiaoitas i b i fuerit dilalala, et ctpiscopi per singolas Ecclesias o r d i n a t i ,
tunc eligendus e%i inter eos u n u s q u i , sinon patriarcha, certe archiepiscopas appellandoa
est, ad quem omnea coocurrant.
23. De juribus i n Ecclesiam Bulgari orta lis est Romaoos inter et Conslantinopolitauos. Soluta ortava (Bcamenica synodo, contra Pholium celebrata, do prdiclis j a r i b o t
anno 869 actam est. Greaci judices, lametsi recusati, senteDtiam t u l e r e : Bolgarorucn
pairiam i n Grocorum polestate duduoi fuisse (eas aerape proYincias, quiboa noTum
Bulgari regnum constituebatur), et Graacos sacerdoles hatmisse sancta Bcclesi C o n stantinopolitanffi, adeoqoe cum ab ea (Bceleaia Coostantinopoleos) per paganiamum
ruce^sisset, nunc per Ctiristianisaium eidem restitui debere. Contra decrctam intcrcesf

DE THEOPUYLACTI GESTIS E T SCRIPTIS.

t)

30

serunt legati Adriani I I Romani pontiflcis. Episcopum designaveral Bulgaris, nomioe

Silveslrura, i d e m Adrianus : al Gnerorum donis addocii, archiepiscopum acccpcre a
Basilio imperatore et patriarcha Ignalio. Hac de re littcras iege Pontificls, querelis ptenas,
ad Basilium et ad Ignatiuro, anno 871 dalas, apud Baronium , e l coqciliorum colieotores.
Photiano scbismate effectum est, u l a Romanis avulsa maneret Ecciesia Bulgari.
94, Throno Coostantinopolitaao parebat archiepiscopus ejus r e g i o o i s . JBtate Leonis
SapientiS, q o i aouo 886 capessivit imperium, evasil, suique j a r i s u t v e r i s i milius existiroat Lequieous i n Orient* Christiano, toroo I I , i n Ecclttia Lychnidi. Verba
ejus effero : Hic t e r o Bulgarorum primarius aotistes Constantinopolilame^ quidem
setfi, Romanis poDtiflcibus frustra reclamantibus, obuoxius p r i m u m fuit : subinde autem
suive j u r i s evasit: cum Bulgarorum principibus, q u i perpetuis bellis Gracos
lacessebant, n o o arrideret Ecclesiarum suaruoi oegotia apud Byzantinos tractari. l d qood
Leone Sapiente, Basilii Macedonis filio, iinperatore contigisse reor. Qui cura Turcas et
inRdelea alios populos i n Bulgarorum geotem concUasset, i o causa fuit ut Bulgari i n i t o
consilio ad Romanos pontiQces concesserint, a u x i l i i inde petendi gratia. T u i n Byzantini
patriarch, ut eos ab bac affinitate deterrerent, satios duxerunt eorum arcbiepiscopum
omnigeoa immonitate donare, abdicata quacunque i n Bulgariae Ecclesias jarisdictione. *
Huic 6 0 afchiepiscopo Bulgarorum obnoxii o l i m erant sex melropolit ac decem
episcopatus, postea meiropolita septem, totidemque episcopi. Lequieoum eonsule loco
ciiato.
25. His ornata p r m l e g i i s Ecclesia Bulgarica stetit sub regibus propriis ad aonum
usque 1018, qao Basilius et ConstantiDus imperio Constaniinopolitano eubjeceruDl B u l garos, banc ob causain prior, q u i rerura summam gerebat, dictns Bulgaroctonu$.
Priecti, r e i administratores public, i n Bulgariam miltebantur: quorum improbilas i n
causa f u i l , ut eub Isaacio I I Angelo, qui moderari iinperium anno 1185 coBpit, Bulgaricum
regnum instauraretur, reru promoveniibus Petro et Hasan fratribus, regio ex saoguine
satia* Utramque regum Bulgaria* soriem Dufresoius exbibet post Familias Byxai%4ina$.
Altera sub bac serie regum, i n clientelara Roman sedis rediit Ecclesia Bulgarica sub
IuDoceniio I I I . Sed o o v o exorto ampliatoqae Serri regno, minutioaem p r i m o passa est,
ac demum Turcaruin j u g u o i subiit.
Eo,quo BulgariaByzantinis parebat imperatoribua, eamque administrabant Byzantioi
prafecti, teropore sedebat Theophylactus archiepiscopus. Suaro ipee [ X I I ]
strenue tutaius est contra urbis regiae patriarchas. Rem exhibet omoera epistola ejus 27,
aiMichaelem
CkalcedonU epi$copum. Sic ait i l l e : Solas quidem ecclesiaruui opes ab
improbis exactoribus ereptas, g r e sane se tutisse : at permissurum m i n i m e , ut sum
jura Eccle.si violarentur. Quod accidit, bis verbis n a r r a t : Gitlaba ( i n q t r i e n s ) , cst
quidam loci terminus, anoilro archiepitcopatu diversus. (Ua scilicet i n Latina ioterpretatione; sed Gnece, *, * , ad no$trum
archiepitcopatum
pertinens). l a quo (loco) cum monachu$ templum et sacrarium construeret, anobis impeditus e$t.
6 , q u i patriarehieo
jure
cruecm in illo
affigen$, d i x i t se ita opus inchoafse. l l l e autem a nobis nibilomiDus
exeommunicationii
vmeuli* est alligatus. Quienam enim inter Bulgaros participatio e l communio cum C<mikmlmopolitano
patriarcha^ ( '
9

, ,

'

nullumjut
ordinaiionis in ea habet, $ui juri$ archiepucopo $ubjecta; etnullam
tuperea
auctoritalem aliam quamcunque acceperit.
Notum j u s i l l u d , iiauropegium dictum, quo patriarcb Orientis, unusqaisque intra sui
pairiarchatus fln^s, prctvia tum crucis defixione, ecclesias p r a s e n i m monasticaa, quaa
exslraebantur, suo regimini subjiciuot, ordinarii episcopi poteatate eemota : quove ByUQiini a l i o r u m eliam ^ t r i a r c h a r u m infra diooceses u t i audebant. Suaru tutatur Theopbylaeios autocephaliam, j u r e omni etauropegii Byzanlini oxcluso.
96. Epistol sensum mentemqoe Theophytacti minime assecutus est Joannes Morinus
Ik$mcris ordinaiionibu$
parte u , inier adnotationes, n a m . 147, i n fine : Tbeophylactus
itt apiaidkt qtudam, inquieos, refert, qaemdam inonacham i n dioacesi saa ecclesiam, se
IHfflfo lediRcandam suscepisse; seJ quia boc contra canones aggrederelur, prohibaisse,
<to*ac fiaafopugiuua patriarchicum accepiset. contra patriarchale Conslantinopolitaf

31
BERN. MARLE DE KUBEIS UISSERTATIO.

num atauropegium quod monacbus ille jactabit, caoooibus et Bocleswe soae autocephalia
agit archiepiscopus Balgarto.
Singularem quamdaro poleslalis i n Bulgaria prorogatiTarn Tbeophylacto Iribuere
tidetur Joannes Lonicerus e Lotberana secta Prttfatiooe ad Commeolarios i n quataor
propbetas minores ioquiens : Bunc (scilicet Tbeophylaciuro) Bulgarto regions archiepisccpum ei$ul\$$e principeque floruis$e potentia, peroratio exegeseos tn Nahum prophetam arguit. Ubi parrnnesim principe$ concementem i n se ipse ceu principan
vertit.
lodicati loci verba s a n t : Itoc oaroia principes aodieotes, cogitemas Deura judicein
nostri i n subjectos nobis affectus dispositionisque oostrs : velleqoe, ot nos icansoeti
simus erga obiemperantes oobis, u t adeo oihH asperi illis injongaiuns. Principibus,
quicunque aiot, hac sioe dubio parooesis cooveoit: qura tamea i n Theophylacto oon
aliam potestatis praerogaiivam indlcat, nisi archiepiscopalem et quidera a regi urbis
throoo iodependenlem, ut eoarrarimus nuro. 85. Si quid ampltus suspicatus fnerit Lonicerui,
faljituregregie.
9

VIIL
Archiepiieopalit
Bulgarim jurUdictio
primum veluti vaga, tum Ackrida
AchridU urbis sUut et conditor. Bellici in Bulgoriam molus, TheophylacCi
xantinorum exactorum improbilas. Sollicitudo ejus
eccltiiastico.

$edi annexa.
tompore. Bf-

87. Contlito Bulgari regno ibique coostituta sub rege Bogori Ecclesia Bulgarica, certa
acttxanoo erat arcbiepisuopi sedes; sed regimen archiepiscopale aliis, atque aliis pro
nutu regum demandari consueverat diverearum Ecclesiarum episcopis* I n ms. Regio
Parisieosi Indiculo episcoporum Achridensium apud Laquieotito, post Gabrielem aliosque
sex archiepiscopos Bulgari, sequitur Philippus D u m . V I I I , q u i dicitur Lychoida sedisse, quffideinceps Achrida. Hano cBteri arcbieptscopi tenuere sedem, itemqua Theopbylactus. 8e vocat ipse io epistola 6, ad Gregorium Camaterum, archiepiscopum
urbe'Achrida.
88. I n epistola 6 5 , ad mogistrum dominum Joannem Pantechnam sic ait : Cuncta
autem, i n quibus Achris ver*atur ptena borrent metu :et Mocri regio, est euira Mocrus
Achridis poriio. Civitatis conditorem situmque patefacit Anna Comoeoa sub finem
libri x i i Alexiado$ : Drymon (seu Drinus) amois ioquieos, caput alque [ X I I I ] o r i ginem a Lychnitide trahit palude : quam iiogua nunc io barbariern de^encrans Achridem
tocat a priori appellatione Mocri regis Bulgari, cjus qui deinde Samuel appellatus est.
Floruit ia imperatoribus Coostaolioo et Basilio Porphyrogenitis (deoimo cadeote soculo
ac ineunte undecimo), quaodo iitam paludem derivare exhaurireque aggressus est, etc.
Ilaque Achris adootaote Dufresnio i n notis ad q u a r t u p AUxiados librum, i o sublimi
colle emioet prppa lacum, unde Dryoas, seu Drymoo septentrionem yersus effluit.
9

Eo i n locoiquo Achriaest patant oonnulli Lychnidum primo exstitisse, postea Btd*rinam, demum Primam Justinianam, a Justiuiaoo iinperatoro dictam. Vicino potius
i n tractu censeot a l i i cooditam a Mochro sea Samuele, Bulgarorum rege Christiauo,
fuisse Acbridem. Suam amplissimis pruUegiie Justioiaoam auxerat laudatas Justinianus
Augustus io novella xv, quibus mioula oiaosit Thessalooiceosis aotistitis prislioa j u r i s dictio. Lequieoum loco citato> et Joao. Petrum de Ludewig io Vila Jastiniani, aliosque
scriptores coosule.
9

89. Suam Tbeopbylactus Ecclesiam AcbrideosefD

ac uoiversam archiepiscopalera
jurisdictionecn eo administrafit tempore, quoNormai^ni principea, Bobertus Guiscardus
et Boemuodos fllius Illyricura et Bulgariam armis infestarunl. Nota sunt, q u bella
gessit Rol>artus ab aooo 1081 ad aoouio 1085 apud sr.riptores Grcecos, el Sicolos, et
Venelos. Irruptio Boemuodi ad annum U07 pertioel, quo Bagora moos rnter Bul^a
ricos et Dyrracbinos montes interjoctus, Ipso Tbeopbylacto teste io epistola 65 a
lyraono, scilioet Boemundo, teoebator. Hioc vero Latinis ac Latinorum cootra
Saracecos expediiionibus infensum suis epistolis praebet sese.
9

SeJ et Croatos Bul^ariam sub Michaele Daca Augusto depopulalos esse, adnotaviroiH
num. 10. Conlra Dalmatas, qui SABCU1O XI desinente ciere turbas oiedilabanlur expediiiooaai suscepit Alexius Cooincuus : isque Philippopolim invectus, ut ait Gomnena
V

DE THEOPHYLACTI CESTIS ET SCRIPTIS.

l i b r o v m , i i ) i lilleras accepit archicpiscopi Bulgari, qtri tune erat, scilicel Theophylacti.
30. Damna gravissima inferebantBulgari populis el ecclesiis imperialcs exactores, qiua
Tehementer dolet pluribus in epislotis Bulgarus noster archiepiscopus. I n ea, qu vicesima
tertia n u m e r a t u r , a d C o r c y r a episcopum sic a i t : Tu vero i b i i n i l l o s q u i nos acerbo elidunt
i c t u , amaram induis bilem. l n illos, inquem, q u i insaliabilis cupiditatis ministri s u n t ,
qui el evantfelicae professionis hostes sunt exsecrabiles, et Cbristiani agminis pernicies et
ipsa interipetio. Dala legitur quadragesima pricoa ad Panhypernebaston Briennium, u b i
bc babenUir : Venenum aspidum io nos conspuentes, praeclarissimam et miiissimain
impereioris animam lclbifura amariiudine infecerunt : et quidquid Ecclesia nostra
continebat, ingenti intertiecione deleverunt. Et omniuui quidem haruin rerum causa,
vectigalium exactorum insatiabilis cupidilas, et corfupta consuetudo fuit. T u m vero
scelerata farinora narrat cujusdam Lazaii, qui Ecclesi colonus erat : quern contra nos,
inquit, andaci armarunt peclore.
In i p s u m quoque Theophylactum impaol calumniae, ac si divitias cumularet, et ex
Bulgarorum spoliis dilissimus esset. Consilium inierunt (inquit i n epistola 43, ad
dominum Adrianwn frqtrem imperatorii)
ut me de bonoris gradu detruderent : et caluuinia) s i i i eflerati, ad potentissiraum nostrum imperatorem, et optatissimum fratreiu
tiuirn, evolarunt, et ine quasi muitis insuperabilem v i r i b u s , et magna fretum potentia
calumniis apud illum obruerunt. Et taniis, tantisqae lucri proventibus in pinguem divitiarum substanliam me dilatatum criminabaniur. E i i n epistola 7 3 : In lotius Bulgariaa
archiepiscopuui... oculos convertunt : illuuaque plane audiunl, etiam totos dies nuroerare aureos nummos, et quasi mcnsura complememis arbitrantur cumulare.
31. Vigilem ipsum sollicitumque sui muneris irt adminislratione aliaa conspiciendura
probeut epistoto. Ex ea q u numeratur tricesima secunda, ad TriadilzcR, olim Sardic,
episcopum, addiscimus, libeoiem ipsum annoisse, u i a vinculo excouauiunicationis, quo
idem antisles innodatus erat, propterea quod non convenerat ad synoduro, absolveretur
ab episcopis Pelagiotue seu Heracle, et Strombitz seu Tiberiopolis , et Melasobae.
CoDStantiuopoIim, magnaoi i n u r b c m , profectus fuerat episcopus i l l e ; * el n u l l u m
fere vel aetale oaaximum, vel minimum reliquerat, qui acerba tuce linguao it nos tnaledicentia (ut ait ipse Tbeophylactub) aures oon suas occluserit, surdasque effecerit...
Quocirca i n Deum solum, qui haec omnia vincere potest, oculos noslros atiollimus et i n
sublimes ejus justiii montes, unde nobis auxilium veniet.
[ X I V ] Dejynodo celebranda scribit epistolam 53, ad Macrembolitam
Pre$p<*
principem. Oppidum erat i n Macedonia prope Achrideoh Nondum nos illo gravi niorbi
decubilu liberati, i o q u i t , et soluti sumus : et tamen sacra canonum vox sacram
nobis synodum imperavit... T u autem nos suscipe... Hic enim noster eonveutus e r i t .
Epistolamdenique2 addo, adCercyrce cpiscopum, ubi, memorata Boemundi irruptione
in Bulgariam, homir im aliaoi ignobilem insequitur, tanlo molestiorein et d u r i o rem, quanto insanic em et amentiorcm. Hic euim, inquit, sibi venerationi et honori
ducit, q u i aut d i i i t aliquid contra Ecclesiam, aut fecit...Ipse enim *
', nec Dei Matrem adoratione dignam existimavit. Num fuerit
Manicbaeus quidam, aui ex Bogomilorum secla, de quihus latiore agit scrmone Anna
Comnena libro x? Alexiados t Hwc vero de Theophylacti chronograpbia, el muneribus,
ac dignilatibus, gestisque pnscipuis disseruisse salis.
f

IX.

Scripiit
Theophylactus
Commentarios in quatuor Evangelia,
Marice imperatricis,
ut
vidctur, jussu. Codices pr&cipui. Editio prima Latina cum versione Joannis
OEcolampadii ex codice Grceco mulilo. Editio Grceci texius ex codice Vaticano, qui
expenditur.
idujus ope Luiina inttrpretalio
recognila Vhilippo Montano. Lattnii
obscrvaiiona.
Porisiensis
edUio Grxto-Latina,
cujus defectus indicantur. Fabricius
notatus.
89. L i l t e r a r u m queis apprime imbulus erat Theophylactus, et sacra prffisertim e r u d i tteois, qua prastabat, monumenta plura reliquit. Commentarios in quatuor
Evangelia
KripftiL Apud Petrum Lambecium libro Bibliother C^areaj Vindobonensis exslal

S5

BEBN. MARliE DE RUBEIS DISSERTATIO

codt<x 319 merabranaceus, perroiustue, anliqua m^juscola scriptura elegantissime

exaratus, qui oiim ad cardiaalem Bessarionem p e r t i n o i t , a Joanne Sambuco postea
einplus, traoslatusqae demum i n C$araam bibiliotbecam, Commentario$
Tkeophytacli
in Evangelia duo *ancli Marei et sancti Lucw complectens.
Groca prcamittitur adnotatio mctrica :
,
c ,
0 ;
; .

Eadetn verba Monlfaoconius refert i n Diario Italico, capile , pag. 78, i n fronte w d i cis predictos Theopbylacli i n quatuor Evangelia Commentarios complecteutis, maoU
exaratos apud Cassinenses PalaYinoe mooachos Sancto Justin, Priraura carnoen et quartuui utrobique locoro euradera teneot: sed qood est secundom i n codice Vindobonensi,
tertium est in Palavino, ac tertium legitor secundo loco. Ea tero sic Latine t i r doctissiinus interpretatur :
lmptr*trix Uatia hmc fieri curatil.
Oput rtvera nobilinimi ingltni,
Qmi aunm ko$ mellifluo* Comm$nt*rio$ ttfutft,
heophyluctui eu epncopu* Bmlgarontm.

Uisce ex Yerbis, maximeque ex codicis eleganiia colligi posse Lambecius adnotat, codicem Vindobonensem, ipsius Theophylacti tate exaratum, i l l u m i p s u m esse quo Maria
imperalrix ntebatur. Sed eadem verba, heec sota si specientar, * eum ab aliis i n alios
codices tranemearint (scitiasime adnotante Montfauconio) non valent ad asserendum
tetopus ac seculum quo liber exaratus est. Codicem nibilominus PalaYinum saoculo
duodecimo scriplum, nibil anceps ibidem pronunliat idem Montfauconius.
Ceesareos codicee recenset Lambecius 317, 318, 319, 330, 331, q u i vel i n quatuor
Etangelia, ie\ in duo, Tel unum tanturo, Commentarios Theophylacli praslanl : itemque
monet, valde utile futuruoi, cuoi eisdem diligenter et accurate conferri curataa
hactenus editiones. l u Marciana bibliolbeca Veneta rodices quinquo aservantur : servatque plores Regia Parisiensis penretuslos et optim not, quorum aliquos memorant Richardus Simonius tomo IV HUtoriiB Critiea in Novum T$tamentuni\ capite 38,
f i Michael Lequienus Dissertatione Damascenica v i , De azymit, nom. X U l l . Alios aliaruiu bibliotijecaruul codices indicat Casimirus Oudinus De tcriptoribui
etclt$\a$l\c\i
tuiiio I I i n Thcophylacto.
33. Editio pritna Latioa aono 1534 prodiit, iaterprete Joanne QEcolampadio, heterodoio bomioe, cutn ejusdem Epistola ad lectorem eodem anno data. Codice Graeco i m perfecio usus est, ut ipse i n Epistola admonet: Adegit exemplar mutilum, [ X V ] i n quiens, u l uno io loco qumdam infarcirem, deerat eoim cbarta : de quo tamen, ut videbis, tuonui oe quis vel in buc Gdem meam accuset. Locos exsial Joannis capiie x x i , a
comniate 15 usque ad vers.32, ubi ioterpres boc adnotavit: Quia bic deficiebat charia
in xeniplari, operee pretium visnm est, noonulla iofarcire. T u , m i lector, booi consulas:
et si vel io exemplar non muiilum incideris, vel probatios qaiddam babueris, t u quoque i n medium afferre non dedigneris. Commeotarii supplemeutura sequitur, quod bis
interpres claudit verbis : Hc inseruimus, lector : et i n boc tibi opinor gratificaii;
nuuc sequuntur, qu i u exeoiplari conttnebantur. Lectoribus gralificatum oon es.se
OBcolampadiuin infra dicemus, uipote qui inierpretationem a Tbeophylacti raente sino
dubio alienam inseruerii. Ecejus Laiina yersio, variis j n locia impressa typis, locnn
idit.

34. GrflBcum lexlum, sioeLaiina yersione, Romani excuderunt a n n o i 5 4 ^ ut Gesnerus

Possevinus, Labbeus et Caveus scribunt. A n n u m 1553 numerat Joan. Albertus Fabricius
yol. V I Bibliothecv Grvcct, pag. 287, teslaiurque se banc in maoibns edilionem habere, neque aliaro Grmcam usquam oculis suis occurrisse. rtoioanam ediiionem bancct
ego inmanibus habeo : oculisque no>tris intenle specianlibus, heec in fronle O i x u r r a u t
vei ba, Romm U D X L I I .

Premissa brevis Prwfatiuncula Latina incipit : Sludiotis sacrarum LUterarum. Cum

multm re$ $int, quttrum usus ntilitati utque ttiam ornawrnlo nobis essesolet,eic. I n ea itu-

37

DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCIUPTIS.

33

pensius Pauli 111 Romani pontiQcis rauniQcentia commeodatur : Plaoe boc beneficiuoi
quaotamcuoqae est, qood cerle maximum est Pauli I I I divinae t i r i u t i debeiur. Pootifex
benigoitate iosigois, oatus ad toileoda humani geoeris iocommoda, v e t e r 6 m coosuetudinem servat, excilal booas artes; quovis sumptti, qaoyis praemio facit, ut q u i pontiflces
beneflcenti laade cfelebraotur, eos hac etate minirae desideremus.
Roroanom codicem, ex quo textus prodiit, eo dtteriorem alicubi esse, qui prosto fuit
OEcolampadio, obserraruot v l r i docti. Ipsum etiam interpolatrice m a o u corruptum
fuisse capite x x v i Maltbai, y c n . 17 u b i de priroa die Azymorum agitur, e r i n c i i Petros
Arcudius tom aliorum optima noiie codicum flde, tum ipsius etiam codicis contextu.
Eodem i n textu Romano lacooa patet capite Joaoois, vers. 13, ab iliis verbis, Int$lligt$
autem rccte pervoluniatem carot*, usque ad i l l a , Et in copula nteettario
prmeeduni n f r o 9**. Haac vero OEcolampadias i n codice suo legebat, ac inlerpreiaios eet : eadtmque
Grce affert Richardus Simonius loco citato, pag. 401, ex Regio Parisiensi codice deprompta : aed iribus i c codicibus Veneta bibliothec Marciaoae ea desiderari, ipsismot
oculis deprehendimus, opeoi praeslaoie pro sua bumanitate c l . viro Aoionio Zanetti,
Alexaodri fllio, bibliotbec custode.
Hinc Tero Simoniua et Lambecius, ad accoratiorem Operum Tbeopbylacli edUionem
perficieodam, diligenli opos esse codicam ioapectioae, scitissime admoouerunt. Postremo
aduoiare non prtermittam, in eadem Roraana edilione Elogia quatuor evangelisiarura
prostare, qn sumpta auot ex Groca l i b r i sancti Hieronyim De ttrii illu$tribut yersione,
a Sopbronio conciooata.
35. LaiinamOEeolampadii Yersionem priraura recognorit aooo 1545 Pbilippus Montanue,
Armenterianus,ac iierum e m e n d a T i l anno 1553, ot legimus in catce Epistoi oun< upatori
ad Claadium Dodeam Rhedonum episcopum, et Prafalioois, i n editiona Basileeosi apud
Joaones Bervagios aooo 1554. Subsidio i l l i fuit textus Roraanus Grcus.
9

Qaid ipse bac sua i n recognitione preestiterit, n o n n u l l i s allatis exemplis exponit t n

Pnefatione ad lcclorero. Geoeratiro vero s i c a i t : Ista, ioqoam, el bujuamodi pleraqoe
alia, iropressori potlus quam inlerpreli (OEcolampadio) ascribi posseni. Quod a u t e n
plerisque in locis permalta fuerini oooissa, ex quibus seqoetrtia pendebanl : non laotura
4ictinu$ aliquot di<x>, sed versu$ permuUo$, atque adeo paginas totas : qoodqoe soipiuscule ntgaiie c o o l r a aucioris roeutem a u i omissa, ant injecta coolraiian) inducat sentenliam, scribaene, aut fypograpbo, atrt interpreii, mutilove codici imputandum s i l , aliorum
e*to j o d i c i u m . . . loterpres qaidem certe loaoois u l i i m o , codicem suum mutilum fuisse
contitetur. Fieri l a m e n potest, ut etiam ille quibusdara i n locis nosiro (scilicet Romauo)
eioeodaUor f a e r i t : ideoqae qudam intacta reliqaimus, sive quod ad seosum bene quadrarent, sire quod noo magni essent momenli, etiamsi ad G r ^ u r a noslrum codicem
(Romanam)[XVl] nonomnino respondeant. Nonnunquara autem margini diversam lectiouaoi adjecimus, idque potissimum cum utraquo defendi posset: priore quidem texla
relicta, sed hujusmodi notis f ] ioclusa , peoes lectorem j a d i c i u m relinquentes, utram
sequi malit.
Nemo bioc ooo intelligil, quod peritissimi f i r i aoimadverlerunt, necessariara prorsus
etse cum rass. c o d i c * u s collatiooem. l o hanc Basileensem anni 1554 editionem Observationes, correctionet
tt conjecturas in Theophylactum Bulgaria archiepi$copum Grmcm
fideireslilulum,
aooo 1677 vulgatit Roni sumptibus Pontii Bernardon, Latinus.Lalinius,
Viterbiensis, i o Bibliotheca $ocra et profana, \)&%. 1 8 4 ; a l i textum spectant, res ipsaa
lllretraot a l i .
f

36. Laleti Parisiorum apud Carolum Mordlum, viaJacobcta, ad intigne Fontii 1631,
F., cum Gra&co texto jara olioi Romaa excuso, et cum Latioa versione a Phtlippo MonUDO recogoita, prodieruot Thtophylacti
Cotnmentarii
m quatuor Evangelia.
Carolo
Albaspioeo iiuncupala editioest. Prfatiuocula ad lectorem eadem occurrit, q u legitur
in Rotoanaeditiooe: ac saoe ridiculura, ut Simonius observavit, eo loci obi P a u l i H I
laadea celebranlur, Morelliorora nomen substituiura fuisse, q u i i d unun) egerunt, ut
Grfteos lextua Rooue impressus recuderetur. loterpolatio sic b a b e i : Plane boc beneStioto quanluracunquc est, quod certe maximum esl, Morellorum virtuti debctur; Viri
1pifP*b*nig%jtalc
ituignes, ad reipubliw utititatem et commoda nati> veterem consuetudi-

PATROLOGLE
CURSUS C O M P L E T U S ,
8 E U BIBLIOTHEC UNIVKRSALIS, INTEGRA, DNIFOHMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OiNIH SS. PATRli, O0CT0RII SCRIPTORIIOIE ECCLESIASTICORIIM

QVt

AB APOSTOUCO

JfT ADCONCIUI

8IJB LATIHORUM, 8IYB GRJECOBUII.

AD M T A T B X INNOCBHTU
l l f (ASH. U I 6 ) PftO

FLORENTINI

TKMPOBA

(ANN. 1439) PRO GRJKCIS

LATIMIS,

FLORUERUNT

R E C U S I O
C H R O N O L O G I C A
OMNIUM OUAS EXSTITERE MONUIIENTOKUM CATllOLIC^ TIIADITIUNIS PEll QUINDECM PRIOIU
ECCLESLE SiECULA ET AMPLIUS,
WXTk KIMTIOWRI AeCl1RATIB8IIUS, IBTBB SB C U M Q C B NONNULI.I8 COD1CIBU8 MANUBCRIPTI8 GOLLATA8, PBRQUA* ftlUGEHTBk C A 8 T I G A T A ; 1>IH8BRTATI0HIBU8, CONMEHTARU8 YARII8QUE LECTIONIBU8 CONTINKMTBh ll.LU8T.HATA i UMNIHH*
OltCHItHB 08^.1*88 EDITIONB8 QOJB TBIBU8 HOVISBINI8 BJtCULl DBRBNTUR 4R80LUTA*, DETBGTIft
A O C T A ; .8 O R D I N A R I I S YEL ETIAM AHALYTICIB, 8INC0LOS 8IVE TOU08. 8IVB AUCTOBRS ALlGUJU
MOHNTI8UB8KQUKIITlBUe,DOIIATA; CAPITIILIB INTRA IP&UM TKXTUM RITB DISPOSITI8, NECNON KT TITULI8
lf6lll.ARtm PACINARDM ARGlNEM gUPERIORBM DI8TIWCUENTIBUS BUBJECTAIIQUK N A T B R I A M 8IGNIFIGANT1BU8, ADORNATA; OPBRIBUS CUM DIIBII8, TUM APOCRYPUIS, A L I Q U A VBRO AlXTOKlTATE 1M
ORU1NB AD TRADITIONEM ECCLESlASTICAH POLI.BNTIBU8, AMPLIFICATA i
BliCKIiTie BT Q U A D B A G I K T A IMHCIBC8 8IJB OMNI RESPECTU, 8CIMCET, AI,PHABETICO, CIIROKOLOGICO, ANALYTtCO,
ANAI.OGICO, BTATIftTlCO, 8YNTIIETICO ETC, RES ETAUCTOUES BXIIIBEtfTIBUS, I T A OT N O N 80LUU STUDIoSO , BSD NBCOTIIS IMPLICATO , ET 81 F O R T B ilNT , PIGIUS ETIAM BT WPERITI8 P A T B A N T OMNE8
. PATBB8, LOCUPLETATA \ 8BB PR8ERTIM DUOBUS IMHEN8I8 BT GENERAUBUS INblCIBUS, ALTEKO
*lttCKt KERUAI, QOO CONSDLTO, QUIDQUI H O N SOI.UM TALIS TALI8YK PATER, IBRUftl BTUU
tmCSQOIBOUK PATRUB, A B S O U E ULLA BXGFJTIC*K, IH QllOIH.lBKT TMBMA SCBIP8EBIT, IWO
INTUITU CON8PICIATUR; AI.TERO SCItlPTUltiE SACRA,EX QUO LECTORI COMPBRIRB 8IT O B Y I U M QIUIUM P A T R E 8 BT IN QUIBU8 O P B R O M 8U0RIIM LOCI8
8 I N G U L O & tlNGULORUM I.IBRORUM 8CRIPTURA YBR8U8. P R I M O GENESE08
06QUB AD MOYI88IUUM APOCALYP818, COUNENTATI 8INT :
BOITIO ACCURATIS8IIIA, C4TEBI8QUE OIINIB08 FACILE A N T E P O N E N D A , 81 FBRPRNDANTUR C I I A R A C T B B U M NlTHHTA*
CBARTJf <(UAI.ITA8 I N T E C R I T A S TEITU8, CORRECTIOMS PBRFBCTIO, OPBRUM. RECU80RUM T U M VARIKTAft
/' BUMBRDS, FORtf YOLUMINUM PERQUAM COHMODA 8IBIQUE TOTO PATROLOGliE DECUU&U CONSTAMTBM
IMII.I8, PRETII EIICU1TA8, PBA8BRTIMQ0B I8TA GOLLEGTIO UNA, MRTIIOIUCA E T CUK0N0L0GI6A,
excKwiomm FRAGMKMTORUM OPUBCULORUMQUB HACTENUS UIC ILLIC SPARSOHUM, VEL ETIAM
JMKJHTORtifl, PRIIIllM AUTEM IM M08TRA BIBLIOTHBCA, Bt OPBRIBU8 BT U88. Al> 0IIMB8
8, I . O C 0 8 , LlHGUAB FORMA8QUR PBRTIMEMTIBU8, COADIIMATORIIM,
BT ZX mRC8|EB18 OPERIBUS TBADITIONEM CATHOLICAM CONFLABTIBU8, OPOS U^ICDM MIBABILITEB EFFlCltNTlllM
9

SERIES GRJECA
POSTERIOR,
Uf QUA PRODKUNT PATRES. DOCTORES SCRIPTORKSODK ElT.I KSi^ GRACG
AB iEYO PHOTIAJSO -USQCE AD CONCILU FLORENTINI TEMPORA;

ACCURAINTE

i . - P .

M I G N E ,

Blbllottieeie e l e r l oiiiYereee
IUVB CUBSUUtl CuMPLETORUtl IN SINGULOS SCIBNTLE BCCLBSUSTICA *Au\OS Bt !*.
f

PATBOI.OGIA, AD IB8TAR IPSIU8 EGCLB8IJB, IN DUA8 PARTE8 DIYIDITUB, ALIAU MEMPB L A T I N A M , ALIAM CR4*CU-LAT!NAM.
AUUM FARTB8 PBMB JAM I N T E G R B EXAtATJS 6UMT. LATINA, DUCENTI8 B T YIGINTI DUOIMJ8 VOLUMlNIBlS HOLE 6UA
ITARtt PBCBM E T CBMTCM 8UPBA MILLE FBAMCI8 YEMIT I GBJCA bUPLICI EBITIOMB 8 H A N D A T A BBT. PRIUIt
GRJSCOM tlMA CUM YBRSfrONE LATINA LATERALI COMPLECTITUB, NOVEUQUE ETCENTUM VOLUMINA, PRO PKlBA
S B A 1 E C & C C A , MOR BXCKOIT. PO&TERIOB AUTEII VERSIOMKIi LATINAM T A N T I J M KXHIUET, IDEOQUE INTRA Q U I M I U K K T
lUIIIQiJAGIHTA YOLUMINA RETINBTUR. SBCCNDA 8KRIB8 GRJECO-LATIMA S E X A G I N T A Y O L U M I R A P U O B A B I L I T B A
fSOI 8VPBBABIT ; DOM HUIU8 YER8IO MBRE LATIKA T R I G I R T A VOLUMIHIBOS AbSOLVETUR. UNUMQUODQUB VOLUMBN
CH^CO-LATINUM OGTO, UMDMQUODQUB NERK LATlNOll QUINQUB F R A N C I S BOLUMHOUU EUITUR : UTROBIttUB Y K R O ,
CJT FBBTII B0JU8 BBBEFICIO FRtUTUR BMPTOR, COLLECTIONEB INTEGRAM, 81VB LATINAM, 8IYB G R J I C A M CuMPAKBT MBCEB8B ERITJ 8BCU8 CUJUlMIIJE YOLUMINIS AMPLITUIMNKH MECNON ET DIFFICULTATt8 YARIA PBBTlA
^OtiABUHT. ATTAMKM 8 1 QUI8 BUAT 1M1ECBB ET 8E0RSW COLLECTIONEM GRjECO-LATINAM, VEL EABDEII BX
SBJEGO iaT4MB YER8AM, TUM QOODQ41E YOLtMEN PRO NOVEB YEL PRO SEJt FBANCI8 80LUM OBTINBBIT. CONMTIOHBB FHTUBI8 PATBOLOGlJB 8BBIBBU8- APPL1CANTI2B, 81 TEMPD8 EA8 18 MANDANDl RGN NOBI8 UEEST.

PATROLOGIM

GRMCJE

TOMUS

CXXIll.

THEOPHYLACTUS BULGARLE ARCHIEPISCOPUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APDD J.-P. MIGNE, K D I T O R E M ,

Hl |A DICTA ir\HBOlSK
OLIM PROPE PORTAM LUTETIJS PAHISIOIilJM VULIJO PENFEH
NOMINATAM, SEU PETtT-UONTHOUGE,
NUNC VERO IINTRA 01 PAIII8INA.
%

1864

GO

Ce>v

NON-CIRCUtATINQ

TRADITIO

CATHOLICA.
XI. ANNVS 1070.

SMCDLUM

THEOPHYLACTI
BULGARJJE A R G H I E P I S C O U

O P E R A Q U ^ R E P E R I R I POTUERUNT OMNIA.

F B .

- F .

B U B E I B

DKSERTATK)

IPSIUS

TBEOPHTLACTI

ATATB,

GESTIS,

SCRIPTIS

AC

DOCTRINA;

ACCURANTB ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,

BIBLIBTBECJB

O L B B I

SITB
CURSUUM COMPLBTORUIt m StRGULOf SCIBlfTLi ECCLBSLASTICJl RAMOS BDITORB.

TOHUS

PRIMUS.

VRNEUOT QUATUOR VOLUMINA 44 nUHCIS GAHJCIS.

EXCDDEBATDR E T V E M T APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

TAADITIQ
SMCVLVM

GATHOLiCA
XI.

ANNUS

1070.

ELENCHUS
AUCTOfttJM B T O P B A U M Q U I D l HOO G X X I I I C O H T I H K H T U a .

THEOPHYLACTDS BtJLGARLE
fr.

J. F. Mari*

de Rubeis

Du$ertatio

ARCHIEPISCOPUS*

d* Theopkylacti

mtati, 'gmtis. aHpih

ac
col.

doctrima.

THBOPHTLACTI O P I B A .
Enarratio i n ETangelium S. MattluaL

i n Evangelium S. l i a r c i .

i n Evangelium 8. L u c .

i n Evangelium 8. Joannia.

143
^

487
683
1127

Thtophylaeti Opera recadimi j o i U editiooem qae anols 175 758, cwaBtibuB tiiia docUasimis, T e t e l H t
prodilt apnd Joteptaum Bertellam, in ofBclna llertziaoa. Qoalnor TolamtDibot flbrnai aMxlm coDtUt; sed editfonis
curalorea, cum de repetieodo TbeophyUcli ftn Ptalmot commeoUrio deaperarem. Eatbymii Zlgabeni CommeaUriuai
eubfUtaeraot, t l i b i d r a c e nuDqaam edUum, u l tomoiii qaarlam absoWereot. Inde hoc nobit ioooai<Dodi o r i o m est,
quod Tolamiot noslra YolaminibuH ediliooit VeneU jam soo responderaol; nam, dftmpto Eolbymio, u l t u l l
rallo temporom, tribus lomia Yenelit com dimldio qoatuor nobit coostiUieodt feeruot; oode flt vt p r i n u t
loaut T e o e t M ooDiiooetiir lo tecoodo notlro, secondiii I n terlio, tertius el qoartl p a n prtor i i qaarto oouro et

Pariwis. -

x T?pia J.-P. MIGNE.

F R . J . F . B E R N . M A R I i E DE RUBEIS
ORDINIS

PRiEDIOATORUM

DE THEOPHYLACTI BULGARIAS ARCHIEPISCOPI GESTIS,

s c m r r i s AC DOCTRWA,

DEQUE VENETA OPERUM EJIS OMNIUM EDITIONE,

DJSSEIITAT.O
i.
Scriptorei qui Theophylaetum sceculo nono floruisse asserunt. Anachronismi causa, sumpla
ex epiicopo, quem nomine Theophylaeti vocatum pularU, eodem sxculo al Bulgaros erudicndot mUso. Sed eo ipsum nomxne appellatum fuisst non constat.
[I] 1. PrflBviam ad opera Theopbylacti Bulgariae archiepiscopi, qu sive hactenus excusa,
si?e nondum edila, typis Venetis Graece et Latine i n lucera prodeunt omnia,Dissertationeni
pro iDuptre imposito, proque mea v i r i l i elucubratoro, diligentius de tempore agendnm
prim<r1oco m i h i est, q u o vitam agebat i l l e , floruitqae sacra ernditione ac dignitatibus.
^ a r i feruntur, longe lateque discrepantes inter se, bibliograpborum scriptorumve sententi. Fuere apud Labbeum i n Dissertatione bistorica, q u i , Eutropii auctoritate temere
adrocata Theopbylactum circaannnm Christi76o collocarunt. Hanc indicasse opinionem,
ipsaia est solide refutasse.
Antonius Possevinus i n Apparatu sacro tomo I I : V i x i t , i n q u i t , oirca annum octingentesiroum et sexagesimum, quo Ccnstantinopolitanum imperium tenebat Michael Porphjrogenitus, h u j u s n o m i n i s t e r t i u s . Ipsura recenset adannum octingentesimum octogesimura
tertium, iraperanle Basilio dlcto Macedone, MarquardusFreherusin sua Chronologia, qn
promissa prostat J u r i Graco-Romano ex plaribus bibliotbecis e r u t o , Latineque r e d dito a Joanne Leunclavio : et hoc etiam tempore flornissa Theophylactum, opinio fuit
Pbilippi Morneei in Hisioria
papatus pag. 187. Numerat deroum Sixtus Senensis Vbro iv Biblioihecce tanctce, a n n u m Domini nongentesimura sub Michaele, ut ait, etTheodora : > ubi chronicum sphalma apertissimum est, cum Michael tertius anno 833 cum
Theodora matre regere iirjpenum caperit, reieritque ad anoum usque867.
2. I n hunc duCentorum et airiplius annoruro inciderunl aoacbroniamum soriptores a l i i ,
immanissimi erroris causam sttmil indicantes. Annalium parens Baronius ad annum 870
nuro. L l l , refert, Ignalium, urbis r e g i Constantinopoleos patriarcham, auxilio Basilii i m peratoris, i n Bulgari misisse provinciara, tanqoam ad Ecclesi Constantinopolitanm
dkBcesim pertinentem,* creatuma se episcoptim, una cum a l i i s clericis, quera nominalum
foisse Tbeopbylaclum affirmant. En vero datnm acceptamque errandi occasionem : temere acilicet sumpto Theophylacto episcopo, si fuit quidem eo [ I I ] nocn.ne appellatiis,
ad recens cooversos Bulgaros tratismisso, pro archiepiscopo nostro Theophylacto, quo
de agimus.
Error hic est Roberti Cbreygtonf, q u i apud Allatium i n Exercitatione xv i n ipsum
beterodoxum hominem, nihil hrositans ait pag. 251 : Photius (Ignatius habent alii)
T./Fbeophylartum Constantinopolita&um i n o m n i litteratura florentissimnm, et a peronni
leeiione sancti Chrysosloxni, quem xn succum et sanguinem converterat, facundissinnvn
Tirmn... eo d i r e i i t , i n Bulgariam. I n ecmdera antea impegerat errorem Petrus PithceJis
te Hutoria controversi de processione Spiritua s a n c t i : Etsi de Theopbylacti tate, i n PATKOL. G R . C X X I I l .

TAADITIO
SMCOLVM

CATHOUCA.
XI.

ANNUS

1070.

ELENCHUS
AUCTORtJM R

O F E R U M Q U I I H HOO C O H T U I K I I T U R .

THEOPHYLACTDS BULGARLE

fr.

J . F. Mari*
doctrina.

de Rubeis DutertaHo

ARCHIEPISCOPUS*

d* TheopkglacH

mtat^ gmti$* $$ttpit$ ac

P

col.

THBOPHTLACTI O P I * A .

Enarratio in Erangelium S . MatlheL

143

i n Evangelium S. liarci.
?n Erangelium 8. L u c .
i n Evangelium 8. Joanni*.

>

487
683
1127

Theophylaeti Opera recadlmot j o i U editiooem q u e anols 175 758, e w a a t i b u t Titit doeUiiimU, T e i e t i U

prodiit apnd Jotepbam BerteUam, i n ofBcini Hertziana. Qaaioor Tolamlotbot forna aMXlm couaUt; t e d editfonit
ruralorea, com de reperieodo TbeophyUcM l n Psalmot commenUrio deaperarem. Eotbymii Zlgabeai CommeoUriuai
eubttitueruot, t l i b i Gratce nanquam edtlum, a l tocnam a o i r i a i i i absolverent. Isde boc n o b i i loooauDodi o r t u m est,
quod Tolamioa nottra folamioibn* ediiioois Veneu ]am noo responderaol; nam, dftmpto Eolbymio, u l vult
rallo taeporom, tribus lomia Veaetta com dimidio qoaloor nobia coftsliloeodl feeruot; ode flt v t p r i n u t
l o a o f Teoetot cofttiaaetur lo tecoodo n o t l r o , secondui I n lertio, tertius e l quarU p a n prtor i i qaarto oouro e i

Pariwis. -

Ex T?pia J.-P. MIGNE.

F R . J . F . B E R N . M A R I i E DE RUBEIS
ORDINIS

PRiEDIOATORUM

D E T H E O P H T L A C T I BULGARIJE ARCHIEPISCOPI GESTIS,

SCRIFTIS AC DOCTRIIVA,
DEQUE VENETA OPERUM EJIS OMNIUM EDITIONE,

DJSSEKTATIO
i.
Seriptore$ qui Theophylactum sceculo nono floruiae asscrunt. Anachronismi causa, sumpla
ex episcopo, quem nomine Theophylacti vocatum putani, eodem tmcuio ad Bulgaros e r u diendos misso. Sed eo ipsum nomtne appcllatum fiiisse non constat.
[I] 1 . Praeviam ad opera Theophylacti Bulgari archiepiscopi, qo sive hactenus excusa,
sire n o n d u m edita, typis Venetis Graece etXatwe i n iucem prodeunt omnia,Dissertationeni
pro munere imposito, proque mea v i r i l i elucubratoro, diligentius de tempore agendnm
p r i j i v r i o c o m i h i est, qoo v i t a m agebat i l l e , floruitque sacra ernditione ac dignitatibus.
^yarim feruntur, longe lateque diserepantes inter se, bibliograpborum scriptorumve senteotiaD. Fuere apudLabbeum i n Dissertatione historica, q u i , Eutropii auctoritate temere
advocata, Tbeopbylactum circaannnm Christi76o collocarunt. Hanc indicasse opinionem,
ipsam est soiide refutasse.
Antonius Possevinus i n Apparatu sacro tomo U : V i x i t , i n q n i t , circa annura octingentesiroum et sexagesimum, quo Constantinopolitanum imperium tenebat Michael P o r p h j rogenitus, hujus nominis tertius. Ipsum recenset adannum o c t i o g e D t e s i m u m octogesimura
t e r t i u m , imperante Basilio diclo Macedone, MarquardusFreherusin sua Cbronologia, qu
prmissa prostat J u r i Graco-Romano ex pluribus bibliotbecis eruto, Latineque r e d dilo a Joanne Lcnnclavio : et boc etiam tempore floruisaa Theopbylactum, opinio fuit
P b i l i p p i Morneei i n Historia
papatus pag. 187. Numerat demutn Sixlus Senensis .*>
bro iv Biblioihecce sanctw, annum Domini nongentesimura sub Michaele, u t ait, el Theodora : u b i chronicum spbalma apertissiraum est, cum Michael tertius anno 832 com
Tbeodora malre regere iirjperjura caperit, rexeritque ad anonm usque867.
2. I n bunc d u C e n t o r u m et amplius annorum inciderunt anacbronisnmm scriptores a l i i ,
immanissimi e r r o r i s causam smiul indioantes. Annalium parens Baronius ad annum 870
nom. L l l , refcrt, Ignalium, urbis r e g i Constantinopoleos patriarcham, auxilio Basilii i m peratoris, i n Bulgari misisse provinciara, tanqoam ad Ecclesi Constantinopolitanm
dkBcesiui pertinenlem,* creatuma se episcopum, una cum aliis clericis, quera nominalum
faisse Tbeopbylaclum alfirmant. En vero dalam acceptamque errandi occasionem : lemere acilicet sampto Theophylacto episcopo, s i f u i t quidem eo [11] nom.ne appellatus,
ad recens coaversos Bulgaros tratismisso, pro archiepiscopo noslro Theophylacto, quo
de agimas.
Error hic est Roberti Chreygtonf, q u i apud Allatinm i n Exercitatione xv i n ipsum
beterodoxum hominem, nihil beesitans ait pag. 251 : Photius (Ignaiius habent alii)
*..Theophylarlum Constantinopolita&um i n omni litteralura florentissimum, et a peresmi
leclione sancti Chrysoslomi, quem i n succum et sanguinem converterat, facur.dissinnrn
f i r a m . . . eo d i r e i i t , i n Bulgariam. I n ecmdem antea impegerat errorem Pelrus Pitheeus
i n Historia controversi de processione Spiritua s a n c t i : Etsi de Theopbylacti tate i n ?ATftoi~ Gn. CXXIH.
1
f

11

BERN. MARLE DE RUBEIS DISSERTATIO

quiens, nemo adhuc q u o d sciam, cerii aliquid prodiderit, euru tamen sub Photio vixisse
ut probabilius credam, auctor m i h i est liber quidara Frairum Pradicatorum contra Gracos,
q u i Theophylactura a Pholio quondam patriarcha Balgaris missum babel. Patriartbatum
priina vtce ab aneo 857 ad aonnm 867 teouit Photius. Iteram sedem illam conscendit
Ignatius, quatn anno 877 reliquit vita morlali functus : eamque denuo occopavit Pbotius
ad annuna usque 886.
^
Memoratum a PitboBO librnm Fralruib Prsdicatorum contra Grobos typis Ederiania Poirus Stcfartius Yulgavit Ingolstadii anoo 1616, in-fc,sab hoc titulo : Tractatu*
contruGr**
eorum errorei editu$ Constantinopoli in ctdibu* FF. Prctdicatorum
anno Domini
MCCLIL
Ita scilicct iuscriptum reperit vir clarissiuius in codice Bararico, quo utebatur. *
istud in Magoam Patrum Bibliolhecam intulerunl Parisienses iomo I V , Coloniensea
tomo XV ct Lugduirenses tomo X X V I I . Anonymus auctor est, de quoegregie di>serentemconsule JacobumEchardura tomo 1 Scriptorum ordinis Prtadicatorum ad anoum 1232.
Anonymi verbasunl i n editione Lugduoensi pag. 603, co 1.2. * Theophylacti arcbiepbcopi
Bulgaforum, q o i missus est a Pbotio tempore scbiaiDaiis io Bulgariam, ut ipsos Bulgaros
lunc temporis Ecclesi Roroane devotos et obedientes ad GreBcorum ritus et obedieotiaoi
rcroearet : quud et tactum est. b t e itaque Theopbylactus, cum omnia fere scripta beali
Joannis Chrysostomi suo ingenio abbreviasset, elc. Piioaus innolescit is auctor, q u i
missum ad Bulgaros episcopum appellayerit Theophylactum, ipsumque e i i s t i m a r e n t eunvdero cum Theophylaclo arcbiepiscopo.
3* Sed episcopuro, quem ad Bu garos traosmisere Graci non aii Baronius Theopbylacli
nomino rucalum. Indicat solum, nominalam fuisse Theopbylactum, ab aliis affirmari :
nec enim solida ac retusta prosto erant viro doctissimo nooumenla, q u banc ejus e p i acopi ap|>ellationem conflrmarent. Lalissiroe de Bulgarico isto oegotio apud Anastaaium
BibUolbecarium agiiur i n Vita Adriani I I , q u i Romanam aedem ab aono868 tenuit ad
annum usque 873, neque Theopbylacli nomine epiacopas vocatur, Conataniinopoli
missus ad Bulgaros. Eodem prolermisso noraine, rem narrat Constaotinua Porphyrogenil a s , Leonis Sapientis filiua, i n Vila Basilii llacedoms, imparaloris et a?i n u m . XCV. c Ea
gens Bulgarorum, iuquiens, crebris imperatoris (Basilii) hortamentis, splendidisqub
acceptiooibus ac c u l l u , oecDOO luagtiificis largiiiooibus ac muneribns **
, archiepiscopum recipere
suadetur : \ *
, et episcopis impleri provinciam non abnuit. Utroque i n loco Theophylacti oo*
men siletur.
II.
!

Vitam non egiste Theophylactum archiepitcopum

sutculo nono, demofistrat Baroniu* epi
tlolarum eju$ auctoritatt. Adsctcuium undecxmumreferi ipsum $ub imperatoribut AUchael*
Duca, Nicephoro Botoniata tt Alexio Comneno. Aliquo iemporis intervallo dissident atbliographi scripioresque rectnliortt;
tnuximeque Dufre$niu$ tempora soiiu$ AUxii Com imperantii designat.
k. Fuerit vero Theophylacti nomine episeopus ille appellatas : at omni procol dabio
c Theophylaclus arcbiepiscopua Bulgari (verba sont Barouii loco citato ad anouai 870)
oujus exstant i n sacrum Evangelium lucubrationes, e i alia acriptorom monumnla, longe
posl hc tempora claruit, tribus (duobus) n i m i n i m ab hoc saDCulis evolulis sub Goronenorum et Ducamm famili imperatoribus. Seateotiam conflrmat ad aonum 1071, n u m . X V ,
Eridentissime enim, inquiens, ad convincendum e r r o r e m (superius memoraturo) l e s t i raonia eliciunlur ex ejusdem Tbeopbylacli acriptorum monamentis: Epislolis , inquam, i p sius qufB n u m e r o ^uioquaginta novemGrce [111] scripUBeistant i n Valicana bibliotheca,
industria Y i r i d i s e r H s s i m i Jacobi Sirraondi societatis Jesu professoris, i n lucom ox abditis
vindicata), atque Latinilato donatae, sed n o n d u m cusae. Ex bis, ioquam, ejus Epistolit
roultiplici arguroODto moostralur, nanante annos ducenta [anrio circiter 870], sed hoc ipto
tempore (undecimo seculoj, ipsum Theophylactum claruisse; quod scilicetejus Epistoto,
vel daUB babeoturad eos qui hocipso temporo vixissc noscunlur, vel i n eis e o r u m d e m
vil mentio habelur.
Hoc loco Theopbylacti Epistolas a Baninio receusitas litteris integris, non ninueri*, iegis quinqoaginta novem : unde m raiur Joon. Alberlus Fabricius i n Bibliolhtca
Grmcn
. V I , pag. 285, ab eodem Baronie ad annum 1073, num. XC, epistolam nuroerari 61 i n
9

13

DB THEOPHYLACTi GRSTIS KT SOUPTIS.

14

inarginis ora. Aat alterulro cerie i n loco raendum c u b a t : aut ex ipsis numeri*, unarii
transpotilions
vitiatis, profectas error est; nuroero scilicet 61 posito pro 16, aot L X I
ppo L I X . Predictas Theopbylacti Epistolas ex alio ms. codice bibliothec Mediceae [>ostea
deprompsii Andreas Scbottus : ab eoque acceptas primus Gnece typis edidit Joannes
Heursius Logduni Batarorara anno 1617, i n - 4 , quas Latine conversas a Vincentio M a r i nerio Valentino prostat Coloniensis Bibliotbeca Patrum tomo X V et Logdunensia tomo
X V I I I . Numerantur veroqainquesupra soptuagiota : i n quibos attamea aliquae desiderantur, q u a Vaticano ex codice afferunlur a Baronio.
Pro sua sententia argumeolum rariis ex epiatolis Annalium parens instruit ad annum 1071. I t e c enim babentor verba i n epistola q u decima seplima Vaticano i n codice
numeralur, ad filium SebastocratorU data : Oro igitur, et his Htieris lanquam corpore
aupplex procuoibo, at miserearia felicissim quondam Ecclesi, quam CliristiaDissiroas
ille Borises, Bulgarorumrex, unam el ipsam e septem catholiciscedificavit: tu renora.
c Cam i n ea, Baronius a i t mentio fiat Borisis Bulgaroram regis, q u i r i x i t , ut Zonaras et
alii ostendunt, posl centum (a Pbotio et Ignalio) annos, nempe sub Nicepboro Pboca et
Joanne Zimisce iroperatoribus (rel ab anno 971 ad annum 073, ut Dufresnius adnotaj),
plaue apparet, non tunc ipaum vixisse sub Basilio (Hacedone), sed longe post illa tempora
Theophylactum Bulgarorum preefuisse Ecclesto archiepiscopum, Sed et cum et i b i m e i o i nit de ecclesiis ab eodem rege antea diflcatis, ei post multum spalium temporis u n a
ex i l l l i s dirutam proponit restituendam, plane demonstrat, longe postea ab eo tempore
eutndem Thcophylactum claruisse. Sapieus nemo faerit, q a i Theophylactum non reaaoveat ab ? Photiano*
5. V i l a m ipsum egisse statuit Baronius, sub Michaele V I I Duca, et Nieephoro Botoniata, e i Alexio Comneno. loaperium priuius auspicatus est anno 1071, aller 1078, lertius
1081, ad annurausque 1118. Primam refert Theopby lacti epislolam ad liariam imperatriceiu, Micbaelis Duc, ac postea Botoniato uxorem. Epistolaoi addit decimam tertiam, queo
data l e g i t u r ad Joannem Ducam, sororium imperatoris : i n eaque hec habeotur verba,
Ca&ierum, ofortunatum Dararum genus, recta omniaet bonesta i n te corapleclens,in bac
mihi bonitate persiste. Addit etiam epistolam octavam , ubi sic ail Theopbylactus : Vides quomodo tam facile colendissimi Coraneni sigillum subversum est ab ipso
Coraneno.
Itaqoe affirmare necesse eat, ut Baronius ait ibidera num. X V I I I , Tbeopbylactum ipsum,
Bulgariaa archiepiscopum, eam fanctionem adroinistraase hoc lempore, quo sive
Duc<e, sivo Comneni Constantinopoli imperabant. V i r o doctissimo nemo non p o r r i gat manus.
,
6. Hujusce tamen temporis veluti periodos, quibus et ixit et floruil Theophylactus,
sibi v i s i sunt deflnire accuratius posse bibliographi scriptoresYe posteriores. Philippus
Labbeus i o soa ad Bellarmioum Dissertatione historica : Girciter annum 1071 ?ivebai
( i o q u i t ) , tempore summi pontiflcis Alexandri I I et Roroani Diogenis (ab anno 1068 imperentis) temporibus, ut ejus ex Epistolis constat. Pervenil quoque ad poniificatura Gregofii V I I et imperium Nieephori Bolonial... Quo autera obierit anno, prorsus ignoro.
Eadem Iranscripsere verba Dupinius, et Casimirus Oudinus, et Georgius Matlbias K o n i *
gius i a . Bibliotheca vetere et nova . Tbeophylactom floruisse aientes, sub imperaloribos Romano Diogene, Michaele Duca et Nicepboro Botoniata* Q u utique verba t i l a m ejus conclndere videnlur inira ejusdem BotoniaUB regnantis lempora.
I m o potius stib Alexio Coraneno suam egisse vitam, infulas gestasse Bulgaricas, ac [IV)
HUeris floraisee Theopbylactam, adnolat Carolus Dufresnius Du Cange i n notis ad A n n
C o m n e i w libram v m Alexiadas : FloruilTheopbylactus, inquieos, Alexio Comneno i m peraoie, sub Aomano Diogene, aui Micbaele Doca, ut vult Baronius : quod ex
ipsius Epistolisa Meursio editis satis conslat. Quarum qudam ad Adrianum Alexii frai r e m , Nicepboram Melissenum Caesarem, Gregoriuin Taronitam, Nicepboruro Briennium,
A l e i i i eoosocerum, et alios ex Alexiana et Coinnena faoiilia principes script sutil. Una
eltaffi ad NicoJaum patriarcbam : h hujus nominis Terlium, q u i sedem Constantinopolitanmm conscendit, Anna Comnena teste libro Alexiados, ^
mditiio% $eptima anno sexmille$imo
quingcntesimo nonagesimo seeundo, ara> scilicet
TttlgarU 1084.
f

GO
\SS /
r

NON-CIRcSliATINa

TRADITIO
SJECDLUM

CATHOLICA.
XI. ANNUS

1070.

THEOPHYLACTI
BULGARJjE ARCHIEPISCOJtl

OPERAQUJ? REPERIRI POTUERUNT OMNIA.

ACCIDIT

P R .

. .

&

H U B E I 8

DBSERTATK)
PB IPSWS

TBKOTBTLACTI

CtSTIS,

8CMI?Tt8

AC

DOCTBINA;

ACCURANTB BT DENUO RSC06N0SCENTE J - P . HIGNB,

I B L I * T H E C v O L B H I VBflTBMSJE,
in
ctnunnm COXPUETOKCII n i SWGULOI s c m n u

TOMUS

Eccixsusricjt BAHOS K M T O M .

PRIMUS.

VgHKUMT QUATUOR VOMJMUU 44 HUNCIS GAHJCIS.

EXCDDEBATDR B T VENIT APUD J.-P. MIGNB E D I T O R E M ,

WCTA VAUBOISK,
O L I I I PROPE IORTAM LOTETIiE PARISIORUM U L C 0 V E N F B R
I W ^ T A M , SEU PETlpMONTROUGE,
NUNC VERO INTRA MUENIA PAKISINA.

186

TAADITIQ
SMCVLVM

CATHOLiCA.
XI.

1070.

ANNUS

ELENCHUS
A U C T O R U M B T O P E R U M Q U I D l HOO C O H T I H K H T U R .

THEOPHTLACTUS BtJLGARLE ARCHIEPISCOPUS*

fr. J . F. Marim de Rubei$ Dusertatio
doclrima.

d* Theopkjlacti

mtat*, 'gmtti. aHpih

ae
col.

THBOPHTLACTI O P U A .

Enarratio in ETangelium S. MatlheL

i n Evangelium S. l i a r c i .
tn Erangelium 8. L u c .
i n Evangelium 8. Joanni*.

143
^

487
683
1127

Theophylaeti Opera recadlmot joiU ediLioaem que anols 175 758, enraitibus vitit doeUuimii, YeteliU
prodiil apud Jotepham Bertellam, in ofBdni llertziaoa. Qoalnor folornloibot fbrma a M x l m conaUt; ted editfonie
curalorea, eom de reperiendo Tbeophylaclt ln Paalmoa commenUrio deaperarent. Euth>mii Zigabeai Commeourf um
ftubstitaeruot, alibi Gnaee ouoqoam editum, ul qoarlam absolTerent. Inde hoc nobia ioeoi<i>odi ortum esi
quod Tolamloa nottra folumiDibuH editiooit YeoeUa jam B O Q reapoodereol; nam, dempto Ealbjmio, tit vull
railo temponim, iribut lomia Yenelis com dlmldio qualuor nobis eooatilueodl faerunt; oode at t primus
lomuf Teneloa coatiaiietiir \a aecaodo notiro, secaadaa In tertio, teriius el qoarti pan prtor i i qaarto ooelro el

Partslts. Bx Tvpit J.- MIGNE.

F R . J . F . B E R N . MARI^E DE RUBEIS
ORDINIS PRJEDIOATORUM
DE THEOPHTLACTI BULGARIAS ARCHIEPISCOPI GESTIS.
s c m r r i s AC IWCTRIPU,
DEQUE VENETA OPERUM EJUS OMNIUM EDITIONE,

DJSSKRTATIO
i.
Scriptorei qui Theophylactum sceculo nono floruiae asserunt. Anachronismi causa, sumpta
ex episcopo, quem nomine Theophylaeti vocatum pularU, eodem smcuto ad Bulgaro e r u diendos misso. Sed eo ipsum nomtne appcllatum fiiisse n o n constat.
[I] l.Prceviam ad opera Theophylacti Bulgariae archiepiscopi, quaesive hactenus excusa,
s i r e n o n d u r a edita, typis Venetis Graece et.Latine i n lucera prodeunt omnia,Dissertationem
pro m u i i ^ r e imposito, proque mea t i r i l i elucubraturo, diligentius de tempore agendnm
p H m r r l o c o m i h i esl, quo vitam agebat ille, floruitqae sacra ernditione ac dignitalibus.
-^Yarico feruntur, longe lateque diserepantes inter se, bibliograpborum scriptorumve sent e n t i a . Fuere apudLLabbeum i n Dissertatione historica, q u i , Eutropii auctoritate temere
advocata, Theopbylactam c i r c a a n n n m Christi76o collocarunt. Hanc indicasse opinionem,
ipsato est s o i i d e refutasse.

Anlonios Possevinus i n ^ p p a r a m sacro tomo U : V i x i t , i n q n i t , circa annura octingeniesiroum et sexagesimura, quo Constanlinopolitanum imperium tenebat Michael Porphjrogenitus,hujus nominis tertius. Ipsum recenset a d a o o u m octingenlesimum octogesimura
l e r i i u m , iraperante Basilio dicto Macedone, MarquardusFreherusin sua Chronologia, quaa
praemissa prostat Juri Graco-Romano ex pluribus bibliolbecis eruto, Latineque r e d d i t o a Joanne Lcunclavio : et boc etiam tempore floruissa Theophylactum, opinio fuit
P b i l i p p i Morneei in Historia
papatus pag. 187. Numerat deroum Sixtus Senensis 11
b r o i y Bibliolhccce $anctw> annum Domini nongentesimum sub Michaele, ut ait, el Theodora : ubi chronicum spbalma apertissimum est, cum Michael tertius anno 832 cutn
Theodora malre regere iirjpenura coeperit, rexerilque ad anmim usque867.
2. I n huoc d u C e n t o r u m et amplius annorum inciderunl anacbronismum soriptores a l i i ,
immanissimi erroris causam staiul indicantes. Annalium parens Baronius ad annum 870
n u m . L l l , refert, Ignalium, urbis r e g i Constantinopoleos patharcham, auxilio Basilii i m peratoris, i n Bulgari misisse provinciara, tanquam ad Ecclesiae Constaotinopolitanm
d i t e c e s i m pertinenleui, > creatuma se episcoptim, unaciira aliis dericis, quera nominatum
foisse Tbeopbylaclum affirraant. En vero dalnm acceplamque errandi occasionem : temere scilicet sumpto Tbeophylacto episcopo, si fuit quidem eo [ I I ] nom.ne appellatus,
ad recens coaversos Bulgaros Iratismisso, pro archiepiscopo nostro Theopbylacto, quo
de agimus.
E r r o r hic ost Roberti Chreygtonf, qui apud AllaUum i n Exercitatione xy i n ipsum
helerodoxum hominem, nihil baasitans ait pag. 251 : Photius (Ignntius habent alii)
^..Tbeophylartum Constantinopolita&um i n omni litteratura florentissimum, e t a perenri
lectione sancti Chrysoslomi, quem i n succum et sanguinem converterat, facur.dissimivu
Y i r n m . . . eo direxit, i n Bulgariam. I n eumdem antea impegerat errorem Petrus Pithceus
te H i s t o r i a coDtroversi de processione Spiritua s a n c t i : Etsi de Theopbylacti etate, i n P i n o u G n . CXXlll.
1

11

BERN. MARLE DE RUBEIS DISSERTATIO

12

qtiiens, nemo adbuc q u o d sciam, cerii aliquid prodiderit, euru tamen sub Photio vixissc
ut probabilius credam, auctor m i h i est liber quidam Fratrum Pradicatorum conlra Gracos
q u i Theoptaylactura a Pholio quon^am patriarcha Bulgaris missam b a b e l . Patriartbatum
priina vtce ab aneo 857 ad aonnm 867 teouit Photius. Iterum sedeoo illam conscendit
Ignatius, quatn a n n o 877 reliquit vila m o r t a l i functus : eamque deouo occupavit Pholius
ad annuna usque 886.
Memoratum a PitboBO librnm Fralruui Prsdicatorum contra Graecos typis Ederiania Pclru$ Stcvartius Ytilgavit Ingolstadii anoo 1616, i n - t , 8 a b hoc titulo : Traclatut
contraGr*eorum errores editut Constanlinopoli in ctdibtu FF. Prmdicatorum anno Domini
MCCLIL
Ita scilicct iuscriptum reperit ?ir clarissiuius i n codice Bararico, quo u t e b a t u r . *
istud i n Ifagoam Patruro Bibliolhecam intulerunl Parisienses iomo I V , Colonienses
tomo XV, ct Lugdunenses lomo X X V I I . Anonymus auctor est, de quo egregie dhserentem consule Jacobum Echardura tomo 1 Scriptorum ordinia Prsdicalorum ad anoum 125*.
Anonymi verba soot i n editione Lugdunensi pag. 603, col. 2. * Theophylacti archiepUcopi
Bulgarorura, q o i missus est a Pbotio tempore scbiaiDaiis io Bulgariam, ut ipsos Bulgaros
lunc temporis Ecclesi Roroane devotos et obediente.% adGraBcorum ritus el obedientiam
rcroearet : q u u d et tactum est. lste itaque Theopbylactus, c u m omnia fere scripta beati
Joannis Chrysostomi suo ingenio abbreviasset, elc. Piioaus innolescit ia auctor, q o i
missum ad Bulgaros episcopum appellaveril Tbeophylactum, ipsumqoe existimaTerit euindem cum Theopbylaclo arcbiepiscopo.
3* Sed episcopuro, quem ad Bu garos traosmisere Greci, non ait Baronius Tbeopbylacli
nomino vucalum. Indicat solum, D o m i n a t a m fuisse Tbeopbylactum, ab aliiaaffirraari :
nec enim solida ac vetusta prosto eraot viro doctissimo nonumenla, q u banc ejus e p i acopi appellationem confirmarent. Lalissiroe de Bulgarico isto negotio apud Anastaaiutn
BibMolbecarium agiiur i n Vita Adriani I I , q u i Romanam aedem a b a n n o 8 6 8 t e n u i t a d
annum usque 873, neque Theophylacli nomine episcopus vocatur, Cooalanlinopoli
luissus ad Bulgaros. Eodem praetcrmisso tioroine, rem narrat Constaotinua Porphyrogeniu s , Leonis Sapientis 6Iius, i n Vila Basilii llacedonis, imperatoris ei a?i n u m . XCV. Ea
gens Bulgarorum, inquieos, crebris imperatoris (Basilii) hortamenlia, splendidisqtto
acceptiODibus ac c u l l u , necnon luaguiflcis largitionibus ac muneribns <**
^, archiepiscopum recipere suadelur : \ ?}
, et episcopia impleri proviociam non abnait. Utroque i n loco Tbeophylacti o o raen ailetor.
1

U.
Vitam non egisse Theophylactum archiepiscopum surculo nono, demomtrat BaroniuM epistolarum ejus auctoritate. Adsctcuium undeetmum refert iptum sub imperatoribu$
tilichatl*
Duca Nicephoro Botoniata et AUxio Comneno. Ahquo temporu intervallo dissident a t btiographi scriptore$que reccnliorei;
tnuximeque Dufre$niu$ tempora SOHUM Aitxxi Comnini nnperantis detignal.
9

k. Fuerit vero Theophylacli nomine episcopus ille appellatus : at omni procol dabio
Theophylactus arcbiepiscopua Bulgariee (verba sont Barouii loco citato ad anoaaoi 870)
oujos exslant i n sacrum Evangelium lucubrationes, e l alia acriptorum monumnta, longe
posi hc tempora c l a r a i l , tribus (duobus) n i m i n i m ab hoc SDDCUIIS eTolutis sub Coranenorum et Ducamm famili imperatoribus. Seatentiam conflrmat ad annum 1071, n u m . X V ,
Efidenlissime enim, inqoiens, ad convincendum errorem (superitis memoraturo) l e s t i raonia eliciunlur ex ejusdem Theopbylacii scriptorum monomentis: Epislolis , i n q u a m , i p sius, qufB numero <)uinquaginta novemGraece [111] scripla exstant i n Vaticana bibliolheca,
indusiria T i r i d i s e r H s s i m i Jacobi Siraiondi socielatis Jesu professoris, i n lucom ox abditis
vindicata), atque Latinilato donat, sed nondutn cusae. Ex bis, inqoam, ejus Epistolit
roulliplici arguroODlo moostratur, nonante annob ducenta [anno circiter 870], sed hoe ip$o
tempore (undecirao sacolaj, ipsum Theopbylactum claruisse; quod scilicelejus Epistol,
vel daU babenturad eos qui hocipso temporo vixisse noscuntur, vel i n eis eoromdem
mentio habetur.
Hoc loco Theophylaeli Epistolas a Barnnio rccensitas litteris inlegris, non niHDeris, le
gis quinqnaginta novem : unde m raiur Joan. Albertus Fabricius i n Bibliolhtca
Grmcn
. V I , pag. 285, ab eodem Baronie ad annum 1073, nuin. XC, epislolam nuroerari 61 i n

13

DE THEOPHYLACTi GKSTIS ET SCRFPTIS.

14

marginis ora. Aut alterutro cerie i n loco raendum c u b a l : aut ex ipsia nuraeri, unarii
transpositiont Yitialis, profectas error est; naroero scilicel 61 posito pro 16, aot L S I
pro u x . Predictas Theopbylacti Epistolas ex alio ms. codice bibliothecae Mediceae [>ostca
deprorapsit Andreas Scboltus : ab eoque acceptas primus Gnece typis edidit Joannes
Meursius Lugduoi Batavorura anno 1617, in-4, quas Latine conversas a Vincentio M a r i nerio Vatentino prostat Coloniensis Bibliotheca Patrum lomo X V et Lugdunensia tomo
X V I I I . Numerantur vero quinque supra soptuaginta : io quibos attamea aliquae desiderantai\ quiB Vaticano ex codice afferuntur a Baronio.
Pro sua sententia argameoium variis ex epietolis Annalium parens instruit ad annum 1071. H/ec enim babentor verba i n epistola qo decima septima Vaticano i n codice
numeralor, ad filium Sebastocratoris dala : Oro igitur, et his litteris taoqoam corpore
supplex procuoibo, ut miaerearia felicissiau* quondam Ecclesiee, quam Christianissimu*
ille Borises, Bulgarorum rex, unam ei ipsam e septem catholicis odificavit: tu renoYa.
c Cum i n ea, Baronina ait, mentio fiat Borisis Balgaroram regis, q u i r i x i t , ut Zonaras et
alii osteodunt, post centum (a Pbotio ei Ignatio) annos, nempe sub Nicepboro Pboca et
Joanne Zimisce iroperatoribus (vel ab a n n o 971 ad annum 973, ut Dufresnius adnotaj),
plaue apparet, noo tunc tpaum tixisse sub Basilio (Macedone), sed longe post illa tempora
Theophylactum Bulgarorum prefuisse Ecclesie archiepiscopum, Sed et cum e i i b i mea>init de ecclesiis ab eodem rege antea ediQcaiis, et post multum spalium temporis u n a
ex illlis dirutam proponit reatituendam, plane demonstrat, longe postea ab eo tempore
eumdem Theophylactum claruisse. Sapieus nemo fuerit, q u i Theopbylactum non removeat ab mo Photiano
5. Viiam ipsum egisse statuit Baronius, sub Michaele V I I Duca, et Nicephoro Bolooiala, et Alexio Comneno. Imperiam primua auspicatas esi anno 1071, alier 1078, tertius
1081, ad annurousque 1118. Primam refert Theopbylacti epistolam ad Ifariam imperatricem, Micbaelis Duc, ac postea Botoniat uxorem. Epislolaoi addil decimam iertiam, q u
data -tegitur ad Joannem Ducam, sororium imperatoris : i n eaque baac habentur verba,
C&ierum, ofortunatum Durarum genus, recta omniaet bonesta i n te coropleclens, i n bac
nrihi bonitate persiste. Addit etiam epistolam octavam , u b i sic ait Theophylaeios : Vides quomodo tam faeile colendissimi Coroneni sigillum subYersum est ab ipso
Coraneno.
Itaqoe affirmare necesse eal, ut Baronius a i l ibidera n u m . X V I I I * Tbeopbylactum ipsum,
Bulgariae archiepiscopum, eam fanctionem adroinistraase hoc lempore, quo sive
Ducie, sivo Comneni CoQstantinopoli imperabant. V i r o doctissimo nemo non p o r r i gat manus.
,
6. Bujasce tamen temporia veluti pertodos, quibus et v i x i t e t f l o r u i t Theophylactus,
aibi v i s i sont definire accuratius posse bibliographi scriptoresve posteriores. Philippus
Labbeus i n soa ad Bellarmioum Dissertatiooe hislorica : Girciter annum 1071 Tivebai
(inquit), tempore summi pontiflcis Alexandri I I el Roroani Diogenis (ab anno 1068 imperantis) temporibus, ut ejas ex Epistolis constat. Perveoit qaoque ad poMiflcatum Gregor l i V I I et imperium Nicephori Botoniat... Quo autero obieril anno, prorsua ignoro.
Badem iranscripsere verba Dupinius, et Casimirus Oudinus, et Georgius Matlhias K o u i gins i a _ Bibliothcca velere et not?a . Tbeophylactum floruisse aientes, sob imperat o r i b u s Romano Diogene, Micbaele Duca et Nicephoro Botoniata* Q u utique verba v i tam ejus conclndere videntur intra ejusdem Bolonial regnantis teoopora.
Imo polios sftb Alexio Coroneno suam egisse r i t a m , infulas gestasse Bulgaricas, ac [IV]
litteris floruisse Theopbylactum, adnolat Carolua Dufresnius Du Cange i n notis ad Ann
Comneaae librum v m Alexiados : FloruitTheophylactus* inquiens, Alexio Comneno iraperante, non aub Aomano Diogene, aui Miihaele Duca, ut vult Baronius : quod ex
ipsias Epistolis a Meursio editis satis constat. Quarum quaedaro ad Adrianum A l e x i i fraIrem Ntcepboram Mclissenum Cffisarem, Gregorium Taronitam, Nicepboruro Briennium,
A l e x i i eoosocerum, et alios ex Alexiana el Couonena faoiilia principes script sunt. Una
etiam ad NicoJaum palriarcbam : * hujus nominis Tertium, qui sedem Constantinopolitamm conscendit, Anna Gomneoa teste libro Alexiado$ ,^*
indietion*
septima.anno sex millesimo quingcniesimo nonagesimo secundo, wr scilicet
v a i g a r i * iWA.
f

15

BERN. . DE RURKIS DISSERTATIO

16

III.

t
Cum Baronio sentit Antonius Pagivs> Theophylactnm e(iam sub MichaeU Duca tt Nieephoro Botoniata vixissc. Ejus argumentaiio expenditur, quoe sumxtur ex libro Regiae l n stilutionis. Bac eadem tempora xndxcat episiola ad JoannemJlalum philosophum : cuju*
varia fala narrat Anna Comnena. Chronographiam conflrmant alia> epistolct.
7. Hanc scriptorum discordiam, tametsi levem, conciliare aut o m n i n o toilere splendidis
vetustis monomentis non licet, q u a lucem afferant ad ejusdem Theophyiacti chronographiam accuralissirue digerendara. Pro v i r i l i agendum m i b i est, ut ejus vitam agentis ac
floreniis tempora, quoad fteri diligentius poterit, p r o i i m i u s attingam, luce potissiraum
praelucente Epistolarura, sive quas Baronius edidit, sire quas typis vulgavit Meursius. I I lud autem i n lucro fuerit, quod easdein nos Epistolas decerpentes, tum ipsius Theopbylacti gesta plura scitu digna enarrabimus, tum eliam adducemus non pauca, qu res ejus
aovi Constantinopolitanas illustrant.
His ergo ex Epistolis (verba sunt Antonii Pagii ad annum 1071, nura. X I I I ) Dacangius
perperam deducit Tbeopbylactum non sub Michaele Duca, sed sub A l o i i o Comneno floruisse : cum ex libro De institutione
regia constet Theophylactum etiam sob Micbaele
Duca vixisse. Qunam argumentationi ex Insiitutione regia a Pagio deprompt vis iosit,
accuratiori opera disquireodum est.
8. Liber nuncupalus est * , ad Constantinum
Porphyrogenitum. IsMicbaelis Duca et Mariae, ex Alaniaeseu I b e r i o regibussata, filiuserat, annocir*
citer 107fc naliw. Despopsaiam eidera Helenam Roberti Guiscardi flliam, narrant scripiores:
et annum 1077 definit Lupus Protospatha. H c abrupit connubialia pacta Nicepborus Boloniata, qui anno 1078 usurpavit imperium, Micbaele deturbalo, remissaque ad patrem
Helena, quae CoDslantinopolim, ubi adolesceret et excoleretur i n aula, adducla fuerat.
I n monasterio Studensi reclusi agebant Michael et uxor Maria, et Constantinus fllius :
cum idem Micbael, delonsis capillis, Epbesi metropolita renuotiatur; ac Mariam, caleatis
Ecclesiae legibus, uxorem Boloniata sibi copularit; ejusque filium Constantinuin reduxit
i n palatium. iiuperium occupanle Alexio Comneno anno 1081 dictus est Constantinus
particeps imperii, * ut ait Anna Comnena libro I I I Alexiados, atque adeo rubriscothurnis et corona Augustali utebatur, et nomen ejus cum Alexii oomine proclamabalur. At rero
Maria excessit palatio, migravitque i n des a Constantino Monomacho imperatore constructas prope tcmplum magni martyrisGeorgii, quae lingua valgari Mangana dici soleol:
ubi reliquum vitae intcr sanctimoniales exegit, yitaque mortali functa'est.
He&c Maria3 fata dcscribit Rcgiain Institutione Theopbylactus; uade colligitur prirao,
opus istud nonnisisub Alexio Comneno imperante vulgalum a Theephyiacto fuisse : ac
deinde Antonii Pagii argumentationem infirmari, eadem ex Begia Institutione conjectan*
tis, floruisse Tbeopbylaclum sub Michaele Duca. Verba sunt capite 7 partis prira : Quidipsi {Marice) gloria regni, quae cura omnia, ut ait Apostolus i , arbitrartlur
$(ereora C h r i slum solum lucrifacere elegit; quo etercpia/de morte carnis, iv ,
absconditam in ipso vitam amavit : et sic summuro regi quidem dignitatis fastigium reputavit baratbrum, bumililatis auiem qu secundum Christam est, celsitudinem vere
coelestem. Adeo ut magis una ex parte mirabilis videatur tanla mutalio, et ex alia magis
perfecUe [ V ] ipsius mutationis sommus gradus. Ad solitariam se transferre vitam, \
( puellis Diultis c o n t i g i t : sed magis muliebriter, sed molIius.Veruiu
adeo fervcnter pauperem evasisse spiritu, soliusfelicis Mariaa sludium f u i t e t exercitatio. n
Alexii Comoeni tempora sine dubio definit bic Mariae e palatio recessus, rfic ejusdem accessQS ad monasterium.
Ad^idem pertjnenl Comneni itnperium, quae sequuruur. Corporeas Conslantini doles
cxiraias celebrat Theophylactus capite k, ipsumque repraDsentat insilientern in equum,
ct crebris exercenlcm sese cursibus, in vcnalionibus anlevolantem comites.
Hc eadem in p i u r o jain septenni, ado( que vitam agente eirca annura 1082, laudat Anna
(lomnena sub i n i l i u m iibri m Alexindos: Eratea jnstissima matris cura, inquiens, pro
puero festiv.laiis ct clegantia) adnurabilis, adhac septouni... Cujus suaviias sive loquenlis, bivc ludorum gcncre vario quos forebat wtas, corpus scitissime moventis, j u d i c i o
spcctontium, coiuparatione omni superior crat. >
9

Philipp. , $.

17

DE THEOPHYLACTl GESTiS ET SCRIPTIS.

18

Regiam ergo suam Institulionem

Constantioo obtulerit Theopliylaclus, Alexio ioiperante : quod ioficias iyerit neaio. A t i n d e utPagius argumentum promeret quo Theoptaylactum j a m antea et sub Michaele Duca floruisse suaderet, b c i l l i fortasse i n d i c i a f u c runt. Sibi namque notissiraa fuisseait Bulgarus capite 6 , ornamenta oronis generis,
in eorum Tita rebusque gestis eluceotia, quorum sanguino satus erat Constantinus :
aviscilicet Constanlini Duce, quiabaono 1059 tenuit i m p e r i u m ad annuin usque 1 0 6 7 ,
et Micbaelis Duc patri*. Hunc vero ejusque gesta i n imperio ila commeridat Theophylactus, ut se cum eo saiis indicet versatum esso : Divinissimo patri tuo, inquiens, qu(B
virtutis species animum non devinxeral? Aut c u i n a m is alteri vel i n humanilatis sludio
primas, vel i n sacne doctrioee accurata exquisitione concessit? Cui totum imperium n i b i l
fuil a l i u d , nisi libri et dissertationes doclorura h o m i n u m ; et aut proferre ipsam ex sese,
aut ab alio audire quiddam ex antiquitate scitu dignum. Celebrat e l i a m cumulatissima
laudes Mari, sive degentis i n monasterio, siveprius itnperatricis, et August i n throno,
suumqua tilium Constantinum tam laudabili cura instituentis, ut plures nato magislros
imposuerit, quorum a l i i os Dngerent, linguamque forruarent ejus ; alii subigerent disciplinarum proceptis ammum, histori a l i i n o t i t i a m t r a d e r e n t , ut legimus capite 1 3 . Hos
inter oumerat se Thepphylactus : Regioe Institutionis
munusculuin, inquiens, affero tibi
v

i r r e q u i s i t U S el YOluntarius magister tUUS , * ... ;

*<|?, * e i s u l t o namque et glorior eo nomine, q u o d imperatoris proceplor appeller. F i l i i ergo Constaotini praceptor a Michaele et Maria pareolibus Theophylactus
delectus designatusque videlur.
9 . Haec eadem tempora indicai ejus epistola qu inter Meursianas numeratur 4 5 , data
, domino Joanni philo$opho.
Is est Joannes ltalus, q u i ab Anoa
Coronena libro r Alcxiados Y o c a l u r Italus, utpote ex Italia oriundus. De ipso
agont Conradua Gesnerus i n Biblietheca univertali, Casimirus Oudinus De scriptoribus
ecclesiasticis, Antonius Pagiaa ad arnium 1 0 8 3 , ut caeleros pr&termUtam. Michaelis Pselli
discipulus primum fuit, deinde mulus, pbilosopbica eruditioue clarissimus. Theophylacti ad ipsum verba s u n t : Nosjam multo abhinc tempore, neque vidisti, neque i o rebus
necessarHs favisti. T u m ejus philosopbiam, cujus ultimum jam scanderat f a s t i g i u m , *
ioapense laadat. Nobis autera, ait, puram i l l a m , et utrioque constantem inviclorum i m peratorum, , benevolentiam assidue exhibe.

Varias l t a l i vicesac fata paucis memoro, ut epistotoad ipsum dalae iempus innotescat.
Ex Anna Comnena lococilaio addiscimus, j u r g i a movisse ipsum contra Pseilum, ex his
admirationem sibi et plausuro comparasse non solum plebis, yerum etiaro m a g n a t u m :
p o t i t v m esse Michaelis Ducaa imperatoria, missura etiara ab eo anno circiter 1 0 7 3
ad orbem Epidamnum, sivo Dyrrachium, ut c o n t r a bellicos Noruaannoram i a l i a l i a
moius i o v i g i l a r e t : sed yeluti de proditione incusatum, fugisse Romaoi t citius attamen
revocatum Constantinopolim, ibique % priacipatamprofessionis philosopbic obtinuisse:
baac i l l u m egisse denique acenam, donec Alexio, q u i anno 1 0 8 1 capessivit itcperium,
de itnpia doctrina suspectus, ad Ecclesiaa Iribunal delatua est,. percussus analbeuiate,
ac si metempsycbosiffl *, docaisset, venerabiles contemneret sanctorum imagines,
aliosque yulgasset errores.
Jam colligo superiorem Theopbylacti epistolam datam QOQ esse Alexiano tempore; [ V I ]
datam vero dici debere, cum Italus adhucesset imperatoribus acceptus, et imperatoruai
benevolentiaru impetrare Theophylacto possel. Quos ego imperatores intellexerim Michaelein Ducam, et Mariara conjugem. Fuerit yero ipsa Maria imperatrix, t Nicephoros B o tooiala imperator : sane cum hc Tbeophylaclas scriberet, se jem mullo abhiuc tem*
pere non visum ab llalo aiebat; ut hinc sumere indicium liceat i m p e r i i , quod Micbael
tuncadminislraret ad aunum usque 1078, quo Botoniata successit.
10. Cbronograpbiam conurioat ejusdem prima epislola ad Mariam imperatriccm,
cujus
exeerpla Baronius exhibet ad annum 1 0 7 1 , nura. X V I . Verba s u n t : 4 Descendo i g i tur ad fialgaros, ro Conslantinopolitanus, hospitio Bulgarus,carietn situmque redolena,
ut ilU pellium pedorem. Redibat scilicet ad suam Ecclesiam in Bulgariam, uode
eoeral Constantinopolim. Pergit yero : HABC iiaque seuili ore sancto imperio luo jocali
eumas.
TiUiluia imperalricis tenuil Maria sub Micbaclo Duca, primo ejus Yiro, lcnuilquc po*t

19
BERN. MARLE DK RUBEIS DISSEKTATIO
20
annurul078, subNicephoro Botoniaia, q u i sibi eam copularil uxorem : uoJe s u b htec
tempora datam bauc a Theophylacto epistolam, constat. I n ea Jam senem ?ocat sese, id est
laiis jam provect: et baac ejus senilis, aut tas prorecta ipsum sine dubio exhibet sub
Botooiata et l l i c h a e l B Duca Jiuerts acdignitale floreotem. Alias Baronius afferl ejusdera
epistolas ad annuni 1073, a num. L X X X I H , q u i b u s indicari putat gentis Grabatorum i r r u ptioues, quaa, teslibus Nicephoro Briannio, et Curopalata, et Zonara, tertio anno imperii
(Michaelis) Bulgariam occupareaggressa est, ac qwadam loca cepit. Saiios fuerit, Tiram
doctissimum de his consnlere.
IV.
Flortbnt tine dubio sub Alexio Comneno imperatore. Ejutdem Theophylaeti epistola ad
Nicepkorum Melincnum Cm$arem ubi dt imperatori$ aui Con$iantini aut
Michaelii
morte. liem ad Gngorium
Camaitrum.
9

11. Sed AlexiiComneni imperiam, anoolOBl inceptum, attigisse Theophylactum, j a

evincil ejua Regia Insiitutio, stib eodem Auguito ad Conataotinum Porpbyrogenitura nun
cupata, u l adnotavitmis n u m . 8 . Rem facit indubiam epistola inter Meursianas tertia, data
domino Nicolqo patriarchx, qui sedetn Conataniinopolitanam anno 1084 conscendit, lenuitque ad annum uudeciinum saeculi dqodecimi. Racole dicta nuin. 6.
12. Epistola 12 ad C*$ar$m data eat, Nieepborum nerope MelisseBom : qui ab exarcitn
imperator proclajoalus (ferbb utor Dafresniiin Stemmate Cooanenorum num. IV} potesiate
uxoria Eudoci fratfi, Alexio Comneno, ultro ceasit, C m a r i * litulo cootentas. Casarea
dignitate donaios est Y I H Aprilis, feria hebdomadis Paacbalia aono 1082 excessitqoe
yiia die X T I I Novembrii, lDdiotione i m , anno C h m t i 1104. Ea itaque epistola poet annom
1082 a Tbeopbylacto acripla.
Eaac in eadem babentur verba : Affinii t a i imperaioria mortam, cujos oaoclitalis v i r lutoa omoes et gratias ego ipse potiasime i u m expertua, unde plaoctu digous et perpetuo
luclu mibi ille videtur, si alicui alteri e t i a m : i l l a m , inquam, i n expeditam a n i m i prompiitudioem accipiea. Quonam da imperatore rita functo aermo fiat, oon ila perspicuum.
Num fuerit Cooslanlinos Porphyrogenitut, Miebaeiis a i Mari filiui, q u i ab Alexio
Coroneno particepaimperii dictos esi, Anna Comnena teate libro i n AUxiados, corona
Augustali utebatur, et uomen ejus-cum A l e x i i oooaine proclamabattir? Eadem Anna
Jibro suos enarrat nataies anno circiter 1083 aibique futurum eponsum addit desi^nntum fuisse ConstantiDum, et ambos publici* i n acclamaiionibus conjuoctos : * Quad
satis longo teropore, ait, ita esse factum, a parentibus caterisque spius audivi. Etnorl u a l i s ejus aonus non ionolescit^ at ipsum vita ftinctum post annum 1084 indicaot Ann
^erba : neque solida eomm narratio est, qui mortuuro asseruntanno 1081, i n Dyrracbino
praelio, quod a Roberto Guiscardo coramissum fuit. ltaque dal a Tbeophvlacto eoislole
tempus jam sublucet
Fuerit defunctus imperator ille Hicbae. Ducas, pater ConstaDtini, a Botooiata deturbatus, Epbesi melropolita detonsia capillis electus, in mooasterium postea secedeos, [VIIJ
suis manibus laborans, semper^ae booorifice babilus ab Alexio. Hujusce imperantis temp o r r , vita mortali m i g r a y i i : unde adbuc efficitur, eam Tbeopbylacti epistolam ad Alexiani
imperii procedentis tempora pertioere.
13. Domino Gregorio Camaiero acripia legitor epistola aexta. HBC babentor : Noo
enim arcbiepiscopus (ipse nempe Tbeopbylactus) yiro i l l i (Camatero) ignovit, circum
quem varia imperaloria negotiorom examinaalto suaurro semper iaimarinurant : *&i t a
mf 4 , , et CUl aliorum l i l t e r o
non oDinorem molesiiam afferunt, quam ad alios scribendi munus. Injunctum Camalero
secretarii munus intelligitur.
Hac de re agit Anna Comnena l i b r o ix Alexiados, antequam sacrarum contra SaraceJIOS expeditioDum bisloriam aggrediatur, qaiB anno 1096 inceperunt: Scribaque advocatur cum tabulia, ioquiens, Gregorius Camaterus, i u i d officii nuper ascitus apud im[eralorem. Hoc igitur tempore et Yitam agebat el scribebat Theopbylacius. Ad logotbelaa
dignitateio illum posiea imperaior evexit; ipaique Gregorio Camal<ro logothctx inscripta
legitur epistola 71.

D I THEOPHTLACTl OESTIS ET SCRIPTIS.

Aliutii
elwwn sctculum duodtcimum
ac stptimum ejuidem $aeuli annum, quo Boemundus
Normannus m Bulgariam irrupit, Dufr$$nio adnotonte. Viri elari$sim% $entenl\a c o n firmvtur. Ejusdem Botmundi captivitatii
mentio in epiitota ad Gregortum
Taronxtam.
Eamaem chronographism ali<e conflrmant
eputolm.
%

Ik. Dignissima animadversione occurrit efuatola 65, magistro dotnino Joanni Pattferhnct. Theopbyiacti verba aoot : Cuncta a u t e m , i n quibus Acbris yersatur, pleua
borrent metu, et Mocri regio. Esi enim Mocrua porlio Achridis, qu \
, a servo el apostata variis i n prodam incorsibus vexatur. Et Bagora mons est, et
ipse iroaaensus, el ioter Balgaricoa et Dyrrachioos montes interjectus assurgit, q u i i w p i
, a tyranno custoditur... Pansebastus, e l m i l i t t o princeps dominus Michael ab
iuperatore missui est, sub q u o $electa yirorum corpora.cogere, et i n huac sc&lera
, , 86 p r o l i o oppooere statuit... Hic autem imperium ambit... neque bic
imparatori obsequi illiusque esae serrus d i g n u i y i d e t i t a r jago. Micbael meinoratua ex
genere Ducarum eat, i n eorum Stommalis parte altera n u m . V l f l a Dufresnio recenail u s : q u i * i n omnes fere, quas A l e i i u s i n i i t , militares expeditiones sacutua, i a iis fortiter
se gessit.
i o Notis ad Alexiados tibrum x n bonc Tbeophylacti locum expendens laudatus auctor :
f BoemuDdus deacribitar, i n q u i t , q u i Alexio fidem et clieotelam cura sacrameoto professus e r a t : eoqoe pottbabiio, m imperatoris fioes, apo$tata et fc$difragu$ factuf, irruperat.
Hanc Boemundi irruptionem io I l l y r i c u m et i n Bulgariam narrant L a i i n i scripiores, eamque cum anoo HOTilligant. Fuloberium Carooteosem refero i n Expeditione
Hiero$olym\Uma> q u ioler Gesta Dti per Francos exstat, Brundosio, inqaientem, navigavit i u
Bulgariam (anno 1107) et Aralonis portum applrcuit : Ayalonem cito cepit, et obsedit D u raciuin. * Annam Cbmneoam coosule i o Alexiado$ libro x n .
15. Haac a i yera sit Dofresoii interpretatio, yitam egisae Theopbylactum evincit aasculo
inceptu duodecimo : quod aKos omnes latoisse yidetur acriptores. Veram ejua ioterprelationem existimo, eaieque pluribas confirmo. Seryus d i c i t u r Boemondos, q u o d anno 1097
cum ad bellom sacrum accepta cruce profectus e a t , Godefridi couailio, ffeoit horaagiutu
Alexio imperatori, et Bdelitatis exbibuit Juramentum, ot ait Bernardus Tbeaaurarius
De aequisitian* Terrv sancia capite 17. fiadem habeot ejus histori scriptores, et Anoa
Comoeaa libro x . I a alio coosimili, q u o d anno 110 emiait Boemundus, juramento apad
Comnenam i n fiaa l i b r i X I I I profltetur sese < l i z i a m bominem sceptri t u i fore : hoc est, ut
loquar clarias, serrura ac subditum.
HiiM^ yero apostaU dicius, sea juramanti Tiolator, cum flnes iraperii anoo 1107 invasit.
Ipaum eliam de ambitu Constaotinopolilani i m p e r i i auapectum saape laudata Comnena
iitCQsal libro x citato. lta videlicet sui patris yindiciaa agebat ipaa, cujus dolos, et
Iraades, ac impedimenta aacris contra Saraeenos expeditiooibus apposita L a l i n i referunt
acriptores.
16. [ V I I I ] Jam antea acciderat, Boemundam, renoDliatum Anliochi principem, c.um
flomen Enphratis transieos, intrasset Hesopotamiam (ut ait Tbasaurarius capite 102), et
a p p r o p i D q o a r e t ileldtioam, insidiia cajusdamadmirati Turcorum Danismani, capluui esse
e i i n y i n c u l i s cocjectum. flec anno circiier 1100 contigerunt, Romualdo Salernitano
l e s l e . Inter epislolas Heur^ianas exstat vkesima sexta Theopbylacti, Gregorio protsidi Taronito. Badem prostat apud Baronium ad annum1073, n u m . XC, inscripla Sebasto Pagurianodomino
Nicolao, sed mutila i n fine : unde eamdem yiris duobus dederit epistolam
Theopbylactoa. Caye, ne yiros illustres plures coofundas, q u i Taroniim et Pacuriani hoc
a&yo cognominabantur. Primo loco militares utriusque expeditiones praedicat \n Colchid e m et Ponturo conlra Turcas. T o m yero de Francis sic a i l : < At vero ;, , Francus ceryice ferreus, nunc tepida cera mollior exsistit, et multo t *
pecloreadorat, et per te potentissimum uostrum imperatorem summopere verelur et c o l i l .
Q e l d DO>> est futurum, c u m i l l u m l i b i sapplici yeneratione yrdeas ad tua genua obyoluU i m . . . TaronUarum
voluntati et statutis coaetum obsequi, atque ab his tyranoica opl^reasniD yf, utsaltero suaro ipaius libortalftm, imporatorum gralia deiDereatur... Tuis


BERN. MARi.fi DE RUBBIS DISSERTATIO
24
poteniibus uianibusTurcus constrictus... pasciscitur, nt Francum noslro imperatori j.oleulissimo esset traditurus.
Caplum a Turcis Boeroundom ba>c satis iodicant. Narrat autem Theopbylaclus, de
liberlate ejas obtinenda actura esse, iinperatorum gratia : jaoi eoim ab aono 1091
consors imperii declaratus fuerat Joannes Comnenus cuoi Alexio patre. Videtur etiam
iodicare, ob varias de Turcis relatas tictorias, facile Turcas ipsos in id consensuros, u l
A l e i i o iroperatori traderent Boemundum, q u e m captivum tenebant. Referi Reioerus Reineccius in HUtoria orientali, libro i x , capito 98, Alexium imperatorem, cui semper
Boemundussuspectus erat, ne eum e regno expelleret, pecuniam CCLX m i l l i u m Byzaatinorum, creberrimis legationibus epistolarum, obtuliise Donimano (qui Boemundum
captirum fecerat tenebaique) quatenut ipsum Boemundum su manciparet d i l i o n i ,
volens euroaut ateroo exsilio, aul perpetua damnatione p u n i r e . Res vero contigil
aliter. Ad hc utique alludere r i d e t u r Tbeophylactus, q u i tamen ea plus nimio amplifi*
cat, proque genio votisque composila narrat. Datam ergo banc ejus epistolam anno circiter
1100 jaoi vides.
, Cercyrce seu Corcyrm epitcopo scripta est tpistola 22, ubi haac habentur : Nos aatem
\ ', SennacbeHb AssyrillS elisit; * *, q u e m Mesopotamia nobis asperum emisit. Hunc e Meiopotamia ad^
venienteoi contra Bulgaros, facile Boemuodum intellexerim. Beraardus Thesaurarius
loco citato, capiie 103, sic a i t : Bojamundus post baac gratia Dei a carceribus l i b e r a l u a
(yel aooo 1102, v e l etiam 1104, u t a l i i s aliisque placet), gaudenter ab Antiochenis ausceptus est. Ipsealiique, congregeto exercilo, tranieuntes Eaphratem, ad obsidionem Carre
urbis profecti sunt.Est autem Carra, sive Carras, eiritas... i n Mesopotamia... Chrisliani
fugemnt... Bojamundas Apuliam venit... Interea Bojamuodus (anno 1107) nacto sibi temp o r e , ulcisci voleos injuriasqaas per rarias insidiai ipaecum suis aliique Cbristiani ab
Alexio imperatore, primo peregrioationis procinctu, perpessi f u e r a n t , cum m i l i t i b a a
quos de Gallis conduxerat, et onini Apulorom exercitu, parata classe maritima, ConstaatiDOpolim i e n d i i : etper urbes imperii OQaritimas iransiena, cunctas ferro populatuaet
igoe, ingenli preada ditatua eat... Cumque Duracium peryeuisset, imperator Bojamundi
iribus lerrilus, pacem eum eo per legatos composuit. Hac de re latissime agit Anna
Coaaneua i n Ahxiodo* libris x i t et x u i . His belli motibua elisum se elisosque suos B u l garos a i t Theophylactus ab Assyrio Seanacberibo, scilicet Boemuodo, ex Mesopotamia
emisso^ propterea quod i n Hesopotamia a Tarcis captua, yictus etiam abeisdem, posl
liberiatem i n Mesopotamia, inde i n Apuliam retersus est, collectoque exercitu ia l l l y r i cum rediit, et io Bulgariam, igne ferroque omnia ^ p u l a t a a .
Ad hac lempora spectat epistola I I , ad dominum Theodulnm metropolitanum
Thessahnt>#iwem. Sic ait Theopbylactus : Non quidem ignoras, %1 6 *
, \ , , q t l i * iste Slt, q u i a ^rincipio fuit apostata,
auperbiens e l f e r o x , totiua mundi lyranous. Contrahunc quidem te rocamus, Dei bomo :
et utinam jatn eveniat oobis, ut omnibus i l l i u s [ I X ] tyrannide pressis el fusis, tua ope
planctuset mueroris flnem possioJus aliquem iovenire. Boemundam passim Graeci vocabant c a principio jam apoalatam. Anna Comnena l i b r o x , ubi de juramento Boemundi
a g i l : t Vel q u o d homo, i n q u i t , ad religionis contemptum educatus, et longo usu qaaai
quadam nalura perjurus, ridiculum putaret injaramento tergiversari. A i t etiam ibidem
Sangeles ad Augustum : Cuoi a proavis perjurium et dolum, velut breditaiem qutimdam Bojanundus acceperit, mirum ralde si permaneat. Cur vero is dicitur, q u i c e r f i cein extulerii, e t raundi tyraanus esset, Anna Comnena eodem loco declarat : Religionis ille quidem, inquiens, et vindicandi Domini sepulcri larvam cupiditati superposuit i
ceeterum per istam occasionem omni modo decreverat, principatum sibi aliquem alicobi
parare. Necdubitaturua, si secunda spiraret aura fortun, Romaoum ipsum cogitare
^olirn, et Alexio eitruso se imperat >rem iacere. * Ita Boemundum pingebaot G r a c i ,
quibus adbrescit Tbeopbylactus.
Ad eadem refero demum tempora epistolam 17, Cercyra episcopo. H c habentar Gratia sis miaericordiarum Patri, et Deo totius consolationis \ quoniaai iv o O w ;
;,\ , \ , his diebas malis, ac lemporibus i u i m i cis et ieris, t u a m sanctitaieoi uobis palerna dilectiooe ciDctam... indulsit... Ut neque

25
DE THEOPHYLACTl GESTIS ET SCiUPTiS
26
iocursus bostiies, neque iminensa polestas, furensquo vis... oie turpi deprimaot roina.
Salis m i b i videor, cbrocographiam Dufresnii illustrasse et confirmasse : q u i n vocari
in d u b i u m queat, Tbeophylacturu sacraruin expedilionum contra Saraceuos, etBoemundt
in flnes i m p e r i i irrucotis lemporibus, saecuio duodecimo incepto, vitam egisse. Quo tandem Tila ipse migraverit a n n o , iocompertura; compertuna. vero septuagenario majorem
obiisse,
t

VI.
Qutmam Theophylacti patria, a n Constantinopolis, an Euripus EubcuB ? Diaconum egit in
Magna Ecclesia urbi$ regice. Quando promotus ad Bulgarim archiepiscopalum.
Sacrii
liUeris ac huma;uorib:is florebit. De munere abdicando irritum votam ejus.
17. De patria Theophylacti, deque maneribus regia urbe obitis, ac de tempore quo
Bulgari archiepiscoptas renuotiatus est, deque HUerarum prstautia agendum modo.
Constantinopolitaaum patria frequentiua ipsurn scriplores affirmant. I d sane deductum ex
prima e j u s ad Hariam imperalrioem epistola a p u d Baronium ad annum 1071. Ait e n i m :
Desceodo igitur ad Bulgaros, re Constaoiinopolitaaua, hospitio Bulgarus.
Hicbael Lequienus inler archiepiscopos Achridenses tomo I I i n Orienie
Christiano,
haw; yerba refert ex ms. Regi bibliotbeca InJiculo : Theophylactus ex E u r i p o .
Vocem b a n c geograpbi pracipue attribuunt maris angustiis Acbaiam inter et Eubjjam
insulaiD, vulgo Stretto di Negroponte. Tanto i l l sunt, ut i l l a poote jungatur isti ad
Cbalcidem urbem : unde dictus etiam Euripus Chalcidicus. I n geographico Ecclesiarum
episcopalium Indice apud Labbeum et Harduinuin i n Collectione coociliorura, Euripua
accipitur pro Chalcide, qu est i n Euripo, siye i n Euboaa. An ergo patria Ghalcidensis
dici debeat Theopbylactus? At quomodo se re Coostantinopolilanum vocaverit? Adnotantem Cluvorium legimus : post pritnas illas maris angustias, quas Hellespontum
yocant, Strelio de Dardanelli,
porrigi tenuem quemdam E u r i p u m , antequam latius
quor, d i c t u m Propontis, exspatietar, ac deauo i n arctum coeat sub nomioe Bospori.
An potius loco i a aliqao ad hunc Euripum oatales Theopbylactus habuerit? Ratio
fortasse apparet convenientior, ob quam appellare sese re Constantinopolitanum potuerit.
Quidni vero tandeoi i t a sese appellayerit ob diutinam i n urbe regia comoioralioaem,
obi litteras didicerit, ac etiam professor docuerit, aliaque obierit sacra muoia? Rem satius m i b i est, i n medio relinquere.
18. Citato i n lodiculo fuisse legitur rhetor, et Magnae Ecclesi diaconus,
; . Sacram aedem Sanct Sophi, patriarch sedem, vocitari a Grcis consuevisse eccUsiam Constantinianatu, el Magnatn Ecclesiam
Conttantiniana.n, ilemque ilajnam Ecclesiam Theodosianam, et Magnam Ecclesiam
Justinianeam,
[X] ac demutD Magnam Ecclesiam sine adjecto, adnotal Dufresnius io
Constantinopoli
Ckristiana, libro i u , a nuro. .
19. A d arcbiepiscopatuiii lotius Bulgaric Ecclesi eyectus est. Vocat se ipse i n
epistola73, ad Uichaelem Pantechnam, imperatoris m e d i c a m , totius Bulgari archiepiscopum : et in epistola 6, ad Gregorium Camaterum, appellat sese t arcbiepiscopum
in urbe Acbride.
Hanc dignitatera quando obtinaerit, perspicua desiderantur niooumenta, quaa patefa*
ciant. lnfulas gesiasse sine dubio videtur, cum eplstolam scriberet Joanni (Italo) philosopho
ioter Moursianas qua.dragesimam quintam. Datam illam eo, q u o Constantinopoli florebat
lempore philosophus ille, ac imperatoribus gratus erat, Michaeli scilicet ac Mariaa a d nolayimu.s n u m . 9, unde sub ipso Micbaele, q u i ad anoum usque 1078 t e n u i t i m p e r i u m ,
Bulgaricam Tbeopbylactus administrare coepil Ecclesiam.
I i i a l i a quam Baronius refert, ad Mariam imperatricem epistola, cum se descendere
aa Bulgaros, ra ConstaDtinopolitanura, sed hospitio Bulgaruo) scribat, certo jam constat,
i a f o m poiiium fuisse digoitate. Cum vero ibidera se appellet $enem i d est pravectioris
lalis hominera, colligi facile potest, non paruin eadem io dignitate eodemque munere
iuaampium fuisse teinporis. Scriptam epislolato, ut tardius constitui liceat, imperaute
Bicepboro Botoaiata, ab eoque jam sibi post annam 1078 copulata in uxorem Afaria,
oatOfuUinoa n u m . 10. Adeoque ante annuna 1078, adhuc imperante Miehaele Duca, collatas
Tbaopbylacto infulas archicpiscopales, dicendum Y i d e t u r .
9

17

B I R N MARIA DB PUBBIS DISSKRTATIO

18

90. Litterarnm prmtantia florebtt: egiiqoe rhetorem aote indepUm dignitatem. Sacris
Ipsatt i n disciplinis plorimum raluisse, bene roaUa, q u infra recensenda aant, CODI praselara ejos opera. Sed etiam liberalibos apprime excultom l i u e r i i produnt ejus
Bpistoiae, ac raria qoa rtfert sont, eruditio. Accedant Institulio Regim ttd Con$ta*tinuM
Porphpogmtihm,
et Oratio a4 JU$xium Cowm$num Augustum, ac danique i n Carminibu
ptogandia peritia, quorum ip*m meminit i a epistoU 9 0 ai McrwHntlmrum *pi$cop*m% i n qaieoa : Hoo qoidetn qaod solam habui, iambicia versibos e x p d l i , mulUs iDterim
ttogias lotam per annam concinere coactus. Hioc raro ob eraditiooem, qaa fiorabat,
nato Constamioo, MichaelU Duce el M a r i a ftlio, praeeptor deaignatas datusque.
9 1 . Sepe memoratis ex Epfetolis addiscinras, ita Achrida i n Bulgaria egissa Theoptaylactnm, ot regiam in urbem identidam venjrtaret, sive negotia aua pertraclaturus, sive
inrisurus eliaro diacipulam p r i D c i p e m , ejasque malrem Mariam, aat regaantem com
imperatoribus Michaele et Botoniata/aut i n monaslerio dagentera sob Alexio Comneno.
Tempore procedeote* Bnlgaricaro minas ipsi plaeuisse iocolatum, prodit ejna epistola ad
Joomum magnum domesticum, apud Baronium ad aoDum 1 0 7 1 , nom. X X I , u b i hnrc
babentor : Non a e m o d i v i t i reginae, muodaeqae et polcbr, atque adao Vaneri aure :
sad aarrle barbaris, impuris falida$que pelleaoleotibus... Solyitemehac l a r p i lenritute,
qui potestis.
Barodem ipsius animum indicat epiatola inler Meursianaa 9 1 , ad Antnium. A i l enim :
Meam m i h i somniutn enarras... roe io media Bulgaria barbaros et rusticos morescredens imitari. Inspice enim, qaantura ego roslicilatis et feritatis craterem ebiberim, q o i
*o**fcv i t w v t A v , toi aitais asapieatua locia absum. Yola ejus
i r r i l a fuere.
VII,
Ecclcsia Bulgaricc* $xA regibui pronriis imiium. Dejunin
ipsam contentio Bomanos ponIt/feea inttr ae episcopos Byzanttnts. Throno ConstcnUinopolitano non obnoxia. Subacta
GrmcU imp$ra(bribu$ provincia, auiocepkaliam
iervat Ecclesia,
$*mque tutatur
Thtophylactui
contr* jura Stauropegii.
Merinu$ emendahis, itemque Jaeanet Loniceru$.
2. Bulgarie regionie, ubi Tbeopbylactos Eeclesiam rooderabatar arehiepiacopos, n o men a populis profectom est, qai Bulgari yocabantur a flavio Bulga* si?e Volga. Plaribus
reoOotioria vi irruptionibuseorum influes imprii prtttermissis, [ X I ] iteram anno s t p i i m i
t o c u l i aepiaagesiroo oclavo Danubiam Iransmeantea, Thraciealoca occuparont : ballisqae
uostea confectie, initituturo regnup) ampliarere subactia provinciis, q o e imperio Conslaniinopolitano parebant, Dacia mediterrauea et Ripensi, Moesia ulteriorl, Dardioia et P r o a l i , aeconda Macedooia parte, ac parie Pannonw.
Deleta i n biace regiooibas Cbristiana fideamaasit d i u , usqae scilicfl ad Bogorim, Q O T *
Bulgario r e g e t n , q u i anno 8 6 1 sacro baptismate Constantinopoli ablutas est, noraenque
mutavit i n Hicbaelem, quo atiam vocabatur i m p e r a t o r Greeorua, Micbael lertius Porpbyrogeoitus. Episcopos et presbyteros catecbistas accepere Bulgari a Romaais et a
Fraocis : ad eosque exataot Nicolai 1 aummi poatificis de rebas fidei moribasqoe *
$ponsa, anoo ^irciter 8 6 6 dala. Hc i b i babentur de patrtarcba, quem s i b i ordioari ae
p r o f i c i optabaot num. L X X I I . Requtsisti^ , si liceat i n TObis patriarchanr o c d i n a r i : .
aed de hoc uihil definitife respondere possuiBQS, priuaqoam legati oostri, qaos Tobiscum
mitlimus, reversi fuerint... Nam fnterim episcopum habetote: mi c a m , divin grati
incremeoto, Cbristianitas ibi fuerit dilatata, et episcopi per aingolas Ecclesias ordinati,
tunc eligendus et inler eoa u n u s q u i , sinon pairiarcha, certe arcbiepiscopna appellandtia
est, ad q u e m omnes c o n c u r r a n t .

9 3 . De juribus i n Rxlesiara Bulgariaorta lis est Romaooa inter et Constantinopolitaoos. Solula ortava oacuraeoica syoodo, cootra Pholiuuo celebrata, do predictia joriboa
anno 869 actum est. Graoci judtces, tametsi recasati, seoteDtiam t u l e r e : Balgarorum
palriam i n Grocorum potestate duduru fuisse (eas oempe profincias, quibus novum
Butgari r e g n u i n constituebatur), et Gracoa sacerdotes babaisse sanctaa Bcclesie ConsuntinopolUan, adeoque cum ab ea (Eccleaia CoDstantinopoIeo*) par pagantsmuro
rccessisset, nunc per Cbristiaaismum eidem restitui debere. Cootra Jecrclum interces-

DE THEOPIIYLACTI GESTiS E T SCRIPTIS.

1)

30

seruol legaii Adriani 11 Romani ixmtiflcia. Eptscopura designayerat BulgarU, noinine

Silvestrum, idem AdriaoQS : al Grarorum donis adducii, archiepiscoputn acccpcre a
Baailio imperatore et patriarcha lgnatio. Hac de re iitteras lege Pontificis, querelis plenas,
ad Basiliutn et ad Ignatiuan anno 871 datas, apud Barooium , e i coqciliorum colleotorea.
Photiano scbismate effectom est, u l a Romanis a?ulsa maneret Ecclesia Bulgarto.
24, Tbrono Coostaniinopolitano parebal archiepiscopus ejus regionis. JEtate Leonis
SapientiS, qt*i anno 886 capessivit imperium, evasit, suique j u r i s , ut verisi
roilius existimal Lequieoos i n Oriente Christiano, toroo I I , i n Ecclesia Lychnidi. Verba
ejus affero : Hie vero Bulgarorum primarius antistes Constantinopolilanffl; qoidem
sedi, Bounmis ponti&ciboa frustra reclamantibus, obuoxius primum f u i l : subinde autem
suive juria eyasit; cum Buigarorum principibus, q u i perpetuis bellis Grocos
Jacessebant, non arrideret Ecclesiarum suaruni negotia apud Byzantinos tractari. l d qood
Leoue Sapieote, Basilii Macaionis filio, imperatore contigisse reor. Qoi cura Turcas et
infideles alios populos i n Bulgarorum gentera concitasset, i n causa fuit ut Bulgari inito
consilio ad Romanos pootificea concesserint, a u x i l i i inde petendi gratia. Tura Byzantini
patriarch, ut eos ab hac affi&itate deterrerent, satius d u i e r u n t eorum archiepiscopum
omnigena immunitate donare, abdicata quacnnque i n Bulgari Ecclesias j u i i s d i c l i o p e . *
Huic yero atchiepiscopo Bulgarorum obnoxii o l i m erant aex metropolita ac decem
eptscopatQS, postea melropolit septem, totidemque episcopi. Lequieoom consule loco
ciiato.
25. His ornata p r m l e g i i s Ecclesia Bulgarica stetit sub regibus propriia ad aonum
usque 1018, quo Basilius et Constantinus imperio CoBstantinopoIitano subjeceruat B u l garos, banc ob causam prior, q u i rerum sammam gerebat, dictus Bulgaroctonus. Praafecti, rei admioistralores public, i n Balgariam mittebantur: quorum improbilas i n
caosa fuit, u t aub Isaacio U Aogelo, q u i moderari itnperiam anno 1185 ccepit, Bulgaricutn
regnum instauraretur, reru proraoventibus Petro et Haaan fratribus, regio ex sanguioe
salia. Dtramque regum Bulgariw soriem Dufresnius exhibel post Familias
Byxantina$.
AUera sub hac serie regum, i n clientelara Roman sedis rediit Ecclesia Bulgarica sub
Inooceotio I I I . Sed novo exorto ampliatoque Servi regno, minutionem primo passa est,
ac demum Turcaruin juguai subiit.
Eo, quo BulgariaByzantinis parebat imperatoribus, eamque administrabant Byzantini
prafecti, terapore sedebat Theophylactus archiepiscopus. Suara ipse [ X I I ]
atrenue tutatus esl contra urbis regio patriarcbas. Rem exhibet omoem epistola ejus 27,
adMiehaelem Chalcedonis episcopum. Sic ait ille : Solas qaidem ecclesiarum opes ab
improbis exactoribus ereptas, aegre sane se tulisse : at permissurum minime, u t su
j u r a Eccle.si violarentur. Quod accidit, bis verbis n a r r a t : Cittaba ( i n q u i e n s ) , csi
quidam loci terminus, anosiro archiepiscopatu diversus. (Ita scilicet i n Lalina interprelatione; sed Graice, % ' , ad nostrum
archiepiscopaium
pertinens). I n quo (loco) cum monachui templum et sacrarium con$truerel nobis t m peditus ett. o , q u i patriarchico
jure
cruccm in illo
affigens, dixit se ita opus inchoaise. llle autem a nobis nibilominus
excommunicationii
vinculU est alligatos. Quienam enim inter Bulgaros participatio et communio cum ConStaHiinopolitano
patriarcha, ( 1* ^
9

ff

, ^ ,

'

qm nullumjui
ordinationis in ea habei, tui juris archiepiscopo $ubjeeta; etnullam
superea
auciorUaUm atiam quamcunque acceperit.*
Noiuoo j u s i l l u d , stauropegium dictum, quo patriarcbo Orientis, unusquisque intra s u i
pairiarchaius fio^s, proevia $um crucis defixione, ecclesias praBsertim monasticas, qu
exstruebaniur, suo regimini subjiciuot, ordinarii episcopi potestate aemota : quoye Byl a n l i n i aliorum eliara patriarcharum iofra dioeoeses u t i audebant. Suam tutatur Tbeopbylaeios autocephaliam, j u r e omni stauropegii Byzanttni oxcluao.
9&, Epiatolo sensum inentemque Tbeopbylacti minime assecutus esl Joannea Morinus
D* muri$ ordi*ation\bu$ parte u , inler adootationes, n u m . Ifc7, i n flne : Theopbylactus
f n epUiola qaadam, ioquieos, refert, qaemdam inonacbum i n dioBcesi sua ecclesiam, se
I M O O , aadiftcandam suscepisse; aed quia boc contra canones aggrederetur, probiboisse,
* m e e a U a r o p o g i u m palriarchicum accepisaet. ilmo contra patriarchale Conatantinopolitay

17

BBRIf MARIiS DE PUBEIS DISSEKTATIO

88

98. LHleranim prmtantia florebtt: e g i i q o e rhetorem aote indepUm dignitatem. Sacrii

Ipsatt i n discipliois plurimam valuisse, bena muUa, q u infra recensenda saot, cant preelara ejas opera. Sed ettam liberalibus apprime e i c u l l u m l i t t e r i a produol ejaa
Bpistolaa, ac varia qoa refert sant, eruditfo. Accednnt In$tituiio Rtfim *d Con$tm*iinum
Porpkyrogmituwx, et Oratio ad Al$xium Cowmtnum Augustum, ac denique 111 Carminibu
ptngendU peritia, qooram ipaa metninit i n epistola 98 ai Mwmnilmnm
tpiscopum, i n q a i a n a : Hoo qeidetn qaod solutn habui, iambicia versibos e x p u l i , maltas interim
togias lotum per annom cooctnere coactoi. Hinc yero ob eraditiooem, qoa fiorabat,
nato CODItantiDO, Michaelis Doca ei M a r i a ftlio, praceptor designatoa datusque.
9 1 , Sepe memoraU* ex Epfetolis a d d i s c i m a s , ita Achrid* i n Bulgaria egissa Theophylacttun, ut regfam i n arbem identidam ventitaret, siye negotia i a a partraclaluros, ive
i n v i s a r u s eliam diacipulum principem, ejusque m a l r e m Mariam, aul ragDantem c o m
imperatoribas Micbaele et Botoniata/aot i n monaslerio dagantera sob Alexio Comneno.
Tampore procedente, BulgaHcura m i o u s i p s i placuisse incolatum, prodit ejaa epislola ad
Joomum magnum domesticum, apud Baronium ad aoDum 1071, . X X I , u b i hnrc
babentar : Noo servio d i y i t i reginae, m u Q d e q u e et polcbr, atque adao Vaneri aureaB :
aadaerybbarbariSyimpuriafosiidasque peilesolenlibus... Solyitemebac t o r p i aanrUote,
q a i poiesiie.
Btimdem ipsius animam iodicat epistola i o t e r Meursianaa 9 1 , ad Afunium. A i t enim :
Meum m i l i i somniutn enarras... me i n media Bulgaria barbaros et rusticos moreacredens imitari. Inspice enim, quaotura ego rnsticitaiif ei feritatis cralerem ebiberim, q o i
, tot ddnis a s a p i e Q t i e locis absum. Vota 6JUS
i r r i l a fuere.
VII.
BulgariccB nA regibus pronriit initium. Dejuriin
ip$am contentio Romanot pontificet inltr ae episcopos Byzanttn0t. Throno ConstamJinopelitano non obnoxia. Subacia
Grctcti imptratbribui
provincia, au4oc*phaUam icrvat Ecclesia , $mmqui iuiatur
Tkeophylaetui
eontra jura Stauropegii.
Morinus emendahis, itemque J o m n * * I * ~
nicerui.

FCCUSUB

92 Bulgarica regionis, ubi Tbeopbylactus Eeclasiam rooderabatur arebiepiscopas, 110men a populis profeclum est, qai Bulgari vocabantur a flovio Bulga* sive Volga. Pluribos
reodotioria vi irruptionibuseorum infiues imperii prtermi$sis, [ X I ] i i e r u m anno a t p t i i n i
saculi sepiuagesimo octavo Danubium transmeantes, Thracieloca occuparont : lurtlisqae
uostea confectie, instituium regnup) ampliavere subactis p r o y i n c i i s , qum imperio Conatan*
iiDopolitano parebant, Dacia mediierraoea at Ripensi, Moesia ulteriori, Dardinia el Pra>yali, aecanda Macedooi parte, ac parte Pannoni.
Deleta in biace regionibus Cbristiana fidesmaasit d i u , usqae scilicft ad Bogorim, Q O T *
Bulgari regem q u i anno861 sacro baptismate Constantinopoli ablutus est, noraenque
mutavit i n Micbaelem, quo e t i a m vocabatur imperaior Grocorum, Micbael tartios Porphyrogenitus. Episcopos et presbyteros caiecbistas accapere Bulgari a Romanle e l i i
Fraacis : ad eosque exstant N i c o l a i l s u m m i pootiflcis da rebas fldei moribasqde A t $pon$a anoo -circiter 866 dala. Haec i b i babentur de patriarcba, quera sibi ordioari ac
praeflci optabaot num. L X X I K Requisisti* , si liceat i n robis patriarchanr ocdinari : .
aed de hoc uihil definitive respoodere posstuBas, priuaqoaro legati nostri, qaos vobiscam
mittimus, reversi fuerint... Nam fnterim episcopum babetote : at cam, diyin g r a t i e
incremeoto, Christianilas ibi fuerit dilatala, et episcopi per aingolas Ecclesias ordinati,
tunc eligendus e%i inier eos unus q u i , si non pairiarcha, certe arcbiepiscopus appellandaa
est, ad quem omnes concurrant.
93. De juribus i n Ewlesiam Bulgarioria lis est Romaooa inter t ConsUntinopolitauos. Soluta octava oecumenica synodo, cootra Pboliuua celebrata, do p r e d i c i i a j a r i b o a
anno 869 actum est. Gra&ci jadtces, lametsi recusati, sententiam t u l e r e : Bulgaroniia
pairiara i n Gracorum potestate dudum foisse (eas nempe proyincias, quibua BOTOOI
Bulgari regnuin constituebatur), et Gracos sacerdoies batraisse sanclae Bcclesiaa Coastantinopolitanae, adeoque c u m ab ea (Ecelesia ConstaDtinopoleos) p a r p a g a n i t m m
rcce^sisset, nunc per Cbristianismum eidem restitui debere. Cootra ttecrotoni intercetv

i)

DB THEOPUYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.

30

serunt legali Adriani I I Roroani [KMitiflcis. Episcopuro designarerat Bulgari*, nomine

Siivestrara, idem Adriaaas : ai Greecorum donis adducii, archiepiscopotn acccpcre a
Bisilio imperatore et patriarcha lgnatio. Hac de re littcras lege Pontificis, querelis plenas,
ad Basilium et ad Ignatiua, aono 871 datas, apud Baronium , e i coqciliorum colleotores.
Photiaoo scbismate effectam est, u i a Romanis avulsa maneret Ecclesia Bulgari.
2fc. Throoo Coostanlinopoliiano parebal archiepiscopus ejus regionis. JEiaie Leonis
Sapienti*, qiw anno 886 capessivit iraperium, evasit, suique j u r i s , u t v e r i a i roiliua e i i s l i m a i Lequienus i n OrittU* Christiano, torao I I , i n Ecclesia Lychnidi. Yerba
ejus affero : Hic vero Bulgarorum prtmarius aotistes Constantinopoiilanffi; quidem
sedi, Romanis pontificibus frustra reclamantibus, obnoxius primum fuit : subinde autem
sui?e j u r i s evasit; cum Bulgarorum principibus, q u i perpetois bellis Grocos
lacessebant, non arrideret Ecclesiaruin suaruoi negotia apud Byzantinos iractari. l d qood
Leone Sapiente, Basilii Macedonis filio, iuiperatore contigisse reor. Qui curaTurcaset
infidelea alios populoa Bulgarorum geotem concitasset, i n causa fuit ut Bulgari inito
consilio ad Komanos pontificea concesserint, a u x i l i i inde petendi gratia. Tuin Byzantioi
patriarchaB, ut eos ab hac aifi&itale deterrerent, saiius duxerunt eorum arcbiepiscopum
omnigen* immunitate donare, abdicata quacunque i n Bulgari Ecclesias jurisdiclione. *
Huic ?ero atxbiepiscopo Bulgarorum obnoxii o l i m erant sex metropoliUB ac decem
episcopatus, postea metropolito septem, tolidemque episcopi. Lequieoum consule loco
ciiaio.
25. His ornata p r m l e g i i s Ecclesia Bulgarica atetil sub regibus propriia ad aonum
usque 1018, quo Basilius et Constantious imperio Constaalinopolitano stibjecerunt B u l garos, banc pb causam prior, q u i rerum saaimam gerebat, dictus Bulgaroctonus.
Priefecti, rei administralores publico, i n Bulgariam mittebantur: quorum improbUas i n
causa fuit, u t aub Isaacio I I Angelo, q u i moderari imperiuin aono 1185 ccapit, Bulgaricum
regoum instauraretur, reru promoventibus Petro et Hasan iratribus, regio ex saoguine
saiis. Utramque regum Bulgarto soriem Dufresnius exhibet post Familias
Byxantinas.
Altera sub bac serie regum, i n clientelam Roman sedis rediit Ecclesia Bulgarica sub
Inoocentio I I I . Sed novo exorto ampliatoque SerrifiB regno, minutiooem primo passa est,
ac demutn Turcaroin juguni subiit.
Eb,quo BulgariaByzantinis parebal imperatoribus, eamque administrabant Byzantim
prffifecti, tempore sedebat Tbeopbylactus archiepiscopus. Suara ipae [ X I I ]
strenue tutatus esl contra urbis regio patriarchas. Rem exhibet omoem epistola ejus 2 7 ,
adMichaelem Chalcedonis episcopum. Sic ait ille : Solaa quidem ecclesiarum opes ab
iraprobis exactoribus ereptas, aegre sane se tulisse : at permissurum minime, ut su
jura Eccle.si violarentur. Quod accidit, bis verbis n a r r a t : Cittaba ( i n q u i e n s ) , csi
quidam looi terminus, anoslro archUpiscopatu diversus. (Ita scilicet i n Lalina interprelatione; sed G r c e , xfl * ) , ad no$trum
archicpiicopatum
pertinens). I n quo (loco) cum monaekui templum et sacrarium construeret, anobis trnpeditut e$t. ' , q u i patriarchieo
jure
crucem in illo
affigens, d i x i l se ila opus incboa^se. l l l e autem a nobta nibilominus
excomtnunicationii
vmeulU est alligatus. Qu/enam enim ioler Balgaros participatio et communio cum Conitantinopolitano
patriarcha, &> * {| (
/, ^ ,

'

qni nullumjus ordinaiionis t n ea habet, $ui jurii archiepiscopo subjceta; ttnullam

superea
auetoritatem aliam quamcunque acceperit.*
Notum jus i l l u d , iiauropegium dictom, quo patriarcb Orieatis, unusquisque i n i r a sui
patriarcbaius fin$s, prcevia $ua erucii dejixione, ecclesias prasertim monasticaa, qu
exstruebantur, suo regimini subjiuiunl, ordinarii episcopi potestate aemota : quove Byzantini aliorum etiam [>atriarcharum infra diceoeses u t i aadebaot. Suam tutatur Tbeopbylaelos aatocephaliam, j u r e omni atauropegii Byzantini oxcluso,
26, Epistol sensum ioentemque Theopbylacti minime assecutus est Joannes Horinua
D* $acri$ ordinati<mibu$ parte u inter adnotationes, n u m . 1 4 7 , i n fine : Theopbylactus
i n epiatola qoadam, ioquiens, r e f e r l , qaemdam monacbum i n dioBcesi sua ecclesiam, ae
taado, adiflcandaoi aoscepisse; sed quia boc contra canonea aggrederetor, probiboisse,
4tttoa staoropogiam palriarchicum accepisaet. >!mo contra patriarchale Conslantinof>oli(a9

31

BERN. HAHLB DE RUBEIS MSSERTATIO.

3!

num slaaropegium, q o o d monachus ille jactabit, caoortibus el Eoclesm sum aotocephalia

agit arcbiepiscopua Bulgarto.
Singularem qaamdara potaslatis i n Bulgaria prarogativara Theopbylacto Iribuera
videtur Joannes Lonicerus Lutberana secta io Preefatione ad CooQmeatarios i n quatoor
propbelas minotes, inquiens : Hunc (acilicet Tbeopbylacium) Bulgari region*s archiepiscopum ex$iU\$*c principcque floruitse potentia, peroratio exegeseos
inNahumprophtam arguit. Dbi parmtusim principes concement$m i u se ipse ceu principem y e r t i t
lndicati loci verba s a n t : Itoc ornnia priocipea audientes, cogitemas Deum jadicem
nostri i n subjectos nobis affectus dispositiooisqae nostra : velleque, u l nos rcansaeti
simus erga oblemperantes nobis, ut adeo nibH aspari illis injungaiunt. Principibos,
quicunque sint, haac aiae dubio paraoeais conrenit : qurc tamen i n Tbeopbylacto non
aliam potestatis prorogaliram fndicat, oisi archieptscopalem, et quidem a regto urbis
ihrono iodependeittein, ut enarraTitnua oam. 25. Si quid amplius suspicatus fiierit Lonicerua, faljitur egregie.
t

YIIL
Archiepticopalii
Bulgaria juriidictio
primum vtluti vaga, tum Ackridm sedi anawra.
Achridis urbis situ$ tt conditor. Belliciin Bulgariam motus, Theophylocti Hmpore.
Bf*
xantinorum exactorum improbiUu. Sollieitudo eju$ eccltsiaslica.
27. Condito Bulgarto regno ibique constituta sub rege Bogori Ecclerfa Bulgarica, certa
acttxanon erat archiepisuopi sedei; *ed regimen archiapiscopale aliis, atque aliis pro
n u t u regum demandari consueverat difersarum Eccleaiarum episeopis. I n ms. Beglo
Parisiensi Indiculo episcoporum Acbridensium apud Leqaiannm, postGahrielem aliosqae
sex archiepiscopos Bulgarite, sequitur Philippus n u m . V I I I , qai dicitur Lychoid sedisse, quadeinceps Acbrida. * Hano carteri arcbiepiscopi tenuere sedem, itemqua Tbeopbylactas. 8e rocat ipse ia epislola 6, ad Gregorium Camattrum, archiepiscopum l n
urba'Acbrida.
28. lo epistola 6 5 , ad magiftrum dominum Joannem Paniechnam sic ail : CancU
autem, i n quibus Acbris ier?atur, plena borrent metu :et Mocri regio, est eoiro Mocrus
Achridis poriio. Civiutis conditorem situraque patefacit Anna Comneoa sub 8aem
libri x i i Alexiados : t Drymon (seu Drinus) amnis, inquiens, caput atque [ X I I I ] o r i giuem a Lychnilide trahit palude : quam liogua nuoc i n barbariem de^encrans Arhridcm
ocal a priori appellatione Mocri regis Biilgari, cjus qui deinde Samuel appellatus est.
Floruit is imperatoribus Constantiuo et Basilio Porphyrogenitis (deoimo eadeuie saaculo,
ac ineunte undecimo), quando islaio paludem derivare exhaurireque aggressus est, alc.
Itaque Achria, adootaote Dufresoio i n notie ad quartum AUxiadot librum, io sublimi
colle emioet propa lacum, uode Drynua, seu Drymon septentrionem versas effluit.
Eo i a loco,qtiO Achriaest, putant nonnulli Lycbnidum primo exstitisae, postea Be<Urinam, demum Primam Justinianam, a Justmiano icnperaloro dictam. Vicino potias
i n tractu censent a l i i , conditam a Mocbro, seu Samuele, Bulgarorum rege Christiauo,
fuisse Acbridem. Suam amplissimis privilegiie Justioiaoam auxerat laudatus Justinianus
Augustus i n novella xv, quibas minula oiansit Thessalonicensis antistilis pristioa j u r i s dictio. Lequieaum loco eitato, e i loao. Petrum de Ludewig in V i l a Justioiani, aliosque
scriptores cooaule.
29. Suam Tbeopbylactus Ecclesiam Achridensem , ac unifersam archiepiscopalem
jurisdictionein eo administravit tempore, quoNormapni principea, Boberius Gui&cardtia
et BoeiDiindus filius l l l y r i c u m et Buigariam armis infestarunt. Nota i u n t , q u bella
gessit Roberlus ab aono 1081 ad aonutn 1085 apud sr.riptores Gracos, et Siculos, et
Venelos. Irrupiio Boemuodi ad annum U07 pertinet, qao Bagora moas rnter Bul^a
ricos et Dyrrachinos montes interjcctus, ipso Theophylacto teste i n episiolai 65 a
tyranno, scilicet Boemundo, tenebatttr. Hinc varo LatiHis ac LatiDoram jcostra
Saracecos eipeditionibus infensum suis ta epistolis pmbet sese.
j
SeJ et Croatos Bul^ariam sub Micbaele Daca Aagusto depopulalos esae adnotjhrUtt*
nuiu. 10. Conlra Dalmatas, qui saeculo^ii desinente ciere turbas medilabanlurJ expaditionom suscepit Alexius Coaincnus : isque < Pbilipf>opolim invectus, ut ait rfymAmn
t

33

DE THEOPHYLACTI CESTIS ET SCRIPTIS.

libroyin, tt>i lilleras accepit

archicpiscopi Bulgari, q u i tune erat, scilicol Theo-

phylacti.
30. Damna gravissima inferebant Bulgari populis et ecclesiis imperiales exaitores, quu*
Yeheoienter dolet pluribus in epistoiis Bulgarus noster archiepiscopus. Inea,qufia vicesima
tertia numeratur, adCorcyra episcopum,sic a i t : Tu vero i b i i n i i l o s q u i nos acerbo elidunt
i i t u , a m a r a m induis bilem. l n illos, inquam, q u i insatiabilis cupiditatis Qumstri s u n t
qui el evangelic professionis liostes sunt exsecrabiles, et Christiani agminis pernicies et
ipsa interpe^io. Dala legitur quadragesima pricoa ad Panhypersebaston Brienniutn, u b i
hffic babentur : Veneoum aspidum i n nos conspuentes, praclarissimam et miiissimam
imperatorfs animam letbiiera amariiudine infecerunt : et quidquid Ecclesia nostra
conlinebat, ingenti intertiecione deleverunt. Et omniuiu quidem haruui rerum causa,
vecligalium exactorum insaliabilis cupidilas, et corfupta consoetudo fait. * T u m vero
scelerata faHnora narrat cujusdam Lazaii, qui * Euclesi colonus erat : quem contra nos,
inquit, audaci armarunt pectore.
In ipsum quoque Theophylaclum impaolae calumntae, ac si divitias cumuiaret, el ex
Bulgarorum spoliis ditissimus esset. Consilium inierunt (inquit i n epislola 43, ad
dominum Adrianum frqtrem imperatoris) u l me de honoris gradu detruderent : et calumni siti efferati, ad potentissimum nostrum imperaiorem, et oplatissimum fralrem
tuum, evolarunt, et tne quasi multis insuperabilem v i r i b u s , et magna fretum potentia
taluinniis apud illum obruerunt. Et taniis, tantisque iucri proventibus in pinguem divitiarum tubtlantiam me dilalalum criminabantur. Et i n epistola 7 3 : I n toiius Bulgari
archiepiscopum... oculos convertunt : illuinque plane audiunt, etiam totos dies nuracrare aureos numuios, el quasi raensurao complemeatis arbitrantur cumulare.
31. Vigilem ipsum sollicitumque sui muneris i n adminislratione a l i conspiciendum
prcebent epistol. E i ea qu numeratur tricesima secunda, ad TriadiLxcr,, olim Sardic,
episcopum, addiscimus, libentem ipsumannuisse, u i a yinculo excomiimnicmionis, quo
idem antisles innodalus erat, propterea quod non convenerat ad synodum, absulvereiur
ab episcopis Pelagiorue seu Heracle, et Strombilzae seu Tiberiopolis , et Alelasobaa.
CoDstantiuopolim, magnaoi in u r b c m , profectus fuerat episcopus i l l e ; * et n u l l u m
fere vel anale m a x i m u m , vel minimum reliquerat, qui acerba tuae lingu i t i nos naaledicentia (ut ait ipse Theophylactus) aures non suas occluserit, surdasque eflecerit...
Quocirca i n Deum solum, qui haoc omnia vincere potest, oculos nostros atiollimus et i n
sublimes ejus ju^liliao monles, unde nobis auxilium veniet.
[ X I V ] Dejynodo celebranda scribit epistolam 53, ad Macrembolitam
Prespm
principem. Oppidum erat in Macedonia prope Achrideom Nondum nos i l l o giavi morbi
decubitu liberati, i n q u i t , et soluti sumus : et tamen sacra cmonum
vox
sacram
nobis synodam imperavit... Tu aateio nos suscipe... Hic eniin noster conveiitus e r i t .
Epistolamdenique 2 addo, adCercyrce epi$copum ubi, memorata Boeiuundi irruptione
in Bulgariam, homir
aliuoi ignobilem insequitur, tanlo molesliorem et d u r i o rem, quanto insanic em et atnentiorem. Hic enim, inquit, sibi venerationi et honori
ducit, q u i aut dixit aliquid contra Ecclesiam, aut fecit... Ipse enim
, nec Dei Matrem adoratione dignam existimavit. Nura fueril
Manichaeus quidam, aut ex Bogomilorum secla, de quibus latiore agit scrmonc Anna
Comnena libro i v Alexiados H K C vero de Theophylacli cbronographia, el muneribus,
'ac dignitetibus, geslisque praecipuis disseruisse satis.
v

IX.

Scripsil Theophylactus
Commentarios t n quatuor Evangelia,
Marice imperalricis,
ut
videtur, jussu. Codices prctcipui. Editio prima Latina cum versione Joannis
OEcoiarnpadii ex codice Grceco mutilo. Editio Grceci textus ex codice Vaticano, qai
expendilur.
Uujus ope Latina interpretatio recognila Vhiiippo Montano. Latinii
obscrvationcs.
Pori$i'ensi$ edilio GrcecoLatina,
cttjus defeclus induantur. Fabricius
notatus.
3 9 . Litterarum queisapprime imbulus erat Theophylacius, et sacra praesertim eruditfeniSfr qua prstabat, monumenta plura reliquit. Commcntarios in quatuor
Evangelia
leripaii. Apud Pvtrum Limbe.Miinii libro Bibliother C^area) Vindobonensis exstal

86

. DE RUBEIS DISSERTATIO

codt-x 219 membranaceus, pervetustus, antiqua mquscula scriptura alegaotissime

exaratus, qui olim ad cardinalem Bessariooem p e r t i n u i t , a Joanoa Sambuco postta
empius, iraoslataaque demam i n Cesareara bibiliotbecaro, Commentariot
TkeopkylacU
in Evangelia duo tancti Marci et sancti Luca compleclens.
Graca prajmiltitur adnotatio metrica :
,
^

; .

Eadein verba Montfaoconios refert i n Diario Italico, capite 6, pag. 78, i n froolo t o d i cis prdicto$ Theopbylacli i n quatuor Evangelia Commeotarios complecteutis, manU
exaratos apud Cassinenses Patayinoa monacboa Sanct Jostio. Prirouro ceraien et quartaui utrobique locuro eorodem teneot: sed quod esi secundura i n codice Vindobonensi,
tertium est in Patarioo, ac tertiura legitur secundo loco. Ea tero stc Latioe t i r doctissiirms interpretatur :
ImptnUrix Maria hmt fieri cnrttU.
Opu% revera nobitiaimi ingiuii
Qui anuiH ho$ meltyuo$ Comm$Mt*rioi eiidit,
heopkylucim tu tpucop**
Bulgaronm.
%

Ilisee ex rerbis, maximeque ex codicis elegantia colligi posse Lambeciua adnotat, codicem Vindobonensem, ipsius Tbeopliylacii tate exaratum, i l l u m i p s u m ea$e quo Maria
imperatrix utebalur. Sed eadem verba, taaec sola si spectentur, eum ab aliis i n alios
codices Iransmearint (scitissime adnotante Monlfouconio) non valent ad asserendum
tefiapus ac MBculum quo liber exaralus est. Codicero nibilominus Paiavinum sacolo
duodecioQO scriptum, nihil aoceps ibidem pronunliat idero Montfauconius.
Ceesareos codicea recenset Lambecius 317, 218, 219, 220, 221, q u i vel i n quatuor
Evangclia, yel i n duo, vel unum tanturo, Commentariot Tbeopbylacti praestant : itemqua
monet, falde utile f u t u r u m , cuai eisdem diligenter et accurate conferri curataa
hactenus ediliooes. I u ftlarciana biblioibeca Veneta rodices quinque as$ervanitir : seralque plures Regia Parisiensis pervetustos et optimae nol, quorura aliquos merciorani Ricbardua Simonius lomo IV Hiilorim Criticm in Novum Te$tamentum\ capite 28,
ti Michael Lequienua Dissertationo Damascenica v i , De axymii, oom. X L l l l . Alios aliaruui bibliolbeearuDA codices indicat Gasimirus Oudinus De scriptoribus
ecclesiasticii
toiuo I I Theophylacto.
33. Editio prima Latina aono 1524 prodiit, inlerprete Joanoe OEcolampadio, hoterodoxo bomiae, cum ejusdem Epistola ad lectorem eodem anno data. Codice Gra&co i m perfecto usus est, nt ipse i n Epistola admonet: Adegit exemplar murtlum, [ X V ] i n quiens, ut uno i o loco qumdam infarcirem, deerat eoim charta : de quo tamen, ut ridebis, nionui ne quis vel in boc Gdeoi meam accuset. Locos exsiat Joaouis capite x x i , a
comniate 15 asqua ad vers. 22, ubi iolerprea boc adnotavit: Quia bic deficiebat cbarta
i n c xemplari, operce pretjum visum est, nonnolla iofarcire. T u , mi lector, boai constitas:
et si vel io exemplar non mutilum incideris, vel probaiias quiddam habueris, tu quo~
que i o mediumafferre non dedigneris. Commeolarii aapplemeotam sequitur, quod b U
interpres claudit yerbis : B c in$eruimus, lecior : et i n boc tibi opiuor gratifieaii;
nuuc sequuntur, qu i u exeaiplari continebantur. Lectoribas gratificatum DOO esse
OEcolam >adiuta iofra dicemus, utpote qui interpretationem a Theophylacti raenle sioo
dubio alieoam inseruerit. Haac ejus Latina versio, variis i n locis impressa typi*, lui; m
fidit.
~*
34. Grscum l e i t u m , sioeLatioa yersiooe, Romani excuderunt anool54& ut Gesaerus
Possevinus, Labbeus et Caveus scribunt. Annum 1552 nuroerat Joan. Albertus Fabriciua
vol. V I Bibliothccce Groecoe, pag. 287, testaiurque * se banc in maoibus editionem habere, neque aliara Griecaai usquam oculis suis occurhsse. Romaaam editionem b a n c d
ego in manibus habeo : oculisque no^ris intenle speclantibus, hc in fronle occurront
r

verba, Romm U D X L I I .

Prffimissa brevis Prafaliancula Latiaa iocipit : Sludiosit sacrarum Litterarum. C*m

multa res $int, quarum usu$ titilitati alqve etiam vrnawfnto nobis e$$esolet, elc. I n ea i m -

37

DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.

33

pensias Pauli I I I Romani pontificis rouniQcentia commeodatur : Plane boc beneflciuai

quantumcunqae e*t, qood certe maximuai est, Pauli I I I d i v i n v i r t u t i debetor. Pontifex
benignitate insignis, natui ad tollenda humani generis incommoda, veterem consuetudinem eervat, excital bonaa artes; quovia sumptii, qaovis proauo facit, ut q u i ponli&ces
beneflcenti laude cbjebrantur, eoa hac tate minirae desideremus. >
Romanom codicem, ex quo textus prodiit, eo deteriorem alicubi esse, qui prosto fuit
OEcolampadio, obser?anint y i r i docti. Ipsum etiam interpolatrice nuanu corruptum
fuisse capite x x y i M a l t b e i , yere. 17, obi de priroa die Azymorum agitur, evincit Petrus
Arcudius tam aliorum optim n o t a codicutn flde, tum ipsius etiam codicis contextu.
Eodem i n textu Romano lacuna patet capite Joauois, vers. 13, ab i l l i s verbia, Inullige$
outem rectt ptrvoluntaUm
carnii, usque ad i l l a , Et in copula necessario prmeedunt utraque.HiBc yero OEcolampadius i n codice suo legebat, ac interpreiatos est : eademque
Grawe affert Ricbardas Simooius loco citato, pag. 401, ex Regio Parisiensi codice d prompta : aed tribus i n codicibus Venetee bibliotbeca Marciano ea desiderari, ipsismet
ocolis deprebeudimus, openi prestante pro sua bumanitate c l . yiro Atftonio Zanetli,
Alexaodri filio, bibliolhec custode.
Bine vero Simonioa et Lambecius, ad accuratiorem O p e n i m Theopbylacli ediiionem
perfldendam, diligenti opu$ esse codicum ioapectione, scitissirae admonoerunt. Postremo
aduoiare non praatermittam, io eadem Roroana editione Elogia quatuor evangelisiarura
prostart, qsumpta suot ex Graaca l i b r i sancti Hierooyroi DtMri$
illuslribus versione,
a Sophronio concinnata.
35. Latinaro OEcoIampadii versionem priroum recognovit anno 1545 Pbilippus Montanus,
Armenlerianus,ac iterum eraeodaYit anno 1559, o l legimua i n calce Epistoto nunoupatori
ad Claodium Dodeum Rhedonum episcopum, et Prafalionis, i n editione Baaileenai apud
Joannes Hervagios anno 1554. Subsidio i l l i fuit textua RomanusOraacus.
Quid ipse bac aua i n recognilione prastiterit, nonnullis allatis exemplis expouit i n
Prefatione ad leclorem. Generatim vero s i c a i t : Ista, inquam, et hujuamodi pleraque
alia, impressori potius qaam interpreti (OEcolampadia) aacribi posseot. Qaod a u l e n
plerisque i n locia permolta fuerinl omisaa, ex quibus sequeotia pendebani : non lantura
dictiones aliquot difto, sed versus permul(os
atque adeo paginai totat : quodque spiuscole negaih contra auctoris mentem aui omissa, aot injecta contrariaro inducat seritenliam, scribaane, aut (ypograpbo, a u t i n l e r p r e t i , mutilora codici imputandum s i l , aliorum
e*to j u d i c i u m . . . Interpres quidem cerie Joannis ultimo, codicein suum m u t i l u m fuisse
cootitelur. F i e r i tamen poteat, ut etiam ilfe quibusdara i n locis nostro (scilicet Romano)
euaeodatior f u e r i t : ideoque qutedam intacta reliquimus, sive q u o d ad sensum bene quadrarent, sive quod non magni assent roomenli, eliamsi ad Grura nosirum codicem
(Romanum)[XVI] nonomnino respondeant. Nonounquam autem margini diversam leclionem adjecimus, idque potissimum c u m utraquo d e f e n d i posset: priore quidem io textu
reNcta, sed hujusmodi notis f ] inclusa , penes lectorem j u d i c i u m relinquenies, utram
eequi malit.
f

Nemo binc oon intelligit, qaod peritissimi vii i animadverlerunt, necessariara prorsus
e$se cum rass. codictbus collationem. I n hauc Basileensem anni 1554 editionem Ob$ertationes, correctiones,
tt conjecturas in Theophylaclum Bulgarim archicpticopum Groecw
ftUircsiitutum,
anno 1677 Y u l g a f i t Bom,sumptibus Pontii BernaFdon, Lalinus.Latinius,
Vilerbiensis, i n Bibliotheca sacra et profana, pag. 184; ali lextum spectant, res ipsaa
i l l r s t r a n t aliae.
36. Lutet! Parisiorum apud Carolum Morellum, tna Jacobaa, ad insigne Fontis 1631,
P., cam Graaco textu jam olim Rom excuso, et cum Latina yersione a Philippo M o n Uno recognita, prodierunt Thtophylacti
Commentarii
in quatuor Etangelia.
Carolo
Albaspino nuncupata editioest. Prefatiuncula ad lectorem eadem occurrit, qu legitur
i n Roraana editione : ac aane ridiculura, ut Simonius obserravit, eo loci u b i P a u l i l l l
laudes celebranlur, Morelliorum n o m e n substitutora faisse, q u i id nnum e g e r u n t , ut
Greas textus Rom impressus r e c u d e r e t u r . Interpolatio sic h a b e t : Plane boc beneSeium quanjuracunquc est, quod certe m a x i m u m est, Morellorum y i r l u t i d e b e t u r . Viri
quippe benignitalc ituignes, ad rtipublicct utilitatem et commoda nati veterem consuetudi'
r

39

BERN. MARI.E DE RUBEIS DISSERTATIO

10

ttem tcrvant, excitant bonas artes, quovis sumptu, quovii premio faciunt, ut qum xnterwm
GrctcicB Patrummonumenta ceUbrantur, ethac cttate minimedesidertmus.

regione Grci teitus prostat Latina ?er$io, quam Montanus recognovit, lectionibos
ariis, quas iste conjeccrat i n marginem, i n Latina fersione assumptis. Parisiensis ediior
siglis illis indicatur I . P. qu in operis fronte inspiciunlur. Ejus oscitantia insigoe affert
ex^raplum Simonius ex Latina interpretatione loci cajusdam in Elogio sancti Marci.
Groci textu*, qui Sophronium auctorem babet, verba s u n t : \ vov quffi ita Latiue yertuntur, atque Eccletia cum lectorii dignitole Maroum praftcii Petrus. lgnorasse ediior ille videlur, prefati elogii Graeci auctorem Sophroniura onacn impendisse operam, m G i o c e traosferret sancli HieroDymi librum De viris
illuslribus. Porro Hieronymus io Latino suo Marci Elogio sic a i t : quod (Evangelium a
llarco scriplum) eum Petru$ audisai, probavit:
et Eeclesiis Ugendum $ua auctoriiaU
dedit. Huncetiam sensum Sophronii textus e x p r i m i t : Petrum nerape, tua utentcm auctoritate, Ecclesicc legendum Marci Erangelium dedia* : minime Yero, l l a r c u m EccUsicc cum
lecloris dignitate a Petro prmfectum et$e. Sphalma eat nulla venia dignum. Spbalma
alterum addo ego, quod i n Elogio sancli Joannia apostoli et evangelist occarrit. Scri*
pserat Hieronymaa De viris illustribui
capiie 9 Epistolas duat Joannis
presbyteri
a8$eri.... etfinonnulli
puUnt cas essc Joannis evungelistcc. Diserimen alteriua *b altero
Jeanne retinens Sophroimis, Grwce verteral, , et - sed hunc Giaecum textura perperam Parisiensis editor Latine reddidit, Joannii apostoli tt Joannii evangeliste, ac si apotlolus et evangelisla duo forent Joannis uomioe appeilali. I n ediiione Venela sublatum raendum est.
Joan. Albertus Fabricius sexto volomine Bibliothecx
Grcecce, pag. 288 a i t : Coa/beilsius uaitatur, Tbeopbylactum i n Parisiensis editionis l i t u l o vocari, iv ;
. Certe in Roraana nihil alind est quam ;
t l ; . > Sed h & c eadem Yerba, pnetereaque n i b i l , preestat editio
Parisiensis. Combetisio vero imponitur quod neque sotnniavit, id unum suis i n r e censitis auctoribos Bibliolhccm Patrum concionatorix
inquienti : Miror q u i agno*
verint, DOU veritos prienotare ejus opusculum aliquod, ;
, SanctiPalri$no8tri
Thcophylacti. Praenotationem reprehendit Couabeflsius oputculi
alicujui, non Parisiensis Cornmentariorum in Erangelia editionis : opusculi, inquam, De
regia sinedubio Jnslilutione, pridem lypis editi a Petro Possino s n b t i l u l o lv ;
, elc. A i t illeetiaro in roarginali adnotatione ad ejusdem Theopbylacli bomiliam in Prcetentationem Dtipara Virginii, i n niantissa tomt V I I I Biblioihecacon^
cionatorim : Sapicntissimura (Tbeophy'actum) et bc prodit oratio : utinara nec sanrii
alia abrogarent t i t u l u m l
X.
[ X V I I ] Methodus Theophylaclo tervala tn Commentariis : breve scilicel tn compendium
passim rcdiyente sanctum Joanntm Chrysostomum. Parciore manu aliorum colUgit e / t *
quando expositiones. AUegoriisabundat, qua an omnes ab ipso profectw sint, an insHUicc,
tnquiritur. Aliqua sunl proprio marte scripta : Grctcorum ejus xvi
theologiam'tradit.
37. Theophylactum suis in Comaieniariis i n Evangeha redegisse in compeodium fusiores Joannis Cbrysostomi aureas enarraiiones, una et consentiens est bibliograpborum
animadversio. Sixtus Senensis i n Bibliotheca sancta, l i b r o i ? , sic a i t : I n d i v i Chrysostomi lectione diu muKuiuque versatus ac detritus, redegit in breve tt apertum compendium, juxta historicam intelligentiam, quidquid admirabilis ille Pater ex aureo suo ore,
veluti ex abundantissimo fonte, in exponendis Scripturis sanctis effuderat,
pratermiitit
locis comtnunibusy in quibus ille jlenis eloquenti velis excurrere consuevit.
JHinc vero i n codicibus manuscriptis imcriptioneshujusmodi prsto sunt:..
Theophylacli... Compendium Commentariorum Chrysostomi in Evavgelium secundum Lucam. Y e l > ^ Epitome Commentariorum
(subintellige, Joannii
Chrysostomi) in Evangelium Malthaei.
38. $ed alios etiam, poreiore quidem manu, scriptores interprrtesque veUislos ab ips^

41
DK THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.
42
decerptos aliquando ftiisse, dubhim nullum esse debet: cura peranliquis in aliquibus
Cateois, adnotantfe Siraonio pag. 400, plura offendantur, q u similiter apud Theophylactum occurrunt. Commentariorura ejus in Evangelium Joannis affert laudatus Simonius
COdiceflO, his inscriptUtn verbis : \
, ,

Interprttatio sancti domini mei et auctoris beati archiepiscopi domini Theophylacti,

confecta ex diversis sanctorum operibus, in Evangelium sancti Joannis. T i t u l u m sancti et beati
pranolalum a Grco librario animadverte : ac disce, hujuscemodi titulos i n oculos etiam
Francisci Combefisii, q u i codices lustrabat, incidere potuisse, ac eas preeterea voces i v
. Vide n . 36.
39. Allegoriis Theophylactus abuodat. Judicium ferl GEcoIampadius sua in Praefatione :
t JD allegoriis, ioquiens, elsi non ubique solidus, jucundus tamen est. Sic eiiam ait
Siitus Senensis loco citato : Allegorias quoque, cum aut nullas, aut raras apud Chrysostomum invenisset, ex aliorum commentariis suppleYit, et suis locis aptissime accommodavit.
Ex fais irrepsisse plerasqoe i n textum ex scboliis marginalibue, putabat Simonius loco
sepius citato, pag. 392. V. g. sub i n i t i u m Commentarii super Matthwum, quatuor legimos
EraDgelia sqripta esse, vel ideo quia quatuor virtates universales ex eis discimus...
Atque etiam alia ratioue, propterea quod ista mundi sunt column... Etalia item ratione,
quoniam quatuor bac complectuntur, dogmata, praecepta, minas et pollicitationes. *
Atqui Yero, Simonio teste, codex adest i n Parisiensi Regia Bibliotheca, ubi allegorica
ratio altera ac tertia desideraotar : et adest alius, i n quo nec prima nec tertia occtirrunt,
legitarque altera tantum. Manuscriptura i n e?angelistas Theophylacti Prologum vidi et
ego, ex Caasareo Yindobonensi codice descriptum, i n quo allegoria ex quatuor mundi
partibus desumpta oon babetur. Hunc raemorat codicem Nesselius i n Catalogo, parte iv,
D. 271. Hano eamdem praetermittuDt allegoriam Yeneti codices Marciani duo, tricesimus
ac tricesimus primus : adeoque hujusmodi allegori multiplices i n boc loco et i n aliis
suspectae evadunt. Qaidni vero de codicum potius imperfectioae aut mutilatione ex oscitaniia scribarum suspicandum fuerit? Rectum pendet-ex accurata vetustorum plurium
codieum, et bon not, judiciuffl.
40. hisce Commentariis suis non pauca auctorem proprio marte inseruisse, aul i n
ipsarum interpretatione Scriplurarum, aut i n vindiciis recl Bdei adversuro haereses,
qaaa opportunitate data memorat ac rcfellit, dubitanduro non est. Hinc etiam Combeflsius
ln suffi Bxhliotktcct concionatorim auctoribus recensitis admonet [ X V I I I ] plara se ex Theophylacto inseruisse eidem Bibliothecae, ubi prasertim vel Chrysosiomi expositio deest,
Yel ipse abundat archiepiscopus Bulgari. Peculiar6s demum aliquas, qu apud Graecos invaluerant, miaus ia theologia probaias, amplectilur doctrinas : movetque controYersias elate sua vigentes. Specimina dabiraus infra.
XI.

Commentarium in Aela apostolorum Grcrce et Latine vulgavxt Laurentius Sifanius : codice*, editionei ac spccimen operis. Christophoro Pcrsena xnterprcte, prodiit
Commentarius
in Epittolas sancti Pauli sub nomine Atnanasii, scilicet Alexandrini. Latinam versionem
recognoscunt Lonicerus et Montanus ac Theophylacto opus adjudicant. Tribuit illud Laliniui Athanasio Byxantio : qum senlenlia rcfutatur codicum maxime auctorilate.
Editio
GrcBCO-Latina Lonainensis ; aeque ipso Commentario
judicium.
41. E x codice olim Joannis Sarobuci, postea Caesareo Vindobonensi, qui apud Lambecium l i b r o numeratur 222, prodiit Theophylacti,
Achrida in Bulgaria
archiepiscopi,
Exporitio t n Acta apostolorum, Grace et Latine, studio et opera Laurentii Sifanii Prunsfcldi, J . D. D., Colonimapud hceredes Arnoldi Birekmanni anno 1567, fol. Prafatio legitur
Ad nobiles et generosos magnificos viros, dominos Marcum et Joannem Fuggeros fratre$
Anlotdi/UioSt Kirchbergce et Weissenborni barones.
Pr&ter banc Vindobonensem, memorat Beraardus Montfauconius Mediceum Laarentiaanm codicem, io Bibliotheca bibliothecarum mts. Nallus apud bibliographos occurrit
mibi a l i u s , q u i eumdem praestet Comtneniarium : nec ullum reperire sc potuisse i n Regia
Parisieosi Bibliotheca, Simonius testalur.
9

PATROL. G H . C X X I I I .

B I R I f . MARIifi DE RUBEIS DISSERTATIO

44
Latioam tantu aditionam h i s PoaaeYinua Terois memorat i o Apparalu $aero lomo
c Enarrationea ?ero io AcU apoalolorum... Latina Pttjippo MooUoo et Laaraotiu Siiaoio
interpretibaa, aooo 1570, Baailea. Fallitur Yir dootua. Baaileensis bac anni 1570 editio
Jn-tolio, q t i prodlit es oflUina Hervagim* per Eu$&i%m EpUcopium, non complectilar
solum Enarraiiones Tkeophylocti in Acta *$*, ?erom etiara Commantarioa im
Evungelia el tia EpistoUu Pauli, et in quaiuor proph$(as minores, ac loco poatxemo fc
Atta opoitolorum. Ad Philippi Mooiani coram operamqae una spectat Eoarratiooom i a
JSfangelia et i n Bpistolai Panli recogniiio et eaiendaiio : sed unus est Commenlarioraoi
prophelas interpres Joannea Lonicaros : ac uolus eiiam Laurentii Sifouii Latina Yartio
Bxposilionom i n eadem apostoloram Acta. Hinc ibidem titalus e s t : Tktophtjfati
Mutgerim
archiepiscopi ExpliciUionti
in Acta apottolorum, concue ae brevit$r ex Patribu* cafftcJ*,
Laurentio Sifanio Pruntftldio J . U. . interprett.
Collectus ex Patribus Commeotarius diciiur : ipsiqae proprio appellantur nomioa Cftrfsoitomui, Dxdymui, Severus, Severianui, Cyrillus. Prologus, qui premissus operi prottat,
idem est ac Joaonis Cbryaostomi prologus : unde o p u i hujuscemodi, qaod ab ipao aanctissimo Yiro abjudicatit Eraamua, genuinum probai ipsius Tbeophylacli aactoritaa.
Prafationem consule Savilii et Vonlfauconii. MiDorem adhibuisse Theophylactua i n haa
elucubratione diligentiam, ac c e t e r i s io Cofnmantariia, viaas est BicbardoSimojiio: ae sana
inter Catenaa potioa collocanda ridetur, i n qaibua di?ersoram icbolia colliguniur. Codica
Greco Qaus eat Sifamua muttlo, orratieque scatenle : ipsaqae loca matila et corrapta ae
dubla iodical ille i n margine, qum supplere aut corrigere studet, lecloram utilitati ot
conaulerat. No?am sacri textot Yereionecn a d h i b u i t : adhtbeiqoe io ora marginis lectto*
nea Yariantei, qaas ex tersiooe Yalgata aumit, iiemqae Erasini, et Seftaatiani Caatalioai*,
ac Theodori Veza^ Hiiic Tero eub ioitium operia bac ad Lectorem Admonitittncula
lagitur : Admonendus Lector, u b i diyersa i a margine translatio apposita est; per F. Volgatam, per E. Eraami, per C. Caatalionie, per B. Beza Yeraiooem aigmficari: diTersam ab
his Laurentii Siiaoii inlarpratia ease. Jam babat calbolicoa Leclor, at si qaid f a r f a r i i
irrapserit, nosse i l l o d queat aibiqae careat.
42. Commentarioi in EpistoUi iancli Pauli Groeo ex eodice Lalioe sub pontiflcatQ
Pauli 11 aaoo 144, transtulit F. Chriatopborus Ponena, Romanas, Prior Saoelaa [XOL]
Baibina, ac typis Rotu vulgavit anno 1477, dicavitque Sixto I V pontifici m a i i m o , tilolo
Ailumaiii Teluti auctoris, p w f i x o Commenlariis.
48. Porsan inlerpretationam recognoYit loanaes Loniceras, recognilamque Tolgavlt
aob nomiae Theophylacti. Hujus e$ee, noa Athana$ii Alexandrim fetum, coDfirmai Erasmi
aacloriiate, el Joajanis Fabri, et loaaois Beraldi. Hoace Theophylocti t n Paulum Comm*n$ario$ (inqujt i n Priefatione ad Amicum Lectorem) ftlso hactenus Atbanasio ioscriptcs, Eraamos in suis Annotationibus super illo Pauli ad Romanos, Qui prmdettinatui ett,
luce lucidius, ac vero ferius attestatur. Erasmi scilicet ba*c est sententia loco citato :
His erbis (ccgniti pro FUio Dei) utitur ipterpres operie, falso ioecripti Atbanasio : com
id qaod aalea suspicabamur, mox collato Graaco Latinoque, comperimus esseTbeopbyiacti.
Verba aequontar Joannis Fabri Hic eliam (Theophylactus) in Pauli Bpi$tota$ CommeDtarta 8cripeU,qoaatranslulitCbri8lopboru8Por8ena... aub falao titulo, qaaei siot Athanasii Alexandrini. Qua re moIU dacepti fueruot, quod at mibi contigisee ingenue fateor:
nac m e u m eiiam emendassem errorem, nisi d u m ex Graacis et Lalinis codicibua binc inda
collectis... aliud inyenissem^ lieel aarnperdubitarim propterea quod Basilius, Gragoriui
quoque Nysjenus in his citaii fueriot. Paria demum babei Beraldus : Commantaria
he&c in Pauli Epiitolas, inqaiena, qws> aliquot jam annos aub Athanasii nomine ac titalo
sunt tircuralala, quidam Theophylaclo rindicant at aaaerunt. Nec dubito, quin optimis
ratioiribus mofeantur, potUaimom q u i Graca legerunt. Hioc Latina operia iolerpralatio
8iY6 quam r^cognoYit Loniceras, sive quam p r i m u s coofecerat Porsena, i u b oomineTbaopbylacti typis excusa prodiit pluribus i o locU
Lalina Looiceri editio aut recognitio lucem vidisse dicitur Parhiis anno 1542, ia-8
PoaUriorcs Yidi plures. Hanc novis curis ad codicem Gracum, qui olim Erasmi f a a i ^
conlulit anno 1552 Pbiiippua HootaDos; eamque Yulgavit et ipse sub nomine TheopbyJactl plurioQia i n locts emendalani. Nuncupatoria ejus BpUtola Ad reverendum in ClriM

U
DE THEOPHTLACTI OESTIS ET SCRIPTlS.
16
Pairm D. Carolum Croy Tornaettuium episeopum, data est LuMim e domo tua Tornaeenri XII Octobrii, anno Dmini $upra milttiimum quinquagesimo ncundo : ufbi supple
quingetite$imum. Hc i b i babeolur : Per amicoe exemplar Tetastissimum (Graacum), quo
asus fuerat D. Erasmus, jam tandetn sura aactus : ad quod non sine raagais laboribus L a tirfa nostra, lofiniiia peoe locia, ut potuimus, sedulo eraendaTimus.
Baeiteensi utor editione anni 1554, in-folfo. Pr&falionead Lectorem ita fertur de
prioribus yersiooibas judiciura : Porsenee, v i r i e r u d i t i , u t opibur, et eloqueniii versiooe,
ot multum GfcBei* distedento, ae dicam plenimqae di$$idt*te ot q a a s i t parapbrastica
potius atque etiara nimium libera, utpote qo pleramqne adjicit q u i n Gra&cis non ba
bentur, et contra plerisque io locis complares versus prorsus omiltat, q u tamen i n n o stroma. codice Grco,eoqye pervetusto aperte continentur: i l l i u s , inquam, omissa versioua, Loniceri potius ioterpretationem arripuimus, eamque passim ubi tolerabilis esset,
retinuimua. Heoc alia, qu preemittii* affero ejus verba : Nos Grseci codicis, quo usus
erai aliquaodo D. Erasaius, Qdem qaam potuimus diligeatissime, pro noatra q u a l i cunque mediocritate secuti samus, oiai sicubi scriba dormilasse videretur. Perabsurdum
eoim faerit, ub jue scribam oimium bona fide amplecti, boc est, uoa caua ipsis erratis :
quod Loniceru spius factitasse deprehenditur. Tum yero sphalmatum qu emendayit
spfecimiaa exbibet : quae?e praterea, ut nitida ac utilis editio foref, prastaada ceosait,
diligeater eoarrat. l l l u d oper pretiura fuerit uaum animadvertere, Vulgarem in Pauiino
textuvenionem,
qua pa$$im utitur Bccluia, f$r$ ab ipso Montano retmtam,
nUisicubi
Theophylacti interpretatio illam immutare cotgtrit; quod atlamen baud ubique observatum.
ln haoc editionem prostant Latini L a l i o i i Obseryationes.
U . Idem Laiiaius anno 1557, quo Rom, 3 Nonas Octobris Epislolam dabat ad Andream Masium: Ea, toquit, qu Theophylacti nomine t n Pauli Epistolas edita suol
DOD ejas, sed Athanasu eujuidam Byzantii mcnaeki, qui trecentis ante nostrain cttatem
*nm* florait, pfane esse (Sirletu* coafirmaYit), atque in ea re noo modo tecum seatire,
qoi Athanaaii nomioe eoa Commentarios citas : sed cum iis etiam, q u i plurimis abhinc
annis coo^aotissime oomeo i l l a d agao?erunt semper, ei libria desoribeodis prapooi curarttot.
[XX] NOTTIS auctor Expositionum, de quibus agimus, obtruditur Athanasius moaaebos
Byzantios, q a i trecentis aate Latinii latem annis floruerit, aeculo scilicet tertio decimo.
Quo vir doctissimus adduclus momento fuerit, ut lequiorig atatis Atbanasio adjadicaret
opas, DOD innotescit. Qu\% yero ille fuerit Atbanasius monachus Byzantiue? Varli apud
Pabrieiam i n Bibliotheca Grmea eo nomitie appellati occurrunt scriptores Grci: oequc
nllos praesto est, cui praadictos Gommeotarioa ascribas. Sscalo X I I I desinenle florebat
Alhaaasiaa, Gani mooacbua, et posl Gregoriutti Cyprium urbia regi patriarcba. O p u sculorum ejus, qu bene multa sunt, catalogum exhibentFabricius et Oudinus : i n eoque
operis, de quo agimua, raentio nulla. Ejusdem fetus esse laudatus Oudinus pulat Com~
mnuarioiin Psalmos, qaos sub noanne Athanasii Alexandrini yulgavit Montfauconius.
Qaid quod Theopbylaclo Balgari archiepiscopo opus quod in dubium vocatar, coostantisaime attribuunt mss. codices peraotiqai et bon not. Codicem Erasmi loemoro aliosqoe a Joanne Fabro expensoe. Apud Lamberium libro V tres numeranlur 2 2 i 222
223, i n quibas CoDimentarii in Epistolas omnes Pauli Theopbylacto nostro ascribuntur.
Codex vero 221 manu Leonis de Rhaul exaratus fuit mense Augusto, indictione 7/, Christi
atrno 1139. later codices mss. bibliothec Rogii Taurinensis Athenaei, lorao I , prostant
nuoa. 273sub eodero Theophylacti Achridce t n Bulgaria archiepiseopi nomine Commentaria
in aliquot divi Pauli Epistolas: adnotantque indicis auctores, Prooemium inEpistolam
primaoi ad CorinChios ab eo quod est i n Editis, valde diversum esse : quod ibidem integram proferunU Similes adnumerant codices plures Simonius, Ca^imirus Oudinus aliique,
Regtum Parisiensem, Augustanum, Bavarico-MoQachiensem, Anglicanos, ac Florentinum
Mediceum. Satis baacsunt, utdubiura omoe de germano auctore excutiatur.
45 Nondnm typis Gr/ecus textus prodierat. Lucem hio ex codice ms. Arundelliano
aliiaqne duobus Oioniensibus Y i d i t Londini anno 1636, f o l . , juxta curas ac studium
Aagoetini Liadaelii, apiscopi Herefordeosis, quera sustulit taors ante editioaem. Addita
esl regtooe Latina yersio, qu, ut editore? profilentur, < est quidem Philippi Montani,
abtqua adeo a nobis interpolata, atque ad Groo am veritatem rarocata, ut si pfr
9

47

BERN. MARIiEfDE ilUBEIS DISSERTATIO

48

operas typographica* licaiasel, importuoe festinabuodas, mioue tadiam foret, polius condend; id quod committentibus liqaebit. Hc porro cauia, adnotante Simonio,
quod inhac veterum ioterpretationum recognitiooe, menda plura relictasint, quibos i l l e
scalebant.
Accuratiorem Theophylacti i n his Commentariis, qoam i n cateris, diligenliam comroendat laudatus Simonius. Parerga desunt, neque frequentes occarrunt allegorto. Passim Chrysostomus defloratur: ejusque oomea quandoque occurrit, ,
, . Sed alios eiiam criptores vetuslos deoerploa esse, docet inscriptio codicia 222 apod Lambecium : Expositio...
colUcta tx sancti Joannit Chrytostomi aliorumque velcrum Patrum operibui. Baereticos passim.in bia CommenUriia iosequitur Tbeophylactus, ac theologicas Graecorum docirinas tradit.
XII.
Commentarium tn Epistolat canonicai <pti nec Latine, nee Grace vidit kaetenui lucem, coatinent codiees Yindobonenstt ac Paristen$e$. Mutita prodiit, Lonicero curante, Expoiitxo
quatuor propheto* mnores, Latine translata : cuius defectum iupplevit
Ckmtopk.
Henrieui Rilmeterus. Codica Vcnetus Mareianm et Vindobonentii expoiitioncm
continent in quinque minores prophetas : opus itUeqrum, codex Bavarico-Mcmackien$ii
Jfarict imperatricisjussu eoneinnatum Theophylacto*
t

4 6 . Codices CaesareoVindobonenses, quos sape memoravimus, 220, 2 2 1 et 222, aob

Tbeophylacti nomiDa Commentarios pnestant in Epistolat canonicas. Parieienaia oodicb
raenlionem ingerit Labbeus i n Nova Biblioiheca
mss. tibrorum parte u , | l , p a g . 80.
Alius occurril i n Supplemeolo x, pag. 386. Noodum premente prelo l i t e Latine sira Graca
excusuro opus est.
47. Joaone Lonicero interprete et curaule, Latina Expoiitio in quaiuor propkctat [ X X I ]
minores, Habacuc Jonam Nahumet Oseam, typisFrancofurtensibus prodiit annol534, i n - 8 .
Posteriores alite confect sunt editiooes plures. I n Prsfatione ad Lectorem, quaaeodem
anno 1534 nolata est, Lonicerus narrat Fr. Angelum Lacensem, Divi Anlonii Ticariam,
, i n proclarissima Veneta bibliotbeca, Theophylacti i n quatuor boace paolo
ante commemoralos prophetas describendas dedisse, descriptasqae cum autographo conlulisse... Proinde grati erunt, inqait, Angeli hujus angelic meoti, qui aliqoam
sallera his ex locubraiionibus animorura suorum voluptatem capieut. Veneto Caoonieorum Regularium coenobie sub titulo Sancti Antonii prasidebat Angelus Lucensis. losignem suam i b i bibliothecam locaferat Domimcus Grimanus, patriarcha Aquileiensis ao
8. R. E . cardinalis, incendio postea consumptam.
De codicis defectu queritur Lonicerus : Quod Osee vates ,
sit. Sub initium i g i t u r e Gracis Bibliis quadeeraot, adjecimus (scilicat capot primum et
priora decem commata secundi capitis.) I n medio si qua deessent, idem fecimus, et asterisci * * indicabunt. Ab undecimo capite i n flnem usqua, blatiis tineisque corrosus periit:
qoare contextum prophel, q u i cuivis exBibliis obvius esse potest, tum etiaoa, intermittere visum est.
Defectum hunc bonis avibus aliqoa ex parte supple?it Christopb. Henricas Ritmeleras,
qui Commentarium ad initium capitis secundi Osee, Grieceax apograpbo l o . Andre Bosii ex codice Argentinensi deacripturo, curo versiono suael notis edidit Helmstadii 1702,
4. Ila discimas ab Joanne Alberto Fabricio.
48. Integram io eosdem quatuor propbelas Exegesim continet Harciaoae Venet bibliotheca codex,ac insuper t n Michctam. Folium primum partim lacerom est; quod utiqua
dolendum. Similis est Cosareo-Vindobonensis codex 216 apud Lambecium, quo Cotnmenlarii continenlur in Oseam, Habacuc, Jonam, Nahum et Michctam. Codicia titulus e s t :
ip ;, tn duodecim prophetas : ex qao apparet (Lambecius ail),
Tbeophylactum omnes duodecim prophetas minores Commentariis aaia illaatrasse.
Iotegrum opus comoleciitur Bavarico-Monachiensis codex. Commentaria i n ipso prostantsequenti ordine : ln Oseam Babacuc, Jonam,Nahum Mich<zam Sophoniam Aggmm>
Zachariam, Malachiam, /oe/em, Amo, Abdiam. Caput primum Osee caret commentario,
itemque secuudi c^pitis comma primum. I n expositione capitis iv lacuna p a t e t a t S a d
omraa scxtom. Perfecta sunt ac integra postrema tria capita , x i n et x i v , c u m w i s
f

49

DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTI&

50

commeDtariis, quoe i n editione Loniceri desiderantur. Alia i n codice vacuola parva occorrout. Codicibus autem, q u o s memoravimus, invicem collatis, damnumomne sarciri
polerit.
Prologum primum i n omnes propbetas minores prastat memoratua Venetus codex Marcianus, ex quo discimus, jussu Mari imperatricis elucubratum opus fuisse a Theophylacto. Groce traoscriptum accepimus ab humanissimo peritissimoque r i r o Antonio Zannetti, Alexandri filio, CUStode b i b l i o t h e C t t . I n i t i u m est : \
, &

Dei et litterarum amantii imperatrieis m a t * in prophetas j*m factis brevioremet

clarioretn

\ , *

dalumadimplcns, utsctiicet ex Commentarii*

confieerem, o r o , etC. Et i n f r a : EE ,
j i ol \ , %\ , , \
Si quid igitur perfeetum fuerit juxta voluntatcm hujus mulierum optiwx(cuju$ oeuli etmens sicut columba),id erit spiritus ejus plane divini, intentioni$,et fidei
opus. Integros Commentarios istos, ex anliquiorum Patrum monamentia decerptos, eperabat Joan. Albertas Fabriciusin Dibliotheca Grceca, vo\. V I I , pag. 765, brevi i n lucera
edendos a C. V. Joanne Heorico Lederlino, linguarum Oeieatalium i n academia Argentoratensi professore, q u i illos ex Groco codice bibliothee public i l l i u s urbis descripserat,
et utraque lingua vulgatarum receperat. Data fides i n i r r i t u m a b i i t : praostabitque Venela
editio quod hactenus obtineri non potuit.

[XXII] X I I I .
Undecim Homilice in totidem evangelia matutina Resurrectionis Domini, Theophylaclo a/tribuuntur in codicibus. Sunt vero iidem omnino ipsius Theophylacti Commentarii super
eitdem evangeliis, postrema homilice undccimcc parte cxccpta. Posterior
Groccus aliquis
videtur, tumpostremam hanc adjeeisse partem, tum commentarios Theophylacti in prcrdictas Homitias redeguse.
49. Alia suot sacri argumenti opera, a Theophylacto elaborata. Bomilias undecim i$
totidem evangelia Officii matutini Returrectioni$ Domini axhibel eodex Caesareo-Vindobonensis, q u e m Lambecius libro recenset n u m . 263. Vocari solenl undecim evangelia
, quibtts memoria Resurrectionis Domiai celebratur : ac etiam | dicuntur
, q u i a f D Officio matutino ea legunt G r a c i . Sunt vero desumpta : p r i m u m ex Matthffio, secundum et lertium ex Marco, ex Loca quartum, q u i n t u m , s e x l u m ; et quinque
reliqua ex Joanne.
I o i t i o m eorum et fioem ex libris Gracoram affert Goarius i n Eachologio pag. 722 editionis Veneto. N i m i r u m p r i m u m capite x x v m Maltbari incipit f 16 : Undecim autem discipuli abierunt in Galilceam; ac desinit >..20, usque ad consummationtm smculu
SecQQdum capite X Y I Marci a > 1 : um transissct Sabbatum, ad f. 8, TimebatU eum.
Tertii eodem capite i n i t i u m ?. 9 : Surgen* autem mane prima Sabbatorum; finis f. 20,
sequentibui signis.
locipit qaartum capite XXIY LUC f. 1 : Una autem Sabbati valde dilueulo; deainii h 12,
Abiit secum mirans quod factum fuerat.
Quintum ibidem 1.13: Et eece duo ex illis ibant, ad f. 35, Et quomodo cognoverunt eum
in fractione panis.
Sextam ibidem a . 3 6 : Dum autemhcec loquuntur, ntetit Jesus in medio eorum, ad } . 53
Laudantes et benedxcentes Deum.
iQitium septimi capitoxx Joannis h 1 : Una Sabbatorum Maria ifagdalene; flnis f. 10,
Abicrunt ergp iterum discipuli ad semetipsos.
Octa?um ibidem a f. 1 1 : Maria aulem itabat ad monumentum, ad f. 18, Quia vidi Domiftum, tt hac dixitmihi*
Nonum incipit ibidera f. 1 9 : Cum ergo sero e*$et die illo; desinit J . 3 1 , Ut credenles,
vitom habtatisin nomine ejus.
Decimi i n i t i u m capite x x i , f. t.Postca
mmifeitatus est Jetus.

manifestavit se iierum;

Qnis f. 14, Hoe jam

fJndocimnm ibidem a
1 5 : Cum ergo prandissent, dicil Simoni Petro,
iptum arbiiror
mundum capere posse eo$ qui scribendi sunt, libros.
f

tertio

ad f. 25, Ncc

BERIf. MARLB DB RUBEIS DISSBRTATIO

5t
Qaibas b*c habdomadls ac ditbas legtnior tftngelit, docent Tjrptei at Canoma. Dafro*niua> coniali intj/omn* Grmco. lo eadem indeciai evaogelia, lotidem aliao exataot
horoili Tbeophanis Ceramai apad bibliograpbos.
60. Hec toribebam, cnm iacidii io manas Ceaareo-Vindobonansif codieif apographuai,
qeod undecim prWalaa coatintt aab Theophylacti oomiM homilias. Scriptas lagUur h*m
Uxaxy , . \ * * 7015, men$i / * ' , 98, id est ao*0

Gbrifii 1507. lllico fccta diligeoli oam Tbeopbjlactl Comm*ni*rii$ in qutUu+r E*mmg$li
eoUatione, parspicoa certoque innotott ex bia de terbo ad rerbuai eas traaacripUi asat
bomiliae omoas, postrema partt bomiliaoiidacioMiexcepla.
Bes ita ae habet. tJndacima illa homilia ineipH a ?. 15 capilis xxi Joannia, C*m *rp
prtmdi$$$nt, iicit Simoni Petro J$$u$. Seqoitor Theopbjlacti Expositio, eadem prorsos
quo in Commeniario ad tuqoe t 9 8 , Sie emm tMtfo * daiuc nniam, quid mittT Hae
vero io Commeatario sic daaioit expositio : Alii aolem afflnnaot, qood mortoas foerit
(Joannes :)i qaod dicit, Ste $um *oh mmmtrt, intolliguot sieot JnterpreUti somo*. Omoei
opinionea dixioras, ne quam ignorent ettHflosi. Nobis autam plaoet, at Honae vtmkm iatelligatar, sicat Cbryaoetomf), difiao etaoreo illi ori, rldetir, nonda TiU :aed qood noa
sil jongendas Fetro. Pott hoe aeqouaiur ooamata BYangell. poatrema doo, Hie *** di*Hpulus [ ttfe, etc, achtto* rerbis indpit Tbaophylacd intarprelatib, QoHre cum
aollus e?aDgelis4artttoalies de ae ipto parhibarei testimonium, bieda se ipto teaUtur, etc.t
Hoc vero postrema Expoailionisparslooge difert in homilia; eamqoe pmcedunt ptara,
qo in Commenlario deaideranlar. Abillis ?erbis, Alii <nU$m afHrmani, iocipit diacrepaatia.Nempe, Alii autem affirmant (Latioa versiona utor, quara doctus parituaqat lingaaram orieataliam, oonsodali* meua, Bonifeciuj Fintttus adornatii) eom proprie obdormi% , san mortuuno esaa. Bleoim poal Domitianum imperayit Nanra annom aoam, qoi
Joanoem ex iasula Patmo rtvocaluin, permisii habitare Epbesi.Hic cum solus ex omoibui
diacipalia suparstai remaniissat, camqae scripsiaaet E?angaliuro, ia pace qttiarit. Qoa
de re Buaebii testimoniom adduoitar in Hutorim EccUt. libro m, capite 1 et 8 1 , itemqaa
Polyeraiis Epbeaiorum apUcopi apud ipsora Euaebiam libro T , capite 94, ac demain Hippolyli Bomani, ecu Portuensis, in opuaculo tk prmditutions et obitu aptttolorun,
qood
vulgavit notieque illaitrafitFranciscus Combefisioi. H i omnea vitaEphasi mlgraaaa Joannem tettantur.
Hc trium testiom. dicta ibideiD i a homilia txtipit inlerpratatio in EraDgalii loeun,
Qmod sieum volo mmere, qao tribuitur Cawrio, Gregorii Nazianzeni fralrt, in Qumilianibus 8i?e Dialogis uderebus gravibu$. Proslant b i i a Lugdunensi Bibliotfaaca Pairum, . V.

lo fine dialogi m hoc habentur, quaa suat eadam in homllia; Quomodo Pairo de
Joanne ?angelista dicit DonJioos, Quod si votuero ipsum manere, donee eatam, guid ad

tt?\d quod indicat, ipsum vivere osquead socoli consammationem. Raar. Ipae Joannes ia
Evangelio suo i d circa finem declarafit, diceas : Eteum dixisutei,
hoceaiPetro $equ*r*
w% : convtrsxu autem Peirus, etc.: quaadoqaideia enim ipaos piscaotes offenderat, Petrum

admoouit ut se seqoeretur. Volebataulem ille el cendisciputam uoacumipais proflciad,

dicilqoe ad Jesum : Domine, hic autem quidfQuew
indicare Tolenaleaoa, debaraapod
mare manere (in piscaiione) inquit : Si voluero ip$ummanere (ad piscandum) dtmte vmim
^five huc reverlar), quid ad te?*
Dialogi loco cilato in Bibliotheca Patrum Csario tribuuntar, quo tempore a secrelis
erat, et Constantinopoli docens viginti annos commorabatur.In homilia sic legitur:
iv * \ () \ , Casarius
iftterrogatu*
dehoc privatim et familiaritcr^espondit.Yoces
ill , seu , conjunctim
s\x\x)pUb secretarium Ye\ secretis significant : a t a o s t r o h eodiee disjunctim scribuntur,
ac significant seereto, $eo privatim, et familiariter,$v\\i$$\me adnoiante Petro Lambecio
libro I T , pag. 37, ubi cnlera, qu sequuntur, yerba c o r r i g i t : ac opua i l l u d , veluti gemrtnum Oesarii fetum, multa yindicateraditione.
51. An vera bc Theophylactus Commentario suo in Joannem secunda roanu addidtrit,
suorumqueCoraraeatariorum io Evangelia partes illas, i n quibosagitur de resurrecliona
Domini, io undecim praadictas homilias redegeril? Pronus feror ut judicem, poaterit>rem
quempiam GrocQm tum Homilias inundeeim etangclia matutina Resurrectionis *x Tbao^
phylacti ^ommeniariis iraoscripsisse, tum postremam inYeciain ejasdem Tbeophylaeti
9

53

DE THEOPUYLACTl OESTIS ET SCRIPTIS.

focum interpolatiooe auxisse. Pro mpre suo Bulgarus archiepiacopua variaa Alioram opiniones rafert i n Commentario, ac praefert eis Joaonis Chryso$)oim expositienem. Gontra
rooren hunc inseruit, ae addidit* acilicet iolerpolator, testiroonia Eaaebii, et Polycratis, e i
H i p p o l j t i de morte Joanoia e?angelisiaa : novaroque i n r e x U Caesarii i n i e r p r a t a t i o D e m .
T u m vero confirmationis loco adnotat: i n multia pluries errasse djscipuloa eirca
inttrrogationu Ckristi tt responsione*. Atque demum opinionem illaOt quam superius Theophyiactus memorayerat, et i n oaedio reliquerat, de Joaone evangelista ad annunUandum
Cbristi ad?entum CIHD Henocb et Elia inter vivos asaervato, yocatad exatnpn :eamqne
refellit ipsius Joanois testimomo io Apocalypsi capite , f. 3 et seqq^ u b i duorum solummodo iutium mentio eat. Hmc aane metbodatna Theophylacto coaataotisaicne obseryatam minime sapiuat.
Postraroa sequuatur B y t o g a l i i secuodum Joaonem commaiaduo: Hice$t dtscipuUtt iU$,
fn< tutimonium perkibet deftii, etc. Gravia, ac solida, et biatorica i n commeotario legitor
ialerpreUlio : Joannam deseipsQ perhibere testimouiam, cuua i d [ X X I V ] ayangelialarum
aliaa egarit nemo : poatrcmuio fuiiae, q a i EvaDgeliuaj scriberet, a Cbrista exciiatom : e l
baoc ob causam saape dileclionis toemioiise, qua ipstum d i r i n u a liagister ratiotoe pecaliari digpatus faerat. Alia eai expositio i n boipiiia q u Yiolent* satis v i d e t u r : E g o ,
discipalus ille a Domino dilectus, et q u i recubuiUuper pectus Domiaicum, conflrmo me
eise moriturom jaxta naturo legem. Vel aliter : 111 ab apostplia pradicatus, quod non
eaaat morittiras, is ipsa est, qai tpstimoniutn perhibet de hie. Iater pretatioaia conrenieotiam oemoyideat ullam. Gartera suot io commeotario egregiedicta, et latiore sermona
exposita. Sant yero levia, qu habeotur bomilia, ae b u m i repuot, paucuqne y e r b i *
compreheaduntur. Felura Grci cujuedara receatiorla, n i fallor, maxime appareh
XIV.
Iiomiliam t n adoralionem vcneranda crucis medio Jejuniorum tempore Grctcc et Laiine tmlovU Jacobu$ Gretsems : aliairtianctct
Marim Frmsentationemin templo Latine edita
'nmeiico Combefitio. Fragmenta epistoUx ad Nieolaum diaconum ei canstrisium apud
Leunclavium in Jure Grceeo-Romano : integra vero exstcUin codice Tindobonensi.
Vocis
camtruii*
explieaiio. In eadem continentur varia quoe apud bibliographos
distinguebamiur opuicula.

58. Adalia, quaesacri argumenti sunt opuscula, recensenda sermopem coaverio. Homiliam inadorationem venerandx crMcismedio Jejuniorum tempore, descripsit ex Bavarico
Monacbieosi codice Jacobus Gretserus, Latine vertit, vulgavitqao Grsce et Latine tomo
U Dt ianeta cruce, ac eliam notis illuatravit. Adnotat idem Gretaeras l i b r o i , capite 6 7 ,
iertia Dominica Quadragesimm agere Graecos diem festum, quo crucem adorandam propon u o t e o f e r e modo quo Lalini cracem ad adoraiionem ipso sacratisaim Paraste?es die
exponunt. Rituales Grcorum libros alTert, Librum Saneti Sabce et Triodium:
citatque
Georgium Codinum curopalatam, et Patres quorum homili i n boc festuoa exaiaat, Chrysosloraum, Sophroniura, Tbeodorum Staditam, Gertnanum patriarcham ComtantinopoL
PbiIotheum,Xiphi(inura, Tbeophylactum. Simplici voce appellatur apad Codinum . Hoc aono 1753 celebratur die tk M a r t i i , stylo scilicet yeteri; j u i t a G r e g o r i e nam vero correctionem, die 25 ejusdem mensis.
Homilia in tanctce Marice Prcesentationem in templo, Latine translata, exslat apud Gom
befisiuratomo V I I I Bibliothtcoe concionaiorice in mantissa. opusculo, cui titulus, Aecensiii auctores Bibliolhecce Patrutn concionatorice, edito Parisiis 1662, sicait laudatus CombeQaius: Praeler vulgata Tbeopbylacti Opera vonit i n maaus, cum peae ad ucnbilicumyergeret Bibliotheea hac Patrum concionatoria, ex ms. codice V. c l . Rapbaelis Dufreane
, oratio illius erudita piaque iiYsanctoB Mariae prcesentationemin
templo, tnultia
eo argumento merito praferenda, quam postremo per manlissam reprffisentandam d u x i mns. Ejas etiam verba n o n prffilerierim,quffi legimus i n Praefatiuncula ad Loantissam tomi
V I I I BibliotkecG concionalorim, Sero, inquientis, advectis ex Jtalia, v i r i cl. Rapbaelis
Tronchel Dufresne, Bnrdogalensis, , curis ac solertia, rass. Gracis codicibus,
D6 pauciw, nec spemendis; ac dum ejus bibliothecea licitationi caialogus typis raandatur,
imiBatura bactenus libris teoeriore ipsius prole ; facta propensius, geaerosa caojugis
baiiMuiitatt.ao liborali indole, eorum taotbpor copia, occurrit intcr alia
luculeu-


BERN. MARLE DE RUBEIS DISSERTATIO
56
lus satis maltisque eo argutnento produciis gra?ior oodeqaaque tractatus (iti JVmenAiit*nem Tirginis Deiparxint$mplo)
libuitque ?el per mantissam, omDium cumolo, jamqoa
ad umbilicum perdacta Bibliotkeca mea concionatoria] hic reddere.
53. Sub archiepiscopi Thtophylacti nomine exstat io bibliotheca Caesareo-Vindobo*
nensi apod Lambeciam libro ?,in oodice 224, \ *\ & , Di$8$rtatio (seu Alloquiam) ad quemdam suorum familiarium
deiirebu$ob
qwu Latini aGrxcis
reprehenduntur. MemiDit, inquit Lambecius, hajus Dissertaiionis
Leo Allatius libro n De Eccletix Occid$*tali$ tt Orientalis perpe tua comensione, capile 10,12,
his verbis : Theophylaeius Bulgari archiepiscopus ... acripsit ad Nicolaum diaconnm tt
cattrensem, qui posiea f u i i 11 elesoba epiacopas, Traciatam de erroribui
Latinorum.
Ejusdem Colloquium[XW]exstat
de accusationibu* Laiinorum i n bibliothecaBavarica. .
An aliad sit ab eo, quem ad Nicvlaum scripsit tractatum expedient i l l i u a bibliotbeca
curatores.
Epistolx ad Nicolaum diaconum fragmenia nonnulla refert Demetrius Gbomalenas, arcbiepiscopus Bulgarto, i n suis Responsionibu* ad Con$Umtinum Cabasilam, archiepUcopum
Dyrrachii, apud Leunclaviam i n Jure Graco Romano, libro r , pag. 318. Ha&c vero fragmenta iisdem ac totidem verbis i n praadicta Dissertatione babentar. Graece inscribiturllpo*, Alloquium, seu Colloquium : unde ab eo non differt, quod Bavarica bibliotheca Cclloquium ser?at. Hc discimus omnia ex apograpbo praenotate Diasertalionis, qaod ex codice Yindobonensi defcripturo, transmissumque Venetias, vidimu el expendimus.
54. GraBca operis inscriplio apod ChomateDum, baec est : ; ., \*. Latinoa iolerpres f e r t i t , ad Nieolaum diaeonum et castreiucm, postremabac roce
mataelinepte traoslala. PelrusPithoeus Diuertalionede
historiacontroversiaprocesnonis
Spiritus sancti verlendum admonet, canistrarium. Verti etiam potest, canslrisium, recta
uiroquemodo. Apud Codinum inter ecclesiasticaofficia, i n secundoquioariohabetur 6 xv(*, , \ , Can$tri$iu$ canistro prmfectui Btt et
patriarchct dum vettes mutat, servit. I n aotis docet plura Goarius : quoqae,
necnon , et scripluoQ reperies, el pro variis Gracis characleribas, varie quoque Latioe reddilum (canstresius, castrinsius, ca$tren$iu$). Seosus r e q u i r a t i r , ubi
v i i juvat character. dictum video : (quod) panis benedicu lancem vel polius thurisarculam, vel denique canistrum recipiendis patriarctue vestibis idoneum inicrpretor.
Dtilem addo Jacobi Grelseri observationem : Bonefidius i n Jure suo OrientaH ?ocai castrensem, male. Nibil enim loci castrcnsis in Ecclesia et ecclesiasticis officiis. Dicitur ergo canstrisiut, quasi canislfius a canistro. Jus ei erat xav<npiov,.iQquU Ccdinus, in canistrum \ * etiam munus erat, pairiarcham, seu episcopum, quando vestes i n re difina perageoda mutand eraot, adjuvare et induece, ona
cum hieromemnone [alio ofliciali, e a t w l r t i t t adjulore]. Itaque eanstrion nihil aliud videlur
bic esse, quam vc$tiarium> seu locus vestium sacrarum : et ipse canstrisiu$ n i h i l aliud
quam i * qui inter palatinas dignitates appellatur vestiarius.
55. lo eadem ad Nicolaum diaconum et canstritium Epistola, sive Disserlatione, si?c Allocuiione, sive Colloquio, iisomnino expressa ?erbis leguntur Argumenta omina adtenus
processionem Spirilut sancti ex Palre Filioque, qua* affcrt cum suis Refutationibus Joannes
Beccus, patriarcha Constantinopolitanus, i n Oratione 1 de unione Eecltnarum, apud Allalium tomo I Gracice orthodoxw, a pag. 215. Hinc minime dubitaodum aut suspicaodum
imposte.-Hic^ ae unitate operis, quod bactenus ob varios praHiictos titulos, EpUlola,
Diisertalionis, tt Colloquii io plura opuscula distribuebalur.
t

XV.
Regia Instilutio * ad Constanlinum Porphyrogenitum Grctce et Latine edila Petro *
sino, el Oraiio ad Alexium Comnenum tmperatorem in codice Bavarico-Monachiensi.
Carmina inedita et Epistolce aBaronio et Meurtio vulgala. Opera dubia et supposititia.
56. Ad liuunanioris liUeraturo classem speclaol, q u sequuntur, Theophylacti Iiieubrationes. Primo Joco Begiam /nstitutionem recenseo ad Constantinum Porphyrogenitum,
Michaolis IV Duc imperatoris,etMariie ex Iherorum sauguina regio sal/e filiura. Praeclarisaimuin cpus primus i n Juceoi einisit Peti us FOSHUUS ex bibliolheca Fioreutina Medicea,

57
DB THEOPHYLACTI OESTIS ET SCRIPTIS.
58
ut admooet i n Epistola nuncupatoria ad Ludovicum X I V Galli et N a f a r r a regem Christianissimiuu typis Regiis Parisiensibus 1651, iu-4. Latina versio prodiit i n Lugduoeosia
Bibliothec Patrum tomo X V I I I , eamque iterum cum Groco textu vulgayit Bandurius i n
Jmperio Orientali. Duas i n partes triboitur opus, Panegyricam priorem, alteram Parwneticoro. Quo tempore eam Theophylactua cripserit, diximus n u m . 8.
[ X X V I J Oralionis ad Aiexium Comnenum imperotorem aieminit Latious Latinius i n Bibliotheca tacra profana, ubi de Theopbylacto agii, bis verbis : * Exstat ejus Oratio ad e u m dein Alexiutn : atque ita Laurentius Sifanius ex Joanne Sambuco scripsit in praafatione
Commentariorum Theopbylacti in Acta apostolorum. Apographuoa pr manibus habeo,ex
codice Bavarico-Monachiensi descriptum, quod Latine vertil laudatus coosodalis, Bonifacius Fioeltus.
Composuit paoegyricam banc Orationem auctor post bellum Scythicum, pluresqoe i n eo
reportatasab Alexio imperatore viclorias. Late describit illud Anna Comnena toto libro
V I I Ahxiados, acsub i n i t i u m insequentis libri ? m , ubi Augusti iogressum Begiam i n u r bem refert, omoi leetitia et gratulationa celebratuio. Eodem i n libro v u legimus, ad
A l e x i u m , qui augendo cootra Scylhas e i e r c i t u i operam dabat, venisse Flandri comiiem
Kobertum, , Jerosolymis reverteoteoa. HaaciKe peregrioadonem siisceperat decennio ante sacras expeditiooes, anno scilicet 1085, a qua ooadum reducem fuisse aono 1089 auctor est Majerus ltbro n i , apud Dufresnium notis ad librura
T I I Alexiadot. Itaque post annum 1089 fiaem habuit bellum Scythicum, eoque lempore
scripta Panegyris a Theophylacto.
I n ea hc ejus ?erba suot : (&, eur regem filium
renuntias regem, ^ ; sed desideratam detrectas rtnun*
tiationem ia regem ? Satis haec indicant Joaaoem noodum a patre Alexio assumptum fuisse
i n consortium i m p e r i i . I d vero factum aono 1091, ut habet Pagius, cum quatuor ille annos
natus esset: uode aauo circiter 1090 eocomio suo Alexium imperatorem celebravit Theophylactus.
57, Apud Labbeum i n Nova Bibliothcca mts. parte IY, pag. 137, codex Regius recensetur
cum Theophylacii Bulgarto archiepiicopi versibus consolatoriis in calamitate. Carminum
utique, q a ipse cecinerit, meniinit i n epistola ioter Meursiaoas 20:
$ 8' , propulsavi carminibus iambicis
mullas elegiat per annum canere coactus.
Epistolarum
denique codices duo noti suot, Valicanus et Florentinus Mediceus. Ex islo
Theopbylacti Epistol 75 Grace prodieraol, curante Joanne Mearsio, Lugduni Batavor u m 1617, in-fc, ac Latioe i n Colooieosi ei Lugdunensi Patrum Bibliothecis, interprele V i a centio Marinerio, Valentino. Vaticaoo codice exstaat, Baronio teste, Epistoiae quinquaginta oovem, q u Latiaitate a Jacobo Sirmobdo donalae ooodum lucem viderunt, aliquibus
e i aliquarum fragmentis exceptis, qu Baronius affert ad annum 1071 et 1073. Hecole quee
soperius dicla sunt n u m . k
Pollicitus fuerai Labbeus i n Nova Bibliotheca m$$. librorum pa^e m , pag. 102, comparaturum se Grocam aditionem Lugduno-Batavam Joannis Meursii cum ms. codice, atque interpretatioaem editurum a R . P. Jacobo Sirmondo jam olim conciQoatam ; quod
ipse aut morte prffiventus, aut gravioribus negotiis implicitus minime preestitit. Dtinam i d
perfici aliquando queal.
f

58. veteruoo Patrum Bibliotbecis fragmealum prosiat sub nomine Theophylacti, i n acriptum De risuet vociferationibus. Prastat i l l u d Lagduoensis Bibliotheca Patrum t. V,
pag. 1 2 U . Nempe, Quin et hunc morem introdaxit, q u i hodie obtiaet, quod iasplendidis alque solemoibus festivitatibus Deo et sanctorum recordatiooi fit contumeiia per foedas cautileoas, et risus, el iasanos clamores, quibus adhibitis sancti b y m a i cantaatur. Pbilippus Labbeus io sua ad Bellarminum de scriptoribus ecclesiasticis bistorica Dissertatione sic a i l : Ejus [Theophylacti Bulgarice archiepiscopi]
alteriusve Theopbylacti, forle
Sitnocattce, dicendurn sit fragmentum De risu et vociferationibus i n festis sanctorum, ambigo. De Theophylacto Simocalta diligenlius agit Joan. Alberlus Fabricius in Bibliotheca Grwca volumine V I , nolatque floruisse ipsuui extremis Heraclii imperaloris
temporibus ac deinceps. Pro archiepiscopo demuoa Bulgaria) j u d i c i u m fert laudalus Labbcus
i o Addcndis, * Archiepiscopo Acbridano polius, in<|uieuir, quam caBterisTbcophylactis, fra-

II

BERH. M A R I i i RUBIIS NS8BBTATI0

gmraloai i l l o d adjodicaodum teosao, qnod BibUotb*ois Vetarum Pttram oamwHl

Qum * * * * * * m * r m iutrodusU efe. J u d i c i o n ego snspandam.
Ifemorat idero Ubbeas fragmeoiQm aliod Tbeopb/ladi d$ Nictpkoro eaft/toart, r t t o t i
Bibliothecie Pairooi inscrtum : quoi (ail Fabrioias io Theophylaelo SimoealU) muiqum
reperio. Sanctum NicephorUED pairiarcbam Cooetantinnpolitanum totellige, q o i ob sacrar u m imaginum calium io exftiliaai paUas, riu mignprit [ X X V I I ] aoQO 828. De i p t o agoot
BoHandi continuatorti ad diem x n i M a r i i i ; oeque iodiraot quidpiam qood Tbaophylaaw
deeo acripserit.
Posaefinns ejus Opera io Apparatu $a$ro recenseoa tomo U , iic a i l :
Commtmiariiti
Buarratiooes in propketas, juoola explicatiooe in PsoUirium Davidii, eraot nua. i n bibliotheca imperi^iVienoAustriae.Ne cuiquam fucam hec faciant t e r b a , aoimadTorUre opus
ost, iodicari codicem 216 apad Laabeeiam libro , io quo primo oceurrooi B u l g a r i e a r ehiapiscopi Tbeopbylacli Expo$iti<m$$ i n quinque proph$Uu utique mm#r##, Qnam, Habacue, Jonam, Nakum et Miekwam. Prostai deinda a f o l . 218 Nicepheri
Bltmmida
ritio in P$altmum Davidis; tt a fol. 356, ejoidara Bt$mmidm txpotitio in Appndie$m Ptaiterix Dovidiciy nempe in Cantiea. Ca?eat ergo, q u i Poatevini verba legarit, tod Tbeophyiacto nostro ullam inP$almo$ () elCntica
axpositiooein ascribat.
l o Veoeta Saocti Harci Bibliotbeca codex eistat num. 26 i o quo poal CommeoUriaf
Tbeophylacti in quinqu* prephetms minoris, prostat, 4*ttxo*ev ,&
, iWcafo; cpiseopi mtlropoleoi
Na*p**U Syntagma in Et<mg*lium
MUtkori, collecium pracipue tx inierpreUUionibui
Chrytosiomi oliorvmque divtrsorum. Sad
neque Cbrysoetotoi, oeqae Teterom aliorum iolerpretom ooioiDa exprimuntur, u l i a
Catenis fiefi solei. Procamium i o c i p i l : 'tUi 4** * tdv |***. Ideai est CUID eo qaod Cateoa laDClorum Patrum i n Eraogf l i a m aecundom MaAIbaum prmis8Qm legitur ioSymbolis Gra&corum Patruma Pelro Poaaioo Tulgalia i o m o L
Sed quae Gateua boc loco aeqoitur, oraoioodiffert a Sjotagmatt. l o bojusae i n i t i o Mfr
n u l l a occurruot, qu sunt prorsus eadem cum Theophjlacti Commeotario. Quose rea ha
beat rnodo, patefecit oota Greea acripta io ejaadem eodicia CaHo 9k, quam, velali acila dtgnisfiraam, Grace ei Latine juris publici fecera clarias. edliorta Grmem DUri Marci
Bibli*thetm in ejo$ codici* nsceDsiooe. Latioa iolerpretatio e a l : In MUO Kbro invtni
prmttmtm
txporitiofum tuft nomiivt BulgaricB tpiuopi, scilicei domini TAvphylocti:
qum auttm trmi
tn illo libro, cum hac conveniebat initio protcipue : progrntu
ter* 4i$cr*pab*t. Qumrt ar
bitror, hanc Naupacti $p%9copo adjudicatam, qui pluro tnutuatus [uit Th$opkyl*ctp
$h*
Chry$ottomo : quandoquidem el pcsterior tempon fuit Theopkylaeto. Jam patei, aliqaibvs
in.codicibus Bxpositiooea prostace sub oomtoe ThaophylacU. pcrperam sciliceleidem sop
posilas.
Auctor Syntagmatii in oota dicitur Nicclas episeopui mttropolcos Naupacti. Apud
fauconium in Bibliothtca Bibliotktcarum ms$. tocoo I pag. 27 col. 2, sequeos l e g i t u r i o scriptio inter codices regin SueciflB io Vaticana : Nicetw epitcopi nuncupati exposiiio t>
quatuor JEvangelia; ubi voceio nuncupati positam pro Naupacti, verisimili conjecturaadnotant laudati Marciana Venetat Bibliothecm editorei. Hujusce Nicet metropolfos Naopacti episcopi menlio nulla apnd Micbaelem Lequienucn i n Oriente Christiano, tooao I I ,
col. 198 et seqq. i n eadeoi Naopacii Rcclesia : neqae m i r u m , cutn series eorum episcoporum inlegra desideretur. Tbeophyla<tosyncbronus florebat Nicetas Serrarum, postea Haracle, episcopus. Ad hunc data est ejusdemTheophylacti nona ioier Meursianas epistola,
ecilicet, , ^ . est qui SCbolia SCnpsit 1 0 Oratiooei
saocti Gregorii Nazianzeni. Laudal epistol prima verba sunt : t^C
, Etiam /w, qui EvangclU
veritatis interpres fueras, mendacio
conmchu
es, etc. An ergo Commentariura vel Catenam in Evangelia scripserit? Gatenam Poasinus
ei attribuit, quam i n Symbolis vulgavit tomo I I . At priraus enioi, q u i in eodem opere rt>censetur inter auctores quorum sententi deflorantur, Nicetas est. Hujasmodi Cateoftnui
compilalores frequentius obscuri sunt.
9

Mirum non fuerit, in Synlagmate superius citato occurrere ooo pauca, qu cum ganuino Theopbylacti Commentario conveniuut: vel enim Theophylactum decerpebat Nia() Theophylacti Commeniajium fnedilam ia Psalmos memorat C. B. Hasioi ad Paulum OUnnouni
(<n KlHione nostra col.889, nol. 55. Tom. CXVII). EDIT. PATI.

61

DtB THBOPHYLACTI OESTIS ET SCRIPTIS.

4}

tas i l l e , q u i aeqoiori tate vitam agebal, vel ainbo traaiD Joaonem Chrysostomuio.in cooar
pendiaoiradigebant. I d e l i a m aPatro PosiiK>obserfataii),io Calena* quam iomo I i j p l i
edidit,aine ullo collectoris nomioe, quemae nescirain Prafaiioae testatur, eo quia opar i a t i t u l u i a , rtihramento minua teoaci concinnatum, nulla ope asaequi potuerU. AaUBadY c r t i t Tero q u m pfurima compilator, quicunque eat, attribuU Cbryjoaiorao, ea fera
t p u d Tbeophylaotum r e p t r i r i , seoteDttom si spectes : nam varba, quantum aiiimadvorll,
etijper ditersa suot* loteniumcoplosior oosler est (scilicet Caten auctor), etiam ubi Tbeopbylaclum i n paaciora eogat: si tamen Tbeophylactuai [ X X V I I I ] v i d i t uaquam et non
potios e i eodem, unde Theophylaelus totus peodet, hausit ipae quoqot oommuni
atrrosque fonte, Chryaostomo.
f

XVI.
Tkeophylacti
doetrinm eapita nonnulla pecutiari examine ducussa: ac primo
Grmcorum
$ci8$ionis prxttxtum improbat, ex rituum differentia sutnptum. Agitprwtipu*
d$ abt&tiom
in *xymi$, dtque jejumo Sabbati. Su/fdtatorum etua, ques* damn+t, vinditQtur timoxiu$. Latini* faveni Petrus Antiockenu* patriarcka, et Demetriu$ Chomatenui,
Bulgarup
archiepi$ct>pu$.
69. Ifec Opera Theopbylacti, quaehactenus recensuimus, tametsi proclara a i n i * naavia
attamen aliquibus ac Yitio non carent. Non eaa d i t i n o r u m Eloquiorum iDterpretationea
iotelligo^quas peritiorea interpretes accuratiore eiaraioe discussai non probant ! rej i c i u n t , Telttti hiatorie saerit, a o t aaeri scriptoris meoti minus coosooas. Intelligo paculiaree dotAHnm errorea, quoa rmpegit ille aire pro huxnana iaOrmiUte aita pro comm o n i cem t u i s geolilibus praejudicio. Sed etiam capita doctrioe qodaoo suot apod
f p 6 o m , q o o r u m alia, partium studio setooio, cootra vigeotes iot$r Gracos o p i n i o o e a traditttft, i l l a s t r a r i i , TiadieatJt: alia docuit Lueuleulisaime, iaaigoe de Groces Ecclaeia fecia
fide testimonium perhibena adversum posieriorea q u o i o Occidente exort suot, b e r e aaa Lulbaraaoram et CaWiaistarum. Ex utriosque cla&sisdocumeotrfipauca seligifnue, q u o
hoe loeo i l i a s t r a B d a suot.
De aacra Latiaoram oblcuiontim axytms d e q u e / g t m t o Sabbati* aliiaqtjte ritibua nuitias
ac benigoius, q u a m eaeterorumam sui ac sequioris Griecaram, ipeiu* Theophylacti j u d i c i u m esL Soculo Ecclesi andecimo, q a o ipse aaiales babuit, ac v-itam egit, floruitque l i i ieris et dignitatibos, miserandum infanduraque Micbae) Cecularius patriarcha Constantinopolitanus, camLeone Bulgari arcbiepiscopo Achridano, et Niceta Pectorato monacho,
instaura?erat scbisma : ejuidemque conQandi fovendique cauaaa obteodebaf, comeeratiemsm inaiymi8,jejuniumSabbati
suffbcatvrum esum, aliorumqae r i l u u m diveraitalem. N u l lam imo echismaMs p r o m o T e o d i cauaaoi hanc esse, apertiasima Tbeopbylaeti eenteatia eaf.
HanQ aperii et Yindicat i n Kpistola ad Nicolaum diaconum et canstrisium, quam Gra&ee
habemas ex codice Cwsareo-Vindobonensi, Latiuitate donalamaBonifacioFinoito. DiacoD U S i l l e rogaverat Theophylactum, niLatinorum
cirea res tcclesiasticas errorti
breviter,
qumntum fieri pote$t refclleret. Quoniam, inqaiebas (verba sunl ipsius Theopbylacii) et
m o t t i s u n t , et ad scind* las Eccle$ia$ haud modJcao T i m babeoi. Nos tamen, etsi muitos
i c i o fere omnes ita seatir; uovimus, haudquaquam ila sentimus : neque mulios eorum erro~
res esse cognoscimus, n( juelales quiaddiscindendcu EccUiias sint idonei :5 ^
* . Errores Latinorum quos diaconus incusabat,pergit ille narrare : maltis
q u i d e m videntur Laiini errare. Videlicet azyma offeruot, jejaoaot iaSabbato, jejuniorum
diea ante Passioaem non sicutnos numeraat, clericorum malrimonia dissolYuot, laicorum
wero indiscriminatim p e r m i t t u n t : barbas ( , ne rideas) radunl non
aoluia a l i i , sed etiam q u i sacri sunt ordinis : et borum maous splendent anaulis, vestemq o e aacerdotalem ferunt sericis ioteitam staminibus, variisque coJoribus oroatam ; imo et
carnes comedunt, et Dooiinum adorantes ad terram procombunt.
Animadferte verba illa, ne rideas; actuto collige, plerasque hujusmodi contra Latioos
^ttcoaationes risu dignas Theopbylaoto visas esse. Judicium ejus accipe: Ego,vero et hor a m , (qei dicuntur errorci,) alios ; , nullius emendalionis; alios vero
%, tnediocris iadigere p u t o ; quauasj quis perficiai, aliqaud quidem, sed modicum Ecc\es\m beneficium impeodat; si vero id obtinere noo possit, noa sit boc ioter Ecclesi
d a m n a coaiputandum.
60. Late disserit de oblalione in ajymw,dequg SaWanje/unio.Improbatislud, a c i l l i p r *
9

>

63
BERN. MARI.fi DE RUBEIS DISSERTATIO

ferendum ceneet rituin consecrationii in fermtntaio. At demum reliqaam est, ut admonetmas, inquit, Tulgarcsnostroe homines,quotquot zelum quidem babant, sed non lecondum
scientiam; quive, quod gra?ius , cco suiamoraChristi corpus dilacerant. Aitetiam
[ X X I X ] : c Non igitur noqae propter azyma, oeque propter j e j u n i a m , duriua nos bababim u i erga inflexibileaf gentis pertinaciam.
Perricacea suis in ritibus Latioos appellal: neqoe tamen Gre&caa genlis d u r i t i e m i i i
eos approbat. Hc alia ejus verba refero : Neque mtfltum refert, de caateris enumeratis
(ritibus), quos ipsi ( Latini) se observare fatentes, iprater iuffocaionm
e*um ; hujos
eniin oe nomeh quidem prudentioribas Latinis ferendum videtur...) maltis irremiseiblliter peccare videolur. Quorum sermonibua non assemire, hominis e$t u l poto, i n eccle*
siasiica historia exercitati; qui probe novit, ooo omnen consuetudioera ad Ecclesiaa
scindendas valere : sod id tantum, qaod dogmatis diTersitatem infert. Consuetudine*
autem diversas, aut eliam q u s apud praaclaros hos judices (GriBCoa moroaiores carpit)
errata mni, ortas esse alias ex pietate el religione, ut sacra parimenla osculari (neque
enim Sataoicam illain calumniam admittimus, quod Latini imaginum Yeneratiooem respuanl); aliaa vero ex provida quadam diapensatione ob infirmitatem, fortasse q u i dem animre, eed certe corporis; u l quod monechi i n inQrmilalibus carnes comedant.
61. Calumniam illam, quam Satanieam vocat, excogitavit in?exitque Cerularius. Ad
suffocaiorum esuoo quod atlinet, Humbertus, SiWffi Candid S. R. E. cardinalis, Leonis I X
papffi Constaotioopotim legatus, ejusdem Cerularii terapore, testabatur juxta Roman
Ecclesi disciplinam, gravein i>oenitentiam impooi iis qui absque extremo periculo vit, sanguioe yescebantur, vel qoocuoque morticino, aut prefocato. Bine
Tbeophylaotus aiebat, suffocatorum oe quidem nomen prudentioribus Laliois ferendum videri.
prietino rigore receesum est : quoniam abi Ecclesia gentium (ut ait Aaguslioua
libro x x x n Cantra Faustum Manichnum, capite 13) talis effecta est, u l i n ea nullus IsraaliU. carnaMs appareal; jam hoc Christianus non obserut (quod utique ad tempus jussum
fuerat), ut turdos, vel minutiores ariculas nonattingat, aisi quarum saoguis effusas est:
aut leporem DOQ edat, si maoa a cervice percussus, nullo cruento Tulnere oecisus est :
Scriptores polemicos bac da re luculaotius tractantes consule.
62. Gentiles sws pergit ibidera Theophylactas latiori sermone adbortari, ut odia
deponant ac oiraiam duritiem, unitatem diligant cathoiic Ecclesi, eamque non di!acerent ob ionoiias discrepantes consuetudines, ?el etiam ob errores, si q u i essent, quos
condonari satius est. Mens eadeio o l i m fuerat Petri Antiocheni patriarcbae, i n epislola
ad Michaelem Cerulariura, qu Grce ac Laline eistat apud Cotelerium in Ecclerim
Gracce Monumentis, tom. I I . Incusatos Latioorum ritus eipendit, et ait aum. V I : Qaid
enim ad nos, si pontiiices barbam radaot, ei io signum desponsatioois cum sancta Dei
Eccleaia gerant annulum ? Nos quoque supra caput Geroram (coronam) facimus... Sed
et ipsi auruin gestamus, q u i amicti simus cbirothecis, maoipulis et stolis auro i n tertextis.
f

Agit nom. V I I de carnium esu apud monachos : Quod autem, i o q u i t , polluta manduceul ip8i,eorumqae monachi edant carnem, adipem porcinum ; illa quoque iavenias, modo
iodagaveris, apud quosdam e nostris fieri.
Pro fermenlato pane acerrime pugnaverat m epistola ad Dominicum Gradeosem patriarcham, qu loco citato apud Cotelerium prostal. l n bac rero ad Cerulariam sic ai(
num. X V : Quastio de azymis... e?ersa est, nisi canooico huic effato (Latini) i n n i x i ,
Visum est omnibus utendum esse antiquis con$uetudinibu$, aatiquam apud se asserant
azyroorum traditionem. Quam utique Tetustam esse Latini probant, ac ipsius Domioi
nostri Jesu Christiexemplofirmatam. Id inflciabatur Antiochenus ; verum id lubens fatetur Theophylactus, ut infra dicendum. A i t ilie demum num. X V I I : Vide, honoratissime domine, quomodo eorura, quaa a nostris peccantar, non attendente% a u l etiam
conniventes; majori cura sermones vanos serimus^et aliena curiose perscrulamur : qa&
vel innoxisunt vetuslaeconsaetudines .^vel si quid vitii comraxcrint, non illud unquam
admisit Romana aut Occideatalis Ecclesia, Prudentissimum Petri consilium utinaoi prm
oculis Graci bobcant!

65

DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.

66
Eadem fuit Demetrii Chomateni, Achridensis i n Bulgaria archiepiscopi, sententia i n
epistola ad Constanlinum Cabasilara arcbiepiscopum melropolis Dyrrachii, [ X X X ] apud
Leunclavium io Jure Grceco Romano, libro . Eccleaiam suasu administrabat Chomatenus
tertio decimo seeculo. Is est q u i Theodoro I I Angelo, imperatoria insignia post captam
a Latinia Thessalonicam arripienti, anno 1222, diadema imposuii, pro sua* Ecclesia aulocephalia sibi jus asciscens quoslibet, ubicunque, vol quandocunque reges vel imperatores ungendi. Lequienum coosule in Archiepiscopis Acbridensibus. Interrogationibus
Cabasito circa Latinorum errata respondet ille j u i t a mentem Theopbylacti. Verba sunt :
Ex sentenlia hujut sapientissimi scripti (quod est TheopbyJacti epistola ad Nicolaum
diaconum et canstrisium, cujus aliqua afferuntur fragmenta) videre e s t : i n omni gente,
quffi Cbristi pradicationem susceperit, , quam miniroe morum ipsorum defectus (si qui essenl) observandos esse... quandoquidem mores non eam vim habent ab iis
divellendi quam dogmala perversa. Unde neque consecrata a Latinis azyma, neque baec
suscipieotia et sacrificio servientla eonim vasa, et consequenter neque sacras eorum
slolas, oeqoe hujusmodi quidpiam, immundum pollutumqufi existimabiraus.
XVII.

Saeram Euchari$tiam in axymo pane institutam Chrtsto Domino, docet Theophylactus in

epittola ad Nieolaum diaconum. Uemque in CommentariU ad Matthautn et tucam. Non
adver$atur in Oommentario ad Joanncm,ubi
Christum suum prcevenuse
Paschadocet.
Loeus Matihmi corruptus in aliquibus codieibut : corruptionis origo. Corruptus
etiam
fortasse locus Marei: qui tamen vindicatur*
63. I n ea quoatiooe, quae Graecos inter ac Latioos agitur, num cmnam Ugalem legitimo
ttmpott Chrittus Dominui peregerit, ae tny$teriutn eucharislicum confecerit t n axymo
pane, Grocis suis adyersatur Theophylactus, fayetque Latinis. Jesu Christi, azymum
i n corpua suum Iransmutantis, exemplum, quo suum Latioi r i t u m vindicant, iis e r i pere Graaci conabantur o l i m , hodieque conanlur, variis pro genio opinationibus
invectis.
Meletius quidam i n sermona De azymu, qui sub nomine Joannfs Damasceni apud Lequienumprostat, tomo I , conlendit, Agnum pa^chaJem comedere absque panibus fermenti
expertibus ludffios consueyisse, azymoaqae ejuscemodi panes non adbibitos esse ad
roensam aote decimam quintam diem, v. g. a media nocte computatam, mensis p r i m i .
I I J bunc impegit errorem, Mosaic legis praBscripto siae dubio adversura, Peirus Antio*
chenus patriarcha in epistola ad Dominicum Gradensem apud Cotelerium i n Monumentii
Ecclesia Gracm, tomo I I . Alia inila via, biniauctores anooymi, quos i n Bibliotheca recensei Pbotius cod. CXV et GXVI, putabanl, Christum Dominum i n extreina illa ccena non
comedisse Pascha legitimum. Hinc aive i l l e , sive isti sibi videntur concludere posse
panem i l l o m , quem inccena mystica Christus adhibuit, azymum non fuisse. Fuerunt a l i i
demum, quos Eulbymias Zigabenus seculus e s t : Christuni, inquientes, uno die Pascha
Judaicum antevertisse, dieque tertia decima, non quarta decima, pascbalem agnum
Tespere manducasse com lactacis agrestibus, ei azymis, ac stando, et baculos tenendo
p r a maoibus; qua coena peracta, commuoem panem, seu fermentatum denuo allatum
esse ; i n eoque eucharisticum mysterium instituisse.
Hsec rejicit omnia Theophylactus io laudata ad Nicolaum diaconum et canstrisium epislola. Luculentissima ejus yerba s u n t : Quod attinet ad Lalinos; non nos illia prave
interprelabimur primom diem Azymorum : dicentes eam esse decimam mensis, i n qua
suraebaturagnus.Noyimus enim a lege primam Azymorum diem, tc , diem d b i
quiniam decimam; i n qua scilicet illucescit nox comestionis pascbatis,
. Nimirum yeepera, aut nox est, qu diera quartam decimam complet,
ei inchoatdecimam quintam, jaxta morem dies computaodi a vespera ad vesperam. Dnde
et quidam ex sacris nostris doctoribus (qui ab ipso etiam Ghrysostomo i n suo ad Matitaeam Coramentario laudatar), exponens earo, quea ab evangelista dicitur prima azymoram, ait, primam azymorom a Matthaeo appellari diem, q u Azyma pracedit, [ X X X I ] npb
', sciens quidem cui diei nomen istud lex imponeret, at insinuans novo quodem aensu boc ab eyangelista dictum esse.
Neque yero nos affirmabimus : Christum aut legale pascha non perfecisse, ut inde
r

63
BERN. MARLfi DE RUBEIS DISSERTATIO

ferendum censet rituin consecrationi$ in fermentato. At demum rellquam est, o t admooer

mus, inquit, yulgarcs noslros bomiaes.quotquot zelum qaidem habent, sed n o n sacundw
scientiam; qoiva, quod grarius est,ex cddco suiamoreChristi corpus dilaceraot. AitetiaiP
[ X X I X ] : c NOD igitur neqae propter azyma, neque propter j e j u a i u m , d u r i u a nos babeWi n u i erga inflaxibileoi gentis pertioaciam.
Pemcaces suis i n rilibus Latinos appellal: neque tamen G r a c a genlis d o r i t i e m i i
eos approbat. HABC alia ejus verba refero : Neque miiltum refert, de caaieris anumeratii
(pjtibus), qaos ipsi ( Latini) se observare fatentes, {prmttr iuffocaiarum *$um : hqjoi
eniio nenomeh quidem prudentioribas Latinis ferendum f i d e t u r . . . ) multia irremissibiliter peccare videntar. Quorum sermonibus non assemire, hominis ast, u t pato, i n acclesiaslica historia exercitati; q u i probe novit, non omoen consuetudinera ad Ecclesias
scindendas yalere : sod i d tanlum, quod dogmatis di?ersitatem infert. Consuetudines
autem diversas, aoi eliam q o e apud praaclaros hos judices (Grcos moroaiores carpil)
errata 3unt, ortas esse alias ex pietate el religione ut sacra pavimenla osculari (oaqae
enim Salaoicam illaua calumniatn admittimus, qaod Latini imaginom Teneratiooem respuant); alias vero ex provida qoadam dispensaiione ob inflrmitatem, foriassa quidem animaj, aed certe corporis; ut quod monachi i n infirmitatibus caroes comedaot.
61. Calumniam illam, quam Salanieam vocat, excogitayit in?exitque Cerularios. Ad
euffocatorum esuoo quod attinet, Humbertus, Silv Candide S. . E. cardinalis, Leonis IX
papffi Constantinopolim legatus, ejusdem Cerularii tetopore, lestabator juxta Roroane
Ecclesto disciplinam, gravein pCEniteDtiam iuoponi iis qui absque extremo periculo r i t , saoguioe vescebantur, ?el quocunque raorticino, aut praBfocato. Binc
Tbeophyleolus aiebat, suffocatorum oe quidem nomen prudentioribus Latinis fereodum videri.
prietino rigore recessum est : quoniam c ubi Ecclesia gentium (ut ait Augusiioos
libro x x x i i Contra Faustum Manichctum, capite 13) ialis effecia est, u l in ea nullus IsraeUli carnalis appareat; jam hoc Christianus non observat (quod utique ad tempus jussum
fuerat), ut turdos, minutiorea ariculas non altingat, nisi quarum sanguis effusus est:
aul leporem DOQ edat, s i maou acervice percussus, nulio cruento vulnere occisus est i
Scriptores polemicos bac de re lucuieotius tractantes consule.
62. Gentiles suos pergit ibidem Ttaeophylactus latiori sermone adhortari, ut odia
deponant ac niraiam duritiem, unitatem diligant catholieffi Ecclesiee, eamque non duacerent ob innoxias discrepantes consuetudines, vel otiam ob errores, si qui essent, quos
coodonari satius est. Mens eadeio olim fuerat Petri Aniiocbeni pjtriarcbae, i n epislofa
ad Micbaelem Cerularium, q u Grace ac Latine exstat apud Coteleriura in EccUsi*
Gracce Monumentis, iom. I I . Iocosatos Latinorum ritus expendit, et ait num. VI : Quid
enim ad nos, si pontiiices barbam radant, et in signum desponsationis cum sancta Dei
Eccleeia gerant annulum ? Nos quoque supra caput Geraram (coronam) facimus... Sed
el ipsi aorum gestamus, q u i amicti simus cbirothecis, inanipQlis et stolis auro i n tertextis.
9

Agtt num. V I I do carnium esu apud monachos : Quod autem, i n q u i t , pollula maodaceul ipei,eorumqae monacbi edant carnem, adipem [orcinum ; illa quoque invenias, m&do
indagaveris, apud quosdam e nostris fieri.
Pro formenlato pane acerrime pugnaveral i n cpistola a 1 Dominicum Gradensem pa
triarcham, q u loco citato apud Cotelerium prostat. In bac vero ad Cerularioffl I
n u m . X V : QuaBstio de azymis... eversa est, nisi canonico huic effato (Laiini) ii
Visum est omnibus utendum es$e antiquis consuetudinibus, anliquam apud se ass<
azymorum traditionem. Quam utique felustam csse Lalini probant,
nostri Jesu Christiexemplofirmatam. I d inflciabatur Antiochenus ; verum i<
: Vide. bononlur Theophylactus, ut infra dicendum. A i t il.* 1 inum num. XVII :.a
tissirae domine, quomodo e o r u m , quaa a nostris poirantur, non attent
conniventes; majori cura sertnones vanos serimu>,ct aliena curiose_r
el innoxieesunt vetuslaeconsaetudines : v c l si qui J vitii contra
admisit Romana aut Ocnidentalis Ecclesia. Prudcntissimii
oculis Graci habeant 1
y

65
DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.
66
Eadem fuit Demetrii Chomateni, Achridensis i n Bulgaria archiepiscopi, sententia i n
epistola ad Constantinum Cabasilara archiepiscopum metropolis Dyrrachii, [ X X X ] apud
Leunclavium i n Jure Graco Romano, libro . Eccleaiam suaiu administrabat Chomatenus
tertio decirao saculo. Is est q u i Theodoro I I Angelo, imperatoria insignia post captam
a Latinia Thessalonicam arripienti, anno 1222, diadema imposuii, pro suae Ecclesie aulotepbalia sibi jus asciscens quoslibet, ubicunque, vel quandocunque reges vel imperatorea ungendi. Lequienum consule in Archiepiscopis Acbridensibus. Interrogationibos
Cabasilae circa Latiooruni errata respondet ille juxta mentem Theophylacti. Verba sunt ;
Ex sententia hujus sapientissimx scrxptx (quod est Theopbylacti epistola ad Nicolaom
diaconum el canslrisium, cujus aliqua afferuntur fragmenta) videre a s l : i n omoi genle,
qu Christi pradicationem susceperit, , quam minime moram ipsoram defectus (si qui essent) observandos esse... quandoquidem morts non eam vim habent ab t t i
divellendi quam dogmata perversa. Unde neque consecrata a Latini* azyma, neqoe baac
suscipientia et sacrificio servientla eonim vasa, et consequenter neque sacras eorum
stolas, oeque hujusmodi quidpiam, immundum pollutumqafi existimabimus,
XVII.
Sacram Euchari$tiam in azymo pane inslitutam ChrUto Donxino, 6*cet Tkeopkylactui m
epistola ad Mcolaum diaconum. Itemque in Commentariit ad Mattkmwm tt Lucam. K*m
adver$atur in Commentario ad Joannem, ubi Chriitum suum prettemt$e Pmcka uvtti.
Locut Matihai corruptus in aliquibus eodicibut : corrupiionis ortgo. Corrmptus
forta$se locus Marci: qui tamen vindicatur.
63. I n ea quJBStiooe, q u Grecos inter ac Latioos agitur, * * cmmem legalem Ufti*
ttonpore Christus Domxnui peregcrit, ac my$terium euehari$tiam
confettra
pane, Grocis suis adversatur Theophylactus, favetque Latioie. Jeau Ci/^ut. * z * u ^
i n corpus suum transmutantis, exemplum, quo i a u m Latioi ritoiD *\UUIK*U\
m
pere Groaci conabantur o l i m , hodieque conaotur, variis pro genic
vyn*t..'fL~
invectis.
Meletius quidam i n sermone De azymxs, qui sub oamiae Joaoais tauaei ;.*:
quienumprostat, t o m o l , contendit, Agnum pa*chale eomeder* afcaqu*;*! ^ j
experiibus Judffios consuevisse, azymoaqae ejasceaiodi paoe* * *^ j s
roensam ante decimam quintam diem, v. g. a media ooeie i&mimxmmL
IIJ hunc impegit errorem, Mosaic legis prascripto aioe omv m*m*wc
hvi.
chenua patriarcha i n epistola ad Domioicum GradeoaeflQ *pet
EeelesicB GrcBca, tomo I I . Alia inita via, bini aactoraa tutmrm^, * a * t J :
sei Photius cod. CXV et CXVI, putabaot, Cbristti > XL
comedisse Pascha legilimum. Hinc sive i l l e , tive mu %\u \%
panem i l l u m , quem inccana myslica Christas adbilniiUi
demum, quos Eulbymius Zigabenus secalus eat: CufMMmtv.
Judaicum antevertisse, dieqoe tertia decima,
respere mandacasse cum lactucis agreatibot, el z j w . f
I M . ^ ^
prffi maoibus; qua coena peracta, coramuoeai
esse ; i n eoque eucbaristicum mysteriuua k

Hffic rejicit omnia Theophylactus in laudaUad Wm

jtna
stola. Luculentissima ejus verba sunt:
para,
interprctabirour primuiu diera Azymorua
ontia
suraebalur agnus.Novimus enina a lege
! rasse
quintam decimam; in qua scilicet illuce
occurrunt
xw . Nimirum vespera,
im Cntena i n
el inchoatdecimam quioiam, juxla mc
tnara. Consue^
el qnidam ex sacris nostris doctor
iich recensendo,
ihaeum Commcntario laodatur),
-cabatur. Hactenus
ram, ait, primam azymoruma
.
"
quideiD c*
rum verba in Theaphye?aDge) perspicue patet, ut varba
vecia deflecteret, qu Jeaum
1

,!

flf
6BBK. MAflLB t * K O H t t DBSERTATIO
II
axymoto aaaai nan foiiae hiXtrtinnf :>el perfedite qaidem, aod iott t t t t p t u , qoo
fatwtefain extertxintbatof, ut taoc tiem p a o i a feraeotaUu loreoirator. B*e eoim
ntoM irtmif aodactar diierant. Hoo igitar tliqoid eetaoo, q a a ita dicU fttat, rortat ta
j D a d i n o i affaren rmqtte eniin Ifcat tnysteria ?aritatis meadado ooofirmara Q o a itfftar
tantentfa afea eat? Hec a c i l i c t t : Boniaum Jesura Cbrislom e o t D a d i t t a p a t a h a , k* *
x a l 9tt* % tya , aao l e m p o r a , al oom bora foil praparatam a discipolU et dootaa
dottioi, Moc % , fidalicet juxta e o o m e t u r o , at Doo alitar. Alioqaia
n o T i U t e m i l l a m adootasaal E r a n g a l i i H D . . . . ComedUte auttm pascba l e g a l a p r i u t , dainda
at myeierium sui paschatis tradidisse ditcipulia a i paaa, qui tonc i o r e n t o * est. E*>j*ft
&. invttitas estaatacn pania axymoa. Tbaopbylactom fibi ox dtametro adtarsantam Groci habent.
61. Hc e a d e m ment est ejuadem a c tanlentia io Commentariif ad MbiHumm al tom. Affero prlmum, qaaejts babaolar ?erba ad e a p o l xxn Mattbai, Y, 90. c Tuptr*
mi$mfacto dlieumbebat, 6te. Bx boe potant quidam, qaod boe aono non comederit Cbriataa
pascba. Dicooi eniia, qood siaritea comedabant agaum : CbrisUia aatem ractMDbebat;
jgitor paacba n o n comedit. Dicimos itaqoe qood pr*as pucha (legale) slanf .comtdertl:
daiode racumbens irtdidit faom aaorameDlom. Meniem jam suam aperil: m i n o s tamen
aa pariuun probetin Jadaoruia moriboa. Magiilri aoram docent, agnum aooi comediiaa
staate, ei cum baeulls pr maoibua ea nocia qoa ax JEgypto proiecluri erant; miaioaa
Tero sabaacatie temporibos rilui eoa obsar?ari debuisae neqoa paragi bodiaqua. Vlda
Leoaem Motinensem paria rn Dt ritibui Hebraorum, Boxlorflom io Synagogm Judmic*
capite 18, Simonium in Hutoria critiea . T. tomo IV, capite 28, pag. 898, at Laqaieooa
Dissartaiiooa n Damascaaica, jaom. X X X V l l l .
Adcowoa praMedeos bm auot fuculaDlUaima Theophylacti rarba io Latina ? a r i o o e , q u a r o t u o ex codice G r o o o ooncinoabat OEcqlampadius : c Primm auim di$ Axg9

morvm acctuerwu

discipuli.

Primam AxjmorQiQ d i a m focal, qoa diam Azymorom pra-

eadil. Ul aic dicam: QuinU feria m a n d o c a l u r i eraut pascba, poai qoam aeqoitofParaaeaff.
Prima Azymorum Tocabatar i n lege, eo q o o d f t i t o m incipiebat a T e i p a r a , qna TeseebaDtor
axymii. Domioos fgitor mittU d t a e i p u l M q o i o l a , quam oominal e Y a n g e l i s U , primm*
Axymorum: quia prima Tespera t r a t (al. ania primam tesperam erai) qua (respera) comedebanl azjFtaa.... Voloit aotem pascha perfloera, na legi eonlrarius aaaa rideraiur.
Paria t u a i que docet ad caput X X J I Laco, . 7 : Ttnit auUm dies Axytnorttm.
Nonc aoiem qaero oobia dicat di$m Attjmorvm, d i c a a d a m . Diem i g i t u r Azymorom d i o i t
qQinlum : ad oajus Tesperam pascba immolandom aat. lgitur Doaiinoa foria qaiolo
(dia) naaoe mitiii diadpoloa. Locolaoliora bc $uot, q o a m qood commaoiario iodigeant
68. Noa aliam insedUaa maatam archiepiaoopo, oonlra atqaa G r a c i polaat, capita xrm
Joannis, . 28, pro certo compertoqua habao Verba a u n t : Et ip$i non i*troi$runi im
praiorium, ut non contaminomtur,
$ed ui manducar$n$ patcha. Qaid a a t e m est, ui
comederent pascha? Sane Domioua illad lecii prtma Azymorom. Vel igilur i a l a l l i g a m a a
per Pascha, festum aaptem dierum : q u o d ipai qoidem manducaluri orant i n Paraaceva pascha: ipaeaatera Dominua uoo d i a p r e r e Q i t , ( r e l ono dia anto tradldil i l l a d ,
*M mpitwu) reserrans sui occiiiootm in Parasce?e quando al olim fuit paacha (aW
quando el tetusfiebaipascba, 6u x a l %b ).
Vocig Paschalis dnm sunt, qaas promii Tbaopbjrfarlus, iaterpraUtionas. Ac primo, ai
c u m Judeis a g n u m pascbalem Chriatoi Domiooa comederil; PmehatU n o r o i n a , qaod at
comedereo^ Jadei cavabaot na coniamioareulor, vietimm paschales intalligenda tunt,
qum septem diebos offerebantur in lemplo. Si pcucha proprie dictum, id est esuaagoi
inlelligi debeat, dicendum et, uoa dia Jude&os, rel ponliflces el primores pascba distolisse ad Poroscevtn : ei ano die anie, illud [XXXII] comediase fihristum, quando viim$
hoc est Ugitimum flebat, ac fieri utiqoe debebat. Hinc Theophylacti yerba boc modo
legenda a o n l t Jpte Domimu uno dit ant$ tradidit, et comedU paicha (rearwtns mi
oceiiionm
in Para$ceve) quando et vetu$ fUbat pa$cha ac illud facere deboiasaol
Judei.
Perspicue patel, non priorem solummodo, ernm e l i a m alieram ioterpreUliooem eom
Eucbaristia in azymo pane institutione consiutere. L o n g e n a m q u e hc poslerior didart
9

DB THEOPHYLACTi GESTIS ET SCRIPTIS.

70

ab ea Graeofam opioatione de Chriato legitimum pascha pr?enlente, ac ad panea fer

mentatos post ejas celebrationem redeunte. Imo legHimo tempore pascba suum celebrarit i l l e tempore q o o d Judi r e l eorum pontiQcea ac primores non s e r r a r u n t : adeoque
locus DOD erat ut ad fermentatos panes redircl Christas. Poslerior haac ioterpretaiio
magis pjacuisae Theophylaclo T i d e t a r . Bam jam iradiderat i n Commentario ad Matthmm,
capile , . 59. A d Catpham docuni Jesum, inqaiens, nara illa erat poniifex aoni
iflius r ubi e l reliqoi pernoclabant, ^ , non comedentes tune pascha;
sed exapectanlea o t occiderent D o m i n u m , \ , tt
prcwaricante*
1*04111 . ; ,

Dominus enim ipso legitimo iempore comederat :

contemnunt legem, modo occidant Cbristum. Suam patefactt inenlem absque ulla
ambage.
66 l o eo, qoem expendimus, loco Commentarii in Matlhceum enormis occurrit depraratio i n aliquibus codicibus, et i n texio ROOMB aa Parisiis edito. Primam
Axymorum
dieoa rocat, quao diem Azymorum procedit. Ut e i e m p l i gratia dicam : Tfj , , Parasceve v$$pere manducaturi
erant pa$cha %a\
, ei ipia appellabatur Axymorum. Dominus i g i l u f mittit discipulos die
qufRtOt quem nominat erangelista primum Axymorum* u l q u i < , ante
Pmrm$ce*en e$i$t : ' , qua Para$ceve vapere comedebant axyma.
Immana ntioai quis non tideat? IoeptissiuQa sane illa ratio, diem quintum ideo appellatom primum Axymorum, quia dta awrto, seu Parascere, ve$pere axytna comedcbantur.
Toeem Para*ceve$ q a i i non deprehendat temere inrectaoi?
Huie adrarsatar lectioni locusTbeopbylacti ia Evangelium Lucecapite x x i i , v. 7 : * diem igiiur
Axymorum
dicU quintum, ad cujui ve$p$ram po^cha immolandum erat. Eidem lectioni adversatur
Graaens codex, quo. usus est OEccHampadius. Adversantur etiam Romani ab Arcudio
libro I I De sacramento Euckariitim, capite 5, et Pariaienses Lequieno Dissertatione v i
Damaicenica!, D u m . X L I U , diUgentios iaspecti, i n quibus ita tegitur : Ut tic dicam,
, x a l ,

*
& %apk , ,

Quinta feria ve$pere manducaturi crant patcha, po$t quam luce$cit Para$ceve.
Prima Axymorutn vocabatur in lege eo quod fe$tum ineiepiebat vc$pcra qua axyma
comedebattfur. Egregie consonant omoia. Laadatus Lequienus loeo citato observat,
Regium Pariaiensem codicem quem contulit, ad auctoris tatem quaroproximo accedere. lntor codices Vanet Marcianaobibliotbec veram lectionem babeni duo, 29 ei 30,
YitiatQmque textum p r m i a t codex 3 1 .

Shniles forlaase textus interpolatori ansam dederiot, quos i n aliis Malthaei eipositioaut Catenis legaret, ut Theophjlacti locum depravaret. I n ea utique ejusdem
efaogelist expoaitione, qoao i o codice 26 VeneUe Saocti Marci bibliothecae tribuitur
JVteeto episcopo metropoleo* Naupacti, ac eliam Tbeopbylacto aiiquibus i n codicibus
tribota dicitor, u t aiinotavimus n u m . 58, cadem fere verba leguntur :

Bibui,

\ ( ,
). , ol ,

Primam Axymorutn hoe loco dicil Matthceus, quce prcecedit axyma

(tcrtiam deeimam mensi$ quintam hebdomadcB diem). Ut ila dieam : Parasceve, vespere,
Jvdwi wumiucaturi erant pascha, et ipta appellabatur Azymorum. Sine dubio sentontia
eorum baec est, q u i C b r i s l u m una die legilimum praevenisse Pascha, ipsumque celebrasse.
dia tertia deeima tenebant. Eadem porro hoc i n loco verba sunt, qu [ X X X D I ] occurrunl
i n itiatotextu Theopbylacti. Haud absimilia legimus i n prima apud Possinum Catena i n
MattbjBuin : Primam Azymorum dicit, qum procedit Azymorum diem primam. ConsueTeroat enim Judaei, a vespera numerare dies : et ejus diei, i n festo Pascb recensendo,
babere ralionem, qua aub vesperam paratis azymis agnus sacrificabatur. Hacteous
OuDTeniunl omnia. Sequitur tqxlUS :
, Paraiceve enim veipera manducaturi
erant Pascha. En iterum verba i n Theaphylacti locum iorecta. Audacis interpolatoris consiliuna fuisse perspicue patet, ut verba
Tbeopbytacii ineam Gracornm sententiam, corruplione invecta, deflecteret, qu Jesum
*.

flf
1 * . tm R t J t t WBSIRTATW
II
njmotxm Qssn non foisa* htftramas perfedite qoidam, aad aitfa ttttptu, qoo
farmtflfain exiarttioabator, ttl tnec tiam paoisfenDaotatoalarenirator. B*e eoim
ntoM fihnis aodactar diierant. Hoo igitar aliqoid eetam, q u ita dicU oot, rartma la
imdinor affarem rneqtie eoixn licat tnysteria Taritatii meadaclo oouflrfDare Qom itftar
aantentfa eiea aat? Emc acilictt: Bowiaam Jasum Chriflom comediaaa paaaha, k* **
xai dttf % tya , soo lempora, al oum bora foit, praparatam a diacipulia el doariaa
dottiog, Hoc *% *\ **, fidalleel jaxU ooometum, at DOO alitar. Alioqaia
n o T i l a t e n l illam adnotasset BrangaliiHD.... Comadiaae autero pascba legaie priut, daiod*
etroysteriumsui paaohatis tradidisae ditcipalit a i paaa, qai tanc ioreota* est. npnttft
, iavtfitas estaateai pania axymoa. Tbaopbylactum tibi ax diametro adtersantatn Groci habent.
61. Hoc eadem meni ast ajuadam ac sanleotia io Commentariif ad Matihmum al Lmcam. Affero prlmum, qoeejas babaotar rerba ad caput xxn Matthei,
90. F M J M T * m Umfteto dlicwnbebat, te. Bx boe putaot qnidam, qood boa aono non comedarit Chriatui
pascba. Dicoot enin, qnod staaiaa comedabant agaum : Cbrisftif aatem racotnbabal;
igitur paacba non comedit. Dicimos itaque, qaod pr*us pa*cba (legale) staoa .comadatft:
deiode recumbens t r a d i d i t aaom aaarameDtoin. Meniem jam suam aperit: minos tamaa
aa periuun probetin Jadeorum moribas. MagUlri a o r o m docent, a g n u m aooa comedisaa
atantea, el cum baeulis pr maoibua ea nocia qoa ax JEgypto proiecturi arant; mioioM
Tero saboacatia tamporibos ritui eot obsarrari dabuisae, neqoe paragi bodieque. Vide
Leonem Mutinensem parta nt Dt riiibu* Hebraorum, Baxlorflom in Synagogm Jmitk*
capile 18, Simonium in Hutoria critiea . T. tomo IV, capite 98, pag. 898, et Laquiaooai

Disaariatiooa T I Damaseaaica, jnam. XXX VI11.

Ad conma praMedeos bm aaot taculaotitiiaia Theophylacti rarba la Latina ?ar*
aione, quaro tao ex codioe Graoo eoDcinoabal OEcqlampadius : Primm auim di$ wwrum acctsserunt dUcipuli. Primam AxjmoroiQ diam focat, qoa diom Azymoram pra^adil. Ut aic dicam: Quintaforiamandocaturi eraut pascba, post qoam seqaitufParascafe.
Prioia Axjmorum tocabaiar la lege, eo qaod featom incipiebai a tespara qna Teacebantor
$tym\s. Dominos igitur mittU diacipulot qoiola, quam Dominat etangelisU,
primm
JLxymorum: quia p r i m a Tespera tral (al. ania primam Tesperam erai) qua (raspera) oomadebanl arytna.... Voluil aolem pascha perfloera, oa legi coalrarius easa rideraiur.
Paria aual que docet ad capot xxn Loco, . 7 : f$nit autm* die$ Axywwnaa.
Nonc aaieai qaaro nobia dicai di$m Aq/marum, dicandum. Diem i g i t u r Axymorum dieit
qqintum : ad oajus Teaperam patcba immolaodom aat. lgitur DoBiinoa forta qaiolo
(dia) maaa mittit diadpolos. Lucaleotiora bec sunt, quam qood commenlario iadigeant.
68. Noa aliam ineedUaa maatem arcbiapiaoopo, oontra atqaa Greci paUnt, capite xrm
Joaoois, . 28, pro eerlo oompertoqua babao. Verba aunt: E t ip$i non iniroiinmi te
t

pratorium,

ut non contaminar*%tur

$ed ui manducarmu pascha. Quid aotem est, ui

eomederent pascha? Sane Domioua illud Cacit priooa Aiymorom. Vel igitur iolalligamoa
per Pascba, festum aaptem dierum : quod ipai quidam manducaturi araot io Paraaceva pascha: ipaeaatera Domiaus uoo die prTtoii (ral ono dia aole tradldit illad, pt
aM icapiooixt) sui occiaiootio in Parasca?e, quaodo tl olim fuit paacha (aW
quando et retusfiebatpascba, 6u xai %b ).
Vocig Paschatis da unl, qoas promit Tbaopbyfadus, iaterpratationas. Ac primo, ai
cum Judsis agnom pascbalam Christai Dominus comadaril; PmckatU ooroina, qood at
comedereoi, Jadoi caYebantne c o n i a m i D a r e n l a r , vietimm patchales Intalliganda aont
qum septem diebas offerebaolur in templo. Si pascha proprie dictum, id est aaaaagai
inlelligi debeat, d i c a n d o m e$t, una die Judados, rel pontiflcas et primores pascba dlstalisse ad Porascevt* : et uno die ante, iilad [XXXII] comedisse jCbriftum, qaando v*$m$
hoc e s l Ugitimum flebat, ac fleri u t i q o e debebat. Rinc Tbeophylacli Terba boc modo
9

legenda aont t Jpse Dominut uno dit anti tradidit, et comtdit pa$cka (r$$$rvmu $ui
oceitionm
in Parasceve) quundo et vctu$ fUbat patcha, ac illud facare debolasaot

Jadai.
Perspiooa patet, non priorem solummodo, verom etiam alieram interprcutioDem eooa
Eucbarisli i n azymo pane inatitotione conwstere. Longe namque baec postarior didart

DB THEOPHYLACTl GESTCS ET SCRIPTIS.

70

ab ea Gracofam opinatione d e Chriaio legitimum pascha pr?enienle, ac ad panea fer

mefltatos post ejus celebrationem redeunte. Imo legitimo tempore pascba suum celebrarit ille tempore quod Judaai r e l eorum pontiQcea ac primores non servarunt: adeoque
loem nop erat ut ad fermentatoa panes redirct Christas. Poalerior haac interpretalio
magis pjacuisae Theophylacto ridetar. Bam j a m tradiderat i o Commentario ad Matthwum,
eapite , . 59. Ad Catpbam docooi Jesum, inquiens, nam illa erat pontifex anni
itlius * ubi et reliqoi pernoclabaot, , non comedentes tunc pascha;
sed erspeclantes ot occiderent D o m i n u m , xa\ , tt prcwaricantc
Ugtm . 6 ; ,
, , Dominus enim ipso Ugitimo
lempore comederat :
vero contemnunt legem, modo occidant Cbristum. Suam palefactt roentem absque ulla
ambage.
66. I n eo, quem expendimus, loco Cocoraenlarii in Matlhwum enormis occurrit depravatio i n aliquibas codicibus, et i n textu Roaue ae Parisiis edito. Primam
Axymorum
diem rocat, quao diem Azymorum precedit. Ut exempli gratia dicam : Tfj
, Paraseeve v$$pere manducaturi
crant pascha> xa\
, et ipsa appellabatur Axymorum. Dominus igilar mittit discipulos die
qumiOt quem Dominat eTangelista primum Axymorum* ut qui , ante
Para$ce*$n ant : ' , qua Paraiceve vespere comedebant axyma.
Immaoa T i t i a m quis non tideat? IoeptissiuQa sane illa ratio, diem quintum ideo appeltalom primxm Asymorum, q u i a die stxto, seu Parasceve ve$pere axyma comedeoantur.
Toeem Parascevei qais non deprebendat temere inveetaai?
Haie adrersatar lectioni locusTheopbylacti in Evaogelium Luceacapite x x n , ?. 7 : pav o5v , * dtem igitur
Azytnorum
dicU quintum, ad cuju$ vaperam pqscAa inmotandum erat. Eidem lectioni adversatur
Groeus codex, quo. asus est OEcotampadius. Adrersantur etiam Bomani ab Arcudio
libro I I De $acramenlo Eucharistim, capite 5, et Pariaienses Lequieno Dissertatione ? i
Oamaicenica!, num. X L I U , diligentios iaspecti, i n quibus ita legitar : Ut $ic dicam,
' . *

napk , , '
* Quinta feria ve$pere manducaturi erant paicha, pott qvam lueetcic
Parasceve.
Prima Axymarum vocobatur in lege, eo quod fe$ium ineiepiebat ve$pera qua axyma
comedebantur. Egregie consonant omnia. Laudatus Lequienus loeo citato observat,
Begium Parisieosem codicem qaem contalit, ad auctoris latem queraproximo accedere. lntor codices Venetaa Marcian bibliolhec veram lectionem babeni duo, 29 et 30,
Y i t i a t u m q u e textum p r m i a t codex 8 1 .

Stmiles forlaase textus interpolaiori ansam dederiot, quos i n aliis Malthaei eipositionibua, aut Catenis legeret, at Tbaophylacli locum deprararet. I n ea utique ejusdem
erangelist expoaitione, qoao io codice 26 Venetae Saocli Marci bibliothecae tribuitur
Nicetw episcopo metropoleo* Naupacti, ac etiam Tbeophylacto aliquibus i n codicibus
tribata dicilur, ut aiiflotavimus n u m . 58, cadem fere verba leguntur ;
' \

( ,

). , ol ,
. Primam Axymorum hoe loco dicil Matlhceui, quce prcecedit axyma
(tertiam dtcimam mensis, quintam hebdomadcB diem). Utila dicam : Parasceve, vespcre,
Judcri mqmducaturi erant pascha, et ipsa appellabatur Azymorum. Sine dubio sentontia
eorom bec e*t, q u i Cbristum una die legitimum praevenisse Pascba, ipsumque celebrasse
d i t t e r t i a decima ienebant. Eadem porro hoc i n loco verba sunl, quae [] occurrunl
i n T i l i a t o t e x l u Tbeopbjlacti. Haud absimilia legimus i n prima apud Possinum Caiena i a
Matihaaoai : Primam Azymorum dicit, qum prmcedit A z y m o r u m diem primam. ConsueT e r a n l e n i m J u d e i , a vespera numerare diea : et ejus diei, i n festo Pascb recensendo,
babere ralionem, qua aub vesperam paratia azymis agnus sacrificabatur. Hactenus
OOOTeniUHt omnia. Sequitur l^XtUS :
4, Porasceve enim vespera manducaturi erant Pascha. En iterum verba i n Theaphylacti locum inrecU . Audacis interpolatoris consilium fuisse perspicue patet, ut verba
Tbeopbytaeii ineam Grscorotn sententiaro, corruplione invecta, deflecteret, qu Jeum

 * , r \ w m DCSSHITATIO

if

njmottm aaaaa non faist* tofcrafnai : r e l perfedste qaidaa, aad iDtfc ttteptu, qoo
fafmtefaia exteitaiotbator, ttt toec etiam paois femaotatua iarenirator. H*a eoim
HTifli fihnis aodactar diiarant. Hoo igitar aliqoid eetttta, qna ita dieU tuatt rorrat ia
JMdinor affaram rmqoe eniin lieat tnysteria ?erititis meadtcio ooofirmara..~. Qoa igktv
fcaatentfa afea eat? Itoe acilicat: Beariftam Jasum Chrislam coa>*dii*a pasoha,tv
xat %
, auo lempore, al ooffi bora foit praparatam a dkcipolU et doataa
domof, ,\ , fidelleel juxta eoometuro, et DOD alitar. Alioqoia
noTiUtem illam adnotasaet EtangalitHD.... ComedUae aatam pascba legaie priua daioda
at mysletium tot paschatis tradidisae diacipnlia a i paaa, qai lonc iorentus ett. E*p**ai
, invrataa eataatam pania uymoa. Tbaopbytactum libi ax diametro adtersaolam Greci habent.
64. Hac eadem ment ast ajuadam ac santeotia io Comraenlariif ad Maitkmim al L#cam. Affero prlmum, qoaejda babaolar rarba ad capot xxn Matthei, Y, 20. c fnptrt a v Umfteto dltcvmbebat, cite. Bx boe potant qnldam, qood boa anno oon comedarit Christoa
pascba. Dicuat eoin, qood staritaa comedebant agaum : CbrisUia aatem racambebel;
igitur paacba non comadit. Dicimos itaque, qood pr us pascba (legale) stana.comadatft :
deinde racumbens i r t d i d i t saum aaerameDtaoi. Meniem jam suam aperit: mioos Um*n
peritiun prebet in Jadeoruaa moriba*. MagUtri a o r o m docent, agnum aooa comadiiaa
aianlea ei cum baeulls pr naanrbiu ea nocia qua ax JEgypto proiecluri araat; miaioaa
Tero aabaacaiis temporibu* ritui eot obsarrari debuisae, neqoa peragi bodiaqua. Vide
Leonam Motinensam parta in Dt ritxbut Hebrvonm,
Boxtorflooa in Synagogm Jndafoa
capite 18, Simomum in Hutoria critica . T. tomo IV, capita 28, pag. 898, et Laquionaai
Dissartattoea T I Daoaasceaica, jaom. XXXVIII.
Ad coema 17 praMedeos boe aaot iacutaDtiiiima Theophylacti rerba lo Latioa ?araiooa, quaro ex codice Grooo oonciDoabal OEcqlampadius : Prim* auttm di$
worum acctuerunt dUeipuli. Primem Axjmoram diem tocat, qo diam Azymorom p r a eadil. Ut aic dicam: QuioU feria m a D d o c a i u r i eraut pascba, poai qoam aeqaitofParaaeaft.
Prioia Azjmorum Tocabaiar i o lega, ao qaod ftatam incipiebat a ?eapara qna Teeeebaotar
azymif. Domioos tgttar mittit diaeipulc* qaiola, quam naminat etaDgelisU, primam
Axymorum: q u i a prima respcra tral (al. ania primam resparam erai) qua (fespera) oomadebant azytaa.... Voluit autem paacha perfloera, oa legi coatrarius eaaa rideraiur.
9

Paria auai q u docet ad capol x x u Laco, r. 7 : ftnit

autmn di*$

AxywMrtm.

Nonc aaiem qaera oobia dicai di$m Axymorum, dicandam. Diem igitur Azymorum dicil
qQiotum : ad oajua r e i p e r a r a pascba immolandum aat. lgitur Doaiinos foria qaioto
(die) maaa mittit diadpoloa. Lucaleotiora bec aool, qoam quod commaotario indigeant.
65. Noa aliam ineadUta meatem archiepiaoopo, conlra atqua Greci patant, capita xrm
Joanois, . 28, pro eerlo oompertoque habao. Verba aunt: E t ip$i non imroimmi ta
praiorium,

ut non eontaminorentur

sed ui mand%icar$n$ pascha. Quid aatem esl, ui

eomederent pascha? Sane Domiooa illod Cacil priooa Azymorom. Vel igiiur iolalligamoa
per Pascba, featum aapCam dierom : quod ipai qoidam maDducatori aranl io Paraaca?a pascha: ipaa aatera Dominus uoo dia prertoit, (vel ono dia aala iradldit illad,
mpttuxt) reservans sui occisiontm in Parasce?e, quaado el olim fuit paacha (aW
qtfando el vetus fiebal pascba, \ *).
Vocis Paschatii dam lunt, qoas promil Tbaopbyfaclus, ioterpretationai. Ac primo, ai
Judeis agnom pascbalam Chriafai Dominus comederil; PmehatU nomina, qaod trt
comedereoi, Jadei catebaDt na contannoareoiar, victimm paschales intelligend aoirt,
qoa septem diebas oflTerebaolar in lemplo. 8i paichn propria dictum, i d eat esus agni
intelligi debeat, diceodom eit, uoa d4e Jude&os, rel pontiflcas et primores pascba dlstaHsse ad Porascevtn : et uno die aote, illud [XXXII] comediase Cbriitam, q a a o d o t^hM,
boc est Ugitimum flebat, ac fieri utiqoe debebat. Rinc Tbeophylacli Terba boo modo
CUOQ

^ legenda aont : Jp$e Dominut uno die anti tradidii, et comtdit paicka (re$$rtxm$ $mi
occiiionm
in Paraiceve) quando et vetut fUbat pa$cha ac illud facare debuiiaeol
f

Jodei.
Perapiooe patel, non priorem solommodo, verom eliam alteram ioterpreialioDem caai
Eucbaristiae in azymo pane iostitatione consiutere. Longe namque hc poslarior d i f t r t

DB THEOPHYLACTl GESnS ET SCRIPTIS.

70

t b ea Gracofam opinatione de Chrislo tegitimum pascba proteniente, ac ad panea fer

mentatoa post ejas celebrationem redeunte. Imo legitimo tempore pascba suum celeb r a r i t i l l e tempore quod Judaai r e l e o r u m pontiQcea ac primorea non s e r r a r u n t : adeoque
locus oon erat ut ad fermentatos panes rediret Christas. Poslerior hc interpretatio
magia placaisse Theophylaclo t i d e t u r . Bam jam iradiderat i o Commentario ad Matthvum,
capile x x r i f . 59. A d Catfham docuni Jesum, inquiens, nam illa erat poniifex aoni
iflius ubi et reliqoi pernoclabant, , comedentes tunc pascha;
sed exapeclantea ot occiderent D o m i n u m , xa\ , tt
prcwaricante*
Ugtm . ; ,
, x a l , Dominus enim ipso legitimo iempore tomederat : illi*
Ycro contcmnunt legem, modo occidant Cbristum. Suam patefacit inentem absque ulla
ambage.
66. I n eo, qaem expendimus, loco Commenlarii in Matlhceum enormis occurril depravatio i n aliquibus codicibus, et i n texlu ROOMB aa Parisiis edito. Primam
Axymorum
dieoa rocat, q u diem Azymorum procedit. Ut exempli gratia dicam : , Parasccve ve$per$ manducaturi
erant pascha> %a\
', ei ipia appellabatur Axymorum. Dominus igilur mittit diacipulos die
quin$o quem DOminat e T a n g e l i s i a primum Axymorum* ut q u i , ante
Pmmactxen e$s*t : ' , qua Parasceve vespere comedebant axyma.
Immane vitinai quis non t i d e a t ? Ioeptissima sane illa ratio, diem quintum ideo a p p e l latom primum Axym*rum q u i a die ttxto, seu Parasceve, vetpere axytna comcdebantur.
Yocetn Parasceva quis non deprehendat temere Jntectaai?
Haie adrersatar lectioni locus Theopby lacti in Evaogelium Lucacapite x x u , v. 7 : ' , * dietn igitur
Azymorum
dicit quintum, ad cuju$ ve$peram poflcha inmolandum erai. Eidem lectioni adversatur
Graaens codex, quo usus est OEcolampadius. Adrersanlur etiam Bomani ab Arcudio
libro I I De $acramcnto Euchariiiim, capite 5, ei Parisienses a Lequieno Dissertatione \i
Damartenica!, num. X L I U , diligentios iaspecii, i n quibus ita tegitur : Vt $ic dicam,
. *
1

%apk ,

'

Quinta feria veipere manducaiuri erant pa$cha, po$t qvam lucetcit

Parasceve.
Prima Axymorum vocabatur in lege eo quod fe$tum inciepiebat ve$pera, qua axyma
comedebantur.
Egregie consouant omnia. Laudatus Lequienus loeo citato observat,
Regium Pariaieoaem codicem quem contulit, ad auctoris tatem quaroproximo accetlere. lnlor codicea Vanet Marcian bibliolhec veram lectionem babeni duo, 29 et 30,
Y i t i a t u m q u e textum p r m l a t codex 3 1 .
9

Similes forlaase textus ioterpolaiori ansam dederiot, quos i n aliis Halthaei eiposition i b u f , aut Catenis legaret, ut Theophylacti locum depraTaret. I n ea utique ejusdem
eTaogelist expoailione, qoao i o codice 26 VeneUe Saocti Marci bibliothecae tribuitor
Jfieetm episcopo metropoleo* Naupacti, ac etiam Tbeophylacto aliquibus i n codicibus
tribata dicitor, u t aiiflotavimus n u m . 58, cadem fere verba leguntur ;
\ ( ,
). , ol , \

'. Primam Azymorum hoc loco dicil Matthceus, quce prcecedit uxyma
(tcrtiam decimam mensii, quintam hebdomadcB diem). Ut ila dicam : Parasceve, vcspere,
Judwi mandtuxUuri erant pascha, et ipta appellabatur Azymorum. Sine dubio senlontia
eorum baec est, q u i C b r i s l u m una die legiiimum praevenisse Pascha, ipsumque celebrasse,
d i e tertia deeima tenebant. Eadem porro hoc i n loco verba sunl, qu [ X X X D I ] occurrunt
i n vitiatotextu Tbeopbjlacti. Haud absimilia legimua i n prima apud Possioum Galena i a
llaUhuai : Primam Azymorum dicit, q u m procedit A z y m o r o m diem primam. ConsueYeruQl enim Judaei, a vespera ntimerare diea : et ejus diei, festo Pascb recensendo,
babere ralionem, qua aob vesperam paratis azymis agnus sacrificabatur. Hactenus
OODTeniUDl omnia. Seqaitur l ^ X l U S :
***, Paraiceve enim vespera manducaturi erant Pa$cha. En iterum verba i n Theaphyl a d f locum inrecta. Audacis ioterpolatoris consiliura fuisse perspicue patet, ut verba
Tbeopbytacti ineam Gra&corora sententiam, corruptione invecta, deflecteret, q u e Jesum

B I R I f . MARLB DB M J B I I S N 3 6 I B T A T H )

II

gmefHam iilod adjodictodam teoaeo, quod io BibUotbftois Yeterum Pttrom ommk

Quin $t hu*c i * r m tiuroduxit ete. Judiciom ego swpondam.

Memorat idero Ubbena fragmentaa) aliad TbeopbyJacti d* Nictpkoro c M / t o # r t , refati
Blbliothecis Palruip inserlum : quod (ail Fabricias ia Tbaophylaaio Simoealla) a a t y y w
reperio. Saoctum Nicephorum pairiarobam CooataniinApolitaoum ioteUige, q o i ob taorarum imaginum cokom i n exsUium pulsus, t i t a m i g r w i t [ X X V I I ] anqo 828. Da ipao aguot
BoHandi continuatoraa ad diein x n i M a r i i i ; neque iodiraot quidpiam qood ThaopbyltcUu
deeo scripserit.
Possevioas ejus Opera io Apparaiu tatro reoeasena toao I I , aie a i t :
Comminimriin
BuarraiiODes in prophttas, juDCia explicatione in PtaUmum DaviiU, erant n u a . io biWiotbeca imperiAU.Vienne Austri. Ne cuiquam f u c u m hae Caciant r e r b a , ammadvertara opus
ost, iodicari codicem 216 apud Lambecium libro , i o quo prioao oceorrunt Bulgario archiapiscopi Tbeophylacli Exposition4i in quinqu* propktUu, utique *%in*res Q*m, ffabocut, Jonam, Nakum tt Muhmam. ProaUI deinda a f o l . 218, Nictphori Bltwmidm sp*sitio in Pmlterium Davidis; et a fol. 356, ejaadem Bitmmid* txporitio in Appmdicm* Paofterii Ikwidici, neinpe in Cantica. Caveat ergo, q u i PoaseYini verba legerit, \\t Theopbyiacto nostro u l l a m i%P$almo$ () t\Cmtic* exposUioneoa ascribat.
l o Veoeta Saocti Marci Bibliotbeca codex exslat oom. 26 i o quo posl Commeniario*
TheophyJacii in quinqu* propktias minwa, prostat, h t w r i n i Now , Nieeia
episcopi mttropoleo* Naxtpocli Syntagwm in Et<mg$lium Mmttkaif colUctum prmeipue tx interpr$UUionibu$ Chry$o$tomi aliorumqu* div*r*orum. Sad
neqae Cbrysostotai, neqae reteram aliorum interprelom Donuioa t x p r i m u o t u r , u i im
Catania fiefi solet. Procamium i o c i p i l : KUi 6* * * tdv |**^. Idem aat cum eo quod Cateo saoctorum Patrum i n EYaogeHuiD secundnm lfa*
Ibaum prmis8Qm legitur inSymbolia Grocorum Patruma Petro Poaaino ralgalia l o m o L
Sed qutt Cateua boc loco t e q u i t u r , omnino ditfert a Synlagtnale. I n bajoace i n i t i o JMMH
n u l l a occurrunt, qu sunt proraus eadem cum Tbeopbylacti Commentario. Q u o t a roa babeat modo, patefacit nota Gmca scripla i n ajasdem codicia aHo 64, quam, T e l u t i acitxi d l goisaimam, Graaca ei Laiine j a r i s publici fecera clarits. ediiorts Grmcm Dim Mmrci BMi*}thecx in ejoi codicia rvcenaiona. Laiioa ioterpretatio eat: /n mlio libro motnt prmstmtmm
$xpo$ition$m nomin* Bulgarim $pi$copi icilitei domini TA$ppkijlacti: qum m U m ral
tn illo libro, cum hac conveniebat initio prcecipue : progrenu
ter* 4iscr9pabot. Qumn e r bitror, hanc Naupaeii tpiicopo adjudicatam, qui plura mutuatut fuit Tktopknlact*,
rit
Chry$ostomo : qunndoquidem tt poiterior tempore fuit Tkeophylaeto* Jam patei, aliqoilwa
in.codicibus Bxposiliooea proslace sub oomine Thaophylacu, pcrperam aciliceteidem aoppositas.
Auctor Syntagmoth in nota dicitor Nicelai epiicopui mitropeleoi Naupacti. Apud Monl
fauconium in Bibliothtca Biblioikuarum
mai. tomo 1, pag. 27, col. 2, sequens legitor i o scriptio inter codicea reginae Sueci in Vaticana : Nicctm episcopi nuncupati exporttio t *
qvatnor JEvangtlia; ubi Tocein nmncupati positam pro Naupacti, verisimili conjecturaadnotant laudali Marcianm Veneta Bibiiothecm editorea. Hujusce Nicel iDelropoleos Naopacti episcopi mentio nulla apud Michaelem Leqoieauoi i n Oriente Chrittiano, lomo 11,
col. 198 et seqq. i n eadeai Naupacti Ecclesia : neque mirum, cum series eorum episcoporum integra desideretur. Tbeopbylacto synchronus florebat Nicetas Serrarum, poslea HeracleaB, episcopus. Ad bunc data est ejusdemTheopbylacli nona inier Meursianas epistola,
scilicet, * , ^. Is est qui scbolia acripsit i n Orationes
sancti Gregorii Nazianzeni. Laudalaa epistot prima verba s u n t : \ %
, Eliam tu, qui Evangelii
veritatis interprti
fueras, mendacio
eonviciui
ei, etc. An ergo Commentariuro vel Catenam in Evangelia scripserit Calenam Possinua
ei attribuit, quam in Symbolis vulgavit lomo . At primus enim, q u i in eodem opere recensetur interaactores quorum senteatiaB deflorantur, Nicetas est. Hujasmodi Cateoamoi
coajpilalores frequentius obscuri sunt.
t

Mirum non fuerit, in Syntagmata superius citato occurrere non pauca, q u cum genuino Theopbylacti Commentario conveniuut: vel enim Theophylactum decerpebat Nic() Iheophylacti CommeiKijium ineditom Psalmos memorat C. B. Hajias ad Pauluro OUnoou
(fn oditione noslra col.889, not. 5 5 . Tom. GXVIl). EDIT. PATI.

|0|

61

DB THBOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIB*

tis i l l e q u i sequiori Ule r i l a m agebal r a l arabo u n a m Joaonera Chrysostomuto.in cpav

pendium redigebant. I d e l i a m aPetro Posfiooobser?aiam,in Catena, quam iomp I tjpii
e d i d i t , * i n 4 u l l o eollecloria noarine, quemae nescirein Ptwfatiooe teatatur, eo quia opar i a t i t u l u i D , robramanio minus teaaci eoncinaatum nulla ope asaequi potuerU. * AauBad*
r c r t i t r e r o q u piurima compilator, quicunqae aat* atlribuU Cbrysostomo, ea fere
t p u d TbeophylaotuDD reperiri, seoUoilam ai spectes : aam *arba qpantum aiiimadverli,
aetiiper d i r e r s a sunt. i Q t e r d u m c o p i o s i o r noster est (scilicet Caten a u c t o r ) , eliara ubi Tbeo*
pbylactum io paaciora eogat: si taroen Tbeophylactum [ X X V I I I ] r i d i t unquaro, et ooo
potius ex eodem, onde Thaopbylactus totus pendet, h a u s i i ipse quoque communi
atriusque fonte, Cbryaostomo.
t

XVI.
Theophylacii doctrinm eapita nonnulla peeuliari examine ditcussa: ac primo
Grwcorum
$cU$ioni$ prrtextum improbat, *x rituum differentia sttmptum. Agitprmcipu*
de abiatioiu
in axymis, dtque jejunxo Sabbaii. Suffocatorum eiu$ quem damruH, vindicotur
ronaxiu$. Latini$ favcnl Petrui Antiochenus patriarcha, el Demetrius Chomatenus,
BulgarUf
orchiepUcopus.
f

B9. I t e c Opera Tbeophylacli, quabactenoa recensuimus, tamelsi praclara sinU &

altamen aliquibus ac vitio oon carent. Non eaa d i v i n o r n m Eloquiorum interpretallonea
jpteUigo, quas peritiores inierpretea accuratiore axamine diacussaa noo probant vel rej i c t u n t , TIirti hiatorisaer aDtsacri scriptoris meuti minua consonas. Intelligo pecnliarea ktatHii erroraa, i a qooa fanpegit iUeai?e pro homaaa infirmiiaie aite p r o o o m m o n i CIMD w i s gentilibus projadicio. Sed etiam capita doctrinae qoadam sunt apod
, ^ o o r u m alia, partiom studio scmoio, coatra vigenlas inter Gracos oplniooet tradidtt, iLlastravii, nadieaTJt: alia d o c u i l Uiculeniissime, insigne de G r a c * Ecclaaia recta
fide teatlmonium perhibena adversum posteriores, qu i n Occidente exort eunl, biaraaas Lutberaaof am el Calriaiatarum Ex utriusque classisdocuiaefitiipauea aeligxmua q u
boc looo iliastranda sunt.
De aacra Latinoram oblationt i* axywU* dequejejumo
Sabbati* aliisqi^e ritibus m i l i a s
aebeaignius, qoam M e t e r o r u m e&ti s u i ac sequioris Grcorum, ipaiua Theophylacli j u d i ciaiD a s t Sculo Bcclesie undecimo, q a o ipse oaUles babuit, ac vitam egi( floruitqae l i t teris e l dignitatibus, miserandum infandumque Micbael Cecularius patriarcba Con^taiitinopolilapus, com Leone Bolgariad arcbfepiscopo Achridano, el Niceta Pectorato monacho,
inslauraveral acbisma : ejusdamque conflandi fovendique causas obtendebaf, conecratio<*
nem in a%xjmis,jejunium Sabbaii suffvcatorum e$um, aliorumqae r i i o u m diveraitatem. N u l laoo imo scbismaMs p r o m o T e n d i causam haoc esse, aperlissima Tbeopbylacti senteolia esf.
HanQ aperll et vindicat i n Epiitola ad Nicolaum diaconum t% canstrisium
quara Graaee
haberoas ex eodice G^sareo-Vindobonensi, Laliuitate donatam aBonifacioFinelto. DiacoDus i l l e rogaverat Theophylactum, o t Laiinorum cirea re$ eceUiiaslicat
errorei
brcviier,
qxuHtfum fUri potest, rcfellertt. < Quoniam, inqoiebas (verba sunt ipsius Theophylacti), et
motti sunt, et ad $cindt> ias Eccle$ia$ haud modicafB Tim babent. Nos tamen, etsi multos,
imo fere omnes ita senli/ rtovimus, haudqitaquam ita senlimus : neque multos eorum e r r o rea asaa cognoscimus m juetales quiaddiscxndtndas EecUHas sint idonei :* *
. Errores Latinorum,quos diaconus incusebat, p e r g i t ille narrare : l n multis
qaidem videntur Latini errare. Videlicet azyma offeruot, j e j u o a o t iaSabbalo, jejuniorum
dies ante Passionem non siculnos numerant, clericorum matrimonia dissolvunt, laicorum
vero indiscriminatim p e r m i t t u n t : barbas ( , ne rideas) radunt non
soluin a l i i , sed eiiam q u i sacri sunt ordiois : et borum manus s p l e n d e n t annulis, yestem*
qae sacerdotalem ferunt sericis inteitam staminibus, variisque coloribus ornatam : imo et
carnes comedant, et Dominum adorantes ad terram procumbunt.
Aoimadverte rerba i l l a , ne rideas; acluto collige, plerasque hujusmodi contra Latioo
aecueationes risu dignas Tbeophylacto visas esse. Judicium ejus accipe: Ego,vero et horam, (qoi dicuntur errorei,) a!ios , nullius emendalionis; alios vero % mediocrii iadigare p u t o ; quains) quis perficiat, aliquud quidem, sed modicum Ec
clesi beneficium impeodat; si vero id obtinere noo possit, non s i i boc ioier Ecclesi
damna computandum. n
60. Late dtsserit de oblatione in axymii deq\x$ 5aft6aa7/unio.Improbalislud, a c i l l i praK
9

/
63

BERN. MARLB DK RUBEIS DISSERTATIO

ferendum ceoset riluin contecrationii infermmtalo. A l demum reliqoum est, o l admoneamus,inquit, vulgarcs nostros homioes, quotquot zelum quidem babent, sed non aecondom
scientiam; quive, quod gravius est,ex cco suiamore Chrisli corpus dilacerant. Aiteliam
[ X X I X ] : Non igilur neqae propter azyma, neque propter j e j u n i u m , doriua nos babebiIDUS erga infleiibilem gentis pertioaciam.
Pervicaces suis i n rilibus Latinos appellat: neqae Umen G r a c a genits doritiem ia
eos approbat. Hc alia ejus verba refero : Neque multam refert, de carteris enumeratii
(ritibus), quos ipsi ( Latini) se observare fatentes, (prmter $uffocatorum etum : h u j u i
eniio ne nomeh quidem prudantioribus Latinis ferendum T i d e t a r . . . ) maltie i r r e m i s s i b i liter peccare videnlur. Quorum sermonibas non asseniire, homiais est, ut puto, i a ecclesiasiica historia exercitaii; qui proba n o r i t , non omnen coosaatadinam ad Ecclesias
scindendas valere : sod id tantum, quod dogmatis dirersitatem infert. Consuetudinei
autem diversas, aut eliam quae apud preclaros hos jadicea (GriBCoe moroaioref carpit)
errata 3unt, ortas esse alias ex pietate al religione, ut sacra parimenla osculari (neque
enim Sataoicam illam caiumniam admittimus, qood Latlni iraaginum venerationem respuant); alias rero ex provida quadam dispensatiooe ob i n f l r m i t a t e m , fortasae q u i dem animte, sed cerle corporis; ut quod monachi i n inflrmiiatibos carnea comedant.
61. Calumniam illam, quam Satanieam vocat, excogitavit inveiitque Ceruiarioa. Ad
suffocatorum esuco quod attinet, Humbertus, Silvaa Candide S. R. E. cardinalis, Leonis I X
papffi Constaminopolim legatus, ejusdem Gerularii tetopore, testabatur juxta Romane
Ecclesi disciplinam, gravem ixBnitentiam impoot i i s q a i abaqae exlremo periculo Yit, saoguiae vescebantur, vel quocunque morticino, aut praefocato. * Hinc
Theophyla^tua aiebat, suffocatorum oe quidem nomen prudentioribua Lalinia feread u m videri.
pristiao rigore recessum esi : quoniam c ubi Ecclasia gentium (ut ait Augastious
libro x x x i i Contra Fauslum Manichaum, capite 13) talis effecta est, u l i n ea nulluslsraalite. carnaMs appareai; jam hoc Christianus non observat (quod utique ad tempus jusscm
fuerat), ut lurdos, vel mfnutiores ariculas nonattingat, nisi quarum sangais effusas esl:
aut leporem DOQ edat, si manu a cervice percussus, nullo cruento yuloera occisus esi :
Scriptores polemicos bac de ra luculentius tractantes cooaule.
62. Geniiles suos pergit ibidem Theophylactas latiori sermone adhortari, u t odia
deponant ac niraiam duritiem, unitatem diligant catholicae Ecclesi, eamque non duacarent ob innoiias discrepaates consuetudines, vel etiam ob errores, si qut easent, quos
condonari satius est. Mens eadein olim fuerat Petri Anliocbeni patriarctae, i n epislola
ad Michaelem Cerularium, quaa Grace ac Laline exstat apud Cotelerium i n Ecclesia
Graca; Monumentis, tom. I I . locasatos Latinorum ritus eipendit, et a i i num. V I : Qaid
enim ad DOS, si pontiiices barbam radant, et i n signum desponsationis cum sancta Dei
Eccleaia geranl annulum? Nos quoque supra caput Geraram (coronam) facimus... Sed
el ipsi aurum gestamus, qui amicti simas cbirothecis, manipalis et stolis auro i n teriextis.
Agit num. V I I do carnium esu apud monachos : Quod autem, i n q u i t , pollola mandaceut ip8i,eorumqae mooacbi edant carnem, adipem porcinum ; iila quoque invenias, modo
iodagaveris, apud quosdam e nostris fieri.
Pro formenlato pane acerrime pugnaverat m epistola ad Domioicum Gradaosem patriarcham, qu loco cilato apud Colelerium prostai. I n bac vero ad Cerularium aic ait
num. X V : Quaestio de azymis... eversa est, nisi canonieo huic effato (Latini) i o o i x i ,
Visum est omnibus utendum esse arUiquis contuetudinibu$
aatiquam apud se asserant
azymorum traditionem. Quam utique yetustam esse Latioi probant, ac ipsius Domini
nostri Jesu Christi eiemplo firmatam. l d inGciabatur Antiochenus ; veram id lubens fatetur Theophylactus, ut infra dicendum. A i t ille demum num. X V I I : Vide, bonoratissime domine, quomodo eorum, quaa a nostris peccantur, non attendentes, aut etiam
conniventes; majori cura sermones vanos serimus,et aliena cariose perscratamur : <jam
vel innoxiaesaDt vetuste consuetudiacs :^vcl si qaid vitii coatraxerint, non illud unqaam
admisit Romana aut Occidentalis Ecclesia. Prudentissimum Petri consiuum ulinam pm
oculis Grei babcant!
f

65
DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.
66
Eadem fuit Demetrii Chomaleni, Acbridensis i n Bulgaria archiepiscopi, sententia i n
epistola ad Cooslantinom Cabasilam arcbiepiscopum melropolis Dyrrachii, [ X X X ] apud
Leuoclavium io Jure Grceco Romano, libro v. Eccleaiam suaio adroinistrabat Cbomatenus
tertio decimo saacalo. Is est q u i Theodoro I I Angelo, imperatoria insignia post captam
a Latinia Thessalonicam arripienti, anno 1222, diadema imposuii, pro s u ^ Ecclesi autocepbalia sibi jus asciscens quoslibet, ubicunque, yol quandocunque reges vel imperatores ungendi. Lequienum consule in Archiepiscopis Achridensibus. Interrogationibus
Cabasil circa Latioorum erraia respondet ille juxta mentem Theophylacti. Verba s u n t :
Ex sententia hujut tapientistimi
tcripti (quod est Theophylacti epistola ad Nicolaura
diaeonum et canstrisium, cujus aliqua afferuntur fragmenta) videre e s t : i n omni gente,
quae Christi pradicationem susceperit, , quam minime morum ipsorum defectus (si q u i essent) observandos esse... quandoquidem mores non eam vim habent ab ii$
divellendi quam dogmaia perversa. Dnde neque eonsecrala a Latinis azyma, neque bec
suscipientia et sacrificio aervientla eorum yasa, et consequenter neque sacraa eorum
stolas, oeque bujusmodi quidpiam, immundum pollaturaque existimabiraus.
XVII.
Sacram Buchari$tiam in axymo pane intlituUm
Chrtito Domino, docet Theophylactut in
epistola ad Meolaum diaconum. Itemque in Commentariis ad Matthctum et Lucam. Non
adversalur in Commentario ad Joannem, ubi Christum suum prcBvenisse Pascha docet.
Loeus Matlhm corruptut in aliquibus codicibut : eorruplionit
origo. Corruptus
etiam
fortattt loeui Marci: qui tamen vindicatur*
63. I n ea quastione, quaa Grecos inter ac Latinos agitur, num cwnam legalem Ugitimo
itmpore Christus Dominui peregcrit, ae mysteriutn eucharisticum confecerit in axymo
pame Gra&cis suis adversatur Theophylactus, fayetque Latinis. Jesu Cbristi, azymiim
i n corpus suum Iransmatantis, exemplum, quo suum L a l i o i r i t u m vindicant, iis e r i pere Grci cooabaotur o l i m , hodieque conantur, yariis pro genio opinalionibus
inyectis.
Meletius quidam io aermone De axymu, qui sub oomine Joannfa Damaaceni apud Leqoienum prostat, tomo I , conlendit, Agnum pa^cbalem.comedere absque panibus fermenti
expertibus Judaos consuevisse, azymosqae ejuscemodi panes non adhibitos esse ad
roensam ante decimam quintam diem, y. g. a media nocte computatam, mensis primi..
I u bunc impegit errorem, Mosaic legis praascripto sioe dubio adversum, Petrus Antio~
chenus patriarcba i n epislola ad Dominicum Gradensem apud Cotelerium i n Monumentis
Ecele$ict Grmcm, lomo I I . Alia inita via, biniauctores anoaymi, quos i n Bibliotheca recenset Pbotius cod. CXV et CXVI, putabaot, Chrislum Dominom i n extrema illa coena non
comedisse Pascba legilimum. Hinc sive i l l e , sive isti sibi yidenlur concludere posse
panem i l l u m , quem iocoena mysiica Christus adhibait, azymum non fuiase. Fuerunt a l i i
demum, quos Ealhymius Zigabenas aecutus e s t : Christum, inquieotes, uno die Pascha
Jadaicum anteyertisse, dieque tertia decima, non quarta decima, pascbalem agnum
yeapere mandacasse cum lactucis agrestibus, et azymis, ac slando, ei baculos tenendo
praa m a m b u i ; qua coena peracta, communem panem, seu fermentaium denuo allalum
esse ; i n eoque eucharislicum myslerium iostituisse.
Haac rejicil omnia Theophylactos i n laudataad Nicolaum diaconum et canstrisium epiatola. Luculentissima ejus yerba s u n t : Quod atlinet ad Laiinos; non nos i l l i t praye
interpretabimur primum diem Azymorum : diceotes eam esse decimam monsis, io qua
suraebataragnus.NoYimus eoim a legeprimam Azymorum d i a m , ^ v u' , diem di<i
quintam decimam; i n qua scilicet illacescit nox comestioais pascbatis,
. Nimirum vespera, aut nox est, qu diem quartam decimam complet,
et inchoaidecimam quiatam, jaxia morem dies computandi a vespera ad yesperam. Dnde
et quidam ex sacris nostris doctoribua (qoi ab ipso etiam Chrysostomo i n suo ad Mattbaeara Commeniario laudatur), expooens earo, quea ab evangelista dicitur prima axymom m , ait, primam azymorum a Matthoo appellari diem, qu Azyma praecedil, [ X X X I ]
' , sciens quidem cui diei oomen istud lex imponeret, at insinuans novo quodem sensu boc ab eyaogelista dictura esse.
Nequa yero nos affirmabimus : Christum aut legale pascba non perfecisse, ut iode
f

flf

Atfrl.

UAH\A t& R U t t t t OCSSIKTATfO

II

ttjtnofim Q8M9 aort foiiae iriltrttnaf : ! perfedste qaideta, ted aoto tattptu, qoo
iatmeoCnca extertxintbator, ut laae etiam paoia femaatatoalarenirator. H*e eoim *
titoM ntmis aodattar diterant. Noo igitar aliqoid eotam, q a a Ita dicU taat, r w t t t
Jmdinur affarem r oaqoa enixn lieat tnysteria fdritatif roeadado ooofirmara..... Qam igttar
aanttntia afea est? Hec aciliett: Bowiaum Jaaum Chriatam cooaditta paaaha, xotpft
x*l dtt* H ftpa , too tempora, al oom bora fait, praparalam a diaoipalis et dooiaa
domot, Hoc , \ ooa , fidelieel juxta coometura, al ooo alitar. Alioqaia
noTilatem illam adaotasaal BrangaliiHD.... Comedisaa auttm pascba legaia prlua, daiada
at myeierium aoi paschatia tradidisse ditcipulU ax paaa, qai taao iaTeotoa cit. E*p**ft
^* , enlas estauteca panlf axymoa. Tbaopbylactom aibi ex diametro adtarsaotam Graci habenl.
tt. Emc eadem mena est ajuadam ae sanleotia in Comraenlariis ad Mattkm%m al Lucam. Affero prloium, qoaejftf babaalar varba ad capat xxn Matthei, Y, 90. Ynptri aaiempcto dl$cumbcbat trte. Bx boe potant qaidam, qaod boe anno oon coffledarit Cbriitaa
pascba. Dicoat enita, qaod alatitaa comedebant agoum : Cbriattis aalem racombabal;
igitur paacba non comedit. Dicimos itaqua, qaod pr us pucha (legale) slana.comadatfl:
dainde recumbens tradidit saom saerameDtam. Meniem j a m suam aperit: minos tameo
aa periuun prttbet in Jadeorum moribas. MagUtri aoram doceot, agnum aaoa comeditae
ataatea, el curo baeulb prm maottma ea nocta qoa ax JSgypto proiecturi eraat; mioioM
Tero sabaacatis temporibo* ritui eoa obserrari debuisae, neqoa peragi bodiaque. Vide
Leonem Mulinensem parte m Dt ritibu* Hebntorum, Boxiorflom in Synagogm /ndaiaa
capita 18, Simonium in Hutoria critica . T. tomo IV, capita 38, pag. 898, at Laquieoum
Dissertatiooe T I Damasceaica, pom. X X X V I I I .
Ad coaama praMedeoa bmt aoottactriaDtitaimaTbeopbylacii varba ia Laiiaa ?traioae, quaro sao ax codtee Grooo ooncinoabat OEcqlampadius : Prima mtim di* Axfworum acceaerunt discipuli. Primam Axjmorum diem tocat, qo diem Azymoram praeadit. Ul *ic dicam: QaioU toria mandocaiuri eraoi pascha, poai qoam aeqaitufParaacere.
Prima Axymorum tocabatur in lege, eo qood ftstom incipiebal a veapara, qoa tescebantor
azjrmif. Dominas tgttar miltU diaeipuloi qaiou, quam namioat eYangalisU, primem
Asymorum :quia prima Tesperatral ((. ante primam yeaperam erat) qua (respara) oome*
debanl aiytna.... Voluit aulem pascha perfloera, na legi eoatrarius ease yideraiur.
Paria aual qu docet ad capot xxu Loco, . 7 : < Faml auitm diu Axptwrum.
Nonc aoteoi qaero nobia dicai di$m A*ymor*m dicandum. Diem igitur Axymorum dicil
qQiotum : ad oajut Teaperam pascba immolandam aat. lgitur Doaiinoa forta qoioto
(die) taaoa mittii diadpoloa. Lucaletitiora bc sunt, qoam quod commaotario indigeant.
68. Noa aliam ineedUaa maatem archiepUoopo, oontra atqua Greci polaat, capita xrm
JoaoDis, Y. 28, pro eerlo compertoqua habao Verba aunt: < E t ip$i non introi$nmi im
9

praiorium,

ut no% contaminonntur,

$ed ut manducartnt

patcha.

Quid aatam asi, ut

comedtrent pascha? Saae Domioua illud Caeit prima Axymorom. Vel igitor ialalligamai
per Pascba, festum aaptam d i e r u m : quod ipai qoidem maDducatari eranl io Paraaceve pascha: ipae aatera Domiaus aoo d i a pnavtnU, ( ono dia aala tradidit illud,
) reseryans $ui occiiioncm in Parascere, quaado at olim fuit paacha (W
q a a n d o e i velusfiebatpascba, \ ).
Vocig PaschatU dum sunt, qaas promii Tbaopbyfarlus, iaterpreiationaa. Ac primo, ai
com Judsis agnum patcbalam Cbriatat Domiooa comedaril; Pa$chatU ooroina, quod trt
comedereni, Judai cayebaotna c o n i a o i i D a r e a t o r , victima paschales intalligenda annt,
qum septem diebos offerebaotur in lemplo. 8i patch* propria dictum, i d est esos agai
Inlelligi debeat, dicendom eat, una dia Juda&os, rel pontiQcas et primores pascba distaHfse ad Panucettn

: et uno die aote, illad [ X X X I I ] comedisse Cbrietum, quaodo x*tms

hoc est Ugittmum aebat, ac fleri uliqoe debebat. Rinc Theophylacli Terba boc modo
legenda sunt t Jp$e Domimu uno die anti tradidit, et comedit pascka (res$rtxm$ $*i
occisionm
in Parasceve) quando et vetu$ fiebat pa$cha ac illud facere deboissaal
9

Jodaai.
Perspioue patet, noo priorem aolummodo, v e r a m etiam alteram ioterpreUliooem eaoi
Eucharisli jn azymo pane iastitotione conwslere. Longe namque hc posterior didart

DB THEOPHYLACTl GBSTIS ET SCRIPTIS.

70

ab ea Gr&coram opinatione de Chriaio legitimum pascha pr?enlente, ac ad panea fer

medtatoa post ejas celebrationem redeunte. Imo legitimo tempore pascba suum celebrarit i l l e tempore quod Judaai eorum pontiQcea ac primores non servarunt: adeoque
locus DOD erat ut ad fermentalos panes redirct Cbriatoa. Poslerior haac interpretatio
magis placaisae Theophylaclo t i d e t u r . Bam jam tradiderai i o Commentario ad Matthctum,
eapiie X X Y I , . 59.. Ad Catpham dacuni Jesum, inquiens, nam ille erat pontifex anni
itlius * ubi e t reliqoi pernoclabaot, , comedentei # u n c paseha;
sed exspectanles o t occiderent D o m i n u m , \ , et prcevaricantes*
Ugtm . ; ,
, x a l , Dominus eoim ipso Ugitimo tempore comederat : i l l i
Ycro conlemnunt legem, modo occidant Cbristum. Suam patefacit inentem absque ulla
ambage.
66. I n eo, quem expendimus, loco Cocomenlarii in Matlhmum enormis occurrit depravatio i n aliquibus codicibus, et i n (exlu Romaa aa Parisiis edito. Primam
Axymorum
diem ?ocat, q u e diem Azymorum procedii. U l exempli gralia dicam : Ixtivoi , Paratccve ve$pere manducaturi
erant pa$cha \
, ei ipta appellabatur Axymorum. Dominus igitur tuitiii diacipulos die
q%Un4o qxiem nominat etangelista primum Axymorum, ut q u i , ante
Pcraiceven e$$$t ; ' , qua Parasccve vespere comedebant axyma.
Immaoa Y i t i a a i quis non tideat? Ioaptissuna sane illa ratio, diem quintum ideo appellatom primum Asymorum, quia die ttxto, seu Parasceve vespere axyma comcdcbantur.
Toeem Para$ceve$ qaia non deprebendat temere invectaai?
Haie adrersatur leclioni locusTbeopbylacti in Evaogelium LucaacapHe x x u , Y. 7 :
* * , * dietn igitur
Azymorum
dicU quintum, ad cujui vaperam po^cha immolandum erai. Eidem lectioni adversatur
Graeus codex, quo. usus eat OEccriampadius. Adversanlur etiam Romani ab Arcudio
libro I I De $acramento Eucharistim, capite'5, et Parisienses a Lequieno Dissertatione \i
Damaicenica!, num. X L U I , diligeotios iaspecii, i n quibus ita tegitor : Ut tic dicam,
f

- . *

, '
Quinta feria vespcre manducaturi erant patcha, po$t quam luccscit
Parasceve.
Prima Axymorum vocabatur in lege, eo quod festum inciepiebat ve$pera qua azyma
cotnedebantur. Egregie consonant omnia. Laadatue Lequienus loeo citato observat,
Regium Pnrisiensem codicam quem contulit, ad aoctoris tatem quaroproximo acceUere. lntor codices Venet Marciane bibliotbec veram lectionem babenl duo, 29 et 30,
yiUatumque textum praaatat codex 3 1 .

0 ,
*

Similes forlaese textus iolerpolaiori ansam dederiot, quos i n aliis Malthaei exposition i b u i , aut Catenis legeret, ut Theophylacti locucn deprararet. I n ea utique ejuedem
eraDgelist expoaitione, q u i n codice 26 Venetae Saocti Marci bibliothecae tribuitur
Nttetw episcopo metropoUo* Naupacti, ac etiam Tbeopbylacto aliquibus i n codicibus
tribota dicitur, u t adnotayimus n u m . 58, cadem fere verba leguntur ;
* \

( ,

). , ol , \

Primam Azymorum hoc loco dicil Matthwus, quce prcecedit axyma

(urtiam deeimam mensit, quintam htbdomada diem). Ut iia dicam : Parasceve, vespere,
Jvdmi manduatiuri erant pascha, et ipsa appellabatur Axymorum. Sine dubio sententia
eorum bc ast, q u i C b r i s l u m una die legilimum praevenisse Pascba, ipsumque celebrasse
die lertia deeima tenebant. Eadem porro hoc i n loco verba sunl, qu [ X X X D I ] occurrunt
in vitiatotextu Tbeophjlacti. Haud absimilia legimus i n prima apud Possioum Gatena i n
MaUbaaai : Primam Azymorum dicit, qu pracedit Azymorum diem primam. Consueveruot enim J u d a i , a vespera numerare diea : et ejus diei, i o festo Pascb recensendo,
babare ralionem, qua sub vesperam paratis azymis agnus sacrificabatur. Hactenus
OUOTeniURi Omnia. Sequitur tqxtus :
. Paraiceve mim vespera manducaturi
erant Paicha. En Uerum verba i n Theaphylacfti locum inrecta. Audacis interpolaioria consiliuna fuisse perspicue patet, ut verba
Tbeopbytacii i n eam GraBCorora senlentiam, corruplione invecta, deflecteret, qu Jesum
.

71

BERN. MARTE DB RUBEIS DISSERTATIO

71

Chrislura lenet una die pascba legiiiraum anievertisse, ac celebrasse i l l o d j l i e teriia

decima i n feriam quintam incidente : Judeos vero pcregisse i l l o d die decima quarU
desinente, ac Paraacerea seu ferl sexte vespertino tempore, a qoo iocipiebat dies
festi?a Azymorum quinta decima, i n Sabbatam incidens pasaionis Cbristi anno. N i h i l est
vero Theophylacti meoli magis repugnans, q u i singulis i n Commentariis i n e?angelistas, et io epistola ad Nicolaum diaconum et cans4risium docet constantissimt,
legitimum Paschatis lempus a Christo servatum, Judieos vero legem pravaricatos esae.
67. Superest Theoph.ylacti coramenlarius, quem expendamos, ad caput XIT Marci, v . l i .
Lalina rersio est : Primam ditm Axymorum, diem quintum, dicit, q u i eral ante Azyma :
azyraa enim die Parasceves comedebant. Gracus textus : , , Laudati A r c u d i i SUspicio est, corruplum locum essa. Prima namque dies Azyroorum anoo que Christos passus est, incipiebat a feriae q u i n t e vespera : et baac erat ante Parasceven, q t i a diea Azymorum dicebatur. Quomodo rero dies illa quinta rocari potuerit prima die$ Axymorum, qaia
azyma die Parascevescomedabaotur? Vocabatar imo prima Asymorum dies, a( ait Tbeophylactus ad Mattkctutn e( ad Lueam, eo quia festum iocipiebat a vespera diei quinUa,
qua Judaei vescebaniur azymis, et eadera comedera pergebanl septem diebas. H i n c p n U t
Arcudius, y e r u m t e i l u m potius babaisse, * , azyma
e n i m vespera feri q u i n t o comedebantur, r e l aliquid sioiile.
Addere m i b i liceat, depraratum M a t l b s i locum longe diversum eaae a loco Marci. Habet ille : Quintam fariam norainat evangelista primam Azymorum, quia ante Paratceyen
e r a t ; qua Parasceve yaspere comedebant azyma. Habet iste : Primam diem Azymorum
dicit diem qointum, q u i erat ante Azyma : azyma enim die Parasceyet comedebant; obi
non vespere Paratceves, sed die Parascevesdicuntur azyma debuisse comedi. Porro ve$p*ra
Parascevet obvio sensu indicat yesperaoi diei naturalis Parasceves, seu d i e i sext, d e s i M D tis : at die$ Para$ceve$ seu dies saxia, obvio q a o q a e aensa complecii potesl vesperam diel
nataralis q u i n t o desinentis, a qua exordium aomebat ftttum Axymorum t n agni p*schali*
comestione. Legitimum ergo babere aenaam potest locus M a r c i : oec ipsam i m m u U r i oacesee eat, nisi codictnn bona oote yaria leclio exposceret. Atqui i n una illa, quam addoximus, lectione eonsonant codex, qao usus est OEcolampadius, ac textus Grecns Roma editus : hisque similes omoino sunl Veneti trea codices bibliotbec Marciao, ac Patarinus
unus apud Sancte Justin monachos Casaineoaos, q u i accurato studio inspecii collatiqua
sunt.
Sensam indlcatum coofirmare yidentur Tbeopbylacti verba i n epistola ad Nicolaum dia
conam et canstrisiam, Quidam ex sacris oostria doctoribus, ioquientis, exponens eam,
qu ab evangelisla diciiar prima Axymorum, a i l : Primam Azymorum Matthcto, (itemqua
a Marco,) appellari diem , q u Axyma prwcedit. Promiserat vero quomodo dies baec praeoedere dicaiur Azyma: NoYimoseoim ioqaieDS,iD lege priinam Azymoramdicidiem qoin*
tam decimam, i n qoa acilicel illucescit nox comestionis pasclialia. Queanoxanno passio*
nis Cbristi diem quinlam bebdomad natoralem complebat, inchoabaique fefiiyamdiem
Azymorum primam, qu io Parasceveo i o c i d i l . Hanc puto loci apudllarcum interprelatlonem convenientissimam.
9

IXXXIV] X V I I I .
Pugnat allamen pro Grcrco rilu contecrationii infermentato. Levissima eju$ argummUm*
ria. Jtem contra jejunium Sabbati. Perperam affert Canonei apoitolorum.
Svnodi itxlm
ctcumcnicot auctorittu falio ndducta, qum mmiur
pro tynodo Trullana. Lap$u$
plura.
68. Tametsi cum Latinis fateatur Tbeopbylactus, Cbristum D o m i n u p poalcoenain legalem, justo tempore peractam, mysterium Eocharistiaa instituisse i n azymo pane: c Vemm
non studio factum esl (inquit i n epistola ad Nicolaum diaconum et caosirisium) ut patis
ille azymus easet: sed legis necessitas alium tunc esse panem non permiilebat. Lagae
scilicet excludit, qaam imposuerit Christus, consecralionem celebrandi i n azytno paoe.
Bm etiam Latioae Ecclesi sententia est, q u sua mysteiya in azymo peragit, non i n ebaaqoium lat a Christo legis, rerum ad insigniorem donlaxat exempli ejaa comroeaaerttionem.

73

DE THBOPHYLACTI GESTIS ET SCRlPTiS.

74

Queinadiaodum verolafa lege nec azymum praescripstt ille, nec fefoaentatum rejecil ac
ttee verea: Ha fleri potait, ab religioais i n i l i a Ecclesias Occidealalara et Orientalem ritua
babaisse diversos i n Eucharisii celebratfone. Sanclus kenams i a iragaaeiUo epiajol
apud Enaebium libro BUtor. icck$. capHe 24, reCert: < Beatuoa Polj<ttrfrosB, Aniceti
paps temporibus, Roinam venisse : ac inler eoe etum do Paschate, tam de quibusdam aJiis
j-jjtibua Oiodicaoi fuisee eontroversiam : acslalim mutuo pacisosculo sese eom|>IexQ$, commurricaaae-aibi iQvicem. Ecce velustissiocam rituuai diversjtatpm i n utraque Eco.lesia.
Cor locus ccFnjector nonfaerit, ioler Ulosriiusdisurimenfuisse paois eucbaristici, quein
ttlraqiie Eeeleaia di*erstim adbibaerit? Ita preclarissimi v i r i inter Latinos scriptorea sent i u o t : quorum momenta ratioouia q u plurima suni, sapiana nemo deapexerit.
Sunt alti veroqui,probe cum no*eriot nullam hacde re Jatama Jesu Christp legem, o p i oanttir* primis Eeclesi iemporibos promiscoiun fuisse panis USOCQ vcl azyaai, vel ferraenl a i i pro data occasione : donec Jandeai azymorum consuetudo in Ecclesia Occideatali o b t i n u i ^ yigebatqu^ siae dubio aate Pbotiana tempora. Haac aadeiz) erai senteotia Nicetaa,
nielropoUt Nipomediensi^ i n fiolloqaio, quod prima stacali duodecijoi medietale inler
ipsum habittra fuit et Anaelmom Bavelberganeem episcopum i n urbe regia Conslantinof i a l i . Ingenua quippe fassus t & l Niceias, ut habotur Ubro u i ejaadera Colloquii, capit* 14,
apud Lucam Dacberium : c Apostolos nec fermqntakum, nec. azynmim sludiose nimia
quaBsiviss*; et quidquid ad manus i i m n i e b a t u r , sive hoc, sire i l l u d * indifferenier cuco
Jevoiioneobtulisse. Romaoam Ecolaaiam paulatiip eUenwndaposuisae, scilicet fermenlum;
e l Qrieataleuo quoque Beclesuam azycnum diroisusa. Curo Legem bac de r e a u l l a m coodidepitdbrislus Bominus, ritifs o r i r i varios potuisse, fatendum est.
Supervacaneo labore, ut hancaon exstare le$era osleuiiiat, anitDadrerteadum proponii
Bulgaras arcbiepiscopus, omnea circumstantias iltaa, quibas coBoem suam perfecll
Dominus, ad prcepti ?im redigi posse : . g. discumbeatea^ aul aupiaos edere, &ijn|ias.
q u e . A i l eliam : Verisimile etse, paiHm iltum, quem i n suum corpua transmutavit J^sua,
viliorii
qmlUaiii fuitse, ac fortcuse hordeuceum. Kes iia ae habet: adeoque ad Ecclaii
aactoritatena apeclat oircumstantiaa definire, quia juxta perennem Jradiiionem aut adia*
ph*rm e^isticuafid sint, aui rei substanliam conficientes, NulJa vero Tbeapbylacto pratslo
r a t i a f u e r i t , qua Tepjsiooile efikiai, hordeaceura fuisse panem, quo Cbnstus i n EucharwU
institalioaa uaae est. Triticeum eb tonio religionis adhibuit ulraqaaEcckaia :;neque sobl i l i o r e s iheologoruia de scbola hoc loci opiniaoes ad examen vocantk sunt.
f

09. Q u pro fermealato pane i n s t m i t , argomenla profero et refello: sunt enim lerissima:
FoiMAsae et quisfnaca, inquit, audiei>s i n libro Actuumaposiolorura saepe merrtionen) fleri
frflc t i w i i s pania, ii>veniensqueboc idem e( apud Paulum, talemfuisse exhide colligat eum,
q u i luncmysticefrangebatur, quaHs is qui ad simplicem fomestioaeoi i n tnensa proa l a b a t : edebatur vero procul dubi-o panis, non ezymus; hic enim qnibasdam diebos
ac sacrificio uriice de^linatus erat. Etsi vero haec necessaria non sint, nam [ X X X V ]
e t m alieram paplem inclinant t attamen lanx plus mihi t r i b u i l ; quod ad victoriana
satia esi. Genliles suos rcfellit, Michaelem Cerularium, Leonom Acbritfanoin, N i cetatD Pactoratum monachum, Petrum Arrtiochenum, aliosqoe: quorutn est opinatio,
p a n e m fermentatum i n Eucharistiae institutione adhibitum aGhristo, et hunc soiummodo
e r u m dici panem. Haec i l l i ut astruerenl, enormes invehere debaerurrt crrores, aut Cbris l u m legale Pascha non celebrasse, aut i l l u d non perfecisae legitimo tempore, aut i n
coana legali asum non fuisse pane azymo, ut adnotavimus n u m . 63. Peractum a Domino
l e g a l e Paacba tempore justo, et Eucharistiam i n azymis institulam, Theophylactus
t e n e t . Tenet etiam, Scripturarura lorJs ex Actibos dpOstoIorutn, el Pauli Epislolis
iJesumptis haud hecessario conflci, Eucbaristiam i a fermentato pane celebrasse aposlolos.
Suis attamen gentilibus favet, lanx, inquions, pkis mihi t t i b u i l . Quodnam vero
f u e r i i momenlum, quod lancem i n tuam partem praBponderareeffictalTIn Actis aposlolor w m , capile n ,
42, primi Christiani dicuntur ptrstverantts
in doclrina aposlolorum, et
eommunione
fractionis panis, . Paria adhibent verha evangelisti \n
e t i c h a r i s t i c i mysterii institutione : Accepit Jesut, inquientes, , parfem, et bmedi*****
fregit, ; q u i panis, u l ipse docos, azymus firit. Ait etiam Paulus aposlolue i n
Bt>Utola 1 ad Corinthios capute x , v. 16: Panis, quemfrangimus, nonne
PiTROt. Gn. C X X I I I .

71

BERN. MARIiE DB RUBEIS DISSERTATIO

78

Christnm tenet una die pascba legiiiraum antererlisse, ac celebraase i l l u d j l i a (eriia

deciroa m feriam quiuiam incidente : Judeos ?ero pcregisse i l l o d die decima quarta
desineale ac Paraacevea seu feriaB sexte vesperlino tempore, a qao incipiebal d i e i
festiva Azymorum quinla decima, i n Sabbatum incidens pasaionis Cbristi anno. N i h i l est
vero Theophylacti menli magis repagnana, q u i aingulis i n Commeotariis i n e?angelistas, el i n epistola ad Nicolaom diaconum et cansirisium docel constantissime,
legilimum Paschatis tempus a Cbristo servatum, Jud#os vero legem preraricatos esse.
67. Superest Tbeophylacti coramenlarius, quem expendamos, ad capul xi? Marci, . 12.
Latina versio est : Primam diem Axymorum, diem quintum, dicit, q u i eral ante Azyma :
azyma enim die Parasceves comedabant. Graecus texlus : , . Laudati Arcodii aaspicio est, cormptum locum essa. Prima namque dies Azyroorum anno que Christus passus est, incipiebat a feri quintae vespera : et ba&c eral anit Parasceven, q u e dies Azymorum dicabatur. Quoroodo vero dies illa quinta rocari poluerit prima die$ Axymorum, qoia
azyma die Parascevescomedabantur? Vocabatur imo prima Asymorum dies, ut ait Tbeophylactus ad Matthotum et ad Lucam, eo quia festum incipiebat a vespera diei qainlaa,
qua Judaei veacebantur azymis, ei eadem comedera pergebaat septem diebua. Hiacpatat
ArcudlUS, v e r u m t e i l u m potius habuisse, 6 , azyma
enim vespera feriaa quinUa comedebantur, rel aliqaid siaiile.
Addere mihi liceat, depravatum Mattbsi locum longe diversum esse a loco Marci. Habet ille : Quintam feriam norainat arangeliata primam Azymorura, quia ante Parasceyen
e r a t ; qua Parasceva vespare comedebant azyma. Habet ista : Primam diam Azymotmm
dicit diem qointum, q u i eral ante Azyma : azyma enim die Parasceyes comedebant; u b i
non ve$pere Para$ceve$ sed die Peroacete* dicuntarazyma debuisse comedi. Porro ve$ptra
Paraiceves obvio seosu indicat yesperao) diei naturalia Parasceves, sea diei sext, deaioan
tis : at diei Paraiccves, seu diea sexta, obvio qaoqoe sensu complecli potest vesperam diai
naturalis quinU desinentis, a qua exordium sumebat ftstum Axymorum in agni paschalia
comestione. Legitimum ergo habere sensum potest locus M a r c i : nec ipsum immulari n a cesaa est, nisi codicum bon not taria leclio exposceret. Atqui in una illa, quam addaximus, lectione eonsonant codex, qao usus est OBcolampadius, ac lextus Grocus Romeditus : hisque similes omnino sunt Veneti tres codices bibliotbec Marcian, ac Palarinua
unus apud Sancta Jostine monachos Casainen.ws, qui accurato atudio inspecti collatiqoa
sunt.
Sensum iodicatum coofirmara Tideotor Tbeopbylacti verba i n epistola ad Nicolaum d i a coaum el canatrisiam, Quidam ex sacris noatria doctoribus, inquientis, exponens eam
quae ab evangelisla dicitur prima Axymorum, a i l : Primam Azymorum Mattkao, (itemqua
a Marco,) appellaridiero,qua Axymaprwcedit. Promisarat rero quomodo dies he*c praecadere dicatur Azyma: Novimus eoim,iaquiens,iQ lege priinam Azymoram dicidiem q o i n *
tam decimam, i n qoa scilicet illacescii nox comestionis pasclialis. Qu noxanno passionis Christi diem qaintam bebdomad naturalem complebat, inchoabalque festiTam diem
Azymorum primam, qu i n Parasceven iocidit. Hanc puto loci apudMarcum interpretationem convenientissimam.
f

tXXXIV] X V I I I .
Pugnat ailamen pro Grceco rilu contecrationis infermentaio. Levissima qui argumenta r o ria. Jtem contra jcjunium Sabbati. Perperam affert Canonei apostolorum. Synodi sexim
ctcumenicot auctortttu falso adducta, qx\w tumxtur pro tynodo Trullana. Lap$u$ efus
plurei.
68. Tametsi cum Latinis fateatar Theopbylaclos, Cbristum Dominuip poalccenam legalera, justo tempore peractam, mysterium Bucharisti instituisse i n azymo pana: V e r u m
non studio factura est (inquit i n epistola ad Nicolaum diaconum et canslrisium) ut panis
illa azymus esset: sed legis oecessitas alium tunc esse panem non permittebat. Lagam
scilicet excludit, quam imposuerit Cbrislua, consecrationeua celebrandi i n azymo pane.
HJBC etiam Latiaae Bcclesi senlentia est, q u a sua mysteiya in azymo peragit, non i n eb~
sequium lat a Chrislo legis, yerum ad insigniorem dontaxat exempli ejus commemoralionem.

73

DE THEOPHYLACTl GESTI5 KT SCMPTIS.

74

Queinadiaodum verolata legenec azymum praescripstl ille, nec feroaentatum rejecil ae

?tee versa: Ha fieri potail, ab religiouia i a i l i a Ecclcsias Oceideatalera et Qrientalem ritaa
babaissa diversos i n Eucharisti celebratfone. Sanctus Ireneus i a iragaiemo apiajol
apud Eneebium libro Hitior. EccU$.
cai>tte 2 4 , r a f e r t : < Baatum Poly<*r{>uiB, Aniceti
paps lemporibua, Romam veniase : ac intef eoa eum do Paschale, tum de quibusdaoi aiiia
j i i i b u s modicaai fuisae ontro?eraiam : acstatim mutuo pacisosculo sesa eompjexas, comraumcawe-sibi iovicem. Ecce velusiissiocara rUaiim diversjtalpm i n utraque Eoc.lesia.
CarJocaaconjeutor nonfuerit, ioler istosritusdiscritnenfuisae paoia eucbaristici, quein
ulfaquw Bccleaia diyersam adhibaerit? Ita prclari$simi v i r i iater Latinos scriplorea senl i u n t : quoruoi moaienta rationuca, q a a plurima suni, sapiene nemo deapexeriL
Sunt a l i i veroqin,probe oum QOveriDt nullara hacde ra JaUma Jesu Cbrisio legem, o p i aanlur* primis Ecclesi iemporibiis promiscaam fuisse panis usum vcl azymi* vel ferraentaiipro dala occasione : donec iandem azymorum conauetudo in Eeclesia Occidentali o b t i nuiu Ytgebalque sine dubio aote Pbotiana tecopora. Hac eadem erat seDteotia Nicetaa,
metropoliUB Mteomediensta, i a Colloquio, quod priaia a<acali duodecimi medietate ioler
ipsum babitutD fuit et Ansetronm Havelberganaetn episcopmn i n urbe regia Coostantmopoli. logeaue quippe fassus t & l Niceias, ut habetur libro U I ejasdtro Colloquii, capita 14,
apud Lucam Dacberium : c Apo&tolos nec feriDqntalum, nec azynmm atudiose oimia
quiesmsse; ei quidquid ad manus inyeniebatur, sive boc, sive i l l u d , indifferenler c u
devotioneoblulisse. Romaoara Ecolaaiatn paulatiqa Ueramdeposuisae, scilicet fermentum;
et Qrieotaleuo quoque Eccleuam azymum dir&isuaa. Cuin legem hac de r e a u l l a m coodideritChristus i t o m h m s , r i t d s o r i r i varios potuisse, fotendum e$t.
%

Supervacaneo labore, ut hanc non exslare le#em ostendat, aaimadverteodum propoaii

Bulgarus arobiepiscopus, 6 omnea ciroumslantias illaa, quibus ccaoam suam perfadt
Doimaus, ad procepli vim redigi posse: . g. discumbeatea, aut aupinoa edere, aimjlasque. A i t etiam : Veriiimiie es$e pamm illum, quem i n auom corpaa transmutavit:Jaans,
tilioris qmlUaiii fuisse, ac forta$$e hordeactum. Kes i i a ae habet: adeoque ad Eoclesiaa
aQctorilatena apectat circumstantia definire, qum juxta perennem tradiiionom autad/a^
phorm exis(Ja>andfle siot, aut reisubstanliara conficientes. NuiJa yero TbeopbjrIacioprasio
r a t i o i u e r i l , qua Yrerisimile eflkiai, hordeaceum fuisse panem, quo Cbnstus i n Eucbariaue
institulioea uaua eat. TriticeuoQ eb wMo reLigionis adbibuit utraqiia Ecckaia :naque sabtiliores kheologocum de acbola hoc loci opioioues ad examen vocandje aunt.
f

6. Q u pro fermenlato pane instrnit, argumenla profero et refello: aunt eniu* lerissima:
Fort^sae ei qui*piam, inquit, audieo^ in libro Actuumaposiolorum saepe memionem fleri
fraclionis panis, ii>vcnier>squehoc idem el apud Paulura, talemfuisse exiade colligat euin,
qiii lunc myslica frangebatur, quaHs is qni ad simplkem fomestioaeai i n mensa proslabal: edebatur vero procul dubio panis, nan azytnus; bic enim quibasdam diebas
ao sacriflcio onice de^tinatus erat, Etsi vero haBc necessaria noo sjnt, nam [ X X X V ]
ei rn alieram parlem inclinanl t attamen lanx plus raihi ( r i b u i l ; quod ad victoriam
satis eai. Gentiles suos rcfellit, Michaelero Cerularium, Leonom Achridanam, N i cetatn Pecioratum monachum, Petrum Arrtiochenum, aliosque: quoruui ost opinalio,
panem fermentatura i n Eucharisliaa institutione adhibilum a Christo, et bunc solummodo
erum d i c i panem. Heec i l l i ut astruerent, enormes iovebere debaeruirt crrores, aut Chrisfora legale Pascha non celebrasse, aut i l l u d non perfeciaae legitimo tempore, aut i n
coana legali usura non fuisse pane azymo, Ut adnotavimus n o m . 8. Peractum a Domioo
legale Pascha tempore justo, et Eucbaristiam i n azymia institulam, Theophylactua
tenet. Tenet etiam, Scripturaruro lonis ex Actibus apostolorum, et Pauli Epistolis
desumplis baud necessario confici, Eucharistiam i n fermentato pane celebrasse aposiolos.
Suis attamen genlilibos favet, lanx, inquions,

plns mihi ttibuit. Quodnam vero

fuerit momenlum, quod larieem i n luam parlem prponderareeffictal t I n Actis aposlolor u m capite , V. 4 2 , primi Cbristiani dicuntur pcrsevcrantes in doclrina apo$tolorum
et
tonmuniom
fractionis pani$,
. Paria adbibent verba evangelistaa i n
eucharistici myslerii instilutione : Acccpit Jcsus, inquientes, , panem, et bmtdiw w i fr*git> *; q u i panis, ut ipse docos, azymus firit. A i t etiam Paulus aposlolus i n
Kpbtola 1 ad Cownthios ca^ite x, v. 16: Pani$, quemfrangimus, , nonne
PjiTaot. GR. C X X I I I .

mtm. MARLB DB KUBEIS NSSIRTATK)

p&rtkipaiio sorptori* Christi esit Sed eodem moflo idem Apostottis eapile x i , ?. B t , ait
Chriftum iostitoisf Kacbaristiam,mccipitntun pan*m>9igr*$i*t agtntem, e l / t a t f M J m , tt*6t 4 * v , xa\ rixfftftftaac Ixfeot; q o a m t u panem i a U l i i g i * axymuai.
. VeUi vero a i b i l , quotoinus c o a m u n i in eomastiona, tibi aacriecium eocbariatiaiai
pttagi coiitiiqprai, oiodo panis ferment^tos invaniratur, modo axjriaas, yt. icetaa Hiooinedietsit aiebat, prout hoipUam aut aomcdanUum ferebat volontaa, exposcebatqua aot
sora eorom taediocria, aoi consuetudo delieatior, a u t temporis circuraManlia. Nihii aliam
veui, quoooinus ad exempli Cbrisli copQmemorationam azymus panU ad conaecr*iiOMDi affafretur, q a i subito parari potarat, ac yeluli ax terapora. Ulnunqua oaatqee
aacr Scriptur panem, a>tv, Tocant. Emc rero, qoa noa atiaman i a medio r e l i n quiimis, $aiw auat, u l innolaacal, ooti laiicem plus t r i b u e r e Grecia quam Latiois.
At quod magis persoadere ta debel /ail Theophylactos) esl oiultitudo Orientaliom Dei
saetrdolam, e l Bcclesi* HteroaolymitafMD digailas. Adde lados JEtbiopea, f g y p t o a t i *
Libyaa partea. Aoctoritatam ei morea OrieoUlium Chriitianorum non deapicimo* t eur
ero i v roores e l aartorilalam OccideoUlium Eceleeiartun, maxiraeque Aomaaaa i o s u p t r
habee? Jaoa adootavimua, Orlentales inter ti Oocidentalas, MBCUIO Bcclasiaa aaouodo,
Aniceti papo tempore ac Polycarpi Smyrneoram apiscopi, tum de Paichale, da q * i besdam aliia ritiboa, ac eana de pant eucbaristico, ut Terisimillimum eai altquamfiiis*?,
taatt beaao, ejasdam a o c a l i Palre, differeaUam. Haoo aileolio prtorit Balgaras a/oM
epiecopus. Qaid f qood Michael Cerulariut i n epistola citata ad Patram AolioobeodjD.
. X , refart, ae aodiriste, qood praedicti duo pairiarcbaa (Alexaodriaua e l Jeroaolymiianoa) non solum alios azymis faacenie* r e c i p i a n t : sed a l ipai altquando i a ax/tatf
aacraiD ooafleioal sacrittcium. Lao eiiaro Acbridaoos i a Fraguieolia apod AUaiiam
libro m Ae. oommsitne, capita 11, aii
Arioeaoa ei JEgjrptiof cum Judaaia coaaaiiira
proptt>r oblatiooam axymorum : q o a d e re^agit accuratuaima L a q u i e o o s i a Diaaarta*
t i o i i * inier Daioascenicaa, De asymia.
Faciom xefaro ego qaod oarrant Carulariut el Aohridaaus : hino dadocla.awi
JudmU cnimimUiMt
calamaia aat. Alioqoin ai azjrma (iaqaiebai Hambariua cardtaalit,
l a o a i t I X lagaloa) per Cbrisiuui et ejus B?aogeliam foeraat maledirU, raprobataat
dareliala; et ideo daiocep* DOD dabeaoi offerri i n aacriflcio Domiai, qula per M o j a a e
c o B s t i i u l a soat Judeis : sciatis, per Ifojaem quoque fermealaiam coottliiitam f*<M$
L e r i t . >, . 13, el , . 17
Quaproptar si a oobis noo debaatoffiarri aajma, qaia
Moaaicaauat : nec a Tobia debeat offerri fermentum alaal, quia asqae Moaaica sanl..
Azjrmoai fbriiiianorura longa diatai ab azyruo camaUom Judorom quos [ X X X V I ]
ad tta>bram veritatii obaenrandam e l captandam aola promisaio t e r r e n felicilalia iari(a
bat: Doa rero corpus Teritatia ex azyibo et i a azjrmo r i t e reaaraptes atqoe raUoaplea, ora
et corde pnegoatamus jam, quam aua?ia ast Dooiiaua; unum petentes ab ipao, at bocraquiraatea, ot maneamua i o ao, et ipae i a nobia i n aternum. Multa i n nora laga aaar
pari,quaB i n veteri araot, parspicuom a s t : aed o o n eodero fine, qoia qoidquid ad cttUum
Dei retoa ille populoa ooslitua acceperat, ad per Christum traaalalum e a i : ab aon
bra ad yeritatem, a aignia ad r e s , a t i m o r e adamorem, a aervitate ad liberlatam, a filiis
iija ad fllioa grati.
t Sed ei Corinthiorum Eccleaie pauem considera, q u a m sana noo accasabis, qaaii
traditiones n o a sertaatem : Is anim, q u i traditioois esl auctor (apoaiolas Paalu$), eam
u l aer?aDlem comooendaYit.... ^ u d i s , oon dubilo, et Sardoa taos, l e s i i m o D i u q i perhibentes cootra azjmorum oblalionem. Panis ferroeatati usum agnosco i a Epcleaia
Coriuthiorum : rilum azymofum ^ab i i s , q u i eam adminiatrarant sapientibus antiatiftbaa
rcjectum, earoqua o b causam reprehensos Occideolales non babao. Ser?aDtem eam
tradilioaes laudat Apusiolua : quidni rero primis temporibua pro tradilioae accepia
oblatam faerU corpus Dominicum i n r z y m o aliquando, alias i n fermeniato? Quodnam
a i l illud Ecclesi Sardioiensis testimonium contra oblationem azymoram, probata aalla
reforl hisioria.
Cur rero Corinthiorum Ecclesiae et Ecclesi Sardorum apedalem ingerat mentioaam
Tbeophylactus ? Causam pulo roe comprebendisse. Nempe canon est Trullauua 11 quo
cavelur, ne fideles Jod/corum azyroa comedant, nec ullaoi CUOJ eis familiaritatem babeant, vel i n morbis eos accersanl. HUDC canoncm, vcluti conditum a synodo sexta
9

77

DB THEOPUTUCTI GESTIS ET SCRIPTIS.

78

oecumenica, jam o l i m opposucre Graci conlra eacharisiicuiu Latioorum ritum: eidetnqoe

auctoritatem arcessunt e i prosentia legatorum sedis apostolicaa Romaos
CorinthiOrum
tpiscopi, et epiicopi Ectletx* in iiuula Sardini*. At ftbula h * c esi multis ex fabellis
conficta, u l mox latiore dicendum esl oratione. Ad banc aine dubio alludebat Tbeophylactus. l o i e r i m yero gerwanua allali canonis sensus minime aacriflcii eactaar i s t i c i ritum spectal, sed commanionem et eocietatem cutn Judaeis inierdicit C b r i tiania.
70. Seqaitur j e j a n l u m 8abbati da quo Tbeopbylaeti taac eal aeoteotia : c 8 i reatrum
ctiam in Sabbato jejunium teverios discutere nobis liceret, osteDderemas profecio iHod
neque apoatoloram, neqae Patrum doctrin esse consantaneum. Aposloli contra eos, q u i
Dominica vel Sabbato uno exceplo, jejaaaot, decernunt, ai laici sont excommunicalionein, ai clerici, deposHiooem. Neque vero illegitimos istos caaones j u d i c a r e r i s : quos
extasynodas veoerata e$t, c u i dogmata saocienti legali yastri Agatboni* i n t e r f u e r a n t ;
canonea autem ferenti adfuii iocilator Baailius adeo aasiduua, u l a u l l i congregationi
faat sessioni i n synodo eexia) nostr deeaaei. Verum et Laodicen synodi Patrea quos
etiam aexta synodus aommo i n honore babuit, aanxernnt i n Quadrageaiina oon offerri
panem, pra&terquam i n Sabbato e l Domiaiea; quod sane non slatuissent, ai Sabbatum
j e j u n i i d i e m cognoyisaeot, atc.
Mendis ac fabellia haac scatei argumenlatio. Fabeflas pOstea adjecit alias Balsamon,
schismaticorum patroaas, i n Nomocanonem Photii : praedictia canonibus assereds subacripsiase Rayeaoatem antistilem syoodi Roman vioemgerentem, el episcopoa Tbessalo*
nicaa at Sardiuto, Heracie et Corinihi, q u i tunc erant legati pontiflcis. Theopbylacti
dicta j a m ?oco ad examen.
7 1 . Cauaam incipit perorare pseodepigrapbo raonumeoto, qood est canoD 65 inter eos
q e i Apoitolorum
dicuntor Peritiores quique y i r i de suppoailitio fetu non dabilant.
N u m vero de jejunio i n Sabbato, necne fuerit quidpiam ab apostolis praaacriptum, d i l i geotiasime perquisivit Aogustinas, q u i demum coocladit i a epislola ad Casulaoum,
interminabilem esse istam qufestionem, generantera lites, nee finientem quaestiones.
Canoaes illoa i n l e r apocrypba amandayit suo i o celeberrimo decreto Gelasiut I , Romanus pootifex: eosqtie primia iribaa Bcclesi sjacalia pro dalia circumataatiia condilos,
yerisimillimum eat. Consale Guillelmam Bereregium, hocce de argumefito egregie
diasereiitem.
9

72. Sin mioua ex origina auctoriiatembiaconciliare Theophylaclus studel saltetn ex

synodo sexta, qnm illos yenerala est : cui dogmata saocieuti legati yeatri Agathooia
[ X X X V I I ] i n t a r f u e r u n t : canooea aotem ferenti adfuil Baailiua adao assiduqa ot n u l l i
eoagregalioni deeasat. Errala plara.
Synodus (acamenica sexta confunditur com Trnllaaa, q u ayoodi (Bcamenic auctorilale non potitur. Iila adveraum Monothelitarum hresim anno 680 habita fuit, Agatbone
Bomanam sedem tenente, et iraperium administranle Constantino Pogonato: i a eaque
caaooes ad roorea et disciplinam spectantes conditi non f u e r u D t . Quoniam yero pec
syoodus QBCumenica quinla, neque sexta caoones hujusmodi condidere; Juatioianus J u n i o r Augustu coogregari synodura jussit Constaotinopoli, quaaagerelde ecclesiastica
tffaciplina deque t u o r u m reformatione. Habita estanno 692, j u x l a probatiorem chronologiam, R o m aedeola Sergio I . Hanc vero Balsamon appellat quinieextara; yocantalii
Trullaaam utpote celebralam i n Trtillo tnagoi palaiii.
Hoe Theophylactus aut ignorabat, aul certo simulavit. Sascipiendi canone 11 i n d i cumur, q u i vocari soleut Canonts apostolorum, crilicade origina eorum noci discussa
qeaalione nanaqoe Romanae Ecclesi rationa habila, quieomnea illos probavit nuoquam.
78. Plora sequuntur circalegationem sedis apost<dicerrata Tbeophylacli. I n Aclis synodi
sexlffi oDcumenicaB subscripti leguntur: Theodorus humilis presbyter sanctaa Roman
Ecclesiae, et locum gerens Agathoois; Georgius bumilis presbyter sanctas Roraanae Eccleaiae, el locum gereas Agalbonis.. Joaotiea b u m i l i s diaconas Romao Ecclesi el loc o n gereos Agalhoois
Jaannes niisericordia Dei episcopus Tbesaalouicensis, e l
aposiolic sedis Rom legatus. . . Theodorus humitis presbyter sancl Ravenoatia
Bcclesi ei locora gerens Tbaodori archi^piscopi; Joannes indignus episcopus sanciie
Portuensis Eccleaio3, legatus lotiua coucilii sanct sedis apoitoucaB R o m ; Steohanus
9

BERN MARIiS DB HUBBIS DISSBRTATK)

80

miscricordia Dei episcopus Cor.nlbi, et legaius apotolicaB aedis a liqirae Ronua. Basiliurs aiisericordia Dei episcopua, ei roetropolita c i f i l a d * Gorlyn iiisufe Cretae, et l e gaUis tottua concilii aposiolice pritici{*alis aedis antiqaaa Rom. Abundantiu* hamilis
episcopus sandte Ecclesi Tempsan (Pot^roensis), legatu* totius concilii aancUe aedis
aposioiic Romae ; Joaones rndignus episcopus saactae Eccteato Rtiegitaoa^ legatas t o liuscoacrlii sancKBsedisapostoliaBRom. ADimadTerttJegatoaalioaassaexctaro Romaoo,
alios Ualis vel in Occidente episcopos: ac hia adjunclos, Tbessalonicensem, Coriothiam,
eiGortyiren$ero in Creta. Moa erat scilieet, lU Romanus pontifex ad synodos i n Orieitte
habilis tegalos aliquoa cura tpeciali delegatioae transmiUeret: esaent alii legati aynodi,
quie prios celebrari Romaa contueverat: hisqoe adjungereutur , q u i vicmrii ?el
rtpentales Romae sedis i n Oriente p r o teropore ttoostitaebautur. Baailiua i l l e Gortynensit ia
est quem Tbeophylactas mamorai *deo assiduum, ul nulU congregationU aat eaasioni,
Tel aclioni dee*$ct: omnibua quippe stxta synodi Actis aubscripaisae legitur.
Non Ha $e re$ babuit io synodo TruUana. Vacoaet pora paiet charta, ubiBomanf pootiltcis subsmbeulis !ocua erat cuai his v e r b i s : , tocua sanctissimi papaRoma;
ilem, , locus Tbessaloiricrnsh; itemque , locus Heracleenais, Sardinieniis,
Ravamiatis, C o r i n l h i i . i vero : Basilios epiacopusGortyniorum roetropolis C r e l
iusulae, el locum temK toiius s.yiu>di sanctie Ecclesi Romanae. Legati sancUe secHs,
q u i m a o d a l o speciali insiiiuti fuerint, romparent n u l l i . RomaB celebratam hoc tempora
fuiasa sjrnodum, q u a m aliqui legatt uiissi repraasenlarent, nulla prodit taistoria. Hinc
B.isilio Gortynensi perperaiu ac falso litulus tribuitur locum i e n e n l i a t o t i u a aynodi
sanciao Ecclesi Bomanaa , q u o scilicat ipae pridem inaexta synodo oaeomeDica potitaa
fuerat. Sud hujos attauien legationem indicat Theo^bylactua, deprarata aciKcel
subscripliona deceptus.
Suos i n Orienle boc etiam tempore vicarioi,
aut responsalu, aut Itqalot
ordinarios
Romanam sedora hnbuisse, non dubito. H i oamque emergealiba* i n negoliis peraonam
ponlificis repraasenlaijant, insinuabanlque principi quaa necessaria ?idebantur, ipai tamen
pofitiflei decernendi potestate reservaia ad ipsias rosponsalis raialioaem. Hac de ra doita
disseiunt Pelrus de Marca el Aniouius Pagius ad aooum 692. Fuerinl ergo, T r a l l a n s
aynpdi (empore,legati ordinarii
episcopi Sardinieusis at Ravennas, Tbessaloaiceasis et
O i r i m h i u s : sed ieli absenles erant, o l e x l o c o v a c u o p a t e t : aut certa caaonibua illis
asseatiri uolueruot. Unus l e g i l u r Basilius Gortynensis. Fuerit iste legatoa ordinarias:
ai ejus praBsentia nallacu ranouibus Trullania auctorilatem conciliot, abaeatibua legatis
aliis, aut repugnanlibus
9

[ X X X V I I I ] Alia plura, quaa synoduro hanc labefactanl, eipendit Lequienus i o Paneplia contra tchiitna Grctcorum, SJBCUIO VU, capite 2. Irirectani non praetermillo legaiiooem
episcopi Heracleensis, qai probatis i n monumentis nuspiam reperilur bocce rounere
nliquando functus. Anasiasium Bibliotbecarium addo, q u i i n Vita Sergii 1 diaerte lestalnr legatum apoatolicum, q u i fuerii Basilius ille Goriynensia, Trallanis canoaibus de*
cepium S[}bscn\)S\sse. Quid? quod laudatus Sergius Romanus pontifex praddictos canooes
respuit, atque rejecil (eodem teste Anaataaio), eligena potius mori quam novilatura erroribus consentire. Ha&c, tametsi notissimn, silet altamen Theophylactus. Silet etiam J u stinianum Junioreoi q u i , post Tiberium Absimarum et Leontium Patricium, iterumanno
705 oblinutt iinperium, i r r i l o ?oto curasse, u l Joannes papa V I I eosdem canonea reciperet. Silel, Consianlinum papam,qui Constanlinopolim anno 710evoca(ua fueral, ipso
urgente Jusliniano iraperatore, eos duntaxat Trullanos approbasse canones,qui Ronane
Ecclesiaa decretis non adversarentur. Perperam denique synodiim Laodiceaam i a aaxta
OBcuroenica synodo approbatam narrat*: ejusque canones opponil vano conalu, quibas r i tus aliquos Ecble.si Graacaa indicari faiemur: ritusalios Occidenialis a u l Romaaaa Ecclesi
rejici dixerit oemo, nisi insipiens. Hanc sibi auctoritatein Trullana ayaodus adrogtYit,
lalocanone55 q u o j e j u n i u r a Sabbali i n Romaoa Ecclesia damnatur; sed e a m legitima
deslitutam fuisso auctoriiate jam ostendimua.
t

81.

DE THEOPHTLACTI OESTIS ET SCHIPTIS.

81

XIX
Audacius irwehitur contra processxnnem Spiritus sanctiex Patrt Filioque.
Argumento*
rum ejus refutatio Joannit Becci cum nostri* animadversionibus: ubi late ae tcmporali
SpU
ritus sanctx missione disseritur. Num Laiinorwn erroris, ut aiunl. summam redegerit
dem Theopnylactus ad solam vocis, FILIOQUE, addUionem ad Symbolum. Ita
$enticbatU
Grafcorum aliqui.
74. ea controversia, quae ternam ac substantialem el hypostaticam Spiritus sancti
originem spectat, cammuni cum geniilibussuis praajudicio occupatus, audacius quam par
est, Spiritus sancti procesrionem Theopbjrlactus insequittir, Patre et Filio.
Hac de
re tribus agit in locis pertinacissime.
A d capatiu Joannis, . 35, sic a i l : Non interapestivura autera fuerit hoc loeo dicero,
quomodo habeat Filiut Spiritum, et quomodo dieatur Spiritus Filii. D i c i i eqim et Apostolus (Galat. IY) : Spiritum Filii sui incorda vestra misit clamanttm, Abba, pater. Et iler u m (Rom. ): Si autem quis Spiritum Chritti non habuerit.hic none$t ejus. Sane Latiniroale hmc eiponentes, et minus recte intelligentes dicunt, quod Spiritus etiam ex
F i l i o procedat. Nos antera quidem primum dicimus aJ eos; quod aliud suesseex
quopiam e t a l i u d e*se cujusdam; ut Spiritus sit qui leoa Spiritns Filii absquedubio, el a';
omni Scriptura approbalum: coterum ene exFilxo* nulla Scriptura testatur, ne duo p r / n cipia Spiritus introducamus, Patrem el F i l i u m . Profecto, i n q u i u n i : nam (Joan. xx) et
inspiravit (insuiTlavit) discipulis, et d i x i t : Accipite Spiritum sanctum. 9 desipienliam 1 Si
tuncdedit discipulis Spiritura, quando inaufflaWt, quomodo postea d i i i t eis {Actor. i ) ,
Aecipittxt
virtutem supervenientii Spiritu* sancti $up$r DOJ, non post mulioi hos dies ?
V e l quomodo credimus in Pentecoste factum descensura Spirilus, siquidera i n vespera
resurrectionis dedit i l l u m T T u n c enitn iospiravit. At baac quidem valde ridicula. M a n i festnm eniro, quod tunc illte Spiritum aanctnm noa dederit: sed donum unuoa SpiritBS
sancli, remissionem scilicet peccati. Statim euim snbult: Quorum remi$erUis peccata Hab e l autem Spiritum Filius subslantialiter, ut ^onsubstantialem s i b i : non a quo operationem recipiat, sicut prophetae. Dicitar atUem Spiritus esse Filii, secandum qaod t?eritaM cst Filius, tt virtus et sapientia; Spiritas aulem sanctus et veritatis, tt
fortitudinis,
e$ Mapientia Spiritus ab Isaia (capite n) describitur. Et a l i t e r : quia per Filium
hominibus datur; proplerea Filii dicitur. Crede i g i t u r t u , Spiritum Patre quidtm
proficisci,
per Filium auUrri dari creatura. Atque hic sit tibi canon ortbodox doctriniB.
Locus allarexstat ad ejusdem Joannis caput xv, v. 26 : *Quem ego mittam vobis
Patre. Jam quod d i c i l , quem ego mxttam, qualitatem ergaPatrem significat. [XXXIXT Naiu
alio loco do Patre dixit, quod mittat Spiriium: boc autem loco, quod ipse mxttat; utiqiie
aane qualitatem sigoificant. Ut autera ne videatur obluctari Patri, quasiabalia subslantia mittat Spiritum, addidit, aPatre. Nam et ipse quidem mittam : sed Patre,
hoc
est, approbante Patre et simul mittente. Kon enim ex proprio einu ipse prius mitto:sed
a Patre per cne suppeditalur. Cura autem audieris, quod , procedit, ne intelligas
, missxonem per processionem, quali emiUuntur minislratorii s p i r i i u s ; sed naluralis subsistenlia Spiritus et processio. >
Latiore sertnone, ae nimia praefidenlia hanc agilat eontroversiara i n saepe laudala epislola ad Nicolaum diaconum et canstrisium. Quam infensura gerat animura, statim prodil
sub i n U i u m . " , \ , ( ^
^, , ,

Alaximus igitlir , quique juxta Salorooiiia dictum, i n i n f e r n i laqueum incurrere facit, est innovatio quatn in Sjmbolum Gldei
i n d u i e r u n t , enuntiantes, Spiritum sancium ex Patre et ex F i l i o procedere . .
, Hoc quinon dignumcorreclione cOncesserit, venia
indignus.
Docti et eruditi caateroqui archiepiscopi baBc minime te morentur dicla. Terapore
namque scbismatis inclaruil ipse (quod Micbael Cerularius instaurareral) adeoque non
multa consideratione digna videntur dicta ejus exislimanda. Sic oliiQ censebat Joanncs
Beccus in opere contra Camateri observationes, ubi superior adducitur Theopbylacti
locos ad caputxv Joannis, torao I I apud A l l a l i n m mGrwcxa orihodoxa pag. 519. Argun r a t a qaaa profert novam ad incudem rcdigero protium opcreo fuerit, oppo^ilas etioio
\ ^.

S
MOW, MARLR DK RTTBIIS DISSIBTATIO
U
Baacl ttfutatiooes adhibere, q o a habeotor io eratioat D$ x*nion$ Bccksiantm apad A U
tatium tomo I i * g - 215, easdamqoe pro f i r i l i aaimadTaraioaibua nostria eonftrmart.
75. (1)Afgninentiim p r i m u m : Jesus ChrUtm ioeei d$ cognato ribi Spiritu, $x quo q*+
mcd* Hte habeai: et aU quod procedit Patn. Si etiam Filio proctdii, gmd vUalxU nm
dicere, quia PtreetameproctditfHincsibi
Tidatar colliganduro: procid*r$SpirU%m 1 frfo
foG , ex iolo Patn. Beoci loco citato reftitatio eat n u m . 6 9 : Noa alia ratione Latiaos
eidetu reddeos w b a s u a , d k e t : Si tx tolo /re proceditSpirilos, qoid Impedimenlo f o i i
Cbristo n * dicerat, {?*< $x $oh Patn procediif B l c u m (Tbeopbylacloa) exprobrat ItaJa,
estigia Cbristl, paoperam erangelisia, oon aaqai quod soperaddat, et $* Fitio, iladaai
atipsa xprobrationibus obnoiios erit, qaod saparaddat, $x afo.
Teaet ac docat Romaaa at Latina Ecctasia, 9piritum sanctom ex utroqna prooadara :
tum quia regalariiar teneoduro esi (verbta utor aaodi Thomaa . q u . XXXTI, a i i . 1 1 ,
ad 1), insacra Scriptura, qood id qood dePatre dicitur, oportatde F i i i o intalligi, eiiatBii
dictia e x c l o s m addatur, oisl aolam io i l l i s i n quibas Pater et F i l i a s secuadom op
posilasrelationesdistinguaolur. Cum eoim Domiaaa M a t i h e i x i d i c i t : Nemo
novUFUhmt
ni$t Ptelar, noa excludiUir, qaio F i l i o * seipsum cognoacat. Sic igitur oom dicitor, qood
Spiritas aaactua a Patra procadit; etiamsi adderetor, q u o d a solo Patre procedit, noa
exduditur iode FHfos. Qoia quantom ad hoc, quod est esse prlaoipiam Spiritas saacti
Bon oppoDuatorPattr etFilioas aed solum qaantam adboc, quod bie esl Pater at illa
tfilios. Tum quia dWinis i a eloquiia insuot rerba q u e protarioni
tx Filio, aui pmr
FHium, omniao oqoipolleot. Frequentios persotia Spiritus aanoti dicitur Sptritu* FUU*
et Christi Domini Spiritu$ et Spiri$u$ vtritatU, q u a Chriata a s i : uliqua eo s e o a u , qoo
atiam Tocator Spiritu* Patris. Ait etiam ipaa P o m i a a i d e S p i r i l o soo:
QutQdemeomccipiet. Cor rero? Proplerea, quia omnia qumcimqtu habet Polar, mea sunt. Sanl r a r o Cbrlsti saplentia, poteatia, dirinitas, ap wetera qnaacunque absoluta a t i r i b a l a , q o s Patar h a b t t . Be-c eadem sina dabio Spiritus sanctus babet a Palre, procedendo ab ipao: sed eadem
aodpil etiam a Filk), oon alio certe modo, nisi ejua procasaioae ab isto. Nos daatqoa
Filloa docet: Paraelihm ipaum, qui protidit Palre, miiii ase $4 mitii Paire* Qao Bl
noo ftna ctttrmaproeuriong
inlalligi posaa wtissiontm: qnm proctaio d i c i t o r , quattaos ab
utroqoa Spiritus accipit, quod 7, \ quod valeat operari ad extra : diciturque mi$$h
ratioae effioiaoti, qoaa fll i n tampore. Hac tbaologica et CbrisHana dogmata oberias
infra exponentar.
f

[ X L l (3.) Idem *x silentio Scripturarum petitum, urgal argumentum Theophjrlaclae io

commentario ad Joannii capal m , ei alleram etiam a d d i l : asse ex F i l i o , iaquieos, oalla
Sciiplara tesutur : ne duo priacipia Spiritas ialroduoamus, Patrem el F i l i u m . De Scriptorarum silentio jam satis. Ni duo prituipia
Spirilu* introducamui,
inqois. Trapidat
neaipe ubi nullus timor: quia quantum ad boc, quod e t l esse principiam Spiriloa aancli (ui aiebat Aquwas, Scripturarum aacioriuca et Patrqm docamentis edoctus), noo opponuotur Pater et FiKus : sed quantum ad hoc, quod hic est Pater, ei ille Filias; unde p i i o r i
in ratione uaum sant ac idem, duo sapposita et aaum principium. Ad rem facil Baoel
animadversio ad illuro ipsins Tbeopbylacli locum io caput x? Joanais, ubi Bulgari a r cbiepiscopus docet: Patrem mittere Spiritum wnctum, et hunc etiam Filio mitli,
propitr
istiui etquatitatem erga Patrtm. cSi tx Patre $t Fitio mittitur
Spiritos saactus (reponit
* Beccos), propter mqmlitatun FUii erga PcUrem; non oti ex duot)u9 mittitar, qua enim raliooa
es$eiunusiindivi$u$,si
non T e l a l i ex una eau$a missionii.sed v e l u t i ex duabtu ta*ii$ m i t *
iioni*, ^atris et F i l i i , mitteratar Peri quoqae ratione, naturaliter et esaantialiter exsiiUttsex Paire *tFiUo
a o n o l i ex duobut, sed u t i ex uno Deo, nalaraliierel easanttalilar
exsislit.
9

[3.) Sed scriptnm eal(yerba sanl in epistola a I Nicolaum d i a c o o o m ) : Spiritui

FUU a l
Spiritui Ckriiii. Et ego concedo. Quandoquidem et Spiritus veritatii, tt Spiritus
vUm
est. Addam, et sapientice, et fortitudinis. At non, quod veluti ex eo provenit, Ixthw
, std quod proprim
illiu* est (eognaiui enim a*l, non extraneu$} in eo eonquincU^
Ac etiam quia ab ipso nd eo$ qui digni $unt mittit\tr eisque distribuitur et datur
H i b i videtur, ailHeccus, i n eam aententiam acrepisse Theophylaclura illud
, non vtluti ex to proteniem;
ac si dixisset, 4xi?vou xnoptvo^r9

.85
DE THEOPHYLACTl GESTIS ET SCRIPTIS.
8
vov, non veluli ex eo procedens. Hoc enim salis indical inductio, in qua a i t : sed tanquam qui ab ipso digni mittitur, suppeditatur et communicatur; bffic eniro omnia a p r o cedenlaQaxla Theopbylaclum) distinguuotar...Quoruodoergo polerit Bulgarus Italis contrndicere asserentibus, Spiritum procedere exFilio, si oos ostenderimus, inter tbeologos praecipuos et ceteberrimos aperte et palam asseverari, Spiritum provenire ex Fiho, 6
YloO? Verumtamen Spiritum
provenire Filio, salis a me antea deiuonstralum
(io oratione De unione Ecelcsiarum, in Epigraphis, et alibi.) ...Quidaui enitn ex Patribus
i n q u i u a l , FtVto haben esse Spiritum..
. alius,
F t / t o e i i ; ; ille vero, ex Filio r\aturaUier cte$$cntialitercs$e:ei&\\us
suam hypostasimkabere ex essentia Filii; quorum, inquaro,
erborum nullaro ipse [Tbeophylaclus] mentionera facil. H c Becci refiHalionissuroma est.
(fc.) Hanc suam boc loco tradilam, profert etiam Bulgarus doctrinam in corumenlario ad
capul Joanuis: NOM djcfotti*, inquiens, quodaliud $it ase ex quopiam etafiud e*se cujusdam... Habet auttmSpiritbm
Filius substantialiter et consubstantialem sibi. Ulroque in
loco invebuntur plura, qu i n partes tributa dili^entiore stadio discuticnda sunt. Invoctam diaiinctionem profligat Manuel Caleca i n libro contra Grcecos capile 2 2 , ubi hoc
probat egregio, nonposse isla dici, Spiritum sanetum esse Fitii Spiritum, vel
proprinm
Filii nisi princimi et ejusquod oritur aprincipio,
inler ambos inlercedat
ralio.
Priraum, inquit, quia , id est steundum relationcm, usurpantur i<ta:al r e laiio nuila est i a d i v i o i s , uisi exorigine petita. Deinde, cum unum alterius dici, vel hoc
hujxis proprium, in divinis (rejecla scilicet materia, et iis rejeclis quae maleriam consoquuntur), neque tanquam membrum neque ut possessio, neqae ratione alicmus
exccllentice, vel allerius cujuspiam, affirmari queat: scd ratione sola principii, tt ejui quod est
prineiptOe, in quo unum abaitero discerni comprebendimus ; pcrspicuiim < sl, cum dicinius
Spiritum lanclum proprium esse Fitii, idsolailla principii ralione diclum.intclligi posse.
fion enicn idcirco ita loquimarquodstnt inviceai , i d est, ejusdem iubstaniice: qtiit,
s i Tera haac essot ralio, non mtnus Filius dici posset esse Spiritus sancti, vel ejus proprius, quara hic i l l i u s ; quodesl inauditum.
Sancti Patres Grocae 1* favent aperlissime. Aibanasius i n epislola 1 ad Serapionero, nuou 2 5 : Porro si Filius, i n q u i l , qnia esl ex Patro, propius idcirco ejusdem [ X L I ] subslaotiaa est: necesse est similiter S p h i l u m , quiex Deo esse d i c i t u r , proprium quoque
F i l i i ese secandam substantiam. Sicut Filius proprius est Patris secunduin substantiam
q u i a e x P a l r e est, ita Spiritos procedit ex Filio, quia proprius quoque F i l i i esl secundum
substanliam. Et Spiritas qaidem dicitarea? Deo es$e: sed Paler et Filius i n divinitatis ral i o n e sunt unum ; itaque Spiritusex Paire est, itemque ex F i l i o .
}

hanc setilentiam illuslrandam totus est Cyrillus Alexandrinus. Decimo i n Joanncin

l i b r o pag. 910, a i t : Ecce cum (Filius) Spirituro verilatis,id e^i suum, Paracletum dixor l t , a Patre ipse ail procedere. Sicut enim proprius est F i l i i Spiritus naluraliler, et in ipso
exaisteas, ' , per ipsum proveniens (aat procedens), itaetiam Patris. Agitur
s i n e d u b i o de Spiritu naturaliter F i l i i proprio, e t i n ipso exsistente : adeoque agitur do
n a t u r a l i , ac arterna, et substanliali ejus a Palre processione p e r F i l i u m . E i pag. 925 :
Spiritus sanctus nullo modo ab Uuigeniti substantia alienus i u t e l l i g i t u r . Sed , ex ea naturaliter proveoit (ex ea, i n q u i t , Unigeriiti substaniia : qnod est
idera atquo ex ipso Unigenito), idcntitate natur aliud n i b i l ab ipso exsistcns, lirct i n
p r o p r i a pcrsona subsislere intelligatur. Ubi prapositionem per loco priore adbibiiatr,
m u t a t in> ex poslerjori boc i n loco
(.) QuiaperFilium
hominibusdaiurSiimiussotiCiuSypropiereaSpirUus
Filii c l pr*.prins
FHiif dicitur. Haan alia Thcojibylncti intcrpretatio est, Scripturarum verba ad mhsionctn
ttmporalem, acu charismalum lorgitionem delorquentis i n citalo ad Joannein coniiuent a r i o . Sed boc stare noa potest (reponit doctor Aquiaaa opusculo Contra
Gracos}.
D i e i l enim Cyrillus super Joanneai : Proprius est Spiritus sanctus Dei Palris: $td non e&t
munu* Dei Filiij non lanquam alius et alius Spiritus sanctus. ldem dicil in exhortatoi
Senmone ad Tbeodosiura imperatorem : Spiritus sanctus, sicut e$t proprius Patris, sic
in teritate est ipsiu$ Filii. (Testimonia recole superius allegata.) Si ergo Patris
e*i
non aotura quia ab ipso temporaliler dalur et inittitar, sed etiam quia ab ip^o
idi>ma1iter exsislit; eademetram ratione et Fiiii e r i i , quasi abeo (cternaliter e\sistons.
[&.)Et egoconccdo (inquit TlMiopbylaclus io c p i ^ t o l r a d Nicolauw !l!a<onuut) t$$t
9

87
BERIf. HARTiB DE RUBEIS DTSSERTATIO
W
ritim Filii, tt terUatis ti vitct. Addam tt sapientict $t forlitudinis.
Quid inde extondat?
Cblligendum nempe ceoset, agi de charisraatibus datis, veluti sapientiae, fortitadinis,
limoris Doraini, aliisque. P*ura sunt animadvertenda, qum ignorabat i l l e , aut simqlabat. Ac primum Joaunes Chrysoslomus, t e l auclor komilia de Spiritu saneto oum. k
noroiaa ejnsdem Spiriiua disoerneoda docel : et esse quidem !) ** * nomina ineffabiiii naturm, Spiritum Dti Spiritum Domini, Spiritum Patru, Sptrilum Filii, Sptrilum Ckrifli, Spiritum pitm, Spiritum veritatis : esse vero creaia dona
spiritum virtulis, spirilum charitatii, spiritum temperantim, spiritum prominionii,
aptritum rcvclutioniw^ ipiritumadoptionis ftHorum. Curergoboc nomina miscet TbaoptaylacUie?
Cur io Scriptaris eiprimentibus Spiritum Filii,Spiritum
titct.Spiritum
vtritati$ intelligat
dona creala ?
Sane cum dicitur Spiritus Filii
aut Spiritu Christi
et Domini, non alia locum
habet intelligenlia recta, nisi q u SpiHlura comparat ad F i l i a m , velat ejas p r i n r i p i u m . Sed etiam cum dicis Spiritum $apientia et Spiritum fortitudinii,
obrio aptissimoque sensa.Spiritum sanctum exprimis, veluti causam, quaa aapientiam, et f o r t i l o d i n e t n , ac similia cbarismata i n nobis efficit. Preterit baec omnia archiepiacopus
Hilgarus.
Hinc vero colligitur nooiina Hle, Spiritut
sapientia, Spiritus fortitudinis,
itemqoa
prudentim, eonsilii $cientict, pi$tati$ timoris Domini non solum cbarismaia nobis comrannicala significare, ut innuitauclor boioili cital, verum etiam Spiritus tantli
perienum : neque hanc solummodo, velutt causam donorum, ut dicebamus : sed etiam, veloli
quiB ipsorum cbarismatum ratione efllcitur i n nobis novo modo prct*en$, ac etiaro tnha*H
iant tanquam in Umplo, curo scilicet donat charitatam sancliflcantem. Hanc nos rocamus
mitiionem Spiritas sancti proprie dietam quaa tum processionem ejus eliam a F i l i o consequitur, lum Tbeopbylacti el Gracoram commenlum omnino elidit. Qua de re adhae
inferius.
(7.) Addere aliametiam liceat Grjecorum interpretationetn, utique ineplam. [XLU] Affert
oam Aquioas loco citato : Potest aliquis dicere, quod sit Spiritus Chrisii:
qua$i in homine Ckritto plcnarti
inhabilan$ secundum illud Lucce I T : Jtsus plenut Spiritu sancto,
rtgre$$u$ e$t Jordane: de cujus pleniludine not omnes accepimui, ut dicitur Joannii i .
Hc aiiiero responsio sustineri non potest; ut scilicet hac lantum ratione Spiritus sanclus
dicatur Spiritui Christi. Invenilur enim a docloribus Gracorum dictam qood Spiritu$
ianctus ert noturalii Spiritu* Filii. (Aliqua e i Aibanasio et e i Cyrillo, Alexandrinis
episcopis, teslimonia auperius adduximus ac plura quaB paria sunt, in utroque occurrunt.) Spirilus aulem non e$t natvrali* Filio ucundum humanitatem, quia non pertinel
ad naturam humanitatis : sed gratis aDeo in natura humana effundUur. Non ergo potesl
propterhoc dici Spiritut Filii, quia Christum excellenter replevit secundutn humaoitatem.
Illud eliam diligenlius animadvertendum est,ita Spiriluro sanclum replevisse boroineoi
Chrisium, ut non solum cbarismata i n ipsum effusa considerari debaant: sad ipsa eiiaaa
Spiritussancti persona, quB ad Christura, u l homo est, dicitur missa, priecipuum teneat
locum. Dnde frustra jam Grci sunt, q u i in missione Spiritus sancti nibil esae deiode
arbilraiitur, nisi doni creati efficientiam. Intelligi eliam dobet persona ipsius Spirilas
sancti : ut baec non alio denique modo mitii dicatur, nisi per orternam processionera, quaa
efficienliam donorum babet i n tempore. Cbristianam ac tbeologicam doctrinaro jam exponere ac vindicare pergo.
9

(8.) Existimatis, proadere perinde esse ac communicari et donari (veibasunt i n epistola

ad NitOlaum diaconum). quoniam repcrilur,
SpirUut
Filio mitti; vo$ errare ***
putatis dicendo, eum et Filio procederc. Verum non Ua se re$ hahtt. Nam procedere daclarat modum quo Spiritus este habet.... acmxiti iignificat abundantem donorum targitUh
tiem, seu effttiiotum bonitatis;
qua Patre quidem tst *td Filio in eo$ qui digni $unt
effanditur, quibus et per Filium manife$tatus dicitur. Ita Tbeophylactus, qui Latiuurom
doctrinaio inepte exponit. Non enim exisliroamus nos, procedcre perinde e m , proprit
ut par est si loqui velimus, ac donari, communicari, rnitti: tametsi divinam personam mitti
nequeal inlelligi sine elerna processionc.
Duo dorent Lalini, in misaionem praprie dictam concurrere : altcrutn, quod csl sempi9

89

DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.

98

terna proceah pcrsonx, qu m i l t i l u r ; et alterom, quod est exUrna

aliqua
efficientia,
sive inCidat sub sensus, u r c u r a Verbum bumanilate auscepia apparuil hominibus, sive
interius sit et non aspectabile quod agitur, ut cum Spiritus sanclus ad fideliura alve j n storum quemque mittitur Hinc Patcr, q u i non habet a quo procedat, nusquara mi$su$
dicitur; ac missi dicuntur Filius el Spiritus sanctus, quia procedunt. Ruraum miaio, donatio, communicatio aoctorilatem ac potestatam exprimunt i n mittente, et donanle, et eomtnunicante. Ecquam vero poleslatem amtoritalerave PcUer habet in Filium, tt Pater tt
Filiui in Spiritum sanctum, nisi hanc qo est principii notio et originit ? Itaque Filium
mitti Patre est gigni F i l i u m naturam homiuis assumphirum, et suo tempor* assuroentem,
et mitti Spiritum tanctum est procedere ipsum cum efficientia axterni operia, quod i n
lempore iropletur. Jam constat quoraodo sempiterna processio in missiooem proprie diciam
concurrat.
At procedere dtclarat modum, i n q a i i , qap Spiritus e$se habet. Ita scilicet, ut proceasione Spiritus babeat esse, sea divinam accipiat essentiam : e i i d etiam accipiat, qood
esl eflicere externa charismaturo opera. At mitti, addis, abundantem significat donorum largitionem.
Nempe processio sempiterna sub nomine ac respectu
mi$tioni$,
quodam modo compleiur exierna eiBcientia sive aetuaji dooorum largitione in tetupore.
Hanc efficicntiara exlernam, si per seae sumpla ac veluii sejuncta a person raiss
processione consideretur, Scriplurae, Patres, theologi vocant misiionem minu$
proprie
dictam; quo uiiqtie missionis iniellectu, dictum reperimus, miui Filium Spiritu tancto
ac Fxlium et Spiritum sanctum mittere $eip$o$. Duo tamen animadverle, qu boc loco
pra&cipua s u n l : ac primo impropriam ac nimis latam hanc esse missionis notkmem ;
deiitde i n eodem improprice mi$$ioni$ genere nuspiam i n Scripluris, ac vix etiam apud
Patres miMium legi Palrem. Adeo nimirum procomperto haberi debet, missionem proprie
dtclam redigi debere ad sempitermtm [ X X I I I ] divinae personre processionem. Cur enira
nuspiam Pater miHi dicatur? Ea utique ratione, quia a nullo procedit. Corticem rei spectabat Theophylactus, doctrin sublimis medullam noo attigit.
(9.) Iniufflare
Spiritum sanclum po$t resurrcctionem Dominus dicitur: non ver* quod
productor eju$ $it.... alias neque tunc totus datu$ e$t, $ed unicum charisma $tu donum
remi$sioni$ peccatorum : tantummodo entm, ut Pentccostes tempore dartlur, decretum **...
SiDomini
insufflatio in discipulos non fuitunius
(antum chari$matt9 sedtotiu$
Spiritu*
$ancti donalio : igitur Paracletum tunc eis dcdit. Quomodo igitur te habtl Utud : Si ego non
abieroy Paracletus non veniet ad vos ? Descensus in Pcntecost* si ejutdtm Spiritus
fuit,
trat iuperfluu* : $i vero allerius; cedo, qui$ ille qualisquefueritf
Haec i n epistola ad Nicolauro diaconum.
Paria sunt i n commentario ad caput n i Joanois : Profecto I n q a i u o i : nam (Jaonnis i x ) et inspiravit discipulit, et dixit : Accipite Spiritum
ianctum. desipienliaml Si
tonc dedit discipulis Spiritum, quando insufflavit, quomodo postea dtxit e h (Actor. ) :
Accipieiii virtutem supervenientis Spiritut tancti super vot non post multo$ hos dies t
Vel quomodo credimus, i n Pentecoste faclum descenaum S p i r i t u s ; si quidem i n vespera
resurreclionis dedit illura? Tunc enira intpiravit.
At hc quidem valde ridicula.
Manifestum enim, quod tunc illis Spirilum sanctum non dederit, sed donum Spiritut
,
sancti, remissionem scilicel peccati. Statim enim subdit i.Quarum
rmtierilis
peccala, etc.
Imo ridicula Theopbylacli argumenlalio e s t : seque h d i c u l u m priBbei, dootrio repu
gnans qoam iradit Gyrillus inter Grcos, et Augustmus inter Latinos, prceaiantissimi
Palres. Sic habet iate libro n , alias m , Contra Maximinum. De Palre est F i l i u s , de
Patre esi Spiritus sanctus; sed illc genitus, isle procedens : ideo ille F i l i u s ast Patris, do
qoo genitos est; iste aulem Spiritus ulriusquc, quoniam de utntque procedit.
Sed ideo,
cuin d e illo Filius loqueretur, nii de Paire procedit:
quoniam Pater proces&ionis ejus
eal auctor, qui talera F i l i u a i genuit, et gignendo ei dedii, ut ttiam de ipso procederet S p i r t f u t $anctu$. Nam nisi procederet et de ipso, non dicerel discipulis : Accipite
fpiritum
nmctwn; eumque insufflando daret, ut $e quoque procedere significans,aperlo ostenderel
flando quod spirando dabal occulle.
Gemjna sunt fiuao disserit Cyrillus Atexan<lrinus libro x n /n Joanntm : Slatim toi
9

BRRN. MARLE DB KUBEIS DfSSBRTATlO

93

$mwtificat, matiifuto insuffl&ht Sptritnm $i$ largiem; ut et nus (irmik-r crederemu*,

alienoai non asse a Filio Spiritum, std i eon$ub8tantiatef% et *V **toG * *
, per iptum ex Paire procedentem. E i libro i x pracedente ad capul xnr Joannis :
Ideirco mim Ckri$tu$ insufflarU corporaliter
ostenden quod iicut tx ore kumono
spirilus prodit corporalUtr, $ic tx divina substamtia, Deitati conveni$nter
, Spiritus qui *x to (Filio) etl, profvnditur.
Alia habet lectio, ,-, ea rfiaraa
$ub$Utntxa utiqoe F i l i i . Perapiooe Patres bi duo,quibuscum Thoopbylactus comparari non
potest, non solom dona creata i n missione Spiritus sanoti a F i l i o distribui, sed ipaatn
etiam docent divinam sancti Spiritua personam dari : adeoqac probant e i consequenti, a
Filio terna proceaaioae Spiritum aanotum prodira.
(10.) ln ea insufflatiofu,
inquil ille, unius tantum ckarismatis fait donatio, *
totiut
Spiritxu nmcti. Alioquin quomodo *e habertt illud : Sinon abicro, Paraeletu$ non veniet
ad vo$f Nioiium crasse et ridicule. Quolies namque miltilar daturque Spiritus sanctua, datur ac miuitur totos, cum sit unus et simplicissimus. Ad charismala r e d i gitur diversilas (ota : n t c enim cuillbet, ac seroper omnia cbarismata ejos disfribuuntur; r erura bc, et non alia, ac magia minusque praesianlia, pro gratuilo Dei farore.
Supervacatnum iofers advenium Spiritus $aneii in die Ptnttcostti.
Haac dicena non
novit, ea conlentiosae mentis esse comruenta (verbasunt Joannia Becci num.68).Unda enim
babet, die Pentecostes, Spiritus adventum si *jusd$m fuit Spiritxu, $upervacan$um fuisa t
Namqne dic Penteco8te$ adventum superTacaneum decernit, si ejusdem est Spiritus ante
Pcntecoslen inrufflati, multje ejusdem Spiritas redundantiee comparebunt, qnod exlrem
absorditalie est. E i quoenim primum creato homioi t n animam vivenUm insufflatus e s l ;
dirersis adventibus po*tmodum ad digoos descendit; et nihilominus .Itcet ad plurcs et
sappios descenderit, nunquara lamtn ollus illius adrentus mpcrvacancus reputatus est.
[ X U V ] Verum Bulgaru*, si quod ante Pentecostin insufflatui e*J, adventum i l l i u s t * PenUcotlt aut iupervaeamum v u l i dicere, aut alterius Spiritus adventuro : non solura l u m
super?acanee afflrmabit desccndisse Spiriium discipulis, sed et ante i n Pentecosle advent u m ; etcumAuic vel alteri prophelarum, alioatque alioUmpore,
tt modi* diversi* ad?eaieos, associaius esi. Nam ai nunc in forma ignUarum linguarum, lum vero non simili
ralione acceplantibus adveniebal : nihilominus idem udveniibai Spiritus ot nullos variorum Spirilus advenluuro iupervacaneui nuncupabiiur ab illis qui per recias Scripiurarum
emitaa propria vestigia dirigunt.
Quomodo reponit ille,
illudkabet:
Si ego non abierol elc. Haec enontiat (Becci
respcnsio eat) ignorans tn eorporeo tptcie ignUarum linguarum Spiritos advenlum promissum fuisae discjpulis a Servalore. Opus enim erat, cum Servator corpore
oobiscuro versatus fuisset, Spiritura etiara corpore comparere, ut yerbia Magni Gregorii
ular. Adde abundaotiorem charismalum largitiouetn, quam i n Peotecosteattulit Spiritus
adveniens.
Hujusce demura missionis hanc babeto clariorem expositionem. Rebus omnibus adcst
iotime Deas per estcntiam, et prxttntiam,
et potentiam : idque babet a Deo Patre Deus
Filius, et babet a Patre el Filio Deus Spiritus aanctus. Per charismatum elargitionem
nOTus exsurgil velut prasenti modas : qui magis minusque specialis esl pro daii chari*
smatis coodilione et preestanlia. Hinc Spihtus sanctus,a Patre c t a F i l i o missus*, novomodo
absolute et simpliciUf, ut inqtitunt, adesse dicitar, et iubabitare in iis qui gtalire sanciiflcantis cbarisma recipiuot: sed etiam novo aliquo modo per Udem peccatoribus (idelibus
idexsistil, et pcanilaotibus per dilecliooem, sccundum quid et imperfecte. Qu demam
o m n i a i i a inlellige, u l cum ipso Spiritu sancto, qai mittitur, communem babeant Pater
etiaru et Filius novam ipsam preeseotiara, et inhabitalionem rationedoni concessi, quod
l i m u l ad extra tola operatur saoclissima Trinitas : ac praterea in ea per gratiam sanctifi*
caniem jnstis i n hominibus inbabitatione, quidpiam inveniatur quod ipsius persoo
Spiritos sancti proprium sit, veluti specialis quJam ejusdem personee ad aniinam jnsti
applicalio. lta frequentius Latini scriplores docent. Aquioatem potissimum consule, e i
Peiaviuoi, el Fraaciacum Sylvium.
(11.) Alia profero, q u in epistola ad Nicolaum diaconum Theophylaclns' accumulat
argumenta : ld quod ad cxsiitcndum opu* kabet daobut principiis,
vel majus ttt co qutd
ab uno principxo ttt, vel xquale,vcl minus. Sed wquale esse non polest: forct tnim ab wta
9

891

DE THEOPHTLACTl ESTIS E T SCRIPTIS.

94

princtpio, et non aliter. Relinquitur

ergo $$$emaju* vet minus... Igitur
Spirittu *anctu$
trit major Filio (qui ab u n o ) ; e l ecee ooyam irapieUlera. Vel est minor Filio,$icqu*
revivi$tit ttucedonins... Si Filio major $$( Pmter in eo quod causa ejus ett: et ip$* Filius
eril
twojor Spiriiusaneto
eadetn ralione... Ubi inmniiii Filium dici majorem Spiriiuf
Quomodo
Umdem proprittas
commvnis esst poMtf
postremum argutnentura solutio Becci est inter tefutalionea Photii i n eadem O m tione d * unione Ecele$iarum n n m . 1 3 : Dicis, cemmmms est Patri$ et Filii
proprietai
prodoclio Spiritas sancli, q u o m o d a c<mmun$ erit proprietas f Ego pprro d i c o : quanam
ratiorre outxime absurdmn tibi vtdetar, ease aliquid commune Patri et F i l i o , proprie i n
ipsis solia consideralum, q u o d non sit commune Spirilui?
E s t e o i m commune Patri e(
F i l i o , qood Spiritoi commune oon e s t : et q u o d noo unius, sed d u a r u m personarum est,
hoecommone dicitur, el est; quod vero propfie i n i l l i s consideratur, et i l l i u s particeps ;
n o n eat Spiritus, dicitur eorum proprietaa. Nempe u l eo diatinguatar ab illis S p i r i t u a . . .
Kyasenua horoilia t n Oraiionm
Dominicam, manifesle i d aatruit tCum enim
Filiui
ex Patr* exivit, et Spiritus ex Deo et Paire procedit. Sed quemadmodum sine pausa etst,
c*m iUioliui
PatrU, Filio et Spiritui adaptari nequit: $ie contra, e m ex eau$a quod est
Filii $i Spiritus proprium, diPatre eonsiderari alienum e$t natura. Cum vero commufU
$it FiHo et Spiritui scmcto non une absque ortu; rur$u$ e$i facile, differentiam qum i*
torum proprietatibus e$t reperire. Adyerta animura.... q n n m o d o proprietatem
duarum
tantum personarura rooavit tx causa eas es$e : et qoomodo reprasenlarit, eommwM easa
itsdem duabus peraonis absque ortu n o * aaaa.
[ X L V ] Cffilera ut locum haberent argameota, Theophylacto comroioiscendum erat,
Patrem e l F i l i o m duo constilui sancti Spirilua principia : cura c o a t r a , sicot Patar e i
Vilius, quantum ad hocquod est es$* prwcipium Spiritus sancti, non opponuntur : ita m i nime distingaaatar, sed s i i t duo auppositr cnm u n a eademqae Spiritum sanctum p r o d u cendi Tirtute.
(H.) Futrit ergo Filiu$
inquis, Spiritu $ancto major? Considera, reponit Beccus
a u m . 87, ne i i b i baac dabilatio i n opprobrium t e r l a t a r , si l u l u s m a g n u m t i b i Alhanasium
producet oratione Adventu Ariano* (num. 50) baec tradeniem ; Di$eipuli$ Dominu*
dei*
tniem et magnitudintm $uam ottendms non minorem iemetipsum Spiritu
$ed majorem et
mqualem $$H rignificam, tradpbat Spirilum, dicebatque : Ego iltum mitto, et ip$e me glorificabit, et qwrcunqu* aud\et loquetur. * I n Parisiensi MoDifaoconii edilione rox, fuCCv, majorem, desiderator. Habent iilaro editiones aliaa, ac mss. codices a l i q u i . A d huoc
l o t m m admonel laudatos edHor, i n margine codicis Basileensis hm adnotari: Vide, qvoxmodo Filiui wquatii tt major sit Spiritu:
xqualis qvidem iecundum dwinitatem major
vero
rtUio*4CL%u<*, ut etPaUripso
Ttrbo est major. Nempeunam illa dignilatem indical
ttrtiooe originis.
7 6 . Animadreraioae dignissima aequuntar Tbeophylaeli verba i n epistola aaapios
iBemorata ad Nicolaum diaconum et canstrisium : Si dixeris u affirmare
Spiritum
9X Filio procedere, quatenu$ ab eo diitribuitur
tt daiur...etad
Ua loquendum cogi t$
penuria vocum Latinxqxu UngwB paupcrtate... egoveniam facile dabo, ut t n aliis quidem,
koe e$t communibu$, ae etiam eccie$ia$tici$ sirmonibur
$i telis vocibus utaris ut libi
Umgua concedit: prcmiua tamen eonvenienti deelaraiione, *e qui audiunt, ignorent duplietm e$se voeis tntelligentiam (processionera sciiicet, aecnndum qood a solo Patre habet
ess9 at effusionem yel c o m m u D i c a t i o n e m Spirilus). Ai veroin Symbolo exprime
proct$iionem solo Patre.
H O D C sine dubio locum iadicabat Joannes Becous inter ejasdem Theopbylacti refataliopes n u m . 6 6 : Ego interim gralias tibi (Theophylacte), ago de bona m e n t e ; quando te
vapario, unionem Ecclesi feJuti a $ubiili quod aiuot, fUo appendisse i a i l l i s , q u Ilalo
ioaiDoas : In aliis quidem concedo tibi voeem usurpandam Spirilu$ ex Putre et Filio p r o tmsi<mi$ ut tibi Knguu permiUU : in communibus nempe sermonibut eccU$ia$ticx$ et co/lafiitt*, $i cUlubiictt; in Symbolo vtro $olo non coneedam. Exosculor animi t u i candorera,
a l agnosco unioni le magnom pondus addidisse.
Haac invicem duo, qtiaa tradii loco ciiato Theophylactas, queere Beccas a n i r o a d T ^ r i i t
aaiaus eoosooa Tideator : neque primo aspecta b<mam mentem exbibent Terba arcbiepifaopi. Docoeralnempe, procusionis nomin* declarari modum quo Spiritus habcl cae : ac
t

BBRN. MARLB DB HUBEIS DISSBRTATIO

93

gmwti/lcat w%anife$to insufflaiu Spiritnm eis largiens; ui et nus Qrmiltr erederemua,

alieooai non esse a Filio Spiritum, $ed $i con*ub*tMiialtt%
e/ 4V oottv t 6 U w
, per fp#wn x Palre procedentem. Et libro i x pracedenle aJ caput X I T Joannts :
licirco
enim CArisfwf imuffiani
corporaliter
ailendeiu fttad #irtif x ore Aumo*o
gpirilus prodit corporalittr, *ie ex divina iubstamtia* DHlali convenitnter,
, Spiritus qui *x eo (Filio) tJ, prof*ndi$ur. Alia habet lectio,
,% * * di>rw
AUafcmiia, utiqoe F i l i i . Perspicue Patres bi duo,quibuscum Theophylactus coroparari n o n
potest, non solum dona creata i n misaione Spiritus sancti a F i l i o dislribui, sed ipsam
etiam docent divinam saocti Spiritus peraonam dari : adeoqae probant ex cunsequenti a
Filio terna proceaeiooe Spiritam aanctum prodira.
(10.) In ea ituufflations,
inquii ille, uniiu tantum charismatis fuit donatio, n*n iotius
Spiritui $ancti. Alioquin quomodo $e haberct illud : Sinon abiero, Paracletus non
vtuitt
ad vos? Nioiium crasse et ridicule. Quoties namque mittilur daturque Spiritus sanctus, datur ac mittitur lotns, cum ait unus et simplicissimu5. Ad charismata r e d i gitur difersitas iota : nec enim cuiilbet, ac seroper orania cbarismata ejus d i s f r i buuntur; rerura bc, et non alia, ac magia minusque prosiantia, pro gratuito Dei fa*ore.
Supervacantum infers advenium Spiritu$ $aneli in die Ptnteco$t$. Hoc dicens non
novil, ea contentios menlis esse comoienla (verbasunt Joannis Becci num.68).Unde c n i m
babet, die Pentccoslcs, Spiritus advmium, $i ejusdtm fuit Spiritui, supervacaneum. fuisse
Namqne * i dit Penlecosfes advenlura supervacaneuai decernil, ti ejusdem est Spiritu* ant*
Penteecsien imufflaii,
mult ejusdem Spiritu* redundantiae comparebunt, quod exlremaa
absurditatis est. Ex quoenim primum creato homioi in aniwum viventem insufflatus e s i ;
divenii adventibus poslroodum ad dignos descendit; et nihilominus .licet ad plurc* et
aatpios descenderit, nunquam lamen ollua illius adventus mpervacaneus reputatus est.
[ X U V J Veruai Bulgara*, si quod ante Penieco$($n insufflatus e$t adventum illiust Pentecosle aul supervacaneum voll dicere, aut alterius Spirittii adventuro : non soluru l a m
supervacanee affirmabit desccndisse Spirilum discipulis, sed et ante i n Pentecoste advent a m ; e t c u m Autc vel altcri prophtiarum, alioatque aliotempore, et modii diversis a d r e nieos, associalus esi. Nam ai n u n c in forma ignitarum linquarum, tum yero s i m i l i
raiione acceptaolibus adveniebal : nibilominus idem adveniebat Spiritus, ot nullos v a r i o rum Spirilas adventuum tupcrtacancui nuncupabiiur ab illia qui per rectas Scripturarum
emitas propria ?asligia dirigont.
QuomodOf reponit ille, $e illudhabct:
Si ego non abierol etc. Haec enuntial (Becci
respcnsio est), ignorans in corporea $pecie ignitarum linguarum Spiritus adventuua p r o missum fuisae discipalis a Servatore. Opus enim erat, cum Servator corpore
oobiscura versalus fuisset, Spiritum etiara corpore comparere, ut verbis Magni Gregorii
utar. Adde abundantiorem charismalum largitiouem, q a a m i n PentecosteattuJit Spiritus
adfeniens. .
Hujusce demum missionis hanc habeto clariorem expositionem. Rebus omoibua adcsl
iDtime Deus per eaentiam, et prctttntiam, el potentiam : idque babet a Deo Patre Deus
Filius, et babet a Patre et Filio Deus Spiritus aanctus. Per charismatum elargitionem
DOTUS exsurgit velut praBsenti modus : qui magis luimisqua specialis est pro daii t h a r i smatis conditione et praestaniia. Hinc Spirilus sanctus, a Palro ct a F i l i o missu?, novo modo
absolute $t iimpliciUr, ut inquiunt, adesse dicitur, et iubabitare in i i * qui gt^liaa sanctiflcanlis chariscua recipiunt: sed eliam novo aliquo roodo per Udem peccaloribus (idelibus
inexsistit, et poBnitentibus per dileclioQHtn, $ecundwn quid et imperfecte. Quao demuin
omnia iia intellige, u l cum ipso Spiritu sancto, qui mittitur. commuQem habcant Pater
etiaoi el Filius novam ipsam praeseDtiaro, et inbabilationem rationedoni conccssi, quod
aimul adextra lota operatur saoclissima Trinitas : ac pralerea in ea per graiiam sanctiQ*
cantem juatia i n hominibus inhabitatione, quidpiara inveniatur quod ipsius persooaa
Spiritus sanrti proprium sit, veluti specialis quffidam ejusdem personte ad animam j u s t i
applicalio. Ita frequentius Lalini scriplores docent. Aquinatem polissimuua consule, e l
Peiaviuoi, el Franciscum Sylvium.
(11.) Alia profero, quae in epistola ad Nicolaum diaconnm Theophylaclns' accumnlat
argumenta : ld quod ad exsistendum opu$ hahet duobus principiis,
v$l majas cst co quod
ab unoprincipio etf, vel aquale,vclminus.
Sed aquale essc non poiesf: forct enim ab WM
t

DE THEOPHTLACTl ESTIS B T SCRIPTIS.

94

prtactpio, tt non aliter. Rslinquitur ergo $$$emaju* vet minu$... Igitur Spiritus $onctu$
trit major Filio (qtii ab u n o ) ; et ecee jtoyam impieUtera. Vel est minor Filio,sicqu*
revivittit Macedonixu... SiFilio major esi Pmter in eo quodeauta ejut e$t: et ipse Filius
eril
wtejor SpirUusaneto eadem ralione... Ubi itmniiti Filium dici majorem Spiriiuf
Quomodo
kmdemjkroprietai
eommunii esst poMtf
A d postremum argutnentum solutio Becci est inter tefutationea Photii i n eadem Oratione d* nnioneEcele$iarum
nnna. h%: Dicis, 81 cemmmms est Palris et Filii
proprietoi
prodoctio Spiritus sancli, quomoda commun$ erit proprieta* ? Ego pprro d i c o : quanam
raiioira mrfxime absurdmn tibi vtdetor, ease a l i q u i d tonmune Patri et F i l i o , proprie i n
ipsis aolis coosideratum, quod non sit commune Spiriiuif
Eateoim commune Patri e(
P i l i o , qaod Spiritui commune a o n e s t : et quod noo unius, sed doaram personaruaa est,
hoccomroune dicitar, et est; qaod ?ero proprie i n i l l i s consideratur, et i l l i u s parliceps
noQ eat $piritus, dicitur eorum proprietaa. Nempe ut eo distinguatur ab illis Spipitus...
Nyssenus boroilia t n Orationm
Dominicam, manifesle i d aatrait tCum enim Filiu$
ex Patr* exivit, tt Spiritus ex Deo el Paire procedit. Sed quemadmodum tine pausa et#e,
cum iitsolius Palru, Filio et Spiritui adaptari nequU: $ie contra, e m ex cau$a> quod est
Filii $i SpirituM proprium, dePatre considerari alienum e$t natura. Cum vero cornmufU
sii Fitio tt Spiritui sancto non e**t absqu* ortu; rur$u$ e$i facile, differentiam qna m
t o r u m proprietatibus t$t reperire* Adyerte animam.... qtinmodo proprietatem
duarum
taotum peraonarum rooavit ex causa *OJ tste : et qoomodo reprsBsenlarit, commwM aaaa
iisdem duabua peraonis absque ortu non e$$e.
[ X L V ] Cffiiera ut locaia haberent argameota, Tbeophylacto comraioiscendum erat,
Patrem e l F i l i o m duo coirstilui aaacti Spiritus prineipia : cura coatra, sicut Pater a i
F i l i u s , quanium ad koe quod e$t e$n principium Spiritus $ancti non opponuntur : iia m i n i m e distingaaatar, sed eint duo eupposita ctim una eademqoe Spiritam saoctum produceadi Tiriule.
(li.)Futrit
ergo JFt/tu*, inqaia, Spiritu tancto major? Conaidera, reponit Beccus
n o m . 67, ne i i b i hec dubitatio io opprobrium T a r t a t a r , si l u l u s magnum l i b i Athanasiuta
producet oratione Adtertus Arianos (num. 50) haec (radenlem : DUcipulxs Dominu$ dei^
totewi et magniludifwm $vam o$tendms non minorem $emetip$um SpirUu
sed mqjortm et
Bqued$m e w iignificon$ tradpbat Spiritutn, dicebatqu* : Ego iltum mitto, et ipse me glori/Uabit, $$ qucrcunqu* avdiet, loqueiur. I n Parisieosi Montfauconii edilione ,
, wiajorem, desideratur. Habenl illaro ediiionea aliaa, ac tass. codices a l i q u i . Ad hooo
l o e a m admonet laudalaa editor, i n margine codicis Basileensis hm adnotari: Vid* quoxmodo Filiui wquaUi ef major $it Spiritu:
xqualis qvidem tecundum divinitatem major
vero
rationeceusto, ul etPater ipso Terbo e$t major. Nempeuaam vox illa dignilatem indical
ratiooe originis.
76. AnimadTeraioae dignissima sequuntar Tbeophylaeti verba i n epistola saepias
memorala ad Nicolaum diaconum et canstrisium : Si dixerii
te affirmare
Spiritum
Filio procedere, quatenu$ ab eo distribuitur
e$ datur... et ad Ua loquendum eogi te
penmria vocum, Latinxqu* lingua paupertaie... egoveniam faciU dabo, ut in aliis quidem,
koe e$t, communibus, ae etiam tcde$ia$tici$ itrmonibu*, $i teli$ vocibus utaris ut libi
limgua concedit : prcmiisa tamen convenievti deelaratione, e qui audiunt, ignorent duplu
ctm e$$t vecis intclligentiom
(processionera aciiieet, secundum qood a solo Patre habel
esaa, et effusionem vel communicationem Spirilus). Al vero in Symbolo exprime
proceiiiontm $olo Patre.
HODC sine dubio locum indicabat Joannes Becous ioter ejusdem Theopbylacti refataUopes, D o m . 6 6 : Ego interim gratias t i b i (Theophylacte), ago de bona mente; quando te
feperio, unionem EcciesiaB foJuti a subtili, quod aiunt, fUo appendisaa i o i l l i s , quaa Ilalo
i o i i o o a s : Jn aliis quidem concedo tibi, vocem usurpandam Spiritns ex Patre tt Filio prottssionis, ut tibi lingua permitiU : in communibu* nempe scrmonibug ecclesiaiticis
et co/fofirii*, i i oUubuctt; in Symbolo v*ro solo, non coneedam. Exosculor animi tut candorora,
t agoosco unioni le magnum pondua addidisse.
Haac invicem duo, quaa Iradii loco ciiato Theophjlactas, quaere Beccas aniroad?^riit
aaiaus conaona Tidentur : neqoe primoaspecta b<mam mentem exbibent Terba arcbiepiaooirf. Docaerai nempe, proa$sioni$ nomin* declarari modum quo Spiritus habet e$$e: ac
f

BHUf. MARI.fi DE RUBEIS DISSERTATIO

wtiuiouii vocem ilgnificare abunJantem donorum hrgidonem,

qnm Paln quide n est
i*d * PUio in toi qui digni $unt effunditur. Tum Latinum, rel Italuro inducit, id utiqoe
aioteoi et oibilominus affirmantem, Spiriium ex Fitio procedtr$ quaienut ab ro disiribuitur oc iatur, yeluti ad ita loqoendum penuria coactum voeum Latin&qu* ling**
pa*~
periat*. Coromeniura scilicet obtrudit Thcophylaclus. Italus enitn aul Latiaos bocea i a
argumeoto incosavit oullus aaqoam l i a g a som Latinae paupertaletn ae vocom peauriam, oeque potest incusarc* Bac prmupposita lingune paupertaie, veDiara ea
datuium Lattno a i l Bolgarus, s i , excepto Symbolo, i n aliis familiaribus, el ecc)esia*ticis
etiam colloquiis Spiritum ganetum Patre et Filio procedentem asseral: ea lamen <aolione adhibita, utejusdemSpirilus iateliigatur mtaafo, donaiio, di$tributio per cbaritmalina
elargHionem. Haec videnlur eviucere, minime Theophylacti menlem fuisse, ut ad solam
Tocis,Fi/io^ruf,additionem ad Sjoabolam aul omissionera in oo, redigi possiltontforefsi
aumma.
Ut ot sese res habeat, bon frogis aliqaid i n arclriepiscopo agnoscebat Beccos : utpota
qui Latino permitferel, Spirituoa aanctarn procedentem a Patre Filioque affirmare extra
S j m b o l u m ; cutn e contra Gnecorum pleriqae locutionem haac, Teluli angue pejus exsecraren'ur. Illud etiam erat emoluroenti : quod com Spiritut ianctia Patr* et Filio p r o ceaionem intellig* et aecipi ptrmitteret pro ipriu$ mi$sionj per doooram elargitionem
riam parabai ad reram ajusdem missionig intolligeatiam quam aint mterna p$r$onm mis$m
proceuione ab altera noa consistere, jam sapios adootavimus.
9

[XLV1]77. Fueruntrteieroqui ejusotatis doctores Graeci, qoi eos inter acLatinos coalrorerti momentura rcdigerent adunaoi ?ocis Ftftoft**, additionem ad Syirbolum. Incepto
* . uto duodecimo Thessalonicensem metropolim regtbat Nicetas, qui prirouro Marone io
Tbraciaepiscopus fuit. Prolixum ejus locura ex librisquos concinnavit de processione Spiritos
saneti, promit Leo Allatius Contra HoUingcrum
pag. 467, ubi diligeirtius discassa qoav
aliona, sic eam denique absolvit: Diclionis (Filioque) addUionem sileniio ros quoqua
involrite, nequo in Symbolo imposterum proountiate : seduti Patres, ita nobiscum dicile,
Quiex Patre procedit, quicum Patre it Filio simul glorificatur;
quodsatis utrisque, nobis
et fobia, per Spirilus sancli gratiaro, amorem conciliabil; cum invicem concordemu%
com dicimus et profiterour, exPatreper
F i l i u m processionem. >
9

Mens eadem fuiste videtur Pctri Antiocheni i n epistola ad Michaelem Cerularium, u b i

n u m . X I malum et malorum pesiimum vocat odjectionem adsanctum Sytnbolum : et oihilominus nura. X X I I : Si in addiiiune Sytnboli corrigantur, ait, nihii prxterea
postuloverin.
Levissimum jam vides qua?slionis momentum. Rcs tota redigitur ad ecclesiastic disciplin caput, i n quo nimia fuerit audacia Romani pootificis el EcclesiaB Occidenlalia aactoritatem Ua coarclare, ut pro urgentibas c i r c u m s t a u t i w non valnerit una ?oce Syrobo)um augere :quod uliqae a Groacis i n Oriente factura i n p r i u i a sjnodoConstantinopolitana.
De hac Additione
dejuo ipso Dogmau consule Dissertaliones nostras duas, quas hoc
aono 1753 cum Viia Georgiu *cu Gregorii
Cyprii
pairiarchcB Cotutantinopolitani,
typi*
T u l g a v i m u s apud Joan. Baptislam Pasqualium.
9

XX.

Fideiium suffragia perperam ac faUo docet, defunetorum aliquibui prodcsse, qui gravibtu
inquinati peccatis ex hac vita decedunt. Lalini nonnulh doctor*9 nolali.
Ruisorum
confessio fidei cxpenditur ae refellilur.
Errori9 cau$a. Doctrina illibata Thomx Aquinatit.
78. Alienara a catholica fidesententiara,si rerbaspecteutur,Tbeopbylactus promitiocap.
x i i Lucffi v. 5, ad earerha : Tim$te eum quipostquam occiderit habtt pvtestatemmitttre
in
gthennam.yerb* ejut s u n t : Vides, quod non dixit, Metualis eum, qui postquam oecidcrit,
miltit in gthnmam: sad, knbentem potcttatem mittcndi. Non enim semper, el *;
, q u i morianiur peccatores milluntur i n g e b c n n a m : sed sont i n polestate Dei
u i etiam dtmitti possint. Hoc autem dico propter oblationei et distributiones, qwt fiumi
pro defunclis ; qu non parum conducunt ettam h i s , \ papsfaic
, qui in gratibus peccatis mortui atmf. Non oronino igitur, postquara oocidiU
Diitlit i n gebennam : sed poleslaiem babct mitlcadi. Ne igitur ccsscraus, per oleemosyoas
9

7
DE /LACTI 6ESTIS ET SCRIPTIS.
98
ci iutercessiones propitium reddere <mm, q u i pote$totem kebct mittendi,non senoper autecp
hae pottitaie utentem: sod et valeoteoi remittere quiddara.
Ad bc verba i n edilione Philippi Montani apponitur e regione adnotatio : Dtfun*
clorum auxilia, purgatorii
as$ertio. Eodem BeUarminus utitur testioiooio Theopbylacti
ad catholicam de purgatorio veritatem t-onfrmaiidatn libro Be purgatorio, capite 10.
Verumenimvero catholica reritas est, ipso tradeate BeUarminu libro n , capite 1, i n fine
Purgatorium pro iis tantum e$$e qui cum venialibus culpi* moriuntur: ai runum
pro
illis qui dtccdunt cumrtatu pancc, culpi* jam rtmissii.
Inter istos quis eos numeret, q u i
juxtaTbeophylactum ingravibui
peccatis mortui sunt ? lllos etiara, divinae jostitiaB ut
salisfaciant, i n locum poanarum, quicunque iste
et qiuecunque sint ilteB, mitiit ac
projicit Deus . el oon solum , potesta:eoi habet mitlendi, qua non seiuper irtitur, ut ait
Bulgarus.
*
Pervium loci sensum exposuerat i l l e a d Maltbaei caput , . 2 8 : Doctt tlmtrtem
canlcmntndam : terribdiut cnim> inquit, gehennce supplicium est. Qui enim occidunt,
tolum
eorpus destruunt : anim& aulcm forta$si$ beneficiumfaciunt.
Deu$ autem in
gehennamprojiciens, ei animam etcorpus punxt. Gekennam autem ctm dicit, significat
perpetuampcBnam.
Polestas i l l a , quao ajmd Lucam Deo Iribuitur, jus comptectitur, vim tt efficitntiam.
I n eo
positus est Tbeoptaylaeli error, quod ab actu eam sejuflgit [ X L V i l ] polestateta : exceaseriiqae, defuDCtorum coaditioutnn assignaos, quibus Qdelium auffragia prodesae possint ad
salutem,
79. Sua taraen ut confirment GraBci commenta, u t i solent Theopbylacti aactorrtate.
Expendere hoc loct> prelium est opor<B, quod babetar in Orthodoxa Confessione catholicm
aique apoitolica
Ecclesioe Orientalis. Uanc pro Ecclesia Russorum concinnavit Petrus
Mogila, metropolita Kioviensis; eademque Grce et Latinft lypis prodiit Wra$ti$lavice
apud Joan. Jacobum Korn MDCCLl. Duas i n partes i r i b u i l u r , ac m allera sic babei
qujBStio LXIV : Annon et aliqui tic diem suam obeunt, ut beatorum damnatorumque
medii
sml? Responsio: Hujusmodi bomioes n u l l i reperiuirlur. At iHud probe constat,
iceleratos homines () non paucis de orci clausiris eripi, olque libcrari:
non sua
uuidem ipsorum ponitentia sive confessioue... verum piis superstitum officiis etEocleaiaa
pro ip^is deprecationibus, praecipuo yero per incruentain sacrificium.
QoaBstio LXV. Quid igitur senticndum dt eleemosynis piisque officiis, qu&4n
rtfrigerium
mortuorum prxstanlurf
Responaio. Ea de re Theophylactus i n caput SXH Lucaa, exponens verba Cbristi T . 5.... ita cofomeotatur. (Superiora ejus.verba afferuntor.) I g i l u r a
doctrina Palris bujus i l l u d deducimus : oportere omnino a nobis preces pro dtfunctis
concipi, atque offerri incruenta f.acrificia, spargiqae liberali manii eieemosynas; s i q o i dem pia hujusmodi opera, sua causa, ipsimei prestare non possunt.
Absurda plura promuntur. Cur i l l i qui cum vcoialibus duntaxat culpis, aut cum reata
poBnce lemporalis, culpis jam reiriissis Jdeceduol ex bac vita, quocunque demum in loco
difinie satisfaciant jusliti, btatos inter ac damnato$ non fuerint medii? Sceleratos
Iiominos, gravibusqu in peccalis decedentes cura ais, non paucos fidelium suffragiis, de
orci clauslris eripi liberari, i n errorem incidis Origenis qui ptBnis inferni flnem a l i quando Tuturum aie at. Hujusce coraraenti aliqua i n ecclesiaslidsljreBcarum Jibris vestigia reperiri, sive Urigenistarum, sive aliorum fraodia iac4um sit, adnotavit Leo Allatius
disserlaiione n Dt libris ecclesiasticis Grmcorum.
Sed inquies cum Theophylacto, sceleratos illos, qui liberandi aunt, nan esse a Deo i n
gebennam projectos; sed hoe eaein poUstale JDei situm, sicut et verriam illis targiri. Ai
fides catholica repugnal in synodo Florentina cousiitala i n decreto Utriqnis, u b i definitum
legimus : Jllorum nnimas qui in actuali mortali peccaio, sive originali decedunt,
moxin
infernum de$cendere etc. Quonam vero Scripturarum aut Patrum traditionis roomonto
innixus, potestatem Dei miltendi i n gebennam sejungis ab actu ? Aiebat Christns Lucm
eapile v v. 2fc. Ut autem $ciati$ quia Filius hominis habet potctlatem in torra dimittendi
peccata, ait paralytico : tibi dico, Surge. Num ergo reipsa non dimiserit peccata? Verum
T. 90 dixerat : Homo, remitluniur iibi peccaia tua.
80. Cuo) hc Theophylacius scriberet, ejus fortasse animo obversabantur ulgat
iabellaa de Trajani liberatione ab inferis, el FalconillaB ac Tbeophili imperatoris, a i m l ka*luo. Nolim ego i n iis refellcndis tcmjms et operara pcrdere, quas invictis rejecere
t

BKRN. MARIA D I RUBEIS MSSEKTATIO

argumentie r i r i docU plures. Coosula Allariam ptrpttwm con****i**e i * dogmaU

pmrfiorii, Natalem Alexandmm saacalo 11, DUteftafJoae i , e l Michaelem Laqoienam DiaterUlione ioter Damasoancas.
8 1 . Saoclda Thomas Aquiaaa, hiaca dalis dispatatiooit cauaa b i f t o r i o l i s , qoas e r i t k a
DOO expaodebat exainioe modoa aliquos probabilea, ae saoe eoasoooa Iheologiaa, exeofitavit qoeis ralgata peccatorum homioum ab inferU liberatio iotelligi possaL Loeom afaa
affaro
Sopplemeulo leriiaa pariif q u . L X X I , art^ ad 5 : De ftclo T r a j t o i hoa m o d o
polest probabililar mtimari qaod prtibut btati Grtgerii ai vitm* futril raaaea***; at
ita gratiam conaecutas s\l,ptr quam rimimotnm ptcemtmm hebuH, et p e r oonsaqneof
i m m u n i u t a m poana, Stcut euam apparet i n omnibos i l t i a , q o i faarout m i t - a c a l a w a
moriuis sascitaii,quortim pluresconatal idoloiatras e l damoatosfoiasa. Ba omuibos talibtjs
aaim d i c i oportal, q u o d non eratU t * inferno fbuMar d*put*ti : sed aecondum praasaalem
proprionim marilorum josiiiiaaL Secundam aaiem iup*riore$ cmu*m$ qaibae p r ? i d a bantur ad r i t a m re?<xandl erat a l i i e r de eis dispooaadum Val dicandum secundaiB
qaoadam, q u o d aoima Trajaoi n o n . f u i t eimj l i c i t e r a reaio p o m e aatero abaoluta : aad
ajos pcaaa [ X L V I I ! ] fuit suspenta ad teropos, acilieet usqoa ad diam j u d i c i i : aac U r o e a
oporiet q o o d hoe ftat comwiunUer p t r tuffragia: qma alia sunt q a a lf
eommnni accidant,
at a l i a q u iingulariUr e l ex privilegio aliquibua ooDoadoator.
Longe diflert bc TbomaB doctrina a commtnUa Greconim. VaT e a i m i n h i t c a
caaibua q u i ad legam comoiuDem DOO p a r t h i a a l , nolla asl $*fft*fionm r i s a o l u l i litaa; r e l q u i Uberantar peceaiores, ad r i t a m redauat morlalwD, (KBoitentiam p r o delictis
aelari.
f

'

XXI.
Piorum hominum $pirUu$ qui corpore soluti jam nulla gmi pmrymtione im ngmm
cmhrum recipi, Tkeophylacti $cntentia ett. An edam iocutrit,
imna 00$ dommri visitn*,
inquiritur.
Virgini Deiparm priviUaium immuniUUu ab omni culpa, aljoai lmri detrahit;
quod atiii quibiudam Ecclesia Patrtbui cowmune.
9

82. De ipiriiibua piorum bomioum, qui r e l nullam paccaii Biacolam incnrraroat poal
uscepiam baptisma, rel coatractam aul i n corpora viTeotaa aul posl morlem a x p i a m a l
Tariaa Grcorum questionea, ad eorum alatam quod a l t i o a i , igooral nemo. Ineptaa opiaationea plurea rejicil Tbeopbylactus : aosdemque spiritos I n regnum coaiorum racipi, dDcet
lucalantiaaime. I o a i g n i i locua aal ad caput X X I I I Lucaa,
U : Memnto mn\ cmmvinerU
im regnum luum... Hodie mecum eri$ in parddi$o.
Tbeapbylaiti verba sunl : Q d h r a o i autem ruidam qaomodo dicenla Domiao l a l r o o i :
Bodie mecum eri$ in paradUo, Paulus d i x i l (ad Hebroos capita ,
89) quod Qtillua
tanclorum rtceperii protniisionemf
E l quidam dfcunl^quod Aposiolus n o a d* omnibus
HMctii aiserai, quod ooa ^eceperml promiasidoem : s a d de-bia quo$ ip$e eolum mumaratit (Abrabamum, Henotbum, Noe, eic.) Enumerafit autem alios quideiu multos :
latronis auiem non memiaiL A u d i eaim quid dicat : hi omne$, demoDslraodo aoa, qoos
farmo anumerat: quibus latro conoameratua aoa a*i. Emc pricaa ioterpretalio, quaa DOD
omnes, aed aliquoa tantum sanctos in paradisuxn receptos admitlebaU
A l i i autem d i i e r u n l : quod latro noadum aorihus a i l in parodiso co*v$r$ationem (aaa
Iraasportaiiooem i n paradisum, ). 8ad q a i a iDTariabflia ait et m e D t i r i nequeat
Domini promissio, ideo dictum ease : Hodie nuctm eri$ tn pafadiso. Esi enim a l baac
speoiea pbraseos in varbis DomiDicia, ut de fuitiria loqoatur, taaquam de bis q o a jam
l l a n i . Ut cutn dicit [Joanni$ capite ,
18),Qt*t* non cTtdxt jamjudic<Uu$ e$t. Ha&c altera
interpretaiio sanctorura beatilatem, aul paradi^um, uon excepio aancto latrone, differencluui jubei.
A l i i lorquent verbum, p a R d u m facieotea pfisl hodit. Ut ail is aensaa d i c t f : Amm
dico tibi. hodit. Dciade, Mecum eri$ in paradi$o adjiciantes. B&c etiam iaterprelaUo
t t r i i a aradisum ad futurum teropua differt.
Paradisum a raguo coalorum distmguit quarta : bcatitatemque constitnit i n regoo C<B1Omim, quod differtur. Qnidam rero, qui maxime sensum aasequi visi sunt, sicexponunt;
nepromiaa nobis bonanonsunt
ingressus in paradiium, vel ascen$us $ed regnum carfa*
rum. Unde et oraojus, Veniat regnum tuum : non, convcr$atio illa in pamdiso. Neque enim
9

101

DK IHEOPIIYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.

I.

mibi dieat-aliquis : quod idem $U paradisu* $t regnum.tona

eoim regni ntqu$ wtri*
divit,+eque oculus vidit, neque in cor komirti* asctfulit (Isaiaa captte u a ? ?. t , et M d
Coruuhios capile II, ? . 9). Paraduum autem e t . o c u l u s Adaa r i d i t , etauris a u d i r U d e eo.;.
/ itaque p a r a ^ u n m eortiius e s t : ftoa euteoa asaeeatos eat re^nwm. Asteqaetur aulem,
qoando eliam otoae* qaos Paalut enmneravit. Hunc aatem, boc tempore, paradiiUm
babet, qoi e$t pcr# spirUualisquietu.
Emc qnidem muUi saapaduttar? d i x e r u n i . I n t e r prelet iaii partm aliquam $piritoli$ quitUs jllrco poatNuorteai aanetU conoadi f a t a o t d r :
et in paradis* quidew terr*$tri u t a j u n t oonaulIK Regouai coalorum d sacoli coasaov
loatjoaeai d i f f e r r r , contendunt.
Non ita Tbeophylaclus. Sed dicendum est (iacfuit) \ *> ,
xal , quod eltaiut'afa t t f regnum cmlarum el paftuRftif, n i h i l prohibet, et
Doaii/ium vera dieare, el Paulam. Nam lairo quidam est [ X l i X ] i a pamdi$o, hocesl
ngno:ei
noo solum ip*e, sedetiam omaea qiios nainerat Paulus. A l q u i noo f r u i t a r
perfeeia bonorum participatione, . Exemplum addocit
condcmnatorvm, qui t * regiis non *v*t std
in cUtlediU clausi tcnentur in dtputati* pcmi$ :
curo honorabile* et in regicu ingrediunlur et in tU vtruutiur;
$t cum venerit tempus diitribuiionUr$g4Uiumdonoriim illu
a$$equun$ur. Ita etaaaeli,iaquU, tameUi nondum
ptrfectt
bonit /Hw*/r, jamUmen versantur i n locis lucidi* et fragraatUms, ei regiis deniqoe labernacnlis, etiatnsi nondum diatributionem regiorum bonoram perfecta assequautur, i l a e l
latro in paradUo fuit, etiamtj nondum perftcU acteptrii, u t noa abaque nobia perfectos
it ) ^, E l hon opiaor Tariasimam omniuoy Apertiasima
sealeatia est, ptradisam et regoom esse tdem : ac aaoclos i n regoum ooelorum racepioa degcre.
Tum paradiai disiiactioaem a regoo admittera yideiur, regni a o m i D a intelligena integram feUciiat*m
ac perfectam bonorum oooniun) assecuUooem; sed ad priorem slatim
radit interpretatioaem, q u pro eodem babei dtrumque. Dt oe dicam, i a q u i t , qood
tancitrum grotia i n quotidianis miraculorum operatioaibus, paradisus merito diclus a i t :
et omnes sancti, quotqooi participu
facti $u%%$ $pirilualium donorum, ei q u i arrhabon$m
habcnt Spiritus, i n paradito aiat; eliamsi nondum perftcti fuerint, ti regnutn aeceperint,
aicut dteit Apostolos i a epiatdla a d Bebreroa : Etiatn$i nondum promuiionem
accepaint.
Promisaionem eoim diceado, %b , integram hwrtditatem (seu felicitatem) declara?it. A l i l l a m nondum iolegram acceperont. Et $un$ in regno, et paradiso, slol \
\ (; Ad priorem se reducii inierpretatioaem.
83. Dic$$ Non seqmtur : $ancti $unt in cmlo, ergo vident Dcum. Nonnallorum objectio
est apad BeHarmiaam libro De $anctorum beatitudine, capile 3. Reponit i l l e : Recte seq u i ; nam per emlum i n t e l l i g i m u t sedem, et quaai aulam regtam Dei, ubi Deu$ $emper videiur... Tametsi eiiim Deus ubique s i l , tamea proprie i n COBIO dicitur, quia per s a i m a n i festatiouem iHic s* prsentem osteodit; el cernitur ab iis q u i digni auat ccaleaii i l l a
tede.
Qtuaaata t e r o f a e r i l mena Theophylacti ? V e r i s i m i l l i m u m puto, ipsum exiaiiaiaaaa, r i sioae Dei f r o i sanctoa i a regno coBlorum. Paraditum i t l e idem esse docet ae regnum CCBIOn*m, quod interpretaiio quarta diatiagoebat. A t q u i bona regni ea dicuntur, quae neque auri$ audivit, neque oculus vidit,\nequc in eor hominii a$cendunt. Quis vero inter hc bona
ng*i
i n qoo degere saactoa Tbeophylactus a i l , non enumoret il)\id prcipuum quod eai
clara riaio Dei? Disartiasime aiDrmat, bonorum participatione
eos f r a i i n regno c o l o r u m ,
umdum tameu perfecta; quo3 verba par est ila intelliger^, u i sane Deum ipsi videant, perfeetam donorum distributionem acceptari, resuoopto corpore post j u d i c i u m i n cousummat i o n e t f i B c u l i . Maxime faTeteorum exemplum, quod afferlur, q u i i n regias
ingrediuntur,
tt in eis versantur. A a isti nunquam r i d e r i a t regem ? Imo v i d e o l ; et cum venerit temput
diitributionif
regalium donorum, consummatio tcilicet s s c u l i , et corporum resurrectio ea
perfecte aatquentur.
Dala vero r$gni ealorum
distinctione a paradito; i l l u d i n l e l l i g i t
Tbaopbylactus inugram felicitatem; et istum, felicitatem quidem, sed non plenam, spirituaHum quoque donorum participationem
ti arrhabontm Spiritut;
claram sine dubio vi-*
sioaem Dei. Addere locum ejus liceal ad caput Kpistolae ad Pbilippenses, r . 2 1 :
ilihi
enimvitterc Chriitm eit, et mori lucrum. Mori autem lucrum est, qiiia tunc aperlius cum
ipeo (Chrisio, F i l i o Dei^ versabor.
9

|03
BBRH. DE RUBBfS DISSRRTATIO
10.
84. Itovua est i n Theopbylacti doclrina ad caput u i Mattbai, v. 46 : Adhuc eo l0qutnl$
md turbm, ecee Mator eju$ et frairu itabani forU, qumrentes loqui et. Haoc ille exposiliot w n a p p i a g i t : *#*> , Humamum quid, volebal ostendere l l a t e r , qood ot i n F i l i o m
poteataiec bateai r a i b i l enim magnum adboc de eo iatelligebat. Propier boc adhec ipto
loqaeate, valebat ad *a i l l a a aUrabere, , quasi ambiiiosula, tanto aibi F i l i o
eubdilp. V. 5 0 : Quicunqu* fectrit voluntatem PatrU m t i , qui in cmlii *#f, ip$e mau* frmlor, e4 serer, ei maUr esL Noa iojuria afflcieoa Matrero, boc d i i i t : sed corrigeDS-meotem
ejUS gloriffi aidam e i bttmaMO), \ ( .
Sua in editiooe Joan. QEcolampadiua adnota?erat i n margiae : Cauie l*ge vidt / t * * * .
I Q calce aarratiofi*un i o E?aogelia sic a i i : Quod in ei$ exce$$erit verbii. [L] l o editione
Philippi Moatairi bac addaattfr : c Eadem fare Cbrysoatomoa aii i n eum locum; notaaa
importuiiitatem Malrit at fratram. QDOS eiiam ex ambitiooe, et ostentalirrne commotoa
d i c i t . Tuoi pwmo aauaaram i n u r i t , l u m deiad* beaigna interprelatione Joannis Cbrjsoatomi Verba expooit prudentitsiomt doclor Aquinas p. 111, qu. i x v i i , art. 1? ad 8. Diceodum, quod in iklis werbis Chrv$*$lomut txceait. Poasuat tamen exponi, ul i n t e l l i g a t o r : in
ea (Virgiae Deipara) Domiaum cohibuisse noo inordinatom itiaois gloriaa iDOtutt, q*mtumadipsam,; *ed i d quod ab alii$ possat stitnari.
85. Veteres aooaulli faere, sive Grtaci sive Latini ocriptores, q u i levis aticojaa naxe
peetum Deipara triboerunt, imbrosius, Arnobioa Junior, auctor Quailienum feteri*

Novi Ttttemeuti sub Augustini nouaine, Origeoesac laudatus Chry*ostogma. Eoruui affert
dicta el expendil Sixlua Seaensis libro 11 Bibliatheem sanctct, num. 103 et 151, ao libro ?
nupi. 56,138,130,140 el 185, ubi PatVes quos memorat vel aliqua purgat beoigoiori i a ierpretatione, rel cerle faielur excessisse : ne Deiparam Virginem (ut ait libro T I cilaio
nuco. 68) iQsigoi illo xu ialegritalis privilegio fraudemus, quod ai TridentiD synodi canoo atlribuit (Sess. , Dejuaificatione
cao. 2 5 ) : Si quis homincm $em$l juAtifioaium diartrit poi*e
in toia vi$a iuapecfiala omnia, etiam veniaiia vilare, nisi specialiVei
privilefie,
g%f$madmpdum de beata Virgine Maria tenet Ecciesia; anathema $iL Theologicaa egregiaa
affert raliones laudatus Aquinas loco cilato, ubi Franciscus Sylvius io Gommentario, T r i deotioum canooeip expeodens, aoimadvertit: Licet expresse uon defioiat, Eceleaiam i d
leoere taoquam dogma fldei, ac proinde nec senieHtiam cootrariam damaet at bajreticaHi,
u i mioiiuum lameo taoqoaui temerariam rejioiendam esse.
9

XXII.
De electiont dhina, oe prctde$tmatione et gratia neceaitate perplexe et ambigue dis$erit.
OEeolampadiuB et Simoniui notali. Reguia prima ffuam statuit Sixtu$Sentn$i$
Theophv^
iaeti dictit opplicatur. Bane Uluslrat Petavtus. Ejusdem Seneniis regula secunda. U*
prcptcientia dtvina, quam admittunt Graci Palrtt scriptoresque, animodctr$ione$
Petavii.
Cura prcBcipxta ipiis $rot Uberum arbUrium tueri: notio ejus.
t

86. Ecclesi Gre&c Palribas ferme communia, ab ipso eiiam Theopbylacto passim usurpata, ad exanaeu yocaada eunt, dicta oon pauca de electiane divina ac prad$$linatiane
et
gratim necenitQte, minus utique accurata primo aspectu, perplexa et ambigua. Ad caput
x t u Mallbaai, v. 14 : Multi *unt voeaix pauci vero ehcti, sic ait BuIgariaB archieptscopua :
Pauci enim qui $alpantur $x qui digni %ti eligantur D$* : iia ut Dti quidem tit vocar;
e'ecto$ autem fieri vcl non nostrum sit 6c i| , ^^ . A d i l l u d
Pauli apoaloli io Epislola ad Bomanos capiie viu : Quos prx$civ%X el pradtitinavU,
bec
ejus sententia el: Prmcogno*cit vclpratcit
Deus eo$ quivocatione
digni sunj : deinde
iic prxdeitinat. Prior Uaque e$t prascientia, postea sequitur pradestinatio.
Prxdtitinatio*
fiem autem intelligcB impermutabitem Dei bonam volunlatem. Prxnovit Uaque Paulum t>ocatione Evangelii dignum etse: iicqueprafinivit,
seu pradestinavit, hoc e$t impermutabiliter
decrevit; adeoque itqtuitvocare ipsum. Paria sunt i n ejus Commentariis p l u r a . Innolescere
videtur 1.) liberis actionibus prscientiam i r i b u i : praadestinationem iis qu libero non
subsuDt a r b i l r i o ; 2.) Eligi a Deo, qui jam digui suot ac devoti, aut praaooscuntur tales; 3.)
Fieri dignos, adeoque et eleetos, nostrum esse : hoc esl, liberi arbitrii opus, non gratia.
87. Joannes OEcolampadius i n calca Enarrat onum ipsius Theopbylacli i a Evaagelia,
aicanimadvertit: Quoniaoi electum fieri ialelligi potest pro ipsa divin electioaia prm*
Uesiinalion svo impletione q u ncquaquam fit cilra hominii cooperationm,
joxU iltud
9

105
DB THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.
106
divi P e t r i : SatagiU, ut per bona open certam ttstram vocationem ei ehctionem
f*$ia$ii,
eapropler i l l u d ab aaclore aesertum, elecioi fieri vel non uostrum eU eum poteet subira
sansum. Calholieum sensum aiaplectimur. A t i n Praefatioao ad Lectorem sic aiebat:
t Chrjsostomom sequilur Theophjrlactus de Jibero arbitrio ac fide, et quibusdam altts :
et proiode i n quibusdara interpretandis violentior [LIJ est. Quod dixeriro, ut i n boc Hiuin
adhlbeas j u d i c i u m , q y i tesolis canonicis Scripturia addictum nosti. Solas advocat Scripturas canoaicas, traditionem s c i l i c e l Patrum r e j i c i e n s , heterodoio imbutus e r r o r e ; quo
etiam praeoccupatujn, universali Patrum judicio i n exponendis Eloquiis d i t i n i s privatum
proferre cujusque j u d i c i u m a u s u m esse, adnotavit Ricbardus Simonius i n Biitoria
cntica in .., tomo I V , capite 28, pag. 305.
Sed ipse Siraonius Tbeopbylacti doctiinamde electione divina ac prctdettinalione
tl j r o tia ea ratione vindicat: quod veterem Ecclesiae GraBcae fllem Bulgarus afferat, dissitam
quidem a b Augustini documeutis, et Pelagianis eliam adversam erroribus : docealquo,
geoeralem vocaiionis gratiam conferri a Deo, qua buna omnis i n bominibtis dispositio, ac
voluntas salutaris p n B v e a i t u r : ei hanc satis esse, qna liberum arbitrium praventuiu, voeanli Deo cooperelur. Siinoniom i t a Graecos veluslos Patres coramUtentom cura A u g u stino, et Augustioi doctrinam veluti oovam Iraducentem, jam a l i i castigarunt iheologorum
doctissimi.
88. Ludovicus Tbomassinus consulendus est, q u i libro De Deo Deique
proprietati*
bu$ latissime et egregie disserii de nece$saria Grmcorum Latinorumque
Patrum, qui Augustinum prcecesserunt, concordia eum eodem Augustino ejusquc seetaioribus in theologicii
de pradetiinatione
et gralia di$ceptationibu$. Hinc prudeniissimas ac sane accuratas T h o massinus ipse, el anlea Dionjrsius Petavius libro i x De prctdcstinatione,
capp. 3, 4, 5,
praascripseruni regalas, ad vetefes maxime Grcecos bocce i n argumento rite iaterpretftndos
apprime uiiles. His anteivit Sixttis Senensis io Bibliotheca sancta, libro , adnolat i o n e 2 5 i , q u i sibi duceraia hae via ineunda saDctum Thomam Aquinatem proposuit. Doctissimorum virorum etego vestigia insequor.
S i x t i Seoensis verba s u n t : In operibus electorum a divina prctdestinatione pravisi$ duplicem causa rationem spectari posse, meritoriam icilicet et finalem. Hinc regula prima.
Si cau$am tneritoriam inspeierimus, nosse o p o r l e t , ordiuem divin provideiititB erga
electos gemina graduum varietate d i s l i n g u i : quorura alii prctceduntgratiRcantis
g r a t i a susc e p t i o n e m , cea dilectio, eUctio, con$oriptio prctde3tinatio
t>ocatio jusiificationis
tnchoatio;
a l i i vero graliflcanlis gratisuscepiionem scquuntur, quales sunt gratim auctio, juititia
incrementum, ei attrnm felicitatis adeptio. Si igitur queeratur, An operutn notirorum
prmvUio
iit causa meritoria prctcedeniium graduum, negandum est prorsus, ne Y i d e a m u r connirere Pelagianis diceutibus, Deum merita nottra in sua prascicntiu eltgitse. Et juxta banc
a e n t e n t i a o i iDlerpretandi sunt omnes Patres^qui aaterqam D^i electionem ac praedeslinal i o n e m extola Dei gratia, nuilis prcevms meritis, deflniunt. Si vero interroget quispiani,
Ulrum^sequentei
divini ordinii gradus in divina prctviiione causam habeant
mtriloriam,
p r o c u l d u b i o respondendum est, Deum abaeterno decrevisse daturum se incrementa amp l i o r i s graliaa his q u i bene osuri essent primo justiflcanlis gratiae dono: ac deinde ob
m e r i l a b e n e servalaa justiti redditurum se eis perpetuae beatiludinis coronam. Atque ad
h u n c sensum conabimur, quoad iieri poterit, accommodare aliquas ex prmissis Patnim
s e H l e n t i i s , quae praevisiooi meritorum ascribere videntur eiectioaem el proedestinationem,
bot esi pr<ed$$iinaHoni$ tt electionii complementum
sive nquenies et po$teriore$ gradus
divini ordinis. Quod interdum Patres, tolum a parle dehominantes, electionem vol p r a desl nationem appellanL
A3 h u o c revocari calbolicum sensum facillime possunl Theophylacti sententi p l u r o * .
A d e a p u l x x u Matlbaei, 14, ait : Gratia enitji sola omnet vocaii $umu$ tam boui quam mah.
l o p r i m a Tocatioac, quae posita est i n motu anitni i n i e r i o r i , sive sit illuminatio mentis,
bi c o r d i a i p f l a m m a t i o s o l u m graluitum fulget Dei donum,quin ullaex partenostra pra&cedal b o o a l i b a r a salataris d i s p o s i l i o . Sedattamen sic ait i l l e a d capul V I I I ad B o m a o o s : Pra>Deu* eoi qui voeationc digni suni. A l i a s u n t nimirum vocationeaad ampliora c h a r i a m a t a : e t uedc a Deo iis conferuntur, quos bono prioris.grali usu dignos, et aptos, ac
diapeeiioa praonoscit.
^
9

H a o c reddaat seosum, qo legTiuus vciba adycapui vi Joannis v. 37; tOstendeoa aatcui

PATaor.. GR. CXXIII.
4

167
B f R N . UARLB DE RUBEIS DISSIRTATIO
168
Deus quod jldaa quain CkrUivwk, noo tulgaris quapiam res t i t , sad donum Jhi digois e i
r e c t i i corde a Patre datam, d i c i l quad oume quod dai miki Paur, ad m$ fxnttJ, boc # 1 1
i l l i credeot i n me qaot det mibiPajar. Y o t [ U l ] autea?, Judaei, com iodigai sllis, d a t a i o i mifai a Palra: propterea neqaa TCDHU ad me, aeqaa habeti* rectum eor ut YOS <UHgens B e a i a i Palar docal ad meam 8dem. Agitar de praelaro /Met doao: quod m i x i
donum Dri appellaiar. \emm t j t o d DOO dator nui dignU et r$cti$ corde, illia oempa
pm
dat Pater aHisque precedeotibus gratiaB a u x i l i i * digno$ facit $i retta corde, boc est b a M
dispositoa.
Ad . 30 $ic * i t : - t Nam si Patardat, a i roagoam quiddam, dignam i n Christuiq fldaaa,
ipai aolem illaai aoo habent manifeatum est qaod dooo Dai exciderint, Doaum aoUiceLDai,t?al recaplumiacradalitate rejecerunl: rel quominasipiumracipereol^mpadiaiafita
apposuere, pracedeoiibas gralia? ubsidiis abuieatea.
Et ad . rerba $ u o t : NMu$potut
ad m# wntre, * t ** PcUer tr*x*nt eum. Hoc autam diell
n o a a l libertatem lotlai a r b i t r i i : absit; aed ut osteadai 6 atfau **( mpk ttc*4
t m u a c u , quod muUa habeat opus cdoperoltoiif a Deo i a q o i creditorus esL E l a l i t a r :
Illoa trabii Paler, q u i babenl voluntatig aptitudinem; eos aalem q a i aaimoa DOU f*#iBi
idooeos, non trabii ad fldem. His donum $ublxme fidei concedilur, q u i u idon$o$ facimni:
$edbc praaria aptiiudo ac libefa el boaa diapoailio adsunl iis q u i priohboa g r a i i e dooia
beaa u l u n t u r ; aade crediiuro mulUm opu$ e$$$ Deo CQoperatiema** ogragie docel T h e o pbylactus, tam qu fldem ipsam impertiiur, tom q a a pia deiideria inspirai, ac b * M
diapoait animum.
8 . Haao primaai a B i i t o Seaenai constitutam regalam ploribus i l l a s i r a l Petarius U bro i x ^ i l a t o , at aiia nooaulla Tbeophylacli dicta exponit. Affero terba illa, q u capila 4 hatootor, oum. 8 : Noa raro yeterea cum de gratia loquunlur, pUnam et perftctmm
iotelligant, noa inckoatam ae rudm^ q u prima nominatur, cujus plerumque l a e a i i o D e m
noa babent... Certum est autem, u t i primam gratum nulia ob merita t r i b o i , sic acceaieilliui ti incremeotum, ae pleaam denlqoe posaesaionem, meriiorumac laboram prelio compareri... HODC babara saasumilla Greoorum loca videutur, qu Deum Unptriitndm
gr*tim$um capere occanontm demonslrani ee~ nobis, et conatu, ac propotiio no$tro: u l
Thaodoretui, Pbothif, (Ecumenius, Tbeopbylactoa, atqoe ipae quoqua Chryaoatomoa
fton eoim primum volaatavii motum et rationia.io g r a l i a naujerant, veluti pia desideria,
quibua ad plenioram qurendam (fidem) ac Det nolitiam et amorem e i c i i a m u r ; qu$onl
axcelleatiora gratiaa munera, proindequa grati aomea ac titulom prcipua mereatur.
Verissimam pulo T i d doctiasimi a n i m a d r u n i i O D e m , q u l e g i t u r n a m . 1 b i s v e r b i i :
Plerumque retuitiores illos, CQOD de gratia Dti et vocatione agunt aoa tam da inierieri
animi moiu, &c sive illosiratioae meutis, sira inflamoaaliooa Tolaalatia l o q u i , quam de
externo aliquo be$u/Uio Dei, veluti Evangelii prmdicatione, aot atatu a l i q u o f i U B , a d qaem
occulto deinde anitni instioctu trahaotur... Emc rero hojus geoeris beaefloia promererl
piclalenc virtotesua certos bomines, verissimum est. Quo aeoau de Paula scribit Tbeopbylactus ad caput v m Epiatol ad Rotnanos, habere ipsum potuiae merita, * o * abtsiul*
ttperfecia (ui ibidem aaootal Petavius n u m . 4), $ed eju$modi tamen qum toaUiomii
(videlicel apoatolatas) elicere munusposient divina boniUUt. V i r u m clarusimam ooasa)e
de alio Theophylacii loco egregie disserentom num. 3 .
80. Regulam alteram bia proponii verbis Sixtas Sunensis: Rursum ai noa ad coaieav
plationem finali$ caujir conrertamus, rectequidem affirmare ]>oterJmus prmirionim
opa*
rum subsequentium divimt gratim receptionem, e*$e causam electionis et prwdettinationto
finalem. Deua eniai, ut Paulut ait, tltgit not ante mundi conitiiutionm,
tt prmde$lin9*(t
no$ tU cuemus sancti et tamaculaii eoram eo tn laudemglortm gratia qiu. Hoo est, DOS aJbi
abaelerno ascivit io suos, et praeparavii nobis vocationis ei jusliQcationis gratiam, eum
videlicel finem, ut ea bene uteremur, et ex ejus bono usu gloriam seiapiiernaa felieilatfi
adipisceremar. Ntc dubium est, aliquos ex praadictis Patribus stcundum kunc hq%mii
modum pronunliasse, opera nostraaDeo prctvisa cauiam e$$e divinct pradestinationU
nakia quidcm, non aulem meriioham.
Huncsubiresonsurusuperipsadducta Tbeophvlacti vorbapossunt. I n iisqoippa, qui em
|L1II1 dignisint ac apti vocantur ad Qdein, fides ipsa, ac etiam bona libera
di$po$itto *ti
bonus vocationii et gratict usus praevidebatur a Deo, lanquam finis; et ad hanc flaeia a >
9

109

DE TliEOPIlYLACTi GESTIS ET SCMPTIS.

110

tequendurft graliam praaparavit ipsius vocationis. Jam vides, tum primte vocaiionis gratias
taa aliaram uberiorum, caosam fuisse bonum liberum earumdem usum, DOQ ulique
meritoriam, aed finalem.
Sed.ex hocce hujusmodi locutionum sensu, documenlum colligitur, quod est animndTersione dignissimuro : aaxilia divin gratiaa a Graecis Patribus ita faitse intellecta, a l non
soJum possibilitatem conferant, aed etiaro viriute, energia ei efficacia sine dubio a Deo deacendcnte aiot prcadita; certoque el infallibiliter ducant adfloem a Deo p r o v i s u m , quemre
ipse r u l t . Rem splendidissime patefacit S. Thomaa p., q u . x x m , a r l . : Fuerunt a l i i
qoi dixerunt, quod merita sequentia prxde$tinat\onx$ effectum (vfcl sequeotia gratiam, quaa
eiculi a Deo datur, ita praedestinata est ac prodestmationis effectus dici debet) $unt ratio
pr*de$tinationis.
Ita ut intelligalur, quod ideo Deut dat gratiam alicui, et praeordinavit se
ei daturuni, quia prascivit eum bene u$urum. Sicut si rex det alicui m i l i t i equam, quem
scit eo bene usurum. Sed isli yidentur distinxiase inter id quod est ex gratia, et i d quod
t$t ex libero arbitrfo, quasi non.possil esse idem ex utroque. Maniiestura est autem quod
id quod est tx gralia (el non solura ipsa gratia ejosque collatio) est prxdcslinationis
effectus. Et hoc non potest poni utratio prvdestinationii
(sea causa meritoria) cum hoc sub
prmde$tinalion$ concludalur. Si igitar aliquid aliud ex partt nostra sit ratio praadestinatioois, boc e r i t praaler effecium praadestinatioois. Non est autero distinctum quod est ex libero
arbitrio et exprctdeslxnatione, sicut non est diatioctoro qupd est ex.causa secunda et caosa
l>rima; d i n n a enim Providentia producit effectusper operalionem causarum secuodarum.
Uoda e l i d quod esl per Hberum arbitriUtn ut ex prxde$tinatione.*l]ndQ
bonus usus gratiat
prm$citu*
(ut dicitur a j 1) non est rutio collationii
gralix, nisi secundum
rationcm
cau$m flnalii.
Quo i t e r u m senso, auxilia grati quprparat Deti8,talia sunt in Dei praascieatia, u t i n f a l l i b i l i t e r ad exsecationem boni liberi operis ducaot, quod ab eeterno Yeluti flnem praBscit
ac T U I I Deus. H c vero proscientia oon diflfert a priBdestinatione, quam docent Auguslinus
et T h o r a a s ; et hc paucis contracla utriusqae doctrin summa est.
9 1 . N i b i ) obstat vero quominus DOD paaca Gra&corum Palrum sentenlife eodem sehsu
e x p o n a n t u r . Vocat eas ad examen Petavius libro cilato, capile 3, oum. 9, ac plura c o l l i git s c i t u digna, Videlicet, i.): Non exUtima$se veterti eo$dem Patre$, eligi adprimam gratiam hominesproptermeritaqu<tdam etinitia
boncevoluntatis, ut Mas$ilien$e$ opinati $unt;2.)
neqae i l l i s impingi aliorum errorem posse, tdeo primam hotninibus gratiam decreviae dare
Dturn, guod illos bene usuro$ gratia $ua prmidtrat;
ac si meritoria quaadam causa dici debeat prievisas grati boiros usus; 3.) neque ad eom, quam vocant, condiiionatam
icienliam,
confugi$$e Patre$> tanquamhaud abtplxtie futurum bonum affcctum arximi, aut
liberummeritum prceviderit:
scd Ua demum, $i necessariam ad id opem eonferre deereverit; k.) aed u t i qaa eo i p s o hominea constilui alecios, ac dignos, et aptos; quod Deus non solum id prmtidet, quod torum voluntate confertur (bonum g r a t i usum, ac bonum liberum salulare
opus ) sed gratiam quoque pravidet
$uam qua illo$ adjuvat eosqae dignos ct aptos
t a c i t ; ac eorum bona operatur opera, et bonura efficil usum gratiaa; 5.) banc demum
praescientiam ab$olutam c$se> ac rei haud alUer quam prw$enii$ et exsi$tenti$ ceriam
notitiam.
Pr<*$cientiam
distioguere aolent reteres i l l i Palres a pradcstinatione : et illam ad liberos
actus r e f e r r a , istam ad ea qu libero non aubsanl arbitrio, Teluti primam gratiaa eollationem, ac retributionem praemiorum. Loquunturscilicet, sensu qaodam a i m i a m stricto c i r caraspectoque, de rerom earum prwdestinarione qoas facit solus Deus sine nobis. At eorum
pntscienlia,
ut rocant, qu nos etiam liberelacimus, cam sit absoluta, aaquiralet pr<*destinaiioni,
a t Aquioateai egregie dooentem audifimus. Ipsi quoque yideoiur Patres, prmd^
Miinationem
ad gloriam ex meritorum prxvisione statuiae; quae levioris momeuti hoc loco
qoaasiio est, dummodoprctdcstinatio
admittator ad graiiam et ad gratim effecium, qui ast liber
F o J o o i a l i s consensus, aut iiber grati datae boaas usas. Tbom doctrinam p r oculis habeto.
[ L I V ] A i n o i denique laadaii Patres ac Tbeopbylactas nob raro : eos bomines eligere
D e n i D f Quo$ prxtcivit divina vocationi morigero$ a$ tractabile$; ilemqae eon$en$uro$ hoc
t * f ilio tempore ac in i$tit vel illis circum$tantii$. Drcta hujusmodi ooa iolelligas, ac si
p f a a s d e n i i a diviaa ex bis bomindm internia exterioritusque circuaiataDiiia aliquam sumat
ao p r a e s t e t diyin electionia et prsdestiaationis causam et rationem. Juxla secundam rct

111

BERX. MARLB DE RDBEIS DISSERTATIO

112

gulam ras ita inielligeoda est, ut UU comemui a Deo s i i prescitus, einlt finii; el bane
ul obtineat divina Providentia, pro s u sapieqli coasilio, proque conditione raiiooaliam
animorum, praler interiora divinaB gratiaa efficacis et opcrantis auxilia, hmo eliam cum i o lernis aliis exteroisque lcroporis, loci similibusque circumstantiis connectat, quibos praavisum daaique consensum, quo Yult Deus tempore quo loco quoye modo, ralioaalibos
liberisque hominibus couveniente, consequalur.
92. Ila vero loquebaniurGraci Palres, ac sane minos accurate : tuoi quiaPelagiaoa bm*
resis non ila eorum Ecclcsias inyaserat, u l urgenlissima forel ratio verba metiendi et casligaudi locutiones, ubi de gralia dequt electione divina ac prxdestinationt
agebatur. T u m
viiam, quod eis libero cavendum eratarbilrio, quod Manicbaei el alii heterodoxi plures bominea oppugnabant. Hinc apud eos el apud Tbeophylaclum suis i n Commenlariis frequenlissim adroonitiones : Uoc vel illud dici, ut libtrta arbitrii monUretur; koc vtl illud m i nime dictum, ut liberum auferatur
arbitrium.
Ad capul x v i Mailbau v. 24, verba s u n i : c Si qui$ vult vtntre pat me. Dicit aaleoi,
vuU, ( , ut osttndat libcrum arbitrium, et non coactamvirtufcm,
\
. Ad capul I Y ,. 26 : c Sic e$t regnum Dei quemadmodum $i homo
jaciat iementem in tcrram. Liberi eaim arbitrii sumus : et io noslra electione oporiebit
Miuen (Evangelii prdicationem) crescere, vel DOQ. Neque enim caaeti tt neee$$ario f r u cium afferimus. Ad caput x x u Lucaa, v. 27 : CoofundaDlur Manichaoi, qui dicuiit quosJam naiura esse indociles, et ioipossibilem esse vilae mutationetn.
Joannis capite v, Y. 4 0 : Non enim d i x i l , Potestis vtnire, sed Vultii. Audiani Maoicbai :
quod non natura malum, sed volunlaie coastet. Sed opus essa divino auxilio, ut salutarea
acius edat liberum arbitrium, disertissime paseim i r a d i l . Locum accipe io capul x x u
Lue, y. 3 1 : Hoc loeo discimus magnam doctrinam: quod oon sufficiat | roposilum bominis, \ ; , sine auxilio Dei. Quenjadmodura el Petrus parum derelictus Ipropter quamdaai leoierilaiem ejus, ut infra) tamelsi chariiatem el fervorem habere
videretur, u b i reliquil eum Deus, supplautatus est ab ioimico. ,
\ ; , non s u f l k i l Dei subsidiuiu, si noD adfueril el bumaimm
propositum: quemadmodum eUudnibil profuit, quamvis ownia (qoaa sufficereni) faceret
Douiinus, ut lucrifaceret eum,cumabesset ei booa voluntas ( u t i q u e d i v i n o a u i i l i o habeoda).r
Quaeuam vero fueril apud Theophylactum csterosque GraBcos Patres notio liberi arbit r i i , diligenlissime exponit Micbael Lequienus, i n eoruoi scripiis Yeraatissimus, ad
capui 25 libri n Joanois Uamasceni De fide orthodoxa i n noiis : Novelli quidam Iheologi,
ioquien^, liberum arbilrium sic iuielligunt, ut quocunque modo voluntas trakatur ad
unum aliquod appclcndum\ nihiUstcius
liberrima si( tponte volendo... Damascenos, m quiunt, docel hominem e$$e liberum, quia ralionalii est, boc est, quia oiotum omoem YOJuntatis ejus, quaulumcunque necessarius sit, coosideratio ralionis comitatur. V e r u m ^ e
111 iutegrum legerunlcontexlumauctorisT Qporsum enim probat hominem esse liberum,
juia ralionalis tst; nisi quia ulendo ratione cousullat homo, cumque deliberaverit, i d taod e m eligit quod sibi inelius esse judicavit? Quisquis consuUat (inquil capite 27; perinds
consultat, eeu rerum agendarum in ipso poteslas *it: ulquod consuttando visum mtlius fueril, hoc tlxgat; ct cum elegeril, exsequatur... Ct ergo bomo liber s i l , non sufficit altenlio
sola in id quod vult i d aecesse est, u l sui compos unum amplectalur, altero poslhabito.
Hanc eiiam constantissimam Tbomaa Aquinaiis doctrinaia esse, baac meolem Augusiiai
apertissimaro, dubio procul omni asse?erabunt, quicuaque sapiunt.
f

[LV] X X I I I .
Luculentu$imt,
ei ulla $ine ambage de nali prctientia Christi in Euchariitim
sacramento
disterit deque tranuubstantiatione.
Nuga nugaciainuB suut, qua$ heterodoxi
reponunt,
Salmasiui, Albcrtinut el Cluudius.
f

93. Suam Tbeopbylactus et Ecclesi G r c fidem io eoedissereodo dogmate, quod rtah;n Je$u Christi praicntiam in Eucharislix iacramcnto, ac subilantia panis tt vini lran$mutationem $pectat splendidis adeo testatur senteniiis, ut ampliora, luculenliora et clariora
adhibere verba nemo Yaleat. Primuoi affero locum er commenlario ad caput x x v i Matt b i , 26 Porro dicens, Hoe e$t eorpus meum, ostendil, '
, 6(, \ \ . , ,
,
fwv. ^ , ,
%

U3

DE THEOPHYLAGfl GESTIS ET SCRIPTIS.

11V

quotl ipsum corpos Domlni est panis, sanctificatus inaltario, et non figura. Non emm clixit.
IIoc est Bgura, sed, Hoc t$t corpus meum. Ineffabili etiim operatione transfonnatur, etiamsi
nobis videatur panis; quoniam infirmi sumus, et abhorremus crodas carnes comedert\
maxime bominis carnem : et ideo pani$ quidem nobis apparrt, sed rcvera caro ttt.m Perspicoe patel, paoem et vinum non fleri^olum verbis consecralionis , repra$entantia
eorpus el sanguioem Domini, sed i n ipsura corpus transmutar4 et sanguinem.
Geroina aunt, ejqae diserlissima, q u habenlur adcaput T I Joannis, ?. 52 : Pani$ quem
ego dabo, earo mea e$t pro mundi vita. Manifeste autem nobis hoc loco dicit de tnyitica con*munione eorporis t u t . . . Attende autem, quod panis, q u i a nobis i n mysteriis manducatur,
non est tantum figuratio quctdam carnis Domini, sed ipsa caro Domini,
, ' . Non enim dicit, Panis quem tgo dabo Hgura est
carnis, sed Caro mea est. Transforroatur enim, , arcanis verbis, penis ille per
mjsticam beoedictionera et accessionem sancli Spiritus, t n carnem Doraini. Et ne quem
conturbct, quod credendut $it panis caro. Etenim et in carnc ambulanle Domino, et ex pano
alimoniam sumente, panis ille qui manducabatur, i n corpun ejus mutabatur, et similiter
flebat sanctae ejus carnis, et in augmenturo et sustentationem conferebat juxta humanum
tnorem. l g i t u r et nuncpanis in carncm Domini mutatur. Et qnomodo, inquis,
nonapparct
nobis caro, sed panis f Ut non abborreamus ab ejus esu. Natb si quidem caro apparuhset,
ihsuaviler affecti essemus erga coramunionem. Nunc autem, condescendenie Domino
iioslra infirmilati, talis apparrt nobis mysticus oibus, qualibus alioqui assueti sumus.
94. Claudius Salmasius, sub nomine Simplicii Ttrini i n opere De transtubstantiationt
ad
Justum Pacium contra Hugonera Grotium, Tbeopbylacti senlentiam expendens, veritalem
ab eo Iraditam vidit p r i m o ; oculos deinde clausit, ne videret eam. Verba sunt ejus pag. 10 :
Sipanis, exuta propria substantia, induerit substantiqm corporis Christi, non amplius ejus
figuradici pos$rt... Unde et illi qui crediderunt, panem et vinum Euchariitice in corput et
ianguinem Christi, subslantice demutatione, converli; negarunt panem et vinum cs$e
te/ corporit et sanguinis Christi, ut Thcophylactus. Locum ejus m Marcum notat,
de quo infra. Hcec fldes est Ecclosiaa catbolicae. Haec sine dubio Bulgari archiepiscopi
sentcntia. Quid vero? Splendidissimec Salmasius luci claudens oculos, sectae praajudicio abreptus, nibil aliud iotellexisse Theophylactura ait, niti quamdam virtutii
transmutationem.
Hanc unam ab eo doceri conlendit Edmundus Albertinus De EucharislicR
sacramento,
suffragiumque peti posae contendit ex commentario i n caput xiv Blarci, v. 2 2 : Hoc e$t
corpus meum. Hoc, inquam, quod sumitis. Non enim figura et exemplar quoddam Dominici corporis panis e$t sed tn illud ipsum eonverCitur corpui Christi. Dominus enim d i c i t :
Pani$ quem ego dabo, earo mea e$t. Non d i x i t , Figura est carnis meae, sed, Caro mea tst.
E l i t e r u m : Ni&i ederitis carnem Filii hominit. Et quomodo, inquis, caro non tideturf

homo, propter nostram inflrmitatem istud fit. Quia enim, panis quidem et vinum ex his
sunt, [ L Y I ] quibus assuevimiis, ea IIOD abhorremus. Sanguinem vero proprium et ctarnem
T i d e n t e s , non ferremus, sed abhorreremus. Idcirco misericors Deus, nostr inQrmilati
condescendens, speeiem quidtm panii et vini scrval : in virtutem autem carnu tt tanguinU
tramelementatf
. Ecce, inquiunt, transformatio,
conversio,
tronsclementatio.
quam Tbeophylactus docet, in virtutem scilicet carnis et sanguinis, \
. Hanc etianoi amplexus est interpretalionem Joannes Claudius in suis ad
Perpetuitatem fidei Ecclesioe responsionibus.
Levissimam, ac futilem, et iniquam interpretationera amptissimo refellit sermone A r naldas tomo ! De la perpetuiti de la Foi de VEglise, libro u , capite 2 , el tomo I I ; libro I T ,
capile 5. Fuerint enimvero postrema illa Theophylacli verba i n Marcura non ita clara et
quodamraodo ambigua; quaenam quitas est, rectam eorum intelligentiam ex iis non exc u l p e r e , qnaa ibidein e l a l i b i clarissima ac disertissima habentur, sed hc amplissima
o n i u s Tocis, id est virtutis, ambiguitale, si qua lamen est, infuscare? Si tola transmutalio,
qaaa i n Eucharistia traditur a Theophylacto, ea sit duntaxat transmutatio virtutii, aut in
virtutem corporis etsanguinis C h r i s t i ; id n i h i l aliud e r i l quam paniet vino consecratis et
benodictis tributam a Dco fuisse virtutein corporis e t s a D g u i n i s Domini, seu virtutem n u t r i e t i d i et YiviQcandi per gratiara spirilualem fideliuin animas. Erit ergo eucharisticus pan i s ot v i n u m cut-harisliirumWmp^j; figura, virlulein babcns cor.norii ct aanguinis ChriM',
%

115
BKRH. MARJA DB RUBEIS WSSERTATIO
11*
uon ipeom continens Domioi corjms at saoguinao>. Cur ergo tam tollidte Bulgaras anteatfYtrttt n o n dixitaa Donainem, Hoe esl Qgara, a a d , JToc ui corpus m$wm ** n r
mmt Cuf orgeal, JMHMM caneerli in ipnm
corpui Ckristi,
$4 tramifornmri
t* cem#ai
Heo aadiee* t a r b a t a r rttio tc saasaa bomiaiun. Veram /**<% cur ad wrumm * f K
ad taeesfiaaem Spiritu* uncti, arf feiftttta* aptraifoatn, qua trmsm*i$t
tt tra*$form*t\
$$ trmmtlmi*t$t
eoofagieBdaiD fatrat? Car eadam traosmuiatio, aliquo ttf modo.postibiIU Deo iotelligatur, comparari deboerit etun JNNM ill* qai #oeu*o ***/*** miadocabaliir, at ejas ia corpas muUbtlur, fiabatqaa similis ptr e o i i Y e r s i o n e a i sabeUntlattm
fjasdem caraiT
S#d a d h o c bumaoa ratio el b o m i n a t B $tn$n$ retUUl: N$m mppmra #Mt tw# inquiaa*,
$edpmd$. Si remaneat s u b a t a n l i a paais, *t aoamrabeatwmtaiianm
wirtuii$ xe\
a DeoobIrnaal t i r t a f t t m ririflcaodi aoimas qaam paaUajusque sobelaatia persesa noo habet, aor
a o i B M i d T e r t e a d a m foerat ao$ e d e r a acpotara ia Eaebariatia corpns a i saoguinam Christi
O M eoramdaoUxatfigoram sumereT Abhorrara nos oliqoa a crada carnis bamaaai comastiona a e pota saagolola bamaoi: aed ooflra i o d o l g e r e inflmltati Deuin voluiase. Ita porro
caroeui e i aangainem saam parassa nobit cibam e t polum, alpaoi a c Y1OO qoibua assueti
eumua, apparerem similia? Adeoqoa paaem qutdem aobis apparereel ? i o u m , aad raaer
canum $$$% et$a*guin*m t Vidclicet denram iptcimpmisttvini
$trva$$e at panem ipsam
ei Y i a u m io carnem et saoguioem iraosmotaaae?
Qaid esl, quod objiciaa dictum a Tbeophjlacio, focUm transelemenUtiooem fulese in
virtuim
eorpcru
tl uxnquini* Dominit
l d uliqne io boc ad aaoclam llarcam looo a i l Theopbjrlaetas qood ad sanciam Matthaum et Joaoaam d o c e t patum quidtm nobis
app*rtre.
9

*ed revtr* carrnm e$se: et transfonnari

pmis
m caram Domini: et panem in
mtjttieus eibus qualibu* alioqui assutti
9

arcom$ vtrbis
p*n$m Uhm
etiamsi nobii
videtUur
cartum
Domini mutari, licet talis nobi$
mppareai
$umu$. Rem haoc patebcil ki e o d a m ad sancium
9

Harcam loco coniextus. Didl eoim archiapiscopas pantm

9

sed, in

non et$e ftguram

ei

txtmplmr

ip$um aanoar/i eorpus Chruti. Addit ille f camem qttfnoitrmm i*0rmiiaim

Uiud $ quooiam ab eau earuis hotninis el saogoWs i>otu abhorremas. Deniqua cooclodit, specitm pa*i$ et vini $ervari sad m
virtutem camit tt $anguim$ tran$$lewuni*ri
pmm
et vinum. Qaia banc wirtuttm iotellaxeril

quodd&m Dominici
corporii
dm mon *UUri
sad propler
9

oppositam ?

vtritati

Imo iptciempanii
ei vmi repooil Alberiioaa in virt%ti$mcamis et $ong%*inis juxia Tbaopbylaclom, tran$eUmentari : qnm noo alia ast, nisi virlutti, a o l i* virluttm
iran$mutaii*.
Imo de tublaniia
panis et tini tronnlmtnUxtiont
diaerliasima agera Theophjlactum,
inquio ego coaseatiant boni seosus [LVH] omaaa. Archiapiscopi namque, eana
mente si varba ejus expendaotor sententia esi: Panem quem Dontfnus dmturui e$t, non
9

tue

figuram

witati

carnii

eju$, $ed eju$ veram

nostrct, eum ab esu cruics

cond$$c$nden$

Dominu$

camii

$peciemquidem

cwm$m;

carnem

et $mgui*i$

quidem

humani potui

pamis Jtt vini

$ervat,

non videri,
t

ud in virtutem

m/tr-

quoniam

abhorr$am*$

induigen$
earnis

et

et
soa-

pmam ip$um et vinum tran$e!emtiti<U. Dabium enim movebatur, proplerea qaod

caro DOQ videretur, et paoia apparebaL Hioc vero aolutio : caroem aoo T i d e r i , in eaui
nihilomious paaem transelemenlari, senrata specie panis.
Cur ergo, repooant helerodoxi, Yocem, virtuti$ adbibeat io aodem a d llarcum com*
m e a l a r i o ? Nimirum ut doceat baac fleri transelementationim,
et transformati<m*m
sea
(ransmutaiiontm
in corpue Chmti, yirlale pleaum et oos riiificans. Rem baoc lucal e o i i s s i m e exclamat in capal Y I Joaaais : Nunc autem condeaceodeote Domino nosir
iDflrmilati, Ulis apparel roysticus cibus, qoalibua aliot l i assueti somus. Pro
mu*dimutem vita carnem $uam ei mortem dedit. Et iofra : t Judtti cum aodissent d# *$u carnfa
t//iiM, discedont... Ipsa Y O l a o s hoc oatendere, quodnoniit
imposiibile,
*ed etiam ralda
necessarium, ait: Nonpott$ialit$r
haberi tita nisi meam carntm comcdatii...
Non aaia
nudikominii
caro est, qoeroanducator: aad Dei el qum deificari valet, atpota contam*
perata deitati... Iterum nudi honim$ c a r o nihil prodesse potesi : aed quia Deos uaifil aibi
caroem secandum ineffabilam contemperalionem, Y i t i f i c a esl caro.
Saasom exprimit ipsissimum Euthymias io Matthum :
Quem<idmodumsup$rnatoruUi*r

guinis

ammptim

carnem

dtificatrit:

tt hmc (paoem et rinum) Iranmutoi

in ip$um vivifieum

car-

117
DE THEOPHYACTl GESTIS ET SCAIPTIS.
ll
pus, ej ta iptum prtlioium scmguinem, et in gratiam ip$orum. Nugas aliquot alias oppooit oogacissimas Joannes Claudius, quasegn-gle refellit Arnaldus lomoIJ, libro iv
capite 5.
.XXIV.
QBcoldmpadium actusat Po$smnus de loci$depr*voti*,%ibiprimaium
$ancti Petri tradtbat
TheophylactuM. Egregia plura exstant teitimonia. Philippus Monutus refutohir.
Locus
tjusdem Tkeopkylacti expenditurin epiitolaad Nicolaum diaconum et canstrisium.
Pithaut
emtndatur. CkrUtioni* no% eripi Mithmatpropheiiam mfoer$*m Judwot.ut pefperam nota9ii Petrus tkrniel HuHiu*.
[

95. Quaanaio faertt sententia Theophylacti da prim*tu $<mc(i Pelri inttr > apo$tolo$,
paacis expendenduiu eat. Antoniua i n Apparatu $ocro tomo I I , admonet, i n
Commentariif Tbeophjrlacti fattata fuineab *i> (QEaolaoipadio e l Lonicaro ioterpretibu?)
l*co$ qui ad poUsi(Um$ummip<mHIUi$$ptetmt.
Criminis hoju*ee adrtotanta Simonio,
beterodoxos illos interpretes DOD accusai Philippoa Montano^ q u i aolum a i i i n Pratfatfone ad CommenUrios i n Evangelia, meoda pluritna i o editia occurrere, quw icribctne
aal typograpko, a * interpreti (OEcolampadio) mutilove todiei. imputanda $ini atiorum
tstojudiciuin.
El in profationa ad Epislolas P a o l i : JSo potisrimnm,
i n q u i t , mutavimu$
[ i a L o a i c a r i rersione] qw* Tkeophylacti mentem aut non 0***9*1 viderentur, aut non $atu
expiicarent. AdkcBc, margini multit in loci gumdam addidimw, $ine quibu$ Latina Ugen*
f t e unquam, quid tibi velit Tkeopkylactns intelligcre queat: dum tidelicet aut Grctci * * r monis variam attingit Uctiontm, autGrarcmdictionii
comporitionem, aut div*r$am signifieationem, aliudvt guidquam huju$modi.
V a r a m ebimrero noo adeo fuerit audax OEcolampadias, u i Gnacum Theopbylaeti
texlum Toleas Lalio dederit ct>n> v i t o : i a eo tamea lacun, qa ad caput x x i Joannis
1, i n ejiia codiee palebat, sopplemento, primatum Petri ' de quo diaaerere oportebat,
intactom pra&tennittit : imo ea disaerit qune repugoant. Verba a u n t : Quare Cbristas,
q u i s c r u l a l o r estcordiom, nihilque ignorat, interrogat? (Diligu me amas met) Non hoc
facii u t diacat ficut nos t sed at doceat ei manifestet aliorum fidem. Sicut e l cam i n i a r rogal : Quem dicunt komina **** Filium hominis? quam fldem confessionemque a oobis
r e q n i r i t , iodicat. Ita hic daturus orbi magutro$ ac doetor$$ qualea illoa ease * e l i t , ternaioterrogatione beoe incolcal. E l videtur m i b i amar& Christwn, et ea q a Chrisii sunt
aeclari antea insinaari [fcVIII] per mist ionem retis i n mare: pa$eer$ autem, per inventioneo*
at capturam. l a t e r i m Petrum, q u i praa ^aliia crediderat majoriaqua esset fertoris, e t d i gnua c a i ampliae concredatur miniateriom comprobaturu*
ter
proprio nomine
TOcat ut non dubiM rmiua
sibi peccatd. * Hiec ille el alia q o a cooaoaa aequonlar.
96. Qaam dissita t e r o sunt, q u ex Graco textu Tbeepbylaeti R o m adito Laiino
Teftit Monlanus I Cum prandendi jtnem feci$s$t, poerowCav
irpo6awv &, & , . , \
. Totius orbit terrarum prctfecturam Petro commisit : a o n autem a i i i sad
huic I r a d i t . Primum quidem, quia omnes procetlebat et totiaa ccatus os erat; deinda
ostendens ipai flduciam esse sumendafD, negatione veluti deleta et o b l i r i o n i tradita...
Ter aatem euminterrogai, simul quidem declarans, qaantam credentium caram habeat:
et q a o d usque adeo ores diligat, ut dilectiooia erga se hoc ponal i u d i c i u m , sioviumcuram
iuidpiat.
Egregia pro sancii Petri primatu, seu totiu* orbii ovium prafectura,
aeotenlia. Parta
S|int qo sequantdr: ( . \
6 , . Comtniiit quidem
Ira fidelium omnium prctfecturam. Quamvii enim Jacobus sedem Hiero$o!ymii
acceperit,
BedPetrus tolius terrarum orbis. Et infra : Oput, i n q u i t , quodiibi concreditum est, perfic* : ttieqture
me, qui educo te ad pr<Bdication*m
x*\ ^ , tt $otum orbem in tua$ manu$ trado. Illum autem (Joannem) i t aeJtm manere in
hoc U>eo Galitea scilicet, et non mittere tccum, quid adte?
I f i i i n toraseos primatui adrerses ingeri auspicio queat ex capita x i Luc, a vors.
15 a d vers. 29 ubi cuia Pelras ut Pauluf quatuor vicjbus a Theopbylacto iuemorentur
9

Ut

BXfi!f. MARLB DE BUBBIS DISSERTATIO

1*

ac Pelru* ipse io texto Grseo semper Paulo prppositos occurrat; bis Paulo Petram ae
bis Petro Paolom aotepoaitum sua expressarH i n versione Opcolampadios ? Mali oihil
suapicati funt Montana* ac aditor Parisieoeis: quod altameo, si qaod easel i n betarodoxo interprata, innuere roibi libuit. Caaterom Pelri primatam lucolontiseiroe Tbeopbjlactas offert io eodem ad Bvaogelium L u r a Commentario capite i x i i , Ex quo U
distipulorum
principem habeo postquam negato me flevtri$ et nd pmnitentiam
viuri$
con/brm* cmterot. Btc mim l* dtcct, , quipo$t m* Ectletim pttra t$ $t frmamenium. Ad aliud argumeotum difficaltates pertiocnt, quas Launoius ingerit, adyersus BellaraiDam diesereds epislolarum parte v epistola 9 ad Antonium Verillaonj,
n n m . 55 el seqq.
07. I r r i t o certe voto Tbeopbylacti verba objioeres ad capm Mallbaai, Yers. 3.
Enumerai aulem, inqaiantiSt. apo$tolorum nomina propttr pseudoapostolo$ : prmponii <wtem Petrum et Amdrtam. Ideo naroque, aoqoe seosu duoa illos boc loco praeposilos ait,
quouiom et primum erant voeati. Temporisordo esi, noo digniUtie.
Pbilfppna Mornaeus i n Hi$toria papatu$ ssculo nono, ipsum Theophjiactum oppooit,
quem i u Epistolam ad Galataa capita n aientem inducit : Paulum ostenden ## Petro
vqualem ti$e. Lonicerus vortit, $e tjusdcm essc eum Ptlro preiii tt honeris. A g H i b i B u l gari arcbiepiacopus de rounere apoitolatus, deque prodicatione apod flebreos pecoJiari oiodo commissaa Petro, el apud genles Paulo. Quo nihilominus pari bonore
aal?o, diserliaaima senleDtia ejus est totiu$orbi* ovium prafecturam, non oKt, iedPetre
tradilam a Domino. Apostolos omnea parea fuisse, catbolicorum nemo inficialur, quoid
apoitolatui pote$latem quam iutrinseeam ei esientialem rocaot a l i i . aliique extraordinmriam; aed tini Petro, collalam docent, qu dicitur ordinaria, ac veluti mooeri apostolatus adjuncta : et bocce in regimine credentes omnes, ipsosque apostolos teoent Petro
infcriorcs.
^
Addil Mornaus nulldm episcopi Romani bis in locia menlionem habUam a Theophylacto. Car vero mentionem iogesserit, ubi neque locus, neque ulla causa exposcebat
At ioquiuot catholici Ecclesiara fundasse Cbristuri in aeternura durataram, adeoqaa
perpetuam regiminis formam ab eo institutam, qu non solum io aancto Petro, cum
totiui orbii ovium prctftcturam ipsi i r a d i d i t Dominus, Yerum etiaoi io auccessoribas Ro*
maaia pontificibus eluceret. Id vero perennj ei eonstantissima 8culorom omnium tradilione evincitur.
98. Iraraoderaliori profecto confldeiUia Mornneus aliique helerodoxi locum T b e o p b j l a d i
oppo*uissent q u i habelur ejus i n epislola ad Nicolaum xiiaionura ei canslrisium. A i t
i l l e : Itaque &i Occidentales direa aliquod dogma errent, quod Patrum fldem [LIX]
irapetat, cujusmodi ef, quod Symtolo de Spiritu sancto addiderunt, ubi periculum eai
m a x i m u m ; boc q a i n o n emendatum condooat, id illi condonari non potest: eisiex throno
loquantur, quem sublimero sublimes proponunt: etsi Petri confessionem p r o f e r a n i : etsi
biatiludinem adducant, ex illa (confessione) obientam : elsi clavep regni caAorum contra
IIOS qoaUendo vibrent, quibus quantum bonorare ipsuoi putant, laotum seipsos deboDorant ; com ea qu/B ille (Petru$) conslituii, ipsi dissolrant, subruaotque fundamenta Bcclesi, qum illi tuttintnda
concredita sunt Hao io re si quis ea... punge
ac feri, tanquam levila ac Dei minister, 4os qui bellum gerunt pro $uarw* cogitationum jigmentii,
eicaput ottollunt in^adorationeno, et omnes submissos volunt s u i
principatus amplitudini.
I n htec Yerba, q u ex Rasponsionibus Demetrii Chomateni afferl Petrus PilbcBUS i n |
Hiitoria controveniade procettione Spirilus $ancti sicanimadverlit :QUCB convicia, inquiens,
in Nicolaum potiui (ad quem scribebal) quam in alium qucmlibet directa, qui$ non videt
Imo viderit nerao. Aio primum ego : Sancli Pelri primatum, ac Komani etiam pontificis,
Petri sedam tenentis, boc i u loco agnosci a Tbeophylacto : ac sane fundamenta EccUsim,
sire dogmata, eoncr.edita fuiae, eodem auctore, Petri sedi, ut suitinerentur.
Aio deinda,
hisce primatus privilegiis abuli Bulgarum arcbiepiscopum : eademque conviciantis mora
i n Latinos projici, ac si processionem Spintus sancti a Patre Filioque docentes, fundammta
EccltsicB everterent. Adao namque porlinax orat adverso i n dogmate, ut contrarium sen- J
tientos putarei agere cootra Pelri ihroni aucloritatem, contra confessionem ejus a Je5u I
Christo couamcndalam, contra regni calorum claves traditas eidein. Addit etiam bile comI
9

191
DE THEOPHYLACTI GESTIS ET SCRIPTIS.
1
motus conricia adversus expeditiones sacras, quae eo teinpore suscipiebantur, Romanis
poutificibaa approbaotibus. Haec gerroana Tbeophylacti mens, prffjudiciis ulique contra
Latinos occupata, sed hominibus heterodoxis nimium adversa. '
09. Insignem illam Michaeee praphetiafla, de v i r i illustris i n civitate Bethlehera, detortam fuisse ad Zorobabelem a Theophylacto, itemque a Chrysostomo et Eulbyraio, notavit Peftrus Daaiel Huetius i n Demonstratione evangelica, propositione V I I I , nura. x x v i . Hac .
aientem dormitasse virum doctissixmiui, primua vidit et admonuitRiohardus Simonius loco
supra citato. Judaais Zorobabelem obtrudentibus adversntur his rerbis arcbiepiscopus ad
Matlbaei caput I I Dicunt Judoei, inquiens, quodhoc prccdiclum$it de Zorobabel ; *ed menHuntur manifeste. Etenim Zorobabel non in Bcthlehem natus ttl ; sed in Babylone . . . Sed
et prophetia manifeile arguil eos, dicens: c Egretsus ejus principio, diebui alcrnitalis.
Cujui autem alterius egressus fuit ab iniiio et diebui xternitatis, qwm Ckristi, qux duoi
egretnu habuit, hoc ett nativitatet ? Dicant igitur Judxi, num Zorobabel ab initio fuerit ? '
t l r a l v , Sed norx kabent,
quoddicant.
Eadem legimus verba apud Joanuem Chrysostomum et E u t b y m i u m ad ipsuro Malthaai
locura. Q u i d ? quod etiam in eadem prophetia non alium, nisi Jesum Christum intellexit
Theopbylactus i n ComraentarioadMicbaaam,ut io codiceBavarico-Monachiensi babetur:
6 , 5 , tt enim cxict Chriitui
qui
dominabitur
hrael. Caetera propbeti verba u n i Jesu Christo egregie adaptat interpres Theopbylactus.
9

XXV.
Novi Teitamenti codex, quoTheophylacdis utebatur, integerinpostremo
saneli Marci capite.
Mutilui in Joahne,ubi de muliereadultera agitur. Interpolationum
specimenac
leclionum
genuinarum. Quxnam codicis divisio in eapiia minoresque sectionts.
100. Graacum Novi Testamemi codicem, quem suis Theophylactus illnstrabai Commentariis, postreino loco expendero liceat ejusque notam indicare. Legebat ille i n sexlo deciroo Marci capiia eomma nonum cum sequentibus ad finetn usque : ac ea sane exponit.
Sectionem hanc, seu capituli partem autnon recipimus [LXJ(aiebaJ Hieronymus i n epistola
ad Hedibiam,) quod in variis fertur evangeliis omnibus GratcicB iibrit pene non habentibui
prcucrlim
eum diversa atque coniraria evangelisiis coeieris narrare videatur. Eadem
est ad eum locom aniraadversioXlregorii Nysseni oraliooe n de Besurrectione, ac E u l h y m i i
Zygabeni.
9

Satius fuerit cuin Joanne M i l l i o adnotare : Kxemplaria mss. ut et versiones universim,

IrenjBura item, Ammonium i n Monotessaro (Tattanuni i h sua Harmonia),
Eusebium, ut
apparet ex Tabulis Caoonura, Atbanasium, Augustinum, Theophylactum, capiiuhuu hoc
agnoscere: ut de ( illius non s i l qood dubitemus. Prasertim cum ratio, ob quam
omitteretur o l i m , scilicet quod diversa atque contraria evangelisli* cceteris narrare
vidcatur,
omnioo nnlla s i t , u l ostenduntcoraraentatoresin locum. Apparentem tollit ipse Theophylaclus antilogiam. Mattbaeus capite x x v m , . 1, sio ait : Vespere autem Sabbatx, quw luceidi inprima Sabbatx . , . surrexxt Christu$. Marci vero verba sunt : Surgens autem mane
prxma Subbati. Interpretationem Theophylacti accipe ; Cum surrexissct Jesm. Hoc loco
panctumpone. Deinde dic : JUane prxma Sabbatx apparuU Marice Magdalena. Non enim
iurrexit mane. Quis enim vidit, quando surrexit Sed apparuii mane, Dominica die, qu
est prima Sabbati, hoc est bebdotnadis. Auguslinum Calmetum consule de bora qua
Christus a morluis resurrexil.
101. Caput Joannis, quod octavura numeratur, his orditur verbis archiepiscopus Buigario3 : Responderuht et dixeruntei : Num et tuGaliloeus es ? Scrulareet vide quod
aGalilxa
propheta non turrexerit.
Istud comma est 52 i n vulgatis capite septirao. Tum apud ipsum
TbeophyJactum sequitur : Iterum xgitur eis locutus est Jesus: Ego sum lux mundi. Qui
sequitur me, non ambulabit in tencbris, sed habebit lumenvilce ; quod est comma 12 iu
octavo capile. Itaque ejus i n codice defuisse videtur comma 53 quo septimum capot
clauditur : Ei reversx sunt unusquisque in domum suam, Integra vero, qu le^itur ibideui
i n Vulgatis, Mulieris adulterce historia desiderabatur : et hanc suo non exponit commealario Bulgarus.
Hac de re laio pro digniiale sermone agunt sacrae Scripturae interpretes et critici s c r i -

|0
BHUf. MARLB DB B U B I I S M881RTATI0
1*
ptores. Qaamplurea memorant Greca* codicaa, 1 Yaratoaaa Armeeiearo et Syriacam im
Polygloiti* Parisieaaibas tt LondioeDsiboii, ubi commata illa omillanKor; eadeaiqa* noa
e x p o o o D t Origenee, Cbrysoetomui, Nonnus el alii.
Mutiloahojusmodieodices foiase, mDtilamYecodicato Thaopbylacti, pro etHo habeadnife
Parteoi baoo prmtat Latia* mTgtti intarpraUa verstotqaaio oodlot Cantabrigaafi, Millio
adaotante, aaaervator qualia aaia Hiarpnymi eaatigalioaam exstabat. Ipaa tesUtor Hierooymaa libro aaaiYa Po/aff, nuro. 17, te BtmgiHo
sicundm* Jommim t mmltii
GrmeU et LatimUcodiciius
in*tmri d$ *dW**m mtuUtr*. Hojot hiitoriam eois in A n a a -

mit MmgeUcU kuaraaraai Taliairatt aaeuli aecondi, at Ammonlaa tartii acriptor. Bam
haboal Latiai aodicts omaas, qao viri doctiaaimi totpexara: ae plurinoi babeat eam
Gnaci codicetf qooa expeadarant Tbtodoros Bex** Bobartua gttpbaaoa,. Joaone* Milliu*.
Omissiooia ia aliquibaa caasam aparlt Auguslinos Hbro D$ ciyugiu
mdmlUrini$ eapita
7 . : Noaaalli trjodkai 0dai iaquiana, polias inimlci tera fldai crado, metaaotas
peccaodi impunilatam dare mulieribos aoia iUad qaod d# aduUer* iadalgeaiia Dominua
fecit auferrant de codicibas sois.
Alia est Millii conjectura : Historiam haac, qaod, ut fidatur, etpedira aon potareat
nt eoram populo ea legeretur, obelo jam olim jagularaat ia librii prmartim poblicia. ttft autem, eoqueipao eeu suspectam, pratariissa libcariot, id raroextra dobian
esee arbltror. Uode nec nairum, si defuaril io codiciboa aliquibtu etiam aniatampora
Hieranymi el i n commeotariis Gracorom. A t dubium aoa fli, quia capitulom boc Ver
aionia vulgat et eiemplariura Tetuatissimorom flda stabilitam, inter saacii Joaaais ganuina receaseri debaat. Ipaum latius dissereatam consule, et Augustinum Calmetum, el
t

Petrum Sabalier io aoa Veteri lialica

Ttrrion*.

102. laterpolata ac Vitiaia loca ineraat eodem ip codioa, qao TbeophylacUu ntebatur;
iaarantqaa ganuin lectionea a qaibua abeunt codices alii itemqaa aditioaas.
Utriosque geaeria plura axampla offerl Joannes Milliaa ia Prolagomeaia ad
Testamentum Graaeam a nnm. 1050. Specimiaa affero nonnolla, al hc magia inaotaaeat
animadrersto.
[LXI] I n Evangelio Mattbaai capiteiv, . 24, inter aos qoi aartia Umguoribus affacti atafo
9

$ehabebant in versiona Tolgata Lunaiici

distinguuntor ab iis qui drnmlnia kat>9ba*t. Apod

sed pro hisintalligit ipsaaoadem
hmaiict.
Commenlarii rerba suni: Lututii$o$ auiem dieit damoniaco$ etc. Marci, capita . 20, *
f)X6tv, egrediens venit, p r o fjMov, egredimtts vtntruiU, Proxlme quidem soliaa
9

Theophylacturaroeniionulla

Christi mentio est: aed respicitur ad superiora

2 1 , abi de diaciputis simatqae Cbrislo

agitur. Luc capite , . 7 3 , 6>, juramenti p r o , tpxovjurowuntum;

illud autara a Thaophylaclo usurpatum syataxeos gratia. Et capile x u , . 23, *UTov, /or, ob pracedaos )
pro voce , plus. Joannis capite i , Y. 41, , primum, com primut, legl
deb^at. El capite x,
33, \ , omisso * \ et quia tu. Bl capifta xi, r. 12, ofeov ...
, dixerunt ergo discipuliei;
nbt adjeciitium est. Paria aunl p l a r i m a in BtaDgalii^
in Actis aposlolorum, in Epislolis Pauli, et Catholicis apud Millium.
Sed nee parum (eclionum, inqoit ille loco cilato, in Tkeophylacti
codic$
gtnuinarum
occurrit. Paucasego affero. Matthsi capite , . 2, i a e d i l i s e l mis. aliquibus, , non nxdtli*: sine apud Theophylacturo. Marci capile , Y. 38, ,
ad hoc enim veni: noa , exii. Joannis capiie ?n,Y. 2 1 , 2 2 " , \
. , . .. Unum opus feci, etor^^es miramini propterhoc. Jfoyita etc.
Ila scilicei interpunxit Tbeopbylactus, genuioaque aoa paucit lectio Y i d e t a r . Beliqoaa id
genus lectiones fide apud M i l l i u m .
Salius nobis fueril nonnullas attulisse atriusqae claeais, al noris ia editionibui,
quffi accuraniur, sibifasnoo essa intelligant editores, rel pro genio mutationea i a Grecum textum inrehere, a u i passim el indiscriminaiim i n Latina versione sobstituere V u l gatam. Gxemplom aflfert Simonius loco spius citato ex Epistola Pauli ad Ephesios capite
iv, Y. 19, u b i Graacus textus apud Theophylactura sic babet: ? , indolentes;
6 ' d i n versiooe PhilippiMontani legitur cum Vulgata, despcrantes, Graece . Haa
de re vel ipseHieronymusin Coramentario adaolatum r e l i q u i t : tQuod autcm a i l , qui deiparanUs $emetiptos i d est, , multo aliud i n GrsDCO significat, q u a m ia
I a l ' n o . Desperanies quippe, nominanlur: * ^ 4 autcm b i sunl, qai
%

12S

DE THEOPHYLACTI GSSTIS ET SCHIPTTS.

postqaam pcccavarint, non dolent, q u i naqiiaquam sentiarrtes ruinam suaro, feruolur i n

p r o n u m ; et tanqoara besti ferruof Tidente* i n oaortem r u o n l . . . Exprimamus * i posi i o i u s v e r b u m de yerbo, et dicamus , tndo/enrei, seu indolorioi.*
Theopbjlarti
interpretatiooem aic Laline r e d d i l Montanua: DesperarUe$ enim inquit, hoc est $egne$
fbtti, nolmt$ iaborare, ui inveniant ftonpm. Dbi sine d u b i o Tocam declarebat
Tittophjlacta*, OOO *^***. Verba UBt e n i m ejas ^,^, f

103. I n edilis Tbeopbjlactf ia 6Yaaeliatas Cottfmentariis eadem E*angeliorom o c c u r r i l

d i r i a i o i n copfta, qnm apad t a t i a o s bocKeqoe i n usu eat. Namerantur qaippe Mattbasi
capita 48, Marci , Lucaa B4 ei Joanoia 2 1 . Joaones Croioa apud Laurentium Alexaodrum
Zacagniam i n pratfatioa* ad CottoUmto m<m%m*ntott*m veterum EcctesicB Grmca e$ Latinm,
o o m . L Y I , existimaWrt, baac fetuftissimam eaaa diTifibnem; palatitqae, Tkeophylactum,
qui undtdmo Chriitim*
$mcul*i*ier
Gr*cos /forvft, cadem usum fuisse i a capita distrtbutiooe.
Croitim rafellit ibidem Zacagoiot: Sane, iaqoiens, quod ex Theophyfocti in Evanf t t t a Commtntarii* idetn auctor o p p o a i l , aarfpiortim codicum auctoritate falsum essa
convincitor. Vetustas enim Tbeophjlacti Vaticapms codex o u m . 645, eadem quee A l o t a n drinas et c s t e r i Braagaliorum <*roci codioas, habat capituto. * Numerantur aoilicel i n
Ifattfaao Cif 68, ia Marco fuf, 48, i a Laea Y , 88, i o Joanne ', 18. Idem i n alio codica
n o m . 1221 ejusdem bibliotbecai obaenratur, $cripto... die 3 Aprilis unni 1154, indietione
iecunda At i n codice n u m . 644, non Grctcorum capiiula, aed num&ri, q a i Canonibus Eunbionii
insenriuot, ad aingala Bvangeliorum loca a Theopbylacto exposita, i n margine
apponuntur... Ex qaibua omnibus colligere licel, Theophylactom, Erangelia, non interrvpta ttstus aeria, axposuisae : divisiontt vero, qu cuoa eisdem commentariia habentar,
a librariis, a i lectorom commoditati consulerenl, adjec(a$ fuU$e; daoique Yulgatce olfnorum edi$ioni$ capitula i a codice, q o i Theopbylacti Commantariorum ediloribus p r o s l o
f u i t , a recenli aliquo librario adhibila eaae.
f L X I I ] I t o c facilias a t intalligantar, Waltoai demum addo prmooitioaeia qum i. V
B i b l i o r u m aacrorum habatur Graaeoa ETaagaUata i n c e r t a , idest c a p i i a d i aiinxisse; ipsa vero eapita i a , aau minora ^gmenla^nasi
io plurea pariicalaa
ubdivisa. Miaoraa bujaamodi sectionea feceront i p a i i a Sancto Matlhcto
', 3 5 5 ; i n
Mmrco ^, 236; i n Luca ', 342; ia Saneto Joaiwe ', 232. Juxta aectiones istas roinores Eusebius, Caaariaasia apiaeopos, canona* od concordantia* Erangeliorum facilias
inreoieadas, confecil: ijuorum ope loca, i n quiboa duo, tres t e l quatuor etaogelia l a r u m , reto eamdem tractaatea, ioter ae coocordaatt vei u b i aliquis ipsoruro qaedam
babet, qu non $unt i n reliquis, nullo negotio inveniantur. V. g . Matthi capile I U ,
1 1 , * plv , ego quidem baptixo, appoaitur i a margine bieo nota td, una cum
aeubscripto : qaod ad conontm primum (litlera aubscripta indicalum) leclorem remitUt. l n quo (primo) ca- on$ litieris istis numeralibua td inventis, statim ex diametro i a
eadem tabula exbibea ar loca i n reliquis evangelistis, qaaacaoi hoc cbncordant: s c i l i e e l sub Marco r , au Luea ', et aab Joonne '.
.
Neque tamen vocea, et tptxoa\ asu conalaoiissimo, adnotaate Simoaio in
HUtoria
eritica inN. , tomo U, capite 33, usurp&nlQr i a Graacia codicibus: quandoqaidem * i a aliquibua appellantur, i n aliis capitula; et .capitula qo perieopm a a l
m i n o r e s aeetionea. Hc addiacuntur codicum inspectioae. Verum o c c u r r i t atiam i n bis
T a r i u s tninorum hujnamodi tectionum numerus, p r o s e r t i m i n saneio Marco, abi aliquib Q S i n m a o u s c r i p l i s d a n t a x a t 234 enuarerantur: qaod ideo iactum, ut ibidam Siroonius
animadvertit, q u i a poitrema duodecim Marci comtnaia i o e i s d e m deaideraatur. Gonsule
f

diela

oum.

100.

A d Acia apo$tolorum deoiqae, et Epi$tolat Pauli, atquft Canantccu quod atlinel, divi$ione$ intaluereapud Graeos, quaa excogitavitfu/fii/iut. Hunc Diaeonum vocantfrequeai i u s b i b l i o g r a p h i : Sulcensem episcopum
Zapagnius, florentem aaao 458, quo versibus
Epistolas Pauli distiaxit. Hanc secutus est divisionem (Ecumenius i n suia Commantariis,
q o e i a Ediiis servaia est. Hanc etiam seoutua fuerit Tbeophy-lactus, qui postea
floruit.
Docliasimum Zacagnium coosule in Prafalione cilala. Et baec jam satis de Novi Testameoti codice disseruisse, quo idcm arebiepiscopus Bulgarim Tbeopbylaclus ukebatur.

BERN. MARLK D I RUBEIS DISSERTATIO

1*7

XXVI.
De Teneta operum Theophylacti

ommum ediiiome.

104. De Veneta operum omnitim editione, quae Btilgarua archiepiscopua nottar lacobrasse fertur, tametsi curaa ad meas miniooe pertioente, ratieneai aliquam postremo looo
ut IRwns lubensqua reddam, Diasertationia o r d o exposcit, ipsiusque editionia e o D d i t i e .
Hacteooa plura recensuioras ejoa opera, qoaa prodierunt io lucem : Grce et Latine
quidem Comroentarios in quaiuor Evangelia, ei in Acta apoitolorum, tt in EpUtoUs
Ptuli,
iteraque Regiam ln$titulionem ac Homiiiam in adoraiionem vmerandm crucis, et Eputola*
Graec* Lugduni-Batarorum ac Latine i n Bibliotherfs Patrum : Latine autem s o l o m m o d o ,
Commentarios tn quatuor prophUai minoret, et Bomiliam t n Prcttentationem Virginii
D*iporm in lempio, ut memorataa prieteream anperiores elucubralionea, quas etiao L a t i M
tantura sapioa repatiti expreasere t y p i . Quooiam t a r o d i r e r s i s i n locis divarsisqoe tjrp
ac fortDi& el sejunctim eliam edita sunt batc opera, aVicubi juxta p r i m i ioterpretis traoalaiionem, juxta recogoitiODOS posteriores castigalionesque a l i b i ; perquam difficile m o l e stumque negolium erat biWiotbecarum instructoribus ceterisqae q u i libros colliguut,
eadeat comparare, Jicet cusa, et possidere. Bec aimul collecta praealat omnia Venela
editio; et bocce p r i m u m , neque modicupa, prelium ejus.
9

Pretiura quam joaxime aagent non pauca, sane proclara et optatissima, Theopbylacti
monuroenta, scripto relicta, q u e nunc primum, aut Graece e( Laiine, aut Graace sallem i n
lucera prodeunt. Primum est, qaod ipse concinnavit, opus in Epi$tola$ canonicas, t e x t u m
suppediiante CaBsareo-Vindobonensi codice. Codex Bavarico-Monachiensis opus alterum
obtulit, qood esi integra t n duodecim prophetas minores Expositio,
promissa non semel,
diu expetita irritis votis nunc demum typis nostris excusa, cum Veneto Marciaiiocodice
non sine emoluoiento collata. [ L X I I l ] Fragmenla pauca Epistolcc ad Nicolaum
diaconum
et cofiflruijmlogebantur ioter Demetrii Chomatani, Bulgariae archiepiscopi, Besponsiones
apud Leunclaviuro i n Jure Grccco-Romano: nemoque eruditorum non veheraenter optabat,
ut integra alicubi reperta juris aliquando publici Qeret. Votis ooanium satis in bac editiotione Veneta faclum, quae perfecturi completomque opusculum insigne praestal, ex
codice GJBdsareo-Vindobonensi sutnptum : ex quo licel etiam addiacera Theopbylacti
opuscula, quae r e l u l i varia acdiversa distinguebantur apud bibliographos, nibil omnino
ab unailla epistola differre, quam ad laudatum Nicolaum diaconum et canstrisium i n s c r i ptam noveramus. Recensilas sab nomine Theophylacti apud eosdem bibliographos legebamus Homiliai undeeim in tottdem evangelia Re$urrcctionis
matutina. Quid vero? Ex
eodice Caesafeo-Vindobonenai transcripte cum attentius expenderentur, sentcntia et
erbis repert sunt eaadem prorsus cum ipsius Tbeopbylacti Commentariis super eisderu
evangeliis, undecimfle homili postrcma parle excepla, quam priestabit editio V c neta. Hujus etiam beneficio, obvia lectoribus imposterum erii Oratio panegyrica ad Alexium Comnenum, posk bellum Scythicum pluribus relatis victoriis co^fecturo, ab eo
dem Theophylaclo elucubrata, ex codice Bavarico-Monachicnsi e r u l a : ac obvia erunt
Carmina, quaececinit ipse, i n codicibus Begiis Parisiensibus, ut fertur, asservata, ex ersque
pro ea, quaa sumaia sine dubio adhibetur diligentia, ad Venetaa bujusce editiqnis ornamenlumdepromenda.Cum textu Graaco lotoperum Theophylacli, quaa merooravimusin biblioihccis bactenus delitescenlia,simul prodibunt Latinee interpretationes, altentiore studio abs
viris peritissimis confect : et vice versa Latin translationt Homilice in
Proettntaiiontm
VeiparcB Viryinis, a Francisco Carabeflsio adornatee, adjectus prodibil Graacus textus ox
Begio codice Parisiensi, nova ileoi sine dubio nitidiori accedente Latina interpretalionc.
sunt pracipua Venetaa editionis, tot iautisque accessionibus locupletat, emolumenta et ornaraenta. Haec vero promovere orania, felicemque i n exilum deducere, unus
valuit Franciscus Foscarus, patricius Venctus, amplissimus senator, publicis consiliis
regundis soxxir, litterarum c u l t o r , ac patrontis q u i sufB splendore nobililatis, ac p l u r i m a ,
qua dorai forisque auctoritale pollet, id facillirae assequi potuit, ut codices Vatitani,
Cfcsareo-Vindoboneuscs, Parisienses Regii ? el Bavarico-Monachienses, ne Harcianos
Vcnetos memorem ac Paiavinura Sancl Jiistin, diligentius lustrarentur : si quetm*
Bulgariir arcbiepiscopi Thcophylacli cxstarcnt opcra, a poritis Iranscripte libr*-"

129
DE THEOPHYLACTl GESTIS ET SCRIPTIS.
130
Venetias transaiissa ac Laliuitate donala, Groce tandem et Latine viderent lucem. V i r o
summo, q u i litteratoruiu nationi tam ampla beneQcia impendit, gratias agere pares quis
valcat?
Nuin vero opera illa Theoptaylacti, quae jam edita, si?e Graece et Latioe, sire Latine
tantum, nunc lypis Venetis recuduntyr, prodeant accuratiora? Perfectiorem sine dubio
sive t e i t u m Gracum spectes, sive Lalinam versionem, fieri editionem posse, v i r i p e r i tissimi animadverterunt : Graeci.s n i m i r u m codicibus, q u i servantur i n bibliothecis,
diligentius collatis : ac versione Latiua tum nitidius, tuin accuratius ad veritalem Graecqrum expressa. (Ecolampadius codice unice unico Graeco osus est, ulique mutilo i n
Commenlariis Evangeliorum, nec alium nisi Komanum vidit Philippus Hontanus utique
imperfectum : Latinaque intcrprelalione ab eo priaium confecta, ac bis etiam ab islo
recognha, meliorem oplant v i r i docti. NUID studii p r a s l i t u m aliquid i n Venela cditione,
quod. priores maculas elueritTQuod ego novi, paucis accipe. Textum Romanum, prioremque Latinam interprelationem iterum excudi juxta Parisienses typos : ad calcem
tomi variantes non paucas conjectas esse lectiooes, quae ex Marcianis Venetis codicibus
deprompta s u n t : suppleta.s etiam i n Latina versione p l u r i u m vocum oniissiones, dictiones
alias ad Grsecorum veritatem redaitas, integrasque periodos non raro nitidiores substitutas. Exempla nonnulla inferiori proslant i n ooargine, quae.iodicant non tam versioneru
illam, u b i opus erat, castigatam correclamque, quain potius emendatiohis q u curanda
foret, passim indigam.
Ferebantur Commeolarii in Epiitolas tancti Pauli, cum Latina duplici versione, allera
Chrislophori Porsena paraphrastica ac nimium libera, Joannis Looiceri altera sphalmatis
pasaim scatenle, et alicubi tolerabili. l l l a protermissa, posteriorem recogoovit, Graco
texlu, q u i fuerat o l i m Erasuu, reperto expensoque, Philippus [ L X I V ] Montanus : et
banc postremis coris emendatam protulere i n lucem Londinenses aditores, textu Graeco
adjecto ex codice Arundelliano, cum binis aliis Oxoniepsibus collato. Haoc editiooem
iterum expriment typi Veneti, quibus additur collectio variariiiuoi leetionum, Venoto
Marciano codke eas suppeditante. In Latina Exposilionis in Acta apostolorum interpnetalione, quam Sifanius confecil, nova ipsius occurril versio sacri textus, longe ditferens
a Vulgata, qua passim utilur Ecclesia : variaeque occurruut leciiones, q u sumptae sunt
ex Erasmo, Sebastiano Castalione, et Tbeodoro Beza, suspectis hominibus ac beterodoxis.
Sacri textua Evangeliorum OEcolampadius, et Epistotarum sancti Pauli Lonicerus, versiones proferunt, quasipsi Graaco t o i t u i conformiores putorunl, sed a Vulgata nostra non
muUum abeuntes. Priore i n loco ea usus esl sua i n Recognitione Philippus Mooianus
erangelici textus versione, quam r e p e r i t : alteroque i n Joco vulgarem Pauuni textus,
io Ecclesia Calholica adhibitam, subslituit ac retinuit, nisi siculi Theophylaeti interpretatio illam immutare coegerit. Eorum negolium erit, q u i Venetam editionem curant, ut
in praedicta Aclorum apostolorum nova versione, si quid est offensionis, abjiciant : aut
Philippi Montani, imo etiam edilorura Londinensium consilium sequentes, Vulgatam
substituant, locis exceplis, u b i eam immutari Theophylacti iuterprelatio exposcat.
Epittolarum
demum quas plurimas arcbiepiscopus Bulgarifflfscripsit, Graecus textus, ac
Latina Vincentii Marinerii versio, sejunctim bactenus prodierunt; sed banc, et illutu
conjubctim praslabit Veneta editio. Doctissimos viros novimus, q a i versionem hanc,
ceu minus accurate confectam, erratisque scatentem dolent : nosque nonoolla exempla
dadimua n u m . 25 et a l i b i ; sed Veneti editores hanc quoque apartam adornabuot. Plura
itaque aunt quaa Venetam hanc editionem maxime commendani : t u m inedita noo pauca,
qafie nuoc i n lucem prodeunt, Theophylacli opera; t u m ejus lucubrationes omnes, quaa
CQQQ bactenus variis cus typis ac dispers abireut, nunc simal collect prastantur :
ioffl aliaa variantium lectiooum, quae ex co.dicibus bonaa n o t a sumptaa sunt, accassiones
plures : tum denique diligenlior de bisce operibus censura ac certum judicium

FfllLlPPI HOMTANI

131

PHILIPPI 1 PRJEFATIO
I N EVANGELIA.
[ L l t l ] fie ob farfoa tjpofraplionira quordiftdani o h a l o t , qnibut facvfli h c e r e enptoriba* t o h a t ,
c i m rm\i\$ a * i p i a c U admodam Koeis moiaiti e i eorreeda, d i e a a corraptit, pkroaquo lamea e m e * datot, qeaifc plnriiDi i t t i i u u e i addita, et Imjntmodi t l i * q n a o r p J d r i e a m a g a i l c a i a tpeciem i a e t a a l ,
t eropiore* tplendrdU btijatmodi rerbie allecii, jacioram Ipti rerera f a d a m : na i f i t a r , candide L e c t o r ,
ly boc qooqtie opere u l e qeld^oetfgUae t a s p i e e r i t , eonmodaai e**e duxi, paocala quasdain oaud temar
a nobit I U I U U , primU p o i i u i m e m eapiiibva indictre, e qaibvt de reMqiits cou{eeturaa> h c e r o poooU,
i fotta illa cooferre | r a ? e r U . E t longiae abcamua, ex Matibei c i p i u pavca p e r t l r i n f i n o i ; D t m l a
Tbeopfaylacd pntftiiooo plura adjeciawf qutin qtm c o n n o d e h i c inseri poatinL l a tocum i u q * illsoi
fUH Abralum, aic babebal prior ediiio, Quir* appotaif flotk' fUii A * r o * # , ctttt Romanoa oodei U
baae modam bibeal, ^; boc f t t , C v r * Destrf Abrmk*
prmpmuitf q d a n lecikoooai M H o r e i u eate probaul aeqoeaiia, ec qwe l a ettmdem 1ocai a c r i b i t C b r y t o alomus. loterpres leglfta vidotor, , cic. e i paolo pbti bi MaUbaoa acribii Judam geaaisaa
gemelloa illo, Pbarea Zaram d e T b t m i r , i i a prles habobatar: Et *Ums priar / Pkmru
mU
Dti*d* U tmmmkm prmmim*i **c*Ut at , ftwdtaf dUmetU: locaa etiaai Mtaifotto e o m p i t s ,
cmn is qtti manuoi pnMBUarai vocalostU Z a r a , u l paiei GeBeais, XXXTIII, e i n w x e d a j & f K k o c i p s o T h e a phyl*cu>. 8 i c Itaqoe legendum e t i : Ei aii*$ prlor e$i dtind* i$ frmwdurl.
Vocnm
e$l it*qu$ qui prior nettu ut Pk*ru
quod $$t iittsclio, punelo teilicel faclo pott, pretMforel, ot
mlu$ $u tubinielligat: e i deinde addaliir, vocaiu$ ttt U*qu4, e i c . l i e m DOB ita molio poot ilUt Omtm
igiiur gmeraiiona, e i c . s i c habebatur : 1* iru ordimet diunbuit g$**r*tion$9 ut mon$irei qu*d Jndmis
uikil pro(*etit lic$i judicibut fu$rint $ubdiii tuqnt ad Chritlum : eiiam bic locot molilut est a c miiaai
depravitui quaodoqaidem jodicuai Uniuro menUonem iaciai, qui ad trea Uloa ordiaea *i?e teaseradeeadcs
r e s p o n d e r e n o n powoDt G r e c a aaiam in adeo m a n i f e t i i t erratia hie aicribera nibil opua essa puio a e
f r u s i r a l e c i o r e m oneremus, e q o i b u t t i c IOCUDI hoac resiitaSmat. In tr$$ trdims dbtribult
g$n$t*ttom$
f monitreret quod Judml, titf jndicibu* gub*m*r*ntur 1
qui utqns U Dewid: I M regibu$ I pd
mqtu *d tran$migraticn4m : itt $acrdotibu$ ut qui tttfn* td CkrUtum : nibil tcmn *d wirtnUm >~
fearunt e i c ; quam leciionem ?eram otiendooi lom pnecedealla, quod a i l prcptmm 4**rniQm*$ im Iraa
ordina di$tributa$ tum roox aeqoeatia de v e r o ti Judica e i Rege e i Saeerdote Cbriato* Qnaai e i h m
eanleniiam babet CbrytOBiomot, q u e i n fere notler TbeopliyUclQa tequihir. Eodeai hoc primo capiie, i b i :
N$ imea$ ex ona a D B O i a i i o n e duat racieoi, e i accipt pro icctpen ponent, fteniaDliam l a r b a i : qaod c l
p a u l o potl d i v e r s a ratione i i c i l , daas* anooUlioDet in uoam conirahens. l)t ialerim aHeam da dictiofiiba
m u l d s p u s i m omitaU, e l t l i i t DOO paocit aralium depravatit; qtua fcile deprebendel qai vel a a u m
caput boc priinam 61 prfadoneei c a m priori ediiioae conferre volei. Capiia aoiem oclavo, t b i H*c
tuum dUebat, qtttsi pigertt ium comilulut eju$ G r a c a sic babeot, T a O t a 6c fctiarj a&tto
. Hoc e s l , timc autcm diubat quo ptrnuidtrtt UU ut mmtaiit wunibui teqmmigr:
Capiie ilem teqaeoii niulla eraat omitsa, a i qiuedan male feraa : o l illod in Una eapilfta, BMIMBI acai
muUitudi*$M minitterii quo egtbant, cnm G r s c a s i c haboanl, 6 %
i d e s l , vacai cnrationi$ $g*ntm. E t cap. x?ibl, Ad Judmo$ iumt
qna ptrdUUraiU taqum illh conctidila eraol, Gnece aic legimut, [ L I X ] ^ ,
\ boc eat, Ad Judeo* pU $utu wnt pitdUm oonm
viito, qnibut f w r a a i concrediim U H eomm$$a* Nam Grasci quemadmodam acdve dicaiH, coaiaiiua ftM
kanc rm
s i c e i pattfve, t* u eomwduut kmnc rm
pro commiuMm kab$$* Qoa eiiaai locaiioao G r a x a
uiuaiur D o o o u n q u a i u poet Latinl, u i H o r a t . ^ e tonibu a?aria :
9

Ixno

iu$pu*i Uctdo$ Ubutamqxu lao$rl0

pfo utptn$c$ locxdot t (oox/am habcniiir 1 boe tu*m capile, o i io aUis p n r f t i d f

iibot et
ftequeniibus,
p e r r o u l u f u e r a n t prorsos a m i u a , quadam biversa BHiliBBiqae dapravata.
Sed ad alios e v a n g e l i s i a s p r o p o r a u t , illud unom ex Matibseo abi&ciam q o o d liabetar caplie TieetSaio
p r i m o d e lurbit s i i n p l i c i b u s . Nqui,
i n q a i t , l*tid4b*nl Ckrhto, n*qu* ephaontm indignam dt Ckrxtto lubtbmu
:
idio I nunc prophitam illum dicunt: nunquMM auUm, ! ariUnlo duitur, elc.. cum G n e c a lao$e
o e c u t b a b e a n i : , \
, , 1\ / , ^ , , hoc
: Neque invxdtbani Chritlo, neque runu$ c$m$
uitntem d$ t p t o kabtbanl opinioncm. Ideo ei nunc prophetam ip$um dicunt, *iti forU
i%umdi*Um
9

119

PRAPATIO.

131

cum mm\9 dicunt , id t$i propket* UU, pouU InMigl

quod Ut$ $U qui uuptctakatur

propkn*.

Ad *

polcfare quadraoi reliqoa. Lapaoa otcaaionejii dodit, opinor, quod * v e r t e r i l , nunqn*m

autm:

ad qeod cattera i p t a r e cupiens, t o u m i o t e n l t l e n t e o l U m ; c u m boc loeo nqn sit negantia,

i c d addattianter deeerneotif, pro f a i * u * *

bic TboopbyUctut,

at na#l forfa. Q o i \t\ aigniflcaiione freqaettter accipit notter

til capiia bnjtia x m , Ibi * vertebal, e t i i t a i # m ; c u m fortane

9

a*/m

dieere

debaittet : qaod bis eodem ctpite facil m*Je rejicieot q o TbeopbyUctu* i d m i U i L Maubari e i i i m x i n
Mirci

e i c . eodem modo i c c i p i t o r . S e d quid b i t immoror, c a m nufytm omnino capat t i t , In quo

9

non roelU Sfol reatiiuU Videor fiaquo ne tn bie prolixior fuerim : ideoque ex reliqult etaugelitlfa p a u etort perfttringam. Marci primo J a d e o s noians, qiii Scriptura* negligebani, t i c i n q u i i , '' '
, k l oat, Sed ipti non excoltbanl * a * n$e $crutabantur; priua aaietn ecriplum t r * l
* * a * i*q*btb*m.

tid n*n ipsi cotibant agroi

E l panlo aoie b i c negaiio, tuque

oiniisa s o n a a a

tonira-

riuiu expriioebat* E l ne dlnliut imroorer, t i qais ioiam hoc caput priroum excutere v e l i i , deprehendet
tnulia omiaaa. e l non panca corrupia, s i c u i e t capite proxime *equenli u l ex mullis indtcem, n\)\ a i t
9

qood D*vid

fugittu (acU Saulis, giadium Gotiath ablatum obtulit ihmino

Gotiaik oblatMtn Domino, *b$tutit

u l liabent Graeca, eisque

: curo legondum t i t

gladiun

asiipulaltyr bltlorla I Reg. c a p . x x i . Iniiio

ilem sequcuiis capUU locns plane depravatua conirariam reddebat eenteniiam. S e d ad L u c a m propero,
cujtis capot primum e i aecundam j m i U i i scaiebaol m e o d i i , ot et proxime f e q n e n s : ebi pneier mutia
oUaa

f o r u i s e qujedam fueram

non taiia intellecU : ut quod , vertat, quanttm

cora tertendum esaet mox a u l ptulo pon : u l t e n t a i

Ottxinum* Eodem Upea corrupla Mi

t4i

mox pr*dlc*tion$

Joannis

numfmem

pradicaturum

eue

aeoteniia cap. i v m , uM , v e r i a r a i nondum, c u m aensua

postolet mox 6ive pwlo pc$t dicaior. Capile aoiem x i v , nbi declarai, per eera qoi juga boam e m e r i i ,
f

signifltari, eum qui eirca terrena eaaet occopaius, spirilualem coenaro negligere, affie41 Sapiettlis aticiorilatem ad. bunc modum : Quid ealumniatur alleri fnrmvtUt t Sed quid, qiueao, islud ad propoailum
abi Graece s i c babent

, id est, 1* quo $apieh$ c r i l qui temt aratrum t

quemadmoduio Jiabemua Eccleaiaedci x x x n n , secundaro

8epluaginia

quos h i c , ot alii G r a c i , s e q o i i a r :

qupd quidem propotiio polcbre coDveiril; arairo enini juga booum adroovenUJr S i c et cap. x x u , l e c a o duoi Sepiaaginia legendnm e a i ; et fbonntur

tn eo omn$$ filil Dei

Deaier. triceaimo secundo. Eodem

ticeeimo tecuodo capite, n u l u e i i a n alia emendata

videre i i c e i . Deniqoe u i ex priino eiiam Joannia

capite quaedaro depromamua, i b i , Et lux in untbrU Incet, declarana lucem tenebris lucere. S i c p o s u c r a t : Nam et in moru (MU*

e*l quati fuiuet tktu$

t

ita 1 cogtret hincillum emigrart, e i c . Ubiuain, q u s s o

l u i in morie bic lucere, e l vires uaa exserere d i c a l a r t P r o i n d e a i c ad exemplar G n e c u m resUtulmas. fiiam

*t ipu Moriutu tic montm laperaatl, ui ci eos quo$ priu$ abiorp$erat coqtr* iptam evomert. S i m i l U senlenlia
9

babelur I ad C o r . cap. xv, i b i Ponnmut

ho$ti$ detfrnetur mor*. paolo Joauoem Praecursorem de sua

[ L X X I ] oaiivitale

sermoDera

habere, dicere v i d e l u r ; e l roulta alia -boc eodem capiie non

nieniia. l u i i i o ilein secuudi capiiiade Yirgine Maire loquent, a i l : Uabens opinhnem

uuatU.

Haec

T*rer$ poMt

verba touare vidontur, quod ip$a tibi e*m poftatm

ul aquam in trtnum converterti:

guod Virgo magnam toncspitut

d$ Chrittt

es$$ in CkrUtum arbitrar$t*r

roulia,

pro oran

eum; item et ex animo

comede-

quaedam lllic pnetermiaaa coutrariam admiuobaDi MDtendaiii; at e l capiie sequenli, abi p r o

ecgnoscmni enim legendum eat, non tnim eognotcnni

Sed quod eodom capiie pro apoUa$U

jEggpto;

acribai poiiaa aut lypograpbo qoam interpreii iinpiitanda lectoria

indnairia emeodari poluissenu Casteram ubi nono capiu doeet per Esecbielem dicens : Patru
nw<, f t c

ui i m -

potiUaU opiniotum ex hi$ quw et in ipsiu$ conceptione et natici9

pro e i examine, e i bujuamodi

conve-

cum G r a c a lenge diversura sensum pne ee feranl, netnp*

e l c . Quod auietu ibi aiadm s e q o i l u r u t craretDeum

lattxtentrant,

saiis

$um erga ilium p o -

*p**tolo$

ut habenl Gratca : alioqoi glossa cum lextu pognarei.

haberemus; iiem qaod pro ex ip$o acripturu e s * e l ex
9

unde eliara auapicor locum mire fuiste corrupiym, ubi de roalU pasloribot e i avaris

lar ; etdm

\nqu\i qucrrcbani utMiuuem ex JEgypto,

9

qnarebmni popuH *tUUaim

ted txlpto

ud turpt

lucrum;

qaereba-

cum legi debeai, non enm

turpt luerum. l s l a , inquam, e l ejuamodi pleraqae alia impresaori

poiina qeani inierpreti aacflbi poseont. Quod autem plcrisque in locis p e r m n l u fuerinl omieaa, ex quibos
fteqoenUa pendebant, non tantutn dictionet aliquoi dico, se<l veraua pertnulios, aique adeo pagiuas tolaa,
quodqae sseplttscale iiegado contra aocloris mentein aut omiasa, a o l i n j e c u conlrariam inducat aenieiiliatn; acribjpoo, a u t lypograpbo, an iuterpreii, mutilove eodici imputandom

s i t allorom eslo jodfcium.

9

Mihl abnade aaiia loerit, s i fatente AlUsaimo poblicaro stodiorum u i i l i u t e m pro nostra qoalicunquo m e dioeiiiaio nonnibil adjaverimos* Interpres qtddeio certe ioanni oliimo codicem auum muiilum Aiiaee
c o o i i e l u r : fleri U m e n potesl, nt eiiam ille quibusdaro in locia notlro

emen4aiior f u c r i t :

ideoquc quxdam

Sntacia rciiqeiuiua, sWe qnod ad sensum bene quadrarent, sive quod non magni eascot momenti, etiamsi
ad G r a e a m notlrum Codicem non omnino respondeant. Nonnunquara auiero tnargini diver*am leciioiieiu
aiqecioiaa Idquo poiissimuni com utraque defendi p o s s e l : priore quidetn i n coniexm rclicta, ged bi-jusmodi n o t i a f l incloaa, pencs leciorem judicitim relinquemee, utrura aequi malit. Sed baec foriasse, dum
aaoroaie o c u i r r e r e aiuderous, apud luam f.iciliiaiem nimium

mulia.

Bene vale, caodlde L e c l o r , et quaa

pta o M t r a qnalicanqne inediocriuie in publicam uiiliialero proferiinus, boni, quaefo, consule. L u i d i a j ex

mw*m aottro Tumacensi 15 5. rttrsum 135^.

1*

STUDIOSIS

SACRARUM

LITTEMARUM.

I L X I U ] C e oitillx ret s i u l , quarum o i m o i i l i i a i i atqoe eliam ornameulo nobU esta aolaal, Oeri lamaa
tideiiiii*, u l earuiu reruro qwcdam jaceanl, quvdam eiiam prorauj iniereaut. llujutmodi s a n t buaaaoa:
auuiari omnia c o n i u i , nibil idein seniperesl. In Htieris quidem maxiream jaciuram feciinuf; i u ftelu
veicrufti tcripta teBtperum calamiUte p t r i e r a a l . Sed pneclaruro fintfn, qui novam banc e d e n d e r a a
libromni raiionam iinenii 1 Cum enim Mcrarmn Luterarura eiudia, muliia iu lucem tcripioribus ediia~
qui b a c i B O t t s in lenebrit deliuieraol, io diea a a g i a ac inagia a doclisaimi f i r i i e i c o l a n l y r , e i p r e d a r a
entdiioruin bowittiiin ingtnia in bia w a a exerteam, quaoiam aniino potsem, maximam capio t o l a p u i a m ,
propterea qnod diviao quodam wuoere id facium vjdeiur, ut excellenli ingenio a c doclriaa tirt bia ae
*t*dfis dediderinl, qolbut n o o i i U D e m qaatndam apud borainea gloriolam aocupamiK *ed nobis a J l nortalUatem fiam commoniimis, e i , despecia penitus rcrum bumanarum imbecilliiaie, aiiimom ad a >
letiia erigarous, summumque ilium ac prcpoientem Deunt loio pectore ainplexemar, iia tu quam mioiiBa,
dttm.in bac
quaai ptregrioaiione romus, nobit cum corporibua a i i coniagio, sed ea oobia u a a a l
pnecipua eura, o i bit aoluii finculU iu coelestem illam puiriam. unde paucit anla annia deniaai ftitaa*,
ranigremus. Yeruro ( ) cum nolla re maala quam Evaogelu lcciioaa adju?emur qua adeoeleaiia liik
imluiionenn iiuiiiuimur, n o n inulilem noairam oparani fore jadicaTioms si G n t c a m at regtooe L a i i o a *
niinc primum Tbeophylacii io Evangelia inlerpreiaiionam sumroam videlicel quamdam fere e C b r y s o alomi commentariis decerpum, publice legendam emilleremoa : preseriim cum in ea, qose i o Laiineni
aaperioribus annis versa e i l , m u l u deaint, plura ? c r o perperam leganuir, tive feieria exemplarit, tiv
ioierprelif OEcoIampadii pretertim, ea culpa fuerit. Plane boc bencflcitim, quantomcimqiie eat, qood
certe maxiiiuiin eai, MoreJIorum virtati dcbeiur. Viri qnippe bcnignitate inslgnes, ad reipublica* miliiav*
lem e l comiuoda nati, vetcrem coiiueiudineiu sertant, e i c i i a i u booas ariei quoTis sumpiu, qaovU pna*
mio, faciunl u l qux veieritm Gn&ciae Pairum moiiouienla celebraniur, e a bac l t l e roiuioie desideremtt*.
liaquf noitrum cet, u i e i i modo p r o Tbeopbylacio, quein b a b e m u s , sedeiiani pro iis qoae extpecla*
IDU$, e i Tiiae diulurfiiialem, e i qum cpiiia babeulur i n v i i a a Dco preccntur. Valeie.
9

( ) U i babeal Lector ontlf noscai qnam

ridktile

hanc pra?fationem interpohferit eriiior Parifdensia,

: Verum cum uullare D i a g i s . q u a m Evangelii lectioaa
adjuvemur, q u a adcteleaiia vuae iniilaiioiiero insiiiuinmr uou i n u i i k i n noiiram operaio fore j u d i c a f i u M M .
ai Grttcam Tbeopbylacii iu Eyangclia iiiierpreiaUonein, suiiimam videlicet quanidam fere e ChryaoaiQtul
commeDiariis decerpiam, publice legendain eraiiieremus; prxseriim ciim in ea, q u s in L a i i n u m aupe*
rioribua aniiia versa ei, mulia desint, plura vero perperam leganiur, aive veierii exemplaris sive iitiefw
preiia e a culpa fuerii. PUne lioc beneficiuu, quamuuicanque esi* q u o d ceiiemaxiinumest, Pauli llldt?Um
Y i r l o i i debeiur. Pouiifex beuigniiaie iiitdgnit, iiaiiia ad lolleuda buinaui g e i i e r i s iiicommoda, veiereiu coa>
u e i u d i n e n i ae^rai. exciiai bonas aiie# quovii sumpiu quovis prxndo, facit, u i qui poniifices beneficetil i laude celebraiuor, eos bac aeiiie minime deaidereinuf; iuque nosiruiu eaf. ut ei non m o d o pro Tbeo*
pbylaclO queiu babemus, s e d eiiam pro iis qua) exspectamus, et \im dioiurniiateai et qeai optima
babeniur in v i u , a Deo precemur. Valeie. > >. PATK.

l e g a i , q n a 5 bicaisiimos, genuiwiBomaniediiorig w b a

ADMONITIO
l n ariaa lectiones ex codicibus S. Marci Venetis e i Patavino uno depromptas.

Variae lectionea q u c in Tbeopbylacd CoromenUriie in qualuor E f a n g d i a , breyiorea, prolixioresqite,

plorimai occurroni, ex Yeneiia codicibua MarciaoU quinque, et Paiayino uuo SancUe J u a i i u e desumpua
benevolo sludiotoque L e c i o r l sialimoa omoea, qtie bona? alicajus frngis f i s j e s u n u Primo siroul ofleruniur
loco, quat Yeueiibibliotbecse tancli Marci codicaa pra&stant, 26 2 9 5 0 31 et $ 2 c i bas excipiiini a t o
decerpiae ex Paiavino. Ejuaccmodi ?ero lecUonom a u l cerie perspicua alicubi verilat, aut passiin atiliua
aiqiie plurium forusea redundanlia ut innoiescani, eedulo animadverteiidum eet, lexium Gra?cum, qui
lutu in ediiione Pariiieosi anoo 1631 c u r a u , eiiam in Veoeia noslra proslat illum esae qoi prima
iee auno 4542 lypit Romanis prodiii ex codice Yalicano sumpiua : Laiinamque e regione posiiani I n i e r preiaiionero niinime ex eodem expressam censeri debere, cum ea sit quain Joannea OEcolaitipadius.
G r a c o m aliam e i alicubi discrepantem lexium sub oculos babens adornavil, a Pbilippo Moolano pojttea
Romaouoi (exioro couferenle cmendaia. Hinc vero ad variae quod auiuei leciiones quaa ex Veneiie MarCiania codieibm diligcnlla lumma eruit Georgiut Coueiaoiini oaliooe G r e c u s , ex Joannina urbe E p i r i t
9

138

1N VARIAS LECTIONES.

facile ae luio qoiiqois eas aitentitie expendat, jodicare poteril, abundare aliae, plerumque prolixiorea,
neqoe In codice OBcoIanipadii repecias ease : aliasqve, idelicet breviores, exstasse plerasqufe in eodem
CEcotampadii codice, utpote Laiiuae ipftins ioterpretationt apprime couvenientee; et alias demum ease,
queis DOD modieo entoltimeolo textus oierque corrigi et perflcl sfne dubio potesL Num ?ero leciiones
iaias Tbeopbylactum babere parenlem, diceodum ftierilt Nihil obsiat, quominoa breviorei, fere omnes,
re?era scripserii ilte : t e r u m nec abnuere aut- volumus, aut auderaus, quin ipsum prolixiorea aliquse d e ceant veJuti auciorem, quas uiique e l conlexlus alicubi admitiere ac senso poatulare videtur. viro
darissimo plerasque tribuendai non esee, nemo non colligat ex ipsa styli allquando discrepaniis ratione,
cJ etiam nimia enarraiioois prolixilate aba genio Tbeophylacti alieua, vel uulla deroura quae appareat,
lectidnoin cuin praxedentibus e l subseqaenlibus connexione. F u e r i n l Graeci posteriores, qui, Tbeophylaetj siudiosl, cm opos ejus airiroadveriercni ex alionifl), inaximeque Chrysoalomi, diciis compilalum,
iniegrum s i b i esse duxerunt u l margini inseribereni, quae poslea in lcxtum irrepsere, vel propria, vel
aliunde sumpia additameota : qoibus, q n s minua c l a i a , aui cerle dimiouia tidebanlur i n Commentariis,
Ulusirareulur. Q o licei nobis arrideat aenlemia, prelium aliameo operae fuil, ut tarianles bujusmodi,
$1? breves, ei?e longioree, luce publica donaretuua, erudiiis lectoribus relinquentes, ut suum et ipsi d
bisee Judiciam feram, ex eisdemque quaecunqtic deinum sint, qualecunque capere emolumentum valeant.
Y a r i a * lectionea ex codice Pataviuo diligeniisfcime maximaqoe solertia collegit omnee v i r clariseimue,
quem lioooria caasa Qominainus, D. Aibanatius Periatianus, ejusdem eanclac J u a i i u s monacbue ordinis
Saocii Benedicti, e i biblioibecs cuslos : earum tero, quaa hic damus, deleclutn fecit P . Bonifacius F i netii o r d i u . Praedic. De codicis bujue p r r a t a n d a , qoam pcriliseimas Bernardus Montfauconiue, ordinis
S . Benedicli asceia Sanmauraeus, in Diario Italico lestaios cst, lege q u * praeyia iii Diseeriaiione dicta
Dtim. 8 2 (). Porro ejtts ?arias leciiones iia Latinae OEcolampadii versioni, ubi iniaciam reliquit
eam Monlanus, patsim cooveniunt, u l codici Graeco, qoo usu* cet primus inierpretf, dic^ Paiavinae muliis
io locis debeat aimillimus; verum e l ipsum alicubi corrigit e i perflcil. Uoura s u p e ^ n , de quo L e c i o r
benerolus g>c*iremo loco admoncndua e a t : adnoiaiionet eas oempe, aut emendationes, quas in CommenU r i i a ad margineio inferiorem apposius exbibet ediiio Y c n c t a , edito Romano texiui Graeco coiionas
esse : earuroque noo paucas pneiermiui poluisse, cum L a i i n a prior tnierpreiaiio, quam emendari a u i
mellorem fleri ceosebal adaolator, tametsi a Roinano lexta differal, arianlibui lameo leclionibuf, quas
aliia e x eodiciboa Graecia damus, pleruroque conveniat.

( ) Y e r a i c u l i aequeniea boc codice exstanl anle CommenUrittm in Joannem :

\
Q *]r , ,
& , *.
m

Praclarut
Commentariu$ archiepiscopi
Evangelii secundum
Joannem:
Cmi patria fuit Eubcsa, vita Uttera,
Sors dmna, et sepulcrum Bulgaria.

Bulgaria

C u m dubitari posail, pro ECoia lependura , Eubma, u l in L a l i n a versiooe posttum e s i ; binc ex

b o c c o d i c e (pne&enim st lant ait anhquiutig, quaiiias illuiu eaae putaYilMomfauconius), ?alide confirmatur s e u l e m i a , q u e Tbeopbylactum Chalcide in Eubva, seu in alio quopiam prope Euripum
Chalcidieum loco, o r i u m eaae iradii : perquam enim ?erisimile eet, bajus Codicis scriptorem, teu quicunqne alius
boi uui vereiculoruin auclor exslilerit, iuemor*ue conwgnaese id quod pervufgaium erat suo tempore,
quo v e r a Theopbylacii pairia n o U cuilibet esse facile poterat. H a c de re ide Dissertaiionem praefiatn D . 17.
*

P A T H O I . GR. CXXllf.

EPMHNEIA .

THEOPHYLACTI
ARQUEHSCOM BULCABLE*.

ENARRATIO EVANGELIUM

SOPBRONWS

UalHuBns qni e i Levta, e pabUcaa apoatoto, i a

Judea pritttia ob eot, qui circutuckkmo credlde-

UkTTUMU

BVANGBLKTA.

, \ AevW >* * t * * W v

tv

tf, t x t a 4 -

rani io Cbrlslant, cbaraciere verboque Bebraico

EvaBgeUum tmim stripsit, quod qui p o t u a G r s c e

' ,

iranttuiorii, ignoraiur. WWteboea Csaaratt Pana-

1 ' . Tb 61

f)bjti martyris etfamnum bodie lexlee ejat Hobra!

*, )

siudioao tervaior. Euro fpaam

& -

mlbi

copU

tyria

facu

trantoribettdi

eat a Naxareia qui

In B e r a a

4(. \ 6o *>

babilani, qofque iliu oluoMir inler se. Onde

i v Btpota

(acifo persuadeor, quod ubicunqoe Evaitgelifla sive

, Aftcta ,

propria apoole, tive ex nersooa Cbriaii Salvatorit,

6V , 6 -

louimouiis Veteris Toaiamenti Scripluraraoi oaiia

tttt olxatou, tfca

* , aecalofl f i l aatbenticam SepluagUita l n i e r -

\ ;

p r e u m veraJouem, oU texlum Hebraicuw. U l paiet

ex btaco l o e i s : E x i E g j p t o

% 66 *;-

*oca*i F i U u n

racoaa,

, $ ,, * \ *

et Naiajram tocabitar.

* * \

<-

SUxMMA CAPITLM
RERUM EVANGELIl SECDNDUM M A T T B J E D M .
*. De tn*alogia
9

CkriUi.

%. * Mtfii tt infeuicUk

I m * .

. . . ntpi
f.

xin

Shtr.

Xpunov.

xai ara>ftMrtm-

*mh

141

SUHMA

*.

1APITUM.

l i l

' - 1 3. Joa*n*$

primu* npd prmeo.

.
V.

, ,
,

. De ttniatione

Chritti

Pitri Andrem

iu .

fiiiorun

vo**fton*

Ztbedxi.

C . .
$ .

5. De btaHimdhibui.

ctfcn,

*i$tert

C. .

peim

. Quod

***
jurttro

eiiam

ixlmkoi

mundi.
7. Quod non liceat de tuoiumm judicMr*.

.
/.

non ti&at

6. * t o t t * f | f f t e , oratione ;#/nio. D$ oni9mpim

*
.

dtmittert. Quod

diligere

\ ,

proximo

mmchari. Quoi

omnino. Quod coniutaeliai $ustiuere dUbolo r#-

Quod non cum

Quod non iUtal

liceat uxorem

*
.

conUnien.

l i l falib

cantdwn

propktlU.

8. De curalioM

Quowtdd

quxrere <Ubtamu$. Quod nobii

leproti.

ceniurione.

socru

Peiri. f t i cureli tuni / morbis.

non commdstM $**. incrTpatione

gem emitia

. .

gre-

$nl.

9. De paralftito.

rii

nfectioiu

MoUhmi .
eum publhairii.

. .

*. ketmarrkouM.

{>. .

iurdo

aquarum.

dmmoniacU quorum dwmonia l n porcorum

Sa/valov

fiUa prineipit

duobiu

cxcit.

Oo

dmmtnfoco.

'.

10.

" '.

ordineapoitolorum.

1 1 . ih qui mi$$i $uni Joanm.

TtAAovtxw , i% 0 diicipulii ix Sabbtto ipkai veilenlibui. D*

muli*T$ qnm aridam manum . demo*
|* 9?. *
nlaeo cxco $urdo. petentibus tignum.
' % .
matre ChrUtld
fralribtu.
.

%f.

.
cy\ /

'.

U . /oomtee) Berode.

cauorum.

tff.

u\

13. parabotii $$mmanth ngni

bn

phcibut.IU

fov

iK. Dt tr**sgre*tiou9

nem hominvm.

panibui d*o-

CkrUli wpra

maxdaiorum Dti ptr

Chanentra.

. Hpiem

\.

Dtquinque

ambulaiiom

man.
traditii*

MultUudiiu s -

panibm.

^. ) .
.
Hktpcv,
.

16. fermento Pkarhxorum.

iuterrogathne.
Chriuum

Cxsarev

pali.

17. trantflguratione
g$ntibut

facta

ixcrepaiioM
Chritti.

luiuaic*. rf-

didrackmnm.

^.
utf. , / .
.
6 .

ff

clov

18. iti qui qumtierunl,

quit major.

Qnod n m i -

nem liceat tcandalizart. Parabola de c$ntum ovibus.

De correption* proximi. potestate ligandi
tendl qui wtiiU talenla debet.

tlf. ,
.

19. De qumr$ntibu$

dhite Je$um

num ticeret dmilten

uxorem.

inlerpellantr.

& 6(.

10. D conduetU operariii. Deftliii

De d*obu$ cmit.

Zebedxi.

THEOPHYLACTl B l OARLB ARCHIEP.

143
1 L 0 # *tiua

pullo. De claudit el cecit.

De ficn

&.

art(acla. De principibus iacerdotum et pre$byieris

Dominum
duobut

Jitmm

interroganiibui.

Paraboia

de

/i/iu. Pnrabol* dt *i*ea.

22. intilaiis
fenmm.

ad nnptUt.

D* inUrroqantikne

De fectii

Perabol*

\ ,

xdUarxa

. .

Chriiti.

cxna. De tr*diii*M4

xt'. .

eorum talenta
DePatckate.

*. .

D#

. *

Chrkti. D$ ntgttioM

\ .

Petri.

27. Dc PomUo Piiato prm$tdi. D$ rttipUttnti*

\ .

15. D* Magdaleu* Dowdnum un*M$.

mf$ika

24. consummationi, die hora.

. De *d*nt*

Pharitxorum.

15. De dtum 9lrginibu$.

% .

ob

i*terrog*ti9nibu$.

23. De miteria

. .

Dt SadducmU. De jurUperii:

Domixo

114

*. drov . *-

flogtllaiions,pmnktt

crucifisto**

wedo ptiilum fuetii ccrpm* Domiti

et dt eu$iodia eju$ upulcro

Jnda.

Chriiti.Quo-

ui Hp$tiretur

Dtmurrection*

DomM.

UMdmqmi mumcthnU

CMrUti (acta apoktolh mulUribm

appariticm

ofet)-

'. .

cu$todib*$ sepulcri,
ttuibui.

conttitut*.

in Calilxa.

E N A R R A T 1 0

EVANGELIUM M A T T I L E I .
1 PRJuFATIO.

lfagnl quidera Uli, atque divinl ?irf, qu! ante dalara

DPOOIMION.
01 * Avipc;, S c i

' ftfotti legein vixere, non ex liueria ei libris ditcebani,

&

*ed momla pnedili mente eancii Splritus illuslra-

\ -

ffitMnabaniur,

aique in bimc modum, Deo

ipeis ore ad os cotloquenie, qaas Deo placiia erant,

cpgnoscebanl.

' , ,

Talea eranl Noe, Abrabam, Job,

' ^ . ' posvrjiranideienores

facli euni boinines,

61 I h ^ r rfiri Sp?fil\i ^aiiclo Ulustrarentur ei

<tocttefitur,

i b ^ e ^ i f ^ ufiaem

itileericors

\ . 1 & ol ,
\ \ ^ 6

Deus

, 6

Scripiuras, ut Vefpfer 1Raa dffidg voiutifatii esseni

, ?

nieraores. Iia et Cbristus apostolis

coram

io sua

loovtte yeu, et -Spirtuw -eanctt

aVaiiaci

{^

misil eis oiagUtraro ^)* Y ^ u n ^ qvdnftam

baoieses

* .

puilul&tura craut, e i mores nosiri corruropeudi {b),

\ >

ipefsona

() l n E d i u Luleliana, gratim Wik 4<#t*r*$,

VhWM. wmor

aattroi

, \

4*pa*%m*^

E N A K R A T I O Mf E V A N G E L I U M /. -

145

C A P . .

per prciium visnm est

scriberentur

cl

Evangelia, quo disceniet ex illie veriiaiem,

, -

bxreseoo mendaciis deciperemur, moresqae itoslri

, .

non prorsut pcssundarentur. Qaatuor aulem

, ,

geiia nobis dedit, fortassis ideo, quia qaaluor v i r i a -

Evan-

; ,

tes universales ex t\s discimus, fortUadtnem, p r u -

, , ,

tleniiam, juslitiara et lemperantiam.

. , *

quidem, cum dicil Doininut : t Ne

occidunt

qni

noo p o s s u n l

, , ol

m o n e t : c Ettote prudenles, u i gerpenies * : j u s i i -

. , *

tiam auiem, qaaitdodocet: c S i c m vultis at (aciant

ol , \

vobis boraines, ita et voe facite eis * : temperan-

corpui,

aniroam

Forlitudioem
limueriita eot

: prudenliam

autem
vero,

occidere

quando a<l-

, , -

llam quoque, quando afflrmat

* *0 \ *

l e r i l mutierem, ut concupiscat eam,|am moechatua

eet

, ,
\ ,

eam in corde auo*.

Quatuor sunt Efaugelia,

: c Omnis qui

> Alio
quia

qtioque

aspemodo.

ipsa suut column

\ .

mondi. C u m autem mundut quaiuor partea habeat,

, , , \ -

Orteniem,

diem (a),decebalet columnas qualuor c t s e . Alio d c -

Occideniem, Seplenlrionem

el

Meri-

\ * , \

nique modo. Q a a ! u o r s u n i E ? a D g e l t a , q u o n i a m ei luec

quaittor continent: videlicet, doctciitam,

* , ,

, \ *** * *\

maudaia,

minas, et promiisiones; e i iis quidem qui docirina

, \ ,

fidem

adbibuerint,

futura

bona proniiUuntur: Ha vero

, , at

non crediderint, nec

. ,

inlentanlar supplicia. A i vero Evangeliom dicilur,

\ , *

eo quod nunuei

bal>entei, boc e t l b o n a : nempe remissionem pecca-

, ,

quique

maiuiala

mamlala

nobis

servaverint,
qui

doclriu

servaverinl,

fulura

res ptospera, e l bene se

, . \ Q lorum, juatiliam, rediluin in coelos, adopltooeiii nt

.

filios Dei. Nuntiat autem, quod facile et gralis I

\ ,

acceptmue, neqne noalro labore assecuii siinus hacc

, \

bona, nequeea ex nostris accepcriinus bonii o p c -

, .

ribos, sed gratia

e i misericordia

Dci laUa

uona

consecoli bitnus.
.

( ol -

Secundum

Malthaiutn. Qtialuor bunl evaugeliila?,

* ol , \

quorum duo, M a i i b s u t e l Joannes, ex nuinero e i

, . 01 ,

cboro duodeciro siinl : alii

\ \ , .

Lucas, ex septaagiiila. E r a l autem Marcua diecipu-

vcro

duo, Marcus et

\ *

lus e i comea Petri, L u c a s vero Panli. Igiiur Mai-

, . ,

tbaeua oronium priuiua scripsil Evangeiiuin Hebraico

idiomaie ad eot qui ex HebraDis creilideraiit, otto

annis post assumplura in coelos C b r i s l u m .

* \

Joannea hoc ex

Uebraica

Porro

lingua in G n e c a m , u l

6 , D f r u n l , iuterpretatua est. A l Marcua post dcccm a n . ; ,

n o s a s s u m p l i C h r i s l i , ex ore Petri edocius, a c r i p s i t :
, . ,
Lucaa auiem post x ? annos. Deniqne loanuea T l i e o c

* . ,

iugus po&t irlginla duos aunos. Rcferunl enim, qtiod

illi post morieui illoram auperatili allaia foerinl iria

Evangclia, ut viderel ea aique judicarel, nuin illa

, } \ ,

vere conscripta faissenl. Joannes auieiu\ cuiii b a x

vidisset, ut erat ainpliorein vcritalis giaiiam e o n i -

\ -

, -

lus,

, . "

fucrant, ei qua? succiuctius aJii dixcranl, ipsc fusitt*

MaiUi. x , 2 8 .

lliid. 16.

Maith. v n , l i .

adimplevil quuxumque

ab aliis prasiermissa

^ Malili. v, 2 8 .

( ) E i l i l . L i i l . Qnia iniulem tunt mundi parta,

tt culHiima, mundi anteni quatuor plmja$ habewi*,
fuatuor
qttoquc eu
cotumivts dccebut, nimimm

Orientem ,
diem.

OiciJenUm,

Septcnlrionem

ei

J/cri*

TOBOPHYLACTI BULUARLB ABCHIEP.

148
Quocirca a aabttai , . *

147

g iti M O Evangelio iradWil.

Uaeologia'initlam f t c i l ; sitfoMem e n i n alii a l U a i

xa\ *. \ ol e t x

tecennt

Dei exaiiltril

prodidli, m D*

, \ ,

meuUoDcro quod

VerlHnn

aelo i c c u l a , i p t e b a c d e re

potelar Yerbam Dei purui bomo, boc eot, abtqae

, ,

deitaie ette. MattbMa aiiiin do aela

Mbatamia

. t p l *

Chriali in carne diaserens ad Bebre*

scribebat,

anibas snfikiobai diseere qood e i Abraham e i David

aaias e n e t C b r i s u u . N a qvi e i HebneiicredWerit,

\ 4 .

cooienlua eat, al certiur fiai ec Abrabam et David

, -

nalum eaaei C b r i t i v . Atenim, numqold auiBciebal

QBUS eTtngeJiita ? Attdl, Mflkiebal qoideix, %* t

, , ; ,

uberiua veritat moMirareior, quataor

eoMcribera

, ' ,

p e r n i t t i aonl. Ifam cvm iderit boa qaataor, qai

. "

B f l ; , ,
aoo in nvmioconi coofeneroot, neque eonaedarum
iitniil, i l i i s e l i l i i i i n l o i l ^|^(^<5 ^ ^; , * ,
rebvs quati ex ono orn scripaJaoe, jionadiniraberls

\ '

Et/angeHi terilatem, sod fateberit, quod ex Spirltn

taneto locuii fuerint. Ei ne mlfci * dicaa quod BOO

, \ ;

consooetit iA omaibvs. Yideenim, ia qvibve diaso-

wtM : nom iU* dixit, Natua est C b r i t i o i , alioa a a -

tem dieit, non f A u i alios qoiden quod reaarreieril,

, ; " ,

aliai f ero, non t Abtil. Concordet CHIDI t a n l i n bif

, , ; , -

quai nagia nectaaria e i pnrcipoa.

Igilor ai in

\ .

praseipnw noo aoni divfiti, qoid inirarU, ai io roioi-

Mila videaniur variare ? nam hac de eaitta qnod non

; *

IB omuiboa contonanl, magia vera l o q u u B l o r : a l i o -

, -

qui aotpeeti baberi poiaitaeni, qood non inier i e

rotisedisteBi, e i babilo consiUo

\ ,

rouuioacripaiateal:

mitie auiam cuoi qood pneicrroitit bic,acripali ille, Q , , hmt aola est catjsa quare i a qnlboadam ?ariaro
* * *
vidoautur. E l h&c qoldetn aic se babOMl. Noa autem

aer\tm comexlus aggrodiamuf.

.

CAPUT I.
Dt 4ne*toia ChrUti.

Uspl rov

Y c i e . 1. Liber generaiionis. Qoaaa

ob c a u -

tam non dixit, viiio, t e l termo, eicui

Xptetov.

c , -

propbeue

, ol ;

qui suos libros sic inscripaeroDi ? Yiaio quam idit

" , \

l a a i u , , Sermo quifaclos ett ad Iaaiam. Quasris

*111. , ~

ui ditcas? Prophetae loqaebanlar ad doroacorde et

; ol

toobedientes, et ideo dicebant, dif hia eat visio, et

\ , \ ,

aertno eal ex Deo, ut limerel popnlos, atuon c o n -

, \ \ *

lemnerel dicia. MaiibaeQs aolem, lermoiteiD babebat

, \ .

ad credulos, gratos et obedienle,

ei propierea D , ,

nibil u l e pradixii, quale propbeis. Poesem aaiem

\ \ . \

oi aliad dicere, quod prophet meDie videbanl eaqeai

, ol * \

\idebani, Spirim aaocto appirltionen fadeote, e l

, ol

propieroa

visionea vocabant. l i a i t b s o a aoiem non

meDialiler, et

vidii,

* \ *

aed eorporaliier cuna eo fuit, el tenaibiliter aodiii

per appariiiooero

CbrUioaa

, , \

eum, fidenteum in carne : c l i d c i r c o oon dtei!, vitio

, ' , \

qaam 4 vidt, hoc eai, appariiio, sed, U b e r gene-

, . -

rationis ioau. > Nomen Jetu non eal (SrscaiD, tod

, , , ,

Hcbrakttip, et interpreUUir, Salvalor. Jeaoa enim

c . , '-

aalot

dichor. < Cbritu. Cbrisii

, ' * , -

dicebaniur reges e i sacerdoiea. InongebaDtur coira

. ' *

apud

Uebraeoa

I*a. ,.

ENAilRATIO I N EVANGELIUM . -

H9

C\P. L

150

> c * ol \ ! oleo tancto t o m u qood eoperponebuttir capiii e i

dtttiltefeai. Dicitor igilor dofttHm*, C b r i t l o a , e l u l
k p e l ; .
rex, q u i a e c m i m p a c c a t t t t t j e ^ a v i l : l otBacordo*

; | .
, , \ * -

btolil t o t a stmetipsaiii

* \

liioacifra auiatu eat ei Ipae oleo illo *ero et prateiptio,

nem pe S p i d i n

\ , -

i m n , u l DomimiB? I n aanciit entt graiia

. , ;

taneli eflT ax fHii, i n Chrfeio amem non oporabater

graiia Spirtiua, t t d Chrielt cum Spitita coainbalaift-

* ,

liali operabaiurmiracala. < Pilti David. Quia d i x e *

tacriflciam

pro nobu

Q e i t eniin atiot babfjit apirt-

Banetn.

BplrUua

, -

r a i , Jeaw, irfeo ne pvlefe qnod de alio

* *

adjoctt, fl'ii David. E r a l e n i i u e i alins itm% c e l e b r i s

Jtsu

dicat,

, tva \

qai poei Mojseo dacatum populi h r a e l soseepii ct

, , wtov . \

militavit, s t d i filitu flave dtcobaltfr,

* *

fuiiqtre ante David moltit aoeeulie : necfuit ex trihn

* , , \ \ * Jfoda, do qua ilcscendU David, sed

,

Abrabse. > Quare ipsnm David

R O O David,
alia.

FHH

Abraha pr*pofnil ?

* ' ,

Qiiia aptid Judaeos eelebrior e r t l Davld, e i posierior

* ;. ,

foit Abrabamo, regnoque darfor. Ratn inlor

; ;

ipse prinwa Deo placuit, e l promissioiiem a c c t p i i

, \

a Deo, quod ex femlne ejus aurreclarns essei C b r i -

, \

s t o i , eapropter oronee Christura flliam Davld d i c e -

* t v ,

bant : E t servabai

* \

Sieni enim ipse post Saul reprobaiam a Dto e i o d i -

Darcid verum

reges

lypam Ghrisii.

.,

bilem, regnavit, iia et Cbristus, poalquam privatns

. " \ ,

eel Adam

* \

omnia anitaaniia alqne dannooia, Incarnalua teiiit,

. ,

e l regna?il auper itos.

regno

e l prineipatu, quod babeUai in

, \ ,

\ , \ \ ,

\ >

.
Vere.

c . * C
,
,

bncorum

protntssionea

dicemhB esoeut

genoii I s a a c . Ab

Abra-

fuerit, e i qnod
: quoniain
omnei

ipse prirooa
iu

scinine cjae

gcnteg.

fle-

acceperii

Decenter

beneauiem

! *

ab

*, $ ol ,

fntm e s i semen A b r a h c , in quo benedicti

oirncf qoi ex genlibus, quiqtic priue eraraos m a l e -

, , *

tlicii. Abrabam auiem interprelalur, paler g e n i i u m :

Isaac vero risus, gaudium.

\ , oi

evangelisla fiHorun) Abraba? ex concubinif, mpula

, ,

Umaelis e i aliorum, eo quod Jmlaei non ab illis d e -

boc Cbrieli gcnerationem

reconsel. Chriatnt

Non

roemlnil

sumut

atileiu

*fc -

scenderaot, sed ab Isaac. i l s a a c a u l e m genuii Jaeob,

\ . '^

Jacob aulem genuit Judam e l frftrea ejus. Yides

qiiod prupier hoe menlionem fecerit Jud e i fralrnm

^ ejua, quod ab ipsi ditodecira tribus deacenderint ?

' .
4 *\ ,

2 . Abraliaro

hain incipilgenealogiani, eo quoi ipee pater

VERS. 5. i Judas autem genuil Phares e i Zarum

. >

de Tbamar. t Tbamareni

\ ", \ .

uiti ftliorum suoruin : illo autem sine Uberis moriiio,

, ?,

sociavit eam Annre, qui c i ipee fllius ejua : eigtinclo

\ ' *

5 aotem e i bocpropter maliliam snam, Judas nulli

Judas desponderat

Her

\ ,

ampliu* eam copulavii. ip^a desiderana ex s c -

, *

mino

4 ,

viduitalis, vestem sumpsii s c o r t i , e l qoasi scprtam

e8set, rem habuil c a m soccro suo, concepltquc ex

^, , \

60 dooa pnefos gemellos. Porro cum pareret, pr\-

; -

ifinf manum praemisil ex utero, quasi primum pro-

***** ?

dituras, el obgletrix

Abraliae

prolem

odere,

cocciuco

depositis ?eaubus

funlailo

protlnus

151

THEOPHYLACTIBULGARIA ARCHIBP.

1U

t x l M U i n poeri raaatnn aignavji, qao dignotci pot- , ;

a i priiogenhua: ted paer maoam otaii con*

i r t x H i n t r i aieram, t t i l i a t pHor naias ett, deiade

, I

ille qoi aaaiHHa p r a m U a r a i . Voeates 6*4 igiioT qui

prior n a t a * ioerat, P b a r a , quod ett, O i s s e c l i o :

djtovjoail aoit mMuralom ordinen. Qai aaiatn coav

, * 6

, \

i r t i i i aunai, Eat d k t a n i s e i t . S i f n l i c a l aatero

\, *,

Kuae b i s i o r i * McrasttntiiiD qooddan. N a

'

situt

Z a r a oticodii q u i d e a m a n i i n et r o t r a x i i :

& * * 6

lia itt aaucUa qnl orami tftUo logeu oi c i r c u i p d -

aioDorn, apparuii v i u Chrfallaaa. Omnas aaioi noo

, 6* ,

ex oUtnraddAibas

\ * ,

e i mandaiia

Wfis JoaliAcaH

t r a c u f t l U l i t vila. Queroadmodum

\ , *

dera Job, Melcblaedech. Ubi auiem lex veeil, c e a aotere

obscrva quonodo Abrabam patren e l doroura p r o ^ . . , e i n a i a r a m abaega?aril. CooaJ.

ptar Deum ratiqutrii,

/ *

fueroot, sed qnia Evangeikam viiam t i x e n i m .

illic

** **\
*, \

nato Pharejj poalerior iterom exiil Z a r a : Ua lege

, \ \

d^ia, iteram apparaU vita Evangelica, qoae coccl-

16, * ,

n60 fnntailo, iwrope

tangnine C b r l i l i ajgoata fulL

Proptera c i Efangpliata meolioMm fecil. doornm,

, ,

qaati

declarans nadviialem

illoruin a a c r a a e n i i s

p t a a m . E l attter d k e w polet,
T k a m a r , lameiai noo laadaoda

meniionem

facil

vidoatar, eo qood

dormiverii c a m soctro : I ooietidat, quod Cbriaiita

, , )

eaai aoactperit omaia proptor not : et boc ausee

p l i , ut u l e t babeai progonitom : imo nt per boc

* \ , >,

iptoni quod ex eia naias e s l eoa aanctifiearot : non

onlm veaii voeara juatoa, aod poccatorea,

, *

, \

\ *

* , , ;.
. 5 - 5 . Pbarea a i l e m gewiil Etrtfm, E t r o m C
atttem gmait A r a m , Aram autam gonitil Aminadab,

<

** * **

aaiem

* * *

g e m i l SaJmoa, Salmon aotem genuit Boox ex R a -

Amiosdab

auiem gewiit Naason

: Naaion

cbab. Raebab putanl quidam Raab aeoruim, quas

. *

oxploratores JefihNavo eoaccpit, lervavitquo aot,

' , -

focii

. \

6j4. tal dociararoi qnod tleui ipoa acopiam fuit, l u

, \ \ ,

e i s c m t a oat etlam ipsa. Uentkmem a o i e m

e l fdnlRim congrogailo. Fortricabaoiur onUn io t l o -

diit M i a , sod suioetaii exploratoribus J o a a , apo-

stoib.inqaafli, 6X geitibui omoea qui illorum c r e *

dideniBi

fonnottibfit, aaWati ttiol. c Boox aul6tn

*
*

goatiit Obed 61 R u t h . t Ruib baec, alienigana foil,

conJfiDota oai U m c n Boox : ita e i Eccloaia ex f e n t i *

. 4

bua,auaiilg6iia oxaiaioua, 6 i loaianaolia oxirarla,

. >

bliia tu

, **

popoli s n i , e l coliua l i m u l a c r o n n i , 61 \ -

dlaboH pairia aui, cui j o o c u erat,

OeJ.

, , \ ,
, \ * , \ .

.
V t a t . 5 4 < Obad autooa gooait Jeaae, Jeiso

* \ I I

genuli Bavid regoro, David auieio rex goauii

* &

8olomoii6m ox oa qoaB fuii U r t e . t H i c quoque c|oa

fuil

D r i s mceiiooeai fjcit, ut do6at quod

dobaai eroboacere propier progeniiorea, afd

dare magis " eram virioie m a illo* clarioraa efficere, 6i qoo^ ;roo6t accepii ainl Deo, eliam 6 acorio
oati, modo viriute l i o i pradili.

; .

* ,
*

\ ,
, .

331

153

ENARRATIO I N EVANGELIUM -

c U * '

CAP. I

154

V M . 7 - 1 1 . Solomdn atilem gtftoit

RoboanV,

> '

Roboam

A s a , A s a auiem genait Joeapliat, Joaapbat a u -

'*

tem

'*

Ozlaa

" "

genuil

aaiem ganuil A b i a ,

gcouil

Joraro, Joram

autem
Acbaz,

Abia aoiem

amem genuil Oztam,

geiiuit J o a i b a o ,
Acbaz

feitoft

Joatban

anlera genitit

autem

EzeebUm,

Execbias auleni genrit M a n a W n ,

' ' '

tero geuuH Arooft Amon aulom

ioaiaa

, \ . > -

in

Babylonora, vocal eapiivitatero qoam

, .

nes lulere, abducti aimul omnea in Babyloneim

\ * ot

E l alias quoqne betKgorali suift Babylonii, aed m e -

"

diocriter eoa afUixeraiit : ttjnc autem peniius ipsoa

Minasses a u genuil Jut iam,

autetn gonoil Jechoniam e l fralres

fraoamigratione

ejus

Babylonit. Migrationem i n
poaiea o m -

a patria oa ralgrare fecerunl.

, '

V B M . taVlff f At posl .tranemigraiionem B a b y -

Jonit, Jecbooias genoU 8alatbiel , Salatbiel aatoin

'*

genuil Zorobabet, &orobabel autem genu&t Abiitd,

* ' \

Abiud autem genuii EKftchim, Eliaebim aaiem gc-

- '* ' *

nuil Azor, Azorairtem genuit Sadoc, S a d o c a u t e m

'* '\

genuit Acbln, Acbin autetn gennil E l i a d , E l i u d a u -

teai: genuii Eloazar, E l e a z a r atftom gcnoit Maliban,

Mailban auiem genail Jacob, Jacob w i e m genuil

Joaeph virttin M a r i a , ex qua nalue eat Jeaue, qui

vocatnr

. ! ,

narrat et non D c i p a n a f q n eidm.commuwio Joae-

pbi et partot ino eemiue nall ? neqoe enim vero

eral pator C h i i f i i jQseph, ot a Joaeph Cbristi ge-

Cbrfstns. Qnare

genealogiam

Joaepbi

nealogia ceriacaiiw. A u d i igUnr, quod verc nnllam

, ^ Y t f^v , - ^ coiunipiiionem ha1>et Joeepb comr natifHale Christi,

sed oportebai eam propler genealoglara Malrit Dei

* \ *

eenteri. Vcrum qtiia iex erat, mulienim

giam non ponere , propterea Yirginis gcnealogiam

, ;-

po#uM, sed poalla gonealogia Joaephi, ei bojua

, , \ '

genlalogiam poeuil. E r a i enim tex non ducendam

genealo-

. *

uxorero ex aliena i r i b a , - n e q u e ex alteaa familia I

, ,

cognaikmo, *ed, ex sna e i cognaiiono e i famitia :

otqoe adeo quia u l i a erat lex, manifeaiaoi

) ,

Joe^t>hi ^eaoalogia poaita, genealogiam coJligat I f a -

9gi \ 6 , ,

Iris Doi. Nam ex tadem plane iribu eifamHra erat

qiMM*

el

Maior DeK. N t m s l DOD fuioaet, quomodo ftiitael ei

| * .

deapenaaia f Aiqne i u obtenraTit o?angeKsla legem

pnecipientom non ponendam mitHeruin genealogtam,

{ , ;

et uihilominys posUa Joaepbi genealogia, 7 geoealo

, \ - D f i a m Malrit Dei posalt; V k u n r aatem M a r i a n o m i % *, , 7

DaviieofB,)oxU conMDttnem eomueludinem. E i e n i i a
-,
mot o s l ip^aaaiQ^dbiio proeitjii agemain, vSmm
.

dloetvjif>ot)f, ouamai nondooi babiue tiot nopiiae.

. ,^
*|.

. ....

...*

' -

c \ Aoutl,
\ ^, -

Vxas. 1 7 . Omnea Igjtor geoerationes ab A b r a bam usque ad David, gencraiibne^ qoaioordecim :

xtoloc ,

e l a ttavid osqae ad migratkmem J n Babybtfrtro,

, -

gcDOwrtkm^a quaiuordociro: e i a . migrailane l a B a

\ . ).

bylonem otqu ad Cbrlatunfi genorationea qaaioor-

, \

docinu > I B i r e t o n i i n w d l s i r i b o i i gefleriUode, u l

, , . \

m o m t r a r e l quod Judaet aive a judiciboi

Mani.

x x x v i , 1.
:

gaboraa-

fS5

tfHOPHTLACri

BULGAUIA

155

ARCHlKP.

n t i s r , 4 etii oaqat ad B a v i d : tlve a rojibet, s l 0 * e A * * " t * l * . K o l *

^ol ad ttmi*WHiftMo**m: aivo

aacerdott-

, oi ,

hm,

lameo In

I otqao * d CbWalom : n i h l l

virtttitm ptefcctmm e l qaod opot haboarlnt vero

\ \ \ ,

jnillc** r l vtf oo aacerdolo, qtH ost Cbrisloe. Natn

* ,

potlqtiam dfcfeteruni reget, v o t t i l Cbrialna oecoa-

donri prophetiam Jaeots OW

sonl a deml-

ttotv

fratkHM BovytoDlca w q e o ad C b r i t l e a i fenoraiiaiiot

\ , l o v

Qnaiyofdodin, c a n trededm lantena p e r t o i v >

; 4*, -

a v t i w

peHanmrT Naao t i i a geooalogla atattor ncoafcerepooaeatoi oc M i r i t B i cofuramorafe, et

lor,

eomplere

a o m o n n a : iwno aniocn aralteraa dixiiaot ad geDVO periioore,

BtaloaHam

IMICT Dicooiquldam
ceu peraona?

qnod

ordinem

Igiiur solvitiir

qvonodo

, \
* H , *
; \ .

et domif r a l l o t i M poaaerit

oecapanlem.

Y i t i . 18. c Jeau vero Cluriaifnalivflat

N*m ut detponsata e t i

fjua

taiaier

llaria

oral

c .

haac. *

iooepbo. >

Qmtre Deita permitii ul fpoa doaponaareliir, 0 4 o m -

<6 MapU^ )
1. Ivtxtv

nino auepieionewi darei boniiitibua quaai cogaoicereH

, \ Aicdvoutv

a m Jooepbf t baheret in i d v e r t i t caraiorem:

^ >? ; bfa l y j

n a m bic in fuga in JSgyptnm curam ejot babuit, et

tv ( I ) \

f e r t a v l i eam. Eat e l a l i a c a o M . nt laiorei diabolufn:

prop4erea deopoiiiaia est. Diabolut etiim cttm audlt-

. ,

sol q o o d Yirgo io elero liaborot, obtervabai V i r -

* ;

ginem : o l i g i t o r deeepior

4 \ , lnrHjpci *

docif i a i a r ,

detpoatat

loaopb aeinpor Yirginero Mariam : e i flgura qoiden

fli

at >* \ 1|

Cfinjitfii,

non autem ret ipta. Prioaqaatn e d n -

voatrem Ipal, invonta e t l in ntero babent ex Spiriio

, . Hjftv ,

amcio.

\ .

> Coovenire

b l t sigHllcai

congreeaom.

Priaoqaam enim coogredareatur, c o i c e p i i . Uiide ei Q * \.

avangeiitia obftnpeacit,

et c l a m a l : I o v e o u c t l ,

,
~ * xa\ , \ !* , iup\

quati de re qaadam admirabili d k e w .

.
I I , , \

Y i m t . 19. c J o w p h aaiem ? i r e j u s , c u r o e s a t l j o aioa, o i aollei o a m

*Lm.

Quomodo

tradueere, voloii clam

ponire,

ipse

autetn

pratf aricaiurui
vilaraaiem
ipsun

legem,

c a m lex p n e -

, ,
,

et

, \ , I

aduiubramraa

peccalum,

e a m d i r o l l t e r o v o l u o r i l ? 8o4-

boc, prlmaai qvidem, qood

juiiut e r a i ,

aolebat

propior boc

crodelit

euint

pne n i u l u b e n t g n i t a i e , m i a e r i c o r d i a e a r o
baiur,

oaiendeat

lcgalia mandata

gttovil de

e o p e r k > r o m
vlveBiera.

SpiritOJ

h o ce a i , d e n u i i l i a r e o*

eral jugtut i o i e p h ,

ceperil adulierain tradocere,

dkniitero

esae,

lege, et j a m

Ddade

qaia

aed

prosoquo-

e i

tapor

0 oo-

, \ ;
,
. , *

,
. , \

saiiclo % eam coacepitae, propierea D ; , \

tioluit Uaducere e i affligere e a m , quaa do Spiriiu

, \

eancio, noa ex adulioro, conceperai. Yido onim

, \ -

quid dicai, qooiilam c IB?OOU e t i ia olaro baboiu.

, * \

qao iofenta eai? a Josepb; boc e t l , innotutl qood

, ; , ,

x Spirilu aaiido concepii. Unde clam voluit eam

dimiuere, quati non anderoi babere uxorcto. quae

iantam babebal graliam.

, .

VBRS. 4 0 . c Haec auiem ipso cogilante, ecco

Aogelua Dominil in soiimo appartiii e i , dieene. >
Cum

angeretnr juatits, angeUit oi a s i l i l l , downt

#um quid faeieadum etsei. - totnno aiaiem ap-

c * ,
psi , 6

. * ,

collatione codd, Venel. S . l f a r c i .

<1) Cod.

addil, \ ?

" , * " -

^,

et supcrvcnUiris lCDtatiouibut.

157

ENARRATIO I N EVANGELIUM UATTHAti. C A P . I .

158
parel , qnod in fido melUirn aosM finnua. Nam

6 , ,

angeias qoidera

, * *

lociiiai e t l : liuic auiom u i Juiio e i fideK, per aoea-

a i agreaiibaa, mtnifosia

pasloribas,

, \

num.

* , \ \

angelut docerel eum do iia

; ' , ' -

bat,

cogiiarei c i non loqiierelur, aslilil angelu*. Merilo

* ;

Qoomodo a u t e m noo

01

credifurua
quae

Ipsc

eiset,

de \\% qo9B nuHi d i x e r a i ' Naro

c u m

i g i i u r credidit e i Deo e s a e . Dei eniin e t i ocire

. c .*

non

effamur.

cum

veraa-

animo

ipso

qm

Josepli Ali David. Filium David ernn

, ,

dixit, ln memoriam reducen* quod

* \

fulurum Christum ex semiae David. E t haec

dieana,

admonuit ot non

David,

, , ,

discrederet,

sed

ratdiclom

cogitarot

erat,

, ,

qui

. , -

aceipere. > Osiendii bic q o o d metuerii babere e a m ,

, ,

ne

proiiHSsionom

acceperat

forie offenderel Deuro,

de Chrieto. c Ne l i w e a *

u i i adulieram

fovent, a u i

. * H \ , , - atlter. limeas, boc est, lu quideiu tlmes adjungi

ilii, quia ex Splrfiu sancio concepit, aed fte timeas

, ,
* -

accipere, boc est, domi et inius lenere. Cogiiatione

, , *

enim et mcnie jaoi amaDdaverai

, c

nxorcm luam, > Hoc dicit. qaidera foriasee pmae

. ,

ddulieram easo : ego auieni tibi d i c o , quod uxor

eam. < l l a r i a m

lua s i l : boc eat, quod a nollo v i i i a i a , aed toa t i l

* , ; ,

aponsa : Quod enim in ea naium, ex Spirilu aancio

, ,

est. Non enim aolam libera e s l ab illicito coilu,

. -

ged et diviniore quodara

, \ -

i c r c a reciius gaodere debes.

niodo concepit, e i prop-

. \
.
Ysat.

. , \

2 1 . Pariet aolem

filiom.

Ut ne qaia

, ;.\ Q dicat, e'l undo llbi credam qood ex Spirilu santto

, . \

e t l ? dicil de fuluro qood parilura s i l F i l i u m . Nam

, \ , ,

i de boc verum d i x e r o , poanifesiuro esi qvod q i

* , , * ,

boc, qtiod ex Spirilu e a n c l o , verum est. Non d i x i l

* ,

autem, pariet l i b i , tad

* ,

eniin pepcrit illi, sed loii orbi : neqie illi eoli g r a

ftlmpliclier,

pariel. N o n

. \

tia f a c u e s l , ted io omoet effuaa es(. E i vocabla

, . > , , \

Domen e j u s , Jesum. V vocabia, uipoie paior, et

, *

curam garent V i r g i n i s ,

oeque autpiceria Joaepb

, ,

quod qnia a Spifiiu eat conceptfo,

. '

diroiilere debeaa ad|utorio dcftlitutam,' sed miDiaira-

. c

bis ei in omnibus. < I s onitn lalvabil populna suum

a poccatis suia. Hoc loco inierproiaiur quKI aigni-

, .

\,

ficetiosua,

* ,
, \
. ;

Virgiiiem ideo

nempo 8al?aiorem. Ipse enim, 8 n q u i i , 9

satvabil populum fiuum : non sohiii? Jiidaicuro, %

D

e l

G e n l i l e m , qtii credere et Geri populus ejus

addubiiaverii. Qitoraodo autem aalvabii? nura ab

; \, *

boftlibust niiiiiroe, aed a pecealis suie : onde m a n i -

foatum, Deom eise qui naacelur. Soliug enini Del

ett condonare peccata.

,
, *.

prfllv

Viat. 2 i . c

Hoc auiem loinm iacturo e a i , u l

adimpleaiur quod dicium eut a Doroino por propbe-

; ! \ , *

lam, dicentem, Ne putes, qtiod nuper haec p l a -

. , , ,

cere iBCOcperiwl D e o , aed ttiperioribug saeculit, e i

* \ (&

ab inilio. S c i s e n i m , i o s e p b , propbotaa : uipote

* , '

in lege doctns. E l animadverlo quod dicium eat a

. ,4'

Domino. Non aulera d t x i t , dietum ab Isaia , sed a

* : *

Domtao. Nco t n i m bomo loculua est, sed Deus per

os bomiiiis : onde fldo dignum oraculum e s i .

oi

V * M . 2 3 . < E c c e Virgo i a utero habebli. > D k u n *

15

160

THEOPHYLACTI BUL6ARLE ARCHLEP.

Hobnel, quodnon habealur

io p r o p b e u ,

sed ado4o*ctoiula. Ad qood dieendan

YlffO,A

qood In

, ^ , .
, \

ftaripuiri Idem t i l adoleecentola et virgo. Adolo-

c t i H a l i m enini nominal incorrupura, deitufe, niai

peperiMet Virgo : quomodo fuiurum e r i l tigouro c l

, \ ;

admirabile? Andi enim b a i a m dicentom: c Propter

boc dabil Domlnus ipso vobit ignum. E l l U t i m

> \ -

a d d i l , c Ecco Yirgo, > e i c . Alioqui ai non parorei

* c , \

Y i r g o , signoro noo esaet. Depravant igitor Hebrad

, . -

atia malilia Scripturam, ol pro Yifgtna, adotoscon-

ol

tulam ponrjoL Igitar &ive adoleacentala

toroiur,

, * \ , *

ive Virgo, omnino Yirginem ioteUigere oporiet eam

, , -

qoas pariiura esaei, u i et boc t i l miracaluro. c

, \

portei AJium, et votabaul nomen ejas Emmanttel,

. \ , \
, -

qood InlorpreUiur, NobUcem Deot. Dicnol Hebrapf, Quomodo igitur noo voraiiit e t l Emmaftiiel,
sed Jeaut C b r i t i u s T Dicendom itaqoe qaod noa

,' \ pt -
, ; ' -

dixil Yocabif, aod Yocabuni, id ost, opert de-

, , ,

monatrabum eum Deuro etae, e i nohitcum conver-

nri.

Difina cnim Scripiura ex operiboo iroponii

, \ * *

nomlna, eicul cum d i c i l : Voca nomen fjoa, Yeloci-

, ,

tor prsedare. E i bi vocatat e s l qait u l i notnine?

Q u i i i i m u l o l naiat Dominoi, dlrepina e l c a p u -

o t adduciw esi en;or, ic diciinr noaaiuatat otae

, \ -

appeJlationem ab opere nactat.

'

.
Y s i t . 2. E x c i u i t j s aatem Joseph a tomtio,

\ ! ,

fecii u i injuuxeral tibi Angelua Duiuiiii. Yide a n i -

^ . O p a ?,

mtjm afaerem, quomoJo tiaiim obedieril. c a c -

, . \ -

eepltoxorom suar*. Conlinao eam oomioal axorem Q . !

Josepbi, rjicieas malani anapicionem, e i docent

, -

quod ooo alieriut, sed illios feeril e i o r .

, \ ,
* .

V i i a . 25.

eam, dooec peperia-

\ *

# Hoc e a l , n o o babuiC ooqoara rcra cam ea.

, * ",

Aoc eoini ioco vcrbum, Donec, n o n boc manifoeui,

set.

qood non

non cognovii

eim

ad pariom, poslea

, ! *

aotem c o g i i o v e r i i , aed omoino nunqaam eam cogoo-

. *

verit. R o c enim babei Scripiur proprieut. S i e

, c 4 ,

cognoverii

nsqao

cum i k i l . c Non reveraua \Q e s l corvot in a r f t m ,

* *

donec areacerel lerra, > n e q u e eniin poslea rodlit.

\ * '

Sic e i alio loco. c Yobiscuro snm asquo i d consara-

* ;

maiionem a a e c u l i ;

congomoMliooetn

\ ; * \

? E t qtiomodu ? Tuwc enitu mullo

, " , , \ ,

IIOD

erit vobiscum

>

igitur

poat

magis e r l u S i c igilur boc loco, Dooec peperitaet, D , .

iotelligaa, hoc e s i , neque anie partum, neqoe poai
parlum cogoovit eain. Quomodo

, *

euim auigisoet

; -

saoclaoi i l U m , poslquam ineflabilera parlum eogno-

>

vitaet ? c Filium suuin priraogenitam. > Non quod

, ' ,

alio quodam

\ . * 0 , \ ,

nato dicat enm primogenitoro, eed

eimpliciier ut primum e l tolum naium. Cbrialiis

* \ ,

enim ei primogcnlUis eat, u l primo naiua,

et u n i -

. c \ ,

goniius, u l non habena tlium fralrem. t vbcavil

'. >

nomenejus, Jeaam. > Oslcndit boc loco obedieniiam

, , .

Josepb, qoia qtnecunque dixerat ei angelus, fecit.

Maiih. , 20.

162

ENARRATIO 1N EVANGEIJUM MATTILEI. - CAf. I I .

161

9.

CAPUT II.

Ue Magii et occiiione puerorum.

V I M , I C u m autem natus esaet Jesut in B c t h -

. > .

leem Judae.

, . \

n i s ; Judsea a m e m ,

*>,

IIUDC per confestionem fiamos domos panis epiri-

. >

ol

Beibleem inierpretainr domus

confeasio. F i a i

pa-

igilbr, ut noa

l u a l U . c diebua Herodia. Meminit B e r o o i s , u l

(u discaa quod defecerunl a iribn Juda regea e l

\ , \ -

priocipes,

; .

onim non e r a l Judaeug aed Idumaeo, Aniipatri filiua

e l necesaario veiiii Chriatus. Herodoa

, ' , ,

ex uxore Arabe. C u m aolem defecistenl principea,

exspcctalio gentium v e n i l , sicul Jacob praedixit .

, ,

Regis. > E r a i enim e i atiua Uerodea Teirarcba :

. . > * \

e i propterea ponii dignitatem regit. c E c c e Magi ab

, ' Oriente veneruul Hierosolyma.

> Quare filagi

* -

iiiuiai Itt cofidemuaiionoin

Magf, botninet caliui idobrum d e d i i i , crediderutit,

; . ol

quam posiea defeneionem

, , ,

alia cau&a e s i , ui gloria Cbrieti magia

; " , \

tesitmoiiiain perbibenlibua Magis, qui maximo a d -

versarii erant D e o , et obnoxii

, ,

Oricnte. E i boc ad cobdemnaUoneiu

\ . ,

p e n i n e l , Illi ebiio per laulum i p a l i u m v e n e m o i :

Hebraei voro Cbristuro, queiu apud $o habebaat,

J u d c o r u i n . Nain
prxloxent

Judsei ? E i
effuigeret,

dasmonibuf.

Ab

Hebraeoruiu

pcrseculi sant.

, .
, \

YBRS. 2 . Diceuies, Ubi et, qui nalut e s i Rx

; ,

Judseorum ? F e r u n i illoe Magos fuisse ex Balaam

* -

coojectore progeniios. Nam u l inveneruni oraculdin

vou , , *, C | Orielur atella ex iacob, inieliexorunl mysto

>

, \ ,

rium C b r i s l i , e l idcirco nalum

Yidimua enim steitam ejus in Oriente. Quando

, " ,

audis tlellam, ne laleni puies i l l a m , quales vide-

, ,

mas, aed divinam viriutem e l angelicam in H

\ , ,

afderia apparenlem. Nain quoniam astrologi Magi

. \ ,

e r a n l , propterea Dominat familiari iptja siguo eos

adire voluerunu

Ogura

addoftit, sicoi e i Peirum piscalorem a imilliiudine

, , ,

p i t c i n m ,

* \

acere fecil. Quod auiem angelica viriue fuerit stella,

, . " -

manireatum ex e o , quod et in die refulaeril, e l ad

quoa

i n

Doniine

Chriati c e p e r a i ,

aiupe*

, a * j \ -

moiutfi Magonim ee moveril, e i ad quieiem ebrum

, \ ' ,

quieveril. Quin e i a seplentrionati p a r i e , quac e U

, , : * \

Persidis, ad meridiem, in qua e s l Hierusalem, m o , , 0 vebaiur. Nunqnam' autem siella a septentriooe ad

, .
roertdieni veriiiur. veniimia, u i adorenuia
\ , c \
eum. Yideniur bi Magi magna virtoie prasdiii*
.

, .
,
^ ;
, , \

' . >

Nam i n aliena regione adorare voluerunt, q n o inodo n o n i n Peroide ipsa tuagna libertate pr-edicaverunti
Y B E S . 5 . < nerodes auieni rex ut audivit, l u r baius e a l , e l omnia Hieroeolyma cum illo. H e -

, -

rodes quidem

siio tiinens, sciebai enim quod illo indignus esset.

, ;
, , 6'w

G e n . XLIX, 3 seqq.

Judasi aoiem

turbalus
quare

est, ut alienigena, regno

turbanlur? oporlebal

cnim

gaadere potias, qood regem ipei babituri es&et

105

KNARRAttO I N EVANGRLIUM M A T T H j B L - C A P .

166

II.

sp6 , anrte io facfla Jacefilom. Aliqei autett dfctMt,

. -

qood c u m C k r i t t o naio a p p a n w r i l t t e t i i , et Magi

, - ,

por bfenniun vonenint, et noa i n faaciolk iDveoe-

, \ ,

rvnt poortm, aeqoo in prataepio, sed i n domo ctna

, , *

tnalro bimom. Sed tu prioroDi tontonliani o l meliobabo.

, . oir
^ .
C a \ , ,-

Y t * * . S . t E l m l t t i t eia io B c i b k e m , d i x l i , I i e et

. >

diligontcY luquirite do pucro b o c > d i x i l de

\ , \ *

roge, sed do p o e r o : ntquo enlm n o a e n f o m po-

^* oOcv '

toral:

lanifet.

denonstrone

Yoaa. k\ 9. t

c , ,

quaniam

C o * vero

conlra

Illuin i n -

repereritit,

reuui tiaic

mibi, t e l ego teniam et a d o r o o i l k m . A t illi,

. ,

attdilo roge, profectf unt. > Ipai c x m dok> c t r o . > ,

. R a \ rait, paiabam 0 1 UIQG) * l * q u t doto laqai. c E l ecco
tieltft, qvam viaoraot hi Ortoato, pnocessU eot. >
, . > 6 ,

O c c u l u e r a i od l e n p u s ttollA ^filQgnlari

; ,

ditpeosaticme, u l iodasoe inlorrogareot, e i l o r b a -

\ * . -

reiur Herodet, aiqoe i l a manMestlor florei ?eriU.

, ,

V i antmn ipoi ogresai suni a Joruaalew, itoruw

. "

appareit,

, t " -

aiella e r a l virtua dWioa. c Donec progretaa slartH

Atov. > \ .

avpra obi o r a l fwer, B i boc r a r y u i . Baacendil

* , ,

eoim aiella a aummUate, ot terrae proplor f a c u ,

. ,

oetendH eia looom. Nam ai ex aumoiiiate apparula-

docoiia ooo.

Unde

roanlfcaiuot

qaod

aot, qaomodo coriioroo Qeri poiuiaaeat de loco i n

; 01 -

qae

. " \

ooinprobeiidMnt. -UIMIO l a aapra domam

essoi C b r i i l a a ? Stellee eaim muliom locum

Uiain \ %

ides looam forle, e l ego earodom vldeo ooonial

. \

taprt

DOO oiai aopra domum aeam luoam vel aliam oiel-

l a m . Undo e i illa alella noii demonairaaffot

, $1 , \ \

atum, nigi deicoodiasei, e i l a n i u m non sopra capui

pocri aleliaael.

, -

domaro moam : e l uoiquique videiur i l a r o

Cbri-

g a . 10. < V i s a auiero alella, gaviai auoi gaodlo

. > *0 '

magoo valde. Quod non aberraaaem, aod invo-

, .

nUaeiit quod qnaerebani, gavisi s u n l .

olxCav, attov

. > "

YEBJ. I I . E i ingreaai domum, viderunt p u o r a n

ctira Maria Matre ejoa. > Mox quidotn naloa

fuit, reclinavii Yirgo

enim

f , \

esi pottea eoa inveoiese domam, ubi ot Magi i n -

vonerunl ooa.

5 , -

pUoram io pneaepiuio, non

tunc iofeaerant domuro. Yerisimilo auiooi

Ascenderant enim in Beiblooio, u i

I x c t , . D recenaerenUir illic, aicot e i L u c a s dicit. Mulla

,
lem coDcarrento jnultUtidine ut censereiar, uoa
, * *
babobaoi ad teropua domum, sed io apoJuuca oaioa
olxio

e t t : deindo inveoU

, c \ . > "

DomiDtti.

domo, viaos ibi o t l a

E t c u m procidiaaent,

Magla

adoravemnl

. , .

idura.

, \ -

videbaoi

, \ /

didicerantquod eaaei Deus, ideo e t e i offerunt m u -

* \ ; , -

nora u i Deo et hoinioi. Aodi onim, t fil aperlia

> Yida a n i m a
ol

UluairaUonem.

4 , , \ , \ -

ibeaauria ania, obtulerum

. > T b v , , -

et

royrrbam.

Paaperem

adorabanu Multta euim arguinenlig

ei dona, aurum et i b m

> Aurum qnidem obiulerunt e i , u i

1 ! .

regi. Aurum entm anbdiii regibus pendimus. T b u a

, . -

auiem, u i Deo. Deo enim ibua adoleoius. Myrrbam

. ,

vero, ut dtguataturo

ntyrha

roortuoi

mortem. Nam Jadsei cuin

sepeliuoi, u i corpas maneat in

157

THEOPHYLACTI ARCHIEP.

1AS

e o r r o p l . Myutaa e o i n coai slcca U, afeiatUet W a t o i , ,. *

, , , \
exstocai b u a i d i u u m , t l siatt i n n t t d v e r a e * .
Vides Magorua AdetM, quod e i 1 propboiia B a l a a a

$ .

didicenint Oomiiioin a i regeai eaie, a c

; \

pro

, , \ \

m o r h u n i . Aodi

Bobis

Kecubana, inquit,

reqaiovil

auiem

propbetiam,

m feo () et

at

catalaa

, . " H

l o o u U " . Eece regiaio diguitaictn per k o n e m sigui-

* , ,

ficai, i n o r u l t u i e m auuro dom ait, recnbaaa. t N i

\ . ,

eece et deitate.

, , , . CM -

Sola emm Dei naiora baoe benedicikmb virluteao

, * ^.

babet.

. .

beuedicanl

te, benedicemor:

Y a a t . 12. c ( oraculo acceplo io IOUQDII, ne r e -

enereolur ad llerodem, per aiiam tlaio redierunl

, AV

iu regionem auam. 1 Yide coiiteqoenliaai, prtaatn

. , *

Deua illos ad fideiu p e r atellaai addaxit:

coiu vooennil

iu Bierotolymam,

deinde

docait eo* per & ,

propbetaut, quod io Beibloem naacaiur : et taadom,

, * ,

per atigelutn. E l illi

oracolo, boe o t l ,

. 01 ),

Oraculo igiiur accepio, id 0*1,

, * ,

revetaiione a Doo babiia, imooaoeruiii llerodl, et

diviiio colloquio.

obediunt

noa limuerunl no forie iotectareiur, ed conAal

aunt virluio a a t i , veriqoe toalea fvenifit.

* ^ ,

.
Y o a s . 13. c Digreaait aoiem iltis,

tcu

angelas

^ ,

Doaiioi iu aoniiia apparei Joaepb, dicons, Surge,

01 accipe p u e r a n e i niairein ejiia. > Yidiati quaiu

\ .

c b 1 4 causaw pernilserii Deoa aetpoDtari t i r g i -

, *

nemT H i c eaim apparti quod a Deo faetum ost, u i

; , ,

diligenloio ejus curam Joteph gororei. Kon dixil

. , -

auiem, accipo uxorem l a a m , aed mairem pueri.

Nam qoonlam tuapicio aoiula fuii, e i jualua per

. \ , \

n i r a c o l a io parta f a c u comperioiu babuil ox S p i -

, -

riiu tancio ftoe omnia, non oltra uxoreui ejus i l -

\ ,

lam noroioal. E l fugo io iEgypium. 1 Fugit e i

. \ .

Domino, u l credaiur quod revera boroo

Nam

, , \

ai i a naanut iucidissol tierodia, e i non fuissel o c -

. ;,

ciaus, opinati fuissent iiicaroatam t o m apparoiiler.

, .

In JEgypium autem fugii, u i et iilato sanctiflcoi.

! , .

Doat eiiim t u n i regiooes omuit nequitiat oflkiiMB,

Babylon

videiicet e l jEgyptus.

Magot iuacepU adoraniem:

prcsentia

per

\ . ,

^Egypiom aulem aua

Babylooem

* ,

aancliflcavii. 1 E t eato

illic,

douec

. ,

dixero tibi. 1 E s i o pro eris illic, donec a Doo jut

. > ", ,

sus fuerit. Oportel enim nos oihil facere

^ ;. ? ;

praeier

divinam volunutem. c Q u a n i l o n u eniio eat Hero* D . < dea poerutu, ut perdal illum. > Yide incogiianliaoi
, . " ,
boDjioia, qui laboral ul dhrinaiu vincal volunUieio.
.
Mam si quidem uon e s i ex Doo, quid limea? sin ex

, ; ,

Deoesi, quomodo perde puerum ?

YEES. 1 4 , 1 5 . c llle auiem excilatua accepii pue-

c , \

rum e i mairera ejut oocie, 01 seceasii in JSgypium,

, ,

e i fuit illic usque ad obiloro UerodU; u i implerelur

\ ; *

quod dicium e s i a Domino per propbeiam, dicoo*

t e m : E x jEgypio vocavi Filium meum. 1 Dicunt

. \

Judaei, qaod propter populum dicium gii boc, qui

, ^

1 1

Nuin.

() Juxla

, 9 .
versionem *.

Yulgala

b a b e l , quati l<r*na.

1
E V A N G E U U I MATTHiEI. - CAP. I I .
ex
jEgypio
pcr
Mosen
educius
sfu
D
k
i
n
w
s
ilaqm,
; ( * ; /
quod uovum iliquid eilam per Afcuram dictum est
5, ifrt
E N A R R A T I O 1N

de populo, implettim autem vere in Clirislo. Jteitiibt

$ . ,

quit est Filius Dei? populiisne, qui adoravit idoUiui

Yiht ; -

Beelpbogor ei sculptili, on qui revera e s i F i -

\ , *0

litis Dei ?

VERS. 16. C TUMC Hcrodes, ubi vidii sibi illusum

fnisse a Magis. > S i c u i Deoe Illusll Pbaraoni p e r

Moeen, sic Herodi per H a g o s : quoniam e l Herodes

, \ * \

ei Pbaran

\ , \ \ , .

Belbleem.Iratusesl vehcrocrtter,el misii ac inteifc-

, , , '-

c l l omnes pueros qui orant in BelhJeein. > Ostendii

, x a l -

iram conira Magos, qui in ttullo offenderant. Qnaro

. > ,

autero perinissi eunt pueri occidi? U i osiendaMir

, .

' ; " '

- '

afletu aunt, ecd coroaas m c m e r u u i . Oinnis onini

; , -

qui uialnm aliqtiid liic patiiar, vel paiitur u l p c c -

, *
,

llerodi malitia. S e d forie dicoe mibi, E t quid bocf

Nunquid u l oslcndator illius malilia, idoo injuri
fieii debail paeris? Audi igitur quod injiiria

; ,

puericide erant. Pharao masculoa H e -

bratorum pneroain^BgyptooccidJi, Herodesantcro in

" Aftkva

cata ditsoUai, vel aai coronae augcanlur, aicai e l HH

puari roagls coronaii euni. E t omnibut confluiis

, *

ejos a bimatn e i infra, j u x i a icmpus quod pcrcou-

\ , .

laiua erai a Magis.

\ , \
,
.
c ^ ^

Y t a i . 17. T u i c implelum cel qiiod dictum a

, , " ^,

Joretitia propbela,

, -

quod inviio Oeo facia tH puerorum it)iereiii|iiio

\ .

4 . ,
; .

diccnlo. |}| ae quia poiet

9

, oitf mlit qnod praBuoveril ei prsedixerk.

.

V i a a . 1 8 . Y o x in R b a m a 1 5 audita ear.'

Bbama locua foii Palaeeiiiue excelsug; nomeu eoliu

boc exccUum sigoiQcai, fuilque io eorte tribua B e K -

, ',

j a m i o , qui fuii fllius Racbel. Racbel auieiu aepulta

. *

fuil i n Belbleem. Dtcil igilur prophela Botbleem,

:, , *

R a c h e l , eo quod in illa tepulta iuii R a c b e l ; fletiim

& \ , .

auteiu et ploraium audiium fuisso in excelso. Audi

* \ ;,

igiiur propbetam : c Lameiitaiiu et p l o r a i u a , et

aca\ *

floiue

, > , ,

esc, Betbleem,

c \ -

mulios. Rachei piorans filios suos, boo

c et noluU oneolaiionem a d i u i i -

, . >

tere, eo quod non e i n l . > I u bac viia non suot,

, \ \, .

quia animaj s u n i immorlales.

4 . >
, , , \ -

Yxoa. 19. c Defuncio

aulem Hcrode. Atnara

morte periit Herodes, ftbfi e i latcfrliiioruin crucialii,

\ , \

et acabie, etpodagra, ct pulredine verendorum v e r -

, \ ,

mes generante, e i spirandi difficukaie, ei iremore

, \

, ^ .

et coniraciioiio luenibrorum, inalam alirupii a u i mairu

VERS. 19, 20. c.Ecce angelus Oomini in tomuis

, ' \,

apparei Joseph in iEgypio, dicene : Surge, ei accipe

\ , \

pverum, et maiceiii ejue, e i vade in terraiu Isracl.

^. , , .

Non dicii, Fuge, bcd, Vade : tiinor enini j a m MUIIUS

eral. c Moriui eniin sunt qusreiitcs aiiimam puort.

. > ,

Ubi Apollinariua est, qui dicebal Douiinuiu nou

acctpissc animam? Hinc eiiim arguilur.

.
\

VERS. 4 1 , 2 2 . c llie aulcm cum surrexiesct, aeco-

, \ .

pii p u c r u m e l u i a i r e m e j u s , e t v c n i l in lerram IsntcU

\ \

Vetum qvia audiveral quod Afcbelaus reguarck ui

PATAOL.

GR.

CXXUI.

171

THEOPHYLACTIBULGARLB ARCHIKP.

Jndoea pro RVrode patre auo, limatf tlluc i b i r e . r

Trci INot reliqnit Herode*, ftilippuin, Aniipani oi

, .
*, , ,

quidon regero, altot l a i e m

\ ' ', ,

lettorcbat ease jusaii. T i w a i i aatem Jostpb i i u r -

, . -

ram Israrl abire, boc i$U iu lerram Joda, eo quod

8 ,

Artbelauui. Artbebom

Arcbelaoa aimilit pairi aoo e r a i . Aulipaa vero ipoe

, , \ ,

est JuTfnU Hta Herodes qoi Prscnraorem tattulii.

Oracuto autr m acceplo in t o m n i i , tocettit in par-

, & '. -

les Galilcat. > C a l i t e a non e r a l terra Israf I , ed

; * ,

. ,

geiiiiliirro; umle t i l a d a r i sicot aboftiaalionem illos

. ,

videbanl.

< \
.

4 Y t a * . 2 5 . A c profecias babiiavil in civiutequft

ilicilur Nazarelh. A l qaomodo L o c a s dif i l , qnod

. \ , *

potiquam

naiae fuii

iaiptaviique xl diot, 0 1 a S i -

in<tone ge*Utiif esl, deacenderil Domintt in N.ixa- * ,

reib : boc

aulcm loco

MalUueus

a i l , qaod posi

,'

rcdiluoj ex A g y p l o veurrit in Naiaratb ? Uiice igl*

l u r , quod q u

dixil Locae. D l

, ;,

txempli graiia aliquid dicam, posiquam naloa osl,

. ,

Hnptevil xl dies, dcinde deaceudii in Naxarerii: bxc

dictt I.ucae

l i l u i l Maututaa,

. Malibctis a u i e dicii qwa potiea

facla stiiil, quod fugeril in iEgyplutn, deinde teneril

, , !

, a

b iEgypio iu Naiareih. Non diseideiti ergo itilor ae.

Nani L u c a s dicil descensum a B a h l e e o i in N a z a -

'

reib,

llatibatus auiero poatea rediuici ab jEgypto

, - ,

in Nazarclb. U l imploalur quod dictunt c s l pr

propbetas, Quod Naxaraeua vocabitur. E l quis pro-

^ ,

p b f i a b o c dixii? oon invenilor nnnc. P e r uegligen-

. > \ ;

liani oniai J o d c o r u n molci libri deaideraotor, c i

. ,

ob eoaiiuiiaft

capUfiUlw

: rorUtaif

abtqne eiiain C ^ ,\

cripmra boc dicebalor l ^ a p u d JinhoM. Sigtiifieat

aoletn

. , ,

aitclua

Naxarssot,

aancllllctiog : igiiar

quoniam

C h r i f t a a , recte dicitor Naxaraa. S a n -

\ ,

i lus eaim tsraelU, a niuliis propbeiit rocamr Do-

. " ,

luinuo.

GAPUT I I I .
Joanue* primui
YKES.

I . c diebas

rtgni ectUtiH
aulcm

pr*co.

iltia, > Non cum

7 w d r r i j c *
.

r.

ot*-

>

Bomiotig oasei potr, oi io Naxareib babiubai, ted

, \ , *

aiiiiplldiiar aic inquit, u i iu tetaporo Hlo, quod ante

\, otov iv ,

banc prftsontcm erai Klaioui. c Acceaalt Joaunet

, * .

B a p i U u . > Propterea mixaat e s i a Deo Joamie*, u i

, .

argoerel

Judos, e i pertuadorot e i i ut tua mala | ^

gnooterofit, alque Ita Gbriaiuiu eusclpereni. Nam

, \

uiti qois aenauin accepcrilpoccaiorum, oou veiiii ad

powilieiUlam. Misaut igitor eai Joannes.

, :. ?

.
YEOS. i , 2 . Prscdicaos io deserlo

J u d r a , et

c ,

dicens : Resipisciie. > Arroganiea eranl J u d * i , i d -

. >

circo cogil eot ad^pODtiiieoiiaio. c Appropinquavit

i n i r n rogiiam

ccelomni. Begnam coeloroiu dicit

. >

prikna e i oecuuduiu C b r i k i adventam, e i vitaiti

\ -

virimibug p r s d i i a m . Qaando colm i u lerra ambu-

lamna, qoasi i n ccelo degeniet abique aflecUooibu,

, , -

regiium babemui coelorum.

<, .

* Luc. , 5 9 .

. " \

J73

ENARRATIO EVANGEUUM . - . 11.

: 6 ^\

J74

VEXS. 5 . f I l i c entm est qui diftna <tsl ab Isaia

, #

prnpbcla,- dicenle : damantis m deserto, Pa-

, e 004
6 , , '

rate viam Oomini, reclas facile scmha* ejue. t Via,

Evangolrem dicitor : aemila aulem tegalia roaivUa
u l irila c i veiera; Dtctl Igimr, Parati eatote ad E v a t i -

\ . , "
, \

griicam v i U m , c l lcgis mandata rfccia , h o c c i u

spiritualia facilo. Spirim enim rectaa e s l . Qttando

igiiur videris Judatum carnaiiter inielligeniem c a

', -

, , .

(* . "

quae tegfa tunt, dic qood ipae

, !

rectat, boc eai., non apiritaaliler mlelligai legcm.

non facial s t m i i a s

, , .

V I E S . 4. c I p t * vcro Joaunes habebat iudumeit-

. > \

lum suum ex pilit caiuelomm. A d podaiienliam

liortabalur eiiam babiiu ; lugubrcm oiiim gerebal

. .
\ * *estem. D i c u m autem catitelni jmediiini esse intcr
- -
~
inuuda oi immuiida aninulia : nam quia ruminat,
. ,
, * -

maiidmn cst : qtiin autcm tinguLis non dividit, e s i

immundum. Joanues auiem qiioiiiam ad Deum addn-

\ \ ,

, , ,

cebai

, ,

ewe, et

populum J u d a i c u m , qui videbaittr mandu

veleria ct novi

gentilem,

qui imroundua, eraique mediator

leaiamenli, idcirco fercbat

pilo

, \ cameioriiin. tonam pelliceam circa lambos

iitios. > Omnet tancti inlroducuiiliir a Scriptara
- . , , \

cincii,

\ ,

gligenies

veliiii somper

enim e l delicati uon cingunttir, ut mine

in opere eisistentca : n c -

: vel quod

Saraoewi

* , , c

moriittcarunl: pellia enim morlui a u H n a l i * p a r a cet.

afieciioiio*

concopisceim.e

, .

Cibus auiein e j u s e r a n i loctisfce, e i racl

agreste.

, \ Q Quidam dicuiU herbaa

loctisut, quae e l melagra vocant; alii nuces aut poma ^ylvcsiria; rod
, *

% , -

, .
4 */ , \

aalera agresie, quod a feris apibus coiificilur, 1 7

el iu'aiboribi:s ac pciris invcniliir.
. 5, 6. < T u n c egressa e t i a d ilHini Hiero-

, \ -

solyuia, c i

vou.

fiiiaiima Jordani, et bapi*.il aulur in Jordane a b

\ * ,

oumis

Judaea, c l oronie pegio

UDdiqno

iiio, conflienles poccata t o a . Tamelsi bapiizaban-

^^, '

tar, noo tnmen renueaionem peccatornm

. *

6 , \

\ ,
*

4 *IoVv Bk . * ,

babcbil

bapii*ma i o a m i i a ; aed solam poettiteutiam p n c d i cabai

Joannea,

e l ad remiasioneiu

peccaioruin

ferebat, boc est, ad Cbrisii baplisroa ducebai, apnd

quem

rentissio p e c c a i o r u m .

. 7. c G u m vidiasel aulem mullo* ex P b a -

48. '

riaasis. > Pbarisaeus inierpreiatur abseclu8 e i divi( %% ^ \ D eus. Videbanlur enim Pbarisa3i io v i u et scientia
. \ . > ,
eeparaii sse, e l excedere siliot. Sadducaeis.
, , .
Hi neque resurreciionem credebant, neque angMum.
8k, iUnaioi.

, .

iwque s p i r i i u m : inlerprotaniur auiem, justi. Sod< k

anim j v a t U i a ; nam justos seipeoa nominabaoi; vel

)>|. \ ,

ab bareeiarcha Sadok nominanlur. Venientea ad

& ,

baptitmiun

mente, u i casieri, e l idcirco eliaro reprebendil eos.

o i XotwoL

\ ,

ejtis, dicil iliit. Non venerant bona

, ?

c Progeuiea

* ^ ; -

fugere a fuiura ira? Dore eis loquilur, scicns p c r -

* * , ^^ , ^

Tcrsiuiem

, * ;

d i c o n t : Quig subraonstravil vobie? Admiraiur euim

quoroodo bocfactam t i i , ut U m mala naiio ipaoruui

| * } . ,

resipitcal. Progenloa antem viperariim vocai eo*,

>> o W i w p

eo quod sicoi iltae devoraoiei n a l r i c e a aaat naa ua-

viperaruin, qnis fiibmonsiravii

illoniro, lamelei aliqiianioium

vobi
laudei,

THEOPHYLAGTI BULuARIA ARCHIEP

t75

i r , simHiter el HU palret, boe c i t , magialros, pro- , , &

, , *
pheias occideruit. futun i r a , id e s i , p h e a n * ,
inqnit.
VFRS. 8. c F a d i e igitor froctoa diguot peeiifoa-

, , .

lijc. Vides quid dk-ai, quoniare non oporlel solmn

*Opf , U ^ ,

lugere maliiiain, sed eiiam fruclom virtniia iaeorc.

. ,

c Dcclina euim, foquti, a malo ei fac bonom.

, * , .

4 , t

VFRS. 9 . t r E l ne biiU bac eiiif, ut dieatis apd

* \ *

vo ipsos, Palrem babemus Abrabaro. > llioc perio-

, ,

stia coafldebanl. Dico

. 6

fiiliit vobis, quod polc! Dce* eiiain ex bis lapbH-

ruui, quod \u nobilitate

bus aoscitare fiiioa Abrafaae. > Per lapides intclli-

. , , 4

guuiyr eiiaiu genies, e qoibua mulii credidcrutit.

Simplieiior laroen dicebat Joannc*, qitod cliam

l o x t w v ,

vi

' . \ *1

lapidibus

possii

ttcus

facerc

filios

Abrabx,

Krat euiin et vulva Sarae lapie, proptcr itcriltiatciii, & , , '

uibiloutinuft pcporil. E i c i l a v i l aulcni IKns Ulios

* \

Abrahac e i lapidibitg : ccqnando t c r o ? rum miilii,

* ; ,

\iileuiet crucifixuin e l ntpias pttra, rrodiilcruitt.

\ ^, .
c \ |(5(

VERS. 10. Jam voro et sccori ad radicem arborum po*ila cst. Secnrim Tocal judicium Doniini:

. .

arborea fttilcm, singulos noslruro. Igilnr qui non

, . ,

r e d i d c r i l , jam binc slirpilas extdnditur, e l in

gcb-snnam mUliiur. c Omnixfigitur arbor. > E i i a w -

. .

i ab Abraham

* . ;

descendal. c Non fadana

frucium

, \
>

xoicvr.

bonnm.Non dixii, Q M non lecii, ted, Non fadens;

, , ,

suinper enim oporlel fructum fcrre. Nam licei heri

. ,

wisericore fueris, bodie autero rapias, noa bonus

, ?. c , \

eiia. c E i s e c a i u r e i iu igneni roiiiiinr. Gclieinix

, .

kcilicel.
Veoe. 1 1 . Egoqtiidem baptixo vo in aqua ad

poeniif niiam : qui aulem pott une veuil, forlior nie

. . >

esi. Dixil ei, Faciie frucium. (Hteiidii ^ '

"

* .

aoinpe crcdere in cum qui pot ao

, -

quis frocioa,

1 0 1

veolurut erat. Vcnil eiiitn poei eum Chriatua. Nam

. *

sicul ci lantUDi meniibua tocuodvin n a l i v i u i c i n

\ ,

potierior eo c r a i , i i a e l j n x u roairifeataiiouein fuii

\, \ .

lo^terior. jnifeautus e s i enitu prius Praecurtur:

, , *

deuide Cbristas, qui ab eo teaiinioniuni aeccperai.

, \

c Cujus non aum idoneus calceamenu gesiare. No

. , \,

poaircniiia qoidem,

, . ,

inqult, ipsiua suiu M i r t u s a l

\ ,

gesiem. P c r calceauiei la aolein inleltigas eiiam

duoa desconsua ejus, nempe eoiu qui e cusli in t c r rain, e l eum qui a lerra in infernuoi. C.akeainemuiu
cnim ett pellicea caro

e l moriiflcalio. Ilos igilur

duos dcftcentMit noo poriare Pra?eursor, i u -

, \ $.
, .

g;

, .

iclligcre non valene quoroodo facli siul. fpao vos

c . -

bapiixabil in Spiriui laocio. > Hocesl, inuudabil voa

lajgiler Spirilut eancii graliia, quia nicum, iuquil,

, , ,

bapiisma uou dai epiriiualem graliam, sed iicquc

pccr.aionim rcoiresionem : ipie auicm ct leuiiliei

* , \ ,

vobU pcccala, ei Spirituin Jiberaliier dabii.

VERS. 12. c Cujue veotilabrum iu mauii rjus.

c \ ,

credatis qood t i baptizali fueritis ab illo, et

' , ,

ileiode pcccavcriiia, ignoscat Tobis. Nam ei vcmila-

. ' \ , ,

bitiin babet, boc c s i , jndidum c i inquisiiioncin.

. \

c irpurgabil aream suam. > tloc c s i , E c d e s i a m ,

. > , ',

quac mullos quideu liabei bapiizatos, sicul area

ouiiiu qaod in agro c u l l u n f u i l : scd ioler bos alii

* ' , ,

177

E N A K H A T I U E V A I N C E L 1 U M ^ . CAP. .

178

; qtiideru siiut palea, l i i seiijtet q u i lcv<^s<uil, e l s p i -

xivoJfxevor o l , , \ ' ,

r i i i b u s m a l i i i a ; a g i t a n l u r : a l i i autoai i r i i i c u i u , q u i

\ ; \ . \

aliis utilcs s u n l , c l alios pascuni doclriua et opcrc.

* 61

c E i c o n g i c g a b i i l i i i i c u m i n borreom s u n m , palea

/ , "

n u l c m c n n i b u i c t igni i o e x s l i n g u i b i l i . > I n c x s w n g u i -

zh

liilein i l l u i u iguem v o c a l .

Undc nitgatur Oiigcuce,

diccns quod ftiturtis s i l finis s u p p l i c i o r o m .

: .

YER5. 13, I I . t Tuuc v e n i l Jesue a Galiljca i n J o r -

\ , -

daucui ad Joaiinein, u l b a p t i z a r c l u r ab co. J o a n i n s

* . ,

atncm p n i b i b c b a l eutit, dicens. > Ciiin DHHUIIIS cssei,

, ,

ba'pizatur

, * ,

quod si baptizari vclhuiis, p r i u s i u u n d e i n u r , u l nc

u l nos a b l u a l , e l u l oslcndai

* ,

i i i q u i u f i i i u s baplisiua, poslea facilc i n sonlcs

bcal< s propier

malaiu

consueliulmcm.

nobis
rcla-

ProbibcL

. , -

a n h n i c u m J o a n u e s , u l ne videnles i l l u u i p u l c n t
\\
, . :,& uiunn ex m u l l i s al poeniieiiliani b a p l i V a r i .
, ! /
t M i b i opus u l a (e baptixor. Opus e n i m ba
/ . ,
bi bat Pr;ccuiora Doiuiiio i i i u u d u r i , ulpoie ab A i l a m
m

df.sceuden. Nain c l i p v i c o n t i a x c r a i o r l n i n ex i u o -

'^ ,

bcdieulia i i t q u i i i a m e i i l u i i i . Cbristus aiileui i n r a r u a -

, -

, p u r i t t i a v i t oinin-s. E l l u venis ad me? > Non

. ; -

atisus fuit d i c c n s E l l u ba|il'zans a me? scd, E t i d

, \ * ;,

venib? t a m pius oraf.

; ; ,.

VERS. 15. i Ue>|ioiidcus

auieo) Jesus,

d i x i l :1

" . > , \, 5

i l l i m i , b i n i i t l c u i i i i c . N u i u , i n q u i l , |verfiiillo : e i i i

aulcm

t c i i i p u s , quo digna

nobis < r i l g l o i i a ,

Yual

. \ -

IIIIIIC non apparcamus. Sic e u i m decci, u l i m p l e u -

. 4 -

IIHIU oit.ncni j u s t i l i a m . Legcm

vocal j u s i i l i a m .

. , \, , Maledicta c r a l , i n q u i l , buniaua i i a l u i a , quia legcm

5 .

poloiut |>ciiicoro. -Ego i-g-i l u r c u i n i m p l e v e i i n i

- ,

alia qua,- i u lege suut, o l desit boc u u u m u l bapiizer

eapropter c u m boc fcccro, libcrabo u a l u r a m a m a -

ledicto. Hoc 1 9 euiin tue decct.

" \ .

\ \

VERS. 15, 16. i T u t i c o m i U i i i l l u m : e i

bapliza-

. > .,

lus Jeeus. > C b r i s l u s c u m i r i g i i i t a o n u o r u m e s s e i ,

' ^

b a p l i z a l u r , eo quod aclas Ula peccaia onmia i n se

a c c i p i i . i n prtiua aeUle inagua o&l insipieiUta. l u

, ,

secundn, quae est adolesceutuni, magua r s l flammn

\ * ,

coiicupisceniias e l ira?. 1 v i r i l i atiteiit, amor opuut

. ,

regnai.

(iiuies a t l a u s imp|cret l e g e i n , c l nos sanciiiicaref.

Exspeclavil

i g i l u r banc

aelalem,

u l |>er

& . c . >

S l a l i m asceudil ab aqua. llauicbaei d i c u n t quod

corpus suuin dcposueril i n Jurdane, j u x l a appai-ou-

*, . D
.

, ,

l i a , H

^ u l c m a l i u d corpus

mouslraril. Obiuulcscint

auletu biuc ; Jesus e u i i n , i n q u i l , a s c e i u t i t : allus

* , * .

asceudil, sed is q u i i u aquani dcsceuderal. e c i e

c 1*$ ( ,

a p e r i i s u n l e i c a r i i . > Adain illos c l a u s i l , per C b r i -

s l u m auleio a p e r i u u t u r , u l discas,

- , ,

bapiizaris, aperis eos.

quod

quaudo

.
\ eT<5 \

Vi.RS. 16, 47. c E l v i d i l S p i r i i u m Dei dcscciideii*

, \ * ,

teni quasi c o l u u i b a m , e l v e u i c n l c m siiper eunt, c l

, , ,

ecce vox e coebs, diccns.

( ,

tesUnioniuin p e r b i b i i a l quod major s i l q u i baplix.t

> Descendii S p i r i m s , u l

;<. -

l u r , q u a m q u i b a p l i z a l . Judaji e u i m ntagitittcaliant

, .

Joaimein, a l C b r i s i u i n l a i i l u m c u r a b a n l . Vidu

xb \ ,

r u u l auiem S p i i i l u m oimics v c i i i c n l o m super J u -

| ,

sutu, u t ne putarent quod vox diccus, Hic e s l F i l i u s

TBSOPHTLACTI BVUSASLIX

AROIIKP.

t a

meut dilectttf propler JoaHoeo * c i a ak, tfd vlta ^\ 6 , > * .

* , , to
S p i r i m eredereiit quod proptor Joiaoi Slfti aif.
9

' tyiasi cotumbafn, propter iaaocoatbn) oi mawaelu-

. \ * ,

dioem, et qaod inundittima aU cetamba, oi ubi fc-

\ *

tor ett, ibi oon maneat, sie et Spiritat MHCUJI. E(

*, \ , *

iii de Noe atont cohimbam nvMlatae dilavii aoiutiq*

. * ,

iteiu, ramuai o l i v s aJfereoteje, aie e l bic S p i r i l m

* ,

saiictus manifeslat

pcccaloram

s o h n k m e n . lllie

rainut o l i v * , bic iiilforieordia Dei. H k e i l Filiua

, .

nieus dileei-it, iu qoo n i b i boflftp!acitme*l. > Ooe

, U . lartv

;, $ * ^

*1, qoo requrev o, iti qm> nrihj cotnplaoeo.

, cp .
. '.

iSAPUT I V .
Be UHlutiotte Chrhti im deurf

, U *

Ptlri,

ti Andrem tl /ihomm Ztbtdml.

Utpl * Mipl

, *al , *4$
tutov
.
%

Veas. I . t Tuue Jesii* duclu* t%\ in deaerluio

a Spirilo. Doton* ooa, quod poti bapllameoi nagta

. 4, ,

poriet oispeeiare leoUtiooe, daciivr a Spiriiu

! ,

u n u o : nNiil e n i a i e i a e Spiriiu letil. Dncitiir a o t e n

j e (kaeniKU, ui oateadat uobU qaod diaboiua I M

MOS teulet quando videril aoliiariot, e i oon ab aliia

, ,

^ ,

adjutoa. Oportot igitur n o i nou lemoro fldero no-

, \ *

biftipoit. IJl tencarecur a^fiabolos Dtiboliu diciuir,

. ^.

quod accnMveril et valumnialot fueril Deum apod

Adam. Dlxjt eniin U l i , Daut Yobit i a v i d e l ; et miuc

tirtulero apud uoa calamniatur.

. \

.
V i a e . % E t curo j*janaaiet. > iejuoavii,

ut

c .

, ,

oslendal quod aiafna arnialara co itra leiriaiioneft C ,

%\ jejuiiium, aicul pflncipium peceaii, deli- , >.
cio*. l).e* quadrafiflia, 9 0
noctet quadra \ ; -. ^
6 1

ginla. t To} jojunavil quoi ei l i o t e i e l

Eiiat:

, \ * * ,

qnod b\ pluree jejunasael, visa fuiiftci incarnaiio

.. c " -

ejus ficliiia ei apparenn. c Poeiea eauriit. Qaando

. * , \ -

penui&ii n a i u n e , tmicct e t u r i i l , u l daroi occaaio-

, 2 \

Mem

diaboio accodendi

e l confrodieiidi

aecuni

propter iaineni, ei atc prosiemat et dejiciai etini,

, \ ptifa
\ , .

iiobitque victoriaiii largittur.

VER^. 3. E i c u m accestisaoi ad eum iile qui l e n -

c \ , '

l a l , dixil : S i Filitit Oci ee, dic u l Upidcs U l i pane$

, .

lalro. Ilennn

" . -

vidcl cuui eurienlein, e l dubiian a d b u c , quoniodo

Aaut (). Audivil voccm

; , \ ,

radesUDi

f iliua Doi e$uriai, e i idcirco leniai eutn u i ditcat.

Adulatur autem e i , putaus se quid ftoffuraluruin, D
diccndo, S i Filiua Ooi ea. J n rogaa, q n o l
peccalum eral

^' t 0

v ,

, {< -

, . > ''

facere lapides, panes? AuJi igiiur,

quia audiro diabolum aliquo, ptccaium otl. VSde

; " ,

aulein e l aliod : non dixit, U l lapie bic panis & u ,

, . ,

aed lapidet: volens Cbriiium ad tuperfliia insiigare.

: , * 01

EHiiriemi eniro untia panis sulfitii, ei propler boc

fj-yat 3. -

Cbriatoa non audlvil eum.

MOci^UlMf

OJX .

VEfca* i . c A l ille respondcus, d i a i l : Scriplum

esl, Non in pane solo

vicmrui est bomo, setl in

\, , 0 : < *

, ' 0-

otnni verbo qood egreditur per o l Dci. > E x veieii

. '

tesiametuo est lesiimoniura b o c ; Kosis eulm senno

- *

( f l ) E d i l . L u t . oaiisit Scriplurx verba.

181

K N A R R A T I O E V A N G E L I U M M A T T E L K I . C A P I V .

*\ ot , , etrt. Natn et

flebrer

1SS

cihali sunl mantia, quod DOII

* , ^ ,

erai paais, t e J per verbum

nebratortiiii iodigeniiam, et flebai omnia quneainqoe

Dei implebai

omuem

. ; ,

comodere qnttqoam cupiebai: uam live piscetn, sive

ovum,

gttatam tnanita ei praebebat.

nive casetim concupiscebat Judaetu, UHus

c ;

VERS. 5. c T u u c aasumlt eutu diabolus in sauctam

, \

c i v i u i e i u , e i s u t u i l e u A i iopra pinnaculum templi.

. > , *

Para quaedain letapli e r a t , s i c u l q u a apud nos d i -

^ ' ^ .

cualur : videnlur eiilm licut a t e e.sao.

* ,

Vxa*. 6. c E i dicil e i , S i F i l i u i Dei es to, niiltilo

. ,

lo deortum. S c r i p i a m esi enim, Angelis sutt manda-

\ , \

bil de te, ot in maaibus porUbuni le, ne forle i i n -

, .

piogas in lapidam pedeOi luum. S i Piliua Dei es

, \ *
,

, . , ,

lu, .quafti boc dicat : E g o non credo voci cooliuia

utittx : atiaineu l u , si Fiiius Doi oa oitende mibi.
v

Quaravis F i l i u s Dei erat num , maledicte, p r e c l -

, ;

pilara debebai teipsuw? T u crudoHiaiia a s i , pra>

, -

cipiiare daemonio: aclo*, Dei auiero aaWaro. NUII

* , . f ,

auiem acripium isiud, I n manibut por(abunl l e ,

, t \ ,

propier C b m i t u n , sed propier sanctos, qui ioiligeac

\ , ^ .

augelico pnatidio. C b r i t i u s auieiu, qui Deua eai, nou

, .

opufc iUo babel.

c " * '

VERI. 7. c Dixil illi Jesus : Riirsum scripturo ost,

. ;

Noo leutabit Doiiiiiium Doutn tuuin. MansnciO r e -

pellil eum C b r i s i u s , docons c i nos iiiauiueludiito

dxiuoaes vinceiT.

v i x f .

Vas. 8, 9. herum asajiiuii eum diaboiua iu

, - Q monioni cxceUuio valde, o i monstrai c i omnia r e giia inundi e l glorlam tlloruui, et dicil e i , Haec
, \ , \
* ,

ouinia libi dabo, procideria e i adoraveria roe.

. ,

Ouidam putani moaiein exccUiiui valde, affectionom

, -

et siudium in pottideudis d i v i l i i s , io quem couatur

* ' .

itiiinicuaJeftuui ducere; sed noa reef) opinamur. I u

* -

gODftibili

, .

giiatioXes eniui lalcs non babuil Ooiuinua, a U i l .

eoira

forinn apparuit ei diabolus.

j | l

<'*

ScDsibililer igilur el taooatravil in n i O D i e ouinia

gna, ante oculoa ea apparero faciens, et, H x c oumia

, , , .

libidabo, inquii. Mundum quaai auus proprius aset

, -

proponii, p r superbia. Hoc c l auuc dicil a v a r i a , .

),

u( adorantes eum oiuuia bajc bubeam.

, /.
VERB. 10. c T u n c dicii ei J e s u t , Vade posl nie
"* : ,
* * * g S a u u a . Scripiutn est enim, Douiinom Deum tuum
adorabis, e i illura aolum coles. lrascilur illi Do, xaV-^ . > , -

niintia, quando videl illuin ea q u Dci sunl sibi

, ,

vindicaiilem, e i dicentein, U * c oiuuia libi

( *

propria. Oitce atilctu quomodo prosiiU Scripiarai,

' .

per quas Doiuinua initnici obiuravii.

*
, \ . '

dabo,

ut

Y f i R s . i t . T u u c omiliii illuro diabolus, c i eece

angeli accedcbam e i ininiiirabant oi. * T r e s tenta-

, -

lioues superavii Domious, gulao, vana; gloriae, et

, , \ ,

avariiijB. Ulae enim pnccipua; suni affeclioiiea. Has

Igiiur qui v i c e r i l , alias mulio magU vineei. Undo

* ,

L u c a s dicil quod omnem lenialioneoi cousuinraave-

/ \ -

r i i , quandoquidem capiia lentaiioiiuni vicil. Proiuda

, -

angeli ei m i n i s l r a n l : quo commonstraiur quod e i

^.

nobis poil viclorlam angeli ojiuUtraluri tiut, omoia

* ^ ^,


183
T U K O P H Y L A C T I B U LGAIlt.E A R C I I I E P .
etiliD propter noa ei fedi et tnouslravit Domitius, { : \ * * . **\ \
qu< mam ei ut Deo angeli semper niiiiifttrani.
6 . \ , >, \ *
.
V c a s . l l i , 13. 4 Cuni nttdisset avtem Jesns, quod

# ,

Ju*naea iradUus easel, s e w t s i t in G a l i U a n i . el r e -

? \

l i c U Naxarelb, profccius babilavil iti Capernauui,

, *

qnae eai apod mare, iu coufluiia Zabuton ei Ifepb-

, 4 pCoi; \ .

ibalim. 1 Secedil /ciis, docons ne leiuere periwlis BOS iitjidaiiiua. Sccetfil aeieni ita G.iiii*am,

* ,

^ l r i ^ i i C T C i v .

'

hoc esf, dovolxbilem. Gentet eoim fo p^ccalia volu-

, , .

tnlur. Habilal aulem in Capernaan, quod eal do-

. \ -

mus consoiatiaiiis : u l eniin fadat geutes domam

roonolaloiii, ob cam cauaaM () deoeeodil. Zabulou

,
. r v a r o p t e *

iiitcipreUlur noclfjrDa, Nepbtbaliin aoleui latimdo.

Gcules eniiii et uocieui babcbanl e l lattludtnei in
viia : uou euim per aiiguaiatu viaiu

aiubtilabaut,

scd per eatu q u a in perdiiiottam fert.

\ , .

.
, .

VMM. 44-IG. c U l iiiipleatur qtiod dutitm eal per

l*aiam propbeUm, dicettleui : Terra Z.ibulon , c t

, \ <\,

terra Nrpbtbaliin j i u l a viam marig Irans Jordaneut,

',

Galitea gotitliim. PopuiiiH qul sedebalj in leuebrit

4,

vidit lucem maguam, cf *elenlibiu in regtoue e l

\ ,

timbra , hix 01 ta esl eie 1 Viaiu maria pro

. ' , \ ,

0 qnod eat ad viam inariK sitam, L u x autoin m.v

\ .

Miia, Evangelium. L e x eiiiui hix e i ipta erat, ted

, . ,

parfa. Unibra auleui moriie, peccaiuin : aiiniliiudo

tiiiin e l adiuubraiio

/ .

inoriis ett. Nam tieul mors

. , *

lOrpua, ila ei pcccaluui aniiuam invadil. Orta a u - ; ' ,

itm est lux uobis. Noti cnhn qa*iviinut illam uos, ' . .
sed ilta apparuil nobi. quaai acqueua no.
, * ,
.
Y B M . 17. 4 E x boc cuepil Jau$ pra?dicare ae d i tvrc.

E x quo teniporc detontus c%t in viuculis

* ,

Joanues, coepit prsdicarc Jeaus. Exsprelavit ettini

M u s , ut Joamies prius de i c testiflcaretur, d para-

\ , \

rei 21

, * ,

sibi \l&m qua ventunis eral : ticut scrvi

;>ule doininos prvparant.

ASqiialfe eniin uxileu*

*4 .

Patri Doniimis, babebat el ipse propbeiaio Joauueiii,

1\ , \

iruf el Paier ejus e l Deun babuit propbetas anie

, \

Joaniicm, imo et illi et Patris kunl e l F i l i i . Uesi-

pisciie, 111 propinquo eniin cst regnum ccelomin. >

. c *

tVgnom coeloruiii est ct Cbritloe, e s l e i viia v i r l u -

.
tilus pnedita. Quando enitn quia super lerram vivii ) 4 \ :,
sicni angelue, nonne coelestia eat? aique ita in 11110
. " ipioque nostrum est regnoin eoelorom , angelicam
, ;
vJiain agimus.

,
.

VKRS. 18, 19. 1 Anibulan* aulem apnd mare G a -

)-

Iil:t\c, viilit duos frnlres, Stniouem qut dicilur P e -

, ,

fratrem fjus, iniueiilQS rele iu

, *$ ,

ntnre. Erant enini piscalores, et dicil illis. 1 Hi

i r u s , et Aiidreaiu

( ),

adbitc

. "

Joanne, accesseruni ad Cbrisinm. ubi Joan-

fuerunt

diecipuli Jonnnis. Vitenie

auicm

. ! ,

nem viderunl tincium, raversi simi ad piicatoriam,

. ,

et sic Yeniens Cbrisius piecatur eos, dicens :

, \
, ,

() E d i l . Lut. omisii, ob cam c<w$am.

185

ENARRATIO I N EVANGELIUM /. - CAP. V

VERS. 19, 20. Veniie pol

c , -

1*6
me, c l fj<,iam vos

. 01 , ,

piscaioree honiinum. II1 auscin staiim, religiis r e i i -

. ;,

bus, secali eunt Ulum. V i d c obedieiites bonitues,

. " \

Uliro

. ,

haec aeeunda vocatio s i i . Antea enim docii e r a m a

; ,

Cbrisio, deiude reliqucrunl eum : ntinc aiiiom viso

ipso, aiatiin eecnii s u n i .

scculi

sunt

illum.

Umlo nianiicstum quod

\ , ,

VEBg. 2 1 . E l progressue illinr, v i d i l a'io* duos

, \ -

fratree.Jacobum Zcbedaei ftlium,el Joannem fralrvin

, -

ejus ht navi cum Zebedaeo patre stio. > Summa virtue

, ,

esi, pascete patrem seneni, aiqnc juslis ali labori-

, ,

bue. Sarcicnles retia sua. Panperfen eiiim c r a u i ,

c l quia non poierant emero nova, reparaveruni v e -

, ,

lera.

^.
4

01 , -

, .
, ,

crvdtdisu,

$ ; ;1 , ^
,

,
, *
. > "
, -

,
\

, .
* , Q
.
f ,

;

, \

, ,

reliqticrirni c u m . Vide*

obslal virtud et pieiatl. Hi auiem u i videruni priorcs

1

et propterca

quamlo oportoi relmquere pairem Aetnpt* qunmlo

\ .

YEBS. 2 2 . 4 A l illi prolinut relicta navi el patre

, secuii sunt eum. > Apparet Zebcd.-riim nou

. > ( )
, , (2) *
, . . * 0
, ;
,
, \ ,
, ,

aequeniea C b r i s l u r a , meriio aecuii s u n i , itnitanico

illoe.
VEBS. 2 3 . 4 E i circumibat leaug lotani Galitoam,
docens in yiiagogig Hlortim, e i prsedicans cvangeliurn regni. U i monatret quod n o n conirariug e i l
legi, ingredUnr in synagoga Hebrseoruin. E i e a nans o m n e m morbum

e i omnem languorem in po-

pulo. > signis incipil u l credanlur qua? docct :

morbus aulem e s l diulurna mala valetudo : langtior
Toro lemporariaa, c l deordinatio in corpore.
VERS. 2A. 4 E i diinanavit fama Ulius in lolam S y riam, e i aitulerunl ad eum omnee roale affertos
r i b uiorliis, et ibnuintbus contracios, e i lunalicos,
et paralyticos, e i curavileoe. > Non peiiii Cbrisius
ab aliquo ex qui adducebanlur, fidem : nam isuic
ipsum a longe aflerre, Qdei efai. Lunaiicos autcni
dicit fbcmoniacos. Daeroon enim volons
pcrsuadere
23

tonaiu

quod alellae

malcOcx s i u i ,

bominibus
observat

c o m lntegra eel, e l lunc insidiaiur, u l

videaiur luna paesionis ei niorbi caitsa, et rrjtciaiur

opiflcium Dei, qucinaduioduit) c i Hankbaei erraui.

.
; - D
,

, \ , \

\ .
. \
<&.

. .
.


.
.
%

, ^ .
' ,

VBRS. 2 5 . secutu! euro turba? ilias a

Galilaea, ei Decapoli, e i Hierosolymis, c l Jndaca, e l
regiontbua trans Jordauem siiis.
CAPUT V.
De Beatitndinibui.
Quorf non liceat cum proximo
contendere. Quod non lic&at maeckart. Qnod twn
liteal uxorem dimiltere. Qnod non liceai jurare
omnino. Quod contumelius tmtitiere, et diabolo
retiuere oporteal. Quod oponeut eiiam inimico*
diligere.
VEBS. 1 E l - c u m vtdissci lurbaa, anceudit in
roonlcm.

Docens nos uibil a I osteniatioucm esso

Ex c o l l a t i o n e c o d d . Venet. S. Marci.
( 1 ) O J X cod. i 9 .
(2)

: ^ 6s . " ' \
, c Quta liuadum

su;e viriuiis cxpciimcnlum d e l c r a l ; t ali;.a isiuc

ipsuui Mcm cod.

181

THEOPHILACTI BULGARLI ARCHJEP.

t^teo4ora, acendh 1

m*tm.

QiiaWdoqtjkioaB * +,
, .
Um d o c t a m e r M , eradil ao* a wetlb aecedtre
) oi
l a r b a , qoaodo docootaa. cnm toditaoi ipoo,
.
01 , MeeoertiBt ad eooa diacipoli t j u * . Altai qrtidtw
Urbct propier a i r a e o l a , disciptUi * proptor

8% t \

dortrioani aecedanl, ado pooiqaaai

, \

earavit eor-

pora, et fedt niiracula, curat at aoiaaao : oi.dioca-

, * ,

m M qeod e i a n i x u r v a e l c o r p o r a a ali epifei.

B B 8 . * . E t aportooro tuo. Quare a d d i i M eol,

c . pooxti-

aperto ora aoo? fidelor quod snperflmU. Niuiwo ;

, t ; ,

iocuk ehioi edani non aperieodo oa aooai. Quo-

ttipiTTOv . " \

r-aorlo? per Tiiam et miracala, nonc fttilem aperioa*

, . ; \ *

, docet. < Docebai e o a , dfteans.

Uaiui

, (. c *11

ditdptjloa, aed at larbam. Incipii aniern a boaihu-

, * > 0 6

dhiibus,

ticol

64

fto

David a beaHtradine incaaplL

*

, \ .

\ i a s . 5. c Beati paoperea spirito, qooniaa illo-

rum eal regoum eoelorttin. > Primom modttitam l

. >

bvmiliiaiem anlmi cea fondaneiiltutt

qoooiam propter auperbbm

milhatem erigit Cbriaiiia, quandoqaideio

leii spmbal

^ . \

J a d L Nam

Adara cecidii, por b -

',

D*i

Adain. Conirlii aviain.aiiftiita, t * n t

. 01 , o f a t

panperea apirilo.

) .

V a a t . 4. c Beaii qui lugcot, qoooiarfa

ipal c o o -

, \

aolationetii acdpiaat. Qoi propier peccaia tfe*t,

. \ , \

uou propler tetuporalia; Iufeolaa aaiaan dixii, -

* , ,

per acllicei e l noti aemel: ei noa pro noairia peecaua

\ \ * \

U D i u n t , t e d e i propoccaiis proximoruui. Conaola-

, . .

tioaom vero accJpient et bte; qui eaicu taget proptor

peecala, gaadet apiriiualiler: e i illie qooqoa mulio Q 6C , * \ !

magia.
.
. 5. Beaii milea, quonbm ipai b s r e d i u ,
tam accipieoi lerra?. > Aiiqui gpiriioalem lerrani

. , , >

dicuni, cauum vidoiieat: vereiu lu e i baue lerrain

\ . \

iitieJlige; quoniana eoiin puiantor miioa, deapocii

ct iaopoa, dicil quod bi iuagis -unnia babeant. I I i -

, \,

l autati)

noti qui prontia irastcuiiltir,

. , -

lales enim hioipientoa ount oi intetisaii, aed qui irae

( ), *

8unl,

qitidem 24

babeul, conliueai tamen, eiquando

, ,

oporiel iraacunliir*
YERS. 6. c Beaii qui eauriimt ct eUiunl jiitiiliain,

\ *

qnouijin i l l i aalurabuuiur. > Quaiidoquideiu do tuh-

, \ .

fcericonlia diciurug , olendil prinium ervaridani

:\ , ,

j n s i i t i a m , c l eleenio^ynaiu ex rapiua dandam,

Porro jtisliiia omni cum alacrtlalo exerceuda eai,

, *

quod significal c u m d i e i l : Eaurientei c l sUientes.

< :
* , ,

Quoniam autem avari quidam abundaiites esfte v i -

. ,

d e n l u r e l ealurali, d i c i l quod j u x i i niagia etiaui h i c

\ ,

aa>ientur, q u i a propria secure possMciiC

\ , 5
.

VKR. 7. Beati nueeficordea, qiiofliain ipsi m i fteiicoidiam

consequenlur. > Non i n sotia cliviiiiar

* \ .
,

e>l misericordia, sed i n sermorie ; e i s i n i b i l habes,

* , , '-

iiam i n l a c r y m i s . H i a t r i ^ o r d i a m auiem cnii*equeu-

, \ * %

t n r e i b>c ab liomiiiibus : q u i eniiu h e r i n i i e r i o o i

l u i l , eiiam si bodie inops s i l , ab otiiniluis n i i s e r i -

' \ ,

urdiam conseqtieltir : e l alibi, i n u i l u

majorciii a

I co.
Vtni,

S. imind t i I

| jr..|

t.Ma/.ip.oi

$ , \ Ttv

K N A R R A T I O I N B V A N G E L I U M . - - C A P . V.

190

. , Deum viUebuot. toulii saiU noa rapiente, oed e l

xa\ , xa\ -

i m t t r i c c d e s , Terumtamen ecorlantur, 61 alias i i n -

. ,

roundi tuat. A l Cbriitua jubet c a m aliia viriutibiia

, , ,

eiiam mundos,

torpere, eed et corda. Nain abaqua aanctiflcaiiona,

boc e t t , cattos : non aolum

, *>

hoc e i l , caaiitale,. uullue vydebit Doom. S i c a t ape-

culum, si fueril muo4um,

. "

tunc accipit imaginea,

, *

ila et anima pura faciem Doi, et S c r l p t u r t r a m tcietv

xat , \ )

liaiu auseipii.

.
, \

VERS. 9. c Boaii paciOd, qnonUm ipai

filH

. >

vocabuniur.

babeni, aed-ei qui aediiiosos alios conrJliaal* P a c i -

Non solum illi qui cum aliis paeam

. -

flci auiein sunt e l qui per docirinaia inirairot Dei

. \

convortiiitt,

filii

auteui

Dei flunl Ulea. E i e n i m

. \ - (jnigeniliu concilitvil uoa Deo.

.
c ,'

. 1 0 . c B e a i i qiil persecolionera pailuolnr

propter jntljtiara, quoiiiam ipaorum

, \

coelortnn. Non soli t n a r i y m , sed et roulii perse-

, "

ealionem paiiuntur, quia jiivant injuria aflUcibt, et

, .

in l u m m i omnem

e i t regnum

viriuiein foveiit. Jiisiitia etiim

ebl oranii virtu. Furea auiem ei bomlcid, t a m r u i

* , ' .

etiam ipai peraeciilionein paiiaiitur, non aviil lamen

be.ai.

\ -

. -

Vuas. I I . B o t l i c e l l i , qtiando

axprobraveriiit

voa e l peraeruii fuerint. > Ad aposiolos d e i n -

:, , ,

cepa oe converiiit lendeiif quod maximo propriuin

aii doctoribue opprobria audiro. E l dixerini omne

c 0

, , ' ,

malum verbum conira vos, meniienies propter nio. >

NOD simpliciier qui oxprobralor beaiue o a l , . ted

. ,

quando et propter Cbristem, e i falao:

, .

duo basc non affuerinl, tnbser ille e$i, utpota multia

ai auieiu

exisiene oflendicolo.

Yoaa. 1 2 . c Gaudeie et exsniiaie, qnoniam m c r -

;. > '\

6$ vaatra multa a s i in coelis. > C a m de a l i i s J o -

, ,

qucralur, non dixii mercedem mnltam : bic auiem

. -

osteudil, quod sustinere opprobritim, magnum t i i e j

. (-

graviasimum. Muhi enim stispanderunl ocipsoa. E i

J o b , quamvis sualinebal niuHas tenUiionet oliaa,

! , c ' .

tonc laraen maxlme lorbabaiur, cum exprabrarei.l

6i amici"qasi proptar peccaia atia p a i e i ^ u r . S i e

r n n l . U t ne suspiccntur apostoli, quod 25 P* "'

- ,
,

, , \

enitn paraecuii siinl propbeiaa, qui anie > fue

T

* C aeculionem paliantur eo quod contraria qtncilam

d o c a e r i n l : consolalur eos, dlccns, Quia e i anlo

vos prophetis propier virtnteiu boc aeeidii, undo
illorom passiones vos conaolari dabeni.

V i n s . 13 Vos e&iie eal t e r r . PropbCa$ atl

(.

itttain gcutein missi s u n t , vos auiam totiua teri-a

^ , \

sal e s i i s , mordentes e i condienlet iloctrina e i r c -

, ?

prebensiouibui diasolutos, o l non pariani vertuea

prpeiuos : propierea ne abjiciaiis mordaciuieiu

, ,

reprebanaionom, eliamsi peraectHiottem puuamiui,

. * ^; .

e i vobis t-xprobreni. I.leo dicii : Quod aal infa-

; , -

tuatus fuerit, in quo ealiclur? ad niBtUvaJet u h r a ,

" , ^
. >

n h\ t t projiciatur foras, c l conculceiur ab lioini-

nibiis. > S i doctor eiiitn iufatuatus fuciii, boceii,

, \ ,

uon argnil ct consiringil, *d mvllw ct e i l a x u ^

TBEOPHYUCTI BULGARLK ARCHIIP.

I**
(hab^niklei ao-
* *, *

1S7

t w , W l # a i i ,

loot d t c U m , ertjcHi AOS t av*dia eeoatro

ipoe,

* ) ol

i l * d diocipali t j i u * Aiir qaldrai

. 1 (M * , #1 % -

Urkm propier rairtcala dbcipoli fytyttc

kKUiBtB aeeedfjrM, aodo t t q r f m e t n i H eor-

* xa\

qaaodo doeeoto*. Kt tnm i d i o a o l

, \ ocpamGaa -

pof*, e i Jeck m i n c o l a , cerol o i aaiama*: dioca-

(Mtt, I r ^ r x w k i * |dfctofuv, C n

KHM qood e i t * i t M r 6 t cofpofiai t4t t f l f e i .

x a l >6 a l *# *6 i a x i .

Y r a i . 1.1 E t a p o j 1 a * r t soo. > Quare addi*aa ertt,

c %M\ . > pAaxtw

aperto ore vioolar qod . MIXJN-O ;

t a i , ;> .

toeax tu*m

. '* * * \

xoa apericsrjo 04 *. Q a o -

*MOV>? p t r ? i u r a e i u l r a c t t b ,

, Uioaaxcv. ; \

aa, docei. 1 Doeebai e o * , dfteocu. > 2la

* , .

dUdpaloa, sed e l tarbar. Inclpil nmitm a iMaliin-

, * ,

dteibo* t i o i l el David a beaUtadine

f

teapit.
*

, \ .

5. Beaii naapertt f p i r i i i , q m i M itto-

rnm ooi rtgaom eoHorum. 1 a*a4et4tM e l

Yiu.

buMUilaiem

animi e e i j a d u fUm

qvoaUr (proftor

Mperbbra coddit, por b-

Miliuten etigii ao C b r b i o a , qtta*toqi4e*

Ltat

. \

r>yfK

*, -

AvopAof * *

Aeri tpertbal A d a . Coairiit atiiota auinit, t a l

. 01 , o f a t

paeporea tpiriio.

*\ .

V I M . 4. c Beati qui lugroi, qtttaUfa ipol c o o -

foUUoneoj a c c i p m L > Qai propier peecaia logeot,

. 0( -, \

raoa propier lemporalia; kgenloa aaloaa d i i i l , totu-

* , ,

per aellicei e l M N s e m e l : etnoa peceaU*

\ \ * \

u r a i u a , t e d e i propotcaii proximoratu. Cooaola*

, .

liooan acdpieat t i h k ; qui eoira lugel propcor

*46

p a t c a u , g i a d e l apirimaJiler: o i IHie qaoqao Q ' , * \ >

siagia
.
. 5. BetU s i t e a , qnonlam ipoi I m r e d i U ol ,
tom accipieot vtrt*.

1 Aiiqoi tpiriloatom lorram

. , , >-

uicunt, corduai v k i o i i c o l : vemiu lu 01 baue iorrani

* . \

iuieHige; qnoniaoa eaiin p a u n l a r miieo, deapocii

e i iaapeo, dicil quod bi magio >mnia babeanl. M i -

, \,

4**0 aotatti sunt, qui pronug uoo* iraacttutar,

. , ! -

lales enim inaipicniof aunt e i inoomaii, oed qui \rm

( ), '

quidem 24

, , <

T i f l >

habenl, conliiteai U m e i i , et qaando

oporiet iraacuniur.
YEXS. G. 1 Beaii qui eatirittni et sitiunt Jnsiiiiam,

c \ *

quoniain illi gaturabunlur t Quaiidoquideui d mt

, .

w r i * ordia diciuru* C i l , oolendil primum ervandam

:\ , ,

ja^iitiam, e l eleemo.Hyiiaiii e i rapina damlaiu

, *

Porro jusliiia omoi cum alacrilale eiercenda , ^ < :

qaod significal cum dieil : Eaurienlet e l Uieiiies.

* , \ .

Quoniam auiem avari quidani abuudaules es*e v i -

. ,

demur e l saiurali, dicii quod jusii magia eiiain bic

\ , \

sa>ienlur, qnia. propria secure poasidefit.

\ , \
.

VRM. 7 . c Beali miatiicordea, qiiotiaiii ipi m i -

\ . t

aericordiam consequenlur. Non in eotia d i v i l i i r

0^\ ,

e>i misericordia, aed in serinotie: e i s i nibil habes,

* , .

fliam iu lacryniia. Mioeri6ordiaiu aiilem con^equeu-

, \ * %

t u r e i bic ab hoiuiuibus: qni eniiii heri uiiAeriiOrs

, ,

i u i l , eiiai si bodie inops s i l , ab oumibus oiiseri-

;& \ ,

lurdiain couseqiieUir : c l alibi, uiullo ni:jroin a

l*<io.
VLU^.

t .'

tiiund" ,

<' IM |.

iMa.-.ip.oi /\ $ , \

K N A R R A T I O I N E V A N 6 E L I U M M A T T H . E I . -CAP. V.

190

. > , Deum vhlolxwi. Multi soul non rapiente, oetl e l

* ,

m i u r i c o r d e s vcrumtamen acortantur, 61 alias i i n -

. * 0 ,

roundi tuot. A l Ckristus jubet com a l i i i firiutibiia

, , ,

eiiaut mundos,

' ,

torpere, sed et corda. Nain abaquo tanctiflcaiiono,

boc e t l , cattot esse : non aolum

, ,

hoc est, caaiitaie,. nullui Vydebit DOQIB. S l c a i s p e -

6' . "

eulum, t i fuerii tmioaum, lunc accipit imaginea,

, *

itu e i aoiiua pora faciem Dei, at S c r l p l u r a r a m a d e a -

\ *, \ )

liaiu sutcipit.

VERS. 9 . Boaii pacifici, qnonUm ipti

< \ \

fllil

. > c \

vocabuniur.

\ -

babeni, t e d t i t qui sediiiosos alioi eonciliaal* P a c i -

\ -

flci auiein tunt et qui per docirinaia inimirot Dei

. \

Non solum illi qui cum aliis pacem

cotivariuni,

fitii

auteiu

Dei flunt talea. Etenim

; - fJnigeniina conciliavil uos Deo.

V E M . 10. c B e a i i qtil persecolionem patluotnr

c ,'
,

propter j n t U l i a m , quoniam ipgorum

coeloiwn. > Non abli m a r i y m , ged et multi peroe-

"

cnlionem paiiuntur, quia jiivam injuria aflUoibt, et

, .

in lumma omnem

e i t regmim

viriuicin fovent. Jiiftiita etiim

6t orouii virtut. Furea aoiem 0 1 homicidft, tamrtai

, ' .

eiiam ipai persocolionein paiiantur, non atuil tatiien

be.ni.

\ *

Y x a s . I I Baaii c a i i a , quando

axprobraveriui

voa e l paraoruti fuerim. > Ad apostolos d e i n -

, , ,

cepa 1 6 confertit, oilendeuf quod ttiaxima proprium

ail doctoribut opprobria audiro. E t dixerini omiie

malum verbum conira vos, mentienies propler nio. >

, , * \ ,

iprobralor
Non simpliciter qui exprobr

\ ,

quando et propter C b r i s i e m , e i f a l s o : ai auteiii

beatus ,. s c d

, .

doo baec non affaorinl, miaer ille eat, utpo(6 iuallia

exisient oflendicolo.

Yfiao. 1 2 . Gaudele et exsuuate, qaoniam

rner*

6 $ vaalra multa ast i n coelis. > C n m de aliis J o -

, ,

quereiur, non dixii mercedem tnnltam : bic aoiem

*\

. \ \ -

ostendil, quod sustlnore opprobrinm, magnuin t i i 6 )

. (-

graviasimum. Muhi eniin suspanderont scipsos. Ei

J o b , quamvis sualinebal mullas ienlalionet a l i a a ,

, c ' .

lunc u m e n maxline lorbabauir, com exprabrarei.l

6 i amici"qnasl proptar peccaia atia paiei-eiur. S i e

*1; /,

enim poreeculi sunt propbutaa, qui anie fue

r u n l . U t ne suspicentur apostoli, quod 25

, , \ ' C aecutionem palianiur eo quod conlraria qincdam

docoerinl:

vos

propier

p a s s i o n e s vos

illoram

consolatar

prophetis

uttam genlem iuissi

^ , \

sal

prebenaionibus

esiis,

IHirpeiuos

reprebanaionom,

, , -

luaius

, \ ^ ;,

no

etiamsi

quo

> Si d o c t o r

anlo

debeni.

Propb^las a t l

auiom

u i non
abjiciaiis

lori-a

lotiua

pariam

enim

verme*

mordaciuieiii

persecntiouem

ealietur?

n bi i t projicialur foras,
iiilnii.

et

aeeidii, undo

p^iiaitiini,

IJeo dicit : < Quod *

ttxprobrent.

fuerit,

Quia

e i condieoles iloctrina e l r i s

digiolutos,

el

vobis

aunt,

proplorea

, ,

conaolari

mordenies

. 4 * .
* | , ^

dlcens,

virtnteiu boc

V i n s . 13. Vos e s i i e a a l t e r r a s .

I (.

eos,

aal

a d nihiUvaJet

e i conculceiur
iufaluatus fuciii,

ab

infa-

uhra,
bomi-

boce&i,

8t uon argnit ct consirliigit, s d uivltU c * l e l Uxu?

191

THEOPUTLACTI
quo

koc

sulieiur,

projiciior a

lpn$

tar, J c

|4.

Voa e t i U

IIII

muiidtim.

m i u e , e t diligeoteni
omoaa

io domosunl.
luceal

Me

igitor

\ \ |,
. , \,

i n -

avicis a e d p e c i a b i l e a

maculaaa

ciura

agaiia

catKlclabruin,

Ego

e t liieel

acccudi

enim

viue

fulgor

>,
,.

siiis.

l u c o r n a n t , et p o n u u i

( , ,

lu-

, \6 ,
' \ ,
!(.

, \, ,

exaiinguatur,

- , ,

Iuquit

voalrae.

a i vidcani

botniui-

opora

teetra

, *

b o n a , e l gloriQrtm

, ,

P a l r a m t e s i r u m qui i n c o D l b 6 t t .

aed,

babeaol, u l

16. c S i e i u 6 a i l u x Tealra c o r a m

tolaluceal,

llla

> Non d i x i i , Vos

, (

vcairi admiranitir,

), * , *

aad Patreiu

noo vos,

Cl glorificeni,
operanmr

iniiuici

oiel

Ei

veslrum.

si

iu gloriam Dci oportel eam

viriutem,

nostram.

o p a r a r i , i n

bonum,

T i r i o i c m ; b o c c i i i m non e a a e i

OMcttdetis

lia

qua?

VEM.

IMIS,

. ,
. ,

poieiii,

vilae sust r a i i o n c m
speclanl.

a u l e i n s i lo f f i c i i , n e g r a l i a

enim

M J

ilii,

. *5

eam a u b niodtam, s e d a u p o r

64 aliis

fiutit,

. > , ,

u l 0 6 6 1a l i i s o f f e u d i c u l o

o i

c' , ,

topra

V i a a . 15. Pteque a c c c n d n n t

men,

. -

lax e s l :

occtiltari,

eriiia, e t idoo videte quomodo

lu

%*

Docel e o o , n i d u r e n l i n c e r U -

q u i i , q u o d lo a n g o l o l a t i l u r i

oiiinibus q u i

192

, toutiott, : *Ao

et

lal

qaas occulie

manifeaitt

fCon e i v f u s

monlem l i u e t u t

io quoa

qnod

antatu oooni I D a a l r a w a o l

genloni

vitam,

igitar ,

coaeutca-

Priaa

mondi.

lax. Qoi enini reprebendil

aoa

et

CAR1.E AliCQlfiP.

\ ataxatflxat^ , .

i l f o I O J e t t . Onine e o i n f

li

digoiuia:

t*t, d e s p i c i i u r .

TB-II.
.ane

Tanc

6bt, corrigeiurf

dociorum

BU

. "

, ,

.
Viat.

1 7 . t Na exUliinelie quod vouoiim ad

It^gein

d6firucndam

p r o p b e u i

e t r u a r o , t o d ul a d i m p l e a n t .
lege*

rutmUiu

Quouiam

tagem.

MIIIIII quidcni,

ipte

Quoojodo aelom

Ideo

cnim

doluft in ore cjus

aditupevtl

cunqtio

l f

boc

lcgem,

'

csl

quo-

, OJX
, /. .
; ,

pra>

aubinde

de

eo

di-

p c r

itfque inveiitiis

e i alia

ralionc,

denuo i i u p l e v i i :

aduiubravit,

, , *

ca bic perfatte

. ; , * > ,

dixil, Nc

leinerc

prinia,

.
, -

Illa d i x i l , .< No occidas : bic

corrunipil lineamema

* \ ^

quas-

dopinxil.

irascaris.

, . \

focit

Quin

, , \,

qaas do co

dicium

magis

prava

Doiude 6 1 oiiiuia mandala l e g i a i i n -

Peccaiuiii

* , -

a d i m p l e v i i ? Pri-

61 evangelitta

quod

iinpleaiur

propboiatii.
plcvil.

omuia

dc-

quod DtiO

noa daalruai, ecd

quia perfccit

dixeruut propbcix.

: Ui

prioi occurrcn*

quod

suspicioai,

adimpleal

6sl

u i

iiHrodueiurua eral, u l 6 piiieiur

adteraariut , dixil

cii

: non

ti

Sicul

piclor

vero

. " \ ,

non

, .

cd magis illuslral et

adimplat.
Ameii aflirma-

'); . ,

E l i a m dk< TOUIS. I Douec

, \ , . "

iota uiiiim a u l apcx unus

Vsaa. 18. Amoct d i c o v o b i e .

liva

pailicula

prscioraat

eet p r o

coeluin c i

lorra,

, . > -

e l traiisfigura-

p r a s l a r i b i l e x l c g c , qn-oad oiiinia f a c u
0*k'ii(lit

lur. Dicil
ncque

ioia

hic,

quod

igilur

miniiua

61 apiceni

mundus prarloril

quod quamdiu

liiiora 6
d6C6m

lego

subsisiit

iransibic.

fueriiii.

universuin,
Alii

autcm,

l*gis praeccpta dicuni,

alii

aatcm crutcm^ nani ctucis iola cst rcrtum liguuin.

1 1

1 Teir. , 22.

,
.

" \ ,

oir.x ; *

19)

ENARRATIO IN xSVANGEUlM MATTH.BI - C A P . V.

191

, , e l spsx iriiiieiersura : i)uo setuti dicil qtiod ea

de cruca dicla auiit, iinptcbtmter.'
, . \

qe

, .
";

VER. f 19. Qiiiaqnia igiiursolrerit unam ex nian-

dati* lils ntiuimfe, e i docnerit a k honriues, miniaios

, ,

vocabiiur in regno ccetorum.

, -

d k i l , qoa? ipeo iraditurua e r a l , noii iegatia.

* .
,

% Minima m a n d a u

n a i aulem ea minima, propier bumilitatem : 6 l et

le inslruai modeste docendo ioqui. Miuimug aolom

\ .

voeabitur in regno, boc est, in reeurrectione u l i i -

, \ ,

nttia et abjecius in gehennain : non enim in regnutn

*^ .

coeloruna ingredielur, apage; sod regntim reaurre-

; , *

Clionem inldligc. < Quisquis auiem feceril e l d o c u c -

. c " *

rit,

bic fnagnue

vocabitiir in regno coelorum.

Phroom ponii, fecerii : posiea, docuerit, quoinodo

, %\ , entm alium ioducam v i a m , qua nunqttarn I r a n s ,

Ivi ? C&terum fecero, docuero, h a -

bcbo laniaoi mertedem : . eiiaro e l condemna-

, * -

tionem, i quando propter iuvidiaiu vel iiegligeoliaiu

, .

Don docucro.

Y I E S . 2 0 , Dico enim vobis qnod ni*i

abnnda-

verii juetilia veaira plut qpam S c r i b a m m e i P b a r i -

ftxomm,

inlrabilia in regnum

coelorum.

Jugiiliam dicil omnero virluiein : s i c e l e l cum d i -

6, , ; , ,

cilur, Jusius c r a l Job, piue, irreprcbensibiHa. H o r -

. ,

feace, homo, animadvertens quania a nobia

* \ .

tanitir. Deinda docet nos quomodo abundeimia,

repoet

enuroerai tirlotce.
c ( *

YER8. 21* Audislia quod dictum eit priecis, Non

* , ,

tccides ; quisquis auiero o c c i d e r i l , obuoxiua erit

^ , . ,
, ^ ,

jndicio.

. ,

priacis, ego auiem dico

, -

versam

IIoc a cerlo quodam esee dicium nou

dicit. S i enhn dtxiuet, quod Pater mcue dixerit

a Patre legem

Tobis, videri possel d i ponere. Iierum aaieui ai

* , ^ *

dixiseei, Ego dixi priscis, e g r e

, ,

sermo. ladeiiniie igitur dixit, Dieiaai est

c ^ * \ ,

per boc aulent quod dicft, dicltim eal anliquig, -

acceplaa fuiatec
ahtlqui8

lendit antiquatam eese ligem : qtiouiain aulera v c tera nunc aittiqtiata s o n l , et ferme aboiita, oporiet,
omissfi illis, cufrere ad nova.

, . >

*
, ,

VKES. 2 2 . c Ego autem dico vobia^ Omnis qui

irascilur fratri suo leroere, obnoxida e r i l judicio. >
Propbetas dicluri fulura dicebant, Hacc dicit Domiuiis : Cbri&tiis auiem, Ego dico, oatendena divinita-

. , j )
aucioriiaiem. 27
enim s e r t i eranl, ipse au
, , \ .
lein Filius omitia qua? euut Patris in se possidens.
,
Qui irascitur fratri suo lemere, llle condemnaiur:
l i s

\ \

si aulera quis i m c i l u r , raiione jusla moius, ei iit

alium erudiai, e i ^piriinali zelo, non condeomabi-

* \ , -

tur. Unde et Paolus verba \rx locuius ost ad Ely*

, \

niam

magtim et ad pontificem: non lemere q u i -

, , .

dem,

eed zelo.

, ota . " * &

qnaudo propier opes vel gtoriam. c Quicumque vero

, *, -

dixeril fralri suo, R b a c a , obnoxiua c r i l concilio. >

. , .

Concilium Tocal Uebncorum tribunal. Hbaca veio

, *, \ , * 50

signiQcat idein quod T u : m cum ad aliqueni c o u -

T u n c aoiem

lemere irascimur,

'

lcmpiiiin a uobis dicimu5, Abi l u . Vuleua igitur uoa

. ^

c i do parvis solliciios esso, c i nos inticera vcnerari,

. , ,

adiniio.! boruro. Quidaro dicuul R b a c a Syriace

T H I O P R Y L A C T I B U L O A R I A ARCHIKP.

195

eH retfoiUivti qtiidda

Qt*t*

oifMre.

q a U Igiinr lojoria offeeerii fratrtoi , coafo*

aaelia invadesV, obaoiiaa

cric coadlio

, , ,

. o&v *

Macioraai

apoalolorrija, qaaada aedebaot Jo<ttcaaiea

i r i b a * lorael. Qoicuaqoo aoloat d i i e r i i , S i a h a ,

, t T k r , . >

reao crii gebapn* inccodio. t Mrilli boc gravo e i

. \

iiiram e a * pataal, aoa ei oaietn. Naxi oai fratren

* , . "

M u a raiiooo eH piwleoii*, quHwa a broiia diocro-

:,

pauiHt, pcival, quomodo dif ons geboana? K l -

, ;

euitn qoi aeommatis

e l couuittielita porocqaiiar,

* \ ,

e b a r i u i e a i d e a t r u i l : quo d e t l r o c u , aimul

colloauir vinatet : cot omnea coaservaaiar, **

aalva. Diitolvii igilor omaeo

tfrtataa,

qoi c u a i e -

, . '

melia proximom a f l c i i , dam cbariiaieoi d i l a c e r a i :

ei proioiie igatis ineeodio digoas fitcriu

V i B f . 2 5 , 24. c S i ergo oUalaria O U U M S laam
ad a l u r e , e i iltic reconbuoa

\ *

faeria, qood frater

, 7 ,

ittoababeiallquid advertom U , diffiite ilUe

^ ,

laani aliare e l abi, privs feconciliare fratfi

, \ ,

luo, e i loae

& , \

vnieaa offer l u o . C o a i a -

mnil Deua propriaia lioaoreai, t t a l a n o l

f a m v j , Cotn a o u m dixUaei, S i
contra lo iraier
eoiai

jaal* site

luua,

fojttra

. 4 ,

dili-

aftiquid

baboerit

nibil alied appoauit. Sivo

babeat, recoocili&re.

, .

noa

, . \ ,

dixit, 81 baboi tu coalra iUw, aad 8* quid babet

* (, ',

ille conira le, conare oi ipaoui ad

amiciiiam

rooV

, .

cae. Praecipil aoiem

d o u n n , o l libi

Boceaaiiaiem ira|>oual recoociliaiidi, e i t i voloe-

* -

dimiiiOAdom

ria dojmio, eofarU rocoacUiari. D(HM

inlerim cbariiaiem veruin eaae aacrifieimt.
VEJU. 25,26 c bouovolaa
eito,

adveftario

quaodin in via cum oo, ne quaudo

Oal advertarUu judiei, eijadex lo iradat

, . *
^ \ .

lo

luo

' ,

tra*

* , 4

miuistro,

, \ 4

et in earcorem conjicioria. AOMO dico libi, neuU*

, \ .

qiiao exiblt illioc, dooec roddaa uUUoam quadrau-

, ^,

leui. > fionDiilli puiaot adTerearium d k i diabaluiu,

vlaoi auiem viiam : Dooiimom v e r o adinoaere, u t

, * :

qiiamdio in bac vila , d e a c i o m a

ne po-

; * * $1

sica potiit le da peccaio arguere, quaii aliquid do

, ,

uo babealem,

luncque iradarU uaquo a d

uliiii.um quadranioni
Quadrana

diabolo,

pro peccatia

\ , '

corrigeodia.

, , \

28

liaboi d a o niinuta. A l l u ioielliga,

qnod eliaro de adveraarlia qui bic ,

d i c a l :

ptt

^. \

boc admonent, ue judicio coiaondas, oi ila a d i v i lits

operibu5

avelUrU, liam %\ injurU

affecioa

, D

, iuquii, abeaa ad tribuual : aed iu via

iilem tolve, uo ob poleuiiam adversarti graviora
paiiadi.
V R U . 2 7 . Aodivlia quod dicium
c h e m . Aliod moecbla,

No moa-

aiiod a e o r u i i o : m<t>

cbia enim el cumcoajiigaia, scortaiio vero cwm

aoluiav
Y i a g . 28. i Ego aaiein dico vobia, qnod qwicuaquo

aipextrii

aiutioroiii ad concupiscendnin e;m,

, \

, , -

' ,
.
c ^ -
, \ , , .
t ,
,

|ain adulierium co^nwUil cum ea io cordesvo. >

lloc e i l , qul tat, curioae aspeciai, e i accendit

, \ %

coucuplsceutinm aoaaa \idendo,*eiHerum videi. u l

, \ -

i n a g i 8 eam c o n c u p i C i i , bic () malum pcrfedtjam

, f

() F d i l . L a t . // ewimo.

Sed hic icxiui mngii coueonat.

E N A R R 4 T 1 0 IN EVAKGELIUM . CAP. V.

197

** . , ; i n rofde.
\ ,
. *>,

198

Qiiod oi uon addidit,

qiild

boe?

p o l u i i : quia s i polntoei, raaluro por . Vertim cognosco, quod et conarpitca^

rous,

. ,

e s i q n o d niauifcsiea graila proiocti fuenmua. l u

^ \,.

l tuulitrea duin ornanl, u i aliquibus ptaeeanf,

, , x a v .

tHiamai uon placeaiit, aiiamen pbarmar um miocue-

.
- ,

dVindtf probibeamar

fncere opui,

aignam

rtuit, eiiamti bibat.

V E I * . 2 9 , 3 0 . c oculua lous dexter off. n erue Uluro e i ahjice ie. Utile

", \ . ,

diculo libt fuerit,

er.im libi e s l u l pereat unuin ex toeuibris mia, c i

HOD lolaiu

, ,

* ,
, xat

corpua

miitatur in gobennara. l ei

dextera manua ma obftliterii tibi, ainpota

eaio e i

projice a i le : expedil enim libi u l pereai untim

nmnbrorum

luoruin, e l IKMI tolum corpua tuum

conjiciaior in gebennam^t

Oculaui ol tuanum -

dlona, ne exisllme* de menibffr bis dici, en m

, \ * \

appoeuiasoi, d e x l e r e l d e x l e r a :

* *

m r eaae amici, et noccni nobia. U i , exempli gralio,

; , , \ *

adoleaceii8eai,cui gunt aaaici iaieinperanU*, quibiu

, '

damaam acccpit : Hos igiiur ampuia, inquil. F o r -

, ,

laasis eniiu et illos aervabia, ubi boc peraengeriiK:

. ,

quod ai m i n u i , cerio vcl teipanm

illormm amteiiiam, v i r i q u c p c r i b i i i s .

^ ,

> ,

, 6 ,

videu-

aeddebi8qui

S i autau) aina*

. c 3 1 . Dicium eai auicm, quod Quicunqoe

ditfiUertt

uxorem

gtiam, det ei repudiarium.

Moaea jttaail, quis oderii uxoroin auaui, separe-

Uir ab o a , u l no quid graviua contingal. Nain c u m

,
odto babetur, fottaiaia ocf idi posecl. Dare aoieia
*
, Q Jubel dimiaos libetluin absolutoriuui, quem vocat
* , \

repudiariuui, iia ut j a m aon ad i p s u m aecedai, c t >

;, .

ex boe i a t cotifuaio, viro alieri cobabilante.

,
,

Vfioa. 52. < Ego autein

dico

vobis, quod quiaquia

dimiaeril uxorem auam, oxcepia foriiicationia causa,

facil eam morttbari

. > , -

ir.oecbauir. > solvii Moaaica, sed corrigii, cxter-

, ,

r e n i virum, u l ite abaqua causa odio babeat uxo*

. , -

reni. Nam s i justa de eaata d i n i s t r i i eam, neinpo

: e i qui diroltsam

^uxerit,

i<r:\j , * \

i o m k a a l e m , nuHi

, * -

Quod ai abtqno fornicalioiii8 eaoaa, eondemnanduo

conoenmaiioui e * i

obnoxius.

. \ , .

eat, cogft enhn eani m o j c b a r i : aed e i qui

, , \

caro; moaebua eat. Nisi enhn ille accepisaei, retliis-

- . ,
.

. i e t otique

accipit

Hla, e i s n b d i u fuiasoi viro. 28 ^ b r i -

slianuin autem oportet ease

pacificum, eiiam ad

*lios, ? multo magia cum uxore sua paeem h a bare.

, * *

Yoaa. 5 5 . . lieroni aodiatia

quo^l

dicium

priaefa, Non pejarabia, aed

. > , " , .

meela l u a . Hoc eat, quando joraa, vera loquoro.

, ,

peraolTea

Domiiio j u r a -

Vtog. 5 4 , 5 5 . Ego autem dico vobia, on Jarara

-, . '\ *

oronitio,

, *

neque

, \ . >

esi : neque pcr llifroaolyma, quia civitaa e s i regU

ueque per < B l m ,

per lerram,

qaia sedee Dei e a t :

quia* acabollnm peilum

eju8|

magni.

, ,

Gvoiuin mUii ibronas, lerra aalem tcabetlum, j u -

> J u d x i quia Denm audierant diconiem,

rabaul per lalia. Igiuir Domlnus probibena eos,

, ,

dicii, Quia piilcbraiu e i maguuai e t l coeJum, e{

, \ , *

tcrra uiilie e s i , ideopcr ea non j u r a i e ; aod, Qala

: , , -

calutu

ibroniij est D e i , terra

aoiem acabclhmi

199

THIOPHYLACTi BCLGARIA ARCHIEP.

fjedoai , ! e tit tocat IJoloUirhrv Forte

900

9tov h a 1{. v

xoooerotx retata faia*eal efeaieata j a -

* -

ftalftao a : id qaod aaiea factu c t t

xa\ *.

luaai JarabU, a a l t

Noa potaa a a a v a pilam o l b a n ttigrm ftatro-

. %

Y t a t . 5 6 . Neqee per

ctpai

Jorai, atpoia nffli t a b -

* * , *

Jectoo: aateti c*m a o a t k a a a aoouti poto-

, -

Itau

per

atmotlfMOM

Jurabimo*?

; .

aheritia e f i i m aat pmoanio. S i e a i m l u a a i aat c a p u i ,

, , ,

m a u , , oore*pllluaD.

, q o o p t c l o

par

nootraw

ctpat

YE*. 57. S i t f t t t i t o t t r a o veater, tuiaaa etlam:

noti,

B O H .

U i RO d t e a t : K l q u o o i o d o

c , , , . 1\

I d t n mibl

,' \ ; " -1

hab*bt)*t f ixqoii : S i otmper Vere kxeloo foeria, e l

, .

miiiqeani

crtxtttar

, . -

Qood auitas atapUoa

, . > ,

MulfS

juravoria.

q m n i ci qni

onim

froquenior jural.

nftioua

hig e t l , a malo t$l. Jurara (iiiqwil) e i adjtcore

\ \ , aniptiut ad E i i a m vel , a diabolo eou Porro ai . ** , \ 6 d i i e r i t quod el lex Moaia mala e r i i , qvoniara j u , , ; ,
rare jnboi, ditee qood IOOC non erai niahtni j u -

* ,

r a r e : CbrUiuia aofem roaJum eat, aicot et

, \

circumcMU, e l i r aumina, ooidquid c a l Jttdaftcam.

^. \ , ;

ftagere aoim paero coavetUi, viro miaiiBe.

9 ,

Y t a o . 5 9 . A a d b i U quod dicluin slt, O c a l a n

pro oealo, deoieai

prq deoie.

\ ^ , ' a w \ ,

> L e x ooodeocea-

\ \ , " -

penalltil I ejdom qnk paliator quas ioiixit,

n u i a o ofeodaut, timore, ne eadem pa*

, .

, 6

Itanuir, abnlonili.
Yima. 5 9 . c Ego auiom dico vobif, a t na reaiaialia malo : aad qoisquii iropoftrit alapam i n dexloram Uiaiu maiittani, obvorle ei e l aHortro.
Maliura hlc dlabolam vocat, qoi per boraiDem opo-

, ) ),
' ^ \ , \ .
, *

ratar. opofiat ifiinr oboiaiero diabolo E t i a m :

! ; ; *

a i non e * i reporcuiieodum, aed suaiinendaai. Non

, .

eoim igni exaJinguitur ignis, aedaqna.Ne eiiaihftoa

, ' . 4

attiem qood loqaauir aolnm.de percouiooo i u a t i l -

\* aod do oaini alio male quod infligilar.

9

.
Y a a a . 40. E i ei qf vuli lecuro j u J k a r i , oi t u uicani

luam

lollere,

pertuUie

ei 0 1 paHiom.

c , \
, \ .

Kiiaaati quando le ad judicem trahai e l obtortwi,

, -

luiio diiuitio ei p a U i u a i : non a i tiropliciier peiai.

* ; , ,

Tuuica proprie diciiur quaoi aubuculam vel iodu-

* * * ,

aium \ocamus :

\ *

paUium, quo illaio legiinus :

quauivU aarpoalia pro aliia dicanlur.

. -

VeM.ol.i K l q u i leadegoriiad milliariuin UOQIU, D

vade cuui eo duo. Quid dico, 30

inqull, Uini-

; , *
. , \, \ ;

4 aiu e l palliuiu ? eliaiu corput IUUIII da ei q n i le

, \

hijuftie iraWi, e l ampliug qoain illo vult, facito.

, ? , .

Vioa* 42. l e , d a : ti voioniem a le

niuuium icipero, iie averaoria.
aive i u i m k a s , alve inftdelU,

S i t e aiuicuft,

sivo pecunias p e u i ,

,
, ^* ,

, , , tlxt

sive auxiliuiu aliud. Mulauin anlcni non cum fouore

. , ,

dicii, scd tiiwpliciier usum. Naui e l in lege abaqao

. \

Moora miniHim dabani.

4S, 4 4 . < Audlwif quod dictum est, Diligea

proalmnm

IINIIP, ei odio babebis inimicura tuuni.

c #
, *

Ego auleui divo vobis, Diligile iuiroicos vetlros. >

Yenil ad verikeni Tinolura : quid cnim Ulo majus?

Nou citauleia iuipossibile. Iloacs cuiio e t r a u l u i i u *

. ; ; '

BNAKRATIO IN EVAXGELIUM HATTILEL CAP. VI.

; , <l*os conira $e htsanleiiie*, plus

SOl

202
qtiam

aeipsoa

ol ,

dJligebaut, e i oniiiea aancti Inimicos. Bene

, $ , \ >
\ . ?
. ,
.

preceiuiui devoveaiibua , benefacilc his qui ode>

runl TOS, et orate pro his qui bedunt et iosectantur vos. loter benefactores oporiel babere.
Omnis enim qui lenlai et peraequilur, leviorem
facii poenam qnam pro peccalis ferre doboremifa.

" , \

Eiiam

, " *

nobis dat Deus. Audi e n i n i :

alia ratione, natnpe quia talem mercedeni

c " * \

Y s a s . 45. Ut eiiis fliii Palrio vestri qoi est In

coelig : qtita solem suuin exoriri sfnit super bonos

c i malos, et pluil auper jusios et injuslos. Yidea

; $ .

quantum booam dat tibi qui le odii c i todit, modo

, ;

susiinere v e l i s : Per pluviam atiiero et aolem i n i e l ^ eiiam doctrinam ei scieniiain. Oinnea eoim
lige
* - p
iHusirat et doccl.
, \

e u s

VERS. 46. c Nam &i tlUexerilis diligentca vos qtiaxa

; \ \ -

mercedem

; ,

ciunt? > Trepidemqs, quod neque publicanis i u n a a

, ..

jpqualcs; sed amanios ipsoa odio habemui.

babeiis? nonne e i publicani ldotn i a -

\ ,

YEES. 4 7 , 48. si dilexerfiis amicoa vcstrot

; \ \ -

laatum, quid ampljus facilio? nrime et publicaol

; ,

sic faciuni? IgHur voe perfecti, sicut P a l e r

. >

vesier qoi in coelit est, perfeclut eat. > Nam bomi-

, ,

numaliot diligere, alios odio babere, imperiectoruia

, * , .

e s i : oirmea auiem diligere, perfociorum.

CAPUT VI.

. \

.
.
*> eleemotgna, orathne el jejnnio.
.
C
maxrfi.

YBRS. ! . c Ailendile
faciaiis

coram

De

ne eleemoayoam

conmpl*
veslram

bominibns u l videamini ab illia,

, \

alioqui mercedem n o n habelia apod Patrem veatrtim

. $1

qui e s l in coelis. Poslqnaro ad ^ammam virtu-

, \

lum cbaritaiem duxil, nunc tollit inanem gloriam,

, *

qua* eequi

, \

d i c a t : Aiiendiie, inqalt, e i cavele; quasi do a l i -

solet beoe operanies. Yide aulem quid

qua

Porro licet c o r a m

, .

non

, \ ( , .

non coudemnaris. S i n auleno vanac glor. scopum

speclaveris,

eiiamsi in penelralibus

ui feceria,

condemnaris. Voluulalem

mala beatia dicai, atlende ne le dilacerct.

bominibus eleeroosynam facias,

lamen ideo facit ut videaris ab boniinibus,

prompiuarii
enim t c l

coronat vel pnnil Deus.

" ,

,
0, ,
,
, * \ , ).
\
, .

. > ,

Ysaa. 1.4 l u q u e cum iocis eleemosynam, neuiba

canalnr 31

>uie te, sicoi bypoerii faciuni in

synagogls e l in vicis, ut gloriflceniur ab bominibua. Non lubas babebanl bypocritxe, sed aniraora
eorum deridet boe loco, qood eleefnosyoam suam
volebani celebrari. Hypocrita s u n l , qui alii auot,
alii apparenl : et misericordea qufdem videnlur,
a l i i a u i e m auot. Amen dico v o b l i , quod babent
roercedem

snam.

acceperant ab

> C u m laadaotor enim, loium

bonQinibos.

.
; ,

.
,
PATROL. CR

CXXIII.

VERS. 5. c T e auiem facienle eleemosynaro,

no-

ecial sinistra tua qnrd facial dexlera iua. > P e r b y prrboic.o boc dicit, quasi diccret, si possibile, eiiam

TUEOPHYLACTI BULGARIJK ARCHIEP.

2C3
leipsum

ignorei.

inanla gloria,

Y d eiiitn

deitra

vera eketaotyiia, raaaclai

igUur etemosyoam ioaait gjorl*.

V n a . 4 c U t s l l etoemosyna

'244

aliler, Sinistra e * l \ , * , -

" , \

tna i a abdiio, e i

Pier loua qni fldei i i abdiio, roddet libi in a -

nifeato. Qnando? T I I O C com juuda e i

ooc . ; "

Diaiiifeala

omnla enmt, c * toac aaafis gloriflcabero.

.
* . 5. EU qoando oras, noo erie qoemadniodum bypocrila?, qui
angolit

plateannn

io

c , ,

e i in

tiantea orare, nt coaspicvi aiol

amanl

cotKiliabalia

bomintbva. Anieii dico fobia, qood babeat

auam. Hypocriiaa et litos

. , -

Koercedetn

u l i eoa qui

, ' \

Tideutur quidem atiendere ad Deum, aed ad bomloea

, -

magii aueedunl, a qaiboa babeat, boc ett, i c c i -

* , ,

BOfninat,

piani mercedoro aoaiD.

V i a a . 6. c T u autem, quaodo oras, ingredera in

c ,

c u b i c i i l u t n lumn, et clausa Jaoua ina ora Palrem

, \ , -

luum io abaeoodiio, e l P a i e r Uwa

( , \

rotidilo, r e d d e l u b i

qoi

videl

abs*

io maiilfesio. Qeid igiiur?

eccletia non oraba? Omnino, aed reclo

aiiimo,

et ciira o*tenlaiiooe*B. L o c u i enim oou itocei, a c d

iiiodus e i iuieniio. MuliteDioi eiiam io abacondiio
oranlea, boe vt bominibua plaeeaol faeiuni.

, ,
, ' . ,

V i a i . 7. c Oraniea autem, ne aiiis baiialogi in

precibat -lealrii, a l c e l etbnici. t Batulogia esi n o g a c i u t , oi eiempli gratia, pelere aliquid tcrreuuiii,
gloriam, diviiias, viclorlaiii. Batiariaoius

, . >
; ; \

aulom

c s i iuanicnlala vox, qnalia aal puarorum; lo i g i i o r

.
c , , !
.

\ * ,

, , , . ,

* . ,
ne n o g a x e i muliiloqauo . P u U D l e n i m qaod io C
^

moliiloquio exaodiaotar. > anoi longa
* , ,
precca Cacieiida, aed brevoa qoidem a i crebne,
, \ , oporitt eoiai paaca loqoenlas peraeverare i n pre*
? .
cibua.
L Y

. 8 . Mo igimr asalmllemini e i i ; ocii eoioi

Pater vcaier qoiboa iodigeiis, autequam peiaiia ab
lllo. Nou enioi ut docearoui, peliinua: aed ut noa
a tamporalibas e i aapcularibua

coris abslrabamug,

e i oiioae e l luagna cum nlililale cuui eo colioquamor.

c ,

, *
,

Yaaa. 9. Sie igiior orale : Paler BOIler,

c " ,

qiii ea in coelis. Afiud eal volam, aliud oraiio.

, .

Yoiuui euim e s i promiaaio corain Deo, ut quando

proiuiuit quis ae absiinera a vioo, vel alia quadam 0 *
ro : oraiio autetu peiilio bonorum. Dicens auiein
, . ,
Paier, osiendii libi quauia booa atttculus, fa , clua flliua Oei. dum dicil, lu coelis, oaieiidii Hbi

, ,

patriaai luaju et doninui paieroam.

\ *

J\ani si

babtre Pair^iu Deum, iu 3 2 coeloa apecla, oi non.

in itirram. Non dicis autein, Paier

meua, aed P a -

ter noater, u i otunes quaai fratreo

uniiu pairia

, *
, * ,
, , , ;

babeaa. c Sauctificetar aomcu tuuro. Uoc eat,

faclio jioa aaocioa, u l e l lu per noa glorificeris.

, , 6V

Sicol enlm blaapbemalor propter nie, i u e l a a u -

ciiGcaior propior me Deug : boc e s i , m aanciua

4V , , .-

gloriflcaiur.

&.

' ,

10. Advenial regnuni IUUQK I Socundus

. > ,

cilicct advenius ; nam, frcins bona coniciculi^, pre-

* 0 ^.,

VERt.

05

200

KNARRATIO IN KVANGELIUM M A T T l L E f . - C A P . VI.

\ , - calor n l veniai

rcsorreciio e i

judictam.

c Fi.it

volunus iua s i c u l in cttlo et io lerra. > S i c n i ,

. ', \,

iuquit, angeli faciaiit volunlalem toam.

, \ .

da eam iaccrc.
YEES. 1 1 . Panem nosiram aupereubsiantialcm

. , \ \

da

aubaiantia. e l conslUuttoni

, \
*

ita et nos

nobis liodie. Sopcrsubstaaliaiem dicit, q*ji

noalra sufficil, tollit

auiem curam de craaiiuo. Quin et corpas Chriati

paois est euperaaksUiQtiaUo : cujos esae participcs
ciira condemnationem precamur.

.
c \ ,

YEES. 1 2 . E t dimitle nobis debita ooatra, aiciit

. >

e i noa dimiltimas debiloribas nostris. > Quia et

,
*

post baptisroa peccamus, 'precamur m diiniilal n o bis, aic autem dipiiuei, quemadinodum

et nos :

nain s i vindictae avidi et roeaiorea fuerimaa,

, *
* ' , ' remittet. Habel m e Deuo u i exemplar: et qood facio
.

alii, facit et mihi.

. >

YEES. 1 3 . E l nc inducaa noa io tentaiionein. >

luibocilleo aamaa

* *

ipsos in teolaliooea i n j i c e r e : aed ai inciderimue,

homines,

ideo

non debemus ncs

orandum ne abaorbeamar a leiiialioiie. Abeorpion

\ ,

enim ef vielus, ille io profiindum

, * ,

ductua esi, at non ilcro qni iucidit, et vincii. Sed

. f .

, * , *

libeia uos a

malo

leiiiationis i u -

Non dixt, a malU boiiiinibu :

enim illi noa injurik afflciuul, eed iualignne.

Qnoniam tuum est regnmn, e i poieoiia, e i gloria

in s s c u l a , Amen. > A n i m a l uos boc loco. Naaa s i

. .

R c x e&i, e i poiena Paier e i gloriosug,

* \

nos

viucemus

omnhio et

et gloriflcabirour poaibac.

maligDum,

,
.

VE&S. 14. E l e n i m si remiseriiia

beroinibua

, ,

d c l i c u s u a , reniiueietiain v o b i s P a i e r vesier coe-

lesiis. Iterum noa docei e*ae alieuos a ^indicandi

' , ,

cupiditate. Meinoriam aatem pair"u fnculcaf, u i r e -

\ , .

vcreamiif eum ; et cum ejus simus filii, DOD e x a s |eremer

VERS. 15. Quod non rcrolaeriiia

bominAua

, -

delicla s u a , neque Paler vesier remiiiet vobis d e -

: . ,

licla Teslra. Nibil cnim ila odil benignus

ui crudciilaiem.

" ,

VLBS. 16. c Porro cum jnjonaveriiis, ne silis

, * *

sicui ItypocriUP, vuliuosi. Obstnranl

, >

siias, videanlur booittiibus jcjunanies.

Deus,

eniin facics

Amen
' , , ^ dico vobis, quod babcnl mercedem suani. Ol> ,
s c u r a t i o ' faciei e a pallor JL quando quis non e&t
, qualis apparet, sed simulal Irisiiiiaai.
.
, ,

YEBS. 1 7 , 1 8 . T u aiilem jojunnus, unge caput

xh ,

luuiii, e l fuciem luam lava, ue videaris hominibus

, *

jejuoans, sed P a l r i luo qui e&l abscoudiio : et

6 ,

t a i e r luus qui videi iii abscoodiio,

. 01

Prisci in gaudii signain babebant, oleo ungi posi

reddei

libi.

|> * \

loiionem: 33

. \ .

oleum auiem et eleemosyna intelligiiur. Porro c a -

, -

put noatrum, boc e s i , Cbrialum, oporiet eleemosyna

e l

l u

quoqoe aic laclus appare. Por

\ , ,

inungi : faicero aulein, boc c s i , sensuro, lacryuiis

*.

lavare.

* ,

VERS. 18, 19. c Ne ibesaurizeiis vobis Ibcsau-

THEOPHVLACTI BUl GARIiB ARCUIEP.

407

268

super terrasii, nbi r u g o e l Unea corrttrop.l : et ,| 8nov \ * \ faov

xati . aa 6piv
ubi furoa pcrfodiuot c i furautar. Tbeftaurizate aoicm
vobii ibetturos io ccelo, ubi naqoe atrago, neqoo

oOtt &

l i n e i cofmmpii, e l u b i fures oon peifodiunl, neque

, \ ,

furantur. Poaiquam ioaois glori morlNno ejecit,

* !

eoueeqoenter de iiiopia loquiiur.

. \

Ynara

propier

glorian

eoim

a a l u poaidnt. Otteudil

qtiam it inuiile ibeaauroa babere euper

lerram :

quia s r o g o t t linea comnnpon! ciboa e i v e t l c i ,

furet auleoa aemro et argeuiem. Deiodo oe quit
dical t\:

8ed n o n omnia

furio

pereanl,

inquii.

Quaaivia nibil borum a l i , aUameo aic addidum eaee

diviiiaram

lollieitudini, quomodo ium miaenin?

ideodkit:

, *\
01 # (,
%\
^ \ ,
, \ .
, *' ,
, *
, *
; *

ett i b e a a v u t veolor, I^

Yeaa. 1 4 - 9 3 . c Ubi euim

' , \

t b i erit et cor vealnwi. L u c e r a a corparia e t l o c a l a a :

. *

igitur

luuin

tuos eimplex toetli, lotxrx

ocultu

iucidoin

eril:

t i autem

eorpus

oculua laoa malua

* 4 ,

fuerii, totum corpos l o u r o lenebrotam erit. S i igltor

lux q a s l i i l o e a t , lenebrasunt,

\ \, ;

leMbmipasquauia:?

Hoc d i c i l , quod adjaceris animuni opam a o l l i c i ludtni,

iucernam,

exaiiDxisii

obtcnebruti

iuam

aolmam. Sicrat etiim octjloa s i oimplei, hoc aat,

*
,

, ,

. " ,

aaous fueril, i l l u m i a a t corpue: si auiein maiut, boc

, , ,

est

morbidus, obtenebrai: i u

excrcatur

, , \

pra

follicliudine.

Qood ! oiena obtenebraia fuerit,

. ( ,

t t

uient

1\i e l anima t e n e b r o t a , et mulio magie corpoa.

, \ .

V i a a . 24.- Nullue poieat daoboa domfoioaertire.>

c . >
Duot dominea d i c i l eonlraria praeciptente*, exempli , , !
gratia u l Deua et Mammon. N o i auleio facimus *' \ .
dominum uoairuiii diabolum, s i c a i et feuirem
) *
t

deam. ttalura enim ealvere Dominua, Deua . m a m -

\ , * II

mona auieui ett iiijuttitia. c A o i eulm unam odio

, c " , \

babebil e l alierum diligei : a o l ani adbasrabil

, ,

alierum comeionel. Non potealta

ei

Deo oerviro c i

'

Baanimotic > Videe qiiod n o n poleti dferea e i i n -

?.

jumua Dco tervire! Atyicit ^eitiin diviuarum amor

\ ;

a Dco.

\EO*.

2 3 . Proplerca

diao tobis,

allis antiiiae veairas quid oauri i i l i s

nequo corpori voalro quibus

ne sollicfti

aol

bibiiun

aiiima,

\ ,

indumtntis usuri. t

. , ;

Quod c*t b o c , proplerca: Deoejici propier opett

Non comedit auiem

^ -

iiicorporea enitn eai,

, , sed juxta cooirounem conaualudinem locuius eai. j .

auiam anima non poase esae in corpore,
, .
uii pascalur caro. Non explodii auieio operari, sed
seiptoi IOIOB curit tralera

e l negligere Deuto, b o c

etl q o o d probibei, quooiam et agroa colere oponct,

et animaj euram babera. Noaua anima plurtt eat
quain cibu, et eorpusquam iodamentum ? Uoc est,
qui majus dedit
34

formavil,

ueinpe aiiiaiam et corpus ipeuui

n o n dabii e i alimeiUum

e i indu-

,
\*, \ ,
.

, \

. \ ,
, ;> ,
,

\ ,

\ \ ;

ireiUUID?
VRBS. 26. c Aspicile ad volalilia coeli, qoia DOA

< ,

acruni, oeque roetuot, nequecongregani inborreum,

, ,

et Paier teeier coeletlia pascit e a : o o o n e v o t longe

;,

pracellilis iiUT > Potnisset afferre

. ; >

Heliam et

JoaoaeiD

io exemplom

et ineuiloii a v i u m : ut noa

* , -

E N A K R A T I O I N EVANGfiLIUM . - CAP. V I L

209

2t0

, - piulore afficiat, quod noa magi* atiam quam ilt.i

, \ . .

rationo desliiuamur. P a s c i l autem eao Dous, qui

, \ 6

Indidil eis naturalem

e&cas.

apponere ad stalaram auaro cubitum unum? > Hoc

inquif, qiiod, Ucel eollicitas s i s , nibil poteria non

,
; ,
,

\ \ ;

* $,

colligendaB

VEES. 2 7 . Quis aulera ex vobla eolliciuu potest

voleiiio . C u r igilur in vannmcrucias leipaum?

,
,

scientiam ad

. 2 8 , 2 9 . E t de veeliraento qoid
estis? C o n s i d e m e

solliciii

lilia agri, quoroodo cre&canl :

non laborant, neque nent. Dico autem vobis, quod

neque Salomon

in omni gloria soa aiuictoa fiih ut

, \

unuin ex b i s . Non aolum per aree ralione carentes

noaadmonei, sed e l per lilia quas marcescajit. Nam

si Deus illa aic omavit, quamvis nulla necessiUs

exigat, quanto magi* penuriam nostram in vealibua

; , ,

supplebil? Ostendil aulera quod licel maliura solli-

, *

citus eis, noo poteris laraen orpari sicul l i l i a : q n a n -

doquidem neque Salomon prudenliasimus l delica-

tisaimua in omni regno tuo poiuil ornari u l unum

.' .

ex illia.

Y i n a . 5 0 . c Qood ai gramen agri, qaod bodie cun*

* -

e i l , c r a e i o clibanum m i u i i u r , Deoa sic vesiH, an

noo inuUo magig vobia id faciet, parum

fldentea?

Diaoimui boc loco quod nullus curare debel

lum. Hoc eniiii caducorum Aoruitveal:

orna-

, .

ergo ornaiur, fenum e s i . aulem d i x i l , r a t i o -

quicunque

, , ^

nales, quibua Deus animam e i corpue

Parum fidunt auiem omnea eotllciii. Nam si

formavit.
perfe-

, ctam in Deum baberenl fidem, ncm lam enixe solli.

cili esseni.

, ,
, ;

YEBJ. 5 1 , 5 2 . Ne igitur eolliciii sitie dicenlea :

Quid edemus, aol quid bibcmus, aut quibus ope-

, .

riemur ? Haec enim omnia genles quaeruul. C o -

8 , ; . "

tuedere et bibere non probibei, dicere autem, QuM

' * ; $

comedemua? p r o b i b e l : s i c u l d i c u n l diviles vcsperi,

6 .

Quid comederoua manet

luxum

? , , \

Vides

qitod deiicias c l

probibel!

VERS. 5 2 , 3 5 . c Scit enitn Paler vesler coeleslb

quod babelie

bis oronibua opus. Quasrita auteoi

priroum regnum Dei e i justiiiam ejus, et baec omnia

apponentur vobia. > Regnam D e i , bonorum fruiiio

e s l : illa auiem per jusliiiam conlingtt. Omni igilur

. " , -

quajrenii spiriiualia, addunlur etiam cerporaHa, cx

\ liberaiilale Defc
.
c *

YERR. 50. % Ne igitur eolliciti aitis in c r a a l i n u m :

nam diea crasiinus curam babebil suiipaioa: eufflcil

>

enim diei sua malilia. Maliiiam diei, afflicliooem

* - ,

e i Cilamiialem vocai. SiifOcii enim tibi, quod h o -

, , \ '

dierna aflDiciione obrueris : quod et pro craslino

sollicilus fueris, quando vacabis Deo, *eiiiper i e m e l (p&um cruciana pro corporaiibitg!

. '.

CAPUT V I I .

xplntt
jtridtra
' alrsir, xai
.

35 Q od non liceat de quoquam judicare, Quomodo

pelere quaerere debeamut. Quod nobit cnvtndum
$il fal$i$ prophetii.

, ! , /. -

lf

YEES. I . ( N judiceiis, n l nc judiceiuini. > Noti

rfprebcmlere probibef, sed con:!cmnnru : nam n*

811

ITIEOPHYLACTl DOLOARLK AHCUISP.

SB

prebetWio uiilis eat, eooJeouuUo arjlem probroaa, , \ \ ,

c i despectut p l a a a : vel allter iaielUfo da eo q n i
9

u i i g n U paecatk obooxiua, opprobral aiioo, et c o m -

* , \

demfiii iniooi calpabilej, e i io bis q o c Deua judi-

, & .

camrus eat.
Yoa*.

Quo enim jodicio jadicatio, Jndicabi-

a t l n i : e i qut taentura aaeiJaiiai, raelieniiir vobU.

t , \ $
,

Qoid aaiem vides faaluca q o a ett i a ocolo frairia

& ,

toi, i r a b e a aatem q o * eat in ocalo too rton *bles

A u i qnomodo dieea fralri tuo Sine ejiciam fastu-

, '

r a r * tt

, \ ;

oeelo , a i ecee

traba In oculo tito?

I l y p o c r i u , ejice primam irabem ox oculo loo, e i

, i x

luue l i a e b U ut e j i c i u featvcaro cx ocalo frairis

Carptarum auoa oportai imtnaculaiuro ease.

. >

Nam babena trabem io ocnJo auo, boc est magnuin

tignuio, teilicet p c c t a i a a , e i r^rebendeaa

aJium

reauicani

facii.

babeotem,

iaapudeoliorem

Ulom

, ,

Oiicudit aotem Dominaa, qaod raagoiis poeealor oon

. ,

puiosi beno videre peecain fralriu ffam qoi b a -

buerii io oculo Irabero, qootnodo videro

aliam mediocrifer nialam?

, -

'

Y a a s . 9. c Ne deiia aanciiiai caniboe, neqao m i i -

\,

u i i a wargariias veatraa aoie poreoa, ue forto c o a -

ralceui eaapedibaa soia, et con?er*l diaroropaBt . >

Canea auiit inAdelea : porei avleoi, fldelea qoideoa

^ . ,

s u n i , aed laiuleniaiti viiam agentea. Myiieria igi-

, \ , .

l a r iocredalia aon auiil prodeoda,

oeque clari e i

margariiia similes da ibeologia iromundU

coinmunicandi. Pnrci ftoim conculcaol, c o n - _ \ ,

lemnuni q u c diconinr, canea aolemconverai laco-

"
* ,
^
,

ranl nos : quod fecoruni pbiloaophi, curo aadirotit

cruciflxtini C b r U l u m . Dilaeeranl

liocinaiido,

auiem

noa r a -

impoaaibile asae eaTillantea.

, , .

Y C R S . 7, 8. c Peiiia, et dabiiar
ol Invenielif : p u l u t c , tt

robis : queritf,

aperielur toiiis. Omnia

c , * C n

T l i T

* * * t -

* , *

enim qui peiit, aceipil : et qui qua?rit, i n v o n i i : et

, , \

puUanli aperielur. > Imperaviinobis in soperioribus

. -

n n g r a e i diffirilia : ostendil Igifor

\ .

boe loco qoo-

impcraia perficianiur, nompeper p r e c e a c o n -

, \

liuu.is. Petiie eniut, dixit, boc e s l , aompor. Mon

. , , \,

cniin d i i i i , peialis aemel. Dotnde etoxemplo h u -

, . \

ui.uio coiifirntal diclum.

YRRS. 9 , 1 0 . i An qiiiaquain eal ex vobia bomo,

qiicui si peiierit fllius ejiis panem, lapidem

dattirtiE

,
, ;

bil i l l i ? a u l s i piscem poiicrit, num aerpeolem a d -

, ;

dei illi ? t Erudii boc loco qiiod oporiei vebeaaeoier

, \

S i c u l e o i m voa, inquit,

. , \,

videmts uiilia peiere, S 6 | M a e u i et

peiere, ei uiilia poiere.

, ,

piscem, datis oinnia qvwe poiieriul; ita ei foaapiiua-

lia quaerUe non caiualia.

,
.

Y E a s . I I . S i igilur voa, cum aitb uiali, nosila

doua booa dare flliis veftrif, qoanlo magia Paier

veslcr qni in coelis eat, dabii bona poleutibus s c !

Maloa iioiMiuai bomlnesad Dtum cotnparaios, quo-

; ,

n u m naiura n o n r a bona ebi, uipote a Dco COIHJJI :

, \

volunutc auicui raali suoius.

, ,
.

213

E N A R R A T J O I X KVA.NGKLIUAI M A T T I L E I . V C A P . V I I .

214

. 12. Omoia igiior quseunque

voluerilis

, .
. >

faciant vobis bomines. et vos facite eie. Btec

; . tv -

viam oslendil. E x nobio eoim scimoe quid facio eit

enim e s l l e s , e l propbetae. * Brevem ad virtolfem

. , .

opus. Nam si vis beneftcia accipero, benefae : si via

diligi ab iniiuicts, dilige tu eiiam inimicos. E l e n i m

. \

lex Dei e( propheue illa d i c u n l : quae e i nalaralis lex -

, \

pracipi'.

.
c ,

VERS. 13.

lnlroiie per angasiam portam, quia

, \

l.Ua osl porta ct spatio*a via qu&ducit ad inierilmn,

, \ *

e i muhi suiit qui ingreriiuntur peream. Anguslam

ponam

, ,
, , . " , ,
. ,

vocai tenlaliones, tnm vobuttarias, veluii

jejntiiiim et alia : inm prater nostram voltinlatcm

evenientes, u l vincula, persecuiiones.
f

Quemadmo-

,,, antem corpulenlmn, vel aarcinia onuelum, per

angusiam ingredi n e q u l i : ita neque delicalua vel

* ' - ' divea, por fetam aaietn caleo vadunt. Gaeterum
%.
oatendens qwod et angoslia leroporaria s i i , e l l a l i , , \ tudo Iransiioria, portam et viam vocavil. P e r affli , ,

ctionem enim qui affligilur, qoaai per poriam ,

, \

ei delicaiua per deliciae qnasi per viam ingreditiir:

! ,

et quia utraque teroporaria, eligatur qiiae melior.

.
,

VERS. 14. Quam anguata

eal poria e i s t r i c U

, !

via qiue ducil ad vitam, e l pauci s a n i invenienles

I > . ,

eam!

, I

enim, papae, quam

* ; -

Admirativa dictio eet, QuiuT

Adinlratur

angusia t Quomodo igiiur alibi

dicit, Onus meum levc? propier

fataras

rclribu-

Q tiones.

.
,

VERS. 1 5 , 1 6 . c Aiiendiie aulem afabis propbetfe,

qui veniuntad vos in veaUmenlia ovium, aed i n t r i n -

* *

secas sunl lopi rapacea, a fruclibos eorum cogno-

sceiis eoa. > Vafri sunl et impostoree baereiici, p r o -

, , .

pierea dicil, attendite, boc est, cavele.

qaenliam enim praelexunl, et V i l a m simulant * a n -

, * .

clam,

auiem ovis e s l e l mansuetudo, quatn uaurpant duin

$ed inlrin&ecus laiel banius.

Blandilo-

ludumenUim

^.

adalaolur et decipiunl. fructu aotem cogooscuntur,

*& , , -

boc eat, ab operibusel v i l a . Nam licel ad lempus

siinuteut, sed produntur successii lemporis.

, .
,
;

VERS. 1 6 , 1 7 . c Nunqoid ooliiguiu a spinis uvam,

v e l a tribtilie flcus? S i c o m n i s arkor bona fruclus

* ^ bonoa f a c i l :

arbor auiem

pulrls

fructus

malos

facii. SpiD33 e i tribuli i u i i l bypocriue. SpinaR, ut

* , , -

occube vulneraniea : iribuli, u i vafri e i versaiiles.

, .

Arbor autem putria, omuis qui molli

v i u polrescit.

et diasolnla

.
>6
, .

VEBS. 18. Non potesi arbor bona fructua malos

, faeere, neqoe arbor puiris frucioa bonua 37

FA

o S , * ,

ccre. > Quaaidiu est putris, non poteat; ubi auiem

. " , , ,

conversa fueril, potesl. Vide enim quod oon dixii,

* , .

Non poierit:

sed quaienua estputrie, bona uon

paril.
, -

VEES. 1 9 , 2 0 . Omnia arbor non faciens frucium

>..

bonom, exscindilur, et in ignem miiiiiur. Uiiqnc cx

" * , >

fruciibus ipsornm agnoscctis cos, Ilis Judscoe pcr

215

THEOPHYLACTI B U L G A R L E A R C H I E P .

atripgit, nam e l Joannei U l i a c i i dicebat.

iiero

coofert

Arbori

. tk tbv , otdn * v -

bominem, eo qtiod poteal tterUi

poccaio In viriulem interf.

vstat d6
.

VKM. 2 1 . c Noo omnli q i dicil mibi,

Domioo,

Donlae,

c d , , ,

intrabit &n rognom cordoram : ted qui

, ' -

faclt Tolanutem

P t t r i i mei, q*i in coriit ett.

Hoe loeo oateadit

seipfom

Doainum,

dicaodo,

, >

Non oranig q a l dicit mibi, Oomiee, bomine, oam

, , , ,

ita i e e i D e o n

oioaaxti

dicii. Docei totem , s i Idein

, -

i b s q a e operibos baboarimoa, nibil nobis e t m pro-

, *

futaram. N i n i dictndo, Q a i facil volunutam,

, , ' -

dlcit, qui semel , qui usquoad mortem Cacit.

. , ,

non dixit, Yolunlaiem meam, oo offenderei a u d i -

, ,

iorea,sed,Patriamei. Omnino aaiem noa eademqoe

voluntas e t i pairis ct fllii, n i i l degtoer t h

filius.

* .

V E E s . 2 2 , 2 S . c l l u l t i d i c e n i mibi indic i l l a : Domifte,

c ( ( * ,

D < H i i i n e uonne in oomine lao prophetavitnas, et io

, , \ >

nomine luo dsemonia ejecimua, e i in noruine loo v i r -

, \

l i les m u l u i feciinai? lonc eoofiiebor e i t : N a n -

; \

qoam cognovi vos, diacediie me, operarii iniqui-

-, , '

talis. Molti cuoi pnadicaro inclpiebant, cjiclebaol

, .

itemonia : e l quamtU

indigni eaaont, per nomen

, \ *

Jesn fogabaoi damonet. Natn gratia etiaro per i n -

dignos efficax oat, sicut por indignot

' \

tacerdotea

tanctiflcamar: et J a d u qooque aigna fecll, et

Sceva. Quod aulera d i c i l , Nunqaam rognoti
hoe vult, Neque loor, quando roiracula
diligebam

fot. B o c enim loco

fllii
vot

, \ ol \ .

fecifbatit,

rariias,

. \ ,

, \ ,

coguiiio

dicilur.

, ,
Q .

Y i x j . 2 4 , 2 5 . c Omnit igiiur qui t u d i l ex ma

bot e i facit , aaaimilabo eum vlro

\ , ,

prodonii, qui dificavii domom soam aupor petram,

\ ,

d descendii pluvia, e l veneronl flumina, et flave-

, \ , \ ! -

r u o i veoli e i irroenint i a domom illam, e i nooce-

, ^

cidit : fundaia enim eral lopra

\ , \ .

petram. > Abaqua

Deo viriua perflci nequil; idcirco, inquti, auimilabo

e a u vfea prndemi. P e l r a auiero est Cbristus, d o -

, " .

mot

, , . "

autem

aitaa.

Quicumque

igiiur

suam ardificabit, operando maodata

aniniam

Cbriaii, illum

neque plavia id e s i diabolaa, qui da eotlo decidtt:

, , ,

oeqoe i u m i n a , bomines acilicet ladentea, qui ab hae

, ,

plavia n o l u p l i c a n i o r : neque t e a i i , boc ett tpiritoa

, -

mali, et in tumnia, leuuiiooea Ofnnaa a l talii foa-

, , , xm\
),

r i i , poterant dejicera.

.
Y i m i . 2 6 , 2 7 . c E t omnis qui audll a me sertnonaa

\ ,

b o a e t HOD facil eos, atsimilabiiur t i r o ttullo, qui

\ , \ ,

exalraxit domom loam aupar arenam, e i deacendit

pluvia, et teoaroni flunibia, e i spiraveronl yenti,

\ 9 f| , \

itrueront io domatn

iUam, e l eecidh, fuilqua

oina ejut roagna. Non dixil, Astitnilabo eum, sed

per aeiptum attimilabitur tluho ille qni credit q u i dem non aotem

operatur, 3 8

wper

, \ ,
\ , [% . , , ', ' ,
, , * &

arenam d i l c a t iguatiier operant: propierea e i a

, ^&

teotaliooibut dejicitur : irruil, hoc e s l , impingit i n

eom teotatio, et magoa cadii (o) n i i n a . Nullas antem

, , >,

() E d i i . L u l . tolum, m cadii.

ENARRATIO EVANGELIUSt . - CAP. V I I I .

217

218

. \ , ioftdeliitm cadil, illi enira temper bttml Jacenl : * t

,

lidelie cadil. raiua, quia

. \ ,

gna.

Chrisiianus e s i , m a t

.
\

VtRS. 2 8 , 29. E t rartutn e s t , cum ronsnmas-

; , \

sei Jeeua semtonej illon, obstiipu<*runt

. " ,

dociriua ejiiB. Erat enim docens nt aucioriiaiem

\ , $-

baben*, et non aicitt scrihae. Non principes ohsiu

lurbse. in

, , ; ; -

piierunt, (quoniodn eitiin, cum eum odio babereitl?)

sed innucua plebis imtliiiudo. Ifirabautur non f a -

, ^^, -

CundUin vprborum,

. ,

quam propbel* prje se ferebanl

, . , *

enim dicehani, Uaec dicit Dominus. Cbrisioa aalem.

ul DCHS, Ego dico tobis.

. '.

aocloriialem. Uli

C A P U T V W .

. .
.
.

. .

.

*ed liborlalem : el majore-n

De curatione tepro$i. De centurione. De tocru Petri.

Df ii$ qni curaii tnni voriit morbis. l)e non commista $eifuela. De increpatiome aqmrum. De diVmoniacii quorum damunia bt poreoruin gregem
emitta .

VERS. 02. f Cuai auiem deecendlaset a monte, -

. -

cutae eum lurba imilta. ecce leprosue ac-

cessil e l adoraviieaui,diceii8: Ddmine, i vis, poiea

, ),

. , .

roo mundare. > Leprosut enim, otpoio c i v i l i a e l ino*

, . -

desius, non ascendii in mouiem, u l ne doctrin

obessel : cum igiiur

, ,

magnam pnese ferona fldotn, non d i i i t , St obsecra-

* \ , *

veris Deum, cbrabit me : aed, 8& , e l idoo C b r i *

dcaceodiasoi,

adoravii. E t

8111.
- ,

VERS. 3 , i. c E i exlenta ntaoo letigil eum J<*su%

* , .

d i c c n s : Volo, uiuudus esio. E i confeslioi

. \ * "

esi lepra illitis. Diciique el Jesus : Vide, nulli d i x e -

! * ' , Upsi,

r i a : aed vade, leipsuni osiende f acerdoli, ei offer

quod

pr.Tcipit

Moyee

in

mandala

\ ,

mtmus

. > " , ,

illis. > A u i g i i lepiosum, osicndcits quoJ non obno**

Ustimonium

l i u i s i i lgi, qiiMs praecepil no laugalur

, , \

aed Ooiiiiniis tju8 *it, ei qnod niiiiido nibil s i l im -

, \

leprosu,

inuiidiim, e l quod sancla ejus oaro sandificationein

. ,

communicet. Fugiens auiem gloriam, jubel ut nulli

\ , .

dicai, eed ostendai ac saccrdoli. Nam nisl sacerdoa

, 6 ,

maiiduni prouuniiassel, e i t r a civitaiem illi mauan-

. Oi

duni fuissei. P r x c i p i t qnoque ut oiTerai donum in

, ,

lcslimonium JuiUeis : boc est, Quaodo me argueni

" , > ot deslructoreni legU, lu mibl lestie crie, qui nutic

^ *

jusBUi os a mo oiierae ea q u a lego p r s c i p i u n -

lur.

VEBJ. 5, 6. c A l rQIII ipse ingressus eaael Caper-

\ . >

naiiui, nccessil ad enui O m i i r i o , obsccran$ enm et

dicens. > Neque bic in monie acceseii, u l ue pnejn-

. , $.

dicarel doclrinnp. Idero auf/m bic osl qni e l apud

oV , -

Luoaro. Quamvie auiem Lucaa

niiserk nmiiios ad Jesum, oon coutradicii 39 ^ m e u

, , .

Maithaeo diceuii quod per ae accaaaeril. Verisimile

, \
, , . \

. ^

dicai quod alioa

entm e s l ipsnm principio alio , deiode pc*

rici^o crescenle per acceasiste, ac dixisse :
YERS. 6, 7 . Domine, pner rooue decumbii domi
paralyiicus, graviterque c m c i a l u r . E l d i c i i Uliieau^:
Ego ctim vencro, curabo

euin. Noo alloUl p a c -

THEOPRYLACTIBULGARLE AROBIKP.
,

119

miii in lecto, credcna qaoJ e i abteniam cerare *>

* ,

. Qnapropler,

*M
-

. 8-10 c E l cenlorio rcapondeoa, d l x l l : -

c K a \ \ , ?,,

miue, non %mm idoncaa ut eub toclam n e n m ingre-

!\ ,

diari*, sed U e l a m dic , e l

M n t b i m r

pocr

meua. Nam et ego b o m o s o m sub potesbilo, e l b t 1)60 s u b m o

miftiea, et dico

, * ,

Vade, et v a d i i : e i

baie,

, '
,

, , \ - \

alteri, Yeoi e i v o n i l : e i M r v o n*eo, Fae h>c, etfacit.

a

l i l auieoi b * c aadrvii J e a a i , admiraiui t*U e i dixil

, , xaV . ^

liit qui seqaebataur A n e n dico vobis, n o iu Urael

quidem U o u n i fldom

impero

. > , , ,

imperare potee p o r i f e l morbli :

' ,

ut ab b o c recedani, ad a.ioni auietn vottianL

\ , 5

rogis

ecrvue aum, Q i i l i t i b a m i b i

itt mullo m t g i i
iia

S i ogo, ioquii, qvi

ioTeni.

Corporalea eaitn

oabdiiit

, -

miliiea tant oiallorea Del

morbi,

Proiode admiralar Cbrtotus, et dlcit, qaod neque in

IsraelitU Untam inveoerii fldeoi, qoaoUa) boc

\ , \
. , ,

gentili.

'laf

(3-4).
Yxms. I I , I S . c Dico aaleaa vobU, qood malii ab
Orieoto

e l Occideoie venieni, at aecumbeol com

,
, \ \

Abrabam e i laaac e l Jacob in regno cttloram ; I l i i

, , oi

vero

!\

regoi

cjicientur in lenebraa exieriorot. Illic

a r l i ploratas, e l stridor doniiam. Non dixii qood

\ -

mulii geatilef accubitmi

Judxot e x a -

aperarel : aed adumbrando rem dixit, molii ab

, ,

asaeiil,

OrienieelOccidenle. Meoiiononi aotooi fecit Abrabo)

, ,

otlendeoaqood noo l i i conirariat legi veieri. Porro

dicenf lenobrat exlerioret, montiravit etso

* ,

poBoat

quatdaro lolerabilioret e i leviores. S u n l eniin e i in

aupplidit gradua. Filio* aolam regni J u d a m d i c i i ,

\ .

ad

; ,

qooe et promitaionoa

facta

sunt. F i l i u t

enim,

, .

. , \, (5),

ioquii, primogonilus meus I t r a e l .

Y a a s . 13. c E l dixil Jesaa conturioni: Abi, e l s i -

c *

c a l credidhli, i u flat libi. E i sanatat c t l puer ejus

\ , . \

In hora illa, e l rerersus ceolurio. in

, \

d o m u m

taam,

in illa bora iovenil puerum saum oanum. > D e -

, , c&pc

claralur ex bia, quoniara si ille verbo sanatos e s i ,

. ,

vere eiiam diciom

*\ ^ , -

quod

Jaibei abjiciendi eeseni.

OsOii

Ex collalione cod J. Vcnet. S. Marci

(5-4)
. \
bilit ett locus itte! non $$l kie Hvd, xiai domus
((. ixtivo; - Dti. l l i r a l u r igilur Dominos genlilis btijns Adem
* , *
velut magnam 0 1 pnecellenlein, dieent : Neque i x
ol W J \ , - r% hrael
boc eai, in Jacob, taniam fidem ,
^ tivai Oeov, \ \
quanlaiu in boc. Ille eiiim mo loco rircamtcripuiiii
\ * !< . er
csso aospicatus e i l ; bic aulcin rebus omniboa et
, ffieir -
ubique presenlein, ac solo verbo o n n i a poaae,
. , .
c r e d i i : ait onim : Dic virbmm, ef $*nabH*r pmer

wuu$. Dieo aulem vobit, e l c . Cod. 3 1 .
| , ,
(3) \ ,
, ,
,
, . , ;
, ; \ \ ,
, ,
\ . *
*
, & .
, .
, . . . Alii aulem bocce diclutn i u inlf r , Aiuni vero notumlli, qood,
pretaii sunt : Jacob celobrit ille inier pairircbas,
eicui quidani profundi inariuro iraetoa appellaatar
cum acalam ad coelum periiuaeniem, par quam
lales vel l a l e i ; aic e i pelaai d e l i c i a m n , ia
ongeli Dei ascendebaul ei descendeban! (Gen. x x v m ,
quibus exslai Abrabam, ainue Abrabae dicii alnl.
l x ) vidikset, sospicalos eai Deom loealem ($eu
Curo eniui Abrabam omnium eeleberriroua
deiorminaio in loeo) esse, non rehos omnibuji, ae
apnd Ilebneba; inde proprie Abraha) hos appeilatil.
iibii|ue prcienicm. IJnde a i t : Vert Dominus eil i*
E f dixit Jaut, o i c , idcm cod.
ioco Ulo; et ego tUHkbam. E i rursua : Qnam tcrri%

91

ENARRATIOIN E V A N G E L I U M M A T T E L B I . -

CAP. V I I L

K 2

c * ,
VEKS. 14. 15. c ingrestae in domom P c
Iri, v|dii Bocram ej
lecambealem c i feKrkiiaiiaav. K a \ , xa\
lem, leiigiique niioaro illiuo, e i reliqvit illam .fe . \ \ .

bris : e l sarrexit, ac noiriialravit illie. I n l r a v i l iu

. -

doronin P e l r i , u l cotneJerei e i aidngetis maotnii

, ,

ejue, D o n sohiot febrim exatiiixit, sed e l sanitaten.

\ ,

integratp praslitit, i u ot rect*v<is viribaa eiiam i n i -

uistrara valerel. Scimua alioqui inulto leniporo

convaleaceniea conQrmari.

*.

dicani quod obaecrarint eum, et aie e a r a u ati, M a i -

C u m alii

evangeUsia*

ihaeuaboc breviialia raiionom babeos prfslerui.sii.

, ,

Diccbaip enim tibi in principio, alitiiu dieere,

, \ ;, -

aliiit 40 omiitii. Porro disce hic quod nupihe non a

, * \

virluio p r o b i b e n l : princeps eiiiiu aposioloruoi cruiu babuit.

; ,
.

quod

V s a s . 1 6 , 1 7 . c Veipcro auiero faclo, ailuleruttl

, \ ,

ei daei.iouiacos

onniea male babeniea c u r a v i i , a l impleaiur dictuui

, ;

mulioe, et ejecil apiriius verbo, c i

0 ,

per Isaiaiu propbeiam dicestem, Ipse inOrniiiaiea

* , \

nostraa stiscepil e i morbos ponavii. Vespere c l

. t ' -

ianguidoa adducebant. Ipse a a i e t n , u i -

poie lisericore, curavit orones. Doindo ne d i s c r e -

0,

, -

das quomodo tol. iuorboa tam brevi lompore

verit,

affert

cura-

Isaiam lesiem . u m e t s i propheia de

*\

peccatisbocdicai, Mailbasus auiein do morbis poauii,

eo qnod plerique ex peccaiis accidaat.

,
.
c

VERS. 18. t C u m vidissel auiem Jesue

, Q

. >
, -

mrbaa

mullaa circoni seso, j u u U u l abireol in ulleriorciu

ripain. Non erat gUifiscqtMeaiior, e i p e r b o c d i a i n
Ja<laeorumdeliiiabai ioTtdiain.
YERS. 10, 2 0 . t cum aJisscl

f KaV ,
, , .

S r r i b a ,

dixil f i ; Praxepior, aequar te ierts. E t

* ,

dicit ei Jqaoo : Vulpea foveao b bcnl, e l v o i u c r v *

coeli D i d o a : a i F i . i u t Iioininis n o n babei ubi caput

reclinel. Scribani d i c i l , liileram legis ecieniem.

I l i c igitnr ut vidit mulla signa, arbitralus e s i c x

Ylb;

. ', -

bis Jcsuro quasstom facere, et idcirco laborat u t

eum

Christne anlem, cogiiaiioni ejosocciirrens, quasi in

aequi , quo e l ipae

aliquid colligerci.

. .

bunc roodum d i c i l : An p o u s me aequi ut

ligas? n o n

vJdea ne domum qiiidem

opes

col-

mibi ease?

, * $ D T t l e u i ease oportei et eum qoi nie aequiiur. IHcc

aiiiem dicebat, qoo perauaderei i!U, m u u i i a

; -

. \ -

moribue aequoroiur : at iUesaceasit. Nonnuili t u l -

6 * .

p^$ et volaiilia diabolos diciinl : qunsi dicerel, d a >

, .

uioues in te habilani et ego io aniuia tua quieicui

, \.

nOn invenio.

.
" * ,

VERS. 2 1 , 2 2 f Aliua auiem ex discipulis auia

dixit ei : Doniine, permiilo mibr primum abire ut

* * ,

sepeliam patrero nieiini. At Jeaus dixil i l l i : Sequere

\ ,

ine, e l aine moriuoi aepelire moriuos suos. t Poet-

* 8 , -

qiiam qui acae iradtderit Deo, non debet denuo a d

.. \

itas bujus curas c o n v e n i : oporiet aane et p a r e n -

4 .

, , *

les venerari, scdmagie oportel venerari Deum. IIwjus

aulem pater iucrcdulus crat, quod maiiifcsluiii

23

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCHIEP.

ex co quod dicit, Siwe wortoot letMiire norluoa "

, boc e#t, inltlelet. S i luieto iili aeque

* 11 61 &

patrem

aepetiro licuit, f hit qoi monatticein profcui ad

-otindana regiedientar negoiia.

(6) .

navim,

c ,

aecuti sunteum ditcipult eui, et ecea motua magnus

\ , \ -

V E E S . 1 3 , 21 c & cum estel

ir.greue

oporire-

l a r : ipse vero dormiebat. Diacipuloo aolo* aerva-

, . t

foctus f t i in mafi, ila ut navia a Oaetibns

Y i l aecuiti. m miraculuiii viderenl. PerinisH auiem

, EckTv .

o*a lempeaiale a g i u r i , ut ad leotationes exercarea*

t x r , e l per niiraculum finniue crodoront. D o r m l -

, \ 6

*#tt , ul timore percidsi gaam agiioaceretii i n i r -

roilaiem, e i eam obtocrareot: propierea d i c i i :

, \

**
V t r a . 2 3 , 2 6 . c E t accedentes

dUcipuli

ejot,

\ \ -

e x c i u v e m i i l etim, d i c e m e s : Doiuine, i c r v a , po-'" , * , , .

rtiims. 41

E l dicileU : Q u i d

limidi eatis, parum

* , ;

fidaoies? Non increduloa dicii, aed parv I d e i .

, * * ,

Kam per hoc qood diconi, Domiuo, serva noa, Idetn

, , , , *-

: quod autem dicuni, porimua, noo eat

, . ,

fidei. Illo eiiiiu aimol naviganta non erat fonuidao-

. -

meitairaDi

dtiiu.

Vide auiem quod,

exprobrana ela a l timidit,

usiendit liinorem afterro pericula. ldeirco primum

. tedat tarbaiioaom aniiiue illorvm, a l touc

solvU

, .

c(iam inaria lampetiaiein.

V s u . 2 6 , 2 7 . c TUHC axciiairn, lncrtpovll venloa
vero

\, \

e t l aereiiiiaa roagna : boiniaea

adroirabantor, dioentea : Qiialii eal bie, quia

, * ,

ei inare, e i ( a c u

vesitl et Diare obediunt e l ? > Quod

bo-

Ttdebalar,

m\uk erat, opera autom, Del.

, * ,

.
T m . 2 6 . c E t cnm vanitaal ad vliariorem ripam

it* ngiooeni Gergetcnortjm, occanreraol ei duo dav

wouiaci.t DubiUniibtiitllia innavi qualit easei bic,

qu a venti e l mare

obediunlei, veniunl (benooea

pracooea. Qiiod t i lam llarct quam Lucaa

, . j E t '

dicaol, babaiiiam legionom " ,

iDlolUgendam e t l

. qnodunasex bis dttobu faerit Intignior forte.

teipao autem ad iUoa

hrit,

aadabai : lam crudelet

nemoetiim illoa adducere

erant. c

fi

monomenlig

xaV ,
6
- *

transire

, c , ,

per viaro illam. In rooiiumeniit veraabanlur. Ifea-

Mnea

. ,

egreasi, sssvi

nimia, iia ut namo potaet

dogma qaoddain

insihaere volabaol, qood

a n t a i a morluorum flant damooea, qaod neioo c r o -

, ! \

doro debel. Aoima eniin ogreaaa, io roando non D . " '

a m i . Juslorum enifnaoimft in maaa Doi t u o l :
T^P , *
poccaioram vero e l bine abducaniar, a l anima
, * &
diviiia * .
, \ \ ,
u

.
Vaaa, 2 9 . c E i eece clamabani dicenlea: Quid nobiaeC libi, Jeao flli D e i ? Yenisii hae anie temptis
u l torquoaa

noe? > E c c e

Filiuiu

Dei pnedicant,

c KaV * \,
;
; ,

prUis conflieaiea inimicitlas. Tormonifjiii auiem e l

cmciaium

nlnes.

puiaol, ei non pormitianiur ladere bo-

Quod aulem dicil, arila

"llarc f

9 ; L u c vin, 36.

tempus, fiotellige
u

Sap. m , i .

Luc. , I aeqq.

Ex collaliono codd. Venet. 3. Marci.

^

, cod. 3 2 .

ENARRAXIO EVANGELIUM . - C A P . I X .

25

226

, qaod exislimabint Cbrisitiin, uon ferenlem

Immen-

iat

supplicioruin; id quod non e s l : n t m uaque ad c o n -

iptoruiu maliiias, exapeciaiururin lempus

auiumaiionem

t *Hv ' ,

inuodi sinumur c e r u r e

YBES. 3 0 - 5 2 . c E r a l

nobiecuin.

autem procul ab illia grex

porcorum mulioruin pascons; dsemonea auiem r o -

* ,

gabaut eum d i c e n i e * : S i ejlcit nos, persnitie nobis

. * . 0 1

ut eainu$ in gregem porcorum. E i ait i l l i * : A b i i e .

1111 vero egresai abiemnt

Oi , , -

Daemones peiont, u i vel suflocalia porcit c o n i r i -

aient doroiuos illorum, u l ne Cbrisluiti aueciporenC.

in gregem

porcorum.

. "

Cbrislus

qua ainaritudinoei odio.erga bominea feranlur, ot al

, , . \

potestas eis dareiur, et non probibetoniur, pejua

, *

not qaam porcos illos affligereni.

auiem

concedii daeujooibus

: monairana

Ipaa eoim c u -

, aiodil dsmoniacos, no seipsoe o e c i d a n l

Y s a a . 3 3 , 3 4 . ecce fefebatur grex por-

coruin per praeceps \a mare, et perieroiit in aquis.

. ,

Porro qui pascebaoi, auftjgeruol, oi digreaai in c i -

, ,

Titaiem, renonUaverunl

daemoniacie. E t eece tola civiiao

, \ ,

c u r a u m J e s a : et

omnta, et qutd

cum vidisseni

42

aceidianet

EXLTIL IN

<*

i l l u m , rogabant

ut decederet a flnibus suis. t T r i a l i l i a affecii erant,

\ , -

et exislhnabanl aa gravius quiddaru patguros, et

. , ,

i.deo deprecabaniur e a m . T u auiein disce quod ubl

6 , .

esl

viia porcina, ibi non nianei CbrUtot, aed d i a -

boluft.
. \

CAPOT IX.

tov xagaAvzixov.
, C partiytlco. Matthmi vocalio**. Satvatorn

.
refeclio* eum publicanh. ftlta principit ^.
nagogm. hwmorrhouta. duobu$ cmci*. ut
. .
eurdo damottiaco.
.
6 ,
.

\ .

>

/ERS. i , 2 . % E t ingreaaaa navem, trajecit a c t e n i l

fn auam civiUlero. E l ccce addoxeront

llli

, , *

Capernaum

eniin peperil, Nazareibeducavit,Gaporuaum

.
-

'

para-

lyiicum i i i l e c i o documbenlein. > Suatn civilatem

d i c i l ; illic euim b a b i u b a l : Beibtchem
prxbuil

doiaiciliuro. Paralyticua aalein iste alius e s l quam

is

qui apud

JoanDetn.

llte eniin erat ad probalicam

io Jeruaalem, h i c aaietn

io Gapernauni. E t ille

, , * . \

quidem uon babuii

bominem, bic aaiero a qualnor

puriaiur, aicui Marcus d i c i l , et per leciom demitli-

, , D lur : q u o d a Matibaeo praelermiuum. Cumque

vidissel Jesua fldem illorum. A u l eorum q u i affe, .
, " -

rebant, aiquidem

, \ -

lidem tmracula f a c i t : a u l illiiu eliam ipsiut. Dixit

freqoenter

propier

, \ ,

paralyUco: Conflde, U l i ; remiiuintur libi

* ,

lu. rTFiliuin vocai, vel creatoram D e i , vel u i euui

. , , ,

q u i crediderai; declarang auiem q u o d

* , -

peccaiia , priinuui p e c c a u solvit.

afforemium
peccata

paralysia ex,

, .
*

\ B a s . 3 - 5 . C E I ecce Scrlbae quidaro dixeruni inira

. \

aemeiipgog : l l i c blasphemai. ut vidit Jesus co

, *

giiaiiouea illoruin, dixii : Uiquid

; -

latis iu cordibus vesiris ? Quid enim e s l facilius

, " , ,

dictu, llemiuuQiur libi pecca:a lua, an dicere, Surj;e

%\ ; ,

c l ambola ? V e l ex boc quod cogilaiionos r e s c i -

mala

cogi*

227

THEOPHYLACTIBULGARLE ARCHIEP.

123

v i l , oalcndil ar Deum. Arguil igitur eoft ttrmt uc .

,
dicent : V o t quidcm p o u t l t mt b t a p b e n o m , eo
q*od polltffir mt .remiuere p e c c a u , id qoed e a -

gfinm quidom e* l ; videlor aaiem vobit qnod ego

p*r boe effugiuni

qusram

ut DOB reprebendtr.

Ego igiiur e i ex corporis c a r a Idotx

vobis

6fc I

\ ,

facio

qood animat a a n e m : Per rera tnioorom qtiidem,

, , \

tad q o a difficilior vidcaliir, et poccalo-

, *,

torum remifttionem, qtta? magna quidem e s i , aed fa-

tilior vobis videiur, eo qood rniuos appareal.

V t a a . 6-8. c I H auiam fciitisquod poleautem b a -

, ;

beai Filintboininiasoper lerram remiuere peecaia,

\ ] , > -

lunc dicit paralytlco, Surga : et lolla leetoro luom,

' , , \

elvade

. ,

i n d o a n i i i Uiam. S u r r e i i i q o e iile e i a b i i l

olxov . , \ 4-

io d o m o n auam. E l cnm vidiaaanl l u r b a , adwlrai

rMinielglorilcaveruniDevin, qui deilit bomioibut

. )

poiealaiem lalem. lujunxit ei lectuni geourei,

ul

D6 pboutaua videaiur, et u l turbat aiuirjl, quai

maxiaitm quidero omnium, punuo laaieti botniiicro

puiabani, oiiraculum intueaniur.

*-

iuineiiiaedenieni in lelooio.qui Maiibeuadicebaiur :

\ , ,

t l dicii

\ * ' . \ -

VEO. 9 . c E t prxterieits Je*u8

48

i , , i n c

illi, Sequere roe. E l surgena aeeuiua

eutn. Nati cum Petro et Joaune buoc vocavh, aed

. >

quaudo vidil obleniperaluroai. S i c e l Pauluro v o -

, * .

cavii posiea loinporc.

\ . -

Admirare

aotem

evan-

quamvia

alii iioiuen cjus occullarunl, eura appelUutea L e v i .

, ,

gelwiaui, quoiuodo v i u m auam iavulgat,

* ,

Dei auiem opus fuii, aolo verbo euiu converii.

c

V s a s . 10, I I . E t faclora aai illo recutnbenie in

, \

douio, ecce molii ptiblicaai e l peccatore* veneront,

\ , ; *

ei recabueninl cam Jesu et c j w . cnm

fidietonl Pbariaaei, dixorunl diacipulia e j u s : C u r

, *

* \ -

ciim publicani* e i peccaioriboa aumii cibuiti pra>

cepior veatcr? Gaudeua l l a l l b x o t quod ad d i -

; & *>

Jeaus, publicaaos alioa vocafit. C h r i a ^

, ; ,

autein simul tencebalur cam eis, u l eis prodaiaoi

, ,

l a m e u i propler boc male audirel. Pbariaxi o n i m ,

* ,

voleniea diacipaloa ab eo avcllere, accusabaot p u -

blicanoruiu convivium.

Voas. 12,13. c Jesos, ubi audivil,dixil i l l i s : Non

, *

habeni ii qui valeul, medico, aed male b a -

/ , * ! .

be^les. lie aolem, et diaciie quid ait. Miaericordiam

* , \

voio, d sacriliciuro. enim veni vocarc 9 . , jiisioa, aed ^ c c a l o r e e ad poeoheiuiani. 1 Non vcui,
; . , ,
inquil,nuncUoquamjudox, sod ut inedicua: unde e i
;, * , .
foloreiu

fero. Arguil auiein Uloa ut imperiios, d i -

, *

cena, l i e , e i diaciie, boc eai, qaia baciemi* nou d i -

, ,

dicislie, vel saltem nunc ilo e l diecile, quod Deu

, ,

plurig facil miaoricordiain in peecaiorea, quam fca-

crificiiiui. Quod aniem dicil, Non vcni vocare j u -

. , , *

slos, per ironiaui dicii, boc e s i , , qui juaiiGca-

lis vosuieuipao8 : quia oullus bomiiium erai jusms.

, . "

Venii igiior vocare peccalorea, uon u i maocani

peccaioree, aed ut resipiscanl.

\, * .

H E d i l . L u t . Vidiant

miraculum,

maximum

quidcm

ommum

cittimabant,

pnram

i e r x ^ i /HWU-

229
c

ENARRATiO I N EVANGELIUM MATTIJ/El. - C A P . I X .

^'/ ol ,
VEKS. 14. c Tunc accedunl

230
ad eum discipali

* \ ol

Joaiiuto,

~, . ; 01

ficquenier, diecipuli aulein l a i non jejunant?

cipuli

dicenie8

: Quara oos et Pbtriaa?i jijunaimia

Joanuia invideni glortae C h r i a i i , et rcprcbtt*-

duni eum non jejunantem,

, $,

tasse quomodo vinceret a b 8 q u e corporo

liotoe

, ,

rabant

, .

viriuie jualos. C b r i s i u s aulem

aflecitone8,

Dubiiabanl

enim forcasiiga-

id quod Joannea non potoit. Igno-

eniui quod Joanne*> bomo essel purua, et

i p s a , uipote

DtrU8.

c * \

VBBS. 15. c Dixit igiiur illis J e s u s : Nara possunt

, ' '

fllii ibalami logere quandia cum aponsus?

; '

Venienl areiein diea cum atiforeiur ab ,

6 , \ . > ,

tunc jejunabnnt.

\, ,

lemptjf

. ,

> Prapaena,

gaudii e s i , quandiu

inquit,

lempus,

enm diacipulia .

Spousuin enira eeipeum vocat, quod cooptei aibi

novam coogregaiioiiero, mortua veieri,hoc c s l , a y n -

* , . "

agoga. F i l i o s

, , ,

Teinpus erit, inquii, jejunii, eum ego p a u u s fuero,

, \ ,

et

, *

persecuiioDCin paiicnics. Osleudil aulem quain l u i -

aoiem

tbalamt,

apoaioloa

vocai.

i n coelom, Jejanabont faine et

pcrfrcii sini diaeipuli, e i d i c i i :

c

V E M . 1 6 , 1 7 . Nullua auiein iiiimiltli a t s u m r n .

\ ,

tum panni rudia i n veoie veleri : ioUil eiiim m p -

, . -

plementura illiua veilimetilo, 44

olvov * ! ,

raplura. Neque iiiiuant vinum novum in ulree v e -

lit

^ , \ , \

: alioqui rampanlur u i r e * , c l viniim eflundi-

i u r , ot ulre p e r e u n i : aed itiillutii viuuin novum

, , , \,

i n ulreo novos, et ulraque eimul servafttur. N o n -

ol , ^ dum, iiiqnil, facli s u n l dUcipuli foriea, aed opua

* -

babenl indulgenlla, neque grtviua wolee illls i i n -

. , ,

poneiida mandaterum. Usec autetn dieobat, docena

>, ,

e l dUcipuIoa, u l e l ipsi docluri orbem,

. ' ,

siul. Paunus

* \,

indulgenie8

eniiu rudif jejauium c s l , ot viiium

noTum : veatia auiein

veius e l uirea, inOrinitaa

discipuloruin.

c ,

VEES. 18, 1.. Gom baec illU loqneretar, eccc

, * -

prtnceps quidam acceoaii e l adoravil eam diceiis :

' ,

F i l i a mea modo defancU

e s l ; sed v e n i , e l pouo

1 \

ir.anum luani aupor e a m , e i vivel. Sorgemque J e -

, \ . >

aii8

, -

fidem babere, quamv8 non roagoaui. Obsecrai enim

<, \ , \ ,

JeaQtii, aoo u l solum verbom dicat, aed et ut veuiai,

. -

el manuro

a i x u i i u eai eum e l diacipali ejus. Yideiur flle

Imponat. Defuncura

autom eaae

dicii

*^, - j ) filiam, quira? apud L u c t m dicatur nonduin d e , ,

funcia, dicii autem veliit conjecUne, eo qood re-

^ , ,

liquerat eam j a m e i l r e m u m exhaiantem spiriium,

; .

vtil u l augen8 c a l a m i u i e m , quo ad tiiiaericordiam

provocarei Cbriatum.
\ ^^ , -

VE*8.

^voa , (

profluvio

. "

lergo, e l teiigii fimbriam veaUmenU ejue; dicebat

E l ecco mulier q a aangttiuie

laboraverai

annif duodeeim, acceaaii a

^ , . * 0

eiam Jntra aeiueiipaam : S i UDlom leiigero vesiem

* , , ,

ejn, 8al?a ero. Jesua aoiem coDvereua, o l vidit

* \ -

illam, d i x i i : Coiinde, filia, fideo lua aaWam l e f e c i u

^ > ,

ialva facia fuit mulier e i bora Illa. Mulier

^ ,

hacc quoniam ob morbum

^ 6 , ,
!

P*vov . ,

immooda erat, a c -

eessit manifeste, verila ne foiie qao paclo probiberciur. Quamvis aoiem potabat

so poase

lalere,

227

VS

THEOPUYLACn m J L G A R l A ARCHIEP.

v i l , 08lcndil %r Deiim. Arguit igilur eot ferme t4c . * ^ J X

* ,
dicent : qnldcm pataiia me btopbemnm,
m -

gnom quidom e t l ; videtor atjiem vobia quod ego

per b o c effugtum

q*od pollkear me reiniuere peceata, id qoad

qoaeram

n o a reprebendar.

Ego igiiur et ex corporis c a r a ideoi vobit

qood animas sanem : Per rem ntioorom
etl q o a difficilior vidcatiir,

\ ,

faelo

, ,

quidem,

, ,

e i poccato-

lorum ronissionem, quat magna quidetn eat, aad fadlior vobia videiur, eo quod oiinoa appareaL
V t a a . 6 - 3 . c I H autem tciaUsqood poiesutoni h a -

c , ;

beai Filiatbomiuiasoper lerraro remiitore poecata,

\ < ^ ,

tune dicit paralytlco, Surgo : e l tolla leclorn luom,

}* , , \

e t t a d e iiidooioiii Uiam. Surrexiiqoe iila e i a b i i l

. \ \,

io domum toam. E t ctrai viditaoni lurbar, adailrai

. , \ -

sunl e l glorificaveruni Deom, qui detlit bomioibua

poiesiaiem u l e m . > l u j u o i i i ei leciom geouret,

ul

DO pboutaoia videalur, e i u i lurba aimrel, quai

maxlmam qaidem

, *

omiiiutn, pumm taaieti botniiicro

, .

pulabant, mir^culum imucaniar.

Minc, vldil ho-

mioeni aedentem io telooio, qui Mailbiiediccbalur :

\ , ,

l dicii

VEXJ. 9 . I E l pncleriens Jeaus 43

illi, Seqnere roe. E l iurgeti8 aeeuiiu

\ * . \ -

eum. Nancuni Petro et Joauue buoc vocavii, aed

. t

quando vidil oblemperalurani. S i c e i Paulum v o -

, * .

cavit poaiea suo totnpore.

. -

Admirare autetn evanquarovis

aUi nomencjus occullaruat, eum appollaiitea L o t i .

, ,

geliaiaui, quoiuodo viiam auam invulgat,

Det auteni opus fuii, aolo verbo eiiiu cooverii.

Q .
VEXS. 10, I I . t E l facium eoi illo recurabetiio in

, \

douio, ecce malii publicaoi e i peccatorea veaerunt,

\ \, ; -

el rccabuerunl coni Je$u et dittipulio e j w . cura

* \ -

vidie*enl P b a r i a s i , dixeruul dbcipoiis f j u s : C u r

, *

pra>

cepior veaicr? Gaudeua Mallbsut quod ad d i -

; &

cutn publicanig e i peccaioribus sumil cibam

Jeaua,

publicaao8

aiio8

, ,

vocayit. Chriaiua

aulem siiuul tescebaiur cum eie, prodeaaei

, ,

U i n e U i propier boc raalc audirel. Phariaaei e u i m ,

* ,

volentea diecipaloe ab eo aveliere, accuaabaot p u -

blicanoniui convivium.

Vxas. 12,43. c Jesus, obi audivil,dixi! i i l i a : Non

, *

b.ibeiil ii qui valenl, niedico, aed male b a -

, * ,

Iie auiein, et diaciie quid '. Miwricordiain

, \

, c l non sacriitcium. enim veni vocare 9 . , jusloe, ed peccalorea ad poeoiieniiaiu. 1 Non vcni,
. , \,
inquil,uuncuoquaiiijudex, aad ut medicua: unde e i
, * , .
ioBiorein

fero. Arguil auletu illoa u i impertlos, d i -

cene, l i e , ei ditciie, boc eoi, quia bacieoua nou d i -

, , \ -

dicistia, vel sallein nonc ilo et diacite, quod Deus

, ,

plaria facii miaericordiain in peccaiores, quaiu t a -

crificiiiui. Quod aiiiem dicil, Non veni vocare j u -

. , , -

8 I 0 8 , per irouiaui dicii, boc e s i , , qui jusiiGca-

( ,

lis vosiueiipaos : quia nuilus bomiiiuni eral jusius.

, \ .

Vauii igiiur vocare peccalores, non u i niaocaol

peccatoree, aed u l resipiscam.

, * .

( n ) E d i l . L u t . Videant

miraculum,

maximum

quidcm

ommnm

tislimabant,

prm

iamen

komi-

229

ENARRATiO I N EVANGELIUM MATTIJ.EI. -

s p o j i o y w - a t ot ,

VEES.

CAP. I X .

230

14. c T u u c acceduul ad eum discipoli

* ol

Joaiiuit, dieentet: Quara nos e i Pbarisa?i jijunaitma

, . ; > 01

frequeuier, diacipuli autoin loi non jejonant ? Di-

cipuii

Joanuia invideni ajlorlae C h r i s i i , et rcprebtti-

duoi cum non jejtinanlem.

, $,

tassa quomodo viucerei abaque corporis casiiga-

Dubitabanl

enim for-

Itotoe afleciionea, id quod Joannet non potuil. igno-

, \ * ,

rabanl eniin quod Joanne. bomo esaei purus, e i

, .

viriuie jualos. Cbristus autaiu virius i p s a , utpote

Deue.

c * !\

VBE$. 1 5 . c Dixil igiiur illis J e s u s : Nom possuiit

, ' '

fltii ibalami logere quandiu ciim eis est tpousus?

; *

Venienl aatein diea cum aufereiur ab eis eponsui,

6 , . > ,

e i lune jfjunabunl.

, , .

lempoe gaudii e s i , quandiu

. ,
,

Prapsent,

inquit, lempus,

ernn diacipulia s u a i .

Sponeuin eniin seipsum vocai, quod cooptel aibi

novain coogregaiionero, mortua Teieri,hoc , ?-

* , .

agoga. Filioa

, , ,

Totnpua erit, inquit, jejonii, cum ego paaaus fuero,

, *] .

et i n coelom, Jejunabanl fameet

, *

persoculioncm paiicnies. Osiendit auiein quam l i u -

aplem

tbalaini,

apoaioloa

vocai.
aiii,

pcrfecti s i n i diacipuli, et d i c i t :
c \

VCRS. 46, 4 7 . c Nullus aotein immtilil

a8sumrn-

\ ,

lum panni rudis in veiio veleri : iollil ouiin m p -

, . -

plemenlura

otvov * ,

rnptura. Nequc iuitionl T i n u m novuiu iu ulres v e -

illius a vetliroeulo, 44

P* jorquc lit

, ,

l e r e i : alioqui rampuiitur uire*, ct vinura eflundi-

* otvov

i u r , ct ulres pereiint: sed m i u u n l viuuin uovuui

, , , \,

in utrea novos, el ntraque aimul servantnr. N o n -

ol , -, dum, inqiiil, facli suiU discipuli forlea, sed opua

\

babent indulgemia, oeque grtvius iuolee iilis i i n -

. , ,

poneiida mandatoram. Uiec aulem dieebat, doceua

\, , -

et di&cipuloa, u l et ipsi docluri orbem,

. ,

sinl. Paunus

indulgenie8

euiiu rudis jejanium c e l , e l vinum

* \,

noTum : autein velue et utrea, ioflrmitaa

discipulorum.

c ,

VERS. 48, 4 . . c Gom baec illia loqaereiur, eccc

, * -

priiiceps quidam acceaail et adoravil eam d i c e u t :

, ' ,

F i l i a inea modo defancU

u;inum luam guper e a m , e i vivel. Sorgenaque J c -

, ,

8ii8 accuiiu esl eum e l discipuli ejui. > Yidelur flle

e s l ; sed v e n i , et

, -

Odoro babere, quamvia non roagoam. Obsecrai enim

, , ,

Je8um, noo u i solumverbum dicat, aed et u i veuiai,

. -

el manum

Imponat. Defuncum

auiaro esae dlcii

, - D filiam, quamvis apod L u c a m dicatur nonduin de, ,

f i i n c u , dicii aulem veliit conjccUua, eo quod r e -

- , ,

liquerut eam jain exlremum exhaUnlein spiriium,

; .

vel ut augeiw calamiutem, quo ad tmaericordiam

provocarel Cbriaiuni.

c , -

Vaa8.

CoSoa ,

profluvio

. *

lergo, e i leUgii

, .

eiam Jnira gemeiipsani : S i U n l o m leligoro veatem

x a l , , ,

ejii, salva aro. Jeaua auiem cooveraua, ut vidit

illam, d i x i i : ConOde, filla, fideo lua galvain l c f e c i i *

E t ecca malier qaa? eanguim*8

laboraverat

annig duodeciro, acceesii a

flrobriam

feslimenii ejua; dicebat

, * ,

salva facia fuil rouHcr c i bora illa.

, 6 *

hacc quoniam ob morbum

>\ , ,

eesail manifesie, v e r i u no forle quo paclo probi-

! . ,

berciur. Quamvis aoiem pniabat sa posse latcre,

Mulier

immuoda erat, nan a c -

951
venimtamon F M r a t i i

THEOPHTLACTI BULOARI.B ARCBIEP.

M s e c t u r a r a , si
4 ' Xwtljp

tantum gummam ejut coitlingoret, qum per

ftmbriam

iA
, *

mluien

, \ \ -

sigiiiflcaiur. At Salvalor proditeam, non

til atnaus gloria?, aed o i Adein illius ad notlram

. *, ,

iililitaifliii declarartl, e l u l in Aile roborarelur ftiam

, , .

quod

, ,

aceeperal. E i

, .

Oalendit ilein quod nifti

; ,

arctiisyiMgogus. ConQJe autero dicit e i , eo

imiida e r a t , quia

furlim

fitiam vocat, u l Adelem*

recepisaet beneAciom,

coniigiMet veeles. Dicont auiem

bahuiasl fldem, neuiiquam

quamvig sancias

donum

quod eiaiuain Scrvaloria f e c e r i l , ad eajua

berba qnm

itaicebaim

profluvio

pedea

aangoinia

laboranlibafc

medealor,

qaim

Juliaul lemporibus

impii

coulriveninl.

YEOS. 2 3 , 2 4 . c E l cutn venittet JestJt in doanim

priacipis, e l vidissei libieinet e l

lurbam

lomul-

c \ ,
B

Uianlem, dlcii illia: Seceditt, non enim mortuaeal

, xa\ .
* , -

adotescentula, ted dortnil. E l deridebaot illam.

, . .*

Qnotiiaiii nondum

, ,

nupla

orat, deflebanl eam n u boc facieoles.

\ *

Dorniiro aaiem d i c i l illam, eo qood apud ae roora

, * ,

aomnut e t a e i : valebai etiim Hacila toscitaro. C o -

pualibut

libtit, teeundQm

legem

terum quod deriaaront e u n , ne m i r a r i t : nam tetli*

;* ,

inoniuni amplius danl miraculo, qood vere m o r -

tnaai suscii.irii. Ne quis enim diceret quod i n 0 1 -

eeaiu quodam esset, Idcirco io coofaaao aral apud

flnttea ejus i r o r t ,
aoteni fjecta torba,

* ,

ingressas e s l , e i tenuil maoum illiuj : e i surrexit

, \ , \ -

adolescentula. emaoavii famx illa in tolam l e r -

. "

. 2 5 , 2 6 . Ubl 45

ram illam. Ubi lurba eal e l lumulluaiio, non ope- C \ ,

; , \ * ,
ralur miracula Jeaua. Teoei aaiem manum, v i r i o lem illi dana. t a , morluua iuerie peccatia,

lonc

^ ,

wrge8

quando apprebendel manura luam, i i a

iit opereria ejecia lurba, et lumulluailone

YERI. 27. c E i com discetti&tet

aedata.

illinc Jesus,

c \ ,

aecnti illum duo caeci, clamaniet e l diccnlea,

, ^ \ * *3

ll&serere noairi, F i l l David. >Cci a l Doo dicebant,

, . ,

Miserere:

botiiini auteni dicebant, Fiti

David.

* , .

Celebre enini f r a l apnd Judxos, lleasiaui e aemind

David veniurum.

Y t a u . 2 8 . c A l cum venisset in edea,

adierunt

c ,

illum c x c i . E l dicil illis Jeaoa : Credtiis quod po-

. *

boc facere? dicunl i l l i : E l i a i n , Doinine. T r a ; * \, .

bh secora emcou u$qm in domuio, u l monairei - ^ \ ,
lidam illorum Odem, ei coodemiiel Judacoe. l n i e r ,
rogal autero eoe an credant, oateiideoa Adem omnla
. ? ,
perfleere.
.
. 2 9 , 3 0 , T u n c leiigit illorum, d i -

\ , *

cent : Secuodunt vcvtram Adem fial vobU. E t a p e r l i

. \

illorum oculi. In domo seoreim c u r a i , ut

. > *

viielur inanis gloria. P e r oiimia eniin docei mode-

, . *

sliam oi buuiiliiaiem nieniia.

Y i a s . 30, 3. .nierniinaiui eai illis Jeans,

c \

diceua: Yideio ne quis sciaU llli auiem u l ogressi

01 -

snnl, diiTamayeriiiii illuin iu loia lerra ilta. > Yides

. >;

quouiodo faaium

fugerii ? llli vero non ut inobe-

, , * -

i!ic;nie8, set u l grau, divulgavcrunt. Quamvisaulein

. ,*

a.iicubi dicerc videlur, Abi, c l narra gloriam Dei,

", \ , *

jj3

ENARRATIO

IN EVANGEUUM

. -

CAP. X.

, - eai buic c o n l r t r i o i n j vult tntm eot de aeifm

quidem nihil diccre, t a d n*rrare gtariam Doi opud
.
aUoa.
VBR*. S i . 5 5 . f

Cum auiera Wi e^edateiVtui',

ecce odduxerttttl

ill bomirtem

. >

niacum, e i efocio

mtrtuiM ef d * i H d -

,, ^

Non e r a l morbns nalaralis, aed a dwnane

aroutftv . * -

itts : prapteiva e i atil adductint ittaift. NOR eiiitH

dosmonio. locuiva m

iAuiue.
touii-

seipf-am orare peterai* quia hemoii ojtt ftr.-

, . "

pcr

, '

guam vinxeral : unde ueque fldem exrtfjty sed

, . \

tiui curai* ejecto

dtfuKHie

, $

Et

aottl turfcae, dicefttoa ; Nan^tram

. > , \

appamit *te

. *

e l prupbetfs et pairiafcbi* p r p o * u e * t ) i r t , natH po-

, , . " f .

adariraUB

leraet.

jnotunf ioqiii ptobtbeftie.

Admirato Uruft*

Cfrri^tnm

loaiate fta c u m b a l , n o o eteui ilti precaoice. YideaB miii aateiii et Pbariastos qntd dicaut.

4 01 * :

Y c a s . 34. t PbarUael auieni rfrcebftit; In prtifdpu

*6 . > "

dxiiiofiioruat

. . "

senaones iHt etiift, nallits euiia damon e j k i t da>

. Eelo aulem quod d*monta ejiciai ui d a *

, *

principt atrviena, a a i magbfn etefrcetrt*

, , -

morbot

igiiur e i peceata quomodo

; , ,

reguuut l)ei

<$, \ .

n o d o

ejkil

da?inooia. t Sutiimai giukriai

predicabaf?

H*HI

ei m o r b o t auget, 0 1 a

eohtebaf, et

daxuo*

eotrtfaiio

aeparai*

Visae. 3 5 . t ctrcutnlbai Jesu* civUatea dmnea

, , \

ac vicoa, docena io sy nagogia itlorutn, e i

, -

Evafigeliuui ffgui,

46

. ,

btricora e s i , HOR etspectai ad se t&iieffte* :

pmitetu*

e i eaftau onmew motbnm

*c

oiiinean lauguorem w populov Qtitfuijui mr-

, ' , sed ipse c i r c u i l m babeanl exciiaaliotieai quod m i i ; . \

lus nos docueril. Opew autem aorniooe UMi

, .

docens, e l miracula factena.

\ ,
^^ \

VEXS. 36. Cuin vidtaaet aiKaur lorboi,

etr<

miserr-

cordiad affeciu motus e s i erga iHos, qtiorf e i t e u i

. > , \

desiiluli ac diapergi velttl ovea non k*Utrf<Si pa^to-

, \

r e m . Non babebaiil pasioreat, eo qwtf priiitclpea

\ -

iUoruro

'' .

banu Y e r i enitn pasiorta eel, erga gregfeinf

aoluin non orrtgebatti, sti

t t itoteaiieeri-

cordia aflici.
c . , 0

Yoxs. 37, 3 8 . t u n c dicil diecipulie euie, Mcssis

, *

quidein luulia, operarii auiem p a u c i : rogato igiiur

>

Dominum meaaU, a l e t l r a d a l operario* iu mosscm

suaiti. llessem vocai MiuhUitdiriem q o s ^urafiorte

, ,

opue babebai, operaries auiom eos# qui docerre de-

. 6- bobaii, quales lanc noa etaot Israai. Oonitiiaa

, ,
huiem lueasi* ipse ol C b r i e i i * , Dominas aposio *
lorura et prophetaram. Manifesiiitu 9ieiu bot ex
. "

eo, quod ordiuavii |>osloio8 non peieodo Deunr.

Audi e o i m :
CAM5T

. .
ilepl

Dt ordiM

X.

upostolorum.

t ^ >

Ytma I . c E t accersilia duodecim diacipulia ^ ,

dedii eis poleaiaiesu super spirilus imiBuudoa, iu

, &4 ,

ulipsos

. >

c i quomvi* languorem. > Duodeciui disdpulos e l i -

cjicerent, et sanarenl quemvis

moibum,

, *

gil j u u a nuaieruiD 12 iribuum, virtutemque

, -

tradidii, quatnvis pauci oaaepl, ac croisit. fpatici

( *\-

cnhn pcr angoslaro portarn irunseuni, deJit cuim

FiTnuL. Ga. CXXIII,

tH

TUEOPilYLACTI BULGAHIA

AHCHIEP.

t3f

elt faeioftdi miracvla virlnieni, u l per miraoala i a * ,

, -

dtniratioatni addocreni, tt n a g U oUempertniet

docirUue babeaat indHorrft.

Yaxa. i . c Daodecin aalom apooioloram noaiioa

auni hmc : Primua S i n o a qoi dicimr P r i r m , e i

* ,

Andretf fraier ejus. > E a a a e r a i aaietn apoaioloroii

. -

ttomina, propter pooadoapoatoloa. Pmponit aatem

, .

Petmin (m) e i Aodrea, qooaiam c* p r t a a m erant

', .

v o c i l i . Deinde vonens Aliet Zebodai, prvpooil J a -

c o b a n J o a n a i , non propier dignitaiea, aad iiuia i i a

* , *

accldarau D k i l Igitor :

. *

. 5 , 4 . c Jacobua Zobedai filiui, e i Joannes

Tbomat e i

, , \

Mailbsua pabucanut, Jacobus A l p b c i , a i Lebbaetia

, *,

cognoneolo Tbaddattis, Simon Caaaajeoj, et Judas

, ,

irater ejaa, Pbilippus e l Bartbolooixus,

Iftcartolei, qui e l tradidit illuni. Yido bumiliU* \ .

icm Matibsei, quomotlo T b o n a m ordioarii.

" ,

Ad Judam auieiu cuni veniaael, uon d i x i l : Pothiltu

. \ ,

ille, iuiuiicoa illo Dei, aed tecariolem iJlum a pairla

, , *

oouunavil. E r a l eniui e i fcHoa Judaa, qui a i L e b -

. *

b*eus l T b a d d a m dicebalur. Duo igilur

iacobi,

, \ .

noiape unue Zebed*K ^lier A t p b a i : e l duo J u d c ,

, , \ '-

Tbadd-eu* , e i alior prodKor. Trea aulaoi S i -

, , , \ .

utonea, aciliceiPeima e i C a n a a a m , e i prodilor. S i -

\ , , , \

nion eaim Jodae Ucxriolo* 47 dicebaiur.

. .

Yrtxt.

5-7 Hoa daodeeitn eniittfl

Jeaoa, e i

;, -

prsecfipil e , dieooo: l a viam geotiam ao abieriiia,el

, *

in riviialem SaaaariianoniiJi no iug rediamini: sod i l a

, * -

-potiua ad ovea perdiiaa Urael. Proncioceiiiea

aulem pnedicaia, d i c m l e s : Appropiaquavii rogoum ^ , , .

cealoniai.

lloa,qvalea? P i o c a l o m , v u l g a r e o , p u b f i -

canoa. P r i m u m a n i e e i e o a m i a i i a d J i i d a B o a , no d i t e *

" , *
; , , .

fooraoi, idcir*

Doaiiluil tgilor

Judaoa otnui excnsatlooe. Gonjoogil a o t e t n S a m a -

, -

riuooa

. *(

re queaal*: Quoniani ad

geuiifa

co

crodidlmuj.

Jadiei

jure oon

geniilibos, quoniam

Babybnii erani,ei in

Jadroa d o m i c i l i u i B b a b e b a n t , p r o p b e i a a q u o
eipiebaol,
Parro

oed

per

frttiliooem.

U a u i m n o d o

regoam
Arnial

q u i n q u eftibroaMoj%\%.

caelorani, raiororaro
aolain

uon r e -

roiraculi,

iniollige
diceua:

, \
, \
,

' ,
.
, *

Yxaa. 7. liifiruioa aattaie, leproaoa mondaie, dae-

* , ,

raonea ajicita. Gralia accepi8t, graiif daie. Nibll

. , .

U m decel doclorein,quam bumilius e l dWiiiarum D ,

coaieinptuat Duo igiiur baec hoe loco docei, diceos:
\ . Graii accepifUia, ne auperbireni, quod lalia douael
, , . ,
haberenl e i darent. Gralifenitn eiper graiiaiu u l i a

\ .

, ted cuin b u i n i i i u i o e l diviiiarom aaioio

\ * -

coolemplortM.

Graiis aoioi, iuquii, daia. ul per-

, \. , ,

fecliut malorum ointiiuui radix exaiirpeiur, iitquil:

. > ^
, *

Y s a a . 9 , 1 0 . Non pogaidealia aurum, nequo argetilum, neque

, , -

in veairis, neque poram ad iier,

, ,

iieqoe dua lunicaa, nequo calceamonia, aeqae v i r -

, , ^

gaiu: digiiiu onim eaioperariaa cibo.MagDosiu-

() Yideiar bic iniereese Tbcopbyhcti priirnium

inici aposiuto Pciro cootedeie, cra vtre d i g n i i u -

ie:ti a b * o l u t e
eangcusijf.

noB Tocaiioufn

ipeciareiii obiqof

* rf-

trt

ENARKATIO I N EVANGELIUH MATTiliEI. -

CAP. X .

238

; , dfo eoa exercei, et propteraa oiuuU ab bJ* taper; , (5-

flua aaferi, curo* adlmii* Nara ueqoe virgaui

. -

babere oinit, quod exacte paoporuiia : e i

, \

dignoa flde facil eos, qoi paoperiatem docoaul. Deiu-

. , -

de no dieani, Quomodo educsJblmur ? I n q a i i : Digiina

; *

operariaa cibo , boe eat, a dUcipvila -

, t , .

mioi. Debebuoi enira boc vobio o i operarib. D i i i t

aoiem cibo, ooo luxu. Neque enim deiidari oporiel

, . tzl -

dodorea.

.
Vax. l i . lo qaamcanque

c * ,

fueriiia i n g r e u i ,

. ,

a i t : aique lllic tnaaaio, donoc exeaiie. flon ad

, *

omnea juaait ire, no rartati indignit argoanUir. Nam

&i ad aoloa digooa

, \

. , \

exquirite

clviiaiem vel vieam

quii

in aa

terioc, omoino

dlguua

ot paaceaiur.

manere, non de dotnoln domum ire.

DO lanquam guloai niale audiani, et Tideaattjr p r i -

, .

qui auaceperani, injoria aflicere.

c ,
, * * \

VEES. l i , ! Cum adlotn inirabiiio doroun, aaIttUbiii* illam dieetiiea: Pax huie dotnui: e l ai quidero

, * ,

fueritdotmisdigna, veoiai pax vealra aupra H l a m : siit

, -

nilutn fberit digoa, pax veslra ad revariator. >

. ,

Per Mloutionen; olpacero, benediclioeoOi iutellige,

qoas

loco quod noaira maxinie opera beaedicaul.

apud dignoe maiieu Diace tgitur boc

Yoas. 1 4 , 1 5 . quiciinque noo exceperil ,

nequo audieril eoru.ooea veturoa, exeaiit68 ex jedi-

, .

b i a o l clvilaie illa, axealiio 4 8

veuroram. Ameii dica vobii, lolcrabilius e r i l lerrjs

pulvereui peduni

^^ , , ^ Sodomorum ol Gomorrb-edrum i n die j u d i d i , qaaw

, ,

clviiati illi. t Exculero TUII pulveretn, motiatninu^

, ,

quod nihll iUiiie acceperiol propier duriliain iHoram

qui persuadari non poiuerunl, vel quod toaiamur

, *

ae illoruni oomine magnum ilor confeciaae, nibilque

, , -

illis

, *

qoaiu iocredulls, eo quod Sodoniil bic puaili, a l i -

bi miiiuft punientur.

profoiaee.

Tolerabiliaa

16. c E c c e

oril

Sodomi

ego uiiiio aicut ovea

in

\ ,

da

;. , -

dignoram j j n u i t . Dtcll uunc e l gravia q o c evou-

modio lupormn.

igiiar

cibia bonam
erant,

Armaverat eoa miraeulia,

flducbm

illia focerai,

. , . ,

tura

,, . * ^ *

Conaolalur

. ; *

inquil, ille, a i proinde fldiie: iovicii eoim

ouara

pneacieniiani

aperlin

mauifeaiaiia.

auiem per boc qnod dicit, ago. figo,

, |) oriiia. luairuii auiem eos ad pa^ionem. Nam aieui

, -

inipos8ibile esi ovea in medio luporum nibil paii,

, *

ila e i vua inler J u d a 3 o s , verum licel paliaioioi, u e

Yoio euim manaueioa eso,abiii

, $, c

aucconseali8.

, -

ovea, c l eic magis viocere. c Esiote igitor prodeii-

. > ; .

usa aicol aelrpeniei, et siinplicea velut coluiuba*.

, ; , -

Y u l l dlacipukM eliam pruleiilea es*e. Idctrco eum

, -

Cbrisiiatioa dici ovea, nou iaielUgaa quod

oporieai aiupidoa eaae, nam e i prudniea opor-

lei esae, e i aeire qaomodo veraandum aii io madio

, ,

inuhoruin iniaticortim. SScui euim erpeiia lolum

. ;

\ , corpo* objich u i percuiiatnr, capoi auiem aervai;

* ,

ila et Cbriftlianus, hiquil, omaia

\ , *

eiiaiu corpoa percaUenlibus;

> ; /

qu<Kl

saa del, aiquo

capul anieiu

c i i Cbrisloa, fldoai iu ilhtm scrvet. a k u i

39

THEOPHYLACTI BULGAHL* ARCHIEP.

1M

iorpeM ln anga*lo qoodam foraiuiao circamairiogil \ , , *

*e, et iraasieni pellem ?eterem exipoliai: i u e i
. \ \
per a i i g a i u a viam incodaisus, veloreao e i u a , ,
IIIU bomiqooi. Veruinunien quia e i kerpaot nocl \ , !
vua esi, jabei noa tiinplicea etae, boc eai, siuceroi,
* ,
et absque maJilia, noilomque tifcndoiitea, aicui co ,
l u u b : Ulaa eoiio cuin aaferuniur eit , e i
partactttfaaaia paliumur, rarsus ad doroinoa . * , ,
revertueior. E*to igilar prudeot sicutf aerpena, ita
* ,
ui oe deridearis ob vUam ab alib, aed omoia tua
, , .
citra labem periciaa. Erga alios a u i e n ne illia a o eeas, velui colunba, boc e t i neuliquam tualigoaa.
v

*? ,
V c a i . i 7 , 18. Cavete aulem ab hooihiibtu,
, iradeui enim vot in concilia, et in synagogia aaia
flageilabuttt vos e i ad durea e l regaa ducemiui ,
, ptov
propler mo, leslhuoiiium ipsif ac genlibos. >
Yide hoc et&e prodentis, cavere,'ei DOB dare occaeionem voieuiibi peraeqai, sed pradtnier agero
rea nofirat. S i pecuuiam voluoril qui pertequiiar,
si bonortm, da oi ie/oceaaioneoi babeat: ai auiem
fldem aufcrt, cutiodi t o u n capai. Non auienn Uiscipuloa rotsoo/us erat ad Jadtsot solam, ted elUm ad
geniaa : Mcirco d i c i l : l n letlimotiiaoi e i geadbiis, boc e * t , i n noiam et io reprebettaionem oomoi
qai oon aredual.

. $, ,
, *
* , ,
* '.,
.
,
, ,
,

. ,. c A l coiu iradidcrinl 4 9 **
siiis sollicili quomodo a u l quid loquamini; dabilur
enhn vobU i a ilta bora quid loquaoiini. Noo e u i u

< " ,

. * iltl loqueiUea, sed S p i r i l w Pairif veoiri C , ,

qvi loqaiiur in vobis. Ne dicaul : Quoinodo
. , \
perauadere poierimuo Kliol tapientia pnedUoa?
( ; ^^, \
jubei fldociam babere, e i aollkiludioero depooere:
* **
nam
cooi iaier fideles 8ermpneiu
habiiari
, }, s u r o u s , dignum eai ut (Kiemedileinur, c l parali
, *
timus ad def^ni(\pfm, quefDtdmoduai
Peiroa
\ ,
a d m o n e i . Iuler turbao aulem 0 1 regea (, *
\et suura promiiiit robur, no liineamui.
, * ,
tt*i enim conftiori: upienter auiem .tapondere,
.
Dei. E l ne aospiceria naiuralem osie in dofendendo
, \,
iodulria, i n q o i i : Non voa loqiiimini, aed Sp{, .
ritui.

ie

VEOJ. I I . Tradol auiemfraler frairem tn morleiN, pater AUom, c l i M u r g e n i fllii advareui

pareaiea, et morte aflicieni eoa. > Praedfcii eieeten-
i u r a iie lurbeniur eum acciderinl. Oatendii aaiem
ei pnedioaiioiua vho, quomodo naruram c o n f

, \
.
. > , , * \ ,

lentnero facial. Ilic euim CbriBiiauiamua ei, e i

in*aniam. illoruiu inlerim manileatal, quod oeque

*' 0

faiuiliaribua parconi.

VEM. *

* \ ,

eritis odia habiti ab omnibua

c \

propier nomen meuni. Qui aulem perseveraverit

tisque in flnem, bic salvua e r i l . Ab omnibua, boc
v>i a niuhie. Non cnim oinnoa illta odio pereeque-

baitiur : nam nonuulli ei fldem acceperam. Qui

auieoi uaque in finem porsevoraveril, ei non solum
ijvrperit, illeaelernai vitx* pariicep e h l .
1 4

1 P c i r . .

, ,
. *

* , \ %
* ^ *8 , ;.

5!1

EtfARRATIO E V A N G I L I U M

c , -

M A T T H . U . C A P . .

2*2

VKRS. 23. Cuni auiem vos fuerinl pcrscculi i n

; . , -

civiiate hac, fugile in aliam. Amen dico vobis, nou

porambiilaverUig omnes civitalcs Urael, donec v e -

. > , , ,

nial Fitiiis hominis. > Qoae snpra dicia suni, l c r r i -

, \ , ' ,

bilia erant : ut quod tradent vos, e i erilis odio,

ejus Ascensionera fnlura e r a n t : qtiod autetn

, .

nunc, dicitur de bis quac ante crucem. Non enim

perambohveritis civitales Israel in peraectitionibus,

et stalim veniaro ad . Jubet aulem fugerc eos

. ( !

qui penequuniur. Enlrovero lemere

, -

lum injicere, et auciorem fieri condcmnationis b o -

, (

micidis, e( damno e*se his quibus pcr prariicalio-

se In pericu-

, * ";

nem prodeaae pbterai, diabolicum esl. Dotiec veniai

, \

Filius hominis, non de aecondo advenlo inlelligas,

sed de conveniu et consolaiione ante crucetn. Missi

. \ & enim ad predicandun), iierum ad Christnm rodiouni,

, ,

et com co conversall sunt.

\ .
f ,

. 2 4 . Non est discipoius supra prsecepto-

rero, neque oervus snpra doniinum aitum : saflicii

, \

eiiim discipulo u l s i l aicut pneceplor suus, et servus

. > '

sicut

jiirlas. Nam si ego praeceplor e i Dominus suslinui,

nuiho magig discipuli et aenri. lnterrogas a u -

' *

domiiMie sous. > Doceiboc loco ferendaa i n -

. ,

tem quoinodo dicit, Non e s l disciptilus snpra p r c -

, -

eepiorem, cnm videamus mulioa

; , !

ceptoribua antecellore ? tnlellige igiiur quod doneo.

, \ ,

faerint discipali, minores 50

, ,

quod pnwlanliore fuerinl, non erunt j a m d i s c i -

\ , ,
.

discipulos p r n

praeceptonbus,

poli : quemadmodtim et quandia e$i aetai,

^ non erit supra dominttm suum.

VEBS. 25, 26. c S i ipgtim pairamfamUias

voca

; -

verunt Beelzebob, quanio mogis doroesticos illius ?

, ^

Ne igilur limealiaeos : nitiit enhn e s l lectum, quod

, . >

non eit relegendum : e l nihil micullum quin fuin m m n l eciator. Coniolaiionem, inquii, accipiie a
,
me. S i eoim me principem daemoniomni vocave ;
r m i i , quid grave ai et raHniliarea meos c d i m c i i s
, \,

. ' ;,

U x e n l t Domcsiicos v o c a v i t ,

. ^. -

anam erga illos declarane familiariuiem. Sed r o n -

, *

fldiie, varilaa non ocoukabilar, aed leroptct r c v o

, ,

labii e i veatram v i n o i e m , et conviciaionun m a l i -

non auieai serro,

* ,

liam. Nibil enim est occullum, quod non scialur.

* .

L i c e t igitar nane

t r a d a c a n i , lamen

poslea .

D eiiam clarea reddent.

c " , .
,

VERI. 2 7 . Quod dico vobia in teacbr^, boc d i cite in luce : et quod in aurem audttia, praedicate

. > ", \, ; , \

in lectis. Idquod oeoraiiin dixi vobia, et in uuo

, \

loco, boc e 8 i e q i m , i n aarem et hi lenabris,

, ^ \ ,

ter doceie e i magna voce, ita a l ooines a u -

. \ ^

diant. Quia

, *

eequunlor, subdil :

fiden-

aolem dicanrfi Kboptaiom. ei porieula

Yaaa. 2 8 . c E i ne timealis ab bia qui occiduut

, ,

corpus, aniroam auiem

limete auiem magis eum qni poteai e i animam e i

. \ -

corpus pardere in gehenaam.

, \,

coiitemiieiidam. Terribilius onim, inquit, gehennoi

suppliciam c s l . Q>ti cnim occidunt, solum

, \ '

dcsiniunt , animx

non

aulcra

accidere :

Dotei oi morlem

forlassis

corpns

bencfaclanl

S43

T H E O P H Y L A C T I

|iei

fttttem

eorpvs
cai

I pfcaaftam

projkieK*

poaii. Ge*oa*ar aateni c

perpetoa

poeoaaa.

Geocaoa

ot

B U L G A R I *

anir*axr,

esira

04 W

xoXoCci" 4 $k cltoVv

ignift-

didt,

114

A R C H I I P .

xa\ x a l

6t

* << (7).

diciUir a

c 06 ( ; *\

Timt. x * - 5 i . Ncnna doo paaaerta '

\ Avtv

v m e u a l l ex IIIU I M caaot in Iftrra *

P i i r e vestro. Vooiri ?ero etlam plli eapilU

. x a l J a v .

n r a e r a t i m j n i : ne igiivr matiati*, poaaori-

t l o t - ,

bm p n w t i i U

( . *-

, Ne s i a u oferdkti

larbaraa-

) -

eapiiur,

, , -

qaataoda , qtn amo, deivjiaqaar ? E t i d e a t e n

, -

Mimm t d e a l i r a

dldt

*; \ povotav -

Ne petes igi-

t t r , ioqriii, S i noqae paaoer ifnortale

et pjOTkJertiaj* iadkaoa,

capitloo nottroa ipti aamaratoa e w *

iUaqvaeaiar

). -

paaaarea : sed qaod ooqua iHoran avcvpia a Doo

( *

l a r qood opos ati operanie

Doo l

^ .

ignoretar.
V i m i . H , 5 3 . c O m n b Igilar qui confliebilar in

c \

me e o r a bootlnfba*, confltabor t t ego illura co-

AvlpoVaofv, )

ram Paira B M O qai att in c a l i a . Porra qaiaqaia o e -

* *

fraverit c o r a a boralofbaa, nogabo eum at ego

coram P a l r a mto qai aat in cc&llt. Ad tftartyriam

>

* adboruior

eai

. > ^

Adea i a aola aftjmo, aatf v a l i ai peroa eoaftitri aoa

(,

: aoa a v Q d t

Dao*. Noa dlxjl auitm, Qtii eountobiiur n e , aed ia

. , '

* , boe aaf io *tea viriota. Nam qui coaflteiar,

\ , ! >-

anperoa virtate adjoiaa

eoafltaior. Poaiea

de no-

gaolenon diilf, ia me aed me : otteadengqnod aoo

habeoa aupenioai aaxilbi. aegaL Oiuoia argo qoi

* , apvaivau

roneietor 51

qood

Detu eai C h r i a i M , invenirl

* ^

quod fedalii * i t

ntp\ \

oudiait : c Neacto

) -

Cbristitm confitentam <fe *o Palri

awrvtw. Qoi autem negavorim

c i x x v , \

, c olla .

. >
Ttas.

3A-56. Ne poiotU qood veoarim at aiit-

c ,, *

lant pacem auper lerrara : non vi^ni at aiilteaero

1,

pacem, aed gladiu. Vel tnim o i dltaidafo faeiain

'

iKNniaafn adveraut pairem t u a m fltiam adver-

\ *

aoa malrem uam

; * \

et aponsam adfertoa

aocniHi

a u a m : e i iuiiulci hominia aront i a r o i l i a m tjae.

(),

collatione codd. Venei. S. MarcL

(7) \ , aaeaiper gencrari.
Cod. 3 i .
(8) God. 3 1 addU :
.
t l x t v , vldr otMtelr ~
, / * |; \ |'
;.
; ; .
\ ^
; . \
.
\, ,
, xui
,
, ^.'
, ;
, , ;
.
. , .
*
, * oUlav
aSeJ^ar

*, , , ^,

n
v

*, .

, . . . c R o r s u t per boa, q a i aiNiciaaioil

eaa aolenl, g e n c r i t eognaiioiioo a i g n i f e a l
P r o p r i i M i m e auleiu a i i : Veni fiiimm uparat pattt
iuo, il filiam malt* , quandoqaldeai patri
fliiua, ae m a i r i filia r a r i o m e*aa aoietu proplor
naiurje aifjiililudiiiciu. Apte etiam addif^: 5
iocrm tun : m u l l a i n e i i i m r c v e r c n l i a m , bonorooi
a q u c o b o e q o i u i n dcferebaul rtocribita .
I V r ^p<nsai anlem btdi&U o i s p o u t u m atfvtrtoo
SdCorum smiro disiiiieuiero. Sopcriua i g i i u r a i m p l i rirein einn erationoui fccerai, dicona : Qnonbim
tiAdet frulet fralrem in mortem, el p*ter flUxm. Uic
vciogenus a^iiilcognalioni, illodqoo n\*t}$ a r c u i a i ,
sV n a l i i r ; i , gea niulua rtrlaiio sp**riejur, comnriomo
r ^ t . Si autem dlseidere faciei boniiuein a pafretoo,
qui Mi uperior e a l , n i u i l o magi i d p r x m i a b i l org*
u x o r c i n , qoa? aubjecta ei i n f c r i o r : Mliu> eaiol
amoria i l l i c i u t n a naiura e s l , imtius a l i b o r a . odopl i u n c . iEitiinabiliu auleui eal id, q u o i l eal per
i i } i l u r a n i qnaiu quod per adopiioitem. I l o c Igiior
r f l i q i n i m v e l u l inaiiifehluni, inteJligendiim dioiiail.
Ait;imrn pobtea d i s e i t u n qnoque d coitjngibttf
9

ENARRATIO1N EVANOELIUM , - GAP. X.

J45

846

* \ . ubiquc bona eol ooncordia : aed bonnm

,

quan-

foque e l dissidinm. Gladius igiior est r m o

\ ,

fidei, qui noo avellit consuetudine familiarium e i

. 0 6

cognaiorwn pietaiem impodientium. Non enlm eim-

, *

pliciler dicit o l ab aequeairemur

, \

(9).

Ade.

>.

,
,

sed dom non cooducoot,

V E M . 3 7 . Qui amal pairem

we, noo eet mt

et di*ihla-

e i Impedtani

vel mttrem ullra

digaua : et quf> amai fllinm re\

. $

tiliam oltra me, non eat me dignua. Yldea qood

, '

lunc oporiet odio babere parentes

quatido veiunl supra CbrUlom

; *

et filioo,

amari ? E l

qaid dieo pairera et raairem e i flliot ? qwod majva

, andi :
V i a s . 3 8 . E t qoi noa aecipit cnicem aoaro, ae

, , ", * aeqtiiior ,

non eat ma dlgnoe. Qaiaqaia, i n -

, ^

q U , ROB nunliaveril prtttanli vita^ e i iradideril

, (

ae tn mortem coniempiiblUm

) .

erucem r o c a b a a l ) , non eat roa dignoa.

\ \ \ ,

mttlli u i forea ollaironea craciAgantiir, appostiil:

, \ , > ,

c E l ttquHur mo, hoe , j n x u lagea maaa vivii

( boc onim priacl

Quonlam

, .

. 5 9 . c Qul inveaoril animam aoam, perdi-

\ ,

turua e s i eam : et qui jpardiderit

mea

animam aoai

cauaa, invaniei eam. tovenire videtar a o i -

\ . " \

mara anam, qoi viiara q a fifi carne eai, c u e l o d i i :

*en\ perditeam, quia m i l U l i n ternum aupplicium.

\ ,

Qni aulem pordit antraani soam, e i moritur, non

, * ,
.

ui lairo vel sdptura alrangulan, aed propterCbriQ stiim, ille aervai eam.

/*0 , * \

V x a s . 4 0 , 4 1 . Qui recipit voe, ma r e d p f r : c i

, .

qui mo recipit, recipit euni qui miall m a . Qni r c -

eipit propheum

*.

propbeta* acclpiei. qni recipil ju$iuw In nomine

, . >

jueli, morcedem jaati accipiet. E x c i t a t nos ut

'

suscipiamus eos qui a Chrislo roitiontur. Nam qni

, |, '

cjua diftcipulos suscipii, i p m m venerator, e i pcr

in noroioe propbete,

mereedmii

ilhim etiam Pairoro. Oportei auiem susclpere joslos

el propheus in nomlne jusii et propbotse, boc oat,

, , .

quia jusii euni e i propbeiae,

* \

ram et subsidiura a regibus. Quod qitis forle et

flguram

non propter prsefcctu-

, ,

prophet

> , .

praalat, l u u l propbeum ipsura suscipe (), e l D e i u ,

geral, opere

auiem

noa idein

\ , - D quaei josiam , tibi relribnet. Hoc eniui

. ,

tignat, Mercedein juali accipiet. Vel c i i a m auier

Kx collalione codd. Venet. S. Marci.

mctilioncm facil, dicano : Quicunque iimiuril
dcmnm vel frctret, 9ii\$orore$ vel patrem, vel matrem
U99tem vel filios, v*l agrotpropUr nomtu meum
cewtmptum acciput, ti vilam mtrnam
postidebit.
Non abiqoe, > tic.
Cod. 32 :
& ,
^ ,
.
. / ^, , \ , \, ^
, ,
' ,
%

( ) l i d i l . L M I . tuquc propkclam ipsuui

%
f

, ,
,
. . . . Hoc propbeiia Michx deaumpait Maiihacos. Ait enim iue :
(cap. VII, 6) Filiacohturgel odo*rsu$ matrem i x a m ,
nuru$ adver$u$ $ocrum $uam; el iuimici hominit domesiici ejm$. Uoc propbeticum diclum, nerope :
mici hominit domttttci ejnt, olira quidem conira
Judaeos, dum ii inter aeae discissi erant, pronunlialum, Cbrisius Domlnua opportano praraiisis
adapiavii; dechrans, quod oninea domesiici ilfius,
qui crcditurus crat, inimici cjusdcm forcnt c v a uri. t Qui amal patrem, c l c .

uiiciperii.

1.7

TBfiOPBYLACTI B U L G A R L E ARCHIBP.

intelligaa qood { exiaUtaaiar etiam Hi qai x a l , aaacipit, et acetpfcl B a r t e d m qaaa jntli rapiaai.

\ .
.

V i a t . M . < B i qaicaaqao pottforii aaara a i

aillio

\ , , >

poeal frigida a q a * feoalam i a aamina

iaiii

disripvU, t m e a dieo vobla, a o a p a r d U o m aat mer-

. . "

rodem i n a m . Ne pooporuiera qnis pneteiat, dfr

, ,

c h qaod E u i peealom

a q v a fKgida dea j | oo

, waX *

itlo meaf dfaeipofcutit, a l bajva accipiet w e r -

quod

eedam. P O * J M

ilocca fqetpfraoi

a q o frigjdat d a i e i qxi
Sfae

flij-ftftftra

tracondie vel

r o a ^ U e o a U a r a i n et fecit O U M diadpa*

Wm C b r i o i i : nec Wa igitar pardel mercedtm .

.
. '.

CAPDT XI.
D$ tf* ftti mkii su*t /**,
Vaaa. 4. E i f e c l u m eai cam flaoai feaiaaet J e m

m n d i o d i

daodocim t a i s : diftttsttt

eat illinc o i docorel e l prstdicaret in civilatibna

i l l o r u i n . Miaais d i t a i p u l i i

ot

racu|a,

ipto

sohim

prswens

teipulos:

docebti

f p s e ceosal facevo

in aynagogia.

wl-

Nara sl

curantet, nulli lunc arteetiatenl d i oi

o t igiliir

illi

babeant

toeum

Ihpl

II

Miiand^

*mpa

r a V 4***?raJVrjr

c K a \ *
,
.
, ,
,
. * , pbx
; *
, .

Ipaa digre*MiA etf.

* , * Aoanaea aatam OQB* aradiuat in c a r -

( t i

roro faeia Cfaffctf, miaaia doobua ex diatipoNa ,

dixit

-'

Yuu.

t t q a i , an aliaiii

eiipocta-

M H I ? Noa ialerrogat joaaneo qoatl

ignoraaa

illa:

; -

C b r i i i o m . A a n quo paelo ignoraret, cum letutua

?. , , t
i i : Ecce Agout Dei ? Yeram q u i i tUacipuli ejaa io- * ; r. '' lm\ ol
vtifebant C b i i t i o , ut piuribas argxaaeaiia carliorea

, ,

ooa roddepei; propier kct

miilii eos^ a i vel viais

oiirafulia eredani CbrUitun ioanne maiorem e i a a :

, \

et Wcirco ttugii ae r o g a r c : aa quf veiilare at

\ , $ b cX

boc a t i , bjui eitpoctaiur In Scriplttris in earao venlu-

; ,

rot. Noonulli aotemdieunt, quod cum diierit v e n -

loram, interrogavit do deaceiisu ad iofetot, quasi

, \ ; ,

ignoret Joaonet ot i f l c a i : E lu ille qai ad Mifer-

, \

Num vfniurasofi,aa aliuroextpeclanat? Hocauiem

\ {,

frivolam

aliii

a&ctllcodor foerit ioannea, quomodo c r o c i i i l o n o m

fiieril

dicera. Cuiu ooim propboiit

Cbriiii e l o|us ad inferos

preriim

dmfasuni

cum CliritHmi ognuin

igaorataei,

( , \ ,

nomiaarit, eo

., ;

quod pro nobia immolaadat eral S c i t b a l igiiur

"^ \( \
Joan- qaod gd iiiiernu e m l Dominua , ,
cuui anima, u l et illic eaWarui, sicot dixil G r e g o , , ,
riaa Tbeologaa, omnea qui crodiiari erani ai in
\ *
dieboa

ipaorum iiicarnaiua. E i non aicrn

ignorap8 rogat,

a M slcut copioaU ieiimo-

|, *
,

Hiis dkcipobM suoa docara da CbrUlo ob miraeulo-

. \

rnm op?ratioiiem. Yide eoim 04 quid C b n i l u s dicai

ad h*ric iniarrogaiioaem..
M . 4-4. Reapondii aoiem aesur, e l dixil eis

< , * c fla-

iio at teaoniiau ioaitni ea quas aradiiia e i vidctif :

yidtoi, e l cUudJ a i a b u i a n t : ieprosi muaibin-

* \ , \ )-\ *

iar, p$ nrdi a a d k i n l : mofiui excilantur, a l p t u -

\ , * )

ovangellianlur. E l beaiaa w i quiiqois non

, \.\ . \ -

C*d

fufrii oflenaoa

per me. > Non dixii, Annoiiiiaie

Joauai, Ego sam qui veiitoru8 luin : cd ui K i f t r

, 4:.
-

0*

|> , ; !

2*9

E N A R R A T I O Itf E V A N u E t

UM M A T T B . S I . -

C A P . .

!*

quod Joannea bac de cauea diecipolos

, ,

videant

, < " ,

Joanni, et

\ ,

pliui de mq vobio leeliinoqiiim perhibebit.

ut

miaisset,

miracula, i n q u i t : Qnae f idelie, annunliato

ille aecepla occaaione hac a m -

oranioo

Paupe-

r*a at?ia qni evengelfeantur, Inlellige vel 5S

Evangelium

praedjcaiites, pauperes

P*

, , ,

eraiH, nt

vel

atidientca.

4uod

| qoi n o n offenaus fuerli iu m e : naro ipai muliuin

, , , *

de eo dubilabant.

piscaiorea,

auditorea

et privati

Evaiigelii,

Ostendene

de

enim

contempiibi!e8,

coaleailbita

autem

diseipulis

Douia
Joannia

non laierenl eum quae cogitabant, dlcii, B e a -

, \
.
,

V i 8 . 7. Illie autei enniitws, coepil d t -

* '

eere iurbia de J o a n n e : Quid e x h b t i a in deaenum

; -

vbtereiia?

lo?

gaiionem,

, ,

\ , \

arortdtaem quae a g i l l i u r a vefi*

niitn

F o r t a u i s t n r b a s ut aodferunl Joannig iflierrooffetiaa

aoitf,

no forie et Joannca de

Cbrisio dubi(a*sei, e i ai facilo i m i l a a w *

l i a u , quamvia prioo taalificatua fuissei de CliriglOi
Hanc igiior

gDepiciouera

e mtdfo Cbrieioa,

fitovoiav ,

i n q u i l : N o i eat Joanp*8 arundo, hoc a a i , incon-

, , .

et r a r i u s . Naro ai u l i e eoget, quare e i i v U l i a

ad eum in deeerturo ? Nott eniro ad a r u n d i n e v , btoc

; & ,

eet,

, *

gicui ad magnum ^ei conftanum bominem e x i v i *

aiis. Proiade inanet, qualem eum jn|icaatia

facila oon(abilero bomSuem exiviegoiie, v e n i m

\ .
c

YERS. 8. c Sed qnid exivisiig JO! v i d e r e l i a T b o miuofn rooJUbas vaotimeuiia ioduluai? Bect

qui

, .

molHx gaoiani ie domibog regunt . Nam

direre poaaiQl, quod cleliclis faciiia

, , .
, ,

$ii reiniiiqe, i n q n i i : Non. Vegtia eoioa e j a i ex pilta

erat, e l osiopdebai

a deliciia aliennfa. - S j , enjro

. \ , \

mollia geaU8aai, in regnm don\ibn8 *

, *

ei aon in * qarcere,

(,

. ^

delicias fuisaet

aectaiju,

Oiece Igiior quod non oporiel probum CbrunJanam

mollia geilare.

; ;

Y i a a . 9 . qiiid tsiviaii v i d e w ? propboiaial

\ ,

E i i a m dico vottfa, et excelleniiorom propheia.

Excelleniior qnam propbeia

\ ,

quod alii

propbcta?

Joannea, propierea

fuiura da Chviato lanitim prav

, .

dixerum, bic

aane niagnuro o.si. Ad haec, alii quiiiam poaieoqnam

amem

ocuUlus

fuii

nali

\ .

adbuc utero Cbrislum agnovit et

, <
. > "*

fueriul, prophetaruiil: bic

leetia,

vero

in

quod
matria

exeullaTii.

Y E M . 40. c Hic est enim de quo scriplum e s l :

E c c e ego miilo angelum meum anie faciem luam,

qui prajparaluro

684

viaro

anie l e . Atigelim

loam

vocalua eat e( propler a u g c | i c a a t vitam a c ferma

materia^ expcrtem, e i propler boc <\mi punliavii

praedicavi^que C b r i s i u m . Prapparxviv auiein v i a u i

, \ , \ -

Cbriaif quasi lesiiftcans do e o e i quaai baptixai^

in poetiiteuiiaro : pogi

, .

peccatoruiu, quam

auletu dixil Cbrislus postquaiu a

ptCHitomiani

rciQisgiont-m

autena reavUeia

Cbristav ''. U;o

abierant ilUvU

S51

THBUPUYLACTI BULGARIA ARCHIEP.

tSI

pali JotonU, ne videator ei adnlarl. VaUcliioro a a - , .

.

lem d k t n m M a b c b i e e s L

. 11. < Amen d k o , non s a r r e i i i iater

nalMwaUerwn raajor Joanne Bapiiala. flara a t t r maUoM boc aiterit qood noo ait qaiaqaam

c ,

.
,

Joaoot

mafor. DUreM tutem m u l k r a m , e i e e p i u '

* ,

Chriatoa e n i n

a Yirgine naios aai, noa mlfore,

, , , -

qtue vinrm pasaa. Qel aolem miaor eat i regoo

rnefonim, roajor Ulo a t l . Qooniam molias Joaonia

54

kudea dlxerat, m s e patent qaod et ae n a j o r

tJi ilto, iaqoil boc loeo manifaatlt*, qaod cga m\-

\ , \

n#r, et aato janior, e i Juxla * opinionam i a -

\ , -

ferior, major illo aum in refno celofwro, aoc o s i ,

,
,

in opiriiaaliboa et c<Blasiibt boalf. Nara hie q u i daoa

wioor

, e l prior

, e i quoleooa ipoo

vobia magnae videinr

oaias

aed

^ , , -

IIUc

najor w m .

\ .
, *
, \ *

naqao ad booc diara regnam coeloram vim paiiior,

, \

i t . c dfebva a a l a m

taf.

Joaonia

aivlotaiii rapiunt illud. Y i d e n U i r b x *

ttoa cobasrare, aod
fteoini

de 6

Joaat,
qxod

anperioribaa

noo a i e babei. Yid6

dixerat

Chrtatos qood major * i l

e i cogil illoa ai credani,

mulil rapluni

i|iior,

regmim

\ , /
, .
\

oaiondtna

, *

, boe ,

fidam in *. aulem eat viruita roolu.

fcliii-

, , *

qnare eaim pairem e l matrem, c l antaam eaara

. ,

eoiiiefflnere, qaania

vis?

\ ,
;

. 13. c Omaaa anim prapbeUe et ipaa lex

Haque ad Joannem

propbetizavaruBt.

B i boc bene

illa conaequiiiir: dicit e n i m : Ego sam ille vaoturao,

oitinea

impleil

enim propbeis imptoti s a n u Non autem

foitsenl, ai ego non vaalaaam. Nibil igiiur

exapociaiis oliarias.

venlurug

. \ ,
,

, *
.

. . si voltia roclpotvj,
Mle qui

qrat. S i

vuliii,

inqoii, accipere,

,
. , , (,

Koc eai, u n a roenle judlcaiis, 6 1 non invida, ipaa

eti Eliaa quem dixil

'

Elentm Piascuraor

propbcla

Halacbiaa

vcntuniro.

nc Eliaa ideni sortitiaant mini-

steriuro : 6 1 bie jquidom

prioris advrnius,

Elias

, \ ,

. \ "
/ .

auiera

poeieriori p r s c u r s o r . Deinda
, qeod seoigma ail Joannem Eliam , et intelleciu ' .
ad ittlonigendaiii, i n q u i i :
,

, \,
VEIS.
aodiat.

15. Qui babet aitret ad

audiendum,

> I i a inducens 6 o a a i interrogent ac d i -

, , >

'.
Vcas. 16, 17 < Cui aulem aasimilabo

genera-

Titfi ( ;

lioncm banc? Similit osl poeris edenlibas in foro,

\ $, \ -

et ncclamanlibus aodalibus suia et diceniibus : T i -

, \ *

lugubria

, . ,

c^cinimua vobif, c l non *. Iniiniial bic

^. -

Jufaonini

. , a x l r ^

bia

cecinimus vobie, e* non sallaalit :

morosiUlcm.

Difflciles cnim

moribue,

nequo Joannia analaritaie, neqne Chrisli siinplici-

Uio inritari poluerum : sed similes fucruui pncris

' '. -

53

54

EiNARRATIO I N KVANGELIUH MATTH. - CAP. I I .

'. , , conmmacibiif,

quos

neqoe facilitaie neqne luctu

quie placarit.

, , * .
c ,
\ , .

VEB*. 18,19.

c Venit enim, fnquit, Joannes n e -

qne comedei* aeque bibeaa, et d i c u n i : Daemoniom

, \ ,

habet

, ;

e i d i c a n i : E c c e homSnem edacem e l vint poUtorem,

amicumque publicanortnn ai peccaiorura

* \ \

nentadoni

Y e n i i F l l i u s bominie comedeoe

aaalmilat v i u m

Joannfc:

et bibens,
La-

c r a i enim

\ *

magn tam in verbia qoaro oporiboo aaverilaiia.

! ,

T i b i a autom vitam Chriati : graiioaao etilm erat

, ,

Dominus ae miro diapeuaan8 oronia, oipnibag c o n -

, \ ,

deacendarif, ut omnea lncrifaciai, e l regnam e v a n -

&, (10). \ -

gelixei:

Joannes. c E l juatiOcata eat aapieniia fiiiia aoia. >

, ,

Hoc dicit : Quandoqnidem

proinde non ejue fuii

, qoe roea voble 5 5

aasieritati8

cojua

neque Joannia vita n e -

|Meet, *^d omiiea ealutia viae

, .

aspornamini, juatii* apparebo ego, qui aapientfa

, -

aom. Nulla enim poaibae vobia axcuMtio erit, aed

. \ ,

omnino cotidemnabimioi. Eteniin ego quidem i m -

, -

plevi omnia, aolem increduli facii, justoro m e ,

uipoie qui nihil prelermieerlm, couiprobabiiia.

Ex collationo codd. Venet. S . Marci.

i r a r i * : ob noulmra i t m e n placebaut illi J e d * i e :
(10) Cod. 39 h * o i n f c r s e r i l :
8ed Joannem qnidetn () propler cibi pofiMqiie nb ,
8 l i n e n l i a m dftinonium habere, d k f t b a a l : Chrirtum
, - vero, eo qood comeu>ret ol biberet, edacem et vitil
( . epolatorani appelfabaai (eUi non e i p r e 8 s e Ipooram
, .
cabimtiias peracripaorit cvangeliela, rate aatia ea*e.
, oatuoviov .
q> bic commomorai). Qtiemadmodum eoim duo
, \
. ( \ c enaloroa feram aliquam, cujua difflcili8 veoatio t s t ,
capere cupientes, ea ex duplici tantnm eibiquc
,
opposiio oxitu cap! poasii, otruinque ii obsidcntcs,
.) " \
ex adveno quidem eibi tnvicem eonoigtonl, eidein
,
lameaoperi incumbunl: Ua provide diepoailum fnit,
,
a l Joannea quidem aaperiorein, Cbrieluevero m i i t o ,
rem fitam ageret; nt bune vel illuin recipietilea
, ,
eiidem erederent, e i ab boc vel ab tllo galubHter
,
caperenttir. E r a n l vtro oonlrariae qoidom haa f\m;
. " ,
ai Ideni. Auamen illi, ntpoie porversi e i c o u . \
tumacea, uirumque iugiouiea, uimmque iroproba, * . \
bam a c condcniuabani. lulerrogemus igilar eos :
\, . * \
Bonaue e i laudabilis eel aeperior viveudi r a l i o ?
.
Quomodo igitur crodidiaiis Joanwi, qui vobia
. ,
Cbrtaitim deuioii8irabai? Sed boiiano eal ralio v i ; ,
; - vendi miiior ac mollior? Quomodo ergo non eredidisiis Cbriato, qui voa salutig viam edocuil ? Verum
; ? .
cur poliua Joannes asperiorero viiam duxil, quatu
;
Cbrisiua? Quia nempe decebai, praeconem p < B n i i e n . ;
.," , \ nsterum e8S, daiorcm aitiem
1>
pecealoruin eoae benigiiniii ae 8uavem. E l qnia
Joannes niliil ampliua Mtendebai iudaeia praeler
qiiam snani viveudi ralioiieui : Joannes e m m , i n , , ,
qnit, signum nuUum (ecitUoan. x , i t ) . S c d C b r U l u a ,
, ,
eliam divinis miraculia ndom sibi aalraebai; ae
praeierea coguotcena bominea imbecillea ,
. .
eisdeoi coitdesceiidebat, m oxinde magia eos l u c r i , ,
faceret. Ob hanc raiionein e i ad meneae publicano. \
rtiiu iiilerdum accedebal; idque conlra reprehen . denles defendit, eauaam ialam in metlium proferena,
, , *
qui Non 9$ni vocare ju$to$ $ed peccaloret ad poetii
*
leniiam (Maith. i x , (13). Caeierum neque viiai a u ] ,
sieraro oninino neglexii C b r U i u s , u l c u m in eremo
,
cmn animalibus sylveslribua unice versaioa, q u a
.
dmgima diea jejutiavil, aicut euperius dicium e s i :
\ \
et a l i a s , ad mensaa accedene, religioee, parco.
. {
. . . Joannia
sancleqtie cibum pilumque oumebai. justificai*
e n i i i i viveitdi ralto ardua fuil
aspera; tilpoio qui
est gapientia c l c .
x c q u e paiieni uiondncaba^ neqne bibebafr viiiitni.
|>rvnl i a i l u r duwe-iilae vivendi raiioues iuicr e c o n l

( f l S i i a i l U h a b e l C h r v s u s l o r a r s homil. 37, ?l. W . i n UaUb.

TBEOPHYLACTI GARl.E ARCHIEP

255

V I M . 20. T i m c ctepii ietus exprobrare c i f t i a -

S56

t Tott ovtto{;civ t i ; ,

tibot in qaibflg facUe fnerant plariitue virtutcs iptiutv

; ,

quod non egitsenl pceaitenlian. > Pottqoam mon-

cvoqsav.

> .

a i r r t i l qaod onmia qnatcunque oporiebai, fecerat,

e* uanserunt btque poeoiiemia, tooc cooaoquenter

, .

exprobiai:
, \^ , . >

V l t f . 21. c Vaeiibi, Gborazln, vaMibi, Belbsaida.i

U i intolligaa eoe qui tioii credidoruni, non a
aed

Toluntaie malos

nalora,

etae, meminil Beitaaidse, ex

, * ,

qua Andreaa, ei Potrua, ei Pbilippoi, e l ftlii Z o -

, , \ , \,

bo<Uel foarunt: atque

x a l oi *

ila

noa nauirat, sed

toloa-

U l l s moliiia fuit. K a m si natara, fuiaaent et illi

, * . > ,

mali.

f " \

V u t . 31, 2 2 . 4 Quoniam si in T y r o et Sidoito

facla? sunt in vobif,

, \

oHm in iacco et cinoro poBnilettiiam egisoeot. Y e -

I . ,

iWDtamen dico vobia, T y r o et Sidoai lolerabiliua

, .

f a c l fuiifeni vrrtuies q u

eril in dia Judicii, quaui vobie. Deleriores dicii

\ -

Judcoa Tyriia et Sidoniis. Tyrii eaim naloralam

, *

legem Iranafretai s u o t : J u d a i antem et Moaaicaao.

. \

E l illi qaidem viderapt miracula, bi aoiam e l

* ,

ntiracota q u a videre, a c c u m u n l . Sacctig

* , ,

poeui-

tenUa) fyoibolum eai. Lugenies videmo ciiiereoi e l

polvarem stiper capot spargere.

Viaa.

utqee

c , -

ad eoeta ea exaliala, uaquo ad infernam dalrabe-

, ( *

r i s : qnoniam si in Sodoroit faclai fuisaaot virluiet

! ,

quas iu te, nianiitaehi uaqua ia hodiemam

diam.

** ^ . ,

Veromtamen dico vobit quod Sodomis tolerabilioa

, .

25, 24. t i n , Capornaam, q o

#rit ia dia Jodlcil, qaara libi. > Capernaam e x a l u -

, '

u e t t e o q a o d silciTiiaa tao; gloriOeau toim fait,

aadnibil uiiliinl&indo accapit, non

,' .

crodendo: e i propieraa tontrario modo fondemoata

^,

e$t atqjje ia infernum, quod lalem aoriiia inqulli-

, I>OD t i l i l l i a c tmcndaiior f a c u . Quoniam autem

\ -

C a p t r n a u n loierpreiari qaia poteti agrvm co*oU-

uipoie pairia ,

l i o n i i : vldo qood si qois mereatur fleri ager P a r a -

, ,

cleii, teilicet Spiritu^ eaocli, c i deinde sublime -

, ,

piai, a i axalteiur usqu* in coelom, i u corruai qao-

. ,

que per tupe^biam. orrescas igluir, bomo.

Y i a i . 25 In illo lempore reapoadii letita, et

', *

d i x i i : Conflleor libi, Paier, Doniioa ccaK ot ternr,

* , ,

quod occoltaveris ba>c a sapientibut e i inteiligeii-

libus, e i revelaveris aa parvitHs.

\ .

Quod

dicit, bunc

aeosam babel: Conflieor, b o c e t i , gratlas ago l i b i ,

> " ,

* , \ ,

qni aibi tilentir esae sapieiiles

, , \ \ ^

et perili ip Scripturit, non credidentnt, imperiii

, , -

aufam e i ptrvati credideruntet eognoTeroot m y t i e -

r l a . OcenltaTit aotwn

mytieria Deus ab bis qui

videntur eate lapientee ; non u i invidens, vei ot

, -

Pater, qaod

Jud**i

auctor Lmp^riiia?, aed ideo quod noa era*t

propttr

digni,

bac qnod aibi videbanlur eaae tapienief.

finm qni Y l d e t a r

sibi

confidtt i n

sapien-

| i a * u a , nfque

Deum iuvocat. Cnde Deoj

potlea

eapien, et

\ .

* 6

, \ ^(!
, . \

PON inyocatiif* naqua j*va,i eoio, 5 eque rave-

|ai. E t aliier, Deus propier magnam miteriaordiam

tuarn non revclal qttibus\is plura mygieria, u l ne

magit punianlur, uipo(e aspcrnantes ea qnae

didi-

257

KNARRATIO

BVANOELIUM

( I I ) c , ,

. -

C A P XI.

25S

V s a s . 26. c E t i a m , P a l e r , sic fuil beneplacituni

anie le. Manifeelal boc locobenigiiiuieui Patria,

quod non i b alio provocaiuo, revelat parvulis, acd

, ' \

^, ' >

s i ^ ei placull ab inilio. Compiacitui c n i m votonla

. , \ .

esi, e i beueplachum.
VSBS. 2 7 . c Otuiiia inihi i r a d i u stinl i

c .

Paire

; ,

meo. > Dixii luperius a i t P a t r e m , quod revelava-

(12) *

ris, Pater. Nc igiiur outpiceiis quod quident

, , , '

nibil faciat, omnia auiem Patris aiut, d i c i l : Omiiia

, -

mibi

Cum autem audie, Tradiia , ne svspicerie qeod

, * . *

tanquam servo e i inferiori iradiia fuerint, sed l a n -

* ,

qiiam filio.. Naro becundum boe qnod naiua eel

' ,

Paire, omnia iradtla sunl ei* Ntai eiiim nalus esaet

\, .

ab eo, e l ejuadem esaei aubstantie, aoi> fuisaent e *

* c , > ,

iradiia sirot, e i tma poieaiaa mea e l illius-

iradita. Vide enim quid dical Oouwa mihi IradUo

aXk\ ,

, a domiiio, inquit, eed a Patre

, \

exempii gralia ai i w c a t u r polcher poer a pulcbro

paire, e i tficat: Daia osi iiiibi ptilchriiudo patre

c \ ,

meo. c nultus coguoscil Filium nisi P a i e r , m q u e

, \

Pairem

Filioa revelaro. Majus d i c h : Nutti eit mirum ma

ineo: o l

quie cognoscit F i l i u s , e l cui volueril

omniuui eeao Dominuin, cum acilicei el allud m a -

, \ ,

j u s poajrim,

, , \ -

coguoscere, u i e i aliis eum posslm revelare. Coni-

dera

, -

nempe

acire Patrem, a c eic ip*tm

a a i e n quod uporiiia d i i c r i t Patrooi

rete-

lasse m j i l c r i a parvulis ; b k auiep quod Filiua P a -

ireui reveJaverit. Vides igilaf unam vlrlutem Patria

. \ ,

e l F i l i i : siquidein i P a i a r revelai ao Fkuoa

\ *
,

> ,

V E X J . 2 8 . Veitile onuiea ad mo qoi laboraiia

onerati e s i i i , et ego requieaero voa faciain, > Ou>

, \ .

nes voeal, olum Judatos, ee geniilea. P e r

, -

laborantes iuiellige J u d s o s , u i facienves iradiiionea

, \

legis giavea, e i iu eperatioue mandaioram

, -

ligatos,

legiafa*

per oneralos auieui genliles, oiiere pocca-

, , !

toruiu oppreaaos. Kloa i g i i a r oiunee quie8cero facit

Cbristus. Credere oairo, e i confiieri, et bapiiaarl,

. , , -

quia labor? Qaomodo auiem Booei quiea? quando-

, ; ;

quidem

a i b k nkhil aoJlieiiuiB eese oporiet de i i a

Ex collatioue eodd. Venet. S. Marci.

( H ) Cod. 52 lnteraerii. T&
- .
, \ D
, , ,
' , Udrep
' , ;
, ,
Axoxpi0*1 *8'
,

, A a i , Kvpi xcu nvrdpia
*
,
* "Q , /cric,
* ,
,
(

.

. ) , .
* , > , **
& **:
, , . . . c
t

respon*io mulia signiilcai. U i enim praienniitam,

quod apud mea\vo%teparaiiontm ei diuolutionem,z%
dnUionem 8ignifirai; aliquando quideiu iniiii locum
iivoraUoHe l e i H l : ul bic, Confiteor tibi, Pater cmli
itrra, eiijue seriuouU nulla pneces^eral i n i e r r o galio. Aliquaudo vero ad iiuorrogalioiieiD ^pjHical u r : u l , Respondent Sin.on Petru$ dixit: Tu e$ Vkrisiut Filim Dei.vivi; piasceseeiai quippe inlerrogatio*
liilerdum eerniouis coniiiiualioueui deuolai : u l
com Gbauansea lixiiaei : UtUpu, Domine, nam
cattlli edunl de micit, quce eaiiunl menta domino*
rum iuorum; retpondem Je*u* dim ei: mulier,
magna etl fidet tua; fiui tibi ticui . Nonnunquaui
signilical comolaiiomm;
m illad : Htipondeiu /tetn Vetrus, dixii tili; tt $i emnti ttaudalitoh
(ueritu in U, ego nunquam
$cundali*abor.1Li%wwm*r*
cu8 oiuiail i l i u d , re$pendtni; ac aotuin dtxil ;
Petrug auum. dixil 4. A l k u b i auiem iiuorvU iuier-.
iug;>iionj,ui: Hetpondii auUm ei$Jesu$: Nenne ego
toi dxodecim elegi t Eiiam PuUr, e i c .
(Iji) " , , Quod
rtvolavciis bacc, Pulcr, c i c . Coa.
v

259

THEOPHYLACTI BULGARIA

qtom anie b a p l U m a *

ARCHIIP.

KO

facU i n o l , et alibi qu.c* lc xa\

ittoeplttra e t l .

, .
' , *

V i a a . 29, 80. ToiHie Jogoai meura auper ,

c t diaette me, quia niiila aum, at bumftia corde,

, \

e l iovonioiia requfeaa

aaimabv*

feoiria.

Jogaui

eiiiin m t a m commodom eal, at rdaeam lev c .

* \

Jttgum C b r i s i i , bomiliiaa et natuootado. Qui fgiiar

buniUaverit o n n i booiiui, roqiieaa , I m -

. \ ,

pertnrbauu n a n o n e : aieut Tax* gloriae cupiduy ol

arrogaaa sempar in curia e*t, noleai qaoquam m l -

, >

nbr baboii, aed cogitans quomodo nogtf glorifice-

ter, oi qaoinodo viucol luiiako** Jugani igiiar

^, .

CbrUU

, ,

(botni.iuioja

dico) leve eal. Faclliua eat

euioi buuiili nalurat oottre bumiliari, quam bliaiari.

Dicnotiir iiem e i o m i a

57

* * A a l * , * \
at { ,
Cbriaii jugum lovo, quoaiam propier foiortai re*
c , t l \
iribuiiooom levia, l a m e u l ad brova lentpoa gravta
! *

videanlor.
CAPCT X I I .
D*

. 1.

diuipulU
in Sooaoio ipfcaa vtiUnlibnt.
mulun qum arsoatx IRM*M k*Mai.
dxmoxiato cmco #i lardo. iignum.
Uurt Ck/uii #l fntriims.

$ riXXOrtwr
mi*
. (f|pAr ^. Jlqpl
% BifA

. $
& .

V E M . 1-4. ID Ulo lanporo ibal Joaot Sabbafo

par aegetea : diacipoli vero illius oauriebant, e i

66 2 (.

OQDpemui vellero apioaa e i comedere. Soltcns

, \ .

logaloa obaervaUooea,

d u d i discipalot por M U ;

ul naaduoaolea,iolvoreaia Sabbaio. A l P b a r i t r J ^ (* c , (15)

~ vlAiaaeot, d i i e n i m SUi : Ecee dioeipoU lui
facittm quod licei faeore iu Sabbaio. llle vero

. 0 1 , >

d i i i i eia : Hon lcgiaiis quld focerit DavW com

. ,

eiuriivji ipaa, e i i l qui cutu oo e r a n l ? quomodo

( , \ '

ifigreaaiia ail in dotuuui Dei, ef paoea propoaiiionia

; ,

ederit, quoa ipai non lieebat edere, noque q u

eum illo e r a a i , uUi Mcerdolibue ? I i e r u n

,
, * ,

Pbariaaei namraJont paaoiooem, nempo fameoi a r -

; > ,

goani, cum ipai

peccetil. Domioug por

, *

bialoriam David aduiooel eoa. lile euitn, iuqoii,

propier Umam

. , , ,

graviaa

iuajua qaiddam fuii. Paaea

auiem > eraot duodeciin qui qooildio

. " ,

proponebaniur in menaa, aex i a dexira parie,

'

in ainiaira. Quamvig auleui e i Davld propbeU e m i ,

uon Urnen e i iudo licobat odero, aad aoeordo-1) , \
libtis: quauto magis ooo licebal bia qui euin eo
, * U e r a m ; auameii propicr fameoi vaoia digiiua erai

. '

aie igilur ot discipuli.

* , ,
* \ .

Y r a t . 5 . 6 . A a oon kgialia in lege, quod Sabbaiis

( U ) " ,
(

Ex collatione codd. Veael. S. Marci

(13)
codd. 2 9 , 30 0 1 52.
( .
( U ) Cod. 52 b c a d d i l : ' t v ,
, , *

. v * ^ . i
^ ),
> ,
.
,
, *
, \ *U *, . . . lu pHwo KeguiH narVO04, \ ralur, quod Oavid Sauli 8 o i r i Mii peroecuiioiioa
,

fugieoi, e^urierii, t l voiiieiia iu Noutba l i v i u i e a i

, |>97

* ,
* \
*
-
hacerdoiuin Douiiiti, umulaverii, aa a roge &mw
-
,
*a<
t ,
ad' aliquod fiiiaae, alqoe cOi

pauca, c l uou i u v c n i o c l alios, oecct9iUlt

, %\

2tfl

ENARRATIO IN EVANGELIUM MATTUAI. - CAP. X I .

ol i v - - tac^ptotes iu leioplo Sabbaiuiii p.ofoiiaiil, alcriftyj*

. e l a i ; * ,

ite v t c a i i l ! Dico a u l e m v o b U , quod leiapb

(15).

boc in loco.> L e x probibebal IH Sabbalo op*~

najnt

r t r i . Sacerdoteo In Sabbtio e i 1%na gfciiidebani,

, \ , -

el ignooi aceendobaat, atquo i u profauabaul S a b -

, , ,

botaai,booeai, ioquioabant, u l vobisvidelur. Aldicfa

. , ,

mibi. quod beno licebai sacerdoUbut, dicipoli auteui

I T

. ,

lacardotea aon arant. Dico igiiur qood leaaplo majti*

, ,

boc i a loeo, boe el, Quaodoqaidem

, \ ,

major sum lemplo, templiqiie Dontinutf coui d U c i -

, majorein babeni bi poiebUtem

Sabbalum, qtiam aacerdoloa.

ego qut
8oIvcndi

V E X S . 7, 8 . Quod * quid ait, MUcri*

, ,

cordiaia volo, e i non u c r i i i c i u m , neqoaquam c o n -

denmaatelis : naw Dominut e t l et Sabbaii

, F.l.uabomiaia. 0slendileoolimpcrilO8,oiiieaieii * , , \,

Ura prophaiiao. oportebal , iuquil, rolsercri

; " ,

eatirieniibua ? E l a l i l e r : Ego Fillua boniinia, Doiutaua

t f

Nuni. x x t m , 5. E x o d . xx, 2 5 ; Dout. v, 14.

Excollalione codd. Vcnet. S. Marci.

:ul:iciiia aeceperil a sacordole paneo propo$itioni$
(crut auiern prorotitio nienaa quasdam in lemplo, in
qua 4>anea propo$itioni$ aenrabauiur) aumploaqoa
cotnederil siiuulcuui pueris suis. Annon Uginii, etc.
(15) C o d . 5 2 addil : *
, ,
.
, ,

, ,
, , *
, Q
, .

'
, ,
.
. , ,
* , *
, ,
" , , "
.
' *
, "0*4 .
,
.
, . 01
*
, . ,
.
. *
, . " *
,
^ , .
6
?* ,
,
,
, , . ,
'
; !; .
,
n
, ' /.
* ^
^/. ;:., -

,
>4 ' , . . .
Frequenler dicit i l l i s : Ugi$lU oxprobrau
vanum ipsonun lal>orcm, quod nou iiuelligereiit,
qn# legebani. L e x qtiidem illis praBcipieDai, !u
babbaio non o p e r a r i : cd ruraus lex eadom |>OTmillebai aacerdoiibiia in Sabbato sacrillciaiu oflerre,
atque s a c r i f l c i i c;iusa ligua colligere, ignem aaceud c r e , carnea dislribiiere, e l alia similia Tacert;.
Profeclo Mli.qualenus abaolute operabaniiir, Sabfialum profanabani, aou v b l a b a m : quaienuo aulein
oporabaniur saera, crimine vacabonl. F a c l o iloque,
quod in b ' i 8 i o r i a Davidia rcfertur, usus Dominus, u i discipukM veaia diguoa oeietiderei: a l vero
prxeaena exemplom uiurpavit, u i ex abaiidanii
demonsiraret, eos peoitus Inoocuoa eaae. Vido vero,
ex quAiiiis boc aalrual. Priiuo quidoiu ex peraona;
Secertioie* enim, i n q u i i : deinde tsx tempio; a i i eniiu
in ftmp/o ; lorlio ex re i p * a ; profanaxl: non eiiim
dixil, Transgrediunlur; ged, quod graviua e$l. profanani. Poaiea proferl oraliOHi auascapui, quoaiam
uibilominua vacabant. Praemiaii acilicei f a cilioreui defeiisiooem; deinda prolulil validiorom.
David euiui aemel propler neceasitaiem l c gein de pauibus propotitioui*, per indulgoiiiiam
peccato abaolatua cl : a l aacerdoioa quoTibei 8 a b IMIO abaqua necessiuie aolvenies legem Sabbaii,
por legein ipaam solnii eraui e criiuino. Dico autem
vobi$, quod templo majus hoc in loco. Ipae eniiu
hic adeei, qui templi Doiuinus e s i . Queinadtiioduiii
igilur iili iuala de cau*a culpaj imiuunea erant, ao
quod gacrilicium offerreal a c aacra optsraranlar;
sic et isli. Eleoitn Uebiaeis ob irabcciiliialcm ipaoruin unicam bebdomadi diem opere Tacttam c o n siiluit Deua, vidolicoi Sabbaiuin : u i ea die abatinereni ab aliia operibui, e l mancipia alqua j u i u e o U
ouieacere s i u e r e u i ; leciioni vero legts aique a a c n uciisoporatu dareni. Cbriaiiani* auiem, ulpoie fortiortbu, per loiain bebdoiuadam aacra leciioiii ac
spirilualibua sacriliciis vacare praeacripsil. E l illt a
quideui ab aliis operibus probibuii, leciioiii e i
aacriUciU incumbtreut; isiie auiein Uoieifti i p i r i tualibus rebu vacarem, opera alia uon v e i u i i ;
quod decorei, manus ii alliguri, q u i eaa ad
prava opera oou c x t e n d u i i l : ncc parvia e m d i n ,
qui inagua pbiloaopbamur : nei|ue demuiu iiuperfoclos eodcm inodo ac perfecto:, guberuari. I A X
l ^ l u b c b a l ii\ b.bbaio, > c l c .

163

THEOPHYLACTi BULGAHLB ARCfllEP.

Sabbtti, u l o w i k n i e i dtermn Opifax. fcgo i g i -

tvr

Doninoft Sabbaittsu* Iixetliga e i

j a x i a aaagtigo: qaoaiam operarH e n r i l

apooioH,

u t e u i a outein ol t f U t t , crtdtmt^

Meo eot velle-

bani %% c i coiaodobaot,

faot

babebaui,
amem

bac tl,

iadignaboauir.

doceatrbua

ei

\ , *
.
\ ,
\ ! ,

&

ot

auteni faciebrmi

, ,

1 oiio m i k m m . Pharisati

I e

M l i H e m botftbftfl.

in Sbbfttit,

e*4, cibum

1C4

e i i u E c c M a doeiaHbva

ttic

vpitmliUis

prodesM

in*iar qnidani i a r i a e e l , e i g r o

Pbariseororo

. , *

fcrtfAl.

,
.

VEOS. 9 , 1 0 . Progreasxt aoleai 0 ! D * venit in

illorttta ; ct ecco

synagogaa

bomo erat

manaiu

\ ,
, ,

aridous ci inierrogaveiniii fllum, dicetiioa :

, \ ,

Nuta licei Hobboua ciirare? a l accvsartai eum.

; -

bibeaf

Alii evoofelituB dicoitf, qood i e m t iaierrogaverit * . > OC ,

Ph*ri*os. D i d igitur poU*t qnod cat iavidi aaent,

. " ,

pneveDoriul e l rogaverfnl i l l u a , m dfctl MallbflMft.

, ,

Deinde Cbristm iieratn i n i e r r o g a v i l , uii s a b -

i a a u a n * e i rident eorum
UI occasioueiu

ab

igiitir COHK

, .

c a c i i a i e i n , i d quod

aliis evaiigolisiia dicitur. loierrogaal

, -

l u b e a u l ad c a l v x m i a i i d u m .

.
V t o a . I I , 12. c A i itto d i i i l eis : Quls erit e t
obie IKMDO, q a i oabebif oveui uaam, ei t i ea i u cidoril

Sabbaiit

illam,

et arigU?

bomoota?

in foveam,
Quaoio

nooua

tgiiox

lieet igiior Sabbaiia benofacere.

ieiidil ooa propier avaritiam, e i

ove,

apprebetodei

p r a n t M i t i o r e*4

SabbaMnn :

Oi-

u i oo p r i v c u t u r
HaviJhim aaien

propior

, ,
, :,
;

" .

itOD ferre a l enretar bonio: uode boe loco ataro*

, ,

ei cnidelea oos , o i eontomptorea Doi oaiendii.

. " \

Coiiiemnuul eaiui babbaiun),

, . -

nea pereai o v :

iioaiiaericordaa aaieia toui, quia

homtois

curanv

reapuuni.

,
, ,
.

t t a s . f 5 . T U B C d k l l bomifli: Exiendo maouiii

c *

l a a m : ot exlondii, et reaiilula aai aaua akut aliora.i

* ,

2iuiti e i aanc aridas haaeM, boc eaf, imttti

. ,

ericordee , e i non connuiunicani: aod quaiido

, * *

sermune evangelico

doceaiur, oxleudaul

coiuuiuiiicaiii, qvauavia Vbarbaii, aopotbi denaoaea

, ,

propter auaut in ao*

, ,

qiri a itobia s o m ampaUti,

iuimiciiiain maoua uosiras ad luiaerioordiaai e x *

YBRB. U , 15. Pbarbael aoiem egreaaf
consiliuiu

,
D .

lendi noium.
adveriua

eum,

iosua ubi , oecc&ah

< 01 ,
* , . *;

U l i n c > 0 mviden-

, , t ! -

iiluin

taairraiu.

, . ^ ,
. ,

uouduiii iuuiiiiiobal,

miciaii

erknini

fiaoi

attekiiKOr,

parcena

inUsrim

iUw, uo bo-

obuoxii. Tounsre onhm %c

riculii objicere, t>eo graiom

quod siguanler

lunc

Secedii adieio Jesu, eo quod loinpuc

liutu i

quaada boiivikiia

ceperuut
porderenl.

qaomodo

dicii

pe-

. , . *

nou 6 s l . Tide autero

. . "

: Egresw : nani ulciiverun a

Deo, luuc volueruui perdeie . Nulbis

in Deo inanens l a i i a

eiiiin

nierrtc igttai.

V E R S . 1 5 , 4 6 . t secuiae bunl cum larbae utuliap,

et

euravii eoa

fektuua c u u i

oiunes, e l

fadaul.

,
.

Ul

iucrcpavii

eos,

iuviJiaiu illoruui

ue

, -

nuuii.

deniulic-

/ ^ *.?.

Sfc

ENAHRATIO i N E V A N G E L I U M . - C A P . X I I .

, . - rt, maniiasiari vult.

4 ;.

Niliil etttm oinhlojat

quod ad illoriim cvrain pcriinebal.

"

26*

VEOS. 17, i S . < Ut compleretur quod dicUiro c r a i

'

per laaiaoi propbeiam, ^licenietu E e c e c u i

, .

quem olegi: dilotUia tnetu, i a qoo complacuil a n i -

' ,

I U I ntca. P o o m

jadfcramfonlibiu 6 0 tnnatUiabil. Non conlendet,

, , t

opiriiam memn

illum, e l

ncqve d a n a b i t .

. " , , , *

oiaaaiteiudJtu* J e s a . Qtuecaaqoe enim, iaqait, r * -

l a i r o d u d i e i propbeuni

letlooi

kiorit* Jdr*i, iaciet. S i volaoViHi u l noo appjuroat,

, ,

focfoi

. " -

tyoriie avkkia, neque coaiefulet,

etiam talud, t * JHM reiocUbUur,

*ed

u l iiianfe
anaaaiiabU

tutibia, oujn, geaiibea j u d k i u r a

, , .

aoiiuiiliabit, boc eat, eiiaoi genies doeebit Jodi-

, , .

ciom tm\m e s i doctrina e i acietuia, e i dijudicaUo

"fl - booi, vet, e l ryuarum Judiciam aaDuniiabit E l b n i ;,

c i t , qui BMnqaaoi avdixarunjL do fuiuro Jodicio

<

Mequo pbileio aodiei quia vocem ejua. Noa

eoiaa im inedio fori, v t glorias appeiealea, i o d i a

* ,

leoiplo e i ajraagogia el i a oonie e l j u t t l liilorm

, .

doeebac

c ,

.20. t Arundiuem commiautam oon oonCria*

. * , ,

a*ei, e i linum Xumigant noii oxalinguct. > Poierai,

*
& ^ , .

t\ icaai orat linam fumigans, aoc e a i ardons,

, OXA ,

xoliagfiere: aeti ooluii, quoad dispentallo adiio*

iaquit, Judatoa at calaminu cootriluin coafringero,

f

* .

pfereUir, e i per

gaiJieai qtiod

"
. > "

vinoerei eoa. Hoc anim a i -

V u i . 2 0 , 2 1 . < Doaee ejiciat ad vlcioriam j o d i c h i m . E t i a notuino illiua genleo sperabuiu.

^ * , ^^
, .
;
'* * '
, 6t .
*(6)

M M i i a

aubifitur.

enim baberoat quod prcteaeMiii, omaia t u t l l o o i l ,

m foatea condeoanarei , e i vitocerai aibil iradlceiiles. quidnam ai quod noo i e c i i u i l o f t i Caciai ! aod noUieniai. U n d e goniea. aperabam
i a ettm, quoiiiam Judaei ooiaeroiit.

? E R S . 2 2 , 2 3 . T a n c adduclu ad com d9tno>

, ,

n i a c a 8 ccitaae malue, et sanavH illum, i u of c o a

ac ioqneroiiir et cerneret. E i obiiupuorQtH

^ , *

omnos t a r b r , (Kcebaolque:

v i d t Viaa ad iidom ocdiMorat a^emon, octiloa,

Mara bic eai Da>

, ,

aorea a i lingtiam : aad tatiat, c i fiHoa Oavid

. ** ,

a torbia nomliiatnr. Exapectabalur eaim Cbrialaa ex

. -

aomiiie David. nune viderU queinpian

* ,

qukl bomim aii ptr ae wieHigeiKoin, nequo allerlaa

Ex

utqm

^ollaUono oodd. VeneL S. M a r c i .

( l i ) C o d , 3 2 , , D , piito eaae enm qni paisioire affqua

JlA ,
inandaium exsequiiur: queui coniringera ei
< ,
ilero aon o p o i t e l : eed c u r a r e ; quem*
. j(pAj, ,
admodum docuii Doniiiiua diceno :
, \<
* we$tram faemik eor*m komim,
jiif
- *%
(Matth. , I . ) E t ^ pra>.

* " *
d p i l : Omniaftcititini
murmuratioH* m a >
MOtmtTT

it*tiQnibu$ (Pfutipp. n , 10). A c a t i b i :

Nihiipnco*i*xjfejs*, utaue tnanem gloriam. (Ibid. n 5 ) .
" \.
Linum vero fkmiaatu vocal, e u m , qul maiidaluai
^/,
Dei facii muu:0 farvei4o, ac aiudio perfecto;
,
aed langnidius a c Of gnhis : quem oon oponai ate
\ ^: * , opere avocare; aed p o i i m exciiara c i erigero, a 4
pciv 4k
. ^ .
meiiM>riam tpai ravocando judicla, a c
. . - Afliaoinero coiiiininiiiam, inquii inagiiua
DoL T i w c addociiis t * l a d eum, > e i c .
t

P A T E O L - GO. C X X I U .

THEOPHTLACTt BULGAHLE ARCHIEP.

163

tttni Sabbali, ut omrakliu e i dfcrum Opifei. Ego igi- ,

\ , *
tvr Doninos solro &abbaim. loietliga oUc* d
jaxia anagbge: qooaiam operarti erant

apoatoH,

I M U I I fmtetn ot afisue, moVtrtes, Weo e o i velle-

*\ ,

bani %% e l cofMdoborH, hot , cibum

! ,

babebam, ulittem bot*bfai. M*t aiiteui faciebatH

, ,

iu Sabbatia, lioe t * t , \m olio m*Kmm>. P h * r isaei

aniom iadigiiabiniur. Bic er> iit C c c M a aodoribvs

, 6%

doceotlfeuf

. ,

e i prodesoo tupttmiibus Phariseoniro

, >

inaiar urpo quidani iarlaet*, o i g r o fcrtfftl.

\ .
,

Y E B S . 9 , 1 0 . c Progreosaa aoleai veoit

ynogogam

illortjta : ct ecco

, ,

bomo erat manuiu

bobeot ariaouts ci inierrogavenml fllum, diceiiioa ;

, \ , *

ftutt licei 9obbom cvraro? i l acevaareat oum. >

; ; *

Alii efaofeliauB dkoitt, qood itwt

iaievrogaveril * . > Ot ,
. " ,

Pnri08. Dici igiuir poU*t qnod emm iuvidi ovaont,

prevencriitl e l rogaverfot illuni, a l dfcil

, ,

Deinde C b m t a * iioratn iaterrogavil eea, U aeb-

< . 1

u n n a n * e i ridena corum caeciiateua, id quod ab

aliig evaiigolisiis dicitur. Inierrogaal lgiiur

, .

u i occasiouem lubeaul ad caltittiitiandtiu*.

, .

. 1 1 , 1 2 . A l itto d i i i l eis : Quie erit e t

;,

vobis boino, qai oabebif ofeai unaiii, e i ea i n -

, ,

cidorii

approbeiMlei

, :,

prantvtnior eai

; ;

boiNoofo? ltcet igiiar SabbaiU benoftfcore. -

' . > -

tendil propier avariiiam, e i u i oe prifculur

, * f O

ove, diat^lvere Sabbaimn : propier mvidiaai aaien

> ferre lcoreuir botno: oode boe loco ataro

, ,

e i crvdelea oae, t * conlcmpiorea Dei onendil.

. " \ \

Conieronuiil eaiiu Sobbamro, 4 DOA poreai o v :

, \ . *

immiaerieordai aaleia auui, quia

lUam,

Sabbaiia in foveam,
et origii?

Quaolo

nooue

igiior

, ,

homiois cumnr

reopuuni.

, ,
.
c *

t t a s . f 5 . c TUBC d k l i boiuiei: Extendo aianaui

l a a m : o t exlondii, ei regUlula aat aaua s k u t aliora.i

* , ^

Kulli e i nvnc arrdaa niaow habeoc, l o c eal, iuiitti*

. t \ ,

aericord08 , e i non connuiuuicani: %ta quaado

, * *

aoriuoao evangolico

coiuiHuuicaiii, qnauivia
qni a

twbii

doceaiur, oxleudvul ,

, ,

V b a r b M b i , a o p o t b i aeBaoaea

aant ampoUti,

, ,

proptef in

iniuiiciiiaiA maaut uo&lras ad uiiaerioordiaoi e x *

lendi iioittm.

,
D .

cepertiot

0 1 ,

tOtisiliuiu adversua eum, quomodo illuin porderenl.

Y B R B . U , 15. Pbarisaei aouMn egreaal

' , . ;

iosua ubi , aecaoak Uliuc > mvidiin-

, . * 0 !

liatu i quaada bouoikiia aAekiiKar, tuna HrtOuianu

, . " ,

Secedii adiem lesua, eo quod leinpvc

. ,

Mouduai iuiniiiiebal, parceua inUsrim iUia, uo bo-

miciaii erkxini fiaoi obuoxii. Teutere en\m we p e -

. (&, . *

riculii objicere, &eo graiom

, ". * ,

noti 6 s l . Yide auieio

quod kiguanitr dicii : Egresw : nani ulcxiveruii a

Deo, luue voluemui perdora . ftulhis euiin

in Deo inanens latia nientc gttai. YtRS. 1 5 , 1 6 . t aetuiae buul cum lorbai uiulij,

t , -

e i euravil eoa oiuues, e l iticrepavii eo*, ne iiiam*

fektuua CUUJ faclanl. Ul iuviJiaai iilorum de:uukc

/ , .

Sfc

E N A H R A T i O iN

E V A N G E L I U M . - C A P . .

6C

, . - ret, maAitoiari v u h . Nihil eitim omitlOdfct

quod ad illoruni cvram pcrliiiebat.

4 .
"

VEOS. 17, 18. < U l complerelur qtiod dicUim e r a l

per baiam propbeiam, 4liceniem: E e c e filioa e u s

, .

qun e l e g i : AiletUu moiu, ia quo complacoil a n i -

' ,

iiia mca. Poaaai apiriiaro meiioi super illum, et

. , , t

j v d k k i w a o n t i b i t t 5 0 annarUiatot. Non coiitendei,

ncqve ctoaubil. t Imrodueii e i propbeiara

. , , ,

aiaoaiteiudinia Joaa QuxeiMqao e n i m , iaqnit, -

letlooi

kierioi ladoti, Cociei. S l volaerJhi u i non aptareat,

, ,

focibi

etiam tatud, ot non reJucUbkur, u l iuania

.. " -

tyorije

avUJua, neque coHiendet, sed anoualiabk

, -

tjMtiit,

, , .

aoouniiabit, boc e t i , e i i a u ganiea doeebii. JwW-

, , .

iiim e o i a e s i doclriaa e i acietuia, e i dijudicatia

aiaaiiosieov; e u m , 04 genlibaa

judkiuxi

f l - boai, , e l Juditiam moupiiabit

, .

Ethiiir

cit, qui imaquaai andixaranjt do fuiuro j a d k i o -

<

Dtequa pteleu aadiei quia vocetn eju*. N a a

* .

eaisi

* ,

leaiplo e i sfnafogis ti

$, .

doeebac

aiedlo fori, u l g l o r i * appeienlom, ita i a

\n jnonie e l j a U *

liltorm

c ,

V E M . 20. A r u n d i i i i m commujuiiam aon onrIn<-

. > , ,

get, linum Xumigam noii xstiiiguct. P o l o r i t ,

i i q u i i ,

J u d a m a t calamiiiii cootrUum coaTHngtrt,

, ,

jti iraat o r a a t linam fumigans, hoc eai, ardons,

'., * ,

|; o4d ooluii, quoad dixpeuxoiio a d i u i -

, .

plereiur, per 4>moia vinocrei eoa. Hoc anlm ai^

? .

graieeai qtMxJ aubifitur.

" *
. > "

VOM.

0 , 1 1 . Doaee ejicial a d v k l o i i a i n j o d i -

c i x m . E t iu uooiino illiua genioo sperabum. >

| , ^ ^ enim baberoai qnod pneleaeceiii, omaia s u s l i n o i l ,

,

pootca condetanafcH , e l f i a c e r e i nibil c o o -

iradkeules.

at quod

quidaaio

noo

iecii v i lucfl-

!* * '

faciai ! ed noUiemai. U n d e geiiiea. aperabutU

m , quotifam Judi oolaeroiiU

*()

? x a s . 2 - 2 , i 3 . 4 T a f t c a d d u c t u a t * t adeom danne-

, ,

niacue c r c i i e a c nuiltie, e l

ac

, *

omnos larba, cJiccbaotque: Nam bic eai filiws Da>

vidt

l o q n e r o i u r e4

V U a ad fldom

sanavrt

illum, i u W cxcu*

cernerei* E l obaiapaerunt

ocdiMoral

dasmon, oetiloa,

, ,

aurea e i lingiiam : ted tattat, et fiHtia OaviU

. "' , -

a i a r b i a naniinatiir. Exapoctabalur eeira Cbritina t x

* . -

aemifie Bavid. E l nune videria quotnpiaai neqraa

* ,

q i i H l bomiin l ptr i a i e l i i g e i K e n , neque altotiaa

E x ^olIaUono oodd. Venet. S. M a r c i .

(Ift) o d . 3 2 , , 0
A j i r y ^ ,
wrta
,
, , , * 6
ftij xetttr iuxpocder
dsa6< * *
Bdrta
/ SinAoytcuuir*
.
Airor


, ^
^: " , *
. .
. . . t Arund)nem coiiiininiiiam, mquii magnua

PATEOL. G a . C X X U J .

BoaHitis, piito e t s o enm qui pjrtsiorre auqva

inandaium exsequilur: quom conrringera et exocinilere BOII o p o r i e i : sed potiua ipaum c u r a r e ; quemadmodum
d o c u i i Douiiuua dfceiia :
eUtmotpntm wesiram facmlU eoram ksmimbui, ui
tide*mtni ab itlh. (Matth. , 1.) E l pra>.
c i p i l d i c e n e . Omnia fucif $ine murmurationg m km$U0lhnibm$ (Phitipp. n , U ) . A c a t i b i : iViAf/par t o x tenlioium, utaut hurnnH glotiam. (Ibid. n 5).
Limum vero (ujmiaans voeal, e u m , qui mandaliuta
l)ei facll noti aiau:0 ferveitle, ac aiudio perfecto;
e a d laugttidiua a c %egnhg : qtiern DIHI oporial *k
opera avocare; aed pfiim exciiare c l e r i g e r a , a4
metiioriam ipoi r o T o c a n d o j u d i c i a , ac p r o r
DeL Tuflc addociita oat a d c u m , etc.
t

THEOPHYLACTl DULGARIyE ARCHIEP.

287
tiyrmoDen

wtcipkiuem,

cwaima

illmo

caocunf

el

26*

4 '

it , ;
, \ &,

m u i i i n , qoooi linam M D i r i i Deos lacto eju* corde.

{ .
. 24. < Qmm eam audivioaeol Pbariaxi, d i -

01 , * /.

c e b a u l : H k DOS ejfcU drroooia nitl i a Beelxobub

) ,

principe djeaumkram. T a m u i Doaiious

. >

proptor

eot eci*eral, ilii s i k i l o n i a a o e t i t n procol audi-

, * ^^ -

u x a b a n i : canqao bominet mullU afficerenmr

, ,

benoociia,eranl u a notpnt iuuaicl, quaai dUboirw.

.
,

Y u s . 2 5 , 2 6 . < Caa a a l e n teiret i o t a t c o g i u lioaos illorufl), dixii IMia; Oraoo r e g m m divUum

adfafsottaao, detoUUir: etofimis c i v i u t a a l doaiaf

\ oixia *

d i t i u a d v e n r a aeipaai, xoo t u b i i . E t si S a U r u t

, . \ -

SataBtm ejicit, adverMt teiptom divitwa e*t r q o o -

, *

; >
ntodo IfUor t u b t l reguuxi ojtu? lomlfaodo
cogiutkme* lHoitun, Deum eooiprobtvil. * , .
,
Excatat auiem apad commBibaa ,

e i m o o a i m iruipkfUiaai eorooi. Qaomodo eoiai

licinoaet ejidaol, cuai a g i f ioloroo convcoiani? S i t i n a o l e n dicitar a d r a r o r i u a .

,
; .
,

Vofu. 2 7 . E l 60 * I
Bedxobiib ejfcio
d * m o * i a , fllii vcslri qoo e j k i a m T Propterei
vesiri e n m i Jvdta. > , loqvil, qood Cfo talio
oito : U i i vetiri, boe , diacipvli, in quo ejW
d o n i ? Neqvo eoiai e l llli MI BoelxobvbT Qood ai i l l i
divioa^irteie, muilo magia ego. llli ooiin ia nomlAO
aieo m l r t o i l i opereilrir, proptoroa Uli ?oa condoai*
ttari , qaia iUoo videtio i a meo a o e l i i e niirac o l i faeere, e i adlMe mt aeeasaiU.
l n

; \

. , ,
, ,
,
; ,
. >

,
, .

Vxaa. 28. c Qaod apiriia Dei tgo dataK>o> /

<|kio, orfo perraiia * d m regoam P d . > floe dfcii

: "
, * ' . >

quod, 81 i n dWioa v i r l o l t ofo o|kio d m d n i t , ergo

go Filius Dei, a i xdveail propter , u i

, ,

stfflciitjiiai

benofidli,

alqoo l u pertonil iu

iueoa a d v e a l o i : bie enlfli regoom D o i : qvid

igiiur idvoBUiiD mernii, qol propiervof ,oaiiaf

6 ,

"

.
* *
;

. 28. A o i qaooMxio poleol aliquit iolraro

domuip poleaiit, oi vaoa ejut diripore, niw priao ligei

, \ ,

poioniem, e i u a e domom ejaa diripici? T a i i i a m ,

laquii, abeal u l amicoo babeoni ^, ot e l ad-

; , ,

b a b e t m . c l ligom eoo qoi tnie moum a d -

, ;,

veniuitt fbjriM eraol. dgmvm tuiem, id eoi, io

\ , ;

mundaro i n g r m o a , vaot daemonam, hominoa D , ,

, ,

4li0 balulil.

, .
. 50. < Qui non n e c a m , con(ra mo :

(17) ' , '

colUliooe oodd. Venel. . Marci.

(17) Cod. 52 addil :
,
, , *

^ *
* , *
\ . ; oxdlar
, *
.
, ,
,
, -

. ,
,
.
, ,
, '
,
^& . ' , >
. . qtK||eui cxemplo, oeu niittiliiodiu^ c o m probat ille fteimqiiein guuiii, ac subimJkai fonem
esse principciii \la*moiiiorum ; aUamtu noa raai u r a , sed quia lyrannidein e x c r c e l , t\ dpiijinaittf
in eos, q u i socordiu a c p i g r i i i a inibecUlea floiiL
v

XII.

KNARRATIO JN BVANGEUUM . ~ CAP.

' , , , \, et qtii eotitgit mtcoifi, diapergil. iQoomodo, i n qeit, Bedxebub niihi cooparalnras eai, qui conirv ,
; ,

riuHi raitai v p e r a l u r ? E g o qaidera

61 . * ;

ilie autem mattilain, qaomod*

ego qvidam congrego bomkies ad ftaJutani, IHe

virtolom <loceo,

igiier exi raeoam?

* ,

auiem diopergit. N o u i

\ ,

docfRle e i mtHtH pradesae captente, ip*4 diaperge

Atnem Pbariseeoa, qxod

, .

reiil pofiulusi i t a

lendU revara

na aceederetil ad ae. V o d e os

femoiiiio

plenof.

* -

Y x x s . S l V i |Mchrco dico vobis: Ornna p a c t a t t m

;,

el c o i m t i a m remfttettir horoioibua, a i contfcjam i a

Spirjium tAneititii non remillelar homtnlbiu.' E t

; ,

qoitqrjis dixerii verbam ftdrersns F i l i o m bomiois,

reinitiemr i l l i : q u i a a i e m dixerit adferrwii dpfrflum

* *
aanclum, non reinfttelut e i , nequo In p r s t e n t l a ,
, . > , * eulo, neque in folarou Bicit fcoc foco omne aHtitl
,

peccaium v d panram aaltein taabere e x c u a U o n e i P ,

, , .

uipoio axortaiioneu), fariam : coiifdgiiiiua entm ad

bamaoam I n f t r n i u t e m , e i fii veni : quando

. "

auteni qoio viderit miracula per S p i r i m n aaneiiim

fieri, et a e c a m e r i t ea qoaal a diabolo facia : q u a -

lom h a b i t o m eatille exctiaalkmem? Maatfextem est

enim qeod a Spiriio aancio fiant, oaa a n -

$. ; ^ i e m : qaomodo igitur Uliavotrfa

*

dtgiioserii? Itaque Jud*el quando videroirt Gbriaiam

mandacaDfotn e l bibemem, ae veraaniem ctirn -

, -

blieajiio et raereirtciba, aliaque omofa n o r e

, \ ,

bomiuU^ iacieoiem, at deinde argaeroot

comedonem, e i vini poiorem : in bac erant veuia

Fili

eosa a t

. Q digtii, e l nequo poeoiteolia aoper boc ab eif

. "

xigelur. Yidobanlar eoim

Quando autem videronl enm operari aairacula, ec

, ,

argueroDi,

, -

ceniea boc dawoaiactiiii easo, qooinodo remiiieior

radonabiliter

offeadi.

e l blaspliemariinl Bpirilum aaacluiii, d ^

; "

hoe poccalum nisi

diot qeod ille qul blaapbomai i n FHiom bonini,

, \ , ,

videns emii bamaao more vivore, e l dicene : Htc

poDoiientiam

agerint! i u

, ,

roeretricariiu

boc f a c i i : lalis etsi aon poaaiteai, de bac oon reddet

raUonem.

iolallexorii Doain, oo qood u m oecaltua

oal, vorax e l vinl

po4or,dambrisiiu

Voniam enim accepii^ u n q o a m qui

, ,

foofil. Q a i aoiein blaspheiual in Spiriluiu gancium,

, ,

boc eot, \n apiritualia opora Chriali, e i dicit ex

* .

eoae diabolica, niti po^niianiiam egerit, veniam non

, D aueqnelur. Non enim rationabilem canaam babuil

\ , -

videna cum mereiricibua o l pablicaiiia veraari, lam

* .

valumBiabaUir. Non remiiteUir igliur vel

, *

a l i b i : ad et bic e l alibi punielur. Mulli enim aani

* . " ,

qui bic qttidem panivntar, aed alibi prwaua immune

r t

ealamolarelur, qoemadmodam ille qui C b r i a i a m

hic, vel

collatione codd. Venel. S. Marci.

x u i e m , daMnonia eidcm aubjeeta vocai; quaa

s c i l l c e l velol arma a u n t : vaaa enim e i arma
oancfipaoiur.
Quare Lueaa a m a f a r a x i

e a d e m appeUavil; qnia por illa miseroa honinaa

*>iM anbtgit Cbriatua iiaque boc exetnplo argumfntttm e f b r n i a i , ogtendeos qood non aolum nallam
carm principe dxmonioruui
amiciiiam b a b e a i ;
v e i o i eiioin quod v i n u l e m ejus, u i sibi u i a -

xiine i n v i s a m , alliaaverii. vero lalia argnaaenii Uliusec^pua. Queaiadmodum nemo in domnm

alicitjus poieoiig inirare, vaaaqoa ejos abipao^eiMloditadtripere , prius nonaltigaverii forlem :
aic e i ipse nunqoam daunooia diripui&sel, nisi prina.
principem ipaorum, qai forlif eot, alligaatel. Q*i

Honen meeum, e i c .

fjj

TUEOPHYLACTI

BULGARI.E ARCHIEP.

272

Msni * l pauper L a z a n u : alii aulem e l hic e i aKW, * ,

9

iu Sodomii*, eubi qui in Splrilum saactuin bla*pbe-

. , ,

neqao btc, nfqno allbi, apo-

, .

s l a l i , e l prjecursor. N a e licel videanlur pereocii*

, *

lioxom p a i i aed R O Q paiiunlur pro poecaiia : W I I ' .

euira probadooes et coronx.

i n a i t l : alii

vero

" ,

T B U . 53. < A u i factle arboram boaam, o l f r u c iupa ejas bonom: aut faciiearborem putrem, e i f r u -

, ,

claat efas pulrem. E x fruciu eniin arbor cegnoaci-

tur. Ciun Jodi Don poaaeni miracula

Chrisii

. >

argaere u i mala, ChrisUiin faeleiitem illa blatpbe-

mabant u l d*moniacura. Vel e i me, inqoil

diciie

arborem booam oi miracula raea, qtue fruclut

, ,

suni boaa, erunl omnioo. Y e l si me d i d i i s arborem

\ ,

puirem, manifesUim quod e l fruclos, roiracnla t i -

, * ,

delicei, puirea eruni. Terom miracula, id exi, f n t -

, , ,

clum, bona asse d i c i i i s : igitor el ego bomis s o m ,

* , , ,

neinpe arbor. Oimiino enim sicul ex fruelu arbor,

, ,

iia e i egcf cx miraculis cognoscor.

.
, .

V i a a . 54. Progcnies viperaruro, quomoda po-

, .

tostis bona loqei, cum malt sitis? E c c e , inquil,

; , ,

vos cuiu arboros mala &iito, fruclum malum ferlia,

maledieenies m i b i : unde e i ego s i roatus essem,

frocius afferrem tualos, e l non lalia roiracula. -

genicro viperarum eoa vorat, qaoniam iu Abrabam

; , \ \ '

gtoriabanlur:

. ,

oitendU aulem

qnod

nou i i o l ex

*,

Abr.ihani, sad ex primogeniloribus i c dignU.

.
V E M . 54, 5 5 . Siquidem ex abundanda cofdia Q
oaloquilur. Bonus bomo ex bonolbeaanro emUlil

* ; ,

b o u a , 6 i u . a ! u 8 h u m o c x maloibettaroemiUUinala. >

* \

Qnaniloenini vitleris queinpiam obscene loquenieiii,

, .

aciag quod multo plura babeai io eorda, quam q u

Joquilar. Nam e i abundaniia effundil in exierua,

ei ibeaaurum

02 possidoi abecondilora.

, ,

, .

Parvaru

\ \

eiitiii parlem declaral. SiinililerelbonadiceDS, plura

, \ ,

babel in corde.

.
(18).

Vcxs. 5 6 , 5 7 . Dico auiem vobio, qiiod homincs

, 0 -

d omni verbo quod loqueniur, raiionem red

, \

d e u l i n die judicii. E x aermor.ibu8 enira luisjuslifl-

* ,

aberis, et ex sermonibue luis condemnabcris.

\ (10). , -

collatione codd. Venet. S. Marci.

(18) Cod. 52 addil : . D
,
*
, , ,
, ,
. , . . . < e n i m prudenlia in C h r i i i o in gloriam Dei, ibesaurus eal bouua.
Prudeulia auieni iniquiuiio,su remm a Deoprobibiu n i m , ibesauma eat marlus : ex quibus ibesauris,
jirxia Domini effaium, proferunlur in propriis uirorumque factis, c l diclis, shre bona eive mala. Dico
auUm vcbit. e i c
(19) l d e m c o d . : (& ^
, .
\ ,
,
, -. -

, '
^,
.
, ' r e r
,
Jra
7 ,
'

*
, . . . < Genoraiim
omne verbum, quod non confen ad aliquam in C b r i s i o
a t i l i u i e m , oiioeuin e s l . Tauluin eci!iceiC8i u l i a v e r i i i
periculutn, eiiam^i bonumait, quod diciiur, ad * d i flcalioneni fldei non ordinetur. A c n o n quidom p r o pler verbi boiiilalem, subil periculatn, qui {j|u|
proferi; eed propierea quod illud ad acdiflcatioiirni
non refen : sicquc conlrislal Spirilum^anciani D e i .
Hoc siquidem clare edocoii Aposlolus
dicene:
(Ephet. iv, 29} Omnit nrmo ma(u$ tenr* ntn

J
(

SfT3

E N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U M M A T T U i B f .

CAP. X l t

274

, Terret btc nos, qnouiain e l pro verbo r a i i p nctn tlaiuri oumus, hoc eet, pro meodtcio, caltira , , ,
, \ .

uia,

ponit tealimoniam ex Scriplura, ne videatorpropria

atit aliam pro iaordtnaiie et ridicolit. Deindo

* , \

dicere. E x termonibas tuit jusiificaberis, e l ex aer-

mouibus luis condemnaberis.

VEO*. 5 8 . T u n c reaponderanl qaidam ex scribia

, ,

ei Pharifwais, dicentea: Magister, volumue ad lo -

. , -

guum vidore. > Admirans ovangelisla apposoii, lunc.

, . "

Cum

, *

precedentia, lonc signura peiuni. De coelo aotem

volunl signum videre s i c u l alius evangelisla d i c i t :

onlm obedire illos oporierei propler

sigua

. ,

piitabanl enim quod aigna super lerram

poleslate

, *

diaboli f a c e r e l : mundi enim rector est

diabolus.

. ;

Quid i g i i u r a d baec S a l v a l o r ?

, ^

VEE. 5 9 , 40. f A l ille respondeos dixii illis: G e -

, -

neralio prava e l aduliera signum quaerit, ei signuia

, .

non dabiiur illi, niei signum Jonae p r o p h e t * . Quem

"

adiuodum enim

, \

diebus ac iribus noclibus, t i c e r i i Filios bominia i n

corde lerrae iribua diebus e l irtbue nociibus. P r a -

fuit Jonas

vara geueraiionetn

in venlre ceti

iribtn

vocal eos, quia dolose aempi r

, . ,

lenlabant: aduHeram

, \ -

Deo; e i adhserebanl dannonibus. Siguuro aulem d i -

aulem, quia desciscebanl a

. ,

c i i reaurreciionem soam, u l aditiirabilem. Pogiquam

, -

enlm i n cor larrae, in inflmum iaqoam locum, Infer-

, $ ,

nuiti ecilicei, deaceodit, lartio die resurrexh. T r e s

auiem dies et ires noctea a paria inlelligas, e i non

, .

integras. Mortuus enim est in Parasceve, q u ipsa

, a n a d i e e e s l : et mortous fuit Sabbalo, eece et alia

, \

d i e s : nox auiem D o m i n i c * ipsum adbuc

monaam

\ ,

apprebendit. T r e s igilur dies et ooclea a parte n u -

meramur, quia et eic saepe numerare consuevimus.

. \

"

V E R S . 4 1 . < Y i r i Ninivitae gurgenl io jadictocum

, ,

generatione bac, et condeQHiabunl eaui, quod ipsi

poeniicniiam egerint ad praedicaiionem J o n * : ei ecce

. , \,

plus quani Jonas eel boc loco. > Postquani, i n -

, -

q u i i , Jonas exiii a ceio, e l praedicavii, crediderunt:

. "

in me auiem, eiiam cum s u r r e x e r o , non credeiia.

Unde

dideruni

quamvis

, ,

pbeiis, visis aignio, noo credilis mibi Domino -. quod

e l condemnabimini
servo

meo

a Ninivitis,

Jonae

qui c r e -

absque

Baibari f u e r i n l : v o s a u i e m

roiraculis,
asaueii p r o -

. , D signiflcal, dicens: ecce plu$ Jona koc loco.

V E R 3 . 4 2 . < Regina Ausiri excilabilur in judicio

, ,

cum

venil a finibue terras u i audiret sapienliam Salomo-

generatione

bac, et condeiunabii

e a m : quia

nis ; et ecce plus quam Salomoo

, , ,

gina, inquil, a longe

inflrma, u i de arboribus e l lignis ei naturalibus q u i -

. ,

, .

boc loco. > R e -

venil, quainvts

busdam a u d i r e i : vos autem me, 03

eseef mulier

cumad voa v c -

nerim el arcana dixerhn, non suscepisiis.

* 4

V E O S . 4 5 - 4 5 . Gum aulem

immnndua aplrilus

x collatione codd. Venet. S. Marci.

ftoctdal.
Sed $i quh bonu$ nd mdificationem
mt dt gratiam anditntibus. Nolite contriitarc

fidei,
Spiri-

tym
ianctum Dti;
quo quid pejus.
T e r r e i umeiii h i c . n o s , > e l c .

cexe potaaif

TBOPfiLACTI BVUBABIM

5
exierit ab bomine

poramtMilal per arenlia

tft

ARCEUEP.

loea, ,

qvatreM rarfrak, et aoo i n v o n i i ; lanc d i c i i : R * -

, *

v e r u r i a orjcaan areaa*, t o o V e x i v i . com veaerii,

. \ ,

rfpatii oaai Tacsaieia, acopk pargaiam

offjalam. Tonc afeii a l adjaag U

alque

, \ .

tibi aapiesr allaa

, ' '
. fca\

aeeloraiioraa , ingreaai inbabtiait illlc:

el Axal poolrear* toarioif IJHeo pejora primis S i c

crH

, * |

et fOMraliaai

boic p e r v e i w . OoaooAil Uloa

vaqoo In axtrimoai pwMUoaeaa . qaod ipaaai

MaaapatiHl. B i akot d i M a o i i i

Kberati,

ij-navl f a e r i t ^ &* b a t a f t : i U t t v t a t f a a p K r a -

. ' -

l i o a dasaooBto tooebatar tmm adorarel, aod per

, ^, *

propbetoj tJoeHia osl iUe OJMDOO. Y a a i tgo,

\ ,

naat

iDterimere VUHU,!*JI graviaa peccaates, gravioa e i i a n

. \ ,

iminaare tnagH vafeoa: ^ f r ^ r e p o i b l U

'. cxtrarj eaptfviua ** g*a?ior e r i l

* ' ,

prioribas. Toatrtom iaioltifoaiboa, quotf per bapii-

, ; ,

unum

ejicitar toawdas apiritxo, ol vadit ad loea

feaqoosa, oi a a i a u t ooa baoiixaura, aed. Im illU noo in-

vanii reqoiea. Jttquka enito ctto**Miaiia bapiixAiot

, * -

lorbara peemala opara, qoofiitni oao baptizatoa jam

babel: coovonilor igilar ad bapt&xaiapj eom apitili-

* *

buaaeptovj. Sferat aolm apteni awrt dooa Spiriia,iia

e divera* t a a i moliifo tpkhoo. oav autex

iogroooo* faeril i a l o p t i t a i a m , Aeterior At calaarfut.

\ .

Prraa euim t p e a a r a i per bopkitatam

purga-

\ .

poate a a i e * # ** t * m * 4 i ,

" ^

aiai p t r po*fct**tLiai, q*a hOioaiooa caft.

eaoe

* ,

^ ^ ,

. .

"

,', ^
V t a a . 46. t Adboa aatom iUo ad forboa,

c " ,

tece n a t e r ojoaot fr^lar ojoa ubaDl q u a r e n *

\ { ,

ei loqoi. > Ham&num q v b l

oaiendere

.' ^

, qood mt in ftUnari babcat: ttikil

, .

e n i n roogDom odboc de e o iateHifobai, propier boc

\ -

volebal

ipaa adboo Ibquauu, v o k b a i ad iUein aiirabere,

qttaai aiubittoaula lauto aibi

uirCbrieltta?Poatqoani

fllio

aobdite. Quid i g i -

inienlioiieiD

ejas uovii.audi

; \ >,
.

q u k l dicat.

Vcaa. 47-50 Bixilautoio quidam illi. ccema-

ler

lua e l fratrea lui foris , quaereoiea fibi l o -

qui.

Atr fflo raapandens dixii ei qni ibi reauiiitavo-

i a i : Q i m eaa w a l t r ntea, a m qoi svni fraires *?

, ; \

Ei exiendcus aiaiittm saiu ad diacipuloa d i x i l :

fclcce maler mca c i frairea mei. Quiaqui8 ciitm fe -

^ - \ . "

c c r i l vobiMlaUsui Pairis mei q u i esl i u cielis, ^

ineti fraktr, e l soror ei mater eal. Nen injuria

adkiens malrein^ b * c d i x i t , aod corrigeai menlem

, ,

ojns gloiio) avidam c l htiiaaiiatii. Nou eoitn d i c i t :

esi mater m e a : sed, non fcceril lolaulalem

. !*

ci, 11U ei proderil quod me geuuil. enim uegal

*, * ,

naturalem

cognaiiooooi, sed appoiiil eiiain eam

quaj eal per virtutem. Nullas etiira indignus a c o -

gxMione uiitHaioro capii. Igiiur corroclo vanae glo-

' .

rias morbo, herum obedit mali i vocanii. Dicil enim

cTan^^la:

, . \

K N A R H A T I O KVANGEL1UM . G A P . X I I L
. .

OAPUT

09pl
,

XIII.

J ttpA

Dt parabolii tminamh

emforum.

. ,%. die ?ero flto egregaM l e s u i e dov

, .

roo *( j n x i a o u r e : e l congregatas ad illam

turb mtili ( ) , fia a t fpae n a t l m i u g r e u o i -

deret, et universa tarba i n litiore ${abat. >Sedft i n

. ,

navi, u i omnet aodhor** io faciom baberei

cianteo, et ooine* commodfoo WKfircDt. Samee mari

ape*

piscator qui tn ier**a.

.
. 5 . c E i locatas e a i m u J u io parabolis,

,
* \

d i c e n s : Simpiiciba* Uirbfa absqae paraboia

* + ,

monto locuius e e t : bts aatoal io parabota,

, \ . "

in

utpota

doloail P b a r i a e i * , u l non mlelligaul, quasrant e l

discanU Praelerea, o l indignio, noa oporiebai d o -

, -

eirinaa t\%

garKaa anto porcos miitere. P r i m a m auiem para-

{.

bolaro ponil

E c c e axiii qui seminabai, ad aeminandann aomeii

proponerenudaa.

Non oportei enim m a r -

quas aoditorem

faclal

attoniiorem.

gaum. > Se>p*um dicii aaiorem, aeroen a u t a m v a r -

baoi. E x t i l a u l e m ton loco, nam ubiqoe e r a i : sed

. * *

aeeundum

illod

quod nobie propior facius easei per

earnom, dicitnr egredi e fiaibua paternie. E x i i l a u -

. * ,
,

tem ad ,

. ,

lutmua. E l ad quid

t e r r a m propter splnas? nom u l puoiaiT Minime, sed

quoniam

ad

faciendura

ipewn inlrare non poa x i i l ? Nura u i exurat

; *

ol

; ; \

q u o d e i propbets o e m l n a T e r l n t , a l noo aemen ,

aemeotom faciai. Semen aaiem souei dicfl, eo

, \ C aed Dei. Ipee aulem o l Deua lemen , hoc aat,

. ' ,

proprium, aeminavit : non enitn dWioa graiia lllo-

. > ,

stralus e*t, absit, <| ipae erat laptentia D e i .

* , ! *
.
V E E I . 4-6.

E t com aeninaret, alia qaidom c#ici-

* \ , \ -

deruiit j u x i a viam, et veneront volocrea coali, e l d c -

* ,

voraveruni ea ; alia atjtera eecideranl in t e r r a n pe>

" ,

troaam, ubi non babobant multum terraB, a i proli-

! * , -

nos exorta aunt, eo quod non babobam profundita-

, , . 0 1

U m terrae: cum aoiem oxorma eel aol.exuata a u n i :

, ^ , *

ei

qui j v x i a viam, s u n i ignavi e i daaidea, qoi nunquam

$ ,

) ,

quia noo habebanl

radiceui, exaroeronl. H i

auscipiunl verburo. Mens anim eorum via eal c o a D

e u l c a u ei dura, oi miniroe a r a t a : ab iia igitar r a piunl verbum volucrea coeli, boceoi, spiriio* aeria,

, , . 0 1

dasmonea fideKcel. Qui vero super peiroaam, funt

, ? ,

ii qni audieruni qitidem, sed propier itubaeillitatam

in teniationibus a u l affliclionibus nou obbictaolor,

* ,

aed perduni suam saluiem. Per aolem enim orienUta,

ialellige Q5

bomincs et declaratqaale* aooi, aicuiaol manifoaiai

,.

abacondila. Alia aolom recideranl inter , et

c " ,

tenlaiiones, eo qaod tentalio

oatendit

ascendoront epiuae, et euffocaveraoi e a . > U i aant

qui caris euffocant srmonoa). Nam dives Kcel v4-

dealur bonum qooddaro facere, at non crcaeit

( ) Huic l o r b permisli c r a n l P b a r i s v i ut e sxqacnlibus patcl Supra 5*. . 7.

T H E O P H Y L A C T J .BULGARI2E A R C H I K P .

ejut, oeqoe pfOUcit tolliciuidinfibas prohibea- . * / , >

, .
tibati
. 7, 8. e Alift veto eecklerunl in terrem

r " i x t a c v xaV

boaam, et dederont freelom, ille qaidera ccoiam,

, 5 , ,

aWra aaton u x a g i a u , lies varo i r i g i o u . > Tres

. ,

ptpiet aamiois perioniat, et qaarta aola tenrau e t l .

Paucl eulm t u n l qui u l v a n t u r . voro d k i i de

lerrt boroa, d a u nobis poenitealia . e n i n

poaaibile, etiam t i quia petroaa lerra ait, a v i jexta

, ,

v l a , vel apinoaa, e u n fiari lonraro boaam. Nou

, .

enim atqoaleui frucium ieiunt o m e a qai Terbom

t m c i p i u D l : sed alius qaidem cetifoplua, fotie pau-

p t r u t e n perfectam babeaa et tommam oxeratauo-

nem. Afius autem ftexagocoprum, at cauiobiu forte

'. \ * 6

'

a l qai bonesus mipiias delegil, ot viriutem pro t i Hli aniplexaiur. Yide aolem Dei b o n i u i e a , qoomodo

omiiea sascipit, c l roagna et medioeria et porva

cclentog.
V E E S . 9 . t Qui babei a w e s

, xocvo-

, ,

monacbot, eiadhuc operaaa, Aliosvero trigocuplam,

r

aadiendi, audia*.

Manifcatal quod b * e tpiriiuaHler inlelligeixJ* sini ab

" ^

"

. "Opa
,
.
, *. > ,

bis qai spiriiuales aures aninue babent. Ilulli auiom

: . \ -

auras babenf, eed non ad audiendum ;

, ' -

piv/plereo

subdil : Qul habet aurea audiendi, illo audiai.

. 10, 4 i \
dixenroi I l l i :

, , *.

cum accesiitaenL diecipnl,

Q i a r e in parabolit

\ ,

Joqaeris illit?

; , -

Ipse aulem raapondent dlxit lllis : Vobis daltnn oat

\ ,

acire arcaoa regni coaloram, lllit amero aon datun

e s l . Quisque eniro babet, dabUur

ilfi, e( redfdaiar

. , abundaniior : quisquie autem non babel, eliam ^ .6 , i l l u d quod babel, loUciur ab eo. Vidoolea diacipufi
' , \
niagiiam inbisqiiae a Cbriato dicebaotur, obscurila-

dignam, ol par c s l ,

,

* ,
, ,
,
. ' , .
, , . "
,
. ' ,
, ,
.
, \ * *

;i!bibei, eilam toffi quod babere videtur: boc eat,

, .

lem : u l communes muhiiudinis prociirafore a c ctdunt inierrogantea. ilte d i c i l : Yobis dalum

esi scire mysieria , boc eai, quia babelia alacriialem e l etudium, dalum eel \ebi$: illit auiem no
adhibeutibua studium, non esl daiam. Itie enim a c cipiC, qai qucriC. Qdaerile e n i m , inquil, et dabitnr
vobis. Yide i l e m qaomodo boc loco parabolan dixii
Je&ua,eidifcipulisoli qui interrogaverantacceporttni.
Uude beoe diximits, adbibenli studhim dalum esso
scicmia abundamiorem flcri: ab ao aulem qui non
habet sindium, nec menlem

cliam parvam quamdam boui scintillam babeal, D \ ,

eam noncxcitel e l accendal perspiritumei epiri-

\ ,

(oalia opera exaiingul.

Y i a s . 3. Propicrea per parabolas loqaor ilffs ,

quiavidenies non videni, c l audicniea non audiuul,

, ,

neque inlolligunl. * Aiiende. Hic ciiim solvii qua*g-

. .

(ionem dicenlium quod a ualnra c l a Deo mali sunl

quidatn.Oixileoiro, inqniiml, Gbrielus: Tobiadalum

. >, \, ,

esl arcaua, Judjeis auiem uon ealdalum. Dici-

inus orgo ad illos curo Deo, dieentcs, 66

. ,

nd

Dcus ovatiea facial inielligere naiura quanium opag

esl. Otnnem enim homtnem iHuminl venienlem in

Aonc mondnm

tT

.YoltiiHas aoioin aoaira obt^nebrat

* * Joan. , 9 .
7

ENARRATIO 1N EVANGELIUM MATTHiEI. - CAP. X I I I .

111

. . , nos. lloc igitur

e l in islo

raanifesuiur.

, ,

Dicit
Dicit enim

, *

Deo facii, ut oatura intelligere posaini, non vidcni

\ , ,

voluntarie, ti audientos, hoc , nataraliicr a Deo

quod

2
loeo

videniee

n t l a r a , boc eef, a

, ,

iia facli, a l audire et iaieUigece qtieani, non a n d i -

, .

unl

, ;

eiiim, qtueso, an uon videbant miraeula C h r i s t i ?

neque

inielligfial propier

voluntaiem. Dic

, * ,

Profeclo: aed faciebani seipeos caecoa, e l taxabaui

. ,

eutn. Hoc ergo , videoles nou vident.

igiiur et propbeiam lesiem.

* ,
, ,

YEES. 14, 45. implelur in illis

Adducii
propbeiia

Isaiae qusedicit: Auribus aadielia, e l non inlellige-

, .

t i a : e l videntes vldebilis, et non cerneiis. Iticras-

,"

aalum e s l enim cor populi hujus, et aoribus g r a -

vitor audiemnt, e l oculos euoe occluaeruni, oe, ,

, - quando videreni o c u l i i , e l auribus aodirent et
, \ , \ ,

corde inlelligerenl, etconvoriaiiiar, el saoem illoa. t

, $ ;

Vi.Ies quid dicai propbeiia? propierea non i n l e l l i -

, ,

geiis, non quod crassura creaverim eor v e s l n i m ,

, * ,

sed qaod tncmantum sit, quod antea mauifcsium

esl

. ,

tonue f o i l : incrassaio autem illo, sic oculos

. -

o c c l u a c r u n l : non dixii quod occlueerit oculos c o -

sublile fuisge. Quod auhn incrassalur, prlu

suos

, *

rum Deos, aed tlli sua volontate. Illud eiiim

. , ,

r u n t , inqnit, ne convertantur, ei aanem illos. S u a

enim maliiia operam dederunl ut incurabiles et ad

oouveraiooem inepti flerent.

fecc-

.
c , ,
*

V I R I . 1 6 , 47. c V e s i r l vero beali eunl oculi, quia

. , vident; e l auree veatrae, qtiia audiunl. Amen qutppo

X.
*1 #v\
**
f
.
*- .'. ..
t*_T.. &
Atr>j\
AlkStfquod
/
l i *iw/h*vli/kf e
ml I
iiioldesidorat **
dico
vobis,
m am
l ini l propbetae
jusli
PA*1

veruoi videre qua vidoiio, e i non videruril: c l a u , , \ , \

.

dire quae aadilis, e l non audierunt. > E t sensibiles

quidem aposiolorum octili e l aures beaia?, sed mulio

magi*

diguae quod agnoveruni Ghrislum. Praeferl aulem

spiriuiales

oculi aique

aures

illos propbeiis, eo qood

, , *

viderant, Hli menlaliler lantum, sed e i quod illi non

assecuti fucruni laoia mysieria e l lalem noiiliam

, *

quantum i i . In duobue enim praecellebanl propbe-

bi Cbrisluro

beaiitudine
corporaliter

las apogtoli, et corporaliler virendo, e l magia piri-

luaiiter inlelligondo divina. Mauifeslat igiiur para-

. ,

bolara discipalis, dicens :

YEBJ. 1 8 , 49. Vos igilur

audite

parabolam

- semiuaniis. Gum quis audieril serrronem regni, e l

. ,

iniellexcrii, vadit maliguusille, e l r a p i t j n s i l u i n

\ , \

iu cor ejua. H i c e s l qui j u x i a viam geminaius cai.

Adborlaiur nos ad iiilcUigendum quae dicutaur a

doccntibos, ne c l nos similes fianius his qui j u x i a

vlam. Forlagse aiiiem quia via esi Cbrielus (), qui

secus viam sunl, hi exira Cbrislum aunt, non enim

. ,

aunl in via, scd exira viaro.

. ,
.
t \,

() E d i l . L u l . qui extra

LhrUium

VEES.

20,21. At qui in petrosa semen jaciiim

exccperai, bic c s i qui scrmoncni audtt, ac proltnua

$unt. lu G r x t o videlur aliquid dees&ti.

THKOPBTLACTI BtJLGAiUA ARGHHP.

ttt

ttl

com gaooio arripU e m : non bajaat aaiam radicem in , ( ), 03

.
cipao, sod lomporirta* . > Porro cum inciderH
\, , ,

peraocuttovel afflfciio propior , 7

offonditar. Affliclio, toqaU. q a b m a i i i paromilbaa

val

, 1*4

aliia infarittiiii afflicli, atatim

bUtpborxom.

Pefsecatio aaiem tficU propler oas quiba* lyranai

a i o k t i i MBU
.*. A l q o J In aninao *

c ,

excaporat,

ot

dccepik) diviiiarum tuffocal verbam, e l sterilk flL

\ ,

l i m dixii, Sarcoluin boc &, tod Cura :

. , ;

Wc ooi qai vorbam

aadil, e l c a r t

neqoe Diviiia\sod deceptio

qnando ditperganlur,

diviilanuB.

bnjut

,*

Divlti enita

noa suffooat, oed creteere

* .

fociunt verbum. S p i n c auloaa, c a n a et ddfoijc, oo

, ,

qtiod ifnom concupiftceoda e l gebeaaas aceeodaal.

* , \ ,

E i ticat acuia in corpat p e n e i r t i , e i r\x pa-

d i o i i o r : sic delicue iBTxlosceoiot \m l a i a u a i

. , , ,

ingrodioiiliir, eradteaolar.

, , ,
.
,

. 2 5 . C a i e r o m qai l n r r a n bonasi exca

pit oemen, bic e u qni vorbam
qui

tadit et iatelligti,

, , ,

dentqoe iruclue reddit fccil, liuo qaidem

. , *

reumpluMi^alliia voroooitfefapJam, tataai i r i geeaphim, > V * r i * viruulo saat, v t r i i o l qui

. * ,

proticinnU Vido uieia ardiiioai l a paraboU.

Opor-

ici onim primuu oadire o^raMoam o l iololli-

pero lioiiraog sicui qai j o i u viam. Dciudo firmiter

. - .

rninere quod t a d i t a m oot: pnblorea

ooa eate

, ! ;

nmaloreo opam. Qvid e a i n prodarii, Mdiaro et

reiiniiero, e l difliiarum araoro saffocor ?

. 14-30* c AJitm parabolam propoavil o i i , d l -

cana: Sknila hciam ivjgoaai coBlorttm boroini *

minanti bonom aemen io ; aod

, -

bomioibaa veoil illiui iniinkut oi oomiaavU

liiania

, ,

ioior triiicotii, obiitqoa. C a m gerttina8oet

, .

berba, e l fnMlam fecbeel, l o n e a p p a n i e r u n i o i i i s a -

" ,

n i a . Aceedeoles aotem acr?i patmfamiliaa dixerual

Oomiae, oonoo bnnuai aeioeo

llli:

aemiDarao

, * ,

in

dixit

Ulia : lnimteus'bomo bocfecit. Serviaatem dixeranl

tuo agro?

auda

igitorbabei liaaoia

llle vero

. *

illi : Igiiar abeaimis, e l colliganu* e a ? A i ille

: Non : ne duro eolligiiia

dixii

aixania,

eradlcelit

* ,

bhuul co.u illis oi Irilicum : sinilo pariksr eratcaro

usque a d mexsem, e i io lempore
dicaiu ^ : Coiiigilo primum x i x a o i a e l

ulraquc

colligaie in iascicalos ad coniborendum

licura vero congrogaia
priori

parabola

io borreum

dixit, quartam

/
,

ea , i r i - ^' ,

meum. t I n

partcru

cadere iu lerrain bonam; iu bac aulom oslendii,

quod nqae illud ipoum semen quod in terrain bo-

>

uaio cecidit, incorruplum sioai bosiit, dora

, 6 ,

^loroiimns ignavi sumos. Agar eienim

Mondut

c s l , vel cnjusv' aniiua. Porro Chritfus qui ao-

, ^

niinavii. Bonum , boni bomines vei cogita-

. , , .

tionea. Zitania, bsaraaaa vel m a l a

cogiuiiones.

, . , !

Qul vero aeminai b * c , diabolu. A t dvrmienles

. , -

bomiiiea, qui pro;Uer ignaf iam 8uam locuui 4ede-

. , -

bxrtiicis vel mali* cogitaiionibus; aervi a u -

, ^ -

fK

2i6

ENARHATIO I N EVANGBLIUM . - CAP. H I I .

. iem angeli, qul jiidigttaniuF esse bjcresee vel itali , ,

liain io autinam, e l volum e v e l l c r e eiexsciudere t\

!, i v ,

hac viia baereiicos, e l ntala 0 g cogilanies. Deua Aii-

tem

que propter malas cogiiaiiones vuli Deua exsciudi

noit penniuit hscreiicos boUie consuuii, ne

simnl paiianlar c i conattniant u r jiisii. Siinililer n~

, [] \ -

hominero, no et triiicum

exempli graiia, ai l l a u b * u s exetat futool ex hac

v i i a , eaaei xizanium, ulique excioiam

corrumpaiur

fuisMt et aerraonia fhiroentutn, quod posiea ex

orilurum e r a t ;

eniut cum aiianta eaaeni, noo aonl ex&iirpaii, a r d

aimiliior e i Paaltia, e l lairo. H i

, * (

parmiaai w u l vivere, u i crtsoerel postea illoram

, , -

irtoa. DirlUif igitar da angelis qaod in coiiaum-

matione tone eongregabunt zizania, boc e t l , b s r e *

,
, , , licoa. SodquoiHodo? I n fasciculos, boe e s l , bgalia

, .

eorum maulbita et pedSbua ; non enim irtuc ulira

; , ,

quia opcrari pbtarit, s e J onmie

biiar. Pranieutum anlem, aaneii videtfcet, a niea-

, -

aoribua tngelta eongregabitur

fgitor

, ,

siniiliier

roa!

operandi liga-

iu eielesiia norrea.

cogiiationes

);

Cbrittl, quani veaii io larram niiuero : fnimenuim

auiem, id ett, bonse cogiiaiionea, congregats a u m

, , ,

axuai

babiiit

Paohis,

qiiaado perfequebatur,

quao

igai

in borrea Eecleaia*.

, .

-

. 3 t , 3 S . c Aliam parabolam

adjecit e l i ,

dicona;, Similo tu regHiiro coetorum grano einapit,

b o m o , e i scraiuavii in agro auo*

, ^ qood acccpil
-

quod minimum
quidcm
omniom
'

. " ,

qoando aotem creveril, maximum eal inler olera,

, ,

ei fli arbor, adeo u i veniani volucres coeli, et nidn-

aemiiiiiai;

b n i u r in ramie illiue. Granum einapis, praBdicaiio

. > ,

eai, e l aposioli : paocl enira videnior b i , e i lolura

* , -

orbein occnpaveronl, aiqao i i a , o l voUlilia cceli,

boc c s i , qui leveur e i a l a u m ad coelesiia meiitcm

babeni, in eis qoieacaiti. E ( i u quoinie esio g r a -

num

, -

eniin oporlel virlulem j a c u r e , sad fervidum

( ),

praeboreot proTOcativoin, eiaustere reprebendenleui.

oinapis quod parvum

quidem videtur. ffou

S i c enim oris maximus inler olera, id e s l , perfeclus

, ,

inier inflrinot et iioperfeclos, iia ut volaiilia coeli,

boc eel, angeli, babiieni in le, angelicatn docente v i , ,

, , , D lani Gaudenl cnim ilti in jastis.
.
/..
*

V E E S . 3 5 . Aliain parabolam dixii e i s : Simile est

regnum ccelonim iermonio quod acceplum molior

abacoodit in farinae satis iribus, dooec i e r m e n l a -

. ,

tum eat;totuui. Fermemutn dicil apoelolos, sicut

. ' , ,

et grannm . Sicut onim fermeniuin, com

parvtjio s i i , toiam farinaro in iraosfert,

lotom niuodnin traoftformabids, Uroelei paocl

. ,

siiia. Saiuro auleai erai

;,

, ,

iDenaura llebrxoraiD, -

cbt apod no* e s i , u i exenipli dicam, modua

vel decalitra. Aliqui auiem per ferinentiun

, , ,

gtint prsdicaitonetn; per triaauiem aata ireaanimat

:\ :;. , ,

virc, ruiionalcm, < oncupiscibilom c i irascibilcoD :

inielfi-

37

THBOPHTLACTI BULGARLB ARCHIEP.

per imiliertm vero, antmam q a pnedieiHonem in 4v

, \ , omtiibtis suis factjllatibas recondii, c o m m i t c e l ,
ferm^otai

, '

seque l o i a m per illam sanciifical. Opor-

i c l eaim noa omniDO fermentari e l transformari ?n

divJna. 09

. ,

Dicii enim , donec

fermentemr

lo-

ium.
V E M . 54, 5 5 . c H * c oainia loculut e t l Jetus por

parabolu ad torbas, el tine parabolis n i b i l locaiua

, \ ,

ett , a l complerelur qood dicttnn foeral per pro-

^ ,

phetaui qui a i i : Aperiam in paraboiisos oteoiii, a r u -

, -

ctabo abscondiu a conttilulione mundi. Addacii

prophelam praedicentem quomudo doeturus erai J e -

, ;

lag, e i in parabolie, ne lu pniet Cbrisloni invenUso

, \ , ,

aiiiem

U i , non est c a n s s , sed evenlus signiflcttiva. Nmi

, ", , '

eiiiin docuit eo modo Jesus u l impleaiur propbeiia:

. -

novam quemdaiD docendi modum. ParUcula

*td quia ipso per parabolaa docuii, ex effeciu i i n - * * , ,

,
plela ett in ipso propbclia. Absquo aulem jparabola non loquebatur eis, i u n c solutn : non cuim

' .

emper i n paribolis loquebalur. Eruciavit aalein

\ ,

Dominu quae abacondiia

eoaslituiiono

mundi. Ipse eoiio majiifcaiavii nobit niysteria qoae

in coslis sunt.

eranl a

\ ,

V c a s . 36. T u n c rclictii turbis venii indotnain

Jeitis. T a n c reliquit tarbat, cum nibil prodett* 1

doctrina. Ipte eniiu iii paralwKa

loqnebaiar, ut

' ,

eiim inlerrogarout : conira illi uon curabanl, n c -

quo diseere qurebant, unde ab eo merko

frum. < accesserunl ad eom dUcipnli

renies : Dic uobis parabolam

relicii
ejue, tli

zizaniorum

, ' . \ -

agri.

De bac rogaol, aliae manifeatiorea eis viUeban-

* ,
Q

litr. Zizanfa aulem dicuulor, quac inler frugea pullulaai

etiam

nociva. uipole

ioliam, vicia, bro

miuiu, oi caetera.

\ ,
.
, ,

, \ \.
Yeaa. 37-42. <
Qui

A t illo respondena d i x i l i l t i s :

seiuinat bontm

semen, e U Filiua boninia :

ager auient, eei mundus. Porro

boauni

.
\

aemen,

. ,

aunl illii r e g n i : zizania vero, sunl filii illius mali :

\ . ,

iuimiciis qui seroinal ea, eat diabolua : meMis vero,

\ *

consuinmalio asculi e%i:

angeli

sunt. S i c u l igiiur colligunlur ztzania, o i igni c o m -

. "

aulom

buruniur : sic eril in consuiiuuaiiooe aacculi bujus.

\ ,

Millcl Filius homiuia aagelof suoa, et colligeni e

regno illius omnia oflfeodicula, e i cos qui palraot

, \
iniquilatem, ac miilent illoa caminum igniz: ibl 0 i
^
,
erii , stridorque deniium. Supra b c
, \
dicla s u n l , quae bic dicenda. Dicebamus eiiim
\
x

qnod de hsreaibus accipiat,

qua3

utque ad cooguinmalionem

aaeculi. Nam s i e x w i n -

permiUuniur ease

, "

^,

. \

deremus et occideremus baereiicos, sediiiones fte-

reni ei p a g n x ; e i forie

aediiionibu8

eiiam mulii Udciiuu io

perirent: quooiam

babuerunl olim zlzania

et Paulus et laiio

priusquam

crediderunl:

mn exsccia autem sunl tunc propier fuiurain frugro. Poslea aulem fruclum atlnleruul Deo. Zizania
ero 5piriias aancii igne combusu sunl et fervore.
, ?
.

\ , \
, \ \

\
,

, \ \

89
ENARRATIO 1 EVANGELIUM MATTILBT. - C A P . X I I I .
2fl0
ol
Y E H S . 43. C [Tanc jusli fulgebonl sicol sol iti
regno Pairia . Qntbabei aures aadiendi, audiai.

,
. >
,

Quoniam sol videtur nobie

omnibas stellis fulgeit-

lior, propterea comparal 70oH justoram c l a r i i a -

tem. N a m e l super aolein fufgebuni, forlassa aulent,

"

quia Sol jtutiltae Christus. T a n e j a s i i

\ ,

fulgebaul u i

Cbrislut. E m n l cnira et ipsi dii.

Y I R S . 4 4 . c i i e m m simile e s l regnum

coelorum

) ,

Ihesauro in agro abscondito,

, ,

veuit,

abecondit, e l prje

, . '

vendii

universa

, \

illum.

Ager,

quam

gaudio iltiut vadit et

qitse habel ,
inundug

boino qui iit-

et

amii

agruiu

theeaurus, pradicaiio

. . ,

ei scientia C b r i s t i . Occulius ti*i auiein in mundo.

, g Sapieoliam cnim, iuquii Paulus, predicamus aba-

condkam. Qn-erens aulem ecientiam Dei, invenit

, ,

eam : ei omnia quae babet, sive genlilia

,, , , \

malos raorea, sive diviiias, abjicii s i a i i m , e i

vendil agrum, id e s l , iuiiiidai. Nam qui ecieirtiani

, *

habel Cbriaii, possessionem propriam

* , , \

dam ; nibil eniin babcna,

dogmata,

babel inun-

omnia possidcl, et e l c -

menta ei serviunl, e i imperal illis, sicut e i Jesus e i

, .

Moysea.

V E R S . 4 5 , 4 6 . < llerum simile e s i regnum coelo-

c \

runi boroini oegoiiaiori quaerenli bonas margariias,

qui

, \ , , 0

abiens vendidit oronia quoe possidebal, ct inercalus

. ,

esl illam. Mare eet praesena vita. Negoiialores, qui

. \ -

per banc ambulanl et q u a r u n l geieniiam qiiarodam

cum

invenii unam

preliogam inargarilani,

, * C inveiiire. Hultae enim margariiae, raullorum sapien . , \

luio opiniones. Una autem preliosa, tina e s l v e r i -

. " -

tas,

6" , ,

garila traditur quod in concba nascaiur, qtise s

* ,

aperil

concipitar iiaque lum ex iulgore ei rore, propterea-

quae scilicet Cbristus e s l . IgUur sioul de m a r tempore fulgorie, e l dein

iierum claudii .

que candida esl : sic ct Cbrislus in Virgine conce-

ceptus est, ex superno fulgore , Spirilus saacii scili-

, ^

cet. sicui saepe niargariiam lenens in ntanu,

ipse scii quantas babealdivilias, alii aulem i g n o r a u l :

\, ,

ila e l praedioaiio in obscurU e l simplicibue abscou-

diia cst. Docet igitur u i dalis oiunibus

\ .

roargarUam

banc possideamus.

, .
\

Y E R S . 47-50. < Iierum simile e s l regnum co)Io-

congregavil, quara ut iinpleta fuiaset subducenb!?

gagenae, quae in niare misaa ex omni

genero

\ , \ ,

ad l i u u s , e l sedeniee collegeiunl

, *

in vasa : qtiac vero roaia, foras ejecemiu. S i c erit

boua suni,

in constnmuatione s x c u l i . Exibunt angeli, e i sepa-

, \

rabunl nialos de modio juslorum, e l miltenl eos in

, \

caminum iguis, ibi erii flelus e l stridor dcmlum.

* \

Tcrribilis esi haec parabola ; oslendil eutui quod,

. *

licel credamiie, non

, ,

nam,

babeamus

ouiem vitam

tn igttrm prnjiciemur. Sagena

bo-

quidcm e s l

*^ *

docirina

, \

Hs e l leslimoniis propbcianiin connexa

. * -

eniin docebaiu

piscaloruni aposiolorum, quas ex luiracuapogioli,

flrmabaiu

esi. Quaa

uiiraculis, c i

THBORMiXACTf

91
prepbouram

BULGARLt

ARCHIKP.

vocibaa. Bmc i g l w u a e a a * t omni , , \

* '
Gireeaa,
Jodcoa,

. >

-Meretrtooo, puAUcanot, h t r a a e * . Qt-aodo oaiem

. , , #.

geitero

~ "
coogrtfafU , Barbaroa,

p l e u fuarit, b#c oai, congamaabilar ,

, , . " ,

^ < *Agomi faarini, diacermeaUir. N M licet c*o-

, , c f

dlJerknrjt, i i m a i i 7 1 arjierB

*. , -

faerimoa mati, a b ralurnlor,

41 , - ,

e i a r n a laberaaeata dico. Ootnoaulom , bo-

, ^.**

num, tlve nialnm, cibw d i d l o r aaiaut. ftabei

I I , ,

jiciemur. Qai autem noo Ulea, in vata

eniin auima apiriioaleadafitoa. Toneaulemi awima a l r i -

. )

derii ittis, boc ea(, opetaiWaa # coxle-

. , *

rtt eo quod lutc fecerit.

.
. 5 1 , 5 2 . d i c i i illia Jetwu; luiellexiali b*t

<

omiiia ? Dicmit ttli : E l i a , Doeine. A l illo diait

; ) * \, . -

iUia: Proplerea omoia acriba doctaa ad refnum COB-

ioram, l i m i l U aal pairifamHioo,

qai o V p r r a h do

ibaaaaro nova e i vetara. Viilisli qooaMxlo

parabol allenlioreo eoi faceriat Eeea Igiiar qiil

\ . -

atiaa inaipienioa, e i imperitl, iiiteUigani ea q a a

obliqao d i c u . Uado latidana eoa Salralor, d i d t ,

Ortmia aeriba,

e u . Seribaa oaim

vocal aoa, ot

" , ,

docioa lege, et Iket docti oaieai in lege, ooa

, .

n a a f e m a l taroen in lege, aod docil aaat ad rognam,

, , *

boc eai, Gbriati K i o n t i a m , ot poaauai pro/erra ea

, ) , *

quoB ex aovo e i qota ex vaieri. Paierfaoiiiiu igitrar

, ,

Cbriatua u i divca. l a ipto a a i * t b o u a r i t a n l i d e a *

4i, qai nova dofena, ex veiari aabjvtafebai

laati-

\ .

: exenpli frafJa dkieral, Pro oiiooo t e f i M i e

, . ' ) -

raiioMoi reddeo, boc exim novom : Deiado addiaU C . * , '

leotiviooiiiiii. e n i a talo Joalifka-

, ! , \

brif, e i condomntberiE, hoe vetao. I n boe t t a i k o

, .

opotuotf, qaalls

. -

. Imilaiorea, i n q e i t mei
#

esiole, oicai e i ego C b r U i i

, \ , .
! , ,
, .

V x t i . 5 5 , 5 4 . < B i faclam eat, m com 0aiaaeC

Jeftua parabolaa b u , aigiederoiur

i l l i n c E i tum

c \
, .

veiiiasol pairiam , docebai ooa i a ayiMgoga

illorum.

. , \

dixil paraboba, qaooiam

at aliaa

paiik poal dlctaraa arat. Tranait autem, a l at alila

p i m e o i i a proail. Pairiam aotam illioa Naxaretb

intelligo : nam io i a u aducataa eat. CaHernn In

.
, ) 0

tynogoga doeet publke et libere, oo dlcore poatoa

quod quaddam a lege diveraa docoerit.

' . ,

, ,
.

Voaa. 5 4 - 5 7 . < l u ul aiupereni, ae d i e a r a a l .

" , * :

Unde buic u p i e n l i a baec et viriuioa? aoaua b k oat

; &^

iile fabri ? aonue maier ejua vocaiar

MarU,

; -

c i fratra ejus Jacobua, e i Jo*en, t l SHMOII, at i o -

, \ \

da* ? ei aororeo ejaa nonue apad f

, \ , \ ;

Und igiiur buic hatc omitia ? e i oeeodcbauuir -

\ ;

per eo. Intipieiiiea eranl Naxareoi;

exiaiixiabaat

; ).

eoim ignobililaiein a i obacui italem majoruin in

, &\

cauia qoo minus qoie Dtso placeal. E s l u eniai

qaod bnmilis bomo fuerit iius, au e i Deua ?

. , :-

^uid obstarei

magutiin illum in niiraculis ileri

I C o r . , 15.

, \ *

ENARRATIO I N EVANGELIUM . -

93

CAP.X I V .

Conprotinttir/lgitnr et invidi et insipienlcs. ,

\ . -

tebai magia eox gloriari, qtiod lanlam lionutu

pairia eomm prololerii. Eralrea aolero baboil D o -

. \

niiout e l sororea , Joeepli filios, quox gcnuii ex

! , , -

uxore fratris eui Clopae.

rifc Clopa, Jostpb jtixia legem uxorem r j t i s accepit,

cl

, -

duas feminaa. l i a r i a m qur dicebaiur Cfopx

aecundura legcm, * l Salomen. Apud nos , boc

_ , >, \

Morloo cnim absque Hbe-

poeroa 72 procreavii , quataor

mares, et
fllia

, , -

est, nobiacnm babilani. Oflendebanlur igiior ti ilii

, , \ . ,

ooper Jt>sn. F o r u s s i s enini dicebanC quod i u

4 , \ , ' -

Beelxebub ejicerei tbrmonia.

. \ , \ , , 6

.
V i a * . 57-58. Jeaua auiem d i x i i illis : c s i

propbeta booorli e x p m , ixi i n palria aua iu

,
. ,

donio aua. E i non fecil illic virtuies nuillas, propter

. > " ,

hicreduliutem illoram. > Vido C h r i s i o m qnomodo

& ,

lion injuria eoa afficii, eed maoaoele d i c i i , Non est

propbela bonoris expera, etc. Solemut aoim houii-

, \ .
, , \ *

familiarea coniemiiete, e i exteraoa l n a d m i r a -

. ,

iiooo babore. Quod aulem a d j i c i i ,

\ , ,

ideo fecit, qoia odorant euni e$ frairea sui dome-

i l i c i . Porro illic mullaa non fecii, propier

in domo t i i a ,

, , .

ificreduliiatem illorom parceoa e i s , ne signa

iuereduli manentea, gtafiqa

puoirealor. Ilulta i g i -

. , *

tur non fecil, pauca atflom

fecil : ne d l -

, , * , -

cero quod si ulla fcciaaol, credidiasemaE. auiem

. \ ,

ic quoque inielliga, quod et bodie taua in o a i r i a

, C sua , boc eal apud Judxoa, ignomiuioaiu e t l

, -

auiem exteri illuiu veneramur.

4 * ol .
. '.

CAPUT XIV.

. *
fi . .

Joawu . quinqne paxibnt i*ob*t

pi$cib*$. ambuialion* ChrUii gupra mtre.

V E R S . I , 2 . c Iu illo leanpore audifii Ueroda l e -

trarrba

eat Joannes B a p t i t u ; a mortuie, e i

ideo

ejo$ qui poeroa in Betbleem occidit. Considcra a u -

lem binc fasiom iitit

famam 4, e i dixit pueris ; U c

agunl in Ulo. > Hic Ilerodeaorai flliua

Tiriuies

t y r a o n i c a . k^cce eniin poal

qnanmm lempaa f a n a de l o t o ad Herodom perve . 0 1 D

^
^ ^
ot praedili larda isU
n

ra

discuni, eo qaod non cureot eot qui virmie auut

xb .

coiiapicni. A p p a r d aotem qood klapUalam timuarit,

et proplerea da bis non aliia quam poerit, boe eai,

, \,

scrvis, effari aitdei. Qaoniaoi autem vivena Joaunea

aiguum non f t c e r . a , puiavil Herodes quod

pei: r e -

sarreclionem accqferil etiam boc doDum a Doo, u i

miracula operareiar.

, .
, , , -

Veas* 5 - 5 . Horodea enfm eeparai Joannem, 11

c * v \

viiixerar, ac posuerat in carcere propier Herodiadeia

. "

uxorem Pbilippi-fralris soi. Oicebai enim ei i o a n -

, , \

n e ; Non Itcet libi babare eara. eum o c -

, ,

cidere, roeiu.^bal tJirbam, propterea qood uium c e a

. > -

propbeiam habebatit. * NarralionU bnjoa de Joannf

THEOPHYLACN BULGARLl ARCHIEP.

uipcriorilHM

non

meaiinit

MaUb*a,

eo

qmxl

~*b r i fcopus tlli erai e t duoiaiat acribero qoas ad C

, \

otasi apecUbant. Sane nec nenc m m i i i l t a e i t j ,

. \ , *

aoum

Herodem, o l fralrii uxoram l o f i -

iiioi et koc ad Cbriaium retalixaat. Argail

Joannta 73

Uwo babeiuem. L e x enim jubebal fmiria

aeciporo tunc fraireai, qaaodo iDe aboqoe Ubaria

defaiigereiar. Uie aatem PhUippos non * B -

. ,

Ixrie dcfanttus e r a u E r a t eaim puella qoae aallabat.

. * -

S u o l aatem quidam qui dicuut quod, aiiam adboc

vitooto, Pbilippo Horodt* ei atluleril eioxoroot,

c i l a l r a r c b i a n . Sivo aaiem boe, siva itlod erat,

itti-

. , , -

cilum e r a l (ariaus. timebat aelem D e r a , aad

. ,

l o r b a n liiaebat, aoda disiulii c a d o n : at diaboJo*

, \ ,

opportanom lempas albi iovoofc.

Yama. -8.

C a m aoiem celebraroaior aalalia

llerodia, Mltabai fllia Herodiadia mo<fio, at p i a -

> , \

cuii Heroxfl, onda cum jarejuraado poUkiliis e s l ao

% * '

llfi daiarum qaidqnid poterai. A l i l l a priaa inalracta

. H ,

a matra sua : Da tuilii, inquil, bie io palioa capul

, , Cvoxi

Joannta *. Vide l u i a m : rtgina oaltai, at

. " !

qoanto pofcbriiu aaliavil, taoto pejua. Torpo eaim

, \ , -

ail

regiiue, aliqoJd iodecorani vel acile faeere.

Coatidera auiam aliam foaipienliam Herodis. Jora*

. I I

li qaidqoid peierel daluraui

*. Quod capal

, , \0)

tiram , illod? Da mibi, inquii,

, ;

bic capol Joaonfo. Quaro Hic? T i r m b a i

, , .

mt forte Horodea reaipixoano poatea

, ; ,

poeaHodtno

ducoretar : propierea xrgoi dkooa : Da aaibVbte.

.
, * , .

. W i . iadoJuit rex : auaaoea propier

janjaraadam et aceonbeatoa jaoait dari. caaa anl~

% ,

alaael eainUkea, ampuiavit copai JoanaU I n c a r -

, *

corf, e i allaiam e t l capol ejx$ l a paiiua, e l o a u m

\ ,

p u d l * , aiquo llla obiulil mairi a a c . E l acctaaemat

, \ . \ -

4lact{wU ojua, e l totoront eorpao,

e i aepellenint

\ ,

illtjd. lodololt propter viitotem. Adaairalar eoim

. .

v i n u l e m et boaUa, a U a m a i propier Joajaraodam

\ * ,

dat Aoouai InboaiaiiQfli. autam boo loco

. ! ,

tne aliquando p^erare qoam propier j u r a -

mefiiom, impium afiqald

facere. Sepuhum auiem

6 xoutv.

col corptis Bapttotas in S^basio Canarea. Yeora-

* ,

tiHo aateai e]na tapoi piimom i a Emeaam repoai-

mm fuil. c AWerunlqac et rrooirtlavenint .

. ;

Qotd aaotiiiiiani leao ? noa qaod

morttnia tuH
tuH
rfttod mortmia

Joannea, nam fatna oubiade atlalarat, aad qaod

llefodoa do l e i u dicaret, qod Joaitaea .

".

\,

* *
'
^ .

V u i , . Id ciita audlaaot Jemta, Uliac

Itt tiati ad detorlaiii loeam -. SocedU

. >*

propier Horodis bomicidiam, doceaa not qooqaa

a aAtlcfanaa aoolpaaa teinere l a poticuUi, e i inla*

^ .

nm vldottar j m u appareatiaai laatam iocar-

aaixe, propterea aeoadil. S i enlm leaaiaaei ewm

. ,

Herodea, conaiua illuin occidere : e i ai, c o -

* ,

o a a u boolleTode, e mtalk pfHeulis

, '

eripulaMt, oo qaod noodaai In8tabat tempoa mottit),

laffpSSii^^

Ex collationa ccxld. Veoel. S. Marci.

******* ******* qaU-

ENARttATIO 1N EVANGELIUM . -

CAP. XIV.

98

, . - kabkua faiaset pbantaama , e l oapropter t e c e tcw *** , Cvo) \

dil. desertom autew locom ^! miracn-

\m illud de panibuf operareliir.

V E M , 45, 41. E i cura audisaom l a r b e ,

4 ,

aocat

- ,

eonleum iiinere pedex4ri reliclis u r b i b a s . E i e g r e s -

, ' ,

s u i Jetuf vidit rooltam Uirbam, e i miaeraiea

illam, sanavit i n i r m o s illortim. > Fidem iodicanl

undo e i ad aeoAdeotem

74

a c c u r r a a t , e i ideo

, -

larbs,

sanitalem, fldoi mercedem d e p o r u n l j ted e l ^ u o d

, -

pedealri ilinore incedunt, et qaod aboque eibis v e -

, , .

niunl, fidei aigna sunt.

V t a s . 15, 45. < F a c l a aulom

, ,
,
, .

accesae-

TOtpara,

r u a l a d eum discipnli iptiut, diceaiet : Desertus

esl locus, e i bora Jara p r a n e r i i l : dimiUe lurbas u l

gbeaul in vicos, et omanl sibi cibaria. A t illit dixit

Jettis : Non est illis necesso u i abeant, daia illis

. * .

quod cdaai. Ifoericordea suul discipuli. Curaio

, ,

enim gerunt lurba, et proptarea nolunl eam j ^ J u -

iram . Quid igitur SaWaior ? Daie, toquil, vos

; , \, .

UIU quod edaut. Hoc autera dlcil, aon lanquam

, '

igaoraaa in q e a n u apostoli egesute esxeni : abaii,

, ' , -

aed u i diceniibiu illis ao noir habtre quod odant,

, \

appareai ipsum non ioanit glorja; iludio, aed necea

, \ .

e i u i e ad operandum miraculutn procedera.

Vaaa. 17-19. < A l illi dicunt e i : Noa

babemua

bic n i i i quinque paooa, e l duos '. Itte vero

. \ -

d i x i t : Afferte mibi eos buc. E l juaail lurbae diocuiq-

|^ \ ,

bero super gramina, sumpiitqoe quinque panibus

, - g a c duobt piecibus, ac aubiaiis io coelum oculis
.,
m% , * *

beuedixiu AOerte mibi panes b u c , e t licel s i t

vespera, lemporum ego Conditor adsum : licet

^ , '

deaerlui locui sit, ego lamen aum qui oinni carni

eacam do. DUeamua auiem boc loco quod

, ,

pauca quae babemus,

debemqo. E i a n i m apostoli pauca babentea, doderiim

eiiam

in bospiialiiaiero insumere

. ** ,

iurbi* : et qucraadmodum pauca baec nmliiplicavit,

ila et lua pauca uiultiplicabuniur. F a c i l autem l u r -

\ , -

bas gramina conaidere, fmgalitatem docens,

ae tu in preliosie leciis c l straiis recumbas. Porro

. *

io ccelam et beoodicii panea : ioriassJs m

' \ , ,

roajor fldes ei habeatur quod non s i l conirarius Deo,

, ' -

aed coelitus e l a Patre venerit. Docel quoque u l c i

\ , D meoaam accedentea, primum graifaa

^ \

e l

agamus,

sic coioedamus.

.
\ ,

VEBJ}. 49-31. c E l cum fregisset, dedil disciputia

\ *

panea, discipuli vero turbis. comedenintomnee,

, \

et saiuraii sunt, e l suaiuleninl quod auperfuerat de

, .

fragmenti8 duodeciro copbinos plenos. Porro qui

, \

comederaot,

. ,

prauer mulieroa ac poeroa. > Diacipulia dal paneg,

\ , \ ^

u i in roeraoria aompar babeaot miraculum, e l ne

effluai a cogiuiione eorum, lametsi illi ciio obli-

fuere

viri

ferme

qoinquiea

mille,

viacebantur. Ne auteaa opiaeria quod

lanlum miracula fecerit, muhiplicanlur ueque ad

apparenier

, \ , \ -

impleiionem duodecim copbinorum

, .

Judaa poriel, et ad prodenduro

miraculum secum cogitaiM. Panaa auieoi multipli-

PATROL, Ga. C X X I I I .

panea, u l et

non s i i penricax,

10

199

THEOPHYLACTI BULUARIA ARCHIEP.

SM

f a l e l , 4 ** qood lp*o s i l qai l o r r a & 4 \ ,

\ * ,
* l mare cowHoerii, e i ciW, qaiboa veadmur,
ab Ipso nobii aeotar, e l por x*aliip4kaur.

, *

C c i e r a o i in deaarlo 14 m i r a e o l M , qaia uplna-

I I , , l k
, \

i r e cirltate v k i a a e n p l o i ? t a , elliludiuiqmi

diairibetoa; 7 deacrtam e a i a a r a t : et boc quidem

, \ ' .

gecmdtfoi

hitioriam. J a x u ansgogen aoiem ditee*

Poaiqaau

Harodet, hoc oat, earnaJia e i pelUeaa

; \ * ,

mans Jadatoraio (ila eoiin ilerodea sonai) decollavii

, -

Joannom, propbelaruos capvi, boc eal, de Cbriato

, , ,

pnedloealibaa non crodidii, aatodit Jetaa in deaar-

* ,

taot locom, ad geniet a Dao destituiai, et sanafH

inarmat aaimas, e l deiade pavii eaa. M a u re-

(, ,

laiaerk nobla paecala, a i aaeaverii morboa

, \ .

per

bapiismoin, non paaeoi aoa cororaunione impollu

torara

royrterioruro.

* ,

N U I I X J eniai noa bapiiialiia ^ 0 ,

cottmuoioat. J a m qoinqno millia sigDanl eos qoo-

ram quiuquo male affeeli eraol, e i qui per

. ,

qninqae panea eoranlur. Enimvaro qaia quinqaa

, !

aenaoa inarmabaiuur, qool plagae orani, loi erani

. \ !

et emplatira. Doo vcro piaeat, placaionmi aaitaoiioa.

, ,

Uaut , Evaogelium; , .

. ,

Qaldaro qoioqoe panoa, qoinque Ubroa lloyaie i n -

, .

lellaxoraoi, Genaaioi, E&oduao, Eoviiieara, Nume-

roa, Oeaterooomioia. Doodeciai a a i a n cophini ftio-

, , , ,

*nni aabtaii ab 41, e i portati. Quaoeaaque

, .

tn\m mrbas comedore, boc oat, ialelligere aou

\ .

pouimaa,

oorum

apotioli capacea porUroni

ai

* , ,

difiaeronl. P r a t e r muliorao parvaloa : etigitur

, , \
|
\
u \ ,

ou^oi a CUrUtlMH) no qoid puerile v d muliebre p r e

ao

forat.

. . c coegil Joouo liiacipuloa

iuirare in Davim, c i praocedere in ulteriorem r i -

pam, doaoe dimieliaei lorbaa. U i aigniOcarel

, .

qaam indifoUi

aaaent a Domiito di8cipali, dixii,

CoagU, aeinper tn\a\ ei adoaao volobant. Dimitiil

, \ .

auietD ^ , ooleof i p a u aubaaqa!, ne a r r o -

ojUi f t o d i o m

vidoreler.

V t a a . 9 5 , i l . l u r b i i , aiceodit in

c \ ,

rooniein ad oraoduro xeotauiu. Cum xoiom advenia-

* ' ,

el vaapera, aolua e r a l illic. Caneram na?ie jam io

iinsdto maria erat, a i afltclabaiar a fluctibua: nam

,
quod D . >
oportoal abaqao d(lrac^0De maoiU precari, in
, , *
uioniain aacendit: oaiaia eoim propiar facil,
, .
veiites eral advenus.

nobit

acquo ooim ipaa praciboa baboL Ukqae ad

, -

\aaperam aotem

uoti

(laiim ab oraiioaibua diacedere debeamua, aod e i

, , -

procalur, doeena qaod noa

nocle potilsiuittia illia vacare, lunc

ODiin

major

qoioa. P e r m i u i l aulem in lempetuto,

quo

discaai tenutiooea ferre foniior,

auamquo

agnoacani virlotem. modio auieoi roaris navi-

'

, .

gium, | majorem ease limorom.

V E M . 2 5 27. Qoarta aaiem nocUavfgliia abiil ad

illaa Jeaua^mbuiaua tupcr mare, e l obt vidiaaeni

um diacipoli auper

mare

aiobulantem,

auut, d k e u i e t ; Specliniu o t t , a c p n e

turbati

melu e i c l a -

\
, ,

ENARRATIO I N EVANGELIUJI . -

. m a v e r e n l ;

CAP. XIV

302

ted sialim locutas

eil

iilif

Jeouf

dioene : Fidite, ego som, ne tcrreaminl. Non -

; , - , ,
. > (21)

lim M l i t i i eis a l tempeauiem iedarei, doceno non

cilo petendana advoraittlam oolnliooom, aad feren*

, , -

daa forliier : at circa quartara vigiHam. l n qualuor

76

pariets noctam dividoni cuatodea joxta m i l i i a -

rew

disciplinam, aingulia per Iraa boraa

ttamntlbaa

atiam

cuaiodiam. Dominus aulem poai uoiiam

boram

,, , . 01 ,

Deue, aslitil. Illi auiem rem lam raratu ac intoli-

nociis arobnlaos

aupra aquaro, lanquaoi

, .

lam

, \

etiim

apeciantea, palabani

, \ * , -

pitr ooctem, parliia propier molam. llle aaiem ant-

a apecia

apeclram eaao. Neqtia

ipsom cognoscebant, pariira pro-

0 , * ,

maaa illoa primom d i x i l : Ego t o m , qui orania -

, .

a a m ; fidiie.
VBOA. i 8 . Reepondena aulem

* ,

illi P t t r a s d i i i t :

, \ ,

Oomlne, s i l a 68, jubeio

\ ,

aqvaa. FerTenUaslma P e i r i erga C h r U i u m c b a r i -

mo venire ad te toper

taa e r a t : deoidarabal eoim prope illura ,

ipaeambularoisuper

pne aliia. Credidil auiem quod ieaua non

* , ,

hoc. Non dixit aulam, Jobo mt ambolara, so<l, A d l a

. *

ire. Naro illod oatetiUilonU , boe autem

i a Cbitoluro.

aqaaa,a6d6Uibidatonietttet
amoria

V B E S . 1 0 , 3 0 . c nio x u l e t B d i x i l : V e n i ; 1 cum

. \
4

deacandiMOl a navi P e l r a s , ambuiabai auperaqaaa,

, ,
* , ,

u i i r e l ad Joauaa. Caeierum cum vidaret

, , *

alidum, l e r r i l u i e a t : e l cum coepisset demergi,

c U m a v i l diceua, Domine, aer?a DIO. I S u N l r a v l i

, . >

.
- r -.
- ,
- . ,

,
-
- - - - ^
1

ventem

Dojainus Patro roaro, tuam declarana

viriotom.

^ - " - "

Alteada autemquod majori parkulo, nempo m a r i s .

, ,

tuperalo, vonium l i m u i t : i i a iofirma

naiura : et tuWm

, * -

quaado enlm fldea ioflrma

, .

descendil P e l r u i . Hoc autem fecii, ne ille aoperbi*

aal buroana

u l limuit, coepil 8ubmergi :

eal, iuiie in profaiida

, \

r a i , 6 1 alioa oolaroiur Forte tmm i o v i -

diaseni, aod e l Cbriflus qoaalom

& * ,

oalendii*

anparet,

.
c 6 ( , -

V B M . 5 1 - 5 3 . c Coofeatim

aalem laoua

exieoia

, \ - ,

roaov

; \ , -

ad quid formidasli? E l iogreuie

cooquievit v e n l u i . Porro q a i in navi e r a a l accea-

, .

eninl ad eura, e l adoravenioi, d i c e n l e t : Vere Doi

apprebeodii

eum,eidixll i)li:Parvx

fidci,

in naviui,

, - Filiue . Otlendeiu Cbritlus oon venlain, sed p u , ' ,

oillanimitaiani

, *

lum iocrepal, ted Pairum ptuiUanimeia. Ideo 61 a p -

oubmargODdi

causam ,

n o n v c n -

, \ ,

prehensum eam i u i u i i auper

aquaro

venlo flare. Noa omnioo autem

dobilabai

, * , , *

sed

8eeuodum

qoid,

boc eai, ax

parla,

parniiaso

Poirtiu,

nam j u x u id

, * * ,

quod

, , .

quod

* , * darurro?. 01

l i u i e m . Ideo parvaffidei

Igilur qui io navi, 61 ipai melu sunt. Cessovii

, \ \ .

dubiiavii, incrodulus
ciamavil,

fuil : j u x u

Domioe, aanra m6,

dicllur,

id

curavit
noo

aotem

incredii-

incredutu*.

enim

, .

ejue d e i u i e m . Neque ooim homiuis est eupor maro

(ti)

E d t l . L u t ooiiait ; habent

ventus.

ox bit cogaiio Jeau,

collatlooo codd. Venet. S. Marci

codd. S . Marci 50 01 5 t .

coofeaai

aoui

THBOPHYLACTI BULGAKI.E ARCHIEP.

:3
arabulare, *ed Dei.:ifci

et

Datid

904

d i d l : c \ , ,

im I B xqtra mujiii . >

- c ,

Jaxfta oaagog** sntem o a r o lerra, flaeiua viia a

, \ . > -

U M H S aptriiilH larbata,aox igooranlia. lu quarti

, , ;

m i r i v t e i v e , t * nmitm
(

igilar vigilia, ad fhnean acoalonicn ajtitii C h r i s i u t .

, ,

Prima vigflia, ffotas cam Abrabara : aeconda, lex

. ,

M o y s i : 77

- , .

tat,

icrtia, propbeix: qvarta, Demini advoa-

etiiiw

aervarit

iattibaa

agftaioa,

eoieut ad , ita rat eam cogtKMcereraua, et a t

, , oi -

Deaoa adoraranut. f \at aotam e i hoc qaod

nega-

, * !;

ei JXB-

, \ '

nitcniiam prastigaarval ea q u ipsi io tnari a c c i -

, -

ttoruni. Nam atait ilHc dioebal coaMeoa, c Non le

. * \ ,

negaia

, \ , -

lionem P e t r i , e l aolndo ejus coavoraioeero

ak

ei

super aquas e l sicui

9

Mc,

Jufeo

tae

venire

luoc permUH negare,

iu

ei h k permtllil mergU Hic maauni ei porrexli Do- | ,

m i n a s , n aoa permisia aaboMrgi: Ita lunc per

^ *

posoiieoUam o a n a profmtdo negalioois e x i r a x i l .

* \ ,

* &.
Vaas.

f E l cam trajeciaianl, veaomat

fo

Herram Ceneaomli* E l tum agaovroaeat ilhnn V i n

Joci i l l i u i , omiaeraot in l o u m undiqve

, . \

fini-

, ,

tiioam rcgtonem, e i alialerani illi male h a -

\ ,

, a l abaectmbaai tmn 4

taBluta

langcrent

vtattfttoati , quoiqnot

telTgeroat

* ,

v a a l f l faoii t a a l . # Gamesaroai Cbriiiara matto

Jcnbriaai

\ ,

tempora apvd ae forsaniem aoa aapecto,

, ,

aed liam ex T t u r a c a l i a

agftotcootea, alacrem exbi-

\ ,

feaerom tidea, Ra l ceperaal e i iknbriaia t o n t i n -

gare, alqoo i u curafi suat. S i c o i l u qnoqtw s a m -

, , -

mHaieei oaaibCbriati ooDlingHa, boc eat, Snem i n -

. \

caliioa aui io carae 6 i tnm

tredideri8 qood

asauDipniaoau aalvaberU,voaifa enim, c a r o : fitnbria

. ,

a u l a n ojtia, floia viue fvper l e c r a n .

* ,
.

GAPUT X V .

. *.

Dt transgrguioH* mandaiorum Dei ptr Iradilhnem

kominum. Di Chananma. Di multUudine tanuta.
Ot tepitm p a x i h n .

%\ tita
.
raraiaq.

.

Yxas. l t & Tiinc accedanl ad Jesum Hieroso-

lymiUui S c r i b * e l Pbarisaei, diconlea : Quare d i - jy \ , -

aeipali lui iraasfredltinlor iradiiioBem aenioniinT

noa euim lavanimanaa sua$ qoando eduni paaeni.i

; ,

Qoanqaam in omnibui locit e r a n l Scrib e l P b a -

. >

Haeri magis Utoto

erani Uierosolfmi.

l a n i : ideo iili a g i s Invidebanl, uipote ioanis glo*

ri

DMgie

tenarabile8

appeieMea. Morem

autetn

babebani

Jadiei noa coroedere iHoiis mafitbaa, idqae ex p a -

, .

iradiiioae. Hat i g i m r iradiiiones u i v i d i u e a l

oo oboervari a discipulia, palaveraat illos conlem-

nera aeaiorea. Quid ad hacc Salvator ? Nibll ad boc

respondei, *td ticiasim reprebendil oos.

imm

\ E M . 3-6. i A l ille respondens dixil e i s : Quare

et voe t r a r . 8 g r e d i m i n l praicepium Dei propier i r a -

diiionero voalram ? nam Deus

" Psal. L x x v i , 2 0 .

pracepit diceos :

Marc. , 31.

, *

305

ENARRATIO I N EVANGELHJM MATTU.BI. - C A P . XV.

\ * - . patrein

306

hmin e l inatrem : et qui male-

* i p a , .

dixerii palrf aut malri, m o n e morialar : vos

" \ *

d i c i l i s : Quicunque di&eril patri a u l mairl, DOHUIII

auieni

Dci e s i , quidqukl (per ma l a lanui ceoeurti* erat

coimnodum, e i noa bonorabil 78 P*irem s a u m ,

ciul toalrem s o a r a : c i irritaoa fecislia pnaocpium

Oei propter traailioaem

sabaot diacipuloa qoasi mandaiuin seuioram p r -

veairaiD.

Pbaritai t c c x -

vartcantea. Cbrisius auieoi otteadit ipsos Dei logem

, ' -

pravaricari. Docebant enim pueroa oa quid darent

pareoiibus, sed offerretii quanconque babebaul i n

, ,

gaxopbylacium templi. E r a l aoteia iu lemplo t b e -

taurus, in qaem quisqttis volebat

leret, vocabalurque i l l e g a x a . A l diotrlbuebatar iq

, *

pauperes

ibesaurus. Pbarieaei

iminil-

qukiptara

igilur persuadenles

, & puerie ae quid darenl parontibus, eed offerrenl i n

, , ,

ibesaurum lempll, docobaal

, .

Donum Dei eat, id eai, oblalum Deo eai, paler, id

ipaos

e l dicerent:

qaod per me tibi usui e*se copia. E i sle pariieban-

tur ipsi cum filiie opea: e i pareatea roHnquabaaivr

a l cooleuinebaalor, nec in aeaeeta alebantar.

, -

ciebanl autetn boe a l crediiorea. S i qutt enim c o i -

ft-

piam DMIUJO dedUeet p a c u n i a a : e l doiodo malas

debitor non redderet debilum, dicebai crediior ad

, , .

illum ingraiwm debilorem : Gorban e s l qood debes

inibi, boc ast, donum

IIIDC qoasi Deo debens, eiiaro invHtia dihiiitferabal.

lloc docebanl Pharisjei paeroi facere.

\,

Dco oblalum. Debilor

Y E R S . 7 9 . c Hypocrii, bcna

igiiur

propheiavit

de

, g vobii I i a i a t dicene : Appropinqual mibi populus bic

, \ |,

oro 8oo, e l labiia ine bonorat, casteruin cor eortun

^ < ' .

procul abeat aroe.Sad fruftira me colnnl doceniea

, ,

praccepla doctrio bomiiium. > Oelendil Iuia3 voce

quodf eiiam lalcs siut erga P a i r e m suuro, quales

ei erga s c iaveniuntiir. Nam cano mali caseni, c l

- ,

propter mala opera longiue a Deo recederem, divi-

, -

num () sermonein ore loquobantur. F r u s l r a

eniiii colunl e i puianl colero Deum, qui per opera

$ ,

illum d^bonoranl.

.
\ , '

VERS.40, I I . c advocatiajad se turWs, dixit

\ .

e i t : A u d i i e e t inlelligite. Non qnod ingreditur os,

impurat bomiuem : ged quod egredilur ex ore, hoc

, ! . >

hnpurum reddit bominero.

Non loquiiur u l l r a

., , D P b a r i s x i s , uipoie iucurabilibiis : lurbae aulem l o . \ -

quiiur, e i per quod iiloo ad sa advocai boaorcm

, ,

iUU defarre videlur, irt suscipianl aermoaetn s u u m :

e l inquit, A u d i l e . e i intelligile, e i c i U n s coa,ei i l -

tenlox facieus. Quia auleio Pbarisabi arguebanl d i -

\ ,,

scipuloe quod illoiia manibua comederenl, Domiiius

do c i b i i dicil quod nullus cibuo coinquinet bominei,

, .

vel impurel. cibus non inquinal, mulio magis,

, \ .

illoiia comedere

boininem dicere qurc non oporlei. N a l a l auiein l n -

uianibus. Goinquinal cuim iiilus

. , -

lenicr Pbarisacoa per illa vcrba,qui

doruin verba coinquinabanlur. Vide auicm 6apicn-

tiam, <|><1 noquo nia lifcslc

JM) Edil. Lui. tum

ma!i e&tcnt, propur

nuda opc a
r

lonje

ficbunl

Deo, ci

dnintux

dicenics i n v i illoiti

inaHibi^

THSOPHYLACTI BULGAKLE ARCHIEP.

:3
ambulare, aed D e i r t t a i t el

Datid

304

d i r i l : t \ , ,

m i r i vfce imt> t * veniue imc IB xqtra muJUs . t

Jaxfta ftnagog** Mtem, lerra, flaciu viia a

\ . '-

nulis aplritilH tarbata, aox igooranlia. l u quarti

, ,

igiiwr vigilia, ad ftnea acoQlonia u M i i C b r i n a s .

, ,

Prifaa vlgilia, toth m m Abraham : aecanda, lex

. ,

Moyei: 77 lertia, prapbetx: qvarta, Detnioi advoa-

- , .

taa.

, ^

c n f *

oervarit l a t t i b a a

agitaiot,

aaient adnos,iia i t i eam coguoacereraua, a i a t

, ,

Deoaa adoraremua. f ide autem e i hoc qood nega-

, *

l i o M n P e t r i e l Joinde cjua coevorxtoatm et poe- , '

,
niteniiam p m i g a a r v a l ea q u ipsi i n maTi accl9

tferuni. Nam s k u l HHc dtoebat COBMOOJ, t Non le . * ,

, , negaia ,
t k e i b l c , Jufee venire
*

uper aquat, el itcul tuoc pennisii oegare, i u

el bfc p e r a l l l U mergi. Hie maaum ei porroxit D o - x

gxt

i n B 8 , r t aoo potarisit BBi aabmergi: i l a lunc per

* *

pttMieotiatB * a u a pfoTonda iwgatiooit extraxit.

\ ,

&.

Vas. 54-56% f l C B W trajeciasent, veneraat i n

\ , -

nerrata Genoxaretb. <*m a^BOviatenl ilhim v i n

4oci illiua, omiaeraot i n l o u m undiqvo

fini-

, ,

tiioam rcgionem, ei aiialeram illi omnea inale h a , f t tan c t a B t u c B ungerent

\ ,
,

A m b r i a a *eali**oa*i ipaitm, et quoiqnot teiigertHil

* ,

avaalv3 faaii saat. # G a w e i a r o a i Ghriatam notlo

, -

apvd
veraaaiefii aoa toJum aapecto,

aed liaro ex auracQlia ag*06coateo, alacrem e x b i ttdesi, R a I cuporeaC e i (knbriaia ontin-

" "
I - "

- ' | ,
' T
"
~
~
W

\ ,
* \

gare, alqoo i u curaii t u a l . S i c ot tu qnoqne stnn-

, , -

iHaieoi et C a r i s U oooiliigHa, boe eat, 8oom i n -

catataa aui I B caraa 6 i r n m i eredMeri8

qnod

o a u aalvaberia, vaitla onim, c a r o : fitnbria

. ,

a a i a n ], Onia viue ivper iotram.

* ,
.

GAPUT X V .

. *.

De trantgmsUm* mawtaiorum Dei ptr tradilionem

kominum. Dt Chananma. Dt multUuditu tanula.
Oe .

\ &
. .
.
iiepl

Vxas. 1,9. T u a c accedanl ad Jesum Hieroao-

< *

JymiUui Scribaj e l Pbarteaei, diconles ; Qaare d i - 0 \ , *

aeipali lui
BOB

iraBSfredlonlor iradiikmtm

euim b v a a i manaa

aenioniinT

sua$ q o a n d o e d u n l

pane^n.i

ol
;

Pba-

. >

riaa?f a i a g i s Utaea tenarabite aranl Hierosolfmi-

, * iv

Qoanqaam in tHnaiboa l o c i i o r a n t

Scrib

ei

t a n i : ideo illi a g i e
rias

iwagte

invidobanl,

appeieMes. Morem

glo-

babebani

* ,

otpoie inanis
aulem

iadaei n o n comedere iHoiis mantbax, i d q n e ex p a irain iraailloBO.

Haa

igitnr

iioo obtervari a diecipulis,

p a t a v e r a a l iilos c o n t e m -

nero aeaiorea. Quid ad hscc Salvator? Nibil ad b o c

reapondel, *ed

f k i s s i m reprebendii

p r a c e p i u m Dei propicr

diiiooeni voatram ? nam Deus

" Psal. L X X V I , .

ira-

pnocepil diceos :

Marc. , 3 1 .

. ;

* .

eos.

. 3-. A l Wte r e a p o n d e n s dixit e i e : Quare

et v o a i r a r . s g r e d i m i n l

\ , .

iradUioaes u i v i d i u e a l

305
ENARRATIO IN EVANGELHJM MATTILEI. - CAP. XV.
306
\ * - Honoro palrein UHiin et inatrem : et i|iti iiiale , .

dixeril palri ;tul mairi, mono morialur : vos aiiitiiii

" *

d i c i l i s : Quicunque d i i e r i i palri a n l inatri, Oonum

Dci aai, quidqukl (per ma l a tanm ceasuraa* erat

commodum, et noa bonorabil 78

pairem s a u m ,

? .

atii malrem s o a r a : c i i r r i t a n fecisiis pnoocplom

Dei propter iradilioaam v e t t r a n . P b a r i a a c c x -

* .

8abanl ditcipulos qnaii mandaioin teuioram

- "

varicanlee. Cbrisios auieoi oslendil ipsos Dei logem

prce-

, ' -

pravaricari. Oocebanl enim pueros ne quid d a r e m

parenlibus, eed offerrenl quarcunque bobebaut in

* ,

gaiopbyhcium templi. E r a l auteia in lemplo i b e -

saurus, qaem quisqtiit volebal qukipiani i m m i l -

lerei, vocabalurque i l l e g a x a . A l diotribuebalar iii

, '

pauperes ibesaunit. Pbarieaei

igilur persuadenles

poeria ne quid dareni parenlibus, eed offarrenl i n

, , ,

tbesaurum lempll, docobaal

, .

Donum Dei eat, id eat, oblaium Deo eai, paler, id

ipaos

u l dicerent:

, \

qood per tae tibi astii oese copls. E i sle parueban-

lur ipsi cum filiie opea: e i parealea raHitquobaaiur

\ .

e l cooleiimebaalor, nec io aeaeela alebaniar. tfa-

, -

ciebant autem boc et credilorea. S i quit enim c o i -

piam

debiior non redderel debilum, dicebal crediior ad

, , .

illum ingraiam debilorem : Corban est qnod debes

; ,

inibi, boc asl, donum

IIIDC quasi Deo debens, oiiaro iaviius dihuitferabal.

*.

lloc docebanl P b a r i s x i paeros facere.

, : \

DMIUJO dediaaei p a c u n i a a : e l dokido

Dco oblalum. Debilor

YERS. 7 9 . c Hypocriue, bene

maltj*

igilur

propbeiavit

de

, - Q vobif Isaiat diceos : Appropinqual mibi populusbic

, \ ?,

ore 500, e l labiit me bouorat, c c i e r u i n cor eoruiu

^ ' .

procul abeai a me. Sad irustra me colunt docanleg

, ,

prxcepia doclrin bominum. Oetendii Uaiae voce

, \

quodf eiiam tales siul erga P a i r e m suuro, quales

, \

el erga sc iaveniuntur. Nain cuna mali cascni, c l

, \

propter mala opera longiut a Doo recederent, divi-

, -

natn () sermonem ora loquebanlur. F r u s l r a

eniin colunl ei puiaol colero Deuro, qui per opara

$ ,

illum dcbonoraut.

.
,

VEBS.IO, i l . c E i advocaiitjad se turWs, dixit

' \ .

eit:

impural bomiuem : ged quod egredilur ex o r c , boc

Audile e l inlelligiie. qnod iugredilur oe,

, . >

iinpurum reddil borainem.

Non loquiiur u l i r a

, , D Pbarisaeis, uipoie incurabilibits : lurbae aulam l o . \ -

quitur, et per quod illoo ad so advocai bonorcm

, ,

iliU deierre videiur, ifi guscipianl germoaein euum:

* ' ,

e l inquit, A u d i i e . e l intelligiie, e i c i l a n s c o s , e i *u-

lenlos facieus. Quia auleio Pbarisaji arguebanl d i -

,,

scipuloe quod illoiit manibua comederenl, Dominus

\ ,

da cibi* dicil quod nullus cibus coinquinel bominei,

, .

vel impuret. E l ribus non inquinal, mutlo magis,

, \ .

illolia coinedere

^ ,

bominero dicero q u x non oporiei. N a l a l aulein I n -

iuanibus. Goinquinai citftn inius

. , -

lentcr Pbarisacoa per illa vcrba,qui

dorum verba coinquinabantur. Vide auicm 6apicn-

U ,

tiain, iiuomodo

\*) E*lil. L u l . eum mali eacnt,

prvpur

maUi U/>CM lonje ftebanl Deo

noquo nia lifcstc

cl

duimun

dicenics iuvi*
illoiii

manibii^

THKOPHYLACTI BULGARIiB ARCHIEP.

303
307
eomedera approbaft. oeqoe aversalar, aad aliud , . * W r a t ,
qoiddam docoi, qood a e a ejiciaal e pectora aaaloa
Yaaa. 1 2 . c T x n c accadaotea diaripali ejua dixanral

i l l i :

Pbarlute*

aodilo

t a r n o n e

offenaoa Diocipull proptor 79

.
c ,
* ! ,
; > -

d k u n t quod ofloaai aiai, lameial eiiam ipai Uirboli

, .

foariol,

qaod manifealoin ex eo qood tecaaaertt

\ \

P e i m a , e l inierrofaveril de boc. Igiuir 4 eora

\ \ ,
,

aadlaaet qood o f f m i eoaeol P h a r i i , d i x l l :

, *
qaaaj n o n

rlautavii Palor meut e<ale*iis, eradieabiior. Oialua

. * *

UJoa, dacea cxscl

, ,

Yias.

45, U .

Otnnia

plaolaiio

cecorora. P o r r o a i

caaeoa

cacco dux faeril, ambo i a feveam cadoat. Saoio-

Iri dixH, noa legalia, o l cxirtiroant Manicbai. L e x

' * * \ , -

tum

iradiiiooeo e i Jodatonim praeepta e r a d l c a l m

eniro plamalio eai Dei, aoa igiivr illa oradicata ott.

* *

Hanel enim radix o j w , id t a i , tpbiUM qoi io oe-

|. , ,

calto eat. Folia auteaa, aoc oat, aaparetM Uitara,

. , -

d t f u o n i . L e f e m e n i n allra DOB Jaxia l l l i o r a n , aed

, *

j o x u spirilum infelligimtu. Q a o n i a n aalem dotpo-

, *

r a i i ae iaearabtto8 erattt Phariaiai, d i x l t ; Omilliio

pt \ ,

Uloa. flino eaini d l i c i n a j , qood o t a d i illoa qai

* . ,

tti

spoata offeodaolar, ef incorabilaa l o o l , aoa

oobii daaooaom. Pnaeepioroa a a l e n 111 dlcil at*

cits c s c o r a m daceo, o l ab tH tarbaa abdooai.

*
* .

YEM. 15. Re8pondeiM aai^m Pelraa dlxil a i :

c '\ , *

eiobal Q . > 0 \ {
,
\tfjm probibere promiaeoa agam omaiam, a i time, ' ,
bai dlrera Jesa : E x hh q u dixUii, offendimar:
* \
apparoal eaim Itgi adverxa eaaa : simulal ifnpraaDic nobU parabolam baoc. > Peird8

qaia

liam, e l inlerrogai.
c Jetoa aulam d i x i i : Adbuc elvoa

c , ' \

inlelligeniia careiia. Noodum iatelligilla quod qaid-

. ,

YERS.

quid ingrodilar in , in tlvum abil, e l iu

, \ -

e j i c i i u r T A l ea quee profieiacunlar ex oro, ex ipso

; ,

corde egradiuoiur, e l illa imporuro reddoni boioi-

, *

nem Nam ex eorde exounl cogiuiionea malse, cse-

aduheria, slnpra, furta, falsa leaiimoola con-

, , , , ,

vicia. Haec gotii q o impuraot

hominem. C e t e -

. .

rum iiiolh manibus cibum capere, non ioqainal

\ ,

hominem, Iucrepai diacipuloa SaWalor, ei 1

. , pietuiam eiprobrat, vel u l offensie, vel u i raanifesia D , , ignoranlibue. Dicil igiliir: Non inlelligiiia quod o m * \ , ' eniro non maaenl

\ ;

ioius, eed infra exeunt per alvum, e i nibil boroi-

nea-intelliguui e i s c i u n t ? C i b i

, , -

nem in anima coinquinani, non enim manoni inlas.

CogUaiiones autem nascanlur, e l roa-

nenl

~ \ ,

illic, ei egredienles, hoc eal, in proce-

* , \ , ,

denlea el acius inquinant hominero. Gogiuiio enim

acorlalionia iolrinsecue maneiis maculal, e l egre-

* , ,

diens io opus maculai.

, ,
.

Yxaa. 2 1 , 2 3 . c E i digressua illinc Jesus, scct&sit

\ , ,

in parles T y r i el Sidoais : et ccce imilier Chana-

\ * \ ?

naea quae a flnibus illis venerai, clamabat ad illum,

, ,

diceni: Miscrcre mc, Dominc, fili David ; iilia mea

, 5

309
ENARRATIO 1N KVANGBLIUM . - CAP. XV.
31*
.
4 itemotilo t g i t t t u r . 111 vero non trespondit ei
.

r*rbura. Qnare diotipuloe prohlbtiit ire i a fom

, ,

genliam, ipte aulom ta T y r u m e l Sidotiem, gentl-

, { ;

litiDi

, \ , \

c t l o r u i ivU illuc, quia ( a t l f a r e i u dteii) < ti oeculia-

c i v i u i e s , i v i l ? Ditee igllar qeod non u l p n r d i -

, , \ * -

vli te. V a l aliier aic : quia vidil Pharisjeos

\ ,

aaacf por* oermonam de S O cibis, iranaii ad gefttes.

flli

nolle

\ . ,

Miaereve aaiem, dicll nott

, *

aensti c a r v i , aed mef, quae lam gravla

m e * , illa

eAioj

\ . \

sentio. N e c d l c i i , Vewl, e v t a n a , sed, Mfserere. A l

pauorfet

, , , . -

ille noa respondit ei vcrbum, non qaod coniemnat,

, , '

aed at oatendai q i o d

, *

n e r i l : at a l occladat calumaiaa eonim, ne potainl

poatea dicera qood genlilibus booefeceril, ipait c o n -

\ ,
,

propter J a d x o s inprimia v e -

tempiia; ad b e , u l eiiam flnaam multorU

ft

, \ * -

flden

manireeUro reddal.

.
V a a s 25,24. accedeato dfcclpali ejua roga-

\ oi ,
, ,

baoi illam, dicentea : Omiue

. ,

poolnos* A l ille reopondcns d i x i l : Non

illam, nam clamal

uial ad ovct quas perierant d o u m \$neL

> Diacipali

gravalin fereatea ctamorem

rogabaui :

roalleria,

, , ,

D i m i i l e e a n i , booeftt, obsecrabant nt ablagaret I I -

. ,

lam a ae. Hoc aaiam faciebanl non lanqoam i m -

aaisericordea, aed magia penoadero

Domi-

. * , ,

no u l miftereremr e i . A i Ille I n q a i l : Non l a m m U -

, ,

m u i t i ad Judaeot, qai aant p e r d i t e p e r e o -

r a m maliiiam, qeibua fuoranl concrediue. P e r boc

aulem amplfus evulgai Hdem malioria.

\ .

),

V i a a . 2 5 , 2 7 . c Illa voro veitit el

adoravii illnm

d i r e o s : Domine, atKCurrt mibl. At lile reapandil, ae

, . * , \ *
^

d l i i i : Non etbbonum aamere paneinuliofiiiii, oi ob-

. , * \ -

Jicere calellif/1ftb. aulem dixii : Ettaro, Domine.

Eienim ealelli comedanl de uiieia qit caduni de

dominoruin suorum. > Poslquam vidil mu

, \

lier palronoa

auoa repuUiin pasaos, Uerum Donii-

, , \ .

nuro fcrvcnler aacedil, e l invocal ot

Quia aulem

Cbriaias ' canem

illam

Dominom.
d i x a r a i , eo

qaod geniiioa imparara agerenl viiam,

el in aan-

, ,

guiae idolia immotaloniro

vero

\ ,

iudaeos : illa valde aapienler e l

veraareninr,

magno iniellectu

r e a p o m i i l : Quatnvit el canis aini, c l

'

panem accipiam, hoc eal, viHulem, e l signiim

gnum : eed hocparvum

, \
, * \ ,
, ,
.

m.v

q u i d , qiianUim ad v i r l u -

lem luaro attinel, mibi autem magnum fuerit, da.

eicut e l qui panea comedunl, non niagni faciunt si
inicns dent : cancg

, * ,

indigna q u *

tuiem

bene e t bis pascuntur.

V E R S . 2 8 . T a i i c respendena i e i u s dixii illi :

, *

imilier, magua esi fldcs lua, flai libi sicul

. -

snnala e s l fllia ejns ex illa bora. Nunc manifeslai

" '

Joaua causom propter quam

disluleril, nempe u l ttdcs e l priidniiia imitieria cla-

vis. E t

eanaiionem ab initio

rescat. Propterea slalim ab inilio annuil C h r i

6iu8, 8 c d magis illam a se amandavil: nunc anlcm

. \ (22)

quaiidoqiiidam

e a m : Magna e s l ftdcs tua.IIoc oulcm quod dif if,

VU)

<

cjus fldcs manifesiala r s l , landal

F>x r o l l a l i o i i f c o M . V c n e l . S. M a r c i .
\ -' add. l o d d . 2D.

311

THSOPHYLACTI BULGA^l/E ARCHIIP.

911

P i i t libl i k o l vlg, otleodil qood otti fidem b a - * > , , *

baistet, aibil fuisset aooecata. Alqne i u al vokie-

, -

rtatas * nea, nibil Teut ot aoa aoteqai qrue volue-

* ,

rhxo*. Obaerva aaiem qacx) licei aaocli o r t a t pro

. I I *

nobU, tttat pro ilta apootoJi, aitamao ooa pro

, -

bit iptis peienies magii aodinar. E s t auleai C b a -

, * *

naora

. \

lymbolum

fcctote

genlibm

colloct*.

8 1 Najy et genies priua repalaars fooniat, et poai-

. \ \

ea io fillonim ordiaem

, ,

provecue obiiaaerani pa-

nam, corpuf, inquaro, D o n i n i . Jadarrf aolem c a -

\ ,

nea fced, ex micis videmnr patci boe eai par-

. , , -

viiaie et viliiaie litter. Signifieat eaira Tyraa c o -

, , \

kibitlonen, Sidon

. 6 , -

aatem venaiitea :

Cbaoaaa**,

hauiliaiiotii. G e a i i k a igitor qui ntalitia

, * ,

lonebantur, iatar qooa foeroal veaatorea aofoarom &, horoilluto sool pmparati. J o t l i

* ,

pwparaia

,
\ \ *

enim aublimi regno Doi p r c p a r a l i .

, .
Y E M . 2 9 , 5 1 . E t progretii lllioc Joava, v e -

\ ,

nit j n x u mara G a l i b M , aadebat

, ,

illic : a l acceaaanial ad eam torbtt

malle, ha-

* \ ,

beoteo aaeaaa dawloo, cacoo, turdoo, n a i i l o a ,

* , , , -

alioa moltoa, e i abjecerant eos anio podea Jeao, e l

, \ , \

aanavit eot, adeo nt l o r b * mirata c o n vido-

, \ *

daaooa

, -

ambularq, caxos vtdare : a i glorlicabaal Deom U -

, , ,

rael. Noo conlintto veraaiur io Jodaea, aod in G a -

* ,

reai

muioo

loqai,

mutik* eaaa ,

propter ronlUia incroduliiaiem Jadaoomaa.

, ,

Galibci enim fideliorea illis araoi. Yide igilar ftdem

lilaw,

illorom, quonodo in monlea aMendaoi claudi Q .

$ e l caxci r non aegaaa , aed e i ad pedoa

, \ \

Jcao otyicittBtur, utpoia i l l u n aupra boroioem eota

\ , ,

vxUlimauiea, onde et aniuicm aaaacuii .

* ,

l u i g i i o r a j c e n d e i n moolem ttandaloram, ebi aedd

, \ ( I.

: a l ceus , uoa valcni videra per

leipwm quod bonum *. e i daodrM, vidoiu qaidem

* , *

quod boaum, non valeaa aoiem ad faoc panreniro :

* , ,

e i , qui oeqoo aliom audiaa adaonenten,

* ,

noqae alium admooara valeaa : e i rautilua ia,

ad eleamoaynam : ei

* , ,

si alio quodam morbo leoeare, proeiertiaa to ad pe-

* ,

noo valeaaexteDdara manum

dea J e a u , e i vesligia viuc illiua auinge,

coraiio-

, .

nenqoo habebif.
Yoaa. 52. c Jesos aulom vocaiis ad aa dioclpaHa

fcuU d i x i l : nie lurb, propterea qood J l m D , * ,

,
iriduo peneveranl apud me, e i non habenl quod
e d a n t : eldimiiiera jejuno8 nolo, ne deflctant

, ,

in via, T u r b e quidem oon aodebani panea pe-

. -

tere, uipoie qui ad recipieodam saniiaiem vcne-

, .

r a a l ; ipw aulem miiericor? ex8islens, curam a g i l :

, *

c i ne q u i i dicere poaail quod alia viatica babeanl,

, " , , ,

iiiquii, qood

* .

s i eliam babulsaeni,

con-

aunpta : trei enim jam dtes suni. Oatendtt aulem

, , "

quod a longe venerinl, diccndo, Ne deaciant in via.

Hxcauiem

e i c i u r e eos vo-

lens ui dicanl ipsi qnod possit eos alcre, aicul e i

diciiad

diacipuloa,

, -

qninque millia : ted illi

* ' .

adbuc

sapieniia c a r e -

bnnl.
VERS. 33. i E l dicunt illi discipuli ejus : Undc

\ -**

313

ENARRATIQ EVANGEUUM MATTHiBf. - CAP. X V I .

, nobii io eolUodioe panea

314

tam mulli ut gaturentus

; ,

lurbam laaiara,? > Quamvia non oportebat iilos obll-

* * -

tos eaae, qood e i priiio plarea paverii in ooliiudine,

, '

aed siupidi e r a o l , ut cum postea bos videria lanla

, (

tapianlia praeditos, roireris Gbrisli gratlaai.

.
* ;
' 0 1 * , \ .

V B E $ . 3 4 - 5 8 . < E l dicit illis Jeaua : Qaot paues

baboiit? llli aulem

d i i e r u n l : Sepiem, et paucoa

\ \

82

, ,

tarra, e l atjcnpeit aeptem panea ae pleces : a i p o s l -

pi*cicuto8.

E l jussii

iurbaa

diecumbere in

* \

quam grxttas egiwei,

fregit,

. . \ ,

auia : dieci^uli autam

l u r b * . Gomedcruniquo o m -

nes,

. ,

fragmentoruro,

. > ,

comederant, eraot q u a i t r mille v i r i , praeier mulie-

* & res

dedtique

diacipulia

e l aaiuraii aunl. E l suatulerunl qaod aoperaral

sepiem sporiulas plenas. A l bi qni

e l pueroe, Frugalilalem docea, auper Uwr-

, \ . $

ratn recuiubero j u b e l : e l graliaa agere anle cibum

, \ -

no8docena,

, *

pacio illic qaidam cum eseenl quinque

qoinque millia alili , duodoeiin copbioi

graiiaa a g i i e t ipse. Hogaa auiom, quo

panea, a i

, ;

p e r f u e r u n l : bic aulem cum eaaeni paocioroa

, ,

aceudi, e i plurea panea, w p i e u ^ ! Dlci igimr

vel qaod - majorea eaaanl cophinis, vel

pa-

. ,

ne aequalilas miraculi eos oblivisci facerei. Nam

, -

nunc quoque atiparfuisaonl duodecho copbini, oblili

\ . ,

iuisseni ob aeqiialiiaiem, quod iierum

, ,

feciaaal io

, , , -

qualuor

\ ; .

poaeidenl, bi aepiem panibua, boc e s l , roagia -

miraculum

panibas. autem e i boc aclaa quod

millia, boc cet, qui qnaluor virlutes recte

, rilualibua e l perfectis aertnonibus pascunlur. S e

...if^ ..
X
f
U l
. \
- i . . ,
.
. nuroerus, aeptetu
^ spiritaaliiim
*

G plenarius
eniro
dono ,
rum est eymbolum. Diecurobunt aalem saper ter
M

, \ \

ram,

, ,

canl ea : eicul e l quinquo uiillia

quia omnibut terrcnis superiores euul, e l c a l aupcr feuum

cJia-

* \

cubuerunl, bocest, carnem elgloriam s u b j e c e r u n l .

, . >

c O m n i a enim caro, fenuro: e l o m D i i gloria bomi*

t(

niseiculfloi f e n i " . Seplem aMtem aport

& *

midaae, coqaod spiriiualia et perfecliora f u e r u a i ,

quaenon potuerunt coinedere. llla igiiur supereranl,

, .

qua3 aeptem 8porla3 capionl, boc e s l , quae

aanctua Spiriius s c i L Spiriius enim omnia i c r u t a -

bocloco

solus

lur, ciiam profunditaies D e L

c , ,

V E E S . 39. E l dimiesU lurbis conscendit navim,

) . -

venilqueio flnea Magdala. Secedii Jesus. Nullum

, \ D eniiu signura p l u m , u l eum sequerenlur, i n d l a b a l ,

. " quara illud quod in iuuliiplicandis panibus fecerai.
, . "
Iia u i etiam, quemadmoduiu a i i Joannes, in regem
, .

asaumpiuri erani

i l l u m " . Uude ol secedii, quo

tyrannidis eflugial suspicionem.

. ICT.

CAPUT X V I .

. *
.
'

,, xdUQ.
'

De fermenlo PkaritoBorum.
De facta Ccetareos inter
rogatione. increpalione Petri
renuenlis
C/irittum
pali.

c \ ,

V E R S . 1. C E l aggressi P h a r i s x i una cum Saddu-

caei8,tenlanlesrogabanteum u i s i g n u o i e coelo o s i e n -

deret sibi. T a m e u i

QX\ c i P l . a r i i c c i . tiibiloiuinus l a m c a

, !

Ecdi.

\iv, I S .

t a

I C o r . n , 10.

" J w n . v i , 15.

dogmalis

disaideanl

Saddu-

conlra C b r i -

ais

THEOPHYLACTI BULOARIJt ARCHIIP.

conapiraal. ftigoa aatem a coe*o potoal,

318

at 61 ,

oioiero t o l m l * a . ~ExlHiawbanl aaita qno*

, *

otgaa * aepor t o r r t v l e b a o l ,

vinaia

t f c * 1 * \

e i in loelxebab i a r e o l . I f i i o r i u t n l eaiai laoipftoaiea

. ,

eaod 8 1 * iSgypio r a x l u

aaper

l a r r a n focerat, e i Ignooi certo otoceadtooe

, \ \

pocora iob, diabolo tnU alqiw aoVjo * oatala

, *

q o a e coolo, D * a : oeqaa q a * I B l a r r t u b ,

, ,

daeroooibus.

diobolica

\ * -

Y i a * . 1-4. t A l llla rtopo*doeo, d u l l ols : C a m

etBparii

, , ^

dteillo, SonorilM e t i i , aam

rabei

* , ^ , *

facieoi corii ocHk

dljxdieare, oigaa vero ittaporam non

Reprebendit teataiivan lUorttm qo*aitooe, taypo-

mbet c o r i i . E l n a n e : Hodie tempeolu,

e a i u eoriftim iriato.

flypocriue,

fc

criiaa , oi ioqxH Sieat s i g n o r a *

apparonliiiro io cordo iliatJ qoidooi plavariutJi, afiad
aoieai tereolUiU indiciam videta
plaviarim a l f a a n , aereaitaiott r o q u i r i i : vel oereD i u u t ftigu vidaaa, ploviat l i t M i : ala e i do m
COfiure oportet, qood alixd lampaa bojua adreaiae,
at aliod faiuri. Muac apua aairaoilia i a l a m :
q o * aoleai in cordo feftl, ooqoo in lUaa loaapaa
raambaotur,
qoo aol ex8tiagour, loaa occollaMmr, coBlam i m m i a b i t a r * . c ffaiki prava e i
adallara a l f a u n reqairii, at e l f a o u noa dabiuir ol,
nlal rigaum Jotue propbola. reliciio iltU, abiiu
Naiio n a l a , uipoia l e a l a a a : e i adnliara, dofldoitt
a Deo, 04 adbosrena diabalo. Pciefitlb8 aaiooi

; ,
, "
' )
, ,
, ,

, * . " , *
(. ,
, , , .
\ ,
, , \
. ,
, \, *

a i f a a n e coolo, noa dal blal tifnttfli Joaas propboUe, Q ) .

boo , qood in veolra magai ceil, boc aat, a o n i a ,

, ,

fiieiaa iridaanaa, rcaarf a u Hoe a u i e aigpaai eiiam

e coftlo diiei-. l n anim obiettebra-

, .

, craaiara I m m u u u e H . Yida

, . >

aaletn tormofleai: c S l f o u n

, - \

noo dabitor i n i i l

aignarb Jooa? propbela*. anioi daia signa,

. " ,

boe oal, propiar iptqa faeia auat, U n e u i aoo c r e -

didorini. Proioda ol r d k i i a illla at Iwiurabilibof,

, , OV

aUtl.

, .

, .
Y c u . 5, . c cum veaiaaani dltcipeli ejoa in
ulieriororo ripam, pcr oblivionem non accopertjnt
. A i Jeaua dixil illia : Yideta et cavele a fermento PbariaMruro a l Sodduceorun. > Qnemad-

c \ ,
.
; * # .

modon fcrmcniam amartim ol v e i u s , iia e l \ \ \

Pbariaseorutn e l Sadducseoram doclrina monlel
,
onimas, amara e i s steni, e i velerea &enioram Iradi-

, -

liones iiilroducens. E i elcut iermeMum lemperalura

* \ \

e i i aqua e i farina3 : aic doririna Pbarisa3onim

, \ ,

misia e s l e i aermone e l ox vila corrupia. Non

\ .

dixil aulem illis manifeaie: Cavete a docirina P b a -

riaasorain, u l aiemorts eoa facerel signi panum.

,
.

Y E B S . 7 - i i . c illi repniabanl inira se, diceoles:

Panea non . Quod ubi cognovil

01 , "

Je8ua,

. ,

dixii i l l i s : Quid cogiiatia iulra ^, n parnm

, ,

ftdcmee,

; voeire

quod pancs non lumpeeriiii? Nundum

M i i i b . , 29

317

ENARRATIO IFi EVANGKLIUM . - CAP. XVI-

, \ intolligitU, neqoe
;

; votttt

roerooria

318

lenetU quinqtie illos

panes, cum homineo eaaenl qoinque millia, e l quoi

copbinoa neque

aoptam

illos

parits,

eam eaaent quiluor millia, et quot sporlaa accepe-

\ ; -

rliie Qni fil uc noo intelligatia me non de patie

dixi&ae vobia i i l u d , n l c a v e r e i i a a 8 4

, -

asoruroet Saddaca&orum ? T u n c intelleieruut, quod

. , -

iton jaaaitoet cavere a fermenlo paois, aed a doctrina

Pbarisaeorom e i Sadducawrum. Exioiiinabanl quod

, SSh \

** *

fermeiiioPbari*

boe diceret i l l i a , u l custodlrent no coinqui&arcn-

l u r a cibia J u d a i c i a , idooque loqaebantur

* '

quod panea accopiattnl. Exprobrai igitur illia

, * * ,

quod lam eiupidi e i tam par? fidei oaaent: i m p r u -

deniee enim erant 64, quod non cogilabanl

, -

imer sc

quain paucia panibue tupra a l u i s u i ; e l quod

, * -.v,,^
,
u t
r
r
r

, p a u c a fldel, qnod quia non emeranl a Judaeii panca
, -

diffiderenl

acrias eos pereirinxii (non enira ubiquo bona eat

ipsnin alicunde acquirere. u l

roansveludo),

elalim

inteUexertjnl qood feraietVum

docirinam vocasaai.Tanlum obiquo valet radooabilit

Snerepaiio.

YERS. 15. c C u m veniaaal auiem Jesua in

, , *

Ca?aare P b i l i p p i , inierrogabat

d i c e n s : Qoeni

diacipub

mo dieanl bominet

, F i l i a m

; ,

Memiirit ejot qui c i v i u t e m condidit,

, ,

qaia estl alia Caaarea S t f a t o n i t , a l noa in i l l a ,

, * $. ^

aod io bac illos Interrogai. Procul enim a Judaeia

abducit dietipuloa, u i nullam limenies libere ac

, ^ .

fidenler

dicant. Primum auiero perconlaiar niulii-

, - Q lodinis opinionem, ut ad aublimiorein adducaalar

, \

cogiiatiojiem, e i ne io eairidem, in qoam

* ,

cadanl b u m i l i u t e m ; Non inlerrogal autem, Q u e

; ', ,

me dieunl P b a r i s * i ? aed, Horoinoe:

mullitudine dicena.

* ,

*,

Yaas.

14.

plarfquo,

do simplicl

c Uli vero dicebant: A l i i

Joannetn Bapiitianv,

qiiidem

alfii vero E l i a m , alil

aoiem

Hieromiam, a u i uoum ex propbelia. > Qui Joannem

illum norainabanl, erani ex bie qui cum Herode

pulabanl

* , ,

donura

Joannem

posl

accepteso operandi

resurrectionem

eiiam

miracula. Qui aiiiem

* -

E l i a m , movebanlur ex eo quod acriler reprebenda*

, \

bat, e i eispcclabant, qood veairel.Qui vcro Hiere-

* , '

miatn, ho< dicebant, quod simili sapieniia prasdilas

eaiet, quam. a nullo didiceral. E i e n i m Hieremias

D cum puer esael, in propbeiam assomptus ea.

' ,

Y E R I . 15, 16; Dicit i l l i s : Vos aulem qnero mo

, *

dicitis

d i x i l : T u

$,

esse? Reipondens
CbrislU8

auiem

ille Filius

Simon

Petrva

Doi vivemia.

Ilerum ui fcrveniior Pelru8 prosilit, et vere confl-

. ,

t e l u r i p s u m esseFiliuro Dei. K o n e n i m d i x i i , T u e s

, \ ,

Cbrisius

, , ,

articulo, Ule Filiut,

\ , , '

u n i c u s : non graiia F i l i u s , sed qui ex ipsa M l r i s

Filius

D e i , absque ariiculo, sed cum

hoc el, ille ipse, qui e l

, \ \

eubsianiia

, \ , *

sacerdotes e i reges omnes, sed Christus cum a r i i -

, .

culo unus e s l .

c \ ,

g e n i l u s : quia et mulii Chrisit e r a n l ,

Y E R S . 17.

E t respondens

Jesvs,

dixil illi :

, , \

Boatue es, Slmon Bar Jona, qaia caro et sanguis non

3, '

rcvclavii iM,

sed Paier meue qui c s i io coelie.

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCHIBP.

a t eoftsplranl. W f n m a H a o i a casfto patont,

318

at * 61 .

- eitiere aokai taJ l o a a n . ExiatiaMbant

anitn qxod

olgna q * aapor larraai Aobajil,

* rti * **

diabolica

vinoia

et Ja Boelaebab l a r e a l . Ifnorabaot e n l n loaipftoalea

. ,

qoad 8 1 *

A g y * o m a l u

aaper

larram focerat, e i ignooi a coaio detcoadiooe

tuper

, \

pecora i a b , a diabolo oroi* alqoo odoo o#a o a u l a

, *

q m a e o x J o , a Doa : aoqoo q * l i

, * ,

larra otoala, a

daeroooiboi.
. I-A. t A l llla roapomieea, d i i i l als : C a m

\ * -

caporit vtapera, dkiU#, Soturilae a r i i , oaai

, , ^ .

rabei

* , ^& ,

facieta cordi acilla

mbet coriaa*. E t m a n a : Hodie lempaataa,

ealaa cotium uiate.

flypocriue,

dijndieare, aigaa vero leaiponiin aon

Reprebendit lenlatiTam iUorum qomiioaoM, bypo-

,
fc

; ,

apparoAtiuai in cardo aliatJ qnidooi ptovorium, tiiad

,
\\
^ -

- *
-
' )

aoieai aareaiUtU iitdlciam e a l * e i vkteM

, , \

a o m i o i a i , oi inqxH t Sieat tignoraia

9 g %

pluviarvm oiftam a e r e a i i a i e a r o q a l r i l : vel oere-

, ^,

D i u t i t tignu v l d a t a , : t i a e i do m

, * (-

COfiure oportet, qaod aliad lampaa boju* advcxtat,

a i aliad futuri. Niiac oal aairaoilla l a l a m :

, * *

qo*a a a t a a in coslo l e a l , xoqee i n itlaJ

(. , )

rtaartabuotur, qoo aoJ exaiiofaoiur, looa occolta-

, , -

Mmr, COBI l M l a b i t * r

, .

* . c ffaiki prava e i

adollera aigiian reqairil, a i a l g a a n noa dabiuir ol,

\ , \

nial tigftxm J o a * propkate. E l roJiciit iltU, ablil.

, ,

Nalio mala, oipoio l e a U a t : e l adaliara, m doiciona

. ,

, \, *
a Deo, e l adbereiu dlabolo. Peiefiilbot aaioai
% cordo, noa dal raial aifBttte Joaas propboift, Q ) \.
boc , qood in v c o l r a m a f a l eati, bae aat, n o t i l a ,

, tt ,

fiiciui iriduamw, rcaurf e i . Hoe a u i e wpkum eiiam

, |

e coalo aoaa d i i e r l t . l n raorlo anim e]at obletiebra-

, .

, et creaiara omnit I m m u u u e t i . Yido

, . )

aaletn : < S l f o x n

noa dabitor ei n i i i

, * \

aignarb Jome propbelae. Ipaio anioi daia eigna,

. ,

boc , propiar faoia t a a t , U n e U l non c r e -

! . >

diderim. Proinda ol relidia 1111 i l ItH^rabiliUia,

, , 6

abiil.

, .
, .

Y E U . 5 , . c E i c u m veaiiaenl ditcipoli ] in
ulteriorem

ripam,

pcr oblfvionem non accoperont

\ ,
.

panea. Jofut dixil IIIU : Yideta et cavele a fer-

; *

menio PbariaMruro a l S a d d u c M r a n . Qitemad-

tuodon iermcniam araarum e l v c i a s , i u e l D \ xa\ xa\ \

Pb&riasoriun e l Saddiicfleoram doclrina monlel
,
animas, amara e', el veleree seoioram Iradi-

, \ -

lionee inlroducene. E l sicul fermeiKum lemperalura

* \ \

e i l aquaa e i farina3 : ic doclrina J*hariweonim

, ,

misia e s l e i aennone e l tx vila corrupia. Non

dixil aulcm illis manifeoie: Cavele a docirina P b a -

rirMeoruin, u l uteoiorae eos facorel signi paoum.

,
.

YEBS. 7 - i l . < A l illi repiiiabaoi inira se, dicenles:

01 ,

Panea non . Qaod tibi cognovil ieeue,

. ,

d i i i i i l l i s : Quid cogiuiie intra ^, parnm

, ,

fidcniea,

; :

qaod pancs non lumpaeriiis? Nundum

M i i i b . , 29

ENARRATIO IN EVANGRLIUM . - CAP. XVI.

817

, ( InloIIigilit, neqoe meroorU

;

***

--*-

318

leoeiis quinqne illot

panes, eum bominet eesent qninqoe millia, et quoi

*, \ ; voclte

copbiaoa tosiuleriiU? neque oaplom

eam eaaant qualuor millia, et quot sportaa accepe-

\ ; -

r i i i t ? Qni fll uc non intelligaiit me non de pano

dixisge vobie i l l u d , t caveretiaa 84

, -

aaeoruro et Sadducaeorum ? T u n c intellexeruut, quod

. , -

non Juaiieset cavere a fernienio paoia, ed a doctrina

Pbaristtorom e i Sadducawrum. Exlsiiinabanl quod

, \

** *

illos panes,

iermentoPbari

boe dlcerei illis ut coslodireal ee na coinqui&aren-

lur

* *

quod panea accepiaienl. Exprobrai igitur illis

a eibis J u d a i c i s , ideoqua loquebanlur inier sc

, * ,

quod lam siupiJi et U m parvae fidei aaaent: inipru-

, -

dentee enim eraut e t s l u p i d i , quod non cogilabanl

quara paucie pauibut mohoi gupra alutttat; et quod

' ,

* "-
r
r
r
'
p a u c a fldei, quod quia non emeranl a J u d a i s paoca

, -

, -

diffiderent

acritjg pereirinxii (non eniro ubiquo bona eai

ipsom alicunde acquirere, E l u l

roansueludu),

eiaiim

inieNexertint quod fermenuim

doctrinam focaeaei.Tanlum obique valei ratioaabilio

increpalio.
c

V s a s . 15. c C u m vantoat auiem Jesoa i n parles

, ,

Ca?aare P b i l i p p i , fnierrogabat

dieens: Qoem

ditcipiiloa ,

; ,

bominit? Memiml ejus qui civitalom c o n d i d i l ,

me dieani bominea

FiUum

\ , ,

qoia e a i l alia C a ^ a r e a Suratonis , a i non in H l a ,

, * $. ^

aod i a bac iUoa ioierrogat. Procul enira a Judaeia

abducil diteipaloa, u i nullum limenies libere a c

, ^ .

fldeater

dicant. Primom auiem perconlalar m a l l i -

, - Q ludini* opinionem, u l ad eublimioreoi addacaalar

, \

cogiiaiiojiem, e i ne eamdem, in qutm pleriqoa,

$ ,

cadani bumUUalem;

; *, ,

mo dicunl Pbarissei ? aed, Homioos:

muliiiudine dicena.

* 01 ,

Yeas.

14.

Non inierrogai autem, Queta

c llli voro

dicebanl:

do aimplici

Alii

quidem

Joannein B a p i i e i a m , alfi vero E K a m , alii aoiem

, ' ,

Hieromiam, a a l unuro ex propbetig. Qui Jotnnem

iUum nominabant, oranl ex bis qui c o n Herode

pulabanl

, ,

donum

Joannera

post

accepteso operandi

resurrcctionem

eiiam

miracala. Qui autem

E l i a m , movebanlur ex eo qood a c i i i e r reprebonde-

, \

bat, el exspcciabanl, quod veairel.Qui vero Hiere-

, '

miam, ho< dicebant, quod ximili sapieniia praeilitos

eaaei, quam. a nuilo didiceral. E i e n i m Hieremias

I> cum puer esael, in propheiam assumpius eel.

c

V E R S . 1$, 46; D i c i i i l l i s : Vos autem qnem ma

, *

dicilit

16 . \

d i x i t : T u Cbristua ille Filiue Doi vWentia.

$,

Ilerum ul fcrveoiior Pelrug prosilif, et vere confi-

e s s e ? Reapondens

aulero

Simon

Petrua

. ,

telur ipsum esse Filiuro Dei. Kon enim d i x i i , T u es

, \ ,

Cbrisiue F i l i u s

, 6 , ,

articulo, ille Filiat,

\ , , '

u n i c u s : non graiia F i l i u s , ged qui ex ipsa M t r i s

D e i , absque arliculo, sed cum

boc eal, ille ipsc, qui solua e i

eubsianlia

, : \ ,

eacerdotee e i roges onmes, sed Christus cum a n i -

, .

culo unus esl.

t \ , *

g e n i l u s : quia e l multi C h r i s i i e r a n l ,

V E R S . 17.

E l respondens J e s v e , dixil i l l i :

, ,

Bcattis es, S l m o n B a r iooa, quia caro el sanguia non

501, * 6 .

revclavit ,

sed Paler meue qni esi in coelie.

19

TMOPHYLACTI BULGARLC AACHKP.

Deatom d i d i P o l n i m , q u i i a divlaa gralia a c k i i -

,

tiam aeceporal: approbani awtom Petnrai, otlendit

coaaaqooater a l i o r u u

h o M i n u m

optoiontf

'

faiaaj.

Dixit oulera illam Bar i o o a , boc ert, Alixm J o n a ,

, , , -

qatti i i a d i c e r e i : Sicul tu JOBJB fllnu, K a ego Patria

\ , ! :

-roei f

coatalia, e o a t u b t l a a t i a l i o Uli exaisiexa taoi.

Revekiiooom auiero scieniiam d i c i i , qaia aboeoa-

. ' ,

dlia a i ignota ei a Paira oraat revelata.

\
.
t t , \

V x x s . 1S. c A l ego Ubi dico, qaod Cu Petroo,

et avper hane petram stdiicabo Ecdoaiam meam,

et port inferi non prasvalotMini contra illata. >

\ $ ,

Remanerat Peirnm Dominaa, morcede iHi d a a i

, ,

magoam,

' .

;,

quod tapra eum a*diQcavit Ecclesiam.

Quia oaiaa coafofsna erai eam Dei Filium Peirue,

dixit quod b c confcwio quam confcsius e t l fun-

borao ftdei domum,

, ,
,

d a m e a u m eril f u i o r u u credeniiom: i i a ot

boe jactaroa a i l

. Naaa Uoei iamiateras coodajaoa v i r -

lijtoa, naa aalem funoainotiitisi roetam

confeMionem,

, . ,

inuliliier aediOcamus: cona aulem

4 i x i l , Eccloaiaai meain, o*tefldii t a Dominam n n i -

varai:

autem

. $, <4

lnfari, laaiporales p m e c a i o r e f , qoi ad infer-

, ^

oom n i i i e r a sonaniur Cbriiiianoa.

. \

Doo ealm

aerviunt omnla. P o r t e

E t bacreiici

, $

qnoqua portc aunl ad infernum duceoiea. Moliis

Igilor pereecatoribas, e i rauliia baretici* praevaluit

. * \

E c d e a i a . auiem e l nnuaqaiqua nosinim Ecclesia,

, .

qxa) #4 daraaa Dei. S i igtior in confeasione Cbristi

\ ,

tonArmaU fiwriwui, port* Inferl; h o c ^ t , peccala,

MO pnevalabtjai itobia. De b i i enim ponla e i a l i a -

*
t ^
,
* \

toG

km Datid d l e a b a i : t Qut eialtaa ma de

\& * < ,

. Qoalea porue? D a t i d . Doai: c e d i i acilicet,

, > , , ; ,

ei adntterii.

VEXS. 49. 4 t dabo libi clavca rogni crelorum,

e i qnidqaid alliga?oris avper lerram

erii alligaium

in coeiii: a l qoidqotd ^ aupor terram

erii

, \ ,
*

aolafanrrifli coriia. Taaqaatn l*eoi roagna poteauie

. .

ilicK: Dabo libi. Sicirt euim P a i e r dodil libi revela-

, *

lionem, aic ego clavea. Clavee antem intelligxs quas

, .

ligant et , boc eat, deltctorum vel indulgen-

l i a i v e l pcenaa. Habeai eftim poieglatem remincndl

t ligaadi, qui aioulPeirita, e^UeopaiuggraUan aose-

\ ,

c v l i ! . Qaamf aiiiem Petro soli diclum s i l , Dabo

tibS **ftinibua tamea et aposiolis ea potesias c o a - D . , \

c e m tat. Qaando tcora dixit, Quorumcunque romi-

. ; ' "

aeriitg peocala, r e m i t i o D i u r . Eieniin cum dixii, Dabo,

, . \ ,

futuram tempcs aigaat, boc e s i , post reaurrectlo-

, , ,

mnu

(kBli autcm diconlur et virtole,

quannn

tlavea t a a i booae operationea. Nam operando Ingre-

\ ,

, ' -

dimor, quasi per clavee quaedam aperiemes, in

, " -

unamqaamqae virtoium. S i autoni non operor, eed

, . -

ecio boaiim, habao qutdcm c!ave:n scienliaj

, ,

aolam, extra auiem maneo. Ligainr autem in coHis,

, *

lioc , i n virtulibos, q u i uon^ambulat

, ,

i n illis :

nam tedulus IR illis soluius esi. Ne babeamus igiiur

* ,

peccaia,

. , :

u l non caicnis uosirorum

ligaii gimus.
"

Paal.ix, 13.

peccaloruiii

; .

E N A R R A T I O EVANGI .IUM

?21

. -

CAP. X V I .

322

V E E S . 2 0 . c T u n e e d i x i l disctptilis euis ne c u i

. ,

dicerent quod ipse essei C h r i s i u s . > Volebai C h r i -

slus i n l e crucem o b s c u r a r i s u i m g l o r i a m . N a m s i

4.

audivissenl bomiues

, ,

easet, e t deinde vldisseni eum p a i i , quomodo non

fuisseoi oflensi ? Propterea

m t i U i s , u l posl resurrectionero absque offeudictilo

a inuliia s c i a l u r , S p i r i t u sancto o m u i a m i r a c u l o r u m

operaiioiiibas

ante passionem

quod

Deus

i g i i u r oeculiat fjfj se

adseqaanle.

t -

V E E S . 2 1 . c E x e o tempore coepii Jesns indicare d i -

scipullesuis quod oportetipsum abire l l i e r o s o t y n i a m ,

\ \

e i rnulta p a i i senioribus e i principibus saccrdotnm

\ , , \

e i s c r i b i s , et o c c i d i , c i t e r i i o d i e resusciiart.

. 6 ,

Praedicil iliis passionem, ue incxspeclaia illa v e -

, , -

nienie o f f e n d a i u r ,

\ \

prcceciens passus esset. Posiquam e n i m a a d i v e r u n i

pcr confessionem

, \

r c v e l a v i i iltis

. , \ -

s u b d i l e i l a e i i i i a m , nempe quod d i e l e n i o reeur-

, .

gerei.

c \ * ^,

puianles qood

i t m i u s e l non

P e l r i qnod F i l i u s s i i D e i ,

e i patsioDem.

VERS. 2 2 . E l c u m abduxissel

trisiia

ilbim

autem

Peirnft,

, ) , ,

caepit inerepare i l l u m , diceos : P r o p i l i u s eaio l i b i ,

, *0 ,

Domiite, neqoaqtiam e r i l l i b i boc. > I d quod r e v e -

, , -

l a i n p i e r a t , P e i m e recie confessus e e i : i o ^ o a u t e m

qood

. 3 ,

absque Deo neque

Nolens i g i l u r Petrus C h r i s l u m p a l i ,

, , , .

resurrectioms m y s t e r i u m , d i x i i : Propiliue eslo l i b i ,

non- r e v e t a i o m ,

l a p s u s : u i sciamus

loculas

quod

esi m a g t i o m q u i d d a m .
e l ignoranfc

Oomine, nequaquam c r i t l i b i boc.

*0 \ "
,

T E E S . 2 3 . c Conversus aoiera itle, d i x i l

Peiro:

" ,

A b i posl me, Salana, obs'.aculo es m i b i : quia uoti

, . "

sapis ea qiisc suftl D e i , sed ea qua; sunt b o m i u u m . >

, ,

P e i r t i m recte

, , -

C b r i s l u a : i r r a l i o n a b i l i l e r a u l e m f o r m i d a n t e m , et

, * " , .

nolenlem ee p a i i , p e r s i r i n g i l dicens : Vade

mt,

. "

quidem l o q u e m c m , beatum praedicai

Satana. Saianae

autem adverearius

posl

dicitur.

, , , '

Vade igitur.post m e , boc e&t, ne o b s i a u s , aed teqaere

. ,

ToloTitalem m e a m . Vocat auiem aic P e l r o m , q u i a

* -

eiiam Satanse dlaplicebai p a l i C l i r i s i n i a Dteit i g i i a r :

. , |*

T i b i q u i d e m j n x t a h u m a n a m r a l i o n e m videtor m i b i

indecens paesio:

^ , W . o r t \

per banc salaiein o p e r e t u r , e i q u o d boc m e roaxi*

uia deceai

t
,

, \

, f

n o n i i i i e l l i g i s a u l e m quod Dus

V I B S . 2 4 . c T a n c Jesus d i x i l discipiilts : S i
q u i s -vult post m e venire, obnegei semelipeum , c l

t o l h t c n i c e m suam, et seqaalur m e . T u n c q u a n -

, ; "

do? c o m P e l r u m i n c r e p a w e l . Virfens e u h i i oetendere

errare P e l r o m p r o b i b e n l e m sa p a t i , d i c i t : q u i -

, , .

dem me p r o b i b e a , ego autein dico l i b i , n o n s o l u m ,

, '

n o n p a l i a r , t i b t damnasotn csse:sed n e q u e a a l v a i i

, \ -

poteris, e t ipee m o r i a r t s o t quisqnis alius, atve

, , , ,

v i r , sive m u l i e r , sive pauper,slve d i v e s . D i c i i a u i c m ,

^, . ,

Vuh,

\ .

actam v i r i u i e m . P o s l C b r i s l n m auiem sequiiur n o n

eulum i s q n i Hlom c o n f i i c i a r F i l i a m D e i , eed et

o i ostendat l i b e r u m a r b i i r i u m , e l

non co-

, *

qui p e r onuiia gravia i r a m i t , a i Hla s u s i i n c t . A b n e -

, .

g e l a u l e m semetipsum d i x i t , pcrfeclam

, , *

nem

abnegaiio-

p c r preepositioncm, ab, 8 g u i i i c a n a : exeinub

;

123
THBOPHYLACTI BULGARIiB ARCHIEP.
gratia, hateat eoetmuiooem qun4aa tmm * ^^. -,

eorpore, ted cooiemDit : a-k e l coowovimoa

354
l hm u xow** xpfc;
t

X\\ X
~ - - m m am tm U
m mu w
v ,
^V^^^^tt
f
%. __ ,
-

d k e r e qood qoii o^eapiaaa aegarii, aoc e o l , N D

, ) , ,

baboi eam pro aaiico ?et aota. S i e i f i l a r omooa

&, . \

doeei nullam cuaa corpore kibere ,

est, amicitiam, i u I et ertjcea loUaat, boc ,

, , ,

n o r l e n eligant, et eum atadio ioqairaDi e l l a n

\ -

nortem ifnoroioiotittiroie, 0 7 qaalia c r t x apad

* .

eieres fuiL Sed, i aeqaalar ofe, ioqail. Mvlii e n l n

, ( , . -

eraeiegoaiur lalranes tH fores a i ifti ooo satn d l -

\ , *

aeipali niei. Stquatur I f i i a r , aoc , omntm tJiaai

, , \ -

viriutaa pnB se ferai. Abnef at aaiein s e i p a m e i

qui beri quidem iaiaaiperatoa eral , bodia aatooi

caaioi a i sobriaa. TaUa arai Paulos, qui abnegatll

. ,

cam d i c o r e i : < Yivo a a t e

, ,

ooa J a

ego, vivh iutem me C b r i t t u s . Tollit a a t c n . , 6 \

M

cntcera,

qoi mortiflcarii et cracffixit

> ,

roando.
. 2 5 . Qui enWn volaoril aoloitm
aenrare, pprdet aam ; qaiaqoJo a o i a n
onimaai

aaain

proptor

c " <

auam

perdiderit

m o , Invonioi eaai.

* *

, .

>

Ad taartyrittm adboitaior : iofeoil euim a n i -

maaa.ad , boe e * l , tarvai, qoi oofat, e i

, , , , -

poolea perdii. Pcrdli tuiem aaiaiani, aod propier

, *

CbrUlaro, qai de eo tealificatur: qui a i Juvaniel

, . * .

eaai lo incorrapliono, v i u atieroa.

.
bomini, ai

loeratua faerit, anim varo aoaj

, ;

Jftciaram iecerit? A o i qoid dobil bomo, CQJoa per-

Yau.
toloa

2, 2 7 . c Qvid enba prodeat

muodom

mutatione

redlmal anlmam V e o i o m

eoim Filioa fa gloria c o n a n - C

gflw , e l taae reddet

D e t

P i , -

. ,

onieoique juxta facia

ipsloa. S\c igitur e l flngamiu qood lolaon o u n -

, ', ,

dum lutreria, aed q o e o u l i u a ai corpui bono babeat,

, ,

e i anima s a l a afflcUinr? quemadraodam

! n a t o r

ramilias lacera tevte, et ancilla? iolgido oraaiu l o -

^ ^ , -

cedani. Nequa l a futaro poterii quia dare

. >

cooiinulaiiooom aniroa aoa : bic quidem poiaal

dare

lacryuaaa aleemoaynain, a i Jajoaare, illie

autem non. Jodexeoim Uinc exdpiei, dona ro*

, - . *

poena: nam j u x u opera sua jodicabli uoomquam-

que. aoiom ot meioendut: veniet enim i a gloria

saa a l r.um angelis, ot non conlempiibilU.

, -

.
V I M . 2 8 . Ajnao d k a . f o b i 8 : avnt qoidam blc
n l i n l U qai oon guaubani mortam, donec vidoriat
Pntum

booiiuit

c * , ,
D

veuieuiem in rcgjto suo. > Dixerai

,
.

veniurum Filiaro hofnioi8 io glofia aoa : no igitar

incroduli aint, dicit qoia bic qnidam q a i j o x u

. " ,

q u o d capera , videbant io traosfiguraUono

aecoodi adyantua. lnlorim auiom

gloriam

oaleadii

in q u a gloria erunt qul propier ipaam fueriot

S i c u i oiiiro lunc

* . ;

caro

ojoa ralguraTit, i u

p r o

ooa

poriione tunc fulgebooi a a n c i i : aigDifieat aoiam boc

loco Peirum e i Jacobum, et Joannai), qaoa

iitnoDtem

axaompsii, e i ofiendil i l l i a regoum , boo e s l ,

, ,

fdiurum s u i u i a in q u o t o n i o n u eaaei ipae, et Juail

, ,

" Galai. , 2 0 .

KNARRATIO 1N EVANGELIUM MATTELEi. - CAP. X V I I .

325

, fulgebont. Dicil

326

igilor qnod quidam qni bic sotil

ot ^.

non morieniar, donoc

, []

auiemqaod t u i i i e t iubouoet Arroi, tunt illl qui videnl

Tidcrfnl

me Iranfigarari. Vldo

. "

Jeaam c b r i u s irintlbrmarf, e i profldont aeoiper io

A d e j t mandatla.

,
.
'.
.
.
61.
\ * ,
, ,

CAPUTXVH.
trantfiguraitone CktUti. lun*tieo.
iiaaf didrachmam.

V i a s . i . c E l p o a i 8 8 diea * * * aasomii Jettis

P e l r a m , e l Jacobnm, e i Joannem fralrem ejus.

(35).

Non esi boe diversum ab eo qood L u c a a dixli, quotl

^ ^, , c g pott ferraooea illoa facli l u n l q a a i i diat oclo

atc.

, * -

L a c a a eaira at primom e i uliimam eommemoral

, '

quo

. ,

laolura iatarmodioa diea ponil. aoiam

Mcenderunt

in iponlem, Matihaaua

autem

. , -

Polram,

, , ,

ot eom quem diligebat: Jacobum vero, quod et

, \ *

inubiior fvarit. E i manlfoalum

, -

aoli foiaae, t a n ex eo qood poculum bibhorum

ut

eom a quo diligebaiar

U!am ingpniie

, \

proniisit, lum ax eo quod Uerodoa

J u d c U gladio illom occidii.

t \ ' ,

: Joannom,

ut placeret

V i a s . 2 . c E t subducil iltos in montam axcelsom

. \

oeoreom,

aplendult faciea aJcut a o l : foaiiroenla

; .

iilius faeia sunt, alba sicat lumen. > I a montem

, , ,

excelsum aubducit illoo, oslendene quod nisi qula

iranaformaiusque

eat eoram

i l l i a : at
auiem

. * , Q axalletur, digaua divinia conlemplailonibua.

Seoreom auiem : enim e i l Cbristua clariora

miracula i n occulio facete, ut ne si apail m o l t i i a -

, . -

dinem ut Deui conspiceretur, bomo leeundum ap

, ,

parentiam exiatimareiur. Transformaiionein aulem

, -

atidiona, ue puiea quod lunc corpua xbjecerii, sed

e T

L u c . ix, 2 8 .

Ex collatione eodd. Venet. 8. H a r c i .

(23) Cod. 32 a d d H :
,
, , ;

. '' *
, |
, ; ''
.
, ,
,
*/ . "
* , *
,
, , * , * *
.
"
, ,
, ,
&
^.
, , *
.
Aooxf ^,
. . C u r duodeciui d u c i p u -

J e s u s , a c d u i i t in montem; ted
PetrtuD, Joannem e l Jacobum lantummodo? Scilicai quia Judas digniia non erat, qui prodiiohia oculis suin DofflioJ gloriam aapiceret. A l dicenl n o n uulli : S i boc eai iu cauaa, cur Judaui solum
, reiiquii, caeieroaquejundeciin n o n aecum aaeumpsii?
Verum non oumua Dontine aculforaa autaapieiuiorea.
S i onim Judaa reiiciua foUset, c s i e r i q u e u n dechn cum ipaoarandiaaent, verieimile est, atiquoa
dicturoa foisse, ideo euni ad proditionem ac Domini vandiiioneai aiHinaui appuli&ge, quod tali fui8aet
ignominia affeeiua. Ne igilur aimile quid vel a nobia
dieereiur, vel ab illo pretexi poaaet, idcirco eum
aiuiul eum reliquia octo apostolis r e l i q u i l : u l trca
qoidem cogniiiooia avidenlia, reique experientia
gloriflcaremur; alii vero novem auditui credcnte$
bealificareoiur : de quibue ait Dominua ; oui
non videruHt, ct crediderunl (Joan. x x , 2 9 ) . AlUer
a u i e o i : T r e s laaiammodo aaeumpait, P e i r u m , J a c o b u n et Joanuom, ut implereiur quod diclum fuer a t : In duorum ttel trium UtAum omaa
Hrbum ( Maitk. , . ) ; i r i b o i qoideai, Pelro, J a cobo e i J o a n i i o ; duobua vero, Moyae e i E l i a : qui
iiumobilea legia coiumns Aiaront. Mon e i t boc d i *
verettm, quod Luca8 dixii, * c l c .
f

TuonnLACTi BULCARLE ARCHIEP.

S&

mema *a m* bobiia. Faoioat eaiai * * tyeVx*xov n *

fwipOm
jffwr^oi
olvioiutc
,, \ .,
aarvao * rWioo oVclamiie, ct boc at
tc , x a i rukn

potaraot; proptereo et rffaagi Dei l o a i i t a i

i n n f a n i i o a e f l i , tm qootf
ftnttiM

*jn

iaoaTibfl

ibi refoUerii, e l qood genaaaaa Fitiao P t -

Iria ooienfot *it, et qvod dtgxiU* tecoadi

adveala*

fpteftdore faeid Gnristi ioefabtlJ d a r a e r i L

Tm.

5. E t ecee pparoereot

Mosca ec

EJias com illoloqotnlf*. De qxo cofloqaebantar? Do

eictm,

inquii L a e a s , qoem

impJttan erxl io

l l i t r u b l r m , boc e t l , de croce. Qaare a a i e n Motet

e i Elia >\ti f a o i ? t*i ottendotar qood et l e g i t e i
propbeurum

ipte * U , viventiaaiqite ae

morioorom : Elu qoidetn e t i propbeu, e i vivil

adbuc; Mo*e* auiem legislator, e l otl :
qin et ol appareai qiod noo t i l kp

adfmarias

neqoe Deo, oon eoioi Motet astiiifset tio adveraaHo, neque E U M taiiius zdoles iptam lulitoet, si
Deo faitfot

c o n i r a r i a t : praeleclra u l aaapicioncm

l o l b i eorum qoi ipiom Eliaai vel o&ojn ex propbetift d b c b a t i i . Unda autcro

cofnoveniat

disdpoli

qttod Hooei f l Eliaa fueriul? non eoioi a l i n o a o M i i lit /acleraiD, quja imaginat bfmlaana

Eaeere i a n c

impiom videbaiur. Videtor i f ilxr qaod ax l e n n o nibui qooa lonc i l i e r sa cooferebaai,

F o T i a u l a enim alier quidem

afnoveriiit

dicebai, aeaapo

* - **,
. *
, *, #
.
t K a i ,
* . ; ( i i ) , ,
, , .
; *,

,
* * ' , * , >
* .

, * ,
,
.
;
, .
. "
*
,

Motea : es evjua et> paaojoponfi preeegaravi oc

ciso ano, ti perfeclo Paoeba ; alfter aoleoi E l i a s : Q .
T u etcujot retarrectionfoi eg &

tidoje

^, ,

filio, et u l i a qxcdam. CHicndeoa i f i l u r i t o * ditci-

, docct eot lales iiniiari, a i maoaoeiot q u i -

, ,

dom asse et popularea, i k o l M o t a t : xelolaa antoro

ot eonaUatea,

i k i E l i a i : et t l qoaado tempaa

vocei, p a r k l i u n i o t pro veritate, sicul illi.

0 9 V u . 4 . Raapondena aulcm Petruadixii Jeea :

c * ^

Domiiio, bonom e i t nos bie a s t e ; i i vif, faciaaiaa

* ,

bfc iria Ubornacala, ilbi uooro, et Mojrtl tmaot, e l

, , ,

Eliaj uiium. Petrua

ob m u l u m dileciionero Cfiri-

stum paii noleni, dicU itJonom eel boc loco manere,

, , *

non detceodere, e i oceidi. Nam t i q v l i hoc v e -

, -

n<*ril, aabemue Moten e i Eliaui doa ad|jaf aolei.

. ;

lloaei qiiidaut iEgypiioa devidt, Eliot aatem igooro

. ;

c l o deduiil, ot Uleaerttnt in qut buc ,

conira veniuri tunl. Haec auicra p r * nlmio -

inore loquebaiur, aicui L u c a i iaquii, neacieae qu&d

dioerai. liiaoliu euia> vbio ob8tpeacera eum focarac,

, ,

utit iieaciebai revera quitl loqoareiur, i e i u m

. * ,

imncro in monla, e i noo deaceudare, e i paii pro

nobis. VeriitH iamea no pertiuax videretur, d i x i t :

81 .

, *

.
V c a i . 5 . f Adboc illo loqoante, eeca nubea lvcida

obumbravii , ct ecco vox nubc dicens : Hic

I , ,

F i l i u i luout diJeciui io quo roibi bene cotapla-

collatione codd. Veoet. S. Marci.

(U) cod. 51.

129
ENARRATIO IN KVANGBLIUM .. - CAP. XVII
310[
, . , & , - ciium ett: ipsum audile. > Tu qttidem, Peire, [
* ,

tabernacula qoaerii manufacla a l flant; Paier antein

aliud Ubernaculum non

;;,

Utuil, et oiitendil quod sicut ipse in nube apparoft

roaouftclura

nobem c o n -

, .

aiti iquis Deue exaistens, eic ei Filiue euus. Lucida vero

, '

iiebula boc. loco, non caliginosa sicut in Veleri, eo

, , .

quod non exterrere voluit, sed docere.

autem vox, ut oatendat quod ex Deo s i i . In quo bene

E x nul>e

. , ,

cotnplaciium mihi, boc est, soper quem requietco,

\ .

el qui mibi placet. Docel qaoque illum audiendam:

cliam t i cruciflgi voluerit, no obluciemini.

, >,
.

VEES. 6 - 8 . E l com baec auditsent discipuli,

t \ ( \, \ * , \ , \

prociderunl

, , \ *

nionter. E t accedens Jesoe, leligii eot et d i i i l

. * ,
, , -

in facient auara, e i terrili tuni vetaa-

Surgite, et ne limealie. Sublevali igilur oculii tut

neminem vkterunt, aisi Jesum . Discipoli oon

fereiiie8

, * \

in lerram, et oculi eorum quaai aomno grivati e r a n l .

Somnam dicit multara gravationem a visu. Ne a o -

fulgorem nubU, naque vocem, ceciderunt

lom timor diuiius iDdcn ejiciat memoriam eoram

quo) viderant, s u s c i u t eos at animat, golusque

, \ , \

comparot, ne puiea quod de Moae vel E l i a vox dicla

aU, aod de ipoo: ipse eaim eet Filiua.

, * .
c ;, -

Vxas. 9. c E l c u m daacendereni de moote, prs&ce

, *

pil Jeaus, dicena : Na cui dixorili* f iflionom

banc, donec Filiua boiniuig morluie reaurgal.

C Propler

bumilitatem

denunlial

nulli

dicondum,

, -

90

; , .

posiea ipsum crociflgi i d e n t e 8 . P u U u e n l enim i m -

, -

posiorem fuissa, bsec^ue ftolum apparcnier fecisso.

"'

1 6

e l

**

M I

1 1 6

offendantor

qui audlunl talia.

. ,

T u aulem disce, diee, id est, poat mundunr.,

14 , ,

qui diebua

, *

fuluram. Nisi eniin iransiveria mundum, e l c x a l u t u a

, \

fuerie ia monie, nequaquaiu

, ,

faciem Jeau, deitatetn dico : nequa vesiem, hoc e*t

conditua eat, Dei coutemplatloneiu

videbia

clara, nequa

, , , *

carnetn. Videro aulera lunc poleris

\ \ '

Eliaia colloqueniea Jeu : lex enim et prophelae et

ieaua onam loquuniur et coneonant. Quin a i cuin

\ .

e l Mosen e i

invenerig quemdam Scripturas clare Inler-

pretantem, cogiioaee quod iila faciem Je*u d a r e

, ^ v i d e a l : qood et verba dor.larot et coospicua f a \

ciat, bic e l Jesu candidaavidai. Veaiea enim,

aeaauam

dicliones. Sed

ne dixerU

cum Pelro,

* ,

t Bonrjm oat h i c eaae; > n a n oporlel

* , c

proficere, e i non permanere in ono gradu virlulig et

* \ *tl

contemplalionia, aed ad alia iranaire.

xamper

\ , .
t \ , -

Vra8. 10. E l inlarrogaverunt illum diacipoli Sui

; '*

dicenleo : Quare igilur Scrib dicunt quod E l i a m

, ' ,
,
, , .
\ .
.

PATROL.GR. C X X H I .

oporial

venire primuin ?

Decipieotes

populutu

Scrib dicebant quod non eseel Chriaiu: nam

6i eeset, Eliaa primum veniseet : igooraotea quod
duo

advenlua C b r i i l i , quoruro

primi

Praecureor

Joaunea, setundi autetn Elias. S i c enim ei brulua

inierprelulur discipulis. Audi coiui.
11

TIIBOPBILACTIBULCARLE .
Vitu:

U - 1 5 . l e m avtam

rapeodetu

dixiiA

fllta : B i a a q a l 'cm vanici prina, et rtatiloet ouinia.

Dico aeieoi

vobia qood E l i t a j a m veaJi, et nou

*
1 * >
\
o

, \ -

agnOTenmiaiBi, aad fecenuit io eo qooKUDque v o -

, * .

luertint. S i c e t F liua bominU ett b eie.

. "

Tuoe lnteUeiemni diadpali qeod de Joaooe B a p -

. , \

i i t i a dixitaei illis.

;,

Diceado qaod E1ia qaideui

venlct, osleadil qaod ooadim

v e i i i t : io aecamlo

, , -

auleio advenlo Teoicoe pnecuroor, reaiiioiimia s i l a d

Jbleui C b r U l i

B e b r i m , paraoaaibilat

, \

iuveu'iei qbati ad bcrodkatem paiernani rodweens

roa qtii exeiderant. C a m aateaa dicil, Eliaa |ani

, Pratcurtoreaa iHam Joanoora d k i t , in qvo

, -

ftterunt quxcunque voluerf, occideiite* eum. N a n

permitieuies

' *

Herodi ut occiderel Joannem, c a m

poaaent probibera, ipai occideront. T o n c igilor dt- , ,

fdpuli facii parspkacioraa intallexerant quod Joan-

nein E l i a m vocarlr, quodTpw prioil n l r e u l i * pras-

, ' ,

cunor

faerii, l i c u i ilia secandi fuiurua aai p n a -

eor*or.

\ /),

V x a j . U . f E t c a m vaniaaeni ad larbaoi, aeeeaaii

gaooa, dkeaaqne:

, * K v p u ,

D o m i t * , oiiserere filii moi, qoonlaia loaaticua

ei affligiiur : nam tarpa cadil i a ignein, ot

. , \

wrpe in aqoam. > Vakfe Incredoiu apparal eaaa hic

ad

etiro

bono quidaanfleciaoailli

bomo, eo qood rfiiit ad ipaoni Cbristos, geueratfo

Incredala,' e i

qwod arguii

ipse diacipalos. Wou atttem

, ,

obaenrabat

- * , * -

u i arguerenlur

, ,

fipera Dei lanqaaw uobia moloai inferantia. T a an

luna

caaaa erat awrbl, aed diabolus

pteiibinliim.el

ianc91 i n ^ U b a l e r ,

lem iplelligae, obaecro, qood oranie iasipiens licut ^ \ .

lnaa Iwmoiaior * , aeetjndom Seriptaram, et inierim

apparct vSrtota magnaa,

* , \ . *

iaiariin i a i n i l D o i t a r teutu
faerii,

eadii io

, ,

i g o O H i ine e l coaeapifteeiiilai, e i in aqaam

plcnatn

\ , ,

et deaipit. H i c igitur cum

iucUbtta bajaa tiueaollieitodiaii, io qua e i loviaiban

d b b o h u , boc eat, imporaaa illo hi aqais. A u 0011

iaieiaa racle dkuotor crabne difiivtu c u r a ?

\
;

. 45-17. E l obiuli eam dlstipulie luit, DCC

polueniHl

eum aanara. Ro8pondeuo

aatoro Jeao

c \ , \
.

d i x i i : oalio iiuredula at diaioria, quouaqae l a n -

, * " \ ,

deni

CTO

vobitcamt

aqaoqQo

p a i h r addacite

iiium bac. Ei iocrepavk Illutn J M O J , e i e i i i l ab eo

dj-rooeim, e i aanaliia ett puer ex illa bora. V i - rj , \ ' ,

das booiiitem delkluni mm incredulitatio

. *$

iwpiiigeiilcm, O/MXI i n f i r m i o m ainl qiiam u l tanenl.

Igimr Daxiitiua confmidil eum quod d i -

, \ i o o i r

aciputoa, a c d i c i i : gtnemllo intredula, boc c s l ,

Non est taiituro inflrtnitaiia Hlorum, quantuin lom

, Q ,

iacrednliiaiia delicium : magna enh eat, e i illorain

:,

medivrreni viucil virlulem. IKonioein aultui illum

opprobrando, ouinca ainiul opprobravii

'.-

iocrednlos

c i circumstantCB. Poiro cuui dicil, Uaquequo cro

, , \

volliscotn ? ofcleudit ouod douderel fn cruce pali, et

^ / *

ab ipsia sece^lcrt* Usquequo vereabor cuni tn iso-

; ,

r i b u a e l incredulis? lucrepavil auiem ittum Jesui,

. , I I

\ ' .

333

ENARRATIO 1N EVANGELIUM MATTHXI. -

CAP. X V I I .

331

\ ; - q a e m t L u m l i c o m . illo igitor manifasltim, quod

, ;

ctiai e i ipee Incradulna fuerit, per tncrediilitatent

\ ,

daen.oni se iuvadendi locum dcderit.

.
c ? *

Y E X S . 1 8 1 0 . t T u n c accedenlea dlecipuli t d J e -

, *

rttorsmit, d i x e r u n i : Quare non poioimiif

; *

ejicere illud? Jeauaaqtem dixil i l l i s : Propter i u c r e -

. ,

diiliialem vealram. Amen quippe dico , ai b a -

, ,

betiis fidem siciit granum

, \ \

b o i c : Demigra hinc illuc, e l demigrabil,

quidqttam iroposeibile

\ .

non egreditur nisi per deprecaiionein e i jejuitium.

, diceiii monti

erit vobia.

Tiinuertinl

* ' -

conlra damoneo graiiam : proplerea perplexi animo

*
, \,

\ / , x i v

apoeloli, ne

neque

Sed hoc geiws

perdidUxenl

daum

aibi

aeoreom interrogant. Doiuinua autem arguil eoa wt

imperffctiores,

dicens, prppter increduliuiem v e -

stram. Nam ai fcrfeniem c l ardentem babereiia fl-

, *

dero etiaro ai parva viderettir, perflceretie otique

magna.

, , .

nuaqnam quldeih acripium et : verunilamen t e r i -

* ,

imile est quod iranstalerint, eliamii non a l l a c r i -

, \ ,

ptum : non enim omnia acripia aunt. Vel aliter, non

. *

exigebai

, , t ,

alia majora ieceruni. Yide auiem et Doininum qoid

" , *

d i c a i : DjcelU mouli buic, Deinlgra, t hoc eot,

, ,

quando dicells, (unc Iransibit. Non dixertint igitur

libi aviem moniea trauaitilerunt apoaioli,

lempua, e i ideo noa i r a n a i o l e r n n l : aed

* ,

apoaloli, quoniam lempug non posiulabat,

. , ,

neceaalta* : e i propterea non tranalulerunt moniaa.

neqne

\ . Q Nam s i dixissent, transtulissenl ntiqne. 92

, *
,

auiem gentia daeroOHiorum

Uoe

per deprecaiionem

at

jijunioro expelliiur. Oportet euim et daeiuoniaco8 maxitne jejunare, et eou qui illoa aanaro

* \ ,

volunl. T u n c autem c s l deprecatio,

cain ebrieiate, sed'curo jcjunio fli. Observa, quod

quando non

* ,

omnia fldea granum eai ainapia. Comempla

, } ,

poraiur propter alaltiiiam praedicationle; aitameu

ceciderit in terram bonam, crescit in arborem,

\, .

enlm

" ,

in qua volatilia cceli, boc cat, cogitaiiones

*, , -

peieniea, nidulantur. Igiiur quiequis babel omnem

aomma

iidera, ille polcst dicere inonti buic, Demigra, boc

eei, d x r o o n i : oatendebai enini quod c x i r e i da?monium.

V K R S . 2 1 , 2 i . c C u m autein veraareniur fn G a *

D !j|a, dixil illis Jesus : Fulurum est u l Filius b o ,

minis tradaiur in itianua bominuni, acoccident e u m ,
\ * \
e i leriio die reaurgei. E l tucerore affecii sunl v c b c . ,

ntenter. > Subinde nianioriam facil pa8sionia, na

, \

exiaiiment quod inviius paliatar, et inieriin boc

*) ,

agU, n l exorceat , e i ne terreanlur boc i n e x -

gpcaaium eveniai Conjunxil aulem lrialibu8 laeta,

, , '.

acilicet qnod re surget.

, -

VERS. 2 3 , 2 a . c Cum antem venUaent in oppi-

, \

dum Capernauin, acceaaeruni qni didracbnoa aoleni

; ,

acoipere, ad Petrum, dixeruntque : Praeceptor v e -

. t \ ,

aier ntiin eolvii didracbir.a ? D k i i , E i i a m . Deua pro

primogeuiiU llebraeorum Toluit

, \

bnm L e v i . Invenius eat autem oumerua t n b a i L e t l

* , -

viginli duo m i l l i a ; primogooiii autem, chiliadat v i -

conaecr8ri

xibi I r l -

87

7 H I 0 K B T L A C T I B U L G A B X * ARCHI?P.

3*8

m n i i l corpxa io 4*o babiliJ. Faatom fflim ipatas *^ \ .

diviuUaia

parvoa qjpadaiA radioa doclaraait, et bot u i

, -

avdia e l %. FoJgidjor

apparobai

videre poierar>i; propterea ei regoojp Pei -

d i i i t irausfigurationem, eo qubd )<

poieglas ibi refulaerii,

c l qood

germaoiu Filius P a -

iris.06tciisu8 s i t , et quod dignilaa 8 e c o n d i

advantaa

in iplendore faciei Gbrisli ineffabili clarueril.

. \
,
, ^

VEBS. 3. E i ecee apparuertjnl Iffia Moxea e l

Elias cum illoloquentea.t- De quo colloquebanlur? Oo

^' . ; -

excessu, inquii Loeat, qutm

(24), \ ,

impJeiurus erai in

Ilierusalein, boc est, de crace. Qnare auiem Moses

, , ,

e l Elias visi l u n i ? U l osiendaiur quod ti legis ei

; \ :

propbeiarum

ipse eit Domiuue, viveniiumqtie ac

morluorum : Elias quidem esl propbela, e l vWil ' , "

adbuc; 4 auiem legislaior, ei niorlaus a i l :

, \ *

qnin e l ol appareat qnod non oii legi

* .

adfersariua

ueqne Deo, non eniin Moaea aotiUaaei adveraa-

rio, neque Eliaa

, ' "

laiitua ielolcs ipaoni ,

Deo fuissoi conirarim : pnetefta

u i aoapicioueio

* 01,

lollm eorum qoi ipsura Eliam vel anam ex prophe-

tis

diaeiputi

quod l o i e g ei Elfaa fuerbu? non euiia l i n a a u e n -

, .

dh-cbani. Dnda autem

cognoverunt

l i i /acierum, quia imagiru bomloom b c a r e iunc

. '

impiuin videbaiur. Videtar igilur qaoa a i aermo-

nibus quoe

lonc

i l i e r conrerebaAi,

eos. Foriasaia enhn alter quirfera

agnoveriiit

* ,

dicebat, oempe

: es cojoa fgo prr*8guravi oc \\

agno, e i perfecto Paaeba; aher aoteiQ E l i a s : Q .
T u etcujus roarrectionain ego prseltlaraviln ?idoje
, ,
fiiio,
et u l i a qrjdam. O & l C D d e o a igilur iHoa dUci *
polls, iloeet eoa talea hniiari, ol inansneioa q u i -

, ,

d e m asae ei popularea, : xelolaa aatofii

e l cofiHiDtea, E l l a i : et qoaado leo>pn

vocei, parlcliumai pro veriuie,

sicul

ilti.

9 9 Ycao. 4. Reipondensaolem Pclruadixii Jeeu :

\ * ^

Bomine, bonora bie ; ?, fnclaxaus

b k tria Ubornacula, libi

, , ,

oaum,

el Hoyt4 , et

E l i e unurn. Peirua ob muliaai dileciionem C h r i -

paii nolena, d i c i i : Bonam boc KKO naner,

, ,

non deiceodero, e i oceidi. Nam quf* boc ve-

, \ -

neril, babomos et ei Eliaai doa a4jovaalaa.

. ; \

Moaei quidem iEgypiioa devidi, Elias aaieaa igooro

\ .

alum

c<lo deduxil, ot Uloe eruni in inimicoi ai qul buc D , '

conlra vemuri tuui. Haec auiera p r nimio U-

inore loquebalur, aicui Lueas inquil, neacieasquld

dioerai. liiaoliu euia> visio ob8lfipeacera eum focerac,

, ,

aui nesciebai revera quld loqaereiur, Jeiuai

. *,

niaiu^re iii monia, e l noo deacendere, ei pali pro

uobis. Veriius iamen ao perliuax videreUir, d i x i t :

S i vis.

. ,
.

V c a i . 5. f Adbac illo loquenie, eeco nubea lucida

obombravii eoa, et ecca vox e nubc dicang : Hic

, \ ,

c i l Filiug ineaa dilecioa in quo mibi bene coiapla*

collatiooe codd. Veoet. S. Marci.

(24) cod. 3 1 .

E N A R R A T I O I N K V A N G B L I U M .. -

129

CAP. X V I I

330 [

, . , 6 , - citum e t l : ipsum audite. > T u quidem, Peire, (

* ,

tabernacula qasem manufacla o i flant; Paier aolem

aliud tabernaeulum non

,,

tlituil, et oatendit quod sicui ipse in nube apparuit

, .

aniiquis Deus e x a i 8 t e n a , a i c ei FUiue sons.Lucida vero

, '

iiebula boc loco, non caliginosa eicoi in Veteri, eo

.$, , .

qtiod non exterrere voluii, sed docere. E x nube

aotem vox, ut oatendat quod ex Deo sit. l u quo bena

roaouftciura

nubem c o n -

. , ,

complaciiuro mibi, boc e s l , aaper quem requieaco,

\ .

ei qui mibi placet. Docet quoqua illum audiendum:

ctiaun ai traciftgi voluerit, no oWuciemini.

, >,
.

Vcas. 6 - 8 . E t cum baec luiliasent discipuli,

( , \ # , \ , \

prociderunl

, ,

monter. E l accedens Jesue, letigit eoa el d i i i l

. * ,

in facient saam, e i lerrili aunl votae-

Surgite, e i ne limexlis. Subletalia igitur oculia

, , -

neminem vWerunl, aisi Jesam ooluro.i Discipali non

\,

ferenleg

, \

in terram, e l oculi eorum quasi aomno grfvati erant.

Sommim dicit muUam gravalionem a visu. No a o -

fulgorem nubis, naqao vocem, ceeiderunt

; * \

lam limor dluiiua insidcna ejiciat memoriam eoram

qua) viderani, suscital eos e l aoimat, solusque

, ^, \

comparet, ne puiea quod de Moae E l i a vox diela

aii, aod de : ipse eaim eel F i l i u s .

, * .
t , -

Vaas. . c E t cum deacendorent de monie, prsoce

, *

pil illis Jesue, diceng : Ne cui dtxorili* f ialonom

banc, donec Filiua hominie e morluis reaurgat. >

. 2 f

C Propier

humililatem

denunliat

nulli dicondum,

, \ -

90

, vo .

poeiea ipsoin cruciBgi ideatea. enim i m -

, -

poeiorem fuUso, hacquc eolum apparcnter

a , <

i e

-*

1 ) 6

offendanlur

qul audiunt talia.

. ,

T u auiem disce, dies, id eat, poat mundanr.,

14 , ,

qui diebua condilus eat, Dei coutetnplationeiti

, *

fuiuram. Msi eniin transiveris mundum, e U x a l i a l u s

, \

fueria in monie, nequaquara

, ,

faciemJeau, deitatem dico : nequa veatem, boce*t

videbia

clara, nequa

, , , *

carnein. Videro autem lunc poleris

\ \ *

Eliam colloqueniea Jeu : lex enim et propbetx et

Jesua UDam loquonlur e l conaonant. Quin et cum

* \ \

\ .

' \

inveneria quemdam genanm Scripturas clare interpreUntero,

eognoace

qaod ille faciem Jea claro

, ^ v i d e a i : quod e i verba
- \ \
,

e i Mosen e i

der.laroi et conspicua fa-

ciat, bic et veaies Jesu c a o d i d a 8 vidai. VeaCee enim,

aenauam

dicliones. Sed

oa dixerig

cum Pelro,

* .

Bonum bic eaae; > nam oporiet

* , c

proiicere, e l non permanero in gradu virtotia e i

ecmpor

* \ \ -

contomplalion', aed ad alia iranaire.

\ \ , \ .
\ \ , -

Yrag. 10. E t interrogaverunt illum diacipoU Sui

*
;

dicenles : Quare igilur Scriba dicunl quod E l i a m

oporiai

Scrib dicebant quod non eaaei C h r i s i u 8 : nam

venire primuin ?

Decipientes

populum

, ' ,

sl egaet, Eliaa primum veniseet : igooraniea quod

, >-

duo

, , . "

ioannea, seoundi auiem Elias. S i c enim e i G b m i u a

\ .
.

inierprelalur discipulis. Audi enim.

PATHOL.GR. C X X H I .

adventue Cliriati, quoruro

primi

11

Pracureor

TIIEOPHTLACTI BULGARIAS ARCHIEP.

3 8
V m ; 11-13. c lesot aatam ropoodeoa diiU
' **
ttictv ;
fltit: Eliasoiiifeiu tanlel priaa, et rteliuet omnia. , \ .

Mi

Dlco aaleoi

vobta qood E l i a t j a m , e i oou

oguovertint etim, aod feceroit in eo qoowinque ? o -

, * .

loeruat. S i c e i F liua bomlnU paaauroa e t i b eie.

. *

Tunc foteltexerani ditdpoli qood de Joaooe B a p -

! , \

qvideio

;,

v a n i i : io aecmttto

, , -

aatem advenla veaiena prrauraor, r c f t i i o i a n u f i i t d

, \

l i s i t d i i i i t e t illie.

Dicendo qaod EUa

veniei, oslondK qaod ooadam

paraaatibiloa

inveiiiei, qbaai ad bcredkatem paiernani rvdueons

raa qwi oxciderant. C a m i a l e m dicil, |ani

, Prxcursoreta iHum Joanaem dicit, in quo

, -

Jldein Cliriitl

ODiuei

Bebrtm,

ooos

voluervj, ocddeiiiea eum. Nata

permitieuiea Herodi u l occideret Joaanein, c a m

* * -*-

frcerunt

qiiaeeuaque

probibere, occiderant. T o n c igilor d l - |) , ,

tdpuli faai panpicaclorea inieiloxefuoi qood Joan-

nein EUtam vocari, qoodtpte prioii advetiti pr*>

, ,

cunor

fuerii, aicui illo secuodi fuiuroa eai pna*

caivor.
V o a j . U . E t cnai vaoiaaeai ad tarbaot, aeceaait

< \ /),

ad euro b o n o qoidamflocteoaill] fttnaa, dkeaaqoe:

, \ * ,

Oomir*, aiiaerero filit mal ltjaaticw f i i

, xal^

aJBigiiur : nam tarpa cadii igneut, ot

. ,

w p o i a aqaam. Valdo incredolua apparel eaaa liic

homo, eo qaod dixii ad ipaon CbrUlos, geaeratio

Incrodola,' e i quod orguii ipta diacipaloi. Non aotein

Itina cauaa e m l n o r b l , aed dlabolas

* , * -

obaembat

0 ,

lanc91 itidUbater, artuerentur , ,

.
opera Dei lanquavi uobia m*ton> inferonlia. T u a n lem i o l c l l i i a s , oboecro, qaod omaia iaiipiens sicul ^ \ ,
flaiibinliim,oi

luaa i w m u i a i a r , aecandom Scriptoram, elinterim

10

apparcl viriate , ialerini iainiinoUor

* , . *

t deoipii. Hie i f iiur cum lunaticot foerii, cadii in

\ , ,

lgoon kraa e l concapiaeeuiiat, e i in aqaain plenatn

\ , ,

iuciibfia bajos t i i e aoilieitodiaii, qua e i loviaiban

diabohu, boc eat, impornns llbi hi aquii. nan

, *

imeiua racta d k o a i a r crobne ditilvm c u r x ?

. 15-17. E t obtoli eam ditripafo tuU, nec

poliiemni eiim u n a r o .

Ee8poadeu8

aulero Jeao

\ ,
.

dixii *. oatio lnaredula et dialorta, quouaque l a n -

, * " \ ,

dem ero vobiMotnt aqveqoo patiir addacite

illiim bae. ioerepavii illum leaoa, e l exiil ab eo

; * \

A r a o a i i t m , e i aanatna tu puer ex flla bora. > V i - D , ' , \

das bomioem deHctuin aac incredulitaiio diaxipulis
.
iwpiiifteiiicin, qoxxl iiiflrmiorea ainl qiiam u i aaneol.
^
Igiiur Doaiiiiaa conrtnidit eum quod d i -

, \

acipulo8, ac d i d i : gf oorolio incredula, boc e s l ,

Non esi cauiiim inflriniuiu illonim, qaamuin Mis

, * ,

iacrediilhaiU delicium : magna oiihn eai, e i illonim

mcdivfrent

viucil virtuiem. Ilonioein aiKfein illuin

opprobraudo, ouinca aimul opprobravii

iocrcdulog

ct circuin6laotcg. Porro cuui dicil, Uaquequo cro

volliscum ? ofelendil ouod deiiiderel in cruco pati, e l
ab ipsia 8cce<lcre

Usquequo vereabor cum i n i s o -

r i b u e e l incredulis? lucrepavit auiein ittum Jeeua,

-. , 12.

,
,
, , \
, *
; ,
\ ' . *

333

ENARRATIO I N EVANGELIUM

. -

CAP. X V I I .

331

\ ; - q i i e m t L a u i l i c u m . illo igitar manifasltim, quad

, ;

cmit et ipee incredulns fuerif,

\ ,

dxn.oni se invadeudi locum dcderil.

per Incrediilitateai

.
c ? *

Y E X S . 1 8 1 0 . t T u n c acccdentes diocipuli ad i e -

sfiiii rttorsmit, d i x e r u n l : Quare non poloimuf

; *

ejicere illud ? Jeaus aqtem d i x i l i l l i a : Propter i n c r e -

. ' ,

dtiliiatem vealram. Amen quippe dico vobl, ai b a -

, ,

beato fidem aicni grantim

, \ *

boic*: Deniigra hinc illuc, e l demigrabil,

quidqttam tropoaaibilo

\ ,

non egroditur nisi per deprecailonetn e i jejutiium*

* * -

Tiinuertiitl

sinapig, diceiii montl

e r i l robig.

apoatoli, ne

neqae

Sed boc genus

perdidissent

dalam

aibi

conlra ctomones grailam : proplerea perplexi animo

aeonom interrogant. Doininua autem arguit eoa tit

, \, *

imperfectiorea,

stram. Nam fcrveniero c t ardeniem babereila fl-

dicens, propter increduliutem v e -

, *

dero eiiam ai parva videretur, pcrflceretia otiqtie

magna.

, , .

nuaqaam quldetn acripium ei : veruniUroco

* ,

aioiile e s l quod transialerinl, eliamsi non s i l a c r i -

l i b i aviem montea traimtiloruni opoatoli,

vori-

, \ ,

plum : non enim omnia scripla aunt. Vel aliter, non

. * *

exigebai

, , > ,

alia majora iecerunt. Vide autem e i Dominum qoid

lempug,

e l ideo noo tranatoleruiit: aed

" , *

d i c a i : DjcelU niouli buic, Demigra, > h o c eot,

, ,

quaudo d k e l i a , luuc Iransibil. Non dixerunt Igitor

* ,

apoatoli, quoniam lempua DOA poaiulabat,

. , ,

neceoaita* : et propterea non iranaiulerunt mootea.

neqae

\ . Q N a m ! dizisaent transtulissent ittiqtie. 9S

, \ *

auiem geuua dsemonioriim per deprecationem

at

ji juniom expelliiur. Oporiet euim et iHoi dae-

, : ,

uiouiacoo maxiiue jejunare, e i eoa qul illoa aanaro

* ,

volunl. T u n c aulem c s l deprecatio,

, -

cuin ebrieiate, sedVunt jcjunio fli. O b s e m ,

quod

* ,

omnia fidea granum eei aiitapis. ConieropU

enim

quaodo non

, ,

puraiur propier stuhiiiam praedicationis; aitameii

ai ceciderii i n terram bonam, crescil in arborem,

\, .

" ,

in qua volatiHa coeti, boc cat, cogiiaiiones

*, , -

peteutea, nidulaniur. I^itur qniaquis babet omnen:

* .

eumma

fldein, ille poioai dicere monti bitic, Demigra, boc

eei,

daerooni: oalendebai

eoiai quod c x i r e l daemo-

nium.
,

V K R S . 2 1 , . < C u m auteia veraareniur In G a *

D I|| , dixil illis Jesus : Fulurom est u i Filius h a , \

minis tradaitir in manus boininum, acoccideul e u m ,
, \ * \
et leriio die reaurgei. E t matrore affecii gunl v c b c a

, ,

ntenler. Subinde nienioriam facit

, -

exigtiuient quod iuvilus paliatar, et interiin boc

pa8sionla,

ne

) , \

agil, u l exorceai cos, e i ne terreantur ai boc i n e x -

apccUttim eveniai

, , *

acilicet quod resurget.

Ytas. 23,2a.

Conjunxil aulem iriatibua L s l a ,

c C u m aolem venUaent in oppi-

, -

dum CaperoauiD, accesaeruni qui didracbma solent

* ; ,

accipere, ad Petruin, dixeruntque : Praeceplor r e -

. t ,

nuin olvii didracbir.a ! Dicii, Eiiaoa. > Deua pro

primogeuhh llebraeorum T o l u i t conaecrari xibi I r i -

bum L e v i . Invenius eai autem oumerua tnbus L e t l

* , -

vigimi duo i u i l l i a ; primcgooiti autem, chiliadoa v i -

THBOPHYLACTl BULGARMl AHCiliEP.

lii*

igilur qui eraul ukra tiibtun L o v i e i primof eniii

Aiut

araat, decrevil Deut dari didratbimim tacerdoiibua,

, 6 .

gimi

dua?

et

duceuli

it& .

ei KpUiaginla

Pro

UmcigUor facta est consaeiodo at tiatpliciier omaea

" ,

priraogeuiii peodereul didracbmaat, qui estqoinquo

, ,

aicli, boc esi dtieeiill oboli. Undo qaia Doniiutii

pNinogeidtut eral, pendebat e i ipae. Reveriii auicia

; , \ *

lurUsais Cbristom propler tniracula quay faciebal,

^ ,

uon illora inierrogani, sod Petrum, vel poiim de-

, , ,

ccpioree eraul, quaai iia d i c e r e o i : Prxxeplor vealer

\ , -

legi conlrariua, IJUIII id admhlil a i petiolval d i -

dnriiina?

V E R * . l i , 25. E l c u m iogrettua fuisaei domum,

t ,

prcfeiiii Sliuni Je*tit, diceas : Qutd tibi videiar,

, , ; 01

Simon ? Reget l e r r c I quibui accipiuot iribuia aut

censuniTa filiis tuU, au ab alieuls? Dicil illi P e - 3 v ; , ;

trus, Ab alieiiis A i l alli Jesi, Ergo l i l w i s a n l
* ' .
filli. Tanquatu Deua sriebai, qoaiavis uoo a a * . ,
M

dierat, qoid illi loculi faiasenl ad P e t r o n i : idcireo

, >

ct pretenit otun, diceoa : Sft reget l a m non *fcci-

- , * 1

piuul tribttloiu a flliia suit, sod ab aDenie, quoinodo

rotkjhtm Rox a ina Filio suo accipiel didraclimam ?

, * ,

Hoc enlm ( i k a t fupra d i x i ) aacerdoiibaa et lemplo

' -

Iribuebaiur. 6i aulem liberi sunl fllii parvoram r o -

; , ( ) \

gtiui, tcilicot nibil peraolfeiiiei, muho niagi* go.

. !

I
Ulis offendieolo,

" ,

vado ad mare, e i miue batuooa, at eom puceoa qai

Vims. 3.

Verum na liiuuo

prodiorit prinua, lolle, at aporio ora illlita

lovo-

iiies tttierem : 93
, da illit pro
mt ei le. No repuiemur, ioquii, conieoipiorea e i

detpeciorea legia, e i ofleudamos,

* \ ,
c

* ,
\ . , \, -

da illis iriboiam.

\ \ , -

Rou oniai n i ilebiuim do, ted at illorom inflrroiia-

, * ,

lotii corrigaui. i>isciiuua eoiui boc loco, qnod aoo

* ; . -

oporioi oOeiulero, ubi nullam e e t dainnuui. Ubi a u -

, ,

loiB damnum paiiuiur io opera

curandi qui imprudenler

aliquo,

IKMI SUMI

offendooiur.

U l igiiur

, -

Otiendai quod Doua sit ti marii Dominos, miah Po-

. " , , -

irum lolleiiteiu siaieram ex ora pitcis.

DiKamue

, (

bic el luyieciara quoddaiu. Nosira eoiiu oalura eai

* \

ptgcis in orolundo lucreduliiatia m e r t a : aed apoiio-

* \ ,

lictie ermo exlrahil nos, et in ore uotlro intenil

, *

ttaleretn, eloquia Oomini, et couiotsiooem Cbrisii.

Nam qoi Chriilum eonflietur, atalerem babei
ore, giaterem duo didrachma leneniein : quia c*
t l i r i i i u s duas oaluras babct,

, , -

boiuo exsistcug ac

Deua. Uic igiiur glater datos cel Cbrialus pro duo-

bui, pro Jndxia <H geiiii!>us, pro jusiia ei peccaio-

, \ ; .

ribus. Qnod si el avarum quenipiaiii videri* nibii

, , \

alind bal)cnleiii iu ore, nisi auruin e l

argentuiu,

, \ \ *

biiiic babe pro pisce. in mari bujua viiae naianlem :

a l ubi invemus fueril prxceplor, qualis Peirus, qui

I \ , !;

nilllat bamaiu iu 11 a r e , i s eripiel ex ore illius a u -

rum eiargcoium. Siaiereut quidam pulani lapidein

prejiosuui in Syri.i, illi tribulum, alii vero quariain

, -

pariem numisroaiis.

\ 6 .

* , , .
9 9

Wuin. i u 17, sqq.

t

E N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U H . -

37

. Ift.

r o V 1^ 7Yc ;
.
* ? 6
6. . .

.
.

CAPUT

XVlH.

De qui aua*iernnt Ouii mafart Qnod

mm\Mm
ticeat icandalizare. Patabolu ctnium ovitfut.
De correptlom proximi.
De $9 ligandi
tohendi. qui mille taUnia dtbtl*
%

VEIU. i .

'*>, -

338

CAP. X V I I I .

tn illa

liora

arcesserunV

dtoclpuli

Je&u, dicerftcs : Quianam major egi in regno ro&lo-

; -

rum ? Quia videranl a Chrislo Petrum

^ ( -

(bonoratus enim crat liic dando slalerem pro Ghriaio

et

pro ae), propicrea bumanum

), , \

invidiaqtie

Doiiilnom, Quis major esl?

bonoraium

quiddam

aflfccti, oblique nccedunl

pasgK

inlerrogantes

* ;
V E R S . 3 - 1 . c E t accersitum ad se puetbim siatuit

\ ^ , -

, * ' in medio illorum, e l clixil : Amen dico vobis, nisi

, \ ,

conversi fucrUis, et efficiamini sicl puori, non iw-

grediemini

buniliaverlt seipsum sicut esi puellui isie, hic e s t

- ,
?

In regnom ccelorum. Qwisquis

igitur

ille iiajor in regno ccelorum. Gum vidiaaet Jeeat

ditcipolos inanis gloriae vitio teneri, coropressU eoe,

, ,

ostendens illis per puerum

JilatU viam. Oportet

fasiua experiem h u m i -

- ,

ptaeroa , non tensa p v e r i l e t : e i innocenti*, noii

\ ) *

insipieniia. Dicens autem, Nisl 94

, \ . , -

r i l i s , Indical quod ab bnmiliiate in superblam vev

enlm nos htimlliuto

roeotit

conversl f u e -

, , ,

nertnl. Opus est igiiur ileruoi iUuc converll, boc

est, in humililaiem, a qua egreesi eatit.

, , * ;
.
\ \ ^
,

* *

V E R S . 5, 6. E t qai reeipiat unum puelloiii t a lem in noniiue moo, me recipit. Qui auiem

oftVn-

derii uuum e% puaillis qui In me orodont, e x -

pedit ei ot siispendauir mola asinaria colluni

/ ,
. , ,

eju8, ac demergatnr

/, -

alios

* , - ,

mercedem

pueros,

. \, * *

in profundum

mari. >

solum, inqnii, oporlet bumites esse, aed et

bumiles

propter

me in honore

babueritiA,

accipieiis. Me enim aecipiiig, quamlo

boc est humilee,

suscipilis. Deinde e l a

contrario inquit, t Qui oftVndenl, hocest, injuria

, > ,

aff^cerii, unum ex bis pusillia, boc osl, e x b i s qui

. humiliant

-, , ?;

s i i i t : expadit ei ut mola asinaria euependalur in

collmn eju^. > Senaibilem eniin potiiam in medium

el

parvoe

. > - D affert, volens osieudere

puiani,

lameisi

magiii

muUis auppliciis obnoxioa

, , ~-

qtii in Ghrisio bumiles bijtiria afflciuiit ei offenduRt.

Tu

, ! ,

hoc eel i n f l n n u m , ofienderit, e l non omnibua modia

autcm iutellige quod etai quie

reipna parvura,

, , ,

paiienier eum 8tistinuerit, punietur. Nam qui i n a -

, .

gnae esi, baud faoile

8caudalizatur,

aed parvug.

, .
t \ !

T a a s . 7. Va* mundo

ab offendiculia,

necesso

enim esi u l veniant offendicula,

Teriirotameri vae

* !

horoini illi por quetn offendiculutit

ui miaericors inundum prai offendiculis damna a c -

venit.

Luget

* ' *

ceplarum. A i dixarh quis : Quid oportei lacrymari,

, \ ;

abi opus soccurrere et m a n u m porrigere? Dicimoa

, xaV >,

igtiur quod e i ipsum lugere qiucdam juvandi spe-

. *

cies cst. S x p c enim quibus admonitio

no$\n noo

THEOPHTLACTI BULOAR(i ARCHIEP.

339

WD

profuit, illis ^rotvmnt dum eot higetniu, quo t e n - , , ' 6 p q i4im roali accfpiant. si nacoaaa, inqolt, u l

, 1 . 1 -

ereaianl acaudala, qootnodo effugiemva ea ?Noceaa

, , ,

qoideaa

ott ot vrniani: aed DOB necetM I

, * -

. " -

perdaal. Poosomae euim e l ofiendicolift oblnclari.

P e r offeadicola iniallige eos qni booo obataol: per

ttiondum auieio, muadanoa bomiaes et h o n i rt>

poitea, qai facile imptdiuntur.

\ (15).

YEOS. 9, 9 . c Qaod ai roanus tua vcl pes toos ilbi

c ,

obaucalo fuerii, abfcinde eum, et projico a le. B o -

, \

nmn eat libiad vilant ingredi claodom aut mulilum,

poiius qaam daas bianut vel dnoa pedet aabeuiara

miui in ignero c i e n m m . E t t i oculua tuos lo of-

: ot, ,

fendil, eruo eom, e l projice abt le. Bontun esi liW

til Idscas inlret in vitam, poiiu* quam u l daoa oen-

, -

balx ns a i i l a r U iu gebennam igni. > Per roa-

^ . X c l p a

nuro, pedem

e i ocolos

lniellige

amicoa, qooa

\ ,

maDibrorum loco babemus. Eieniro ai hi lalet fue-

* ^

r i u i , qoi n o b h noceaut, boc esl, si faotiliares araici

, olxiaxo\

fuerint, opoiiel conleranere ooa ot membra polrida

, \ ,

e i axfecare, na et aliit noceant. Aique iia a i bia

\ . * ,

mauifesiom e t i , Ucet necesso s i l eveniro tcandala,

lioo a s t , qui noceani, non atto lamen nacetae ut

, '

nocomentuD accipiamui, S i eaim f e c c r i m M qaem

dmodura ait 95

* , ,

Ooniinuf, et abacideriiuaa a a o -

bit eoa qui nocent, eiiamti amlel fuetiot,

oibil

iude damni accipicmo.

V s a s . 10, H . Videla ne coniemnaiit oaom cx

"*

bis ptuillii. Dico enim vobis qood angeli eoram in

c a l i s aoinpar vidaol iaciem Patria mei qoi in coriis C c s l . Venil enim Filius boiuinix l a l T u m facera quod

perierat. > Praecipit ne conlenraaalur bi qui p a n l
. > &* p m a n i u r , boc eat, pauperei , magnl

aoum

apud Deum. Adeoenim, ioqoit, dirfganmr a Deo, o i

, .

t i angelos babcaut prxaidea, oe damnum illii flat

, \, ,

a dxmonibog.

Otuaea enim bomino8, e l niaxima

i d e l e a , aogeb habent. Patillaniro auiem ot

. ,

boniiliuro in Cbrigio

angeli usque adeo faniliaraa

aunt Deo, faeiem ejus aonper videatii eoram

collatioDe

codd. Veoet. S. Marci.

( i S ) Cod. 39 : \ . ,
, \ , ;
, . ,
( , , \ . "
, \ ,
, \ ! ,
\ , * ^
.
, * .
, ,
',
, \ , . \ *
.
, *
, . ,
. . si necexae e*t, inquii, ui cveoiani
(

acaadala, qoomodo qni QttttnUiie aeaodaltin a i e r t ,

reiia eal, cuin Id, quod coactnm eai, vanlasa, DOA
rondemnationem mareaior? Nempa, quia Doceeoiu^ i n acaDdaloruni Ipsi acandalixaoiea iDvexeront
cauaaa candalorvm p r a ^ m i n a n l e a : ln id scilicat
primuni sponie conacnliendo, ad qaod posiea aocesniuie quadam perlrabuntor. QuomadnMdam
medicug abqaie cernons aBgrotmii, qoi ) a*griiucliois c a n u m dedii, valida febri c o m p H t m , ac in
pbreneain brovl lapaaram, diceret : Y sgroio a
pbreneai 1 neceaao t*i enim, u i ibl phreuei'^ auperveniai; ecd tamen vas g r o i o homini, por qucro
iiecesaeeai u l p b r e n e a i 8 veuialt l l i c enim nou necessiia peasiiui morbi cauaanda forei, aed is qai
cautsas apposuii, coiideitinaiidus. Non lixil aoteio
Dominua, Vae honiiiiibus, , Vm mxndo :
eulm S^ripluro v i u m , qnse in peccalia d u i i i a r ,
niandum appe.llare, Q a e m a d i n o d u m t i i i i i j u g ambtref, ceu vilea ae buiiti repeatei. Qao d e r a o t a
Doitiinua discipuiissuie a i l : Voi non eitit t% .
Qnaiiquaro enimeiiain ilu ex numero t i v e o i i u n b
boc nitmdo foreni, aliamo qula n o n c r a o l i a poc*
caiis, idcirco noneraal ex boc mundo. Quod ai nui tua, e i c .

341

ENARUATIO

IN EVANGKLiUM MATTH.EL -

CAP; XVHI.

3IJ

t ! , auniea. Apparel a u i e u ex b o c , quod licel biune*

angeloa babeainua, peccatorum lainen angoli qoaai

'

propter confual, minus fidenlea auni, neqoe fpal

possuni tam libere Yiderefaciem D e i , et precari for-

$ ,

videni Doi facicm, propierea quod fidmiain babeaui.

* ,

E l quid dicoqood bi angeloa babeanl? Ego proplerea

,
<$,

siian pro nobii. Humilium aaiem angeli, bi aeibpef

, ^.
, ,

veni, qaod perierat, e i mibi viudiceiu

qul a pleriaque plane itfbil ptuaniur.

! ;

.
;

Vmg.

, ,

1 2 14. Qutd vobia videtur ? S i

fueria*

alicui bomiui ceuiam ovea, e i erravaril una ax e i a :

\ \ ,

nonne r e l k l i a uonaginianovem

; ,

e i q u a r i i eam qitaa erravarat ? E l ai coniig^ril o l

in moiitibua, vadii

, '

inveniai eam, ainen dico vobia, gaudci <?a

magia, quam * nonaginianovein q u * noa e r r a -

veraM. S i c non tst fohiniax coraro Pairo veatro qui

; ,

lo coalia eat, u l pereai u n u i tie *1 isiis. C u i

. ;

faomini faeruitl cenlam oveg? Chrialo. Oiiinia oniro

. ,

raiionalis creaiura, U m angeli, qnam bomines, c e n -

, *

lam dvee anni, quorum

, . , *

ovia. Non eoicn eat creaiora, aed Filius D c i . Hie

paslor e * i C b n a i u s , noa

igiiur reliquil nonagiula novein in coelo, foniia a u -

, *

tem servi assumpia, vonii qiiarera ovem illaiu a n l -

cam, qua eat bumana n a i a r a . e i gaudrt aoper illa

, ^^.

magis quam io angelorum flriniiaie. In sumina a o -

leiu boc insiuuat, qood Deua rorara agilconverrionis peccaiorum, el gaudet auper illis

magU

quam

C his qui aiablli viriate praediii s u m .

VERS. 15-17 c S i aulero pcecavcril in ta fraler

\ kovw *

, vade et arguo illum iiiler le at illuin solum.

le aitdiorit, lucratua ea frairew luiiui. S i au:ein noa

, ,

audierii, aaauuie tecum adbuc unum vel duoa : u i iii

l/

ore duorutn ? e l Irium icaituiti atei oiuiie vcrbum.

* ,

Quod oon audierii illos, dic Ecclesias. S i n E c c l c -

\ ,

aiam quoqoe nou audieril, il libi velut clbnicus a t

roi . ; -

publicanua. > Senitonem conira offeadicalumdaiitea

valde e x i e n d e r a i : nauc ct eoe qui offetiduutur,cor-

. "

rigii. Vlienim lu qni offeudcris

quia oiTeudeiiicin vae babitunun d i i i l : volo e l le qui

, ,

offeuderis, boc eat, licderie, QQ urguere eoa qui l a

, ,

injuria afficiuiiiel uoeent, 6i fuoriuiClirisiiaui. Vide

,
, ^-
, , .

nou ouuiiao cadae,

ciiim quid dicat: S i peccaverii i letraxeriuuo.boc e t l ,

D

Chrigiianua.Eienimsileqttidaiiincmbapliialusinjuria
afflcial, luuc iltis eiiain q u lua gunt reiiunlta. S i

, \

fraier, argue illum. Nou enim dixit, Gonviciare, sed

. , *

Argue. S i le audieril, boc e a i , coiideaiiiaril aeip-

,", ', . ,

6um. Privaiioi enim vuU prlinum peccanleaargui,ui

, *

nocoram muliis fedarguti iinpudeuliorea flanl. Quod

gi ie uon audierii, a i cum duobua vel iribus lceiibus

, *

argueris, ne g r a v e m lunc Ecclesi praesidibiis i n -

vulgare

peccalum. Quia enim non audit duoa v e l

ires redargueniea, quamvig lex dical u l in ore duorum

\ ,

vel irium lestium sub*iaial, id eai, firiuelur oume

verbura, ab Ecclesia posiea caatigeiur. lllam aulem

, ; ,

noti audierit, tune abjiciaiur, ne auae

(&,

maliUa

* '

parlicipes faciai alios. Aaaimilal aqlero pnblicaiiiH

, ,

tales fraires. lufamaiur eniiu ob pecunias publlca-

343
01
len

3U

THSOPHTLACTI BULGARTA AHCHIEP.

CoufoUlia auloaa Al , iojuria afllciOD- . {

(
pttblicanm exfeitturl e i geniita, boc ett
) * <% -

pecctioren et fncredalam. Naoqaid aatem btte aola

tnjarfein facieatU pfltoa t Minime. Sed aadi ot qaai

aeqaaaiar.

, \ .

\ .
18. c Amen dico vobif,

VEM.

qwonqat

c , ,

aHiga-

eritis ovper ttrram, eroat ligaia in c c s l o : at qwe-

\ , .

cnnqee aolveritia soper l e r r a m , erunt tolota io

fttlo. > S i i u , i a q o i i , offeaioa,
fojuria

, , 6 ,

baboa e w n qoi to

, .

affcrit a k a i publkanam a i gentilem , erit

, ,

ille at ia cceto lalfa. S i auieta tolferla , boc eat

ignoverif, erit ei et in corio condooatum. Noe eoiei
aotam qum tolvuni sacerdoiet, aoni aohiu : aad

*
R

anaconqae et
iniorfa affocli
a f l b c l i vel
vel ll ii tpamnaaaa,. vel
vel
qnaDcanqae
et oaa
oat injorfa
aolfimoa, et ipta aranl Kgala vaf a o l v u .
T t u . 1 9 , 9 0 . c R u r s t n , amea dico vobis, qiod tj

<

o l

,
.

c ,

diio ex vobia consenserini aoper lorraro, de omni

\ ,

rc quamcunqae potierint, floi illif a P a i r a mao qoi

e>i i n ccalis. Ubi a n i m suoi doo vol iraa congregali

* ,

in nomine meo, iilic sum in modio Mlorom. > C o n -

, , t

ffregat not biace verbia ad cbaritatem. Qtiia enim

probibuli

ae mutaum ofleodoremua,

nunc e i de

inuiua eoncordla dicil. Concorde* auiem dicunior,

, \

Mon qni i n malom c o a v e n i u o l , aod qul in booum.

\ .

Vide euira quid d i c a l : S i duo ox vobia, boo e i i ,

, ' ' .
cradontibos t t virtuia pneditia. Conspiraveranl
enim et Annas ac Caipbaa, aad male. E t f>ropterea - , ,
,
aa?po procantea non accipimut, eo qood mulaa c o n - '*
^ ^ ^ \ ' \ K
aUar
v

cordia caremut. Non dixit auiem, E r o ( non eniro

u r d a i , veJ c u n c u u i r ) , aed S o m , boc , Jaro lllic

inveoior. Intelligu itom qood quando coiiapirave-

. ,' -

HDI apirltna et c a r o , et non contapiverii eontra

* ', , ,'.-

a p i r l l a n caro, lonc erii ia medio Dominiu. Contpi-

r a m aulem e l trea viriotea anima, , i r a -

aciihri, et deaideraiiva. Sod ei ac nova legfa

conepironl, invenilorqne

, ,

in madio C b r l -

, .

alut ab iraqiie prasditatoa.

,
, ' .
?aa. 9 4 , 9 3 . t Tunc acceden$97 Peiroa ad eam,
d i i i t : Domine^quolies peccabil inmefraier mcn, e l

, ,

remiiUroaiTNum osquesepties ? Dicil illi JesaaiNon D ; ; * dico libi uoqne wpiies, oed asque ^.

, ' .

Hoc eei quod interrogal :Quotiea, peccet, ti

^ * ,

doindo accedal e i peut veniam poenhenlia daclus,

! \ -

oneedamei?Addidii, In m e s i peceaverit. Deam

, ^; ^ ,

enim l i peccaverit, non ego, qui idiolea ac privaiuo

* ,

i o m , poasnm e remiitere, nisi forle Dei erdinem b a -

beng sacerdos. S i auteia in me peccei, ac deinde r e -

* ,

miiero e i , e r i t solniue, eliam privaius ego a i m , e i

, , ,

non sacerdoe. Quod aoient 8pluagiee dixit,

> . , , ,

ooncftncladlt veniamnumero. Absurdumeoim eedere

et numerare asquo dnm quadringnla

notiaginia

babeas [ enim fatiuni sep^uagiea geplies ] ted

immensum numerom s i g n a t : quasi dicai, QuorJce

; ), *

quis lapsoa fuerii, et poenii^niiam aget, concedc ei

, ^ -

( ^

84S
ENARRATIO IN EVAN6ELIUH MATTH.EI. - CAP. XVIII.
346
. " ; veuiaro, et id [quod ei per seqaenlom parabulain
, , .
dicit] quia oporiel compatienies esso.
c *

V E R S . 2 3 . c Meo assimilattim e * l rfgnum coelo-

rum homiiti regi, qui olnit coiiferr<i ralionem cum

. >

aervis suts. Mens parabote o s l , u l veniam deinug

'

conservis iu nos delinqtMtniibua : pra?sertim illi

, \ \

veniam

gingula e x a m i n a r e , ejos fuerii lantum qui nieniem

Cbriati babeal : sed aggrediemur e l noe. Rcgnniu

ante procidemes peiani. Pariictilaiiiii

* .

esl Dei Verbam : e i non parrnm quoddam regnam,

, * '

itd

, ' .

rcgi. tncamatua e i l enim propter

Asahnilaiue e s i igiiur iele

bomini

, e l io s i m i -

liludinem bominum facius. Gonfert auiant raiionem

cum servie euie, u l i bonoe judicane. Non eiiim aba-

, '

coeloram.

, .
* .
t '

que judicio putiit: boc eniiu crudeliiaiU forel.

^

Y E R S . 2 4 , 2 5 . i . E i c u m coepissel conferre, oblaius

est ci uuus qui debobal decem millia latentoruin.

C x t e r u m cum non cssei solvendo, j u s s i i euin

, , ;>;

doniinug venundari,

, \ .

omnia q u a b a b e b a l , e i fleri eoluiionem. Decara

e l uxorem ejus, e l liberos, ti

millium lalentorum debilores nos sumu*, qui quo-

' , .

lidie roullia benettciis afflciinur, et uibil boni repen-

dimus Deo. Decem iuille talenlorum debilores tunt

cl

. , *

qui populi

prxfecwram

susceperunl

[unue-

quisque enim bomo laletiltim e * l juxta illuin qni

), .

dicii

gtiniur

faiuilia,

: Mngnuni bomo ] ei deinde bene f n u priucipaiu.

signal

Veudi

auicin cniii

alieuaiioncm

uxore et

a Deo. Q a i eniin

. - Q vuidilur, alleriue doinioi fli. aulcni

. , ?

c a r o , quae scilicet e s l conjux

uxor,

anima* : e l pueri,

*' ,

opera quac male fiunl a corpore ei aniuia ? J u b e t i g i -

\ : ;

liir carnem dari gatanae in hiLoriium, boc est m o r -

/. ,

bis v d passioui daeinonis. Siimliler e l filios, opera-

livas dico viriules ntatoruin, l i g a r i : ut, a s l inanua

) , ,

alicuju furio d e d i i a , eam Deus aridam facil, vel

. , \ , -

conslringil per dxmoiiem

caro e s l , e i iklii operaiionea mahc: iradiias affli-

altqnem.

Ecce iuulier

. , ,

ctioui, u i spirilue salvelur. 9 8 ^ o n poiesi eniin

, ,

tunc ad furunn cooperapi borao ille.

' .
c , *

VEas.26,27.tProciden8au(enieervueilleadorabat

, * \, . -

ilbim, dicens : Domine, eslo patlcns erga me, et

* - ^ omnia libi reddam.

Misenus autem dominiis aervi

, , \ .

illiitt, absolvil

e u m , e l aes aliennm remisil ei.

"* , \

Yide poenitemiae robur% e i nmericordiam domiiii.

. -

Poeniteulia cnim fecil servum cadere a maliiia ; qui

enim firmiier in illa stai, iion veuia dignuseau Mise*

, .

ricordia autem Dei dimisit oniniiio debilum, lainetsi

. \ ,

aervus non omnia r e m i u i , sed piorogart lempua pe-

, -

teret. Disce igilur quod Deue pltira dal quam

. \

mu8:

. \

quod adniodum duruni videbaiur, nempe quod jussit

, ,

ulvendereiur ille, non ex duriiia dixit, sed ut p c r -

peii-

quia U u i a e s l migericordia Domini, u l e l id

, -

lerrefacerct servum, e i perxuaderei iili ut ad precea

, ' , \

se e i obsecraiionem

converlerei.

( \ .

.
' ,

VER^.

58 50. < Egrc&ftU6 vcro servue i l l e i n v c a i t

TREOPHYLACTl BULBARLK hBOBlEP.

3tt

ifer**ftrnfavqi debcbai aibi r e ( a otou- , AVycUa

at iayecia i i M s i M ,

obutrto cottotrabo-

fatrabv

, * '

bot d k f M , SoJte qwoi dtbea. F4 pc<* i 4 e m

; * x i -

V M ejeo t d pede* *ja rofalat n t , i i c c s a ,

, , * +*

patfeaa erga

j y - . t j m n J . tt *

et reaWaai UW. A i ifle oo4e-

bai, oed tbiit, et eoajedt eaai i a e a r t e r e x i , dooee

* ^,

rt4Jeret debitaaa. EgraMaa i l k qai veaiaw o k -

* . 4

linoarai, t 4 r t e f a U l ae premttt eoertii.

e r M i ? )

Hollxa

wryw^

e <i qvi fa Doo u i e i , c o w p f i i i H i U exporo # t t :

, ' 4 t w ,

aa4 USe qai D t o diMettai cu eti* M a -

Ixsfvoo . -

f*a

M I M erai e r o d d l u i i s . fcraoi ei dacaai B -

lia iale*u>ra reaafaMa, et loof e paoeiora, c e t U a a

^-****

( *

) ( * * * ; - * * )

adticef dcaarioa, ownlno aee rcmiliere, a a t proro-

^ , (.

gare leotptts dbmneraadi voJojbat, tametai coooer-

t V im + * ^

aadcaaverba d i c e m , q * * e i ifte ad dooifiuia),

ftpera

,
***

piiiericerdiim domiai l a *emor(aoi IUi radvceM : , i * Inat,

rfliii enfiM: E t t o ftuicM erga

ne, ri

tibi

reddam.
V I M . 3 1 c Porro et)m ridUafal conterri ejvs

TOvttc;

U ol aivlooXat frtov %& Ttvofum,

q * c lebaoi, l a M i i e r i f U ?t4do : e l ?cserat, a p a -

Uuic^aev

rwemalq-ie domiuo tuo omnia q u e f a e u faeraai.

( UvtoVv ovta

YiOeotur bi eoojenrj

I v t a u l t v * fafvovtau * oStot

e t M angeli, otores n u l i , i

oyolptu ! UtoVctc

ol

t , aed ut i ditcai quod aogaii nobis ad Uielam

, * Cv ob cloiv

daii , et qaod labamoaia a i la^aJaaricordibaa

, > -

lualfneolar.

T i a a . 5x^54. i T u n c accertitii dowinat saot

**%

amaatct botri, non qnod ifaoraajli Docaino hmc d i -

t Oi

c ,

el ait i l l i : ftVnro acalesta, toioin debiium ilkid r e -

* xovqpa, i x t i -

mial libi, com obtecraatas me : aonnc oporioil e i

, l t \ ^^ ' 1 4

l * miaereri coiiterri (oi, sieot t t ego lui miiertos , o i ; ;

e r a m i E t iratue doroinos ejoairadidit eom lorto ' ) 4 ,
ribos, qaoadotqoa redderel lotum quod debebator

, *

l i b i . t n Judiciom infpal coro aorfo dominos pro-

. > 4

pier niitericordifoi: uloateadai qood aon ijwe, aed

, ( , '

aarti crudeliut e i intraiUodo donaiioa^ni Irrilet.

ouibua autem tonoribns iradidii? Forte poietutiboa

panitricibus, iia ut porpolao ponirelur. Quoutqoa

, . , *

roddat qood debebatur : !ioc eigiflcai,qood lamdiu

, ,

punbiur, donec rrddal :99

, '

nonqoaro anlem reddat

quod debebat, idelicti pcenam qnam m e r u e r a t :

acniper argo pouiniur.

V I M . 55. i S i c ei Paiar moue eoaleaiii faciei t o -

ble, l i non remUoriiii qiiieque fratri auo de cordi*

bui veatris delicia illoruin. > Non dixit, Paler vo

. >

oier, ted, Paier mena: indlgni enim soni talea qui 0 , , ', *
Deunibibeani pairem. Doeordibua aulem v a l l re*

niitii, oon de ore duniaxai. Coglia igitur qaanlum

, '

niabim i l i vinilictae cupidiias: quaadoquidom oiiam

donaiionem Del rerocai et irritat : u n i e U i enim

donaOel ea aint, quorom non peoileat , revo-

camiir Umeo h j c ratione ei irriianlur.

.
.

CAPUT X i X .
D$ aumreniibut, num lietret dmitt$r$
D$ ditjili Jaum inltrptUanie.
. 1,2.

uxcrtm.

facium cum consuromaaset

, *

W.

., i&ortr
axoAvew
>*/.

Jesui Mrmoiiea hoe, demigravit a Gaiilasa, a i vanii

, ,

l:i llnea Judara irana Jordauem, eiaecuUB eom

' *

lurb njuliac, ei curavii eoi ibi. Iteruiu v c n a t u r

, *

i9

ENARRATIO 1N KVANGELUJM M A T T H ^ L -

CAP. X I X .

350

. , i n J u d x a , u l nibil praelexere possint qni non c r o

debaui in J u d a a , quod non freqiiemitta apud ipaos

, ,

versareiur, sed apud Gaiibeoa. Iierum igiiur post

dociriitam, e l consuinmaiig aermontbus

niii\cula. Oporiet enim INH et docere

eequuntur

. ,

a i insipienies illi Pbarisaei cuin visis miraculis opor-

* '

tebat credere, teulant. Audi euinn

e i operari:

, , *
.
c

VEBS. 3-6 accebseront ad eum Plrarioael

, \ "

tenlanlee illam, et diceniex : Licoine Lomini divor-

; '

lium facerecurit uxoresua qu*libetex

reepondeng a i i e i s , A n uon legisiia qtiod qui fecit

* , ;

ab initio, inasculutn et fcnitoaiit fecil eos? et dixif,

Propierea deserel bomo patrem auum e i mairem, et

"

cauaaTQui

\ , - adgliiiiuabiltir uxori SIIX, et erutii duoin carneuna.

,

Uaque Jara non unl duo, *e d uua caro. Quod ergo

. " , . * 0

Deaa copulavii, bomo non aeparct. insipieuliaia I

0 ,

opiuabaniar qusslionihus auis ChiialHm c o n f m * -

" !

l u r o s : nam si dixlseet lir.ere quacunquo da cau>a

dimkiere uxorem

igiiur dixiaii, Ne quia dimiuat, nisi adulierain -

* ,

lam ? S i auteoi dixiascl non licere dimitfere tixorem,

arguiseenl etno u i adversarimn . Itle euiiiijua-

poluiaaeni iili d i c e r e : Quomodo

, -

sii iil ditnillorelur odio babila * , e l absque a r d i u

el raliouabiti causa. Quid tgilur C b r i s l u s ? Ostendil

, \ .

opua c i legislaiionem ejus qui nos a principto for-

; :

mavil, ee*e moiiognmiain. Ab hiiiio eiiiin iiuiini

coujtinxii Deas u n i : alque i i a non oportet unutu

, , ?* g virum conjungi

niuhls mtilicribbs, neque tiitilteretn

unam v i r U m u l t i s : &ed e o s s i c u l ab iniito coiijuncii

* * * , ,

fucruul, manere, neqito absqtie c a i i s a

* ,

nein divellere. Non

dicil

/ ,

ol feininam,

1 ) 6

, ' , . , ,

qui fecii, iiidelimie. Atque i u dicil inaxime

fuisse Deo conjugii b^uiiin, ut

, ,

parenlea d i m i u i , e l viris adbrere. Quomodo a u -

1 0 0

cobabitaiia*

aulem, Egofect masculum

? *
u

cxaaperet; sed, U
cura

permiscril eiiatn

3 . *

tcm in Genexi acriatuin e s l : Adani dixii, Propicrea

descrei bomo patrem

antem dicii C b r i e t a s : Deuadixii, Propterealttewret,

xuuui e i malrem

1 1

; bic

* "

ac

, ;

dixii,ex Deo dixit, atque ita sermo A!x Dci eat. Igi*

", *

lur quia uaa caro far.ti eunt, et proplcr coitum e l n a -

. -

luralcm amorein cobaereniee: sicai Impium eol s c a m

Cielera

? Dichnus ighur quod ct id qtiod

Adam

\ D carncro dividere, iia conjuges divelMre. Non dixit

auiem, Ne aeparet Mosea, ne iurbarciillos,sd, homo

, $ *

siinpliciter: osteadena qtiamum intersii inler Oeuua

, .

conjungeniem,et homineoi aolvcnloin.

, ', ,
.
,

V s a s . T-9. < Dicunl ilii, C u r igimr Moees Jussil

, \ ;

darcbbellum repudii, et diniittcre eam? A i i illif,

Moeee ad duriiiam cordia vexiri permisii ?obia r e -

, '

pudiare uxores veslras, ca?ierum ab inuio non iuit

*> .

s i c , Dieo auiem vobis, quod quicunque repudlaveril

Dcut. x x i ? , 3 .

1 1

Gcn. i i . 24.

( ) E4I1I. L u t . omisil, et malrem.

j;l

THEOPHYLACTl BULGARIA

ARCHIKP.

uxoreta * , 'isi ob , e l tiatn duxorit, i * * ,

, . \ comuiUlU adulterium. l qiri rtpudiaiaiti duxeril, is
commUlii. > C u m vidiaseui Pbarituei

, . 01

qnod Dominnt , coarii fueruot posl*

, ,

adolitriiim

$ o : eldicunt, Quomodo igHur Mosea mand.ivli dare

, * $-

libruin rcpudii,

dloiUiaro? Igiwr

Dominue ? e r -

ea iti m dium afferre conltadiccniem C b r i -

lens otuiiero accusaiiofiem tu itlonim capnl, pro

Mo*e rcgpondcl ae diciC: Noo contrarla Doo lloset

, ,

conaiiluit, acd ad fetiram duriliau boe proodniia-

ne propier ifitentperanliam votaitaa alifo c o n -

, *

Jiwgi, occiderelie primas uxores. Nara cum easent

inbumani, occidistenl u i o r e * , i i coacli faissenl ser-

vare i l l a t : ounc auiein libellom diforlii jusail dari

, ,

bU qnii a viria odio habebaoliir. Ego aulem dico

. -

vii:

, iuquii, quod bofium ett uxorem q u * loroi-

eaia e t i , ejicare, unquam adulieram. 81 quiaautem

. , , -

ajeceril aliquam qtta noti et foniicait, aucior

illi adulterii. lntellige auiem quod qui adberei

Doiniuo, epiriuu eai, ol conjugium eel fideli

* , 4 -

caiti CbrUio. eaim idem corpug facii

eum eo, e l ex parie n e m b r a Cbrisii . Non

igiuir rocle q u i i aeparari a conjugio lali,

j u i i a aarmonem Paoli dicenlia, c Quia aeparabii

. >

a dilei-UoneCiirisii"} Q u a igilur Deus coajanxii,

, ,

neqne bomo, neqqt alia creaiara, neqaa angeli, n e -

* t

qrti principaiu, ncque ( a l Pauloa dicii)

; > " , ,

aeparara poteronl.

, , ,
, , .

Y s a s . 10. Dhcunl e i diacipali ejus *. S i ad istom

- I
I
..
aiotlunt babel causa honainie cum uxore, nou expe-

c
.
.
f
'
-2:
1^
,

diicomrabere mairimoiiium. T u r U n i a r diacipuli,

. ,

el d i c u n i : S i propieroa

eonjuncli i u n t , ni unum

mancanl pcr omoam viiam, at

* ,

, e i indiTulgi

ciiaai improbo alioqui s i l mulier, eam 101

eji-

r t r e non l i c e a l : non expedit niairimoaiuiu cotilra-

, *

berc : lcviug fuerii

, -

uiatrimonium non conlraliere,

aed pugnare c i ceriare cum naiuraUboa

concupie-

, * .

rciitiis, quani euetinere malam moliorem. Gauaain

eniin bominia cum muliero dicit perpeiuamel inao-

* ,

paiabilem unionem. Noiinulli aulein e l l i c intelli-

^ , ,

g i i u i : S i 8ic eal cauaa bomints, boc eat, reprebea-

t s i a n r t i i ei cutpaiii babiluriia t%K vir, u l illogilimo

ejiciiU uxorcm, noii expcdil

roairiinoniuni

conira-

berc.

.
\

V K R S . i l . c illc di\ii i l l i a : Non omnea c i p a -

c *

ces sutil btijtisdicli, scd quibjue dalum cei. '-

, ' . . -

qtiara dixeruul aposioli,

\, ,

mtlius e*se

uou vfuiie

a I nupiias, dicil Domiiius ntagnam esae virgiuiuiis

;,

po&se&gionem, a i eam non ab oninibus recie aer-

' , '

vari, aed a1> liia dunlaxal, quoruui cooperalor e s l

Deus. Nani boc Joco dutum t$l, valcl, quibu$ cooperaiur Deut. aulcm dalur, qui peitmt, Pelile
eiiim, iuqiiit, e l dabilur vobis

euiin,

ioqoii, qui peiil, accipil . *

. , ,

, . ,
, , ,
. ^ , .

V e a v i S . S u m euim eunocbi, qni d*

matria

aiero sic aaii a u n l : e l cunucbi qui facli suni

1 Cor. , 17.

Roiu. , 55.

, \ -

L u c . , 9.

" Joan. ,44.

ENARRATIO EVANGEUUM MATTHJEL - CAP. X I X .

3M

, \ ounuchl ab hominibus : et aiuti eunnrbt qul eeip*>s

casiraveruot propter rtgntim coeloriim, Qui poiesi

. , . ,

capere, capbt. t Paucorum eel, iiiqnit. virgiuitatis

v i r i u s . S u n l enttu eunucbi cx wtero mairis, boc est,

* ,

ganl quidam qui propier n * t * r conaiiiutionei.t itd

, ;

coiium non eunl idonei, qui ei uliliiale casli

, ! \ -

siint. Suitl qui e i oiimn fai flunl ab bmiinibus. Q.ti

. *

auiem onnvcboa

caBlornm non enni iiqiii rerenda sibi i p t t * auipuianl

laciuni p r o p i e r

rognnni

, (

(malediclum oniin boc) ed qui conlrnenies a n n L J n -

), * . \

teHige autewi tl s i c : E * i eunticlius a nattira p m .

pier naiuralem complexionem

ncrea. Ab hominibue aiilem eunucbus fli, qtii ex

bomano pnrcepto carnalia roncHpigcenli i n c e n -

ditiut exscindil. Seipsum oulcm casirat, qtii non :b

DOH tnoveint* ad v e -

' , * ' & alio, sed a eeipeo doeius , et 8iia sponie ad cmi

tineiitiam inclinalur. l l i c igitur et opiiinus e s l , qni

* , ,

non ab alio, eed a seipso deduclu* e s i ad regntitn

'

coeloram. Volen* aulem sponle opcrari v i r t u -

teni, inqtiit: Qtiipolest capere, cnpiat. Noneniiti

, , . >

f-ogil virgincin ease, neque nupiiat detiruil, aed

virg nilalero praefert.

;

, .
c ,

VERS. 13, . Tunc oblaii ennl ei puelli, u( m a -

, \ * -

illis iuqionerel, et oraret; diacipuli atiieui i n -

* *

crepabanl eos. Jetut vero hiquil e i s : Sinilo puellos,

, *

ne probibeaiia eoe venire ad m e : taliuin osi eniiu

regnun ccelojum. Afferebant mairea pueroa, u i

, !> :

bcnedicerentur manuum coalactu. Incoinpoaiie a u -

' \ - ^ letn el lurbate

actedcbani ad euni, e i propteroa

, \,

p r o h i l t t Q l dixcipuli, siiuul

, *

reul

quod exiaiima-

oflerrenlur

, ,

quodafuatu allenoi magig a m e i , d i c i i : c Siniu p a r -

, *

vulos; laiium eat enim regnuin

cariorutn. > Noa

. , , ,

dixil, boruro eed, u l i u m , 102

uoc eol aimpltci-

eiiam

boe derogure docirina ejue

auctoritat*, * i

ei parvuli. Cbrlstus autem

oaiendena

, , ,

u t e praevliloruro, iniioceniium, maliliae e x p a r i i u H U

, . ,

E i i a m bodie %\ accedani ad doclorero aonnulli puo-

rilee qua?ationex inierroganlea, oon prabibeat, aad

, , .

sugcipiai.

Y K R S . 15-17. E l cum impoxiiiaoet illio manns,

. , *

abiil iHinc. E l ecce acfcdeiw a i l i l l i : Mag'gier

, ;

bone, quid bonl faciaui u i faabeam viiam ternam ?

* \ ,

Qui dixll e i : Gur me vocaa botwm t Nalltto eaj b o . . > - D

|
e Deus. > Non u l leniana vaiiU
, * ,
ille, eed ut discere ciipicne, e l giiiena viiam aeiern u g f

* *

u m i e #

n e r o p

nam. Acceaait auiem ad Cbrieium quagi ad purum

* ;

boniinein : e l idcirco dicil Domiinis: Quid me vocaa

^; * ,

bonum? Nullue bonua, uiai unua Deua: hoc e s i , ai

; ,

quasi unum ex pneceptoribus bonuro me dicig, male

* **\ *

dicis, Nullus enhn boiuinum proprie bonua: p a l i m

,
* ,

quod iitutabilea sumus a boao in i n a l u i n : parihn

quod nosira boniiaa ad di?iiiam b o n i i a k m collaia,
inalilia .

.
,

T E K S . 17-40. t Qnod v i s a d rilaro ingredi, gerva

. * ;

inandala. D i c i l i l t i : Quae? J e i u s autem d i x i t :

, , , , -

iacies bomiciclium, non commilles adalieriura, non

,'/*

faclce furtum, iion faleum dicca lesliuioniuiu, bo-

THEOPHTLACTI BULGARIJE ARCHIEP.

35*

iiora pttrtffi taora * l aiaire, aldtliao* proxlmam , \ .

(J
tnmii . Doiaiaoa ad legU mandata n i i
lit rofaateta, n c Judarl dtauii qood legea conlem-

, , 3

( * ) . Qaid Ighor?

, ;
c * -

V i a i . S O , c Dteit llli adoleocem: Omnto h * c f r a jirreoCuie mea. Quid adboc mitii dacai? >

. ; >

Adotesceniein aaiero quidam 1 aaperbam et arro-

\ .

gaoieni arguaul. Quomodo eaioi dllexiaaet riie pro-

xtotttj, quidiTeaeral? Witlas etiim diligeaa proxi-

; ,

mani ut seiptain, ditior e*4 proxinx*: omxU aalem

6 *

w l

bomo proximas. Q u i d a n t i c iaielligunt, D a , qood

. - . ,

hme omnia aanrarim; qiaid adbaa aiibi daeat?

- ;

Ycftt.

tt.ii. < A i i Ikli Jetwe: S i

tfapcrfectaaaiae,

) ,

vade, veode q t a babea, et da p*perlb*i, e i baba-

, , \

bia tbetaamiA i a c c e U : et veni, toquaro oxo. C a a

;, \ ,

aaditaal auiem tdoloocoai eam aeraKwata, abJtt

i r i a l i i , erat t a i n babena poaaeaaiooca

. '

Quatcaaque,
mora tetUu

inquii, fociali apera

boaa, Judaico

, , ,

: al a a i a n via porfocios, a o c e i i , meoa

* 6 , ,

discipulus asae e l CbriMiaaot: vade, venda omaia

q v babea, e i da t U U m aimol iinttia, nulKa reter

, ^,

?aiit, a l coniiauam faciaa etaiuoovaaoj. Noa enim

, *-

, ,

d i x a , Paulaiitn da paoperibas, aad dixit, Da ooroel,

. , ;, , {

r t aitdaa eaio. Dein quia aunt malU miaericordet,

. ? !#,

viiam u n e n oinnl malicla plenam habentaa, d i e i l :

6 ^ ,

E l veai teqoera ma, > boc eat, omaoai aliara q o -

qoe v i r i n u m babe. Adofoacetia

iflior

liidoluit:

, ,
-

deaiderabal aianbti, et lerra eordia ipaiaa profanda

* ,

erai ei piagaia, ed spiiue diviiiaram

, *

aoffocabant.

B i a i e u i a i , toquii, babent ^ m o l u a . Nain

qoipavcaa babot.aoniu ab iUu delioelor: in ronl-

tla eaim ditiiiis viotanllaa oat viacalum. Porro qoia

diviti loquebalur Cbrlsiiw, dicobal, Habilorua c s ibeaauroui io c l o , 101

diviiiaram enimamalororai.

25, i i . Joaax auiem dixit diicipolis s n U :

Amen dicovobig, dlvea difl&cile iairabit in rcfnum
coelonini. Iienno aulem dico vobia, faciliu8e8lcanielum par foran^n acxjs Iraaaire, qoaai divtlem in
reipiuin Dei iagredi. Qiiantliodivea etlpae qxidoia
babei

auperQua,

inaredUar

et a l i l

non vel nacaasaria, non

in regnuai coBlormn. Poaiqnaan aoiero

excussii omnia, IUOC non divas, * poalea i n irabit. hupo4ibileeal eniinmulia habemoia iulrare,
a k o i e i cauieluiii ioipoaalbile per foramaa a c i u irana*
lr.

Vido autem qnomodo quod xapariuo

dixii D

aHfitilo, bic diciliapoibilo. Nonaulliaaiom diconl

camelaiu noti animal aignificare quem9

daoi funen, qoo naute alaolur o i projiciaiii ancora*.

, , .

, *
, ,
, .
*

. ,

,
. " ,
, ! ! ,
.
, ,
.

,
.
,
. , ,
,
.

Y E M . 15, *2. Atidiiiaavtem hie, diacipiili expa-

'

verunt valde, dicontea: Quie crgo p o u t l salvus fleri?

, ;

Iniuitua auiem ittos d i x i l i l l i i , Apnd bomioea

boc impouibile , apud Deom auiem omnla -

, ,

Bibilia gunt. > Discipuli ut miaericordes, non inler-

r o g a n i pro (pauperea enim f u c r a n i ) , sed pro

( ,, *

MDnibus bomiiiihus.

docel iion

. )

buinana ioflrmitate meitcadani M l u l e i n , sed diviua

(a) Edit. L u l

Domlnut

igitar

ouiisil, Quid iultut utqoe ad oa vcrba Ado(r$ccUm.

ENARRATIO BVANGELIILU . -

353

CAP. X I X .

^ ^ ^ ^ r ^ ^^XfY^^rfV^
, v l r l u l a . Nani si quis coeperil non esse avarus, i u
,
proflciei, et ewperflua exbauriai, e i postea o
$, ,
progredielor u U i i a m neccssaria evacuel, e i aicbcna
\ 9.

prosperabilor adjnvanie Deo.

VEI.X7. f Tuncrespondcna i^etrosdixit i l l i : Boct)

noi rcliquin:os omnia, e i scculi l o : quid

; \

igiliir e r i l nobis ? > Tamctst vidcatur Pctrus non

, * ,

dimisitso magna

di.cequod

aliqna, uipoie

reipta

imihom

paiiper, aiiamen

ciiam ipse reliqueriU

Eleirfm e( parvarnm rerum magna teuemur affeciio-

ne, aed e l omntt foluptates Petru reliquit, e i c a r -

, \ .

ualem aCfectum erga parentes. 111 enini affectionea

*,

non solnm coritra dmtex, aed et coulra

. ;

roilitani. Qnid igiiur Domintis?

! , ,

paupcrea

V i a g . 2 8 . J e i u s autem d i i i t i l l i s : Amen dico

vobi, quod qoi aecuii eslis roe, in regencralio-

ne-quum sedcrit Filiua boiuiu in wsde gloriae s o ,

, ,

tedcbiiig e i vos anper duodecitti ttaet,

duodecim Iribux Israel. > Num sodfebunl? ^lmiuie,

judicaniea

; ,

acd

Nuin et Judag aodebii! Non : dicii euim, Qui aectiti

01 ,

,
). ,
.

me

excellcnlem

honoreiu per

aedem iodicavii.

fuermi, boo , qtii UMJUO ad flnem, ille auiem

non ugqua ad finem. Yel a l i i e r : Saspo Dcu pollicetur bona quibosriam dign!a: quando auiem excide
r i n i , at iudigni fuerint facii, auferi e a . Simililor

, .

faci in aaperix: oapo niinaiar ei ooo indacit, coi\*

vereie nobix. Per regeneraiioiiem autem resurre-

, .

ctioaeiu iutellige.

>
, - Q
,

Vaae. * 9 . c E t omnls qui reliqnerit domoo, ant

, ,

fratrea, a m aororee, a u i patrem, aut matreni, atil

, -

uxorem,aut fllioi, aut agroxproptor D O t n o n nienin,

, . >

104

aorticlur. Me qnis xuapicetur, quod dicium eot

solis congruere discipulis dilaial promissioncm a d

ceuiupla accipiei, ei v i i a aHerne baradiiatem

qui similia faciunl.

. ,

oiones

earnalibua

cognatis

lem cum

Doo,

Habebunt enim

pro

familiariiatem e i fralerniia-

p r a agria

paradiaum,

et pro

, ,

lapidoia Jcdibua aopernam Hierugalam, pro oiatra

anoa quae lo Ecclesia, pro paire presbyicros

* ,

* , *

pro uxora omnea fidelea mulieres : MUIU nupiiiv I

, ,

absil, acd apiritoali affectiono, e l iiwertcordo erga

ao c u r a . Non jabet auteni Cbrigiua wparari aiiiqdi-

ciier a familiariboa, ted qoaudo ad pieuiein obai-

, D s i u n i . S i c ouamcorpoa etwiiraamjubet conlemnere,

non uiquiawipftuin occidai. Tide autem quod bonoa
* .
Deua non aolum b s c d a t , eed et viiam appoiiil x l c r ,
. "

n a m . C u r a igttar u l tl tu vendag faculuiea

, , -

ei des pauperibug. F a c u l u t e a auteiu suni, iracuudo

faror.adiiUero

* -

luaa,

adulierandl cupidiiaa, vindicix avido

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

(26) God. 5 2 aildit: ,
,
,
. ^
,
*
, *
.
}<, . .

Quandoquidani et Marcu* ait, eoe mulio plara in

8a?culo ieio recepturoa; id inielligcnrtinn de epirilualibue douia, quae terraua mulium exceduni:
quaeque velul piguora fuinrurum b<norum :
quae qui r e c i p i u n l , iii iiiaximo bouore siinl : i n i n
cuncli fere boinmes ad s a u n o s confiigiuiii, ut per
ipsos divinam graliain couseqnaiiiur. Cr<t igitur, I
et turenda$,
> eic.

THEOPHYLACTI BULGARIJE ARCHIEP.

355

nora pttrem taora a l maire, t l dflifjet protlmxm , .

' ft*\
tnam ot . IknaJNoa t d legU mondata i i
l i l rogaaleto, no Judarl d k a n l qaod legea conleraB a t ( * ) . Qoid Igilor?
Y o a j . i O . c Dicil illi adoleacens: Omnla b * c oorvavl a juvealuta mea. Quid adboc mibi dacai? >
Adoltscoulom aatrnt quidam o l wipwbato et t r r o gooiefli arguaul. Quomodo enioi dilexistet rite proi l m a r a , qui divei e r t t t Notlui euim diligeof proxlmom ut ttlpturo, ditior eol proximw: omnU aalem
bomo proxiroos. Q u i d a a alc iitteUigunt, Da , qood
hmc ontnia i e m r i m : quid adlioe mibi doeti?
T B M . 11,22. A i i ilti J e t u s : S i t i t perfeciiMetaa,
ade, teode qmm baboa, et da paoperUHi*, e i babobis iboxaunm in ccolo: e l venl, oeqiiero BM. Com
oaditool auiem adoleocoas eom teroxme, ablit
I r l e l i i , cral enim babeo poaaeaaiooaa nioliaa.
Quatcunqiio, inquh, facioli opara boaa, Judaico
mora focUU : aalam via porfbctaa,feoe, iueoa
ditcipultis otte e l CbrioiUnut: vado, venda omraia
q u babcv, ei da atalim timol iinttia, nulla reaer, u i coniinuam faciaa eteenioayaani. Noo enim
dixtt, Patilaiimda pauperibas, aad dixit, Da aanial
c l nodta ealo. Dein quia ftont mulli miaoricordea,
viiani u m e n oinni maliiia plenam babenioa dieit:
E l ?eai seqaera ma, boc eal, omaam aliani quoqoo virtuiero baba. Adototceiis ifjior lodoluii:
daaidarabat otanim, e l lerra cordis ipaiae proTunda
erai a l piaguia, ted spin diviiiaram aaflbcabanl.
B i a t e u i , inquii, babens poateaaioQea maltaa. Nam
qoi paucas babot,aoaila ab iUu d e l i a e i u r : In m n l tie eaim diviiiie viofonliaa oat viocalum. Porro quia
diviii loquebaUirCbriuus, dicebai, nabiluros ea ibeaavruui in carto, 10J diviiiaram enimamolororal.
9

\ i a t 2,2. Josaeauiem dixit diacipolis s n l s :

Amen d i c o r o b i i , divea difQcile iatrabil in regiium
coeloram. Iieraio autam dico , (aciliuxeaicamelum per foranien acus lraasire q u i m dirtlem ia
rejpium Dei ingredi. Qtiandiudivea etipae qaidein
babei auperflua
e l alii non vcl nacaasaria, non
inaradiiar iu reanum cfeloniin. Pottqqan aoiero
e x c u u i i omoia, IUUC non e t i divai, et poalea i i t 9

, ( 4 3
. ;
c - . ;
,
, ; ,
^ #

. * .

;
c " ) ,
, , & .
! .
9

. U ,
* . '
, ^ ,
9

6 , ,

, ,

, ^,
, . , , , 6
. c ' #,
6 ^ fiov ,
c

, > ,

. ,
, *
, ,
,

, , 6
, .
: '

. ,

, !
. " ,
, ,

.
trabitJiupoaibileefl euiinmulu babeoiem iulrare,
, ,
a k a l e t cauielum iuipoaalbile per foraotoo acos irana Ire. Vide autem qnomodo quod aopariua d i i h D
,
ditti-ila, bic diciliaipostibilo. Nonnolli aotein dicuut
.
camelQiunoa animal signtficare, sedcratsum quem ,
d a a fanen. quo naaUB uiaalar ui projiciam anco. , ,
ra*.
,
(^ .
\sma. 1 5 20. Autliiisavtem his, ditcipiili n p a -

, '

Terunt talde, dicenlea: QuisergopolosUalYiis fleri?

, ; -

lutuituf autem iiloe Jetua dixittllis. Apad boniinet

boo imposaibile eai apnd Deom auiem omnia pot-

, ,

Bibilia sunl. t Discipuli u l misericordos, non inler-

\ ,

rogant pro seipeis (paoperea euim fucram). sed pro

( ,, '

omnibui bominibus.

Domlntit

igitor

docet non

buinana infirmitate meiicndam M l u i e i n , sed diviua

.
,

() E d i l . L u t . ouHiit, Quid iyiiur usqoe ad ca vcrba

AdolactuUm.

ENARRATCO EVANGELIU.M L -

CAP. X I X .

353

^ ^ ^ ^ . * ^ T ,
^
^
^
^ virtula. Nam q u u ccepcril non esse avarus, i u
ttt; ,
proflciei, u l e i euperflut exbauriai, e i poatea ao
, t ,
progredietur utetiam neccssaria evacuet, e i aicbcno
a

\ 9.

proiperabhur adjovanle Deo.

c ttictv

V c a a . 2 7 . Tuncrespomicne PeiraedixUilli : Boct)

, *

noa rcliqtiln.os omnia, e l seculi samos t e : quid

; \

igiliir e t i l ttobis ? T a m c l s i vidcalur Potms non

, * ,

dimfeitso magna

\ .

di.cequod

aliqua, uipoie

reipta

paiiper, altamea

imilium ciiam ipae reliqueriU

Eieirfm et parvamm rerurn magna leiiemar affeclio-

no,

, * .

iialem affecttitn erga pareules. l l l x e n i m affeetionta

aed et omntt voluptales P e i r u * reliqoU, e i c a r -

-oW,

non soliim coiitra divitet, aed c i conlra

. ;

miliianl. Quid igiior Doiuinits?

t *< * ,
! , ,
\

paupere*

V i a e . 2 8 . c Jesus auiem dixit i l i i s : Amen

, ,

dlco

?obl, quod qoi aecuii estia me, in regencratione-quum

sedcril F i l i u s lioniiuie in sede gloriae ,

sedelMiis

e i tnper duodeciin eodea, judicaniea

duodecim Iribux l*rael.

; ,

acd

Nuin at Judaa aodelii&l Non : dicii euim, Qui aectiii

> Num sedfebunl? litiiime,

excellcntem bonorem per

aedem iodicavii.

; . 01 ,

me

, -

non ugque ad finem. Yel a l i i c r : S c p o Deua pollice-

ftiarinl, taoa ,

qtii

usquo ad flnent, ilte auiein

>. ; ,

tur bona

tflftv . \

r i n t , et iudlgnl fuerinl facti, auferi e a . Simililor

qtnbuEilam

diguis: quando auiem e x c i d o

, .

iact in aaperia: aaopo minaiar e i oon imludt, c o i v

, -

vereig nobix. P e r regeneraiioncm auiem reaurre-

, .

cliouem iutellige.

>
, - Q

V E X I . * 9 . E t omnii qni reliqucril domoa, ant

, , ,

frairea, aui aororea, aat patrem, aut matreni, a u l

oxorent, aut fllios, aul agroaproptor noinen iuatJiti

, -

, .

104

ceutupla accipiei, e i viiac t e r n c baerediuiem

aoruclur. > Ne quia auapicelur, quod diciom e a i

solis congraere discipuli% dilatal promisaionom a d

. ,

oinnes qui aimilia faciunl.

carnaiibtia cogoalis

Habebant

eaim pro

familiaritatem et fraleniita-

* ,

tem cum Doo, p r a agrig

, ,

lapidoia cdibua aopernam Hierugalenj, pro nialro

paradiaum,

e i pro

* , ;

anoa quae t o n i io Ecclesia, pro paire preabyieros

* , ;*

pro u i o r e omnea fldlea mulieres : uum nupUii I

, ,

absit, aad apiritoali affectione, a i miaericoitlc erga

ctira. Non ]obet aulero Cbri&ws separari l i n q d i -

citer a raroiliariboa, ted quaudo ad p i e u i e m obai - .

*io , D aiuiti.Sic etiamcorpoa eturfmawjiibei cootemnere,
* . '

non o l quistoipsiiin occidal. Vido aaiem qaod bonaa

, -

Deaa non solum baeedat, t e d e t ftiaro appoiiit l e r -

. '

n a m . C u r a igilor u l e i tu vendas racnllaiea Uias,

, , -

ei dea pauperibua. F a c u l U M auteiu suui, iracundo

faror,aduliero aduUerandi cupidilas, vindicix avido

* -

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

(2G) Cod. 5 2 a d d i t : ,
,
,
, ^
,
* , *
. oir
.1, . .
4

Quandoquidam e i Marcu* ait, tnulto plara in

satcnlo ieio recepturoa; i d inielligcnrfutn de spirilualibug donia, quae terrana niulium exceduni:
quaeque ewnl velul pignora fultir<rum Ixniorum :
quae qui r e c i p i u n l , in inaximo bouore siint : i n m
cuiicli fere boinines ad s a u n o s coufiigiuiii, u l per
ipsos divinam gratiam coneqiiaiilur. Cra igtlur, I
et tu tenda$, e i c .

359

THEOPHTLACTI BULGARIA ARCHIiP.

viiidicandi cupiJo. Vende igilur b a x , et da pauperi- foc,

bus dcmooibus

U ,

e i omiii bono privalia : cooverlo

ofleclionot luat in affecltanum

36
,

a o c i o r e a : et tunc

* 6 -

babebia ibetaartjm, boc e s l Chrisluro, i a cceto loo,

, .

boc est io somma meoie tua. Coeluoj

eaiia

babei

in seipto qui factus esi coeleslif.

,

. -

\ ,

, ,

vct. , ; .
Vxas. 3 0 . c Afulli aulem erunl prinii , e i

, -

noYissiini primi. Judaus bic insinoat e l gentiles.

N j m qui primi eranl, facii * u n l n o v i s a i u i : geoiilea

. 01 , , -

auiem, qui arainus

, ot , -

iioviuiuii, prhni coosliluli t u -

, e l u l manifeaio diacas qood dicilur, coaplal

* ,

e t i i m sequeolein paraboJam.

CAPUT X X .
De mercede condmcli operarii*. Dt
D$ duob*$ cmcu.
Viai.

* . '.

filiii

.
&.

ZebidmL

1-7. c S i n i l e enim eal regoam coalorum

bomini palrifaroiliae qul exiii primo i i a i i m dilueulo

, -

ad coiiducendov operarias in viutam atjam. C o n r e o -

tiooo aoiem facia com operarila iit tingalo diea ex

dooario, m b i i e o s in viueam tuain. egreaaua e i r d i e r

horam lertiaiu, vidil aliot ttanies &n foro otiotos, et

tllie d i x h : lte et in vineara meam, e i quodconque

|, ;

Juaiom fuerit, dabo vobia. Illi autem abieranL lieram

, ,

cum exis*ei circa aextam ei nonam boram, ilmililer

fecii. C i r c a undecimaro

, . -

vero Itoram e x i i l , e i inveait

stauies otiotos, et dixit i l l i e : C u r bic siaiia coia

die olioai ? Dicuul i l i i : Quia aulltjg not conduxit. D i x i l

, *
c

** * -

i l . i s : Abiia et ln vineam: ctqoidquid j u 8 i u m fuerii,

?; , " .

accipieii*. Clirisiue esi regoum coeloram, qui a s -

gimilatur bouiini, secundum quod bumanam accepil

, .

10S

formani. Palerfamiliag auiem, quia Dominux

, , *

igi&ur Chrielus

; ,

exiii e sinibtu paternia, et c o n d u i i l oporariog in

, .

viueam, boc eal S c r i p t a r a s , TOI mandaia. V e l ,

eai douiua, boc eat, Ecclegias. i l i c

mniiiiquentqiie conduxil ut opereiur vineam, boc

, ,

asl

tuam animam. Condocit aulem alium quidem

primo diloculo, boc i n p u e r i l i a : aliam

bora l e t i i a , boc eat adoleaieniia :

autom

ruraaa alioa

fucrli

annorum, vel iriginia, et aimpliciier i u firili U l e

sexu

ei nona, quando quia viginii quinque

,
porro circa undecimaio, aanas. Muhi enim e i
r~""~

|
'

cradidcront. Vel aliier, diea dicilur praeient mcn*

, ,
, *
: in illo enim operamar sicui i n die. Vocavil
. ,
igiiur Dominus priuia bora Enocb et Noe, leriia
W

Abrabam, tcxla Moaeu, nona propbcua, undacima

autem, boc e>i in conwmmatione Sttculi, gentilea,

qui oliosi iueruni ab onuii

bono : nullus eiiim eoa

conduxerat, ueqiie missus est propbela quia ad gen-

les.

, , )

, ^

.
VERS. 8-16. t Cuui auiem vespera facla egaei,

c , -

dixii domiuus vinoae procuraiori $uo, Vota opera-

rios, e l redde iliia inercedetn, incipieux a pot

q:e ad priiuos. E t cum veuissenl qui circa u a -

. o i

E N A R R A T I O E V A N G E L I U M . C A P . X X .

3t2

, . - decimam boram veueraul, acceperuat tdnguli dena .

rium. VeDienles^utemei primi, arbi&rati eum quori
* ,
plus eaaeat accepluri, e l acceperont ipei quoque
(

, ,

einguli denarium. E t cnni accepisaent, imiriiiura-

bani advorsui palremfamillas, dicenles : fli novis-

simi unaiii boram fueruni in opore, et tllos parcs

*U

nobis feciaii, qni porlavimus pondua diei e i aestuiu !

* , . \ -

At ille rctpondeoa uiii eorum, a i i : Aniice,

; , .

afflcio le iujuria. Noniie denario paclits es mecum?

Tolle quod luuni e*i, e i abi. VoJo auieui buic no-

vteaiiiio' dare sicui e l libi. Annon licet mibi qtiod

'., ;

volo facere in rebus inela ? u oculus luus iitalua

, .

est, quod

, . *

priini, e i priiiii notissiiui : mulli enim suut vocaii,

* -

pauci autein elecii. Vespcrum est consummaiio :

ego bonus s i m ? S i c noviasimi eruni

; , in fiue aulem diei et coneuntniatiooe accipiunl

, ' 8UUHi denarium, quj e s l Spirsias aaiicii g r a , .
lia, iransformans houiinem ad suum exemplar, e i
* , '

faciens divin naiurae p a n i d p e i n . Plus auteoi l a -

boraverunl qui aule CUrisli advenluin faerunt, to

, * *

quod lunc- nonduin e r a i inors aolula, ueque diabo-

l u i conirUua, aed adhtic vivebat peccatum. Nos

* ,

auiemgraiia Cbrieli per bapiwiuuiu justiflcati, v i r -

luioro accipimus ad viuceinluiu a d v e r w i u m u o -

* ,

s t r a m , J a m dejeclum e i oceUrjni a Chrislo. j u x l a

: ,

priorem inierprelaiioneiu, qui juvene8 credidere,

* ,

majorein laboreiii babenl, quam b i q u i in aeaeciule

ad fldem accesserunu Adoleacena enim pondus irao

, * -

ei aeeiuui coiicupifeeiiUae gesial, ceriaua CUIII affe-

. *AU" ,

cliouibua. Senex aulem in iranquillo c a t : ailameii

oiDnea uoum donum Spiriius aancti asaeqMiinur.

., - -. & *

Docet i g i i u r n o a l O e P * n b o l a , ^uod in aeiieeiuie

eiiam licel resiplscero, e i regiiuni cofclorHio .

HKC

, ,

aancli his qai paria accipiuitt ? Abil, fted ostoflidii

b k quod tauia e i lalia auiit boua quae daolur j u -

, ut e i iuvidiaiu excilare

euim

undecima bora

est. Nuro invideboiit

. 1 8 - 2 1 . j E l asceudena Jeeus Hiefosolyma,

asauuipail doodecim solos in via, e i

, *

a i l iliia : E c c e conscendimoe Hieroatdymaf e i Filius

bomioi tradaior principibus eicerJutuiri a c Scribfs,

et condemfiabuut

OIHU

morle, et iradoni etim gen-

libos ad Uiudenduiu, e i llageUandum, tt craciftgen-

, , -

dam, e i t a r i i o ilie reanrgei. TJQOC a c < s h ad ouiu

, . - } maier liliorum ZabodaM cum filiis , adorans e i

peiens aliquld ab.oo. A l illedvxit e i ; (juid ! A i l

, *

i l l i : D i c u t aedeanl bi doo filii mei, a doxiri8

. - ; *

, e i aHer ad aJHiairam luaai i a regno lao. > Opb-

nabautur

Dominus regaauirua easei regoo qtiodata leaiporaSi.

filii

Zebeda?i quod Yzatn*

Hierwolyma

Audieram enhu aoni aaepe dicemiam, Conaoendimua

, *

Uicroaolyma. Paari autem sunl bumaBiim qkl, e l

, '-

ui mater accedat pereuadent, ipai reverili in i u a -

* ,

nifesio accedera : claaculo anim aceeaaerani et

, -

, a l Marcus dick. Accodaat e u | n , iaquit, ad

* ^

etini Jacobue et Joarsnea, boc *

, * , -

sum accoduni ad eum.

pritaiim ol seor.

,
,
PATROL. G a . C X X I I L

il

3CJ

THEOPHYLACH BULOARIiE ARCHIEP.

ciits quld poitiix. Poietiis btttere pocubim quod egu

4



u u x d
c
. tatlv

Ubitaroa MMO, a u i bapiiatao qtjo ego bapiizor,

wfmv ; -

V K U . 2 2 . Rttpoodotis M M m Jaoaa, U i i i l : Ne-

p U i i r i ? D i c u a i e i : Po**a*HU. Matre p r a c e r i u ,

-; * , t

filii loqoiuir : rtt o*iew*al qood * * Ifooraverit ab

, ,

i p s i poeiniaaaoi mairem, et dloii ad U l o t : Nateiiis

quitl

v i r u u o * oon-

* & (

ctilica*. Iteiudo abduce illoe ab biajiiiuioJi cogl-

peiiiii.

Magnxtn exl,

I angeltaM

lalioaibu*, ad pcricuU maffis borlainr. lutaitugai

atilem, oeo ignorantv a l oogal maiii(e>Ure

ulcu.per re*potiauiii, e i sixdeani iaiplere proutift-

, '

sioocm. Uoe e u l n d i d i , Qwia nox poteft qyta Iteri

, \ *

*$ ,

pariicopo regiii mei, uial e i nearuiu patv

. , \

licepi fial; d k i i e uiihi, HQUI potailif xiniibft patit

xo-. ^, \

Poculum 4u\m dicil marivriuai, e i aaaai moriem :

, ,

fiiiiui osieudcns quod lete s i i , tt qaod oporieai uos t a .

'. ,
lain facilo itlud aggradr, qiiam si bibe.tduui eswH
poculuro : e i Jecbraus qu<l ipse taaviicf acccdt
ad inorietu. Stcui eniui bibeiia poculoia slaiiin dori H l gravaws : sic e i qui mariyrii poculum bibil, \n
laoriia tonnium deferiur. Bapiisma quoqao mortcm
auaiu nomioai, qood noa oiunea purificei. Hi vero
nescieBles quid piooiillereol, ted aolan speelanlea

, , ,

ad id qood cupiebaiH, omoia facilo poHieobanlur.

* , . " ,
^,
,

, * /,

, .
. 4 5 . < A i i *. Poculom qaideio m o v n

c * ,

bibU8, e i baptiamo quo eg baplisor, bapiizabi-

\ ,

l u i a i : aadera aoiaai ad dexiram nieaui e l ,

6 ,

c a 4 meam dare, aad qnlboi paralum ea( a Palra ^ , *

mao. Scio quidem , e i vaoieat
k e c omaino. 107 Jacobam Uarodoa occidii,

. , , *
. ; -

Joaaaom aoieui T r a j m u t eoudonnavil praedican-

lem verbum veriuii8 Porro aadore eai nieum

$ . ,

dare, &od qnibua prrparalom : aic inteliige: S i

, ' , ,

infeniva fueril qnia cnn veriialis leaiiUcaiione,

orooi alia virtuie pivdiloa, ille aceipiei donani. llli

otiim

k t i , qul labocavarit, eicui e l

rorlaniiboa coroiiaa auaipri^mi..Quomadinoduiii

pr8oparaiuDi

cnraaa eenaiuiaa

, a c rego ceriaoiinfa

, ^

prcaide, s i qnixpiam qul cenaaaoi prod a i , e i

, -

d i c a i : Da mibi corooaro oon iogreaao

, * ,

certaminia prasara, bute mpotnloro uliqoo IJIe po-

, , *

t e r i l : Non oal n e m n d a n ad gralUm COMMMQI, aed

8tadiuui,

qiiiboa prcparalum , boc aat, hia qai cucarre- D * 4 , , rint vlcariot. 8c a u i e a i 6 i boc loco dlcil C b r i * ,
: Ego non ad graiiam dare vobia 8 6
dciu dexirU moU : alioram eniw aat qui labo-

* , ,

raverinl, et illis prsparala 6 8 1 . Rogabis Sgitar coo*

. " .

aequautor,

an aliqui aosaori 8 i n i .

Diacts a u i e r o

; ocV-

quod niilltta i b i e a l : boc onim aolios d i -

xaau

viuas

. . *

Daione

eai. A d queaa aaim angalorom d i x i i :

Sedo a dexiris meii? Varum boe Dominua dixti

c ; 6

Juxla Ulvrom opioloB6fii: quaerobaai ouiin bauc

aedcui, aao intelligentea quod

, \-

8edere

auper duoda-

Ciin aodoa, s i i gloriOcari^propler virtaiani.

* , .

VEXS. 21-28. c E i fum aradiaaenl decem, indi-

t oi ,

gnaii aunl da daobut frairiboa. aulem vocavil

. ^^

e v i ad i c , ct a i l : Sciilx quodpriocipaa genliam do-

365

E N A K R A T I O IN I^VANGBLIUM

. -

CAP. X X .

, minenlur : c i qui magni suul, poioatalciii exer-

. 6, '; OiXtj

cetnt in ean. Non i u erii ittter vo, sed quifuoque

, ,

volucrii iuter raagona fleri, erit vesier m i n i -

;, *

eler : e i qui voluerii inter vos prioitu esoe, e r i i v c -

sler oerves : sicui F J i a s liomiois nou veoil aibi

:, -

mini&iraretar, sed ut ipse miiiUlrarel, atque d a r c i

. "

animam auam redemplionem pro muliis. U M vide-

ruiii decem duua illos a Cbrigio iaprepatoa, lunc e i

Ipsi ifiiligiiati auttt, e l ostenderunt se cominotos ob

. *

istorum bonorem. Adhuc enim eranl itnperfecli :

* .

nam illi adversos decetH inaurgebaui, bi vero diio-

bu iiividebant. Poetquam igilur d c c : i n bis aadilis

lurbali fuerunl, arceaaii illos, voeaiione anle s e r -

. ^-

monein eoa demulcont. E i e n i m filH Z e b e d s i avalat

, *

ab aliis converaabanUir cum ipao. Omuibua itaqaa

. , gimul loquitur. Scwoe enim qoam sit l y r a n a i c a , e l

, *

gravi indigeai rcprebeiuiouie plaga, ambilio, aerioa

porairingit, et abjicii eos in inildelium e i geo-

^, .

liliuin.poriioem, si.inaui glorise alodare v o l u e r i n l :

, * 01 ,

et bic eoa adhorlalur, dicens : Alii qaittom

, *

1168, qnia rcguut, clari e u u t : et amare primalura,

, *

gfuiiliuni 68t aCfeciic; -maoa auiein di*cipuloa b u m U

bomi-

, " -

liias comniendal, 6 l bonorabiles f a c i l : atqua adco

, ^

qu> inajor 6886 volueril, debel, bia qui opus babcnt,

, ; .

uiiuieirare, id quod pracipua** buntiliiaiis 6*1, 61

wc meipso osiendo : cuiu eoim aim priiicepa et

, ,

rex coeleelium, bumiliavi memctipeuni, i l a ut vobie

* ,

ii.iuUirem ad aalutera; 108

, ,

ktrcm vobis, u l e l auiniam meam ponam railooiptio*

* ,

iiem pro iuuliia, boc aai omnibv*

( ' mulli.

toniem

niini-

: omnee enira

, -

Y a a s . 29-54. c E i egredienlibu8 illis a Hiericbo,

86cuta 681 eiiin iurba inulla. E l ecce duo caetl s e -

- ,

denies eecue viain cuin aodiasam quod

Jeau8

lran%-

, - , ,

iret, clamaveruni dicouiea: Misorcre noairi, Do*

iuiue, Qli Oavid. T u r b a

. , *

lacereni. A t i i l i j i i a g U clamabanl, dicaiiles : Misc-

, . -

rvr* nostri, Bomiaa, fili David. E t stelit Jesns, ae

, * ;

vocavii 608, 61 a i i : Quid vullie u l faciam vubis f

/ ,

Dicuiil illi ; Domine,

. , ^-

Mieerius aotem eonim Jaaua, teiiglt oculoa eorum,

| , -

61. coofeaiiro

* , .

86cutt 8ont eaui. Faiifa agnoveranl cseci D o m i -

, ,^

vieum

iiuin, 61 observabant

aalam increpabal aos u l

u i aparianlar oculi n o s i r L
receperuDl^oculi illoruai, e l
lempus cnm audissenl quod

- ^ prauerirei. Crcdideruot aulain quod Jesus (qui ex

,
bemino David secundum carneai) posset curara iilos.
, ,
E l plana mulium fenrebanl Odc, mque dum laeore
, -

juberenlor, ailebant, eed longe ampliue clamabaul.

vca*v, . " <?

Unde non inlarrogavil illos an ttdem babeant, aed

^ , ,

quid velleut : ne quia axislimel qood alla d e l alia

%u$

Yoleiifibus.-Moiuirans igiiur quod non pecuniaa gra-

lia ad se clamarint, sed u i cureniur, lacioe c u r a t ,

. , -

u l discamue ouinia 8uue sanctau c a n i i * membra, v i -

, -

IJS-IAV

viflca Gl Oei membra 6886. Qno<t aulatii Lucae 61

Marcus unum dicunl c a x u m

faieae,

nou ab bi$

lf , -

d i 8 S o n a t . Uli enim imignioria nienlionem

vxl*

ruot. Vel alitor L u c a s dicil quod anleqoam veoirci

**Luc.

, M a t l b . x.

fece-

*253

THKOPBtLACTI BULQARIA ARCHIEP.

t c i i i t quld . Puietiis btbero pocubtui qnod cgo

Y t a * . . Reapoodous a a u n i J e r m , d i i i l : He-

. tclv

Ubilaroa MMB a a i baplitu qoo ego baplizor, l w -

; -

piia iri Dicuol e i P o M m * . Malro praHariU,

-; .

liliis loqoiMir : i OKeedit qood a o * igaoravcril ab

, ,

ipsb *) m a i r e , et d l d l ad U k : Njadtio

quid peiiiii. Magoain cat, 01 augdtaM c o e -

* & ;

tvlicn^. DeUidc abducexo ilioa ab hnjiiiatodi cogi-

tatkwibux, ad (kricuU fuagis borlatar.

luterrogal

aulem, igooran*> se4 1 eogat majtiie*Uivj

iilcu.pcr reepotuaiii, e i -deani i a i p k r e protniiu

, '

ioneta. Ooc euira d i d i , Quia DOM quU Ueri

pariieopo regiii m d , niti e i mcxrvai paiv

. , \

liceps fial; dfcilo iiiibi, uttm pouitif aituiha paii?

, ,
Puculum oiin d i d l maiiyrium, e l inonem
Bimul oateudcn q\iod feve ait, qood oporleal 1*0$ .
,
facite illud aggredr, quam bibe.iduin
poculum : e i itedaraus quod ip*e soavilor acccdal
i d iuorieiu. Sicui eiiim bibeiio poculom * dor-il gravaios : ic c i qui mariyrii poculum bibil, in
loortia aomiiam deferiur. BapiUma qaoqoo m o i t e n
rmaiu nominal, qnod oiuneo purificet* B i fero
ne*rfeule8 qukd proaiiliereal, aed 8pectaniea

, , ,

xd id qood cupiebani, ouinia iacile poMieebanuir.

, *
. * ,
,
,

, ,
4

, .
. 3 . A i i : Poculam qutdeio meura

* ,

bibefa, baptiamo quo ego bapliior, b a p l i n b i -

, *

m i a i : sodero luieui ad dextram nieaui 01 wpitiram,

6 ,

noo c t i meum daro, oed qiiibuaparalum eoi P i l r e Q , '

moo. > Scio quidem leoUficaiaroe, e i eveuieal
kaec o m o i o o . 1 0 7 ^1> enim llerodea occidii,
Joanoetii aaieiu Trajaji08 eottdomnavU

. > , , ^
. -

pnedican-

tem verboni v e r i U i U . Porro oodere noa eai niouiti

. ,

dare, *ed qaibuo pTarptratam : sic inielligo: S i

, ' , ,

iitvemat fucril veriuil8 leoulicatiofie,

o m n i i l i a v i r t u i e p n r d i t o a , llle i s e i p i e l donaiu. 1IU

, ^^ ,

auim praiparauiai , qui t a b o r a v o r i l , aicul o i

r o r U o t i l x M coroiua aunlpr^ant..(^omadniodutQ

d *

curasa cenomiDe

propoaito, tc rege cortaminia

, ^

prauldo, oi qul 1100 cenaosoi prod at, e i

, -

d i c x i : Da aaibi corooant aon logretao aiadluiif, 0

, * , '

certaoiinix p r a ^ r a , buic mpoiuloro utiqaa illo po-

, , *

t e r i i : Noa eot n e o m dara ad grailam cocoaani, aad

quiboa prjeparalaai e a i , boc eat, bia q a l cacurre- ]> d U , ,

r i o l 01 v k o r i n l . S i c auiata 01 boe loco dlcii Cbrt* ,
f

: Ego non poaaum ad graiiam dare vobia ao-

dcm dexirU raeix : alioram 00im eat qui labo-

* , ,

raverint, e l illia prttparau eau Rogabia igiiur coo

. , *

aequauier,

au aliqoi s i m . aaiero

; -

quad i b i : boc euim d i -

v i u Daiom eaL A d quem eotm angeloram d i i i i :

* . . *

c Sedo a dexiria incltT > Yorum boc Domiuiu dixii

c ;

Juxla illvram opioioaom : quaerebani eniin baiic

iedom, noo hiteUigeiitaa quod xedore duode*

y , -

aedea, ii gk>riOcarfi*propler virtaieiu.

VBRS. 24*28.

c E i fam

aadi8aeoi

decaoi,

" ,
indi-

gnati aunt de doobus frairibaa. aaleui vocavil

. mbve&z,

co$ ad $c, ct a i l ; ftciils qaodprioeipea geoiium d o -

* -

365

ENAKRATIO

IN J^VANGBLIUM

MATTHAl.

CAP. X X .

minenltjr 111 : e i qni niagni stinl, poioatalem e x e r ceant in ean. Non i u erii inler vos, aed qaicuoqtte

. , ';
, ,

volucrii inier roaguiu Oerf, erit vesier m i n i -

: *

xier : e i qui voluorii inter vos primus esae, e r i i v e -

oler s e r v a s : sicui F i l i u s bomiois non venit aibi

, -

minitiraretur, sed ut nihiistraret, aiqae darel

, "

aniinam enam redemptionem pro muliis. U b i v i d c -

rutif decem duoa illor Chrisio ir\crepatoa, lunc e i

, \ \

ipsi imtignali s a n l , e l ostenderiitit se coimnotos ob

. *
*

igiorum

honorem. Adhuc

euim erani iinperfecii :

nain illi adverst decetu inaurgebaiit, bi vero doo-

Oixa ,

baa iiividebant. Poatquam igilur dcctin bis audilis

lurbaU

*. ! -

monem eoa dcroulcon. Etcnitn fllii Z e b e d s i avulal

, *

ab aliis coiiversabaniur curo ipao. Omnibua Uaque

fuerunl, arceaaii illos, vocaiiono i n l e s c r -

. , \ simul loquilur. Sciena enim quam t i t ly runnica, et

gravi indigeai reprebensioiiia plagi, ambilio, aerioa

perairingii, e i abjicit eos iii inOdeliutn e i geo-

^, .

liliuin-poriiouem, si inaui gloriaa aiodere v o l u e r i n t :

, * ,

e i btc eoa adhorlalur, d i c e n s : AUi quidem

, *

nes, qnia reguut, clari euul .* e l amare p r i m a l u m ,

, *

grniilium el afleclio; mto& auiem dUcipnloa b u m U

bomi-

, 6 * -

liias comiuendal, e l booorabiles f a c i l : atque adeo

, $

qu inajor eaaa volueril, debet, bia qui opus babcnt,

, .

uiiuiftiraro,

noc in meipso osiendo ; cuiu eoim im priucepa et

, ,

rex cceleslinm, buiniliavi memetipeuni, i l a ut vobio

id quod pracipuie humiliialie e*t, e l

* ,

ii.iiiibirem a d a a i a t e m ; 108

, ,

blrem vobis, u i et auimam meam poiiam redompiio*

* , .

niini-

! n

neiii pro niuliis, boc eai oimiibua

: omnea enim

mulli.
, -

VEBS. *29-5. E t egredienlibua i l l i i a Hiariebo,

aecma e * i eum lurba inulla. E l ecco dud caecl s e -

denies secu viain cum audiaaem quod irano-

, * , ,

i r e i , cbniaveiHiin diceuiea: Miserere noairi,

. -

miiie, Qli Oavid. T u r b a

Do-

awlem increpabal eos u l

. , *

lacerent. A l i l i i j i i a g i a clamabanl, dicenloa : Miec-

. , . -

rere noairi, Domine, Qli David. E t aieiit J e s u j , a c

, * ;

vocavii eos, e i a i i : Quid vohis u i faciaio votfis ?

* ,

Dicunt illi ; Domioe,

aotem eorum Jesua, leligil oculoe eorum,

u i aperiantar oculi n o s i r i .

, ;

t% coofesiiro

!, \ .

aecuti sont e u m . F a m a agnoverani cci

, ,~

- ,
, ,
,
,

. *

ft

vi8um

uuin, e i obaarvabant

roceperunuoculi illorom, ot
Domi-

tempua cum audiaseni qitod

p n c i e r i r e i . Credideruot auiem quod Jesos (qni ex

teinine David secundum carnem) possei curaro illos.
E t plana mulium fervebani fide, neque dum taccre
juberentur, ailebanl, ged longe ampliua clamabaut.

Unde non inlerrogavil illos an tidero habeani, aed

, ,

quid vellent : ne qnis axisiimet qaod alia det alia

voleiuibus.Moneirans igiiur quod non pecuaiae gra-

. *

tia ad se claroarint, sed u l cureolur, laclos c u r a t ,

. , -

u i discamua oumia %w& sanctx carnig membra, v i -

,
*

, -

viflca e l D i i membra

eaae. Quod auleiit Lucae e i

Marcua unum dicuni c a x u m

, nou ab

bU

d i a s o u a l . lltl enim inaignioria iiienlionem Tece-

runt. Vel alitcr, Luoas dicit quod auieqoam veoirei

L u c . x v i n , Mallb. x.

19

?f,7

THEOPBTLACTI

BULGARI.E ARCHIEP.

iii Ilierii bo, o i r a r i l ctecnnj; liarcua ameot, - , :

* Idcpixtoox * , p r t i
quaai exivil de Hiericbo. Maldrats vrro brovilaiix
oimtoquo coinpkiiif eaU laldligo

- . yujwin-

ameni per caxo*, eot qei ex genlibi, qai aecos

, 6* .

\ u u i carati auni. Non enim praecipue veoii C b r i -

tt , , !

stoa propter genies, scd propter h r a d i l a * . Queui-

amaior tlmul

aUiDoduru aulem caxi audiendo didiccrunl de Jeu,

sic ei gemet ex auditu fl.:d. Hi auieiu qui -ailentium itiiperant oaecie, ut daaiando infocenl notueii
Jcau, bunl perboculoref lyiMiHii, qui aueuianl E c cle*i c obiurare : sed itla niitlto magis confiielur

:\ ,
(47) !
6 , 1\
, ,

aouicn Cbriaii : idcirco ian.uur. el vio>l verilatis

* ( /iov '

luiueii ilariux, el tequilur Cbritiuiu, v i u n ejui

i;lliUBtlo.

x i \ \
, ,
.

CAPtT XXI.
atiHi ei puUo. Ds claudit H c*ei$. IH ficu or#facta. IH prituipibu*
saeerdolum
tl
pre*byteri$
Dominum Jesum
interroyantibu*.
Parabota
dt
d*oba$ filiii. Paraboia de .
1

Viax.

1-5. c E l cutj) appropiiiquattetil

. '.
r/Jc .
.

*.
.
dal .
. .

Hiero

c \ , \

aolyurfa, et fcuisaeol Beibpbage ad iiionieni Oliva-

> ,

r u m , tunc JffSua tiiisii duos discipulos, dueox illia :

, *

liO in caslellmu qnod coiilra esi, e i alaliin io-

, \ -

enieii* asiuam alligjtani, 10

c l

puNuui cum ea :

aolviie, e i adducile mibi, e i quis vobis

J xt*ril, dii iie, Doininut

, \ * * -

aliqnid

* ,

bU opue balwl, e l coufe-

aiitn amitiit oos. Iloc aulem totuiu fattuui esl u l

aJiinplerettir quod diciu.u c s l per propUeuui diceu-

*
lem : Dtciie liliso Sion, Ecce nex luus venil libi C \ * , \
mansueius, sedeut super *inam, e l pullum filiraiu
\ 16 ,

aubjugalit.
tfltuin

> Sedii tuper

usuin, quam

atiuain, in utlum

u i iiuplcretuT propbcit.*, t t ut

osleuderel quomodo oporieal

\ ,

, ,

viltler vehi : nuii

enini equo, tod atello vilt vcclus e * i . luiplel igiiur

' , * \ .

propbeiiaiu a i juxla bifloriam, e l juxla anagogen.

' * \

IHam juxla bi&lorbii% viaibili aiino insedil: et juxta

* ' , \ ,

anagogeu quoque, quia eiiam pullo iosedit, uovo,

Indomilo, e i obedienliae

netcio poputo. Ligaii a u -

loui raul asiua et pullus caiguis suoruiu peccaio*

ruui. Duo missi suul ad toWai|dum Paulus quidein
t

ad genies, Pelrui tero i a drcumcisioncui, boc est

* , \ \
, \ ,
.

\ (8)

, ,
ad Judxoa. uaque iii bodieruuro diem duo noa, , ,
olvunt a peccaiU, Apoeiolua ei EtaagoUunu Vonit
. ,
ainem C h h u u a maiisuoiu. Nou amm voiiil u l j u - D
, *
dicel munduu primo advciilu, aed u l . E l *
9

olii quidem

rege8 Judaeoraia

fucruat rapacea e i

iujuaii, Cbrisius auiem rex niansaeius.

, . *
\

\ , ., .
V i u . , 7. c Euntei aalein discipuli fcceruui -

c ,

cui prseceperai i l l u Jeaua, a l adduxerunl aaiiixiii c l

pullum , ei imposueruoi auper voaiiaieou s u a ,

collatione codd. Venet. S. Marci.

(27) Cod. Zti \ , c audilu
crodidcruni.
(18) Goil. 32.
,
Q '
,

, . . c Secundutu quidom bigloriam, ad

v i i t r a , juxia ittud : Ligans ad vittm aunum
suum,
tl ud pampinum
viiii (G*n. XLIX, I I ) : ecuadiiiii
auicm aeiibutu anagogicuui, caienis poccxloruu). buo vtro misti s u m , eiv.

361

E N A R I U T i O I N EVANGEL

JM . -

CAP. XXI.

70

, .

c i r o l l o c a r u n i eum i l l a . > Lucas q t t i d t m et

**>> .

Marcus atibjugalem solum d i x e r n u t . MaithaH a u -

\ , -

tem asinam ei p u l l n m . Non d l x e r u n t c o u l r a r i a m ,

\ . -

duceniee enim p u l l u m , sectua esl maler. Collocavc-

, \ ,

r u m aulem euro euper illa : non enper duo j t i m e n t a ,

sed guper vesie*. A u l p r i i n u i n quidem eelil supor

. -

asinam, poslea super pulluin : qula et p r i i m i m q u i -

e v i l i n Judaporum Synagoga, deinde i n g e u i l i po-

ptdo.

YEES. 8, 9 . Plurinta n l e i Itirb.i siravernt

* ,

vesiimenla sna i n via : a l i i vero cac<iebant ramos de

\ *

arboribns,

\ ,

pnccedebanl e l qmc 6eqiicbanlnr, clamabaiil, d i c e n -

siernebam i n v i a . P o r r o lurbne qaas

lcs ; Hosanna fiHo David : bcnedictus q u i v e n i l i n

n o m i n e D o m i n i , hosanna i n altiaimie. J u x t a b i s t o -

, -

r l a m m u l i u m i n se babei bonoris veeles slravtsse,

. *\ , *

e l objcciasee, nnm osiendunt mngnam g l o -

r i a m . j u x i a anngogen disce quod poslqttam a p o -

( ,

eloli superposuerunl veslimenta sua, v i r i u i e a inquant

, . -

gnas, iunc super illas sedil DomfntiM. N a m nisi anima

; , -

nostra ornata f i i e r i t aposlolici* v i r l t u i b u s , non e q u i -

. ,

l a b i l eam P o m i n u s . Pracedenies , sunt p r o p b e l r o ,

q u i anle f n c a r n a l m i i C b r i s l u m fu*re : eoqtifciitcs n u -

, \

l e m , mariyr* a e i doclorcs, q u i veetimenta eua ster-

, ,

n u n l C h r i s t o , boc c s l , carncm eiibjiciunt s p i r i t u i .

Vestiroenia enim e l t f g u m n i t a aninise,corpus. S i r a -

\ , .

e r u n l i g i l u r rn v i a , boc e s l , i n Cbristo. c Ego e i m

" , , .

sum via " , i n q u i l . Si e n i m quis carnetu atinin

c , .

nnn s t r a v e r i t , 1 1 0

, , ,

b o c c s i , i n C b r i s l o ir.anen*, et non bnTclicus c x s i -

i l 0 C

e s l

bumiliaverii, in v i ; \

, , , \

! c n s non insidebil In eo dominus. ITosanna anlcie

, .

quitlam d i c u n l quod H y n i n i i m v o l Psalinum s i g u i -

flcct, alii a u i e m , i d quod c v i d e n l i u e : Salvn, obsecro.

, , * .

Y r n i u n i s a i i i e i n d i c i l u r Dotninus quia exspectabatur

ab Itabraeis venlurua. Sic enim e l Joanucs d i c i t : T u

\ -

es (|ni vetKurus es?

, \ ,

v<>nias. Dicitur e l a l i i e r v e n i u r u s , co qnod advcntns

boc e s i , qtii oxspectaris u l

eju5 SOCUIKIIIS quolldie exspectetur. Oelicmus i g i i u r

e i itos o m n r s consiimmalionein mtuuli c l attvcnlum

* -

C b r i e i i exspeciarc ac p r a p a r a r i .

, , .
c \ , ^

Vfcas. 10, I I . c E t cutn inlrasscl llierosolyma -

, ; 0 1

commoia c s l nniver.- > fiiviiss, diceite : Quis est b i c ?

* ,

Turbae aulem diceban^: Hic c a i Jesns illa prnpbcia a

Nazareib Galilic.T. Turbon simptices et c a n d i d s ,

, ,

neque invidebant Gbrisio, neque ruraus opinionei

. \

digtiain de Cbristo h a b e t a m : ideo e( nuoc propbe-

laai i l l i t m d i c u i i t . Nisi f o r l c , qtiandoquideni c u m

\, ,

articulo dicunt,o , propbela ille possil i n -

telligi quod isie s i i q n i exapeciabatur p r o p b e i a , do

, . >

quo d i x i l Moses, c Prophetam

, , ', ,

b i l **. Non e n i m d i x e r u n i , Hic esl propbeia : * e d ,

, .

propheia i l l c , boc e s i , ille q u i exspectaiur.

vobis Deu e x c i t a -

* ,

VERS. 13, 13. E t i n i r a v i l Jesus i t i l e m p l u m D e i ,

et ejiciebat oranes vendeoies e i emenies io iemplo,

* *\ -

mensasque collybidtaram c l catbcdras Tendontiuia

* Joan.

xiv,

IHrui. XVI:I, l ^ .

ttl

tA

THfcOPBYLACTt BULGtARlA ARCHIEP.

c d n m b a t t r e i i i t , et dixit i l l i i : Scriplom aat, Do~ , * iiios moa * deprecatiouia vocabllor : a i f fla-

. *

ci>iis illam epelooetfli Uironam. T a n q a a n doa*i-

, ,

otteodent t qots P i t r i s *, e t t o , (nleriai

, *

etfan honesUiisleaipii c a r t m kabena, sod et i r a a a -

, \ t l o i . ,

ons domes,

laiionan

boe eat, t e a p U , ejock fendealea

saerildorau

aigaifieaiig, oo qood e j i -

Upoo ,

cteado bovea e l colembai, p r i g a a v k AOB alira

\ V

jpos etse animalium a a c r i l d o a u i l-raotatiooe, ted

\ , ,

or* .. Domat eoim taea, loqvlt, domas depre-

/*, -

r . Joais e a i ; l a l e m fcckli illatn apotaacam b *

roaioi. l o speltiacis e a i n t a i r o a a n l a a i naaciaUonoe,

ti aaogoiaia

efeaionaa.

Y o l etiaai propier

nefoiiatorea omoataa et veodootes , ipolaocaai U trooaai

vocavit latnpJum. A v t r i t l i eniti at

tari

, , (

&

Sk *

* \ ,
, -

c a p i i l i u e , lalronam morbut att, CoIlybUte a a i e a i '

Upov * &,

xuni q a i

* >.6\ U '

nos dicanlor menaarii. Collyboa eoim

apad

peciea etu i l U
oboloa () aut

aicol k a b o e m et noa

* , *

argenieoa. Yeaduat aulem

Dunitmiiia*

nummot

columbaa at bi qui i a Eeclaaiio grados

venduni.

Spiriica eaim g r a i i a o i , qai aai eoloraba

vendtini

* -

i p a i : unde ejieianlar ex raperao e i laferno templo.

, 5 , .

. ot

ludigni e n i n aacardoiio fuogi. Yido aoiam a i ta

' , *

na

forta lemplon

Dai , c o f iUliooacn U i a m /aciat

epelancamlatrofioiii idaal

daeiDOoionirB.Piaiaaieni

Upbv , , ,

apetaoea, $1 babuorimas eogiuiionea caroaiibm r o -

, , . -

L u t a m i c a t vendonta et onieaiex, 6 4 i l a lucri eapi-

, #

daa, u i et collyboa et vllia

111

Dvmisuiau

coogregeoi;

* i veadHierimua e i emerimna cohunbaa,

b o c a l , a i qood in nobi* fuerii fpirimalc dogma, c l

hujuamodi boneata cogitaiio , spolaacani lalroouiti
feeiaiaa not ipaot^

\ c

^ \

. ,
, ~
> .

VEOS U . acceaeeruni ad o o n atd et claudi

\ \ \ )

io templo : ei sanavU eoa. > Par tnflrino* qaoa e u *

, , %

r a v i i , oaiendii te Deuui ease, a i bene facorv, e j i -

oulV

ciaoa com aucioriiaie e doino soa iodignov. Docla-

'

r a l u r eiiam b o c , quod ejectis J u d x i s , qui iegi a l

* , 6*

animaliam roaciaiioni addicti e r a o l , cteci e i claadi

, -

ex geotibus aaininpli fuerinl sanaii ab eo.

,
, * .

Yoaa. 15, 16. t u m aulera vidiioeni principea

facerdolum

'

et Scribae mirabilia quae focerat, e i

pueros clamanles in leoiplo e i dicenlet : klosanna

, * , -

Filio David, indignaii funl, e l dixcrunl ei

Audig , * )ivoooiv ;
quid isli dicuul? Jesus autem dtcil illie : Uiiqoc
. ,
Nonqnam legistie: E x ore infanlium e i laclenliuin

perfeeisii lyudoiu? > Pharisasi cam videreol pueros

; > *

bymniim David offerro Cbrisio, quem videiur P r o -

pheta Deo oblulisse, diasecanlur i n v i d i a , et inter-

pcllanl Hlum, quotl permiltat de te dici q u x soli Deo

debentur. llle aulem magis approbans d i c i l : E i i a m .

' , , *

, ,

Tanlum abealitt obtarem oraxalia dicenlium, u l et

, ,

Propbeiae

, )

lesirnoiiinn adducam, e l vos oetendam

vel imperiios, vcl invidos. Annon enim legistis quod

, ;

E x ore iiifanlimn e l larienliatn perfecisii laudem ?

. ,

auiera &ignificai: Perfeclam ct absolutain

\ )/ ; Kan\pvicr%u %

PerfecUti

\) E i l i i . L u l . cl obolot>

374

ENARRATIO I N KVANuKLIUM . - CAP. X X I .

373

" , oalendiad laudem, eUamai Iltf propler s u t e m

Wo-

xSv .

perfecu e l vilea vidcaqlar. Noo eoim illi dicobaoi

qoae dioebant, sed accominodaatc* SpirUoi^

, .

orgaaa fueruni. E l idcirco d i c i i : E i ore i u f a a -

l i u w , ionueos quod ea verba oon ab illofnm menie

procederent, xed qtiod tolam divina g n t i a i n o -

* \

ebalur.

iimplfces o i sinlfm e r v o i , benedfeandua eaaet. E r a i

%. ,

aatom e i boe coooolaiio, dandam et a i b i

, .

aenuoaem, u m e u i parqmaa viloa forent. l o i -

Signiflcaior ilero qttod a gemiboa,

qx*

noceno ai fuoris, ae m i l l i i i parvtttaa, *

, ,

piritvafe divinorom eloqniorum U c , lun<* dignut

erio qui hudea ii pnediceo Deum.

c
, .

Vxas. 17. c E l relictlo illia o i i i t e civiiate io >

ibaniam, e l dhrerealaa eai Ulic. Socedit al* UUa*

ab indigtiix, et t e n i l io Bolbaiiiaai, hoe oat, 4 o

inuin obadieoiian. A b foobodfoniibaa enim a d obev

diauiao conferi, et kniar Uloa v e n a t o r .

Dkiloof*,

i Habitabo io e i s , e l ambulabo in e l *

.
t ,
> ;

V i a a . 1 8 , 19. Mano autem reverteita in c i v i t a -

' ,

t e m , eauriit. cnm vidiaael flci arboVqm onana i n

via, venit^ad eam, et oibtl invenH in ea, niai folia

taitiiitu, et a i i i l l i : Ne poolbac ex ta fructna naaea-

l u r in iEiernom. E i arefacia eet couiinuo ficus: a i eo

viso diseiptili iuiraii , di*eoic8 : Quomodo c o n -

; >

ttouo exaruii fieus? Qnoniaiu Dotninuo freqeeaVcT

miracula opcmtos est, et in omiiibus boc apecUvit

*,

o i beocfaceret, nolSutu aoiem oslendii quo p a u i r e l :

, ,
,

112 neputarent quod non possel panire, oalacdit

boc lueo e i banc auam poioalalem : non in bominea

, ,

illa uteaa, ?ed in arborera, uipote miaericora, oicui

* *

01 aniea in porco$.

. ,

emendei boniinos. Porro discipuli merito admiran-

Arefacit

igUur

arborem, u l

(19)

tur. Arbor enitu I l b bumidior c * l , et majus oaien-

, . ,

d i l miraculuin, eo quod slaiini e x a m i l . Casleram

, ;

iicua JtidaBorum aigniflcat Sjiiagogam Tolia aola ba~

benieni, hoe <xt, apparoniem litierain, ooo frucluax.

, , ,

ipiriius. Sed et oronia homo exponeua deliciix

, . '

bujtts vitae, flcui comparatur : qtiia fmctum non b a -

beu spirhualem , u i eaurienli Jesu d e i , aed foUa >

, *

tantuoi, e l lemporatem a c defloeiuem

, ,

H i c igitor maledicius audiel. I t e e n i m

^, .

ledicli i n ignem. S e d et a r e s c e i : n a m duin crucia*

. , ,

tar iu flatmna, arescii ejualingua, sicul e i d i v i l i x .

apparenliaai^
r

inquii, m a -

ot , . * * , .
* J)
, ,

VERS. 20-22. c Respondens autem Jesug a i l iliia :

Ainen dico vobis, si habuerilis fidera, et noo baeaU

U C o r . v i , 16.

Ex collatione codd. Venet. S. Harci.

( 2 9 ) Cod. 5 2 : . "
^
,
, *
. >; ,

,
, , . . U l < inendei

i p s o s . V e m m huic arcarra quaedam r a i i o a d j u n g i l u r ,

quae a v e i u a i i s a a p i e t i t i b u s a d um p e r v e n i i ; nempe

quod

hoo s i l Ugoum p r ^ v . i r i r a i i o n i s : cujus c i i a m

foliis a d o p e r i m e n l u m s n i p n c v a r i c a t o r e s u s i e i i n r .
E l v a l d e i n i a e r i c o r d i i e r m a ' e d i c l u m est a Cbrislo
ne a m p l i u s f r i K t n m p r o d u c e r e t , q u i e s s e l c a u s a p e c -

c a l i : q u a D d o q i n d e u i ^ectindus a d v e n u i s n o n ad i n c a r n a l i o n e m , aed a d f a c i o r u m j t i d i c i u m e r i l . POTR*

diS'ipu!f incrho aduiirautar, > c i c .

S75

THKOPHTLACTI B U L G A R I * A R C Q I E P .

57

laveritif, non solom hoe qaod accidit

flcai, facteiia]; ,
, ' , >
verum eiUm si mooli bole dixaritis, Toltert, e i pro. ,
Jlce te in mare, flal E t omnta qoaxtjnqoe peiieriife
, . >
in deprecaiione credenleo, iccipietis. Magtia
Gliritti qoam diecipolis dat, promiuio, qnojd -

, $ -

mos moniei iranaferre,

fuerimet

, , ,

fldo, e i barsiiaverirous. Qaaeconqoc eoim peliveri-

cilra haHiuiionen fldeniet divinae virtnii, a c -

, . , , -

cipiemns. E l i a m , inqnit, petivorimns e i quod noo

i oon ambigoi

condocibile, credam auiem inaipientor qnod hoc

mihl det Domiitos, aecipiamno igitur e i illud qood

; ,

mibi non expedil? Deiit igiinr qoomodo n i t e r i c o r s ,

; ' .

al qoidam mcam peiiiionem, q n mihi non prodett,

, , , )

adimplat? Aodi ergo. Primtiro caro aodierU

, ,

non sttjlum illam fidem

'

fidem,

aed eam qa* revera fides

,

, ,

-,

"

e i t , acclpe, et deprecalionam illam q o oiHia peiil, , (

' Iradidii Dominas d i c e n s : i n d o c u in

, *

tenuiionem,

: e l q o c in

\ , -

aaoraitoneaoat verba. Inanper vida oi vertatn bat-

. , \

libera a malo

aiuvfritia. Ntra qni nniiua faerit Doo , et

, \ ,

cnin illo, e i non diacretoa e i aeparaiua, qoomodo

peietqaod inmile Unda fti indifUl el indiacraii

, -

fueriroas a Doo, coodndbilia petcnoua a Deo, e l a c -

cipieroos.
. 23-7 c E l enm in lemplum, a c -

< ,

ceaaeraat ad eum docenlem prineipea Mcerdoium et

aeniorta popnli, diceniea : Qaa a a c i o r i u i e b s c fa-

!? quii Ubi dedil ieiam aucioHtalotn ? Reapon

dew aniem Jexua, dixil e i s : Inlerrogabo vo* ei cgo

quiddain, quod i dixeritia mibi, ei ego vobix dicam ^ ,

qua aucioriuio naKfaciaro. BapUemns Joannia nndo

. ;

e r a l l e cotlo, an ex bominibo? illi

(.'>; 01 ulofovo ' ,

eogilabant

aqud ae, diceniea: S i dixerimus a coelo, dicei nobia,

, , *

Quaro ergo non credidislit i l l i ? , S i n auiem dixeri-

mn, ex bominibas, tim^rous larbam. Oainea enim

babebanl Joannem o l propb^Um. E i rexpondentea

,. -

Jeao d i x e r u n l : Netcimiu. H 3 Aii iltis e i : Nec

ago dico robis qua l u c l o r i u i e bacc facinm. > I n v i -

denie8 legisp^riti Jesu quod ejoci8aet e iemplo nego-

tiaMf, acceaaeranl ad eom, e l lalla quasdani r o -

gaverunl: Qqia to qui e lemplo ejicis negoiiantcs 1

Nunquid hoc facia 0 1 woerdos ? tu quidem facer-

dolalem dignitalem non babea* Num hoc fith nt

; . **

rcx ? Enimveronoqoe rex es, neqae si , licorei

; ,*

libi h&cfacere.

Non enim licel regibus in leroplo ,

b * c agere. Interrogabani autem haec a Domino, u i ,

qnidem d i c e r e l : Moa poioatale baec facio, accuaa-

, , , $

ront eum at rebellem, c l propriam poiesuiem aa

, ,

babere diceniem. Sin aaiem diceret : Divina poie-

* ,

staie b * c facio, abducerenl ab eo Uirbas, illum nt

, '

Deum laodanle$,monstranle8:Ecce Jeenaille non e s l

, -

D<us, aed Dei h * c facii aervox. Quid

, , *

igilur Cbrisloe ipsamet sapicnlia ? Goroprebendit

apioniea in versuiia

et inierrogai eoo de

Joaune. ximilia, u i i^idem

dicerent: coelo fuil

, $

praxlicaiio Joannis, comprobarentur Oeo ad.veraarii,

nuod illaro non suscepisstint. S i aulemex bominibus

, -

falth. , 1S.

n i , ID.

377

ENARRATIO I N EVANGELIUM MATTILEI. -

, .

378

CAP. X X I ,

, * - dicerent, periclilareiilur propier

turbam, Otnnet

enftn u i prophetain babebanl Joannem. Ostendil -

lem hoe loco Dominas, quod maligne interroganti-

btift non oporieai respondere. Nam nec ipaa Jmlaeii

doloxe inierroganlibus

reepomlil,

quamvie

nulla

respondendi difflraltas eaoet. Diecimue autem inte-

riro qnod someiipsum latidare non esl jtixia C b n s i i

, .

docirinam. E c c e Dominos enim qui poiuil dicere

qoa poiesiaie bacc faceret, non d i i t t , a e seipsuro

, , .

laudare viderelor.

; *

VERS. 2 8 - 5 2 . ^ Qiiid antero vobie v i d e t a r ! Homo

\ , ,

quidam babebat doos filios: et actedena ad priorem

, .

d i x i i : F i l i , vade hodie, operare in vinea m e a . Ille

antero reopondens a i l : Noto. Postea vero poenitenlia

* .

. ),
, ,

nieios abiit. Aceedens auiem ad alleruro dixii aimilil a r ; at itle m p o n d e o s a i t : E o , domine, et non abiit.

.
;

U i e r e doobne fecit qood votttft pater? Dicm: ei :

*0 .

Prior. Dicil illis Jesiis : Amcn dico vobis, qiiod

\ publicani e i meroiricee pracedunt in regno Dei.
.
Venil enhn ad vqs Joannes per vim jnsiiiise, et non
*

, credidiiiis e i : publicani auiem et m e r e i r i c e a c r e didemnt e i . aaiem com vidisseiis eqm, non

fttislis eommoii poenitentta poties u i credereiis

ai. Doo ordines iodncit, unum principio pollicen-

liom, quales fueronl J u d * i qoi d i x e r u a l ; Omnia

qtiaecunque dixii Deua, iaciemus e l a u d i e m u V ; >

> ,

alterum

, \ ,

unt merelrice8 e l publicani, ei qui ex gentilium

x a l , -

eorom qui non s u t i m persuasi siint, quale*

papulo qul ab iniiio non obodiertint

Tolunlaii

di-

, Q \
, poeniludine duoll o b e d i e r o o l .
. " ,
Vide igiiur sapieniiam Cbristi. aiaiim a p r i u
cipio dixil illis : Meliores, vobis publicani e t
,
mereirices : cd prius cepil , e l coufeeei aant
Y

1 1

NXF

quod ex duobus filiis ille 114 obediens fuerii, qui

, . . '

fcccrii voluniaiem pairia. a b i boc coofessi

fueriini, subdidii vcnisse Joannem por viam justiti,

, , -

b o c el, in vila irreprebeosibili: non potesiU eniin

dicere viiam Joannis ftiisae reprehensibilem : a i t a -

, ' ,

mcn mereirices ei. obedierunt, autein n o n ; i d -

tirco ei praeceduni , boc exi, anle inprediun-

, ,

. *

lur

in regnom cceloruin : labornle itaqtie et voa ut

, ' -

aaliem

\ \ -

aiilem increduli fueriiis, nunquam inirabitia. MulU

, * . \ \

autem etiain bodie pollicenitir Deo e l Pai^ri,

\ \, - ^

chos se fuiuroa forie val sacerdotes :, post promia*

post illas inireiia e i ipei credeqies : ei

roona.

/\ ,

aionem auiem neglig*nie8 uni. Alii aulem motiaa-

. ,

licam vel sacerdolalem

, -

siciu monacbi lameo vel sacerdoles v i v u n t : aique

ita

$ .

nibil promiserinl.

v i u m polliciii non sunl,

illi smit obodieniex pueri, qui faciunt eiiamat

r . "

VERS. 3 3 . c Aliam paralK>tam audile. Homo q u i -

, , -

darn erai paterfamilias, qui planlavil vineam, et

, \

\ ,

sepero circumdedii e i , e i fodil

in ea torcular, e l

a?diflcavii ittrrim, e l locavit eam ngricolis, a c pere-

* \ .

gre profeciua est. > Aliaiu parabolam

, \ : -

oslendens quod, licei summa\diUgenlia

, . -

it, non meliorea facii fucrinl. Honij enim paier-

* Exod. xxiv, .

eis afferl,
eibibha

T H K O P H T L A C T T B U L G A R L E ARCHDCP.

f i a i l i t t , <*l qol propler

&

ft^ttricoriian

* . ^ ,
. 0
Lamo appoluiar. Yinet aatea*, *,
, | | %
pUnUtoo Doo |tt terrx ffooatoiooia. Inlrodoceos
- , ,
e e b * , i o q o J i " , pUirtabfo eot la flaooia aaoclo loo.
Stpet aateto, lex x o * liDeat gealiboa n i a e e r i :

. ,

tol i K f d i cosiodiaaiea h r a d .

Torcalar, aliare.

T a r r i a , lontpOm. AgrJcola varo doetora popoli,

ot .

PbariaaH et Seriba. Pro/eetw

. , . *

aoi auiota paiorfa-

, -

mtiUt Dests ejnafito ampliua i C O U B M nubis

. \ . '

loqoebaur eia. Yel parefrUaUo

D d , lonfaaJmilaa

ft. YMeiar oaiaa Doat et dororire, a i paregra

proiciad, dam laafaDifBit eaf, 04 noa t veatifio

. ! \ -

pttcatonHn poBoa* f i t g i L

, ) , .

Y t a a . 34-39. Coni autoip lenpaa froeiaaa ^

appn^ioqttoaaet, mltit - aooa ad agricoiaa at
aerlperem fruciot ipaiea. B i agricofce aparaaeaaia
aenria cfaa, a l i a a eseidoraot, allum vero lapidaveroni. Iteror miait alioa aarfoa ploree priorfbo*, e i
fecerunl illit timiliier. N o v i u i a a aaiem mlaii a J aaa
0 a u i n i , dkens : Ilevortbaolar flliu t a o M .
Agricofaiaaieai v i a o l l i o , dixoraat imra a a : R i e
hawea : voeiie, occidamat O M , e l orettpenei k a r e ditaiom ejua. Bt apprebaaaam e u * ejocetunl e
inea.atocctderont. Appropinqnavit lir*ctaum, propbeiarum Urmporilmi. 8|rvi eoJm aaiaai
fueront propbeue, qooa Tariia affocaraat iajnrila
agricola, * o e at, qni tone eraai falsi propbota*,
fti falai doetoras. E t athim qttidoa
t

' ,
,
. \ , ,

*3*.

, \ .
, *
.
, *
, .

1{

, . * , .
, * , ,

aeruDt, Micba*aai: SodOchlM enim eam in ma- Q

xillam f * r c o a a i t " . Aliom occidaroai at Z a

, ,

caariam inlor ionplam e l a l u r e ^ . Aliom voro l a -

pldavattiiil, u l Zaebariam filiaoi Jodoc p o n i i 6 c e o i .

, *

115

#5 ,

Poatoa miaaoa eat FiDoa D d , in carno appa*

. Qaoil

auieio

d i x i t : t Reverabaoinr Filium

. " ,

meom, non Igooranx dlcll quod illoro occUuri

eaaeut, aod ftigaifteara volena qxid facero dober^nf.

Oportobal anim, iaqnii, lieot oedderint, r e l

, .

fllium

rovereri. Agrlcol aotem viao ipao dixeruni

, , ,

Hic esl bavea, venite ocddamiu eun. Ktoniin lo>

da)i,qm dieobant, Hic a t i CbrUiu8, ipai illom c r o d -

, *

flxeruoi.

, > . >

EJocemut auiow eum extra vioeain : aam

oxira civiiatem octiaua

quia

vineam

dleebamux

TiDeam, boc eat, proler

eat Dorainos. P r s i a r e a

populam,

exira

limplicis populi ttiilear D * ,

l i a t u , occidonifi! eum Phirioaei, m a l i a g r i c o t e .

. *

, , , ,

, .
. 40, . Cum ergo venerii doioinus viiiea,

" ,

fafd faciel agricolis illiaf Dicmil illi : Mali cum

ainl, male perdei i l l o s ; et vineam locaWl aliis

agricolis, qoi reddent ei fnieiuoi

in lemporibus

; *^

i n i s . Cum venerii, qtiando? Num in aectindo

. > "

^drentuT Yidelar quidein et hoc senlirf, vennn u -

* ; ;

lem moliux sic inlelligiiiir : Dominug viueac, D e i t e l

, -

Paier, qni n i a i l Filimn suum a b illis occisum. Cum

, ,

igimr venerit, hoc esi, cuni ipse respexerii ad i n i -

, *

c b .

. 23.

" 111 R r g . . i i .

" i t l l i . . 3J .

1! Paral. , 2 0 .

ENARRAtfO I X EVANGELIUM * - CAP* X X I .

qollaleni quain fecertfat Jadaal,

. " , , -

382
matoa male

taoc

, ot ,

pordei, R o m i n o e i e r c K u : e i Tiaeata aoam

boe eot, popotam, looabit agrieolia, hoe oat

. ,

apoatolia ot doctoriboa.

, , ,

d h i i m S c r i p i a r a a , io qaibuo opos quidero liitora o o i :

Intolligo i t o a per Ttnfeaaa

, \ . .

lorraJar arrton do^oaaon, profuodtn opiriMM : t u r -

, ,

rie laiotn, theologfa,

*3 \,

H a a i u q a e Scriptura* babebant prrtoaaau agrkot*

* , \

Pbariaa: looavit aotem nobis Deas oaa booocolen-

q n * somma

e l divbr*.

iibo9.1111 enim DoniioQfH oeciderant e x l n vinaam,

\, ! *

boo , praHer jaooum ooram qaee dieobant S o r i *

plnne.

. \
, , .
V E M . 4 1 - 4 4 . Dicii illia *. Nuoqiiam logjfth

c *

'

I "

..jwww,

v * , . j r w . * ,

, ol , *

i n , S c r i p l a r U : Lapidem quem reprobaverunt * d i ficamee, h i c fictoo capai a n g a l i : a Domino

, \

facium Utod, otooi mirabilo io ocolls noatriat

; '

Idcirco dico*vobU, aoferttor vobit regnum Dol,

f t dabilur genti fadooli

lapidom

frootaa ejua. K t qoi c o d *

. ',

derit anpor

latom, confriugeior : aoper

, * * * ,

q 'om autem ceeldorit, illuro conteret. > Lapldeni

. * ,

aoipaum n o u i o a t : difieantw auiom wagiairoa J u -

dtfioram, qui illam quaai inoiUem

, * ,

dicenloa : S a m a r i t a t w to, et duootiiofH kabea.

, ,

Ipoe lutoin ctim surrexiaaet ox mormia, potitas

reprobavoraAt,

, ,

in capol anguli, tioe eot, capat Edcleaiae faciua o t i

eonjungens Jutteos et g e n t i l ^ in u n i m fldem. Sietil

. "

enim lapio angtilnm in domo ficlenx, eonlinol b a c

, ^ \ - Q e i illac m a m m . ic tl ChrirUiu ooinoo io ooam

, \

Adem rolligtvii. Angiilus aotom ille admiribino ,

. *tl ,

el a Doniino est faclus. ^ entm eontinOBa

\ .

ac flde nniens, a Domtno facia e a l , et eai magvia

,
, \ ,

admiradono digna, eo qood polchre dlfleau s i t .

. ,

a u i e i u e i a l i a 1 1 raiione admirabilia, oo qood

mirdculis nrmaiusegt e i coitforlaius aermo Oomliii:

ei

* -.

Ablatom igilur eat regnum Dai a Jodaiio, boc ,

i i a E c c l e i b e qooqna

eonsiiiutio

admirablHo.

culiariug, qua Dei proprii

, ,

qui erediderunt. Q u i enim impingunt io lapidam,

, \ ~ . 01 -

ei offenduniur in Ghriaio J e o o , confringenlur qnU

erant, et daium eat bia

, \ \

dem inaeeuodo advenlu; terumtainen e i hie eoatriil

, * \

MJIU

* j * ,

i c u i ?idemus nunc migero? Judaeos. Conleroi, boe

ab , hoc eai, di8persi auni ubiqoe (erranitn,

, , D eai ita conieret, u l dispergai eos.

.
, , .

V E R . 4 5 , 4 6 . c

cum

audiaseut principo* a a -

, \ *

cerdolmn ac Pbarieaei paral^olae ejus, cognoverunt

\ ^ ,

quod de ipsis dicorei : e i

, .

bemlere, limaermii lurbas, quoniara taoqaam p r o -

qua3reniea

illuoi compre-

, \ ,

pbeiam eum babebam. lierom vido quod

. .

quidem aimplex e i fn/ci nescia, aequilur veritaloiii,

\
,

* ,

inrha

legisperili autem mallgne aganl. E t usque iu hunc

diein quaerunt

Hebraei J e s u m

comprebendere, 8 e d

'

, \

non comprehendunl, neque intelligunl. A n l i c b r i -

^'. -

stum enim comprebendenl, et ipsuin adorabuni : at

, ^ .
1

Cbrisius non capielur, b o c e s l ,

ab cis.

non inlelligctur

381

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCHIEP.

333
CAPCT

. K B \

XXII.

itvitatii ad nupliat. i*terroq*utibu$

$um. Sadducmii. jnrnpento.

Domifu)
iMtrrogatienib**.

ob
factti

V 9 . 1 - 7 . c E l rexpoodengJextu, iteromdixit illis

t v V . ttta rdr . .

.

.
,

eat regnum

, '

COftlnrum homiui tvgi, qni fecil oiiptits fllto suo :

per parabolat, d i c e n t : Simile

foclam

ei eniisil eros goos, ut focareol inviiaios ad nnp-

, ;

tiax, e i noleliant venire. Ilorum emisit ,

, \

dicens: Dicile yiviiali* : E c c e prandimn m e i i m p a -

. ,

ravi : latiri mei et altilia mactaia , el oftinia

p a r a U ; veniie ad uupliag, llli aoieui neglexeront,

, ( \ , \

ei abicrunl, alius in illatn anam, alius tero ad nego-

. 01 4 -

tiaiioaem suain : reliqui vero lenoemnt servoeejug,

, , ,,

et comumeliis affeclof occidaritnl. Rex autem cura

\, ;

aodissol, i r a i u t e s l , e l raUsis exerciiibua sais perdi-

\ . \ -

dii bomicidae iljos, a l cmtaiom illororo saccendii.

, ,

E l a x t c parabola Judtaonim inobedientiam xubindicat,

, (,

ticat et soptrior de vinea. Verum sicot illa mor-

tem C b r i s l i , ita \mc nupliale gaadioin, boc e t i ,

returreciioiiem

\ .

declarai. O t e r u m

h * c monalrat
auperior.

, ,

fractttf, occidebant eoa

malto airociora qoae palrarlnt illi, quam

llli euim ctiin exigereator

qui exfgebant: bi atiiem cuin vocareniur ad nupiias,

boraicidiom fecertiut. Honiiai igiltir rogi almilia e t l

. ,

Deoa. Noa enim apparei ot aat, aed qualem decet

ui

nobis aa videndum

axhibeai.

oii homfnea morSrour bomanis

ul

bofflO

quando

peccatit

obnoxii,

nobU apparet Deos : qaando

dii ambulamiig, luoc

117'

Nam

deorum

4 T

Deus

in gynagoga

: sieul e l qnando fcraram naiuraa

,
,

assujtiiiiiit*, e l ille nobis pancberj, oi uruia, at

* \ ,

leo. Facit aulein Filio gno copulans eum

omni

\ ,

formog

anima?. Sponatig

eoim

a i i l e m , Q , ' . "

Cbrisios,

auiem Eccletia et aniroa. Scrvi vcro p r i -

mum misai, alii, quibua non credideruni

YIJ>

llobraei, aed exaxpeMveruni Demn in deterio q u a -

. ,

\ ;, \ *

dragiala aiiuis, e l ootaoronl aemionero Dei el c b a -

rilaiem smcipcre xpiriiiialem. Deinde misai

, ,, -

suni

forvi alii, prophelas : aed e l illorum quosdum o c c i -

demnt, u i haiam : quo*dam coniumcliii affeceranl,

til Jeremiam, quem in lacuro luii injecorunt. Q u i -

jea\

d i m aotem niintts niali, sibi ab bujusmodi

injurtis

temperaveruni, 8ed qaidein in proprium agrum D . ' \ ,

abiil, hoc e s l , indulaii deliciio e l volupuiibua vitse

, .

(uniuscujiigqito eoiin ager eai corpus), aliug atitom

. 01 -

tn negoiiaiionem a u a m , boc , avariii detlituo

, -

fuil. Negoiialonim enim genug avarum e s l , et lucri

, , \

cnpidissimum. Oelendit igiiur parabola, quod qoi a

* 6

epirilnalibus nupiiia et eonvivio e i Cbristi aocieiaie

, ,

deaiiiuuniur, ob baa duae poligtimum causas e x c l a -

daniur, vel propier corporales volupiaiee, vel a v a -

. , -

ritiai morbum. Prandiutn aiilem boc loco nominal,

, \

onamvis alio ioco coeaam eain dixeriL Non absitrda

coenam : nain

?-

apparebuni
K

in novixsfiiiis lemporibas

perfecie

illae mipiia?, e i ad vesperuin, scn ad

" Psal. .. f .

, $2 . *

335

ENARRATIO I N EYANGELIUM . -

CAP. X X I I .

^nem sajculorum ;

386

p r a n d i u m a u l e m , eo

quod i u

p r i o r i b o a eaBCulis r e v e l a i u m f u i i m y s l e r i u m , tauteiai

? -

obbcunue. T a u r i auiem e i a l i i l i a , V e i u s e s l e i N o -

, \

vum

( a u i i u a l i u m eniin ruactationem c o n l i n e b a l ) ; N o v u m

, \ .

a u l e m p c r aliilist. Panes e n i i n offerimus

alUre,

qui proyrie

nunc i n

, u l p o i e ox

dicii auni

f r u ^ i b i i s coi,fe< l i . Vocat i g t i u r nos Doua u l como-

daiuus et V e l e r i s T e s l a n t e u i i bona, et N o v i . E l t u

T e a i a m e i i t u m . Veius e n i n r aiguatur per lauroa

q u a m l o v i d c r i s q u e m p i a m manifesie i i i t e r p r e i a t i i e t n

d i v i n n l l o q u i a , scias e u m a l t i l i a c l e frugibus c o n -

f e n o s ciboa d a r e , ac quasi frugibus alcre, c i cibis

\
.

';

\
,

/.

farclre

sim^liciores

mauifesie

atileiu boc l o t o , qnomodo

docendo.

Quaerea

dical : Vocale i u v i l a -

(os : si e u i n i i n v i t a i i e r a u l , quomodo deuuo s u n l

\ - vocaudi? St-ias i g i l u r omnes a u a i u r a vocari

, .

ad

boimiK per insil;in doctorls vice r a l i o i i c i n : uliaiiteit

Deus e i illos externos dociores m i u i l , u i q . i i i m i i a

* >

a s m i i o n e u a l u r a l i vocali s u n t , e l exlrin&ecua v o -

ceniur. Misii auiem

ftoinuiios,

rex e x e r c i i u s suos, boc oai,

iuobedientes Judasos p e r d i d e r u n t , e i

c i v i i a i e m i l l o r u r a Jerusalem a u c c c n d e r u n l , u i v e r i -

\ ,

l a l i e a m a l o r (u) Josepbus i n o i i i l .

, , ,

\ .

, o l

. 8-10.

Tmic

d l c i l servis suis : N i t p t i

q u i d e i n parasic stitit : aed qnk i n v i i a i i e r a n t , n o n

, '. ^ f u e r u n i d i g u i . ergo ad exiiua v i a r u i u . e l q u o l

, . - c u n q u e i n v e n e r i l i s , vocale ad n n p t i a s . egresoi
,

servi

qaol(|aol

\ ,

; .
, \

illi

i u vias,

implelao s u i u

nnpliae d i s c u i n b o n t u u i .

aliog

, ,

gcntiles v o c a r i t n i i n via vera

' -

omnes
Quoniam

prioree s c r v i , Moses c t prupbecae n o n persuaseruni,

, ,

118

coiigrogaveruwl

i n v e n e r u n i , innlos p a r i l c r e i bonos : ac

quoque

servos l u n c m i u i l ,

aposlolos,

qoi

non jncadenics, aed

alios alio diyisos, e l i n v i i s p l u r i b u s e i

doginaiis

, \ ; -

diecordca, i m o exsiaienies j i t x i a e x i l u s v i a r u u i , boe

;. .

esl i n e r r o r e e i inaequaliiaie m u l l a . N a m e i ipsi i n -

'

6, , ) \ .

l e r se dissidebant

\ \ ,

viis e r a u i , sed e x i r a vias, e l illa aunt mala

et l u m u l t u a b a n l i i r : et n o n i n
eorum

, ;

dogmaia

aeqiuiliier, sed a l i i boc m o d o , a l i i a l i o . Quid sic

quac

docebani.

Mon omnes

diligebanl

, , . D m Hits i t i u Higalur ? Via c s l f i i a iininscujusque e i

\ ; :

v i t r a l i o : e x i l n s a v i a , dogma. Geuliles

* ,

vtas babcbaut m a l a s , boc e s l , v i i a m

. 0 1

l e u i , ab ea inaia v i a c x i e r u m i n d o g i u a u i m p i a ,

, , ,

foedos s i b i deos constiiueiries

\ ,

Egrexsi i g i t u r npostoli a Jerusaleiu ad genies, c o n -

gregaveruui

omnes l a m matos

igilurqui

reprebemibi-

paironos v i i i o r u n u
q i i a m bono, boc

esl, o i n i i i m a l i t i a replelus, ei i n i m i s nialos, quos c t

, ;,

boiioe noiiPMal, ei aliis c o n f c i a n t u r .

, ,

, .

VERS. 11-14. c Ingrcssus a u l c m rcx u l v i d e r e i

.;,

discunibeincs,

, \ * , ,

vexia n u p l i a l i , e l o i l i l i i : A u i i c e , qiiomodo buc l n -

() E d i L L u i . nauet, uriiath

amator.

vidii

illic

l i o m i u c n i non v ^ s l t l u m

THBUPHTLACTi BULGARIA ARCHiKP.

ille o U i -

3T

iroaij M B A a U w f c u aopUalem ?
4*. T H B C d i a i l m

w i n b l r i t : LigaUa podibo* et

388
.

mMibttff ejeo, loUUaoom e i ejicito in loocbnw e u a -

\ , \

iriaroa : ibi o r i i Irtoo, 01 alrMor deouuta.

Multl

euim aaot v o t a i i , p i a c i voro elocti. Ingreoaaa ad

* cloi , -

oupiiaa

. ! Itx-

siae

tfjodieaiioae

fti.

Graila exlei soJa

owoe* vocali aoma U n boui q n a p a m a l i : a l vita

eormn qai iogroati foorinl postluc noo hUi>quisi4t

, ,

e r i i , aajl exauoo valdo

t, ,

uiagnarB

faciei

rex eormn

* ; -

qoi po#l i i t f r a M o m ae fdeni.io aordblo babilu i n -

fentemur. H o m a m u s

qou

igilor cogiunteo, qui, nii

fiiarn babeal purani, n i b i l ei proderii

, ,

ituda

Adoa : ooo solaw e n i n e nopiiU fjtcUur, ted e i tn

, *

Ignrm oiiltiior. Qmit e t i iUe aordida

, \ ^

ve*iioeata

g t r t u a ? I t qoi induioa e s i * miftraiionuiu, f n u r u i t a l e n i , benigaiiatoiit. Multi Igiior 6 vaoa prdocipiooift,

putaal quod

regbota

; '

, * \ -

eoaloruoi aaaoqoealar, e l sioiul intoiitcoat

di*tuuibeulluru choro, teuttaiie* do aeiptu magaa.

, \ *

RaUoftam

Igilor Domiooe ab iudigiio illo,

aaoftatrai Bobis doo b*ec: a a a m , qood nrioericora

\ .

l i i ; allontm, qoodelftoo oallao coudetanarc debe-

, *

M a a , eiiamsl maoHoaia peccoot, oioi rodargttniiior

, ,

poccaato. Dicll i f i i o r O o n i n o t n i o i t i r i t , angelia

! ,

id eat,

, .

operativia joe viriuiibua. In eoini pretetitf

, *

lortoribua: c Ugaifit naolbaa o i podibat,

oporari , io foluro aniem atscolo ligautui

c \ , ,

oinnea viriotos a u i m e

o p r r a t i v c , e l uon potoat

fleri aliqold bool In ablaUooen pecealoram. Siridor

aoieni deolittia, pamitotiUa ett, q u c taae siollo g , , iiiuiiliicr . l l u l i i auiem auot t o c a i l , 110

molioa

. \

oiiim v f I poiioa ouinos vocai Detift: paoei voro eieeii.

Paoci eiiini qui aalfaaior, o i qai digai

sontoieb-

gauiur a Deo : i u u l Dei qoidon oil vocaro, a k c i o a

, ,

aulom fieri, vel noo, ooeirom oai. 0londii igiiur qood

* .

propter iuibeoa dicla s i l parab^la, qoi ?ocati qoideiu

fuere, noo aotero eleeii,

, ,

eo quoJ non audioruut.

, * ,

, ,

, .
. 15, 16. T o o c abeuoiea Pbariasi -

t ;

liom eeperoiti ot illaqaoareiit oom iu :

* \ -

ad eroiUunt di$oipuloa coui l l e r o -

dianis. P e r iuidiaa b*oc i o b a o l

: propiorea o l

L u c a a iuaidiaioraa iltoa vooai, laaquatn i n

, \

boc o l iosidioulur Cbrislo. Herodiani autem oraot D *

vel Ilerodit

Herodem

, , -

C b m t m i t . Quoiiiam eniin deiicienlibua principibu8

milite*, vel qut putabanl

* \

Judj reguavii

Uerodea, arbitrabanlur ipsum ea*e

C b m l u i u : veniuul igiiur Pbariwei cum illi illa-

, , .

queatuii eoui. Audi enim quoinodo loquantur tii-

cemea :

. - ,

YEES. - i i . Magieier, %e\mu% qood verax t i t ,

e l viam Dei io v e r i u t e docet, neque corca qnem-

, , !,
, \

quam : noo enim reftpir pcraonaro bominum. Dic

\ ,

orgo nobis, quid libi videiur ? U c e i dari

. , ;

C*eaari, annoo t CogoiU aulero JeMf maliiia eorum,

, ; , *

a i t : Quid mo lenlaii*, hypocni ? Oitendiie inihi

, *

numisroa canant. At illi obiuloraiit ei denarium.

. ?

ailillitf: Cujoa e$l imago batc ei iiiacripiio? Dicont

? . \

99
\

ENARRATIO IN KVANGELIUM . - CAP. X X I I .

390
; - i . Caaarf*. Tonc ail IIIU, Roddiie ergo qu

. '/

Qeaaris, Cataari, e l qiue Dei, Deo. ~

, \ . \

diiis m i r i t i suni, e i omiaao eo abiorunt > A r b l -

, .

traii so demolsoroe iliuib laaitihoa, adolantar, ot

, xo-

U c U l t u d i c a l ooa doberi C-esari tribatnm, ol iodo

, ,

comprebendaiit oittn lanqaam

, -

moveaiem populum coutra O s a r e r a

Herodianoti

ttditiosun,

et c o m -

: ot idcirto

secuni adducunt, qui regH e r t r i l , ot

. \ ,

oomprehenderenl

reapicia personim cujuaquatit, in^uiuoi, boo

, ,

, nibil ditia gmliam llerodis aut P i l a i L D k

,
*

iilum quasi

rerum

itovalorooi.

igiiur nobia, Debouiuo oi bomiuibus iribuiarii faae,

ei d i r e eia cenxtjm, aicoi e i Deo didracbwain ? A a

aoli Doo iribqemao? Nanquid

, -

Hoc auleni diccbani ( dixit) dicoi quod

; \

autom ei C s s a r i t

; , * oponoai iribuiotu e l Caeaari pondere, eompfobendaut euin e i occidant : aicui Tbeudam o i J u -

, , , ,

\ , \

dan>, qni dicebani non sacrittcandum pro nomioo

. Jesua t u l o n per boc quod Agaralum erat

nnmianii iinagine Cnuaris, porouadoi illie debori

C r a a r i quae ejus , boc , q o

iinagiitoui. E l in corporalibua a i in exlornia obe-

babeni cja

, ,

diendom eal regi : in iniernis aoiem et spiritoali-

bu,

Deo. L i c o t aou-m ot aic intoJligoro,

quod

oporioai onamqoemque noatrom oa qota xuui Casaaria, boe , dfcoiotm, inforooroui principia, iOi

, ,

ipti

habea iraro a C a c u r e , refico oatn iu illom, iraaco^o

reddere, e l objicora : 01

exempU graiia, ai

couira ipsnm, ftic p o i e m et ea

90 < l **ni
ua5

, * ,

g Doo reddere. l i e m quia duplioea , ot ex

anima
corporeque co n'u i i"u i m a r , corpori ciboa
' *
'
~ 'e l
amicium o i Creaari debomas : divjoiori aolom oo
. \ \ ,
siro3 parfj, q o e l illi cougraont.
,

, ,
, .

VBXS. S5-S8. illo dio accoaaeroot ad

&, , \

Saddoetfi, qui dicunt non oaao rexiirrociioooin, e i

, * , *

iiiicrrogaveruni euin, dlconioa: Magialof, Moyaea

dixit, 8 i qula luoriooa

ducat irater ejus oxororo illiua, et aaacltot aameQ

fiicrii

non habena (ilium,

. *

fratri suo. E r a n i auiero apud uoa aoptem fratrea,

, , -

e i primua nxore dacia defouctoa e a l : a c

aouien, roliqoh uxorem aaaxn frairi aoo : *

* , \ ,
. *

aecundua e l lertioa, uaqao ad aopiiniuio. Noviaaiuio

D aolcm

dofuuela

eal

mulfer :

in reaorre-

, ;

cliono Igiior, cujas erfii oxor? Oarota

eniiu habnoruot oaio. CoofuUtix Pbaria*aia com

, -

, itonim Saddncar4 l e n u n i . HaeresU aoiem

. ? *

llloruro erai u l u : neqoo murrocl&onoin,

, , < ^

spiritom, neqoe angeloa crodol>aut, divorxa a P b a -

noqoo

, * -

8onliebaut.

' .

conligii. Pono enim quod duo acceporinl ipaam o i

Rem

ffogont,

quae

naoquaui

, \ ,

niortui aioi, qui lieri potoit ut terUua omen

, ;

sans nupiiaa non recuaaveril, periculis pneccdcii-

aver-

* OJV

tioro admooUus I F i n g u n l igiior, qoaii Gbriatnni in

, * \

dabiom

Moaen figmenio paironum faciani. Sopiem d i x c -

. ,

r u n l fralres, oiaxiine ittccsaonioa resorreciiowU

. <<; *

uiyslerlom; e i , Cujus c i iltis, dicunt, eril iuuiicr

i r a c t o r i , o l m u r r o c i i u n e m argoani, <*t

THEOPHTLACn BULGAKIA ARCHiKP.

391
Diceret

391

quil,

<oo4anioaii S a d d K i t i , prforis qui *\ : , , ;

, doxerat otor e r i i , al^raidetti eoucederomus in r e , , \
aorrocUooo nopuaa foro : i D i euim uon verl, teU
,

vki e f t o i acceaaorii.

, .
Yaos. 19-53. c Keepondao* aotem Jf*i,

disli

illis : Erraiib, noacientea Scripiorae, noqu*\irtuteiii

, ,

Dei.

. ,

I n resuireciiouo eiiiiu nequo malriukiiiiuro

coiiiriliuni, oeqoo elocamur,aed anrtt*taa angeli

, ' .

Dei iu coilo. Do rowirreciioiio vero mortooruio non

, *

legiati quod vobio diciom est Deo, Ego ut Dt-un

Abraba-, Deus Ixaac, t i Dcu* Jacob? Non eal Deiu,

, \ , \ ;

inoriuuniin Deut, aed vireiuiinu. E i cuui audiaxeut

, , .

turbae, aiiipuarout

, \

de doctrina ejua. > Oaieudit

Salvaior e i ro^urrectioiusm raturani, et non ralcm

, , ,
carnalem, u l erranl, aed diviuiorem 01 spiriujalio- ,
rem. Qutd eiiim, fiuquii, e r r a t l f , uescieniei S t f i , , ,
piaraa, at vim D c i t ftam i Scripturas scirelia,
;
credoreli* uiique Deiim nou ette Doom iuormoruui,

, ,

aed viventium. Qtiod viitulem D<*4 acireiU, c o -

, *

gnoaceroiii utiqoe Deo ouinia . posaibllia, a i

potse Deuiu facere ut bopiiuea vivaiii t k u l angeli.

, \

Vlde

,-

autoao tapiealiain Domini. Illk per Mo*en

conabaiKur dogttia do resurreciione aobfcrtere, e i

Doutiuat per Mosan
9

, ,

. "

UIU iterum perioadeu Ego

eobit inquii, Deoi Abrabain, e i

; , \

ci J a -

. ,

cob. Uoe aoleui dicere v u l i : Deut eat eorortt

, , , *

Doua qoi noti Miut, sed qui subsUtuul e i B U I I L No-

qoo euin dixii, 1 2 1 Ea" ^ram, aed, Suro. Nara

, *

quamvit

uiorlui t i n t ,

Uuieu

returreciioiiis

, , . , * ,
1

vivanU Inittf rogaa aulcm, Quomodo i g t u r alio ioco

tficli: Hortitoruni e i vivemiuiu Doniiuoe esi ? Diece

* ,

igllur quod. oiorluoa ilios iltic dicii defuncio qui-

, \

\ ;

dooi, vicluroa auiem : hic vero Douiinua respoudei

bieroai Sadducaeoruin, docoutiutu non eutt uuiuiam

lonnorlalem, aod biuiiuio corrumpi, db eoa Dcuin

oon e o e Douio looriuoruin, )ioc , ficui \ro| p u -

, -

tali, oibniuo pereuuliuin, tod vivemiuin, boc el,

, , ,

immoruiem babeiiiiuui auimam, t t re^urgeuiiuiu,

vuaniti iiiormi fueriul.

, , \ .
VEOJ. 34-40.

c Pbarlwei autem cum andiaaeul

qood fjlemium inipouisaei Sudducosb, convenerunl

, , \ -

iu onum, e i inierrogavii eoin uirus ex legislaior

quispiain, tetuaus euin, e l diceiie: Magiaier, quod
el niandalam uiagnum in lege? A l l illi J e s u s :
Diliges Doiniiiuua Deum

, ,
D

, ;
v

0 *

luoui ex lolo corde luo,

, ,

in t o u anima t u a , et in loia mente lua. floc est

primuiu e l iiiagnum mandaium. Secundum e s l a u -

* , * ;

lem iiroile b u l c :

Diliges proxiinuin luom sicut

leipeorti. In big enim duobus mairdalia universa lex

, \ .

01 propbetae peudeni. E x immodica invidia a c c c -

dil lobiaii^. Quia enim videranl Saddocoscouruoa,

01 laiidalum Doiuitiuni

ob aapirniiam, accedunl

lenlantes si apponai aliquid inandaio primo, quaai

, ,

legem corrigene, ut inveniaiii conira ipsum ansam.

, *

Dominue aulom involgans eoruro maliiiaiu, quod

. ,

oon ad dixcendoni veniaxont, eed vacui r.bariuie

, '

lavideaot poliu e l aemuleniur, osteudil cbariuiem

. !**,

ENARRAIIO * EVANOKLIUM . -

*;?^^

CAP. I X I L

394

\ inler raandaia pnecoJltra : docelquo qfrtd npn ex

attxoxai, , *

ptrio oportel diliffare Doom noo toioo dare

6tvat .

Doo< f ret eoim loloa i a anima dixcimi viroa,

4^ ,

plaotoiiTiHi,

, , . *

qood cre*c)l o( nuirilor, o l alinilo.gonarat,

animalom e l ratiooaloai.

Seeoodom

\ , \ $, --

aaaimilaUir: oecuqdom

* ' \ ,

ocit, b n i i U t o m p a r a i o r : oocbodum quod intoJligit,

qoo4 i r a s d u r o i eoacopi-

* ,

rationali*. d i d l u r . VWo Jajiuir boe loeo quod illo

* .*

tria igoifloeolQr: Diligte D o o a luura i n loto

** * >

eordo l u o , > bmt oai b r a i a l i * aoimje p o r t : e i i a \

c \

t o u auima l u a , basceat piaaUiiva , aniaulft

eniia auol plantax: et in t o u rseoio l a a , b * c o i l

* .

ralionalU. fii afc oportol Deom diHgcre loU

~ , ,

oniaaa, boc eal

animai c i atUrerqrtv tyoc eai prinoni et n a g n u m

a k

auiem siiuilo ci ilU, > quod excftaiad facieudam

omnibua

p a n i b o r 01

virloiibaa

. \ , roandalatm

> ad pttUUm o o t j D x e i ^ e p j . Socoadtim

, > .

quae ]uala bomini. Doo eniin i n intoriiom

duoont, mala doctrioa, e i cornipia vlia. U i Igilor ooa

, . -

ineidamua i n impla ilogmaia, diligoodoa eat

noaateoi all vita porroraa, diligenduo eat proxirooj.

Oooa:

Q u i e n i m diligil

* ,

oi qui impkei mandata, diligil Deum : alquo i u doo

, $

illa uiandaia

* *

conlinoul omnia

* ,

dillgeoa Boom o l

proxiinon,

inlor

ontoia mandaia h n p l o l :

cobajrenl et copoUalyr, e i
alia m a u d a u . Q o U J J J

proxiaiom,

onlm

?el furaiur, vel vio-

. \

dicue afidoa

, , , ,

aeorlalnr, v o l oceidit ? Uic auiem L e g i s p o r i ^ prio-

, ;

vol advJterium cotnmiilit, v d

tipio quidem vonii lentaoa deinde C b r i u i

, -

, , -

eat,

onioodaUor faciua, laudatoa oai, a k o i et Narcoa

C

inqnii, quod apectana leaox amplexaitu ait

illuui,

ei

dixii

e i : Noo longo ea a regno Doi * .

, !
.
, -

Yoaa. 1-06. c CoogKgaiia

aotooa

Pbarlaa^,

- , \ -

iniorrogavii eos J e a o a , d i c e a a : Qoid vobU fidoloi

; ; .

dc C b m i o ? cujui filiut ? Dicunl e i , l ) a t i d . A i l

i l l i i : Quomodo orgo Bavid io apiritn vocal eom

, * *

Dofoioum dicena: Dixii Oominuo Dorniod meo, Sodo

a dexlrla meie, donoe ponam iulmicoa looa aubnal*

lium pedom tuorom? 81 ergo David vocai eotn Do-

, ; \ \

niinum, quoroodo fliiuxejui ei? E l nomo potorat

, , '

ei roapoudero verbora, neque fait qoiaquain

. >

ox eo dio eom aropUoa iuionrogaro. > Q u o n i a n p u - ^ mna bominem CbrUtum puubajit, aubfortii
,
eorani opinionetn, ^ i docel v o r i u i e m per David
, ,
propboiiam, qood Dominua (), divinitalain jam

praedicani. Dictniibitf enirn P b a r i s e i x , F i l i a a

David CbrUtoa,

*>, , *

modo igitur David Doininum eom ooroinal? et oon

boc eoi, bomo p u r o i , dicii, Q n o -

, *
-

implicilor eum nomioal Oominom, aod |n apiriio,

hoc oai, per Spiriiux graiiam ipsom revelavii 1 Non

negai autem illium David oaso boc dicondo, i c d

wffcf

, ,

monatral qood s l i poroa bomo ex Davidlco

o d * ,

aemine deaceudena. Ua?e aolem interrogai Donuoua,

* Mo)rc. xn, 54.

()

. Lnt. omiltil, quod Dominu$ e%t.

PATEOL. G * .

CXXHI.

13

THEOPHTLACTI BULGARLS ARCHIKP.

395

3f

l vel Aicaol i e ooadro, ioHrrofeoi ae d U c a o l , ;. 6 ,

vol ai oifail

vel tj u l c u l wcriutM orodaol

Aleero,

coofoadaolor

#1

aodootea

a*K CIXOVTK fo, , iptMt^ottrji xtl

patoatv,

, **#, pq-

Acv c l t a ! v x<d AwyjMp^atJii,

oJira tolerrogaro i t t m .

.
. .

CAPVT XXIIL

tmr

Di miurim Pk*ri$m*fum.
Yoaa. - t Tooo Joaoa locotaa oat ad lorba* e*
ad dtadpoloa

aooo, aoeaoa:

l o catbodra

Mojato

tedenrai 8 c r i t e e i P b a r t c a i : ooioia ergo

qoo JMtetiat a o m r e , aenraia e i

faiie

et noa (adotu. > Qoaodo oao coafalav it, e i ootfodii

irttoraAilitar a ^ r o u o i o a , looc 4o i i c i i , a Aa
viia ac moriboa iflormn loavJtxr, adxoooM a o d i c m i e t a a i a l dociorea, eliaiMi c o r r o p i a

i u t . * prvNorea

, \ * * 0t9av ot \ *
, mmuxt,

dooi o p m voro ootiio facoro: d k o o i enim,

loret,

+aptaaU*r.

t T f c c xcu -

qood Irgi ooo tit

adTororioa, aod a u l i t a a r ? a n oa q * legta ,

quaaiTia ea doeeatt* iodigoj aira. Qoccanqoo o o i *

4 c o u l v t . \
ocovocv. > " , \ ttra^sv
,
6

. "
, &
,

Moyaao poiaio dicoro, io*o

&. * , , ,

Deom. F a c k o d a a e tgitar o a n i a qmz dfcoai, c l i a o u l

#0 , viv

oiaU ? Didoiaa igiior p r i e o m , qood docooa

. ' ,

nqttam todot odbortori i a BMIOUS. DoioAo

; -

dkMi

ut

oodom,

taM

llli

boc t q o b i a malaao vjtam inbortelar,

>

o o * ttfftc a Muyais c o t M r a , ooqoo do legc loqniuir.

. "

D o m i M i ittieai H J

diett b U q i i a caibedra

Moy*i , hoc eot, U qoi oa q * a in Itfe b a beoiar, dooeot. E c * Igiictr qoi doeeai divioae l e g o ,

, #

C , , -

otiaaa ipai ooo fecSaol, aodiro ofortol.

TOJV. ^ (*
, .
Vamt 4 , 5 . t CoQJfaat aotoai ooera

gravia diM-

h a n e r o a bonii-

\ ,

nwBp ereienifli A l f i l t sao MtatU e t moTere. Omnia

Tero apera s m f a d M t ,

* ^

tUtaqoo portalo, e i iaipoaaal io

t lyattcntfir ao -

TMU. D i l a u n t a l i pbylacleria STM, e l roafaifieaot

i m b r i a t palliracani t o o n . > O a e r i fraTia

topo-

Bebant Pharisati, cefetaiae m

fnplerent

e i difikllia

obcerraie. T e l eciam plara legia masdaU aggra?a-

r n n l , iradiliooet qaasdaai alira legea iradeniea,

, -

m a n d t l t k f i a , q u a r e m toMia eatenl

quas ipai difilo tno noa aaovciit, aikil operanief,

iieqoe ad Ulia ooera propiat accedcalea. Qoando

, , eniw qoi docoi, docet, aed et operalor, D ,

videtur atniul com bia qoi doeonior, Uboraro et
. " ,
operari. Cum vero illo n o oaoral, ipae aotem nibil

, -

agii, oiugia me f r a v a l : iodo oatenuem% oa q o x dicii

' - -

lieri non . Argoii igitor Pbaiiaaeoa,

, ,

GO quod notoni goalaro onera

maodaiorom

, *

*ii cooperari. aulem oibil boni faciunl,

. 6

aed ct bimolanl qoaai f a c i a n l : alqoi eiiaiuii

face-

n n i , tamen u l videronlor facercnt, aoferrelur

\ .

utique illorom mercoa : oone aelem qoanta c o o -

dciunatioao digni, qoando ueqoe faciuul, et vWeri

* ,

toluni qoasi i a c i a n l t Quid autem faciunl? Dilaianl

pbyUcicria s a a , oi magnificaiil fimbriaa vealiuni

, , \

suarnm. Hoc aoiem ita ae babebal. l n legc babeiur:

; ; Illo^rSvouoi

AIHgabhU

* . \ &

ea in maoo restra, eruuiuuc i m m c u

E N A R I U T I O I N EVANGELIUM

C A P . 11.

. -

39S

. ote ocolos vettroo. Scribebaol igilur io Aoaboa

cbartolix dccalogoro iegio, ot ponobanl o o a n topcr
4 , \
.
Wo , ,

fromom, e i tlioram soper dexlram auapoadebaot.

Fimhrioo aotom faciebaul in , v i o -

, - , eoeeiuoio clavia. E i boc iareoeraot io k g e ,

o i vidontaa i l l a , noo obliriacerenior maodalorara
, 61 *
61 ,

D d . A l Deox boc nolobat, aod jubondo ferro

nnDom phylactoriaat, sigoiOcaro volebot

c ,

operari oportere. P e r coccineaa aoteto i m b r i a a

, .

dedarabal

aigoari. Illi vero factebaot pbylacleria magna et

* X**PC , I * -

Aiubriaa, o l vidcotibaa illo appareanl o t o e m t o r c s

61 -

eoeo legta.

6a, *

qeod

oporloal

aaogoioo

maoAata
Domioi

\ , ,
, g
,

. 6 , 7 . Amaaiquo

primoo

aeeobitai

cosnis, e i primxfi caibodraa io ayoagogix, e i a a i o l a -

Uooot i n

, ". > ! ;

Rabbi. > Papas qaid d i d t t bteirco

foro,

e i vocori ab bomiuibua

Rabbi,

, .

qOii araaou Quod ai aaaana primoa accobilus

coodeoioaior,

, ;

condemoaliooo digooa? El

* , -

synagogis ;> nbi roagisdobobaut doeere alio* booiiu-

eondooniaoior,

qoi nibil ooo facil pro i l l i a , qoa

priaaaa caibedraa i u

laiom, oo loeo Uli ipai axajori faxlu cormmpebaotur.

Oouiia o n i n pro gloria faeiobaai, et hmc fxcieoies

' .

oon conrapdebaoiur,

, 61,

124

aed inlerim vocari volebaur

R*l>bi, R a b b i , boc cat, doeiorea.

, .
',

, * -

V t a e . S - l l . Voa autem nolilo Tocari R a b b i :

ooa eai eoim luagiaier vcater, iiempo Chriatu$.

. C (r:\irvt

eetie. E l patroio noli*

*U 6 .

tocaro obia aopor l e r r a m : e s l ciiim Pau-r

vesicr, qiti io co3li$ e s i . Nec voceuiitti loagiatri :

, .

unoa ciiim oat magiater vcaier, ocmpe C b r i a i o s . Q ti

/ , -

ntajor e s l veairuio, e r i i vesier miuiaier. Qui aolcm

, , . >

ao exaliaveril, hunnliabitur: e l qni b a D i i l i a v e n ! ,

exallabilor. > probibei C b r U u u Yocari qneih-

p i a n ^, aod l a n U afloctino velle t o c a r i ,

oi ooinibus oiodii curaro ot i i a vocetur.

eoini dignitaa proprie toliua est Dei. Patrein aotem

Docendi

, ,

DO ocolta, diccoa, non prohibel booorem porsoiibo^

, $ ,

dobilom, qoia voll noa venerari parenles o i maxioso

xpiriloales palroa, sed indutfl u l verum Palrem

, ,

agooscaroai, boc , Deuiu. Dcos cuioi proprio

- . 01 , pater c a l . Caroalex ciiim nou s o u l auctorea o a l i v i -

, * \ .

laiia,

/ ,

hooiiliutia iodicaua d i c i l : Qui major eai ,

, * 0

dobot esao vcaior miuisier e i ollimus. Qoi coioi

/.' , -

axaltarori! aomelipsoio, aliqoid se osao raiua, b u -

^, .

miliabiUur dorelictus a Deo.

aed cooperarii m i n i i i r i .

Porro iucrum

^ ,

VEOS. 14. c Yae auiem vobi, Scribae e l Pbarisaci

, , -

bypocrilae, qoia coutediiia domoa viduarom, dom

$,

aub pnriextu precibui prolixis p r e c a i u i n i : propter

. > ,

boc plos accipiciis daioualiouia. llypocriiaa

vocal, o l proiuitleiiloa ptcialein, e l nibil promit-

-^^, -

aioiie dignum facieotea: aed praeicxcniea se preeari

, '., -

longom, hoc Out, muho lcmporo, dcvoranl vidua-

-.

. -

rum

derideal Muipliciorce, e i cxsoguni ces. E i piux

rjaav,

facuhatos. R e auiem ipsa illusorea , ac

339

4M

THEOniYiACTI BULGARIJS ARCUIKP.

coodemaaiioiiu aocipklia. oo qod c t qme vidoa- . 4 ** ^46

irux, coowdHia,
eaaaodkla. 4ltas
c^ortdMU
ooorielMU laagia
n a c U .
ran,
taro,

iovfHiiB aoWavaro. Vel aftior,

dajooaliaok aetJoooiU, eo qood pnNoilo

koni operia qolddaaa conoriuiiia, aetapa
BBOUO

procaodo vidoaraio boaa cofoodcpios. M*Jori aoiaa

coadeamatioM digoaa, qnt p n t i e i t u booi ia maloai

aUteU.

* * , #*, '*
H * i , ttop. , *, ,
, , *-

.

Y s u . 15. < V Tobfo, S e r i t o Paariitti bypo-

. ,

criiat, qoia claodiiii roaxoa ooBtorom ante boarfnaa.: m enim ooa lngirdimiui, ooquo adveoiaoloa
i i n i l i t i B g r o d i . Noa aoluin, i o q a i i , voa incrodoli

* ,
. 0 6 , /,

a i auoa

, \ ,

itoceiis ae mibi credaul , el per viue reaira exeia-

e*tis, al viUta habetis cormptam:

sed

plooi corrompilU. Solot enim priodoiboa

fleri oioallias e l mafia fi io malom vidoi pro-

. ,

. Omoia ilaqdo m i l u i doctor ol prinoepa

\ ( apf .

vkioal qoid locrelur, nopo f , eo qood por t * a

\ *

vitam noo ainli alioa i n booo proAoaro.

, ,

.
Vaaa. J 5 . t. V * vobte, S c r i b * e l Ptoriovi bypociiltf, qoi draUnilU.oiare oi aridaai, o l facialia
uoom p w o l y l o m : oi coro foeril touu, locliio euin
fiiiaai goboooc duplo ixagia quam . Noo
aoJuo), ioquit, Jodaoa eornimpiiii, sod e i eos qui
cx idoloroio 125
c^Ho ad Judakam roligionem
acceooeruoi. eoina prooelytoa nooiiDabaiit. S i o datla quldoio coovertera aliquem ad Jodaioaui
convoraaiiooooi oi ad drcoojcUionaoi: qaaodo a o lem judaizat, lonc porii a voalra infectoo m a l i i i a :
lilMu auiem gobeon, qui dignoa el Ula, cum qiia
iamiliariuieoi babol to illa Aagraiaroa.
V a a i . 16VL t Vae , docea eaapi, qai dicilie :
Quicaoque jura>orilpcr leiupUim.nibil e a t : qoi aoleai juraverit por auruio lempli, dobel. SlulU oi
i-axi, quid enim rtajoa eai, a u r u n , an lemplaoi qood
spncliQcai auruioT l qaicoaqoo juravoril por a l laro, uibil o a i : quicouquo aaleoi j o r a i a r i l par
donuiu quodesi illod, debcl. SloUI a c o c e i ,
quid f niui uiajua oit, dooom, ao a i u r o qood aaocillicai doiiuoiT Qoi orgo joravorii por a l u r o , j u r a l
per illud e i p e r . o p n i a q o e aoperillod .
qui juraveril per leiaplam^ j u r a l por lllod e i por

\ , \ \, \ ,
* , x o u l t s
. > ,
\, ,
*

- ; > * , *
, ;
, ,
* .
, , 0
4

, *
, . ,
,

, 6

,; \ ,
r > ,
. , , ,
;

,
, ,
, ;

e*im qni babiUt . qoi Joravorit por ecsliiai, , ,

j u r a i per ibronooi Dei por oom qui aodal
,
ubiui. Cxcoo aomioai, qoia nolobaoi docore ea
,
jux deeebai : e i q u a mioori loco dabobaoi coli,
, ;
vtnerabaouir : qiue pnecipoa eranl, io aocoodum
, :
ordioem rcfercbanu Elooio aurom o teoi^lo, et
OUerubin, oi aoreum orcoum pra:ferebanl lenpio :
ideo ei mulioi docebaai qood nibil aU por lompium

j u r a r c , aed per aoruoi in lompio j a c o i u , qood tamou

propiorea venerabilo oral, quia io lempk> coaUoobaiur. E l dooa q u io a l u r i o pooobaolor, digoiora

dicebaol alUrio ipao ; alqoo adeo Pbariaari sic

doccbaoi, quii joraaaoi por aoreom vaa, vel

Lovcm ?ol oTem obiaum io Mcrificiue, e i doindo
I-^jcraaiei, aimilia por>olforoi. Donow eoim aliario

,
^ .

,

,
, : ; ^-

401

ENARRATIO I N EVANGELIUM . - CAP. X X I I I .

, , . praeferobaot

propler

402

boaliaram loora. Quod qala

per lemplam jurana pcjoraxoat, oon poiuiM< I oimito

loniplo diQcare, e i propioroa abftolvebmiar,

, -

baturquo

vido-

poaiea levio* Junnnenlum por l e m -

, * \

plum, propier Pbariasoram

veieri noa permitiii

* , \

allario. Apad auif m alUrimu a donia magis -

craior : onim io dominicum corpoa

, *

graiio coovertoolur : idoo o i oaDrtiflcaUir ab

avariiiam. Iiaqoo i u

Chrislua doourn

majoo
divma

allare.

.
, , \

V E S . 5, 14. c

vobia, S c r i b c l P h a r i s * '

bypocrita, qnta deciroaiix metttbatn, e i anetbom, et

\ , \ - tj cyminum, e l reliquioiia quse g m i o r a

, .

legig,

judicinm ac miaericordiam ot ftdem. Hatc oporlobat

, * ,

facere, e i illa noo omilloro, Ducoa caeci, oxcolaotea

, -

calicem, camelum

. ,

jurgai

auiora gloiiooioa. Ilonun o b -

u i ineiplonioa, oo quod conieomentee

mandata m a j o r i , in parvU diligonieo e r a m , et* c y -

* -

roiiii decimalioaem non noftigobant,

, -

qoo docioiabani. quia roprobondiitai o l parcos,

* . -

praioxebanl legein boc docere. Meltua anlem

, .

\ ,

e i fldem a popolo. Quid aoioui j o d i -

ciooi ? Nibil injuauioi oiabaardom facora, aed omata

; ,

cuiB jedicio e i raiione. Statiin onim jadiclum xeqoi-

1 M

ted iliud quo-

graiius, judicium e i otaericordiam

tur oi mioericordia. Qul eniio diaerolo facil omiiia,

acil e i qttos debeat m i a e r e r l : miericordiaro autotu

, * - C eqoiiur fidee. Qui enim miserelur, credil omniuo

.

qood nibtl perdal, scd omnia accipiai.

Vel aliter,

, * ,

oportet mtaereri, ot crodere Doo -voro. Mulli eoim

, .

paganorom

aeniet auiom io Doom vivum, non baboentnt m i s e -

mia^rieordea quidem fueronl, non c r e -

-ricordtoe coroilem fidem. Oportet aulem anumquem-

que doelorum decimaroapopuloxuo,

, ,

a decem , hoc eat, a quioquo corporaliboa,

bocoat, patero

e l qninqoe aniroalibua, j a d i c i u m , miaericordiam e l

fl)em. EUSC quidoiooporlebai facere, dicii CbrUtua^

, , ,

non adbonans ad docimandum berbaa, sed oe videro

tur loac conlrariualloysi. Ducea aulom csecoe no-

' .

minat, eo quod gloriabaatur so omnia e c i r e e l doeere,

" ,

oulliquo proileranl, sed omnei poiioi corroropobaiit

, , ^

baratbrom

inttdeliUlii projideoiea.

Cuiicem

aatem axcolanlea eos noiniual, ut parva peccata ob-

( . -

s m a n l e a , camelum autom, boc eel, magna degki-

, -

tieotes e l doopiciooloa.

, , ,
.
, ;
-

. i 5 , 1 6 . c V *

vobis, Stnbx

ot P b a r i a s i

bypoerilft, qoia porgaiia. exioriorom poculi paiinae-

, .

que partem, canerora inioa plena rapina o l

. ,

intomporantia. Pbariaxeo caice, porga prios quod eat

intra pocutum et palinam, ot e i exierioroe borom

partea purse roddantor. Qoi iradiiionoa aonioinm

obtorvabanl,

, ,

oal pallnas, In quibua opsonia ponuutur: ex rapina

auictn bibebant vinum, ol comodobanl

, & , $ 5 , ,

u u g i t coinquinabaoi. D i d i i g i l u r : Nc poswduas

lavabaui

calice e l paropsides, boc

> qui

403
i i i

ttt

THKOPHYLACTI BULGARLS ARCllIKP.

fojoalo partoaa, fliaodua eliaai iotoa caTu ,

o r i l . Y t l N eaiidboj et oaiioia cficit, aedAo

e x t e n u ei corporali babttodioo, et iuteroa ei -

tooH. Te ooim, ioqxit, cxieriores pocoli partea, boc

, * . ,

e t l 'oxierioreoi laaoi habiiodiaoiD, frica*, l

, ,

ganlioffct t l o t : fntQt aoiem 1 Implft aordiboa, koo

, ,

, rapiniacl injnria alioa aflkia. Oportoi

^^ *. , 4**

le initts lavari, boc e s t i o aait*a, a l poriiale

* * *

cotoaeoietor 04 exierior difxitaa.

Vooa. 1 7 , 1 8 . t ? a i vobia, Scrib e l P b a m b y -

, / -

p o e r i l * , qoia s i a i l e t e t t b s e t m k r i i oVtlbaiit, a u

, ,

fbrit qolAOfli appareoi , i n i t aaioai pfeta

axot ooaiboj

, *

oMrtooruoi omaiqoe : aie

,
, ,

t3l TOS qoidoai appareih bomiolbaa Joaii, iotoa

W |

aoloai pteoi cslis i c i i o a o e i ialqoitato. E t b a c

. ** . >

porabola aimiliier iotelli|i<or p n o c e i e i * . Dabaoi

>

oporan o i ezteriori oabiiadino deeori vidocoo-

tor, oicot tepatera dealbala, id aal gypoo ot

, ,

AoaJbala, iolat aotooi a l aaartaoraaa a i p o i r i -

r^W

iaa iaraiasAiiia araat plavi.

Vima. 1 9 - 5 1 . < Vai votio, S c r t a e Pfarioxa b y -

, oxoxproat,

poerifaa, M 7 qate c A i i e a i k n p o l t r a propbetaraio,

e i oraoda x*ooomoota jatlonrai, ae oYcllia: W loia-

a v m a io diabao ooalroioaa, fatweotov

facil aoraaa bi propboUrxta. llaaaa letti*

> <.

v a a i o eatif vabboielipoia,
prafbcUa

qood Mii ittis

eorvoi qai

" -

o c c l A c n a i * Hiaaivja Aidt Ufao,

todiieaol propkourooi (koo oofao

kVo
fraiooi), aod qoiaiia * " ^" ^"
~
oooAooioabaot, ^ lllia oiaialooloa, ^
ooa oxoelloatoa oiooikboaiof oaaUoaie,

* ^ ,
< ,

qola 81

, ,

io dioboa poiroai ooaironno, ooo oe>

, ,

iropAotii : Ipal
Duniooea

rabiol oodoWo

eoioj

copiflbioL

piopAoianuo
Idetreo o l

Aidi:

,
* ! *

T n a . 8 t , 8 S . t Toa qooqoe tepJeio aaeooaram

palnno . Sorpeoioa, progeoioa vipennaoi,

* , ,

qaoaaodo fffagioiis JoAkiooi f e b e x o c T Non k o -

; ,

xorat, oompeUii Uloa oi ao ooddani, dkooa,

, .

Impiefo TOS neoaoraoi pairom voatraniai : aod

hoc eat qood ditil :Qoia aerpootoa ootia, oi u l o m

patrooi profeoiea, ol io u o u (oaaoia oootiaaii

, ( ,
onia, o l iooorobiloa akia treliqoooi coto 0 , poiroo voalroa viocaiia, boe orii qoaodo
* ,
Mie oeoidoili. T o o c aoim aoouoon auKilai verlkooa
* 4

approbeodoii8, com Miaaaaa a voairia

, >

caedeto implebilU. Cooi tfilor taloa auia, q o a i a d o

* *

oaTogiotk

. c Idooeoeo ogo n l t i o ad voo propbotai

, e i aotlbaa^oi illoraio aliqooi occidelfa,

, , *

omiifoiiaqoo,

ot illorom ooonoUoa

AnoclUbliit

k i eyoafOfis vosiris, o l peraeooeoiint do c i v i u i o ia

dviuiom. Argoil iiloa moodaoti, dkooioa

, , )

qood

S i in diebox pairom uoalroroBi, BOO o c c i -

olaaoaios propbelaa. E c c o ooim ego, ioqoil, miiio

, %kk

, o i aapiooieo, ot aeribaa;attamoo vos illoa

, , , ,

occUeu^. Do apoaioiia antem b x c dlcii, qooa Spirilaa

, ' .

405
E.NARR.VTIO IN EYANGELIUM II. - CAP. .
406
* aanclox doclrina ocribaa fctil, boe
aat, dqctorea popali, et oapionda oraoi e l propboiia

, ,
, , \

oximTii.EuiiUotaieoi, i n q u i l , doclajranaaaa) dcitaiia

, \ -

polfatHfim

6, ,
.
, -

Y n a . 5 5 , 5 6 . U i w i i a l aopor o m o i i xan-

"

goia ] qoi oflonditor aoper terram a xangoino

, ,

Abol joaii, oaqoo ad aaogaiooor Z a c b a r t e filii B a -

" '

rachia?, q o o n

Amon dico tobU, qood voniool basc omnia super

.'

oeeiolaiia iolor lootpluta oi

aluro.

gooeraliooem Ulaio. Soper Jodasoa illoa qui lone

* *

erant, dieil, vooiol omoU aaogoia

Plae o o i n ponieotor, qaam pairoa s u i . Nam eqoo

poal laota oxompla oaaoadaii foeronl. S i c eoim o i

*
,

Ltmttih

C a i a punllos fuit, qaamvis

iotoromiasel frairem, qood noo fuisaet

,
. * , , '

injwsie effuids.

p l o n Gaio

ooKodaliia.

ad oxent-

Yoniet igilor, inqoit,

aoper

o n n i a aaogoU, ab Abol oaqoo a d Zacbariam.

, .
'. '

Opporutoo aolom n e m i o i t Abelia. S i c u l eniro A b d

, .

proptor iofidiaoi

; 01

occiao* OSL Cojoa auioio Zacbariae hoc loeo mooiiuii?

iuloromptoa

esl, ila o l Chriiius

( ,

128

propbeiia, alii patrem Pnecuraoria Domioi. Ilabet

Alii dicunl illom foiaao ooum d e doodeciiu

, ,

eoim i i a oarraiio oobia I r a d i u ,

io lenplo faerit, in qoo aiabaoi virgiooa. Zacbarias

igilor com esaot poatifex,

riaaot C b r i a i o m , o i a u u i i a a e l iUam io oo loco, i n d i f -

, ,
* '

oali aoot

qood

locoa qoidam

postquam Deipara popo-

eonlra oom Jodasi, e t o c t i d e n i n i o o m ,

quod cum virginiboa ootlooaaaet molierom qtiae po-

pftroral. e s l ouim mirabile qood otiam

Prxcoraoria baboorit pairooi Baraebiam, a i c o l e t i a

paior

qui oxdaodecim erat,dicUur Baracbi fiboa. V o r i -

sioiilo eniui qood aicot illi fooroot eognominea, ita

e l palroa ipsorom*

YULS. 5 7 - 5 9 . Joraaaloaa, Jaruaalom, qua? o c c i -

dia propbelas, ot lapidaa ooa qui ad to misti ,

quolios vokoi congregaro Alioa luoa, quemadmodum

galliaa congrogat polloa aooa aob alao, e l noluiatiat

, ;

Ecco relioquiior vobia dooioa voalra doaorta. Dico

* ,

o n i n vobia,

' ,

donoc d i c a t i a : Benediclua qoi venil in oomino Do-

baodquaquan

mo videbiiis poalbao,

mini. t poait nomen Jerosatoin, misorlua ejos,

e i magna c u m compaxaione oain revocana. E x p o -

* D *tal*ne eaim c u m oa, qoaai com qoadam ? c b e m c n

, ,

lcr dilocia, q u diligenlom

contomnat,

rospondel

ioduciorom ao pofliani : undo argoil illain quaai

aoogoioariam,

, ,

ojas, ip$a ooloorit, sed diabolum polioa audierit,

e i quod v o k i i o miaereri

, -

a quo diaporaa, oi a voriiato, quae uniendi viin b a -

, ,

bci, fooril abdocta, oongrogaotoin auleio Doniinom

noo auaceperii. Nibil onim *\c a Doo dispergii, ut

, * ;

ptHrcatuin :

Oslendooa aolom

, .

pouit. ldcirco qoia noluislis, relinquo letnplom d c -

, . -

aisrtoni. Hoo loco di^atuoa, qood proplcr nos *

lempla i n b a b i u i : qood ai dejperandi fue-

et

nibil ita ad Deum aggregal, o i v i r U i i .

mlaorieordiam, avis exemplum

* ,

rimas, lonc relinqoaulurei teaipbi. Non igilar nw v i -

! .

debiiia, imioil, osqoo ad aocoodom advenlum. T u n c

THSOPHTLACTI BULGARLS ARCHIEP.

443

464

ot n o a d u s eliaoi into c a i i * olvov ,

o t i l . VoJ ooo ao conciboi oi palioU d i d i , oeddo

cxtorx* oi corporali babitodioo, iutartia ot spiri*

, xm\

, . ,
looli. T o c o i e , ioqoii, cxleriorca poeoli porloo, Aoo
ool oxierioreoi loam babiiadiooox, fricos, o l olo- , ,
, ,
g a n t i o m 5 i o l : inloo i o l e m lo imptaaonJiba*, Aoo
osi, ropinit et injoria alio* affids. Oportot

to inios lavari, boc osi io aointa, o i parilale aaUoa

;. , .
\

coboaootetor ot oxtorior digoha*.

.
TBOO. 17, SW. i Ym , Scrib e l P h i r i o e i b y -

. -

pocriMe, qoia aioailoo <*tb a e p o k m dealbotis, axai

, ,

foris qoiAoai appareal spociosa,. ioioo aotem pleoa

* oawiqoo opardlia : s i c , *
qaldom bomiaibao Jaoii, iolas

aaieoi pleai letSooo oi ialqaitoto. E t b a c * . .

porabob timiliior iaialligitar pneceAetu. I b b a a l

oportoi ot axtoriori babiladioo decori videroa-

tor, t i c o l de*ttli, id grpoo l

, ,

Aoalbato, ialos a a l o n ol ol p a t r i -

rty*

l a i M o d k i o o r t o l plooi.

**

V E * . t v - 5 l . c V * vobit, S c r t A e e i Pbarka b y -

. ,

pocriUB, M 7 1 " aadiiextio aepolua propbefaram,

01 MMOomooto j a i l o r o a i , oo A f d l U : fti foioOOOMO

fo oltboo polroDi , ooo foioteaxof

aocii oorap bi u o f v i x o propboUnnD. ltafoo -

, *
,
.

aooaio ottif vobitaietipoU, qood AUi oorooi qoi

' -

propbetai

ocrioVrant. Hioaroo Aidt iBoo, ooo

aood oopalera

propbeuroai (bot oofao Q *

9oo graiaai), tod qoia i u , ot patroa

* ^ ,

oooaoamibaoi, delorEow ,

exoellofllot maotiebanlar sxonifatlo,

coit 81

io diobaj polrani
ridiiioxoio
Dtioiiom

propooln : tpoi

, >
, ,

aim

robidl oodotoo eopiebooU

Idelreo ot

Akit:

* '.. *

. S t , 5 5 . t qooqoe iotpfela

ateaoortm

x a i n m . Sorpeoloa, viporantoi,

* ,

koc oot qood d i t i l : Q o i a aerpooloo ooiig, ot u S o i o

* ^

,
qaoosodo ffogioils JaAtcittoi goboooaer Non nv* ; ,
xorot, a a i oompeHU Hloo oodoont, dkexa,
, , Impkto paironi vootromai : ood ,
pairom progeoiea, o i io l a o u ioaaoJa

, iooorabiloa oiiio ireKqoooi com

, ^,
^ -

, o l patroa footroo vioeotio, koo orii qooodo

xte oeoidoiii. Tooc e o i vorticoao

* -

, eom vootru

, >

tmatm

implobiiU. Cum igiior taloo , qooioodo

poaoa effagioii81

* .* .
;

Voaj. 54 c Idooooeo ogo salilo ad propboias

, e i aeribaa^oi iHoroio aliqooi ooddeiia,

, , *

orooiAgoliftqoo,

o i iUomm oonnoUoo

A.*ifellabi(i8

i o syoagogis voatFis^ol perooqaemiui de c i r i U l o io

d v i u i o m . > Argoii illoo a m d a o t i

dicooieo qood

, ,

S i io dieboa pairam uoalroroai, ooo OCCK

$ propbUt. E c c o ooim ego, ioqoit, milio

, o l , ot aeriboj;attaraon illoo

, , , ,

oocidoiia Do apostoiii aotea b x c (ficii, qoos Spirilos

, * .

405
E.NARRATIO I N EYANGELlU&f MATTfl E L - CAP. X X I I I .
Sk - aanctoa doctrina iptot exornans

8eribaa

406
fecil, boc

oal, dqciorea popoli, et tapienlia orooi e l prophoiia

, ,
, ,

ornarit. E i n i u o a o i o a i , l o q u i i ,

polratilfim

ueclartiit wam ddtaiia

, ,
" ' , -

Yams. 5 5 , 5 6 . U t vonlal saper omoi e a n -

'

guia j u i l a e qai oflanditar eoper lorram aangaina

., ,

Abel Jooii, aaqao i d aangaiooar Z a c b a r i a filii B a -

racbta?, qoem

' ,

A n e n dico tobia, quod

oeeidialio ioter lemphtni e i

alure.

b * c oainla saper

generaliofiem U u m . Soper Jaiteoo illos qui tanc

eranl, dicit, veoiet oaaoia aangoia injuaio efloads.

.'

Plos enim pooiootar, qaam palroa s u i . Nam noqoo

posl i a o U oxoanpla oaaondali faorenf. S i c enim tl

L*m*ch C a i a punilus fait, qoamris

ioteremiasei f r i i r e m , eo qood non fuissei ad e x e m -

. " , , '

p l a n Caio omendalua. Veniet igitar, inqait, aaper

onnio saognU, ab Abol ooqoe ad Zacbariam.

". '

Opporiooo a o i o a memioii Abelis. S i c a t enim A b d

, .

propior mridiaai iulorompUia , ita ot Chriatoa

; 01

OGciaoa OSL Cojoa aulem Zacbariae boc looo moomiii?

(* ,

128

propheiia, alii palrom P r a x o r a o r o Dominl, Ilabol

* , ,

eoini i i a oarralio oobia iradila, qnod locoa quidam

. ,

io teraplo faorit, i o q o o aUbaat virginea. Zacbariaa

i f ilor cura eaaot poatifox, poatqoam Doipara pepo-

Alii dicont iUom foiaao ooom de duodechu

risaet Ghriatom, e i ataurioaet illam in eo loco, i n d i f -

! , ,

oaii

qood c u m vlrginiboa coHocaaaet mulierom quae pe-

pororai. Noo oal euim mirabilo qood otiam pator

contra oaro Jadasi, c t o c d d e r u n l eoro,

Praecoraoriahabooril patroai Barachiam, t i c o i c t ia

qui ex doodecioi orai,dfcilur B a r a c b i * filiua. V e r i -

situilo enioi qood a k o l i l l i foornot eognomiuea, i t a

oi palroa i p s o r o n .

V x a j . 5 7 - 5 9 . Joraaaloax, Jeruaalom, qua* o c c i -

dia propboiaa, o i lapidaa ooa qui ad lo mhu

qooiioa voloi congrefaro Alioa tuoe, quemadniodum

gallioa eongregal poUoa aob alas, c l noluiilUT

, ;

Ecco relioquiior vobia domoa voatra doaorla. Dico

* ,

' ,

onim vobta, baodqoaqnan

oonl,

mo videbiiia poalbae,

doooe d i c a i i a : Benodictua qoi venil in nomino Do-

mini. > pooil nomen lorasalom, misortuo ejos,

oi magna c a m coaipaxaiono oam rovooans. E x p o -

slulana eaim c u m oa, quaai c o m qoadam Tcbemcn-

, ,

lor d i l A c U , qoie diligoniom contomnal,

iodueioroui ao potoaoi : ondo argoii illaui quaai

, -

aaoguioariain, oi qood taepiua miaereri

, ,

ojas, ipsa n o l o o r i l , sed diaboiom polioa audierit,

, ,

mpondet

a quo diaporaa, ot a vorilaio, quae uniendi viin b a bcl, fooril abaocta, congrogantem auleio Doniinnm

non susceporiu Nibil onim aic a Oeo dispergii, ut

, *

pnccatum : o l nibii i u ad Deum aggregai, o i v i r l u i .

Osteudeng aoloio

mlaoricordiam, avis oxenipluui

, .

pouil. ldcirco qoia noloistis, relinqoo lemplum d c -

, .

). Hoe loco d i i c a m o t , qood propler nos $

, OV

lempla inbabital : qood ai doaperaodi fue-

* ,

rimai,

* ! .

debiiit, ioquil, usqoo ad aocondum adfenlum. T u n c

loiic relinqaonloret leaipla. Non igitor mc v i -

THEOPHTLACTI BULGARIA

407

ARCKiEP.

adoraboai, d d k o o i , Booo- .
d i e i a * q * vooa/ * aoiem

iotollifo, po*l-

cjttata c i w t f a * * feero : oo* ooiai do Aoca qoa

oa*c dieobat, loqoilor : i t i
tldoraol : poai c n d f i i l o i e a n i e o i q i i ^ M R
M C vitori aoot, donto iaotot adveotiu *.

*, * 1#
. 9

** 4 * ' * ,

, , ! xao' . /
, * |
,
4. '.

CAHJT xxrv.

J f y l trlc **, ual .

D* *on$9wmMiio*4 dU #< .
t

V J L M . I , I . E l OfTOMut Jotot dJacodcbai

fteajplo. E i oocottorooi od eaio diteipoli cjaa, i

otlcttderoul oi ilrocloros Jomptl. lotus aotem d i i i i

; .

; .
UIU : Nonoe virfoiia b r c o m n i a ? Amen dlco vobia,
roiinqaoiar hio lopis anpor bpidem, qoi noo * | ; ,
cktlrootar. ISgrosaus Itmpto, oalondii qood

ottai. ,

JOibftis ifftturut i l t : I S O o l *

. \

i c a t

d i i i l qood

lUlinqnalur vobis doraui deioria, iia oi f a d i . P r a v

A p U w ; ,

diety qooque discipulit dettrociioiioui loinpli. S a -

. \

pieboAt enbn e i illL lorrona, o! stopobani adiftcio-

* ,

fttoa pakbFtlodiuem

oi quaal Cbrisio montira-

ntp\ , \

i M i n l : Ecce qoaloni domom rdioqnis deierlaiii. Uodo

\ oftew

oboWii , n o adbareanl torrenia, et ad supor-

, *

oaco Jorusalom iranambtif, fteoliquara manobil hic

, \ \

lapJo aoper Upideot, dicooa : byporbolicani oaarpat

, , ,

atrotooeoi, fuxdilas perilomoi ftdiAciam innueus.

,
, \ ,

Vaat. . Sedonlo aolom oo iu mouto OlWiruiu,

accottoruni ad enra dbcipoll oocreto, dicemes:
Dic n o b U , quaodo b a c oruoi, e i qood aifnutn ad
veoliit

l u l o i ronsuoimaUooU ta?coli? t Socrelo

aocodom, u i do roagnia rebus iuiorrogaturi. Do

n f > 0

",
^ x O o v \ * , -

, ,
, ;
, ; "-

dooboa fniro rogaui, e i quaodo iutc eront, nompo

. *

doalrociio

lompli

oipognaiioquo' J c r o i a k o i , ei

qood sigoooi advenlos.

, ,
;;

. . |>(* Jtoos d i i i l oia, Vidoie no

c ;"

q u i i toducai. Molii onim v M o o l in nootino roeo

d k o n l o a : Bgo aom Cbrlaloe, moliooqtto aeducent.

, * -

MulU, ioqolt, praedicanloi C b r i i U * .

. \, , -

Nam Doaiibeoa Samariuooa dicobai prophoiani

* 6

a praadiciom, ot Sioioti Santariianua (o) oia-

gnam viriutoiit Oei nomioabai.

* D ^ .

YCBJ, 6 . c Audiluri e u i i bolla, e l rumorea bclld-

c ).<

rom : vldoie no lurbemioi : pportot eoim omuia

* , ,

Aori, aed noodum . Coowrgei auiem ^

* *

conlra gomon, o i cofoom oootro reguum, ol orotii

, ,

poiiilenOa, 01 famoa, et lornmotoo aingulii locU.

, \

Haoc aotem omnla inilia auol doioraoi. Bolla d i d l

RoDianoron

Nou aoliim anlom

bolb dicii (ulora, aed e l (anoa ei : qoando-

, , ,

qoidom Iro Oei io lodeoo orU (). fiolla oalm qaie

i n Hi^rooolyoiU.

dixoril bonioom

iocoraiooea,

aotem e i

DOoqoam aUondo p m o n i r o q o a n a Deo.

DoJodo oo poieni qood priooqoaro

*, .

() E d i l . . oinisit,

famoni

'

prdicaverint.

SamaritanMM.

/
tto
ENARRATiO KVANGELIUM . - CAP. XXIV.
410
- coiiwmojouir t w d t u , dfeit: Ne toraoarifti. Noo>
, * .

dom ooim o o * o m r * a t k > , iMMfoo ^otn solivorstono

* * *

flionualon

\ .

vofo Oontra gontont, 4l rtgnbin cooira rognow

o r H go*tratia

eooao^malto.

Geote

3, \

oxaorftxtora olcil pfopcqr IntminooiH Jutteif

, , \

qoa

. " -

dolot, ot p a r k : j t o ot praxoiie toBcutum

, ,

coofutSonoo o l botto parioi falura.

raala:

ioiiio aAot doJoroiiu Steol enim patHoriooa

.
,

Vaas. 9 . Tono i r t d o a i \n ifflietioooin, o l

o c d d a n i v o a , ot orilit geoliboa p r o -

* \ -

pior noinen m o u n . E l looc offeodicolinn pailotilttr

\, \ ,

multi, ol alina alium tavieoot i r a d o m , ooquo odio

babeboai iiivicem, ot mohi psoadopropbeue aorgeoi,

* \ , \ \ - et sediicent : e l quoniam aboodabh iniquiU , rorrigoacol cbarilaa m u l l o r o m . Qui antom pon , ,. , . >

aeveraverit uaquo io flnom, bic e r i i . > P r a >

dicit

boo qood pnedicil. Nam inoxspociaia lerrero ot

oTontora

130

animaiia diacipuloa per

\ .

iurbaro conanavonint. Prcemitfgal igitur ilntoroni,

pradicondo futara

, , , -

aiones, psoudoprophoua, qni pneeuraoros aunt -

f ravia,

, ! \,

lichrUti,

iniquitatom pnecipiieiu. Qoia aotom muiUpli-

eabiior Iniquitaa por iinpoet*jras A a i i c b r i s i i , o x a -

aperaboniar ot efferi oronl hominea, ita ut neque

raolioe,

offiso-

soducentoa

odia, iniiniciiiai,

l i a ut i a omoooi

cnra familiarisiimis ollura aervent cbarHatit viiieii-

, -

loro, led motuam i r a A a o i " . Qui aulem uaque ad

' * , -, finem poraoveravorii,

\ , xa\

fortilor

ceaacrii bio q o ioforaoior,

coniprobabilur alronuoa mileo.

l o l e r i I , ooqoo

lonc orii, o l

.
c \

14. E t praedicabilar boc Evangoliom rogui

in oniverao orbe, io lexlimonium omuibus aenliboe,

, \ . > -

et tune veiUci coiiattinroaiio. Nou orit v o b praa-

, ^.

dicandi obauculoio, coobdiio, praedicabilur ooioi

, ,

Evaugeliam in omnibos fonilbos, in ieatiinooium,

boc e a l , in reprobooaioneoi

, , \ ,
*

et coodooinaiionem

eorum qui non crodideranl: ot tonc veoiet coruumm a l i o , non m o n d i ,

aed Hieruaalem. Nam anio

captam Hienisalem prsadicalam Evangeliam,

* ^

aicul et Pauloe d i c i i : Evaugelii, qood prsedicalant

* . " \

in oroni qute sub coelo creatura. Nam qood do

, * ^ Qno Hioroaolyiuorum d i c a i , manifestuin

quenlibai. Diclt otiitr :

" ,
^ ,

YEOI.

15.

< Cum orgo, viderilia abomioaiio-

nein deaolailooia, q t i * dicia aai a Daniole propbota,

, .

itanlem In loco , qui l e g h ,

Abomiiialionein dcaolallonig dicii alaiuam ejug q u |

, *

civitati imperavit, quam erexii in adyile lempli.

, * ,

Dexolationia auiem dieiior, oo qood expugiianda

osaet civitoo. Aboroloatio vero , eo quod aiaiuaa et

\ ,

, -

inielligat.

imagines hominuro Hebraei abooiinaiiooca vocabaol,

odio idololalriae.

c , \ *

VBOS. 1 6 . 4 T u n c bi qui in JudaM $ n n i , fiigtaiit

\ ,

i n t u o n i e i : ia qu^in lecio, non deacendal u i toUal

Coloai. i .

411
T H E O P H Y L A C T I B l XJARLK A R C H I I P .
qttidqoan de doaao * : ot ia qoi i a a f r , ooo L oiafac a i t o u , ) ), *
otaat#Apoc .
rovoruior ot loUat voetaa aoao.
4

| , , -

poricoJa qoa e n d K M pottant, ioqoil qaod opor

teat fofore ooa reopidaoAo ooqoa coraodo qald i a

aboa&ioaiioooai deaolaiiofiis

> > \ \

qood qai ia iecio cot, id oat, oiookia

, ,

virtotibaa praBdiioa, noo daaeondai a aaouaia f i r l o -

tibo* o l lollat oa q o a oorporia. Dotaes oaim

. *, .

aoiaue, corpoi. Oponel auiext a i ab agro aoeeoVro,

, vxtvoiv

koo ett lorreois - ager coim vila (o), noqoo vertooi

, ,

tallera m a l i r i s , q o a r e U s eti veotia quam eiaiaaaa.

Yaaa. 19. V aateta p r e f n a a u b m a i l a c u o l i bo* io iUU dtebui. Pnecuattlet qoidoai poioraot fttfere,

oooro v e r i r i i

gravala :

atne proptar com|iaa<oaoai rfa

tum

bdaaiaa

pooroa.

Uloa

retioqaoro ooqooani, aeqaa aaeaai aortaro et

aimu! lalvare : l a a c uoa effofioai Iram ().

Puriatae 131

C b r i a U t laoiaoat qood e i coaaodo-

rUii pooroa. Dteil eaiai Jooepboa qood

propiar obaidiooaai,

aftolier eoxertl AJioai

sanm e l eomederiu

< ^

( *

r a f t l l oecfoiiaa, a c aeaaoraa in teaaplo, iolellifaol

t

* 4 -

Aoliduiataai rxioli-

jnaotea, eo qaod 61 aobvoraaei fela i k

, *

OVHBO *it, vol , ? e l alia T U I . Qaidaai a n m

.
1

^ ( .

)
. ,
,

, ,
*
, .
,
.

Yama. 2 9 . c Orate aoieai oo rfa vosira fiai biomo,

xoqoo Sabbaio. t l n poraooa apaatoloniaa ad Jorfaaoa

, 66 *

baae d i t i u ApoaloJi ooJoi prias Ofreoai eraai ex

Jenualan.

. ;

J o d c i a i f i i o r d k i l I precootar i a

bietae ftai fbfa , eo qood iacotafDodaai ait illla

tetr.poribus fogero; neqoa in Sabbato: looc ooim

J u x u lefem oiioti aont, et fagera ooo aodent. T e

, ,

ancem ti aic inlelb|tio, qood opofloat procari no

ftai fuaa aaaira e i hac vita, boe aat aaora, ln 8 a b -

. ,

baio, oiioaii nobit a boaia oporiboo, ooqoo bietna

i a steriliuta b o a o r a n , aad i a aereniuie aaima,

,
, , (
, , ,

' qnai aon larbetar* *

* .
Y s a t . , M . t E r i i emioi lanc a f l i c u * a f a a

qnalit foil ab ioiiio moodi ad hoc oaqoo cetopus oeqoo &tU R niai abbrtfiali fuisMol dioa illi,
fioroi aalva oaiola o a r o : profNer olootoa aotoaa
abbreTiabonlof dioa illi. A f l k l i o iololorabilia loao
t

,
* , * *
,
* . t .
,

erau Josai aool onim Roroaooriua oiilitoa oo coi

parcorooi: rod Dooa propior eiodiiaroa oz i0i 4
ooa qui jam crodidoraol oon poralail aioiol owoea

, ,

occidi. Docorta?ii aotem aflticlionas ol boUa : oaai

ai boUam diotaroiat foiisot, omooa qoi ioioa orant

faaao poriiaaoDU Quidam de Aotiefariaii dioboa b c c
iotoUtgoui: aod ooo aonl Iotolligeoda btae do -

, -

cbriaio, sod do capiifitalo urbis Joroaaloio. Qam ad

* '

Amicbritiom portioaii boc loxo tocipiooi. Aodi

igilor :

, *

*
.
, .

Vaas. i 5 - 2 5 . Tooc i quis obii d i i c r i i , Erco

L i c CbrUioa a o l illic nolite credore. S u r f e u l cniai
M

; , ,
, .

1 Tbosa. n .

() Edit. fjuL oratsi!. aQer cnim

tha.

() E d i l . L o l . ouioil, tunc non ef*iM

ir*m.

413

ENARRATiO IN EVANGELIUM . -

414

CAP. X X I V .

paoodochriati et psoodoprophota?, e l dabont afgoa

, , ,

magna e l prodigia, iia a l in orrorem indacanlar

. . t -

etiara eJecti, fleri . E c c o predtxi vobis.

Q a o i i i a n diacipuli daas quateiionea itilroduxeraot,

, ,

a a a m do eapdviuie Jeruaalem, 01 a l i e r t m do a d -

vema D o m i u i : poatqnam do capMviute d i x i l , iado

, .

e i de odvooio dicere iocipit a c conooromatioao

, , ,

a a c u l i . C u m aoteaa dicil, luoc, ooo hoc aibi volt,

, ,

qood ataiim poat caplam J e n m l e m , oi qoia fobia

, *

dicai, o l c , aed lompoa illod deebrat quo fulurom

eai, ot id qood d i d i o r , bone aeoaom babeat: T u o r ,

, , ,

fd est, quo leaaporo veoluroa oat Aoitcbristoa, eronC

ptcodocbmii et pseodopropbot i o o l l i , qoi in dae-

oionoio appariiiooo

, * -

qnoedan docfyiant, alqoo adoo, oiai valdo aobiii

, . '
*

felleot

videolium oculos, o l

aioi, o l jnati aedocaotor. Sod oeco praedhi vobis:

noo babeiU oxcoaaUooem : potoaiia ooim oon deripi.

.
, ,

V s a a . 2 6 - 2 8 . 81 orgo dlxariot vobia, E c c c i a

* , .

deaorto oat, noiiie oxiro : ooeo io peneiraJiboa, u o -

' ,

lilo credere. S i c o l onbn folgor oxii ab orioolo, e i

apparol oaquo in occidootoaa, i u orii advootoa Filif

* ,

bomiais. Ubi euioi fueril cadavor, ittic coogrega-

. * , ,

bonior e i aqoite. S i veooriol, inquit, imposiorea

, , ,*

dicente, 131

, ,

occuHos, TCI in douio qoadaai, vel io promptoariia

C b r i n o s vooif, aod io aoiilodioo est

o i iolorioriboa locis ojoa, oo decipiamioi. Advooios

ooioi Cbriaii DOO opoa babcbil qoopiaai qoi illotn

, ,

deoionairet, aod m a n i f o i u s e r i l omiiiboa, aicul ot

. , Q fulgor. Nnm lllod repoolioom ol omnilioa

*

c l a r o u i , i u e i ipao io muodo

orii. ooioi ior i n primo advonlo de loco iin

maaifeioa

ocom i r a o s m t , Ua ot in aecoodo, aod io mooiouio

, * .

oculi aderii. E l aieai apod cadaver ctn-

gregaolur atatioi aqoila?, q u vullorea aout, * i c

, ,

ooiooa aancli veuieoi oo ubi C b r U l o a fuerii. H i

, ,

eoioi io aorama volaoi, ot in ooboa rapicnior, icm

, '

aqoibc. Cadavor aoloaa dicilor G b i i a i a a , quta pro

oobia oaeidit o i oiortaoa o s l : aieut o i Simoon dicit,

. *

H i c poaiioa oai io caaom.

Yoaa. S 9 . Staiim aulooi poat tribiiUiiooena

dloroaa ittomm aol obacofabiiur, et luna n o o dabia

losion aoooi, aiollae cadeoi do cotio, oi v i n u i e $

. ^ cosloram comaiovebuoior. > advoolun, ioqoilv
, , ,
A o i i c b r i a l i , qoi bcevi s o k e l o r : boc eniui d e c l a r a
Tii por boo Cjjood d l c i l , a u i i m : aol obleoebrabilur,
, ,

boc o a l , obaoorabilor, ooo diapareoa, aod aoporaioa

kiaaioeodvonloa Chriaii, qufoiadoioduni oi e l

looa : qoid o n i n pnetereo opoa

aooaibili lomioe, eoro non oril c o x , sod apparebit

Sol jooiiias Qoio

' ,

e b a o l u r , boo oat, obotopoaoeot ot borroaconi, v i -

" ,

9 1

Tirtoiea

oril

bnjoamodi

cttlorum

touioio-

dentea croatorani i n a m o u r i , oi otoooa ab Adaoa

oaqoo

ad iUod * boaaioos raiioooQi daioroav

. ^
M

Zacfa. i i v , 4, acqq.

V x a a . 3 0 . E l looc appareiMt sigoom FiHI raomW

415

TIIEOPHTLACTI

BUIJGARLB ARCHIKP.

416

cflelo, et looe plaogooi iriboj l o r r , e i , o i

,
videbooi i a aabibut c a l i
, *

c a n virtolo et gloria rooba. t C r o x uiaa apparoAU

Sa coolp s a p r i aotaa folgeaa ad aifxoedoa Jodaeoa.

xa\ .

Yoqlei eiiioi C b r U u u eontra Jodeoo kaboaa erocom,

) ,

i magaam juuificiodi xuusriani ot letUmonlaoi:

v d u l i oi qui* lapido oaioodal lapidata.

ftigauio aaiam dicii c n t e a U a a a a m iropcvm o i

iatifoo roglaa*. Taoo Iffkar pfcngooi iriboa

. , aVovrap

lerrse J u d o i c c , logenioa aaam ioobodieatUm 04 l a -

. -

credutiuuwo, ei qai lorrooa aapioui, ,

\ , i p q -

oiiam sl Cbriaiiaai t l a t . TrlboJ eoia* l o m dicon-

* \

Qaaaivit aoiom cooi

, c l \ , .

croco voniat Domiooa, veaiet laiooo aaa* gloria

4>\ ^ -

lor b i qui lerreoa aopiaot.

4

m a l u e l vlrtoie.

*
, .
4

Vca. 5 1 . t F i omittot aafoloa c a m lubtf

voco aiafoa, et tywgrofabaot olocioo ejas quatoor

vootia, a tommU e a l U utqoo ad lermiuot j

E o i i U e i angok* , ut coufregenl , e i ooo

, -

qui ex. moriafereftarrexeraui, ita ui ocoorranl illi io

, ^,

nubibae. Vaoaraiur igitur e i U a i per angelprum

. - . T i p f ;

vocajionetn. Qoacov is aatoia Paolos d i o a i " * peroobaa

rapJoadoa 133

ooa e i l bls advtrsam. Goltoctoi

anim per aogoloo rapioot naboa.

Taba aulo dici-

* , . , '-

tur ad mojoren lorroroio.

^
V i a a . 5 2 , 5 5 . c fico auiero discile parabolam.

(30) c *Axo *.

C u m jaai ramue ejut lener fuerii, e l folia fucrinl

o u a u , ocillo quod propo a u u e . l u e l coui Q , '.

viJoriib omnia b c c , seiioto quod propo ail io fori-

.,

b m . t Qoando, ioquil, omnia boK tfonl, oon procol

.% ", ,

aberii adveoiui uliima niuodi cooiummatio.

A a i a i e m aoioui dicil fuiurom aaecultim, ol pro-

cx Klaoi, tereuiuiom quo) oril ]ostio.

eniin

, ,

poccaioribao ot lorbaiio inajor orii. Dicil

i g i t u r : Stoal videaiot ramoo oi folio , ouiaiom

4 , , -

peraib, i u ol sigaft*illa vklooloa, o l d i i i , ot

, *

luhaoi immuiari, oteam ettpotlalo adveoiom.

,
, -,
.

Ycoa. 5 4 , 55. Amoa dico vobia, noo prxioribil

bax

genoraiio, doooc oiooia iUa l a o t . COBJJHO O I

terra pneieribuni, vorba aoiem rooa praueri-

* , ^

, *
,

booi. > Goooraliofipui boe loeo dieii uoo oam q n s . , .

looc e r a l , tod fldeliooi, qoaai boe dioeoa : Non * *
praeieribil

bc

aodilla f a t o e m e l p o a i i t e Q t i a u ,

* ,

geocraiio

ftdolioai,

Non oniio q o i a

fiaol.

doooo

onioia

credaiia quod geoeralio AdoUom bio maiis

aod

pormanebii,

b*c omnio do

oi nibililli pravalobii.

aola

capUffiaio

ioruaaloiD

ioioreai,

S u m qui

, !,

ioieJlexo-

. , ,

" I Tbetf. , 16.

* collatioue codd. Vonoi. S . Marci.

(30) Cod. 5 i d d i t : , *' c Dotu atitoiu a i l : a $mmmi$ ccetit ^ Itrmi***
, , carum, docol , eaadotii oaoiriorm oc roaU oiHaioa aeu Ifmiinoa. Qoare Cbriftio crodero opiir ,
li*i, ac errure putando, lellorem ooao mtnioiaoi
,
parieiu iu mcdio c<oii iiidnita oidgailNdiiM! ips<*oa
. . ' . }^
. . .
eicedoili. ~
?

ENARRATIO 1N-EVANGELIUM . -

417

418

CAP. XXIV.

, nint, o i oon de tocondo advonia

oode c t $lc i p -

torpreiotiior : Noo p r e i e r i b h goooratfo baec ,

, ,

tot, veolra apottotonim feneraUo vldobil Joroooly-

boo

*-

worom aalatoiiatos. ConArmaoa autaoi dicla, foqwii:

? &, ,

FatilMia iraaairo COBIOOI ot l a m o i abolert, aa

t t a *> # ,

Anoo et i r a o b i t t a olonoata, qoojn a l qood-

- , *

dam ex ipol A3ot* tooadax o l t .

* . >

Vtoo. 56V c Do dio aaiem flk) o l boro Qomo a d t ,

, , tt

ooqao angoH qaidaxi eoilorom, Potor

, t *

aotat. > Docot BOC looo dJocipaio* at poa qo*rout

euj

, ^

disooro

. 4&-

dum dicii, noqoe aiifoli, adjnoftoi 000 qood dUcoro

, ; ,

000 ottotttoni i d quod

* * 6 , ^

d i c i i , Poior mooo aoloa, probibot aooitf

000100010 oaiorom . Irooocoodooito : nom

Aegali

igooraol: e l dom

, - ocanl . Quod dixjiaoi , Scio

di-

quidofft,

; * , ,

aaiem dicero oolo, oonirtataii esaenl uiiqov,

, ,

quaai denpocii ab 00. Nimc auiom com dicit quod

* ,

neqoe Filiuo novil, n U i Pater , probiboi no

, ,

inqoiraitt: o4 pairoa oootlooot qoid i u

nianiboa, deindo auioaa dom. qoseraol Aoo AUi, ec

; ,

daro ipai noloni, occuhani dieooioa r f f o n

, ,

qqod queriiia, ot aic ploraotoa flUoa oompeocimi ;

babemHs

, * ,

iia 01 Oofninoa ot compeacat apoaioloa n a dlaeoro

velini do dio iklo oi bora, d l x i t : No^oo aeio ogo,

niai Paior . S d l enim ot ipao boram e i diem

, ,

illom : id qood e i multU. aliio maaiieauuu,

, ; *

Ouinia enini quaxtioqtio habei Paier, Fjjii :

iouliaui aniem babet dioi bujoa; proindo ol Filiua

. ,

illatu Aabct. Maoifealioa aoiein ox boe. QMOOHMIO

* ;,

eiiiiu poeaibilo esi igiiorire Filium J 3 4

* ,

lum eoi oa q o anle aum diom eaoihigeni, iia c o -

diem I I

guila annv4 Nam qui ad oairbulom docil, manife*

, ;

tluui qood 18 eiiain jannam acial. Sed utiliier bauc

, ,,

non aperuit; nobia oniin aclro 000 prodoat quamlo

orii

eniin facil alacroa.

coofumaiaiio, ne ignavi

aimoa.

Ignoraoiia

, . (51).
V c a s . 5 7 - 3 9 . c Sod l i c o l eraai

< " ,
.

ot

advooiua

dies

Noe, iia ortt

Filii bominia. Sicut enim eranl in die

) ,

hut

contrabootoa

*, $ <- ^ ,

q u o ad diem quo inlravil Noe io arcam, ol non

q u i praecoaooruiitdilaviom, odcotoaoi
Diatrimooiom,

ot

ooptein

bibooion

daniea -

.^ , f> cognovoroot donoc voniasei diloviom, at

onivoraoa; ila oril-oi adveniu F i l i i bomitiit. > A d
*
. >

cooflrmationeio

nliiur bi8<qu temporo Noe f a c i a : tono i r r i -

;*

yoriaairoorum

diciorom

debanl noonolil arcae prarparaiionoto, donec veuitet

afflicUo

01 iovolvorot omnoa. S i c 01 nooc aliqui

Joan. x v i , 1 5 .

E i collationo codd. Venet. S. Marci.

(51) Cod. 3 1 :
. ,
5 ,
*
' ,
, ^. 'Qcxep , > . . .

< Iguoranlia enim facit alacrea circa piotaiom. V e l

ithid omnibua clarom e s l , quod scircl quidem ut
Deua, ignoraroi aoioia u i I1011.0. E l s i enUo viderelor
ille exceplus ab hac lege, nibilominua, qnoojam
piopior bon>o faciug cai, propriumque hominia
ignorare, liiur aibi u i boinini ignoraniiam a t l r i *
buore voluil. Sed $ic*t erant dies Noe, > e i c .

TDEOniYLACTf

419

de eoosomoutJoeo

B U L G A f t l . E ..

*29

n a l i , ood *

irridcoi
reptote, Uqofc, aAveoJel ioioriloa. Oaloadit

' , .

oaiom

, -

rool dodtll, e i ad e i d d i c i a a

, ,

qyod

com

vooeril

Aaliebriolo*

pfopentiora, tkrjt io teotpofo Noo rgaoloa.

. .
*

Vsaft. 4 6 , 4 1 . c Tooo doo orool te a g r o :

ajavroliar, e i olter rdioqoitor.

. . *

D * aaolaotea

txob, 110 , ol oltoro rolioqoilor. > T o o c ,

, .

loqoil, taat ooioof ftioe toflidloaloo, o l toa oporali

, , ,

foorioi oporo : oont qoideoi , Jootoi a d -

,, ; ,

firel, io oceortooi Cbritli io ; alior ooteta,

, ,

peecolor vidolkel, infrt rolioqoitor. Sed otsl -

, , , .

vi aliqoi fueriol e l aaolant: Ot io blt ilU qoidoa

6 *

osoooiooior qol digni, reJioaoaoior ooloto qoi io-

digoi. Aiquo i u diacintu ex boc looo

qaod o i

, *

, ,

oorvi mmlioroa virtaio ioipodiooior.

. (38)
B E S . A2-44.
hor Domiooo

c VigiUie igiiar, qoio ooocilit quo

vooler vexiorua ost. Ittod ooieoi

. ,

ooitotfqood si a d i t o i potoHoaiilioo qoa bora for

| ,

Toolorot , vigiloaftet liqoe, o l

ooo porori-

, o i x

titoot M i d o m r a aoaot. Proplor ooc ot voo otloto

- ,

porali, qoia qoo bora ooo potalia, Pilioo botoiois

, -

veoiet. t Yigilare Joboi * prxporori,

boc ast b -

. ,

boro virtaiU o p m , qoool io tkoOAoro qoodoa repo-

Ito, o l c v m veoeril Dootioof ropolooo id qood tol,

, ,

posoiaias d i r c . f 4do ooloco qooatodo ooo tilierii,

^. * , !

Aeocio

, ',

qxa bora for Tooloros t l t : tod

ttotaiii.

Foroio OModi cooooniaiaiioooai ootaioot, d , ]

Forro iooloooi koc loeo

, .

XOCI0 ftdvetiluxi . S i c o l Ifilorfar ciaio

xmiooi.

. *

, i u ot odvoolos: iuqoo ooglifootoo

^, , ^-

collationo eodd. Venet. 8. Marci.

fSl) Cod. 31 a c k u l : > ,
, ,
, , .
, *
, *
ttUfdovcal
,
*, ? ,
.
, , :,
6, ,
. ' , ><? icorrcu
%\,
.,
, .
, *
sr ^ slr dij ,
,
;
, *1 .
? ,
,
;, * ^ 4 ,
.
^, ^,
* ; , 6 , * ^ . ^ '* ^
; ^ 6/ , /. ,
. /ehs , . . . c Qtis in agrvtuul,

videltcol lo boo nioodo, aooi roatid, l a l o t o , itjvo4, ot diviiiia qoioVoi c U r i , aod g'oria ob^cori.
I*OITO liora alii qoideoi joaii a o o l , ofii r c r o i o i q o i :
oi joMiqoidomiaaooiaolar, ioiqoivero roJioqoeaior
io igoo. MoUmm vero ! ccnaraiiai , acd
in poiticalari aoiout, qoas jufofo aorttue
aoni, qujrqno in iwbfcillilalo aeo iofimHtoio viuoi
transignm. SUDI vero oiiae qaidcm molieres \n%\g^
alias iujosl. S i c oi ex alii aool jooli, u l
Job d U t a r o a ; oi alii fojiuli, Coio o i G t c i i .
Liide a i l : Dmo im lecto, coroaidooi ioAroiilalem d i c a m . auletu aomaoior, oi iHJaii
r t r l i n q o u i i i u r . Uuomodo t f r o aisameudi aint jus!i,
oilicai Paiilua: Virt, i n q o i i , i* Dommo tx *
rapicntur IN mrra, $t umper cmm Dmino ermni.
(I Iheu. iv, Itt.) Q o o m o d o relinqneolur lujosli t CK$rtfabunl un$tii eiectot qaideai ix oxoioor *t*li*
\ Metih. , 5 1 ) , iuipioo autoni roo-Aareof i$ht
inextingwiHli. (Luc. , 17.) Ne vero , igucw
iiluiu ftopplicii ioeikliiguibilciit e i b g u i s e ^ , a u i
cotjtburento r uiiiiUtroo quoodaio poblrcus , m
ioiporili qoidaoi iaiagiuautor rroptte ad Sodoinofli, 04 vklc fdruaceaa soucenaam aboqoo Ugois.
Con^iuVra uiori L u i coaveraioiicm i o lapidoto : ci
m i m e i g i t i i a c i i T i i a i e n i . Simol euiiueraui L o l , ejos
u&or ei d u z lilise : r l L o i qniileiu cooibuaus nou
osi, iK*que dux; b l t x ; e d u i o r ignu a r l i v i u i c i o
IKH offugii: s c i t i c e l , j u j l i t i * Onuti.qQeiuquc pro\mx i r a d i d i l a o r t i . I:a in judtcio : juati q u i d u i t
;i8Sttiui*iilur, u l L o i ; iujiwii a u L o m reliuqneuuir, Tutuii uxur rjug^ Yigilaicigiiur,
> cic

421

ENARRATIO I N EVANGELIUM M A T T E L E I , -

CAP. X X I V .

422

, . , aed lobrii et vigilaotoa. X a m oi odromuo

ouando fmora oaaoi o i o r i nooiro, illo solo dio d a ,
- -

rtmut oporom

\ .

ooleta cooi

,
,

quoniodo

placoremoo

Deo: nonc

ignorauiiu, aobrii semper oil

Tiriuium opera.
Txaa.

45-47. t Qoisnaoi

esl

prodent, qoooi praefeeil domioof

ilui

dol

Ojuom c i i m

cibom

llftclio

e l

, ot

io lootporo? aervnp

voooril dominoo ojus, 135

oie fociooioin. Amen dico vobU,

. -

oionio

booo aoa

illo

iiivenoril

quooiam

aoper

conotiiael . Dubifai on

6 ,

fulun oit

domiouo ojua auper

qood raroe U l U , e i inveiila difficilU. Doo eoim

Qtleljo

quh oi pradoos, qoom c o o s u i a i l

fomulKiaiD

t o a m , o i ostoodoi

. ,

oxignnlur b omoi , fidoo e i prodeoiio.

Nam ai quidem fldelia , o i nibii forolur, prudeoa
, *
anlein noo a i l , oed in vaooiu diaperdai : v e l

, ,

si prtidena foorii, ot foroiur, ntbil prodoril. Igitur

, . -

qoi looo inveoloi fueril fidelis o l pradono,

mullo pbiro c o n s o q o e i u r , rogoom dioo .

,
.
.
,
' ,
, ,
, , ,
, ,
, , ,
,

illo

Nam omoioas quie t o n l D e i , basredes o r a a l oanell.

F i d a l U oalem oiiam ott
doctor, qoi i n temporo dodh

cibom diocipolio ,

aicut Pooloa, liooc qoidom lacle poiooo, ounc o u t e n

aapteotor

loqueiu, liJcliaquo miiiisler, qoi p r i o i

bJaipbeojoo", ot , u l ooo Ignoraoo cogilaIfonoa i n i w i c i . Sod o l ouinU qoi D c o acceperil

vel , v o l poiotiliam, vel priueipotom, d c b d o i
i d e l i i e r * prodoolor miuislroro oa, ttuqaam ralio-

nooi rrdditoms.

. 4-51. Qood d i s o r i l illo

, , -

i a oordo , C o o c u i o r domiooo vonire, co>.

poriiqoo percolore coooorvoo, itoo odore at bibera

com abriis : vooiol domiDoa oervi illioo i a YJSo qoo

, ,

BOO o i s p o e u i , o i horo qoo igooral, o l diaoocobil

o a m , o i p o r l o n ejoe ponet coaa b y p o e r i i U : UUo

" -

oril ploroioo 01 8Uidor doniiuaa. Obi d i i i l qoo-'

aoodo i d d U sorvos bonoros hobiiuroo oil', oooc

, .

dicit qoooaodo pooioiur . Nam oi qult coi

* ,

ooocrodiio dooa, eooioinnai j o d i d o m

, ,

illod, ot dkot, Morator Dooiinoo mouo, boc ,

, ,

o l votligio posoam i m p o n i i : o l

, D o c c u i o o o o i longaoimiuie Dei, percuiial eonaorvos

,
offeudendo acandalia, tt iHorom eonacienliam
, |& ,
vorlroroi (aobdili nim vldenloo principes donis Dei
* ,

malo o l i , acaDdarixatiior oi damnunt accipiuni);

qoi igitor lalia, diaaecabitur, hoc et ipoliabidir

'

dono aoo, oi luoc apparebil quaiis s i l : r l m i i l e t u r

, -

in leoebraa, qni aub iignra qoadatn decipie-

, -

b a l : aicol molli ponlificum aancii Ticlemiir p r o p i c r

, *

digoilaioui, Innc aiilem l o l l e l u r ab g r a i u , ct

aicut bypocrilx pnnicolur. Naiu cum a!ii s i n t , alii

, *

appareui.

* . , .
Maltb. xxiv, 4 5 .

I T i m . i , 12, 15.
v

424

THEOPHTLACTl BULGARJA AHCHIIP.

KMAA. .

CAPUT X X V .
tk

ii$m

DfX tmr 64n* MmpWrtmr. Uopi t o V Tuimrrm

JLuCorrvr.
toti^XpurTtv*

*irgiHik*$. Poroto/a eornm oof Ulexim

acctperuiU. De adttnim
Chrhii.

Yoaa. i - 5 . t Tftnc aaaimHabilor regnoaa oloram

t T o t a < {WnUia oaVv >
detoe* vlrgioibu*, o o a iumptis UvpaAiboa
16
oAtoV*,
auis eiiorant in occorMm . Qoioqoo a t u e e
tt^ AAvtiptv vupf(oV. IltVct %
tx illio orant prxAontea, ot qotnqoo Uum. Q%m arooi aotoVv , xa\ at a l v t t ofvctjtg
S a i o a , accopth Umpadibua , ooa aoccparaftt
**\ *, Ooioo
oleofli tocoea: pmdemea voro s a i r p t e r u i t oiooai I
'
vaaia auis, ona coaa Unpadlbotv Tarxonto voro
^ # .
apoooo e#ftftiUferml oaiiiet ae donaioront. 3b
Sk , n a a a i \
pertooa virgiaaai propoait poraboUai da IxatWvlev. vfiv |
ayao : ot qooolani n u g n i B i opoa eai v i r f ? a i u a ,
*% , {
qoia iUid o u a c u r a e i , alla itogligai, aed Ai*cai
icafopiojv #
quod obaqoo eiiata virgiooa c i m acortU AUA *
ojiciooftnr. Moriio aourtn qni coJnoat4oae cart4 e i
\, apfovCav ^ )]
nisericordia ojicilar, oiiaan al vbrgo ait. Scorion
KCXOTOK \ lxAUaai
aoiai ab aJoeiiono lyraonfca expognaiur e i aaiurali,
x l v tfi) * *
ImaiaoHoora antani ditiiiia, Qoaolo igitor inflr *
aoio* coi obJucUndam, laftto n l o o r i vooio digaoa
. " 4 % aaotvt>Mpo;
t s l qai a i p a f a a t a r t b avariiiai aoorbo. B t
^ 6 \ *
qotdeto eot, qvj vioeii oaioralo et v l o * *
c i i e r a panra poconiaratn cupidiiaio ac morbo.
, ,
DottnHailo c t l aaoro. Moro ouiem dicimr,
*
q v U aialiai aocondao advanlaa t.
, 6 . <
:

.
Y i i a . 6 - 1 5 . c P o n o modio noatis daraor factas

c ^

a a i : E c c e v o n l l , a i i i o obtlara ei, Tono

, . <

aorraieroni OfOnas firginat i l t e , e l apparaTorool ,

, ! ttxov
tampodtt aoaa. F a l o c ouiem pradootifcoa d i i e r o n l :
,

Dtte nobia do oleo t o s i r o , q i l a lunpadet a<lra

eixliuguontur. rovpoadorani prodanieo dieaaie*:

. ' at , *

Nfqaaqoaiq, uo non aufficiai nobia et vobif. 8ed iie

\ .

potioo d eoa qoi vendant e i c n l l t vobitiptis.

, -

v e n K ipoatus, et q u c

. * ,

paraie erant, iiitraveraui cam eo ad , cbrn-

, \ *

i t q a e e t i Jtnoa. Poslea ?ero vcuiaat e i retiqoa

, \ *

tlrgioea dleeniot: Domine, Dooina apert nobit.

\ , , ,

At illa retpondeiu ait Asien dlco ?obis oo?

. - '

POTFO

daoi irem etoptaia

qolo neociiis dioio ooqoo bo-

, , oCBaVt

r a l i qoo FUioo bominla fonicL > Modio nocto dicit

cUo>oreoi flori

. > *

io. Yigiloio iloquo

o l otieodai qood tie ioextpeeiauif

, ,

TenUl Domittot quoti oiodlo nocio otonoi dormio*

9

i i o o profbndo somoo. cutn clanioro i o o k

tobo

ooiui touobli io aecuudo ad?oniu. Lompodot ioiom

. * *

uAmm , ot oniotcojotquo meno Umpas e t t ,

qotfi lono acoendiior qoandd babot oleajii Ttrlaiom

, *

ol mioericordiam. Faitua aotem ?irglnoa idoo qood

looo reqoirant o l e o n oom noo t i i negoilaodi lom-

a l xlrtp*

pma. Porro prodonioa d k o n i , No forto noo tofficiat

, ,

nobia oi ^fobla. Yirtoa ooim proxiuti moi v i i toffi-

ciol illi ad defenskmtoi

Uolnm abcat o l oi otibi.

* .

E r feott onim qoiqoo oporiboi Jo$aflcaboniur, oon

proxiotoruBi. 8od ad tendonies oboooi, boe

, *

ooi ad |oopoffot. CaMorvoi qood dico bonc aontoaa

, .

k a b o l : Paloitodioo docontor f a i a a oo quod olet>

'* ,

matpum

, . "

noo I b c o r i i i l : ol nooo priaioai aciont

^ o d a paoporiboo oportoai noa oleon eiiitto. Ooc

ENARRATIO I N EVANGELIUM

kAiTHiBI. -

CAP. X X V .

41S

, igilor 137
* $ l <lod <Mcil obifO ad Ycodcnieo a t
.
eroereni oleum : boo , meoie abiorani ad pau*
,

p e m , et eecura cogUarunt qualo bonom s i l etaomo-

, ,

s y n a , aed clausa est eis janua : post vfiara enim

;, \

islam non e s i Jiic lempus pcanUendi et operaudi.

, *

Proinde Dominus dicii illts, Nescio ?os. Miaoricora

enim el miseraior Dominus nescii immisericordes.

. ;

Quomodo aitim dissimiles e l alienos a ee noasei?

Scilo insuper omnem animaro a Deo habere i l l u -

. . ;

slrationem ei lanipadem, e i omnes surgere iu o c -

; -

cursum Doniini. Omnee eoim desiderani occurrero

et conjungi D e o , sed Deo daiiie lampadein e l i l l u -

siralionetn, prudentes quidem bene operando oleum

iromillunt, faiuac auleni siounl lampadem sine olto.

Excluduittur igitur non babentoa bona opera, p r o -

* plor qoas accendilnr io Hlis luaien : nisi anim bona

\ ,
,

opera faciatnua, exstinguilur lomon Dei in nobis.

* *

.
* ,

Vaas. 14-19. S i c o i onim bomq qaidam peregro

proflciaceaa, vocavit servoa aqoa et tradidii ilUa

, \ , ,

bona , e i hoic quidem dedil quioqae talenta, alii

, , -

aulero duo, alii v e r o u n u m , unicofqoe

propriam facultaiem, e i profoctoa eai a u t i m . Abiit

aecundum

, ,

aaiem qui quinque

* ,

esi io , o l coafecit aliera qoinqoo. Simililer et

ulenta accoporai, ot operatus

* ,

qui duo aeceperat, lucraiua e l ipaa duo a l t e r a :

, \ .

qui autem unum acceperat, abiena fodil in lerram,

, ; -

e i aboeondii pocuniam dotnini aui. Paat jnulium

, \ * . C vero lemporia venil domioiu aarvoram iUorutn, et

,

poail raiionoai cum . Com sapra quod

noaciator dies qoando venluroa ait DomUuu, apponii

et parabolam banc, ottendena qood repenle v e n i u -

nia a i u S i c u l eniin hoino peregre proJdaceiia, ita

, . '

e i doroinaa voeavit aervoa iuoa e l baee alqoe U i a

c t v * ,

c o m m i s i t Peregre

, ,

propier factoa oal homo Cbrialoa, vel aocun-

, ' . *

aotoai profieiaci d i c l i u r , qui

dom quod oacondit io coaloo, vol aocondtuo qaod

, -

longaninia oat o i non aiaUai oilgit , ood o x -

, , , ,

apoetat. Sorvi aoiocn Ulioa qoiboa ooocrodilom ott

, , ,

aonnoni*

, , ,

diaconi ot i p i r i i i u l i a dooa aecipionloa: iUi quidem

piora, h i voro n i n o r a , unoaquisqoo locondom p r o -

prlam facoluiom,

ratoisteriam,

o i epUoopl,

hoo oat, aoouodaoi

aacordoie*,

mooaufam

* , , , D fldoi purlftcaiiouis. l n vaa o o i n qood ogo daloroo

aom Doo, lUud tnittoi donom : ai parvuxi

. ,

dodoro, panrom dabiCot ipoo donoin : ai magnom,

, * ,

magootn ipaa qooquo dabiL Siatim aoiom qoi q u i u -

. ,

qoo talonu aecoporai, abiit oporaioa e a l . Vido

, , -

aodoUtatom

, ,

a u i i m oporaiua duplioana qood acooporai. Q u i

iUlue, quooM>do nibil

n e g l e i i i , aed

onim aoluni sibi soli prodoai, aivo pradooiiam

. ,

baboai, aivo diviliaa, potootiani ot oooioritotom

apod regoa, aivo qoamcnnqoo aliaaa vol artoiu v c l

, . "

racullatom, aod a i i U ult prodoaao,

{ ,

quod aibi daium o a t Qoi 138

duplicat

> i c m laloniom
n

fodit io i e r r a m , ia oal qoi aoai U n i u m orilitaiio

coraiM kaboi, oi non alioram, qoi ot condoronaiur.

, , -

E t bouai moolia o l aiudioaum bomineui YldobiOt

PATXOL.

GE.

CXXIII.

14

4
qai tofMlo soo

i d

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCHIEP.

423
negoliaiionei, d o l o s e l terreni
41
xp*wm\lvlpxtni6ht%haffufito.
illo dicaa qood defbdorlt -

- ,

tum s a i t a tub l e r r a , boo o a l , io terrena opera.

, , -

Port aauUom aalera temporU venit

opora atralHur,

qoi

\ , *.

dodoral argenlum vol eltqtiia raa. Argentmn t n i a

igno probitom

cloqoia

dootlBoa

Dei : vel airoplieiler

o n n e dooom quod c l a m t i et insignam facil hotainem,

argentani dictum ett

convocoi , ot

raiioneoi ab bis qai lalooia accoporaot, aodiat.

15-50. E l accodont i t qui qoioqoo ! a -

leuta accoporat, auollt alia quioquo Uteaia, d i c e n s :

, ,

Doroioo, quioqoo laloota iradidiaii mibi, ocoo allora

* 5

Ynt.

quiaqoo talcnia locraiot tom por ea. A i i Uli Domi-

' . ) *

nos c j a g : Eage, aonro bono o i fidoli*, iopor paoca

, , , \

fuisii fldelig, topra m o l u to c o t m i i u a m , inlra io

gaudiuro Douiini l u i . Aecodoot a u l o a qui doo U -

. *

k o i a acceporal, a i l : Doinioa, duo laleola iradi- 6, * , ,

disii mibi, ccco alia dno locralug tani por e a . A i t ' . 6
illi Domiooa e j u s : Eogc, terve bone oi fldelit, aopor

* , ,

pauca fuisli fldolit, topra mulla lo constiluaro, imra

, *

iu gaodiom Dooaini tui. Atcodooa aolom oi qoi ooom

. \

ulenium accoperai, a i l : Douiino, noveram lo qood

, *

bomo duraa ais, meten* ubi uoo somioauJ, ot iudo

, ,

coogregana ubi ooo tpartiaii, ae lorriioa abii, a b t -

\ , ,

coodiqoe laleittam Ittoa i u lorra

: oceo babea

qood loum oat. Rotpoodoat aoiem Dominug ojua,

. ,, *

dixli e i : Senre malo o i piger, teiobat qood metaro

, {

ubi noo seininavi, e l coogrogoto illioo obl ooo ipara i :

, * U n

opohuii orgo to comtniUere pocoaiaaa moam mousa-

riig, oi feoieos ego recepiateoi otiqoo quod moam

*
' ,

eai com aaura. Tollito itaqoo ab eo lalenlom, oi

daio ol qul baboi docoiu Uleoia. Otoni oniui bobooii

dabiiur, et abondabii: qui vero babct, otlaaa

'

. ,
,

qood baboi aulerolor ab . E i tauiiloui aervora

, ' *

ojitito in l o o o b m

exloriorea; illic erii fleiua o i

alridor dooiiom. Anibo bi qoi io coocrcdilig opo-

CH

raatar, laodanior a domino oodem modo: Euge,

bono Adolia, uiorqoo audii. Per bonom

, ,

auiom

bic omnino inlelligiious miMricordeni e l

, *

liboraioa), qui soaro bonitaiom i w p a n i i .

, ,

Qui anlem aopor^paoca

fidelca

apparem,

aupor

ii:olla cuotlituunuir : na oi licel hic dona cuoiequa-

, .

rour, ea tameo coin iuturia non aoni coniorooda.

Gaudiuin aaleoi Doraiui, incoaubilU beiiiia, quam

baboi Deug gauden8 in operitHu , sicui David

, ,

d i c i l T a l i igilur gatidio gaodeni u o c i i io operi- , ,

boa UcUniea: aieoi o l contra p o c c a i o m dolem
.
in operibo8 p r o p r i i s : ot aancii gaodool qood U m

divUera baboaol Domfnom. Vido aulom quod oi is

f ,

qui quinquo, oi if qot doo laieoU accoporal, oadam

ln>oa consoquaniar. Quando ooitn qoia cuam pauca

, ' . *

acceperil, 1 J 9 et UatOio aibi dooum, licei parvum

, ,

a i l , bene diaponuril, eqoalem bonorom adoplurua

. ' , ,

esi coin oo qui niagoa iiabuii e i fecil. UnugquUquo

, , -

ouiui u i aceeporii, iia ol excclsui videbiiur, bono

, ^

ogorii. Porro aonri grtii iia ae.babool: a i ponrcnus

. #

c i pigor aliier coapondet, e i ut digoom .

, , %.

Dunim cnim dontinum

'' - , *

. , 7 .

nominat, a k u i et nuoc

, .

429

ENARRATIO I N EVANGRLIUM . - PAP. XXV.

430

, molli doctoram dlcont. Doram qoldoaf

roqniroro

. ,

i b honiniboo obodiontiam, quiboa Doos DOO iudidit

obediohiiam oi poraaaubilitaiem, boc onioi insinoat

dfeooa: obl nox oomiaojii, boc o t t , c u i ooo

dodioli

o i obodiroi,

bieona

ootom daratn dominam

ob illo ot

obodtat.

oorvos

ooipsnai

, ,

oondoamat.

, *

mogta diligexa , otpoto (torom e i crodelom

. & ,

dominum aoriiioa. Nam t i aliena o x i g i i ,

. ) ,

magia aoa oxigot: aiquo i l a oporiebai e l m o l -

Nam qoooiam

d o m orai,

dobebal
roulio

llplfcare q u accoperaa , et facero discipulos a

qoiboa debkura rcpotoret. Nutuniularios autem d i -

acipuloa n o m i n a i , lanquam

, , '

reprobooi aermonos. Verum usuram e i i g i i a diact-

(55).

polia,

oporam

aciiicot

ooa qui probenl aut

exbibiiionom.

Diacipulua

, & ooim a doeioro a^naooom accipieas, babel quidoni

*
.

et roddit inlogrom, addiia.lem u i u r a m ,

boni oporaliooom. Tollitor itaquo a malo o i aogni

, ,

doirani. Qoi ooiro donum aliquod i a alioram

otiHuicra accepii, nee oo oiitor, iUud oiiato p e r d i i :

qoi voro moltiplicaro alodot, majoreoi slbi c o n c i -

- .

liftbit gratiam. Diligenllam onitn adbibonii dabUor

n a j o r gratia, . i u u l aboodet. Stodium ootem non

, *

adbiboos, o i dono quod tidolur baboro privabilur.

Nogligens o n l m , oi qoi noo oporator por oa q u

. )

accepii, non babel d o n o m , aod videtor

, *

oam pordidil oegligeotia.

, *

haboro:

, , .
c " G
, ' ,

V s a a . 51-55. Cum aulom vonorii FiKos hominia

in gloria , omnes angeli oum , lonc

aodobil eoper aodem glorise , e i congrogabonior

anto oum genlee, et geparabiiooa ab invicoio,

' ,

qaemadmodam paator aogrogat ovca ab boadia, et

staloei quidem ovoo a dexiris , hotdoa aoiom a

, ,

tifoialrio. > Quontam

igooioinia fuit oi opprobriis, dicli, C u m venerit i n

primoa adveolu Domini io

, , .

gloria aua. lo aecundo eoiui cum gloria aderii, a n -

golia ipaum lipautlbug. Primum autom aeparat *

peccaioribog, l i b e r a i u e o i a labore,oiatauiit,ei

, ,

tanc loquitur . Itaqoq ovet vocai , quia

, .

manuieii , et frucluin nobis ae uiiliiatem dani

, ,

ot oves lanam auppediiaoioa, videlicoi divinom ot

, ^ apiriloalem amictum : lac, boc , cibuin con

( ,.

g n i u m : bcedoa auiem poccaloroo : in praecop8 ouim

f ,

adunl, oi iocoropositi^unt, oi oierilea u l hoedi.

* ,

, \
.

, , -

V E M . 54-40. c T u n c dicil 140

dcxlriigibi

c r u n t ; Vouitf,

hia qui a

beuedicu Palria moi,

Ex collationo codd. Venet. 8. Marci.

/ 5 5 ) God. 51 a d d i i : j a p , ; *
* , ,
, , ,
, *
jbovov , .
<**,
. . . S e r w r u m cniin est roidoro,

domioi vero repeloro. Affalur l u q u o eenrua domin o m : Aoslorato, inquit, vidi eaao mandatom luum
quo obodloniiam ab b o m i n i b u 8 exigit, q u i b 8 s c i l i c e l per raiionom faciliuiom obodiendi nou i r i b u i a i i ;
ideirco limoiia, ne a exclderom, id u n liiin, quod ad me poriinobai, custodivi: quod aotooi
alioruio erat, neglexi. fiummulario$ auiein > t l c .
t

42!

TIIEOPHYLACTI BULGARLB ARCHIEP.

4M

pvttideU regfMHM iu Jtirrcdilaiem paralum vobU ab , * . ,

cxordio mundi. ei>itn,ci dcditiit mibi adoro:
iitivi, c l dedislw tnibi bibere: botpet eram, e i col-

, \ * ,

lgisus ine : nudus, e l operuislis nie : inflnuus, e l

* , * ,

\ -

Aisiiastis mc : in carccro crain, ei venistie ad roc.

* ,

Ttmc

. ,

reepondebiMii ei jusli, dicenles : Domine,

quando le vidimui esuricnteni, el pavimus? aul 4-

* ,

licnipin, f l dedimua libi poium? Quando antem v i -

; , ;

jiiuus

, ; , -

hosphcin, et collegiinwe le? aul nuduu, c l

foopemiiuus l e ? Aul qtiando lc viJinmg inOrinun,

aui in rarcere, ct venimus nd l? E l rospoudene

; \ \ ,

rex dicil illis : Amcn dico vobis, quaienu* fecisl'8

* , *

wii de bis fratribus mcia minimis, mibi fecUlis.

NOD antca prsemial vel punit.qiiam dijudicet.Mise*

. ,

ricor* enim p*t,el docel id ipsaiti, quod non

. , *

anlca debeaimis punire, quara reni discuwerimus. , \ .

Si; enim o*cusaiione niagis carobool, -fl praKedente judicio puniuiilur. Porro sancloa vocal booo-

ilicios, u i a Pairc guscepioa. llseredo aoieni

, '

Deos eog pariicipoa

f iciet glorix , . eoim d i i i ( ,

Ac<:ipiie: ed, Po&sidelo iu barediiateoi, ut paier-

, . , , ,

nain aobfiamiain. Jam fralrea mioiiuoa vocil

suos digcipulos, vel omoea

paupereg.

Omtiig caim patipcr fraier e s l Cbrisli aualeuua

, . ,

pauper : quandoquidooi

ol Cbrislue io c g e i u i e

'. Vtdc aulem !>ei juatiiiam qoomodo latidei ac

. "

prxdicet ganiioa. Yido ilotn el illorum caodorooi

, .

ftcii tegui, ofteudcng

quod

eimpliciler

quotuodo propler inodoaiiani oegonl illura pavis-

" , * *

a o : 8ed Dominus ea que pauporiboa facta,

* *

iia acmeiipaMin ojucipil.

V i t u . 01-46. Tooc dlcct ot bis qoi a aioialria

croHi, DiacoAito a mc, awdedlcii, io igorni ,

* , , -

qoipaiaui8eoldubo4o 04 arigeii8cia.Eaarilaaia*,

. -

*A oon ikdUiia u.ibJ eUwm : , ot oon dcdi*Uo

, * ,

inibi poiaiu ; boapoa Ofaoi, ot uoo ioo collegiiiU^

* ,

nudu8, et uon operuioU8 u o : ei io carco-

* , *

rc eraio, e i nou nto. T u n c reopoodobunt

, . -

oi ip*i dicetiloo: Dooiioo, qaaudo fidinuu

lo

, * , %-

rgurienUiii.aui tiiieuloiii,aul , aoi nodooi,

, , , , ,

aui inttnnuiu, aui in carceie.el noo joiuiairavimoo

, ; -

libit Tuuc

dico

, * , '

ivbitf, quaienus ooii fcciolU uni do tuioimia b U ,

rcspoodebit UIIo, diceo : Amon

iwc uiibi fecisli. E l ibutit bi i oupplieioio s t o m o m ,

. oioW
jusii vero iu v i u m a l e r o a m . qui a i i o i n r i s , , . >
1 igneiii utiuil qui proq>araiu8 diabolo. Quia

oxperios l u n l dlaboli, o l boaiili-

. *

lor el inimieo arga aflccii a u o i : aaorilo idcui

volunUtJa auol,

qui et propriis oporiboa malodicli factl aooi. Yidc

, *

aopplicluio

babem, qui ejuedem

autom quod Doue iguoni noo prteparavil boiuioiboa;

/ >

fcuppliciem oiiim non focil proplor , aod proplor

, |

diaboluiu : ego aoiom aaoioatipooni aopptieio fado

, , ijmmka

obnoxiom. Ilorroaco igiior, bono, oom oogtuvorio

. , , ^)<

1141 ho,qvod ilti ooqoo ut scorU, oeqoo u i loiro-

, ^

iics.nequeuiqui gravo aliod flagUtom perpoiraruol,

, >

puniuiuor, aod u l bi qoi bonuro non fecerunl. P r o -

, * .

* ! i>oiio coniidoras, raptor ta qui tniilla baboi,

oi niiu miaereiur, atiamai nemiuoai u:auileau cou-

, *

43

ENARRATIO 1N KYANGELIUM MATTH/EL - CAP. XXV.

411
lomelb afficiat. Quia etiitn qiucdain babet quibtis

, (

oou indigel, rapil oinoino ab bis qul ogent,et non

. ,

aociploot ab ipso. Nam ai in oommuoo oa potoiatei,

fuUaent oliqao 01 ilii non iodigi : nunc aulom qnia

, *

roclosit, ot proprfe fecii, propierea illi

atquo fia oi raptor e t i qui i a m i s e r i c o r s , l o l inJitHa

o M m u n i :

, , -

afficiens, quot beiieficiii afficero potoh, e l nou affe-

cil. Meo ibunt bi i sopplicium acierunin oi n u n -

. "

q*iaui

Naio sicui aancii incestabilo habeni gaudium, tia

fiuicndom;

jusli

vero iu viiara aeiernam.

iujuati indoainooloin : U t n o u i Origenes

, -

gelur dicotis foro aoppliciorum flttoiii, e l s o m -

, ' ,

per

, -

lompos, qqaudo in juslorum venluri oini c u u s o r -

" "

tium

, , ,
. "
, ,
, ^ ,
.
,
,
, ' ,
*
T7J

ted f o r e

aliquamlo

e i hoc

"

toco maniieate, nam Domluus d i c i t : auppticiom

s&tormini, boc , nuoqaam desinens. U n !o o v i bus coinparal Joatoa, taedia aolem poccaiores: sieul
oofm bodoa ounqaam fli , alc auuquam p c c caior porgabilor ot orit

]. Tcnebne

anieui

aitorioroa, q u e proeol a loco divina, e l proptoroa gravioran facionl p a n a m . Poieal ilom c a u u

qts&daa

viu

aflorri ad baac Poccaior oiiim in bao

i n lonobria eat, oam o i c i d i t a aolo Juaiiila:

aod qoia oat coovoraiooia, propieroa noo aont

teoobrae i l l a oilerioros. Porro obi morioua fuorii,
ei insliteril exaraen factorom, oxcipioul ouui o i l *
rlorea. Noo onini ullra cooveraionio

epc*eoi,sed

omnigooain dlviol aplondoris privalionoiii.

,
, C Q
.

poccaioroa,

pargati a jx&nis. Argiiilur anlein

, , -

puiiioudos

u-

a a o d i u

h i c

, eiiamoi booa Dei mioua

uberlim eoscipiai [loqoor do e l croaiia ]

videtur eoao quodammodo uerru$ Doi dom in domo

, ; ,

ejua, hoe oal in c r e a l o r i i , versaiur, ab ipsoque ali*

tur ol odocaior. T u o c autom mmlia a Deo

, '

dividitar, oibil commooe cum illioa bonii baboiu.

Hm aonl ptt

, .

rioreo, oo qood hlc oon omaibua

reooeaiur. A l l u fogo immiaoricordiam et fac eleo-

comparationom ad ba tonobrs oxle*

iHodis

poccator

. " ,

fjioayoaa,oi

ipiriloalea. Paaco

. ' ,

Doairam. Sod ol esnrioiilem docirloaa ai pavorio e l

alias qiiideio

rtttuibilcs, aliae aiitom

Chri8iam, qui esurii

aalulem

poUveris, pavisii Cbriitum o l poiaili. In Cbristiano

* onim Cbrisiua est, oi fldea aliiur e i croacii dociri*

nis. Sod ot videria poregrinmu a auporna palria,

, - D tocont el collige, boq eal, dom ingrederis iu cflelos,

. * 0

iotrodoc illum, no-aliis pnedicana ipso repro-

bos. E l ei quis iiicorropiionia Tesiem abjeceril,

. ,

qoam

*, , ,

indoo Ulum, E l inttrnmm fldo (ui Paulua d i c i i " )

por baptisuiom

induif, e i nudus s i i ,

142

, ,

aaauroo ; o i vincium io carcere, boc e s l corporo

, *

illo lenobrQ80,iDviao,ilH quasi gpleudorem adtnoni-

liooein dooans. Has eex speciea c b a r l i a i U

, , ,

imple quidem corporaliier,imple auieni e l epiriiuali-

, ,

ler;

eorporo,poggiinl

, ,

oam cutn duplicis nalurx simus, ex aoiuia c l

ba>c ei bifariani perflci.

,
, , .
"

I C o r . , i .

omnes

THEOPHYLACTf BULGARIA ARCHIKP.

435

CAPCT XXVI.

KEtAA.

dJMtfotriK tdr .
De Dtmtnum *. D* P*uk*U. D*
. Mxvcv.

mwstlc* c t u . D* lr*duhn$ Ckrisii. Eh n**iitm$
&6 . +
Niri.
.
. {.< E t faotun eat, eum coosomroaaftot
Jetu8 boi , dlait dUctpolb :
Seilit qoia poal bidoofa , F i l b u nis indetor at cnMUgator. > Quia regni
ct mtiboiiooia, tempoativo eoeioqotater e i do
SIUI diiserii, qoaol dteooo: l l i h l qoi
tuo creci0ierinl,igoo ponloalor.

, * ,
.
. >
,

, ,
; .

. *V5. c Tooc coogregaU prioefpoa a a -

\ ! -

rordoiom, et aeribas, et aooioroa popoli, lo alrlota

priodpif ftocerdoium, qoi dioebolur Caipba, e l coo- , iiliam infenioi J o t o a r r dolo tooorool oi oecido r o n t . Dicobonl a a t a m : Noo io dio feaio, oo lomol; ,
tos fltl io popolo. Caat l o i pneeiporot o l oooai

) .

laototn

pootMccm per oiono illiot v t o

btboroat

l e n p u s , illi eootra lefom

qooooois

v u k o o

oooi vooionc do booriddio coruiliora

oportobal

magii

iNHoieJdoa

t o e o r d o i n m d i c i l ooo

fueraoi. CaUerom
ooo

Doo,

qoi Jam a n n o o

tod torbani

casdem

i u

obi

, -

auleto

^ * -

laooero

loocii

porpoiraioH,

illooi

. *! ,
,

ooddoront,

oiUoooai oiciiarolor. Yel eliam qoia

ivnc

oloroDda oraot omoia sacrifkia fn lego docrota,

popoloa proptor botaicidiuio a tacriflciia a b t i alorot, pordorooiqoo ipal iocrum qood sacriiciis

, ,

liuiebani. Timuoninl

ooim oo qoo pacto, si io dlo foslo

turba

, ' *

ioitori,

p A i r i . Principot

acderalam

qooa
illhu

faciobaot,

m n u b o o t : idcirco ad pooliftcom

fi

,
*
,

aabebanl. Fortaaaia aoiem oi boc liinocroni, no

, *

forto io dlo foeto occUo, itiioa mors oobilior ot c l a -

rior fleroi: optabant ooim momoriatn e]os oboloro.

. -

igiior anta feaioio contQiam i n h r o o l , ot vol forlo

poU diotu feoiom octidorooll A l ooo qaaodo iUi ? o *

* , ,
,'* , ,

lueront, sod quaodo* ipao voloiipoli, aecapteodofl)

eit perniisii, per torapot tcilicot Paaeba), qoaodo

lypicam Paacba.toooeiferuroPaseba flerei. Diaooro

auteio e l ilioscadisavidoa Nam qui

uolobaoi illum occidere in die feaio, eum fovoooraat

, ,

prodiiorem, looo occldoroot eootooipta o i i a a lurba,

, ,

modo volonua eorom ftorot.

VEBJ. , 7 . Cuio aoiom etaoi Jeaus in Bolbaola D

c ,

in domo Simooit loproti, accostU ad oom mulior

, -

babens

, ,

aUbaslrum

oogoeoii

prociosi, ot fffudit

supcr caput ipsiua rccooibonli*. > ] 4 S Q'dam

)) .

dicuni Iroa oso mulierot quai o m e r i n i Dominom

iingueiito,qaaram aiiam quaioor ovangolisue momi-

nf r u n l ; alii aulom duaa d i c u n l : onaoi apod J o a n -

nem,

quae esl Haria soror L a u r i : aliam, cojos

Mauhacus aunc mominil, q o eadom eum illa q u

\, . *1,

a p u d Marcom e l L u c a m . SimoooiD aoloro hunc lo-

l*rosuto qoidam dicani foisao palretn L a z a r i , q a e i o

c:tirisUio a lq>ra purifieavil, et apud ooro coenarit.

, ,

Dicliar autem qood et Jesus qui dixerat discipulis

* .

Miis : Abite ad qoomdam, ol oslendel vobii coeoa-

, , *

caiuui atralum, ad illom tulaerii eoa. Dcoiqtie c i

, -

4J7

ENARRATIO I N KYANGELIUM

. -

43$

CAP. X X Y I .

M *
^-, , , tascepii ( | dicunl) Dotniiiom, q o i apod iltom
x*\ *
'
~ '
~ ' - .

perfecii Pascba. Ifoliot igitor curo vidissol lopro * ,

puriftcatum, conftaa est quod et ipoa poc1

, -

catorum consequorotur remiseiooem, e i porgarotar

* ,

leprt

, \ *

qaod

i a g i i a m outeto fldein o t l e n d i i ,

moofa

mombro praecipuo. E l lu qooqno ei lepra

xaV ,

ras, e l pbarisaica lepra inflalos o i , q u * Deo

io capui

effudli,

bouoretu

exbibene
labo*

, ^ 61-

aeparat, aoscipo Jetom in domum Uiam, ot ongo

oom onguenio

>

Koeatum J e * o , q u i leprfm luam ptirgavii, e l eaput

v i n u l u m . Potes

ettim poriro u n -

, -

ejue peruogere. Qnod auiem ost capui Chrioii ? D i -

vfniu ejirs,cui frcgradiia virlutum o f f m u r . < Di

irtea sicut ihymiama in

Alter igilur fragranUai

rigatar,inqaii, ottdo
apocio tuo, Dmoino

, /fa&W

, , . >

onguenii mulUs virtalibus eonioc^ aifiiitoU

Chriali. Q u j n ^ a j p ^

, ;

iundea.boe , tbeologooi

gooc, dicenlts : Ad qoid perdilio baaoT Potuiieoim

^ '

T C

* ^ * * *****
0

iatod ungaenluro ventiodori magno e l dari paope-

*K(<>U-

* * *

riboa. E o auiem cogniio, Jeaua ait i l l l o : Qu&d m o -

^*

le*ti mulieri? Opua enim bonnm operaU e i l

epga roo. Nawf sompor pauporot baboiii tobiscum,

/ ^ ' ,
0 0

mo vero non aempar babeiie. Diacipoli quonlaia

******

moUa^do eleemonyna a c i i a r a n t , magnaoique illins

^ , "
,

.
, , .
, ^ , ,
, '
^ .

, ,
* * , *
,
* ,
> ,
*
, ''

,

, , *
, . $
,

.
* . CXL, i .

agea.

Y s a a . 8 - 1 1 . YiOeniea aotem liaclputi indignail

^ t ^ ^ w ,

^ ^ * *
4 * / '

e l Doom, iunc ctpoc

auum, boc e i l divinitalem, fragrauii unguenlo per-

iltum

eerls, oed dlxeris

luimie.

tam pretiosiiro ungueniom ei absque parci-

ralionero

habueranl,

unqoani

Deo

reprebeodorunl

inisericonliam

magU

mulierom,
roquirenio

quam booorem suum. IIIo auiem increpavil d i s c i pnloa, oo quod inlempeetive mulif retn reprebendiasent. Non enim summa exigero ab \m qui nnpor
ad fldem adducti sunl, maximo ab infirma m u liere, eed mediocrcm eorum ftdeoi eaecipere oportei.
Quando igiiur qnis offert Doo dooum, no averaerls
illum, neque contringas alacriialcm ejua, abducens
Hlum u l doi pauporibua, eed sioe

Smplero obla-

lionem. Quod s i quis consHio luo indigaeril u r u m

oporleat faoore, paoporibos dare, v c l oflerro Deo,
consule illi u l del pauperibas: a l cum offert, indignuru eet aversari illum. Decoi enim o i 144

h o

norom qoein Deo debomos, praferamue simpliciicr

D omnibua, eliam eleeniosyna ipsi. Noli obSm, quia
propier benignilaiem Cbrisius aoscipil miaericordiaro quasi sibi f a c u e88el,exisiiniareqood oporieat
conleraaere Deum ei eleemosynam lanium curare,
quia sic oi sacrilegium liceret, c l ex eocrilegiis esscl
eleemosyna dando. Yerum non %\c babet, quia non est
idem, miaerori paoperum,

et colere ac bonoraro

ipsummel Christum. A u d i : iPaupereseniro, inqnil,

semper babeiis vobiscum, mo atitein non aonqier.
Vides igitur quomodo aliud s i l curam impondore
Christo, e l aliud

mieereri pauperibiia,

ianien

Chrisiua propier benigniutem suscipial perindo ao

si in collocetur, quod pauporibue impooditur.

THBOPHTLACTI BULGART/B ABCHIEP.

43

t t , l | . t Qood t o i tec ongxoolOB boc

aaooot ad *4*
d k , xAlcooqoa prariteatam

440

t6 , .

* , 14 *

Joorit boc ( toto

) , \ 4

feeit oorrt&jtar

, ,

Oocet qaod mojlor b * c Joito alfixaaa

^ Aoe foootil, f * x * i g o * a j Morlaai ,

, \

rorpocte . Noo aaJai tolitoot Q n i r t o o

oogoeoio oaal, oUi / qooddoaB oobAiioooi;

, c l . "

pr*ilxU

xpotfxs ,

aatati iaoqaaai Doat, qood ooooi f a t x r o a ,

qood lo gjoriaai ejaa obiqoo praxtiooior roo ojaooi

frriioxtfor.

TMoooloti

arioarioonilm,qooFocH

obiqae,

roKMraofot*
***** etto > o n f o M | o j i

oorotorooi f i t . Qaoaoodo ootoai

- ^ . % -

oofoooloT Jaxxok

, *
, \ 4

jEgTpiii io^icUmi l l M i A ^ m ^ u U j ^ o o r o o i , M O

fateroat. Oatoodll tghor mHor taqxJt, ^ ~ ; ^

. , ,

vofOooiuM ofbdlt, M M brovi -

* *|, .

<btm. Hoe aatext o o e i i A l d l AOMIOOO* Athor-

looo M t a , por qoom lapvJtar

, *

lotetttao por aaagofto, topfoaom

, ' ,

. .\

^^'^ \

fttHUqaa pppolooi: mollorooi toiooi poceouiroai,

qo

, *, ,

ungiieojaat, koe ool idota, lo Cbrbrti copat, koa

, ^ , *

aot aoiiaiaao ofWdit OcoaU oolm crodoooDoom otoo

. ^ ,

C b r x O M , aofoootot ofbodil ! oopot Cbrlaii.

^ > * &

iodoo qoi tocropotlt oraUeraa (aioat J o o o -

] \, ^ \,

e l Boclorioxi ox

footlbot,

\ g , ^

noo d k i i ) I f o r o s ttool i a a s o n i x i , q a l

boot d l e a c o o t n E r c t o i a j o xmroiartoi.
YEOJ. 14-. Tooc a U i t do

\ ,

qoi AkoUrtor Joamt locorioiot, od priocipaa oocor-

, \

aoloni, o l oil i U i o : Q a i a voiiio l o i M dtro, o l ego

, ;

TObU iroAoao illuao? A l Uli oonoUimorool oi iflgloto

* tCf

irgooteoo. E l ex oo tomporo qottrebai opportool*

, .

lotoa eom irodotjei. > C u m oUeoo mollor M T O -

, , ({ ,

irix iootom 04&*>>, looo cliicSpoloo obul

pcodiloros ttkuD. Noo o n i n froolro od](cSlor Tooo

obiU ooA ootoiMiiaor Uopoooollo J a d . 14

Ad-

, , *

- .,

diiJU totoai, bcotioioo o i DOiiofoai oom rooAoroi.

, ]. * \

E r o l ooiao o l oliot Jadoo, qol Lobbsoo d l o d x u a r :

, . (

bie vero prodiior o n t ptfo qol dloebolor b c a r o .

, 1

UU ooiom coooiiiooroot t r i | i o U trgoatooo boooot

. 0 1 , , -

decroveroot ot ol doronlaf, malii > D , ,

, appenderonl. Qoerebtt igilor opporlonllaiom

, . *

m\ IUOOI ooloDi iridorot oit. Timobool ooho tarboro,

, ^

ot

idclrco

coodoxomol Jodom o i iodkoroi ois

quoodo .
VBOO. 1 7 - 1 9 . < P r i n o aatera dlo txymonim oo*

*,

ooMoront diocipoll od Joooai, diconlos o i : Obi v b

, -

poretooa libi od odonAum P a i c h t ? At ille d i x i t : llo

in

, -

eiTiioton

ad quemdam, o l dicito ol :

Magi-

oieofli propo , apod to (a-

*0 *

c\o Pajcba o o n * . E t foceroiit diaci-

alor d l e i l : Tompoa

ot paravoruni

dlem vocat, q o a

. () , -

(> Textoa ab intorpolaloro corropioa. Gonuinom

alfcri Polrui Arcodiitt lib. nt cap. 5 , ox codicibug

Romania opiimae oote. SdHroi : >{, * * *

poli

aicol

cooaiiioit

illia Jesoa,

Paaclia. > Primam axymorani

4!1
pm

442

ENARBATIO I l f EVANGEUUM . CAP. XXVI*

*, * * e n i M f i o o i w y

*,

Dfe P a m c o t o o

Paacka, et h e o Tooatetor

T J

igftar roklK tf!tdpiot < ooioHo,

, 4

BUMteaUori
ttjwmnm.

, -

EvanfoHala p r l n a t a , o l qoi aato P i r o -

, *

oeoroa oooet, io qaa PwaocoiA voopeii eiexodoiaoi

. , -

axyroa. Aeoedaoi tgilttf diiolpou ot rogout: Ubi t l e

poromoo tiM od P a o t t e t Moo eotai babe-

b a o t o o q a a IUI oeqoolpoe p r o p r U i rodoo. Mhlit oa>

lott Uloo a a i 000 cofooooobolor oeqaa

eofootcebol, o k a l de aoioa iacorot: rooootraoa

%hni$

, ,

lllis qood pootti

qoi plooo 0 0 0 cogr>040ont, ettto axdoiatu. V o -

, .

loit M i e m Poooao potrkefo, n o k f f ooatnltiio

ideatar. vero * i8ojootHx>

) *

, - *

TOYWO

pavfoadoro otiaet olo

oi dlocoaMo qood oon ooqoo Invo-

, * -

l a n u H o s Iramoloior. A d W q*od oft, Apod to fedo

P i t e b o , lil ost i a doax) toaf, <, c o n dlapuNs

, ,

m o i a : ot ptrorotor q u a o t o m O a l ootet a m l i U qi

flmol oonri ortol*

YBOS. 2 0 - 1 2 aokrro fato dlacombo-

, , * '

boi com doodcolm, o i eAtOtiboo ttHa, d i a i i : Aaaoa

, .

dico vobis, qnod voairum aao ptvjditoroo oat.

, *

moBTti roddhl vebomootor, coBporont alngoli d l -

, ; >

c e r o o i : Num ego , .Domioet E x boc potant

qtiidom qood boc 0000 cotoederil Dominus

Paaaba. Dicunt onSm quod otojMoo comodobant

*
i g n o n . Chriatoa aoiem recombebal, igiior Pancbo
* ,
. C comodii. Didmoo fuqoo qood prios Paicbo
comedorfi doindo recombooo irodidit
* * ,

gtcramonlam:

doinde vontoi perfecll. P r c o u o i l a i ooiem do J u d a ,

prfmam ooJio porfecii

dguralb,

, ,

o i rovoriloo corrigalor, o l t l ob oibil aliod,

, ,

v d ob commonom m e m o m , vol qood oolroi 00 p r o -

, . (

diloram Dooto, oordo cogaoMooloni. Diocipuii voro

lorbabooier: 01 licob purom oor bobereot oe

, , -

n t m eooftcicolioni, atttmoo maoU orodoUai Ckri

, .

oto, qoom otbi Ipoio, 1 |

6 0

*0& Ulo taoUoo 000

oordo coatKMCorei, q o t m lp$i

* " *

VBXS.

29*15, f A l ifa toa|KRodoao o i l : Q o l

#

) , .

k i t i a i i t mecom maoaai ioooUfio, blc n o iradilorao

OAI. PilioA qoldom boaiiato oodil i k u t

. * *
.
.

ocripiooi

oat do Ulo : vm oatoni Aotoiol llli por qoem Fflios

D

bomioia prodUur. Bonom oroi oi oon fbio*

bomo illo. ^ ootom Jodoo, qoi i r o -

, * ,

didit oom, d i x l t : Nuroogo , Robbif A i i

; * . >

d i x k t i . 1 Mooifooto proditoron roprt^boodii: qoo-

4
, .
* .
'
.
,
', , * . Priraam aiymorum
dtom voeal, q o x diom azyniorura praeoodil; ut
oie d i e a m , quiola ferii roooducaturi oronl p a cbo, qoam Parasccve. Prima a r y -

eUro ropiohondofotttr,

To

0 0 0 omeodo-

m o n m Tooobolor l n logo, 00 qoqd fbotom I n d p i o bai 0 votporo qoa voooobooior oiymio. Dominiis
Igiior mluildiwipvJoo q o i o u , qoam nomioot E v a n g d i i U primom axytnornm, q o U prioia .vooooro
oroi, qua comedobaol axyraa. > Lectionoro banc
codicoa alii .cooflrmanl * &Iko, qno oai ( B c o lampadHia in voreiono: Pariaionaoa ploros apod
Lequienuro IMtoort. vi Damaaeooiea, n u n . X L I Y ,
01 Venelas Marciaoa3 biblioibecae duo 19 olJBjK
PWB?iam dlMeruUotttm conaulo capilo X V U >
nom. 00.

444
THKOPHHJLCTI BUl 3ARLB ABCBIXP.
,
St^pOtOta
tfti
toCta
a8v
vmpol
cvrav,

batur. Propiorea Oiaalftatat illurti, dicona: Qol i o - ,
^
/
,
aTac
9*

aotia
4tof6*tg.
lioxSt mttvm: ot tol eorrigator. T e r t m Jodaa
44,1

tapodena

iatingebat iti oodora caiiAo, aoo aculoila.

Ifeutda dioii, q u l d t o

bombite vadil aioal

ooripiom de IHo, koc eai, otianui

prrdettolleqa

olt C b r i u a m pai! ad utiuein mondl, non tameo

propter boc eolaofltt Judas, ped * i l t l . Noo eoim
jl

c o o p m M

divin vofontaii boc fecit, aed aoam

maliibm perlcieoa. W a t i diligeuior cotuideravo, nobtk Cbrfeiua praxadenler cniriflgl.

a a i e m ttlod per hoc quod

deprceatur poctiium

Qeouiam aatem aciebti anto omnia s c c u l a quod

aliiaT

noo

aatat pooetbile salrari bomiiioa, propier

maliitajo 'mimlct folutiiariura fll Ipai, qnod praBcodooter n o n aral voHiam. DiccM aotetn, oonnm eata
bominom Hloib nou oaium

ottendii qaod oa-

l a r a n o a tubtisiere melim s i i , quan subdsiera i a

patfaiia. Obaerva auioro verbiim, T a d i t : afgoiOcat
auim poregrioaiioaeio

magis quaia mortem

etsa

aoara occUlonoro.

*AvaiK ^

Me*xn*
thi f q a i v

A.la4a

pvCXfcp | t a i mvaxkp.
r

i v ta> orav

7 * * * * * ^,
cl * \ |(
. * 4 4
4 , \ > * |.
9

^| 1# obcciav
x a x U v \ t l oott 6 |* . 41
* 4\ 6 {j4ct **
,
xaxftay ^ )
; , tt !
,

" \

, -

< ,
Y E W . 1 6 . c Vooceoiiboa aoten oia, accopil Josoa
, ,
paoem, e i curo egitaet graiia*, frogil dcdilqua
t l x f * AaoVtf, *
diacipalif, t i d i x i i : Accipiie, oomediio ; hoc aat
. , , eorpus meam. > Appotult aulom voaeonuboa, o l
^ ottenderei cradelilatem iudaa, qoia fo oieaaa a i
comniaiiiona ciboram illiue, quando ai et fara faia ,
aei manaueiioreni oxlribuiaaot: lunc noqoe c a m
, , argoeretar, inlellexU, sed et oorput illios gotlana
,, DOD pttidluit. Quidam aulein dicuni quod egresso
, .
l o d a iradidil gacramentam aliit diecipttlis. Proiade ' ,
a i elc faeore debemua, ei ntaloa a sacramentis
. xoulv
abarcere. Graiiat q u o q u e agii fraeturni paoem, ut
,
el not erudial earo graiiarum aeiioaa panain offe. ,
reudwti, c i ut ottendal sa cum gratiiudine fraclio *
netn tul corporis, boc aal occieioneo., suicipere,
,
ueque apgre ferre, ceu in re q u displiceat aibi, oi
,
ut noa cum graiitudine manyrium aggrediamur.
,
Porro d i c e n t : c Hoe eet corpus ineuio, o&iendil
, :
qaod ipsom orpus Domini eet panis qui sanclifi . ,
catur in altario, et non respondene flgura. .
,
cnim dizit, Iloc eti Agora, sed, Hoc est corpug
,
meum. Iiteffabili aiiim operatiooe transformaiur,
. , . ,
eiiamsi oobit videalur panis : qaoniain inflrmi
* ^
aumue, e l abborrerous crudas c a m e i comedert,
, *
9

maxiine bominis carnem : e l ideo panis 1 4 7 * l *

dem nobis apparei, sed revera caro est.
u i

,
, ,
, .

T E E % 17, 28. t E t acceplo poculo, graliis aclie,

c , ,

dedii illia dicens, Bibiie ex hoc omnes : hic est

, * *

enim eanguis meus, qui esi novi Teetamemi, qui

, ,

pro mullis eifumJiiur in reuiissionein peccatorum. >

S i c o l eiiui TeeUmenium immolaiiooem babebat e i

" ,

sanguinem, iia et novom

>. .

Tctiamentum sanguinam

babel ac bosliam . Pro multia autem dicil effundi,

, , .

boc el, pra omnibu. S u n l enim e i oamai multi.

Quare autem eupra qoidem

, ,

i f

"

Hebr. , 5.

non dixit : Accipitc,

145

ENARRATIO I N BVANGELIUM . - CAP. X X V I .

446

; 01 comodiio , hoc iotem loco : Biblie ex eo o m * 4

? S o n l qui dicaai propter Judam boc diciom.
, , * ,
Judas enim panem accepli, e i aoo comedil, aed oo

eiillivit, u i monatraret ludaeis quod panem corp*ia

* ,

voeaasoi Jeeus : poculom aotoin invilaa bibir,

. * .

cam non occullare. Proplerea boc loeo dico-

01

b a l : Bibite omnea. l u x U

qood aon sit o m n i u n accedera a d aolidam cibtim,

anagogen aaiem dicant,

od perfecl'orwm : bibere auiem

* .

irco boc loco d i c e b a t : Bibita omnes.

, .

ealin dogmota reciporo oninium est.

omnioin sit. I d Simpliciora

Voaa. 2 9 . c Dico aulom vobia, qood o n

, '
,

poaibsec ex boc fnicto

vilia, osqno

, *

cwm illud bibam vobiacom

bibaro

in diem illum,

oovum regno Pairia

. > , _ mei. Sumplo poculo renuutiat delnceps corporali

*

potioni. Novom "auiem

quemdam moduin

, . ,

resurraciione. Cuai reeurrexisset enlm, comedii ac

bibii novo qnodam roodo : non euim qoasi indigeret

cibo, corporalem aompait cibum : aod u i crederelur

vera corporis naiura.

promitiit, id ei, novnm

eumpiionis in regno, boe oal in

Hegnum autem meriio suam

. .

reaarrectionem noroinai: u i 5 eiiim abolevit inor-

, *

tem, ol re ipaa regem se comprobavU.

sic inlelHgao : Nofiim poculmn revclaiio est 8acra-

Vel eliaa*

, ,

meniorura Dei, qnas tunc in regno D c i , boc eel ir*

, ,

aecundo'adveQlu,!revelabuniar, qnac vere nova,

, , *

qualta non aodivimus nspia?n. Gaeterum ea bibore

* ,

dicitur CbrUtus oobiucum, oo quod noetram u i t l i -

laiem tibuiu el potom cxisihnat.

Q

, .

T E a s . 30. c E t cnm bymnam dixUeeni, e x i e n m i

6* , ,

in monlemOlivamro. > Poslquam coenaverunl, b y n -

num d i x e r u n l : u l diecamus e i nos sic facere. I o

, , 4 -

monteni Olivarum venit, e l non in alitim locnio, no

, *

puiaretur fugero : non enim iu ignotum

oedil, sed rn eura qui Juctoeio noius

, , -

aulem a sangoiuaria cWilale, quam reliquil nl p e r -

, ,

secutionem paliMur, e i arguat

cedoniem tnseclali fnerint.

locum ao-

erai.

Secodit

illos poeien qoi et

Vaae. 3 1 , 5 2 . T u n c dicit illis Jesus : Omnes

srandalnni paiiemini per mo in isla nocte. S c r i -

- t, -

ptom onim, Percoiiaro pastorem, et dispergontur

ovesgregis. Posiquam aotem resurrexero,

. >

praece-

dain vosin Galilaeam. > Futura tanquam Dews prae-

' ,. * - D dicil. E l u l non offendaniur qtiasi ab fpso a c r i u x a c ' ,

cusati, dixU acriplum esse : | 4 8 ^
P *
* , rem, e l dispergeniui; ove$ grogis, boc insinuans :
, <5;
Ego conlineo vos, mreusauicm discessas vos disperL

a s l

gei. Pcrcutefe autem diciiur Paier F i l i u m , e o quod

voluntate, boc est periniisione ejus,

, ,

Jtidaai Dominuni : quia cum ipse poasil eos proht-

, -

bere e i non prohibet, dicilur percuiero

, .

qrucifixerunl

Deinde solvens eorupi

psopier
iristiiiam,

, ,

evangelixai e i s : Resurgam e i praeibo, boc eat, pra>

, ,

veniam voa in Galilaeam, indicans boc loco r e l i c l a -

, -

rum so Jerosalem, e l ad genies concessorum. 6 a lilneAoi enim gentiles inhabilaiil.

.
*;>'. , ;

VERS. 3 3 , 34 Respomlens auiem ^ c l r u s

dixit

448

THKOPHTLACTI BULGARLf ARCHIXP.

441
UM :

ntt

Otaodafftaii foorioi io U , cgo U - *

. " - *
ftaxo :

poiiar. Dich illi

d k o Ut qood i a bac xocte, prioaq** goUai

1

, l o r j o a .Mfftbtt, Ob aooolio coaA-

s a i , . >

a o a l U n P e i n u polUcabalar aoa KMttdolt-

sttot i r i ot WdrcoperxiUh illuoj Cbriotoo oodoro,

4 , )

4 doooat qvJo hi toipto ooofttUt, oed Deo : ot

oapVotv, ),

Aoo Aftgoiora exbllmauda vorba Cbrifli, quam oo-

oiraai oonodonUaai : quoaUot e i wpofbia pWnoio

KSA c

0f*4 dteoro : 81 OXMOO ocaodalrxoii foorfofe > Oo-

*44 * ,

Ifodltor ooit e n e a r r o g o o t ifooraaswumiaAr*

i k * 4 . Pnodialt Igitor 11(1 ,

> 4 ,

qood iti itta ooelo, e i priaoqruai f a l b u

, ,

coatot c l
9

AptAxAvodv , .

omaofoai oogaifooaai, ooropo qood U r

*
.

C D i d t i B P e t r o i :

) 4 ; obv

r H aao aaori loeon, itetulqxaai lo aegabo. SUolQior

, .

a o i o a e i discipoB dkobaoL Tooo

oi . ' 4

vooit J o -

aoo com illio illaoj q i d i d i o r GotbiocooKO,

04 dixit dladpuUi: Sedoto blq dooeo vaaojn o4 orota

* ,

U l k . Polroi goooinan auaio 8fectioiioiDdoclararo

: .

, contradieiiSalfaioti : ObofalrM oolm a pro-

, - -

meio, ex magno amoro ol atobiUooo c c p i i

04 cootra ilioa iDSurgere, oi CbrUlo rabolori t

. -

olalii

dlociprli ooodom

oiportl toouUoooa, ox

, )

Ifoofaoua polliolii aont qmai pnealaro ooo poioo-

r o o L Traaaiflt aotem Chriatoa io

, *.

orotoroa. Otlo ooim e l soaoealraiiooo opua babaol

4 .
( .

4
?. 57-59. c E l Peiro ot dooboa
Allia Zabodaq, cojpfi affici ddoro ao mOMliiodioo. ' , *

Tooo dlcil Ulit Joaua, T r i i l i i aohna moaoaqoo
4

ad

monom. Maooio bic, vigilaio mocoro. E l

pfOftooaoa potJUom,

proeldii fio faoion

aoaio,

* ' *
, , -

orana 04 diceiu : Paier n i , pooaibilo oal, iraaoeai

* ,

a aao calix ialo. YeraaiaKoan ooa a k o t ogo TOIO,

aod a k e i ta. Non oinooa aaavaaii diacipoloa,

, * . >

iroa l a o u a i , qoiboo oaioaaorai gloriaai io

T k a b o r : oaoi vialaaoal oxni oraototo o4

) , ^

raatom, acan4alixaronior. GxHorom illoo rvllo

^, ^*

q o i i , oi abii in lomtiaaimoBi locooi, ao oroc Porro

, *

oxod noB^tua ot doloro aflkiior, por

, -

Aefaat, o i crodatar ftroo boaoo.

148

*
onioi o a l o r c oat ihuoro *, oo
prxlor naturon , prop- D ,

torta illam fugli nalora, iiem o l igoorei dlaboioj,

, -

o i iovaAit eum u i porom botoioom, qno mono ip*

) ,

oooi cooOdai, oi alo coolorjiur. Yol aliier, 81 Do

, . ,

n i o o s &o mortom ioailiiaael, ioibris exeo-

) ,

totloiioai qood non poocoaaooi, quod ita ciira rao-

, -

lom ad noriooi prooiliiaaoi. E x boc iiooj diadmoa

) . *

ipol in looutkmem iojiciamoa, aed proceotor

^ , *

ol liboromor ab . E l ptoploroa ooo longa diaiao*

^ *

tia a dioeipollo

progrodiior, propo trea diaei-

maneit o i aodioolea eom memoroa oioi o l ol

, ,

in lonUliooiboa dolapai proconlor limiliier. C a -

ficen voro noiuinat, vol propier aomuirai

- ,

facit, vol quod laMiiis cauaa eu ac ooalre i a Voli autoni

Irausforri calioeui, vel u l nton-

,
*

450

ENARilATIO I N EVANGELHJM MATTH/BL - CAP. X X V I .

449

, , i l r e l e ut bouiiiiem nalnralller d o p r o e a r i m o t W
sicut pra?dieUin) el : vel quod nolpii tndro* l a m
, ,

grave pcccatum peccare, propier quod delruereiur

loniplum periretque populua. Yerumlamen paiernatn

voluntaiein fieri T U I I : u l et discamua quod l i -

, \ ,

cei natura relucteinr, Oeo lamen

5,

rarc quam noslrara voiuutaiem implero debeaoiua.

magia

oblempe-

, (34) .
,

VERS. 4 0 , 4 1 . < E l venii ad discipolof, elinvenit

, \

eos donnienles, et dicit Pelro : Adeo non poiuiaii*

una bora

* ;

vigilaro roecum ? Vigilaio

et oraie, ne

\ ,

iuireiis iu tcntaiionem. Spirilus quidem

. ,

est, a l caro iuflnna. Quoniaiu audax eral Pelrus,

, >

ei alii discipuli, arguil illorum i n f i n n i u i e i n , quod

, , ~

/.

"4 '

'

"I

prompiua

tonieraria fuerini loculi : ot Peiro preaoriiut loqui-

l quomodo
animas
veelrag
pro mo
posotu
t Sod
. ,

- elur.
Adeo una
bora non
potuislle
vigilaro
mecum?
' ; - iierum poslquat reprehenaiono eoa !pra*lrinxit
9

cural

diccudo : Spiriiua quidom

promplua

, -

carnis

, * ,

dignor, quod noo propter conlompium

, -

oat, at

oblociator imbecilliUM. Hoc oat, Venia voo

obdormive-

rilis, *eu propler ioflrmiialom. Undo poaibac, quia

inflrmi eatio, oon oiiio U m audaeea : sed oraie ut

in nullam inirelie tenuiionoin. Alii autein, Ne i n -

iroiia in lemaiiouem,

* , , -

teniaYione.

inlelliguiii, oe vincamiiti a

, .

eaao, uaro teniaiionea ooronaut, aedoo a l e n i a -

Non enim Juboi siuo

leulaiioue

, *, .

liono abaorbeamur, ol iulreroas

qoasi boatfe cojuadam, boo Jubel orare. Mam vlciua

, c
,

io venlrem

* 1 < i|rediUir io oam, b o c oat, iiworbeior

00.

* , , , ' .
c , *

. 4 5 - U . ftoreot ahera vicc abiii c t o r a -

v i i d i c o n i : P a i o r m i , i i DOO

* , *

tranaire

a mo bibam illud, fiai voluotaa l u a .

Eivenii

oireporitooo

e o i n oculi ooram gravali. E l rolicua

, ,

hoc

poeolom

ilorum dormiooloa.

EraiTl

illia, i i o m m

abiit, ae oravit leriio eumdera aermooom dioona. >

. , ,

Dioco, homo, ooniiouo procari io looiaUooibus,

, ,

dioua ot Domlnam . Cora auiom iovo-*

' ilorom dormiooioa, ooo roproboodii, oo i r i -

ao-

, , , *

aiiila 1 5 0 o f f i c o r o l , a o d r o l i q o i l o i

. ,

toriio, oouOrmana bomioom oaao. Tornariua eoim

D oomoroa
.
^.
,
.
,

. *,

ablit, ao oravit

r e r i u i l i domooalraU? o l e o n A n n a U m

. 45,4. f b o c vooil ad ditcipoloa ,

d k i l Illie; Donoiio fam o i itquioaciie : oeco appropinqoa?U faora, o i Filioa hoinioU iraditur I D manoa
peccoloron. S u r g i u , ooxioa, oceo

appropioqoAvii

K i collatione codd. Venet. 8. Marci.

(54) pro logiaao deboC

* * * A*m*u

uV&kl

q o a ieciio senao opiimo coogroiL 0>d. P a U -

, ? -

'

yT^i

w~\

J^iZi

ttl

THIOFHTLAGTIBULGARLS

ARCHIEP*

451

qol mo trtdet. t OttenoVnt qood ooo opo*. beboat P"> ^ 4 . ^,

Htqrora ooAiidio qoaodo t l i 4, dicit ttlio :
Dotmito

B M C

Yol per irootooi boo Aixii, qoooi ito

ad * ,
, -

dicerot : E c c e appfopioqmaYli prodilor, e i t i pbcot

* ' ,

vobii, e i poroiltiU iempeo d o m i i o . E t c l i a i i g l l t r

, \

l o t t i H o u l u o r a b a f , 01 Moadii od ooo ql i p -

, \ , .

suni cooiproheniuri oraol, 4 o c c o r r i i t b quoai -

( ,

tooiroot. S i c ot illo

, \

quv proctloa ooi, proeaioo 6 * 1 o l erodfeiHot oaool

, -

dispeiitatiot 6 t qood volaifoot

. , -

tum quidpiam ibi

reiimr

oblolori

xoo poti, at o e m -

Hebnri a partitfea*, qmc oH I r a i e a b a t

prapier peccaium qood l a araot

perpoiro-

, ,
ol ,
4 -

lorh

.
Y m . 47-50. c E t U l o a d b m c Joqooolo, aece i o -

d a i dnodocioj votiil, o i CODJ lorba m*\m , \ ctim gladiio e i , miooi a priodpibao totor-

\ (, \ -

doluai e i aeoioriboa

. ,

popoli. 1 vovo

qoi iradobol

tooi, dodit illis tigoum, .Aieena: Quoaacooepio -

, , ,

Mioa fuor , ipso . leooie oom. Ei ootifetUio oo-

. ) ,

coteoaod Jetooi, d i x i i : Avo, Rabbi, eloocoloioo ooi

*6( \ . * 0

onm.

, ' ;

DUilque lHi Joooo : A f * k * ,

od qoid odcot

Tuoc ocoooooroni, oi m t v u * iojocoruni io , ot

, ,

cepomni oooi.

pooiiBeuia qaatia

eiolT Ligno 01 gladii. llo oroitt p a d l d , 61 tpirHum

; \ . .^

Yidoo

Mtoo

mansneiodiuig babonioo. toioei ex doodocim,

\ ; ,

dixil E r a n g e l i i U , adcnk^DO qood licot ox pfimio 01

, ,

, diabolo IradidU. uo>, bomo, to

, \

liibo, licol ox fooiilioriooioiU , onqitooi dooi*

. -

d i a vacea el eacidos. Signum autom dedli Jodas, ^ 6, , x l v ,

quod tiox eral, 6t non poiorani inierooacero. E l
aliler,

Qui votjoraol

ad compreboiideodam, ooo

oraot ex lurba toi, quoi ex w r v i i

^ .
, \ , -

pooliAcum, qui

\ ,

ooiuioo forte aon eogiioveraut ieauio, aad iudas no-

IUIII facil eis Magiiirum oacnlo Nam cum atirel

, * ,

booiutom Domini, aodebai lllam oaculari. liie a u -

*'

ttm teti aeqoe ad boram

ooqoo

, \ *0

%ic 6i06ndatu8 osl, loue focil illoo cadore, qofm-

\ .

longanimiuie
odmodom

lllumi l o c r t r i . Cum autcoi

dicil ioaoooa,

o l vel cadoodo agoo-

axatii ipaiua Tiruiteui. Uude toio

H6qu6

s k deaille-

. "
, x o u i , "

rlttl a xea temoriuie, lonc semetipsum ti% expo-

, ,

8uil. iodam aulcm amiciim , iocaaaetto 6onn,

* *

ot carpeds Uiiqoam ridelicei amici OKUIUIO pra>

, *

benloiu. Quod

varo dicit, Ad qnid , bocoat, ) , ,

qoa iolooiiooo bic ade> t Nunquid u l amicas? aed

* , ** ,

noo oportobal

, ; ;

coiu gladiU advooiio* Nuoquid o l

ioiroicoi? oi qoomodo oacularU ? Arguii igiutr oum

o l doloaom.

\ ** .

; \ ;
.

Yaaa. 51-54. E l occo h\$ qul erani cora

Jaao, oxieodens manum, 151 exemitgUdium IAOBH

\ ,

, \ -

6 l percuiieoa aorvooi principie ucordoioin, ampo-

Uvhaufl6olani6|oa Tooe dieU iiU Joaua: Convor-

. *

l6^ladiom tooai i n IOOODD auooi. Omooa eniai qai

aooeporioi giadiam, glodio peribunl. A n p o i t i qood

, *

noo poooim naoo rogtro Pairom meuro, ot exbibo-

bii mibl plureoqoaai doodecim legioneaongeloruDi?

, \

Qoo paclo igitor ioiplobonlur Scripiune, quia sic

; \,

453
ENARRATIO INJfyANGfUUM . - CAP XXVI.
451
; ; oportot fleri? Pelrus eral qoi gtadlom OAOOOrat,
,

ol Joannoa dick "

i t t ?
X

Ilabobat gladiom, qtio

agnom Paacbaietn maciarat. Noo arguimas aalem

, , . . , *

Pelroa), qaooiaio non pro se, aed pro llagislro

zolo ftrden* boc JocH. Domimis voro adaptana eum

ad evangoUcaaa v i l a m , docet ooa mendum gladio,

* ,

oliaaisi qaie Deom olciaoi videaiar. Porro

. ,

ampuians auriculam, oaiondit Judaoa inobedieulia

Poiroa

laborare. Deinde e l d i c l u m legis pooit, quod bonii*

, -

cida et ipse occiditor. L e x eniun boc dleil. quod

* , -

qoi acceperint gladittm, morianlor gladio. Ioaimiat

aulem

* *

Judaei, eonlra se gladium accipientes. iatn non

dixit, Poaeiim exlriboro duodeci m legiones angelo-

* ,

rum;

qood Rowanorum

easeol

propler

eorom

loftnftifatoro. Ilulia

onim tooe oraai qolboa bomaaa voritaa osiendeba-

, /,
.

perituri

aed, orare Patrem mouin, dispenaalive dicil

, , * atcoi horoo,

gladio

tor,

u l aador o i tioior : noo v i m vori-

aimilia dieoro, ai dixiaaot, ipso addacere

, , , \
,

angaloo. Pro duodeoim ighar, inquit, apootolia,

' ;

asiiitoent mibi duododm exercilus angoloram, ai

\, ,

qoldoatvolaiaaom. Legio enlm magoom agmen,

, . -

nempe a e i oiillia equitnm. Oportot igilur, ioquii,

faaro ooinli

' . , ,

fleri,

imploantor Scripittne qu

, \

biec pnBdixerant. Mon quod itfoo Judaei mali, qoia

. -

pmdixoruni Scripiono : aod qoia Jodaei b * c roala

, ,

TokiDUio faciuri orani, idoo S p i r i i u i u n c t o i oa

Scripiorii prodWil.

*
\
* *

, \ *

Y a a a . 5 5 , 5 6 . l a Hla bora

dixil Jeaua l u r b i a :

Taoqoaio ad lalrooom exiaiis cum gladlU foallboa

ut comprobondaiia mo : quoiidie apnd voa

aodobam docona i n tomplo, ol n o n m o copiatia. Hoc

aotom toiom factum ut c o m p l o r o n t M r S e r l p i a -

rm propbetarum. Oatondft oioliom Morpm c o o a -

lurn, ot quod non ioniiudini* iltoram fuorii, ipamn

. , \, ,

comprebeodi. Qoando onim, Inqoli, o r a n io l e m -

, , -

plo,

coacodebam vobU, ionc aoo p o i e r a i i a ; outrc auieui

, -

apoole rocipguiD offero : oam aoto 2 S c r i -

ptorae, qoas ?e&lran pnodixoroai oaaKOara, monda-

volebatis mo conprehoudoro, oi

qoia DOII

oneaae.
, .

Y i a s . 5 6 - 5 8 . T o n c dlacipuli omnot, rolicio oo.

, , D fogcranl. At comprebenfam ie$um duxorant ad
,
Caipbam prfbcipom aacordolom, obi S c r i b e ot

aoniorea coovoooraoC Poiraa aatero aoqoobaior
*

oomprocol, oaqoo adairium priocipiaxacordotom.

, ,

Et

. > 01

rqi

varo iorvoniiori

, .

qoobauir procul. Qoamvb aaiam ol Joanooo aoqoo-

iagreaeus ioiro, aodobal c a m ministrix, o l vidofioom.

A l i l quidom dloeipuli fugeruni: Potroo

152 e
er

Magiauroai affeeia, -

, * , *

roiar, DO4 UmoB o l diocipaloa, aod ! noiua poo-

UficL

01

Y t a a . 5 9 , 6 0 . Priocipoo aoiooi aacordotom 01

aonioroa

, , .

loaiimooiHB oootra loaoai, ut mortf > iraderoot

Joan.xrui,!0.

loiona

cooailioin qmerebaal

456

TllfiOPQTLACTI BULGARLB ARCHIEP.

t t wm lovoooroxi. Elenfli

MMkl

458

faki itoloa aeoea- , .

tfaaoot, infeoomol. Ad Coipbaai oocuol

Jooom, aan illo oroi pooitfei oooi iffioo, obi o i
reliqui p o r o o c l a b a D i , oon cooMdeotoa looo Paacfca,
aod exsoocuoieo ocoidorooi Doeinooi, p n c Y t r l eabaatar lofem. Dooiluat onim ipoo logiliox) poro cooiooorai, iUi voro coaiojooool logon, oiodo

tbv
*
, *
* , ,
*
, ,
,

occidaoi Cbrisium.

61-65. Nofisoiioo outom Tonorunt doo

c " ,

, e l d i x e r u n l : Hic d i t i l , Potsom.do-

* *

siruere lemplum Del, e i Iriduo sedificaro illod.

YES.

fi*Ui

E l turgeos

priocep acordoium dixil i l l i : Nifail

reipondesf

c u r ieti advortuiii to lotliaaooiaio d i -

; ;

. , ctxrv *
c u n i t Jetos autom UcebaU roapoodooa priocopt
*acofdotum a i i i l i i : Adjuro to por Dooaa vhruaa, o i 'E(op*tC*> ** ,
dicas nobit ao ait Cbriaioa Filius Dei. Dicil illi J o -

f*!K I .

s u a : T u dixiaii. Yera illl eranlfalai loatoa. C b r U l o t

; * . >

ooioi uoo dixerat, PoftumdoflrooTO, aad, a o l v i i o :

* clxtv,

oi iioo dixil latnpluai Dei, ood lomplum boc, \d att

, , . ,

corpoo roooio. E t iloroui d i i i l , JidiHcabo, aod

, , , *

oxciubo : eraitiquo illi manifeaio filtl loaloa, qoi

, *,

4 1

dicobaal Cbriaium alia dixiaao quam dixeral.

igitur cum acirei judiciom oorvm injoalon, laco-

, .

b a l : qbiboa sigoa nibil portoaaoraui, quo-

, *

portoaaisaoot roapootat Porro ponuiox copioma

, l a n -

iilam bUtpbetottai dodararo, rogai, o i Aixorit,

; ,

E f o tom Filioa Dei, lanqoaxi blaipboaraa coodeto-

, - ,

oeior. S i aoiom BOfavorit, leaUficaioi ii cooira

, ,

aotooiipaonu A l Doninoa, qoi coaiprobeodit tapietf

, '

toa v m u t i a aua, roapoodil: d i i i t l i , b o c e t i , G . *

%

, cooieuaoi o t l qood ogo .

, ,
, , 4
.

. 6 4 .

dloo fobU,

aroodo

vlJcbJtli Fiiiom boatioU aodoaton a d o i i r l a virto-

lia, foolootoai io cooli. E x Dooielo

;,

propoou b U loqollert lllo ooiai l o q o i l :

Yidobam

ffan

. , YtAv

f c i a poubaoi impooioroni oaao, oo qood io ooroill

opparoboi, YidobiUa, loqoii, B M looo c u m

, }

alcot Pilioai ooaioia ooibalooi i a oobiboa.

Vfjiiio

oi aaaidootexi Pairi. Yirlatoto

, , "

ouim bic Palrlt d i c i l : ol ooo a lorro, aod a coalo

, *

vlriolo voAlooioto,

vootaueau

,
Y i a a . 6 5 , 6 6 . T u n c princopa toeordouin A l s e i - ^
dit voaiimoola s o a , dicooa :

ftUaipbenmil:

qold

* ' .

^ ,
, ( ;

iuaupor ogefooa l o u i b u i ? Eceo oooo aodiaib b J a t -

pboinlaro ejus : qoid .vobia vidoior? A l jlli reapoo-

; 01

dcntet d i i e r o o l : R e o i e a l n o r f i a . Hoo orai iooadi,

* ,

diarotopero

, ^

uaoiloallaa illo

bUtpbotoao o m t , doceploroo popolaoi hoo fooio*

quando qui^l iooaiaribHa accklobai,

voaiov B k ol C a l p k a a , qoaoi

dkoro

, ' ,

booc room osao mortis. Yerumiamoo diaciio, qood

. ,

b a i , qoaai bac raiiooo cogooa alioa X (

Caipbas r o p i i voaiitoeou aoa, aacerdoUun veloria

^^ ,

legia oaao dlaropiom ablaioin t i f oittcaro.

&.

i o a a , , 16.

E N A R H A T I O 1N E V A N G E L I U M . -

457

C A P . XXVI.

VEKS. 67, 68. < T u u c expueruoi

458
in faciera ,

. 01 /^, * -

et colaphlo eum ceciderunt. Alii auiom p&lmaa io

, , ;

faeieoi ejos d e d e n m l , dicentes: Vaiicinare nobia,

~ , -

Christe, quie est qoi le percussit? Quoodo coo*

, \ , ,

domnatua eal, tunc ignoroinioaa moUa contra eum

feceruni, et ufutfebani e i , obiegeuies veale (ui aliu

* \ ,

evangeJisla itiqtffi) faciom ejug. Nam qoia ut p r o -

pbelam eum babebani, ideo i u illodebaot ei. C o l a -

phizare

, \ ,

incurvalie digiiii, e i , ut sionpltciua dicam (), oodoso

pugno caedere.

autem esi manibos

percuiere, e l aimol

, xpoa-

T E B S . 69-75. c Peiroa vero sedebat foria in alrio,

, * \

oi accessitad oom una aucilla, dicens : E t lo cum

; *

Jeao Galilao eraa? A i illo negtvit corom omnibua,

, * . &

dicene : Nescio quid dicas. Gum auiem exissei

, ," veglibolum, Vidil eum altora ancilla, et a i l b l s q u i

* >

eranl ibi : E t bic erat cura Jesu Nazareno. E t iie*

\ ' ,

riim negavh CUOB j u r e j u r a n d o : Non novi bominemi

E t posl pusiHum accesserunl qoi aiabant, ot dixo*

, *

ront P e l r o : Yere ei tu ox illU : nam et loquela tua

* \ .

lo maoi/eaiuro facii. T u n c ccepit detostarl ot juraro

\ ,

quod noo bominem. coniinao gallas c a n -

. * \

lavit. E l recordalux e s i Petroo vorbi Jeau, qui dixe-

r a l e i , Priusquam gallus cautoi, iur mo negabia,

, \ , \

foraa flevit amaro. Iinmonao timoro

* \ , . > '

labonng

, -

m a n s sorvii imbeoiUitaii, quaei moto ciaaiinaiox et

Pelroa, oblilax eel promissionuin, et b o -

, \ ,

neseiiu quid dicai. Inlellige auiero por anagogen,

, \ .

quod ab ancilla Pelrus reprehendilur, bocoaao hii*

\ , Q manaB i n f l n n i u i b oi aervllia alfociiofiia iodieium,

, ,

donec gallux cantaus illuro recordari fecit. Gajlua

, ,

auiem esi sermo, qui non sinit lorporo et dor*

-,

mire, sed dicii, Vigilaie, e l , Sufge qtii doriois,

, ^

scrmone igilur lanquam a gallo quopiam excilatut

\ , , , , "-

Peirus, egre8sue est foras atrium principis sacer*

, .

dolum.

egreaaua ab insensibllilate, flevit amare. Quandiu

boe

eai ambiium excascats

monlia,

oi

, ,

enim erai in atrio excscatae menii, non flevit, ne

, \

qne eiilm sentiebai : poatqoam autom exivll, seoiira

, . "

coepit.

, *
* , .
. '.

CAPUT

XXVII.

. D$ Pontio Pilalo prvM*.

De retipiuxntia / * o * < e .
.
Dt flagellatione, et crucifimone CktUii. Quo
* . mado petilum fueril corpu* Domini ut apttiretur,
,
tt d$ cmtodia eju$ upuUro coxttituta.
.
,
\

Vaas.

Maneauiemfaciocoii^iioiD inlerooi

omnca priocipeg aacordoiooi ot seniorao popoK a d -

", * \

veraue i e s o m , ut oam roorti iraderooi. E t vinciom

, \ -

oom adduxenim, e l iradloeroot PoolioPilaio p m -

. >

eidi. > Vido diabolam quomodo X ( ( 4

coroprebendat in diebus illis, porsuadons

\ ,

occidant, coro sacriflcare et offorro doboani

, \ \ * \

allorum poccatig, aanoihnonia, o i porgaliooo: 1111

* L u c . , 6 5 , .
(o) E d i t . L u t . omisit, $implicUt$ aicam
PATROL.

GR. C X X I I I .

15

a 0 e

eli ul
pro

159

THEOPHYLACTIBULGARIA

ARCHIEP.

460

miem Joanm ol JigaoJ, ot i d d o a m t ad PUaloa prav > ,

ildora, qoi Poolo e r i l , Romanit aaioaa tribourio*,

pAv , ' 6 ,

at ab eia Jod*arn pntaea m i t t u i . Tradidoroot Uaqoo

: 6

Dooinum Pilaio, 01 , corio o l viroio qni

, ,

lyraonidom modilaloi ooaei.

VE&S.

5 - 5 . Tooo fidoM Jodaa qoi enm trtdi*

dorai, qood danrnatea oaaot, poaailadioo doctoa r a -

16 ,

lolit iriginla argeniooa priocipttaa aaoeidotoxi et

dicens: Peeeavi, iradona tMgaiaem i n -

* " * ol

iOtiloribQS,

noiioto. Illi aoiom d i i o n m l : Qald ad noa t tu vldebU,

; 6

E i projoctiaargooioia io tomplo, roccfalt, e i abieaa

, ,

Uqttooto taapendiL > Tardo sapare i a d p i l , etpos-

nilel qoldoro, nooauUm recia. Nam poraffere

, * ,

botrom erat, aoflbcari aatero ditbolicum. Proiado

, ' ,

n o o fcreni tgnomlolas subtoculuras, vita

aobduxfi. Opofiobot

laervmari, ot aibi reconciliaro , . .

qol prodilos foerai. Qoidam aoton d k o o l qood
, ,
J u d u coio aTaroaoatoi, tporabat ox prodUtooe Cbrisii
moliom lueri, et Cbrtsium non oociaom i r l , tod , *
, ,

evasoroai, aicoi wppiut ei aoioa : eom auiom (opc

tidtasoi coodomBatoiQ o l oiorerelur, poBaiiootia roi

, ^

dnciat , qood aliuta qoam opitiataior ox itom roa

, ,

aortirotor. Idcircb oi to alrangulavit, o l prtcvooial

' .

Josum io lofarno, oltbi orando n l u t c m ^saoqoator.

, ,

Yerom s d a a quod

posoii quidom coHnm tuam lo

laqoouio, so ab arboro aoapondeoa,

arboro aulem

.
,

Inclinata soporvixii, Oeo voloolo ipaom vel Sn pto-

aiioolian cooaenraro} vel i n traductfooem e i c o n -

, ,

fo$iooooi. Diconi eofoi quod morbo bydropico l a -

boravit, ita ut Irantiro noo polooril qoa facilo plao-

airom Iransibat, oi deiado eocidisao pronom, 04

, , -

tnpuiiti

modiooi, hoo est, diiraoiom

, ot dlcit

(55). ,
, ^5, -

L o c u i o Acii .
M

.
Y u i t . 6-iO.Priocipetaotom aacordoiora aeeoplia
argooioif d i x o r o o l : Non llcoi ooa mittoro io c o r -

,
,

bonato, qolaproliom saotoioU o t l . Coatilio aoiom

. ,

iniio onomnt e i 41Ua agrom

igoll io aopoiiorato

pocafrinoron : qoapropier voeaiua ott ager ille,

, , ' ,

Agor iaDgoioi$, osqoa lo bodiornoai diom. T o n c

. *

Act. h 18.

collalione codd. Venet. S. Marci.

(56) C o d . 5 2 , D facile planatram tranglbal, transiro p o i n o r i l :
.
imo neque aolua capiiig ejui lumor. Aiont eotm
- palpebraa, genaique ojuo adeo inlumoiase, o i t a , , metoi iumon vidorei, ejna lamen ocnlt, no
, ,
quiden adbibilU medicomm dioplrig., videri poa
ociii: adeo acilicel profnndo ab exleriore proapecio
,
receiserani. F e r o a l .oiiam, verenda ipiio?
*
omni lurpitodioe deformiora; a c sonie ox toio

corpore manaulo, vermibusquo c o n l o c u . Ooinde
, posi multoi dolorea, aiqoe lormeoU erepuit medioi,
*
boc eai, disrupiux eoi, oi L u c a s acribii in A c U , ^,
biis (i, 18). Aiunl vcro, ob ipeiue felorcra agroni
. illum, in quo oxMcraiidam aoimam illo evonraii,
, uaquo in hodioroum diem, deaorloni oi iobabilabi , , - loin : fmo neqoo.bodio qoomqoam
^, *
por illum irangire, niai naroa maniboa premau
,
Taleiciliceljudiciura illo, quoad carnemiuo, otiooi
,
npra lerram rocepit. Priodpoo aulom xacerdoioai
.
acccplis, c i c .
. , . . . Qua

461

ENARRATIO EVANGELIUM . -

GAP. XXVII.

462

, * \ - impteliim est qnod dictum e t t per Jeromitm p r o , -

pbeiam diceniem : acceperaoi triginti argeniooa

preliutn xaiimad, quem cstimatam omernnta

I i r a e i , et dederoni

iliia

in agrom flguli, * i c u l c o u -

m i b i Doniintia. Corbonam dlcobaot

. "

rom in lomplo, bi qnem miuebant dooa quae Deo

. ,

offerebanitir.

* ,

illos,

, ,

Usque in btinconim diem, a i l , ager iile diciiar Agcr

aanguinis, omnes aiol momoroa qnod Domiooin

, \

occidorint. PisceatJlem c l boc, quod et apud Jodaoo

, \

fuoril in preiio bospiialilaa : oodo in gepuliuram po-

Vide autcm quomodo Dooa

u l traducatur

oiene illortim

ibeaauhifatnot

aanguinaria.

. -

regrinorum 155*6 ^

mor igitur nos, qui vitae porfecliorig vtdemur ,

, .

04 poregrinoo dfjpicimua. P r e l l u m , inquil,

, ,

omoruni.Coofundaralimali,

* boc eat C b r i r t i : inaealimabilia eoiro fait, aHiima-

eal a flliia b r a o l , boc , protium ejoa conati-

, ,

toerani

, *

Iriginin argeniooa.

filii

lerael, pacli cum Juda v l darool illi

Vxas. 11-14. c autom stctiianle pnealdom,

e i ioterrogavii eunt - dicons : T u oa rex J u -

daeorum? D k i l illi Jeaos : T o d i c i i . E l cum a c c u s a -

rolur a principibua tacerdolom, o i aenioribo8, nibtl

\ , .

respoodit. T u n c dicil illi P i l a i u s : Non aodia qoani

* -

molla adverst te dicant lealimonia? E t non roapoit-

; \

d i l e i ad ullum

* . '

bomonter. Quaii oapiuliom criminum reua -

lur Pilaio, et inlerrogatur mim invaaorii, e i conju-

, $
'
'
-r-
, \ .
* 0 * *
*

, ,

Torbom,

ito ut miraroiur pneoea -

raverii, ot aitenlaril regnare Judaeis. Jeaoa auiont

'

"

dixit illi : dicis : aapieniiuimu responao dalo,

Neqne enim d i x i l : Non e a m : noc contra, Ego eam :
oed roedio quodaro modo d i x i l : dic.io. Hoc enitn

6 , ?. *

potesl e i sic intelligi: 8um sicut d i c i s ; et sic : Ego

quidem

* , ,

responsum non dedil. Sciobai enim injuslam foro

boc noo dico, iu aniom dicis. Aliud vero

* *

judkiuro. Proinde adiuiraluo esl Pilatiis Oomionm,

e l quod conlemnerot moriom, o i qnod U m cloqaeoi

, -

e i mulla babeos quae reftpooderoi,

rei, aod accueaiore contorooerei. Discatnua

nihil roaportdo

, ,

boc loco qnomodo geroro debeamus in judicio

iiijiiaio, ne quid dicauioa, no tumultus major oboria-

lur, neve majoria condoronaiioiiia occagionem p n e -

, ,

beainas bis qui defensiones nooiraa audiro nolaiii.

, D
) .

V E R . 15-18. feato autom oonaaoverai prcaea

dimiiiere vincluiii

qiiem volaiaaonu

, *

iurbm

, .

Habebat aniem lune vincluin inaignom, qui diceba-

, *

lur Barabbaa. Congregaiis orgo illia, dixit P i l a l a s :

, , ;

Qtiein vullio diroiiuro vobii, Barabbam,

^ ,

qai dicilor C h r i s l u s ? Sciebal onlm quod

invidiam IradiUftsenl outn. > Pilalue siudebai C b r i -

taraeui

lentiaa qoam

propler

& *

slum

debebai enim ee pro veriiato objicore. Priraum q o i -

abaolvero,

a a Jeoum

oportobat,

PLAptov* ;

dem inlerrogabal

*UpcrrqoTa , ,

conira le tcaliliceniurt lnierrogavit a o i o m ,

Dominura : Non aodia qoid

Ghrialua excuoarel, haberel occaaionom

)& , ,

vcndi eum. At cum n c u defendorot

illi

ot ai
abaol-

Gbriaius,

159
THEOPHYLACTI BULGARf ARCHIEP.
460
niem Jeaom ol JigaoJ, el addocunl ad Pflolaa p r e - *** *,
tidoni, qot a Ponlo eral, Romaoit aoteoi triboiariof,

, ' ,

ei ab oia JoAsaoi preaea miatas. Traolaorant liaqoo

Dotoinom Piiaio, ut , eortool firooi qiti

, ,

lyraonidom aoeditilus aaaet.

VEM.

5 - 6 . i Tooo fidooa Jodaa qoi o o a tradi-

doral, qaod danrnatoa , poWtodioo doctoa r a -

mlit trlgiala argenieoa priacipitaa tacerdotoe a i

a a t i l o f i b Q S , d i c e n a : Peeeavi, iradona w g o i a o m i n -

vldebi*

; ' (

E t projaciiaargenlait lo tomplo, roccaait, e i abiaaa

, , .

laqtieoaa m p e o d i l . > T a r d a sapare i n d p U , oipov

noxiuto. llli aoiom dixorooi: Qotd odooo f

nitel qotdom, n o n a o u r a recla. Nam poBotfero

, - ,

boirom orat, taflbcari aoiora dfabolieum. Proiada

, ,

noo ferona i|nomlnlai aobaocatara*, aeipoom a v i i a

aobduxiu Oportebat laerjmari, aibi roconeUiaro , . .

exm qui prodiloa faerau Quidam dicunl qood
Judaa caro avaraaoatoi, sptrabat ox pradiiione C h r i i U

&, ,

moliQOi locri, et Ghristum non occisoro i r l , s t d

, *

evatoraai, ticol a r p i u s et aatea : aiitom iopc

, , >

Tidiasei eoodeninatam u i atororelur paniieoiia rel

* ( ,

duciue oot, quod alhim q i oplnatoator etiiom rea

, ,

tjoq

aoriirator. Idcircb a l ae airangulavii, n l prasvonial

* .

laaum io ioforoo, a l i b i orando t a l u t e a Moequatur.

, ,

Yeroio aciaa qnod posoii quidom cplluro suom l a

laqueum, se ab arboro 8>, arboro a u i e n

incliiiata snpervixii, Deo voJeoto ipauro vel in p t o -

* -

iioaliam eonaonraroi vel in traductiooam e i c o n -

, ,

. Dieant eoim quod morbo bydropico U

boravit, ita ut iramire noo potoaril qaa plau-

iram traniibai, et delodo

trtpuUt*

eecidisaa pronom, ot

, ^ , -

, i t dlcit

(55). ,

mediuin, hoc est, digranmm

,^^,

Laeaaia A c i i s " .

.
Y i a s . 6-tO. i Princlpet tatoni sacerdolom aeeeptii

argtmeit d i x e r a o t : Non licei aoa mitlera eor-

boDtoj, qaia preliom laoiiiinis oat. Coaiilio aotem

. ,

iniio emarant ez 411ia agram figali io aepoliQrara

pacagriiioran : qoaproplar vocauis est ager ille,

. , ' ,

Ager aanguiois, aiqoa In bodiarnooi diem. T o n c

. 06

Act. l, 1 8 .

collalione codd. Venet. S. Marci.

(55) C o d . 52 , D
.

, , , ,

,
*

, (
*
, /(,
.
, , , ^ , *
,
( ,
.
. , . . . Qua

facile tranaibat, iranslre non p o t n e r i t :

imo neque capiiis ejug tiinior. Aiont enim
palpebraa, gonaiquo ejua adeo imumoiase, o i t a meui lamen vidorei, ejng lamoo ocnli, no
quidem adbibilia medicorum diopiria, videri pooo c n i : adeo acilicei profundo ab axlorioro proapeetu
receiierani. Fernnt .oiiani, veronda ipiiu?
oroni iurpitudioo deformiora; ac laoie ox toio
corpore mananlo, veraiibusqua conlecta. Doinde
oal multos dolores, aique lormenla erepuii medim$
oc eai, dtarupius , L u c a s acribii A c i i bue (i, 18). Aiooi vero, ob ipeiui felorcm agrum
illum, in quo oxxocraadam aniniaoi illo evomoii,
usque in bodiernum diom, deaorluai oi inbobiubilein : imo aeqno.bodie powe qoemqnani
pcr illum iranaire, niai narea roanibox promai.
TaleMiliceljudiciuro ille, quoad carneni8uain, oilam
aupra lerram rocepii. Priocipoo aulcin aacerdoittia
acccpiis, c i c

ENARRATIO IN EVANGELIUM . -

161

GAP. I X V I L

462

, * UoAov - implelum est qnod dictum e t l per Jeromitm p r o , -

pbetara dicentem : acceperaal i r l g i o u argontooo

prelium xelimaO, qiiem cstimataui omernnta

. >

h r a e l , e i dederuoi

elilatt mibi Dooiinag. Corbonam dicobaot

. '

rom in lomplo, ln qnem miuebont dona quae Oeo

iliio

in agrom flguli, *icol coutbeaaa-

. ,

offerebanlnr.

" ,

illos,

Vide atitcm quomodo Deas !

, ,

Usqne in hiinc onim diem, a i l , ager ille dicilur Ag<*r

u l traducatur

mtn*

Ulonim

aanguinaria.

aangutnis, ut omnes aiot momoroa quod Doinioom

6 , \

occidorint. hoc, quod et apud Judaoo

, \

fiieril in prelio hospftalilaa : ondo iu gepuliuram po-

. -

regrinorum 1 5 5 * 6

rour igitur nos, qui vitae porfccliorig videmur ,

, .

ot poregrino8 dfjpicimua. PreCium, inquil, m t h n a l i ,

, ,

r u m

i l l u r a

ooioruni.Confunda-

* hoc eat Ghrbtti: ineeatimabilia enim foit, o l a m i m -

IU3 eat a flliia I m o l , hoc , proiium ejoa conati-

, ,

iueroni

irtgiiila argeolooa.

lerael, pacti com Joda u l daront iltl

Vxas. 11-14. Jeaua aulom 8tctiianle prataldom,

, *

et ioterrogavli oum dicons : T u rex J u -

; *

daeorum? D i i i l iili Jeaos : T u dicis. E l com a c c u s a -

rolor a prinoipibM lacerdolnro, ot ttnioribui, nibil

, .

respoodiu T u n c dicil illi P i l a l u s : Non qoam

* -

molla adversus le dicant lesliroonia? E t non roapon-

d i t e l ad ullum vorbom, Ua u i miraroiur

0 * .

boinonter. Quasi oapiuliam criminum reua -

l c r Piialo, ot iotorrogaior mim invaxerit, e i conju-

, $

'

'

, \ .
* *

) *

raveril, oi ailonlarli regnaro Judaeia. ieaua auiom

w..-,
- - "
d i i i l : dicis : aapienilMimo dalo,
Neqne enim d i x i l : Non : nec conlra, Ego a u m :

, ,

aed medio quodam modo d i x i l : Tu dicio. Hoc enltn

6 , . * *

poiest et sic i n i e l l i g i : S u m gicut d l c i s ; et oic : Ego

quidom

* , ,

responsom non dedil. Sciobai enim iujustum fore

boc non dieo, iu auiem dicia. AJiud vero

* *

judicturo. Proinde adiuiraing Ooniinum,

ol qiiod coniemnerei morlom, oi qnod lam eloqaeni

, -

e l mulla babens quae reftpooderoi,

rei, eed accuiaiorea contomnorot. Discamus

nihil roopondo-

, ,

boc loco quomodo geroro debeamus in jodicio

injitaio, ne quid dicamua, no lumallus major oboria-

, ,

lur, neve majoris condomnaiiouia occaalonem p n e beamas bis qui defenslones

noairaa audire ooluot.

, D
.

VER. 15-18. c In feato aulem oonaaeverai prcaoa

6 , *

l a r b dimiuere unam vinciam qtiom volaiaaoiiu

Habebat auiem luoc vincioui ineignein, qoi diceba-

, *

tur Barabbaa. Congregatig orgo illis, dixit P i l a l a s :

, , ;

Qaein vullio dimillara vobie, Barabbam,

. >

qai dicitor C b r i s l u s t Sciebai enlro quod

iavidiam IradiUssent ouin. > Piiatus s i u d e b i l C b r i -

Blum abaolvero,

debebai enim se pro vorilato objicore. Priraum q o i -

taracui lenliue quam

a a Joanm
propler

opoiiobat,

* ;

dom inierrogabat

, ,

conira ie lciiQceniur? laterrogavii aotom,

Dominum : Non aadis qoid

GbrUius excuaarei, haberet occasiooem

, , -

vendi eum. A t cum ncu defendorot

illi

ot
abaol-

Gbriaius,

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCHIEP

463

414

t d e n t noo d i m i g t o K i r l q u t n l a m v l s excuta- , , 4
, \ 10, *
rot, aliam */iaoi inveoil Pilatoa, 61 coofugh jam ad
cofmouidmem, quasi sic dicerei : S i oon ot inno-

\ * ;

damna-

, .

condonaie ipaum buie leato. Quomodo enim

cenlem dimiuitit Jeaum, u l i a o i unqoam

aoapicarl potoiasei Pilaias qaod innooonieta Jaaam

, \

ad crociflgendum peiereoi, e i roam latronom dimlfr

toreni? Scieos igiior non reum, ted invidio

tradiiom, idoo inierrogai eos. Unde osiendil !-

quam

quom

erat molUorem : 156

oporiebai

, $ *

. \

eoim pro verilate pericliiari. Iiaque digmis c t i coo-

, -

demnalione, Unqiuro veriiaiis fuppretsor. Barabbaa

, 6

aotom

Bar

, . ,

Judci igitar flliam

, , ,

iniorprotari quia filium patrii.

nim fitius, Abbag aoiom paur.

pairi* diaboli poaiolarunt, iesoro aaiom c r a c i

ftxerunl:

et utqoe in honc diem fllio palris A n - , , -

ticbristo adbsrent, Cbriaton) aaiom abnegaol

, .

V I B J . 19-. c Sodooto aotem illo pro iribanali,

1\ .

misil ad eam oxor ejtu, dieoo8 : Nihil iibi ei justo

, - \

UJi. M o l u enim hodio ra gomnig propler

. *

eom. Prindpoa ueerdoium por-

' . \

lurbis ut paioroni Barabbam, Jesum vero

pordereni. Retpondem aulem

p r * * e i t i t illig :

. ,

U l r a m vullis vobis e daoboo dimiuain? Slli dixe-

* ;

n r e l : Barabbaro. Dicil lilis Pilaiog : Qaid Igilur

. *

raciam de i e a u , qui dicilor C l i r i s l u i ? Dicunl ei

omneg : Crocifigaior. auieoi a i l : Quid eeim

* .

loai' fecii? A l ilti magis clamabani, dicentes : C r u -

; . ,

. , ,
ciflgatur. Videoa auiem P i l a l W quod nibil proficeret, acd tnagig lumuluig Oeret, accepia aqua maoug ^ ,
abluil coram populo, dicent : lonoeana; Of a

gangoine joaii bujus, videbiiis. E t responden

, .

univenug populus d i x i l : Sanguis ejug guper e i

\ , *

guper fllioe nostroa. Tunc dinrnit illix Barabbam,

\ .

Jeiom autem flagellalum iradUlil u i cruciftgereiur.

, -

roifaculum ! qui judicalur a Pilaio, oxorem ejug

. " !

lorret. Ipso aotem noo vidol aomiiium, lod uxor,

vol qood iodignae erat, vol qaod fldoo ei non

6(4 , ' ,

f u b w l b a b i u , sed ad graiiam ioqoi :

fortasaia etiaio l a c o i i M talia, v i d i i i e i , com

, *

factom,

, . ,

non u l abeohator C b r i s l u i , ed ut w r v e l u r uxor.

, '

judex. Providenii aolem Mmnium

Quomodo igilur non absolrit illumT Qoia non orai

. ; "

inlegrum dioiiitcre illum, qul de tyrannide a c c u u b a

, \

tor. Verum oporiebal inqoirero illutn, num D * ' ,

miliieo conacriborot, oum arma fabricaroi : nunc
, *
aoiem quagi roollig ot mulug eedii, e i id^irco noo
\ , . carei reprehengione. Nam cura peierentilli ingignem

illum malefactorom, d e d i l ; de Cbrigio aiitom ioier-

, * \ *

rogai *. Quid igitur faciaro dfe JeauT illig Judicandi

potogiaum largieng. Aiqoi cotaa jodox osaei, poierat

, ,

ipaom \ i oripere, aicui e l Paulont iribunog inili-

. 01 ,

luro

llli auiom d i c e b a n i : Crucifigalur. Non golura

, ^ ,

oceickro volenieg itlum, aed oi malatu caogaro i m -

\ *

pingebam. Crux enim poagimoruni guppliciam oraU

. ,

Porro iavaiur, parum osieodal ab odio, malo

. Joaiuui eiiim uomioang Jegum, bomicidig

* , -

A C L , tt.

ENARRATIO EVANGELIUM . -

CAP. XXVTI.

; ct , * - illom tradidit. A t illi U\ se euscipianl uliionem boc

, -

h o m i c i d i o dtgnam, q u a e i g r a v a t i s u n t , R o m a n i i

, '

ipsos et ipsorum piieros perdenlibus : e l nsque i n

' \ ,

bunc diem Judaei, q u i i l l o r u m sunt filii q u i Doiiiiiiuin

inierfeceranl, e x p e r i u n t u r a se sangmnem iUius r e -

'

q u i r i : n a m ob suam i n c r e d n l i t a l e m persecutionem

157

**

**

p a i i u n i u r ab omnibus (a)

^ .

c a o u liberlas eal. Flagellavii auiem Jesum, boc est

e l n u , , a

h i C

, , ,

-verberavit, vel ilUs graliflcans, vel ostendene quod

, \

et ipse i l l a m condemnei, e l n o n innocenlem b o t n i -

, \ \

nem c r u c i f l x u r i s i i i t , eed ignoininia n o t a l n m . I m -

, * . \ ,

pleium i g i i u r e t t e l i l l u d : Dorenio meum dcdi ad

flagella".

VERS. 27-50. T n n c

miliies praesidu suscipieu-

, '

les Jesum i n praelorio, congregaveruulad e u m u n i , \ , versam cohorteip, e l cura exinsseiH e u m , c i r c n i n , \

d c d e r u n l e i chlamydem coccineam, e l coronam de
, , \
\ . \

, , ,

spinis c o n l e x i a m impoaaerunl guper capiit ejue et

arundinem i n dexteram

ejus e t gcnu

flexo

anie

e u m , iUudcbant e i , dicenle : A v e , r e x Judaeorwm.

E t cum expuissenl i n e u m , acceperiint a r u n d i n e m ,

, , \

e i percutiebanl capui jejug. Hoc ioco i m p l e i u r d i c -

l i n n David : O p p r o b r i u m i n s i p i e n l i dedisli nio.

" . 01

Miliiea euim c u m insipienles eesent, se digna facie-

, *

b a n i . Chlamyde

r a l a i n u m p r o s c e p i r o d e d e r u n t , coroiiam p r o diade-

p r o purpnra u l regem i n d u e r a n t ,

\ , ,

maie. Adorabanl auiem illudenles : hoc e n i i n s i g n i -

\ .

i l c a i genufleelere, boc e s l adorare. Vida quoroodo

, .

q u a m l i b e i coniumeliae apeciem e x e r c a e r i n i , i o j u r i a

*5 ,

afficieniea,

faciem

apuiig, capui corona,

roanom

, , Q calamo, r e l i q u u m corpus cblamyde, aureg

vorbia

i r r i s o r i i a . Vcrarotaroen

per i r r i s i o n e m faciebant. T u tamen inlelHge ea, q o

majoris t u n l m y g l e r i i ab Jeeu impleia fuias. Ghla-

. \

oroaia q u i l l i

faciebaat,

* , \ -

mys entincoccinea oaluratn noalram significat, q o a m

. -

c u m aangoioaria esaei, et eadia r e a , suscepil, et i n -

., , -

duene ganctificaTit. Gorona aatem ex spinie, peccata

\ , , -

8iinl

. ,

m i l sua deilalc Chrislus : prosignalur e n i m p o r c a -

ex c u r i s taujua vilae proToaientia,

consa-

qua3

p n l d e i l a s ; calamus nosine fragilis et inflrmse carni

eyroboliim est, quarm guscepit

D a v i d d i x i i : c DexleraDomini exahavii m e

\ \ , -

r i b u s aulem euecipiendo ignominiag, sanavil aerpea-

t i s sibikuro per aures Evae ingressum.

Dominus, aicut e l

. > Aa-

.
, - D

. 5 1 , 3 2 . < Et postquam illueiseeniei, exuerant

, \ , \ -

oam chlamyde, e i i n d u e r u n i e u m vegiimeoiia

et d u x e r u n l eum u t c r u c i f l g e r e o l . Exeunlee

, * -

invenerantbominemGyrenaeam,

bunc adegeruot o t lolleret c n i c e m ejue. > T r e a d i -

, *

c u n t Siraonem portasae c r u c e m Jeau, Joannes a u -

,
autem

nomine S i m o n e t n ;

l e m d i c i t ipsom Doroinum poriaaoe : veriaiirjUe esi

auiem utramque facium. Priroum cnim

Jeaua c r u c e m , curo nollas portare v e l k l . I n v i a a o -

. ,

t e m invento

I s a . 5 0 , .
() l o

edii.

portavit

Simone, impoaaerunt e i c r u c e m . T a

. cxvir, 10.

L u t . dcflcieng

est Uiina veraio, abi mhil de

crepta Judseii

liberuie.

467

THEOPHTLACTI BULGARLE ARCHIEP.

tulom e l hoc diaeo, qood Simon iitterpreuri quig

168

babot,

. * ,
} * 4 ,

ilie crocein Cbriali ferl. Sod ei Cjroue, q u * ooa

PeDUipoltO eat,

poieat *. Qui igiiur obedieaiiaoi

tiguittcal quinque seosus cogenuOt

, .

d fereodani cnicein.
YEOS. 33-37. c venerunl.in locum qoi dicitor

c ,

Golgotba, qood e*l C a W a r i *

(ocut. E t dederual ei

aceium bifaoro 158

wisluro: et cum go-

, ,

c a n a

f e , , e

Poetqnam attlem c r u c i i x o -

* ,

root ouo, diviseruoi cjus, sortem -

lenioa, ui implvreiur qood dicium est por propbctam :

^ *

, noluii bibt*ro.

DiviseriMi aibi veatioioiita niea, e i super vettein

, \ \

laeaui mlseruutsoriem. Eitedeaias obaanrabaai eoni

. \ , -

illic, et imposueraiiigopor capal ejoa c a o u m ipaios

aerlplam: l l i c e t i Jeaua rex Judsoram. Cranti lo-

cuftdicliuesl, eoqood dieuntqui tradiliontt Palrvm . ,

. Sicatoaim in

, '

AdamomDea loorimur, ita et iuCbrislo omnoo ooavi-

* ; -

leiieot, qiiod Adam illic

sopullu8

viflcarl oporlebai . Ne lerberia auiem qood ovaogo-

, ) .

ltaias dicant, iate quidem accluin cum iel!e alla-

luin Oomino, a i alarcag vinum myrrbaioin

Joaaueavero aceiom, ot fel cani byoopo . I l u l i a

, , ,

miin a muliia fiebam, utin incooipoaita muliiludiuo

, *

alind alio factonte. Vemitnile eai igiiur, alium qui-

domviouin protolixao: alium varo aceiomcom folle.

, \ . ,

I l u l i i aolem moriia modi fuerent, aliamen in eruco

* . \

luoriior Cbrialiu, ot oi lignom

per quod

, *

waledicli fuiroiu, e i omnia bonedicai: ol coeleUia,

, \ , * -

8aoclificot,

qo*

, * ,

et Anea terrne, Orientem ei

0 *

qiiat per aupremaro partetn crocla, e i ierrena,

per soppedanoam,

parloa crocia -

, . , \

guantiir. Sa 1 ct exiendii manos, a l in ulnas s o t d -

cideoioiii, qui per tranaveraag

, ,

piat et rougregei filioa Dei d i s p e r m . Dividuni aatem

vesiiaienia fjtis miliiaa, u l frogalig, et nibil aliud

babonlit. TUulum

\ .

auletn quem d U U aliue evaugc-

li&ia, llaiibxfiia dicit cau$am. enim

\ ,

cujua graiia crociOxua , nompa u i r e i Judaw-

, \ . *0

ruin, ot reniai novaior. flli igilur regem

Yerumunocn lealiiiioniuni

' ,

raal

pro accuaailooe.

iliud fldele eiiaro ab iniinicis adducium. Rex qui-

, \

dem eai Dotpinua, qui ad hoc venit, u l ealvei J u -

, ,

* asoa* Qtiia auteiu carnalaa Judi noluerunl illum

. ,

se regnare, rex fll epiriiualium Jadatorom,

boc eai coufUeuiiuin.

l u d x a s enini eon/Uen$ diei-

lur.

* ,

* ,

, ,

-|*

^/^4/ .
$. 38-44. Tunc crucifigunlar cam eo doo 0

t \,

lalroues, dexirU, e l aher a ainisnis. Praclcroumoa aqioin couvicia jaciebani in oom, inoveulea

, \ - -

c a p i u soa e i diceiiiea: T u qui deslmeboa teiuplum,

, * -

l in triduo aediflcabaa, aorva tomeiipsnm; Filius

Dei , do*cende de cruee. Similiier et principes u -

, . \

coriloium illudeoteo cutn Scribia e i enioribus et

Pbarisaeia dieebant: , semelipgum noo

\ * " ,

potesi gorvaro? S i rex b r a r l , detcendat nunc de

; ,

cruco, e l credemug oi. Confldit in Deo, Itboret eom

I Cor. , .

l l a r c . .

Joan.

469

ENARRATIO I N JSVANGELIUM . -

470

CAP. X X V I I .

' . \ , - nunc, viill eom : dixit onim, Filius D e i s u m . Idip, ct * , 2 .

siim aoiom ei latrones qui cmcilWi erani cum eo e x -

\ ot ,

probrabani ei. > lnconlumeliam Christicriicilixerunt

. -

cnm eo duos latroues, u i ipse iniquug exislitnetur

cuin illis. 159

. *

piilorom, Judaici e l gentilia, qui uterque p r e v a r i -

, *

catorea eranl e i flagilioii, ac- exprobrantes Cbrislo,

, \ *

sieutel primaai ainbo latrones improperabant. A l -

* \ \

ler a u l e m e i posierior retipiscena, confessus e s l

* , -

regem : ideo el dicebal: llomor eeto moi, Doutine,

* * , ,

in reguo luo. S i e e i gemilit qaoque populus confes-

* * \

sus e s l Cbristum. Alier aulem lairo, Judaicue po-

. ,

pulus,

, *

dicentes : S i F i l i u s eaDei, deseende de crace,

ciuiai

* ! ,
, ,

Figura aulein erani hi duoruin po-

bbspbemabat. Diaboloe autem

submUlebat

deerendaide cruce, e i iuiereat

ealus o m -

niom q u c s i per crucem. A l Christns, qnia Filiue

e&i Dei, non obedivil inimico : ut o l tu discas quod

. \
\ ,

non aii diaboli techuis codendum, aod beno oporan-

dum, etiam si boniinea malo do nobis s e n l U o l .

, ,
.
V i a s . 45-49. sexta aniem bora

< \

u-nebrae

c i sont guper universam lerram uaqite ad

fa-

boram

, , *

nonam. cirea borara nonaro clamavit Jesos voco

\, \, ,' * ,

magoa, dtcens : Heli, beli,

, ;

e s t : Dcaa meus, Deug meoe, cur derrliqoioii m e ?

Quidain aoiem illic aiaotiam cum aodiuooi, dico-

* \ , \

bant; Eliam tocai . E l conlinuo curreoa uoua

, , '

, \ \ ;),
. 0 1 \ ,

ex eig, com acceptam

lamazabacblbani,

hoc

epoogiam i m p l e m t acelo.

impoaoil arondini, dabatqoo oi biberel. Gaeieri

wodicebanl:

Sioe,yideamua an

veniai EHas 11-

, ,

beraiurus eum. Tenebrae facla? noo erant juxia

namrae ordinem,

facla : neque onim quando (decimaqaarta Inna,

n l ex oclipai

, ' ,

Al solie deliquium, aed cum eal ea q d i c i -

* ().

iur (hoc esi

feciua coniingunl; cum autom cruciflgorelur, o m -

niuo

* ,

rum lunc fiebat, unde super naturaui erant icnebrae.

, ,

E r a n t autem in loto roundo, oon in parte mundi, sicul

noTilunlum),

tone

aolia namralilor

naiuraloa d e -

decimaquarta luna erat. Pascha enim H e b r e o -

\ , \

in iEgypto : ut mooatroiur quod lugeat in passione

CuoditorU

eerii : Judaei quoqoo petomoa aignum ccelo, nuac

tidoant solein oblenebrari. Sexia aalera dio bomo

, \
( )

creaiura, et quod a Ju<jbea lox reces-

conditoi, qui e l e e x U

de ligno comedit :' boc

eoim e s i comeelionis lompus. Qua igiiur hora O o -

, ,

minue hominom condidit, eadem e l tapsum coravit.

Scxta die e l aexta bora crucf aiDxue . Hebraico

, o s i -

auiem

. , < "

quod non puguel com veleri Scriptura. Quod autem

idiomaio

dicit propboiiciim,

ot

mouairet

; ,

d i c i l : Ut quid me doreliqoiali ? ostendii se bominem

, \ *

.verum, o l non juxia apparentiam. Siquidem bomo

cum viue cupidua, naioralem

. " \

pelilum. Sicut enim in tnoestitudiue fuit ante c r u -

cem, o&tendena limorcra naiurae nostra

vivendi babot apcoogruen-

(o) Terbo, , i n odiliooo Veneta iolor varias leciionea ad calcem Yoluiniois amaodala, qood
o i b i i lio fo venrione Latioa respooderol, l e x t o i reslilulmus o l io yeraiooe sopplevimuo, lom qood ea pro*lor Roioam m i boboai codex PaUvioas, l u m qood illa ot Tbeopbylacti verba, ex olio forsao codke, citat Da Ctngiui ia Giooaork> n e d . et jof. GneciUtia, verbo , l u m demooi quia acososfpsa postulat. EDIT.
9

THEOPHYLACTI B U L G A R i * ARCHIEP.

471

472

lcm, t l c 01 miDC inqmt, U l quid mo dereliqnigti , \ t ; . \

t m n u a n i natoralem tjvendi cupidiutom. Eititim
trvre homo eral, nobitque per onmia giiuilis, btque

, \ ,

>erc:io. Qaidam

auiem boe iitlellexeruat, quod

. ,

6alvator in se pertonam gcrat Judacorum, el dicat,

4 ,

IHquiJ dereliqtnsii Judairum populuio, Paier, ut

uiitiim admiciai peccamm, 1 0 0

perdilioni i r a -

, , \

daiurlCbri3tuaiDim laoquaut ex Judatig naitw, Do-

; 4

teliquiaii wo, dicil, hoc egt, Meam

cognaiiqoom,

, , \,\ ,

hieumque popuhim ot qoid dereliqaisii, i u ni COIH

, , ,

ira teipguro lale malum faciai T o r b * aulf m cum

' ; -

non iniellexissent vocero ilbio, uempe agresiet et

l i n p e r i l * propbelicorum

dictorum, putabanl quod

\ , *

Eliaoi vocaret: uon enim otnnea Judaei propbelica

* -

eeiebant, sicuineque ntioc Cbriiliaui omncg forte

ea q u 2 in Evangeliis. CaBierum aceium ei in poluro
dabanl, ut morereior priugqnam venirei Eliag a d -

^. ,
\ '

Jutartig eum. Unde alii d i c o n i :

. " * ,

imm venial Elias, liberaiurug

Sine, videamtis

oum, boc e s l , Sino

, ,

ciim, nc faciai mori, ut iciainat an juveiur a b

EIU.

Vxae. 5 0 - 5 3 .

t Jesug autem

cum iierum c l a -

t * ; ,

magsel voce inagna, eniisii spiritam. E l ecce vcbim

* -

leropli eciisam egl in duas pariot a tuinmo ir&qiie ad

, , \ -

iimim, et ierra m o u e t i , ei pcirae gcigs gum, e i

, \ , \

monumenta aperta t u a l , e i roulia corpora

, \

gancio-

rum qui dormierani, gurrexerani. E i egreeti e mo-

nomentff

reaurrAetionem

ejug, venerani iu

tanciam cititalera, ei apparuerunt i m i l l i g . i Clamai

, \

voce magna Je8ua, n l gciamui verum o*ae quod di- C , ,

xU : < Ego babeo ut ponam

aniniain

< , .

meam. > Animam eoim suam ponii eua poietlaie.

* .

Qum aolcm eral vox t Paler, io raanas t u u c o m -

; t ,

tnondo spirilum memn. > Non eaim coaciug, aed vo-

. , *

luntariiu emisit spirituro. Hoc fcnira gignificai, Coro-

. ,

mendo. Ingiuual auiero ge illaro iienim reoepiu-

* \

rum : depo&iium enimet commodaium iicnim aggu-

* , *

mitur. Graiia aoiem l)oaino, quod illo morienie et

gpirilunn gaum in manus Palrig commendauie, ex

, \

eo leropore e l ganciorum auiroae in inanu D^i po-

, \ -

nunlur, ai noo, u l prius, bi iniorni peneiralibog :

\ , *

aiquo ita morg Chrisii facla esi ganiiilcaiio noatra.

( . "

Idcirco ei inagna voco inclamat mortem, oon auden-

* .

lem accedero niai vocaretur. Velum aulem lempli

, -

erab linieum qooddam in roedio lompli

pfndene, * ,

disccrnensque ab hig qnac inira, ea q u exira, il

, 07 , \

inlcrsiiiium. Scindilur hoc, deoiongtrante Deo qnod

lenplura inaccegsum e i nunquam visum, cujug tn-

. , ,

ttiiia velamen eecludebai, golvatnr

ei profanoiur,

, , -

specubile. Non-

nulli aliaa c a u u a afferont, e l qood reveieolur oin-

, .

oia legalia, qaae priug liliero ut telamonlo quodam

* ,

ita iit.omoibus s i l acceagibile

oranl cooperu

: et quxe priug obscura orant ae

, ,

plena migmaiibug, manifegteiitur nuac iti Cbrieio

, \ -

itnplela. Licot et isiud dicere, aicui erat mog J u -

djeig in blagphemiig cooira Deum

gcindere vegteg,

iia nuoc quoquo divinum templtim quagi a?gre fereng

\ \ ,

Chrigii. morteni, digrupii voslem guam, hoc exi, v c -

. ,

lum. Posscl quia e l aiia dicere: ed h c gufHciani.

; -

ENARRATIO

473

IN E V A N G E U U M M A T T M I . -

CAP. X X V I I .

i74

, |& . \ Elemeola vero commoia declataot eiim qul paiie

* baiur, Opificem gaum , e l fuiaram \Q\ reruui
, |5 ,
IransmuUiionera. Scriplura lerrae motum in
. ' ,

rerutn alieraiione ponit. F a c i a igilur o&t

mulalio

. , \

visiiationie Del a Judaeis in gentes. p * i r , lioc

ost, lapidea geniilium corda, divisa eunl, e l susce-

peruolsemen v e r i u i i s . E i mortui peccalis surrexe-

runt, e l venonini in civiialem s a n c u i n , aupernam

illam Jerutalem, apparuerumque mullfe por latain

, \

vlaiji incedonlibus,et appareniea exemplar illis i a c i i

! , ,

sunt bonae et convenionis. Nam qui

, ,

quemptara prius ab

affeciionibos

viderit

suis mortuum,

\ , \

conversumque et ingressuro sancfam illam q u a

* ,

in coelis e s l civhaiera, iiniialar illam per oronia,

* , . * 0

converihurque e i fpe.

Veram b c ita intellexisaa

curiosius fuerii. auiem cognosce quod mortuorum resurreciio, quae facia e s i croce Domini,
aigtiificarii e l eorum, qui, in inferno foeriat, libera-

lionem. Apparuerum autcm mullis qui lunc r e s u r -

, , \

rexerunt, ut ne pbantagroa esse videreturquod fie-

bal. Uesurrexeruat autem illi lanLuin signi gralia,

* ,

roaaifeeiiimque

, $

dam autein diounl quod postquam

. "

rexil, resurrexerint e i i l l i , nec poslea nioilui alnt:

esi illud, quoJ iierum mortui. Q u i Cbrislus reeur-

, -

sed nescio an hoc * i l retipieuduin.

' . , \ (, \ ,
* ,

.
c \ '
,

VERS, 54-56. Centurio vero, et qui curo eo eranl

\ ,

cusiodicntcB iesuin, viso lerrae motn, e l hia q u a

, * C facta fuerant,
^ . * \, -

timuerunl

valde,

dicentes :

Vero

Filiue Dei e r a l iste. Eraut auiem ibi mulierea

6 ,

mnliai e longinquo spectanlee, quae seculaj fueranl

Jesum a Galilaea, miiiisiratilos ei, inter quas

Maria Magdalone, e i Maria Jacobi, e l Juse maior,

, \ .

et maier filiorum Zebedxi. > Centnrio bomo othoi-

cus a signis credit cum bU qui aectira

erat

erani: Ju-

* -

daei auiem qai legem e i propbelas audierani, incre-

, *

duli mtncnl.Tantum aialum esl nrialignius.El posie*

* \ I

marlyriura periulii bic ceiuurio proptcr Christum.

Mulierea

compatientissimae, tt

, \

fruuntur bonorura conteroplalione. diacipuli qtii-

* \ \ , .

\ ,

vero

apecianiea ea quae flebaui, nt sunt

sexus condemnaiue, primas

dem fugiunt, mulieres auiem

D

foriea sunl. Mariam

aulem matrero Jacobi et Jose, Deiparam

dicil. Ja

cobua enim e l Joeei fllii eranl Joaepb e priore ojtig

uxore. Verum quia Deipara uxor ioseph dicobaiar,

meriio

noverca. Maler

dicebaiur,qaam et ipeam Joaepb 6Iiam aiuoi.

et filioram ejug
aulem

dicebatar maler, hoe e s i

filiorum

Zebedaei

Salom<

.
' ,

',

, \

. -

VERS. 57-61. c Vespere auiem facto

modives ab

Aritnaibaea, nomine

venii bo*

Josepb, et

fpse

discipulw fuerat Jesu. Hic a c m s i t ad Pilalum, ac

, *.

poaialavil corpux i e e u . T u n c Pilatus jnseil reddi

* \

corpus. E t cum accepisael corpua Josepb, involvil

',

iHud in sindone monda,

, \

, -

posuilquc illud iu

momi-

inculo suo novo, quod excideral in peira, c l

advo-

475
loto ingenli

THEOPHYLACTIBULGARLV ARCHIKP.
n l o t l i a m , abiii. Ertl * i v .

ontem ilii Marla agdaltoo, ot i l i e r t

161

Marii

476

\ *
*( tjv kxtt
#

oeoViiit* eonlri aepolcraai. Doliioacebal qoidom

, \ ,

olim ioetpb, nuoc aalem magnam rom

aodot, po-

raeni animain eitara pro corpore n u g U l r i , Unlaxqoo

>

6 ],

, %

inJoiMiia* Judarorum suftcipknt. Porro pro ougno

\ -

dono d o m u m est IHi corpaa Joso : naoi coto l

aodiiioaoa oatoi oeciaua Cbrfatoa, reJiqoooi erat ot

fntepulitis meriio tbjiceretar. Yerum caai Jaoepb

. ' ,

'

dWet , variaitnilo est qaod Pilaio auram do-

derit. Proiodo corpaa qnod acceporal, bonorilee

troeiana in aepalcro novo rocoadidii, in quo nuUat

. | ,

onqaaiu posilot e r a i ; id qood divina ditpeosationa

faciotii, ne com resurrtxiaset Doroinas, qoia

* ,

dicere quod aliue anto eotn tepuKlua idic roorluua

r e t u r r e x i s s e l : e i idcirco foil monuineoiani novum.

Maria aalotn Magdaleoo, et altora Maria, boc e s l

. , \

Deipara qoam sitpra dixerai Joaeoi Jacobi ntatrem,

a m b aaaederaot ad tepnliortm : ita ui c u e faror

\ ,

Judroorom caatarat, abircut at amploclerentur c o r -

, ,

a c iooogoroot.

Do bia molieriboj dicobal

, -

, -

, \ *^

I t a i a i : Malkrea ronientta a ipecucolo, , 1100

, .

enim popalus babons iniellecium. Maoiieaio bv-

qoilor do Judaieo popolo,

, - . -

qui crociflxeral Doini-

oom, quod non babcai inleHectum. Advocat igitor

\ -

mulleTOs, o l popoloio qoidotn iotollocia careaiem

, . -

derelinqooreei, ad aoiom accodoronl, et

illia roaurrectiooU eviogelium pnedicarenL

, { , -

.
Y i a t . 6-66. c Potltra aotem dia qiut tequiiur Q

, \ ,

Paraocoveo, convenerunl principrs aacerdoluin e i

Pbarisasi ad Pilatom, dicantoa: Domine, recordaii

, * ,

aamoa qood imptotor ille d i i i t adbue , Pott

trea diea returgam. luba argo mvniri

aepoUrum

sque io diem lorlium, oa qoando voniaol d U c i -

, ^

pali ejas ooclu, et fureoiur e a m , dicantqua plebi,

, , , -

Surroxit a mortois : e l erit error pejor

priore. A U illii Pilaias : Habelia

. *

monito ticat scitta. IUi aatem

eustodiam,

iie

abauiitaa munieroiil

, , . 01

aopolcroni, obtigaato lapide adhibius cotlodibns.

. -

Noo nominat Sabbatom,

. >

Sabbalom : eo quod uon

eral Sabbalum quantum ad Judasorora iiuaniam a t -

, , ,

tinebal. Com enim lex prccipiai ne qoia aa moveai

dia Sabbati a loco auo

x t -

pramrieatores Jodtoi v a -

dunt ad alionigonam Pilatom, o i noo ad oongroga- D ,

tiooom quam !ex permiltebti. ipsl qoldoro
,
raaliiia ioaliganlor ot vadani ad Pilalom, ot m a . '*
nianl aopolcroro :

Dei aulero

dUpensaiione

factom, ot raorrectio inimicii leaiibng

boo

comprobe-

, \ * -

tor, dum aepulcruro muniior ei cuxtodttar. Iniorro-

gatiooo aolem dignom, ondo J n d c i aciobant C h r i -

, \

atum teriio dle roaorrocioromT Mondnm eoiro Oomi-

nua nodo ei eie boo dixerai. Dici potoai

q o o d a figora Jon cognoverint, pra^enim r a m

\ -

Cbrieiug dixerit : Sicnl Jonaa i u i l tribui di<ibux

lo voiHro coii, i u 01 ego iu vonlro l e m e * ; 1

* ,

163

l **

M*> qcd dixit : c Solviio lomplum

" * Maiib. , 40.

477

ENARRATIO 1N EVANGELIUM MATTHJSl. -

, \

boc, quo5

\ * < *
, ,
,
* , ,
, ,
.
' *

priut

* , !

non iniollexenini,

aod

puia-

banl quod de templo Judaico u n i i r e t , et ideo loatimouiuin boc

contra eum proluleruni : nnuc totem

ubi cognoveroni,

qiiod lempluui dixerat

proprium, limonl, e l irapoaiorein

euie

corpux

cognomi-

nant, nequo pool morlem maliiia ceesam.

Ca&le-

rutn cugiodia Romanum nomen eal : roiliies ifaque

ad cufttodiendum

ordinaloa cusiodiam evangdisla

noroioau
CAPUT

. '.
tov Kvpiov . , .
.

CAP. XXVHf.

XXVIII.

reiurrtctioni
Domini. custodibut
upulcrl,
iitdemque ruurrectionh
tetlibut. apparition*
Chriui facta apo$tcli$ mulitribu* in Gtdilva.
V E R S . 1-8. Veepera autem Sabbaioruoi, quas l o -

, \

cescil in unam Sabbaloram, venii Maria Magdalene

, . \

61 ahera Maria ut viderenl tepulcrom. E t ecco l e r -

rae moiua facius eai magnoa* Angolua enim Domta'.

, ,

deseendh de icelo, e i accedene revolvli lapidooi ab

\ *

ostio, sedebaiqne auper euro. E r a l aulem aapeciuo

, .

eju8 ticui fulgur, et vestiinenlum ejoa candidum

, \ -

atctll nix. P r * innore aulein ejus concusti aiint c u -

\ . '\

itodcs, e l facli guol vetitii morlui. ? a u -

* . ,

tem angeius d i x i l mulieribue : Nolite iimere :

* *

scio eiiim quod J auni qui cruciflxue est, q u s r i t i t ;

, . ,

non c s i b i c , aurrexit euiiu, sicul dixiu

* \ -

videio

YouUe,

locum ubi posilita e r a l bominu*. cito

eunles, dicite discipulia ejut quod t u r r e x i l m o r , , \

. * lui, et ecce pracedit in Galilaeam, ibi eum
videbilis : cceo dixi vobis. digregsae celoriter
iob . \
\ , -

monumento cuin ihnore et gaudio magno currebanl

. ,

u l reouniiareni discipwlix ejuo. > Vetpera

$ , ,

lorum eadem eai cum piofuudo crepusculo dllocoli

apud L u c a m , e l valde inano tole orionto apud M a r -

cuni. Solem enini eo loeo inlelligere debomoe m a -

* '

tuiiooa aolia radioe. Ab octava enhn bora nocili

principium eai fuitiri diei, e i maiuiinum videlur

, .

appoiere. T u n c igilor vesperuin eral Sabbati, p r i n -

, , ,

cipium aulem Domiuici diei, qoaui uuam

> .

ruio nominai. S a b b a u enim dicebanl diea bebdo-

. , -

madaB.

, , ,

Doniinicus diea una &il Sabbaiorum, boc , prima

, *

dierum hebdomadis. A d primaro onim otoiiin o l

Uoam

auiem,

Sabba-

Sabbalo-

boc primam,

iia u i

, *> aeconda dicilur, deinde lortia, et doincopa reliqoa?.

, \ . ,

Rexurrexil igitur Doroinus lapido adbuc oupor so-

* -

pulcrum posilo. Poaiquam

, , -

ininut, e i angelus vouit, ut devololo lapido accoa-

auiooi

reaurrexit D o -

aoro baboam mulioroa

. ,

lerrae oioiua, u i exciiooior cusiodea, o l diacaot n o -

ad oepulcrum. F i t aolom

, . *

vum quod ttebaL Surroxit igilur Duroiuus iriduanus.

o3tv .

Qooiuodo auiem irea d i c s ? S o x u bora Paraaxovoa

; -

cruciiixos o a t : ab illa oxqoo 1 4 ^ nonam fue-

* , *

r u u l leuebrse, por baa oliqoo noeiem iolelligaa.

. . , ,

Ilerum a nona l u x , boc , dioa : ecco diem o l

* .

noclem. Iierum nox Parascevet, et dlca SabbaL .

, -

ecco aecondo diem ct nociero. Nox quoquo Sabbali,

ot diloculam Dominit, juxla Malibaeum, dicentom :

, , *

t Q u illucoacebat i o u n a m Sabbalorum;

adilu-

479

THBOPHTLACTI BULOARLB ARCHIEP.

4M

ttilo ooim et d|ei lotut ouiJieratar : ecce leriio

\ *
diem ). et atilor iret dies nomerare:
lo Parafeovo iradidii t p i r i i o n , oceo onom diero.

Eabbato in tepoiero fuil,^cce aecoadua diea. Noclo

- ,

DominiejB rvjsarrexil; parte igilor oamorator et

* , -

Doroioka io aliom diooi, et H t tres dte* : oaxa e i

\ ,

4t defanctU dicimax, si onas mioHatar c i r c t doci-

m i n horajo d J d , e i tlter cirea p r i n a o i ejos dtei,

qood uterqoo oodoai die ait mortooo. Ubi

, \

et aliaai caatam. dicoro quomodo tret dies et tret

, \

nocies nuattrentat\ Altooda i f i t a r ; QatoU vaopera

fecU Doroioas cflMam, et d i s d p a l U dixit : A c e i -

piie, tt comodite eorpoi meaai : e i i u quia po-

, \ -

lettatein btbebai ponere aninaro rraam, maoifeaitim

qoott ittnc knmolaveril teipsam e i qao tradidil

, \ f -

discipulif corput tuuro : neroo enim qaidquam edit * , \

* ,
Dlai priua roactatum foeriL Namara i g i i o r : vosperi
et die* Pareocovo

, * -

utqne t d sexiam boraiq ecee uaum diem.ei noctero.

\ ,

tradidii corpqs . Nox illt

Iteruai bora lonobrse usqoe ad nonam, et

. *(

oooa lux oaqoe ad vo*porain, occe

aocuodum

(56) * ,

Iienira nox pott Parascevem et

\ ,

diet Sabbaii, ecce loriiam diero ei nociam. Sabbato

diem oj nooiom.

auiem vesperi returrexit : ecce tres integri dies

l Docles. J a n quod angetum Malibaeux

, 03

dixii -

dere ruiper lapide, Marcuf autem revolulo

lapide

, \

aodore io dexlris intra gepulcrum, nunquid inter

, .

diuidepi Mioimo: sed verisiniile

* .

pfimura aagelum aodeniom aopor lapide : deinde

iMfiodionUboo molieribus pnrdro angeiom, et lie- Q , frjn oodenlom io tepolcro () dexlria.

**"> , ' -

Dixil aolooi i d molioreo : l o r r o a m i n i ; boc

; * * -

, Cuolodov qoidom dlgni ooot qui lorreonlur,

,
, , \

toiero diaoipulos

Domiui, no torroomini. B i

poaiqooui liberavii eaa moto, evangelixai eis r o -

. .

ourrodiuoem. Primom enira limorom ejicoro opor-

, ,

lebot, ot doindo ofaogelixare. Non oruboacii aulem

noroioaro

Dominum cmciflxam. Glorialnr etiim

craco U n q u a m (ropaeo, qoo nobi*

omoia bon

coociKaia a u m .

, . ' ,
. ,

. >

\ , .
. 9 , 1 0 . Cum aotem i m n t a d renuniiandum D

ditcipoHo ejus, eeoo Joooo oocorrit dicom :

, \ , *

Avoto. 111 aulem acooaaonHit, oi looooruot podao

. ,

a d o r a v e n i o i oom. T o n c oii illio :

, .

ojoe,

Moliio Umero : i i e , remjDtiaio f r a i r i b u s meix,

* . ,

oant i n Galitaom, oi i b i me videbuoi. 165

Di-

, -

c i i tnulieribua : Atete. Qaoniam enim moUobro

. , .

gcnui ad trixlilijHB cuodoiBDaiOro foil, Domioux per

' ,

roaorrectlonoio aoaoi geodiom auulil femiaeo aexoi,

bonodixit e U . At illat p r a i n a l u reverentia ot

, .

bonoro oi proptor pioiatetn podes ejux lenont, oon

aliam corporig partom eooiingore, quam

, , *

txiromaa illai. Quidaoi aolom dicont dodiu opora

E x collatione codd. Venet S . Marci.

<36) Cod. 50 , .

() Eoll* L o i . TOriit, inredu*ti9u$ mulieribm prmire mHlitr**, ct Utrum appmrwtu in sepukrt)

481

ENARRATK) I N EVANGELIUM MATTRSi. -

CAP. X X V I I I .

482

. focioae, periculom facerent nuro vore enr-

Exixti-

rexiaaol, mim tpiritus s i l ve! pbaotasma.

Av -

mabani enim spTritooi . Itaquo luoc duae tfte

, .

Mariae tangebani pedet ejas. Y e m m juxta Joannem

. *.

Maria Magdalene ailentai quidem langero podoa

. ,

non concediiur auiem e i , eo qood volobal tamper

, ,

manere cum eo eicui p r i u s : vol potioa ideo noo con-

\ \ .

cedilur ei langere

curiosuh eral. Quia eniro, s i c u l d i t i t HaUbteus,

letum j u x l a Joannem, qufod

, . \,

letigerai podes ejus, quid adbuc opua arat Iteruui

. , ,

langerc f et i u repelliiur uii ctirioia.

; .
,

TERS. 11-15. c Q u a cum abiisttnt, ecce qoidam

cuslodibus vonerunl i n Ctviialooi, a e reouniiare-

- & rtini piincipibus sacordotum omnia q u acciderant.

E t congregati curo seuioribas, coniilio babito p e c u -

, ,

niam copioeam dederuoi miiitibui, diconles: Dicile

, ,

qood Discipuli ejas nocto yenoruni, et furali

* \

euio nobli dormienlibus. E i ei hocaudilum fuerH a

aaot

^, - , \ -

praaide, pereuadebiimu oi, et securog facla*

. , ,

mos. A t illi accepla poeonia focoruui aieat e r a n i

* \

odooii: e r d h u l g a i u i oat bic aormo apud Jodasoa

utquo i n hodiernum diem. > C u s U k t a aonuofiaro-

^ *

r o H i omnia, quod lorne niotua faclos sit, qood

per so sublaloa oit, quod ipoi lorrUi facii

faorint

\ .

qnaai rooriui. A t Jodasi taojo mlracolo moti

\ ,

auoi, oeque demulsi miracolfa q o i n paasiooo c o n -

tigeraiit, nequo

placati illit quae

loaiiicabaoiur

, - Q custodea, auo mato, boo est a v a r h i a , mitiioa oor

,

rompunt. forauaderoaolom coiianior,qood o m n r a u

maxime impiom e l & fuerit dicoro, qood

. , ,

furto sublaios . Qoo paclo onim, aiold, furali

\, \

essenl diacipoJi, qui prm motu inclusi oraot, o i

; * ,

omnino exiro non aodebaoi? Quomodo aatem s i

farto

' ,

, \ ;

abaiolisoeni, poaiea

propier

itlam

mori

, pra?dicatiieo iUum roaurrexiase, et pro

nioodacio male olTocli

Vnae. 16-20. < Uudecim aulem diacijralf abieront

io Galilaeam in momom ubi conatitueral illisJesue.

\ , - -

E i cum vidixaent illum, adoraverunt euro, bi aulom

. \ ,

dubitaveruni. accedenx Jexeg locutos eat d i -

* \ \

ceo: Daia oal mibi o n o i a in ccelo ot i n

t e r r a ; orgo docote omnoa gentes, bapiixan-

, \ j> toa i u uomino Pairia, o l F i l i i , 04 Spiriloa eancii,

, \ ,

docentoa

vobis. ecco ego vobiacon f o m omniboa diebog

'

, -

.'

o&que

aorvaro

omoia

ad c o D S u m m a l i o n e m

Joannom,

primum

eaecoli.

Secondam

diaoipolU Josoa

dio ,

- ,

poit dios ocio,

qnsecunqooprsficepi

quando

clautig

Jaitoia :

IQQ

doiodo

e l T b o m a * c r e d i d i t : pooiro-

' , *

mo,

dom aolem omnes congregati o r a o t , sod qoidam

piacabaoiur

\ , -

loribos

, . ,

dixii M a U b a u i , poaioriua faclom oat

, -

a Joanno dicia auni. Smpt oniio

Joo. , 17.

quia

in G a l i l a a m
apud

q u i

occotaori o r a o i , n o n -

Tiberiadom, apparoil tuno

pisca-

oraot. Nunc. iglior quod

quam

apparuit

IHa qoae
oia per

484

THEOPHTUCTI ARCHIBP

i 8 3

Aioa qoadraglola, aetadent 01 abocedooa, oon a e i i - * TP

por ot o b * o o oi* p r * a e n . . Undedfo Igiuir .
ifli prtMdpni cam reliquie omnibtu qai oeqnebanior
Cbrisiarn, adorabaol eom. Hi atitoio dubitaninl, koc
e t i quMam dubUimnt. Probabilo qvqd s i c sit
ioielligoodoa.

Undocim abierunl io GaliUeam, et

ondocinadoravoroni illuro. I l i autooi, id , aliqui,

fbrie e* bit qui e i aepiuaginia orant, da Cbrlaio
dubtUrunt: poaiea auioui e i caiifiroiaii fuentnL
Nonaulli tie tDtelligunl quod M a u b w s qoidora naa

4W**
XA\ ,
. * i -
\ . 01
, xoU

, ) *
\ , .
* 01 \ , \
. , \ , U,
, .

expreaaerit qainam d o b t u a t e a l : qaod oatamiaio

^ \ -

omiait, ^oaniiet dixil, nempa qaod Tbomas eaaet i s

, t i x t l v

qui dobiiaral. Forto aoioaa et oraooa d u b i u r o n l , id

* ,

qnod Lncas d i d i . Dobca igilor ate ioleiligero, qaod

, *

coat veoioaoat i a Galilanor., adoraveroni eoro. Illi

qoi odorarool G a l i t e a , primutn dabilarool

in Jrrottlem, aicutLocaa d k i t . Loeotos osi iitqoo

, *

illls Jeaoa : f Doio e t l roibi poiooiat io coalo

, ,

oi io lerra. IIoo qoidon buoe sootooi baboi: H^bol

. ,

qoidora t i o o l Deoa o l Opifox poiosuiooi omniom:

c 4 ^

c Omoio ooim lerviaDl llbi , dixii od Doom

baboi,

, c

qoam oooo bobiuiros tooi. SobJeoU ooim orunl

, * "

mibi oraoia: qooodo qoidom por crocom vici ooni

qol poteautem

: sed voiooloriam

bataboi

sobjootiooom

oon

monla. Doptex ooim e s i

obodloiilia oi oobjoeiio: iovoloouria acilicot, socoo-

Aota qoaoi sumos serti Doi, otiaro inviii,

qoeuiodmodon

o l daemoooo i p o i : oi volanUria,

qoodoKKto Ptolof-^rat

aervua Cbri&ti. G o m p i i o t

-*

, \ * ,

| io<am obodionliaiD ioToluntoriom oibiborool, ^ .

SaWalor ontniom pototutom qoosi d i m i d i a u n

, -

kaberet s poot crucoio, coni Ooi cogniiio iooototoerot

(, *

OMDiboo, baboil oliam volaolario obodienlet omaoo

f n i fMibjecli foorunl. Morito igiior dicil G b r i t t o t :

Nonc accopi poteoutom ooioom: prioo enim por-

, \ ,

liario poietias mibi orat, eo qood prtsior voluola-

lom mibi vobitifoeioriaorriobonl: oooc aotoro oum

, -

bomioot spootoot ociooiot mihi sorviaot, omoU ot

, * -

iniogra poiotUs i b i d a u oti. qoo autem dala

, \

osi illi Omoioo a aemolipoo baboit, ot aoa boml-

lilaio. Niti.ooioj bumiliaioa iuittot, et coogroatoi

; * \ -

oom advoraario por erocooi, ooo talvataoi not. E t

* \

aie iniolligo, c D a U o4[mibi oronispoietut, PropriU

, *

moia oortamioibot laboriboa aervavi \QJ

bonti-

, > votr oea, ot facli toot mibi io sorlem ei poculiarom p o - D \

polom. Dominoa Uaqoe tuper lorram polesuiem
, \ \
baboi, oo quod omoit lorra agnovii iltum: in coelo
.
a u l o n , oo qood morcot ac ntooicipalug illorom qui
credum inccelo ott. Vel oiiam al:ior, qaia bomaoa
naiora priua coodooinaia, ounc o n i u

Dei Verbo

fMraooaliior in coelo todet, e i ab angelis adoraiur,

morito d i c i i : cDaia ost mibi omnie potesiae in ccelo.
Eiooim boroaoa nalora priui lorviebai, nooc i n
Chritlo ioiporat omoibus. Brevitor igiiur aic iniellige: t O a u eat mibi omois poiesiai.Nempo si U n quam a Dei Verbo diclom accipias, sic iniollige: t Data
c t l mibi ouinii poleatai, co quod voloales et nolonV 1

, *
, \
, * \ ,
\ ,
' ,
* *
, *
,
. ,
, c *

Ptal. CXTIII, 9 1 .

485

ENARRATIO I N EVANGELIUM MATTHiEI. -

CAP. X X V I I I

c las me Deura nonc agnoscunt, q u i p r i o s

mibl aor-

, \ \
,

Viebant iuToIuoUria obadiemia? raodo. S i anlem

de buoiana naluta d i c i i a r , ic ioiolHge: Ego I>MH

condomnala natura, exsisieus amem IVug *-ciitidn

unlonem ad Filium Dei abaque uaturaroiu ..

, ,

accepi poiaalalem aopar omnia, i i a u i e i ab ang l

in coelo adorer, e i ooper torraui ab omiubu- ttiii u

' ,

gloriAcer. Casiemm apogioioa

Juaaeoa m i l l i i :

non jai al

sed quia oiuoem poimUtetu

accepit, omnomqoe bumanain naioraio

vit in , mariio adomne* geniea m i l l l t , pmci

, * \ ,

piena bapiixaroin nomioe Paurix.evFilii, e i S p i r i i o t

gancii. Coofundantor

quidem, eo qood Cbrialu* non jusoii in tiomiuibo*

, , \

baptizare, aed in nomino. Nonton aulom trium nomn,

. \ nempe deilag.

Ariug e l

aoncuHca-

Unug igiiur

Sal.ciliaa : Ariua

Detea, . SalieUiag

:;- , *

vcro, eo quod trtum poraojiaram moiniuit Dominoa,

, * *

noo uniut peraooas, aicut illo nugatar iria nomioa

, * .

babere eooidem, et nujic vocari Patreto, ounc P l -

liwn, nnnc Spiritum a a n r t u m : aod . poreofuo

, ' \

, ,

unum

, ,

quia sufiicii bapiizari U o l u m , aod etiaiu booo

poliug babenl

oomou, Dei acilicoU Doiode

, ,

operanduoi posi bapiiama, d l c h : Docootoa ooa

aorvareomnia quaconqoe praecepi vobia, oon o o o n

, ; & -

vol duo, aod omnia maudala roea. Hoiroscamoa e l

limoamxs, fralres, quia^i ooom nobia dofeoarit, ooa

, *

Romei porfocii Cbriali. Oionio eniin oxigaoior

, ,

o i aerventur. Y i d c auiom Dotnini aoraonom, qoo*

. , ,

moao ulromquo Cbristianleiui capol compleelaior:

, , g coiilomplalivam 61 practirara virluiem.

.

Dicoodo

quidcm
quod oportoat bapiizari
in
nomine -*-
Trinita*
* *

-
J

, ,

tis, conlemplaliTam nobix iradidit: dicoodo

quod oporieat docare ol inatidaia lonere, praciicam

inirodoxii. Gouflrmat qooquo ot aniinat illoo, oo

aolom

, -

quod uiillal ad genloa, e i iu monem ae poricola,

dicene : Nolilc l i m e r e ; fgocoim vobiscum ortMiaqoo

adconatitnmaiionenigaBculi. Y i d e e i iaiod, quomodo

memor fuerit consummaliouie, u l niagia illosexcilet,

\ \ ,

ad coniemnendum ie8gra?ia. Ne gravalim feraiia:

flncm eniui babilura aum omnia mundana, tive a a -

. " \ ,

pera aini, sive proxpora : aiqiio idoo nosuccitrobaiig

in adversis': praierennl e n i n i : neqiio progperU d e -

fipiamini: fluom eiiim babimra M i n l . K o n

aulem boc aposiolix est pollichus, qu d curo

/ , '

- ,

, , D sit sed gintplicjlar cfiist iputio sujs oinnibus. lNoqua

* *
enim aposioli uaqne ad iinein niutidi viciuri o r a t i l :
, . Ok
unde 61 uobis, 61 bis qui posi noa c r u n l , promioit
, ,
b o c : non quod tigquead consumsnalionam praeaona,

posl coueunmiaiioncm mundi abfulurus , abxil.

T u n c coim magis nobia aderil, 61 ctariua, e i m u n -

i f j v . *

diua. Naro ubi Donec vel Usqua in Seriplura invo

, ,

nitur, non adioiil quod poalerius. Quocirca

agamus Oomino, qui et nunc nobiacum , e i omne

bonum suppediUi, c l ilerum nobiscum e r i l perfec-

* , , -

liuft consuiuroationem. Iiaqoe nos quoque boo

, ve

graliaa

loco onarraliouoin absolvamua. Ipaum aoim omnis

g r a t i a r u m a c i i o , gloria et bouor decot

iu saecula

saculoruiD. Amen.

481

TEEOPHTLACTI BULGARIA ARCfllBP.

* , , \

, . .
CMftiMorlorwp]

Tk$opkUcii RfMmgtiiuM

T A I o c *K

'C
* * * A

teopvAaxtov.

THEOPHYLACTI
ARCHIEPISCOPI B U L G A R L E

ENARRATIO EVANGELIUM MARCI.

1Q9

. MARC1

S****dum

Marcua, PeiH diacipnto* et inierprea, poolquam

mm orani, tccersiiut^brevi EvaDgeliom compotQit,
nictfjs

gondum

TOT MAPKOr

lOarA .

Sopkrgmum.

ejoadoni Petri auditor fuuael, a fratribua, qui j R o qood

Petrut approbavii, aiqua Eccloais le-

aucloriuio dedii (), queroadroodum

, ,
,
' ,
,

, \

, ,

gt riptit Cloineos libro w i l o loformaitonem. Papiaa

item Hierapotiunoa fpitcopus ejatdem Marci m e n -

, \

tionem facil. Demum Peiru* io EpisloU priioa, sub

. \

nomine Babylooit meiapborico Romam ilgniflcani :

, * , cbcovt-

Saloiat vos, inquit, Ecclesia i a Babylone colIecU,

' ,

et arcos flliut roeos. Accepio igiiar q o o d t c r i -

, ;,

paerat Evangelio, iEgypium aggreAilor, et priinue

Aleiaodria* Jesum CbrUuira prsdicane, Eccleaiam , , \

Ubi laoia doctrina vitaqoo

toleranlia

excellaii, u l qaolqoot. eum freqoontet

ititthuil.

aodieriot,

Moduco Cbristum secati shil. UodoPbilo ipte J u dtttram

eloqueniUsimus,

Ecelosiam

adhuc

c u m

A ^ u n d r i primam

Judaizantem vidiaoot, 'velot \n

laodoai propri geniis libram contcripait de ojus

Him

instilQtis.

El

quomadmodaiB

L a c a t narrat pri*

moa Bteroaolyma; fiddea oronia babuiase comniania,

l u oi Ipao momoria* nandavit
Marco

dociore

qute AloxanArtfe a

facta viderat. Obiitoclavo imperil

Norooit aaoo, |et Alexaodria? aopvlioa coi euooeaili Aoaoiaa,

\ , ,
' ,
^ fMm

. \
,

, . , *(, .

ENARRATIO IX EVANGELIUM

wos

Tor

1 7 0 VITA . MAKCI
Sgnopti

" .

4110

MARCI.

MAPKOY

Dorothei

martyrit

Tyriorum

episcopi.

, \ ;

Iftarcus evaiigtilist.i, e i p r i i n u s Alexandrbe e p i -

, ) -

scopus, A l o r a u d r i n i s e l on.ni ci;ca regtoui Evange-

. ,

l i u i u Doifthri p r a d i c a v i l , ab JSgypio usque P e n i a -

\ /, \ ;

poljm. Sub imperio T r a j a n i , Alexandriae injeclo p e r

coiluni

, "

fune ab tiisaitia i d o l o n i m c u k o r i b n s r ; i p l a -

lus esl a loeo Bubufci d i c i o usqus ad euui q u i d i c i -

, ; ,

l u r AngeIortim,ubi igne cremalus e s l , m e i i s e P b a r -

, ^-

m u i b i , c l ibidcm septillus.

; , \ ! ; .

JS
.

' "
*

171

SUMHA
CAPITVM
SECUNDUM

I . Joanne

vocatione

, .

dannoniaco.

lurum

Chrhlum
Pelri,

HI Jordane.

baptizante

Andrta

De socru

variis

EVANCELll
MARCVM.

ei

fiiioiuiu

Petri.

morbis.

De curaiione

De

De

Zebedan.

De
mut-

leproio.

. .
p\ .

3. De paralytico.

. /
.

Jesu

denie. De diicipulis

cum pubiicatiis

come-

$piea$

vellettlibus

Sabbato.

.
5. cui arida erat manut.

) *

lorum.

4. Parabola

matre

etectiott*

aposto-

fratribm.

.
'. .

de stmine.

incupuliove

aquarum.

.
*. .
.
'.

5. legione dmmonum.

hfeinorrhouta.

$.

6.

De ordim
quvtque

apostolorum.

principis

Synagoga*.

Joanne el Herode.

panibu$ duobus

iione supra

. -

Defilia

piscibut,

ambuln-

mare.

.
.

7.

discipulit

iliotis

transgressione

manibut

mandalorum

Be

ttjrophanissa.

Sobbalo.

comidetitibut.

Dti.

.
r/.

8. tepUm pauibut.

. .

fermenlo

. -

lione Catareoe

.
tV.

, .

fada.

cmco.

siguum.
Be

Be

interrogaPetri.

quarentibut

Pharhceorum.

9. iransfiguratione

moanantibut,

quit

Jeiu.

lunaiico.

major.

viiando

$candalo.

.
*. ,

Be diuite

11. Depullo.
mensariis.

Jetum

xortm.

num iicerH dimittere

interrogante.

ftlii*

Zebedmi.

Barlimwo.

10. interrogantibui,

' .
.

oblitione.

Bominum

arefacta

ftcu.

in Deum.

fiducia

Deprincipibu*

(ugaiis

sacerdolum

etemplo
iujuriarnm

pTt$btpp*i$

inierroganlibut.

.
.

.. C I U C X X U I .

te.Parabolade
propler

vinea.

cemum.

inUrroganlibu$

Saddutm*.

Seriba.

J6

Bomiisnm
Be /

THEOPHTLACTI BULOARIA ARCHIKP.

491
itrrftit+t

IhmimL Q**d cmwtmdmm *k o t Afpo-

trirfc. I V ovvifcr C M K l n / i i .

Hapl r o v . B*A r i f c r o i A V
p ^ v 4>*. Hqpl

i w r o * c

*. n j c tA AcV> JCJTTA J - C V V O T *
r f .

dk * Aoro.

. 4 *

.
Vi%

*,

K*p*w .
* Domitd ooofof. T.
. *

bapomti* CMU

* pHmdta mtttuMwm

. Hopl .
r%> *

15. lormeath for * N o f o oof. Oo

\ I x e o V r .

rootoffotliat. earporh BowdmL

. r i j c oJiafrooJi

*.

. .

i .

Ckrirti. Qtakus &- \ 9**^.
mm . Qmomoio opoafottf Eooa-I 6 *Vftj. *
V
fffu frwiicaHomm aamamimwU*
.

ENARRAT10 EVANGELIUM MARGI.

17S PftAEFATia

DPOOlMKm.
Tb 6<^, C i x e

Efaogoliooi aoconotuo k U r c o i
$ CAritti, R O M ooooeriploai aaU I r o t 10-

; ' (37)

l o n bio Mofcoo Poiri , qooot otlon Poiroo

, xml

ooiper Aliooi soom spiriuuloai oooilnoi. Tooobotor

otov ,

04 Joaooo*. Pt^niOibtoroorot B a r o a b s . e i

\ * U

io Pooll eoorilala. QoooUoi igiior oiorioiooi

\ ) " (38) ;

tabtlor c u o Potro,

w -

idqoo : rogatos e t i a

, "

fldolibot qoi ROOHB oraoi, oo Untuio pnedicorei

" ,

abaqoo Seriptorio, aodol rotCbrisii liitorls prodorot

, *.

litqoo ? i i , oootefiptii. Porro Doo r e -

yelitoa

feii Potro

qooA Mircoo

cooocriptinoi

EftofoUooi. Proiodo oom vidiaoet, o l

* )

verom oooo

. ,

eoflflrmaaaot, doiodo i a J B f j p t o n n i a i l ,

, -

opiocopoio

fooforoior.

U b i c o n *1<*, et _ * ,

Eccletiom AloxtiidrinoHi , qoi

^ ,

oiaridiaoaxi partoai habltabaot, fdo llloslra-

) (

T*u. aoioai cfearactor Eraogelii aunifoalot, n l -

, \

bilqoo babei qoo aaooa baeroau E l feitoo por oauiia

* xoxAsToAv-

Bx collatione codd > Vooot. S. Marci.

(37) God. t f
, x o t i 5 .
, * . %. . Ot oarret Ctooreos 8irouialom aucior : J o i i a aoiom CbryisottoaiOBi, io Maj*
pio, E r a l aoloco, oic.
(38) Cod. t A addii : ;
otx(o vohc ,
% , , \.
?

fyUkr *1 oUlar */#

.
, . . E r a l aolom i l i o a l u r t e , qoos
domo aoo oioeptt, io Actiboo
rum (xii, 12) acribiior : C o x i i a V o o i o a o , o i i ,
P r l n i i ad doovooi Murim otalrtf i o a m i u ,
minalut . Qoooioai igilor, o l c .

493

ENARBATIO EVANGELiUM MAKCi. -

CAP. I .

434

4 , * Mallfaaeo eoindera habot hic e v a u -

; ,

gelista, qood MaUbaeoa difaaior, e i qood -

vitatia Chriali oocoiuiatn caroooi, ob inilio ool -

* 4

avor : b i c propbeu

* ( )

q o k b o i , tamotai eariotloa id vidoaloiy u l o a i oen-

loaooo coepiL Uoiie

* * 0

lootioni aopor evaogelialfe

, &

sodooo sopor Cborabim, q a c Scriptara qaatoor fo-

doilorottt, qaod

De**

cioboo dolioeat, iradideril qoadriiorojo E v a o -

, . "

geliom, ooo U o i e a comprobotuooi.

s i c u r o x Cborobioi onum, fociooi bobxil Ironi oioii-

, , ,

lom, aliod autom bomiui, ot oliod aqoilae, o l oliuA

Igitor

vilolo : i u oat 01 E v a o g d i c a praBdicatiooia oogo-

liaoi.

faoie est. Ut e o i e loo regiato o i jtaocipale a o i -

mal , o l Jooauao fcfia o i priodpali digiii-

Evongoliooi ouim Joaonio

1 7 4

feooioa

x a l Verbi divioi azoroua OtC, dicetts : I n priucipio

oroi Yerbiim, Deuo erat Verbum* > Evaogeliai*
,
Mattfrei d c i o m

homioia, oo

evao-

, . t

aoioiu

"

geliata itte ob iocarualioao Yerbi cC n a u v i U i o ooraio

gorit

qood

coepii. Porro Marcuiti aqoibe , -

pbcla eoim iooooo Incttpil. propbotica

, -

qoia vidol

, ^ ,

oquilam porapicaciftaiaiia ocolio o s a o , i U a l o o U a s

. ,

oliio ovibua

Evangeliuni Locse vilolo siroile fooril,

a 8aterdolio Z a c b a r i x auapicaioa e&l, pro pecrali*

, -

popoli luoeosom

aolom looc aocriAcabaiar^ E x o r d i u r iioqoo M a r c t *

. " -

E v i o g e l i a a i eaam PrMoraorio v i u o t r o v d a l k x i o .

procol

graUa*

siio acoto, oqoilo oan Aioot oaim

oloai

, coligeL LVaiqaa
qooniaiD

iUc

facteoiu 04 oacrificautia. Viioloe

:- Q igitor qoid dicot.

. " .
C A P U T .

. .
1

A7^A kv
ro> . \ A r ( 2* .
.
. &
. . .
%

De ieamu CkruiMm baptijunue im /. Dt tot*

ftooo Porri, Andrta, filiorum UktieA.
V

immenimeo. Dt $oerm Pelri. De caraUome m*Uornm . *

* i - 3 . loiiiom E v a o g d i i ^ Ckriqti o?itii

Doi. aicolotripuioi io propheiia: E c c o ego mitto

, ;

angoloa mooai aalo factooi ioam qoi pneparaMi

iooi loam aolo to. ? o x chxooatia i a doaorto : Pm-

, ,

raio v b n Dooiiui, rocUa facilo aoniifcta ojoa t l o a o *

uem olliniaai propbourum, ioiliuio Etaogolii F i l i i

, Dei cooo diciu F i n l a onini Vetorb ioliiom eal Novi

Totameoii. Tcailoiooiooi auletn do <l rsx^raotvj ex
. 4

>

, *

dooboapropbotia est. Malacbiasooimeat:

Kttt

qoi pneporabii viani t o a n anto lo. l a a i c ootooi: T o x

clamouiia io desono, oic. Serojo oot M

tov

* , ,

ogo aaiuo angolooi n*oom anio facloat ttuat,

Filiom,

Pairia od

d k c u t i t angoloni prascoroorooi, oo

, .

qood angeikam e i moioria? oxporiem viiaea ogorit,

aiinuiiliaverilqoo oi oaloodoril

< , )

leoi. Pnrparovii viaui Domioi, auimoa lodaBorxiN

, *

por bapliiiuoui diapooeoa ot aoscipotvjal p i n s l n i u .

Csolonim, auie faciooi luain, aigniflcai, propo leforo

^ i o o , -

ongelooi IOOJD. Uodo ooieodilor familiariiaa Pnoeor

- , -

oorla orga Gbrlaloko. N a m proxioio iocedooi*

oVcov , ,

qoi ramUiaritaiorfa UUa aonL Y o x aotem d a x i a a U a

Cbrtatooi vooioo*

TIIEOPllTLACri BULOUU.E

495

Sn doaerlo*, forte deteno Junlaub. vt-l forie

AHCHIKi .

*M

iu
*
**

P
Synagoga J o d a w u m , qiue dasiiuiiaerai outiii bono.
obczio*.
Via m i e n Novuro e t i Teatainei.iooi : semiiae vero
Vclos, o l delrila. llaque ad 175

&

v y t i l

. \

debcbanl

pneparari, boo , ad Novuiu Tesumeuiuin. S e i u i -

, ; . ,

tat aulera Veieris rectas facerc, quaa ol m quidem

, -

stticeperaiti, dcinde ponenri ei ibiudkaDieia seniUia

siiis iiiTenti.
, , , ? ; ; , , ! .
V B M . -. E r a i Joanncs b a p i i n n s i n deecrio,
C l pnedicana baplisma

, *.

p o B u i l e n i i a e rciiiiseioiioin

pcccaioruni. Kt .egrediebalur

ad cum lola

regio

\ ,

Jiuhcaac Hierosolymila*, el b?ptizubantur

xa\ , \

nb illoi Jordnne flmiiiiie, confilenlos peccai* tua.

ttaptUma Joamiis ltaivelal rcraitsioneiii peccaio-

: ' , ,
. > ?

I U I I I , sed poeuitenliam twlaiii aflctebai

bom*inbiis.

, 5 ;

paclo igilur inquil boc loco Marcus, in remU-

" ; ,

sioncin peccaiorum ? Dicimus qood predicavti bp-

: ;

niltwtiae quod.uumodo () ferebat in remiisionem

; ;

pecraiorum ? tidclicet, in Cbrisll

, ,

tisunuu

poeniieutiae. Ilaec auleni

predicatio pocbnpi^nu,

quod

batotMi reiniisioncm peccalorum. U l qitamlo

ibei-

(39) .- , *

inus, Veuil quidam e.ilelles regii pradicaus riboriun

. ; ;

preparalionem, ul beue liai bit qui prcparaul cibos

rfgios, non dicimus boe, quod ttielles benrf.H lurus

, *

sil b U qui praeparant

ip*e

prsedicarii praparalionoin ciboram, u l b i qui illos

* ; f *

regios cibot, sed quod

prcparariut, rogomque soaceporiul, beoeAcia conse- , ,

quooiur ab . Sie fgiiur e l boc loco Prxcursor
, * *
pradicovii bapiistna poaniienlia, o l bi qui pmniieii ,
liaio egeriol, soscepio C b r u l o rouiiMiouem pocct-

lorum coneoquaulur.

V u w . 6. Erot aatooiJoannes

l i , et sona pelliceo circa luroboo , veaeebaiorquo

\ , \

locustoac melle ailvoairi. Diximua de bia apud

UaubaMim, et nanc quoqoo q u iilic p n e -

, \ ,

lormiosa , quia Incloa aymbolom erat indumeo-

, \

, mooairanio Propbelo qood oporteal

lugero

, ! ;

IKBiiHooleui.Saccoaouiio adlucturo poriinet

Pelli-

. * &

cea vero
popoli.

xona tnoriiAcaiiononi

Quod aoleio

Judaici

lucluin indicel alola, iuquit

decbrai

. " , \

Doinintie, Logubria cecinimus vobis, ot tioo plan-

;, , \ , xislis : por ian.euium, Pracursoris vilam signiO- vov . ,

d n s ; d k i i aniin, Vcoil Joannea neqoo coinodena
, , \
i.eqtie bibens, el dixUlis, Dxmonium babet. Sed
* * \ *1

onmino quidem e l bic cibua Joaonie coniiiieiiliam

, \ ^.

iiiaiiifeslal : foruisis aoiero e l iiidiciuoi eratapiri-

luali aliuiODbe populi qui lunc cral,

qui co

n.eJebat puras quaadam rceli volucres, neque subli-

, , -

E x collalione codd.
(59) Cod. 26 addil : ; ; , *
6
. ,

. "

, . . . Eicniiu ame Safvaiori* adveiiium
() Graico l c i t u , . Forlassc , . Eilit.
utmpe

iu rcmmiOHcm

ptccniorum

clc.

Venel. S. Marci.
nullibi apparet daia rembssio poecaiorum : w4
pruuua bocce doniitn largiuis e s l C b r U l u s tntii p r
eese, luui per baptinma euuiu. Onde niauiAuiaJu
osi, bnpiiaiuiim Joiniiis praepamiouem quaiiiOani
himc ad reinissionem peccaloruto. II quaiula
diciiuus, e i t .

Uoc est, prwdkttul

quo ferret bapiUmttt

pamilerM^

1110 E V A N G E L I U . V I M A K C I . -

|7

C A P . .

493

\ - me quiddam iulelligebal, sed sernione quidem

ccbalur, qui.visus.esl iti sublime sallilare, aed r u r , \,
, ,

sus sialim decidit.

\ 6

sabealiare, iteramquedccidere. Qnodammodo igilur

Loeusurum

eiiitn nalura r s l

, , )

et mel quidem

propheiisconfecttnn, auiem agricu!tura porium,

edebat poptilos, quod ab apibus,

neque domesticum, quod bcne inteUigerelur, inqui-

' -

rerclor, et comprebenderetur.

, ,

Scriptttras Ilebraei quasi roel qiioddaro, sedipai non

Habebanl

quidam

cxcolebani eas neque acrulabantur.

c \ , " ;

V i o s . 7 - 8 . < E l prxdicavil diccns : Y e n i l is qtA

, :\

fortior me est post me, nijug calceameniornm cor-

rigiam u i proctimbens 176

ncus. Ego qttidera baplizavi vos aqua,

c o n igiain, hocesi vinculura quod e i loris est calcea-

eolvam, non som ido-

ille vero
. , \, ^ baptizabit vos Spirilu sancto. Neque novissimittser!, , ,
vorum ejus cese dignna suio, inquit, ila u l eolfam
\

meiiti ejas. lnlelligiiur aulem et boe modo : Omne*

qui veniebanl eibapiizabantor a Joanne

lur per pcenilemiam a vioculo poccaiorum suorum,

. 5

dum credebanlin Cbrislum. Ooinium igilar aliorom

solvoban-

\ .

soivebai Joannea corrigias elviocola

Jesu autem corrigiam solvere uon poiuii, eo quoJ

, , .

nori iiiveiiil corrigiam, hoc est, peccaluin in ipso.

peccaiortim :

;,

VEBS. 9 11. E i faclnmoat in diebos illis, venit

JesusaNazarelb G ililaea?, ct baplizatus est a Joaitue

in Jordane. E t siaiim cum aeceitderei ex aqua, v i -

, ;

dit diffintli coelos, c l Spiritom quasi columbam di*-

, \ \

sremleniein super illuin : ei vox facta esi de roclis

', \ ! C es ille Filins niotis dilcctus, in quo miltl benc

, . (40

complaciliini e s i . Ncque u l remiitereultir sibi pec-

caia venil Jesus ad baplisma : peccalum enim nou

, *

f o c i l ; ncque u l Spirilus parliceps G e r c i : cum cnim

; ;

bapiisma Joannis, t i c u t d i x i , peccali DOD purgarei,

, , ,

quomndo Splriium dedisset? Sed ncqne propter poe-

; -

nileiiiiam venil u i bapiizarelur : iiittllo enitn prac*

;* > -

slanlior erat Bapiiata. Quareigiiiir venii ? Vel o u i "

\ . ; "

nino u l inanifcsiareiur a Joanne populo.

mulii confluebant, apparei, quod ideo

Nam quia
vencrii, u i

leslimoiiHim accipercl coraro moliis qtits essei. Vel

- , ; \

u l implerct oinnem jiistitiam, boc e s i , omi'ia m a u -

daia legis. Quoniam enim oiboc mandaium videlur,

' \ \ ,

credalur propbeta3 bapiizanli, quod a Deo miasus

: ;

s i l , iinplci ei. ipsiim. Spiriiue vero

detcendil non

, \ . - quod opus illo balieal Gbrislua : qnomodo enim boc

, ;,

poasibifr, c u m i n co subsiantialiier uianot? sed ut

; ' ?

tti discas qtiod qoando baptizaris, eiiam in le S p i -

* \ *

ritus sancltis vcniat. IntereaeibocoperatorSpirittis

$ ; -

sancii descensus: ne c o m P a l e r s u p e r n e d i c c r e l , l l i c

eel ille Filius meus, putarent, qui audSeranl, quod

de Joanne dixisset, dcscendit Spiriius super Jesuni,

, \ .

ostendcns qnod de hoc dictum il. Porro coeli diffin-

collatione

odijj. V e n e l . S .

( 1 0 ) C o d . 2( addil: ; .) ;
i'tfJiJtffffC
, '. \ . f * . >2 > : *~> av7p:fTv, . -. >.. MaUli.iMis fjiii lVu
t

Marci.

s i m p l i c i l c r d i x i l , ex (Jadltra : a l Marcus iua^is

iariMuhri!ui- r i v i t a l e i i i eiiam i n qua niorabaittr
ailj'rii. A i v r r o nrqiio ut r e i n i i l c r c u t i i r sibi po-

5M

THEOPHTLACTT BULGARLE ARCHIEP.

IwatJttfoaT, opo- w w w . * -

, it

, , I t t ,

r b o i o r .

( i l ) .
t o s . I W S . E l cootiooo Spiriioo ilhrai aipafit
hi ooaoriooi, e r a l iWc bi atoorto aoto qaadroglata,

c
. ! , \ t >

iroiabatar Sotaoa, oratqoe rooj fcri, ot oofoli

rtoiatrobaat ifli. Dorooo Doeiiavo ooo grava-

lim feiTO. pooi bopiJMam io teotttlooKo

0 > , *

loeW

/. At*o-

', cjoo grofio a*fa*cfh io loouoAoa,

aoeaaolt, sed ooroooi dooiiar Spirita -

Avtcotv .

Ho, d ^ ^ o a t r o M ooota, ooo looiervj ooo io i r o l a -

, * ,

tionoo {fojioero M e r o , ood ferr*\ oi hopHainirr.

fcixvOMV , ^

Prvipurco OOOHMIH lo ooievo, *

. * . &

iori dloboloo ooiMoolor i o t et oofodot. Solel m i o i

, -

rooj videril rofilarioa,

0 , .

ioaMiofi. Joao

. -

odoo ifivfoo oral teo*, ot o l molUo 177 fer* iUit , , '

. C t H o r m oofoli orioiairaoot oi, ONO leoto-

, * (2) -

l o r r a vteiotof, q o * M t t

oi fcqxovouv >

M a t t b * *

lotioo.

, .
trodHoo 00

Joooooo, vonil Joooo lo Galibeaoi, prxdkaoo

Tiw.

14-15. c

Evaafofiom

rocoi

Dol

ooloto

o i : ot4

, ,

ifwooa, ioautaoo rofoooi : , m -

, 6,

0H0 EvoafoHo.

, ,

> Sorooll io GaIQafi

ooAivii Jooooeoi c o a o p n o o n a w . ot in

roo^cCm qoo fooooiroroi eliooi oobto ot

r a m o t lootillooiboo, ot ooo lootofo 000 i o -

a a o : oM aolooi iociAeriflioo, feromos. Appor r t auttm Dooiiooo codeao praBdicooo q o c Jooono

V 9

* .

, . 4
, * .

Motib. iv, tO.

E i

collaliono rodd.

Vonot. S .

Marci.

(Al) i oil. hmt i n l w r i l : C Ai IIUoi, polloa ofoo obripiooAo, ioforio aAViool.

11 ,
Y H idcirro apecJom aoaowooil 84
, ,
ot otfoitilerel, Toterto

Novi Fcotlorio : otqoo o l io
.
voeoroi ililovioai Nooebi. T o o c eoieo Ailovii
,
Itooeaa folooibo a n o o o t i a v i l , roaooai alivae ore f r . "
: oooo vrro in apparrao Sp ,
riioa , porcalomm ooloilooeM aif>ucai.
,
V c t o b iimpliciuiem o i oooaaoioiltieoi r i qta
AtoOf , \
ooi rohnnba, ooqoe i o Ucto pravi oAort
.
monnor. SpinUM ooieat kie oppcllai, ei
,
oaBoioUiraloriio apiriliboa aliooooi, ood itimm q i
* \ - l>eo nti oonaobaianlialia. P o r Polria vrro niom, ac defreuaooi Splriio aaorlat pcr .
fooas dodarooror. Tesiincaloa ooioi c o i ilcoopLi
. * \ ,
fotor, eooi, qoi aopliiabotor, Deooi ooao : e o
\ , \
. , o o i o w qoi bapVizolMi. oaao a o o c l o o i : 01 b o c iooo
t:0 qui tMipicaroiiir, Jiiaaoom oipoie bopitzaoicai
, *
coao Cbriaio maiort : aiqokloai JodaBi
* \
D J o o o n o i n , porvi CbrioiNm locioboal. ^ feiiar qw
lektilcabaior PmUr ; -oi aotooi ipoo l c a t i a o o a i a i
;
Spcnfoa OOIOBI b
, , - p R c b e b a i , erat Fiihu:
qoi ioAicabai O O M te qoo ioreboior.
, , ,
Illod aoieo , t qoo muki * * * rowp/oroi, poriodc
,
a c iu quo conqoieiieo o l ocqaieico. El comu *>,
As .
, ) ;,
(42) Co\\. 26 *<M\l: Kal n > * mfirwr,
, ,
. , > ,
-
, < . , . . .
. 0C
Cotambar siuiilio a p p a m i i Stiiriios , p r o p t e r
, . . . c El erat r*m .*
amoreni qno p r o o e q i i i t o r ; e i qoouiam Deoo a b
euui, qui aoimae digniuteoi aervai, fofia
^ ooVoauo, iiiliitoiniiius p r o p l c r beoiguiialcm r * s c : quandoqoidem iu eas omitoa iotporhioi
l o m Miaoi m m ?ersaiur. S i c cnim
r x e r c e r c juMi c s l bomo .10I0 pncvaricaiioaieoi.
rtlMttiha a 4 o m M k i < r p c e U i t , qiranqnaui
. atigoN, clc.
1

52l

SNARRATIO KVANOELIUM MARCI. - CAP. 1 .

SOf

, T J j y i x t v . * nampo, Raocipiarita, at, Appropinqaavil

regnam

, , , -

Doi. S e d oon ita. Joannoa o o i a d i c e b a i : R o s i *

* ,

plsdto, o l tbocedoronto p o o c a i i t : Gbrbfoa aoicin,

, ,

Rosipiacite d i d t , logali liilera

. .

o p p o s o i i , Crodilo Evangolio. Gredeua e o i n pcr

fogorool.

hko

Evaogeliani jom abotevil Ifgon. Dicil onim D o a i i -

, .

noo ioipletam lompoa logia. Eoimvaro io il

(3)

^ lemporift lex operabalar, i n q a l l : ob boc oo-

, . ,

t o n latuporo rogoam Dei, qood vita

l i c a , odost; q o qoidem t i l a regoo coelorom m e -

rilo

"

confertor. Nam oi qoempiain

ooroa qood rognom ccdorum j a m baboat, oo qood

a i i io iilo ciboa ot poioa,

oon

( ) ,

abosae videalur?

oiiam ai

longo

Y E O 9 . 16-20. Cora ambolaroi- aolom j o i t a n a r o

Galtlsa, vidil Simooooi otAodroam fralremejuaja-

, ,

oiooloa roiiain toare, erapt ooim piacaloroa, ot dixil

oiaJoraa :Soqoianini me,olfboiaoi o l officiaoiioi p i -

), - "
,

vidorb quasi

abaqoo caroo vivoro vilam evaogelicaoi, aonon d i -

,
;

evange-

acatoroa bominom. A t illi, protinoa reliciU retibua

aoia,

; ,

socoti

aont

o o m .

E l progroaaiia iltlnc ,

vidli Jacobom Miam Zebedaei, ot Joanoom

* ,
, ,

fauroni

ojoa, qoi etipsi i n oavi roconctnaabanl roiia, a l a l i A *

qoo vocavii illoa: o l illi

in navi onm

coraoria disdpaH oranl Aodreaa. C o m

, ,

autena vidlaoooi loaom a Joanoe taatioiooiuat a c c e -

*.

piaao, adierunl o o n .

,
. ,

conpcoboftooa fitit, (aeti iioram ad artom

. . "

r e l k l o patro aoo Zobodaeo

iBoroonariia,

aocoti aoot oom. P n a -

Doiodo poalqoam

Joaonea

rediorool : oodoiDoo Cbrislus aocondo Tooat

Sedooda enlna vooailo itlo . Yldo ootcm qoo-

modo ilH Jooiio loboriboo oooo eaolriaot, o l ooo e z

. "

injusto. Tatea e o i n digni oront qoi primi Oereiit

, *

diacipuli Ghrioii. ReJiolia Igilor oUlioi bi$ quae io

raaoiboa

orooi, oeooii . Noo ooim mone

noctondos , ood outim ooqoeodoni

* . * -

iltot Jocoban ol , qoi e i ipoi pou-

. ,

poros oraol, o i pairom aenio confoctom

, ! ,

Porro roliqoeronl palrem, noo qood bonnm ait r c -

. ,

linqoere parenlea, aod qoia impedimooto

, '

oral aocotoria C b r i a n m . Sio ot to rolinqoo

loa ai ad ptetaltm Ubi

obaiiioriot, ol

IKMIUIO amploiaro. A P P * M 178

alebaoi.
futoroa
paroai d qood

^ebodaearo n o a

. credidiaso, moter aotom apoatolororo credidit, o l

s o c o u , nortoo Zobodseo. Sciaa itom
*
, , ,

primnra vocari p r a c l i c e o , doia contomplaiivain.

. , -

Polroa eoim practicea aymbolom o a i : ferreolior

. , . 01

enim orat aliiaqno praeauntior, aicot e l pracuco

, *

e s u Joannea voro cootcmplativain aignificai; ploa

, ,

ouiui de roboa difioia diaoeril Joaiuieo.

, 01

.
.
, -

VEOS. 2 1 , 3 2 .

iogrecfittnlor Capomaum ,

slatiro Sobbalis i n g m a u 8 Synafogam docebai,

Ex collatione codd. Venet. S . Marci.

(3 C o d . 26
Dco aialuluui pro doiuinio kgis.

, . . . TcmpttO

530

THEOPHYLACTT BULGARLE ARCHIEP.

4
, i . i

baptmoMrr, apo- IMXVOOV w t w . , , .

r u o t o r et

(11).
. 12-15. c B t cootiooo S p iriivo oipofil
Aootrtaoi, t erol iltie io dootrtotffea qaoArofhita,
iraiobotar Soiaao, aratqa+rata fot4> o i ftoffrit

c
. , ,

xrtaiotroboat illi. DOWJXO OOO Domioot ooo fravo-

, . -

ilm ferra, pooi baptJMani io leatatioa+o

laei-

t'<riaia, cfaa froif aoraadii i o loouoAoa.

aod ooroooi dooiiar Spiriia -

<{ .

iis derotttlrtoa oobta, in iroio-

, * ,

tioooo irojieero dfbero, ood ferrt, t i hop*Uiwwr.

fcixvowv , ^ -

P r o p i m o ooloto a o m n l U lo oioolno, ot oalitttfliit^

. * .

lori diaboloo aoixtooior

, -

l a l ot ooeodoi. Solel foico

0 , .
roi viderit taJilarioo, ioftMiari. Um
ioTiot oral locoo, o l ot muHm \JJ ferx iHfe , .
. C a t t e r m oofoll mioistroTosai , ONO teotovkiooof, qoot A b m ln M * l t b * o

btioo.

& , \ (2) *
oi 4%

, .
Vxx*. 14-15. c ftxtfqaxi ootoni

Irodilot -

Jaoaaoo, veoil io Calibeaoi, pncdkaao

Evaofotlooi rocni Doi, oc A k o o t : ool

iftopot ioatalqoo rogMM
dito Evoofollo.
aodlvit iooooeai

: rosip eiio, ot m :

> Sofooll io G a l i t a u a

pootqvooi

e o i p r t , o i io roreorom

< tt ,
,
, \ , , ,
, .

**?

roj*cUNN qoo M a o t r o r o i elioio aobta ot sabda*

, \

ramoo taoUtioatbag, ot ooo loatoro ooo i o -

^ a n o o : oM aoiooi ioddoriaooo feromoo. Appo-

, .

rrf aatem codem pivdicoao q o c ioonnen,

, ! , ,

"

* .

Xoitb. iv, t 0 .

collaliono rodd. V o n o t . S . Marci.

() i oil. 7 bmt i n l o ^ r i l : C
; ,
, ,

.
,
. * .
,
,
Aioof ,
.
,
* .
. * ,
,
. ,
, *
-
/ D
;.
, , , , ,
,
*,
. *
, 1 ;,
,
. , * ,
, . , . . .
Co)omtMt siuiilio appamh Spirito* aoitcioo, propier
aniorem qno proseqiinar ; e l qoouiam L>eut ab
liomioibos ofleoouo, niliiloiuinus proplcr beniguito\em Miam cnm m iamilbriicr ? f rsalnr. S i c cnim
< i|miih* domeMkis oon rrtctfii, qnaiiqnatu

i l U o i , polloo ofoo obripiooAo, iojorio aftleiooC

V H i d d r r o coloaiboi opeciom oooowpoit Sptrlioo
, otfendorei, Y e i e r i s
Novi FoBilorio : otooo ot lo 1x0100110x1 r o voeorol dilaviuot Nooeol. T o a c eoiai Ailxvii oooaoliooeni folombo anoontiavii, rooooai alivat oro f<rrcoa : ooo< vrro in foiootixo tpocio S p i , poreoiomoi oohiiioaooi algntfloK.
*fctob oimplidUlem o i ataoooeiadineoi, r l qoio
oai rohimba, noqoe io Ucto pnivi otori
morxlor. S p i r i U M bic oppcllal,
odaHoUiroloriio opiriliboo afiqoeoi, ood iHam q x i
l>eo m ooiiaolxiiaiiiialia. P c r Polria vcro lortiaoooiorn, ae dofreuaooi Splriiot aaortat Trioiiolio p e r f o o c dodaranror. TesiiRcaloa o o i n 001 LI
fpaler, oom, qoi bopiizabalor, Deooi oaoo : tmm
auioiu qoi bapiiaaboi, oaao aooclooi : o i boc iAem>
irO qni axtpicarotMr, liiaooooi oipote bapiizaxicM
coao Chriaio m a i o m o : aiqoiooai JodaBi aoofoi
JUODIIONI, parvi Cbrioiuoi iociebaol. E r a l i f i l a r
loililcabalur PmUr ; -oi aotooi ipoo lcotiooooim
pncbebai. orai FiUme: Spm/M aoiom aoxcma n
qoi iodicabal eom 1I0 qoo lesliwooiOM ferefaaior.
Illad ooieo , t quo wuki roatp/ocmi, porioAe
<*l a c , in quo conqoioooo o i ooqoloK^. El oooli(U) Coil. 26 orfdit: 2 A> * .
,
-
. *
, . . . c c*m : ,
euui, qui aoimas digniutew ftervol, ferio lorrioo*
leni tse : quaudoqoidem in eos omooo iotporioao
cxorcere ) c s l boiuo ,mlo prxrvarka^ioatm.
r..ritria) angdi, 1 c l c .

53l

SNARRATIO KVANOELIUM MARCI. -

CAP. 1.

SOt

, . * , Roaeipiarito, e t , AppropinquaTil

regnom

, , , -

Dei. Sod oon e s i i u . Jooonoa e o i a dtaobal: R e s i *

* ,

pisdlo, o l abocedoronia poccoiio : C b r b i o i aoloio,

, ,

liooipiociie dicit, k g a l i liiiora fagoront. Meo

, ,

oppooaii, Grodito Evangelio. Credeoa ooiai pcr

EvaogoUom j a m abotovil Itgem. Dieit ooim Donii-

, .

ooa implolani esso tempao logio. Eoimvoro in il

(45) *

tuqoo tooiporia lex oporabalor, i o q o i l : ab boc a o -

, . ,

toaD louiporo

Uca, adoai; q o *

rilo

. " 18

abaqoo oaroo vivoro vitam evaoaelicam, aonoo d i -

coroa qood regnom corionim j a m boboat, oo qood

rogoom Doi, qood osl vita

coiifortor. Nam ai qoompiaio

ooo

( ) ,

abosae videalor?

ail illo

evange-

qoidoao v i U regno coelonim aao-

ciboa ot poloo,

vidorb qoasi

otiam ai longo

;
V s a * . 46-20. c C m n ambolarot aotooi j o x U maro

Galibear, v i d i l Simooom otAadroam

, ,

fralremojuaja-

oiooloa reiia tn inare, orapi eoim piacatoroa, ot d i x i l

(
), * *

:9oqotoini roe,etfaeian> alefficiamini p i -

, .

aealoroa hominum. Hli,proliuoa rflictia rotiboa

aoia, aofoti soni oom. EX progroaona illiuc ,

- ,

vidil Jacobom xJiom Zobodasi,ot Joaooom

* " e i i p s i i a oavi roeoociooabanl roiia, otaliflfe

faitfom

qoo voeavil i l l o a : ot illi

; .

in navi c u m moreonariia, aeeoti oom.

roUoto patro Zobodato

coraorio diacipou eraoi P o l m a e i Aadreao. C o m

, . >

aoiem vidbaonl Joaom a Joonoo tooiiatoniuot a c c o -

piaoo, adieruol oom.

,
. ,

comptobonaoa ftiit, RKoaii faoti ilomm ad arlom

! . "

Doiodo poatqoam

Joaonea

redioront: ondo i l k Cbriataa aocondo Tocat

Socfoiida eniro vooatio iota . Yido aoieto qoo-

modo ilH Jaaiia laboriboa aoao oaolrlani, ex

. "

iojttsUo. T a k a e o i n dignl oraot qoi primi iorotit

, * *

ditcipuli C h r i a l i . R d i c U s igilor atalioi h i i q u a in

raaoilMU

orant, aecoll aool oom. Noo ooim mone

noctonda aooi, aod olaiim aoqooodom .

, * -

illoa Jacobum JoaBHom, qoi oi Spoi poa-

. ,

peros oraot, o i patrom aonio coofooiam

, ,

TPorro reliqueronl pairem, ooo qood

. ' ,

lioqoero pareolea, aod q o b

olobont.

booom

impodimeolo

ait r e foiorva

, '

o r a l seeotorio C b r i a i o m . Sio ot l u relioqoe paron-

tca ai ad piotalem libi

iHMium amplexaro. A p p * m 178

. D eredidisoO, maler oolom

obelilerioi, c l

id qood

Eobodaeam non

apoatolonini credidit, o l

secola oat , mortoo

, , ,

primoro

Zobodato. Sciaa itont

voeari p r a c t k e n , d d n ooolomplaiivain.

. ,

Pelroe

, .

enim o r a l aliiaquo praeaUnlior, aicul e l praciieo

, *

eai. Joaoooa voro c o n t c m p l a t i T a i n aignifical: plua

, ,

enim do roboo div diseerit Joannea.

, 01

eoiro praclices aymboioio o a i : fenreiiuor

.
VEX$. 2 1 , 2 2 . c

.
, -

iogredianlar

Capornauro ,

e i siaiim Sabbatia i n g r m u i In SyoafOfam docebai.

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

(43) C o d . 26
a Dco alatutuui pro dominio legis. >

, . . . c Tcmpits

01

THEOPHYLACTi BULGARLE ARCHIEP.

Mi

ci siiq>escef ant atipor doelrtna *jis. Docebal enim ** * *\ . *

. ,
cos Unqujni auciontate p r a ^ i u n , ei non sicnl
Scribse. Uude ingrediiintiir Capernauiii ? N a -

zarelb. ltaqiut in dic SabbaVt coin congrf gali esseni

; * .

Ifgenles, innc e l Cbrisius iegretgas e s l ut docfret.

Elenim lex etiain propierea jnaail oiiotoe essc io

S^bb:ito

u l lactioni vaceut boinint*, qui in boc

: , 6
.

coogrcgaulur. Docebal igtlnr luiic Christus argueiia,

non adulans, sicui P b a r i s x i . Nam cmn ad

* \ . -

bonum

, . -

adborlarclitr, minabalur e i pornato iucrednUs.

, ?;
.
VKIS. 23-28. E t eral io Synagoga eorom bomo

obnoxint epiritni imtnnodo, e l cxclamavit dtcens:

, ",

Ah 1 quid rei nobie est leeum, Jesu Nasarenet V e -

, ; '

oisii ad penieodom nos? Noti lo qni , niroimm * ; !, . ille Dei. ibcrepavii illum J e a t u , dieeiu :
, , ;
Obmnleace, et oxi ab hoiuiue. E t caro diwerptiieei
. eura ipiritneinjmuiidus, exelamaeseiqiie voce magoa,

, , .

exiil ab eo. E l obeiupiiemnl oninee, ila u i inler-

rogarcot inter se miiUium, dieenle* : Quld esi bor ?

;,

; ./

- Quas docirina n o t i baec.quia cum aoctoriiatt eliam

, '

apiriiilmo immondie imperat, et obedinnl ei ? E m a -

, ;

navit autem f.ima ejua sialim in lotam undiqno r e -

gionem G a l i b r *

; (44).

mali

t Immumii dirunlur
operilmi

, *-

pfriliiioitomi|tic suaro exislimal da-

gpiriiii, eo

delorlanior,

flnUimam.

quod omniboa

fadia

men egredi ab bomine. Daemonee eniin quin onnii^

, .

miiarlcordi* etp^rlea suiil, maluni quildnm iiigii-

, ,

ncre pulonl oiai pormittalor ois a(D>gere bomi-

, .

' , ; -

Io*uprr qtiooiain et carnein amaul, ct pasri

oolont malerialibns vaporibus, magnam fcnini i u f .

dlom nisi iti corpore habilenl. Idcirco ot Domintts

dicil por M u o i u m ogredi daeraonionim gnu.. Non

d u i l aulem imroitndus : Sunfinse^, mulii enim

, ' ,

tropbelae sancii fberoot, ood, llle eanciim, adje-

, ' ;,

ciione arliculi, ille, u n i c a s e i pro?definilua Cbrisios

, (45).

Ex collathme codd. Venet. S. Marci.

(44) Cod. 3 2 a d d i i : dxaOdjpxov .
, ,
, . *
,
,
*
, , ' ,
; ;
, . . . < Per adjeciionem illiua epilbeii t m mundi (ollit anibiguilateni nontinis epiriiiis. S p i r i lus etiim esl aer ; gpiritus eui atiima ; spirilita eal
aitgelns; e i Spirilna ennctus. Ne igiuir voois ambiguilale in incerlitudiiiein laberemiir, idcirco dicil,
tpiritum dcemonii immundi. i n i f n u i i d u 6 cniin dicilur
propier inipieiatcm e i d^feciioiieiii a Deo : el quia
omnilnis fovdis operibiis delerlainr, e i c .
(45) Cod. 52 : , * *;* !; 1* ;,
;
. ,
: , ' 4
. , -^,
*/ ^ ^, ^ :

, * ;
,
, ,
, . }4~
'
, ,
xh ; ;,
,
.
, . . . < Uiiicus et prile(iiiiiiit. Sotl
olunuiescere fecil eum Cbrielus. Neqoo enim opns
balebal v e r i l a s ttia maliaapiHiiboaconfirmareior,
anl 6uornni adveraariorum leetitiiontia conimcntUrehir. Simiil aiileui e l salulare nobis documenlmu
prstbel, nc ullaienuft dmoniis credamus, * i
virii;U'iii &e dir.uiros sponde^iil. Quotiinm vero U
\e.\\t\ biii compos Iriquebatiir. indequc onr.ies ptttobaru, illiiiu da:moitis opera, eed cx pnipri
meule suoqtie arbiirio verba fuccre, pemiisil U.Tmoiii, i i i e n i i in lerramdoji e r e l , qno palam lien-i,
(liinioneni csso, qui loqiiebaliir ; .boiuioe*!,
qui verba pruferebal. Kxiit ab , nibil ipsiiin Udoiis : rntiM, qtiaitiiiHpirinii illum Jrj.T ,
uli.irt Pl vnbicravil ; jtcd iilud quitlcui prru;i>n
Ibviijiinb ob |i;i'5ru!rs; norniueitiiiui >i< p* '%

505

ENAIUUTIO

" 0 ;

IX EVANGELIUM

MARCL

CAP. I.

503

, tva vero ohinulescere e u m f a c i l , u l ilisCAinu$ daemonoa

, .

eiiaru vera dicenles confutandos, e i audiendoe.

"

Discerpebai autem et projiciobai i l l u m oVeinon, u t

botuines

, (40).

l i b e w b a t u r , per m i r a c u l u i u c r e d a n i .

\ .

magniiudme

quo

bomo

illa

v e n i i i n dotniim Sitiiouia e l Andreae, c u m Jacobo

mali

VEXS. 2 0 - 3 1 . < Et proiintis e Syuagoga e^ressug,

t \ ,
\ ,

visa

e l Joanne. Socrus aulem

Siinonis decnmbebai fe-

, *

b r i c i u i i s , et coiiiiijno d i c u t i l ei de i l l a .

. \

dens e r e x i l eam apprebeuaa manu ejus : e i r e l i -

q u i l eaiu febris i l l i c o , ac 179

, \

acce-

ministrabal f i s .

, \ . > -

Secesait, u t inos e r a i , i u Sabbalo ad vesperatn

coiiviviuin i u doniiun d i s c i p u l o r u m . Porro illa quas

* ,

itiiuislrare debebat, febri

, *

sjnai,

laborabat : a i i l l e e a m

e l ipaa i l l i s m i n i s i r a t . Q u i sermo tudicat,

* , quod &i morbo qoopiam laboranieni aanet le Deiif,

,

dotio u i a r i s ad satieiorum e l Dei i u i n i s l e r i u m . F e -

( , \

biicilal

. \ ;,

e s l ; sod s i Y e r b i i m apprehenderil manuin ejtis et

a i i l e m , q u i i r a a c i l u r , q u i lemeraria

roaiiu

* *

leiueie e s l e n d e r u i l l a m , m i n i s l r a b i i Y e r b o , q u i

, \ -

ttttitfa prae ira iebri l a b o r a b a l ( a ) ; si vero apprebende-

r i l iitniiitift ejoe Y e r b u m , e m r g i l

^ * ,

i r a Verbo f a i u u l a l u r .

i r a u i s , et

lunc

, , \ * .
c ^ 6 , ,

VCRS. 5 2 - 3 4 . c Vcftpere ai^lem f a i l o cum occidis-

, \

sel s o l , afferebanl ad euin onines iiials babenies, et

\ ,

eos q u i a darniouiis a g i i a b a i i l u r , et civiias

, \

( O i i g r e g a i a e r a l ad o s i i u i a ,

loia

e l sanaVil mullos q u i

;, \ - ^ aegrotabanl v a r i i s morbia, et daemonia m u l l a ejicieb a i , et n o n sinebat l o q u i daeinonia q u o d oousent

oossent

, \ 5:
, t

ipsum. absque causa a d d i d i l ; C u m occidisaet

, " ,

'

sol, sod quia p u i a b a u l n o n licere

die Sabbali, ejus gralia ezspeclabanl usque ad soliu

cuipiam

sanare

, \ -

occasum, e l l u i i c afferebanl curaudoa. Mulloa aulom

, \ ,

saaavii, boc est oiiines : omiiea e n i m , m u l t i : vel

, ,

D O I I oiunes s a u a v i l , quia quidam e r a n l i n c r e d n l i ,

q u i non aanati s u n l propier i n c r e d u l i i a l e m auam,

seil mullos ex oblaiia aanavit,

eoa videlicet q n i

, . (47)

credebant. P o r r o siuebai d s m o u i a l o q u i , sicnt

, ,

d i i i , docena nos ne croilainus eis, eiiamsi vera d i -

Ex

collatione codtl. Venet. S.

f e r r e non porroisit, u l ejus, q n i praerepcrat, v i r t n s

m a n i f f a l l o r evaderet. E t p r o l i n u s e Synagoga ven i l . eic.
(A6) C o d . 2 6 a d i l i l : '
, ^ *
^,
. "
. . ;
. , \ 5 , , ';,
'
, . \ , . . .
< P i o s i e r n e r e u i t u r p e n n i s i l Dotninus, p r o s i e r W f i i l i s m a l i i i a pnlHti^rcl : no< ero vero ipsi *t u i s i l u l ejns, q u i i p i u m i r j i i i e b a i , v i r t u s appaie(a) E d i l . L u l . s r n t n m H i i c g n i i u n m i s i i ,
gi >HHC Wn verbo
(awnlmnr.

rtro

Marci.

r e l . Clamarit auiem voce magna,

ulpole a divina
voce flagellaius. Non d i c i l vero, q u i d c l a m a v c r i l :
quia vocea n i l siguificauies edebai. Siupebant a u tem oiuoes, e i doclrtnani C h r i s t i novam appellabant, uipoie d i v m a n l a d o c i r i n a Pbari^seornm,
vel e i i a i n a docirina Joaimis piisue : i 11 e n i i i i
docebanl lanluinmolo, a l C b i i s l u s e i i a m daemones
ojiciebal per a u c i o r i l a t e m : a u c l o r i l a l i s e n i m eel
i l l u d , Obmute$ce. E l p r o l i m i s , > e l c .
(47) C o d . 26 a d d i i :
, *
, . ^ , . . .
Aiiimailverto vero, qiiomodo a d x m o n i o vexari
m m i n reli(piis i u f i r i i i i l a i i b u s i a c l u J i i , sed b<*c
separaiiin p o n i l , laiiquatn l u u r b m n OIIIUUIIII g r a v i i s i m u n i . P o r r o nou binobal, c l c .

npprchetideiif

niaitnm

fjh*

irrowm,

rrsvrtjit

iratn*.

507

TUSOniYLACTI BULGARIA ARCHIEP.

508

cant. fwoi cmm qeosdam, amm mratioxlor, invJal k ;, .

c m l i crefextos tibl D N l e r e t , t i exteer*

t&puet < 4 %l

bilet et l e r i t faka

ftolo

1 -

4 * " * ; 05# 4 ixtULuot

|*** Ita et

probiboit spiritM pyt*a*lcra *te*lci

illot etoe Dei . 9 o a votobot

6** * 0& oi

s*cim ob

IOUAOC t l o C v %% 4

KMMWCVI

*o e i i w i i l i r i , *

(40)

oocipofc.

BKXXI

.
Y i a t . 55-59. c E i M N M I U adtae aeete t e r -

c xpwt , ,

4m*n*m

Ipqpov -

et proowiUM oi *

. X^a*fv *

reiil,

* egrettot *t e i abtil l e t w bi

I t t r a , ibiqo*

orahai

, e l qxi cxxi iQ# e r x a l : et e n

e x , d i c s o l ei : Omwm

tofineat

u qojmmt. E t t i i i l l b :

* (

Baarat i a p m l i M t vieoo, t 4 ibi poedicax, i a

, ixclxqpofo,

aoe cxiai e g r c w

. -

*. E l p f Y a l c a b a l i a SjaafOfia

1 ejieioxal. 1 , -

oorxoi fai l o u G a l i t a a , 4

. ,

Pooiqoaoi n i i T h CfftM,
q a i d ad ooiootaiioaoai faeiaaiis, e i
fccetteiis,

lotf (49), ^ -

qoid boai

{ x o u l v

o i u d t a a M s illxd cealure. Prteatar

, -

feeeri-

&. , , ICCXVOMV

a w a , e i d i c t a d a d U l m , q+d 0 a daaanft b -

) > ,

aava a I deacetidil. Ifeque e a i n ipte ca-

, | ftvoi-

tioao iMHgobti. C w a i i M i q t a r o r e x i t a r t e

et

* ooleadau Deo afercooxoi s i quid boai

toftferaretf,

orxai
MM

ao

toiaeriama,

tradil, aad approbol

, , *

vadHqoo d i a a i ad alis qmi

i n d i p b u i aoelriaa, 4 M d d a . feqoe exioi

Btio loe* eiraimteribexda o r t l d o d r i a a , aed ubiqv*

difaadeadi 180

* * a i radii M W K M M S . Vlde aoiexi

q#iocfe d a c t r i M a c u o a * i
, d m d e

eoajoxfai

PneiKeai

(,

. "

et d * m o n U c j i e i l ; a k ot i a quoqve g . far, ne T I B M s i i

tr/ , .

aeraoo t m t . Nisl exiai C b r k U u etiam m i r i e a b a d -

, , ,

* d t a e r i t , eiiaai opeta boma

. -

Jedatet, vaaae fataoel aabila* setmo e)os.

,
Y I M . 40-41. f Teolt ad M kprotiis depre-

c t a t d q t * ad geiiva ac^idtmts ac diceat iU) :

, , ,

8 i T S soiea
VitMOMa

Mradare. l e m i i t t t i

niaertMt,

M I I iclif]U ittiiai, 4 cttxii :

Yolo

, *

, ?, ,

i i o . E l o i m dlxitsei, t u U m disoestit ab

* , . ,

et ttMMkuas e t i . Fidelis m i
iile, c t t e t t Moliebit

leprmw

' , -

qia aoo d i i i i , S i r t f a f t r i s

. , ,

Daan sed S i , crcdens i a e a UnqaaM Dem.

, 01\ , )

TaBfit M l e a i M i C b r i s t w i t loceat nikil i s t -

. (501,

collalione codd. Venet. S . Harci.

(40) c o d . S. Marei 5 1 .
D , . . . c SetfdU oral : 0
oratimte opnt balierel, caoj ipae precea
(49) Cod. 58 : ,
otcipiat; oed OKononiiai fraita boc fecH, l o (
coret , oeqiiidnnani t d otleniaiioiiexi CacianM;
; ) , *
aeil, * i qoid boai feceHaiaa, illad ocexkare M H

deamiia : ae u l ootendat, Deo o f e r e f t d w oooe
, , quidquid boni f a c i u m , iqoa i R c e a d a n i : Omao
* , ? donam bonom dettiper le descendil. S i H K X
, ,
Uareat a i l , eaai ioveaiooo, dlatate,
.
u a x a r a * ! , Mallbjpuo aaicon boc dtcH

Unlumxiodo do lurbio, non iddrco c e x l r a r i i
, , ,
x i a n l : fieri enim
, tn\m |poiesl, l a i t e proxkxa
oeeuue .
> ,
I. Gavbmt st alem , qxod
.
inveniaf eotel a l u r b i e ; cooi illit u ^ .
, *
s i t : oed porreiit ad , a l t ilii doclrnuB
* ^ ,
iianicipea fierenl. Neqoo enim uxo loeo c i h ^ i a u c i i , '. benda c r a i doclrina, e l c .
. ? ;. /.(S0) Cod. 58 : ": ,

KNARRATIO IN EVANGELIUM MARCf. -

f
1

CAP.n.

SIO

tv* raandoroestf. > cnim jubebal non Ungenilam

, - *
feprosam, u l i m m o D d a a i : sed Salvalor oatetideiis

nihil este immandom n a l u r t , et abolendam
tegia
, -

otaeiraiionem, e l qood illa porU bominibw d a u

fuarit*, tangit

leprooum: quamvia

naqne

, ,

adeo

Naamati Itproaom, e i aanari petealem, x e reapi-

obaervaverH

et reveritaa faerit, a t

ciendain qoideni palarit.

iegem

Y E X S . 4 5 - 4 5 . c E l coximinalo* e i , atalim emiait

. - * ,

illnm, diciiqoe e i : Vide o a c u i qnidqnam dica* :

* , ,

aed alii, leipomii ooiende

*\ & ,

emnmlaiiooe loi qaa) pnoaepit J l o j s e a i n taaiimo-

aacerdoii, 6 4 offer pro

ninm iltia. A l ille e g r a w t catpit praedicare niitli,

, ? , -

e i divulgare saruioxein, i i a n l j a m non poaaei J o n i f a l e i n t r o i r e i o c i v i i a t a m , aad foria t o d e -

, '
i v * ,

m a

lacia e r a i , e i veniebani ad e a m oxdtqne.

. -

E t per hmc docemnr no ad osleaiationam booa f a -

caanna. E c e a

, -

pnediearet, tamttaF non igitoraret

. ,

lemperaiarnm, aed prasdieataram. V e r a m per kaw,

* , ,

sicot dixi, docel noa alienoa ab arroganlia easa. E l

, .

probibel ua cui qvippiaai d i c a m a

, ,

c r a i oum qol baneficio affeetxa eat, graiom aaaa e l

. 4 ,

officioswn, atiamti noa indigcal U qui beoe aoe-

, * *

r o i l . Uudo teproaaa etiam probibenle Domiao bena-

ipae probibe&ai poriaVato oa iptom

illam non o b -

: qoaiwvit d e -

fleiam pnedicaviu Miaii aniem illuat ad aacerikHam*

, 4

co qood k x pnoeeperal noa lieere leproaam io e l -

viuiam

, *

mxiidaa esoet dedaratoa.

ingredi, aed propalsari oiai a aacerdote

Proiode at donxm

, ^ solebanl purificaii , oferro Ja&aii, qao teaiareiar

ol ,
6 eaaa adveraarium lagia, aed adeo a n i c v n ,
, ,
y | imperaia e4 ea quas legU auiit, pneciperel.
f i

/ ,
pou
, V .

CAPUT I I .

Dsfi . crvr .
TiXXarxvtr tr

De peralwtice. De Jetu cum pnbUeanh comeiemU.

De iisciuulu Telleutibui tpicet i x Sabboto.
Yxas. 1 - 5 . R l i i e n u B

*1,

i n l r a v i l i n Capernanm

posi diaa aliqnot, et aadilaoi eal quod io 181 <

;, -

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

,
, axtouercr
*

Hjiipar

ror
. ,
, ,
* , ,
, * ,
,
.
6

*
*
, ,
, % > . , . . . Taugil aulom cuni C h r i s l n s ,
ttcqu solo scrmonc ^ a i i u t c i u iinpcrliiur , propicr

id qnod \n lege Moaea d i i i t (Leeit. x i v ) : Qui

geril leprcsum, per iuiegrmm diem immmmiue oHl, md

tnptrum
eutem latebitur, c l $ie mnndabitmr. l i i

ostcnderel igitvr* qnod iromandiiia nnlU oecundum naiuram, U n g i i i p s a m . E l quoniam lex non
erai cotitra illoni, aed conira aimplicea bominea,
a c ipse, non u i aarvua, aed ut Dominoa r a r a b x i ,
idcirco conveniaDier langii leproauni, l a m a i a i
larliono iala n i l opna baberat ad curalionis anaB
efficaeiam.
Helisaeiia auiem legaa a x a c l i u i n i e
obgervans, Naamanum leprosuro, qni pro aaniiate
oblineuda aupplicabal, ne viderequHkm volnii, eo
qnod limebai fegem, ideoquc ad Jordanem eom
misil abluendam. A t Domhina congrae leprosuni
l a n g i i , doeena nos, aDimas curam babeadam e^e :
i eum q u l exiernanim purg.-iiionam liberalua e s l
onerc, ipsam puriflcare eo roagis debere. E t r o m iniiialus c i , > etc.

5)i

TftEOPQYLACTI B U L G A R L E ARCHIEP.

512

e ^ i , e l prolbnis eoitgrfgali

Minl luulli, at!co ul '/, . ', /

, , \
jam coperoui , ncc H I J lora qnae eraul oiroa
, ,
jofMitm, e l loquebayir eis terinonem. v. ninnt
\
a<l eiira^fcrooie* paralylkum, qai a qoaluor porlabalur : e l cum non possenl appropinquare illi p r a

, , \

turba, nudaterunl leclum aeuiitm in quibus eral,

, *

perfossoque tecto ftinibug

/.

demillunt grabbalum in

paralylicus decombobat. Gtim auiem vidisiet

, * ,

'esws lidem illorum, ail paralylico : F i l i , remillatH

. , * ; *.

lur libi pcccata tua. lllud oV , i<l esl, ptr

, . \ ,

dies, poiuil pro, praelerilis aliqoot diebus. Poalquain

\, , -

qno

auiem ingresius eaacl, audiaaenlque qaod douio

0 .

etael, concarrerunt. spreniet fore

01 facile c a m

, \ -

IH> coDversareutur. Magna lllorum fldes, ut e l tectuui

, ^ ,

jperircut, ol deaiillerenl; idcirco e l Doiniuuft saoaf,

, \ -

f orum flde ?isa (fide inqiutn) U m corum qni illum . \ , (

.
gfalaveraal, qnain parilylici ipsius. Eleiiim ipse
permisiasel A.lolli oisi sanandum to credidie-

Ket. S.Tpe eolui propier offcreniii fidein sanai eos

, * ,

qtii afferunttir,

increduloi : ea*pe elinro e direrao

lameiti inrredjjli

slnt qui aiferaiil. Primuiti autein pticata diiniuil

^ , ! \ . \

fnfiriuo, deindo

propter fidem ojus qui afferlfir,

moibui lanai. Nam ex |iercalis

difficiiiores morbi oriri solenl, eicul quAndam apud

Joannem Doroimts dicit ob pccraia in paralysin

incidisoe . Non eei enim

apud Joannem i t cujus

;. ,

nuiic fll meiilio, s*d alius. Nain qui apud Joannem,

xa\ , * \ ..

babebal boiuinein : bic aiileni do qno nunc

*0 .> , *

loquilur, a quaiuor fcrcbalur : e l ille in piscbia

* , \ , -

probaiica, bicautem

IIUIIC in domo : et bic erat _ , , * \ , ,

Caperoaum, ille vero KlierosotyiuU, e l alix qusdmtii

diflorcniia*. Yerum

ecias unuin etso e l Ulum apud

, \ *

Malibseuot, c i liunc ilt qtio nooe apiid Marcuin fil

\ ,

ii ie n .

V E I S . 5-12. E r a n l aiitcm illic quidam d e S c r i -

! ,

bis sedenics ci cogilantes iu cordibus suin, Qnid

-^

bic l i c luquiiur bbspbomias ? Quis poicsi rciuiltcic

) ;

peccau, nisi eolus Deus proiiuus ubi coguovit

, ; \ *

ifsua spiriiu quod t i c cogiiarent intra tcse,

*/ , > \

d i i i t illis : Quid isia togilalig in cordibut veolrit

, * (

Qoid tti

facilius dcere

paralylico : Remilhintur

; ,

libi peecata, an dicere : Surge, e i tolle grabbalimt

, ,

luum e l ambiila? Dt aoiein ncialis quod Filios bo-

", \ , \ :;

miuit habol polosuiem in icrra remiilendi peccala.

"

MU paralylico : Tibi dico, Surge, ac lollc grabba* \ ,

tum luum, el abi in domtim luam. E l slatim aur
\ , , */\ , \,
r e i i l , snblaloque grabbalo egresiis c s i in conspectu
. \ ,
omniiim, adoo u l stapetcerent omne, et gloriflca*

, ,

renl Deum, dicenles : Nunquam sic vidimus. > P b a -

, \ ,

risaei quideni argtiebanl Domiiiiim ut Ibtaspbemoin,

quod remillerei peccala. *Soliug eniin Oei c*t r e -

, *

iniuere peccata. Dominus auiein ei aliud dedil i n -

* 0

dicium Demu ae esse verum, nempe se corda illo-

\ ,

rum cognoscere. Nam e l corda omnium cognoscere,

solius Oei e s l , sicul 182

propbeta dicit : T u

nosii corda solus. 1111 lamen revelalis eliam rordium

. '

*uorum cogitaiionibns p^rmancnt insensaii ar stn-

; ,

an.

:;-a.

 I X EVA.Vr.ELIUM M.UICI.

CAP. J f .

\ pdi, 11011 concedenics possc rcutUlere peccala i l b i m q u i corda ipsorum u u r a l . F i d c m i g i t u r f a c i l ac

s t a b i l i t , corpue satiamlo, posso se eliain aiiimattt
. \
s a n a r e : aique adeo per manifestum, i d quod b , \
* ,

scurum e r a l , c o i i i i r i i t a i , c t p c r facile d i f f k i l i u s :

c- ,
, \ -

l a m e l s i nori i l a v i d e r e i u r i l l i s . Pbarisa?i e n i m iliflfi-

, . 01

cilius piilabani corpus sanari, i d quod vidcbairi :

, -

facilius vero a n i m a m , eo quod occulla essvl sana

l i o . Atque fortassis talia c o g i i a b a n l : Ecce b i c i m -

, . * \

p o s i o r t i l evadal ue c u r e l r o r p u s qood i n manifeato,

;,

p r a u e x i l quod oiiret aininain quae i n occullo, dicens :

, ,

R e m i l l u i K u r t i b i peccala. O i m i i u o eniiu si pos-

, '

scl saiiarc corpus, non cotifugerel ad i d quod igno*

. > ,

rainits. Quocirca

, \

posse, Quid esl l a c t l i u s , i n q n i l , sanare corpus, ari

. .

, *
T i , ,

Salvaior osteudetis se u l r i i m q i i c

aiiiitiani ? Omnino c u r a r c corpus ; sed vobis v i d e i u r

c o n l r a r i u m . Ego i g i t u r citraitdo corpus, i d quod

; , *

revera f t e i l e e s i , difficile aulem vobis v i d e t u r , c r e -

d i b i l e m eiiam faciaut animae c u r a l i o n e m , i d quod

, ,

revera d i f f i d l e , sc<l quia i u occulto

, ' \ ,

bendi nequit, v i d e i u r farile. T n n c i g i l u r d i c i l p a -

; ; ,

sit, el

depre-

r a l y i i c o : Surge, e l tolle g r a b b a l u m l o u r n , ad im-

, .

j o r c m m i r a c o l i c o n f i r m a i i o u e i n , quod non apparenter

}* \ ,

saiialus s i t , el ad dectarandoin quod non aoluut

sanarit, sed et v i r i t i i e m i n d i d e r i i . Sic quoqne i a c i t

* \ & ,

e l i u ntorbis auimae. Noit solmn l i b e r a i nos a oeo-

\ .

caiis, aed eiiam v i r i u t e m i n f u i i d i l ,

u t opereimir

\ ^ * */ -

mandala. Possmn i g t i u r ct ogo, c u m s i m p a r a l y l i -

, \ -

cus, satiari. Esi enim c l nunc l l l i r i s l t i s i n Capernauiu

. Q domo con&olaiiouis, boc esl Ectlesia. Domus e i i i u i

. " \ 0

P a r a c l e l i d i c i t u r Ecclesia. S u m a u i c m paralyticus.

, ,

qnia non operanlur e l immobilea s u n l vires auitiue

me-j) ad bonnm : sed si a q u a i u o r evaiigelislis g e e u -

lua e i addiictua fuoro ad D o n i i n u m , tunc audiam :

rjsX

F i l i (Filius eniin Dei stuu per m a n d a i o r u m opera-

* '

l i o u e n i ) , e l r e i u i l t e n l u r m i b i peccaia. Sed quomodo

, \ , *

adducar ad Jesunt ? Si l e c i i i m p e r f o d e r i u i .

i*6l i c c l u i u ? Mens, qnae suprema nostri p o r l i o e s i ,

), \ .
;

lloec babct m i i l t u n i

Quod

lerrae c l l u l i , n e g o l i a n i m i n -

quam l e r r e n o r u i n ; canerum ubi baec deposita f u c -

. ;

r b t i , e i effossa menlis 33 v i r i u s

f u c r i l , deinde ego demissus fucro, boc esi b u m i l i a -

ei

exoneraia

, *

lus, non enim e x i o l l i o p o r t e l , propierca quod l e c l u u i

' , \

m c n l i s e i o n e r a i u m s i l , scd postquani

exoneratu^i

\ , f j fucro, debeo d e i i t i t l i , boc e * l b u u i i l i a r i ; l u i i c i g i i i t r

sauabor, e l lollain grabbatut, boc e&l, corpus, ai
, , *
, -

m a n d a t o r u m operalioiiein ipsuin niovens. en^

, , -

a peccalo soluui nos susciiari o p o r t e i , e i inielliger.-.

. , \

quod peccainus, sed e l iectum, boc esi corpiM,

, ,

operaiioaem boui.loUere.AS3

leuiplaiioiieni venire poierimus, i i a u i o m i i e s nobtia

T u , , c

fi"^r e i ad c o n -

, \ ,

cogiiaiiones i n t r a

\ , ,

l a l e v i d i m u s , i d e s l , n u n q u a m sic i n i e l l o x i n i u s , s i c u i

nos dicant : Haclenus nunquain

. \

uunc quando paralysi

peccotis puriiicaiua esl, ille vere v i d c t .

, , ,

c u r a t i suiuus. Q u i euiiu a
,

\, .

< \ , \

VERS. 1 5 - 1 7 . E l egressus esl rureus a d m a r o ,

, \ .

o n i r s q t i i * . v r i i t a b t t n d e u u i , a c d<K*obai eu>.

#(

THEOPHTLACTI WUUU&IM

us

ARCHIKP.

iMto L a r i A t p t o i * * ^ * M * T " * ^ A a * * rov .

B l c m fntienrti
ix\ %h **, * }
a i l illi : Seqxafe me.
ItOfX a *
*>.
\ ett exxi. B i Udmm a * l c m pat. K a \ ,
*) ,
to 4ox%o iWxo, n o h i C I I M pakokaxi
* \<* >
l p*eeai*fea t t a c i altcMbafcaai c x l e t a t t * . '
i c i p a l i i ejaa. B n n t a a i XHUU qoi t e a i r i faaraat
\ y o i o A i q a a }. ^ *
N M , K l S c r i b c a c Pfcariwi cxm Tldlaaixu C M c t feptoolot,
+
piextoxi c i i cxxi axfcfteamJs et paeeaiarlao,
, - T C
dkaaoat d i o d p a i * c)o : Q*id est ami
\| * * ;
Mfcaab c4 otcealoribo* cxfli a c b i b k ? B o e

4 , - ^ T "
O o y j o t o ^
Jaot a i l UHa: o x apas aoaaal qxi
aed tjid aaalo b k K . N M vaxi ad m a a t H n i
aad poecatoroa p o a a i i m t i a a . Poa* i r a h u i
paralytici Dotaiaxa ad axar*,
fotasaia
soliiadiaooi qaauaxa, a l i l e r r a c o M U t i i :
BtofU ftoritai r s f e r U , U a l a 1
4 dteeaa qo+d q i

, U * ol x a x i s * ote
TpLOov OfxsloiK, U a ^ , > * } >
a ,
Ittoinn, * U * , hm
# |, ^

Itt* aaagia te aoqoetor: a i a i i x ilitju teqaxHo, IHa

a ta tvfiei. I f i i a r Doti*a 4 ad a u r a aacaaaii,
tstaxai, W U I U M I Ulia*
fxfiu E l poelarieaa eepit M a i l t o M : qui
tmlm a a a e apod Marcaxi L a v i <Udiar, Matikwxa
cot, q l Uaatalala a r a L Laaaa qxidoai et M a m *
L o r i aapauaat, abiicexioo ejaa

4 *. ptVvot

, -

. Ocnctp \ t f t v v s
ItUeomv, m \ 4 t l i o m v o 6 xm\ ixatltv >^\^
(| 4 Atvt 4 mpa }
MApxtp \ , ,
. ^ xd 4 , Acvt -

T M i l aalM, facaii, J a m M a i i t o n i f a b l k a a x M .
8ie eiiaai ooa omoqoo aottra petcata coiiiieri mm
ervbaacamca. ftcdU axiaai i a leloeio L a r i , a l vidal a r axlfeaa a qoibcudaii f d raikMeai facietu, foJ
alkjald p a q M r a a a a a r a s i <pui aoleal ta o f l d n i a
caia p a b l k a a i afare. Ille aaieat i u e x d u i o o a t i ,

, . I I
, oJffxdvrau, * - i p
T

f/aotv, 4 MtrcAxitv

. \ 1 *

<0
9

ItvjlietlaomibM Ckrltttwi l e q x a m o r , beunaqM

eoxvoeorei xraltoa ad eatnrlfixaa. PxarittH axteta
u x a a t , pcr hoe aa n a d o a Caeare atadextef. Doxiiaaa iaoxii : Nax faai i vocaraxt jxatoa boe
, voo c x i foaipaoa Jxailiaaiia ( p e r itraxiaai axiai
fcac 4ldl) wti poccoioroa qai vacaaiar aoa mi
xoxxl peecalorea, ood od p o n H o x t l a a , boc osi
coxftrtioxoffi. Uxde boe xdfidi, xe exblixtot a W i vocftri pcccaioroo*
C

1x4 4 Aeot iotxav , . tioVxoxvtl

v

> xoufv. 04
, oWtx |
| , oovxxAixot
. 41 #
4 .
, , ^
( clpomiov
/, ), ,
, * futdvoiav, . * vofriam^ 4
> , , , , prravotav.
f

Vaao. iMU.

c B l diadpaU i o a a a U i c P a a r i t x o -

() c K a \ ol \ 6

collalione codd. Veoet. 8 . Marci.

( S l ) C a d . S t a d d i l : c i - D lialia vario atalae t M e l l a l o i , xaaii

aipe MoitlrMc.
, ^
L o t i Jaeobva; ax t W r i l filioa
Aivt, \ 1* x a l t l > ' - m e j t o W p m o a ^

. -
^ .
\ *
^ *
. _ ,
-'9 Scriplora xsorpaiaxi reperixiaa
"
\ v t i o o o , Moytlf, a x i qoaadoqao J o i W ,
Kofxri
, , \
tocalar. S i e in libro lartio Roxxi do Ader tftoro ^ xtp\ " boaar; exim daa s a n i oed
iroqoe koe
m\mm

\\*
m
*-*
* -
- -*
-^*

f
>
5
tiat
*
,

xaxiixa
0>tjgxalai.
E x eo iiaqxe qxod
. b t t v
pellalionetii eibibeal Evstfifeliaxi Mard i x caialofo
} , daadVdM apottoloraai, alpoie q x l alicxM \ , c slfttv
bel ( n , 14). Ei cmm p m # n r c i , oMll Jmct+um Alf+eri
, ,
udt*Um *4 uUmnm, alibi v e r o ( m I S ) *
f , > ^,
noxiiuat pabllcoxaxi, dtcel qoispioja,
, 'tttaro d o o d e d apoaioloran faisse
* iaxu
Dfwpe M a t U a a a i e i Ja<nlNiaa AJpfcsei; o x W ita
\ \ ", . . . Qtaasiendum
non est, ad vxxa ae ioVxa c a l (o). El
igiiar, nnai ideai pablkanas a i i , a iribua e%augeJoaoxU, > e i c .

<) Meooow eot taxtoo , vel ojoo aactor memora tepomt oaL Ifaoi S . alareat prtxwloeoxox axV /
a W a * \ oaa a i a v M ; allero loco MmUketum iMwm mmmi, nox j x ^ k x x a x i d l c i i : DMM> poot roceoxot
n i e r apoololot, tod e a pobucanoxi xxllibi atotrit; aeqoa oot, axoc cwdaaa ctaa oxn

517

ENARRATIO I N EVAXGXLIUM MARCI. - CAP. I I .

518

, rmm jejunabant, veainiilqiie c l dictttil illi : Q a a r e

* oi ol -

dfodpou Joannis e i Pbariftaorum j j o u a n t , l a i a x -

, \ ;

tetn discipuli noa jejnoant? E t d i i i t illis

Nom filii ibalami

aopiialio,

JofHft

i n qoo cani

, $ * , -

illis sponsus ett, jejunaro ? Qoanriio aecam kabeni

sponsmn,

, .

dies cum aafereinr ab d a sponsut, et lone

* ;,

bunl i n illis diebu*. 184

. *

perfeciioraa

unde qoidam aceodebaot ad C h r i s i u m io exemptoni

ipaoa proferentes, et laxabanl quare diadpali eju*

; , ,

jejunarant, aicul ipai. A t bic aauc qoidem dicit,

non potsaxi jejanare. Y e n i e n i aotetti

jfjaoa-

Oiavclpuli Joaaaia iaa*

adbuc Judaicis moribaa atodebanl :

SpousMS s a m ego, e l oportet illoabono eaaa aoiuio,

. , ,

ti non jrjunara : nbi aulem eg e vila bae ablalns

, ,

fuero, lune ingraenl teniationea, e i jojuoabaot ae

, - affiigenlur. Proiade sponsum

aelpaam vocal,

aolum quod deapouset virginoa a n i n a a , aed e i qnod

, . ,

leropu* priml aui advemus,

naqoe ausleriiaUa est i!a qoi i a i l l o n crodoni, xo-

UOM lactoa,

que laborea babooa, sed fadla o i abaqae operibu*

, -

legis per baplistuuai refodllaua oos. Qoalia c n i m

, ,

labor b a p i i i a r i ? aitamea per f a d l i a

coofeqoimur. F i l i i aaiem tbalaaii, apostoli, alpoie

. ; *

e i ipsi Dominicum gaddiom aaoocati e i omaia coa-

, -

lesiia boni a c volupiaiio loiiua partidpoa. loiellige

katc aalulem

. , ,

amem et s i c qaod

operaiar, Ulius e s i lliaiaaii itaptialia. Q:iaudiu i g i -

omiiia homo, quando virluieni

lorbabuerii seconi ajKMiauai

6 , ,

, hoc e a , ooo osieodil opara pceaiianlia : i i e -

, .
*
. . " . -Ju.
i . .
~ ,
*
*
T
,

k M

, .
; ' '

fi

Cbristuui,

nonjfju-

q eniai cccidit : quando auletn ab eo ablalaa

fnArtt i*hriftln.
nrAljinsneiiiiA foeril
fnuril in
foerit
, prolapaajqua
iu nMtrslnni
peccaiam,

laac jejuoai, ei poBuiiettliaai agii, a i a paccato

aeiar.

, ,
, .
^

^^

|\ , , *
,
. '
* , ^ ,
, *
. ", ,
^ , ,
^ ^&,

. -
aenio aaaaroanian paroi r a Teatiaieuio vaieri : alioqaiii aofen aua>plementuiu ejya novoai a veiori, e i pejor actasura
fii. E t nemo luitlit vioum maaUnn in airea veterea :
alioqai disrampil Tinam ulrea, e i vioum
effuuditor; et olrea perewit: aed Yinom ttiusium i n
utrtt novoa iuiili debel. Qaetaadmodum, i n q u i l , panniu rudia, boc , si aaaoatur v aiioienio veleri, sua firttiiuie illud diadndil, o i -

- D numqua novnm xuUiatioiia olree veieroa dia ^^, ol

r u m p i l : oicoiUm diocipoli nottdxm facii ouut

, , -

forlcs : i u q u e si |ravavero , offendani. ? c t e -

. ,

riboa enim Tesliiueniia aimilea

. -

animi ittibedUiuteni. Non oportel igtlar illoa gravi

jejuoioram pneceplo onerare. Y e l e u a n aic i o i e l -

* 0 ! ,

lige . Discipuii C b r i s i i , c u m s i n l novi, BOO poasuul

I .

aervire priacia uioriboo e i legibxa.

, ob

Spsorum

Y x a s . 2 3 - 2 8 . E t accidk nt i r a i u i r e l

Sabbatia

66 ,

per argciea, e i coBperanl

, ,

Tellere spiiaa, e l Pbaris^d dicebani ei : E c c e , c a r

dhcipuli ejua inter viam

* 6

facixut Sabbatis qxod non licei? E l ipae ait :

^ ; -

Nunquatu

haberei, e i etfuiirel ipae at qxi cmn eo e r a n t f q x o -

^ * ; -

imnb iugre^us sit i a detnum

legiaiis qoid

ioccrii

David, c u m apoa
Dti sub Abijiltar

5,9

THEOPHf LACTI B U L G A R L * ARCHIEP.

primipt? merdotoib, et paaea propoihionie coi ilerii, qoot lieel edere

n U i laeordolibot,

et

lederii o*iam iis qui secum e n u l t E t ditebal illis ;

5*

*;, \ ; j>o0iJ2

? * . ;

propter bouiinem factuttiett, i:on boiuo

*1 ; , \ >
; ; ; -

propier Sabbaium. lUqoo Filio bominis Doiitiiiti*

, ;

e*l oiiam Sabbali. DUcipuli

* ;

SabbaUim

lunt, jai noa ultra 1 8 5

8 0 , i l

Domiiii spicas * I -

* J

* *5g*w> v h e r e .

4 1 1 1

Pbarisod autein iiidigiiante*, ClirUto r<nfu4abaii-

, CI

tur iu oiedium aflerenleexeuipium David, qui prop-

; , -

ler neceseiiaiew solver^ legeni sob Abtaihar pon-

% , -

nflcc. Fugieus eiiiin Davitl propbela a farie S.iulte,

* . \ -

vcuit ad pomiflcem

illom, el feftiiil euui qimsi a

Mge mi*sus r c i m i l i u r i i gralia, e i lunc paces p i o -

laoVx, ;

ptieijiouii

, ;

comedit,

gladiumqua

Golialb

Doiuhio

obUuitu abaiulit. Duodccim atilein eraui p^oet, qui

qttoiidie propoiiebatilur snper mensani, sex dex- *6cc , ;

iris, c i gex a siaisiris * . QuasMitl auieui quidam,

quiiniodo evaugelisla uuitc ipsuite ponlifltOxi

Abia-

. '

aulcm Reguui. Abimelecb

\ ; ,

illuiu nouijuai? Dicemluni igiiur quod foriasais duo

. TJ ;

ibar

noiiiinavii, liber

DiNiiina babueril, idemque s i l Abiaibar e l Abiiue-

l c i h . Vei otiain alitor, bbcr

sacerdoie u

, ,

Hegum

* 4-

tuiic dicil e*ae Abiiuclecli, etangeligia autem pon-

. " ;

liuccui Abialbar : uudo ba c inler se non i u n l <li

*, \ * ;. " \

vera. E r a i

, ,

fniin saecrdos

Abimelecb,

ponlifci

auieni Abiatbar. Di*re auiein juxta nuagogcn, quod

dUrtpuli Cbriali, in Sabbalo, boc el in anitiiariim

'. " * ?

.,

(Sabbaium enini quieiew interpretaiuur):

, ; .

qtiaudo igilur quieietu babeul ab oniuibas alTeciio-

\ ,

iiibna, et a daaitouibus

, -

quieie

fa<iuui

boc eal

iufealantur,

tunc Her

aliis ad virtiiietii duce fiunl, ^ (

veUwatiies e i eradicantes oninia qu.c a lerra et

) " ,

lniiuili pb;.aiuiia ^ermiitanl. Nti

cnira priiuuiu

, ,

quiecal aliquia

ti

toipsaiii iu

ab affeclionibiis,

qnicieui coaferat, ueuliquain aliis ad bonum

dux

trti.

, ;

, ,

;, .
CAPUT III.

. .

De eo eui arida erntmanu$. D$ tltctione epotiolorum.

Dt matrt $t (rairiiui.

.
.
$.

Y i x * . 1-5. E l inlroivii in Synagogaui, et erai

, *

ibi boino inaDuin babens arefactam, e l oUervabant

I U I H a n Sabbaiia sanaturuaesset illuni, u i accu&a-

, ,

reiu euiu. E l a i l homini iiianum babeuli arefaeiam,

Kxciure

in nicdium. E l dicil illig : Ulrum

licel

Sabbatis beupfacerc, au malefacere ? animam a e r -

. * ' (

vare, an occidere ? At ilti l a c e b a n l : et curo c i r -

ctimpexissei eos cuni iracundia, indoieacent

; .

super

raeciiaie cordii eorum, dicil bomini : Extende m a -

; ' , ;

num luam; el exiemlil, e i rcsUtula etl maaas illius

; , * "

sann, ahera. > Cunt disdpuli accu&ali essenl a

? . ,

Judxis eo quod per Sabbau

\ , ; . -

Douiiuift

exentplo

, ^

Darid : ma^is aulem illos nunc coiifuiai miraculum

; ,

facieudo, osiendens qnod adeo non peccei! disci-

;, &

"

accusanies

spicas evulsiaeiH,

L c v i i . , 8.

coufuiavii,

idque

ENARRATIO EVANGEJJ I U M MARCI. - G A P . .

Ml

523

. , i puli ejus, ot ct.Ipaa operoMar i a dia Sabbaii mira

eulum factoaa: ila u i a i molgmelt operari miraca*
, , k

UUD* 8impUdter malmo fotarnin a!| o p e r t n X86 n e -

|y , .

ceaaaria Sabbato; ledmirafolumiacere in&alulem

* ! ,

bomlaio, dlfintaai : pojr igilur pra?varicatur qui

; 6

iii Sabbato quod malum noo eat, oparatar. Pro

* ,

pierea eiiam inferrogat illoa nom Ireeat beoefacare,

, ,

notani o l benoiacore eom probibaniea. Aridara

aoiem daiteram omais b a b d qoi opara eoram non

facit qoi ad dexteram partem pertineot, A d qoem

Chrialua dieft, E x c i t a r e , boc eai, Surge a poccato,

a i a u in medfo, boc oat i n naadiocritate viruiuiro,

Omaia etiior tlrtiia mediocrilao eat, eo quod neqqq

* ", ,

fb defeciuj, aeque i n axcaaaam

, , ,

igltur qaaoda aa staloii io mediocritatem, roaiflui*

declinat. T u n c

. , I I tur dextera a i u n a . Vide autom quod dicit,

reatUoia eat. E r a a i eriim oliro nobfe aanae roanoj,

, , -
*

hec eat efficax vtrtaa operativa, qoando noadtun foii

, . *

iranagraaalo. Ubi avtem exteola eai dexiera noatra

'. ^

ad f m t m l i probibltam,

, , -

opemJoocta

, * *

priaUaam aa&iiaieai, com i n madk) v i r -

tnioai.

lunc arcacere ccepil ad

boei,; Eoatitaoiar Igiuur h a r u a in

. ,
.

? 6 1 1 . t vero P h a r l a s i aiaiim ona

* ,

caro Herodianio coDailiam ioibanl advaraoa iUom

. ^ , u l enm perdereni. laaua aotem com diaoipulia raia

, ' aoceaait ad mara, et ingeoa moltliudo aocuta eai
,

oam a GaliUea, at a Judaaa, e l ab Uierosolymio, o l

, ,

abldanuaa, e i trana Jordanom, et qai d r c a T j m m

, ,

babilabaoi,

gna : qui c a m aodiaaeDt q u fadebat, veaeruni a d

ae SidoaeiD, boroinoin roallUodo m a -

, .

eum. E l dixit diaclpulia aaia m naviculam appel-

lereol aibi propter

, * -

MuHoaenim saaaveral, i u u l irroereni in eum, quo

iurbam, ne ip#om

qootqooi habebaai

premeret,

, ,

illum laogeienl

apirUoa immondl ctnn iUqm vidisgeni, procidabanl

flagella.

, ,

ei, e i damabaot dicealet, T u ea FHiua Dei. v e -

, .

bementer interminabauir e U nb sa maDifeaiQm i a -

cerenu Qaloam erant

; "

ilerodig, val bcreaia qiuedam nuper admodum o r i a ,

iterodiani? T e l militea

>quae docebti Herodeoi ipsum aaaa Cbriatuin, eo

, , |
quod aob illo Jttdaieoinm regam fluem

, *
-

babaUset, i i a enim eiponobanl propbeuam

* ^. ,

quaodo

Uinc

; , * -

prioceps, aed regnarol Herodea alienigana, l d u -

dtfeclori

veolumm
lemporlbua

Cbriolom

v i

Juda

C u m Igilur H e -

nulloa uaqoam

uiaus

eaae Cbrirtom, e i cooaUtola quadam factiooaauen-

taverunl perdcre

aont

eaaal Judaicua

, ,
.

erat, opinaii

Jacob,

priueipe,

, ,

euiin

eaaeni ex

qoidaia

ipsam

Uomiiiam. lpse aalem 8ecedit,

. "

nondom enim erat paiiendi lempoa. iDierim p l u r i -

&

bua beuofeciebat,

ab iagraiio aacedeodo. Eienitn

e\izb

MCQli sunl eum mulii, o i saoafti lOoa : qoin eiiain

, ,

Tyriia e i Sidooiis, laroeisi eaaent allopbyli, prode-

>! , , .

rat. Gogoaii aoiem ejua eom persequebantur. Adao

G c n . X L I X , 10.

PATXOL. Gn. CXXIU.

17

THBOPHiLACTI B U L G A R I * ARCHIEP.
&9
primipti cerdoloiw, et paoex propotiiionis como ;, ^ ; ; ,> ^, ;
lerit, quot licei edcre n U i eaeerdolibot, e i
4

ct ; , >
leiterii etiam i i i qui secum eranl? dieebai i l l i t ;
; ; ; Sabboliim propler bouiinem factutuett, r.on bomo
, ;
propler Sabbalum. Ilaqae Piliae bominis Doiiiiiiii*
e*t oiiain Sabbali. > Dbcipuli Dominl s p k a s l - ; *
, C I
lunt, jani DOO ultra 185
' ' i ^ x U legein vivere.
,
Pbarirai autcm imliguante*, a Christo ronfuubau; 51 , tur in niedium afferenteexemplum David, qui propter neceseiiatoiit aolver kgeni tob Abi;tthr pun- % , * . nficc. Fugieus eiiim David propbeta a farie S.iuli*,
.
veiiil a J pouiificeni i l l a m , el fefcllil euin quusi a
>, ;
n g e mi&sus rcimiliuri graiia, et tune paces pio, ;
p<iaijio*iig comedil, gladiuoique Golialb Domino
; .
obLuini abatulii. Duudccim aulein erant pAQts, qui
0

quoiidie proponebatitur super tnensam, sex dex- "6 , \

, c l sex a sioisiris . Qu&r.inl aulem quidam,
7 f

Abia-

. '

a o k m Reguin. Abimelecb

; ,

qiHimodo evaogelista nunc ipsuib poutUkem

Ibar

iioiniiiavii, iiber

illum nouiiuai? IHcemluui igilur qitod forlasais duo

. ;

DiNiiina babiieril, idemque s i l Abiaihar e l Abime-

leh. Vei eiiam aliicr, bbcr

sacerdoie n

, ,

Itegum

* -

luiic dicii e*ae Abiuiclecb, cvangelUia aulem pon-

. * ;

lifictui Abialbar : uude b a c iuler se iton suul ili

*, ;. "

ver*. EraC enim saccrdos Abimclecb,

poniifcx

, ,

auiem Abiaibar. bmt aulein juxla anagogen, quod

- -.,

dUiipirfi Cbrisli, in Sabbaio, boc e s l anitiiarmn

. * \

quieie (Sabbaluiit cnim quieiem inierprelaiuur j :

, ; .

t|tt;uido igiiur qiiietem babenl ab oiunibas affeciio-

nibiis, e i damiouibus

, -

non iufcslaniur,

tunc iier

fa^uiii, boc eoi e l aliis ad viruiieni oucc fiuni, ^ (

vellinainea e i eradicantea ontnia qu;e a terra e i
liiuuili pb;.au*ia ^eroahtaut. Nii c u i n primuiu
quiescal aliquia ab affectionibue, e i aoipsniu iu
qnicioui cooferal, ueuliquajn aliis ad bonaiii dux
triu

). " ,
, ,
;
, ; ;

. "

, ,
;, .
CAPUT III.

. .

Dt ro cui arida mt manui. tUctione *.

Dt malre (rairibut.

.
. .

*. 1-5. E l ioiroivii io Syiiagogam, ei erai

< , *

ibi boino uianum babena arefaciam, e l obttervabanl

cutii aa Sabbalia aanaluruseaaet illum, u l accusareui euiu. E l a i l bomiui inanuin babeuli arefaciam,
Kxcilare in luedium. E l dicil illig : Ulruin liccl

. \

, ; .

*
Sabbaiis beiif-facere, an malefacere ? animani aer. *
varti, an occidere ? A l ilti l a c e b a n l : e i cum c i r - , ;
cumspcxissei eoe ciiui iracundia, iodoleacene auper
; .
r a c i i a i e cordie eorum, dicii. bomini : Extende m a - ; ' , ;
num luani; el exlemlil, et rosiiiuia el manus illius
sana, tu abera. Cum discipuli accu&ati essenl a

; , *

Judxia eo quod per Sabbau evuUi^sem,

Doiiiitiufe aceosauieg couiuuvit, idque exentplo
David : nia^ls aulem illog nunc cotifuui miraculum

\ , ; . > -

faciendo, osiendeus quod adeo uon pecceiit d i w i -

;, -

" Lcvii. , 8.

. ,
, ;)
; ,

Ui

ENARRATIO I N EVANGELIUM MARCI. - CAP. I I I .

. ,

522

ejtts, vt cl.Ipae operoior l a die Sabbaii rnira.

, , -

culam faeieaa : ila u l a i majgmeit operari miraca*

lajn* elropiiciler ma.bm> f a i a m m st| o p e n r i \SB

, -

ceaaaria Sabfeato; a ^ m l r a * a h i m f a c e r e in&alutem

ne-

* ,

bomlaio, dif ttaim : non igitur pravaricaUir q a i

; ***

io Sabbaio quod malum non eat, oparaior. Pro

* ,

pieroa etianoi inierrogat iltoa num lfoeal benefacere,

, ,

noiani o l benofacore eom probibenieo. Ajridaro

aaiom dexieram omais b a b d qoi opara eoram noa

$ ,

facit qal ad dexteraro pariem pertiaeot, A d qoam

Chrialua dictt, E i c i t a r e , boc eai, S a r g e a paecato,

at a u in medio, boc oat in modiocriiate viruiiuro,

* .

Omaia euinr virtuo mediocriftaa eat, eo quod nequq

* ", ,

i a defeciuj, aeque in axceaaam dedinat.

, , ,

ifttor qaaoda aa staluit in mediocriiaiero, r a a t i i u i -

. , tur dextera a i ttna. Vide autom

Tune

quod dicit, E t

, , -

reatUaU eat. E r a o l enim olim nobia a a n a iaanoa,

i k *

hac eat efficax virixa operaliva, qoando noodnto foil

, '

iransgresaio. U M avtem exieola eai dextora aootra

. *

ad f m t o i l i probibltiim,

, , *

oparatioaom

, * '

priaiiaam aaniiaiem, com i n raedio iieiorimue v i r -

tutuaa.

boai;

lone arcacere coepil ad

BoaUtaeiar

igiuur Iterure in

.
,
' ,

. 6-11.

t Egreaai w o Pbariaaai alaiim una

caro Berodiania coDailiam ioibaot

adteraoa illum

. ^ u l oam perdereni. Joaua autem com diatipulia

,

aectttai! ad mara, e l ingeoa mnllilodo aecula a a l

a a n a Galilaea at a J u d m , a i ab Hterosolymis, e l

, ,

abldanuaa, et trana Jordanem, e i qai circa T j r u m

, ,

babiiabaot,

gna : qui c a m aodiaaenl q u facSebat, veaerunl ad

ae SidoaeiD, boroinuin roolUiodo m a -

, . -

eum. E l d i a i l aaia m navieulam appel-

lerenl aibi propler

6, * -

Mulios eniai sanaTerai, i u o i irroerent in eum, quo

torbam, ne ip#om

premeret,

, ,

illum laogerenl

;,

spirilua immoiidi c m n iUqm vidis8oni, procidabanl

, ,

ei, e i damabaoi dicealea, T u ea FHIua Dei. E i v e -

quotqooi

bubobanl

flagella.

Ei

, ,

beaeator iulemiinabauir ela na sa maaifealaoi fa-

cerenl. > Qvlaam eraot

Rerodia, bcreaia quasdam naper adiriodun o r i a .

Herodiani? T e l miliiea

, , D qoae docebtl Herodeai ipsam Gbriatum, eo

* , *

qood eub illo Jadaicoram rogxro aacceMio fluom

baboUset i i a enim eiponobanl propbeliam

cfejrfv. ,

qoaodo

dcfeduri

eaaeoi

ax

Juda

Jacob,

priueipe,

lnnc

rodis

& ; , ' -

prioceps, aed

, ,

inseuo

, ,

eaae Gbrirtum, e l quadam factiooaauen-

laverunl perdcra

veolamm

Cbri8iQia

lemporlbaa
euiin

C a m Igltur

uaquam

He-

eaaal Judaicua

regnaret Harodea alienigena, l d u erat, opinali

aont

qoidaia

Domiwum. lpae aalem 8ecedit,

* . "

nondam enim e r a l paiiendi lempoa. iDteriin p l u r i -

buo benoiaciebat, ab

> *

8culi s a n l eum mulii, o i saoavfi lOoa : quin aiiain

, ,

Tyriia a i 8idoniis, lamelsi eaaanl aHopbyli, prode-

'-, , . 01

r a u Gogoaii aoiem ajua eom peraequebaniur. Adoo

ingraiio oacedeodo. Eieniin

G e n . X L I I , 10.
PATXOL. G f i . C X X I l l .

17

THEOPITYLACTl BULGARLE ARCHIEP.

523

531

natla a genere provenil a t i l i l u , nisi eiiaoi booi mo- ; Wwxev . *

;, t l . c i pi#
rat ftdatnt. 187 k alienigeaa: quidot a remolia
,

loci* ad tmm veiilonl, JadoJ tero, e i m ad ipaaa

veaisoot, laaeeuauir. T i d a a a i e a qam aUaaat a i i

a faata : * oa torbxf otatrepentea el nego-

* -

llaio

tomni,

. "

, ,

oavieataa q x g r i l , qaa cooftetttt,

m o dtdi

), .

morboa : nam ad emetkdaiioaaai nobia roorbi ural-

Bulla e i moieoiia-exaibawar.

Flogetta

lnoi coadocant, flageHanie uoa Deo qnaai pa-

ire. loiellige aoteta per Herodiaaoa, t a r o i t o e i p d -

, ot

-,

liceoa, eieoaqai acdderwfateM Joaoin. llerufcaeiiia,

&, ,

al tuu\nitrprtteiQT9piHctu$ aonau Qoi efredhititor a . ,

. 01
domibea t o b etrpalria tua, hoc att eooaeelodtolbu*
carxis, itir*ui aeqanntsr: uadeet lafallaeorattaaoait-

tur, p a c c a u d k o . q u a i coaadeofbte OagfAanf, a i *-

n a o d l apiriia* ejiaxatar. Aueode bie quod dltcipaUf !

ieaoa, * appeMcmaraiW aavia proptar

, ! ,

turbaa, m I p t r a preaaaraaL ieaoa o o i n aal ratio

aobU toperat, I navJa aaoirr, boc aai c o r -

",

*,

) ,

appallalxT aHu, a( ne profkUtar i proeoDaai

ne-

^ l a f t a t e u i i e C h r i t i m qoJ tn nobbooU

, ,

aaoetiUriain ftefOlioraiD, e l t * oremaol l a r b a

, | ,

, ! , .
V I B J . 15-19. E i a t c e a d i l l n inooia, ac tocat

ad quoa v o k i l , venenuiiqBa ad e a . Ei

; , ..

fecit duodeeim etaenl aecaoi, e i ml aataaral

, ' ,

prcdfcaBdaaa,

, -

alqaa

aaberoai

poieaiaiem a a -

oaadl ixorboa, ejkiendiqBa dcxoonia. iaipoaaii

, .

Sbuooi aooiea Pelroa, e i Jtcobom AUam Z e b e t e i ,

e l Joanoam f r a u t m Jacobi, at Uapoaali oia aomiaa

.
,

Baaxarfea, qaad aai, PUii loohfmi, e i Aadream, e i

* -,

Pfailippaip, at BarlaolomsuiB

ai

, , ', ,

Tbovtaoi, e l Jicobom A l p b c l flltom. o i T h a d a s u m ,

, , ,

ai

Slfloooeia Cbananguito,

e i MaiihjMUB,

qui et prvdldil lUaxi. AaceailH i a n o a i a n

oraodoia. Quoulam
mfraealio o r a l ,

*(, ,

e i iudam lacarioicro,

, , , -

ad

. * -

e o i mlracala feeerai, laciia

doceni onneo

. ,

gratlaa agore

DeO} at aicabi boni quippiam periooarinaa, id d i -

ttM

virluii offrrro debere.

Vel qaia

ordinaluruo

arai opoalolos, ejut graiia oaceadii orainnia, u i d i -

acaniut qnod aoa qaoqua qoaado aUquoa o r -

diaaiori, priita orare debeamoa

u i reveletiir nobio

qai digaus ait, ettaa eommaniceaioa peccaiia alle. Assamiittr e i Judaa apoaiolum, u l diaeamaa

; ! ,

qood uon propler folnrato inoliliam alidijua a a -

uaroefur

operaiuruni, ed

viriuiem bonore eum digoum

, *

Deu quempiain mla

propier pnesenloro

, roalus .
aposiokiruio

Porro

, -

noititna propier faUoo r e -

ceuaeniar, ui siul noli veri. auiem toidirui

noinioat Atios Zebeila i , ut prxxipuo praedicaioies,

mxiiroe ibeologoa.

, . ; ; ,

.
vcniuni in dowiim : el c o n -

c ; , \

veoit ilcruai lurba, aic ui noit licerel illis ?cl pa-

VEXS. , 22. l

;, ? , .

e d e r e : e l cuiu audis&eiu qcii ad illum aiiine-

, * ,

l a a t , c i ^ r u n l ul Dionus injicerenl in CUDI. Oice-

ni*

ej;iv. " .

htt

E N A R R A T I O I N SVANGKLIUM M A R C I . -

;, -

CAP. I I I .

28

, ( , , ,

1 fororeoi versus e a t E l S c r i b a
qui ab HieroaolvmU descemleranl, d i c e b a n l : B e d xebui faabel, et per priocipem demonionim

* , , oi

dftHnonia. > C u m audiaaant, iuquii,qa1 od illaoi

18

, ,

auinebant, boe eei neceaaarii cjua, forte qoi ejos-

. " , *

dem oranl palria?, vel eriaro fralrea ejoa, e i t e r o n i m

, * *

comprebandereot

eain. Dioobaat

e o i m , qult

, ,

faroreai veraus e s l , boe ett, DaMuonem babet. A u -

, *

dieiilea

, .

aanarel, pne invidia opinabanlur qood daewoniora

enim quod dttmooia

cjicerei, e i roorbos

* , , ,

baberel, et furioaai eaaet : ande

* "

hettdere ilhira* ut eum u a q o a m datmoniacain liga-

volebanttofnpre-

, .

renl. E t fimiliarea ejua aia quidam agebant, aiini-

liter auiam e i Scribm fatieban^ qui ab HierooolytaU

, .

deacanderanl,

C u m oaioi contradicere bta qaas Oebant, alio

dastaouiain ipsom babere diceoies.

modo attjuebaal ea, nempa quod a da?iDOom

flereot.
K a \ ; , i v
* *
;

'

Vaaa. 2 5 2 7 . t E i ad aa focalla Illra, i n p a r a bolis dicebal illie : Qaomodo poietf Salaaas S a - '
Unam

ejicere ? regoum

adfenoo

seae dfxi*

aum faerii, noa potaai aiare regoom i l l o d ; ti s i

* ,

domoi coirtr* t d p s a m diviaa fqeril, aoopoteat s U r c

. * ,

domaa illa ; e i ai Salaoaa

, , .

aeroeUpiora,

inwnreierU

adtentis

ae diviaua eat, non poteat alare,, aed

babal flnem. Non poieai quioqoam vaaa fotlis, Ita-

greaau* in domam UUoa, dlripere, otei prhia fortem

, .

alligarit, e l tanc doroam iUiaadlripteL * Exemplie

quibus conlradici non potarai, vincii Invidoi J u -

dasos. Qaomodo eoim, inquM, poaaibNe d a m o -

*;

nem da?oKHieo ejlcore ? aicoi e i in domilxia videtnaa,

, ,

quandia

, ,
, ; "

a o a l : qoaado a q i a n divUi fuariiH, deatnfuoior.

"
.

Qooinodo aolom, inqoit, poleat qaia diripere vasa

foiiie, nisi priQaUlum v l o i e r l t t Csctenlm quod

, ,* , *

dlcii, hoc aibi t u t i : F o r t i t att d e m o o : Yaaa abieni

^, | .

ejui, bombiea anot qol ab

*0 , ,

niai

, , -

quomodo vaaa cjue ab eo auferei? dcmoalatoa, io-

mAoxt ;

quaro. Proinde qafa ego Taaa ejas diripto, hpc eai

, , -

liboro hombiee ab affeirioQe daemoaiaca, oonaenla-

, .

paciiici auot, bene

qula prina

alilgel

babenl bi qat io lllts

Ulo WiieiiUir. liaqiia

draonem

el

deairuat,

neum eai quod primum ligaveriui e l dealraterim

{, .

dannottea, e i ixiiniciia illonim alm. Quoinodo igltur

& < , ,

dfciiia quod Beeiiebul babaaai, boe esf, cum

*, ;

amicuo aim daemoimiD

ei

magoa,

ejiciam <!se-

rooues?
' *
. 28-50. c Amen d k o vobia, omma remiiieti ^ , t lur ffiliis bominbro peccala e l cotwilia quibuKunquo
5

/.

xb ,

r a u T i l i a i i f u e r i n l ; at qui cbnviiium dixeril io S p l riium aaoctum, non babel remisaiofiem Sn aBlemum,

aicTjva, * ; * -

sed obnoxius

fov.

Spiriiom immcndum babet. Tale quiddam booloco

d i c i i : Qwecunque alia peccaveriul bomioea, babeul

, -

fone quod preiexaot et vaniam conaaquaniur, Deo

e s i aeterno judicio : qoia dlcabani,

id coudonaolc buaian i n O r n i i u l i : o i exempli g r a -

, * ?>

lia, dicebanl 1 8 9 Cbriattim hclluoDem e l bibonem,

aiuicum

,.

pubHcanomm

e i paccaioraro, in illo v e -

niam

, ,-

opcrari

, , -

luu>, boc est mira opera per Spiritum sanciuiu

asaequenlor: quando auiem videntea eum

miracola iudubilaia, blaspbeniariat S p i r i -

TRKOPHTLACTl BULOARI XRCHJEP

qwjmodo tase

aaaaqacaiar, n b i * * ^^, V * C
facia,
, ;
pcMiiieiiiiaoi e f e r i n l ? Qttaodo eaha ofanduxtar in
* :*>,
c a r a * C b r U i i pro iUo Roa e f f r i a l p m i i e n lia,

teobn

\ cusi
spbexiare

ranim

obiiueol tanqaaai otTenti boaioea,

videot eosi opera D d faeero, e i Mt~

perguat, qno paelo dimiuetar ,

. *
, ,
.

alicxi > powllfntlt luaaaerialT

V u s . 51-55. E l venianl t u t e r e]M at i r a i r a ,

\ .

etJorU ataaiea * d eoei qui a * o c a r o x 4 o a * :

et fedebai

, 6

lerba elrca c * m , dicnuiqoe e l : E c e a

niAier * i a e i fratret i x l forit q o a r a o l l t . fil ft>

, *

' , *

frairea

( . , ) *

D t i t d e w i circuwtpexlsaeilo d r c a i l a c i r e w
^ ^ . ^ , a l l : Eeco n a t e r aaca elAraif-a
aadcatoo,
M i . Qoi entai feceril volaaUloai Dei, h\t iVoUr

; -

tfoodft ia, d t e e i * : Q a a t t t awier **ea, e i

\
, e i , e* a a t e r e a u FraUrea D o - , ;
\ . ,
n i n i , accoowruni ad e n n caperoat

> uoqoam J a w a m ? e r a a a rt dawoalacatt.

Matar U a x l gtarftaJa m a u ?eoli r *

, , #

411BI a doeiriaa ad a i m b a r e i , e i oueadetei

, &*

i t r b U qood > a a U l e m q a i Uplia toaapi-

, *

eaaa e r a i , |uberxarot, aiqoo itx aveUe-

reu Doaaiaaa igiMw ! qood oloU pfofaUH

^ . -

rae ali aiatri * eaaa mauram m a a , n U i eiiaai

8,

aUaa poaaadcHt; skttiliier **

fraiHbua

etaa ^ : ilir e(ai aani w i

cofxail

ChrUtVt qui foleaiaveai Dei fariajii. luqoa aae

dtoil aaa eoieadeoo qaoA

ooo
propier aauviutaai

dioxa
foatii
kae
H W
^mwm ^

uefaxAa

xaairoai hxt

*~'

"

booort, aad propier ^ alloa vkuiiaa qaibot Q , &

p n e d i u f a i l : i u u i UUa , aiii ei

praclaii.

|
CAMJT IV.

. '.

P o r o t o U d$ umimt. Di incupiia**

ooaaraai.

IlqA tov .
* &.

+'

Vama. I , %. E t i l e r a n ccapii docere juxla a i a r e :

c l eoufluiU ad e o n (arba n u l u , iia aaTiui la

, , -

aaderei in n a r i , e i IOU larba j a i i a a u r e i a

lerra arai, e i deeobai per |Mrabolu o r a l u .

Q a i n v U fidetiur dimiaiaaa m a l r e n , Ueram u i i i a s

. a

obedii a i , propler UUm e n i n e f rediiur ad maro*

C s i e r u m navi aodet, o i io conapeeia baboai a a -

diiorea omnao, aufjaqoa audiaiar, e i nulloa a

. .

lergo.

'

, ,
(52).

TIB.

c l dlcabal illia in docirioa aua :

* *

Aodlio : eeco cxiii aeroinaior ad aaminaBdttni, e i

, xaV

accidll Imer , quod aliad quidam cecidil

, ,

via/1, Teneruniquo volueroa coali, et cooio-

, . "

deronl illod. Aliud vero cecidil aapar 190

peiroaa,

ubi non babuii larrain roalum, ti a u i i i n axoriuni

eal qood non haberel aliiiodiaem l e r r a s : aole a u -

* ,

lem oiorlo,

^ .

a>ala affecium eat, eoque quod

iu>n

baberel radicoat, e i a r u i t . E l aliud cecidii in ,

, -

e l succreverunl spin

, .

ac suffocaverunl

illud, ei

E x collatione codd . Venet. S. H a r c i .

(5) Cod. 26 a d d i l :
oraai iu lerra.

, e i mari piacabaiur e%, qoi

530
BNARRATIO I N EVANGELIUM MARCl- - CAP. IV.
529
el; , \ - fructam non dedit. E l aliod cecidil lerram b<H
\ , \ , \

naro, el dabai fruclom amergentem c r a e e n i a m ,

, \ . \ *

e i afferebat uaum iriginia, e i onum sexaginta, c l

, . * -

onum cenlom. A c diceba' illia : Qui habei auras ad

aadiendum, aodial. Cumjaulem ccepieaal e i s e

! \

inlcrrogaverenl eum hl qni circa ipsum erant c w n

, \ *
,

diiodecim de parabola, e l dicebat a i s : Yobia dalam

; ,

eel noaaa myateriam

, , , , \

forie luot, per parabolaa omDta

, , ,

videaol 61 noa

regni

D e i ; illii auiem qui

fldal:

videntes

c a r o a o l ; a l aodienioa audianl c l

, \ . >

non inldllgant, naqnaDdo c o a v a r u n t n r

laniar c l s p e e c a u .

; . \

poaii, qtue aal dc seailne, quo reddanlur aadilorea

\ ,

aitenliarea. Quoalam- eniro

, ,
, -

6$6 aaman, qaod

Primam

el remil-

hanc parabolam

diciarua e r a l

verbura

QIH ceeideril io param atienios.

eorruropiier: proptoroa antealia h a c d i c i l , ut a a

d i t o r a alodaaal noa illi larraa ahnilaa fleri, qttas

. ;

aamon diapardit. igiiur aal qoi aaminat? ipaa

, ;

Cbriataa qui eihril 6 Paiarnia ainibus tnoiTabili roi-

\ -

aaricordia nobU aitemporaoi. E i i v l i autcm non

u l liicandal maledicUm larram 61 roala corda, neqoo

, \ ;

orexaocai , aed u l aemioal aoineti.

, * .

aulem aeiues? Nonquid nunquid propheta-

Quale

; ;

r n m t Non, eed euuro, hoc eal v l

; \, , ,

auum prsodicel. Ille igitar aamiiiavit. J a m aooian

Eyangoliuni

. .

aliod in a i i l m i m a multis c o n c a l c a u m c e c i d i l : c i

, -

volaiilia coali, dico, qui aaram inbabiiant,

* \

comedeninl aataen. Tates caita auat qui bominibuo

placare , via acillcei coaculcaia a muhia :

. -

qoaado anim qu\% oainia facil ot boic e i Uli pla-

,
,

c e a l , iste a mullia conculcalur. Vide

aularo qaod

, -

non d i i e r i i projociaao Ulod in f iam, cecidiss^.

, . *

Nam qui , ceu i a l e m n

# \ , ' .

illa aalom al inventa fuaril mala, lemeo, atu v c r -

, ,

bum corrnaipit. Quidam aoiera por

, ,

secua vian cecldit, palchra i a i e l l a i e n i a i quod c c -

bonam p r o j i c i t :

86men quod

. ,

ciderii io cor iafidele. Y i a enlro e s l Cibriaivs, c a >

; ,

lerum aecua vlaro, infiddaa qoi axlra Yiara

, faoe AJiud autem cadii in a a i -

t t m a r o c , ol , .

mam potroaam : eoe dico, qui facila aoaeipiunt,

61

doinde abjirjont. Q i i poiroai aonl, ad panrura leiri-

, * ot \,

aimUea facti p e l r a C h r U l o , i n boc qood .

, ,

rooDcm

auaeeperaai:

a u i a n

facd, ao

qaod ad lempoa brava ooacaperant, et deinde abjc , , . \ 0 ceruol. aliud in animaro caeidit mollia c a d a
* .
obnoiiaai, * e n i n CBWB . Denique qoarTb

, \ *
) .
, \
| * ? . *
^ \ ;
, ; ; I ,
1

ia lerrara bonam cecldlt. Proinda vide q u o rara a i a l b o n a , 61 paaci qui aamntar: nam
quarlom
lanium aamen iaTOHilar aenraiom.
Porro diacipalia aaoraim inierrogaaiibua inqoii,
Yobia dainm aat myataria . t Nonquid
igiiur par sogregatfonero 61 nalorale fatum alits
qoidera daium c a l , aliia varo ? A b a i i ! aed

raodo

^ . , \, \

daiam eai qui inqairaoi. Quaerilo enim, inquil,

6fafv> > ,

61 dabilar vobia. C e l o r o s auiem oxcxcavit Dcus,

na ail illia in majorem condemnaiionem ai iniolligaju et aon Taaiaul. aliier : Vio scire quia Deua

6 ,
| | ^ . "). * ,
.|

v i i i , 10.

C31

THEOPHYLACTI I

b d i a a a o o a vMarx! aadi. Oi wUmtoi*

boceal D e i :

toxtitfVafti, U l a d c t l n a l i l i a i l i o r a a . Deus toioi

foftnavUeoa videaiof,hoe

tM booia intdllgaQiea:

ipti tnietD non vkfeoi, ava opoale ocaloa elaadanfea,

ne coavoriaoUir t t omendeauir, qaaai m e ipforoi
t l oaaaodaUool invidtaat. Potaat eiiam e l tie
iiitetlifi : Aliis io parabolia

loquor, at

videaltt

vldeanl, aiaadiauie* xoo ioieltigaai, aoquaado

ex boe c a n ? a r u n l a r e l emeodoniar.

S3f

L O A R l i t ARCHIKP.

lnofqot ; ixouo.

* toCetou *

fiJUxvm,

hm

.
,
9

, U

, ( ,

6 * <\
. "

, , ,
, \ ,

otofftu-

.
Vxaa. . E l a i i illis : NeteUit
h a a e ? et qootaodo omitaa parabolas

paraboUn

c \

cofpaaceiUT

; ;

S e n i a a t o r ille aetoinai. laii vero aonl

axtCpcav, # axtipcu

qoi juxia viam dtenntor, obi aemlaautr tarmo , et

* 4 , -

cam audleriui, eoareaiiai Tcxil Saianaa a i aafari

awatv, , x a l afpai

tcrmoaean qui temioaiua ia oordiboa aomai.

alii aaal thniliief J ! in petroaa aamea atcipioai,

tlorv ,

qoi c a m aadterint urxMHtoai, a U l i e e a n gaodio

, -

accipioni illum, et noa babeat radicem in aa, i e d

, \ ^ ,

tcroporarii e u n i : deindo coorta aflUcfJona a a l par-

* 4

stcmione propier sarmonatD, confotlm offndontur.

, . \

E t alii sant qei in temen acciplaat. l i toat

, ,

<iit sermanem andiant : at tollkitadinet

aceoli

, \

' hnjoa, daeeptloqaa diTilianim, cxHeraromque raram

, \ \ -

ciipldiuiea Introcouiea,

aaffocanl

tarfaoaem, ae

reddiiur infraciifer. E t alii annl qai in tarram bo-

, \ .

nam aemen aieaperuai, qmt audieol

verbam, e i

, et frttctiffcaal, i U a l alivd granom offerat

triginia, aliad s e i a g i a u , alied eenium. Trea ordinea tunt boc loro eoram in qaibua verbana

per*

diiur. Nam bi qai soal octia viani, parttm auemi

o u n l ; bi aatem qai camparaaior petr, ptiiillatiimaa ; Illi vero qni romparaotur gpinii, delicati.
Eorum qooqae quf siiftfiplnni lconsar?antaemen

rimilitcr irea anni ordinea. Nam qui rrnciam afleranteentuplum.snnt

quf parfeclam etsQmmam v l -

tam agtuil ; qui a u i e gexngecnplam

bi medio-

crem ; bl vero qui i r gecttpJam, qol

qaidem

parva

aflferaol u m e n at tptl pro ania Tiribao, a l

eiempli graiia, firginat e l a o l i u r i l : i i e n alii qni

in coeoobiia a i eongregationibat V I T O B I : alii quoqoe
laiel a l conjagaii.

VeramUmen

taoqoam fruciom afferenlcs

Doaiinua oaanea

susoiplc. Gralia ail

\ ,

xapwofopovatv

\ .
ciaW

, ,

, * , * , ,
, ,
* ,
\, \ xotvofitp,
\ \ .
*

cjue uiaoricordi*.
V i u . t i - 2 5 . E l dicebal illit : Num l u c e r m
cnil

u l lobter

modium pooainr,

c \ *

aui aubter

, ;

c m m ? Nonneal tnper candclabniin poaatur? Non

\ ; ,

est enim 1 M q^ldqnam oecaltnm quad non tna*

, , '

nifettelor : neqoa Tuii aeretum, niti ut in propa-

. ,

lutuns Teniat. S i qnii babet aarea ad aodiendum

audiai. Hoc loeo admonel apottoloa a l ainl clarra

et booasue

>

; dicil eeim : S i c n l lucerna ponilar

, , ,

01 laeeai, i u a l ? i i a ?eaua omnibus coaapicaa erif,

\ ,

ct omiiff ad ipaam

reapicieat: idcirto daie ope*

\ *

ram nt ? i u YeaJra bona alt. Neque enim ia angalo

. ,

aedeiit aed locerna eslis. Loceraa auiain non sub

lecto occuhatar, tod super

\ .

candelabntm potiia,

lacei. Ebt aoicm e i aaoaqnitquo noslnim, lacerna,

, ,

*|

f 3.1

ENARRiTlO I N EVANGELIUM MARCI. -

Ktt

GAP. I V .

, \ ; ; - qoi debei aitper candelabrum, hoc eal roper

;, xa\ *; , *

stimniiuiom dlvinae fitat, u l e i aliU lucere :

, ,

aed noo aub modk>, lioe e s i oob ga&irimargb,

, ,

eiborom cupa : oeque s a b lecto, boc t*t quiele.

. \

Nulhw enim cui cibi cane.oonl, e i qai requiem d e -

, \ , /

, lucerna ** omnibao lucana etiata

. -

per vilara. Mon onim occuUam, qeod aoo

. ,

ataoifesleiar.

qoid fecerit, oive oialum in occalio, manifetUbilar

UovaquUqaa vetlrum, aivo bonam

, \ ) .

eiiam bic, a i inulio magii i n fataro

; * \

eniai abocoaditiuo

itataa in carne.

tsecalo. Quid

Doo ? allamen e i ipse

manife-

* .

V i a s . ! 4 , * 5 . c E i d i c e b a t illia : Vldele quid a a -

, , \ -

dtatis. Qoa menaora metieoiini, alii meliehiur T O -

. * , -

b i a : et adjlcietur vobia qui aodiiia. Qui eoim b a -

, , \

bet, dabitur U l t : 61 qui noohaboi, eliain qood babet,

* ,

auferelur ab t o . > A d vigilaniiam

. , \, ,

puloi. Yideie enim, inquit, quid

* .

fex dictia

fueriiia, remeiienlur alii

, ,

met* fogial.

borlalur diafti-

audiaiie,

nullam

I n q a a meositra nieoii
vobia, hoc eat qoalam

nietiguram ailemiooia aitulerilii, lalia etiam otiliiaa

(55).

TOMS dabilur. Auditor

\ , :

lum poteat, magiitnn llli commodum

6 \ ,

ain remitaus fuarii, juxta ejaa remiaaionem e i ln-

\ . "

cruu* Immtnuelur. Illi enim dabiior qai alacer e s l

c i diligeaa: ab eo aaiem qoi aegnis fuorii a c igaa-

eaim gi auanderit

qaan-

Deaa

dabil:

* * \ ,

vus, lollelur eiiam quod

, ' (54).

ignaviato enim axsiinguilor eiiam p a m sciniilla

quam babei, l i c u l p e r abcriiatem redaccenditor.

Tideior babere. Propier

, * Q
.
* \ ,

Y t a s . M - t t . E i d i e e b a i : S i c eai regaum D e i ,

\ ,

queniadfuodum gf bomo Jaciai aemantem i n lerram

, \ , \

ac donnbt

; .

germiiiel, ae surgai i a a l t u m d o m

atqua exsurgai die a c nocie, aegegqoo

, ,

enim. lerra f r a c i i l e a i ,

, . "

apicam, poairemo plenom fermealam in apica. Cura

6 , -

aulem prodocioo

, .

cem, quoniam adesl . Regnum Dei tntel-

, \ . "-

lige Dei proplor iacarnaiiooem. Horoo

# , '

esl D e u i , qoi propier

primum

nescil ille. UHro

berbam,

deinde

foerii fniclaa, ataiim mitiil f a l cnlm

nos iacios eai bomo

. \ ,

SuiBea auiaro mlaii tuper lorrain, Evangelii praedi-

* , ,

caiiooem, illoque projecto docmil, hoc est ascendii

, * -

in cceloe: atlaman ourgil nocle e i die. Nam qnain-

. -

Deua dormire f idealur, i u r g i l lamon : a i noeie

, * ,

quideao, qaando per lentaliouea in 193

lionem auacitat : die vero, qnando per suavia e*

, -

j4ioanda noairam vilam moderalur. C r e s c i l aulein

aemen neacio, liberi enim arbitrii sumus, e l

* . ,

io ooitra eleciione opoiiebii aemen vel oresxere, vel

$ fl

noa. Nequa eniui coacii e l iifceaaario

. ,

ferimoa, eed gponle, boc e s l a oobieipsie:

* \, , * -

quii!em

R U I

cogni-

frucium afprimum

berbam floreoteto a c primttiag boni d e -

Ex collalione codd. Veuet. S. Harci.

(53)
,
*
cictur.

C o d . 9 6 a d d i l :
\ , c
in cadetu mansura; scd plua eiiain adji

(54) Idem C o d . , * , ' , ?

'. , . .
lloc cel, e l illtid quod h i b c l scmcn fOguitionis*
tolletac ab c o .

THKOPHYLACTl B U L G A R I A ^ O H E P .

n b i * * , * * * * * *
, ; '
pawiieuiiaoi ferini? Qaaado tam offenduniar iu
\ \ ,
c a r a * CbrUtl e t i t m t i pro lllo n o o e * f r i n i p m l i e n ,
liaaa, ven&am obtliient laoquaas b o t a i B o a ,

ficta,

qaomoda t o i e YeoUo.

at$eaiieaior

V t r v C M S tidao e a n o p e r a D d b e o r o , e t Wa>
p a r g u o i , qno

sphenare

d i n i i t e t o r aia, ai

pedo

. "
, i ,
.

atiettl a p<Biteniia a u n j e r i i a T
V B M . 51-55. E t Tenianl u i o r ejaa * f r a t r o a ,

4 " \ .

e t X o m t U D i e s mUtrafti a d e o m qai e v o e t m i e t i n :

(l oedebai l e r b a

, \ ,

clrca e , dicauiqoa e l : Ecco

maftar w a e i f r a t r e * tl foria q w r a n t
tpoodft eit

radTEt

ttiBi,

* , *\

d l c e i M : Q o * e t t a a i e r w a a , e i fratraa

( . \ , )

drcuwipaxfcaetla ekeaila cirexx,aa

; \ -

c m

x b d p o l o o iadoaftoa, a l l :

ti.

t a . E l rt>

Eeca w l e r

aoea e i

flrair*

\ , *

* \ *
Q i enim fecerit Toleauto D e i , b t e * iVater
64 , a a i a r e a i . > FraUrea D o - * ,
iiiTideotfjo

ad eom n l capareoi

. ,

* x m taoqaaa* I B fBOrem t e m o i r l daaxMoiaciBn

Matar * *

( gkxioia m o u v e n i t o *

\ . , #

411BI a doeiriaa t d * a aurakarat, 64 oueaderei

, *

l a r b U qood tpaailluoi q a i U p t a

ctiipi-

, *

t o a a e r t i , luberaarot, aiqvo ilm docirlni *

ttu

^ . -

Domhm

ran

lf ittw rt*poadel qaod olkU r o f a U H

Biairi etta mitroni

MMUD, B U I e l U

t l i s t viflaiao p o o a a d c r i l ; okBilUeff

Beqaa iroiribua

,
, \

60fBU

* *

C j u r U l ^ qai Dai faciani. l u q a a B O X

tiatv ,

uegtBdo matroai h e d U i l , 6d qao4

conaojigmioeoa : ittr 6Ua sant w i

OOA

p r o p u r B t a v i U i o x i difma faotil baa

hoooro, ood p t P

(er

t l l a vlrlQiaf qoibat Q ,

p n e d i u f a i i : i u ut ! UUt c a n i l m l , olii t\

prabui.

.
CAPUT IV.

PtraM*

. '.

d$ iemimt. Dt incftplioiu

aaxorn.

famt. i , %. llomro ccepii docero jiixta m r e :

c l toufluxU ad .6BBI

farba BiuJia, i u ut

17 tov . * * * |
* &.
\ -

I B -

, ,

graMoa aadarrl In n a r l , 6 i t o U lorbo J u i u oiaraio

, ^

larra arai, oi doaabai par paraboUs m o l u .

\ 4 ,

Q a a a T i a ideaiur dimiaiaaa roatroei, iieroBi umoB

\ *

obedii e i , propter lilam enim egredimr

\ ,

ad oiare.

CaHerum io navi aodal, at io conapecm baboai a a -

diiorea , magiaqoa audiatar, e i aulloa a

. ,

lergo.

> , ,
\ ( 5 * ) .

Vaaa.

dieabal illia in doctrioa i u a :

Aoulio : eeco exiii seniiDaior ad aemiuaaduoi, e i

, >

accidil Intar

, ,

qood aliad quidom ceeidit

fla/ >, venerunique volucroa COBII, e l

deronl illad. Aliud V 6 r o cocidil luper 190

coao-

pairoaa,

, \ .
,

ubi non babuit larrain rouliam, l exorium

, \

eal qood non baberet ahiiudiaem l e r n e : sole a u -

tem exorto,

iu>a

0 . \

baberel radicom, exaruit. fct aliud cecidil in tpinae,

apslu affeclum , eoque quod

, \ \ -

e l auccreveruni spin

, \ . \

a c suffocaverunl

illud, ei

collatione codd. Vanet. S. Marci.

529

ENARRATIO I N EVANGELIUM MARCl- -

CAP. I V .

530

c l ; , \ - fructam non dedit. aliad cecldii to lerram b o naro, e l dabai fructom emergentem at erooceniem,
xa\ , xa\ , xa\
o l afferebal uaum iriginia, e l onum seiaginta, e l

, xa\ . K a t *
, " -

unum centom. A c diceba* Ulia : Qui habei aures ad

audlendum, aodiat. Cumjauiem coeplnsel ease aolui,

, \ *

intcrrogaverual eum bi qni cirea ipsum e r a n l cum

duodecim de parabola, e l dicebal e i s : Vobis datura

; , !;

Doaaa mvaierium

, , , , \

foris , per parabolaa omnla

, , ), ,

tdeanl e l non c a r o a n r ; at audleiiiea audiant e i

, \ .

non iaielligaot, naquaodo coQverumnr

ei remil-

lanior eia peecala.

parabolam

; . \

pooii, q n a eal de aemloa, qao reddantur aaditorea

\ , -

aueniioree. Quoalanv enim

, ,
, -

etse , qaod obi ceelderil io param atieaios.

regni

D e i ; illif auiem qai

> Prlmam

fidal:

fidentes

banc

dietarua eraf

verboro

w r u r o p i l o r : proptare* antealia b * c d i c U , a l au
diiorea atndeani noa illi t e r r a aimilea Aeri, qtxa

. \ ;

aemoD diaperdit. igitar c a l qoi aamiiiat? ipse

, ;

Cbriataa qui e i l v i i e Paieraia sinibus ineliabili m i *

\ *

aericordia nobis alleniperaa. E i i v i l aulcm non

til iiicettdal roaledieUm l e r r a m e l roala corda, neqoo

, \ ;

ut exaocei spinas, aed ut seminel 8emen.

, * .

aulem aemes? Nooquid nunquid prophela-

Qualo

; ;

r a r n t Non, aod euuro, hoc eal v i

; \, , ,

sauoi p r a d i c e l . Ille iglior aemiiiavii. J a m aeoien

. .

aliod i n anlnram a maliia c o o c a l c a U m c a c i d i t : e l

, -

olaiilia coali, dmmwm dico, qui aoram inbabiianl,

- \

comedorunt aaanen. Tales eaiito aunt quf hominibua

, ,

placare Tolimi, via acilicel coaculcata a maliia :

& . -

qoaado anim quis omnia facil ot boic et illi pla-

, *

c e a l , a multia conculcalur. Vlde

, -

non dixeril projodaoo illod in vfam, \ cecidis&d.

Evangeliuni

auiero qood

, . " *

Nam qui aamiaai, ceu in lerram

# \ , .

illa aolem ai Invenia fueril mala, aetnea, aeu v c r -

bam corraiiipit. Q u i d a n aoiem per wraen

, ,

, ,

bonam p r o j i c i l :
qnod

xecna vian cecidii, polcbro infelfexenial quod c c -

. ,

ciderii io cor iafidele. V i a eaim e s l C b i ^ i u s , c a >

, *

lorom aecua viam, aool infidelea qui e x l r a viam

* *

i a n t , faoe e s i C b r i i i u m . AJiud a a i e a t a d i i i n a n i -

, , .

mann poiroaam: eoe dico, qui facile auaeipluni, e i

1* \

deindo abjiciont. Q a i peiroai aunl, ad panrra lein-

, ! \,

pui aimilea facii petne Cbrialo, i n hoc qood -

, ,

maneoi

qood ad lempoo brave auKeperaal, et dainde abje-

auaceperaoi:

dinimilea a u l e n

i a c l i , eo

, , . \ 0 ceraol. aliod in animaro ceeldil mollia curis

.
o b n o i i a n , a p i n * e n i n COMB . Deniqna qaar 6 6 , . "
Inm in lerraro bonam ceeidil. Proinde vide q u o OSOTVIO , \
roodo rara a i o l b o s a , e i paaei qui aenranlor: naiu
) .

quartum 191

, \

Porro

| . '

Vobia dalom niyiieria " . > Nunqaid

\ ;

igilar per sogregaltonem

, ; ; I ,

quidera dalum c a l , aliia vero non ? A b e i i ! aed illia

laniuia aemen iBvebUur

sorvaiom.

diaoipalia aaoraim ^^

inquii,

e l nalorale falum

atiis

. , \,

dalum qai inqairaoi. Quaerile enim, inquil,

> ; ,

e l dabiior vobia. Cieiaroa auiem e x c c c a t i i Dcus,

ne a i l illia in najorem conderonaiionem

! } ^ . ").

gam et oon laaiaul. aliier : V i a aoire qui.i Deui

ai inielli-

31

THBOPHTLACTI BULGARIA ARCHHP.

5M

h e i l 6! aodi. 0 1 wUuHtt, bocaal D e i : M t t i v ; *. "

*t> ,
: twVoxf, Uied e t l a u l i i i a . Daas t o l a
'farmotiieos videoiaa,hoa tal boooai inteWgooiea:

ipoi auiem non v k t a i l , raa spoDlo ocaloa eliadenief,

, , ,

tie coovoruntar ot etooodeatur, q a i a i m

, ,

ipaoram

Mlali 64 omondaliocii iavidtaat. Poiou oliaro 61 ale

i n t 6 t l i f f : Aliit i n parabolia

. "

loqvor, ut videnU*

ttoa vktoaol, elaodioulot aon ioleltiganl, ooquaado

, , ,

e s boc eoavarlaiUnr 61 emendeoiar.

, \ ,
&.
paraboUm

c \ *

h a a c T e i qaomodo ornnof parabolas cofoooeetU?

; ;

Vxaa, -*. E l a i i illU : Neteilu

Seminaior ille sermooom tetoiaal* I s i i vero aanl

, # . Ofoot oi

qui juxio viam dfenotur, obi aomiaator earmo , 6t

* , \ -

Cum audioriul, coofostlro v e a i l Saiatiaa, 64 iufort

, x a L

ocrmoBoai qui aamloalua io eordibaa

alii aonl timlliief J I in pairoaa aaaaaa atdpiout,
qai c a m aodlariat w r a o n e , t l a i i n eam aadio
aceipioai illum, e l non babeal radicem i a ae, aed
icmporarii a a a l : deinde coorta aflUcUono a a l pertecoiione propier aermoiMin, oonfeallm oifeadanliir.
Ei alii aonl qai io aeroon acciplanl. l i
<im aermonam andiuoi : a i aolliciladinaa acculi
bnjoa, decepiioqoe d i v i l i a n i n , exHaranimqoa raram
cupidiuioa Inlroeauioa, aaffotanl aoitaoaem, aa
redditer iafraciifor. l alii qai in larram bonam aaman oicaperani, qml audiooi vorbom, e l
UKipiunl, 64 froc4iffcaal, l U a i aliod granaia afferat

ttatv \ ,
, , \ ^ ,
|*
, .
, ,
, \
, \ \

, \ . \ \
,
\ ,

irlginU, aliud a a i a g i a u , aliod cenium. Traa or-

. >

dinoa Imc eoram in qoibua vartxjm pordiior. Nam b i qai sual ^ocus viam, paruin ailami

ctaW .

o u n l ; bi aoicm qai eowparaniur pelr, pwillla-

, ^,

niinea ; illi voro qni romparaalor apinia, delicail.

Eorum qaoqoo qui eiiofipbini ctconaervantaomen,

, * -

, ,
,

fimililer iraa ordinet. Nam qui iniclaro affe-

, -

runlC6Dlap1uin,aiint qui parfectam etiommam v l -

, ,

lam aguat ; qui aniera ^ m g e c n p l u m , bi medio-

! , , \

crem ; bl vero qni irgecoplom, qol parva

qaidam, afiervnl laroen a i ipti pro Tiriboa, o l

\ \, \ ,

eiempli gralia, firginoa 61 a o l i u r i i : iieoi alii qui

\ . 6

in coBoobiia 64 congregationibot vi?aat: alii quoqoe

laici 61 conjogaii.

laoqoam

YcrainUmon Dominua omnca

fraciom afforoolcs

tusoipil. Graiia s i l

cjus miaorieordia?.

V i a a . 2 i - 2 5 . dicobal illif : Num ItiCf rna

vcnll

u l subter modium pooalur,

c \

a a i aubiar l e -

, ;

d u m ? Nonaeol anper candclabrvm ponalur? Non

\ ; ,

esl aoim 1 9 S qnidqnam occohum qaod non m n -

, , *

nifeotetor : neqaa fail *ocretum, niai u l in propa-

. ,

tuluns venial. S i quii babel aarea ad audiendum,

aodlai. Hoc toco admonel u l alaras

61 booaaueviue; dicii e a i m : S i c u l lucarna ponilur

, \, ,

ot laeeai, i u 61 viia veatra omnibua cooipicaa erii,

\ ; ,

ct omiieo ad ipaam raaplcieni: idcirco daia ope-

\ *

ram nt vHa venlra bona ait. Nequo enim i a aagalo

. ,

aed6ii8, aed lacerna e*lie. Locerna aatam non sub

lecio o c c u l u i a r , aod auper

'- \ 9aiv8u

candelabrum poaiia,

luctt, Ebt aoiam e i aaaaqaiaqtM noslmm, laccroa,

, ,

13%

E N A R R i t l O I N EVANGELIUM MARCI. -

, ; qoi defeei poxi

Ktt

GAP. I V .

iHp^r canrielabrum, hoc est taper

, * , *

sumniiuiom dlvinae vitae, o l e i aliia lucere :

, ,

ed noo sub modto, lioe est t o b gaftirimargia, et

, ,

ciborum cura : aoque sob lecto, boe ett quiele.

Ntillot eoitit cui cibi c a r c . s a n i , e l qai requlom d o -

, \ , /

blerai, polesi l u c e n u esae oinuibae Ittcent eiiaJB

. 0 6 -

per tttam ? i u . Mon eaim e t l occuttam, qeod aon

6 . ,

maolfoletur.

qoid feeerit, oive malum io occalio, manifesttbilar

Uoaaqutaqaa

veatrut, eive bonam

, ) .

ctiam bie, et inulio magia i n futaro

; * \

enim abecooditiug

ttalnt e t l in carne.

* .

tsecalo. Quid

Doo ? a i u m e n e i ipse

manife-

V a a * . 24, * 5 . c E i d i c e b a t i U i s : VUIete quid a o -

, , \

diails. Q a a menavra melieoiini, alii m e i i e h i a r YO-

. " ,

b i s : e l adjlcietur vobis qui a a d i i i i . Q a i eoim taa-

, , \ & bet, dabilur i l l i : e l qoi nonbabet, eliam qood babel,

' ,

aafcretur ab ao. > A d vigilantiam

. , , ,

putos. Videle enim, inqait, quid

' . $

fex dletia

faeriiia,

, ,

b o r U l u r diafti-

aadiaiis, nuilum

oieia fagiai. I n qua meorara meaai

remeiienlur alii

vobia, boc eai qoalein

, %\

meiieuram aUemionia auulerilis, lalia eliam aiiliiaa

(55).

TOIHS dabilur. Audiior

lom poleat, maguum

* ,

ain remitaus fiiarit, j u i l a ejaa

. "

cruuh iaiminuelur. Illi enim dabimr qai atacer eal

c i diligena: ab eo a a l e m qai aegnia fuerii ae i g a a -

eaim aitanderil q a a n -

illi commodum

Deua

dabil:

remiaaioneni et hh-

* * ,

vus, tollelur eiiam quod

, * (54).

ignaviato enim exaiingaiior eiiam parva sciniilla

quam babei, aiculper alacrhatein redacceadhor.

videiur habere.

Propier

, - Q
.
* ,

V t a s . 26-19. E l d i c e b a i : S i c e i i regnum D e i ,

& ,

queoiadmodum ai bomo j a c i a l aementem i n lerram

, ,

a c dormial atqua axsurgai die a c nocie, aegegque

; .

genninel, ae aurgai i a a l t u m dora neacii ille. C l i r o

, ,

enim

, . "

epicam, poatremo plenum formealum iaapica. C u m

lerra f r a c i i l e a l ,

primum

berbam,

deinde

61 , -

auicm prodaciuo

, .

cem, quonlani adesl roeesii. Regnum Dei intel-

, . "-

lige Dei praplor incarnaiiooeiii. Homo

, '

esl Dous, qoi propter

faerii fruciao, itaiiro m i i i i l f a l cnim

nos faciua eal bomo

. ,

Scineo auiaro m l i i i taper tarrain, Evangelii praedi-

* , ,

caiiooem, iUoqoa projecio docniit, hoc a s l ascendii

, * * -

in coelos: a t u m a n anrgii nocie e i die. Naiu qnani-

. - D
, * * ,

Douo dormire videaiur, surgil lamoii : e i nocie

quideao, qaaodo per lenlalioues in 1 0 J aai cogni-

tionem s o s c i u i : dia , qnando perguavia e*

, -

j4ioanda noairam v i U m moderalur. C r e s c i l

aemen ipao oeacio, liberi enim arbitrii sumus, i

aulem

in a o i t r a d e c i i o n e oporiebil aeuien vel crescere, vel

$ ^ fl -

D O B . Nequo enini coacii e l nrceagario

. ,

, eed gponie, boc e s l a oobisipais: priroum

* , , *

quiilem

frucium af-

berbam florealem a c primiiias boni d e -

Ex collalione codd. Veuet. S. Harci.

( S 5 ) Coi\. a d d i l : >
ii pt
p , \ , c
E l non

in tadein maosura; acd pliu eiiain auljiuctur.

(54) Idem C o d . , ' , * , \ ?:

* . , . .
c lloc et, e l illud quod h i b c l scmcii fOguhiotiis*
tolletac ab c o .

Itt

THKQPflfLACTI BUIGARLB ARCHlBP.

toonUttAkaa, qoaoAo oarvolL aoania, ot ooudaro

^ Jon .Cbriati

daioda

4 *^*, t v t , ric
*

coxafcifaro T f J i m u . 8ptea-eoJ oi t e e k o l l a eieoiratfa j t a t , e i perfeelio? ott. Poataa pteoom

tav

46

qoU

, .

aotota adJoarti a a i l i ,

i v ) , xop*

in s p k a * mm

flrociam a i i o k r i t . Qoaado

. 4^o{oYvw-

4nr, t l

adajn fniaaaalim

loaUliooof

patvooiMOf;

tplctoi profcriaocu, qoando e l coolra

P * t o * & \

perfectaa

Mmc frlx, boo oai vofbom DoJ, coagrtfai f r o a a a i .

. 4% ) (88), tA

P t r metHKi hmBxje coofoixioalto

.
& * , vov f %

.
c * Tfvi 4

Voaa. 86-84. dicebat: Coi a * * e i U b i o j i u

i t g a a m c q r i a r o n ? aot q t u coilaiioo*

cooloroaiae

illad? E * l . aicol j r a n o ioapi& qood eaxi aemlna-

, k 4vov *

foarii i a l e r r a , mtooa eat otoniboa teainiboo

*
.
^

>

r i

q a e aonl iii l a m , #t c n n a a a i a a u i m Aatrit, e i a o r - * , * * o p l (*

ndvtoiv

git, ei jB*joa oouriboa okribo, 4 fcdi raaao*

, x \ >8

mafnof, Ua ot pootjni onb oabra ojat ttoo cqrii |*, ovto4mt 6 * 6

ntdifcam. J i i Ulitmt molHt parobollf loqvobattir tttiva . \
tormoofin, proqi poieraot dire. SiM ptrobola 99 ; kUU% , * *
toro DOO loqoebilur a i i : l e o r M i n aoteai dlocipoMi Axootcv. ^8 4
sala expoaobol o m n l a . Parrof oaUofi t t m o idej. xat* loiav
AVTOU fttatoK* Ilfeta*
Nam ti cfooldoria ia Cariiiaai, aalfabafia. Yidt
qrttnuu aonao, (aataai aat al iraafja tiaa^a, Naoi , > ^OpfCt >
, \ * *

prahJicaiio oiiaaa M p a r terraai, diiaiau a n oi ero-

*fc *
^,
v i i , l u I vpJaiiUa ccoU, bac eai, O U M $ laMUaoa
teleoUa el # a m i ia Ipao aabiiaau Qaoi eoioi aa- . # t u c v a ,,
Blaalatf relicuaaplootia a^aulMam, ip prsdkaiiooa to> *
, * . Hoaot
reqaieveranlT MaxiaM IfUar fbit p n B c j i a a i l o , oi
9

roagnot ramot feeit. Uniis e o l n

apotlalontxi a d ^ , ' ,

alUm

%> -

Ifidiam, allaa kloroaa , alixs Acbaiam, e i a l u f l n

paitam lerrx), diviii saot ot raapA Dicabal

io parabaUa aialtit Jaiu babiiodl-

, xAV .
1 , 4% a l f ,

aten ad utrbaa

<hMolam

4 , 4 V

i n p e r i u at iikJooia* Mao txaatiooein

. 4%

i a d t fraaJ aloapla, a i b a r b , e i aataWa, i eofaa-

, ^

aam

aadiaajiiim CDmpoaiiia parabolis

mi

eaim lutk*

tia et coxaooiii aoojiaibxa dacaal aoa

Uteqaiddam,

. 6

r e l eieUaft ot accadaol a i iolwofooi, a* iolerro

> , ovtxtv

gaado faa igaoraat diacaau Oneipolia eaiai eipo-

, >, ) , 4

MIMI

oauua, qooabua taoraaia

iaterfogabaai.

aecadebaai eam, at

Omnia aalam solrabai

&

qoacvaqoa

, ) | -

igaoraaiaa rogabaai; ooa anlm alinfUaiier omoia al

, \

q u aBanifeau. N a a a o t Ma q o a Uuorrofaatat d l -

dieeram, catera atiaxi Olia maaileau

* , *

araac,

ei i u

omala axpoaabat o U .

D , .

0 6 , . *

* .
Y i a t . 88*46. E l dleit illia dia Ulo, aom b e i a

(86), (

asoel veapara: Tranaoanuia ln Uarioraix Hpam.

. ;

E i d i n i a s a torba a a t v n o o l etim i i a t arat l n navi,

194

. ^ ' .

** vieelto eraul cooi ao. a i oritar

Ex collatione codd. Venet. S. MarcL

(58) Crtd. 26. " ', ,
, * ,- ! ,
, . . . Quaadoaoiem adfaeril maaaia, hoc
eat, coro ad maloriuiem p o n r e n e r i l : tea quando
oainea, qui ftructoa faclari auot, fecerlal, loac f a l i
c o n g r e E a t fmciom; >

(86) Cod. i 6 adJit ; *\ rff V ^ e ,

kr
, tTt .

c(xt apxoVAiv,

* . '
, . . . Illad in dU
aqnivalet d ; qood
aii L o c a a : fx oa d k m a i : non enim earo diaoi o V
afqnai, io qaa paraboUm d i x i l ; aad aliam, l a q o a
Tidelicet, oa, q o dictunit erai, conllgeront. AUtar
aaieai, ctc.

t#

ENARRATIO I N EVANUKUUM MARCI. * CAP. V.

138

UOo+ * '- veali toagaa, Jtootoa i m i e b a a l i o m v k f t ,

, **

Ua ot illt Jam implorelir. E t e r a i ipae i a pftppi

. 1)

tnper cervfoai donnleot, et excitant eara, (Bceot-

, ,

qao i l l i : Procoptor, aon e s t tibi e a r qaod p e r i -

, ;

mtisf

, , *

D i t r i : Taoe, obmafeaco.

exeluto

tocrepavit

* , .

ctaqoa e s l iranqollliiaa m a g n a , a i a t l i l l i a : Qiild

\ , *

liaiidi astfa a d e o ! Q a i 6 l ut aoe babeatie

; ; *

El

, \ *

aeae: Quioaam hle oat, quia veatua at mare obo>

dlaol e l ? Alltar b c enarravil M a u b a w a , aliler

ttaraenmft limoro

Tentaa,

dtxityao

E l eonqiiievit ventog, f a -

magao,

fidudart?

dleebantque

Intar

Marcw*

6 , 114 & !

peodiam c o a l r a x i t : t t e dlverao q u a l H a

, * ,

e u a t , hie diffoaiua d i c i t Aaramit igitar toloi disei-

; , (57).
,

1-

6Avci ,
* fva 4c

*,

N a m qota ille d i i i t diffuoitia, a i c 1n c o m contra-

poloa, qui futuri miraculi apaclatorea esaenL Porro

ne axtoUerenlur qaod iptot dimiesia aliia a s s n m p s e r a l , e i o l doceal fereadae lenlatlonet, reiinquii

, -

eos proeelHa p e r i e l i u r i . Dormil a x t e m , ot ttiajtja

appareai 4oiraciHam, enm ptiaa tarbaii fuisseni

41, ,

Mam ai vlgilassei C a r i t t v a a i facla faisaet lempe-

* t i

taa, vel aon lintiitsofii v e l non o r a t a e x i : proloda

6 , ,

p e r o i a i i aoa i n maiam periatli i n e l d e r e , qao v i r -

. ' -

latem ipaiae saaUreoi maeifeoiiaa. Q a U oniai v i d o -

, ?

bant aiiia beneficia dari, aese aalem nalk> lafi f m t ,

< ,

periealum e r a i

I I , ^-

leoipetuiem oriri p e n a i u i l . P o r r o axper eervieal

ne flarenl nagHgeaiioraa.

luqne

dormit, quod i a navi a r a i , o i a t i m m flaBeom. E x c i -

U l u a , p r i m o n iaerepavit vefituin^ (Uic eniot

& . 41 .

eat qai forox reddidorai

auire), deioda

et maro.

( Diocipuloa aolero iacropaTit, eo qaod aon habueraat

),

fldeiD. N a n s i fldam babuiaaaoi, credidiaseol uiiqoo

. ,

quod o i dormiooa poaaet illoa aorvara ilbesoa. Dico-

baat a i l e o inier i e ; Q o i m a m ost b i e t Adbue enlm

da eo dabitabaat.

" ^

pneeeplo

CoHenmi aotondam qood tolo

mare aedavii, o l ooo v i r R a , o i Moyaaa

; "9? (

m a r a : neqoe iovocatlooo, Elisaeos Jordanem:

< YAj^ ,

Doqoe a r c a , o i Jeaua N a v a : protKerea aapor boiai-

^ 6 , , oikt ^

nem iUio idobaiur. I o eo autom qaod dormivit,

E -

m r o a m ofg botno videbatur.

* ^
(

* Oovamtv, -

. *.

H k p l zxtv Mfiinrot, *:^* tov d p x i -

.8 &.

t . ! , '

CAPUT V.

D$ Ugioiu aVmoRxm, De flUa principii

D* kmrnorrkoiua.
fia*.

Sfptgogm.

voneroni irajecto mari io ragkv

. . nom Gadaronoram. Egivjasoqoo

o i de oavi s u i i m

$Vfoo,

ocoarrit moaameotis bomo ipiriiui obooxiua i m -

muiido, qui domicUiom hababai i n monomoatig, a l

^ ,

ooqoo ealoais qultquam poterai eura ligare, propter-

oa qood c u m apa compodiboa ot caienis v i n c m i

tiaX , '

M a a e i t discerpttt esaeat ab illo caieaae, a i compe*

coliatione codd. Venet, 8 . Marci.

" X S T ) Ideto G b d .
, ,
,
' .
,.. . c Hic diflaoioo dicit. C a m
M

Bavi videlicet, in q a a a r a l C h r i s t u t , a l i a eliam

navicul e r a a l . De vrx> moniioaeni facit aon
inconsallo; aed u l oaienderet, eam non alaidivina
ditpntaiiooe fluctibua a g i U U m
. A a o o n i l
Igilor, > etc.

540

TflEOPHIXACTI BULGAllLB ARCHIEP.

esteat eonraiaoue, ooqoa qxiaqnaiii 195 ? a - , * * *

Oet

*\

luiuet doaaro, e i temper dio io m o a -

( * \ ,

libet

, 4 \

a c monementlt aral elaatana, a coocidaoa

telpttjra bpidibttt. Probaltora oaemplaria kobent,

\ . -

In regionem Gerfeftoaoniw.

, -

Porro M a u b c a s

deoa

agitaioa : kUreut veio ec L a c a a

, .

, atrocjorem videlicet in aedioro proierextoa.

4 ; * * ; ,

dieit

temonio

V c a i l igilur qai dcmooio agiiabatnr, conftiens i H

esse Filiom Dei. Qoaaiaai ki oavi dubilabani ditei*

. , &

pali quaaloa hia etaet, majoria ftdei i t tftftlimoBlaai

ctvai .

ab i n i m U b : qaoa per d m o n o a intelligo. Babliabat

, ,

aaiem io aepaleria, volena boninibus atalam opinio*

'

aem

. , -

ii forro, qvod morieaiinm arrtm deowoea

l a a i ; qaod abait a l quit c r e d i l .

,
! .
" .

Vtm. <M0 4 Cura ridistei aatem leaom omloaa,

14 ,

cucurrii e i adora?it e o r a , e i daasaaa voco magna

, , tTxt

dixitb Qtiid mibi teeam eat, Jaao, F i l i Del alUtaimi?

, , ;

adjaro ta per Oeom ne ma lorqooaa. Dicobat eaim

' , ^. ^

i l t l : E x l , splrilua immanda, t b bataina. B i i a l e r r a -

* , , -

gabat e a m : Qitod tibi M M M B e a O ratpondU

. , ;

dicena a i : Lagio n i b i aomen e s i , qoia molli a a m v i .

,* , -

E i deprecabator eiim n a l i a m , ae ae emillarai exira

. ,

regionein. T o r a e n l o m suum patant , si

coganior exire ab bomlae; ideo d i c u u l : Ne tor-

. 5 ,

qaeas, boe , na edoeaa aot ex babitacale aoairo,

, ,

boe ost bomioo. Sed et atiier oxiaiimabant quod

:( ,

proptergravia,que aiienlaaoent, non olira paaaoroe

, 46 *

etfti ipoot, ted mox suppllciii i r a d i i u r u i , idcirco c ^ ^ ^ .

*
e i erant ae i e torqoeai. Iatarrogai aatem lllum
Dominua, non ui ipse discal, aad o l aiii dfacant m u l -

& . 4

liladioem dcmonionnn qui in illo erant. QoanoV

, , * -

quidem unue apparebal aase, osteadii l e t a s cum

qtiol iaimicis niiaerabilis bomo Ille carlaret.

, ^
.

11 14. c Erac aitlem ibi juxta roontcro frex

c )

porcorum magona pafceoa, at depreealianiur euro

w .

omnes dxmonet dicontea: MiUe not in porcos, o l

, * ,

eos ioiraeaonut.

permitit eit s u t i a i Jeaut.

E l egrestl epiritot tinmondi ingretsi sunl in porcoc.

* ,

El

fcrebalar

grex per pneccpt tnare. E r a n t

attlem ferme bis m i l l e , ot tofTocaii aont ln niarf.

. *

Porro qui paacebant porcoe, fngemnt, ot reneniia-

, . -

eruni in civilatem, el in agrot. Oaemooet oranl , ,

Domioom ne raUterfi exlra regionem, ted in
1 ,
gregem porcornm. aotem boc pcrmisil. Qu
,
enitn certamea e*t viia noatra, noluit Oomiaug exira

btnc v i u m d s n o n e a eaae, u i ceriantei Dobiaoiim

. ' 4

iios probaiiores commonatrarenl. P e r m i u i l auiem

, *

illis imrare in porcoa

, ,

ut discamus, qood aicui non

p^porceraat porcis, ita neqna bomtni illi pcperci-

, nisi eum divina v i r i u i ooaiodifttei; da3monet

cnim com iniroici noatri aiat, proiiuag concide*

, *

reni, nisi Deui cooMrvarei. amem quod

nequa in porcoa habonl poieslatem itemonea, e i

mullo roirmt in bominei, nisl perodtui Dens. O b -

;, *>

sorva 196

w i e m qood in bomiiies qai porcorum

$ .

morc vivnnt, et in lulo voltipUL>5 v m a n l u r , ingrc*

? (<,

ENARRATIO I N BVANOKLitlM MARCI. - CAP. V.

Mf

, diaatur daraiones, e i n i l t o r U IUoa praedpili peroV

,
,

U<mo o a r e hojos , o i nffocenlor:

! , 0*

, IV , .
. * -

VEOS. ! - 0 . C e g r e u i eonl ad videndum quid

, * , \ \ -

quod acciderat : 1 veoionl ad J e s u n , e l

videnl qni damonio v e x a b a l a r , sedenlem

, , \ .

t c e l aientia, qui babuerat legionom,

\ ,

e l limaemnt. E t oarraverunt illif qui videraot,

, \ *

qaaliter tcofdiaaoi ei qui d*rooniam b a b a e r t t , o i

de porclt. rogare cospomni eum ut diwederel do

, <

iinibus ipooram. E l c u m e i s e l naviio, r o -

6 * *

gabal iUnm qui fueral damooio cojreptoa, ot

cum illo : autem non permiait e a m , ted

, * *
\
ooi \ , . \ ,

i l l i : Abi dofnom

luam ad luoa, e i annuulia

lllia quanla tibi Domioua fecerilj, e i miaertua oil

tui. t

, \ . >

qnanta tibi fecisaei J e s u a ; et mirabantur.

abiil, el

coepil praedicare io Decapoli

, -

E i i e m n l igitur viri illiua cifilatis ad Jeaora -

* , .

facti roiracolo : et cum aadiaaent, (imaeruni n u g U .

ldcirco a l Jeaom roganl ot egtodiator a

. \

ipaoram. Tiroeonint anim nequando e i majaa qold-

finlbea

, . , -

dani paitaalor. Qni enim perdiderant porcos, lo

, \ , \

perdiliona doienlea precanliir ut abeat

C&iorum U qui daemonio a g i u t a s fuerat, orabat

, * *

illam ut cum ipso : itroebai e n l m , oo al

quando dscmonoa oom invenUwnl aotum, ileraio

, Ocix-

Domioao,

adirent. A l Dominue dimisil eum in doroumr ejoa

, ' - C oetendens ei qnod lieet ipae non adait, nibilotninoa

\ , ,
tamen virlnt sua e l v i s i u t i o ctielodiet eura : inavpar
\ .
u l e i alio lucretur, qni ipeum viauri essent. E t
\ . \

ecce praedicare cospit, e l o m n e a mirabantor. t i d e

. ,

auiem quam alienui olt a faeto Servaior. Non d i i i l :

, ', " .

Anounlia quae tibi ego, aed, Qti tibi fcclt Dominoa.

* \ , , ,

Sic et lu qoando bonom quid f e c e i i f , na Ubi ,

ac<l Domino faclaro iriboas.

c \

VERS.

c oum transiaeet Jeauo navl r o r -

, * ,

aua in ulicriorem ripam, convenii malia mr1>a ad

x a \ . \ !

eum, e l erat eirc? mare. E l occe venii quidam prio*

# , . \ (

cipum Synagog nomlne J a i r u e , e l eum vidiaaet

, , \ -

eura , procidit ad pedaa ejue, e l deprecabalor oom

, , -

mullum, diceno : Filiola moa i n exlreinio a a i : . oro

* ,

u l veniae et imponas illi manos, ut salva tit e i

> xa\ . \ ' \ D vivat. E l abiil cum illo, et sequebalur eum lurba
, .
m a l i a , e l comprimebaiit euio. E l mulier q u c d a n
(& ,

quae fuerat obnoxia proflurio sanguinii annii d e o -

, -

decim, fueraique roiilia p e i p e u a a compluribua m e -

* , ,

dicis, et inaurop8erat otnoia i o a , neque quidqaam

adjumenii , aed magio in deierius v e n e r a i :

, ,

cuin audiseei da Jeso , venil in turba a lergo, o l

, -

taiigii vesilmenium ojoa; dicebai c n i m , S i vel v#au-

TCrO , *

meulaejus leiigero, aalva e r o : e l coniesiim siccatoa

, ,

eei fons 8anguini8 ejua : e l aeoait corpore quod aa

, -

natae886l a flagdlo. > F o s l miraculum quod in dac-

, ,

moniaco actuitt, aliud

. \

anaciiando filiam principis Synagog*. Nomen aolero

ipsius exprimit propier Judaeos qui sciebani id qvfui

facium fueral. Dimidiatam autem fldein babebat vir

' , -

i l l o ; fidelis cnim erai, co qood procidcbal ad |>edca

operaiur 197

Dominna

13

THKOPHTLACTIBULOARLS ARCHIKP.

5M

o n v . , ElirA .

l a n oportebat p r c te fiden ferobat. Dobabat o a i

dlcere Die verbo. O U t e r aaiem Inier e o a d a n Do-

' ,

mlnuf u r a t muliorea* prolavio laborao*

^* ,

tem. Fiddiaoima e r a l mulier b x * , eo qood a TatU-

bos otitiuieui se tttequi crodabat, e i tddrco eiiam

. 6 \

aaaatar. laiaNigaa auteia

etiam do aoouna

, ^ .

tec

natora , qaa tanfaiais profKovto laborabal. S c a l o -

, ; *

riobat eoiai in ea peteatom, qaod aiora aal aoimie,

e l aanfniaaai

, ,

animai natinB afandit.

aaullU

hujat maiuH,

aad at a lage a i a propbeiU non poioit c e r a r i . T c t l -

. "

aaiem w o d i c i i , boc ett sapfeoubvt

fjt aviom Tetieai CtarisJi, koc ett carooai ejxH a l

, , .

a a a a u e s l . Q a l eredU o o l n aato i a c a n u t a o i Deoni,

U e t l qai ungit vaaiimeniuai ejat.

V i a s . 90-34. E u i a i i m Jeaoa io aemetlpao c o -

gttoiceaa viruiieai ex seae prodiisaa, coaversoa l a

lurba aiebat: Quia iciigit Taathiieaca mea E l tfke>

aadiqna

) * -

areaieBlem le, e i d i c U : Q a l a ma loiigil ? e i r -

, , ; ~

baat

ei diacipali Ipaioa: Vidaa iarbam

oamapictebat,

ot viderel aaai qaas b#e foeerai.

. -

Moliar voro Uneoa ae I r a a a a a , aeiaaaqvod faeloxi

, I * ,

ataat i a , vooit a i acddH e i , diikqrje el omaoai

v a r i u t e n . Illa aaien dixK a i : F l l i a , Idaa t o a l o

. ,

aorvavU: vade cooi pact, a i eaio aana a flagaUo

. , 6

tua. Egroditar virtet a C a r i s i o , BOQ a Soco In

locxm iranaiex*, aad m a a e n i fairaota im C i r i a i o ,

, ,

coamuoicatar a i a i i l a , qoomadatodoxi e i d o c i r i a a

^, > )

* ,
a doeeaifbos , a| diacaniibas iradanlar. Yfda
aaloai qoomodo lorixo qaideai c o a i p r i a u a l , Q , ^*
oia nulluo illum letiajerit: eoalra illa q n e aoa pro*

"
~
' ,
* 4%
"
"

mabat,

. ,

ilhun toligerii. Myaioriam h l t qooddoro

diKliaua,

qaod nalloa ox bia qai torbtjleuto aaot

. ,

a o i n o , l a n f i l Chrteiam, ood p r a n i i e o a i :

qol

, . 4%

autaffl non larbawnle premkt ioaom, aeqoo

lorbalo eal animo, Uio U n g i t e o m . Sod qoamobrem

, ) -

Dominut manifaaui; jnalierem ? Primum

, .

qaidoai,

adem maliofU glofiieei, deiodo o l et -

; "

aaimoi quod e l e j m l l i a n aitaanaioroa ;

* ,

ad h c , at maliarem a magoo mcto liborot. E t

^,

Dtgogim

oniro tinebai mulier, oipota qaas aaaiutoai

toriin

* ,

absiulerat: idcirco raogoJUu d i d i : T r o a a o a e i

lltbeni venil. Domiaut iuquo ooo d l d l :

Ego i a

, *

aanravi: sod, Fiileo taa. Proinda vada tn pocom.

hoc in requiem, hmc aeatootia: AW, ot D , , * -

qulota , qu haclcnoa fuini io AKorore oi per-

. , ,

larbatione.

, , , .
. 55-45. t Adbae eo loqoeale feoiuol

c , -

principe Synagog qoi dieerent: Filia loa nortoa

, ,

ext, quid nlira vexaa Maglatromt 198

^ auiem

,
I I ;

aodKo lonoona qai dkebalor, ait principi

, ) -

Synagog: Na l i r o e a t : uniumoiodo credo. E t ooo

* , .

perniiaU at qoitqoam eam aoqaarelar prxttar Po*

) ,

t r a n at lacobon ot Joaonem frairen Jacobl. E t

venii in domum principU Syoagoga, videlqoe i a -

muliam e i et ojolanlea moliam, e i iogreaaua

, >,

ait i l l i i : Quid iamaliuamini et ptoralU t poolla uon

3
ENARRATIO IN EVANGBLIUM MARCI. - CAP. VI.
; , . ^ ett mortoa, aed doroiit. E l Irridebaut eom.
. , ,

vero cfertia oxnibne

asaumit patrem

*
mafrem

tt

poolte,

* ,

ed ubi ptiella j a t t b a t , et apprebeoaa

aii ilU.: Taliibacuml, qood cal s i qui* interpreteiur:

, * , -

PxeHa , tfbf

* , ,

paeila, e l ambotabat (arat a i r i n aonorum duodecim),

e i eos qut cnm erent, et tagrerfttbr

manu purlte,

d i c o , aorge* E t coofeatim

aurrexit

, (

et obatitpacraiit ampore magno.

), ,

vehenieoter

ne qniiquam

darotur illi

quod edorct.

. > ( -

Synagojae atbitrabanuip Cbrfatooi e$ae ex dociori-

pr&cepft

lllit

id a c i r e t , e i jusaii o i
Familiarea principii

bue quemd*m, proptorea obooerabanf ot venirci et

*rarei

,* ,

patavemnt oltra non opua , eo qaod motv

, -

laa easet. S e d Ille patrem anhnat, c i I n q o i i : Solirm

aopor paetlaio: at quia Jam mdrtua

etaf,

. * o o t f , credo. Non permkiit aocem attnm aiiuni cotni!

x a t , , *

tam,

, .

homilia

JHoento attiem ao, Noo anoriaa eel puefla, sed dor-

qoatn

trea diaeipelos.

ad oatenfatiooem

Neque eoim

Jesua

quWpram v a l i facere.

. ,

o i i t , deridonl:

, , ,

exeasao ineoiU correpta foerit, e i fuerii m i r a -

calitm eam auacitaro: aed ipai eonlra aeipoo* leatari

coaTiaoanttjr,

no poaiea dicere quod

qaod voro

mortuam

auaciimrii:

qvandoqaidem deriaoriol avm qood dice^et illam

iion mortaam, aod /ioniiire. Manum vero apprefaen-

, * ,

dit, ?Iriuiom ei imponai. E t Jvbet deior ei

. ,

quod cotnodat, qao

vera et noo apparenler UDtam i a c i a .

. .

CAPUT TI.

apotloiorum. D< Joanne el *

quinqm panibut duobm pi$cibu$. anbmla*
i x p r a mor#.

.
"
. ual
. .
,
,

ceriittt cradalur raaurreciio

Yiaa 1-5. c E l egressue eat tllbic, T e n i l q u o

pairiam

roam,

e i aeqoantnr

io

eom dUcipali aui,

C a n q o o adoaaet

, , -

docerey moltique audiaalea obaiupaeniot dieeoies s

Sabbalum,

ccepii iu

Synagoga

* ;

Uode buic b e c ? e l q a a eat eapieniia q u a daia eal

, -

illi, quia of virluiee per manoa ojua e f l k i u a -

; ,

l o r t Noanehle eal fabor i l l e , illlue Mari,

, , \ ,<

iaoobi, et Joae, e l J a d a , et Simonia? Moaoo ot

, ; \

aororea e j a i bic nobiacom auni offaodobaoiar

; \ / .

per etfm. Aaoendit

ad patriatn, aoti

frater

ignorana

, ( J x -

aconlamptttm i r i , i e d na posierora dicere qneant,

, ' 0
| ulique eredidiaaemuo ei. B^prebeadobat
S

? 6 0

, , * ,

aoiom iavidam iUoram mente

. -

aano magia glpriari da Domioo, qoi ipaorum patriam

iu

deapaxeruot

, , . .
,
. ,
,
, .

oraarei

199

Oporlebai

et doctrina et roiraculie : atqvi ipai

illom ob bomiliuiem

geoeria:

tm

alrox maiom eot ioviika, Seroper eniio obscural

bona, n e c flta ab invidis videri einit. E t nuoc m a l i i
qnosdam quaai igoobilea arguaal, qui u m e n ouinl
boooro dignl ouni, qui aane baud betio emkiat, o l
ncultquam geaeroaa,

Vxa. 4 - 6 . Dicebat auiem illle Jeaii8: Non aet

, ,

coaiemptas propbola niei in patria eua, et inler

, .

cognaloe, et in fainHia aua. E l non potarat ibi v i r -

, 11

lutem

uliam e d e r c ,

oiai qaod DOUCOS

inflrmo*

THEOPHTLACTt BULGARIA ARCHIEP-

47

loipoaitia aapibus aaoavU, tc nirtbtler

proptor

incredmSatem iHorun. 1 gaocra dicil DoaOoas

MS

* * 5 ***. ,
a x i r r i a v (58)

ooaut ptoplxHaa cootamploa ia pairla w t , in

\ 6 1 ,

JOOM> s*j, iiiier cagniioa tooe. Nam si oobilea

ftaboaai cogiatoa, Invidanl Uli e i a , e4 propioroa

, , x a \

euoiemnuni: tht auiem ignabiloa, fienua pfoptar

* t U v

jgnobUiUiem

poioil

cooiomptoi

baboQtar.

Noa

iufiroiii

, , *

t s i e t , j e d qaod illi lacredulU P a r e i l Igitur e b M Q

. .

facioado aigaa, ne olgoa f i a l eis ad majorem c o n -

Igitor ilftc virioiea facare, ooo quod ipoo

iddrro

> *4,

virtxlao. Vel a l l t o r : virtolaio

opeYtUotiibaa at ejaa qoi h c l i firtole, e *

, \

dotoaaUonen,

ooqoa crwteodboa;

on facU
mmm

el

. ' ,

qi aoatipiiiU i d e . Q u U auiom illie defuil

a U a r a n , oajopa aaaaadoram fldea, raoa poiuii lllie

alfoim facor Joaoa. lia eoim latalligere dobaama,

. , , , ( 5 f ) .

potoU, id ott noa rapacea araoi.

. - . c obambolabat por vicoa aodJqna

, &

cireoiojacaoloa doeqoa. E l aocprali duodocim, c -

\ ,

pUqoa aariciera , et <Ub*t iilio poteauie

, \ > ^ ^

advoraaa s p i r i u u imaaoadoa. pnacopU illia oo

quid toltoranl

\ , ! ^ ^atflov

peraai,

ia

viaoi,

aoo

, , , ,

ooti ln looa x , l e d aalcoareo-

oonpaDero,

t x ? M o d a U l a , oi

oUI virgam u n t o i n ,

nt

Et

, ^

inlroioaUU l a domooi, i l l i c

. ,'

iodtiereoior

d i o t b a l e U : Qblcooqoo

biaia

tooicia.

eaaaila Ulioa. E l qaicaoqao a o o

, .

roceparial ooqoo aadiorinl , Uliae

, ,

oxcaiiia polvaraaa qai o o i a o b podfeo* ,

rnaooio dooot

teailoKHiium

dviuti

l l l i . * Woo civitatiboa docebat

Domiooa, aod e i i a >lcla, at poa diaoanus parvaa

, I V

e r i i Sodoioiq aot Gomorrbia lo d i a j a d i e i l , qaaro

f

Ameo d|oo vobU, lolerabilloa

(

^ ; , .
,

qoaerero

, * ; ^

elvitatea, aed e i i a conieiiipli oppldulU pnrdice-

, ,

noo deapieera, oeqoo a a m p a r

magnia

moa, aomioaodo aoivoooeoi. Noo aoiem

docei, a o d o i duodeeim mitUl b i a a a , qoo et a l a -

. ,

crlorei

aiat

iile rolnui

Nain

alacria:

s\

aoom oiitlaaet, ^ unicua

iterom

apoaiolonim
Duot igiiar
tmuj, dicll

piaa

m i i t i t :

q u a n duoa, noa

plurea

ooAaofoa

Maiiorea

pagoa.

. >. , .

duo qoaro

oiem e U qoid-

. *

in p l o m

enim aoot

Eccletiartet. Probibet

,
. , -

loQere, vel p e r a m , vel a , 200

pauem,

H a i t h . t , 18.

collalione codd. Venet. S. Marci.

. (58) Cod. W a d d i l : D pere incUreaterei, acandauiabaDinr i a eo : boe eai
,
non poterani hi enm credere, propler luvidtaof.
, *Magis auiem in geucre dicii Dorainua, e t c
rici,
^, ir
(59) Idem cod. a d d i l :
olxsla,
ph ,
, c l

, ol I I ,
, ,
: , ' .,
,
'
, \
. , . . .
. , . . loter canero
l*eriie se ipsum per basc decbravii Doniinus. A i l
, q u e verbum non kigniecat, 1^|ff^^
aiilem i*r pairia, propier loiam Nazarel : jnier coeiiaiu iiiipediiueiituin, a quacooque eauaa provqaiiH,
gnato$, propier qoomodolibel afliues ejus : ac in
iiiipoieiiiiaiit vocare. S i c ei boc loco : impeatooola
dorno, aeu familia , propier solos domesiicoi
cnim illi erai eorum, qui beneftciia nffecli iueroot,
ipsiu. Oinnes euiiu illum coiiteuinebatil: bi quiiiem
incredoliias. Non polerat igimr, id periodo valei,
iil guum conierraneum, illi ol afliuem, c a l c r i u i
ae, impediebaiur i ueque cniiu decobal, eaaa Ulta
famiiiarcm ac liomesticuiu. Cum igiiur ille eunnnol>er Yim bcuef:icere. obambalabai per vkos a t r .

(19

IX

ENARRATIO W EVANGBLtUM MARCI. - CAP. V I .

, , , tfarenapor hmt a d i v l i i a m i studtocooedebero

, et quod b i qoi Ipgo* videol, bene affidetitar
,
, \ ,

orga eos qiii poaoeaakmaro contemptam docaant, ex

,* *

oo qood ipoi nibil bnbeaal Q u U eaiix viso opo-

aiolo qoi oeque peram, neqoe p a n e m , qui niaximc

aoceaaariw eot, t o l i a i , noo bene afficereior, et

. , , ,

***** **

ad divitiarum conlemptum p t r a r e i ? Porro iti ona

( $ 0 ) ; { * -

domo eos manare jnbel, a a videaolar propier g a -

; , -

otrimargiam

, . '

iraoseuateo, Apod aatam qui e o i non accfpioiit,

fubet u l excutiaut pulverem, demon8lrant.ee qtiod

iaconalantea aaae, ab aliia ad nlios

, OV

longam viaro propter illoa venerint, et nibil p r o -

, , *

fuerini, vel quod

, , ,

pulvcrem qOidem, quera etiain ipsum excuaaerlni,

oibil ab eis aVceparint, et na

, ,

iu

reprebeoaioneni. Amen enira dico vobis qubd t o l o

<it boc e i l in lesiimooium ilife, boc eoi i u

(? > ,

rabitiui a r i i Sodomis aot Gomorrbis in die Judicii

. 01 -

qiiam b U qui non gtiectperint . Sodoroitae eoim

puniti io boc saeculo, loviua In alio raeolo punien-

.
, *

tur. losuper illis non aaot miasi aposloii, bi vero

, -

aposioloa non su&ceporunt, nicriio igiiur graviao bi

qaam ilK ponlenlar.

Y E B J . 4 2 , 1 5 . E t egreaei pnedicabaal o l -

pisoereni, et damottia inulta ejiciebani, e l angebatil

, . "

oleo s g r o a , e i aanabanl. Quod unxerinl

, ,

bleo aposioli, aolua Marcua n a r r a i , quod et fraier

Doiuial Jaeobua i a calbolica Episiolu d i c i t : I a f i r -

- ;

maior qula toter t advocel presbyieroa E c c l e s i a ,

; , -

et oreot auper UIUID, ungemef

etsoi oleo . Et

' , . C igitur oleom at ad laborea otile, e i lucig fomenlaai,

, et bUari-atio effeciltom, oigniflcatquemiaerieordiaiu
, ,
Dei, a i graiiam Spiriloa, per quana a labore libera " , , *

m u r , e i luoem a c gaodium bilariiaUsmque apiri-

, ,

t a a l e n accipinua.

.
*,

Vaas. 14-16. E t andivii r e t n e r o d e s , innoiue-

rat enhn noiuen ], dicebalque : Joannea ille qui

, ,

bapiixabai, reeurrexil a ir.oriuls, e i propierea v i r -

'

luiea aguni

, (

in iUo. Alii dicebnni, Eiias e t ; alil

ferodicebanl, Propbeia e i t , velianqoam unii ex pro

, .

pbetis. C u m audiftsei aolero Herodes, a i t : Cui ego

, , "

pnrcidi capoi, Joannea^ isle est, aurrexit a

, , .

. > H i c llerodes fuii ftliua ejus qui piteroa

, ;
"

'

, ,

|V
u

occiderat: e i Hcei lelrarcba esaet Uerodes, eum

-

Uroen tegein dicil Marcua, aimpliciier usus nomlue.

Igilur ille cuiu audiret miracula Doroini, scioirt

quod immerilo et absquo oausa jnstum Joanneai

J a c . v, 14.

Ex coliatione codd. Venet. S. Marci.

( 6 0 ) Coil. 26 a d d i t : 9( ^
, ,
; ;
, ,

, , *
, ,
, .
, . . . Quomodo vero Matlbaeus,

et Lucaa referuot ] esse apoiloloa, neque c a l neque virgano babere, cum M a n u i drca
Aa?8ola Uli>permiaaa fui8SO?Quid igilur diccitdum?
Scilicel, priinuin quidem i l a mandavit, sicui M a i tbseua e l L u c a s s c r i b u n t : deinde vero permisii illia,
ui eandaliia se calcoareiil, ac virgara babereni,
lura ad pedum cuslodiara, mm ad gusiematioiirm
corporis (videlicei eorum imbecillitali indulgere
voluii propter iliaerandi difficulialem) ut bic e v a u gelisU scripium reliquit. Porro i n una doino, e l c .
Cfameoia,

5U

THEOPHYLACTIBULOARLR ABCHIEP.

511

Oaxidtaaet, wfpicaloo aarroxfaaat x*>r- *,

, ^
toia, 4 pr roaortvjctfoootoUi te virtatom atcopbaai
oporaodi

m i r a c i l a . enim prioa

ooUooi

. *

aifoo-

tov

aikraoolara focerat; Herodea aoieaa poiabai

i w o p o r A i i o i i e m ex reourrectiooio virtola advo-

. A i alii diccbaott K l i o s e t t : reprobendil oaim

"

, u l cam ditoret, 0 iocrodult n a l i o ! H e r o -

, , !

dcs nutem timebat: adoo n i o t r oral, o l e l mortoum

tiwerei.

Y t M . 17 20. Nam Herodea, u l e l l i l l -

4 ,

boft. U I O A B I injecorat i a 201 Jotnaoin, t l Tinxrrat

, -

eum ift carcoro propier Herodiadera uxorem P b l -

tippi frairii aai, qaia daxerat e a a a x o r o n . Dfoebat

. "

eniip Jooanea Herodi: Roo l i c d libibabere oxoreoi

frairif tiii. Herodiaa autcm iojidlabator illi

. , \

volo-

baiqao occidore eom, ooe poleral. Herodeo eniaa , . ,

metocbat Joaaaem, eum T i r a n Joatam a c
aaneium, obaervabat eum, aaolioqoa eo, otulia

, \ , ; ,

faciobat, Ubooiar euia audiobat. l n l e n e r i t boe

, .

loco Marcoa Narratiooo da n o r l a Joaaaia B a p i l -

* \

aix>, occatioae w x t p i a . Dieuoi a u i o n qeldam qood

, .

OV

Horodoa rapooril Uorodiadam, viveoia Pbllippo, e l

, , -

qood raprefeoam faerit ot pnevariealor, qni abdo-

xerii / r o i m

iixofem;

alli auimn qood

mortuas quldom fuerit Pbilippuo, reiiqoerU aataoi

i l i o i a m : ti eom flliam raliqaerii, noa debebat

, ;,

llorodaa axorom frairia dueera atiam poal roorlem.

Ux

eoiin uioc jobebat

fratrem frairia uxoreoi

d a e e r e " , eom aoo poer:

noae aoiem

1111 eral fllla : illegiliaua igitar araot niiptif*. Yide ^ ,

aciat aoiOrU rabie8, a l qaantam valaal.
aoiam qoW faciat

, . "

E c c a anim Ilerodoa Joannoai, q u e a i a U n l o bonoro

oi

\ ,

revcroaila obaarvabai

o l libidlai

aaiiillau

oootaouiH.

.
V x a j . t l ~ t 9 . c E t eom dioaopportonaa accidUoet,

c \ ,

cam Herodea i a aaulitiig cceoam faceret primatibua

ac Iribunia e l primoribua G a l i l m , cunque iotroia-

, \ \

aai Olia * Herodiadii, ae uliaaaac, -

quo Horodi, accambeoliboa, r e x a i i p u o l l s :

, \

Pele a me quod via, et dabo Ubi. j u n v l i Uli,

5, ,

\ )

Quidqald a oia peliertg, dabo tibi oaqua ad dimidian

^ ,

regai mei. A t illa ofreoaa dlxii n a t r i a o : Qaid

\ , ,

peUmT llla vero d i x i l : Capui Joaaaii B a p t b l c . E l

. , -

infroata ilatioi cum raaUiiatiooe ad regeio, pelivit \ , ;

dicona ; Volo proiinua doa mibi lance caput

Joannia BapiUi. dolora affocioi r e x , propier

, ,

Joajorandom, eoaqoa qui aimul aecunibebant, aoluit

o a n rejicere. confesiira t e i , apiculatore,

jUaoit ioferri eapol ojoa, A i ille abiil, ac decollavit

, -

tnm

, .

i o eareero, et aiiulii caput ejus io bmce, et

dedtl illttd puallie, et pualla dodil Ulud mairi suar,

Quo audilo, ditcipuli ejus vonerunt ei suituleruut

. ,

cadavar ejua, posueraniqae itlud in monumento.

Conviviaai celobrator. S * l u t per puellam dbbolus,

fli Joijurandum imploro a i aefartom, imo oUiltam.

, (|

Meqoan

\ ,

autem molier dicii, Da mibi protinus, boc

Deot. xxv, S .

\
553

ENARRATIO EVANGEUUM MARCL -

CAP. V I .

5&1

, * . i atalim, h t t bora. lutipiens varo et amora ca

Borodco jasjuruiidiim motuH, et juttfatnr pro
JJJV .
. ,

ptor illud occidit. Oporlebal hte poijarknn flfcrf,

, ,-

non u m abominabHe fadnos

\, , , , .

anhn ubique

61 \

booeafom

Noo

porpotraTe.

est servare

Juriris'

quod

Spiculalor roiles cahiifrx cat, deputaita in boc m

est corpos ;

, \ ."

occidai. Cadavpr,

, \ -

(mncatum eal eapot,

rorpox

enim d a -

poiiqriam

qvod decicfii, oadaver

aaovat. . -

dicitur. Accipere baec poieaef epiriiuatUer. $ Q 2

, ,

rodeaanlm dicittrr p o p u f o i palliceua Judfeoram. DaxK

. , *

autotn uxorenr, Vanafm e i tnqrtdicam gloriaa*., ctrjuo

nfiannnc adbacaaltat otrripadiatapadJudfeOo, neui-

pe Scripiurarum cogniito qna aeducuntur. Yideniur

aaim *ibi eogoowere Scripturag : vefamtatom non

. ,

ak

habet res. Nam Joanaeta delrunearuui, hod

, - e s l , propbelkum serroonem : Capul enim propneti*,

, .

Cbriafom dico. non recepenml. Eui igitur pfopbtAi*

, >

c a m babeaot , aorf abtqae capiie, boc

' *

CbriatO, illaro haberil.

, ,

* , ,
.
.

oi * ,

5 0 - 5 3 . congreganlar ad U->

, i c reAaniiovorunt orania,ot qoas egiooeol,

. *

qaaqo*

* wtav ^, -

aeoraam in dooeriom ^, requleaci(epuifflam.

docaiaaeat. El

a i i Hlis : Tooiio

E r a o l eaUn q u i voutebantet ablbonl Aiutli, t c rio ct

} * ^

boarqoldooi ctpero vocobti. abiil in detoridm

* ..

loeam nivlgiooeorsooi: et v i d c m n i abeuntof,

et

oiaoibua dvtlalibtta coacorreriiat illiic,

a i prtvrt*
> Apoatoli

agooTerunt eom mulil, e l hibora pedostrf

ex

, . *

aeroat eoa convenerunlqao ad Uluro.

, *

poalqaam pitadicaveHini, eongregantdr apod iesxitn :

ol e i noa diaoamag, oi q i M m d o i n minifierhina -

lamnr, na noa loioa a b e o qai miufi, abrTpiainoa, i t

, ' ,

adversua rnsurgartue, aod UIuiA e c i a n i u s c a -

' ,

poi, ct ad HlQtn redeamiis; annooiloaBaoque ei 6 m -

\ -

ttia

lia eai ai docean)ui, niei ot focarimtu, Quiescero

, ,

aiuom f$ch CbTiaiag diaclporoi, u i aelani

laboraatea in verbo et dottrioa, dignoi quibus deiu*

q u

vel docuiwua vel fecimos. Neqoe

enini

aa-

$t*hi\

OXXXH D aua qoial, ot M a n p # iiiiendant laboribus. Porro

(> | , ioloeom daaanmn aocodii, inaoia glorta v i t t l o r ;
, *
aed ooqoo oo toctr hrtere potesi qutfitfnioa. Atfeo

W uo efh$ettt eot, () aoa

. > ,

aotem vigHabaot

, , ,- -

praeTaoorioi, (box eal, pterettctaoi taTb^e* iftoito-

>6 ,

loa) 01 abiarbat

b a b i l o m orat. Sto e(

obi

tu praffadl

qoictao

Jeauttr, o o o l -

, >

speeteo oc Hte l e v o c e i : aad phacofro, ot ioa|it

,^

iUmn prxtt^oinl.

^] Wpo-

^*, .

coUatione codd. Veaot. 8 . Morci.

( ) C * d * a d d l o : AfMr
, , '
>| , *
,
*k I I
*
* . . eruiu uliud docuisoiilliin
v

( ) edit* L a U deaidev^tar, q o
.. G R .

CXXI:I.

bic babeiooa: , ofoWra^

s4 ooa seiopef aa mnltiiodini tfodaai, aod
doqua ee loJ^lrabant, ac aolitarii flaanoant,
tvibquo ab-exieriori oecUpadooo MblOjgant. Porro
doaoriom seeodri^ txt. t

aoqnuator, vorba.

18

&

THEOPBYLACTI BULGARLB ARCHIKP:

VOL*. 4-40. c T U U larfeaoi a a o J U *

, iafbcip a-Joockordx* tactoa ,
qoia erool valauo**a ooo oabeoiaaiK*U*vav E l
cojpji Uloa4ocoto m o l t a : e e a r a j a j o altxxi loo>po^praucriasot, acceooerxai ad mm dtodpaU ejao,
dioeoiea : ooi locoo, ot }*m l o e porU e o t : illoo, o l oboaot lo eireatajaa>
tco villae ae vkoo, o m a t q a e olbi paneo: mopi qxojl
edjnt ooo ooboot. Allfle -ogpoadeiia alt iliis :
iltip OTJOJI odaot. * t dixcrooi a i ; e v a Moa docooto, dteoariU , et iUU qood
edaoi t A t DJedicHeU : Q o o t babeiift J U e et
vidote. fit caro co|DOtiieni, d k a u l : tyiaqao e l
dooo piaeoa. E t pratcapit Hlis ot accuoibore fjccreot
dblribolio coovtviii4o virldi . E |

, tttt
' , 6 *>
. |tal ^ t v a o r j x V o i ^
, *
_\ , , ,
4 , . ' ,
, . .

- . *

ocaaoolcov ,
;

; . , *
, \ 44 . , ^, >>>

d i ^ o e n m l a i v W m areolai 1 0 $ ceateolei.qaio- , * 4 4
qoafeoL P b a r U x l coaa osoeol lupi

, > fopiamioi

paaeoboot p o p o l o a i , ted dovoraboot : otopieroa r o -

, *.

, ad Cbrisiopi venuo l o r t e oon-

JCptavov, , , -

g r o f t D U r , otido e* Ipao aUmooUei o U ^

, ^,

oipriaiojii otiUorom , n e o i p o verbom

*,
, deiodo o i corportleai. * totooi dioeipvloa 6 , . "
io misorfcordU proAoiaou llitarlaofdia
,
larboa, ooceoooi ad Corkuum,

oi pro iliio ortpU Domioos l a i e o i

. (

lootaoj e i ^ r o -

) , .

booo DOJO taajo aa>oocereoi v i r U i M q o o d

, vafvaovoo

illai olofO, a i l : Dtio Uiio ut cdoou Uli

, 4 ^,

e i arfoorool e o , a i Ifttorooiooi q o a o u Uboreai

* * -

rierom poootio, oi q o a a u p t p u l i l o o l i i i o a o .

, - ^;

Noooolu eoim aaUoo dicobooi i E o u m o t

>, . -

daeoalU deooriio pojm e i deaiaa illia a l odool t ^ ,

Deoiqoo r o a i i i b a r e fa^il omnes io tooo ^ :
, ;
lioo e o l eaioi D k U r i b o ^ couviviis, id cal diversio
) , qood i u r o m d e j l g n a i duio dicli, Diacvbao

. , ,

r o o i divUim io iraolot, boc n i a h a o parle* ot

icetloooo. Areoi o o i a dicootar v i r i c ffcUoneo lo

, ,

b o n U io

qoJbos

pUolaoiur

varU

plemmqeo

. ,

.
,
.

YCBJ.

41*44. c E l eooi qoinque -

e i dooo pisoet, oobbitii io ecoloni oeulig, beoe-

, ( ,

dixii ac freglt panoo, fdodiiqoo ditdpolU oaU, o i

, #^)

ippooereoi iUU : e i daoopiocet divliit oowibuo.

, *

. ,
r a n l frtfraoniorom doodedm copbioos , oi , ,
pUciboa. ertot qui oonioderajii , qoUn
.
qoo miUio virorooi. S o t p i d i 4 n ccrdom, portim
, ,

E l comoderunt omnoo, t o M l u n l i , e i

doceoj Beo petqra dboio, diabolo : id

, [tod

qood focioot

qoi pnodU v i v o o l : p t i i i m

nxxittfai torbis ooV advofaorioai Oeo,

* ^

qoom iDvoeoboU Porro diotlpolio dt, ne miracali

ovxaa^cv

obKvifcaoior, qoia oaoiboj lomdtteot .

, .

aolem aont doodociro eopbiBi,

oadamdo

, ^

caoao, o i ivioqaiqooboowrlo anonfoataalaa, m a -

. i a V

n a r i a ram aervorvjni.

Virtoila aoieoi mafBitodo

, , *

iodicator, qood oon apbpjn tam moiii paacaniur,

, ^ | oj|

aed a i m o l u rdioqaootor reaidaa. Maaaa

/ t a f i o t

Exod. , 1 2 .

9ft

o&im

ENARRATIO1N EVANGELIUM MARCl. -

f 57

CAP. V I .

538

, . qaamvie nianna d c d i e w V lamen pro giogQlprum

dabai ; nam quod aopereral, vermtealU t l \ ,
r i e W . Eliae quoqoe Tiduam pitcens, sttppeditauat
* , .
,

quantum aatia erat. Josua aoiem, u i Dominua, etiain

. , ; ,

reoidua facil. E t basc qoWem Joxla historiara : v e -

. .

ruoi

, , * .

Mosie, qui qulnquo aoot, Geneaia, Exodus, U v i t i e u e ,

j a x i a anagogen, qainque

panoa

auni

libri

, , , -

fiutiieri e i Deuierononiam ; deo auiem plsces, p i -

, , . *>,

acaloram libri, Apoaioloa e i ETangelium. lllit enim

, .

paocuniur qvinqaa nostri , q a i per qoinque

uiillia aigoaotur. Teraro non possunt omnia edare,

aed molia roaidua relinqoual, q u s 204 apwioli go-

, , &

aiarepoaaatii. Nam difficirioreaaoiiaug L c g U c i E r a n -

geliomm nos qnldem, qainque oervieoief,

\ " ,

poriaiiivj, apotioll.

, *
, .

\ E R S . 45-51. c t a u t i m coegit

conscendcrc iiaviin, iil pitacedereni m a r l

, .

Belbsaidaro, dum dimiHerei turbaiH. E t c u m

, -

dtmisissei eoa, abiit io tooatoin ad oraodum. E t

. ,

com veepera adreaiaaet,

% , ,

et ip&a in lenra, viditqoa eos laboraniea in

e r a l navis in medio mnri,

remigando.

circa quartam vigiliam nocds venit ad eoa a m b u -

E r a t eoiio conlrarius e i s . E t

. , ,

lans supcr roare, e i volebat pneterire eos. A t itli u t

, .

videruut eum anibalaniem eaper maro,

( -

speclrpm esae e i exclamaveraoi. Omnes enim ? i -

, , .

debant euro, a l eonlarbaii , at atatim locutus

, , - est cum eie, dixilqoe

potavorani

eis : Confldite, cgo enm, ne

' , * ,

lerreamiai. ascenditad io navim, o l c o o -

, .

qoievit . veberaenter supra modam inira

, .

elapebaut

, .

xerant de paniboa : erat enim cor eoram o b c * r a -

e l admirabantar. Non enim intelle-

:. * -

lum. Cogil diacipoUM. Nolebant enim avclli ab eo,

aed vi separabantur,

partim proptcr amorem erga

^ , ,

illuin,

& ,

ipsoa redirei, cum abesset navii. Dimissis itaque

partim

quotl dubitabant

qnomodonain ad

turbU ascendilin monlem ot orarel seorsnm. Qaielo

. ,

eniin ct tranquiUiUte opua babenl preces. Cxteriini

* .

disctpulo8 leolari

xj . ,

Nam proptcrea

permillil, n l discnnl paiicaliam.

non aiaiiio itlia ossistil, aed lola

nocie siiiit in leropcsuie esac, u l doceat fories esse,

, *

e i non i n principio lentalionum sperandain r e -

3, , D qaiein. Obaerva at aliud, qood daiuroa ftncm r c . ,

runi diificulialjbus, in mjorcin illos lerrorcm a d 5 ,
dacit. Vioo igitar illo, clamavemnt lurbaii lauqoam

. , -

in

, *

diceiis: Ne lerreamiui. Deinde e i per ingressum in

^adk

, * -

pbauusroaie, e u l a i i m per vocem auccorril eis,

naviu), majoreui illU aeeuriiatem paril. Confeaiin

eniiu conquievit teotua. Magnoro aoiem miraculum,

^ .

ambulare

esael tania

. -

iiaper mare, et revera ilivinum *. et cum

icnipeslas, lamqne comrariua venlus,

^< , , -

iniraculi

p*V$

non inlelloxi9scot de panibos,

, , -

ttm^ .

iucremenlnm crai. Aposloli

mari iateUoxeruat.

auiem cum

e i boc miracolo i n

Videtor sane Cbrietos propicr

boc permisiasa illoa lentari, u l quoniam a panibus

eum non cognoviaaeui, notiiiam a mari pcrciperem,

alque uiitiutcm consequcreolar.

> , , .

50

&N

THBOPIIYLACTI BULOAHLB ARCHIEP.

Y s a s . 5S-M. * El c x Irajeciataot, Ttoorxol

04 aaoilcooraot i a aortoai.
tttoot l a v l , cooliooo

Itoxapop tvfiy I x t l \ m tat *pt, | aotfe

, , *ap*>fr txttvqv, (* t\

lawv ciopOfoa* kk loetfooooqol mate aoaobaai tifw

cofoferra, caoi l a o l m a l ooaa i l l k aaao * o l qaoeoo
qoe iotroxo* to vicoa aot dyiiaieo, ao4 Jo Tittaa
in pUiaxipooebooi folraaoo,ol atpreeoiMtiiar eOao,
ui imbriain v o f i i a a a l l fjoa l i i f m i l :
qooiaoot uuifobaoc aox*, aahri fabaoi. M t AU*
qoaato tampoi%lviootar, aoforiftotoo o * Dotmtoot
ialotoillOrtvqtod
d i e l l : Gaoi afoovk*
aam iUam, attokniot iajfrwoo. Boo aaiai I taMf
iptuin vocalaat, tod ipat a l p e b a a i ooo qol aaalo
babebtat, obtoeraotef o i iUit vol imbiiaaa toaiim e a l i taoxvjre UceouNam miracalvm qaodia m a -
Ifera operatvf foeral, q o a sanfoioia profetto b korabat, ad oraiooi avrta peivooetat iaaaaqto
aoxarat.

oxov

*1 i e r t * 1 * atav*opcoro

, * A o t c t a w a f ,
* oad , tat\
l a a i , iavXovva, AtA ,
O M I V , tasatyupsv

toorp* Ata a\

I TterjvOvTK ,
4

* O v s ; alxlac ,
AU* attal iipaAfapd tooi aaaV ,
fva xAv fov Tcpa^ioMio
>| , ta$
, *( *H<mv -

CAPOT vn.

KWAA* r.

D$di$dpMU$ WQU$ mutnlhu ctwHdtntiku*. D* /raaag m M M fa^a^aiaraai Dei*,D* Swropkamiu** D$

r j c arapettaVaait; r i j c a>rala)c * #

Imwu . c E l eooveaiaoi ad arna P b t r l t e l , et

c KaV < 6tv ai apraate, xsf

quidara de 8crtbU qoi

veaaranl a fliaroaaljoiis;: at
c o p tidiaieatqoyvaan ei-diieipatta ajaa c o n a u u i l -

6v rpapua^twv Ulavfa ItpoatAaptfv,

baa aiaaibst, 4d aai IHaiii, a a ^ p a a a a focfjaaAaa**

toiiT<attv a v i a t o K , , .

xaA U o v t K t*vAc toVv t o u ,

H a m P l w i a a i i a i oaulaq taftavV aMcobiialiter l a - W #** awl ot loulafoi,

variBl r a a M i , a a a capiaal dbwa 46oantea iaati- g | vojiomai , ^
*4* \
l u u majoroai; e i # fara tvjoletuaav a U i loii fuerini,
noo

coaaadaoi; a i alia aaulta toiil qaae aastapa*

naaapa U i k w a a poettloraja ot n r -

rami tarraiida,

, 9 ( m\
attpclaaov , > \ -

etttrw, et avaraapionifa, a i laelffam DaaaAt

\ { . "

iaiarroftaiii euaa PbaHaan at 8ejrik: Qaara diacl

ol taptaolbi

poii tai noa afabalaat ] v i u iradiilooam aanioraait

aad UloCia maaibiie adaai

panem? > IHacipoli Do-

raiai aacifi.aolaai vitHaieav a m p i e i t r i , at io aJRa

BOH

aaaa ivpertUUoal, illoua jpaiiife-* oaaeaavaai,

, ( ( *
,

^ ^ CM voS&vplao

^) ,

almplkiier a i abaqraa aaiioaiiaie. Ptkaritai arga

% , (

qnJBraniaa oaptldi oceaaiooeia, illad reptvjaouMkuil:

. < {>

iieqaa reprtapaduai i)loa o i (raaaa^ediealai k f e a i ,

poaaatv,

>

taakMiim. Noa eaita iu laga aetV ^

, ^.
puim a r a t : laTaadaja cubiulUar baa a a aaqaa
ad cobjuun ( c u b l u t anim d i d l a r a fkxa braebii 5 v H m a t a i | aad treditiooe*

vaqaa ad axiremoa dKgitoay, aad haa e r a i a aeaiort-

, ' (

baa iraditaiBu

* ) ,
* TijiaftaOii
.

Vvaj.

< ki illa tvapofidata disli a l a :

t l x t v , , & -

T a i k J n t i a i att Iiaiaa d a vaWa IqrpttviUi, aleai

fttripmra aai ; Papfdsa b k labua aaa bm*m, aat

1 ^^

aaiem aorioia k v f B a t i a a a a : bt n n aaiaoi aaa

coiaai do^aejaa dajc^aai ftmmla bnaaiama. Waji
era>kasa fttacepia Het, tataito faaiaOiatioaaia kaaii

>^> * , |

Max; ajUatiataa a r e a o r t m a i p o a d o t w , aJtoqraa

* & S a Wa (aaltia a a l l a , aabal Ufia : B a t #
raJldUe pureoftfta* DaJ a | coiiatkaiJamaaa vetiraai
Mrretla. Moaeaeaisi d i i i t : Honora patran iruutt tt

( v o k ^ )
^ , , -avoJS
Av#jpAxw.

,
**,
( . *
, ^

561

ENARRAJIO I N EVANGELIUM MARCI. -

CAP. V I I ;

58!

. macrem l a a m ; o t : Q a i m a t a l i i t v i i palri vol ma

l i i , morte moriabir. Voa aateor djdiia : & diiorit
* ,
, . 6 -

bomo palri aat motri Gorbaii, qaod ost, Doouaa,

, ,

quodcnnqoe e i a*e in Mtoso cadel oomaaotam, e i

, ,

preteroa oon ftioUiaoom qoidqaam

, aot matri aoa\ c l irriiooi faciiia fOfbom Dei

per ooDaiitotiooem voatrapj

06

feceto

patrt

qaam ior^tdlatia, ot

tloiilia hujo*oiodiaiult> facilii. > Vt.gravioa

arguat Domiana Judaeoa, addoeli e i propbaiaco a

qoo taxaator. Illi eoim diaoipoloa

aenioruui iraditlonem p m v a r i a a i i aaaoftl. PouHno

argoobaal quoV

autem eis impingU crimeo looge gravioa, qood Mosb

, -

legein pnevaricareaiar. L e x e n i m ait, d i c i l : Honora

, <

pairein luam et matrera Uiam: aotem docetia pne-

. , *

f o i u l dioantadpar$niea,Corbao, hac , ponum o l

* ? obUlum
,

Dao eai, qood

eaim voleatea dovoraro

q u a r i a me. Pbariajei
ea qoareraot plebeiorain,

, *,

docebant puaroa, $i quid baberonl velqi pocaliom,

e l itlud qnaerorent pareotas, d l c e r e n i : Jani aoaso-

, ,

cravi boc D e o ; oe oUra q o * m

, ,

iuiao. Igiiur %\c deciplebaot pueroa, e l aimul p o r -

, ,

stiadebant eis u l conaecrirent Domlno quas habo-

Jara oblatom Do- "

, .

r e n t : qoo parenlaa faciaboni oootamni, ipsi aoteiu

devorabant Doo eacrata. Propterea argait eos Do-

& ,

miuaa, quod propier lucruro tramgredianiur legem

, .

Dei.

,
.
,

Vtag, U - * 3 . c cuin advocaseei ad.ae totatu

* ' , , *

(urbam, dicebai illis : Audita me, omnoa, et iaielli*

giie : Nibil a a t e x t r a

, , -

quod eam inquiaare : sed q o da

', -

procedutii, ilia ount qwe iaqoinanl hon&iiioai. S i

bomiaem'inlroiano in e a m ,
bomino

. , .

quig habet aureo

intraaaat in domoto semoiua a turba, Interrogabaoi

ad audiendum, aadiat. E t cuw

eum diaolpoli eju$ de parabola. E t ait Wj^f : Adeo

* ;

e l iutelUgeaiia c a r t t i a ? Nondum

vcov

quod orane foria inlroiem i o bomiuem, non

, , -

euiu inqutuare, qaia non intrat in cor ejna, aed in

inielligitia

, * ,

vontrcoi, a i in aecoeauni exti,

efcas? Dicobat a a t e m : Qtiod ab bomina exit, llltid

; , ,

inquiuat bomineiii. Ab inlerioribno enim de cordo

repurgana

omooa

, .

bofniaum mala? cogiiaiionas proceduat, aduheria,

oiupra, homicidb, furia, avariiiae, fraudoa, dolus,

, , , , - ^ Impadicitia, malos ooalus, blaspbetula, auparbia,

, , , , ,

atulttiia : omnia haw mala ab iateniio. procedani,

| , , ,

et

qaod ciboruoi obaervaiioaea quao lex pnccipil, non

coinqttiDaathominem.

>Dooiina$doceng bomioeo

^ .

debeamug eorporaliier inielligere, incipit boc loco

&

legia mcntem aperirc, diceng , nibil quod iogrodi*

tor, coiitmaiiom facere, boc est laquinaro

<,

. ?

q u a m p i a m : scd ea q o egrediuoiur do corde.

Illa

eaim suot q u iaquinaat, a l eoonierai ea. Ocolum

, , ,

malam

eiaaim invidoa ocalum maluro et fascinan i m m i t -

ioqait vel invid|am, vel ialetnperanliani;

, .

lit in eom cuj I n v i d e i , et interoporaag per oculnm

, ,

videns, malum accersit. BUfpbemiam auiem dicii

3 *

coavicium in Deum,

u i

quig

dicat :

Noo

e$4 provideniia, boc blaspbemia ; a i ideo sapcr-

THBOPHTLACTI BULGARLB ARCHIKR

864

bum atatioa aobjaxfit aoperbia eat q o a * e o c -

, qoaooo qoig boaaatoaoratar, otbocnon

, ,

oaeribit

, *

Dto

p i o p r i s virtati. S l a U i i i i aalcaa

eoavidaa e r t l o a o a i a a s ; otaooo iliaa affeclioaea

coinqofnaot aaimaai, Q 7

ex Ula

\ , -

01 efredioaior. C a n e n u r l o r t e obaeariaa kxoioa

, .

acolofteatqoo

cat Dcua : k k i r c o et d i c a k a i : Q a i babat aorea a a -

, , !

dfoadi, aodiat, boe 4*1, Iatdtifeaa iateUigal Apo-

. -

atoli aoteiD profuadiaa qaiddam o k a r e Doxtioaa

, &*

exiaiiaiaraat, e i aceodxnl et iaierrofaat da p a r a boia, boe ett obieaebralo

PaVabola

tt

.
, * $ ,

obacaro

/ , 0 voAVv ** -

a o i n a e r a o aat teaebrooM. Bt

qoidex) iaorepavit eos o i c e o t : Siodoo at voa aioa

inlelletiD oatiat daiooo aolvit qood augtbat.

, ( ) ,

( ; .

Vaaa. 24-30. E l eum inde aorrexlaoel, abiit

coonoia T y r i e SidooU : etiofreaaoa
nomioom volait a d r e , nac pptoii U i e r e .

doman,
Molkr

,
, ,

o o i n ataliai a i aodivii do eo, eojoa l l i o l a habebat

* , -

apiritom ioitBoadofo, venit c i aceidlt ad pedto ejoa

(eratautem

roolierGraKaSyropaoaaiaaa

() feoera),

e i rofabat eain ot d*monium ejieoret do filio

( ), *

Jeoaa aaiom d i x l i illi : Siao prioa aaiorari fllioa :

non aat enim hooestara paoem

*?

flliorooj,

e i projicoroeaieHKo. Ac illa m p o o d i l e i dieii illi :

* ^

DooUne; oam c a l d l i qooqoa ooaaodaol aob

, * ,

tuonu de n i c i a filioroa*. ait i l l i : P r o p U r Ulum

* , *

aormooero

Eihm

coaa

vado, exiU daxaoniom a I K a toa. E l

daunooiam

. * ,

Ittaar Jaeooloto aopor loctoxh > Poai-

, ,

abiiaael domoaa a o a n ,

xiiaao,

reporit

q u a n d o d b i a tocalaa eat Domiaoj, et vidfv iacro- C olxov , - doloa Judaso*, iransih goniiUon . JMm ctiin

#. xa>

incroduH eaeent Judxd, faiara orat fenllom.

E t p r i o a m quasaivii lalere, ot oo^abeaat J u -

, ^ ,

da?i poataa qoo ipaom accoaare, qood ad

. *

Smmuodao

geotea

p necarrerit. Noo potait lamea

t

latere : non eoim fleri poterat, u i a netoloe agoo-

aceretor. Mulier igltor q o aadlerat da eo, oaloo-

dii alacrem fidem goam, ot proptereo Bomioao non

, .

sUlim exaudit, tta moralur et differl donuro, ot

oaieitdat

qoamvla

, (). *

ablegareiur, poreeveravil, ut et ooa discamoa non

(62) ,

malicria

aolidaoi

fldem,

qoas

aiaiira resiliro ciiro precamar, ! noo olotlm voto-

rum fuerimus compoleg, aed peraevercraas donec

. *

accipiaroua. Prasterea canea noroioat genlilea, l a n - 0 ,

quam Judaeia babiio^. ~
Panaro aoiem bene-

, ,

ficium, quod poeria, boc eot Hebncis, aegregarat

Deng. BeneAcia

auiem

Debraeis

imparliiua

eaL

Dicii igiiur Dominos : Non oportet gentilea p a n i -

. ,

clpea eoso beneiiciorom qua) Jodxia deatinaia aonu

* ,

Ex collatione codd. Venet. S. Harci.

(62) Cod. 2 6 : ,
' , ,
( , '
),
, . . . JMuUcr auiem, Grscca quidem s u (a) In cdil. L u l . decet, , vel
Graeco ad bunc locum ex Tbcopbylacto.

peniiiiooo, aed idiomato S y r a , ac geocre P b o a o l i :

P h a n i c e s enim C b a n a n s i dicebamor, qood aoeiropolim baberenl Phoenicero. H a x igiior eoai avatiaoet
deeo, > e i c .

o(

apod J . MiUium

Novo 1

5C5

KNARRATIO I i f KVANGEUUM MARCI. -

CAP. V I L

566

, ; ,

, Quia Tero pradaatcr respomlil mulier e l fidolitor,

deotoerii faolt eat compoa. Jad-oi aniro, ioqaii,
-
paooat habent, boceat lo lolum, qui e cc&lu deaeeo. , ,
dUti, e i bfeoefficia t o a : t ego mioaa poto, boe

' \

benelclam

, . *

qxoHiodo noa d i x e r i i : Virtoo mea aalvavii t o : ted

partitalaro.

Vide

aulom

aeraiooem

Domioann

, , *, , -

qnid d i d t ? Pftplor

, ,

propier Jklem luam, v a d a : mundata eoim eai l i i a

hunc, boe e i i ,

* , , -

. Diice igiinr 04 lo boc loco o i i l o a

. * 01 , ,

Eteoim anjtaqoiaque nootraai 208

docirloaio.

qoando poceai,

. ' ';

naUereai .boe inflraio o a i m a ; PbOBniiaoaatem,

, , *, ,

Uoqotai

poccaioaa babooj. F i l i a m aiitem hibot U l i s anhoa,

aaatom , quod babot daunoniooi. Maia enim

robrom

oi uagaiaariam

o c .crvcotoni

, , ,
opera, d c m o o a m aoot : peceatorea itaqne cooi
'*

-

'
H ~r

'
* ;, '
gimua, canea nominamur, immondiiia pleni, pro
D

ptor quod e i indigni

, ,

Dei,boc a t f , ^ n r a n n i c e o m immaculatia mysioriis.

. #

, -

aumua qui acdpiamoa pancm

Qood per bomilitatom

noameiipaoa

, *

verimoaqoo

noa(ra, boteal,.opu8 diaJbolteotn.

>\

agnoveri-

- mno; e t confeoai fuerimo* ooa e u e canoa, enarrapeecata noalra, tnno aaoabitor

filio

, .

Vxmj. 5 1 - 3 7 . c E t raraom egreMua do finibaa

, ,

T y r i ae Siooaio,veoii ad mara G a l i t a e por medios

, Q flaea Decapolia, adducuoi

>

oi

sordum

Iragaa

baailaotoai, et deprecantor imponat

illi

, et com apprebendisaoi e u n torba aeor-

\ * ,

, laiaii digftoa aooo l a aortcviaa ], ot apoio

emUao, letigit iiagoom ejue, ao auapkieoa in eoolum

iogeaoit, a l l iltt : Epbpboiba, quod eai, Aperire.

*., !, * , -

E l auciip apartas aooi aurea ejtig, o l aolotom

3 ,

vioeoiam

pracoepSi illls oo cui dieorcau S e d quo inagia illo

&, ^ .

eigpnpcipiobat, boc ampliug pnedicabaoi, e t a a p r a

* , -

modofD atopabanl diconiea : Bene omnia iecif, c t

, ,

aordoa facii audire a i roatoa loqai. Noo moralor

* ,

diu i o gcQiiliuin locis, sed siaiim transit, no, aicui

, . t -

dicebam,darcl occasioneui Judseia diceiidi quod p h c -

, -

varicarctur legem, gcniilibus ec micens. Seccdeaa

linga

, et loquebalar

roelo

: tt

, , , D igilur a fiuibua T y r i et Sidonia, vadit in Galrlaeam.

, .
surdum c l impetliuc lingaae illum sanat.
, E r a t ^aotem morbus ille a dsmonc. Jara qnod dc
,

(3) *

Inrbaftepraumapprebendit illum, ideo factutn, quod

uoa erat\arrogaiiiia secuior, qui se bumiliarai
usque ad iloairam inopiam : e l ut plorimom noluit
coraon m u l i i * miracula iacere, nisi forte pro|iter
videaiium utitliaiem. C u m vero expuisMi, tetigit
linguaoi illioa, u i osienderel oiaoes aancUD

carnis auae a a n c u ^ ac divioa8 caso, adoo at spn-

} ,

lum nanc tolvcrel linguae viacolam: laroeui pcrfluitaa aii omae ipuiom, aed i n Domioo admi-

, . * *

,
,

Ex collatione codd. Venet. S . Morci.

( 6 5 1 C o d . 26 : ' ,
/ ,
,
i x o f v o . , . . . Accipieua igilur

iilom Morsiro misit digiloa auoa in aaricoba cjue,

unum vidclicet dexterac manna in aliam eju, aitum
manus a i o i s i r x i n allcram. Cumqoc cxpaiaaet, c l c . >

THEOPHYLACTl BULGARIiB ARCHIEP.

ae
nlrabalar proplor
*** ,
impoiltU ajiibyg '
,

U7

locreda^atem iUorum. l n geocro d l d l DotoJaxj

aaoaoa propbolaa eooiampiog to pairia w * t o l in
t u i et iaier cofniiof aooa. Nam si oobUea
ftatoaat cogaaU. tavidaiil lili e i a , ei propuret
cuoteionuDt: ifo iniem igoobilaa, lieinni proptar
Igaobiliiaioto cotuemptai hauaotnr. Noo potuit
Igiiar illtc victaiaa facere, ooa quod ipoo
, j o d qood illi iocrddali. P a r c i l IgHor efe ooo
factendo gigoa, oe gigoa tlrH eig ad -najorem eoadeaaaaikmea), ate credcniibog; et iddrco
aoo faeU illte virtotaa. V H a t o o r : lo virunom
opcrtttoiibos ert fjog q i i focii t i r i e l e , c t
Ooram qvi aaaripiaul i d a . Q u U aoiem i l l k defuil
aUerom, oaaape aaoaodoram fldeo, ooo poiuii itlic
alfooai fecero Jagoa. Ita eoim ioiaUigcre debomuj,
9

Noo potuit, idott noo rapacea e r a a L

(58) -
6 ; * , *
.
, ,
*

, * , *
,
,
^,

,
. *Extiot ,
,
. voolv % .. #

^r.
s-^ftj
itemx
, , , ( 9 ) .
c \

Yooo. 6 - M . < I t obaoibalabat por vicoo uodiqne

ciraaajacaolaa doceog. occprsit doodeciw, COB-

pUqoo OJM aaoklora biooo, ot dobot iUU

odtemos gpiiilo* imrnoodoo* pnocepll illis oo

qoid lolleroiii i a viaan, oiai virgam u o i u i o , non

peram, ooopaoom, oou in aooa , aad calcoaren-

, ^attov
, , ,

tx? uadalUg, e i oe ioduereoiur biala looicia. E l

* , 6

d l c e b a l e i t : Ubicunqoe inlroieiJug in docooai, lllic

. *

naooio

dooox excatia Uliao. E l qalcoaqao

ooo

^ , & ,

i ^ p o r i a l noquoawdioriui , Ulloc

oscoutc polvotooi qoi ooi aab pefttboa :, io

taailBooniuin U1ia>> Amea dioo vobU, tolerabiliaa

, .
c , I V

erit Sodoiaiq aul Goaoorrbia ip die Jadldfi, qaam

cWiuti i l l i

Hoo in civiiatibua docebai

<

^^; ,

, aad e i i a >icU, at poa

^,

npo deapieere, ooqoo aamper Biagoag

;, * ;

qucrera

dfilatea, aed at in eooiaupti oppidulte pnrdicotnag, aemiooodo . Noo aoloa auiem

, ^,

>

docei, aod o i doodecim mittil biooo, qoo e i ala-

, ,

crioreg aiaL Nam l i piUiaaei, fuiaset unicus

llle minos a l a c r i s : iiervm ai piurao quam duoa, noa

. , -

oaffeeiaaec apoaiolojmro aaaaeroa io p l o m pagog.

. Dd)>iv ,

igiiar m i u i l : Moliorea eoiro aoai duo qoam

u o i u , dicit Ecclcit#tes. Probibet aatem ei qaid-

. * *

piam tollere, val poram. vel , 200

, .

W- pauem,

* M n l b . , 19.

collatione codd. Venet. 8. Marci.

. (58) Cod. l o a d d i l : D pere inclareacaret, acandaiixabaDinr Sa eo : boo eat,
,
*utpito
> poterant tn oom credere, propter invidiaai.
^ ,
*Magis aaiem io geucre dicii Doroiaug, c i c
^,
(59) Idem cod. a d d i l : M c t i *
ohcsla^ ( -
uh ,
, *

, oi 1 ,
, ,
: , '-.,
- * ,
' ^
,
. , . . .
. , . . Inler ca?tera
l*eriie s ipsiim per b c decbravii Doiuinus. A i l oiiim, q u e verbum non gigniAcal, aokxoog
aulem inr patria, propier toiam Nazarol : inur coeiiaui iiiiuediiuciauin, a quacuoque eauaa provoxiai,
gnaios,
propier quoniodolibel allinei ejus : ac in
iiiipoleiiliain vocare. S i c el boc loco : impedimaxlo
domo, eeu [amilia , propier. solos doinesticoa
ciiiiti ilii erat eorum, qai beneAciig nfletil ruerani,
ipsius. Omnes cuim illum coiifeinnebaui: bi quiilem
incredoliiag. Non polerat igitar, id perinde valei,
ul suum couierraneuui, illi ol aflitiein, caiitri u i
a c , impediebaiur i neque cnim ikcebai, aom ittg
familiarem ac domesiiqum. Cum igiiur ille suniniol>er vim bcuefacere. E l obambalabai per v k o s , etc.

019
U

ENARRATIO W KVANGBLtUM MARCI. - CAP. V I .

, , , tf&cenaper h a x illoo a d i v i l i a n r a studk) eaae debero

, et qood qui vidoui, beoe afficieutor

, \ , ot ,

erga eos qiii poooeookmam eonleitiptam docaant, c x

,* '

oo qaod Iptf nibil b a b e a o i . Q u U eaiix fiso

itolo qai oeqoe peram, tteque p a n e m , qui n u t i m c

16

apo-

, , , ,

xoceaaariiia eol, l o l l a t , non bene afficereior, et

ad divitiarnai conlemploni p t r a r e i ? Porro in ona

%\

(0); ' * -

domo eos monore Jnbei, ae videaolar propler g a -

; ,

etrimargiam

. '

iraoseuntea. Apod tfioo aaiom qui e o i tion accfpioiii,

}abtt ut excutiaitt p u l v e r e m , demonairanic8 qiiod

II

iacaiialaniea aaae, ab aliio ad otioo

, ; -

longam vlaro propter illoa venerinft, et nibil p r o -

, , '

fuariot,

, , ,

pulverem qoidem, qucra etiam ipgum excusserint,

, ,

. * *

; .
{ ; ,

iu

vei quod

oibilab

eia aVceperinl, et na

boc gii in lestimooium ilJia, boc eat i u

reprebettftionem. Amen enim dico vobis qubd l o l

rabitiui a r i i Sodomis aot Gomorrbia die Judicii

quam bi* qui non auaceperfnt . Sodoroitae eoim

, .

puniti i a boc saeculo, laviiia i n alio sxculo ponien-

, *

l u r . tosapef illis non sunt roiasi aposloli, bi vero

, -

aposioloa non auaceporuDt, nieriio igUur gravius bi

* .

qoam llli panientur.

c ,

T B B J . 1 2 , 1 3 . E t egreaai praedicabaai o l r e a i -

, \

ptscereni, et damonia inulta ejiciebani, e l augebattt

, . *

oleo

, ,

bleo apostoli, aolua Marctis n a r r a i , quod et fraier

Doiuioi Jaeobaa i a calholica Epislola d i c i t : Iafif-

* ;

inaior quls foler t advocet presbyieroe Ecclesia,

, \ -

et

DiuJios

atgroa, e i aahabani. Quod u a x e r i n l

aupar i l l t t i D , oagentef

oreat

eoon

oleo

e #

. E*l

' , . C igilar oloam at ad laborea oliie, a i l u c U fomenluai,

\ ,

et b i l a r i a l i a effecUtoai, oigaificaiquemiaericordiaiii

, \ , \

Dei, e i graiiam Spiriioa, per qaam a labore libera-

** ,. \ , *

m u r , e i lucem a c gaodium bilariiaUsjnque a p i r i -

^ , \ ,

tualeoi acciphnua.

*,

,
,

, (
, . *
, ,

V s a s . 4 ! . E l andivii rex Herodes, innotuarat eniin nomen e]ua, dicebatque : Joannea ille qui
bapiixabat, resurrexil a ir.oriuis, e i propierea v i r lules agum

in lHo. A l i i dicebani, Eiias bi;

alii

ferodicebani, Propbeia e i t , velianqoam unui ex propbelis. C u m audissel aolero Herodes, a i i : C u i ego

p r x c i d i capot,

Joannes iale est, aurrexil a

, , .

inorlins.

, .

o c c i d c r a i : et licei lelrarcba esaet Herodea, etim

Hic IJerodes fuii filius ejus qoi pueroa

, , D laroen tegem dicil Marcus, simpliciier usos nomiue.

; .

Igitur ille cum audirel miracula Doroioi, aciona

quod

immerito e i absquo rausa jnsiutn Joannem

J a c . f, 14.

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

(60) Co.L Jt6 a d d i i : -

, ,

, ^,
,
,
,
, . . . Quomodo vero Matlbaeu,

Lucaa referuai jossos esee aposloloa, neque c.ilceamenia, neque virgaro babere, cum I f a n u i dfca ,
k r c a o l a Ulirpermiaaa fuiaseTQuid igiiur diccndum?
S c i l i c e l , priinum qoidem ila mandavii, sicul Maitba3ua e i L u c a s s c r i b u n t : deinde vero pennisii illis,
u l aolia eandaiiis ae calceareni, ac virgana baberent,
luin ad pedum cuslodiara, tom ad susieniaiiomm
corporis (videlicel eorum imbecillilali indulgere
oloii propler iiinerandi difficuliaiem) ut bic e v a n gelista scripiam reliquU. Porro i n una douio, e i c .

5U
opriaiaoet,

5Ji

THEOPHYLACTIBUL6ARLB ARCHIKP.
nor- ,

6*4 qvod

, per reaxrrociiaaoai te virtaleai aeeapbaei

i x , %%\ i x

mirocila. J t a a a c a aaim priot

naUoai

*. -

alfno-

ofOfandi

aikrxaalara focerat; Herodaa aoioa* pulabat

i ^ o p o r M k m o m ri m u r r e c U o a i a virtola advo-

altse. At alii dicebanl, Eliaa e t t : reprehondil enim

. -

, ut com diceret, iacredula n a l i o ! H e r o -

; , , 11 I

dce auieai l i n e b a t : tdeo miter orai, o i e l nortaua*

* ,

tiaierei.

,
, ;

Vaa*. 17 20. Nanv ipaa Herodea, aalailiitbaa. roaaea injecerat ia S O l

" , \ -

Jooaoem, e l t i n x r r a l
PbU

o i o r t m . Dieebat

. "

eniip Jaaanes Herodi: Non licet libibabere uxoreai

frairif

. ,

earo ia> carcere propier Herodiadera o x o r e a

llppi f r a i m a a i , qaia daxerat tm

u i . Herodia* autem intidlabatnr illi, vole-

batqoa occidare oom, nec polarai. Herodea enii , . ,

matoebat Joaaaaot, aum t i n m Josiura a c
aaaeium, e i oboembat e o , aadiioqaa eo, mulia

, \ \ ; ,

faeiobat, e i Ubealer tum aadieban I n l e n e r i i boe

, .

loco MarctJi uarratioDom da morla JoaaaU -

itx>, occaakNie %. Dicuai autera quldam qood

, .

OV

Herodea rapoarit Uerodiadam, viveaia Pallippo, et

, ,

qaod reprebonus

foeriloi

pnevariealor, qiii abdo-

allj auiam qood

, *

norlua* quidoni fiierit Pbilipptia, reliqaerit auteta

* ,

i l i o l a m : ai coaa flUam reliqaarii, noa debebal

, \ ;,

xerii vivaniia

fratrU

nxorero;

Horodaa axoram fratrU dueara atiam poat m o r i a n .

Ux

oxoreoi

, .

nooc aaiem

oniin moc jabebal

firatrem

frairia

docere* , cum aoo toperaaaei poer:

4

1111 erat fllla: llkgitioue laptaar eraai n v p l i * . T i d a ^ ,

aoiero qoid faciai rablea, q u a n u m valeai.

, . "

Ecee eaim Qerodoa Joannem, qotm i a U a i o bonora

et rertroalia

\ ,

oUervabal,

a i libidiaf

aaiirJai,

eootenioU.

.
^ x a j . t l * t 9 . E t eam diaaopportvnoa aceldiaaet,

c , ;

cam Herodea l a naulitiia ccenam faceret priraaiibus

ac iribunia e l prirooribu Galilaxa, eamque introio-

, \ \ >

oei Olia Herodiadit, ae aaliaaaat, p l a c u i a e l -

que Horodi, ac accumbeoliboa, raxaii puollas:

, \

Peie a mt quod via, et dbo Ubi. E i J u n v U Uli,

5, ,

Quidqold a me peiierta, dabo Ubi naqua ad dimidioni

* ? , \

regai roei. ilia tflxii n a t r i uum : Qnid

\ , " ,

p e U m r llla vero d l x i t : Capal Joaania Bapilitas. E l

. , -

infreata a U l i eam feaiiiixiiono ad rogem, pellvli D , ;

dicana ; Volo u i proilnua dao roibi i a ianco eapot
. \
Joannia BapiisUe. dolora apVtu r c x , propier
, ,
joaiorandom, eoaqaa qui aimul aecurobebaai, noluit

- \

eani rejieera. eonieaiiro w x , apicolatore,

JUaall inferri capol ], ille abiit, ac decollavit

eom i n eareere, et auulii capui ejue io l i o c e , et

, . \

dedH illod puelbe, et puaila dedfil W\nd mairi ua\

Qoo audiio, diecipuli ejoa venerunl ei austu!eruul

. , -

cadavar ejua, posueraniqua itlud m mouumenio.

, \

GonfiviQm celebratur. S * I U I per pueUaai diabolos,

fli ]at]urandum

impioro e i oeiarium, imq atallam.

, \ .

Meqaam aotem mulier dicil, Da mibi protinus, boc

* Deot. , 5 .

\
553

ENARRAT10 EVANGELIUM MARCL -

, * .

CAP. VT.

55l

t stalim, b w hora. luslpiens rero et amora c a

Hcrodeo jasjorundtim metnh, a( Jmtfat pro

. ,

ptor illud occiifit. Oporlebal hte perjarkrm

, <,

e i n o n u m abominabHe facinog porpatrare: Noo

, , , , .

onhn ublque

Spiculalor roiles cahiifex c e l , depuiaita in boc u l

, .

booeafom

ft*H,

est servare quod j u r i r i s '

occidat. Cadavpr, id est corpos ; posiqriam enim d a -

, -

i n m r a t u m e s l eapot, eofpvn qvod dedifit, oadaver

. . -

diciiur. Accipere baec pourt spiriiaaflter. $Q2

, ,

rodesonlmdiciiitrpopiihi$pniceu$Juda5oniin. DuxK

. , *

iutem uxorenr, Vanafin e i tnipadfcam gforiaao., ctrjtia

nfianonc adbocaaha ot iripadiatapad Judfeoi, neui-

pe Scripturarum cogaitio qna tadacunlur. Tideitiur

. ,

oaim aibl cognostero Scripturag ; vefamtatom non

. ,

aic habei re. Nam J o a n a l a i dairuncaruni, hod

, > - e s l , propbelicum eermonejn: Capul enim propneii*,

v t t a u , .

C b r i i t u m dico. noa tcooporant. E l a i igilaf proptuAi-

, *

com babeaat eonnonem, letfabaqoe capiie, boc esl#

* ' '

C h r i i l o , illaro haberit.

, . ,

* , ,
.
t oi ^ ,

YKOS. 5 0 - 5 5 . t congroganlar ad J e *

o m , ac rodooiiavoTuni al omnia, ot qaae cgbseot,

qaaqm

docofasooi.

a i i Hlfe : Tooiie vos tofl

* wtav , -

aeoreom i n deaerlam U>eam,ei requieaci(opasHlam

* * , ^ E r a a l oalat qot vouiebaot ot abibaal taulti, a c oa ct
ijoxaipouv U

"
* * abiit
- * - - In
- detoriilm
boorqoidooi
capero vacabat.

* ., clfcov -

loeam navlglooeortooi: t i d e r u n i eos abeontea,

. ^

at agnoveruoi a a m mulil, o l iiiaoro pexlostil e a

oiooibua dvUalLbaa toacorrertiirt illtkc, 01 prfeve

, . >

oeroat coa convoneruntqoo ad illuro. > Apoaioli

, *

postquam pnadicaYehmi, eongreganidr ipud lesntoi;

, -

ot e i noa diaeamaa, s i qoaridQ in mioistrhno a i l i -

larour, no DOO lotoo a b e o qai tniuii, abripiomos, at

, ' ,

advertu$ ipsooi irteorgartius, aoil illufA fciatiiiisca-

pai, f t ad llloto redeamas, aonooiloaBiisque ei 6iii-

\ * -

nia q a vel docuiwug vel fecimot, Neqoe enim a a -

; *

tia eat aj docean)u$, niai o( focarimua, Quiescero

, ,

auiom facil CbrUiosdiftcipurol, u i gelaat

laboraatea i a verbo et doctrina, dignoi quibu dtiut

jJrefaii,

, xol D sua qaito, ot uoo ttppft iuiendant laboribds. Porfo

iolocooi dosenmn aocedil, inania glorla v i t t l u r ;
,
aed oeqoo eo toctj hrtere potoai qua^rcfiiiet. Aifeo
. > ,
aotem vigHabant iiif, tM e^ug^ret eot, (o) o t aaa
^ , ,
prasvaoorioi, (bdc eal, pfamti^raoi rartoef ufrmo ,
loo) at abierfnt abi CbTUto* qoictao
^ .
b a b i i o m orat. Sia et tu prafforn Jeautir, no e l ,
gpoeiepoc Hte l o v o x e i : ^ ffrtttoVre, o t i o n a | i a
, ^](. ' Wpoiliam prxtvaoiib.
()* | , 4

, xoV ob ^ .

Ex coUatione codd. Veuot. 8. Morci.

(OnCod* :

, ,
* ^, *
) ,
. >
, . . . veruiu uliud documcnlUu)
()

tuiu

bfc* oaxOfooo MMOpO', ofottaro^ atefafo*aVx4o

&m ooa seiopef ao moJiii

liiiiodioi t r a d a o i , aoai

doqoo ee $obtrabaiU, a c aolitarii flaanoant,

ivniqu^ ab-exieriorl oocvpadoaa MblOjgaai. Porro
lo looam loaoriom seeedii^ * t

L a U d e a i d e ^ i ^ r , q o aoqnuator, vorba,

poniaL. G R . C X X I : L

1S

?57

KNARRATIO1N EVANGELIUM MARCl. - CAP. V I .

538

, . quaiiivia nianua dcdtasct, lamen pro aiogolorum

on j l a b a i ; a m quod aopererai, vermicolU a r a i u -

, .

jebat. E l i a a quoqae viduaai paaceas, stippediiabai

I I , ;

quanium aatis e r a i . Jesue a o l e u y u i Dominua, eiiara

. , ; ,

residua facil. E t basc qoWem joxta hisloriam : v e -

. .

rum

, , .

Mosia, qui qulnque ftont, Geneaia, Exodus, U v i t i c u a ,

t l xa\

jaxta anagogeo, qoinqoe panea

atint

libri

, , , -

Numeri e i DeuieronooMum; duoautetn plsees, p i -

, *, . *>,

acaloram libri Apoatoloj e i Evangelium. lilia enim

, .

pascunlur qvioqae nosiri senaus, qui perquinquo

uiillia sigaatttur. T e r a m non poasunl omnia edere,

aed molia reaidaa reliaqaaat, q u c 204 aposioli g e -

, , &

eiare . Naro diffleiTiareaaeiisae Lcgte et E r a n -

gelionim nos qnldem, quinque eeatibas

\ * ,

poriamas, sod apostoll.

aervieaief,

,
, .
\

Y s a i . 45-51.

atatim

coegil '

conscendcro iiaviin, iil p r a B c e d e r e n i

, .

Delbsaidam, dum ipae dimiuerel lurbam. E t c a m

, -

diwisissei eoa, abiii In monlein ad orandwn. E t

. \ ,

cain veapera adveniaael,

, \ ,

e i ipsa in ierra, vidilqne eos laboraniea iu

remigando.

Erat

eaito

erai

traDatuitao

navlg in medlo mari,

vealoa conlrariua eis.

circa

. , ,

lans aupcr niare, e i volebai pneterire eos. A l

, .

videruul eum ambuJantero aaper maro,

speclrpm

, , .

v i g i l i a m nocils v e n i l a d eoa

quartam

marl

a m b u illi

ut

putavorunl

et exclamaveraat. Omnes enim v i -

esae

debant euro, e l conUirbati a o n f , a i staiim locuius

, , \ - est cum eia, dixilque

eia : Confidiie, cgo enm, ne

' , * ,

ierreamiai. a i c e n d i t a d illoa in navim, a l c o o -

, . (

qaievii ventoa* veberaenler eupra modom inira

, . \

ae stupebant

, \ .

xerant de panibos : a r a l enim coreornm obc-era-

e l admirabantor. Non enim intelle-

\ :. * -

lum. CogU diacipoloa. Nolebanl enim avelli ab eo,

aed vi separabantur,

parlim propier amorem erga

, ,

illum,

tj . * ,

Nam propterea

nocie sinil in lampestale esse, u l doceat fories esse,

& , *

e i non i n principio lenialionum sperandam r e -

qnomodonam ad
, \ ipsoa rediret,. cuin abessei navia. Diniissis iiaque
oodb lurbia aacendiiin moniem a l orarel seorsmn. Qaielo
. * ,
eiiim c l IranquiUiUte oput babenl preces. Crclennii
* . \
diacipulo8 tentari parmiltil, u l diacnni palicoliam.

^,

dpxJ
5

partim

, \ D quiein.

quod dubitabaat

non atalita illis assislit, ged lota

Obaerva et aliod, qaod daiaros fcncm r c -

.* ,

runi diiGculiaiibas, in majorcin illos lerrorcm a d -

ducil. Viao igilur illo, ciamavemnl lorbaii lauqoam

p a C C o v a . , -

io

, \ * \

d i c e n s : Ne ierreamiui. Deindc at per ingressnm in

^tdk

, * -

^. ,

pbauiasroalc, e l s U i i m per voceui auccorril eis,

navini, majoreui illit aeeuritatem parii. Confegiin

eniiu conquievit teatus. Magnoro aoiem miraculum,

<* .

ambulare

& . \ -

esael lania

^ ^ , \ , \ -

iniraculi

perjpfe

non iniellexisscni de panibos,

, , -

.
,
*
^

iwper mare, et revera cliviniim : e i cuni

icuipeatag, tamqne comrariua venlus,

iucremenlnm crai. Apostoli

mari iaieUexeruat. Videiar aaae Cbrieios propier

boc permiaiasa Uloa tenlari, ut quoniam a panibus
eum oon cognoviaaeni, noliiiam a mari percipereiu,

blque utiliutcm consequcreolor.

* , , ,
(

autem cum

e i boc miracolo in

iat

THEOPIIYLACTI BULGARLfi ARCHIEP.

Y C M . CWo. c Et crja irajeeiataal vooorool io

terro

Cononro, e i aopllcoeroot i o poruu*.

CK*O0Op0Ot4 OtOOftt 0 xOvi, COOliaOO Of^WlMU

e n m : porcav/rootoo t o t m axicttqoo rfftooo*
***, eiaporoe* ia iooliooooqoi mata boaoUal d t *
cwfenro,cxoi aotfaoooloam ilite toto j o i q o o e o o qoo i o t r o x o * te ticot *M dyitaief, a o i J a vlHaa,

S N

,, Itvvo opoiJiippiiilqiioi, IftXtAvwv Oovwv

* * amyvbvitc * >
Ixstvqv, (

oxsl a *
tif * ,
* aftibaura< tva
io pbloio poaoboal toflrmoo, oi avptvxoboBW eoao,
xav ,
m voi i m b r U o i TOflines^ laofereoi :
qoolqootunfolMiftt N S , aolvi faboot. > 9 0 f A l i - * , , AiA ,
, 6 . )
qaaofto tttBporovotTidoiir, pofofriootoo e * Doplpot
^ ,
i o l o o o i l k ^ o o q o o d i T W ^ U U dicU : C*m a p o v t * ooot Sllim, attalonmt i a ^ m v o . Woo aoi io d M o i . 06 ; ,
' tooooifcfov ,
ipooai vocabont, aod I p d sAVebaet ooo q i i ajojo
fv
habebani, obaotraDtes ut lUit vol tabfiaai vootf9

roeoli laofera liceot. Nam miracotaa qvotflo rorj- Tb mpVtlp !>| , a t w v Af

ttere operttat faertl, q a lanfOioit proJaflo b - , Cattv avrotc I v i t q *
b o r i b t i , 4 oimiiaai aoroo penrtoerat Adeqoa w v .
aaxeril.
& A A . 1\

CAPOT VII.
Jkdi$cijnUi$ UUU$ wunuhu ctmtdtniib**.

D iraaa-

ttkfl rt}c / t*i}c aVroJ^c * w

llapi nic.XvpofwrmiWnc. Hapi
Ja^gidrou

Ka\ xp6< aotov of tap^aafoi, raal

%*
,
qxtdain d o Scribii qoi Teooraat lliorooolyaiia*: et
\
cum T l d i a t e n l q o o o o a n ex-ditcipatta ejoa c o n o u u i i *
0( ^.
b a s m a n i b a t , 4d e a i iUeiif, odoropoooa, iaciaami.
01' ol lovlalbc,
H a m Paariaaii e i opMloq Jaatt fola^iialiler l a T O r i n t mtBttt, * * a c a p i a t l d b a a v l e o o i K e a i o a t i . ^ ^ laf (ovat, fif xapdooatv - *
t U majorom : e41 foro mteatteti raiai bni fuerini,

BOQ c o n o d a n t ; oi alla J M U S o a a i qaje aatcepa*
& *? ]^\ f t m i a a r v a i i d a , n e m p * UUoata p o t o i o r a o a ot a r .
eoonuii, e i m a o a p l o r r a , e t lociafan M n d t
ot fapcoalot oi *
laterro|a]ii oum Pbariaati o l B c r i b * : Qoare d i a c i *
! !
poli m l n o n a m b o l a n l i a x u tradUlooom a o o k m i a ,
^ JUuV
aed Ulotia maoibos o d u n i panemT > DiadpoU Do * t *
f a i n i d o c i i t o l a m vihutem ampUxari e itoUit
^ ,
n o n eaao soperaUUotl, illoua J v a j ^ s o o a e d e b a i M ,
** ,
airapUciior et abtqoa oirifaiiaia. Phariaai ergo
. 01
qnjBreniot o o a v l d l o c c a a i o o t a a , i l l a d reprekoBdant:
tupttv , ^
n e q a o r e p r o k p a d a D i l)loa a i |raBafit)dloB4aa tefeai,

ood traAitiooea a e a i u r a a i . io it|0 a t r V
, .
p i u m e r a i : b T a n d a m cubUalUar, k#o o*4 aiqoa
ad cob}Uun (cublua e o i m diciler a flexo b n e b l i ^ ' (
naqMO ad e i i r o o o t difiioa), aod koo erai a a e a l o r l )
boa u r a d i l a n L
* ,
.
VTBJ. . I S . i A i ibartapoodaat diiU ok ;
, , * vttifiAatta e j l kalaA de voWt bypoofiUi, okoi txoxpivtov. *
seiipun ': Popofau b k labiia aoe htmm, tor
* % ^ %
aiiott ooiiHBa knfa a n o : bt vaaam anian m
> ^
colapi d<Koaleg dojaViaat, |t
ia baaiioaiau 1
^ , ^ ,
oambao aravir nla BaL taoaiii exaaikaiiAmao^ I
^. ^
xpofiHt ^ , ]
ijblaiatiat oi^aoram oi | ottMamo
(aoitla a%mlUi ISi daaabat 110 : | O M { tmopkriv,
*. j
njklUs praKepUw Doi | ooiUtUonti votuaji
aorreUa. MoseaeafaB dixii Hoiiora patraa t m , tq
Y x a a . i - 5 . c E * coavenioa* ad Pbarltod, e t

561

E N A R R A J I O I N EVANGELIUM MARCI. -

CAP. V I I .

56!

. taitrem i a a m ; o t : Qui malediiatil pairi vol m t

tri, ipofte aiorlauir. i v l e m ajwiiU; Si dixarit
* ,
, .
\

homo paiil a a l mairi Corban, quodest,

Donuaj,

qaodcnnqoe ex aaa MIUJB cfcdei coenmodum, et

, {,

preieroa uon qoidqoam

, aut malri aoa>, c i irrimm faciiis. vofbam

per oooaiiiaiiooeai

206

ftiniilii

voatrapj

tacevo p i t r i
Dei

quam I t a d l d k i i a , e i

hojusmodixiulti f i c i * . Ut gravtoa

arguat Domiaiia Judatoa, addocii e i propboiapi a

. ,

qao laxaalur. Illi e n l n argaobaot quo<

. -

aonioruui iraditionem pitavariaatl &. Pon>ion

atitem inipingUcrimen loofe gravfiig, qaodMoaU

, -

legem pnevaricarenlar. L e x e n i m a i l , d i c i t : Roaora

-r

pairem luain ol malrem t u a m : autem doceiie pne-

. , *

f 0 8 u i dioant adpar$mea, Corba, hoc , ponuia ot

, |;

* * oblatum
, ,

Deo eai, quod

enim dtvorare

quria me. Pbariajei

ea qoas eraot plebeioroin,

, \ ,

docebant puotw, ai qtiid baberont velut pecaliunn,

al illud qnteroreni pareoiea, d i c o r e a l : Jam eoaso-

, ,

cravi boc O e o ; oa ulira qoxraa

\ , ,

mino. Igiiur eic decipiabaot pnerot, e i aimul p o r -

, ,

suadebanl eie ut consecrarrnl Doroiuo quae habe-

Jam oblalom Do-

, . >

r e a t : qoo parenles faciebaoi coatouiai, ipsi aiitom

devorabani Doo aairata. Propieroa arguil eos Do-

miiras, quod propier lucrutn traoBgredianUir logeoi

, .

Bef.

,
.
\ ,

V s a s , 14-15. c cuin advotassot ad.ao lotam

' , , \ *

lorbam,

glie : Nibil

, , -

quod eum ioquinare : sod q o da

^ , -

proeedunt,

dicebat illis : Audite ma, oinnoo, et inieltiexlra

bomiaem'inlroiona io.eoni,
boaiino

itla ount qwe iaqainonl homitiexi. S i

. , .

quia babei a u r e i

inlrasael in domuto femoius a lurba, loterrogabaat

ad audiendum, aodial. E l cuui

eum diaoipoli ejua de

* ;

ei vos iatelligeatia c a r e i i s ? Nondum

quod omne foris inlroiens i o bomiitem, DOB poleat

paraboin.

E i ait i l ] ^ : Adeo
inielligiiia

, , -

cuin inquiuare, quia noo

, ' ,

vonlreni,

m ? Dicebat aoiem : Quod

inqaiuat boiiiitiein. Ab tnierioribna eolm de cordo

, .

in sece$8um

homiaom

malae

intrai

in eor ejus, aed in

exit, reporgans

ab bomiiie exii, illud

cogiiaiiones proceduni,

adulieria,

8tupra, homlcldia, f u r l a , ataritiae, fraudee, dolua,

, , , , - D Impadlcitia, malos 1, b l a a p b e m i a , 8uperbia,
, , , , , -

otultiiia : omnia haec mala ab i o i e m i s

ot coinqoinanthomiiiem. iDoaiinasdocens bomiaoo

, , , *

procodont,

,
quod c i b o r u o i qbaorvailoaea qoaa lex pnecipii, non
' debeamua corporaliier iateiNgere, incipii boc loro

legio mentem aperire, dicene , nibil qood iogrodi ,
tor, couiroQiiem facere, boc e s i laqainaro
<9

. $

quompiam : aed ea q u egrcdiuniur do corde.

e a i m s o o l quae

ioquinaBi,

llla

at eoomerai ea. Ocolum

, , ,

malam

eieaim invidos ocolam n a l a m et faacioam i m r o h -

inqait ? e l invidiam, vel iniemperanliani:

, .

lii in e a u i cqi i n v i d a t , et inleroporaas por oculura

, ,

tidens, roalttm accerail. Blaipbeoiiara auiam d i d i

5> *

convicium in Deum,

oi si

quis

dical :

Noo

esl protidonlia, boc blasphemia ; al ideo soper-

563

THSOPHTLACTI BULGARLB ARCHIEP.

564

b b m oUUov sabjaofit aoporbia oolai * q a a eoc- .

, Wptv,
, qoi* boooop*ratar, etboeoon
, *
aactibil Doo ood propria virtarti. SfoMtla aolraa
9

eatbr aotaiaoa; iUai affecUooea

coovielaiD

coiuaoinant a a i m a a , S07

acalorloauamo ex illa

e i egredianiur. Cartcroor l o f t e

ooaroriaa locoiaa

\ ,
, ) .

eat Daoa : ideireo et alcaboi : Qai habot aares a a -

. ' 4 , !

dfeadi, audiat, boc 4at, IotdHfeoa

Apo-

. -

otoli aotom pro/uadioa qeiddam d k e r e Dootiaaio

i o f e l l i p t

exiaumaniot, e i aecotfaot et iaierrofaat da poro-

. \

boia, boe est obiettebralo e i obtcaro .

6 , 4> ,

Piirabola ooim sermo eot toaebroooi. B t prixiaai

/ * vofiv . -

q a i d e n ixorepavit eoa dfceoa: S i o c i a a a i voa

\ ,
i n l e l k e i a eoiUtdeiado aolvit quod aiifebai.
, , ( 4 ) ( *
9

\ ; .
Y a o s . *4-30. c iode , abiil
\ ,
\ 4 \ , oooinia T y r i et Sidooia : e i * d o m a a ,
. .
nemioom voloit acire, aac potoil latore. MoBer

onim autioi n l aodivii do oo cojoa filioU babebat

\ , -

apiritom i m o a d o m , venil e l accidii ad pedea ^ o a

(erataotem

roulierGimaSyiopbmitu

() f e n e r e ) ,

e l rofabal eam n l da?moniusi cjicorei oofiliaaoa.

), \

Jeaoa amoni d i x l i illi : S i a e priaa aaiorari fiiioo :

. > 4

noa eat enioi hooeotam aamere paoem i l i o r o m ,

'

et projlcero caieHia. At illa

e i dicii UU :

Eiiom Doatiae; aaa calelli oooqoo aob

, \ * . ,

de mida Oliomni. E i a i l i i l i : PropUr U i a m

\ - \, * \

aermoDom

coao

vado

rapoodil

exiil daatoniani flba loa. E t

abiiaoei domoai a o a n

reporil dxanooiun

. \ * ,

, flliam Jacaalom loelon. > Pott-

, .

q u a m d o d b i a tocoteo c a l Bomlooj, et v i d f v f n e r o - C
doloa Jadxxtt, iranoiit gemiUam . J*m cum

\ , vtov xa>

Incrodull eoaent Judxd, fulura o r a i f e o i l u m .

. >

priajum q a m i v i l lalero, ot n o ^ a b t o n l J a -

, \ ^ , -

d a i poolaa qno aceoaare qnod ad

\ . '

imraundii

geotea p necorrerii. Noo poioii Uoieo

s

latere : non enirn flcii poterat, o l a nemioe agBO-

aceretar. Mulier igitar q o aodieral do eo, oaten-

dii a l a c r e n fldem auaoi, et propierea Bomlnoa non

, .

s u t i m exaodit, oed moralor et diflert donom, o l

oateudal

mulicria aolidani

Adeoi, qtue

qoajnvfi

, \ (6).

abltgareiur, perteveravit, o l e i discaniua non

(61) ,

ataiiro reailire cnro precamor, noa atalini voio-

rum fuerimus compolea, sed peraevercroas donec

, '
accipiarous. Praeterea canea noroioat genlileo, i a n - 0 ,
quam exoaoo Judaeia habJtoa. Panem aoiem beae, , \

ficium, quod poeris, boc ilcbrxie, aegregarat

Dens. Beneficia auiem

Debraeis

impartiius esL

Dicit igkur Dominue : Non oportei geniilea p a n i -

. 4 ,

clpes eaao beneftcioram quaj J u d s i a deoiiaata aoai.

* ,

collatione codd. Veoet. S . Marci.

(6tt Cod. 2 6 : ,
' , ,
( ,
), \
, . . . c lluUer auiem, Grscca quidem a u -

peroiiiiono, aed idiomalo 8 y r a , ac genere Pbaaoix :

PhoenJcea enim C b a n a n s i dicebanior, qood w e i r o polini baboreni Pboenicero. H a x igiior com audiiasel
deeo, e l c .

() cdii. L o l . decal, , vel n l apud 1 . MiUiuoi

Gra-io ad bunc locum ex Tbcopbylacfai.

i n Novo l e s i a a a .

505
ENARRATIO EVANGEUUM MARCI. - CAP. V I L
566
, , , Quia
pradenler rcspondil muTier ei udobier,
desiderii facio eol compos. Judati onim, inqait,
. * 0 6

paneat babem, faoeesl to totum, qui e CCBIU deacon-

d l i d , ot texoftci* loo : a i ego mioaa poio, boc oat

beooflcium

, .

qoomodo non d i x o r i t : Y i r t a a talvovii l e : oexl

parifcaloro.

aotooi

qxld d i c i i ?

, , xoV

propler fldem t o t m , vado : mundata eoim eal i l i a

* , , -

4. Ditee Igilar oi to fcoe Koeo otiiem dociriaani.

. * , ctxov ,

E i e n i m aoasqoitquo nootram 208

. * ";

malfereti, boc ett iufirma a a i m a ; Pboentaaa aoioip,

, ,

unqoaui

robram

aermonera

Doraioam

, , , , o i -

', ,

Proptor

Yide

bunc, boc e u ,

qpaodopoccai,

e l aaognioariam

a c crucotom

pocealum babons. F i l i a m auiom baboitalia aniraa,

aaaiaai , qood baboi

. K a V

, , ,

opcra, d-omonum

dataioniom. Mala enim

t o n i : pecealorea itaqoe cooi

* ., ' " s i m u s , canea nomiaamur, immondiiia pleni, pro

.

pter qood et indigoi

, ,

Dei, boc eat, -connnimiccaias immacolatis myaleriis.

. ,

, \ -

aumoa qui accipiamua pancm

Qood ai per borailitaiem

:

nosmeiipaoa

, *

verimosqoe

ooafra, h o c a s v o p o a diaboltaia.

\ -

ogoovori-

m u i , ol coofeaai fuotitoot ooa etse ranoa, c n a r r a poccala noatra, tono

saoabilur

Alia

, \

, .
c
, ,

V x x a . 5 1 - 3 7 . c raraom egreetuf

, Q floeo Decapolto, e i addocual

de

finiboa

T y r i a c Sidoaia,veoii ad maro G a l i l x por modioa

baMiUotem,

oi

sordum

iingaa

e l deprecaniar eom imponat

illi

moooni, e l COIB appreheodisaoi e u n do lorba aoor-

a\xA ' ,

BUDI, miaii dfgitoa oooo l a aoriculaa ejoo, e l apuio

oniaao, teligU lingoam e j u s , ac M i a p i e i e o a i n eooluoi

iagearail, a ! l i l l i : Epbpbotba, quod , Aperire.

, 6

, ^ * , -

a u i i i n apertas aoot

&

Tiocoioni

aurea ejus,

o i aoJotom

e j u s , e i loqaebolur

lingaflB

reota : et

praecepii i l l i i no c o i d i e e r c n l . Sod quo magia illo

, .

eia prarciptebai, boc a o p j i u a pnedicabaol, e i 8 o p r a

' , -

modom

, ,

aurdoa faeit audire ec loqui. Noa moralar

aiopebaDl

* ,

dia

, . * -

dicebam, darel

> , -

varicareiur

in

gealiliain

dicenlee ; Bena

omnia

feclt, c t

locis, sed s u i i m I r a n s i l , n e , eicul

occasioneio

Judasis

legem, gcniilibus

dicendi qood

phc*

ecmi*cetis. Seccdeaa

{ , , , D igilor a flnibaa T y r i e l Sidonie, vadii in G a l t o a m .

, .

Porro

olv , -

E r a t ^auiem morbas ille a dinone. l a m qaod dc

. ,

tiirba aapraum apprebendit illum, ideo

, . * *

iion erarvarrogamix

aurduro

c i impedilx

linguaB

illnm 8anal.
facititJi,

quod

s e c u t o r , qui se bumiltaral

t j v 6

usque ad ifoeiram i n o p i a n i : e i ut plorimam ooltiit

| ,

coram mulli^ miracula facere, nisl forte

videDiium ulitHaiem. Gom vero expuiaaei, leligit

) ^ (63) *

linguatn iilioa, ul.oslenderel omnee partea aancias

carnis auas a a n c u . ac divinas easa, adoo o i et s p u -

propier

lum nunc aolvcrel iittguao v i o c u l u m : laroeui a u -

pcrfiuitaa s i i omoe apulom, aed h i Douiiao adini-

Ex collaiione codd. Venet. S. Marci.

(3) C o d . 26 : * ,
^' > ,
o o g i d k ^ ,
* . , . . . Accipiouo igitar

illum feoraim misit digiloa suoe in aaricolas cjus,

unum vidclicei dcxterao manna in aliam ejus, aniim
manus aioislroc in allcrani. Cumquc cxpoiaact, c l c .

667

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCHIEP.

568

fabilia eraol ac difina omoia. Ut auiem attapaxH wttoi . *

Patrem

xx\ (64). '6|

i]uo miaerteordia dignarelar bomiDetn, e l oot do-

61 , -

fOBluro, iogemuit,

e i orans

cene qaaodo iacturi tamos miracalaai, ad Doom

, \

m p i c i a m o a , elindepettmusmiraaiwnirovirlulom;

66,

forutalt eliaro miaoricordia erga bonunam nalu-

opfv, {!) 6

otcfv,

raro u c i u s , qao p a c i o t k iradiia ettet djabolo, qoi

* \ *

Uli sic illuderei, et a qeo lania paieretar. Dnde et

aCvqv , ,

qui tonarat, t tanalie pnedfcalar , u n e u i

illfs

\ " \

dicorool.

, ,

B o c e a i o r e l ilem boc locoqood qaando beuefactari

ipse tnlerdiceret ae probiberei ne quid

semuf, ne plausat it\ celebriutea ex bonaficii*

qateramue : 209

aceepert-

m a i , ut benefacloroa, licel ipal rocaaeoi, ltodemot

\ * 60 , -

*uiem beneddi

\ ( , -

et prasdicemas.
'
C A P D T .

.
.

D* itpim pauHut. D* qumrintihu $inum. Di f$r

mtnto Pk*ri$*onm.
Di cmco. D la/erropailoxo
Cmuirt* facl*. D* incrtpati***
Piiri.

. ^ dtf%. .
. uipl Katcapria ^^. .

V i t s . 1-0. c lit dleboB illis tnm tarbt adroodym

molia

enei,

ooe baboreal

qood mandararent,

< 6, \ ( ,

ooearaitia ad Jeraa diadpolia, a i l iUis : Miteri-

' , * -

rordia langor arga litrbam : q u i i Jam triduo apud

1\ , poar

n e manoni, nee babooi qood e d a n i : et tJ deniaaro

, \ ( . \

eos Jojanoo io doroam aaam, doflrioot i a via. Q o l -

, -

dam enim e t aia e lonffaquo vexoraal. E t reapoo-

* . &\

deroat el dlieipaii rai: Unde illot q a i i poierit bie

ot *

tatiare panibut in aoliiodiaa E t ialerrofavU a o a :

' ;

Qooi paaea babetia? llli vero dixerant,

* ; ( 61 ,

eeptam.

E t prsoopfl lurbas diatumbere anpar t a r r a m : et

. \

ceaptii aepietn paHibaa,

, ,

e o n gmlas

egiaaet,

fregii, dedliqac discipulie s a i a , at apponoreol, e l

, \ , fva

apposoarubt lurba. babebani piKiealoa paueot:

, \ , \

t cuai beaadixioaat, Jtiuii apponi e i boa* Comede-

, \ , .

ront

auiam et aattirati s a n i ;

qo

taparfoeraoi

a c aastolerunt,

frafmeulomro

" 6'\ . \

sepiem

spor-

. -

forma

qaaier

, . >

m i l l a : et dimltic illot. > E l i a i a auiea u l a quoddam

\ ,

niraealum facit Domimis, e i nunc idem daauo

\ ,

tat. E r a a t autem qui eomederaal,

operaiar s u m p u oeeaaiooo Juala, neiopa qood irea

. ,

diea manaerat l u r b a ; et abfooipta

, .

eranl oiniiinm

viaifea. Noa enicn aemper miracalom facii in a l i -

\ ,

neofij, ne potoal, qood propier cibos populus D ,

collatiooe codd. Venet. S. Marci.

aliunde poaaai aermooeaoto mirafulom IUod pairare:
() God. S | a d d i l : * \
ut vidlim bac raiiooo oatoodorat, q o a n u dfivioa
, \ ^
virliitiaelBcacia abandareiolianiaafitoai ipai oorpoe.
*
Quoiiiaui anim propler Adae praeTaricalkmoto
, \ .
bninan oatane occiderunl \ qaaodoqao
*
otJam deroclu membrorani, e i caMena i n e r n i i u i e s ,

, \ , qua* oienduni, in qoanum itobeeiUialooi per peoaa^^ - inm prscipiiau fucrit bumaaa n a t o r a : adveoiaoa
Gbri&tus, earoque in oemetipao porfociam, et qoaleai
* \
a principio eam fecerat, roddona; per eaoiaeui
, \
illorum, qai ejnodem , morboo ^, 6
v i l . Ideirco digiiie aporoit, ao nogoiB faeot * \
laiom loquoodi aputo impertiviu U i aulom aoopaait
I ,
in COBIUIR, c t c .
. *6 , . . .
t Gaeicrum digilos i n aure ejua m U i i , cum

529

KNARRATIO I N EYANGELJUM MARCI

CAP. .

670

. c l Htuoi seqaalu*, ot nonc niti poricalam ex clboram

, peoaria fuUoot, neudqaam feciaoet miracolum.
. . /)*
Yide autoji * i dlacipuloa quam ioaipfooiar ae babeani,

nondoro credeatea virtutea Hlioa ax piioribus aignia*

. ,

anlem ooo reprehendii, dototia et ne

moroalorea et aoateriorea erga iadocilea , aed

, *

aaai q u s iilis oporiai Ignoacere u i .

. * ,

Considera aatem e i b o c , qnod Cbriaioa nullum

vall dimiuore jajuBum. Orooes eninn vuli deliciis

fooruai donorum a l e r e , e i maxime aoa qui iriduo

apud ae m a n e a l , boc e s l bapilaatoa. INuminaiio

anJj dicilur bapiiaaia. Qaia aoteo bapiismoa in

iribua met^Ionlbos , K a e i tridoo roaoeni qut per

,,

bapiisrauin

. ,
.... .
_
....
.
,

, .
r

, -

j l j u m i n i n i o r . Accepii sepiem

panes,

apiriiaaioa ioqoam oormonoo. Nameruo aoim aepto|

s p t r i l a s saocli eyrobolinn e s i , qui p e r i c i i

ajMiia.

Sepieoario e a i x i tutoaaro perfielinr

vila

h*x ei boc w e u J u o t . C k w e d i i n l auiam Utaflamaii,

, . -

ol oaiuran&or, et r o i i q a i a . Neqae omnaa

divinoa odere valonl. Yarom illo q a i d e n

quinqite pauuui miracalo, SIO

. **

auni, et plure reliqabo: o r a a l o n h n qniuqoe noillia,

, ,

daodecim oopbini

hoc , quiiiqua ataaibua e i propterea

non potueniot

. -

fuerunl, et ideo piurea auiit rellqaise : bic vero aop-

multa edara, aed paucU couieull

, * .

lem

qaoioor miiiia fueruni, boc oai, qnaiuor viriotfcaa

, ,

exorciiaii, et propterca lanquam potenitorea, plora

, ,

cocoedenwt ot paiiciora reliqaerooi. Ula enim sola

, ,

, et pauciora residua, eo qaod

potoeruni oonedere, q u fueranl otagia s p i r i -

lualia et profandiora, onde o l per aaptem aporua

, '

deaignantor. Diece e i boe j u x t a btstoriam, qood

debemas hie qaibug indigomiu, contenti ,

, ,

nihil q a s r o r e .

E c c o enim l o r b e ,

ei
qa

. ,

jcomederunlr e l oaluraltt fuenjni, non acceperuot

, *

ieenm roiiqd panuoi, aed discipuli bas gesiaruat,

, * ,

quemadmodum

* -

igiiur e t uau nobig congruo

decei.

et in copbinia factum iuerai, ic

esse eonientoo

Y s t s . 10-19. E t mox Ingreaaua Sn naviro cuni

, .

diicipulit , vouit in parteo

egreeri P h a r i s , cceporantque diapnuro cuni

* , -

ilk>, qureoies ab eo signum e coelo, tenianiea euro.

Dalroanuihaet

. ; -

E t cum ingemoiaaei apiritu , d i c i i : C o r gcnera, * ; ]> | j bmc aignam qoftrit I Amen dico vobia, dabilur
0

, .

goneratiooi

;,

piempanam ataiim aoeadiUo Um

boic aignum. * Poal signum boc ae-

no qao paclo lorba

locum, uroeiia

taoio n i r a o u l o excitata, quid

, ,

notarum rerojo n i a l i r o i a r , regamque se faceret.

PbaHa#i algnuro

, , ,

aittai

. ,

iiooMitet. Arbitrabantur ooJni JOQBI poa poaaa facere

quaerool da co3lo,

otpcta qnod

e i Ivnana fatoioa deducat, aercm

atgnuoi de coalp tanqaam qvi ip BeeUebut

aolum aigaa i a lorra* auiem moram eis

facere

non geril. Aliod aoim oot iotopua aigoorum de ccelo,

, ,

oempe aecondi advenUia taiopoa, quando virtutes

coalorum comoaovabuoUir, e l luoa on dabil splen-

dorem soum. P r i m i aaiem advenioa lempue nibil

, , -

talo babet, eed oinnia mamuetudine plcoa

et

THIOPHTLACTI BULOARLl ARCBIKP.

5R

i i a M JftUiar p o n i l o o i a a k gnaia lale, tog . ^ * JUitV VOtOUtOV, TOVTtOTCV .

ast, #o c e l o .
Vxaa. 4 5 - 1 1 . c E t r e t t d i i , logroaooi n r w t

, ,

xovim abiit irajecto laco. B l ootiii n a e n

. ol

, M C prater a a o a pane baboboxt aoauo

oavh AC pt*cepit iUis A c a a a : Yidoio, a

* tt> . ,

totoaoto

* ,

Pbaitaeoraai, e i . E l

diipatabaol iaior , atooalco: aoa babe-

, \

ma*. E l oo eofoiio, Jotaodleii U I U : Qald afcpoialla

, , .

qood pooos oon boboiit? Nondaai aoiaaad?aflUU

* , . *.

ooo ioiolligiiit ? odboo ofexKaiaai

; , ;

oooeiis eor

YtoUwn? ocoloo bobooieo noo c o r x k k , et ooreo

et ooo o u a i B i f t U , tmm

, ;

qoleqae pooeojfrctiooi lo oooiioooi qaioqxo xtfBia,

\ ,

qoot oopbiooo fragaeotia pleooo totiifttltt ? Diooot

kobooles ooo aadliUT

* : Doodedot. Com aaloai aepiaja io qoatoor millia, ; ) * . *

qoot iporUf roliqojia ffOfXttoloroai tolisiU f

Illi vero aixotoot, 211

; 01 * .

S e p i t m B l dlxil i l l i i : Q d

i t ot ooo ialoJfifiUi Poaritttot DooUooo,

* ; >

o l iDcorfifibites. Dbi ooim ipoo t l

6 , .

cofToetlooif,

fbl o t i : obi Wa dcAtetit loAo

traotooodo. SingoliH oolooi dispoosatiooo At ot

Ivto

cBaeipoli obUffteaaior

DOOOOI,

qoo BMttortoevidaoi

Ao^dpdonov '

IxtXotv AxottoA|v

9k ol

o b J c | a u o i ioieUifani Donloi vfrtoioto. l i i m c o a

, &6 *

dlxiotot eavoodooi

a foraienio P h i r t o o r o o i , boc

e t l , doctrioo; illi 00 pouboot de

fenooalo

locotoso. Dnda

tooqooa

, fjvoi % ,

ftopiai, 01 000 intolUfeates virtolooi Chriaii qoi

pentriogooixr

poooli ox oikilo fteero poooo. Penoeolooi aoleoi

ideo ootxioat doexriaioi PbaiiMorooi

o l Hotodio-

. " c

oorRi qalo ott, BBolhitoqoo votorit .

. -

Qakooqoo oxim osolillt iafOtorxUn aat* ot oShil

* ^

tpirilaalo poleoi dicoro qood aoditorio- patolo oit

. -

dxlco* illo bobei,

ae aoordaceoi vateria

xtaliiia dodrioaia, qoai IIH obodlootaa

ad poml-

lodioooi laooaot dooai. Hofooloai aalom araol docio-

, ,

re qoidam

oopor o r i i

dieenioa Harodeai

C a r M i a , e i Uli eredeodaoi.

. -

; , , [ ;
.
V B O J . t l - M . c veok Betoaaldaa, adducoal

c ,

IHI caecooi: et obaocrabaat eam 01 iUam U a f e r e L

, , .

roaoo eaeci, odoxii illom exira v i -

c o m : e i eum expoitaei i a ocoioa illiaa, Impooaio-

oetqaa Uli roaous, iaferrogavi|eani ai quid vidorel

, ,*

e l rereplo vi$a dfcebal: Yideo botnioea, qaoaian D . , rorooni

, .

Impoaaii roaoos aoper ocoloa illiaa, a l fecit ot viaum

felol arborea ceroo ambolantea. Beioda

reeiperef, e i roaiiiotoa e a l : ac videbat dilaetda

, . -

omnco: 01 diniait Ulum i a donani , dicena :

, , -

Neqoe io vicuai ingrediaria, aeque dixori8 caiquam

, *

io vico. Apparel Belbaaidam iacredolitale molta

, .

laborajao:

ideo e i miaararo e a n

dicil

ChrUlos,

aicul i n q u i l : V libi Cboraxin, v libi

B e l h M i d a : qaia ai in T y r o et Sidotie i a c l e

* , * , ,

viriaioa, q n c facla aoai in vobia, prideoi roaipaia-

a e n i . 1 Hoo igiior cnm veoiaaei ,

, . -

' M a i l b . .

addoeoDl

873

ENARRATIO I N EVANGKUUM HARCI. CAP. .

04
addacatdoui

, . - od entn taecuoi. erai aoiam pora

1jV ^ . , 4

naoa, uod6 o i Domioos e d a d t catcfjm pogo, ot aic

plam. E x p u i l voro oculo* caeci, marnio

. ,

Impooit, a t dioeamaa quod oenoo dlvinaf et

oparatio Uloai aattoeqaona. ad niiracala fadoodo

) ,

eflfcax . xUonaeoioi, oparationio lymbolura e s t :

, \

a p ^ o m a a i o m i o r m o n U , ooqood ox ore . qaia

* , ,

tteqae Ulo perfoeiam boboii

ooo fttalhn i p a a a r e o i p i s w e f a c i l ,

olpola iategra oarontoio flde. J o x i a Adol eoim

o u i , ,

goiludloeio e l o l u a daior. Probibei aotem ne

adoto, idcireo
aod aeoain,
raa-

* ,

iogredlaiof in pagon a o u m , oo qood^ aicoi d i i i ,

Siicredoli crant hotoineo betliaaida?, e l antai ojos

, , ,

. S e d ooqae GhriaiiiJ bocde to alfcai dicl

, *

vult, u i oo io incredoliUio w a J 1 2 peroeveranies

' - * illi, iu graviua inciderenl jodiciuw. E t ooa affpe, .
oumoro qaandiu in bdc pigp, ld eot, mimdo agtoua,
, ,

anina

* ,

aiectilarUm negoiKa, a Ghrieto o a r o a r . Pootqoxjn

aolem aaoatl faerimoi, dicil nobis n e aUra r e v e r -

aumus ca?ci s odocii aoiem moudo ot

, . -

tamar io pagum,

, ,

anioaeojaaqoo

* . ,

aad in d o a o m . Doouoa aoiam

fllic

noairum ccfthinv et

. S 7 - M . E t egreffttu Jesoo e i (

ttliaa vieoa G a o a r e * qtue cognoroinatar P b i l i p p i :

et io inierrogavii diacipolog auoa, dleena: Qnom

; ,

roa dicaoi hominea eaaof llli vero

, , , ,

Jboonoai Bapliaiaro, et alii, EKato, alll m r s o s

^
propheUrom. E l ipoo d i d l UHt

.
; ,
. ,

u o f J B |

reapooderaoi,

A l voa qoera me dicitio eaaeT. Reopoadeaa aoiem

Peiraa dicit i l l i : T u o a ilie C h r i i t u s . fil interiaioa-

eai eia ne coi dicerent de ae. * Gum abduxbnet

0 , $ ,

procai a JadaBis, taoe interrogal do , u i n o l -

, .

tuto l i o i e a l e a , veritatem faierenlur.

, 01 -

i g i i a r : Alii qoidem Joannera B a p l U u i u ta euspfean-

KespoodeM

* , . '

t a r , alii vero D i a i a . . Matti eoioi loaanem reaurre-

credebaai, eicui eiiaro Herodes opinatoa e s l ,

qood propier roanrrecilooeai aooeaaiasol ei v i r l u s

* ,

. * "

ilta qua mtracula

faciabai ; Joannea enim COB*

vireret, ooa faciebal miraeala. Ubi Igilar i n l e r r o -

, ^ oh* -

gavii ooa do aliorum opiniooiboa,

. , ,

aoam ipsoram seolealiani, qoaji d k o r e l : Itll e r r a o -

rogaleieiici

,
lea aic do ma aenthini, aatom aliud quiddara
; ; D d i c i i e . Q u i d igiHir P o t r a s ? Confllelar qoni OMO
.
CbrUlom Hlom qui a propboiis praodiclua eat. Q u k l
,
autem ad confetaioaoni Petri dixerii Domino% e i
, ,

quomodo beaiiflearit illum, Marcus quktem prxHer-

miaii, no videirelar ad graiiam Pelri praaceploris

, * -

aoi baoc dixiose : Mailbseoa aaiem non omiail. I t t -

. ,

lormioaiaaoat aotomillia o i ttuili da ae dicapC

Yolebat aoim adumbrari glotiam 8oam, n a postea

rooiii in ao acandahxareoiar, e i propteroa ob i n c r e -

, ,

doliutem aoam majoti aappiiclo Aoreol obnoxii.

.
,

Y u o . 5 1 - 3 5 . ccopU ddcore oos, qoodopor-

lerei F i l i u m bomiaia mulla p a i i , ol Teprobari a

, ,

seuioribas 8ommisqao aacerdoiiboa a c Scribie, ct

, ,

o c d d i , e l posi Lree dies resurgero* et apotie aer-

575

TREOPHYLACTI BULGARLB ARCHIEP,

576

ntonem loquabaiar. E l apprehondU tllmm Patroj, . Kal < * ,

coftpiiqoo increptre eora. A l ille coovertoo, o l

laiaitaa dbcipuloi aooo, ieorepavii P o t r o n , diceoo:

. *0

Abl potl me, S o u n a , q o o o U n

, > *

aoo q o Dei

rant, tod qote tont bominum. > -*

, , ,

eoofoifoo te otoo verum l i l a a C b r U i a m , looe

, t * -

loodooi

01 crocif sacrirooniom eis

uuoHeoiat,

, , -

ooqoo eoim aie qoM

*,

ofearot iatoJkuitotai, ooqoo ioiollifabaat qaid aaaat

* ,

raorgoro*

, , *-

u m o u l non otnaiao oado:

Sod pvubool

moHoo eoto otoiioo non

. Qoare.ei Pplrut ineoapH o o n iocrepare, qood

* .

temoto io mortoot te o B e r r o i : aoo

, 04-

pati. 219

, .

Bomiooi xwooiraoa ad aalatooj toom

poitiooom portiaera, e i S o u a a a OODI oobo

, , ^

p o i l , . oo soWooior

^ ,

bomioof:

ftataoam

Pelrooi, Uoquam idom e o n Sataaa aooiiantea, ,

oAtatomqoo p a i i , ood mafis
, , 8> e n l n Idooi ott qood . Y t o o
, * .(
oleoi , ioqali, hoo tot, Soqoero volaoiaiooi

, (4*

et noo ohbicierii / ooqoo ex adtorto aolbi

, , , * ,

atoa, aed ma aoqaarii. Hajaaoa dleobal u p a r a

, , *

.)

Polrooi, oo qood boxiilia qixodaia o i earoalia -

piebat, v o l e u qoiaio ofero, e i ooo c r a e f i f i , ooo

ia

, -

laataiioooa ioddera Dotaioaaj propior

noodl

\ ,

. 5 i - 5 7 . B t coaa ad aa vocataai torbam a a a

eom

aoqai mt9

abDeget

volt

, * "

ametipaooi, at foilai cmoooi

, , \ *

dlacipolia , d i x l l illia : Ooiaoaqoo

, e l aaqaatar me. qoiaqata v d i i e t i l o o i - - , \ . *0

OMUB aoam a o r a r e , perdat o a n . QoiaqoJs a o l o n

, .

poftSderii aoimoin aoaio caoaa mea a l KvaofelH,

aarvabli oox). Qaid aotaoa proibetit ooxiiai

, .

kk

looraioo/aarii m o o a a a

ooiveraom t aalmot

Jaeioram facarilT Aut qofd dalaroa ooi booio qoo

aalmaoi a o a n . Postqoaoi Pairoa laoro-

parat eom volealoto oroeifft, advocat lorbam , ot

, -

audieolibnB o o a i b u ^ Peiintn aerioa aVoqaitor :

, ,

oia, inquli, ropraboodia, Potre, qaod erocofn toUo?

, * 2 ,

efo aalaio dico tibi qood ooqoo lo ooqaa qolaqoam

, ; ,

aalvabilor, olti morUlor pro booo at v a r i u t a . Cx>-

, -

l e r u n vida qood ooo d i x i i , EUiaoul oon velil qoi8,

'

raoriaiar, fod,4}Qkooqoo voli. NaUom enlm, ioqait,

, , , *,

copo. Ad boaa toco, non ad mala, u l e l conpaUam

" . , ,
ila qoii oon volt, noo bif difaaa. QoM oil D , ,
aolem abaofara , dltcemoi, didlce , . |
rioHM qoid oil abnegare aliaai. Qui oulm aboegat

, (, \

aiiam, frairem forUMia,

v d faoiiliarooi, vel p a -

. ,

iram, ) flagellari Ulon vlderii a i ocddi, aoo

, , ,

advariit, noa dolot, aoo eootpaliinr aoeiel a b e o

, , , ,

aueoaloa : ala qooqoo vall corpoa noalram

. -

daapieera, I aipo AaftJia, a)va aiiad qvid poiiaior,

, -

ao INi pareoimoi, Tollai aolam e r a c e m , boc ,

, , .

igoowiojoaaiji piprtem. igaoqriojoaa eoioi luoe v i -

, *

debalor erax. Pneierea quia molti io erucem age-

6 .

bapior latroooa, addU qaod com cmclfixiooe a^iam

tf>aanem aliam Tinuiem

, *

babeat.

Hoc enim eal, E i

aeqaator me. A l quoaiam grave hoc etoo videbaior

. ,

e l crndala qood irpperat ut nos morti exponerenui,

m
KNABRATK) 1N. STANOSUVM MARGJ. - GAP. VIII
|
, lofcfovoi , , JL tlidl qood hoc modo pioakakoat mit^ricordl*. Kaoi
oVi

qoiaqab perdfderii i n l u i a m prppicr

. ;

> ^ , *

taoqoan

tyoi.

)*

laiit qnj > ? o l t a o ^ M x i ^ |

aoipaaai aoflbcat

d*/:*Bat% (

(hoc eoiai aon e t i propter m r ) ,

iavoojoi aaaip oicui cooirg a t f l a i a

>

- , 6 ,

vMeamr locrartr perdqi , ai i tompoie n a r t y rii

a o a reaiiioiit Ma ratbl dizarie quod ait

* , ^ "

viUtm* 214

. ^, )

,* projtate addidoriOf qaod ^-

Toroom oAtan

rooodam

foorolao l o o r k , nikU p r o -

, <. ,

Jborlu Noqoo ooior divHiio repeaoari poieai,

* efrt uYt

aiqvMoAi eoftai boo , t i qui laerataa eoaot m u o -

, , -

Anoh M U x a m vero pofdkttt**, t a a c uuqoo d a / t l

4*>, '

o o # i n A a M M t ^ n i d a r e t a r , a topplieto Hbaiaroior.

A t noo aat miio loUo a a a d a m commouMo

!*

* *

ttljo.

Proiodo e l feot looo coofutabiroi* OrlfaoiaAaa V

, * * aooloo qoodroiar aii qaedam aninaroav reparailo

'

poalqoam faftrinlixu

lati

peactiaratn s a o m a i

riiionea. A u d i a a l cniai qaad Ulia iMHi-ropeoiOlar

qaippitai pro anitaa. Prtindo neqaa l a a i u a i aubifa

licot w p p U d a m , qoaolata pra paeealia ropandeiH

.
" ; ,

VIM.

3 8 , W . c Qutmtttaqua enlm: podqofH e l

, vtvaji ,

ac

a i poceatrica, padebit UUoa o i F i l i u i a

jiorla P a i r i t >oi e e x i tagelio a o a c U u

illia : Amey d k o vobla, i u n i q i u d a m iiw
tar eH>a qtjl bio suaxf^qai aon gmtuboxi aaatieiD,
doiMfe vldarlaL togaoa Oaft venftaa cooa v i r l a l e .

genaratioBa

bac adaltara
kAaiiola M*

E l dkobtl

6, ,
(
#

. *. > A p r a h a i
, ,

aermoanm i a

voaorii fa

, ^- ,

^.( x a l

meoTiim

fi

attflkil^meniaUa Adaa, tedeUare oria wo/asaio

i f t i a r . Nani quia duj>lex c a i b o m o , d o p M f i i l ac
gmciiflci
iaoaiflealto^ 9 o o o i i i o a i a r quidem a a l t n a p e r

dem,

podaorH c r a d l a o m confltari D o o l o o n i , tfttoo ot

" ^

i p a o o i p o d e b i u Indigoooi iUetoaervoto Jodleo*

eorpoo aaiom per c o o f w i o o e m . Q o a l | B o r

bit coro vooorH, ooo taoe homiKia ooqoo, o k n l bx)

a p p o r e b a i oootamptaa i u a f q a e i o a)oo ioncpo>

, , , <

Aere dabeat: aad io aloria, e l eooi coaOtaio aoga>

, '

lofum. Qtria

, *

d e c l a r a r a qnod noo hoc l o t o o o a i p o r a m g a o i l o m

(68). ,

loqooretar, dlcitquod goni qoidamox bieotaouboa,

aotam

de gioria

soo d i c o b a i ,

votooo a i a

^ ^ , ,

a e m p o , laeobos, o l ioanooa, q a l ooo w o -

, ,

rieolor

, *

q o a n u c a e gloria.venUiroa oim lo tocoodo advooto,

Nibil

doooc

aolto

ooiendero

aliail e n l

i o

^*!

iFanaldmaiio

qxOJOOaooRoi

D adtooloa aifoMeailo, B i c eniei iopc fpio f i r f f i U l

. ,

M D f i

| | ejnov

' .
, (66).

eollaiiono oodd. Venei- S. Marel,

( 0 6 ) C o d . 1 6 addil'. *6*
7*rtmr ,
^, ^, ^^.
* * ^. V

Cbriatnm rdiqnorat, aJioti toao preoK*

loooo; otqoo impiaiaifa aemino to aoteaporaa :
ob qoam oooaon iudevo p*Mtk$m vocavli.
Yf poiiot Halraofoni goooroUaooao ^ ao
fUutric$m nomiaal fuodt dowooa i m i v o a i k o r l qooohM xopia agebot i o Ifeoo*,
Motx^Mm ayaiprvj&r ( aiqoo idaiU booorea Dto dobkam iriboofeol.
), ,
Qoia aouno> > eie.
**
.
(66) Idoto cod. p c r g i t : ^ ,
, * . . AduUtntm bominaai ejoa l o m - t) , ,
porio appeltavii; oipoto quaa
-

Ht

THEOPHTLACTl BULGARIA ARCHIKP.

CAPOT I X .

IX

EAA. .

ik $eru
*, Q** majtr. D* vttaxoo */.
E t poot diea a e i aaaoarii Joaoa -

t * ,

et Jacobun, ae Joaooeo), et aobdodt ooa io

BKHilem e x c e b a n aaonoia tolot, et tioiiafonoaiaa

' ,

faii c o r s j i I U i i , t l Tetiimeou illiaa

facia

t p t e d l d t ei caodida valda vohit olx, qoaxi caooHda

, \ ,

facaro DOO fttllo aapar lerram. > L M U a~

Vxoa.
t m

lem poot ocio d i t * dicit,

BOD dialdaaa a Maroo

, ,

s t d pteoo eooaooaiu. Ille enlro e l ukm qoo l o c i l o a

, . " ,

o r i i , et diem aacoodil, d l x i l : Marcoa aotoai

<, 9*

215

, *

ioltnodioa

duotaial. Aaooffpioa Igiuir prav

. (,
sipooa socam subdodl in aooaieoi e x c e U o e i : Poirooi
qaidem, tanqaam eom q a i coofessoo oral,. ot dUi- #^1 ,
\ * ,

gabai ; J o a n n n a , com qoi dllifeaator, ot JacoImm, a l e i iptooi ibootoaaoi vocoHtoioMHB. R a m iia

\ , \ |&

tMotaatoa oral J a d s U , e i i a s Borodoa J o d e p U -

. ; ,

cero voleoa i p a o a ooridarti. l a mooiom aateai

" ; ;,

exceUam sobdaxil, qoo gtoriotioa flat miracahiBi.

. ,

E t aooraooi : aacraajeoiooi eoios aoortoai doaooo-

. x o V

airaloraa Oftl. P e r ijraosibfaMUooooi

iaioillfo noo

. -

coaracierU o i liaoooieflloroBi I n m o u i l o o o e i , aad

, ,

loaaooiocoaraciara qoalis priue erat, iaoftabiib locia

faciooi eaae aogmcotum.

^ .

Im.

c \ .

5 - 7 . f eoojpoctaa a t i illia Kliat com

Moae, colloqoabaoiorqao

cooi Jeao.

mpoodeos

Petroo dJdi Jaao : Rabbl, booam aai noa bie eoae:

01 faciamee laboroacula U i a , l i b i ODO, Moai uoom,
Efae .
"""" eoios uovarai qvid
' * * loqaereiur,
oraot eoim oxpaveJacii. El

faeu

'

* , /
c

*, , ,
, . *

aal nuboa q o a

. -

oboabravii iUoa : e i veoit vox ooubo, dicena : Uie

, *

oai F i l i u i meos ddecius, iptum aadiio. repooia

* .

c o n eircauipeiitaeiii, nonaropliaa videraiil queoi-

, ,

qxam, aad aolum Jesum e o o tecum. Elias e l Motot

^ ' ,

videniur loqoentes DMIIUS do caueii, aed dase toffl-

, *

cluai. Quia eaim d i i c r a n i diacipuli populam dicere

. ,

qood Cbrislus oit vel Elias, vel aliua ez propbo-

, , ,

laruui outuero

: otleodil eis propbdanim prae-

cipaon, ui et inde difcaul qoaoluiu inler acnruro e l

Domiuuai iolersil. Una quideio caoM baec eel. Alia

* .

aateai, quia^mulli ouiu poiobaiil adveraarium Deo,

, ,

e i qaod solverot Sabbaium, ac legem prevaricaretor, otleudil in monie propbelat, quorum

, ,
D

legislalor, aller aerouialor iaerai. Neque eahn collo*

, .

quium babalseeol u l e s propbeiae cuin eo, qui visus

, tl

iuissei aolvera legem, nisi ipiis plucoisseni ea q a

* . ,

Aci. zii, i .

loon. i x , 17.

Ex collatione codd. Veoei. S. Marci.

, * ,
^* ,
, \
, ' ,
. ^ ir , . "
,
,
. * , . . .
ilind auioiii.cam wr/*, sigoittcai quod Irau8foriuaiio facieuda s i l uon aruiguiaic, nequc iu

umbra, aut flgura per angeloa v d ardiaogefaa a a l e u a a ; ed in sequali viriaie cum P a i r e . Vol
perinde valei a c , qoautum vinoa ipoorxm capox
ei : vel, qaoniam proprfia virluio iliad exbibUara*
erai, non a l i e u a ; aeu u i cauaa princlpalU^ ooo Jo~
culiaie aliundo a c c c p U : idcirco a d d i d i l a u x gjrfxii.
Vel eiiam aic : Heguum Dei poieniia qoidooi i o m
: at actu, aeo oporaliooo, nox aola
poieoiia, c a l iuira toloa perfecioa. t^l pboi d k a
*ex, c l c .

ElfARRATIO 1 N EVANOEUUM MAROL - CAP. V l l L

S8S
( - dfeeroi. A l Petrts timebal deaeendoto raonto,

tkoebal ooim cruciflgcreiar D o m i o u i : et dicii:

tonum

. -

nodiaoi Jadatorom. boc veoifeoi qai adver-

, *

aaa l e osvioni,' baberomiia Moaao, qai de.JEgypiils

ott bic , et non illoc deaeendere io

I r i a n p h a v U Aaberoaiao 4lem

, -

do CCBIO dodoxii, aoinquagenario*

, ;

Qttid iatOfD polloquebapiar c a m eo propbeue? De

E l l a m , qai tgooia
conramentom.

crace aft de morto joa. Porro de Peiro dicil quod

$ , *

ftoocieril qiiid loqaerHar. T e r r i i i eniin facti

ineflabilefli locem e l gtoriam. Noo eoioi vere a n i u f

saol ob

vot,

iaiooropo*

cifigeretur pro aaluto noaira, in monto aemper

, , .

maoere. N u o c e i i a m aerraooeuiad aqagogiaoi eub-

. r

"

, ,

,
.
,

ol c r a -

Peoi cofiaannnaiioDem mandi, qui sex

diobua eal c o n d i i u e " , e l aoa aaeoodero faciel D o mioaa, ai qoidem diaeipoli ] fuerimos, in
meiipauai 216 fulgidioreoi. Nooc quiifem qoaai i o
igoobiliiaio

apparait, craciflxua, et ftbri

flliua:

looc anlem viddHmoa volul Uaigooili gloriam;

v l o V .

videbimoa ellam legeoi e i propbeus c o n c o i -

'

loqoeoteo, i d eat, ea q o do ipao d k u anot lam a

, , \

Moae, quam a cautria propbalia, et laao comporio*

& ,

mus ae vSdeblrooa qood c a m aoia operibui COOJO-

, ,

n o a l : ae loac audiemua ro vcra Paiernam TOCOB^

, -

q a c ravelat nobii Patria F i l i a m ot doeoi LC H i c e u

, ,

Filiuo maoo. Qoomodo docebil ooa? Mabo oboai-

.' ;
.

taum

leoi e i c e U u m , codum dico, et oaleodoi oobia ao-

, , , \

, ,

docaroua.

e r a i , nofeoo doacendere

branie,

id eat, Spiriui eaaclo, q a i e a i fona a a -

Q pieutias

, -

Y i a s . 8 , 9 Porro com deaceaderei do mooio,

prxcepil illio ne fcoi dicarenl ea q o videraoi, doooe

* .

Filioa bominis a moitois reaurrexiaaoi. A c verboin

boc teaooranl apod aaae, inier aeao diapolanieo quid

. >

essei boc qaod d i i e r a t mortais morgere. Qaam

ob causam interdicil Domioiis dlocipuiio ne qaid

; !

dicani cuipiam de tran80goratloDo|T U i oa acanda-

, ^

liiarenlur bominea, c u m u m hoadrifica do

, ' .

Cbrisio andiasent, poaiea videroai crocifigi.

Igiior poaiquam a morloU

e r a l de Cbrisio dicere glorioaa qaae anie crucom

e r a n t f a c u . Teuueraoi i u q o e apoaioli apud -

(67),

monem, dispoiantea ioler aoao quid eoaei ox roor-

. , ,
.

ourreail, lemposlitum

luia Teaurgare. Nundoai enim aciebant,iaqak, quod

^ oportebat ipaom e moriaia reaargere.

, ; ,

VERS. 10-12. inierrogabaui , dieeoica:

, ;

Qnid cslquod S c r i b * dicaoi, E l i a m oporiero voofro

Goo, i , 5 1 .

Excollalionecodd. Venet. S. Marci.

(67) C o d . W j
; | , " * ,
^. ,
^oferoy, ,
rmapfm . ^ , 4) , , , . . .
%

c Tenneronl i ^ i i a r apoololi apod t e m o n e m ,

eum videlicel/qui babiiuo fueral de reaurreclione
ipsiue a noriuia, quem neroini dieebani; vel eoruKH
nem do irattafornaiiono, qoarentea qoid a
qioriufia reaorgera. Nondum enJm $cieb*nt, inqoif^
q*od oporlthal ip$um mortuit ruurger*. C u m enira
neroinem vidieeeni, qui ipsum morie a o n i , neqae id aadiiaieni unquam, pouboni boe
parabolaro quarodam aaao, a i i u l c r r o f t b a M
dicenieo e i c .

TIEOPHYLACTI ARCBIEP.

*** ; * .

.! ftteftfo m p o o d o o i d U i t iMirt
ttfai odvooerk

prixa, * oauxa

ti

,' icdtg ;

a c H p i w eal do F i t t o l w a i U b , 1 * c J t a poUtar ot
f

Y e r a a dleo vobjo K U o i v e t t e e i ot

, xa\ > *>

fecormoi UU qoaexoooa voiooroai, oieot s t f f p t m

, *
.

e n c de iUo. > De E l i a rooMr qokUm a r i l o p a d B e -

bnaoa qood veoiorvo eaaei t a t e Q K X U O .

u v e u noo ot oparloboi
de Elio, sad soonuooo

lt4i?rlabtalor

, *

M l i U a voritotooi ct*4u-

, .

qm i r e t e r i i i e t i e q o i (. Priorit prtoaortoc

, *

foU JOODOOS, p c M r i o r U aotaoi e r i l Eliao* Proiooo

^ . >

voeat Joannem , * qooo oofirer *

proboodebii t e * m U b t t o r , e i f o o t aolUadiaoai
. Urgel iioqoe ChHttot cootrt t h t f t e e r M
, taopicaxlluni aood priorb)
CJ**ku

pmcorfof

fcool. Doo euiai odveotoo Cbrteii, k **

CMtie

, *

. ;
D

tit EUao^ E i qoocoooo o r f t i ?

# , ,

* EUot ooideai eooi veocvit m t i t o o i ooiolo, o i aoo-

. ; t ,

foodo tcripiiini ool de FUio booileii ot Oiolio patia-

lur ?> Seiioos toteoi o1ciorun\ ia ooi:EUao TtMoMta*

, ( ; " %

quaodo veoiec, fattaroo a t i pocexi htamh qai ooo

* ,

otodool^ ot tddootorxo e t i 4 M t o i : ti i u

aecoodl aavontoo pratorBor

f o t a m o t l . fhm

ptimi ftaveotoo pnBOortor faitoot TtotUtto ratw*

taroo omalt, qooioodo tcripta otfoai oo Fiiio h o e i *

(< , >>

aioqooo o a o o t lllo dobeoi p t l i ! t l 7 V i " doo*

, ,

boo aJiomm oolUfiiar : vel ooo otoo Klitai priarit

* xaaecV;

pfxxartotoxv * i qukkxo veoo ateooi 8 e r i -

, >

pMira qpoa poU dobotl Cofitioa : t t ! ooa voft d i -

>

cora S e r l p i a r i t dieeoiea qaod palietar Ghiiaioo, * l

. ! xafafv Xpcatto,

qoioom crediaorimas qnod jaxio Pottiooofaai x%to-

, xtl>

ttaxp

tem prioris tovootoo p m o a r t o r orii EHao Txoobi-

, tfxtp

t e i . Ettas t n i a roilliorooeoi oauiia, e i o o o o r i l h r t

inoredulof , toil crtdooi ppdiea-

6 ( . -

tloni

ootv ,

qooiqool

Eliam ladforiau lioque

Dooilaot

opioloaooi Poariaaortim evoriooo, dicH qood EUto

, ^ *>

j n veotrji bao osw Joaoooo, et focaram qaaKOO-

. ^

qoe voloemnt i a eo/Moo eoiai orodldorool ipoi,

Uuulftn etpiia iraooaloo, ftclus ooi tali tpoa BortH

^-* , ,

doai pneoiiaai.

W . ),

, .
dtooipoioo

c , ctfev

ooo, vidii larbaoo otoJlaoo eliea ilioo, oi Scrioos

? .

t a o s . 5*47.

t eooi vooiooto od

prooooo ooiverta nuiw

es ooolapoio, ot oocomntot salalo^ C

diMepiaoieo eooi iUlo.

. ^,

cotn ridifoet

^<> . *

iotorrofovit Seriboa : Qoid dioee-

p u i k c a x i UMo? m p o o d o o a o o a o o l o r b o , d t i :

, ,

Fraceplor oddoxi i l i a m meOm t d to bobooioto

, .

spirltom m u t a m : ot qaandoeonqxoeon eorripoodt,

, ^ , ^

locoraloam, itqao illo ao t i d d e t dooiisoa

ot o m d t ; oi d i i l d M p o l l i lolt ot jicoreal

, ^

lihux, o l ooo poiaerojK. Com od diod*

. , v a o i

, poveai vTdelicei qul DOH aocaodofaoi aocoei,

vidlidUcopunlOft coni Paarftnia* Pbariasi a o -

^>,

Ok*

laoi ^ Joso, oooobonlur oobvertore d i -

. A l luftxo repedia t U o IQo, deoidorabtat

eoko lUooi vloofo, qoaoi looffonx*

, .

potoffiooiiooo

Iqat^

% pytrm

totoouiaaoi aoiount. QaiaiBft aoiom dieooi qoooV

, ^

bcleo ejoo factt loco iraooi|aratidnit fbnootior,

,! , |> *
9

frf.

B N A R R A T I O 1N R V A N G E L I U M H A R C I . -

CAP. I X .

%w - od tabiiaHoiiein popnlom i o v i i a r h . Porro dens UIHI9 e turba -dixit: Inftraifle fldei bomo iiU
, *
. \ ,

e r a l , eicul et Doinioua l e s u i u r d i c * n s : generaiio

iiicredula; e l iterum : Credemi omnia euik p<s^b'-

\ (68),

\ ,

lia. E i Hle ipse : Suecurre increduUUii mea). T a x a t

, \ , * -

autein diecipuloe lanquam plane incrediilus Eteiiim

, . .

oporlebat iptom nofl corarit omnibas illos acoHnasse,

, . "

aod peorsim.

,
* .
VEAH. 18-iti. c At ille retpondena ei d i i . i l : n a -

< , * u ,
T

lio mcrediila, quouaque apud vos ero ? qnousqiie

; "

; .

paiiar vos? adducite illuui ad me. E t addnxertiat

. \ ,

illtfm ad euro. A l viso Ulo, couilniio spiiims d i s r e r pebat eam e l prol.ipsus i n terra volvekrtur *pumana.

. \ ,
. \ ;

E l inierrogavii palrem

llliu* : Quai.tum

tenporio

esl quod hoc accitlii a i ? A c ille dixit : k puero, et

, \ \ \

freipienier illutu in ignem abjecil, e i in aquae, qoo

, . * ,

perderat

aunu Age s i quid

, * .

niiserlus

n o u r i . Josus aqiem

, ,

laa credcre, omnia possibilia sunt credeoti. c o n -

, ;

potes, subveni noLla

dixil

illi : S i po-

fesiim exclamana paier pueri cum laciymis d i x i l :

* , ,

Credo, Domine, auecurra fiicrediiliiati meae. C o i a

. -

vidisaet auiem Jeaus quod larba siutal a c c u r r e r e i ,

;, -

increpavil spiritum immondum, dicens i l i : Spiritua

, * \ <

mute et 218

, , \

ne posibac ingrediarie in iltum. E l cura clamasaei

snrde, ego libi iinpero, exi ab eo, c t

; . Kra\ \

sphritus, imiliumqua diacerpbisstU eum, exivii et

, , \ \ , -

factus e s i lanquam moriutis, adeo tu mulii dicereni.

, ; ^ Mortuus e s l . correpia nianu illiua ercxit

, , \ . >

eum, et ille a u r r e i i t . llle quidem qtii acceaserat

, ;

ad Dominum, arguii diecipulo qnod posient

. ;

s a n a r e ; Cbrigtus aulem i n criineu

, \ -

qugi iia dieena : T u quta incredulu e s , in caoaa

, , " , ; -

fiiisli quod non snnaiue sit ftlian tuus. V e m m boc

regerit

non illi soli dicii, sed getieraleui ad omnes s e r m o -

, ,

nem verlil, e l Judaoos OIIUKS siuml ob increduliia-

teni objurgal. Verisimile onim eral mullog ex a s l a n -

. -

libus fuiose acaudaiizaios. Ostendii auiem deside-

rabilem sibi ease morieiii, eo quod dicil : Usqucquo

ero vobiscutn? boc e s l , . afQigor vcrsang cuni vobU

, *

incrediiiis. Noti tameti subsliiii in boc quod eos

. ;,

reprebeiidh, sed ciiaiu mediciuam addit, u i o

, " '

E i collatione codd. V e n e t . S . Marci.

( 6 8 ) Cod. 5 i : D homo ille e r a t ; quod ex plaribiis manifeglum e i ! .
, , Neuipe* e i ex eo quod Chrisius dixit: qwwauo
in , ! \
credulalei
ex eo quod addidil: Si potescredere om~
, *

nia i>o$ib'Uiu sunt credentl:

e l ex eo quod ipao, qui

^,
8 i i p p l i c a b a i , alt : Adjnvaincredalitatem
meam ; e l

\ ex ooquod Dominus daemoni pneiepcril, ne aroplius

.
introirel i n e u m . A l vero si incredulilae ipaios iu

cauea fnil, uiexpnlsus non fueril demon, cur a r *
, ^ , , \
guit discipaioa? Nompe, gigniiicare voluii, eiiam
absquo offereuiium fide aauiiaiem roslilui
. * Quemadmodum eiiim aola offerentium lidea aaepo
^ ^; ; \ *
suiBcii ad curaiionem etiam ai minoribna oluinen, ^dam, iia frequenier operaniiuin virius aoiia e s l ,
oiiam non credentiboa iia qui ob saniiaiem obtineo, \ (
^. " ilatu acceduni. Debebal vero ille nou coram OIOHK
bus discipuloe accueare. sed sooraim : quare iu b w
, *
ciiam iitfldelis fuil. At itli retpondit et dixit, e i c .
* \ .
* * . . . luQrmus lide

PATROL. G R C X X I l l

19

33

**

* ?

1?

S. 3 3
^

3 *3 *

0 8 . 8 g I

a.8

- 1

-s

8?

s 5

ft

11111

i f.&s 1
s

iliiijii

S S

5 -5

- -

* s

c =

*
1 *

or
w

iMi
I

g *

S S

1 *

w ?

v.I I

2
3

<<

4t

s 2.4

42

5 a = .

>

= q Ic bi

,-

**

5-1

W - S i J i S a

"

3-

t -
2 *

* S S .2
? 5 S-': S
g

i i i

" -8

- * 5 <5

H |

C .2

1 ;
. i r l
S

599

KNARRATIO I N IVANGELIUM MARCI. -

CAp I X .

590

fva w r ad i i t n i a , e i in irisiibiu non froslra u a r e a -

, \

mot, i c d aperemos meliora.

|x\ , * \. V t a s . 31*56. veitit Capernaum : i cara

t \ * \ i v *, o l x l *

voaiasei in domum, interrogavUilloa: Qaid in i t i -

, * *
; 01

tatfco.

nere iuter * dispuubatia? A t ilii siltierani. Nam

inter aa diapatavaraiit intar viam quia etael major.

), . ,

E t cura oonaeditset accersivii duodeciro, e l dlc.t

, \

lllis : S i quis vult primut eote, ia arii otnntoni p o -

, , \

flreiuo et oninioin nJuister. Aiqua arrepCum poo-

' \ ,

ram sialuit in medio ittoram: et ciun cepisaet.ilhrai

, , * "

- in oluas suas, dixit illia : Quiaqais uaum ex talibaa

poeria receperii i nomiue mao, me recipil : e i
, , \ ,
_
,
.01
^ ^ , ^

quicuaqaa ma recipit, non ine recipii, aad eiim qui

\ , \ \ *

** Discipull adbuc butuaaum qulddam

aapietuea, coniendebaiii inier se, quit ooriiin major

. -

et digaior esaei apud C l i r U i u m . Domitioa auuin

non probibet pradatfonis capidilalam : vull enim

not atpirare ad aublimiaraui gradum : at ooa r a -

^ ,

pere nog vali

bamiliuiero acqiftrcre frtiblindlalem. Pueram anini

priinae dignliatea, aed poiioa p c r

. , *

siaitiii in modiuin, et illi skuilot noa vult fleri. P a c r

Ixtlvo 6 \ . *

oaim neqot gloHam dcsiderat, aeque iavidet, ncqwo

ofct , , oCtt .

viodicue cupidu ei. E i non soltim, inquH, ai itfai

\ , , ,

lalea fueritit, mercedetn accipieiis tnagnam

36 , ;

ot si xlios talea vaaerabltaini propter me, regnxm

* , .

ccBloruro a e c i p i a t i t : me enim aecipiiit : me autem

! ^,

aed

qxi aascipit, tuscipil auro qui ma m i t i l . Yidet igilur

, \ \ .

<\"*i* poteai homilitas, simplicetqua a i abaqna

fraude morea. Filiuib eiiiin c l Patrem i a nobis h a -

bitare facit. Uaaifesittm auiem qood e i Spiritam

61 \ .

saiicium.

. ^ -

c , *

Y s a s . 37 59. c Reepondit auletn e i Joannes, d i -

c e n t : Preceptor, vidimtis quemdata noiuino i t o

, * \

ejieero daenioaia, iicesequhar nos, ot probibuimat

, ? . ; *

illam, propierea quod noo acquiiur not. A l Jesus

** ;

ail : Ne probibeaiis illom. MullSs eiiim e t l , qoi s t

\ , \ -

fcceril virtutetn per uonen meum, possit eiio roalo

. " ' ,

loqui dcroe.g j j Q Qui etiim non e$l adforsus uoe,

. \ \ -

pro oobit eal. Non seloiypia quadam vel inridia

*; (; Ixtlvov

dneius toniimi filios probibel itliim qui daemonia

, ) ;

ejicil, setl volens oinnes qtii invocani iiouiou Domiui

tiosiri J<Mtt C b r b t i , etiam sequi ipaam, e l qnaia

, xa\ I v tlvai . D
corpas omnes discipulos. Naut in priucipio
prasdicaiionU qtiidam, vnnac gloiiie sludio c a p l i
|) ,
9

, \

vuluertiiit c l ipsi sigua farerr. Videiites auieui n o -

mcn ie>u iiiullum valer<>, supcr inflrmos boc d i c c -

, , ,

bnbt, stgnaqtio f a c e b m t , alioqui gralia divina i n -

(69), -

digni. Volebal eiiiui Gbrislus dilaiari pradicalioncui

eiiaiii per indignot. Quid i g i l u r S a l v a l o r ? Non pt*r-

. ;

m i u i i Joauncm probibere signa facieulem.

* , \ "

liie, iuquii ; nollus enini qirt feccril virlutem tu

Omii-

E x collalione codd. Vcnet. S . M a r c i .

(9) Cod. 2 : "
* ;
\ ,
( ;,
. ovr ;. . . .

c Alioqtii gratia divtna indigni; eo quod non aeaa

a jungebanl apoaiolis propier ipsorum absituentiain
au|uein vivendo ausicritaiem : e i q u i volebantjoxta
propriaia voliimaieiii a c liberius vivere. Quidigimr Stkttor
f otc.

Ml

SS2

THBOPHTLACTI BULGARLfl ARCHIEP.

u o m i M aieo, *laixx poltril de mt xiala loqul. Nam . ^,

raean

, |\ .

io oecttlonem g l o r i * prctexit, e l lovoctndo iliud

qoo pacto male loqueretor de roe, qai noaiea

oporalur mira? Vidoiar auiem Domiaaa eiW con-

lrad(cere. Dixerttenim alibi: t Qui noo eal roocuiu,

( 7 0 ) ;

conira me e t t : nunc c l i c i i : c Qui non * coalra

. , c ' ,

nos, pro nobis eal. > Vidcniur qtiidem ha?c di?er*a,

* 1 , , "; ' ,

non s u a l aulem. Nam cum dicil, c Qtii aon ett m e -

. *

curo , contra me c e t " , de daemonibas

e t l iH-

. , ' , *

tua>, qoi etudenl a diviiiU abfttrahere, e i qnae Del

, \ , -

ooatt dispergero, Qood aulein BUUC, diciata d* bo-

\ .

roiuibat, qui ad Deum quotdtin adducanl per m i -

0 \ ,

raculorom operailonem.

4 0 , 4 1 . Quisquis eniin ad blbendum rft *e-

rit vobit calieem a q u * in nomiae roeo, qnoc siifo

, , ,

\iu.

porditoras

^ . \ -

et mereedem suain. quisqaia ofeadoril unom

Cbrisii : amen dico vobU, neqoaqoam

ex puiillif qui eonflduui in o e , n e l i n s forel tlll t i

(, >

drcumdareiur aaxum molare eirca cervtcem ejoa,

\ , \

ei abjicaretnr in mare

Non solum, iuquil, fa-

cieaies virtnlem in nomine meo, non probibeo : aed

^\

si q u b mlnimfjin quidda.n dederii vobis piropler

., ,

nooteo meem, et tttteeperil toa propter n e , noa

* , * ,

propier bomaoam graiiam, vol mundanaar, oomi-

quam perdei morcedcm auam. Dixii autem etJiceoi

, -

a q u , proptor

praneioat.

viav. , \, , -

E l i t n t l c a l k e , ioquit, a q u a dederis coulempU-

, ! ;. *

bilero, aoqoe ilbiui perdes. Qoetmadmodum

, ,

aoo

qul pauporutem

auiom

ai emim e i parvU bouorovcria, grataa aria Deo ,

, -

sic t i aBttu) ex parvi* tcaadalisaverit, boc ett, do- Q , , ,

spexerif, ofonderif, espediroi tibl si n o l a asinarU

* , ; ,

de coilo lao sutpeoderetur, gravioreti e n i n poonam

. !

6iifiobiMas.

Seinibilo auitm

fappliciam d i x i l ,

lerrent o t a per hoc tonsibilo exempUr.

,
.

. 42-49. < * i libi fuerit obsucalo manut

c \ ,

taa, aropau illain. Bonuui e t i libi xiaiilum ad v i -

. ,

tani iagredi, poiiws quaia d u a l manua bbcntom

, ,

abira i a gebeunam,

ia Igaen

iuoxtuaguibilem,

Mbi v a r a i t illorum oou moriiar, oi iguis aon exsiin-

&

^, \ .

guitar. $i pos l a u i iuerii libi obauculo, ampula

, ,

illaia : booum e*i Ubi o i iugredlarit ad vlutu clau-

du% poiiut 2S1

uawon iniita-

, ,

gebeuua.ii, in ignem inexslingtiibilem, ubi

r e n u U illoruoi oon moritur,el ignia noa extlingui-

. K s \ -

rie

*
1

1 0

u o i

P^

c s

Itir. E l si oculiia tuue tibi obalaculo e s l , oroe illuro : D , *

bonum e*i libi ot luacus iuiroeaa iti regauui Deij
poiius quam u i duoa oculot babeni

niiuaris i n

gehennaiu ignia, ubi vermit eorum noa m o r i i u r , et

O J ^, \ c i

iguia

extlinguitur. Mam omnU bomo igue salio-

. \ .

Uir,

oi ortuiit Tictima u l o aalictur. Buna res e$t

\ . . '

tal:

cxHeruui t i $al iusulsut fuaril, per q u i d ipsiim

, ; *;

coadiotia? Ifabeia

ia vobitipaia saloin, e l pacem

, \ ;

Luc* , 2 3 .

collatiooo codd. Vcnet. S. Marci.

(70) Idem cod. addil : \
, 4 j i i v ^ ;, ^ ,
\ */. , . . . 1'ermiiiebat eiiain itha

miracola facero, lum ad conftrmatioaeaa

liuiiio, ui b c c eliam per itidlgfioa d i l i i a n i x f
ad correctioaem iptorum, qiii roSra
Yidetur aoiem, eic.

593
/
KNARRATIO IN EVANGKLIUM MARCI. - CAP. X.
894
' ; , - babete inter fos invicein. Pos(qiiaiii tntermliialut
;, ^ i v ,

e s i b i s qui scaudalUaut, quod expedirei els si projt-

cerentur in marc, nonc admonet eos qui scandali-

xaniur, ol caveant eibi ab his qui paraii sonl offen-

, \, 6

dere et acandalizare

, , , *

itiantis, siva ocultis fuerit qui scandalizal l e , hoc

alios. Nain

sivo pas, sive

\ , ,

cal, quantumvis s i l libi familiaria, eliamsi libi s a n -

, \ -

guine junctua aii, vel ulilie, ampola itlum, h o c e t t ,

;.

renutuia ejua

, ; , \

aatoni e i ignia quae puniunl peccaiores, oniuecujut-

amicitia* e i familiaritati.

Vermis

que sunt conacienlia, et memoria eorom quae in

$, . ,

hae viia fode atini acia : qnia quasi vermis absu-

\, \ , , .

mtt, e l quasi iguis ardei. Oimiis enim bomo igne

" \ , \

aalieiar, hoc e s l , probabiiur

: id qnod et Paulus

(71). , , \ -

dicil, qaod in igne probabuniur omtiia. E l omnU,

. . inqoit, viclima tale salielur. Uoc autein ex Levitico
;, (72) \

dixit. Ibi e i i m iuquii Deus, Oinoe donum viclint

. -

v e s i r * galieiur . Roiiiini igiiur e s i nos sale condire

, ,

aacrificia noslra, salo Dei, hoc e a l , non offcrre

^ , \

viciimas iiiAriua* ei pigras, sed vcgetas a i suaves.

. " i \ ;,

Sal aulem dicit eiiam apoeiolos

.\ ;

simpliciter qui. virluiein babenl

": ,

a palredine cohibendi. Nam sicul s a l carnem prolii-

\ ? , \

bet, at noh sitiii vermes procreare, i i a et aermo

Domions, e i omiiea
conecrvaudt,

ai

; , ; ,

docioris, s i racens et mordaz eif, camales bominas

, $ i v

conslringens, non ainit in ipsis geuerari

^ . -

irrequieium. S i auiem doctor insulsua fuerit, at nihil

, / \ ,

habeat quod consiriugai el cohibeal, in quo aalie*

, , ;

; ,

vermen

lur, boc eel, condietur? Habeic Igiiur i a voblsipais

{

salem, boc eal, iuavem S p T i i u s graliam, qiwe cobi-

\ ,

beal, ita ut paciiici aitis. Nam qoi comtringitur

. -

ebariuto erga prozunuin, bic aalero babet, at p a c i -

, , \ -

flciis esi euui fralro $uo.

, ; .
.

CAPUT X.

xtyr .

.
.

inttrrogantibui,
uum licerel
De dhiie Jetum iuterroganie.
Bnriimmo
caco.

#.
Ztbedm.

dimilien

filiit

VERS. 1-9. ctim indc surreiissef, vonil in

, \

liiHitt i u d * a i per regiouem, quae est ullra J o r d a -

. \

nem, e i coHvoniunl

. \

e i sicul conaueverai,

, , \ 0 adeuutea Pharisaei
;

* ;

viro uxorem

rursum iiirbas 222

rursmn docebal

inierrogabani

rapudiare?

d illuni,
eas.

El

illum : L i c e m e

leuianles illum. At illo r e -

spondens d i i i l illis :Quid vobis praecepit Moae? At

illi d i x e r u n l : aloses permUii liboUum repudii acrt-

, \ . \ ,

bare ac dimiuere. respondens Jesus dixit i l l i i :

Ad duriliem cordi veslri scripsU vobi prxccpium

. * -

islud : csteruni ab iniiio crealionis mascalum

*% . \ . "

iominam fecil illos Deus : proplcr boc reliuquel

bomo paireui eutiiu el uunreut, ct adbasrebit uxuci

e(

l a v i l . i i , 15.

E i collatione codd. Venet. S. Marci.

( 7 1 ) C o d . 26 a d d i t : ,
mp\
, ortov ,
, \
. ,\\> , . . . Vel

eiiam sic : Omnis fidelii igne fidoi in Denm et

(^iarilalis erga proxiiuuni salielur, hoc e s l , impielaiis ptlt*eUueiii abjbiei ; v^l Oiidieiur, ac auavit
Doniiuo edicieiur. Et omnit, inquit, $iciuna e l c . a
(72) lulerprc legii .
t

SCB

TBEOPHTLACTI BULGARIA ARCHIRP.

SN

m t , e4 ftetU duo caro a n a . ltaqae aoa j a oaat **\ . ^

, ot cic

dao, ted ana earo. Qood igilur Dexs copalavii,

hotno

teparei. Sepeiwmaro

cla\ , . D

relinqaebal Do-

, .

xjiaoa Jattooa propter invidiam iltofim, nane a u leaa iteram in e o r a n regiouem traoail, qaia paatio-

tesapas appropioquabal.

Noc voro Ilierofotjma

irxtic ocendit, i+d in fiaot J e d * * , a l populo iro-

Tvat. , *

plici |>rodeaet. Hierosolyaia eiiiai omni* m a l i l i a

( , (

officina e r m t , propter Pbarisaoruin maliliam. Yide

ergo malitiani illorum, qnomodo taaleul Dominom,

, .

non rdiiiqueotes illam, oe credaot ei larbai; aod

oeoiper aecodunl, et speraat se qaasstioBtbas illum

, ,

faetnroa perplemm

Roga-

, * \ \

bax4 o a i quxtttiouom q a vtriaqoe pracipiiia ba-

aoimo et eoofutalaroo.

an licoai hoxiini oiorem dimiuero? Nam s i

Urccrol quod lieeret absolvere, objacifaent el qaod

, B

dixistei exlra causam fornicaiionis non l i e a r e a b -

; " ,

solvere. S i auteto diceret qtiod non iicerat, l a i a -

renl ouoi u i advertarittiii doclrinit Moti. Chrittxs

, ;

igilur, qui eat aapieaiia ipoa, respondet ai respooso

>,

quo laqaeos illorum effngil^ Rogat eaiin illot quid

. , -

eit pnrceperii . Cum aolein illi dixisaeot p n e -

, ; ^

cepiaui esse dimillondans, iulorpreuuir eis legtm.

. ^ ,

Non adeo eradelift oral Mooet, inqoit, ot Uleui i a -

legem, sed ad veslri eordit d a r i i h m

, .

acriptil boe. Deus eaim sciena Judcorani i x h a m a -

, \,

niiatom, qaod qoi seroel ox eis odio babere cojpis*

*/, -

irodaeoroi

oet niultorem, ocddistel eatn, coiicesail e l i dimit-

. ;,

lere u i o r c i n , noo sibi plaoentem. Ab iniiio aolem

, \ ;& fov-

iie eral, sed Dei coosiliom conjuget t d Snvicexi *

cotijuogii, relictii pareuUbiis onum iacil. Vide

, ,

a u t c n quid dicat, qaod D c u i noiuil polygamiam,

,. ** ,

ol hae relinquereiur, ei aliera duceroiar a i o r : e i

* |

Ueruai ro)inqnereiar isia, ti auamorelur alia. Nam

, \ , .

ii boc essei, feciatei Dens unum qaidem f i m m ,

" , ,

motut autem mulieret; nanc auicin boo BOD fecfi,

od masetiluin et feminani fecit, onum ani copulari

, \

Jxbens. Poieemus forte e l aic bunc locom inielli-

. ,

gere : Sernio doclori, qui eeinen bonum niiliil in

, ;.

\n tniinam fldeUt bominto, babel rationein viri erg*

, * \ ,

auimam qua) illoin euacipil. Sape Igttiir ratio qoai

cupU prodeue anima?, quae vorboro saseipil, relin-

. -

qoii patrem suum,

boc est iDeniem sabli*

rootn : e l matrem stum, boc ett, vcrbum ornattim :

e l ailbcret uxori a u c , attemperando sa illi, q o D .

, -

illi expediaat drtena, et mpe aentum imparfeclum

ac verba aimpllcia ei idiotaruin proferena : e l lone

, , >

aant duo in earno uaa, boc esi, cradit anima c a r -

, .

iieoi factum essa Yerbuui Dei, e i nulla bumana

\ \ , ^%

eogilaiio paieat aeparare animam a lali fldc.

! . \

, ,

.
VBBS. 10, I I . in domo rursum diacipoli

c \ of )

illiu eadem do ro iiilerrogaveraat illom, e i dicil

, * "

illit : Quicunqoe

\ ,

rapiidiaterii axorem anam

ct

doxeril aliam, aduileriam coaiinitiiiadverans iilaro.

' .

t ai n u l i e r repodiaveril virom euum, el nupseril

, \ , .

aliorS adolieriatn committit. Ileram eiiam disci-

\ * -

57

ENARRATIO IN EVANGELIUM MARCI. - C A P . X .

R9*
puli acandalizali suat, aiqueeam ob caotam denuo

\ , ; ,'
.

ad eam aocedunl et inlerrogant,

, * "

saliftfaclum eseet mooti eonim. A i ipse rcapondil

,
. '; \

eis, diceus : Qui dimiseril uxorem saam, et dnaa-

, ,

qoasi

nonduju

r i i aliam, adulier e s l ejos, scilicet socoada.

liier qooqoe e l

uxor adultara a s i , quac

Simireuqoit

virum propriam, ot allcri conjuncu fueril.

c * ,

! \ ^^.

V i a s . 12-16. E i atitilerunt ad illum puelloa, ut

langeret

, \ ;*
; , *

illos. DUcipuli vero increpabant eos qui

adducebant. C u m vidissai aulem Josas, indignalua

e&t, et dixil illis : Sinite paellos vonire ad roa, ne

\ . '

prohibelo illos, lalium euim eel regnum Dei. Aroen

,'

dico vobis: Quicunque 1100 acceperil regnQm Dei

, ; . -

tanquam puellat, baudquaqaam iagredieiur iu illud.

, \ , * ,

. ,

E t curo eepissol illos in ulnas, impoehis maaibui

B

super illos benedixii eis. > Magna fldes lurbarom,

\ ,

qoae eliam sola nianuum imposiliona beoedici a

Xpireov .

Gbristo exialiinabaat puellos quos offerebani. Disei-

puli vero ladignum boc esae Chrislo arbiirabanlor,

quod puert addiicerenlur ad ipsum : et probibebam

; -

adduceniea. Qaid igilurChridlutT.Ui doceat b a u i i i i u

, ,

tem e l mundaiii fatius conlempium, itlos e l w s c i p i l

* \ .

ei uluis aroplecliiar. Osleodil eniro qnod simplicet e l

, \ ,

innoceotee susclpiat, idaoque d i c i l : c Talium e a i

. ",

eniin regnum

, , ,

enioi regnum Dei, sod, lalium boc e s i , eoratit qui

Dei. > Vide, non d i x i l , fioram 6st

, -

p6r exercitaliouem innocentiam acquironl,

, ?.

poolli a nalora babeul. Puer enim neque invidel,

quam

, , neque vindiciam m e d i u i u r , nequo s i flagellaiar

. C a maire, r e c o d i i : aad banc, eiiani si vestet d e t r i u a
, ?$ ferai, regio prrafert. Sie |ei qui virlulibus vacat,
\ , ,
mairi ua\ Eccleaiae dico, neque voluptatem, qua
9

, , -

. \
,. * < ; ,
\ .
, * c ,
. ,
^ . "
. ,
; ,
,

muliis imperai, nequo quippiaiu

prsefert. Ideo in

ulnastalea suscipil Jesaa, d i c a n s : c Veniie ad m e

omnes qul laboralis 6t onerali esiis ; 6i beoedicit

dicens : c Veitite, benedicli Pairts mei. Regnutn
autem Dei, praedicaiiooem 61 promiseiooaai bonram hic dicit. Qtiigquisigilur acceperit prasdicaljoneni Dei aieui puor, noa dijudicaos vel discredenr,
ille iagrediior i a cegttun* Dei

e i in boqa> quai j a m

fido suacepli.

.
c 5, -

YBM.

17-23. c ctjm exirai lu viam,

!, \ , * > accurrii qoidam, ac gaaua flexil illi, 61 iniarroga , ,

bai eum : Pnecaplor

; *

xHernam posaidoain r Jeaut aulem dixii i l l i : C u r tue

bone, qidd faciaro u l viiam

; , ! *

dicie bonum? Nemo bonus, nisi oaus, aempo Deus.

; , , ,

P n e c e p u nosii? Na commiuas adulierium, n a occi-

| 4, .

das, na fureris, ne faleum leslimoniuoj dicae, na

\ . \,

fraodaa, bonora pairam traom 61 matram loain. A l

* ,

ltle m p o n d a n a

, -

aorvavi ab adoletcealia roaa. lasos aulem iutuitus

^ \ *

illum, diloxii eojn^ 61 d i x i l i l l i : unuiri libi docat;

dixit i l l i : Praecepior, baec oinnbi

, , \ , \

abi, qaacanqoa babet vende, 6t da pauparibus c t

} ,

bababia ibeeaorum in ccelo, e l veni sequere me,

. \ ,

tublafa in htimeros cruce. ilie inoleaiia affocitis

^* , . >

per sof moneiD, diecedobal

* , -

po$s6ttioa6a

malus.

roiBreni;

babcbai enim

> Quidatn u i a n l

adolescoo-

THEOPHTLACTI BULOAIU>B ARCHIEP.

86
leniatorem. At Mv \ \ . U

589
I M

lllvm o i ttjbdolum ei

malum ei

xon I l a oa res habel sed aaiabai diviilaa, aoo l e a v

* , -

tabat. Aodi enim evangeJisUn}, quod cura inlailus

o t t c t eum Jooos, dilaxaril illam. Quare igitar gic

, .

rovpondil oi Cbrislag diceos : Nollus booag ? Quia ad

, *

fptoiu

; *,

accesseral laoqnaoi

ad bomineoi,

e l ad

unum ax niaglgtris. Dieer* euim vuli Chrittua : S i

\ .

qoideai ut iitagiftiraiu putaa meetac bonum, uullut

booio bonus, ai com Deo coaforatur, gin ui Dearo

, \ ,

me bonam esae caagea, qaid igiiur nagiatram raa

ttvxi

vocaa E t iia terbit iatis Cbristus roanlem bominis

, ;;

illiot soblimiorem roddere voli, ut ipto lanquam

Deua agnoscauir. Sed e l aliud quiddam corrigif,

, ,

docendo illum ao adutotur bis cum qaibat conver-

salorut eot, aod radiceai fontemque boniutia aciat

, ,

Deum, cui bonor Iribaoitdus e * l . Admiror autam , ,

Mdoleaceiiiem, qaod eum alii pleriquo saoaodomm

, ,

inorboruio graiia accasaerini, ille viue sierna? h -

. -

ruliiatem qoaaierit,

lameui gravitaimo avariiira

, \

morlio lenerelar: propler quod cura audiaget, Vade,

vando, at da paaperibus, abiil iriaUila affoctos. Vido

, c i \

auieoi qood dixerii, Yade, e i qoaeconqua babet,

, " , ,

partictjlalim vaode, a l d a : aed, Voode tenio), e l da

, *\ , . "

paoperibes, inqull, tod non adalatoribus e i iniem-

, *, " ,

peraiii. laauper ei boc d i c l l : Veni, tequere nie, boc

\ , * \ .

eal, e l omaain aiiam v i n u i a n amplexare.

, \ .

Mulii

eaioi pauperea s v n i , ged non bumiles : vel e u l h -

, , ,

milaa, laaian sobrii, oed ebrii, vel alio quodam

roato i n p t i d l i . E l propierea Dominoi d i c i l : Yeade,

, * , ,

ct da panporibai, a l aequera me, s a b l a u

cruca, .

boe oai, prasparalo leipao pro ma ad moriem.

b k , moMius

ob aennooerji

iliom, abiit. Babebai

* , \ ^ ,
, , ,

enta.posseuionaa maltaa. Moc frosira addidii, m u l -

laa : aoa enim similiier alligaator bi qui iBullum

\ , . *

* 0 ,

e l bi qui paruni poaaidenl. CNfflcilius euim expe-

* * ,

dioaior vincula oorani qoi mulia poasidant. Vorum

. KaV ofrt ,

ei ai quit adoleteens fuerii jovonili ae lovi senso,

, \

et aiala compoalu monia, vondal 2 2 8

fecalialea

. * -

i v a s , utpoie iram e l eoacopiftcenliaro, oi q a a c u n -

\ , \

qoe e\ bis mala pallalaat, e l del ea ac abjlciai

pauperlbut,

* , \

auni

hoc e s l d*emoiiibut: pauperet

enim

oiuidque privaii bono, et oxcideruni divitiia

, ^ -

b o n i u i i s D a i : et luac toqualar C b r i i l u m . Nain qui

, ,

diviiias poccilorom demonibot objocerii, aeqai po-

\ -

teril Cbristutu. Declina eaim a malo * , inquit, D . \

boceel, abjice malas divltia paaparibus p o l e t U l i -

. ^

bue, daimonibut inqtiatn, et fac bonom, boc eai,

equere C b r l i l u m , et toUe cracem.

. c

, .
V E M . 2 5 2 7 . 1 com circumspexlsaei Jesui;

t \ , ; -

dicii discipulie sois : Quam difficuller ii qui pecu-

nias babent,

in regnum

Dei inirabonl! Diacipuli

; 01

vero obstuperanl auper verbU IUius. A l J e s a t r u r -

. ?; .

sum respondeas, dicil illis : FHii, quam difficile est

, ,

eoa qui flduciam babenl

in pecuniit, regnam Dei

iugretii. Facilias c s l cainelum per foraincn

w

Peal. , 27.

acus

601

XNARRATIO I N EVANGELIUM MARCI. - C A P . X .

603
0 , ingrodi, quam divitem ln regoum Dei lngredi. Xlii

. 01 -/

vtro siipra modum ailmrrati sunt, dlcenle* intra

, * (

gesa : E t quis poiegt salvus es*e? lniuiius atiietii

;
, '

Jesus illos d i c i l : Apird hominea impossibile e s i ,

. .

Detjm. Diviiise non malae sant, aed qoi illas h a -

, * -

beni, digni sont qul l a x e n i o r : non enim illas habe-

non aptid Dewn : nam omnia poesibilia snnl aptid

, -

re oporiet, hoe e t l deiinere, sed eis oli pro neeee-

, 1 .

gitale. enim, hoc c s l opea, d i c t s etinl, quia

, \

ugui sonl bominibu8,et opem aique a u i i l i n m affe-

01

r u n l . non autein quod

delinendse siul. Qni igilur

illas babem e l includunt, diflMle

. \

ingrediuntur. Difficile auiem hoc loco pro iaipossi-

bili iitlellige. Iippossibile enhu diviiem hotniuem

. -

salvari. Hoc aulem manifeatiim

, , & ponil Dominus, diceus qnod

^ ,

inirare per foraroen acus,

in regntim Dei

ab exemplo

quod

facilius s i l camcluiit
quaiu divitem in r e -

gnnm Dei. Fieri enim non potesl ut camelus per

. -

foramen acas iranseai. P e r camelum auiem inlel-

, , -

lige vel aiihnal, vel crassum funem quo nauUrs in

, .

maximis uavigiis uluiiiur. Impoggibile euiin el h o -

;, .

niinom, qaaleuug dives eal, galvari.

Deum boc poasibile e t l . Dixii enim G b r i s l o s : c F a c i -

Eieniin apud

le vobis atnicos ex mamniona injusiiiiue . Yidea

; . * 0 $ ,

quod si Deum audiverimus, quomodo poseibile

Apud hoinines auiem impotsibila, boc e s l , quando

, , ,

htiDiaua gapinius, impoasibile

. -

acipuli obilupaeruni guper verbii illiugf Non eniiii

\ ; ;

ipsi divitei eranL Mihi videinr quod pro omnibut

flai!

eei. Jam quarc d i -

. - ^ boininibus anxii facrint. i a m enim misoricordes t c e .

peram fieri. Quidam hoc loco d i i b i l a n l , quomodo d i -

. ,

xerit, Oinnia posftibitia s u n l Dco, qitum deua p e c -

. (73)

care nequeal. Dlcimua iuque, qoando d i c i l , osnnia

, , ,/

iiuelligiinut aa quje sunt. Peeealam auiom non e s i .

. ' -

Peccatum eniin res e s l eine esseaiia , e l alne eub-

g anlia. Vel }itit r, PCCCMIUIII HQII e s l polenliae, eed

, ' , ; \

iiiflmtiiaiis : aicul e l Aposlolus dicit : Chrietiii,

, , . \

com nos iufirmi eseomog, moriuus e&i . E t itorum

6 * . *

D a v i d : SS6

, ,

e i iia pecc:lum apud Deum non esi poasibile, qaia

. , \, * \

infinnilag

Glum infeclom farere non posse? Dicituus Deura

eose Teriialem. Facium auiem iiifecium

, .

mendacium eg(. Quo paclo, quaeso, veriiag fecerii

91

Mullipiicatse sonl infirroiiaiea e o r u m ,

M

c s i . Nuuquid

aatem dicunl, Deum T a facere,

; - D mendacium? Prius eniia perderel

naluraui suam :

* ol *

et ideo qui gic loquunlur, porinde

loquuntnr

q i i s r a n l , Num polegi Deus non esse Deug? Yides

; $

ac si

igiiur quam ridicula s i l qua?slio.

\ *

Y s a s . 28-31. E t coepit Peirug dicere illi : E c c e

\ .?

noe reliquimus omnia, e l seculi sumus le. Respon-

, * ,

dens autem iesug d i x i i : Ainen dico

/ , , , ,

esl qui .reliquil domum, a n i fralrea, aul

, , , ,

aiii palrem, aui mairem, aul uxorero, anl liberog,

, ,

aul

L u c . x v i , 9.

f l

R o m . v i , 7.

vobis, nullus
sororeg,

agros mea cauga e l Evangclii, qtiin rccipial

Peal. xv, A.

E x coliatiooe codd. Venct. S. Marci.

(73) Sappla ex cod. 32 : " xa\ , &.

ovr, . . . lgiiurne c l pe^care possibilo c s i

Dco? Dicimut itaque, c l c .

603

THlOPHYLACTi BULGARLS ARCHIEP.

691

eetitmpla tranc io tempore hoc, domaa, et fralreo, , , \ , \ ,

', , , *
MMroret, et matre*, e i liberoa, et agros
* . pertecaiionibtts, ac In vomaro o*tlo rittxi mltr*
n t m . Molii aalem priiol omnt potlrenii, et p*~ ,\ , \
. \ . *
itraiui pritol. > Petnu u m e i s i panea r d i q u i ^ l ,
.
quia lamea ilixif, omnta, indicium eal qood ttiaiyt
, \
'paora vincoJo qnodam illuin d o i i a n e r i a i : et iia
, beatiflcatna a t l is qoi eiiam pauca reliqnarat.
, /
Comqoo aolus Petras r o g i t a e i , omnibm gaua * ,
ralitar toqniuir Cbrislus, dieent : Omoit qwi
. \
reliqiicrii oxoreoi, vel patrem. Ha?c dicil oon n l
,
parenle* velil auxilio detlitoi, e i ab axoribua aepa .
rari, tad docai prxferre pieuiem erga Deom
omoibas earnalibus. Quia enim vere belloiu a p n e - *\
.
dicaliona aceontam erat, et nogaiari eraai poerl
pareaiea propier pietaiem, d i c i t : Quiaqait reHqne " .
r i l cognalqi qno* aibi natara dodii, et in somroa
B

corporalia omnla propter Evaiigeliom, cenltipla

oaania accipiet in praesenii tracalo, et in falaro
v i u m lernam. Namqoid ergo a i mtiHerta cenlum
accipiet? E i i a m . Tamoui malodictaa Juliuitis boe
irrisorii. Quid ronferl uxor dotnai Tiri? Omabio
cnrai o l v i r babeai quod edal, qxibua indoator, e l
borum atanioin coram adimil viro. Vida iuqoe
boc etiam lo apoatolit. Quot mallarea foare, q u l bwe eura erai do amicia e i illonini, et q a a
miaitlraninl c i i , qoi nibil boram carabant, aad
$o\nm oerutoaem e i doclrinam? Simliiter m a t r a e i
pairea onolloa babaeraal apoatoli, qai diligereat, ol

amieo affeciu erga esaanl. E l Petroa qni onam Q

doroom rebqnerai, poalea oroniam discipulorum
omo# taabebar. E i nnoc qooque abique terrarmn
e r e c u oont leinpla in notaine ejtta, q n a eant clane
doma. E l qtiod majus, h c omwia in peraeeutionibas poaaidcnt saarii, boc e t i , qood dicii,ctifj> parse*
cuiionibus, i J e t i pertecmionem pajai, malo affecUatque affli.ii. Unde e i qui ulilroi i a boc 83
culo fiileniur propler affliciionea et paraaexlionet,
erunl primi propier in Deom.
Sed et

ol ,
;

Pbariasi qui videalar p r i m l , iacti soni poatraaii.

Qui autom reliclis omoiiHia oecoti *unl Gbrislom
facli aaDlpriini.

, \ .
\ ; *

,

; * ,
,
. " \ ^
,

,
;

, \ \ ,
; .
' ,
* \ ,
, ^JTI,

, \

. " \
\ ,
, \ *
, , . 01
, ,
.

V c x s . 32-34. c Erant aatem in via abcaudantea

c Hierotolyma, e l praecedebal illos leaaa, eraalqoa D , \ , \pavefacii, e l eeqoenlea limebanl. AMompiia r u r , xa\ *
dttodecim, coepil illis dicere q o c aibi evaalura
,

: Ecce aseeadimog Hierosolyma, et Filioe bo-

mini* iradeiur princlpibaa sacerdotum ct Scribia,

, \ ' *

e l coademnabuni eum ad inortem, e i Iradenl illura

, -

genilbus, ei illodem illi, e i

flagelbboai

eiim, e l

, \

intpueni iu illuro, et occident , a i tertia dla

, \ , \

rosurgei. Quare praedicil el eveattira ? U l mentaa

discipalonini praparot, quo priua a u d i u ' facilitu

, \

forani, e l non repenio pareallaniuraaimo. Ineupar

;
u i aciaui qaod voluaurioa patiaiur. Nam qoi p n a - , xWav
novit, e l eflogere poie*l, e l non fitgit: manifeatam
, ,
qaod voloaiariam M . paMkmibua axpooat. Seorim
, \ ,
aiem a u u m i i diacipulos, e l cum aolia itlioloqaiiur.

. \ /

005

ENARRATIO I N EVANGELIUM AfARCI. -

CAP. X .

006

, Sacrelam enim myetftrium erat pagsio, qaoil

; . *1(

faml*

liarioribag dunfaxal revalandum e n t , el pjropicrta

, .

io viaomnea praeccdit, voleus a niuUitadina gegff-

, .

gara discipalos. Inauper per boc quod ontnot prae-

\ ,

cedit e l prsfcvenil in via , osiendil qaod ad pasaio-

nem accurrat,at nou fugiai mnrlein propior noetram

. " \

galulem. Quamvig

omniuai lamen

autem multa euuroerai

iUorwn

sufficiena

agpera,

cousoLtiio e*t

, \

unuro lioe, quod tertia die resurgei.

, * ,

c \ \

. 55-39. c fit accedonl ad eum Jacobos et

, oi , * ,

Joaanat, filii Zebedsei, dicentaa: P r * c e p l o r , v o l u -

, .

mas ut quidquid poiierimii8, facfag nobis. llle vero

* ; *

dicii eis : Quid me valiis facere vobieT 111 i vero d i -

, \ xerunl ei : Da tiobis unue ubi a dextrig, Ot alier

.

tlbi a slnisirie gedeamna in gloria tua. Jeaua auiam

* .

dixii illis : Nesciiis quid petaiis. Poleatig bibero po-

calum quod ego bibo, et bapiiamaie quo ogo baptt

, ; * .

xor baptizari ? At illi dixerunl oi : Poseuraue.

"

Atiot evangeliMa dicit qiiod ma4er illorum accesserit

. -

ad Cbristum. Verieiroile autero est utrxutqite faciuro,

* \

et apoeiolos ptidore quodam

matrem

promistgse,

et deinda ipsoe seoraim adiiase : idcirco e i ovange-

* \

l i t u asaigaai boc, dieens : Acceduni, boc eai, aaor-

, * , \ ,

slm adeuut, ab aliig segregaii. Qtiid igilor fuerit qood

pelieruat, digcamtig. Cogitabant quod asceaderet ift

, .

Hferoaolyma u i regnalutiigloraporaliqtiodam

, -

e i postquam regnaaaot, passurus esaet ea daqniboa

regno

. \ ,

dicebat. Talia secum cogiianiea, peiiverunt sedetn

. ,

et a dexlriset a ginislrig: idcirco e i Dominug iiicro-

x a l xa\ *

pal eoe tanqoamgitiltiiin quiddam peteutes. Nescilia

\ -

eaim, inquit, qoid peiaiig. Voa enitn crediiis aensi-

. , ,.

bile qaoddam mouin reguum asae, et teinporalem

aedem peiUis : at rea non i u ae babet, sed omnia

. *

bjecsupra tiientem bominiggunl. E t gedere a dexiria

. \

, \

, \ ,

mefg, aiagnum agt, e i quod excellil eliam angelicas

onRnea: SS8
ego aotem

vooquidom ad gloriam fegiinalig,

ad rooriai voe voco. Poculum enim a i

. \

bapiiima craoem oominat. Poculum qttidein, quod

* ,

ttalim ftomnum conciliet, at qaod ab ipso magna

ciim guavitate t u m a t u r ; bapiigina*aaiem, quod f u -

* -

* ,

lora easet poccatorom puriQcatio. A l hi nou iniel

,' , , -

iigentaa qoid

dieerei polliciii

gont.

, , \ D enim eumloqoidepoculogengibili,et
,

Opinabanlur

baplismate quo

bapiizabantur Judaei c u n ania cibum aa lafarenl.

.
*

Yaag. 5 9 , 4 0 . < leaag auteai dixit illig : Pocuium

, , \

qnidem qood ego bibo, bibelia : et baptiguuoa

, .

ego baptizor, bapiizabimini : caeieruin aedere mibi

, ,

a d e i i r t * a c giaigirig, non eat uieum dare, geil iit

. , ,.-

continget

quidem, iaqoit, perveaietig , tl

. ,

riute:

. " .

; ,

quo

qolbug paraium oat. A d niariyriutn

a l aedara

rooriemini

pro vo-

a dexlrit ac giniatria, nou eat

meom dare. Hoc loeo duo qiueri golent : P r i m o ,

- nom coipiam paratum

s i l gedere : deinde aa oro-

nidin Dominag noa poggil gedeiu U u m dare ? D i c l -

; \

mua igitur, quod DUIIQS a daxtrig gadebli aat a s i -

. ' ) -

nigirig. E t cum *a?pe in Scriptarig audieris catbo-

07

THEOPHYLACTl BULGARLB ARCHIKP.

draw, aon caitaedraiu inlelligas, sed excdleeicm

dignilaiam. ftaad autem non s i l meeui dare, boc

608

, oxap. Tb , ,

uleni babeigeasuoi: Non eei moaai, boe eal, j a s i i

Jndicis, dara vobis ad gratiam d i g n i u t e n

iatam,

non eiiim juaiua e&tem ; ood bit qoi laboraverlnl,

; ;,

pneparaia otn diguiua U l a : qoeraadinoduro ti Jailns

, * *

rex prxsiderei ceriamioi cuipiam, e i deiada aeca-

, 1

dant ad illum qaidam amicl tju8, et d i c a i t t : Da

, xat i i x o a v

uobts corona : dicet uiiqne, Non e*i nieum dare,

, ctxcv , , '

sed i quia cerlaverit e i vicerii, illi pweparaia eal

\ ,

corona. E l iia eiiam vos, fllii Zcbedaei, marlyrea

; * , *6 ,

qnidero erilis propier we : ai atttein quie lnvemas

fuerii cnm inarlyrio omnet aliaa virtotes possidcre

, \

atnpltms quam vot, ille vo* prcccdei.

, .

V i a i . 41-45. c E t cura aadistem detam, cospe-

runt iodignari supar Jacobo Joaune. Jeaiig aaiem . ;

< , * ctiiii vocauel eot ad ae, d i d l illia : Scitia qxod qol
videniur imperara geniibui, dominiam exercenl

, *

adfersus i l l a a : e l qui magnalc* 8dnl iacar eat, po-

* '

letialein extrcoai iu illag. Verum noa t i c orii hiier

. '' )

vot : sod qoiconque voloerit

flerl

roagaus

inier

voa, erit vobis m i u i i i e r : e l qnicuoqua volueril ex

, .

volda e i t c prinias, e r i l omuiuin iervas. Naro e l

; *

Filiu> boiuiaUaon v o n i i a i stbi minUiraroior, atd

, ,

ui ipsa luiaitirarei, ae darei animatu auam redem-

piionein

pro aiuhit. Discipuli adbue bunauia

. -

aftVciionibos e l lnvldia laborabanl: idco a i indi-

. * ; " '

gnautur adversug doot. Sed quaado ? Cuni vidieoent

eut non saocepio* eeoe a Doiniuo, aed qaatl repuUam

^, . "

, *

paiso, luoc indiguaii s o a l . Quaadia cnira a Do- ^ , .

ladignaaies,

qaaantis videreol ooa pneferri : coia aaiein nirac

mino bonorabantor,

ferebani

non

ipai bonoram tibi deposcaai, non iomol alii. Cae-

. '

teram nuoc quidan h a imperfecia sa geranl, potiea

;,

aotom videbis eoa n u l a o m sibi do pritnaiu cedere.

; -

At CbrUtus tanal illoa, e i primaxi demalcoi illos

propiug ad se voaando. 329

^. , -

flo

aiiiia signiflcai

68

quod d i c i l : Cum vocaaaoi eos ad ao. Deiude -

. " ,

alral quod rapere

, | , .

bonoren, e l anbiro dignilaiea,

geniium aii. Priiicipea eaiai geatiaia magaa p*i-

01 ,

l e s U i a e i auclorilaia eflerunuiv : diaclpuli auioiu

. 01

mei iMin s i c : ood qai vuli eani roagaua, niiuislrai

, ' fttvai ,

oiuuibus : quontam e l boc niagxjB a n i m a eal, outiiia

, <\ ,

ferre, e i omaibus aervire. E i exenipium in prouipio

erai. Eieoim PiUu8 bominis noo venil o l sibi m i - D

tiiblrareiur, aad u i ipaa miniairaret, a i darei aoi, ,
inam euaro rfdeiiipiioaam p m muliis, quod majua
,
eai qoam miniairara. Quaudo eoim quis aon aotam

* , *

roioiuraverit,

ted e l morluus foerii pro eo cui m i -

, f

n i i l r a i , quid illo majut e i tdmirabiliue ? Allamen

; ''

iniaiiterium illad e l coadeacensio, exaliaiio fuii ac

gioria lam iwa qoana . E i e a i m pritiaquam

. , '

f clut eal bomo, lamum ab angolie aguoacebaiur :

postqnam aatam Tacioaeai homo elcrnciRXUf, non

solum illam gloriam babel, aeil e l aliara aeeepii, ei

<, * , %

in loio regnal orbe.

. '

Vaas. 46-52. E t Hiaricbo : caioque

c , <

f gredcrelor ab rbe lliericbo, ac ditcipuli illius, a i

, ^

lurba copioaa, filiua Tiaiaei Bariiroxoe c s e o a aede-

COJ

ENARRATIO 1N EVANGEUUM MARCI. - CAP. X I .

610

. \ bat juxla viara meodicana. cum audigsel qtiod

,

Jeaus Naxarenua esoet, eoepit cl.imaro ti dicere :

\ ", .
.

F i l i David J e s u , miserore mei. increpabani illum

f ' T U . \, . \ ,

FUi David^ mi&erero m e i . E i sieiit J e s a s , ac jaasit

ii ulii u i iaceret. A i ille mullo magig c l a m a b a l :

* x a l ,

iilum vocari ; et vocanl caecum, diceaies i l l i :

* , , . ,

aniinooaio: eurge, vocai le. Ulevero abjecio pallio

Bono

guogurrexii, e l v e n i t a d J e s u m . E l respondens dicit

. \ *

illi J e s u s : Quid vis faciam t i b i ? Cascut aulero dixit

; * ' -

e i : Rabboai, ut visum ivt-ipiam. Josus auiem d i z i l

, . *

i l l i : A b l , fldet lua salvtim le reddidii. A c proiinua

, . \ -

recepil v i i u m , et eeqnebaiur Jesiiin ia via. M a l -

ibaeoa duot caccos n a r r a l : e i fieri poteei duos qtii-

dem e$aa s a n a l o s , bunc aulem

fuisse, cajut nuuc mentronem facil l l a r c u * . Vido

ex illis clariorom

- i e m quomodo larbae Jesum vencraalur, ila ut i n a a

. ' ; \ ,

crepareni cajcum clamantem, quasi r c x quispiam

, . ;

praelerlrel. Porro Jesas tlluin inlerrogat, u l no qtiia

. $ ,

putci quod ille alta voluarit, Ghriaius aoiem alia

&

dederii.Graii aulem animi caecu8erai,qaipoalqeain

ganatug egi, Jesum non dimiait, aed teeutua a i i i l -

, *

lubi. Jaui e i per aoagogen inielligere poumug :

. *

Jericho locus iale iaferior o * l : caocus aoiem qui

; .

gedet boc loco, huniana egl n a i u r a , q o a flliug erat

Del, qui omoem

, ,

lala igilur

i d eal hanc v i *

l a m , euoiein. Misericordia auiem raoiug erga illam,

. \

e l propter fidem, galvaai eam fecit, ubi veivg p e c -

, .
,.
, .

guperai digniialero.

clamab&i ad Jesum, per Hiericbo,

caii vegiimentiim exuit. S e r v a u aaiein gecuia e a i

i d o m a a d a i a i n via, hoc eat i a hae vlta.

| | | | | >

f a c

e n

Hic enim pogguniug gequi Chrigium : poatea aalext

excluduuiur omnee a mandaloram

operalione.

. '.

CAPUT XI.

.
.


.
.
.

230
px//o. De arefaeta ficu. fugatii fempto lraptiiti$.
fiducia in Deum. injuriarum
ob iviotte. principibus
*artrrfo/tim, prefaylerii Dominum
inUrroganlibus

\ , ,

VEBS. 1-6. E l cum approplaquanl llierosolymia

' ,

ad Beihphageei Beibauiain j u x u inontem Olivarum,

, x x l ^

emiitii duog e diicipulis euis, e i dicil lllig : Abite

i a vicum qui conlra vos eat, et gUtim jngrediantea

, -

in illum, iuvenieiia pulluui alligaiam, eupra qaem

vov, ' \ . - D uullug boaiiimm gedil : solviie eum, et adducile :

, \

et qiiig vobia d i x e r i i , Gur facillg hoc T.dicite quqd

; ,

Domtuug eo opug habel : e l conlinuo illum m i i l e l

. , xa\

h u c Abierunl auiem, et invetierual pulluui ailiga-

, -

lum j u x i a januam foris in bivio, et solvunl lllum.

E l notinulli eorum qui illic gtabanl, dicebanl i l l i a :

. -

* ;

Quid iaciiia solventes pullum A l illi dixeroul aig

quemadinodum ipeU praeceperai J e * u s , e i glnebant

illos. > Saepe etiam alias veuil Uiarosolyinam, sed

, * -

nunquam cuni lania majegiaie, quania n u n c . Priug

, * .

qiiidem deliiegcobal propier invidiam Hloruin: nutic

* ,

auiem, quia paggioaia lempog aderat, qood ipaa gibi

;, ,

praelioitoral, clarior veail : ut gi velial, gloriam

7 ,

- , -

ejag inieiligani, e i ex propbeliis quae i n ifwo i m -

^ , \ '

plcla eraat, agtiogtanl eum egaa Deom T a r o m ; aia

12

THBOPHTLACTI BULOARLB ARCHIKP.

rAtjomi eoailMRiUoaam aorom U, ^^ ;

qood eiiaxa . e U r U mirtealis eredidoriai

. Bt , *

Vide oou* q t o i t U t hfe Mkaeola qati e U fcoc loco

dixeftu Dtail e l a : laveoietia p a l l a m ; dlxll eoa pro-

. "

hMiaxa irlt t t ddodo eam d i c e r o a i : Doailaai lllo

. , .

opaa

fcabai,

4lxtt dimiuoadoxi. Kaadqaaoi e s i n

t h a , ; **

boe p a n m f u U o * apoaloUs p a m i i U at abdotaai

, .

paltaa, Blsi dhrioa qocdaoi Tirtat donlaaa polli

aAetitaei pratortim p o a p e r o a , " a f r i c o U i iortaaoU,

, -

m aaimal IDod rfioriuaraoi. Aiuuooa disea D O M H

ooxt id Ron sioo caota t e c b a e : naqae eoiai

\ , **

faabebat oaUo qoi loiiee J a d a a m e i GaliUoam per-

. ,

t a t r a r a t : f*d noostrabat qood taper *

. , *;

gaoiioai Mttaras etaef, qai tum iacradalof etat e l

\ Axmoav (74)'

\ #.
iotrxdiUM, e i vloctuo peocaiii t a i t in blvio, bot
e a l v i u toae, apxdjaonain, q t t a e t i e x i n E e c l a s i a n . ; ; ,
SotolOt 681 601601 6 * 8p08loli8 6 b o p l i o n t e 61 ) fUf
9

: ot voeto* oruin Dojoioos, c a m apooioli

V60iiB60ll 800, hOC 60l, 0010601 q u l 68l 6X V i f t O l O
d6toreoi impooulaoeDL Priue euini uudi oraoi |eo-

, ; * ;

*
\ > * ) ,

Iil66 64 deJbnnag, poiranieo no&ria : pooiqoAai -

iooi ab apooiolia addacii fiiorant tooc bouooio d i -

dicarool anboltr6,6t propieroa oiiam lo i p s U f t r -

l o r foauitta C a r U l a a . Qainaai aoieai f a a m a i qoi

. \ .

prioaoranl domlal polli qui apoaioloa probibaroai;

, I

OOBA6 ooDnioo. I S l

* -

awoooos? Saoa 64 b l i apo-

loU pro)valo6rooi

, ; '
c oAdoiOTaol pullooi od , 6t C

Yaas* 7-10

}666 llli vatUmenU ftoa, aedUqoo soper llbrai*

Mulll vero voallaianu sua 6l6rii6baoi in viaoi alii
voro froodt iodaoboot 6x irboriboa, 6t i l o r o o baoi lo viaai. I U qui proKedobant qoiqu6 toqoobaniar e U x u b a o i dieootot : Hooaona , booediclut
qai voail Dooiiol. Booodicloai qood vo*
x l l rtcnoa), lo nooUiio Doaitai palrit noolH Da?id :
Uotanaa In aUitaimia* > xfuliitodo quaaidiu incorr o p u oiaoai, agnoocil qoaaiam opus e r a i : ideo 64
aiugxll pro virlbut auii jAauia vanarantor. L a u daaias aoiem qoid dixerim, vidoaoius. David aane
bjimtuiD
iUum souipaare. Porro Hoaauna juxta
quotdam aigoiicai, talva, obaecro : JuxU qodtdaia
9

,
-

' .
*
, \ . \ \ *
' / ,

' .
,
. \ ?
. 01 , .
\ .
, , ,

voro, hymnnni. R e d i a t tamen eal qaod primo di

; , . , * clum. Habelur enim in cemesimo decimo -ieplinio D

.

pubno,SO Domine, aalva obtocro : id quod in He-

* f l Kopif, *

braieo Hooauna scripluoi eat. Regnuin auieiu D a -

. -

vid regaum Cbrisil dicabaai, lum quod a temine

< , \

Daviddednctus easetCbritlat, mm qaod David i n -

, ,

lerpreiati qois potaai, poienien val idooeom manu.

, ,

Quis auiom allos manu utqua adeo validus e i po-

. \, ;,

laas o i Dominot, cujue manus lanla miracula suni

operaue? C s i e m m sierBainus oi oos vcatimoiiU no-

x a l ( ,

; '

aira, boc e4l c a r u a n . Y e t i i s enim a n i m e , caro,

( ), \

qnain tubjicianius Domino, e l ilernamui viani *\im

. \

noslro): depalaulos, e l iocideatee ab arboribut r a -

u oa, boe 6ai taacioruin viias imiieinur. Arbores

;, ,

collatione c o d d . V e n e l . S. M a r c i .
(74) , codd. 6, 30 cl 3 1 .

613

ENARRATIO 1N EVANGKJJUM HARGI. - CAJ\ X I .

614

. oi , ' eniio ttticti, quibus rataoa sectot, qai UUy*

. ' \

rum imiiatitar ? i r t a i e n . Opera iiem noatra, e i qtua

\ -

praceduijt a i quo) sequunlur, s i n i in glbriato D o i .

. ; 4

Stini eieoim qxi v i U a i boaastani

farunl, qoonim

, .,

661, neque in gloriam Oei.

vita aobaaquana

priticipfo p r a oa
longo diuimtlia

(75).
Y i i t . -.

c \
9

c E l iiigrcsaua eol Htorosolymam

. ,

Dominua, e i in lemplnm. cum circanispexi88<*l

oninia, jamque lempus esaoi ?e*pertiiro.ro, egrcisua

, \

esi

/,;, , \ ,

cam

, ,

arborem fici procul habemem folia, vaniobai si e c l -

\ ' , , .

tieel inveniurus essei aliqutd i n illa : e i com veuiv-

in Boibaaiaro

cum duodecim : e l pottoro <Iie

exisaetu Beibauia, o s u r l i i , catnqae vidistat

; . \ \ ,

eet ad illam, nibil invcnti ni*i folia. Nooenim e r a i

lempui ficorum. E t respondeua

Jesut d i x i l

ficui:

. \ . -

No poalhac ex le iu ftilitnum quigquain edai f r u -

c i u m . E l iiudtebanl discipuli illtus. > Ingretsas q u U

(70), .

dem C6t Hieroeolyinam : ged Iterum t x i i l , o t l e n -

\ . -

deue qtiod reliclurus 68861 eam dosartam

repiioneiii.

; \ \

E l egrediiur

in

e i iii d l -

Beibaitiam,

vertuni i n l e r p r c i e s , doinuin obodienlia.

quam
Judeia

aiiim inobediotilibus 61 durta corde r e l i c l b , venU

. " \ *

cutn cJiscipulis ad eos qui sibi obedieruiil. V i d e a -

. ,

nue auttt

* , ,

oniiu c i apparenl qujedim absurda. Priuitim q u i -

61 qna* de ttcv diconlar.

Etiiorguni

, -

doiD quod oaurieril oiaoe : deiudo qood c u m non

. \

68861 l6iiipiu fracltium, fruclum quasaierit: a d h x c

. -

qua

radona plamain inaansaiam 232

, ' , Q Dicuot igflur omnia ha*c ainguhri

panterit.

dispeosalioaa

facla.

ciaodo Dominibaa, non vidoranl a a i a m diatipali

poioniiatn ajua si quem vcllei aiBigero : ejo8 gralia

Naid qnoniam satpa miracula feeit l>encfa-

bic vull oeiendero diacipalia quod e l aCDigere, 61

6am craciexaroa iu uno nomeulo pardere paiuia-

. " 9 *

661, ai volui886t: jdeo in arboro ioaeneata oaiaudi!

; .

iriulem suam quas roa inagna ac mira eai, quod

. $

arbor succolauu lam eobilo eiaroerit : buniidiot

, * *

enim fermo oinnibua 681 ficus. A l quod mana eau-

, , : ,

r i i , (d diapanaaliona qaadam parmitiit rariii : a c

^ , \

fruclom

(77). " 1-

lampoa: ut id quod eupra dixi, oelendal discipulis,

quaeril

ex ea q u x noo babebai fruotoa

collalione codd. Veoet. S. Harci.

D
(75) , cod. 51.
(70j C o d . ^ 6 : ,
\ 6 ,
. "
, , ;
. >> , , . . .
c liigrestttis aweiii i n templum Je8ii8, c i r c u m 8p<'Xil omnia q u a e V a t i i , u i eoiilamptoribtis oiueuduiionia lempua daret. Poslea vero venieits, aspeitoreui 80 in illot, velul iitcorrigibiles, pra:biiit.
T a n teui ingrcssus in lempbii:), ilcrtitn e x i i l . e l c
(77) Cod. tH addil :
, , \
* , \ ;
. ;
, ,
,
,
, ,

*
.
, \
, , *
. ^ :
, * ,; ,
, \ .

, . . . c Cbrysosiomus autem

iuquii, Josum ad flculneaiu ivuse, o l flcua

quaererei : quomodo e n i n i , iiotidum l e m p u s e r a i ?
ui isle a i l evangeiisia. Quod ai bic idem evangeliata, q u i id d i x i l , addii e i i a m , 6 u i n venisso, u i f r u ciuin in aa r a p e r i r e l ; l u imellige, per boc sigoificari
opiuionem diacipulorum , qui, cum in inyslerii r u diorce adbuc essenl, puiarunt, Gbrisiuni Domiiium
ob spem frucius accassisao ad ficulncara. Eteniin
diacipulorum opiuione mullis in locis daacriboul
evangeiieUe. Quemadmodum vero boc ad ipsortnii
opiuioDcm pcriinebal^ i i a e i exiaiiuiare, quod i d -

15

THBOPUTLACTI BULOARLB ABCHIIP.

qood e i i a n puniropooail. Habet iietn e l ttcui l y p o e , ! .

,
ayaagof J a d s o f i i a i , qal IWla soU babobaal, hoe
. .

ert legearn uiubram illis prsbeateoi, f r a c u x i varo

nullam aferebajii. Eaoriebai auiata Jetms aalalem

, \, ,

illoinni. MVus euim eibat et, ioqoit, o l faciai v o -

Iuiiuieai Pirit mei. auteai P a i r l a oal, ot

. *

coaverunt so peccoioret. t qoia syaafoga fraetam

, ,

noa babebai, maledicu e s l e i e&arail, aeqaa pro-

pbetam, Dtque doctorero baboos.

Y t a a . 1 5 - 1 8 . c E i vaaianl Bierooolyuam, ct

; \

ingraatoa Jeaas in lemplum, coapit ejtecr* ooa qoi

; , -

voodebanl

: et ataaaas c o l -

l y b U u r o a t , ot sellaa veodealiam colaoibaa aubvor-

i i l : et roon penaisil ut qoiftqutm

a i e m b a n l i a lenipW

deporiarei vas

plurx aet, Domos mea douaa precaiiooja focabi-

p t r lemplaoi : e l docebai dicena illit : Noaoe a c r l -

, - 0 6 ,
otxo; ;

Uir omnibua geaiiboa? Yoa auiaia foeitiiseam tpoluuraai lairoBiim. E l aodioronl Scribas priudpas-

qua acerdoioro, e i qattrcbaul qaoiaodo illoin e a -

\ , \

aral

; .

perdilari. Tiiaebanl onira eum, quod loia

lurba admirabaior dociriaaoi illioa. Qaod ejoce-

rti toxdexlet, aiiam Jooime* n a r r a i : ted ioannea

i a priiieipio EvangeJii, b k aotomtab flnora. f e r i -

l i a U o igiiar boc oeciado fatlem, qvo ellam Judo-o-

, ,

raai accuaaiio niajor eaaal : quandoquidera

. ,

neqoe

\ " .

i d o a focarii Dominus, aunt convarai.

Spaiiiucaxi autem latrottuin nooiinat loniplui pro-

, .

cmn oxpa

pier a v a r i i b m . L a i r o a a m aalm genai ad loemni

pectal. E t qooniam eliam illi propter

. \ -

auimalia q o * oflcrreniar, lucri

sacHAeia

gralia vendobanl, (j .

latronea iptoe noroinafil.CollvbibUi

aulem fueroul

qni naannoa periuatabanl. Collyba eaini genus aai

Acousaado %niem iflis

nriaiianuilis mioiiHi c r e i .

aiiam Isaiam propbeiain afferl dicaotem : Douias

. '^

mox domus precaiiooU vocabilor. A b t i l auiem ne

, * ,

01 noa ezira loniploari ejiciamiir. Ifohi eniin e i in

. ' ;

QMlram lemplam iagrediiitar vandenles m l i a , a i

emonles deioriora. S u u l aulem qui ei p l e u a a meu-

aat nniiinioruni habaai, qai adoiinitiraMi ei dupcn*

u u l oetletiaiiica, e i omnia propter avariliam fa-

; ,

ciunl. Quin c l aellae veodealium columbaa sobver-

, -

taald,

. '

boc cei poaiificea vendenies spiriiaalia

dooa. Columba 2 S S eaim tymboltna aol Spiriius

a a n c l i : queio qui venduul, por Douiiituro a aacer-

dolio repellenlar. Nam qni propler dalura aurum

ordinai, deposiias osl. Sod e i quitquis gr^liam q u a

(
) .

ax bapiittuaie eai, e l muodiiiam prodil diabolo,

b\t vandii colambam suam : propiarea ex lompto

. '

ejichuT.

) , - ,
.

Y I M . 19-25. E l curo jaoi vetpara essel, egres-

, -

aaa Jeaus e civilaie. E l maue pranereuaiea vlde-

;. ,

r a a l ftcuo exaruiiie radlciiua: ei recordatua P o -

^. ,

E x cpllatiooe codd. Venet. S . H a r c i .

clrco maledlctiona pcrcoUa foUsei, quia fraclom
nullam balnbat. Qua igiiur de cauta uialedicla e s i
arbor itla? Sciliccl, ooa propterea qood ipaa pec-

c a v e r i i ; tcd quetnadmodum dictum eaJL x l apa>

iioli diuerrtiiquod eiiaoi pynire . I f i a M mm
l ficus tifpuut, etc.

C17

ENARRATIO IN EVANGELIUM MARCI. -

',

CAP. X I .

618

- trusdielf illi: Rabbi, ecceflcosillaqnam exsecraiag

. K a l , *

ee, exaruit. E l reepondens,

D e o ; amen dico vobia quod quicunque d i i e r i i monii

dicit illis : Conldite

, ",

b u i e : T o l h r i n , ae mitiaris ln mare, e i non bjeeila-

, \ .

vorti in oorde , aod credbleril fore qnae dixerlf,

erit illi quidquid dixerit. Tamelsi Mattbaeus dixe-

. >

r i i quod l U i i m e x a r a i l Hcus, e l videntos diaeipuli

, -

admiraii siirt, nibll movearia andietis nunc Marcutn

dicentem

, .

flcum. S i c eafm

quod sequcnii

dte viderinl

imeHigere

debes

exuruisse

id quod aptid

> ,

MaUbaeuiD, < iiaiint exaruit Ocue : ' quo leoio,

aubeiste, e i dein

* , , -

admirati suot. Quandof

. 4 ; , ,

lim, sed oeqiienti dia : proiode sic inieUigenli nibil

difficile occurriL Yide iiom e l e x boc toco quonodo

dic : E l eain vldigseni disdpuli,

Curo

vidistent: aoa gia-

" . Cbrisins monslrelur Deus ; dictt enim per propbe ; tiam.Domfuu"*: Ego aridiim facioligoaro viride,
, .
e i geruiinare facio liguum aridum. Porro mirerta
, ; '

divinam miseiieordiam, qtioinodo eiiam uo|>is, qui

; ,

per iidem illi asslniilamttr, virtuteai dai faeieitdi

, ; ,

niiracula, quam ipe uatura habet, ita n l monies

iransfcrro posaimas. Mone auiem o*l eciam superba

incns, cnm arrogatte eai e l obsiinatt. Natn qui videl

" opf

swperbiic niorbum

ejicere ipsmn a vibilaiioneet providatiiia Del (opcr-

sibi obsiaiciitem

e i conantam

; (;

bos enim illc est qni dicil quod ouinia poasil ipsa

sine Dco perQcere), lalia igilur deboi iwctvparo illuin

), ;

monicm, superbiani dico, et dicere ei : Tollaris, e i

, *

miibilris in mare, boc e^t, in roandano* hoiuiiiea,

, , , - boc e s i , eoa qui in mari biijus vilae sunt a c i n c r e -

1- - ..

1.. . * . ^

-J-i: .

1...

1.

duli : ipae auiem nunquam bseshei, boc asf, sepa

' .

relux a Dco. S-ipcrbus

, , .

ceiio : Nibil

auxllio.

eniin separatur a Deo, d i -

a Deo babeo, ueque iadigeo cjua

, (78).
c , , ,
.

Y c a a . 4 4 , 2 5 . t Proplorea

dico vobis .* Omnia

qua?cuiiquo orantes paiilis, crediie quod accipietis,

c i a r o n l vobis. E i c o m sieieriils oranies, remiititeai

,,

quid babetie adversas aliqaem, u i et fcuer vesier

; .

qui i x coelii eat, rouiiitatvobis delieia vesira. Quod

, !

si voa noo dimiaerilis, neque Pater

; . > I v r

coelis e s l , dimlitf l vobis peccala veslra. Qni n i a -

gna aflectione credii, cor BUUUI omnino cxtendil ad

, ' ,

Dettm, ei,|ul ipsiasDavid vcrbiaotnr, effundil a u i -

. *0 D mani anam coram D^o. Qui

,

. ' ,
f t

vester qai i u

autcm cxlendit c o r

auum ad Deum, Qtiilur illi, e l fervefnctuai cor

magnam certitiidinem suniil qiim! voli

234

C0|Q

pos ftat: id quod experli sciunl Qinnes. Opinor a n -

* E x e d r . x n i , 5 , acqq.

E i collationo codd* Venet. S. Marci.

78) Cod. 2 6 : , m i o r e m e x p o s i l i a n e m , mens quae i m m e d i a i a m c u p i
beo nnioiiem s o r t i t a est, babei naiur:\lem cogffandi
^,
facuilaiem oinniuo oiiosuin : c u m vero banc dissj! ,
v q r i l , q u l d p i a m e o n i m qurc secunduin Deum s u n l
* ,
coailans, cenaeitir peperissc eatn , quui supra c o g i ; ,
UMonem 681, iinioneiii : eccundui qu:im, quOHsque
, *
Deo copjuncta f u e r i t , vctut gupra tiaCurani, ac p e r
, . ,
p a r t i c i p a i i o n e i u Di5us eOccla, n a i u n e suae l e g e m ,
; ; . Kuldia * . . .quat l u o n u i u i m u i o b i l e m , ( r a u s f e n . Propurta dico
tobity c i c .
c tNtrqne iiidigeo ejos auxilto. Vcruia et juxia aubli-

PATAOU l i a . G X X I U .

20

THEOPHTLACTl BULGAHLK ARCHIKP.

ler O M S bae ext*Tlri, qni d

xiodiocrhtr a t - ^.

Oaaia

**k Y ^ ^ . AiA *

arcipitttia, q o * m n I d a polhU. Qrt eolei crodii,

6 , 8 f i -

itmitfj-ii.

Propcere* dicftl CbrUuts

qaod

luimn d a l Doo, t a n U e r y u i i i iUi cottoqaati,

. i i t n i w , -

qoAfi podea Doraini procaodo leaore ao p a u i a . Y i a

M i e m #4 alia raiietia aedpefo^qac peiis? DiMiiiio

o f .

t i quid 1 le f e c c t f e r i l fraior. Vidoa

doui

Delr

fattiuit-tii

; ;
. Opf
v

( 7 9 ) ;
.

V E U . 4 t - S & c feataH rerttui B i m o o l y x i a e i ;

et em tmlMihrei ia t*wplo, ad ilhuM

pritteipes taeeftloiaa*, e i

toxloroo, *

! -

tottTcl

ftcrite

dfeaAt Hli : Qaa M c i o r i i i t e b a x

qmit liM

dedit auclorilaien iatat, iti l t u fadoa? Je*a a x -

; ,

Um retpondetis, d l i i i Ulis : Q r a r a n a vobU c t

; -

iptoquiddam, ti reopoadeta anihl, e i dicam vobis ^' .

qaa i v e i o r i U i e k * c faciaur* B a p l i M u t Joanals
,
ittraoi cordo erai, e i booitaibua ? respoodeie
. ,
roibl.

JEl oofHabaot apd se d k e o l r s : 81 dlxo-

; . \

rimot, c e l o , dicet: C u r igltor noa credidiaiia

, * , ,

i l i i T A l i i d i i e t i m a t , o t bomlxibot, lixjebaat po-

, ; ''

pulaai. Omnei babebanl Joaoiieta qood vero

, , . "

propboit . reapoadcniot dteuol i e t u : Ne-

, .

ocixiiis. E i J e t a t dicil Ulia : Nec ego

, .

dico vobis q a i aoctoriuie luoe Cteiim.

taMnien-

\ \, *

%*s quod^ocUtei lomplo DOfoiioiom, arcediuii

mm.

ad caui, antmo perpleiaoi reddcreul, quaereoles

( ,

qxaaaxi paiaalale baae bcarat, qaaai u l i a oi d k a a -

: Qvls l a qol b a x f i c i l t maflkUHr

ea prtaeepa tocardoiuai ordlaalut ea ? l l a * aatem
dieobjul dobiiaro aam i i c i i n i , e i iu f e r b b c *

.
r

( )

| ; ;
; 4;

ptrt qaeanu Maoi sidixlttei Poieaiate xiea luee

, -

facki, laf^dasteai eaui tii Deo cooirariooi. S i a a u -

. * | |

lam dixiaacl, Poietttia

, .

facio, ahdaiiManl ab

eo plabem, q u Ulam arbilrabaiar aaae Deaoi. D o -

* , -

oHaxa igilar ialerrofibol illoa da Joanoa, non aloa

* ,

raoaa, xoqoa lophiarimtn n o r a ficiaaini illoa c a -

p l a n a : aad quia Joaaaoa de Ipao ieaiilcaioa arai,

, .

iddreo da illo aaaligooa Interrogai, a l caai recoperini Joanneni a Deb aaaa, eogaoiar e l teatimoaiuia loanaia qaodda C h r i i i o dodarai accipere.
quia uioleveii dabilabaAl, Noqua ago dico vobit.

'' ,
, ,
, ,

coilatiooe codd. Veoet. S. Marci.

(79) Cod. * 5 a d d i l : D n e m , e i viriniam conaaqticiodaai : o i , pargaUo a

, oeaar }
pai8iotiibni, lolarantia leoialioau, virmoai aonao, * ,
net, ttudium oparandi, cjeclio idmii amoria a d c a r ,
nem, ablegaiio aflbciioait erga tenaibilia, abairactlo
; ;
meniia a rebiu cornipUldlibwa : d alia detaxta pta
riuu M I H , q o ad liberaliaaom a b i n i q t t l u i e , et ab
, ,
iguoraxiia, e i ad reciitudiueiii cofiiiiioaia ot virtxtlt
, , ,
cmtduconL Qui imilia quttril c a m t d e o t i a e i 84e.
*
receplurua
e a l . St Mxiaiif
rxrixxi
Bi*ro**4n
,
XiOM, ><lc.
,
(80) Cod. 46 addil : , ;

, 4
, \ .
,
'
, . xaJUv , . . .
. * . .
c SiiuniMit iile ac monie sublimfia Haximut ea verba,
l l * c , qaai Scilicol ejkere vaadexlea extoxict
Omui* mtacunqu* , CTtdiU quod mcin leniplo; everiere pnedieua ; xora
rtp/aiia, da aola cognitiooo, o i de v i r i a i o , q u ipsam
lere m iraDairet vaa per lemplnni, e i ainilim. Qaati
openboa exorxal, mlelligoiida d k j u QaaDdoqoidcm
tnim ' tili ikc$9**l > d c .
n i u l u suui aradealilNit oeceriaaria au Dci cognitio%

CJl

ENARRATIO I N EVANGBLIUM MARCi. -

CA. X I I .

622

, . \ - i n q n l i ; oon dixlt, Neque ego quid dicam : sed.

, * , \,
. ,

Neqiie ego dieo, boc e e i , Q e i a malevoli e*tfs, non

dignabor vot respaiuo.

, , ***,
.-

CAPUT XII.

W.

..

. . .
.
* . .

Parabola 4 viiua. interrogantibus

Oominum
yropter untum. Sadducant. Scriba. UA
interrogaiiof^
Oomim. Q*od cavendum / ab
hypoeriiit. ma/iire nidua.

t \ *

Vaae. 1-9. c E l coepit illls per parabolas loqui ;

;, \ ,

Vineaiii plantavii bomo, e l circuiude.ierat sepem,

, \ .

6 1 fodcrai l a n i m , et aedifleavcrai l u r r i m , e i eloca-

, \ ,

, B

veral eam agricolis, 235

perfgre

c l

prufectu

agricolas, cuin icmp-slivum e*eel,

eervuiu, u l ab agrkoli* accipercl de frucm vjne:r.

. 01 , , \

Ai

. \

vacuum. E i r u r a n m nritll ad illot aliuro sonruin.

, ,

6 1 i l l i , coajeciis in eura aaxi, comminucruM capi

\ .

61

, xaxtivov ,- ,

alinm rotaii, et illum occidcrunl, muliosque alios .

;, .

bos quidem caedenlee, illot vero occidenics liaque

cttm unam ad|iuc haberei filium suum dileclum,

, ,

m i s i l ellam illum ad eos pottreniam, d i c e n t : R c -

vercbumur

, .

bam i u u r

, \ . \

6unt,

, \

occidemnt, et cjecerunl 6 viiiea. Quid igiinr facli>

m s e s t d o m i n u s *ine,u? Voniet, e i perdet agricolas,

, \ , \

illi arreplum illuui caciderum, a c reitiiaerutii

raniiaerual

cpnlunieliis affectuin.

fil

rurvutu

Clium meum. Jlii vero agricobe dicc

ees6

: H i c e s l hccres, venhe occidamua

ot nostra e r i i bacredilas. arrepunii illuni

f tcam aliis. Vinea populus

6 8 t , qiicm

. > , ;,

plantavil Dominus. Porfica eoim, inquit, tinoaiu

, c , ,

iaiam, quam planlavil dexiera lua .

, . > .

InlroducaLO p h n u eoa in moote saucio luo.

> Moscs :

* c ;

Sepeeauiem, lax, quae probibcbat ipsos conimisccrl

6 . > ,

ganlibus. T u r r i s vero, l e m p l u m ; nam conspicuuiii

/ .

e r a l . Porro

, . -

sauguis. E l o c a r a i aulem populuni agricolis, hoc v<i

torcular,

aliare iti quo effuudebaiur

dmtoribus, qui per id leinporis e r a i i l , et principi-

, \ t

bus Juilaeoruii. MUii vero servum unum, foria c x

. * ,

propbeds E l i a m , e l qui lunc a r a n l , u l Uicb.Taiu,

quein

, ,

cccidil

Sedochias,

l i c c l . Secumlara autem

pseudopropbeia

servum

lapidatuai

ecicc-

c i d e r u n i , boc e s i oc.cideruul, et coiitunieliij

, , ,
\ , aflccercTiit, Osee e i Uaiam propbeias. T e r l i u m

\ . ,

, ; \ \ "

auletii

servum,

id e e l , eos

qui in rapiivhale

fucruiit, u l Danielem e l E z e c b i e l c m . UUimo nulem

ni>it Filiiim euiiiii Deus, qui bomo aomiiialnr p r u -

, *

pter misericordiam e i auioreui i n homines, diccns *.

. ;

Reverebunlur Filiuni meum. Non u l ignorane quod

, ,

(uliircin c r a l , boc d i x i l , sed quod fieri opoilerei.

\ , \ \,

c l verisimile eral futurtim, dicaiin : Mali

^ ,

agricohe cuni didicisaeul quod bic esset Filius Dei,

auleui

* , ,

ejeccruul i l l t i m

, \ .

salem, c l interfecerunl; exira enhu illaui c r u e i -

exira vineain, id e s i exira J e r u -

. ,

Axus est. Oominiia igitur vinea?, Paier occisi Fln,

, ;\

iuio ct i p 6 occfcus F . l i u s , pcrdidil agricolis, qu

"

P * ^ . t x x i x , 16.

(23
TREOPHYLACTl BULGARLB ARCHfKP.
624
indi.Mi Romaoif, ti paf*liifli coilocrrU a'iis agH- \ 1>, ,
rolis, apoalolia acilicel. Y U vldeta qoomado apo-

. ;,

sloli colveriau vinoam? L t g e H b r i m Acioram, et

. ;

iaveniaa iria miXISi e i qilnquo millla s i n a l credere

! ; '

ac oflerri in primiiiaa Doo.

, \
\ \ )

YRXS. M M t . t A n aa banc qoiden S c r l p l i r a *

legislis? Lspldem q a e ivqirobaverani qui r d l f l -

r a t a n l , tiic factua e s l in capul anguli : a Doinino

facius e*l a k , et e i l admirandut i a ociilia notirit.

. -

qitarebanl eam comprebcndere, e i DMiaebaot

, .

mrbam : sciebaiit enim qood advertaa iptot para-

1*1*10 dixisaet. relkto itlo abieraai. P e r ontaia

, .

iaia ottendii ejectoa Jtutoos, gcntet auieoi acctpta*.

Uph

eoim ille, D o m i o u i : diHoiaiat auleaa, -. , olxo-

doclorea popoli. Quem igiiur reprobavarani doctoret,

, .

i l k I capxi anguli focias e i i . Capul eoim E e c l e -

te faciae aat. Aagulua c o i n Eccletla, q a s i a anaxi

, .

conjungU Judeoa ol g e a i U o t : qaemadtnodum et

augtilua daoa parieiat iuier aa cowuiUiii. IgHar iaia

\ ,

augalaa, boc e s l E c d e a i a , a Dumiuo

faclao. E t

, .

e t i mirabilit nosirorum fidelium ocalia. Ab i n -

, ,

fidelibut eaim miracula calamniam paiiumur. I l i -

rabilta eai igiiur Kccletia,, qua*i lidraculit coaaii-

l o i a , Domiuo cooperaiite apotiolia, e i aenaoneai

. ,

con6rmaata pcr seqaetilia tigna.

\
\

,
\ .
c \ -

Y t a s . 13*17. c U I O B I ad i l l a n qaosdam
rhariaariael Borodiaaia, eum c a p u r a o i s e r a o o e .

\ , ,

Uli vero com voaiaioiii d b a o i c i : Pnocoplor,aei-

mus qaod varax aa, a l noa curas qoamqaan : noa

, \ *

eaiin reapicla pcraaaam boininuin, afd cum veriiata

, *

viain Dai docet. Lfcel con*uo dare Cjesari.xti oon?

demuot aa oon dexiaa llle vero Kiena iUorum i l -

, ; , ; , |

mulalioaeni, dixU illia : Quid nio lenlaiia? Aileria

, * ;

mibi denariaei, a i videam. Illl vero allulonini. E l

(* .

dicii eis : Cajua aai imago b c e i ioocriptio? llli

; * , \ ;

auiem dixoranl e i : Caaria. E t reapondetis

01 , .

tooa,

dixil illia : Raddile qua? aanl CaBtarii, Casaari : e l

; ; * ,

q u s s a a i Oei, D e a ; e i adudrali auat do oo. > D i x i -

f tlaoi aliat de Herodiauis, quod fuaril bxretla

. > \ \ ,

qiuodam twnc ouper orta dicetiiiuni, Herodeui esne

Cbrlaiun), oo qood in teiuporibua Uliua defecitael

* \ *

! -

iuccessio reguiu Judaicorvm. Alkl auiem dicunt H a -

; ,

todiaiMW boc loco dicios eaae milites Harodit, qaoa

. -

Pbariaafi

in laatea eoruro qaa? b r i t i a t diciurut

, ,

crai, atsuiuuni, u i coaaeqaeaier comprebeinlanl i l -

luui e i abdacaaU

, , -

Vido auiaoi uiatiiiam illomm,

qiioiii do adalaiioaa lenioul deciparo

Dominom.

. ' ,

SttNtaa, dicuni, qvuduon rospids ponoaatii boaai-

num, e i i u noqae C s s a r a n revereris. Toium enim

boc artiflcium erat alrinquo habeat praecipiiia: ui

i quidem diceret quod liceai dare Cseaari iribaiaui

argaereni eum apud popuiutn, laaquam qul eo* iii
serviiaieaa redigerei: ain diceret oou panolvenduaii
accasareai eum ui ad aediiionaui populum niovenicm coalra Cauarem. i o m sapwnli dolot illorom

, ,
,
, *
, , *> A v o m x . *
%

ENARRAXK) 1N EVANOI IUM MARCI. -

G25

. - ,

CAP. X I I .

evadil. Otlendile niibi, inqvil, auntfoma. C u m enitta

, \, . cl

vidigael quod Inugiaaw

, \, '

Roddiia quod habcl imagiaen), cujoe geril itna*

liabcrei Caesaria, dicil :

,. , ,

ginera, hoe e s l C x o n r i : et q u a *uni Dai, l)oo, Itoc

eai, niiiil obatat vobit ad pieiaiera poreoivere C -

, , ,

a r i . Poieiiis eoitn e i Cae*ari peraolvaro,

\ ,

ua tribuere. C s a a r ilem unicuique noatrum i n e -

e i Dea

viiabilie illa corporii nostri nocosaUas esU Juboi igi-

iiir Dominut roJdere eliaro eorpoti tua itecaasoria,

ciboa acilicei ac veftiea : ei quae Dei, Deo, iicmpa

\ ,

vigilias qnaiiiao possuniut, oraiionet, etc. Sed e l

, \ .

diabolo, qoi Gaeaar eat, olijioe qoae libi ab iilo dala :

* , k a i a a p i , ^

iratn,237concupiac euiiaiu malam: c l q u * Dei auiii,

' , , ,

offer Oeo.

, .
,

YERS. i 8 - i 7 . E i vcniunl Sadducaei ad illutu

, \

qui dicaiU non etae restirrociionem :

, ,

runlque euin diccuies : Prsceptor, llosc* srripsil

inierrogave-

,\

iioliis : S i cujus irater moriatur, ac relinqual u x o -

rem, e l liberosnon relinquai, u l accipial iratcr ejus

, .

iixorem Ulius, e i susciiet seroen frairi tuo. Scpieni

, \ ,

iratres fnoruai, ac primus accepil ^ixorem,

\ , ., \ ;

nioriens noti rcliquil temen : e i secnndua accepii

isque

\ , \

illain, ae morluue e s i , e l noc ipsa reJtyutl seuien :

, \ ; , \

c l leriiua simililer : e l acceperuni eaui *epiem, uec

, \ .

reliquerunl semcn : postremo vero omniuui moriua

\ .

eal e l u x o r ; in resurrecliona igiiur, com reaurrexc-

, ;
, . ;,

r i n i , cujua illorum eril oxor ? Naro sepiem liabneruni

eam uxorero. E l reepondens

Jesu, dixil :

/ ,,

non propterea erraiis,

qnod neaviaiit S-ripiiiras,

; "

neqae vinntem Dei? Cum enim a moruus rcsur-

, . * \

rexerim, neque couirHliuui maliiinoniu , neque

nupluin daulur : ged s u n l vclul augeli t|ui in coelis.

, ;,

Caeieruin de niurluis quml

\ ; *

gislis in libro aloai, quomodo iu rubo loiuiue s i l illi

restisciianlur, non lo-

* , ; , \ ; *1-

Dens, diccus : Ego illc

; , ; .

Isaac, e i Deus i a c o b ? Non est D. us morluoruiu, sed

Deus Abrabam, c l Dus

. ,

Oeus viveolium. Vos igilur iitnllum crraiis. llae-

, ,

relici apud Judaeos n a n l , SadiiiKttt, dicenles

, . -

esse resnrreclioncm, ueque angcluiu, uequc spiri -

liiin. Obliquo auiam, ul dolosi, aggressi,

, -

narraiionetu quanidam qua subvartaiur resurreciio,

conlexto arguinenlo quoil uunqiiain evenil, nequc

, -

, / .

fiiigiinl

forle eveniei. Septent auiem fiiiguni qui unam du>

! cmii nxorein, quo magft resurreciionem discerpant.

Igiiur quia praelexebanl illi

, *

eoe Doininus ignaro Scripturarum. ettim iutel-

, \, .

*;

legent

, oslendii

ligitie, inquil, de qua reeurrecliono S c r i p i a m l o qualur.

Vos enim opinamiiii quod ilennn elalu

, .

lulia inagig covporalig ail fuiurus : a i s k e n i .

, \

llaque ignoralis SiTiplur iucnleui: eed ct l)ei vii -

liiieii)

.;, \

rorlnsse respicilis, e l proplerea

modo polerunl dissolula corpora redire ad u u i i u a i n .

; .

Sed virtuti divinac boc quasi nibil c r i l . E r i i igiiur

ignoratis. Euimvero vos ad diflicuiialeiu rci

addubhaiis

qiid-

; . , \

resurrcctio, e l corporalts, sctl divinior quidatn

, ;

vilae slaltis, angelicus vidclicei. Incorruptibilos ciiim

\ ,

c r i m u s e i iidrm qui SUIIIB3 iicinriiics, proplcroaqiii;

* \ avtot , \ '/ \ ; -

lolleiiiur eiiam nupiix. Muuc tuini nuplia: proptcr

THEOPHTLACTI BULGARTA ARCBIEP.

c*rrttnlioftein fioot, u i saccaatione geaaria durtnlet ,

tva , on:inet i n t e r e t B l : lunc^ l a i e m aicul a n g e l i
b * q * o anprtali s u c c e s t i o n o

. , ~

llli ipoi eroul, e l m i n nupllis

, \ '

permaneiil, nonqnara Imininaendl *. E i nliier q o -

quam deflcieal:

tic

ei

qui

resargatii,

oine

Hi-

idlexiatenl i l l a t , inlelligerent eiiam qnomodo a c r i -

;. , \ tU

pluin t i l , Ego t o t n

, ',

que laxantur u l

neaclenlea

Seripluros. S i

Hle

eaim

Abrabam,

uipoie

mani(et4o viveaiiuin. Non enim dixit, Ego erem,

. , , ', .

a*d, svni, atpoto p m e n i i a m , 288

, \

ROB perditorutiu

Jam

foriagsifc diecl

*tque illonim
qais,

"

qaod boe

de s o b Abrtli a n i m a dixerii Dnmians, e l BOB hem

, \ ,

Ue corpore, i ila corpora n o n retorfiHii. Dico ig-

.
, ,

lor prioium quidetn quod Abrabam uiramqaa d k a tur,

, \ ; ,

aniota et corpus, ot ita etiam Oeaa e t i eorpo-

ro, qnod c l ipsiim vivit apud Deom, nou oattilao xa\ , \

. xqp\
iu nibiliiiu redigitur. Inaaper qaia S a d d a c s i do
qood

. *

Dominug do corporibus dixeril quod vivanl apud

Deam, non do aniina Nam iaind Jam ex confeaso

, \ . -

eral etiam apud c a m a l e i Sadduccot. Obaerva

\ ; .

eorporis

rastirrecilono dubiiabaut,

cerlaai

boc. Refturreclio exl cjut qood oaciderai turractio.

\ , ,

liiiBiorlalia a a i a n anima aon cocWil, aad corpna

;. , ,

b o c ; iiaqaa ei reaargel iierom, conjagali

* , -

auiaut

complicitum.
a

S c r i b i i , c l audifsel e o i siraul diepulanlae, videret-

que quod bena reapoadissei oia, inierrogavii illum :

, , \

Quod est primuro ooinhim prseeptoruut ? Jetu* a u -

; ,

Yaat. 28-34. eum aerestieset qaidam

lem respondil ilii : Primam omniuia pratteploruin

osl : Audi b r a e l , Dominoa Deua notter, Douiinus

. ,

nus e s l : e i diliget Domiuum Deinu tuuro ex loio

; , \
,, \

corde luo, e l ex l o u anima lua, et ex lola mcnle

, \ , \

lua,

p w

. - \

cepium : e i secuadutn iiniilo boc e t l : Diliges

ei ex loiis firibua liiis. Hoc e*t primum

proxiimnn luuni u l leipsnm. Ilajut bia aliud pra>

. .

cpptum oon esi. E l dixil illi Scriba : Reno, praccepior,

\ * , ,

cum

veriiaie dixisii,*qnod s i l DIMIS, el non l i l

' , ,

:diua p3Dler i l l u m : quodqne diligere emn ex lolo

, \

cordi , ei cx lola iniclligeniia, e l cx lota atiiina, et

; ;, \ , \

e.x iuiis viribus, ac diligere proihnum u l seipauin,

, , \

plus qu m uiiivcrea bolocauaiomaia e l viclimae.

Ai

Jcius cura viderel quod cordaie respondissei,

\ .

dixil i l l i : JJaod longe abee a regno Dei. E l nemo

, , * -

posl i l a audebal illuin inieccogara. MaUbaeus qui- Q ; . \ dicil quod prudenler respondern. Nunquid ergo d i -

leni iitqtiil quod l e n u o s accesaoril: Marcua vero

^
.
, ,

cuai coniraria? Nioime : sed vcriaimile e s i primum

, ; . &

quidem ipsum ut lenlaniem inicrrogasse, deinde

; , ' ; -

cum

profuieset ei responsum Cbristi, e i cordaie r e -

- ,, -

opoadissel, ab illo laudtium. Yide auiem e i laudeui.

; , \ , -

Non perfeciura illum l e a u i a r . Noo enim dixit, liura

. * \ , \

regnutn coebrum es : sed, nofl procul es. Qnare a u -

icm

bauc polissimuin aaaB&lionem legUperiluk

ille

propositii Chrislo? Pulabal reprelieudi posso C b r i -

, ' .

ttum, qui eniendalurus esset legera, unde accusari

; ;

posscl laitquaiii legit adversarius. Yerum Dominus

> , \

\.!. .

29

ENARRATIO \N SVANGELIUM MARCI. - CAP. X I I .

63

. * ooiemleni ei qiiodcbarilaleaa t i i n p l k l i e r non bafeeat.

; ,

aed invidia corruptxt veniaaai ad h e c i a t m o g a a d a ,

d i c l t : Primmn et roagnum mandatum est, diligera

, (81), \

Detim, e l socaudum timile ( a ) , diligere proximaui.

, , ,

Qtiomodo auloin aiinile? E o qaod simul inter t e

. ; '

oonooii soni. Q a l enim diligii Deum , diligit et

. ,

fatforam cjoa. Hoa*o anlem maxtnta propria faclura

*| *

23d

, , ,

oiniiea b o m m t * : e l dum proxiimim diligit, malio

i l * * diligit Deum,

diliget

oiuia

\ ,

magia Deuni diligil. Nam ai bomioes (jiligit, qiii

, .

muliaa s e p c seandaloram

veot, quanio magia Deutn, qui tempor

Audi autem Domiuum : Q u i diligii m e , maiidaia

\ . \ *

mea aartabil " VUlet noo diligendo Detnn servara

, . '$

n a o d a u e]iia. llandaia ejao oraaia de autore muiuo

occaaionea e i otlia fobenebcii?

iraclani. E l iiertim, boo acient otnaes qnod mei

\ .

discipuli e s i U , t i diligitio voa iavicexi. Vide Heram

, \ ,

qaod ax mutao amoro diacilor amor erga Cbriamni,

fei u l aimu ejus diaciptili e l amici. Obaerva autani

. $ ,

quomodo omnet a n i m a virluiea ennmararir. E a l

enim virlus a a l i n a aniinalia, qiiaro inainuat dum

\ ;

clicii, e x lola anima. Iram enlra e i concupiacoaiiaxi

, \ ,

; ; -

lolam dlleciioni Dei dari v u l l . E a l aiiam alia virlua

animaquse diciior nulritlva, ea e * l e i planlaroiii

qaaB e i ipaa quoque I V o lota e s l danda. E t l ioanper

, . \
. \

ralioaalis v U , quam noniinavit lex inlalligeuliaoi.

Oinnes igiiur aniraa virlutea cbarilali

oderenibe

iuiit.

, \ -

. \ . *\ , . ;
\ \ , C

V E M . 55-10. E l reapondens Jeau dicebaf, d o -

cena in l a m p l a : Quoiuodo dieaxl S c r i b * C b t i s i u m

esae flUtini David? n a m David dixii affittus

* ,

Spiriiu

, .

Sed^e a dexlrig inibi, donec poiuero

sanclo

pediun

D i x i l Dominus

Doinino

nieo :

iiiimicog IUOH

, . 6\ ^

cabellam

, \ ; ; \

eum Ooiifiiium, at unda fllius ejiu eai? E i piera-

tuoruro. l|>se ergo D.ivid

vorai

. \

que turba audiebal illum libeaier. dicebai

iu doctrint sua : Caveie a Scribi, qui amant ii:fu-

illis

( , \

latt ol>anibnlare, a i auiaiil salulaiiones in foria, p r i -

, \

masque eellas in congregatioiiibus, e l primog a c c u -

, \ ;, -

bitua i n coenis, qui tlevorani domot viduaram, e i

tab praelextu longas faciuni p r e c e t : isii accipicnl

graviorem

, ;

sioiiein accessuru cr.il, corrigit prius

damnaiionem.

Quia Ghrisius ad pag-

-^, - D Scribarum erroneain, qai suspicabantur

1 Joan. iv, 5.

opinionem
Gbrisiuin

" Joan. xiv, 15.

E x collatione codd. Vonet. S . Marci.

(81) Cod. 26 : \ .
, \, ", .,
** . \
.
\ , \ ,

nil ad haec inlerrojf h , dicil : Audi,

hraet,
Dominus Dexs vester, Dominut unu$ ett. Imlicai vero
e l boc iree personat, e i uiiam naiurom Deitalie,
Quod eniin dicilur^ Dominus e l Deus, e l ilerinu Dor
minut, ires personas eignillcal: cuni addilur unut,
una natura denolaior. Alias a u e m , f:nniliaris est
Hfibrxis redupKcatio haRC : Ouminut
Dominut, et
Deut, Deu$ *\
oxcelleniiain deMoiatidam. Po&ie.i
scripluni e s l , DHige$ Dominum
Deum tuum, e i q u a
sequuutttr. Uoc primuni
ct magnum
mandaium
ett elc.
%

990 . ,
^ xai Kvoior
Ssdr , \
. ),
. . . V e 9

() I n E d i i . L u U d e i u n l :

Dcm, et ucxndmn

timile.

ttl

THEOPHYLACtl BULGARIA ARCHIEP.

Mt
66$*,

e t M ftitftt Bavfd, ed on Botriiuam. Ofonelnil

tgbor D e v i i e s fpau Dfctld verbis : e i aox alav

, *\ . *

p t t d x * , i e d delatroc, eo ! d i d f , ftonee potoe-

, 6\ ,

ro iftftftta 1aoi eeibcllnm pedaJu totfrox*. Ntm

Iptl eraat Mm\t\

ejut, qxo* p o t i i i Dona

, * ,

Ptttrtabefllrfti pedera C h r i t i i . Vtde aafem el quo-

\ ,

xiodo iatertoget. Non enim A i l t : Quid vobU vido-

t r tfe ane, aod, de Cbrtstot I u noo porsiritfH

. * \ . ,

ieqne ( m\h\ dicero qnoi aboqao

, , \ ;

aoa.il

Sptritn boe d i i e r i l Datid, ted Spirilas saacli afflaia

. **

dliit # o Dominum, Id oal motut gralia Spiritu*.

, *

Qnoaodo frgo Cliristiis l l r a i ett Dtfid, ao DOO

, ,

Dombini e j m e l Doue? Terba i f i i a r aadiebal eum

libenter. E t dicebot l o r b s : Cavote a Serlbit, qai

\6, ' \ \ 6*;

splettdidiores feraai t l o l a i , et proptar iUas pnafer

*0 . \ ,

ri tolanc, enlniailonetqua at cetobritaioi forl prv- *

\,

bani,ei gtoriaa omnibtu modit aiadom : qoi e i d o -

, , \

ittot vidaarutn comedant. 40

Clara eiiioi acce-

, \

duni ad mulitfaa prattldio de*tiiotat, qnaai Hlaraai

faiori lolorea at pairotti, e l pneietio lottg o r t l i o -

, \

ni ai pioiaiis rolora at tlmalaiiooo daoipfoal airo-

, \

pJidon, d e v o r t n t * domoa oivilaxi. llli igilur g r a -

viorom

*,

a c d p t a i t dtmnalloaeoi, qoam alii J u d a i

fMccantaa. PoUniet t a i m potentlaa

panleniur

Iniorim apotiolos d o m ne jaxta Scribaram mo-

rem vivant, sed iptain Imileiitar. D o c i a m

eoim

flioa ordioaaa cootcnuneoro arai, ui e i r\ix

suae

focarat imiuiores.
.

. \ , -

* .
.

, \ \

\ . 41-. E t ctim tederat Joaoa e t adverso C

gaaopbyiacii, tpeciabai qoomodo lorba miiterai m% ,
. \ ,
ga*opb)heiam, et molil diviios mtiiebant ntulm :
miDuii

dno, quod eat quadraas. Yocaiitqoa ad aa dtscipulii

. \

auis dieit illis : Ameu dico vobie, quod ridua bmc

, *

paopcr plas mieil, quaai omnet qui roi^imot in

gaiopbyhciam. Nam oiunes ax eo qnod ipait m p o -

e i vonii qiuodtm vidna pauper, miailqoe

rcrat, niiaerunl: a i b a c e peuuria out omaia qua>

, , ;

conque babobai aiiaii, loiam obalaaiiaro aoaro.

. ,

Mirabilia qoacdam consneiudo apnd Judreos erat.

, -

Qui eniin polerani c l volebant, miilebanl io iheiau-

, \

rum lempli, qai voeabalur gatopbylaciuro, e quo

aaccrdoiea el pauperos et vidiia alcbauiur. Cnmque

), \

id mulii iacerenl, ei vidoa a c c e u i l , suam volunta-

tem declaraat opibug abundaitiiorcm. Gloria libi, D , \ Cliriste, qui e l parva

graiiora

axpe

babea quani

niagua. Quaeao ul cliam mea aniina vidna lalis sit,

. , , \

qua3 abjicial Salanam, cai adbaesil, ei mitlal in

. \

Uiesaorum sacrum duo roinuia, caraem c i mentein,

, , -

ipgaque imnrioual, coaiineniia qaidom c a r n e n i , b u -

, \

m i l i u i e vero meniem, u i et ego audiaui qood lo-

, , ,

lam meam viiam coniecrarfai Deo, noo r e l k i a ulfa

cogiiatioiie vel affcciione boic moado.

, , \
; ,
.

Sap. , 7 .

633

ENARRATIO I N EVANGKI.IUM MARCI. .

Uepl . EUpl nal .

GAP. X I I I .
CAPUT XIII.

634

De eontummaiiomi. D* ii$ kora.

Veae. 1-. E l cnm e i i r e t de templo, d k i i illtqni-

* , *

dam e ditciputia illioft: Pnooepior, vide qnales U -

, \ .

pid6s,et qualo subsiraciionoe. R t l e o a s m p o a d e n s .

i i i 1111: Vtdes ba*magitaa subamclionee ? Non r e l i n -

quemMapie super lapidem, qai non dirualur. cum

tederetin roome olivarum e regiona lempli, inierroga-

, , *

bani illum aecrelo Petrtfs c l Jacobns, e i Joarnieo 61

\ \ \

A n d r e a a i D i c nobit, qoando b c e r e e i T e l quod

* ; \

oigiium e t l qaaodo

; >

manda? Quoniam multa de deaolaiione Jaruaa-

\ -

lem dicebai Jeaue, quod relinqaeraiar domes v e -

fa*c

roala

aiat

contum-

, , '

t l r a deseria, ditciputi ejes admirtniot, quod Unt

magniladinit

t l

\ ,

minua

lapU

tamque

palcbra

a&difkia

abolenda

eeeeni, oaiendunt iUi dacorem lempli. ille nihilopra?dic!l pordeada, e i i n

taMum, u l nequa

snper lapblem maaeai. 141

l ^

d i c i , u l

, \ ,

qnidam m n l u s veteris eivitalit Jerasalein reliquia

\ . \

a u p e r a l i l e s e l i u Cbrielum mendacem

leatani, ted hoc neuliqaaiii verom eai. Nam eiiaiusl

, ,
* . \
, . , *

, '
\ ,
' , , \ .
, ,
; ,
; *0 ,
, ,
. \
,
, \ * -

orleuderc

reliquiee qasadam reliccas eaaenl, qitod vemiu non

eai, non u m a t i ralinqaoiur aaqae ad coneiimmailo-

uein aecaU Xapia aapar lapidem. Qnin b1slori h a bwii q a o i J U i a a Adriaaua lainplum 61 c i v i u i a i n a
fondamooiU offoderU,et i l a in lllo implfium eai
qnodnonait

raliclas lapis auper lapidom.

Porro

aodente illo in raonie o l i v a r a n i , accesseruni ad

; euro

inierroganiee : Quaado baoc a r u a l ? hoc e s i ,

quando eoiiaammabiiur J e r u a l e t n ? A l ipaa ianqaam

responderel do b i t de qvibaa

iniarrogabani,

ir.unil cogiutioncm i l l o m m , ut ne e r r t n t . Qnla l a cipieniibut aulem rebua JadalcU Ubescere, sorrexariini quidam qai ta dicabaal maglsiro, dicil Domln u a : Videle ne decipiamlnl.

.
, , ,

* \

\ , , ,

Y a a s . 5 - 1 0 . Jesna reapondena illis eiepii

dicere : Videte n a qais f a l l a i : mulii

enini

venicnl itt Bomine meo d i c a n l a t : E g o Cliri-

\ *

8iii8, niultosque deeipienl. C u m auiem tudierilis

, * , '

bclla e i rumores bellomm, ne larbainini : oportel

. \ ,
\ .

. \ \ .

euim fieri, a i nrjndum Ouia. insurgel enim g e m

' advcrsus gcntem, 61 regnem

advertas

regnora.

E i e r n n i lerntmoiMg in singulis locis,el eruut famas

. ; * -

ac lurbaliones. Inilia dolorum bjec, aad cavetc

, \

vobie. Tradom anlm vos i a c o n c i l i a , e l in tynago-

, \ \ \ -

gis caedemini, e i sub principibus a c regibus d u c c -

, ;. \

mini

omnee genies oportel priua pnedicari Evangeliuin.

. \ ,

;,

propier

ma, in leeiiroonium illis. E l apad

Miitli venieul, qualiv aral Judas, qoalit Tbeudos,

;, .

qui dicebani se

, \, \

lura dicii,quae 61 Josepbus n a r r a l aiua capiivitateni

. \

facia. Nam insurgebal quidero gens, c i noa reddc*

, \ -

. , ;,

a Doo misaoa 6ssa. Bella aulam Tu

uai iributa. Romani aulem irali iiifcatarunt,

ct coiitinuis excursioiiibits ae cbdibi^s affcoemnl,

, ' >

sed noadtmi liuis J6nj$alr.iu. Ho iiani niiiu m U e r i -

. ..

cordes orant. Noti solum auiem Mh

erant, sed

115

THBOPHfLACTI BULGARL& ARCillEP.

IM

t i i t m a l l e eladca a Deo Wumba, rji taioej, e l l e r -

4 * , \ * *.
\ \,
r * Moiut otttoetoite e U Deo m n i t o t e qood ipaa
|:lot I n p u f n t r e t . Omnia oaim km

0, .

prioctpia paria-

, , ***" ;

r l l l M i M , hoe I t u l o r m n q o a iptlk eveetxra

M o i . Cavota iotetn ?oa vobis, iradem tm\m v o i i a

\ ,

Tradeot ?oo io coacitia, at e i e m m r o i b t babeaoi

con*oiaitooem qaajadaio in propriii calataiiailbaa.

\ . \

8od a l dlcetdo : Propier mt dacemtoi ad docoa e l

regea, cootolaUooeiu

eis noo madiocro

iilit

t f o t v , \ \

atlalil,

qod pro ipto ptjtori . lo loalhxoaioji

, .

vero

. ,

boc eai, u i lneicasabiles illi elnl, 01 ob boe

, , 1 -

coadenuaii, qaod owam torqaeaies voa, veritataai

vinctro noa poiooraat. Doinda n paienl qaod p a r i i u U e l affliciioiiat prodicaiioueta

probJbeaot,
l n q u i i : ix omnat geme oporiel %t& pmdicari
Kvuiigeiium, et u o c aopiciar Jeruulein. Mom quod

eaacilU.Taarqxtttive inierterii namUoaeao illaxi :

( W ) .
\ a i ,

anie eapliviUiojn pnBdicatam s i l EvtngoUora, odi

\ 1 ,

Paaloitt :c In OfQnem lerraxi eiivit tonui ooram, etio

\ /tt . "

I n e t orbit Uttm verfM eorom . Qaoil etiaro in

majoreui eoaaomaiioneoi J U J M (aciam e t i , qaod

* .

c o p i i f i u u m obiquo Evangellam pnrdieilaai

\ .

4. N i i n eusi viaorotit u m bfevi lenpore tn loUtm

*(#

orbeiu pnedicallonem iranalre, oiitm ipsi agooocero

, .

aato

dt4MiUoeai C b r i i virtutem, i m a i i e n i i i a i agore, oi

Bberari a talamiuiibus : aad ooa iuloiteioniul, i

ideirco irajor iUorata damaaiio

, \ , , * . &

ptlCov .
Via. 11*13. c C o m aolaoi daxerlnl voa tradea-
" ,
let, oo pnecogitetit quid diciorl t i i i t , oeqae niodi ( , . *
lemini, aod qaidqukJ daiaro fneril vobia in illa bora,
*( , .
boc ioqaaroiai. Noa eulm ettit voa qui loquimiui,

ot ),

sed Spfriiut aaBcioa. Tradiinrvs aai aaiem fratcr

! , -

fr irem i a mortem, et paiar fllium, e i inaargent

, \ \ .

fllii adversas

. \

paranies, at morle afflcient eos. K l

eritU odiobabiil ab omnibot propier nomea mouin.

. ' ,

Sed qai persevaraverit uaqaa io Oaem, bic salvus

; . t \ *

erit. Anieqoam bellan perfectam e x c i u i o m esaei,

, ' ,

quid non paiiebantar apotloli ab illit dom prolra-

, \ \ -

h reiilur ad iribnnalia , at ducorenlur ad reges,

, \

II"*dem, e l . Agripparo, e l Neronero? Ne igiiur

, * |

a n u a solliciti tiiia (inquii) quld loquamini, aed in

* (83).

\ ;

ipsa bora dabil vobit Spiriluo sanctus q u loqua-

\ .*.
mini.Praedicil aaiem eis, quod omaiam esl gravit-- \ ; *
aiitium : neoipa a maiiroo familiariboi

irapiigaan-

, , XO\VA-

doa. dicii boc, a t quura priua audicriul, pnepa-

i . ,

. , 18.

Act, , 2 5 ; , 8 .

collationecodd. Venet. 3. Marci.

(8f) Cod. S . Marct 16 adjlil : "
, \ \

7, .
,
* .
, . . . Vel illud in tetlimomum
idem

ftiguiflcai

ac, iu accusalioneai

ei

couviciioneiH

ne p o u i n l lemporc universaiis j u d i c i i d i cere ; Nou a u d i Y i u i u s p r ^ d k a t i o n c m . Adco euiin

iptoruui;

ipwm aiidient, ut ciiam prapeanet ipaoa ealrexiia

luppliriis sinl afleciari. DeiutU ne pulenl. e(c.
(85) Cod. idem o d d i l : ^ (
, ;
3. ^
, *!
, . . . Provide eniin lunc Spirims sanctus
per ipsuruin ora loqtiiitir; nc illormii ruslicitaa opnd
in(idb*g defcriiis rerum prxdicalaruin vidcri pOMiW
Pnvdicil aw.cm cit, etc.

37

ENARRATIO I N EVANGELIUM MARCI. -

CAP. X U L

, " . ivextv reulur, eipericulum faciUna fertiiil: (leit.de consolx , ;

iioaeqniitir,qiiod Propier meodio e r i d t babiti.Qoed

eiiim propter ipsnm fuernnl odio babiti, saiif erol

ad

, \ .

otunee

caJamiiaies

lenieada*. Q o i a

et qood

salvaiidi eranl perseveraluri usque io fiitem, etiatu

ipsuni maiiiuaiii afferebat contolalioiiem.
c " ,

VEES. 14-17. c P o r r o c a m vlderlde aboiuioatfoneti

0 , ,

deeolatioiris de qua dicturo e * i a Danlele propbef,

, ot -

aianiem ubi oportel, qni legerh inielligai. T a n c

qui fuerbit

i a J a d * a , ftiglant ad tnoniea: qui vero

; ,

fuerii th lecio, ae deacendai in dortfom, nec ingre-

, \ -1 ,

diaiur a l quicquam

, .

futrii io agro, ne revertattir ad e a quat reliqoit a

\ --

ivrgo, ad tollendiiin paHium iiiura. Vae auterit p r s v

; .

loflal e domo oua : et qui

giianiibns, e l lactantibdt in diebus i l l i i . Abomi, . *

<fc8olaiiooie slataa est ejas qui c i f t U i e m
e l i o

destruxil. Abominalio

,
.

leui, illam s l a l a e m n i intra adyium templi. Pilaiua

quoque Caeaarie imaglne oociu in templum illata,

magni lumultas aucior fuii plebi. T u n e enim coepit

. \ \ -

e i btllum e i deaolatio Jerasalem. Igitur looc hi q t i

Jttdaaa fuerlnl, fugiaat

, . ; ,

in Judaea
243

* \,

, &,
, , . *. \, .
< 3 ,
.

,
; -

; ; , -. . \ ct
; ,
, ; ; ,

bellum

eat, in peraecuiione exacli eunt e

Qui igimr Inveoli fuerint iu Judfea, fHgiant:

, , \ \ , -

* , ;

: t e d , u l diximus, anieqitam

wortum

aeleai

aonfueruul

Jrruaalem, imo ipsi etierunt, ditino afflaii Spiritu.

-; \ , . ;

in nionies. Beoe

dixit, bi qui in J u d s a . Nam aposloli

?, ', , -

.
f l xa\ , \

e n i n omne Jdohim dicilar

degolaiionit vero eo quod, c a p u et deaobila Jeruaa-

et ia

qui sopra lecium, milHue rei gratia quae i n domo.

fi

r e f e

r i a i u r . E i p e d i l enim o l qai vel nudo corpora

i W o s flal. Insuper ei praegnanlibut, et l a c i a u libus vaj. Quare? Quia non poseuni fugere mulierea
quibue sunl pucri, affeciione

erga illoa delcnue.

Pra?gnanies quoque propter uieri earcinam

neque

ips;e facile fugara iaveoiunl. E x i s i i m o auiem qood

et pueroa boc loco signiftcei voraodoa. Famo euim
obsetsi nec p u t r L peperceranU
Yaat.

18-20.

c Oraie auiem

ne

fuga veslra

flal liyeme. E r u n t enim dies illi taiie affliciio, qua*

lls noo fuii

ab

inttio reruui conditaram, qitaa

condidil Deug, usqoe ad boc teropus, noc fotura e a i .

niti Domfaus

abbteviaseei

diea illos, baudqua-

quam salva fuissel universa caro. Sed propter ele* . D c l o i quoa elegil, abbrevlavil dias. S i byeme fuga
,
fieret, leroporis injuria inipedinienia habiluri esaeni
, \ ,

.
t i , , ,
',
, ,

fiigerevoientet/eioroninoafllictio

futara dslearum,

qoae foeruni vel c r u n ! uaquain gravisaima, e i niai

abbreviassei Beus, boc e s i , citius Romanorum belluro diasQlvisaer, non fuiisei satva universa caro,
boc 6 s i , J u d s u s non fuieeel reliclaa. Sed propier

elecios, hoc e s l , eot qui ex Judaeie credideruni, . 1

, \ ,

postea creditnri s n m , bellum ciliua dirempiUin e s i .

. -

Deus enim quia praecognovii ex Hebraeit muilos posl

, \

captiviialeni credlluroa, non permisil loium geaus

aboleri. Possunl auiein baec morali aeaeo sie e x -

. \ -

p o n i : Aboniinaiio desolaiioais e s l omnis diabolica

. , \

c< gitalio, q u a stai in loco sancio, hoe e s l nosira

/ , , -

menic. T u u c igitur qui est iu iudaca, fugiat in ^

(39
Utit,

TH80PHTLACTI BULOARIA ARCHIKP.

<0
boc esiy qui coufessus fuwii, currl ad virte- vot. 6 t | tVv
, , . * 4 )
. " 4
, &>
, \ * *> . \ 4
, % * , , \
, \ \ '..
.

I M HWlet. Judaea enira coitfotaio dlcitar. E l qni

f B v M W M s i a l , oon deaceodal. Qutiido etiiro affe*
cuft quatdacn ia menie noaira rrperilar, oportel per
oafef*loaeni ad tumma reearrero et a sammitate
virtoiiu aon deaceodcre. qni operalar

bonaat,

aoa ravertaiur ul loltat veiarom eoAackDtiaat, q r a

etl vestla qoaei e i u i i . V aulem fulaMi io b v e a * .
O p o r t t t a n i n not fugera a peeeaioeaai aJacriuto, e i
aoofrtfkie e i aegniler. Boe aaim par fagaui i a
kyaaa ieaJaaaiur.

, ,
Y i a a . - . c T a o c ai qala vobii d i x e r i l , Bece
, .
bic C b r i t i u i , eoee Ulic : na eredaiU. ExoriontoT
paeodocbritti e l pteadopropbeUi, at edem iigoa ae \ , \
^, , .
prodlgia ad docipfoadaa), ai i a r i pootii, aiiain elac i o t : voa aaiem cavete, ecte praadixi vobis omnia.

. *

Caucrom in illii diebat pooi aflttiioite iltaoi sol

; , . 4

objenebrabiior, e l luaa aon dablt aplandorem aanm,

, \

e i atella) c a l l

, oi -

deckteal, et virtutea q o a in ccalia

aaui, coocoliootur: et tuae ridoboot Filiuui hooii-

, \ !

o b venieniem in aobibat cuin poloiUto

oi gloria

u l i a . Quia implavU q u a ad J a n u a l a m a u i n e n l ,

344

tadpfc

Igiturtioocda adveoia A a i i c b r i i i i d i -

c^re. Qood auiaro dicii, l a x c , ne inielligaa qood

. " '-

qaando fieni ea q a c sapra dicia aunl do J e n u a l e m ,

. , , ,

i c si q u i i vobi d i x e r i i : Eece bic C h r i s u i i , iw ert>

daiia: sed sciloia qpod 8eripiar proprieUi h c e t i ,

sical aiiani Maubaus pott geaealogiam Cbriall d l c i l :

,
p

l u diebos illit advenil Joanoet. Quiboa dlebos? nam

, ,
, \ ,

roox ioqueniibui poai Cbriaii naiiviuiecn Non, aad

, *

ladefiniio. S i c ifiturei boe loco dicil, lanc : noo qaan-

do Jorotalcm dcaoUu , aod per lotnpaa adveoios

aoiicbritti, ne sedaeamini. I l o l l i e n i n prctexaai

OJX\

noroea ChrUti, i u u i et elocios aeducere

queaui.

, ,

A i potl adveoivm Aniicbrisii omnia creauira i m -

muiabilur, quando t\ellai obieaebrabaaior

* \

propier

* . ,

aoiem

, \ *

ei arifrelica viriuies, boc a t i , obsiopeaoaai videnies

iroroentaiD lacem C h r i a i i . Coraraovobaniar

tanlam rerom mulatioaeia fleri, e l cooservoa tuoa

judicari. E i lunc vtdebuni Domiauro o l Filium bomi-

uif, boc esl in corpore. Nam quod speciaiur, omnino

corpus

est. Quamvit

autem in corpore

ui bomo

, ,
,

vouiet, aderil Umen cuin poiesuie * gloria iiiagaa. D . \

, , . ,

* |

\ , .
Vaas. 37-31. t lonc mitiei angcloa auos, et

c \ ,

aggregabit elecios suos a qualuor veniis, a sumuio

lerrae usqiie ad saraiutitn coali. flcu voro dieciie

, ' .

ainiilitudiaeoi: cum rarous ejus lener fuerii, produxc-

rilqoe iolia, scilis qtiod prope ail slas. Sie e l vos,

, \

curo videreiia baec fleri, sciiote quod prope ail in

foriboa. Amea dico vobie, quod non praeleribil g#-

, ;

neralio base donec omnia barc facla fucriuL Cwluin

\ .

e i lerra

iraosibnnl, sed verba mca non prje-

. ,

iniuii,

. \ , !

s i c u t c l Paler, Ubi igiiursitnl qui diciiut : Non c s i

. $ \ 4

icquals Dco cl l\ttii? Y c n i c a l igiiur ang<:U ul con*

, ; *

teribtinl. > Vidca qnod el Filius

angclos

eit

SNARARTIO I N IVANGELIUM MARCI. - CAP. X I I I .

ol : \ ; g r e g ^ t eleciot, qui U a q u a m i n nobea roptUocextr

roiil Doinitto. Qeultiea auleni dioea qqad
tiv.
ot
, & , -

Qtieraadmoduro

9 .

axtat adest, gic e i posl afilielioneai A m i c b r i t l i ata>

eniui

fica

foHa

kaJtaMe* tiatixi

* \

Um absque ullo wedialaw aderit CbrisM advtolo*,

, , \

q u a re vera ju&tie aesiat qiuadaiyi

^,

peccaioribus auietn byema ab K t t a i e . Amen

, 6

vobji qiiod generaib baec (), boc eai Adelhva, C h f l -

stianoriiin

. *

nia, de Jerusalem e l A n l i c b m i i

, , ,

Non eniaa cerie generaiiooem dicil a a m , qass foii

eo* ab byatae,
dteo

inquaro, oon traAtibU dooec taaw: o m adveniu, flani.

, \ ,

aposioJormn; quin uon usquo ad coaeummaliooam

. -

mundi viv^ni aposioli : qui neque ueqoo ad e o n t t i a -

maiiouem Jerusalem vilam pleriqoeproduzerunUGo*

naraiionem iiaquc Cbriglianorum dicit, iia coosolaoa

. \

^ apotlolos, ne suspicenltir quod crnn lanta aiala flant,

.

forie dcflciai iides. Qaasi dicarot, Confidite, et itfmo

, .

animo esiole: non pnaieribilgeneraiiafidelium^iieqne

deficiei. Priue euSm iraasibuni 245 immobUia bsec

, , ^ , *

ctaneuta, ccelutn et terraro dieo, quam mei t e r m o -

, .

aes in ullo intcrcidanu Oiooia qitscanqae dial,

perikienlur.

/ , , \

, -

.
* \

V t a s . 3 2 3 7 . Caetefum do die illo ae lemport

, ,

neino novii, ne angeli quidem qui in COBIO t u u i , nac

! . , -

ipaa Filiiw, sed solui Pater. Gatate, vigilaio e i ormta:

*6 . 0 - ^ aeaeilis enim quando lempni s i i : aicoi bomo q a l

; , , \
peregre agil relicia domo s u a , dediiqna aorvis aaia
,
gubelaniiam tnam, a c suum cuique opoe, e l janilori

I > T W , 4 , - maiidavk u i vigitarel. Vigilaie i g i i u r : neacilii aalm

.
qnando Dominus douius veuturiis sit, soro, an m a , , , ,

dio noctie, aii in gatttcinio, an diluculo : ne i i v a -

**,

ncrii rrpente, ofleudat

^. , ,

quae

, *

Dominasdiscipnlos a diei e i bone iUiua inlerrogalio*

voa dormieniea. CsBiomin

dico vobis, omnibus dico, Yigilate. Yolena

na cobibere, dicii quod ncqua angeii neque F i l i a a

, , .

ciaiil. S i enim d u i s s o i , Scio quidem, ted nolo vobla

1 , -

revelare, mcerore tillot afft-cisscl: nunc anlem p r u -

, .

dcnier rem agii, a i eot omuino probibel oe discere

affecient ac snoleati s i n l ,

^ , , .

aciuni, uequeego. Abexempto amero inielligat quod

diceiis : Neque

, . D dicitur. Sa?pe poeruii vidcm palres auoa

.

angeli
leaere

quiddam ht manibos, e i boe petunt, patribosqoa

dara

\, ^ . 01 -

doniqoe

oaieadentes n a n u i vacoat puaria, fleiQm iUoram

aoleniibet,

plorant quod

pairea occuliaoi

illod

non acclpiuul :
quod

leneat, e l

aiatunu S l c et Dominut quaai

, , \

alloquena, o c c u l u v i i d i e m , Nam dlxiaaot, Scio, oon

diraaaleaa^iadoJuitaeiil qood ab illo oon diacerani.

\ ,

QttodauteMi Dominut aciveril et d\em e l b o m n ,

flMnifeauim, qqia satcoli Gondiiar e t t . E l qna paeto

, , , , *

qaad feeil neaciraiT Yerorti a i i l i i a r abocondK Deiia

. "

cofuonMBationefn viue, aive o o n i a m i o commoni,

pueroa

apoatolot

, .

$\ft uniatcujoeqae

* ,, ;

a t i fiois, seniper eolliclii siiHuaaeaDiii, e t s p e e u n -

lea Ulum, e i liroeoles na imprafparaiit taporveniat.

() E d h . L u l . iQuk pitriqn* non *$qne ad comummationem

ad cmuummttivnm muttdiptrtinger*
diitrndnrt

i n aingulari, u i dum iueertua

JiruuUtm

vixcrunl;

qnom$4 $ro

(4

THBOPHTLACTI BULGAWA ARCHIIP.

Ml

,*erW. Tarde frifca Ime W C A M C * teS pfav, fct **r | rftt

Coofidereeixf

oriiar.

, , \

Hedia atemf xocte, em OMdiaia attalem pertgerk.

, *

atfteai 1x4, * qxia ia aeaecta

I Wdtii# aoitiKH qxaoaoio Ma4s r a d a

^. (84)

ttmpleu

. * . *-*

TuariL Gallaa etilai M i o aJ, qft* eoa tooixa

w i u i , ei t l u p o r M ** Gaia i|i per lucipi

. ,

J a x u raOoxa v U e r a a l aapere, tc gaUos ai caeii.

; . ' 4

Dilucelato a a l e a otaoixo poeritts taa e t i . Omnas

*. 4 , 4

igiur

i n B * M T U babare otxmei : atiaxtti

4x4 5 . "

q u l i poer a i i , proviH+odvai fatia tm bapihu*oa

C t * fpovofv, 4

RVMiiiar. Owxibxo tmJato kmt pnoripU Doawa**,

) . ,

fliea

ei blf qni i a v t a u t , e i k i t q a i aa^aaaa-

r a a i . Debewaa i f iiur vigilare et ocare. Oiraqae * * c

. c(q, ,

n a a a w r i a M a t . Malii oaiut vigilaoi, aad nociera

. -

malo abaamoiiL Yida aaieaa qaoMdo noa d l a e r i l :

4 , \ , -

Ifoeioeuint qnandotomBXfeat, aed, Nesdiia. Oceal- . 1>^ . ,

U v i i eaim 4 6 AMiraM ob a t i l i i a i e * . Naia al
uuoe, cum e t i fliiia ratmdi iacortot, n a t a l t odiii

' "

iasaoimaa, qaid xon iacereaax* actemiea floe? l a

cTxav, , ,

exiremaai saxe maliiiaui i m a a ^ r e n i a a * quod

', -

viuefiuetnprxKederoi, deinda oJUmo dio tataea cxm

. \ ,

* ,
Jaciora poauitealiant ageramvi
; p f
#

.
9

X I V .

. \

Dtpl rqc / tor . Dmpltov

. \ .
.

tradilioi* Chriui, De negMigm P#/rt. D* iavpoalli$ Ckritio coram priucipe $ac$tdotum cat*m*ii$*
Y i a a . 1 -. E r a l auteni Patcha, et azyoionm diet

H v \ , .

foturi posl bidttunt. querebaai auiuiui aacordo-

\ ( ,'

lefacScribequotnodo eam per dolum

coniprehen-

Dicebaal aoieni: Non i die feflo,

, , .

aam oecidoraat.

na lumnlioa flai populi. E i c a m OMei Botbanie In

ttimoiiis leproti, aecumbeiila eo, venii mulior

, , -

babeoa alabaHram ungncaii nardi plsiies preiioa :

);, . \

eieammiuuio alabastro effudil ilii iu capui. Eraut

aoiom qiiidoui qui 4udiguarenlur

apud , a c

\ ,

d l c a r a a t : Ad quid pardiiio basc uugiieiiii ? iiam |K>

l a r a l boc vendi pluria quaai trecentis deuariit, ac

dari paaperibas. E t infrerouerunl adveraut illnm.

, \ .

Feria qaarta concilio couveaii, e i propierea jfju-

.
. *\ \ *

namas etiam noa quariis feriit. llli quidera coaaulUbaat solemuiutis leoipas pnelerraiuere, a l IIOB

pormiitum e*t eit, tod ipao tibi ipti lempua paeiouia siaiuoas, iu Pasaba craciflgi volaii. lpaa eaiia

.
, , '
,

erai Paacha veniiu. Unda virlulem ejua adroirari

lieat. Nam cum illi veilenl iptum comprebendore,

DOB p o i o o n i o l : quando aulem illi aoluarunt pro-

. ' -

. "

collatiooe codd. Venet. S. M a r c i .

(S4) Cod. i g a d d i l :
\ , \ \ , ,
,
, ,
* ,

,
, \ * ,
, , '
. ~

. . . Dtin aflert exemploede flitelibut,

dti ieipso, dtc*ne : Erii uenl ***
.
Per homiu^ aeipium fcignifical, tfi plurieo ilkxoai
e i l : per peregrinationtm a a l e m , aacetiaioiteai
coeluin; per dotutiui anaiu, pnaeulaiu uiuiidum i a tclligii; per oervos ^ j u t , Cbristianos; p e r aotw
cujusqiie opus, obiervaaiiaro maiMUluruoi tpriat,
ei exerciiium viriuium; per jaiiitorem d e n i a n , x jui-que iiietiiem, t\um prartidel foribus anixa*, vei
I>CIIMIUID, por quo piriialia for iotiiire aolot. Coa*
tideremn* vutem verb*, > cic.
9

M&

ENARRATIO BVANGSUUM MARCL CAP. XIV-

646

, ./ pter frsiuindicft*, lunc v o l a n l i r i o s I p s e Of iptuni t r a ,

didil. cum ipte eoset \u B e t h i a i i dorno Sicno-

. "

n k teproai, veoil fpnlier. qaataor nienitonrni

, . *

faciant imgacnti, c l viAelar qnibuadam itoa e s * e :

noa auiem i u e i i , aed d u * $IMH. U n a qxidooi, quse

, , !. ,

apud Joaoaera, qum

, \ .

q o c a reliqaia iribue nietnorator. Veramtainen a t -

e i L a t a r i soror e a i , aliera

* ,

leada e l iavenies qeod

. ,

quidem i m a , aptid Lucain alia, e i apud duos illoa

, A o v x f , , ,

adbac ona a l l a . Nniii illa quae apud L a c a m m c r e -

. ' , \ ,

trix e r a i , i n medio pnrticationls C b r i s l i ad (-

irea aint. Apiid J o a n n r m

ttnnt v e s i i l : quas apud Matibaroni, lautpore pasaie-

, . \

nia, et DOR dicttur merelrix. Probal aaleta C b r i u o s

^*

rjut volaiitoiein, qttod U n i a cxpcuderil i n oarduin.

, ; \
. , ,

l)e nardo piatica eclaa qaod c t i apeciea qudam

ftardi q pisiica dicaiur, qiiod aiacera ait et

, , \

adulteiaia, vei c o m fldo coufecia. E r a n l aoiam

. ' -.

qtttdani r g r e fereaief. Joannea autem dlcit J a d a m

aegra

, *1

taliste. Verigimila

igilur e l alioa

qaidem

apoatoloa objargaaae, uipous qni a u d i e -

rant Cbriaioro aemper n u l i a de elecmoayna docera.

J a d a t tana noo 47

^odem aeopo advertns moHo-

rem iodigaabatttr, sed propier avarHiam e i lurpc l u -

, -

erom auoni. Propierea e i Joaanes ipaios d o o u x a l

memioii, lanqnam dolota mordacitale

reprebendcril. 'infreinuerani in eaui, boc e $ l ,

. , -

iadigaabaotur, coaviiiabaular, perairingebaul e a m .

mulierem

, , .

. -

' , \

V E a s . 6-9. c Ai Jetot d i x i l : Sinile illam, cur 1

{

niotettiastUT Donutn

opua perata eat erga

mt.

Semper anim paup^reg ba)>eiia vobiacum, e l q u a a -

, ,

docanqve vnluerhis, poiesiis illit benefaeare : tae

& . D

, ,

vero non aeinper babeila. Qaod pomii bacc, fecil :

ungcrei corpua meum ad aepaliuram.

Amen d k o vobia, nbicunque prtfdicatuai faeril E v a n -

, -

gelium boc in (oium mandam, etiam hoc quod feclt

bsec, dlcclar in

, -

IkMiiinat diacipuloa, qood intentpesljve malleris a l a -

. , ,

crilali

uiemoriam

ialiua. Reprebeiidil

obaisianl. C u r eniin (inqnii) llli

nfgoUam

; ' ,

ticilie, e i calik ntoiFsli? Posiquam

; " \

aversamini eam cum ignominia? Interim auieoi

4, ,

persiriugit e l protliioram dicendo, I n eepulluram

donum a l l u l i i ,

, \ . -

nieam boc fecli. E i plane coiigciento expertem

\ , DOfguii qnaai iia diceret e i : T u quidem in niorN%ia
, .
ina iradidisii, ei non reprebaudis leniPlipsnm : iala

, \

, ;

anlem in sepitlturam meani uagneiiinm

afferent,

Unqaam a Deo nioia digna ine est, qtia? a te repre-

beudalur? P r o p b e u m anlem agit boc loco Dominot,

duoquepraedicii, e i quo<l Evangeiiuni prasdicandam

^ , \ -

aii in tolo mundo, el qtood opna niulierit i i m u l p n e *

. -

diranibim. CiMifundatttnr

*1>

Cbrisio pra?feriint. Aadivi cnim ego aarifabros

boc loco q a i

paoperet
di-

, * -

ceniee, quod ego di*seclaiu aacram v t a dera pao-

> , ,

peribus, e i ego vivam, ncc condemner. Audiani i g i -

*4* '.

tor qnomodo Cbrletut p r s f e r a i aoi curam pauperi-

, . -

bas. Cliriati

autem corpua

prapria eei, qiipd in

<*

dUco aoreo, et tanguio qul

iu poculo. Qui igimr

* , \

:). * 0 -

abslulorit discuoi

prctioium, e l cogii

corput

47

TH80PHTLACT1BULGARTA ARCHEP.

645

C b r i a t i i a viliori ponaliir, p t e t e i a M tdlleet paxpo- ,

, '
rea* t d o i pardaail.
, .

Yaaa. 1 0 1 1 . K l Jodaa tacariotaa e d e o -

4 , ,

a o d i a a b i k i d l a e m o t aaeordotao, traderet eotn

. Qoo aaditp IIU gaviai aoal, e i poUiciti auui, aa

. 01 * ,

aj dauroo paeuniam. E l qaerebal qaoaaodo oppor-

taao Hlem iradarai. C u m touller aoain

. > "

Hberali-

laleui dedararei, tofaaiobal ditcipulue auus e d a a -

, 4 , 6 sft -

deciro. Moa eniro temere addilun eal, onas a duo-

. , *

decim, sed o l oeteoderetur quod a a u * e duodeciu

* ( ,

aleciioribof esaet. Quid aateni ett boc qaod ait, I

. , ta ; -

iraderet tllao ? boc eai, sSgnHearol iltfs

quando

, ;

ftolue e s a e l : tiaiebaul euim eutn iavadare cum do-

,
. " -

oerei, proptar lurbam. Ipaa itaqeo poliicebaiar illia

R (85)..

sa dieiorum qoaodo ille aolua oaaet*

V s a s . 12*15 A c printo dio Aiymorum, cum

Paacba iiuwolareiit, d k o n l iUi disdpoli sui : Ubi

c ,
* *

via ui aboaxMisai parooiaa u l adaa Pascba E l o o i i l -

, ;

l i l dttoa a diacfpuiia aoii, e i d k i l U U t : ite iu c i v i u -

taaa, a i o c e o m l vobia botao bydriam a q u s bajulana;

leqeitMiai 248

Ubnn,

* t qaofODqxa

iugreaaus

ftierli, dieit* pairifaiwiiaa, Magiaotr d t e i l : Ubi aal , , ,

' * ,
diversoriaNi abi Paacba emai diaeipakia aaeis adam
Kt llto vobia oiendot iricHeittui magaan) airataM,

p a r a t u x i : tUie p m t a B o b i t . P r t n u u i 4km A i y -

morum dieta qaiouim dteli qai orat anta A i y m a .

! .

, , ,

ktym& oiiiia aeo inferiHOMiau dia paraacoTM eoma*

, , .

dcbaaiur. Aceadunt iiaqoa ditcipoli at laierrogaol

() . -

ubi eomodant Paacba. boe aolom maaileauint - oi ,

Pkwlali.ta. ' L W K M I M A

Alm.m**Xmm~n.

> _
*
V
J.A
.
oat
ChrisiuuTnon babiriaaa propriam
dlvanorlaai,
. , . 04 noc diecipulos bobuitaa domaia proprian. ffam
, *
A

ai babuiaaeiii, itlle auin luacepUaeoL M i i i i i a a i a n

. , .

daaa a dbcipalia auis P e t r a n o i J o a o n e a , aicoi

Lrffcaa

iaquil, ad boniioam i g a o i u n : ooiaodans U -

, 4 , -

lia qvjod posaei paii. Qui onim mealem bomU>

, , .

coaciliara tibi potaral o i aa eiciperel,

*0

quid fecissei i a aliia ? P m i e r e a dat lltts tigoutu

nit igaoii

autov,

qoonodo inveaiani domoin : oeaapo ut aeqoaniar

bottinem,

, -

figulinam

vaa a q u geataniam.

Haec

tHiam wibllmioa ixtelligi poaoiial. Hjdriam bajulai

baptiaaiua. T a d i i a u u m dotaux), q o raifoaali suo

(^. -

oraiaa digna asu.Qni ealai babai bapUtiBa, ad rt>

^ *

quona vadil, j u x u raUoaea v h a x a , et viviqia ordine

. , k a v A x a v .

qaadam. Paiartam0iaa meoa aai, D , , ,

qal oOeadii roagnuio tridfariom, aabUmaa adlioel
.
aaiisM. Vervm iricUnKjn boe airaiaai eat, boe eai,
* ,
u m e t t i Mblioia a i i , nibil tamea babet vel aaperxa),

vel superiiaia; sod itralom aal, a l bamiliuia eompla-

, , , *

naiuro. Illie ergo, l a u l i inqaani menla, prasparaiar

,
9

Pascba Cbrislo a dvobat dUcipolie, Polro ai Joaone;

. ,

pracllca dico a l cooleosplaim. Peirutenim ptvjpiar

collatione codd. Yenet. 8 . Marci.

(85) Cotl. 26 a d d i l : ,

*1 , '
. < , . . >.

c Idcirr gatW s n n i , non aoYam qood abtqae laniullo illuro a Joda imdendam facilo etaaxi c a M o r i ;
*d eiiam quol is inciperei odio baberi a aoU d i -

itcipulia. At primo 4ie, eie.

() H o c i n IOCO meodiim sospkaiur Peiros Arcudiue.

Clft

ENARRATIO

I N EVANGELIUM MARCi. -

, , , fervore,
, . ^,

CAP. X I V .

praclicvM. Joanaea voro a l

coatemptaiYaa.

, , -,
c ,

*. 10-11. c E l e x i e r a n t discipoli fjxa, * t f -

^, xaV , -

narunt i eftvilalta*, e l tvpereraiti qqemtwlmodxitt

.* ,

d i i e r t l Ulia : paratcruraqao

,- , -

para jara etaet, v f o i i e v m daodeeim* E t eum acexx*-

Paacha. E l a u a vo*-

, ' ,

bereni, efcreotqiit, dixit J e a u a : Araeo dico vohta,

, ' . 01

uaos ex vobi prodiluroa eel nie, qui edil x i e e t x i .

* -

A i illi coeperoai eaaa moesti, a c dicere ifti l x g U *

; , ; ' -

lim : Naan ego? at , N i m ego? lUe vero

, -

poadeiifrdixU illis : Uuaa a dnodeeim, qoi l-jfJiigit

' .

meeum maaaai io eaitaum. Filitts quidera

vadit s k o i cripiera oat de i l l o : oed v boaaini i l l i

, *

per qucm Filioa bominia prodiuir t booata arat iUi

tm*

boor4l

* , R sf ualua fniaaat bomo Ule. t Qxoaaodo accxa . , -

bebant, comloz praedperoft oiiaaliboii

Paacfca? VeriwmileigiUir primon* fjeriaclt ea qoaa

ant

. "

i r a a l l Q m m . Ccepeninl outaxi d k c i p a u trotot fteri

legia, doinda

recnbuhrae

comedeadam

prnprieai Patem*

, ,

propter sermonam Damwi qtwip dlxoraK qaad utm

t .

tx eis ae i r a d i u m u easei. Qaamvta atneni nibil aibi

, ,

contcii etaaat, a t u m e n a n i i i arant, credcntesaaafU ^

. "

ei qui cordo

. '

aotem a i varbam, Vadit. Mort Cbrbtli 0 qmaM

_0* , \ . , ,

perfgriuaiio quasdam fuil, non ruor. Quod antem

, , -

d k t l u r , Bonvm eaaat bomini illl ai a a m t ntinqiiax*

, . -

fuiaaet, diclaro e*i praplerpojnan qua crucuoditv

, . *

eral Jadaa.

cognoani, qnara

ibiipaia.

Obaerva

Melius eiiim e t l omnino ooa naaei

, g qani ad lalem poBnam naaci. Igiiur qaaalnm a 4

.
finetn allinei, melias videlur oinnlno si n o n fuissei
. *
l u d a t . Deot qoidem illum feceral, e i ad bona opera:
, , ,

a i qoia ipsa ia u l e m incidit inaliiiam, u l aaparei,

nieliuserat si nunqoani fuisset geniius.

, ,
,

>

;i

VEIS. 22-25. c E c edentibut illit, sumplo Jfstji

, *

pane, cum beaediiissei, fregil e l dedil \WH : c

dixit : Sumitc, cometlile : IIoc c s i enim corpu

, , .

meiitii. acceplo poculo, cum graiias egisset, (knlit

, ,

* *

illis. E l biberuai e i eo omnet, e i dixii illU : Ha

esi sauguio nieus Novi Tesiaoienii, qui pro m u i i s

. ,

rffundilur. Amen dico vobis, posibac non bibatw<lo

, -

fruciu vitia ueque ad diem illum, cuin illnd bibcro

novuin in regno Dei. > Qiiidam dicunt Judara DOX

. -

fuiste pariicipem aacranienloruro, aed egreftsom

6 , * \ D esse priuiquaiii Doaaioua eacranieiiia iraderei. Alii

^^ . * ,
autero dicum quod eiiam iiigraio illi aacroaaiKia
. dederil. C u m benedixissei, boc e$r, grattas egUa-i,
, , , .

fiegii panein : id quod etiam nos faciraus, preces

" C , . -

adjungendo.

, .

quod aonc sumiiia. Non anhn flgura e l examplar

* *

quoddam Domiaici corporis panis e s i , ecil i n illud

lloc

est corpua meum, boc inquatu

ipsum couvcrltiur eorpus C h r i t l i . Dominut cnim

. *

dicii -. Pauie quem ego dabo, cnro niea es*. Nou

6*> ** . ,

dixil, Figura e s l carnia niea?, 8fd,Caro roea e s t . E l

, * * .

iierum : Nisi ederiih carnem Filii bominia. E l q n o -

* - .

modo? i n q n i i : caro enim nmi videlur ? 0 homo, pn>-

pier aoelram infirmiiaieni ialud Ot. Quia enimpaaifi

^ , , .

quidem e i vinurn ex bis suui qtiibua aeuevimus

b\pm$ * -

ea non abhorremna/ : sauguinf tn vero proposiluin

; *

PITEOL. O a .

CXXIII.

21

651

TMOPHYLACTi BULQARLE ARCHIEP.

c : e i r n m videate, noo ferremaa, sed abborrere- \

idcirco miaaricori Deaa fioatra i u f i r a i u i i

* *

eoodotcendeaj, tpeciesi quidem pania et vlui s o m t ,

in virUrtoiB auiom ctrott e i oaagoiiiia Iranaale-

tct * I I

xieniai. Saoguiiiein vero Novi

texumenil

oppoueiiaV) Y a i e r i . Uabebal eoitu e l Y e m a

dixil,

. , Avtt-

Teou-

. ' ,

^ e B t a i u aaiigninexi quo atpargebattiur el popxlae,

ci

, ** /

lilier b g i s N o x autein bibaw ex hoe vino,

. ,

dicit, atqoo ad rcfturrecliouou. Regnum ouim r e -

, .

arroellooooi

v o c a i , lanqnait* rex qui

advertxf

utortai orriarii, et regnai. S t n a pooi returreetio-

. , *

xam btbiial cotnodh ciim disdpalis, probana qxod

, ,

Ula ipoe eosei qai pasoot faerai. Novum autem iflod

. { , ,

bibiL, boc ett oovo quodam modo et intoliio,

a n i n u l l m corput babebal patiibHe, qaod cibo i n digeref, sed iminorule e i incorrapiibile. UnioUigo

, . * -

autem etiam a i c : Yiiie Dominus ipae aai, fnicina

, , YVJOXJ

Mtm vitio myateria suol et abocoodita

. * ';, ,

fdenlia,

^ ,

t d e n l i a .

. ^( ,

regno itaqua Dei, boa e s l , io ocUvo aaecoto, bibet

, ,

quata ipso profert, doeexs bowiHon

tnm diteipulii fwis, 50

mysieria et tapiealUui

, ,

novaro qoaaidaiu doceua , ravelaoa qnae uane

abocoudita annl.
Y i a * . 26-. E t ce:n byiuovm dixitaanl, c x i aiinl

i moutrna O U a r a m : a i dicil itlia J e i a i :

; ,

, ,

Oranet ofendir uluro patioutini per ua in bac n o c t e :

, | ,

qoia acriptum e a i : P e r m i i a M poslorem, e l diaper-

, -

geniar avea. Sad poaieaqaaai roavrrozero, pratoadan

'

vot iu Gnliteam. Pe|raa aaiem dlxil i l l i : EUamai

, * .

oomeo oflcndiculam paati faeriol, a l ego noa. E t C , ! , '

dlcit UH i e o a a : Aiueo dico tlbi qaod i a hodie i a

. *

nocie bac priutquam bia galk cociaerit, ter aboo-

, ,

gabit ma. At Ulo vehfinemivt dicabai : lmo ai me

oportuerii commori tibi, noo l a negabo. Similiter

* ,

autem et omuea diceba.su * Gratiaa egemni a i a n -

tequaro

blbitaeat : ti poolqoaxi bibtaaaat

gratiat

e g e n i a l : ut e l diacaniot qeod oporieal gratiat

** . -

a^ere C b r i i l o et iptuui laudare et anlo cibum, et

, ,

poal cibum. Pneleroa eiiam boc iadicai qvod g r a u

^'

sii ei niora pro nobii, quoaiam eiiam eiieiia ut

, *

M % i

r*** * l
t

iradcroiur, laadai Domiituni. Ooiaiao auloiu a i noa

docet, t i quando in a d r e m

. , t U c t c -

pro muhorvm taluta

iudderimus, no iriaiea ainiua, aed et graiias agamiif

, 6-

Bao, qui notlram affliciiooem in mtiliorum salutein

operalur. Egredilur vero i a moalem Ollvaniin u i

' , -

toHurium adorirenttir, e i detinaroni, aa Uittuia

lumulium facianl. Nain * i in dviiaio iptum i a v a -

aiiaaiii, foruatia fuborta faistei lurba, e i ialmici

. ,

occaflone quapiatn, quss j u t l a videripotaiaaoi, ap-

'

probensa, visi fuisaenl ip^um jutie u l fadiiiosuin

interficere. Pnedicii auieai illif qood et ofliiidicu-

. -

bim pasiuri etseiil. Potiea uo vidaantur baac esse

in manifcgiaoi

omuitun

accasaiionem,

addiicil

eiiam lesiinioiiiuin ex propbeu Zacbaria qood d i -

spergeodi

, . ,

esoenl. Denique e i consolaiiouem illia

affcri direns : Praecedaro vos in Gafitaeam, hoc e s l ,

pracveiiiam. P e i n obaislil : ideo et andil qitod

, , . '' 4

Exod. , .

C33
ENARRATIO IN EVANGRLTOM MARCI. - CAP. XIV.
651
; , , Antaqaam gallat bia canai, ter me abntgabi*. Roe
aoteta in honc modum sa babei : Negaveral aetttet
, \ .
P c l n u , deinda gallaa c a n l a v i i : a i cum alias duas
. & "
abfjegailoaes fecfesat et tuoc quoqae c a n u v i i g a l , \
, .

*. hoc

gallos bla caoiei, ter me abnegabia. S i m i F l e r au-

tem e l orooaa frigidam alacritatam ostendotites, et

eal qood boc loco d i c j l ;

Priusqoam

, * -

ip*am v e r i u i e m meadacetn facienlet, poUieealur :

, ,

idoo Dominus periniltii a l bamana

prodat imbecilliutem. Orooino eniih potuiiael Uloa

natura auam

Dominoa aervare, e l Pelrnm anaiime : aed pormisH,

* ' ,

Ql ne io iH&iaipsiaeonidereroQa. C e t e r a r a ,

' . , ,

Uatn partorem, vox eat Pairia : quaadoquWein p e r -

. ,

eU

tptias permioau percnsaus eai. Oves aoiem apotlo-

Perca-

parmisii, percoasissa ipie d i c i l a r eaai q a i

. , - , u l iiinocente aominat.
.
c \

Yoaa. 54-01. c veoiunt i a locom cojus nomen

, * (

GofJtaeraanf, c i dicii discipulia u i i t : Sedeia b i r ,

doaoc digreaaoa oravero. E l ataumit P e i r a m e l J a -

, \

' , \

eobam e i Joannem 251

M e n n i : coapiiqua e i p a -

\ . *

vaacero e l angi. E i d k i ( i l l i a : Dolore afficitar anima

n e a oaqua ad moriem. Maneie h ! c , et vigilate. E t

, \ . ,

progrotana paulara, proiiratat eal in t e r r a m , et

, \ , ,

oravit m ai poaaibile essef, tranairai a ae bora. t

' . \ * '

d i c e b a i : Abba P a t e r , omaia poaaibilia sotii l i b i :

, ,

aafer poculum a ma ltoc: r e r m i U m t n aoa quid ego

' , ' , .

velim, sed quid . E l veuh e i ofleodit eoa dormien-

, ,

i e a : dicilqaa P e i r o : S i m o n , donnis? non p d u i s t i

* , ;

naro horam vigilare? Yigilata e i orale na veniatis

; ^,

C fc, teolationf , apirilaa quidoro prompius, at caro

Inftrma. r a m i m digreataa orabat, e i eumdem

. \

d i x i l sermoaem. E i reveraua oflendil illoa ntraiim

, . \ -

dorroieiiiea, erant eniin oeuli eorom gravati, neqttn

, *

K i e b a n i qaid illi retpoadereni. E i veuit lertio d i -

\ ,

citqae i l l l s : Dorniiie posibac, et re<|aiesc8le, auffi-

. \ , \

cit. Yenit bora, acce iradilor F i l i o t boroiiiis in raa-

* **

aua peccaiormn. Snrgiie,.eaiona : ecee qui prodit

. .

me, appmpinquat.

. -

auovii, daoa eiiam nobia oxemplum, nt quielom itt

Seorauni tetnper orare con-

, , .

^ inquiramiif. Aaeomii auiom tolum irea

:: :,

illos qui suas in Thabor glori speciatorea fueraui,

u i illi ipsi qni gloriosa videraiil, vidoaal e i I r i t l i a :

diacaalqua quod e i ipse vere houio s i t , e i mcereai

- jy et aitgaiur eicul noe. Nain e l qui ioiimi buiuiueui

, ,

cufii naiuralibus condilionibus evscepit, omnino e i

, ,

irisliiiaro c i angorero naluralcm babuii. Omnea a u -

, 2 .

tem naiura iitfuaviier erga mortetu aflocii eumu*.

C a t c r e i n dicendo: Transeai calix, mouelravil bo

manilalom. Dicendo aulctii: Non quod ego volo, Iseil

. ,

quod , docel n o s u l iuvadcntcm ac urgenM-nt n a -

. ,

mraro cooleinnarous, qttod Deo graioin esi petenief.

, *

Postquani atilcm poal precea venil, iuvenU tres d o r -

. , o).V , ,

mienies, ei iucrepavil Pelruui aoluiu, quai lalia ad

ipsum d i c e n s : Tuue ille e t , qui pollicilaa ea le

. *

uiibi couimoriiuruni ? Unatn borato non poloisti

, ,

igilare, quomodo inoriom cooieninea? Sed vigilaio

, *

e l orata, u l ne veniaiis hi lenUlionero abaegaodi

: - ;

me. Spiritus qtiidem proinptua ast, tit me non abua-

TUEOPIIYLACTI BULGAIU/E AROIIEP.

Co

get, et p r o p i m a eliam vo polliceroini mibi h o c : *, \ ; ' * ,

ed caro inflrma e s l , e l iia nou per oraitoiiein

vinutein dedaril Duis c a r n i , pericliubiiiiini. E l

ilerum com abiviasvt, oravil, e i eiundera serinoneiii

.
* \

dixti, ut eiiam secnudo orando credere iacial eoi,

quod t i l vere et subiUniialiier boino, t t n l doceal

* ' -

eiiatn wepe orarc, e l atalim u l temcl peii-

vcrimtts, ee*aare. caiu invenissei eos itcruui dor-

, . \

mientes, non valde increpavil eos eraal enim gra-

, ,

vati soiiioo; unde disce bumaiiam levilatem e l iuflr-

, ,

miuieu), quaudoquidein qui ueque aoinno pottumus

; ^ \ ,

obaifiere, promiuimus tape q u c n o b i t impossibilia

sunt. Igiiur nanc lertio precalur, propter illat ipaai

*. ,

, \ ,

caosas quas eupra diximus. veoii h e r a m , a c

* .

dicil i l l i s : noo jam perstringeaa duriutquanme me-

* \ -

rili essnl, quia S 5 S increpalionoiu noo c r a n l , .

facli nielioree, scd 1011111:0 iaduUeranl. E t quid

^ .

dicii ? Dormile Donc, a l requiescite. Per ironiam b * c

| ,

i l . u loquitur; quia eniin s c k b a t Tenlre prodilorem,

; . , \ -

licii ad illos : Nunc leutpua esi dormioiidi, donaiie

(86-87),

naitc, ecce iuiinicos veuii. kloc auiem dixil irrideas

, ,

eorutn omnolentiatji. qiiod per ironiam dfxerii,

* ; -

attdi qooiiiam tuot sabdal : Surgiie, eamtis : non

\ .

NI fogiani boc dicena, sed otagit u l obviam e*tu

iiiimicia. Qaidam auicm boc qnod dicil : Triaiia

esl auiina inea usque ad tnortem, sic i n i e l l c x e r a n i :

, * .

Trislia tuin, non quia moriluruii, std quia Israeltiu!

, . "

domeatiri

! ,

mei me cruciflxuri suitt, et propimea

ftgno Dei fjicienlur.

* , *

, '

. .

, , , , ,

, ^ .
Yxae. 43-49. c coolinuo, adbae eo loqueme, C

< , ,

accadii Judat, qui erai e duodotira, e i cura

, '

illo inrba mulia cum gladiit ei fuilibua a summit

aaeardoiibns e i Scribit el aruioribut. Dedarat a a -

. -

lem i i qui prodebal t u m , couimune aigitum illia

diceue: Quemcunqao

* * , * ,

oaculaius fuero, i t ett, c o m -

prebendiie oum, et abduciic caule. com venistet,

. , -

prolinue

, * , -

acccdil ad illum, dicilque e i ,

Rabbi,

R a b b i : ac deosculauia esi eum. IUi voro injecerunl

iit illiiin manus uaa, e l comprebonderaiil

eutn.

, . -

Unus auiom quitpiam aaiamiam, cduclo gladio,

, ,

percussii eervum aummi eacerdoiie, ol

'

ampuUfil

, .

auricnlam ejua. E l ropondeQ Jesut, dixil i l l i t :

'

Tanquarr.

ad laironem exislie cum gladiit ac fu-

slibus ad comprehendeudiiiu

mc : quoiidie

oram

* '

vobiacnin in leinplo docene, e l non comprebendislit ^ , , ' : sed isia fiunt, u l impleaulur S< r i p l u r a . Noa

. , ,

fruitra adjeclum e s l : Unua ex duodtxjni, sed in

. '

collatione codd.

(86-87) Cod. 26 addil : Jloixdr xal

* * , >.
; , '
. ' *
, ' , ,
,
.
, , . . . Dormitt

Venet. S.

Marci.

potlhetCy requ\e$'ue: suficil, venit A t r a . Qaid

iilud , tuficil ? Dixerii equidem nonnemo, boc pe>
rtnde easte, a c , Accepit in me diabolus poiealaitaa
Mibi aulem uon i u v i d c l u r ; sed U l o qaid aiaalAcare : SufBciuni ea qtiae conira me frupt ; h o a a x i ,
lerminum bal>eiii. Nam e l a L o c a (,
Quce de me iwit finem habent. Triio igtlxr
ad discipulos, dicit, DOD jam perslriiigeaa.

E N A l l R A T I O JN E V A N G E L I U M M A R C I . -

657
r

CAP.

XIV.

S8

O t t , * - prodiioris deteilaiionem, quod cuni ex primo ordtno

. " \ ,

esel, i U conirt magietrum iiitaniverii. Vide aulcm

, ;

sluporein illiiis, quomodo putark posAe Doniiuuin

. ,

l a i e r e , quod pro amico

habendua

essei

propter

" -

Otculum ; uam ei anitcm e r a l , qaare cum miniicis

. ,

ventebai ? Revera maliiia somper siutta c s i . Uuus

% , $

autem qnlspiam asianiiunr, P e i m a btc e r a i , obiicei

auiem nometi ejus Marcu, u l ne videaiur laudara

, .

pr#cepiorem

'. . -

xeh. Recte autem auriculam servl auDiiui eaceroo-

eunm

Petrant

majoris pro Cbriaio

\ ,

lis ampulavil. I n n u i i enim qtiod audire nollenl e l

. ,

credere, conletnnenies S c r i p i a r a i . S i enim aure*

babuissenl quas Scripluras exaudirenl, nequaquain

. . ,

Domitium gloriae cracifixissent. atiiem aliuin

quam poniiflcis servum percttssit Petnis. P o n i i f i -

, ces enim primi Scripluras atptmabantur, facii !

.

vitlix c l sui ipsoruro anioris mancipia. Dixil iteiu

* * .

lurbis : Tanquam

ad laironetn ad tne exivislis.

. "*

qnotidie doecbain

in tempfo. Moc aulem d i w n i i a -

, ,

lcin ejus iuonslrabal. Quando enlra in tam|tto do-

cebai, uon poiueruni illuut coniprohendare,

. " ,

vis in illorum manibua essct, qnta nondom leiiipat

eral paiietidi; quando auiem voluil, inna aeipsum

, ,

obiulil, u l hnpleaniar Scriptotve propbeiarani

quod Sicui ovie

, ' .

d occisionem

quaro-

253

ducius e i t , nou

contrndens, neque clamans, aed sua sponte teqaeaa.

, .

V i a s . 50-54. c E i reliclo illo oranee

fugerunt.

E i unus quiepiam adolesceniulus aequebiiiir

. . * 0

circumamicius sindooe tiiper nudum, e i comprehati-

illuai

, , ' . ^ ditnl illutn adotascenltili. Ille vero relicta tindone

* ,

nudus effugii ab illia. E l abduxeram Jcstim ad s u i n -

nmni sarerdotcm, et cohveniuiit cum illo omnea

ummi tacerdoics c l seniores ei Scribai. Petnia

emiauf teqiiebniur

summi sncerdolis, e l eral gedeiis nna cunt minieiria,

. " .

c i caleflebat ad lumen. Fugertinl diacipuli, ncqua

eniiti inemiri poterai veritas ipsa, neque p r o p b e l * .

. .

Adolcsccnlulus aiiiem qiiispiam sequebaiur. V o r i s i -

illum iniro ugque in atriocn

mile e s l quod bic adulesceiiluliig e r a i qiiidam a

, . ,

domo in qua comederaiu pascba. Quidam

diciiiiHIIuiii fuisse Jacobtuu fratrem D o m i u i , qui

auiein

cognomiuabalur

esl per omnem viiam suam, qui, e i aedero Hicioao-

lymiianam ab apotlolis accepil po*i asaiimptioitej

Jtislug. Hic euiiti una vesle usua

. D Oomiiit. E l hic igilor relicia aindono fugil.

Nibi^

, . )

auiem oovi ei fugieniibua prracipaia eliam hic r a i i -

, .

'

qaeril Domiuum. Pelrue vero seculus e s l , amplio-

rem erga Doiainuui declarans amorem. Cuni auiem

. -

lex praeciporel unuin esso poniiOcem

v i i a m , tnulli tunc eranl eroentes quoiaimie a R o -

inanit priocipaius. Poiiliflcet ilaque dicii e o s , qui

'

per lolam

* . ,

lempue suuni jain exegerant, e i pooliOcaium depo-

aueratti.

.
.&\

Vaas. 55-. Pontifices vero e i loium eonailium

quaerebant adversua Jeaum lealiroonium o i u.orti

# . *

iraderenl \eum, nec invonlebanl. Nara m u h i Calsuia

, .

lesiimonium dixerant advereug

, ^ * , ,

satis idouca leslimonia. E l quidaro assurgebaal e i

i l l u i n , nec eranl

TEEOPHYLACTI BULGARIJt ABCHIBP.

hUmm UrUittOiiiuA ferebant adversoa itlaui, dt-

6W

oam dieoaieflt: Ego alreaxi

,^ -

templuu boc, quod ast raaaiboa faelatn, et trHmt

M d i v t m e t

aliud tioe M B U M M faclam exilroam. E t

te qoidtm saiit idoooita erai letllm<roim Morora.

'. , ,

dioftat

E l surgeni M f n m a a

0 6 ; -

u c e r d o t i n O M d i u m iolerroga-

dtertnm (a dieont tettiowoia? At ille tacebat,

0 \ ,

! , tvq

neqne qoidquam rospondebal. > J o d k i i foro-am ier

bal

JfstJiB,

dlcana: Non rapondea qvidqeam? qald

vaol illi ipai fondemaaliooa digni, wl vldeaolnr illnia

, ,

m m Qndicio occkJare. Quomodo eeim Jadkium J o -

; , *

tiom, cam utee a d w m tesiaa, aibil t a n i , aed *

; \ . d -

Lata e l liurqualia dieentet omnla Ipti qvoqua

. ,

qui viai w u l dicere quiddam, mendaciior dixeruut.

,", . , , ,

Noa dixii e n i m , Ego deairaatn lemplani boc : sod,

,

' , .

Snlvtle : el non dixif, naanfaftDm : ted aixipliciiar,

lemplura. Poatifex aateaa aorgii, ct hilerrofai Jeaam,

" " '

. .
. * 0 awjxf,

voleaa ipsnai ad defeoaioaaxi Irabero, a t v d ax

Itfcneiono e l retponso ipraxi eomprebeodem. A l

, ,

Jctoa l a c r i , tclena illoa noa atiaaiaroa bia qoai ab

ipso dicereniar, id qood e l Locaa dkit qala

, .

iuierrogaretar 1 8 4 Domloaa, dixii : S l dixaro vobU, noa eredetie: s i a ielefrogavero voa, xoo re*
pondebiiis.
,

V i a . 61-. R a r t a m tatamot aacerdai intar-

; "

mgavU ipaum, e t dicit iltt : T a ea iUo Cbriatoe

Filios Dei banedicti? Jeaaa aalem d i x i l : l?f0 ,

* ,

videbitis F i l i a m bomiola aadanleta a dexlria v i r -

lutia, et venieacam Sn nabibaacoeli. 8omxia aatani

. -

aaeerdoa dilaearaiia ?etiiboa sais d i x J l : Qaid p n e -

, ^ , *

terea babemua teeiiboa? Aadlaib blaapbamiaxi.

qoid vobit vifleturTllll Tcrooaaaea coadtftiaavaranl C , ; ^

eam eae reoro irortit. E t eojpamat qoidam c o n apnere ia attm, et obvalaiw faciem illius, e l colapbla

^nm rttdere ct diccre illi, Difina ; ac n lolrtri alapaa

, , ,

illi impiagebant. iRogat denao poxiifox, non ut di&cat

* (5 -

c r a d a t : ted oi capiei conlra eom occaaionem.

. > ,

Adjlclt autem ad i t i n d : T a ea Cbristat, eilam bor,

. * * -

Fdioa Dei beaedicii. NulO eoim fuenml cbHtii,

, , ,

rcget inqnam et pontfAcea, sed oullua boniiu fult

. ,

Filiaa D o i , q a i aai aeaiper benediceadoa e l laudao*

, *

daa. JesoK d i x i l : Ego . Sciebai qnidem qood

, . 0

tion crediiuri ataeni, a t u m e a raapoodii eoaciua, ut

, . ^

ne babetal poatea quod d i c a n l : S i maniieaie ipsum

oudiTisteimia boc dixlase, crodiditaeroof; et pro~

, ,

pteroa condpmhalio ooniin xia|or fait, qaia e i bunc

cuni aiidiverani, aon credlderuol. E l vidcbltif,
Inqnic, ma at F l l i a m bominU sedeiitofli ad dexieraro

,
, . , ^,

v i r l o i U , nempe P a t r i a : vinotem e a i m , Patrem hoc

loco diciu Non enira eina coniore v e a i e l , ted lalta

qui videri poatii et agnosci ab bia qni eum c r u c i -

* ,

* ,

Axeraot. l u q o o pontifex morem Jada-orwm obser-

' , -

val. Qtiando eaim grave e l airox qaippiam aveate-

. " , '

bat e i s , dilaeerabant lanicas. l u e i boe loco qaaai

. " -

bUspheuiaeaei Domiaus, e l malefaclor roagoug esael,

, ^^ *. >^,

dfedodil vastam poolifex. Heeio qait boc Datfidia

bte diceret: t Oiacitai aant, e i non toat c o m -

, ^

IMtncti . > Vcrora ilgaaoi boe e r a t , l a m a u i illi

Psal.

xoaii

ENARRATIO 1N fiVANGELlUM MARCI. -

CAP. X I V .

(52

t , \ inUUifterent, raroptndum e i aboleeitom J a d w

I I \ , ; ,. -

ruai aacardotiam. l u q g e quando commnni poniifl-

(* \ -

c w n saffragio condomnattia e s i , laoc ntinislri ob?<-

. \ *

lavarunl Hlam et c s c i d e n i D l , d i i e r u n t q u e : P r o -

, !

p b e l i z a , quia e s l qui ta percuseil? Qnid igiiur paii

, \ , 6

ei nos dobeuitis, at reddamua par Domioo Horrore

( ; , -

plena auni h c .

; .
c , -

Vaas. 66-72. E t cum etael P e i r u i in airio infe-

"

riue, voiiit uaa ancillariim suromi sacerdoli*, c u w -

, -, *

que vidiaaei Peiruni catefacienlem se, inttiila illum

d i e i i : E l l u cum J e i o Nazareno ftiisli ? A l ille no-

. 01

gavil diceas ; Non a o v i , neque acio quld dicae. E t

, , ! *
\ . -
. \ ,

eaUbuluoo e i gallua eociotl. E t

ancilla c u m vidiatot eum, rursom ecepil dicere bia

qu! a s u b a n l : H i c ex illis est. A l ille rursuin nega-

. \

b a i ; ae paulo posi iieruro qni a t t a b a n l , dicebaiit

e i l t l 1

1 0

P e t r o : Yere ex illia e s : nani e i Galilaws es, e i l o -

, ,

qiitla lua convonii. At ille coepil exsocrari ac deje-

r a r e : Non novi bomioem Utuiu de quo dieUi*. E t

\ ,

iierara gallus cecinU : recordaioique

. \

255

, \

i m a verbi qaod dixoral illi l e i u a : Prioaquam galloa

:, , .

eociaaril bis, abuegabis nie l e r . E i com injecissei,

\ , * \

fievit. Infirmus e r a i P e l r u e , lamoui alacar esaet,

, .

ei prae limore lurbatos Dominum a b a e g a l ,

idqae

, \

ab

Deus

\ -

ieiud ningulari ditpensaiione 6 e r i , u l ne axtollere-

, \

ParniiaU

autem

tur, et ad boc, ut conipalereiur labautibat, a seiptr

* *
, , A o a

aocilia obsiupefaciua.

\ , '

erudiloa quaala bomana inibecillitaa fragiUtas.

referl stoe uaa, aive d u ancillj* f u e n a l quas

argHariiii P e i r w n . M?*lba?oe aana ittam non e a m -

' , ,

dein oHcii, l l a r c u t voro oamdem. Nihil aoloni uobia

l a hoe obsiaculi ad Etangelii veriiaiam. NuuquM

enlm in magno aliquo e i saluiem uoairam coiuple-

vieuta difeordanl? Nonquid ille dixil qood c r u c l -

fixaa aii, e i a l i u i uon ? abail. Igiiur Poirua pras ma>u

* .

!; ,

lurbaius, e l oblime fermonU quam diierat Domi-

, , ; .

nus, quod E u m qai roa abnegaverit, aboegalH) e i ego

' , \

coram Paire meo, n e g a v i i : sed po3niieniia e l l u t r y -

m illum ad Cbrielum reduxerunl. K t cum injecis-

aei, flevil: boc est cum capul obvelatset, vel pro eo

, * -

quod coBpii magna vchemeatia. Jam quod MaUoaeat

, xa\ . , \, , 0 obacure dixii, qaod Priaaqoam gallus caiiiel, i a i e r ,

preuiaa e i i M a r c a s , quia Priuaquain bia c a n i e l .

, *

Goiiauevamni eoim galli ono lempore aa?pe toaare,

, \ ,

e i postea dormire, a i posi lempug quoddaro iierout

, \ . -

caolum iacipere. Quod igitur Maubaeue dixit, boe

e a i : Priuaquam gallua caniet, boc e t i , impteal cla-

, , \

rooren

, . "

Rovailani, q a i ooa qoi poal bapiiioiani e l Mcramaa-

primi canlot, negabia me lar. E m b o s e a a l

, , \

lorom cooiiDunioiioin p e c c a r a a u

, , -

E c c e e i P e l r u s immacalaio corpore et e a a -

DOO aoscipiaoL

|; , .

gnine, cm negaiael, propier pttDiienliani rccopUit

! \

ett. Sanctorura e n i n dalicta ideo scripu soat, a i et

, -

not ai quando iapai faerioiua noa aoirnadvmcodo,

poasimua ia exempia illoraro retpicere, ot per poa-

, \

\ , \ .

nitentiam corrigi.

\ .

f 19

TBEOPHYLACTI BULGARIA ARCHIEP.

680

M t m lettiirHNiiaA fercbaat advertos i l l u m , d l - ,

aodivlmoa dieaoiefl): Ego dlntaxi

et tribua

. \

dieftat aliad tino aaaniboa fecian oxtlraam. oe

. 6

ste qoidem t a i i i idooeooi ertt leftlmoniam itlorom.

, ,

leropluta boc, qood otl aaaxlbot UeUm

E l turgtaa sammof oacerdoa hi oediura iolerroga-

; -

bat Jtsaro, d i c e t * : Non respondes qxidqaam? axld

ili adverinm lo dieant lotlSiDonioT A l ilte tacebai,

iieqoa quidquam rospoadebai. * Judicii fonwam ar-

. ^

vaol tUi ipt i condemoatiooa digni, nt videantnr illam

, * ,

r a m Qndieio occidara. Quotnodo eoim Jadiclam j -

; , \

t i u m , coin u l e s adsaai tettoa, nibil s a a i , aed l n r -

; \ , >

baia et iturqualta dieenies omnla E l ipai qooque

. ,

qui visi dicere quiddam, mendaciior dixeruul.

,", . , , ,

Noo dlxti e o i m ,, EfO deairoam u*nplaoi taoc : sod,

* , . t p o n f

S o l v i t e : etnondiiif,aMottfarium^
templora. Poaiifei aatexi r w g i i , c i taterrogat Jetam,

.
. oiotxf,

volens iptnm ad aVfaxjioaoni

dtfeuainne n retpomo

Irabere, vel ax

ipraxi comprebenderet. At

. ,

Jcsos tacet, tciens illoa aoa aiieaiaroa h U q o a ab

* , *

ipto dicerentur, id qaod e i Locaa d k i l , qoia com

iiiterroRarotar 284

, .

Doadnoo, d i x i l : S i dixaro

pobU, oon c r e d e i i s : sin iatomgavero voa, xoo

pondebiiie.

Vaa. 61-65. c Raroata tovamot aaeardos iatar-

; * 0

<-ogavii i p s u m , e i dicii UH : eo Hla Chrittoa

F i l i o t Det bauedicii? Jetoa autam d i x i l : E f o "

1

e l videbilit Filiam boninit tedenteai a dextria vir

lutia, voniealem ia nnbiboacordi. Samxios aaiem

. -

aaeardoa dibieeratia vesdbas eais d i x i l : Quid p r -

*, ^ ,

lerea opae bobemas teeiiltas? Avdlsiit blaapbomlam,

i|oid vobis vidoturf IIII v c r o o a n t a e o a d m a a r a r a n t C , ; 01 *>

oam eaae rtara irorHi. eojperttnt qaidara COH-

apnera i a ettm, et obvaJar* faciem illiut, et colapbia

ffiin rstdere et dicero illi, Divina ; ac n iniMri alapaa

, , ,

illi impiogebant. iRogat denoo pooiifax, non o l discat

* ^

i*t crodal: aed ui capiai conlra eum occationem.

. > ,

Adjlelt autem ad iaiod: T o ea Cbristns, eiiam bor,

, * * -

Fdioa Oei beoedicti. Mulii oaim

, , ,

fueroiit cbriaii,

rcges inqoam ei poniiflcee, ted nollue bortiiu fuit

. ,

Filiaa D e i , qol aai teoiper beBediceodat ct Uudan-

, *

daa. JeauK d i x i l : Ego anm. Sciobai quidem qood

, . * 0

iion crediiuri eaaeni, a i u m e a rcapoodit eoaeiua, v l

, . ^ %

ne babeaal poaiea quod dleant: 8 i nianlfetie Iptaui

- *

aodivitaemiia boc dixiase, credidirtaemaf; e i p r o -

, ,

pterea coodpmhalio oorain xia|or fait, qaia e i bunc

coni a u d i v e r a n i , ooo credlderunt. E l v i d c b l t l t ,

Inqnit, ma ot F l l i u m bominit aadentoai ad dexteraro

,
, . , ,

v i r l a t U , nooipe P a t r i a : vinotem e a l m , Patrem boc

loco dicit. Non entm coqiore v e a i e i , aed lalia

qui videri potait et agnoaci ab bia qid eum c r a c i -

* ,

* ,

l u q a a pontifex roorera Joda*orom obser-

* >,

v a l . Qtiando eaim grave e l airox qnippiam aveaie-

. *0 ,

flxeruoi.

bal e i t , diheerabaul lanicaa. l u et boc loco qoaai

. "

Maapbemaoaai Domiaas, et malefactor magnaa easet,

, ^^ . ,

dlaeindil vastem poatifex. Recio qais boc Darfdia

hlc dicerei: t IMaeitai aoot,

et noo soni c o m -

, ^ .

Verora aJgaan boe e r a t , u m a u i itli

>

poneti .
9

Psal.

16.

xaxoi

Ml

ENARRATIO EVANGELIUM MARCI. - CAP. XIV.

662

, x*\ intelligerent, rampenttiiiii et aboleadara IBJOO*

I I , ; ,. -

rum gactrdoliam. litqoe qnando commnni pontlfi-

\(* -

camsuffragiocondomnato*

. *

laveruni iilam e i c s c i d e n i D l , dixeruntqne: P r o -

6*1, IODO ministri obv<-

p b e i i s a , quia 6*1 qui te percussit? Quid igitur pmi

, \ ,

et not debeiiint, i reddainu* par Doniioo ? Horroro

at ; ?, -

plena auni haec.

;
.
c , -

Vaas. 66-72. c E t ctjui etsel Peiru* in alrio infe-

rius, vonit uaa ancillarum suromi eacerdoli, c u x i -

, -, *

que vidteaai Peirniu calefacieniem se, intuita ilkim

d i e i i : E t tu ctim Je$o Nazareno fuisii ? A t Ule ne>

. gavii dicens ; Non n o v i , neqne eclo quld dicae. E i
, * ,
*/. \ -
eslibulura, e l gallot ceeinil. E t
ancillt cum vidietoi eom, rorsam coepit dicere b i *
. ,

e i i t i l

,
*

b a i ; ae paulo poii iiararo qui aatabant,

dicebaut

P e i r o : Vero ax illia o a : nam e i GaliUeas es, e l l o -

qitela lua convanii. ille roepil e i s o c r a r i a c deje-

, ,
.

i n

qul a s u b a n l : H i c ex illi* e s u A t ille rursum nega-

. \

f o r a t

r a r e : Non novi bomiuem Uium de quo dicUU. E l

\ ,

. \

iierom gallua c e c i n l i : recordaiosque 255 ***

i m i vorbi qaod dixerat itli Jetua : Prioaqaam galloa

:, , .

eoclnetii bie, abnegabU me l e r . E l cum injeeteai,

\ , *

fievit. Infirmu* e r a i P e i r n s , l a m e u i alacor esaot,

, .

ei pra timore lurbatua Domioum aboegal,

idque

ab

Deus

* -

iaiud Mngulari

Pcrmiail

autem

dUpeasatione 0 e r i , u l ne exiollere-

lur, et ad boc, u l coDipalerelur labeulibtu, a seipar

M*

VlVf
* V W * V
V *
J W * * V M V V O | M T
0 V VWfTI|WST
, ,

ancilia obsiupcfacius.

'

>

- ~ -

, '

enidiloa qoaala * i l hoin^na inibeatllilas a l fragiUias

Non referl stoe u n a , sive dux? ancillao fuenol quas

argaerini Peirum. M?tlh*eoa aana Ulaai non e a m -

, ,

doin dtcil, llarcua vero oaindem.

i a boe obiiaculi ad Evangelii veriiaieio. Nuuquld

Nihil

auleoi uobia

* .

eniiu in magno aliquo e i aalaiem uoairam coiupla-

vienlo diftcordanl ? Nunquid illa dixil quod c r u c l -

fixaa l i i , e i alius uon ? a b i i l . Igiiur P e l r u i p r ma>n

*; ,

lorbaius, e i obliiue aernionis quam diierat Domi-

, , ; .

nus, quod Eiim qui ma abnegaveru, aboegabo e i ego

coram Palre meo, n e g a v i i : sed poeaiteniia et l a t r y -

D I illuro ad C b r i s l u m reduxerunl. E l cum injecis-

, *

ael, flevit *. hoc 681 c u m capot obvelatset, vel pro eo

, * -

quod cflBpii magna vehetnenlia. Jam quod Maiibaeas

, . , , , 0 obacure d i x i i , quod Prioiqoara galiua cauiel, i a i a r ,

praiaiua ett M a r c o s , quia Priasquain bia canlal.

, *

Gonaueverunl eoiin g a l l i ono looipore aa?pa sooare,

at poitea dormire, e i posl toinpus qiHxldam itaraiu

;, . - canlum iociptre. Qaod i g i t u r Mailbaeug dixit, boc

,

c a i : Priuaqoam gallus c a n i e i , boc o t i , iropleai cla-

, ,

raoroia primi eanloa, nogabia ma lor. E m b o s e a a l

, . "

Rovailani, qui ooi q a i posl bapiUmum e i aacraman-

, ,

loram coo)inunioii6in peeearaaU

, ,

E c c e e l Pelrua auacapio immacalaio corpore 61 eaa-

ooo auscipiuoL

giiino, cam negasaai, propter porniiaotiaai rocaptua

6al. Sanclorura cnlm dalicu ideo aeripia soot, e l

, -

noa ai quando lapai foerimus oon anitaadvmatido,

potaimua ia exempla illoraro respieere, per poa-

, ,

iiiieullam eorrigi.

. ,

Ha
f xoxt i | A r q r M i t f i ;

THIOPHYLACTI
, aoopfv

UU2ARLS

ARGBIEP.

%& , \ Sca

nniltiyiv

^*]
. H ? .

XY.

CAPUT

Qt HmmaU *? s * t * p*rp*s$m* tii. D **

MtvditM. v pjtwie-M entork tkwmuL 0

Ifapl &r i**09r

k*\ . Uqpl rco> ;

Uqpl tt$c a i n ^ o ^ c trov ^ roo Xr^p/qov

t q

taanjc.

Vtmt. 1-15. c E l COufosttm dUxculo toxstlio iollo

c K a \ toStoK Oit^aav-

taeerdoiot eojn icfUorlbvs e l SeribU i c toto

footttaa vlacliu a M u x o r a U ,

iradiatral-

tfae Pilsto. E c h i U r r o f i v i l eum P i l a l x t : T x 6* Ule

, \ , %
, )

dUM iNi :

ucerdoios de m u l -

; > -

jf i t . Pftitiit a * t e a > r a r t a t Hilanrofavh iHoiD d i c a n i :

* \ .

rei

J u t e o r o i o * A l JUo rotpoede**
E l toaxjotaat ooxi

d k i * .

jNoa rexpoudfs

naai

quidqaaui?

Ecea

Nft le leftlatilttr. Jcerjt aatem

deiodo

d i i , adeo u l admiraretur P i U i o s .
Jotto

tal illia

dumUf

onmw

idver-

, , -

nihil reepon-

; .

q u j

nialia

tof^ram

i n N

vinoiuw, qooixooaopo

p * * U t J x s * o u l . JErai aolem qai diceaalar &?4bbot>

%t%

q * i CNtta tednioBlt

aaro

ttdamaitol

* .
, .

aucioribus fuerat

e t t t t , qui p e r aeditioMia cadeta

patfovotxat, l

. \
, , .

tvri, coopil i a g i u r e qvenudx

a x t x v ^ o i p t f /eeerot tpoxv xaioai rotpodU

"; ,

oHcasa Y a l i i o dtorttooi vmMt. v a g i * *

ia4toro*?

fltlobtt

a a l * aood o r o i n r biTlrtio*

tommi

tplovov .

Vxto

, lUpoxV

w i r i i a t a a coxoiiivofmoi t a r o o poOo* l a r a b -

. ,

iwlldkoo*

t l l a * aoauaJ itxardatea.

r*H*m
avotlio

oou*

aU f t t t : Q a U I f ^ v x t t l f Cacia* t i qoo*

; ,

barn diajlttofrt

tofo*

fpafa,

Jr^atftaT Al

ilfi rtrtora

dijMVO-

r o i GrtreiftfO felom. aafeal dictbat i l U * $

. * TC * <
; *

StavV

* ,

Cmdtft

tmi:

tk*bcer6,

eom. Pilatra vero voiaas l o r b a

catuisit iktk B * r * b o i r a

t a -

et Irarudk JofOm

, *
, -

tBafotta4o*, ut c ^ i i a o r a t a r . Trodideraftl JmJai

. "*;

ftoiwaate Doodiwm, i n d l i l o t a t at i p t l t toomkm

* ;

lciatini ItofiMawrjt* raaaipmt. E i iatatteaiitr 8 a r i *

"

t t w e a a j r H a m i ; Ye ia^qao, raala 6ratit i -

, &

! !

pa^aaiiaaa

\ , %Jtxk

n a a r i maTtaaai a a a m a i da illio. E t rarSHB : Skmt

, *

f#cit4i i i a efU et OM ralrlaailo l a a . Car Ntiafro-

*0 ,

epeti taatW. E l k e m :

dati

rex ludmormm ! Doialaiit ria>

gtmcfl P i U i a a . T a
Waat reiptfraaai

dadiu Maaj , T a diei#

pauai

. , i
;

>46 -

s*m.

^. ,

Pt6U mmm a H t a i tle l a i e l t i f i : tlo^ ago dioo,

* * * -

a 6 d m diek* h t n n a 4 a j C M i r ^ r a f a i a a 6aae#

\ , ,

H I M 1 w i f i a i t f i u mhrmti fbtit PUatam. A d m i r a -

. ,

m4dtia1 aod T a r e d i t i a t l :
9

la diviaU

i d qnad

Ifatojr q a d a i a i kf>afittia etaei, a c etoqacfn, ai

qai a t 6 t p a r d e ^ M i t 4 6 e 6 i aaatergere calurnititOt

\ ,

idfctt A c o m

% , ,

>ld6

aatf

MitiiieTai

taugaiaaHaf

ferljiar

ealunmlas.

J o d g o r i m ,

PdoU modetiiaai, quatavli oliam

61

60d6aiBatk>

^.'

oritlrjr 6 0 quod ttrtiiuo jfMiom d t f e n -

dffit. Nara flli qnioVm cUmaboat ot 6fticiDg6r6iar :

iUa

aotow.

domtMitiOM
factawi

Hcet molllue tonUbai eriporo c o n propferoa iterom r o f t t : Qoid

, -

i e s a m ;

I t t a ? andiqoo o i ^ l o o a s otterettt ot dhnit-

t e m a r Jooiia ioiioteBt. Ideoqoo orfoeUbiMir 6 1 dlffnebol.

* ,

Taudcoi

soccaiiibeoa

Tolotuali

iHorum

i a f d i a v i t OomiiiuiD, boc t * i , cecidil eem loris, u i

tov *

^ * T C

; navtofav
.

ff%

ENARRATIO I N EVANGELIUM MARGl. -

,
, , ( ; ,

CAP. XV.

putareolor aeaepisao iribunali coirieninaitMn

iradidti iltit ttjm u i ervciagoratar. Voiebat

salisfaeere plebi, boc eot, graliflcari qtianlum p o u r -

* * \ ,

, b&e, JJOO autem quod gralum erar joaio et Deo.

'

, .

\ .
4 0? -

Vias. 16-il.

c Militef aoletn ibduxemnt eum

, ,

iittro in a i r i a m , qood e t i p r d o r i u i n , e i c o a i o c a a l

*, \ , \ -

l o u m ooliorletn , e l indvanl illvm purpura, e i d r *

64 *

cainponviii t\ eoaiexiam tpinia corooaro, e l e<c**

* , .

pertini aabiuro Mlum : A v e , rex Judsoruro. ver*

\ , \

berab.ni illius capul arondine,

, \ , .

Mlam, e i pooiiU gf nibut adorabani

\ ,

illu&isaenl e i , exuemnt eum purpura, et irtdaerunl

e l iuspuebaiil irt
illom. cotn

, \ * \ - illvin vettlbus p r o p r i t s : J 5 7 et educitiii eum i>t

, , \ cruciflgerenl euni. E l eoegeruiil prrtereonleni
Simonem Cyroneuaero, qni veniebai t%

, *

quenidftm

" \ ',

agro, palrem Alexandri e l Ruti, a i lollerei croceai

. >

ejue. Miliiaro genus semper conviciis gaodei a c

, *

lumuUibcis, et sibi fimile eel. Nam cum Judaei, q v i

plurimas audioraul docirinas, e l In qtios u i u l u c o l -

, -

laia oraol beoeficia, tsllier affecifi erani, quid

, \ ;

gemilibue possumus dicere ? Convocoiil i u q o a lolaei

*, ,

coboriem, boc est, lonim e i e r c i l u m , ot iodouiii eom

, ,

purpura, i rogi illudenioa *. e l eorotiam pro diaote

m a t e , e l cabnnam pro sceptro aMamanl boc loco

diabotorvm

aoeit. A n g a r U n l

autein qoamdam

* -

tollal crucem ejua, quamvie alius evangelitla rJteai

, ,

quod bajolans Jeaua cracein exlerti. Utroqua igitae

facia tuiit. Aliquandiu eitim poriavit ipae u g B o a s

* ? *

doiade auiem cuia invoiiiasenl aiiquom qol pOftsm

, *

coegerunt H l u m , e i poslea g e t u u osl ab ilto c r u n .

, ,

Quare autem d i x i l , qtioantti eiiam paoitmim esot*

' .

palor? A d majorem fldei coofirmalioRom. t e r ! t i * * H e

, ;

enim arat bominain

* ,

rare omnia qaat in cruce l a n a . Porro feramoa e l

) ) -

aoa p a r p a r a r o ,

( 8 8 ) . '

dico

adbne vivere et poaso

rogalem

enar^

? e a t e m ; boc ett qxod

*. Sicot regos atubolare debemut aopr a e r -

, * * *

peolea e i scorpionas, e l iniperare peccato. Chrialiattl

cniin dicimur, boc ett, uitcii e l ipsi, a i m l lane rogea

, *

dicebanior C h r i s i i . S i l igitor v i u aoatra non aervK

, ,

lit a i Hliberalis, aod regalii a c libara. Feramoa

, .

auiem e l coronaai opioeam, boe e t i , aittdeaam

" ,

coronari aeporiiaie e i eoniiiienila v i u e , non vo-

lupluarie neqaa delicalo. Staiut aoietii e l Siinnra>

, ,

quod e t l obodienlia : et lollaroua crucero l e a o ,

\ ,

q u x morlifieet meiubra noatra qnae auper

sunl^

lemw

, , , *.
,

V a a t . 2&48.. c E l ducuitl eum io Golgoiba locoin,

<|#*) * -

qood c f l , s i iottrpreierit, Caltariae locas. E l dotlo-

* ,

r a n l Hll bibere

myrrliainm vinuni, aed illo DOB

>*. Cuntque cruciflxiseol e u m , parlili Wi>t

* J o a n . x i x , 47.
Ex

collatioue codd. Venet. S. M a r c i .

{ftttyCod. i 6 base aupplei,

,
. *, . . . Ejuaqoa filios uoloa

ddostta.

fuissa aposiolis : quandoquidem nonnulti d i m a i ,

eo* adbaeeiwe aposloli* () Ciiriaiuiit cfodiditao,
Porro, e i c .

apoktolis ia Crcco preicrmbil lypographua Venclus, ab bomoeolelcuto, o l videtar,

fl

wlmtnt*

TfiEOPHTLACTI BULOABLS ARCHIEP.

*,

miiietnei t o r t e n iopof itla, qtda , " , !

qiiitl toUert i . rat antem bora t o n i a , e i trociflxe

m a t onm. crat iaoetiptio e a o t a lllluo i n s c r l p t a :

Rex I n d c o r u x i . CUM OO c n i d i g o n l dooa l a -

. * 16

iroaos,

a tioUlria

, ,

ej-as. E t i m p l e u ett Scriptora q a a dif i l : K l com

naoai

a dexltit, e i alierum

lniqaia depttiataa e*4. Traditio eot q o a a priada

Pairiboe asqoa ad nos p c r v t n i l , qxod Adam illko

, I x t ! .

aepnlMi s i t . Domhtaa fiaquo qtil Uptoca a i s o r t e x i

\ " -

A d a aaiiavit, Hlic cruc.Axaa oat, u l uodo priefci-

, . * .

piuxi ntorlia, inde ot mortia detlrueiio.

, .

Dedaraol

aaieni illi bibere viuum n y r r b a t u m myrrtaa aateaa

aniarietiaia

errt. llludenlea igiior,

ba-o dederual

otvov

Domiao. Alius au*.em evaitgriisia dfcil acetrjx) t*m

frlle,

e l aliua olind quld oblaiuni osaa Domino, et

i b i l i iiit

couirarium. Cum e * ' oulla

258

Uttoaav

- . "

e i alioa

, \ ,

" t t n f l i et fel, attoa aoleoi v l a o m

, .

apml illoo dlicipliiia, alii alia ofbrebani,

qxidein

eotol

myrrbaitim. Fortaaae et vinnm acotoatiBi e r a l , et

, *

a n a r a m y r r b e : e l binc comettiaat qaod divil illo

n.yrrbatiini v i n i i B i , alioa vero aeaion

c o fella

otvov, *

f>aui o l viniini ai-oium dici poiaai, qaia

areiotam:

, , , ,

myrrba M

quia a n a r a . Neqno h i koc lUfaoaaol

t l v a r , .

" A U " ,

qxod aiioa dleii, ttabaai ei bbera, ipao aaiam non

' x i t N , ! , -

ocaebat: e i altor: Cuoique goaet, nolabal b i -

, vxulv.

bara. Oxiiiixo m i m diceodo, Noa accepii, w a n i k -

ctxtfv ,

olavil qaod non biberii. Mitaront qooqae torloa

. !

ootot ejoe, e i boe a d illutioneru cjua f a -

, ,

cieaioa, qoati rr gU veaioa dividarent, q a a n v i t aon

aapar

ingeotla preiii anaenl. Sctipaeroal aaloxA liuiliim, Q . " , altfav

boc e i i , cautam propier quam craciflioa eal, R c t " , " "
Jaojaorxni, at eiiam per boo ipsiua gtoriam eaipo-

, -

r a n i , quaii rebellia ac aediiioaas etael, ei acipnum

f.gmu appollattel: aiida oinaot qoi praMargredo-

f e u i a r , DOQ avbvoreroatar e{iia, aod magU iofrocxo-

rent ia

eom quaai

lyrannum. Qnoioodo aaiom

Mareoa iaquil, bora

teriia crocifixaiu oate, Mab-

, ., ;

Ibasaa aatom bora s*xia Caclat lenebrat? Diceudoai

quod bora teriia crocifixoa e t i : leaebr aaiem

inccaperoni fteri ab bora t c i l a vsquo ad boram ao-

(89). .

Bam. E i cain lalroaibut c r t t d f l i M a t l , u l bominea

* ! /,

da eo male auspicareotor. qood e l ipto o i male-

* ;

farlor o u e i crucittxu*. Faciom o i l autein boc aio-

. ,

golarl disponsaiiono.

. , )

Iinpleia etiim eai propheiia:

E l m m iaiquia repuUtaa eat. Bunl et lalrooea ft-D , " .

gura d a o r a e

populorum,

gOBliom. Ulriqoe

JiMla*oram tcilicel, ae

cniui impki : g-nirte$, l a n -

* , ,

collatioue codd. Veoet. S. Marei.

89) Cod. 2 0 addil :
. , . . . c E t
. iiiaanot d i d i , eom bora aexta c r a c t i x y o i fkdaao.
; " , , Uuid igiiur dieendum? Matapo, qood varira U b ,
, trf *ulem kora tcrti* noa referanlur ad illud,
. * , ,
crucifixtruni <*, ted ad f n i i i a n pattionit SaKvatov
, ri. E r a i , p n q o i i , kora /rriia, eum toiliceipati cOJplt
* "
a miliiibat P i l t l i : deinde leg-aodaro qood aoqoiior:
, * crucifixerunt $um, texia videlieoi bora. Q o a r a

l o r i i a b o r e menlio apod Mareum datignal h i i H i i
,
Ooniimcae paaaionia; aextae auiom apod l i m o x i x i
U ,, ,
8aem ipaiut, aempa craeiaxioneni. Y a m m de llgal
. bcaiione vo^ift Evongrlk>ae<^ndoaiir
& " - fusius diciuro C5i. c a m h i r u a i b a i , c i c .
9

CS9

ENARRATIO I N EVANGELIUM M A R C t - CAP. XV.

670

t quaio DaiurtlU legis p r a T a r l c a t o r e t ; Jndx* v e r o

* 6 , , u l contemptores bujua, e i ejua, qvam Domiava
, * 6
dedit, legis. Sed bic qaidem geulilis gralus fit, et
*
r e s i p i e c h : Judaicut autem ueque ad flnem bla#

pbemai.

Porro

Dominus

inier

duoa

popiiloa

eruciflgimr. Ipse enlm lapt* est conjungene nos.

c ,

YEOS. 2 8 - 3 2 . c E l qtij p r e i e r i b a a l , convieiaban-

\ ,

tur Nli, moveniet capita oua, ac dteeniea : Vh qai

, \ -

domoliris lemplum, et tu iribus diebut

* .

aenra leip>um, et deseende de cruce. Similiter r i

suiiimi sacerdolee illudenlea iuier scse cuoi S c r i -

cxgmrif,

* 1*-

bis, d l c e b a n i : Alioa scrvavii, seipsuiu tervare i>on

, . *0

lotesl. Cbrieius illo rex k r a e l dctceudai a a n c do

, ,

c m c e , u l videamus et credamue. qni crucifixi

& . \

fueranl cnm illo, probra jaciebani iu e u m . E l qxi

, . \ ol , praHaribanl, boc e s l , qui iraiietbanl per v i a m . et

, , ol , \

ipsi blasphemabanl

liuposiori. Simititer aaiein et pouliflcea d i c e b a a l :

Dominum, iinproperanies el o l

. \ *

Alios salvavil, aeiptum non saWai? Iloc auteui d l -

" , ;

cebaitt deridemes

, -

quasi pbantatiira fuisaeni. Nara operando m i r a c a l a ,

ejua

miracula

et Tellicanlca

salYOS iecil tuuUos. Diabolus auiera liicitabal illoa

. -

u i dicerent, Deacendat nuoc de cruce. Qoia enim

rognoacebat auctor mali quod salus per craeam

. ,

nt-rei, hertim tenlabat Domiauni, 259

, 9

eceitderei de cruce, cerium forei ipsuro non esaa

u l

, . >0 , -

Filiuio Dei, ei eic periret talua qiia? per crucem ;

, *

sed ille et Dei Filiua eral vere, et proploraa

minua

* * \

doaceudil. Nam

neqaa

, \

t i voluisact desceudere,

priucipio aaceadisset. Scieiti enttn per boe salvan , * * C ^

hominee, stislinuil u l cruciOgereiur, aliaquo
-

multa pnlcrelur perflcereturquo ejua opus. E l qai

simul crucilixi, exprobrabanl; printipio duo, postea

unns agnovil euro iniioxiam, licut Lucae d k i i , e t

ot

increpavil alium blaspbeitiatileiu.

, ,

.
, *

VER^. 53 3 7 . c Cum vero farta essel bora sexia,

, < .

lenebro

, , *

boram nooaoi. E l bora notia clamavii Jesua voca

, , ,

magna, d i c e n a : E l u i , eloi, laoia$abacblbanf,

oriaj sunt anper loiam lerram usquo a d

quod

, , , -

esi, fci quie inierpreteior, Deua meua, Deua meua,

; ,

cor me deseniiaii? E t quidam atUuUaro cum a e -

* * * ,

distent, d i c e b a i u : E c c a E l i a m vocai. A c c o r r i l a a -

, , - tem qaidaro, e i implela spoogia aceto, impoaiuqaa

arundiui, porrexil illi potam, d i c e a a : Sinita, v|.
, * ,
. * 0 ,

deamus au v e u l u m s s i l EUae ad depoueitdam eum.

. , * ,

Jesut aoieni, emisea voea roagna, extpiravll. > T e -

* * "

nebr facia euat ooa in uno loco, aed super l o -

, , *

tam l e r r a m : e i ai quideoi fuiasel lempoa eclipaia*

, ,

poiuieset qaia

dicera nalurale fuiaae deiiquiuiu;

uiinc auieiu deciiuaquarU fuil luna, quo leuipora

,',

j n x u naluram deliquium lieri imposaibile. Ciainat

ero

, ;

usqoe ad monem

J e s u i Hebraice

propbelicuin,

Uebraica

oeleadeiit

iii boaore babufsae,

, *

Caeteram qaod d i c i i : C u r nte desoruieii? ex per-

* , ,

sona booiao*e nalur d i c i i : qnati d i c e r e l , C u r m a

; "1(

booiineo| dareliqaisti, Deus, ut opu^ babeaiti

qui pro m a cruciligaiur ? Koa enim bominea faimaa

TBKOPHTLACTl BULGARIA ARCHIKP.

71

a Palre derelicief folt. Aodi - ,

. T d eilata pro Hobnele dicli, era! eflini

Noa t a m aotos, haqtjlt, ted Pater

, \ ,
* . \

HoAcaw e i ipte tacundam carneai. C u r ae koc

, \

a>4, exr H e b n i c e m popvhtcB dosartiisti, u l cracifl-

* , , , -

gerrxl Filfxva toxfit? Qxeroadmoduni

enioi c o a -

, ; ~*

^evioiafl dicere, Dext tolii n e , boc eot, bumtiuni

6 , ,

ftatvraa : t l c e l boe toeo Dordiquitli m e , boe ee,

, * \

vcH m e a n bvniaaani Daiuram, v d n e u m

Jodalctim. Cucxrrit vero aav ot acetam ei potan-

, .

, ,

qoo d t i a s euro aeeii eonflceret

, ; ,

amariiado. Coin tniem d a n t s a e i Jetu* voce magiia,

e i s p i r a t i l , quasi irritani mortoin ut DoHiinus, et

, , oiovc\

dura

porrigeret,

poleitate toa morleat. Q u * auiem vox illa fueril,

, \ *

L o c a i oanlfealavii: kHtar, io manns loa* commen-

. , 0 *

do apirilaro nteum. Etenini e i boc bcnofidtim C h r i - , .

\ \ ,

ti eat, qood nunc fanclormn apirilua in manua

Patrit aacondoat, qui oHra ab iofemo lexebanttir,
venirei

qqi pnedicavii

captivla

remis-

!
* $ >
, .
\ ,

. 88-41 c velam templi t c i a i a n eai iu

. - -

dnaft pariaa Mtnmo aaqae ad imum. Cum autem

6 -

MtabiC e t adverto illi,

, * .

qxod te etniMo clamoro exsplrataet, d i x i i : Vere

\ *,

bomo bic Filitit erai Dei. E r a u i aatem ot mutieret

, \

vktitooi cenlurio S00 M

ui

liaria

, \ * , \ . \

MagdaJeae, et Maria Jacobi parvi, e i Jose nialor,

, , \ -

e i Salome: qoae eiiam curo e i s c i G a l l x a , ae-

, \ \,

cUlm fueranl illnna, e i niiiiUiraveranl c i , albrequc

, ,

loagioquo

aptcianies,

inier qtias oral

eoxtploret q u c sbuul aacmidaranl cutn eo Hieroso-

lymam. S c i t t u n eai vdunt, per boc manifestante

, \

fcoo qaod graiia Splrilua a letnplo evolet, et quod

\ *

Saticta u n c i o m i n oniolboa coatpicua et acceaaa

, * \

fccxi: qxod at foeuiiu.ett, Rooiaai* iagretoia; r i

. '

qxod Jogeal aiiaai iomptum : oam qood in c a l a i u i -

, ^ ,

latiboa facere ftolenl Joditi, curo vaatas diltcaraol,

, ,

boeel leutplani qaasi

, ^ *

paiiexa Condiiori

aoiioatDia etaet, fecil COJB-

euo paiioati, 64 vettas

auat

\ .

ditruoipaxf : at aliud quiddam ID boc manlfetUtur.

, ,

C a r a ipaa votamexiom eai notlri leiopli, boe e t i ,

* ,

mentia. l u q o e virtoa quam habvit caro advertaa

, ^ ,

tplrilam,

, ,

patalonlbui

Cbritci

dlssoluu

esi,a

iJBXio xaqxa deorttttn, hoc cat, ab Adam oaque

. (
ad aoviaaiaiaa boaainaa. Eieoioi Adatn aaiicHOcaio & ,
paaaloniboa Gbrlati, non oltra earo illiua maledieU
, $ ,
erit, ftaqaa cormpiionl obnoxia, sad incorraptibi* . *1

l i U l o koaorali aamus omaea. Porro ceniorio, boc

, , (
e t i , qui centum p r m r a l , videni quod u i n po* ) ItMer et akat Domioui niortis exspiraaaet, adnii , . "Upa
ralua eal e l coufeasoi. Yide aoiem ordinem coa*
vetaua.

Jodttl i a i e r f l d o n l ,

geutilie coafiteiur :

cHacipxli fogivot, mulierft saanoal. Erant enim,

leqaii, Ibi I miHiere*, inter qnaa Maria Hrngilak n e , at Maria iaeobi et Jota maier. b a c Dei
Geaitrix eral, q o quaienas Josepbo

desponsata

fuit, maier arat et ftltoram loaopb, ciijoi ttlii fuara

Jacobaa e i Jooaa. Dicitnr bomm maier, bot est,
noverca : sicoi e i loaepb uxor dicebatar, hoc et,

* , * ,
. , ,
, ,
', * , <
,

' \ ,

, |
.

, ,

C73

EXARRATIO I N EVANGELIUM MARCI. - CAP. XV.

174

. , . , spouta. Saloine aaiera erai mater filiortim Z c l * . xoXXaL

\ .

d&i. U olice quoque muli*, uomiaa enim coJtbriorum itnluin c o m m e m o n m l .

c \ , ,
0 , 6 '-

VERS. 42-47. c E l cwm j a m veoisset vepera,

, \ -

quoniam erai Parasceve quae pnrecedil Sabbatiiii),

v c o i i Joseph oriua ex civilalo A r i m a i b a a , boncauia

, \

senator, qui e i ipse crat exspeclang regr.om D e i ;

. , *

sumpla audacia ingreaaus e s l ad Pilaiura, e i peiiii

corpus Jesu. Pilaiua auiem admiralui e s l ai j m

ftioriuus essel. E ( accersiio ad sa ceuiurioae i n l e r -

rogavii illum, an jamdiidum mortnua fuisoot. r c -

,
,
.

\ \ ,

cogniia ex ccniurioae, donavit corpua ipsi Joaeph.

, \ -

E l is mercaitis oiadonam, depositum euro iHVolvit

, * -

sindoni,

\ .

rcpoeuiiqua

In monntnento

quod

erai

excisutn peira : et advolvii lapidem ad oaliiim

moatimenli. Maria

. ,

sptctabanl ubi poneretur.

Magdalene et Maria

Jo*a

Bcaius loteph adbuc

, \ , \

iegi 261

$ * ,

et laadatam audel faciuus. Heque c o g i u b a i : Dites

s u m , tt diviliaa amiltere

\ ,

Mrvieaa, Cbriaium Iteatn agnovit, id<>o

ejut

qoi propicr

potsum : ai poatolavero

\ -

corpna

, \ *

cotidcmoalue

lyrauiiidam

affipctalaui

* -

securo dicebat, sed onmia postbal^ena et miooria

eai, accusabor a J n d * i a . Nibil lala

faciens, peiivil

. * ,

Pilalus vero mirabalur

Patabat enim ipatim dia in agotio l u c l a i i i m i n , s h

aepeliret

condemnaii corpu*.

quod j a m monuua esael

. \

c u i e i lairoite*. lnierrogai ameiu ei ceiilurioitejiit*t

, , .

dudiim moriuus esset, boc est, anie bomin. Josrpb

*0 , - ^ i U q a e acceplo corpore mercaitift eal indoneiii, in

. ,,

, -

qua dtpoaiiain IhvoWit : e l quod booore dtgmwi,

. \

cum bonore sepelivii. E r a l eniro a l ipaa discipttlita

, \ $

J e * u , sciens dignuni bonore B o m i a u m ; et boneslu,

\ , , ,

boe e s l , pios,

irreprehensibilia; aenaior auieu*,

qoas digniiaa quardaui erai t e l polius minisieriiitn

ei onut clvile per quod eogebaaiur huendera bis

/ * \

q u fori eranl, ei mulla aa?pe indo oriebanlur po-

rlcula, propier fori

. ' ,

publicis inunertbua fungenlee,

\ ,

liibil obetaiai ad viriutem seaatoria jdignitas. J o *

sapb interprelari potsumug

, * *-

ibseiM vero, lollens hoc. Concedai auiero Dt-us, o l

, . \

eiiam noaeicui Josepb ille Bamiit semper a u c i i , c l

, , \

adjkientes in curau v i r i u l i s ac tollente* hoc, id e * i .

roaliliaei.

Audiani divilea, r l
quomodo looepbo

augmenlum:

Arima-

, \ , , id quod est vere bonum : aceipiamua vero corpno

* \

Jeto per conirounionein, e i collocemut i n monn-

, \

mento exciso ex pelra, boc e6i, io aaima meiwori,

, ,

quaa Deum non oblifiscalur. S U auiem anima illa

\ .

ex peira excisa, hoc eet, a Cliristo, qui est petra in

, , ,

qua consisiere poiarimua. Involvaiur vero in a i n -

, -

done, hoc eet, in corpore mando tuscipitlur. Nam

* , ,

sindon achnae est corpus qnasi veslis. Oponet i g i -

l u r non solura in anima pura ascipere diviuom

\ , .

corpus Domini, sed e i in corpore puro. Involven-

dum autem e s l hoc, id est, couirahendum et conti-

\ * ,

nenduin et non explananduin.

iu coniracto est e l occulium, e i uon cuivis a p e -

\ ,

\
, \ .

ricnilum.

Mysterium emm

tTI
ekatftl, n t M M O M a
OIM

THEOPHTLACTl BULGARIA ARCHHP.

*
Palra fereltct* fuli. Aodi ;.
'Axout , * t\ ,

4*W i f r a t : Noa svta aotui, toquU, sed Pattr

mecrnmm.

Yel

eiiae

pro Habnels diclt, erai enira

* . " \ toVv

H o o m o i e i fpte teeundam carnem. C u r me, boc

, \

e-4, m r Hebraicam popvhim dosoruistl, ol cracifi-

* , , -

gerrm

enin COB-

, ; "

> dicere, Deat taltt me, lioc eef, huaiaoam

, ,

natvrae) : t l c et boc loeo Dareliqoitil me, boc ett,

, * \

t d toieaai buaiaoare

vel metiro popalum

, ,

Jitdaicttni. Cucarrit tero t acetam ei poian-

. -

dum

, ,

F i l l a a i l a e m ? Qvemadmodum

porrigefet,

amaritodo. Cum
eispiravit,

Daturam,

qoo eilius cura aeati couflcerel

inagua,

irritaas morleia 0 1 DoHiinus, e l

, , \ -

clamasaet Jetus voco

saiam

quasi

potetiate toa morieaa. Q u auiem YOI ilta fueril,

, \ *

Locas oaanifeitavil: Paler, io manttt tua* commen-

. , *

do apiritum nieum. Eteoim ei boc beooflcium G h r i - ,

\ \ ,

ti eol, qeod nunc tanctoruin ipirilus in manua

Pairis ascondont, qui oHro ab Infemo
fonoc

venirei qai

pnedicafit

leiiobanUjr,

captiria

* ( \ -

remis-

, .

aiooeta.

\ ,
Toas.

88-41.

dttai partea

E i vetom templi i t i n o i o t s i ia

. -

asqoo ad imum. Cum auiem

a M i a m o

vkliaaai c e a l u r i *

200 4

q*Od t4c eaiiaao

claiaora

illi,

, * .

eifpirafsci, d i i i t : Vere

\ ,

bomo bic Filiaa erai Dai. E r a o i aoiem et muliere*

a loaginquo

Uaria

, \ , \ .

Magdafcoe, e i M * n a Jacobi parvi, c l Jose niator,

, ), \ -

e i S a l o m e : q o * eiiatn cum etsci Galitoa, ae-

, \ \,

cUe fueranl illtim e l niiniiiraveraitt c l ,

, , -

Mibal e t adverto

u i

fptctaiilef,

ioler

quai arat

eoxiplures

alique

tiuiul aocftiideranl coin eo Hieroso-

Iviaam. * S c i t t u n eat velum, per boc manifettania

, "

qtue

t>ao qaod graiia Spirilus a tauiplo evolei, et quod

* -

fiatteu

coaipieua a i acceata

, -

Romauis ingretoi;

. "

aaneioruin

Itctai: q o o d e i

eniDlboa

faivoi.etl,

qood logeal atiaai lomplum : natn qood In c a l a w i -

, \ ^ ,

faeere tolent J o d s i , curo vaatea dilacaraoi,

\ , , \

taiibtis

boeet lemplom quati

paltau

Gonditori

anlmaiota ataol fecil c o a i -

suo patienii, et vesle*

auas

dUruoiponf : at aliud qniddam hi boc manifetlalor.

C a r a ipaa felameiilaai e s l noairi laiopli, boe e t t
meatli.
fpirilom,

l u q e e virtaa

qaam

potoloAtbot

aomno vsqoa daoraam

Cbritti
9

baboii caro advoraaa

diuoluta

, ^
\ .

, ,
* ,
, ^ ,

esi, a

, , *

boc eat, ab Adaro vaque

. \ -

ad noviaoiaioa boaainef. Eteaim Adatn aancilflcato ,

pataiofiibas Cbrlati, n o n olira earo ittiua maledicU
, ,
erii, aei|a corrupiiotii obnoxia, sod incorroplibi* .
liUlo bonorati auinut omaea. Porro ceniurto, boc
c s i qtii ceoturo
v

pnearat, videns quod

latn

po-

i H i t e r et aicvt Dominua mortit cxspiraaaet, adraitatoa e s l c l eoiifeaaos. Vide autem ordincm c o o verauB.

Jiidard laterflciani, geutilis coafitelnr :

dlacipvti fvgiuut,

amlieres nanoiit. E r a n l enim,

ieqaii, ibi e l nidierea, inttr qoas Maria Magdak n e , a i Maria Jacobi e i Joaa roater. baec Dei
Geaitrix erat, qoae qaatenas

Josepbo

doaponsata

fuit, mater erai a i l u o r u m Josepb, ciijos filii fuare

Jacobas e i Joaat. Diciiar bororo mater, hot

eet,

noverca : sicut e i loaepb uxor dkebalur, boc ett

, , (
"

) -

, \ . "
\ , * ,
. * , ,
, ! ,
> \ ,
9

, \ ,
, '*
.

, ,

\ ,

C73

E X A R R A T I O IN E V A N C E L I U M MARCI. -

CAP. X V .

, . , sponta* Salome aoiero erai mater filiormn Zctie. .

daei. &i alict quoque multce,

\ .

r a m lanloin comraemoravil.

uomiaa eaim colebrlo

\ ; ;, \ ,
, -

V E R S . 42*47. c E l cnra j a m venitsel vespera,

; , ; \ ; -

qnoniam erai Parasceve quae praecedit Sabbatui,

vcnil Joseph ortus ex c i f i u t e A r i m a l b a * , honcama

, \

senalor, qui e l ipse c r a l exspeclans regr.um D e i ; <>i

. ,

sumpla audacia ingressus e s l ad P i l a l u m , e l peiiii

corpus Jesu. Pilaiua auiem admiralus eel jsiin

, * \

;,

moriuus esset. E t accersiio ad se cenluriooe inier*

rogavii illum, an jamdiidum morlnui f u i w t . E i r e -

\ ,

cogniia ex ccuturione, douavii corpas ipei Joaeph.

, \ * -

E i ia mercaius aindonein, depotitum eum invulvit

, * -

indoni,

roposniiqua

in monmnenlo

\ . eicisuin petra : e l advolvil lapidem

quod

eral

ad oftfhiui

\ ,

monumenli. A l Maria

, ; ,

specubant ubi ponereiur.

, \ , \

legi 261

* ,

e i laodatooi audet faciuos. Nequo c o g i i a b a l : Dives

\ ,

Magdalene e l Maria Jone

Bcaius Joaepb

adbuc

servieBa, C b r i i i u m Iteacn agnovit, idro

$, et difiiias
ejos

amiliere

qoi proptcr

possum : si poatalavaro

\ -

corpus

, \ ; *

coudemoaius

lyraiuiidero

affectaiaut

* - -

eocum dicebal, sed oninia poslhabeits et miooria

eai, accusabor a Jitda^ia. Nibil lala

;,

faciena, peiivil u i

. ,

Pilalus vero

Puiabai enim ipstim diu in agoue luclaiiirmn, s i -

\ , \

aepelirei coodemnaii

mirabalur

corpos.

quod j a m m o n u u t eaaet

; ; \

c u l e i latrones. Inlerrogal amein ei ceiiluriotieni,st

, , .

doduni morlaus sset, boc e s t , anie homin. Josrpb

, - Q ilaque acceplo corpore mercatus eal eiiuloneii',

.

, *

qua depoailum fhvolvii ; quod bonore digmint,

. \

cum bonore sepalivii. E r a l eniro e l ipte diacipulua

, \ $

Jenti, sciens dignuni honore B o m i a u m ; ei boneaius,

\ , ;, ,

, ;

boc est, pius,

irreprebensibilis; tenaior aolai,

quas dignitae qurdaui eral t c l polius miuieicrioui

e i oniis civile per quod cogebanlur

intendtra bis

q u fori erant, e i mulla oaepe inde oriebanlor pe-

ricola, propier fori maliliaai. Aodiant diviiaa, c l

. ,

pubticia muoeribue

; ,

nihil obsiaiai nd viriutem aaaaioria jdigtiiias. J o *

saph iiilerprclari poMtiniut

, * -

ibtsua vero, tollens boc. Coiicedai auiem D r u s , o l

, . \

eiiam u o a t i c u i Josepb ille fiamus setDper a u c i i , t%

, \

adjicienles in cursu viriatis, ac lollenieo boc, id e*t,

fongentes,

quomoilo Jotepbo

aogmealuni:

Arima-

; , \ , , jy id quod est vere bonum : accipiamiii vero corpuf

* \

Jetn por conimunionem, e i coltocemiif in monu-

, \

meuio exciso ex pelra, hoc e s l , io anima memori,

& , ,

qiwe Deoro non oblifieeatur. S i i auiem anima illa

\ .

ex peira excisa, hoe eat, a Cbristo, qui ee* peira i a

, , ,

qua consisiere poierinioa. lavolvalur vero in aiit~

done, boc est, in corpore mnndo luscipialur. Wam

* , ,

sindon anhnae e s l corpus qnasl veslis. Oporiei i g i -

* '

l u r non aolum in anima pura asoipere divinum

- , .

corpus Domini, sed e l in corpore puro. Involven-

dum aulem e s l boc, id e t l , conirahendum e l cooiS-

&

xa\ * ,

\ ,

\ , \ .

neuduin e l non explanaaduin.

Mysierium

ettim

in coniracto e s l e l occuluim, e l non cuivis a p e riendunt.

I7S

THKOPHYLACTI BULGARME ARCHIEP.

G7a

CAPiTXVI.
|>t

Ckritii.

ihminu apparmlL Q*im*4o

frwikmttoxtm
dem**i*vit.
Ygmi. i - S . c &

Qulbu$pt

rttmrreahnem

Etangtlti

c v m prxlerisset

KEfAA.

f % .
*r*pc*r . *&**.
c

Sabbatm,

Ro\

toTtvepfou

TtO X * 6 6 d w ,

Maria Magdaleaa et Maria Jteobt e i Salome e m e -

), \ M a p b \ ,

ninl

arootaia

u i vealreni e i iigereu! e u m . E t

ivtamo dilacok) diei priml Sabbalorum veaiaat ad

U* ^ rxtWav.

\( 9* ; 66\ 1*\

BK>nraeaiaiB eiorto tole, djcebantqao inier a e t e :

Qiris revoifei

; - ^

nobit tapiden ab o&Uo nounmeoli ?

E t c a m retpexfi^eni, vldeol lapidem aaaa revola\ nan e r t t magnaa valda. E t ittgrosoc | *

OaaipoGaiv

6 * 9-46*

xedeatern

tar^touaat 6 , tttov 6-

t i o l i caodlda, e l expaverant. At

, ,

, videruai adoieacealom
demiri* M k i - M i

^ . * 0 H a i t r e o a t i , q a i fvH c n i c i f i x a a ! S a r r e x i l . e s i Dfe

dicH e l a : Na expav*scail.

Jeam

qoaritia

hie. E c o locas obi pottteranl Ulom. Sed aWU\

; , 6.1 d

d i c h e dtscifMilis ejot e l P c i r o , qood Ule practdit

. '' ,

vot i n Galiteain. Illic eum vidabllis,

tfaxl d i i i t

vobU. abetrates fvgerini t monameato:

fcabcbat

t l ;

>6 iTxtv

nim IRts iremor et rtuipor; neqve coiqtant dice-

\ , * tiya

taxi,

' &

ihxebatti enira. Nihll

taagnatn,

aeqao

atgn*t deiiaio Jeso aapiatiiaa malierea ilbe, ajsident

ttxov*

aepokro, e i uogneola cmant, tocindum contno-

udioetn Jadsforam ungtnt corpea, a l fragraaama

xtp\ , ,

Outtv
f

raett, e l a a quid fcmidun corropiiocie oriauir,

, 16 -

e i u i anguenta, e i alia q*t* virtuteia sicraadi b a -

, -g , \ -

b*M, hBoreoH)tte corporit abaorboxt, ineornipjam

>

illxd senretii. u l i a qvidom oaoiiebani m u l i e m .

ot \

vaJJe aaaaa, id Uallbattii tesperniu Sabbalorum % Q , .

*,
c i Ltjcaa profandaiudilucalain dicii***. Untaa aaleia
aabbatoroui, boc est, prim ex dlebos bebdotuadis.

, . :,

S a b b a u oaim diea bebdamada notainabonl, anaot

;, , ,* ,

aaletn prioiam. Surrexeroni e i veuiant ad montt-

* (

meutttui, CH disctptabaut, quis refoltenfl illii l a -

^,

pidem. Cumqua bec U l s cogiiareal, angelua r e r u i -

) ,

lapkJem, non teoUeoUbna mulieribos. I d quod

e l Maiibaus dlcit, qood eom tanitaenl muliaret

angdos r e f o l t e r i i

. "

lapideta. Hoc aolem

Hareua

ailnii qaod MaUluetia dixiatai a qeo revolulct* eaaal

, , )

Upis. Qtiod auiem M^itbsus dicit angelum aadere

* -

uper

, ; (; -

lapidem, Marctis tero pottqoan

ingreataB

aaut in oionunienloin, ?iditae ipaiim mulierea iiilro

. -

*ederc, eai miraiHluai. Poteai eoiiu fieri qood

, ,

quem vidcninl foris aodere, aicai MalUieoa d i c i l , D

btipor lapidcm, ilerum videriul i i i i u i ln n o - , .
nnnieuio, qoi pneveoerii mulierea, e i iagroaaua s l u
, ,

Quidaiu antem dicunl quod a l i e quidem

fuerinl

, | ,

mulierea quae vpud HaiibaRaia, a l i * auiexi qoaa

apud Marcum, Magdaleue varo oronium cotnea foo-

r i i , nimirum quod alacris eaaei, Hagraniqiia, ac

, *

officiosa. D i x i l igiiur mulieribus Ula qui appama-

, ,

r a l : Ne oxpavescatia. Priaclplo a metu

liberai,

deiade boaum iliud de resurreelioae nunlittm affcrt.

CrucilUum aalcm ipsnm n o n i n a l . Non enitn pudci

cracit, qtue u l u s e t l bominoni, e i bonoruoi capai.

\ .

S.irrexil. rJade manifealum ? NOD est etiLn bic. E t

Mall. x x v n i , i .

L n r . , I .

6J7

fiNARBATIO

1N E V A N G E L I U M M A R C I

CAP. X V i .

678

, vulli flde coaflrmari E e c e locas ubi

potoeraat

. ;

iihim. A d boe enim et lapidem r e v o l T e n t , ot o s t r a -

* 6 ; "

derei locum. S a d Ho, dicfte discipulis e4 P e i r o .

. \

Pelrttoi ab alifs discipalls ot pnccipoam

tegregftl*

, * ,

ac

< oxcelleaiiam nominai iilum p n a a l i i s : vel

xaV .

qraia negavorai

, '

dlxtaaenl quod pnBceplam eatai eia oi?nnontiarei>t

Petnie, ai venieoeiii mtilierea

diciptift, dixisoet 2 6 3

, t l x o v at ,

j a m nno aaai illiot d i s d p a l a s , abjeeil igiiur roe,

P e i r o : F g o negavf e a m ,

abomipatss eat m e . Ulioa igitur graiia apponii, E t

P e i r o , o i n a offemJator P e l n i t lanqtiant Ipaias non

* .

ail babita

I v t x t v , ,

Indigmis ait, at aliit ditcfpolie c o n n a n e r e t o r . Porro

ratfo, otpole qnl n a g a r l i , e i propterea

in G a l i l s a n i lllos m i u i t , eripiens a lumolio et mata

,
J u d v o r a m . I n t a f e r t t aniem malierea ireroor ae
;, , " ; . exUsie,' hoe eat, siopor, e l in apectacalo angeli c t
9

io borrore reaorreclionia, e i propierea anlli quid

qoam dixaront. Tlmebaol enim : a u l Judcoa roe-

, , ,

loebant, a o l visioois nielo c o r r e p t * meme exeida-

rant, ideoque qaidqaara dixoraai, et oblitaa

eraat omaiam qti audierani.

* ( 9 0 ) ,

. , .
;, ,

*. 9 - 4 5 . < C o m sorrexiaael

aolcm

Jeaoa

, ' -

niaae prima Sabbaii apparuil priniuni M a r i c Magda-

41 . ,<^

l e n e , a qna ejecorat aepiem daBiuouia. Illa profecU

* , .

renunliavil bis qui cnin illo foeranl luajaniibns a c

, |, * - flcntiboa. illi com aadiaaent qaod v i v e r e i , a a

esaet ab illa, aon credideruni. Pott bmc a v , . ,
,

l a m doobvt ex ipala ambvlantibua apparail in alia

1 * xaxtlvoi , * ^

forma, eouUbos r u a . E l illi abieruot, a c reaoniia*

* * ,

raai

roxiasei Jenus, boc loco punctom p o n a :

reliquia : aee hla Uli credidertmt. Curo snr*

doindo

dic : Maua prinsa Sabbaii apparait Marias Magda-

lense. Noo a n i n t u r r e x i i mane. Quis eaioi vidil

. * ,

quando s a r r e x l i ? Sed apparuit maoe DomiDica di*,

q o a aat prima Sabbaii, boe eai, bebdomadis, quaro

* . oRk

aapra vocavii o a a n Sabbatorom, M a r i Magdalena*,

; '' ,

a qaa ajeeorat aepiem d a s n o u i a , boc e a i , m u l u .

, , ,

Solet e n i a

(91) * -

moliHudino accipere

Scriplura toptenariiiiu nomerain p i o

:

u i quod sieriKa

peperil

E x eollatione codd. Venet. S. Marci.

]90) Cod. 36 perait : i v - ,
*> ,
I O V ,
,
t l v a i .
' ,
|
,
;. 'Apvfc * , . . .
.
Aiaiit nonunlli exposUoret, bie abooivi Evangelium
,
M a r c i : adeoque ea q u teqauniur, esse posiea ab
, . . . QiiaeaUla adjecta. Nibilominus oporlet u i et baec a nobit
rendutn vero quomodo bic scripium s i l , eom primo
expooattiar, DO in qooquam veriutem la^damus. I n i apparaiate Mariae Magdaleiias; nam primuni appal i a m : C o m larrexiseel tutem Jeans, ete.
r u i l ooa Magdaleuas soli, sed tx alieri Mariae Jaeobi
(91) God. 26 b e interseril :
et Joaepbi qiieinadinoduin n a r r a i Matihttiis. D i c e n ,
dam igilar, Marcum per Maydaienam,
alieram quo
qae luiellexisae. GonsueTeruut enitn evangelisue
,
per personam noiiorem, eiiam alioram, si quse eum
', ;
ipta , i n d i c a r e ; nolior auteiu e t l Magdalena quoad
, curaai impensani, e l proieclioneui ad tepulerun.
. ;
Quidam vero aiunl, Deiparaui VirgiDem, c u m , s e pulio Dotulno, recesatasel, ob exceasum didoria
* defecisse, e l idcirco poaiea uon perrexiese ad e e > .
p u i c r u m , eo quod iuipoicns ad id r e d d i u forel ex

(7t

THKOPHYLACTI BULGARhfi ARCHL3P.

* p u . A u i lepieai tononia, qrue coolraria * * * ' 1 /. >,

oUc , ;
tpto opiritibo fIrtniia, aempe xpirilt* p r t w e p , Itoe ott, abjetii lirooru \

apirkua rudUaftis, spirilxa taoadadi, et alii qooiqoul s u a l eoairarii donis

S p r i U t . Pool Smt a a U doobua ex illU apoorail
e o n aebxlaroiU, in alia forma, de qnibua etiar*
L u c a t dlck : et illi anaautiavaniBt aliia : naqjie
iUU credidorunt. K l qtjomoilo L a c u d k i l qaod iv>

vorii iaveoerual congregaio* u o d e d m , dieeniaa,

qaod

torrexil Dominua? ei Marcut bic dicii qood

oeque a U q u i ex rure tcnerem.credldere? D i c i m u a

igilur,

quod illud, Aimunliaferunl reliqxU, noa da

sed de qttitNiadam aJilf.

sadaeitn Micitar apooiolis,

Moa eaim bic reliquoa vocal, qoia umdecim vidaraat

, ,
, , \
*
, \ ,
\ \ *

\ ,
,
,
;

, ,

ia die, qn^ndo et bi, qui a a rure reversi

,
iwuraerttui illoo diccBtaa: Raaarrexil DotaJuas.

Hian

vOru. U * 0 . f Puaiea dtttaiubanubae

illis u a -

deciai apparuit, a l exprobravll illio incrodxllUiem

Uloram e i cardis duriiiam, qnod H s , qul vidlaoeni
entt raaorrexiaaa, nim credidiaaeat ( ) dicebai
eia: Ite in nuodoro univenuro, e i predicate E v a a geliuto oroni creauirx*. Qui crediiferit et baptitatns
fxorit, talvaa arii : qul vero noa crediderii, 284
coudaaiDabiior. Porro aigna e o t . q o i crodidertnt,
baec aubtequenlvr: per nomen menro dremonia ejicieot, lioguii loqueiuur iiov is, terpentet l o l l e n l : et
si qnid laibala blbcrint, noa noceWt eis : soper
tfffoioa maaut impoaeni, et bcne babebuot. I l a qxe Dottiiiiot quidera poslqoatx locutat fulasei ett,
reeeplot esi i a ctiitam ei cootadit a dcxtris Oei.
Ifti vero egreaai pratdicaveruai ubique Donbio
caoferanle, ei lermotiam conflrmanla per aigaa ub-

,
.
* ( *
.

, * , . ,
, ,
, *

, **> *
(&(& , .

, -

,
. , ,

. ."

aaqaeaUa, Aaioa. i T i d e maadamro Dominl: Pitedicata

, .

aaiai creaturx*, Noa d i x i t : PraxKcate bia qai ob-

, , , |

lasaperaal, ood, omai creatune. recipiaat, sWe

o a . Qiti crediderii: e l non eaftcil boe : aed , at
xaptixalas fnertl. Nam qui eredlderit, baplixalat
avtem non faerit, aed adbac eti calecbuaiefHie, non
Jam saJvaMts eai. Stgna > qnat seqaootor c r e doaief, dicit dDionla ejicere : linguis loqai novis,
erpenies lollere, boc est, abblere aerpenias, aita
eaaibiles, %We spiritualea : sicut eiiaoi dixil :
Super tcrpeniea ct acorpioa calcalc, maairette de

, .

, .

, , * , (93).

(94),

, , , ;
, .

, ,

pirhualibusintelligoat. Poloat itamet t i c i a t a l l i g i : ^ , . '

Serpcates lotlent, alcol viperam in manti
, '
4

laa. , 3.
collatione codd- V e n e l . 8 . M a r c i .

irix4iiiaa vebemenlia : adeoqua decnbuisse, l

pUiixiate utque ad lasiuro nuntium de F d i i resanrecUone. C a l e r u m boc vcrissimoin e s i , Dominnm
primo ex mulieribus vitum fiii&so a Haria Magda*
lena, otc.
(94 93) Cod.26: \ .
,
,
0
, -

, . . . Non j a m salvatot ett. Q u i igftnr

credideril e i baplixauis fuerit, salvabiiurf, s i U m f n
fldem el bapiisaia pura a i imiaaeataia c i i t l o d i e r i i ,
vel si aliquando eadem ab ipao diaculari coniingai,
iterura purincaveril. Slgna vero dicii, q a x cradaaie non simpliciier, sed a l dixerat, aequeiiiar, tic.
(94) Cod. 26 posl , *
, boc e s l idiomaUbaa albrmia et
peregrinis. >

(a) H x c prima poriodus

desideralar in lcxtu Groeco, neque expoailar a

Tboopbylacto.

(Sl

ENARRATIO IN jJVANGELIUM ItARCL -

CAP. X V L

682

[/;* ? (;, auaiulil, nibil ab ilJa oflhnsus. Eliamsi morhde

[.
,
quidam biberint, non nocebil eis. Saepe auiem hacc
. \

facia snnt, u i in hisloriis invenimus. Mulli enim et

venciium blbentes, per signacuitim crucis illaesi c o o -

. , , \

servati tunl. H c aolem

( 9 5 ) . -

esi, e i sedei a deilrie Dei. Illi aulem praedicaverant

, ,

ubiqae Domino, inquil, cooperaoie, e l sermoaem

cum d i x i s a e l , assaroptus

conbrmanie per scqueniia signa. Vides ubique no-

. ,

stra priinum, deinde Dei adjulorium. Cum eniin nog

operamur, ei principium dederimus, Dominus c o -

operaiur, iia ei noe non dederimus occasionem, non

* .

cooperaiur. Considera auiem e l boc, quia posl s e r -

, ,

monem opera, et sermo per opera confirmaiur, s i -

* \

c u l et in apostolis sermonem confirmabaai

, -

quae subsequebanlur

" . . , D C h r i s l e ,

ac signa.

scrmones

noslri

Fiat,

opera

Serino

quos de

virluie

dicimus per opera e i facia confirmentnr . ut p e r -

, ,

fecli sislamur apud le, qui cooperarts nobis in s e r -

' ,

monibus ei operibus, quoniam le deecl e i per s e r -

\ *

rooaea et per opera gloria. Amen.

\ . .

rqc * * C *b *****

CommentariorumTheophylacti

tn Evangelium

karci

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

95) C o d . 26 b * c addil : \
, ,
* .
\
*
,
: .

,
,
, *),
,
. "
, , *
. , . . . c Equidem Deua

PATROL. GR.

CXXHJ.

Paier, c n m . s i l incorporeus, neque dexicram babe;

neqoa sinisiram : corporie enim hx sunl form.
R e s i a i igiior u l illud quieiem e i divini i m perii fruilionem biguiflcel; quemadmodum illud
dextrii cognationem e l squalitatem cum Paire.
A i non soluui in dexlera P a l r i * Filins diciiur,
sed eiiam s i a r e ; ticut hi Aciibus a i i Stephanus :
sciiicel haec pbrasU sialus i m m u i a b i l i u i e m , illa
felicitaiem nos edocel : neque isia locuiionis divcrsitas sensus discrepanliani imporiat. Aliunde vero,
qni dixii aiare F i l i u m , non dixil Palrem sederc;
u i exiode nullum dignilalis diecriroen inferre posimus. Dici igimr p o i e s l , eum ct sedcre e i s l a r c .

llli autem, > c l c .

22

C*

TOtorntLACn

<M

BULGA1U4 .

APxieaisKopor BOTATAPUX

THEOPHYLACTI
A R C H l E P f S C O P l DULGAttlj

ENARRATIO EVANGELIUM LUCJ2

VITA SAISGTI
Stcnndum

LMCJE

SopkrouiuM.

L * * * A medicas Aiiilocbetuis, Grteci idiomaii*

;, ', *

iiiexperUU.Paafi ajHXHaliaixdfoftaft, elomttlie-jus

, ,

285

pe?<grinitfanif comea aaaideus, Efangoiium c o o -

seripoll. De qoo Pauloa, MUimut, inquit, cum Ulo

, ,

fitttrem, cnjut l*us i n Evaugelio per onmes E c c l a -

, ', ,

i l a t r E i i u cpialola a d G o l o a ^ a a e t : S a l u u i ?aa L a -

caa medicua a i l e c i a * . E l ad Timoilieaa : Lueaa

. *

mecain ett ooJus. A i i e m m odam librum oxiauiuu

^ ; .

uobia rtliquii, tub liiulo

apotioloruui,

* * .

cajaa bitlotia ad bieuniom uaqoe oxieadtlar, qao

Paulaa Romta fuli, boe e s i , ad qaaruua ianperii l l e -

, ;

rotiis atiauui;

Actovm

aude facile aaimam iaducimoa ta

* , ,

fvisse.

. '' ,

Cattera, periodum ?auli et T b e c l * quod alliuet, oon

aaeua a c L c o o i t bapiisaii fabula, ioier apocryphas

cadtm

urba

libruai afe Ulo cooscrlplum

acrfplurat recensebiiur. Nequa eiiiro fieri poterai,

eum. qui atslduu* aral omuiuni Pauli occupaiioiiuiu

pacutor ei couies, islbaec ignorasae.

Sub ideui

"

emput exaiiliet? preabvieruai quemdani in Atia re-

ferl Tcrtullianuf, Pauli aposloli apprimeeludiosuui,

'(,

qui increpilut a Joanae UiiqnMa bujua iibri auctor,

coafaatua

, * , -

a * i aa uipota Pauli pbiltro correpiuui

isiud fecitaa,

kleoque ejecioso illum fuisae quidaro

, -

arjlumanl. Qaolteseutm Paulus in suii Epiaiolte-ail,

. -

ecuiidom Evaogeliupj

mexni, patel id de

libro

Kuca? jnielligi, euinque nou aohim ab apoalolo Paulo

, ,

Evaageliam accepisae, ut qui Oomlno cura viveret,

coiivertaio* s i l , sed et a cxHerit apo* lolit, quod

ip*e inanifeaie ataerit in ipto sui iibri exordio,

quniiiadiuodiioi iradkbsruui uobis qui ab iniuo ejua

hueclaioret fueruul. Quocirca Evaugelium scripaii u l

audiverai. A e u vero apotuoloruui, o l rea et ordo

babuii, biatorite mandavtl. A U a i * t a n l ejus rtllqaias

* *.

OHiaiaiirinopoltm, ibique vicesiaro Gonaiaalioi i o i -

; . %

peraiorts aauo corpus ejos coiu reliquii Audrea

, ,

uposioli iraiislaluin ett.

. ,

ENARRATIO I N BVANGELIUM

86

'f

^.

686

LVCM.

26

VITA L O C * EVANGEUSTJE

** Oorothei martyrit
epUcopi.

Tvriorum

L a c i s evangelisia natione Anliocbrxas, profet-

, & . uk\

ioiie u e d i c a s , mandaio P e i r i aposloli Evangoliom,

' ,

et Paoli j o u o

' '

omnet ipootolorum

A c i a apoololorum contcripsil. P a r

. -

H u l i comes fuil, cwjiis raenlionem faciena PaOlua

poregrinationes, maxime vero

, , \

acripitl i a qoadam E p i s t o l a : Salutai voa Ltica roa-

dicut dilectiu in Doaiino. Morioug est Eplreai, i b l -

. '\

quo aepullva eat. Demuiu i r a n s b l u e eat Gonatanli-

\ .

xopolin

reliqviia circa tempora Coostaulil rcgia Gontiaiilini

Magni Qlii.

, *

eum Aitdrea et Timoibei posiolorum

ARGUMENTUN

Iu Ev*MeliuM tecxxdum

, * ,^ ,

Lxcam.

Divas L n t a s Anliocnenoe fuii pairla,

ariia peritus, at io extema pbibsopbia

medkai
magnus

Hierosolymis qooqita probe Hebneorun disciplinia

, *

erudilut e s t Sane Domiao iioairo docenta, nti q u i -

, , -

dam i r a d a n i , anua otpiuaginta dlscipulorum facuia

ett, Cbristoque cum surrexissei a

rooiiuit,

cam

Gleopa occurrit. Doraino autem in cceloa asauatpto,

, ,

e l Paulo ad fldem converto, illi paregrioatioata c o -

mcs faclus axl, Paulo inquani; et Evangelium eum

omoi diligenlia coiuscripslf, id quod a l pnxemiom

,
ejus doclaral, post a u u u i p i a m in roetoa Gbritlom
I r , , Q aano quioto decimO. Scribit aalem ad Theopbilum,
.
virum senaiorii ordinis, e i fortaasia priocipem. NaAi
,
Birenui nomen princlpibus a i prsttidibuf tribaaba

tur, eicui a l Paulus ad pnesidem F e a t u m d i e i i : S i r e -

, ^

nue F e s i e . Omuia aoiem bomo J>e\ amaDS, robo*

, .

reqne a c sirenahate in refrenandis affoclionibus

, ,

pneditus, tlrenaaa esi Tbeopbibis, qni e l dignot r e -

vera esi u l Evangelium audial.

'.

"

.
.

2 . conicriplion* orbit. Matia.

pa$(oribu$. Sptuont. Anna
propkxtitta.
Jesu teperto inier .

.
.

3 . pratdicatione Joannit.
interrogmrulbui
Joannem. Joanne. b&plnmo
Sahatori$. geneaiogxa Christi.

*.
.

'.

SUMXA
CAPITUM
EVANGEUl
SECUNOUU
LUCAM.

1. parentibus JoannU Bapiiitm tju$ pexerafioNe.

Oe cngeli ai Mariam.
Hariv ad ElUabeih.

*.

867

4. Oijejunlo Saivalorit. a / t i dmh in abducto, per medittm

. obtetto rf<emon*. tocru .
$ qui $anati $uni variU morbi*.

THEOPHYLACTI BUL6ARLE ARCHTEP.

5. ceptura
l)e

Levi

pitctum

De Uprut*.

pxbticano.

comedtnte.

Cur diuipuli

puli vero Chriili

6. diiciptilis
qtti aridam

neminem

it Sabbalo spicas
habebat manum.

pxblictnU
diui-

vtlUntibus.

eo

eleeiione

apotio-

Quod

inimicot

non conlendendo
lictat

ntm
jejunaxt,

non ?

/orwm. beaiiludinibui.
diligere.

Chritto
Jeannii

cxm proximo.

Qucd

judicare.

centurhne.

filio

vidxa.

688

minh

. . . AMVX
. '
. "
, ;
*.
.
^ .
. . 7
/. 7
.

C * .
. .
S. De muliere Dcminum ungente. Parabola
de se- R '. . f7<y
minanle.
De maire (ralribut
Jetu
volentibu$
.
videre ium. De increpalioue
aquanim
Oe Ugiotu
* <damonum. /fiU principii Syntgoga.
Be kamor*
. .
rhoiita.
. . {>.
9. mi$$ion* duodecim tptitolorum.

Hrrodt
6'. . '
quodde
ChrUto eudivii. De quinque panibxt
.
duobmi pUcibMM. inttrrogathe
Domini.
. tranifaurttione
Chri$ti.
De Unatieo.
di$ceplov .
ptaniibuit quh major. qui ab opo$toH$ prohibi . .
liif ejictre dmmonia. Quod non dtceat
xindi , . *
ciem iumi iU qni koipUio uolunl.
.
tto commiiui
uquela.
.
.
40. uptuaginla
dtsignetU ducipulU.
. .
gattone Uyiiperiti.
eo qui incidit tn lairone$.
. Di Mariha Uaria eju$.
$.
.
I I . . qxi habebai damouium
r\\ .
dnm. De mulUre qum toctm de lurba extutii.
.
pelentibut $ignum. Phariixo
interpeUanU J e . .
4um. De miuria
legiipmiorum.
, .
.
268 12 0 ' (ermnilo Phariiwornm.
De to qxi volebai
t f . .
dividere kareditalem.
DejiiviU cnjut ogxr
frxciif .
caxii. De eonttmptu terrettrium. Quod fugUnda $it
.
at-arilia. De viyiH tervo. Quod nou
oporleal-cxm
. r ^ r
proximo coMendere.
]
. .
.
13. De GahlcvU el tit qni tranl in Siloa. De ficm
\ , .
frucum non [erente. Dt mulieretpiritui
infirmL
.
Parabola de grano wiapii el fermento. D$ inttr
.
rogante, num pauci tahandi sin(. D* nuntiatit
, %.
Je*u ob Herodem.
,
.
.
14. De hydropico. Quod non >ieeat ambirg
primot
&. .
accubitus.
Quod deceat magit vocare ad cmnam
.
pauptret quam amicoi* De vocalh ad cocnam.
, .
rabota dt adificio
turrii.
.
.
13. Parabola de centun
ovibm. De peregre
profeclo
u ' . .
in regioncm
longhiquam.
.
Joanne.

689

ENARRATIO I N EVANGBLIUM L U C * .

'. .
.

Qnod ttmiiunda

*. /io# m Beum.
inierrogato

quandonam

$ini proximu

duem

leprom.

wtturum

Je$u

$il

regnnm

18. Quod a$*idue

Pkaritvo

oraxdum.

el publicano.

regnum

injxtto
oxerulii

Beu inttrpeltaxte

judice.

quorum

eil

Chrutum.

U-

pro$o.

19. Zacchao.
pulio

illo qni profeclu$

decem tervit

regnum.

aiina.

Be laxuniatione

$aUm. fugotii
bus.

templo

principibu$

gtnlibui

minat

aceepturut

Jsx $uper

Jcru-

sacerdotum

Bominum

nt

accipientibut.

emenli-

scribii

in qua

inierro-

hmc

{.'

20. Paraboln

Sadducieii

rogaiiom

vinca.

Be accutath

returreciionem

ob cemum.

neganiibu*.

Je$u Phan$a>i$

facia.

21. tUuliere eum duobui

minuiii.

'.

17. .

. xon dimitlenda
.

qnidem

$.

6\

* ptmtertundti

Quod

ixju$to.

" . .

69

16.

.
-

ullima

coiuummaiioM.

quod Chrittui
lem.

obiidione

lnlerrogaiio

de

Jeru$alem,

dUcipxiis

ejus

vaniia-

tignii

.
'. .

rela

rixantibUt

Saiana*.

qui$ major.

comprehentioni

modo Chritiut

nd principem

Ckritii.

tgcerdotum

quicQuoductu*

23. Quomodo
Jetu

ductm

ad PUatum.

ab .

lugenlibus

Chruii.

puliur*

contmpio

mulUribtn.

cru.

u-

ChrUli.

..

22. Pateha.

iit.

&.

24. mtisentibHt
ad
tioxe

monumentum
Jesu.

upuicrxm
cxrrenie.

mulUribxs.
.

a$cen$ione in COUHIH.

appari-

(II

18

TBKDFBTLACTI BULOARLB AHCBHP.

.
ENARRATIO EVANGELIUM LUCJS.
i

PBAEFATIO.
V i a a . . c QaoaUm
lexaro aarraUoojoai

IIPOODIION.

a u e o u r v n l coa-

nulti

a a n m q o iaiar

argttxttatU e e a p r o b a l a n n t r e m m l i e a i l iradMo-

, ! * *

n o t nobli hi, qoi ab ialdo aaia ocolis vbtaroat, et

roinielri fuorvnt aenDoais, vUam e a l e 4 n i b i , a ( e a a c l a

ab foiiio diligoator pervofUgaos ordipo libi a c r i b a n ,

ooi ,

ireooe Tboopbile, qoo agmotcas torvm qolbtfi

* t p \ .

IrttClM

eoraaoaaaa

et

\ ;

comuiQDUkHieiD. Q x i

fverxai n u l i i Uli q a l aUeaiaront?

,
,

>-

PaaadoapoaloH.

U u l i i oatm lanc toootripferani Evaagelia, ati eat

* , ,

qnod vocaat Evaugeliam aaeaAdvm gyplioa, e l

*> ,

aacvadom daodocim.

\ * \

Talaa iiaqae a u a n u r a a i dualaxat, aad noa perfe-

, .

c c r u n L Qtfla euitn abaqoe divioa gralla coBparant,

t l x t v 6 , * !

qood laseribitur Efanfalioio

propterea

neqpe

abaolveranL

Bena

Ifltar dixit , olov , , -

Loeas mxtii conaii t a a t : at pauei, a t Matthcaa

, \ *

llareoa, aoo laolani altaatavaraai, aed e l perfo-

c a r a n i , Nam Spiriiam toriili a r t n i , qui perfecia

oporalnr. ftea muhis argavontia coeprobalai

diiit.

. , * \

Raa enira Cbriaii a o n a i a p l i d i a r et avde I r a d i t a

ttoi -

4% tTxa -

t v a i , aed vera a l aoUda Ade, ei moJiorum argiroeit-

, , ;

toram certilodiue. E l qaoroodo, dlc, L a c a , looliia

' ; .\

arfamonils
aobls

nislrl

cotnprobal*

a u u i ! Sicul

iradideraat

, '

bi, qal ab Iniiio suia ocalia videraat, a i 1 foaroai

sartDoais.

Hlnc

manifeaittin eal

, & ! *
9

* \

Kaeam a b ioitio non faisaa d l s d p u l a m , aad potlo-

* \ t t t t v

rioribus temporibos. Alii enim ab inliio didiceraol,

, . ,

iit Peiras e l fllii Zcbadei, qul e l tradiderunl bale

qoseonque ipto non videral, neqiie ipto

a u d i e ral.
ral.

\ ;
^ " , -

Qoid aulem ett qaod dlclt, qno agaoscas eorum,, da

^JOquibos

, -

odoclus

et sertnonom commuaJUonem ?

Dooa In hoc seastis aabeo. Unus quldeaa eai bic :

P r i u s l e siaa aeriptia

/ :

acripiaro libi trado Evangelium : alque Ita meatem

, ,

tuam munio,

* \

u l

Tbaopbilo,

, -

nuoo

ioetilui,

ne oblivisealor eoram

qoa

siae

acripiis iradiia aunt. Aiter v e r g : Solemue oot homi-

, , *,

naa aa?pa qnando quit nobis aiaa acripiuria loqoi-

, . \ -

tar,

admiilom s i l :

, ,

quaodo autem eliam acribil qnm loquitar, tone

, ,

credimas qvod aori M r i p t i t a a l , nisi vera se dicere

. ,

suspicari

ne forie qaid

conaderel. Idcirco et

mendacii

d i c i l : Propierea

(* \ ,

acripai libi Evajigolioiii, ot e a de qaibas sine aeri*

* , .

piia

evaDgelisu

ervditos e*. in majori tecaritala

eonsenrea,

c l u t , , *, , ,

niajorem roibi ttdem nonc babens, qui adeo da bis 0 ,

q w aeriplo docui, confidam, 01 etiam seripiu-

ris protlero noo formidarim. Aliende item qaod dicit, agnoacas, non, 8cias, boc esi, secando Btajaraxi
accipiaa tcicmiam ct fiduciaiu ac t c c u r i u i c m quod oon menliar.

CAP. I .

BNARRATIO I N EVANGILIUM LUCiE. +. '.

flapl t&r j w a W , )
.

^Spla^xp^

^^^

****

CAPUTI.
De #* JoannU

B*pll$iA> H *

naihirate,

* J f a r t a a , Bt

$ $aUa*tione angdi

riritatlo**

Vxmt. 5 . c E r a l in dieboa Herodis regie

, , -

Judffx,

sactrdot quidam aomiiie Zacbarias, do vice Abla,

, xa\

et exor

' \ #*

Ellaaboih. > facil regoi Herodia, ( u l

iliius de

fitiabat

Aaron.ot

n o n e n e]na

, ,

narraudo propbeiaram formaui aorvol; illi oiiim a?c

i n c i p i a n t : l o dlebua Joacbax e l Eiecbiae, e i itlios

* , ,

cajospiam, f a c u aunt baac : l o n qoia de Cbrlsto-

* l x t \ x t p \

diclurxs e t t , Ideo meminit Herodis, a i oatendat

t l x t l v , , *

qaod tub Herode vere venerii Christut H l c eftitn

Herodaa fuil c a m defedstenl

. (
, . -

"

'

, , , .

apud JudaBoa prioci^

paa, J a x U propbeltatx Jacob. Dade m e n s i r t l u r

quod Ghriatua vonoriu S e d i n hoe r e d e facit,

*> .

quod oatendendo letnpus, c e r d a a osiendit E r a n g o -

lium. Copiam eoim

. -

diattadi Evangelii veritaietA a tempore faclt. E t i n -

{>(9), -

cipit a Zacbaria e i n a i W i u i a J o a a a i t : Sdqao merl*

qnerendi, ai q u i voieat, r l

>

lo. Quaado qoldem enim do Cbristi n a l i v i i a i a d i -

\ ,

eiorits erat Cbrisii aaiero p r s c a r s o r eeset J a a n n e i :

\ \ -

eonaealauee anie Gbriali nalivitacero, JoaonU o a r -

* , ,

rat n a l i v i u i e m , eamqoe DOQ sina miraeulo. E t quia

virgo pariiora e r a i , prseordinavii Deue u l velola

. , \

pararet, non seaoodom

viro. Quid a o i e n

lagam oalurae, t a m e u i e x

f,

qoidare a k , qood dno fnerinl tacerdotea, suoeeiaia-

est, ax vico A b i a ?

lotelUgwii

. , 6; c
miuislerium perficiontea, quoram a n a t AWa,
alier auiem Zacbarioa. Qaia igilor lacerdotlo f o a , U,
etiis eral/Abia, poti illius mlnialeriam minisiravli
*,
9

atal . \ **

eiiaia Zacbariaa. Vidoinr 271

, -

Salomon cnim com perkdaset lemplom, couaiiioit

* .

e l vicea,boe e s i babdomadaa : a i i a ona consiiiufi

aotom noa s i c e&se.

25, , -

fiUoa Cbore, in alia Asaph, io alia Abia,in alia a l i a m .

!<, \

Igiiar quod dicil fuioee do vice Abia, s i c oportot

inlelllgero, quod da hebdomado Abia fuerii. Non

, , & , , -

qood peai hebdomadam Abia fanctua sit minielorio:

dixiatal eniai, poal bebdomadam Abia ; aonc aatem

votlv,

cwm d i i l t , d o vica Abia, ostendil quod ax ordina

* * . *6

et hebdomade A b l fuerii. Oaicadere avlam vdena

t l x t

qiiod ex uiroque parenia legitltne foerii ox aacer-

dotall genore Joaniies, dicit, E l nxor c j a a de flHabni

Aaron. enioa licebal alia triba axoram du

cere, aed ex eadem. tliaabelb

inlarpreiamtir, BH

quUtem : Zacbariai aaiem, mtmoriam. Dombn.

\, K a l '

* , * ,

Kvptov.

c . >

Y x a s . 6. c E r a n t aulam ambo-jusli coram Doo.

, *
, ,

pecieia lanlom, et coram bomlnibva: illi autem

Quidam Josti s p e sanl at non ooraro Deo, sed in

04 Ocou

eiiam coram Deo Juftii e r a n l . c Arobalanies

, \

nibos pTttceptfa e i joatiflcaiionibus Domioi irrepre-

in o m -

, . \ ,

hensibilea. llandata qoideua sant, u l ne occidas,

, , ,

oe adulioriuro c o m m i u a e : juaiucalfoaea aotem, ut

, , -

qul malodixerit palri, vel roairi, morte moriaiur.

. ,

J u i l o m enim boc. S c i i o auiem quod at maadaiam

\ , ^ -

juaiiflcaiio noroioari poioel, nipoia juaium iaalcna

collatione codd. Ycnet S. Marci.

(W) Ccu. !&, i^lity

CSS

THEOPHTLACTI BULGARLfi ARCHIBP.

CM

bominem, kno e l Dei jostifiaatio eisistoa*. tn die ; \ *

*

miro Ula, qoati a c r i p u n qaaaatlam JotUlcatiooeai

babena Deaa fpaa a i a n d a u , cobdexinaj aoo. fliai

, ,

Ixqali, et localot etteoi eis, pedpa-

. , \, \ ,

ooim

vaatMem,

qoem l o -

\ ,

cutus soai oie, iile eoa oofidomnabiu Quaro aatoxi

, .

inm BOO babatoaat. i i e r o a i : Sormo

eomditi^aroboIaiiteskomBibusntaDdatiMfU

00111

, ,

irreprehaasibile* ? A u d i . Molii ambtilam in logo Doi,

, ;

sad omnia facUml a i videaniar ab bominibus. Talet

i f i i u r oon tttni irreprebcniibilei. Sod Zacbarias et

**

fedt maadaia, et citra repreboosioaein

\ I ,

fecit, IHNI

o i homipJbus ptaceal talia facieaa.

.
Y s a j . 7. Hoc e r a i HHs proles, eo quod Eliaa*

t \ , '

beib ttorilif oiaet et aaibo proraciae jani tsutis e t -

aaat.

JotloreGD

multerc* e i j u t t c , aepe i i e r i i e s

foarqol^ tttdiseas fegem non exigere corporaltam

. ,
, ,

ftlioram procreatiooeni, aed optrtiualiom. Provecia?

a o l o n taiia amba oraal, lam corpore, quam a a i -

m a . Eianim

profacarani et progretai

eram, ponaniet atcensioiiei ia corde, e i diem b a -

, ,

bontaa, aad noa nociam v i i a i o : ui in loce booesle

, \ , '

agoaio*.

, \ -

jaiiaaatoaro

.
Y a a s . 8-10. Faciaro e * l atjtem curo sacerdoito
fungcrouir Zachariat l a ordine vicia suae

coram

saeerdo-

, ,

talis,tort iiiiobveaii vt odorat iacendarei Ingreatos

Deo focuoduiH eoaaaelodinea) funclioiiis

f

fo lemplere Domlni, et omnis ttoltitudo populi precabaiur forit tempore

tbymiamalis. > Coratn Daa

fHM.unlMn ab
n k (IMIUIM.
muadi soli XMVOI +*
tacerdolio faoguoior,
Imparis

. \

. 1.

^
I

autaiu averiii Deus faciem auam. Qaaado auiem aore

. ; "

illi obveail u i toceoderei odorett Y e ! omnino s o -

^ ,

caodom

teaipai

deprecalionis, qaando sulut

"

b a o c u aaacloram ingrediebalur auaiiBas saccrdos:

, *

urdiaeanua quod qirafaadmodum euminut aacerdos

, \ >

uieiagretsus io S a a c U saacioruin fruclum a c c e p h ,

s i c e i Dominui Jetuv ipse eolos ei revera tumiuus

, ,

aacordar iogretaua in Saocia taociorom, boc el in

, ,

cOBluai eam c a m e , fraeium

aceepil sus, q u in

caroe eral, vbilaiioois DOtlram aaluteio e l in ttlios

adopliooeoi.
Domiai

*0 ,

Nonomnibus

, -

Yaas. I I . c Apparotl aaiem illi angolua

(ans a dexiris aliarie tbjmiamaiis.

apjarei angelus, ted mundis orde, qualis erai Z a - D , ,

cbariaa. A h a r e aotem tbymiaraalis d i x l l , quia eral

. ,

el alieruoi aliaro botocauiioruin.

\ ,
.

Y c a s . 42-14. c lurbatus eai Zaebariaa, Ulo

c , -

viao,ac limor irruii auper eum. Oixit atiiem ad tum

' .

a n g c k a : Ne ikmeas, Zacbaria, quouiam

eaaudiia

, ,

tf|

ati deprecaiio l u a : nzorqne l a a Eliaaboth pariel

Ubi aiium, a i vocabU nomaa

ejus Joaanem: e i

* \ \*

e r i l g a a d i u r a l i b i e l o u o l u i i o , mulUque i a n a i i v i u i e

\ \ \

ejus gaudebuol. Turbaiur quidero Zacharias. I n -

toliitt euim vUionea eiiam aancloa lurbaol. Yerum

\ . ** 4

angelos

; *

confcstim lurbalionem sedal. Ubique euim

Pbal. n x x n i , 1.

Cl7

ENARRATiO I N EVANGELIUM

LUCJfy

CAP. I .

693

, boe iodfcio discerounUir vlsiooee q o Deo, e i

xaV -

qux) diabolo. Nara si meiio primam larbeiar, et

, \ ! ,

siaiim

, .

diviaa"eat v i i i o . S i autem limor ac larbalio

\ ,

aique magig crescani, dsamoiiiaca eai vitlo. Qoara

angftlut

c , \

oxor tua E l i u b e t b

limor t o l v i t a r , ui Uerum qoieoett, revora

oiagio

d i c i l : Exaodila e t l deprooatio

Caa, a i

piriet tibi i ? Nam Zacbariaa

> ;

nun pro fllio precalos e s l , sed pro peccaiis popoli.

Dicuul igltur quidara quod quoniam pro paceaiis

\ ; \

popoll prabat, fuiumiB autem quod geaorarel filium

, ,

qui clamarot, E c c e agaut Dei, qui lollii peccaium

, ,

nuodi:

exaudiia esi deprecalio lua pro remiuione peccaio-

merilo dicil ad illum

angelus:

Qitoniam

n i m popali. Filiuro enim generabis, per quoni r e -

' .

missio e r i l peccalorum. Alii aulem sie intelligunt:

, , - ,

Qooatain exaodita eat deprecatio l a a , Zacbaria, et

, \

rernUil Deut

* ,

dixiaaoi aagelo: Unde hoc manifesluoi dicil a n -

peccala popolo. Deinde qnati

ille

; \ , ,

gelas: Hoc libi sigawn do, quod pariei libi fllium

Eltaabeib, et h a per paerperiuai Elisabelb c r e d i -

bile libi s i i remisia ease p e c c a u populo.

.
c , \

YEXS. 15-17. c E r i l euim magnus coram DomUio,

\ * \ -

ac vinum ct s k e r a m non b i b e l : e l Spiriiu sanclo

* \

replebiiur jam inde ab uiero matria soas, malioeqaa

ex Qliis Igrael converiei ad Dominuin Deum

* \

r u m ; et ipse procedel anle illum cum spirilu ac

\ ,

viriuia Helias, ut converlal corda pairum in Alios,

, \ ? ,

ei inobedientea ad prudenliam justorum: u l paret

ipso-

. C Doraloo plebem preparalaoi. > llagnum fore Joan: , '

D6ai praedkil angelus, sed coram j|73

* \

iiMilli enim dicuntur inagni coram homtnibaa, a i

, \ *

non ilem coram Doo, o l bypocrila?. Magnus aaieai

' /

Joannea j u x i a aoiaoam, sicul e l parvus juxia a a i -

Domioo :

mam dicilur omnis qui scandalizalur. Nullut enitn

, * \ \

maguus tcandalixaiur, sed parvi, et pusillatiimos.

. \ * *

D i c i l igilur D o m h i u s : Qui acandalizaveril unuin

. "

ox parvit .Quemadmodum aulcm hi quri genueruat

, , \ ?

Joannem, justl

ip&orum magnus coram Doniino. Sicera auieni d i -

citur omoa quod inebriare poiesi, e i non <*t ex

fuerunt coram Deo, s i c e i puer

. , -

i t e . Curo auiem essei adbuc

plolat est Spirilti

, \

veoit ad Elisabeih, et a x s u t o v i i p r gaudio iufaus

. - D propier advenlum

in uiero mairis r c -

e a n c l o f qaando

ater

Domini

Doroini. Porro couverlit corda

\ . ,

palrum ad fllioe, boc est, Uebrxorum ad apoaloloa.

\ *

Paires enlm fuaruni Judaei, iilorum aulolii

eloli. GonvertU igiiur conla Judaeorum ad apostoloa,

apo-

. \

docens e i lesiificans de Cbrisio. Qui auiem de

&^, \ \

Gbrisio l e s U l u r oronino fide dignos facil e l d i s c i -

* \ ,

pulos ipetus. Noo orones converiH Joannes, sed

? *

multoa: Ghrialua autem omnaa illumioavil. A l in

pirila E l k e pnecosaiu

fuii gratia, i i a e i in Joanne. E l sicul Elias secundi

advenluft prascarsor, i i a ot Joannes primi. v i r -

Sicut euim in E l i a efficax

, \

luio autem Elia?,

", \

amborum; ambo enira ad Cbristam congregant. Kf

Matlb. ;, 16.

eo quod idem possunl adventaa

699

THEOPHYLACTI BULGAHLIARCHIIP.
, .

W*

eo qnod t r o i i i t a falt e U a ipsa, o i frogalit v i t e , e l

tt ,
at * ,

a.ller, i n virtola ae bpirita fUum veoll

argoeao ticut ille, Gonvoriil aatern ot incrodaioa

xa\ * *.

Jadsoo* ad pradeolian juttorum, boc att, apoxtolo-

\ & *| \

mm

6 ,

doctrlnara.

Prodentia a a i e n

apootoiorxm

gratia aat Spirltnt i a illis^ a qoa gaberaabaaiar.

, \ . 4%

P r r p a r a v U qnoquo Domioo, id eal Ckriato, plebem

\ *?

pneparaiam, boe ett eapaeem

ad saacipieadan

, , '

prsdicationein, ut exempli gratfa* qaando vexlobat

prophou>|aifpiam pnedieans, aon oroaea crodebant,

, ' . * )

aad qal pratparati eraui, e l qui aaipaoa ad boc a c - , , *,

eomniodabaai. Nam aicut s| q o b aoctv vaoial i n
,
aomam, noa omnet illam oxdpiaat, aed q a i figilaa

ottv ' -

exapactaotque, a i ad exdpfoadam parali t a a i :

, , * -

ale o i Joaonaa pneparavit Deailno popolam, ooa

*, , !
iaerodalom quidom, sed oJaboralam et pneparatvm . ' -

adtuscipionduiB Dominum.

. 6<, * -

'
, ' , ,

\ *
, -

.
V i a a . 18-iO. c C t dixii Zachariaa ad a a g d o m :

t K a \ ttt

Qao argxmauto eogtiotcaai illvd t Ego aoiai aum s e -

; 6, \ \

* e x , a i vzor mea provacissaMatls aai. At reapoadena

aofehif, dlxil e i : E g o axxi G a b r i d , q a l atliii i a

Dai, ailtaaaqaa aoni u i loqnar ad l e , at

, \ -

kmt Ubi beia aaatiem. oeco faturam aat v t a l i

, *

cootpoclQ

tadtaa, xec farl poaab ad a o n uqae dioaa qoa btac

flaot, ao quod uoo cradidiiU verbla maJs, q n e

plaboaiar i a lampor* soo. > T a m a u l juMus

aaaat Zacbarias

Un274

, -

t t aaneuu, respicieaa U a i e o ad G .

prodif lotam gei>eraiioaem fllii, aon faelle crodebat.

K i

, vtpaanov

Idcirco at angelos aoam digniuiem d i e i l : E g o s u m

, . \ *

G a b r i d , qai astlil in conapecio Dai, noa aoduclor

oixtlov ^ , -

dmoo, aad angdaa D d . Igitar qaia diecredia, ago

>* , a U '

l o f a d a n wrdoiD, e l loqui aon polarfs. Heriio a a -

. \ , \

teta dao b c pataat e t i , et quod ROQ aadiret, ot

noa loquoreiar. Qoip a n i n non obedierat, eoodeoi-

aatar u l tardos d l : a i quia coniradixorai, ut d l a a t .

* , .

VemoJtarocn prxfigorabat eiiam ea quae J a d a U e v a -

. * C b t * p

naront. Mant d c u l hicaeaex a i slerilis et iacrodo-

\ , , -

Iva poporit

flliam

propbotU majbrem : i u e l J o - , \

d m r u m congregaiio sacardoiio inveteralo qaamvis

, x r \

*** tterilit, incredula at inobodient, Verbum u -

\ ,

mea Dei, boc esl Dominuin propbeurani, peperit

, ,

ipcame:qix> oato, bi qui prias iaobedientos eraal, ' , d '

ad Odetn porreneraui.
Y i a s . i l - W . c erat populus exspecians Z a c h a riam, e i roirebanlur quod

moraretor iu tcmplo*

\ .
\ ,
-

Egretaus auloin non polerat loqui illia. E i cogno-

veronl qaod visionom vidiaoei ia lemplo. E i ipae

. >

innuebal illis, permansitque mulus. E t accbtit, n l

, \ . \ ,

i m p k i i sunt diet oflicii ejiis, abiii ia doroum auam. >

Yidaa quomodo Judaei exspeciabaai ei permanebaut

6 . d

doaec exirei sommot tacerdos? At noa C h r U i i a n i ,

\ -

itisi mox a i ingreati foerimot io templum, siaiim

; .\,

egrediMmiir,exutimamos mala aobiacum agi. I n n u t -

, ! !(

bat auiem popolo Zacbartas,

. ,

forie roganti silewlii

r a a s a i n : quia eaim loqui noa polerat, per uuiuiu

signiOcabau Yide Ucui qood uon abiil in domum

, . "Opm

ftl

KNARRATIO I N EVANGBLIUM L U C A -

CAP. L

totn.tloiietlmplell eooOatdiotmluUtoriisei.tfoediK, ,

qoa lemplo. Aberai eatm vere Jerutalem m o n -

> * -

tana regio. Qxamvia aatom et llieroaolymla domnm

" * * \

babuisoet, non Heoltaet tamen e i e x l r a

6 ,

templi per tempoa vtela aoat exlre. Noe aotem, proh

>

pador! qtjam contomnimaa dlvina mioiateria 1 Caa-

ambUam

* . ,

terwn quodZacbariaa aon poteat loqal, i e d inoait

popoh), ftigaiflcal imiiooafetii Judaooram

quia ubi oeeidarani Yarbom, noa posaont ralionem

vitam:

, *

reddare da bia q w e vel dicual val faclunt. E l ai qitbl

, -

prophetlcum

posaunl tibi ? e l aenDoaetti vat reapoataio dara.

ialerrog averia, obmoiescoal, e l

, , \
\ .
-

Y t a i . t i , 9 5 . c Poat bot autem diaa coocapit

6 , ' ' aabotb oxor ejos, ot occottabat aa monaiboa q o i n , ,

qaa, dicaaa: S l c fedt qaihi Doralnui l a diebna qttlboa

& -

B M reapaxll, aoforrtl probrnm roeoaj intar hotnb-

. , ,

nes. E l i w b o t b , qooniara castt arat, erubotcebai,

, , -

e i proplerea oeeulubal t e , ao quod tenex

pisaet. Meaaibaa aaiam quinque oeeuliavil aa, do-

conco-

\ '

nocMaria

exauliavit infans I atero, non u l u a aa oecnliavlt,

, , ^*

sod libero i v l l , ntpota lantl puarf maier, q a i etiaaa

conciparal. U b i aalem illa concepit, o i

, , -

aniequam nascereUir, propbourum

bonoraixt.

digtiilato faU

Y s a t . 2 6 - 5 0 . c I a meaaa aulem aaxto mitstia aal

angelui S75

, -

cul nomoa Naaaraib, ad vfrginoin deaponaaiam viro

Gabrial a Deo in eiviiatam G a l i t e *

, , . Q cui nonien ertt Jooopb, do d o m o D a v l d , ae nnmoo

, .

virginit MaHa. ingreatat angelut ad eam d i x i i :

, , ,

Gaude, g r a t i o u , Domiooa locum, baoatttota l a i a

, . ,

muiieribat. Illa Wero c u m vidisaat, iurbaia e t l a o -

, *

per aormoxo joa> et eogltabat qaallt oaaei illa s a -

lolaiio. E l dixit aegeloa e i : Ne l i n e a s , Maria, i o v e -

* , *

nisli onim graliam apud Deum. l l e n i e m a o i u n n

dicit a tempore quo coneepiot faii Jqannea. D i c i l

aatem deapontatam virginem viro q a i e r a l de doroo

, , -

Davld, nt oslondaret a i iptam ex genere David d e -

* \ *

acendiMO;

geaere et aadaro cognaiioait colena progoatoa asaa

. > ,

oporiobal. Q n i a a o l e m Evad-diciaiu erat a Domino,

, ,

u l iu i r i s l h i i a p a r i a l ttlios

6&, ,

ln gaodiam, qaod angelua Y i r g i n i afferent

j u x i a legom eniro conjugoa ex

i %

eodotn

, tolvii trieliliam illam

dicil t

\ , D Gaoda, gralioaa. E t quta maledioia fuil E v a , hatc

*
diciiar benedicla. Gontiderabai aaiem ile a a l u U , ,
iiono, qualitnatn esaci, num abtarda e i procairix,
, ;

ac quali viri ad paollain, au d i v i u a : quia et Del

, , 0 .

menlio iuler salutandum facln,cura dtcerettir, Domi-

DOS tecuin. Pritnum aulem limorem a corda ipaiua

* ,

epellit, u l in quioia

aoin accipiai. Neque enim fleri poieai oi lurbata

consiiluia divinum rosjton-

, *

dilignier aadial q u a a v e n l u r a e u n u P o r r o i d quod

, , *

supra dixit, graiiota, q u a t i iiilerprelant d i c i i : Inve

nisii eiiiui grattani coram Domino. Hoc eniin ost

, . ,

graiiotam es>e, vel g r a l i i i c a U i i i , qnod in>enerii g r a -

, * * -

I t a m apud Deom, boe e s l , placuerit Deo. Yerum

CCM. , 16.

THEOPHYLACTI B U L G A R L I ARCHilP.

699

a J l o r , i n virtola ac apirito H t l i a feoit Joaaoot, .

ei

et * ,

rfoems sicnt ille. ConvartH autom o i iocredaloa

* *.

Joikaoa ad prodeDtSan jutiorum, boc a s i , apoaiolo-

nim

6 , **

eo qttod

oremiii

fuii otiam fpao,

doetrinam.

gratia

ei frogalU

Prudentia a a t e n

eat SpJritttt i a illia, a qoa

vilat,

apouolanm
gabeniabaaivr.

, . U

P r r p a r a t i l qooque Domioo, id eal Cbriato, plebem

prtaparaiam, boe eat capaeam

ad sasdpteadam

, ,

prediealioitem, ut eiempli graifa* qoando ftrfabat

propbaia;qaifpiaai pntdicaat, noo orooes erodobaui,

, ?' , * )

aod qoi praeparaii eraut, al qui teiptot ad boe ac-

, ), ,

eomuiodabaal. Nam aicui t j qnia aoeln vooiat in

domam, noo omnea illata exdpioat, sed q a i vigiloa

ottv */

t a u l exapociaatqua, a i ad exciplaadaa parati t a a t :

, , * -

aic oi Joaanot praspara? Doaiiao popolam, aoa

, , ot

introdalam quidam, sed elaboralan pneparaiam . " oixtov adtuteipioadam Domiituio.

, , ' ot -

, * , ,

, 1 -

.
*. 1 8 - i O . c dixit Zachariaa ad a n f o l x m :

Qoo arganiauto eognofcam iilud t E f o ooin auia ao-

; * ,

oox, oi Hxor cnoa provocUBxnaib aai. reapoadeoa

aogelat, d i i i l e l : Ego aota Gabriel, q a i aatiti i a

! 6**

cooipocto Dai, a i i u a t q a a i a m loqaar ad lo, oi

kmt libl l * t a o a n i i e m . oceo faiaram e*i a i ala

, ( ^ *

ladtoo, aee fari pooti* ad eom aaqxo dieai quo baac

iant, oo qood credidisu varbia moit, qaa*

k-

>

174

pKobaalnr i a lempow aoo. T a m o u l Jastut

ettol Zaebariat
prodlgfotaQi

IJcirco a l

t l aaoctfM, respicieoa U n o a ad C .

geoeratiooem fllii, aon facllo crodobal.

angolaa

Gabrlol, qui a s t l i i
damoo, aad

axam

B i

, -

dieit: Egosuui

, .

in conapecin Dai, non aodoclor

obcalov , , . -

digniiatem

Doi. lgitar qnia diaerodia, ogo

)* , *

l e f a d a m i o r d a r o , e l loqui ooo poleHt. Merilo a a -

. ,

teai dao btec p a t t a i e t i , e i quod BOQ aadlret, o i

augelus

noo loquoreior. Qaip ooim non

obedierat,

eoodem-

oaior ut tordut a i t : a i quia eouiradixorai, u l

ttteat.

,
, .

VoruoiUmeD prcflgarabateiiaoa oa quae Judxdsevo-

. '

ooront. JNant o k u l bietenex ol tlerilis at facroda-

, ,

l o i poperit

flliam

propboiU

majbreui

: i u et J o -

daoorun congregaiio u c a r d o i i o inveieralo q a a m t i i

t$u*

i t e r i l i i , inerodula ot iooiodifnt, Verbuin t a -

meo Oei, boc al Dominuin p r o p b e u r a n , peperil

, .

ip c a m e : q i N ) oaio, bi q u i priat iaobedientoa a r a a l , D f o x a v i v

ad fldi-tn e i confeuiouon ponrenerttiii.
Y i a t . S l - t 3 . c erai populua extpectaot Z a c h a riani, oi

roirabanlur

quod moraretur iu Umplo.

- ', oi

.
c ,
*

Egreaaut aulora aon poleral loqai illif E t cogno-

voroiii qaod

visionom vidltoet in loaoplo. ipao

. -

iaiiaobai illis, permansiiquo mutus. E t accidil, ot

, . ,

iropkti sant diet oflkii ejua, abiil in doroum auam.

^ , -

Yides quomodo Judati exspeciabaai ei permanebaut

, *^

doaec exiroi suinmus eacerdot? At not G b r U i i a n i ,

^ -

ititiroox a l iogresti foerimus io templum, ttaiiin

; .,

f*gredinmiir,exi&UinaiiMia male nobitcam agi. I n a u a -

, !*6,

bat auiem popolo Zacbarias,

foria roganii siionlii

raasain : quia coim loqui noa polerai, por auiuio

sigaiQcabai. Yide Uciu qood uoa abiil iu domum

, , "

01

KNARRATIO EVANGELIUM L U C A -

CAP. I .

x*\ 8u*m,<U>i>o*imple4l dieomiulitertt eu1,asaodit, ,

qoo lomplo. Aborat ootnt voro Joroaalom

) * -

tana regio. Q a a i n v U l o i o m ot HierooolymU doroum

* * \

baboisoot, noa Heaisaet urnon o l oxtra

6 ,

tompli per totnpaa vicia aaas oxtro. Noe aotom, proh

- >

podor! quam comomnimas divioa m i o i a l e r i t ! Cae-

anbilom

, , I

torain quodZacbartaa aoo poleat loqal, fod inoeit

popalo, tigoiflcal irraifooafein

quia obi oecidarani Yorbom, noa posaonl r a l i o o o n

Judseorom

vHan:

, * *

roddoro do bia qtise vel dicual vol facianl. E t l i qobf

, -

propbeiicum

posaunt libi vol aoriDononi vat retpoamm dara.

ialerrogavoria, obmQleseaoi, e l noa

, , \
.
6 ,

. t i , 9 5 . Poat bot aulem diaa cooeopil E l l 1

' gabeib axor ejus, ot oceollabat ao monaiboa q a i o -

, ,

qao, dteana: S l c foeil ipihi Dorolnaa ln dfebus qttibua

B M roapaxil, ot aaferroi probrnm raaaa) inlor homi*

, ,

nos. Elitabolb, qooniam c a t l a orat, erubotcebat,

, , -

ot proploroa occulubal s e , oo qood aonox

pitiet. Moaaibot

eonco-

aoiom qoinque oeeuliavii ao, do-

'

necMaria conciporel. U b i a a l e n illa cooeopli, o i

e x t u l u v i l infans In otaro, non u l u a aa oecoliavit,

, l c i , ^*

aod liboro ivlt, ntpoto tantl puorf malor, qoi otiaoi

, , -

antequam nascoroUir, propbelamm

bonoratas.

dignilalo falt

Y x a t . 2 6 - 5 0 . I a mexao aulom aaxlo mitstta ool

a n f elut 275

, -

cul nomoa Naxarolb, ad vfrgioain deaponaaiam v i r o

G a b r i d a Doo in d ? i t a i o m G a l i l a w

, , . Q eui nomen erat Joaopx, do d o m o D t f i d , oe Bomaft

, .

virgbiia MaHa. ingreosui angelitt ad oam d i x t i :

, * , ,

Gando, gratiooa, Domioaa lecutn, boaedkla

, . ,

muiioriboi. Illa Wero c u m vidisaat, lurbaia ott s a -

por aormoxo eju> ot c o g i u b a i qnalia otooi illa s a -

lu ia

luiatio. E l dixit angeloa o i : No timeat, Maria, i n v e -

* , *

nitli onim graiiam apad Deum. Meaaoin te\lom

dicil a tempore quo concepio fuii Jqaonea. D i c i l

aotem doaponaaiam virgiooin viro qat e r a l de domo

, ,

Davld, n l oslondorel e l iptam ex genefe David do-

aeondiMO;

goaoro ot oadaro cognaiiouis coiena progoatoa osso

. * > ,

oporiobai. Q n i a a a l e m E f a ^ d i c i u n i erat a Domtno,

, ,

u l iu i r i t l i i i i a parial ttlios \ aolvii trisiiliam illam

&, , -

in gaodium, qood angelua Y i r g i n i aftVrent d i c i t :

j u x u legom eniro oonjagoa ex

eodem

- , D Gaoda, gralioaa. E l quia maleditla fuil E v a , hatc

*

diciiar b e n e d i c U . Gonsiderabai atjiem da t a l u U -

, ,

iiono, qualiaiiam etaei, num ab&urda ei procirix,

, ;

ac qualh viri ad paellam, au d i v i u a : quia et Dol

, , .

nienlio iiiler a a b i U a d u m factn,curo dicerettir, Domi-

noa tecuin. Primum antem limorem a cordo ipaiua

epellit, o i i n quioio

aom a c d p i a i . Neque onim fleri lurbaia

coasiiiuia d i v i n u m reapon-

, *

dilignler aadial qtie oventura euni. P o r r o i d quoil

, ,

supro dixii, gratiosa, quaai inlerprelaiia d i d t :

n i s i i eiiiin gratiatn coram Doiniuo. Hoc ouiin est

, . ,

graiiosam es>o, vel graliilcatiiii, qnod i n v e n e r i i g r a -

, -

Itam apud Deom, boo ost, placuerit Deo. Yerum

G c n . , 16.

7W

THEOPHYLACTIBU! GARIiE ARCHIEP.

701

hoc coaamaacbabei cntn mullis. Muhaeenlna et aiia* j \ \ t&pov 6 c $ , xb Ik

.
ioveoerunl grauani coram DtO, DOQ aoteia id qood
tnfertur.
c \ * , \ ,

Vxaf. 51-55. c Ecee concipiet i a uiero, et paries

ftUain, ei vocabia

notoen ejo

Jeaura. l i erit m a -

gnua, e l Filius Aliissiini vocabitur.

\ . \6

E t dabil filli
regnabiu

Aa6VO . fca\

qtks tuper dofDum Jaeob in sternom : et regtii ejns

6 ,

xoo

\ ,

Dominas Deoj Mdem David pairit ipsius,

tr\i fiui*. E c c e concipies, hoe tiagulare,

qood nulli aheri coaeasaum. In mero aulam d i x i l ,

, -

ul oaleiidat Domiouni ex iptiaa tirginia ulero i n -

- \ ,

eamaimu sutbiaulialiier. Bene autera dicius e s l J o -

ua, quia ob talutaai noatri geoeris veniL Nomeo

eaim boc ia Graecam liagoain coavertunt, dicitur

^,
salu*. Josu igiiur eoi, boc e s l talvaior :
qoia a i galua dlcilar. E r i l aulotn, inquil, m a - ' ,
\ . , ,
gnut e i Filiua AUUsimi Toeabilur. Maguua qoidam
9

foU et Joannof, eed ad boc Aliisairai Filios. J e -

, \ .

aot vero roagnas quidom, eo quod docuit: F i l i u t

\ , * *

aolem Aliiasimi, e i propiar laluc ipsara : docebai

, , .

cxim aicut aucioriUlem babeno: e l propter mirabi-

, (

liam nlraeulorum oporaiiotiotn. Vocamr a a i e n F i -

), \ -

Aliitfimi, qui apparebat boaio. Nam qoia a a a

foit bypoaiasis, revera F i l l u i Alli&aimi fuil

* 1\ ,

virginis. B l fuii qoideaa

270

Filiui

ania ttecula Filiut

neque

\ ,

iticarnaium

* , *

e l apparail caroo, lunc a i vocaium c t l

\ \, \

FUioi AUUtioii, qui apparebat e l miraeula facie-

, .

Aliisalini

Verbum,

cogaoacebatur;
eU
bau

aad noo

poatquam

voaabaiar

auiem

Audieat vero tbroaum vcl tedain David, ne ( | Aavto ,

polet seatibila quoddam rognum, sod divinuin, quo

, \

regiiavii stjpar omaea geates par difinam praedica-

* ,

Ikmem. Domusenim Jacob aaul hr qul ex Hebrsis

crediderom,

aique eiiam qoi ax

aliit geutibtis,
dici-

tur fodtre tuper sedotn Davidt Audi. Dtvid panrua

; " , '

erat hiter fratrea buot,

, -

llli enimproprie Jacob a i h r a e l . Eiquomodo

e l Dominoa qooque c o u e i iabri

fllius, et a fralribua luis filiU iosepb dotpicieba:or.

; , , -

Nequa euim fraires ejus, mquii, credebanl io euui.

, , -

lempius e i laxatus o l edax et vini poior,

Ule com beuefacerei, portecuiionem paiiebaiur : et

* *

Dominos qooqqe miracula facient accutabalur et

, , .

lapidabaiur. IUe per maniaeiudinem vicil et regna-

v i i , e i Doniinut per mantueiadinem uscepia cruce

, ,

regnavit. Videa quomodo dicalur tedera super s e - ' .

dein DavidTNam icut David s*nsibile regnom s u a -

cepil, Ua et Domiout apirituala, eujut regui non

, *

e r i i (ioii. Non eiiim flnit regni C b r i s i i , boc e s l

agailionU Dei e l Gbrittianianii. Naiu et cum perea-

, ,

cuiiooeoipaiiiDUT, gratia GbrisU floremus.

. ,
.

V c a t . 5 i , 5 5 . c Dlxii aotem Ifaria ad angelum:

Quoroodo eril itlud, quandoqaideoi virum non c o gnosco Eireepondena angelue,

dixit e i : Spiritus

, ;
, *

sanctus euperyeniel in te, e l virlus Allistimi obura-

, ,

brabil Ubi : quapropter et quod oasceiur sancium,

vocabilur Filius Dei. Non quaai discredent Virgo

, , '*

d i x i t : Quomodp eril mihi i i l u d ? $ed ut pradeos e l

; * ,

iiilclligcns, ut dibcat, luoduin

iuquiiii. Non enitn

765

"06

ENARRATIO 1 EVANGELIUM LfJC/B. - CAP. I .

, . p r i n s lale qtiiddaxi factum e s l , aeque poslbac

tiei.

* , \

I leo e l ignoscit ei angelus, e l n o n condemnat

, .

Z a c l i a r i a n i , t e d magis moduio doeei. N a m Z a c h a -

rias m e r i l o

, \ -

m u l l a , quandoquiJem e i m i i l u e steriles

condemnaiur,

babuil

enim

<u

exempla
peperunl:

V i r g i n i auiero n u l l i i m exempltim erat. S p i r i i u s i t a -

, \, \ ,

que,

, \

dens uieriiro l u n m , e l condens c a m e n

' ,

l i a l i Verbo. V i r i u o

, ,

C h r i s i u s e n i n i Dei v i r l u t e s l . O b u m b r a b i i l i b i , hoc

, , ,

esi

S i c u l avis obumbrat pullos suos l o l o s alis auis c o m -

pleciens, i l a ei divina

prebeudil, e i boc est o b u m b r a r e . A l i u s auiein qnis-

d i c i l , s a n c t i i i veniei super le, fecundum r e d vero

constibslan-

A l l i s s i m i F i l i u s esl D e i .

coaiegei l e , hoc e s l , undique

virlus

le c i r c i i m d a b i t .

loiam virginctn ap-

piam forlassis dicel, quod sicut p i c t o r p r i m u m de \ ;. "

, R l i n e a l , e i timbras i n d u c i i , c l deinde p e i f e c i u m colorem addit, i l a e l Dominus i p w sibi carnem c o n , , \ ,
, *\

dens, e l imaginem bominis formans,

n e n v i l tllatu i n u l t r o Virgini.s, c o m p . i c u e x s a n g u i -

nibus sempcr v i r g i u i s carne, quam ileinde p a u l a l i m

?
4

flguravil

primuiu d e l i -

: sed b o c d u b i t i m . S t i n i enim q u i d i c n n l

quod u b i Doniinus o b u m b r a v i l 277

g"mis, t t a i i m pcrfectus f u e r i l i n f a n s ; nlii nulem boc

uiernm v i r -

non r e c i p i u n t . A u d i enitn qttid dicat, Ideo c t qnod

. *

nnscelur s a n c i u m , boe e?l, quod

\ , ,

m e r o crescit, e i non e u i i m pcrfeclurn e x s i s i i l . C o n -

parliculaiim i u

, \

fun i i i u r autem c i hocloco Metlorius. I l l e enim d i x i l

quod non f u e r i l Filing Dei i n u l e r o virginis q u i e s -

cens, iuearnalus : sed nudus b o m o e v i r g i n e f u e r i l

Q natue, posleaque h a b u e r i l Deum ( a c l u m sibi c o i n i , *

i c m . A u d i a t i g i i u r quod i l l u d quod nascebatar i n
,

u t e r o , e r a l F i l i u s Dei. E l non a-iius q u i d e m

foeiut

est u t e r i , a l i u t auloni F i l i t i s D e i , sed u n u s e t idem

* * ^

f u i l F i l i u t V i r g i n i s , e l F i l i n s D e i . Vide i l e m q u o -

niodo sanclam T r i n i l a l e m

* \

, .

sancium,

Ircm.

, ,

virtulem

dociaravil, diceos S p i r i Fiiium, Aliissimum,

Pa-

, ", *, .
t , \

, -

VERS. 56-58. c A l q u e ccce Elisabeih cognaia l u a

e l ipsa concepit

filium

i n seneciute

eun, e i b i c

mensis est sextus i l l i quac dicebatur aterilis : quia

f . *

non e r i l irnpossibile apud Deum omne v e r b u m . D i -

** ,

x i ( autem M a r i a : Ecce ancilla O o m i n i , l i a l m i b i ac-

\ * ,

cundum v e r b a m

l a u m . A c discessil, a b illa ange-

* J) lus. > Dubilaverit fortasse quispiam quoinodo E l i ,

sabeth

t r i b u l i t d a f u i i , Elisabetb a o l e m de

N a m l e i praecepit conjuges ex cadem i r i b u

cognala f u e r i l Mariae. Y i r g o e n i m

ipsa ex

filiabus

Aaron.
esse :

6 * *

e i ita cognaiiones ex una i r i b u

erani.

. *

i g i t u r quod a captivitate confusa

sunt genera.

melius i i a d i e i l u r : A a r o n

quae filia f u i l

, ,

Vides q a o d ab i n i i i o e i ab A a r o n cugnaia

A m i n a d a b , q u i f u i t ex i n b u

' . ' \ ,

tabetb Dei G e n i t r i x Quia euim

*;

Juda descendil, e qua i r i b u

Ei

oxorem d u x i i E l i s a b e i h ,

, .

'\

Dicendum

Juda.

fuii E l i -

m o r Aaron

ex

f u i l Dei G a u i i r i x , el

;,

Elisabeih fuit cx filiabus A a r o n , m e r i i o D e i G e n i i r i x

* " , *

cognaia d i c i i a r Eliaabcib, n a m proava ejoa, hoe o s l

m o r A a r o n , f u i i ex i r i b u

% , ,

et

cogiiaiionis

Juda. Considera

cousequeniiaia.

Elisabetb

aulem
Aaron

WJ
xor, ElWabodi eiiam

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCHIBP.

W5
Zaebarie wor, Unqaain
* .

e t UU *6. Sed vidoamo* qoid dical Y i r g o :

61

c Eeeo aaoilla Domiai, 0t l h l fetyndom verbam

. ,

. > Tabala aom pictoria, plngal

qood

, . * (

volaorit, facial Deai quod oluerii. Alqae i u etiam

* ,

q i o d priat dixorat: Quoatodo eril h o c ? fuit

, *

picior

i a c r a l a l i u i i * , sed doaidoril additceodi modmn. N a n

t l dlttradWUtel,

* ? ,

xaaiiqaam

dixiatat: E c c e a n -

cilla Domtni, Oat mibi aacuaajim verbam

tuoro.

; , '

DitHp aatam qtfodGabriol, olqait iitterpraialar, Idem

* , , c

ett qood b o a o Deus. Mai ia vero, domina, Saxaraib

autoro, sanciiacaiio. Mariio igitqr cnm naari volait

Deat homo, m i i t a t eai Gabrlel, boc e i t bomo Doi.

Sad io aancio loco Al aalttUlio, boc ast i a Naza-

"

reib. tibt aalai f k o a , UW oihil Iwpurum, nibil aon

, x t y & r ,

,
* \ ,
, , .

V i a a , S 0 - A S . E x i a r g e n i a o i e m Maria & diobut

;*

bi, abiil iu moalaaa curo fesiinalione c i v i u i e m

Joda, d iniravii i a domum Z a c b a r i * , a c aataUvil

E l i u b o i b . 278

- t l c ,

E l facium 6tt, u l audivii aalnia-

. \ , ,

lioaem Mari EHaabolb, aaliil iniana in oiero ajaa,

e l replota a t l Spiriiu aaneto Eiiiabelb, excUmaviiqoe voca roagtia, c l d i x i l : Benoilicia l u ialer m u -

ariov , \

lierot, e l benediclui frueiua voalrii l u i . Gum a u -

* ,

diasai Virgo ab angalo qitod ooncapltsei Ciiaabelb,

alaUoi abiil ad i l l t m , 61 gaadeaa do boao cogna-

im, e l voleaa u l pmdeoilsaima majoro eerliiodioo

eeriior reddi num vera dixiwoi qat apparuarat 6 i

, , \

v l 61 hoc noc de eoo dubiiarei. Prudans eaim eani ^

, l i n e b i l ne (orlo deciperoiur, ol oon m iocre-

naii s u n i : illo auiem

adbue ocaoi i a ulero matria, gratlam lalam a s -

, \ . Oi
,

ibano, boc e s l , prior alloeuia ott. Vox iuquo V i r g l -

. *

eoi, e l

T i t , aicol 61 o Mari iDtnistravii Filio Oat qui in

ia

inero, luac inipleU e s i Spiriin Elisabaibu Ni&i

eniiu pucr exsuhaseai, noa propbauatei illa. liaque
i i c u i dicuni propbaias priinum meole excedere c l
divinura quid paii, ac lum denique

propbeiixare:

iia e l Joannes forle priua aalUvil u i divinum quiddaut paiians, poilaa p 6 r os mairig

prophaiixavit.

Quid auiem prophaiizavii < Benedicta l u iu muliaribui. Deinde quia muhae saucua mulierei pepareruni Improbos, u l Rebecca Egau, dicil : Sad 61
frucias veolrii lui beuediclut. Aliier quoque inleligi poicit; BoaodicU l u ia mulioribus, ddndo v e l -

propbelam focil. Qtueeoaqoa eaim dixil ElisabtHb

puer

v o i eral incarnaii m illa Ooi, e i idcirco eiiam

uiero eju eral. Quippa cuiu exsulUaeel

, $

aacuiot fuil. Vide euiai : aalaiavir Virgo E l i i a b e -

propbetice ad Mariam, non varba iaeruni E l i w b e i h ,

sed iufanlia : autem Elisaboih lauiuin miniaira-

;, \

irode 61 major eel pfophelii. Nam alii qnidero p r -

prosocoiua

hominaa dono vei monere, exauiui uiaro m a i r U :

Praecurtorem iu alero graila

* \ , * ;

abllu ioaonaa soacapio singulari aupra reliquoi

nii

. . -

riat Haqua iu moniauia babiui, 61 proplorea dluc

cum

, \ , *\

o a b , tod diligeua rem explorire volobal. S a c b a -

dixeront fuiura poaiquain

^ . ^
g^
^

v

, \ *
,
, *
,

\,
. ,
*
\ ,
, \
, ,
*

yyj

EXARRATIO EVANGELIUM L V C M . - CAP. I .

710

"\ , ) qaispiam iniermgel quaret ip*am eavaam di

c i i : BooedicluB enim fractot venlft l u l , boc ett,
, , \

Deos enlro e s l frucUis iUe veniris tul. Heoadicltia

enitn o o l o t Deaa, aical e i David dieit, Deoodktat

- ,

; .

qui venil. Goniuevit enlra Scrlpiura conjttnctiottoiD,

, ,

et,

pro, ffttiii, accipero : u l , Da nobit aaxilium,

, ; *

oi

vana salus h o m t n i t : boo 6*1, Vana t n i m aalut

bomiais. E t iterum : T a iratiit fuisii, e l p c c -

, ) , \ , ,

cavimut, hoc e s i , nos eniai poccaviinai. F r a c i m n

, ,

auieai

, \ ,

ideo i i n e viro conceptuna. P u e r i enim

\ ,

, \ , . -

vcnlris

Dol Gonilricit dicit

p a l r u m : C b r i i t u t vero

Dominom, e l
alii

fruclut

soUut veatris Marla*

f r o a i u s : ipaa eoim sola banc fructum prourlit.

,
\ \, .
,

V s a s . 4 5 4 5 . t undo boc inibi, u l vcniai M a -

.;

ler Domini mei ad roe? E c c e e n i u i ui facta e s i ? o x

saluialionia t u in anribut

meia, exeuliavii

} . \ -

gaudio infans 7 9

n a o . b e a u

i n

otero

pr
quae

, -

credidil, qooniaai perflcientar ea qitae dicta auni ai

a Doutluo. > Sicnt poslea Joannes C h r i t i i n n , cum

vttiiasat tn baptiaaretar, probibuH propier reveren-

>.

i * , ;,

Uaro, dleans : Ego aou t u m digiius*,

sic et nunc

*per matyani tuaro loquiiurt; Unde mibi ho<\ u l e-

, ;

u i a i maier Domloi

\ ,

r i a i Dotaluum, mairem vocans eai, q u * in uiaro

mei ad i n e t

priiisquaiu p a -

. \ , \ ,

gerebat. Alias enim priusquatn

mus tnaires vocaro propier meium

, . \ -

virgine auiero nibil lale taspicari oporlebai. i d -

pariani, non sotaa b o n i e n d i : io

. \ ^ circo priusqiiam pariat, maier e i beala

\ ,

* * - qnsa
Maria,

, -

Dooiino libi dicla s u n l .

es ,

'
credidUli, quia implebontur
ea quee a

.
*

VERS. 4 6 - 5 0 .

c E t ait M a r i a : Magnificai anioia

mea Dominum, e i exsullavit spirkus moua in Deo

> , \

Servatore meo. Quia respexit ad bumiliuiein ancill

su,

\,

generalionct. Quia fecii mibi magniflca qni poiaut

* \ . \

o t l , e i tanclum nomen tjut.

in progeuiem e i progonlem limeniibus eum. Vlrgo

^.

ecce eniro ex boc beatam mo diceni

omuea

utisericordia e]u

* ,

cerlior r e d d i u de fouic conceplo gloriflcal D e u m ,

- , ,

illi miraculum atlribuent, non sibiipsi. Illo eniro,

- . * , , '

dicit, respexil i n me h a m i l e i n , non ego ad illom

respexi. lUe me prosecutus e s l misericordia, ego

, * \ f> Hlum non quaesivi. E l ex boc lempore bealaai mo

&x?6

dicenl omnee geueraiionea

. , \

sod e i eoruiu generaiio qui crediderim. Qoare autem

' ; * I

beaiaro me dicenl? Non propler meain v i r i u i e m ,

;
.

* *

, \

: non sola Eli&abetb,

sed quia fecil mecum magna qui poieat eat. Potenlem auiem nominal D e u i n , ut ne quie

diacredal

bie quae a se dicuniur, considerans quod Deus iila

. "

facere polcns s i l . Porro sanclum nomen ejue vocai,

, -

declarans quod non iuquinetur mundissimos tlla i n

? , *

uiero conceptus, aed aancius maneal. Neque in me

. ,

sola est misericordia e j a s , sed in omnes qui limeni

illutn. Qui enim non limeni i p s u m , sed omnino

', ,

imligni s u n t , uon assequnniar misoricordiaai. l a

MalllKiii, 11.

711
generaiioaem

aaiero

ct

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCHIBP.

712
dicent csse . \

gcneralionere

Misericordiani D e i , otiendh qood niieericordum

, , \ {

asaeqaoiHtir e l in praesenli ueeulo, e i in fnluro,

neetpo Herno. Nam bie ceaioplom accipiuai, e i illc

$,

\$ , \

kNiga ampliiia. Ali*nda aulom quod primum magnifi-

, -

c a l aniroa Dominom, et deinde gpiriius exeultai: ot

. -

timile quid dicam, magniflcal Deum, qui digiie Juxla

, -

Deum ambulal. Vocaius es Cbrlilianut, non atie-

nuana nonien eldignitaiem Cbristi faciendo quod non

oportet, fed

ccele-

\ ,

sliaque opera. E l tunc eliam tpiritus luus axsulia-

magniflcans operaiido magna,

*
,

b i i , hoc eat, spirituale donum quod accepisti par

, ; \

egregia opera , exsullabii e l proficiel. E t oon c o n -

lrahetur ei

ui ila d i c a m , inoriiOcabiiur. Scias

praeierea videri Scripturam simpliciler idem dicere

, \ * * -

ipirituin e l animam , proprie lameji diffcrl. A n i - " \, , .

inalein euim 280 botnineiu dicil eum qui juxta
naturam vivti, e l bumaais ralionibot regilur , i i -

\ , *

qnando esurieng c o m e d a l , odio babeal iniraicurn ,

, *

ei iu guiuma, si nibil supra bominem appareat. S p i -

rilualam vero, qui transcendii leges naiurae, e i non

$, , , \

bumano more tapii. b c est differemia aniraae

* ,

c l spirilus in Scripuira. Uedici forsilan Iwec aliter

discernunl , sed nobls Scriplura cordi e$t, medici

* \

\ero valeani.

\ *
; * '
* .

Y a a t . 51-50. c F e c i l robnr in bracbio a u o , d i -

c * -

eper*U guperbos cogiiaiione cordit ipsorum. Detraxii

Otavoia *
, *

potenieg de eedibot, et exaliavil homile. Egtirienleg

i f i m l < t i l bonis,
IkAikta

idimiiil
l i m i e i f iaaaes.
*
ftii*onit
iiuplefii
e i diviie*
Suscepii
Urael puerum guum, a l memor eatel roiaericordia.

._<.

_^

, \ *
* ^ ,

S i c u i locuius esi ad palret notlros, Abrabaai, e l

semiiii e j u i , in ssculoi. Mautit aulem Maria cum

" ,

Hla mensibus circiler iribus, e l reversa e s l in do*

. \

mom guam. > Bracbium p a i r l i , F i l i u i . F e c i l igilur

. \ .

robur c l viriutem ae poieniiaoi conira naiuram

, .

Dcus el Paler inFUio suo. Incarnalo enim Filio, victa

esi naiura , Virgine parieaie, Deo homiiio facio :

. , -

boinine vero deiflcaio. E i diaperaii Dominoa tuper-

, , -

bos daemones, ejectis illis ex buoianit animabnt,

, * \

ei abis qnidem in abyseum aiissis, aliis aulem in

porcot. Polerii aulem e l do J u d s i s iaieUigt, qaot

* \

dispereii io omuem regionem : e i nunc diipersi

, .

suni. delraxit aiiam poienle* da tedibot, D , *

dasmones d i c o , qui conlra bominei pnevaluoraal,
, *
e i sedes in bumauia babebanl pecioribut, ia illis
\ ,,
requiosceulti, S u a i a i Pbariicei polenien, nlinirum

, ,

ea quae pauporum, diripienu, e l caibedras h a -

, -

beni ui doeiores, a quibus depo*tti s u a l . t oxal-

* \ /,

lavii bumilea, bomiaea quos bamiliaral peccalum,

vel geniae. ExaHavii aateia adopiaiis illi* in fllios.

, * *

Igitur aicul e l eourienie* dicero licei oosdem gen-

a i e a , ulpole uon babantea vel S c r i p i u r a t , vel l e -

, * , *

gem, vel roaadau, quoe implevil bonb S c r i p i u r a -

. " \ *

nim : iia a i Judaeof diviies e l in lege, ac in man-

* , ,

datii, qooa aiiam emisll exira lerraiiam et ccelesiem

* ,

1 C o r . , 15.

1N EVANGELIUM WCM.

- CAP. I .

714

, \ , Jerusalem quovis bono inanes : nihil enim hibent

Judsei, eliam si qord babere videanlur. Satcepit
, \ \
Israel pueruro s n u m , vel carnales lsraeliias dir.it.
*,

Mnlla eniiu millra ex illis crediderant, e l implela

,
, \

esi promissio facla Abrabae, ad quem dixeral D e u s :

. \

I n seniine tuo benediceniur omnes tribus terrae .

&, \

Vel etiam de spiritoali larael d i c i t : Omnit enim qui

, ,

videl Detim, Israel dicitur, juxta nomtais inlerpre-

lationem. Suecepii ilaqne eos qui videni Deum, in

coeleslem

Maria

, , -

!,

bsrediutem

cum E l i s a b e i h

addacent.

deinde reversa est. Quia eniro

Mansit

circiler mensibut

aaiem
iribui,

parilura erat E l i -

, ?

sabeth, abtcedil

ad parium conventuri eranl. Indeceiis aulem vbr-

gini in lalibua v e r s a r i . Quod aulem cum pariiara

Virgo projkier mulliludinem qtii

essel Eliaabeib, reversa s i l Virgo, manifeslum

281

binc e s l quod mense sexto concepti Prsecursoris

venit angelos ad Mariam, e i tfiansil illa cum E l i -

zabeih Iribue circiter mensiboa. E c c e ferme

, -

ineuaes.

novem

, \ . .

Y c a s . 57-64.

c ISlioabeibae *ero implelum e s l

, . -

lempat

x o i

viciai e l eognaii e j a t ,

' , .

misoricordia sua utut eaaet erga illam, e l graiula-

parieudi, e i peperil filium. E l audieittiii

quod

magniftce

Doniaaa

bantar e i . facium e s l in die ociavo, veneruni ad

, \

circoinoidendum p u e r u m , e l vecabant eura nomioe

, . \ ,

pairig sui Zachariam.

\, . C dixil

respoadens

: Nequaquam , sed vocabilur

mater ejti*
Joannef. E t

dixeront ad illain : Nemo est in cognatione tua qul

. -

vocetur isio nomine. Inuuebant autem pairi e j u s ,

\ , . -

quid veilei vocari eum. Isque, posiulalis U b e l l U ,

, , * \

scripaii d i c e n s : Joannet e s i Domea ejut. E l mirati

. .

sani uuiversi. Aperium eai aulem os ejua illico, et

'

^ , ,

lingua e j u s , e i loqoebalur laudaat Deum.

. #

quidem

circilor iribus

roeneibus

Yirgo

matiiil apud E l i -

a b e i b , fonassie lanio attonila miraculo, e l i n d i -

gens consolatione quadam quam

Elisabelb babuit. Y e r u m ubi appropinquavii

ex contiieiudine
par-

* , -

lus, abscessii. Ubi auieni impleium leropas E l i s a -

beib ut p a r e r e i , observandum quod i n peccalori-

bus non dicilur : linpleium e&t tempus pariendi;

, , -

sed boc duntaxat

inveniee ubi de juslorum

partu

vov , * ^ babeiur menlio. Nam , ut a p p a r e l , imp^rfecti et

\

non

illis si n a l i IIOD fuiseenl. Qaarc aulem posi circuin-

cisionemimponilur nomen ? Q u i a prius suscipiendum

esi aignacuium Dei, e i l u n c b u m a n u m o o m e n . Vel a l i -

impleli peccaiorum

sunl p a r l u s ,

meliusqoo

%\ * > , -

ler, circumeisiosignificai carnalium abjeciionem.NuI

, .

luftigllurnUipriusabjicialelampatetcariialJa,!dignu9

^ \

a s l u t cominelur milea D e i , e t u t in iibro coeloram

scribaturnomenejus. Eliaabeib rero u l propbeiisaa

(97), -

indicavit nomen, d i c e n s : Joannes est nomcn eju*.

. ,

Fortaesis

aoteni

Joannes ^lbiipsi iadidit

Gen. xxii, 58.

Ex eollatione codd.

Venet.

S. Marci.

(97) Cod. 5 2 , .
PATHOL. GR. C X X I I I .

SI3

nomen,

51J

THEOPHYLACTI BULGAIUiK AKCHIEP.

w*

raalriqpo

716

comnnunicaTil dontun propbeltcum. \ ;,

Porro ZacbatHa* cum non posiei mitu maoifestare

* \ 6

nomcn, pelii U b e l U s . E l qoia asiipulaias e s l s e a -

l a a i i s u i o r U in uomiaa pueri, obaiapeacont omoes:

. !

IIOO eaim erat in cogaaltoaa eoruro quiipiam ejua

<\

uominis, at quis dicere poaiil qood aoie leropu de

\ \

boc aoibo iractarini. Joaana jaxta

iulerpreUtio-

nem e s i , Dei graiia : proiado -et palar Ulioa t u i l n i

, ,

aisecuuia graiiam, primum do Cbrioto, deiode do

puero propbelizat.

* \

,
, \ \ .
c \ \ .

Vaas. 63-75. c faciiu esi limor toper omnea

vicinoe eorum, at Ia tola moniaoa regioao J u d m

divalgabaomr omoia verba ha?c, e i posaeitjnl omaet

* \ -

tftti audieranl i a cordo soo, dicantas : Qohaara puer ,

bic e r i i t manua Dotaioi eral com illo. E l Z a -

; \

charias p i l e r ejui repletue e t i Spiriiu aaacto, pro-

* . \ *

pbeiaviique

Deoa

, \ , * -

larael, q u i i vieiiavii e i fecit redempiionom popolo

diceoa

Benediciui Dominoa

uo. E l excitavil cornu talutis oobia i a domo D a -

\ *

vkl puori s u i : tieui S8S

locuiu* oti per ot oao-

tHonim, qui a aaculo aoai propbotararo

ittorum.

Salutcm e i kiimicis oofirin, et da maou omnium

* *

qui oderoni

, \ 6 *

pairibus

noa. U i Caceroi miaarieordiam c a m

noatrit, e l memor aaaot

loaiaaacnii

il

, *

aaocti. J u x u juijurandum qxod jaravit ad Abrabam

pairaoi notirum, at darei uobis. Ut cilra l i m o r e n ,

" ,

de manu inimiconim noairorum liberaii, aerviamue

, , -

Ipti in aanctiuio e l juetiiia c o r a n , cunclis Q \.

diefeuft viue n o t i r a . F t c i a i o i l ilmor auper om-

? .

a e t , propier miracotum loqoantit Zacbaria. S i c u l

, -

eaiin priua cum obmutuiBsol, slupucrai popolut, iia

. " \

ettaro nuae com roddiiaaest ei termo. P r o p u r duo

, \ \

igilur mlracula bac cogiiabanl de nato quod roul*

toa pnecellerei. F a c l a auiem t u n i baec omnia s i n -

\ , .

gulari quadaro dispenaaiione, u l qoi de Chrislo pro-

' , \

pbaiiialuras essei, flde dignua haberelor, e l omnea

ex

ipsa

naiiviiaie Joannia ceriiorat

reddereniur

qaod ronllis oiajor csaet. Beoedicii aulem Zacbarias

, *> . !

Donm, quia vUiiaverai laraelilas. E l profecto ve-

, ;

norai ad ovei q u perdiis e r a n l de domo I s r a o l ,

aod plerique beaeficiuai e j a i tuscipere noiuerunt,

, *

ando veroa h r a d i i a i invisit. E l quinam sunl llli ?

* \

Ui qui crediderunl. E i c i u v i t auiem cornu laluiiu, )

boc eai, viriutem a i regnuuo taluiare. Corno enim

. , .

vel poioniiam aigoiflcal, cornula oniia aaimanila

\ * f

io corna robur

babem,

vel regiium : e * cornu

cnito reget iuungebanlur. Uaqoe Cbrisiut e l polcn-

, *

lia esi e l regnoui Pairia. Excilaiuro igitur esl no-

bis cornu ealuiie, C b r i t i u s . Tidebaiur enim d o r -

mire, contemnens mullorum peccaia, longaoluah

taieinia aimulacrorum inaano cullu prae se ferfcm,

^ ,

sed

io

oovLssiinis

iempbribits iucamaiua exchatus

. \ J * *

esl, < Q D t r j ? i i omues quj oueruai noa ibemones,

D o n jam ullra longanimis* el dormicns. Porro in

domo David excitalus e s t , boc e s i , i n Beibleetu :

\ *

iilic eoim aatus esl. Bcibleem aulem pairia David

, ,

e r a i , siculloculi fucrunt p r o p b i i . T . Oumcs c n i m

* ,

ENAHRATIO KVANGELIUM L U C . CAP. I .

714

> , ;. \ de iftcanialioue locuti suut. M i c b a m eiiam doutug

. * , \

David , Beibieotn dico,

, , , I U V

4 ui Botbleera, ueuijqtfaat mioima e, ex le enim

moiuiotieiii facil dioeus:

, , .

egredtttur dux * . F e e U aulem

. > ,

non eohim com v i v e n i i b a a , sed e i cum pa4ribus

, \

MKirta. Cbriaii e n i n graiia etiam i a illos qui oltin

ut verbi

misericordiam

, \

w e r i i u , pefiiagft,

viveiitlbas apeni cesurreciionie, oi returgemtis : sed

gratia

: Dedii aobit

, \

mom aoii noa banc gratiam aaaequemor, sed et qui

'

anie deftmcti fuerant. Gmoia enim naiura booi

, \ -

pariicept f u i i . Vel alrier Fecit misericordiam cum

pairibui eo quod spem. illorum implevit. Adimpleia

; ,

eiiim vidorviil qujecuoque de Cbrieto exspeciaram.

. " , \

Sed e l fHios oaos caio vident patres laiibns bonis

, *
, '

frui, gaadeai l participes auat toliiiar, periudc

ac ai io ae collaia easeiii. Cujus auiem i e s i a -

, , \ -

inenii et cujes

, .

memunii ? Vel o n n l n o Aojus : Beoodkena

, \

dicam l e , et

nunc mulliplicalus Abruiham, cura ei filii ex -

; * ,

, \ .

jttsjurauoM quod Abrabam

roulliplkaiu

uralliplicabo le

frciutn,
bene Vere .

bus geniibus adopiaii sunt per ftdem. Naro t i c u i

, ,

ilte creiiidit, ita isti per fidem appropiaruul ei

Liboravil aalem nos de iniruicis fina limore. 8a*pc

: *

, \

liberant

agone e i ccrtamine : Cbrieiua vere, cum nos nou

, -

noatro

quidaiu, sed non eiae

i e

limore,

laborassetnus, pro nobis crucifixu est, e l liberavit

\ \

iios siite iwflor^, b o c e e i , absqtie periculo. Quaro

auiem liberavii n o s ? Num propier

cibum e l po-

tuin ? : aed lerviamtis ilJi,on setnel, u e -

. ^ , que duobus diebus, sed omnibue diebus. Serviania*

^;

^ ,

auiein non sola corporali adoralioue miuisterio,

jusiiiia erga Oeum : j u s i i i i a

'. . \

geu in aauciilaie e l juatitia. E s l aulem s a n c i i i a s ,

vero, erga bominea :

, ' "

u l excmpli graiia, ei quis abaiiueal a sacris e i ad

divina accetiil impie, eed veeerabilibus omoeai

6, ,

bouorein exbibei,

, ,

hirnoTai pareiites, s a n e l u e e s l : nam e l illi di dome-

is sancius a s t . 8imlliler a i qui

, ,

stici. A l s i quis non firrii avaraa, U O B r a p a i ,

\ ,

fur, adulier, non tcorialor, is Justue dicelur.

\ \ *

liaque oporlei servtre Deo in i a n c i i ^ i e , boc eat,

revereutia erga divina : e( jus'itia, boc et, laudaia

, , , ,

, .

in rebos

coraiu

, ',
,

bumanis

vita. Servieadum deniquo ert

ipso, non corara boroimbus, aicul bi qui

bominibus plocere voluoi, ut bypocrifae faciunl.

, . , \ -

c , , D

VEftk. 76-80. * E t l u , puer, propheia.Altifiiimi vo-

izpb ,

caberis,

Varattduni vias cjtis; ad daudara

scientiam saluiia

populo ipeius, per remUeiooeiu

peccaiomm cjus.

, *

Per

praeibis

etiim anie

siiavii nos oriens

qiii iu leoebns

Domini

ad

viscera misericordiae Dei r.oairi, m qufbus v i -

,
,

faciem

ex aito.

l l l illucescerel hls

e i umbra moriie sedem, ad diri-

gendos pedes noslros in viam pacis. Puer nuleni

, \ .

crescebai, ei corroborabaiur spirilii, e r a i in <te-

. >

s e n i s douec venirci diesquo oslendendus^ral apud

. ,

Israelilas.

* M r c l i . v, 2 .

1 1

G c n . x x u , 17.

Rom. JV, |,

> Miruin

videiur qitod Zacbarias aU

719

THEOPHYLACTi BUL6ARIA ARCHIEP.

799

p u e n i m l o q u i l u r adbuc i n w n s a t u m ea qua l o q u i l u r . * / : , ,
. ,
;

D k c u d u m i g i i u r quod sicui insolitam e l admirabilera

liabuit naiivitalem puer, q u i exsultavit e l p r o p b a -

. , \ -

lavit i n nlero ad advenium

Mariae: sic non est

n i i r u m si etiam ea quae a paire dicebaniur, p o t t

naiiviiatcm

onte

i n l e l l e x e r i l . Praeibis

aatem,

inquii ,

Donunum roe paulo post dereliclo.

Sciebat

e n i m Zachariat

quod non inullo post privandus

e s s e i a o , quaodo f u g i t u r a s e r a i i n d e s e r i u m . Quare

, , ,

' ,

nulem praeibia f |K pareolor v i D o m i n i . Viae a u -

. ;

tem aunl animae i o quibue incedii Dominus, q u a t

; * \ ,

pratparavii Precursor u t i n eia ambularei Chrlsius.

* ; * -

Qtiomodo aulem illas prseparavii? Dando sctenliam

, ;

saluiis populo. Salu quidein e r a l Dominus

. ;

J84^ *
e

sus. Data esl i g i l u r t c i e n i i a saltJiis, hoc e s i , C b r i s i i ,

a Joauae. Joaanes enlm tesiificabalur de ;, ,
Jeeu. Scienlia aiiiem c r a l i n remissione peccalo , *
r u m . Non enim aliier Cbristas agniius fuiseei este
* \ " * ,
populo

Deuf, Disi remisissel peccaia populo. Dei enioi e * l

r e m i i i e r e paccaia. Rcraisil auiem nobis isia, p r o -

pier

* .

viicera

opcra

vititavit
enim

roUericordis.

Non enim

propier

noslra, n i l i i l c n i m fecimus boni : sed ille

nos ex a l l o , q u i oriens

juitiiiae est, e i i l l u x t i

d i c i i u r . Sol

nobis

q u i i n lene-

bria eramus, boc esl, i n i g n o r a n l i a , e l u m b r a m o r l i s , boc e i l , peccaiis, sedeuies. Duo eairo

,

'

" .

mala

, , , -

bumanum genus inTaseranl : ignoralio Dei, quam

{ ) $ , , -

baljebant geaiilea : tt

peccaluai, quod

babebant

I l e b r x i , licei Deum cogDOftcereol. A p p a r u i t

ilaque

biiitiaiise ualurae, u l e i eos q u i i a leaebris, boc e * l , ^ , , Dei ignoraniia, e i umbra m o r l l s , boc. esi, peccaio
. xfj ,
esi enim peccaium umbra m o r l i s , e r a n l fedentef,
\ , , !) \
i l l u s i r a r e l . ldeo aulem u m b r a m i n o r l i s dici opiuor
, \ , ,
p j c c a i u m , quod

sicui umbra soquilur corpus, i u

ubi mors, illic ti peccalum. Unde

quia m o r t u u s

c s i A d a m , conseulaneuin i b i eiiam esso

E t neque C b r i s i i u i o r i c m eiue

peccalum.

pcccalo

iovenies.

Moruius esi enim Cbrisius, eed propter

*
\, , , *
, ;,
\ . O ov,
r

peccaia

\ * \

n o s t r a . E l i i a m e r i i o peccalum d i c i l u r esee umbra

nrniis,

quia

Posscni

e i alia ad boc d i c i , e i opinor d i c l o i n a

obis

semper

comiialor

ipsam

moriem.

i u M a l i b & o . N u m i g i l u r sufficil solum i l -

luxUse

obtenebratis? Miuime : sed e i i a m opus e s l

u l liiiganlur pedes iiosiri i n viam pacis, hoc e s l ,

, *

, \
* \

* \, .
;

jualilia.*. Sicul enini peccalum iuimiciUce sunt c u m ^ \

Deo, Ua j u s i i l i a , pax. Via i g i i u r pacis v i l a e s l j u - , ,
siilia?, ad q u a m d i r e x i i animarum noslraruiu podes,
, '. , ,
qni cx summo orius csl Cbrislus. C l e r u m puer
. ' ,
cveecci>:>

corrobo-

r i u a l u r S p i r i i u . Cum corpoie enim s i m o l crescebal

j u x l a s i a l u r a m corporalem, e l

, ;

e i spirilualo doaum. E l quaitlo magis

crescebal

puer, tanlo niagis et eflicacia S p i r i i u s i n i l l o se

o&lendebanl,

organo

illamra

capace

exsistentc.

Qvare auiern erat i n deseriie? U t u e m u l i i i u d i n i s

alili
libere

parliceps

fierel,

et u t aonunem reveritus

reprebendercl. Nam s i fuissei

i n imindo,

< , \ -

\ - &
\ * \
;, \

*
;. ;

fprtassit corisueiudine ainicorum e i eocieiale coin-

, -

quiiialus f u i s s e i : aed e i u l fide dignus

, ^

qui

baberelur,

praadicaroi C b r i s t u m , ulpole erewii^ viiaque

721

ENARRATIO IN SVANGELIUM

- CAP. I I .
aolem

LVC&.

* \ exceHena alios. L a l u i t

7
in

deserlia, dooee ? i

snm fuit Deo hraeliiarom populo illum osleaden-

dum esse.

; *

.
J S 5 C A P U T II.

. \
.
. .
.
* . .

Di

V c a s . 1-7. i F a c i u m e s l a u i e m indiebus illis, e i i i l

c ,

Dt
eon$criptioue orbis. puerptrio Matia.
pattoribu$. Oe Symeone. Anna prqphethta.
Jetu reperiointer doclores.

decreium a Caesare Augnsto ut censerelar totusorbis.

* ,

H*c

* \

Gyreno. ibani oranee u i profiierenlur, in suam

descripiio prima

facla

e s l prsside

Syriae

quisque civiiaiem. Ascendit

aulem e l Josoph a

. \ - G a l i l s a de civiiaie Nazareib in J u d x a m , in civtia

, ,

tem David, qnae vocalur Belbleem,

eo quod essei

de domo e l farailia David, u l profilerelur cum Ma-

ria desponsata sibi uxore, q u erai praegnans. A c -

\,

cidil aoleni, cum essenl ibi, compleli sunl dics p a -

* , -

r i e n d i ; e i p e p e r t i F i l i u m s u u m primogeoiluiii.ac fa-

sciiseum involvit reclinavilqueeum in presepi, quod

, \

pon e s s e l c i s locus in diversorio. Propicrea fli de-

\ '

s c r i p i i o , M , cum omnes i n s u a s palriat i r e n l , ascen-

derel ei Virgo in Beiblcem, quai ejus pairia e r a l ,

nascereturque sic Dominus in Belblebem

, \ ,

implcreior prophelia. Decebai autem u i , cum Dcua

unus mullorum deoruni cultui fluein cssei imposi-

, \ *

tarus, unus eliam rex, nempe

. ^.
. , \ r

Porro Ghristus cam omnibus

,
\ , \

" , ac

Gaesar, iropefaret.

deecribilur. Oporiet

n i m eliam Dominum cum toio orbe censeri, ol

sanciificarel

oos qui ceusenltir, aboleretque s e r -

, ,

vitutem; quoniam afcul circumcieos circumcUioneui

, \ *

abolevii

, ,

naiune n o s l r a abolevit. Non enitn ulira suni tenri

\ * ,

bominum, qui Domino

d i c i t : c Nolilefieri s e r v i b o m i n u m : sed lamettt

, ,

corpore simus servi, spirilu lamen stimus liberi,

neque

ita descriptus l i c u l

eervus, serviiutem

serviuril, aicut Apoetolus

1 1

cum iinpielate dominorum

* \ ,

mur.

Primogeniiuni vero Filiuni

, .

ginis

Dominum,

p c r i l . Idque

, , * ,

quamvis

eiinul abducinominavit V i r -

nullam secundam pe-

merito. Primogeniius

enim dicitur,

qui primus naius est, eliamsi non nascaiur postea

secundus. In praraepium aoiem reclinaiur, iorie u l

- jy tialiin ab

inilio vilae frugalilat^m

nos

docerel:

, \

forte etiatn quodam symbolo declaravit quod pere*

\ ,

grinaius sit in boc mundo, qui locus nosier est,

qui brulis aoimantibuscomparalisumas. Sicut enini

p m e p e propriusbralonim locut esi, ita nobis locus

proprias e s l mundu?; miindus ilaque praesepe est,

* , * ,

nos vero b r u i a : u i auieni nos redimerei a bruioruiii

eenaueiirraiionabilHaie, proplerea e i ipse tali loco

fuil recliaaiue.

\ -

V i n a . 8 - i i . E t paetores eranl in regione cadem

, \

ruslieanles, e i excubanies

gregem suom : e l ecce angelus Domiai asihii illik,

\ *

Mich. v, 2 .

C A I A L #

V |

.. | ^

Y J | F

excubius nocle

e i clariias Domini circurafuUSl illos, e i

supor

Umnnrunt

7*3

THEOPUYLACTl BU GARI ARCHIEP.

72*

ilmore magoo. E t d i i i l Hlis aagelas: Ne ilmeatia: 1 \ * xa\ clietv \

^*
ecce t n i m annanlfa vobia gaudium 2S6
nagmiip,
, \ , -

i|uod fulurum e t l loii populo, quia naius eel vobis

bodie Servator, qui eat Cbristiis Dorainos, in civi-

-q *>, ,

U i e David. E t boc vobia signum : Inveaieiit i i i -

* \ *

faniem

, *

fasciia ItiTolaiom, posituta in pntsepi. E t

\ ;

ubilo facla oelcam angelo muliiludo militiac coa-

leaift laadaeltam Deuat, ac diceniium : Gtoria in

. ,

volunlas. Pastoreft eraot rusticaaiet, boc a t i ? e l

, ,

msiicam agentet vilara, vel io agro aiabulaalea 01

fertantas : quibtis apparet angeloa,

\, , -

, Moses, David. Nequo

, ^, , .

in Jerusalem apparuit Pharisasit vel Scribis, qiti

omnis

'. *

maKtiae reeeptacula eraot. Iila aatem curo

simptices essent, divinii speciaculis poiiii s u n l :

enim, e l de omnibut illis

fecerii.

, ;

Abierunt

pratdieaninl. Angelna

inqnit, omni popalo, qui proprie popolot Dei.

Jodaei populut Dei. Nam e i omnkin^

, . \ \

Quid auu>m byiuoua angelorom declaral? Y e l om-

; * ..
xaV , -

el gaodiam, *o quod lerreni beneilcla tanta coato-

\ . , ,

quarour. Gloria enim Deo, dicuat : euper lorram

\ \

bomana

Hatura iitimica fucril Deo, niiac ita concilfala e s i ,

Ht e l Dco adjuncta sit, e i incartiato uniia. Videt

igitor pacem Dei cum b o m i n e ? E i aliler qaoque

* *

pax, Filius Dci, inquam,

, *\,

wiper lerram facia e s i . E i in bominibtis bona vo-

, , \ ,

b i n l a s : boc esl, Dei requietu Requievii enini site

I T

refocillalus est nunc at bene babitus bi hominibus:

, \ *->

nam prius qaidem noa tibi complacuil, nec bouum

, . ,

affecium babnil in hominibuf.

15-10.

: pax cel ipee Filiut Dei. Ego anim,

inqail, P a x . lsia igitur

X*pAv , , \,

nino graliarum aciioaem superaorum exerciiuuin,

raleltigiiur

, *

bominum popalo iucirnaiio Dei iacla eal gaudium.

auiempax nunc facu e s i ; e l cum prlas

vcro magnum iliis gaudium 6vangeliiavii,qtiod e r i l ,

enim omnea

( ,

inoasirante Deo, quod staiim ab initio eot agreaiiores

pna aliis elegeril, praconeaqne

v i u m imiiari videanlur. E i e a i m pritci patriarcbs

t e

propter srm-

pliritatem e l innocentiam maraai e i qood jueiorum

patore* eranl, o i Jacob

, \

\ , -

allis&imis Deo, e l in lerra pax, io boininibns bona

iacium esi, u l ditcesserunt

\ '

ab eis angeli in coelum, bominos paitoree loqueban-

Yxas.

lar inter sese : Traaeeamut jam Betbleem

. , \ (

usque,

et videainas hocquod accidii, quod Dominut a p a .

r u i l aobis. E i vanerunt festinaniee, et iuvenerunl

* \ * \

Mariam e i Josepb, et infaotera posiium ia.pneaepi.

, \

Cum vidisseni autem, divulgaveruni de verbo quod

* , ^

dicluro erat iptie de puero boc : et omnes qni a u -

dterunt, miraii guni de his quae dicia eraat a p a -

* \ ;, (1

iloribu* ad Ipeos. Pastores illi

, t

riuialtoin

pasiorum

figura

e l prssulum.

gnnt s p i -

Oporlel

igi-

ttir episcopos cusiodire gregem saum, e i

, *

in agro cauere,

boc e s i , canere spiriloalia , e l

\ , ,

doccre populum, e l sie digni ficnl () visionibus

^ , \ ,

* Gen, X L V I I , ,

"

L u c . n , 14.

() Edit. L u l . non exprimil Crxcara Tocem , .

itt

ENARRATIO I N EVANGELIUM

'

LUCJE. ~

726

CAP. I I .

d m o i s , et auditionibus. Betbleero iiiterpreiamur

.
domum panis. Qune aulem alia est domas pini,
quain Eccleaia, in qua panis 287
rcposkus e s l ?
* ( \ ,
OlBciuin ilaque spiritualium paslorttm fuerit, qnas , ;
rere paaem cceleslem, quem cum viderint, debont

\

, \

* \ ? \

iltuai e i aliig predicare : elcui e l pasiorea qui |

deruntinfanlem, loculi gunl de eo ct aliig.

, .
,

V a a t . 19, 2 0 . Maria auiem rouservabai omnta

* \

verba ba*c, conferens in corde suo. E l revcrgi sunt

! ,

pasloreg

, \ ,

omuibug quae audierant e( videranl i i a a i diclum

glorificanics

ac laudanlee

Deum sitper

. ;

Aieratipgis. Q u * v e r b a consarvabatVirgo? Quidam

, \

dicunl quod ca qaae angelug oi d i x o r a l , ei qtiac

-. , \ -

patiores narraverant, caaservarii e i contulcrii ae-

5 $ , , , * cum, inveneritque in omnibos senlenliam eonsonam

xa\ ,

u n a m , quod Deut l i l Pilius sues. Mibi autem !

. \

denlur verba boc loco ree vel gesla dici, e l td esie

quod dicilur : Maria autem conservabai omoia verba

ba?c, id e e i , gesta baecqusn nunc ego dico et faclo

, ,

esse verba. Gegla enim quando narraniur, d k o n i u r

\ * ,

verba. Porro pasiores reversi t u n l graiiat agentes

(** -

Deo otnnibus. Neque enim eratil invidi o l Judaei.

\ \,
.

Veas. 22-24. E i poalquam

consummali

gaat

, \ ,

die* octo o i eircumciderctur piier, votaiiim eat

noiiicn ejus J e w a , quod vocaium e r a l ab angefo

- -

priusquam in ataro eonciparetnr.

posieaquam

, g compleii fuiwenl dlei purgalionis eoruro gtcundam

, *

H o y s i , adduxerunl eum Hierosolymatn, o i

legera V

gigierenl aum Domino, t i c u l acripiuni est in lege

, , \

Doutial ; Omoe

sanctniii Domio* voeabUur : e i ui darenl bosliam

matculiouin adaperiens

vuham,

, . >

seeundum quod diclum eei in lpge Domini, par l u r -

lorum, aotduoi pulloa columbaram. Qui mandaia

. ,

legis prsraricabaolor, t a b auledictione ernni. Do-

niirtus igiiur circaiocidilur, u l cliara in boc adim-

, * -

p l e u legc, oi nollo praeienimso qnod i l U waiidabai,

eripiat nos a malediclo. Revereanlur hinc qul d l -

. ,

cttni qood C b r i i i a t incarnaius s h apparenler l a n -

; ' \ ^

loro. Qdomodo euim circumcisus iuissot, ai appa-

renier incarnalus foUaeit Iouiiliier aotem quderilur

, , \ \ -

ubi s i l abaeota illa panicola. Nam q u a Scripiura

, , , D U c u i l , ea qaierero noo oporlei, prreserlini ub? n u l h

, , \

uiiliiaf. Dici auiem poaaet qood quando ea abaecia

, & *

lerram tetigil illaai quoque gancliOcarii, aicot eibim

, *

anguie e l aqva qu& ex iaiereejus Ouxarant: ? i -

, ,

detur qqpd tenrarii pariicalam Ulttaain, et ip r e -

gurreciiono iieruro regampsorii, u i e i bsec partictila

noo invcDialiir deeaae. Quippe ei nos in resurrectione

perfeciom corpua ragumpUiri gumas. Obeerva aulcm

* , , ,

quod w m statira n i d l x i l angelug,

F i l i u m , concepius eel Dominus, eed pogtea, qnando

E c c e concipiea

vohiit. Videenim qaid dicaf boe loco.Q iod vocahini

* \ '

est ab angelo piiuaquam contipereinr in uiero., E t

, * ,

boe verbo aalendiiur id qood diiinins. Non eniui

* ', . "

dixil

^,

cx iiia animadfcncrc Ucet, quod hora quidem illa

E c c e concipis, ged, E c c c concipies. Alqu^

727

THEOPHYXACTI BULGAFUtf ARCHIEP.

conceptai fueril D o m i n u i : oon aulein illo monieitlo , xaV 6 "

*, , .
quo angelua dixit; aed forie pofieaquam cotnplevii
ermooet. 2 8 8 *
H

^utem non dixerimus deflnitive.

foipleli tuiem sunl dies porgalioait illomni l e c u a -

dum

legem

. *

: ntm ecundam veriiaiem nulla oeceasiiate

Moii

legein Mo*L
u

Bene

Virgoasirinfebatur

dixii

lecundum

exspeciare dies puriflcaiionis,

qui sunt quadraf iiiia, nato mare. D i d u m oiiitn e s l

io lege, Mulier quae su&cepto temine conceperit, e l
pepcrerii inasculuin. Virgo aulem non roiicepil de
teinioe, sed ex Spiriiu sanclo pepcril : unde nnlla
lllam necessitas urgebat; sed volens iinplere Icgem,
vcoii in (emplum. Quare auietn in wasculo septetn
ilies, iu muliere vero bis toiidem? Mulier enim,
inquil, si susceplo semine masculum pepererit, i m -

, \ .
;* , \

; ,

'

, ,
. \ ,
\ ; , \, -

uianda eril sepiem diebus : sin aulem feminain,

**
*P
"
* ^ P * *
, ..

immanda erit duabus

bebdomadibus. Quoniam ea

T S V

qua? pepereril quod masculum eei, secundum Adam

, ,

iu imiiiduin joduxil. Quae vero quod muliebre, s e -

, ,

cuodam Evaro peporeril, vas pulre e i debile, anv

, ,

pboram conlrilam, baculuin deceplionis, induclri-

. *

com inobedkniiae. Quod atilem d i c i l , Onine a d -

, ,

Domino : proprie ad

Chrislam solum periinei. Ipte enim aporuil vulvaro

, \ ,

Y i r g i u U , cum aliig vir aperiat vulvam. Caeieruin

. -

aporiens

vulvain

aaocium

par luriurum offerri justii l e x , o&iendetis quod ex

caslo coiijugio procreaius s i i . Dicuni etiiin lurturem

\ ,

cste casium aaimal, cumque conjugem amitiii, non

, \ ,

tccando se copulei, Gum auiein nou babereni tur-

* , -

tures, oflbrebanl duOs pullos columbaruro. ut n u l l i - C , \

plicaiio prolis tierel v i u pueri illius:

fecandam

einini animal columba.

*
.

V i x s . 2 5 - 3 2 . c E | tcce boroo a r a i Hieroaolymft

\ , $

cai nomon Simoon, e l bomo iaie jaataa ac p i u t ,

\ , \ ,

extpeciant contolanoaem frrael, e l Spiritu* tanctua

* \

orai sapor eum : e l resaontam aeceperat a Spirito

' , \

aancto, non visnruro sa inorlem, niti priua videret

Cbrlttum Domlai. E l v e o i l per Spirilum i a lemplam.

\ ( * \ )

E t oaro iaducereni puerum Jesuin pareotes n i face-

' \

renl aecundum consuetudineio

fegis pro oo, ipte

quoque accepft eum ia tibias t u a s , e i beaedixii

Oeuni, ac d i x i l : Hunc abaolvis aervam lauro, Do-

; * \ ,

mine, tecoodum verbum tuum, io paco : quia vide-

\ * , ,

ruut ocuii mei saluiare tuum, qood parasli anie

, *

facieiD o m n i u m populoruin : himen ad revelalioneoi

gemioro, et gioiiaai piebit lua) Urael. > Mon eral

* , \

Siroeoo sacerdos, ied bomo Deutn amaua, a l exspo-

. >

c u n t qoando vetiiai Cbrislus conaolaiurus Uebneoa,

' , -

e i liberaiuras a serviluie peacati, forle et ea qua

, ,

Koraauie e l llerodi serviebant. Naro qui Cbrielo

c r e d i l , liber est revera, e i honoraiur a regibus ac

' \

bominibus oainibus. Vide apogtolos, noo fueroal

* ,

bervl Romanorum ? sed nunc veaeraniur eos Roaia-

\,

norum reget.

. *

luqae

boa cuin essani h r a e l i l s ,

consolaius esl Cbrieius. Porro bic Sbneon Spirilu

' \

fancio moius aseeadii in lemphim quando adduxit

' * -

Douunum Maier, e i sutccpto illo, Deom coofetaus

, *

I x v i l . , 3

c.

ENARRATIO

729

IN EVANCELIUM L U C E . -

CAP. I I .

733

, , cei. Dicere 2 8 9 , Nuncabsolvis gervum tuure,

, *

Domine, confiientis e s i , quod i p s e s i l D o m i n u s v i i

ac m o r t i g . Vide a u l e m quomodo sancii p r o v i n c u l o

, , ,

corpag habent. I d c i r c o d i c i l : Nunc a b s o l v i s , quasi

\ . "

a v i n c u l o : secuqdum v e r b u m

, * \ *

c o l u m quod acceperai

i t i n m , propler o r a -

quod n o n esset m o r i t u r u s ,

, * {^

donec v i d e r e l C h r i s t u m . I n pace a u t e m , boc e s f ,

, ,

q u i e t e , n a o i bomo quoad v i v i i t u r b a i u r

, eipi\rQ, \ ,

David d i c i i : m o r i u u s vero pacem babet. V e l a u l c r

, -

i n l e l l i g e : I n p a c e , boc e s l , spei

, \ *

P r i u s q u a m , i n q u i t , vidissem D o m i n u i n , n o n pacala

1 9

gicui e i

consccuiione.

, ,

menie e r a m , exspectans i l l u m , e i semper s o l l i c i l u s

. \ , ,

quando veniat : nunc a u l e m ipso v i s o , et paceni

, ,

consecuius, e l sollteiiudine l i b e r a i u e , u i gic d i c a m ,

\ \ ,

absolvor. Saluiare aulem , i n c a m a t i o U u i g e n i i i e s i ,

\ ,

q u a m a n i e gacula

omoia

Deus procparavit. A n i e

, * , -

faciem vero o m u i u m p o p u l o r u m i s i a m saluiem prae-

p a r a v i l , ut salvaret m u n d u m , c l u l o m n i b u s liquida

fiai ejog m c a n r a t i o , tuju gratia e i i u c a n i a l u s e s i .

Salatare quoqua b o c , l u m c n est ad revclaiioneni

, \ -

g e n l i a m , h o c e g t , ad i l l u g t r a i i o n e m g e n l i u m -

, .

n e b r a t a r u m , e l gloriam I s r a e l i l a r u m . Cbrigiug enim

, ,

gloria est p o p u l i q u i vere Igraei

i l l o o r i u g c s t , e l i u boc o r n a n t u r q u i gapiutit ac i n -

l e l l i g u n i . Haec S i m e o n . V t d e n t u r autem m i b i e l q u .

secundtim quod c x

, * \

d i c u s u n l a D a v i d , conveaire

dioe d i e r u m implebo e u m , e i oslendam i l l i

. \

meum".

Siuiooni: Longhusaluiare

*
, \ .

c \ \ ,

* \

\EBS. 5 5 - 5 5 . c E l orant pater et mater ejoi m i ranlea auper big q u dicebanlur de illo. E t bene-

, \

dixit illis Siineon -. e l dtxll ad Mariam mairem ejus :

* \

Itece posliaa esi b i c io

, \ *

multoram fn Uraol, e l bi aigaum cui coniradtcelur.

^,

Quin e i luam fpaina animam peoeirabit gladiug u i

reiegaaiar ex nioltia cordibug cogiuiionea. B e a a -

rainam,

et reaarroclionem

, *

dfxit quidom atnbobu Simeon : rejecio auiem paire

\,

putaiivo, ad varam mairein locutus eai : E c c e b i c

, \, -

pogittoi eai i a r u i a a m , et regurreclionoui multorum

in Igraal. Ruinaro quidom dicil eoruai qui oon c r e -

, * , -

d i d e r o n l , qui vero credideruni,

\ , ,

Vel

malorum q o a 3 in aaimabug

reeurreclionem.

eiiam aliter : fn r a i n a m posilug esi Dominoa

. , ^ cliofiem

vero

bonofam.

nosiria : in reaurre-

Cadil

foniiealio,

gurgil

\ *

coniinemia.

Y e l aliler quoque inlelligi poieat

, \ , \

Positua est eoim Dominog in r u i n a m , boc egi, ipee

, \ ,

passarug egt, e l catorag eai i n mortem : e i cum c e -

. , ,

cideril ipse, retorgenl roulii. Punclum auiem pone

* , ,

cum

recliouem maltorum. Signum aulero, c r u x , cui tigqua

dixerig, i n ruinaro : deinde i n d p e , et regur-

. \ -

in boc lempug contradicitur, boc aat, non reciphor

* \ .

ab increduiig. Dicilur et incarnalioDomini aignam,

\ , *

e i m i r a b i l e gignum. Deua enim horoo f u i l , et virgo

, , *

inater; baic autem gigno, iocaroalioui, i n q a a m ,

, ,

Chrigli conlradichor. Quidaro eniro dicunt earnetu

, . \ ,

e290cvtlo, quidam vero apparenier, quidam autam

P a a l . LXXXIX, 7,

Pal

X L , 16

731

THEOPBTLACTI BULGARLE ARCHIKP.

732

liud qiiiddam niig*.Dlar. E t tuara Itnius^ Virgiuig * , . ^

\ \ * ,
ifico, aniuiaiji penranaibil gladiua. FortttaSs aulem
et dotorem quora Jn pagsioae l a l i l , (otiaggjg autein

^ \ -

e i tcandatun) dicit rhe*apbxaoi

qoo o/fensa fuil.

? .

Vidoag etiim c r u c i A x o a i , forlaggig cogilabat, quo-

, , .;,

modo qttt nalii est tine gtmine, qui mtracula fecit,

, , \ ,

qni moriooft gaacitavft, crucifiws egt, conapulng egj,

\ ; ,

U l revelenlnr ex

, ,

mnhlf cordibut cogilaiiones, hoc ligniftcai, quod

TUnrelaboDlur e i manifestabuntar maliorom c o g i u -

, \ ,

MKMlune egi? Qaod aulem dicit,

liones, qui gcandaliiaatur, et reprobensi repeniinum

. * \ , , -

invenieal reroediom : gfctft e i t u , Virgo, revela-

\ ,

beria, et manifegia eris quid aentiaa da Gbriftto,

* \ *

deinde coaflrmala eris flde io lllum. Similiier e l

\ , '

Peirog revelabiitir cum ncgaverit, vcrum demon

, *

sirata fst Dei polentia, qoas por poeniieoiiam ipguro ^

stitcepil. aliier : Revolalae suai e eordibns cogU

, ,

utionef

fc

cum apparueril proditor,

e i appameriat

diligenie* illora, qaalig fuil Jogepb qol accotau ad

^ >

Pilaium : qaalet fueruol mutieres q o * pormaatbaaL

apud cnicera.
propboiitaa i i i a

c \ ,

Phaime!, de iribu Ascr. H x c procesaerai i a m u l u i a

\; * ,

xHaiem, ol vixeral cum viro annig sepiem a virgi-

| * ,

iiitaiegua, e i baec vidua aonoram fermo ociogiaia

. \ | -.

V B M . 36%40. t eral A a a a

qnatQor, quaj non digcedebal a lemplo, jejaoiig ac

doprccaiioaibos gervieu nocia ac dia. aasc eaden

. \

bora tnperveaiens, v i e i u i m contliabaiar Domioo,

, , \

a i loqoobaiur da illo omniboa qui exapaciabani r e -

deioplioaem HierofoIjmU. E t parfacaraot omnla Q * \

, , !
aecuiidura legoni Domiai, reverii avnt in Galibram
. \

iu civllaiem tuam Naxaraib. Pvor autem toceresct>

b a i , corroborabaiarqiio i p i r i u i , a i inpJebaiur t a -

, , \

pienlia uei graiia Dei erai soper lUom. Evaugeliota

A n u x proferl gooealogiam, oaenerane ejat p a i r e n

\ " , \

ac i r i b u m , iciaiRDf illum vora dieere, loilesiiboa

ncceraitrs, qui paiaea iribumqne fjna

, \ ,

Dovafiiat.

1$ igiiur vicUsiia cooQlcbator Oomino, boc e s i ,

\ \ *

graiias agobal, a i docebat omooa da Pooiiao quod

, , ,

Spaa easei Salva(or,al eoasoialio noatri axafMcUntinm

\ \ ,

radempUoaam.

aoiem parfeeeraai b*ee

omnia, r e v t n i sanl in GalMieam lo clvitaiota ioam

' ,

Poeiqaam

Nuaaraih. E r a i qaideoi e i Baiblcaoi civiuaipaonifn

ted u l pairia : Naxarelb vero * l babiUtkmit locea.

* \ , .

Jcsas verp quantum ad corpa crevil, q i w m ? i i po*iuigsei ex uiero Hairig giaiura viri porfecU pro-

' , *
, u

>

codsre; vigam aoteta rafagat pbaiKagma, a l p r o p l a m

paulatim cregcil. Cura aatetn croaceret, amieoil Dci

, * ,

Verbi aapientia. Noa eaim ggpiaaa fuit proflcieodo,

* ,

abail : ged paalaibn

dactofaTit

ingium gapjenliam,

e l j a x l a corporia giataram dicUer p o Q c e r e e t c o r -

^, .

roboragj gpiriiu. S i aaim

S91

, ,

(aUgei aiaiara, osloadigaet omaem aapianiiani, vigua

\ *

f.iiaaei prodtgiotng

: nanc a a t e j a x i a raiionefn

jgaipauai ptv) ipghig capacilaia oetendeng,

, *

ouiiire,

qaahdia

brevig

diapangaiionam implebai, aon pnasumeng gapient iam

, -

(quid euiin peritahta e o , qui a b initio fuit p t r

, ( *

(octug?) Ytrum paulatim illam dcnudau

-.* ;) %

713

KXARRATIO IN KVANGKLIUM

.
*

LUCE. -

CAP. I I .

flierosolymam

essel annorum dnodecim,

rosolymam

, \

734

V E R S * 41-50. c E l ibanl parcntcs cjue quoinnnia

in die feslo
gccuodum

Pasehae. cum faHos

ascendeniibus illis H i e -

consuetudinem diei fesii,

conflummaiitque diebus cum redireni illi,

remansii

puer Jesus Hierosotymis, e l non cognoverunl paren-

\ *

tea

, * \

venortinl

ejus. O i e n i m rali

illumesse in comiiattt,

\ .: * \

cognatos e l inler notos.

, -

eum, reversi suni Ilierosolymam, quserentes e u m .

, \ , *

E t accidiipost tridiiiiin, invenerunl ilbim in templo

itiuere diei, e l

requirebant

cum iiil*r

E l curo non invenUsciil

Upq>, -

sedenlem in medio doclorum, audieniem

, \ , \

ialerrogafttetji

eos. Siupebant

auleoa

HIos, et

omnee qut

, \

euro atidiebani, si*perintelligeoUa et rcspoasis ejus,

\ * \

ei viso eo, admiraii siint. dixil

"

mater

ejas nd

, \ ; illum : F i l l , cur fecieti nobii sic ? E c c e paier luns ot

* , ; ego dolentes qnaxebaimie te. t a i i ad i l l o a : Qtiit*
, . \
c s i quod qurrebaiia roe f A n ncaciebatia quod in
* ;

bis qti P a l r U mei s n n i , oporlet roe eaae? At

; \ \

noo

ipsis. Simul venii cum pareniibua in Jomsalctp,

intellcxerunt

serroonecn,

quem

illi

locutua e s i

ut pcr omnia osiendat se uon adversarium Dco, ne

, * -

qwe repugnaniem his quae a tegepostta fueruol. Ctiro

perfccisseni aaiem diee

, .

mansil in Jerusalem. Dispolabai aufSm cnm S c r i b i s ,

seplem,

Pascbae tcilicel,

rogaim eos de lege : et obsiapnerunl

* \ .

quomodo profeceril in sap!entia,eo qtiod nosccretur

'

omnee. Yide

\ ,

a multis, e i in admiratione esset? Einicaiio enim

\ ;

aapienliae ejus, profcciua ipse e s l . Porro ipstim J o -

, \ . ^ seph pairem nominal Dei Geniirix,

tion

eciens quidcni

esae p a t r e m : verumiamen propier J u d s o s , ut

* , -

ne videalur ex fornicaiioae prognatus, patrem ejtta

dictt Josepb. V e l aliler: Quonitm velulpaicr c u r a m

> * \ -

p u c r i gerebat, qt t i m n l conversando

roerilo

noroinavii illum pairem, lanqttam botioranle

* \

illum

Spiriiu

autem qua^rebani illum ? Num snspicabauiur perdi-

\ ,

patris

iDiuistrabat,

vocabtdo.

Quare

. ; -

t u m i l l u n i a u l quod aberrassel

; .

Ncque

, \

qua3 p l u r i m a s de illo acceparat revelaiiones, n^qna

, , \

Josepb, cui e l ipsi de iilo revelattira erat quod a S p i *

enhn

boc

u t pucr?

Rapienlissimx

ilaria*

Absil I
fueril,

. *

ritu sancto esset. Y c r u m qnaerebanl illuro, ue quo

pacto ab eis abiiescl, neqqe forle reliquissel illoa. Ubl

* ,

&

. \ ,
a u i c m iiivenerunl eum, vide qaomodo ipsis rctpon , D d e l . Cum cnim Virgo Joscpb pacrem ejus dUistet,

>9 , \

ille dixit : Non bic venis paler meus csf, alioqui i u

domo ejus niausisseiH* sed Deus e s l Pater

meas,

* * . \

c i propicrca in domo tllius s u m , boc e s l , in lemplo

< ,

illius. Verum ipsi non iiitcllexerunl quid locutus

. * \ *

292

c - v e l

'

sacranicwlnm ouim erat.

' .
c * , \
.

VERS.

5 1 , 5 S . E t detcendil cum eie, vcuitque

Nazareih : eraique

subdilus illis.

E l inaier ojus

conservabai omnia verba haec hicortle euo. Jusus

. \ \ ,

proiiciebal sapienlia.ei x l a l e , e l g r a t u apml Doinn

alauehotnincs. > Snbdiltis fnii oarenlibus, dalo eliaui

ut*\

? , \ , -

nobisexeniplo uipalribus simusobedienics. Consor-

vabatnulcin liscc oitiiiia Virgo. Diviiia ciiim

eraut

, \

quae dicebantur c i agcbaiiiur a pucro, oon

quaai

7*

THEOPHYXACTI BULGARIiB ARCHIEP.

727

conceptai fueril Dominus : uoa aulein illo momanlo , 6

, , .
quo aagelug d i x l i ; ged forie pogieoquaoi complevii
>uiem non dixerimug deflniiive.

Impleii auiem guni dieg pargalionig illoruro l e c u n -

ermonei. 288
ilum
Mogi

legein Mo&i. Beno

u

dixil

gecandum

legem

: natn fecundum veriiaiem nulla neceasiiate

. *
,

Yirg0 4girigebaior exgpecure dies puriflcaiionig,

qui gunt quadraginia, nalo more. D i d u m enim e i t

, \ .

io lege, Mulier quse gugcepto semiae couceperil , e l

] , \

pepcrerii inasculuin. Virgo aulem non roiicepil de

teuiioe, sed ex Spiriiu sanclo peperit : uade ntill*

lllam necessitas urgebal; ged voleng iinplere legem,
venii in (emplum. Quare auletn in ojasculo septem
ilieg, in moliere vero big toiidem? Mulier enina,
iaquii, gi gusceplo gemine masculum pepererit, ira-

; ,

* <
, ' ,
. ,
\ ; , \, 6

%x

"*!1 * P * *
S V

'*

uiaoda eril sepiem diebus : giu aulem feminam,

* , ,.

immunda e r h duabug

, *

bebdomadibug. Quoniam ea

q u pepereril qood masculuin eei, secundum Adam

, ,

iu inundum iaduxiC. Quae vero quod muliebre, s e -

, , -

cuodam Evaro pepereril, vas putre e i debile, auv

, ,

pboram conlrilam, baculuin deceplionig, induclri-

. * -

cam iuobedieniix. Quod auletn d i c i l , Ooine ad-

, ,

aporieng

vulvain

gaacium

Domino : proprta ad

Christam eolura periinet. Ipoe euimaparuil vulvam

, \ ,

V i r g i n u , cum aliig vir aperial vulvam. Caeteruin

. -

par luriurum offerri jusaii l e x , o&iendeng quod ex

caglo coujugio procreaiug s i i . Dicunl eniin turiurem

\ ,

cgge cagium animal, cumque conjogem a m i u i i , noa

, \ ,

gccwido ge copulei. Gum auietn uou babereat tur-

, -

lureg, offierebanl duOs pulloe eolumbaruro. ut muUi- C , \

plicaiio prolig tterel v i u pueri illiug: fecandam

eiiini aniiaal columba.

Y i a g . 1 5 - 3 * . c acce bomo a r a i Hieroaolynifif

\ , $

cui nomen Sioieon, e l bomo iale jaatoa ac piug,

\ , \ ,

exgpeciang coogolauoaem fcrael, et Spirilus ganctua

- \

erai goper eum : e i reswmium aeceperat a Spiritu

' , \

sancio, non vigururo ga inortem, niai priua viderei

Cbrigiom Domlai. E u v e n i l per Spiriluoi i a lemplam.

\ * \ )

E t coro laducereni poerum Jeguia pareaieg n( faco-

* \

rent geeundum

congueiudinem

iegi* pro oo, ipte

quoque accepil eum in nbiag guag, et bcoedixil

, \

Oeam, t c d i x i i : Hunc abtolvig gervam toua, Do-

; * \ ,

mine, gecuadum verbum luum, io paca : quia vide*

\ * , ,
runt oculi mei galuiare l u u m , quod paraali anle
, *
, ^
-~|)
-41
"
T"
faciem omnium popalorotn : lumeo ad revelalionem
, <
- , \
geniiom, et gloriam piebig lass laraeJ. > Noo erat
W

Simeoa gacerdos, ged botuo Deuin amaug, el exgpoc u a a qoaodo veiiiai Cbtiglug congolaiurus Uebneoa,
oi iiberaiorag a gerviluie peacaii, forte et ea qua
Romanig et Uerodi serviebant. Naro qui Chrigto
c r e d i l , liber est r e r c r a , e i bonoraiur a regibug ac
bominibug ownibug. Yide aposlolos, noo fuoruot
ervi Romanorum ged nunc veneraniur eog Roaianorum regeg.

luqae

bog cuin eggani

UraeliUc,

congolatug egl Cbriatus. Porro bic Simeon Spiriiu

sancio moiug agceadk in lemphim quando adduxil
Douiinum Maier, e i suiccpio i l l o , Deom coofeggag

. > ,

* , \ , ,
,
\ ' \
,
\, \
. *
' \
' *

, *

729

ENARRATIO IN EVANCELIUM L U C ^ . - CAP. I I .

733
, , cst. Dicere 28d e n i m Nuncabaolvig gcrvum luurn,

, *

Domine.confitenlis e s i , quod ipse s i l Domiaug vitas

, *

ac morlis. Vide autem quomodo gancli pro vinculo

, , ,

corpue habenl. Idcirco d i c i l : Nunc absolvis, quasi

\ . "

a vinculo : secuqdum verbum

, * \ -

culum quod acceperai quod non esset m o r i l u r u s ,

i t i u m , propler o r a -

, * ^

donec videret Christmn. I n pace a u t e m , boc e s f ,

, ,

quiete, nam bomo quoad vivit turbaiur

> , ir eip?jrfl, \ ,

David d i c i i : morluus vero pacem babel. V e l alilcr

, -

intellige : I n p a c e , boc e s t , spei

, \ * 4, *

P r i u s q u a m , inquit, vidissem Dominum , non pacala

1 9

, sicul e l

consccuiione.

\ , ,

menie e r a m , exgpeclans illum, e i semper soliiciius

. \ , \ ,

quando veniat : nunc aulem ipso v i s o , et pacem

, ,

conseculus, e l gollteitudine liberaius, u i sic dicam,

\ * ,
,

absolvor. Salulare auiein , incarnaiio Unigeniti e s l ,

quam anie gaecula omnia

Deus prxparavit. Ante

, * ,

faciem vero onniiutn populorum isiaai saluiem prae-

p a r a v i l , u l salvaret mundum, et ut omnibus liquida

fiat ejog mcantatio , cuju graiia e i iucarnalus est.

Salutare quoque b o c , lumcn e s l ad revclationem

, \ -

genliam, h o c e i t , ad tUugtraiionem gemium oule-

, .

nebraiarum, e l gloriam Israelitarum. Cbrisliis enim

, ,

gloria esi populi qui vere Israei

, \

illo orlus c s t , e l in boc ornantur qui gapiunt ac i n -

secundtim quod cx

lelliguni. Haec Simeon. Videntur aulem mibi e l q u .

dicia gunla David, convenire S i u i e o n i : < L o n g i i u -

, * \
.

diiie dierutn implebo eum, e i osiendam illi

. \

meuni". >

saluiare

*
, \

c \ ,

Y s a g . 5 5 - 5 5 . c E l erant pater e i maier ejos m i -

\ * \

raiilea aupor bia q u dicebanlur de illo. E l bene-

dixit illls Siioeon : e l dixil ad Mariam mairem ejus :

Eete posliug e s l faie io

, \ *

multorum fn laraol, et ta eignuro cui contradiceiur.

Quin e i luam fpaina animam peoetrabil gjadiua ut

reieganlur ex nioltia cordibug cogiialioneg. B e n a -

rainam,

et resorroclionem

, -

dfxit qaidem atnbobu Simeon : rejecio aotem paire

\,

putativo, ad varam mairein locutus e t i .* E c c e b i c

*, \, -

posita* eat in ruiaam at resurreciioneoi multorum

I V \ -

in Israel. Rainaro quidoro dicil eoruai qui non c r e -

, * , -

d i d e r u n l , qui vero credideruni,

* \ ** ,

Y e l eiiam aliter : I n ruinam positug est Domlnus

malorura q a

. , ^ clionem vero

resarreciioaf.ni

in aaimabua noeirie : in r e s u r r e bonofum.

Cadit

fornicalio,

surgit

coniineniia.

Vel aliler quoque inlelligi poiesl

, \ , \

Positug eat eoim Doroinug in ruinani, boc eat, ipse

, \ \,

paasarus est, et caturut eai in moriem : e i cum c e -

. , * ,

ciderii ipse, retorgenl roulii. Puncium auiem pone

* , ,

eum d i x e r i s , i n ruinana : deinde incipe, et resur-

reciiouem mullorum. Signum aulero, c r u x , cui osqua

. \

iu hoc lempas cootradicttur, boe aat, non rectpilur

* \ .

ab incredulit. Dicilar et incarnalio Domini signura,

* \ , *

e i m i r a b i l e signum. Deua enim horoo f a i l , et virgo

, , *
^ol ,

, . \ ,

i e

Paal.

LXXXIX, 7,

Psal

X L , 16

i n a l e r ; buic autem a i g a o ,

incaroatioui, i n q u a m ,

Chrieli coatradicitur. Quidaro enim dicunl earneoi

e

290^0,

quidam vero apparenier, quidam autam

731

THEOPHTLACTI BULGARLE ARCHIKP.

lind qiiidJam nujr>Dlor. E l tuam iptiiiSt Virginlt

732

* * , : 0

iJico, animatji pertranaibk gladiaa. F o r u o t i s aoiein

\ \ ^ ,

e l dotorem qitem in potsioao lalit, (oiiaggjg autein

( \ -

et acandalttti) dicit rhcmphxaoi, qoo offcasa fuii.

. 1>

Videns eulin c m c i A x o m , forlasgig cogiiabat, quo-

, >, ;,

modo qtif natug fgt tine gtmine, qtii miracula fecit,

qi mortoo* guacitavii, cruciiUos e*t, congptilas esj,

\ ; ,

, \ ,

U l revelcnlar ex

, ,

mitfifg cordibut cogiutioneg, hoc tigniAcat, quod

Revelabuniur e i manifesubuntur inultornm cogiia-

, ,

moiluMa egl? Qnod aolem dicii,

lioneg, qoi scandalizanlur, e i reprebonsi repeniinum

\ , , -

invenieal reroediom : gicul e i t u , Virgo, revela-

\ ,

beris, et mt-iifegia eris quid geniiag de Gbrigio,

\ *

dcinde coaflrmaia eria fide in iilum. Similiter et

\ , *

Peirus revclabilur c a m ncgaverit, vcrum demon

straia ftt Dei poleniia, q o por paniieollam ipguro

sitscepil. alitcr : RevoIaUe s u a i e eordibns cogi-

* \ * , ,

utionef cunj apparuerii proditor,

et appaxuerial

diligeme* illura, qaalig fuit Jogepb qoi accaaaii ad

* !* *

Pilaium : qaalet fuerunt mulieres qoa* permaotbaai

apnd crucera.

"

Veas. 36-40. t eral Anna propbeiisga i l i a

>,

* ,
,

Pbanuel, de iribu Agcr. H x c proceggeral in multajn

\; *

l a i e m , oi vixerat cum viroannia leplero a virgi-

( *

u i U i e g u a , et ba?c vidua aononun reraia ociogiaia

. \ & -^,

qaatqor, q a a non diwedebal lamplo, jejooiU ae

, *

deprtcatlonibog gervieu aocia ac dia. E l b c c eaden

bora anperveaieni, vleiuim coafiiebaiar

Domiao,

, , \

a i loqaabaiur da ilio omnibaa qui exapactabani re

deiDptioaem Hieroaoljmis. E t o l perfacaraoi omola Q - \

, ,
aecaiulam legena Domiai, revertl rwnl in Galitanm
. \

iu cbilalem luata Naxaratb. Paar autem toceresctv

bat, corroborabainrqoo gpirila, at inpJebatur t a -

, , \

pienlia ucl graiia Dei eral taper lUam.Evaugelitu

Aaoac proferl gaaealogiam, awuxerans ejut paireai

* . *

ac iribuni, ui iciainat illum vera dioere, loi^attibraa

\ ,

accersitrs, qai paiBen iribaroqne f)a$ Dovoraoc.

, \ ,

liu

igiiur vicietltt eoafiiabator Domino, bac e s i ,

\ \ -

graiias agebal, 01 docebat omoaa da Dooiiuo quod

, , ,

' , \

noalrioiapocHnUum

\ \ ,

bc

omnia, revent gonl in Galilamn In civitaiota gaam

ipae eaaei Salvatar,oieoofolaUo

redeoipUoaam.

Posiqaaai

aoletn parfeeeraai

Naaaraib.Eraiqoidem eiBaibloem civilaaipaoniip,

gad ul pairia : Naxarelh vara it babiutionig

* \ , .

locag.

Jcgag verp quantum ad eorpaa crevtl, qiwro?U p o - - -io gialura viri porfecU pra
luigiei ex uiero
Halris

^ * , *
,

cedere; visoro auieio falagat pbaiKagma, et proplaraa

panlaiim creicit. Curo aatem crescerel, amicail D d

Verbi gapientia. Noa eaim u p U a g foli proflcieodo,

* ,

abaii : ged paalaihn daclafaTU Ingitam gapientiam,

* ,

e l j a x U corporia aiataram rHciiar proQcere e i cor-

?, .

roborattt spiriio. S i aaim

291

, ,

qqabdia brevig

faiggei afaiora, oglaadigaet omaem aapieniiaro, visua

f<U$et prodigioiug : jiona aataai jaxia raiioneoi

aumra, seipauBi p r a ipshtg capacilaie oeteailans,

, *

dtgponsaiionom impJebai, aon pnaguaiOAa gapientiam

, -

(quid onim ptrfedhig e o , qui ab laitio fuii per

, (

feclus?) YtTum paulalim illam denudai.

* ;)
* .

E X A R R A T I O

IN

K V A N G E L I U M

< \ ! : *

L U C . -

CAP.

I I .

Hierosolymam i n die festo

essel annorum duodecim,

, \

734

V E R S . 4 1 - 5 0 . < E l ibaul parcntes ojug quolnnnia

rosolymam

gceuodum

Paschse. cum

faaus

ascendentibus illis I l i e consuetudinem diei fesfi,

congummaligqiie diebus cum redirent illi,

ren>an*ii

, *-

poer Jeeus Hierosolymis, e l non cognoverunl paren-

lee

, *

venemnt

\ ; * \

cognatos e i inler. notos.

ejus. Caeierum rali

illiini esse in coiritntit,

ilinere diei, e i

requirebani

cum itiir

coro non inveiiUsnil

eum, reversi unt Hierosolymam, quaereotei eum.

, , *

E l accidil posi Iridtiuin, inveoerunt ilbim in templo

sedeniem in medio

, \ , \

ialerrogaiileo)

. ,

eom audiebant, guper intelligentia et rcspoasis ejns,

\ * \

ei
raater ejus
nd
. viso eo,
, admiraii sunt. dixit

\\\ cur fcciaii nobig sic ? E c c e paier luitg r t

, \ ; \\\

um

, ;
, .

doctorum, audieniem

eos. Stupebant

auiem

illos, e i

omnee qui

ego dolentoa qiwrebamug le. a i i ad illog : Quidi

csl quod q a r r e b a i i a roe ? A n ncgciebatia qood in

* ;

big qnae P a l r i a mei gutit, oportet roe eaae? A t

; \ \

ipgis. Simul venii cum pareaiibua in Jeniealcii,

intellcxerunt

serrooneco,

qnem

illi

locutug esi

ni pcr omnia ogiendat ge non adversarium Dco, ite

, * -

qae rep-tgnantem bis quae a lege posita fueruol. C u m

perfecissent aoiem dieg

, .

mangit in Jerogalem. Digpalabai auftm cum S c r i b i s ,

geplem,

Pagcbae ecilicel,

rogans eog de lege : et obttupnerunt

* \ .

quomodo profecerll in sapienlia,eo quod nosccreiur

*$

omne*, Videa

a multig, e l i n admiraliono essel? Einicaiio eniiu

\ ; -

gapientiae ejus, profcciag ipse est. Porro

, \ . ^ seph pairem nominat Dei Genitrix,

ipgum J o -

scieng qtiidom

,
* , -

tion esge patrem : verumlamen propier Judsog, ut

dicil Joseph. V c l aliier: Qaonitm veluipaier curam

* \ -

pucri gerebat, qi gimul convereando

roerilo notainavii illum palrem, Unquam hoiioranie

\ ,

ne videatur ex foraicatioae prognatug, patrem ejtia

inini&iiabai,

* \

illum

auiem qua^rebani i l l u m ? Num gugpicabanlur

perdi-

. ; -

lum

Abaill

; .

Ncque

, \

qux plarimas dc illo acceparal revelaiiones, Dj^que

, , \

Josepli, cui et ipsi de iilo revelaiuro e r a l quod a S p i *

Spiriiu

pniris

illum aut quod aberragget

eniin

boc

vocabulo.
ut puer?

sapientissimae Maria:

Quare

fuerit,

. *

ritu sancto eggel. Verum

, ' ,

pacto ab eis abiiasci, neqqe forie reliquissei illoa. Ubl

\ ,

quaerebanl illum, ue quo

auicm hivenerunt eum, vide quomodoipgia

rcgpon-

, fy
Josepli palrem ejue dixiggel.
, I \
ille dixit : Non bic vemg paier meiig cgf, alioqui i u
,
domo ejug iiiaiigissetH : ged Deus e s l Paler mcug,
* ' . \
ct propierca in donio illius suni, boc est, in looiplo
d

,
.

itiiug. Vertim ipsi non intellexenini quid locutug

cgset eig : gacramcnlum eniin eral.

* .
\ * , \
.

\ *

VERS.

5 1 , 5 S . t degcandk cum eig, vcniiquo

Nazareib : eralque

gubdilug

illis.

E l inaier ojug

congervabal oronia verba b&c iiarcorde guo. Jusug

. KaV ,

proflciebai gapiemia, et selale, e l g r a t i a apml Drmn

. '

a l a u e h o ^ i n c s . > Stibdilus fiiil oarenlibus, dato eliam

, \ , -

nobigexcmplo ulpairibug gimugobedienics. Consor-

vabalnulctn hacc omnia Virgo. Divina cniin

eraut

,.

quae dicebanlur c i agebaiitur a pucro, non

quaai

735

THKOPHYLACTI BULGARIiE ARCHIEP.

T*

ttaodoci a a a o r a * , ted qoaii perfecto. Yide aoiem , \ ^

_
> boc looo avaagelisia iaterpraiatur quid t i i . " 6

pro6eefOtapieaf.ia; tobdit oait, e i s l a i e . Profeclnm

, , \

naten axatts, sapieali profocium etse dicil. G r a -

. ,

liam tero habebat apod Deam et tpud

. \

bominea,
eraat,

\ , , \

et qoae taudala ab bominibat. Primuro auiem apud

, \ .

Deum, et posloa apud bomiaea. PrimomeaiiD opor-

, *

iei Deo plftcere, at deiodo bomiaibaa.

, .

boc e t i ,

tgebat t a q t J * Deo baaepladla

. .

C A P U T III.
prrdicationi Jomnnh. inttrroaantibui
nem. De Berodi ioanne. b*pthmo
totit. gtnealogxa CkrUli.

Jo*nSaiva-

.
.

.
. .

Vaas. 1-3. Aano auleaa detimo qoiuto imperil

TiberiiC-esaris, Pooiio Pilaio prctide Judaas, l e i r a r -

auiem fralra

, \

lotrarcha ltartstt e i Trachoaiiidls rfgionie, e i

Lysania AJrfJene* toirarcba, sub pooiiQcibus Anoa

; \ , \ -

ui Gaipha, faclam e t i verbum Dei super Joanoem

, \

coa vero Galilaea Herode,

Pbilippo

Zacbarije filiana i a deaarto. venii io oronem r e -

\ ,

gionom

flailiroam

Jordani, predicans

poeaiteaite, io remiosionem

bapiismum

poccaioram.

Recie

n e a i o r e t i et lemporis, e i priacipum illorum : ut

. > -

aic demontirai lempara

GhriaU defedtso Judaico-

pmieipum saccesiioneia, pitaaidiatum quidem

Pilato boniino altarius geniis, lelrarcbatum

, \ ,

auletn

Horodis Ascalouii* filiis leneniibut : credalurque ^ , .

Factum e t l aaiem, inquil, verbum Dei taper Joao-

n e m : diacaa illum nou (eoiere,

. c , ,

merilo adesae Cbrisius, juxla propheliam Jacob

vocaiiooem

ad lesiificaadum

neque citra

Christo proeiliisse,

aed divino moium Spirilu. Por verbum

inleiligo

* , \ , *

Spiriium lanclum, vel mandaium Dei. F a c l u a i eat

* , , ,

aolem io deserlo verbum Dei ad Joaoaem, quaodo-

quldem enim ftlio$ deserlas

muliiplicaiarog arai,

Ecclesiam dico ax gentibot, magis quam ejus qiwe

babei v i n i m , boc e i l

J u d a i c s Synagoga?, meriio

in deaorlo fli ad Joannem

verbum

e l maadaium

, ,
, ,

Dei. Praedicavii aolem bapiitroa poeniienliae popalis,

boe aai, confestionis.Porro bapiiima

illls \n remi&eioocm

cooporabaiur

peccalorum, quaa per bapii- J> , , .

snium CbriilJ dalur. Nequa 993

nim

bapiitma

babebai, sed ad

rejnisaionem coufarebal: boe e s i , praeparabal bo-

miaee ut acclperenl C b r i i U baplisma, quod babebai

, * ,

Joannis remiaeioaero poccaiorum

reinUsionem peccaiorum.

, ,
,

.
VfiM. 5,6. c S i c u l icriplumeet hilibrosermoiium

laaiae propbetaediceaiis : Vox clamanlis indeserio :

, ,

Parale viam Domini, reclas facite semiias ejus.

, -

Uainis vallii implebilur, et omois mous t l collis

6 . , \

l.umiliabilur, et fienl quac obliqaa sunt, direcla,

\ , \ <

" Gcii. X L i x , 5.

ENARRATIO IN EVANGELIUM LUC.E. - C A P . I I I .

737

, , \ et aspera

. ,

78

in vias planas, et ridebit

omnis caro

saltiiare Dei. V i a quidem quam jnbel parari,

, .

vita e s l Chrisiiana. Paulo post enim predicattirti*

" .

cral

8, , . "

jam i r i i a , quae praecipil recla facere. Perveriebant

enim mandaia P h a r i s x i . Potcsl ilem per viam ani-

Dominus. Semilas vero dicil

' \ ,

ma inlelligi; seroitae

* , \ .

Oporlet igitur

\ , V

reclasque

\ .

de

vero

mandata legis

cogiiaiiones et opera.

u l nos praeparemus

faciamus

e l animam,

cogiiaiiones ac opera. Dein-

qaasi inierroganie

quopiam,

E t quo pacto

* \ ;

hoc faciemns ? virlus enim ardtia e s l a c difflcilis,

, \

imiliosque anfractus I n b e l c i obliquiiaies, ei pro-

\ , \ , \

pier poieaialee adversarias, et propier aflectioues

* *

quae ia nobis h a b i l a n l : dicil

sed omnino facile. Nam valles,

, , -

lur, hocesf, natnrales noslrae poleslales, quae ad

, -

bonum iniirmfe f a c l suni e i dejecue,

, ' * \ \ ,

oronisque raons e i collis, adversaria? nimirum p o -

non fore operosum,

inquit,

implebun-

replebuntur,

, -

leslatcs,

, . '

buroiliabuiiiur. Vere enim iitfirmaisesuni poiesiaies

q a a propter

stiperbiam se exiolloni,

, \

illse adversariae, e l cupiditalos <juae naltira

. \

videntur insitae. Facta igilur

/.

ei obliqaa varaa aunl in r e c u . Ghritlus enim advar-

, -

garias pocestatef prplrivii, q u a boc Ioco monies ac

\ \,

nobi

iont omnia facilia,

collee dicuntur,ei nalurales nosiraa inclinaiionee ad

\ -

bonum revivificavil, quaa

* -

quae implenlor. Nam propierea

. ,

naturam

dixii evangeliela valleo

i n c a m a l m e a l , ot

nosiram resiiiueret. oronis, inquit

. \ , \,

caro videbil saluiare D c i , non J o d a i lanium et

Q proielyii, sed omnia caro. E i e u i m in omneni l e r r a m
\ , *
pervenii Evangelium. Poe*enl quidem e i alia rotilia
.
dici, sed hatt u l roanifesliora diela s i n l .
.
\ ,
.
< " '. -

TfiRS. 7-9. c D ccbai ergo ad tarbaa q u a exJbaxl

' * ,

u i baptfzarenitir

qnisvobis

, *\ -

ira ? F a c i i e orgo fructut dignoa pfloakaBlijB, 61 a a

ab Ipto : Progtatea

aabmonairavii

vipenme,

ut fagereiia a

voatiifft

; "*

coeperitis dicara iolra voaiptoa : Patrem

, \

Abraham : dico eaiin vobit, polana e i l D e a a d e l a -

babomoa

. "

pidibus i s l i * sasciiare filios ipsi Abrahae. J a m vero

et 8ecfiri$ ad rftdicem arboram

' , \

ergo arbor noti facien froctam bonum,

ei in ignero conjicilur. Progeniee v i p a r a r o n vocai

poaila

. Omni*
excidittir,

, \ D Judxos, Unquam aflligenles patros 01 matres f ua.

. \

Tradunl enim de boc animali, quod oierum devorct

, * \

e i s i c nascaiur, sic e l Judssi propbetas e l doctoret

Venluram iram 294 dicil

, \ .

occidebaof.

, . \

eiipplicium. Frticiue aolem poenitenli non aoluui

perpetuam

, ,

esi fuga roali, sed etiam elaboraiio boni. Hoc eaim

\ .

revera est proferre frucluni poBnitenliae, s i bononi

\ ,

operaii fnerimus. Ne cceperiiis auleni direre inlra

. ,

vos : Nobiles sumus : neve coniidenief in |iairibus,

, \ , -

viriulem negligaiis. Poteril enint Deus ex

. \ \

isiispairiarcbaB iilios dare, sicul fere priuseliam fecil.

Vulva enim S a r r x lapidibus e r a l

\ .

ad procreandos filios gratiam consecula e s l . Porro

, , -

securis divinum judicinm e s l , indignose vila reae-

, , -

cans. Nisi igiiur poDmlenliam egeritis, inquit, e i c i -

durior,

lapidibos
aiiamen

B U L G A R t A R C I U E P .

710

demini ab bac vila. Securis euim po&ita e*t ad radi- w*a

.
, , .
cem vetiranim aritorum. Proiitdo, dixiruus, pcr
ladicem, v i u lntelligiior. InlelligHur autero e i per

\ .

radkein, Abrabae cognatio. haqiie ramt illo indigui

, , .

exckhintur ab

ejut cognalione, jnxia

* \ , * *

Aposiolum.

Caeierura doplex esl supplicium. Peccator c a i m <ei

u e r i l i s non eohim oacidiiar a cognaitoite j u s t o m n ,

sodelto igneir conjicitar.

\ ,
\ .
\ , -

Vces. -. E t inlerrognbaiit cum lorb d i contee: Quid ergo faciemus ? Retfpondens aetein dicil

; *\ , '

iliis : Qiti habct duas umicas, impenial aon habenli:

;,

el qui babet escas, simililcr faciai. Venerunlatrtem

, .

e l publicmi tit bapiiiareuiur, c i dixaracU ad 411oin

, \ * ,

agisler, quid factuniaa ? A l ille dixil ad e o i : Ne

" /

* \ ^
\

vobit,

; :
*

exigitis. IuierrogabaHl airtem eutn e l miltie*, dtcati-

, * \

tet : l iios qwd faciemut ? E l a i l illis : Ne quotu

; \ * -

qnid aftfrpKus qnani quod consiUtitain *%l

conculialie, no quem cakimiiiomhii, e i coatenU ea-

, , -

lote obsoniie vottrie. Exspecianic aulem papuly, e i

. , \

wgiianiibus omxibus ta corde euo de Joaane, nunr

tpse esset Cbrieuit Mo, retpaadil Joanneaimiverais,

, ,

dicens : Ego quideni aqua baplixo v o t , sed veniel

, *

fortior me, cujus non sutti dtgnus lolvere corriglain

'

calceamettiorum, ipse voa bapltzabK Spiriia tanoio

ei igui, cujus veniilabrcm bi otaau ipaiut, et purga-

' \ *

bil aream eoam, ei congregabit i r i l k a o i ioborretMi)

\ ,

uum, palcas aulcni comburei igni

, -

inextlinguibili.

po- Q , \ .

Jlulia quidem <rt alia exborUni

evaageHzabal

pulo. > Admonel e i exbortaiur

irot llioa ordinei

%\ ,

qui a d Joaunem accesteraiit, lurbae, publicanoa, c l

iuiUies. lurbas qtiidetn adinonel u l eleemoiyn

, , , *\

vaceul, praecipiens babenliduas vesle^, commanica-

'. .

r e e i qui non babet. Publtcanis vero noa plusquara

t O n e i i i u i u m eoi iptla exiorquere, boc oai eiigere :

' * .

inililibus auiem

, , *

aoa rapero,

eed coiiieiiloo esse

obaooiie, boc eai, Itift q a * a rege juxia coiiiooiam

, ,

liberalilaiem rogauiiir. Vide auiem qudruodo turbis

, ,

ccu inno(ienlibue dicit, exborlana t>t bonum qitid-

. *

dtm iactanl, boc e i l , u l coaiiiiumceiH. Publicaois

* -

vero, mililibusqoe, ui abtislaui a malo. Nequeeuiin

, , , -

capaces illi efaut, neque bonum

\ ;, ,*

quidpiam

facere

poierant,

etd sufliciebal eis nou facere malum.

,
Quidam aitagogiam bic admiilunt, e i imelli- D , * .
guni quod babenles duat veetee cominuuicaro dc \ ,
leant non babetili, diconiet duae vesiee, spirilum
*

295

Scriplura?, el liweraf : e l exborlaiur euin qui duas

, ,

baboi, ul coimiiunicet ci qui onmino

: 3 ,

u4 si quis ttti qni

nudus e s l :

Scripiurain bifariam

iotelligai,

e i setundum spirUaut, e l secuiidum liileram, coin-

raaunloet ei qui non habel, boc^si, doceal ignoran-

tei, et dei ei vel lineram. Taiiiaauieitifctii Joannis

xirlus, u i oinue^ cogtlarenl apud se

. * >. ,

de illo quod

, ^,

easei Cbrieius. Taletn ilaquc euspicioiiem repellens,

\ ,

itiqirit : Tanluin inter uie c l Chrisuim inieresl, ui

; .;.

t*go lutdetn

in aqua

bapliietn,

Spirrttt e i igni : e i neqtte

ille autcm

ego dignus

ia

, , \

suin qui

, , ;*,

corrigiatn cakeamenlorum illius solvam. Quid uu-

\ .,

r.l

ENARRATIO

1N

EVAtfGELlUM

LUCJE.

-CAP.

III.

742

; . lem baec aibi voluul? Baplizabil vot i a Splrllu e i

igni, mtoifestuin o i D D i n o . Eieniro aposlolis Spiriitrnt

; ,

misit, oi igne lingua? apparueruql dispcriii illis.

, \

Mon aoiem digiium a s s e u i solvai c o f r i g i a o i c a k c a -

\,

. 6

meniorum, clara seaienria eet, quod non ail dignaa

qtii inler oxlremos tervos ordineiur. I n s e u t u auiem

occultiore, dno calceamoaia Domini, sunl profeciio-

; . ,

nesejuedu, u n a e c < B l i s i n l e r r a m , allera e l e r r a

in

, x a l \ $ -

modutB poiesl quispiani tolvere, ne si Joanni

infernum : bartin enim duarum

profeciioituni

, ,

quidem simili* fueril. Quis enim explicare

, .

aut quomodo incarnalus s i i , a u i quoinodo i a iirfer-

fxnerk,

, ,

num detcenderit ? Jam ventilabrum in mant

$5;

boc eignal, quod Licet bapiizarii vos, ne putelis quod

\ ,

, , \

* *
,

iam i n s o n t e s s i t i s : sed nisi posibac

ejus,

viiam egerilis

immaculataro, exurci vos igni iiiexsifuguibiH. Palea

eoim esl qui iitfecundam meniem babel, e l l a n u i m -

, ,

oiodo inaguam

Mulia

\ ,

populo. Conaolalio enim e i exhortalio, revera e t l

. \

reruro

autera e l

alia

temporalium curam
exbonans

geriu

evangelizahai

doclrinr bona, e l jure dicilur evaagftlium

* \ .

'

\ \

VKBS. 19-22. c Herodes

aulem

Tetrarrba cuni

corripereiur ab illo de Herodiade uxore fratris su ,

deque omuibus maiis quae faciebai Herodca,

edje-

, \ , \ -

cil et boc super omitia, e i inclusil Joanaem in c a r -

cerem. Faciuni esi amein c u m bapiizareiur omuis

, \ -

populu*, ui e i Jesu baptizalo e l orante aperium sit

ccelnm,

ac desceiidil Spiriius sanclus corporali

xa\ speciequasi cohimba in ipsum, et vox de ccelo facta

est quae dicerei : T u es Filius ille meua dileciua, itt
\ * , \
, ,

le complaciluui est uiibi. > M m t o i n t e r s e r i t bocloco

\ .

evangelista de Herode, qoaei in buoc modum d i c e a i :

\ , \

Turba quidcin lalia de Joanoe senilebal, Ilerode*

, \ ,

aule.n cum reprebeadereiur ab eo, oiiani ad oinnia

alia facinora adjecil u l includerel illuoi in carcere.

\ ,

Narrat ilaque baec niiserum iliuin e l a-rumiiosuin

" ' ,

\ , \ -

indicana, quandoquidem ialia ausus fuerai,

laniam, opinionem babente de 296

lurba

Joanne. A p e -

ritur atileni coeluiii, u l m o n i l r c i u r nobis quod b a -

, -

plisii a aperiatomnfbuf coelum, quod Adam clauseral.

, .

Descendii autem Spirilus in Jcsum, o l ex b o c . d i -

\ ,

scamus quod e i in nos, cum baptizaimir,

Spirilus. Neque enim Spiriiu Dominus oput babebal.

deaeendal

* - D eod omnia propier nos facil, et priotilits ipec fll

. ' * ,

omnium qua? noa surapturi surous poslhac, u l flut

primogenilus in mullie frairibus. I n epedo autaai

3, ;

colombac descendil, utdiscamue quod mantueiof

* ,

esse opoileai, ac rouadoi. E i sicui tempore Noe e o -

\ * \ \

lumba signi6cavil qaievisse iraia Dei

4,

loco S p i r i l u i sanclus conciliavit nos Deo, faclo p e c -

\ ,

, \
:,
, \ , .
" G e n . VIII, ii.

* \

c i l i dtluvio. E l Fillue audii a Paire

sic c i boc

vocem allaiam,

moneirans quod e l nobis qui bapiizamur,

adoptio-

uom filiorum Dei largitus s i l . In le beuc placiium ei

mibi, boc e s l , in le quieiem acc^pi.

743

THEOPHYLACN

744

RULGARIiE ARCHIEP.

VEBS. 15 28. E t ipae Jesut incipiebai es*e fernif

irigiala, ut pulabalur, fllius Josepb, qi i

< ; ; \ , , , \,

fuit Heli, qui fuii Mailiat, qvi i o h t o v i , qut fuii

, , \, ,

Mckbi, qui fttil Janne, qui fuil Joaeph,qui fuil Mai-

, , *, ,

tiibiae, qui fuil Amos, qai faitNaara, qui faitHesli,

\, \, , ,

qui fuil Naggae, qui fuit Maaih, qui fuil Maltaibia,

qui

qoi fuil Josecb, qni fuil Juda,

', , , \,

qui fuil Joanna, qui fuii Rbosa, qui fuil Zorobabel,

\, \, , ,

fuit

Semei,

, , /%

qul foit Neri, qui foil MeJcbi,

, , , , -

qui fuii Addi, qni fuil Cosam, qui fuit Ilelroadani,

, , , ,

qui fuil Salalbiel,

qui fnil Her, qni fuit Jcso, qui foil E l i e i e r , qui

, , , ,

fuil

, , , Aaoto,

Jorom, qui fuit Maltba, qni fuit L e v l , qui

fuit Simeon, qui fuii Juda, qui fuil Josepb, qoi

, , , , -

fuil Jonam, qai fuil HeliatbiA, qui fuil Meleab,

, , , ,

qui ftiit Ucana, qui fuil Malibatba, qui fail Nalban,

, , , ,

qui fuil David,

qui fuil Jetae, q u i fuil Obod, q a i ,

, , ,

f u i l , q u i f u i l Salmo, qui fuit Naaton, qoi f u i t

', , 6, , -

Atiiiuadab, qui fuit A r a m , q u i fuil hftrom, q n i fuit

, *, , , ,

Pbares, qui fuii Juda?, qoi fuit Jacob, qui fuil Isaac,

, , ,

qui fuil Abrahae, q u i fuil T b a r n e , qui fuil Nacbor,

, , ', , *

qui fuil S i r u c b , q u i fuil Ragau, qoi fuil

Pbalec,

. > ,

qui fuil Heber, qui fuit Sule, qui fuil Caiuan, q u i

, \ *

fuil Arpbaxad, qui fuil S e m , qtii Noe, q u i fuit

, .

Lainocb, qui fuilllatbusale, qoi fuil Enoch, q u i fuil

! , -

Jared, qui fuil Matalehel, qui fuil Cainan, qui fuil

, ,

E n o s , qui fuil S c i b , q u i fuil Adam, qui fuii Dci. >

. " ,

Ctim triginia annorum Obsel Dominus, bapliiatus eel,

, \ , .

eo quod : e u * illa pf rfcclisuina est, et illa boroo

e l probns vel improbus cognoeciiur. Ipsiut auiem

gcncalogiam

recenscl Lucae relrogrado ordine a

'. , . \
c

... ^
_ .
.
. . . . .
.
llaitbaLO, ui
osien>!ai
quod ia. . qni
nunc ualus
eei in

_
m *m
*
_* *
_

carne, a Deo s i u Vide enim quomoJo reccnsendo

\ * ,

calalogiim, recurrai in Beum,

u l discamus quod

paircs omnes inlennedius in Deum reducal, ei filios

faciai,

ideo

aliter

dicero :

locarnaius

e s l . Possutn

cl

;,

c r a i naiiviias

Cbrisli qood sine seinine s i l ; volens igilur evange-

, \ , .

Difficilis

lista osiendere, 2 9 7 Quod

crediu
e l

, i a e

auiem

\ *

'

*ine feniine faclu*

s i l botao, ab inferioribus ascendil ad Adam e l D e a m ,

quasi

dicens : S i non credis quod secundus Adaui

;,

* , ,

tine temine faclus sit, asceude, precor, meuioria ad

priorem Adam, e l invenies eliam illum aine seniine

'\, \,

facitini a Beo, ct poslbac ne ais incredului. Quae-

* \ ,

runl aulem quidam quomodo Mauhaeus

Joeephum

,
dical filium Jacob, Lacas autein Olium l l c l i : i m - D , '
posiibile aulein uniim babuisse duos paires. Dicum
, \ \
iiaque ad boc, quod Jacob el Heli ulerini fraircs
, \ , foertnl ex diversis palribue : mortuo aulem Ileli sine

liberis, Jacob ejus tiiorem duxeril, ex illa procreatu-

, :

ros fllios. sic licitur Joeeph esse

fllius

Jacob

iiaiura : fllius autem Heli, lege. Jacob enim ipaum

iiatura genuii, ei verc, deniqne ei naluralia cjtis

, \ i w

fllloeesl, Heli vero filius legiiiitius. Lex enini j u s s i l ,

i quis sine liberis mortalur, ul cjus

fralri c o p u l e t u r , el qnod inde
fl

\ ,

uxor ipsiue

\ - , -

nasoelur, moriui

esse ceitseaiur, lamciii naiura sti viventis. aic

bene dicuni evangclista*, nequo sutil inier se coa-

"

t V l l l . ,

\, JIV

745

E N A R R A T I O 1N EVANGEUUM LUCiB. - CAP. I V .

746

6 \ i r a r i i . M a u t e u i enttu naturalem palrem Josepb <k>

.

boc ot,

ccripaii, L u c a s anieiu legalein e i puiaiivum p a l m n ,

H e i i : u i ambo osieodatil quod propiar boc nauit s i i Dopuiaas, u i et naluram e i

legoiu

aaiicii*

ficeu
CAPUT IV.

. A'

Oejejunio et tenlatione
in montem abducio,
euute. obsesto
ii$ qui sanaii iunt

Btpl .
*
.
.
.
.

Sahalorii. U%% Judueh

et per nudium eorum irutndcemone. Oe \LQCTU Pelri. Od
varii$ morbii.

V E R S . 1-12. c Jesue amera plenus S p l r i i u eancio

regressus esl a Jor.laue, e i a d u s esl per epiriiuai

in deserlum,

diabolo : nibilque comedii in diebua illis. E l c o n -

ac diebug quadraginta

leotabaiur a

* \ , - B eummatis illis deinde e s u r i i ^ . D i i i i autem ilti d i a bolue: S i ftlius es Dei, dic lapidi huic n i panis Aat.
* \ * ,
-

respondil ad illam Jesus, dicens : Scripium eai,

; , * ,

Non in solo paue vivel bomo, sed in oinai verbo

, *

' ' , ' \ \

Dei. Elsubduxit illuin diabolusin monleui c x c e h u m ,

^ .

et oslendii illi omnia regna orbis

larrae in puncto

temporis; e l a i i illi diabolus : T i b i dabo poieetaiem

, \

haac univercam ct gloriaro

\ ,

diia eet, e i cuicunque volo do illam : tu ergo ai

, , \

adoraveris provoluius coram me, erani loa oinuia.

illorum, quia mibi t r a -

E l respondeo8 Jesus, dixii i l l i : Abi poslme, S a t a u a ;

, *

ecriptum eslenitii : Adorabis Dominum Deom luum,

, "

oi illum soluiu coles. E i duxii illum Hierosolymam,

siatuiique eum super pinnam templi; e l dixit i l l i :

* ,
. \
, \

S i M u s Dei es, mille te Spaom binc deorsum, a c r i ptura e s l eniro, Angelis suis mandavit do te, at iu

manibus lollenl le, ne offendaa ad lapidem

\ * ,

pedeni

tuum. reepondens Jeeus a i l llli : Diclam

2SS

e s l , NoDlenlabis DominuraDeuin l u u m . i Bapiizatus

* \ \ ,

esi Dominus,

. \ -

qui graliam couseculuri eramus : verura posiquaia

, ,

bapiizatue est, fertur aepiriiu in rooatem deseriuui.

ui eanciificaret aquas propler nos,

. ,

Spiriius enim sanctus docebal eum ad ceriaraea CUIII

, * -

diabolo. Unde e i iu desertum abii, n i diabolo dei

* ,

ansaro insidiandi s i b i : roaxime enim cum soli fueri-

mus, insidiari solei. A l jejunang dies quadraginla,

meusuram Jejunii Mosis e i Eliae non traasgredilur,

ut ne dei Saianas hoc loco suspiciouem ae illis easo

* \

^ majorem, sed accessuui ad se, putanti quod e i ipsc

* ,

bomo s i i . Ad ba3c, ut nt videatur apparonter lanluui

incarnalug. bapiistna auieui (eniaiur, osieudens

, $

uobis quod post baptisnia teinatioiies nos sint e x c e -

p(ur. Jejunavii auiem

, *

arinoruin loco eial jejunia, e i tunc debeamus non

eo quod in lotiiaiiouibus

5 4 .

vai^ire deliciis, sed jejuuiis. Accedil igitur ad illuni

i n i m i c u s ; ei primum de gula lenial, de qua l e n l a -

* * -

verat e l Adam, deinde e i per avariliam, monstratia

, ;

ei regnie

, \ \

Saoe quidain dicunl quod iinaginaiioni illioa p r o -

omnibus.

Quoinodo auiem monslravii?

, *

p o s u e r i l ; aed uon opinor quod iiuaginauoni laoiuin

, , ;\

oblulerii,

** ,

ciara. Teriio auleui aggrediiur, de vana gloria l e n -

l a n s ; dicii enim : S i filius Dei os l u , miuiio le deor-

SUUQ, Adulauft auiem ei i u nugabatur,

PATROL. GR,

GXXIU.

sed sensibiliier illa monslrala feceril e l

s i loriasei*

24

747

TvIEOPflYLACTI BULOARIA ARCHIEP.

748

J r j k l l M c oV**ta M Filinm Doi 4*4*Ur veiiu * ,

daariaaa, qoo cofnoteorol qnisaam

eaaoi. A i ftptnuixa iHmxi 8 c r i p u i r i i rapellti: t Non

, '

Iftriobif, iaqtiil,

, , ?\,

DOXMDOOI

Deuro

loxm. Neqoe

eavxi qafo se io naxiftalaria parieala dobet objicere,

! , *

- javet Daas. Aataadverio iiiterbe

, ,

~qv*jKa tit uiiliiaa t d r e Bcrtpinriif. Scrtpturie oniia

, >,

Boorixo* &a Uoara repoUt. Hoc eiiira, Nonaolopaae

, \ , .

dictam : aatn

*0

lieai xon otoei paait Manxa, <o lamen a k t a i o r po-

* c ; , ,

vtvil , Motatera aot do Maona

|x*tt Jtiwiiter ot itto a Hote deproropia tuiti, D o -

. >

miaosa aoteai Deaxi lanro adorabis, e t : Non ua-

. , labU.
- \ \ .
* , ,
, * \ ,

j&qOav

, ,

,*

.
Vaat. 13-45. | c o n t a n a i a u oitmi lonlaiiane
dlabala* recotsit ab Uto tqaa ad teiaput. r e -

\ ,

vcftoj eal Jetos virtuta tpirtuis in Galibeam,

ei faoia ciftil per aaiversant regioneai do Ulo.

* \ '

ipoa doeebat l a ivxagofii tatxix-, d

* \ -

gloriticabaiur

ab omeibat. Ocaaoiu lexUlioaoci dick Laca coo-

, , -

Minmasao Doaalaxni, qoainvla uiboa duniaxat ten-

latioaibtis l e o u u t m : eo qood loauiioaaai onnittm

; ,

siiu eaplia i r i a ,

avariila, gxla, et iaaoU eferia.

Porro gults* leeUtloaetx

repaUl, dioeat : Nax In

toJo paaa vivoi botao. flacoraiie primo invaaii a n ,

, ,
.

aicai Adamatw. Adam ealaa *oo poiuii per avari-

, ' *

ilaaimpplaaHaH : noa aelnvpolerai plora ille cupart,

299 4o^ avarUiaa aot, aaloa exaittens. Nooao

, * * '

per iram : cai aaim auceaxauiatett Nequt per taii-

,
diam. Proiada par gmUm rappJantavii. CaMoram G , . a v a r i l i a lenlaUoaeai repulil xon procideno anle
- $ . *
diabolxx), aoqao e n a adoraot. Mam c a m demoo
airaatet ooiaia regaa aaaaibiliter ojaa iinaginaiioni,

, ,

aoa ad e a reapeiil :* Umatai ooaoulli hoc aoa da

. ^

aensibilibas r f g a i i , t c 4 maauliboa iaieHexerini, m

, *

qaod inoetiraveril d

rafBata

iavidi, regnam i n -

cofniaeurne e i io aaxuxa oxiBimaaocaioraoi regea:

, \ ,

e i qoaai U l i a ai d i t e r e i ; 61 vla regnare aJbciioai-

bua illia, e l &n boe veniaii, a l ooa qai aub me swni

, \

r x f i u , proddo et adora m a : et aceipo otunoa qui

* \ ) *

a *ogwbofnauior. aaleai regnare qoidom

, \ -

, a i ad boc v a a l i : regmare aafem aon cum pac*

, * ^ ,

calo, neqoo tiaa cariaxilae, aad e a r u a s et vincena.

8 quidam iDleUexomftl: qoem aoaiam, si cui pla-

, \
' . fraaAavaa*

reeipiat. Porro et iaaaaai gloriam repulii verbo

, \ ,

c k r i p l a m . Eripa igilar e i DOI, Doraioa, a iribas illis

, ' ,

capiiibot dracoali. Revertoi e t l aaioaa leaua in vir

\ . ' ,

luio tpirilus. Videlar m i U qood divioo

quodan

a f l a i a c o m p l u s redierli i hoc eakn aai quod a i i , in

, ^ t a v w

virluie apiriias. Alleade quoqoa Scriploraro, quod

* | ,

poaiqaani v i d i l e u u a i e n i . a i RaoaairaTii Tiriuiem

. %%

auain, lunc ilivd acriptoiu ait, i a virluia apiriiu.

* 4

kWeaail autem ab illo usquead lenpof, baoc sen-

aatH l i a b c t : Diabolos affeclionibvs ditxbos Dotninuui

* | |,

odortot eai, volapuils scUicei ac iritUtla; accea-

* , \ -

sii ad DotulQam oo voiupuie leaiaoa ixa notiie, r e -

, , | taiS

749

ENARRATIO IN EVANGELIUM LUCiK - CAP. IV.

760

* , ' , ceasil squa ad lempua, crocia scilfctl,

. -

, \

, *

* * , ,

\ , * \ *

*. 1 6 * 1 . E t t e n i l Naiareth, ubi eral n u iritue : et intravit gocundum

consueludinem Miarfi

die Sabbaionim Sn Synagogaro, e i suriexil u l lego~

, , \
, \

tuuc

illum per a d v e n * t c dura l e n t a i u n u .

r e l . E i tradiiue e s l iUi liber Isaiae propbeue : et u l

\ ,

explktiU librum, invenil locum obi W i p i u m

tUi:

Doiuini tuper nie, proptcrea quod u m i t

* ' ,

Spirilue

, ; -

m o , ad evangelitaodiiin

eanem conirilot corde, u i prsedicom captivU rcmia-

, \

pauperibtis mlslt m e ,

tiooom, e l cascia viaum, ut i m i i l a m coufraclot par

remistioaem, ulpnejJlcem tnnum Doaiini acceplum.

complicalo Ijbro

, , *

E i omnium in Syuagoga oculi eranl doftxi in euin.

reddidii m i n i i l r o , a c reeedil.

CoBpii auiem diccro ad i l l o s : Uodie impiela e s l h * c

, -

Scriplura

Jesus inanifeaiuui *e redderc

iu auribus

vesiris. > Volebai

quidcui

Israelitis, e i quod a

Deo ac P a i r c unclas s i i u t ealvei eos qui tob cealo

stini. C u m ma^na admiraiione et bocagit. Praealiis

* . \

aulem se Nazareuis

. Up^

manifeetai: u l e i nos doceat, primum e i propriis

cum quibus

converaabatpr;

benef&cere,

, , \

quoque beu''f uitaiem irausfundere. Porro eblaium

, \

ibi libriini aperuit, a c invenit, non quod forle occur-

ri1

800

atque illoo docero, e l postea in alios

*ed-quod ipse voJuii. No enim axisiimea

, xat , , ' - C forie aperio llbro incidisse eum in illum locum

,

quo bsec de ipo scripla e r a n i : nam ipso voleule

, ,

boc accidil. Quid a u i e i a scripium

\ * *

Doiaini u n x i i me, boc eet, coasecravil m c , c o n s l i -

e r a i ? Spiritus

. ; "

tttii me, a i evangelizareni pauperibus, b o c e t t , gen-

, , .

libus qaae neque legem, neque prophelas babebani,

, -

e i revera valde

, , ,

cordo f o r u w i s fuoruni Uraelilae, quorum cor prius

fuil inagnuro et suLlime, e i domua Dei. Poslea a u -

erant.

Contriii autem

leni ubi vacare coeperunl idolis, e i variie modia

peccarunl, conlriium e i desirucinm e s l cor lUoruna,

pauperes

. ,

hoc est, domus Dei f a c u e t i spelunca latroaom.

,, , ) -

V e n i l igilur Dorainug u l e i illos sanarei, e l capiivis

, \ ,

remissionem darel, et c a c i s visum, boc eat g e n u -

. , \ \

_I

"\ '

tf

, \ , \

buaei Judreis. Amboenira illi populi et caplivi eranl

"

l>

aub

Q l * n .

^xv!

Tk

. . . . .

Salana, ac caeci. Possuul auiein ha*c e l do

, \ .

mortuis

aucii,

, \ .

eurrociionem. P r c d i c a v i i itetu e i annum acceplum.

\ \ * \ -

Quis autem

\ ,

saeculum futuium, de quo pra?dicavii Dominus d i -

cens : I n die illa non inierrogabiiis ine quidquam.

. ;

E t iieruin : Venii bora

, \

inieJligi. E r a a l enim e l ilU capiivi aique

liberaiique sunl a p o l e s u i e inferni pcr r e fuit

aimua ille accrptus? F o r U s a i a

quando morioi

resurgenl.

Acceplus aoietn ett ille annus, bocest desidarabi-

; ,

lis, e i jugiit amabilis : quem exepeciani omnes q a i

. \ * \

bic operaniur. E s l autem e l lempus Doiuiuici a d -

. ,

veoius in carae

, \

d i c i l : c Nanc

salulis

I I C o r . , 2 .

% k

aomis accepius : do qtio

leropus e s l accepubile,

Paulus

IMIOC dioa

. > Porro ubi baec legit, d i x i t : Hodie i m -

751

THEOPHYLACTi BULOABLE ABCHIIP.

pleia eal tcriplor* b * e i a aaribua

vaatria, mani- 4 \ *

ferte se audiealibus conojeudaai, quia ipae aii do

qao batc scripta faerinl.

t .

, ,

\
, .

, \ .
. zi-. E l otnaei ictliinoniora ilii dabaut

. \

, \

ac rairabanlar tupar gralia tennouum qui procedebant ex ore ipoiuo, dkebantque : Nonne bic est
fllitis Josepb ? E i a i l illU : Omnino diceiismibi lianc

aiui liiudineiii, Hcdice, eura leipsunu Qua:cuni|ue

, , -

\ .

audivirous facia in Capeniaum, ac et bic in pairia

tua. A i i auieui : Ameu dico vobis, nemo propbeta

, . *

acceplus e s l in pa ria tua. Sed iji verilaie dico

, \

bis : uiolue vidux eranl i a diebui EJiae iti Israel JJ . ' ,

qoando claosuni e$i ccelum annis iribus e l luensibo*

ex, cum facia ostel fames magna per oronem l e r -

\ \

r a n : a i ad nallain illarum mitaaa a t i EUas nisi i a

, \

Satepbiba Sidoaia ad mulierem vlduam. E l mulii

, \

leproai aranl in larael aub Itlioaao propheta, e l aemo

eorum n u a d a i u t eai niti Naamau S f r a s . E l ropleii

\ \

soat omnet ia Synagoga i r a , btec

, \

audlenles. E l

i U t e c i v i i a i e , et

. \

. d u i e r u a l illuin -osque ad sapercj|ium monlie, auper

. \ ,

inturrtueruiH,

ojecaruaique

srdifkaia, ut prcedpiia-

\ * \

reul oum. 4pse auiem iraiitiaaa per mediuai ilioram

, *

ibai. > Coro

, * *

quom c i v i u s illoruoi erai

audireol

lurba

qua

dicebanlur a
301

, . >

gratiaroin. Admlraaies aulem, dicieriii incoaaebaui

C b r i a i o , admirabauiar

euper

aeraioiiibaa

euiu d k e a l e * : Nonne hta osl labri uliui? Quarovis G , , ,

qoid probiberei Ipaum dici admirabileui e i adorabi * ;
? Non vidtsquania facii ? Non audia qaaecuaqua
\ ilicii? Deiade couviciia patrem illiua lacest i$? R e -

; ^ ; ;

vera da illis dicera l i e e i : E c c e populus alalius e l

; "

abaqtie cordo; oculi illorum tion videat, aureaeiiam

* * \

nou aadiuai

, * ,

Doniiaaa Igilur quld dicit? Omaiuo

dicetis mihi, F a c et i a pairia lua inirabilia qoae io

. ;

C a p e r a a u n i i c d a l L itVc aim e s l quad d i c i l : Medice,

cura loiptuou Provorbiaai etiim eral apod Judttoa

. . ,

quod grolaaliboi edicis dicebalar. A i ego dico

vobia quod fodaiem

n a l i a aigaa eiiam apud ,

, ^(5

pairioias m a o t : aed ecto coiiimanam omniura affe-

. ' ,

cium, qaod cxiateaaaotttr aiiaaa rea maiimae, aiai

' * *

cum rarta fuoriui; s i vulgalta altft a l quoiidiaaa?, et

*Mt.t>li>ii
eis omnea copiote fraaniur.

bomiaea

Miut . . l . n l
Semper eoiin
talent

\ , '

\ ^ 1-

** .

J .

\ ,

rara e i admirabilia corare, detpicere a u -

, , \

lem coinmuoia e i famUbria. E l idcireo nullus p r o -

* * \ cbirAo-

phela in patriasua preiioaaa : sed si aliunde veaiat,

admiranlur iltuoi. 8 i c e l E l i a m iudacoram viduta

\ ,

non susceperunl: Sarepblbana

\ .

autou suacepil.

* \

Elisaeus alieoigenam leprosuni p u r i l t a m i , Qdoia

* '

iiluin declaraia. Nam ianriliares ejus, qui ejusdem

, * \ ' !

eranl patrie, ei uon credideruul 01 proplerea IH>U

, -

sunl puriOcali. Siutiliier el ogo vobit palrioiis non

\ideor admirabilis, sed conicmpiut: e l idctrco u e -

, *

qiie signa facio. Ilis sane qai ia Caperuauui, videor

admirabilis, e i aigaa facio, e i accepius eis sum.

, . *

Audienles

aulaoi baec bi qui iu Synagoga erani,

' Jercm. , i l .

753

ENARRATIO

1N

EVANGELIUM LUC/E.

IV.

CAP.

764

, implebanlur furore, qnod oporlei admirari, c l p x p * , \

cipiiare

\ .

i v i l , iion quidein

c o n a b a n i u r . A l pse por iiiedium i l l o r u i u

, , ,

exepecians. V e n i l enfm u i p r o nobis p a l e r e i a r

\ . *

ttuiic i n p r o d i c a i i o i m exordio dcbebai se m o r i t

, *

expoaere : sed i u n c i n o r i , c u m guffictenlibus d o c i r i -

, .

n i s nos docuissel. E l i t a c x b o c manifestumesi q u o d

paesioneni

fwjjiens,

ged letnpiis
jed

ncque ctjm c r u c i f l g c r e i u r , i u v i u i s e i l cruciBxug, sed

, ,

sponle m o r t e m o b i e r i t . Scias auieni quod p r o p h c l a -

rum

, *

p a l r i a , Synagoga Judreorum e s i , i n qua p r o -

, * ,

pbeta? dcspicabites

, * .

autem alienigenac

a i i n t , e l non s u e c i p i u n t u r : nos

" -^

Ecclesia, i u q u a n i , qua> ex geniibus cottecia, susce-

, t>l *

pil

? *

essclfames apirittialisfacta i u J u d x a ; fames, i n q u a r n ,

su&cepimus

illos. Vidua

E l i a m , boc esl p r o p b e i i c n m

enim

scrmoncm, cum

* , , - audiendi scrmoncm Dei. De bac sane vidua propbeto

, , ,

d i c i t qaod plures a u n l filii desertae, quam ejus q u

babel v i r u m . r u r s u m quia sterilis peperit s e p t e m :

e i quae nioUos babebai

filios,

inflrmata e s l .

\ -

, \ .
V B R S . 31-57. dcscendil i n Capernaum

civi-

\ *

lalem

\ ,

stupebant super d o c i r i n a

conjunciue erat scrino ipsius. E l i n 302

erai bomo

babens s p i r t l u m daemonis i m m t i n d i , c t

exclamavil

voce magna d i c c n s : Eia quid l i b i n o -

, \

Galilaea, ibique docebal illos S a b b a l i * . Et

ejns, quia c u m poicstbtc
Synagoga

, , ;

biscum e s l , Jesu N a i a r e n e ? v c n M i ad perdendum

! . \

nos? Scio ( e q u i sis : Sanclue i l l i Dei. E l i u c r e p a v i i

, *

\ Q i l l u m Jesue : Obmutesce, e i e x i ab eo. E t c u m p r o -

\ 0 ,

jecisaet i l l u m

' , . \

nibilqoe

* ,

omnea, e i colloquebanlur i n l e r sese, dicenies : Quis

aermo h i c est, quia c o m a u c i o r i i a t e e i polestaie

llli

d & m o i i i u a i l u m e d i u m , e x i i i ab i l l o ,
n o c u i i . E i faciue

eel pavor

super

imperat i m n i u n d i s s p i t i l i b u s , e t e x c u n i ? divulga-

; \

b a l u r fama de illo i n o m n e m l o c u m uudique

rvgionis. > Poslquam neque r a l i o neque d o c i r i n a ad

flnitim$

fidem

operationem se c o n v e r t i l , ceu efficacissimum p b a r -

r a p u i i iucredulos, DomtnuB ad m i r a c u l o r u i n

macum.

Valde eniin i n c r e d n l i e r a n l , ei m u l i i s ad lidein i n d i -

, \

g e b a n i : i d c i r c o posiquam s a i i s d o c u i l , e t i d l a n q u a m

tm\

Miracula i g i i o r operatur i n C a p e r n a u m .

( , , *

potestaie pracdiius (nou e n i m dicebal,

, , '

Doiainus, sed, Ego dico vobis : q u i a uon unus ex

, ), \ D propbelis e r a l , aad vere

, \ .

niiraculuin,

Hxc dicii

Dei F i l i u s ) , subdh

elhm

e l sanal daeiuoiiio a g i l a t u m . A l daeinon

, *

i n i m i c i l i a s p r i m u m f a t e i u r , q u o tesiimoniuni ejus

fide dignius s i l ; dein s u b j i c i l l e s i i m o n i u m : Scio l e ,

. . O J V

qui

; ,

illura : C u r venisii buc perdera noe ? Poslea a d u l a -

s i s , Sanclue

iile Dei. Prius

igilur increpal

lur,

i l l o m : l a m s i u l u res eat m a l i l i a ; sed D o m i n u s do-

exieiiroaDS

D o m i n u m adulaiioae f r a c i u m sinere

, ,

cens Doa ne u l a m o r daemonum

lenliie : O b m u t e a c e ,

\ ,

teslimoniis e i sen-

i n q u i l , et egredere ex

illo.

, .

P e r m i l l i l aulem daemoni u l p r o j i c i a t b o m i n e m , t i i

discerenl ciro.umstauies

, -

, .

illuui

n i a m , cujus e r a n l verba,

vere

lameisi

habjiese

dxMuo-

lingua b o m i n i *

, \

t n i u i s i r a r e t . Propierea

\ , -

oiuiics a d m i r a n l c s dc l a l i b u s f a c i i s c l d i c c n l c s : Quis

coiloquebaniur

j m c r se<u)

7
f*rmo bic,

THEOPHYLACTi BULGARIA ARCHTEP.

756
qao ioiperai: \ ;, \ *

id aot, raindalox* Utvd

, , , -

E x i ab Hlo, e l obmrateaee f Sciaa autem quod e i

nnac n u l i t babonl d s m o n i a , qui daraoBiim porti-

(, , ;

ciant conctfpitcenllao, a t iracttnda* qui babel dav

\ ,

moniam iret. At si veoorii Jesut in

Sjnagofain,

lioc eat, cum ment foerll coadanata, e l IIOB d i ? a -

gaiur, lunc d k t t da*noaio irae, qoae coereeri no-

, ,

'

q a i b a t : Obmuiesce; ot siaiira cora projecerit bomi*

\ , )

tiem in medium, cgredietor ex eo. Quid auiera aii

in medium

( ,

projici, ditce. Oportei bomiuem non

omnino iracundara eate e l amarum, crudelis eaim

' . TC 0 , -

boc e l Uruculenla besibe fnerit, naque omnino ira

eareBiero, naro boc insensaii fueril, sed mediaoi

laeadere viam, et furorem tervaro coalra maliifam.

, ,

Cum Igiior iumedtom quis a roalo apiriiu projici-

. " *5*

lor, reiittqiiilnr ab eo.

, '
*

Vxaa. 38-44. Cuin sorreiiaaei aaiem Jesua da

Sjnagoga,
auiem

iuiroivii in domtit

Siiaonis lenebaiur fcbri

Simonif.

c ,

Socras

magna, e l rogavo-

ranl Qluro pro ea. EU aiiaos sopra illam, incrtpa*

, >

v k fabrem, e l ftbrii dimisil illam : iiaiiraqtte $ur-

, \ ** \ -

geaa, miuialrabal illis. Cum aolem 303

*ol o c c i -

. ,

iufirmos aiorbia variis,

ducebaai Hloa ad eaui. A l ille singulia aianus i i n -

, \

derel, orones qui babebaal

paneas, sanabal eoa. E i i b a a l auien e i demonia a

, . \

muliis, clamaniia ac dieeniia : Tu ea Cbrisliis Filiua

, \ ,

Dei. increpans non ainebat ea loqui, qtiia acio-

* \ ,

banl iptum e o e C b r b i v m . F a c l o aulom dieegretaus

, .

ibal in desertum tocum, c i larbae qnaerebanl eum,

f
.11 na
c l vfoerupi usque ad. ipsum,
at detiuebaai illom

,
.

m
_AKL \
Z \ t ^
f^.

\*

ditcederel ab els. Quibot Me a i l : E l aliis civiiaiibui

, \

epori^t lue evangelixare regnam Dei, nani i a hoc

, \

miiiua sum. E i praedicabal in synagogif Galala.

Dominni omnium a^diacif ulii excipiebaiur e l pa ce*

, , \

baiur, qtiemadmoduro aunc quoqut e i apud Patruni

bospiiio oxcipiiiir, ei sanai ejus s o e r u m : ut e i le

insirnai ne rejiciat pauporun boaevoIcDiiaai. Non

\ ,

simpliciiof auiem corai illam a morbo, sed et bonaro

valeiudinam e i robur ad ministrandum ei aappedi-

u i . not quoqao ' illum exceporituos, a x t i i n -

, \

guei posiram fobrini ira? ei coacupiscenlise, e l erigel

\ , >

ac corroborabti n o i , iia ui ei minisirare valeamus,

. \ , -

boc esi facere q u s ei placenl. Yide autom, obeecro,

c l lurbae fidem, quomodo eliam jam occidenle solo
iiitlrmos affereboi, nequc lempore impediebaiur.

\ ,

, , .

N O D sioit aulein daemonia loqui, tum qnod non i n -

" \ , \

digebal immundoruni laude, noqua eniin apeciosa

^^, *

Iau5 in orc peccatoria , tom quod nolebal acoendi

invidiam HebreortiBi, vidonliuni eum ab omaibus

celebrari. T u r b x iiem quaeruul euiueiiam in locum

deserium abeuniem, et detinem. A l ilia non nno

>*

Joco circumscribilur,sed, Eiiam aliis, inquil, c i v i i a -

, *

libus oporlei me evangelixare rcgnum Doi. Uuda

oporiet eiiam uosnon segnes, neqae iinolococonlenlos

* '

esie, eed ubiqne circuniire, e l prodease quibusque.

. \ , ,

-, . " \ , \
, , .

ENARRATIO IN E V A N G E U U M LUCiB. KEtAA

r.

.
.
. ABVZ .
.
/ ^
;
t .

758

CAP. V .
CAPUT

copiur* piuwm.
. parahflico.
Leti pnbluano. Ckn$lo cum publicamt
comedente. Cur ducipuli JoamnU jijunaxt,
ditcipuli

nonr
V B X * . 1-11. < F a c l u m est auiem cum turba i m -

, \

mraerei ei tii audirei verboin Dei, e l ipse

. \ *

j u \ i a siagnum Geueiaroib.

siabai

* .

slanies ad

. * *

dorant ex illie, 01 abluebanl reiia. Ingreesiu aulem

in unam navim q a a erat Simonis, rogavil eum r i

* \ ,

a lerra abduceret pusillom, et oedens docobai c'c

. * ,

aavi lurbae, U i c e s s a i i l auiem loqui, dixii ad S i -

* ' ,

monem : Due tn a l t u m , et laxaie reiia vestra in

E t vldil daaa

stagnum : pitcatorea a a t e n

aavca
descen*

* \ ^ capluram. E l reaponden Simon, dixil illi : Pra>

copior, pcr tolam itoctem laborauiea 904 M W I
, * ., '

, , \

erpimos, lamea tuo juasu laxabo rete. cum boc

5 . \ -

fecissepl, concluserual piecium muUitodiooai c o -

, . ^

pioaam. RumpcJbaiur auiem reia eoram. fcU aaaa

eroni sociis qui eraat io aliera navi, u l veniront e i

adjuvareni iptoa. E l veaaruni, atque Impiovennrt

* \ ,

ambaa oavea, iia u l morgereolnr. Qnoa c a m vide-

. , -

ret SiaiOB P e t r t i s , accidll ad genaa Jesn, dicata :

, * *

Diacado a me, Domine, qaia bomo peccalor axta.

, , *

Slupor enim circumdederai e u m , e l omnea qui

\ ,

cum illo fuerant, anper caplura pitcioro qoam fec*-

, . \

r a u i : similiier auiem Jacobain e l Joamieia ttlios

, ,

Zebedaei, qui erant tocii Simooi. E l ait ad Simooam

* \ ^ Jesus : Ne m e i u a s , posibac bominea capies. E t
* , *
subdoclU in lerram navibus, raliciis omnibus <
, ; cull i u n l eom. > F u g i i Dominus gloiiara, qna? eum
, .

ob hoc magis sequebatur. Igilur urgeiue itirba in

, ".

naviin iogrediiur, ut ve! a nave doceai io Huoie

, *

elanles, oinnibas e regiooe compareniibue, e l uullo

a lergo venienie. Poslqaam

, , \

docuil, dominum navis non reliquil irreinuneralum,

aulcm lurbatn a navi

. \ -

sed bifariaro

pifcium ei donavii, e i discipulum suum facil. A d -

, *

mirare auiem Domini diepensationem, quomodo per

, \

propria ei famillaria sua quemqua a l i r a b i i : sicui

. , \
* ,

ei benefecit, qoia e l muhiiudinam

roagos per siellani, iia e i pifcatorea

per piece*.

Porro Chrisii maneueiudiaam vide, quomodo obaecret Peirtiro u i a lerra a b d a c a l : rogavii eniro, idem

\ . " e * l quod obsecravit: aed e l quoroodo Peirua m o r i ,

gerus fueril, ita u l hominam quem non viderat, io
* , , \
naviui tuam susceperii, e l ei in omnibut obedierit.
, * \ ,

Nam u i dixil ei quod abducerei in profundum, a o a

, , ,

abnuit, neque dixit, Per totam nociem laboravi, e i

nibit consecuius s u m ; nuuc libi parerem, e i aliia

- ,

faligandus laboribus incuiubcrem? sed a i l , l u verbo

, ' , -

luo laxabo rote. Adeo fcrvebat fide eiiam anie

\ , \ ,

fldem : unde et laotos pisces comprehendil, u l illoe

\ ; -

non polueril irabere, e l annueril sociia, boc cst

, , f

parlicipibus in alia navi.Nulu autem iiloa vocal, quta

tb \

proptcr sluporem magnum loqoi nequibai.

* \ -

m u l u revereniia Peirus rogai Jetum u i navi e x c e -

, ,

dai, peccalorem seipsum dicens, et iodlgnum illius

, ,

conversaiione. Iljec ctiam per anagogiam si %is iu

Porro

7M>
ae.rmo liic, id

aat, raaadaUim

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCHTKP.

756
Uivd qoo ioiperai: C*VT<<
,

E x i ab illo, e i obmaleoce ? Sctea autero

, , , -

quod e i

nunc n a l l i habenl d s m o n h , qui datmonam parti*

, , ;

ciant conctfpitcenllao, a t iracandaa qai h*tbel dav

\ ,

moniam irae. At si veaerit Jesvt in Synagogatn,

lioc e$t, cum ment faerit c o a d a n a u , et noa d i ? a -

,
* '

gaiur, UIDC dicel dtomonio irse, q o c coerceri no-

, ,

quibat: Obmutesce; et slalirocoro projecerit bomi-

, i p c l )

nera in medlum, rgredielor ex eo. Quid aulem oit

, *

in ottdium

( ,

projici, disco. Oportet bootiiicm non

omaino Iracundam easa et amaruoi, crudelis eoim

' . 0 , -

boe e l Iruculenla bestbc foerit, naque omnino i r a

* \

eareaiero, naro boc intensali fuerii, sed median

incedere vfem, e l fcirorem aenrare cootra tnaliilam.

, ,

uin igilor i a modkiin quit a roalo spirilu projici-

. " {Sio/f

lur, relinqoicar ab eo.

, '

* ,

Vaaa. 38-44. C u m surreiitoei auiem Jetua da

Sjnagoga,
auteni

imroiTil in doniui

Siiaonii lenebaiur fcbri

Simonit.

Socras

magna, e l rogave-

ronl ttlum pro ea. E t aitaas sopra illam, i n c r t p a -

\ ,

v k fabrem, e i fabrit d i m i i i l illara : iiaiimque aur-

, \ -

. ,

deret, orones qui babebaai iufirnios oiorbis variis,

ducebaai iJloa ad cain. A l ille aingulis nianus i i n -

* , \

paneas, sanabai eoa. E i i b a n i auiem e i dsmoaia a

, . \

Biuliit, chmantia ac dicentia : ea Cbrisiiis F i l i u t

, \ ,

illii.

gtaa, miiiietrabat

Cum aotem

303 *'

occi

Dei. E t increpans non ainebat ea loqui, quia ocie-

! \ ,

banl iptam ese C b r b t u m . F a c l o autem dieegretaus

, .

iaal in de&ertom

locum, et lurbae qtisrebaiil eum,

c l v f o e r u r i asque ad ipsum, et datinebani illam na

\ , \

ditcederel ab els. Quiboe flle a i t : E l aliis c i v i u t i b u i

, \ '

e p o r l d n>6 evangelixaro regaom

, \

Dei, nani boc

i n i i i a i sum. E i pnedicabal in synagogis Galilcsc.

Domintii omnium a discif ulis eicipiebalur et p a c e -

, , \

baiur, quemadmodum auuc quoquo e l apud Petrtim

. >

bospiiio oxcipiiur, ei tanai ejut s o c r u m : u l et le

insirnai ne rejiciai pauperum beaavolemiain. Non

\ ,

eimpliciior aiiiem corai illam a roorbo, tad ei bonam

valeiudinem et robar ad minislrandum ei iuppedi-

l a i . E i no$ quoqao si illum exceporiaias, exeiin-

, \

guel Doslram fobrim ira? et concupUcentiae, e l erigei

\ ], -

ac corroborabii nos, i u oi ei niinieirare valeamns,

. \ , -

boc esl facere quae ei placeul. Yide aulem, obtecro,

c l lurbse fidem, quomodo eiiam jam occidenle sole D * \ infiriiios afferebai,

nequc lempore

impediebaiur.

, , .

Non aioic autem daemonia loqui, lum qnod non i n -

" \ , \

digebal

^^, *

immundorum laude, nequa eoiin apecioaa

luus in orc peccalorlf , lam quod aolebal acoendi

invidiam Hehrseorum,

vidonlium eom ab omoibui

celebrari. Ttirbx iiem quseruol euiueiiam In locum

deserium abeuniem, ei deiinem. At ilit non nno

loco circumscribilur,sed, Eliam aliis, inquil, c i v i f a -

, *

libtis oporlei me cvangelixare rcgnum Dei. Undo

oporlei eiiam nosnon segnes, neqae unolococonlenlos

* '

este, sed ubiqne circumire, e i prodease quibusque.

. \ , ,

, . " \ ,
, , .

ENARRATIO IN EVANGELIUM LUCiB. KEtAA

. .
.
.
& .
,
6
;
,

758

CAP. V.
CAPUT

V.

coptur* phtmm.
. pnratntho.
Leti publieano. Ckriuo enm pubticann com$denie. Cur discipuii Joanni* jejuna.H,
dUcipmli

nonr
V B B S . i - H . < F a c l u m eel auiem eam l u r b i i m -

, \

minerei ei tii audirei verbain Dei, ot ipeo

. \

juxta fttagnum Genciarelb.

ad

siabai

E t vidil duaa

stagnum : piscatorea aalem

navca

- ,

tiantes

daacen*

, *

derant ex illit, el aWuebant retia. lagreaaus aulem

in tinam navim q u eral Simonis, rogavil eum i l

a ierra abduceret pusillom, e i aedens docebal <*c

. 0 ,

navi lurbas, U i ceatavil auiem loqui, dixil ad S i -

* ' , \

monem : Duc in a l t u m , oi laxale r c i i a vetira in

* \

capiuram. E i respondens Siinon, dixil illi : Pra>

, * , *

cepior, pcr loUiu nocteai laboratitea

, , \

cf p i m o s , lamen tuo juetu laxabo rete. E l cum boe

^ . \ -

feciaaeui, conduserunl piacium mulliladloeai c o -

904

, . ^

pioaam. RumpcJbaiur aatera reie eoram. Kl

o m n i seciis qni eraat io ahera navi, ut v e n i r a n e i

adjuvareni iptos. E l veneruni, atque

* \ ,

ambaa n a v e i , ila v l morgereoinr. Cnod c u m vide-

. , *

ret Siasoa P e i r o g , accidll ad genoa

, - " *

Discede a me, Domine, qaia borao peecator H B .

aaxx

impiovenMil

Jesn, d i c o x t :

, , *

Siupor enim circumdederai e u m , et orones qui

< \ ,

cum iilo fuoranl, anper capiura

, . \ '-

r a n i : aimiiiier auiem Jacobaia e l Joanfiem

, \ ,

Zebedaei, qui erani s o d i S i m o a i . E l a i l a d Simoaem

* \ Jesus : Na m e i u a s ,
* , *

eubduclU

postbac

pitciom

qaam fec*flHos

borohtea capiea. E i

io lerram navibua, relicljf omnibus ac*

\ , ;

cuii Biiat euro. F u g U Dominus gloriaro, qna? eam

, .

ob hoc magls aeqaebatur.

, *.

naviin ingrediiur, u l vel a nave doceai i a liiloie

, *

slanles, oinnibus e regiooe comparemibue, et nullo

Igiiur urgeme

lurba in

a lergo vanienie. Poslqaam

, , \

docuit, dominuro navis non reliquil irremuneraium,

aulem lurbam a navi

. \ -

sed bifariam

pis< ium ei donavil, e i diaciptilum suum facil. A d -

, *

mirare auiein Domint dispensationem, quomodo per

, \

propria e i familiaria stta quemqae atirabil *. sicui

ei benefecit, qoia

e l muhltudiaeni

. -

roagos per eiellam, i i a a i piscaiorea per piecw.

, \

Porro Christi mansueladinem vide, quomodo obse-

* ,

crei Pelrtiio ut a terra a b d u c a l : rogavit enim, idetn

> \ . " e i l quod obsecravii: aed e l quoroodo Peirua m o r i ,

gerus fuerit, iia o l bominom quem non vidcral, io
, , \
naviiu suam susceperit, e l ei in omnibat obedierit.
, * \ ,

Nam ut dixit ei quod abducerei in proiaodum, noo

, , ,

abnuil, neque dixit, Per loiam aociem laboravf, e l

, *

nibit consecuius g u m ; nunc libi parerem, e i aliia

- ,

faligaudus laboribus iacumbereni? sed ait, verbo

, * , * -

luo

\ , \ ,

fldem : onde et lanios pisces compreheodil, o l illoa

laxabo

rele. Adeo fcrvebal fide etiam anie

icaV ; -

non poioerii irabere, e l anuucrit sociis, boc cst

, , \ (

parlicipibus in alia navi.Num auteui illos vocai, quia

&

proplcr atuporem

\ -

m u l u revereniia Peirus rogal Jesum ui navi e x c e -

magnuni loqoi nequibai.

Porro

, , \

dai, peccaiorem eeipsum dicens, e i indlgnuro illius

/ , ,

conversaiioae. Haec c i i a m pcr anagogiam si %is iu

759
THEOPHYLACTIBULGARLE ARCHIEP
760
lelligas. Navia esl Jndfforom Synagoga , ei Petrtu * 61
gfrit lypnm docioruin legis. Laboraveruoi aulem
,
per totam noctem doctorea qni anle Cbristum fu-

e n i n i . Tempoa enim anie ejos adveoium nox eral,

, -

e l uibil romprebenderunt

: poetquaiti aniem venil

, \ .

Cbristos, diesqtic factus aai, apottoli in locum l e -

\ , .

gis doclorom sarrogati, i n verbo ejus, boc e s l in

! *

practpio ejue, laxant rele Evangclii, e i mtiliiiu-

* * -

d i n e n hominum venaniur. Soli autcm aposioli aon

posianl irabere reie piaciom, annnunlque kociii

*ois, e i commaaicant, et ctim eis trabunt. Hi autem

), \ . ,

305

, -

P*lores et doetoree Eccleeiamm in ein-

gulie lemporibiis qoi inierpreianlur e l docenl apo-

, \ ,

*lolica,

trahunlqoft

cam aposlolU, ut piscealur

Tioinines. Animadverie item e l dictionem , Laxare

, \

reie. Evangeliam enim e s l rete, oraiionem babons

buinileni ct pedtstrem, et ad aoditorum

, \ \

infirmha-

rem se auemperamem : et idcirco dicitur laxari. S i

\ , \ .

eui aulem et genttiam profundiiat signiflcari vtdea-

' \

(nr ncr laxaiioaem

a vero

, ! -

ablodil. Implclnr enim e l boc prophetae qul dicU :

r e i i s , neqoo iptum

\ , *

t E c c c ego miiio piteaiores mulios, diclt Doininat,

et poitea miiiam moltoa venalorea, e i venabtmlor

, .

ifloa *

: > piscatores

v o c a n s , tenaiorca
aeqtieatibus babiti

quidem

apotiolos

* ,

lemporibag

\ -

sont doctores Ecclesiaruro a i

, .

auitm

sancioi

eoa

qui

prafecti.

* , * c

, \

* > , * , ' \ .
Vaas. 1*2-16. faciuin ett, cum cstol qoa- C
dam civilale, et ecce v i r plenos lepra,

comque

\ $ , \ ,

vidissel Jesum, proalralus in faciem rogavil eum,

, \ , ,

ilicexs : Domine, ei v i s , poiet me mundare. E i pro-

* , , .

lensa roanu teiigil oiim, diceng: *?olo, mundus eilo.

, , , ,

E l coQfesliin lepra discessil ab illo. E i ipse p r e c e -

pU illi ne cuiquara dicerel:eed vade, inqoil, oitende

. \ *

leipsam aacerdoii, et offer munus pro emundaiione

, , \ ,-

\ *

l u i , quemadmodum prstcepil llotes in leglitoontom

\ ^

illis. P m a g a b a i u r

aulem magig rumor de illo, et

, .

conveniebant lurbae multe ni audiretil, e i s a n a -

\ . \ ,

rentur ab inArmitalibtig aoia. Ipsa autem agebai in

\ *

aecessu in deaerlis el orabai. Admiraiione dignua

. ,

HI leprosos ille, qtria dignam Dco de Cbrialo opi-

\ . ^ ,

nionem babuil e l d i x i i : S i vis, poies me mundare.

\ , \, *

IIoc enim indical ipsum eemientem de Chritlo u l D , .

<le Deo. Noa eoim u l ad medicum accesseral, nequo

\ , \ *

enim lepra a rocdicis corari poietl, ted u l ad Deum,

Al

\ ), * *

Jeaus langil illam, nec sine caosa, sed quoniam i m -

roandus babebatur juxia legem, qui leproeuro l a n -

, , * ,

cttjus tolius e s l eanara id genus morborum.

gabat, volens osiendere qnod non leneatur ad s e r -

vanda lam exigoa

legie dicla, oi quod fioee s i i

Doroinns legia, e l quod roundos non coinqoinetur

, * -

ri

eo qood vidoiur Imniundum, sed anioiorum

, \

lepra s l l q u a coiaquiaai, e i ideo tangti : iaierim

, *

Jercro. 16.
4

Wt

IENARRATIO IN KVANGELIUM LUCiB. -

CAP. V.

\ e l hoc indicani quod

,

, \ \ ,

gancta

caro divlnam

liabeat virwtcra, et purificet a c vivificel, ulpoie qtwe

ail caro Y c r b i Dei. Praecepii auiem leproso ne c u i
dicerel, noa docena u l ab bie, quibug

bcnefeceri-

roua, laudem non quscramug. Abi aulem, ioquh, e t

. 6 *

osiendo leipsum sacerdoii, e i offer munus in teaii-

moniiim

* , (

leprotos, qui judicarel an pnrificaii esaeai. E l s l

illig. L e x cavebal a sacerdola probatidoa

, \

qaidem intra diaa gaptem puriOcabaiur quis, mano-

\ * ,

bal inira civitatem : ein miniis, ejiciebalur. E i boc

* , .

eat, quod dicil Dominug : Yade, oalende le sacer-

\ , ",

doli, e i offer . Qaod autem e r a l muons?

, \ . >

Duae aves. Sed quid 306

; * ,

Iloc est, in rcprebensionem e i

; , , \

i l l o r a m , o i quando coindemnanl me ceu p r a w i r i -

e 8 t

ieeiimonlam illis?
condemnaiioaem

, * & calorero legit, e i boc argiiantur mo non prsevari, ,

cari qtiod mandarim u l illis offeralur donttro aicxl

; -

precepilMosag. Qiioroodo aulem d u a a v e a i l l offe-

* -

rebaniar Domino, non intempeslivum iueril dixisse.

, *

0 cidebalur una avis, e l gugcipiebani

. ,

ejug in vaee lesiaceo novo : deinde alierius avig

oirseque alar? lingebamar in tanguine, a l s i c d i i n i i -

ganguiuem

, -

lebaiur avie

C h r i s i i . D o enim atea dua* n a i o r aunt C b r i s t i ,

v i v a . Pc&figurabani

aolem bstc rea

divina e l boroana, qoartim qna oeeiaa <*t, nompo

, \ ,

boniana, altara vero dimigga

, *

impasaibilii p e n n a n a i i , uncla sangaiaa

. , -

nalarae

viva. Divina eoim

paggibilfa

e l in se paggionein suscipieot, Saugainem

, \ autem Domiui vas gugcepil figulirmm novum, popu ^ ]

Jnquam, novus c i genlibag, Novi Teglanwatl
* , ,
capax. Vide autem quod ubi aliquis fuerii a lepra
, .
porificalna, tunc denique dignus e s l offerre Doinino
a S f

* * ,

d o n u W i s i u d , boc eat, immolare Cbrisium c i a a c r i -

6 , ,

flcara. Nam qtii leproaui e s l et immtindut anima^

\ \

baud digous fuaril

, -

offerro corpot e l tanguinein Dominl, qood divin

, . \

n a t u r a unilum est. Vide autem e l hoc quomodo

offerrc

lalia dona,

boc e t l ,

, .

Ineffabfli

Moyses

qnamvis roullum orarei, non potuU aanare " : Do-

, ,

minua vero eermono aoio mundavii Icprosum. O b -

* -

aorva iiem e i bumilitalem Doinini, quomodo lurba

. \ ,

deaideranle n l illum langerel, in soliiudinibug m a -

excellentia Ifoysen
enim aororem suain

oraecellai Dominui.
lepra

laboraniem,

gjg vergabalur placidus, ac orabat : ut nobis in

; , - Domnibog exemplum praeberei georgiro o r a n d i ,

e l gloriam declinandi.
* , \ .
c \ $ ,
o x t o v " \ \ -

Vaag. 47-26. c factnm est qoodam

die, e i

Spge docebal, eranlqoe P h a r i s x i gedentca, ac legig

, ,

dociorag, qui venerant ex omni casiello Galila*, e i

, \ *

iudaea?, e l Jeruaalero, e l virtug Domini aderat ad

| \

ganandum eoe. E i ecca v i r i porlantea in Uclo hom^

* \

nem qui e r a l paralylicug, e i querebani eum t n *

\ * \

ferre e i pooere ania illum. E l non inveaienleg qoa

|)

p a n e illuro inierreni p r lurba, agcenderunl gupra

, \ ,

leclum, a c per tegukag demiseruni eum cora lcctulo

ISum. x i i , 15

TMOPHYLACTI BULQARIA ARCHIIP.

763
ifi

1M

aata Jetatm. Q r j o m i fidom I vidil, * , ttirxv

dlxii : Homo, ramitiaatvr tibl peecaia ima. B t
*
', * .
c f p e n w t cogitart S e r i b e e i P h a r t a i dlcoale* :
Qnift t t t U qai loqaiiar biaspbeaiaa f Qoia potett

oi \

roaiiltere peccaia niti aolat Dout ? U l

, * ;

eofitovit

avtem Jesa eogiiaiiooes oorum, roapondeas d i t i l

, ;

ad iUo: Qaid cogitaiU i a eorcHbaa vetlris ? U i n

' ,

eti ficilius dkere : R e m i l U n l u r ilbJ poeraia l o a

\ *

tcutb,

; , -

quod F i l i a t boaaiuia babeat poieauieai io larra r a -

, , %\ **-

mitteadi paeeaia, a i l paralyiieo : Ttbi d k o , Surga,

; ,

tolle lociuhrai , e i vada In dooraai

} , >

an dkere : Surga a i a m b a l a ! Ot aaiaaa

J07

Taqae coxieiiim sorgOM coram illia, tollebai I A qoo

* So\ , * -

gtoriicaxo

, . -

DOOXK E l iopor corripaU oaiaat, e i f-Jotiltabaat

, * ^

jacxerai, abiiiqaa in domaai

toam,

D e u , et repleii a a i i ibxore, Aoaoiea : Y i d i e m ^ *

, \ ,
Daaaiaan rariua

iaeredlbilia bodfo. Oportabal

quoddam coraia i o i m k l t faaara n i r a c u t o n , pro*

, , ,

iitda aaaat totxioom dklciltiiai morbi, o i aaaaado

. , ,

taoiam , tanarei e l inaaaabitem

Pbaritov

arata io**aiam. P r i m a n ifiior auimam aanai d i -

catig: flaaaiUaaio* tibi p a e c a i a ; iK dlacamaa a u i l u a

\ -

iniitailaiaa a paccatk aaaei; deindo e i eorpaa a a -

. %

nat, viaa a & r e B l i a * Ada. S * p a aabn aiiaa propior

* ,

iborooi aenral flden. Porro Pbariaai d i c a o i ; C o r

, 1(*

Uta loquitur blatpbenlasT Qnia poleai reinjuer

poccaia a i t i aotaa Daea 1 Hmc auiem dkami, aaoriia

, .

rrwai condaaaanlci. Lege aaiie t i p l u U o j , ot bJaa*

pbamaaa

01 ;

i a Daam roorte panirelar .

M

Dominm*

igiior moailraaa aia aa v e r u n Deum, e l aoa a r r a - Q ;

faaiia UKod a se dieiom, allo signo illia soadei.

Sclabat oaioi qaid ilH cogitaronL Dude onurdao U -

qaldaai, emm eaao Deom. Dei anim o t l videra c o r ;

vtiv .

ptoplcrca d i x i l : Quid vobia videiur ? faeiliuaaa r o -

, , \ ,

aiillero peccalaui, vel san re eorpua f Omoioo j a x l a

* . "

voairam leaioniiani videiur faciliua reroittera poc-

, . '

cala, x l obscaruin, ei uoo reprebensibile, qnamvia

, . .

dUBeilJiia s t l : sanare auiem corput, ut oculia coo-

, ,

picoaia, dlfficiliuf viddlur/ quamvU nalora faciliut:

, ; ^

a i U m c o ego ei boc et illud faciaro : e l idcirco, cam

aaaabo corpue, quae r a i vobis dUDcilior videlur,

, , *

aradibilem vobit raciam e l a u i m a aaaaiioaaai, q u

. -

revera difflcilior a s l , qvamvls vobit, quia aon vido-

, ,

l a r , facilia videaiur. Vido aalem qaod tuper terram

. " . \ .

ramillaalar peccala. Quamdiu eoim auper lerrao! ^ ,

amiia, polerimus delore p e c c a u oosira : a i posl-

, \ ,

quam a terra migraverimus, noo ultra nobisipsis

, ,

pourimos por confeationem poccala delere : clausa

. " \

e*Ua esl janua. Diximaa do bac clausuia io aliia

. " \ ,

Evangelisiii uberiui.

. *

, \

. .

. \ ^
. 27-3. posi kme exiii ac vidii publi-

c \ ,

caaam nomine L e v i iodeBiani ad lelonium ; e i ait

, \ ,

i l l i : Seqoere me. Aique i t , reliciis oinaibos, s u r -

* * * . \ ,

gens aocalus esi e u m : e l fecii ei convitiora niagnum

. \ ** -

L c v i in domo sua : e i erai turba molU publicano-

Aiutv /

" L : v i l . ; I Paral. .

765

RNARRATIO IN RVANGELIUM LUCiB. - CAP. V.

, \ , ! * n i m e l alioram quicam Hlis

766
Eimar-

accambobant.

. K a \ ol

murabanl Scrib e l Phariaaai advertus discipiiloa

xa\oi , *

e}iie, dicrnie* : Quare cum publicanii e i peccaip-

\ \

ribue edilis et bibitis? Respondens Jesus dixil a d

; \ , *

illos : egeni

, * -

tnale babeni. Non veni vocare juslos, sed p e c c i -

qoi aaui s u n i medico,

aed qui

. ,,

lorea ad popnifeniiam. M a i i h e u s

. >

non leg U, aed clare invulgai d i c e n s : c Y i d U M a i -

nomen

thaeom poblicanum ieeue sedentem in leionic

' <

Lucas vero e l Mareu

bonoranles

sinnii
M

; >

evangelisiaui,

\ .

aliud ejos nonien L e v i i a mediuni 308

, ,

Admirare auiom Dei misericordiam, quomodo vaaa

propononl.

, , .

maligni diripiai. Teionoe enim v a * e r a l

e l mala besiia. S c i u n i q u i experii s u n i quaui sittl

maligai,

iinportuni exaclores. Publicani enim s u n l qiti p u . , , * . ' blica vecligalia eimiol, quatcnus iude daronotum
. ol ,

twis auiiiiabus quid lucrenlur. A l non folum Mat-

, *

tbaeuni l u r c lucraius efti, sed eiiam atios publicanos,

cum quibus convivabalur, lucrari volebai Dotninu*.

, \

Nam propierea elconviva illorum 01, u i e i i a i i i illoa

, .

t u r a b a l . Vide

reprehendeitiibus. Non veni, inquit, vocare jusios,

. 01 . ,

boc eat vos, qui vos ipsoa jusiiflcaiis : sed poc-

; , \, ,
,

auiem quid dicai PbariiaeU

ipsom

calores veoi vocare, noa u l in peccatit maooanl,

%e<i u i p&iiiiemiam agani.

Yal a l i i e r : Non veni

vocare jotios. Nullos enim invenio,

, * '. *

omnea p e c c a m * . Quod s l possibile ettei inveniro

. ,

j a s t o i , aoa veniseem. E s l auiem publicanut omuit,

. ,

qui mundi

quandoquidctn

doinino

eervil, e l iribuia carni d a l

. " \ -

Galoftus venlri iribuia dal ciboa, cortator foftduut

, \ \ - C congressum, e l altus aliud. Cum igilur illum v i d e r i l
. \ ,
Dooiinui, hoc eal evangelicus sermo, sedetileni

\ .

, -

lclonio, boc eel non proficere,

oeque moveri

ad majorem

neque

procedera*

m a l i i i . i m , sed qoati

& ;, \ , ,

otiosum, liinc restiscitabil a malo, et tequeiur illa

J c i u m , e l excipiel in domo a u i m a Dominum. P l i a -

; , ' \ , -

risaai aulein arrogantes c l d&moee* abaecti, P b a -

/ \ ,

risacus eairo dicilur qui ab aliis sequeslratur,

muraol quod cum peccatoribus coinedit.

. 01 , \ ,
, ,, .
. -

rour-

, -

V E R S . 5 3 - 3 9 . A l ilii dixerunl ad eum : Quata

\ , D dfscipuli Joannis jejunant frequenler, e i obaecrax a l o l , '- \ \ {

liones faciunl, similiter e l Pbarisaeoriun : tui ie.ro
; *
edunl e i bibunl? Quibu^ ipie ait : Num polesli
, *
facero o l tllii llialami, dum c a m illis e s l spoueuv,
, ; , \

jcjunenl? Venienl aulem dies, e i cum ablalus iuerii

* ,

ab i l l i i sponsus, lune jejunabunl in iltis diebua. Dt-

. " \ -

cebal auiem similiiudinem ad illos : Netno imiuia*

, \

suram novi vcsiimenli

velue : alioquin e i novum rumpel e l veicri non

immiltil in vcslimenlum

, \

couveniet itnmissura <*x novo. nemo m i u i i vinum

.\ \

novum in utres veteres, alioqoin

rumpei vioum

* , f

novum ulres, c l ipsum effundelur,

e l uires pori-

, \ ,

bnnt. Sed vinum tnuslum in uires novos miiiandiim

. '

est, e i uiraque c o n s m a n i u r . E i ncmo qui biberit

, \ . \

vcius, siaiiin vull n o v u n i ; clicit c n i m : Vclus m e -

M x U l i . I3U 0.

11

R o m . v u i , 20.

76
THEOPIIYLACTI BULGARIvB ARCHIEP.
**
tms ctt. Diiimn* dc bls In Maiib*o, et nunc &\; , ,
.
dicemttf auccinctiua. Apottolos ?ocalfillosibalami
Aovontis eaira Bomini aatimilaiur nupiii*. eo quod

* .

E t e k s i a m in sponaam duxerit, Proiuda '

, :

icinnatvj non oportebnt

. -

ditcipuli auiem Joannis

debebant Jejnnare, niniirom qoia virtutem magfstar

irkinixi labore parabat Vonit enim, inqnil, Joaiuiea

neqoo comedcna, neque

l>ben. Disctptiii

aulem inei qui mecnm agonl veluii cnm Verbo Dei,

, \ -

Indigeni noac Jfjuaii

. ' , ,

309

uiililale : quoniam ax

mea conversatione graliam coneecati sunf,

e l per

me cnstoditiniur. Ubi autem ego assompius

fuero,

, , . 01 \
, \ , -

el ipsl ad prtcdicandom misgi fuorint, ume e i jejn-

nabunt, e i orabunl,

certamina

\ * . "

sesa prrparanles. Vel etiam allter. Nnnc cum fn

, \ \ -

utpoio ad tnagna

flrml ttmt, et a Spirito tancto nonduro

innovati,

T f

\ \ , .

veltribos comparanlur titribas at vestitnento veteri,

. \

baud oportet illos gratiori vivendi raiione gravari

, \

ei onerari, sicut neqae veteri veaiimenio nova a d -

dator i m m i u a r a . Poict eana, n l dixl, per niret

. !

veieret inlelligere apotlolos, otpoia inflrmot. Potee

etian Pbaritcot

. , ,

inlalligere, qui nlribus aesimi-

lanlur : qtiasi dicorai Dominns, Mea quidem <kx>

trina vimim ett novam : v o i aoietn cum s h i t uiret

, . \

veierea, illud caperaoon poieatit: sed vinntnvetut

; ,

i>ibetiles. hoc e n veterem iradilionom, roeam, qua

, *

r.ova esi, non vuhis, ted dicltis : Yeine vinam, boo

* *

csi veins Teilamenliim, nvdios eai.

, -

, , ,

, , .
CAPUT

De diicipulu
in Sabbato ipicnt
velleMibut.
De eo
aut aridnm habebat mnnum. Dt electiom
apotiolorum. be betiiitudinibin.
Quod oporteat
inimieoi
dibgere. t)e non coniendendo cum proximo.
Quod
ueminem lictai
judicare.

q.
1

Depl
.

ytipa. . . * /
. xpdc
. oetv
xpireiv.

VERS. \ ^ Arcidil aulem ot in Sabbalo eccando

primo iraitsirel per sai, ac vcllcbanl diacipuli -ejus

. \

tpiras, edebanique

confricanies manibiis. Quidam

autem Pbarisxomin

dicebant

\ , \

illis : Quid faciiis

. '

qood non liceai facere in Sabbaiis? E l rcspondcni

; \

iesiis ad ei>s d i i i l : Ne hoc quidem

legisiin quod

fccil Datid CHIII esarbsci ipw, ct qui cum illo erani^

Qnomodo iniravil in domuui Dei,

_ -, e
,.l panea propo-

* ,

tilionis eumpsil, edilqite, a t dedil ciiam bis qai ^ , \

i r c n m a r a n i : quos non licci odere nisl laninm s a , \ * ,
cerdotibus? dicebalillis: Dominus eel Filius ho
, (;
miois eliaia Sabbati. Jud#i onine fesium Sabba \
lum noniiiiabaiil. Sabbacam
&epe

vocabanl
deinda

coim quies dicilnr.

igiiur occurrebtl fesium i a Paragceve, et

Paraecevero Sabbalom

qood proprie

propter festnir. :

e s l Sabbalum,

nominabanl

,
, \
,

aecundoprimum, eo quod soquauir fetlum et S a b -

baium quod praeeeeserai. Contigii igiiurtunc aliquid

, \

tale: et Sabbalom iliad vocal>aiur tecundopriiuiim.

. ' \ ,

Aiqna cum Pharisaei ditcipulos carpebanl quod in

Sabbato coroedebanl

boc eal arisias

abstrabenies ; ct confricanies, boc cst lcrcntcoiua-

, ->

evelleRies,

759

ENARRATIO EVANGELIUM LU&S. - CAP. V I .

770

, \ , - nibus, adducil Doininus David esurienlem 0 1 come , , - dcniem panes proposilionis, qoos proponebanl quo-

JIO

\ .

lidie. Fugiensenim

, (

poulificem, et decepil eum quasi a rege mistus esset

SaulvaniebatadAbiaibar

, \ ,

in opus quoddain neceasarium, et eaoriena accepit

a pontifice eiiam panes proposflionis, quorum d u o -

, \

dechn quoiidie

\ ; , *

sex a dexiris, et eex a sinisiris. Accepit autem e l

super sacratu mensam

ponebant,

\ ,

gladium Goliaib. ffanc bistoriain d i x i l iltis Dominus,

. \ 0

e l admonet eos a facio

iuquit, boooralis, quomodo meos condemnaiis d i * -

David. Nam si Davidam,

cipulos? V e l aliier, Filius hominis, boc est, ego,

. , \, ,

Dominus

; ,

Legislator, poieetaiem baliens solvendi Sabbattim.

, , -

Filius enim bominis non alioe vocatus e s i quatn

aum Sabbati, u i Gonditor e i F a c l o r ct

, \ , \

Chrislus, qui c u m esset Filiue Dei, mirabiliior di

, .

gnaiu* e s l F i l i u s bominis propier bominea et fieri

e l vocari. A l quod ego et tu dicimur filius bominis,

, , ,

nibil novi. Illum auioin dignum e s l vocari F i l i u m

bomiait, qui miro modo faelus e s l homo.

* \

. \ ,

, .
t F a c l u m est aulein in alio Sabbalo

VERS.

ul inirarei i n Synagogaia, ac docerel. E l e r a l ibi

\ .

, \ .

bomo, e l manus ejus dexira e r a l

baol autem eum Scribse ac Pbarisaei an in Sabbalo

arida. Observa-

, ,

sanaturus ssei, ut invenirem uude accusareni eoin.

* .

Ipae vero eciebai cogiiauones eorum, e l a i l bominl

. \

qui babebai iiianuin aridam : Surge, et s l a in medio.

* , \ . C E l surgeus s i e i i u A U igitur ad illoi Jesiis : I o i e r *0 .

rogabo , ulrum

* *

malefacere? aniinam servare, a n perdere? E l c i r -

, t; ,

cumspecii* omnibus d i x i i boinini, Exiende ma&um

iicet Sabbaiis beuefacere, a

; ,

tuain. Ule auiem fecit, e i retliluta e s l nianus ejus

* " 3. , \

sana t i c u i aliera. Ipsi auieiu repleli eant a m e m i a ,

\ . \

ei colloquebaiiiur inier sese quidnam facerenl Jesu.

, \ ,

Quas diximus in Mallhato,

mauifesia s u i i t :

nunc

. > "

auiem boc diciums, quod

aridam manum

babei,

, * ,

qui nulla virtulum opera facii. Manus enim operandi

organum est : c u i aulem illa arescit, is omnino

. \ ,

olioflus e s l . S i quis Sgitur niaouai l a n a r i vuli, iu

, . "

Sabbaio illam tanciificet. Neque enim poiesl quis

opera viriuimii facere, nisi priug a malilia cfeget.

. *

Declina eniro, inquii, primo a malo, e l ttiuc fac

, ' bonum
11

, \

haque quuudo Sabbatum

agis, boc e t l ,

oiiosus es ab operibus malis, lunc axlondas manuin

. " ,

ad opera virtutum, 6t resiituetur ipsa. meriio

, ,

dixil, resliiuta e s l . F u i l cnim quaudo buroaaa n a -

\ , -

tura batiabal vim operandi bonum, ac manum, boc

. ,

asi operandi efficaciaro,

pardiia fuil, graiia Gbrisu illam i l e m m recepil, e l

ad priorem sanilaiem resiiiuia a s i .

, \ ,

, / ,
.
,
.
? . \
"

P s a l . XXXYI, 11.

YERS. 429.

s a n a m : ged posleaquam

C F a c l u m et4 aulem i a illis diebne,

exiit in moiiiain ad oranduro, eralqua pernociaoa

in deprecalione Doi. cutn diaa facius essei, v o -

772

THEOPHTLACTI BULGARI/E ARCHIEP.

771

c i U dlscipulo MOt, et elegil dnodecin x Ipsis *| ; 0*. ;

' ,
quoi et tpotloJot a o m i n a v i i : Simotietn, qvem et
1

P i i n i m nominaTil, e i Andream frairein eju, $ H

, \ , \

Jacobumei Joaaaein, Philipptnn e i Banbok>m*titu,

, , \ , &,

Malibaum e i Thomam, Jacobom

Alpbaei fiiiiim et

\ , , ,

Simoaem qui vocatar Zeloiea, Ju<Jam Jacobi et

, \ -

Judam bcarioiem, qui Idom fuii prodiior. E t dos-

, , ',

coadens cum illis iteiii in loco campesiri, torbaque

\ . * ,

diaeipalorutn ejus, e i muliiludo copiosa plebis ex

\ , \ ,

omni Judsea e l Hierusalem, e i a mariliuia T y r o e l

Sidoae: qui venoranl a i audirenl euin, ei ganaren-

\ , \ \ -

tur a m o r b i s t u i s ; et qui v e x a b a m u r a

apiritibus

, \

iftuaoadit et tatiabaalur. orouls lurba quaerebal

, \ voi

eauilangere, quia virtus ab illo e i i b a i etaanabal

omaee. Dominos docei nos u l opara sua imJleitiur,

, '

\ . \

e i s i c o l ipee fecii, i i a ei iiot faciamua. E c c e oraiortto 8 . \ .

, \ .
erai, e i aacendii in raoulem. Eteniro oporloi eliam
D08 a negoiii olioaos orare, ei non ia medio m u l -

, . \

lorum, aed ptrnociaoias, ne giaiiin u l c&perimot,

, \ -

ceateiuoa. P a s i oraiiooem auiem elegil digcipaloo,

, \ ,

u l doceal eiiaui quaado qoenipiaui iu gpiriioalo

, .

miuigteritim l u m u i ordinaiuri cum procibug baoc

* ,

elif amue, u l dociii a Doo e i ab ilio peientibua r e -

voioi quis idooeaa aii. AaaampaU

ergo duodacim,

daacaudiiqae cum iiiia de m o n i e ; ot aot qui ex

, \ '

arbibus

veaeraol, ganat, e i gemiuig benetciig pro-

. ' , -

aequaiur, iu anima acilicol ac corpora. Aodi euim

quid d i c a i : Yenoruai

u l audireal e w u , quod ad

, \

aainue coraoi p e r U a e b a l : ti aaoarenlar a morbii

\ .

, boc da corporibus dicii. Eieniu. virlaa ab Sllo g , ,

egrodiebatur, gaoabai omnot. Nara propbelta et

, ,

alii sancii non babebaui viriutem a aa egrediemem.

* '

Non anini foerani ipsi iooles viruiiani. A l Dominui

babuil virlulem a sa egredieoiem,

quaodoqvidooi

' *

ipsefoos viriuium. E i iia prophetaa ac sancli v i r l a -

\ . ;

Uxu auam toptrna acceperuau

' *
. \
.

V x a a . 20-. < ipte auolient ocakia aaoa ia

diMipalot, d i c e b a l : Eeati paupfrea, qaia veairum
e a l regiiuro Doi. fSeaii qoi eeoritie aonc, quia saturabiiniai. Boati qui fleiia nunc, qaia ridobiiia. Beaii
eriiit cum voa oderini bomioos, ei feparaverint
voa, e l cxprobraveriut, e i ejoeerint oomoa vesirum
Unquam malum propior Filiniii bomiuia.

\
, * ,
\ .
, .

, \ ,
-

\ , \

Gaudeia D , .

ia illo e i exauitaia: ecce eaitn inerce vestra

m a l u e s l Su COBIU. Seeuudum bste enim raciebanl

\ .
.

propbatis patras eonim. Yerunuamea v voblf d i -

vilibva, qoia babelit conaoialroiiein vesiram.

\ , -

vobia qui salarati Oiiie Jiunc, quia eaurieiis. Y

vobla qui ridetit

DUDC

, quia lugebitii el

flebiiis.

. , ,

. \ , ,

Yae coiu Laudaveriiu ros omnet boininea. Secuoduin

\ .

baiC eoim faciebant pseudopropbeii paires aoruiii.

Potiquam ordinavil ditcipuloa, per beaiiiudines e l

. > -

docirioat io ordintra magU tpirilualem ioduclt ac

, ^ :

compooii. Nam ad illoa ae veriaus serrooDero facii.

\ -

Ei primoro beaioa d i d t pauperea, 3 1 2

e huuiH

lea liiielligere toluoris, sive a pocuniae cupidiute

. \

aliea<i. omnca boaiiludioes limpliciter frugali-

e i v

773
ENARRATK) IN ETAIfOKLHJM LUCA. - CAP. VI,
tfo ( . ' u i e m tfovenlae bt*ailH*u*m, et

oi

ae opprobHa feranda t qtMimadmodam v * cHrigH

\ xa\

xa\ .

in divites hnjoa txttuli, qota e* cofiaolaihHioiii b o -

" xa\ \ ,

bere dtctt, iioc eat, mie i n p m e n i i saealo betitftant

&,

arcipere, e i ridere, ei l u debctit taadibui c k r o i

vifere. Horreanroe, fraires, qata rm babenl a b

, \ -

bominibttt laadanlur. Decet qaideei I e i ab bomi-

, , . ,

nltma Undenrar, oed priua a Deo.

, \ .

A c l x * \

, #
* *

Y t a t . S7-6. 6 * 4 d k * q o i a o d i t h : DWfHe

inimico* veairof, beeefadia b i s qo4 voo o ^ a r o u

, \

EenedieHe faaladicaalttNif v t b i a , e i oraio pro e a -

. % \

luianiafiiibtis voa. PeroitieflU te i a m a x W m , prtebe

, , et a l l f r a n : <* ab q e i anfart tibi paltioa, eUam

noli t o a l c a n prohibara. O a n i amam eaigeiHi aba
, .
\ . \

l e , t r i b o a : e i mbr to qraf aufcrt q taa aani, a a

reposoat: e l proal vulrto a i faciaal voM botnltiei,

, \ .

. qxoqne faciie lUis timttkor. E t ai dftxjHlt aaa

qul voa dliigtmt, qune vobto ai graiia? H a a i at par

(;

catorea eoa a qoitma dttifmaisr, MgraxO. & t i boav-

fecei-iiis b i s q a i vobia beseflKifNK, qxat valxa aat

, ; \

fraiia ? Siqoideta et paeeatoraa * ftichixl. E l a l

. \ "

ttvtxxaadederHii faia a qoibxs apetxfit vot reeepta-

, ; \

ros, qte graiia eat t o b i a t ffata a i pooeatarea p a t -

, -

eatoribua daui Bxioata, ot raaipiatil parfa. Qtfinho

. ,

diligHe iaimteoa vaairoa, et h e o e l a d i e , e i

, \ , -

d a t a , nibil lada gperarOet: e l etit mareea veatra

, \ * \ \

' aat erga Ingratoa et malos. E f t a l e argo iatoriear-

\ ,

daa, aieui e i PaiOr veaier mlaoHoon^sl. Qaoaiaai

apoeioli ad prxdicandam tohiaiHti ratH, eiaxapaeta-

malia, at e r i i i i filii A l l i i a h D i ; q a i l ipoe beaigvtta

. . >

banlor n o l i i peraecatoree et rntldialoret < ai ifitor

apotioli in ponacoiioBeaa dolenfea, x d Tiudiain(hnn

* \

eoa qai ae ou"etMleraoi, caov^rai ioiaaani, elhiiaaetit

l XOD docuiitaot, exatiseiaa uUqoo Maaat xWaa-

, \ ,

falii rpropiarea Bomiaut a a i i d p a a a adaiosec diat*-

paloa oe vindiciam de i a h a k i s t a m a o l , aed omoia

qoaeevaniaiil, IbnUor feranl, qutmtltqaidans iaja-

rla a f t d a a i , qaamvit Irrvdigloae hnldiefHar; s i c a i

, ,

e i ipie in croce Caelebat, d i c e a s : Potor, dixaitte e i a ;

6\ \

neacioRl tiiai quid CaciotU. Doinde apottoli

, , ,

dieere poaa&oi impoaalbUa eaae pneeepifHa dififamli

! .

Iiaixxiicoa, dicit : Uet1 tibi v i a fiori, bee e i aliis

, focilo: e i ealo latia aliia, qoaiof alioa i i b i etaa vie,

B i qafideai duroa et r&copaiiooio et
6 , , .
\ \
, \

. \

v o t o r i s aaae ilbl iaiiaioae, aaloet l a lalia, ain 4Uaa

volaoriaoaao boaa, ei eompa^ieiitea, at i n j a r i a n i a i
ioimexiorea, a a tapoosibiJa crodaa aaae <[ood a i io

, ,

taUa Aae. Videt legam Dataraletn in eordibot noatiii

liiacrtpUmi S i c a i Doaliuia dixii: la diebai iilia daaa

, \

Jegaa txeaa l a BMiam S I S Hloroai, a ifaieorda

lUafuia ioacrtbam eaa. Pooiea e i alia aoeoatiiale

; *

aoa orgeu

aixillaa eaiis p t t t t l o r i b i i a e i gaolliiba, 8 l a dilifiiis

S i diliaiiig eoa qai vobia beae facioai,

\ \ -

eaa q a i vobia a n i e l a o l a j i i , atmilei ealia D e o , qoi

TpoV}*) , \

oatlxNHia Uafraiia x i txalia* U l n u x kgitvr Dea ati

%,.

r^aiafibM

\ .

airiiilea fieri vultia? Videa olvixaiii

dactHxaiti t Priuiaiii a a a i m U lage le doooil. N a m

775

T76

THBOPHTLACTIBULGARLE ARCfllEP.

qaod to llbi vis l o r i , boe Ollam alieri fac. Deiode e l ** * , ,

altteacmefeede,

morcedem olw pollicetur voWs,

quod siaiilet Oalis l>ei.

,
, ,

; ^ ; "

. "

, \ . \ p u
.
57-40. Nolile judicare, e i non judicabi-

Mb , . -

mini. Nolile coiideninare, e l non condemiiabiniiBi.

Kemittile, reiniUelur vobit. D a i e , e i dubiiur

Veaa.

*%, \ * ,
. , .

vobia. Mausuraai bonaro et coofcrtaiii e i coticussam

, , -

alque aiuiidaiiieni dabuai ia ainuni vesirum. Eadrui

qaippe nienara qua loeliiniai, tueiieiitur alii vobie.

, .

potea

\ .

caxoa cxcuui ducere? noime aiubo in foveatn cadeoi?

; \ ;

Dicebal auiam iltit siiniliiudiueni. Nunquid

oal diacipolut aupra niagialrum , porfeclui . It .

aaleju oiaiiia e r i l , t k u l roagitier iptiua. Ouineta
luorbua* difikiton ab aniuiabat nostria aaiovel Do-

ftuiaua, radicetn dico soparbi*. Naw qui aeipsuui

, ( .

bOu couaidoral, e i aoluia

aiiendil rct proxiuii,

ttbgque u x a r e vali, eeruiui quod Miparbia capiiur,

, ,

c i obJiviaciivr t u L Oiiinioo enim de se quod non

poccoi aeailt, e i propierea alioa peceauic* repro-

\ , .

beaUil. Igitar t l via iacoudeinuauu oste, u coo-

drmaisa alioa. D i c e o i u i , quasto, quare coiidetunaa

, .

aliuai u i prsvaricaiiiaoi divinaa legea? Annou ct

Iv pnevaricaria diviuatn legeui ? U i laceam de aliia

peccali*, ceria in illo ipao quod atioa judicas, poc-

E l e u i m diviua l o i pratcipii libi ae judicea

, ' ,

iratreai. iia eiiam l u prstvaricaris legem. caiu

pnevarkalor e a , aoo deboa Judicare aliuiu u l pras-

* \ .

varteatorein. Judicam aaiai auporioreiu e o e oportei

, -

lunvra peccauie. Aamilia igiiur, o l remiiieiur l i b l :

ila, e i dabilur libi. Measarani enim boaam, confer-

. , \ *

U m e i coocuaaaut l exandaoleui dabuui io aiaaiii

, . ,

vaairvm. Non eiiim parce retueUuir Dotuinut, ted

\ ,

opulenio. S i c a i Jgi^ur measurai farinani

promif,

couculit, eiuudareque facit, siquideiu abaqae par-

, . "

cliuouia meliri m : i u e i Dominan mcuturaui m a -

gnara ai exundanleui dabit libi. Hic forie acuiior

\ , \ ,

quispiam q a a w e r i i , quomodo posiquam dixit, Qaa

\ *

ttieatara itidiiidai, uielieuiur vobis oi a l i i , Uerum

\ .

d k i l quod menaura exundel? S i enhu exuodei, quo-

* , $

uiodo ineoiura b * c eadeta el ? Dfcimui iiaque ooo

, , ,

easediciuoi quod lauia oieoaura meiiaoiar v o b i i o i JJ

alii, aed eadaai. Siqoidoiu dixiatei U n u meoaum,

laoc non defuitaei diflkuliai e i coairarieias t e r -

rooai. Nonc auiem cuiu eadem dixerii, solvil cio-

, , . ,

i r a r i e u i a u i . L i c e i eniin dareeadero monsura,

314

, 5-

aed iiou laoia. Boc igiiur dicil Dominut: S i bene-

. , ,

fecerit, benefiei libi. Uoc euim e * i eadero measura.

. " ,

, ;

Exundaoieoi aalein d i c i i , quod com oemel beuefe-

. ,

ceris, iuuumeria modii libi beoefiei. Idem eel eliaui

, .

iu condeuioolione. Qui eoiiM coudetnnai e l deinde

, , -

eoiideinnalur, eadem

meoiura rocipil : quaieoos

. \

auiem ampliaa coiideiuaauir quod limileoi condeiu-

. , -

r i i , in boc exandana eal meoiura. H * c auleiu

, *

dixii Dotaiaao a condeiBBaiiooo

, ,

R o m . , ! .

i.ca

problbeus.

ENARHATiO EVANGELIUM LUC,* - CAP. V I .

777

773

. Dicit aulem et purabolam nobin, boc esl exeinpiuiii

Dic eiiim, quseao, iitquii, uonne alierum judicaiin, e i
, \ ,
\

ipse eadeia peccant, coinparaius es caaco caecum

, .

, , , \

ducenli? Naio 6i aliuro condeinnas,

eadem iocidie peccala, ulrique fcci e s i i s : e l vide-

e l ipso in

; ,

rie quidom illi dux sae ad bonum, eo quod c o u -

, * \ *(

d e m n a t : non ee aulcio d o i . Quomoilo oniiu ille a

le ad bonum mduceiur, cum e l l u labaris? NOD est

, .

eaiui dfecipulus supcr magiftirum *. S i igiior l u

, \ ;

qui videris esae uingiaier e l dux, laberis : omaibaa

niodia cadet eliam qui doeeiur ac duciiar. E l a b o r a -

\ , ,

lus cnim discipalut, boc e s l perfeclue, e r i l eicot

\ \ .

magisler ejoa. Uaec dicil eiiam oi ne coademoeou-r

bi qni t a n i inferioras n o b i i , i videanior peccare.

Subdii quoque e i aliud ejuatfem argumenti.

. \

\ *

.
c ,

V E O S . 4 1 - 4 5 . Qvid auleiu videa fetlucain in oculo

, ) (

fralris l u i , trabem auiem qoae i n oculo proprio loo,

DOII aDioiadvorlif t Aut quomodo poiea dicare fralri

, ,

l u o : Frator, aine, ejiciam fcsiacaiii quae i n oculo iui>

e * l , ipte i a oculo luo irabem non vidooa? Hypocriia,

; ,

ejice primuut irabom ex oculo tuo, ol luoc perspi-

, \

eies oi cjicias feslucatn quae eii in oculo fralria l u i .

Noa e s l enim arbor boaa quae facil fruciom m a l u m :

naqoe arbor m a U faeieoa frocioio booum. Uiiaqoa?-

, .

qtie o o i n arbor ex fruclu ano agnoscilar. Neque

eniin spioit colligotit A c a s , noque e robo viode-

rotanl o f a m . Booua bomo ex boiio ibesauro cordia

eui prciferi booum, e l malui bomo ex malo ibesauro

cordis toi profei l aialiiai. E x abondaiia eniro cordia

loquilur os ejus. Quid aolem videt, ioquil, fetiu-

. C cain, hoc e t l , ^arvum poccaiuio frairi toi, irabeoi

. >
aaiaai, tnagnum peccaioto loum, advertiaf Hoc
, \, , ,
aatam omoibui dici p o i e s l , e i maxiina docioribiie
, ,

e l principibus, qui subdiiorain peccata qoamvin

parva p u a i a n t : eua auleai eliam maxiiua iinponiu

,*

ainunt. Idcirco illoi e l bypooritas vocai Dominus.

\ , ,

S o n i alii quidem apparentes, dom aliorum peccata

%\ , ,

p n o i u a l : i a boc eaim Jusii apparent. Alii aotem

&, . \

aoai ex eo quod et ipoi graviot peccenu P o s i e i

, ,

eiiam ei exemplo confirmai aeroiooem t a a m . Sicut,

. i n q u i l , ooo e t l arbor bona

quae facil fniciom p o -

, ,

irem, neqoe arbor polris q o a ;fatil frucium b o o u m :

ila e l qoi alioi catiigare e l corrigere, e l ad bonum

. " , , , , , , \

\ -

315 iranaferre a i l o n l a l , non fueril malas : ti

autom malus fuoril, alios noa faciel meliores. Unios
cujueqoe enim eor ibesaorus e i i : e l si quidora booa
habeai, eiiam bomo bomis e s l , e i bona loqoiiur:

\ , ,

f io voro tnalit cor pleoom fuerit, eliaui homo malua

oal, ot mala loquiior. Potet aotem b * c e i de P b a r i -

, ,

tieis t i c ioielligaro. Ad illos anini sermonen)

\ , \ *

geas, inquii, Ejico prirouin irabem e t oculo loo, e i

diri-

5 ,

Uioc feslucaro qua> e t l in oculo fralris l o i : eicoi

, \ .

eiiaio alibi dicil, Caoiolum gluiieit08, e i culicem

^ \ .

exeobiutes. Quomodo igitur vos P b a r i s qni eslif*

; , \, , "

arbores

, v

iaan. , i .
PATROL. GR.

CXXUl.

polret,

polorilii frociua

bonoa

afforra?

779

THEOPHYLACTIBULGARLB AKCIllEP.

780

Vealer eeh sermo sonipcr putrie e s l , sicol et v l u . i x , \ }

Loquimiai enlm ex abuodantia cordia. Qoomodo

. '

Igiior atioa eorrigetia, ei alioroio peccaU ptiuieiis,

\ , oi

ipti graviaa peccaoies?

\ . , \, ,

^, ,

; -

, ,

\ , \* ;
Vxas. 46-49. Quid aulcm vocalis me, Dorolnc,

, , ,

Domioe, 01 noo faeilis q u * dico ? Qnitqaia venil

; , \

ad

me, et

aodil

aernKmei

meot, e i facii

aoa,

otieo-

dat vobia ci aimilia alru SiinSlla eal bomloi a d i f i -

aliom ,

eaoli doiaoni, qoi fodil

meolom

auper

patram.

fuodata

eoim

\ . "
, \ , \

auieia facia,

\ . , -

et ooo pomii eam

Iooodaliooe

illiaom eai flumon domui illi,

movbre,

e i poaoii fanda-

, \ ,

eral super

peiraoi. Q a i \ ,

auiam aodivii, e l fecil, aiojilit eei bomioi qui

\ ,

rdiftcavii domom ioam soper terram abaqoe foo-

illiaua ot Aoviui, at conlinoo

* ^ , ,

cecidil, e i facia e s i roioa dotout iliioi oiagoa. t

dameoto, io qoam

\ .

boc oeceaoario oobis d l c h a r , qoi ora quideoi

Chrisiatn coofltamor, opore auiam negamus . S i

,.

Ei

* a i m Domiooa

s u m , l o q u l i , otooloo vesirooi e s i

facere aa q u e sooi servoruio. Senri aoim opoe est

. , \,

. ,

recia facere qoad domiooi imperat. Deinde, dlcil

uobis quid locretor aa aodieos, c l ooo solom a o -

, \ , .

dioiti, aed ct faeiena. Similio eal enim bomioi aedifi-

"

c a n i i , qoi dincaril aoper pefram. P c i r a igiior esi

Cbrislus, sicot Apoaioliu letiaior . F o d i i aolam

. ,

in profundum,

qoi ooo

wperflclaliier

teroiouei

,
;.

Scriplune accipil, ted a c r u u i u r profooda illamm G '

in i p i r i l o . T a l i s igilur a l aopra petram fundal, c l

\ '

deiade facia lempeaiaie, hoc e t l peraocuiioae vcl

, ,

taouiiooe, illidii flutoao doutui illi, leoialor, sive

datotoo,

sive boioo, e i uoo valel toovere illaio.

, \ :

Flumini taoa leniant illc hoo>o coafertur, a l valde

. *

oierito; aicei eoioi flumen iouodare facil aqua

, *

qw

superae decidii, iia e i leotaateoi illom bomiueoi

, :

S a U o a t , qoi e bupernii cecidii, crescere facil. Do-

\ ^

lout auteio oonioi qui ooo faciuoi termoDem Dooii-

n< cadii, e l fli ruina doraos illhif magna. liagna

eoloi roina eU eonim qui aodioul oon faciunt.

flam qoi noo audii, ei nou facii;, non lam graviter

, , .

cadii, qui aoleni audil c l non facil, gravius peccal.

, ,

CAPUT V I I .

IU filio vidutc. De iniii/s

Joanne.

D cenlnrione,
\ EES. 1-10. 316

$ . , . *
.

auleui consumuiasscl

omoia verba jiiia audtenlc poputo, fnlravk Caper-

, *1 . -

oaom. Gciiiurionis aoiem

male

, -

babent agcbat aniutoro, qui iUi eral cbanis. C u m

^ .

^uin

cojatdain

servus

aodisci aulem de Josu, miak ad eum seoiores J u -

da?oniai, rogans eum o i venirei a i aorvarel gervum

fitwm. At illi cum

. ,

veniMCiit

ad ieaum, rogabanl

i.:im siudiote, dicenies: Dignus eal u l boc

4 1

. , 1\

1 1

1 C o r . , .

illi

, ,

781

E N A R R A T I O 1N E V A N G E U U M

, *

ad eum ceiilario amicoe, diconf e i : Domlne,

; ,
,

tiiirea. Qnapropier oec dignum meipaum arbiiraius

gtjfn, ut veiiirem ad l e : eed dic verbo, o i aanabilar

pucr meus. Nara e i ego taomo aum aub polestate

. '' , .

< onaUutus, babans sob mo miiite*, et dico huic :

\ ,

Vade, et v a d i i : e l a l i e r i : Toni, e l veiiit: c t aervo

* , , -

meo, F a c boc, et facil. A u d i i i i auiero bia i f t o s

, ,,, \

miralua est eara, e l convergtia sequrnii sa lerlas

, , \ .

d l x i t : Dieo vobia, no iu lsrael qaidem laniain fiden

, .

iuTeni. E l rcvarti qui misai fueraoi in domuiu,

\, *
,

Invenaruut fcrvam q a i langtierai oanom. Idein

e t l bic cum Hlo quem Mautaeug p o n i i , etiamii non

.
.
\
, ;
, *
, .
\

noli

v e x a r i : non onim s a m dignut u i aub leclam meom

f/ci . \

7SI

CAI\ VII.

diligit e a l m

;.
6 ,

gouicro nosiram , at Bynagogam

ipae
aulera

sBdiflcavU uobis. Jcens

* m
t a m ibat
l l u Uc.am
dm
illif. E i com j a m non longc abeseol a dotno, tiiisil

, " - .

L U C *

pneues :

. ,

. ' ;
^ -

dicai Maiibftus quod mlserit Jodasoa, rogans e l orana

itltim. Veriftimile cnim est quod priniam roiseril l u daeos, deindeetiani ipse venerii. Qtiod igitur p n e i e r mlsii Mattbaens, hoc dicit Luaaa. Fortassia e i J u d a i
invidia tabeacenies non permitcmui cenitjrionem a d
peilea Jeta v e o i r e : fuissei enim lioc in gloriam i e a u ,
* i denique ipso orgenta necctiitale accetsisset ad
Jeatim. Sed forle iieram quia i n l e r r o g a r i l : Quomodo
igllar Maiibsua dicit quod ille propria voce obtec r a r i l u i venirei Jesos, L u c a s vero boe loco dieil
qnod amici obaocrarini eam ne veaiai ? Dicendum
haque quod nibil noTum eUam alioa mhiare, ot per

aa vcnire, et eadeoi dicere ae doprecari ne veniat.

;
.
- _
. .
. .
.
Dignaaulem riri Adea eaMqoaro adiairemnr, i n d i - c
.1
.

.
;
dicit quod neque i n laraeliiico poputo UnUtn fldem
, \ , inveiierii. Geniilis cnim e r a i c o n i u r i o , fortitanex
.
Romanorum coboriibus. Cenlurio quoque omnit
,
rooit eai quas praeesi multit i n maliiia, c u i per
. , ,
viiam irnilia aunl ncgoiia, e i babel sorvuin a?gro ^ .
lantem, parieui anitn rmiouis aipertetn, iraro dico
, '
o l coucupisceuiiam : ordinaia enim aoal baec ut
* \
a e n r i a n l : e i accersil Jesum miuilqoo ad illum i n ,
larcessore Judieot, 317 boc o s l eogitaiioDes e i
. ,
verba confessionis. Judagenim interpreiaiur confee , \ *
sio.Nonneeniin confesaioniaei huiuililalisverbasuni:
\ ,
Non aum digoot ul ingrediaria eub iccium incuiu ?
,
eic. l u q a e tura baoc credideriiin Jesuro, aiatim r c c i , \
pH ftcrvuni tuuiu eanum, iram et concupisceoiiani.
. . "

, , . ,
t

\ ,
, >

VERS. i i - I 6 . E l factum e s i , dehicepa ibal in

Natv. K a \ \

c i v i u i e m q u vocaiur Nain : e i Ibaal cuio eo ditai-

\, \ , '

puli ejus m u l i i , lurbaque

, \

appropinqnarei

, \

eficrebaiur filbis uuicus mairi u , et b e c vidua

/ ,

eral : e l

, ' , \

cnni vidissei Daminus , miscricordia molus super

. aopot.

eam, dixil i t l i : flere. accessll leligilqut

poriae

copiosa. C u m auteni

Kiiaiis,

ecce defuncius

lurba civtiaiis multa c u m illa. Qtiain

. , , \ ,

loculmn. Porro qui porlib^nt, stibsiiiemnl. E l a i l :

. , \ -

Adolescens, Ubi dico, urge. E l resedil qni eroi

) \ \ .

moriuus, l coepit loqui, e i dedii illum mairi suai.

, , ,

Aeeepii auieui omaea limor, c i glorincabaut Deum,

7g3

TilEOPIlYLACTI B U L G A B L E ARCHIBP.

W4

dtrctilos : Piopbei*

agnu$ surrexit inicr nos, el ; , . >

Deus viailavii pWbem suaui. Poaiquaai ccnlorio ,
nie tervum eliam absene sanavil, aliud rarios factt
iniraculum. Ne quii dicai, E l qaid novi i u boc terTO

. "

coutigii? foriastis

moriaus,

, ; "

iQtciUl.

, -

solum auiem verbo facit ntiraculam, aed e i

alioqui noa faitaet

propterea morluum illom qui efferebaiur,

locolum u n g i i : u l discamus qood corput ej4 c o r -

pus vifificam i l Quoniam eaitu caro ejut facla eai

propria Verbi omnia T i v i f l o n i i s , propierea viviaca

el e i

, ,

ipaa, lolliique uiorlem

e l corrnplionetn.

Porro retedit tuorluus, e l coepii loqai, til ne appa-

renler lauiuni quibusdaui tuftciiaius videalur. Natn

. \ ,

vera? resurroctionif aigauiu fuii, retidere e l loqui.

Iitaiiiinalum oniin corput neque

rcaidcrt,

, *

neque

loqui polesl. Viduain auletu iolelligaa e l aoiuiatn, ,

qiae virum toum, vcrbum Dei, qui boiiooi aemiaa

. \ -

vii *cmen, a i u i l i l : fllius vero ejoa, mana

, ,

moriua

ci, c i iffenur e i i r a superaain c m l a t e m , Jero*a~

. , -

teui; regio euim viveaiium illa e&l. Proinde Doroinua

\ , ,

miiericoidia moiot langil loculuin. Loculus uienli

. *

esi corpus. Sepukruai eoiui e l loculus corpui et,

\, .

uude c i G r a c i corpui vocaal, quati

, .

boc esi aepulerutii. Taeto auicui corpore Dotuinua

ousciial aienleui, juyeiulein e i forteoi illam facicni,

, . '

q u residei, e i u i n j t c i u u fuerii a sepulcro peceaii,

, -

iucipicl loqui, boe eel, docere alioa. Quamdia enim

. ;,

in

, \

peccaio deiiuetur, noo poreti doeara

e i loqui,

, , -

quia enim ai credoroi ?

g . ' ,
\ ;
Yxat. 17-29.
Audaeaio

E l exiil bic

de eo, ei oainero

E l nuuiiaverunt Joaani
nibut. E l iuvocavii

duot

rumor

in uuiveigam

finiliiuam

region<sin.

ipaiaa de bia oui-

de discipuiii tois Joauncs,

diKipuli

nmiique ad Je*uui d i c e o t : T u e i qui venlurus et,

318
ad

, .

t*lium extpeclainufr ? Cuiu

auioiu

, , *
, ; -

noa

, *

ad le, d i c e u t : T u e* ille qui vculurus est, ao

, *

aliutn exapeciauiua? In eadem auietu b o r a o i o l i o a

, ;

CUID

viri, d i x e r u u l : Joaouea Bapiitia

veuisteul
niieii

curavil a uiorbit ac plagis el i p i r i i i b u s matia, et

carcis inuliis donavii vigum. re>pondens dixil

, -

i l l i i : Evulea reuiiiiiiaie Joanui q u * vidislls c l a u -

. * -

disiis, quod c * c i videani, claudi auibulent, leprosi

, iniindeulur, surdi audianl, iuorlui reaargaol, pau- D , fci , ,

pcribus
annuniietur Evangelium : ct boalus est
,
quicuiiquo non luerii offeuius per me. cuni dia, . ,

cobsisoenl nunlii Joanni, corpit de Joanne dicerc

ad lurbar : Quid exisiie iu dcscrlum ul vidrrclis ?

ariit*dinci.i quae vtolo agilalur? Sed quid exislis

* -

viauri? bominciu inollibus

; : ; "

veslinienlis indultnu?

E c c e qui vesiilu spleudido vcsliuiilur, c i iu doliciie

aguni, iu aulit reguui aunl. Sed quid cxislis ad

videnduui? propbeum ? Ulique tlico vubis, c i plus

, , , . '

quuin propbelam.

; ;

Uic c s i de quo scripium

^
,

i k e e inilto angelum meuui anie faciein luaiii, qui

pro?parabit viain luam atue le. Dico eniiu vobis :

Major iirter nalos aiulierum propbela Joanne I U -

p l i s u nemo o u ;

aitaiaen

qui uuuor e t l i u regao

. , -

785

ENARRATIO

EVANGELlUM

LUC<E. -

CAP. V I I .

78 >

. ; D e i , major t%l i l l o . E l o m n i s popnlos auJiens, et

, . \

,
' .

p n b l i r s n i . justiOcavaniiU Deum b a p l i z a t i bapliemo

Joannis. Pbarisaei autem et l e g i s p e r i i i c o n s i l i u m Dei
s p r e v e r u n l adversue semeiipsos,
eo.

non baptizati ab

l u c r e b i i i t per t o i a m Judaeam et O n i t . n m n

* . >

regionem i t i i r a c u l u m q u o d i n N a i n f n c l u m , a u d i l u m

e t i a m e s l a discipulis Joanuis, quos gravabanl l a u -

, Natv

, *

des

volous ets d c m o n s t r a r e magnitiidmera C b r i s t i , et

C l i r i s t i , ntpole

Imperfecios.

Itaqnc

Joatmes

(98).

'-

q u a n i u m K e p n e e e l l c r e i , r e m banc c o m n i t n i s c i l u r ,

et n i b i l qi ! r m d i c i l diseiptilie de Christ definfcns,

sed simulans sese i g n o r a n l e m ,

, .

; , ;7

t n i i i i i illog, m v i s i *

m i r a c i i l i s c o n i i r m e n t u r i n flde c i opcribus

i g i i u r credas quod Joannes verc igtiorans de C b r i -

. " -

sio ( ) , m i s e r i t disripulos i i t l e r r o g a n i e s .

, \ .

enim,

iptie,

D o m i m i m cese C b r i s t n m , et servii! Joanneni. We

cuni

e l anie

nnliviiaiem

Quomodo

i n uiero

inatri*

c x s w l l a r i t agno*ri*ns illiitiv,'el i n Jordnne leslilic:i

ins sit c i i i n ossc F i l t u m Dei ? M i t l i t i g i l t i r dist iptilos,

tlicens cis n l i n l e r r o g p n i Jcsmn : T u cs JHs v c n i u -

. , , 7>

rus ? Vidcs quotmidu discipnbts iiitlucat u t c i e d a n l

VtoO ;

quod Deus e i l Jesus. Prophelae c n i i i i inissi d i c u u l j r ,

cl

( 9 9 ) ; *5

bomo inisKiK a D e o . > Doininua v c r o v e n l u r u * .

ipec Joanne?, s i c u l l c s t a i u r e v a u g d i s i a ,

< fuii

, T

Joan. i , 6.

Ex collaliono codd.

Vciict.

S.

Marci.

(98) Cod. 5 ! a d d i l : C , .
, * , ,
, ^ ,
, orb ,
( ;) ;
, .
. ; ,

^ ) \\ 9

; ' , ^
xa\
. ', , ,
, ,
;
, ,
, ! , Sit
, ,
, ,
,
, .
,
, . . . Quod inanifealum c i l
. >;
ev i i i qana magi&iro suo d i x c r u n i (Joan. , 2 0 ) :
, , & *
Qxi lecxm, i n q i i i u m , irans Jordanem eui lu
\ . " ,
lesli/icattft et% hie bapiiiat, omnet reniuni ad
,
iptum. E l r t i r a u e , c o m facta egsel quaealio d i s c i p u , . . . * An alinm VAivilua i n l e r Joaunia c t Juibcos circa p u r i f l c a t i o n e m ,
s i u i aulem ; Joamtis scicns, non r c s p o i t d i l :
a d c n t n accedeuiea d i x e m u t (Matlh. , 1A ) : Cxr
Eijo snr.i ( i d enim offendissei a u d i l o r e s , lamolsi
Pharitai jejunamu$ frequenier: ditcipuli - D cotisequous viderelir, u l i i a d i c e r e i ) , scd ex ip&is
Um tui uonjejunanl?
N o n d u m enim n i e n i e s , q u U rcbus i d cdiscere s i v i t . A i i e a i m , q u o d , c u m Hlt ad
e>gcl C b r i s l u s , ged euin m e r u m l i o m i i i e t n esseauspi
emo acceSdU^eiil, l u u c sanavil mulue. A l vero qiKP
c a i i t e a , Joanneni vero plue q n a i i i b o u i i m n i ) , z e l o i y nani conseqiienlia c r a i , i i i t e r r o g a l u m , q n i t essct,
p i a p a r c e l l e b a n | u r , v i d e n t e i e u m celebre u i i e r i ,
n i b i l r e s j w i n l c r c ; ac s i a t i m apgrotos s a n a r c ; nisi i d
i J l u m a u l e m s n b m i i m i (*). ltaque Joannes, etc. t
qtiod d i x i nsfruere volnissel ? Cognosocns i g i l u r i l l e ,
(99) C o d . 5 1 sequenlia a d . i l , q>tx fnrsan p r o titpole Dous, qua i n c n i e ioonneg coa misisset, c o n p i e r hoiiiojoldenlo: uiiiissa f u e r a u l : tl
fesiim sauavit or.cos, claudos aliosque m u l i o s ; n o n
;

u i i l l i i m ( j a n i de v c i i t a t e perpuneum), &ed u l illos
, , , (
diibiiaritee cdocrct. C u m vero sanassci, d i x i t , E u n ,
tet rennnlmte Jommi quc? audilii et videtis, e l qnsc
) , *
s c q u i i M i u r : quilius pula u f a i i t , sc e o m m sccrela
. ,
nosse. Si euint d i x i s s e l : bgo mm, boc ct eos oflVn .
d i s s e l ; et rt>giiaftt!iu, iortasse et oi\5 promrissent
, , , ,
iilitcl quod J u - l f i dixotv : Tu unimonium
pcrhiba
; ,
te ips (Jonn.
v m , 1 5 ) : i d d r c o boc
nm d i i i l ;
, ; - sed s i u i l
operil;tib omnia di*t:ere, d t i o t r t n n m
, , '
suaui c l a r a m , c i a b o m n i su^picione iinmttiieni b o c
m

(*) Ha?c c t sequemia fare omoia qua? amplios h a b c l cod. 31 stpra L u w i i ! , tlosumpla s m i l v\ ( J i r ^ s t o m , h o m . 5 7 ,
al. 5 8 , i n MatlbauiD.

\fi) E d i t . L n t . nd

Chmlum.

THBOPHYLACTI BULGARItf

787

potetitie eniia vonit, uon

ARCHIEP.

i o v i l i u . T u igitar,

788

d i c i i oa q U oxapectabatar a i venirei in mandam ?

; 01

Qutdam aoiem veniaram in iaferttam inielliguni,

* , \

at quod diritar, henc sensaai babeat t ea qai

veniurag eg ad iaferaom? QuW ighur

. .

Dominogt

Srieng scopam et menlam ioanntt quare migissci

, . , ,

iKog, ni videreat 3 f 9 qoae facaret,

e i ex iOit

con8rmarentar, propierea ad se miisls d k i l : R e -

, , $ ,

nunuaie qvs* vldeiis. Dainde eoamerai miraculorum

opera, qose et per propbetas annanliata

faerant.

Mam qood cseei videot, et claudi ambalanl, e i

( I ) ; ( ;
, ' ,

paoperibts a n o a n i u l u r Evangoliam, in Isaia i c r i -

, ,

ptom e t t D e i n d a d i c i t : E l bealot qui non oUen-

, ,

aos faerit in n e , qoail i u diceng e i s : E l voa beati,

. ,

1 non fuaritis offeasl in me. Quoniam aolem veri

. , -

. . .

. . . .

...

simile e r a l mnltoa i u i u e offenftot in Joanae, qui , ,

tanlam teslimonium perhibuissei da Cbriaio, e l
, . *
nanc miaigoei IHoa ad rogandum now oosei vaniu ,
rua itle proplerea dicit torbis C h r i a l o s : Ne qoid

u l e lotpiceffiiDi de Joanao. Neque enim araado e s l ,
.
ot nonc b o c , nonc iBtic rooveaiar, et nune qaidetn
,
I M . X I XV, 8.

Ex collatione codd. Venet. S. Marci.

,
. , . . .
Quod enlm ipa*, inquiont, Gbriaiag ooset, J o a o nea noverat; quod aoiem pro hominibas m o n i u rua esaei, non novorat. Sad boc a ratiuae alieoam
a s t : eoiro e i boc ille ianorabal: aiqnidem
ame alia prasdicavit biqaient (, 1 9 ) : Ecc* Aq*%$
qni lollit mundi. Porro Aonum appelC lavit, c r u c e n a u a n i i a n s : ac fubdeado, qni loJlk
,
. ptccaia mundi, id ipsum aigniflcavtt: non ealm
, ,,
alitor boc quaro par traeeni exoacaiioni mandavit.
, 6 ,
Cum auiem dicil, liU to$ bapiitablt Spiritx $*ncio,
* , ea qitaB rosarreciioneni conMcaia iont, praedixtt.
.
A l noverai ille, inqoiont, qood refurrociorus e&set,
, e l daiurut Spirllaro s a n c i u m ; a i quod cracingendoj
. * ,
forei, uon noverat. Qaomodo Igiiur reaurraciaras
, , * t r a i Doroinua, non pataas, neque cruciflxui? Detada
. I
qoa da cauaa non d i x i t : E t n e veniaraa in iafer , ;
iinm, aed solnm d i x i l : mntuTus t V e r a m
, $, *
illud magia adhac ridicuiiim eat* qiKMi aiont, evm
, ; - idcirco Uta iiilerrogaua, ut illuc, aeu ad infemom,
,
venient p n e d i c a r e i : ad quot illud conveaii d i c e r a :
, *
Fraiw, p*eri efflci , malitia p o r , ,
mli (I C o r . xiv, i O ) . PrsMant eoim viia
, xaxla .
leinpus agendi e a l ; pol moriem auteai manei j o d i ,
ciam et suppliciatn. Quomodo igiiur c o n i r i i a mat
.
portae roae, e l vociea ferrei coiifracU per corpoa
, D ojust lunc enim primum apparuii eorpua unmor ;
lale, ae lolara dueolvens inferni t y r a u n i d e n . A l
()
boc niorlis potonliam sublatam ottoiidlt; non Ulo .
ruai, qui ante sdventam e|na obierant, peccaia ao , luta. Quod si res non u a ae haboi, quomodo

Cbrigtm ioqnil (L*c. x v n , \%): Toltrabilixt
. ,
Unm Sodomorum GomorrkmfHot e n i n da illia
. , ut puniondig dictum e s l , leviitt quidein, ted latuou
%
,
punieodit. Quid igiiurT aana, ioquiuia, iajoaie i a
; , e o i aciaro f i , qui ame ipgiug adveitlttin vixernuiT
,
Noa gano. Poieranl enim lunc, eliaui Cbristum noa
* . , ,
coafesgi, aalvi fteri : non euiin boc ab illia e i i g a ; .
baiur, aed uo idola colereal, ae veroui Deom


agaogcereut. OominuB etiiui, inquii (Dtui. T I , 4 ) ,
* ,
ixui, Oominut **u$ . Qiiara iMtbi pratcnr, . ,
aore opug noo e r a i . Aliter, ai intdelca pooi taor*
, . . "
iem crediiurl, talvandi t u a i , oollug periblc u a .
q u a m : etcnim ooioea tonc poaaiieotiaai agtnl, o i
: ,
t b r b t u m adorabunt. Quidigiiur Dominus? c i c
paclo raddeno. Uodeeliam eoa tacita redarguil, d i c e n s ; qui non fntfii teandalixalx* in me.
Vido varo, quoiuodo dicendo : ill* t
dbcipaloa indoeat ad eredendum, e i c .
(4) Gad. 51 a d d i t : , ,

ENARRATIO I N EVANGELIUM LVCM -

789

, $, tesiiAcetnr de me
f.l ,

CAP. V I I .

790

aonc auietn

ignorei

me. Natn

fi faisset talis, cujnt graiia exiviaaelis in desertum

; , -

ut viderciis eum ? Sed neque animum euum deliciig

\ . , !

corrupii, vestis eniin cjng declaral

, ! ! , \ -

upcriorem ege. Eieniro si arrisisscnt ei delicia,

deliciis eum

\ , ! .

in palatiis viiisset. At propbeiam

, ,

Uliqtie dico vobig, major e*l prophota. Nam alii ito

illnm diciiis ?

; ' -

Cbriaio lantum prsedixerunt, hic eliam e l v i d i l , et

mousiravit d i c e n a :

. , -

quidem propbeis

^ ;

siitit e i uierig mairum : h i c autem anlcquam exirei

, . !

de uiero, agnovit Doroinum, e i e x a a k a v i i . Post bnec

E c c e Agnat illo Dei. olii

propbeiizarunt

pogiqnain egressi

, 5 \

affert e l propbelam teslein; dicit enim : Hic est de

, .

qoo gcriptum e s t : E c c e millo angelum meum. An

geluaeuiin ioaanes fuit, foriaasig quod angelicaoi

,
.
' r
-

-
"- n w
'
,
vilam e l non carnaletn, sed spirilualem egerit,
. ,

forlaggig etiam quo<J adventuro Salvaiorig nmitiarit.

, \ .

Amen dico vobis,

. , \

r u m major

non surrexil inier natoa mulie-

Joanne. Prefert aiiig omnibug Pra$cur-

sorem. Deiade quagi quig dixisaet, A n et le major

, \

ille eal t s o b d i t :

\ ,

major

E g o autem qui ininor illo gum,

sum in regno coelorura. Habeor eniin nunc

. , -

luiaor illo a i propter

propler gloriam, aed in regno coeiorum major illo

aelatem, e i propier genug, et

gum, hoe eat, omnibus

, , ,

Proinde omnis populus qui audierai ioaunein, justi-

divinie et gpirilualibiis.

; * ,

ficavit Deuro, boc eal, honoraverunt Deuro, eo qaod

propbeiam ejag ipsi guscepiggent: Pfaarlsa?! auieui

non lionoraveruiit D e u m ,

non susceplo Joanne.

, * Q Quidam auiem, iiiter filioe mulierum, sle inlellexe ,

\ .

, ,

runt, quod bene dixerii, inler Qlioa mulierum : tia

cnim excepit seipsum Dominus, qaamloquidem

dc

virgine fuerit iiatua, IIOD de uiuliere viritm experta.

, .

quod dicii, minor in regno coelorum, aliter i n -

, .

telloxeruni. Mioor i a vila C b r i s i i a n a , major e s l

* , , ,

juato j u x u legem, u l Joannes j u x l a juftiiiiam legis

, ,

erat

. ,

bapiiiatug

quoddam vel boiium operalus fueril, bic niiniiaus

, .

irreprebensibili.

S i quig

quidem , nonduin

autem inveniaiur

auiem S 2 0

U^IUPJ

, ,

est in regao

Cbrigii, a i u m e n major e s l non bapiizato, quamvia

coelorum, boc eal, i a

praedicaliooc

, ,

ille in Jegc jusiu fuerii. Vel a l i t e r : S i s licel minimc

carnalig, sed ferme ut Joanneg gpiritoalia : a i i a m a a

quandoquidem adbuc in carne e g , proplerea m i n i -

, D mus in resurrectioue, qaam regnum ccelorum eeae

,

dicit, major

omni liberi, non ultra juxla carnem ambulabimus.

, .

tl ,
.

le eet. T u n c enim ab incorropiiono

E t qui iuac parvus, major e s l eo qui nunc quideoi

c s l ju^iiis, ged caraeui adbuc geslat.

/:,

. , .
, .
-

V s a s . 3 0 - 5 5 . A i t autera Domiuus : C u i ergo e i -

; ;

inilea dicam bomines generalionis bujus? etcui s i m i -

' ,

les suiit ? Similes gunt pueris sedeniibus in foro, c i

ac lauianlibus iuter s c , ac dicemibus : Ganlavimus

. ,

vobis nbiig, et galtagiis, ccciuiniua vobia lugu-

. ;

bria, c l plorastig. Y c n i i enim Joamics Biptisla

, , /.

iicquc cdctiu paiicm, *: b^bons vinuni, c i Jiei-

THEOPHYLACTl BULGAKLK ARCHIEP.

l i s : Dannoaium babel. Venit F i l h i * hooiinii deng .

t c bibeag, d i c i t i t : E c c e homo edax, et vini po-

, \ ,

tor, ttnievft publicanorum i c peccaioram, E i j n s l i -

, , \

ftcata e t l aapieatia

Erat

: ,

qaoddaa ludi genat apad J u d * 0 8 . In pattes enim

a l l i i s t o i t oomibog.

doat paeri mulli dividebaator, et qoasi vitam deri-

. \

debaar, alii ex ana

parle lameaubaaiar : aiii ex

, ,

altara Itbiis canebaot : et neqae lofenlaa earabani

hi qui ex liera parte : aeqoa libidnea ipaoa c u r a -

, . -

bani bi qoi logebanU Taxat igilur Doniaos P h a r i -

staoa, qui neqoa lugebanl cum Joanae bigobrem v i -

. *{ -

lam agente, et pceniianUam iatrodocenia,

neqae

\ ,

etmi imitabaniur : neque obtemperabaoi Jesa r i -

tam pras aa forenti ciYiltorem : sed ambot

, *

haat, aoc logente eam ioanaa logenie,

ciaenlea cura Jeta

tibiis eanente,

repolfe-

nequeeoa-

hoc eai, rerois- "

' ,

aiore. E t jasliflcaia est lapieatia, boe est, bonorata,

, ().

noti a PharifjBis, aed a filiia suis, id eat, b i i qai

, ,

avaeeperaai Jesam et Joaoaem.

, , ,

.

aufain qaidato e

Pharigeif at caperei ciboro cont ipto. E i ingrasgqg

* . \ -

Y i a s . 38-43. c Rogabal

ecce molier quae

, . \ ,

fueral in eiviiale peceauix, cognovit, qaod Jetns

aecabnisiet in dono Pbarisati, aiuiiil

, , \

dotnam Pbariaci, aceoboit: e i

alabaurum

tinguenU, sunsqoa ad pedea ejns a tergo, Ooot l a -

r.ryniis coepil r i p r e pedes ejua, et capilltg capilis

, \ ^\

aoi exslergebat, e i deoaculabatar pedea ejus, e i u n -

, \

gaento ongebai. Yident aatem Pbarisame qui voca- C , . , *, -

v e r a i eum, ait inlra te dicens : H i c i easet propbcta, eeirot otique q u e l qoalis eai molior

qoac

, ,

langit ipsnm, qoia peccatrix est. reepondcng J e -

, , .

aaa dixit ad illum : Simon, babao quidqaam quod

, * , /

tibi dicaro. At ille a l t : Magieter, dic. Dao debho-

. * , .

ret oraat e a i d a n crediiori. Unug debebat denarioa

qaiagentof,

, ,

et alte quinquaginta caui autam illi

asaeat tolvendo, eondoaavii

a t r o q u e : boram

igiior d i c o l c r eum plot diligel? Regpondeng Sknon

, .
, , ; *

JJl

A t i l l e d i x i l ei : R e c i e j a d k a g l i . Videtar bic P b a r l -

. , .

t a t u qui voeavii Jeaum () noo reciam baboUsateii-

d h i t : Exiatimo qood i a c a i plus condonavil.

plonos. D i -

c i l i g i i a r : S i esaei bic propbela, e i iia non credi-

. .

teouam, sod dolottu faiasa at bypoeriai

dlt. qnia luec loqaobalur. Dominua lamea qoamvig D , .

collatione codd. Vcnet. S. Marci.

( l ) God. 31 a d d t l :
-
'. , . "
, *
, ,

,
6
, .
' , ,
. , . . . c Adbuc
() Edit. L u l . omillil, qui vocatit

Juum.

enim in eo ineigiic, ut otlendat, Joaanem egiaaa ea

q u gecum congroebanl, l a m e u i opera coiiiraria
forent. Quod igiiur boc loeo a i i , poriiide eai a c t i
/dicerei: Equidem ego e i Joaiine* coniraria vta
iucedimuft : verura nos perindo faciroaa ac ai v e n a lorcs feram capiu difllcileui, qoae perdtiaa viaa in
laqueum iucidcre polel, tilramqu*viaiiigingiili o c cupanieg, alier coiura alierum siauiea coairaria
via impellanl, et urgeanl, ut omnintode iu aUerulraoi
laqueum decidal. Sed vog neutri, n c c luibi aciiioalt.
itoc Joanni, ailcndUiis. Cseterom, otc.

793

ENARRATIO

IN EVANGELIUM

LUC*. -

794

CAP. VII.

;, , - sciret eutn non esse

candidum, ingreaa esi ad

x a l ,

eum, e i comodit cum eo, doceps per boc

. tik

quod nos timplicct exbibeamus erga eos qai doloso

, ;

omniuo

, \ .

nobiscum aguul.

rint malieres qua? unxerinl Dominum nngtiento. E t

alii qvideni dicunl quod duse Hieruut, una acilic* t

Q u x r u n i auteni

niulti quoi fue-

, ,

apud Joannem, quac fuii soror L a z a r i , et alia apud

, -

Maiibseum e i Marcum, el nunc apud L u c a m . Ego a u -

, \ $.

lem credo bis qui clicutil irfce esse, unam

apud Joaonem anlo sex diee P a s d u e , qiue e i fforor

qtihtem

. ,

fuit L a z a r i : aliam aolem aptid

cum aaia dooa dfei

\ , ,

qua nonc L u c a s , quae in nftdia

$, \

lione Dominum nnxil. Neque mirnm est quod barc

, , -

anie passionem hoc feceril, e l inde illa* vol ad l w -

Matlhanini e l M r -

Paseba, et leriiam

banc

de

Evangelii praedicn-

, ^ jus iuiiiaiionem, sive alia de causa circiier passir , -

ncni idero fccerint. Quamvis autom ct is qni apr.d

, \ ,

MaUbaeum commemoralur, et cujus nonc fit -

cio, eodedi Simonis nomine voceniur, baud minim

, ', 6

fuerii. Sa?pe cnim mulli idem nomen sorliuniur. At

$, ;

ille fuil leproaus, sed hic non. E l ille quidem s a n a -

, *

lus a lepra in gratiarum

, , -

num, bic aulem neque leprosos, neque

ferens. E l ille quidera nihil dicil :

muroinravit, et condemnavit in boc tam Jesum,

, .', .

aclionem vocavit

Dpmi-

gratias r e -

bic autem ob-

, ,

qaam mnlierem : hanc u i peccalriccm, illum ut

mieericordcm. arroganiiam! Vere Pbarisa?,us bo-

, , , .

mo. Sed Dominus rogaas illum in parabolis in m e -

"4? ;! " *

diuro producit debiiores duos, lalenierque e l illuin

' , Q debilorein easa insiaual. E l parum quidetn debere

,
vidabalnr, debebal igilur. liaqne ueque potes
\ , dare eliam minua debhum : noa enim babes c o n , * .

fessfoaem

, ,

que igiiur remillet. E t u i e r p l a s

cui roulu diuiissa i u n l . ti

tupocbia

infiaiue,

, . ,

tetcore fecil arrogaalem.

nequo nulier. U i f i s *
diliget? Omnino

c a m btec dixitsei, obtnu-

\.
,

V s a t . 4 4 - 5 0 . convertns ad malierem, dixit

Siinooi : Vides hanc mulierem ? Iniravi i n domum

, -

luaui : aqoam pedibas meis non d e d i s l i : btoc a a -

* ;

* ,

teni lacrymia rigavil pedet meos, e i eapillie capi-

tig m i extertit. Orculam mibi non dedieti, baec a a -

, ' ,

tem ex qoo inlravi, non casaavit deoecolari pede*

. D meoa. Oleo capul meura non u n x i t l i , baec autem

,

nngoento onxit pedes meoa. Propter quod dico t i b i :

. ,

Remiitanlur peccaia ejus multa, quoniaro

, . ,

miiltam. C a i aulem roinus r^mitillur, is minus d i -

^. *

iigit. Dixll aalem ad illam : ReroUlanlnr

* ;

libi p e c -

caia. coepcrant qui simul accumbebaul,

dicere intra se :

dilexit

322

Quis cet bie, qui eiiaiu peccaia

* , -

remiliii ? Dixit auiein ad inulierem : Fides tua s a l -

varn le fecii, vade in pace. Oetandit D o m i n u s S i -

. ,

iiionem et arrogattlem ct insipieniem fuiese.

. , -

ganlem quidem

ac conluineliosum,

Arro-

quaiidoquidom

. ,

etiam ipse bomo exsitiens, bominem propicr pcccala

rotidemnabal.

, , * -

lellexcril, quod mulicrcin qiue tanUc ftdci c l c b a r i -

xaV

Insipicnlem vero, siquidcin non i n -

faUs iigna prxsiitissct,

oponerei suseipcftv non re-

795

THEOPHYLACTI BULGARIiB ARCHIEP.

pcllere. Idcirco i ^ r e h e i u i i l eum Dwninus,

796

tierannntem aam q o x lania fecii, qtianta uec ipse: imo

, -

nec longe inferiors fecit Simon, quati dicerel: T o q u i -

, ,

clero oeque aquani * d abluemJuro pedes qnod vulgare

'. *

e$t,prwbai*ii, illa auiem lacrymis rigavit. faciem

. ; .

ineam non es deosculatus; illa etpedeg meoa deoscu-

. ,

lala esi. T u itero neque oleum, illa vcro ungnentum

" ,

fftidil. Uude quia dixisll quod uon aura

baae esao peccatri-

cx eo quod non cogno*/eriin

propbela

cein, ecco reprebendo ea quae in corde luo, ut c o - , ,

. '
gnoteae qood ticul occulta toa scio, ntollo magia
illa sciam, quae e i multi alii

sciani. R e n i l l u n i u r

, \ ,

boc e s l , .
, '
ntagnam prae s c lulii iidem. Denique t qtii gimal
, .
: ccubueronl, aiim ipai obmurmurabant, non cogitanleg, quod j a m ad Siaionem dixerat, verioimi- ,
tgUnrpaccau illi, quia^dilexil

rautluin,

Iiter dicioni e i ad ipaoa. Dominua vero comprimeag

wurmiir , e i ogtandare

, , ,

volent qood toa

quemque flde* salruin fadat, noa d i x i t : Yade, m a -

, *, .

lier, ego le forvo, ot ne majori invidia capiantor :

, ,

ed, fidea taa. Hoc dixii, u l dicebam, lumqoo iovi-

, ,

dlam illorum miiiueret, tam u i e l illot ad erodan-

. ,

dtini iodocerel, discenlei aaloieai ex flde agge. Ca-

, .

lerura quod ioqull, Vada in pace, boc egl in Josti-

, .

tiam : pax enim joadiia eat, sicut peccatum inimici-

" ' ,

t l * eam Deo. Vide autero quod posiquam

reiniait

oi peccaia, non eontenittg ett remisiate peecau, n i -

ai adjecisgei et oporationem

, , ,

boni. Yade in

pace,

, ^.

id eat, F a c ea q u * le Doo coacilieat.

C A P U T VIII.

(c

De mulUre Dominum ungente. Parabola d$ uminenti. De malrt et (ratribui Jau votenlibu* t>Jd$r$ exm. D$ increpalione aquarum. tk iegione
damonum. De /i/ia ptincipit Sgnagogm. Dt kamorrkoina.

. '.

. *
.

loetr
.

.

.
.
.

.-5. Etfaciajn attdainoept,ei ipse iier facie-

civilaiet eicastella praediranset a n -

bat pergingulas

nuntiaai regnoiu Dtsi,eidoodeciai cum illo, timulque

mnlieres aliquae, qnas eraot sanats a spiriiibasma-

, \ ,

lia e i i n f i r a i l u i i b o t : Maria q t i * vocaiur Magdalene,

deqna teptero d*monia323 exierani,eiloanna uxor

, ' -

Cbuxe procaraiorif llorodis, et Sosauna, e i aliae m u l -

, ,

l . e q u * minisirabanl ei de facoUatibussuis. Qui cce-

, ,
descenderai at flgura ei exeinplar fierel nobia D >
iii omnibus, docet ne pigri imus addoceaduio, aed
,
liius

f.ircomeamu8 por omnialoca, ul prsdicemii*. Q u -

cuoque

, .

Traneiit

enim fecil, i n adinoniiionooi

iiaque

noslri fecil.

per eiagitlaf civiialca et

caileila,

" , .

duodeciinque discipuioa secum ducebal non ui doce-

reui (), vel pnBdicareni, sed ui ab ipso latlruo-

, ,

reniur, ac cdocercntur, e l ex iia quae faciebat, et ax

, '

iig qu dicebai. Porro

* , '

praedieabal

Dotninus n o n

bona lcrrena, ged regnatn cceloram. quem

decaigget praedicaro superna, quain

euin

qui e

alium
gnper-

,
.

aig degcendii? Idcircoei aullug propbeiarum re-

, ;

gnum eaBloruin praedicavii. QuxeHiai non videraut,

() Edit. Lul. co'iibuU, nc doverent.

797
ENARRATIO 1N EVANGELIUil LUC/E. - CAP. VIII.
798
" , ; \ quo pacio pradicaggcnl? Propicrea et Prttcarsor
; ,

dicebai : Qtii de l e r r a e s l , de lerra loqiiUur : qui

. , . -

gupernig

auiil tum roulieres, ut discas quod

saa i n f i r m i t a s a comiutu

venil, qood vidil

lcstalur. Secuta: auiem

Clnisii

neqno feminas
p r o b i b o M . Yilo

. " \ -

Ueni qooroodo et quae diviica erant, omuibttg

, x a l

gleciis paupertaiero

ne-

c u m Christo et p r o Cbriato

. " , "

delegerinl.

m i n i g i r a r u D t Domino

\ \ ,

alieois opibus ol iojuste p a r t i i , u i i m u l l i golent. J a m

, * ,

per gepiem da?monia, qaae do itla ejecia

. ,

qtiidam iniclligunt mulia. In

Nara qnod divites fuerinl, audi, Quia

de f a c u l u t i b u s guig, non do
fueranl,

Scripturie enim pro

, . ,

muliig oepiem accipi eolei. Foiiassie autem

\ , \

qnis, quod sicul sunt eeplem

dixerit

gpiritus v i r l u l i i , ita

,
gunl a diverao gepiem spirimg maiithe ; ut gtcul cst

,
gpiritos limoris Dei, ila et e diverso gpirilus con
, ,
lomplus Dei et impietatis, E s t gpiritns hiiellcctug,
, \ .
csi e diverso gpiriiug hebeludinis inielleciu c a r e n ^

lie, e i l i c de aliis. Itaque nlai ejicianlur geplcm * p i -

riiua maliiiaB

. ,

Gbristum. Oporiel enini priiuum e|ici d-emooem, el

limc inbabilare Cbristum.

ab

aninn,

non poiegl

quis

seqoi

, \

Vtag. 4-10. Cum aiiiem turba plurima conveniret,

, *

etealngolisciviiaUbttS properareni ad eum,dixii per

simililudinem : E x i i l qu! semeatem faciebat, adaemi-

nandum gemon guum : e l inler aeminandum, aliud

, ,

cecidil circa viam, e l conciilcatnm e t i , ol volucrea

* \ ,

ccali comedeninl illud. aliud cecidil auper petram

\ * \

ei

enatum a r a i l ,

qufa non habobal

bmnorem. E l

* , \ C aliud cecidil inier spinas, e l aimul e n a t a gpinas

al . \
gnffteaverunl illud. aliud eeridit in lerram bo , nam, ct enatam feciC frucium cenluplum. H c d l . , ,

ceng clain&bat : Qoi babel

, .

audiat. Imerrogabant

, , ;

cealgg, quscnam eggel iala parabola. A i illa dixit :

aurea

ad andiendum,

aiuem eoro digctpiili ejug d i -

* -

Vobia daturo e s i noase mysieria regni Dei, e s i e r i o

, ,

anlem per p a r a b o l a t : at videnie*, non videani, et

324

\ -

audlentea

non intelligant. Nunc

landem

. "

evenii quod olim David in pereona Chrigti dixit :

, . , ,

Aperiam euim,

Loquitur iiaque parabolaa Dominug propler tnulta,

inquii, i a p a r a M i g

og

meum .
M

^ * -

neinpo

, \

illorum

gunl.

bolis ioquilur. E x i U igiiur gemioang, boceat, Filiug

u i atlenlioret reddal aodiiorea, et excllf t

mentem ad inquirendum

Solenl enim

bomines

de hie q u dicta

cariosiug

inveoUgare
- ^ de hia quae dieta gunt obscuriue, manifeala auieai
, \
negligere : e l ut ituligui non inielligant qua3 abgiru .
gius gunt d i c t a ; aiqne propier multa alia in para , ,

Doi exivit do Palris gai ginu abgcondito, e l conspi-

, \ -

cuug facuig e s l . Quig autem exivitf U qui gewper

, \ .

gcrainai. Filiug eniin Def non cessal gemper aemi^

; \ .

uare in animabus nostris. Non enim golnm quando

&\ .

videiur docrc, sed et per mundum igtum, et per

, \ ,

ea quae quotidie facil erga nos, geminai in notlris

' ,

aniniabug bona gemina. E x i v i l aniem, non u i egri-

colag occidal, vel agrura exurat, ged u l gaiuinot.

*>,

S^pe enim egredilor agricola e l propler alia, nop

** Pgal,

Lxxvn,

%.

799

THKOPHYLACTI BULGARl^ ARCHIBP.

80

ooltiin u l semfnef, aed e x i i m t seminel oemen iiinm. , * *

Proprius cnim ejus est sermo doctrina?, et non alie-

\ * , .

IMIS. Prophetae enim quocunque dixeroot, t spiriia

dixeroHl, el non u l propria: nnde et d i x e r u n l :

, \ .

llscc d k i t Dominai. Christat vero proptium babei

, , ,

ocmen, idcirco non dicebal docens :

llcc

. , .

d i d l Do-

iirfnus, ted : Ego dico vobis. Sentinanle autem illo,

. .

hoc cai docente, aliod quidem cecidit circa viam :

, , ',

noh dixit qtiod projecerii seminans, eed qnod illad

. , , -

recideril. Nam qui seminal, seminatet docct, s e r -

, .

nio anif in cadit in audienle. Hi aulem inveniuniiir

^ , ' .

se vcl via, vel polra, vel spinae, vel tcrra bona.

\ .
. * ,

CaHerum discipwlis interrognnlUms parabolam, d i , , .

eit Domintis : Vobit dalum est tcire mysleria
regni Dei, hoc esl vpbis qnrentibas, iH discalis. , -
,
c Omnis eniin qtii petil, arcipil . Rcliquia vero
giint, obscurc diountur, ct

, .

oxistimanl quidem se videre, ted non vident : e l

, 5

audiaal quidem, ted non inlelligttnl, aique boc in

, , \ -

illorum

, \

qiii tacramenlis indigni

bonum.

Ne enim

magis

condemneniiir

quod cognila niytioria gpreverbit, ideo ab illit ea

, , \

Qui enim cognoscil ti coniem-

. " ^,

Cbrittas abgeondil.

, i t , graviora mereiur gupplicia.

' , , ,
.
?. 11-15. Et auiem h * c parabola : SJeoaen

" ?, 0

eot fcrmo Doi. Qui autena j u x u viam, b i s u n l qoi

. , -

aodiunt : deindo venii diabolua el lollit gormonera

, \

de cordo eoram, ne credenleg genrenlnr. Nam qui

Oiiper pelraro, b i q o i c o m a n d l e r i u l , c u m

, -

giudio latcipianl germoiiem, et hi radicot a o a ba

. \ , ,
, \ ?

beiii, qui ad (empos creduut, et in leonpore l e n l a -

, ,

lionis recedunt. Qnod ftoiem i r sptaas cecidil, bi

. ,

tnui qui aodieruni, e l oUicilodinibot e l diviiiis

, \

ae volupuiibue f\m eonles, euffocanior, 3 3 5 nec

\ -

referunl fracturo. Qaod aolom i n booam lerram, bi

, \ . ,

xuiu qai ia cordo bonesto ac bono, audiootes s e r -

ntODOta retinent, et fmciom

afleniui per palieo-

, \

liaro. Troa bic ordinea eorum aunt qui non t e r -

, (\

vaniar. Mam bi qui secut viam, neuiiqaam euaci-

. , *

piuni

; ficot onim

via conculcata et

. " ,

cooftipata aemea noa aovcipit, eoqood dura s i i ,

l u et obdorati

sascipioni

, , \

audientea : non aiieadant enim.. A t q a i por

, ,

eiiain

corda sermoneaa aoo

peiram inlelltgauttir, suscipiuot qaidem, aed prae D . ,

infirmiiaic bumana ia lenUtionibue marceaeant.
,
T e n i i imit qui cum audiveruni et lotcepernat, prm
. , , \
fgilur irot qaidem

panes eorum tunt qui poreunt, ana auiem ooram

curia viias bujai tuffocaaiar.

\ ,

qui

* ,

lalvantur. Ua pauci quidem sunl qui serTaa-

lur, plures aulem qoi pareunl. Vide iiero cum de

. " -

bis qui suflbcanlur, loquilor, qoomodo non dicit,

, -

quod prae diVUiis siiffoeenlur, aad p r * curis d i v i -

, ' .

liarum et aulliclitidinibas. NOD enim diviliae noceat,

, * .

icd sollieiladines earum. Mulii eniro magna cora-

\ , ^

raoda ex diviiiis percipiuul, IHat in pauperum v e a -

ires projicicnles. Considera quoqae ei diligcnliam

\ ^, \

\MaUb. v n , S

801

ENARRATIO I N EVANGELIUM L U C * . - CAP. V I I I .

80j

, evangclial, quomodo dixerii itc h!s qtii lalvtntttr.

. ,

quod auditum seriuonem n lincaul. IIoc enlm d i i * t

, *

propter

.' , ,

noo

eoe qui per viam iittelliguntur. Hi enim

reiinent, sed diabolus lollit ab eis sormonem;

, ..

ei

, .

tuffocaniur,

quod

fruclum

afferam,

disit

propler

oos q u i

et qui non perduraiii usquo d Anoin.

, , ,

Uli euim fruclum non afferout, qui non peraeveraut

utquo

, . $ ;

d i x i i propier eos qul auper petram, qui eoscipiuni

ad tiuetn. Porro quod d i c i l , fn palienlia,

\ , , \ , -

quidem sermoiieni, non sugliueol auiem lenlaiionii

, \ , , \

infridias, e i comprobanlur

. ,

dixerii de bis qul salvautur, quod reiioeani, et f r u -

reprobi. Y i d e i quotnodo

().

ctum faciaoi, alqua id l a paiienlia : e l per u i a

dUtinxerit

suoi qui j u x l a viam : ab bit qui fructuin non af-

, .

^ feruni,

tos : ab bis qui non roitneul, e i b i

ct hi suiii qui inier spinas : ab bis qui aon

sosiinenl leiftaiioiiis iuaidiaft, e i hi tuiit qni auper

pelrain.
c , ,

V E X S . 1 6 - 1 8 . c Neiuovero cum lueeraam

, ' \ , .
, ,

arcen-

derii, operii eam vase, aut tubier lectum ponit, acd

super caiidelabrum ponit, ut iniranies videani l u -

men. Non e i t onim occultum, quod noo manifesium

, \ .

i i fuiunim : nee abscondilutn, quod non it cogno-

. " ,

acendum, e l in propalulum

\ , \ ,

qaoaiodo audiaiii.QuUquiaenlm habai, dabilur i l l i :

venlurum. Yideie ergo

' .

ei

bere, auferetur ab eo. > Iloc loco alterius docirin

iniiium est. A d discipulqs eniui termonem dirigen*,

,
. ,

quicunque non babet, eiiam quod puiai se b a -

basc dicil imlucen eos ad sancUB v i t x diligeuloni

c

C U

i i o d i a m , e l ineiruens u l semptr iu agone alol ae

, ,

c e r u m i n e , tiipote ab omuibus

, \

enim docei ac prajdicai, ab omitibus

. , ,

ab oronibue dijudicalur, 326

nihil

coaspiciendi. Qtii
u

quod facii occullalur. Yoft igilur, diacipuli,

. " * \ , \

si alienderilia et studioti fqerilia,

major gralia

\ .

conepicitar,

wonoaios sit, et
dabilur

vobif

a Deo. Qui vero noo adbibuerjt s i u -

diuoi e i atlantionem, etiaio sl qaam gratiam babere

videalur a Deo, por negligenliam fuam eaui exslingu t
ei perdit.

c
, \
. \ , *
\ , . ,

V i a s . 19-21. Yenorunt auiem ad illom

mat r

e i frairea ejua, et non poierani adire eom p r

lurba, e i nunliaium est illi^ diciumque, Matar i u a
etfralrea

tui s l a n i foria, Tolaniea ie videre. Qu*

respondeas dixit ad i l l o a : Maier inea et fraires ne

\ &
rmoneitt Dei audiuni, e l /aciiial il
\ . lom. Hoc loco otieiiditur quod fuerit n o n c u i r

$e

carnalibua cugnatU C b r i i t a a : illis euira relieiis,

* ,

riluali vacabat doclrinte, ando ilH ad eum accedani

, '

S i c etiain u i omuea quibas concrediuim e

. \ -

Diinisierium D c i , nihil

praeforani.

illo autiquius babeaiil vci

S u n l item et paranU repelleiidi, s i -

, , -

quidem

noe iuipodiiiiri funt, queniadiuoduni e i nunc Donii-

. " \ .

iius facit. Quia onim dixtrant illi quidant de co-

abeque uiiliiaia e i frosira

i n opera Dei

Ex collaiione codd. Venet. S. Marci.

( 3 ) God. 5 1 , .
* .
, . . . t Hi s a n i , qoi jnxta viam. Ab bia

qui fructum aoo lampore B O O afleraat.

qui iuier apiuae, etc.

E t bi aunl

T l l E O P H Y L A C T l BULGARIJE

803
ffjslis

ejui,

ipse fraieraiiaien non io parro

ARCHIEP.

804

- * Y*P ^

, i v
f

m e i * cJjvdit, neqoe filitt Jotcpb taunc booorem

dal, ot toli sinl f r a i m : ted quia veail lolum m u n -

dam iervare, et omoea fratrea facere, d i c i t : Maiar

, *

n e a et frairea mei hi aoat qui seraioaatn Dei a a -

diuiu. Deiade quia noda e i aola audilio nulluiu aor-

v a l , sed niagit cot.demi.ai, dicit : ai farioai ifluro.

Oportcl iffitur audire, a i hotre.

Porro sermonetu

, \ , *,

Doi auam dociriaan vocau Quaecttnqae eniro ipte

. , .

dicebal, P a i r i i sui eranl, cui fuil adveraariui,

u l dicat qoas Dei aon ftont. A l pleriqne lacam huuc

, .

aie

CbrUluiu

docenietn, cl ob docirinam iuam faciuni admira-

iiiielligunl, quod quidam irrieetioi

bilem, a i per invidiam d i i e r i n i : E c e a inaier tua

et fraire$ lui aonl farlf, cupieaiet le videre,

\ .

qnia

laaler ipaius vidobaiar vilie ease, e i fralrea cjus , obocuri, olpote fabri filii, a i ideireo qoaal igoobilU
, .
tnalreai ejtta e i irairoa irridaado objficiebani.
,
Proiode

teioaa cogiiaiiouea ooram, lNihil mibi, i n -

qait, noeet

igaobdta cofuaiio.

, , :-

Imo eliaftui q a b

; ; ,

igaobilia foetit, ai lamen audierii lermonein D e l ,

. , */

iptao. meaai c o g a a t a i facio.

, , ,
, ,
,
*.

F a t i a r a eai aaieui qooaaai die,

$ ,

e i ipso aacendil i a a a v i m , et dkeipali 4 a a , e l a i l

, \ ,

Vuta

tt-t5.

ad illoa, Tra]i:iamus i a alurlorem ripain atagni,

* ,

a c aolvoruni. C c i e n i a i naviganiibaa

. , ,

Baivil.

illia, obdor-

E l iugrail procella venti in aUgaaia, d

coiaplebauuir

a c pericliiabantur. Aoaadaotoa a a

,
\ . ;

tam aiisdtavorant a o n diceaioa r P n a e e p i o r , p m -

cepior, perimat.

.. \

A t ille exchaiuf iocrepavii v e a -

, , -

itim a c loinpeauieai a q o , a i cetaavit, faeiaquo

, \ ,

asl iranquill.iaa. Dixit autem illit : Ubi aai fidct

vetira t

, , -

Tiuientea autem

oilraii tuni

iatar ae,

diccnies : Q u U poias bie eat, qoia veuiU

qooqae

, \

e t a q o e iipporat, e t 3 S 7 obodioniei ? Exerceas

\ ; *

discipoiot

eiaaiinaDt

;,

IIUIN iu teuiaiiotiibua suia impenerriU a i n i : oiogalari

, ,

Dominas,

quadam dispeoaaiioua

eoramqoo

fldoiu

donv.it, argoilqae

Hlorvni

'

iaflrmiuieni. Non ouint perfectam ftdem, aed tott'

. ,

delitaie uiifiani p r

Credual euim

. Ixt

quod salvare pofsii, voram u i pusiUauiiuea dicanl,

. ' , , -

se forebaol.

8 a i v i , perlmus. 8 i enim perrocum babuisaaai fl- |> , . , .

dem, Mile certi fuUient

iwpofaibile

eate

pcriro

illos, prxtODle eo qoi oniuia valot. E x c i u t u s auiom

, .

veotum. Periuisit voro coa turbari, u l

, .

lucrepaTit

elarior Uerci sua Tiriue. Soloul eoiiu horoines lunc

-jf ,

ineininiise ejuf qui salval, quaado a inagnit pericu-

lis eripiualur. Propterea non in priucipio, sed tn

;,

ariicolo periculi excilalus, illoa sonravii. Yide au

. , *

tetu e l auagogiam, quia flgura etlejusquod poaica

7. "

difdpalie evetuu Stagmini euiiu e t l iudaea, in qua

letupenas orta, propier iuaauiam Judeorora

crucifixerunl

qui

Dominum. Turbau vero aont c i d i -

ocipali : nam illo relicio fogerani, aad exchatas e s i

Doiuinm sowao, boc e t l , s u r r e x i t : uude reddiu

. '

diacipulia iranquUlius. Veuii enlmad eoa. ac dixii.

f '

805

ENARRATIO IN BVANGELIUM L U C A - CAP. V H I .

, , Pax vobis. E t baec qtiidem pcr anagogiaau Quotl

. ,

aatetn dicunl -.Qtiisnam liic e s i ? noa dobliamea

. . *,

dicont, aed adininiuies : qnasi d i c e r c n l : Quis liic

; ,

est,

t l

tealato b r c f a d i ?

hoc est, qaamas

et qualis, et in qoaoia po-

, \ , ; ,
\ ;
, ;.

tas.

26 53.

E i navigavcranl ad

regionem

Gadarenorom q u e t i comra Galilaeara. E t cum da

navi egrossus estei ad lorram, occurril illi v i r q n i -

; , -

dam e civilaie qui babtbal daeinonia j a m a icnipo-

, , \

ribira niultit, e l vesliinento uon induebalur, oequo

, ' . ,

iu domo manebat, aed i a monumeuiis. 1* ut vidit-

\ , , \

sel Jciatn, e l exclaniasiet, procidii ante ilhiin, a c

\ , ,

voce magna dixii : Quid mibi rej lecuin est, Jotu,

; , . * F i l i

Dei aHisaimi? Obsecro le, ne me torquea-t.

P r a c i p i e b a i enioi spiritui immundo iil exirct ab bo-

. ,

oiine. Frequouter eniro corripuoral lllum, et vii-

ciebaiar catenis, et coropedibut custodiebatur, f t

rupiis vinculis agebaiur a damonio in deseria. I n -

. ;,

terrogavii antem itlom Jettis, dicena : Quod

* ;

noiiien e t t ? A t ille d i x i t : Legio, quia intraveraul

* ,

libr

dtcinonia malia i u eum. E t rogivcrunt illum ne

, ' -

imperaret ipais a i in abvssum

. *

ireni. E r a t auteni

ibi grex porcoram multorum pascenlium in monte,

, ' -

el rogabant eum u l pcrmiuerei ipais io illos i n -

* , .

gredi. E t permisii illis. E x i e r u n i argo demonia ab

botiitne, et inlraveruul in porcos : e i impelu abiit

, .

grex per praecepi in siagniim,

'
>
*
~ r - M
,
r ' .
t
.
,

e i tuffocaius t$t.

Vide (benionctn duabus tnalit affecuoitibus

ienerl,

aodacia et liinoro. Nara quod d i c i l : Quid uiihi et

. , ;

tibi ? aadacis ot itnpudeniis s e r v i ; quod vero d i c i i :

, , ,

Obsecro to, liroeoiit eei. Habiiai autem in m o t m -

montis, ut malaoi susplcionem ingererei boiuiiubua

quod animas morientium (bemonee flatit. Porro p a -

luni dreinonee ne i a abyasum ingredianlur,

ied in lerra perniitlanlur ultra f e r a a r i : e i Doiiiiiiua

328

, -

p r i n i u i l illos esse in terra, u l c e r u m e n

. ,

cum b o m i n i b i i 8 et probaftores illos reddant. Nam

babeant

si non eosent adversarii, neque ceriamina esseni,

. ,

oi nisi ceriamiua e s s e a l , neque coronae faretiL Ditce

t j o a v , ,

et quiddani

. ,

iotra ee dasinonet, hoc est opera ibeinoiiiaca, vetie

noa induilur, earel euiro siola qiiam in baplisinate

soblimioris anagogiac. Quisquia babet

, , , jy accepil, et in domo non niaaei, boc est, in Ercle

coO ,

sia ; indigaus enira e$t ut ingredfatur iti Ecclostatii,

, .

?cd in monunienlis, boc est, in moriuorom operum

, ' ,

recepiaculis, ut In prostibuSit

, ,

acelemm ofllrinie e l nionumeniia.

et leloaiU ot aliif

* .

,
**

VERS. 5 4 - 3 9 . P o t r o u l viderunt quod acciderat,

bi qui pascebanl, fiigeruui, e i rumorem auniiaveritat

in civilalem a c villas. Exierunt auieni u l *iderent

, -

qtiod factQm erat. veneranl ad Jesuui, et lnvo-

, * ,

neruni bomioem

, , -

r a n i , vcsiiium, a c sana menic, ad pedca Jaau, et

sedoDlcui a quo daxnonia e x l c -

. ,

liuiueruiit. Nuntiaverunt autem illia eiiam qai v i -

derant, quomodo sauua factut essei i t qni agitaba-

uir a dTmcnio. rogaverum illutn omnia m u l l i -

' ,

807

THEOPHYLACTI

808

IJRARI.E A R C H I E P .

itjilo regionit Gadaronoram, u l discedcrcl ab ipaia,

' , 40 (^ ' :6 tk

quia luagno Uinore lenebanlur.

t t ; th , .

Ipse auien c o n -

accnaa na?i roveraig esl. Rogaverat enim illom f i r

' , .

a quo daemonia cxieranl, u i cuui eo easel, acd

ablegavit earo Jesut, dfcens : Redi iu domaui taam,

, , .

e i narra quaxuaque libi feceril Doue. E t abiil par

\ , $*

loUui c i f i u i e i i i prsedicaoa quecunque

iibi fecii-

occasto

, -

ttalutii eral, scd illi iiilcUeierunl. Oporiebat

, ' .

enim ntirari viritiieui Salvatoris, ei credere e i : al illi

, \

rogaveraul,

hiquil, Je*um, hoc eal obsecraverufit,

, \, , -

ab ipsis recedereu Timueruot eoim ne quo paclo

), * ,

sol

Jesus. > Fuga pasloruui

Gadareai*

qaandoquidetn

\ ,

porei periissent. A l saoaiut ille certuui quoddaiu

. , -

aaniiatia iodiciuin osleudabau

eiiaui aliud daoinutn

paiereniur,

Ita eitin meiile M -

uatu* e$t, u l Jesoin aguoicerei, orana aibi cuin

iilo osse licerei. Eteuim, u l apparet, Uinebai ne

, , , .

fone elongaiui a Je&u a daemonibo* i i e r u u hivadc-

, , ^ ;

r e t u r ; sed Dorainue indicai ei quod licel uoa sit

, .

ftecum, gralia

tameu ejua protectut,

dxmoniaeif

Insullib'j| soperior Oai. Redi, inquii, in domum

iuatn, e l narra qusetunque tibi facerit Deua. Moo

c i x i l , quxcunque

, \ .

ego Ubi fecerim, figaram nobis

, , \,

bona opera aotlra

, ,

Ueo iribuamus. E r a l a u t e a ille gwius, i u u i o a r -

. \ -

bujiiililaiis iradeiis, uA oiunia

rarei quacunque iecitaei ei lesus. Nam Doaiiaua

quidcm prttcaperai ei narraret quscunquo fece-

r a i ti Deoe : ai i s narral qusoeuBqua el feceral J o -

, ,

*u. Oponei igiiur et noa quando

cuipiain beuefa-

, ,

cimua, uolle boc p r a d i c a r i : ai illuai qui bcneflcio

. \

affeciiu

e s i , eiiaaa

Doleolibua

aobia

predicaro

, ,

dtcet.

,
V a a t . 40-44. Factum eal aulem eam redirel
Jesus, excepii 389

< , -

U t a n t u r l u : uaia omuaa c x -

, -

pecubanl eum. ecce veiiU vir cui nouiaii J a i -

. , ,

r u i , ct ipse priucept Synagogx erat, accidiiqua ad

\ , \

pedes Jesu, rogans aum u l iuirarei ia doioaro suain,

quoulam unica fllia erat ei fero aouaruin duodoctoi,

c l b * c uaoriebaiur. Verum iiiler ounduiu

, , .

lurb*

coarciabant cuio. E i oiulier qtias a r a i obnoxia pro-

, .

flutio aanguioia ab anuis duodecim, quae in roedieoa

^ ,

iiupenderai oninem tutaUDiian), nec ab ullo poie-

r a l curari, accestil relro,. ei tetigil flmbriaiu v e t i i -

' ,

meaii cjue, e l coufesiim siebaiur fluxun sanguioit

ejus. Rediii quidein Jcaue a regione

Gadareno-

ruiu, exapccubat auiem illum lurba, lum propier

doclrijiain, tuiu propier miracula. Accesait iieui ei

. ,

prim-eps quidam

, . -

Synagogee,

noa vulgaris, nequc

bjccius, ied ex primie. Apponii auiain e l nomen

, ,

illius evangelbl, ut noiius fiai miraculam quod

" ,

nert

\ ^, -

factuui s i i . Accidil auieiu ad pedes Jeau, u r -

genle neceasiuie. Qnanivi* eniin siae illa oporleat

procidere, e i agnoscere Deum eaee Jesum, a i u o i e n

, .

e i alDiciio cagii boaiiaes o i meiiora secienlur. Unde

\ , -

a Oavid d i c e b a i : camo ei frano maxillas eo-

, \ ,

raro coaslringe, qui aou approxitaant ad te .

'

* *;. , D.

EXARRATTO IN EVANGELIUM

T.UC:E. -

(1\. \ I I I .

810

. 5 Porro mulier in iraifsitu acccdit, ampliorcm

aife-

.,

rens

^ . -

veelimenii ejns, bona spe, e l ceria ildfi, quod si

fidttm.

. , ,

fluxus sanguiiiis cjus. S i c u l si quis aflerrel oculuiii

laniuni

Ac odens eniui

tangebal

contingerei, salvarctur.

fimbriam

elaiim

steiit

, , -

aii lumen lucens, vel stipulam

. ,

operaiionem

rcns ftdem ad eum qui sanare polcrat, statim r a -

ad ignem, slatim

illorum experirclur : ita et illa

affc-

, \ , ,

niiaiein adepfa est. Neque enim cogilabat vel diti*

turiiiiaiein morbi, vcl desprralionam

mediconitn,

. ,

vel aliud quiddam, i e d credidil laiilum, et salvaui

, .

e s i : e i , u l videiur, prius leligii C h r i s l u i a menie, et

, . ,

dein corpore.

. ,
, \
\ * ; - ^

VER9. 548. E t ait J e t u s : Quis e s l qui me le

, *

ligil? Neganlibus aiilem omnibus, d i x i l Poirus ct

* , \ -

qui cutn i l l o eranl : Praecepior, turbae le contiiin-

, \ , ;

gnut e l afflictani, et d i c i s : Quis me leligit ? E t

* " .

dixil Jesu : T e i i g i l me a l i q u i s : iiain ego novi v i r -

' .

luiein a nie exisst. Videne auiein mulier quod non

, , \

laiuissel, iretneus vcnil ac procidii anio pedes ojug,

, * ,

e i ob qnam cauaam

leiigissel e u m , indicavit e i

, .

corain

e i qaemadmodum

*0 , ;,

sanaia fuissei. A i ipse d i i i l e i : Confide, i i l i a : fidea

loio

populo,

confesiim

, . >

tua to servavit. Vade curo pace. > Dorainus vofau&

eiiam mulieris fldein omnibus

i i M i a i o r e t ejus

de salule flliolae suae capere, quod clam faciuro erat,

, \

flerent,

manifesiain flcri, ut

et Jairutn majorem

spcm

^ i n a n i f e s u i , e l quacrii quideio quit ipaum teiigertl;

. , , -

a i Peirus audacter ob inierrogaliooem

, *

reprehendens d i c i t : T o i le comprimuni, c i dicis :

, *

Quis me leligil ? Non inielligebat auiem quid Jesu

banc euia

; .

iuterrogaret. Jetus euiio

g i l ? cuin lide, et non i i a sitnpliciver. Nam sicut

inierrogal, Quis me i e i i -

, .

330

, \ ,

babel, e i nou audil : ita alius

cum fide, aliua auieoi appropinqual

qaidem

pcdi-

bus, corde auieui procul oat. Rogat igilur

Domi-

"*

aodicndi, alius varo aures

quidem

tangit

$ , ,

nns, non ignorane

' , ,

dlcebam, u l e l fidem ejtjs aliit nioiutrarel, e i p r i n -

* 2,

cipi Synagogse spem bouam facerei. Rogai, e l s p ^

. , ,

dabileiu facit inolierem. Novi e n i m , inquil, v i r i o -

faclum mulieria, sed id quod

' , .

lem exiisse a rae, nierfio. PropbeUe enim nou ha

' * bo.bant virlutem de 06 egredieiilem, sed graila Dei
. "

operabaniur

omiiis boni

miracula. Jesut vero cum fons essei

et omuit v i r i u l i s , habei e l viriuleni a

'

se egrcdientero.

Doiiiiuiie, primoin quidem morbum

, -

<!citido liinorem animae ejus lollens per boc quod

*?, * , .

iiiil: Confide,

4 " ,

!
,
,

;,

.
,

PATKOL. ,.

CXXIII.

fllia.

Y a a s . 49 5 6 . Adhoc illo loqoente venil quidaro

n domo principis Synagogae, djcene e i : Ifortua e s l
iilia uia : noli v c i a r e magisiruin. Jesus aaiem a u -

tanaudo,

ejus

Nam dupliciier sanai nitilieretn

diio boc verbo respondil pairi puellae: Noli limere,

crede lanium, et salva erir. E i cum venissel in
inum, non permisil iulrare secum quemi|uaiu n.^i
Petrnm,

et Jacobum,el Joannem, el palrem ae

iualrem

piiella*. F l c b a u l aulem omne*.

20

el plangc-

11

THEOPHTLACTl BULOAM.E ARCniEP.

*!2

ItfM i l U m . A l illi* d i x i l : Jtoliie flere, non 1 o r - . -, /,. \

* , , .
lua, ftcd dorntit. E l deriUcbnnl eum, scicatrt qnod
omnibos,

, . ;

maiio ejat ctanuTit , dicettt: P a d l a ,

*\

tuoniM cttel* Ipte aitem tjcctis furas

apprebeiifa

sargc. r o t e m a et4 spirha* eji, et w r r c x i i c o n -

, , .

liuuo, j r m i l Uli dari ciboro. E t otupveruiti p a -

, ,

n*viet rjus. A l illa pnecepii c i i n e c a i dicerenl

. !

quod faclon

;. *. .

eral* Jeaoa a i audivit qaod

dixit

quidani ad arcbi&ytugogum : Ne vexes iiiafiUm,

, ,

ett, IIO faciaa negoiitiin, oe addvc i U a m :

* -

lioc

exftpeciatil u i priuteps eynagoga ipti loqeerctar,

, , ( , ,

* e J prxvenii eiim ne iorte dicerei arcbisynagognt:

opus habeo i e jat* euim lualuoi f a c i a n e s l ,

, ;, -

ecce mortaa e*t qoam tptrabainus a le lanaudam.

* , ,

Igilor ue quld lala d i c e r a t ; incredulut e n i a eral

ei Jadaeut: pnetouletu iilem C b r i s i u * , d i c i l : Me "

* ;, *
ilmeai, U Q i u c n creda : retpice ad molicrem banc,
quafi aanguinis profiuvio l a b o r a T i t : Hlatn si I m i U -

, , ^, ^,

i r u fueria,

aoo a b e m b i s . C s l e r u m ex discipalis

U u t o i o iairare aeeaisi peraiifii Joanueta et Jacobum

, , -

e l lacilur-

, ,

o*. Kotebat araim boe miraculum aate lerepug r c -

tolari n a l l i s , propier J a d c o r a n i forUiae i n v i d i a m

plaraque ex operiboi aoit occaliaa, oe iovidia t u o

ceasi judicii fiereut rei. Hune i a

, ,

ti Petrum, ot disdpulorom pnecipoot

m o d a a

eiiam

n o * qaoqoe facere oporlel, quaado quU nob&t i n v i -

dei, ue aperianiut ei noxlra booa opera, aed cure-

, ; ,

ttiuf uiiguoret, ue feriemet ipauiii, aosam prxbea-

juaa niagit Invidendi ac in peccatum niendi. Sed

, .

quoad tteri poieti, adiiiii debemut, u i ipfuoi laieaiil. ^ ^

\ , '
;

Cuiu aaieta Douiinut d i c e r e i : Noa eai mortoa, ied

*. .

dormii, ei 3 3 1 vocaret rooneui toniiiuro, eo qood

mortuaiu quasi ex toiuno autcitaturus eaaet: deri-

, ,
, -

aoruat euni audienits, ul iieroiu aliquid accaderei

uiiracoio. U i eiitm potlea dicere non potaenl quod

noo sil monua, sed dormierit : propter boe pertni-

. " ;

U ul priut deridereiur io eo quod dicerel, est

, ' , ^

mortiia, tod dormii*: ul obiuraronlar ora voleu-

lium cmluuntiari. Utque adeo eniai cerla erat tr.ort,

, ,

ut daridereai diceulam: Non est niortua.

Ejecil

. ,

uutoni (oratoniiief, fortusedocent nos carera ioanis

gk>ria siadio, ei nibil ad Oficalatioiieia

facero :

. ,

roriaate auiem ei docens quod, quaodo quit faclu-

rut etl uiiracula, ipae aou io inedio niuliorum,

. ,

bed tolut impedilut asae debeat.

igiiur spiriius p u e l l * ,

Rodiii jy , .

enioi aliaiu auiiiiain

' .

iuduxii, ted eaiu qua a corporo avolarai, iieiuiu iu

* -

JpsiHii rediro fecil. P r s c e p i i auiem ut ei cibuin

, ' ,

dareul, que couliriuaretur fldet ac veriias quod illa

' .

it*iurrexihsei. Vowct

) ,

eiiam e i s i c iitielligi : S a n -

guiueui profluciiS esiomnia auima scaiuiians cruen-

lum peccaium e i aaDguiiiarium. Oume oiiim pcc-

* ^

caiuiu bouitcida esl, l occisor anim;c. At si anrua

couiigeril veieiu, boc esl incarnationoui Je^u, el

ciedider.l quod iocarualuisil Filius Dei, saDCtifica-

. ,

Liiur. E l si quis fucril priaccps Synagogoe, boc e s l ,

lutfus qu prarcit itiullis pcr cupidiuicm tt babendi

siuuiutu ot*giegaib, e l segrodverii filia ejus, co*

. , *:

ENARRATIO IN EVAN6EL1UM LUC*. -

i v

CAP.I X .

811

gltaUo o c i l i c e t : laniain invuccl Jesam

* , ,

ei credat,

t e aivabiiur.

,
.
CAPLT

. ".

IX.

rrlc
.

.
.


. .

.

.

*
0.

duodidm apottoiornm. quo*

Chrino audiwil. pamOMi et duobxg
pi$cibu$. thmud. Trow/iaa Ckri$U. Lanaiko. ditctpiamibus.
quU major. qui ab apoutoiii prokibiiui
aesmonia. Quod non windiclon ? U$ qni hospilio nolunl. non
commitia $tqucia.

; , ;

Y i a s . I - 6 . C u m auiem convorasaei duodecitn,

, \ d<dil illis poiestaieiu e l auctoriiatem super omuia

, \

dxmonia, et ut morbot saaarent. E t roisii illos ut

, .

prsedicareni regnum D e i , et sanareni iufirmoe; e i

aii ad iltos : Ne quid tuleriut i n v i a m , neque v i r -

, , ,

gam, neque poram, neque panets, neque pecuniam,

, , -

uequo bioas tunicaa babeadt. E t i n qoamcuuque do-

, , ,

moai ioiraveriiia, illic tnanaia, atque illiuc exeaiis.

; ,

quicuoque non receperinl vos, exeuniei de c i v i -

;,

laie illa, eiiam pulVerom pedibus vetiris excuiite,

' .

in lesiimoniuiu adfersus illoa. Egrexsi auiem c i r c u -

mibanl per casiella, evangelixanles l coranles u b i -

- ,

que. E x Itoc loco oatenditur excelleniia deilalia

J e s a . Noa e n i m ipse 332

xed et discipulit boc coucedii. Uilqoe boc noa bo-

'aniaai miracula i a c i i ,

, ,

tninis, aed Dei fuerit laula ac U l i a dona p r a s U r e

s u h aiuici. Dana auteni eit polesiaiem conira m a -

;, ;

loa s p i r i t o s , non illo conlentut fuii, sod j a a s i i eiiain

, ,

EvangeJium prtcdicare. Docel euira a l i s cui c o a c r e -

dita eai docCriaa, e i pnedicare e l miracnla agere

debeai. T u n c enim pnedicatio por miracula confir-

m a i u r , miracula aoiem per praedicationeio. Mulii

, .

enim mulia mtracula per daiffiooea fecenint, q u o -

rum prredicalio tana noa fuit, et roiracula eorum c r

, ' .

Deo non fuerunt. l t a aulem ab otnni re saperflua

* ;

nudat, ut neqae panero eoa ferro velit, oeqae aliud

, ;

quid, qua* pleriquo teeuia lollunl. Porro pwccipil eis

, ' .

e i boc, ne a loco i n locum tratuilianl, ted i n quaui-

cunque doiuaui i i i i r a v e r i a l , in illa roaneani, I H ne

, ' ,

videanlur iucoasuules e i mobiles. Pulverem vero

ixtl

, jy exruiieudum dicii, i BOQ receperint voa, io l e s i i -

. ,

mouiuro illis, boc e s l , in reprebensionem ipsorum

) , '

ac condemnaiioaem, osiendeulea e i i quod multum

, , ,

iiineris propler

' -

lncrum

, ' .

aposioloa non gesiare vel virgam vel peram, e i nec

, ,

eos confecfrinl, nQllomqae

babueriut.

Quidam

inde

auiem s i c inlelllgtiiit

tuuicas doas babero : Ne tbesaurizeiis; cnjus s y m -

6, , ,

bolum p e r a , qaae m u l u congregel : neque virgatn

gesteiis : boc e s t , ue silis liuportuoi, e f a d

. ,

verbe-

* , ,

raudum proni : neque duas luuicas babealif, boc

esi, no siiis duplices animo, ac varii taoribus.

, , ;
.
"
6*5* , .,

V t B s . 7 - 9 . Audivii auieiu Herodes

leirarcba

ouiitia qu;c (iebaiu ab e o , et b x s i i a b a l , oo quod

TIIEOPIITLACTI KULtiARI.E AHCIIIEP.

?16

iii;frclur a qiiihusdnm qnod Joannes surrcxissei a : ,

i!inriu's : a quibuscl.itii vcro quod Elias apparuissct
6 i , *. . "/ , :
;tb aliis autcm qitod proplicla quispiam ex a i v i q u i i
. \ *<
s i r r c x i s s t l . E i a i i Uerodct

: Joauneiii cgo dccoi-

-* ; ,, =

l:tvi : quig auicui isle dc quo cgo lalia audio ? E l

; \ ,

4j!i;crubal vidorc c u m . l l i c Uerotlee

parvtis f n i l

lilius l l a g n i qui piieios o c r i d c r . i l . Nam ille quidctn

i c x f u i l , bic aul ni l c l i a t x b a . Dubitabat de C h r U

q:iis essri. Joamieiti q u i d e m , i i i q u i l , cgo decoliavi :

, . , \,

v i si qiiideiu Joamics excitatus e&l cx nioi l u i s , o i u -

, ; \

nii;o \istnii illuin agnoscani. Quacrebai ciiini

, .

videre

LMiiti. Vide auiein qnod Hebrafi crranics opinaban-

. "

nir,

, \

rcsurreciionem i i i o r t u o r u i n io c a m a l i v i u i u -

i t i r a i n , alque cibo et potu : reeurrcciio enim noo

, ^.

iti cibo r e l polu vel caruali vila e r i l , sed q u i resur-

\ , , ' -

gum,

sicut angeli Dci versanlur.

, .

VEOS. 1 0 - 1 7 . c E l r e v c r a i aposioli narraveruul i l l i

q i i x c i i i i q u e feceraoi.

Et assumpiis

iUis secea&il

\ , -
. \ ,

seoisum i u locuin dcscrtuiu civilatis quae vocatitr

'

lteibsaid.i. Quod cum cognovisseul turbae secuiae

. , .

smit illu n , ei excepiteos, c i loquebalur i l l i t de r e -

\ , \

guo Dei, e l eos q u i curalione i n d i g c b a n l , sauabal.

Diitf autcni cospcrat declinare, e l accedcolea duode-

citn d i x e r u n i i l l i

, * * ,

: Diuiiuc l u r b a i ,

aslclla \ ill.isque vicinas d i v e r l a n l ,

u l eimiei in

333

e l

i n v e

"

\ ,

n i a a i escas, qnia bic i n loco dcserlo sumus. A i l a u -

, \ ,

l c n i ad illos : Yos dale illis manducare. A t i l l i d i x o -

r u o l : Nou suul nobis plus quam quiuque panee,

. \

i i dua piaces, nisi noa eaxnus e i emamut i u omneni

\ ,

liiinc populuni esias.

, -

E r a u t autein fere quinquies

tnille. A i i :u eui ad diicipuloe SPOS : Facite illos ^ . 1 \ '... E U e

discumbere i u singulo discubilu quinquagenos : a l qnc i t a i e c c r u m , e l feccrunt oronea

discuQibero.

. \ , \

Arccptis itaque quinque p a n i b u i , et d u o b m pisci-

bus, sublaiis i n roeluin oculis, beuedixil i l l i s , et fre-

, ^ , '-

gii,

distribuiique discipulis u i apponereui

lurbae.

, , \ -

oimies, e l s a l u r a l i s u n l . E l eub-

, \ , \ -

l a i u i u esl qtiod snperfuit i l l i s , fraginenlorum co-

, ,

comedcrunl

p b i u i duodeciui. I i descrtum locum a b i l Jcsus,

qtiouiaro iniraculuui panum i b i f a c l u r n t e r a l , u t ne

, -

qois dicere possit, quoaiaiii prope f u e r i l civiias unde

, ,

p u u s a l l a i i . Docuil auleni lurbas e l sanavil : u l

, .

discas quod pbilosopbia uoslra verbo ei opcrc cou*

, \ ,

s ( c t , e l ncquc diceiida s i n l qua3 facere non l i c e t ,

;, * \

uetjue facienda quae dictu absnrda. I n c l i i u n t e auleni [> , , ^ <! diacipuli incipientos fleri bumaniorcs e l ofOcio-

. ,

biores, iiiiseroniur l u r b i s , e i Uicunl : DimiUo eas,

\ -

boc es(, sana c i l i u s infirinitatcs i l l o r u i n , imple p e t i -

, , * -

tiones i l l o r u m . Doniiuus auleni ad diseipulus d i -

, ,

cons : Daie iliis vos quod edant, ignorans disci*

. ;

pnloruui inopiam |ioc d i c i t , scd i n c i u r e volcits u l

(iicaiil quol pauen sibi s i n t , u l sie commonsiretur

, ,

uiiraculum tnajus, indicaiuibus illis palaiu nuniuruiu

, ,

illos discuaibcre

, \ ,

in siugulo discubilu q u i n q u a ^ i i i l a , oslcndil qtiod

p:uiuit!. Quoil a i i l c m d i c i l , Faciie

opurleal eliatn uos quamlo ali'.|ucm bospiiio exci;i-

. 1 ,

>, e l faccre ipsum rccumbere, et i n eum oflio.o-

, , -

sos esse. Porru suspiciendo i n c t e l o m , monslr.a

, \ ,

q;;od uiaJ i c a l u r i , Dco gratias agorc dcbeaiuti?. ihn

. ' , *

817

ENAUltATlO

I X E V A N U E L I U M LUU.E. -

CAl\ IX.

KlS

6>> . , - :!<; discipulis, dciii-lc l u r b i s , ul uc u b l i v i r.uv.

, * :

s r a n i u r m i r . t c u ! i , sed mestioroa ejus s i n t , ro'U4iilu&

,*, : , * -

qmid paucs i n manus siitnpscrinl. S u p o r f u e r u i i l a u -

ic-m copbinl d i u x l e c i n i , tliscaimis qaa tum p o s s t

. !

bopil:iUtas, e l qiiod iio^lra n u i h i p l i c e n i u r n i m sp-

juV.iiatous h n i i g c M i b u s . Dicttitn e - l a u l c m dc bit

, .\ ,

hitius i n b i s (\i\x dicla sunt apnd MaltbaMim.

. \
.
*:\
\, !* : . \

;, ;

VKR-. 1S 2 2 .

factnin r s l c m solus t-.sii

oraim, c r a n l m m i!lo c l dis<ipi.li,

inlcirog:ivit|iift

il!>s diccns : Q.iom iiie d i c n n l e^sc mrb*c? i l t i

. . !:

rospo?iicriinl e l d i x e r t m i , Joanuein B a p i i s i a m , a l i i

aiucm E l i a m , alii voro quod imus propbela de a i i l i -

, '

j ^ / . ^ ; ' ^ i ,

4 6

quis s u r i c x i t . D i x i i auiem illis : Yos ametn q t i c m

; "^ 6 ' - inc cssc d i r i i i s ? Heepoiulens Siinon Peirus d i x i f ,

> ; . , -

C l i r t s l u m i l l u m D e i . A t ille comnijuatus praece-

yc./s

pit nc cui diccrciK boc, dicene : Quia oportel F i l i u n i

, , : '

- , \

liommis iuulta p n i i , c l reprobari a senioribus e.l

. , \ /, .\

priucipibus sacerdotum c i acribiu, c l o c c i d i , e i l e r -

, : , \ -'

l i a d i e rcsargere. laierrogans discipuloa Doininu?,

. ' , -

non

. : \, ;

erd prius vulgi e l dcinde etiam ab eis i l l o r t n n seit-

, ** .
,

s l a l i m i n t e r r o g a i eos q a i d ipsi 334

t o n t i a m . Hoc aniem

f a c i l u l osletidal

dicani,

hnprobam

n i i i l l o r u m de sc o p t n i o n o m , c l disr ipulos i n verant

' . , ;

I t a n s f c r a l : i d quod e l facluiii e?l. Cun enim d i x i s -

. " \ . -

seul discipulf, quod alii quidem Joanucni, a l i i v c i o

:'>/ , ,

Eliain l e d t c e r e i i i , ipsc i n t c r r o g a i : Vos a u t e m , boc

, ^* ' ,

C8l, q u i pnecellitis alios, q u i e l c c i i , quique p r x c i p u i ,

; , , ^ ipiem mo csse d i c i i i s ? Ante alios auleni P c l r u s p r o

:, ;

*\\\ ct laclus oiuniutii , f a l e l u r i l l u i n cssc C h r i -

, ,

slnm D c i , q u i o l i m prriic:tlis f u c r a i : Non e t i i m

d i x i i l a i U t i m , C b r U t u i n Dei, sed, C l i r i s i u m i l i t n n D e i ,

, , , -

i i i m a r l i c u l o , u l d e c l a r e l quod ipsa s i l proprie C l i r i -

( , *

yliis Dei. M u l i i e u i i i i u n c l i f u c r u n l , sed ille C b r i s i u a

, : .

Uoi uniid c l solus est.

tfvyj.

; , ' \
.
< " .

VLUS. 2 3 - i 7 . c Diccbal auloin ad oninea : S i quis

>0, , \

v u l i posi nic venirc, abnegel s o t u c i i p s u m , c l l o t l a l

' , \ . "

( T U r e n i suain q u u i i d i e , e l seqiialiir nte. Q u i oitiiu

/ , , ; '

v u l u e r i l auiiuani suam salvain laoerc, pcrdol illani .*

qui vero p c r d i i l e r i l aiiitnam siiaui propier m e ,

. ;

salvam facicl i l l a m . Q u i d

enim proficil b o i i i o , si

, ; " D l u c r e t u r univcrsum m u i i d i i m , se auieiti ipsuui p e r \ , ;

i l a l , a u l j a c t u r a m l u i i p e i u s faciat? N a m quem niei

p i i d n e r i l e l meoruui s e r m o u u m , bunc F i i i u s

^ \ .

bomi-

nis erubescel cuin venerit i u majeabite t u a e i P a -

, ,

t r i s , et saiiciorum angcloruin. Dico aulem

, fjj ,)> , ; p a j i -

vere, quod s u n i q u i d a m b i c slantes, q u i non g u s i a -

>.s:av ^. ,

b u n l l u o r i e i i i , douec vidcaul n g n u i n D o i . > Q u o -

& , ! \

niaiu de soipso d i x c r a t , quod oporleai F i l i u i n b o m i -

j-. /\ ,

nis m u l i a p a i i , iufert cooimuue quoddain ac g e n c -

vob>$

C ;:, \

ralc, quod iion solus ego n i o r l c t n busliuebo, scd c t

, ^,

omiscs q u i me voltiut sequi, dcbenl seipsos abao-

g a r o , n u l l a m r o n i n i u i i i o o e i i i c u m carne

}: .

hc.l drspicicntes scipsos. Crnccm a u i c m d i c i l boc

il/

.' 2

.. J : ; . '.

babcnlcs,

loco morlem contoui|Uissiuiani : nnlla eiiim

tani ih^picabilis f u i l sicut crucis. O d e u u l

mots
iluque

819

820

THEOPHYLACTI B U L G A R L E ARCDIBP.

qnod t i qnis volaorH j w ditcipvlos etse, mori do- * f ttvat,

, * ,
bot fflorios* m o r i e , sed coaieaiptibili d f i c a l
9

. \

eoodafaoaiat oecidi. Qaooiam intem multi Igaominioaa oHMto octldaolar, ted ticut lairooat ac male-

, , 1<

fatora*

et aaqoator me,

, * ,

hoe e t t , omoen virtoteoi exercotl. Qai eniai T O -

. "

luerit aahaaai suam sarvara perdet Hlam, boc est,

, , , ;

propteroa a d j W l boe

qai Toloarit vitere j u x u mttodan, hlc oeddii awi-

oiam. Erubesclt Cbristara qoi d i c i l : Qaomodo crt>

. , , ?.

dam oruoilxam e i ilhiioni DeatnT e i tcnoooct

\ ;

illioi orubo*eU,qui Evangolii timpiictUiatt) I r r i d e i :

u t a n auieoi erabetcot et Dofoinut

. -

in gioria saa,

boc t t t , \m sarando adveoto. Quod aoUm dfcit, booe

oonsnm babet: sicut i qois paterfamilias habei t e r -

sorvoni n e o n

eum qoi abooga?erit

uataioart

" .

vura malota, erabeocil oomiaare iilaai tervon prop r i a m , i l i e i ego, Joqait, e m b e t c a e

nie. E t qolo

,
, , ,

aopra dixit : Qui perdit aoiiaam aaato, salvabil H -

U w ; voieotmoDttrare qottoia booa u l e s mareao-

, , ,

\ , *0

qoidan ex blt qni bie nmt,

, f q o i v *

qui ooo morieolur donee viderint regoooi D d , boc

, !

tor d i c i l : S o n i
9

esi, gloriaro. io qoa fbluri sool Josu. Uoe aolen

, , {

diiil de tranftfigfiraliooe . Traotfigorallo

. \

cobn

Ognra foit fvtor gloria : d tlcol io bac Jetos m U

robiliior raigorevii, l u pari fonoa laoc e l j a s i i fuU

, \ -

geboot. Sooi ii i a r qoidaai, ioquit, Joaooea, Jacobot,

e i Poirot, qoi ooo praoccoptlNioUir tnorfo dooee

. , , , ,

viderint io qoo glorit (oiori soot qoi too cooilooior.

, ! ,

Vidoruot auiem boc io iraittflguralioiie.

. .

. 28-56. F i e i o m hmt verba

fere d k b o t ocio, e i aisompail Petraro e l Joaooaai

, \

et Jieoboni, e l i t c e a d i i in taooietn ot orarol. E l

, . \

facta est, dom oraret, speciet v a l i u i cjus i t i i , e l

, ,

vetlitos ejas albog et refalgent.

E l eece doo viri

, \ -

loqoebanior com Wo, qui eraut Mosot et E l i t t ,

; . \

qoi visi lo majesiaie dlcebanc eioeaeom ejot quiro

, \ , !

compleiorot

, , -

erat. Poiraa yaro a i qai caaa illo

, ,

crant, gravati eraot somoo. Experrodi aolem vida*

. ,

runi majesiattm ejoa, ot dooa viroa qoi aiabaoi com

. ,

illo. E t factum e i i e a n diteodereoi

Pelras ad Jesum, Pntceptor

ab Ulo, a i l

bonom ett oos bic

' , ; *
m e , e i facianiot trla tabernacula, unum tibi, et
unum l l o s l , e l E!iae nescions qoid diceret. D , , 9

I I x c auieui illo loquen^e facia est nubes, tl obutnbravit eo$. Timoeroot

aulem intraniibus illis in

tiitbem : et vox facla eai d e n u b e ,

diecns : llic e s l

, \, \ , \
, .
, \ . -

Filius-meus dilecias, ipsuin audiie. E i duin Ocrel

66 -

vox, inTcntas e s i Jceus tolna, e l ipsi tacuerant,

, \ ,

nemiai dixemoi in illit diebus qoidqnam

ex bis

0 , .

dicii sex dies transisae

\ ,

ouac videraai. Maiibxus

post soroionea bos, e l tuae Jcsum

aacendissc in

moniem. L o r a s aut^m dicil oclo Iransisse. fiaot

, \ \ , \

ille solai dics inlermcdias dicit : Lucas aulcin non

*0

inlermedias solas, cd e l diem qua dicli suu( s c r -

, \

iiioiics

, ,

illi, ct dicni qtia facta osi iran^iiguralio.

Aosiimp^ii aitlcin I r o s bt>lu.> , I*ctriun.

'ili;.ciitcii),

uipotc sc

J f J i i u c i u a i U n i , u t ^iiin qirm dili^*

^ ; (*.*
/>.

' ; o s ,

- ;> ::0'

/ *

O A R i i A T i O 1 EVANGELIUM LUCJL - CAP. I X .

, * b a l : Jacobuiu, qui ti

ipae fervebftl lolo pro C h r i -

. ,

sio : vel

, -

Porro in inonlem asccndit o i oraret. Oporlet enim

, ,

noa toliurios ease et ascendere, e l niillis terroois

magis Uciltirao

ct tilere xalentet,

rebns iotrridere orindo. F a c u est autf sptctca

, \ , \ \ .

Tiihttt ejus alia, noo uiuiaio eo iti aliam n u u r a m :

, .

manaii eniiti qaatia f r a l . 8ed spectea vuUus

\ , \

splendidior apparoil quam p r i u a , s k u t e i in veatl-

, .

mentit rjus facium e s t : bonim enim tpecies U n t a m

> ,

rcfuUil, IIOO permutata feelimenidram aubatanlla,

. *

avd superilcie.Mooos auictn c i E l i i i aotiicninl cnitt

eo orauift, ut motutreiar quod oon s h ad?eraarlas

\ .

lcgi et propbetii. Nam ai lalis i u i s t a i , noo lrgf

, \

daior Moees, et ferreutisaimus propbelaram

, .

ae ilii assodaaseol, vel eum tpso sietiescsU. D i c e -

Eliaa

' , ^ bai:l autem excessum ejua qoomotlo illuai comple

l u m a erat UieroaolytaU, boe e s i moricm. Peiru

. , ,

330

Cbriaio. InOrmut eniin a r a i , e l *oiiiatto

, \ .

somuo aerviabat. C u m aulem evigtiaaiei, tpectabal

gloriam e i duoa viroa : valuii aotem viuttt iltam

. ,

approbaaa, Inm proptcr tpleiidoreni, tnm prophetaa

. *

qaoa videbai, d i x i i : Boniim e s i tioa. bic ea*e. P a l a -

aaietn torono grarabator,

orationi vacanio
more

, \ ', -

bai enitn tuoc eotiaummatloaeiii fuUae e l regnam

. , ,

Jesu, igoortni qaid loqucroUr. Nonduoj enira fitiii,

ncqao regoi diot iaaiabat, noque gavdiorum f r a i -

, \

lione*

, .

cracifigi l i u i e a i C b r i a i u m , ba?c dicebat. Quoniaro

a u d k r a l quod oportoat euin occidi, e i lertia dia

ttiidia

communicaadae

eraiil. Inaopar c t .

* . , Q reaorgere : dicit quati in buuc modum, Ne descen ,

dainns de nionte,

passioiiein effugiamas. Habemus E l i a m adjutorcm :

oiaDeamiw

bic, u l crocau c l

"

8i invaseriat noa Judasi, igiiein dcdncoi , e l sieut

, . ,

quinqaagenarioa

, \

lot c i laniae gentea p e r d i d i l : Iwcc aulcoi dicebal

comburet. Ilabeitiu* Moaen, qui

, , \ -

n e a c i m quid loquerolur. lpse enim puiabal malunt

, ,

quiddam e l dtfikillimom esse c r a c e m , et propler

\ .

hoc illato cnpieut titari, bac dicebat. Cbriatoa a a -

, ,

lcm

, \ -

bominiiin constabat. Petro autem dicenle : F a -

ciamus labernacola tria, * Dominus repeate l a b c r -

siiiebat cruciflgi, qiioniam non aliler aalus

* .

iiacolum oon roanufartuni facit, e l Su illud iugre-

ditor cum propheiis, u l oatendaiar qnod in nitik

, \ , -

niinur t i l Pnlrv. Sicut euiro in veleri lege Rubos

, \ dicebalur babero Dominuni, c l Moset ingrcdiebalur

, .

, > ,

eam, atque t i c legem suacepit : ila c l nnoc n a bes Cbrisiuin suscipii, nubesque

non caliginosa :

, \

transiit enitu umbra veleris legis, e l teticbroa* ob^

s c u r i i a s ; scd nnl>e8 lucida. Veuil enim fcritae, e l

. "

illuxil graiia

esi. F a c i a e s l e i vox de tiube, s i r u l olim vox Det

Domini, nibilquo

nuuc

tanebroftaiti

\ , \

audicbatur de nubc. Itiventus est auicm Jesus s o -

, \

lus : u l

mous, dc Moee vcl E l i a dictum s i i . Fortassitf

, \ -

eiiain boc signiOcal, quod usque ad lcnipua quod-

dam apparebanl lex c l propbeise, s i c u t e i boc loco

, \ oCosv . -

Moscs et E l i a i : dcinde solus, prjjtcrins i l l i s , a p -

11

JV llt-g. . 10.

n c quis ptiiet, qtiod,

Itic cst Filius

823

THEOPHYLACTI BULOARLE ARCHIEP.

824

p t m i t : nuoc eaim Evangtliut aenralur, legalibue \ ,

.
. SHueninl aaicm aposioli, e l nulli anuunliaveruol quidquam de his qaas videranl. Nam ante

rrnrero non oporttbat divinutn quiddain

dici de

, \

Jeeu. Nam qai a a d i v i w n t b * c , si deinde eiim c n i -

. ,

, ,

de oo babofesent

\ ,

opinionenit Nonae imposlorem et prsfttigialorem

\ \ ,

cifigi vidisteol,

qualem

puiat

cxiatimaaaeiU? E t klcirco anlo crucera oullom opns

udniirabile vel Deo dignom praedicani aposloli. De

, .

boc ouiem

, .

loco multa e l jticunda dixiiaua apud

( -

Maithaeom.
\ . 01

, ,

; * \ \ ;

"% \ .
T s a a . 37-45. Factum est aulem
deacendorflibua

aequenti

die

illis de monle, orcurril Hli lurba

ninlta. ecca vir de lurba

exclamavit, dicens:

<

, .
\

llagister, obeecro le, retpice ad Olium meum, quia

, , \ ,

noiius esi mihi, 337

, \ ,

e l

spiritoa apprebeudit

eum, e i subtto claroai ac diacorpii eum catn spuma,

, \ , \

*ti vix diacodit ab eo diiatiiana eum : e i rogavi d i -

, \ ' ,

cipalos CooJ at ejieereal illura, ei non potneruai.

\ , -

Reapoadans aotam Jesua d i x i l : 0 natlo inlidelia et

porveraa, oaqaequo ero apad voa, uaqacqno paiiar

\ ,

, \

? Addue buc fllium toura. Cum aaietn accedcret,

laniavit illum dcmotiium et disaipavit. Increpavit

; . "

aulera Jeeu* spiritum immondaro, et sanavil pue-

, ^ \

m m , e i reddidit illum patri auo. > Valde incrodoJua

ral vir ilte : proplerea

, , \

eaiin boc duraonium non

egrosaam t%i a pueroejos, qofa vincebai infidditas ^ \ ,

apoaiolorum virtutem. loaopor tt

binc osieo-

ditor ejoa iacraduliiaa et pervicacia, quod coram

oainibua aceedil e i af cusat discipuloo : et propterea

. '

Dominus

\ ,

oaiendens

iacreduliiatem ejus

in cauaa

fuisse, quia non fueril eanalus flliua eju*,

coram

omnibus exprobrai ei e l noa aoli ipsi, sed e l aliis

oainibue incredulitatom. Dicaado eoim, natio i n -

credula, oinnes complectiiur Jadseos. Cum autein

, \

pervemm

quod noo a principlo,

\ . ,

d i c i t , dodarai

iieqaa a naitira ail maliiia. Naiura enim recli fuc-

r * n i : seraen eoim sanclom eraol Abraham et I s a a c :

. , ,

pcrversi autem facti aital prae maliiia. Porro illqd :

, . '

Usquequo ero apoo Usqucqoo patiar voa? boc

'

8ignifical, quod in votis babebat morlem, e i c u - D x * l ? . ,

piebal s U l i m ab illis liborari. Uaquequo enim, i n -

, ;

quil,

feram

"increduliialem

vestram?

Ostcndeos

iiaque quod virtuiem babeai q u c vincal increduli-

. *

t:uem Judaconim, dicil : Adduc fllium luura buc,

, \, ;

ct cum snnaseei illum, reddidit ipsum palri suo.

iTius enim qui a dxmonio possidabalur,

non eral

, . \

IKitris 8iii, s^d mali spiriius, qui dellncbal euin :

, .

mnc auiem Dontinns reddidit cuio ei qui illum per-

d i J c i c t l

ei iuvcnerul palri.

' .
/. ,
.

VEHS. 44, 4 3 . i S i i i j i C b a n i auiem

onnwjs

supcr

^ s n i f i c c n t i a ^ e i - ^*'d o n i n i b n s m i r m i i i b t t s supcr
c.uijibus

<\ux r a c i c b a i ,

d s x i i aJ iiiarip:i!os s u o .

" I I \ ^

*. ;
cr/ir::-.

-?;. C- :. ^ $ : *

625

ENARRATIO

tN E V A f i G E L l U M

LUCiE

CAP. I X .

S2G

;. Pouitc in auribus vcatris sermonea ietos. F a l u

) cst u l F i l i u s bomitiie ( r a d a t u r i u manus b o m i -

. 0 1 ,

nntn. A l i l l i i g i i o r a b a n l nrbum i s t n d , et e r a i abe-

c o n d i t u m ab i l l i e ,

' , -

u l non lntell?gerenl

. \ \

limebanl c u m interrogare

, 0 1

quidem

, \
\ .

\ ,

, \ \ -

de boc

illad. E l

verbo.

Alii

omnes a d m i r a b a n l t i r i n omnibue qtise f a -

cichai Jesus, non i u m i o boc n t i r a c u l o . V e r u m

ipsc

r e l i i i i s aliis c u m discipulis l o q u i i u r , et d i c i i : P o nite baec o m n i a ,

el miracula, e l miraculonun

8* rmones, i n anres vesxras. Quare ? Quia Iradendus

, . ;

stiin c i cruciOgendita : u l qnando c r n c i f i i u m v i d c -

\ , ' -

ritis,

passus s i m . N a m q u i l a l i a miracula facit, p o l e s l e t

non c r u c i f i g i . I l l i aniem i p n o r a b a n l v c r b u m boc, c l

. 0 1 , f ,

erat abscondhtim ab ets. Et qiiare boc f u i l ? U l ne

. ,
\

; " ,
, \
,
"

r e t i t u r . I i a q u e Deus comlescemleua
iilorum,

* , \ "

illos,

nrquo

concedil eis, u l inl$lligaiU boc qnod dc cruce

dice-

prae reverenlia

interrogare non audebant,

i m o prae

l i i n o r e : n a m l i r o o r aiigmenlum eei pietaits e l revereniirc

sicut et reverentia

vel

pietas

conlraclus

V E R S . 4 6 - 5 0 . c I n i r a v i i autem cogilatio i n l e r eos,

q u i * eoruro major eesei. A t Jesus videns c o g i l a t i o nem cordis i l l o r u m , ap^rebendit p i i e r i n u , et i i a l u i t
i l l u m j u x t a se, et a i t i l l i s : Q u k u n q u e

reccpcrit

,
.

338

infiritiitait

quaet ptteros m o d e r a i i i r

timor esi.

et

b a t u r . Vide aulem e l i l l o r u m r e v e r e n t i a m , qnomodo

c , ,
. * 0 ,

prc i n f l r m i i a t e lali:i

* . anie lempus t r i s t i i i a afficcrenlur, e l l i m o r c e x i e r r e -

nc exisiiioelis , quod

,
.

p i i e r u m bunc i n nomine meo, o i e r e c i p k : e i q u i Q cunque me r e c e p e r i l , r e c i p i i eutiL q n i roa m i s t l .

_ _ . .
.

,
.

N a m q u i m i i i o r e s l i n t e r omnea vos, hic e r i l m a -

. \

gniis. Reepondens aniem Joanncs, d i i i l :

, \ -

v i d i m u s quemdam sub noinine l u o ejicienlem da>

, \ ,

m o n i a , e l p r o b i b u i m n s e o m , quia n o n s e q u i l o r n o -

Pr*ceplor,

* . \

$ i s c u m . E l a i l ad i l l u m Jesus : ISolile probibere :

. '

qui enim

Morbus inanis gloriae a p o s i o l o s i n v u e i l . M i h i v i d e t n r

o r l u m U\ i n t e r i l l o s , eo quod dacmotriacuiu non sa-

* ,

.
. \

n o a eai adversum n o s , p r o nobis e s i . >

n a r i n l . V e r i s i m i l e e n i m quod super boc

conlende-

\ ,

r i n l , d i c e n l i b u s singulis qnod p r o p l e r

sed alterius cujusdam i n f i r m i l a i r m puer iile sanatiis

\ ,

, . ** ,

non f u e r i l : e i inde acccnaa

8uam,

l i s cst, qitis e o n i u

niajor esscl. A l Ooiniims visis eiiigttlorum c o r d i b u s ,

praevenil ; et

priusqnnm morbus

incrudearerei,

, , \ \ , j ) c i t r a v i t r a d i c i l u a e j i c i . M o r b i c n i m ab i t i i l i o facilf
^ .

^,

v i n c u n l u r : c u m vero i u c r u d u e r i n l , c u r . i l u difRcile?
8iin(. haque quomodo m a l u m boc Muendal? A p p r e

6 . ; -

bensum

, \, , -

eis per boc, quud (aleni m c u l e m oporiet i n n o b i i

, ,

parare,

puerum ostendil discipulie,

qualis

n anifcslAn*

esl i n pueris. 11 e n i m

niallilae

experles s t m l et e i i n p l i c i s s i m i , ncquc inanis glorine

iipqtie a i i i b i l i o i n s cogU:itionibti8 d i v e x a n i u r .

i g i t i i r , i u q u i l , susceperit lalem p i i e r u m i n n o m i u e

. " , \, -

ineo, me suscipit. Quod auteiA d i c i t , bunc bcusiim

\ ,

babcl : Vos quidem

cl

" ,

^,

Qtii

o p i n a m m i , quod si, pompalici

g l o r i o i i f u e r i t i s , n u i l l i s placcaiis, pturesque vos

eitscepiuri s i m . E g aulem dico vobis,quo<l lanlop^re

, /.

g.i:idco i i m p l i c i l a i c , e l qnod c.\ discipulos

/ . " * , *5': ?

ila d U c o r u i i , ut quisquis s i n i | d i i i s s i m u n i v i r u t u c t

;;-

mcoa

TflBOPlIYLACH BULGARLB ARGULEP.

827
iojiooeaioai

ditdpoidia : boc t q t i ,

laoccpcrU

ettim ool qaod dicit, in aomia* ttfto : me saaeipii.

QMI aaieni arrog a a i e ta*cipii, ttaqno meooi d i * c i potom

aaacipil,

noqua

mo. Retpondoai

auiotn

Joaonas dixil : Dowiiie, vidiwaa qnemdam in MOmine ino ejkteuteai cbrnionia, e i profaitwinm e a m .
Q o M a m

senoonia illius conseqaetitla quota dixit

Joaanoa, ad ea q o r dixil Domiaaa ? Uliqua magna.

Quia tuiut d i i e r a l Dottiiaat qood Miaor \B vobla
lilc t r i l magnnf, tiniere etepil Jaaaaet 0 0 forie inahi

qoid

nperblatfi

teioaaiti,

per arrofaaliam e l

bomioe

probibilo. Nare prebibero aliqiiea ab

aliqoo, aoa mltiorem

argwii

339

61110

11

prohibei,

aed aiajas qulddam do ae s e u i k n l e m , qaam de o

qui probibetarab ipto. Proinde ioaooot Uwcbat

828

, ,

, ), .
, ,
.

* ,

\
, \ .

, , 6 ;

,
,

Cajaa

,
.

igilar graiia probibuerani bo*iiM5?Noa iaviden-

lOf , aed indtgovm illem judicaaw* qoi miracalom

operareiar: aoa o n l n adorat cvat illis gralia agen-

; ,

saperbiat

egitaet probibiio boniiae.

miracalofiai darolar, aeqaa ad boe D o -

mino ctaiatoa o r t t , a k o i a t t i , noqoo Cbrialooi

* $SMN

oaqaan scqaebaiar. Qaicl igiiar Doaaixaa? S l a i l e ,

loqoii, a t m boc facere. Coalerit eniai e* ipoe 8 a -

l a o a capot e i qula noa obsiabai voblt ad pnadica-

; , ,

tiottoni, non cooperator

diabolo. Proiodo pro oobit

*t4. Qni enioi aoa eal eoalra Doom, pro Deo e t l :

\ ,

qucaiaditiodaai qai aoa coogregal cmn Deo, illa

e u di;bolo eai.Adtnirare autoei, oboocro, vfrtatea

. ,

noaiiuU C b r i s l i , qaomodo el par indigoot, et eot

non c r a n i cjut ditcipali, gralia opereiar, ct Q

,
aoiem nofuiaaii, iia ot per aacerdoiat, ailamai i a -

qoi

digni fuerinl, operalur

aratbi,

e i taucUficaQtur

\ ,
, ,

Ofnnet, aiiamai imparos faerit u c e r d o f .

, , \
, .
aas; 51*56. F a c i o m e t i auteni dttoi comple-

rei.ier db*a aasumptionia ejnt, t i Ipte faciem suatn

obflritiavorai, ut irel" llierosolyqiani, e l mi*it non*

t oa aolo rontpcctiiiii evuiu, el cnutea iulravemnl

, \ -

in chrliatem Samaiiianorain, ot pararem

IIU. E l

ttou recepemni enm, qttia faciea ejus erat euniU

. , ^rt

llierosolvmam. Cum viditsent autem diacipuli ejus

".

Jacobat Joannoe, d i i e r v i u : Domine, dicauiua

, \ *1,

I igais doccBlo deacendai, elconsuinat illos, qaeia-

* ,

adtaodom et Elias fecii? ConTerans auleui; Jesus D

incirpavit Ulot,

cujat tpirilat

; \ , ,

hominls non vouit ad per-

* .

dicept:

o t i i i voa. F i l i a i eoim

Neacilis

dendoro auimas hon inmn, sed ad sertanduni. E l

abieroat i a aliud caslelluni. t Quid est qnod dicit,

, . \

' diim eomplereniiir dics aseuinptioitis rjusT boc e*t,

. > ,

iim

iti&taliat temput qito

salutarem pasaionein

poatqtiam

gu^Unuistet

pro nobis, oporiebai assami

in ccBlum, ei conaidere Deo et P a l r i . Tutic igiltir

cum appropinquabai
assumpiionit

, '

\ ?
\ .

sed ascendere Ilieroso-

, \ ,

lytuam. Jtaque quod obOnnavit

<!nlaral,

decrevit non ultra

lemptis

ex boc immdo,

binc e l inde obanibulare,

pastionit e j u s ,

faciem Ktiam, lioc

quod slabiiicril 01 firiuaril scntciUiaiii

quod r c l i l a^ieudeic Uiuto^oljiuait!. Pcjrro nunlii

* * . ,
*, X/JVJ

^: ; , ^, ;?:

EXARRATIO 1N EVANGELIUM LUCJt. - CAP. I X .

829

830

, . auic faciem ouam emiltit, M p a r e n l i p d d i v c r e o r i a a t ,

,

et t c i e a t quoil SamariUnig

, -

pieiidi, oibitomittus lamen illoa c m i u i l , omneni

esoeai

, *

SamariUDorom

potsent; Soteepisseniat illum $i quosdam

, \ , , -

aoforat

tusci-

excuaaiionein, ne dicere
pne e

misiasei. I m e r i m e l discipalif ejus otile boc eraf,

. "

o l videntat, poalea in cnico illi opprobrari, raintta

\ ,

scandaljxareoiur,

, -

qwod, aicot nunc contempiatf Samaritania palien-

ted e i boc facio roagii diarerent

. ' ,

ler tulit, alque diacipalos 8 4 0

, -

ranies cuiw conira ccmltifndioaaa, i u e l tane fiim

, \

cruciftgereiiir, non Impoieni, sed ot longanlmia

Increpavii oxaspe~

ierat. Prodesl eilara i n boo discipulis, quod illos

\ , , '

auo exemplo

docel patieatea eaoe. Illi qubtan atl

. ' ,

E l i a m retpicientet, qui bls quinqdaginta viroa com

* * - quinquagf nariif principibot exnsaerat, exaspcra, .

bant Dominoni conlra eon qnl setnioria affecorant:

erant adbuc

doceos legem s u i m eobliiniorem qaam v i l t i n E l l ,

*
,

Imperfrcli. O t e r a r o

Cbristoi

increpal et>s, atqoo a u l i aenteniia abdaeli, eom

docoiaaai maniuete feretidoa illoa qni iojnria affl-

ciebant. Qnid aulem est quod d i c i l , noti aoieeptv

, ,

innt eum, quia fariea ejas crat eonli HleroaoJy-

roam ? Nnnquid dicit quod non s o s c p c r i n t eum, eo

, ,

quod deflnierat abiro

aic inlellexeriimi, qood rura propierea oon s o t c c -

, , '

p c r i n l , eo

inveninntur illi

, ,

qnod

Hierosolyiuani? e i etiiti boc

deflnirral abire
excvtaii

llierotolyaaam,

non snecipieniee? E a t

igilor dicendum, quod evangtlisia lioc dicil, quod

, - Q non auteeperaiit eoro, neqne i m r a v i l In Sattiariam:

, ol ;

,

"

deinde qaasi

inierrogaasci

susceperoni () vel invili

quispiam, qoarc

auro, neqae i n i r a v i i ?

nunqnid impotent e r a i ? an aon valebal eiiam ilita

> , \

noleniibos ingredi ? Sol?en$ boc, dicit : ideo

, ,
; , *

qnia impoient fuit, sed quia noluii illuc i r e , aed

Ifierosolymam : quoniam

nisi hoe fnisaei, ciiam

inviiia illis in caslelbnn ingrenaiii fuisset.

, , ", \

, .
; ,

V E E S . 57-62. Factum est aulein, ambulantibut

illis in v i a , dixil quidam ad ilbim : Sequar i e , Do-

}, . \ * -

mine, qtiocuuque

foveat babeni, et volucras coeli n i d o a : F i l i a s anlcm

i e r i s . D i i i t illi J e s u s : Yalpea

^ bominis babet ubi capui euum

reclinel.* A i t

. *-

atileni ad alicrum : Sequere inc. Ille nutetn dixit :

. * , -

Doniiae, perrohta mihi primam abire, et sqx-Iira

^/ .

patrem mcain. Dixit autetn c i J e s i i i : Sine ut roor-

lui sepeliaat moriuos s n o s : tu vero r a d c et anttuit-

, ,

lia rognuin Dei. E t ait alius : Seqaar t c , Domiiic,

. \ ,

scd permitic mibi priut ut dicaia va!e iis, qui M M I

: 3 ,

domi niea?. Ait ad illom Jesus : Nemo qui

! ^ .

Run admoia

\ ' \

rvgno Dei. > Hic qui accassit ad Jcsuni, e l peiiit u i

aratro,

respexil a tergo,

scquereiur illum, mala

vidit magnam lurbam

. , \

^ ,

mau

aplnx c s l

menie acressii. Quia cniin

aequi Dominum, suspicatus

c s i , quod pecuniam 9ib illa colligcrel Doininiis, et

. \

s p c r a \ i l c l i a m ipsc ^cqioiulo pccuniab sccongrcga*

(G)

IAVH. L u l . o u i i l u i , quai

nvn iu$cepcrunt,

cfc.

831

TDEOPHYLACTI

BULGARLE ARCIIIEP.

82

turuin : idcirco rrp>llU enm Domiims, quagi lalia ^, , ;

;, \ \ ,
diceni ei : T u q t i i d c m pntas quod pcciiniam colleclurue i i s , me aeqnaris, c l qood v i l a mea lalis

", ,

sil qiiMn doceo, sel non esi. Euinivere usqnft adeo

, \

panpcrlaieiu docco c l i n d t i r n , c u m alin quidein

nniinatia foveas babratU, cgo iie dotnum quident,

\,

et aic i l l u m r o p n l i i . A l i u m auiein q u i non rogave-

, * .

rai,

\ ),

p c r m i u i t se|ui : e i ctun ptMerel u t abire ei

liccrel,

e l scpdire

341

pairein

s,n,ni

ci

concedil, dicens : Sine morluos sfpelire

11011

morluos

; ,

, \

:-

M I O S quo i n s m u a l incredulum fuisse pairem illins,

f l propterca i n d i g m i m cujtis r u r a m gerercl

filius

\ ,

cognalos, boc

, "

incredulos, increduli pairis c u r a m gerero, et

, , *

q u i credidernl. Sine eaim

csl

rooriuos

Hliini pasccre nsque ad w p n l i n r a n i . Sopelire enim ^ , \

. " , \
Imc loco e i g n i f i i a i c i i r a m gerere osqtie ad sepuHuram

: quia ei comnitiiiis scrino ita babei,

cum d i -

, ,

cimus, illc Oliws scptdiit pairem s u u m , uon i n l o l l i -

g i i n t i i quod

t a i i i u m s r p e u e r i i e u m , et n i b i l boui

fecerii, sed quod diligentem e j n t curain

, \ , >. \

babiicric usque ad morteni e i sepiilluram. I g i l u r i l l i

aliud itli

qnidein i n o r i u i , boc est

luom

i n c r e d u l i , sepcliant m o r -

* u u m , dico pairem h i u i n .

T u aolem quia

, ,

r r e d i d U l i , aniiuiitia v e l u l meus discipulus Evange-

, *

nos ab alendis

sfid docens

pietatem

liuni D e i . Kiocaulcm d i i i l Doniinus, non p r o h l b e n t

parenlibus,

\ . !

\
\,

, ,

p r x f e m t d a n i incredulis p j r c n t i b t t s , eo quod millura

, \ ,

:id v i r l u t e i n o b t l a c u l u m e>sc debeal ; e l

conlem-

, , .

i i r i n l a i n etiatn n a l u r a m p r o p r i a m , ideo petenti seqiii

, *

i l l u n i , prius aulein r e n u n l i a r e bis quae domi s u , g , ,

concetsit,

i r e scilic i u domuro suain, et r e -

nuniiaro domesiicii,

c t ut magis proprie d i c a m ,

^ .

dicere ?alo. Inftinuabal enim l i o r a o ille qaod f a m i -

\ ,

l i a r i t a l c i n quamdam adbuc babeat c u m muudo, e l

, *

non a f l e c i u f t e i l i i t a p o i t o l i , q u i rooi u l t u d i e r u n l ,

, .

C b r i s i u m eculi a u n l , n i b i l atiud curiosius p e r q u i -

\ -

renles, el ne vale quidem necestariis dicenlet. Sa?pe

, , ,

enim

c o n l i n g i l quaiido quie vale d i c i l n m i c U s u i t ,

u l i n v c n i a n l u r aliqui qtii i l l u m a vita eaucta

abdu-

. ,

\ /\

caui e i p r o b i b e a u l : ideo bonum est u t c u m qais

rem bonam facere v u h , non m o r e l u r , sed s i a i t m

perficial.

' \ .

Nullus enim q u i i n i l i i t manum s u t m ad

,
'.,

a r a i r u i n spiriiuale, e l respicil i l e r u i n ad m u n d u m ,

i d o n c a i est ad regutim t-oeloruin.

: , */

per vnlpee e l i a m

Iulellige

aulera

malignos daemonce, q i i i e i vola- D ?,

lilia coiii d i c u n l u r , lioc esl

aeris. Juxta principem

7 , :

o u i n i , i n q i i i l , poiesiatis aeris. D i c i l i g i i u r D o m i i i o i

. \ /

ad bominem : Qdia darnioucs i n te foveas babenl,

\ . \

propierea ego F i l i u s bominis non babco ubi c^pul

r c d i n e i D , hoc est, i a mc ( i t l e i , vilc( locinn

. \

in cordo l u o , quod i n i p i o l u m esi d a M i i o u i b u s . Caput

enini G b r i s i i , fnles i n u l u u i . Quando eiiim qttis cre-

<lil Deuni esso ClirieHnn, tutic r a p u l C b r i s l i l c n e l .

>., \, .

Morluus aiitem

mortiioe,

peccnior eei, q u i e l s r p e l i l suos

boc s l

nialas

cogitaliones,

confilelur. Proimle Doiniitus

sepelial

raalas

prohib<'l

cogiutioucs

qnas nou
secuuimm,

c l orcuSlei : v u l i

iMiini cas pcr coiifo.v^ioiiein m a m f f s i a r i .

:,

il;

-;^.

, ,

/, \ :

:,

. ,
T'.r

-;

?.
:.:*? : .. /^^

833

ENARRATiO TN EVANGEUUM LUC;E -

ccu . ; ;. " ;
; ; ;,

CAP. X.

;.

834

; ;, ^

, ., \

; .
. .

^.

.
.

CAPUT

342

teptunginta
detignntii
di$ci\>ulit. De
tioue LeqiipcrUi.
I e eo qui incidn iu
Ue Murihu et Maria sorore ejus.

tnlerrowtarouei.

; \ ;

V E U S . 1-3. C Posl ba?c t u i e n i dcsiguavil Dominue

, ; ;

et alios septuagiula, n i i s i i q n c illos binos anie f a -

\ ,

ciem suain i u omnem c i v i i a i c m e l lociun quo er;U

Spse venlurus ; dicebal

, .

multa,

ergo j l l i s : Messia quidcin

sed o p e r a r i i pawci. Rogale ergo D o m i o u m

tnesgis u l e x t r u d a l operaiios i n niessein suaro. I l e :

Ecce ego m i i l o TOS a i c u l agnos i n i c r lupos. S c r i -

, ,

p t u m est i n Exodo

qtiod

fllii

Israel

venerfnt i n

d \ \,

E l i i n , e l duodecim fontee a q u a r u m f u e r i n t illic, e i

\ ,

s e p i u a g i u u palinae. Quod i g i i u r lunc per b i s l o r i a m

. e i i n i i g u r a f a c t u m , u u n c vere e v e n i l . E l i o i a&cen \ , .
\

8U8 i n i e r p r e U i u r : quod n i h U o l i u d , q u a i n
quod t i non aiinus c u m Judseis i n l i u e r a legis p e r -

, ,

hianenles, sed ascendeniei

\ ,

p c r f c c l i o r e i i v i n l e l l i g e n l i a i u et iiicreroenitiiu e p i r i -

, *

ttinle, i i i v e i i i e i m i s duodecim fonles, praecipnos illoa

in Cbristianismum ad

duodeciin ftpostolos d i c o , q u i o m n U doclrhue d u l -

, -

c i s & i m i f o i i l e s s u i u : iuveitieitiu* i i e m n septu&giuta

, \ ; ;

palmas, u i m i r t i m g e p i t i a g i o u discipulos, q u i fontes

q u i d c i u n o n d i c u n t t i r , palniae tanien

, \

qui

quaittvis Cbrislus

stioi,

veluti

ab aposiolis educaudi e i doccndi e r a n t . N a m

illos e l e g e r i l ,

fiieruiii

laiiien

.. \

iuferioreg i l l i s duodecim, e l discipuli i l l o r u m postea

, *

ae comiies. P a l m x i g i l u r illa? a f o n l i b u s , apogiofU

, \ \ \

d i c o , edticabae f u e r u n l . Nobis auiem f r u c t t i m d u l c e i i i

. 0 1

quodamoiodo e i ausieruni suppedilarunt. T a l i i etiiiii

, >, . ^

sanctorum d o c i r i o a e s l , non o m n i n o dnlcis e i a d u -

\ -

laus, neque omnino auslera e l verberans, sed u t r i u s -

. ,

que parliceps, et r o vera coudila sale, graiiaiuqiie

\ ,

babens : unde e l Paulus d i c i l : Sermo vestcr i n

*\ , * ,

g r a i i a sale s i l condilus

>\ ,

ginta disciputos D o i u i i i u s , p r o p i e r e o r n m

I,

, .

% i

. Designat auleni sepiuaiuuUitu-

d i n c m q u i d o c l r i u a opus babcbaut. S i c u l c n i u i a g r i
fiugifcri

i n u l l o s qua?runl ntessnres, sic c u m i u u l l i

c i innumerabiles esscnl c r c d i l u r i , n u i l i U indigebant

^ . " -

w a g i s i r i s . P o r r o binos n i i t t i l , u l mtiores essent e l

;,

u t alius a l i u m adjuvaret. I b a n l e l anie iacicm cjux,

, \ \ ,

eo quod docebam,

. '

Domtiii

sicut Joannes : Parate v i a i n

> Considera

aulcfui qtioiuodo d i x c r i l :

, ^ Rogalc Doutiuuiii messis u l o x t i u d a l operai ioj>

%v

, ,

dclndc ipsc

, ;

cuitn e s l vere I b i m i n u s niessis, b o c e s t , verus c r e -

propria a u c l o r i l n i e illos e m i l i i l .

Ipse

, ; , ,

dcmUiin Deus. P r a d i r i i auieni eis e i perseculiones,

, ; )

qnod s i c u l agni i u medio 1> p o r i i m csseul, u l

; ;.

iie hi i c i c u l e tti advcrsa lalia inciderciK,

luib.uemur.

:, ; . \

;, \

, ; ;, : .
C o l . , C.

M a l i i i . , 3.

* M a l i b . \x, >8.
v

niagis

-,

TflEOPHYLACTI BULGABLB

VOES, 4 - 1 1 . NoUie porlaro

r c n u n , oeqao cateaanenta: e l oemioeM per

, ,
, \ . E L ;

viaia salataveriiit. to quamcuoqoo dommn iairave-

* ,

rilit, prtmam d i c i t e : P a x baic domui. si ibi

. \ ,

fueni filiat paclo, reqaiotcet toper illuin p a i etira:

' , ct ,

34S

sacculmn , ueqao 4

iii ntinot, ad ? o t reverteior. eadt-m auiem domo

man<>te edenio* e l bibentes qnae daiilur ab illis.

\ * . "

Diguut e s l euim operariu mereede ftoa. Nolite

i r a u i i i a de domo in dotnam. In quarocunqno

civiiaieni iniraveriiia, e i fosceperint , ediie q u *

, ,

apponuuiar vobis : e l sanate InOriitot qui ia illa

. \ ,

s u u i : t dicite illii : Appropinqua?il io vo* regmini

* *

D r i . Quia ipaoa u i e i u r u a e r a l pnedkatores E v a a -

gelii, d i c i l : He porteiis s a c c u l u * ) , ntqoe boc v d

, ,

illud : auflkcit enim vobia

qood curam

babeatia

verbi. Nam t i saecaluin porlaverilif manifetlura . , .

quod illios vobis cvra est, e i verbom cooiemoilii

' , \ -

V d a l i i e r : Quoniam aJendi etlis ab bis qooa doce-

. " *

t i t , qoid vobit saec*Ko oput, vel p e r a , vel calcea-

meuiif T O m n e a eoim illoram atom ttjppediiabaiit

, ;

bi qui a vobit doeebontur. Porro quod nul!am por

. ,

viaai salttieni, bac de eattsa eif iujuugil, u i nc occu-

pareiilur i a bominum saloUUoaibtt* e i c u r i o w u u -

, \ -

bttt, quibao a pnadicaiiooo impodireamr. Verisiinile

, \ ,

enim e s l o l cura quis s a l u u v e r i i quompiani, ab

eodem resalatetur, ct de majori familiariiaie ioier-

, \

p e l l e l u r : u l flori solel in bis qoi tlmiil vadotii.

, \ \ ,

Siuiul oiiim o i aiuici facti, eilam et corio-

oiiis qtiiddam t t n i i a u l u r : e i sic paolaiim in bumaua

, \ ,

nrgoiia apotioH inciderenl, verbumqae oegligereut

iiinere igitur t a l a U r e quempiam ea de cauw C

fafaokov

, xa\ .

probibei. domum aulem ingreosi, inqoit, d i c i i e :

Pax btiic doino , hoe e s l , taluiate eos qoi in domo

. , ,

. deiudo osieudf nt quod boc nou eoluro sit

' ? ,

saluiarc, ted e i benedicero, d i c i t : S i quidem dignu*

. ,

fueril patcrramilias, benediceior : t i aulero couiu-

, , \,

mdiofiif, e l noo c a p a i p a c l s , pugnaat e i adverea-

, ,

riua sermoni

v e t i i v e i doelrinc, benediciio non

veuiet luper tllum, oed ad vos revertoiar. P r x c i p i l

quoque non irantounduin de domo in doiuum, 0 1

, ' , "

ne videaulur goloii, e i scandalo sinl roullis, ei c o u -

IriUent eoe a quibue priniuui tuscepli ftunl. Iuauper

, ,

di< i i :

, \

Comediie ea qiise apud illoe s u n i : boc e s i ,

quae proponunl v o b i i ,

eiiamsi vilia et parva i i n l ,

. ' \ , \ , '

nibil amplius inquireiiiet. P r o mercede auiem ba- D , ,

beie cibuiu. ue quaeraiU ei p a s c i , et mercedeio

, , . "\

inftiper accipere, sed cibum pro mercode babelolc.

, \

Vtde igiior quouiodo

, ,

diacipulos adversus iuopiam

iusiruai, e i securos faciai. Sanare auiem e i iofir-

' .

nios qui in ciriiaiibus, praecipii, u i niiraculorum

\ .

"

oporaiione aitrabaui homines ad verbum quod prae-

, \

dicant. E l vide quid d i c a l : E i dicite e i s : Appro-

, -

pinquavii iu vos reguum Dei. Nam si primum &aoa-

, \ .

veriile, ac deiude docueriiis, feliciler currei termo

" , \ ,| "

344

'

perveiierii

e i credeni boiuiues quod regnuiu l)ei

iu ipaoe. Nou euiio sanaii fuissent, nisi

, , ,

divtna quaedam virlus fuissei baec operans. Sod e l

quando qoia animo grolans sanaius fucrit, u m c

'. ,

appropinquaTii i n c u i n rcguuro Dei. Ab apgroianle

. '

37

SNARRATIO 1N EVANGELIUM

LVCJR. - CAP. X.

\ , r n i m longe islttil e s l , qaandoqaideiil

' .

peccaium iu

illo regnai t c douiiuaiur.

- ,
,
5 1 2 . l n qnamconqtie attlcm fivjtatem

*.

c ' \
,

<, et gu&ceperint , c x e u n u * p l a -

teat eif d i c i t e : E i i a m pulverem qui adbarsit nobig

de eiviiate v c s t r a , exiergimag in v o t : tamen boc

, '

sciioie qtiod appropinquavit

in ?os regniim Dei.

Dico tobis qiiod Sodomis in die ilio remissiua e r i l

/ . > ", \,

quamjlli civiiati. Quaiido, inqnit, non sntrepe-

rint voe, egretsi lesictiiini els quod nihil comimstie

nobit vobiscum , neque babeinug aliqtiid de civiiate

, .

t c s i r a : eed eliam pulverem qul a d h r c i l nobit, e x -

* \

tergimus, boc e s l exculimut, spongia emutidamiift,

,
, l ^

tbjicimua in vos. Veromlaoien scitote quod appro

, '

pinquavil i n vot regniim D e i . Hoc loco quaesivorit

. *

qoigpiam : Quomodo licil Doniinus appropinquasso

regnom Dei et bis qui sutceperunt e l qtii non sittce-

, ;

peruni aposiolog? Appropinquaro dicil regDiun cce-

. \

lorum bls qui aposiolog suscepere, prnpter beneflcia

, **

qoaa in eoe collocantar, bis auiem qiti non i u s c e p e -

" ,

' , ,

runt, propler coiidoinnaiioiiem. Finge i gpeciaculo

quodain muliog condenmaios, e i alios non condero-

, \ -

n a i o t : Sonalores, iuquani, t c exertfiug ducet e l

opiimiles : deinde dicere proconom od oinues U m

coudeiiMiloflqaaa) veoerabiles: Appropinqaavii rex

, ,

v e * t e r : noone bis quidetn ad supplicium, a l i U vero

, ' \

ad gloriam c i beneficemiain

, \ \

regem ? S i c igilur e l boc loco iniellige. Tolerabilius

appropinqaaro

dicil

e r i l Sodomis, iitquit, qttain civiiaii q u voe non gu*-

, , -

ceperil. Quare? E o quod iu Sodoma apotloli uon

; .

fueruni miesi. I g i i u T , qui aposiolos toscepe-

r u m , deieriores sunl SodomiUs. Oboerva civiiaieni

, . -

non

enini via egt quaa docil ad inierilutu: quain quisquU

ingredtinr, ille aposloltcuin et dif intim verbum oou

suecipieiitem apooioios

plaleag babere. L a i a

gtigcipiu

,
\ .
, , , .,

Vr.ag, 15-16. libi, Corozaiu, v s l i b i , B e i l i -

gaida : qtiia gi in T y r o e l Sidoiie

viriutes quae fadae sunt iu vobig, olira iu cilicio vt

, ,

ciucre

gcdenieg

factae iuUseik

poeniiuissent. YeruuiUiiicit T y r o

, . \ , D e i Sidoni remissius e r i l in j u d i c i o , quam vobig.

, ,

, Capemaum, q u s ugque ad coclum eJaia cs, usquo

, ,
, ,

ad inferiitjm deprinierig. Qai vot a u d i i , me a u d i i ;

$ .

e i qui voa gperuii, me gpernii. Qui auiein me gpern i i , gpernii eum qui me inUit. T y r u s et Sidon

rivilaieg fucronl

*>*, . , -

Coroxain Jodaic. Dicil igilor qnod in jndicio lole-

genlilium, Beibsaida

aulem

el

",

rabiliug e r i l geniilibns quain vobis, qui vidistis I H I -

, .

r a c u l a , et non credidisiis. Illi enim gi vidigseni,

, . \ , ,

credidissenl uiique. Sed

exallala quidem

, 66| 2

caia muliig, quae iu le facia guul, iuiraculig, d e i r a -

ei345 *
l u

Capernauin, i|na?

fuisli ugque ad toelum, e i glorifi-

^, * , \

bcris u s m i e a d iufcrnum, condeinnanda

istiH l|)iitii, qitodet pogl lanla D i i r a t t i l a imicdtila

proplir

n-.ancs. Di.imle til no dicani qui niiumilur a;1 prac-

g3

8M

THEOPHYLACTl BULGARLE ARCHIEP.

dfealionem, Quo ntiltis

si cfritatea qtiadam non , c i ,-

iini not toicepiur?- d i c i i : Ne silit auimo

-i r i-sii -:

; , |

qui tpernii vot, ine tperuil, e i Ptireiu roeum: el

iia injoria non vealra eat, ied in Deum iransii.

, '

Consolalio igiiur s i l voliia quod liaec Doi s i l injuriu.

,
.

S i c u i cotilra, ne glorieiuini, vel sapiio tubliine,

. " ,

quod quidam vot audiaul. Non tniiu veeirum est

. , ' \

opug, sed nieum.icl graiiae.

17-20. c Roverii aaiem sunl sepiuaginia

curo gaudie, diceuie* : Doiuiite, etiatn daeitionia

* ,

subjiduniur nobis pcr nomeu tnuni. A i l auiein ilba:

. * .

VERS.

Vidcbaiu Salanaiii aicul fulgnr de coelo cadenicm.

Er.<* do vobie poiesuiem calcandi super

e i kcorpiones, e l snper oinnom

serpeule*

virtulem iuimivi,

\ , \ \

61 oibil vobis nocobil. Veruuilaiiieii in boc nolile \ .

gandoro qiod spirilut vobis anbjiciunlur, sed gau-

, .

itoce poiiut quod uoiuina

vesira scripia suui in

. c * I i * . Priua d i i i l qood n m e r i l teptuaginla, nune

. >

auietu dicil qiwd reversi s i a l gaudeuies quod uon

. ,

aolurn alios niorboo fugariiii, a e d , quod majus u i a -

, , ' \

luui e r a i , eougarinl

etiaiu dauioiies. Vido aiilera

qooaiodo noti ntporbiunl.

Dtcual enim

quod iu

nomiue luo ubjidotilur nobii d a w o n i a ,

lua gra-

, . *
. \ ,

lia, noaira virtute. Picil aulcm illia Domiims:

, . *

K e mireraini si daeniooef vobii lubjiciantur. P r i n -

, *

cepa enioi iptortiiu oliin de coelo dccidii, e i nullam

, ' .

foriiiudiuem

DOII

\ . \

tpeciaior vidi.

, ' \

babet. Nam licei boc bomines

viderinl, ego

Umcn

invisibilium

Decidit aaiem t i c u i fulgur, quta lux erat, et a r - ^ .

' ,

cbaitgotui o l lucifer, eiiamsi in lenebrat versus .

, \ , \ ,

S i igiiurde coelo i l l e d e c i d k , aervi ejut, daemouia

. ',

dico, qoid non pauoutar? Quidam aateui gic intelli-

, , ;

gunt, de coeb), boc e i i , do gloria. Nain qoia dixoraat

, ' , , ,

eioepluagiiila quod daeroonia libi lubjiciantur, dich:

. \ ,

Boc et ego eciebam. Videbaui eniiu SaUnam de coelo,

, \, , \

id ei, de gloria soa^ et de bonore quein

habebai,

cadenleui. Ante CbrUlum cuiin u l Doue colebatur,

, , , \

nunc auiem de coelo decidii, boc esi, de gloria aua,

. jap

ne colatur u i Deue, neque babealur perinde ac si

, ,

in COBIO babiiei. Eceo igiiur do tobU

, \ .

poiesuiem

:.

conculcandi virlulem illorura. Scrpentet e i acorpii

iHemonum sunl calervae, q u dcorsuiu

irabuntur.

. " \

qui uianifeste percutlunt, acrpenies, qui vcro

* \

o c c u l l i u s acorpii, ul dxmou libidinis et caedis eit |) , .

scrpens : iu maoifeelana eniui luahi compelHl: a
, ,
qul propier morbos per^uadcl boiuineni iavacris,
\ . .
k

ungucDlie,

ei aliis efleminantibus

u t i , scorpiui

vocalur, non nianifcsitim babene aculeutii, sed clam

carnein offendens, ul obedieiiietu in maguum

346

, .

casum injicial. Graiia aiiiem Domino, qui dedil po-

lotuiein calcaudi suj>cr illos. Caeteruin docens eos

, (5

no iiiperbiani, d i c i t : Veruniiameii in hoc non gao-

dele qnod dmonia vobis eubjiciuiitur : alii eiiim

suiil qui ex boc bencflcia c;>piunt, nempe qni sani-

, * ,

latem consrqminiiir; sed mngis quodiiomina vcsira

. "

tcripla unl in rcclis, alramculo, god incmoria*

, t -

Dci ei graii. E l diaholns leridil e coclo, boinincs

atileiu qui iitfra suul, acribuatur supra. Yerum i(a-

, , > ^

*>

841

E N A R R A T I O I N E V A N G E L I U M IVCA.

, \ . \ -
., .

812

CAP. X .

gaudimn nomina vcslra in coelis scribl, e i eaao

,,

in menioria Dei.

1 ,
\ .

, \
\ ,
\ ,

\, ,

. > "
, -

V E R S . 2 1 . ln eadem liora

cxsuJlavii spiriiti

J e s u s , ct d i x i t : Couiiteor l i b i , Pater, Domine coelt

ct icrrae, quod abscondisti

baec a saplenlibus ct

prudentibus, e l revelasli ea parvulis : eiiam, Pater,

qnoniam

sic complacilum e s l coram le. > Siciji

paler bonua cum videril filios recta qu&dam opera

gessisse, ila Salvalor exsuhat, quia talia bvna a s s e -

coli c r a u l apoeioli. Itaque P a l r i gralias ngit quod

occultaveril quidein lalia mysleria a sapiciilibue,

Pbarisxis scilicel et Scribis qui legern inierpiv^taii-

\,

tur, el iutelligentibue, boc est) discipulis borum

\ ,
\ Scribarum. Sapiens enim e s l qui docel, inlelltgena
. ,

autem qui doceiur et intelligii qua dicuntur ; ui

\ \ .

exempli gratia, sapiens Gamaligl, inielligens P a u -

, ,

l u s : Ule enim docebai, bic intelligebac quae ab illo

. , -

docebaniur.

\ * .

suos discipulos, ulpote eos qui in lcge docti no.i

e r a n t , sed pleriq&e ex lurba e i piscaloribus c q n -

, \

grrgaii. Veruiriiamen e i parvuli dicii smii ob pue*

. ' ,

rilem simpliciialem. Illi auiein sapienies drcii, qu.a

Parvulos auiem nominabai

Domiitnn

. \

videbanlur sapientes, cum sapleutes non essem.

\ \, .

Abecondil igitur mysteria ab bis qui videbautur

\ ,

sapieules et inielligentes, cum uiique non essenu

. , . ',

Nam s i fuisseiit, r e v e l a u fubseni eis. E i i a m , Paier,

, ,

gratias ago libl, quia sie beneplacilum fuit ante l e .

, , \ boceftl, lalis approbatio t l volilio ante le, et

, \

ic placuil tibl.

\ \ . , *

V E R S . 2 3 , 2 4 . E i c o n v e r s u s ad discipulos, d i x i t :

. \

Omnia inibi tradila sunl a Patre nieo, e l nemo tcit

, , , \

quis s i i Filius nisi P a i e r , e l quts

, , \

F i l i u s , ct cui voluerit Filius aperire. E t couversue

s i i P a i e r nisi

. \ \ ,

ad disciputos seorsum, d i x i l : Beati oculi qui videiii

x o i V ' ,

quae vos videiis. Dico cnim vobig quod multi pro-

& . ,

plielae c i reges volueruni videre quae vos videiis, et

non v i d e r u n t : et audire quae auditis, e l non audie-

runl. 9 Omnia iraduniur F i l i o a P a i r e , s i c u l subji-

>

oianda fueruni F i l i o omnia. Duo enim modi suitt

, \ ,

.
,

quibus regnat in nobis D e u s : unus quo regnai iii

bis qui n o l u n l ; alius, in b i s q u i voluut: u i exempli

\ *
* , \ ,. , D graiia quid dicam, Deus Dominus rneus e s l eliamii
. ,

nolim, quia Gondiior meus esl. E s t autem iierum

Dominus

* ,

meos,

quando eervando mandaia

ejus,

voluntoieiu ejus impleo, graius senrus factus. Prius

quidem bainana natura eerviebat, et subdila e r a i

^ 7

Posiquam auiem Cbrislus pro nobis suecepil bellum,

, \ ,

Oeoetiamsi liollei.eiiamei Saianae

rainislraroi.

, ^ . \

ei nos a diaboli lyrannide extractos, minUfros

e i niandaiorum suorum operarios fecit, lunc facli

sumus servi grali

et naiura et votuntate.

suoi
Prior

<2

)&

xert ,

enim serviius natura) lanlum e r a l , secunda vero

\ -

eiiaro voluntalis. Hoc igitur est quod nunc dicit

\ ,

Dominus , quia (Omnia mibi IradiU sunt a Patr

, \ .

ineo, boc c s l , omnia mibi subjicienda e u n l , et sub

/ ^ ,

poicstaicm roeaqa redigenda. Simile autem e s l boe

PITROL. Gn.

GXXIII.

27

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCRIEP.

843

Dala est miliionniis po- , ,

efi qtKxl alieubi dklom

844

retiat in COBIO e i lo lerra * . 0aiaiiiiit paciAcaTit

, \ .

omnia initi q * i n COBJO quamqtife io lerra, U l i a

* ,

tlicit. E l a l i t a r : cOmni* iradonior Filio P a l r e ,

) \ \ . > \

oniuia opera q u * incarnatot pro nobis fecit. Qula

neque Pater neque Spirilus pro nobit vel i n -

, . \ .

caroaiot eat, vel paasvs, v d reourrexit, aeJ F i l i u i

;,

hstc omnia l u l i t , e l dux t a l u l i i noolne f a d a i e s i :

idciroo dixitotnnia Iradita ipsi etoo: veluii t i dixis-

, ,

aei, Paier meue mibi coocrodidii omnla, Tncarnari,

, , *

pati, reoorgere, aalfare naluram repalsam. E t n u l -

, \ ,

l u i s c i l Flfiom n b l Palor, ei qula s l l P a i e r , ntsi

Filioa* Postquam antein d i c i i : Omnia oiilii coocre-

* ,

diia aoal| quasi dubium qaoddam nunc . Ne

, , ,

eniin quis
i i i b i i e lt, E t cvjat
graiia
tibi
iradita aunt
1"""**
4

omnia, etncm allorl, fortassis angelo ? c l arcbangelo ?

, \ ,

dicll,quod Propierea mibi tradldii, eo quod ejusdom

, , \

iiaione e l mbtlanliai rom cum eo. E t sicut illum

. , \

iiulloj s c i i , i u ueqoo rae oiii Paier t o l u t : ot i l a

\ , tvytv

ineriio tnibi tradtdit omnia tjusdein natune a a cuDi, otnueatque cognhionem iranacendoiiti, sieul

, ; \,

, \ .

ciiara ipae avpra oainem cogniiionii vim est. E i e -

\ ,

ntm P a i e r , ioqult, a olo Filio cognoaciiur, et cui

, ,

F i l i o s voluoril reteUro.Vlde aulem qtiodFiHus q o i -

, , \ -

d o n non per retelaiioaero cogiiotcai Palreiu, c r e a -

lora aniom p e r reTelalioiieui: graiia enim accipiunl

. \ , \,

acienciain : non igicur crcalns t$i F i l i u i . Coiivereut

, -

vero ad dSicipulot, bealo*

illos d i c i t , e i omucs

. " * *

qaoque qai

i n

carne aiiibulanicui

, \ * -

CJm

fido

ipaum

vident et m i r a c u 4 operaiileiii. Etcniui propbela) Q * *

prisci reget desideraverutu quldein iu carno
,
videre Doiuluoiu 6 4 audiro e m ; sed non comingii
,
eia. aliier, Qoia rapra d i l i l : Gui F i l i o i retela-

, ,

v e t i l , ille t c i l Palrem : beaioouaiic dicii ditcipuloa,

qaod t e a revelaiione toia eis continganu Revelavii

onim e l i Patrem per ae. Iptom euim vidcns, videt

', \ ,

f a l r e m : quod booum nullat ex sanciis qui aiite

. \ ; , *\ ,

ioxarnaik>nem ejas ftierunt, obtinoii,quia DOU t i d c -

rani Dominimj in earno, per qnetn Patar cognosco-

, -

r e t a r ; undo nequo Palreqi tie viderunl ot apotloli.

. *

Q ,

' . , .
*

, '

,
. i 5 - i 8 . Eioccoiquidara legiaperiios aur- D
< ,
rexit l e n u n s i i l u m , e i d i c e u t : Magiiier, q u i d
, \ ,
laciendo v i u m anernam potaidebo ? At ille d i i i l
; *) *

34^8 ad eum : In k g e

scripttim e s l ? qaomodo

quid

logit ? Ole respondens

dixii:

Diliges

; ;

iKMBlniiai

* *

Beum luum ex toio corde tao, e l ex iota anima i ^ a ,

, \ ,

e l ex loiit v i r i b u i ( o i s , e i ex lota mente l o a : t t

\ , \

proximam U n w aieat leipsoiB. Dixiique i l l i : Reclo

, \ "

r e s p o D d i a t i , boc fac, e l viveo. > Arrogane quldam

legUportmt fuit, i m o tuperbos,

dolosug.

, , \
. "

Dominum

, .

poaoet. Sed Domiaos illum ad legem ducii, in qua

** \ > *

Accedii

iuquo

otiim qaod

est,

lentaiia

tt

Pomioum.

ex retpooeia

" l U u b . , 18.

inioper

* , \ . > -

, ,

Opinabaiar

qauDlur

maniieoiam

u i ex b i t q u ae-

aapplanure

* Matlb. ,

845

ENARRATiO I N EVANGELIUM LUC -

8(6

CAP. X.

. *Opa , mire gtoriabatur. Vide aulem quanto SHiJio jubc.it

lex Dctim aman. lloiuo creaturarum omnium est

$ . ,

perfectissiinuf

\ , 81 \ ,

prjcierea qaiddam

* \ ,

gratia quid d i c ; . m : Parlicepa eat natarae lapidis :

, , \

kabei enira capillos et auguet, q u s ihsenaata sniit,

, , ,

quemadmoduoi Lapis. Particfpt ett e i n a i u r a plau-

et particeps

nature

omniuui, e i

sublimiat babens. U t

exempli

, \

t a m m , secundoin quod crcscit e i nutrilur, a c gignii

, , ,

sibi simile (), aicut et planla*. Particept e * l e i

. \

naturas bruloruni, secaodum quod babet setiftis, t

, .

irascttar,

, * ,

Dci juxta ralioiialem a n i m a m , aupra omnia alia

e i concupistii. Parliceps e s l aatein et

, \

auimantia. Itaque lex osieiidere voleus qiiod bomo

, ,

deboal sete lotum iradere Deo, e l omnea animalea

virlutes intumere in dileclionem

. ^ qaod dixit, ex toio eorde,

,

Dei, eo quidem

crasiiorem c i plantis

proprfam declaravii virtatem. Dicendo auiora, ex

. ,

toia oniina, tnediam ostendii, et aensaiis congrtittt-

tein. P e r boc auiem quod d i c i l ,

. ,

bomiui maxiuie propriam vim signiflcavit, aniinam

. \

. '

, . \

ex loia meiiti',

rationaletn. Porro qood d i c l t , ex tota

ad omnia baec

trabenduin.

Oportet

fortiludlne,
cnira oos e l

uaturalem ac vegeuiivain virtulem subjicere d i l e c -

, , \ ,

tioni Gbristi. S e d qiioinodo? F o r i i i e r et noti disso-

\ . "

l u i c . E l s c n s i i v a m , alque

c t raiionalein, atque

, \ ,

|(

illam foriiler. Deniqoe

illam ex lola v i r l u i e .

ita debeiuns; nos toloa dare Deo, subjicereque et

nutrilivain, et sonsiiiYam, e l rationalein nostram

. -

tirtutetu dileciionl D e l . Ei

proximuin

luuni sictJt

, leipsum. L e x iiondoni valens perfecta

.
\

atqae

, \,

docere ob

audiioruin pveriliiateni, proximura diligere bortatur

ut seipsum. G b r i s i a t aaiem et plusquam eeiptum
diltgere proxunum docuit. Majorei enim h a c dileo-

, 0jj

lioneiu,

. JV *

auiuiam euaoi ponat qois pro amicis suis. Dicit

inquit, nemo exbibere

polest,

quara ut

. , ,

Igilur ad legieperitum, R e c l c rctpoodisii. Quia eoiin,

* .

dicere v u l i , legi adbuc subjeclus c s , rccte respond i s t i ; j u x i a legeai eiiim sapis.

* 0 ,

V E E S . 29 5 7 . llle autem volens jueliiicare s e >

* ;

psutu, dixit ad ieaum : E t quis eet meut proiimu r

" , \ ,

, \ ,

, -

Kespondeita auiein Jesus, d i x i i : Ilomo quidatu desccndtbal ab Hieroaolymis iu Diericbo, et incidii *

in lalroiies, qui otiam deapoliaverutil eum vesiibuj,
ac vulueribus infliciis abieruiu seiuluiortuo

349

, D deliclo. A c c i d i l auiem u l sacerdoi quidam desceu

lcftuv . \

., \

derei eadem v i a , visoque illo pneieriit.

Similitcr

et L e v i i a cura irel juxta l o c u m , a c vidisset e u m ,

&. * -

p r a l e r i i t . Samaritaiius auieui quidam

^ , , \ -

venit ad e u m : e i viso c o , misericordia motus e s i ,

iier facieus,

, \ .

e i accedoua alligavit vulnera ejus, infondeiis oleuui

\ ,

ac v i n u m : e i impoitens illum !n suuro jmnentum,

, \ . \

duxit in diversoriuin, e i c u r a m ejus egit. E i potlero

die egrcdiens,

" \ * \

boepiii, et a i l e i : Guram ilfius b a b e ; ei quodcunquc

depromplos duoi

donarios

dedii

praclerea ineumpseris, ego cuiu rediero reddam tibi.

|aa,

Qtiis ergo borum irium videtur libi proximus fuihso

illi qvH incidil in lalrones ? A l ille d i x i t : Qoi c x e r -

(a)

E d i t - ' nou babel, ac gignit

$ibi$imile.

inEOPHYLACTI B U L G A R I J E ARCHIEP.

47

818

. U I I mioeriforJUm 1n illum. A i i igitur ilti J e s u s : ' . Hirtv

, \ .
Vade, e i lu fac siwiliter. Laudatus Salvatore
lagisperilus, prodidii inioleoliam animl. D i x i i e n i m :

,'

E i q a i s e i i roeus proximus? ExUiimabai enim se

^. (

babere sibi sirailem et

; ' ,

proximem virtuie : pulans soluin j u i l u m joslo pro-

, \ .

justooi e t t e , nullamqoe

xiioum esse. Proinde voleni jiisiiflcare seipsum, e i

extolli super omnet horoines, insolescens, i n q u i t :

E t quif est proximos meue t Salvator aotem, quo-

, * \

niam Gondiior ip*e e r a l , sciens n o r omnet unam

; , ,

crealuram, oon operibus neque digoiiatibae, sed

, ,

natura detinil proxiworo.

, .

Ne igilur puios, ioquil,

quia j u s l u i c s , quod nullus libi iimilis s i l . Oamat

, \, ,

enim qai ojuedem nalurso sunl, proximl toi eunl.

. oi

Sie igiiar v i c i n i m e l tu illis proximaa: noo loco,

ted affectiono et sludio erga illog. Idcireo et S a m a ritanum ioiroducil in exenplono, tibi momtrei

. \

, ,
.

qood licel bic viia ditcreparei, proxiniua Uroen ei

, ,

erat qui mieeraliono dignui. S i c et iu compassiono

** ,

proximum io illi exbibe, e l sponie ac uon Tocalut

, ,

in illiut tubsidium curre. Docemiir igttur el boc

, \ \

loco per parabolam

u l paraii simus ad m i s e r c o r -

d i a m , c i coneimir etso proximi b s qui indigenl

noslro subsidio. Docet autem e l quaula Dei bonilaa

erga hoioiuea. Descendebai enim bumana natura a

* . \

Hierusalein, boc eet, a iraiiquilla e i paciOca vita.

\ .

liicrusalei eniin inlerprciaiur visio pacis. Quo

auleui desccidebat_? In Hiericbo huroilem, conca-

\ . *

vain, c l aesiu suflucantcro, boc e s l , viiam affeciiom-

but plenatn. Vide aulom quod non dixeril, desceo- Q ; , \

dii, sed deacoudebat. Semper euiui buinaoa naiura

\ , ,

ad ittieriora proclivia est, noii serael, aod aemper

. ' , , ,

v i l a afloclionibua dedii vacans. locidit aulem in

latroues, boc e s l dxemonea. Nisl quis a cogiiaiio-

, , '

nibus sublimibus descenderit, nou iitcidil in d*?mo-

. ,

nes, qiti exuio homiiii ei spoliato

vegiibus virtu-

lum, uine plagas inferunl peccaii. Primuro eiiim

, *

donudaol nos omni- booa cogilatione et visiiaiiono

, \

D e i : deiodeplagat poccali inferuot. Porro aalurara

, .

bumanam

temimortuam

reliquerunt : vel qood

aniina inrmrorUlis, corpus auieiu roonale, 3SO

el

, \ , '

ita diinidium bominis morti Bttbdilum e s l : vel quod

non omnino desperala erai bamana

natura. In

Cbrialo enira ealulem ao babiiurani esae fperabat.

,
Itaque uon mortua erat omnino: sed prqpter r u i -
nam A d ^ mors in mundum i n i r a v i l
s propler
*
Cbrisit aolem justiflcationem mors abolenda erat.
. "
i T

Per tacerdotem vero ei Loviiaro, legem inrellige et

, * \ * -

propiiir. . Illi enim volebanl jueliflcare humanm

DUiuram, sed non poiuerunl. lmposeibile eniro,

inquii Paulus, sanguinem

. ,

uuroruni et bircorum

tollere peccaiam . Miserii itaque sual hominis, et

de ejui saniiate cogitarunt. Deinde plagarum na-

, (

gpiludine victi, ad pDiieriora iieruro regressi sunt.

. , \. ,

lloc eobu significai . V c n i l

enim,

\ .

inquii, lex, et aslilit j a c o n i i : deiade uon valens

, \ .

oaoare,

revorsa e i i , hoc euim igoiflcat -

Rom. , 1 2 . **Hebr. , 4.

849

ENARRATld I N EVANGELIUM L V C M . -

60

CAP. X.

. - . Attende iietn quod verbnm, aociclil eensam

quemdani babel. Nam revera l e i non ob res i n
. * ;, \
, , .

p i i m i s iuteiuas, sed propier humauam ififirmilolem,

. " -

quae non poluil ab

, . ;

euscipere, daia est. Propierea dicit, A c c i d i l quod

s.iccrdos, boc esi lex, ita enim dicere solemus do

initio sacramenlum

bisquae foriuito obveniunl, e l citra operam nostraro,

- . , ,

vcuil u l oanarel bominem,

m s i e r , qni propler

, -

Chrisli

eed Domlnus e l Deas

nos iaciua est maledicium, ei

, ,

rocaiiis Samarilanus,

potissimum sui illncris caasam esse volf ns, c l bunc

'

iier

faclens, hoc e$t, banc

\ , '

scopuui observans, n l n o s s a n a r e t , non

, \ , , ,

cl obiler nosvisilans venil a<l nos, scd conversaius

, \

, , ' , \

, '

, , \ -

noGUcom,

|iraeterieiu

e l locnlus non apparenier,

sed vcrc.

Pioindo eialim alligal vulnera, neque permitiii m a liiiam anipliue laxari, sed alllgal
olnini ac v i n n m : oleum,

enm. Infiindit

boc est sermonem d o c -

qui per guavia no adbortalnr: vfnum vero,

. , /

IriiKE,

\ ,

icrmonem qui. per nusteriora inducil ad virlutem.

E x n n p l i gralia, quaiitlo audis Dominum diconieiii:

Y c n i i c ad iiro, tt ego reforillabo voe : boc oleum,

, -

frlaritaltm

Veniic, possitlete prxparattim vobis legnum. Quan-

* \

enim c l quieicin ostendil. E l ileruiu :

do auiem d i c i l :
081

lte in lew l>ra\ : vinuni e s l , boc

auslcrior doctrina ;

inlelligere

potes et aliter.

. \ * ,

Olenm bumanain aigniflcal convereationem, vinuta

divinam, ut lale quid dicam : Dominus a)ia humanr

. "

, , ,

morc operabatur, alia auicm divino. llumanam erai

. * \

comedere e i bibcre, et vitnm laxiorem * e c i a r i , ec

, ^ non austcrilaiem praj sc ferrc, ul J o a n u e s : atqac

* , ;
, ,

boc fucril olenm. Jcjuiriiim

Jcjunium vcro ni
mirabiie, o l arabolaiio iu

roari,

el

aliae

diviitaB

virluiea, vinuru s u n l .

, , *

Vino enim assimilaia est deitas, quam

\ , ,

susiinere ac ferre nollus possct,

. \

adceael, boc eel bumauior conversatio. E t proindo

, \ , .

nisi

ineracam
e l oleui

quia perulraque nos s c r v a v i i , dlvinilalom inquam

ei bumanUaiom:

propterea dicit vinnm e l oleum

, \ -

351

, \ ,

raiiiur a vulncribns a n i m s , oleo quidein unguenti

^ . \ '

u i i c t i : statim aotem coinronnicantes e i divini s a n -

iofudisse. quolidie qui bapUzanlur

libe-

f JCUOTO, ; \ ,

guiiiis

. *

aauciam nostram namraui super proprium j u m e n -

tiim, boc e s l , super corpus stiutn. Membra

- ,

parlicipes Gunt. Purro Dominus

impoeuii
enim

, ,

aiia nos fecit et pai licipes sui c o r p o r i s : nosque

& , \ - D inQmo loco eitoe posuil in dignilaiein illain, ut e i
. ' ejusdem corporis simus. Diveraorinm auiem E c c l c \ ,

ia est, q n omnes s n s c i p i l ; lex enim non ouiiics

, \ *

eueeipiebal. Moabha eiiim, dicit, e i Amniouiia noa

, \ ,

inirabunt in Ecclesiam Dei. Nuoc aalem

\ ,

genlc qiti tiiitel D e u m , acceplus est ei, roodo velil

in oaini

credere e i pare fieri Ecclesinr, qnae omnes peccatorcs

cl

. , \, \

quoinodo ducens, inquii, in diversorium,

. \

ejus egeril. Naro prius quam iu boc dncerci, eoluia

publicanos suscipit. Vide iiem et diligeniiaro.

curam

6 , -

alligavil vulnera. Quid igitur est quod dico f Quia

, \ .

curn coiisiilula e s i E c c l e s i a , et factam est divcreo-

, \ \ -

rium, hoc eet, ex omnibus ferme geoiibue flde auci,

* , , -

innc fuernnt nl Spirilus aancii dona, ot dilafaia c s i

1> , * \

gratia D e i : iu quod ex Aclis

apostolorum

diocea.

851
THBOPHTLACTI BULGARLB ARCHIKP.
&2
Tenel nalemfigannnhospUis omnif npotlolui el , .
docior e l pasior: qtiibus dedit Doniinns ilnos dona-

. ; " .

riot, duo Teetamenla, Velns c i Novum. Unios eniai

, , ,

reg Iinaginem uiraqae leiicni, netnpe qitod eloquia

Dei

, \ , \

t i n l . l u q u e denariot illos Domious in ccetatn

aliii

** . \

jitque docioribos. Dixit autem : (joidquid ex tuo

lnsumpseris, ego dabo libi. Revcra enim de soo

, \ , \ -'

asttndtng rolii|uii apostous ,

e l tpiscopis

apostoli inull iiisumpseruiki, multum laborantes,

, ,

ei ubiqiie doctriiiara seimiianlcs. Scd e l riociorca

, \ .

qui cxpbtuaiii Veius ei Novuni Teiiameotuin, niulia

e MIO insvmnnt, pro quibns rnerredem accipieiil

Odinino rediiuro in aecundo advetitn. T n n c enim

*inguii dicenl e i : DomJne, dnos denariot dedisii

'., \ , \ -

mibi, ecce afios doos pracierea impendi. Cui dicet

. , " ,

et ipse: Euge, serve bone, etc.

! , , , ' \
\ ,

\ * ,

, . *

.
, \

V i t s . 58-44. Faclnm esi autea) duin i m i t , ut

Ipse inirarei in quoddam

oppiduluft),

, , ,

ac molior

quaedlmi Martha noraine extepil illam in

domum

sunm : t i boic erat soror nomine Maria, q u eiiam

astidenn ad pedet Jetu audfcbal lermonen

illius.

Mariba aotero distrabebainr circa freqoens minisle-

rium;

. , ,

qnae asslstons, a i l : Domioo, non e s l libi

\ -

curae quod eoror mea roJiqoii mo n i aola minb

alrem ? Dic ergo illl o l me adjuvet. E l mpondeiit

d i i i i illi Jesusr Mariha, Martha, toliieiia , e i t o -

* , ,

mnlioaWeeirca molta: aiqui unuro ett n e c e m r i u n .

\ ^ . .

Maria a u t e m

,^ -

fereiar ab

bonam p a i i e m

c a . > Magna

deltgit, q n n o n a n -

quidem

botpilalitaiia v i r l i i

est, id qaod Martha ostendit, e i non

' ,

, , \ -

raajor a u t e m aiiendere verbis ntagit apirUualiboi:

rejieienda

per 3 5 2 illam eaim corput paacitur,per boc anima

. ' ,

vWfftcaiur. Noo enim propter boc

. ,

assamoi,

ioqoit,

Martba, ut venirem iwpiearaus variis cibis, s e d

, , ,

animabus oiilet timat. Vido iiem e i Domini eon-

, *

lenliam.

Nibil

priut

dlxil

Marlbc,

illa avellere leutavit sororem

que DomHitts, arrepta

ab

qoam ab illa

Pottqiiain

enim

audiie, mm

deoi-

persiringeDdi furoeret oocaaioDOiii.

oocatioM, illam

verberal.;ia

. " / .
, \ *
. \

lenas enim b o t p i u l i u t veneralkme digna ost, qoa- 0 ,

teiins noo abslrabil e i abducil not a roagia neces*
,
sariis. Sed si cceperit not arceroa rebatgravioribBi,
, ^ ,
tnnc illi pneferendus dif inonim a o d i l o t : itoo t l

accuraiius dieendom, wm hoopiuliuieni problbet

Dominas, sed v a r i e u i e a i ae lorbam, boc ett di-

fctraciionom ei torbaiiooen. L j o d a t ettin frpgale

, -

bospitittiTJ. |Q**re eniai, ioqail, Martba, aoUldU ot,

e i lurbaris circa m u l u boc eat, difttraborie, lurba-

, ,

rUT Uno oobit

ett, nompo u l comodanme

qoaliiereonque, noo variis. Qnldam aotem

expo-

\ . , ,
, \ , , -

nani, ano e * i opas, noo do eon, sod attealione do-

?, ;

cirinae. Porrodictis iliift docet Domimit apoatoloo,

, \ . ,

cpm venerint in domom

cujiudam, non varia

InqoiraBt, sod coDicoli aloi fnigaU boopiialitala,

, ,
. ' ,

853

ENARRATIO IN EVANGELIUM LUG/E. -

CAP. XI.

8M

; ;, uiliil pltis quaerenles quam u l aliendaol

doclnnae.

, , '

Intellige quoque per Marlham viriulem praciicam

, ,

per l l a r i a i n , coniemplationero. Practiee enim d l s -

* ,

iraciiones e l lurbationes i e r t : conlomplaiio vero

, .

doniiiia flt affeciioaoin. Maria enim domina i n t e r -

pretatur, a c in sola dhrinorom eloquioram e i j u d i -

, * ,

ciorum eontemplatione oceupaia eal. Animadverle

, *

aatem et boc, qood asaidci Juxta pedes Jesu, et

auilit sermones ejus. E t e n i m per pedea intelligunt

, ,

virtolem praciioam; motum enim ei incessum oelen-

donl. Porro eessio, ftrmilalis symbolum est. Quis

qnis igiiur sedorit juxta pedes J e s u , et confirm*ius

. , -

fueril in praclica, ae iroitatur v i u n i e i convereaiio-

. "

nom Jesn, ille poetoa venil ad audiluni divinorum

, ,

sermooum,

videlicet cometnplaiionem

, \ \ - Maria primtim

: quia et

t c d e l , deinde audil scrmones. T u

igitnr quidem potes, ordinom llarias ascende,

et flas domina affiMjtionom, e l ad conleinplaiioneni

. ,

venieat. At si boc libi non fuerit poseibile, Martha

! ? (

, . , *

esto, practicro partf addiclus, e i per boc Cbrislnni

, ,

luscipieni. Yide aulem boc : Qwe nou aufereior

, \ .

ab ea. > Practicus cnim habet quod a se nufera-

, ,

tur, boc est, disiraciionem e i occupalionem : profl-

, \

cicndo enim venit ad coniemplationem, liberaiurqao

. " ,

a turbaliofie e l distraciione, el ita auferelnr aliquid

* ,

ab eo. Conlemplaior

' , ,

parie, contcniplalionc s<ilicel. In qood enim majus

aliud profleeret, ubi i n boc veuerit fagiigkim, dl

\ <&3 \

vero non privatur bac bona

, \

vinam dico

* .

enim Dei visionem 353

mile enim iimili comprehenditur.

visioucm, id quod eel deificorif Q o i

, . ,
, ,

astcquitur, Deos fit. S i -

, *
\

.
. '.

CAPOT X I .

. . .
.
.

oratione. eo qm habebat dcmonUm

turdum.
muliere qum ttocem inrba exlulii. tibu$ iignum. Pharismo inlerpellante
Jetum.
miteria
UgUperilontm.

, \

T E R S . i - 4 . E t factam e s i cum oraret quodam

, ,

in loco, ut cessavii, dixit qtiidam ex discipulia ejus

* , -

ad euin : Domine, doce noa o r a r e ,

, ;

doceil ditcipulot suos. E t ait iltis : Cara oraiis, d i -

s i c u i Joaunes

. * " , * 1 cite : Paler uotier, qai es in coelis, sanciiflcelur

1

, ,

nomen

t a u m ; veniat regnuin tuum; flai voluntat

OOJ

loa, qiieroadinodum i u coelo,

&yj

, ,

paneiu nosirum quotidianuin da nobis quolidie ; et

s i c eiiam in t e r r a ;

* ,

remiue nobig peccala nostra, siquidcm ct r e -

mitiinius omni debonii nobis. E i ne nos inducaa

in tenlaiionem, sed libera nos a malo. > tmiiatar

disciputus Gbrisii dUcipulos Joaniiis : idcirco e l

0 ,

quaerit ui docealnr modum

*& .

tein, non repulsa discipuli prece, d o c c l : Pater oo-

* > ,

sier, inquii, qui ea in ccelis. Vide

. , ,

Statira suraum le d u c i t , iibique persuadoi, quotiiam

pairem,

orationU. SaWalor a o oraiionia v i m .

"* . ,

noiiiiuat Deum

, ,

ejus c a r e a s ; tcd e n i u r i s fieri s i m i l i i P a t r i . Non

no omnino

. 7.*0., *-

dixil autem,

Patcr mcus, s e d , Paler

finiililudiHO
noster, ad

855

THEOPHYLACTI B U L G A R I * ARCHIEP.

fraifruitaiif

iioorem le cobortane, et compellens ^ ^Jf*jff*

*^^ ^ \_?*!^ ^.*!!
, ,
Porro
, ; ,
rutn d i i l i , in ecelis, non Deum lllic c i r c o m K r i b i t ,
. ,
M d auditorem i n coelo* snbvebit, e l a terrcois a b ,
ducii. Sanctiilcelur vero nomen luam, pro eo quod

niunes dtligere unquam ootnronneafraire.

esi, gWificeiur, boc esl, fac titam noatrara in luain

e s i e gloriam. Nam sicui nomen Dei propier malos

, , , ,

aguni

. "

viiam gloriflcatur. Yeaiat regnum tuum. Malus do-

precalor reguum Dei, noleoa illud veniro propier

, .

blaspbemalor,

ita propier

eos qui bonam

jodicia quae iliic erunl : juauis vero orat ciio

voniat, quo a teniaiiooibai quae bic suui, libereiur

l quietcal. F i a t aulem volunias l u a , qiiemadmo-

, .

dbm i n coelo ab angelis, i i a et a nobia

bomiuibua

soper lerraro. Angeli eaim omnioo j u x U Tolaniatem Dei operanlur. Bocetqooque quolidianam pa-

, .
B

nem wlura qaaerendum, boc est, tum qui subaian-

, .
\ ' . 01

tiaa noslr e l vilae conservandae conducit : non s u -

.
prfbium, sed necesaaiiani. Porro noo inlrare i n
proeilieodura in

, , \ ,

leuUlionet. Neque enim orare debemui Deum, ut

tenialtones, sigoificat non terooro

iuiroiiiai in nos tenlationom, sed depreeandae s a u i ,

, . ,

ct t i oobis acciderint, ferende foriller. Dicere a u -

, |

lem possumui, quod duo sint 354 g^cicra l e n u -

tionum. Aliac enim auni voluntariae, u l ebrielas,

, *

homicidiaiD, adQlteriam, aliaeque affeclioncs : biece

* , .

enim lemaiionibus sponto noa submitiiimis. -

, .

luniartae vero sunt, quibus

ivranni e l validiores

* , , ,

iios aubjiciunl. Igitur a volunlarii leniaiiontbus

boc est afleclioiiibua^ fugere

nos oporiei, e l es Q . * ,

deprecari, e l dicere, Ne b i d u c u , boe est, ne

\ . '

permiitaa oos inctdere in temaiioiiem, hoc et v o -

iuniariam leniaiionem. Sed libera a malo. Hic

, , \

enim c s i qui et vobniiarias e i invoiunlarias inferi

, , ,

e i \m

lentationet. Ideo

qoi lentaris ab bomino

pateris; ne putes hoininom esso Cibi auciorem t c n -

, .

laiiouii, aed malignum. Illo enlm est qui fralri pcr-

suadel u i in le ia?vinl et insantat.

, ) .

$ .
TCRS. 5 - 8 . c E l ait iUis : Quis veslrum liobebil

< * ,

;iuicutn, e t i b i l ad illuin oiedia nocic, et dicel illi :

xa\ , \

liico, da mibi routuo ires pane, quoniam amicus

* , ,

IIICUS venll de via ad mo, et non babeo quod appo-

nain . E l ille reipondena dicat : Noli mibi D . *

inoleaius esee, jam ostium clbutum e s i , ol puerf

, , \ -

mei mecum s i w i in c u b i l i : non possum surgerc, et

( ,

dare tibi. Dico vobis, etiam si nou dalurus s i l illi

. ,

fiurgeat eo quod amicut ejus sit, propier iinprobiia-

lem tainen ejus eurgel, ac dabit ilii quolquot b a -

bet opus. P*rabolam banc e l esompluni dicil Do-

mifius, erudien

* .

nos ne segniter oremus.

igiiur vult parabola? Ileiliam nociera

Quid

quideui i n -

ipiil esse eiiremum viue, al quod cum homines

perveueriiil sensum boni accipiuni, e i ad Deum fe-

e i i n a n i : qui amicua e*f, omnes diligens, e i omnea

. , ,

volens salvot fleri. Igitur mulii acceduui i a metlia

DOCIC, hoc est, in exlrenia vlia, ad Deum, u l ad

, , ,

aiuicttin, et dicunt ci : Oa mibi tres pane*, boc est,

ENAHRATIO IN EVANGELIUM LUCX.

thl

. ;

6 *.

CAP. X I .

858

Triniutem. Amicas enim meuft adfenif,

fldeni io

Loc e i t , angelas q u l a n i m a n aasumit. A m i e a t a u -

, *

lom est oainis angelas, t i c a l ot Dominus d i x i i qaod

gaadiam

Pueci

factum eat in c a l o de aaluie bominia

auiem qui in leclo quioscuai, snitt lii qi

, ; , -

coDverst l u n t , e l iacli smil u i pueri, et digni habili

. *

aunt qoi quiescerent cum Domino.

* .

aQleoa e i improbiuiem

, ,

cum stiiiiAOiHia. lalelligo e l aliier, permediam n o -

clem, ingentem lenUiionein. Nox enim omnis t e o -

ImpudeDtiam

dieil orationem a l i e n u r a

U l i o : media autem aox, otunie lentaiiotiis iervor.

. " ;

lgiinr cum quis medias lenlatioffee

; ,

arcedii ad Dewn diltgentem e i d i c i t : Gommoda

, ,

raibi cree paneo, aaluiem corporii ecilicet, c l auimae,

, ;, -

e i ppirilus. Timeiur nitn ne Iria ba?c p c r l e n l a -

pervenorit,

. , - ^ liones pericliientur. Quie autem amicus e s l qui v e . -

nii

leittaiionibus et avidux eel odondi

de

via? Omnino

Dominot,

qui probat nos in

de salule n o -

, -

atra? 355

i i qui in lenialioncs inciderat, et infirmoa per ae

; ,

'

Non babei aiiiem quod apponal amico,

u l obeislal iliis, e l curct ea q u * unt Dei.

januam

Claudi

aigoai quod oporteal ante tentationes nos

, ,

tr*e praparalos. C u m autom

esi p w p a r a i i o n i s janu, et qui inveniuntur imprae-

paraii, nii Dona

atiicin, gicmprins dicium, hi sunt, qui per v i r t u i e i a

incidorimua, clauaa

adjuverii, pericliiabtinlur. P a e r l

, . , -

farti euni Olii Dei, et recumbunt a c quieocunl cura

, *

Doo.

, , .
* , , g
, ,

VEOS, 9 - 1 3 . E t ego dico vobie : Petile, et d a biuir

vobis; quaeriie,

et i n v e n i e l i s ; pulsale,

el

. ,

apertetur vobis. 0 ; n n i s enira qni potii, aecipit : et

, .

qai qnacril, invenit : et pul*anti aporietor.

autem ex vobit paler, a quo si filius pelieril p a -

Quii

; * ,

nem, nom lapidem dabit HliT A u l ei piscem, num pro

; " ,

pfoce aerpenietn dabit illi ? Ant si peiieril ovum, nam

porriget illi tcorpium ? S i ergo vos, cum ailis roali,

nosile data bona daro flliis veetris : quanio magis

Paier vetter qui in coslis e s l , dabit Spiriium s a n -

I > " .

ctura poscontibos

, , , ', ,

tiam. Non d i x i i , potetis, et dabitur, sed, peiiie, boe

, .

est, eoniinao quanile. Omnit entm qul pelii, a c c i -

. ; *

pU. Nunquid ergo et qui petU q o non expediuni,

accipilTNon. Primo Igitur rerura nociarum

a e l Videie vorborum

. D non vocatur pelttio aped

, . .

Deum.

diligen-

peiitio

Nam qui Deoni

orat, debet petere q a ille d a u Quando autem qnis

" ,

noxia petli, non ad Deum petiiionem f a c i l : ipte

onim noxia non dat. Intuper

. ,

Dominont quotnodo doceat uoa petere q u s oportel.

audi etiatii ipsum

. " , ,

P a n e n , inquit, et piscem et ovnm filias peiit. Sicot

. '

igiiar b s e bominia sant cibas

noslrte uiilee nobiseeae debenl. ItitoUige bic quod

panem petat omnis qui fldem in T r i n i U i e m e l r e -

ciltudinera dogmaiom rerelati sibi petit. Haec enim

Ua e i p^iiiiones

cor sieut panig conllrmant. A i ptacem pelil, qui i n

mari viias hojus e s l , e l qttaerii a Deo adjuiorium, ut

. -

in modiit lentaiionibas non sotHnergalur, aed vivat, e l

* Ptal.

CIII,

U.

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCHIKP.

833

aieul pUcisciiitoJiitur. Oviim anlem peiil, qul slt>i ,

viriuoaaram animanim fruclusdari p o i i l Q o a s a n o

, ^ -

aniuts avibut conferunlnr, quae alas fompoeniot,

, . tlov

e l optrftu aileviaia) ftoper lerrena tesc extalervnl.

: ,

, \ -

^, \ .
V E O I . M - i O . c erat cjicicns dcraoaiam,
islnd e m

uiaiora : cninque ejocitset dsmonium,

t RaV \ fdv. , ,

loculus es( * : ot a d m i r a i * turba*. Q n i -

, .

dain autem cx eis d i x e r n n t : P c r Boelxebvl princi-

pem datmomonim f j i t i l oVmonia. E t alii teniantet,

. " ,

tigfiiKii de coelo qoatrebant ab eo. Ipse aaietn cnm

* .

a c i r c i cogilaliones eoram, dixit e i i : Oinno regnvm

, *

adveraas eeipeum divisum

detolaior, et domus -

* , \

per domaro c a d i l . Qood si Salaoat quoqtao ad?crsu8

. \ * -

aeipsum diviaus eai, qoomodo stabU regnmn c j u i , , ,

qiiia dicilia me per Beelzebnl fjicere daemonia ? Qnod

ego Beeliebol prraidio daemonia ejicio, flfii

350

ojiciiinl? Ideo if>si jiitlictst

; \

veslri ciijus presidio

veairi cruiii. Porro digilo Dci ejicio dsmonia,

\ . ).

profeeto pervenit ad t o t r e g n u m

, '

Dci. ,

, frequcnter dicimr qui IHM luquilur (o); d ; c i -

t u r auteiu el qtii non a u d i t : proprie Tero, qtii uoqiio

, ; " ,

; \

audil, nequc loqailur. sane qni a naiivilAtc non

, . \ ?

audiunl, iidein etfcun ncccasario noa loqminiUT. llla

;,

cuim loqiiiiuor, qua? per audilnm loqui didichmi*.

Quando autem quit non audii, non mirum iiequo

. "

? ,

biquaior. Vcrum seciia eat i casu cujiispiam audims

, ,

ofTendatur. Nam cnm qui lalia est, loqui nibil pro-

bibet. Undo qni ad Doiniuom adduclua e n , el l i n - , .

g w e i auribua inpoditua erai. Figura auiem bic ' ,
biuiiana? naturae, qua\ a da?ntonibits <!etenia, amliro

non poieat sermoiiein Dei, niulloqtie mimis cloqiti

, ,

valel. A l Dominug postqnain veneril, dxnioncsque

effngaril, dasmouiacas

iuqiiam affccliones c l opera,

*' ,

fccil nos andire e i eloqui verilaiom; non oolutn enim

, \ ;,

oermones Dei audire oporiet, tcd etiam aliis loqui.

, \

Audiamut Igiior qui habemus

, \ -

in nobis diabolica

opera, e l pulamaf docero aiioo e i copimas ah

. ' -

bominiboa talulari Rabbi. Egreaso enim dcmonio,

veros aermo ti doclrina fii. Quandiu aaieui inira

IIOS fuerit diemonia oporatlo, etiamai videamur l o -

. ,

qni, non loqoimur.

Pbariaxl aano miraculum a r -

* *

gount, e l DomintJm n i magoru coniumelia afficiont.

, -

Dicnnl enira babere eum amicum p r i n d p e n da^no- ]> )4, . idoruni, aique ilHus cooperationo ejicere daeroouia.

, \ -' .

Ad qnoa Dominug, Quoniodo, inquii, poieat dstmon

, \, ,

fjiccrealium dainonein ? Uoc eniin oaaei dealrociio

regni c j u i . Siqnidem regnum illi putant ti quieieoi,

, , ,

babiiare in bominibns : e l f i ejteii eoa princepa

ipsorain, manifeilura quod leipoaia deatruit. E t e -

nim omne regnum diviiom e i iediiiooum deairaiior,

et domao divisa cadiu Domom aoiem aive aodiH-

ciam iniellexerU b e u e : nam asdifleiam quandiu c o -

. \

bibet ae, e l sorvat contiuuiuiem, c o o t i t t i t : post-

qoam aaiem eiiam muri ditpeacont, c a d i i : sive eoa

. -

qni domaft iababiUnt iniellexerif N a a bi qaandiu

In edit. L a l . detunt terba, q*i uon loquitur

861

ENARRATIO 1N EVANGELTUM LUCiE. -

CAP. X I .

, , * pacifici s u n i , coosenranlur
, ,

cum aoleai inter ao

dissident, caduni. E s i o aotem

quod ego ejiciam

, , ,

dxmonia in Beelzobul, filii veairi, hoc est apoetoli,

* , . "

in quo ejiciuai? Nonne manifetlora

, ,

nomine? Qiiomodo lgilur didtis qnod ego ejiciam in

\ , ,

Beclzebul, quasi opus baboam illfas viriule, cuin

qaod in meo

; , ;

filii v c s l r i , eancli scilicet aposloli, fo meo nomine

, ,

cbemonia eitciant Igiiar ipsi condemnabunl voe.

Matiifeslum eiiim quod si illi in meonomine ejiciont

, ,

damoiiia, mihi non opus it virtuie alierius. I n d i -

; " \ .

gito ergo D e i , hoc est, in Spiritu sanclo ejtcio, e l

357

, .

dicii, srJas qtiod sicul digUus ejusdera gubsianifa

, ,

est cum loto corporc, ita e l Spirilus ejiisdem eub-

non in malo epirilu. Digitum autem Spirilani

, . otainiac cst cuiu Patre e l Fitio. Fortasils autetn et

,

ideo, quia Filius diciiur nianus Dei, et requieveruni

, \

upcr euin aeptem efficacbe Spirilua, non quod per

\ .

Spirilitiii agatur, ed quia conaiibstantialis e s l S p i -

, '

riiui. Uutiin aitlem ex donis et efficaciis Splritut

ancii est sanare : propierea diciiur iu digilo Dei*

, * .

boc est, i n apirituali dono ejlcere dttinonia. Nai

eicol digilnt para e s i manns, i l a ipirilus sanationutu

* -

parsfuiiepiriiunmquos babuitCbristas, boceal ope-

rntionnm s p i r i t i u . Propterea st ejicio, inquit, d -

. ,

moitia cflimcia divinat v i r l n l i ? , pervenii ulique In

vos rttgnmu Dei. Quod lalcm babet senetim : De>

, -

alrncimn nunr osi regnutn diaboli, reguaique B e u s

. , ,

qai daenioneaeffiigai. Audi etiiiu quid deiuceps dicat.

, * . " ,
,

. "

.
" C
, <

Y s a s . 21-26. c CMII forlis armatiis custodit alriuai

, in paco fcimt ea quse possidet. Ubi vero for-

tior eo superveniens viceril euoi, universa ariua

, ' ,

ejus aufen, in quibus conttdcbal, e i epolia ejug d i -

. ' , *

alribuil. Qui rion esi roeeum, contra tno e s l : e l qui

, ' , .

nOa colligii mecum, dtapergit. C u m immumlus s p i -

"

riiua exierit ab boniitie, anibulal por loca aremia,

, ' ,

quxrens reqaiem, e l nan inveniens, tlicii : R . v e r -

'

lar in domom nieam unde cxivi. cuin vencril,

iiivenil eam scopia mnndaiam atque ornalam : lune

, ,

vadil, et aaauinii sepiem alios spiritus neijtiiores

ipso, e i ingrcsei habiiant ibi, e l flunt exirema h o -

iiiinta Ulios pejora priiuis. * F u i l quideirt, inquil,

. ,

aulc adventum ineum forlis Salanas, e i custodiebal

atriam suoni, boc est, pncvalebat ei imperabat l m -

, ,'- D inaiue natune forliler e l tecure. Poaiquaro

auiem

ego veni 111 foriior, e l vici inunduro omniaqoe aN

ina ejus i u quibus fldebai, ombla scllicei poccalo*

, ' ,

rum geoora : illa eniin arma aant diaboli in quibus

fidobai et praralebai adversos bominea : arma I g i -

, ^^

tur, ioquam, illa ojua diripul ego, qoi aine peecaio i n -

veuias, et ex eo tempore debilis factos eat, eispolia

, -

e j m , boc eal bomiaeo quoo habebat

. , ,

ab eo rapol, oi trado ea, aliud alii angelo fido c u -

, ' ,

slodi, ut pro dacinone, ctijiis lyranDidem lulerat,

qnasi spolia,

& ,

babeai angduro. Ve| aliicr : Egone eoiiiniuiiionem

, , . -

cum Beclzebul Jiabeo? Meum opui eai cougregaro

* -

filioa Dei dispereoa, illiot vcro congregaios disper-

863

THXOPHTLACTI ARCHIEP.

gcre. Qoomodo igUur tle me c o g i u i i t quod comrou- ; l>rv \,

, , laloAem babeatn cum Saiana ? E l profecto listc co
giutio biiK orilar, qood datmonea magia nonc vos

. \ -

quam oiim preitianl. Eieniin babtiistts eiiam olim

, ; *

iimtiandum spiriiuai, qui babiubal in vobia quando

iddla cotebaiis, et propbeUs occidebalis ; ei viaus

c i i poaiea 35

e x i r e

W*

a l

^*-

in do-

.
,

mum tuaro, boc eat aoimas veslras, cam septein

, \ *

tprriiibiiSv boc asl : Bcripluraeuimteptefii pro

tnnliii uturpat: fecitqae vobls exiroma pejora p r i -

, ,

occide-

, * ,

batis, oofidum aperio iajoria afficiebatig Filitim Dei,

, , *

qui ntinc propier vos i a came apparuii. Nonc aelcm

. "

qits taloiit quaodo e l incarnato Filio Dei, qui

, ,

ei propter vos miracula oporalue e s l , in lanlam i a -

\ '

mia. C u m enim idoU cotarelig, propbclat

graliiodinero

el

conlumellaio prorupislit? Porro ^ \ . \

lca waquoga, animae aenieorura qui uibil aqoosam

, \ , *

e i dlsooiuiom babenl, sed arid e i tollicilae sunt,

in quibus nullam quielem invenil sptrilui inimuu-

\ ; " ,

ditia?. E t quoniam

in lalibua animabus

maUgoua

nulftim domiciiii locam invenii, ad Judasoa revertt-

\ , *(,

t u r , e i Ouni ipsie posteriora dcteriora primis : neque

adbuc bab^nl propbclat: occidorunl enim V e r b u m :

neque uncliouem : C h r U l u m

enim

cruciflxerant.

idola

t o l e r e n l : nunc autemqui* in Filium Dei peccarunt

* * *

omnibiis illi privati tunl.

Ihec enim In illia olim apparebant, quamvig

, \ , \

, .
Vea?. 27-52. Facium eai antem, com brec dicerei C

xiollens voccin quaedam mulier de lurba, dixit i l l t :

Bualua venter qui te poriavit, e l obcra quae euxisti.

, \ \, .

At ille d i x i i : Quinimo, beaii qul audiunt eermouein

* ,

0i, et cuslodiunt iilum. Turbis auiem condenaan-

, .

tibui ec coepil dicere : Natio b * c inala e e i : slgnum

/ , *

quflcril, e i siguuni uon d a l d i u r e i , nisi signum Jotiae

, , \

propbei^. Nara sicol Jonas aignum fuii Niniviiia,

iia eiiarn Fiiius bominia e r i i nalioni iati. Regiaa

anitrl surgei in jodido r u m viris nationia bujus, et

, \

cotidemnabil illoa : quia veuit a finibua lerrac u i a u -

$ .

dirot eapienuam Solomonis, ti ecce plue quam S o -

loiuon boc iu loco. Viri Ninivilas aurgenl in judicio

! ,

um naiiono hac, e i condemnabunl iliam, quia ad

, \

pofDitenliam adducli sunl pra;dicalione Jonae : et

. "

ecce plui quatn iona hoc in loco. > Pbarisaeis e l & , \

Scribis tniracula laxanlibus, iimlier simplex doloquo

, , \

carena ilfa celcbrai. Ubi aulem aunt qui dicutit

. \

Dominum apparonter tanlum appartjiaao? H c ighiir

teaiia s i i qiiod ei nbera snxeril. Ipie vero beatos d i -

\ . -

c l l illos qui cuetodiont eermonem Dei, non de$li-

; \

luena beaiiiiidine Malrem auam, abait: sed osiendit

quod eiiam illi nulla uliliiag fulara *it ox eo quod

, -

pfperil et laclaverii Spsuai, niei viriates alias omnes

, , ,

babeai. Ineuper et b c lempeative dicit. Quia enim

invidi ei tnobedientes arguebanl alios [qui sermo-

\ , \

nce

bealdt

. " \

eoo dicit qui audiunt. Foriaasis autcm e l pro-

. \ \

pter sanatum furdum

ejus audiebant, ideo Gbristus contra

audicrit,

factat

baec dicil : at e l ipte c a m

seraonem,

oi

non Aat ei in

, .

865

E N A R R A T I O E V A N G E L I U M LUCJB. -

866

CAP. X I .

xa\ , \ - condemiiaiiouctn

rectpia

auJiendi 359

virtue.

, \

Congregantibus autem se lurbis, ccepii Jeeus r e -

prehendere ingraloe. Nam quoniam

erant quidam

apud eoa qui qtia?.rebani signum

dc COBIO

. *

Jeeu, dicebant

sunt, et facii ea in Beclzebul

, " ,

qui potealaietu babol lorrae : de coelo auiem

fieri

e/iim : Signa q u fecil de ierra

muttdi principo,

, \ -

polerit, eo quod uou ait Filius Palris coeleeiis: qoia,

, ,

inquam, fuerunl quidam baec dicenies, ejus graiia

arguit eos Doroinus, oi d i c t l : Dabiiur vobie sigmiiu,

. ,

quod osiendei mo verum F i l i u m coelesli* P a l r i s .

, ,

Quale h o c ? J o n x liguum, boc e s l resurrectionie.

S i c u l enim ille Iribus diebus fuii in venlfo ceti,

. ; ,

iia

. " $

boc e s i inferni, e l reeurgam. Jon quidoin,

ot ego ires dies faciam io veniro roagni c e i i ,

, poaiquam veiui r e v i x i l ex venlre ceti, praedicatid

,

irediderunt Ninivitae : mibi aulem eliam cuui re*

, $, . '

aurrexero, non credei generaiio iala : uude COH-

detiinabuiUuT, quod ittqne Niuivilas e i n l imiiaii,

, \

qiiamvia

* -

ob mearo digniuieai e i pradicaiionis genus, major

roajor

IIURC bic adsii quam Jona. Nam

, ,

inonsiraiur exceilemia. Ego Dominits, ilie sorvus :

ego regnum coeloram praedico, ille ealuiem ne p e r -

irenl : ego curo miraculie, illo abeque miraculis.

, .

Simililer e i regina austri condemnabii naiioaem

. ,

banc, quia ex

finibu*

l e r r v e n i i ot audiret sa

pienliam Solomoois. Inielligas quoque, obsecro, per

. \

reginan auatri, omoeni animain quse in bono v a -

lida est et perseverai. t u l taleqaid dicam, aquilo

in Scriptura infamatar

tanquam advercarii regio.

\ \ - C Geltda enim el rigida, ac morlua facii. Ausler

. , ^

verp laiidaiur ut venUis calidus e l vivificans, e i

slupida niombra

* \ \ *

eponsa aquilonem

v d i i , uustcr. iierum propbeta dicil : E i eum qui

\ . \

ab aquilone est, exiermiiiabii Domifiuf,

"^ ^ , -

scilicei. Igitur anima quae regnai in ausiro, in bona

, \, , \ , .

parte epiriUialis viue, e i imperium babet i n o p e r i -

confovens.

Ideo ct in Canlicie

fugans dicil : Surge, aquilo; e l

Saianam

* \ ^

bus, venii ut audiai gapieuiiam, boc est, ad c o i i -

, .

templationem ascendii. Saptentia eniro Solomonia

, \

paciQci regig,

, \

esl:

, r ,

r i l in bona vita, e l p e r aclivam imperavorit.

Doroini e l Dei nostri contemplatio

ad quam noo veniet quis a l i i e r , nisi regnavo-

, ava6c .

\, Jtv ,

, \ .
t , , D

V E E S . 5 3 - 3 6 . i Nemo lucernam accendil, i n

, * \ ,

abscondilo ponit, neque subler modiuin, sod super

candelabram, qtii ingrediunlur, lumen videanf.

. "
\ .
, \

Lncerna corporis e s l oculus. (Iuiii igitur oculus tous

e r i l ; quod si malus fuerii, etiam corpus luum leno-

. , \ .

brosiitQ erit. Vide orgo ne lumen quod in le est,

fueril simpiex, lotum quoque corpus inuin luciduin

teuebne sint. S i ergo corpus luoin lotum lucidum

, ,

fuerii, non

eic e r i l lucidam 360

habens aliqoam

parlem lonebro&am,

totum, ut cum luoerna fulgoro

illeminal te. > Quoniam invidi Jadsei rairacula v i -

* "

denles, ea calumniabantur ob mentis maliiiam, r j c s

?. ^ ,

gralia Domious h c dicit ; quod lucernam adopii a

T H B O P H Y L A C T I BULGARIJE ARCHLEP.

867

868

Doo, iateUedru acilicel ae m e n i i i beoeftdam, pcr , ' \ qvtn videm*, vdull sl Mbis daloro estei Ittincn, ,
, ,

taBinet abttonduni manU* Jwdteta, e l pra iuviak

obioaebraii, ariracala at b e a e i c U w videat,
qoamvia io boe aoeopertMS ,

. -

deJabrum pooamof, i e t i a e alii lamoo vtfoaat.

\ . ,

f ideior autetB talbi boc dicera : 0 Pbariaax, babes

, *Q , , .

cientiam, i s t t d e t i lecerna : opoiiei 16 K i e m k

, ,

illa iiti, at per e a aguotcas iniraciila, e i aiiU qeo-

, \

quo oaieudero e i nooairare poaals qood aint opera

, ,

Filif Dei, einoti B e e U e b n l : I bi q u i iiftgrediuwiar,

\ ,

hoc e s l ooviiii, et qui insirvanlar, lurnen videanl.

, -

Nam qui tapiene eat, jaui Ingreuua : qui aaietn

. ,

dUcii, adhac ingredihir. A l Pbaitaei boc faeere

nofi , *ed ocyluiu tnenlia veoiras, qoi simplex

! ,

. '

e r a l , fucUlia obHqwaai ot obtcaruoj. Elonim i t c a l * , \ .

corporle i i quid babat, boe et eorpna babore

" , ,

f a c i l : ai qaiden loceoi babol a c loeldot fttetii, e r i i

, ,

ti eorpuo in l a c o : s i a leoebrotus faerii, e r i l e i Ulud

\ ,

hi l e a o b r U :

oimili wodo eaiudem aflociam babet

\ vot -

auioia, qoora habei nieii*. si invoiierU oeulum

. \

qtieiu accepit a Deo, c l laetta obieaebrari r e l ab i i ^

, ,

vidia, el ab avaritia, vei o l \u auiuna, dicatn, c a r -

, \ ,

iialitaic, obUiMtbralur e i ipta.

V u u . 57 4 1 . E i cuw loquereutr, rogavil illem

/ ,

qoidatu Pbarisaeua ui pranderel apad oe. Jeaut a u -

* * .

leui accubviu Pbariaarus aoleoi c a m v l -

, -

diatot, aduiiratiia ett qeod priui lavaaaoi anie

. ;

praadium; c l a i l Domious ad itlam : Nunc Pba-

* -

riaaei exieriora poculi caiiniquo muiidalis, e i qod Q \ ,

inlui eal veslri, pleuuiu rapina e l uialitia

* ,

, iioane qai fecil qaod forU , oiiato id quod

, ;

iutue e i l fecilT Yeruuilaoiea qnod aoperoai, dalo

, \

elecinoiynaiii, e l ecce oainia munda vobi.

. * -

Sciebal quidoin Pbari8xorum livorein Doiuinus, ol

, *

aibiiotnliiua comodil cum e U propler itlud ipouni^

, \ , \ *

qaod maii eranl, et correciione opua babobanl. N a n

. ,

propter boc comedil

, \ . " >

CUOJ

eis, ol occaaioDoni appre-

bendat, e l oorom morea eaioiidei. Proinde e l nuuc

\ ,

iUiiiam eoruuf consueUidinoai laxai, neuipe lotio-

, ,

iiera anieqaaoi corocdaul : docons quod oporteai

* ,

aniuiam per bona opera purificare; uaui lavari aqua,

* , ^,

non auimatn, *ed corpus porificat. A i stulU illi p u -

. ,

labanl quod cam corpore quaodo bapiizabattir el

lavabatur, simol eiaoiroa pargaretur. Dominug igi- J J \ .

'
lar palcbro calicis exemplo usus . Quia eiiiui

lenput eral uionaae, calicU e i caiinl inciiiiiiil, ab

. , ^

bis q u c ob oculoo aila eraul, leaiiiuouiuiii aiferena,

, -

ei porsoadena Pbarisaeis quod ticut nutla quidetn

, \ ,

m i l i i u e e i cxlrinsccus inuudam ea&e361 poculuin,

inlnoaocos autem impleium e&so aordibua : ic n e -

, ,

quo si corpot baplixeior, anioia auleitt oinni pleua

, -

oii immuudilia, utpole rapina et inalilia. Insinoavit

, \ ,

auieui duas affeciioaea

quibus iaborabaoi Judtei,

'^

avariiiam per rapinani, in?idiaui aulem e l quas ex

, ,

iitvidia proTeoiont, per malilUoi. Nulla igitur utili-

. ,

las esl quando aic babel aniaia. Sl^ulli, nonne qui

. ", -

Cecit corpus, quod multa cora dignarig, eliam a u i -

, ,

mara fecilt DebeiU Sgiiur e l Ulam purgare. Deinde

; \ . iSttt

69

KNARRATIO I N EVANGBLIUM LUCA - GAP. X I .

0
docet eos qaomodo pargaDdam i i l quod interiiit s

;, ;
, .

P o r deemosynam, inquil. Vide autem quomododuao

, , \ -

liloram aJfeciionet tanet, iofidiam dico 01 rapiDam,

, . 0

per boc quod subjicli eleemoaynatn. Nam qui vcro

, (),

miaeretnr, non rapfiel ejus bona cujos miaoretiir,

. \

iteqrje illi invidebit. E l quia duo* morbos eie expro-

, ,

bravit, ono remedio eleeinosynas tuniinque aauat,

quse prima ett Janoa deiOcantls cbaritaiis. S i onlm

affuerii dtieciio, ubi roanebii avarida e i iuvldia? E a

; , , *

igitur quae insntii, boc e s i , ftctiliales veeirai. Beno

, \ . , ,

dixii, ea q u i n s u n i , et non dixit, ea qoae ailni, to

, ,

quod diviti insunt in corde ayari oi.aedeni in oo.

\ , \ ,,

Ideo e l David dicii non appoucndain cor d b i t i l t ,

, ,

boc est, ne aggluiineiur nec colligeiur.

\ .
c * ;, -
, \ , \

V t a o . 4 2 - 5 1 . t Sed & vobis Pbariaaia, quia dee i n a l i t meniani c i rucam, e i quodvia otuY, e l prae-

, \ , \

terills judiclom etcbariUietu D e i : imo h c oportult

* , . \

lacerc, e i illa omiiiere. V vobia Pbarigatls,

, -

quia diligiiis primaa caibedrae in eyaagogis, et a a -

, \

tatalionea

. , \

hypocrita-, qaia esue ut tDonumonu quse noa appa-

in foro. V

vobli, S c r i b a e i Pbartoei

, , \

r e n i , ct hominea ambulanlos

epondcns autem quidara

anper nesctani. R o -

ex legieperUis, a i l illi :

, * ,

liagisler, baec dicena eiiam nos afficit conlumekii.

\ . 0 - \

At llle a i l : E i vobis legisperiiU v a v q u i a oncrnl

boaiines oneribas quae portare non poasunt, ct i|iai

, \ \

IIIK> digtlo veslro non atiingilia tarcinas. V a vobii,

. \ ,

quia xdiflcaiis monumenta

auiem veairi occideruiit, illos. Profecio lestamitii

propbelarum : p a t r a

.* , ^ quod comprobalis facia pairum vestroruoi, quoalam

xaY ,

illi quidem eos occiderunt; ametn adificaiis

\ ,

conim sepulcra. Propierea et aapieniia Dci dixK :

. \

I l i i l a m ad Ulos propheisa e l apoalolos, et ex illis

oceident e i pereequeiiiur, u l reqairaiur sangnis o m -

, \ \ ,

iiium propbeUrom

5 , -

roundi a naiioae

aaiiguincm

, -

x d f m ; profecio dico vobie, requirclur ab bac m-

qui effundilar

a constiluliouo

iaia, a gangulne Abel uaque ad

Zachariae,

qui periii inier a l u r e e l

, \

lione. Pbarisa?!, ne transgroderentur legem videli

. \ ,

c e l , decimas eliam ex miuimis d a b a n t : e i ei qtiig

illos reprebendebai

, ,

babeutes, legem proferebant, q u de omnibua de-

lam parvajum rerum raiioncni

c i n a s offerri sacerdolibus praecipiebat. liaque D o -

, - - jy minus d i c i t : S i c u i illa non negligilia, ila oporiet

.

e i judicium 86S

e l dilecliooem Dei facero,

" ,

Quoniatn injusli eraot, viduasque et orpbanos p e s -

\ -

sumdabanl, dicil quod oporleai eoa babere judiciuui,

hoc eai, j u i t a m jadicium. E l qaia contemptorea Dei

, \

, \,

erant, lemere eacra opera traolanies, idcirco prai-

, . \ \ -

cipit eis ut c h a r i u t e m . Del babeaul. Nam qui diligit

\ ,

Deutii, non conienipiioi facit opera eju*. Fortataia

auiem, u i roihi videlur, quoniam duae auut dilerlio-

. ' ,

nit speciea, una erga Deum, allera erga proxirourn,

od .

duas illas insinaai. Diceudo enim judiciutn, indicat

, ,

collatione c o d d
( 4 ) C o d . 2 6 , (
) , . . . Cod. 5 2 ,

dUecilQnem erga

proxioium. J u s i e eriim judicare

Venet. S. Marci.
, .
; . . .

btl

THEOPHYLACTi BULGARLB ARCHttP.

874

p r o i i m a m , e l non eoaculearo eum, * x dfleciione , \ ,

fil. Dlcemto tero dHoctiontm Dei, omnino tJgnlflcal

, , -

gtneratem affeciioneta erga Deam. E t quando qitie

* /;

dtltgit proximam, non jpropter

quiddam,

, \ ,

vet turpem affeotionem, sed juxla Oeura, ea quidom

, a t a

raculare

Dei dilcclio diei polctt, qtjam acilicei mandat Dons

, ;

ae probat.

Volebaut autom P h a r i i x l ab omnibus

. \ ;

bominibas bonoraii et salutari ut docioree in foro.

, ;,

Hoc enim vult saluialio et appellaiio. Similes igilar

estis, inqaii, monumentif, q u ptona quidein suni

, . "

omni puiredine, oxtrinsecui auteoi mannore falgere

v i J e n i boinioes, nescienlee qaid calcenl, alioqtiin

; ; ; -

? \ ^

aboniinarenmr aborainaiionero qux inira e s t . L e g i s -

;, .

periujg vero n u l i e ipsmn reprebeneioni subjicil.

, ; ;, -

Sane alii erant legisperiil, et alii Pbarisati. Nam

; * ; , -

* , \,

Ptoarisici videbaniar ut monacbi, e l qui ab altis g ^ ^ 3 ^,

segregabani. Legisperiti vero Scribae erant e i doclo-

. *0 ; ;

ret, qui tolvebanl quaesiionot legls. Onerabant ita*

. " \

que homines graviburet inidleral>i!ibus, mandanles

; . 01 .

ea qaa? in lege obsenrata difficilia, e i Ipst ueque

, \ .

digiio atiingebanl o n e r a : boc c t t , ipsi nibit ex h i s

\ , ;

quae aliis imperabanl, faviebaot. Nam quando do-

cens fadl qoa* docet, alleviat onera, exemploqoe

; ^ \ ,

I U O consoiaiioiiem afferl discipulis. Qaaado auiem

; -

nibil boraiii f.icU q n * docei, lune q u a docet g r a -

, \ )^

viora onera videntur discipolis, lanquam q o s ne a

; , , \ , ;

dociore quidem

; , . "

perfici

qtioant. Declaral quoque

Dorointtff Jodaeos nepotet etse ac baoredea m a l i i i a

Cain, eo qaod dicit qood omnfs tangvit, efluiut ab

; , \

Abol usque ad Zacbariam, a naiiooe illa expotelar. Q ; ;. * ,

Etonim propheiat, qui eraiil frairos v e * u i ,
;
oecidisiia, aieut illo Abel. Unde quidam non absordo
;, ; nuroeraveruut Cain inier qui propbetae occide-

. ;

rtmi, a quo viodiel&exquiaiUesunl sepiero supplicio

\ ,

scilicet leviore : Lamocb * aolem intor eoa qoi o c -

"

ciderunvCbriaium. E l Ideo gepluagiea aeptotu uliio-

nes dederunt, dUpersi in captivilaiem, a qua non

\ , \,

rcdibunl. Qoie auleni fuil Zacbariai, quem occidc-

, ; ". "

ruat inier lemplom et altaret Atii quidem dicuul

; ; ;

fuisoe priscuin Zacbariara flliam Joiad, quem

, ' -

303

lapidarant, ut ditcimui cx libro Regum. Alii vero

, *

patreui Prascuraoria, eo quod Ule ordinavcrat Dei

; ; ; , \

Geniiricein coro virginibus etiam postquam pepo-

; , ;

riasot GbHalum, e i conaiitoerat eam in loco quo

; . ; ;,

i l l a a u n t ; b c enim locas CBI inier templum et U D ;

;

lare, quod esi extra aereuin, 01 propierea occide-

$ ,

r u n l eom. Nam quta exspeciabanl quidam Cbriaium

\ , ;

regem suum fulurum, nolcbant auiem regem ferro,

* ,

ideo ocoiderant sanctum, qui aaseraeral virginem

peperisse, 6 1 Chriilum

naiuin esse

regnaturtim

aaper eos, quod advereabantur : abaque enim.rege

olebani e&se.

. . \ , , , ;
x a U ,
.

52-5.

Vae vobis

legiaperitis,

quia

\ ,

lulislis claveru s c i e n l i * : ipai uon InlrowUf, ti eos

; ; \ , -

qui imroibani, vetuiaiif. Com aulom b c ad illos

* * G c n . .

. *

873

ENAilRATIO 1N EVANGBLIUM LUCfi. -

CAP. X L

, oi ! diceret, coeperuut

874

fegispcrili e l Fkari&sei

graviter

, \ \

ineisiere et capiiose eam ftUorrogare de muliie, i n -

, ,

a i d i a n i e a r f , 0 4 quserentes aliquid venari ex ore ejus,

>

quo atcuearent euni. Clavem ecienlfce nomioavii

Dominus tfoeirinam e i legis manadncttonem, q u a

\ -

valebatadducere ad Gbrisium. l e x enim omnino nos

ad Gbristum manuducit. Legispcriii igitnr, qui tibi

. 01 -

recle legem

vom roaligne lenebani, e l non aperiebani januas

, \ ,

legia, per quas iutrarenl ct ipoi eipopolue ad C b r i -

interpreiari videbaniur, sciemiae c l a -

* \

stum, quandoquidem

Yerurotamen janua ista clausa e s l , nisi qais obsca-

\, -

rilaiem legie manifeslei et aperiai, faciatqao m a -

. \

nifesiam. E t e n i m Dominue d r x i i : S i eredidiaseiis

lex Janua est ad Gbri&ium.

* ,

Mosi, credisseiia utfque niihi . E t Ueruin :

. > \ , Scruiainini Scripluras, quoniam Ulse s u n l quae ce , \

stimonium perbibcni de roe. E l vos non vul(is veniro

. ,

ad me. ut exempli gratia unum osteiidam : a g -

, \, \

nus immolabatur a Judaeis, e l ungebanlur auperli-

, -

minaria, et carnes comedebant,

. -

ctoria

pluue mysteriuni Gbrisii, quo ut agno

\ ,

\, \ ,

conlra

e l erat eis boc v i -

exierminalOTem.

Signiflcabul boc
fmmaculato

et puro occieo perfusi sunt nostri postos,

* \

ira e i

concupiecenlia, e i hornm auperliroinare, raiionalit

, \ -

vie : carnenique F i l i i hominis comedimus, e( v i c i -

m u s quidem aniroalea virtuiea noslrae perdeutem,

. \ -

E t pleraque in iege Cbristum significabanl. Glausa

. ^^

euiin erat lex .obacuriiale litiene, quagi janua quo-

, \ . -

dain. S i autem cuipiam doctrina concredita fueril,

,
* \ , ,

bic habel clavcm acienliflD : t i volaerii. aperiro, e i

c

ipse i n i r a b i i , e i aliis dux e r i i : id quod Ifgisperiti

, ,

non

, ' ,

abecondcroni, obscurarant, et j a m quasi clavi

e medio aablata, boc eat legis iolerpretaiione, m a n -

, ,

feceronl, eed tulerunt clavem ecieniia?, boc

i i t clauea ejue janua. Intelligas ifem et fidem c l a -

, .

vem

\ .

scieniia : onde propbcla h a i a s d i c i i : Nisi c r e d i *

esse scienliae. P e r fldem enim datar veriiatis

dereiis, non i n i e l H g e l i a . Igilur legieporiti c l a -

vem bauc, boc e s i fidem, e 364

, * .

credere in C b r i s m m omnium Saivatorem. Ille n i U

, , ,

st

absconderont.

Non enim

medto absiulernni
sinebani

quosdam

racula

. ,

agniturus erat Deum : a l bi m Beelzebul dicebani

faciebai, e i populue per miracula credens

6 , ejicere d a i n o n i a " . Yidea qnomodo absiuierant

* - Q clavem scleniwe, non ainentes credere id per quod
. *$
acttiuiant illt acquisiiari erani. Doeebat enim i n
, ^ * Synagogis voJamaiem Oei : illi autem d i e e b a n l :
;

Dxmouiuin

, ,

Tulerunl igilur vere

. \ , ;

gresat oon s u a l , e i alios prohibuerunt maxime i n -

babet, et io&anit: quid tllixm audiiis?

gredientea, hoc

clavem

acioolia?; ot ipii i n -

e s l stodiosoa cognitioaie divin.

, \ , \

Ulo auiem adbne loquenie baec, UU quaai a i i e a u -

rentur dicia e j u i , cuut oporieret propriamagnoocare

imbecillilaiem, oaientarant 86 ilto videlteot sapien-

* , -

liorea, atque occladero

& ,

}0 , \ -

iiuerrogare, e i perpleium facere: id qtiod fiori sulcl

J o a a . ,.

I n . , 9 .

illi oe, quod G r a c i dicunt

mcipiebant,

boc eat irequoiiier

Malib. x u , 24,

PATEOL. Ga. C X X I U .

28

tTS

Wl

THEOPHYLACTI BULGABLJS ARCHIBP.

^uaudo p l i m a i n t e r r o f i a t unum de mlils aiqoo alils , Iponfv ,

. ,
argtmoaUf : Uma eotoi qui omnibua reapoadart
.

oa vxdai, tMpickmeui apad hiaipieniea exblbet,

q*d ali reddftus. Hoc igiiar alreebaat

etiam aaalodicti U l i o o M n C h r l i i a m . Malli e a i a ta-

UfTOgantoo mum TidobanUif illi ot occlodeff, ei

ol .

perpLexuoi reddoro,
dore,

i u ut ooa poaatu ela -

Id qood vadaiflriliier

lva

%1*>. xa\ , cWvaV

acddiaaot. Quomodo

enim aoas pooael respondere alia aiqie

aiia

a a i e t i ei -

***

aic Inlellifi boc t * l HUqaeare, e i ab ore

\ ; -

iaUirwfajrtibaa?

Poiooi

apprebeodoro. Qoando aaiai appreboftdUar a c c a p i i a r

cx bit qaat Ipte dieit, videtar ab ore capi, e l ab ore

auo rapi atqae cointemnari.Pom et aoquetuia boc

' *

doclanai.Quamotoeiiiii), inqaii, veoari quidpiaw ex

, ,

ore UUat : qaod paalo anio dixeraloo- . .

, boc Dune d i d t feaari qnidpiam ex ore ojoa.

, ,

Iplerrogabanl aaieoi ipaum altquaodo

^,

qoidem de

lege, tu o a n blaapbanuiai argaaot, qai Uoaen u x a a -

g e t : bee e s i m ioapioabauuir. A U q u a a d o w o imer*

HpoVnov , ,

rogaat de bla q a c ad C e u r e t o auioobani, ut c n

deaaiiiicnt aodilk4Ux, et lyranaidU attJdlotana,

* . \

omiHuo u l i a , qoalla animtc p e o t i M e i oialif oiatinue

, \ ^
, \ ; \

a c oniiil i n l q a l u t e plotm e x c o g i u r e a t .

.
CAPOT
D*Jtm$iUo

t q c C v ^ c t w . $\ o V J c r -

Ph&ri$mormm. Dt to/ rfrvi-

dtr$ kmrwdUaUm D* ', c*j*i ftt

fruciific*tit. D$ tomttmpi* lerrwttrimm. Quod (*Und* $U
awariU*. DtiigUi urw. Quo4 non oporieat cum
proximo contiidire.

Y U J . 4 - 5 . C u m auioui conveiiiiaei iauumera

l u r b c multilado, adeo 01 ae invicem

3435 coucoJ-

$tftworoaiar. *. r e >
. p t i x p - *
. .
/ .
,

earonl, coppit dicere ad d i K i p u l o i a o o s : l o primla

caveia voblsipala

quod

; , \ .

e$i bypocrisit. Nibii euim opertaoi e t l , qood noa

\, ^^,

tOYelabilor; DoqaeabacoiidUum^uod

non t c i e i a r :

\ . '

qooniam qtaaiio lenobrladixiMis, in laraiue aadien-

, ,

a feraeato Pbariaasoram

l a r ; ol qnod io aarem loeaii otUs in cooclavibao

, -

pnedicabitur io tectia. Pbartaoi

quidem ipjoan

lentabaol io sermone, u l turbae ab ilto

, -

abarcereol. A t rea ln contrariain evcoil, magitquo

* . *

illaqaearo

adieruol lurbat, e i iu. tarbaa ianumeraa colligebaotur, e i i u singtili cupiebaol appropiare e i , u i c i w

iuvicem conculcaront. S i c igilor fortis ett voriUa,

, \
, \
, \ .

aldolua tibivie larraruto iDartnos* Jetaaicaque, viaa

, \

fraude P b a r i a m r a m , ot qaod flgararo quidem intor-

. ,

rogaDtioro gererem, re aoiem vera ilUquoaro c o n a -

, -

reatur, dixil diacipulis auia de alinulaiiooe P b a r i -

, -

aaeomm, argueoa otnnioo i l l o i , et deaadant corda

, ; ,

illoraai limulallooe plena. F e n n e o i u o i vocat b j -

poeriaia et aimalaiiOAoai, quod acarba sit, e l picna

, % .

veieria

, \ /-

malius,

ei

tranaformel

aecurn h o n i n a m mejilei qaibaa

cotrauipaiquo
fuerii.

Wibil eoicn aie morea alteral, uii bypocrigia. Q n i

admisu

. , atg %

igitur dbriaiuni diaeunt, hypocrUlti fugiuui. Ghriatua

enim c t i n - veritaa, meodaciatdvemlnr.JPorro

. ZftOvbg,

oninii bypocrisii meadacio plena est, e l i l i a d qui-

H7

E N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U M L U C . f i . -

CAP. X I I .

878

, , . dem 6St, et aliad fingil. Pbariifti iUque, inquil, latere

( , ,

* putant per bypocriain, moree slbi cfDn-

fentao. Atqoi

. -

labitar. Omoia

. \ \

anle judiciuai omnino qoidem in supremoillodio a p -

nikil occaluim eat, qnod ooo rovo-

enim ol verba et cogftaliou6i nudae

parebuol : quin et In pneaeoii ? i l a molia

; , x i v }

qaa) o c e u l u n t u r , manifeaiari
In

eoraro

solont. Qasecunqoe

ifilor

, *

occulio locaii eatls,

Cenebris dixiatia, 61 i n protnpluariia et

, \ \ \

in teclia. E i b c quidem videtnr ad diacipuloe d i -

praedicabnnitir in lomiDe et

eoro, aed

, ,

Insiauans : ol quasi boc eia manifesiat, quamvia ad

diaeipulos videatur loqtii. Quoniam,

quscanque

. *, , ,

veatrit cordibus, eogiuiie, tonunlea me illaqueare,

ad P b a n * o s dirijtit, insidiat illortim

Sn tenebris,

boc

Pbarigaei,

esl in

tenebrooia

, i n luce audienlur e i cognoaceiitur. E g o enim sara

,

, e i non a ma oeculiari, sed i n moo Itt-

\ * ,

miiio omaia tonebrarmn

, * \

aoftcuniiir. E c qnod iniar in aurea

, . \

i i a mibi cogiiitoio eai o l audiioro, parindo a c aupor

voalrarura consilia iiiloreooauliaiia,

summa tocta predicaiani . ' aatem illa

, \

f tiam aic iulolligere, quod lux a i l Evangeliura, 6t

. , \

tocta aoiuma apoatolorum s u m m x a o i m s . Qusecon-

, \ ,

que auiem P b a r i a s i c o i u u l u r t i i i t , praedicala

. " oi

posioa 61 audiia i n lumine Evaogalii, sianta aupor

, , \

, \

aant

apoatolicaa aaiaiaa magno prasdicaiore S p i r i i u .

.
c , C
,

V s a i . *-7

Wco autem vobia a m i c i i m e i e , ne

lerreamini 366

u i

occldont corpus, ot posi

baK non babeot qood ampliaa

. ,

aolem vobii quem limoatii. T i m c l e eum qui p o a l -

. \

quam o c d d e r i i ,

, . \

gebeouam. C a r i e dico vobis, bunc

; \ -

quinque passorculi

, \

bua? ot QIIUS ex illis non eet i a obiiviono

. ,

Deo. Quin 61 capilli c a p i i i i vealri oninea numerati

faclaul.

O^iondam

babot potealaleiu conjiciendi

veoeunt

ii

tiracle. Nonne

roinuUs

assibus duocoran

. -

a a n t : uolhe ergo liinero : multis paaseribus p l u r i i

, \

eeiis. Postquam Dorainua bypocrisla Phariateoruui

accuaavii, et diecipulo suoa a b l l l a d e i e r r u i i ,

lorimPbarisaeoo i l e r a m pratrinxii per hoc quod d i -

* c " ,

x h : c Quod dixisiia in tenebris, audi6tur in l u m i n o :

uunc

,
. ,

ad amicoa

euoa

perfecuora

etin-

loquiiur. U b i

. *

p i " e i s o c u h , jam 61 bouum seraen seminaL

Dico auioin vobis amicis D i e i a . E a enim quae prioa

dix6rat, nooad ipeos, sod ad Pbariateoa dicia fueranU

* -

Tobis igitur dico amicia uiaia. Noa enim onmibus

* , '

6rmo illo congruil, acd

, \

ot diccre : Qaio noe separabil a dileciiont

* ;

G h r i s t i ? Talibue 6uim aduioniiio illa couvanit. Ne

. -

limeatis, Inquit, ab b i i qui

, \, , \

nibil ampliut nocare f asunt. Parvuin eniio dam-

bis qui ex lolo corde diugiini

occiduni

oorpas, e i

nuro ab illis oveulai, qai corpori noooiil, quod alio-

' , -

qiti paMuram essoi, etiam i l l i i non laadenlibui. Illc

, \ .

aulera digoua qui l i m e a l a r , q a i non aolum corpus

punit, eed et aniinam, iiiimoru*l6m possestionem, i m -

mortalibus subjicit poBiiis, ilsqua ardeulibus. Iiaqtie

R o m . , 5S.

THEOPHYLACTl

S19

BULQARIJK

ARCHIEP.

830

in splritualeia fortiiudinctn ungil e i prseparai amicoa \ ,

;
auos Cbriitan, leaieaqtt* euos facit, ac buroano
n e t u exuit. llomines enim, inquit, iram aiiam ultra

, , \

corraptibilo corpiia exieodero

' .

neqneunt,

finUquo

iofidiaruoi illoruui cootra uos catnie uiofa est. Deo

, \,

aulem ptroiente, non c a r n i s totum damnom eat ted

; , \ *

et misera anima cra eoppliciis vadii. S c i t o auiem

* 6 ,

hoc loco, quod

, -

peccaloribug mors ad snpplicium

iitferiur, e i in bac v i u poninntur cum occidunltir,

et in alia dura gebeoaam conjiciuntur. Peracru-

, , -

tans autem verbum, etiain aliud qtibldaro timui i n -

, -

telliges. Videa enim quod non d i x i l : Mctuaiis eum,

, -

qoi poetquam occiderit, m i u i t in gebennam, s e d ,

babentem poteslatcm miilendi. Non enim

sempor

* *

qoi rooriuBlur peccaioros, milctiniur in gebennam,

, ', -

aed suol in poieatale Dei, ut eliara dimilli . .

I2oc auiem dico propter oblaiiones et disiribuiio-

, '

nes quae fluiil pro dofunclis, quae non parum condu-

, \ -

cunl eliara bis qui in gravibus peccalis morlui .

Noo oronino igilur posiqnam occidii mittil in ge-

\ ,

beonam, aed poleaiatem babel imttendi. Nc igilur

ceoeemos per eleemo&ynas e l ioierceasionee pro-

plliuin reddere eum qui poteataiem habei miltendi,

, ' .

non eemper auiem

pote&iate bac uleiiiem, sed e i

Quoniam

aatem mulil puiant loorientea pro v e r i u i e a Deo

, \ ,

derelictos : Ne bocexiaiimetia , i n q u i i ; non enim

\ . \

moriemlni qoasi a tne derelicli. S i euiio nullus ex

paaaercalia qui vendaniur, I a oblivione atL, multum

* , , .

valenlem

367

reroiilere

quiddam.

abcsl u l veaira mora, qui amici mei eaiia, Ulia , g ^ , .

quaei ego provideam vobU. Equidem u n i a m

Tcstri curaui gero, ut e i omnia

veaira aobtiliier

perapecia aim, e i nuineraii capilli v e a u i . Quamvig

igiiur io tenuiioneiu cadore permillam, suppe-

dilabo u m e n uberiim aufferendi viros. S&po auiem

5i queia iiittroiioreu) videro, noa porroiuo illuai

in <iealaiionea incidore. Nam qoi eum curator, et

orouia bene scio, et numeraia babeo eilam inioo-

\ . ;

tiaftima,

distribuo uuicyique quod uae mensurae

congruil. Porro obaervaverU, in Scripiora inveniea

iiumerari omnia virilia et q u ad monauram virilia

\ \ ,

, \ ;,

aeuiis porveniuiit, dignaque divina eiiumeraiiotie.

* \ . .

Per caput autem uniuacujuaque

Adeiiuui,

inlelligenda v i u CbriatogruU; per capilloe vero ejoi,

, \ , \

pariicularia opera, e i quibua

CbrUti

corpua moriiflcaltir, D

qiise numeranlur apud Deuin e l suppuianlur. Talla

enim veaira opera diviiuim vUilalionem merenlur.

Jam quidam inielliguitt per quinque pa^aercoloa,

, ,

quinque eensus, qui duobua mlnutis asaiboa venun-

danlur, boc eet Novo e i Veieri Toatamenio, non sunl

. , -

in obliviono apud Deum. Quorum eoim eensus recie

, , ! -

componuutur, e i aobrii 8UQI, et ratioui aubduniur,

, ,

iia ulnon sini iuuiilea, aed valdo utiies in gpiritua-

.*

lem cibum, hi non sunt in oblivioneapud Dominum.

\ ,
,
.

Vxaa. 8-12, c Dicoautem vobie, otDnisquicunque

ronieaaua fueril me eoram

b o m i n i b u s , e i Filius

confitebiiur in ilto coratn angelis Doi. Qui

< ,
, \

881

ENARRATIO 1NEVANGELIUM LUC,. - C A P . X I I .

882

t o u - a i i l e m negaveril me c o r a m h o n i i i i j b u s , n e g i b i t u r

c o r a m angelis Dei. quisquis l o q u i l u r d i c t u m

. -

Filiun b o m i n i s , r e m i l i e l i i r i l l i : ei voro q u i i n S p i -

riiumsnnctumconviciiHiidixerit.non remiiteiur.Cum

, . "' -

t o l e m a J d u x e r i n l VOR ad Synagogas,etad m a g i s i r a i u s

\ , \

ac polestatet, n o l i t e solltcili esae q u a l i i e r a u t q u i d

, , ,

respoadcaiis, a u t q u i d dicatis. S p i r i l u s e n i i n *ancius

docebii v o s i n eadein b o r a q u i d o p o r t c a l vos dicere.

, . >

N u c o aulem prseinium i n a r i y r i i

. \ ,

enim d i s i i , Ne l i m e a t i s ab bie q u i o c c i d u n i corpus :

, ,

c t adjecit quod C a p i l l i v e s i r i

, \

quis d i c a t :

Da m i h i

eiiam

a d j i c i t . Pustquam
numerait s u n i :

ue

nierccdein aliquatn :

* *

qtiid e n i m m i b i p r o f u e r i t s i captllos n u t n e r a v e r U ?

V i e , i n q u i t , etiain mercedcm ? a u d i : Qufsqtrie c o n -

; *

; * * , -

filebitur

in

m e , agnoscetur

coram

Deo. In rae,

. , d i c i t , c o n f l t e b i l u r , hoc meo a d j u l o r i o a d j u t u s .
', , \ ,

et mea v i r t a l e : confiiebor

i g t i t i r et

boc est sab ipso cooperans.

^ , , ' ^. -

et nos Deo duce,

sine

ego i n i l l o ,

Opas e n i m

quo n i b i l

habemus

possumus : et

368

Deug qtioquo b a b e l n o b i s .

i n v e n e r i i io nobis

m e t : alioqni personarum acceplor

m u r i g i l u r et nos i n t l l o , boc eat i n ejus

. ,
.

opera

digna,

S i e n i , n

n o u

neqoe nos assueeset.

Confltecoope-

r a i i o n e : e l ipso i n nobis, boc eai i n noetra cooperalione.

Si enim

n o n dederimus

n o n r o n Q i c b i t u r p r o nobie. Q u i

e i occasionem,

auiem

negaverit,

, $ .

n o n i n v i r t u t e Dci n e g a t : idco non a p p o n i l , i n m e ,

sed, q u i negaverit oie. Q u i d auiein

, \, \

! e l i a m j t i x l a

i d quod o m n i i sanctus m a n c i i n C b r i s l o , et G b r i -

, '. , ^ g t

u 8

manet i n eo, istud quoque d i c l u m e e t : c Q u i s -

, * "

quis c o n i i l e b i l u r i n m e , boc esl i n m e m a n c n s ,

\,

confitebor u i i q u e c i e g o i n i l l o manens * . E t otuuis

* &\

q u i d i x e r i i serinonem i n F i l i u m

, . ' ,

t u r e i . I i o c c s l , q u i blaspbemaverii h i m e , q u i

videor ptirus F i l i u s b o i n i n i s , ct comedo, e i b i b o , e l

bomiiiis, remiUe-

, \ , \ ,

c u m publicanis et scorlis v e r s o r , veuiam

p o i e r i i , bivo pOBnitueril, sive n o n . c n i m i o i p u -

\ , ,

conaequi

, .

t a l n r c i peccalum s i uon c r e d a l . Qud c n i i n v i d i t

. , ; *

u i crcdai? velpoiius, q u i d n o n v i d i l cotivicio d i -

; ,

g n u m ? V i d i i b o m i n e m versauicm

; , \ *

ideo blaspbemai e u m : i g i t t i r i m p u l a t u r ei pec-

c u m acortia, e i

. *

catuin. Yerisimile

: , ;

F i l i u s D e i , q u i c u m ecorlie

eoiui v i s u m e a l : n a m quomodo
versaturt

Blagphemai

i g i i u r e i i m p o s i o r e m v o c a i e u m , q u i sic conversa
*, . " t ) l u r , e l facieiiiem se F i l i u m D e i . Quando aiitein
;

, . * 0

quis c o n v i c i u i n d i x e r i l i n S p i i i i u m s a n c l u i n , non

, " ,

r e m i l i e t u r e i . Quod v e r o d i c i t , buuc sensuiu h a -

y.oX \ \ *

b e l : Quando videns d i v i n a m i r a c u l u , et opp.ra m a -

|5, -

gua e i proicellentia d i s c r e d i i , e l c a l u m n i a t u r S p i -

r i l u s sancii operaliones, illas Beelzcbul a t l r i b u e n s ,

\,

, ,

;,

^*

^ , \ .

*, , \ :,

\ :.
* J I a i ; b . x , ld.

is blaspbeuial e i c o n v i c i u m d i c i l

i n Spirilum san-

c i u r o ; et i u s p i r i i u maligno et non d i v i n o n i i r a c u l a
fleri

diceus, v e u i a m

u o n consequetur, e l n u u e r i i

innocens, si non poenilucrit. E i eniin qtri

b o i n i n i s blaspbemal, peccatum

Filiiiiu

non impulatur :

idco elsi 11011 agat poeniieuiiam, v c u i a m

consequc*

t u r . V i d c n t i a i i l c m d i v i n i S p i t i l u s opera, c i biarv-

SS3

THEOPDYLACTI BULGARIJE ARCHIEP-

884

p b e a a n t i , aboque poitenlU peccatiim noo reroit- . "

leiur:

poecaiara enim maximam

nabetor.

Cow

*" \ , \

auiom addwori-at t d magUtrala et potoaUtes,

, \

etc. Quia infirmitas nootra daplex e t l , e i vel pro-

, '. , xa\

pter

Uinorem p&iianim fugimos

martyrium, vel

proplcf simpticiuiom, eo qood non potsomas red-

* \

dere raitonem noairst fldei: aaftavU qoidem m e -

, -

lum qni ex poaaia, qoia d i x i l : No lirooalis eoa a

, \

.|uibus ovc.dhur corpua. Sanat quoqoe nuno matum

. \ -

qui ex tiroplidtate; ntro qoooiam non mvlli aapi-

entet sociindum carnem credidrunt, aed plures

\ ,

l a i c i : No tiraeae, inqell, qui simplex e t , et agre*

alis a c idiola, noque sollicilus sis quoroodo

quid reapondeaa lyraiioo, com inierrogalof

foeris,

vel qaid d i c a t : aliua concioitandi modut erli. Spi

, , ,

, ! . ',

riloe eniai l a n c l a s docebil in ilia bora quas * ;

,
loqni opoiieat: atqvo ita quid faorii
aollicitvdine, qaidera in illa

hora a Spirilu s a n -

clo docendaa erls? S i c igitur atroque

modo noi ad

\ ,
' .

m a r i y r l u n I n i l r u i l : aanat meium qui ett ex corporali iofirmitate, ol qut ex aimplicitale.

13-15. c A I i aotem ci qaidam de l o r b a :

c * ,

MagUter, die firairi meo ut dividat mocum hrere-

* -

Viaa.

diiaifm. At ille d i i i i el : Roipo, quie me congUmii

. * ,

j i d i c r m aoi divisorem anpor ? Dixitque ad illos:

* ; ;

Vidoie e i cavele ab avariiia, qoia non in abanda-

* \ ,

t a cujusqoam viia ejus eal ex ils qua* poatidel. >

Docena Dominus qaoonodo oporleat coniemnore

. ,

lemporiKa, oi qtiod oon ait miiltnm occapari

in tarrenia, dimillil a eom qai vocavcral ae ut ^ \ , pnrtirelai

baeredilaiem paternam ; ideo

61 dirft

;uvov

Qnis me consiiiuit judicem vel diviaorem tnper

. *

Quoniam enim ille o n i i i c n t peiere utilia, e l animas

aaluti

coiiferenfia, in

et

lenporalibua

* ; ,

ipsnm facero diviaorem : cnjua

, \ \

quaei ob.streperom, e i ni/ijl ex alilibua d l -

ncgoiiii qiwcrebal
graiia

terrenis

accre volenicm,

dimiitii, idquo manaaelo et uon

aus:ere iacieni. Docet auiem omnino per boc Om-

, \

iios et qui lunc et qui nunc audiunl, omnia quidem

terreoa negligenda, el ob temporalia negotia non

\ \

contendondum

inagia

cum fratribus,

cedendani aoteni

iilia, ctiamai velint avari eaae. Ab eo tn\m,

, ,

iuquii, qui auferi toa, ne repeiae. Qaierenda Igiiar

. ,

qusecanque

\,

utilia et neceasaria snni ad salutatn

, %

a n i m ; ideo et aabdidit diceng : Vfdele et c u - D xa\ .

siodiie vos ab avaritia, adiabolica qaadaro fovea
\ * x a l
admoaet nos u l fogUmua, Ad quee auiem dixit :
,
Viileie et euatodite ab avariila ? A d duoa iiloe

. ,

frairea, qnoniam de b a r e d i u i e Uli contendebani.

Verisiroilc aulem

* \

erat, unum ex illie duobue a l l e -

rum injuria affeciaae e l propterea do avaritia cum

illis loqtjUur. llagnum enira hoc maium : idcirco

et Paolua idololalriam ipsam v o c a l : forie qood ad

solos

periineat qui Deam ignorant: vel, id quod

* \ , ,

eiiam verius, quia idola geniinin, argentum et a u -

rom. Igilur qui colil argentum et aurum, similis cat

idolorum cultoribas. Eamdeiu enim maierlam ad->
crant et amplexantor uterque. Supervacua itaqiie
[giciida.

Quarc ? Quia non in abundanii rjuodam

\ , \ ,
\ . "
\ *
- ^- imX

ENARRATlO EVANGELIUM UJCM.

885

CAP. X I I .

88C

o3v . ; ica iflia e s t : id e s l , vitsa roonitira oot) s i m u ! e x \ , ,

*

lendltur

c u m

, -

divHUnim

posaidet,

mulu

a t a n d a n l . a , neqoo enira q n i

diulius v W i i : neque

comiUlur

mnllitmlinem vitse longevilas. H o c a u -

, -

lem dlcit Doroiuos tonfutana cogitationea an.ani.um

. ,

<imtias. Quouiara enim diviiiartjm amaiorea exiftti-

mant qiiod molio tempere divitiaa poeaeaevriaioi, et

qoaai die viciari,imdequaque coUigool, d i c i t :

Miaereterainnooe, nonquid ex multorum

, * \ ,

viia toa prodoctior eril ? cor igitur affiigeria

raanl-

feate pro 370

enioi

ineerta

n a n ad aoneciaiera

quiele ? Incertum

perliugaa,

cujua graiia i b e -

; ' ,

aaarizas : manifeMum autem quod nunc inaumis i u

, .

opea coaqairendai.

\ /.
* - *

Vtmt.

1 6 4 1 . Disil

illos,

* ,

fmctoa

Quld faciam,

; \

, ,

,
,

, *

d i c o o a : Homlnia

autero

aimilitvdinem ad

cujuidaiu

divitie

ubcree

ager aitulit, e l cogiubat inlra ae, db e t i t :

fmcios

quod

meoaT

non habeam qao

E t dixit:

congregem

Hoc faciam, deairuant

horrea mea, et majora oxslraam, o l congregabo illuc

omnla bona mea quas mihi nala t o n t , e l dicaro a n l -

m j e m : Aoima, babea m u l u bona r e p o s i u i n a o -

, , , .

nao mattoi, requietee, comede, bibe, gaade. D i x i l

* , \

autem illi D e u s : Stolte, hac nocte anhnam m a m

* & , ;

repetent aba t a : qitto w o paraaii, c a i cedenl S i c

, ,

qoi recondil sibi, nec est t r g a Deum divee. -

qoam

,"

liaram

d i x i l vitam bomiafe non produci c u m d i v i abundantia, ad confirinationem ejus affert

\ . \ - ^ eliaai parabolam : e l vide quoroodo deacribil nobia

.

intaliabilesauilti diviiia cogiuiionea. Doua enim aua

, \

facicbai,

1101

, ' .

et solilam ostendebat misericordiam, t

UDua

untum

divilio agellua, ted toia regio

ubero* illi fruelua a l l e r r e i : verom

bic tam i m m i -

\ , \

sericora erat, v l anieqoam reciperei e a , claudereU

Vide i i e m et divilia voiuplaiea. Quid f a c i a m ? N e a -

. " \

, ;

\ \

liquara

paupor i u loqueretur, quid faciatn, quia

, , -

non

, ;

auiem e i d i v h i a v o c e a : Quid faciara, qvia non babeo

* ,

babeo qnomodo iudoar, quomodo a l a r ? Vide

obi congregem

fruciaa meoa? Bona quldem est

; . \

quies. Siqoidom e l paaper d r c i l : Qaid faciara, qaia

* , ; \ ,

noo babeo t e i divee d i c i t : Qaid faeiam quia non

, ;

babeo Quid

; .

congregamoaT

igitur lacramur e x eo quod fj^lura

Quietem eniin

non l o c r a m u r , et

, Q mauifctlum i d , quod a c a r b : tantam aulera p e c .

, \ ^ .

, ,

* \

catorum

muliilodinem

nobla

accuoialamus. D e -

giniam borroa raea, e i majora exatruam : qood ai

regio plurea in poaterum fruclua aUuIerit, ilerum
ilia deatroea, e l %alia aediflcabie. q u

uiilitM

de-

airuendl e l exsuruendi ? Habea horrea, pauperum/

, , \

venlrea, q u m u l i a

\ * \ ,

ruptibiKa s a n l : coelesiia

, . \

quandoquidem

. ,

eniin aunt, e l di?ina

qui paocil pauporero, Deum p a a d u

Ylde iiem et aliam

Provenloa ,

hoc

, \ . '

enira

, \ -

diapenaaior Bei aiiier ha?c diapofniaaet: sod sirie

, \

laboribna parla

\, ,

puubal

mibi

iDsipidptiam.

, ,

e s i qaae

capere , quaeque incoi**

naia evni, e l bona mea. Non

haec se babere ex Deo, alioqure u l

polabat, idcirco ct sibi hacc i r i b o -

cns, bona sua c l sibi uaia diccbai, qnaai dicerct :

8S7

THEOPHYLACTI BULGAKIA

Nulluni

habeo aociom,

imllum

888

ARClilEP.

dmsorem

f.icio : , , * ,
*
Dei , mea tgiiur fruar, e i ad
.
fruitionera illorum Deam non aesumaro. Quia aulem
, \ . ,
ista slulla, videamus et reliqua. A n i r o a , habes
niulta bona reposiu in mulios annos. Longam sibi

pneslituit vitam, quasi

, \

e l illam, lcrram

colcndo

nxcoloisset: non enim e i illa libi inde nata est, n c -

\ , \ .

qwe hoc tuum 371

boDtim. Comede, bibe, laelare.

, , . :

Eugequalia animae bonae affectionea: nam cmnedere

\ ,

e i bibere,

\ ,

irrationalis animae

bonum est : igitur

cum etiam ipee laleni anfmam soriiius , nierilo

Uli hsec iribui*. Rationalii vero aninrt bonum e n ,

, ,

intelligere, ralioclnari, betari

rogilationibui.

in lege Doi et bonis

Non sufficil autem libi e l comedere

e l bibere, slulte, aed e i abominabilem

tem et turpUefmam,

volopta-

. ,
\

\ , , \

quae banc consequilur, a n i m * ; , ,

imperas? Clare enim Domina per boc quod dicit,

et intem-

\ .

perataa, qti eatieiatem ciborom et potuom coroi-

", \ -

tantur. Dixii aulem

LaUare, affcciioneg decJaravil libidinoaaa

ei Deue : Siolte, hac nocto

animam taaro repelent. Non boc diciior quasi Deue

, ,

familiare

, ,

colloquium

habeat cum divile, Dixit ei

D e e i ; aed tonsum bunc babet quod dicic, Curo baec

( )

illo in mente baberet, dixit Dctis (fingfiur enim batc

. ,

parabola): Siulle. Stuiium

, .

qui proreui iasulaa cogitet,

igiiur illum vocat, ut

quemadmodum

decla-

\ , \

ravimus. Ineipiene enim eal ct vanue oronie qui lalia

\ ,

e i l , sicul e i David d i c i l : Vano omnft bomo, , et

* ,

caoaa c a t : ibeaaurizai et noscii cui congreget ea.

Nam quo paclo n o n e s l inaipiens, qui ignorat quod Q ,

v i t a mensura apud aolum Beum, nec sibi quigquani

" \ , .

aaaiu vit&m deftaire poesit? Obaerva item oi v e r -

, \

Imm,

Repelent.

baiorum

Angoli enim sicut crudelea I r i -

exactores

et terribiles,

tnam

repeteni

anrmam, to eiiaaa inviio, uipoie propier vitae prae-

seniis immodicum amorero, oblutiante. Nain a jusio

\ , -

non

, \ \ * -

repeiitur aniroa, sed ille gaudens el exauhana

commendaieam Deo Palri epirituum, neque moriem

aegre fert. Corpore enim circumamictus u l one-

, \ :-

re, quod leviier deponit.

roam

carni

subdidit

Peccaior

corpori

vero qoi a n i -

oimium

aflecius,

, \ , , \

ciiam illam fecii carnem, indivulsaro eam babere

v u l t : idcirco dicilur ab eo repetila,

sicut ab i n -

. *

quodam debilore qui tradilur cradeiibus

* , ', *

obedienie

exactoribus. Vide quoqoe quod non dixit : Repelo D \ .

animam luam : sed, Repeient. Jaslonim enlm
.
animaB in mano Dei. E t profeclo in nocle ab b u ,
jusmodi repeiiiur anima. Non eniro babet luroen

' , \

divinae, scientia) sibi fulgeoe, sed c a m esi in nocie

, *

capiditalis

, ,

diviltarum, et ab

morte comprebenditur.

illa

S i c uiique

obtenebratur,
stnltua eei qni

\ , *

sibi ibesaurizai, et insiptens dicitur, et non perflcit

mo-

\ ,

roenlo cx tota viia abscindiiur. A i s i pauperibus e i

cogilalionem suam, sed i n ipso

cogilaiionie

* ,

Dco congrcgassei, non s i c se habuissel, curemue

, , 1

igitur, u l divites flamus i n Deo, boc e s l u l in illo

, \ ,

ridnciam babeamus c l ut illum habeamus

3 , , *

Poal. w w i i i , i 2 .

divilias

ENARRATIO 1N EVANGELIUM LUCJE. -

CAP. X I I .

890

, noslras () e l d i v i i i a r u m d i s p c n s a l o r e i n . Ncc d i c a m u s , bona n o s t r a , sed, bona D e i : s i atilem Dci t u n l

; ,

" \ ,

bpua, ne p r i v e m u s Deutn bonis suis. H o c e s l d i t a r i

in

Deo, credere quod 372

otnnia dedero e t

s i

evaruavero, n i b i l e o r u m q u i b u s m i h i opus f u t r i l d c -

ficiet

(6). P i O m p i u a r i u m e n i m b o u o r u m Dcus e s l :

apcriam c t l o l l a m necessaria.

Y E B S . 2 2 4 6 . c D i x i t q u e ad discipuloe suos : ldeo

, ,

dico vobis : N o l i i e s o l l i c i t i esse a m m & q u i d edatis,

ueqtte

, \

e n i m plus e s l q u a m esca, et corpns plus quam i n -

d t t m e n l u m . Consitleralc corvos quia non seminant,

neqne

.
;

vesiro

qnid

indiiainini;

anima

m e t n n i , quibtis n o n est p e n u a r i u m

b o r r e u m , e i Detis pascil

corpori

iUos. Quanto

neqtie

magis vos

praestalis volucrjbus ? Quis a u l e m v e s l r u m s o l l i c i t u y t%*.o*m

V ,*

" ~. -

; " d\
polesl adjicere a d s t a l u r a m suam c u b i l u m
cOv ,
u n u m T Si ergo ne i d q u i d e m , qood n i i n i m u m e s t ,
; > \
poteslis, q u i d de cceteris s o l l i c i t i esiis? P a u l a i i m
, " .
i n subUmiora s u b d u c i l d o c l r i n a m D o i m n u s . Y i d e
nt

, \

e n i m o r d i n c m . D o c u i i cavere ab a v a r i i i a , e l appo-

, ,

s u i l parabolam i l l a m de d i v i l e , p e r i l l a m monstrana

, .

qtiod insipicne s i l q u i p l u r a desiderat. Deinde p r o -

$. "

( \

) ,

, \

flciens

sermonc,

neque de necessariis sollicilos

eise s i n i t . Quemadmodum

i g i i u r diabolus a parvis

i n c i p i t , u l nos i u graviora
quamobrem

mala

faciai

incidere,

e l n i y r m i c o l e o i i a Job n o m i n a m r :

i l a e diverso D o m i n u s

resolvit ejus opera.

e n i m magna peccaia

ftignt, deinde etiam p r i n c i p i a

Primum

e o r u m o s i e n d i t . G u m t g i t u r indicaaset u t ab a v a r i -

, Q l i a caveremua, v e i i i l e l ad ipsam r a d i c e m , u t e t

\ \ ( ,

, \

ipsam
Propler

ampulet,

s o l l i c i l t i d i n e n i inquaro, e l d i c i t :

boc dico v o b i s , q u o n i a m iiifripiens est, q u i

, , , \

p l u r a q o a n i vilae

, \ -

*in bac v i t a a p p e t i l , qualis e r a i d i v e s ;

necessitas exigat, i n q u i r i t , e l p l u s
i d c i r c o dico

vobis, ne s u l l i c i l i sUis animsevesirae q u i d c o m e d a i i a :

, ,

non quod

p a r c l a n i m a m n o n aliunde c e r p o r i c o l l i g a r i , nisi

, * \

nos

mentales anima? comedant, sed q u i a a p -

alamur.

Proplerea sic d i c i l . E t a l i l e r , corpus

quidem

. " *

P r o i n d e quia a n i m a i o r u m esl pasci, m e r i t o a d d i d i t

\ , .

anitiia? pasci. A n n o n

I g i i u r ne s o l l i c i t i s i l i s vegeialivac p a n i

. " \ \

r a i i o n a l i s , q u i d comedaiis,

d u a i n i n i . Deinde

moriuum

i u d u i l u r , n o n pascitur

auiem.

n u l r i i i v a vis anima diciliHT ?

aniniae n o n

neque c o r p o r i quo i n -

afferi r a i i o n e m : N a i n q u i uiajua

, , , D d e d i l , nempc a o i m a m ,

noune et c i b u m d a b i l ? Q u i

. *

d c d i i corpus, n o n n e e i i n d u i n e n t u m d a b i t ? Posiea

, , \ ;

e i i a m a b e x e m p l o c o r v o r u m p r o b a t q u o d nos n u l r i -

, \ \ ;

et, v o l a i i l i a i n m e d i u m afferens. P o i u e r a i e n i r o gan-

, ,

cios p r o p h e t a s i n m e d i u m afferre, utpole E l i a m v e l

Mosen,

- , \ -

Dcinde e l aliam rationem a d d u c i t . D i o , quaeso, q u i d

eed ad majorem

putlorcm volalilia

affert.

, .

sollicitudine proilqis ?

\ . ,

n i m u m q u i d ? N o n , i m o aqfers p o i i u s quidpiant

adjicis slalurae tua3 vel m i -

carnaiibus. S o l l i c i t u d o e n i m tabefacil. Si i g i i u r a d -

; \ -

j i c e r e non poles i d r q u o d m i n i m u r o , q u i d de r e l i q u i s

Job i v , juxta
4

LXX.

() E-.1. L u l . diuiiinmm
icthm.
(/ l b i d . Ivacuavcro
mc totm>t >>c
t

toutn

nctcnnrium

d.fccturum

cst.

891

THEOPHTLACTIBULGARI ARCHIEP.

8.*

MffleiUi as t P e w o k M m e n i , qood tkl Dcmajn- *

crementiiM d a t , l t t a l U dabit.

* |;
, ,
.

T n t . 17-31. CoDoidorato 373

Ulia

* ?,

r r a c o a t : laboraat, n e a l . Dico aeUm

. ,

vobio, ROC Solomoa in ooini gloria t o t vatliefeaiar

] . -

aicat e z . S i aateai f r m e a qaod

bodia

M to agro, et c m io clibanem mittHar, Dexe sie

v e t i l t : qainto

magtt

, ,

vot veaiiel, param I d e o -

l e a ? vot nollie q a a r e r e

qnid

eoari ,

, .

q a W a i b i i a r i : e i aofhe in M b l i m lotli. Emt udm

o a a i a geataf mandi q x t m i n i . Paier

arjiet vetler

acli qaod istia iodigeaiia. Qaio poiios q s e r f i e r e , a a g i s podore

auffooderei. S i e a i n batcalc vottii Detu, u l neqno
O

, . \ ,

SabMxoo l a omoibo* ddieiis pootll sie vcotiri

u n u n e x ialis, qooruui nolta qaidet* eat aeceoailaa pakhrHmdinia; qoanio aaagif

noa, booorabi-

l * t prtd caHerU ereaiaraj, v e a l i t l , p r a e n i m m m

iteeesolias corporia iadomealaai poalalot? Qald I g i l a r , dicet qaiaplato, jabea oolamaa agroa t
Hoo dixit, No eotatia afroo : aod, No ooliiclU .
E i e n l m non probibeo l a b o m , ted toUiciioo
, lalordlco: bac eai, ne tftm

pooaa i a le ipso.

8ie qoi laborai, e i apeat babot in Doo, ia d l r a aollieitodlnetn vivit. Qaod eeim aoJlidiadJtton ut a Deo
abdaceaiem rotecet, manifealoiii eot. Proindo d i c i i :
No qoaratia quid

eunodalit, vei qttid bibatis, e l

olite in aobUmo loUl. l u aabUoo ioUi p r o ^ t n i b i l C

a!iad d k i t qatro diMraciiofiem, e l netilia intubilcoi
v^raioiifiii, nnae boe, aane illad cogitantia e i ab boe
in

illod u l i e n i U , o l setvper aublimiui

qaiddam

iaaagioantia aocom. Aanoa fneril i a lubtiino lolli

Uaac igilur ooilicilodinooi, boc eoi i u io snblimo
lolli, qaia a Beo abducii, probibol Domiaus, d k e n a
Ymt omaia geniet loqoirere. BoUkiloao enim oon
aolii neceaaariia c o n i e n u (, aod, ut d i i i , tempor
a l i i o i ot Boajaa quid roqoirii, et propterea dieilur
elalto i a eobliaie. E i at aliqaid e i o m pU

gralia diearo: non babetaaa

paoeai,

aolikiil

ftvmat vode babeamaa: e i D O Q i n boo sobaiaiimaa

, *

gnatn D e l , o i btec o n n l a adJicIotHar voblg. Ei hoc

M

, ; \ '

^^

, ;
, \
,
, , ,
\
; TC , , ; * , ,
, ,
,
' , ,
" , . \ *
, , \ . ^
^
' ^ ^
f
, \ ,
1

,
* , \ \
\ ; *0
,
, ,

.
, * , \
*
* ,
, \ , \
* \ , -

ed et a t adipen framonti, deinde e l vinom, idqoe ^ , \ \ *

fragraaiiatimuiii, t ad btac aaaas camoa, e i ad baa . ^ ,
Videa aollieitudinen, et

; -

ln aoblime a c aroplios exlollentiaro qoam dicit -

* .

Eapropier Domiitaa aropuui bjecomoia :

goniilea enlm h c qocruot. e i aliam affert

, \ , .

r a t i o n e m : quia Pater nottor acit qnia bit opue ba

, \, \ , ,

aitaginea

e l pbaaianos.

, imo oon onam

ralionem, ted m o l u e . Pater

e t l , inquit.oi P a i e r , quomodo non dabilt Sod et

' , , \ ,
, .

M i l , nec e a i n i g a o r a i : aed e l Iiabeti8 ( ) ,

, \ , \ ,

noc

neeotaaria.

; *

Igitur cum et ipoe t i i Pater, e l voa opua habealis,

, \ \ -

enin

auperflua

suol, aod vobls

et a d a i ille, qoomodo daiurua eaaei? Qurite

, .

Igitur regnnm Dei anle oroaia, 3 7 4 et lempora-

. ^;

() Edit. L n t . Sed et $cit : quomodo

enm ignoraret

f Sid et qnod opu*

habctii.

E N A R R A T I O I N EVAN6ELIUH L U C J B . - C A P . X I L

fc

$34

, - l i u m eolliciludinem abjicile, q n ab Ulo abthicit.

/ . ;

adjicienlurqne

. , \

parva quaeeierU a Deo, nihil ilii gralum fadas : m u -

vobie

tune orania. t i d e e quod ai

\ \

niOcenliain eniin ejus dabonestaa.

, ,

magna, e l illa accipies e i cutn illie accipiea eiian.

S i n quaeaiveris

. \ \

parva. Nam cura te v i d e r i l occupatum r*gno ,

plane n o c o m r i u m o l et tlbi !n robua

c i a l . Annon et in rebus propriU aic f a c i f o M ,

toia

proapi-

, \ ,

et magis curam illorum agimua, qui se nobia

; \

inancipanint, doque illis solliciii aumua

\ ,

aeipsos ipsi negligani? qoanio raagis id aglt D o m i -

tanquam

nut?Propterea

. ,

r a m re]icil,ut qaatraniua regnum ejtu, td quod de

Dominos oinnlum temporaHum c n -

temporalibus solliciii non faciunl. Noli tlmere, p n s i l -

^ lua g r e i , quia compUcitirtn est Patri vetlro dare

vobii regnum.

, \

V E R S . 5 3 , 5 4 . < Vemlite qua poeoideiis e l date

eleemoeynara. Parale vobie sacculoa q u l non y e i e -

, ; ;,

rascnnt, theaaurum non deOcieniem

fur non accedii, neque tinea corrumpit. U b i enim

iu ccelis, quo

, \

tbeaaarua v e s l e r e s i , ibi e l c o r vesirum e r i l . > D o -

minus nominal discipoloe et doctrinam anam e o s -

eipieniea

s u n l sancli in mundo qui gponie pauperuiem lllain

\ ,

o b e a n i : vel qtiod ad angeloa conferantur, nome-

, \

ro iittomparabiliier inferiorea eint, quia mollo p l u -

pafcillum

gregem : vel quod

perpaad

* *

res suot angeii. E t mauifegtum e s l boc ex parabo-

, ,

la quam dixtt Dominoa, qood gamleal pastor plne -

per una ove inventa quae perierat, qoam auper no*

\ , \ - Q nagiuCa novem qua? non erraverunt. Quo loco roon ; ,

atratur quod sicui unam *e habel ad nonagtnta n o -

^,

vem, ita bnmatia namra ad angelicam.Ne

igitur, dlcil, puaille grex, boc eat, ne i n c r e -

limeaa

, \, , \ , -

. Gorit enim loi curam ac providenliam Dena,

, ,

eliam gi tu soilicilus non . Qiiare? Q n i a bonam

. ;

visum , et placet Patri u l del vobis regnum. Qui

. \ ,

igiiur vobis regnum d a l , roullo magia lerrena c o n -

. ,

cedei. Ne igimr dii^das, quod ai divitiarum aollici-

, -

imlinem abjecerie, non ais habilurua aliquent qui

, , \ ;

tibi provideal : aed vendo

, \

eleemosynam, et fac tibi ibesaurum iiidtficienieni.

ea quas babea, e i da

\ ' ^.

Ad ItaBC persitadel nobia raiionibus quibus c o n l r a -

, \, c ,

dicere non poaaamoa. Iu bac enim vtta, inquii, i i -

.
nea corrumpii, in coelis auiem non s i c . Non ergo
, ; I) insipieiitie esaet colligere theeaitros i n loco i n quo
. \ , " .
corrumpunlur? Postea qnia aurura a tfnea non
,
corrumpiiur, dixit, et quo fur non accedil. T i n e a
$. ,

qoidem non conrumpit aururo, sed fur diripil. D c -

\ ^^ . "

nique qaia non omnia furio

nein majorem, et coniradioiione guperiorem. U b i

. , , ,

enim e s l ibesatirus veaier, inquil, illic e l cor ve~

, -

strum e r i l . E&lo enim, iiiquit,quod neque tinea c o r -

, \

rumpat, neque fur a c c e d a l : intuc ipsuni lamen b a -

bere cor addictutn tbcsauro defosso, e i animam quae

divina possessio e s l , injicerc lerrae, 375

; " , \

quauto snpplicio fuerii dignum ? imo quomodo non

* , \ ,

j u m i i i o , s i quis a n i m a d v e r u t ? U b i cnim ihesauma

;, \ .

l u u s , i l ! i c e t c o r fuum : s\ in icrra illc, c l in terralioc :

pereunt, adjicil ratio-

e r

895
sio

tIIEOPHYLACTI B U L G A R I * ARCHiEP.
aoiem

ln coplo Hle, snrsum est ti lioc. Quis

IgiUir noo sarsomesie, 61 aon tub lorra, mallol ? Qaii

non diligeret potias etse angelr, qaam latpa tfm-

* ;

*nr*<*

89
\

'

per in tubierraneis latebris agent ?

Vfjis. 55-40. c Sint lumbi vealri pratcincii, et I n -

c " !

cern accensae, et vos similes bominibus extpecian-

, \ ; -

tibus doroionm suiim qnaiido reveriaiur a nuptiis:

cum venerii e i pulsaverit, confeaiim aperiaut e i .

, \ , ;

Beati s e r t i iili, o/iot cum veneril domlno*, iuvene-

* 6

rit vigilanies. Amen dico vobis quod prtscinget ae,

; . ,

e l faciel iltos discumbere, e l transiens niiniatrabit

, \ , \

illis. E t ai veo6rit in tecunda vigilia, e i in lerlia

;. \

vigdia veuerit, atque i i a iuvcnerit, beati sunt eer?i

, \ , \ , -

. ,
illi. Iloc aniem scilote, quod si K i u e l paierfamiliaa
_
,

qtia bora fur venltiroa , ?igilattel utique, nec

passus fuiasel perfodi domnm $uam. E t igilur ^ , , \

esioie paraii, quia qaa bora puiati9, FHiua bo-

. \ ,

iuiuigveuiet. Dominua poatqtiara discipalum suuro

fj , ,

absque supoifluis fecit e i nudavit ab omni aollici-

ludine e l cupidilate lemporalium, c i i u plana levem

\ ;

reddidit, nunc e l ir.iiiburum suum facit. E u m enim

, *\ , \

qui minister este voluerU, lefom et expodiium

. ,

oportel; ideo d i c i t : S i n l l u m b i veslri p r a c i n c i i , boc

\ , * "

esl, omnibtM roodis paraii eatole ad opera Domini

, ,"

vesiri. E i luctrnae ardenies in manibua vtstris, hoc

cat, ne in icnebria et abaque judicio verseroini,

* ,

aed vobis lumen verbi, quod mouslrabii

, *

vobia

. \

quae facienda ei qnx non facienda. E s i igitur bic

muiidus nox. Porro lucclncti lumbis s u n l , qui a c l i -

" .

\ .

vam vitara a g u o t : ejusmodi enim babitibus ulnnlur Q , .

ett.

, \

Opus enim babet v i i a acliva etiam judicii dono, ut

U qui activam viiam agil, non solum aciai quid

\ , ' -

oporleat facere, aad et quomodo. Mulii enim bonuni

, ,

operarii, quibus et ardenlibua

qaidem

candelfa

fecerunl, *ed non bene, et ialea quidero

. \ ,

auccincii fucruni lumbia, e i opcra quidem fecorunt,

aed non bene : ncc babucrunt ardenlea lucernas in

* ,

inanibus, boc e s l , non babueruni recium judiciuui,

sed vei iu fastum incideruni, vel in aliud arrogantia?

, * -

pnecipilium. Consideres autem e l boc,qnod priimim

, $ .

lunibi uosiri sucoincii sint, deinde lucernae ardeani.

\ , ; -

Primum

, . ,

enim operatio, e i deinde

conieroplalio,

qnae menlis e i t illuslralio. Lucerna eniin eat meni

, \ .

nosira, quae cum babel lumen Del in ee fulgcns,

lum dicilur ardare. Demnt igitur operara, o l v i r - D , *

tule eimus pnediti duas babentea luccrnas ardeniee,

, -

ei

iniernam in affeciibus, et quem pro-

, , \

nuniiamua : et Inleruum quidem ut pcr omnia a n i -

, *

inam i l l u g i r e l : eum aotem quem proferimus, at in

, .

fcermoaein

376

Hngua refulgeal lucidus. Inlnrnus illumi-

; ,

net,

doclorum aulem aermo, et qui pronunliaiur,

\ ; ; . \

alios. nos similes simusbominibusexgpeclaniibus

; ,

dominum suuin quando reverUlur a uuptiis. Quis

* ; ,

auiem hic dominus alius quani Cbrislus Jesus ? qui

; ; "

bumanam quidein assumpsii naiuram,el eicui ftpon-

aam copulavii sibi, et nupiias fecil, in carnein unam

, ,

ci 66 adjuugendo : imo non unas fccil nuplias. scd

, *

muhas. Quoltdic cnini mipliai (iunl in ccelo sancta-

rum auimaruiti, qua.> r i commciidal Paulns, vcl ai

',, %; ^ ^ ;, x a t i

, \ ?

897
ENARRATiO IN EVANGELIUM LUC<. - . .
838
, . . * eittiilis Paulo, virginee caetas . Redit auleui
; , ex cofleeiibus nupliis, fortassis io uuiveraali c o n , *

suinmaiione

; * ])

gloria

Paifia.

roundi,

quando de ccelia veniet tn

* \ -

jnsqne

propria

* ,

Beatus igilur ille quem invenenl s u c o n c i i s lumbip,

Fortassis auiem et in u n i u s c u morte inexspeciaius

adveniene.

boc eei, vcrnm Cbristianura pbilosopbum agentem,

et ad miiitslertum Dei prseparaitiiii, e i habentciu

lucernara raiionis e l judicii ardenicin : et uon 80-

\ ,

lum facienlem quod bonum, sed bena eiiam : a c -

, * \ \

cipieniemque et conlempiaiioiiis lucernain. Haben-

, *

do enim lumbos

cerna conteroplaiionis : imo polius

prascincios (), nobts advenil l u lucernne diwe,

una quae eel in corde, et aliera sermonis. Ejusroo-

, \ *

di ministri eiiam Dominus

. - geiur

minieter e r i l . Pnfecin-

euiin, inquit, et recumbere

Ulos faciei, ett

, \, \ . \

praeieriaiis

Deu secundum quod non omnium bonorum

luiuistrabii

illis. PraBcingUur

ilaque
effu-

aiouein nobia suppedlut, sed illam reetringh. Q u i i

, *-

enim potest capere qunntue sit Deus? et mauifesium

, ; \ \

esl ex Seraphim, qui ee obiegunt proptcr excellen-

tiam divint Uimiiiis. Porro recumbere facit bouoft

; * *

eervos : lotos enim per omnia quiescere fetit. Naui

* ;

t i c u l qoi recuinbit, lolo corpore

secmido

* .

acent. E l e n i m in bac vita quieicm corporit non i n -

adventu

quiescit : i u i n

orones sancii per

omnia q u i e -

venianl. Alibi autem cum animabus *piriiualia e i

divina eorum torpora incorruplioitcm baerediiabant,

e i otnni quieie

, \

omnibua illi^ * . Blinialrat vero dignis, par eia r e t r i -

' ,

buens : et s i c u l

; * \ \ ,

ipse eis vicissim niiirfslrat, e i dapsiiem eis mentam

\ \ ;

preaiat, exbibens

, \

Al

. *

varia viiae nosira? tempora : ut exempli gralia a l i -

quid dicam : Quemadmodum qui in aecundam. aut

fruenlur, et e r i l

Deus omnia iu

per

ipsi ei m i n l s l r a v c r u n i , i i a etinm
spiriiualium donorum lauiiiias.

secundam et lertiam

vigiliam

imelligas

. "

lerliam vigiliam vigilai, vigilantis&imua csse vide.-

\ ,

lur(isiis eiiim boris boinines inaximo e i priino s o m -

( --

DO lenerituf) elc, obseero, eliam intelligas in diver-

\ ; \

),

sis vltae noatrae alalibus esse horas, quse bealos nos

facianl, si vigilantes iiiveiiti fuertmus. Kapuit quis

divititaa tuas, mortuiauni 3 7 ? aibt illii, calumniam

. '

paasua cs : si in i liusniocli temporibus

, ,

lapeus, ed figilans iovenius a Deo et Domino, et

non faeria

; ; , ' \y nihil aliud pra?ler inandau Dojnini feceris : ulique

\; , \
vigilantetn ta aecunda et terlia vigilia invenerit,
,
boc eel io periculoso ct gravi lempore, quod m o r *Yf^T0p4xa \ ,

tiferum

^ , , \ , \

praebet. Opus

; ; *

eniiia aeeirailaiour,qul ai vigilaverii, nibil ex rebtta

^ * * * * ^ ,

ejus auferre poierunt fures ; sin atjteni somniculo-

soninura e i casum

dissolulis

anhnabua

ilaque fuerit vigUaniia. Pairifamiiiaa

sus fuerit, ablaiis

\, -

quidam boc loco in^elliguni diabolum, sicui e i per

omnibus fur evadit. P e r

furem

domum

, \ ,

non apparet

F u r l enlm boc loco Dominicus advenlus comparaiur

I I C o r . , .

" I Cor. , 2 8 .

\a) Eklit. L u U omiUU, habendo enim lumbo$

prnccinclot.

animam, e l palremfamilias, homincra; sed

exposiiio

aatif accommidaia lextui,

f

899

THBOPHYLACTI BULGARIJE

ARCHIEP.

eo qood rcpento et ioopinato : tietil e i - -

qoidoiD

d l c i l : Dieo a a l n

Domlni q a u i

far ia n o c t o . E i boe loco vide quomodo interpro-

totor Bomiouf q u U s i l fer. N i m d i c i t : E t voa i g i -

. \ 6t

tar YigiUie, quit qua bora non pulaiie, Eiliiio h o -

. ! -

reinbi vonlet. Dicunl quidatn qaod per primam v i -

\ ,

filiain inielliganUir bi ql aliU euul diligealiorea :

, . ,

per aocondam vero, qal aliquaatum

proiocerunt:

etlaai illix infenore*.

\ -

per teriiam autea),qai

At alii divereaa. ratatoa expoaueront, e l primain,

* \ ,

qua adoieocentee sutaoa : tecandam, qua viri : ler-

. "

liam, qua . B e a i a i igliur quUquie

qaacoaqoo

. ' ,

reuie inveniua feorlt vtgitaus, nec operaado bo-

, * , , ' .

nat DOgligenier geront.

, \
.
VEA%.

4-1. c Dixil autew oi f e i n i a : Domiae,

* ,

ad ilicia isiam parabolam, au edaai ad omnea?

, ;

Aii aolera Dotniuus: Uoiauam fldolia diapeaf*

* 2

lor ae

prudena qaom conatituei dowinua

ooper

, \ ,

fainulitioiii u i u m , u i dei illis in temporo dimenaam

, -

cibum ? Beaiue III aervua, quom cum vooeril douil-

; ,

nus, i u Y o n e r i t i i a tacieotem. Y e r o d i c o vobio quod

onnibua qua) pottldef, preflciel illum. lulorroga-

, \

vit

Peiroa ceu curaut

oumiam

habens, e i pro

, , ,

f r a l r a n aaialor, e l

c u i jain coiicrodiia ficcloaia, nom ad omnes para-

, \ ,

auditoribus aolliciuu, Unquaoi

bolatn dicai. Dominot voro aoo iuaniretia ad ialer-

rogatiouen reapoodei,

iudicai qnod d i c u parabola coraumnis ait, e l ad

, ,

quidem periiueat fidelet, et ad apoolo-

, -

aed oeculto quodaai modo

los, e i lu primia qai ve& doctrina vol diguitaie

prawuni. Verom audi quituamsit

pnideaj

\, , \

diopeo8aior. Paraboia oniiu prradicia mullift, iriquit,

^,

coagruii. Nonc autom do b U

aunt

. "

babeas,

, \, ,

fidelUac

qui prefocti

aliis, inquiro, quia inveaiatur duo bxec

fldem d k o

e l prodeniiam; rara eniai bic e i i n -

\,

vcniu diflkilis. N a n aieol in diepoDialioolbiis dlvi-

liarum quia Qdolia foerit domioo , non auiora

\ * \ ,

, disperdli rea dominl, oetcloo* 370

'

difpenaare

illaa

aicot convenii, &od non dat qoando

, ,

oporut, e i damnam facii domino majoo : iiortjn

al |-rndftJ8 quis fuerit, et expendal, fnfldeJia aoiem

, ' , ,

s i i , fur uiiquo faerit, e i lanto magia difflcilia

\ , probcoiu, quanlo pradoaUor: ita e l in di?inia D , \ , ,

fide ac prudentia. Sclo eaiin nulioa qui viden , \ , \
lur viriuio ac pieiaie ac fido pnediii, propierea
\ \ ,
qood ecdeaiaaiicapnideiiioradaiinistrare noqaeant,

\ \

aamnofoo coae Eccleaiie, e i oon aoluni i a c a l u i e a ,

' , -

aed eilam

, \ ,

animae

perdoro:

o l exeuipli gratia,

peecavit quispiain peccsito qnod animaiu ofleadil:

nisi pradena H qui praeaidet,

, \ -

ted laotuiu babeai

ftdent, boc eai viriuieia abaqae judicio, vel ex

, ^

ImiAodica incre|iaiioae, val ex inteinpealiva illiua

maiuueittdine corrumpilur ks qui lapaaa eai, e l non

, ,

aanatur, sod couierilur. Qimquia

igilur fiilclis et

prudens iaventus fuerit, contiiiuelur in niinUlerio

II P e l r . , 10

,
, ' .

ENAJHUTIQ IN EVANGBLIUM LUCJL - C A P . X I L

W2

\, , ^ \ Doeiini, hoe e t l sbper otnnea aorvot, ut oaicalquo

,
4*t menstiroBi rrtfitoeoll in loinporo , koc
, * e*t t e m o dociriaa? qao aluniur anima), tive opo>
, { , , ,- , *

rtit

oxompHim, ot mandaiom

qnoakodo v i v e r *

oporteai. Beatao qtil u l i a faerit inveniufe, et fcipcr

* , c l

Ofnoia s a a conaUitt*! ifthnn Dominua. Non soluai

, , \

ftnler oervoe, aed o i aabliiniori gradu

, \

soper omnia cotutiiuet, ut e l o i terrena eubaioi e t

provebooa,

, ' \ ,

ccelealia. T a l i t e r a l JettM Nave, talia Eilaa. Illa

\ # ,

enlm aoli, bic auiom nebibu* carli Imperabat. E t

^ > ,

omnea Bimpticiter saueti, u i atnici Dei, bia qtu&aroici

, , ,' ,

aoni ohioior. Comrottnb enfmaoot

r a m . qui in aolilaria viia activam v i u a i

. *

agit, eiaervllea aflbcitonea, iram ei

\.

gubarnal, et suam cuique mensaram irilici Inteov

omnia aiuicocoBcupiaceatiam,

, . , & poro dietribuii, iram quidein i l a , o l odio habeat

, \
v d i o babenie* DomJnom, ot a o p e r inimteor
, ,
taboatat, concopUceDiiain w o ita, ttt n e r a a a r i a a i
; , ;
, ,
, \ -

caruia geratcarana, e i eam lolam in Deum d i r i g a t :

. otnnla, inquam, talii. b e a i u a e s i , etataequeiur e i l a n

coaieitipladonom, et aupor oronia quaa D a ;, \ mini aui , conatituelur.mtrebiiorqaoconteai*

\ , \
plauvo ocalo p m p i c e r e ol eaa q u x non proprie

\ * \

dieunlor facultalea, e i eaa qoai proprie, aHornaa

dico.
/ \ , .
>
, \

t t l

. 4 5 , 46. Qood servu* iile in cordoaoo

d i i e r i t : Differt Domiiiut roeus redilum, ccBporitqoo

; \ , Q perculere senroa ot aocillan, e l edore bibereqoe, e i

xa\ x i v u v , \ , -

i n e b r i a r i : venlei dominus aervi fn die quo

? ^^,

Don eperal, et bora qua neaeit, e i diaaecabit euai,

, \ ,

patiemqoo ejtit cnm infldit

. -

aervis, qui dooum apirittialia praesidentla? aoeepe-

: ,

ponet 1 Vae u l i b a a

runt, e l dispeniatlonom aibi commiaaani iDfideliter

geruni, et bibunl a e inebrianlur: aiye ebrietaiam

, \ , \ ,

aensibUiter intelligere volaoria : cooiingk enim e i

* \

boc malii E c c b ^ i a r u m pnesidtbae, 3 7 9 qoi deJi-

; ,

ciooo v i ? a n l de bonia paaperum : eivo etiam per

ebrielatem

> , \

meniis per falaas

inieiligore placei prrverslonem ttatua

\ .

Yerberant eniro talaa praesidea aervoa et anpillaa

; \ , \ ,

boc eat, oflendiculo aunt inflrmioribut Ea\t$\m

, -

quoram percotiuot conaeieniiam. E i e o i m infirmua

doclrina8,

vel aoiorem diviiiarum.

. \ - D d pasUianiroit, COOI viderilraeepiscopain vitam

aiale Irantigere, pereutitar couacicntia offenaus et

, -

plagain

, \ , \

autein toniiogonl taftdeK tervo ex 00 qood

d i c t t : Dbfert domiaua meua r e d i t u m : pra ignavia

accipil corde,

fiiquo

iufiruiior. Ilasc

/ , , *0

coim boe facii, non coghana boram roonia. N a m

; ,

t i cogiiareratfj

flnem et coueumuiationem v i l c nosirese, tninua

venturom bominam, et i a fotibaa

. , , \

oiique peecaremoa.

\ ,

Dissecabil,

Veraot vide

et auppliduui.

ioqnil, illum, boc e s l , privabil ilfuH

. * \ 4-

docendi gratia. Ne qais enim putel quod ipsi c o u -

. , , , ,

ferai donum ad boc iie graviua punialur, Quoaiodo,

. ^

inquil, c30nferal ei donum cum 1aW nunc nudaiua

iiifcn.alor? disaecari cuiiu aigniftcat gratfa p r i v a r i .

, , \, -

Enimvero ilte luuc nuserabilia iuveniior, qiiod s i i

, ;

caro e i non spiriuis, quia tuuc jiama i n spirllu,

THBOPflYLACTI BULGARLB ARCHIEP.

904

ieenml9iii Apoaielu-, qaaodo SpWiua D e i bafcltai ; , 1 nobU . Qui aaiom non ombulai tpiriiu, aed ,
carne ost, o i oxpers iavotiltis faerii v i l * apiri-

| *

, c a n iDcredalis ordinaiur, uipoiequi c u m

, ',

iaeceaulo eutado c o a d e o i a t i o r : quooiamaibQ u i i -

liialie ab appareoie I d o percipil. Vera * n k n fidet

' , \;

lit Ipae nen fuiL Nam s l in eo fuisset vera fldea,

, ,

diapeaaaior Odelia fuiwei. Yertim nuoc quia bibens

et e ioebrians fuU, et res Domini corrumpetu, I I -

d e n w a o i non bujbuii, quae exigitiir a dispentaio-

r i b u a : bene erga cura iufidis poaitar

ponio ejus.

, , ,

Prifaiaa t n i m dono e i nudatua, milue Uiveoiiur,

, -

el noo integer.

, *
Y s o s . 47, . Ule aulenx aervua q u i cognovit

, \

voltmiaiem donTiei-aoi, ooc praparavit, aeqao

oecttuduui volunuiein ejaa fecii, pUgis v&pulabii

, ,

m v i i U ; qol aalein JMHI cognovii, el feeii digna plagia,

, *

vapulabil paocia. Porrocuicuaqoomuliam daium ,

, * ,

muliam qusroiur ab eo : o l cui commeitdaveraiu

, .

nkuliai, plua- peleotaboo. r^loc loco aaapliua quid-

\ \ -

dam ac lerribilius nobia detnoMirai Doaiiiiaa. Noo

. , ,

olutn enint, iuquil, grxlia ottdabiturqui u l i s eet, e l

nibil sibi proderii boc u l libereiur a poenis, aod et ),

roajori* coodeiuuaiionit caoaa e r i l digaiiatis magni*
. " -

tudo. Qao plut enim acii qoi poccal, laoio graviottm pxeaanj sibl acee/. io aeqaeniibua boc

naaifeaiiiu fii. C u i enim daipra eat mulium, a b e o

. .

reqoifetor otiain tmiUona : e l cui cotumendaverunl

. *4)

, , ,

nmUujn, petenl ab eo. Per boc etiim aignalor, C * , , fuiaram

m*4aroia. Datur -igiiar c t comnendatur doclori-

bua : daiur quidem, u i graiia aaoandi morboa, ot

. ; \ -

pcanam

quajn meronlar dooiorea, 8 0

fadoodt wiraeula^ eommeadatar aleai e U v e r b i e l

.docirinas donunu t cam dixii, Daiur, poa aubjan-

gil, Amplitia e x i g e n l : oed cum d i i i i ,

tar,

Commenda-

. , ,

e i proiecio dofloot verbi opus habot labore,

aoipUaa oxigiior a doctoribus. Oporlei eaioi eum

* , -

D O C eaae dttidem a c ignavuoi,

tnoliiplieare

U l e n l u n v o r b t . l g i l u r , e u i commejidaveninl. inlelli-

, ;

gere deiva, cui rouUuiri daiuw ad usuram. Uturam

. (,

enim comroeodaium

* , -

e l depositum bic aignal. A l

qui quaerant ; , beno, puaiaiur is quia

K i l volunUleiu Oomioi, et non facil : qui aqiem

,, , *
D

raes^il, quare p a n i i a r ? quod poiuiaeei eiiani

dittcore, et noluit, aed pigor fuit, Ipse m caooa

* ,', ;
, , ,

fuil quomiau didicerit : quapropior

panieadua

; ,

oai qvod epoDte aon d i d k i k Timearaus, frairee.

, ' ^

NaiBr ai U qai nibil aeit, omnioodigoea plagie:

quai exeuaaiio liborabii tos qai ocieoier delinquun,

, . , -

l a a i i m e doctorea fucrioi? Gravior eoim e s i bsec

' , ; ,

Coademaa,tio.

;
.'
Yoas* 49 50. Ignein veni mUeurus in l e r r a m :
ei qoid voio, el Jam acoentus est? Sed baptiamo
Rora, ,

, ^
; ,

ENARRATIO I N EVANGELIUM

S05

LUC.E. -

CAP. X I I .

906

; ; Imbco bapliz.tri, ei qtiomodo

oonsiringor

perficiatur? Per i g n o m qniJem c l

; ,

doncc

prsdicaiio

\ ; , -

inlelligilur. Senno

* ; . \

omnem maierialrm e i imperfeclam cogiialioncio,

e n l m ignis est, qui constimii

; *

ei simulacra abolei cujuscunque fuerint

lnielligitur eiiam ei zelus pro virluie in unoquoq'ie

matcri?.

nosirum accenaug : fortassis atilem e l i s e&t qui

propier verbtim Dei fit, non dissimilis aulein a

p r i o r e : boc enim igno vuli Detis accendi

Unde, quid volo,

{,

id est, qoanfuro

volo, si jatn a c -

* .

censos e s i ? Urget enim u l accendalor

\ *

aicut e i Paulus dicit : S p i r i i u ferveaiee.

r a r

auiem mortenn suam dicit. Quoniam enim ignis ille

; ,

ignls ille.

sum : AmuKor eniro vos muUtione Dei. tptiama

.
* \

corda

noatra. Debemue ignitum pro virtnie zelum baberc.

'* , , , , ;

non aliter accetidendua e r a i , quaro mortam

e j o s : nain ex o lempore pradtcaiio ol zelua c r e v e -

, .

runi, propierea subdil eiiam de morte, btptismiim

, * , ,

illam vocans. Ilanc aulem valde deaiderans, i n q u i i :

E l qnomodo conatringor, boc e s i , quam soliicitus

, ;

sum a c

premor,

inorlem

pro omnium salute. Ignem venil

donec pcrftciatur? Sitio

etiini

roisaurua

* , ,

non sotuai in omnem lerram, h quam

ei fidee explanala s u n l , scd iiniusctijusqiie aiiimam.

pradicaiio

.,

qna? terra quidem

? ,

auiem Dei quaei igne saccensa, e i d i v i n o r u m aemi-

spinosa est e i sterilis, a verbo

, .

num capax, e l 6piriloalium fragom ferax facia. Ubi

"

enim

, ,

alicujns animae invieibiliter

divina

gratia
381

coutigerit, viiletnr desiderio Dei sopra quam

, -

, dici qtieat flagrare, quemadmodum

' grabat divinoigno cnm d i c e r e t : Nonne cor noatrutn

. ,

, ,
,

accensuro erat i n nobia 1

n

Quiaqoia igiior banc

aflecliooem exportus e s i , t c i l quid dicamue. E x p o riunior auietn multi eiiam qtiando leguntur diviiue
Scriptura, v e l v i u e

aanctororo

Pairum,

vel

admoneantur vel doceantur, quomodo accendanliir

aniitias ad faciendum bonum. alii quidem

:,

fla-

iiaque

ad flnem flagrant, alii vero slaiim frigescuni.

, .
$ ;

et Cloopaa

, '

VBRS. 5 1 - 5 3 . Puiatis quod pacem venerim m i e in lerram ? Non, dico vobis, imo separatio-

nem. E r u n t enim ex boc quioque

riiviai, tres advereos duoe, et duo contra ires divi-

, , *

, *
-

advereua fllitim, e i

a ,

Owx

^ , , . "

flliut

advewn

p.urem : maler adversua filiam, et QHa adversus

- D mairem : socrus adversus onnim

dentur, paier

in domo una

soam, et norna

adveraus socrnm snam. Cbrisios quidem c s l pax

noslra,

sed, Non venl, inqnii, missiirus pacem :

. ,

unde aenigraatice boc dictum eeu D k i i n u s igitur

& , '

qnod non omnis pax viiuperio carel, et bofta est,

<>,

sed est saepe pax periculosa, e i

procul

a divina

* ,

cbaritaie rcjiciens, utpole quando pacem baltemu^

et

?, ,

enhn pacem non venit Cbrieius u i darei, sed c o u -

iraritim v u l l : ncmpe ut dissideamug propier

; ,

couspiramu*. in desiruclioncm veritalis. Hauc

bo-

niun, quod et in persccmione facium est. I n una

enim domo pater gemilie a fliio fideli differebai,

, \ ,
f .

* Lu^-

ci

maler a fllia, c l contra. Quomodo auiem di-

5^?.

PATP4>I.. U R . C . W I i J .

29

THEOPHTLACTI BULGARIiE ARCHIEP.

907
tettdo, Qainqrja
enofliertUoee

i a d o n o ona dtvhi

persoou

e r a a i , i a

pooait? W c i m a i i g i -

WS

, i v t f

; opv

i x r qeod ont pecaooa bit amrapia eol. F U i t et

norttf eaden

c * t pertona. F i l i a eoifti d k i i a r , tt

, -

ad mairem referstar : N m vero, t i ad tocraai.

, , tt

T r e t ifHar eroni dfrUi, pater e i mater et a o c r a ,

, . ;

advetatia dooa, iliaai et faliam. F i l i a

eniaa cara

, , , -,

i n a pertooa ait, doaa rolaiioaes tnaciplt, e i a e a i n -

\, . "

daai boe videtor dupfex peraona matri e l tocra

, , ,

coUaU. loialligo avtem alinplieiter per patretn et

malftta

: per iltain

, \ \ .

a n l e a ot flfiam, omnia nova. Iiaqoo Dominoa volt

c * aocruBi, veiera oumia

pngneoi

, \ ,

cxai aaliqoU aosiria oederatiB moribas o i dogma-

* x s l

aua uova e i divina ftrxeepia et dogmau

qaidom

meos, B I I U B vero ralio. Divlsio boram fHi. i a a a -

* .

qaaqtie doroo, homiiiis inqoam, at d i -

* , ,

ti*.

IntelUfO

aitein oliam

aic : Ptler

c a n , iDoalrala foit Diuuvsii Areopagiut, e l

\ ,

pnrdkatiotieai ananepit, repugnavii aalem

ejua

, ,

n e n t i , qum tam alacriter Adem auscepit, gentilia

raiio, leolans ooietidoro

dlaletlicia toadicalia, ut

vot -

illas aeqoeretar. Videa diviatonea* ptiria et filii i n -

;,

ter ae ntMigtianuon propter Cbnaium a i pnedica-

, :

Uooem Martreri qnoqne et aocrnin vocabia m e a -

. $

l e n , filiom vero e i noram aenaan :

382 ^

ooi pvgna propior C b r i a i a e , inaargooie

coalra a e a a a m : qoando mesa suailel

, n l e r

meoie

pnefercoda

;
, .

raon flrna t o i i t , inviaibillaqao viaibilibua, baboiqae

ad boe deaionstraiiooef maltaa adjuiricea. CommU-

l i i a r auiom e i bellom coolra mentero. S e n - ^ (,

soa enioi pcr miracula e l sigoa qvas tidentor p c r -

ductos ad fldoin, aoa crodil mentU cogiiaiioiiibas:

neqao eoim gooiiliuui demoaatralloiiea vult aeqoi,

q w coitipellunl illia allendenlea credere qaod

faciua e i l bomo, vel qood virgo

pepereril.

Ilujaamodi geniiliom deliranicnia, nalune acr-

; ;,

vieotia. At aenaua per miracata q u videoiur, pne-

, .

ataniior omni deoiooatratione eoi, ad Dei cogniiio-

nem manadueona. Non igitor pax e l concordia

, . !

bona

" -

eat, aed el quando e i pogoa el ditaidiuiD

divina quantam

rea videUir. Nallua igilur

aiucl

maloa, c l quamvU pator et inaier advereentur legi

Cbriaii, repugnandam

eat eit pcrindo ac boalibui

veriiatia.

/ -
,
9

* , ,
, .
V l M . $ 4 - 5 9 . Dicebat aaiem ad lurbai : C a m D
" , "
viderili nuboni orioniero ab occaeu, staiiin diciiie,
, ; , *0~
imber venil, et ila fit ; et cum a a i l r n m flaniem,
, *
dicilif qaod te$lui erit, e i iit. nypocribe, faciein

coA\ et teme nosiia probare, boc aaiem

', <

leropua

qui flt a l non probetisTCur auiem ex vobisiptii

, -

non jodicaiU qnodjusiam e s l ? Cum eniai vadis com

; '

adversario luo ad magistratum, in via da operam,

; '

ut UIM rcris ab ilio, no iorle pcrlrabai le ad judi-

' , ^

cem, et jndex Iradai le exaciori, e i exactor conji-

* , Xfm^ft^

ciai te in carcerem. Dico tibi, exibis

\ ;

donec ubimuin
quam de

etiain minuluin

pnxdicaiiaue

inde,

reddas. Post-

disseruit , igncmque

et

* , frfj
,

Uwt%i

(09

ENARKATIO

IN EVANGEUUM

910

LUC.E - C A P . X l l t .

gladium noniinavit : qnla Torisiftiile e r a l andienlef

, - *

uirbari, Inleliigentes id quod dkebalor,

; ,

Quenadmodam aeri qualiiaiee a quibosdam siguia

ioquit:

, *

eognotciiis, aic oportebat et meoro advenlum c o -

gooscereex h U quae dlcuntar, et ex his qust a roc

fiuot. E l e n h n serraones tnei demonsirant tne c o n -

, *

irarium vobia, aimiliter ot opcra. Nain voa quidcm

. *

pnblicani e l raptore*, ego autem non babeo ubi

' , \ .

capui r e d i n e m . Oportebai fgiiur , veluii a nubt-

bua i m b r e n , e i ab aastro oealum cotijcctatis, aic

. " ,

eiiam tenipas b a j a t m e i advenUis probaro, e l c o n -

, \

jeclaro qnod non venerim mitlere pacem, eed i i n -

brcm ot turbationem. Nubea enim et Ipse , e i

, \ ,

ab occidenie bumanae nalurae venio q n * prius fuii

, * \ . -

bunailis, e l magnam

, \ , ^ e j eiiam veni

e s peocalo caliginem habuit.

igncm luiltere, et aeslum

facere.

, ;

AiiRier enim s u m , epiritus fervidoa, e i frigidilati

; .

aquiloais eonirarias : quandoquideui in Betblelieiu

, *

appartii, q ad aueirum aiia eal. ubi hav.

, ,

dixit, docei eot eiiam

euiui ooteuderal laudattim 3 8 3 discidium, o e i e n -

dil

; \ ; *

de laudabili

e i irreprobenaibilem

adveraariua

rapuorii

pace.

Qoia

pacetn, e i h i q u i l : C u n i

te ad ttibunal, i n v i a da

op+ratn, fealina et laliora, id enim aigniftcat t?-

* ,

, da operam, boc e s l , modo*' cogita,

quibna ab eo libereri*. V e l a l i t e r : Da operam, boc

, * ,

eal, etiam si oibil habeas,

* ,

boe eai uaurain, ut libereria ab illo, oequaudo i r a -

; * * , *
, , , , \
,

, ,

, ,
6

, , !

feuerare,

et da operam,

h a l tead j n d k e i w , e l jadex iradat te exaeiori,et e x a c

i o r projiciai le carcerom, donec ullimum minii

tuni reddaa. llaec atttetn dicit Dominui

eiterrena

pcr haec craasioret, et ad paeein raciendam cogeii*,

aciens qood eos qui niagis lerreaires aunl, nielus
damni e i eupplictoruni

plua etnendet, e i proplere

\ .

ilicit bicc. loielligunlor auiem basc etiam do d i a -

, ,

bolo, qui nosier adveraariua e s l . C u m igitur i n via

bujtia viias aumua, demoa

cando, u i ab eo libareinur, e i n i b i l conimnne eum

eo babeamuu, neqaando in futaro judicio

, *

^ ;

j u d i c i . Opera

operain, virlolibua v a Uradai

enini ejus qnae in bac vila faci-

& * , , ,

mus, i l L iraduni jttdici, 01 jtidex iradit

exaciori, d.cmoni

* , ; , -

genii, et poslca '

runi

xptTfS , poeu*

poccalorum

cuidam
poenam

iuipkainas.

minuio-

autem i m p l e u CKI

ergo puniomor. S i euiiu

carccre inanebimua donec exlremum niinulum

- ;,

reddaroua, e l nunquam

sium

cxv

eiiam

i u a u i u s , e l mensuram

Nuuquam

po&nae uienaura, aemper

i

torquemi et aflli-

nos douec

reddituri s u m u s ,

mauife-

quod aeicrnuin s i i fuliiratn auppliciunn.

, xaA . ,
. .
&1*

,
. .

ra&Jtafwr,
ir . IJecl
Ttic
'^ .

<
.
crtriMJfS+K
, .
^*
.
zi&r *
.
Qx?*l3*v
" ? $

, -

C A P U T XIII.
De Gaiilceis diis quitrant ix Siloa. fic* fructnm
iton ferenu. muiiere tpirilm infirmi.
Parabola
grano zinapi tl fermento, De
itterrogame,
nxm pauci lahandi *inl. nuntiali* Jem ob
Herodem.
VF.RS. 1-5. A d e r a m a m e i u quidam eodem in l e n i -

998

THEOPHTLACTI BVLGARL ARCHIEP.

907

na

ia

tendo, QninqtM

eamevaiio-te tex p t r a o n u

difiti

e f n n i , i

t M c t x t ; ojSv

pooait? Meiniat I g i -

qood a n i pecsooi bit aasampu eal. F i l f t

lor

mt

eackoi

Doros

penona.

, , tt
, . T p c l ;

T r e t i g i t a r oratudiviai, pater et mater e i t o c r t f ,

na

dooo, i l i a m et nliam. FiUa

peraooa slt, daaa

dvrv

rebiioaes

*-

, , \ ^, -, kn\

eaira cam

\, uUp \ .

a n t c i p i t , e l tectui-

boc vidttor dnplex peraona matri e l

\ >

, -

F i b a enira dteitar, tj

*4 tmatrea referaiar : nanw vero, si ad socniBi.

adfetatis

, i v t f

, , ,

toero

eollaia. lutelliga aiem aimpltdier per patretn ec

^, * ctvai

matram

, \ \ . NOti

c * tocrom, veiera o u m i a

per i l t a m

aateai et flHam, omnia oova. llaqao Dominat volt

w a oova e i divina ftreeepta e i dogmata pngneai

, \ ,

eara aoiiqaU
tfav

Bootrts

Iniellffe

* \

aeeleratie moribus e i dogina-

aaleoi ailam

eic : Pater quidaoi

fi

; \

* , fitiai vero raiio. Divisio bonitn ftt in n a -

qaaqtie domo, bomhiis inqoam, a l maniretiina d i -

* , ,

cam,

iQaalrala fuii tnena Dionysii Areopagiut, cH

\ ,

ejoa

, ,

iam alacriier Adem suscepii, gaiitilia

pnrdicaCtoeein anscepit, repognavii aotetn

n e m i , quta

* .

ratio, tenlans ooietidera

dlalotUcis tondiculia, o l

* vot -

Jn-

:,

te rrpugtiantiun propter C b r i a i u n pneUica-

, *.

l i o D e m ? Maireri qnoqna e i oocrom vocabia m e a -

. ^

tetn, filiom vero e i noram aenaum :

illaa eqoerelar. Videa diviaioneaa pairie e i

ter

382

fiiii

e l

baa ot pogna propior Cbrialao), iorargooio meiiie

eoatra aeaaatn: qoando nt*M w a d e t

, .

fiuxafnxit,

prsefercoda

inviaibiliaqtto viaibilibua, babotqtie

ad boc demonslratiooea nrtliaa adjuirieea. Comtnit-

t i i i r attiem et bellam coolra meateni. S e o - g ^ ,

M * eaim pcr miraeula et signa qvte ?identur p c r -

ducias ad fideni, aoa crodil meoit coghationibus:

neque eoim geotiiiuui demonttraUooea

vali aequi,

q o c cotnpellanl illia aitendefliiea noa credere qaod

Den factut ail

vel qnod virgo pepererit.

bomo,

Hujoamodi suot geniiliam ddiramcnta, naiorae aer-

;,

vionlia. A l aenaut per miracvla qnae videniur, pne-

, .

stantior omni deonoostraiiane el, ad Dei c o g n i i i o -

nem mauaduceai. No

;, .

oinnis

igitar pax e l concordia

bona eat, aed eat quando e i pogoa el dUaidiain

ditioa

quaHtam

rea videlar. Nullus igilur

amel

malos c l qiiamvU paier e i maier adversentur legi

C b m i i , repugnandum

; *

eat e U pcrinda ac hotlibui

Teriiacia.

, * -

* , ,
, .
V t a s . * 4 - & 9 . c Dicebat aaietn ad lurbaa : C a m D
<
, "
vulerilia nobom orieulem ab occaau, s u i s i n diciiia,
, ; ,
imber veuii, et iia fil ; e i cuin ausinim Oaniem,
, *
dicitif qaod e r i i , e l lit. Hypocribe, faciem

coili e l terrae nostia probare, boc auiem

lempua

, .

qui fli u l non probeiisTCur amem ex vobisiptis

non Jodicaiia qnod jusiura e s i ? Cum euiai vadis cum

; *

adversario luo ad magiairatum, in via da operam,

; '

ui

'

libt rcria ab illo, no iorle pcrlrabai le ad juli-

cem,

eijudex

Iradai l e e x a c i o r i , et exactor cooji-

ciai le in carcerem. Dico libi, nou oxibis

donec ubimum
quam

de

eiiam minulum

praedicaiioue

itule,

reddas. P o s i -

disseruil , igncmque

ei

, ;

' , ,

* ,

, "

tOS

ENARRATIO

LUC.B - C A P . X l l t .

IN EVANGEUUH

910

\ - gUdium nominavit : quia Ycrisimile eral a a d i e u u *

larbari, inlolligoiiies id quod dkebatar, i n q u i t :

Quenadmodun) aeris qualitates a quibosdam aiguis

, * '

cognoociiis, s i c oportebat et meora adfeniom c o -

, \ xaV
,

gnoocereex h U quaa dicooiur, et ex bi qpat a roc

ganl. Etenim terroones mei demoniirani tne c o n -

, *

irarium vobis, enmliier e l opcra. Nam voe quidem

. \ *

pnblicani e i raptores, ego autem non babeo obi

, \ . !;

caput reclinem. Oportebai igtiiir , veluli a nubi-

bua imbrcai, e i ab aaslro ocsium conjcctatis, s i c

. " ,

eliam lenipos bojoamei advenlus probare, et c o n -

, \

jectaro quod non ?eneriui millere pacein, *ed h n -

brem et lurbaiionem. Nubes eniin et ipse eum, e i

, \ , -

ab oceidenie bumanae naiurae venio q n prius fuii

, * . -

huaiiUs, e l magnam

\ , \ ,

veni

ex peccalo caliginem babuii.

igncm roiUere, e l aestuni facerc.

; , ;

Auater enim $um, epirilus

; .

aqailonle e o n i r a r l a t : quandoquidem in Betblebeni

' \ , \ *

appami, q w ad auslrum * i l a eal. E i ubi ba*i:

frrvidus,

, , \

d i x i l , doeet eot eiiam de laudabili

* \ \

euiiu ootenderat laudatum 383

\ \ ; *

dil

e i irreprehcoeibilfro

adveraariua

rapuerit

e i irigiditati

pace.

Qaia

discidium, o s i o n -

pacem, e l i i i q u i l : C a r i

te ad tribunal, in v l a da

\ ,

op+rain, featina e l ialiora, id enira eignidcat

\ * ,

, da operam, boe est, m o u W cogiia,

quibua ab eo liberori. V e l aliter .* Da o p t r a m , boc

, * ,

eat, eliam ai nibil habeas, feuerare, et da operam,

* ,

boe e s i uaaram, u i libereria ab illo, neqoaudo I r a -

; * * ; , *

b a l le ad jndiceiu, e i jtidex iradat te exaeiori, c t e x a -

, , , , \
56 ,

, ,

, ,
\ ,

projicial le in carcerem, donec ultimum o i i n i i -

lum

reddas. llaec aotem dicit Dominu*

exterreua

pcr haec craaaiorca, et ad pacem facieodam cogooR,

aciens quod eos qui magia lerrestres wint, nielu.s

, ,

damni e l aupplicioruQi plua etnendec, e i proptere.

\ .

uJcil ho.*e. loieUigunlar auieio basc eiiam do d U -

, ,

bolo, qui nosler adversariua cst. C u m igitur i n via

\ *

bujus

\ -

cando, o l ab eo tiberemur, et n i b i l conimone euiti

orxorv

ao babeamu^, neqnando

, *

^ ; ;

viias siunua, utmut

operain, virlolibut v a i n futuro judicio

tradai

j u d i c i . Opera enim ejua quaa in bac vila faci-

* , , ,

inus, i l L traduut j u d i c i , et judex Iradit

exaciori, domtoni

* , , -

genii, e l poslca punii

rum

. , poeuaj
,
,
o l * ;,
t x P W \ -

p(B

cuidam

implcainue.

Nunquani

minuto-

autom impleU C K I

ergo puniemur. S i eiiim

carccre manebimua donec exlremum niinulani

reddamus, et nunquam redditnri s a m u s ,

slum

mauife-

quod a?ioriiuin s i l fulurum aupplicium.

j x e v , \ . ;

eiUm

peccalorum posnam luauius , e i mensuram

na3 mensura, aemper

n

torquenti et affli-

nos donec

. ,

, \
, -

&* , .
. .

CAPUT XIII.

MMrj*
> .
IJscl

.
\

4 , .
,

.

.
9

ai^T> ) .

De Gahlvit elits quierant in Siioa. ficu frxctnm

itouferenle. muliere tpiritm infirmi. Parabola
grano sinapi et fermenlo, Oe i*terrogan<e,
nwn pauct salvandi nnt. Oe nunlialit Jtkx ol>
fterodem.
VF.RS. 1-5. Aileraniaateitt quidam eodein iu leiu-

f 11

THEOPHYLACTI B U L C A R L E ARCMIEP.

912

pore, nufilianfeft II de Galilxia quorum aanguiiiera \ , Pilaius miscuerat cum sacriflciis ipsorum. respon-

* \

den Jesus dixil illie : Puiatia quod bi Galilaei prae

euncdsGxlifcm peccaiores i u e r i n i , quia lalia pasei

; -

suniTNon, dico vobis : iino nisi resipueriiis, oinnes

similiier peribilis. Aut illi decem e l oclosnpra qnot

' , .

*
; , ,

cecidii lurris in Siloe, e l occidii coa, pulalis quod

\, ' .

dcbiiores fuerinl ultra cnncios bomines

, \ *

babilaulea

J!rov>lymis? Non, dico fubis, iiuo nisi resipoerilis,

onine* siniililer peribilia. > Judas Galilajuf, cujua

; \, ,

et in Aciie ipae etaugelista

* , .

nosier meminit, cum

ei ipae aliquanlum doclus esset i lege, docuit etiam

aiios

Doeebal

, ,

ollum omuiiio

Galitoeoa

aulero

neque

a i o doginati

adbacrere.

ore teniis ferendum

bomiiiem 384

doininura dici, ncqac

modealia) gralia, et ne regem qoidem

bouoris vel

. Unde ,

c i ni, propterea quod Carorem noa di-

\ , *

rereot doininum,gravitcrferiebanlur : qui et d o i < -

* \

baul non esse offerenda aairificia prauer ea qnae a

Jdose esei>t couaiiiuia. Ideoqno probibebant a

qnaepro C i e u r o e i Roinauoruin gente fiereni a a c r i -

ticia. Verisimile igitur Pilaltira ob baec iiidignauleni

juasiese occidi Galilaeoa super aacrificia q u *

. \

ab eia probibebantur

fleri

|ro Romanorum

geuie,

e i i i a aanguinem eornni commisceri aanguiui r a -

* '

crificiorutn. Aiinunliaveroul

igitor

qoidam

baec

Salvaioti u i aliqua ex parto pie facla, voleoiaa pcr

boc discare quid in eo libi placeret. P u u b a u i euini

. :

quidam illos jtuiiaaime paatoa, oipote

peccalores et
,
aeditioaoa,ei irritnniea Pilalam inodiom Judaeorum, .

fo qnod nrgebani Caeiarem non appotlaoduin douii-

ooiu : id quod in loiiua Judxorum geoiis incotn-

, \

inodtiui cedebat. Igiiur

Salvaior nou iicgana cos

* -

^ c c a i o r e a , dlcii non ipsoa passos ease quaoi

eswenl majoree }>eccaiores iis qui nibil paasi

aonU

Niai cuim resipueriiia, et a aediiionibus i n -

tesiina

bella tucccndenies ccasaveriiia, e i Dcom

operibus placare (eilinaverilis, grafiora

Kon

oporiel

paiiemini.

eniin p r x i e i l u pielaiU suain

gloriam

\ , \

qu.erere, e i iuieatinas aedilionea c x c i u r e .

\ , \ -

tiirris qua? ceciderai in Siloe, prxsagiain e r a i eorum

q u posiea populo eveutora eranl .* per paucoaeuim

qui liiuc periorunl niulioa erudiebai, qaod e i ipsi

, .

graviora etaent pasauri. eniro loiiua c i v i i a -

, *

l i * flgura e a t : a l dccoin o i ocio illi, populi. * Cuiu eiiim sub T"""

i l o civiiaa ruerei, oinni populua in
,
iiicreduiiute permanens aitnul periit. S i i ei bo n o - *
bie in bia qoas quoiidie eveuiuui, admoniUo. Gum
\ , \

enim quii' m in lentaiiones incidiiul, nobia c x i r a

. ; ,

lenuiionem poaiiis, nc solliciiudinein et m e -

lum ui jusli abjiciamus, quasi

. *

tanquam j u s l i non

simus obnoxii ; sed e diverso magis doceainurqtiod

in boc puuiaoiur illi, ut nos nieliores eflfciamtir:

quod i nos ncgligenles fuerimus, patienur gravis-

eima.

; , 1

,
.
babebai

quidaui

p l a m a U m

, :,' ^

VEBS. 6-9. Dicebat ei hanc e i m i i i i u d i n e . n ; A r borcui fu-i

. -

in viuej sua,

" - ^

~> , ^

91.1

ENAURATIO I N EVANGELIUM

LUCB. -

914

CAP. .

, * ci venit quaerens fructnm

in illa, e l non inveuiu

Dixii auiem ad cullorein viue : E c c e ann! iree

, \ * -

stinl io quo ?e:o, quaerena frucium in II

'. , \ ;

el uoo invcnio : eiiccide illam : ad quid vel t e r -

ram

o c c u p a i ? At ille respomlene

dixit illi : Do-

, \ \

inine, sine illam c l hoc anno

ctim iltam, e l tniaero stercus, et si quidem

, ! ,

donec fodero c i r -

cerii frucluin : ain m i n i u , in poftteruin

illam. Bona

, , ,

git

. "

peribilta,

coiiaequeniia parabulaai

: poaiquam

enim

roerilo

b*i<\

fa-

succidto

bauc j u u -

dixit , reaipuerilis

e l isiain parabolam

adjicit. Et

385

, . -

tum aniara. faciens, e l nullum fruclum

, .

In yinea auiem Dei s l e i i t , nempe in Judaica v i -

'8

i l u r

firu8

Jiidseoriim generatio folia l a n profereus.

*U . , \
vendi rationc. Palerfaoiiliae aulem Cbrisius venit
\ , . el qujesivit frucluni fldei bonorumque operuiii i t i
, , ,

ea, ac non i n v e n i l . Tribus autem annis venit, per

* -

Mosen, per p r o p b e i a 9 , et per seipsum

qnia pornileniiaiu u o n e g e r u n i , a dileciione Dei cos

leilto : ei

: , \

abecuii : non uUra enim gens Domini e l populus

sanctus vocalur. In locum aulem eorum introducla;

. ' \ -

surii genlcs, qua! fruciuni faeere valeul. Inielugiuir

, \ -

ei per ficuin lolum bumanum

familiaa Pater e l Deue : per cultorem vineae, F i l i u s

* -

D e i , qui nobifccuin peregrinaius el u l colerci e i

purgarei

" .

sterilem exaecari non sinit, diceiiu : c Sine iilam e i

\ , \

boc anno. > L i c e i eiiini per legem propheias no

fuerinl facli

vineam. Clirislug

genus : per pairetu-

aulem

Ocum illam ut

meliore*, neque ponnilenliae fruclum

\ , Q fecerinl : aiiauaen ine irriganle meis doclrinis e l

, ,

passionibus forlasais, facieut fruclura

S i n minus, in postremum exsecabig

obedieiitta?.

illis a Josiorum regione. T e r autem quaeailum iu s e

, * ,

fruciuin naiura nostra uon dedit. Priiuum enim in

illam, exseeiis

paradiso inandalum prevaricali suiuue : detnde cuiii

, ,

dareiui lex, vitulo faclo, iuulata esi gloria Dei ia

MutiiUudtnero viiuli coqiedemis fcnum "

. > \ ,

quando Dominus

ceniibuei, babeinua

, *

. Tcrtio

e i Salvalor aboegaius e * i a d i regem niai Ca?sarein. E t

, . \ 6 * , ,

unusquisque nostrum ficus e s l i u viii^a Domini, iit

3 , ,

Ecclesia scilicet, vcl siinpliciier diaendo, HI mumlo

, .

boc p l a n u t a . V e n i i igitur Deus quairens frucium :

e l s i invenerU le abaque fruciu, jubet

viia exaoeeria

; a i cuhor

ot e s h a c

vineae supplicai u i tibi

. - D parcalur. Quis autem ille cullor vineae? Y e l ftuus

; " , \

cujueque custos angebis, vel etiaro bomo i p t e : %MX

enim vine quiique cultor e a l . Ssepe igiiur cutn in

. ^ ,

lelbales morboa vel alia pericula incidimus : S i n e ,

, ", , -

Domine, dicimus, etiaui boc anno,

^ , \ , *

liam agemus. Uoc euiin signiflcat fodere e i miltcro

, \ .

circa illam slercus. Foditur quippe anima, quantlo

et poeniien-

deculilur lemporalium c u r a r u i n f ulvis, e l atleviattir

, \ .

ipsa, Stercua vcro circtiuoponi aiguai ierforera et

seTeritalem in via viliori, poenitentiae scilicet, qu.-e

%\

ab omnibna coiitenniiur. Quando eniui quis a glo-

ria io vilain ingloriaoi tc deiiiillit propiersaluiem

, -

aoiuiae,

I S a l . cv, 20.

stercus c i i c a auiiiiaui uiiiitro diciiur ad

915

TJIEOPHVLACTI B U L G A R L E ARCHIEP.

hoc 01

916

frecium beiat. S i quiilcm feerim f m -

, c l ,

clura : minat, uon ulira relioquil l a v i n e i

aed exaecat mtindo, nt DO frosira occape-

, *

m e i Jocam. Peccalorem enim quU vident die difbe i pejor : e l eic i i i T e n h u r

,
, ",

ptceator neque frucium foeie-u, ol aliora qoo-

\ * *

ua

reatem, offeodhar,

i r e c l u faciat. Qood ei

, -

e i K c e l u r ex Imc viia, foriaasia ii qai exseclom

tiderint, lioc animo sectim perpendenles, mulaboa-

, ,

qoe impediena ne 386

lur ei rmciiim facicni. Tribiis aulein annia dicitur

, -

palerfaniilias vnire

ad

ficom,

fortattls

propier

fret legoa quas uobis dedii e l quibus ad nos tenit

, \

Dominua, qa? aant naioralis, legalU, e l pirt-

, *

tualig. Oportebat aane nos naiorali lege commonilof

* * \ , ,

...........
...... naiora docei quid
-,
fructow farere .: nam
fJcore
oporleal : a l quia in nobis naioraleoi invenil i n u -

, \ . "

lilem, llodtt ei Mogaicatn legem natone adjalrfeem :

*
* \

qase cnm e l ipta ii venla tti

propier

nosiraiii dcsidiam, aJdidil el apiriiuaitm. Ubi igitur

irea illoe noti meliorcm reddiderioi eujaspiam a n i -

, .

ttiam, neqoe longaiiimitate et misoriroTdia Doi ftt

OJV

cmendalior, ttinc postea monere non ultra siniiur :

;, -

IIOD

infrogifera

enim Deu procraalinaitonibiia illudilur.

Ooid autem por tros aaooa anaittm statua inlel-

^igas? PuerUtam,

ocio et

. \

*'eeeni annornm : virileot, e i leriiam eorvm qui

; ,

boc eat adoleacentiam

jam incipinni flori vcluli. Qaando igUor leriio

, \

anno, boc eit aeneeu, non damaa fnictus, et adboc

* ,

. " ,
permiiiimar vivere u l adjiciamos atereua, vilem
poeaiienlls viiam propler C h r i i l u m accipieniei, e i Q , , \ doinde eiiam luuc mcntimor, aon okra nobia par-

c e i Uotninoa, aed excidcl, ut oa froafra occapcmua

terratD,

, , *

c l alios offendanHia.

E l bacc expotilio

preposito lexiui conaona mibi ?iUelur.

. .
VRKS. 10-17. Docebai autoiu in una aynago-

garum Sabbaiia ; c l erce mulier quae babcbat api-

- \

titumiaflnuilaiis anois decem ei oclo, eralqtm c o n -

, \ ,

iract^, nec omnino poteral erigere caput : quam

\ -

rum viderei ieaug, vocavii eam ad e, ti a i l illf :

Mulier, iiberaia ea ab infiriniiale l u a . E l imposait

, *

illi manos, et confeslim

, ,

crecia , e l gloriflcabal

Deum. Reapondena auiem prinoepa Svnagoga i o -

. *
dignana quod Sabbalo sanasttt Jetua, dicebai l a r t o i D , ,
Scx diea in quibus oporiei operari : in iis ergo
/ \, veniie ut aanemini, ei non io die Sabbali. Respon* \
9

dens ad illam Domiaaa dixit : l l y p o c r i l a ,

. '

ttnusqniaqae veainim Sabbato nonne bovem

, * ,

uuin aut arfnam a praeaopi, e l docit aquaianit

llanc aaiofli Oliani Abrahse, qoaro alligavit Satanas

, \ ;

ccca decem ct oclo a n n i s , non oporiiiit sol?i a

" ,

tiocalo

iato die Sabbaiit E t caiu b * c dicorei,

embeacebanl omnea adveraarii ejua, e l o n n i a po-

pnlua gaudebat eaper uaiveraU q u glorio*e

, &,

flebam

sib eo. Morboa ilte niulieri diabolo aflligeiuo a c -

\ \

ciderat, sicul e i Dominot d i c i i , quam alligavii S a

' . > <

iMiiaa decein e l oclo annia. Nant foriasig propier

\ , %

pcccala (kirdiciani a Deo pttnivil Saianas. Oiuuia

!: ?

ENARRAT10 EVANGELIUM LUCiS. - CAl. XIII

918

- eaim oiala baroaoie eorporibot S a U n infert, qoando

ei a Domino perniiilitnr : quaudoquidem nobis e l

ab initio aocior fuit 387

, ^-

qaa condili fuimus, excidcremus, e l inflnno pasaio-

Diimqoe capaci corpori alltgatl essemoa* l l o c onim

iocormpliono ia>

per pelliceas lunicsa inlelligimaa. A t Dominna vocc

, \

Dco dignlsaitna poteaialeqne p l e n a , mutleria istiua

* ;

morbum fagat. Impotiit autem ei et nianas ut diaca-

. ;

IUH8 quod Dei sermoiiem virluiemque e l operatio-

nem sancla raro babuerii. S u a eniai propria erai,

e i oon atieriua cnjutpiam sibi aaftitientis, e i pro-

, ,

prielale p m o n a ?

videtur. fgitur tania quidem Doiniui benigoitas, u l

s e p a r a l i , s i c u l impio

flgmenlo

NesUirio

, * -

proprio

; ,

qui priua mulierem alligarerat, morbi soluiioiieut

nusericors caset. Salanas

* . ^ dolens, e l eato atnpliiie alBigore c u p i e u s ,

vero

alligat

principem Syaagogs invidia, et per os cjus m i r a c u -

lum c a l u m n i a l u r : more eniin sno bonia

, , \

ubiquc

imponit. Indignauir ergo qnod in Sabbato*saoaiiir :

, -

quein Dominus

anim.iliuin arguil.

* ;

aernionibus, aed et omite* alit qui adversabantur

pulcberrimis

exemplia

brulorum

Unde non ip*e lanium

lalibua

J e s u , coafuiidebanlulr. MagnaB coim stuliiiia) e r a l ,

probibere

oiiom qitod aliqua ex parie in Sabbaio t e i p r c c e -

; ,

perat. Igitur qui adversabanltir Jesu, confundeban-

bomiuem

aanari i n S^bbaio

propier

tur. Turbae auiem gaodebaol in operibaa, aietililli

operibiit non gaodobani, aed inaaiiiebam, Cbrlsio

facieole iniractila. At t u r b * ex miraculia u i i l i l a i e m

Q percipienlea, gaudebant,

'

oiaxime quod

bus iraerenlur. Intelligaa a u l e n / o r o ,

aanauonimiraculum

, \ ; ;,*

islud eiiam de inierno bomiae.

; , *

quando ad terreoas U u t u m curae v e r g i l , et nibil

ccelesto t e l divinum l e c u m concipit. Idcirco decera

Incorvatur anima

, ,

et octo annie stgroiare dicllor. Quando cnhn qnis

in observalione roandatorom divinae legia q u sooi

decem, et i n apo octavi aaeculr iuuraios fuerit, de-

; ; , \

cein et ocio annia diciior inciirvari. Aunoo i n c u r -

vatur et rooirahftur qoi lerrenis addictas peecal

\ .

aemper, mandata r e p r o b a i , e l fuiurom

& ^,

noo

, \ \ ,

Synagoga

\ *

qois iu soipao colligit coafeasionla

, \ \ -

huht

e x s p e c i a t ? S e d Dpminiia
aanat

ulem

aaeculum

iti Sabbaio

animain.

Quando

el

entm

cogiuiionea:

ooitn confeatio dicitur, et Sabbaiuin tenel,

, \ > ; boc oal, feriaiur a roalia : lunc eum aaual Jesita,

* \

non aermone Uniuro dicena e i : Liberaiua eaio ab

, "

iofirroiute loa : et manua . Opaa

; *

enim esi nobia u l ad oporandum

* ,

et difinarum manuum cooperaiionetn,

opera viriotia

e i HOB p e r a o l u m verbuni e i inatroaiones erodiri

, -

contenii, putomus noa u n i u i e m conaeculof.

, \

.
" , ,

Vcas. 18-2*.

c Dicebat ergo : C u i iimile e s l

\ ; \ -

regmim D e i ? c l c u i aioiile faciain illud ? Siinile e*t

;, ,

grano alnapi quod accepunn bomo misii in boriam

, ,

SOQID, e i c r e v i i , e i evasil in arborem magiiam, et

volucres 388

cccli nidulabanlur rami ejua.

9J9

THEOPilYLACTl B U L G A R l *

ARCHIEP.

loruiii t ^ x i i : Cui siiuile faciaiu regiimn Dei? S i - .

><>>
***** W J
; \ ,
milo esu fermenlo, quod accepltim miilier abeiOndil

i n f irinae sala I r i a

douec f e n i i e i i l e l u r t o l u i u .

, .

i b a i per c i v i u t e e i cabtelia docens, e l i l e r faciens

Hierogolyinaiu. Gratio

stnapi coiupatat regnuin

. -

\ ,

Pei. Regnum aulero Dci pnedicalio , et verbmti

Dei. Par praedicaiiouem e n i u i r e g n a v i i i n auiuiabue

boiuiuum.

\ $ -

E n i n i v e r o sicat ainapi v i d e l u r

qaidoin

\ .

irluiem, ila

. ,

el sermo Evattgelii c o u l e u i n i t u r quideui a m u l l l s ,

, \

parvum esse, m u l t a o i aulem babel

ei

apparel e*se s t u l t i i i a : c u m vero i l l u m bomo

ausceperit, c t m i s e r i l i n b o r t u m suae a i i i m s , a r b o -

, ,

reni oiaguain f a c i l , ita u l et ramos d i i a l e i , ac vo-

l a i i l i a cceli, boc est, bomiues q u i in sublime volare

, ,

, ,

u i t u i i i u r , uidos babeaitt i n r a m i s . Qui eniin super-

gressi eunl l e i r e s l i i i , i n ramis prasdicaiionis, buc

eei, dilalaiis sententiis quieecunl ; u i exeinpli g r a -

lia q u i d dicam

., ,

Ai.auiao "

: G r a i i u m siunpsii Paulos, pai vam

i n s i r u c t i o i i e m , sed p i a n i a t u m Iioc g r a -

nuui i n borto ejus p i u g u i , rauios f e c h , n i u l u s , i n q u a m , e i boiias doclrinas ac epislolas,

i n qitibits

* , '

nidulabantur nou solum b i qut l u n c sublimes tneute

, ,

c l sapieulia, u l i C o r i n t b i i , D i o n y s i u s , Hierotbeus

, \ , \ ,

ti

p l u r i m i , aed et q u i reliquis tcinporibus.

\ \

per g r a n u m

sitiapis iutelltgi eU Dominus

, , ,

i p s e , v i l i s eniin videbatur, nam f a b r i l i l i u s , e l pau-

\ , \ '

alii

Polcat

perriiuus. A l u b i c e c i d i i i n cor l e r r s , c u m itiorluus

. \

essei, e l sepullus i u b o r l o , ramos pulchros apo-

stolo* f e c i i , quibus q u i t a c u i i t otunea q u i prius

, \

i i g i l a b a u l u r t*l vcxabantur a s p i r i l u e r r o i i s , uempe Q , \ ,

gciililes ; q u i comparahaulur
M e n i e n i iacile

volalilibuj, propler

i i i o b i l e m , e l illusioui

obnoxiam,

uiagnasquo levitati. T a l e s enim sutu oiuiies q u i

\ , -

c r r a a l , volaiilibug c a i l i , buc ei

aeris, ao&iiiiilaii.

I l e r u m a&aimilatur fermcuto divinus eeroio, quod

umpiuui n i u l i e r , boc esl

\ , \ -

bumaaa n a t u r a , o c c u l -

. , -

t a v i t i n faiinae K a i a l r i a , boc e l , i n corpus, s p i r i -

, .

l u i n , e l a u i i u a m , i u u t illa s a n c l t l i c e t i l u r , sicut

, ,

d i c i t bealu*

Paulus,

Gatque uua

COIIIII unione coro S p i r i l u sancio.

per

molierem

cooileinperatio
Intellige aiilem

a n i i n a m : sala vero u i a Irea parlea

, , , ,
,

ejus, r a l i o n a l e m , coucnpiacibileiii, et i r a s c i b i l e i n .

, \

Si quis i g i t u r i n i r i b u h illis p a r l i b u s aeniionem Dei

. * ,

o c c u l l a r i t , (aciel

, , .

i l l a m l o i a i n a p i r i i u a l e u i , ita o t

r a t . o n a l U tabatur i u d o c l r i u i a , noque irascibilis ^ \ .

ei c* ucupiscibilis absque raiione f e r . m l u r , sed f c r -

iiieuieiiiur et assimileutur sorinoni Dei. Perambula-

:, -

bat vero Jt*ue per pagoe e i eiviiaies doccns. Neque

, \

ilain parva v e u i l oppida e i pagos, ut iuagnas civiiales

, ,

negligerel : i d quod faciunt q u i volunl simpliciores

. *1

decipere, neque i l a v e n i l i n c i v i l a t e s , 3 8 9

osieu-

\ *

negligeus : scd u l c o m -

, , f ,

iiiunis Dotuinus, iiuo u l pater q u i o i u n i u u i c u r a i u

^ -

a g i i , ubiquc c i r c u i l . N u n q u i d auieio i(a Iraiuit per

exiernas t i v i u i e s , i n quibus non l o l e r a n l legispe-

\ , , *

riti:

ei gloriosua parvae

a Jcrusalem a u t c n i f u g i t , ulpote

111

foriiJJans

reprebendi a legisperiiig, v c l guspicans ne a b eis

* A c l . , I I , 12.

. *

921

ENARHATIO I N EVANCELIUM LUCA. CAP. .

92J

, , occidalur? Non c s l boc d k e m l u m , sed et iler, i n , &

q u i l , faciens in Hierosolymam.

aegrolani, eo uiagia ie&tinal mediciia.

; ,

Ubi enim

, \,

pluroa

, .
< ,

VEBS. 23-30. t Ait autem illi qoidam : Doiuinr,

; *

an pauci siini qui aaluiem couaequntur ? Ilte vero

, \, ,

dixti ad illos : Conteudile iitlrare per angtistam por-

, \ . ' * -

tam, quia mulii, dico

, \ , \

non poitruut. Cum aulem experrectus fuerii paier-

vobis, .quserenl iuirare, Oi

, \ ,

familfca, e i ciauserit osiiuin, eicoeperiiii forta siare,

, , ' * \ ,

et pulsareoaiiuin, dicentes : Ooinine, Domine, apeii

nobis : ei rcspondens dicet vobis : Nescio umio

, \ , \

siiis : lunc incipieiis dicere : Edimus coram le, et

> . , ,

bibituus, et in plaieis noslris docuisii. E i d i c e l : Dico

, ' vobis, nescio vos unde silis. Discedile a me, omiien

. ,

q u i palralts i n i q u i u i e m . Ibi e r i l fleius, 61 eiridor

denituoi, cutu videbhis Abrabam, ei Isaac, ei Jacob,

, ",
,

ei omnes propbeias in

regno Dei,

auiem e x -

pelli foras. venieni ab Orienie ei Occidenle, ct

Aqtiiloue e i Ausiro, et accuuibeiit in regno Dei.

^ ,

ecce suni poaireiui, qui eruiit primi : et auot

. \

p r i m i , qui erunl poalremi. > Fauci sunt qui s a l -

, , !

vaniur,

6 *;

piai. E s i autein Douiinus paieriainiltae, qui convo-

* ,

c a i oinnes boininea ad prandiutn et fruiiionem aeier*

eo quod

angusla

via niullos noo r e c i -

, -

noruin boiioruin. Ouane* itaque virlule praedili u s -

que ad pratidii tempus siuduerunt i n t r a r e : omnea

. " ,

aulem desidiosi e i igoavi, qui post tempus prandii

, vencrunl, excluduulur.

Uora auiem prandii p r s *

, . '

sens viia eei. Hoc eniin leinpus uiique

, ;

eet, quo praeparamur u i sptriliiali convivio excipia-

inur. Cutu auieni

. **

lias, b o c e s i , ad judiciuui

expergefactua

prandium

fueril paierfami-

surrexerit, ac clauserit

, , ,

janoaiu, virluii dico viam, quain iugredi uon pos-

, , , ,

turoue poslquam binc emigravcrimus: quando eoim

in v i U sumus, iniri poiest via v j n u l i s : incipiunt

quidem tunc b i q u i negfigentius in bac viia vixerinl,
pulsare januam, tunc, inquaoi, tuoc per iuuiileui

poeiiiieniiaai viriulig viam requlrunl, nudis verbia

qunsi pulsaiioitibus 61 sirepilibus quibu*dam r e -

vocanies illaui, operibua

, .

vero faiuiliaa cum eos jusie axcluaerii, diseiinulal

, -

t c i r c unde int, e l merito : enian ex diaboio :

, \ , j ) Doimnus auiem

lamen

caremes.

Paier

cognosctt auos. Iloc aulem quod

. ,

d i c i l : Coutedimus et bibiraue corain te, e i in plalcis

, \

noslris docuisli : Uinpliciier quideui ad lsraeliias

, \

diciliir.

est socundum carnem, et cum eis comedii ac bibii.

\ .

potesl eiiam subliinius inielligi: Gorain le coine-

\ ,

diiiius e l bibimus. Lcgaleui eiiim perftcientee c u l -

Eienira Douiinus ex 3 9 0

i^atus

\ ^

l u m , et offerenies Deo crueola

, ;

r u n i et laeiaii s u n l : audierunt aulem divinos

' , \ ,

in synagogis.Oiiiiiino enim e i p e r propbeias Doiui-

acriiicia, cuiucdelibros

IIUS docuii. Nequeenim propbelae sua ipsoruin dicia

prulerebani, aed divina

e l d i c e b a n l : Hu*c dicit Doiniuus. Non igilur sufficio

, \ , : ;.

bal Judanisad jiibtiiicatioiicni culius ille p^r sangoi-

,'-^ ^ { ' ;

u i i cfluMvucut, u o u acccdcutc lide, quai j u b l i i i c a t

praeditabanl : qnapropter

TOEOPJIYLACTI

BULGARLE ARCHIEP.

924

itnpie. B l qooqxo Chrirtlajitf quldcm, v i t a , ^

ai6ai , hmt coagraiiai* An non e i mauda-

. R a \ *

caaras oorpat dWioam, e i bibiron*

, , -

siiigainein Dei

c o n m eo, quotidie ad n p t f e a m mantain i c c e d e n -

166, 6i docrt in b t i s animabas

' -

nostris Doroinas?

xal xt-

Aiqoi nulla iado aiililao, aaintoroa diviaa? quilem

k*gis faroaa, e i non factorot: imo conlra ad m a -

; ''

jnrem tornienloram oecuionem

, \ ,

andivisso oedci,

ticut et divinaram.aaiicUi6caiiotiuaii tHinptio ad j u -

\ *

dictui. Obatrva quod rejceti suni ilti, quorum

in

piaiais doeel Domiiiaa : vernm si iptam babuerinma

docenlem, non in ptauU, scd in aogtitlit 61 iriiia

6t compunclis cordibas, non eriuio r e j * l i . Jaiu

hoc qnod inquit, lltlc ril ploratnt, qtiando

, *

vide-

bitift Abrabain, 61 Isaac, 61 Jaeob, congruil quittem

Israeillis quibut fbta dicebal, e l bia qui

61

, . !

bodi6

snut increduli. Judaei lanto otagia lorqueban-

, ^ ,

lur aitdieado aliot ex geulibas roqoieseero, el qnie-

, ',

lem babiioros CHJU Abcabam 61 pairibo*,

&o auiem

, .

cxpcdtadoa. Pertiaei iicm e i ad , qui uon bettf

*1 )

oparanwr onm fida : 61 aoa quidam in lege Gbriali

gbiriamiir.qnaui m o i potiea iraosgradiroar 61 r e -

pmbaiuus. Priuii quideo 6606 Tiitemur, iupoie a c u -

uabalia inatracii, 61 ooroea

Cbrigii iorentea : po-

r r a n i a a i a a erlrao*, prelalie gemiliboa quibutdair,

, ' -

qoi in fina vitae a o c credooi e l Deo placcuiea p a r -

, ,

vom viue tonipu* aganu

, ,

.
VEAB. 51-33L < EoJcm die accaaaeninl quidain C

, \
Pbariscoram'dic6nl66 illi : , 61 vade binc : qaia

* , \ ,

licrodea vult 16 octldere. E t aii illte : lie, 6t diciie

. \* -

vulpi buic: Ecce ejicio dannooia, ei s a n i l i l e t porficlo

bodie, eicras, et tertia die cooauaimor. Vdrumumeo

, ,

oporlel ni6 bodie 61 craa 61 proiioio die proficiari,

quia iietinon polesl ul propbeia pcrealexira J e r u -

w l c m . Invidia Ubowcbani maledicii Juikei ei Domi

, -

iinni l e r w r f nitaulur, e l minanlcm ei iaciutii Ilero-

deiu : noltbanionitn eam vlderc facienleru luiracula

i)6 muliiiadina oiiraculonini lurbaa tibi couciliarei

$ ,

61 virtuie verbi ad 66 allicercl. Praciexanl igitu

llorodem, 61 fingnntsibi Salvalorie curam 666

391

* " b i m corda illoram s c i e n e , nianetieie 61

adumbraie pro tnore suo eis reopondel: Dicilo volpi

, -

buic. videtur quidem Herodero appellare vulpero, D , 6 d Pbariyaeoa notai, quia diligenler ronsiderel.

, , ,

Mou enim dixit, vulpi illi, %ed buic, media quadaro

, * -

v o 6 usus, idqua s e i l 6 . Singolari nnmero dicendo

vulpem, Herodem illoe suapicari f e c i i : dicendo a u -

, .. , |

1 6 0 ) , huic, quotl

, ,

pronomen

demonairaiivum,

iniouavii esse dolosos illos. Ec profetlo

, .

Pbnrisaei p r 8 6 forebant

versip^ilesque

, ,

vulpinm more*. Vido autam, o r o , qupuiodo maliliae

regpoiideau Quia cuiiu illipropter aauiiaiea i u -

vidabani, 6 1 iucutitbant oi aeluro ex Uerode, idcirco

ipt6 id quod aciebal illia polissiiaom dolere, d i c i t :

E c c e enino e g o , iuquii, sauiuiea perficio, et daemo-

nla ojicio. Nam, aicui pnedictain 6 t l , propierca

inaccubaiitar 6um, u i ne niiraculis ootenaU mukoa

, , *

6ornin

naliguoa

25

CAP. .

928

* , , , - ad credendaro sibi aHfceret.

K N A R R A T I O 1N B V A N G E L I I J M L U C / E . -

Bndio vero e i araa

* , ,

ptorea diea a i g n i f i c a l : quemadmodam

liarl sormoue

fami-

. ,
, . "

inlerftllani

significanlea, ita eliam C b r i s t m , dicens : Sanitates

conaaevimua dicero : Hodie e i crae

flel hoc : non omnino ioira laro breve

temporia

rem circum8cribeniea, eed s i a i i m flerl

\ ,

perOcio bodie et c r a s , et l e n i o die consummor: non

omnino sigoiflcare voluit qood lertio die necessario

sit constimmandas, sed brevi roortem suam iuiarani

, , ,

declarat. Vcruintameo oportel me bodie e i c r a s , boc

, -

aliquo lempore,

, ,

miracula, e l 8equenll in Jeruaalero proficiaci: illie

nanere

cniro elegi moriem.

. \ , -

Egredetv, qnia Herodea

, , \

la?a auiem h c dicebant,

roontlrat

oie,

boe loco, e l operari

Qula enlm illi

dicebanl ei :

te o c c i i u r a s e a l . l u G a l i -

eiiarosi

c n i pra&rat Herodes
plurimom

vellet,

uon

poase ab lllo i n i e r i m i : non enim i n Galibea, eed

", ,

Jorusalem

, '-

. l ut libi Evaugelii diclMtn

, , -

ciponaro, cum legerla, bodie tt cras, pauclum f a -

cito, e i Innc d i c , proiiino die proficisci: quoiaodo

prafinilnui

orai

Gbrislum

eaoe p a s manifealius

, *

numcranies *ape dioere consoovimus : E g o D o m i -

nico aecundo et lertio die egredior

cgressuma aim Domioico et secundo, eed aolam

: non quod

Jnos dica enameramua, n l manifestemus diem

\ ,

lerlium. I i a aaoe et D o m i n i u boc loco priua e n u -

meraus, i n q a i i : Oportet me bodie e i c r a a , deinde

, \ ,

lerlio profieici in Jerusalein : illic eniui 6nia mena

\ , -

S i c u t auteai supra d i i i m u s , non quod iriboa diebus

px , * , ^ viiain euam
.

dicbus,

c i r c u m s c r i b a l , sed pluribua

quidem

%eruii)iatnen non ralde loogo lempore

, \

mansurum significat: quasi baec dicat ad qni

sibi i n v i d e b a n l :

ccce paulo post ipsa i n s i a b i l . C u m yero audw qaod

Quid meam mcditamiDi morteuit

fieri

, ,

pbeiatn,

biiaie ad hoc faeiendam compelli, sed acias conaen-

laueeadsanguinariat illoniro volumatem istud d l c i :

00

e x i r a 392

Jcrusalem perire p r o -

ne pniea Judasoa vi quadam

a c necea.

si quis vitfens crudelisstmum niaximeque u a g u i -

; * . "

iiarium laironeio viaa obsidere, dicerel j : F i e r i

, -

potesi, vian) bauc in qua latro pneiereuniibos i n s i -

diatur, a sauguine poram etse.

Omnino t n i m boc

$,

loco qtiod consentaDeum

, -

dicil. S i c igilur c l in Hierosolyma, quain occuparunt

eai ad opera

laironuin,

lalronea Pbariasei et Sciiba?, fieri non polesl i n alio

,

loco quam in illo in quo suut lairones, perire p r o -

, -

p b e u r a m Dominain : aesueti enim effundere sorvo-

r u m aanguinero, etiam DomiDUin ipaum occidenl.

\ , , ,

, .

, ,

V E R S . 3 4 , 3 5 . Jerosalem, Jerasalem, qnasocridia

propbeua, et bpi<*a8 eos qui miitantor ad te, qoo-

, ,

liea volui eongregare filios luos, queinadmodom avia

^ ,

nidom aaam oub ponnas, et noluislis? E c c e r e l i n -

d*\ ;

qaitur vobia domus vesira deaerta. Dico autem tobia

* , ,

qood DOn videbiiia me, donec veaerit tempna curo

dicetia : Bcnodletoa qai v e n i l i n nomine Domioi.

Duplicatioac nominis ostciulil aoiorem

qoem crga

927

THEOPHYLACTi BULGARI.E ARCHIEP.

928

Quetnadmodutn eniin aroaior , f/t

quis ab a n i c a coniemptoa, ila re?ocai adulieraiu
,
Synagogam. batendii item suam mioertcordiam,
illos baborDomiuua.

quod aatpenomero folueril congregare i l l o t : ti illo-

, -

i w n algniflcal arrogantiam, dicondo, Qoia ooJuiaiJe,

reiinqoo posiea. I n laotiiiit

, , -

eniro odio habui

maliiiain veairani, noque lemplom doinoua ineam

aata dicam, aed domain

rotram.

Nara quandiu ? i -

tam Yealram beao gerobatia, e l templum meuiu e r a i :

, * '

qaia auletn illud cotUatoinaada, et negoiiaiionis

, * \

dofnum, e i gepeltincam lalronum fecistis, variisque

, \ -

negoiiationibus e l avaris veairie sludiis viciiaim ?

, -

exHingnilis (negoiiatio enim latrociniam e*t, sup-

planlan f r a i n * , el rapiens qtiaj illorum : id quod

cH laUones f a c i u n l : invadunt euiin vialores, ol illo-

* \

ruin bona raptant), el <|uoniara spcluncain laironum ^ \ , ,

\
lemplum fecialis per negoiiationoro tpcciem quaa

iu ipso oralionis loco faciebalis : non ulira roea erii

doniug, sed vestra. Non soluin autein icmpliim i n -

tdligaa domtim, sed e l omncm generationein Judaen-

, , * -

rnm. Solel foim Scriplura et genus domuin appel-

lnre, ut : c Domue L e v i , benediciie Doininum

*1* ! \

boc loco poiestiuudligi,

DOIDIII

.>

veaira reliiiquiiur,

, < ,

boc eei, genus vestrum reliuqiiiiur a me : sicut e l

per propboiain alibi dicil, Doreliqui domum meam,

, \ * ,

baerediiaiem meani reliqui. Doinum enim illic dicil

, -

Israeliiae. Oateodit aoiem quod et ame boc ipso

, *

eos conaenrarit, e i ab iniroicis liberarit.

* l

Donique

dicens : Non nte videbiiia donoc dica>jg Benodicius

v

qui ?enil iu oomine Domiiii : secundum aigniAcai C v ,

,
| advenluro; iavoluntarli enim tunc coafilobuntur
e l Salvalorem et Dominum, quando ipsis nolla inde

u l i l i u a eveniot. Quid igUur? Non videruoi illum a

qao tempore baecdixit? Uiique. Dicena euim : Non

, . ;

ino videbiiia e i illo tempore, DOD boram q u a m n e * ; ,

, \
e r a l ligniflcai, aed teropoa quod crucein : ticul
ai d i x i w t : tempjore quo rae cruciflxeriiif, noo

, *

ulira me videbiiis, douec redeam.

, ** ,
, .
'.

CAPUT XIV.
kwdropico. Quod nou /ttcaf amHr# pnmi

tccu-

. Quod deceal magit vocare aa* cmnam p a a $ quum amia*. tocaiii *d canam. Porabola edi/Uio lurrU.
I.
'
.' i - 6 . E t factum eat cnm iniroirei io d o -

. /

.
, . .
.

nium cojuadam priacipit Phariaeorum Sabhato ad

fapieadum cibam, et ipsi obaervabant eum. E t ecco

, \ .

boroo quklani bydropicua erat anlo illum. E t r e -

aponden Jestis dixit adlegiaperi(o8

et Pharisaeos,

dieens : Nam licel 6abbato aanaro? A l i l l i lacoeriinl.

, *

Ipge vero apprebentura

; 01 .

aanavit e u m , ac dimisil.

reapoodens ad illoa d i x i t : Cujua veeirura asinus

, . ^

aul bo$ in puteum cadet, et uoo conUnuo

extrabet

itbim indie Sabbaii? non poterant ad baec r e -

apondere illi. Oominui satia K i e n a Phariaacoruin

tnorotiutciii, iogredilur

. >

Taal. cxxxiv, 20.

in eorum domoa.

ufae

ENARRATIO IX EVANGELIUM LVCM

S29

- CAP. XIV

930

' , - e n i m c i cr.it a t i f m a r u m u t i l i l a e , ct propierea iiigrea*

* ,
sus est. Poiuissent enim vel ex doclrina et s e m o n e ,
,
vel ex oslemione miraculorum utililalem percepissc,

6i qnidein voluiesenl. Porro cum in medium v e n i i s e i

. -

bydropicue,

, ,

inodo non offenderet ipsos, sed qiiomodo aanaret

, '

eum qui cura sua iridigebat. Oporiet

. ,

obi inagna

non boc consideravii Dontinu*, quoenim

prospeciat u i i l i t a s , non corare

insi-

, -

pientea qui acandalizantor.

piemiam eorum qui repreberisuri erant,

, \ $,

inlerrogat: L i c e i n e Snbbaio eanare an non * Nonne

, ;

Arguii aiitero i m i ideoquo

maaitoaie i r r i d e i e o a u t iosipientes? Siquidem cuin

B e o f Sabbaium benedixerii, ipsi benefacere

benl i o e o , e l per boc facinnt omnioo mataficttiiti?

, ;

Nou eoitn in quo nibil boni fleri

aoleal. A l cum bi quo leaderet intorrogailo,

. '

ailaoronl, l a n c Jeotu qtiod ouum e r a l facii, e l c o n -

,
,

lacio

deinda etiaro

Pbarisa**

bdiaaet lex misereri In Sabbato, non c u r tibi fuia-

; *

aet si filios tuus p e r i c l i u i u f fuisaet

in3abbato?

E t q u i d dico filiua? nequebovem reliqaigaea aboque

; ; -

adjutorio, perictiianlem *. Quomodo igiiur

non atultum fuerit qood obaervaiia eanaiiottem h y -

dropici in Sabbato? 884

Hydropicus

est omnis

qtuper disaoliiiam viiam ei lubricam aiiima auagra-

\ -

viter s g r o l a t , qui e i Chrialo indiget: e i Miiabiuir

, , \ ,

plane, si anle C h r h l u m fuorit.

.
\, ,

sanat borainein :

erubeacere facit, quasi talia diceret e U : S i probi-

, \

probi-

Nam qui ae anie

Cbristum easo consideral, cogtlans seraper quoo d o ab ipeo videalur, miniaie peccabii

i " ,

Vima. 7 - . Dicebat autem ad invitaios p a r a -

*,

bolam, inteiidens quotuodo primos accnbiiu? elige-

* " ,

r e n l , diceng ad i l l o s : Ctiui invitatits fueria ab aliquo

ad nupiias,

* ,

bonoratior le ab illo sit invilalus, et venietis if

, , ,

qni le et illuin voca?it, dicat tibi : Da huic loctim :

' *

et tunc incipiat cuin rubore exircmum locum, l e -

}),

ncre

, , * ,

accumbo

qui le infitavit, dicat tibi : A m i c e , ascende i u p ( -

ne acctimbaa in primo loco, ne forte

quin poiitis eum vocalus

in

novissimo

loco,

fueris,

ut com

vadc,
venerii

rius :

, .

bomibog: qaia omnis qni ae exlollil, htimiliabiliir,

tune erit tibi gloria coram simul d i a c u m -

*$ ,
e i qui ae bumiliat, exlollettir. VidescoBnaa C b r i , - D s i i qualea s i n l , nempo in niiliiatem anioue, et non
; , ,
in aaUelatem veniris veriuniur. E c c e eniin sanavii
, .
hydropicom : docuil Pbarisa?os quod bonuui i i t

Sabbato benefacere. E t postea videns eos de primo

, \

accnbito lomnliuari, sanal et banc afferijonetn, qtiai

, *

non aparva, ted magna et vixeffugabili cansa incipii,

inani inquam gloria. E i r i e qui$ exisiiuict bocdocere

minus el indignum essc mngiiificenlia verbi Dei, iitio

maxime : quia medicns qui pollicelur sanare poda*

grora, omticsque morbos memoralu dignos, ncqtie

: ,

digilorum

dolraclat. Dcinrfe

aiifitioncs, vel denlis doloroin

quomodo parvus

saaare

inanis g!on;c

. "

inorbus, quo oinnino (urbanlur qui prmios ;>ccu-

bitus qii?cnint ? Oportebal igitur bumiliialis i!ori<irm

; * ,

et princip^m ei consummalorem

Chri?tim omnes

$31

THBOPHfLACTI BULGARI.fi ARCHIEP.

raoioa iuania g l o r i * funpalaro. El boc qeoqae 6 1 - , , * *

; ; ;
peode, t i oon faistei t t n p e t * 6 , otda boc <

aeroisooi DominM roliclo d> aliis rebvt aormoao,

. -

forte [roproboaaiooi l o c a s : oune i v i e n q>ta

, \ -

bora COBOC e l ambitiotm mofbat niaoroa turbana

iftie oculos &alvaloris Tertabatar, eral a a -

, ,

monitionie. VUI eoim et attier qaocaodo a culpa

, \

booiinem liberet, e i qaoroodo ipaaai civilem faciai.

coai

roqeisiveria

locuiB te indigaoa), 6 i deiodo cmm

ftaporreuerit

Q a a o u enim confaaiooe ptenus,

difnior, is qoi 16 TOCOTU, d k a i : Da baiclocaa, id-

xoisl. ,

p r i n u

iorom occupabuot. C o o l r a , quaau laoda dignoa,

, * ,

qo6 DaacMde oaim , ilii aoleaa

, ,

qaaodo prioia t d l a digaos >riDclpio aedel, in h a t

m i i i i*~~#
o c o , 61
a l i
u aedere
potiea
r " ^ - ~ - pr r*s a
~ ~ - *c ^o a" Tp-t "r -i t"o r* w*
;

' omnibas illi priiao loco codonlibtta? Nam igiuir

, ,
r

, , -

parva tibi videiar illa adtnonjlio Dototof, qoas m a i i maiD virtulum baatWuiem docai, 61 io aadiloram

animaboscollocal, 6 i ad boatalam vitai obaervalio-

nem 3 9 5 d u c i i ! id quod Cbritti dlloclua diaclpula*

, ,

Paulot poalea d i z i l : Ooioia boaeato 6i aocoadutn

, -

ordinoai, i a q u U , l a n t . i Q o o pacio igilurboc flel?

Nullus qnaeral qood a a a n oai, ted QDatqaltqao quod

, c -

alierint. Vidct diacipmlaaa

, , .

oaJam loqai, q a * ma-

lslud voro : c Omaie qai toipaara

; ^,

x t l u t b u m i l i a b i U r ^ , > qoo paclo ialeillgam? E i -

. ^

giuor qias?

; , c

euim m u l i i i u viia boeto e i a J u a i a t , boaorofmanl a r . Igilar boe quidooi bataiHari 6t4, qaaado q u U
fraiiar magno boooro I aioado, lom nlaor 61 b a -

, ; \
, *

n i l i a i l tpud D e r a . Ituapor oaqao ad i a e , Q , raaquo apod omoea lali booore aal, aod quanunu

a qaibaada obterviiar, Unmat ab aliia irridetvr,

. ,

61 nonnanquam ab bia a quiboa boooratnr.

Yera

igilar aat aoaiaiitia. E l oiuuii indigaaa hane aibi

, *

, ,

aubliuiitai6ni viBditaaa, b r a i l i a b i t v r , 61 apud Dooaa

. -

q, dem, qoando allfmoa judidato, in viia vero bac

. ,

maxima. Nalura 6oUn otxnia boaao indignoa soblU

, , ,

m i u i o . igiiar oxiollaiar, t ne exireoM h u -

milictur.

- .
, .

YERS. 11-15. c Dicebal aucain e l qai ee i o v i u -

c " , " * |

verat : Cum facia prandiam aatcOMam, noli vocare

, ,

amicos tuoa, neque frairaa luoa, neque cognatoo

, ,

, neqoo vicinoa diviies, aeqoaado ti ipoi 16 v i -

,
ciasim iuviionl, ac repondatur Ubi b6U6llcUiin, lino D , , * -
caiu facis convifiuua, voea pauporoa, d6bil6t, claodoa, cxco*,

, , , ,

baatoa erie : qoia noa poosvnl r a -

, , -

penderc l i b t ; rependelur eaim Ubi in rctorroclione

jusiorum. llasc curo aadiaset qaidam do timul a c -

. * ^

cuiubeniibua, dixil i i l i : Baaiaa qui comodil pran-

diuui in reguo Dei. > E i duobua generibas con6Ubat

. *

coof iviuni, ex vocaiia, 61 bia qai vocabani. Yocato-

, ,

ram genus salubri adiaoniUono ad baoiiUuiera i n -

d u x e r a l , e i conviviua) miulma auinpiuosum

illis

proposaerai. Nanc e i in 6um qtii vocavarat, vicia-

\ ,

eim liboraliuiom auam axercei.-eiadmoiiiuoiiared-

, ^^^

iuviiat, abduceos eiim ne convivia insiiioai bumani

^,

L u c . x v n i , 14.

933

E N A R R A T I O I N E V A N G E L I U M LUCJS

934

CAP. X I V .

, xa\ favorU vel remuneraiioni* mox redptenibc graila.

.

Qui pusillo

prxaeiiiis victo benefiduro vocani : quod ai minu*

a n i m o , amicoa vol cogoat/>8 ob

, , . 01

couaoquantur, gravtlim feront. Q a i autem

animi, fuivnam pramiain exapecianiea, a vere

, .

divite remonerationea accipiont. Ha?c auieiu diceiia

Dominus, non nos ab a i n i d s arcet, sedbenignilaiem

magni

, . -

nofi oose vendeBdam docei. Iiaqoe posiquain ba?c

. , ,

quidam auditsol, e l aeniirei qaod Deue corporali-

bua meuiie remonerarel et rcdiuvilarei josios, d i x i t :

, *

Beattia qui comedit panem in regno Dei. enim

tfKriivalia erai, n i iuHligereteaqnae aopraaeDaum :

. ,

.aed aitimalis udboc erai, hoc esf, bomauas cogila-

, * ,

liones aectabatur. Aniinalis enim e s t , qui nibil -

per natiiram credil, sed oiunia accundum iialararu

, ' inlelligit. T r e s e n i i u sunt ordinei, carnalioin, aaima:

. , , ,

liuin 396

. ,

vuli laeiari et gaudere cnin aliis malefeceiit, o l e s l

^pirilualiaro. Carnalis quidein est, qui

otDiie genus avaroraro. Animalia, qoi ncq'ie furari

neque nocere vnlt, boc c i t enim juxta naluram v i -

" ,

ero, quandoqnidem boc nobis naiura indidit. B p i -

*. * .

ritHalia v e r o , qui et affligi e i damnnm

forre vult

propter virtnietn. Eat igitur primu$ prseier vol eilra

natoram, aecundoa j u x u uaiuram, leriius aopra n a -

turam. Ooinia igilur qui bnmana sapil, et non valei

, ,

inlelligere ea quaB fopra naluram, animatia dicllur,

. ,
,

qui aniuia e l apirilu gubernelor. Quando aatem

qoia apiritu agilur, e i noo jaro v i v i i ipee, vivit a u -

, *

tem in eo Cbrisiua

. bic eat apiriloalis, natnram

, , ^ aupergresaua. Animalis igitur e r a i e l bitf, q a i p t i u

, ,

bal fore aeuaibilea retribuiionea, qaouiam

- -

nibil auper oaiurau) poteral iatelligere.

, " &

VBEX. 1 6 - 9 0 . A i ipse d i i i l e i : Horoo

qokUm

, ,

paraverat coonam magDaio, e i vocavit mnlloa, m i -

, *

aitqae l e r r a m illaro ouaiu hora ooantt o t d i c e r e i -

"$/, .

viiaiio : Y e n i t e , quia j a i n parata annt ouinia. Ei

coeperunt simul imuiea excusare. P r i m o s dixit e i :

* , ,

Viilam e m i , et neceaso e s i inibi exire, e i videro

, , .

Ulam : rogo le, babeme excuaaiom. alior d i x i l :

* , - Juga boum emi quinque, el eo ad probandoin illa :

, , rogo te, babe me excosatum. dixit a l i u a : Uxorem
. \ * , daxi, e l ideo non posaum venire. Cuin dixisael Is
. > - 0 qui simol a c c u b a e r a l , beatnm euro qai eomedit
, praodiam in regno Dei, Dominaa docetenm laiiut
,
qoomodo oporieai iiitelligere conviviain D d , e i
, .
parabotam banc d i d l : boiiiinem qtiidem nooiinaHS
,

miaericordem tuum palrem. Quaado onim viudica-

tivam Dei virtutem Scripiura eigniflcat, pautberati,

einranm, et pardum eiiiu v o c a l ; quaudb aotem m i -

, ,

sericordia vult i n s t n u a r e , boaiinem i n d t i d t : sicui

ei nunc niisericordi&aimau}

, , *

Ulligens, quam operatar i n nobU, qua noa facit

ejus dispensaiionem i n -

participcs tarnis F i l i i s u i , bominetu euin nomiiiat.

, , -

(oeoam enim magnam vocavii dispenaaiionem b a u c

Coenaiu quideoi, eo quod in noYisaitnia lemporibuf,

"

Galat. i i , 2 0 .

938
T f l E O P H Y L A C T I B l LGARTyE A R C I H E P

ixfan
e l qt.asi ad T f s p m m taeculi venii Doniiuoa. Magua ,
, ,
auiem cocna ba;c, quoniam ex coafesso
magijuoi
9%

ettsalalisnoslr mysioriam. E l misil servum illuin

; ;, \ : \

itium hora co?ns. Quis est serrot i l l e ? l i qui fonna

;. 6 ,

aervi assumpia, Filius Dei boino factus e i nt bomo

ntissos esse diciiitr. Aitende quoraodo non d i i e r i t ,

eervom, sed curo ariiculo, senrum itlum tuum. Illum

. ;

proprie dixit, qui j u s t a formam buinanam ei placait,

et aenrivii. Non enim oi Kiliuset Deut beoe*

, \ .

placilus eai P a i r i , aed e l ticut bomo ipsa aine

, ,

poccato, omnibas paternit contiliis e l mandatia B I I -

, , , ,

nlsiravli ei p a r u i t : et 3 9 7 implcos otnnem j n t i i -

itam, ierTire dicitur Deo et Pairi : idoo et ipte solus

\ \,

proprie aervoa Dei dicitor. Hora aaiam cmim missug

\ ,

a * t , boc eot definilo et opponano letnpore. IIon

e a i aliad lempai eommodioi fait silufl noalra, 1 , \ , \ \, \

qaam quo regnabat C a a a r Augvalua, eom in Mmmo
Sleot enim

nediei tinonl in s * ? i tnorbi alceribttt n a l a m o m -

, ,

oem bomorem entmpare, e l deindo remedia appo-

n o n i : l u e l peocaiom oporlebat omnea saas tpeciea

indicare, e i deiode

imponere

, -

pbarmaca. E i propierea exapectavit Cbriilns donee

. "

essei maliiia, qitam deatmi oporlebaL

magaam

roedicam

diabolos m a l i i i c roenMram implerei, ei ivnc demuin

, \ \

incarnalae ctt, e i omiia genua laalitia* per aauciam

, '

viiam atjam aaaavit. Mlssoi eat igitur bora, boc e s l

, \

opporiono et accommodo tempore,

aicui et David

d l c i l : f Accingere gladio 100 soper feuiur laum ,

. -

poleoier lompeaiiviute tua. Omnino eolm gladiat,

verbatn D o i : per fennir auiem n a i i v i u i in earne

, \

aigniOcator, quccontiagii i a lempeaiivitaie, boc eal

lo lempora opportn.no. Misaus vero esl ut dicerei

, , \

loviiatia. Qui siiot bi qoi focali euni? F o r t a i s i s

, \ -

hoaiioe*. Oinnes cnim vocavii Deus ad t a i

, \ ,

agniiioneui, p a r l i n per ordinaiam viaibilium c o n -

* ,

atiiuiiofiem, partim per naiuralem legem : fortattia

et

, ,

propbeiaa vocaii fuorual. Ad illos :gilar roiatos ett

. .

aulem tnagis proprie

prirouro Domions,

01I

braelitas, qtti per legem

ad ovea domut h r a e l . Ipae

e n f n d i e e b a i : Yeniie, quia parata jam aonl oronia.

Prope enim esaa regnum Dei % omoibus evangeti-

xabai Doniintji, e l inlra . A t illicoeperunl elmul,

, o l -

id eal ex coroposito, excutare. Omnes enim prinei-

, .

pos Jodsoram detreciabanl iotnm.babere

regem,

* *

e i etBaaui noo m e r u a r a n l : alioj quidorn propter ]

dlviiiarain cupidiiatem, alios aoietn propier voiu-

piaieiD. Nam illo quidem vlllam emerat, e i aliue

juga boam, qui sigaant diTitiaram copidot. aliot

, ,

qiil morein duxcrai, Toluptoariot erat. Inioper e l

is fillam coropararal, qui propier roundanam s a -

, *

pieuliam non accipii mysierioia. Villa enim esi

niundua bic, e i naiura simpliciter. Qui aoiem n a -

luram observat, non recipiihoc quod stiper naturatn.

Igiiur pliarissut qni tillam forte comparaverat, hoc

, ,

. *0

est, qui respcxerai ad naturae leges, non recipil

* ,

virginem parere Deum, qood super naluram c s t :

; * , ott

ted et oinnea qui iu exlerna sapieniia

Ptal. xw, 4

" Maiib. , 1

gloriantur,

17

ENARRATIO IN EVANGELIUM L U C A . - CAP. XIV.

93S

picv. , ^ , propier viilam hanc, lioc est, nalurara, ignoraverum

eunt qui eondiderai et innovaral naiurae onliiicin,
c ,
. ,

Jesum. Porro qui juga boum quinque emil el pro-

, ,

bai c a , signai carnalem hoininetn, qoi

sensus a n h u t t corporaltbiis 398

quiiiqne

coujunxil et a n i -

mam carnein f e c i l : e l propier b o c , uipoie

, ,

terrena occnpalus, non vuli spirilualig ceenx p a r -

cina

. "

liceps esse. Dicit enim Sapiens : quo e r i i s a - '

, ,

piens, qui lenet aralrum ? A l qui propter axorcm

excidii, volopluarius tiitqne fuerit, qui carui c o n -

jugi a n i m t t atligatus est, e i cum e s l in Ula, quasi

\ -

ei adbaerens, Deo placere non potest. luielligas a u -

>. , -

tem ha?c omnia ei j u x i a lilierain. E i e n i m exciditwi*

a Dto ei propler villas , et propter jiiga botiin, r t

; > ,

propier nuptiae. Adba&renieg enioi i i l i s , e i toiam

, ^ vilam in ea impendenies, e l usqne ad sanguiuem

vexaii ei excoriaii, nullum divinunt vel eeusom "#el
, , ,
verbum cogitaimis vel aiiendiinns.
. '
* , , ,
, ,

* , ,
; , -

*. 21-24. <

< n i e m gemig ille renunliavii

. ,
' *

baec dotnino . Tunc iralus

aervo tuo : E x i ciio in plaieaa e i vicoa civUatie, e i

, , . ,

paupcrea ac debiies, claiidosqne c i caecos

, , .

hnc. E t a i i aervus ; Domine, laclum e s l a l i m p t -

, , ?

r a s i i , et adbuc locna c s i . E t a k dominus eervo : E i i

paterfemiliae dixii
inirodue

in vias et sepes , e i compclle inlrare, u l impfeamr

, ,

domus mea. Oico eniat vobis, ijuod nemo virorum

, * , C itloruui qw

vocaii sunl gtistabil cattati) fueam. t

-cti fciinl principea Judaioriiiii, e i nullus ex illis

. > *

crcdiiiit Cltrieto qui gforiabaniur in iualitia. Num

, -

quis, inquU, principum credidii in um ? Preiiide

dccti in lege a c Scrib, ut propbeta (Ucii, iofauiaii

. , ,

graiiam

; ,

i v . c U e l c l a u d i s c l debilibns coaiparaniar, o l s:Ui

, , -

eunl hiijus muidi,ei mire conleinpu, hi vocaiisunt.

ainieerunt: idiotac aiitem ox Iuda*i, qui

lesoov !

TurbaB enim admirabaniur euper gratia quae de ore

, , ,

Jesu procedebal, et gaudebaui indoclrina, Poaiquam

auiem inimverunt IsraeJilae, elecil, i n q a a m ,

, ,

quoa

. 0 ; -

in gloriam suam praedeaiinarai Detie, qualea fucriiiii

Petrus e i filii Zebcdei, ct multa aiia niiHia eoruiiv

, . *
, , \,
, -

qui
n

credidennu, beiiigniiag

Dei eiiam in geiitee

diffusa . Per hos cnim qui in via el apud s e p e s ,

geuies inlelligenclae euiit. leracliiae enjai fuerunl intra

T p c ; , ,

c i v k a t e i n , u l qui lcgem ausceperani,

, 4

vilara eoriiti. Genlilei vcro a tesiameiiiia et a k*g<;

Dei aiieni crant, e l noti facii cives sanclorum, nec

, . 01

in uiia via, sed in inultis iniquitaiift viiset rusikilatia

, -

versabantur : e l apud sepee, p ^ c a t a d i c o : pecca-

lum eufm magna sepes e s l , c i iiiierailtiuin dividens

, -

a Deo. P e r viaj haque,

] ,

vitain c i In multas dissecia.ii opimones

/ ,

per sepes vero, vitam illorum in peccaiis. Non s i m -

, '
Y;AOU t*k

, "

&,

pecuinam gentilium
inlelligit:

pliciler aulenijubei illos vocare : sed, Compelle, i n q t t i i : quanivia voluntariuiit s i i oinnibua credere*
C x t e r a i n ut sciamua

magoae v i r i u i i s Dei

aSccli. x x x v u i , 2.

P J T R O L . Oa, CXXHI.

civUiorem

39

TUKOPHTLACTI BUIGARLB ARCHJEP.

9
vemalea
Igno- ^,

939
eredidi&sc

lauta

gratea

magna

ItA ,

e j n qoi pradkabaiar v i f l e t , et

'

rtttfnt verbi v e r i u i , qooaoodo pertaasi eaooal bo-

, AvarpoA-

raatta , Meo d i x i i : CooipoUe.

388

H U i eoim

toittet i i i idotoro c a U a iwanioQlea e i fcada ope-

, * '

rmoiet, a i repcaie t f M o m e t i l vernm D e a m , e i

apirilaalem diligeroot v i u w t Igitor adaiirabilem

trenaiaiiotiefn signitttare voteaa, DeeeatiUietn oomiaavit, qoaai dicerel q o U : Geaiilea oitanfr idola e l
deticia* relinqaere nolenlat, a pnadieaiiae i*n*n

, ^ /.

Vi.iiatia ea retinqaore eoacti sani. V d aliter: Yirtoa

sigooram mafuira aferebat aocettiuten ut irans-

, ;

ad Odoai Cbriaii. quotidto CGBoa illa

praparaiur, c l vocanvr oaaaet ad regnoju quod

fcirettUr

,
, -

.
Deoi praeparavit ante aaaodi otigineai
bomiaibvf
sd alii quidem propter aaptaute eortotilalem, alii

" ,
, -

tero propier rerom lerreoamoi etfpiditaitn, alii

. *

auteoi propier

carnalitatotn aoa n e r t m a r illud.

A t Dei niaorkordla alila pectatoriboa boe targiiur,

qui c-oci nttiilanbaa ocolis oant et aon Inldllguiil

; , -

q u ail v o l u a U i D * i , vel iaielligaai q t i i d e n , aed

claodi 8ant et ad operaodaai u r d i ac iinmolHle,

at omnioo dettloa a c paoperea, eo qood auperoa

: , !

gtoria e x d d e r i o i , aeqoa i m n a c a l a u v i u conapieai

. Illla Igiuir peecatotilwa laila a c tpatlotia

peecaloraai

iu|uii P a l e r F i l i v m

, > ,

ftuum ad cosoam inviUaietn, q a i aecaadaai earaom

, , ,

servoa faii, qai aoa veaii nt vocet joaioi, aed pee-

'

c a t o m , iaviialqae eoa liberalllef p r a doctla Ulii

* ! ,

dMtibtU,
inorboo

viis erraoiiboa,

ti

carai iadolgeuliboa.

e l pericala

voluDiariot

immiliendo,
buk

reAQttllaro

Mallla aolcm Q '

faclt eos otiam i n -

v i u e ,

quibos

,
.

novii

j u d i c i i a , e i i n d a c l l i l l o a ad r c D o a m auam, o e c e t a i i a t e n

? ,

h c t e a * petielliailooeni; e i bojua exeinpia mulia

sanl.

Docet

aoioxi

parabola

baec almpUciaa,

, * $

pauporlbaa oi deblllboa poibia daiiduai q u a r o diviii-

* ,

, id

. -

iaiud

qtaod

vldeinr

e| paalo aolea
paraboia

fadeaa paoperea
frainiai
uiua

proplerea

boc c r e d i b i l i o j

, :

eidpioadoa. Diaciaiug e i

f t y , ,

i u eaae aiaorea t t liberalea ad

, -

ditere,

convivio

a l i a d , debere noa

admoouorai,

aascepiioueio,

vt

eiiajn

ut parUcipea Aaiil Dooiroran

ei

magiaui a d a i o a e a B i a r ,

$lt

diocipalos eiiam

Doleotoa

quod

noleotoa

Hoc

preiium

bonorum.

opene

coga>

docere ea q u a ipois

coaveAiant.

, D , !

, , .

, ,
. ,

.
. i 5 - i 7 . lbanl auleoi torbaa mnlia? cum co,

c ,

ot cotivcraua dixii ad U k w : S i quia venit ad me,

* ,

uec

odit patrem aaum a c naairein, e i uxorem a c

Mliot, e l frairea e i , praHerea aaiem e i a n i -

, , ,

uiam t u a m , oon poieai metu eaae d f a r i p u k i 8 : e l

, ,

qolaqaU nox bajolai eracem toam e i venit mo,

* *

itoti poleat moiu discipulus. Quoaiaro mulli

, ,

i j a u i cnm J e a a , qui UOD cum oraui alacriuio e i

obodieiiiia aequebauinr, aed frigidiorea erant; docei

, ,

cas

, ,

qualem oporieat 400 * d i m p n l u m aaam,

941
ENARRATIO IN EVANGELIUH L U G E . - CAP. XIV.
ttt
, ae veieii iarormal el depiagli fom, atserent opor
, \ , \ !

lore eom odio babere non eofam eua qui exlerna

>-

faroitiariute juneii stint, sed e l atjam ipsins aiiiniaoj,

, \ .

VicJe autem ne liiiera prorsiis iuiperiie () a b r p i a *

r i i . iSoa eniin inbanianiuteai et c r u d e l i u i e m docet

nilsericors, neque sibiipsi docet manaro inferre, sed

prcpHam euum ditcipalain vult tane odio baberv

cognaios euos, quando ad pielatem e i obslaculo

a u n i , et propter nece**itudiiiem boni*

probibetur: quoniam nigf obsielerent, inagfs hono-

randos docei ueqae ad exlreroum spiritum. q u o -

doctrinam,

operiba*

modo d o c e l ? P e r inajorem

. ;

nempe per ea qaa operatus e t i ; ipse euini e l

inquam,

, , * f *

J o s e p h , qoamfis noo eseet proprins parena, aed

exiftlimaiua, obedient f u i t : o l Matris suae u n U i n

, ,
'
r
"
H
*
, , aeinper * g i l c u r a m , ut neque coin craciugereUir,
,

eaui uegligerei, sed connnendavit diaeipulo

, -

diligebal. Quomodo igiiur ia q a i h x c per p ;

quem

docuii, nlia aermonibos asaeveravh? A t , sicui dixi,

, ; ''

p r s c i p i i odio habere parenlea, quando in cutiu

, ,

Dei perirulum est. T u n c enim non parenlea ceneen-

l a r , neque familiares, si in hoc nobig a b s i i t a n l . E i

, -

biuc luanifeaium quod diclniua. Nain c o m noiirani

. , ,

animain odio babere p r a c i p i l , oinoino nou pnecipll*

ut nobiaipaia moriem conaciscamus, eed u i r e n u n -

lieinua conciipiscemile animje, quae aeparant a

D e o ; eliamai perferendum mariyrluui, non curanda

* .

aniina,

, , -

floc cuim est qtiod docet, et non aiuipliciier ut

quoniain

perpeiuuro

lucrum

proponllur.

. " , Q quis BCipSlim octidal. Oslendilquc illttd ip*C

?) ,

per boc quod, diabolo ipeum tenlanie u l ae de w i u -

tniiaio templi dejiceret, leniationeni r e p u l i t : e i non

ae Judaia i r a d i d i i , aed secesail, aique per niediuni

, ,

eorom truasiens, ab illia se occaltavit. Igitur c u i -

cunqoe doroesiici et amici obsiani in p i e l a l e , 6 V ia

[/. ] . "

illorum fatuiliarilatem Deo, cui placere debei, prae-

f e r i , vel eiiam propter amorem viue imniinente

, , -

niariyrio deflcit e i negai, ille non polesi esae diaci-

pnlus C h r i s i i .

, ,
.

V E B J . 24-30.

c Quia enlm ex vobin, qui volil l o r -

, rim dificare, qnin priua aedena compuiet sumptiia,

, , ,

an babeat quibua eat ad perfictendum ? ne posl-

qnam posuerii fundaineDtuin, nec potnerit perficerc,

, ,

oinnea qui viderinl incipiant illudere e i , diceniea:

11 ic bomo coepit aediOcare, nec potuit coiiSQinmare.

P e r parabolam l u r r i s docet nos Domioos ot bi qoi

6 ,

semel dclegeriol enm aequi, idein propoaitum a e r -

, -

v e u l : nec aolum jaciaut fondameuiuai, boc , n e

, ,

incipianl lantum eqai, e i posiea flnom non impo*

u a n t , u l bi qui nou babent tufficiotiieiii abcritalift

. ,

prjrparalionem. Tales fuemnl bi de quibus evange-

lisla 401 Joannee d i c i i : Muhi igitor ex disripulis

ejua abierunl relrorsum " omnis boino qui lr-

Joan. xvi, 32.

() E d . L u i . uon b a b d , pror$n$ imperit*.

THEOPUYLVCTI

BULGARIA ARCHIEP.

liiten quiJem opefari T U I I , et eo p w r e a i i , u l , .

,

et divinain cognilioneiu accipial, eo quod imperferto

ei abaquc r.iliouo virttiteui orditur, impeiTecic ae-li-

; , ,

flcat, non valeni absolvcre lnrrim summae ccgniiio-

uis. Unde e l illudiiur ab bis a qmlma videtur e i

bominibus et diabaJi. Y e l a l U e r : per fuiidamenium

\ . \ ,

quidein intelligaa sermonetii doctoris. Senrio auim

doitrinae, uipoio iraclans de conlinenlia, jaclus in

, ,

diacipuli animam fundamenio ccmparatur. Opus eei

auieiu sermonibaic, boc eti fnndaineuio, superjcdifl-

. ! ,

eaiiooe, opere dico, ul turris > ra foriiiudiuis a facie

, , "

inimici absoluta, v i n u s Hla quam proponebainus.

Quod auiem fundamenlum quidem sii sermo, exstru-

, . *

clio auiem opas, gatis abuude nos docet ApofttoJus:

, 3,

iFandamenlumpoMii Jeaum Chrinluni, alius auieiii

,> Blaiim euuinerai varia difliia, , >

,
boc e a i , operationes vel bonorimi vel malontm

* ,

operum. Tiineamue igilur ne forie illudanl nobis

dapmonea, de quibuspropbeia d i c i i : < illusoreadoiui-

nabuuiur eie, bie acilicet qui a Deo repulsi SMIII.

\, ,
.

V E I B . 51-55. A u l quis r e i pro/kisceua ul comi n i u a i praelium advercua allerutu regem ,

< " ^

noune

! , \

sedeus prius cogilal an possii cu:n deceui millibus

, ^

occurrero ei qui enin viginli niillibus vonii conlra

ae? altoquin adbuc itlo longe agonte, lcgallone missi

petit ea qua pacia suitl? Sic ergo oinnia ex vobis qui

| ; ,

reminlial omnibus qua? posaidel, non potest

meiis esse di&cipuluf.

. *

Bomim est al. S i vero l a l

/ ,

iiifaluaUiDi fuerii, per qtiod condiclur? Neque in

, :; ,
ul.le c$l : ioraa ^ :
babcl aures ad auiL>cndtni),
! , .

l c r t a m , neqiio ia MerqHiUnium
projiciunl i lud. Qui

auriial. E l bsec parabola docel noe nc sitmi* d u -

, :\

plici animo, neque carni ct Deo aiibaereaiuns : bd

\ ' *

si volumus bcllum conlra nialiguos daeii;oucs susci-

^ , -

p c r e , ut reramur iu eoa tanquam boaies, ei tltis

; ; ,

vere oblucieuiur. R e i igiluresi ei pecraiuin regnan*

iti moriali nosiro corpore, Ulud admiiiimus. Rex

ciiani el aaiiuus nosier eoudiias eal. Ne igiiiir, coui

\ .

resisiftndom eai peccato, pueillanimiiar illud hnpu-

, /

gnet. Gravis enim e i lerribiba esi ejoi exerciioa, e l

itinjor e i numerosior videlur quam

. ; :

samus.

Quippo -temones suni milrles peccaii, qui cententur

viginii millia conlra uoslra dccem luiilia. Nain i n corporei , e i pognanl eontra qui in corpore
t u m u s , e l niajoreiu viriulein babere vidcniar.

/,
D

Quaiiivig aulein videantur fortiorea, nos lanieu r c s i -

,
; ,
*

, *

bierc poieriuius. < I>eo eniiu, inquit, facieuiu vir-

lulein

, t ;

T l

; > t t : Doiniiiua hiuiuiiialiomea, et 8alus

i n c a , quem limcbo S i cousiiicrint advcrsum uio

, ; -

cusira, uoa limebilcorineuin ' * . 402

* ,

Dedil auicm

uobis Deus, qui propier incaniatus est, pote-

. *

si.iietn calcandi super omnem virluiem inimici

Meircoet quoniamia carno exsiaieniea non carua-

:, ,

lia arma babeinua, eilauisi decein millia videamur

, *

habere, eo quod in corporo eumus; e l illi vigimi

, -

millia, eo quod iucorporeai natura e u n l : aUataea

,-, /. $<0,

I Cor. , 11.

" Psal. u x , U .

T l

Paal. xxvi i .

f L u c . x, 19.

955

ENARIiATIO

IX EVANGEL IUM

LUC.E.

945

CAP. X V .

, \ *'iccrc dcbetmis:Dominus Deus m c u s , v i n u s l u c a :

tiull.iniquc u n q u a i n c u m peccalo habeamus p a c e u i ,
t r v , i.l quo.1 est eervire affisciioiitbus, sed tnagis resisla-

)
,

miis

, * r . 2 -

r m i i erga illas, ueqtie babere veliinus coucupiscibilia

n i u i i d i , sed reiiuiiiiemiis o i m i i b u s ,

quandoquidcni

testdiscipulusCbrisliesee, qui non renun i a i

n>n

- , *

e i oslcndaraus iiullas esse inducias odio-

. * ,

o i m i i l m s , scd pacem babet c u m bis qua* i n boc m u n -

5 , ,

do a n i : t M g d a t i i n i > a i l i c i u n l . C b r i s l i sane discipulus

, -

sal esse debct, soluui ipsebonu$cx*istcn$ e l n i a -

liiia cxpers.sed e l a l i i s c o m . n u n i c a n s b o n i l a i e i n . I l a

\ , ,

cuiiu 6e habel s a l . Ipsum entm c u u i maneal illsceuni

. -

e i i u r o r r u p t u n i , alta quoquu servare vatei ne c o r -

n u n p a i i t u r , quibus suam q u a l i l a i e m

, ,

* ,
,

comaiunicat.

si n a i u r a m suam sal a b j e c e r i i , o m o i i i o

"

* e s t , ncque
;

teirae

ueque

siercori

inuUIe

accoinmoduiu.

Q<iud a u i e m d i o i t , i i a se b a b e i : Ego quidem ouinetn

Ghrihiiaiiuni u i i l e m e i condire valentem esse volo,

, , ,

uon

soluui e u m cwi c o n c r e d i t u m docendi

doDum,

, \

quales eunt aposloli et doclores et p a s l o r e s ,

eiiam exigo u i l a i c i i p s i bonae frugis e l uliles eini

p r o x i m i s . J a m si p r o f u l u r u s aliis reprobua

sed

fiai,eta

;, ? -

C l i r i s t i a n o r u m oruine e j i c i a l u r , nequejprodesse nequo

, . t

utiliiaicm caperepoleril.

, \, . -

h i q u U , iicque i n s l e r q u i l i u i u m u l i l e c s l . > l u s i a u a l u r

, < :

auiem p c r l e r r a m quod u l i l i i a l e m capiat, per s l e r -

q u i l i u i u m autcm qnod p r o b i i . ldeo r e j i c i l u r e i r e j i -

ciendus e s t , tanquam q u i nec p r o s i l , &cc u l i l i l a i e m

: ?,

,
!

pcrcipiat.
(

E l quoniam

Njque euim in lerrani,

obscurus

parabulicusque

sermo ille f u i t , exciians audhores Doaiinus u t n o u

;'': ^ , ^ <

s i u i p l i c i i c r auscipiant d i c l u m de saic, d i c i l : t Q u i

, , ,

b a b c i aures ad a u d i e n d i u n , a u d i a i , > boc e s i , Q u i

* '.

babei i u t e l l e c t u m , i n t o l l i g a t . Aures e n i i n hoc toco

;, ; -

sensliivain v i r i u t e m anima?,

a p i i t u d i n e m signiScanl.

; ,

et ad

imelligendum

Omnes iiaque

fldelcs

s&l

s u i i i , ex d i v i a i s eermonibus et superna g r a t i a q u a -

" -

l h a t e m banc suscipienlcs. E t quod g r a l i a sal s i l ,

; , * ;

au.li P a u l u m c l i c e n i e i n : i S c r m o v e s l e r s i t i u g r a l i a

' ;

t a l e c o n d i l u s " . 1 E t i l a s i f i i e r i l senno , hoc

;, ; 5. ^-

e i , sine g r a t i a , insuUus d i c i l u r . I g t u ^ s i d i v i u o r u m

~: > ,

eloqaiorum

; ,

SMi^eperimus eam i n uos ejusque q u a l i i a t e afHcia-

/ , / -

mur,

profecto i n r a i u a : u : n est sal n o s l n i m , si uou b a -

-.

b i i e r i i supcrnae g r a i i x q t i a l . t a i e i u .

qiialiiaicm

ijtardr
6> .. //&/>>
\

patpar.

^ ,

e l noa

l u i i c s l u l t i e i inlellectu carentes efliciniur.

. I I ? .

contempserimus,

403

Varabula
\LR>.

CAPUT

xv.

de cenium ovibus. De pereyre

reyionein
longinquam.

profeeto

in

1 10. Accedebaul autein ad e u m omnes

publicani c i p r c c ^ o r e s u t a u d i i e n l i l l u m , e t t m i r -

I ;, ,

11 urabaitl Pbaris:i ac S c r i b dicenies : H i c pecca-

. :

l M-es r t i i p i i ,

,-Miiem a^l illos paraboLim bauc,

ac ctbunt c a p i l cutn i l l i s .

Diccbal

dicens : Q;is ex

, <-

vobis ust bou;o

d e r i l una 1 ex i l l i e , nonuc r e l i n q u i l n o r u g i n i a -

, * /.;,

vcm i u dcsc:lo,

babt l ceiilum o v c s e l si |>erdiel

vadil

ad illam :

otiirai,

THEOPHTLACTI B U L G A I U J S AHCHIEP.

47
donee invetiiai

iaapoaii in

Mot

banieroo

ei

cum inveneril e a m ,
gaodeoa,

rioattim, coavotat i n i c o s oi
fjaodete
perferat.

veofensqtie

vieinot, dieen* l l l i t :

o v e n meanv q n

, -

vobia, qood i i a gaoditti e r i i io

; , ) )

,
Dico

94S

\ *

qtiia invoni

corfo

aaper

magii

\ ,

qvam

saper nonaginia novem j n s i i f , qnl oott i u -

, -

vno peccatore

raiplseenta,

digenl pcetiiientia. Aot qoas maKer babent d r a -

. " , -

*bmag dccero, ai perdiderii dracbmam oaaiD, oonqo

, \ , \

actendit locernam, 01 v e r r i l domum,

, \

quarilqno

, ,

coato-

, \

oMcoin,

* , ,

quia invenl dracbmam quam perdkteram. l l a dico

; ,

diligeoler doooe ipvetjiat?ei cnin

tovenif,

c a i aaiicaa ae v i d i i a a , dicens : Gaudete

vobia, gaadiuui erii coram aogelif
peceaiore

resipiacenle.

Doioinat

D d toper HBO
qtibteni

IUud

faciebal, cojnt gralia iocarnatus est, accedens ad

pablicanoo et peccaiore*, tanquam modieos ad l n -

, ' oi

flrato*. Qoii aniem revara peecaioret eraat P b a r i -

ari, obanarmuraiioucm laoiat hnmaiiiuii repoede-

bani. Abominabilet

eniin

eotacbani

Ipai aaiem iloruos vidaannn e i orpbanonna

debanL

Qaid igitcr Domiowt?

publicaiK*,

Skmi

. ; '

COJHO-

aaiaericora

, *

erat rrga pablicanoo, i i a e i erga illea, qni eoa;ti

ealamuUbaDiqr wiaarieordiam. Noa eaitn a v e r t a -

l a r eoa lanqaa iaaaaabilet e i obmurmaraalea,

(5) \ ,

ted BMBsaeio saaa.1, parabolani baoc de oviboi

!; ,

d i e o m : et do aaanijesiia e i certit eia pereaadel,

\ ,

oi coafaiat ila\, aBgro feraai

uotatn

boaiuiis

rffuioae. Nam ai i n o?e troa irratbmali, qmjm ad

. , \ \ ,

Imaginom Dei e t l facfc, i i cutn orraveril, fue- Q \ '

r i l lavoou. gaQdiam flt U n t u i u : qoaatam veritiaaile
,
ett ttcri in btonlno rafionali ad iinaginem Dei c o o \ ' d i l o ? Manifeate igitar parabola btoc Jusioo dicil per

ovoa nonaginu n o v e a i ; c)l par ooain, peecaiorem

\ ,

qoi perieral. Dicoal aulem DoaouUi eeiiiam ovet

otnaODi creaturam ratkmalen : ntiam auiem o v e n ,

, -

aiionalia natune bamioom, q o a n erranieia requi-

, *

aivii Paator booos, reliciis nonagioia novom i a ao-

, /-

liiudine, poc est, in auperno loco coaletii. Soliiodo

enini e * l coalnm, a mundaao imiialla toquetiratuin,

. -

tt plentn\pmni tranqailliuie ae pace.

, \

Dominus

, , )

vero ut infenii illam q u erraveral, imposail in

bumero*. lnflrmiuief enim noalras et peccala n o t -

, \ .

ira 404 i(M* porlavii, et omuia ooera noatra nou

gravaiim ipoe suecepit, porsoluiis oronibiie qua

, \
, \

dobebamiis, e l noa sponte ac libenter portavii n e -

* ,

que dotoutn s a a m , hoc esl, in o e l u i n . Gonvocat

, ^ \

aiuicot ei vicinoe, fortaasis angelot, quos c l ovee

\ , , *

lixiniuf eate juxia aliam ei aliam relatloncm. Nam

secunduro qnod otnnie creaiura coitdita ad Oeum

', \

ionfertur, pccuina eal ei bnita, et secundum hoc

* \ . *

d i c a n l a r ( a ) eMam sppriia* firlutes oves; inqaanliitn

vero r a l i o n a N , id est intellcclaales, et quatenus

aliig

crenit. j$

viciniores fidentur,

secunJum

boc amici ot vii ini intelligi poasunt angelicartim

\, \ <
,

collulione codd. V c i H f t . S. Marci.

|N) Cod. SO, , c denientcs. >
\H)Klii. I.ut. nl %i ad nliat crcatHM* confnrnmur ntihnnU*,

(iicnnlur,

cic.

949

ENARRATIO I N EVANGELIUM LUCB. - CA^. XV.

950

ol , Aviriuium d i o r i . per muliercni inlclligas sapicn , , \

tiam et virlulcm Dol ct Palri, Jestim Ipsain, qtii

perdidil nnam

, '

imagineni

et accendit luceraam, auam carnem. S i c u t cnini

, . '

lotorna, qoatnvif t i t ex lerra, iUnminat

per luccm qaam r e c i p i i ; i l a e l caro D o m i n i , licei

drachuiara, ex ralionalibiis et al

feicondidscrealuram,

bomioero, inqiiam,
lenebrosa

, ,

lerrena eoaet, aimiliaquo nobit,

, , ,

qoa astompt est, Inmea exbibuU. Qnin etiam

luraioe d e i u t i s a

* , -

pit tnoDdala est domat, boe ett univertoa mundiis

, ,

repargattu e t i a peccato. Chriatua enim abstulii

peccalom

, ,

plano iavenla e s i dracbma,

lovenlori sapornU virtulibiu, qn**

, ,

rouadi.

regia acilieet imago e l gaadium fuU e l

e l ? i c i r a t v n t : kmfcm

Cbrieio

ataiae ejits

qaidero, quit voiutilaietii

ejus f a c i o o l : v i c i n a vero, quia incorpores. QuW

autera t i amicas sint otnnet aopenue Viriutes, v i e i *

tue autem, qwe propioret e i , ot Tbroni et C b o n i -

, , , .

bim ? Dicendo eniin araicas e l v i d n a s , dtio

raanifestavit,

genera

qaamvis boe carioeiue videaior.

* ,
.
* * ,
,

Vems. . A i i aiiietn : Uomo quldam

duot filios, e i dixil adolesceniior

baboh

illoro.ro p a i r i :

Paier, da mihl portionem anbalantiae qit ad

. '

rodil. E t divisit illia aobaUntlam. At posi die$

mt

, ,

oiollot eom omnia conlraxiaaot, adoleaceiitior ttlina

peregre profectoa eat in regionom kmginquaro, e i

tbl disalpavil subauoiiam suam vivendo luiuriose :

, - e l potiqoam omnla consurapAl**el, facla c a l fameo

valbla in regiooe iUa, e l ipse c a p i l egere. E t p r o ,

fectus e t l , et adbanit a n i civlum regionls

, *

aique is misii illam in viUam auani m paaccrci

iliiua :

porcos : et cupiebat implere venlrem aantn de f i l U

, .

quis quibas porci vescebaniur,

dabat. hsec parabola auperiori similis est. I n -

, , -

ducii eoim e l baec hominem qaidem,

* , ,

c e l , vere misericordem : flliot auiem duos, nempo

. *

ordinea boiiiiimm juatoraai dico

Dixit auiem j u n l o r : Da

quas ad me periinet. Olim bumanae

aio eral JusUtin; Ideo e l Aliat senior iosolescit.

Peccaturo posiea Datotn eal, 405

|,

nee qaisquafli

illi

Deom videli-

et peccalormu.

mibi parietn

subslaniiae

natane pooscau l l J e

e l

lanior

iaaolescit, qui cona peecato, qnod postca iutrodac' . D t u n eat, crevit. V e l a l i l e r : junior dicitur peccaior.
, ,
quia novacor reram insolens et apoetaU a c defi,

. ,

cbsns a paierna volantale. Pater, da mibi partem

siibetaniia? q u ad me perlinet. Rationale ad quotl

eubsequiiur liberuiu arbilrium, subaiantia eal honii-

, .

iiis. aulem rationale, liberi a i b i i r i i eat. D a l

igilur nobis Dominas ratioiiera. ut ea libere u U -

niur tanqitam nostra substantia. Dat auiem omnibus

ex aequo. OmneaeDim cx aequo rationales sunt, ei a*qae

'

liberum babent arbiirium, A l alii qnidem

bac libertaie tecuudam rationem, alii autero dilapi-

utimur

dainus donuin divinum. E l simpliciier omnia qua*

, , , ,

dcilii uobis Dominus, subslantia nostra ceuscri pot-

, , . *

sunl : ul exeinpli gratia, coeluni et lerra, e l in l o n i -

* , :,

ma c r c a i u r x oranc, L x , priqdicfxs Atqui filius nalu

 5i

THEOPHYLACTI BULGAKLE ARCUIEP.

iunior vidil CQdluai, e l coeluut

W5

fer.il Douiu : v i d i i , ,

l e r n i n , e l coluil eam. I n lege Dei noluii a m b u l a r e ,

, ; -

iu propbelis nialigtiaitis e s l . A l sewor filius o t n i i i -

IMIS b i t i n g l o r i a m Dci usus e s l . Ii*ique i l l e q u i de-

<(ii oiiuiia basc ex

**<, p o n t i i s i l libere

Nnlluin euiut c o g i l volenlem

ingredi.

ut sibi servlat.

. ,

Num si voluissel nos cogi, uori fecibsei nos r a i i o n ; i -

* ; -

les, e i liberi arbilrii. Porro filius jnnior omuia bax

K I I I I U I decoxil. E l quae causa? Profecius esl i t i l e r -

; "

ram

hoino a

>

Deo. e l te a timore ttei elongai, oinnia diviua doua

, \

cxpendit. Propinqni eniiu DeoexsisOiiles,

, .

longinquam. Nam qauudo e g m J i l t i r

nibtl lale

quod i n l e r i l u diguum facimus, j u i l a i d qtiod d i c i -

"

lur : Providebain DomiRUui h i conspeciu meo s c m -

, * c

per, quia a dexirie ineie e s i , ne commovear . III

, , .

autem longe a nobis absente,

efficimur

apostaia*,

firieuies et ferenlea

qtiseque juxia illud

, , *

TS

pefcsinia

Hcluiu : Rcce qui elongaoi se a le, p a r i b u n l .

4 , .

Disftipavil igkur subttaiilam suam. I f e r i l o . Viitus

Tt

otiiiii

tarittiiiiJiu

iiiiuni babel, e l IMIUIII qiioddain c s t :

, \ *

a l iuablia rnuliifariani divisa e s l , erroru n niullo-

, ,:,

rum causa, u l exeuipli graiia

, ,

foit i u r i i u u

uoiis r s l

I u i e t , et quando oporlei, et quouiodo oporiei, e i

, , , \ -

erga q u o t oporteitraaciliili u l i . V i i i i auiem e}m duss

. ,

suul pecioe, l i m o r et audacia. Yidea epargi

ratio-

\ . | , \

netu, et uuilaiera virtutis duperire? Consuuipta a u -

leui siibftiaiiua

boiitiiie aocunduin ralioueii,

, ,

iiaturalem dico legeiu, non amplius e u u i e , ol ueque

, ,

j<ixia lcgeai scriplam incedeiile, neqiie

, *

illa,

propbeiaa

audienU, famea magna eat facla : famea panis, C ,

ted famea audiendi verbum Dotniui. luiiiiim tti penurias, quaiubiqiftidein

noii

limet

Domioum,

* . ;

sed

louge diacedil ab eo. Naiu iis qui liiueiil Dorahnnn,

iiulla est penuci*. Quoiuodo atilem oull.i

iuopia

liiuenliutii Domiuum Quia qui liincl 406

Doini-

nuni, in maiidaiia ejus volelniniis : proplerea e l g l o -

ria et* divliia: iu domo e j a a : imo dispereil ipM

polius,

e l dedil p a u p e r i b u s :
fT

laniuiu abesl nt

egeai. A l qui longe profecius eei a Doiuino, e l uon

:,

. "

b a W i anie oculos lerribilom oju faciem, i J I mirnm

, *

ki inopia laborel,

, -

scrnioao divino nibil in illo opc-

ranle. E t profecto* e$i, boc est, proceasit e i profe-

%,

( i l in maliiia. Adb.rsil uni civium regionis

, , &, ;

illius.

Nam quj adbasret Domino unaespiriiuiil cum ilbo:

qui vcro adba?rei scorto,

naiur*e daemouum, unuiri

, ]
1

:.

corpus fli, alque lit loius caro, neque spirilus e^i

* , ,

capax, si^ul bi qu.L lempoxo

, . ,

dibivii fueraul.

Civi

regiouis iiliua qui a Deo dofecerant, dacmoneg o m -

, ,

nino s u n l . A l qui proQcil, e l i n peccalis fit poleus,

pascil porcos, boc esi, et aljos docet maliliam, c i

biiotani operaiioiitim. Porci eniin stini oimies qui iu

. .

lulo vilitim e i iiiaierialium aflecliouum voiulaniur,

, ,

iiAtn

poicoruii)

ociili

iuinquain

posMint sursuiii

apeciare, aliam soriili forniatiotieui. UIKIC el por-

loruin paslores cuui posbunt contpescere por*

: ,

cuui clamaiitfiu, resupiiiaiilcs illum elliciual ut n i i -

MS cl.uiiei. Eifiiim qu*i

; . "OOiv

*, xv, .

Psal.

in tpoclaculuui vcuiaiit
27.

P a l . CM, U.
d

;
W>

953

E N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U M L U C . E . -

954

CAP. X V .

; 4, apeciauieii qnas n u n q u a m videre, et aspicienles e u r , ,

, stupescunt et silent ; tales s u m oculi e o r a m

$.

qiti mate c d u c a t i e u n t :

, \ , \

i i i r & u i n . Tales pasoit is q u i m e l i i a h i m a l i l i a prseest,

iiiiitqunut

vldenl

ea qua

$* -

i t l utit s c o r t o r i i m bospiies, vel p i i b l i m n o r u t t i , v e l

, > .

l a l r o m i m p r j n c i p e * : de o n u i i b i i s e n i m his d i o d u m

*>\, ,

quod porcos pascaul. C o p i l a i n e m

, ,

a n i u r a r i percato, e l uemo ei d a l s a i n r ^ r i . SUMO

e i i i m m a l U neino dat ealielatem. eniiu nianel

;,

niiseialMlis

itle

\ol'ptas, sed s i i u i i l alque c o n t i i t g i t , p r o t i u u ^ e l p e r i l

4.

fltquc

, * ,

c n i i i i siliquis peccaium dulcedinein halifcns et aspe-

* , ,

riialeui.

i i e r u m vactius i l l e

mist*rabilis.

Assimilatitr

Deleciai enitn ad teinpua, c r u c i a l vero p e r -

, *

p r l u o . Propterea nallus d a l salietaiem

, ,

q u i i n iUia voluplalem capiebai*

m a l o n u n e/t

Quis e n i i n atiat.

, . : R e i q u i e s c e r e f a c i l ? Dcus? *ed a d e s l :

. ,
; ; ' ,
. ;

lalibus v r s r i l t i r , loitge

nani q n i

abesi a Deo. A n ibeutonee ?

h i iuulto uia^is solHclli s u u i ne unquaiu quiesca1IIU8, e l m a l i t i a a a l u r a i i s i i n t i s .

;
VFBS. 1 7 - 2 1 . c l n se a u i c i n reversus, d i x i i : Qtiain

, *

i n u l i i tuercenarii palrie mei a b t i m b t i i l panibus? ego

v c r o fame p e r e o : gtirgam et ibo ad patrem m e u u i , e l

, * , -

dicain e i : Paier, pe< cavi i n coeliiui e l c o r a m l e ; j a m

euiit di;-Mii$ vocari lilius tuus, lac me sicut u n u m

* .

de i i i e r c f n a r i i s i u i s . E i surgeus

. "

s u i i a i . Cinn a u l e m adhuc lo:g al>essel, v i d i l i l l u i n

, ,

pj-.ter ipsius, e l u.isericortlia l u o l u s e & l , e i a c r u r t e n a

veuii ad pairem

r u i t : ejtis, c i o t c u l a l u s esl e i i m . D i x i i q u e

.
.r
\
/ \ ~ . * . _Jl..
1??..
,

i>. 1 . . . . . . . . ,... I .
ei u\:
filius : P
a h r , peccavi <oebmi
c i torain le

Jrk ..*..?.

407

i ^ q u o pc&lbiic sum d.gnns vocari i i l i u s tittis.

, .

lnleiiiperalua

landem

inavl^ agebal,

extra

, . -

e i i i m d i c i t t i r sub&ianiiaiu, e l i n e r i l o : propler b o c

. , *

e x i r a seipfiim

l i o n e , aed praeier

ad s-ipsiim r e d i i i . QuaiiHiu
seipsum

e r a i . Nani

e n a . GoiisnmpsUse

q u i uon g u b e r n a l n r r a -

ralioneut v i v i l , e i abaurda alia

, ,

exordiiur,

, ,

ubstauiia, boc est r a i l o n e . Quaudo ametii quis c o -

, . "

ghal

seipsuin,

exira

aeipsiim

i n quanlain veneril

e s i , e i manet i n sua
miseriam,

tuiic redir a d

c o u s i d r r a i i s , e l i n pociiiicnliam vnniens a

, ,

sua e x i e r i o r i

caiecbiiinenos, qiiia u o m l u i u eo perveneranl

, !

cerentnr

filii,

divngaiione. P o r r o mercenarios

dicit
nl di-

quia iiomltiro recie i l l u a t r a i i . O i n u i n o

ulo\, . |) aiileui caiechumeni abtnidaiitiaiD r a i i o n u l i u m p a ,

1111111 b a b e u l , quolidie leciiones audientea. u t
'

discas

difleremiain

mercenarii e i

fllii,

audi. Tres

t v a , .

a i i n l ordincs

!: *

servi faciutil b o n n n i , Utiteutes j a d i c i u m : q n o d e t

eoruin

q u i salv;u>iur.

A l i i eiiim u l

i n s i i i u a t dlcens : t Confige t i m o r e

::

David

* c

nem meaui : a jitdtciie e u i u i tuis l i m u i . Mercoua-

tno c a r -

r i i vero esso v i d e n l n r , q u i desidtuio b o u o r i i m bene

. 01

placereDeo c u p t u n i , sicui e i ipseDavid d i c i i : t I n -

clinavi c o r meiim ad facicndum j t i s i i f l r a t i o i w a luaa

< '

iu

12 :* . >

q u i propier ainorem i n D e u m , mandaia

: , /

h'c:it i t c i u m David teslaiur : c Quomodo d i l e x l lc

<

K' 111 t i i : i i n , l>')ihiuc . lola dic iiteditalio ir.ca cat

, *.

pal. CMIII,

^ l e r i i t i m , propler r e t r i b u l i o n e m . A i filii s m i l
perflciiinl

5
Ki

ileram :

TDEOPHTLACTl BULGARLE ARCHIEP.

Lcvavi mamw iveat ad oaaadaU t a a , '

d i k x l , > noe, q a linml. i t e f e : Mirabi-

Ua teaiimonia tua e i q o i a soul mirabilia (a), kfeo

9

deinde

divioia iityatoriis e i dlvino pano : noo

batc

non in prlmo ordine ( t ) ; l a n e

ooamiteraiioiiU

vorim aibi ipsi dicero

\
, ,

ego aafetn famo pereo. Sed rargoso do raina p e c -

caii, fibo ad Patrem meam, e i dScam e i : Paier,

percavi in ccalam e i eoram i * . Dorcllaqaendo eaim
B

*
. _.
*
. ' , ,
,

cootempiibileiii, et prwdigeaa caleftti p a l r i a

regiouem
gratia

fatnig. Qiieniadmodiim eniai, u i esetupli

dicarooa, in anrom poecaro dicilur, qni i i l -

plpmbooi prsefert : i i a io cceloa* precai, qui illi

Wrrena
fcrl

, \ *

d e b e l : Qool -aereenarii Pairlt inoi abandant paoa 1

cealettb, peccavi In ea, praferena ipsit voJapiaieni

. "
, \

de merceoario d i d i u r , aed de iis qmi aoiil l a

illa

, \ ,
,

etiim do oolto catochomeab ialelligi oportei qaod

Eodeala impUeiier

\ *

, '

propitr peceatam

abdicalar, vkfeique alioo fnii di-pnit dooU, et commnnieanlot

95
!

c * ,

acraiata ea e a l aniina mea. Com ifitur qalt

fuetit In ordtoe ailos, e i

, * ,
, * ,
,

prsponit. Abesi autem oatnitio a via qnas

in coelum. Scias iiem quod quaudo poccarit,

. "

qttoai noti coratn Dco opcrant

auteoi

conQtetar,

Porro 40
talma
Deo,

p o c r a v i i ; qtirn.O

, ,

eoraiu Doo porcasao seniit.

, ,

eurgeat

vadii ad Pairem tunm. Non

enim contaltaudani e t i de bia qujs plaeent

aed ot opos* cel facio. Nunc

quamadnioduai

, ,

viditti fervidam poBtiifeniiam, ila e l colerem Pairia

, ,

mtsericordiam vide. Neque enim exapectavit donoc

.
ttlitjf veniret ad se, sed p r a w n i l et a m p l o i a i n r ; Q , ?
pater

cst,

enifln e s l benigoiiate, eiiatn naiurt Deaa

et toius toiam

amptocliuir,

undequa-

, . "&
, -

qne iptutn ad te conatringat, aicot dicium e t l : c E l .

gloria Dei circomdabil te. Oiim quidoao qaaado
, , ebingabat ae Aliita, lempoa eral e l P a l r i ab a m . ,
plexo ae e l o n g a r c l : nunc verocum redit e i a p p r o -

, ,

pinqaai per conversioiiem et oraiioaeio, tooipus est

, *

amplexandi. R o i i igitar i n ooUaui ejua, osieudeoa

eum qui olioi detciverai, noqc obedieoiem

factam.

esae

, \ \ -

t oscalatur e a m , reeoodlialiononi iudi-

cans, et qoaal veaiibulam

qaoddaro os s a n -

\ ,

ciiAcana, ac per hoc ad iiiteraa iaiiciiflcalionoia

. ,

iniaiiltens.

. R a l , , \ OUJ
, \ \ .
Vsas.

c D U U auiem paier ad aenros auoa :

Proferie stolam

annulum in manuoi

illera : daio

, ,

ajus, et calceameoia in pe*

\ ,

primam, et Indaiio

d e t : et adduciie viiulum illum eaginatum,

atque

tnactate, suroptiaque epalie Istemur : qnia hic fllios

, -

meat mortuu$ erai, e i r e v i i i i ; perierat, e i iovenios

, , ,

e s l . E t cceperanl beUti. > Per inielligo vel

, . -

angetoe miuisiraiorios apiritoe, qui miiluiUnr i n

roinisterium

propier oos qui salute digui suni. Illi

enim veatium a peccaio reverteniem slola priina,

aive prisca, quam,

priusqnam peccaremus, geeia-

iLtnas ,indumenio scilicel incorniptionis : vel p r c (a) Edit. L n f . , qui* $unt

mirabilia.
() IB E d . L u l . omiUuiilur, nn in primg
ordinc.

>

, ,
Geusra : tanc mUtrabUia
mcrare.

opmrtet d *

EXARRATIO I N EVANGELIUM LUCJI. - C A P . XV.

', tiosa q u illgnitate praestat aliia omnibue, ba-

Prima

, .

piismi dignitate.

, \

ea

. "

iulellige angelos,

, '

ler noo floni, e i quibus mediantibos sanciiflcainur.

eoim noa ilia veaiit, e i ali

aiimimus honetUtU vesiiium. Vel per servoa

qni mtnUirant omniboa quae pro-

Y e l eliam gacerdolea,

* ,

giimm vel verbnin docirtaa) induuni,

qoi convertos

per

bapti-

Chrisiuni gtolam

, , *

xali eomus in Cbristum, iaduli auinus Cbrielum),

( :,

et aiiitiilum dat In manutn, signaculum

). ,

siiii, quod per opora habemua. Nam manitg symbo-

e i induuni eos

primam (quiciinque

enim bapliChrisliani-

l u m operalionia ett, annuliis vero aignaculi. Ighor

* ,

bapiiiaitjg,

* ,

debet habero

M. <i.
1 _
1
1
_J.

,
,
\

- _

et

omnis

qui a peccaio coiivertiiur,

In t m n u , hoc est, operaliva virtuie,

signacolurti Cbrisiiani : ot demoiistrare qneal quod

: m i n . m A
l t l t qui
/1111 ae
e . eondidit.
*4\w\AlAlt
recrrains
siil i ad
imaginem
ejtis
VVeAlI

, , ,

aliier : per aiinulum intHliges arrhabonem Spiriina :

, *

u l cxenipli gralia quid

. " ,

bona

^^ * * * 0

dicam, Detig prrfectisssma

lunc dat, qaando eorum lempus f u e r i l : e l

nnnc ut credibiiia aint, illa nobfe dai diarigmata.

, -

u l arrhabonem fomromin : e l aliis donum

, ,

miracula, aliis doeeitdi, aliis vero aliud 4 0 9 q n i d -

, (4

dam : et c a n illa ausciplroiis,

, , ,

ciiora

dianlur a gcorpiig,

parva e i occulla, e'<cnl dicebai David, aitanicn m o r -

expeciamug.

flnnlter

operandi
et

perfe-

E t ralceos ad pedes, ut c u s l o peecatia acilicet q u

videuinr

, ,

liferig et ipsis : alqne etiam a tcrpcniibnt, id e*t.

peccatig quse manifeste aocere censcniur. Y e l aliior:

, 5, -

cnlrcameiila danttir ei qnl primam ttolain assectitti*

* - e s i , facienle Deo eum apiuro ut annuntiet Evango

2
.
~
1...v_\
*.-
#v) ,

!
>
. . . ^
-
l .
t
i.v. .
,
l .

liuin, alquo aliia proait. Cbrieiiani euiiii est p n v

,

d<'i*e

quia s i i , qui immolaior et comediliir. Nam c e l v e -

proxiiuo. Vitulu

saginatua non ignoraiur

, .

rus Filios Dei, e l iia homo qui c a r n e m asaumpsii,

natura irraiionabilem, et brolam, illamque divino

, ,

honore iinplevit : ti teconduin' boc vHuliis d i c i m r ,

" ,

non eniiu expertus eai juginn legis p e c c a t i ; eagiua-

, ,

lus vcro, secundnro quod ad bot niyaierium ortli-

, -

nalua eat aote coiisliluiionein roundi. E l foriassi*

?:. ,

curioaius vldebiiur si dicaiitr, dicelor tamen. Quia

'* ,

paids quem frangimus, gccunduia id qiiod apparei,

to .

ex trilico confeclua eai, sagiiiaiua, et, u i Gr.uci d i *

^,

cont,

(& ,

ciifidam boc aolero qnod por illuin ialelbgiiar quod

, frunionio pastua dkendas ost. S<*-

, , )- caro est, vilulus diciiis est. ipse e s i viiulus, o i

*

saginaius. Oinnig igilur qui baptixatar, e i ttliag Dei

. , .

ciBcilur, iino regtiiuitur, e i in summa oiunig qai m

, ,

peceato purgalnr parlicepg

tuli, et laHiiia) auetor At P a l r i c i servig ejug, ange*

l i s et gacerdolibug, lanqnani ex niorte reeurrexig*

, ,

aoi, et posl perdiiionero fuissei inveuing. Nam q u a n -

fii

aaginaii Ulius Y i -

, -

lum ad maliilai abondantiain morluus orai, e i oVa~

^,

peraiaa: qaantotn vero ad bumanam nalnram, quae

veriibilia eat et valet a roalitia ad virimcin ingrftdi,

, , *

perdiu d i d l u r . Perdilns eniin oiitius dicitur, qiiam

" i . i i X ^ ! * > S
?

,,,

iuortuuf.

, , .

172

Vtas.

3 5 - 3 2 . E r a t aulciii filins ejug senior in

agru, ct ctitn vcniret ct appn>piu:|U.igs**i

diuii.

0
THGOPUYLACTI BU G A R L E AKCHIKP.
coiiceiiiiim et clmros, c l vocavil i i m i m do il xa\ -, YI\ T.pojxixeaafuvo;
, eTiccv ;,
pueria e e r f i * , e i i i i l e i r o g a v i l q u i J essent i l l a . A l is
,
; , \
d i i i t i l l i : F r a i e r lutift v e n i l , e l oociilit pU>r IUIIS
9.S9

aiidif i l

vilultim illum

saginamm,

, &.

quod i n c o l u n i c m i l l u n i

r e r f p e r i t . < est

\ .

auiein, nec volebal i n illnm.

, :

A l ille iwpoitdenft d i x i l p a i r i : Eccc t o l annis eervio

t i b i , nec unquam

troire.

Paler

ergo illius fgressus rogab.il

praoep!iiii

luum

irauagressas

o l cum

^, *

anticis m e U l a v a r e r : ted potiquam filiustwus b i c ,

, *!

fiim,

nec

nnquain dcJieii

mibi

baedum

|ui d e t o r a v i i substaiiliani iitnin cum t i i f r e l r i r i b t i s ,

, ,

v r n i l , o r r i d i s i i i l l i vilnltini i l l u m saginalnrn. illo

. ,

d i x i i * i : F i l i , t u eir.por i n e c i t m e * , e i oinnia mea

* , * -

lua

niinl : l c t a r i nniein e i gaudere o p o r l e l a t , qiita

6r, , ,

IUOS b i c moriuns e r a l , a c r e v i x i t ; et perie-

, ,

fralcr

r a i , et iovenlus e * l . > 410

q u a w i o : Quoutodo

cclebrit moveiur ' ,

,
filtus i n v i d u s , q n i

H l
c

appareal

c w

alioqui v i i U e l $ervivit p a i r i bene placens ? Quae sol-

; * 0 ,

v e i u r , t i q u i d e m parabolam quis expenderli, qnaro

, ^*

dicta

4 ,

f u e r i t . O u n i n o e i i i m qviia o b m u r m u r a b a u l

Damifio P b a r i s x i , mundos et josto* t c piiiantes, eo

quod suac iperet merelrices el publicanos, proplerea

parabola iaia

cmn iiia qua anic eaiu dicia s u n l ,

p r o p o i t h u r : quaudoqubleni

, .

i g i i a r dicla * f t , quia

Pbaritati q u i e r a n l , ju*lior<8 puburatiis, u l videban-

lur obuiiiriiiurabanl:

qui

considera quod pertotia

fllii

vidcbatiir o b m u r i t n i r a r e s u m i l u r contra omnes

e l saluto

* ,

paccaiorum : b o c a u l c m non cst i u v i d i s , sed aiagna

' ^

qui s< andalizaulur i n repnnftia

fcliriiaie

benigniiaUs d i v i n a , qtiam nos igiioramus. e l p r o pletva

p a r i i m u n n u r a i i o n e m . Aonon et D a v i d i n -

duclt pertoiiain q o offendiior i n pace peccaiorum ?

el

s i m i l i t e r Jeroiniae, < Quid quod via i m p i o r u m

protperaltir,

, cT( , ,

dicons, e l planftaslt eos, e i radiecs

flaec euim oumia aunt inQrmarum e l

pauperum cogiiatioaum b o m i n u m , q u i accendunitir,

, \

egerunt ' ?

c l l o q u u n t u r i n prosperitaie malorum indigna, D i c i t

, .

i g i l u r per p r s t e n l e m parabolam D o m i i t u t Pbarisasis

quasi i n btinc m o d a m : Eslo, * i u t i i silie t i c a l filius

i l l o e l beneplaceatis P a l r i : obaecro juslos et

mundos, ne o b m u n i u r e i i s ob Ia3liliam qnam babe-

miis propior peccaioris saluiem, siqnidem bic q u o -

\ ,

que Alius e s i . liaque non apparel i n v i d i a , sed Do-

* .

iuinus Pbarisaforum nieniem i n s i r u i i per parabolaro

i l l a m , u l eiiamsi Jusii ipsi e t s e n l , o i omnia inandaia

Dei perfecitsent, g r a v a i i m ferre non debereut suscipi

, ,

poccaiores. Nec m i r u m eai si segre feramus super

bia qnae indlgno v i d e n i u r fleri. T a a l a enitn Oei c s i

beidgiiiiaf, e i l a m l i b c r a l i i e r sua boua nobis c o m -

iiitjntaai, ' u l e l iudignalio e i obmurtntiralio inde

naaci po*)sci: i d quod e l i u f a m i l i a r i colloquio di

, ;

cimus. Sa3ne c u m beneflciia queinpiam affechnu^,

e i deimle graiias non egeril, d i d i u u s : Reprebeiidinil

mo omoes quod l a u l a i n l e benelkia c o n i u l e r i n i :
quamvis

forte

nemo nos reprebeaderit : ailaiiten

Diagnuudinem benceccnii oslendere volenlcs, ita

t n g i u i u s . Videanius auiem c t p a r l i c u i a l i i t i et b r c v i -

" .1 . , 2 .

*
. ,
* , '
,
. , >

051

E V A X G E L I U . M LUCA5. C V P . X V .

, - er p a r a b o l a m .

Kt

agro e r a i filitts senior, est.

i n niundo hoc, e i o p e r a b a u i r suam t e r r a m , r a r n e m

. ,

d i c o , iiipler*iiir panibus, f l c*vba( i u l a c i y u i x ,

, ,

u l iueierot

, ,

facia e r a n i , o o l u i t

in etsiilutione.

Porro u b i didirii

, .

sed

celcum,la?iilioecausum e s s e u i o r t u i n v i v i i i c a i i m i e m :

a/l comuiune gati.liuin

misertcors p a l e r e g r e d i h i r , e i obsecrai, d o -

. ; ,

eo

arguerat etiin quod sibi ncque

><

qti.e

ingre<li :

quod

ignorans

ess> t b o m o , ei

scantlalizaitis

haetluin d r d i s s e t , .

411

, ,

l u i i i . Q u i d a u i c m est quod per baedurn s i g i i i l i c a m r f

, ,

i n l c i u p a r a i o a u l e m sagiiialuiti occidissei v i l u -

Hoi: loco disce : O m u i s bsedusei p e r c a l o r o r d i n l u r

ad s i n i s i r a m p a r t e i H . D i c i l i g i t t i r b o n a j f i u g i s

fitins:

; *

Transegi v i l a m i n o u i n i b u s laboribn, persecuiionciu

passus et afflicius e l a peccaioribus passus, e l a u n -

, ^ quam m i b i occidigli baeJum,

, ,,
,

, ,
6 ,

r v .
4

boc

esl,

hnniiliasli

peccatotvin, u l i n v e n i r e m vel p a r v a m q t i i e i c m : b a dus e r a i Eliae Acbab. Persequebalur e u i m

proplte*

t a i n , e i itoti d e d i l D o n i i n u s baetlum s i a i i m ad occi^

d e m l u n i , ut p a r u m p e r r e f o c i l l a r e l u r

cl

quiescerei

c u m amicis propbeiis euis. P m i u d c d i c i t a d D c u m :

c D o m i i i e , propbeias luos o c c h l e r u n t , ei a l l a r i n i u a

, -

s u b v e i t e n u i i . HaeJus Davidi c r a l S a n l , e i onuies

q u i c a l u i n n i a b a n i i t r e u m , quibtis p e r m h i e b a t

*,:

* ,

iniitus leulare e u i n , et non

occidit,

ui

Do-

laeiaremr

D a v i d ; ideo e i diccbai/. c Us<i'iequopecca(ores, 1)-

, -

m i n e , iisqtieqiio peccaiores gloriabtmtur? H c

, ,

d i c i l i n Evangelio c l TiliifS, c u m i n m t i l i i e m c l

, -

l a b o i i b u s , e l n u l l a m fuissei

/ ;

,,

\ .

assecuuis consolulio*

" , , - Q nem : Neque a l i q u c m ea p m e t . m o r i b u s IUCIS m o r l r

I r a d i d i s i i , nunc n u l e m i l a facile

salvas

SKOS

o b u i u r i D u r i t n . e s quod pecratores susciperet :

qua docet, c l i a t u s i j u s i i snims, uon repelleados poccaiores,

ueque

obiiiiiruiuraiidiiiii,

recipieae

Deo. F i l i u s i g i m r j u u i o r , stini iiiereirices e l

dum maleriam parabob-, jusli

(> ,

diccnlc Deo : E i 10, vos siti vere i u & t i ,

illus
publi-

c a n i : senior vero, Pliarisaji c l Scribse q u i , aecun-

; :, ,

pru<liguni*

Uic i g i h i r l o i u s scopu* p a r a b u l x esi propier P h a r i -

i i i l e l i i g u n i u r ; quasi
nulluiuque

Irausgressi n i a n d a l u n i : u o n o p o r t e i i g i i u r

, *

eos q u i a peccaiis c o n v e r t u t i t u r ? Talea i l a q u e o b -

rourmuraiorefi

, *

asumi

docei per banc parabolam. i g n n -

10 siuiein quod q u i d a m per senioreiii i i i i u i n angetos

" , , "

e x p o i i u n t , per j u n i o r e m a u l e m buinan-jm u a t u r a n v

* - -D quaa l u m u l l u a i a e s i , e l coutra d a i u m i n a n d a l u m v a ; ;

c u i l d e l i c i i s ; alit vero Israelilas d genliles.

auiein boc lenendum esi quod

,
,

Venmv

d i x i m i i s , qtiia

filius

senior personani g e r i l j u s t o r u m , j u a i o r a u i e m

pec-*

caiorniu e l se c o n v e n e n l i u m . T o i u s a m e i n parabola?

cotuextus p r o p t e r Pbaris;rosesi posilus, u l

eos Doniiuus nc :i'gre feraui si>cepiionein pec a t i ^

r u m , c t i a m s i ipsi j u s i i e>seiU Nnllus ergo j u d i c i a

, ,

Dei g r a v a l i m f e r a l , sed g r a i u m s i l H , si i i q u i pec-

docent

calores v i d e i i i u r , feltciler ;gnl e l ealveninr. Q u i

, .

e a i m scis, ai is quem l u peceaiorein

, -

teuitam e g e r i i e l

'. ,

occiillas babet

, .

gne r c s p i c i m r ?

Psal. xcin, 3.

graius

ccn*cs

poBai-

faclus bU ? Qui<! i t c m , gi

v i r t u t c s , et

prrqKcrea a Doo

bcni-

THBOFHTLACTI BULGARIiB ARCHIBP.

963

964

i J o & l t ' ,
. , ,

, \

; , ;
411CAPCT

XVI

4 . ?.
IZapJ ftn) obtord^ov rr]c adaUmc,. Dtpk

D# ditpi**ator*
injw$to. QuU n$ apv* fuidm
i$
Uf prm>ierfu*d*iMi.
U* aoa dkmiUni*
aaar*.
D* Lataro $t di$4n avaioaa.

ntta

mtpa/ardxo rdmcv xaf*A$oir V . Hapc t v i

/ datoJttor * . Hapl MAovoiov

tcml Am&poV.

e l iHadpatof

t 61

divaa, qui babebat dia

, ,

pousaloreiD, e i bicdelalos eat apad ilknn a l qul

dUsiparet boua iptias : e i vocavii illero, et ait i l l i :

. , } *

Qaid boc audio de i o ? redde raiioMoi

Yaas.

c Dicebftl autetn

Honio quidam c r t l

lioois m a : uoa eaioi poterts posibac

dttpouta-

, 8

dkptnutt*

A i i aaiem dUpensalor inlra so : Quid facSam quia

* ,

aoojiuue meat auferi a mo ditpetitattonei Fodore

ptivai * ; ,

* . , *
non valeo, maodicare onibesco : a d o qnid raciam,
,
l cvoi auioiHS faoro a diapoitaauofie, r e d p i a a l
tat dotnoa e a a i . C o a v o c t l U ilaqoe tiaftillf ; . defeitoribaa domioi s o i , dleebai

primo : Qaanivm

o4d. Diiitque

flli : Accipo

aedo cilo, oi acribo

eauiiooem

toam, o i

* )* | , \
. *

qaiaqaa|inla. Delnde alteri

d i x i i : T u vero quaolara

, * Hoaov

balot

debes doaiin* mto A i ille dixil : Ceoloa*

debeo Q e i a l l . Ceotom

corot I r i i i c l . A i t illi : Accipo eauliooeta loaai, ot

. )* ,

cribe octofiftta. laodavii dominat ditpeosaloreai

\ .

itiiquua*, quod prudonter feciatel (): qnia l l i i bujos

, ;

sseculi pndeuilore eunt filit* lucia in naiione toa.

E f f g o vobia dico : Faciie vobit atuirof e i mamtno-

. ,

na injtuto, nt cum dereceriiig, reeipiaut

vot

, ,

frtema uberuactila.i Omnls parabola obliqno e i .

, axqvac.

raio Bftodo rerum qnaruindaiii iiaioram tusmifettai,

\ -

poa per oronia rtbua illis a o i m i b l a

propter

qoas

aituoipia e s l . Idcirco nou oporlet ouioos parabola* C , * .

rani panet curiooiMS inqairere, ed qaalenas appa-

< -

renl propotlio o l i l e i ; reliqo enitn iintndae aum

, ' *

qxaai parabolam rouietantet, e i nibil ad propotitum

, |,

CAndoreaies, qaouiodo e i in propotila

fackiidain. Matn a! per lenuot

parabola

, \

pariicalaa omiiia

\ \ ,

eiponero leniavero, quis ditpensaior, quis d speo-

. |

aaloris dooiinus, c i a qwo debius git, et qui debiio-

, ;, -

ret, et propter

quaiu cauaatn ille quidem oleum,

, \ ,

aliua aniew iriticaiD, e i qua cio cauta cenium d e -

, a h i a v

bere dicantar, e i si alia omoia perquisiveriimis,

, , \

oTascurani e i tttoletlum leraioiiein faciciiiu : et

- \

ioruaaia, si valde baBsiiaverimoi, etiaiu ridicalierU

, ,

niita. Igiiur lanlaiu u l i l i u i i s c i pnesenii parebola

capere oporlei, qnaiiium posaibile e s i . l al quid

dicain, Doiuiuot boc loco vull uot docere u l beae

. ^
D

;, .

dispenaeniur crediue nobis diviiiae. primoin boc

discinius, quod noa samue domini diviliararo. N i -

bil cuiai babcmus propriuoi, ted dlapetisaiores alie-

. ,

aamin renim suniut, qoae a Domiuo nobtf coacre-

, , *

imiil ut illas beuo dispeoaemus sicni ipoe impo-

rat. A i 41S *> coiicrediiae diviiias iton expondcrimus j i m u lueoltm Domini, e l abnai fuerimus illie
iu nosirum laxum, accusabinmr. Eicnim volunias
( ) Verba, , non legebat i n
cum Millio.

, ^^,
*
* wVatiaqy euo codice Tbeopbylacitti, a d n o u m a ^ -

9, &

ENARBATIO 1N EVANGELIUM LUC/E -

CAP. X V L

S66

, ' - Doniiui.esi datii ntf lu oeui consorforttm, uon im

, .

proprifio dclicits : porro qui accasaatur tt dettl-

l u u n h i r a dispenaationo diTiiiarum, h i s a a i qui e x

c * , -

L c viia emigrant, qnamlo acilicet et raUouem d a -

\ \

bimn$ de diepensaiioao, cutii destituu fuerimoe. S i

ilaqae prudeiitea etsemas, vel U r d e eentiremitsqaiti

facio opas, e i iieoromot nobla aroicoe 6 i divttiis

IujaatitiaB.

, , \

qoa nobis Domtau* i n afttu fratrain

vorum insnmandaa dodit, not aai6iii nobis dopo~

Dicunlor

divitiae

injasiiiia,
et c o i i f t r -

* ,

ftiut

faramnr, ei quod cum diea illa veaeril, neque

, , -

rare pdtarimaa. Noo 6iiim tanc e r i l operandi tein-

'* ,

pus,

I6ii6mnt* V c n w i

vel larde

somhiiiiTM qno
labo-

neque tunc boDestum erit meiidtcaro: sioltat

Ofiiin virgfnai d i c u u l u r q u e

meodkaDt: quid igilur

* reliqonm, quam u i baram diviliarutn frairoa p a r l i * cipeo faeiamos, u l quando bioc defceerimiu, hoc
. ; 6tt 6xbacviU6XC6tS6rimot, accipianl paupe ,

ret in asteroa ubornacula Tjfiiernaotiim labcniaciila

* , ,

pauperibu* io Gbritto cotioiUtJta sunt, in qua? po*-

i l n t reciper* eoe qoi hic ipaig auiice

q u a t u D t Dominica, larginuiar. Pauperlbm

ottim

, -

prtmaiu dohebamui dara : nam illi debitores

stroi,

secondum boc qnod diclum 681: T o i a die mis6rc-

lureicotnmodat j u s i u * ; > et iierum,c Qui misore-

de booia,

99

4 .

tnr paupori, feoeratur Deo '. Oporlebal igiiur p r i -

* , 6

miim dare

- * 0 .

reddani. T e n i m qnia diepensalorei injtietiiitt i n v e -

bonii

illia

debiioribus,

q u l ceniupla

" .

niniur, injuste reiinenles quse aliis seposiia uut,

non semper manendum orii i n bac iiifideljuie, sed

communicamloii) pauporibiit, u t a b ipftiseuscipiaiuar

, -

in asierua tabernacula. S i c igiiur nobit

, ,

bas parabolam, nibit vel tupcrfluuju, v.el cundsnm,

exponenli-

, * -

vet aoiiinkuloemii onarrando occiirrot. Yidetur a t t -

. -

lein i atianuai quiddam

, ., -

bujus sarcuti pmdenliorcs

, :. .

male c o b x r a i , neque aiiftiium c t l . Filioa enim b u j i M

sa?culi dtcit 60 qui laudaui MiiiDia quas i n lerra

sigiiiiicare, dicena :
ouni, e i c . Non auiem

, . -

lucrosa s u n l : fllios vero lucis, 6os

, .

spirituales diviliat couimuuicare. Hoc igitur d i c i i :

Homines buinauis diaponsaliooibus praefecti, o i n -

qui debenl pie

* , *(-

nibna

destitoti lue^ini a dispousaltonia luunere, consola-

. ,

tioiiein babeaul; qui auiem filii lucis ordinantar,

niodis curam

61 providenl u i cutu

babfni

; boc 6Sl, quibiu concrcdiia e t i tpirilualis poeunia-

, -

m m disp6nsaiie> oon cogilani quoiuodo posi hanc v i

, *

lam coromodam percipiaol. F i l i i ilaqoe saiculi bujtio,

, ,

ii s u n l qnibus hnmaDae dupensalioaef

tunt, 6t i n genoratione a a a , boc e s i , in viia bao*

rea 414

6oacr6diiat

pnidowler

, )

Ittcb, qui pecuaias recepcrum

, , ,

usuf

* .

dispensationibos rea nottraa pmdenter disp6naare

, .

ut 6liare

disp6nsenl.

d i s p c i i t a n l ; fitii V6ra>

luvouiinor

u l illaa i n pioa
iiaque i n bumaojs.
r

i adminiairaiiona oxciderimas, babcn-

iuus quoddam r6fugiuiu viia* : in bie aulom rebua

, -

q u s debonl eecundum Beum

, , /.

videmur gerere curam quomodo

' 1-aal. l A x v i , 16.

Prov. nx, 17.

diftpentari,

nullaiiv

raiionoin diepeu-

THBOPHTLACTI BULGARIiB ARCHIBP.

963

961

t j q b l t tolc , ' ,
. , 1 ,

, -

; * , \ ;
411CAPUT

XVI

D# di$pe**utort injwito. Quoi * mpeu fuldm

Uf* prmtereundtsm.vgnou
Dt La%aro $i dldu .

d$

oear*.

dtmuend*

. ? .
JXtpl tod . Hopl
ntpaiwrdMb A r . !

+
2 AmCdpoV.

e l ad dbcipaloo

; '

Honio quidam e r a l divaa, qui babebal dla*

, ,

VBES. 1 - 9 . c Dicebai autooi

pea*atorem, e l bicdelalo* osl apad illtatn a l qul

duaiparel bona ipsius : e i vocavii Hluro,et ait i l l i :

. , -

Qaid boc audto de te? redde ralioaoni dispousa-

* ; '

lioois imm : non enioi poteris potibac diapcaaire*

. 8

A i i a i n e o ) dUpentalor Intra so : Quid fadam quia

* , -

domiaui meos anfert a mt ditpentaiioiieaa ? Fodore

* ; *

valeo, motidicatvj onibeaco : a d o qutd raciam,

. , -

x l c a m amotxs feoro a cttsfaeitMtioae, recipianl

io domos soai. Coovocaiit iiaque aiofalii

defeltoribug d o a i o i , dicebal primo QuaaUiia

. xpcc , *

dcJres domiiie a e o A i Hla d i x i l : Centow

balot

*0

toam, o i

* * { , \

quiaqBaiiiila. Delade alteti

. "

o t d . Diiilque flli : Accipo

aedo cilo, oi acribo

d i x i i : T u vero quaatam

eaaiiooem

- ;

debet Qoi a i l . Ceolom

corot Iriiici. A i l i l l i : Accipo caoilonem loam, et

* ,

cribe octogtou. laodavit dowinxf dispeasaiorem

iniquua*, qaod prudenler feciasel (): qoia l l i i bujos

, ot ;

Mtcali pradeniioret siini iilila lucia io naiione soa.

E f fgo vobia dico : Facite vobis amlcot e i marotno-

. ,

na lnjusto, u i cnm defecerilis, reeipiant

vo* 1D , ,

xterna tabernacula.i Omitis parabola obliqno e i flga.

raio modo rerum qiiarumduin uaiuram tuanifestat,

non per oinnia robua ilbs aoiinilata propter

qoas

ostunipia est. Idcirco non oporlel ouines parabola- C , ' .

rum panet curioaius inqoirere, eed qnaienus appa

fa / -

reol propoaiio u l i l e i ; roliqo eaiin tintudae aunt

, *

quasi parabotam contexaniet, e i n i b i l a d propotitum

, , -

eondorenies, quoamdo

parabola

, ,

particolat otnnia

e i iu proposiia

facietiduau Mam s ! per lenuot

exponere leiiiavoro, quit ditpenuior, q o U d spea-

. -

salorU dominue, c l a quo deblu s i l , e l qui debilo-

, ;,

rot, et propler

quaui catiaain illo quidem oleu,

, ,

aliuf auiew trilicuin, e i qua do cauta centum d e -

bere dicanior, ei si alia

Ofiioia perquitiveriinua,

ofcetjrtim e i uiolesiuoi serwonem

, ,

facicmu : e i

iortataie, t l valde toilaverimaa, eliaiu ridiculi c r i -

, ,

niui. Igiiur Uniuiu uiiUiaiia cx p n m m i

parabola

capere oporiei, quanium powibilo e s l . l al quid

dicaitt, Dotuiuot boc loco vull uot docere u i beae

. ,
;, .

dispeofentur crediue nobis diviiia. t priaiuoi boc

disciinos, quod non sotuue domiai diviliaimai. N i -

bil euini bubcmus propriuoi, ted dlspenutores alie-

. ,

aanim rerum sumus, qaae a Domiuo nobif coocro-

, . *

d i i fonl ut illas beuo dispeoaemus sicul ipoe impo-

r a l . A i 41S

g l

concrediias diviiias noa expeoderi-

mu j i m u tuentem Doniiui, et abuai iuerimus illts

in nosirum luxum, accubabiniur. Eicniro voluntas
( ) Verba, , non legebal in
cani Millio.

, ,

* auo codfce Tbeopbylaciot, adnoUnte ad fo->

9. i

ENARBATIO 1N KVANGKLIUM LUC/E - CAP. XVI.

Domini datit oti *

, ' -

c o n t e r v o r u n , uon

S66
tm

, *.

proprffit dcUcits : porro qoi accasaatur ti

luuntur a dispensatione dif i l i a r a m , h i sool qui ex

deoU-

, -

bc viia emigrani, qnaudo tcilicel et raUoiiem

>* \

bimus de diepeosaiiofie, cum destiluli fueriinui. S l

i u q a e prudetiu* esemut, vel U r d e eeniiremitsqaiii

facio , 01 iaeeremas nobls

aaiicoe e i diviiits

iujastitise.

, ,

qaa* nobit Domiaas i n

voruni insamendas dedit, not aaleia

Dicantor

aaloao

da-

diviii

injoiiiiia,

ostjt frainun

ei conaernobis depo-

- ,

siut

feramar, ei quod cum diet illa venerit, neque

, , -

rare pdierimas. Non etiiai taoc erit operandi teiit-

* ,

pus,

leiiemng. Veram

vcl u r d e

seDihimaa quo

neque lunc bonesiuni

e r i i mendicare: sialtat

eniin virgfno* dicuulurqu

meodicant: quid igilur

* reliqaum, qoam ut baram divitiarum frairea

* -

labo-

parli-

deiccerimtit, hoc

cipe* faeiamos, u l qoando biae

. ; -

eet ex b a c v i U e x c e t s e r i a i u * , accipiaul nos paupe-

m i i i t o t e r o a Ubernaeula Tjfilernaetiim isibtniaciila

I V , ,

pauperibns io Cbrisio conaUtula sunt, in q u * po*-

s l n i recipero eos qoi h i c ipaio amice

q a tunt Dominica, larginntar. Pauperihut

euim

, -

primoin dobebamus dare : Dam illi debitores

secandum boc qnod diclum e s l : T o i a die m i s e r c -

turetcommodai jiitius **; ot i i e r u m . i Qui mieere-

de

booia,

tur paapcri, feneratur Deo . Oporlebat i g i i u r p r i

* , 6

miiro daro

* .

reddunt. V e m m qnia iliepcnsalorei injutiiiiia i n v e -

bonit

illia

debiloribus,

qul ceniupU

" .

niniur, injusie reiinenlea quau aliis t e p o s i u

non seuiper nianendum e r i i i n bac iufideljuie, sed

conimuDicandam pauporibtit, utab ipftiasuscipiauiar

, -

in aMertia tabernacula. S i c igitur nobit exponemU

sunt,

, ,

bus parabolam, uibil vel aiiperfluuni, vel curiosnm,

, *

vet aoiiinktiloeaiii enarrando occurroi. Videtur a u -

. -

iem tH aNeaum quiddam

, ., -

bujos tarcuti prudenliorca

, : .

inale cobxret, neque atianuin c a i . Filioe enim bujua

4% *

x c o l i dicit eoa qul faudani Miiinia quas in terra

tignificare, dicens :
ount, e t c . Non

auiem

, .

lucrosa s t i n i : fllios vero lucis, eoa qui debent

, .

spiriiuales diviiias coaimuuicare. Hoc igitur d i c i l :

Homines bumauis difpenaaiionibas

pie

pnefocii, o m -

* , ^-

nibna

deatiluii luerinl a diapeiisatioois iiiuiiere, consota-

. , 01

tioiiem

modis curatn babfni

et provideni u i cirni

babeaut; qui autem filii lucis onliiiantnr,

; boc eai, quibiu concrcdiia e t i fpirilualis pecunia*

, -

rtfui ditpensaiio, oon cogilanl quomodo poftl banc v i

, *

U m commoduoi percipiant. F i l i i iiaque sasculi bujuo,

, ,

ii eonl qoibus hamana? diapentatioaea

aoiit, e i io geueratione aua, boc e t l , in v h a b a ,

prudeuler

, %

iacb,

, , , -

usua

* .

dispensatioiiibat ret nosiras prudenier diepetisare

, .

ut etiare

nius quoddam reiugiiiiu viia* : in bit autem rebua

, -

q n debenl socunduiu Beum

&, , /.

videmur gerere curam quomodo

* l-aal. n i v i , 1 6 .

Prov. n x , 17.

res 414

conereditat

qui pecuoiaa
dispeusenl.

disuensant; fitii v e r a

recepcruut

luveitimur

u l illas in pioa
iiaque

in bumaois.

i adminialraiioiio exciderimus,
dlapentari,

babcanullam

raiioaein diepeu-

367

THEOPHYLACTI

aaUonil

ti bac

BULGARME A R C f l l E P .

InTetra- / * *
w u r ab omni contobttione desiiioli. Ideo ei i n s i ,
pl nlot voramtir, non gaplenles eaq*ta? nobi* poslbac
snl

reddaaaTJt,

profittura.

vila educli, ne

Faciamu* i i i u r
0

amicos coinimiiiicalit

nobis paupcrcs

diviiiis injtiaiitia?,

boc eat,

'. :

b l s q u a d;.t* Mint nobis a Deo ut s i n l a r i u a jualiiia,

, : -

sed a nobis deiineuliir, et propierea a d injutiiliam

perlineul. S i a u M n diviiiae q n a j u s i h m o d i f

panae

, :>.

uee danttir

, , 6 '.,

smu,quando

non bene digpfnsaiiiur

panperibtts, injaslilia
quae e i

rrpulaulur:

ipsis igimr

deffceriuius,

. 6 >.> ,

vcl eliatn aliier

, ,

ct niaimitoua

mjusiilia, inulro

mngis. E x

faciamus nobis auiicos, ul qtiando

e l f\

bac vila

quando

poVillo

emigraveriroue,
aniiuo eumua,

, , .

e l coitdeimaiiiur,

, , -

illttc accipianl nos iu selenia ubemaculat

, , , ,

<

.
VEXS. 40-43.

Qui fidelis *sai in irTraimo, e i in

malio lUfcli e$t: el qui in nunimo iniqims e s i , is

*0 **bt
,
? , .

ei in mulio iniquus e$l. S i etgo in tniquo mammona

. > -

ftdele*

non , quod venim e s l quis creilei

, ;

vobis? E t si in alieno fldeles nou fuUlis, qnod VPS-

: , .'

trutn e s i , quis dabil vobis? Nemo servus poiesi

duobuf domims tervire; aui euim unum odio babe-

bii, elalierum illam diliget: aul uni adlncrcbit, et

, ,

alleriim illum conteinnel. Non

* \ . *

potestis Dco servire

e l matnimma*. Adbuc docel qnomodo secuailuai

" \ \

Dcum disi*easaudx sint diviiiae. Q:ii eiiim Uitelift

. ;, :.

e a l i n iniuimo, faocesi, qui beno d i s p e n s a v e r i u o u -

; '.

crodhaa i i b i divitias in hoc mundo, eiiura in l i -

dclieti,hocesl, infulurooaeculo veris diviliit digiius

, .

t * i . Mioiiiiaiii igitur vocatterrenasdiviiiaa, ui rovera

, ,

parvas, imo qua^uibil suiii, quandoqnidoui iransito C , , .

tim tuiu :utuiium vero,coelenes, u.pote&emper dnra-

laras, ei quibus seinpor accedii. fttii vero

in iiis

(& * , ,'

>

lerrenis divitHe injuslus apparuorit, e i aibi veudical

q u * in coinmaneiir oauiu fratrum unl concesva,

nequo lllo n*uhodigiiQ8 fnvenieiur, sed aicul injtis-

,. *

lu repudiabiiur. Interprelaiif aaleui quod diclam

. , *

, a d d i i : S i in mjuiiomamroona Qdolet iion fuistis,

[^ ,

qnodveram e s i , quig vobia credel? liijustTaui mani-

; "

mona nofniiiai diviiias quae apud noe sunl. Nam ^i

tion otscni iiijtistae, neque apud nos esaeitl : nunc

, ,

auieni quia apud auul, inaiiifesium quod tenen-

, ,

l u r , e l c u n i p a u p c r i b u e non

dislribu&nlur, i n j u s t s

a i i i i : boc auiein eal vindicare

%15

sibi re$ alieuas,

>qae eas qua; pauperutn auiil : id quod i n -

jnaiitia) e s l . Iiaque ei qui diviiias illas m i i e dif-

^ .

"

, -

, * > -

|HiiiRai ei inliiiciiier, quomodo v e r a credeuiur d i -

; -

viiiai? c l nobis qui uiale dispeitftamo* alteuuin, boc

, , * ^ ;

n i , pecaaiaa : alienae euini

tunl

b , uipole pau-

^, ,

peribus designaia;, vel alUer, quaienua iiibil a u n -

^ , -

larittntx in bunc imindum, nudiquo in bunc nnniduin

* ;

naii rffims: qtiod nosirum eel qait dabit? Nottrx

, ,

autfin s a n i diviiiae coelestes et d i v i i , illic eniui

\ *

notisr mmiicipaias e s i ; ei bomint ad imaginem Dci

, , ,

facio pecunia* quidem e l posseetioaes altenac auot,

. ,

nibil enitn aimile tlli ex bis. Divinorum aulem bo-

, .

t:orum f i o i i i o , ct parlicipatio D c i , oHra

, -

Msiif.

9C9

ENARRATIO 1N EVANGELIUM L V C M . - C A P . X V I .

*70

* , Igitor hucosquo docnil nos Domious quomodo flde-

litor dispensaodse t u n l dmtiae; alien enim annf,

e i non notine : nos enim dispensatoros sumas et

, ,

non domini. Quoniam autom dispenaatio divtliaruro

, *

juxta Deum non aliier r c c i e , nisi absini arga

$ ,

illas oiiam affecliones,

d i x i t : Non poiettie Dep eorvira et maroinouts ; boc

, *

eat, impossibile sinaul addicluro eaae mammona*,

61 lali atTeciioue doteiitum eervire Deo. Aiquo ita

, ,

boc quoqoe hae docftrina

ti vis fldeliier dispensare d i v i t i a s , non scrviat eis,

'

bo e s l , Don tenearia affeciione orga ilfae, et revera

aervias Deo. Ubique eoim amor pocuniae taxaiur ,

boc 681 afledio erga illas et tludiuin.

VEHS. 4 4 , 1 5 . < Audiebant autem hacc omnia .

c "

Pbarisaei, qui erant avarr, et deridebanl illum. i

, 0

ait illis : Voa estis qui JuaiiOcatia vosipsoe coram

b o n i i u i b u t : Deut aulem novii corda vesira : quia

; , ,

quod bominibne exeeUam e s t , abominandum 6*1

. 01

coraoi Deo. Pbariaaei quidem deridebanl Dominum,

, *

eo quod aermonibua illis notareniur. Gravatim enim

ferum a v a r i , si qoando de paupertate a n d i a n l ;

* ,

quoniam c t dicluro e$l : Aboininatip 681 peccatori

p i e U i , et reprebesaionea impit s u n l flagclla, D o -

minae aolem rc(egens occuliam corum maliiiaro, et

:, $1 ,

oaiendens eos simularo juelitiaro, et abooiinabilea

e w 6 apod Deum propter opinionem quaro de 86 b a -

, *

bebaat, dicil : Vos estis qui jusiiflcaiis vosipeoi,

, , ,

oplnaniee ooli* vobls

doccre, et ideo derideiis nreoe serroonee, cupientc*

dalum ooasa qoas oportet et

, C habori a mahiiodino dociorea voritalis. Sed non

"* *

a i c Deuaenim noacit eorda v e s i r a , et abominabilea

vos e x i s l i m a l , propter superbiam e i bumanae gloria

cupidiutem. t Quod enim subliiDe in hominibus,

abominaiio apud Deiitn e a i

e ,

\ Immundue onim

apud Domiuum omnis superbus corde.

Oportebat

igilur voe, Pbariaaei, non ad hamanam vivere

, ( ,

opinionem : Deus enim disparsil ossa eorum qni ho-

minibus placent : sed jusiiflcare vos coram Deo.

> .
VERS. 4 -48. L e x 61 propbalse usqoe

* ,

416

Joannem : ab eo lempore regnura Dei annuniiatur,

e l quivis in illud vira facii.Faciliua est aulem coeluni

, ^ .

et lerrani pra3ierire, quam legis unum apicem c a dere. Quisquis d i m i u i l oxorcm

, , ,

euam

e l aheram

d u c i i , adullcrium commiUtl : c l qui diniissam a

, . ,

viro ducit, aduheriuni comnntiii. Videnlor b x c

eeparalim dicia, e i cum snperioribue non cohaerere :

sed auendenti videbuntur non male consecianoa,

praevenieniibus vero eaiie consonianaa. Naro quia

ipsa pauperUlem in suporloribue docuerai, vocando

, ,

divilias injuslum mammona, lex vero benedictiones

ei in diviiiis dabat, e i propbelae bona terrje pro-

millebant : ut ne quis dicai ei irridens sicul P h a -

risaBi, Quid tu dicis? conlrariua ee legi? illa 61 in

, ; ;

diviliis benedicil, e l lu paupertaiem doces? Propterea

clicU : L e x et prophelse iisquc ad Joanncm habueruat

; *

lcmpus. bene quidcm docebani,

nempe ita a u -

I Cor. i , 25.
PATBOL. CW. C X X I I I .

31

71

THSOPHTLACTI BULGARLB ARCHIEP.

97

diiorum inArmilate postnbnto. quo antam l e m - . pore Joann6f,qui propier pauperuiem maieria fere

carebal, ec propler maieri lenuilaiem ilne po-

. **

teafionibas e r a l , adveaii, et refnuro coBlonim prae-

dicavit,

, \ ,

aoo altra

bona

terrena

buic

lempori

, *
9

debenlur, sed refnam cttlorano p m t i c a t u r . Proinde

, *

e i paoperutem in lerra debeni aerrare bi qoi coeloi

deaideratii. Qooniam propbola et lex mcnikmem

faeiebant regoi coelonim, merilo bona

. \ ,

lerr

linperieciioribos, et nibil Tirile

aagnum iolelligaro valoniibus. Aique i i a , P b a -

, \

promiilebanl

riaasi, morilo pauperlatem doceo, eo qood ituper-

. " ,

fteia legls p m e e p u jam nou babeut leinpue. lasuper

, ,

ae dieaol rejecla omnia quas i n lege aaiti d i c u ,

quati Tana t i n l e l inmilia : non boc dicit, aed magis

impJeniur e i perflciunlur.

Qu*cuoque

enim illa

; ,

adambrafit, ea dixit de Cbriaio figuraiilor. E l quan

, -

laro ad leget a u i n e i , eiiam ipate n a n c implantnr,

61 nibil in bia osqoo a d ^ i i r e m a r t apweai iniercidii.

, ,

Ei

qum do C b r i i i o illic per ambram

adnt, ounc porfldeoUir

tubindicaia

c l a r i a i . mandala

mp\

legie

qaje UIDC d a u , pro imp6if6ctoniaa aonaa coagruentef

, -

d a u MMC sublimioTem at perioclior6m soiuani b a -

. ,

bilura t u o l . L e x enim iperfecl6 imporfociis locata

, -

e o i : qood hinc maaifostum 681 Nain de ooiulione

, *

aapiiaram juxia duriliani cordla Jadaorum rospon*

d i i , u i Cttin vir odio babaerit u o r a m ,

. -

potoaiaiem

babeal diuoiUendi e a m , oo doleriue qaid flaL H o -

, *

mteidc 6oini eiranl c l saiiguiturii, at noqao propriif

, ,

parcebant, quandoquidem 61 filios e l flliaa dasmo'

uibut immolabaul; aed bumilitas e l imperfaciio

ifgit u l i t erat. Tonipus ooim ejuimodi legUUlioais

. "| - "

"

, ,

10116 arai, nunc aui6tn alia j>orfeciioro doclrina

e t i . ldcirco aiiam dico : 417 Ouinia qui dimillil

* ,

vxorem,

axctpia

cauta fornicaiionis s c i l i o a i , 61

J u c i i a l i a m , aduliarium c o m m i t l i i . Uodo baud

, ,

m i r u m , s i cum uibil lala de pauperiaia k x m a a i -

, ,

tfl

feaio docuerii, ego do pauperuie

non disaaram.

t c c e cum da soluiione mairiroonii lex promi^cao

pnecoperil propler ca^dom Judaeoruui, ego ad p e r -

(-7).

feciiora oxerceas audiioree, repudium ab^quo r a -

liouabili caasa probibeo, non illi conlraria docona,

aed magif volunuiem ejue perficiene. ftfea* enim

, ,

legia orat ne bonoicidia fierent inlor virum ol uxo*

r e m ; boc eiego iatoodo, 60 quod doceam conjuges

* ,
D

muluam inier 86 curam gerero, el parcere alterum

alierl u l membris propriis , id quod et lex volebat.
A i quoniam iroperfecti eranl audilorce, dacrevii illa
coojugii 8oluliou6in, u i vel aicaibi routuum parceraol, el non in 86 invicem intanirenl vir 61 mulier.

, -

S u i u i i igitar Cbrietue omoia qua3 ad legem perii-

^,

neni, 61 iia bene dixil quod impoaaibifo ail unum

*
,
, , ,
*

" Maiib. , 9 .

collatione codd. Venet. S. Marci.

(6-7) God. 3 2 ,
, .
, . . . c S i c c u m niliil adeo iuaiiifcbic

lex docuerii, ipao dc paaperuia

cum , eic.

disooram.

Eeu

973

ENARRATIO I N EVANGELIUM L U C * . - CAP. X V I .

97 i

* apieem de lcgc caderc. Qnomodo enim decideret,

, ,

caBvmagis

a Cbrialo corrigoreiurT

*
;

VEH.

Homo q a i d i m erat divee, qai i t i -

duebaiur parpura et byiso, etepoUbater

\ , '

quotidio

splendide. E r a t t u i e m quiriam mendicat notnlno

. ,
,

L n i a r a s , qui jacebai ad jannam ejua ulcerosus,

copieas taturari de niicia q u cadebant de roeota

. '

diviiis. S e d e i canes veotebaot, ae lingebant uleera

cjtjs. Accidit autem ut morereiar mendicus, et d e -

poriareiur ab angclis in sinum Abrabse.

esiautem ct dives, ac sepulius eat. Eeneaequuninr

, .

bacc ad etiperiora. Quia enim priua docaerai u i noe

"

Mortuus

recie circa divitias gereremus, meriio coujungit e l

.
, hanc parabolam in eamdem fercntem senlentiaiD per
,

exemplum d i v i i R Parabola eittni est haec, e l noo,

ut quidam opinaii suni, bistoria. Nondum eniro ee-

. , *

p a r a u e r a n i j u u i s bona, ct peccaioribus contraria :

aed flguravii seraionem Doroinna, ut immisericordes

doceat qoalia eia evenlora s l n t , et iierutu doceat

, *

eos qoi aiDiguntur, quam bene babiluri t i n l pro bis

quas bic susiineoi. Oifiiem igilur boc loco abtqoe

, ,

nomine in parabola

dignns s i i qui a Deo nominetur , s i c u i e i per p r o -

pbctaoi d i c i t : Non memor ero nominutn illorum pcr

labia mea. Nomen auiem pauperis memorat. Justo-

aseumpeit, utpote qui neque

rtim enim nomina in libro vitae scripta funt. F c r i

enitn Hebraorum tradiiio, Laxaruro quemdaro pcr

, iliud tempus exirema inopia et infirmitaie laborasse,

cujue raeuUonem feceril Dotninus In parabola b a c ,

* ,

uipoie noti et manifesti. Divea igiiur omuino disso-

lutas e r a t : nam purpora et bytso indoebatur, pra>

lerea omnibus

aliis deliciis vacabal. Epulabatur,

inquit, et non nunc quidem, poslea voro n o n , * d

, .

418

hoc e s i sumpiuose et prodigaliter. L a z a r u s vero

qoolidie : et non mediocriter, sed splendide,

panper

, .

inquil, e r a i . JBgrolanl a l i i , sed ulceribus careni :

e r a i e i inflrmus graviter : ulcerosus e n i m ,

, , ,

bic aulein graviore malo aittigobalar, e l ad vcsit-

. , , ,

bolura divliis j a c e b a t : ecco aliusdolor, videre alios

in deliciis, se voro fame promi. Desidembat cnini

, (5, *

saiiari, non sumptuosis fercalis,8ed de micts ejus,

, . ^,

e i illis quibus eatiebantor canet. lnsuper destUuiiis

. j ) e r a l omni cura, e i canes liiigebanl ulcera ejus, cum

,

nemo easei qui ab illo ittoa abigcrel. Num igiuir

6* , ,

L a z a r u s io tanlis nialis blasphomabai num c o n -

viciabatur? num inceseabat loxum divitis ? nuro i n -

, , ,

humaniiatem condemnabal ? nnm providentiam Dei

reprehoudebat?

' -

Nibil

borum : sed fortie e r a t , ct

* ,

magnae philosopbia;. Unde manifesiuni ? propterea

. *

qaod angeli ipsuro tnoriuum susceperinl. Nam si

obmurmuraior

; -

lanlum bonorero fuissel consecuius, e i angelorum

fuissei et blaepbeaius,

neatiqnam

; ;

comitatu stipaltis. Morluus e^t autem e l dives, a c

sepullus c s t . Naui pYofecto eiiam cum viverct, s e -

. ; ''

pulia erat ejus a n i m a , carnem quasi scpnlcnnn

. ,

circnmfcrens. El ideo com morcretur, ab a u -

, , \

gclis assumptus e s t , sed iu infcinuni dcduclus. ;

975

TDEOPHTLACTI BULGARl/E ARCHIEP.

97

qni nihil tblime nlhilqyccosktle eognovll ODquam, * ^, iiiflmo loco digaus Dicehdo eoim qwod aopaltaa

$il

, . \ -

inoiaoai obiter Dominos quod ot anima eju* locaat

infiraaat 01 caiiginosum s o n i u

. \

faorit.

, ' . * ,
, ,
9

V I X J . *3-*6. Aique in u r i a r o sablalit o c a l i s ,

\ ( ,

etsei i a lormeniie, vidot Abrabam e m i n a s ,

, ? ' -

fnm

ai L x o r a o in i i n u ejoi : 01 ipte d a m a n j

dixit :

, , !

P a i c r A b r i b i i x , n i s e r e r e m o i , et roiite L a i a n i m ,

* ',

n l inlingal exirematn digili sni In a q a a n , t o r e -

cniclor i a flarama

, ,

Dixit aolom Abrabam : F i l l , recordare qood

. ' -

ftigerel Hnguaia m e a n ,
hac.

quia

reccperis booa toa tn vila l u a , 01 Lazaroa s i m l - , ,

liier mala ; nonc aulcrc bic aolatio fraitor, tu voro

, ,

crociarfi. E l oper

imer not ol vos

, . *

biattu ingens firroalus e s i , o l hi qtai voluiii binc

iransire ad vot non potslni, neqxo iado i r a n s c e a -

bax ouoia

ejoctom

, -

Ailam e regiooe paradisi colWcavit, a t coiilioao

. ' '

dcre ad not. Qaosiadmodam

Domlnaa

aspeelans, clarioa teatirei a q i a n t i t booif exeiditoet:

, -

i c et iUotn condemoavii

vidona Hlom

fn conspeeio L a t a r i , ot

in qaalibof esoet, seotirot aodo per

iBbomaniiaiom excidiatel. E l proplerea noa apod

**P**Tb

* V ,

aliuin qaemdain j o s i a m , oed iu i l n a Abrabtc vidlt

' ,

L a x a r o n , qoeoiam boopitalis fuorai Abrabain.

Ul

. *

igilsr reprebeDdereiur illiua inbotpitalitas, propier-

, * '

ta

, '.

illooi apud Abrabam vidot; llle eliam eot qol

prtttorlbant, ln domam aaatn Irabobat, bie aiiiom C ^ ,

419
cur

**

01

u t T a

jacenie* despiciebat. A t

toBram

non vertii aormoiioa

ad

taxararo,

oed ad

' .

Abraham? Coniondebaiur forueai* exUiioung for-

aitui Laxarum viudicits avidam, et ex sais caatis

Jndicabal illatn. S l cnim ego Uota felicitate ftaen*

';

coniempti illum l a n l U malit coaagugiatum, e l neque

, '

inicas

oi commuaieavi : rouko magis

ipae c o n beaefl-

eium concedator. Propierea ad Abrabaro facit aar-

moneui. Pulabai enim igoorare

icmplus vindicabit, e l non annuei u i mibi

palriarcbam

quaa

contigiisent. Quid igitur H l e ! Non d i x i t : Inbumaae

, ^.

ei

crudelis,

non erubescis? mUericordiae

rccordaris? sed quomodo ? F i l i . Vido

nunc

compatien-

'

-q-

tem et sanciom. Dicil enim et tapiens qoidam, Aoi-

. ; *

ranm bumilialam ne iorbavoris. proplerea eiiain

, ; ;

ipse dicit, F i l i , insinaans per boc ealenus sibi l i -

; . *

ccre, qualonue laoi benignc alloquiiur, sod nlterius

nibil licere e L Quod possum, boc libi communico,

. , , ,

c o m p a i i c ^ m scilicel vocero. At binc illuc transire

est noslrum : concluaa enim sunt omnia.

qnidem

recepisti bona

l u a , ille aulem

quare noo d i x i l , AccepUli,

mala. E i

aed, Becepiaii? R e c i -

, ,

pcre enim de bis dicere solemos qui suscipiuut qood

cia

debebalur. Discimus igilur quod licei quidam

faciiorosi siut

tiam,

e l iu exlremain pervenerinl m a l i -

noiinunquam tamen u n u m quoddam vcl duo

l o n a opcra

faciunt; unde

ei ip$i babemcs

bona

. , ', ',
;
, .

quxdain, qusc in pracsentis vil;e proeperiiaie c a *

p i u i H , recqicrc dicuntur. Simililcr auiciu e i L a z . i -

977

EXAIIUATIO 1N EVANGBLIUM L U C * . - CAP. X V I .

078

. " n i s mala. F o r i a s t i * enim ct ille unura vel duo mala

comniiaeral, et propierea doloretu illum sustincus,
dignam faciie rnercedem rccepit. Uodo consol&lio-

6 , *
\ .

ncm babel ille, tu vero cruciarie. Porro biaius s i

< , \ ,

gnificat dislaniiara e i differeutiam j u i l o r u m e l p e c -

catomm. Nam sictit voluiitate eorum diverss fue-

. , .

runt, i l a e i niansionei muliom iuier se disiant,

unoquoque recipiento ea qtiae vilae et volaulaii suaj

\ . '

congniunu Observa auieni h o c l o c o conira Origeni-

s u t diceniea quod leHtpus e r h quo finieniur impio-

ram wpplicia, e l peccatores cum j u s i i s conjtingen-

lur, cH sic omnia i n omnibus erit Deus. E c e e etiiui

aud.tnut Abrabam dicentem quod bi qni voluni binc

ad vos, vel Ulinc ad nos trausire, non possint. S i c -

ut igitur

impossibilo e s t ex manaiotie jusloruiu

, , queinpiam transire in locum peccaloruin , i l a i m .

posrdbile eat, u l n o a d o c e l Abraban), trausire a loco

poenae io locum jualoram. Abrabam sane fide d i -

gnior

ienebrosum. Alii

,
,

e s l , qoam Orig* ucs. Quid

autem

est

in-

fernuiT Quidam dicunl case locuui sublcrrancuui

"

cido

',

autem transiium aninta*. a l u -

i n obscuruno
Quandiu

cl

lcocbrosum

420

fernum.

anima,

$; -

quam auiem a corpore emigraverit, invbibilis l i l .

"

dicunt i u -

eorp<><* e * i

, n

apparei propier operaiionos suas : post

Hoc igitur dixerunt esse iiifernum. Sinus aiiicin

$ . "

A b r a b vocanl coniincntiam bonoruin quce repoaila

eunt justis, qui a tetnpesiale bujns m a r U

, -

diuotur i u portus ccelestes : quoniam

$
,

'
T * I "
W

ingrc-

et in mar.

sinue appellaniua loca porlubus et quieti apta. A i * - r r

',

lende b i c quod i n die illo qui alium injuria affccil.

vidobil iojuria affcclum i u quali gloria s i U c i bic

iieram illam in quanla condeiunalione : s i c u i boc

loco dives L a z a r u m , e i L a z a r u s divilem.

. ,
, ,

, 9

, .
' , ,

VEXS. 2 7 - 3 1 . c A i t aulera : Rogo crgo l e , palor,

u l milias eum in douium palris mei : babco euiiu

, ,

quinque fratres : ut lesUlur illis, tic Cl ip$i venianl

ia bunc locuui crucialus. A i l illi Abrabam : Ilabetu

Mosoii

, .

Non, palcr Abrabam, aed s i quis ex ntorliiis ierii

', '

ad eos, resipiacent. A i t auteni illi : S i Moscn c i

a c prophelas, audiant illos. A t ille dixil :

. * D prophclas non audiunl, neque ai quis ex morluis

reaurrexil credeni. > rebus t u i t dcaperans miscr

, .

ille

' ,

in suppliciia

. "

prina

nunc alioruro absendam

ut L a z a r u s ox

divea

pro aliis supplicat. Vide aulcm qaomodo

a e n s u m alicruB

iufeliciiatis capit.

L a z a r u m deepicicbal ante pedes jacenlcui,

mortuia

curam

geril, e l obsecrai

in doinam

lur. E l non simpliciier ex

pairis

mortuis

sui

m i l U -

quispiam, ted

Lazarua, u i videaoi eum coronatum gloria c i

, ,

incolumiiate, q u i vidorant ante intirraum e i c o n -

lemptum : ot

, ^, ,

i p s i eiiam glortae flant epecialorcs. Manifesiuin e n i m

est, q u o d i ugloria illis essel

dcm

. >

Qnid

ipsum
ig/fqr

q u i

lldc

tesies fueruiu pauperiaii

digiuun

conspiciendus,

ipsius,

s iq u t -

|trxconcti> e<se oporicbiU.

AbmhamT Hatenl Mosen

Nun ii.

979

TDEOPBTLACTIBULGARLE ARCHIEP.
ilfot fecil .

inqait, I fralrmn curam geris u l qiH

980
"

doctores

* > , - ,

Al divet, Non, ioquit, palar. Nam qaomadmodom

* 1

Dous.

eolm

iBDameroe

IUU

pnefrcit

ipse S c r i p i u r a i audiens DOD crodidorat, e i iabalas

. , \, \,

esae polarai * q u a dicebanior: ftimiliier oilam

. \

fralres e u o f te babere eugpicatus att, 61 ex t e j u -

, \ ,

dicaofl dicebal qaod non aoditari l i n i Scriptaras,

\ , \ '

i l c a t noqot i p s e ; i e d t i qois e i m o n n i i reaurre-

, ,

c i a r u i ettei, crediiari sint

* , ' -

qai

Taleeeliam none t u n l

d i c o n i : Quft vidlt ea qoai in inferno? Quif

. *

venil illinc, et a a n a i t i i a v i i n o b i s ? Sad avdlant A b r a -

; * ; *

bam. Qooniam ai S c r i p i u r a i n o n aodimu*, noquo

',

hls qal ex inferno venioat, crodemug. t boc m a -

, $ .

Jodati, qui quia Sctiplurae non audieruat,

\ , \

Direeiarunt

aeqae

c u n rcaurrexisieat njorloi, crediderant :

sed e i Laxarom occidere leolaveraai, et cum roorlui

malti retuirexiaaenl c r u c i f i x o J e * a , magii u -

men uevieatea Judsei

qoia

ai quidem

in?ateranl

apostolos :

illud profaUaet nobis ad

421

, ,
\ ,
.

fidem,

* , \ -

tam

. ,

utile e a l ut Scripiorarom diligena K i n t t U o . Mor-

. , -

etiam boc aaape fedstot Dominus. Nuoo

nibil

facere

poaaet etiam diabolus, ut aedacat imprudentes, se-

, ^

loorom

aoaciuiionem false et apparenter

minans doctrinaj de inferno dignat sua

eia

qni Scripturae

proba

maliiia

scrutaniar, n i b l l

al

poieti

.umaii, qeo l u -

* ,

cente for deprebendilur et maaifeatalor. 1111 igitur

illudere. Illae enim gunl lucaraa t

credendam, e( do morittoram suacilalione n o o . c u -

. ,

randuin. Postet aolem parabola btec per allegoriara

exponi, e l i t a dici, qaod per.dWheai

populagJu-

daeorum significatar. Divet enim ille fuii olim, l o cupleuius omni cognillono et aapleoua e l gormonibas Dei, qui euper aurom et lapidctn preiiotoro,

utd cH
teut ei

pnrpora

et bytao indolus erat, regnam b a -

tacardoliom, e i regale arai sacerdotium

Deo. Signlflcal aulem parpara qoidero

regoum,

byt-

tag vero eacerdotiam. Nam L t T i t e in sacrificiis

byttini vestimentUlndaebantar. Epulabaiur antem
qtjoddio et vivabai ipleodid6. Qaoiidie enim offerebant lacrificium

matulbiuro

6t fegpertiuum, q a c

61 , boc est joge eacHflciam noniinabant. L a z a n i s vero populai ganiiliom ftril, paopor

diTina g r a i i a 61 aapientia, 61 anle foras jacen; non

6oiin licabal gendlibus iolrara in domum : pollaiio

,
,

,
,

.
, . . ' * '
,
.
, xaV ,
*

eoim videbatur, gicat in Aclis apofloloroin clamanl D * In Panluro quod getiiilea ioiroduxerai in lenplum,
,
61 communem fediaet ganclam illutn locum. Ingaper
,
et alceribas peecatorum felontium plenus erat Ule

. '

, 61 Impodentes canes, diabolos,patcebatguie

, ,

ulceribua. Voluplati enim illia gonl nostra ulcera.

, .

Desiderabal item e i micae decidentes a mcnsa d i -

viiis. Omnino eoim carebat pane, qui confirroat cor

bomioig : e l minimo tenaique cibo e l rationali ege-

bat, sicut 6t Gbanansa roalior com etbnica etaei,

, ,

d6 micig aalurari capiebal. Quid mullis ? Monuua

, ,

t s i Uebraicos populus Deo, et mortoa gant illonim

, ,

otsa, qnas ad bonum facienduro

movonlor.

. ;

Mortuos 6sl auiom 6t Lazarug peccalo, geniilie i n -

, , -

quam popolui. JudaHquidem qui In paccatis auie

non

'

981

ENARRATIO I N EVANGELIUM LUCM.

-ICAP. XVII.

, , raortui gont, flamma invidi exunintar, leliDieo

ut dicit Apoeioluf, quod gentllet aaeampli eiot ad
ol
fldem : q a i autero prlue pauper e r a t e t Ignobilie po-

, , $ ,

pulus gentilis, fn ainibue Abrabss pairia gentium

merito versalur. E l e n i m ot Abrabanr com genlilis

easet, credidit Doo, et ex idolorom eulta ad Oei

aguhionem

iraasiit. Proiode

qui particfpas w n t

iranslalionis ejus o l fldei, j n r e e l iu ainiboa ejus

, , .

quieecont, eumdem

flnem

eoriiii. 422

et habitaiionee et s n -

seepiionem bonorum

roai populua onam g o i u m de aspersionibua e i p u r -

, ;,

gationibu* priseis legalibua, ut

. "

lingua, et poaeit confidenter loqui nobis quod tex

aii efficax e l operetur; sed non e s l : lex enim uaque

c u

i l

refrigeretur

*ejus

ad Joannem : et sacriflcium, inquit, e l oblaiionam

, ,
, ^

noloisii, a c caHara : et Daniel,

Exiermtriabilur

, , *

uaclio. aignari propbeus, hoc e*t, ceesaturoe

. , ,

ease et eoncludendos p r a d i x i i . autem e i m o r a -

, .

liier parabolam cxpone, e l ne cum sis divea, in inalo

, -

roeDlem loam ramelicam pranereag,

, ,

ciag iuhumura projecum et, cum facla stt ut s u r -

noque doapi-

sum tendat, ante forea jacenlem, sed inlroduc eam

, -

inlro, et non atei forie, nec vageiur, nec jaceat, sad

| , -

operelor. E t sic ea q u meniis, operarl, e i r.on

solum i n carne deliciari poieris. F a c i l e fueril etiain

, * ;

alia q u i n h a c parabola sunl ad tuorum utiliutem

, , ,

exponere.

* .

$.

* ^ .
. '.

. dpeireu
. U$pi .
.
jov
.

CAPUT XVII.
tcandalo. Quod remhunda $inl proximit peccata.
D* fide in Dium. dicem Uprom.
Je$m i x ttrrogaio Quandonam veniurum $U regnum
9

VEBS. 1-4. D i x i i a u i e m ad diacipalos : F i e i i

, *

poteai quio veniant offendicula; vae lamen illi

per quero veoiunt. Expedit illi si mola asinaria po-

, ,

naiur circa colluro ejus, et projectue fueril In mare,

poiius quam ut offeudiculo sit uni do pueillis iftiia.

,. , -

Cavete vobis. S i peccaverit in le fraier luus, i n -

, ,

crepa illura : et s i pceniiueril, remitle illi. E t s i

epties i n die peccaveril i u ie, ei sepiiee in die c o n -

^ , , ,

versus faerii ad le, dicens, Pceuilei me : remiiie

. > , ,

,

illi. Quooiain
D

Pbarisi

avari

conlra Domiiioni de paupertata

obuaurmurabaDi

loqueDtem,

61 parabolam dixil de diviie et L a z a r o ,

qaibaa

oateadens

6ia par illam, quania propier amorem divitiarum

upplicia passuri s o n i : dicit nunc ad discipolos de

iiadem PbarisaBis, maiiifealaiis eos ease icandalo-

, ,

rum aoctoree, 61 iropedienies a via Dei, et propier-

oa va9 6is iufligeodum. Videamus igilur quid d i c a i :

. , . '-

Fieri nop poiest u l non oveniant acandala, () vae

, *

aulem illi

, ,

poieel ut non veuianl scandala, boc esl, inipodi-

,-,

per quem veniunl : seilicet fleri non

inanta bonae Deoque placiia? riue. Neceeee enim

propier mullaui bominuiu maiiiiam multa impedi-

menia pnedicalioiue e l verilaiia inveniri. Vac auiom

( a ) E d i l . L u l . o m i i i l , v<* aulem ilti quem

viniunt

; $ciltcel

fiennoH

poteit

ut non nniant

nandala.

$83

THKOPHYLACTI BULGARIJE

ARCHIEP.

981

llli per q o o veuiajtt, Hl est, illi qni e i faell, qaalet * \

1 Pluriaaw/qri offeftdaal oi prohjbeuiBr*dieatio6i' , , 001
IIOJD () At ploriqoo aadabiianiea qtueniBt, ntjm
, .
9

, eveniant scaadala, qote pnedicaUoaem

\ , 11

prortot 4SS

imptdiunt Q a t r e igitor condesHias,

, ,

Doroine, e i n i t e r o * dfcis eot quftcandala t a d o x t T e i

, - , \

Becetsilate enim tale* facii airai. Omne auten qaod

; -

Becoatariom, hoc e i veoia dignatn. Sed aadi qood

, -

noceteitas illa ex voluouio feabet i a i u a m ; e i , at

. '

e x p l k a d u t dicam , Domloua videns n a l i i i a m boniomfli qei Umc e r a n t : proai enira erant in omne
malam, nihilqao boni tligebaal : dicit qood qoantom ad conjeqaeiitiaai ooraoi

qaae videnlor, DO-

, ,

cetfo s i i venire acandala. Malilia igiior c a i t i a -

^^ ^ W ^T^T;
10

, ,
,

\ . I I

o T , , -

^Jg***'

oueadiculorum xoce.aario maliiia comilaior : e l

^ ita propierboc otpuDiendi aaot scandalortjm auc*
*
^,
u . y u ^ ,
w

lorea. E t ago dicamua exempla. Videni qoempiam

. ,
modicot malam diauam servare e i inaaiiabilero
,
osae, d i c i t : Nocomriaro esi Hlum grotare. Num
, ,
igilor morbos necestario? E i i a m , qoaieaai ad
. *
nalai diaHas cooiecoiionem. Propicrea vas bia qai
; ,
prasdicaiioaein impodiont, 00 qood l n laniaiD p e r .
veneroni maliiiam, ut etiam noceasario cveniani
, .,
acaBdala. E t expediret atagit homiol tcaadaJa et
.
oflfeodicula facleoir naolam atinariam in tollo ejoa

appeedi, 11 projid OHID io a a r e , qnam obum ex
,
piuHJii idolibaa acandalixari et aubverti. Ideo m u , uit diacipolo* euot, el d i c i l : CaveCe vobfs. E c c e ,
.
iaqoit, pr*dico vobls qnod venieat mala, iocxcum

ubileaMii.

Neceooariun eoim ut vealant

non aoceate auletn voa porko, si qoidem

ii ll ll aa ,,
nmaive-

* * * . * * . , ,
, , .

riiia ef annaveritie v o i . N o c e m r i o m calm ett ve-

niro lopum, aod t i vigllavetit paator, non M c e a i a -

, -

riem eai perire ovet, aod lupui fro8ira blaos a b i -

. , o U '

bil. Dixit igliar baoc de bi qui oflendont, boc o s l ,

impodiuai e i noceat. Quoniam a a i e n malia) boram

, .

difereotia

; nam alii quidem

taot iacruxbilot,

qaalee P b a r i s e i ' , aiii veroaanabiloa, qualet fratrea

Domioi erga DomiDuni ipturo :

ipti

* ,

credebani in eam : qaia igilur mnlia) impodieoiiura

, ,

difloreniia, verisimilo

, -

nam neqne

e i i a n quoadam qai idem

credant, talea easo; oi propierea d i c i t : 8 i pecca-

verii in te fraler taus, argue eam to solas, et seor-

a a m : et tiqaldem aodiorit te, lucratua ea i l l u m :

* *

sin aiinat, accipe tectjm onoin vel doot, e i c . q u e

, * ,

lato eiponii Maubsenj : Locae autero at d i c u a

, * ,

MatlbtBO illeniio pnsleriit. l u q u e qoi andierit i o -

, *

crepauonem, venia dignue e t t ; qal autem ooa a a -

, -

dierit, ait tibi velut eihoicee et publioanot, hoc e s l ,

^.

ab orooiboe conletnptue, e i iodignut

ut voceiur

, ,

frater^ Potloa quati inierroget qaiaplam: Eelo, D o -

, ,

mioe, haec qaidem bene dixerie : ai auleni saepe

, .

vonlam consecntu fueril, e l iterum noceat,

, , ,

quid

faciendum ei? dicil : S i reaipiseil iieraiu, remille

ei. E t iiertjm : S l septiea io dio peccaverit e i c o n -

, ; *

e r t v s fnerit, remiiie ei. Septles autem hoc 4 2 4

, . *

(a) Ilem o m i u i t : At pterique addubilanlet qnxrunL

caiiontm prortui

impediunL

num

necette tit eteniant tcandala,

qvw prirrft-

685
ENARRATIO 1N EVANGELIUH LUCAS. - CAP. X V I I .
988
, . - loco pro saspiu* posilam esl ;aicutet cam dicilar:
\ , ,

\ ,

S i e r i l i i peperit tepiem. Quoties igitar poeniteniiam

. , -

agit, lotiee remiitere oporlet.

quod Dominoe ponat numerom

Non enim

cogites

remissienie ted

, *

por gepties intellige , e i sioenumero : quem-

, , , ,

admoduni et in familiari colloquio

, -

betn decem millhim, non quod decein millia e i oon

dicimus

or-

, , ,

pluree viros habeai : naro fortaggis plurce

, * \ , , ,

aed idem dicere

, . " ,

rvru virorum. E t quod boc dicat

. * *,

ex Mailbxo. i l l i c eaim c u m dixissel P e i r u e : N u n -

babet:

ac $i diceremu multomaoifesiaai est

, ;

quid, Oomine, usque eepiies remiliam e i " ? D o -

* , * ,

miaug d i x i t : Non, sed gepluagies

boc innuinerabilia designai.

.*

Vsas.

5 - 1 0 . E t dixeruni

sepiies, e l per

aposioli

Doroino

. - Adaoge nobia fidein. Dixit aulem Dominus : S i b a

, -

bereiis Pdem sicul granum sinapie, dixiseelie buic

arbori

gycamloo,

Eradicare e l transplantare

m a r e , et obedissel vobis. Qoie aulem veetron

lu
ha-

bens servum aranlem aut pascentem, qui regresao

ab agro d i c a l : Statim tranal e l accumbe ; a c nou

'., * * -

poiius dicii illi : Para quod coenem, e i precinge l e ,

, ,

ac minigira mibi donec edcro e i bibero, et post baec

edito et bibiio lu ? Num graliam

,
;

babet aervo

illi,

quia fecil q u s imperaia fucrani? Non puio. S i c et

VOJ eum feceritis omuia qttas praecepla s o n l vobis,

, ,

dlciie : Servi inulileg eumus : quod debuimus

, , -

cera, feciiuus. Apostoltcrodebanl qaidem Domino,

fa-

. > ,
vernm taroen com veniaseniin conscienliam inArmi , Q laiis sua?, et audivisseni Dominum dc m n ^ i t s q u i
busdam sibi dicentem et de periculo ab offendiculis,
, \

precatitur ut augealur in eis fidei virlug, per quain

possinl b c quoe dicit perfici, do paupertale

, , ,

dtlicei. Nibil enim adeo ad pauperiaiem de qua

loqultur, perficiendam conducil, atqiie credere e i

^ *

coulidero Deo : quemadmodum

vi-

nibil ua facil ibe-

aauroe reponere, u i non credere quod magntig s i i

, ,

Ihesaurariug Dcus, e l inexbausium proropiuarium

, . "

bouius ejua. Inaupcr u l

obeislere possinl,

, *

nobis fldem, fac nos perfeciiores e l iirmiores In

fidc. Doroinu autem otiendens cis quod b e n e p o -

et otTeudiculis per (tdttn

Ideo accedenies dicuni : Aage

. ,

laol, et qood banc meniem fimnler babere debeant

deflde ut ruultum efllcaci, d i c i t : S i baberetis fidero,

^ istam gycaminum iransplanlasgelis. Duo autem in

, , , ,

boe magna

radicalaro in tcrra, e i plantari in mari. I n aqna

, ^ -

onim quidnam plantalur? Manifeslum aulem quod,

RUUI, nempe i n aliura lucum

moveri

, *

dum baec dicit, fldei monstrat virlulem. F o n a s s i s

attlem per allegoriam quig gycaiiiiuum dixerit egse

* .

diabolum, quod nobis auclor e i alumiius eit vennis

' ,

a3lerni, propler cogitaiioneg quag ille generai. Folia*

, -

enhn sycamini vennes paacunl, unde liiml serica.

ilanc igitur gycamiuum fides eradicare

425

v a , e i

, -

cx corde

:, * .

jo abysgum perdere. E t quia biec dicii de flde sub-

d i t d o c l r i n a m aliam magigncceg^ariam. Qualis Lisec ?

M a l t b . XMII, 2 1 ,

; -

bumano, e i in mare projicerc, boc e s i ,

f

968

T|1E0PHTLACT1 BULGARI ARCHIEP.

tVoa goporbiendam ette in bonit operibas. QaoulaBi , \ enlm I d e s malla corriglt, e i tacii Implere m a n d a u

, , .

eantqoi Ulam babei, cum eo qaod adornat miraeu-

, \

lorum operibxg. Yeramquia verisimile ett bomintin

, ( ;

ex b i i in superbiim incidere, roanil apooiolo* i l a ,

\ -

pulcberrimo

* ,

exemplo. Qais enim vegirum, inqait, gervum h a -

bcnt, e i caUera. Mong tratur enlm per baxc

ni non exiollamor in bonig operibug,

para-

\ ,

bolam quod non oporiet oxiolli in bono qoopiam

opere, ime neque in omniuro mandalorum

imple-

, ,

lione. Servo eobn noceggiiag incumbii u i faclai mao

\ , * -

daia domlni, oeque ut bonum opos

gibi illud ag-

. , \, ,

cribere debei. Quippe ei non operabitur, dignug eat

mubis plagis : curo autem operalug fuerit, coolen-

, ,

ittg &U quod plagae effugerit.

Proindo DOD oportet

de boc preiium yel honorem

necessario quarere. . ,
ipgi, imo

, -

larglri quidpiam. Igiiur et qui gervii Deo, etiamti

. ,

mandaia

, \ ,

Liberaliiaik

enim

domiui

foetit dare

porflciat, non debel extolli. Nibil enim

m.ignum fecii, aed v e r i l ei nisi f e c ^ r i t ;

sicut

Apogtolus d l c i t : c V * niibi nUi evangelisavero *.

Proinde fi dona fuerii aggccuioe, non debol in illis

, -

aiiperbire, e i da eig e jaciare. Beneficia enim eunl

. ,

por mitericordlam Dei illa cooceata, non quod de-

beat ei aliqaid Dominut: bno tervag debel domino

* * ,

suo uifaciatOHiuia ejua niandala. 81 aotam ei cam

, , c ,

tune

. * ,

eniirenon debemug, quid, com m a i i m a m partem

nandaioruflD Dei non parflcimue, ampliugexiolliinur 7

Adverio auleni quod in dicla panbola primum po-

gttit arantem, etaubdidil posiea patcenlem. Primom

omnia mandaia fecerimog, magnum qviddam

enim oportet etao araloretn, deinde ot pagioralem

. I

curam agaoinere. Nam qqi carnem ftoam bene a r a -

veriiquagi

terratn quamdam,

dignua

orit oiiam

aliorum paglor fiori. Qai enim wam domoi

noacit

pracggo ut oportet, quomodo E c c l o s i a curam gorei?

^,

A r a igiutr prius toipgum, e i lunc pagces a l i o t , gicut

, , t i i a

el Jeremiag d i c i i : Movaio

detade

. ,

gubdit: illuminato lutnine geienliai: quod pagio-

rum praxipaam munue fuerit.

vobit novalia,

. "

, , ,

; " , ,
,

* *^,

.
Vsag. 11-19. E t lactum egt daro irei Hicrogo- D
lymaiu, et ipse trangibai per roediam Samariam e i
Gaiiheatn. E i c u m iagrederetur quamdam c i v i u i e m ,

,
. ,

occurrerual ei decem viri leproai, qoi gleterunl pro-

cul,

prascepior,

^^, , *

iniaerere nosiri. Quqs u i vidil, dixit illig : llo, os-

, . *

inieutaqae voce dixerunt : Jegu

E t factum est ut imer

euadum mundati stnl. Uoag aulem ex illig ut vidii

, .

qood mundaiug easoi, regressug egt, cum voce raa-

, ,

lendiie vog gacerdoiibus.

gna gloriOcaag Deura, et proc&dit in 426

frriein

ad pedeg rju, graiiag ageng ei : e l bic erai S a m a -

ritanua. Regpondeng auioni J e w $ d i c i t : Nonne de-

ccm mundaii guni ? novem auiem illi ubi? Noogunt

' ; ;

* I Cor , .

980

ENARRATIO 1N EVANGELIUM LUCifi. - CAP. XVII.

990

, reperli qui redieriiil darent gloriam Tdeo, ntai hic

. * *

alienigeua. E t a i i

, .

vavil. > l hinc diacere quis potest, quod nibil c u i -

, -

qiiam obest ad boc u l Deo placeat,' eiiamsi male-

: Sorge, vade, fiilet lo s e r -

7 , ,

dicti generie ait, modo bonam volunlalem babeai.

. *1

E c c e enim decem leprosi occurreru*ii Jesu in c i v i -

taieai quaiudam

. "

exira civitatem. Non enim licebai eig qui babeban-

ingretstiro : occurrerunt

autem

tur immundi, in civiialibus versari. P r c t u l igitur

* ^ ,

subant,

apparebat

utpoie

proplei

iniiuunditiam qttae in eis

erubeacenteg: e i neque audebaut appro-

'

piaro, puianlee quod aboniiuabilea ei esseul, stctil

etaliie. E x i o l i u a l igilur vocem gtiam e l orant : et

, .

loco quidem procul gt;iil, oratione auiem appro-

, {

pianl. Prope eoim eat Dominus oinnibug invocan-

/ . ijbug eom in verilate**. E t non gimpliciler orani

, *

ui borainem, ged ut eum qui aupra hominem. Prao-

. ,

coptorcm enim eum n o m i n a n t , boc e s l , Doinimitn,

, ^, , ,

curalorem, provisorem : i d quod esi pulare illuni

prope Deum. A t ille prxcipit

eis ui Obleiidaui se

* -

gacerdoiibus. Nam aacerdoles probabant lales, ct

, *

ab illie sententiam accipiebanl an niundi easenl a

, , .

lepra vel non. I b b e b a n i enim eacerdotes sigua per

quae

. *

quando lepra quis iufectne, poelea gauiiaiem a s s c -

in&anabi!<*m lepram

iuvebtigabanl.

Sed c l

, , ,

cutug e r a i , eum sacerdoies probabant, et donum

oOercbatur

c u m ex confesso oggent leprosi, q u i d opus

,
;
, ,
, ,
. **

in lcgo

praeccplinn. Hoc auiem

loco

erat ae

osiendere accrdoiibug, nisi oinnino fuisscnl m u n c

dandi? Nam quod praicipiebal eis u l sacerdotesadir e m , nibil aliud indicabat, quara quod mundi fii-

luri e s s c n l ; idcirco e i d i c i l quod ioter

eunduin

mandali fuerunt. A i vide hoc, u l in principio d i -

, , ,

ximus, quod cum decem

, , , -

qaamvig Israeiilae ingrati appnrueranl : a i S a t m *

riianna cum essei generis alieriug, revergug rgi, c i

eesent, novem

quideni

. * , -

vocem graiiiudinig einUii. Assyrii enim ernnt S J -

m a r i l a m : u i nullus geniilis degperet, et nullus do

sanciig parentibug glorieiur. Inginuai hoc miraculnin

eliam

, \,

fieri. Decem enlm leprosi

communem

totiux humani gcnerig

galuiom

omne genug boininiim

eignanl lepra maliiiae infeclmn, a c turpiiodinein

pcccaii circumfereng, e l exlra regoi eoelorum

U l e m propter iminundiliani consihuiuin, proculqne

civi-

, |& * a Deo slans. i ieiuc ipsum procul slare, gappli ^^ , .

candi gpeciem habet. Misericonli enim ct volemi
,
omnibug galutem aflerre (a) ac benefacere, magu.i
,
occasioesl ad migerenduro, iiullum videra pariicipeni
$ , '

8 u * bonilatis; propierbocenim inclinavilae. u i s a n a -

r e l 427

.
,

"

l a n i

D , t , e

i *>^bant. Qttamvis
,a

etiaiu oiunem naluram ganaveril lepra

pro omnibus

infcctam,

et incarnaiug et mortuus : aiiauien

. *'

Judaei, quamvig a Doniiito muudati fimsent ab i m -

, ,

ruundiiiig leprosi peccaii, ifgraii fueiont, e i itoa

reverai sunl a via vauiiatig s u # , ita a l darenl gta*

;, ,

riam c i qui galvos eos fecerat, boc eai, ut crede*

PaaL CXLIV, 18.

() E d . L o l . non babei,

omnibui

tatutem

adfene.

991

THEOPEYLACTI BULGAMJB

ARCHIEP.

r e n l e i , quod, cam Dcageggei, exiremam paulonem ,

, , tuleriL H r c eaim est gloria Del, c i r o e i crux. Hi
igiior incarnatum et cniciAxuro Dominum

gloriae

, , .

non gunt confcsei. Alieous auiem, populug genlU

lium, agnovii eum qui mundaverai, et glorificavit

enui credendo qaod lam migencorg et lam poteat

git Dominua, ut et propler nog v i l i u i m a lulerit, id

, \

quod $ mUericordie, e l cum pertalerii, nibil inde

, \

incommodi io suam oaiuram acceperit, id qood po-

, \ 6V ,

leniia e s l .

, , .

. 4 0 1 5 . c Inierrogaitig antem a Phariesis

c ,

qaando venturum egget regnatn Dei, reapondil ois

c i dixil : Non venit regnam Dei com o b g e m i t o n e :

neqne dicenl, E< ce bic, a u i , Ecco illic. Ecco eniin

, , , , .'. ,

regnum

Dei hiira vog egi. E l ait ad diecipulos : '

Vmient

dies

quando

dctiderabiiie videre anum

diertim Filii bominis, nec v i d r b i l i ; e l d i c e u l v o -

b h : Ecce bie, aui E r c e illic. Noliie i r t , ncque ae-

, , I * , ,

ctomini. Nam sicut fulgnr coruscans e regione qnas

. , . "

sub COBIO eel, Sn aheram quae aub COPIO e i i , fuiget:

' , ;

ita erii Filbig hominig m die gno. Sed priug opnrtei

' ,

illum niulta paif, c reprobari a naiione h a c > In

timliig qnideai doctrin auae iocie Dominita regnum

I)ei nomiuai. Pharigaei autem baec audienieg, i r r i -

. >

debam ouoi : et proplerea de boc interrogatori a c -

. *-

ccdont ad euni, rognnie* qaando venltirum git, i r -

, , ,

ridentcg eum u i f n i a n a m , de ingoliu et adniirabili

re pracdkaniem. Nullag ex docioribug e i propbetig

qui guperioribug

ggeculig fncrunt, ejug mentionem

fecil. Y e l foriassig in meute habenleg

quod paulo

occisuri esteni eum, accedunl por irrigionem

; . 11

roganieg, qnagi pr ironiam diccnteg : T u q u i -

dem do regno

facig germoneg, quando auietn o i i l

regnnm illud luura? T u eaim crag a nobig

occi-

dendug eg, e l feres cnicem, e i ignominiosa quarq ?c.

, ;

Quid igilur Cbristug? Non juxia gtiilum senieiittam

' , *

et ingipiaitiam reepondit iugipienlibog , god relictig

, .

ipaig u l erreni in nomiue regni, e l non mauireiaia

; 0 }

fis re : neque enim accepisgent, gi eig de regno

, *

dUg*riii*gci, quod non sii mnndannm rogntim illud,

g^d plnl quam mundanum. UUs igiuir relictig cen

bis qui indtgni e s w n l u i audirenl, eo qnod ollro

obsiirdoecereut, de tempore regni

! , * -

ignounn

dieseril, qnod

git ei inobgervabile. Non eriiin babet prae- D . , *

flidtnai lemptis, ged geinpor volenli adegt Del r c - ,

gnnm. Omnino enim regnum quidem Dei egl, angelonnn more vivere. 428

Tuac

^ r e dicitur

,
. , *

rognare Deug, quando uibil mundanum in animabug

noelris vcreatur, gwf omnino aliter vivllar

quam

nuindug fiolel. Ilanc aatein viiatu inlra ooa babe-

mae, boc w i , quando voluerimug. enim longa

lemoore

, ;

neque

longa peregrinalioae

opug , ged

propt nog esi et ildeg, et posl fidem divina vita.

I s t b u c ipginn oliaro Aposlolus direbal : Prope lo

, , .

verbum

e s i in ore luo e i in corde too, hoc cgt

, , '

vcrbum fiilei. Credere enim, c i aecunduin fidcin

ambularo, gicul dignum cgt vocaiione, iii!ra nos c s i .

. \ ,

Haque Pbariea;i irridcbanl Duiniiium tanquaui dc

^/ ^ , \

ENABRATIO 1N EVANGELIUM LUCiE. - CAP. XVII.

993

S94

, , . regno pnedicantem, de quo nallus

predrcaverai.

ipse oiiendii quod ignorenl rera qu& iolra se sit,

, . 01

e i quae vaJde lacilis, si qui eapere veliat. Nunc eniia

,,

ctun eiin mediue inler vos, poiegil* omniuo regnuro

, .

Dei capere, si credilie ln me, e i vuliis j u x i a m a o -

*0 (8), ,

data roea vivere. Discipulis vero goig d i x i l : V e -

, /

nienldiea,> e i c , h o c e s i , et vobis regnum Dei adegt,

quaienus sum vobiscum. Adesi aulcra illud vobis,

, -

nou aolum quod credidistis e l secuti esiis liie, aed

quia nunc in magna eecuriiale viviiie absqua golli-

. ,

cimdine, me curaro vestri gerente. Venient auteiii

, i * ,

dies, cum ego abfucro, et irademini pericalia, et ad

, * .

reges e l praegidea trahemini: iunc desiderabitis oecu-

ram illara e i eollieitudine carenlcm viiaui, quam uie

p r e t c n l o agilig, sicut regnuro D e i . E l saepe deai-

* , derabiti* vel uniim ex dlebiie meia habere, boc e s i ,

. ,

ex aecura illa quani inectun agiiigviia. Quamvia a a -

, ,

lem e i quo tempore cum ipeoeranl, non omnlno aine

labore e l poriculis viiam agebani, sed cum fugieule

, ^ , ;

fiigientes aflligobanlur, cumqtie eo convicia a u d i e -

b a n l : U i n e n ei quae lunc ferebant, comparaivniur

, ,

cum bis qnae postca laluri orant, vtdereniur prorsug

' , .

ecura e i abaqne

eiiam boc niodo inlra apogtoloe e r a i , boc e s i , n t i -

, -

nime laboriosum et poriculogum regnuin. Poal r e -

periculig. Atque ila regnam Dei

, ,

urrectioiiein eniiu eicui captivi, t i qui per&eco-

lionem

apoatolorunf

. /

patiunlur, obambulant.

Porro

corda ad ferendog laboreg

liis

verbig

e i paral et

roboral c l p r a d i c i i eig no decipianiar. Nain gi qui

, ^ dixerinl, inquii, E c c o h i e , vel E c c * illic, ne secio

niiui. Nullug,
rim

inquil, vobig perguadeat,

qaod vene-

buc vel illuc. Non oiiim toco cireumseribetur

gecundus ille raens adventu, qui gleriogtor et cl;-

rior. Verum gicul fulgur non lalet, atd ab una s u m -

, . "

mitale tcrrae usque ad aliaiit conspicuuui cgt : ita

, , , , .

ei nieus advenius clarus e i i t et illustris, nulligque

;\ , , # ,

ignoiiig.

Non onim sicul prius iu praesepio c i bumiliiaie per

Ne igilur

decipiamini a Pseudochristig.

triginla annos apparui, ila e i lunc, eed cuin oinni

, ' '

gloria gtipaiiiibue me angeiig , e i in moiuenio. P o -

siea quia dixerat eig eventura valde aspera, congo-

, .

? ,
* .

laitir 4 2 9
exemplo

e o s e l

exborutur, e i , ut gcneroae ferant,

suo connnendat. Non eoitn admiremini,

hiquit, 6i evenerinl vobis lam inolegla, q u * vobig

.
, degideiium afferenl dieruin, quibus ego vobigctim
, , ,

gnro. Nam e l ego ipse qui venlurus gum sicul ful-

(.

gur, prhig paggurus multa

, , -

el i l a in gloria isla veniara. Alquc ita boc vobig git

reprobandiigqae

guro,

, '

exglimulatio ad palienlias virluiem, e i ad fortiier fe-

$. , , -

rendom alacrea vos faciat, dum in me respiciiig e l

gperaiig : quia e l vobis obveniei gloria ex pcriculis,

* \ .

dum palimini et reprobaruini,

mibi.

quemadmodum e.l

collatione codd. VeHet. S. Marci.

(8) C o d . 4 6 , .
, , . . .
De qr.o nullus prxdicavoral. A l ip^c in illos i r r i aioucui convcrlii, oslcndcns, > c i c . Uude non

male babebat e d i i . L u l . illos in ri$um convertit: q u

verba s u s t i i l i l correcior Veiieius quod cxslareitt
i n t e x i u Graeco , q u i p o i i u s per buac t o d i c e m c o r rigcudus e s l .

THEOPHTLACTI BULGARIA ARCUISP.

MS

, ,
%

, \ ,

'

, .
. 18-90. c E l gicut accidil in dieboa Not, i U
e r i l t i diebas Filii

bominie. Edebant, bibebanl,

< \ ,
\ , \ -

uxoret ducobani, et dabaniur ad eam ugqao

dietn, qoo Noe in i r c i m inlravii : ot vanit dilu-

, * 1 -

viom, ot perdidit orrioet. Coniimiliior eilara s i c a l

, \ , \

emebant,

. ,

vondebanl, planubant, asdiflcabaut : cieieroro quo

, , , , :, -

dio exiii L o i Sodonie

, ,

accidil in diebas L o L Edebam, bibebani,

pluil igni e l tulpbore do

coaio, e l omnat ptrdldit. Secundum Umc e r i l dies

quo Filioa boutiaig revelabitur. E t per btse ro-

peatioum et iuexgpecialuti) souai advenlom

' ,

, : -

oglen-

diu Naro aicot lemporibua Noe repenle vetiil dilo-

vium, e l abstulii omoes , l u erii et adveniue ejug.

. "

, ,

Iiisinualur aulera por exempla btoe diluvii e l S o -

. -

domitici incendii, qaod, cam venorit Anticbrigiug,

i l l i c i l e volupUles bomioibut incretcent, et dis- ,
, ,
aoluii oniDi, dcliciig vacantet : id quod e l Apoilodixit, quod in exiremis lemporiboi eroul bo-

, -

rnioos volupialum, magig qoam Dei a r a a i o r e t " ,

, ,

E i n e r i t o in regno deceptorig floreboni roala. E r i t

, ,

lus

eoim ille peccaii e i malitiai otnnU oonlina : ande

qaam aliam puliiiam et vitaro iovehoi migeranda?

, *

tunc uooiiouro generaiioni, quam ooanino eam quao

'

propriaTox ioiporo eniro quid purificabilar?

E r a a i lunc homincg in omnibug d d i c i i s , sicul l e m -

poribog Noe, e i aibil gravo

illi

formidabuiti:

tod nequo

crodent si quig illig de qaibuedam adversis eveniu-

ris dioei, ticut e l bi qui lemporlbuj Noo e l L o l

fuerunt.

, ,

, ,

\
V E E S . 3 1 - 3 3 . 1D iUo die qui fuerlt in lecto et C
vaaa ejas

in

donto, ne descendat ad

lolleiidom

illa : e l qai in agro, gimiltter non rodeat ad relicla.

. ,

Moiuore eatoio u x o r i i L o l . Qaicunque qnsegierii

. . "

aiiimam guam sorvare, perdoi illain : ot quicunqoa

4* , ,

perdiderii illam, viiam illi parabil. In illa die

, ,

adveoiug Amicbrigii,

ig qui fueril guper ,

egl ID guromig virloiibag, no degcendat, nequo

, ,

hoc

ab illig degielai cujtigpiam tcmporalig roi gratia.

Omnia enim lemporalia b * c vaaa dlcuniur bomia^

. ,

conferentia, alii qoidem ad viriuiem, alii vero ad

, ,

mnliiiam.

Igilur qui in giiminig egt virlutibug, ne

deacendal propier icaiporale aliquod, c i e x -

430

cidai a auo fattigio , ged reaUut maliiise, e l oon

demulcealur. ig qui in agro, gimlliier non rever

U i u r ad ea q u c posl se: Nam euro, qui in agro oai,

boc e t l muado, e l operaiur virtuiem, non oportet

, '
.

, , 4

reverli ad ea qna? ge, ged urgeri ad anteriura.

i<^ ,

Nan

gicui alio loco dicii : Nullug qui manum

' . "

guam ad aratruai D i i t i i i , et coaversug e s l reirorgum,

; *

idoneug eat ad reguum ccelorum

' , ,

B T

; > afferi

item

exemplaro niulierlg Lot, quae, cum convorga egl r e -

. >

iro, iu guiuam galig riguii, hoc egt, non exiit a

.,.

"

L a c . , 02.

891
ENARRATIO IN EVANGELIUM L U C A - CAP. X V I I .
998
, , , - tViolUia, ted inantii fn salstigioe gua, tola facia
, ,

mala, a c celebre faciena et quasi

, ,

bena malam quod pasea est : obsiinaia enim m a n -

colamnas ingcri-

, \ .

sit in inaKtia sua. Deimle affert ea quas ad

, "

dicla t e q u u n i u r : Quicunque quaesieril animam auam

gtjpra-

, . ,

al?are, perdet eain. quaerai aliquis, inquit, iu

, -

Aniicbrigti persecutione

perdei enim e a m . qni se occisioni et pericalif

. " '

exposuorii, galvabilur. Ne igiiur ae bumiliet i y -

animain

v i i amorem.

suam

Quippe

ealvire:

, , -

raono propter

. " ,

dixil, Qui est in fasiigio virlulis, propter res l e m ne descendat, divtiiis et

gicui sapra

\ ,

poratet

delinilus, e l propterea cedai pcriculit : sie et imnc

, \

ulicriut

, ,

propter vasa, ncque propier exierna viriuteai de-

progrediens

d i c i t , dico,

poesegslohibug
non

descendag

; aeras , neque propter animae lucrum annuas, u l i n , , '

cliueris impoatort et peraeculori. Haec qoidem M a l -

\ .

tbaeug propter Hierosolymorum

esse a Domino narrat iugintiante bosiium v i m , at

c a p i m i a l e m dicia

, -

quod Romanos qui invasuri s u n l , fugere oporteat,

i i a oe reepiciatur : neqoe qui in lecto l i u l , do-

scendaot in domum alicujue rei lemporalig

ed slaiim f u g i a n i ; non e r i l eojm leropus oiii, i i a

graiia,

, ' *

a l vasa colbgere i i c e a i : neque qui in agro est, r e -

, , ,

vertatur in domum eaam, aod eum qui in domo ett

* \

fugere o p o r t t i " .

moruiu captivilaie boc factum

Nihil euiin mirum in H i e r o s o l y

esse,

tterumquo fu*

, \ -

turum i n advonlu Anliehriftii, imo ad ipsum lempug

coDgutnmaiionit futura e s l iribulaiio gravissima.

.
, C

V s a g . 54-37. Dico voblg, in iila nocle eruut

, ,

duo in leclo uno, unus assumeiur, e i aher r e l i n .

. .

queiur. Duae e r a a i molontes t i m u l , ana agguineiur,

, .

e i altera relmqoelar.

* , ;

Ubi,

E l rtgpondenieg dicuui i l l i :

Domino ? Qui dixii illis :

Lbicunque

fuerii

* " ,

cadaver, illuc congregabunior et aqafUe. > E x boc

eiiani loco repenlinum e i inopinaium ejus adventum

discimus. Duos. enim ease in leclo uno, signiflcat

, ,

goiHcitodinia carentiam, et molere quoque, inexepe-

clalurn eignifical

. \

quiddam, quod in nocie adventiig e r i l . D i c i i igiiur,

, ,

qood ex divilibns qui in lecto qtiioscenl, alii quidcai

gahrabunlur, alii aulem uon. Naro 431

, , . ,

quod difBcile dirilee galvanliir, oglendil nunc quod

. ,

neqae bi percunl, neque p a u p m g omneg galvaatur.

adventum.

Disciraus et

, , D Sed e l ex divitibug unug agguinilur

Domlni raptus, quagi icvis

aliud

quia dixit

in occurgum

gpirilu e i coelegiig^, et

aliug relinquiiur infra ut condemnamg. E t tx pau-

pcribus similiter, quoa per moieules aignificavit,

. ,

quoniam per pisirinum laboriogam

, , .

larn insinuai, unus quidem galvabitur, aliug aulem

* -

non. Non omnes paupereg justi. Nam ex illis

, ,

et margupioruni

pauperuro v i -

inclsoreg. C a m aulem

fureg

rogaggent

. -

diacipiili: Quo, Domiae,

* , ,

Ubi cadaver,

; , " , \,

homioig, illic e i gancii ejug leveg e l i n sublime vo-

" Maub.

xxiv, 47, .

assumenlur illi 7 d i x i i :

illic et aquilaB : boe est, ubi Filiug

THEOPHYLACTI BULGARIA ARCHISP.

1000
iicnl peccalorei gravei, qui et iafra re- , ,

99
Uaios

lixqoentar.

Nam elcui jaoeote

eadivere,

omnet

caraivorst colecfea advolaiti: iia et u b i FiHtis b o -

,
, . " \

niinif propier nos raorioui, et iu caiom potilos, de

, '

c a l o apparuorii,

omnea tancii congregabuniur, et

, \

ipsi angeti. Cum illis teniel in gloria Pairie, et ln

* , , '

fplendore i n d l c i b i l i : licet onim Lempus illud oocien.

, ,

voearit, co qood repeniinum oi i n o p i n a t u m , vel

\ '

quia lenebris involveatuT peccalorei, dixil : J u s l i i

, \ # . \

orietur, iinp ti ipsi fulgobunt eicul tol.

, ;-

. \ , *

, .
. '.

CAPUT XVUI.

Quoi atndnt otaadmm. i*j*$to juiic*. .

HJOH> /. puirulit quorum tu rtnum
. .
, *
. initrptllanu Chrirtum. .
.

.
.
VBOX. 1-8. c Dicobai aatem e l ptraboUm ad illoj

c "

huc tpeclanieni, quod oporterei ooiapor oraro n t c

dofatigart,

d i c e i i s : Jodox qoidam eral in qoadam

civilaie, qui Deom oon t i n e b a l , nec bonioetn ro-

verebaiar. Vidoa ojuietn qojedara t r a i in civilate Hta,

, ,

, *

et veniobal ad euiu dkene : Vindica mo de adver-

. -

tario moo. El nolcbal aliquandia. Post b * c aaieto

. >

dixii inira se : Quanqaam

bominefn

reveroor,

Dtam non limeo, nee

lamen quia moletla e t i oiibi

bxc vidoa, viodicabo iliam, no landeai venieoa i u -

, ,

filtot me. A i i aaietn Docaloas : Aadilo quid judex

. *

iniqaaa dicai. Deaa aulem non faciet vindiclam ele-

- -

c i o r u n Paomm claunanliuni ad se die ac xocie eiiaui ^ com patieat foerlt sapor illis f Dico vobia quod faciel

, * ;

viBdiciam illoniai eiio. V c m m u m o n Filius hoiuioia

cam veoerii, an roporturus osl Odom in l e r r a ?

Posiqaam

roebiionetn

ftcii aSiciionum oi p e i i c u -

loracn, nunc iubdii qoomodo in illit

aalvemur.

, ,

Curanlur enim oratione pertoverante e i solliciia.

Nam venlura aant b c c omnla. Ccieroro magauai

'

auxiliuin in bia fert precaiio, roodo pereveraaa ait

, , ,

et conlinaa. Oportet ouim noa cotuiderare qoocaodo

injtieti jodicii peniuaciam 4SS

irrgeril. S i

Mduliias

enim iUum ooiui maliiia

viduai

replelaot,

noque Deutn neqxe bominet revoreniem, poneve*

. -

ranlie oraiio d e m o l l l l : qaanlo magis DOI P a t r e n

, movebimas, > ,
eliamti cuncletur uoauibil? Vide aolem majoria

maliiiae indicium eate, neque Jiomioee revereri.
, ; "
misoricordise Deum ad mitefa&ionem

Deuin enira mulii aon Uflneni, aliaaion homiaea ro-

verenlur, ideo e l minus p e c c a n t : quando aulera e i

* ,

apud

boroiue quis iuipudent

fuerit,

tuuc oronis

maliiiae vertex videiur. Idcirco e l Dominus postea

po6uii, neqne homiuem reverens, quaai boc dicens,
Judex erat Deuai non limeos, e i quid dico quod
Deuro noa timucrii? majus maliiix indiciuni babuit,quia neque bomineui re?crebaiar. Porro baec
parabola DOS docet, quod sa?po dicimus inler exbortandnm,

ne defaiigemur

in precibus. Sane sicut

alibi dicil : Quis araicum haliens, et cum

veneril e i puUavorh

nocte, iltuia rejccmrus c s i ?

' , . " , .
,
, * "
, ,
;
, .
, , r
, <

1001

1002

ENAHRATIO ? EVAflGELlUM L U C J E . - C A P . X V I I I .

\ , - > propler impudeniiain , sl non propler alind,

apcriet. E t i l e n i m : Quie e i vobis, a qoo ai fi-

;
, ci ' /.

lius ejtie panern pelal, otc. Quibus toliiciia a c

\ - c , 4

perp<*lua oraiio prsescribltor. At tentarunl qaidam

, \ .

parabolam

omparare

banc

curiosiui exponere,

omoein anlmam esse, viraio aotem dlmisisse qncro

, \ -

prius babuil, diabobim : et propier bqc illum h a -

sunt ausi (). Viduam

e l vcrjtaii

eitim dicunt

. , ,

bet adversarium sempor resisiejitem sibi. Ipaa a u -

, ,

lem accedii ad Deum juiieero injusiiiiae, boe csf.

\, \

coiidenuianiero injusiitiam, qui neque Deoro timet.

Ipae enim Deus solue non babet qucm timeai alium,

, ,

eed nequo bominent r e v e r e t a r ; Deus etiim psrtoBam

, .

bominia non r e c i p h . Iliiic viduac, quae dum o r a i

M

conlinuis prccibus propter adversarium suuin d i a , * *

, bolum, roiseretor Deus, ot placalor propter a s s i duiiaiem ejue. Ha?c, qui volel, e l cui plaetol,
.
,

aclpiat. Proposiia eoim gunt oe igooreaiur. Aiqui

< -

Dominuabaec

. , .

orare : et per exemplura

nos doeaii,

qnod

oporteai

eenaper

iutiicavii, quod oliam i

, . -

ible iniquus e i owni malitia ptenas, roiaerereiar l a -

\ :,

tiien ob eonliuuas prcces, qnanto magia Deos omnis

\ , , \

jagtiiia d u i non faciel bre?i vindiciam, qoasnvw

differal, et videatur non audire oraalesdio a c uoctc?

;,

Iiaqoe qai docnil ct monstravit nobis qnod i n l e m -

* " ,

pore coiituminaiioiiis t e c u l i opue eii oralione, in

, . -

futtiris periculis durare valoamug, e o b d i l : Nunqtiid

; ,

Fdiusbouiinigcum venerii, invenlelfideroin l e r r a ?

\ .,

Qua iirterrogaiiotiia figura raros dick lune intcnion-

Q dos fldcles. Uutom cnini Inralcacel liliua foiqiti , , o t i ,

taiis, ui etiam, si posaibile eesei, aedncerei elecios.

In raria enim aolei b a j u 3 i n o d i ioterrogandi ligura

uii, sicnt et com d i c i t : Quis ptitas &M\* e l p t v d e n a

f e r v o s ! Aiqoe hocloco idero siguiflcans, qnod paucS

, -

Dumero 433

, . \

sorvabunt, hac interrogaiione usus e s i . I f e i h o a u -

n , n l

<I

ui e r

Dtura et liu<*r se fidem

lem sermonf de oralioao acrmonem de flde c o n -

, \\

ncxuit, qooaiafD oinnis orauoni tandameniuni a c

, \ ; -

baeis e s i fldea. Niei enim crediderit bomo, qnod

, \ , \

boc quod ptil acceplvras e i l in saani u l i l i l a i e m ,

, -

Tana c a i oratio qiiam facit. E l proplereaDominue

-, .

de oratione docens, eiiam fldei meminit, declarans

\ \

iutctim, paacorum fore Cunc orare : qoandoquiden

fidet io paucis invenlelur. Igiiut cum veneril D o -

, \ \ - D minua i a nubibos, non invenicl fldem *uper tcrram,

8>, ,
nisi in paucis. Faciet a a i e m banc iuoc : inviii a u , ,
teiD omnea coDfitebiinlar qaod Doroinos Jesus C b r i %

\ . ,

sias in gloria eai Dei P a i r i s : ei quidem boec fldes

, ,

vocanda oat, et non polios n^cessrlae, Nullus cniiu

eril inQdelium q u i n o n credel quod aolus sil Salva-

\ .

torii quem antea blaapberoarai.

, \ , U
%

, , . \
, , , ,
* * .
Galat. , .

L u c . , 8.

( ) Erfit. L u f . non babel, el vcrpati

PATBOL. G . C X X I H .

compnrare tunt ausi.

.12

1003

1004

THEOPIIYLACTI BULGARI.E ARCHIEP.

V E M . 9-14, c D U i t atitciu c l ad qnosdai qul iu

se coufidebanl quoi .cisent Jugii, ei agpernabaittur

\ ttva; ' , t\ *,

e x i c r o t , parabolam igtam : Duo hoiniuet asceade

, *

bani in teinplum precarenlur : unus Pbariaaeos,

c i alter publicanug. Pbariweu gtans b * c apad ae

\ . *0 ,

* ,

o r a b a l : Deug, graiiat ago tibi quod oon suin sicul

, * ,

caeieri bomineg, raplorcg,

injugti, adulleri, velut

\ ,

ciiaro IHC publicanug; jejuoo bit in Sabbalo, doci-

, , \, \

niat do omnium qose pouideo. l publicanag pro-

\ , -

nec ocalo voiebai ad coelura ailollere,

. , ,

ged landebal pectog gnam, diceng : Deag, propiiiug

1 , *

esto mibi peccalori. Dicovobis, degceadii bic jugii-

, *

flcatus io doroam goam, magig quam i l l e : quia o m -

. , -

cul guug,

ats qai extollit, hutniliabilur, e i omnig qui ge

, ,

baniiliai, exiolleltir. Noa ceggal Dominiig plurl-

, , , -

bug argumentig roporgare guporbie

vilium. Plag . -

eniin aliig vitiig ineniem baiuanam lurbat, propier-

ea ga*po muliom de bac docei. Deniqae et onuc

pejoreiu ejus gpeciem purgal.

euini gunt

, \

pbitauiiae geroiina. Opinio de ae magna, arrogamia,

. \

et iuanig gloria? cupidilag ab hac pullulanl. P e r n i -

. -

Malu

ciogior auteni omnibug aliis eai guporbia, quas Dei

. \ \ ^, \ ,

eai contooipiug. Cum eniio quig non Deo, god gibi

. *

gua booa opera tribuil, qaid boc aliod quam n e -

, .

gare Deum e t l , e l ei advorgari? Hoc igitur fiiiaui,

" , '

cui Douiinog iia advcruCur, ut iuiuiicut inimtco,

, ,

Aae parabola modicari Domiiiug dedaralur. Propier

. , $

boc eniin quod coaQdaoi in geipoig, e i non loiuni

, ,

Ueo iribuunt, Md alioa per boe oxinaaiunt, basc

dicit : oi ogleadii quod juglilia, quamvig alioqui l i l

* ,

i&irabilis, ei bominom

Deo proximum conglituai,

, \

cum guperbiain adroigerii, bomiuom in loeuai i n -

,, \ ,

Amuin rejiciai, et daunoneoi reddat, qui jain ge

uiqualein Deu feoerai. Siroilia iiaquo gunl vcrba

Pbarigsi ab iaiiio, grali bomioig gormonibag. G r a -

, *

liag euiiu babeo libi, inquii, Deug ; at c a i e r a quama

, \ noul

referia guni arroganiia l 434

. '

e n i l u

t J i x i l

^e-

cisii me abgiinero ab iujugiiiia, oi a rapiua : sed

quomodo? Non suw. Sibiipsi auribuii bonuw opug,

, \, , -

si guo robori. At alioa judicaro quomodo egi ho-

. ,

miuig gcienlig quod a Doo baboai quse babel? Oui-

, * ;

niuo eflim t i crodidigget quod por graiiam baberci

. , \

aliena bona, non contompgiggei aliog, coogiderang

. ,

qiiod eiiam ipe scque uudug egaei, quaniuui ad

, , & ;

buam viriuiem ailinebat. Graiig enim iiidutug egt J J , propier misericordiaua : propieroa guporbag P b a r i , , vctig, uitquam propriae agcriboag poieniiu! ea quae
\
i icia guul, iudo eo progreggus e a l , u i e l aliog j u -

, . .

iiicei. Osieiidii auiem Dominug et per gUtionem,

superbiam ejug, e l buoulitatig inopiam. Humilis

euim viri e s l e i agpoclug

buuiiliaiug, bic auieui e i

'labiiuel geglu guperbug agnogcilur. Quamvig aulem

\ , , -

el de pubbcano diclum s i i quod glctcrii, lauieii vide

* ^ -

ei qiia? s quunlur, quod iieque oculoa

, \

in coelum

volucrii exiollere, uude stalio ejug iucurvata erat.

. \

kfliug aulem et oculi in cuelum extollebaniur, et cor

, * \ , ftyQqJL

Bimul exiollebaiur. Yido aulem el in oralione P b a -

risuei ordiaeui, quid iudicel nobig : priuium quidem

dixii ea q u eranl : ei lunc enuraeravii quae

, ^.

1005

ENARRATIO LX EVANGELIJM LU(M. - CAP. X V M ,

1006

- e m n l . D i i i i enim : Non sum iicut multi bominum.

.

illa e i i l l a , deinde apposuil quae viriutis e r a n i , ut

& , \

jejuaare bis iu Sabbaio, et decimas dare de o m n i -

, "

; \ ,

bue qose pos&idebat. Oporiet enlm non solum d e -

\ ; , ;

clinarc a malo, sed e l facere bonam. E t prias opor-

, .

lei absitlere a n i a l o , ei

, \ .

qneroadmodum

pottea

rirtuieni

aggredi:

; , \

defluat, prius Imara expurgandam, u l baurias p u -

, \ -

ram aquam. Considera aulem et boc, qtiomodo non

et in footto luloeo, u i aqua

ut singulari

pura

arripuerit< parvum v e r b u m ,

, \

d i c e r e i , sed plurali nuroero in mullos b c expue-

nomino

. , ,

r i t , dicendo ; Quod non eum sicul caeieri. Guta au

\ , , ,

lem dixisset, Non sum sicut caeleri, a p p o s u h , et

\ -

d i x i l : Jejuno bis in S.abbalo, boc est, bis in b e -

bdomade. Sabbalum euim bebdoraae est, q u a c o n -

^. " \ ,

, \ ,

summaiione e i quielo die nominatur. Sabbal enim,

q u i e s ; quin ct Sabbala bebdomadem dicebaol p l u rali uumero. Unde c l unain Sabbatorum,

primam

dieai bebdomadae, quae apud nos e t l Oominica, v o -

, \ -

c a b a n l ; apud R e b r a o s enim unom e i primum idcm

. ,

signat. E s t e l aliua profundior s e r m o ; nam conlra

\ .

adulierium gloriabatur de jejunio : a deliciis enim

peiulaniia. Ipse igiiur

compcscens, a mullis ejuimodi affeclionibus

eral. Jejunabam aulem Pbarisaei sccumla et quinla.

corpus

propter

jejunium
libcr

" \

Couira rapinam e i injuslhiam proferebai

; ,

decimarum omnium qua? poseidebat. T a n l u m , i n -

dationcai

quit, contrartus sum rapiiias et injuslilix, u l etiam

, -

quae mea s u n i , expendani.

Decimarum enitn datio

. * , \ Q videlur quibusdain simpliciier 435

semel dc
. , " \ ,
iege pr&rficari : bis auiem qui profuudius scrutane l

, ' , \,

lur, oicurrunt tres decimarum claliones, qnas

troducii id quod ex Deuieronomio d i s c t s , si d i l i -

, \ , * \

genter iniuearis.

baec quidem

Pharisaeus. A t

publicanus diversa. L o n g e e n i m slabat, et g e e U b i i K ,

e l sermoue, e i compunciione cordis dislabai

nb

, \ -

illo, non lantum loco; verebaiur enim oculos i u

, .

coelum

speciarent, qui volueranl videre bona terrciia, et

ailollere, indignos

judicaas qoi sursuui

. \ , \ ^,

i l l i e / r u i . E l percussil pectut t u u m , cor videlic^i,

, \

propier inalas cogilaiione8, e l u t e x c i t e t q i u d o> -

dormierat, nibil aliuddicebat.quam : Deus, propiiiua

esto inilii peccalori. Propier liaic omnia d c s c c u d i i

justificalus in domani suam, magis quam ille. I m -

. " " ' " d u s ^nim apud Dominum omnis superbus

conU\

e l Doniinus superbis resisiit, bumilibus auiem dat

, \

graliam

,\ , , , -

risaeus, cum pauca verba arroganler pronuntiaverit,

condemnclur; Job auiem cum mulia de se magnifice

, , \ ,

dical,
cogente

Verum adinirabilur quis, qaomodo P b a -

coronetur? Quod P b a r i s s u t

quidem

nullo

s i a l talia nugans, e l alios coiidemnans

* \ ,

nullo usu urgente : Job vero

6 . ;,

et graviua incumbeniibus quani calamitae ipsa, d i -

premeniibut aniicis,

ceniibasque quod propter

, ^-

compulsue est enunierara sua opera, idque proptcr

; "

gloriam D e i , no scilicet homines a recto virtuiuni

, \ -

cursu cxcidcrent. Nam si pcrsuasum babuissem bo-

aaQ

I P e l r . v, 5.

peccala illa sit p a s s u s ,

1007

TilEOPIlYLACTI BULOARLB ARCIUEP.

1088

miurs pocala faUse qa.t feccral J o b , e l propler , . .,

, \ >
l l l a pas*um, c a T i t s t n l nc eadein facerem, fuciiquo
faisienibospiiuiu osorea cuir. anlea bospitaliialis ob-

aorvaoicsessenl, inimUcrieordcs ei injusii c n t n m i -

' , :

acricordiaro e i jutiiiiam anlea colereui. Ihec etilm

, \

eranl op*ra Job. Igi*wr nemolli indo iocommodarea-

, \ *

tr, (jus gralia, boua optra enumerat. E l cattea* qnl-

de:u Job lales fuere, r t nedicamogqaod e i iu bis q e

, , \ '

grandioqueniiatn qtiatndam sonanl, otnnit refalgei

, ,

buntililas. Quit mibi iribuaf, inquil,ul siiii Jaxtameo-

\ ,

*es dierum prisiinoruni, quaudo Deas iae c a s t o -

, \ , \ .

d i e b a i ? Vidcs qiod omne Deo oblulerii, ucc alioa

condenuiel, sed ipse ab amlcit potiua cundtmnelur.

\, .

9t

Pbari&ro orania in ht , el in Oftini refereaii,

* ,
et abaque neeettliate condctnnanli a l i o f , meriio
;
w
~" ~ "
'
H
-
r *
coudeinnaiio aseribittir. Otunii euim qai $e exallai,
, .
D

buuiiliabimr, Deo Uluin condemnanlo: qui aulem se

, \, ,

coiidemaandobuwiliai,exaliabiluraDeo

jasliuYanle.

Dic igiiar lu prior, inquil, peccaia lua, u l jualiiiceris.

, ,

* ,

, >

. ;

, * , *.
, , , .
Vxmt. 15-17. Afierebanl aulem ad euro e l i a -

t \ ,

fairtof, u l eot U n g e r c l . Quod cum vidcreat dlsci,put1, iocrepabani illoi. Jesut aaiem cum illos ad se

.. 1* ,
"

vocatoel, d i x i i : Siniie pucros veuire

ad u i e , e i

; , ,

iiolilo veiare eos, lalium el enim regnuui Dei. AIUOII

\ .

dieo vobis, qulcouque

"

non acceporil regnum

Dei

veluli puer, noa inlrabil illud. > E l ad 4 3 6

miliiaUin conducli oliam boe do puerit excmplai.
Docel enito Domintts per iUoa otnoino

,
g+

<** , . >
.

bumiliior

',

ageudum, o i oaiues laKipiendof, nallogquo coti-

\ , .

tamnendoo. Diicipuli enim iadignam arbitrabaniur

ad Ulem Magitiruoi offerri poeroa, At illo otiendil

. ^ .

iikque adto aectaudam buinilitaieni, oliam nl-

, ,

uimi uoa i l n l abjiciaxdi* E l t l c qaideai docel bi-

\ .

iiiiiilalcia opere ao. Non entm amandai, aod aua-

\ , -

viier amplexaiur iufanica. Doi-et tulcm c i per eer-

, ' ; .

m o n t m , quod regnum coBlorutu e s l eorum qui

\ ,

^imUUer aflectl aonl o l paeri. Puer oon

infbiur,

\ .

neqao aliquen cooieroail: innocont e t i , timplex,

, , ,

e l cum omni simpliciiaie neqoo fn proaporit c x l o l -

, \ .

liiur, noquo in Iritlibitf dejiciloiv Unde qui vivii

\ ,
.
- * - e l ioDoeenlia,
ille
U U Dco
. U . ' \ ,
oinni bttinilitale,
timpliciUie
u

accepiut e s i , ei i c c i p i i regnum Def aieol puer, boe

cii

fideliter,

, \

abtqao dolo e i carioaiiaie. Corioaut

, -

enim, e l eemper inierrogaot, Quooiodo ? eum sua

, , . ,

j n c r e d u l i u i e peribli, ot noo ioirabil in regauro,

\ \ , ; -

quod nolall eiaiplititer e i tine curloaluie e i bo-

, ,

iniliier toacipere. Oronea iuquo apoatoli, e i omoot

, \ , |-

prortut credeniea tn CbrUiom,

pueri :

. !

i c u l el ipto DomiDos apotiolot nominavil, diceoa:

^ mittm i v

Pueri, nam qoidobsonii b a b e i i t " ? Sapieniet a o -

, \ *

toai geniiliom, tapienliain io royiierio qosreniea,

, ; 01 -

qaoii e s i regouai D d , e l nolentoa accipere aboqua

, Cqctfiwac

raliotiuationc merllo oxclaai tuni ab boc regno.

, \ i a V

Job i i , 9, x.

rocaaiur

Joan. x \ i , 5.

ENAttRATlO I N EVANGEUUM LUC.fi. - CAP. X V i H

im

1010

, dixit auleni : I l o i w n est rcgr.uro, sed ialiuio.

:. , ,

qui voluniarie po*sederunl innocentiani et botnili

, , , -

laiem,

, \

igttur otnnia il!a ecclegingtica, quae gunl

, .

quniB pueri

naltira babent.

Suscipiamug
regiium

Dei, fldeliler, abgquo c u r i c s i i a i e , et bmniliter. C u -

riose euiro inquirere, guperbiam gapil e l gloriosam

, , \ , \ ,

g*p''en<iatn.

: , \ .
\ ,

VEDS. 1 8 - 2 3 . imerrogavit eum quiuam p i i n -

, ;

ccpe : l l a g b l e r bone, quid faciendum mihi u l c o n -

* ; \

scquar vitam ttternant ? Oixil aulcm ei J e s n t : Qaid

me diclt bonum ? nemo bonus,

, ,, :, -

Precepta

nosii : Non

. \ .

non

lesiimouium d l c e a ; bonora

orcides,

nisi goltis

coinnitiies

facies

furtum,

Deu*.

aduhcrium,
noii

ialgwii

pairem luuiu c t m a -

. trvm luara. A l Hle a i i : Ilaec ouniia serva?i a j u v c n * , , \

tute mea. Quo nudiio, Jcstia a i l e i : Adbuc tinuni

, \ .

tibl

. *, ,

disirlliue

, .

coelo : e l v e n i , gcquere ine. Ilia ille aiidilit

deesl :

Omnia

quaccumquo babei, vcnde, c t

pauperibiis,

e i lubebit

ibetaurum

in
ffl2-

, \ -

rore affectug

. .

tur ille bon&o quibosdam

ei illaquearo quarens Jetum in termone. Nun cst

e e l , quia dives erat vaide. > Videmaliguug

qitispiam esa*,

. \

auiem boc verisimile, aed avarua e r a i : quoiiiam ei

Cbrisiue euui, quialalie

, \

<^

ti

Hle.

floxoril.

ei

obaecraveril Jegum, e l quod Jesu% ipstim aspcxcrit,

.
,

e r a l , arguit. Etettim e l

llarctig dicil quod a c c u r r e r i l , e i genu

dilexeril. Igltur divitiarum amalor e r a i boino

A c c c d i l auiem

. , Q 487

rfe

v , l a

ad J e s u m , ditcere

cnpicn*

w r n i , forlaasie e l in boc divitiarutu

secialor. Nihil eniro ila

, *

diviiiig eiudens. Suspicabaiur igilur Jcsom indica-

cupidum e a l , IIOIHO

turtim gibi modum queropiam quo diviiiarum pos-

aossione

, \

Doniiuus dixil divitiarum abjeclionem conferrc a i

porpetuo

frui

poseit.

Poslquain

autem

, .

viiam s i e r n a m , quati suain reprebcndens i m e r r o -

gaiiotiem, e l j C b r i e t i

qnia

viiam

habebai

reeponsum, abiil. Ipse

mullas diviiiae, iuulium

perpeiuam. Verum

enm

qiwerebat

cum rennniiandiim cesei

, ;

diviiiis ; quid opus ci selema viia, qtii patqxr, ui

, , \ .

videb.;tur, c r a l viciutiis? Proindo acrodii atl C b r . -

; , -

sium

, ,

M r i r r o c i Dominus deiuonsirana quod noti oportcat

.. " , , , -

ad

ui

ipsuni

, ; - 4 Nullns

ad

simpliccm

accedere

ul

bominein
piimm

et

(locioretr.

bomineni, dixit

bonu*, nisi umis Oeus. > Donnni, inqitif,

. , \ ,

dixislf, c u r Igilur adjccUli, Pra?ceplor! Videris

, ;

cnini quod roe quasi unum ex niuliis babeas. Qaod

; . " , ;

si s i c , non suni bonut. Nallus cnim bominuai bonus

**, ; .

proprie, nisi unns Deus. Qood ei boniiin me dicerc

vi, u i Oeum roe bouuni dicae : n c accedas u l ad

, -

simpliceiu boniinem. S l cnim me commiinem queni-

dain boniinem puiag, ne voces boaum. Detis euim

\ , ' ,

vere bonus, e l fons boniiaiis, c l principium subslan-

lialis bonitaiia : noa aulem boiuinea licel boni s i -

, \ ,

\ . - ,

mus, non tamen ptopiie,

, , \ .

illius, promieciiani habemua bmtilalem, molabdcgque

/ , ,

auniug. Nosti pra?cepia : Non commtlies adulicriuin,

'., , -/,

ociides, falsum lcslhnonium diccg, ?.

'- , ;, > ,:';/).

P r i u s W\ rorri/.it o:\ i n qn.r -I* radimiiu : drin-l

sed parlicipet bonitaiis

1011
THEOPHYLACTI BULGARLB ARCHIEP.
1011
iliim ea in quibug non mulii, noque gaphig : nli , , * adulierium commiltere, quia ignig oaloralig t l

, \ ,

internos; occidere, quia roala beaiia eat i r a . F u r a r i

. .

auieiu levioa eat, et in faUum tegtimoaiam rarhis

, )

iacldere ceutingit. Iileo e i illa quidem p r i u i c o r r i -

, \ ; 6. ,. -

guDlur, eo quod faeile in illa prolabamor, quamvig

, , ,

sdioqui graviort ginl. Haec autem, furluin dico, et

; , .

falsum testimonium, secando loco poait, a l q n

; , ! \

rariiis coaiinganf, e l feviora s i u i . Porro ?n parenteg

, * -

peecare, quamvig t i l grande peccatam verumlamen

rariug contingiL Non eniiu facile inveoitur qui i u
beslialibus moribot fif, oi i n parentes dobacchetar,
pnuci enim gunl, raroque tti: el ideo posierius pottil. Posiquam tuiem adolescens aa otnnia hjec aervagge dixit a javeniolo, prancripail ei Doininui p a a l ^ r u i e m , e a p i i t o m n i u m v i r t u t u i n . Vide aulem legem
Cbrigiiaiia vita diguam : Omnia qucoro|iie babet
veode, t n q u i l ; nam si quid rellquorig, illiut fervug
ea. El dif iribue no ditiiibus cogttalig, ted paupelibus. Habel aulem et dislribuendi vcrbam empbasiiii quamdam, u l cam dijiidtcaiionf, e l non jfortuilo disporganlur bona. 438
* paopertate e l aliaa

Qwoniam aulem cum

babero virtoles Clirialianam

oportei, proplerea d i c i i : veni, toqnere m e : boc

eai, e l io omnibat aliis eslo diactpulus mcas,
temper

geqaere, non hodie qaidom, crat aaiem

non. U i aotem avaro promisii cctleaiem ibesaarum,

sed non aitondii ille : tervut enim erai pecuniarum :
i d e o e i tilaudivil, abiil iritUlg, eo qood possessionis
...
prWaito tuti ei * c U . proplcr q...m i p . e l e r f . . .

! ,
, ' , \
.
,
.
" .
^
^
^ .

roalignaro fuiste. Nollue enira Pbarixaeorum unqaam

tritlfs abiit, aed sasperaitjs

poCiut. Non ignoro

autem quod niagnum lominare mnndi Chrygoslomiit

adolescenlem bunc vero aeiernam vitam dcsiderasse
putarit, e i quod illam quidcm amaveril, laboraue
autem difficiliore mbrbo avariliac : nibiloaiinus non
carct gmtia quod nunc adjectum ttt, quod UDquam
avafns viiani aeternam deaideraverit.

g {

, . ,
, \ ,
.

, *
, ,\

, \ \ ,
, * .
, *
, ,
, ,
\ ^ ^
^
^

TIIMD detider.1, quo poi< perpeiuo d m o . e i r . . i . C ^

p e l e r u m ti irittiiia a r g u i l eum benevolom e l non

, - ,

^
^
\
.

&

, * .
, .
,
^
, \ |
,
\ , .

VERS. 2 4 - 3 0 . Videng amcm Jesua illum moerore

c ,

aflecium, d i x i l : Q u a m difflcileqai pecunias habenl,

* ; , -

in regiuim Dei inlrabunt 1 Faciliot esi enim came-

; !

lum per foramen acos iransire, quam diviiein i n -

^ ,

i r a r c in regnum Dei. dixervnt qui audieranl : . * \ ; "

E t quis poiesl salvus fieri ? A l ille a i l : Quae i m possibilia gunt apud bomkieg, pogsibilia snnl apud

* ,

Dcum. Ait aulem Pelrug : E c c e

. * ^

nos reliquimug

omnia. Qui dixii eis : Aroon dico vobis, nemo est

. * * ,

qui reliqtfu domiim, a a l parenteg, a u l fraires, a u l

' , , ,

Dei, qui non

, dxa,

recepiurug git multo plura in hoc tempore, e i in

venluro gaecalo viiam aueroam. > Poslquaia diveg

, \ i v ^ .

xxorem, aui libero* propier regnum

audivit abjictendag diviiiag, moerore affecius egi :

unde dicit Donjinus admirabili figura quomodo dif-

, \

ficile sit habentea pecuniag in regnum coeloruni i a -

, ,

grcdi. Non dicil quod inipoasibile s i l eos ingredt,

' I

se<l diOkile. Non enim impoggibile esi galvari laleg.

, . 0

Poxsibile eaiin expendere pecuniam, ct superna a s -

1013
ENARRATIO I N EVANGELIUM LUCiE, - CAF. X V I i r .
1014
, . - aequi. E l dilBcile quidem boc. Tenacioreg enim
* -

visco adbrenl pecuniae, e l difficile abttrahiiur qui

' \ .

a lalibag e s l comprohensns. Noo roaho aoiem posi,

\ ,

eubjicit quomodo itmpoggibita a i l : dicit eoim facilius

, -

egge caraelum per foramen aeua intrare, quam d i -

, *

viiem galvari. lmposeibtle

camelum capiai foramen t c u a : eivo per cameluni

* , *

animal iotalligas, sive fuirem nauiicum crastom. S i

onlto e s i omoino qood

igiior faciliuf catoelam per foramen acut iransire,

quam galvari diviiem , impossibiie aolera hoc, i m -

, ,

poeaibilios igitur salvari divilem. Quid igiiur dicen-

. ;

duro ? Priroum quidem, quod vere gic habei, impos-

, *

aibilo aalvari eum qoi dives egt. Nec eoiro mibi dicas

quod salvatut s i l dives quiepiam qui sua d e d e r i l :

, , \ *
,

* ,

, .

non eiiim dives ealvatus e*t,ged quia pauper faclus,

439

dispenaator exislena servatag est, non

diveg. Aliud enim e s l dispeo*ator, aliud divea. D i -

\ *

ves euim e s i , qui sibi reservai diviliag : dispensalor

, , *

vero, cui concrediue sunl propler alios. E t i u eiiam

"

bic ai galvalug est, non dives galvamg est, ted, tu

, , * , ,

dixiroos, vel qaia omnibus reoanliaviUquae baboN,

vel quia u l i ditpensator beoe illas digtribuit. Ibeu-

. \ ,

p e r e t h o c animadverie, qnod di/item quidem i -

posaibile est s a l v a r i ; pecaniaa.aiHem habenlem,

, ,

difflcile; quaei d i o e r e l : Q u i babeinr e i lenetar a

, , \

pecuniia, a c gervit e i s , non galvabitiir: qui vero

, ,

pecnniag babet, boe eat, dominug

, , \ ,

ipae babet eas, e( non babotar ab e i g , difficile s a l -

* ,

vabilur propter bomanam i n i r m i t a l o m . Impotgibil*

iUftruai eat, e l

. - Q enim eot non abuti his quse habemag. Quippo qaao * ,

diu pecuniag babemug, moliior diabolag noa w p -

planiare, ne regula

, \

et difficilo eat effagere ejug laqoeoe ; propierea bona

, \ .

eaf paupertag, e i quasi tenlalione guporior. Dixetuui

digpengaiiouis

recle

atamur

\ -

auiem, inqoil, bi qui a n d i c r a n l : Quig igitur poie-

. , , -

r i l galvari? A ( ille d i x i t : Quae inipossibilia apud

; * -

bomineg

, .

eniin babenl mentem bumanam

, ,

vergil, e i terreoa deeideral, galvari non poggunt,

gunt, poasibilia gual apud Deuro. Qui

quae ad inferiora

\ , ,

gicul diclam egl. Deo autem posaibile, boc e s i ,

, , ,

quando qois congiliariam habol Deuro, e i jugiiflca-

tionea Dei, e l mandaia Magigiri de paopertata * u -

, \ \

geipil, et illius invocat a a x i l i u m ; possibile enim e s i

, \ * -

boc. Nostrum

est enioi velle boDum, Dei auiem

, * D perflcere. E t aliier : ei quidem

traugcenderimus

. \

huroauam illam inflrmiuiem divilum, e i volutrimug

nobig facore aroicog ex mammona injosUtiac, galva-

\ ,

bimur per eag, e l reeipiemor in aeieraa labernacnla.

, -

Nam meliug quidem

, *

autem ai minue, galietu facere partiariog paaperes,

fuerit dimillere omnia -, boc

. ,

e i gic iropossibile flet poggibile. Impogsibile quideni

egget non omnibag dimiggig s a l v a r i , verum lanieii

, \ .

e i e s l propier migericordiam Dei, si parieg dedcri-

mus in uaum congruam. A d basc Pelrug i n i e r r o g a l :

Ecce DOS reliqoimog omnia. Inlcrrogal autem non

pro ge golo, sed ad [consolaiionem omninm paope-

$ *

ruin. U l eiuno non soli ditiies bonam gpeui babeaui

^ , -

se t n u l u conaecuiurog, qui

pauperes aulctn parvam spem babeant, quod pauea

>

. "

raultum

reliquerini,

1015
THKOPHYLACTI BULGARLE AUClliEP.
1015
retiquoriitf, et propleret panrag retribuliones ha- , }.
, .,
liUori ftiiil, interrogal Polrug e l audii, quod in
hoc e l i a vonlaro
ruf

gftculo

aed qnod

Douni

, \
,

reliquorit', eiiam &i parrse fueriut.

, \ \

boc comiderea, qaod patica? fueriut,

, -

poggessioneg
Non enitn

habitu-

qualescuinque

retribuiloucg

gil oratiis qoi propler

parra baec

bomiai

loiua

viclus

fue-

, . Mb

r i a l . E i s h u l lu multis e l magaig, ita ille paucU e l

, '

parvis vJtam 4 4 0

, \

&u*li"*re posae spcra-

bat, U i ne dicam quod qui pauca babcl, niajori ad

\ , \

illa

, ,

tenealur

affeciione : idque

manifettam

ex

palribus, qui quando unum babcni puerom, n u jurem erga illutu aflaclioncta gcrunt, qoain
plurimos: ila e l pauper

erga

uoant domuin et unum

agrum itnpeutius diligit, quaui lu uiullos. Quod fti

*
, ,
,

\ , \

, corle vel eadctn uiriaqae eat affeciio, ol pro- , pterea idem e l coniemptu*. Hic sane ei boc gaxulo

. , *

pra^enli mulliplicei accipiunl rciribulioiteg, gicul

* \ .

aposioli illi. Tugtiriola qutdeiu reliqtteranl iiii o m -

lict, e i nunc babenl fulgenlitsinia l e m p l a ; e i ret

, \ .

faniliareg, ei agroa, e i uxoret muilaa, quai illU fer-

voro fldei adluereot, aliaque omnia; ia iuluro aaiem

aacculo, non agrot

lales muliipliees corpotalet

\ , -

, \

reiribniioneg, ged vitam e t c r n a m .

, \ , *
.
V I M . 5 ! 54. Aggomtfelt a o t e n Jesos duodedm,
e l a i l illig : Ecce agceudimog

c , *

Hierotolymam, et

, \

ODtiimnabualar omuta qoac gcripia sunl per pro-

pbetH de Filio bominig.

Tradotur oniui geniiboa, Q . , >

poflqoam Oagellaverini, oecideni eam, et tertia

e l iUadelor, et contumoliit afflcieinr, e i coutpuolar,

, , , \ , \

die retorgei. E l ipti ttibil borum

. \ \

iiiiellexertint. E t

ral verbum iytud abtcondiluin a b e i f , nec iniellige^

banl q u dkebauiar. Pravdicll eia passionem p r o -

, \ ,

pier doo illa : UDIII, u i otiendat, qood non iuviiua

, *

iieque u i pqros homojnortom iguoram craciOgatur,

aed e l praevideal, e l volanlarie patiaiur : nam t i

, \ ,

iioluiaaet paii, devitagset uitque q u * praegciebal. E o -

* t l , -

rum enim qni noo guat pr&gcif, ogl c a p J ; gecuudum,

, * -

til doceateog leviter ferre qotB evenlura, ntpote qui

\ *

:miea audiverinl, et non repenie in illa incidcrinl.

, -

Cutn auiein perOcicada

eranl iu le quae dicia a

, \ *-

propbeiif, CIIP agceadis, Doinine? Propier islud

. \, ,

ipbiitn,

galulem

quideoi

operer. ila

Toiunlarius

vadil. , -

barc, liscipuli autcm luuc q o l -

; * ,

<lcra nihil inlellcxerunl. E r a l eoitn v e r l o m boc

sibgcondUem

boc

ab eig, et maxime oninium

regurrcciionig

oa nino

non

verbwro

' *

agnoecebanl.

, * ,

alia quoque non agnoaccbaot, ut iratli geu-

tibag. Maximo auieui verbuia regurreciionig igao-

, '

r a b a n l , quod noti e r a l i a usu. E t non omneg

Jucfaei crodebant, rogarreciionem, in primig Saddu-

Sed dixerie, gi nibil agnoecebant,

quaro

crgo cig b c praedicit? quae cnim uliliiag illi. ad

; ,

, \ . '*,

congolalionem lempore c r u c i s , gi non iniolligcbanl

, , *

ea quai dicebaatnr? Quod non parum utilia p o s n a

fntura eggeni, dum rerordareiitor quod igia esaenl

q n * tunc praeJicenle Douiino

; ;

oon ittlfllcxcntnf,


KNARRATIO

E V A N G E L I U M

LUC.E."-CAP. XVIII.

1018

, , - manifestuin ex raullis, e l maxiroe r x big qna? J o a n \

nes dicii : Haec tutcm non cognoveroni diselpuli

, * *

ejus * ; pogiea atiiem memoret facll gont qund b c

61 \ , -

de ipso esaenl grripia. Splritng paradeiug gag-

, * . \

gessii e U 441

'.-

Cbristo i n illis ponendo.

fnerii in aepolcro, s a i i s diclaai eat in E v a n g d U i U

. \ ; ,

aliig.

onmia, certissimum teslimoniam de

De e o

qoomodo iriduo

.
,

V c a t . 5 5 - 4 3 . Accidtl aotem c a m appropinqua-

ret Jericbo, ctecut quidam gedebat juxta vlam men-

dicane, cum aadiret lurbano praelereiiniem, fnter-

rogabat quid hoc essel. Dixerunt auleiu ei quod

. \ , ,

Jeaits Nazarenus trangiret, e l clamavit d i c e o s : Jesu

. \ !

F i l i David, miserece mei. E l qui praeibant, increpa-

, , & banl eum u l laceret. Ipse vero tuullo magis c l a m a . ,

b a t : Ftli David, niiserere mei. Stans auiem Jegug

. , -

jjiesil illum adduci ad se. E l ctjrm appropinqoaggci*

iuterrogavit

i l l o r a , dicene : Quid libi via faciam ?

, . * -

At ille d i x i i : Domine, u i visutn reclpiam E l Jesug

, . \ -

d i x i t e i : Recipilo visum, fldce loa le salvum reddi-

, , .

dit. E i confesiim vlenra recepit, ac aeqoebalur illum,

\ , .

gloriflcans

laudem Deo. > Dominus mlraculum boc caeci obiter

Deum. E l omnit plebe, a l v i d i l , dedit

in via operaiag e*t, u l e l tranahug ejug nobia oliiis

, \ ,

essel doclrina, ac diacipulis C b r i g i i ; u l gemper e i

, , \ ,

ubique et apnd oraneg ulilea gimug, et nunquara

) .

i g a a v i . Caecus igitur credoitg eum egge Cbrisium qui

rxgpcciabaiur, verisimile enim fuil ipguin, utpoto

, *, - inauirHum Judaieif, non ignoraise Cbrislum ex ge*

,

inine David, voce magna c l a m a t , F i l i David, mige-

, , \

rere roei. dioendo, Miaerere mei, declaral q u o d d i -

,' ,

tiuiorem qaamdatnde ilko genienUam babeat, e l n o n

, . -

bominem

quomodo coafeggiofiem guam multiplicei, quomodo,

, ,

quamvis midii iiiereparenl e u m , non tacebat, ged

, -

ampliug clamabat. F e r v o r quidam

. \

mulabat eum : idcirco e i Jegus juggit illum adduci

, $

ad ge, qaod profecio dignus cggel qui appropiaret

, ;

ei. Interrogai aulem illuiu : Q " i d vis u i tibi faciam?

, '

p u r u m centeat. Adtnirare a u l e m , qiueao,

inlrinaecug

ti-

non u l iguoraiig, sed ue ille prsegeutibag

, , \

videaiur, ipse alia d a r e : e i diiiu ille pelil pecuDiam,

alia peiere

, , -

ipse u i osieuiaior, caecila.em ganarel. Nam foriagsig

insipicnier U l i a

flngere

pogsel invidia.

Proplerea

. , cum iulerrogaggel e i comperiagei eum recipiendi

A . A . . . . ^ r . . ^
. . . . .
Jtl*.
/\^_ 1 _ V
_
l
1.1.
2
*.
~..
nAlil
OilfOIVt
visug
valde
cupidam,
d*t
quod
peiil. Vi<lA
Vide autem
,
"

*H

, \, , ,

qiiaro alienug gil ab arroganiia. Fideg l u a , inquii,

galvum

, \ ,

fiiius David, qu'i celebratur Cbriglag, e l tanlum prm

le fecit, credidixli enlm qaod ego gutn ille

^. ,

le mlisU fervorem, u l qoamvig increpavere, non

, -

iilnerig. Digcamag auiem ox boc, qaod qoando cum

, , * *

fide peilmiig, non alia quidein nog peiimug, e l alia

, ,

ipse dai, ged illa ipga. Alque ita quotiegaliapeiimug, e l

c , ,

alia acclpimug, manifegium qnod non beno neque fidc-

, . " \

l h e r peliuiue. P d i l i g eniro, iuquil, e i noti accipUis,

eoquod m a l e p e i a i i g . i Vide iiigupePeipoietUlein:

, \ ; \

Rec ipe visuin, inquit. E l quig propbelarum ila s a n a r i l ,

* J o ^ n . x i i , 1 0 .

J a c . , 3 .

tM

1015
retiquorinf,
bUori

tiiiC

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCMEP.

1015
proplcrea panras relribuliones b a - , *
vot, ola ., ol
interrogat Polrus et a u d i i , quotl in

el

hoc ti io veiUuro

t*cuto

aad quod

Doani

. \
, \

reliquerit', eiiaro s l parvae

fuerim.

, \

boc considerct , quod paucsc

fuerint,

, -

vicius fue-

, . Mh

poasesaiooes
Non enim

babiia-

qualescotnque

retributiotics

rut sit oratiis qoi propler

parva ba?c horoini loius

r i n l . E i s h u l l u multis e l inagata, tta ille paucls o l

, *

parvis t i u m 440

, \ 0

*i>*re posae xpera-

bat. U i ne dicatn quod qui pauca babei, uiajori ad

\ ,

ti

, , ,

itla

teneatur

affeclione : idque

palribus, qui quando Hinum

babcnl p u e r a m , m a -

jurem erga illutu affvctioneta

plurimos: ila e i pauper

majiifestam

gcrunt, quaui

uoaai

erga

domucn et unum

agrum itnpeiialuft diligii, quaui l u imilios. Quod t i

*
, ,
,

\ , \

, corle vel eadcm ulrUqtie eat affeclio, e i pro- , pterea idem e i coniemptu*. flic sane boc aaDCtilo

. , *

pra?*enli mulllplicei accipium roiribuuottet, sieut

* \ . -

aposloli i l l i . Tuguriola qukleiii reliqueran! ilii o m -

MCS, e i nunc habeni fulgenlitainia

% , \ .

templa, et rea

familiaret, e I agros, ei uxorea muiUs, q u illU ler-

vore fldei adbsreoi, aliaque omnia; i a fularo ooiero

, \ ,

wcculo, non agrot lalei muhipliees o i corpoialos

roiribationet, sed viiam e i e r n a m .

, \ ,

.
V i a s . 51-54. AMump*li a a t e n Jesue duodedm,
e i a i l i l l i t : Ecce asceudimos

Hierosoiymam , e l

Oatiimnabaalar otniiU q r a t e r i p u eunt per pro-

c , "
, \

pbeiat de Filio bominii. Tradotar oniui genliboa, Q . , \

e l iUadelor, e l coiitumoliit affideiur, e l conspuotar,

, \ , -

rt poflquann

, .,

flagellavorini,

occideai eum, oi tertia

die returgeL E l ipai riibil bonim

iiilellexerunL E t

< ral verbum iaiud abaconditum ab eis, nec inlellige-

, \

banl q u dicebaular. Prx-dicit eit passiotiem p r o -

, . >

pier doo illa : uoum, u i otietidat, qood noo inviiua

, *

nequc u i pqrot bomo.mortem ignorant craciOgatur,

aed e l praevideal, e i volnnfario paliaiur : naro si

, \ ,

nolulaaei paii, deviiaisot olique q u praesciebal. E o -

rum enim qoi non sunt praeacil, esi c a p J ; secundam,

, * -

* , -

u l docealeos leviler forre q o eveatura, nlpoio qiti

\ *

antea audiverinl, e i non repenio io illa inciderini.

, -

Guin auiein perOcicnda

eranl iu te qoae dicia a

, \ -

propbetis, c u r asceadis, Doinine ? Propier islud

. \. ,

ipMitn, Qi salutem oporer. E l iia Tolumarius vadil. , K l ipto quideoi

barc, ditcipali aatem lunc q o l -

<lem nibil inlellcxeninl. E r a l eoiro

v e r l a m boc

;ibscondilum ab e i s , et m a x i n e omnium
boc

resurrectionis

oa niao

non

verburo

agnoacebaui.

; * ,
.

* *

, * ,

alia quoque non agaotecbaal, u i iradi g e u -

tibot. Maxiiue auleai vorbato returreciionia igao-

, o ov
r

r a b a n l , quod non erat i a u s u . E l non omnet

Judai crodeban^ rcsurrecliooeni, io primit Saddu-

oa?i. Sed dixerie, E l si aibil agnoacebanl,

crgo

quare

c i s baac praeiiicit ? quae cnim uliliiae HIL ad

*\

, /.

consolaiionem lempore c r u c i f , ai non inlelligebanl

, \ , 4-

<>a q u * dicebaatiir? Quod non parum uiiiia p o s u a

fntura esseiiu dum reeordareiitor quod ista eseeni

, ovvxatst

qnae tunc praeJicenle Douiino

; ;

oon intellcxcpuit,

1017

KXARRATIO I N EVANGEL I U M L U C . E . C A P . X V I I I .

1018

, , & - j [ nianifretutn ex roultis, et maxime r bSe q n * J o a n 1

naa clicil : flaec autcm non cogaoverant disclpuli

, ' *

ejus **; potlea amem memores facii sunl qund bsec

\ , -

de ipso etseni gcripta. Spirime paracielus sug-

, ' . \

gessit eia 4 4 1

Cbrislo in illis ponendo.

fnerii in sepalcro, saiis diciuro eet in Evangetisils

. \ ,

aliia,

oauiia, ceriisairoum lesiimoniom de

De e o , quomodo iriduo

.
,

V c a t . 55-3 Accidit autem cum appropinqua-

. -

rti Jericbo, caecus quidam eedebal joxta viaiu nien-

dicans, e i cuui aodiret lurbam pneierenniero, fnter-

rogabat quid hoc esset. D i x e r u n l autom ei quod

. \ , ,

Jesus Naxareuas iransiret, e i clamavil d i c e n s : Jesu

F i l i D a v i d , miserece mei. E i qni praeibant, increpa, , ** banl * u m u l lacerel. Ipse vero mullo magis claroa . ,
b a t : Fiti David, ntiserere mei. Slans autem Jcsus
. , jjiesil illum adduci ad se. E l ctxm appropinqoatset*
;

itiierrogavit ilturo, dicens : Quid libi vie faciam ?

, . - -

At ille d i x i t : Domine, o l visum recipiam. E t Jesua

, . \ -

dixit ei : Recipilo visum, fldce tua le salvum reddi-

, \ , . >

dit. E i confestim visum recepil, ac aequebaiur illum,

\ , .

gloriiicans Detim. E t omnis plebe, u l vidit, dedit

laodem Deo. Domtnus mlrar.ulum boc caeci obiter

io via operaia e s l , u l et iranaiiu ejus nobis uliiie

, ,

essei doeirina, ac diecipuli* C b r i t i i ; ut seroper e l

, , \ ,

ubique et apud omnes ulilea s i m u a , e i nunquani

) .

ignavi. Caecui igliur crcdene euro ease Cbrislum qu>

,
, ,
,

exepcclabaiur, verisimile enim fuil tptum, uipole

(

inauirUum Judalcis, non ignoraase Cbrislum ex se

mine David, voce magna c l a m a i , F i H David,mise-

, ,

rere roei. dioendo, Miaerere mei, declarai quoddi-

, ,

viiiiorem qnamdamde illo aentenUam babeal, e l non

, . -

bominem purum censeat. Adtnirare auiem, qnseao,

quomodo confeseionem euam multiplicel, quomodo,

, ,

quamvis inidii iuereparent e u m , noo tacebat, aed

, -

amplius clamabat. Fervor quidaro

mulabal eum : idcirco ti Jesaft jusaU illum adduci

iulrinaecus t l i -

ad se, quod profecio dignas c s s e i qui appropiaret

, ; , '

ei. Interrogal aulem illuiu : Quid

iion ut iguorans, sed ne ille praeseulibus alia peiere

, , \

videaiur, ipse alia dare: e i diim tlle petil pocuniam,

>

faciam?

, , -

ipse u i osientaior, ciecilalem sanarei. Nam forlassU

iusipicnier U l i a

ealvum le fecit, credidisii enim quod ego aum iiie

, ,

filius David, qui celebraiur Gbrltioa, e l Untum p r

flngere posset invidia. Proplerea

. , | cum interrogaesei e i comperiaset eum recipiendi
, . "
visus valde cupidam, d a i quoil petil. Vide auiein
, , , ,
quam alienus s i l ab arrogamia. Fides i u a , inqoii,

$. ,

te lalisti fervorem, ut quamvis increpavere, non

, -

iilueris. Diecamas auiem ox boc, qaod qoando cum

, , * *

fide p e i i a i u s , non alia quidein nog p e i i m o s , e i alia

, ,

ipse dat, ged illa ipsa. Alque iia quoiieaaliapeiimue, et

c , , alia acclptmas, manifeeivm quod aonbeue nequo fide-

, . "

liier pelimue, Prtiiis enira, iuqail, et non accipicis,

eoquod iualepeiaits. ** Vide iaaupePetpoiealalem:

, ; "

Recipe visum, inquit. E l quit propbelarum ila s a n a r i ! ,

* J o ^ n . x n , 10.

W a c . iv, 5.

1019
tali inqiiftni

THSOPHTLACTI BULGARLS ARCHIKP.

1020
Uud* ei vox a vero ,

4 4 2 petestate?

Ixmino prog re**a, lumoo caco fajla o*t. Yide insx-

. "

per graiitudioom ejug f u i ganaiug o t l . Socalag o*t

. ,

enim Jetaoi, glorificang D e M , ftciasqoo eot e i alii

. \ * .

glorittcaudi Deum aucior.

*

C A P U T XIX
De Zncckmo. De Ulo qni profectui i$l aceeplurx* tum. Df deeem tsrvh minaa aceipielibu$.
pullo a$ina. Umtntationa Jetu $uper Jerutalem. De fuati$ itmplo pendenlibui euuxtibui.
De prineiptbu* tacardotum Scribit
interrfamlbut l t o i f t a i hmc aur$U
r

Vxag, 1 - 1 0 . c E t iagreggug peraoibulabai

Jerl-

cbo. E l occe v i r notnioe Zacdueug, alque la princepg

e r a l publteaaorum, e i idem erai divea, e l qaaerebai

.
.
. .

. .

,
/ .

, ,

videre Jeaam qoi* e*et, ooe poteraipr t u r b i , quod

, , ,

pwtiliuf eaoaU E i pra&curreug aacondil i n

. \ ,

fUtura

erai

\ , tva ( '

irangtiuru*. E t cum voitiggei ad l o c u n i , eutpicieog

. \ \ ,

arborem capfittcatn, ttl videroi eum : aara illac

Jrgiig vidct illunt, dixitqao a d eum : Zaccbatt, fagtf-

, *

xang deacetido, quia hodk doard 4a* eporiel me m a -

, , i v

uero. fcslinaag detcondil, tl exeepil illuro g a u -

. ,

deog.

CaoBqae

videronl,

oainos

M r m a r a b a j i t , '

diceniegqaod ingreggog oggetapad bominetn pocc*

,
, . \

lorera difergalonig. Stang auiero Zaccbeug dctii a d

. *

Dominutn : Eeeo dlmidiaxi boooram meorum, Do-

, , -

uiino, do pauporibog

: e l gi qoid aliqaeru defraa*

davi, reddo quadrvplum. A i l Jegug ad e t i m : Ilodio

,
#

j a l a g domui buic t o a u g i l , eo quod e l ipte flliog gil Q , \

Abraha?.

Veoit euioa Piiiag

honiioig qorere et

ourvare qnod pcri^rai. Haec forliggima diaboli f aaa

*, . >

rapit Dominug, et civiiales ejag deglruil. Yide enini

* ,

qoomodo non golum poblicanoo discipuiog fecii, god

. "

Zacebaeuna priocipom publicanorum capiivum ad

oaluiem recipil. Quod publicaaag qnidem reg abomi-

Dabilii, princepg aaiero poblicanoram mulio magig,

. " , -

in malitia priacepg, nollog dobilai. Victum

, ,

nim pablicani nou alinodo q u a n t\ pauperam l a -

* piof

crymig babeni. A l neqae publicanomra ille princepg

, . *

degpicilur, geil hogpiUum d a i , c i pro eo recipii s a -

, ', -

lutem. De&iderabal

( 9 ) .

enim videre

Jegum. eum

agcendiggei in capriflcum, priusquaro videret, prtug

, \ ,

ipoe gpeclaiur a iegQ. S i c igitur omnibug in locig

prasvenit noe Domiaug, U n l u m u l nog alaireg ot D ,

promplog videau Ut aulein euai vidii Jegng, urgel

. ,

ui descendai, eo quod lit doroo ejug manaurug c r a l .

ille non erai egnig. Undc el nog paraiog egbe

. * ,

oporlei quando Cbriglug quippiain imporai. S^d e l

Et

* ,

descendit, e l gascipil gaudeog, eliam gi mulli O I H

. -

m O n n u r e n l . Videainus auiem quaniam eiiani 4 4 3

\ *

utilitalig accipiai ia ingressu

, , *

bonomm

C b r i s l i . Dimidium

meorani, i n q u i i , do pauperibug.

Vides

alacriiateroTNon parce seininare coepit, nequepauca

^.

, ' ,

collatione codd. Venct. S. Marci.

( 9 ) Cod. 31, ' ,
. . . . Sed golam
d.il aniini propeiisioiieui. el r c c p i l ealulein, > etc.
Yoccni in n:u averai correctur Yc-

netus, nl aliquem eliccrei gensum, r u m Dttlhta

exiuinli po*sei ex inaiilo tt-xlu. , re&iiiNta t% hoc
rodice \oce, qaa? exciderat, ,
ftea^iia
r c c i c sc iiabet, u l cx vergione liqueL

1021

ENARRATIO I N EVANGELIUM

LUCJE. -

CAP. X I X .

1022

. \ & , qiisdam dedii, sed onmia ad vilam nccessaria. Naui

x t .

e l illa qua? retinuil, o l baberet qaod injuria affeclif

, ,

darei, reiiunil. Docet etiini uos nolluro esse l u -

; , -

c n i m , si quidam cx injuslitia pecunias babens, aliis

* * -

misereaiiir, relictia illis quos

vido qoomodo in boc se geral. Quadruplitm Treddit

, ,

injuria aflecerat. E l

ei qiiem defraudavh , illius cui iujuria facta,

^, " ,

damnum resarciaiur. Haec enim vera

**

est, u l non reddaiur solmn damnum simplex, sed e l

. -

eleemosyna

. .

cutii augmemo, juxia legem. L e x enim furem q o a -

drupliim reddcre jubebai. Quanivis si diligenler con-

iiderenms, ntiltae prorsus pecuui ei reticuD s n n i .

Dedii oniin d i m i d i u u i bonorum panperibus. Reliclae

auteni s a n l dimidiaitt, e l ex bis relicl/s dedil q u a -

* ,

druplum bis qui a ee injuria eraut atTecti : e i ila si

* bona principig publicanoi um ex iujuslilia, ipse a u -

, -

leui omnia qtisecumqtie injusie abgiulii, quadrifariam

reddidil, considera quomodo omnino fueril ntidatug*

, ,

E l hinc comperitur qood gubliuaias gapuerii quaoi

lex praecipiebal, noncerudiuig ex E v a n g e l i o : quia

, -

, .

dilexh proximum plus quam s e , lalia p r o m i t i e m ,

, , ,

imo faciene. Non enim dixil : Dabo dimidiun), e i

*, .

reddam quadruplum : sed, E c c e d o , et reddo, A o -

* ,*

dirrat enim Salomonit admonUionem : c Ne d i c a s ,

, . >

ItaJiens redi, ei crae dabo . Cbrislus evangelixat

, , -

ei saluiem : Hodie cniro, i n q n i i , das, bodie libi e l

, . ,

galus. Dicendo enim, Domui hnic, omninoZacchaeuni

etgaificat, qui galutem accepil. Zaccbxug enim per

. -

doinum significaiur. E i o n l m inauimatam domum noa

, " Q dicebal filium Abrabae : sed manifestum quod a n i , -

matum pairem faniilias Aliom Abrabae nominaril

* ' , \

fortaggia et quod crediderat, jugiiflcatugque e r a l ex

, ,

lide : forlassi quod

\ \ -

gnanirous, et pauperum amaior, qnalig

>, . " |,

iriarrha ille. Vide inauper quod e l nunc dlcil filium

in dispeusandie opibus tna*

eral p a -

' ,

Abraha? Zacfaeiim, cnra momtn similiiudinein in se

osiendit. Neque etiim dixit, E o quod et ipse Abrabaa

\ , ' \ *

nliiis fuerit, sed quod nunc sit. Priua eniai c o m

, , -

princeps piibiicanorum et exacior essei, nihilque e i

in jugtilia cum Abrabam commune e s s e l , non c r a l

\ ,

illius. Quoniam autem et obinurmurabanl

\ , ,

qaod apiid peccatorem

*110 ,

confolandos eog, h i q u i l : Venil enitn F i l i u s bominia

bominein

quidara

divenisget* ad

; (. * *

quaerere. e i salvare quod perierat. E t boc quidem

\ \ * ^ juxta bisloriam. F a c i l e aulem ti aliler bsec expo ,
nere licel in militalem moralem. Omni* enim p r i n , \
eept muliorum in malilia, parvas est gpiritaali s i a , \ .

liirn, conlraria enim s u n l caro e l spiriltis : c t

* ,

444

, $

Qui enim a sxcularibus negotiis e l affeclionibus m r -

propterea non poiest videre Jesum pra? iurba.

, , \ .

baiur, non videi Jesum operanlem, e i inoveniem, e l

ambulanlem. Nam qui lalis e s t , nullain experilur

operaiioaem Cbritliano dignain. Hoc e s l enim a i u -

, ,

bulare J e s t i m , opcrari Gbrisium aliquid in nobie.

. **

A l lalis boino qui nunquam vidil Jesum ainbnlau-

,
,
Prov, i n , 2 8 .

tein, neqne sensil ullam operaiionem CbrUto c o n gruam, sxpe per poenUentiam v e n i l in conscientiaui

1J23

TIIEOPBYLAGTI BULGARI.E ARCIUEP.

lOii

agcendit io capi ificum , omneni Toloptatcm a c , \ \ , ,

ihleedinenit q u e per fictiin inginuator, inlaluang e l
ei

mortiftcang. E l gic exceltior te factus, tscensio-

; , , \

uegqoo io corde guo poneng, videlor Jesn, ti videi.

; , \

Diciique ad illani Dominos: F e t l i n a , deacende, boe

, 6 ,

egt, Atcendisii per pmnitenliatji in sobiiniiorem v l -

$, , -

taat, descende per huutilitatem.-Non te supphntet

, , '-

aunerbus aengiig : fegiina, bamiliare. S i enim brj-

, ,

miliaiui fueris, in domo laa oporict me aiancre.

. , -

Necewe enjm, ioquit, m ego maneaun m domo hti*

. ,

toper

, \, \

manaueium, e i q a i e i u m , et iremenlem sermones

. c \ ,

m i l i s : c Ad quem

eoiin

retpiciam

qaaat

meos " ? > Eienim qui lalig egi, diraidiam bouoruin

$ \

suoram dal paiipcribug daemoaibus. Duplicia eniai

suni lM>na a o t i r a , corporU d u o , ei anima. Oiunia

corporaliacABcediljuftlusverepauporibua, omniqne , ,

bono detiilutis daemonibaa. Aaiiii a u e u i boaa non

dispendit, id quod e i de Job Dominum

, \

dlceiilero

aodiviinas: Yeramiamen aniinam ejug ne teligerig.

: * ,

Sed ti t i qiiem defraudavii, reddit quadropluoi. I n -

\ ,

einuaiur igiiur per boe qood omnig qai por pu*ni-

teniiaai viam vadil coolrariam priori m a l i u , por

, .

qualtior tirlutes onmia q u a priui poccala s u n l , s a -

nomioatar

Abrtbae, eo qtiod ei ipae egre*gua de terra s a a ,

nai:

c l l i c accipii i a l n i o n i ,

filiueque

et cognaiione prlorit m a l i l i x , e i de domo patrit

* , \

gni, boc e a i , exira s d p s u u faciug, et negang e -

, \ ,

fpsum. Domus eniin pairis aui dtaboli ipooerat. I g i -

Hir exira geipgQui faclut et alienaiua salutotn aicul

, ,

Abrabaai cougequiiiir.

, \ .

. , \,

'.
V E A S . 11-14. IIoc, lllig aadienlibas, adjicloot C
dioii parabolam,

eo qaod etsel propo

Hioroaoly-

, *
, ,

m a m , qaodque exisiiniaronl fore u l confoliiu r e -

* ,

gnum Dei inaniresiareiur. Dixii ergo : Homo qaidam

. *

goaerosut p r o f e c i u 8 # $ l iu regionem longinquain, a l

, ,

accipcrei sibi rognom, ac reveriorelur. Vocaiif a a -

\ , ; ,

tem decem fiervis suis, dedh eis decem ininaf, e l ait

, \ ,

ad i l l o t : Nigoiieinini donec veniam. Cives auleui

, .

ejug

pogt

, \

tuper

, ' .

illi aadieuieg

Oilei

ani

c u m , mixeruniqiie

i l l u m , dicenieg : Noluiuug
nog. Videtur

lcgaliouem

hinc regnare

mibi qtiod boroineg

rcgnum Dei, illud guspicabanlur iimporale egge a

Dao dalum in liberlatem

r i r r o e i tuspicabanlur
Jerusalem, 4 4 5

Hebraici generig

: i<!i

, \ ,

regnuin.

, .

quod iesag ageendeiig

gumptarug

eggei boc

Dominiig aiilcro moatlrat eis quod iiigipienlia quae- D

, -

d dicanl, non eniin lemporale regnuro ejus; i n -

, *

terea e l boc declaral, quod ut Deug

cogitationeg

, ;

unde e l banc parabolam dicit, et

, ,

iMirnm i c i a i :

boiiiiiiero generosum ge introducil. Nam licol bomo

nerit, mausii laaien in laMigio

, , \

et nobiliiaie d c i -

taiig. Perfccto nutem inygterio digpongalionig

carne, in regioaeat

iu

longiiiquam, cadum dico, pro-

, ,

fuMiug est, u i acciperel gibi regnum, boc 041, u i

, \, ,

quagi e i gecunduai quod bomo gcilerei iu dexlra

, ,

L . I M ,

2.

1023

ENARRATIO I N EVANOKLIUM

LUCiE. -

I h r o n i

. , \ -

CAP. XIX

roagniflceniise

1026

e x c e l t i e c u m carne. E t o n i m

s i c u l Deug, getnper considene f u i l P a t r i : sicut bomo

\, ;

autem l u n c s e d i l , quando

, ,

nens donec p o u a n l u r i n i m i c i ejun sub pedes ejus.

Hoc auiem

jiia

. -

eril

assumpiua e s i , p e r m a -

i n consummaiioiie,

e l i a m quas n u l u n i ,

quando o m -

aubjicteiftur e i , c r t d e n l i a

quod Dominue Jesiie Cbristus i n gloria Dei P a l r i f .

Cives a u i e m ejtix t u m J a i b c i , odio babenies i i l u m .

^ . , , >

V i t i e r u n l e n i m , i n q u i i , e l odio b a b u e r u u i e i m e , e t

P.areiii

m e u m , e i n o l u e r u n t etini

' . \

gnare:

unde e i

'

regnum ejus : N o n babemus regem ; > e t i i e r u m :

dicebani

auper se r o -

ad Pilaium,

negaiuet

\ * 4 ,

c Ne scribae, Rex Judaeoruin. Q u a i m i s

, *

riae d i c a i : cGaude valdt, filia S i o n , quia rex luus

, ,

veniel t i b i

justue e i salvans

9 7

; alque

ZacbaUaias :

, * \ * . ^ Ecce rcx j u s i u s regnabii; ii.super c i David : Ego

* \ , c

autem coustiiutus s u m rex ab eo. > J u . aei M n e

' .

O i l i u babaerunt D o m i n u i i ) . Doiuiuus

, -

servis deteni m i n a ^ . Servi

dcilit

a u l c m i l l i suni b i q u i -

bus i n Ecclesla n t i u i s i e r i u i u c o i i c r e d i i u m e s i ; d o

, ,

c c i u d i c i i n i u r esse, p r o p l e r perfectionetn ecclesia-

siicae praetjdeniia*. Ordo fcniui i u Ecclvsia

p r s s i d e u i i u o i diaposilionem b a b e l , e l neque p l a r t a

, \ , -

o p o r i e b a i esee, neque pauciores : n l e x e m p l i gralia

. , ,

h i a h j e c videuiua esse i n Eecleaia, p u r g a i i o u e n i , i l l u -

perfeciam

, , , \ *

ii i t t a l i o n e m , e i perfeciionero.

i l l a s , ires t o r i i i i s u n l o r d i n e t , Diacoai p u r g a u l p c r

Operaiiones

eliani

iiniruciionom e l doctrinam, presbyleri illuminaiil

, -

p e r b a p i U n u i n i , e p i t c o p i eacerdotales ordines c o u -

, o l ;

- Q e i i t u u n t et p e r f l c i u n t , hoc e s l , o r d i n a n l . Videe

\ , , . $

ordinea c u m o p e r a i i o n i b u s , e l oeque p l u r c s , neque

, ,

paucioree, praesidentiom i n q u a m ordinee. Illia i g i l u r

, ;

servia d i s l r i b u i t decem rainas, boc e g l , dona

unicuique data

sout

quse

i n u l i i i U t e m . Omni e n i m

, .

cuicunque c o n c r e d i u eet p r x s i d e n i i t , e i i t m s i i u -

, ,

dignui

, \

id quod magnumr divinse

fuerit, douuin

babel

ex

unclioao s u a ,

mi&ericordiaB s a c r a m e n -

tum o t l .

Y B X ? . J5-S8. c E l faoium e s l u t r e d i r e t , aece-

p i o regno, roisiiqua vocare aervoa illos a d ae, q u i -

, , -

bas dederai p e c u n i a m , o t g c i r e l q a a o l u n i quiaque

negoiialua eeael. Y e n i t a u i e m p r i m u t d i c e n a : I ) o -

K C p u , . \

mitte, m i n a t u a decom minas a e q u i i i v i i . a i t i l l i :

* , * , *. D Euge, 4 4 6 1 ) 0 0 6 M n r e : ^ m i n i n ' u *"uie^

fidelis, habeto poiesUtem t u p e r decem c i v i i a l e s . E l
, \
a l i e r venit d i c e n t : Domioe, m i u a l a a confecil
,

quinque minaa. E t h u i c a i t : E t l u pnefecius eato

. \ * -

quinque c i v i l a l i b u a . E t aliu v e n i t d i c e n s : Doniine,

:, , -

ecce mina l u a qaain h a b u i repoaitam I D s u d a r l o :

* , ,

timui

, .

qnoii noo pogoisii, e l tneiie quod n o n a e i n i n a i t i .

e n i m t e , quod

boino

autleroa

a i s : tollia

* ,

Dicil

, ", ,

Scicbaa q u o d ego hoino a u s l e r a t siro, tolieoa q a o d

, ,

nod

quare non dedisli pecuniam meam a d mengaro, e i

, ; \

cgo veniens c u m usuris u t i q o e e x e g l a e m iUam? E i

w P M I . - 18.

ei : Do o r e l u o l e j u d i c a b o , a^rve
posut, et nieiens

quod

niale.

n o o aeininavi : e t

1024

TIIEOPHYLAGTI BULGARI.E ARCHIEP.

U23
ei

atcendil

io caprificum, omnem voluptatcm

ac

hlcediDero, qoa? per ficoin iusiauator, i D l a l u a i i f et

, \ \ , \ ,

niortiflcans. E l t i c excelsior se factns, aicensio-

, > , \

uetqoo in corde m o ponens, videlur Jesn, e l videt.

; ; , \

Diciique ad illum Dominus: Festina, deacende, boe

, ,

es, Asceiidisti per pmnitentiam in sabliniiorem v l -

$, , -

tain, descende per humUiiatem. Non le supplantet

, , *

fuporbus MDI : fetlina, bumiliare. S i eniro b a -

miliaius fueris, in domo toa oportci me niancre.

. , -

Necesse e i d m , ioquil, u t ego roaaeam m domo hu

. , 4

miltft: Ad quem

eniin

retpiciam

manaaeium, e i q n i e l u m . e t

luper

, \, \

lermones

. \ ,

qaaot

iremeniem

? > Etenim qai talis e s i , d i m i d i a m bouoruin

| \ \

snoram dal patipcribus daemonibu*. Duplicia e i i i a i

; \

saut bona i i o t t r a , corporU dii-o, et anima*. Ouinia

meos

corporaliaconcediljuslus verepauporibuf,

omniqae , , *

booo deetiiuiU dxmonibus. Animae aa:em iiona nun

dispendii, id quod e i de Job Dominuni

, -

diceitlero

a o d m t n u s : Verumtamen aniinain ejui ne leligeris.

; * ,

Sed ti queai defraudavit, reddit quadroplum. l a -

\ ,

einuatur igiiur per boe qood omnia qai por pu*ni-

. ' \ -

teniiain viam vadil cooirariaai priori roaliu, por

, .

qualuor viriuies oninia q u a priui peccala s u n i , s a -

nat : ct sic accipii i a l u i o n i ,

noroiaalur

Abrabae, eo quod et ipae egre**us a i l de terra s u a ,

flliusque

et cognalione

* , \ "

prloris malilia, e l de domo p a l r U

s n i , hoc e a i , exira seipsuui faciug, et negatu * e -

, \ ,

fpsam. Domus eniin palris aui diaboli ipoo erai. I g i -

, \

iwr extra aeipaui faclut et alienaius salutotD t i c u l

, ,

Abrabaai cousequiiiir.

, \ .

. , \ \,

'.
V i a s . 11-14. , illis audientibus, adjicions C
dirii parabolam,

eo quod etsel propo

Hierotoly-

' , "
,

, \

m a m , qnodque exiaiimareni foro u l confebliin r e -

> ,

gntim Dei manifetiareior. Dixii ergo : Homo quidam

. * "

goaerotus profociug*ai iu regionem longinquaro, a l

, ,

acciperei tibi rognum, ac revenerelur. Vocatig a u -

\ , ; ,

tcm decem gervig suis, dedh eig decem ininas, e i ait

, \ ,

ad i l l o t : Ncgoiiemini

donec eniam. Civea auleui

ejus oderani c u m , mtgerunique

i l l u m , dicenies : Nolumus
nos. Videtur

bunc

lcgaitotiem
regnare

, .

post

, \

super

, ' .

iuihi quod boroinea illi aadieiiies

rcguam Dei, iilud euspicabanlar lemporale esse a

Dao dalum

: M-

quod iesns asceiidena in

, \ ,

in liberiatem

i irro e l mspicabaolur
Jerusaleai, 4 4 5

Hebraici generia

sumplurus etsel boc

regauin.

, .

Douiimia aiilcm nionsiral eis quod iitsipientia quae- D , d iicant, uon enha lemporalo regnum ejua; i n , *
i t r e a et boc d<claral, quod ut Deus

cogtialiones

iMirnm a c i a i : unde e l bauc parabolam

dicif, et

\ , ;
, ,

boiiiiiiein generosum se iniroducit. Nam licei homo

fuerit, man&ii tamen in laMigio e l nobiliuie d e i -

, , -

tatis. Perfcc lo aulem

carne, in regioaoai

mysterio disponsationit iii

longiiiquam, cotlum dico, pro-

, ,

fo< lizs e&t, u l acciperel sibi regnum, hoc e s l , 1:1

, \ ,

quasi e i secundam quod bomo ecderei bi dextra

, ,

1023

E N A R R A T I O I N E V A N O K L I U M LUC^E. -

CAP. X I X .

s i c u l Dcus, aemper considens f u i t P a l r i : s i c u i homo

. , \ ,

autem l u n c se!il, quamlo

, ,

neng

asstimpiua e g l , p e n n a -

donec p o u a n l u r i n i i n k i eju gub pedeg ejua.

Hoc

auiem

, \

nia

e l i a m quaj n u l u i i t ,

1026

throni magiitAceniiae ln exceUlg cum earne. Elsnim

erit

i n cousuminaiione,

quando o i n -

s u b j i c i e i i l u r e i , cr* d e n l i a

quod D o m i m i s Jesua C b r i s l u s i n gloria Dei P a t r i e .

Cives a u l e i n ejus g u u i Juilaci, odio babentes i l l u m .

. , \,

V i t i e r u n l e n i m , i n q u i i , e l odio b a b u e r u u t c l i n e , et

\ , \

P.iirem

m e u m , e i n o h i e r u n l e u m super se r e -

' . \

gnare:

unde e i

' *

regnum ejua : N o n babemus r e g e m ; > e i i f e r u m :

dicebant

negaiuea

aJ Pilaium,

\ * 4 , *0

Ne s c r i b a g , R c x Judaeoram. Quam\is

, *

riag d i c a i : c G a u d e valde,

Zacha-

S i o n . q u i a rex luus

filia

, ,

veaiel l i b i

, xa\ \ * .

c Ecce rex j a s l u s regnabil;h:super c i Davld :< Ege

* > \ ,t

auieui

* .

Oiiio l i a b u e r u i i l D o i n i n u m . P O I T O

Doiuiuui

, ; -

servi d e i e m

i l l i t u i i l bi q u i -

juslus

e l salvans

; > atqoe

9 7

e o u s i i i u l i i s s u m rex ab eo. > J a i aei s a i o

n i i n a ^ . Senrt

atifcm

. "

bug

, ,

c c i u d i c u n l u r ease, p r o p i e r p e r f e c l i o n e i n

. { -

eiicae p r e g j d e n l i * . O n l o e n i u i iu Ecclosia

lsaias:

i n Ecclesia n i t n i g t e r i t i i u

praesideiitiuoi

r s i ; de-

coiicredimm

digposiiioDem babct,

dcdii

ecclegiapcrfeciam

e i neque plureg

, \ , -

o p o r t e b a i egge, neque paucioreg : u l exeinpU gratta

. , ,

I t i a b j e c t i d e m u s etae i n Eeclesia, p u r g a i i o n e m , i l l u -

, , , \ *

ii i u a l i o n e r o , e t perfeclionero.

\ *

illaa, iree e o r l i l i g u n l ordines, Diaconi p u r g a u i pcr

; \

iuairuciionom et doctrinam,

, , ol

Oporaiiones e i i a n i
illuniinai.t

presbyten

p e r b a p i i s i m i m , a p i t c o p l tacerdotalea ordinea
c

\ , , . $

stiiuunl e i perfidunl,

boc e a i , ordiiiani.

Vides

ordinea c o m o p o r a l i o n i b u g , e t oeqae p l u r c e , neque

, ,

p a u c i o r e s , praegidemium i n q u a m ordineg. I l l i i i g i l u r

gervU d i s l r i b u i t

decetu

unicuiquo

guut

data

mltiag, boc est, dona qaxe

i n u i i l i t a i e m . Omnia e n i m

, .

cuicunque c o n c r e d i u

, ,

dignug

, \

id quod m a g n u n r d i v i o a

; \

esi pncgidenlla, e i U m si i u -

fuerit, douuin

babel

ex

onclioao gua,

migericordias

aacramen-

tuui eal.

.
c \ &

V E R ? . 15-28. E l f a o i u m egl n i r e d i r e t ,

ace-

p i o regno, roigilqua vocare gervoa illos a d ae, q u i -

, , -

bus dederai p e c u n i a t n , u t g c i r e l q u a n l u n i quigque

. ; *

negoiialug cgget. V e n i l a u t e m p r i m u s d i c e n g : D o -

KCpix, . \

m i n e , m i n a l u a decem m i n a g a c q u i g i v i i . a i t i l l i :

fuieii
* , * , *. D Euge, 4 4 6
l
fidelis, babeto poiegUtem guper decem c i v i i a l e g . E i
, -j \ , \
0 0 1 1 6

\ \

. \ *

alior venil d i c e n i :

<

u i : l

Domioe,

miua

t u a confecit

q u i n q u e roinag. El b u i c a i t : t u pnefeclug

esto

quiaque c i v i l a i i b u g . E l aliug v e n l l d i c e n g : D o n i i n e ,

, , -

ecce m i n a l u a q u a m b a b u i repogitam

I n audario:

* , ,

limui

g i s : lollig

, .

q n o i i noo p o g u i s t i , e l ineiig quod n o n a e m i n a g i i .

e n i m t e , quod

boino

augleroa

* ,

Dicii

. , ,

Scicbag q u o d ego homo auslerog g i m , l o l l e o t q o o d

e i ; De o r e l u o t e j u d i c a b o , g*r?e

male.

n o o gemiuavi :

, \ ,

noa

\ ,

quare non d c d i s l i pecuniaro uieam a d roeDgam, e i

, ; \

cgo veniens c a m oguria u l i q u e cxcglggena Ulam? E t

P s a l . i i . 18.

posui, et meieng

quod

1011

THEOPHTLACTI BULGARIJE ARCHIEP,

VAi

atUiilibuft d i x i l : Auferle ab Hlo miuawi, ti dale illl ' ,

. \ *
qui decem mingg babol. E l dixenml e i : Dooiine,
qwod omni ba*

, . ,

betiti dabitur, ab oo aiiiem qui non babei, tiam

, , \

quod babet, auferetur. Quin inimicog qicos tllos qui

, ' .

nolueruul mo regnare

; *

habel decem tniaag. Dico

ialerflciio

vobig,

anper ge, adducite huc, et

anie me. E l bis diciis ibal

ascendere

fllerosotymani.

;, ,

pergena

. \ , , -

C u m rediiurag e s l

Cbrutug geuerosua ille e i sccondam bumanam a a -

turam, ex regio cniui genere descendil Domiattg, e l

, , \ -

secundum divinaii, boc egi, in gecundo ejug adven-

,, ,

lu,

\ , ,

quaudo apparebtl rex cum angelig in gloria

e i : tunc

doua accepo-

, \

raiit, e i iovenieiur unug quideui muliis profuigge,

, ;

Patris veniens, e l omne goau

gaoe ad rationem adiget,

flecieiur

eos qui

6 1 decuplicatso donum, alius auiem profuitto q o i - & ,

xa\ ,

, \

deui e i ipte, sed paocforibug profuitae: aliui a u lem neiuini profuisse, sed ignaviter tranaivisso n e -

, \ , ,

gotiationit lempus. Proiude qoi decaplicavit qaod

" ; , ' ^^' -

aeceperal, guper decem c m i a l e t tonglituiiur, boc

e t i , muUlplicet

retribuiionos

accipit:

et

alius

retipit proporiionein. Qui

, , ,

anleiq nihil lucratug f u i i , eoademitatur. Videamtig

, .

auleia et quid d i c a l : Domlne, ecce tniiia l a a , a'c-

. ,

cipo eaoi, babui euim iglain in sadario reconditam.

. \ * ,

deincepg

juxia guam

Doaiioag morluue

fuii . Merilo

aodario iuquil recoodiiuia

, \

faciea

In gepulcro gudario obvoluta

igilur

Sgnavug ilte in

fuigge doDum.

, -

sadario involotug h i i l , ei L a z a r i

Moriuum

eaim illud feceral, e i

inefficax, evoUens, neque Iticrum facieng. inebaai enim te, iuquil, quia lollig qtiod non pogiiigii.
T a l i a mulli prgelexunl. NoleiHe*

ontin ullig p r o -

r
1

\ ,

, .

Detig bimam

, \, .

indolem et apCiiudlnero, illinc ne requir. g meg-

degge , dicunl : Ubi

non geminavlt

induslrium , et ad dociri-

\, * , \

naro idoneuni, e i quid a me exigilur u l inde f r a -

, .

cluro faciamTIJcirco Dominut d i c i i : T u doce, ei de-

\ .,

goni.

Illutn non fecit

pone pecuniam meatnapud meDgariog, bocegi, apud

omneg homineg, qui propoeiii suni ni percipiaoi uliii-

latem. Omnigenim bonio inrnsariog a Deo ordiualng

, ,

4J|7

;.

e s l

u l

hujug roaadi offldaa

magua uego-

cieiur. ego voniang exegiggeni iltud, hoc c * l , r e -

; ,

petiigsem, cum ugtira. Oporiet

igiiur ei nos qnoil

noeirura egl facere : alioa auiem Dontimtg judicabit.

. , , -

gi nolaerint oiililaiem indc percipere. Tollilur igi- f> , . ;

lur donum, et dalur bouo negoiiaiort. Nani Jicel ig

, \ ,

habeai, propicr islud ipgum

debei

. ,

euim dabitur, boc egi, ei

* ,

plura accipere. Habenii

umen

magig

qoi ex negolialioito boni mulia lacraiug fuetit, illi

* .

dabilor e i ampliug. Nam gi par?a dccnpla fecil

, ,

cregeere,

manifegium

quod et plura decuplirabii,

majorig lucri auclor domino iulurus. negligenle

\ .

auiera et ignavo, e l cai non eel giudium ui ereacat

;,

et aogeatur quod aeceperai, e i isluc ipsum quod

. *

babel tolleiur, ut ne reg domiaica

frugira vacel,

/., \ -

q u * dari poiegi alleri, e i inuliiplicari. ltaee non s o -

, , , ,

lam de gorroooo e i doctrina exponimug, sed ei de

* ,

Joan. .

1023
,

ENARRATIO IN EVANGELIUM LUCiE. CAP. X I I .

\ . mortlibue virlutibus. Nam et Ip bie

1030
doot oobie d e -

\ , ,

dil Deae, utpole uni donam jcjunli, tlii voro oloo-

\ . \ -

aiogynas, alii autem maosueludinig, aliiaulem h u i n i -

iiialig. E t 8i qaidem eobrii fueriraus et vigilantea,

, , ,

imiUiplicabimus baec sio auiem negligentog,

et

. , *

voluntale

ut

^, \ -

coneuevimus

, ,

fuerit ganciug, v u l i Deug, e i est sanclus : me non

mortui,

poslea

arguemus

dicere : E t quid

Deum,

faciamY

S i quis

, \ ; ,

vull, e l noa suni : e l iile Pelrag fuit, et ille Paulue

, \ * , \ .

fuii. Siulte homo, mioa illa Paulum le fecii et

\ , .

irum. Operare aalem juxCa viriuiem, e l affer aliquid

, .

ei qtii dedii, eiiamsi non quantuinTaulus et P e i r u s .

, -

T u auiein cum eadein acceperis quts Peirus et P a u

, , \ *

lus : nam ei ille miuam, e i tu minam : posica non

moiUK omnino ad operalionera boui, arguig D e u m ?

& Propler boc indigni invenli donis, illis spoliabimur.

$ ;

Iniinicoe ineos, d c i l , eos qnj noliini iue regnare,

, -

adduciie bttc, ei occidite. Judaeos dicit, quos i n t e r i -

. , \,

lui ijradet, in igaem aclernum niiueus iilos. Alquo

, , \

adeo illi miseri iu hoc mundo occisi guni a RotnanSs

* \, | -

exerciiibug, servanturqtie

inlernecioni quae illic car.

, . \ ,

, ' , .
c \ , \

VBRS. 2 9 4 0 . factum est cum appropinquaga o i a d Beibpbage et BeUianiam j u x i a monieni qui

vocalur Olivarum, migil duoe discipulos guog, d i -

, ,

cons : l i e in caaietlum quod e regioneesi,

, * \

inlroounies invenielis pulluin asiuae, alligaium, iu

* , \

in Quod

. ,

quo nerao uuquam boiniiium gedil. Solvile illuiu,

ei- adduciie.
voe iiilerrogaverit,
Quaro
- -- si quie

- ~
solvilis? gic diceiig e i : Qaia Dominuseo opua babet.

Abierunl aulem qui miggi eraol, e i iaveueruol aicul

, *

d l x c r a i illig. Solveniibua aolem illie pullum, d i x o -

, ; ,

; * .

runl domini ejus ad illos : Quare golviiis pulluinf

\ , \ ^-

A l illi dixerunt : Quia Domiuug eo opus babei. E l

; ,

duxeruul illum ad Jesum, el injcclis vesiimeolis

. ,

suis euper pullum, iniposuerunl Jesum. 448

auiem illo, eubsternebani vesiimenU aua io v i a . E t

Eunio

cuin appropinqaaret j a m ad descensum moniis O l i -

varoai, coeperuol

\ , ,

gaudeniea laudare Deum voce magna guper oinnibug

. , \ .
D

oinnis mulliludo

discipulorum '

quas videruni virlulibus, dioenies : Benedicius qtii

venii Rex io aomine Domini. P a x in CODIO, e i gloria
i n

allissiaus. quidam Pbarisaeoram e lurba dixe-

* , .

rant ad illura : Magiaier,

\ * ,

Qaibus ipse a i l : Dico vobis, quod ei bi (acaerint,

increpa dUcipaloa

tuos.

, . >

roox lapides clamabunl. Dominus super pullum

\ *

gedens, duo d e c l a r a t : unum quod impleal propbe-

. , *

liaai d i c e u l e m : Ecce rex tuug venil gedeng gaper

\ * ,

agiuam'**; > secunduro figuraliler nobigiuginuaiquod

, ,

ge^sorug s i i guper UOYUID et indomilum et i m m u n -

, \ , .

dum populum genlilem. Non enim videlicel pro U i -

nerig loiigiiudine jameuio opus babebal. Qui enim

per lotam Galilaeam et J u d c a i n

peueslri ilinere

circuibat, quoniodo a Beibania inJerusalem i r a n s -

, ,

iens rogarei u l pullug gibi darelur,

, ; " ,

lanla dislajiiia, u l sciunl oiunes? Proinde, u l d i c e -

; . 6

bam, iijyslica sunl b x c . Yinclug auletnerai pullut,

* Uib. ,

5.

cum non git

\
1031

TUEOPnYLACTI SUIGARl/E ARCUIEP.

10

e l domiaos babebal roullos : eed sotulus o t i abapo- , *

, , .
siolif, boc e s l ab bis qui rai&ii fueruoi. Sentum
* ; , -

tuieia hoae babel ; Beihanla quiJero donua o b o dienite interprouiur, Beibptaago fero, dorouo maxil-

, .

l a i n m . E r a i i a n e vicns iaeerdotam. Eieoifn maxill

aacerdoiibua dabaoiur, t i c u i in lege ttriptum est.

. 6

ladicaiar auiom per uiaxillas termo docirtna, qacm

, \

spirituale* maxillae eukioni,eiaiieniiant. Ubi igitnr

, . "

domua eertaonit d o c i r i n * ; 01 obcdietitia? erga illum,

, \

iilac m i i i a a i a r ditcipuli Domiai, et populum

, ,

c a i e a U peccaioruai ligaluin, inaliisqne curis v i i :

et proeo qnod habeii muhoa dominos et deoa, fa-

\, \ ;,

ciuui cuna babero aiitJw Doimnwii Josmn C b r i i i u i n ,

\ , , \ ,

e i onam Dcaut Paireiti. Ubi aulem non e s i domas

Kupeov ,

oboditnlie, vel tuscepijo vcrbi dociriaae, ibi illod

" ,

noa fii, neqoe pullaa *olvliur. Duoi aatem mitsoa

etse, boc vuli, qnod in addncttotie popaH geulilis

. ,

ad C b m i a m u l obediaoi i, dao ordinea nrinislreni,

propboia?, e l potloli. E i dueuni eara ex caaUllo,

, \

u i discamaa fuiste valde cnttsum et i x e r u -

, , \ /. \

diiotn. Nonduai enini atderat super euui

aenwo vel

l l o t a i c i u , vel propbeiieus, ted pullas c r a i Jndoiiii-

) \ . \

l a s . Quanivb auiem evaugelisu aliua dixli paeros

' ,

faitte qai clamabant: Hnaaana Alio D a v i d " : a i i a -

, . \,

itien e i ilii inuimiabaal . Credendo

cniiu Jetuui tx teniiite David aocttodoni carnem

,' , \

appaniie*,

gloriam

relalerual Deo, tecuodam

qnod ecripluin el : Populua q a i ereatotv laada-

\ , -

bil Dominuiu. Yesiiioeuipnua auieai tabairalio,

, -

sigaiflcare

videtar

rein, 448

*1 digni rwini kaodaro Jeaotn, s u b s u r -

qaod

exoii. bominoni

veb g . , ,

naal Uluai e i 4 i p i i , ui, cuiu aaceodoril,

, -

aneiiflcet eunt, ct aoa a l i r a repugoei caro t p i r i -

., \ ,

tui, N t et ipti postiat dicera : Subjeciui foi Domino,

, , \

et oravi enm *. Porro oniitem aaoUUodioem

, \ \

ditci-

puloruin dixil L u c a s laudaro Deaia : diacipalot v o -

, , .

c a i n aiiapliciter otnnot qul aequaoiur Jotum,

" -

olam daodoelm, vekafptuagUia, aod omnem m u l -

, -

liiudinetn qnai vel propier niiraeula, vel ad leinput

irahebaiar a doctrioa ut eqnerelar lotuai, lo qaa

CH pneros fuitto verUimile eal , i i c o i a l i i evangeliftia

, ^ -

d i x e r u a l ; e t b l afllali Deo, rfgent llbini coaflteban-

lur in nomine Doi veoiaruni, boc e s i , u l D e a m ; e l

\ ^

pacero dicont in coelo, pro oo quod e a i : Antiqoora

, ,

beilam qood oabuiinoi cootra Dtju.n dirempiam D , *~

9

e s t enim erat iu lerra rex Deas, nnnc aatam

, , , \, , ,

lAvenio Doo super terratn, morito pax io coelo,'ol

, \ , ,

idcirco gloria lo allietimis, angeiia gloViflcaiatibas

, . ||

in aniono conciliaiiooe lali qoam

nobie rex oi

. ,

Doos qui pullo vebilar, largiiut e s i . E l e n i m latod

. -

i p t n n , qaed Deus extistens tuper lerraro apparaerii,

, \

ot in regione inirokoruro luonim ambulaverii, i n -

, , -

dical foadus factom inior not oi ipsotn. Porio P b a -

\ . ,

rittai marmurabanl quod regein ciim nominaverat

\ , \

popalut,eiquod u l D e u m iaudaverat. Adecdiiionem

onim ptrtluere nomen regia, e i ad blaipheniiam

\ . ^ *

Domini t>xistiniabanl. A t Dominus : S i b i , inquil,

Malih. x x i , 9.

P*al. c i , 19.

Psai. , C.

10 3

ENARRATIO IN EVANGELIUM L U C * . CAP

10

XIX.

0, : ? ^ lacncrinl, tapides claiuabunl. Qoasi diceret :

*.

lincc Joqitaulur homines u l mihi gralificeiitur, eed a

, \ . " -

viriunbue et miraculie quae viderunt, indiicli e l

, \, , .

rompulsi, hauc coitressionem el gloriam offeruut.

, ' , , ,

\ , '

*. 4 1 - 4 4 . E l ut appropinqtmh, vident Clr

, , \ ,
,^ .

viiatem, fle?ll mper illam, dicens : S i cogoovisseg.

64 , e l quidem !n isto die l u o , qoae ad pacem

. " \

luam. Nunc autem abscondila eunl ab oculia liiia,

, \ , \

quia fenteiu dies In le, e i circurodabuiil le iuimici

, \ , \

lui vallo, e l cingenl le et coangusiabunl l c undiqir,*

] , \ , -

et eolo aeqaabunl le, e l fllios luoa qui in le 8uu(, et

\ \ , '

noti reiiaqaoni

^ ; . \
..

-u
,
* .

quod non cognoveris iempus visiiationia l u a . Plo

/
~
rai tupcr civilalo ut migericors, noiens pcrdi ecs
\illa, propter faciaus contra se. Ostendit

n
D

> . "

in te lapidem super lapidcro, ea

q ie viscera mtsericordias per fleium. Quod enim

\ ,

uiiserebatiir eie, et oon aolum ante cracero, tcd et

\ \

post cracem eiiam conversionem eorum

siliebal,

, , -

manifestum e s l ex eo quod post iriginta

qainqua

annos Romanie iradlli sunt. Nam propter nibil alirnf

'.

distulit siippliciam, qoam quod cupiebai eoa c o n -

, '

verii. li

a i t : S i cognovisses e i m , et quidem io ieto die tuo,

igimr sinpiditaiem ipsius Jernsalem, e l

, * \

quae ad pacem ttiam. Uoc est, si cognovisses q u a

, ,

tiunc libi coiiierunl, ac paceni et quieiem affernni,

, \ \

nempe fidem erga me, oi ceotaiionem a perse juendo

, ,

ine.Nancaniera siini abscondita aboculis

450 **>
lu

* . - ^ qnod propterme, qiiem lu reprobas, inntiraera mala

, *

le apprebendcnt, palioHsqae bnec ac Hla, eo quod

, ,

non cognoveris lempus visitaiionif tuao, boc est, mel

, '

advenius, qnaado veni nt inviserein le, e i s a i v a -

, , ,

rem. Oportebal igiior SCT^ ie q u a ad pacem tuaai,

\ .

ui in me crederes, e i baboissee uiiquepacem a R o -

maui, e i omnis vexalionis liberallonem. E l e n i m

, \ ' ,

onmes-qui

. -

rmit securi : c i i i a s i omnes credidiisdtt, nuliua

fuUsel caplus.

crediderunl Chrieio, a capiivitale

fuf-

, , \
.
>. ,

VERS. 45-4S. E l iagrcesus ki lemplum, coepil

\ ,

ejicere veodeiitea in illo e i cnienles, dicena illis :

* ,

Scripium e s ( , Domus mea domus precatiouis e s l ;

* D vos aaiem fecistis illam speluncam laironuui. E i

\ * .

doccbat quotidie in lemplo. Priucipes auiem eacer-

dotam e l Scribas

, . . \

mores pfebis : oec inveniebam quid facereai. Tolua

"

enim populas pendebai ab ore ejus com audirel i l -

qua3rebanl

illuin perdere, e i p r i -

. \ ^

luin. factam e s i in ano dieram illorum, doeento

, \ -

illopopulum in templo, et evangelizaute, convene-

ruui prhicipes sacerdoium el S c r i b a cum eeniorf-

, \

bus, et aiuat illi, dicenles : Dic nobis. qua aucto-

, ;

rit.le ista facis? aulquis est qui dedil tibi isiam a o -

ctorilalem ? Respondens auiem Jesus dixii ad illoe :

. ,

Imerrogabo voe etego unutn quiddam, eirespondelo

l u i b i : Bapiiantus Joannis e coelo erat, an ex homi-

, ;

nibus ? ilii cogiiabaai intra se dicentes : S i d i -

, , , $, j t i i

xcrimus c coclo, dicet : Quare ergo non credidistis

PATBOL. C.a, C X X l i l .

33

1035

103

THKOPUYLACTi D fbJARLE ARCTIEP.

filli? Si ditcrimn*. 6X homloibn*,

pfebs wniversi

o6x ; 61 ,

lapiilabit not i perttiatoni eniui babei Joannetn pro-

, ,

pbeiam esae. El*refponderaitt te naftcire onda tstet.

tlvot. \ <

E i Jeaas a i i i l l i s : Neque ego d i m vobis qaa ancin-

eiWvoi . \ *

ritate basc faciatn. Jeaas glortote Jenisalam i o -

gressns, e u a aucioritatis iadiclum facli, repargando

6 ,

ilotwim Pairis sui a negoiialoribus : quamvia e l In

;,

priticipto predicaiionii boc focorii, i i c u t ioannet

d i c i i : el iicrum nunc e-un io f a c i l : id quod ad

Judaeorum

Niajorem

aecataiioncm perlinet, quod

, \

prinio euo advcniu non fuerini facti entaadaiiorea,

, \ (

i ttiauserttil ipai iiegoiiaioret, illam Dei adversa-

cum Pairotn et Deum maxime cote-

, ' , -

ret, Ua u l et doaaoio tlltus a negoltaloribus repur-

gaiam voluerii. ldcirco e i l w i a m i o d u c i l , qni eoa

\ , \

argtiat, diceniein : Domut mea dooiua precatlonis

. \

riuiu diced(et

Tocabiiar . illi atulla ioierrogant oum, Qua a u -

ctoritate bsec f a c i i ? qaamvit t a i i s iaieUigere poie-

. 01 ,

rant. Qooniam enim propbeiicani dieiani labdidif,

qnod tetiatur douiafli ltei domoin precaiiouU esae,

. " \ ^

iiogoiialio

, ,

etiim e i avariiia latroaom ott, quid potiea opas r o -

, *

nofi emporium e i pelaocam lairooam,

gare eum qua aocioriiaio hmt faciai ? Facile e oina

, \ , ^\

conjccure poiarant ex diciis p r o p b t i * quod Deat

bsrc Juiteril. A i illfi Inlerrogant, Qua aucloriiaio

facis baec? L o x , ioqoiijul, bii qui a L c v i

. , , .

origioem

pantiillit : l a

;, \,

vero, cum 6X iriba L e t i BOO doscendas, qoomodo

* Acuf-

itcerdotum jua tibi utarpae, et b c c facti Veroin,

, , \

doducont,

cempli guboraalioaora

J u d c e , mcinor eslo qaid 451

e

Tu

Dvid dicai :

aacerdo* in teiernuoi aecundum

llalcbitedocb

roro

; **, ,
,

auieiu dielos e s i

) *

avu fuil sacerdot

MclcbifCHlecli

sacerdot : Melchisodecb

ordinem

legem, naquo ex tribo L e v i i i c a . Q o n -

. , ,

inodo eiiim pots6l boc diei, fueril mullit sa>

; , /

colls aiiia L e v i Deiuda, quid q n s r i i

aaceoduoi

in Chriaio

ordioetn lagit Deua fegibxi noo 6l subdilut. I m perabai, cuui

lempus 6a*6i, sacerdotas et*6 ex

laoerdotium

Melchiiodecli;

, ,

61 prae-

propierea ejtcil

tribu L e f i : nitoc iratisfert bane legem,

fert

cinetite* c l veudeasea ad sacrittcaiiauai aniinalia

, , , *

alcal ov68 6i colambas. Ad b*c doceoiiain 61 houo-

\ , \ )

staiem tetnpli vindioai. loiuper 6i hoc

., ,

otiondit,

quod uttra aoimalium aactiflciie placari Deum

eredi debcai. lgilur quamTis in proinpiu f s i e i quod j

. -

eis retponderei

DOOUIHU,

ret qood propbau h c

sieut dicluui 6ti 61 dice9

iino Daua prascipiat ; v e -

, , \
,

miulameii u i oslendat ei$ quod setupar ioobodieiae

eint Spiritui eanclo, 61 noo modo noluariul cra*

, \ -

dere Itaiaa Teiari propbala, cujus forta

oienio-

, \ ,

?iro

\ ,

6vangcIico, miniaicque c a r n a l i , qui nuper appa-

\ , , -

raerai,

riatn babebant, *ed iia Joaiini qaidem

iuierrogaiioneni

^ ^,

iacil, q u i e l coi fu-

' \ , %ptV,

illos. 0*tendit auiem t nobit quod l i lali

bauc
lal

crediderinl,

aduiiraiiona

propierca

digiiam

mbv&

propbeiae Joatnti, qui major e babobaiur, IIOSI c r c -

, ,

diderant de ipso tesiificaii, quomodo sibi esarnt

, AxAojfijE

b a . L t i , 7.

Psal. c i x , .

10:7

ENARllATIO EVANGELIUM L U C J B . - C A P . X X .

108

; ciediiuri responsoro qua aucloritaie l^aec facial?

Qtiidquid "eniin
id orono poluistenl
" dixitset,
*
' illi~c a lumniari et reapuere, queinadmodum et JoaDnli
>\ , \
,

1 J

ermones,

1 1

qui clarior apud eoa babebaiur, re*

apaertioi.
CAPUT X X .

. '.

Parabola de vinea. De i*s1diose interrogantibut ob

censum. De Sadducwii resurrectionem nsantibu$.
De initrrogalione Je$u Pkaritatis facla.

* . * * zbr .

.


.

Y u a s . 9 - 1 6 . c Cccpit aotem dicero ad plebem

, \

parabolam banc : liomo quidain plaiitavii vineam,

c i locavit eam colonis, e l ipse peregre egii

mullo

. \

Cempore. Cumque osseiopporiunuin, misii ad colonot

servum, u l do fructu v i n e a dareot i p o i ; qui c-esum

* \ ( , emiserunt eum inaoem. rorsus adbuc

alierum

. \ ,

aervam

, , */ ,

coiituaieliif aflectum, emiaerunt ioanem. R u r s u s

miail. U l i vero bunc quoqae ca?$um, et

. \ ,

misil e l torlium. A t flli henc quoqua

^ .

iufliclta

Quid faciain? Miitam filium meom dilecium, forai-

vulnertbus

ejeceruiU. D i x i l auicro dominut

vinese:

-, * .

tan cum btnie viderinl, reverebutuur. Quem c a m

* \,

vidiaseiit coloni, cogiiaverunt iuira s e , dicenies :

, ,

Hic

ot noetra fiai b a ? r e d i u t : e l ejeciuin iilom exica

e s i haeree, v e n i t e ,

occidamus 452

Hlum,

. ,

vineaui, occiderunt. Quid ergo faciot illis dominue

v i u e * ? Voniet et perdet colonoe i s i o e , e l dabit v i -

; , \

neam aliis. Brevit quidem i s U parabola,

, ,

tamen

e i niagna noe docet : Garam

itiojia

quam Beus

,
\
- laiiiam erga
Hebreoe cxbibuit,* qoi
ab iniiio
fueruni
r " * - r *

"

-
* ? \ boitiicida; unum eaee Deum v e l t r i s et novae l e g i t ;
vocandas gentes, e i abjiciendos Judaeot. Y i n e a
, ,

, \ \

igitur iata, Synagoga

aoiem, Scribae et Pbarissei, qoi pneorant

e r a i Judjeornm : culiores

, |5 .

E s t o t UBusquitqae viuea, e i rdein agricola. U n u s -

populo.

* , \

quisqne eniin uoairuui seipsum colit. Ilanc igiiur

, \ , -

viucam eutu coilocassct agricolis misericora, pere*

, \ ,

gre profectua eel, hoc eel, permisii j u x i a libe-

rum arbitrium iagredi. Misil aulom diversoa s e r -

vot, propbeiasdico, u i baberot ?el parvum quoddam

, , ,

lucroui. Volebai enim de fruciu capert, oon f r u -

clora omnem; quid enim lucrifaceret Oeus ex nobi

^, \,

nisi sui agnitionem? llludauiem eiiam iioairumeat

fxtxpov. , \, ,

lucrum : atiaincn aaluieiii

nostram,

lucrumque

* j> noslruin, suum facil. Conlumeliie autom affecerunl

, ; \
mali agricol misaoa, e i ca?808 roiseruiK vacuoa,
, \

boc est, Sn laniam pervenerunl iugraiiludinem, u l

. *

non eoiuoi decllnaverint a bono, e i nullum fructum

% \ , ,

dederint, eed et mala feceriat: quoJ majori a o p -

\ , ,

plicio digaum.

suflinuitftenl : Fitiua

lgiiur c o m propbeis
roiililur.

cov

, \ ,

bunc reverebunlur. Forte

, *

fulorum quod

*> ,

pejos

tam gravia

F o r l e oiiiro, inquil,

dixit, non o l Sgnoraus

euin affecluri

easeui

quaui

p r o p b e l a t : sed illud dicii qiiod fieri debebal : de-

& , \,

bebant enim revereri illom. A l ilii utqno adeo non

^cVv . ,

u u i reveriti, ut etiam o c c i d e r i u t : qood in majorem

, \

eorum accusationem est, quia poaiquam alBrmavit

<>>9 , ' ,

Dcus bonuni boc csse, revereiiiiam baberi Friio, illl

. \ \

ol.u.e conlrari.'m tuleruni sentenliam. Haec auiein

TllEOPHYLACTi BULGAIll.E ARGIIIEP.

piopticlas w p c in Scriptnris iuvenilur : u l ,
ilicilur, S i forte atidtuiil. Nequc cnim illic ignurans

fuitiriiui iiB dicit, setl ue qiiidain praescienliani Dei

,, -

necessariaro

dicaut,

, , \

tititiir. Ejecium

101 . .

inobedieniias

i l c i r c t ) ejueaiodi vcrboram

c a a s a m , etse
figura

auleiu illum exira vineam, occiderunl. E x i r a v i -

, , .

iioam, cxpoui s o l e i ; exira Hicrqsalem: exira cniro

, ,

civitaieaiCbrislus paesus e t l . At quta eupra vineara

, ^

popalaiii, Jeruealcm exposuimns: quid ai magis

proprie

dixeriutut qaod occideril qnidetu

popalus

ipguni, ted exlra vineam, hoc e s l , non ipse stia

, *

matiu ei morlis fueril aucior. ted iradiderit illoui

Pilaio e i gcMibus? E l iia exlra vii.eao, boe c t i ,

'.

exira populi nianot paisus eai Cbrietus. Eieuitu

, \ ,

, >,
licebal bift occidere queinquam,

' unde niiliiuin

'

uibut
occisas
cft.
Nounulli
por
viaeam
inlellexc*
, , iua
runi 45S

Scripiuram. E x t r a Scriptaram

eaira

, , \

I a*Hs eai Dumiiiua. Illi euiai qui aon credideruiit

llofti, occideruul euai. Nani si credidisient Mosi c i

. ,

Scripiuris,

eaeqae

Scripiararuni

scrutaii

fuisseni,

Domiuaiti

uiique noo occidia&enl. Ilis diciis

protuliiei senieutiam eos ferendam, quod viu<a

toeanda tit aliis v i u e a culioribos, boc e i t , aliie

, , :

dabil boc beueflciuin

>, .

dicaaiur populos

roeus.

Vide auieiu quod bi qni dicuul Scriptnrani vincam

>, \ ,

este, magi assequi videniur eiis;;in, t*t binc na-

? .

nifcstam. Elocaia c t i cniin uobis Scriplura, ab

, , ' .

u e b r x i s snblala. Fidenter *utoui d i x e r i l q u i * cxinia

, ,

, 4
tpiritualia csse vineani qnamdam, sive iu Scripturis
f I legibus.sire acils et bisioriia aiia aint, qaibui . " ,
outnibu pritaU 1 Judtti, Ot nos fruimur.

, t ,

. ,
, 8 \ ,

^ , ?

, \
Y x a s . 10-20. c Quod cuiu audissvnt, dixerunl^

*\

. / 0 *

A b s i u ltle vero iiiiuiius eot a i i : Quid e s l ergo boc

, '.

quud s c r p i u u i e s i , ^apidein qtieiu

reprobaverunl

aj.UlicanUs, is faclus c s i iu capul anguli;

oinuiv

: ; ~'

ctcidtrrii super lapidtm illum, conqaas6abi(ar:

' , * * \

sut>er quem autem cadei, dispergei iilaiu? q u -

, . \ ,

n baiil priiicipcs aacerduluin e l scribas hijicero iu

\ '

itlutii iuanus eadeui bora, c l limueiunl

} , \ .

populuai:

co^no^eruiil eniwi quod iiiipans dixisset parabolam D ,

bat.c. Licas quideai, ul aiuUs, iuquii d h e r c Doi; iiiuiii. quod cloiniiitts vincx perdilurus %\t ii gratos

., > ivincaui daiurtis abis. Quod rum auaisbei.l

, \

PbatisaH, dixerunl, Absit. Mallbaeu^vero alilrOicil:

, &.

ucuipenuod iulcrrogavcril eos Dominus: QuiUfaiiel

. ;

agricoho <:ii8 ciuituiius viuea ?respoiiderinlquc J u -

CIJKI, ac diverhu : 5laios male perdei illos, ei vineam

daiurus esi agricolis aliis. Nuuquid ifciiur contraiii

.;:9 ,

S K I U ? Absil. Uirumque eniiu faclum fuisse verbtinilo

;, .

est,'etquod seciinduiiiAiaubxuai seuieiniaiiiipsi i t i -

* < . ^;

Jerini,etddudeaiiiii.advertcrinl quo lcndalparabola,

, \

i l <iuod tie ipsis d k l a bil : ac ileiuin dixeiiui boc

', -

<|i>oJ Lucas dicii, neaipe, Absil. Quid

tgiiur Cli i -

ailJucii t*l aliiul iesfiu;oii:ti-u r x David,

Uaill:. ,

iO

Lijii-

.; 7; , '. ^ ^

^, : : ,

, ,

1041

E N A I I R A T I O I X E V A N G E L I U M LUCjfi. -

CAP. X X .

t04>

. ; \ dem qutdem seipsitin n o m i n a i s , xdificnntes auiem

,

doiiorcs ipsoe : quemalmodum

iEdiifcanies parielem e l linienies absque lempera-

ct Ezecbiel d i c i l :

\ , ,

tura, boc est, qtii adgratiam loquiiuiur, e l cooperiuni

\ , ,

delicla poptili, et veluti in superficie viiia

, \

tiiiiunt,

populi

velui parieiem quetndam. Quomodo ati-

lero

, . -

Hic noa eat ex Deo. Doas

dicii : Unam aniraarum itlorum iu quam

. ; *

bant acandatizaii: Oinnis entn) qui ceciderii super

, \ *

lapidem

lis, quam conieinptus iile lapis eis aiiulerit. Snpcr

rcprobavenint lapidem illuin ? quia dicebani :

auiem perdiitunes

isium , coofriiigetur;

enim

aherant

bic

incide-

capiiviia-

quem

, , * -

igiiur dbaiJuerunt Judsei, e l disp*rsi snnt, sicul

ceciderit, dissilire illuin faciet. S i c

. / , \, , .

paleae ab nna area Judaese in lolum 454

, - '

Observa autein

, , ,

lapidem, hoc est, scandalizaii s u n l , deinde

. ,

cecidtt super eos, e i ulius est illos : pracedit enim

, , -

peccatum metrai, detnde sequitar et justa Dei v i n -

, ' * ,

dicta. V c r u m Judaei quidem reprobavenini lapideiti

mundani.

quod prius ceciderunf

supcr
tapts

\ * ,

isium. A t lapis ille e r a l pulcber et eieciut, fta ut

' ' . '

el in caput anguli s i l positus, e i conjunxeril

rieies, c l univerit veiera ac n o v a . E t quid rouliie ?

, ,

Oportebal illos audire

, \

nuui ip uin sanctificate, e i ipse e r i i vester limor, e t

pa-

Isaiam dicenieni : c Domi-

\ , .

non impingetie in illum ut in lapidem offensionis, et

peiram scandali . A t illi sciciueo quod

, \ ,

ipsoe

cuin, eiv nisi

, *

parabolam

propler

d i c a l , consilium iaeuol conlra

fuisset timor

populi, oiiam

manue

. \ , ' Q injecisaenl in eum. E t conteutpserunl quidem lo , ' , \

gem quae d i c i l : Innocentero et jusiiim uon o c c i , \
des. Timuerunt autem e i repressi lunt a meiu bo' . , \

miuum, ne manifesle invadant euui, sed clam e i

denuo insiJianiur.

, ,

,
, .
c ,

VPRS. 2 1 2 6 . E t observanles emiserinit insidfa

, -

tores qui se juslos simularent, u l caperent eum ex

aermone, iraderentque ilhim principaiai et

, \

. \

, * , ,

lati praesWis : e i imerrogaveroni

poics-

eam, dicentes :

Magister, schmis qaod recie dicis a c doces, ntse

, \ , ,

respicis pereonam, scd viam Dei cum veritale do-

' ' .

cesrlirel

, ; .

Intellecta autein Hioruin

nobis tribulwin

dare Caesari, an non?

versutia, dixii ad eos-:

, & Quid me leulaiis? Oslendile mibi denariuin. Cujos

;

babel iuiagiiiem et

inftcr plionem?

Respondenl^s

\ ; ,

d i x e r a a i , Caasaris. E (

. *0 *

sunl Ca?sari8, G x s a r i : ei quae l u n l Dei, Deo. E i

, \ .

non potuerunt verbum

ait i l l i s : Heddiie ergo qtia*

ejue r^prebendere

coram

populo : e l mirati saper responso ejue, obmulue-

rutiu Laqueum paraverant Pharisaei, queiti

, .

diflft-

ctle, u l sibi vtdebaiur, effugere poterai Doioinus :

, ,

Red comprabeiisus e s l Hlo pes eorum. Vide enim

malitiaro. Nam s i quidem dixisset dandum

iriba-

. , ,

tum Caesari, accueaesem eum apud populum

quod

, ,

in serviluicin redigere sitideai genteiu quic semea

, ,

Abrabse sit, e i nuliius eerviluli obnoxia : sin probi-

U a . v i i i , 13. 14.

1343

THEOPHYLACTI BULGABLB

ARCHIEP.

1014

bulstei dare, Stertin ad prxaidefB 01 aediiiooura c l 61 ,

, .
iraxisaeot. Yerum tpso laqueoa o e r o effugit * i
caprea, quo aomino ipum io Canlicis appeltavit

, ,

t p o M a e i docei ut ei qoi potletiatem habet

'^ , ,

sxpor

corpora nottra eorporaliier tabjaceamut, aWe r e x

ille t i t sive tyranntjs, nihil enim boc oobit nocel

epiritnaliier beae placeamaa Deo epirUaum.

ReddUoettia, Inquii, quae Caesaris t o n l , Caesari, et

' , ,

qua? aant Dei, Doo. vide qoia oon dixlt, daie :

, \ . \

ed reddite. Debiion Igiuir, inquit, e a t : reddiie

, , ' '. , \, \,

igitur debilon. Cusiodit la priuceps tuut ab bo#-

tibus, vitam luam paeaum

, *

facit : debea iiaqoa

oi pro his iribalum, p r e s e r i i m curo tt iptum qitem

\ ,

profert nammom, ab illo ipto babea. Igitor namiaaia

\ , , , ,

regit iierum illi redde, inlcrim aoleai 455 libi 1

craris, qood per ipMiro, qoc viue debila sunt, praeaun-

. *

tor. Sie denique e i q u Del s a n i , Deo tuat reddeoda.

, \

e i , juxia mente

* \

operane: dedit tibi raiionet, reddo ei illam, no

Dedit Ubi u>entem, iUam redde

. ,

fiat bralis iniiptauibue sirollU, ted faciat omnia at

~ . ,

raUoaaJU. E t in summa, dedii tibi aoiaaam et c o r -

p u g : omnia rcdde e i , e l imagioem

fuam

retiHue

, ' -

ci por fldem, per spetu, perqoe ebariutem inceden*.

. \ , ,

Sane e l aliier reddondi t u n l C a n a r i , qnm Cseaari*

, \ -

euni, unatquisqoe

, ' , '

eoim nottraro inaginem Del

geslai, vel principU mundf. Gum igilur aimHet nos

. \

feoerimof C&tari, faeii fllil diaboli, itnaginem i j u s

*}

gostatiles, illaai reddere ei oportet, et abjieere : til

, . "

babeal q u a s u a , e i nihil inveniat in nobif qood

, \ ,

proprie raam i t t . Ita e i imago Doi tarvator a noblt c , ,

itieonumioaia. Idcirco et Paulut adnonot, t i c u l
^ ' ,
porUvimoe imagioem t e r r e o i , i u poriemet e i
, \
iniaginem
le

caleeiU;

veierom

et alio loco :

Deponen-

boroioem . Quod boc loco diciior

, ,

roddi, i d apod Paolum dicilar deponi : e l qood

. -

bic inago Cassaris, boc illic imago

* .

terreni p e c -

catoris , Adae scilicel, ae veterie bominis.

Nara

Unago torrcni nibil aliud quara eorropiio et pecca-

, \ ,
ot non ,
regi. Porro non poiueraoi Pbaritasi oomprobendero
. ,
l a m , qood babuimos

aasimilari aposuue,

Jefam in eerraone coram popolo ; bie enim maxirae

, , \ , -

conabantur, u i apud populuro ipsum accosaro valo-

, .

reni, qnod illam servituii Romanipopuli sobigeret;

aed efficere oibil valoerunt, propior

* , -

excolleoien

ipsins sapieoliam.

, ,
* ,

t Accesaerunl autem quidam S a d -

, -

ducaeoniro qoi neganl etse retorroctionem, et i a -

YEXS.

Motea

* , , '

s c r i p i i i nobis : si cujus frater moriuof fuerit babena

terrogaverunt

o u m , diceolea : Nagitler,

, \

u x o r e n , itqno sine Hbtris mortaus foerit, n i acci-

, ,

piaitVator ejus uxorem, e i aoacitet aemon fratri

auo. Sepiem ergo frairea eranl, e i primue accepk

, ,

uxorem, a c moriuos ott tine l i b e r U : et accapii o-

, \ ,

eandaa illam, e l ipao rooriuut est eioc liberis : e i

, \

lertios accepit l i l a m , aimiliier e i cateri sepiem,

, \ , \ ,

1015

E V A N C E U U A l L U C B . -

CAP. X X .

1046

. "^ \ . nec rcliquerunl libcros, et inorliii sunt. Novissiina

, ;

omttiiiin moriua esi et miilier. In resiirreclione orgo,

? . \ ;

cujtis c o r u u i c r i l u x o r ? siquidcm sepleiiKbabiieruiti

1 01

eam

* ^

hujiis saecnli ducunl uxoree, et uoptum

, \

itli vcro qui digni babebiiiitur sxculo illo, e l r e s u r -

uxorem. E t reftpondens

a i i iltis J c s n s : F i l i i
danlnr :

, , .

redione ex morltiis, ncque d a c u n l uxorcs,

, , \

ntiptum dantur, neque

eaim

ultra

iieqtiu

mori possutit.

\ , . "

j E q u a l c s cnini angelis sunt, e i fllii suiii Dci, ciim

, \

siiii filii resurreciioni*. Quoii vero resurganl

, ,

(ui, et Moxea oslcndit juxla rubnm, cmii dicii DoDeum

iiior-

, *\ .

miiinm

, / . *-

Jacob : Dcog auleni uon e s l ntorliiorum, sed vivo-

Abrabain, e l Deuni h a a c , e l Dctim

r u i i i ; otnnes euiui illi vivout. Hespondeuiee

, .

quidam 456

autem

Scribarum d i x e r u n t : Magistcr,

, - d i x i s i i . amplius non aiidcbaui

bcne

quidquam

, \

imerrogare.

Ciriua3 feceranl Saddiicasi, non credcntes

, , \

c i i o n e n i : cogitabant eitim futuram corporaleni v i -

laiii

, .

resnrreciionis dogtna calumniantet, s l u l u m

narrationem Ongunt: unde Doinimi

, \

> ,

| , \

> Iuvalidaiu

cuin

in resurreciioiie.

fumlainciUiiin

Ideo

lanquain

sttse doresurreabsurdum
banc

fuiidamenium

eoruin slaiim concustii, e i omendit quod non sit

corporalie vita l u n c : quo fjclum, u i dogmaorum,

, ,

etatim obtusa

, .

eoiiciderei. E r r a l i s eniiu, iuquh, neaeienies S c r i -

opiuioue,

ct invalido

fundamenio

pturas, sed invertenles seneam caruin. F i l i i eiiiiu

, \ , \ -

bujue steculi generanl et generaittur, oxores dacuut

, ,

c l Duptum danlur, hoc e s l , in nupiias traduiiiur :

\ ,

Q tilii vero sascuii illitis nlbil lale

, '

enim u l t r a mori
(

faciunt,

possibile est. Proinde

ncque

non illic

\ .

fiunlea

quae in nuptiis, scd angelica ct divina vita

, , \ ,

681.

eniin

nuptia?, ideo et mors. lllic auicm morto

quia uupliaram ueus ? Nuptiae ctiiin aaxiliam viiae

tnorialia, e i iinpleiio ejus quod d f f i c i t : ubi autcm

Hic

quia mors,

ideo e i nupiise:

ei

quia

abolita,

, ; ,

nibil deiicil, quid pus implente? Paree ibique suiit

. ; *

angelis, oi lilii Dei. Q u a r e f Quia reeurrcctionis filii

. * 0 , , \,

s u n i . Quod auiein dicii, talem seiituni babet: Dixi,

, xft

iuquii, illos filios Dei, eo quod nibil corpoream

gciitiraiioae eorum vidcatur, sed oninia d i v i n a t i n t .

, , , :

Noque c n i n i i n resurnviioue praecedii v c l toinis, vel

seiuen, vcl uterus, vel impra>gnalio: sed D c n a e s l qui

.
, U > .

\ .

gcncrai corpora nosira iuodis quibua

ipae scit. E l

D proiadequia Dcus Cil qai operaiur in roMurreclione,

roerilo

lilii Dei dicunlur qui cx resitrrcctione n a -

sciiutur. Subdii aulem rationibue eiiani S c r i p i u n c

U siimoiiium. Mosee euiin inquil dixisae eibi Dcum

ex rubo ; E g o s u m Deus Abrabae,eic. Quodsi omniuo

, .

evauuisseni pairiarcbae, e i non vixisaenl,apud t>ctiiu

, ,

in spe reaurreciioiiis, non uiique dixUsei

, * . -

Ego sum : sed, E g o e r a m . De rebua eiiim pordiiia et

Deus:

corrupiis diccre soleinns : Ego cram domimts biijus

* .

et biijtis rei. Niinc

, , \

oslondit

: *

autem

quia d i x i t : E g o euiii,

quod s i i viventium Domiitus et Dcua, e l

omnino corruplorum,

etiamai moriui inl, sed

, ,

ape rcsurgendi vivunl : aicul e l Adam

( , \ ' ,

tcbat, aiianicn ntorlalia e r a l , nain ab ip>a boua

, ' , * , -

qua coiucdii, morl d i a b a i u r .

quanivis v i -

Cotifiibis anicin S a d -

1017

HH8

T H E O P H Y L A C T I B U L O A R L E ARCHIKP.

d a c s i f , approbaveruiit dklura Jtisn Scriba?, ulpole . , ol ,

advertarti illorum, gaadeolet illot victot.

, \ .
? i m s . 41 47. t D i x i l ' aateai ad illos : Quomoda

dicont Chritiom flliura esoe David, e i ipse David

, \ - }6

dicit in libro Pealmorum : D i x i i Dominus Domino

, ,

rooo. Sade a dextris meis, donec ponain inimicoe

, 6

tuos tcabellum pedom luorum? David ergo Dorof

; , \

nom 457

quomodo filius ejue cst?

; ,

Attdienie vero cqncio populo dixil discipalis suia :

i l , u m

ocat

Cavete a Scribis, qui volonl anibulare in ftlolis, e i

, \

amam aalulailones in foris, a c primat caihedras in

. , \

Synagogig, oi priinos ditctibitus in couviviis: qui

, \

devorant domos viduarom, simulaniea longatn o r a -

, ! -

Ctonem : bi accipienl majorem condennaiionem. > ^ , \ ^ . Ad passiooem propediem acceseuras, suara praedicat

diMiiiuiem : idque

non admodum aperto, n t c j a -

clanter, tad modeste. luterrogat enim illos, e i porplexos reddit, siaitque raitoclnari quid
noum. David

\ ,

, \ \ -

cooaecia-

, U . $

e n i m , i n q u i l , Domiaam vocai, et

, \

quomodo tilius ejus ett p a r u s ? E r a t enim et Oliua

. , \,

Oavid secundam carnem, sed ol Deot ejus. Mi autem

, \ ;

eolam filium David etso opinabanlar, ideo opioio-

uetn

evertit, qua puUbant fllium Davidii

eoloro. Decaral itetn quod non $ll advoraarios Deo

eoram

P a i r i , sed multam eum illo babeat concordiam, s i -

, \

qaidein inlmicoa ejut bomiliai Paier. E l Iiaec qoidom

ScribJa dixii. Quia

auiera ditcipoloe

magigiroe

orbis miait, meriio eot admonci ne imiteotur P h a - . risseorani arrogantiam, e l ambitiotam mentero: et

. \

fimpliciier ne cogifant quoroodo placeaot

bomioi-

bus. Nara taluuikmibaa fori tiodert, adulaniiani

occorreeiibogeet, elopinionem probiutit venaniium,

, -

banc occaiionem ad congregandaa

divhias a d -

mtuentiura : quin e l bi vidaarum domos devorant,

, \ -

voniri dediii, ti uhra qnam opus s i l iiuumuol, et

, \ ,

pranexlaa qoaii p i u l e s l . Preces coim et utililalem

. \

animanim praiexente*, non jejuoium docent, sed

, , ,

cbrioiaiom et gastrimargiam : oi propierea accipieot

\ * \

Oinpliorem condemnaiionem : quia noa soluni fa-

. \ *

ciunt malum, sed p r a i e x u n i procce, et piam taoae-

, , ,

alalem ae virtuiem

peccaii.

\ , \ , ,

P r a p U r e a saxo graviue siinl puniendi, at qui rero

, .

faciuot

pratextum

hoaeaum calomoijt reddont obaoxiam.

Oporiobal J J \ . \

aaae miaorori viduia, illi auiem 451 domos earuni

; , \

iugrcdionlur quasi per longao precea beaedicanl :

. . \ ,

iuierim viduas in pnesenifa illoram muhot cogunuir

\ .

bumptas

facere, quo fli u l cxbaurianiur illaruin

UJviiiae^

* ! ,
-
,
.

CAPUT XXI.

. '.

De muiiere cum duobut minuiit. lnterrogatio de

uliima con$ummaiione. De obtidione Jeruialem
el quod Christus prcedixtrit discipulis ejut va$titattm. Dt $igni$.
%

V s a s . 1 4 . c Resptcicni autrni vidit qui miticbaat munera sua in gaiopbyuciuui

divilco. Yidit

^.
.
7*
,
"
' . -

'
. ; -

10i9

E X A K R A T I O 1N E V A N G E L i U M L U C A . -

1050

C A P . XXI.

pav . \*! - auieni e l quamdam viduam pauperculam m i l i e u ^ m

,

illiic aera minuia duo, e i dixit : Voro dico

qiiod 458

misii.

niiaeruni in munera Dei, haec aoteai ex penuria sua

vobis

. "

h 3 e c

pauptr plus quam oiimea

Nain omites bi ex eo quod ipais cxuberal,

, . !

aniversam subetantiam quatn habebat, mis-il. Gazarti

ttiesaiirumdicunt. E r a t iiaque tacer ihesaurus qnem

, \ ,

pii coniribuerant, quo ulebaniur ad apparalionem

, \ -

et necesearia eacriflcii, et ad ornainm le pli, p a u -

, . \ ,

pertinique alimoniam : quamvia e i de boc postea n e -

goliaiioitetn fecerunt sacerdotea, dislribueutes t b c -

, .

saurum uon in ea ad quse conlribulus fuerat. Laudat

igiitir Dontinus viduam supra onines, qaod ex pe-

nuria sua toiaat suam substamfam dftderal. Nam bi

. \, \ .

duo

oboli ei.si

parvi

videbantur,

aliamen 'lolas

' - viclos cx mendidimonio eral. JHdua euim erat p a a * . '.-

per. Ne(jMc enim Dominus mercedem redtlei respt-

: , , > ,

ciens ad id quod daiur, fed ad id qtiod deficii

' .

Igilur plura diviles in domibtts rciiaqoant, parvaqae

, \

ac pauca offerunt : baec autem lolam domtim e v a -

. , \

c u a v i i , nibilque sibi reltquil. Horito igilur dignior

?.

e s l q u x laudetur, quam illi. Intellexeront qiiidam

. -

omncm animam expoui po^se per vidnam, q u priore

viro, boc est, veleri lege, relicto, nonda.n

* ,

Dei copulata,

nutic

fidem

ac parvam, ct pro sua mensura,

* \ appa*

6 \ *

\ .

Vcrbo
afferat,

ccnsciemiam puram habnis. U I simplioitcr in viia

\ -

leiiuem

is<a pro arrbaboiie

e l tlocirina appareai inculpata. Opus cnini eeictfin

' fide e l bonam

, \ (10) ,

conscieuli?m, scu vitam reciat af-

ferre ( ) : e l st s i c accesscrit quts ad Deam, videiur

, C miuero pius oiunibus, qui eraditione sunt diviics,

.
e l genlilium f irlulibus abuiidanl.
c ,
VEBS.
E t qnibuftdaut dicentibot de lemptu
\ , *

quod

, ,

d i x i i i E x bis quai videlis, venienl dies iti quibLa

, .

non reltiiqiieiur lapis super lapidem qni non d i r u a -

pukbris

lapidibuf ac donis oraainpa

esset,

, * , ;

lur- Interrogavcraiit aatem illum, dicenles : P r a >

, ; *0

c r p l o r , qnando haec e r u n l ? e l qnod signura quando

' . \

ista futura s u n l ? A l HTe d i x i i : Videte ne seduca-

\ , ,

mini.

* -

cenles :

. " , \ -

quainiai illos. Caelemm cum audierhls bolla et tedi-

H u l i i enino

venient enb nomlao

E g o , e i tempus Instat :

meo d i -

ne igitur s o -

, . ,

lionee, noliie lerreri. O p o n e i enfta prius b c

> . -

sed non siatiol AnU. T u n c dicebal i l l i a : lneurgct

fieri,

\ , > \ - geui conlra gentem, et fegmini adveraaa rfgnuni,

, , ),
ei terrasmoius magoi e r a u i in singulis locia, et f a , , \ '
n e$ a c petlilentiae, lerrieul&nfeiklaque et aigna de

. -

coelo magna erunt. Merito Domiuus p r s d i c H nonc

\ ,

de Jeruealem subveraione, quonlani propo erat ut

, , , ' \

crucifigeretur, ut sit e l boc magnum

; * .

ipsum esse Deum.

"
Itpo

Unde,

quibusdam

argnmenium
laiidamibaa

strucluras templi, et qua? in Hlud oblala r a n l :

\ *

opinor auiem illum dc sculpiis e i loroalis loqui, u i

Ex

collatione codd.

( 1 0 ) Cinld. 26 e i 34, " . \,

e i . : e i v , , \'\ ,
. \ , . . .

V e n e t . S.

Itfarci.

c S c u vii.ini batwre, sen, nt simplicins dicam, tum

iu doctrina, iiim hi inotibus recium ease. E l l i
eic, e i c .

( l|t L u l , $i*m\x$ i m p l i c a t u s . DOSUMI vorba, M vitam reclum

afme.

10

THEOPHYLACTI BULGABLB ARCHIEP.

ad prXtfideo) sediiioeom c l 6 ,

bulstec dare, i i e r u n

iraxisaeul. Y e r a m tpso laqneot ooratx effugit at

caprea, quo momine ipsum io Canlicis appellavil

, ,

*, e i docei u t e i q a i poatetutem babei saper

' ^ 4 , ,

corport notlra corporaliier sabjaceanius, eive rex

ille e i i , eive tyranoas, nibil enim boc nobtt nocet

, ,

at

tpiritnaliier beae placeamas Deo epiriluum.

RedditeeaifD, inquii, qna* Caesarie aunt, Caesari, et

. * , ,

qua* aonl Dei, Deo. vide qoia non dixlt, daie :

, . \

atid reddito. Debiiom igiuir, inqtiit, e a t : reddiie

, , '. , \, \,

Igiiur debilam. Gustodil lo princept luoe ab boo-

tibue, v i i a m

, *

ei

pro

laam

pacaum

facit : debea iiaquo

bis iribularo, pneserlim cum et

ipsam

profers nomraoro, ab illo ipao babes. Igitor

, , , ,

n u m i f m a

regia i l e r u o a i l l i redde, i n t e r i m aaieaa 455

I o

craris, qood per ipMiro, q o c i l e debiia suol, pnetiantor. S i c deniqae e i q u Del i a n t , Deo toat reddenda.
Dedit libi roontem, iltam redde

quem

. *
, \

e i , Joxta menten

operana: dedit tibi raiionet, redda ei illarn, na

. ,

Bae b m l i s i n s i p i o n l i b o e s i m i l U , ted faclat o m n i a

. ,

E t in samfna, dedit libi animam e i cor-

ratioDauf.

p u t : omnia redde ei, e l

euaro resiHae

, * -

ci par fidem, per fpem, perqoe ebaritatem iocodent.

. , ,

Sane tt aliier reddendi eunl Caraari, q n C-etaris

, -

suni,

, ' , '

anatquisqaa

imagioem

eoim nottniin inaginena Del

vel princlpis mondi. Cura igilar timiles not

fecarimof Csetari, faeti fllil diaboli, imaginem ejus

gestat,

gostaoles, illaaa reddere ei oporiet, et abjicere : n i

, . "

babeat qua* s u a , et nihil inyeniat in nobli qood

, ,

proprle w o r a ait. I u ot imago Doi aervolor a nobia C , ,

Micoalanioaia. Idcirco ot Paulut adnooet, t i c u l
^ * ,
porUviiDaa imaginem l e r r e n i , i u portemos et
,
iniaginem
tei

cceleaits;

veterom

et alio loco :

Deponen-

bonainom . Quod hoc loco dicilor

, ,

roddi, id apad Paalam diciiur deponi : e l qood

. -

bic

(erreni pec-

* .

caioris , Adas teilicol, ae veterit bominis. Nam

imago Cassaris, boc illic Imago

Unago lerrcni aibil aliud quam corruplio e i pecca-

, ,

iom, quod babuimos assimilari aposuue, ot aon

"

regi. Porro non potaeraat P b a r i i c i comprebendero

. ,

Jetiiai Sn sermono coram populo ; h i c enira maxiroo

, , , -

conabantur, o i apad populum ipsum accosare valo-

, .

reni, qaod illaro serviiuti Romani populi subigerei;

aed effcore oibil valueruni, propier excelleniem

* , -

ipsing sapleoliam.

^ , ,
' ,
.

VEKB. 27--40. Accesserunt aulem quidaro S a d -

, -

ducaeomro q a i ueganl esse reaarrociionofii, et i a -

Motea

* , ,

scripait nobis : si cujuefrater moriuot fueril babeaa

terrogaverunt

eura,

d i c e o i e t : Nagitter,

uxorem, itqoe sino Hberis m o r i a a i fuapit, a i acci-

, $ ,

piat tralor ejue uxorem, e i aatciiei semtfi frxtri

suo. Sepiom ergo fratres eranl, e i primoe accepk

, ,

uxorem, a c moriuoe ott aine l i b e r U : et acctpii s e -

, ,

eandaa illam, e l ipao rooriuag eat tine liberis : et

tartiae accepit iilatn, similiter e l caHeri ecptem,

, , .

1 Car. x t

44.

Colow.

i u , 9.

1015

EVANGELIUM LUC.E. - CAP. XX.

1046

\ . . ec rcliquerunt libcrog, e l moriui

sunt. Novissiuia

oniniuiii morhiaest et n>nlier. In resurrectioiie crgo,

, ;
. \ ;

ciijns c o r u m c r i l u x o r ? siquiilcm sepieiiKhabueriiiii

0 1 \

eam

\ * ^

Imjiis saeculi ducaiil uxore*, el noptum

, \ >

illi v c r o qui digni babebuntur sxculo i l l o , e l r e s u r -

uxorem. E t respondens

a i i illie J c s t i s : F i l i i
danlur :

rcciione ex mortuis, ncque ducunl uxorcs,

nnpium dantur, neque

, , \

eiiim ultra

uequu

mori possutii.

\ , . "

Aquales cnim angelis s n n l , e i fllii s u m Dci, ciim

\, \

siui filii resurrectioni*. Quod vero resurgani m o r -

, ',

lui, et Moxee oalcndil j u x l a rubum, cuin d i r i i D o -

, %\ .

minum

, / . *-

Jacob : Dcus auieni non osl iuoriuoriMti, *ed v i v o -

* *
*

Abrabain, e l Deiim L-aac, el Dcum

riim ; oinnes enitii illi vivout. Kespondeuiee atitein

, .

Deum

quidam 456

>

Scribarum d i x e r u n l : Magisicr,

-m-~T

. , \

d i x i s i i . E l auipliut non audcbaiil cinn

inlerrogare. luvalidam fumlamoiUutn

Clrinae feceranl Saddacasi, non credcutes

, ,

c t i o n c m : cogilabani enim

laiii in reeurreciione.

, .

restirrectionis dogma calumnianiea, tultam

lurraiionem

, \

fiaguui:

liciie

quidqxam
snai doreturre-

futarani corporalom v i -

Ideo

lanquam

unde Doininu

absurdum
hanc

fuudamenlum

> ,

eonun

xfl | ;, \

corporalie vita l u n c : quo fjctum, u l dogmaoruin,

staiim concassit, e i ontendit qood non s i l

, ,

stattiti obtusa

, .

eoncideret. E r r a i i s eiiim, iaquii, nescieulea S c r i -

opiuioue,

c l invaJido

fundameiilo

piuras, scd inverienlee sensum c a r u m . F i l i i euiiii

, , -

bujug sasculi generan! et gencraifinr, oxores ducuut

, ,

c l nupium dantur, boc est, in nupiias tradanlur :

\ ,

Q ulii vero saeculi illius nibil lalo

, '

enim ullra mori

faciunt,

possibile o s l . Proinde

ncqtie

non illic

\ .

flunl ea quae nnpiiis, scd aiigelica ct divina v i u

, , \ ,

681. H i c enim qnia mors,

. ,

nuptise, ideo et mors. lllic aulcm morte

quis uuptiarum asus ? Nnptfce cnhn auxilium viias

ttiorialia, e i iinpleiio ejus quod d f f i c i l : ubi autctn

ideo e i nupiise : e i qnia

abolila,

, ; ,

nibil deficil, quid opus implenle? Paree ilaque sunt

\ . ; "

angelis, e i lilii Dei. Q u a r e ? Quia resurrcclionis fllii

. * 0 , , \,

s u n i . Quod auiem d i c i i , talem seneiini b a b e l : Oixi,

, ! xft

inquii, iltos filioe D c i , eo quod niliil corporeum in

, *

gencraiione eoruui vidcalur, eed oainia divinaainl*

, , ,

Noque cnim i n resurreetione praecedit vcl t o i h i s , vel

semen, vcl u U r u s , vol imprapgnatio: sed D c u a e s l qui

. \

gcncrai corpora nosira inodis quibua

ipae scit. E l

, D proiude qnia DCIIS mt qui operalur in re>UTrccllonc,

merilo iilii Doi dicuntur qui cx resitrrcctione u a -

scimlur. Subdii aulem ralionibus etiam Scrip(ura)

> .

Usiiinoniiiiii. Motea enim inquit dixisse eibi Dcum

, .

ex r u b o ; Ego suin Deus Abralue, etc. Quod si omnino

evanuisseni palriarcbae, et non vixisacnl,apnd DCIIIII

, ,

in spo resiirreciionis, noo uiique dixisaet

, ' . ' -

Ego 8um : sed, Ego eram. De rebua eiiim pordiiia e l

Deua:

\ \ -

corrupiis tliccre soleinus : Ego erann dominus luijus

* .

el bujtis rel. Nunc

, ,

ostondit

, : *

omnino cornipiorum, etiamsi moriui s i n i , sed

autem

qtiia d i x i l : E g o suni,

quod s i l vivcnllum Dominus et Dcue, e l

, ,

ape rcsurgcndi viviinl : sicul e l Adam

<*>, \ " ,

tcbat, allanicn

|<>, \ ' , * , -

qua cotncdit, iuorl d i a b a i u r .

quanivis v i -

morialis e r a l , nam ab ipsa boua

Confiibis autcin S a d -

1017

THEOPHYLACTI BULGARLB ARCHIEP.

W4?
. -

dttfftsie. approbaverunt dlctura hxu Scriba?, uipotii

, ot ,

advertani illorum, gaadeale* illoa viciot.

,
.
?xmt. 41 47. t D i i i i ' auloai ad illos : Quomodo

dicanl C h r i s i a m fiiium esotv David, e i ip$e David

dicit in libro Pealmorvm : D i x i i Dominot Domiao

, ,

n e o . Sede a dexcrif mels, donec ponam intraicos

Uioa acabellum pednm luoriim? David ergo Doroi-

; , \

nooi 457

i , , u m

o c a t , ol quomodo filius ejus est?

; * ,

Audienie vero cqncio populo dixil discipalis suis :

Cavete a Scribia, qui voloal ambulare in iiolis, e i

amaui aaluUiionos in toris, ac primat caihedras in

. , \

Synagogit, e i primos diacubitus in conviviis: qui

devorant domos viduarom, simuianiea longatn o r a -

, ! lionem : bl accipient majorem coadeiiinaiionem. > ^ , . Ad passionem propediem accessanis, suam pnedicat
. ,
dmaiialetn : idque non admodum aperie, n o o j a ,

ctanter, tad modeste. Interrogat enim illot, et per-

, \ \ -

plexos reddit, finilqoe raiiociaari quid

conaecta-

, . $

e n i m , i n q o i i , DomiBtjm vocat, et

Doum. David

quomodo flliua ejus e i l p u r u s ? E r a l enim et Oliut

. , ,

Oavid secuodoro camem, sed e l Deos ejus. Uli autem

, ;

eoluro OHam David etao opinabanlur, Ideo opioio-

, \

uetn

eoram

evcriit, qna p u U b a a i Aliam Davidis

aolum. Declarat ilem quod non ait advertariug Deo

P a i r i , sed moltam eom illo babeat concordiam, e i -

qoidero inimlco* ejut h a n i l i a i Paier. E l b * c qutdom

Scribia dixit. Quia

auiera diKipoloe

magiitros

orbia mitit, merito eot admonot ne imitealur P b a risseoram arroganiiaro, e l ambhiosam racnlem : et
simpliciter ne coghent quoroodo pUceant
b u i . Maro saluuikmibas fori alodere,

bomini-

adulaoiiuat

oceorreoiibotosi, etopinionem probiiatit venantium,

t e l baoc oeeasionem ad congregandas

diviiias a d -

mlitenlitifn : quin e l bi vtdaarom doroos devorani,

vonlrl dodiil, e i ullra qnam opos s i l iniaiminl, et
prapiexlui qoaii p i u l e t l . Preces cnim e l otiliiaiem
animarum pneiexentes, noo jejunium doceni, sed
cbrietatom e i gastrimargiam : et propierea accipienl
ainpliorom conderouationem : quia non soluni faclunt malujn, ted praBiexonl procet, e i piam honealalem a c virlutem

facloai

pr^lexiom peccaii.

f y a f i a r e t saao gravioe s n n l puniendi, at qui rem

hoaeatam calamola reddunt obnoxiam.

,
,

. . ;
,
, .

, , ,
. '
, , ,
*
. , , ,
, , ,

, ,
Oporiobal jy .

aane miverori viduia, illi auiem ^51 domos earuni

ingrediuniar quaei per longa p r e c e t , bepedicaiii:
iuierim viduas in pneseoiia illorum mulios cogunuir
^uniptof facere, qoo flt m exbatirianiur illarain
cliviliae^

,
. . ,
.
* ,

,
.

CAPUT XXI.

. '.

De muUere eum duobut minutis.

Interrogatio
de
uliima cvnsummaiione.
De obsidione
Jerusalem,
el quod Chri$tu$ pradixtrit
discipulis ejut vu$iitalem. De tignii.

.
7,
.
.

Yaas. 1 4 . < Respicicnt auirm vidit qni mii

'

icbaat manera su.i iu gaiophyuciuin d i v i i c i . Ynlit

: . -

1049

EXAKRATIO I X EVANGELiUM L U C A - CAP. X X I .

1050

. ' auJeiii c i quamdam viduam pauperculam milieu *m

,

illuc r a minuia

duo, e i dixit : Vero dico

qnod 458

misit.

migeruni in miinera Dei, baec aatani ex pemtria sua

v l c l u a

vobis

. "

h 3 e r

pauper plus qoam oiimes

Nain omties hi ex eo quod ipsis exnberat,

, . -*.

aniversam substantiam quam babebal, misii. Gazarti

I ,

tbesaurunidicunt. E r a l iiaque tacer ibesaurus qiiem

/ , ,

pii contribaerant, quo ulebahtur ad apparationem

, -

ei necessaria sacriilcii, et ad ornainm ten pti, p a u -

>, ,

pernmqoe alimoniam : quamvie et de boc poslea n e -

gotiaiiouetn fecerunt sacerdotea, distribuentes i b e -

, .

saurum non in ea ad q u s coniribulos fueral. Laudat

ighur Doniinus viduam supra omnes, qaod ex p e -

ituria sna (olam suam subsianliam dederat.. Nam bi

. ;, .

dao

oboli elsi

parvi

videbantur,

atiamen 'lolas

' - vicius cx mendidimonio eral. yidiia enim erat p a a . -

per. NeijMc

: , ,

ciens ad id quod dalur, sed ad id quod deficit

' . '

Igiiur plura diviles indoinibas relinquunt, parvaqne

cnim Doniinus mercedem reddet r e * p i -

ac pauca otTerunl : bsec auiem lolam domtun e v a -

. ,

cuavit, nibilque sibi rvliquit. Mcrilo igiiur diguior

e s i quai laodciur, qnam illi. Iniellexeronl quidam

. -

omnrm animam expoui posse per viduain, quae priore

viro, boc est, veleri lege, relicto, nondu u Vcrbo

' ,

Dei copulata,

nunc

* \ *

fidcm

ac parvatn, ct pro sua mensura,

ccnscieniiain puram babons, eiiupliohcr

el docirina appareai inculpata. Opus cnini esi ctfin

lenuem

is<a pro arrbaboue

afferat,
in v i u

fide el bonam

, \ (10) ,

ferre ( ) : et ei aic accesscril quie ad Detim, videiur

conscienliom, seu viiam reciam a i -

( , C miuero plus oitnilbus, qui erudftione sunt diviies,

.
e l geiitilium virtulibus abutidanl.
c ,
V c a s . 5-11. c E t qtiibtisdaut diceniibot de lemplu
\ , *

quod

, ,

dixii r E x bis q u * videiis, venienl dies i n quibts

, .

non relinqtieiur lapis snper lapidem qni non d i r u a -

pukbrie

lapidibut a c donis

ornaltira esset,

, * , ;

lur. lnierrogavoraiit

, ;

cplor, quando haec e r a n l ? etquodsignura quando

. \

isia fuiiira s u n i ? A l ilie d i x i i : Videte ne s c d u c a -

, ,

mini.

* -

centes : E g o , et tempus Instat : ne igiiur i c -

. " ,

quamiai illos. Caelerum cnm audieniie betla e l tedi-

Mulii enim

aiuem iilum, dicentes : P r a >

vcnient enb nomine

meo i l i -

, . ,

lionee, noliie lerreri. Oportei entrn pritis baec fieri,

* . * -

sed non eiatiol (iim. T u n c dicebat i l l i s : Insurgct

, , , ),

geus conlra genlem, e i regmim adyeraut regnani,

ei terratnotus magni e r a n i in singulU locie, et fa-

, ,

n:es a c pestilenliae, lerrieuIanneiKaque et aigna de

. > -

coelo magna erunt. Meriio Domiuus prasdicii none

de Jerutalem subversione, quonlani propo erai u t

, , , *
e l ;

. .

crucifigeretnr, u i sit e i boc magnum

ipsum esse Denm.

argamentum

Unde, quibuadain latidaiitibtts

slruciuras templi, e l qua? i n iilud oblala t r a n t :

opiuor autem illum dc sculptis et loroalis loqui, u i

*00

Ex collaliooe codd. Venet. S. Itfarci.

( 1 0 ) Codd. 26 e i 52, . ,
e i . i c i v , , ' ,
. , . . .

c S c u viinm b a t a r c , sen, ul simplicins dicam, tum

iu doctrina, iiim in moiibus recium ease. t i
eic, e i c .

(% l|l L\\U SOIMUS iiuplicatus. Dcsu;sl vcrba, n vitam recmm

aferre.

105
T H E O P H Y L A C T l B U l GAHI A R C U I E I .
*,

&;
erani paltaa) et Cbcrubiut, e l s i a i i l i a ; haec euim j
/ * 0 forio , boc 459* doea, d i c i t : Doini1051

nas ?ero nihil boruin miraiur, tad e i dettructiuneni

eorum prardicil. Alii aulein opinali t u u l euin de

. -

cousuuiiiiaiioiie ouivcrsali locuiura,

qiiamvit de

'-

et Rooaaao exercitn

dical : ideo e l ipao morem gerens eit relinquit ser-

moneui de capiiviiate, dicmrus ut ea poatea : uunc

, -

capimialo

Hierosolymorum

noietii de cotisammaiiono saeruli loquitur, et prae-

tiiuuii e o s n e * e falsia propbtuis auie aatuti adven-

, ,

luai venmri imbdaiit. E r u n l auiero b c l l a e i *edi-

lionct : natn cum tublala

. "

fxcril oinnia c b a r h a i ,

nicrito locuai babebunt bclla e l sedilioues.

Post

* ,

l e l l a vero fametl posiilenii : et pesulenlia* q o i -

dcm corropio ab occiaif aen, fainet auiem ex agrii

, *

nnn c u l i i i . Qnidaiu peslilaniiam ei famem non l a n -

luni in consummaiioue

\iiatit

laeculi. aed eliaoi ia c a p l i -

, , \

temporibiii foro iHtellexeriiot. Eieiiim J o proptcr

l a t i M t m , ei n u M i i i u i i eiiani Lucas in A c u t : F a c l a e t i

aepbat uiiras lunc calaroitaiea fuitse dicil

faaies s u b C l a u d i o O x a r e . PorroellerricidamenCa

iniilla fueruut, c a p i i v i u i f i a , u l ideui narrat, ipsiut

Jcrasalem declaraaiia. Ouniiuo lamea h x c seqacu-

tia, de ediiiouibas,

b e l l K ei fainc ac caHeris l o -

qaor, posautu ,iato de capiivitate J e r u s a k i n , quatn

, .

de Cfiueuiiitualioiie t x c u l i iuulligi.

,
.

Y i a s . 12-10 Sed ante haec oronia injiricnl robia

tuanut tuaa, c l persequentar,

liabula ct carceres, irabemet ad reget et praetide*

propier

nomen moam. Coiiiingeni aulem vobie in

, -

Iradeiilet io cooci1

, , ,
,

le*iiiiiouioni. Haliele igiiur Oxuin in cordibos veatrtt,

iioo

esse prainedilaadom

defeiitioaea. Nain ipte

dabo vobis os et *apientiam cni non polerunl coo-

, , ,

Iradicere nc>|ue resistere omnes qui advenabanlar

. -

vobU. Trademitii aaiem eiiara a patribua ot i r a t r i -

, , ,

b a i , e l coguaiis e l amicit, ei morie afficieni quoo-

dam ex fobU. E l erilie lnvisi oroaibue propior n o -

mcn meum. pilas de capite vestronon peribii. P e r

paiientiam

ve&iram

poasidele auiinas Tetiras.

.
.

A m e b x c omnia, boc e s l , ea qaae fieoi aate c o n -

, , *

tttinmalfoneiii, vel etiam

al

dixi, conjungii termonibus de contomiiiatioiie, s e r -

. *

rapiivitaiam. Nain,

tnooea de capiiviiaio. Injicient e n i n , inquit, ia voa

meos discipuloB, manus. E t ante c a p u m Joruaalem

; "

pcrseculioiie piilsi suiit postoli Hierotoiyitiis:

, ,

IhfO boc ita dispe nsante, ut mililes tolum coucoio-

rcui, e l graviier affligerenl Jadaws qui Cbritiam ad

, ,

cruccm adegeraui; apoaioli inierim toium niiiihlum

. !

, , .

prxdicalione inqderent. Ducii tunt igiiar apotfloli ad

, ,

regcs

Paubis ad Fcstum, ad

, ,

, ad Ca;sarem, e i faclum esl cis boc in

gloriam icelimonii. Quia autcin idioix e l imperiii

e i pnetides, sicul

Agrippam

l #

apud

viros sapientea: Nibil, inquit, de bac r i vubis rurae

, , *

t i t ; accipictit enim lunc a tne eloqucmiam 4Q0

* , ,

crant, ue turbarcnlar

A v l . , 28.

rcddituri

A c i . xxv, i G .

ralionein

*l

1053

ENARRATIO 1N EVANGELIUM LUCiB. -

CAP. X X I .

1054

- sapicuiiaiii, Ha ut eiiam ei omnes ad*/eF*arU ve*tH

x

unum simul congregeniur,

, , ,

resittere, neque per sapieiuiain, hoc e s i , aentuuni

iion poienmi v<bi

vim, neque per eloquenliam, e l lingua c e r i i i u d i -

nem. Saepe enim quls babel tapientiain in rationibos

;, \ ,

et sonsibut, in lutnohibos laroen c a m facile lurbe-

, . *

tur, confundil omaia cum diceiidum e t l ad populum.

, , ' -

Hi aulem, aposloli dico, in olroque graliam eouae-

, \

culi aunl. Unde obttopuertint tacerdoies do Peiro

\ ,

et Joanne ob immensam sapieniiam, dura compre-

,
*

benuVrent eoa, qua p r i u i carebanl. Paulo vero dicii

Feslus : Insauis, P a u l t , ipulla* tc liiterac ad insauiam

, .

redigunl. cum

ex imperiiia habobaut, atibdit e i aliud necessarhm

, \ , -

ol validum ad concuiiendas animas : Tradomini ab

excuMiseet

limorem illormn quet*

, ,

amicie eC cognatis. Prasdicii igiiur et de bof, ut no

\ . \ ,

cum boc subilo coniingat, lurbeniur. Graviler enim

, .

boc animam crucial, icul et David dicii : Quod ei

, , <

initiiicus meus roaledixissei mibi, susiinuissem u l i -

, *

que ; tu autem bomo u n a m m i s , etc. iteruin :

. > *0 -

c Qui comedti pauee meos mecum, magiiificavii s u -

'

. ,

per ine aupplamalioaem . Cuin dixissel quod odio

babendt et quod occidendi etaenl quidam ex e i t ,

1 1

&>

, , \

tubdil maximam consolaiionem: Capillus de caplto

estro noo peribii. Salvabimini enira, inquii, et neqne

, \,

.
-

niinimum quiddam in vobU corrumpetur, eliamai

, *

iileatur tnuUis corrumpi. T a n i u m ferro o p o r t e t :

* -

per paiieniiam enim possidebtiie animat vesirag.

Mam inimicut qaidem iovadil ceu bosiie, in capiivi-

, ! , ^ utero daciuruf aniuiai veslrat, e i lental per affliciio nes rapere : sed vos daie pro pecunla paftientiam,
, * ,
ot possidebiiisanimag vesiraa bac compeuaaiioue, et

, .

* ,
,
, ,
, * ,
,

nibil vobit damni e r i l in illis. Auende aulem quod

dicii, Morie afflcienl ex v o b i t : inieliigea enim p r o fundiasqaiddam,qaia Non ioitgro* voi occident : s e d
cum ex duobos tiiis, a n i m a e i corpore,non uiruroquo
morte afficient, sed unum ex tobif occidenl, corptis
dico, animaa aulem

vetirat poasidebiiis por p a -

lienttam : quod e l alibi d i c i i : Ne timeatis ab bi

qni occiduut corput, animain autem occidere non

poierauU

.
"
w v

V E E S . 2 0 - 2 7 . c C u m aoteui viderjiis circorodarl

, , -

ab exercitibus Jerutalem, tanc sciioie quod Irarai . ot D neat doaolatio ejot. T u o e q x i in Juibea sooi, fogianl
tfn^ , .
ad moniea : cyii In medio ejita, d i s c e d a n l : e l

, ,

qui in reglatifbiis, non i n i r e n l in earo, qaia dles u l -

lionie h i t a n t , ut impleantur oinuia q a a ocripia

. ,

tunt. V * autem pnegnaniibat, e l raamma nutrien^

libue in illit diebos. E r i l oiiim aflliclio magna t u p e r

lerram c l ira io populo boc, e l catleni in ore gladu

, ,

et capiivl duceniar in omnet geniee, et Jerusalem

calcabittir a gcntiboa, donec impleantur tompora gen~

tium. 461

j c o u f o l . , ,

tellis, e i in lerrie anxielat genliam per detpera-

e r o u t

*igna ^

ole

et luna, e l

, %* ,

lionem, resonaote mari et flucio, exlabeaceniibiifr

, ,

bouiiuibus prae limore, e l exapeclatione eorom cjna>

P s a ) . LIV, 13, 14.

1 1

P s a l . XL, 10.

.1055

THEOPHYLACTI BULGARIJE

ARCHIEP.

105

gtipcrvenitui orbl ttrraruin. Nam virtutev coelorum ,

movebtiniur, ei lunc videbaot fiWnm bominii veniealom in nobe cam potesute e i gloria magna.

, tbv

tlauiiesiieainte nunc de captivitale Jerusalem t r a -

fjil. Unde sic opinor intetltgendurn iHud : Anie ba?c

. *\

omnta auiem, boc e t l anie faineg ei pogiilentiag, et

alia gravia qoae sunt evfniara i n tempore congara-

, , ,

pergecaiionom

maiionis,

qaidem

, \ ,

paliemini vds

aposloli, ei ca?lera : deiode ei Hierosoljmig

. " ,

mila

qaod i a

, ,

tetnpore contummaiiouis desiruenda esaeni sodifi-

\ . \

iiuuiMiebuiit. Nam quixxam

i11 i puubaut

d a l e m p l i : Non, iiiqutt. Teropua enim congaunna-

. ,

liodis falsot propbetai habebil, et famts e l pegti-

lenlias ex continuis beiti quae conlingeul ob ctaari-

\ , , .

anie lempvs congom-

, \ , \

paiiemini, e l Jerusalem
enin

civitiiem a Roniaaig excrcilibtu cingi,

f ,

taitg peuariam. Yos aaieai

nialiotiis

porgectiiioaem

capietar, et lapideg illi dimeiilar. Qoando

\idebhis

ejug gciloie. Tragice igitur pro-

feri mala q u e i a n c c W i u i i iuiciinebual. Nain qui in

. -

itidaea, inquii, fuglani ia moaieg : e i qui in regfoni-

, -

i w i c desofoiiouem

cugiodial

. , &

eog ; ged gecedaiH eiiam qui media cifiiale.

. ,

Dfeg enim uliioaig gartl, ut Impleantur qoss in D a -

, \, . \ -

niele potisgiiuum guoi gcripta. V

praegnaniibug,

, ,

quandoqutdem fagere non potemai propter u r c i a a m

, *

ventrU : et lactamibug, propier amorora erga pue-

. , ;

roo, qoog aeque relinqoero pogsunl abtqoe cora,

neqae ftocum auferro. Quidara

bug,

ne iperem quod civiiag murata

in boc a

Domino

ioslmiaiuio pulant exumpueri, de quo tradil Joge- Q ' \ uhtis, ei praedicil Hieremlag. E t Jeruaalem, i a q a i l ,

eoocukala erii a geaiibag. Hucugque de capdviia-

, *

Deindo ilernm iradii ea q a de coosumroaiione.

E r u n l enira aigna in goie, e i luna, e i gteliig. C u m

| ,

eoim croatura aiieraiur, merito elemenia novum

, \ .

irorem

babenl. E t angutiia

genliom,

boc ett,

affltcito, omaiom inopla commiata. i l a r e

\, .

autem

roaxiniig sonig reaontbii, et cril comtnoilo ae l u r -

. * , , ,

baiio, i i a u| bomlnes exiabescanl

a limore et

cxpeetaiioDe oorom q u a venienl goper orboai. Videg

, xvooovu

bic maoifesie do eoiigummatioae loqacniero. Snpra

, , ,

enira dicebai Jerusaleui ab exerciiibug

genlium

* -

eiagendam e i coaculcatidam, -bic auiem loii orbi

, , *

giiporventara dicit mala, ei i u nunode eonaummalione sax-uli loqoitur. Naai virtoteg coelorum moveboniur. E l qaid dko> inquil, quod boroiaeg lurbX
buniiir, curo creaiura omnig
ipsi angeli

altereiurT Nani et

et prim virluieg lurbabanlur,

4QJ|

,
. ^
.

terrelHinturqiie iu lerrihilibits inimuUlionibus o n i -

v e r i L

luno videbuni

Filium

boinlaig.

Onincs, credeulrg e l non credentes.

atilem io tHibibut, oi Deam

QoiT

Vonieaicm

gcilicel cum virlale

,- , ,

t l gloria magna. Qaipp* xuper golom luoc fulgebil

ei iuae, et crux ejue, et ab omoibug

agaogcetar.

, \ ,

. ; ,

tUov

< , .
Ycaa.

28)5.

Uig auicui Ocri inci|ioniibue,

c ' ,

1057

ENARRATIO

1N E V A N G E L I U M

L U C E .-

im

CAP,XXI.

; ; , ftuscipile el tUoliiie capiia veslra, qtioniapi appro

p n q u a l retlempiio veelra. E l dixil illis simililudi . "
^ \ -

iicm : VMclo ficiim oi oumee arbores cuui p r o i r u -

, '

dunijain

gerinin, cernenies ex vobisipsi acttis

; . ,

quod j a m ineict irsias. Ita et vos cum videriiis baec

, ;

ileii, scitolo quod iustet reguum Dei. Ameii dico

. ' ,

vobis, non ptaleribit

, ; .

omuia

gfiicralio

baec

amoquaai

, \ ,

verba auiem

alvcnu9 Domilii iu re&iliilioiieiii c l regeneraiioocjit

f.ida iueriiil. Coelim et terra iransibuni,

mea iraiisibtiul. Sicut prior

nniinajuiu

rcgeucratioiieiii corporum.

prius mortua: fuerani

pora

moriis vim experta s u n t : ideo congruenier rege-

, ; ,

, ;

noslrarum

fuii, iia e l secuadut e r i l i n

Qnouiaua enim aniina

propicr iiiobedieuiiam, c o r -

auiein po&l nongenlos

anuos

inobedieittis

ncraniur, e l inelius babent, per priorem

advcniunt animae,

qaidum

per socuiiduni vero*, corpora.

, ; .

Idrircb e l Dorainus d i c i l : Quaudo b * c flunt, guspi-

, ,

cile qui gravali esiis corruptione, qtiaai l i b e r l a e

$, .

donandi. Nam , boc e s l , redeniptio

*U

v c n r a adesi, boc e s l consunimaia ulriatque l i b . r -

., ,

Ue, auima) mqnam et corporis. Praeposiiio eniui

;.

insiuuare videiur perieciain a

, , ; *

; ,

libeilaiem, quain e l corpus

Domioi

corrupiione

lunc accipiei graiia

e x l i e m u m iniuiicura

abolenlig

luortem.

Abolevii elcoiin principaiiis e l poleslaies, e i axiinaa

, ,

r e d e m i i ; rcliqua atiiem eral mor$, corpora iiostra

depasccns : qti;c e i ipsa cum abolcbilur, e r i l nobis

, ; -

libcrtaiit et redempiionis

causa. E i regnuai Dei

, - s i a t i m a d c r i l , cum baec fieul. E l c n i m qHemadmodtim

ftcus quse praeniiiiil folia, propinquam aesiaieni
. ,

\.

n u n t i a l : ila et cum basc iiuiu prodigia, e l trausfor-

, ,

niauo oniversi, signant

boc c s t , regnuin Dei posl byemeiu e l latnpe^iaienu

quod vemura

s i l aesias,

, , ,

quasi aestatem, advenlurumjusttg:iantcigi t u n c p e o

catoribus fuiura eii byeme e i tempceiat, nam ilti

praestnssaeculuro pro a38Ute habeni, fuiarum autem

protempestaie. Ainen dico vobit, quod nou praneribil

generalio baac, donec bsec omnia flant. Geucraiio-

* , ,

ncm vocat IIOD eos qui tunc aderatit, ed oninium

. ,

' '. , ,

fiilelium generationem. Solcl enim Scriptura geae-

, .

ralioncrn boc nouunarc modo, u t : c Haceesi genera-

. yr

tio quxrenlium Donitiium .

, , ,

liones e l bella ct alleraliones dixil fulurag taiu

Qaia aulem l u r b a -

. , ^ leinealorum quatn rerum : u l ue quig Buspicelur

quod forte

aliquando degtruendos sit Cbristiani-

, ,

s m u 8 , 463

K o n , inquit, non pra?lcrebil luec C b r i -

, , ,

stiaiioruni gcneraiio. Coelum quidem e i lerra imuiu-

labunlur;semtones nuiem uioi e i Evangeliuin ineiiin

>, ,

non peribum, *eu mauebuni. Tameisi commovean-

, ,

tur omnia, lldeg tamen in tne non deficiel. Apparcl

, .

auiem bocloco quod Ecclesiam omni creatura? pra>

f e r a i : etsi creaiura enim muieiur (), nibil E c c l e -

sia flddium ac verborum ejus ct Evnngelii itniiiu-

, ,

labimr.

.
I f

Psal. x x i i i , 6.

() od. L u t . !i;i*c b a b c n l u r , ctsicnutura

uiutctur.

1060

THEOPflYLACTl BULGARl.* ARCHIEP.

1359

Yex*. 54-30. AUefldiie antem T O M S , neqaando

graToiiiar corda vexira crapula e l ebrielaie, e i c a -

f 61 , \
oi , , 4%

ris bu}ns v i u , tubitasqae vobU iagraai dios ille :

, \ *

uiiqaam laqueot enim wperveulei i a ofnsea t c d e n -

\ *

u& i a d e m loiiue i e r r . Vigtlaie i u q o e omai

lempore, deprecanles liceal vobit

bia

, tva *

otnuiaquai ftitora aunt, et tiare ame F i l i u m bonii-

n i i . AudiviatU, Inquit, lerriculameiiU e i tarbollo-

. ,

nes, ot grandia attnt b a x orouia ae tjmbola iaab>nim

, *

effugere

q v c peccalorea kuul drprehensura : ted quia gravia

, \ -

ha*c, ideo magmiiu mnedium eorani e s l aiitaiio e l

oratio. Semper enlm paratom esoe e l exspeciare

\ .

* -

wem, maximeomnium conferre poierii. Uoc aoiem

\,

obis coalingot, s i tobrii fuerilis, e i oon g n t a i a

, -

foarinl corda vo*tra crapala et ebrielaie, e i

. , ,

*olli-

citudine sseciilari. etiiin cma obtorvalione aderil , !

, , .

diet ille, aed taopinaiiia et repcniinaa aderit, clam

sicul laqueus apprebf odena eot qui uoa aiiendunt.

Fortafttis aaieoi qnl curlosiua tcrtiubiuir dictioneai

' ,

b a n c : Sedenlos svper facietn omais l e m e .

enioi illaqoeabii diet ille, qi in oiioet abtqoe tolli-

c -

dtudine v e r t a n l u r ; illi eniin auni qai sodeul et qoi

lllaqutanlur. A l qui operantar e l aelivi suot, etaobrii

In oporaiione boni, fenitttarquo in omna

bonotn,

non aedeal oeque quietcant topor terraro, aed s u r -

. "

g a o l blne, t dievnt eiW : 8urge et ambala, quia

, t(#V

meliore*

, ,

inquirunt. Hitce noooril diea Ulo laqaeas e i pericu-

, *

lum,ood dies fettivut: idcirco oporlei vigilare txorare

, .

DOfi eal tibf hie requloa

et pairiam

* -

Deum, potfiaiut effbgero fuiura omnla. Qualia ? C , ,

>

F o r u t s l a lempetuiat faroot, e i peiiilenliat, a i -

qve alia, qats oleeioi DOB iia preaieat ulalioo; imo

, *

propter eloclos aliia d e e o r u b u n l a r ; forUtfis ilem

anala qoas poecaioribaa porpelao Mperttnlara t a n t :

quam vigManiia oi

. ; ,

oraiiooo. Qaooian aulem noo sufficiifugeremalam

ed opae e t l etiam boiio qoopiaat: pooiqoan dixil,

qua) aliier aou

poMaoiaaeffugere,

c U i poatiiit effugero omnia basc voalara, addidit:

, ,

c sUre coram Filio boanlai, > quod oot fraillo bo-

aoasoluro iugero

. ^

a>pora, ted et earare a l gkiriam acdpial. Angelica

, ' .

ooiin digniias est etare 464

Doram.OporioiigiiarGbrisliaooni

coraw FUio bominia

e i Deo uostro. Angeli cjus, ioquit, seiDpervideat

, ,

fteien

"

Palria oiei. >

, *
. ,

)
*.

, . >
V t a s . 57,58 Docebat aulen) iulordia iu leuiplo : D
noctu vero eilcngtlivertabaior monle qul vocatur

U p ^ , %
*

Oiivaroro; ei oinuU populat dilaculo voniiubat ad

eom, ot in lemplo

aodirol eum. > O c c o l u n i o i

Kf^jBk^

. > *4 |

Evaogelitia mulia quai docuit, e i maximo Ires : Joan-

nea autem ei ipse n i u t u sUeolio praeterih,

venim-

laaien tublimioret quam irea alii doctrinas quasdan

, !

exposuit. Igiiur bit qai congregabanlar

. o t v 4 V 4 f

in lemplo,

m a l u oi sublimia diaterebat, ut coajectare licoi.

Micb. , 10.

E $ A R I U T ; O I N EVANGEL 1XCM -

1061

. "

ol (

), \
, \
,
, *
, ,

CAP. .

102

Mam pauca dixerum evaitgelisls, neqne oslcndrre

voluerunl, e i manifeatuni qtiidem ett aliunde '
ex locia, et ax hoc noti panim divinare postumu,
cum DofDinut fertne por irieiiutiim p r e d i c a r h ,

acri-

peiss* illoa p a w a e docliinas, qnas inlra d b m tiDvtn

ai q n i i d i x t r i l dici poate, non reprcbcndcndus faeril.

E x iiiuliis igilur paaca

^\,

evattgelista, giisiutii quemdam dulcediuie p r a b e a i t a .

nobit

tcripseruni aanctl

. []

Disaercbat autoiii DOII tinias geueris, sed iinicuiqne

;, * . . \

iiloiteoiii sermoiirm rcforebai, idco e i lurlia diluculo

ventebat ad etjiii. Graiia enioi dDuebai

ex l.ibiia

e j a i . N o c i f vero tecedebai ad moniem,

motutrana

, ,

nobis qaod oporteal uocie qtiidem per quieiem c o l -

, -

loqui CUB Oeo, die autein iuoreiti gcrere, e i prodease

, \

bon i n i b u i , et congregare qtiideut nocie, die aoiero

congregaia.

Ipse auicna non

, .

diairiboere

oraiiooe,

babcbal

enim eral ad quein e conferre

. ,

etaei Deua. Nobis aaiem baec ad flgurai prajinlii :

vel cotiversaiione cum Dco.

poierat, < om ipae

ot apud flaenta nocte quidem accipiamut

fluxuin ex spiritualibas venit, die autein effundaiuui

oratiouia

bausia bis qai oput babeot. A l i qtiia vidistei

'

populum ita mane ad audiendtnn coiiflueiiietu, d i -

, ,

eerei coogmereei illod D a t i d i a : < D e n t D e u s m f a * ,

, ,

ad te de luce vigilo. S i l i v i i i n loauiuia oaea * .

* . ;
\

C A P U T XXIV.

.
.
.

.
^ ^.
%

11-

Pa$cho.
Salaxx.
ChrUlut

rixaxtibnt,
quis major. ./
comprthtnuone
Chri$ti.
Quomodv
ad pnncipam iacerdotum
dxclut .

Vxms. -. luetabat autom dies festus

Azymo-

* , \ ,

r a m qni diciiar pascba,

* .

sacerdoiom e i Scribas quomodo eum iuierficerenf.

, .

e i quaerebant

principet

Tiiuebanl enint plebem. Iniravit auiein Sainnat i u

i u d a m cui cogiioinon erai lscariotea,

qoi erat

* , \

i H i i n o r o d o o d e e i i i i , abiitque, e i loculiu e s l cnm p r i a -

, . \ -

ri| ibafl$acenlolum,ac ducibut,qoeiiiadmodui illum

, \ .

iraderei e i s . E l gaviei eunl, ac pacli suui pecuniaiu

i!H se daiurot. ille apopondil : quaerebaiqiic o p portiiiiilaiom ot traderei i l i t i m i l l i s 4 6 5 tineturba. >

Quaerebanl

, \

quia leiiipae pasciuo instabai, ei videb;mt sibi inde

quideui

illuin

iniehraere

Scribac : a l

, ,

periculura imminere a lurba

/ ,

maxlme propter diem fetlum, qtixrebaai

quomodo inierfecio Hlo DOO pericliiareniur. I m r a v i i

, * \

aitietn Saianag in Judam

\ *

duodeciiu, eratque ex maxime famiiiaribus discipu-

quio

congregnbaHir

qui e r a i unus e

insi.liat,
numero

: * ,

lis : o i uulbia coufldai in teipso, aed tetnper n i l e n -

$ { , .

dai viiae fua, olpoie gravem babena adveraarioin.

" ,

Quidani auiem eic inlellcxerunt: Qui erat e numero

, \ , * -

doodecim, iiomerain aolum implebal

& , *

non nt apostolua, necut veras ditcipula?. Qvemodo

apoelolicum,

enim verus diacipulus, qoi furatur quae in n i a r t u pium mitiebaDiur?Sicigiiuriagredieiitoin

iuipsuin

cfev , \

Safanain auscepii, e l conspiravii cum qoaerenlibue

<~&

lcsum iradere. Hoc euiiu significai, Spopondit, boc

* ,
p.il. LXII, ! ,

i.

, ItULGA R I ARCHIEP.
paaurn fei;ii. , \

c*t. pcrfeclam proimta.onem e i

a
u a t r e b a l o p p o r U i n i l i l e m qaando
qu*rebalopporUiniialem
qaando

i l l u m

1064

tiae lorba, hoc eat aeortiia ct aoliuihtm, e( ipsia

, . \ ,
, , , \

tradercl. Magt&lraius atitetn loco boc vo*ai

prsfe-

. ;

etoaasdiQcii* lempli, vel eiiara cenftoret, u l qui c u -

; , \

rareiu ea qtias ad bonum ordinem aervandutu perti-

;.

nebani. Prfffaceranl enim Romani quosdam popalo,

' , -

ut ae lorbarelur,

quandoqoidem aediiioal eranl.

. , \, ;.

llloe igilar vocai , magistratns. E o r -

lassis autem e l mibtaria oiuncra crei!ebaiilar c i i

, \ .

qui oraoi ex tacordoiali ordiae, nnde roagistraia

: , \ -

Auibilione enim laboranie* e i il!a \

,
ifficia iavadebaat: uada eoa magistratns e l dncet
.
lotuplinoarfnavii, manifeatius forte U x a n i iltoa.
c l dncea dtoii.

* > , VEM. 7-15. Veoil aaiem dtea Azyrooram, 1

qxa uecutse erat iromolarl paseba.* E l n>iaii Peiram * . \ \
, -
ac Joaiineio, dicene : Eunies parate nobit pascba,
ut edaaioi. A i illi dixeruoi e i : Ubi via paremoa ?

* *

E l dixit ad eoa : E c c e ioirocoolibut vobit i a c b i t a -

; -

taip. occnrrei botno quidam

a q a

leataceura

porian. Soqnirainl tnm in domaro in qnam Inlrai,

*
olxfov, , \

e i dicetii patrifautilias aedium : Dicit tibi tnagiiter :

Ubietldiversoriom, ubl pascbi com diacipolis roeia

edam ! E i ipte otlendel vobia ccenacalutn magnuin

i l r a t u m , ibi parate. Eonies auieu* inveoeninl aicui

dixeraiiUie, elparavaront pascba.

pbasc

* . . ; ,

dicaiur, e i sigtitl trauatlam ex

, .

bebmire patcba

Quod

jEpypio, to?pe dicium et: ol in fumroa oninia, qnae

" ' ,

lanc in fetto flani,* sanciis iDlerprtUtam e s i : auuc

, *

C : C I P quein uobis dicaldiem Azyuioreu), diconduiu. Q ,

Diem igtiur Azyaioruni dicit quimum, ad cujas v e -

perain pascba immolandam

, (5.

e r t t . Igitar

Domintif

foricquii.lo maite mUiii discipuiot, Petrum e l J o a n -

nem, ei tflam quidoin u i diligonloai, hune voro u t d i -

lectuui. Miilii aulem in alienam domain. Neqne

\ *

fniiu domuni

babebat veLipto ve) diacipuli ejus,

, .

alioquin in una 406 diocipaloram dotno mandu-

. ,

C***ti pascba. Yides pauperiaiem Miltit vero eos

* \ *

d boniineu iacogniiuui, ot oatendal quod tpoote

. $ ;

tutceperil paesionein. S i enim noluiasel, ticoi mtn*

tctii bomiiiiqui so neaciebat, dediiuiae eutciporet,

, \ .

ila poieral ei cum Judaeis qaae HbuUsel facere. Q u i -

, ' w *

dam aiitem dicant quod propler bot noti dixii nomen

, -

boiuinia, nec uianifesiavil euui, sed signo quodam

, .

dediixit eos ad domum illio*, propier prodiiorcui, D ,

Iguoraio noaiine noa prodtcci doiouai PbarUseis,
', , '"> *
qui venissenl ei comprebeodisseat eum, priusquatn
,
iceuam perllccret, e l pirilualiasua acraaionia t r a -

, -

iWrct:ldcirco infra Cbrialus dicit: iDe*ideriode*ide-

, -

ravi boc pascba taanducare vobiscum auiequam p a -

, \ ,

liar, > boc e s l , On>Deni operam adbibui laleamus

. -

prouiiorem, ue aiac lempus eubiineaiuus paaeionem

priasquam

> ,

iraderemus tacrainenla. Expotitiooem

bancaccipial qai volei. E l cujus gralia pascba Tacii?

Peronmia osiendit quod usquo adexlremuni aube-

, \ ,

Jilum s i l conlrariug legi. Aiqui coaicdamus c t

. " /

IIOS boc pascba spir.lualiter. E l iulelligamua dics

.^ .

Azymorum oninem, qnoc ia epiriluali lumine c s l

coiiyersalionem, qase nullam vciustaicm prlmx in

;
, ^

1065

I X

KVAXOKl,IUM

LUC.fi.

CAP.XXII.

1060

*\ , 4 Adaiii inobedienlia . babeat: in qaa converaaiioiie

si fuerhmis, impinguandi stunus roysieriis Cbristi.
,
Prxparabuni iiaque bocc sacramenta Peirutet J o a n \ ',
1

nes, activa et oonlcmplaiiva, fervor

zcli, e i iiian

/ !

sueiudo pacifica. Oportel euim lidcles c i fervidoa eabe

botuiiii oporando, ol zeloias advcrsus maliliani, c i .

* ,

inansuetos ergamale opcranlc*. Odio <niin babenda

, \ .

malilia, nou is qui wale agii, cujus

, \

cura, iniirnuis emin cat. boc est male agere, a

, \ , x a t

nialigiio v e x a r i . e i paii malum. Quod si babuefimus

babenda c s l

Pciruui e l Joannem adoinanica cuenam, viiam di<

. ; *

bonai, quoe e s i P e l r u s , ei veia dogniala, quae stini

. \ ,

Joannes ibeologtis, occurrei illis prxparatoribtis bo-

mo : boc et>t, fuuc iuvenicmus buiiiaiiam condilio-

. '

nem, vere formalaiu aecundum imagiiieiu Condiloris

, , ;

aul potius Crcaioris, vas aquae figulinuui gesianieiii.

Aqua quidem Spiriius graiia, ut evangelisla Joannes

docet. Figulinum autcra vas, cor, quod facile confrin-

, ,

g i i u r ; nam qui spiriiaalem graiiain accipit, bumilie

^ , '

esi c i coiilriius corde. Huiuilibus eniiu dal Douiintis

, ,

graiiam. Qoi autem scil seipsum esse lerram e i c i n e -

*.

,
,
. ,
\ .
\ *, \ ,
,

rcm, et dicii cuni Job, c De lerra me formasti: > illc

poriat graliam Spirilus ii vasc cordis sui, quod facila
coinpungilur e i conieriiur. E l cumaeseculifuerimus
banc coiidHionciD,

abeamas

in domum

ineolis,

cujus paicrfauiiiias inens, luonetrabit nobis coenacubiui siratuui luagiium. Coenaculum auiem est sublimis ejiifiuiodi ineniit capacitas, divinorum, ioquaoi,
467

0 1

epiritualium, i n quibus babitat, e l in q u i -

\ Q b u i amicc cxcipilur. Strala aatem eunt baBc: nibil

cnim in eis asperum, sed e i aspora in plana couver . ,
, '.
.
, , , ,
, \ .

* , \

,
\ * ,
. , ,
, ,
' , \

. . , \

(untiir lali nieiiti : sicul e l Salonion d k i t , cOmiiia

plaua inielligentibus, o l recia iiivenieulibiis s c i e u l i a u i . l d aiiiem peccaioribus nou d i x i l : quia mcns,

licel opus eicellens faciat juxia
ageiia, strata

tamau

suaui eiBcaciaiu

ejus scientia e s i , e i adbuc

buiniliora babet. Sublimig autcin revera sciemia,

et super oronem subliuihaiem, ignoraiio

est, qtuu

meniem traiiaceudii, qtiaudo non jam meiie operai u r , sed operaiiouein

heuiii ac

auiem IIOS prius niente

uosira

paiiiur.

Oporiel

operari, e i deindo

graiias Dominicae in iiobis operaiionem seniiemus,

quae nos suscipici, sicui

propbeias, e l eos qui

cxcessum paliuniur, e l omni

nalurali

operalione

, D desiiluunlur. Deoique diciiur Assuniplio Domini

in propbela bujusinodi fleri. S i c u l igiiur et in hoc
, ' .
cceuaculum siralum venii Jesug cum diecipulis suit,
> , *
, \
,
; .
.
w v

,
, \ ,

, \
, '
icph;

. \ ,

ei mysieria pcrfloii: i i a venii adnoa, etsuam oeten-

dii eflicaciam, sed IIOD expcciai u l nos veiiiamut ad

euiu. Drscipuli auiem Verbi Dei eunlomnes sormones rerum geslarum. T u n c igitur cum operabilur in
nobis VtTbutD, Pascba? iiitelligemusparticipaiionem :
vcl poiius erudieiuur in seriuouibut

ii

CXXIll.

digiioruni

luorum.

, , ^ \
<*;, , ^ . . , tJ>v . >
PJLTBQL

rerum facta

ruia juxia illuu, Videbo coclos opcra

34

1060
THEOPHYLACTl BULGARl.* ARCHIEP.
?59
*. 54-30. A ^ d i i e tntem vobii, neqaando
61 , \
Irofeulor

corda veaira craptila et abrielaie, e i c a -

Iv , , %

r l t bujufc v l u , tubiloqae vobU iagraai diot ille :

, \

unqaaro iaqueot enim s*porveuiot i a omaot sedefi-

* \ %

tet uper fadem toiiue i c r n e . Vigflaie Uaqee omni

\ .

lempore, aVprecantea Uceat vobit

, *

effugere Uta
bonil-

nis. AudiviatU, inquit, lerriculaiaei.U et larbaiie-

. ,

D6S, ot gramlia attnt b a x oronia ae tymbola matorum

, \ * *

otnuia qaai futnra aont, et i i a r e ante F i l i u m

qva? peccaioroa kunl di-prebensura : sed quia gravla

, -

hatc, ideo magiiuiu mnedium eoroni e s l aiieaiio e l

. * -

oraiio. Semper cnlaa paratam esoe et exspeciare

\ .

i u e m , maximeomniam conferre poierU. Iloc aoiem

vobis cootingoi, t i tobrii fiieritis, e i oon g n t a i a

, -

foarinl corda vo*ira crapala et ebrielaie, e i >-

. , ,

citudlne saBCubri.Noo enim c a n obtervationeaderil ,

, , .
diet ille, ted inopinalua ei repciiiinua aderit, clam
i i c u i laqueus apprebf odent eot qui tion aiiendunu

Fortaatis aoleai qnU carlosius t c n i u b i l a r dtcltonem

* , ;

b a n c : Sedenlos svper faciem omais lerne. Hoa

enim illaqeeabii dies ilte, qi in olioet abtqoe aolli-

dtudine v e r u n t u r ; ilii enim iuiti qi todent et qai

\ . *

lllaqutanlur. A l qui operantar et aciivi snot, oltobrii

In oporailone boni, feruotarquo

bonntn,

\ * ,

Bon aedenl ntuoe quietcant topef terram, aed ur-

\ . "

g a o l b i n c , e l dicaot eibl : 8urge et ambtila, qaia

, \ \ * ,

tiofi eat tibf bie reqoiea

et pairiam melioreti

\ , ,

inquiruol. Hitce oooerii diea iUolaqoens e i perica-

\ , *

ltnn,aod dios fot Uvua: idcirco oporleivigllare o r a r e

, .

i a omne

L>oum, a l pOtfimut eftogera fuiura omnia. Qualia ? C ptvov, >

Fortassla lempetuiot famet, oi peaillenUat, a t qoe alia, quae etoctof BOB i i a p r e m e n t 4 a l i o s ; imo

, * -

propior eleclot a l i i a d e o a r u b u n l a r ; forUftis Hcm

, ,

m l a qoas |>eecaionbat porpeiao aaperveniara a a n t :

q u a alUer non pofkooiaaeffugere, quam vigUaDlia oi

. ; ,

o r a t k M i e . Qoooiani a i l e m noo tofflcitfugeremalini

aed opua e s i eiiam bono qoopiaa*: p o o i q o a n dixit,

c U l poaaiilf effugero omnia basc venlara, > addidil:

, ,

c Ei t U r e c o r a m Filio boaclaif, qaod oat fraiilo bo-

aiojvfe;

Doram. O p o r i c l i g i i o r C b r i U i a o o n n o a a o i a n fugero

a^pora, ted e i cnrare u i gkirian acdpiat. Angelica

, * .

ooiin

coram Filio bominia

e i Deo uosiro. c Angeli ejus, inquit, a e D p e r vWetil

dignitat e s i s U r e 484

, ,

htlem

"

Patria oiei. >

, * \
. , \

)
.

\, . >
V t a s . 57,58 Docebal a u ^ o t u iaiardia iu : D
. Upe>, H
noctu vero exien ttiTertabaiar monie qul vocaiar
'OlWaroro; e i omnis populot diloculo v e n i i u b a l ad
* ^
com, ot in lempb) a i d i r e l eum. > Occoliarnot
Evangelisia mulia q u docuit, e i maxime Iree : Joannea autem e i ipse m u l u sileniio pneteriic, verum-

. > *
d v <
a

I
, **.**

lamen tublimiorea quam treg alii doclrinas quasdan

, ttfcVft

exposuil. Iguur bia qat congregibanlur

. o B v l r t f

in teinplo,

m a l u eablimia dlsserebal, ut coajeclare Ucet.

u

M i c l i . , 10.

Upo>

, Ttxmqf

 L U C . E

E$ARR:>T;O I N EVANGEL

CAP.

102

Mam pauca dixeruul evangeliala,

neqtie osiciidrre

. " ol \ (

volueratii, et manifealuni quidem ett aliunde maUit

), \

ex locia, ot ox hoc non

, \

cum Dominua fcrtno por irieiiuiuiii prasdicarii,

ptiste illoa pauras docli inaa, qnas inlra dii-tn noem

pannn d m i i a r e possumu*,
tcrt-

, *

ai qnifjdixcrii dici poase, non reprebondcndus fncril.

, ,

E x iuuUis igitur panca

tvangeliaia, gnttum qnemdam uulcedinis pralieatea.

nobi*

tcripseruni eanctl

\,

Dissercbat auiciu DOII nnioa geueris, sed unicuiqao

. []

idoncuiii aermoiirro rcferebai, idco tti turba diluciilo

;, ' ;. \

veuiebai ad e n a i . Gralia enini clDiiebal ex l.ibiis

e j a i . Noctf vero tecedebai ad monieui,

. *

nobit quod oporieat aocie quidero per quietem c o i -

, ,

loqui cum Deo, die autem moreiti gcrere, e i prodease

, -

bon inibus, e i congregare qiiidcoi nocle, die autem

, \

diaihboere

, .

opiis oratioae,

congrcgaia.

moosirani

Ipse auicna non

babebai

vel conversaiioiie cum Dco.

; ,

eoim eral ad quein te conferre

ettet Deut. NobU aniem b * c ad figuram praeiulii :

. ,

ot apud flaenia nocte quidem accipjauitta oratioitit

fluxoin ex spiritualibas venis, die atueiti effundaiuuv

poierat, < om ipae

^^,

bauata bit qai oput babenl.

popalum i i a mane ad audieodtun coufiueuieui, d i -

c e r e l congruereei illod Datidift : c DensDaus m m ,

, ,

ad te de luce vigilo. tMiivii io leaiiiuia n i e a .

A l fi

qnit vidisiei

t v

* , ,
* . ;
\
.
.
.
pl
.

^
.

CAPUT XXII.

11-

.
rix*ntibm$
quii major. .</
Satana!.
comprehentione
..
Quomodo
Chrhlut
ad duciut $it.
9

Vxas.

luaiabat autom diea festus

Azymo^

* , \ ,

raro qni dlcitor pascba,

* .

sacerdoiuiii e l Scribss qnomodo eum imerfieereni.

, .

e i qaaerebant

principet

Tiiiiebant eniro plebem. imravit auiem SaL-inat i n

i u d a m cui cognoinon erat lacariotet,

qui erat

, -

i H i i i i o r o d o o d e e i i n , abiitque, e i localtii sl cnm p r i a -

, . \

ri| jbaseacerdoiuin.ac ducibus,qoeinadmodiiui illuiu

, \ .

iraderei ti*. E l gavisi sunl, ac pacli suiit pocuniaiu

, %

illi *e dauiroa. ille apopondii : quacrebaiqito. o p -

portiitiiiaiom ot iraderel i l b i i u

illis465

ine luiba. >

Quasrebanl quidein

, \

quia tetnpua pascbas iuaiabai, et videbuni sibi indo

periculnm Immioere a lurba

, ,

illntn iitlcriraere Scrtb : a l

qiue

cougregabauir

niaxime propter diein festuiii, qua*rebam

. ?

quomodo inierfecio illo non pericliiarenlur. Iiitravit

auietn Saianae in Judam

, * \

hisliiat,

qui e r a i unug e niiitiero

\ *

duodeciiu, eratquo ex maxime familiaribiis discipu-

- ,: * ,

1U : u i utilbis coufldal in teipso, aed seinper aiteti-

{ , .

dai viiae eua?, olpoio gravem baoene adveraariain.

Quidam aiitem sic i u l e l l c x e r u n l : Qui erat enumero

" ,

, \ , -

duodecim, numenim aolum

& , \ *

non ttt apotiolua, n e c u t veras ditcipulu. Qvemodo

*> * -

enim verus diacipalus, qui furatur quae in m a r s u -

pium mitiebauiur? S i c i g i l u r iagredieutoin i u ipsuin

6 , \

Salatiam suscopii, e l coospiravii cum quaereniibus

<&

* ,

* P m l . LXII, I , 2 .

implobat

apoelolicum,

lcsutn iradere. Iloc enini sigtiifical, Spopondit, boc

JM3

- T r t J L G A R L B A R C H I E P .

e*i. pcrfeclam promUt.onem

ei paflnm

1064

fnvii.

Et , \ ,
. \ ,
quatrebal opportanluiem qaando inremrol illum

, , ,
tine larba, uoc eat, aeorsiia ct soliuilutn, e( ipsit
prsfe-

. ;

etoaasdiOein lempli, vei etiam cenaores, ul- qui c u -

; , \

rareni ea quae ad bonum ordinem servrmdum perti-

tradorct. Magitiraiue antem loco boc vorai

nebani. P r * i e c m r i i eniia Romani quosdam populo,

' , * -

ut ne l i r b a r e l n r , quandoquideni

tediiioti erant.

. , \, ;.

igilar vocal , magislrattis. E o r -

laseii autem e l milrUria Bfdncra creiiobaiilnr c i i

, \ .

qui oraot ex tacordoiaii ordiae, nde niagistraia

, :.-

e i dnces dioii.

xa\ -

Autbiiione eniro hboranie* e i il'a

ifficia hivadebaat: unde eoa magiatratnt e l dncet

leoiplinouiinavii, manifeatlus forte laxaos iUoa.

> , Vsas. 7*15. Venii aaiem dies Aiyrooram, I

qxa iiecosse erat immolari paseba.* E l a>iaii Petmm 1 . \ \
, ,
ac Joauneio, dicens : Euntea paraio nobit pascba,
ui edaiuua. ilti dixerunt e i : Ubt v i t paromus?

* -

E i dixil ad e o s : E e c e iairocoalibue voblt ia d v l l a -

; -

ioio occnrroi borao quidara

T O aqu

(otiaceum

portan. Soquimiai etim in doinaro in qaam intrai,

e i d k e l i i patrifaaiiHas aediuiu : Dicit libi inagitier :

o l x b v , , \ -

U b i e e l d i v m o r i t t i n , obi pascbacom ditcipuli mrit

edam ! fpoo oatondei

vobit cceiiacalum magnuin

slratum, ibi parato. Eonlet auiaii* inveocmnl sicui

dixeraiiUia, atparavanini paftcba.

pbate

. . ,

trauailum ex

, \

hebraire

patcba

Quod

dicaiur, e i aiguel

i E a y p i o , sape dietum e a l : ol iu suinroa oninla, qitas

" ,

lauc in fetto flani,* gaociis inierprcUlttm e s l : nonc

, *

C:CIP quein nobia dieaidiem Aiyuioreu), dicondum. ^ ,

Diem igiiwr Azyntoraro dicit quinium, ad c a j a i v e -

perain pastba imiDolandom

, (5.

e r a i . Igiiar

Dominut

foricquii.loitiaue miuildiscipuiot, Peirum et J o a n -

neii), ei tllum qwidom u l diliganlooi, bunc vro u t d i -

leciuui. Miilii aulem

enim doinuro

in alionam

domam*

Neqne

babebai vd.ipto vo) diacipoli ejui,

alioquin in una 406

diocipolorum

domo mainlu-

, .
. ,

c***tl pascba. Yides pauperiatem vero eot

a d bouiinem iavogniiuiD, ot oalendal quod spooio

. $ ;

iwaceperil passioneio. S i eaim noluiasel,ticai

ifiu bominiqui so netciebat, dediiuiao tuac>porei,

, \ .

ila poieral et cuni Judasis quae libuissei fncorc. Qtit-

dam auiem dicunl qaod propier bot non dixii nomen

, -

boiiihtis, nec uianifesiavil euui, eed gigno quodam

, .

dedtixil eos ad domum illiu^,

\ *

propier prodiiorcm, J) ,

tgnoralo nomiiie non prudccct doiauni Pbari^aeis,

>, , ^

qui venisseni e l comprebeodisseat eum, priusqaam

tcetiam perllccrei,el pirilualiasua aacramooia tra-

, -

i k r e l ; idcirco iDfraCbriaiusdicil: iDe^ideriodeide-

3 , -

ravi boc pascba uianducaro vobiscuin auiequam p a -

, \ , \

itar, boc e s l , Omneiii operam adbibui u l lateaoiua

. -

prouiiorcn, ae antc lcmpus eubiineanjus pasaionein

priuequam

iraderemus sacrainenta.

Expofiliooein

banc accipial qui volei. E l cujus graiia paacba facii?

, *-

Peromnia osiendil qnod usque adexlremum auhe-

, \ ,

lituni s i i conlrarius legi. Aiqai conicdamus et

. "

nos boc p.:scba spiraualiter. inleliigaimia dies

. > .

A i y i i i c n m i ouuiein, quac in spiriluali lumiiie c s i ,

; $

coiircr&alioneii, quoe nullani vciuslaicm priiux in

\?., .

1065

E V A X G E I AUM

UJC.E.

CAP.XXII.

1060

-,- \ :, 4 Achutt inobedienlij* h a b e a t : in qua conversaiioue

si rueriiuus, impinguandi suiuiis mysicriis Cbristi.
,
\

',

P r x p a r a b u n i itaque bicc sacramenta Pelriieei Joaitues, acliva et ronlcmplaliva, fervor

jteli, e l iiiau

C/ !

sucliulo paciflca. Oporiel enim fidclcs c i iervidos eate

botuiiii opcrando, c i zeloias advcrsus maliiiam, oi

, -

itiansuetos erga male opcranlcs. 0<lio euiin habemfa

babetida

, \ .

maliiia, non is qui uale agii, cujus

, \ \

c u r a , infirmus eciiiu c s t . E i boc esl niale agere, a

, \ ,

maligiio vexari, et paii malum. Quod si babuefimus

Pctruni e l Joanncm adornanlea coenam, viiam db

*. ; *

bouaia, q u e s l Pelrus, e i vera dogniala, quae s u m

Joannes ibeologug, o i c u r r e i illis pracparatoribtis b -

*\

. '

>.

mo : boc est, lutic iiiveuicmue buiuauam coudilio-

nem, vere formatam sccundum iuiagineiu Condiloris

, , ;
; , &

aui poiius Crcaioris, vas aquae figulimim gestaniem.

Aqua quideui Spirilus graiia, u l evangelisla Joannes

; ;

docei.Figulinum aulcm vas, cor, quod facile confrin-

, ,

g i i u r ; oam qui spiriiaalem grallam accipit, bumilie

& , *

ei coiilriias corde. Humilibus eniiu dal Domintis

, ,

graiiam. [}m aulem s c i l seipsum esse terram e i c i n e -

i c m , e i dicii cuni Job,c De l e r r a i n e f o r m a s l i : > itlo

porialgraiiam Spiritus in vasecordis sui, quod facila

coiupungiiur e i conieriiur. cumassecuiifueriums

. "

. ,

banc

cujus palcrfamilias mens, nionelrabil uobis coBnacu-

condilioncm,

abeanias

in

domuiu

inenii,

0 .

IIIIII siratum luaguum. Coenacttlum auiem e s l eubli-

6,

luis ejiifiuiodi luenlis capacitae, dtvinorum, ioquani,

, , \

467

epiritualiuin, in quibus babiiai, et in q u i -

Q b u i aiuicc excipilur. S i r a i a aatem s u u l baBc: nibil

cnim in eis aaperuiu, sed e i aspora in plana conver-

tuntur tali meiili : sicul e l Salonioa dikit, l O m t i i a

plaua inlelligemibus, c l rccia invoiiieitlibiia s c i e u -

tiaui. l d auiem peccaioribus non d i x i t : quia iticus,

, , *, ,

licel opus excellens facial

, \ .

agene, t i r a t a

lameu

juxia

suaui eflicaciaiu

ejus scientia e s l , e l adbuc

buiniliora babei. Sublitnis auiem

e i euper omnem 5 u b l i u i i t a i e m , ignoraiio

nieiuem iranacetidit, quando non j a m meiis opera*

\ . -

lur,

\ ,

aulcm IIOS prius menle

, ,
aix

, \ -

. ,

sed operaiiouem

revera scieniia,
e s l , qiue

heniit ac paiiiur.
uosira

operari, ct

Oporiei
deindo

g r a i i x Dominicae in nobis operaiioiiem aetiiieinus,

quai iio5 suscipici,

sicui

propbetaa, e l eos qui

cxceesum paliuuiar, et omnt

naiurali

operaiiono

, D desiiluuulur. Deoique dicilar Assumptio Domini

, * .
in propbeia biijustnodi Qeri. Sicut igtiur e l in boc
< vot , '
coeuaculam siralum veuit Jesua cuin diacipulls suia,
, \

et niyslcria p c r f l c i t : ita veuii adnos, e i s u a m o s i e n -

dil eflicauiam, sed non e x p c c u i u l nos veniamuf ad

; .

euui. Drscipuli aulem Verbi Dei euntomnes sormo-

^ . -

nes rerum gcslarum. T u n c igitur cum operabitur iu

nobis Vtrbuin,PascbaeiiiteHigcmusparticipaiionem :

*> , ,

vcl polius erudieiuur iu

, \

rum

, '

luorum. t

juxla

freriuoulbut

rerum faita

illud, Videbo COBIOS opera

digiloruiu

; . , .
, , \ , , " ' , , J>v .
PITBQL

UH

CXXIll.

 BULCARI.E ARCOIKP.
ftx*.

m cmH Itmpeturum.

-*#.

b * c p o s d u
tmummjtm paliar, D k o tmm obtf,

. , f n

C i scetfMo pocofe graiUa egil, ac e l i i t : A e -

eipiia boc, e i afriofee ialer ves. Dieo eoiai v o b b ,

JfooJ m

, A W x m -
ab* . *
* foryafv *

poalbtc

tar ia

mm a*am odtfa ex eo
M.

eo. E t aJl iMia:

accabeii, ac

bibam V (rmeta vilia, a t o e c ttpmm

{ , }

aVaj

. , * , * a l .

Doi

tmrn graiias egtooei, f r e -

, .

gii, %t dedU e i * , dicoxa : Boe est torpo* M U I ,

, , -

qood provofca daiar. Hoe facite i a a t d recorria-

, ,

tioacan. S i a l b i e r e i potalao*

, ~

vrmiaL EA oecrpto p*we

poftqaam coexivll,

M TetttdMoiaai i a aao- , *

fnioe ieeo, qoi pro vobtf e f umietar. Paaeka
o u n i e * < oaiedebaon, q*todo igiior DoroiBos r e - , . rfka : Hi>c poealoa* M

cxavbcn; dfcHttr? DicaaU

ionMdJt

iuqae

quod pootqaam & * * .

Itgale pasrba, r e c a b u i r a a i aoore rmigari

eooaedentes alios qooodam cibos. Dicll aaleai ad

dbdpulot : Doalderio deaiikravi boc ptscka x a a v

d i c a r e v o b i t r x a i , priosqaam paiiar; qaaaltfiecrei :

Hate exircBaa

COKDX mea est vobiscxm, iddrct) ct

> aWova\ *

g r a u et itefciderabtlis; aam i h r a v o b i t C M aoa n n

* *

iiMvUatorrif : sical ei perrgre profeciari poolrexta

rolbx|iiia cmm inaiiaae famillaribxe toaviier a i i -

* \

sceui. Yel suler : Deaidcravi boc paaeba nandxeare

, olxtloccr \

4, oo qxod BMgna myaieria io bac vobia

. \

r i r x a tim iradiiaraa, 4 0 S

l i e y n

* * ** s x x l ffovi

'

TettaoKRu. Sigaiftcal auiexi per btoe,

qaod vo-

loniarie pniialar. Poterai e a i n

aecedere.

, ; .

otoniuo

a i r o i c i alita> i e m p o r i b d f , caai f c i r e i ae paaauraD Q , .

Qood avietn dicii, biban Ulaai, donof regnam
Poi v c u i a i , qaidtm taacioruai ialeUexorool, DoDfe rrsorgaai. Poti resurrectloBem enin coovertatui eo4 exni discipulit, ei romedit, e i bibil cam eis :
icat ti P e l n u ad Coroellum d i c i t : Qoi comedhnai e i bibiaioi cam eo poti retarrecitoaam * .
Quod aulem regonai Dei ii reaarreeUo, maoife
aitim eal Returrcciib enim d e a l r a i i i rooriea; r e gtuf it autem mort ab Adam oaqae ad C b r i t l u n i ;
tcnc auem deolrueu, e o a c e u i l Domioo vietoriaai
et regnuui: qaomadmodam dictam o t l : c Ubi ett,
a o r t , vlcioria l o t ' ? e t D a v i d : Domious regoa-

, , -

t i i ; dciado interpreuoa qaomodo regnaveril;

Decoreni, ioquli, indutuieai, > iaconnplioDoai acei*

, * ,

>s

, ; . ,
( ,
, > , \ , '
. (>;
, , \
\ \

. "
. , *
f *
\,
, ; , -

piente corpore, e i decoralo deitate, atltaias inquit: D -1 , c H i c formotna io aiola, viotooiia cura foriitu, \, , >
dine
Dominus quoquo poaiquam retarroxii,
, \
i a q u i i : Daia ett raihi otnnU potesias . Cum

- ,

igilur veuitaei r e a a m c i i o , qaaro regnura Dei nonii-

. \ ,

navit, eo qod mortem d e i t r u i i i , iterum bibii cum

. >

ditcipolia,. pertuadena discipuiis j u i i a

appa-

, ,

r e n t i a a lanitim reaarrexitte. Quidam auiem regnuui

putaruiil fulurom siatoni : bibero aaiein Douiinum

, ,

nobiscum iu fotaro, pro rcvelaiione mysierioruiii.

. ,

Lartiftcane eniin aot eibilaratur, ct paseena pasci-

lur misericore, e i tiotrum poiuin ac aliinouiaat,

' ,

boc

e s i , docirfnaai, proprium

cibuiu exiaiimai.

A c l . , . " , Cor. xv, 55.

I T

iaa. LXUI, f.

Maltb. xxvm, i 8 .

J0C9

ENARRATIO I N EVANGELIUM L U C * . - CAP. X X I I .

tat,

1070

6 , Bibct igitiir luuc novam quamrfain

poiionem cu.ii

digiile, revelans eie seinper nova qti&dam e i

\ , ,
.

aoiita. Duomai

, \

pooolortim. E l de ono quidem d i c i l : < Accipilc et

autem L u c a s vitietur nieminisca

. 6 -

uiviclite inter v o s ; quod Y e l e r i s T e s i a m e m i flgu-

* \ , \, ,

ram quis

poitquam freglt panetn e i dislribuil, ipsc distribuii

esse d i i e r i i ; et de allero quoil illud,

* ,

discipulis, quod et Novi Testamenli noaiinai, e l stm

saiiguine dicit boc inuovari. In Veieri eniro sangaia

, ,

erai

. \

auiem cum Verbum Dei bomo iactum est, eanguia

bnitorum animaliom, cum lox v i g e r e t : n a n c

Novum Teetatneiuum nebis obsignavit. Dicendo a u -

teiu, i Qtiod pro vobis datur et effunditur,

pro solia aposiolis aignat rorpus ejus esse daium,

ei

. , < ~
, , \ ,
* . " ,

> ,

>

sanguinem ejus esse effusum, sed pro baniano

genere. Quando i g r u r dicit, Quod provobie daiur,

inioilig-, P r o vestro bominum genere. Velos eaim
patcba

perflciebalnr ob liberalionem

ASgypio, e i eangttis agirf

propler

servitutis ex

servaia primo-

, .

geniia : Novura a-Jteai pascba propter remtssioiieui

pcccatorum, et conservationcm cogitatiomim g;?ii-

ciiftcaiarum, et conseeratarum Deo. Primuui aulow

469

, -

boriosior aciio e l difficilior; eudores enim praere-

panis, et deiudo poculuin. Priinuin etiim l a -

duiii viriutem : quemadmodum

, .

lom in sudore faciei excolilur, sed e l comedcndti

panis,

non

so-

operosior e s i ; deinde post labores

graike, q u signatur per pocuium. Poeiquam exiim

quis In viriutibus diu graviterqoe

, * Q dem dignus

ketiita divini

laboravfril, tatt*

e s l donia, et Inebriaiur iaudata illa

ebrlelatc qwa excedil ex boc mondo, sictil

, . *

David, u l audetilios qoiddam

, -

Dewe apnd Hajbacuc.

, \ ,

Paulua

dicam, sicut ct

, , \

* , .
\ , *

V C R S . 21-27. Verumiamem ecce manos iradcuCa

aie, iiiecam eel in menea. Filiua quidem bomiitis

* \

fccundura quod deftnituin est, v a d i i : verumtametii

, . \ \

v bomini illi per quem prodhur. ipsi coeporuni

quaerore inler aeae, quitnam eeiet ex ipsis qui boc

. \

facturus esaci. E a c i a est antero e i conientio inier

, .

eos quis eomm videreiur ease major, D i x i i autcm

eia : Regee gcniium dominaiutireie, e i qui polesia

tem habent super c a s , benefici Vocaniur. Yos a u -

, -

. * * lem uon s i c : sed qui major e t l in vobis, llai sicitl

, ,
junior : e i qui princeps est, sicul qui miuislrat.
. ; ,

Nam uicr inajor e s l , qni acctimbii, ati qui tuinialr.it

; ;

iioiine qui accumbit ? A i ego in

siim u l qui iiiiuisirat. Nibil

roedio

vealrunt

exc*acatia misorina

c s i . Y i d e enim quid Dominos d i c a i : E c c e inanus

. ,

tradeniis nie, inecum est in menaa : et sitipidu*

* * > .

uon aenaii. E i e u h n Domiuus b:ec d i c i t , on so*

, ,

lum ut ostewlat sc non ignorare quod evcutci, s.d

c ,

ei u l nobis suan boniiateiu, et prodiiorie nialisiam

, -

oslendal, qni non erubueril secuin couvivari. Nam

(, ^ .

Dominus non omisil aua focens, %\i nobis e\cmpln

darei ut usquc iu ilnem lapsos lucrari tludeamus. r.i

i F i l i n a qaidetn bominis, ioqmt, vadtt : noti quan

non va!oi sc vindicare, sed quia olim dccreverui

(, c K a l X\b; ,

1067

ARCniRP.

THKOPllYLACTi Bl

Vcfts. 14-20. E t cnm jam esael lempcsiivuui, ,

lOtt

c 6 i t , a v i i c t T C *

acctibtiii, ac dootJccimapottolicam eo. E t ail i l l i a :

. tTxt ; * -

Desidcrio

/ *

detideravi

boe pasiba comedere vobi-

tiiiD anieqoam paiiar. Dieo enim

vobis,

. .

poaibae

non edaui altra ex eo, donoc compleatnr in regno

Dei. E l aeeepio pocalo graiias fgil, ac dixil : A c -

. ** , -

ripilo boc, et dhridiie inior vos. Dico enim vobit,

* , \ .

quod non bibaai de fruclu viiia, donec regnum Doi

?<*itiai. E i acccplo pant,

eam gratiat egisael, f r c -

, . \

git, ac dedit eis, dlcona : Hoc esl corpui moam,

, ; ,

quod pro Tobls daiar. Hoc facite in mei recorda-

, * ,

tioaem. S i n i b i e r ei pocolain

posiquam coanavii,

, *

ificoiia : Hoc poculutn noTum Tesuunoulum in s a o -

, *

guine

iueo, qui

pro vobis effundeior.

Paacha

atamea < oinodebattt, qnoaiodo igiiur Dominas r e -

cuiubctt* dicitar? Dicuni iuque

quod postquaai

* ,

legale pascba, recubuerunt more tulgari

eoniedeutea alioi qaosdam cibos. Dicii autem ad

xotvqi

discipulos : Desiderio deaidcravi boc pascba man-

. \ *

oiuedii

ducare vobisrain, pringquam patiar; qoaaidiccroi :

Basc exlrcma

c a n a mea eat vobUcain, idcirco et

* \ *

graia e i deaiderabilis; nam ulira tobiscum non SDUI

* * \

lonvitataru : l i c u i c i poregre profeccuri poslrema

\ * *

foUoquia com maiirae faiuiliaribut tuaviler m i -

* -

aceni. Vel aliler : Deaideravi boe paacba maudocare

, \

vobiscum, eo qaod inagua mytieria bac vobia

ciroa giiti iradiiures, 4t96netpe

tunlNovi

* *

Tesiamcnii. Sigaillcal auieui per hasc, qaod vo-

luniarie pmialar. Poierat cniin

omniuo

aecodere,

airoi e i aliit lemporibdi, eum tciroi ae paaouruni.

, ; .
{

, .

Quod aulem dicii.Non bibain , doner refnum

, , -

Itai vcuiat, qaidain tauctorum iulellexoraiH, Do-

, ; . .

oec resurgam. Poti reiurrecHoneta eaiut converta-

tus e * i eoin discipulii, e l coioodit, et bibil cum eis :

, , \ , "

aicul et P e i r a t ad Cornelium d i c i l : Qui come-

dhnus e i bibiuius cum eo poti rcturreciionem \

, , *

Qued

\ *

, e

auiem reguntn Del t i i reaurrcciio, maoife

ivm ent. Reaurrrciib euiiu deslruxii m o r i e m : r e -

\ *

gna?il auiem mora ab Adam usqae ad C b r i t l a n i ;

. > " , -

Uinc autem destrticta, eoacestii Domioo vietoriaai

. , *

et regnuui: qnemadmodam dicium e t i : c Ubi est,

< ' *

mora, vlctoria tot " ? e t D a v i d : Dominus regna-

\,

t i i ; > deinde

\ , * ,

interpreuoa quotuodo regnaveril;

Decorero, inquli, indututeti, > incoimplioneni accipienie eorpore, et decoraio deiute, a t h a i t s i u q u i l :

U i c formottjt io

ttola, violeoiia

cura fortlta

dine *\ t Doaiinus quoque poaiquam

returraxii,

i n q u i i : < Daia est raihi omnis poieaias . C u m

u

igiiur feuitoei m a r r e c i i o , qoaro reguutn Dei noniiua?it, eo qood mortem de*truih, iterum bibit cura
d i K i p a l i a ^ pertuadena discipuiia uoti juxia

appa-

r e n t i a m tanlum returrexiise. Quidam autem regnum

putaninl fuiurom ataiani : bibere antein Doaiinum
nobiscum in feiaro, pro rcfeiaiioue mvsierioruiii.
La?tiflcans enini noi exbUaralur, c i pascens pascil a r iniiericore, et noslrura poium ac alimoniam,
boc

esi, doclriuaai, propriuui

A c l . , 41.

cibum exislimat.

\ l Cor. , 55.

" Isa. LXIII, f.

, ; \ ,
* , ,

, , >

' ,
. vava^
- . >
, ,
,
, ,
. ,
*
' ,
. ; *
Maiib. xxvm, i 8 .

0C9

ENARRATIO I N EVANGELIUM L U C i i . - CAP. X X I L

, Bibct igitur

1070

lunc novam quamdam

polionem c o m

, ,

tjigtiis, reveJani eie seroper nova qnaedam

aolita. Duorom

, \

porolorum. E t do ono quidem d i c i l : c Accipitc et

-,

auiem

Lucas

videtur

et itv-

iueminisa

dividile i n l e r v o s ; quod Veleris T e s l a m e m i

figu-

* \ , \, , \

raui qiiie

esse d i i e r i i ; et de altero quod illnd,

postquam fregft panem e i dislribuit, ipse distribuii

* ,

disciptilis, qood et Novi Testamenti nominat, et 00

\ ,

sanguine

erai

dicit boc inuovari. I n Yeteri enim tangoie

bruioriiin animalium, com lex v i g e r e i : nune

autom

Novom Tesiainenittni nobis obsignavit. Dicendo a u -

cum Verbam Dei bomo facluni est, aanguta

'

lem, t Quod pro vobis

pro aolis apoaioiis signat rorpus ejus esae datum,

ei

. , \ , -

dalur et effundJiur,

saiiguinem ejus esse effhsum,

, ,

intellig*, P r o vestro bominum

pascha

ADgypto, et sanguis

sed pro bamauo

genere. Quamio igimr Hicit, Quod provobie dalur,

' . " ,
,

>

getiere. Veius eaim

perficiebalnr ob liberalionem
agirf

propler

servilutis ex

a e r v a u prinio-

geniia : Novum a*ttera paacba propier remissioiieni

pcccaiorum, et conservaiioncm cogitationum s n n -

, \

ciiflcaiarum, et couseeraiarurn Deo. Prtmuui autcin

469

panis,

deimlo pocoluin. Primtun

eubn l a *

, .-

boriuaior aclio ot difflcilior; eudoree enim praeoe-

dimt viriutera : qiieroadmodum

, .

lom in sudore faciei excolilur, sed et comedcndo

panis,

operosior

grulke, quae signalar per pocoium. Poetquam eiiim

quis in virtutibus diti graviierqoe

e s l ; deinde post labores

, ' Q dem digous

non

la?Uti* divim

laboraveril, Uii

cst donis, e i iitebriaiur laodata

ebrieiatc qaa excedil ex hoc mundo, sictti

David, e i audeuiitis qoiddam

. *

, -

so-

iila

Paalue

dicam, sicut c l

Deiis apud Hajbacuc.

, ,

, ,

* , \ '.
, '
.

Y E * S . 2 1 - 2 7 . Y e r u m U m e m ecce manus tradcuta

aie,iuectimest in menea. E l F i l i u e qaidem bominis

* -

secundam quod definiiaui est, v a d i i : verumiameiii

, ' .

v boinini illi per quem prodiiur. ipsi coep r u n l

q u s r e r e inler sese, quisuam essel ex ipsis qui boc

faclurus esxci. F a c t a e s i auiem e i contentio inier

eos quis eorum videreiur eese major, Dixit auieiti

.
,

*
,

eis : Reges gcniiuai dominaiuor eis, e i qui polesi*

, -

lem habenl super eas, beneGci vocanlur. Vos a u -

* ' ) lem non s i c : aed qui tnajor eel ii) vobis, llal sictil

, ,

junior : et qui priticeps e s l , eicul

. ; ,

Nam u i c r major eat, qtii accuiubil, au qui u i i n i s l r a l ?

; ;
,
.

,
,

noiifie

qui accumbit ? A i ego

8um u l qui intnistral. > Nibil

cst. Vide

qui iuitiisirat.

in medio

enim quid Dominui d i c a i : E c c e inanus

iradeniis me, mecum

e s l i n mensa : > e l slupidu*

' * > .

sansil. Eleniin

, ,

lum i i l ostcndat so non ignorart qnod

vesirum

excjecalis inisorina

Dominus

b:ec d i c i i ,

non s o -

evcuici, sod

ei u l nobis suam bonilatem, et prodiioris maliitam

oslcndai, qui iton crubueril secum convivari. Nam

;;, .

Domimis non omiaU aua fucerc, ttt nobia e x c m p l n i H

darei ut usquc ia flnem lapoa lucrari studeamus.

^ ,

<Filius qaideui bominis, iuquil, v a d i l i : non qnaKi

non

. c ; ,

valoai

sc

vitidicare, sed quia olim i1ccrever.il

1071

LGARLK ARCIIIEP.

TIIBOPUYLACTl

inori in falnlom

boniianm. c Venirolameii xx liu

1072

\, Tiopiuctat " ; ^ #

iniui illi pcr quem irailitur. Natii praudeOuitiiiii

* ( \

qaidem

. \ *(, '

e s l ot paUalur: sed lu quare inventus es

iualas, et iia ad prodttiouom

paratue ? Propterca

lilii xx adjudicatum e s i , q u U iovcntuVea

prodilioni;

quia eiiam

aorpons

ttudenf

maledictus e s l eo

. ' lv
f

; ,

quod tervivtl diaboli consiliis. TurbaU* tunt aalem

* \ \

discipuli auditi h i l , et boc laiiua discet in Evange*

|io Joannis. Nunc aulero oon de suspicione prodl-

lioais

* \

u n i e n i iurbantur,

sed ox

tarbaiione Nla

^ \

ad conicuiiouce veniunl, conieiiuVnles quis ex iptit

. \

essel raaximu. Inciderunt aulem in banc litem quia

, *

verisimile est quod inler so dixerini unus a l i e r i :

Tu

. .

prodituras e, e i aliua alteri : T u . E t inde eo

u l d l c e r e n i : Ego tum melior, e i , Ego

\ ,

sum major, ei similia. Quid igilur Domlnus ? C o m -

" * \ , *

perveneruni

primii turaullum

bunc doobas exempli. Uno gen-

lilium, quos aboroinabanlnr : oelendoni quod illU

, \, , \ .

assimilandi s i n i , si sapiant similia. Altero 470

*-

; \

lem suo exemplo. E o s euim ad humililaiam exeiaplo

, , -

euo ducii, oslendens quod ipae ntinifttrei eis. E i e n i m

, ,

tuuc i i c o l dictuni est, panem M i u i n e l poturo d i -

* ,* *

alribuii. Cum igitur ego, queiu omnis ralionalit ct

, -

angelka cieatara adoraol, in medio veairi miniairo,

. \ , ,

quomodo vot digoi ealis qui magna de vobis seniia-

\ .

tl, e i priroas partet cap-atlt t Videiur autem mibi

, obiter bujus recobitus c l minisierii ruetniiiiaae,

, , <

Deunopane

, \\ ;

comedietie, ti ex ono calice bibia&if, awicot et uua-

uiiues una, meusa

, * -

sed roducere eia io memoriaui, qaia

fecu

: qnare

orgo aapiiit q u a

u l e t noa dceiil ? E l neqne ego uni quidero senrivi,

, ,

alieri auiein nou servivi, i e d ex r q a o omolbus vo-

b i s : omnos igilur unum ef* idein teiiiiaii*. T u a a -

lem ex bia oumibus ioielligas quod Jiaclpuli adbuc

; '' * ,

iatperfecii iacriiil, sed vide quomodo ot potiea r e -

* , \

fultrtriut. Confundaulur Manicbaei, qui diconl qooa-

. , ,

d a n Daiora easo iudociies, oi impoaiibilom

'
. ,

t i i * mauiiunooa.

, & .
Y*m*. *8. Vof autem e s l i i qoi

permanU-

* *

in tentaiionibus meis : a* ego ditpooo

, ,

vobis, ticui dispoeuil uiibi Paler moos regnaro, u l

edaus e l bibatia, super l u e n u m

\ ,

lis

Diecuin

moam in reguo

uieo, o i sedcaiis super ibrono*, judicanies dtiodo-

cim

Douiinut: Siroou,

* , , 5

Simou, ecce, Saiauae expclivit vo, u l cribrarel

* *

sicul iriiicuui : tod ego rogavi pro tc, ue deflcial

, .

Odea l u a . E l lu aliquando couversus conilrma fra-

, .

iribua I s r a e l . Ait aulem

ires luos. A l ille dixil e i : Domiue, lecuio paraius

* ,

8UDI c l in carcerem ot in moriem iro. A i ille d i x i l :

. *

Dico tibi, Peire, uon caael hodie gallue

, , ,

ier abnogee noise me. > Postquani

priusquam

dixil iradiiori

\ \ * .

va% c i iu medio docuil eos buiuiles ease: sicut i r a -

, ,

diiori vac adjudicavil, Ua e di-ierao, Inquit : Yos

, xr^

cslis qni inaiisitiis lDecum in leniaiionibus uieis, ideo

\ ,

01 mcrcetfem tobis dispono, boc eai, pacUcor -

\, -

b i K u a i u i , cum Paier meoa diapoiuerit mibi, boc

' * <

etl,

\ , ,

aogregaTeril inibi r e g n u m , edalU

c l bibaiis

1073

ENAWRATIO IN UVANGELIUM LUC.E. -

CAP.XXH.

1074

, 6 , supcr iiiensatu itteam. Comcdere

atilnu e l bibere

dixit, qiiasi edulia illic einl posiia, neque qa*i

, \
. \ ,

sensibile quoddatn

; ,

qua Sadducxis loculus est, docei quod couversatio

rrgiium sit. lpse cnim per c a

quae illic, angelica s h , e l Paulus docel regnuin Dei

. ,

r o n eese ribuin e i potum

, \ ;

dietis bic, c Edaiis el bibalissupcr monsam ineam,

, #

. Ne quis igiiur crret a u -

scd cogitel qnod diclum s i l cx metapbora

, <

qni

\ \ *

coenanl, videnlur primoe bonores sorliri. Hoc igilnr

cl

praefenuiinr. A l ubi ibroitos et sedcs audierts,

a legibus
de

apostolis dicil, qtiod apud se omnibus aliis

. \\

Ibronos intellig^, sed gloriam

eniin creaiura esieedere,

* \ ,
, .

increati e l regi*

corum

boiioraiilur. Nain qoi cuin rcgibus

lanqnam

c i bonoreai.

scd sniictse Trititlalis,

oninium Dei : creatursc auiem ,

ancilbr, etjl

s i a r e , idque

corporaliicr

\ , *

471

eai, condemnanles eos qui ex duodedro

, ,

gunt increduli fuiuri.Non parva antcm condeinnaiio

, . -

IsraelilU fuerii, quod apostoli qui eiiam ipai ex l s -

, \ . , -

raelitis e r a n l crediderunt, et alii non crediderunl.

, ,

Uaqne quia proditori vae adjudtcatum est, illoruut

autein q a l permaiieeruiil in amore erga ilbim, l a n -

lum praedixil fore hoiioretn, u l ne extollamur quai

dicimus sedere e i siare. ludicanles vero, hi*c

tribubus

\, .

inagaam quiddam feri&sent,

\ \ , -

cbariiate, a c non prodidiseent : Saiauas vos,

c i pennansisseni in

inqjait,

cere, t e o i a r e ; sed ego rogavi. Ne existimeiU

, \ ^

(inquil) quod veetrum a i i totum boc bonuin

opus.

Diabolas enim valde urgel, si possil vos ab

afnore

peiivit cribrare, boc est, tnrbare, n o -

,
, , ,
, * . -

aulem verba haecdirigit, qui reliquis audaciorerai,

, \,

ei probabite est superbisse

promissa e r a a l ; idcirco e i repritnil c u m , dicens :

mei depellere, e l oslendere prodhores. A d P e i n n n

in iis quae a C b r b i o

, .

Satanae quidem fuit mtiltum studiom

, \

ego auiem oravi pro te. boc bumaito

, -

c c b a i ; nam, u i Deus, non opus babcbat orare n l i -

' . -

qucm. f Rogavi igitur, d i c i l , u l non deflcial

, ,

lua. Quamvie cnim brcvi

'

contra v o s ;
more d i fides

teinpore coucuticiidus

sis. babes lamen rerondita semina lidei, o t e i i a m si

. ,

f<>lia abjecerit spirilus invadentis, radix lamen vivct,

; , \,

ei non deilciet fldes l u a . T n vero

lirma fralres luos. Planut bajus inlelleclus is e s i :

, '

Quia lo babeo u l principem discipulorum, postqram

. ^ ucgato

me

fle?eris

conversus c o n -

et ad poenilenliam

vencris.

, ' ^ !|, \

oonftrma cateroe. Hoc e n t o le decei, qui posl itic

. ,

Kci leeiae pclra ee e l Ormamentum. Intcllcxeril a/i-

. , '

tom quis non solum de apostolis dicium quod coti-

, ,

firmati fuerint a P c l r o , eed de oranibus qui usqnc

\ , ,

ad consuinnialionem aeculi fuiuri s u m fideles. T u

, .

cniiu, Pctrc, conversus, bonum

* *

lcnti; eris omnibus,

* \

rcspiciens d e s p c r c l : qtii cum aposioluj iueris t i

exeiaplum

u l nullus credeniium

pceaiin tc

, -

ucgavcris, iierum lamen rcccperis primalum o n i -

, \

nium, c l prafecturain orbis pcr pceniltnliain. E x -

. , -,

peiivii ilaque Salanas cribrarc le ct laedcre s i r u l

, ) 3 :1 : -

niiicum

puruiirinjtcicndo aordidaniia, iifpoic i n -

THEOPHYLACTI BULGAKliE AHCHIEP.

1075

10

videttt amori luo i n wo, iicut c i uios e t l . Nam sic , \ eliam Job invanil. Yerum ego omnino tc dere-

liuquai, u i deflcial in aiilvertum fidee tua. Quaiu-

, , ),

vls auiem efo rogaverim pro , atiamen in ne r e -

ciderit, sed converaut; boc e*t, pcaniieaiiatn agena,

, , \

e l laerymas profundeat,

reaiUeos,

, 0 -

etio etiamaliif pcBniieiilite eieroplar, ne detperent.

, ,

et a negatione

Qaidigitur PetrusTMuHa ebarilat

. \

animotuai eum

*16 -

reddidii, ot p o l l i r e i l a r OUJB eibi lune i a p o u i b i l i a ;

' ,

Doiniuut aoieni

i d i i eaiu leoteraria loqui

. 1

(oportebtl c n i i n t e m e l aadita veritate, qaas ei di-

, , *

cebal qood leniatidueesiei, noo rvlactari) nanifealat

, , ,

obi

ei letiUUoois speciom, o e n p e 474

nfsgaiioneo.

Hoc aalom loco dischnu* niagnam doeirinam, qaod*

, \ -

uon tufficiai propositom boaiinis absque

., ; -

1 : quejuadmodom

tabaidio'

Petrua param derelictua, , \

u m e u i cbaritaiein ae fervorem babere

iibi reliquil own Deui,

vidoreior,

aupplauialos eai ab i o i -

tt

, \ *

mico. i i e r o n nou aufficil Dei ubaidia, ai non

, ,

affoerii e i bumaoam propo* ilum :

qoemadmodom

c l Jodae, nibil profuit qaamvis o n u i a

faceret Do-

miuus nt lucrilaeerel eum, eaoi abeastt e l

, .

boaa

voloniat. H o m a m u s auioio conslderaolet, qoaotom

"

cpmra reinitsot vafteant insidia) diaboU. E c c e eniw

, ,

e l boc loco Petrvg, quaaavia a Deo eontervaretur,

, * ,

quia parvo lompore per diapeneationoro deroliciaa

. \

eti,

, \ -

eo perveuit u l negaroi : oi nisi a Doo parva

quxdam cutiodiia fuisseni quas

e r a n l oenoina, quid

non patsos

in illo

recoudiu

\ ,

fuissd? EA enim

* -

apoctabal dlabolaa, u l et ipsaro ad prodiiioaem i a

tnideret. : E a c a enim diabolo, inquil propbou, clec- ^ , I * . Douautem sitgralia, qainon derelinqail t a t t o

U et loaloff e i bonoa oordo : qualia e r a i P e t a u ,

, -

valde amans, e i ali? DUS a

, *

oiaJU orga

Magiairum

atispiciofiibiis.

, \ -

, ; " , \ .
, \ ,

>

, \ , , , ,

V i a s . 5 5 - 5 8 . c dixit eU : Qaando

c \ * *

misi

, \ , ,

gine encculo e i pera e i calcfa.neniis, num qtrid d e -

faii vobit? A l illi dixerunl : Nihil. Dixit ergo e i s :

; * .

Sad nunc qui babel

* ,

sarculum, tollai aimiliier ol

peram : e l qui balet, vendal lunicam tuaia,

e l eroil gbdium. Dico cniai vobis, qtioniaai

adbuc

\ * \ ,

, . ,

boc quod tcripiam c s l oporirt perfici ia me, E l

cnni iniquis depaUtus e t l

. E l e n i m ea q o * s u a l

\, , \ * \

A i iili dixeruul : Doroiue,

\ ; . * ,

de me, finmn babeni.

1 9

ecce duo gladit hic. ille dixil eis : S a l i t e s l . t

. * .

)n priucipio quidem prspdicaiionis niitient discipuloa

' ' ,

Doimnus in caslclla e l civitiies, absqut) necessariis

, \ ,

limisit, neqoe dedii quibus

babolianl opui, peque

, ,

r u r a m gcrere volebai. Ipsos enfm eiiaiu iu bis opor-

icbai discere ejus virtuicm. lUorum eniui curam

\ .

babcns lanqnam infirroorum,

iiecessaria aflluere
Nnnc

abunde cilra

auieiii conlraria

I s a . LIII, 1 ? .

faciebal eie omaia

ipsorum curain.

^ \ . -

prxcipil, non conirarius

, , / -

ENARRATIO 1N EVANGELIUM L U C i E . - C A P . X I I I .

1077

<07ft

, eibi ipsi, sed oslendenft eift quou usque ad boc letii-

pus lanquam parvalos gesiarii, e i non feceril eos do

qiioquam solIicUoe. Nunc

. , ,

c u r e m ea quae v i r o r u m t u n i , e l

* \

ipsig. Ego eniai, inquit, paier vesier, vestri curaui

\ , \ ^

gerens jam abeo. E x boc lemporo paraii estole, c i

*. ,

ipi reram propriarum curam geriie,

\ , \ , ,

nem curatn in merejicere. Opora oniui vesira uon

; . *

e r u n t l a m f a c i i i a , e l alabore a l i e n a : sedobnoxii e r i -

aulein

opus eel eis ut

provitleant sibi

e l noliie o m -

, ,

lis f a r a i e l s i l i , e i muUitadversis. H a c eniroineinuan-

. ,

lur per sacculum et peram a c gladium. Proimle ne

; ;;, \

* *
.

\ ,

eilis ignavi : quia et famem experluri eelie, et opus

babebilis eduliis, qtue per peram eigniflcat. E l v i -

riles 473

. ,
, ', , -

elole, quia in mnlta adversa incidelit :

quod per gladium indicat. Hasc aniem d l c i l , non u l

omnlno gladiia s i n l a c e i n c l l , sed, u l dixi, sigmii

\ , \ *

cans bella et p t r i c u l a , e i d o c e n s u i ad omnia prae-

parati

, *

aposioli ex so nihil ad virlulem

,
, ,

, .

aini. Nam ne exisltmcnt posterioree

quod

coutiilerin*, aed

totum Doi fuoril : hoc e r i l , inquit, s i c . Neqne

eoim aposiolU uieis oti tolo u l insirumenlis i n a n i -

malift: ted et q u ab ipsis aunt psoe adferre po-

, \ *

etulo. Denique invonite apoaiolos, c t maxiine P a a

. \ ,

, mtilla etiam ex hainanis induslriit rectc faccrc

[lege A c t a ] , q u a m v i s e l in bi& non abfueril diviniiiii

aubaidiui. lulcrea auletu et aposlolia accedil utili*

* \

tas, ne faslu

curaseenl,

\ \ ,

Ipsis eveniftsetit, inflali fuissent, quasi majus q u l d -

iiibouiui

el a

ex boc. S i enim

Deo omnia

, \ ' , - Q dain siiper viret buiuanaa

ipsi nibir

expeclasseitt,

aique

t o r t i i i . alioquiu

na-

lurse esael ignavia e i corruptio, nibil a se excogf

. \ , ,

lare, sed omnia, u i dici solel, moliia cxspeclare.

- ' ,

Propierea dicii c i s : E x boc leiupore ct perae g e -

, $. :

slaie, boc eel, s i c affecii ealoie, e l curaui babeio,

u i e a a r i e m babituri. E l giadiu n emite,

, ,

quod e s i ,

, \

sic providele vobts ipsis, lanquam b) qui in bella

, \ ,

et pralia mulia incidenl. E ( aliter exposoerunl q u i -

, ,

dam Emite

\ . \ -

brevi laiiias adversus ipsuro fuluras insldiae, quales

. ,

nunqaam fueruni, e i quod invasuri aiut ipsum virl

\, " -

sanguinarii: Nam quia illi prios inlor se de primatti

gladium.

Signiflcai

enitn, i n q u i u n l ,

, \ -

conienderinU Non est, inquil, lempus

. \

sed periculorum

anibiiionis.

e l caediucn. Nam e i ego magielc.r

vesler ad mortein abducor,

neque

ad

glorioiam

, \, , - ^ moriem. Verumlamen implebilur io me, * C u m i n i . \

quig depulaius et. losidias igilur lalrocinatoi ias

, \ \:

signtiicaturnt, oientiait gladii : e i iiequo omntiio c -

' \, , c \ -

vctavii,

oiniiino siluit, ut ne reponlinie insidiia coiifundan-

itir : iuio u l posi ba?c recordaniea admircnlur ewiu

u l ne tneto quodani terreanlur

: eqne

, \ *

ranquan praescientem, e l slapescani qoouiouo soip-

^-

SUIII p r o s a l u i e hominum ad inoriein (radiderii, c i

5>. -

profterea eiiaiu ipsi nibil luoleslum subterTugiaut

u l salventur aliqui. Ila?c oui:n opiuor

, \

a^uigmalice

propteiea dicebai, ut posiea recordaniea e i i n l c l l i -

, \

gcnics, tiiiliialein caporent : quoniam

insipienicB crant, ut i l i c e r c n l : c Doaiiue, ecce b i c

? '. , , ~ .-

ghuiii duo. > A l ip^c quia vidil cos intcllexiusr,

JirjMil

;;:^;:

: \ S ilis c^l ;

lunc a>!eo

> tauieiai ncqiiaquam boflc-

Iu79

!.'.)

TiiKoriiYLACi UULGAilLE A U C I I I E P .

c i i t e n l : ti bomano auxilio conira bomicidas Ul<i

; , ,

v i i oportuisaei, nequc ceiitom gladii saflccisseai. S i

aoiem boc uoJebal, aod diviniore subsidio opos

. *0

erat guperfliii eraut el dno : veruniiuinen Dotoinu*

, .

iioloil eoaargutre,

nibtl intelligeutea; sed

. -

d i x i l : Saiis est, ac processit. Stc igtiur tiam

; ,

iiot

uipoie

, -

qnando cum qaodam convorsaiitos videmus

onra 474

;, \ . '

inlellexUse qnod diximua, dicimot,

Beue, dituiile : quamvis

, ;

noo s i l bonam. Sed ne

eoniurbeinas, remliiimug. F a c i l auiem boc Domi -

, ', , -

nuf, quando videt discipolos non intelligere dicium ;

\ , ;

transil, e l cventnm reroin permitlil cxpUcare d i -

rlorani iiitelligentiam, sicul eiquando d i x i ! : c S o l -

, , ,

viie lemplum boc

. Nam po&na

* , .

cognoveroni

hoc dleeipuli ejut p o a re*urreciionem. Quidam au

len per irouiain dixeruai dictum a C b r i s l o , c Sa

;, ; , ;

. ,

lis eat. > Nm cum dixissenl diaciptili, E r c o duo

gladii bic, Dominus Ironice, ainm, dixit : Quia

duo eonl, omnino

mulii sunt, et tuflkiuul nobie

. ; * -

cotiira muliiiudiaem qma veoit super no*.

,
, , ,

. ,
\,

, \

.
Y i a i . 59*46. ogrrasus ibal (ut erat solilus)

inmoutem Olivarum : secuii sunl auiom i l l u m e i

discipuli. E l cum pervenissei ad loeuat, dixil illis :

. \ , ; *

Oraio, ne intreiis in tentationem. E t ipse a Y i i l s u s

, ;

esl ab cis fernio ad jaclum lapidiff, posiiitque geni-

* *

bus orabal, dicens : Pater, sa via, transfer poculum

, ,

hoc a m o ; verumtameu non mea volaoia*, sed lua

i a i . Apparnit autem illi angelua de coslo confor-

'

Uns eom : et corrcplHs angore prolixius orabai.

; ' .

E i erat sndor ejus sintt guitao aanguiais decurren-

ics in t e r r a m . cuni surrexiiaoi a

; ; -

veniisetque

ad

deprecaiione,

discipolos suos, reperit eoi dor-

mienlea prae incesjiiudiite, et ait

Quid dormi-

; . ;
,

; ,

l i s ? Surgile c l oraie, ne inlretis ia tenutionom.

P o t i coenam non"desidia e l ludi e l somnas Dominum

; ' ,

cxt ipiebanl, sed docebai e l orabat, proptei nos ha?c

. ,

fignrans et demonstrans. V * igiiur iie qui |K>SI c a s

, ,

i am foftdis scorlaiionibus vacant. Secedii aaiem hi

, , , *

docuissel disci-

. ;

pulos, ut oraret. Consueveral enina seorsum boc

montem Olivarum poslquam

lalia

Idcirco e i a diicipolie avelliuir. Non omnea

auioro discipalof, sed ires tanlum assmnit, qui ct

^ , -

facore

gloriae tuae in monie specutores fuerani. Quia enim

. itouU

e i tn agone oraluros e r a i , u l ne videator timidi-

latia eaao indtcium, propterea a u u m i l eoi qoi d l -

vinae glori

, .

e l superni

leitimonii specuiores e i

* f

auditores fuerant, ut cum fideriot laboraniem, boc

bumanae natarae esse dicani. U l eniin crederetur

, ;

verua bomo esse, natur quod euuni eral

farcre

pcrmisit, et vitain appeiii eliam ipie bomo, pre-

caturque u l transeat calix. Nam viiac ainans c s l

, -

hoino^ Qao confuiantur bxrosea quae dicuni pban-

. ,

tamicutn fuisse bominem.

, *

E l e n i m cuni bwc fucta

^int, et babucrunl unde cjusmodi uugaivn(ur : qtiid

, !

Jo.ui. , 10.

10 IN EVANGELIUM IXCM.

1081

CAP. XXII.

10

iliclitri erant si fuissetil bajc facia ? Porro

vclle qund transeal calix, humamini erat. S i a l i m

auietn diceado, c Vermitiaiiien nou tnca volunUs

flat, sed lua : osiendil quod etiam nos sic opor-

* , ;

loai

que voluniaii cedero,

, t

affeciog

opponenti.

esse,
Non

ei

pbilngopbari ,

el

non parere

voluutas

mea

diviua?

natune

bumaua

*e
fial,

, ,

ed

\ ,

475

luras babent unus Cbrisltis, babuil e i naiuralea v o -

, .

Iuntates vel volitionet, divinam a c biimanatn. V o l a i l

iiaqne humana

, ,

lua,
m

eo

quod

ma voluntaa

non

est

d m n a oluniateseparala. D u a s e n i m n a -

nalura vivere, naturale enim egt,

Deinde sequens divinam voluntaiem,

u l omncs bomlneg galvareninr,

, -

P a i r i e i Filio a c Spirilui saucto, moriein s n s c e p i l :

quac

et erat

vokbai

communis

, . " * e i s i c unum factuin c s l volituai, boc e*t, g a l u l a r i i

mors. Quod enim ab bumana

( , ,

qnae juxta

, , ),

affeclionem qua amamus viiam, &t non a diviuiiaie,

gicul dicunl maledicii A r i a n i , manifestum est c x

permissionem

natura fueril orare,

paliebatur

conimtinem

, , . "

hoc, quod sudavll, idque

ut plane, joxla partBoiiam, aanguinig

cecidorinl. ParOBntia enim esi ia bis q a l valde labo-

c u m lanta anxietale, ita

gniiae ox co

^, ' ,

rant, Ha ut sanguinem s u d e n l : gicul et iu big q u i

, ,

atnare Oenl, dicimus quod sanguiiiem

> , ,

igkur volens nunifesiarc evangcligia, quod non te-

fleaiii.

Hoc

, .

nuibus quibusdam bumoribus et velul osienUiiouig

giaiia appareiilibus,

sed niagnis

glillavcrii, sanguinie

gullag,

gntiis

u l id quod

gudorcm
gerebalur

. Q repraesentarel, accepil. Hiuc igiiur mauifesiuni, quod

;, ,

naiura illa quae giidabat,

. - - - c i- in
- agone eral, .buinana

i&la fuit, non divina : quia et humana

migga c s i ba?c pati, e i gic pagga eet, ut gimul i n i c -

rim oslenderet, quod non phanlagticug fuerit bomo.

natura n * r -

lulcrim e i magis mygitcura quiddam docet, quod ot

-, , ^ .

c Minaunem,

quia in seipso illam consumpsil, divinaeque volantau

humanae

nalune

timidilatcm

ganet,

, ' ,

fccit obedieatem. Quippe qnod ogrediebaniur e c o r -

pore sudoreg ct decidebant, videtur significare quo.l

exgicccl e l abstcrgai e l a nobis

les limidiialig, nalnra nogira

, e i eonfirmala. Nisi enim id gigmficagsei,

videlicei

, , ,

btimanatit

nosiram

cadere faciai f u i -

in Cbrtglo

corrobora-

formidinem

quod
curare

volnisset: etiantgi valde limidus e i ignavug fuisset,

' , D non uiiqne sic gtidaggei. V i i u s osl auiem oi angelas

-

conforians eum, idque

. ,

a l oraiionig

quumque didiceroiiig, eam in gravibiig

, , ,

proemiiiainug. lotcrea eliana impleniur c a q u a d i -

ad noslram congolaiionem

v i r l a l e i n digcamus,

qaod

coiifortet,
periculig

. "

cla a Mosc in magno caniico : E t rol>oreniar

, , '

pninesfilii D e i

t s <

in co

. iNonnnlU auteni sicdictum cxpli-

, , ,

caruni curiosius,quod apparniici angelug gloriQcana

. "

e a m , c l d i c e n s : T u a e s l , Dotniiie, foriitudo : lu enim

praDvaluisli conlra moriem, e l conira iiifernuin, e l H-

* ^

b e r a g i i g e n u 9 b u m a n t i m . Etbsecquidcmgic se babenl.

. t (,

Ipseaulem caui inveuirei discipulos

% ,

cxprobrai simul c l adborlalur u i orcni in tonlatio-

e l

* I w n l . x x x i i , ju.vta

LXX.

dormienlog,

THEOPUYLACTI BULGAALfi

1083
uibttt, *

AUCUIEP.

1CW

iorio ab illtft vincantur. Iloc enim sigoi- , , .

leuUliooem, boc e s l , uou abteoUiiooe, aequo in illiui poteelaie tteri.

Yel eiiam simpJieiier 476 J * *
aira aint aereoa, e i ne in difltaillaicm quaradam
inciitama. Iteiiiotiiacuai eaini e s l e l arrogattlia
pfonam, in perjcala temetipstitn injicere. Qoooiodo
tfeai intrare iu

orberi a

ub

o r t r e

u l

igilurdicit Jaeotras: c Ontne gaadiumexittimale cura

, \ , av6pU
. .
, ,
,
. , ,
, ,
. \

boc?

Nom cootraria aot dieimoa? E a igilur iacobaa non

, \

d i i i t , Injidus vosiptof, at, c Cuiu incidotilis, ne

coliabamini, ied o n n e

, . ,

inciderilis in

variaa

loitiatkmes quW

gaudium exittiu aie, e4

fariie. Melittt

c , -

qnidem foerai si non veuiftteui: verora cum vane-

; ;

quud noo erat antea voiiiara,

riui,

qoas

toJliara

olililae i u e r i l inalili aioerorc confici?

leude igiior mibi

; \ ,

abi expreste prscipiaiur a r a i i - * , \

duro ui radat in lentaiionetB ? Verum uon poierit.

c " ,

c ,

gooas etoo teiiiaiioaani, et

. -

qood quidam inielliguot, orandain quidem oue ne

, ! \ ,

CsBieruin tcio dnplex

ingrediaiaar iu leiilaiionetn, boc e*t, ia eaiti qna

; 0 \

anitna notira vinchur, tcilicet in lentaifoitem Hbi-

dii.U vel i n r : omne anieai gaudiuin exittiuianduro,

. ,

ciipi

\ , -

iu corporalem affiicliOHtm e l Iruialionein i u t i -

. *

d i i n u s : quaaio cniui exioruo boajo corruinpiiiir

laoto ct iuternos rooovaior. Selo quidetu basc, aed

, ,

veriora arbilror qua? pracseiiii acopo viciniora w o l .

* ,

\ ,
. , ,
V I R I . 47-55. Adboc auiem eo loqnetile, ecco C

\ *

" . ;, \ -

turba, e l qui vocabaiur Judas, uuua duodociui,

> , , , \

anieceilebal eot, tl appropinquavit Jesu, a l oscnla^

reiur eam. J e t n j aolem dixii i l l i : Juda, otculo F i -

lium bomiois prodit? Vidcnies autem

;;

bi qui circa

Ipf ain eraul, quod fulorum e r a l , dixerunl e i : Doiai-

* , ;

iif,

pcrcuiieniusne gladio? percusaii utiue ex illis

crviim principis sacordotum, e i ampmavii auricu-

\ .

I.nii

. \

ejue lcxir.un. Rcspoudens auiero Jettis a i l :

Siniio bucutquo. E l cuai loligistel auricaiaui ejun,

, ( .

aana?ii euin. D i x i l auieiu Jesua ad eos qui veae-

raiii

\ * \

ad ae, principee

Mcerdoluua

tiii lempli et stnioreo : Quasi

a c magiiira-

ad lalroueni exi-

'
\ ;

aiis cuui giadiia e l fuaiibas? cu.-a quotidie vobiftcuiu

' ,

fuerfm in tetupO, uon exteodiaiis maiiua iu me :

' , '

ted ba3ce6lborailUvestra,etpoieau$ienebraruni. D
l , &
Otffubiin Judas d e d i l , qaod b i i q u i invadebaut,
, *
iguuin eisel ; a i a longe i n o n s l r a v i i , u i n o n , * \
w

deciporemar uocie : quia et eaiu facibns c l lacenits

\ , ,

a d v e u c r u n i , ne laiere possilJcjjns. Quid i g i i u r D o i u t -

\ . ;; ^

nus? A c c c d i l a d lioaiileilludoactiluui: rubniaa autem

. *

tatu dolosuai e l i u g r a l u m subilo e x i i n g u c r o negle-

\ ,

x e r u u l , docuiilenoa Salvaioreper illa p a t i c m i a u i . K c -

. '-

p r e b c n d i i aulem solmu ; c Juda oacaloprodis? Non

* , . ;

erubetrcis boc p r o d i l i o i i i s guuus? Misces amico a u i -

; ,

plcxui i i i i m i c i opus, prodhioiiem? Scd c l qtieiu prodie,?

F i l i u m iioniinis, boce&l, raaiisuelum, leneai, m o r i g c -

; Vio* , , '.

; '> \

l DIII, prupier l e f a c i u m b o m i i i e u i , c u u i Deussil? I l x c

, , , -. w

diccbat, nsijuc sub c x t r e m a i u horaui fovcns i l l u u i

* .\ t- ;

1 1

Jarab.

, 4.

1085

KNARRATIO 1N EVANGELIUM

LUCiE. CAP. X X I I .

1066

, ; , e i i d c i r c o prosecuius e s l conviti, n e q n e d i x i i .
, *

477

, *, , {

proprio

iubumaiie e l iiigratiesime, setl, c Jutla, >

. * *

gtmul arguisael, ni*l et boc ei cewiasei in melitis,

, \ ,

si qujilom voluissel. Etenim ue puiarct eaio o c c u l -

eum uoimne compellans : neque

graviue

. , '

tuiu, aed notum

, , ,

cieaieni proeumberei

Doiiiioo, e l vel lunc aole oinuia

, \ , -

fisusfSl euiu coufuudere. E i s c i e b a l quideui illuui

e i poeniierel, boc fecit, e i

. '^ ,

ineniendabilein, faciebat tamen interim quod s u u m , .

, * *

quemadroodum

e l Pater ejus in Y e i e r i faeiebal;

aciens euiiu Judaeos non audiluros, millcbai p r o -

pheiag. luierea et nos ideni docet, u l ne correcturi

* ,

lapgos, deficiamue et laboribus cedawus. Porro d i -

itipuli zelo flagranies, etiam gladiog exiroual. U a d e

, .

aiiiem

illos babebanl? Aguuoi

immolaraut, e l a

; , mensa exieranl. A l arguilur P a l r u t , qui prxter i c o , . *

pum Domini zelo usus essel. AUioieiiifn interrogani,

iNuu

. *

praeceplura. l i a geinper fervebat pro Magisiro. P e r -

percoiiemutf? Ipse

auiero

non expecial

; *

c u l i l auieni eervum poutiflci, et airtpalal aorein

ejui dexiraro. Neqtie hoc foriuilo conligil, sed s i g -

Duni boc eral, Poi.iidces qui iunc erant, omne a u t u -

. ,

roa aervoa, c i p e r d i t u r o s a u r k u l a m d e x l r a a i . E t e d r o

ei Mosen

cruciflxUseni.

, .

Oecei aniin viriuiem Verbi aaoare inobcdienies, e i

'

apponere

inauifesiuiD iuiraculuin facit, e i auriculam ganana,

audivissenl, Doimnum glori

Verum

nuniqoam

Jeaut auriculam

restituii.

eis auriculaiu u i audiani. Jesus ilaque

, .

miracuio patieQiiatn uam osiendens, e i per m i r a -

culiiro inducena eos ut ab iusaiiia ahsisiaui. Dicit

\ G t u i e m ad principes tacerdolwn, e l ad magigiraius

,
templi. \ e i aedilea dicebanlur, qui c o n .
siiluli erani a l exquirenda ea quae ad lempli usuro
, ,

exigebaiilur, vel qui pra?fecli erani dificio e i c o n -

struciioni leoipli. A d bos igiiur dicil : Quoiidie do-

cebaro i n lemplo, noluislia roe comprebeudere,

c l nunc quasi laironeg invadilie : aed revcra nociie

. **-

atieniaiig opera, et potegias vestra tenebraruia e s i :

, \

aiqiie idciico bauc boram observalU, quae c o t m u i l

, . *

vobis e l operi, quo ma iuvadiiis.

, \ * , \

3 ^

c - ;, \
.

VEEO. 54-62 < Comprebengum autero eum duxorunt, e l induxerunl in domuin priucipis facerdolum.

. , D Pelrua vero sequebalur emhtus. C o m aulem a c c e n ,

diggeol Igaem in medio aulas, aique uoa conaedig-

seui, gedit F e l r u s inier illos. Quein catn vidiaset

aucilla quaedain sedenleui ad lumeo, deflxig iu illutn

, *

. *0 *

oculia, d i x i l : E t bic cum illo e r a l . A l Ute abnegavit

, .

etuu, dicens : Mulier, non novi illuin. E t pogt p u s i l -

* \ . *

lum aliaa videiig eum dixii, E t I U de illis e s . Petrua

",' . \ ,

vcro a i t : Humo, s u m . intervallo inlerjeclo

- * ,

fere borae uaius, alius quidam affirmabat,

* .

Yere e l bic cuin illo erat, naur e l Galilaeua e i l . E i

* , . \

ail Pclrug : llomo, neecio quid dica^. E t cootinuo

, .

adbuc illo loquenle

\ , \ -

Doiuinug inluiius e s l Petrum, 478

esi

Peirus

verbi Dointni, quomo lo dixerat ipsi,

, \

Pruisqnain

gallus cecinerit, tcr mc uegabis. E i

., ,.

cecinii

dicena :

gallue. E i coaversus
e

* cordaiua

1DJ7

THEOPHYLACTIBULGARLB AHCUIEP.

1088

egressoe foras Poiriig ftevii amare. lnflrmu foit \ ,

0 , \
P e t r u i j u x i a pmdiclionfitiGliriati, emegavit Domi
nttui gemel, aeJ ler, et cum jttramento fecii iie-

, \ , \

faiioaem. Dieil enim Maiiheus, quod t Coeperii do-

! . \

> In

, c , \

tanlum roaluin meiu correpiug, ct param a Doaiino

! . >

leaiari el jnrare qood nesciebai

boraiuem.

ttereliclof propter temeriuiem pervenit, doceaiur

qnod ad dandam aljia veniam e l ipse facilii eit.

, ,

Pertinaciortaim e r a l : nisi aic fuisset correciug,

. ,

a l i b voniam noa dediaset, manens sua morosiiaie.

P o r r o m n c usqoeadeoineiu confnsus est, m ruinan

. '

non gensiggci,

retpexlaaei e a m .

, ,

boiiitatem! Eiiamai condemnareiur, non naglexil

\, . "

tliscipuli talaieni. Merito. Nam et cojittoiniiaiio isia

! ,

propter salatetn hominum ab ipto lolerabatur. I i a -

. \ \

nitt Dominue

qne uegavil quidom priinum discipalus

dclnde g a l -
.

lae c e c i u i l : e i iierum negavii, utqtie duin tertio

negantet, et tunc secaado iicrum c e r i n i u S i c etiim

/, \

Marcus scripsil manifeeliue e i evidetiiiu*, quasi a

Peiro cdocius : illius euim ditcipulus cral. Proinde

. -

dii Uiin a Marco, L u c a s per iraiisctirsiifii dixit, non

\>.6,

exaciiori serinone : ncc cet ronrrariuni quod dicil

Luca, ei quod a Marco dicium. Nam gallug

. / * -

solet

cn b U c t ler canere singulis moiibus. Quippo usque

, . \

adco Pelrueab humana liiGrmiiaif gravalut e s i , a i

nequs galli canUnn s e a l i r e t ; sod posi<|itam gallus

. \ '

cecinil, itcruin aiquo iierum n-gavil, donec Jesns

\ \ \ . *0

benigno gno vulitj ipsum recordari facerel gai dicii.

Ete^resgugfora5,floviiamare. Nainetegresguseti

cutn primtim negauei,ul Marcug inqaii. Detndepro-

, \ ,

babile, iltcma iierum ingregsuai, nc darel soapiclonem ^ , \

quod faittiiiaria egget Jesu. iieram cum reeordatag
. c
ovaei, exii c i flei amare. U i ne videremrab hig qul
, .
fn atrio erant, exit occaliaas se ab illis. Quidam

\ , .

aoiem nescio quam gitiliam pro Peiro defensiouem

compotiuni, dicenles aodacier quod non negaveril

, . \

Peirus, ecd dtxerit, ij^esciobomittem, boc eal, tie-

, \ -

acio puruia botiiinem, sed Deum bomincm iacinm

Horum aulem intipieiia arguniealuni aliis reliuqua-

. , ' ;

mug. Mendaccm eniui facttiol Doaiiuum, adver-

santar contextoi EvaugelH, nolloque modo facero

, , *

p o i i T u i i i u l cobxreat coasenueniia narraiionU, god

, c , > ,

,
9

c i irug qnare flevit, ai non negavii?

, .
. , \
\ .

).

\ , ;
V B E S . 6 i - 7 1 . v i i i qui lenebaiu Jesum, itlu- D

\ , *

debaut c i , caxleiiias. E l cum circurniexiigeni e a m ,

, * \ ,

pcrruiiebam iacieni ejus, e i incerrogabani eum, d l -

, \

ceiiiee : Vaiiciaare, quls esl ille qni le percussii?

* , ;

aiia

t u p a , . *

Ei

ai

multa convicianies
facius egt

pebia,
N

dieg, convetirnnl

e l principca gacerdoium

diisoriitil
479

diccbaut

illuiti in concilium
l u

in eum.
genioret

ei S c r i t e ,

ei

guiim , diceuies :

ille Cbrislus ? dic nobis. ait

,
, \ , ; \
*
, . *

illis : S i vobis dixero, iton credeiis : qtiod si eiiain

, \ ,

itu rrogavoro,

, .

non respondebilis uiibi, nci|ifc d i -

mtictis. E x boc lciuporc eril Filius bomiiits scdeiw

a 'uxlris viriutb Uci. h i x c r i i c i anlcm omucs : Tu

^; . ' ; '

1(83

BNARRAtfO IN EVANGELIUM LU(LE. - CAP. X X I I I .

0 .

. ,

1090

rgo es F i l i u s Dci ? Qui a'U : V o s d i c i l l s me e * s c

A t illi d i x c r u n l : Quid adhnc desideramus lestimo-

nium ? Ipsi eidm a u d m m u s ex ore ipaius. > C o n t i -

, '

ciaiores quidam et iniemperantes

Jesu inferebanu

fuaro

qui liscc

Oportebai enim inrerim e i diabo-

luin nullain maliiiae speciem rcltiiquere, sed omuia

efluudere,

, \ . \

aaiicia viitcerei a c delurbarei e u m . Eienini

piopter boe naluram

ul in omnibua

roborarei

naiura

noeiram

nostra

invenla
quia

suacepii Domiuua,

ul

, \ ,

osiemlat quod ei ab Iniiio sobriua fuisset

eam cootra oranes diaboli arlea, et

, *

neuiiquam essel viciue : ideo oiuiies speciei dlabo-

' , -

licaa roaliiias qnse in eum fundebantur,

' ,

ui

, \

C b r i s i o uatura noslra v i c e r i i , e i ne formidemus ad

nog q u i seqtiimur

Adam,

suslinebat,

c u m , confidamus

quod

ulltnn opprobrium vel iriate. Idcirco et perouiilur,

\ , \ \

el illudiiur : prophetartimque

, .

pseudopropbeia irrideiur. Nmti

ipse Dominus, quasi

c Vaiicinare nobis,

, ,

quis e s l qui le percussit, eo lendii, iUum eub-

, ,

sanuareni, e l diceront iropQilorera,

. \

propheiam fecissci. ut factus c a l dies, norle

enim ab ebriis ininisiris iilueus ee

csi,

qui seipsum
btaspbemalut

seniores e l diguiiate prastantioreft interrogniii

\ ,

euin, num ipae s i i Chrrsius. ipae cogiiaiiones

eorum eciens, e l quod, t i operibus credjdissenl

ad persuadendum

, ;

verbit suis crederenl? inquit : S i dixoro vobia,

efficacioribus

, \, .

non credatis. S i enim crederelis verbie ineis, qtiid

* erat concilio * * ? S i n iuterrogavero,

, t

% quomodo ergo

ft

noit

; < , . Q respondebtlis. > SaptU8 enhn aatea inlerrogaii s i l u , ,

eruni, ut de baptismate Joannis, et de boc diclo
, ,
propheia?, D i x i l Doiutnus Domino neo : et de
, > * .

muliere fncurvata

, ;

dislls

, ; \, :

Propterea boc dico, quod ex boc lempore non est

. Ubi igitur me audito c r e d . -

? Quando auiem inlerrogaii non siluistis ?

lempus scrinonuni e i d o c l r i u s de boc, quis a i m .

\ ,

Si enim voluissetis, cogiiitiis essem vobis ex signis

ei miraculis. Judicii auiem lempua e s i ex boc l e m -

. " ,

pore. Yidebilis igiiur me Filiuin bominis sedeotem

a dexlris v i r i u i i s Dei. C u m igitur debuisscnt iuetu

trepidare, illi bis auditis majori

, \ * c

perinde ac iiisaui i n l c r r o g a n l : c T u igitur ee F i l i u s

; ;

Dei ? Verum ipse medio quodaai modo e l ironice

, .

r e s p o n d c t : Vos boc diciiis quod ego s i m . E i e -

rabie c o n c i u i i ,

\ , \ - uim despiclebai insaniam eorum, et intrepide eis

. ,

loquebaiur. Hinc auiem manifesium e s l quod i n o -

bcdieniee nullam uiiliiateni percipiunt cum oie r e -

, ). -

velanlur mysieria, sed majorem

. \ ^

accipiunl. ldeo fllie occulianda 480

* .

boc majorU e s l misericordia?.

. .


Jldzor. '
.

*
.

Quomodo duclui e$t ad Pilatum.

conttmvto Jetu
ab Herode. lugetnibut
mulitribHt.
De c r u c Chriiti.
be lairone rmpnceme.
De
lura
Cliriiti.

\ . ,

a e

. "
Mattb. .

MaUb. x x i .

P s a l . cix, i .

condemnaiionem
e u n l

Nam

C A P U T 11.

Y E R S . 1-5. gurgens universa mnlihudo eorum

duxit illum ad Pilatum. Coeperuot autem illum a o
Lnc. x m .

1083

1*

THEOPUYLACTI BULGARIAS AllCIilEP.

mbuft, tte forte ab illit vincantur. Iloc eniin sigtii- , , . ***

, xa\ $,

Jlcai nou iutrare iu lenUiioneui, boc e*l, uou a b -

aorberi a leolaiione, noque in illiui poteslaie fleri.

. .

Y e l eiiam siutplioiter 476

, "

U D

B O e

u l

sira eint aorena, e i ne in diftknUaicm quatndam

Daemoitiacuai eaini esl e l arrogaiitia)

. , ,

pl*num, in perjcola gemeiipsuin injicere. Qoomodo

, ,

liicidamas.

igilurdicit Jacobat: c Ottino gaadiumexiatiniale cura

. H

inciderilia in variag lenUliooes E l qubl boc?

Noin cootraria noa dieiinus? E a igitar Jacobos non

, \

d m t , Injicite vogiptog, at, c Cutu incidorilig, n o

11

collabaaiiui, sed on DO gaudiani exitiiu aie. e4

, \ . ,

quod non eral aniea volilam, toliiura fa< iie. Meliot

c , -

qnidem faerai gi non f e n i w e n t : verara cnm vene-

; \ ;

rini, qous aiiliias fueril inatili nioerorc confici?

; ,

leude fgiiar mibi

, \ " ,
, ,

abi expreaso prscipiatiir a r a n - *

iluro u t radas i n lenialionetB ? Verum uon poieria.

Caeierura tcio duplex goous esto lentaiioaam, et

\ .

quod quidam intelliguoi, orandam quidem osae oe

, ! \ ,

ingrediauiiir in lettialioiiem, boc 0*1, io eaiti qua

; 0 ,

aiiiuia noalra vincilur, acilicel in lentaifouom libi-

dii.U vel i n r : omne anletii gaudiuin exitliuiandum,

. ,

cnpi iu corporalem afflk-lioiieui 01 leHiaUoaein i n t j -

\ , -

. *

boajo comimpitur

, ,

lanio c l iuternos reeovalor. Seto qaideiu baec, sed

, ,

veriora arbitror qua? pncseuii acopo viciniora goai.

diinus : quanio eniu exiemot

\ * ,
. , ,
VERI. 7-. Adbuc auiem 60 loqoeiile, ecco C

\ ?.

" , :, \ -

turba, e i qui vocabaiur Judas, unua e duodocim,

> , , ,

antecedebal eot, et appropiuqaavii Josu, ut oscula*

remr eam. Jegn* aolem dixii i l l i : Juda, ooculo E i -

* ,

liuin bouiinis prodia? Vidcnies auiem bi qui circa

;; ,

ipttun erattl, quod faiortiui erat, dixcruul e i : Domi-

* , ;

ne, |tercuiieiitusne gladiot E t percasait otius ex illis

acrvmii principis sacerdoluin, ei ampuiavii auricu-

\ .

Kir.i rjus lcxlr.un. Rcspoadeas aalem Jetus a i l :

Siniio bucuique. E l cuai loligissel auriculaai ejun,

, ( .

aauavii etiiii. Dixit auiem Jeaus ad eot qui veae-

* \

r.tnl ad ac, priucipea

sacerdoluua

ttii teuipli e l aenioros : Quaai

ac magisira-

ad lalroueui exi-

siis cuui gladiis tt fuuibas? cum qaoiidie vobUcum

fueruu in teaipO, oon cxtendittis tuauua uie :

\ * ; \

\ ;

' , *
*ed baece6tboraillave8ira,etpoleaU8ienebraruiu. D
\ . >
UtKubmi Judaa dedil, quod b i i qui invadebam,
, *
w

igiium easel ; ai a longe inonalravii, u l noa

x a

, *

decipcreular nocie : quia et cum facibus c l lucernis

\ ,

adveneruui, ue Uiere possil Jesus. Quid igiiur Doiui-

\ . ;; ^

n u s ? A c c c d i l a d bosiileiiludoaiuluin : luhuina auiem

. \ \

l a i u dolnguiu c l ingraiuiu subito exiingucrc uegle-

\ ,

xerunl, docuiiienoa Sulvaloieper Ula paiiculiaui. R c -

. :-

prcbeiidii auieui solum : c Juda oscalo prodis ? Nun

* c , .; t

e r u b e s d i boc prodiiioiiia guuus? Miaces amico a u i -

; ,

plcxui iiiimici opus, prodilioiieurtSed c l quein prodia,?

; >

Filiiiiu lioiuinis, lioc eal, mansuelum, leitem, morigc-

; Yilj , , .

l ttiu, propier lefaclum bomiueui, cuui Douasii? I l x c

, , , -. . t i

diccbai, iiSi|iic sub cxlremaai buram fovcng illuui

* \ fccov ;

1 1

Javab.

, i .

1085

K N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U M

LUCiE. CAP. X I I I .

10

, ; . e i i d c i r c o noti proseculus e s l coiiviiiii, a e q a e d i x i i .

\ ,

, *,

c ,

477

iuboniaiie e l

proprio

euui uomine

iiigralissime, sed, J a d a ,
compellane : neque

gravius

. \ * -

itniul arguisaei, ni*l e i hoc ei ceaeitsei in inelius,

, \ ,

ai qujdom voluissei. Eteniin ue p u u r e i esio o c c u l -

. " , *

lum,

, , , \

cieiiiem proeumberel

, \ , \ -

visus'8l eum coufuudere.

. "^5 ,

inemendabilein, faciobal tamen inierim quod euum,.

, '

queuiadmodum

&ed noluui

Domino, et vel l u n c anle oinuia

e i poeuiterei,

lioc fectt, e l

E i . s c i e b a i quidem

illuiii

e l P a l e r ejos in Yeteri faciebat;

ocietis euim Judaeos non audiluros, miticbai pro-

pbeias. lnierea e l nos Idenf docci, u l ne c o r r e c i u t i

* ,

lapsoa, deficiainue e l laboribus cedamtu. Porro d i -

acipuli zelo flagranies, eiiam gladioe eximuol. U n d e

, \ .

anieui

illos

babebaut?

Aguuoi

immolaraut, e i a

; , \ mensa exteranl. A t arguilor Palruf, qui pncler t c o , .

Domini zelo usus essel. A l i i oionim inlerrogani,

. * c

prseceplum. l i a gemper fervebat pro Magistro. P e r -

; *

percaiiemu*? Ipse

auteio

non expectal

$uli( auieni servum poaiiflci, et autpuiai

aurem

ejus dexiraro. Neque hoc foriuito cooiigit, eed a i g -

nuni boc e r a l , Poi;iidces qui tunc erani, onine a utih-

. ,

roa aervos, c l p e r d i l H f o e a u r i c u l a m d e x i r a a i . E i e c i m

si Mosen

\ .

cruciflxUseni.

, .

Decei auiui viriuiem Verbi saoaro inobcdieniea, e l

apponere eis auriculam u i audianl.

audmssent,
Verum

Dominum glori

uumquam

Jetus auricutam

restituii.

Jesus ilaqoe

iiiauiiesium miraculuin facil, e i auriculam sanana,

, .

miraculo patienliara auain oaieadens, e i por m i r a -

eultim iuducena eos ut ab iasauia absisiaut. Dicit

p r

i n c i p e s tacerdolum, e l ad

magislratus

, \

lempli. e i sedilee dicebanltir, qui C O D -

aiiiuli e r a m a.l exquirenda ea quae ad lempli usuni

, ,

exigebantur, vol qui pra?fecli e r a n l dificio et c o n -

siructioni teuipli. Ad bos igiiur dicil : Quoiidie do-

, \

cebani i n leroplo, et noluislis roe comprcbendere,

ct nunc quasi latronea i u v a d i i i s : sed revcra nociss

**-

aiiCDiaiis opera, e i poieeiaa vetlra leoebraruia e s i :

, \

atqiie idciico bauc boram o b s e r r a i U , quae cooveitil

, . *

vobis e i operi, quo m e invadiiis.

,
, \

c - ;, \
.

\ -

3 ,

V E E . 54-62

< Gomprebenaum

autero eum duxo-

runt, e i induxeruni indorouin principis tacerdolum.

. ,\ D Peirua vero sequebalor eminus. G u m autem a c c e n ,

diseeal igneni medio aulas, aique a o a consedi-

aeui, sedit et F e i r u s inler illos. Quem c u m vidisset

, *

ancilla qaaedam aedenleui ad lumeo, deflxia iu illum

oculia, dixit : E t bic eum illo e r a i . A i ille abnegavii

, .

euiu, dicens : Mulier, nou novi illuro. E l p o s t puail-

* \ . -

luni alius videne eum dixit, E l lu de illis e s . Petrus

,( . ,

vero a i t : Homo, non suin. E l iulervallo iiUerjeclo

* , \

fere borae uuius, alius quidam affirmabat,

'

Yere e l bic cuin illo erat, nam e l Galilaeus e s i .

* , . \

a i l Pelrue : llomo,

, .

adbuc

, \ -

Dominas iiituitue est Petruni, 478

esi

, \ -, *,.

Priusqtiam

nescio quid dica^. E l cooiinuo

illo loquenie

Peirus

diceni* :

cecinii

gallua. E l conversus
e

-cordaiua

verbi D o i n i n i , quomolo dixeral i p s i ,

gallus

cecinerii, i c r mc

iiegabis.

El

1DS7

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCHIEP.

Poirirs Aevii a m a r o . > liiflrmut faii , ,--
^, , \ #
Polrugjuxia praBdlclionnti Clirisii, e i n e g a v i t Domi
egressoe f o n s

nttui DOO eemel, eJ lor, e i c a m jaraaiento fecit ne-

, \ \

fatioaem. Dieil enim Maitheug, quod c Cofeperit do-

iiomiaem. In

, c ,

tantum malmn metu correptus, ct parum a Daaiino

derelictue propler temeritaiem porvenii, u i docaatur

qnod ad dandam ayia veniam et ipse facilig eit.

, ,

letiari el jnrare quod negciebat

P e r t i n a c i o r t a i m e r a t : e i itigi * i c faiasei correciiis,

. , \

a l i b veniam non dedisaet, maneng iu sua morositaie.

Porro lunc utque adeo roeiu confnsus est, ruiuam

. '

non teusiaact, niai Domiuus

, ,

retpexiggei

eam.

, \

condemoareiur, non noglexil

, * . "

discipuli talalero. Merko. Nam e l coiidemiiaiio Isla

! ,

prupiar ealutem hominum ab ipto tolerabatur. I i a -

. ' \ \

bouiUlein!

Eiiamti

q a t iiegavit qaidem prhnum dfecipulus : dciade g a l -

e l iieruin negavh, ngqtte dum lertio

negagget, et tunc secando ilerum cerinit. S i c euim

/, \ \

laa

ceciuil:

Marcug gcripgii manifegtiue e i evidetuiu*, qnasi a

Petro c d o c i a t : illias enim digcipulug c r a l . Proinde

di< tum a Marco, L u c a s per iraiigcurgtiin dixit, non

\>.,

e x a a i o r i gerinone : noc c s l coorrarium quod dicit

L t u a * , ei quod a

. (* * -

cn bhoi

Marco diciitm. Nam gallus

ter ranere giitgulis moiibug.

eolet

Quippe usque

adco P e l r u s a b bumana iiiQrmiiale gravaiut e s i , a i

, . \
-

nequs galli rantnm s e a l i r e t ; eed pogl<|iiam gallua

cecinit, iicruin aique iterum n-gavii, donec Jeeus

\ \ .

benigno guo vtifiu ipsum recordari frcerei sui dicli.

c Ei^resgugfora.sflevhamare. Nainetegresgasegl

cuin priiiiiim aegagget,tit Marcug iuquh. Deinriepro-

, \ ,

babile, illiiiu iierum ingregsum, nc daretgugpidone ^ , \ qood familiaris egtet Jesu. E t iteram cum reeordatug

ovaei, exii e i flet amare. U i ne videreiurab hig qui

, .

fn atrio erant, exit occaliaae *e a!i illig. Quidam

\ , .

auicno nescio quam giuliam pro Peiro defenaionein

couipoauui, dicentes aadacter quod non negaverii

, .

Peirus, scd dixerit, iJ^eseio bomitiem, boc eai, n e -

, \ -

'

acio paruitt botuiitom, aed Deuni hoininem licliiut

Horum aulem imlpieng argameatiim aliig rolinqua-

mug. Mendaccm eniui faciunl Domiiium, adver-

santar

. , ' ;

contexlui Evaugelii, nulloque modo facere

, , '

p o i i T i i n l o l cohxreat coaseqiieulia narralionb, ged

, c , , ^

c i trtig quare flevit, si non negavit?

, .

\ , ;
V E B S . 6 i - 7 1 . v h i qui lenebant Jesum, i l l u - D

\ , -

debaai c i , caedeiiles. cum circamioxiigenl e u m ,

, \

pcrruiiebani faciem ejug, interrogabani e u n , d i -

c<Milee : Vaiicinare, quU esl ille qui le percutail?

* , ;

alia

, . \

Ei

ai

niuha conviciantes
factug

peb>a,

d i e s , convenruni

e l prineipca aacerdotuia

diixeriuit
4 7 9

est

diccbant

illum in concilium
m

l u

in

eura.

geniorea

e i Scribae ,

ei

suuta , diceuies :

uie Cbristus ? dic nobis. a i i

, \ , \ ;
*
, . *

ilhs : S i vobis dixero, iton credeiis : quod si eliam

iuu rrogavcro,

, .

non respoadebilia mibi, ct|ilc d i -

* \ ,

in iiciis. E x boc (ciuporo c r i l Filius bomiuis scdens

a !i;xtri.s virlinb L>ci. i>ixrm:t antcm OIIIUCS : Tu

3; . !< ' ; '* \

1(83

ENARRATiO I N EVANGELIUM LUCAi. - CAP. X X I I I .

6 ;

. /

1 srgo es Filiug Dci ? Qui aU

1090
Vos dicills m o o t s e .

A l illi d i x c r u n l : Quid adhnc desitleramu* lesiimo-

nium ? Ipsi euim audiviinus ex ore ipgius. C o n t i -

'

cialoree quidam e i iniemperantee

Jesu inferebani.

Oporlobai

fuero qui hacc

enim inferira e i diabo-

lum nullam maliiiae epeciem relinqnere, sed ontuia

eflundere,

, \ .

s a u c u vinceret a c deturbaroi e u m . Eteniin quia

ul i n omnibug

boc naturam

naiura

noairam

nostra

iuvenia

propler

ut r o b o r a r e i e a m c o u t r a oranes

suecepii Domitius,

, \ ,

ostendai quod 8t ab luilio sobriue

neuUquam essel viciue : ideo omiiee species cliabo-

d i a b o l i artea, et
fuissel

Adam,

* , -

licai maliiias qnae in eum fundebantiir,

* tv* ,

u i iios qui aequiiutir

, \

Cbrisio nalura noslra v i c e r i l , ne f o r u m l e i n u s ad

' u l l u m opprobrium vel triaio. Idcirco et percuiilur,

, \ \

et i l l u d i l u r : prophetaruinqiia

, .

pseudopropbeia irrideiur. Naiti

susttiiebai,

c u m , confidamus

quod i n

ipse Dominus, quaai

c Valicinare uobii,

, ,

quis e s i qui 16 percu&git, eo lendii, m iUum sub-

, , \

saiinareni, e l dicercnl iropogiorem,

. \

propb6lam feeissci. u i factus egt d i w , norto

qui seipsum

enim ab ebtiis

e s i , w n i o r e s e l digniiate praslaulioreft

iniorrogaiii

xaV ,

6uiii, num ipae eii Chrrstug. ipae

coghationes

eorum sciens, e l qtiod fi oporibus non credidiggoHl

; ,

ministri illueus et

blaspbotnalut

ad porsuadendum

, ;

verbis guia crederem? inquit ; S i dixaro vobit,

efficacioribug **, qnomodo

ergo

, \, .

oon credolie. S i 6nim crederetis verbis meig, qtiid

o p u i e r a l concilio " * * t S i n interrogavero,

noti

; < \ , . Q respondebitis. Saepius aniin aatea interrogaii t i l u , , \

erunl, u l de baptisniale

, ,

propbeia?, Dixit Donimus Doniino meo : 61 de

, \ .

nmliere

, ;

dislis

, ; \, :

Propterea hoc dlco, qnod ex boc leinpore non 6 t t

facurvala

Joannis, ct de boc diclo

. Ubi igitur mo audiio c r e d . -

? Quando autem interrogaii

non siltiislU ?

tempas sennonam e i d o c i r i n s da boc, quia e i m .

S i enim voluissolis, eoguiiiis ossem vobis ex aignis

61 miraculis. Judicii aiitem teropiia e s i ex hoc l e u i -

. ' ,

pore. Tidebilis igilur ine Fillnm bominis

a dextris viriuli Oei. Gum igitur debuisscnt ntoiu

sedenlem

trepidare, illi his auditis majori

, \

perindo ac iiisaui inlerrogant: t T u igitur ee F i l i u s

; \ I ;

Dei ? Verum ipee medio quodam modo e l ironice

, .

respondet : Vo boc d i c i i U qnod ego s i m . > E i o -

rabie coucitaii,

\ , - D uim dospiclebal insaniaui e o n i m , et inlrepide eis

,

loquebatur, Hinc auiem tnanifeilum e s l quod i n o -

bedieiuee nullam uiilimtem percipiunl cum eis r e -

, ). -

velanlur mysiaria, sed majorem

. \ ^

accipiunt. Ideo illis occulianda

* .

boc inajoria e s i misaricordia.

. .
. .
. .

. .

CAPUT XXIII.
Quomodo duclui e$t ad Pilatum. eontemvto Jesu
ab Herode. lugeniibut mulieribus. De
crvafixione Christi. lairone reiipi$cetue. Oe /jtfi/
fura Chriiti.

\ . ,

\ . "

Maub.

Malib. xxi.

> Psal. , .

condeninalioncni

480

8un|

Y E R S . 1-5. surgens univarga muliitudo forum

duxit illum ad Pilatum. Coeperuot
" L n c . .

autcm illam a c -

1091
THBOPHYLACTI BULGARLE AftCHlEP.
1098
cu>are, dicenie* : Honc depreliendimut everieniem *
, xa\ ,

geniem, ac vetanlem tributa dare Ca?*ari, diceniem

o CbrUtum regem eaae. Pilatat aoleoi interrogavit

eum, dtcent : T u es Ule rex Jodaeomm? A l llle

"

respondent tlli, a i l : dlci*. A i l atttem Pilaltis ad

; \ - .

principe* ucerdoium ei t n r b a t : Nibil invfiiio n o x a

boe honaine. A i illi i n v a l t K e b a n i dicentes :

^ .

Comreovet poptiluro docens por univoriam Jodaeam,

exorsus a G a l i l s a utqoe ad bune tor.um. Maiii-

* *

fesie v e r i u t i advertaniiir. Ubi eoim probiboll J e s a i

iribaia darl, qiri u l debita poiius reddi pracepii,

. ,

>

aic dicens, c Reddite Canari q u a Gauaris sunt t

Quomodo aolem comniovei turbamt oumqnid a i

, ;

regna iavadens ? Sed incredibilo Itoc omnibus, uain

; * -

cuin agiwvigset qaod

populut v d l e l ipsam

; ** - -

regem

facore, socessil : nndo e l Pilaioa deprebendeus illo-

invenio

. " \

ttoxam iu boaiiuo boc. Videiur auietn mibi iftta

, , c

iolerrogaiione quam facii erga

. >

rum

gyropbaaiiain,

Caleir :

Nallain

Cbrislucn, ridere

eatamnuiii. Rem eoim ipsani tubsaiinat, dicene :

\ ,

T n ea rex i o d v o r u m ? > quanl aic d k a l : qoi

, \ -. !. -

tam pauper, lam tilif, lam dealiiaias atixiiio, lam

n u d a t e s , aceusaris rtgnuoi autbire? auiein

derideniis e t i , o l dixiimii, eos qni in hia accnsa-

, , ,

baul i c t a m , quod firgam laiem rem ailentari ab

\ ;

bouiine tatn nudo atquo vili, ad quam

, ,

lol dtvitits

alque prcaidiis opnt el. Veram bi caro nibil aliud

, , ,

haberent ad ycopbauiiain coiiflrmaudani, cbiimris

uiuniur aoxilio, e i clamaveruai cooira Oemti Vor-

\ \ .

bum. Couutiovet eidm, iaquiunt, hoc ett, tedilio*

*um focii popubiin : 01 noa ia una parte, aed a

, \

Galilasa i n c e p i l , et pcrvonil bucusque, per tiiedinm

. , ,. ,

Judaeam irauaiens. timpllciter auiem inibi \ i -

! , \ , *

deutur memiuiite G<dilaa?, seil in lorrorefu Pilati.

, ,

Nam Gililai tcmper sediiiosi, renttttqno tiovaiores

', .

faero, qualis erai e i Judae Galiteus, cuju recardari

, * ^

faiuut

Pdalum, qtiasi iia diceatei : Gogita, pnetet,

Jmlaiu Galibcuai, qni miiiium aegoiii

fecil Roaui-

. \
\, , \ *

Mie, facia aon parva aeditiooo populi : lalit ot bic

\ *

eai, queni oportei e medio lollere.

, *

, ,

. \ , .
VEES.

f Pilaiut auicm audila iuenliono D

Galilaia*, iuierrogavil

eaaet : c l u i cognovii quod ad Herodis

< ,

481

, \

diiionem

uitin botno Galibeut

periinerel, roaiisii eum ad Herodein, qai o i ipoo

, \ -

Hieroeolyaiis erai per id lempus. Ilerodee

auicm

. ,

viso Jebu gaviiaa e t l valde. Tcnebaiur enim mullo

. ,

Jani lempore

\ , \

eupidiiuio

vidcudi i l l u i n ,
el

tperabal

eo quod

aadirei

mulla dc e o ,

aliquod

visurmn ab eo Oeri. lnierrogabat

so

einn muliis scniiouibui : a i ipee oibil illi

debai.

Slabaai

aulem

priucipet

slgnuui

'

aulem

^ ( *

respon-

ucerdolmii e l

S< ribse acrtier accusanles euiti. Sprovii auicm i l -

illu-

\, ,

ii>sei, mdaiuai vcele spleudida reroisii ad Pilaiuin :

ai facti M i u i amici inter sese Pilatus e l Herodes in

. \ '

b<m tlcrodcs cuin excrciiibus suis ; cumque

A c u , 57.

1093

KNARRATIO 1N EVANGELIUM LUCE. - CAP. X X I I I .

1004

eodem die. Nam antea ftinSuItai inier eos inlerccs. ,

scrai. Pilalus attlem, convocaiia principibui s a c c r -

\ , \ ", *

doium

Oblalistis mihi bnnc

* \

c l magislraiibus ac plebe, dixil ad illos ;

pnpulnm,

bomiiwm

qnasi averieittcm

et e<ce ego coram vobie

iuierrcgane,

nulliim crimcn invento in hoinine ielo ex iis de q n i -

, ' * *

buf accnsatis eum ed ue llerodes qiiideui : uam

remisi vos ad illmn, e l ecce nibil dignum moria

'

, \

. -

aclwm

Necegse autem habebai dimUtere eis in fesio unum.

. \

Exctamavil auteni simal universa l u r b a , dicens :

e s l e i ; castigaium

ergo illiiin

diutiUaut.

* ,

Tolle bunc, e l dimiiie nobia Barabbam (qui propier

seditionem qiifindam factam in civilale et

, .

cidinm in carcerein conjeciua orai). Iioium aulem

, . 01

Pilatus loctiius e s i ad eos; volens dimiilere Jesuni.

bomi-

* , . clamabanl diceiite* ; Crticiflge, cmciflge eun.

* TC

Ille auietn leriio dixii ad illoe : Quid enim mali ft-

cit bic ? Nullum crimon capiiale comperio iu eo.

Casligaium ergo dimiliam lllam. A i illi insiabant

, *

vocibiis magnis pottolanies o i crucifigcrctar, et

\ \ .

invalescebant voces eorum ac sammorum sacerdo-

*0 .

l u m . Pilaliia adjtidicavit u l fierei quod illi poain-

labanl. Dimisit auiem iliis eum qoi propter eedi-

), *

tionem c l bomicidium coujecius fueral in rarverein

. \ ,

quem poposeerunt : Jesum vero iradidil arbiirlo

eorum. cum abducereni, apprehendcrual S i m o -

" ,

neni qnemdam Cyreaensem, vonieniem c rure ; ot

hnpogueruni illi c r u c c m , ut poriarei posi Josiint. -

\ , , \

Sequebatur

autem illuui mulia

lurba

populi, c l

. > ' , - ^ mutierum quae plangebanl e l latiientabanlur euin.

, ,

Romanoroin legein fcequeus Pilatus, iniiiii

num ad llerodem. Illa enini cavot u i iii.titijuisque

Doini-

. \

a principe ena; regionis j u d i c e t i i r : ideo et tanquam

Galilaeum Jeetim m i u i l priucipi Galilseae. Herodes

autein gaudebat, non ut auimte o u uiile quid l u -

, ' ,

crareiur ex speciaeuto Jesu : sed quia atidierat de

, , -

eo quod *apieot essei, et iuira o p e r a r e i a r ,

, \ ,

iiultum

desiderium, laborant

babuit

curiosilaiis niorho

, \ ,

etiaai ipse u l videret alienum bondnem, e l audirct

. \ \ ;

quid ille dicerei. Annon eiinm bodie inulii morbo

Hlo l a b o r a n i t

, , *

quoddain videre a J e t u , non 4S2

u i oculoe o b l e c l a r e i : ticut iu spectaculig vidcutus

, , \ .
\ , \ ^.
.

Desiderabat

praestigiaiores apparere
D

enim

ei ipse

signum

crederei, ted

qni devoreni serpemee et

gladioe, ac similif , e i admiramur. Talem

enim

ferme Jepum esse p o u b a i . Imerrogabai amera euin

aermonibus

, . \

aiquo in summa ipsum subeannabai; i d e o e l J e s u i

miiUis, e i Uludeotis

more

Iracubat,

nibit respondit. Scivit enim qaando respondendum,

, , \

omniaque

l)avid quod dispensel sermones suos in judicio

Quid eniin respondeudum illi qui noo ioterrogat ut

raiione f e c i t , e i tesiinionium accepii a

u

discai Quid iiem margarhae mhtendsa ^uto por-

; ,

cos ? Imo majoris, qucmadmoduin

\ , \ ^

misericordis e s i lacere inler lalea. Sermo

^\

diclus prseierqiiam quod nibil prodasl, adbuc i u a -

, \

joris condcinnalionls causa esi eis qui non a i i e n -

Paal. c x i , 5.

aupra d xioius,
enim

1C95

TIlKOf*!IYL\CTl

uiuil. Pilato aajte reppandit,

qtiouiam

pmileniior erai Herode, eliaiuoi

perlo. Cmn euiiii iiiieirogastcl

10%

nui.O.\RI. ARCIIIBP.

r*quaiiio . \

adniodutii

, ,

c T u es rex

. , c !

4uda?oruni? quid d k i l Domiinia? T u dicis. >

lloc aaieui mcdinui quodaminodo aeiwim

babei.

c , * .

Potoai cnim inielligi, Vrro ego tain, tu d i i i s i i id

\, " ,

quod e a i ; e l aliier imelligi poiest, Ego iton dico

\ ,

, , ; \ ;

tu dicis, poietiaieni babes e i dicii (a). Herodi autcm

prorsut uibil respondit, quando<|aiilem illusor e r a l .

vere secunduiu Isaiain toiiiini uialo, Aliii iuiquis,

. \ , ,

bis qul tnnc erant, iuquam, Judaeis eiiooi exacloreo

, , ,

crani, opprimenies eon, et illutores

, \ ?

domiaabaniur

c a . Nam irriaoria roenie e l ridicoja inteiitioue i e -

, . "

tuiu videre coucupt*rcbai,ei aiguuui ab <H> peciare.

\ .

E t boc auiiuo interrogavit eum, aiqao boc lamlein

, ,

iiidicivif, illmn conlompiuiii e l irrisom diinillcns

\ , ;.

ct non ipso solum, sed eiiain omnit exe rcilut ejus :

, ,

qui pr.cier caHera conviiia iuduit eum Tebtc c a n -

dida, re Miiilque ad Pilaiuiit. T u autcin vide qun-

, *

modo |:or oinnia q u facil, diabolus irrclilar c l con-

, { .

striitgilur. E x i H a l eaiai opprobria ot coiivilla c o n -

' -.,

tra Cbfistum,

dcclaralur.

. \

Nani liisce irrUionibus mauifesliut leslaulur quo I

e l iude terilat magis

Domiiius non fueril sedilioaut vel rebdlis. S i cnitii

. * , -

lalis fuUscl, neuliqaaai bisce ludibrilu tllusiftseifi,

, \ .

etciiato laiilo pcrirnbi, e i sedilioue loliu gculis,

, ,

pnpscrtim laiiias t l lam siifcpccia, c l lanluui novi-

, \ :

lale rerum gaud*ntis. Pactl euni aiiioni unitci P i U -

, ,

ls r t Herodcii. Ucrodi enim argaineiitiini aiuicitia?

\ ,

ftiil e i iiiiiiam, quod a Pilato ad *e u U s n e eewii, ^ , \, \

.
quasi Pilalas noti viudicarei sibi aliqua piivilegia
llcrodi*. VeriiinlaiDeD vide quam discrepanlta con-

, ,

trogci dtabobic, sulum u i Chrialo morieiii praepi-

^ f o j

ret. ln uoant eniiu cuospiraiionein copulat ei c o n -

. \

ilial

, ?

tiqtiidein ille iiiiuiico p a c i i l c a i m Cbrisltim occidai,

, \ , \

iainiicos.

uoa propler

Noo confuudimur

talutem itosiram iieque 483

eervaiuua in offlcio;
Pilaio, vide
OblulistU
ui

igilur

quomodo

mibi,

subveiteuiein

*nicfl*

Postqaam auiein iui*su* rt>i

iicrum refulgeai

inquil P i l a u i s ,
populum,

veriui :

boiuiiiein

et nibil

bunc

none

gnum i a eo invei.io : *sed ueqne Herodet.

diYidet

,
, ,

\ ,

duorum bominuin, quoruro aher prasace, aller rex,

lesiiinouiuni

, \

oimiino

verumt fteque ogo, inquii,

nequo rex Uerodes iuveniinus ullaiu causam in eo. & * * .

Quid dlconl ad bstc Judaei? iadices ipsi leslaiitar quod

, \

'Opf ;

culpacareal bomo, et voe accusamea liulltim adduci-

, . ' ,

lls lcsiimonium. Quibas creilenduna ? Papse I qnomo-

\, .

do vincit veriias? Tacet Jcstts, e i leslincaniur pro

. ;

eoinimici. Claniant J u d a i , ei neino

\ , *

roruro clarooribus. Ilolior

adtuipulaiur

anieui eral Pilalun, c i

miaiiuo pro verilalc couslans. Ti.ucbat cnini caluiu*

niam, ue acnisarciur qtiod rebellem

absolvUsti.

* ; !
I :

, \ .

Nou eiiira d i d i c i i : Terrorem veairuin uc Uinoaaius,

ood .Doiuinus ipse mibi c r i l limor. c Catligaiuiu,

. ,

iuqaii, ulmiliam, boc c s i , emendalunt per flagclla.

Necesse auteni babebam Hoiaani ptr dieni festiini

, ,

.:} l i i E d i L u l . lcstuit, votestaUm

:

huhes,

el dicis.

, \

1097

ENARRATIO

IN E V A X G E L I U M LUCAL -

10iW

CAP, X i l l L

dimiliere Judeeis. Tale eiiim foBdiis cnm J u d * i e iuieraiit, ut iiberum portniliereitl eis juxta lo , ; ;
giiima
et consoeiQ sua vivere. E l mos pairius erat
, ; , , ,
iudasit, a priucipe jadicaioa pelere, sicui e i a Saul

, .
' ,

petiverunt Jonaihan. Quod si biatoriam

vade ad primum librum Regutii * \ et eam iofeniea.

;.

iguora,

; ; ;,

c Gtamavertiui auiam, inquii, omnca diceniee, Tolte

\ . -

bunc. Qnid boc pejus? Genssaucia rabie iiicaedeui

;, -

furit, e i gentiHs Pilattis l c i n aversatur. quaa

, -

sursom, ca deorsuni veriuntur. c Tolle hunc, d i o w f ,

. ,

dimiiie auiem uobis Bar.ibbam : qui cum sediiiosus

, \ .

essoi et bomicida, missus erai in carcerem.> E n l c r -

, \, ,

lio a b s o h i l P i l a i u s , e t lerlio illi conira Chrisluni

, ;

clamanl, u l omuino

, -

euam

, . , \, |
s

c n t

perftciant,
| ; i i ix> ius
c

lertia illa clamatioiic raedcm

sanctumque

ac juaium

negcni:

Pelrus, Peliverunl autem

viruni

, \ -

boinicidain dari sibi * * : diligcbaai

, . \ -

proiiide pariia illibs crnni. C u m enim e i ipst c m i -

eniin similein :

,\ ,

iraRomanos iiisurrcxoriui, iiinumerabilium cxdiuui

eux<|ue pcrdilionis auclores erunt. H;cc anieai \#.r

* \ \ ,

Jeremiaiu p r e d i c i l Domiuus,

t Dereliqiti

douium

meam, rcliqui hasreditaiem m e a m . Dedi

baeredie s l ba>

t 9

talem meatn io manus inimicorum : f a c u

\ ,

reditas mea oaihi s i c o i leo in silva : dedit super w e

, \

vocem euam : proptereaodieam. E t i i e m t n O s e a i :

Vae eis quia resilieruni a me : niiseri s u u i , quia

\ * ;

impie egerunl in me. EgQ autem

redcmi eoa, ipsi

, ,

vero locuii eaut contra me mendacia : e i cadcnt

oro gladii principes eorum,

propier

iusipieaiiain

\, ^ Ihigoaa eorum . Ducilor igilur Jesus, e i priniui

, ' *

quideni tmposueroQt ei c n i c c i n , et bajulaus

\ ', \ ,

Ncmo enim 484

, u s

011111

exivii.

suscipcre voleb.il, quia

' * , -

babebanl ut inalediciuin lignum. Deiudo

. ,

quodam Simone CyrenaiO, impoaiieruni v i quadam

* , \

ei

, ' -

parva adinouilio hoc loco. C r u x eaiin e s l mortiflca*

illam, quam

aversabantur

iuvento

a!ii. lusinuatur non

, , \

lio affectioniim, i i a u i moveri nequeant e i operari.

, \

Nam qui crucifigilur, clavis aiBgilur, et operari oo-

quii. Unde docior eecundum Cbrisinm debci prior

, \ -

ipae crucem lollere, et carnea auas Uoiora Dei c o n -

flgere, et aflectionibue carens falgere,

deinda eam

ctiaio auditoribiis hnponere. Slraon eniin

obtdienlia

, \

interpretatur. Impletur auiero et hoc loco Isaiae d i -

; .

c i a m , Cujoe

printipatus soper hauicroin ejus

. D Principalue enim Domini e i regnum crux e t l . Dicit

\
enim Paulus, Humiliavit semeiipsom itsque ad
\ *
mortein, moricm autem crucla : ideo e l Doui e x a l .

lavii illum *, e i c . A i i g U u r qnia erux fuii sablimi-

las el gloria Jesu, meriio principatu* ejue diciiur,

, \

; , \

seu princeps ejus digniias, et eymbolum

principa-

108 (a). Sicut cnim eymbola digniiaimn

senaiorea

babent, xonas alii, alii pallium : s i c ciiain Gbrisias

. '

crucem efflch regni gui symbuluui. E i si bene a n i m -

/ \

\ , . \ *
IReg.xiv.

Acl.iii.

"Jer.xn.7.

Osce , 15-16.

( ) E J H . L t u . omiali in textu, , ,
.
P A T K O L . Gft, C I X I I I ,

adverieris, iuvenies non aliier rtgnare

in

nobie

Jcsum, nisi pcr aiDictioueni : alque iia qui iti deli isa. i x , C.

Pbilipp. n , 8 , 9 .

() ln E d i l . L u l . de*iderai>lur,
quunlur.

q u s proxime
3 5

10

t099

THEOPHYLACTIBULGARIA ARClllEP.

1100

c H * flvunt, iftiivki n i B l C b r i s l i . III* ftvtem poietl < ,

Oori ftobdita* C b r i i U , et loliere c r a c e * etjam, qi

. ,

vbrtaii* e s l : qui venit a ?illa

rdinquent

\ , ,

m d a * i , e i oa qane io n o a d o , * t ad iertisflem
illaji sapertiam libotam leadit. Porro qnod C b r i -

aiaoi m u l i i i a d * popoli et nalferum seqaiinr, i n i i -

uuat qaod raagaa mulliiudo J o d a o n i m eiiam pott

, \

crtteem credel in Chrietum (boctniai eat seqtii) e i

tKulkrei a t u l t a . L e g e A c U apostolornm, ct v i J r b i s

. \ ,

iaoQBoera millra crodtntiam *. Quid aiiteiu t i l -

, . '

fero ot plorare mulieres Jesum aeqoeniea, moralem

, \ *

entuu> tocam afferalt Esf ooiai mu&ior aniroa l n -

,,

firma,

qiue si eoairiiiouen

cordii soacipiene per

, '

p a a i i o m i a m , logei e l plaral, revera aeqoltur Jou>

, , \ -

qul craciagitur e l affligilur propler uostram talu*

tem.

\ ,

^ , .
, ;

, \

. * 8 - 5 t . C o n v o n o t aalom ad lllat J e i u t

, \ .

, *\

\ -

d i x i l : F i l i a Jeruaaloai, noUlo flero oaper a c , ted

sapor vobis ipuls floio, e i super filiis vetiris, quo-

, *

Btem eeeo venienl aies i n quibtis d k e n i : Beaue

, -

tlerilea,oi venirof qai noo goaaeruut, ef ubora qaai

non l a c U f e r u t i t " . T u n c incipieol dicere n o a l l b u * :
fladiie

aapor a o t ; e l coUibua: Cooperito a o i . Quia

, ' , *

, \ , \
fi

.
' , . "

t l ta bumido llgno n a c faciuol, ln arida quld flel t >

Maltarea qoidero ( b o m l o u n gODat eat fadlo l a c r y -

; (,

maiis e l ploraos quatl gravo quiddam

accidiatei

plorani, conipattionani prai to Terooies

) , -

Doniino)

aaagtiaai e l iojuiiiiiam b m e u i a a i e i . A t ille noo a p probal, aod magta locrepai i l l u .

paiiebaior.

485

VolnnUrio

euiin

decoi autooi l a m e a u r i e u n

qui spoale e i pro u l u l e omoium paiitur, ted c o o gniutu est u i ille magii laudibae

efleraior et celo-

bretar. Por crueem eniai oi mort detiracta est, et in

fernuocapliftiseai. L a a i c n U e o i m non bif qai tponle,
ed qni gravaie paliuniur coasolaiioneni afferuut.

, \

, .
, , \
, ,
\ .
, \ ^ . ,

.
Proinde Doailnas lllas q o ipeum lugobaut, incro*
p a L A d m o n e i a a i e i n ad faiura mala r e t p l c i a n i ^ HjvoJv " * . .
.,
. ..
i u ~ . inLmn
^ * , \ '
e l propior ilta ploront, quando malierea iobamaae
, cocinraa sunl flliot euoa, e i venler qui poriavii,
, \ ille iterom miserabiliier frurtwm euura recipiet.Si
. \
etiim i n me talia (ocenial Romani, in mo ligno b a , \ %/
mldo, feracl et aooiper virenti, e i aempor viiali pro, \ , \ ^
pier dtiiaiem, e i per docirinas frucuium nieorum
\ *
alente omnoa : i n vobis, popalo inquam arido, ligno
* , , ,
sierlli ab omui viviiica juglitia,oi nullam frucloiii
, ^
a(Ti reute, qaid non facient? S i eoim qnamdam v i -

lalem operaiionoin

boni babereiis, f o r u w U digni

\ ?, ;

esaeiis, qoiboa qaodammodo p a r c e r e i u r : nunc a u *

>

ton quai lignum ariduia in combueliouem et c o r -

, * v w

rapiiouooi eritia.

.
Y B O S . 3 ? 38. c Duccbaniorautem et alii duofaci A c i . , .

Isa. LIV.

c " \ **

ilfl

ENARUATIO 1N EVANGELIUM L U C i i . - C A P . X X I I I .

1102

. \ noroai cwm eo, ul inicrflccrciiiur : eluosiquam

n e n i a l iu locmn qui vocalur Calvaria,ibi c n n i i h e , ixcl ,

mnt eam et facinoro&os, unwn deztrit, alterum

. ,

a sinistrit J c s a s aoicm dieebat: Paler, remilie illis,

netcianl euim quid . Dividentea vero vesii*

, ,

tnenta ejtis, m i t t r a n l soriem, E i stabal poputus ape-

clant, e l deridebani eum priocipe* cum ois, diceu-

; , * ix ,

' f 30>ot, ,

tea : Aliot

. -

Cbriaius, ille Dei cleciue. Illudebant autem efi e l

aervavit, servel scipsnm, t i bic e s i ille

, \

miliies, accedeniee ei acelum offereniea ei,dicenie$-

, \

qoe : S i l u es ille rez Judacorutn, salvum te fac.

, . \

E r a t aulem e l intcripUo a c f i p u auper cuni litteris

' -

Grascis.ei L a i i n i s , e l Hebraicis : Hic e s i rox Juda?o-

, ).

, \ *

ruo. Diabolos voleos Dominutn niagna

infamia

aspargere, facii crucifigi com eo et lairones : ted

, \

vide quomodo ol ono privalue e i t , e i hoc ad majo

. *

retn gloriaro Domiui c e n c r i t . Nam aliorum crucea

, \

nemo

. \

peadci. E i mauifeste hic osteudiiur Domiuum non

, -

cste iniqaiiiii eicot latronet, ted omnis jusliliee

\ . ,

prineipem. Ducuot

, \,

ubi dicuut ptiiDuni

caae : tn ubi per iigntim casnt, iilic et per lignum

r e ^ u i r i l , lotus aulem

mundus a cruce ista

auiein eum ad locum C r a n i i ,

parcnlem noatrnm

eepuliuni

, \ *

resurreciio flal. Jeeus vero exiiuiam

uem dcclarans, pro illts precatur: c Paier, reroliieeis,

dicens : nesciunl ei im qnid

mansaelitdi-

raciant. > E l uiique

, , ,

dimiasuni fuissci o.e peecaium, n U i deinceps i n *

, * .

ciedulitaie roarifiisaenl. Oivisoruni vero

veslimeii-

la ejn*. Cujua gratia? Forgiian 01 nuilti ipsis indt-

. - Q gebaitt, fortaasis aaieut, quod e l veriua, b * c ad

niajorem contumeliaut per laaciviam Tecerunt.
; \
, , ,

486

"

Rideiue* igiiar e i coniamelia aflicieino*, lalia l e -

, ; \

cerunl. Ubi enim ei principes subsaimabaul, quid

, .

non de leliqno vulgo cogitandum? Alios servavit,

"

Q M
U

e n

, n

prciioiutu videbani in b U vestibua?

, \

servet seipsom, si h i c oal ilte Gbrisius, ille Dei ele-

; ,

cius. Hoc dicebat per Hlos diabolus. Sicut eniro in

, ,

pinna lempli, ila e i boc loco dicil, invidens saluli

* . "

nostrac por crucom, qaatn volens

movebai macbiaae. Aceium vero offerebanl miHiqs

* ,

qunsi regi quodaniniodo ininialrantes ut biberct.

impedire omnes.
#

Vide auiem et aliam niacbinam diaboli, qnae in i p -

" ,

I U I I I veriiiur. Qui eoiin tribut litterainm clraracle-

, .

" \

ribus rebollioiieiD leao

iavulgarat qoodaoimodo,

, * D neniineoi prauereunliom lateret, quasi propicr

-

boc supeaaus esset, quod regem se f e c i s s e i : boc

|am, etiamsi non e nieoie scribeniia, tymboluiii

faolum e s l qaod polentiesimi geniium, qaalot R o -

, ,

maoi : e i eapientisatmi.quales G r s c i : et reiigioaia-

* ,

i m i , qaales Hebraei, C b n s i i regno subjicUndi essent,

ei ipaam praedicare debtant. De boc aolem plura e i

, \ , ,

subliraiora in Evangclio Joannis diximus.

, , , ,
. \ \ .
. 3 9 4 5 . Uuus auiem de bis qui peiidebaol
* , factnoroais, convicia dicebal i a eum, d i c e a s : S i
T ' J V \ . \
lu es Cbrielws, ecrva leipsuiik et iios, Kcspondena
, *

, 2

; ; * '.

aatero alier increpabai enm, dicena

liuies q u i -

deiii l u D^uiu quod iti cadoiu damuaiioae e? el IK>I

1C95

T I l K O f * l I Y L \ C T ! BLH.OARl/K

utuil. Pilato iftjio

pmileniior crat

retpandit, qtiouiaiti

Itarode,

eliaiuai

AltCHIEP.

1CI9C

nliquauio . , \

adiiiodinii

, ,

c T u es rex

. ; , !

aperte. Cmn eiiim iiiterrogastei

Judawruui? quid dficil Domiiioe? t T u dicis.

lloc aaieui mcdinin quodaminodo sonsum

babei.

, .

Poiosi cnim Intellixi, W r o fgo u i i n , dixisii id

\, ' ,

quol e t i ; et aliier inielligi poiesi, Ego non dico,

tu dicis, poiestaieni babes e i dicii (a). Herodi aoicm

, , \ ;. ,

prorsua uihil respondit, quandoqaidem

illttsor e r a l .

E l vere socuiidum leaiain tomini inalo, fiiiis iuiquis,

. \ , ,

bif qiti iunc erant, inqnam, Jad&ia eiiatu exaclores

, ;, ,

rani, opprimouies

, \

eoa, e i illusores douiiaabanitir

c e . Nam irrisoria roeuie e l ridicoja intentioiie J e -

, . ~

tuiu videre coi:cupisrcbai,el siguuui ab eofpeciare*

, \ ,
boc aniiuo interrogavit etim, aiqae boc landem
indicivii, illmn contompitiut et irrisum dimiilcns , , ;.
, .
ct Ipse golum, aed eiiam omuia ezercilus ejus :
qui pricter caHera contiiia iiaduii eum Tente c a n -

dida, re nisiique ad Pilalum. T u auleiu vide qun-

uiodo |:eroinnia q u * facii, diabolus i r r e l i l u r e l c o a -

, ^ .

slringtiur. E x i Ual eaini opprobria ol convilia c o n -

' ,

trj

dcclarainr.

*. \

Nani bisce irruiombus maiiifeslius leslantur quol

C h m i u n i , c i iude teriias magis

Domiiius non fueril sedilio*us vel rebdlis. Si entin

. * ,

talis fuissct, neuiiquaui Itiace ludibrit* illusi*siiii,

, \ .

exchato lai.lo pcriciibi, e i aediiioue loiiu* gcutU,

praxcriim lauias e l laro suspccia, ct lanliini novi-

, \

, ,

late rerum gaiid<ntis. Eacti siinl aiiiem nniici P i l a -

, \ ,

las ct Herod**. Ilcrodi eniui argainenlnni amicitix

\ ,

fuil e l iiiiliuiii, quod a Pilalo ad *>e ti.Usti eetci, ^ , \, \ ^

qnaai Pilalas vindicarei aibi aliqua privilegia

HiTodifE. VtfrtinilaiDeD vido qnam discrepautia con-

, ,

grcgct diabolu, sulum u l Cbrislo niorioiii praepa-

^: { xU

r e l . In uoaui eniiu cuoapiraiionein copulai e i c o n -

. \ *

ailial

ioimkos.

Nua

confuiidimur

igiiur

nus,

aiquidein illo iiiiuiico* paciilcal ul Cliristum occidai,

, \ , \

nos propier

taluini liosirain neqne 483

eervaiuus in oiDcio;
Pilaio, vide
ObiulistU
ul

qiioaiodo

mibi,

Poslquam auiein iniasaa obi

iicrum

refulgeai

inquil P i l a i u s ,

ittbTeiteiitoin

"'ico*

populum,

veriua :

bouiiiiem

e i nibil

norio

liunc
di-

gnum In oo invei.io : ^setl ueque Merodet. Yidet

cgo, inquii,

, >
, \

nequo rex Uerodoi iiiveniuiiis iillani causam in eo. D * ' .

Quid dicetii ad b c J a d x i ? Jadices ipsi lestaiiiar quod

\ ,

lesiiinouiuni

veruni? Pneque

, ,

duorum hoininum, quoruro alier praiset, alier rex,

otnniao

\ ,

, \

cuipacareal bomo, el vos accusames uulltini adduci-

, . ' ,

t i i lcsiimonium. Quibus credendum ? Papse I qnomo*

do vincil veritas? Tacet Jcstts, e i lealiflcaniur pro

. ;

eo inimici. Clamant J u d a i , ei nemo

\ , -

roruro clamoribue.

Mulior

adatipulaiur

aaieui erai Pilaius, c l

miaiine pro verilaic couaiani. Tiuicbai ouim caluinniaiu, no accusarciur quod rebtileiu

absolvUsU.

* ; :!
I :

, \ .

enim d i d i c i i : Terrorem vesiruin nc liineaaius,

god.Doiuinue niibi c r i l . liinor. Casliga(um,

. ,

itiqait, dtmiuani, boc c s i , emendaluut per flagella.

Necesse auiem babebam Homaiii pr dieui festiiui

, ,

b i E! i
:

L a i . deaaul,

uoteiialem

h.Mi,

el

dicis.

1097

ENAllRATIO

;.

IN E V A X G E L I U M LUCAL -

XXIII.

CAP,

1098

' Tbv onum d i m i t i e r e Judeeis. Tale euim foeJus cnm i u daeis i n i e r a u l , i i b e r u m p o r i n i t i e r e i i t eis j u x t a l e , ; ;
g i i i m a et consoeia stia Vivere. E l mos p a t r i u s erat
, ; , \, ,
,

Judasie, a p r i i i c i p e j u d i c a i o s pelere, s i c u i e l a Saul

' , -

p e t i v e r u i i t J o n a i b a n . Quod

V i i d e ad p r i m u m l i b r u m Regum

;.

si biatoriam

ignoras

e l eam i o f enie*.

C t a m a v e r u n i a u i e m , i n q u i i , onuies diceniea, T o l l e

. -

h u n c . Q u i d boc pejus? Geiissaucla rabio i i i c s x l e i i i

; ,

;, -

, et gentilis Piialus cae lem aversaiur. E t quaa

, -

s u r s a n i , ea deorsum v e r l u n t u r . t T o l l e h u n c , d i o u n l ,

d i m i i l e a u l e m nobis Bar.ibbam : q u i c u m eediliosus

essoi et b o m i c i d a , n i i s s u s e r a i i u carcerem. E n i c r -

, \ ;.
' , \, ,

lio a b s o h i l Pilaitis, e l leriio iili

, ;

clamaut, u l omnino

suani

, . , \, |
s

c u l

conira

Clirisluni

t e r i i a illa clamatioiic

p c r f k i a n i , sanciumqtte ac j u s t u m
Jicit bealus

Pelrus, Peliverunt

raedcm
negeni

aulem

vinini

*, \ -

bomicidam dari s i b i

, . \ -

proiude p a r i i a i l l i b s c r u n i . C m n e i i i u i e l tpst eoii-

1 8

: diligebam

enim siuiilem :

,\ ,

traRomanos iitsurrexorim, innumerabiliam c x d i u m

8uxjue p e r d i l i o n i s auclores e r u n l . H;cc auieui \#r

* \ ,

J e i e m i a i u p r & d i c i i Doniiwus, t Dereliqui d o n i u u i

m e a m , r e l i q u i hasreditalem meam * ' . Dedi l u e r e d i -

tatem meatn i n manue i a i m i c o r u m : f a c u c s l ba>

\ ,

reditas mea m i b i s i c o i leo i n silva : dedit supor m e

\ , \

vocem euam : proplerea odi e a m . E t i i e m i n O s e a i :

Vae eis qoia r e s i l i e r u n i a nie : m i s e r i a u u i , q u i a

\ '

i m p i e egerutit i n m e . EgQ a u l e m

r e d c m i eoa, ipsi

, ,

vero l o c u i i sunt c o n l r a me mendacia : e l cadcut i u

ore g l a d i i principes e o r u m ,

hisipieaiiain

K*
Jt. .*
,

' *

\ ', \ ,

N c m o e n i m 484

\,
l _ 1 . . V - 1 . . . . ..... _ . .

propier

e o r t i u i " . Ducilur i g i t u r J e s u s , e i
t
.
l.
quideni imposuerunt e i c r u c c i n , e t bajnlaus

liuguaB

*^

u i

priiiiiiin
. : - . .

exivii.

swscipcro voleb.il, q u i a

' * , -

babebani o t i n a l e d i c i u m

. ,

quodam Simone

Cyreaaeo, iiopoeuerunt v i quadam

ei

aversabaniur

, \

i l l a m , quam

i i g n u m . Deindo

invenio

a!ii. Insinuatur non

parva a d i n o n i i i o boc loco. G r u x euiro est m o r t i f i c a -

, , \

l i o affectiontim, i i a u i m o f e r i n e q u e a n i e i o p e r a r i .

, \

N a m q u i c r u c i f i g i l u r , clavis aiO^itur, e i o p e r a r i oo

, \ \

q u i l . Unde doctor

secundum C b r i s t u m deboi p r i o r

ipse crucem l o l l e r e , e t carnea suas l i m o r a Dei c o n -

. ,

flgere, et aflecUonibue carens fulgero,

c l i a i o a u d i i o r i b u s hnponere. S l m o n e n i i n

deindo eam
obtdienlia

i n t e r p r e t a t u r . I m p l e i u r auiero et hoc loco Isaias d i c i o m , Cujoe

p r t i i t i p a t u a aoper h u i i i c r o i n ejua * .
f t

. D Principalue e n i m D o m i n i e i r e g n u m c r u x e s l . D i c i l
\

eniro Paulus, H u m i l i a v i i semeiiputn usqae ad

\ *

m o r t o m , m o r i c m auiem c r u c i t : Ideo e l Dous e x a l -

tavil illum

, \

las e l gloria Jesu, m e r i t o p r i n c i p a l u s ejue d i c t i u r ,

; ,

sea princeps ejus d i g u i i a s , et eynibotum p r i n c i p a -

'

e i c . A i i g i i u r qnia c r u x f a i i s a b l i m i -

108 (a). S i c u l c n i m eymbola d i g n i i a i u m

senalorea

b a b e n i , xonas a l i i , a l i i p a l l i u m : sic c t i a i n C b r i s i a e

. '

crucem efflcil fegui gui s y t n b u l u m . E i si bene a n i m -

/ \

adverieris,

, . \

Jesum, nisi p c r aiDictiouem : atque i i a q u i i u d e l i -

IReg.xiv.

A c l . m .

Jer.xii,7.

Osce v n , 15-16.

() E U U . L i i t . omisii in textu, , >,

.
PATKOL. GA, C I X I I I ,

iuvenies

non aliier rcguare

isa. i x , C.

(a) In E d i l .
quunlur.

ia

nobia

Pbilipp. n , 8 , 9 .

L u l . desideranliir, q u s proxime M
3 5

t(>99

THKOPHTLACTI BULGARIA ARClllEP.

11

ciis vlfunt, iritvkt i u a l C b r i s l i . Ille a n l e potest < ,

, Acb \ , \
fkti m b d i u u CbrUU, e i tollere crocea* eaaw, q i
vbruuif oporartos e s l : qui vonii villa reiinquea*

m*dain,ei oa qans s a a l in momdo, * l *4 Jontsaloia

\ ,

tuperaam llboram lendii. Porro qnoa C b r l -

\ .

tam tnuitiUMl* popalt tt maUerum sequiiar, i n s i -

uuat qaod raagaa

Judxonnn etiam post

crneetn- credel in Cbrietam (boconlm eai teqtti) et

: -

araliiiudo

iKulkret *milta?.Lege A c u apostoioruai, e i v U r b i s

. ,

ianumera

, .

millia

crodentiani . Quid auieiu si l u -

, \ *

gero e i p l o r a F O mulieres i e i u m aequentes, moraleui

enaam aecuai affertl Est eoim mulior a n i n a i n -

,,

ftrma, q u * s i cootrhiouen

, . * 0 *

cordis sotcipiens per

pOMiienliaiii, luget e l pJorat, r e v e r a tequilur J e a u x

, -

q l craciugttur e l affligitur

, \ , -

proptcr

uostram talu*

. \

tetn.

, ( \

. , . -

^ , .

, ; ,
, \ ,

, \ .

Vaaa. 28-5! Convoraos aolom ad illat J e s a s

\ * -

d i i U : FiliJB Jerutaletv, nolUo Oero aaper nac, ted

aoper vobis lpsis fleuo, et tuper filiis veairU, quotein eeco vetiient dies i a quibtis dlceni : Beauc
aierilea,ei vealree qai noo gouueruut, ef ubora qoai

non lacu?erutil * . T u n c iocipieol dicer* n o n l l b u * :

O d i i e aupor n o t ; et collibua: Cooporito oes. Quia
ti ln bumido ligao h * c faciunl, i a arida qukl floi 11
Multaro* qaidero (bominun geoas eal faeila lacry. maits et ploraoe quaii grave quiddam accidittet
Domino) plorani, cotupaMiononi prai to Terooies
raaguam e l tDjniUiiam U m e u i a n l e i . A t ille noo a p probat, aod roagis iocrepal ilUa. VolooUrio enim
paiiebaiar. 4 8 S N decel aalom U m e n u r i e u n
qui sponlo e i pro Mlule oinnium paiitur, sed c o n groaiu eai u i ille magis iaudibos efleraiar ct celobreiar. Per crueem enioi oi mort dotirocu ost, 04 i n ferDuacaptifusett. L a m c n l a eoim oon bisqai tponie,
ed qui gravaio paliuntur eoasoiaiioaeni afferuut.
Proinde Do1nos lilaa q u a ipeum lugobaut, incro*
. .
. . . _
,
. : .
paLAdmooei auiom ut ad fatura mala rotplciani, ,
u u ninMn
qoaodo
n ^ n . i n inolierea
i u ~ . iiohamane
. L ^
e
l propier illa
ploreni,

, \ , !
.

fi

' , \ . "
,
'; (
\ ) , , .

cocinraa sunl fllioa euot, e i venler qui porUYii,

iUo iieratn miterab&liier frucium tuom recipiei.Si
etiim in me talia i e c e m a l R o m t n i , in me Hgno b u mido, feraci e l aooiper virentl, et aempor vitali propier dtiiaiem, e i per doctrinas fruciiium uieontm
alenie oaiuet : i a vobl$ populo inquam arido, iigno
#

aierili ab oraui vivifica jusUtia, e l nullam frucluui

atTt reuie, qnld non facient! S i eoim qnamdam v i lalem operaiionoin bont babereiis, f o r u u U

digui

esaelis, quibos qoodammodo parceretor: nonc au

ieai quai lignum aridu-n io combusiiouem et corrupiioaoiD eriiis.

, , \
\ .
\ , \ ^ . ,
.
:
" . . .
^
,
y
. . .\J .
^ xnxA , '
,

, \

. \
,
, \ , \ ,
\ * , , ,
, ,
\ , ;

,
\
.

Y B I S . 3 ) 58. c Ducebamuraaiem ct alii daofaci A c i . , .

, ,

, .

, ' , '

, \ *

Isa. LIV.

" \ *

ilfl

E N A R R A T I O l f i E V A N G E L I U M LUCJB. -

CAP. X X I I I .

1102

. \ norosi cum eo, u l inicrflccrcntur : e l potlqiiain v i n e r a a i locuin qni vocalur Ca!varia,ibi c r m i i h e , txcl I , \
, * ,

m n t eotn et facinorosos, unum a dexirie, alierum

. * , *

a linistrls.Jceos aulcm dioebat: Paier, remitie illie,

netciont eiitm quid facinnt. Dividentea vero v e s l i -

, . \

tnenta ejus; miserant sorlem. E i stabai populus s p e -

. \

ciang, e i deridebani eum principes cnm oie, d i c e n -

* , ,

tea : Alios

. -

Chrisius, ille Del cleciua. llludebant

servavit, s e m i seipsnm, t i bic eal ille

\ , \

miliiee, accedeniea el acetum offerentea e M i c e n i e s *

autem ei e l

, *

qne : S i l u es ille rex Judxorutn, l a l f u m le fac.

, . \

E r a i aulem et intcriplio acripia auper cum l i l i e r i t

' -

Gra?cis,et L a i i n i s , e l HebraicU : Hic eal rcx Judaeo-

, \

, \ *

>.

r-im. Diabolos voleos Dominutn

aspargere,

facii crucifigi

magna

iufamia

cum eo et lairones : ted

, ^ vide quomodo c l ano privatus sit, e l hoc ad majo . '

rem gloriam Domiui coescrii. Nam aliorutn crucea

\ , \

nemo

. \

peadci. E i roanifeele hic oateuditur Domimim

, -

csse iniqmiiu sicot ialrones, aed omnia

principem. Dacuot

r e j u i r i t , lotus auiem

mundcii a cruce ista

uon

jusiiiia?

autein eum ad locutn Granii,

, \,

ubi dicuut primuni

. \

caae : Ui ubi por lignum casaa, illic et per lignum

parcnteui noelrum

sepuliuni

, *

resurreciio ilal. Jesus vero exiiuiam niaiisaeiudi-

nein dcclarans, pro ilba precatur: c P a i e r , reroideeis,

dicens : ncsciunl ei im quid

faciant. E l oiique

, , ,

diiiiissum fwissci ois pcccauitn, nisi deinceps iu i n -

, * .

crediilitaio manaisaenl. Diviscrunt vero

veslimen-

ta ejn. Gajua gratia? Forsitan 01 mtilli ipsis indi-

. - Q gebaut, fortaeaie

aaluui, quod e l veriua, baec ad

; " \

niajoroiii

contameliaiH

\ , , \ ,

4 8 6 Q ")

e n

, n

per

lasciviam

fecerunt.

prciioium videbant in big vesiibns?

\ *

Ridenie* igitar e i cotiiuaielta afficiemes, u l i a l e -

. ; \

cerunl. Ubi enim ei

non de icliqno vulgo cogitandum? Alioa t e r v a v i i ,

"

priocipes subaaimabatil, quid

servei seipsum, gi h i c e s i ille Gbrittus, ille Dei e l e -

; < " ,

ctus. > Uoc dicebat per i i l o i diabolua. S i c u l euim in

, ,

pinna letnpli, ila e i boc loco dicil, invidens saluli

' . "

nostrac por crucem, qaatn volens

movebai macbiuae. Acetum vcro offerebaut miHiea

* , \

quasi regi quodaiiinioilo iiiiDialrantes ut biberci.

Vide auiein et aliam macbinam diaboli, quae in i p -

tuui veriiitir. Qui enim iribut lillerarum cltaracte-

"

impedire omnes.

, .

ribua

rebellionem

leau

iuvulgarat

quodaniinodo,

"Opx \ , * D
ueminem praetereuntium laieret, quasi proptcr
. \ boc suKpoosus esset, quod regem se f e c i s s e i : boc
u l

jam

eliamei non e nieoie scribeniia, syaiboiuut

faolum e$l quod poieniitsiua gemiam, qualot R o -

, ,

D i a n i : e i eaplentisaiini.quales G r a c i : ct religioato-

* ,

s i m i , quales Hebraei, C b n s i i regno subjieiandi essenl,

oruvUt,

et ipsum p r s d i c a r e debtanl. De boc aolem plura e l

. \ , *?,

subliroiora in Evangelio Joanoie diximus.

\ , , / ,
. \ \
|> * ,

\ .

auxq>*

; \* * '.

Y i o s . 5943. Unus autera de bis qui peadebanl

facinoroais,

coovicia

dicebal iu eout,

diceas: S i

l a es Cbrielua, scrva teipsuiik et itos, Hc3|M>ndeua

notera alier increpabai eum, dicens

limes q u i -

deiu l u D^um quod iti cadeai damuarioae e? c l tioi

1103

THKOPilTLACTI BULGARIAi ARCHIEP.

juidem jutte : na digna faciif recipimiu: bic vero

1104

itihil mali g c u i i . E t dicedal ad Jetum : Doiuine, m e -

I.

ineuto mei cum veneria io regaum lontu. E i dlxit

, , . \

itli J c m : Amen

dico tibJ, bodie mecum eri i a

, '

paradiso. * Qaotnodo ifilur alii evangelistx itoog

Utrones dteont

convitia in eom jecisse? Y e m l u i i t e

aulem esrqnod p r i m u n quideni duo eum convitiaii

; ,

iui, deiude utiut corum cordaiior agaogceng boniia-

lero e i di?iaiiaiem Jeso ex voce qaam

fccil pro

crucirtgeniibui: c Pater, dicong, rtruiue e i s ; q u *

, , ,

vox Don solura omni luiaericordia plena est, eed c l

. >

magnatu aucloriiaieui p r x ge ferl. Non cnioi d i x i t :

, \

Domine, oro, dimiile eia, ted ginipliciicr aic mtgna

. , , , ,

poicguio : Paier, remiue els. > E x bac igiiur voca

'

agnosceng, qui priugerai Waepbemos, i e t u m vcrum

irgeni, coufulal e l alierum Ulronem, et ad Jotum di-

, -

c i i : Meiueuto mei in rognotoo. Quid igiiur Domi-

, \

IIVS ? f Hodio mecum erit in paradfgo. S i c u l bonto

, \

quidoni incrnce, Deogaoiem ubique,el illtc, e i in para

. ;

dlgoifnplengoaiDia, e l n a t q u a m abseng.Quarmai au-

* .

loni quidao,, qoomodo dicenle Dotniuo lairotti: Ho-

, , , ,

'

die roecum erig lo paradfeo, > Paalae dixiiquod uullng

, , , -

u n c t o r n m receperii p r o r a i t t i o n c m E t quidaoi d i -

. *

cunt quod ApotloUts noa de omnibtjg ganclig agae-

ral

,e

quod

n o o roceperini

ropromiuioaeoi, gcd

<!e big q o o t ipto golum enuioeravii.

487

guiem

aliot

Enumeravit

;.

quidem moiios, l a i r o u i g a u -

, \

i c m uou l o e m i . i i t . Audi enim q u i d dieat, b i omnea,

d:roonslrDdo eoa quoa germo enumcral, quibus l a -

* \

iro

oonDUnreralue n o n c t i . Alit auietn

'
*

,
* -

dixenint^ > /. ,

quod lairo nonduni t o r l i i u g l i i ia paradiao conver-

. "

AaikMiein : aed quia invariabilig eii et roenUri tie*

, -

qncat Doiuini prointoio, idoo dicium esgo, < llodie

, .

macaai crig iu paradiao. E s t enim u hmc gpeciea

?,

phraseos in verbig Dotninicig, u l do fulurig loqualur

, '

taoqiiaiu do h i i quae jato fiant : ot c a m d i c i l :

etrurium:

, '

c Uui eeimone* m o o t a u d i i credic, in |udiciutn aoa

. , \,

veoil, tod iranbivii da loorte in vilam

, \ -

Q.ii

ttoii credii,

j a r a

judicaiugcat

8t

Aiii a a -

lein l o r q u e a l verbum, puaciam facienlet pogi ho-

, -..

d i e , u i s i l ia gongus dicii, Aiuen dieo

* c , ,

d i e : deinde, Mecoui

e m in paradiso, adjfr

cieDtea. Uuidam vero, qui maxinio geiigum

v.ei

soiii, gic exponuiit: Repromiiia

s u a i

tibi bo-

, \ ,

agaequi

iiobU

booa

. ^,

in paraditura, velredilog, god jg , ' *

iDgreasug

ignum coblorum : undoeioraaius, Veuiat regnatu

' \ * , *

luom

, non conversaiio illa i a paradiao. Nequo

, .

eabu mibi dieai aliqui qaod idem s i l paradigus ct

, * -

regnuoi. Boiri eniro

regni neque auris audivii,

ueque ocului vidil, neqae in ^or boaiiuig

agcendo-

( ) , ' *

ruiii * . Paradisuia auiein et oculus Adae vidii, et

" \ , >,

aurig audivil de eo. De otnnibus enitn ligtiis, > i n -

\ .

q a i i , quas eunl i n paradiso, edens comede * . Nam

!icei uQum Uitium liguum imerdicluui t i l eie, l a -

flien ei ipeum vidcruut,et de ipso aadieruui. in

"

Hebr. , 13.

Joan. , 18.

Joao. v, 2 4 .

coliatione codd.
( H ) Cod. 30, .

Maith. , 10.

Venct. S. Marci

\ .
,

I Cor. , 6.

* G e o . , 10.

1105

E N A R R A T I O IX

EVANGELIUM

LUG.K. -

1106

CAP. XXIII.

3i-?ov x a \ ', ror homitiU a ceudil :

talabatur

eiiim in spiritti

, ,

Adam, ftlioqnt

3 , \

agriciihiira mm obivisset. Aique idco est c o n -

taniaui operaiionem cum laelilia in

tv , ' ! , .

Itariiiiii quoil Panlus dicit. L a l r o ilaqnc paradisuitt

\ \ , \\

sonitus

'
\

e s i , nou aiitem

assecuuis ej>i n ^ n u m :

asscqueiur auiem, quaalo eiiaui onines quoe Pau

las e n u m e r a v i i : nunc autein boc teinpore paradi-

. , ,

sit babei, qtii

. ,

quidem imilli sarpcnutiiero dixerunt. Dicendura a u -

3:* , \

lem rgt idero esae rcgnum coeloniin ol p.iradistir.t.

esl pars spiriitialis quieiie. H a c

. *

NHii) probibct crgoel Domiiiiinivcra d i c e r e . e l P a u -

/,

liim. Nam latro quidcm

regno, et non solus ipse, sed eiiani oinnes quos enu-

, \

rocrat Paulna. Atqui non fruitur perfecta bonoruM

- , \

participalione. Naui sicul condenuiaii in regiia

est in paradiso,

boc c s l

. - gunl, scd cuetodiia clauai tenenlur in depulatis

- , , \

po)iif, bonorabiles vero

, \

lur, et uunc

in eis vcrsaninr : deinde cum ve-

n c r i i lentpuft

distribiuionia

. "

illa asseqiiunltir :

\, *

perfecie

bonU

e l in regias
regaliuio

fruauiur,

j a m lameu

in locis lucidis et fragranlibue,

, \ \

que

donoriim ,

i l a e i sancti laineUi

ingrediutt-

taberuaculis,

ctiamsi

nem regiorum bonorum 488

et

nondum
tersantur

regiis

deni-

dfclribtitbi-

uoudttiR

perfecte asscquaiilar.

h a et l a i r o in paradiso

*\ , ,

p e r t o i u m e s l acceperil, ne absqne iiobis

) , \ :,

ctas sit. boc opiuor vcrisaimum oiuniiiiii, u i n c

\ , , :,

d i c a m quod anctoruni gratiae in quoii lianis m t r a -

\ >

culoruin

operaiioiiibue

fuit, eiiamsi nondum

paradiius

quo.l
pcrfe-

meiito d i c l u *

. >

\ - ^ s i t : et oiunea sancli qtiolquoi pariicipe* facii euiii

-, \

spiriiualium douoratn, ei arrbabonem bal^ut S p i r i -

* ' * ^ X f > U . -

tus, in paradiso sint, eliamsi nondum perferli fuc-

> ,

r i n i , c l regnuai

accoporim, sicut dicit Paulus

ia

* ^

Episiola ad Hebneos, eiiamsi oondum promisiionem

!> . \

acGeperini . Promiseionom eaim dicendo

intogram

feliciiaiem doclaravit. A l illam nondum

iniegram

a r c e ^ n i n l , e i s u n i iu regno a c paradiaoe T u auiem

%t

\, , \

admireria, quomodo sicui rex quidam

victoria referens, spolia oplima eecum abducit, iia

e i Doiniiiut, qnoniara foriior, vasa diaboli d i r u p i i ,

. ,

eecumque

rediit ad primam

bominie

patriam, paradisunYdico. Eienira Cbristus

non s o -

, \ \ \

luro s i c u l Deiis i u paradieo fail, eed et eecunduni

a b i i u l i l , ti

. , quod animam

Iropaca cx

rationalem e i menlalem babuit. E l

in paradiso cum mente fuil, in infernum

aulem d e -

, * -

scendil cumanitna. G c t e r u m per boc quod laironem

, \ -

servaveril, ostendil quod maliliae organum ligaveril,

* , -

uli pnedixeral, quod cuiu alligosael

vasa

.
\ ,

forlem,

diriperei* .

, \

, \

\ ,

.
\ , \ '

V E H S . -49. E r a l auteai bora fere s e x i a . et icne-

* \ ,

brie iacue gual auper tolaiu lerram uaque ad boratu

\ . \

n o n a m ; obscuraius e s l sol, e l velam lempli icissuni

, ,

eetuicdiiHii.El cum clamasscl voce

"

Hcbr. , 30.

V l

Hatib. x u , 20.

roagnaJenie,a\i:

THEOPHTLACTI B U L G A R L B ARCHIEP.
1!
meum . ' .

J107

Paier, io flMnag t i u cotnmeDdo aplriiom

K i h a x cem dixUoef, exipira?1t.Com Yidhaei aulem

, . -

ceotorio q i o d aceidit. floriflcafil Dearo, dteeas,

, "

Vera bic boroo j a t l a e eraf. E i omues turbte eorum

. -

qol s i a u l acceateranl ad speciaculam totud, et y i -

\ ,

deriDi qum coniingebant, percatleiiiet pectora tua

, , .

reverlf bantur. Stabaiit auiem o n a e a noti ejus pro-

col, et ranlierea q u e aeeuue eum eraot a G a l i l c a ,

apecuntea b c . Signam quxrobant aliqnando J o -

, .

dael vldare de ectlo. Ecc* igitor signum rarant, to-

. ,

nebnr. Sciadiior autem vefom

tewpli, osiondenlo

Domino quod noa nltra ioaccesoa

eruai Saocta

, ,

einetorum, tod Romanis

profaaaboaUir.

, -

Vel alitcr : Oaleadil quod telura qaod divitit oos a

,, .

IradiU

sanctit In COBIO,, tciadatar,, boc e t l inTmiiciliaa e l

pecraiatn. Hocenim fuit ntagaum iMersliiiuot, qnod

, , *B

, ,

ab iliis qui ibi erant, dUlingtiebat. Osieudii a u -

xa\

lom qaod non propler impotenUaa cruciflxne a i i .

, . .

Nam qui talia fecit, eiiaro illot potniaaei perdere et

* ,

ab aspeetn removere. Com vero voce magna c l a -

^ .

loasoei, cmisli epirilara. Potestatem eutm habobal

animaui

, \ . \

Yox itm

euam

pooere, et ileraro accipera e a m .

fldci

fuetmnl arganienla. Non e n i n sicoi com-

. ,

mouis bomo, aod cum magna poteataie mortmu

. \

eai. dfpofitam

, . Tavxfl

489

illa cemurioal et alia miracula

mortem oominavii,

lauquato

iierura reeepiuius animam. B a c autem voeo primam

libertaiero astecai suni aeim oottrtc, dlabolo

\ , [

poal b c aullani in eas btbenie poteatalein, utpolo

' , \ .

Patri conmendalas. Anie tnortem e n t a Cbriati m a - Q

gnutn ]us fuil diabolo in animaa. qao aaiem lom-

'

pore Fi|ins IIOD iuferno, ted paternis manibua coin-

laeadavii t p i r i l a i n , libertatent aatecol * a n l ab

, ?. "

iofcroo. E t hoc qood dicil Dominui, Quando c x a l -

, ' ,

laiu fnero, irabam ad me omuia,

eonsaairoaium.

nunc vidtiur

, . \

Exalialus enim in c r u c e , iraxii

\ , :, .

lalrotiem, iraxii ceDiarioneiD. Porcaaseruul autetn

, \

el pcctora Judsorunt quidaro, ei craciftxorca argue-

b a n i , mauifetie ieaiiin juiiiftcautet. ditcipuli

. Oi \ *

quidem fugerunt : raulieree aotein, condemnaium

, , -

e i maledicium geuus, permanent ac spocUr.t b * c

, , \

omaia, e l juililicaiione ac benedtctiotie illa fruunlur

\ ,

p r i m , sicut e l resurreciione. auiem adaiirare

cecliatcio Judjeorum, quod d i c u n l , c Detceudai de

. , -

c r a c e , et credeiuus in eum : t cum vieig majoribui D , \ , >

noo eredaul. Nuin euim qualo e s i , descendisao da
(, .
c r a e e , et obtonebrari solem, potras rampi, tcrrae , \ ,
rooium borribilem fierl, morluot resnrgere, velum

, ,

oclndi, e i aniversam creaiaram allerari? Unde aon

, , \

esl quod quis dabiiet quare non descenderit. Satis

; \

enira babeat cerium, quod licei eiiam hoc feciasei,

6, , ,

noqao lonc creilidiasein, e l nibil aliud secutani

'I \ , *

fuissot, quam abbreviatam salatcm per crueero.

\ , -

Crux enim iuter orania

maxima gloria C b r i i l i e s i .

Igiiar qui fedl toajora, cum non erederont illi, doo

. , -*

praecipua opcralua c t i ; c i ipagnaw crocis tropum

, ,

Hfque ad linom aattinuii, etilloa declaravit ingratoi

, , -

4 1

^ . , 0.

E N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U A I

liOJ

IVCM.

, \

e e 8 C

, -

l U a l e

p e r

e r w e

1110

CAP. X X I V
f

c t

nihil boui baberc, sed incredu-

n U l o s et pcrdilos.

\ ,

* 8 . 50-56. ecce, vir nomioe Jo8epb,dccu-

, \ (

r i o , qui erai v i r bonue ac juttus, I fo non consen-

\ ) ,

t e r a i contilio ac facto eorum, oriundus ab A r i m a -

ibaea civitaie Jtidaorum, qui exapectabal e i i p s e r e -

\ .

giiam Dei. Ilic accessii ad P i l a l u m , e i posiulavit

., , \

corpu*

, , \

euit illud in mouuniento, quod erat in btpide x d -

, \ .

stuii in quo nonduin quisquain positus fueral.

, .

dies eral Parasccve, eiSabbatoiu illucetcebai. S o b -

, -

gecut autem mulierca, q u cum eo veiierant de

,
, \ . tf*.**.. * 1 A - ^ f - . '
Y-.\
- V ..V..
\ . \

ieau, et deposiimn involvii tiudone, e l po-

Calilaea, viderunl monainenium, et quemadmodum

pogi
a t corpus ejus. Reveraae vero paraverunl
l u m

e r

. .

aromala et unguenla, ac eabbato qtiidem

quieve-

. \

runi secuudum praceptuin. Joeeph tameui priaio

, '

l a i u e r i i , rem u m e n

, \

quamvis eonsiliariua eael ac divei, e l audel petere

, \ $ ,

corpus hominis cruciilxi quasi perduellii et t e d i -

laude dignam

niroc

facii.

\ , \

lioai, 480

. ,

poriculuoi eaeel diviiiarura: sed e l pelit, e l honoriiice

nollumqoe periculum suapicalur, licet

, \ ,

s e p e l i l , e l io uotiumenio exciao ubi nollus aliua

, * -

jacuerat, u l ne dicanl sycopbant quod aliud corpus

, .

eurrexeril. Malieres aulera e U i fldem babebanl orga

, , *

Dominunt, non latnen qualem oportebai, aed i n ~

, * .

flruiaui ac parvam. Hababaui euiin eum pro puro

, \

bomine, ondo e i aromata et ungueata

juxu

veierem

pamerani,

Judaeonira coneueludinera

teinper

. \ - Q obhervatam de moriuis ungendis. E l eabbaio quidem

, .
quieverunl juxta maadaium legie.
.

'.

CAPUT

_

.
.
. \.
% .

XXIV.

D$ invhentibui $epulcrum mulieribxi.

D$ Petro ad
monnmtnlum cumnte. Cieopa. apparitio/u
Jetu. in ealum.

VBRS. i - i z . U n a aulom Sabbalorum, profundo

\ , ,

creipusculo, veneruni ad inonuroeiiium, portantea

qoac paraverant aroinaia, et iioniiullae cunr^iUis.

\ ,

Repereruni auleiu lapidem revoluiuma nionuineiiio:

. -

et ingrets, non inveneronl corput Domini J e s u .

\ , \

factuin eai, duin mento conaiernataj eascni de

, .

boc, ecce duo viri ateioruut j u x l a illas iu vesiibos

, \

fulguraniibui. C u m expaviaseul aalem, e i deelina-

, *

0 G rent vuhuiu terram, dixeruni ad U l a s : Quid qoae-

; , * .

ritis viveniem c a m moriais t N o a e s l b i c , sed s u r -

, ,

rexit. Recordamini uV dixeril vobis, cnm adhuc i n

Galitea eesct, dicens quod oportuerilFilium bominU

, ,

iradi i n manus b o n i i i i u m peccalorum, e i crucifigi

ei die leriio resurgere. Ei recordaue sunl verboruoi

ejus, e l regresaa a moiianienio nuntiaveruui baec

, ,

o m n i a Ulis undecim, e i c s l e r b oainibus. E r a n t a u -

* , \

lom l l a r i a l l a g d a l e n e , e l J o a n n a , e i Maria Jacobi,

, ,

e l raeiera quae cuni eis eranl, q u c dicebani ad

, . \

apoalolos hxc. viaa sunt apod illoa ceu d e l i r a i l l a r u i n , noqae crediderunl illis.

raenluiH verba

, ,

Pctrug auiem surgens cucurrit ad moouoieniunr,

, \

et prospkiens

, \ *

abiii apud eemetipsum admirans quod acciderat.

videi

linieamiaa aoia

posiu,

et

1112

THBOPHYLACTI B U L f i A R l j E A H C H I E P .

lill

Unam Sabbatoriini, primani tlienim S i b b a l i , bor . ,

. hetxtoaiad* dteram nomkiat, q o apud

propler reeurreciionem Domini, Dominica dicitur.

, * ;

1n ifda igitur veooruni ad monomentQia mulieres

ferenies

* \ ,

aromala. Venerunl

profunda,

creputcalo

qood vespere Sabbilorum

. " , 6

aominai
idem

, ,

qnod vable vcspere. lovenerunt aoiera lapi-

. t

Mauhras".
ett

aoiem

Profundum

enlm crepuscolum

drui devolutnm. Angelut enloi devolverai e u m ,

> ;

iil

, .

Maub.vus

ait. Porro iagressit illis

deo

viri

eedebal

auper lapfdem; bi auiem doo viri iutra monumen-

^,

lum

MPtcrunt. Variasenim vitiones s a m . F u l g u r a o -

* *

ve&iibus appatenl, ob iplendorem

appareni.

U n u s qnblcm apod M a u h n m
f

tibus491

a ( l l e m

reenrrcciionis. E t recordari Ulas faciunt

eornm,

. \ *

quas a Cltristo dtcta faerunl, quod euro oportnertt, (,

boc e t l uereasarium fuerlt, tradi in manos botai-

, ,

nvin pcccaiorum, Romanorum ecilicel, qui G e n -

, ,

tilca erani et abosqinabilts: e l lertia die reaur-

, \ .

gere. De resitrrcciione,

fuerit

\ , ,

dienttn, tatis d i i l m u s in Erangelio Mallbaei. R e -

quomodo

trium

vert vero a tfpolcro, cum apottolis baec dicerent,

, \ , -

vita oiinl delirare : adoo incredibile videbatur bo-

miiiibut reeurrectionie miraculum. A l Potrus non

. .

cessat qucmadmodum

, ,

nequo ignli maieriam n a -

c t a i : ted venit ad tepttlivraai, e l vidct eola liutea :

c l tnnc banc uiiliiatem primuro acclpii a transim

\ , \

ad aepolcram. Admirant, > boc e t l , subtannans.

, , \ ,

Abiii eniia, inquif, ad seipsam, boe e t i , c secam

adiilraot fadiim
fuerini

reiieia,

, \, ,

qooroodo aulem eadaria tola Q , ' , t ,

idque eorporo myrrha

inaacto*

. , \

Qaomodo lanium otii babuieeei fur, o l relictia illis

; *

a qna? involottim eral, furalna fuitsai corpni, i d -

qne

\, , ,

mtlitibus

propa

aedeiilibusT

Mariam

vero

Jaeobi, Deiparara iuiellige. S i c enim iUam notnina-

; ,

bani,

* , -

quia ptiiabatiir maior Jacobi, fllii Joaepb.

quem e l parvum dicebatti, fralrem Domini

E r a i enim

ei

magnos

unaa ex

inquaro.

duodecim

illo

Zebeitei.

, .

YKKS. I 3 - * U . E l ecce d o o e x i l l i s ibaatcedem

dio

, * \

in caeiellum qaod aborat

ipaiio

eiadiorum

eeiaginta ab Hierotolymis, nomine E n m a u s ; et ipai

confabalabantur inter oede blg omnibusqua accide*

r a a i . facmm e * l dum c<nfabulareiiiur ac dUpiir

. \

tarent, et ipse Jeaus appropinqaans ibat una cum

iliis. Caelerum ocuti illoruiti lenebantur ne aum
agnoscereni. E l a i l ad i l l o s : Qii sunl bi t c r
roooes quoi conferiia iuier vos ambulanies, ei esiis
irisleat A c respondena unue, cui

noinen

Clcophas,

dixit e i , eolut peregriuus ce Jerosolymis, tieqoe cognovieti

Qnibus ille

qum facia snnt illic bia

diebos?

, \
. \ >
,

* ,

*\ , ,
*

Q u ? dixcrunl e i , Dc Jesu

Naxareno, qni fuil vir propbeta, poieiis opero e l

; \ * ;

dixil,

scrmone coram Deo e i tolo

ritro t r a d i d e r o D l

popitlo:

summi sacerdoiet

et

quomodo

* \ ,

e l principes

nosiri in coiidemnaiioncin mortie, et crucifixerunt

euin. Nos

"

auinm sperabamua

Mailb. , 3.

c a m estc Ulum q u i

1113

E N A R R A T I O IN E V A N G K L I U M

hVCM.

CAP.

IXIV.

1114

, . - redemptnrnt etsel I s r a e l . Aiqui euper b c omitia

,

lertiu* diea hodie qnod liaec facta eint. S f d e i

mulieresqujediin ex nobis allonitos reddtdcrc nos,
qonc diluculo pervenerunt ad iiiotiiimcnliim: e i

\ .

invenlo corpore ejus,

\ * \

visionetu angelorutn vidisse, qui dicerenl emn v i

veneruni diceniee te elfam

vfre. E l abierunt q a i d a n

eorum

qui eranl nobie-

, .

cum

\ , \

niulieres dixerani; ip*um ve.ro non videruiit. Non-

ad mottumeiilum,

ei

iia repereruni,

sicul

nulli nnttin ex duobut illis L u c a m ipsmn fuisse di-

ciinl : idcirco et abscondil

gelista. Loqnebantur

. '

omnibus quao accideranl, non u l crednles, eod u l

\ ,

dtibitnntcs, e i de rebue mirabilibua alupescenies,

iiomcw suum E v a n -

autero iuier se isli 4 9 2

, * , \ :

ti<c ftiaiiin rei lain a d m i r a n d ^ aftiilentia sna acoe-

, \

dctifes. Jesus aulem ciim appropiiiquassel, s i n m l

( ^.

ivil cnm eis. Spirilnale e l divinum corput uiiic

. \

habene, uon impediebaiur locorum inlervallis, qno

, -

m i n u H adeescl his quibus volebat. Idcirco ex linea-

meniis corporis, i n qnibus

permhtcbanlur agnoscerc illuai. Nam, eicul Marcns

iiiqnit, in alia Coritia apparuit, e i in alii* lineamen*

lunc apparebai,

non

. ;,

lis. Non ollra

, \ :. -

corpus, eed spiriltialiler, ct super naltiram : nde

, '

oculi illonim t t w b a n l t i r n e agnoscerem

aaiem i n ahera foroia appamii, e i icnebaittur oculi

, .

eorum? Nempe u i ambigtiam

, \

renl, u l ulcns

perenl, u l d u k i o r eis posi nmltam iiinram e s s e t :

eiiim naluralibne legiltus

delrgerent,

regebal

eum.Quare

seiiieniiam revela-

ac phnrmactim susci-

'., , ' Q ut docerei ex Mose ol propbetis, ac luuc agnosee

, e l magis credam qnod corpus snuin ulira non

gil lale

\ , * ,

Quamvis illud ipaum quod pa*sttm eel, e i i f r e x e r i i :

\ ,

aitnmen

, ,

quiddam ex boc lucrifaciani, quod tion ullra dtibi-

u l aiinpliciier pos&il
quibus

ab on nilnw vidcri.

v u h , apparci.

Magmim

aiitem

' \ ,

lant, qqare iterum in medils populis versetnr,

cnnsideranies quodconversaiio post restirreclioneni

, | -

suam longe alia s i l , ei non comtminis: non qualif

bominum, fed divinior, in typum fulur reeitrre-

> ,

cliouie, in qua sicut angcli ct iilii Dei versatd-

, ,

laur. Propier boc igiiur lenebanlur

\ ,

ne agnotceroni eum :

\ . &

balar. Clcopbas vero cotniti iiineris, ut apparrbat,

objicil: f T a aolus, inquiens, c peregrinne ee,

, .

ocali eoram

quibas euim volobat, vide-

\ D boc eet, eolae bis qui habilant in J c r u s a l e m ,

ignoras q a

, \, ; \ ,

0 8 , aie i n l c l l i g u n l : T u , inqaii, solus peregrinus,

et extra flnes Jcmsalein domkilium babens, non

; , ,

facta eunl? Alii. aulam, c prregrinus

e j pariiceps eorum quas in media Jcraaalcm c o n l i -

, \, , \

geruni, nt b x c

auiem

qaomoio

parvam omnino de Doniino opintonem

babebant.

, *

igiiores? Vide

Virum enim propbeiam

; " . \

Elias fueral, vel Jesus Nave, vel Moses. Poientem

emn nominaban, qualis

in opere e l scrmone. Primum opns, e l deinde sermo.

, , . \

NuHas cnim sermo dortoris firmus eM, nisi prtua

* \ *

dorens ae factorem

, . -

prinmm in opere, deinde e l verbi solliciludinein

declarei. Poiens igilur esio

babelo. S i c < i Dcus coo|ierabilur tibi. Prius enhn

. ,

opus, e l doindc

conloni|italio ac illusiraiio. M s i

1115

THBOPHTLACTI BULGARIJE ARCUIEP.

111

ftpecfjliim pnriAcaveris in tabore e i eadoro, neuti- xa\ .

qnam conciipium puleliritactfnem
tpkic*.

in tpecnlo s a

c qtiia

eontemplaiionis
poienlem

ipei

esl

Deum videbont:

flni*.

Onorlei

i n opore e i teriuone

aolem

. x s -

c Beali enim mondo cordo * , [lioc fit

per opera]

hic

, -

esae

.
, *

coram Deo, et

piacore

4 9 3 debenios Deo, iteinde dauda opera ut etiam

. \

i n U r ooa tine macula vivamui quantuin fleri po-

, \ .

l e a t : et noqoo in priniis qaomodo boniinibus p l a -

, \ -

ceae, ed quomodo aervias 9eo, tludeodnm : neqne

, * \

vWendom t mulut i i t acandalo, ed et boc posl

, -

innc cornm omni

popnlo.

Priot

enini

iltad providendum, quod e i Sapicnt d i c i l : c Prorble

* -

bona coram Doo, deindeel coram hofniaibaa

, \ ' ; *

PMIOO; i i t o c iptara dicit. t No aolero perabamot,

\ ; * ,

Itjqail, qaod etsct redempluras k r a e l . Quati ^ \ *

fraotraii ape d t a i n t : aperabamus quod ipse e l

c , \,

aliot talvateriie e t i e i : ecce neque feiptum terva-

, -

v i l . Adeo molli e r t n l aniino e l param fldenli. E t

, 5

yrope eadetn dicebaai qase illi in c m c e :

Alioa

\ , \ *

torvavil, gefytua) noo poteat tor*/are. Ideo et i u s i -

; . *

ploolea eot v o c a l , e l Urdos

, \ ,

ad credendum.

Quid

aatora e t l rodinii ltraol? Diximus qaod C b r i u u m

c , *

etapocUbaelvnlgareaci minus exercilali salvaiorem

\ , \ -

ot redompioreni a raalis quss eis imoihiebant, et a

* ( , t

Jagoservilttiift Roinaoorum, aperabanlqno eoin rtgna-

; ,

tunun u l rtgom terrenaro : ideo e i d i c u n i , c

porabanue qao<l ipso redemplorae eatei I s r a e l ,

\ ,
'* \ -

viddices a genlilibat RomaaU, ;et ipae nequo ioju

Olam aeDleiitiam contra ae l a u m effugil. bodie

\ ,

tertius d k e a l , et molieres lerroorum , e i

, ,

caHora. H e c quasl dubiiaiitea d l c u a l : et videntor

' , \

mibl viii i a valde ambigua ea$o senteniia, a i nequo

* .

valdo diacrodere, nequo reela credero. Etenim d i -

oeodo : Sporabamut

etset

, \ .

h r i e l , > locredulilalon lndieaal : qood aaiem d i -

* \

etial esae diem tertium, bominnin oit qui prope

quod

rederopiurat

reeordeotur qnod dixorit els : c Dio (ertia retor-

, .

g a n . ISl quod d k i l , Exierraerunt oot, boe s i -

, ; -

f n a l , qood increduliiaa

eorum

concoliatar.

si conslilorentor termooet, bamani e u u i , et

, ,

aaagnam

\ ,

dubiiationem

babool, e l bominum p e r -

ftoxorotn et Lgaoraouam qnid agant propler rctur-

roeiioaia miracolaro. Abicruol autem, i n q u i i ,

, , > ; ,

qoldaroox b i i qoi s a a l oobiscum : vel P c t m m D . *

olam dieit, vel Poirum ot JoaDnom. E l binc mani-

, , >

feniura qaod qoas alii late d l c o o l , alii compendio

, \

tradani, et iraascursu iranaeunL Ambitioaem oi.ira

Potri e i Joannia ad aepiilcrum, Joaanes plaribui

, \, . >

complexas ett, bicaaieni paucie maulionem facieon,

\, \ .

eiiam nomina prtateriii.

, .

\ . * \ \
, , , \, .
V i a x . i 5 - 5 5 . c E t Ipte dixti ad eos : 0 aluhi e l

* *Q

u r d i corde ad tredoudmn i a omniboi q\m locuii

\ , -

saul propbf! Nonno b * c oporlail pati C b r i i l a r a ,

, \

eliouaro logloflaintaarATEt

, \ ;

"Maiih.?

exortoi a Mote et

I I Cor. , I I .

!!7
ENARRATIO EYANGELIUM LUCAi. - CAP. XXIV.
1118
*> , omnioos propbeiis, inlerpreiabatnr iji omniboa
, ;

S ripiuri* quae de ipso erant. appropinqaavertinl

castello qno ibant. E l ipse pne s e ferebat se loogiu*

. \

(*

ire. E l coogerunt Ulum, dicentes : Mana nobiscom,

quoiiiam vergit ad vesperam, et inclinatue e i t d i e i .

* , , \ -

E l intravit ut manerei curo illia. E t faclum eal dum

* \ ;.

accumberel 4 8 4

\ * ,

dixii a c f r e g i i , e l porrigebal illis. E t aperii tunt

, \

oculi eorum, et agnoveronl eoito, c t ipso evanuii a

, \ -

conspcctu eorom. E t dixeront iuler se : Nonno eor

, \ ; ; * .

nosirom ardobat i n nobie

* \

in v i a , e i aperiret nobis S c r i p t u r a s ? E l eurgenle

, \ -

eadero hora, regressi sunt in Hicroaolyma e i i n v e -

- * w c e p U panem et bene-

dum loquerelur

nobit

; \

neronl eongregatos undecim, e l eos q a i curo i l l i i

, , \ -

ertnt, dicenlea : S u r r e i i t Dominaa vere, e l appa-

Simoni. E l ipti narrabant qtiiB gesta erani Iti

, ;,

v i a , et qnomodo f a i t t e i agoiitis tSbi e z fractione

\ , \

panls. Quoniam monte hamano more affecil e r a n l ,

, -

muliaquo dubitaiiono laborabanl,

; , \

tardoe ad credendum in omnibus q u locoti fuorant

, ,

propbeta. Credere eoiai possomua e i ex parte, e i

\ -

in l o i u m : ot si q u i i eparei

populi venloTtjm,

\ \ .

, \

itirUo* vocal oi

C b r i t l n m i n saluiew

non io taluiem aniiiiaram, aed

resiiiutionem oi iiberalionem populi J a d a l c i , is non

. , , *

quanioin oportet credero, credit. & rorsua s i qoit

credai Davidi d i c e n i i : c Foderuul manns mcaa ot

, ,

pmleo meos , et c e i e r a qxim de cruce e i aliis qaaa

. \ , ,

in cruce facia auni, tanquain ex peraona

" \ , \

predieta, e i recipit ea qua? de pataione dicunlur,

\ \ Q

%T

q u J B

Domini

de resurrociioae, non c a r a l , uti eal

cb; ,

hoc, c Non dabis

\ ,

nem .

, , c "

meam in inferno * . i l e r u i n , Inter inortuos

Sanclnni tuum videre corruplio-

> E l illud,

Non derelloquet

aoimam

, , c

libcr*>- E i U l u d , Edocont vinclos e i b a b i u n t e s in

^, , c ; -

s e p u l c r i s , > et t i m i l i a : non babel perfectara Odem,

, \ , t , \

sed e i parte. Oporiei auiera

, \ * -

quae glori t u o l , qnam

11

i n oinnibus U m b i s

q u ignotniui, credere

, * .

propbetis. Oporiebat enim e l C b r i s l a m p - l i , quod

eat ignominiay: ei intrare in glortam

e*t gloria?. Vot aotetn aic eluhi ealis, ot curo ltaiatn

* \

oiraqne dieentem audiatis, e i qnod ad occieionein

. ';

duclus s i t , et quod Dominot v e l i i e l oaleodero l u -

19*

roea

cVr/i ; , \
, , D

suam, quod

illud quidem recipliia, boc autem r e t p a i i i s .

E t q u o d vulneralue quidem e i l , crediiis : quod au

|

ve

iu

pfjr

i f t c a r e a plaga,

anino

* \ , *

non perpendilis. Sed quod d i c i l ;

a i g n a l , Tardi e s l i e ; natn t i aiulti f u i s s e n l , neqae

^ . * \, \,

Vos etulti eslis

ipse eis fuisset loculus. A t quia lardi eslis v o s , fgo

, * , '

ineiitem vetlram aculiua videre faciaro. IJndo e i a

G U & * * \

Mose ab omnibus propbelit

iwva,

nempe

, \

; ^. \

roysieriun

inlerpreialur e U ,

sacrittcii Abrabas,

quando d i -

misso lsaac, ariea immolatus e s i " Ha?c onitn res

douiinicas

dicli vidisseAbraham diein s u a a i , ei exaultasse *.

E t i l l u d : Videbitii vilam noatraui peiidontetn* :

, \ ,

iu quo e l cruciflxionem significai. peadoolom d i -

;,

praflgarabai. S i c i u eiiaim Ipse Domiaut

9

^ P t a l . x x i , 1 7 . ^ P h a l . x v , 10. Ibid. P M I . L X X X V H , 6 .
* G v : i i x x i i , 13. " J o a n . MII, 5\>.
D*ui. x w i u , 66
1 9

"

PMI, Lxvu 7.
f

^Isa.uil 7.
9

1119

TIIEOPHYLACTI BULGARl.E

ARCMilP.

ceuJo : e l m e r r e c t i o n e m , vilam noftiram nomi- * *

, ' , >
nando. In reliqtiis aatem propbeiis eparsim siia * u a l
i n t* k crnr< e l resurrcciione dicunlnr. pr&fterthn

ui clfttiorilMi*. possenl ex illit ea 4 9 5

^ecen-

. \

t u , quasn, aii*nda* quomodoper afllictiouem

. \ ;

Sen

Dci. Simulat aulem te longius

\ ,

juirufu. jwxta hniuaaaai naluraai. E l quamlo

, \

mittit, mnc ap^rinamr oruli eonim, el aguo>caut

. ,

eum. In.simiaiur f l nliud qatddant,

ajuur hi glori:im

iwmpe

qnoil oculi eoruin qui bonediclitm pauem atfuiniint.

apenualur at ngnoscanl illum. Ilagnain eaim e i i u -

. " ,

dicibilem vim liabel caro Domini. Evauuit atitem

\ , .

ab e i s ; neque

babebal corpus quod

muliam corporali modo com eie conversarelur,

ex IMK illornm creecerel desidcrium. Natii iia c x b i -

. \ -

enim adbuc

U r t i i fneninl, ut illa i p i i bora

stirgerenl , e i re-

vertereniur in Jenisalem : non eadem quidetn b o r a ,

aed snrrexenini quldem bora illa, reverai autein

\ , \

sunt pogl

vcmimile

esl iior fecisse euntee spaiiam sexagiitla slmli<nnn,

, ,

compluret, feciiiidum quod

in qaibus omnioo ei Dominus vieut f*i Simoiii,

\ ,

dum

illi iiiierim revertnnlur Jeruealem. Ard<ns

. ' .

autem eral cor eoruin, vel dum fgue eloqutonun

, ;

Domiiii illo itMetprelante inirinsecu* smceai!er!it-

lur, e l illia qaae dicebaalur, auontireiitur v e r i * :

, \

vel

, .

doin illo ioierpretanie Scripluras tangereltir

cor eorum intrinsecos, quod

bic qui oobis liiksr-

\ *

, -

preiator Scripiaras, Cbriaius e s l .

\ .

, , .
. 56-41. J)um aulctn liaec loqiiaiiiar, i t e - C
IU Jeaut ipae in medio eorum, et dixii

, \ ;

o i s : Pax

, \ -

vobis. Expavefacli vero ct c o a i e r r i i i , exitlinnabant

* . \

e tpiHlntn videre : e l dfxii c i i : Quid lurbaii eatU,

, * \ ;*

el cogiuiionea aseenduni cordibos veflris? V I -

; \ -

delo manut moas e l pedes meoa, quia ego ipte auin.

OoutrecUie me e i videle, qaia tpiriius camain e l

07 , . -

otta habei, ticiit me videtis babore. E t ciim

, \ /

b c dixiaaet, oslendit manui ae pedes. Adbuc

, . \ >,

aotein illie noo crodeutibai prae gaudio, oi miran-

\ .

libus, dixii e i s : Habeiia

bic aliquid ednlii? iIII

obtulerum ei pariem piecis asaii, e i aliqtiid de

, " pcv ;

favo apiario : e i accepii, e i in conspeciu illorntn

, \ *,

couiodii, et d i i i i ad : H e c tunt verba q u lo-

' : .

cutut Mim ad voa cum adbue ettem vobiftcum,

* +\;

quod necofao forcl impleri oninia qua) tcripia tuul ^

, :
> , \ ;,
lege Mosi, e i propbeus, e l Pealmis de me. Do\ ; \ .
miiiiis proptor aalaiem nostraro omnia faciene, slat
i a medio discipnlorum, voleua illU reeurreciionem

eredibiliorem flcri, oi prhiium tolila pacie impre-

, . \

caiione poriurbationem

illorum sedal. iierom

; ;

ostendii qnod ipae sit ille ipsomui magisler, qui

, xal

ila alloqui gaadeal, e l eot ad prjedicaiionem m i l -

, ; ; ; ,

leae aniinel. Yerum qaia

p<*rlurbaiio

, \

verbis non tedabaiur, monsirat eis et>am aliunde

\ , ; -

Hlium Dei se ose^, corda agaoaeenlom.

t Quare

eiiim, > inquii, cogilaliuaes ascendunl in corda

; , -

animaruro

vesira ? Eteairo in confeiso e s l , toliue Dei eato

, -

cognoicere corda. Su!*jkit auteai ei aliud rgunicn

. , \, \ ::^

1121

\IU

E N A R R A T I O 1N E V A N G E L I U M L U C J E . C A P . X X I V .

. ; ^ l a m , palpaiionem inaiiuuitietpedum ejus. Voeenim.

inquit, spiriium putatis meeese,406

v e l

pbantaema,

, \ .

qualia mulia circa nioriuorinii aepulcra

, \,

solenl : sed s c i i i * qtiod spirnus quidem nei|ue c a r -

apparere

neiu neque ossa l i a b e l : ego auiem cartiein e i ossa

\ *

babeo, lameui divintora e i epirilualiu. Domiiti eaiiu

* ,

, *

corpus spirilus quidem non erat,

, ! \

uoc e s l , absquc omni crasstludine, a epirim gubcr-

secl spirisuale,

natutii. E l e n i m corpus quod nunc babemus aniiuale

e s l , boc e s i , ab anima regilur, e l a naitiralibus e l

, . ,

animalibus qualilalihus a c viribus vivificatur. Quod

, , ,

autem poet resurreclionem

, \ -

nominavil Paulua , boc e s l , quod a diviue Spiritu

. -

m f l c e i u r e i guberneiur, et non ab anima modoquo

^ ,

indicibili e l spiriiuali ad incorruplionem alieraium

babcbimu*,

gpirilaale

\ , \ e l in ea conservaium. TaKe igiiur oportel i a i e l ,

ligere Domiui corpu* post resurrectionem, epiri*

, \

lnale, ct etiblUe, e l alienuin ab otnui crassiitidino,

iie<|ue

, , , \

quanivls ad cotilirmalionein illoruni <-omederil. Quod

cibi neqne

alierius cnjusquam

indigene,

; , ,

eoiiu comedil, eeetindum uaturam coinedil, aod

; , .

aecundum dispeusationem, ad docendtim quod illud

"

ipsum corpus qaod passuiu asi, surrexeril. Naiurale

, .

aaiem huic corpori e r a i clausis januia ingredi, c t

, *

absquc laliore e loco in b*cuin iransire. Ilaque cura

dUcipuli adbuc non credereni, neque per palpaiio-

nein persuaderentor,

, ; ; ,

medens, divina quadam virlule coiitfaineudo

, - , ;

edebal. Oaiuis eniiu cibus natura per os sumpius,

addii e l aliud indicium, c o quod

. Q adsecessum v a d i l : verum baec non naturalitor, s e d ,

ul

i i a b e i auiem sanigma quoddam, quod parlem piscis

c o m e d e r i i : significat enim quod naturam noalram,

\ *

quse in saisuginoso boc mari n a l a l , igui sua? d e h a -

; * ,

, .
1

dfxiiuus,

secundam

dispeosationem

comedit.

lis asaarit, e l exsiccarit omnem buuiorein jnem ex

* \

profundis fluciibas babeb*i,uiuerei divinu* c i b u s e t

; ,

qui prius e r a i aboDiinabilU, lierel nunc dulcis DeO :

, ,

boc

, ,

neni dico nalura: notfira) prius abjecias. Yel ( opi-

nor) siguiAcal

eniin iignificaro dicitur favua inellis, dulcedi\m piscero aasaium aclivaiu viiam,

. , \,

quaj lollil nofiiram bumidiiaiem

', ; \

auxilio carboiium eoliiarioriini, e i q u l e u m aiuple-

\ , , ,

e l crawiludiuem

xantium. P e r favum aaiem apiariani, ecieotiam vel

conleoiplalionein. Siquidem d u k i a eloqaia Dei

1 7

\ D E e l e i alius favus agresiior, uenipe geniiliuin t a \ *

pienlia. H i c aulem eat apiarius favus, d i v i a a , i n -

, , -

quaro, sapieulia. Siquidem Cbrislua parva apie cst

, . '

magniiudiue.

, , *

ioflrmum robore. Non enim in virlule sermonis P a u *

3, ; /

lus p r a d i c a l , ul ne crucem evacuei " : veroaitamen

; , * \

Abbreviaium

enim e s l v e r b i m ,

regibus e i idioiis e s i auiiibilis aflerentibus

8U03

iii

et

labores

saniiaiem animarum.

; , ), \ ,

; .

ojviivat ;

V i a s . 45 5 3 . T u n c aprn!t tnentern illoram, ut

;, ,, , \

i.tielligerent Scripluras : e l dixii eis, S i c s c n p t u m

, ^

e s i , e i aic oportebat C b i i s l u m pali, et resurgere a

I C o r . xv, 44.

Psa!. x v m , 16.

l C o r . i , 17.

1123

THEOPHYLACTI BULGAIUA ARCHIEP.

iBOriaiilertio

die,.ei497

H?*

-adicari In tftomine ejs , .

! , xa\

p m i l e n i i i i n ac remitiionein peccaioram io omnet

genies, ioiiio facio t b Hierosolymit. ? *

aaiem

, .

t t i U lettte* borum. E t ecco ego mitio promissan

P n r i i mei spt$r vot. Voa tutem oedete i n c l v i u t o

'

Jenisaleni usquoqao

-tirlul* ex nllo.

eot forai ttsque in BeihauUm, et

toblatii In aHutu manibut auia benedixit oia. E t

iactum e t i dum beoedlceret illif, recessii ab aie, ae

. , ) ,

fercbaiur

eo regreaai

* , .

tunt Jorutaiem cum gaudio tnagno, e i eraol seinper

E d u i i t aatom

indaamiol

in CQBIUIJI. E i ipsi adorato

ta tewjplo laudaatos e i beoedicooles Dcumr, Aoneti.

*,

Poaiquam corda illorum pacificavil, et dubiiaiionem

ioquendo, palpabilemqao

te exbiboodo, ac corao-

. . t < ,

conQrmau veritate rosurreciiooia

' , ' ,

dando tedavit,

corporli t u i , lune apcruit illoruai meolein ad iatel-

ligondam Scripiurat. Nisi enim qnieU fuitaol illo-

, -

rooi aoima, qoomodo iu lania iurbaiioae e l inquio-

ludino cognovisscm? t Vacale ouhn , > inquit, t et

, , -

cogaoocitef.f Idcirco e i docei euaquod occetearivm

; c , , .

fuerit Chriiloui aic pati. Quomodo sic ? Per ligaum

e r a c U . Quia euim per lignum ioteriiua, ideo oecea-

. * ; *

perlignum corrapiiooom (olli, oiaboJeri

, -

voltipiato* qaas i a liguo, per dolores qaog io Hgno

, '

perialit Invictoi DomiiM'*.

urioro

E t delnde

returgere,

ioquii, torlto die, e i predicari io nomiuc ejug poe-

, , ,

niusuliaoi et roinistiooein poccalorain

in oninet

geotet. Do baptlamo aoiem boc loco dicil. Nam oi

i u boc pcrmiieatla flt per confeuiooem

Uoaem

pritUooruui

malorom

et doposi-

et iuipieuiuin, et Q ^

c o m i u i u r remisaio peceaioram. Quomodo

baptisma

iu noiniao aoliat

iaieiligeiuof, pr**$erlito

Cbriali

fieri

,
.

com alias docoamur boc

porfld iu nomine P a i r U , e l F i l i i , et Spirilus sancU ?

Igiior primum qoidem diciuia* quod qaando d i -

, ,

c t o u t bapiiama Oori i a noltie C b r i i l i , noo dici-

; OJV

w u i qood oporieat in toliuf C h r i t l l oorulno

fioH,

ed quod Cbritii bapiUuia qoo Gbrltlus bapiitaiua

, ,

ool, gpirituilo , aoo Judalcum : oequo qaato

Joanoig in paenitooiiam aolain, i e d e i coinmuuio-

'

notn Spirilus saneii, e i roniiuiotiom

, ,

eoaferai,

pcccaloram

6-

, ,

u l ipta nobia osioodil cuui bapiixaroiur

in iordane, moDatrato in eotuoiba) specio Spirita

M D C I O . Ituaper bapUsona

, * -

io

nomino Cbritii i u -

telbgf, iu m o n e GbriiU. Nam aicut ille morians 0 ,

iriaoauua r e i u r r e x i i , iia e i ooa flguraUier i a aqaa
.
epulil, deiode emorgimai anituo incornipii, e l
, ,
arrbabooeuj iacorruptibiliuUa corporia acciplmut.

, . ' ,

a l i i o r : Cbriali ootnen

eootinet et

Spiritus, et

, ,

unctuiu F i l i a a i . ln nomino Bomioi remltaio pec-

Pairom

inungeoiem,

ci

i n aeipco
unciiooem

catorum. l)bi igiiur feluleoiae lioga bapiitauiium

in Monuauin; ei Priscillain, e i Maximillani Vero
iiulla b i s , qoi aic baptizamar, remissto, eed peccalorum auginculaiio e s i : c l bi quideiu male penbuui.
4 9 8 lu omues anietu geatea sermo cxivii, a J e r u ftalem sumpio

iuilio. Oportcbal

P a a l . , I I .

cniiu

btimanaju

. "
,
, .
. >

, , ;

'

U25
ENARRATIO IN EVANGELIUM LuCJE. - C A P . X X I V .
, uaturaro, qna? tou io Ghrislo

112
aftita

asi cl

agenmpu,

. OVVL

non ulira i n daos dirimi seciiooes, Ju<l*eorara

. ;

geuiilium

, .

in gentibua reqiiieiGert% u n i i b geoeribui. Vo$ a o -

aed indpere tetiiiooem a Jeroealeoi, ti

icm eaiis lette* boram, paseionis scilicet ac r c t n r -

rectionia. Poatea ne Uirbarentar i n i r a se, oi c o g i -

\ , *

tarcoi, Quomodo tesiificabimor, qui privail bomiuca

IV ; ,

ae idiot

. ' ; , ,

conlra Jerotolyniilanof armaniar qai e l le octide-

, .

ronl?

* ;,

mitiam pro^ediem promiteionoiii P a t r i t , doqua d i -

eumus . contraqao geale* m i u i m u r , e i

dixit e i s , c Confldiie : bnjus rel gratia

ctom per Joeleai, Effandam de Spiritu meo i n p c r

, -

omnem carnem etc. Sedeieigiiur, qui nunc l i -

, ,

mirii et parura viriles, donec induamini v i r l u t e

, .

bumana, aed coelesii. Non d i i i t aulem, acclpiatU ,

, ' ,

Bed, i u d u a m i n i : dcclarans omnino cualodia s p i -

c ,

rilualis ariuaturae muniendos. E d u x i l aulem

, . ,

u t q u e i n Beihantara. t Hoc iiilelligamo in die q u a -

eoa

, ,

dragesimo facium eaae. Qua* enim illi breviter d i -

' . , , ',

cuni, lo i n muUis diebus facla ease intellige : l i c o t

e l ipte L u c a s i a A c i i t dicii quod per quadragima

diea vUus l i i e i s * .

ab eis Heram absceaeil. Benedicit aulem diecipoloe,

S e p e eoiro ad eos accefeit, e l

. "

fortassii infundene eis vim qure ctiatodirel j a q a e

, -

iii advetiimn Spiriios : foriassis etiam noa docena

* ; -

cutn peregre proflciteiinur, u i commendemtif nobii

, ;

eabditot bcnediciiooibat. Ferebatur aaiem aorsam

. ; ; .

in cuelum : JElias eiiim quasi iu coelum (videbatbr

eoim quaii in eoelum f e r r i ) , a l Saivalor in ccelqin

,
\

iptum, P r o c u r s o r oomlura, aacendit, uc caro l a i i c i a

', ,

carne t a a comparerei atite cotnpecium D e l , e i e a n

, ; * * -

staiaerei ctiui P a i r e coiisideoiein. E i IIUDC adoralur

l u l u r a noelra in Cbriaio ab omni ang> lica virlute.

, ; ;

1 aulem reverai uul cum gaudio tnagiio, e i e r a n l

eemper in leinplo. Yidcs virtutem ? Nondum S p i r i -

l u $ , e i tpiriiaaliler vivuul. Qui eiiiiu prilis iucliui

e r a m , a u n t inter medioe pontiflces vivuoi, e l nibil

, .

iu eis loinporale, aod conleniplis oinnibus in lamplo

seniper Deum laudani e l benodicunu Quoruui i i n i -

u i o r e s etiam nos facti, i n vita aancla aeiuper aiiuiis,

, ;

laudaniet per banc v i u m

. $ ; , -

Gloria enim l>ei e l beocdictio e s i aancia et viriuoaa

. ,

vita : qooaiain eum decet o u m i i gU>ria i a e e c u l a

tadcalorum. A m e n .

- ,
T

, .

H v , ,

e l benodicentes Deiim.

; . '.

t/jc ek
Aovxar

J o c l , i 3 .

* A d . i , 5.

Theophylactt

in Evangelium
jtnlt.

L*tca>

Conimentarn

11

THEOPHTLACTI BULGARIiE ARCHIKP.

JJ27

THEOPHYLACTI
ARGHIENSCOPl BDLGARLE

ENARRATIO EVANGELIUM JOANNIS.

VITA

T O T I O / N N O Y

JOANNIS

Sopkmio.

499 Joannef, dllectos Jetu discipolus, flllus Zebe-

, , -

da*t, iraier Jacobi, qai I U L Herode potl pastionein

Domil capila iruucaius eat, uliima* oninium E v a n -

gclmni

8UUIU

sr.ripsit, id rogaius ab epitcopia Afiao

comra Cerinlbum e i alioe bereticos, niaxiine voro

, \ \

contra graatanteia

*"

laraiu

lunc lemporia errorem E b i o u i -

qni dicebaul C b r k l u t u

aolo Mariaat non

fuisae. Uudo coaciut est divinam ejus

uem enarrare.
prsiexura.

Aliani addual bujus

generaiio-

libri

,
. * 0 &

caosam

. \

C u m nimirum legiasec libroa Matibaci,

Marci c l L u c a e , bisloriae qoideai lexuim approba-

. ' ,

vit, veraque illos dixisse lestalus e a i , at uno dun-

, * ,

lai&t anno, quo Joannea pasaua est, posi ejua i n - . 61

car eraiionein bitioriant ordinatse. Omisto igrtur
, ,
leuipore quo geaia sunl qiwe a iribut aliia expo ^.
prusqnam

'oaunea conjicereiur io carcerem, re geaias orsus

numar, ab anteriori lempore, videlicel

, , \

ett, proul iuanifcftie palere poieril e i , qni acctiraie

, *

quatuor Evangelia evolverii ; quod excludil diacre-

pauiiam Ulaui quae Joaooia etae videlur a ca?lerit

Prailerea ecripsil Episiolam

esl,

anam, cujus iaiiiura

t Quod erat ab i n i i i o , e i c , q u ab oimiibus

ecdetiaaiicis e l crudilis

viris admiuiiur. Rcliqua?

* " *

duas, quaruin p r i m * iniiiuui e s l , c Seaior Elecias

doiiiinte, > alterius, c Senior Gaio dilecio. Quse

. , ,

Joanni presbyleri dicuulur : cujua eiiamnuin aliud

, *
oxstai Epbcsi mouunienluin. Qtiidaui eiiam opinan~ Q , *
lur duu isiliaec tuonuuictita esse Joannis evange *
liala?, de qao cum p<*r ordinem ad Papiani audi .
torem veneriinus
lur

podi u b i l i i m

movenie

disseremus : decimo quarlo i g i -

bomiiianu,

relegtiu*, A|)Oculypsiin

, -

anno,

persecuiionem

, \ ,

i a iusulam

Paiuioii exailio

, . .

iNeronis

c o n s c r i p s i l , quain i n e t a -

p b r j s i don Jusiiiius a l a n y r e i Ircnams. Occiso

, ^

deaium

Domiiiatio, ejiisqtie ob nimiaai c r a d e l i l a -

, , -

gegiis a scu.itu rescissis , sub Nerva rcversus

\ .

tcm

KNARRATIO

U49

1130

IN E V A X G E L I U M JOANNIS.

, Si Epbesum, ubi ad Trajanuni usque degil, inibi , \

que oroues A s i x fundavit et auxit ecclesias, usqur-

quo provecia astate, anno post passiooeiD ChrisU

;, ;

sexagestuio octavo, prope urbero prsdtciani ob

\ \ ;, -

dormivW.

.
500

$ynop$i
* .
Joannes

, \

' JOANNIS

EVANGEUSTA5

Doroihei mariyrh
evangelisla, fraler

evi$copi

Tyriorunt.

Domini ac dileclus

, \ ,

appdlatua, in Asia Evangelium praedicavii, ob idque

tub Trajano in Patmon inaulan exsilio relegatus.

Ubi ec Evangeliam acripsil, e l Epheai edidit per

Gaium xenodocbum et diaeooum , do quo e l ipsa

, \ (

Paulos tesialur ad Romanos acribena, c Saluiat vos

\ ,

Gaioa bospes roous et l o i i a i Ecclesfa?. > Poai o b i -

lam vcro f rajaai ab insula reveraus Epbesi mora-

tus e s i , vixitqae eentmn e l vtginti aonos, quibus

oxacii* Beo voleiiie ibidem seipsum sepetiit. S u n t

, \

autem qui dicairt euni

, % \

Dorohiano Vetpasiani fllio in exsilium abiiase.

non sub Trajatio, aed eub

. \ , \ ,
\ , .

JKEftAAAM TOr -

501

SUHMA

CAPITVMEVANGELIl
DUM
JOANNEM.

SECUN-

1. Qttomodo Joanxa interrogatum miurit, an

'.
. , e*%el UU CArti/oi. De vocatiom , ,
. , , PhHipi*i Nalhanael.
.
2 . nuptih in Cann Galilaa*. l a m \ . . , plo. hoc, Sobiu Ump!um htu4.
.
.
3. Nicodemo . 3 Joaxne *
. ptixantibus. Oe pxri/ieatioM.
.
\ . . Samerilana. filb reatdi.
.
.
5. qxi * irigixt* oeto emxit in infirmitate
. jactbai. JxdaU QMa>re*tibu$ Dominum
oeci .
.
/ .
6. quinqxt paxibui duobtti piuibu$. ucet , - Chriiii ( eum rootm. ambuU .
^ mor#. twrba qum Oominxm . batur in navibm. txrba iignum .
. qul cauo . dhcipulU qui
. . Chmtum
. confeuiuM
i x
Ckriitxm.
.
.
, Kvpiov -7 . Quomodo ChrUjtu$ clanenlxm ad fatiivU*iM ^ . -turil. Judaii mirmntibm, quomodo Chriuui
, liiteras tciM // *. dwnoa* turbm
. 6 Chriitum. ambiguiiau principum Nko . - demi.
.
tf. 8. Dcwtinvm ixterrogabant P * ( r * .
. 7 Quomodo $4*iuntibu$ $ ItberiMiem pro
9

VaXWOL. G K . C X X J U .

36

THEOPHYLACTI
AHGHIEriSGOPI

BULGARLE

ENARRATIO EVANGELICM JOANNIS.

V I T A JOALSMIS

TOT IQiNNOr

tov .

Sopkrouto.

499 ioannet, ffileciot Jetu discipalus, M> **>

da?i, fraier Jacobi, qai I U L Berode posi paseionein
Domil capile iruncalus esl, ultimo* omnium E v a n -

, , ,
,

getiuni suum acripsil, id rogaios ab epitcopia Atiao

, \

couira CcrinibuiM ct aliot b t t r e l f o o s , niaxitoe voro

, \ \

contra graaiamein

* \

taraiti

luoc lemporis errorem Ebioni-

qul dicebauL Gbriiiiinj anlo

Mariam noo

generatio-

. "06:

libri causaiu

fuiaae. Uade coacius e s l divinam ejus

uem enarrare. Aliam addual b u j u t

pneiexiam. C u m nimiram legiatec librot Matibaci

Marci c l Lucae, b i i l o r i s qoideai lexlum approba-

. * , *

? i i , veraqae illos dixitso letiatus e t i , at uno dun-

, ,

laxat anno, quo Joanaea paaaua eai, posi ejue i n - .

, \ ,
car* eraUonem b u i o r i a m ordinatse. Omisto igrlur
leaipore quo gesia sunl q u * a iribns aliis expo-

numur, ab ameriori lempore, videlicet pr.utquam

/oaiinea conjicereiur io carcerem, res gesias orsus

, , \

e t i , proul itianifcsie patere poierit ei, qni accaraie

, *

quatuor Evaagelia e v o l v e r i i ; quod excludii diacre-

pauliam Ulaiu quae Joaonis etse videtur a ca?leris.

\ ^-

Praileroa acripsii Episiolain a n a m , cujus inhiura

est, t Quod erat ab iniiio, e i c , q u ab oinnibus

. ,

viris admiiliiur. lUliqna?

" >

duas, quarain prinue iniiiuin e s l , c Soaior Elcctas

doinina, > alterius, c Senior Gaio dileclo. Qtue

. , ,

Joaunis presbyleri dicuntitr : cujue eiiamjiuin aliud

eccleaiaaiicU e l %rudilift

exaiai Epbcsi i n o i H i i u e a l u m . Quidam eliam opinan- Q , * t

tur

duu isibseu itionuuicuta esse Juatinis evange-

lilar, de qao cum p<-r ordinem ad Papiain *udi-

ioreui vtnerimns, dissereinus : decimo quarlo igi-

, -

lur

, \ ,

po*i ubiliiui

movetiie

>eroni3 atino,

boinitiano,

persecutioneni

ia iiisulaui Patmoii exsilio

, . ,.

n l e g n u s , A|>ocdypshn couscripsit, quain m e i a -

pbrasi ilonuruiii Juhiiims M a r i y r t l Ireuaeue. Occiso

, ^

deaiutu Doiiiiiiano, ejusque ob ninitam cradalila-

, , ^-

leui geiis a scu.itu resctssis , sub Nerva rcversus

^7

KNARRATIO

U49

1130

I N E V A X G E L I U M JOANNIS.

, cet Epbesum, ubi ad Trajanuni uique degit

inibi-

, \

que omnes A&iac fundavil et auxit ecclesias, usquf-

'.,

quo provecla astate, anno poet passioneiD Chriitt

;, ; ?

sexagosimo

>. * \ ;, -

dorinivil.

octavo,

prope

urbera prsdtciani ob

.
.
* r q c

500

* JOANNIS

$ynop$i

Dorothei

Joamiea

EVANGEL1STA5

martyrii

ei evi$copi

evangelisla, fraier

Tyriorum.

Domini ac dilectos

, ,

appellaiue, in A i i a Evangelium pradicavit, ob idqne

tub Trajano i n Patmon insulam exsilio relegatus.

Ubi e l Etangelium tcripsil, e l Epheai edidit per

. ! , \

Gaium xenodocbiim et diacooum, de quo e l ipso

, \

Paulut tesiaiur ad Romanot seribens, Salutai vos

\ ,

Gaioa bospes meus e i loiiua Ecclesia?. P o s i o b i -

, * '

lam vcro f r a j a a i ab insula reverso* Epbesi m o r a -

tut e s l , vixitqae cenlmn et viginii aouog, quibus

. >

r x a c i i s B f o volenie ibidem seipsam sepefiil* S u n l

, \

aulem qoi dicant eum non ettb Trajatio, aed fub

, \ \

D o m h h n o Vetpasiani fllio in exsilium abiisse.

. \ , \ ,
\ , .

TOr
.

.
.

501

SUUMA

CAPITVMEVANGELII
DVM
JOANNEM.

1. Qttomodo Joanxes
ttiel
Pkilippi

inUrrogaltim

%11 Chri$tx$.

SECUN-

miurii,

De vocatioH*

an

Andieae ,

Utut
Petn,

Naihanael.

.
*.

. ,

2 . nxptiis
p(o.

in C e n a GalUaa.

hoc, Sohiu

im-

txpxUii

Ump!um

htud.

3 . Nicodema

plixanlibm.

Je$u.

Oe

3$ Joanne *

pxrificathM.

.
\

. Sameritana.

. aai iriginl*

filb

regxii.

.
.

jactbal.

% octo
*

6. panibxi

Ckritii

Jxdeu

annii

in

ixfirmitoto

Oominxm

occt-

uupra
batur

in navibm.

ani cmlo

Chmtxm

Chriitum.

mato.

. .

auobvt

ue famtnt

turb*

uu%ambuto-

qum Oominum

txrba
.

piuibm.

um .
ttynum

teqxe-

di$cipuli$

confeuione

qui
ix

.
,

* ,

turil.

litteras

Ckrisfm

Judxii

$\ nullo

ob Chrinum.

clanenlxm
mirantibu*,
*.

ambiguiiau

od fea/tolfaleiM qxomodo

Chri$lur

dimiono
principum

turbm
i V k o -

demi.

tjf.

7 . Qxomodo

. ,

pATaotV. G * .

C XIII.

8.

Ht Dcminvm
Quomodo

ChrUlUi

interrogabanl

$4qtwiiibu$

Poira.

u libermiTm
36

pra

1131
mlutU.

tHEOPHYLACTi BUUJARIiB ARCHIEP.

De ih dkabant Ckrhtu*

h*b*re. Jadait
qmia t* Abtak*

conantibu* Jetum

dcmonium

lapidan ,

prmlufitUl*

JLUMoJWiv

$
7 -

'.

<tf in portltm, dum ambxtant.

*.

0*.

De tmcc naimlait.

40. *** * i MWt***rfo. QKOHUW** J < J I M

int$n$gtu*

11 1

V TQ

4 1 . iusciUitlon* Utari. Quomodo coxtilhm

ruHl inmmi $Mcerd*te$ et de occiiend*
Ckrislo. De propkeiU Cmohm.

'.

t $ . De mulUre pedu CkriiH uwgenli. De tt$ gxm

Judat dixil. pullo t i . Grcccit adeuntibn$ ei inttrroga*tibu$ PkilippHm. woce cado
audUa.

*.

02 13. peiei $'m malxw. Qtiomod* Jud*$

ui Ckrinum iraderet, prmcepto # w tictm ditigexdi. axi Petrxm int$rrcf*9H,
4*0 abira Juu$.
44. Thoma tgkoranu auo Dominui .
Jnda Tkaddao inUrrogtnH Juum. Spintu
conioltiore.
45. 9lu, agricaU $4 paxtpixo.

'

&.

u ' .

10. Quomodo Jetx* tm gum diuipulii t+eniura arant,

\.

ptmdixit. koe, Parum vidabiiii w . Quomodo

.
, , Ptttr q*rc*xq*$ ab pttitrint komiuti d*lu .
rm Mt.
(

.
17. Orgtio S$$u pro d*tU tibi di$cipuli$.
'.

48. traditiom Je$u. Judait retro cadtnlibui.

Petro ni abiddit auriculam itrvo poxli/Uis.
Quomodo Jaus ductu$ if ad Annam, Caipham ti
PUatum.

'.

.
rav,

19. flag*ll*lto*$ Chritti. crucifiiiane Chrini.

t t f qui juxta crucm a$tabant. Quomodo tttum ist corput Ckriiti. upelUwwe Ckrhii.

'.

20. riiurrectiont Chriiti. apparitione Ckritti,

primum Mari* Magdalen*, deinde ca>teri$ apo$toli$ congr$gali$.

'.

t l . De apparilt*** Ckristi Ptlro facta po$t re$vrrectionen, cxUriiqut pi$cantibu$ in muri Tibenadit. Qnomodo ChrUlut Petro dixtrit: Paiu oon
meat.

"Ar-

.
*

.
.
9

rf r
t

U33

EXARRATIO IX EVAXGELHJM JOAXXiS. -

1134

PRGFATIO.

ENARRATIO EVANGELIUM JOANNIS.

.

PlliEFAllO.

503 Saiicll Spirilnspoienliain innrmiiatc perffci*

, , *

lur *, niculei freripiamesi e l cretfiuiug: in infirmi-

, ,

laie auiero non eorporia iairtum, s e J e i serinonis,

\ .

e l eapientte qiiae in lingoa alta. Alanifesiinnquo e s i

\ , \

id curo e i muliorum aliorom, iinn ex Joannia ona-

gni

patre qaidciaopisctioro n a i a i , eamdera quam

excrcebal arlam. Non tolum aulem iiapjsrilue c r a i

\ -

gcniilium disciplinarniii et Judatca* ertidiiiouia, ted

, \ , \

plaue ifUut i l l U< IMIUS, qoeinadawhim diviniseimus

L u c a s in Actis

. \ \

r l palria cjos vilia e l otectir, intigttibus a r -

, , *

tibus clara,

. ^ . *

Nibilomiuui illilleraina ille, iguobilis iile, quiqao in

, , , *;

tbeologi

qui frater C b r i s t i , graiia. H i c enim

pa;er

apoatoloruni de co i r a d i i " . N a m

el piscaturo

apia, Belbeaida

arat.

nnllo speclaliilis eral, vide quantum soriiuig a i i

spiriiam.

rum docuh, oa ipso i n t o n a r c aasus e s l . Nam

E t c n i m quae nullue aiiornm cvangelista-

. -

cum illi occupati fuissent

Chriftli explicanda, nihilqoe clare et naoifeaie aatis

de aubsuntia ejus (liiUeeut, quam anla s a c u l a h a -

i ,

buii : meluebatar

, \ ,

pejtfea, nibilquo sublime Inielligere

u r e n t Cbrialum

in

oe qaando

lonc priroam

earuali

wbaUnlia

qoidaro hutni r e *
valeatet, pv>

gubeistere coepisoe,

, , \

quaado ex Maria n a u otl, tt noo auie aaecula ex

Patrc oaiuni eate, id quod ulique faulo Saraota-

ieno accidii. Proplerea tnagnag Joaimea de auperiu

tjus

* *

caraaiionem

generaiioue

traciat, qaamvU

Verbi

noo 504

lmerim et i o -

relinqoit

tauciam;

\ * . ; Q dicil eaim, E l verbom caro faclaro eoU Dicunt

, \ -

auteia iioniiolli quod eiiam Ipium rogaverini q u i -

daiu oribodoxi,

; ; -

taie, eo quod ianc diebue illis pullarent ba?reii< 1

u l conacriberel de tuperua a a i i t i -

. ~0*

aliqui Cbrialaai

6 *

reveriii. DicJlur qooqae qood saucius ille, CMIU l e -

bomioeui

este puruin iloeere aou

, \

gisset ea qttas ab

,, ,

admiratus

, . "

rasse, ti judicaril illos rccte et wibii ad g r a i i a u i

aliia evangelisljs e r a n i t c r i p i a ,

sit illos de omnibus quidem vera u a r -

, ,

apoaiolorum scripsieae. Caeierum q u x i i i i uon m a -

, \ , \

uifeeie

* *

ipfio csplanare, <H liquida facsre,

dixeranl,

v d omuino

praeieruiiseraiu, oa
adjicereque pro-

priu Evaug*lio coepit, quod e l extul iu Paliuo i i i -

\ .

ula cQnacriphil pooi I r i g i a U doos

!&4 . ,

autnptuio in coelot Cbriainm.

I I Cor. , 9.

A c t . iv

annospootaa

Dilectvi e s l auteoa

T I I & U H Y I . A C i l UUI.C;AIII.E

1135

Joanue UisiipiiUs omiiilMii m a i i i i i e j i Domiiio,

ruquod

fcolute

iuilis e r a i , stmis&imisquc mori-

AHCIIIKI .
1

\ r-.oia:j.a;

x / t /?*

x**

', !*>.

bu*, ac iiwndo corde, nempe virgo. Unde et a m -

\ ,

plius r. ;Mia? Dci donuui ei concrcditum el, m y -

;. *,

iitcognilis ipsc delicaius c $ i .

, \, \ ,

4 Beali eniro, inquit, rrundi cordc. quoniaiu ipvi

. H v i c \ -

Deuni

, .

Mcriiaque

plcrisqae

ftdebaul

. E r a i iu*uper e i cognaius l>>-

mini. Qooino.lo aaieni ? Auiii. Josopb

npunsue

babail

ex priore uxore

qua;uor mare* et trts

illc Deipi\

libero*

fcmellas,

septciti,

atartbaiii, Estbur

? ,
4;

\ ;, ,

, , , , ;,

et S a l o m c n ; e l illius a;:ne, S loinea iuquatn, Ulius

; ".

c . Joannct ille. Comparitur itaque Domtnus e*sc

; .

avuncalua rjus, qnoniam Joteph habiltis si patr

, ?

ttoiuiui,

, -

ill.us auiem Josepb filia Salome ci proimle

babiia smor Dotmni; aiqae

aic Joanue* ojns

filius,

nepos Domini. Forlussi* auifinmm abaurdtnn fmnil

. \ * 3

nmmiia ei roalris ejas e l evaugrlisla? aperire. F . i -

XJ\

:. .

"II >.

e.iim iualrr ejut qnac Salome dicebatur, iiiirrprci:

, ;. ,

mr

pacifiea, Juamiea auieiii gralta

Scial igiiur

eju$.

** , nrrqc

, '

omniiauhua quod pav quaterga homitte*, et qna iu

.ttiima ab afleiiionllus

, ?*-

libera,

utaier

ait diviu.e

in nobig.* Animam rniin

:, \ ^ i; . ' -

qtrc adboc (urbaiur, el pufrfaiconlra boinia<*9 a l i o 5 ,

, /

graiua,

e l generai

irUam

c l c o n i r a aeipsaiti, w m verisiinilc esidivinaiii r o u s c -

, \ , ^

qui graliam. Conideremot aulem et niirabiliiis .piid-

.: . :

i.uu quod circa aaucium iilum evangcliatani a c r i *

\ -

T r e * ille u a 5 malres babere coioparel : Salo-

. ;

iueo natura (), loniiruum, filiua enim esi ironiirui

, ? ,

propierea

dil.

quod in Evangclio vocalistiinni fueril c l

Deiparaui : nani inquil, E c c e m a l e r l u a . Vcrum b;rc ^ ), \ - ,

ante eaarrationem dicla sufQciam : nunc inripieuda

\, . '* \ ,

tu toruiu ejus reseraiio.

:, ^
.

505 C A P I T i .

.\. ' .

'IVtftrNoamNf J9anni$ de CkriHo. Quomodu

JonHHfi
intirrogaium
miMtit, an Je$u$ t$$et illi
Ckrhix$.
I)e tocutione
Andrem,
Petri,
l*hU ppi et NatkaNticlit.
:

YERS. I . lu ptiiicipio eral Verbuni. S i c u t e t

in

prooeniio dicebaui,

vaagelUi
oluraiioaeni

alii

i i a denuo dico, quod cuni

inferiorem

naliviiaicro

o l incremoiilum

:

*{>,

^. Ilrp)
Avdpim>
,
/.
0/*-
.
%

, "
, \ ,

Doniiui,

, ava.f.o-

laie uarraruiii, ea

, ,

Jo^nnes trantcurrai quideai, uii salia a coudiscipulit

sui6 d k u , de deiiaio aoieni ejot qiii propier noa

^, \ '

bouto faclut

etl, dioerai

coiiiHeraverif?, ncqoe
<crc

mgleieruni,

qu.imvls

: lauielai t i dillgenler D -

illi de deilaie Unigeniti d i -

sed.ejat

diffuto : ucqae

mejiiiouem

islo ita aubliuiiiaii

v c i ^ i inleniua fuil, o i ouiniao posibabcret

^.-iiiiifaeiii

dispcn-

,
, ' ,
\ , ^ :
*,

in carne. Unue eiiim crai spiruug

qtu niovcbat otiiniuui anima^. lutque inibis de Filio

. \ *

.:i>eerh.

ejae

fecerunl,

Eteoitn Pulcr aobls ex velert b g e notua

HicihinU de Filio l(queu8. 0$lcndii igilar setnpitcr-

l l a t i p a ,
, Ttou .

tatrm Uuigeuili,

t i a t : laiiKti ucc e

Patro

obliceai, ecd e l IJUH

diccntlo : c l a principio eral

V s i i um, boc c s i , a primipio c i a i . Quod ciiim a

Mallb. v , 8.
Edit. L u l . nou babvl, Sutomeu

iwtnrtt.

, > , '

. ,'

KNARAATIO I N EVANGELIUM JOANNIS. CAP. I .

1133

6v ;, . . incipio e s l , ojus omnino nuilum leutpus iovculum

\ , \, , c , quantlo IIOD erai. unde dixerit quis, Manf^nluoi
t

, * ; ; * * *

quod iu principio idem i i t q u o d a principio ? Uade ?

, '

Ex

. $

autei ab lioc ipso

ipaa

quidem

fiuaritm

cooimuni

conceptione,

evapgeliita.

Iaquii

maxime
cnim in

* 0 ' (12), -

una

. $

quod v i d h n u s . Tides igiiur quomodo ille dileciua

epistolarum : c Qaod e r a l ab iuilto,

11

; \, \, ' , ,

Domiui aeip&um

, \ * c

ego Ulud, c tu principio, sic inielligo, qucuiadmo-

. "

duni e i a Hose

, t , > ,

Deus . S i c u l cniin illic islnd, in principio, D O I I

inierpreleiur 1 E i i a m , inquit. S e J
dicliim est, principio fccit

* , , ,

intelligitur

. .

nequc

Ilanc quidom haereticiii. Nos autem ad banc siuliam

, * * ,

iutlautiam

; ** ,
.

quasi

cceltim

fueril sempiternum, i i c

boc loco quod senipiierntift s i l Unigeuilus.

nibil aliud dicimut, qnsuii boc : s o -

phUla malitia?, qnomodo quod sequilur sublicui

s i i T A l noe, etiam boc nolenle. dieerou. Nam Hlic
quidein Motes dicii, 1n princip fecil Dea* coelum

, .

et lerram : > boc auiem

, ; >

Verbum. Quacighor communio verbi, fecit, ad v e r -

bum, e r a i ? Equblem ailuisaem, si hoc loco scripittm

loco, In principio erat

, , >

fuissoi, In principio fecit Oeus F i l i u m ; nunc auiein

inquil, In principio erat. E * quo intelligo acm-

, .

piicrmim fuisse

, ', c , .

verbum,

et nmi posterius condi-

tuui, sicat vos nugamini. Quare

anlem non d i x i i , .

" , -

I n principio erai > F u i u s , seil, t Verbum? Audi,

propier

\ ,

ab tuiiio 506

auditomm

infirmitaiem, ne audito s i a i i m

Pilii

n o m i w , cogHaroroue nalivita-

tem corporatein, e i ab affecliouibus proficisccniem.

, \ Q % J
i|
|
Tacavii Verbum, quo discas,

u 8

g r a

* \ -

quod sicut verbuai gignilur ex iwenie sine passione,

, ,

iia e i h i c a Paire naius est absque tilla affcciione.

\ ,

Vel a l i i e r : ipsum appellavil Y e r b u m , quianobis qua3

&1 .

suni Pairis aanuniiavii, qnemadmodum

" \

lium

, \ \

tcndal roailernum esse P a l r i F i l i u m . S i c u l

. , .

dici

\ \ , , *.,
, *
\ ,
, ,

' " \ .

mentts

omne ver-*

voluniaies annunliai, iiuuper u i o s enim

ncqiiii nienlem aliquando essa absquc verbo,

iia ncquc Pairem ct Deum absqtie Filio. Dicium est

aulciM c u u articitlo, illnd Verbum. Suul cnim alia
n m l u Uei verbn, propbeliae e l roandata : secunduiu quod diciutu est de aagelia. potentes viriuie,
facientca verbuni ejua, boc e s l , niandala ejus. Sod
proprie

Yeibum

subsisiemia

eet pcrsonam c o o -

siiiueus.
\ . J )

VERS. 2 . c E l illud Yorbum crat apud Deoni.

E t boc loro manifesiius indicat

" , \

Filiuro. Ne enim exieiimes quod Paier

, \, ,

fuerit absquo F i l i o ,

, ^ .

apud Deuni, boc esl, cum D^o, iu trinibus paier-

coaelernom P a i r i
aliquaudo

dicil, c E t illud Yoibum erat

6 , , \ , , ,

nis. c Apud, > enim intelligere debes pro, cnm : sicut

\ * \ \

et alio loco dicium e s i * , Nonnefralres ejus e t s o r o -

; > \ , -0*

res rju3 apud nos s u n l t boc e s i , nobigcum sunf,

ct

, t ^

nobiscum converaniur ? S i c et boe loco, a p u l

c V y , , , ,

DOIIIP, iulellige, boc est, cuni Deo erat, cum Deo, in

2'

sinibus cjus. Im^o^ibilo

. /^

I Joan. , 1.

Con. , 1.

Marc. , .

collalione coJJ. Vcnet. S. Marci.

( 1 2 ) Cod. 52 addil ; -.

ciiim est Deutu

absque

THEOPUTLACTI BULGARfjE ARCHISP.

113

1140

et aapieaUa et virluie etse. Iiicireo qeia , .

, \ ,

veriNam et sapionUa e l virtos Patrit e x s i s l h Filitia,

creditttus ipoam tamper osoo ap**d Deuni, boc eet,

cum Palre. E t qoomodo, iuqttil, ftori poieai, p a -

, , \, \ .

iro poaietior sJi flUoa TQttomodo ? Diace a cor-

, , -

poraK exoaoplo. Spfeodor solia nonno ab tpoo s o k

; ; .

eat f E i i a m otooino. Napqoid orgo e i pootorior aoJe,

Ha u l iine eo aa4 i a t d l i g a t a r ' Hoe dici poioai.

; .

QUOOKNIO euim sol etset, apleatloren * o * babeat?

, * ;

molto nugit boc da Palro e l Filto inielligelor.

Filhia

, t t a i t ot

; " ,

Paoloa dteii, teaiper euoi P t i r o erodeiidas est ful-

enioi, P a i r i i cara t i l tpleodor

gerc, nee este Uh> pooterior. Aiieode bic S a b d -

livra L y b c n fcoc db-io oufauri. Illa anini doetiii

quod Palar, e l , Spirilut, uua peraotia aittc,

, \ ,
ft

61 qaod auica llla p t r a H i a apparueril aliqaando u l

\ . ^ .

P a l * r , ialordom Filitis, aaanouquaaa u i Spjritua

aancta*. Uatc ougaiur

moodaris polrU lliat, ma-

\ atot,

lignoqiio apMtit pleaai, argaiiar aaiem Maaifeste

6x hot qood dicUur, t E i illud YoilHtaa eral apud

, .

Domaa. Uanifoftto e o i ovatigoliau boc loeo aliam

, \

fidl otje Verbasi, ot ahum Dtaaa, boc e t l Paireta.

. ,

Nan

. ^^

qola Verbvm e r a i ipnd Dotuu, raaoifeaiua

qaod amm ptrtorue

blrodacaatar, eiiam

aaiara

dooboa. Quod

ah ta b U

ameta

fi U M

507

, . *\

aaa DJtara a i i , audi. c K l Dooi erat illud V o r -

b u u . Tidoa qaod ei Yerbooi e r a i Deoat ot iia ana

, \ .

arai oalura Patria e i F l l i i , qaio o l oaa d i v b l u a .

, . \ .

Cofltaadaoivr igilur et Arios 61 Sabellius. A r i o i

\ ; " \>

qaid6ta qui c r e a t a r a n t d k i l PiliumDet e l fetiuram. C ,\ \ .

y

Coolutouu aaleai p^rboe qood dicit, l a prinelpto

" \ * ' ,

oyal,6i Douaerat illrad Yorbum. SaboUiaa voro oe-

\ , ,

fana p o t a o M n i n triaiuiooi, aod aaaerefu a i u t a i a ,

c , \ . >

rt jieiaiar per boc qaod d k i l u r , E l lllad Yorbaui

, , ,

crat apud Deinn. Haaifesio eaim boc loco alium

, \ .

M 6 Yorlm, e l aHiiot aaae Paireta dedaral aaagnai

, \

Ron a i l aliad ol aliod. Alluscnim

, , \

e i alius de pertotiia didiur^ aliud ti aliud de oalurit.

El

, ,

u i 6xempk> maoiieaiiua faciamsa, Pelras et

Paolut l o o i aliat ol aNiis: sant atiim partoojadvai:

. , ,

aed non aliad e l a j i " * .

llna enim cormn aaiara

, ;, *

t, b e m a u i u t . S i c I g i i o r d o P a i r e ac Filio dleonduoi.

* * -

Aliua eniaa s a a l ti aHus, daas p e r t o n e ;

noa a u *

lem aliua e i auod ; oua enim naiura eomm, deiias.

< Ulud e r a i l n prindpio apud Deuni. > 111 Deoa Y e r
ttum nunqaam aofaraias ett a

* *
1

^ * *

Deo Paire. Quia

. .

onim dixerat, D e a t o r a l Yerbum : nequis diabo-

Hca illusiona lurbol quoadaoi, \<*$ : Ergo quia

. , ,

d Verbufb Doot eai, aliqoando iotarget cooira P a -

trem, bt geniika iaboianUir t e i togregaos %e ab

ea> advertariiia er\if

proplerea dicii qood Ucet

, ^1 " *^ ,

nibUoroiotit ctJtn Dao Palro eat,

. , ;

ab eo fMinquam aeparataai Nod m i n u i ibcilo

, , * #

Iteus oil Y e r b o e i

foerii

Ariaola rtspoodere : Bordi, auAite, qni

4iciUa opua et faclnpacu eeaa Dei Filium. tnielligiu

qualo nomeo impoouerii evangolitu Filio- Doi. Y c r buin enfoi ipstun vocavli : vos antem,

llbr. , .

opns e|

, )
, .
'

01

, *

1141

EVANGELIUM JOANNIS. - CAP. I.

1142
factUram vocatis eum, qui neque opus etl, a e q u e

Ttbv ,

factara. Nam cum dnplex s i i verbam (aliud quidem

meniale, quod haberous etiaua nthil loqueatea, i n -

* \

. , , .

lollige aulein virlulem loquendi: i u enim ct dormicus

( ,

et nihil loqucnt babet vim loqoeodi in soipso siiaiti,

, \ *

et virlatem nou a b j e c i t : e t l igilur aliud i i i l c r n u m ,

\ , ,

aliad v e r o e n u a l i a l i v u m , quod per labia proferimus,

(, \

boe e s i vis etoquendi, cum id quod intus s i i u m est

* ,

in tnetiie, io opua produdnius), cum igitur dup'ex

s i l verbum, aeulram horuni eongruii i n F i l i u m Del.

* , \ ,

Weque e m m vel enuuiiaiivum vel mentale Verbuai

) *

e t l F i i i u s Dei. Verba enitu illa

>, \

qaalia apod nos. Verbuni ameni P a i r i s soper i i a i u -

:. ,

ram eel, nec subjeclum ariiliciis iilis loquendi i n -

rerioribus.

Atqae

iia

cadii

naturalia atiDt, e l

Porpbyrii

geDlilis

* , & sophiema.Ilte eoim tenlans subverlero Evangelium,

. "

U i i b u * uiebatur divisionibos. S i eoim, iuquit, Filiu

Dei Verbum e s i , vel eet pronuruiaiivuiu, vel iiieu-

u l e : veruni neqae

boc est, neque i l l u d : ergo ueque

. , ,

Yerbum e s i . 508

Soloiuiii iiaquo prius eai sopbi-

, ^

siua boc, quia d i d m u s qaod nienlaJc e i proiiuuliaii -

vum w b u i o e s l de bis quas apud nos do naiuralibas

, *

. ;

dicuntn/ : de eo autem

uibil tale. V e r u m u m e a etboc dicenduiu : S i qttidctn

uoiuen Verbi dignuw eaaei Dao, et proprie de ilio a c

, .

subslaiitialiler

dieerelur,

quod aupra naturani eat,

baberei

utique

locuin

genlili* d u b i U l i o ; at ueque ullom aliud

, \ *

uoiDen quts iuvonerii diguura Deo : neqoe Verbtitu

*\ ,

ipsum subataaiialiier tt proprie est nomcn Uuigt*

propriuai

" * (; uiii, acd tanlum iiianife&ui abaquo afloclione naluoi

\ , , ,

de P a i r e F U i u i o , quetuadinodum verbum de niCDle,

%\ , \

ei quod F i l i v e sit paternas volunlalis nnniius. E i

proinde, uiiser, quid vellicaa nomen, aut profecto

cuiu diciiur Paier, ot F i l i u * , e i Spirilus, ad malerjalia

. "

labcris, ei carnalea taetiie fingis patros, e i aeplem

, ; " ,

fllios, t t apiriiiim aerium, nicridioualem forle, v c l

, \ \ ,

uioiialem vel aliuua c x e i u u i e m

, , \

lerum s i scire via qoale s i l Verbuoi Dei, audi r e l i -

lempesutem ? C a i -

, ,

qu;i qua^ sequuuiur.

,

.
' . , ,

VLRS. 5. Oumia pcr ipium facla eunl. > Ne e i i -

s:iniea, iuquii, verbuui quod in aera dilTundtiur e i

. \

dissolvilur, sed factorem oniniam l a m luenialiuai

, quutn seiibibiliuiu. I l i c iierum Ariani iiikurguiil, c i

* ,

dicuui quoil s i c u l dicimus securi fabricaii jauuaia

quasi instruuieiHo, 01 aliuui ^ s s e fabruin qui uiovel

boc orgauuui,

,, * ,

quod ipse s i i iaclor, sed inairutuenluiii, stcui illic

.', \

securis, e l Filio u l iiiiiruiueiilo iilaiur, c u m laaieu

ila ot per Filiuui fieri oiunia, 11011

-xa\ . "^ ,

Deus e i Paier faciai. i i a faciura,

<^:, ', \ \, \ '

lius, ad hoc faeia ut por ipsutu fiant omuia, s i c u i

aiuui, esi F i -

- >

c l bccuris ad hoc Gl ut per eam otnnia arliUcialiu

elaborculur. E l basc suni maligna A r i i Dugamenla.

'

^ . /

, .

Noa auiem quid illia dicuinus simpliciier ac r e c i e ?

' J l ^ s i ; \ ,

Qnod s i in boc c r e a v i i , ut dicil, Pater F i l i u n i , ut

\ , :,

iiiHlrunientum baberei ad coiupleiioneiu creaiura?.

1*/, '. 2

uidignior fuerit F i l i u s c r c a t u r a . Naiu aicul securi,

.zi.it>*:,

-.|.

*6

qiue t.-t i i i a i u m c u t u u i , alia q u x pcr c a u (itiu!

1113

THEOPHYLACTI BULGARLE ARCUIEP.

diguiora

11

iun( : propler ili nlm tecoris, illa "

propter s e c t t r i m ; i i a etcroatiira d g n i o r eai Unige

' * 6V

uiio. Propier illam eniut, u( dicuni ipsl, Pater c r o a -

, \ * \

vii euin, e i i u ut bi noQ fulisct Dout omitia crea-

, * *

lurus, neque

Unigenitum

prnduxis&ei. Quiif bia

, ,

vrrbit insipioniiof t E i i a m , inquit, et quomoJo non

dixii quod ipsum Yerbum fecerit omnia, aed usus

. -

esi preposhlotiei p e r T i Quomodo? U t n e eiispiccris

; \, \, ,

iUum ingeaitum e i abaqoe principio etae f ilttim,

, ' -

i Deo adversarium, ejus graiia dixii quod Paier

, ; ;" \

regein

rtjomdam qui taabei tilitim, v\ condiiiirus est civila-

, .

per Verlmm

fecerli

omnia.

Finge

eniih

lem, ei concredcre ilflus exsiruciionmi. Sicui igiiur

^ ,

flcens quod per filiuro regit cotidila s i l r i v i i a s , imn

, -

*er\um dicil uTtiiin 509

. ",-

r e

KK

e < i

nwnt.r:il qno

bic flliita habeal palrem, e l s i l subitt : sic eium

; , -

hoc locoevanaelisla diccn oer FUIMID facia o m n i i ,

>, ,

ir.anifeslavil quod Paier medialorc illo ad condtiio-

, \

i.eiit rerutn, sic dicam, u s u i fueril, non

mi-

nore, ed a*qualis

lalh

perflcore. InsupoY boc libi dixerim quod si le offcii-

, ' , ,

rftlprspoftiiio

potestatis,

e l u l vai>itte

per, c i qnaeris invenirc in Scriplura

, , \ ^

bermoneiu qnemdaiu qni dicat quod Yorbum ipsuni

. \ ,

fecerii onuiia, audi David : Prinripio l u , Doinin<\

errani fundasii, c i opera

nianuuin luariini sunt

0 ^

I I B I I . Yides quomodo dixrit, quiaPer lc

; , AavtO * *

, \ ^

tocii guni coali, et fundaf a est lerra : scd, c T u fnn -

dati, e l opera manuam luarum t u a l coeli. (Juod

. *

auietn b a r de Uttigenilo David.ei non de P a l r e d l -

, \, \ -

. , , \

i It, diacei etiam boc ei ab ipso quidem Aposinlo, c ' , , , \

ipii utilur boc dicio in episiola ad llebraeot. Disce*

. " \

quoqae ex eodein psalmo cum d i c i l : Dominus

, * \ , \

lerram aspexil, u l audial g c m i l u m , ei u l solvac

* , *

morlilicaloa, e l ul annuniiet In Sion

uomen Do-

* '

. Nunquid alium signiflcat quaiu Filiaui Dei ?

. , \

Ilic cuira in lerrani aspexii, sive hanc dicas quam

, , \ *

inbabiiainuf, sive hauc nomram oaiurain qoae t e r r a

iuvoluia egt, iive camem j u x u illud, c T e r r a es.

/ , ,

^ u a m e i asnumpiM, olviique compeditoa pec-

; \ ,

ralorum

vinculit, el fi!i>t occisorum Ad;c aciliccl

' , -

oi Eva, ul annmiiiei iu Siou nomen Domini. S l a i H

, , , , \

fciiim in teaiplodoruU de Paire suo, quewadniodatii

, :

liiuiii liomin -

, \

l i u s . Ha?c igiiur rui congruuni ? Pati ine an Filiu?

, \ , \ -

ti

ipse dicil : Manifo?lavi noin^n

% t

Oinnino F i l i o . Nani ipse a n n u n i i a v i i noinen Palri<; .

Jemsalein docens.

Iiaqnc poHiquam' b x c

ilii.i

; \ *

David, f i i b d i l : c E l l u ab inilio, Doinin", lerram -

daiti, c l opera inauuuin luaruiu aunt coeli. Annon

. , \,

inanifeite Filiuin inducii facloreni, f l non iosirn-

; .

titentum? Quod ?i pra?posiiio ptr, diminuiionofii

' , .

tibi inducere videlur, qaid illces caru Paulus appo-

:! ,

nal banc P a i r i ? dicil enim : Fidclis Deu^, ptr

/, :, , \

quem vocaii sumus in socieiateai F i l i i ^ u i . > Nurn

/" oJ (. *

inslrumeittutn boc loco f a d l

. ., * ;

k V

Palrem/ iieriim,

'

Paulusaposiolu? pervolunlaiem D e i " . F.i de bis

, :;

quidem salis. Rcdeainus ad ca uode digrcssi sinnns.

, . -,

Orimia pf>t \\\\ faMa 55iuH. > Hoscs quidem dr ; *\ >, , ' v i l

l^al.

J i . I b i d . -20-ii.

MJaan. .

" I 0r. ,.

* ,,,.
l

?.

ENARRAT10 EVANGKLIUM JOANNIS. - CAP. I .

114>

1146

. A p a v i s i b i l i cr*atura loqaeiis, n i l i i l mibjs de mentalibus

r

; * , c

manifealavil. Evangelista

. >

plexus o m n i a , i n q u i l , Omnia per ipsum facta s i i n l ,

autem

uno verlK) c o m -

* .

latu visibllia quam invieibilia * . E l a i n e lp*o facliira

* , \

cst n i b i l qiiod factum est. > Quia d i x i t quod o m n i a

, \ -

ipse

* * \ ^ -

panclum creaverit,

, < ' ,

faria s l n i . E i qua?. o m n i a T Q u facia s u n l : p e r -

\ . < \

fccerii,

u l ne quis e x i s i i m e t quod e i S p i r i l u n i
a p p o n i i quod o m n i a p e r i p s u m

inde ac si diceret, quod Si q a i d esl es n a i u r a

510

. , ,

^ o n d i i a , i l l u d f a c i u m eei a V e r b o : S p i r i i n i a u i e m

, \

quia non esl i l l i u s farine n a u i r a i , non f a r l t i s eel ab

, , .

co. Iiaque stnc v i r l u l e Virbi n i b i l f a r l u m e e l q u o d

; ,

factnm e s i , i d est, q u o d e s i naturae i l l i u s c r e a l * ac

faci*.

\ ,

, * ,

, \ -
. > 01 -

' .

VERS. 4. ipso . o r a t , et v i i a c r a l lnx ;!

1111 . Ptieainatomacbi, q u i S p i r i l u m nogatit Deura,

\ \

hanr p a r i i c u l a m sic l e g u n t : sine fpso f a c i u m

* ,

C8l n i b i l . > Dciade boc !oco facio pnnoto legunt q u a s i

'

* 0 , \

ab a l i c r o p r i n c i p i o , Quod factuni est, i n ipso. v i i a

e r a l . > E i i n l e r p r e l a n t o r locnm j u x i a

l e m , dicentes quod boc loco de S p i r i i u gaaclo evan-

, ,

gelista disserat, diccns : Quod factum c s l i n ipao,

suam m e n -

. , -

boc est, S p t r i i u g sanctas, v i u e r a l . Haec a i i i e m d l -

, * -

ciint

sancium ease c r e a t u r a m , c i a n n u m e r a r e e a m l i i s

. *

, , , *

, .

Macedoniani,

conantes

osiendere S p i r i l u m

quae facta s u n t . Nos a u l c m n o n sic, sed puncto

facto postquam d i x i t quod faciam est, n o v u m p r i n -

\ ,

c i p i u m legimus, I n ipso v i i a e r a t .

* , \ \ -

enim d i x i l de opificio quod o m n i a per i p s u m facta

> Postquaiu

, , \ C s i n l , d i c i l poslea de ejus p r o v i d e n t i a , q u o d n o n s o

l u m condi l e r i t ,

\ .

o i n n i u m c r e a i u r a r u i n coascrvct.

c \

v n a c r a i . Scio a t i l e m a s a n c t o m m quudain p a r l i -

sed e i i a m

ipse sit is q u i v i i a m
E i e n i m i n ipso

c u l a i n bauc sic l e c t a m : E t sine ipsofacuun esl i i i b t l

, ,

qnotl f a c l u m e s l i n ipso : deinde posilo signo, coopla

(|iuv s c q i i u n l u r , c V i i a e r a l . Ontnorque etiam banc

..

l o c i i o n i M i i n o n m a l a n i , sed rectam haberc senlen-

l i a m . Sanclus e n i m isle o r i b o d o x e i n l e l l e x i t , q u i a

, .

si.ic V e r b o m b i l factum e s l quod factum eet i n i p s o .

Omnia c n i i n quaBCiiuque facla s u n i , e l coudiia s u u l

\ , \,

>\ . *

i u ipso V e r b o ,

, .

Deinde aliud i n i i i u m e r a t , Y i i a e r a i , e i v i i a e r a t

i n q u a m , siue ipso non suitl

facla.

,
l u x b o m i n u m . Y i i a m evangclUla n o i n i n a l D o i u i , \ - 0 u u m , eo quod contiueal v i t a m o i n n i u m i n sc, e l
. ,
quod s p i r i l u a l i s vitsp. conciliator f u e r i l omnibus r a , , lione praedilie. L u x a t i i e m n o n aliqua eensibilis, sed

. ,

s p i r i l u a l i s , quae ipsam a n i m a i n i l l u s l r e l . d i x i l

, . -

a u t e m , quod JudaBorum l u n i e n d u n l a x a t s i t , aed

/^,

o m n i u m b o m i n i i m . Oaincs

, -

d u n i quod mentcni

c n i i n bomincs

secun-

acoepinius e l ralioueai ab eo

* . , *

quod nos c r e a v i l Verbo, d i c i t n u r i l l u s l r a r i

>\ :\ ,

Nam r a l i o data nobis, sccundum qtiatn

, \ .

v o c a m u r , lnx est, quac d u c i t 1105 ad qujc s u n l fa-

ab eo.

raiiouales

%-ienda, ct qusc uoti s u n l facienda.

c *,

VURS. 5. E i lux in leucbrh Iu c t i i lou b r

f

THEOPHYLACN

1147

1148

BULGARLB ARCHIEP.

aain cowpivbeadoriint. t L u x , h*K eirt Ycrbum . ,

Dei

in l o a e b r i i , boc t s t inorie c l errore, lueei.

Ram

0 4 ip*o morinus

s i e tuortein MpcravU, e i

e o i quoa prius abaorpterai, eoegerii

iptatJi ovo-

, , , \
. \ ,
; ,

iuere. 6 l inerrore gemili fulgei predicaiio. c l e -

/, * \

n e b r a eam noo comprebendertint. Ifors onimeum

. 4 '

nmi coinprehtaidil, neque error. Invictum eoim eat

. >

Itu <co boc, D e u i Y e r b a m , inqoaiu.Qaidaai auloiit le>

, .

511

oi viiain.

, .

Verbuni enim faclum in vilt e i caroc b i c fuUil. E i

\ .

tcnebr*, advornarta

\ *

ebraa

oxiaififiaraiii

e i carneia

inquaro

polCfias, leniaruai

qtiidem e l pertecoue tuiit luineu, ted iitvicttim et

\ ,

infaiigabile

dicilur

, \ , ' -

caro, UOD quod ietundoni tjaitjram s l l talis, abftil,

* . / ,

aod protller peccaiam. C a r o eaini aibil ouiuino b a -

, ! '

offenderunt.

Tenebrae auietn