>

PATROlOGIJi

"

CURSUS COMPLETUS,

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA.OECONOMICA,

M f f i l SS. PATRIJM, D0GT0ROI SGRIPTORUMQIE ECCLESIASTICORII,

81VB LATINORTJIf, 3IVB GRJECORUM,
QUI

AB & YO APOSTOLICO
BT

AD TEMPORA

CONCILII

FLORENTII

CONCILII
(.

ItECUSIO
1 QU/E

TRIPENT1NI

1439)

PRO

(ANNO\m)

CRJECIS

PRO

FLORUERUNT

LATJNIS,

CHRONOLOGICA

EXSTITERE M O N I I M E N T O R U I I C A r i l O L l C j E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIIIA

K C C L E S I J E S / E C U L A ET A M P I J U S ,

FD1TIONF.8 Af.C.rRATIRSlMAS, INTKR S E CUMQUE NONNULLIS CODlClBtlS 8.8 C O l . l . A T A , P E R Q U A l l D I M C E N -

ILLDSTRATA J 0MNIBU8
AB80LUTAS D E T K C T I S , A U C T A
m n C I H I I S PARTICtU.ARlBtJS ANAI.YTICIS, 8INGULOS 8 I V E TOMOS 8IVK A U C I O R E S ALICUJUS MOMKNTI SDRSEQUEftTI U 8 . l > O N V T \ ; f.AIMTtU.IR INTR* IPStlM T V . X T U M DISP08ITI8, NECHON E T T I T U L I S SINGW.ARIJM TAGINARIIM
d A R C l N I J l SUPKItiOliKM U l S T I N G U K S T l B r S SURJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIHUS, ADOR.XATA ; OPF.RIRUR
C i m l l ' B I I 8 , TUM APOCRYPIH8, AI.IQUA VERO A U C T O U I T A T E IN O H M N K AI TRAIMTIONKM I X C I . E S I A S T I f.AM POI.I.ENTIBUS, AMPLIKICATA ;
B f C K N T I S ! I.IHS I.OC11PI.ETATA INUICIUUS A U C T O R U M S t C U T E T O P E R U t f , A I . P I I A B K T I C I S , CURONOI.OGICIS, S T A T l *
S T 1 C 1 8 , SYNTIIETICIS, ANALYTICIS, A N A L O G I C I S , IN Q I O D Q U E R E L l G I O N l S P U N C H M , DOGMATICIM, M O R A L E , .'G f C O I , CANOSICIIM, D I S C I P M N A R E , IIISTORICIW, E T C U N C T A ALIA SINE l'LLA E X C E P T I O N E ; SKI PR.MKRTIN
u t o i m s i N i n c i m IMMKNSIS ET GENKIUI IISI S, AI.TKHO sr.u.icET R E R U M , QUO CONSII.TO, QI IIQI u>
KO.N 801.11)1 T A L I S T A L I S V E P A T K K , VEIIUM KTIAM UNUSQUISOUE P A T R U M , N E UNO QUIDFM 01IIS8O,
IN v r o i t l . l R B T TIIEMA SCRIPRERIT , UNO ! N T L I T U C O S S P I C I A T t R ;
A L T E R O SCUIPTtlltAS
S A C K J E , EX QUO I.ECTORI COUPKRIKR SIT OUVIUU QUINAM P A T R E S IN QUlltl S OPEItUM
TF.R

CASTIGATA;

OI-KRIIU18 POST

hlSSFRTATIONlRDS,

AMPI.IftSIXAS

C O M M t N T A H l l S , YARIISQUE

I.ECTIOMUUS CO.NT4NKNTKR

RDITIONES Q U / E TRIBUS NOVISSIMIS S.BCUI.IS DKRENTUR

S I O U L M I 0 C I 8 8 I N f . l l . 0 S S l N C t l OUUM LIBRORUM 8. SCIUPTUR.lt V E R 8 H 8 ,

BDITrO

Af.< L l t A T l S S I N A ,

Clf ART/K y i l A l . n ,

PIUMO

SINT:

G E N E S E 0 8 L S y i J E Al) MOMSSIMUM A P O C A L Y P S l S , C O U M E N T A T I

CiBTERISQUB OMNIDUS FACII.E ANTEPONBNDA, Sl PERPENDANTUR CHARAf.TF.RUII N I T I I M T A S ,

INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECCSORUII H VARIEIA,

T t ' M M V I . I l t S , FORIIA VOI.DMINUM PERQUAM COIIIIODA 81BIQUE IN T O T O P A T R O L O G l / K DIXURSU CONSTANTKR

RIMII.IS,

IUETII

EXIGUITAS,

S K \ (

n^.StHTJUQUE

KRAGMENTOnim

ET

ISTA C O I . L E C T I O , UMA, METIIODICA

OPUSCULORUMQUE HACTENUS

IIIC

ILLIC

CIIUONOI.OCICA,

SPAR80IU ,

1'UIMIW Al TF.M IN NOSTRA BIHI.IOTIIECA, E X OPERIBUS E T MSS. AD OMNES . ,

l.OCOS, I.INCHAS FOIlUASQUB P E R T I N E N T t B U S ,

SERIES

GRiECA

COADUNAIOUtM.

PRIOU,

IN QV\ P R O D E U N T P A T R E S , OOrTOUES SCRIPTOniCSOHK Ktt'.I.KSI.K G R ^ C i E

S. DAKNABA A D P H O T I U M ,

ACCUR

J.-i.

IG .

Itifelioihcciie C t c r l u n i v e r e i K ,
SITE CURSUUM COMPLRTORIJM I N SINGUl.OS SCIENTIiE ECCLBSIASTICA RAMOS F D I T O R h .
^ A T R O L O G I A , AB INSTAR I P S I O S E C C L K S I J K ,

IN DUAS

PABTES

L A T I K A , J A M P E N 1 T U 8 E X A B A T A , QUOAD PRIMAM S E R 1 E M ,
S T A T , M O X V E POST P E R A C T O S
MIPLICI

EDITIONR

INDICES

T V P I 9 MAKIIATA EST.

1 ' T I T C R , B T AD II C E S T U M
T \ N T U M RXIIIBET.
QUINQUE

P R O MIKORI ABSQHB
ilFXNON

8OU'MM0DO

QUINQUE-VIGINTI-CENTDM

ALIA

E T

MILLE F R A M C I S

PRIOR G R / B C O M T E X T O M U N A 11 T E R S I O N R . 1

UNUMQUODQUE

RiKCO-LATIfU.
MOLB 8

VENIT* GR/ECA

LATERALIS AMPLE-

A U T E M UANC V E R S I O N E M

V O L U M B N G R A C O - I . A T I N U M O C T O , U M J M Q U O B Q U E MERK

EMlTUR l U T B O B I Q U E V E R O , H T PRETII

8 I V E G R ^ C V M 8 I V E L A T I N A M , 326

YOLUIflNIBUS

I N D I U B U S C O N S T A I S T E M , COUPARET N E C E 8 8 E E R I T ,

E T DIPFir.lII.TATES

C O L L E C T I O N E M GRiCCO-LATlMAM,
0

I.ATINA

E T DUCENTIS V O K U M I N I H U N

V O I . U M I N A P E R V E N I T , 8 E D S I N E I N D I C I D U S ; POSTERIOIt

OM.MNO A P P A R U E R A T .
FRANCIS

I-IOR, COtl.RCTIOMRM INTEGRAM

THBINEV

ALtA N B M P B

I D E o Q l I N T R A Q O I N Q U E E T Q U I N Q U A G I N T A V O L D M I N A R B T I N E T U R \ U T R A Q U B V I G E S I M A QL'ART%

H I E D E C E M B R I S 1860
l.4TinUM

S T A B I T , AC

DIVIDITUR,

VIGINTl-OUINQUB

8EX F R A N C I 8 O B T I N E B I T .

VARIA

V E I . KAMDEM

PRBTIA

yEQUABUNT.

EX GRCO

LATINE

MIJIIS

8 F X U S KNIM CIIJUSQVK

ATTAMEN.

S l QCIS

EMAT

S. J O A N N E S

GRMCM

TOLDHIUIS
IMTEGRB

27*

AMI W -

ET 8E0RSIH

V F . R S A l l , QIODOUK V O L U M E N PRO N O V E U \ l L

1 8 C O K D I T I O N E S 8 E R I E B U S P A T R O L O G I j ; NONDDM F X C I S 1 8

PATROLOGIM

BBNEFICIO F R U A T I R F.V-

PRO A M P I . I O R I E D I T I O N B E T

APPLICANTUR.

TOMUS LII

CHRYSOSTOMUS.

KXCUI)KIIATI:R V K N I T A P U D J.-P. MKiNK KI>ITORKM

%
I N V I A lilCTA n AMROISE% OLIM P R O P E P O R T A M M i T E T l / E P A R I S I O I U J M V l l l J . O IfHNFEH
01, SEl) PETIT-MOSTROUGE, N U N C V E K O I N T U A MiJKMA P A R I S I N A .
9

1862

IfiO.

AVIS

Jfi^)

IMPORTANT.

& D*npri;s nnc dpsloi* provulcntielles qul rogissenlle momle, raremenl les nuivrea au-dessns dc Pnrdiiiairefe font
t a n s coniradiclions plu* nu moins fortesel in>mbreuses. L c s Atcliers Calholiques ne pouvaieni gnere ecbapper a ce
rachet difii de lenr uiililu. Tantdt on a niA leur existence ou tour importance; laiil<H>n a dit qifils 'laicnt farnu-s
}(< guMls allaienl Pdire. < epeiHant ils poursuivenl leur carriorc depuis 21 ans, et los prodiiclions qni eu sorlcnt

dcvienncnt de plus en p!us graves rt soignoes : aussi parait-il ccrlain qu'a moins d'evonomonis qu'ainune prudern e
humaine ne sauraii p r u v o l r n i empeVbrr. res Aleliers ne se fcrmeronl que quand !a Biblioihfiqne dn CUrqi sera
terminee en srs 2,000 volumes iu-l. Lo passi paraU un sur gar ni de Tavcnir, pourcc qu'il y a a esprerou a
craifidri. Cepondant, p:irmi les ralomiiics auxquctles ils se sont trouvos en buttf, i l en est doux qr.i nnt continuellcmeiit repoloes, parce quVtani plus capilalcs, leur eflct enlrainait plus de consequriices De peiits et ignaros
roiicurrents se sontdonc acharn6s, par leur rorrespoiidnnce ou leurs voyageurs, a r o p e U T parlout que uos Editions
* 'taient mal corrigees e l mal imprimees. Ne pouvaul attaquer le fond des Ouvrages, q u i , pour la pltipart, ne sont
qne \es ehefs-dOeuvre du Catboiicisme rrconitus pour tels dans tous les temps et dans tous les pays, i l fallaitbien
se rejeler sur la forme dans ce qu'e!le a de plus serieux, la correclion e l rimpressiou; en eflel, ies rlKifs-d cpuvre
m*ine n'aucaient qu'une demi-valeur, si le texte en etait inexact ou illisible.
II est ir&s-vrai que, dans le primipp, nn succesinoui dans les Tasies de la Typngraphie ayanl ibroo PEditetir de
recourir aux mecaniqiios, aiin de manher plus rapidemcnt et de donner les oovrages a moindre prix, qualre volutne*
du double Cour$ d'Bcrilure sainteel de Tlteologie furetit tircsavec la corrcciion insutnsanle donnee dans les imprimeries a presqae tout ce qui s'edile; i l est vrai aussi ' cer:ain nombre d'aulres volumes, apparleiiaut a diveisti
Publicalions, furent i m p r i m ^ s ou trop noir ou trop blanc M a i s , depuis cos temps eloipniiis, les mcaniques onl
eode lc Iravail aux presses a bras, et rimpression qui en sort, sans du l u \ e , altendu que lc luxe jurp.rail dans
rfes ouvrages d'une lelle naiure, est parfailement convenable sous lous les rapporis. Qaaut a )u corroction, i l psi
d c f a i t qu'eU n'a jamais portoe si loin dans aucune ddition ancicnne ou conlemporaine. Etcommeni eti serail-il
aiitrcmcni, apres oH.es les peiues c l lotites les d^penses que nous subissons pour arriver a purgor nns opreuvcs de
loiites laufes? Lhabilude, r i i typographie, m me dans Ws meilleurcs maisons, est de ne cornger qun deux ^preuveA
e l d'eii conT rer une lro si6me avec la secoade, sans avoir proparo en rien le manuscrit de l^uimir.
Daos \e$ Alelicrs Calholi(jue$ la dillerence ost presque incommensurable. A u moyen de correcteurs banchis sous
1 liarnais e l dont le coup d'tril typographiquc esi sans pitie pour les fautes, on commence par preparer la copie d'nn
l>out k laulre sans en excepler un seul mot. On lit ensuite en premiere opreuve avec la copie aiusi pn'par6e. On lit
en scconde de la m&me maniere, roais cn col.alionnant avec 1a prenneie. On fait la mme chosc en lierce, en rollaitminani avec la seconde. On agit de m^meen quarte, en collatioimaiil avec la lierce. On rrnouvclle la m^me raiion en quiute, eu collalioniwnt avec la quarie. Ces coHationrreinenls ont pour btit de voir si aucune des faulcs
signalues au bureau par M M . les correcleurs, s u r l a marge des epreuves, n*a ^cbappo a MM les rorrigcnrs sur le
niarbrc c l l c molal. Apres ccs cinq leclures enti^rss conlrdlees l'uue par 1'autre, e l on deliors do l.i pr.'parati' n
ri-d(*ss-.:s mentionnCe.vicnt une revision, e i snuventil en view-t deux om lrois> puis oliche. I e clicbago , p;ir
innseqiieul l a ^ u r e i ^ du lexle se irouvant immobilisee, on faii, avec la copie, une nouvelle l e c l u e <i'un bont de
prenve a Taulre, on se livre a une nouvelle rovision ct le lirage n'arrive qu'apr^s ces innombrablc prccuitions.
Aussi y a t i l a Monlrouge des correcleurs de (outes les nalions et en p l u s grand nombre que dans vingt-cinq
imprimcries de Paris rounics ! Aussi encore, la correciion y coule-l-otle autant que la composiiion. t.-mdis qu'ai l e u i f
Hle nc route qne le dixi^me 1 Ausienfln bien que l'assertion puisse paraitre t^merairo, IVxacliiude (biPin.e par
I J I I I ^le frais e l de soins, fail-olle qoe la plupart des<Edilions des Alclien Cailiotiques laissent bien toin dorri^re ellt*
celles mome des ci>l*bres Bentdiclins MabiiloH et Moulfaiicon et d;s c.Mobres Jesuites Pelau et Sinnond. Que
<omparp, en efTet. n'importe quelleb feuilles de leurs cdilions avoc celles des notrcs qui leur correspoudent, eu grrc
conmic en latin, on se convaincra que 1'invraisemblable osl une rualitJ.
ailleur*, ces s a v a n U emineTits^ plus prooccup^s du sens dos texies qne dc la parlie typographique c l n*Hanl
roiiit orrecleurs de profession, lisaienl, non ce que poriaient les ^preuves, mais re qui devail s*.v irouvcr, r
ii.iiiic iiiteuigeiice suppl ' a n l aux fautes de Vedilion. \)e plus les Brnediciins, commc les Je>iiies, operaient prrsqiie
i"UJours sur drs mamiscrils, causo porpotuelle de )a rnultiplicilo des fautos, pendant que les Alehers CaUioliquct,
d o u l le p n p r c esl eurlout dc ressustilrr la Tradilirn, nOp^renl le plus souvenl que sur d<s imprimus.
Lo . P. he Buch, Jcsuile Pollandisie dc Uruxellcs, nnus ^crivait. i l y a quelque trnips, n'avoir pu tronver en
dix huit mois d'olule, uiic senle faute dans noire Palrologie latine M . Denziuger, profpseiir de Tboologie a l U n i \orsiic dc Wi:i7.bourg c l IU>ivsniann, Viraire Cienural de la ni^me ville, nous mandaient. a la date dn 19 juillet.
navoir pu ogaloinem surpromlro une xeule fuue, soildans le latin soii dans le grocde notre double Palrologie. ,
! P savant l. Pitra, Bi'nedictin de Solesmp, c l M . Bonelly, directeur des Atvtules de pltilosophie chritienne, mis au
doli de iious convaincre d'une seule erreur ivpograpbiquo, ont oto lorcos d'avouer que nous n'avions pas trop
prcsumo de notre parfaite correciion. Dans le C ergA se irouvcnt de bons lalinisles et de bons he lenisies. et, ce qui
e>l plus raro, des hommes lr6s-positifs et trts-praliques, eb bicn ! nous leur promcltons tinc prirae de 25 centimes
par chique fjute qu'ils decouvrirout dans n'imporio lequcl dc i.os volumes, surlotil d.ms les grccs.
Malgre ce qui proc^de, 1'Edileur des Cours complets, sentanl de plus cn plus rimporlance et ro^me la ncessit6
d'uue correclinn parfaite pour qu'ou oiivrage soil vcriiablpmcnt utile ct eslimable. se vre dcpuis plas d'un an. et
est resolu de se livrer jusqiTa la fin a une operalioii longue, puniblc et cooteuse, savoir. la r^vision enliore et
universelle de ses innombrables cliches. Ainsi c h a c u n de ses volumes, au fur e l a mesiirp qril lcs remot sous presse,
csl corrige mot pour raol d u o boul a Tautre. Quaraule bommcs y sonl ou y seront occupos pondatii 10 ans, et une
somme qui De saurait ^tre moiudre d'un demi million de francs est coa^acree a cet impotiant conirdle. De cette
raani^re, tes Publications des Aieuers Catholiques, qui deja se distiuguaienl enlre toules par )a superiorilo de leur
rorreciiuii, n'aurontde rivales, JOUS ce r a p p o r t , dans aucun terops ni dans aucuo pays; car quel esl l'e<Iitein qui
ponrrait et voudrait se livrer A P R E S C O L P k des Iravaux si giganiesques et d'un prix si cxorbitant? II faut
certes 4ire bien d'une vocalion divine a cet eflet, pour ne reculer ni devant la petnc ni devant la depense,
suriout lorsque PEurope savante proclame que jamais voumes n ' o n t eto ^diion avec laui d'exactitude que ceux de
la Bibliothtque univetselle du Clergo. L o present volume esi du uombre de ceux revisos, ei tons ceux qui le serout
1'avenir porteront cclte note. Eu consequence, pour juger les productions de* Ateliers Cntholiques sous le rapport
dc la correciion, i l ne faudra prendre que ceux qui porterout en i6ie l'a\is ici Iraco. Nous ne *<(nuaissons que cetie
etiition ct celles qui suivroiu sur nos planchcs de motal ainsi corngoes. On croyait autrefois que la st
unmohilisait IPS faules, altendu qu'un clicbo de m e l a l n'est poiut olaslique; pasdu totit, i l fnlroliiit la perfection,
< on a trouve le moyen de le corrignr jasqu'a extinciion de faules. L'Hebreu a elo revu par M. H r a c i i , lc Grec
*ar des Grecs, le Latin e i le Eran^iis par les premiers conecteurs de la capiiale -en cos langnes.
No.is avons la conso'aiion de pouvoir linir cet avis par les ridlexions suivanics : Enfio. noire exeinple a (Ini pa.
^b-aiilor les grandes publicalions en llalio, en AllPinagne, en Bclgiqtie et en Francp, par Ies Canons grcc$ de Botne
le Gerdil dc Saples. le Sainl Thomus dc Panne, YEuyclopodie religieuse d? Municli, le recueil des Mclaraliont de*
ri:c* de B r u x f l l e s , les Bullandisies, le Sunez c i le SpicMge dc Paiis. Js^^'i i , on u*avait su reimprimer que des
ivrai.es de courle haleine. Les i n - l , ou ^engloulissent l'es in-, faisaient pp.ur, et on nOsait y loncbcr, par
Tainle de se nover dans ces abtmes sans fond e l sans rives; mais on a lini par sc risqurr a nous imiter. B I P D p l u s ,
snus uotre impulsion. d'aulres Edileurs se prvpareul au Bullaire uuivcrsel, au\ Driisions do. loules le <x)iigr6t(atio4i,
a une Biographie el a unc Uistoire fconorale, e l c , etc. Ma.beureusemeut, la pluparl des odittnns d e j a faitei ou qni e
loiit, sonl sans aulonle, parce qu'cllcs sonl sans exactiLnde; la correction SPIHIIIP en avoir 6 laiie par des areuglcs,
eoil qu*on iTen ait pas senti la graviio, soit ait reoul6 d e \ a l lesfrais; mais pjiience! une rrproduclioo
cortecte surgira bienldt, ne ful-ce qu'a la liiinicre dcs ocoles qui S P sonl faitt- ou qui sc fcronl eiicore.
l

SJECULVM

V. ANNUS

Wt.

S.P.N.JOANNIS CHBYSOSTOMI
4RCII1EPISCOPI CONSTA 0POLITANI,

OPERA QILE E X S T A N T
V E L QUJE E J U S C I R C U M F E R U N T U R ,
AD

Mftg.

CODICES G A L L I C O S ,

r.DITlOWES

CASTIGATA,

VATICANOS,

1NNUUERIS

N O T I S , VARIIS L F . C T l O M B U S

ANGLIC08

GERMANICOSQUE;

A U C T A ; NOVA

ILl.USTRATA \

NECNON

lNTERPRETATIONE

NOVA S A N C T l

DOCTORIS

A D SATILIANAM

U B l OPUS E R A T , P R . E F A T I O M B U S

YITA,

APPENDlClBUS,

M<Wlh*,

ONOMASTICO .

6 I S S W I S INDICIBUS L O C U P L E T 4 T A *,

OPERA E T STUDIO D . B E K N . D E MONTFAUCON, MONACHI BENEDICTINI CONGR. S. M A U R I .

BOITIO

SOVISSIMA,
VBL

JAM EDITA,

t(S OMNJBUS
ILLUSTRATA
QUX RECBNTIUS
TUM ROMJB,
ALlBly DIVERSIS
IS LUCKH PRIMUM
BDITA
SUNT,
AU MASUSCR1PT0RUM
DILIGBNT10REM
CRISIM REVOCATA

TUM O X O J W ,
SUNT,

ACCURANTE E T DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOIUECJC CLERl
SIVE

r M l V E f t ^
:

" * *V f\

CURSUUM COMPLETORUM I N SINCULOS SCIENTL? Jtct,ES*ASTIC.

'

RAMOS EFHTCtA?.

/ *

wmm^mmmm
T O M I

T E R T I I

PARS POSTBKIDR.

VEWEUNT 18 VOLUMINA 160 FRANCIS GALLICIS.

EXCUDERATUR

E TVENIT

APIJD J.-P.

MKINK

EDITORKM,

I N DICTA irAMLOISE, O U M PUOPE PORTAM U I T E T I / E PARISIOIUJM VULGO PENFKR

. 9EU PETIT-HOXIROUGE.
NUNC VERO MOENlA PARISINA,

1802

SJECULVM

Y. ANNDS W 7 .

ELENGHUS
OPERUM

QUJB

IH HOC LII COIfTINEWTUR.

S. JOANNES CHRYSOSTOMUS.
Opuscula XV de motibus Constantinopolitanis, deque iis que aJ utrumque
Clirysostomi exsilium spectant.

col.

EpMolae S. Joannis Chrysostomi et aliquot ali.

529 791

Spuria.

389-528
791-844

Henrici Saviui el Frontonis Ducffii in tomum IUOperum S. Joannis

Chrysostomi.

845

lodex Rerum quee in duabus ejusdem tomi partibus continentur.

861

MONITIM.
Forsilan miraberis, Leclor tu^nevole, quml, Itini iu omiiil us lum praecedentibus lnm siibsecuiiirts
S. Joannem Glirysnslotnuni SS. Patribtis vcrsio Laiina ad lextum Gr&ruin columna ad columnam accedit,
in hacce noslra ejusdom S. Docioris editione, pagina Lalina juxla Gmecam paqinam lanlum ponaiur. Haec
ratisa fuil et quidem uiiica, qm>d priiisqu:im nobis in aniiuo fuisscl inlcgram SS. Palrum Ecclesiae Gnecas
tradiiioncm coniexerc, jam quindecim abbinc annis seorsira ediderauius Laline tanlum S. Joannis Clirvsosiomi Opera, litlcrisqiic niandavcranms immobilibus. Res cum ila se baberenl.el ncc in nianu essrl
teras iinmobiles moven* ncque iu aniuio litijtis* e edilionis mere Laiinae novem delere volumina qna? jam
inlegre lyp s immobilibns luandaia erant et pluris quam sexaginia millibiis constheranl franis, hiinc
feliciicr invenimus modum, uon lamen sine opera e l iiupeusa, baec aplandi buic edilioni uovae, qua? sic
liiigua tum Grxca tum Latiir. dilala evadil.
t

Parisiis. - Ex Typis J.-P. M!GNK.

SANCTI JOANNIS
CHRYSOSTOMI,
/

ARCHIEPISCOPI G O N S T A N T I N O P O L I T A N l ,

OPUSCULA
DK MOTIBUS

CONSTANTINOPOLITANIS,

D I Q U B U S QVM AD UTRUMQUB EJUS B X S I U U M SPECTANT.

i* ] P R O C E M I U M .
Yieom esi ea ouinia Opuscula quae ad historiam molaom Constantinopolitanorum, et t d

utrumque

Ghrysostomi exsilium spectant, in prius editis binc et inde sparsa, secundum temporis ordinem hic l i m o l
coHocare, et epislolarom coDectioni prsemittere. Sunt aulera hsec opuscula bujusmodi :
1. Homilia in Eatropium eanachum et patricium, qui ad ecclesiaa asylum coniugerat.
% Homilia in eumdem Eutropium, qui ecclesiae asylo relicto captus esl.
3. Homilia cum Saturninus et Aurelianus acti essent in exsilium, et Gainas egressus esset ex cmlate.
4. Homilia Cbrysostoroi post redftum ex Asia, ex quo itinere Asiatico occasiones incusandi Ghrysostomi
captaUe fuere.
5. Homilia seu oraliuncula de recipiendo Severiano, qui turaultuante populo pulsus fuerat.
6. Homilia seu oratiuncula Severiani

cum susceptus esset a beato Joanne episcopo Constanlino-

politano.
7. Homilia antequam iret in exsilium, et vetus versio Latina ejusdem.
8. Altera antequam iret in exsiliuro, .
9. Homilia post reditum a priore exsilio, ct velus versio Latina ejusdem.
10. Allera post reditum a priore exsilio.
11. Horoilia de Chanansea post reditum habita.
12. Liber, Quod aemo laeditur nisi a seipso, > ab exsilio scriptus.
13 Liber adversus eos qui scandalizati sunt, item ab exsilio scriptui.
HJBC omnia opuscula cum praviis monitis subjiciuntur.

PATROL. G R . L I I .

389

390

S. JOASNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP,

TIRCA OUAS

SEQUENTES

IN E U T R O P I U M

HOMILIAS

MONITUM.
Eutropius eunuchus gratia apud Imperalorem Arcadium plurimum valebat, ejusqne consilio et aucloritate quaeque maxima Imperii negotia gerebantur. Is cum Joannis Cbrysustomi in sedem Conflantinopolitanam promovendi auctor fuisset, initio ejua monitis placitisque baud aegre morein gerebat. Sed cura
eum S. doctor ob avariltam ambitionemque, amico Hcel animo, frequenler objurgaret, in ejus landem
offensionem incurrit. Inler alia vero, quae praeter Chrysostomi consilium et voluntaiera designavit Eulropius, legem ferri ctiravit, ul asyli et immuoitaUs jus ecclesiis tolleretur. [380] Verum id ille in capitis sui
perniciem motilus est: cum enim Consulatum anni undequadringentesimi, Arcadii nutu, consecuius esser,
niversorum in se odfum concitavit. Tum Tribigildus Tribunus, clam favenie Gaina, coacla mililum
manu, a formidoloso principe impetravit, ut gradu dejicereiur Eutropius : qui, quod unuro ipsi perfugium residuom erat, in ecclesiam se receph, ct asylum, quod ipsc abrogandum curaverat, supplex adire
coactus est. Unus turo et asyli et Eulropii defensor adfuil Chrysostomus, qui fortiler et miliiura impetui
et Impepaloris decreio obslitit, el ue jus ecclesiae violaretur effecii. Verum haec pluribus in Vita Chryeostemi. Insequente post Eutropii in ecclesiam receptum die,banc elegautissiroam concionem habuit
Cbrysoslomus : ubi de fluxa rerum humamrum conditiono mirifice disserit, Eutropium compellat, expouii quam inconsulto iramunitateni ecclesioe violare tenlaverit, quam ipse prior adire et expelere compulsus s i t : ad ejus tamen misericordiam populi coetum ita perpulit, ut otnniuro lacrymas excutereL
Elapsis post illam babiiam bomiliam aliquot diebus, Eulropius ul inimicorura excubias falleret, seseque
proriperet, ab ecclesia aufugit. Yerum captus, moxque in Cyprura relegalus, deindeque haud i(a muho
elapso tempore Chalccdonera adductus, damnatus capiteque plexus est. Hanc porro Iragoediam in Vila
Chrysostomijad annum 399 pluribus recensita babes: ac multa quse ad hanc historiara spectant,vel bactenus intacta, Tel tntricala admodum, ad ?eram germtnamqae rerum seriem nos reduxiste speramus.
Yix elapsis duobus post Eutropii fugam diebus concionem eequenlem habuit Clirysoslomus : ubi quibasdam praemissis de utililate lectionis divinarum Scripturarum, obsessam paucis anie diebns ecclesiam
fuisse narrat, neque lamen traditum inimfcis Eutropium, qtii si ecclesiam non deseruisset, captus nunquam fuisset. Fluxam iterum bumanaruin facuUatum diviliarumquc condiiionem ob oculos ponit: desertumque dicit ab amicis, a domeslicis, a fortunis omnibus Eutroplum. Multisque addiiis de vero legitimoque diviiiarum usu, deque vila praesenti, quam peregrinalioncm esse commonslrat, ad Ecclesiae laudes
transit, ejusque nuplias cum Chrislo pfuribus prosequitur, boc irequcnter usus Psalmi quadragesimi
quarti versiculo, Anitit regina dextris tui* in vetlitu deaurato, elc. Hujus aulem versiculi occasione
Savilius et Fronlo Ducaeus haoc concionem inter Homilias varias in Psalmos locaverunt, reclamanle licet
et litulo et priori bomilia? parte, ubi dc capto a mililibus Eulropio pluribus agiiur, Enimvero b c bomilia
ubtnam commodius locelur, quam post Ulam ipso presenle Eulropio habitam? In illa quippe de Eutropio
ecclesiae asylum ei prsesidium itnplorante agitur; in hac vero de eodem eunucho post dimissum ecclesiae
asylum capto sermo babetur. Hujusraodi autem bomilias separandas non esse cum ipsa ratio, tum erodilorum, quosconsuluimus, judiciuni suadebat.
r

389

IN EUTROPIUM. ,.

590

Caeterum in liac posteriori bomilia Chrysoslomus a solito direndi genere non parum deOectit. Hic enim
illam, ceu sponte flueniem sancto doctori familiarem etegantiam non deprehendimus. Oralionis genus
non expoliium est, sed sirigosum et intricatum : ordo senlenliarum interceplus plerumque : intprturbata
series, u l vix capias qua de causa ab hoc argumento in illud transeat. Denique per tolam borailiajn muli?
videtur infusa peregrinitas. His baud dubie perrootus Tillemontius putavit secundam partem ubi de Qcclesiae nupiiis agitur, alicunde excerptam priori de Eutropio assulam fuisse; nec obscure innuit dubitare se
an illa pars postcrior sit Chrysoslomi, lantum scilicet abhorrere videtur ab illius dicendi genere. Verum
6i quis priorem cum posteriore parte sedulo conferat, ulriusque siylum a consueto Chrysostomi dicendi
genere longe diversum baud dubie dcprehendet: sed primam partero secundac bac in re omnino similem,
ni mea me fallit opinio, judicabit. Quod non eo a me diclum animo exislimes, ut totam homiliam Cbrysostomo abjudicari velim. Non enim ubique sui similis ille est, quod in aliis summis viris, oratoribus
maxime, passim observalur. Gcrte nonnullas jam vidimus horoilias, quas Cbrysostomi esse vix dubitare
licet, ubi mirum quantum a consueto styli genere defleclat S. doctor. In hac aule.ra concionfe multo minas
Hceat suspicionem admiltere. Nam illa quae de Eulropio eunucbo frequenter dicunlur, non alium
quam Cbrysostomum auctorem habere posse videnlur. Et alioquin in bomilia secunda, modico post
v

priorem tempore habita, aperte declarat senuper mulla contra diviles d i itiasque dixisse, ita u l bac de
causa in multorum offensionem incurreret, quod cum illa priori homilia ita convenit, ut dubilare non
liceat, quin baec ipsa ibi prior commemoretur. Vide iu bomilia priore numerum 2.
Prioris bomilias interpretalionem Latinam a Sigismundo Gelenio editam, sed aliquot in locis emendatam e regione Graeci textus edidimus. Posterioris auiem novam paravimus, quia illa, quam Godefridus
Tilinannus ediderat, paraphrasin omnino sapiebat.

391

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

392

HOMILIA
1

EUTROPIUM EUNUCHUM PATRICIUM

AC CONSULEM ().

I . Quam fluxa re$ hujut vUoe. Semper quidem ,

nunc vcro roaxime opporlunum esi dicere: Yantta*

tanitaium, et omnia vaniiat (Ecclet. i. 2). Ubi nunc

suum compellare oportebal, idemque ab illo vicistun

audire , nempe

Vanitas vamtaium , omnia vantiat.

Anuon assidue libi diccbam fugitivas esse divilias ?

inclytus ille consulalus splendor ? ubi illiislres Hfce Tu vero nos non ferebas. Annon dicebam eas
iacfes ? ubi applausus i l l i , ac cboreae epuloeque et
ingraluin domeslicura esse? Tu vero credere nofesii convenlus ? ubi coron ei aulua ? ubi strepiius
lebas. Ecce experienlia docuit non solum fugiiivas el
urbis , ei illa? circensium faustai acclamationes, spcingratas, scd bomicidas etiam e>se, ut q u in Ireniociatorumque adulationes ? Omnia illa perierunl: prorem ac metum nunc le conjecerint. Nonne dicebaro
cella vehemens folia dejecil, arborem spoliaiam redlibi, cum me indesinenter objurgares vera njonendidit, jam radicitus vacillanlem : laniaque vis venti
lem , me libi polius amicum esse, quain adulatores f
impacta est, ut cum nervos ejus universos concusseme qui argnerem , majorem lui curam gerere, quam
rit, tum ipsam fundilus prosieraere ininelur. Ubi
eos, qtii tibi per oinnia obsequerentur? Nonne el boc
nunc fucali illi amici? ubi compolaliones et ccenx ?
addebam, iide digniora esse vulaera ab amicis, quam
ubi parasiiorum examen , et merum per totam diem
volunlaria oscula inimicorum (Prov. 27. 6)? Si mea
exh.iusium, variacque coqu >rum aries, et poleniatos Tnlncra tulisses, liaudquaquam tibi illorum oscula
cultores ilii, ad graliam omnia dicere ac facere asboc exitium atlulissent: raea enim vulnera sanilalem
sueli? Omnia illa nibil nisi nox ct somnium fuerunl,
aflernnt, illorum oscula morbum iramedicabdem tibi
et appetcnte die evanucrunt: flores futrunt verni, et
conciliaverunt. Ubi nunc pocillalores tui ? ubi qui in
vcre exaclo emarcuerunl omnia : umbra eranl, ct
foro populum de via dccedere cogebant, tuasque
prxlerierunl: fumus crant, el soluta s u n l : bullx
laudes passim apud omnes pracdicabant ? Transfug*cranl, et dirupta s u n l : aranex crant, c l lacerala
runl, abnegarunt luam amiciliam, suatn securitatem
suni. Quapropier spiriiuale hoc dicium occiniraus ,
tuis periculis quaerunt. A l non lales nos, sed et
frequcnler diccntcs : Vanitai vaniiatum, el omnia valunc quamvis aegre fereutcm non desliluiraus, et nune
miat. Hoc enim diclura in parielibus, in veslibus, in
collapsum prolegimus ac curaraus. Ecclesia a te hoforo, in aedibus, in viis, in januis, in alriis : sed potissiililer Iiabiia, expanso sinu te suscepit : theatra ausimum in ipsa cujusque conscienlia conlinenter intem magnis obsequiis a te culla, quorum causa saepiui
scriptum es*e oporlel, omnique tenipore cogiianobis infensus fuisti, et prodiderunt le et perdidelioui obvcrsari. Quandoquidcm negolia fraudulenia
runt. Attamen numquam destilimus his le verhis al<rl pcrsonata ac mimica veritalis opinionem apud
loqui: Cur isla facis ? in Ecclesiam debaccbaris, et
|)lerosque sibi paraveruni : hoc diclo iu prandio,
leipsum in exilium praicipiiem agis: ei tu hac omnia
in coBiia, in coctu hominum, quemque proxiunum
monila negligenier praslercurrcbas. Et circcnsisquidem muhiludo exhaustis in se luis faculiaiibus gla() collata cam Ms. Regio 1974. Post, patricium ac con- diiim in le acuit: Ecclesia vero importuno luo furore
wlitn, sigismundus Gelenius addit, Priefeclumque cubiculi
ultro citroque cursilal, si quo paclo te cx
ATcadii Aug. cum o(fen:o principe delite&ceret sub allari exagitata,
ecclestKi cid ipse antca jus a&yli aorogare conatus fuerat.bis
Quae
casibus implicilum exlricare queat.
iu nullofcxemplariGra?co, baclenus a nobis conspecto,
2. Quo consilio hmc loqwHwr; EuiropU splendor
exsuoi. Hc bomilia scripU est anno cliristi 599.

IN EUTROPlUM.

391

EIS

\ *\ ,

( ; \
; ol , \ ol , \
, \ ; ol \
; 6 ,
, \ ; * \
,
, \ (&

, ^ , .
. ol ; \ ;
, *
, ,
, \ \, ol
\ ;
\ , \
, \
* , \ * ,
\ , \ ^
, . .6 *
^ *
,

\ , \ , \
, \ , \ , \ , \
., \
?, . , \
, \ , ^
* * , \
, \ , .
, \
,

. , 6
;
.
; . ,
, , \ * . ,
,
;
; ,

; ,

,
.
ol ; ol \ ,
[382] \ ; , ,
. *
, \ , \ \
. \
\ , ;
, \ . *' \ ; ;
, \ *
\ ; . \ t,
;,

, ,
.
Sic Savil. el Reg. qui posiremut babet,
. Morel. h*c niuUU tunt.

395

S. JOANMS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

:94

' \ , xa\ , *
,
5 , ,
- , \
, , , , ,
,
. ; -
. \ . , , ,
' , * , \ ,
, , * , , \
. ,
, , \
,
, , \
, ,
.
, , *
, \, \ \
\ , \ ;
* \ \ ,
, . \ \
; , \
; ,
; \ , \ - \
; * \ ,
. \ , \ , .
, *
\ "? ,
, \ , \ , \ . ' , \,
\ * \ \ . '
, , \
\ ,
' , , * ,
\, , \
. ). , , ,
, .
, * - , \ , \ . \>
, \ \
' ,
, \
; , *
,* \

, \
, \
[384J
, [383] , \ , ,
. \ ,
, \ \
\ . \
, \ , \ - , \
, \ ,
, \
d/.
, \
\ , \ \ , ,
.
, , \ , \
, \ *, \
, .
, ,
\ * ,
\ \ ,
,\ \

(\
, .
,
), ^
, , ;
\ ", \,
.
.
'. \
/ ,
,
. ,
Ad lilteram vertendum eseet, cum ad utcra vasa con~
fwiiset. Sed qua hic sacra vasa dicuntur, mox sive ^ , \ tra appellabuntur.
b

IN E U T R O P I U M .

303

anUcalamUatem ; Eutropium Arcadiut Imperator ab-

aua templojubet.Ei haec nunc dico, non quo | rosirato insultem, sed quod eos qui adbuc slant, tuliores reddere cupiam : nec o l plagas vnlnerati refricem, sed ot nondum vulneratos in sanitate conservem * non ut jactatum fluclibus demergani, sed ut
eos, qui secundis auris navigant, erudiam, ne forie
in profundum deferanlur. Quo aulem modu caveri
possit ? Nimirum si rerum humanarum mulaliones
consideremus. Si enim isle mulationem timuisset,
nunc earo non pateretur; sed quoniam isle nec donieslicis ncc alienis consiliis corrigi poiuit, vos saltero qui diviliis exlollimini, hujus calamitaiem iu veslrum profectum convertiie : nihil enim est humanis
rebus inOrmius. Quaproplcr quocumque nomine canim vUilaiem significaveris, minus quam pro rei veriiaie dixeris : vel si fumum eas, vel foenum , vel
somnum, vel flores vernos, vel quidlibet aliud nominaveris : usque adeo sunt fragiles , et magie liihili
quam nihil ipsum; quod autem non solum nihili s i n l ,
sed el in prcecipiti stent, vel hinc apparet. Quis boc
homine fuit excelsior? nonne in tolo orbe diviiiis
pra?ccllebat ? noune ad ipsa fastigia honorum c o n scendit ? nonne omnes eum formidabant ac verebanlyr? Sed ecce facius esi et vinclis miserior, ct servis
miserabilior, el mendicis fame labesceniibus indigentior per singulos dicsgladios prae oculis babens in se
exaculos, el baraihra el carnifices, el viam quae ad
eupplicium d u c i l : ac neque memoria preleritarum
oluptatum fruitur, imo ne luce quidem communi,
acd meridie quoque tamquain in densissima nocie
angusliis parietum inclusus, oculorum usu privatur.
E l quorsum biec commemorare atlinct, cum quanlumvis adnitar, nullis verbis exprimere valeam, quis
illi auitnussil, pcr singulas boras capilis supplicium
exspectanti ? Aut quid nostris verbis opus esl, curo
ipse hoec nobis tamquam in imagitie depingat? ilcri
nainque missis ad eum ab Imperalore qtoi vel pcr vim
hominem pertraherent, cuin ad sacrarium confugissel (), nibilo meliorem, ut nunc quoque, quam morlui
colorem oblinebal : tunc deniium slridor, tremor
totius corporis, vox singulliens el lingua tilubans, in
eumma lalis habilus, qualem oporicbal habere anim a m quae lapidea essel.

301

confugit, qai eam indeainenter impognabat. Atqut

hoc polissimum nomine glorificandus erat Deus, quod
permisit eum in tanta constitui necessitate, ut ei
tentiam Ecclesiae et clemenliara disceret: potentiam, '
eo quod in tantam inciderit mutationem ob bella qiue
ipsi intulerat: clementiam vero, quod ipsum objeclo
nunc scuto proiegal, et alarum obtcntu tueatur, pra>
lerilarumque injuriarum oblita, sinus ei aniantissime
pandat. Iloc enim quovis tropaeo splendidius, quavis
vicloria illuslrius, hoc ethnicos, hoc Judaeos pudefacit, hoc placidilalem vullus ejus oslentat: quod hosii
captivo parcal, et ab omnibus deserlum ac contemptum sola ut amanlissima mater suis velamonlis oecul tct, Imperatoris simul \rx et tniolerabili populi furori
ac odio se opponens : boc ipsum est eximium allaris
ornamentum. Dices, Hoccine ornamentum, bominem
scelestum, avarum, rapacero, aliare contingere ? Ca?e
lalia dixeris : quandoquidoin el increirix pedes ipsius
Cbrisli contigit, incesla illa c i impura : ncc tamen
boc in crimen Domino Jesu cessit, sed in laudem raagnam el adinirationem : neque enim pururn impura
oflendit, sed scelestam meretricem purus et inculpabilis suo conlactu purificavit. Cave injnriarum memineris, homo. Cruciiixi illius senri sumus dicenlis :
hemitle illis, non enim sciunl quid faciunt (Luc. 23.

54). Dices : At pnrclusit bujus loci refugium legibus

scriptis, quibus hoc irrituni facere conatus esu At
nunc reipsa didicit, quale sit quod fecit: el suomet
facto legem suam primus abrogavU, factus orbis tolius speclaculum : et sileat licet, omnes tafuen adraonet, Nolile hxc facere, ne qualia ego patiamini. Sua
cilamitaie alios docet, c i aliarc boc ipso illuslrem ex
se splcndorem cmiltit, ac vel hinc tremendum videtur, quod lconem vinclmn conlLneat : quandoquidem
et regicc effigiei non lanlum ornalus ex eo conlingat,
si solio rex sublimi sedcat purpuralus et diademate
red\mitus, quanlum si sub pedibus quoque regiis barbari manibus post terga revinctis proni jaceanL Et
quod verbis non sit usus ad persuadendum paraiis,
vosroet festinatione vestra ae concursu altesiamiDi.
Eienim prcclurum bodie nobts spectaculum et hilaris
convenlus conlingit: nec minorem uanc video populi
frequentiam, quain in sacra Pasclice cclebritate: adeo
exciii estis islius silentio, quod imprsesentiaruiu quavis tuba clariorcm sonum emtitil. Et virgines thala3. Haec flico non exprobrandi causa, neqae insulmis, ei mulieres gynasceis descriis, et viri foro vacuo
Uns ejus inforiunio, sed ut veslrum animum molliam,
reliclo, universi huc concurristis, ut buiuaiiain naluet ad commiseraiionem periiabam, eoque inducam
ram traduci videretis, et sxcularium negoiiortiui nio t praesenli hominis poena sii coulenlus. Quoniam
menlaneam mutabilitalem delegi, illamque nieretrienini malli sunt e nostris adeo inhumani, ul noseiiam
ciaro
faciem beri ac nudius tertius pneclariisima
tncusent, qui eum sacrario exceperimus, illorum dusplendentem (talis enim esl ex alienis injariis feliciritiem nostris sermouibus mollire volens, miserias
las, quac rugosa quavis anicula defomiior apparet),
isiius traduco.
rerum mulatione lamquam spongia quadam tectoria
Eutropbu in ecclesiam, cujus immunitatem violaverat,
fucosquc absiersissc.
eonfugere coaetui eif. Quid enim est, quxso, dilecte, quod indigne fers? Dices, Quia in ecclcsiam
4. Tanla nempe est bujus infortunii tis, qua v i v

riiin felicem ac couspicuum, nnnc omuiuin abjectissi(a) Ad Hteram vertendum esset, atm ad tacra vatacon- inum reddidil. Inlroeat dives aliquis, et roagnam
fUgiuet. sed quae hic #, sive sacra vasa dicuntur, mox, uiililaiein percipiel: videns eoim iam celso fastigin
MiM.sive ara appeUabuiittir. vcrum de bis ultimo Tomo
delapsum cum qui lotum orbcm nutu conculiebat
agetnr, obi de disciplini Ecclesiaalica.

9. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

ac fonnidine contracluiD, quavisque rana aul lepore

limidiorem, et absque vinculis columnx buic hxrentem, et vice caienae timore affixum tremcnlcmquc,
reprimet arroganliam fastum exuet, el consideraiis
qti i n liumanis casibua consideranda sunt, discedet
rc ipsa doctus, quae Scriplure nos docent: quale est

30C>

gerat, religionem iliis incutiens, a?gre landem iram

eorum sedavil.
5. Admoveamus igilur nos quoque quse a nobis adhiberi par esl. Qua enim ipsi venia digni esseiis, e i ,
lmpcralore propriam injuriam condonante et oblito,
vos nibil U l e passi in ira obslinalf pergeretis ? aul
illud : Omnis caro foenum, et omnii gloria hominit utquomodo hoc spcctacuJo soluto sacramcntt conlreciabiiis, et precationem illam diceiis, qua rogare j u (lo* fcetu : aruit foenum^ et flos eju$ decldil (Hesai. 40
9

6. 7) : item illud : Sicut fcenum velociier arescent, elbemur : DirniUe nobis sicul et not dimiltimui debilo2 ) : et ribm noitrii (Mailh. 6. 12), si a debilorc vcsUt*

$icut olera herbarum cito decident (Ptal. 36.

Quoniam ticul fumus diet ejus tunt (Psal. 101. 4), et

reliqua similia. Contra pauper introgressus, et boc

epcctaculnm animadverlens, non displicet sibi ipse,
neque sortem suam deplornt; sed gralias insuper
paupeitati habet, quae sibi el asyli vice sit tutissimi,
c l portus iranquillissimi, et arcis nnmiliasimce : e l
bis visis, si detur oplio, mallel prraenli condilione
contcnlus esse, quam omnium facultalibus paulisper
ocenpalis, mox in proprii sanguinis periculum venire.
Videsnon parvam uliliialem divilibus ei pauperibus, et
celais el humilibus, servis el ingenuis, ex hoc istius re
fugio cnaiam essc? videsutcum remedio quisque hinc
abeat, hujus rci spcctaculo affectus curans suos? Num
igilur mollivi veslros animos, aul indignalionem expuli? num inhumanitalem exstinxi? numadcommieerationem adduxi ? Kquidem adduxisse me opinor :
idque ex vuhibus vestris ac lacryniis colligo. Quandoquidem igilur petra cordis veslri in pingucxn et ferlilem agrum versa esl, agc jam fructum quoque niise
ricordia: proferentes, uberesquc commiseralionis spicas pras nubis ferentcs, proctimbamus Imperatori ad
genua : vel polius depreccmur benignissimum Dcum,
ut niolliai iram Imperatoris, et cor illi lencrum dare
dignolur, quo hanc graliam integram ab ipso auferre
possimus. Jam enim ex illo dic quo buc confugii isle,
non parta est facla mutalio : postquam enim cngnovit Imperator eum ad asylum hoc se recepisse, afOueute excrcitu et concitato ob cjus crimina, deposccnlcquc bominem ad supplicidm, longam habuil orationem, qtia militarem indignalionem compescerct, poslulatisiil non culparum modo,scd ctiam recle faclorum raiionem haberent: ut qui pro illis graiiam habercl, ct si quid sccns accidissct, tamquam bomini
igiioscendum duceret. Cum auiem ilii dc iniegro
urgcrenl ad vindiciam lacsi lmpcratoris, clamanles,
exsilicntes, ad moriem deposccnics, hasias vibranles:
tumverofonles lacrymarum clemcnlissimis suis oculis eflundens, et sacrosanctx mensae, ad quam perfu-

paenas exigalis? lnjuriis YOS forte magnis affecil ac

conlumeliis? Ne nos quidcm islud inflcias ibimus.
Sed non tribunalis est prcescns lempus, sed misericordiac polius : non repelundarom, sed clcinentiae :
non examinis, sed condonalionis ; non sufTragiorum
ac calculorum, sed miscrationis ac graiiae. Ne igitur
quis vestrum accendatur, neve aogre feral, sed potius
mitissimum Deum deprccemur, u l reo vitaiu proroget, cumque ex impendentc cxde eripiat, ut ipse crrala sua corrigat: el communi opcra interpellemus
clementissimura Impcratorero pro Ecclesia et allari,
unum hominem sacrosanctoc mensae donari obsecranles. Quod si fecerimus, et Imperalori gratum factemus, el Deus prius quam Imperalor facium nosirum approbabit, magnamqne nobis bujus bumanilaiis mercedem retribuet. Sicut enim crudelern el
inhumanum aversalur ct odil : iia misericordem et
humanum ampleciilur et a m a l : eique, sive justits
sit, splendidiores plectit coronas; sive peccalor,
peccala ejus dissimulat, commiseralioiiis crga conservum lalionem illi retribuens : Miuricordiam volo
:

inquit, et non tacrificium (Osee 6. 6); et per uni-

versam Scripluram vidcs eum semper hoc rcquirerc,

atque hanc esse dicere peccalorum medelam. Proinde
nos quoquc ad bunc moddm illum propiiium reddemus, sic peccata noslra redimemus, siq Ecclcsiam
ornabimns, sic et Imperator clemenlissimus, nl
dixi, nos laudabit: ita fiel ut universus populus nobis applaudal, ei u&que ad fuies orbis terr* bnmanilaiis c l clcmenlias noslrx fama celcbretur, el boc
comperlo ubique lerrarum laudc afTiciamur. U i igiuir
talibus bonis frui contingat, procidanius ad gcnua ,
obleslemur, deprccemur : eripiamus e periculis
caplivum, profugum, suppliccm, ut ct ipsi fulura
bona consequamur, gratia el beniguiuic Doiuini
nostri Jesu Cbrisli, cui gloria c l iinperiuin nunc et
sempcr el in sxcnla sxculorutn. Anicn.

HOMILIA
CUM I X T R A ECCLESIAM DEt*REHEPiSUS feUTROPIUS A B R E P T U S F U I T . D E PARADISO SEU H O R T O , P B

acRiPTURis; ATQCIB I N I L L U D , ADSTITIT R E G W A DBXTRIS TCIS ( PsaL kk. 1 0 ) ( ) .

1. Lectiomt Scripturarum utilitas. Suave pra-

tuni, suavis esl borlus, at longe suavior divinarum

(a) Collata cum Msa. Reg. 1935, 1963, 1063,2343. Titu)\iin damy e Savil. et Wse.

Scriplurarum leclio. lllic quippe marcosccntcs floro?,

hic s c n l e n l i a 3 vividae : jllic zepbyrus spirat, hic a n n
Spiritus : illic spinx scpiuiU, hic providcnlia Dci
tutatur ; illic cicadae cantitant, hic propbetac modu-

395

IIOMILIA DE CAPTO EUTUOPiO DIYITIARIM VANITATE.

, \ \ , \ , \ ,
\ , , *
' , , \
, ,
\,

Jd/ava

,
,

306

'. \ ' .
,
, ol
;
,
, \ , ' *

; \ ;
. ' ,
' ,
, \ ,
\ .
, ,
, ,
\ ,
, ,
, ,
. " , \ ,,
,
. "
\ \ ,
\
,
, ,
. "

, .
, \ ,
,
\ ,
\ , \ * \
, \,
, \
. $
, \ , \ , \
, \ , \
; ;
, ; , \
; ;
; , \
^ , \ . \
,
, \ - , \, , \
, \ - \ , \
, , - .
, \ ,
, \ ,
, . \
, \
[385] , , , \
,
,\
, \ , ,
, \ ol [380]
,
. "
\ , , , , .
, , , , , , \
, \ , \
>, \
, ,
. \ , \ \, \
, , - . .
, , \ , \ Sic Savil. Sol<ree Morcl. et Monlf. . EDIT.
, \ ,
b Ms. Neg. ... ... .
, .
Morel. et Savil. .... ... .

,

,
.

\ \ , .
SavlL etunus cod. . videtomihujusrrsef.Jbc. 1I.

'

, ,
, ; , *

507

S. JOANNIS C H R t S O S T O M ARCHIEP. CQNSTANTINOP.

59S

,
, * , '
. ; "
.
, , \
, \
.' ' ;
.
'. , \ .
; "
. ; ;
\ . ' ; -

$,

, .
\ , \
, \ \ \ , . $
, ,
, , ( , . ,

,
,
. '' ;
(& .
.
;

, . , > *
- ,
, \ , . , \
* ^, \ , \ \ >,
* , \
\ * , xat
.

, \ - \ . '. ; ,
, ' \
,

\, . *
, ,
. * , ,
. . * \ * , , \ . '. " , , \ ,
, ,
, .
, \
\ , \ .
[388] . ; "
,
. " ,\ .
, .
, .
' , \
, * , \
, ' . ' , \
. , * . .
; ;
. ;
[387J .
. \ , . *- ; ; * * , \
, ^ . *,
. , . , . ; .
; , ; ,
.
, - *
, \ , ,
. ,
' , ,
. , , .

, *
* , *
, - * .
\ ,
. .
\ * , ;
$. - , , ,
, - \ ;
. \ , , \
, .
. , \
; , \
. ; ,
* * - ; ^
, * , ; ; b

\ * , '
Alii cnm Savi) * alii cum llorel.
*.

1 \\\\ et Savil. . alii .

c

EIC ilcerat in edilo Morel., ecd habrlur iu

mes. e l in Savil

397

HOMILIA DE CAPTO EUTROPIO E T DE DIVITIARUM VANITATE.

398
iropxutn erigeret. Aderatis illo die, ac vidistis qtianta
l a n l u r : illic ex aspectu voluptas, hic ex lcctione
movereulur arma : mililaris furor igne vehemcuulililas. Hortus uno in loco, Scripture ubiquc lerratior erai : nosque ad aulam imperatoriam proper u m ; horlus tempestalum necessitati subditus est,
rabamus. Sed quid? Per Dei gratiam nibil eoruni nos
Scrtpturx et liyeme c l sestale comanies foliis, frulerruit.
ciibiis onusUu sunt. Auendamus igilur Scriplurarum

leclioni: nam si Scripture allendas, abigil illa moerorem, voluptalem inseril tibi, maliliam tollit, virtutis radiccs ruborat, nec siuil in negotiorum luraullu fluciuantium niore turbari. Furit pelagus,
lu vero cum iranquillilate navjgas; vice namque guberoatoris babes Scriplurarum lectioncm : hunc enini
funiculum non abrumpit ncgoiiorum lenialio. Quod
atilem non menliar, res ipsse lesliGcaniur. Ante dies
aliquot obsessa fuit Ecclesia: venil exercilus, qui
ignem oculis emitlebnt, ncque lamen olivani marcidam reddidit: nudabaniur euses, nemoque vulnus
accepit : imperatoria ostia in anxiclale versabantur,
et iicdesia in lulo posita erai, eiianisi huc bellum
eruperil. Hic qtiaerebalur is, qui huc confugeral:
Hlorumque furorcm non formidantes adslitimus.
Quare? Adcral nobis lulissimuin pignus, nempe illud:

2. Vero Christiano uiltil limendum. Haec porro

dico, iiI et vos imilemini. Cur non perterrili sumus?

Quod nullum praBsentium malorum formidaremus.
Quid enim grave est? An mors? Nequaquam gravis
est illa : citius eriim ad tranquillum porlum dcvoniemus. An bonorum publicaliones? Nudu$ egreuui
sum deutero matris mece, ei nudut revertar (Job 1. 21).
Num

exsilia? Domini est Urra,

et plenitudo ejus

(Psalm. 23. 2). Num calnmnice? Gaudete et exsuliate,

cum dixerinl omne malum verbum adversum vo$ menliente*, quoniam merces vestra mulia est in cwlis

(Matth. 3. 12). Videbam gladios, et cselum cogilabam : exspeclabam moriem, el in menlem veniebat
resurreclio : bas iuflmas serumnas cernebam, el superna pr&mia numerabam : insidias observabam et
eupernam coronam medilabar; certaminum argumenlum salis erat ad consolalionem. Abduccbar utiTu es Petrus, et $uper hanc petram ccdificabo Ecclesiam
meam, et porlce inferi non pravalebunt advertm eam que; sed id mibi conlumeliaa non crai :5jna quippe
contumelia est, peccalum. Licet enim te totus orbis
(Matth. 16. 18). Ecclesiam dico, non locum tanlura,
eed niorcs: non muros ecclesia?, sed leges Ecclesia?. conlumelia alTecerit, si eaiq lu tibi ipse non iuferas,
nequaquam contumelia aiTectus es. Prodilio ea solum
Cum confugeris in ecclesiara, non locum pele, sed
est, q u a 3 ex conscientia procedil. Nc luam prodas
animo iransfuge. Ecclesia enim non murus et tectum,
conscientiam et nemo te prodct. Abduccbar, c l v i .
eed Gdes et vitae ralio esi.
Euiropius quomodo captus. Ne dicas eum, qtii debam negotia; imo polius vcrba mea in negotia conprodilus est, ab Ecclesia proditum csse : nisi dese- versa, nempe concioncm meam, quam verbis habueram, in foro per rcs ipsas denunciatam. Quam
ruissel ecclesiam, capius non fuisset. Ne dicas ipsum
concionem ? Eam quam semper dicebam. Insufflavil
confugisse el prodilum fuisse: non Ecclesia ipsum
dimisil, sed ipse ecclesiam dimisit. intus pro- venlus, el folia dcjccit. Exsiccatum est [aenum, et flot
decidit(Hesai. 40.8). Abiit nox, ei illuxit dies; rejecta
ditus esl, sed foris. Cur reliquii ecclcsiam? Te screslumbra,
ct apparuit verilas. Ascendcrunl usque acj
vatum volebas? Allare coniplecli oportcbat. Non bi
muri, sed Dei providenlia le lutum prxstare polerat. cirlos, el desccnderunt usque ad planiliem. Fluctus
enim, qui se in allum extulerant, per bumana nePeccaior eras? Non le Deus ideo respuii: non enim
gotia
depressi sunl. Quomodo ? Doctrina erant ea,
venil vocare juslos, sed poccalores ad pcenitentiara
quaa
gesta
sunt. Et dicebim inlra meipsum : An
(Mauh. 9. 15). Merctrix salulem conseqmila est,
posleri hinc crudientur ? an duobus non transactis
q u h pedcs apprehendit. Audislisne hodiernam 'ecdiebushaec, q u a 3 gesu sunl, oblivioni sunt Iradiia?
tionem? Haec porro dico, ul numquam dubiles in
Manentia eranl illa monita. Rursus dicam, iterum
Ecclesiaiu confugere. Mane in Ecclcsia, et non proloquar.
Quae binc ulililas? Imo ulilltas aderil. Licet
dcris ab Ecclesia. Quod si fugeris ab Ecclesia, lunc
enim non omnes audiant, pars salleln dimidia audiet;
Ecclesia in cansa non erit. Nam si intus fueris, lupus
si nec dimidia pars, saltem lertia; si neque lerlia,
non ingredilur; sin exieris, a bellua capicris; vcrum
quarta; si non quarta pars, saltem decem; si non
non caula, sed pusillanimitas tua in causa erit. Nibil
decem, quinque; si non quinque, saliem unus; si
Ecclesiae par esl. Ne mibi commemores muros et
neque unus, ego paralam mercedem habeo. Exsiccaarma ; muri enim lempore deleruntur, Ecclesia vero
tum e$t (oenum, etflo$dccidil: verbum aulem Dei manet
numquam senescit. Muros barbari dcmoliunlur, Ecin ceternum (Iletai. 40. 8).
cJesiam nc daemoncs quidem vincunt. Quod baec non
3. Diviiiarum ouii usu$. Vidistisne humanarum
sinl jacianliae verba, fes ipsae testanlur. Quot Ecclercrum
vililatem? vidislisne poienliae fragililalem ? visiam oppugnamnt, ipsique pericrunl? Ecclesia vero
distisne divitias, quas semper fugilivas dixcram , non
caelos Iranscendit. Talis esl Ecclesioc magniludo :
modo fugilivas , sed etiam homicidas ? Non enim incit iuipugnaia; insidiis appeiiia superal; conlulum se possidenles deserunt, sed eiiam jngulanl: cum
mcliis affccta splendidior evadil; vulnera excipil,
enim
quis eas sludiose colit, tum maxime ilte cultonec ulceribus cadit; agiiata fluctibus non demerrem suum produnt. Cur divilias colis, quaj liodie pegilar; procellis impctita naufragium non paiilur; lunes te 6unt, cras pencs alium ? cur diviiias colis, qu;c
ciatur, nec prosleruilur; pugilatii cerlat, ncc vinnumquam relineri possunt ? Vis eas colcre ? vis rciicilur. Cur ergo bellum permisit? U l iHa splendidius
t

599

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

400

nisi tu lcipsum. Si peccatum non habeas, et innumeri

adsint gladii, te Deus eripiet; si pcccatum babcas, ei
in paradiso fueris, inde excides. In paradiso eral
peribus, jusiiiia ejus manel in sceculum (Psal. 111.9). Adam, ct cecidit; in fimo scdebal Job, et coronalus
Disperge, ul inaneanl: ne defodias, ne fugianl. Ubi- est. Quid illi prufuit paradisus, quid huicobfuit fimus?
III nemo insidiabalur, et supplaniatus est; huic dianam sunt divitice ? ut placide interrogem eos, qui
bolus insidiabatur, el oronalua est. Nonno facullatunc abscesserunl. Hajc aulem noq exprobrans dico ,
tes ejus abstulit ? Sed pietatem non eripuit. Nonne
neque ulcera refricans, absit, sed ul aliorum naufrafilios ejus sustulil ? Sed iidem non succussit. Nonne
gia in portum vobis converlam. Cum milites, cum
corpiis ejus sanciavii ? Sed Ibcsaurum non invenii.
gladii aderant ,cum urbs incendebalur, cum diadema
Nonne uxorem ejtis armis instruxil? Sed militem non
nibil poterat, cum purpura contumeliis afiiciebatur,
prostravit. Nonne tela sngitiasque emisit? Sed ille
cum omnia furore plena erant, iibinam diviiiaa ? ubi
vulnera non accepil. Machinas admovit, sed turrim
vasa argenlea ? ubi argenlei le< li ? ubi domestici ? In
non quassavit; fluctus induxit, sed navem non defuga omnes. Ubi eunucht ? Omnes sese proripuerunl.
mersit. Ilanc niihi legem s e m t e , quaeso, veslraquc
Ubi amici? Larvas ponebant. Ubi domus ? Claudcbantango genua, etsi non manu, sallem animo, lacrymaslur. Ubi pccuni ? Earum possessor aufugil. Et ubi
que fundo. Hanc roihi servate legem, et nemo vos
tandem pecnnias? Defossje sunt. Ubinam reconditae?
la2det. Numquaro beatum prxdicetis divitem ; nemiNum molestus vobis sum, num onerosus, dum semper
nem miserum dicatis nisi eum qui in peccaio sit :
dico, diviiias eos , qui ipsis male utunlur, prodere ?
beatum praedicatc eum qui in juslilia. Non enim naVenii lcmpus, quo verborum vcritas ostenderetur.
lura rerum , sed mens bominum ei bunc ei illuin taQuid eas reiines, qux in icntaiione nihil le juvare
lein efficit. Numquam gladios timeas, nisi conscicniia
possunt ? Si quid babcnl virium, adsint libi cum in
te accusel : numquam liroeas in bello, si conscieniia
neccssilateiq incidcris : si tunc diflugiunt, cuinam
lua pura sit. Ubinam sunt i i , qui binc abscesserunl ?
libi usui sunl ? Ipsae rcs teslificanlur. Quxnam ex iis
Nonne omnes demissi stabant ? nonne qui in maxinu
utililas? Gladii acuii, mors imminens , exercitus fudignitale consiiluli erant, Iremebant illos? nonne verens, lot minarum exspectatio : diviliae vero nu^quam
nerabantur ? Sed venil peccalum, et omnia prostraia
comparent. Quo se subduxerunt iltoe fugitiva? ? Ipsae
sunt; famuli judices, adulatores carniiices eiTccli
libi hacc omuia mala procurarunt, el in lempore nesunt; qui manus ejus osculabantur, ipsum ab eccleccssilalis fugitmt. Quamquam nie mulli scmper accusia abripiiemnt; qui heri maniim ejus oscul:batur,
eant, quod divites inccssam : ai illi pauperes scmper
bodie inimicus illius esl. Quare ? Quia beri non vere
incessuiit. Ego vero semper incesso diviies; n o n ,
illum diligebat. Vcnit lenipus, et lame deprebena
inquam , divites, scd eos , qui male divitiis ulunlur.
siint. Annon bcri manus osculabaris , eumque servaSeinper enim dico me non criniinari divilem, sed
lorem, curalorem et beneficum vocabas ? nonne laurapacem. Aliud dives, aliud rapax ; aliud upulentus,
des texebas innumeras ? Cur hodic accusas ? Heri
aliud avarus. Rcs distingue, ne confundas ea , qux
laudalor, hodie accusalor beri laudes, bodie criinina
commisceri non possunl. Dives es ? Non probibeo.
offers ? Quae mulaiio ? qua; iranslalio ?
Rapax es ? lloc do crimini. Tna possides ? Ilis fruare.
Aliena rapis? Non sileo. Vis me lapidare? Paratus
5. A l non ego lalis : qui insidiis appetebar, palrosiiin sanguincm profundcre, peccatum dumtaxal tuum
nus eiTectus sum. Innumera gravia passus , nou par
probibeo. Non curo odia , non bellum: una mihi cura
pari reluli. Dominum meum imiior, qni in cruce dicst auditorum profectus. Filii mei sunl perindc divixil : Dimitte eis : non enim sciunt quid faciunt (Luc.
lee alque pauperes : ambos cnim eadem parlurivit
23. 34). Haec auteni dico , ne malorum vos suspicio
alvus, iisdein anibo doloribus naii. Si itaquc paupecorrmnpal. Quot mulationcs exslilerunt, ex quo civircm inressas, te arguo: non tanlutn est damnum paulati huic praefui, el nemo ad meliorem se frugem reperis, quanlum divilis. Nam pauper non mulnim decipit ? Gum autem dico, ncmo, non omnes condeinno,
li iinenti palilur ; in pccuniis enim taditur : Ju vero
absit. Non enim fieri poteet, ut boc pinguc arvum ,
in anima Ixdcris. Qni vuli, caedal, lapidibus impelat,
semenlem recipiens , segeleni noiv proferat: sed ego
odio babcat: maieria qnippe coronarum insidias sunl
insaiiabilis sum, nolo paucos, sed omnes salutem conprxmiorum idem numcrus, qui vulnerum.
equi. Si vcl liiius pcrcat, ego perii: puto rae pasto-

nere ? Ne defodias eas, sed in pauperum manus tradas.

Fcrae sunt divitiac : si relineantur, fngiunt; si d i sperganlur, mancnt. Nam Dispersit, inquif, dedit pau-

4. Solum peccatum lcedcre potest. Insidias igitur rcm illum iinilari, qui cum nonaginla novem habcrei

non limco : uiium limeo, peccalum. N me quis pcccali argucre possil, et lotus orbis mc bello impetat.
Hoc qtiippc bellum me splendidiorem cfficit. Iia c l
vos inslittiere volo. Ne linicaiis insidias viri potcnlis * , sed timeic vim peccali. Homo lc non kcdet,

oves , ad unain qu3 erraverat accurril (Luc. 15. 4 ).

Quousquc pecuniao ? quousque argcnlum , quousque
aurum , quousque vinum cffusuni ? quousque famulorum adulaliones ? qtioiisque cralcres coronati?quousque satanica convivia, diabolica operaiione plona?

rnus sic babet, cwn urbs incendebatur, cum mfc/cra- quentia, usque ad, si conscientia ttta pura sil quae mcdiam
YilU fnror, cnm leqes calcabantttr, cum reges contemnecirciier uagiaam absolvunt, in editis et in Mss. beue. inuU
tkmiur, cum diadema.
tis desideraiitur : sed habenlur in Regio Coilicu lVHi3, ct
llacc vcrba, m timiatu msidias viri O0lcnti$ ct se- oplimc auadrant ad sensum.
y

IIOMILIA DE CAPTO E U T R O M O E T DE DIVITIARUM V A N I T A T E .

399

, .
\ ,
, .
, \,
7 ,

. , ,
. ;
;. ,
, ,
. " , \ , , *
, ,
, ; ;
; ; .
; . ;
. ; ; . \
; . ;
, , \ ,
;
.
, ;
, , oot
, ;
. ; ,
, ,
[389] \ . ;
, \ .
\ ,
\ \ \
. "
, . \ , ,
. " , \ - , \ .
, \ . ;
. " ; . " ;
. ; .
; ,
. \ ,
* ,
. \
, \
* \ jrov. " ,
,
. *
" TQ. , ,
* \
, \ .

. * ,
. , \
.
. \
. [ ,
* Unussic babet.Ore , ;,
". ^,_.
c

b Sic uous Regfus oplime. EMiti et atii

.
H&c verba, , et eet^uenlia, usque ad . , uncinis
iudii&imas, utpole quae io mullis cum eailis tum maL.uM:riplis DOQ eisleot. EDIT.
c

400

. " ,
.
, \ ,
\ ,
. , *
, \ .
; ;
\, -
, \ .
; .
; . ^ ; . ; *
.
\ ; . , , . , ,
, \ \,
, \ .
, \ . * [
] * .
, '
\ . ,
[390] ,
.] ; .
; \
; ; '
, \ \ \ ,
, \
, ,
. ; "
. , \
. , \
, \ , \ ;
; ;
, \ ;
, ;
; ;

'. ' ' ,

. , \
.
, "
. ,
. \
, , \ \
; ,
* . ;
, , \ ' ,
, .
, , \
, ,
\ \ .
; ;
;
; ;
, \
;

401

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARGHIEP. CONSTANTINOP.

, ;
; . ;
, * \ .
" , \ . \
. . .
,
"
. "
, , ;
\, ' \ , \ .
. ,
, ,
. " ,
;
, , ,
, ,
. *
, \
,
. \ ,
\ , ;
. *0 ! [391]
, \
, \ 5
, ,
, .
, \
", ,
1

402

,
\ .

. ,
, .
\ , .
$ , \ . \
, *
, *
, ,
,
. "
\
, \ , \ , \
, \ , \
, , \ ,
\ , \ ,
\ , , \
, \ , \ , \
[592] ; *
, \ , .
\ .
, \ , ,
. " \ .
' ,
. ' ,
, * '
, , .
c

. " , ,
\, .
; \ \
;
'. , ^. , \ , , \ ; ,
, \ , \ , - , ; ,
. , \ ; ,
-
*
. \ , \, ; -
.
" \ , , \ . - . . ;
, , , . , ;
. , , . ; \ , ,
, ,
, , \ .
, .

.
, ,
, ; . , ; " , . Tdt
, . ,
( \
.
, , ,
, .
; " - , .
, . ;
. \ ;
; . " ;
* , , . " \ \ . ; ,
,
;
, ; , d r , ,
. ;
. " ,

. "
, .
, \
. , $ .
, ,
, ,
, , .
, , .
, .
Hsec est lectio Saviliana, Beoedictinian Interpreta Sic opUraeSavJl. Morel. et Monlf. . EDIT.
lioni consona. Morel. et Montf. %a\ ,
. Ewr.
b Sic omnes et Savil. Morel. rero .
9

HOMILIA DE CAPTO EUTROP > E T DE DIVITIARUM VANITATE.

401

402

Hcee vila ptregrinalio. Num nosli vium prxsen- vivii. Pauperem ne vituperes, sed circa res oroues
disce recto el incorrupio uli judicio.
tem esse peregrinationem ? Numuam lu civis ? Vialor
Ecclesia laudes. Ab ecclesia ne abstineas : nibil
JS. Iotellexisli qukl dixerim ? Non es civis, sed viator
enim forlius Ecclesia. Spes tua Ecclesia, rcfugium
el peregrinus. Ne dixeris : Hanc el illam civilntem
luuin Ecclesia. Cx\o excelsior et terra lalior esl illa.
habeo. Nemo civitatem babet. Civilassursum est. PraeNumquam sencscil, sed semper viget. Quamobrem
jsenlia via sunt. Quotidie igitur iier facimus, donec naejus Orrailaiem stabililalemque demonsirans Scriptura
Hura corsum perficit. E s l qui in via pecunias recondai:
moalem illam vocal; cjus incorrupiibiliuiera appelest qui in via aurum defodiat. Ingressus diversorium,
lal virginem; magnificcntiam ejus reginas nomine dai/Iudne exornas ? Minime, <sed comedis etbibis, aique
clarat; cognationein, quam cmn Deo babet, filiae
liinc egredi festinas. Diversorium est viia prasens. Invoce indicai: propier numerosara prolem illam olim
tressi sumus, praesentem viiam Oninms: curemus cum
srerilem , nunc vocat eam, quae peperit sepiem : sexbona speegredi, nihil hicreliiiquamus, ne illicnobis pereat. Ingressusin cauponam quid pucro dicis? Videquo cenia nomiua, ut ejus nobililalem indicet. Quemadmodum enim Dominus ejus multa babei nomina :
loco res nostras deponis, ne quid bic relinquatur, nc
nam paler vocatur, v i a , vita, lux, brachium, proquid quantumvis leve vel exiguuin pereat, ut omnia
piiiaiio, fundameniuin, ostium, impeccabilis, tbesaudoinuin reporiemus. Sic el nos in prsesenli vita : eam
rus, dominus, Deus, filius, uiiigcnitus, forma D e i ,
quasi cauponam respiciamus, nibilque hic relinquaiuiago D e i : an sufficit nomen unum ad loiuro?eprainus, sed omnia in metropolim reportemus. Viator es
sentandura ? Nullo modo : ideoque innumera sunl noac pcregrinus, imo viatore vilior. Quomodo? ego d i mina, ut de Deo vel laniillum ediscanius. Sic et E c cam. Viator scil quando ingreditur diversorium, el
qusindo egrediiur : in ejus eniro arbitrio est egressus, clesia muliis vocalur nominibus. Yirgo appellalur,
qua? tamen prius meretrix erat: nam, quod in sponso
qaemadmodum et ingressus; ego autern ingressus in
mirabile est: accepil merelricem, et effecil virginem.
diversorium , hoc esl in presentem vilam , quando
rem novam et admirabilem ! Nuptiie apud nos viregressurus sim ignoro. Atqne inlerdum pro longo
ginilaiem solvunt, nuptix apud (feuro virginitatem
tempore alimenta paro, et Dominus repenle me vocai:
Stulte, quce paratli cujut erunt ? Hac enim noete acci-resuscilant. Apud nos quae virgo erat, nupla, nou est
pieni animam tuam (Luc. 12.20). Incerlus exilus, in- virgo; apud Gbristum quae merelrix erat, nupia, virgo
eflicitur.
subilis possessio, sexcenia pracipilia undique pro7. Hoc solum velim inlerpreietur baereticus, qni
eelhe. Gur insanis circa urobras ? cur relicia veritate
de superna generaiione curiosius inquirit, ac dicit,
ad umbras confugis?
Quomodo genuit Pater? Dic i l l i , Quoaiodo Ecclesia,
6. Haec d i c o , nec dicere desinam , dolorem infeq u a 3 merelrix crat, virgo eflecia esl ? quoraodo illa ,
rens, et vulnera comprimens; idque non propter eos
qu* genuit, virgo permansit? AHmulor enim vos Dei
qui cecidcrunt, scd propter eos qui supersnul. Illi
wmulaiione, inquit Paulus; despondi enim vos uni viro,
oamque abscesserunt, finemque acccperunt: qut vero
virginem castam exhibere Christo (2. Cor. 11. 2). O s a supersunl, eorum calamitatibus cautiores evaserunl.
pientiam, et intelligenliam ! JEmulor enim vo$ Dei
Et quid, inquies, facieraus ? Unum hoc facilo, pecuwmulatione Quid boc esi ? JEmulor, inquit. /Emulanias odio liabeas, el vitam luam diligas. Abjice faris i u , qui spiritualis es ? JSmulor enim, inquit, ut
c u l u i e s , non dico oranes, sed superfluas reseca.
Deus. Ergone Deus xroulatur? Etiani, xmulalur,
Aliena ne concupiscas, viduara ne exspolies, pupilli
non animi morbo , sed carilate ct zelolypia. JZmulor
bona ne rapiae, domum ne accipias : non persouas
enim vos Dei cemulatione.
d i c o , sed res. Si quera conscientia mordet, ipec in
Ajfectus in Deo quomodo. Varia Christi nomina.
causa e s i , noo meus sermo. Giir rapis, ubi invidia ?
Dtcam tibi quomodo xmulatur ? Vidit terram a da>
Rapc, ubi corona. Ne rapias terram, sed caelum. Vio- monibus corruplam , et Filium suum tradidit. Verba
f

Uniomm est regnum ceelorum, el tiolenti rapiunt illud quippe de Deo dicla non eadem sunt vi praedita :

( Maith. 11. 12). Qaid rapis pauperem accusaniem ?

Rape Cbristum laudanlem. Yidisii improbiiatein el
SosaniaiD ? Rapis pauperem pauca possidentem ? Cbriatot dicit, Me rapilo, rapinae tibi gratiam habeo : regnam meom rapilo, el vim facito. Terrenuro regnum
si rapere volueris, imo si id vel cogitaveris, suppliciam lues : stipernum vero si non rapueris, poenas
loes. Ubi mundana, ibi invidia : ubi vero spiritualia ,
ibi caritas. H x c singulis diebus medilare; ne posl
biduum cernens alium curru vectum , serico indutura
e&iimenio, sese cfferenlem, conlurberis aut siupeas.
Ne laudea diviiem , sed eum lantura qui in jusiitia

jEmulor enim vo$ Dd amulaiione. IrascilurDeusTDomine, ne in [urore tuo arguas me (Psal. 6. 1). ltaque

eliam dormit Deus ? Exsurge, quare obdormis, Z>omine (Psal. 43. 23). Poenitentia njovelur Deus? P<xnitel, inquil, me feciue hominem (Gen. 6.7). Odio
habct Deus ? Soletnnitatc* tesiras ei neomenias odit am-

ma mea (He$ai. 1.14). Yerum ne verborom viliiatein

specles, sed senlentias, ul Deum decet, intellige.
iEmulatur Deus, quippe qui diligaU Irascitur Deus ,
noit animi moiu, sed uliione el supplicio. Soninuin
capii
Dcus, non dormiens, sed diutiua tolerans, Di<
8*c,ftetaudet, omnes et Sovil.; Morel. ?ero, el lauda.
1

exempii causa, xmulatur Deus, irasciiur, poenitentia mcvetur, odit. Vcrba sunl bumana, sed sensum
habent Deo congruenlein. Quomodo aemulatur Deus 1

403

S. JOANNIS CilRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

404
ei quis propier le faclus s i ! : nc res confundas, nectiones cum deleetu accipe. Sic cum audieris Deura
que ejue erga nos benignitalis argumentum blaspbegignere, ne seciionescogiles, sedconsubstaniialilatem.
miae occasionem cificias. Sublimis erat, ei Iwec huniiYerba enim multa similia a nobis muluatus est Deus,
l i s ; eublimis non loco, sed nalura. lncorrapta ef
ul et nos ab illo mutuati sunius, ut id nobis sil bonori.
immortalis eral subsianliy, incorrupta natura, inco8. Intellexisii quid dixerim? Alleude sedulo, dilegitabilis, iuvisibilis, incomprebensibilis, seraperexicte. Divina sunl noroina , el humana euut nomina.
siens, codem roodo exisiens, iranscendens aogelos, I
me accepil, et mibi dedil ipse. Da niibi tua , inquit,
supernis virtulibus supcrior raliocinia superans,
ei accipc mea. Meorum opus babcs verborum : non
roenlem iranscendens : videri non potest, credi soopus habeo ego, sed tu : quia enira substantia mea
lum polest. Angeli videbanl c l iremcbanl, Gherubim
incorrupta est, lu autem bomo cs, corpori connexus,
alas obiendebam pras mclu. Respiciebat lerram, ei
corporeas quxrcns dictioncs, ul l u , corpori confaciebat eam tremere : minabalur mari, el exsiccabal
ncxus | a nolis tibi vcrbis scnlentias qaae te superant
illud. Fluvios ex deserto educebat; roootes sialuit in
inlelligas. Quaenam accepit a nie, quxnaro dedit mibi
pondere, et sallus in sialcra. Quomodo narrabo ? quo*
noniina ? Ipse Deus cst, ei deutu me vocavit: ibi nalura r c i , bic honor noniinis. Ego dixi : Dii e$ti$, et iuodo declarabo? Magnitudiuis ejus non est terminus,
filii Excelsi omnes (P$al. 81. 6). Hic verba sunt, illic sapieniix ejus 11011 est nurnerus, judicia ejus iuvcstigabilia , vias ejus inscruubiles. A l ille tantus el talis,
rerum nalora. Yocavit me deum, boc enim roe bo6i tamen sine periculo dici polest, tanlus et lalis.
nore dignatus est: ille vocatus csi bomo, vocatus est
Yerum quid faciain ? borao &um ei bumane loquor;
filius bomhiis, vocaius esl via, oslium, petra. Haec a
luleam possideo linguam, veniam a Domino postulo.
inc accepit, illa vero sibi propria noioiua dedil mihi.
Non enim ex arrogautia his vocibus usus sum sed cx
Cnr vocatus esl via? Ut discas nos per eara ad
inOrmitalis penuria, et ex lingua? noslras natura. P F O Patrem asccnderc. Cur vocatus est petra? Ut edipilius esto, Domine, non cnim ex arroga )lia bujusscas sinccram staiul el inconcussam fidem. Gar
modi Toces usurpo, sed quod aliae non suppetauu
vocalus est fundanacnlum ? Ut scias cum ouinia
portare. Cur vocatus est radix ? Ut discas nos in ipso Ncqoe lamen iu diciionig viliute consisio, sed aiis
i n l c l l i g e n l i a B asccndo. Tanius et talis. liacc dico , ut
florcre. Cur vocatus est pasior? Quia nos pascit. Cur
ne diciionibus vel diciorum inopia* immorans, tu
vocatus esl ovis ? Quia pro nobig immolalus, Cactus
quoque
idipsum faccre discas. Quid miraris si id ego
0 6 t propitialio. Cur vita ? Quia nos morluos suscitavit.
facio, quod el ipse facil, quando vull quidpiam indiQtiare lux ? Quia uos a lenebris Iiberavil. Cur bracbium dicitur? Quia consubsianlialis Patri. Quare ver- care quod humana transccndal ? Quoniam homioes a U
loquilur, humanis ulilur imaginibus, quae quod dicU
bum? Quia a Patre geuilus. Quemadmodum enim
tur salis quidem deir.onstrare non possunt, neque 1 0 verbuni meum ab anima mea gigni:ur, sic ei Filius a
Patre genilus cst. Gur vocatus esl vesiimentum ? tam rei monsuram in medium adducere, sed ad audilurum iiifirmilaiem sufQciunl.
Quia ipso i.idulus suin in baptismo? Gur roensa?
f

Quia ipsum comedo , dum fruor mysteriis. Quare do

mus? Quia in ipso liabilo. Gur inbabitans dicitur?
Quia lemplum cjus efficimur. Gur capul? Quia n.embrum ejus suin constilutus. Quare sponsus vocatus esl?Quia in sponsam ine concinnavit. Quare castus
dicitur ? Quia me virgincm duxit. Gur dominus voealnr? Quia ancilla ejus sum.
9. Yide enitn Ecctesiam, ut dicebaiu , quomodo
aliquando sponsa sit, aliquando filia, interdum virgo,
nonnumquam ancilla, modo regina, modo sterilis
aLqiiando mons , rieinde paradisus , interdum fecunda, modo lilium, aliquando fons: omniaest. Qaaniobrem his audiiis, cave puies corporea illa esse :
scd mchtem tuam ad scopum dirigc; corporca quippe
lalia essc non possunt. Yerbi graiia : mons non est
virgo; virgo non est sponsa ; regina non est ancilla;
- Ecclcsia ba?c omuia esl. Quare ? Quia ba?c non in
corpore, sed in anima. Nam in corpore haec continori nequeunt : in anima vero magnum est pelagus.
f

iO. Hic mentis conlenlionem adbibc, nec sermonis prolixilate faiiscas. Sicut enim cum apparet, non
ut esi videlur, neque nuda substanlia apparet: (nemo
enim vidil Dcum, boc ipsum scilicct quod ille esl; nam
licct attemperatione quadam apparerct, Gherubim
trcmebant; aliemperate descendit, el montes furaigant; aliemperaie dcscendit, el mare siccaiur ; a t lemperate descendil, el cacluni commovelur : a c
nisi attemperate dcsccndisset, quis ferre potuis8ei ? ) ut enini non apparet id quod est, sed p r o
faculiaic ejus qui respicit : ideo aliquando senex
apparet, aliquando juvenis , inlerdum in igne, i n lerdum in aura, modo in aqua, modo in arrais, n o n
mutans substantiam, sed visum conformans ad sub jeciorum varieiatem. Sic quoties vult quidpiam d o
scipso dicere, bumanie utilur imaginibus. Exeinpli
causa : asccndit in monlem, Et trantfiguratut e$t anie
eos el resplenduii facie$ ejus sicut lux vestimenla O M t

Adililii regina dextrii tuis (Psal. 44. 10). Regina?

tem ejus facta *unl alba ticul nix (Matth. 17. 2). A l i -

Itla conculcata et inops, quomodo facta est regina ?

quo a^ccndil ? Sursum adstilil h c regina. Quomodo?
Qoia rex facius est servus : nou erat, sed faclus csl.
Disce igitur quae sunt dmnitalis, ct sapienter intelIige quae ad ceconomiam spccianl. Disce quis erat

qualenus ipsts diviiiiutem suam aperuii, o s l e n d i i

cis inhabitanlem Deum , El tranifiguratu* ett anleeos*
Altendite sermoni dtligenler. Dicit: Et transfigwraius

esl atile eos et resplenduerunt vestimenta ejus sicut

9

lux, ei vultut ejm ticul 10/. Quando dixi, Tanluft e t

DE C A ? T O

L U T R O P I O D E D1V1TIARUM .

. \ , ,
, .
, \
itap' , .
\ ; ,
. , .
' , \ .
, \ , .
), *
, , , \ , ,
,
,
. * ,
; ,
,
%

'

'-

(393 J , .
, .
, ,
, , .
* , *
. ; " ,
' /.
; " . ; "
, . ; "
, . ;
" . ; "
, \ .
; " .
; " .
; " .
; " .
"
, \ .
; " .
; " . ; "
. ; " .
; " .
;" .
; " .
.; " .
'. " , ,
\, \, \,
\, ,
, \, ,
, \ ,
. ,
,

. * *
*
* . ; "
, ' .

.

; , ,
; \ ; "
. ; *
, ' . , \
* , \
, \ ,

3C4

. , \ * ,
. , ,
, , ,
, \ , , ,
, ,
, , :
. " \ , \ , . \ , [594]
, ,

. ; ;
,
, , iOo\
. ' \ ,
\ , .
; , \
,
.
, * *
, :.
" , ,
, ' *
,
. . ,
, ,
. , ,
\ ,
;
, , , ,
.

'. , . " , \
, * (
, * , \
* , \
* , \ *
, \ * \
, ;)
\ , ' *
, , \,
, , ^,
,
.
\ \ ,
. *
,

, \ , ,
-./ ,

. . ,

, \

. , \ , /
, " , ( :>

P A T R O I . . . L ! l .

Vorbn .,
supplcrlur.

, a Morcllo omissa, c x mss.

105

*06
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
, .
, , \ ;
. \ .
. ; \ , '

, ' , \
) , ,
. *
, \ ,
.
[395] ; . .
\ ; . , ;
. ; .
\ ; , ;
. "
, . \ \
. ,
* ', \
' , \
, , -.
.
ta'. , ,
, \ ; *
,
, &. , ^ . "
. \ , \ , \ . , , \ ,
..
,.

. , *,
, \
'. . ',
,
. ; *,
.
; \ ,
, , ; \
. , , ,
,
,
. *0 \ ; \ ; . ;
, ,
, ,
* ' .
, . "
, , \ ,
. \ ;
*
*; , .
, . /, \ .
. \ ; ,
, , ,
, " ,
, .
, . \ ;
, , \
. ; , [39'] ,
* , b

Sic Mss. Eilit. ).

Savil. . "AvQp uiv .

. .
. \ .
, \
. ,
\ . \ , \ , \
, \
, \ .
, ,
.
\ ; , .
\ ; . ;
. * *0

$$6 : . ;
* . \ ;
, \ .
, \ *
, . ; $ \
.

. , \
\
. \
, \ .
. , $,
* \ . \
; , \, \ .
, . ,
. , \
.
, \ . " *
, \ * . , . , , , ,
, *
. \

* , * \, .

, , *
, & *
, .
, ,
\,

, \ . , \
, \ .
, \ . "
, 6 [397]

. \ :,

Sivil. . ; . . . .

405

HOMKLIA DE CAPTO EUTROPIO DE DIVITIARUM .

1

el dixi eliam , Propiiius esio iuibi, Doinine

( n o n cnim in liac dictionc perslo, sed ba-reo, nec habco a l i a m composiiam loquendi formani), volo d i seas, me a ScripUira boc edoctum csso. Ejus ergo
splendoreni declarare voluit evangelisla, dicitque,
Uesplenduit. Quomodo resplenduit, dic milii. Ycbemciiter. Quo pacio dicis? Sicut sol. Sicul *o/, dicis?
Eiiniu. Quare? Quia nuliuin aliud splendidius astrum
dicendum habeu. E l a l b u s cral Sfcut mx. Quare,
Sicut nix ? Quia nulla alia suppelil candidior materia.
Nain quod n o n ad eimi ntodiuu splendueril, ex scqncnlibus ostendilur. E l cccideruiil in lerram discipuli. Si resplenduisscl sicul s o l , non cecidisscnt discipuli (Matlh. 17. 6) : nam solem quoiidie videbani,
n e q u e cadebajil : sed quia plus q u a m sol/, ei plus
q u a m nix respleuduil, ideo spleudorem n o n fcrcnies
cccidenml.
lalis,

ibO

iicilur bomo. E l quomodoefficitur?Gcslalur in mero,

paulalim crescil, vcnitquo in viain aclalis mea. Quienam ? OEcononiia, non divinilas: scrvi forma, noit
Domini: caro mca, non substaniia cjus: crescil paulatim, ct cuin bominibus miscelur : eisi inveiiil e a m
ulccribus plenain, efleraiam, a dasmonibu oneralam :
ectjuid facit ? Accedit ad cam. Yidit illa c i fngit. Vocai i l l e magos. Quid limetib^ Non sum judex, scd me-
dicus : Non veni ut judicem mundum, sed ut $alvum fa*

cutm (Joan. 12. 47). Slalim mngos vocal. rcm no*

v a m alque mirabilcm ! Magi mox primiliac sunt. In
pra?scpi jacel qui portat orbem, el pannis invohiiur
qui univcrsa administrat. Ponilur icmplum, et inba*
b i t a t Deus. Yeniunt magi, et staiim adoranl; venit
publicanus, et iit evangelisla; venit mereirix, ei virgo
clficiiur; venit Chananaca, et benignitate fruilnr. Id
amanlis crat pcccatorum poenas non reposcore, sed
11. Exempla nulla Deo digna. Dic ergo m i b i , dclicla pcccalaque condonatc. Ecquid facit? Accipit
eam, despondei sibi. Quid illi dai? Annulum : qiialciti?
evangelisia, plus q u a m sol relulsit, ei iu dicis, Sicut
Spirilirm sauclum. Dicit Paulus : Quiautem confirmat
sol? Eiiaui; cum l i b i luccm dlam repraisciitare volo,
nos vobiscum Deus, qui et obsignavil nos, deditque pinuUum asirum majus babeo, non aliam imaginein
gnus Spirilus sancd (2. Cur. 1. 21.-2). Spiritum ei
iiiler astra regnanlein. Ilaic d i x i , ut ne in dictionis
d a l . Driude a i t : Nomie in paradiso le planlavi ? Relcnuiiatcconstslas. Lapsum discipulorum osleikli. Cepp >ndt, Elinm. Ecquo nmdo isiinc cxcidisti ? Venit
cidcruiil in t e r r a m , sopore opprcssi et aggravalUunl.
Surgite (Ib. v. 7), inquil, ct excitavit eos , aggrava- diabolus, c l cx parodiso me abripuil. Planlaia eras in
para<liso, c l le i n d e ejecit; eccc in meqrao planto l e ,
tique e r a u l . Splendoris quippe vebemenliam non l u ego le gesto.Qtiornodo ? Non audel ille ad me accedcieram, sed sopor occupaverat oculos corum : ita
re. Non le in c&lum inducam : sed mclius Itic eris,
ncinpe lux illa splendens solem superabat. Dixilautein
qiiam in caelo : in mcipso te porto, qui sum Dominus
evangclisia, Sicut $ol, quia boc aslrum nolum nobts
ca?Ii. Pasior gcslat, el lupus non H l l r a accedel; imo
e s t , u l a l i a astra superans. Yerum, u t dicebam, ille
poiius ul acccdal permitto. llle porial naluram t a n t u s ei lalis roereiricem concupivit. An meretriccin
slram; el accedil diabolus, et vincitur. Plaulavi (e
coucupiscit Deos ? Eliam meretricem : naturam djco
in meipso. Ideoque dicit: Ego radix, vos paimUe%
nostram. Meretricerane concupiscit Deos ? lloino
(Joan. 15. 5); et planiavit eam in seipso. Ecquid poqiiidcm si roerelricera concnpiscat, damnatur, ct
slea ? Sed (a) peccaior sum , iuquil, el imniuiidus. Ne
Deus increlricem concupiscit ? Saue quidom. Ilomo
8*i3 sollicilus, mcdiciis sum. Novi vasmeum, scio
tucretricem concupiscil, ut fornicarius cfficiaxur;
quo pacto depravalum sit. Lutcuni prius e r a l , c l
Deus vero meretricem concupiscit, ut eam virgincm
penrersum esl. Refingo iltud per lavacrum regeneraefGciat: itaque conctipiscenlia bominis, concupitae
tionis, et irado illud igni. Vide namque : nccepiipul-pernicies C b t ; concupiscenlia voro D e i , e s l c o n vcrem de terra, el focil linminem; formavit etmi.
cupils salus. Tantus ac lalis nieretricem concuVcnit diabolus, et perveilit um. Vcnitipse el dnuo
pivii ? Quare ? U l fierct sponsus. Quid vero facii ?
acceptmn reGnxii eum, denwo conflavit euni \n baNon millil ad eaui aliquetn servorum, n o n millil anpiismaie; ncque sivii ejws corpns csse luleum , sed
gclum ad inerelricein, non arcbangelurn, non Cbcru*
teslaceiim ipsirm effect. Lmtim tradit igni Spirilus :
b i m vcl Serapbim : sed ipse amalor acccdil. Rursuin
1

cnm aedis amnrem, ne putes eum csse qni subscnsitni cadit. Deleclum habe senlenliarum in verbis,
qiiemadmodinn oplima apis, quie ad florcs advolat,
et f a v u m accipil, herbasque relinquit. Meretriccni
c o n c u p m l : el quki facil ? Non sursutn eam ducil:
nollei enim inereiricem in caehim adducere, sed ille
dcsccridil. Quia ifla notxpoteral sorsmn asccndcre,
ipsc deorstim properat. Ad ineretricem ingreditur,
nec crubcscit : iti ejus l a l i b u l i M i iiiirai. Yidet eam
ebriam. E l quomodo venit 1 Non nuda substatilia;
sed itl efikiiur. q n o d crat merclrix , non volunlate et
piopi>gilo sd nalura, ne vidcns eum pcrlurbareltir,
ne rc*ilirct, aut fugeret. Venil ad meretricem, el ef-

Jpse ro* baplixnbit in Sjtiritu sanclo > el igni (M&tth. 5.

II). In a q u a , iu rcforniarciur; in igwi, ut consolidarctur. Ideo propheia olim valicinatis dicebat: Tamquam vasa figuli conteres eo$ (Psal. 2. 9). Non dixit,

lamquam v a s a leslacea qua? singuli pessidcni : sutit

enim illa vasa ftguii, quae figulus m rota sua cfGngil:
sed vasa figuli huea, nosira vero (ebtacea. Praiiiuniian*
ilaque conflalionetn per baptisma dcnuo repeiendatn
1

Tamquam vaui

inquit, figuli conleret eos. Rcfingit

iuquil, el conflal. Desccndo in bajrtrsma, el reTiiigitiir

forma inca , denuo conflal ignis Spiritus, ti efiicittrt

Morel. bac vcrba, tantus cl talis, ei dixi etiam, oini-

erai; ex

Abs. c i SaTil.

sup{ l c n l a i r .

sav. sic habct, in mdpso planlo tc; quomodo ? egoti

ge$to. ^on audct.
1

() Similia babentur supra in Calecbcsi ad illumtuan*

do*, circa medium.

407

S. JOANNIS CIIUYSOSTCMI ARCIIIEP. CUNSTANTINOP.

408
rorum adeplioncm. Magna mibi dus erat. Attemlo
tcslacea. Quod ftulem lianc non cx jaclaniia prodcuni,
ligcnler : vidc quid faciat. Vcnil acccplum inerciriaudi Jobuin : Fecit autein nos lutum (Job 4 0 . 9 ) ;
cem, sic cam voco , quod essct impura, u l spousi
Paulus aulcm : Uabentes autem thesaurum hnnc in vasis
testaceis (2. Cor. 4. ). A l vide lestaj forliludinem. amorem ediscas. Venil, accepil me,' dotem mibi ad.^ci>
psit. Dicit, Ik> libi diviliaj ineas.Quomodo?Perdidisii
Non cnirn in igne cocla esl, scd in Spirilu. Quomodo
i P M a c c u m csi ? Quinquies qiiadragenas una minus acce-inquil, paradismn 1 accipc illum. Perdidisli, inqiiit
pi : ter virgis cxctus sum, semel lapidatus sum (2. Cor.formam?accipe illam. Hac omnia accipe. Vernnulos
mca bic mihi IIOD dalur.
I I . 24. 2>), c l lcslnceum vas non confracium csl.
9

Nvcie etdie in profundo maris fui. ln profundo fuil,ct

15. Advertc animum, quaproptrr banc dotem prav
vas lcslaceum non soluium esl : naufragium fccil, et
dicit. Mibi in dotcm adscripsil rcsurrecltoiiem corpotiiesaurus non p c r i i i . Navis submersa csi.ct onusejus
rum c l incorruplionem. Resurrcctioiiein quippc tion
navigavit.
Hubentc* autem thesaurum. Quem tbcsati- neccssario sequilur incorruplio, sed bxc duo crani.
rum ? Spiritus coinmealum, justiiiam, sanctificatio*
Atcnimraulli rcsurrexerunl, ct rtirsus defuiitii sunl:
nem, rcdemplioncm. Qnem, quscso, ibcsaurum?
quemadmodum Lazarus c l corpora sancloi uni. Ve/II noniine Jesu Christi, turgt et ambula(Act. 3. 6).
ASnea, sanat le Jews Christus (Acl. 9. 54).
maligne spiritus, exi ab co(\ct. 16. 18).

rum bicnon similitcr: scd re5urrcclionem promiuii,

Tibidico, incurruplionem, cborcas cuin angelis, Filii occursuin in nubibus, El sic scmper cum Domino erhmig

Thc$$. 4.17), ereptionem a mone, libercatcm a

peccalo, demcrsionein inierilus. Quale illud csl ?
disii lliesaururn rcgiis thesnuris splendidiorem ? Quid
Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis
e n i i n talc facere umquam poleril r e g i a
margarita,
quale verba a p o s i o l i cdidcrunl ? Appone innumera dia- asccnderunt ca, quce pmparavu Deus diligentibus se
(1. Cor. 2. 9). Bouane milii das quae non novi ?
d o t n a t a mortuis, einon cxcilabunlur : unum cx apoE l i a m , ait : bic lc desponso, bic me ama. Curmibi
stolo egressum verbum rcbellem naluraui reduxit, c l
in pristinuin stalum rcsiituil. Ilubcntes autem tliesau- n o n bic dotem tradis ? Cum ad Palrcm mcuin vcncris, cuni vcueris in regia alria. Ego ad lc vcni, an lu
rum hunc (2. Cor. 4. 7). ibesaure qui n o n servalur
ad mc ? Ycni noii ul bic mancas, sed ut le assumam,
solum , sed qui scrvat doinum in qua rcconditur ! Inel ascendam. Ne bic quxras dolcm; omnia in spc,
tellcxisli quid dixerim ? Reges lcme et principes,
omnia in fide. Mbibie hic das mibi ? Respondci cum ibcsauros b a b e n l , magnas conslruunt doinos,
Accipe arrbaboncm, ut mibi dc futuro crcdas : accipc
niuros ncmpe, vccles, fores, custodcs, seras, ul cupignora, accipe sponsalia. Idco Paulus dicit, Deftlodialur ibcsaurus : Christus aulem conlrarium fespondi enim vos (2. Cor. 1 1 . 2 )
cit; non in lapideo, sed in leslacco vase thcsaurum
posuil. Si magnus ibesaurus , cur vas iniirmutn ? A l Quam prcatet vita [utura prwsenti. Ceu sponsalia
qni idco vas infirmum cst^quia magnus est tliesautradidil nobis Dcus prxsentia bona; sponsalia c l pirus : non cnim servaiur a vase, scd ipse vas consergnus sunl proescnlia : dos lota illic manet. Quomodo ?
v a l . Ego lliesaiirum pono, quis cum sufluraii potcst ?
cgo dicam. Hic scncsco, illic non sencsco ; bic n i o Ycnil diabolus, vcnil orbis l c r r x , vcnerunt sexcemi
rior, illic non morior; bic dolco, illic n o n i l c m ; bic
bomincs, et tbcsaurmn non furali sunt. Flagcllaluni pauperlas, morbus, iusidia?, illic nibil ejusmodi; bic
cst v a s , el Ibcsatirus non proditus esl. Demersum csl
lenebraiellux, illic lux lantum; liicinsidie, i l l i c l i in marc, el iiaufragiuni non fecil. Mortuum esl, et
berlas; hic morbus, illic sanilas; bic vita, qtise (inein
tbcsaurus inancl. Dedil igilur arrbabonetn. Ubinam
babel, illic vita, qux non babet tcrmiuum; bic pec>
stiut qui in Spirilus majesiatem blaspbcmant ? Mcnlem
calum, illic j n y : i l i a , peccatum vcro numquam; bic iuadbibcle. Qui autem confirmat nos vobiscum in Chri- \idia, i l l i c n i l i i l similc. Uxc mibidalo, inquit. Exspesttun Deus, qui dedit arrhabonem Spirilu* (2. Cor. 1. cla, ul et conservi lui saivi fiant : exspccia. Qui nos
21. 22). Scilis v o s onines, arrbaboncm parlcm exiconfirmat, dedil nobis arrbaboncm. Qucm arrbaboguam essc iolius : audi quoniodo. Abii quis emplurus. nem t Spirilum sancium, Spirilus sancii donuin. Seti
domum prelio multo , et d i c i l : Da inibi arrbabonem
de Spiriiu loquor. Aiinulum dcdiiaposlolisdiceus: A c pro cautione. Abil quis mulicrcm duciurus, de dote
cipilc, el dalc omnibus. Annulusne in parles srindiiur ?
d c faculiatibus paciscilur, c l d i c i t : Da mibi arrbaJn parles scindilur, ncc dividilur; inparles scindilm,
boncm. Altcndc : iu auctione servi arrbabo, ilemquc
nec absumitur. DisceSpirilusdonum. Acc^pit Pelrus,
in omuibus c o m m c r c i i s * Cum iiaqnc Cbrislus pacia
acccpil el Paulus Spiriluin sanctum. Circuibat orboni,
liobiscum inibal (mc cteuiin sicul sponsam cral dupeccaiorcs a peccalo libcrabal: claudos crigcbat, nu
clunii), milii etiam dolem adscribil, IIOII pecurwac, scd
dos induebal, morluos susciiabat, lcprosos niundasanguinis. Dolcni vcro mibi adscribil largilionem bobat, diabolo os oblurabat, dacmonas suffocabai, cum
rmruin , Qucc oculus non vidit, et auris non audivil, el Dco loqucbalur, Ecclesiam planlavil, lcmpla diruil,
vi cor hominis non ascendcrunt (1. Cur. 2. 9). Iu dotcm aharia evcriii, malitiam solvit, virlulcm planlavit,
i g i t u r adscripsil immorlalitalcni, laudcm cum angebomines angelos fccit.
lis, inimunHaicm a m o r i e , libertaleni apeccato, be14. Uoec omnia eramus. llaoc arrba implevit totum
redilalem rcgni (ingentes sunl divitia), juslitiam,
orbera lerrarum. Cum dico lotum, lcrram d k o ,
sanctiiicaliouem, liberalionem a prxsemibus, bituquantam sol respicil, mare, insulas, monies, salius,
2 . Qui verus thesaurus; dos sponsce Christi. V i - (1.

4(17

IIOMILIA DE C.VPTO EU TROPIO DE D l V i T l A R U M .

108
. , ,
* *

*
,
, \ - ; ; , , ;
. , , ; *
.
.

, . . ' .
. ;

, \
, \ .
. ; ,
, , . ;
.
.

'.
;
, ;
, \ *
, \ ,
\ .

. "
, , .
;
, , , , , ,
, , *
* , '
.
, ;
,
, '
.
, ; ,
, , \
, \ *
, \
, .
&.
; .

.
,
^ \ * .
" , \
^, ^ .
, \
, \ ^ . * \
^,, \ ^. \
' (\
), \ , ,
' .
, " ,
,

,
, , ,
( ), , 1*598] , , . .
.
, , ,

Savil. io leilu , liimarg .

'. ,
* >,
.
, . \ \ , , , \
. ' , '
, , -fav,
, \ ,
b

, , . ;
,

. , ; ,
* , .
; " ,
,
, ; ,
' \ .
* , . \
; * ^ ,
,
\ . : , .

, ^ *
. ; ,
* , * ,
, \ , \, * , ,
, *
, ) ,
* , ,
* , .
, \, . , \
, . , \
^. ^ ;
, .
. ^; ,
\ .
; \
.
, \ .
, ,
. , ,
, ,
, -., ,
, (599) , , ,
.

'. ^
. " , ,
, , , , , \
b Sic duo mss. Alii ) .

ii\d

S. JOANNiS CIJRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTAiNTiNOP.

. \
, , , \ \
' , *
, . ; ^ ,
. ,
,
\ ^ , \ , \
, . " ! ,
, , \
<nct$. , \
, \ , \
. ,
,
, . \ ;
, , ,
, , ,
, \ . ; ^. ; '
. , ,
^ .
; '

,
,

.
, \ .
, . , \,
, ,
\, ,
,
, \
. ; ;
; , \
. , \ .
, \ "

. , \ .
, .
', \ . ,
. ,
^
, &,
, .

[400]

, ' .

\\

" , ,
\ . " , * , .

\ , \ .

. , '
, . \ ) . , ,
, ^^. . -

4:0

, .
, ;
.
, .
, ' , , *
.
'. ,
, ,
. ;
. ;
.
; * . '
; .
; . ;
. ,
. " , ,
. ;
. , . \


,
, ^, .

; .
; ;, . \ " ,
,

; .
; . ;
, .
; ,
. ; ,
, ,
. ,
. *
.

},

. \
, ,
\ .
, ,
\ , .. ;
; , \ , \
. \ ,
,
[] \ \,
\, . , , ,
, , oc, .
, , \ .
\
, .
. ,
, .

,
,
.

, ", . ;
,
, .
. ", .
; >. \
, . \
, \ ; *;0 ^, \
3

409

IIOMILIA DE CAPTO EUTRUPIO ET DE DIVlTIARUM VANITATE.

c lles. Circuibal cou volucris Paulus uno lantuin ore

d</cerlans, leiitorioruin opifcx, qui cultrum concinnandis coriis traclabal, el pelles consuebal hoc ariificium non fuil virtulis iinpedimentum : sed lentoriorum opifex dxmonibus forlior eral, infacundus pbilosopbis argulior. Undenam ? Acccpit arrhabonem,
gestavii annulum ct circumlulit. Yidebanl omncsa
Rege despousatam naiuram nostram; vidcbal daenion , c l reccdcbat: videbat arrbabonem, c l Iremebat, seque subducebat : veslimcnla vidcbal, c l fugam faciebat. vinulein Spirilus ! Nun a t i i m a : dcdit
pntcstatem , non corpori lantum; sed cl vestimento,
iicc vcstimento solum, sed umbru?. Circuibat Pctrus,
et umbra cjus morbos fugabat, dycmonas abigebat,
niortoos soscilabat. Circuibai Patilus orbem , iinpictaiis spinas resecans, scmina pielalis jaciens; sicut
aralor oplimus, aralrum docirinac (ractans. E l ad
quosnam venil? AdTbracas, Scyibns, Indos, Maurus, Sardos, Gotbos, ad feras agrestes, ct oinnia
(fiiilavil. Untbnam ?Ex arrbabone. Quomodo ad hxc
wifficere poluil?PergrananiSpiriius. Idiola, nudus,
disctlceatus : qui dalytt arrbabonem SpirilUS. Ideo

410

ecd, Deaurato. Solerter audi. Anrcuni vestimcnlum ,

totum csi auremn; dcauralinn vero qtiasdam aureas,
quasdam sericas pnrles baliei. Cur crgo non dixit
sponsam ferre aureum vestimenlum, scd deatiratum ?
Atlende diligenter. Couversaiionem EcclesiiC dicil
quae varia est. Quia non unam omnesTlucimus vitam ;
sed alius virginilatem, alius viduilalem, alius pictaicm excrcet: vcstimenlum Ecclcsiai csl conversatio
Ecclesia?.
f

15. Vi(e svnl varicc ad salutem. Cum igilur scirei

Dominus noslcr, si unam posuissct viam, mullos iu

scgnilie victuros fuisse, multas inslituil vias. Non
p)lcs per virginilalcm ingredi ? Intra per unicum matrimunium. Non polcs per unicum ? Ingrcdcre sallcni
pcr secunduin. Non poles pcr continentiam? Ingrederc
per elecmosynam. Non poles per cleemosynam ? lntra pcr jejunium. Non potcs boc modo ? lllo sallcni.
Nou potes illo? Alio ingredcrc. Idco non oslendil
aureum vcstimcntum, scd dcauralum. Aul serica vc
slis esl, vel purpurea , vel aurca. Non poles osse aureus? Esiosuricus. Suscipioicj taniiimiu vesiimenlo.
Ideo Paulos : Si quh cedificat super fundamenlum hoc,

d i c t i : Etad hac quis idoneus (2. Cor. 2.16; ? Sed ftif- aurum, argentum, lapide* pretiosos ( 1 . Cor. 5.

12).

fieienlia nottra ex Deo est, qui et idoneot nds fecit mi-Nou poies esse lapis prctiosus? Eslo aurum. Non JK)-

les esse aunim*? E&lo argentum, lantum in fumianistrot Novi Testamenli, non lileras, sed Spirittu (2.
menlo. Et nlibi rursum : Alia claritas solis, alia claCor. 5. 5. 6). Vide quid fecerit Spiriius : iuvenil lerram dxmouibus plenam,el ipsam caelum fecit. Nc pra> ritas lunce, et alia clarilas stellannn ( 1. Cor. 15.
Non poles csse sol ? Esto luna. Non poics esse lnna !
senlia cogitetis: sed'illa cogitatione repelile. Tunc
Eslo steila. Non poics essc magna quxdani siclla \
lnctus erat, tunc ubique altaria, ubique fumus, ubique
Esto saltem parva, laiUuni sis in cxlo. Non poies
nidores, ubique fornicaliones, ubique initiaiioncs,
cssevirgo? Nuptias conlrahe cuin contincntia, scd
ubique sacrificia, ubique dacmones debaccbantcs,
tantum in Ecclcsia. Non potes esse inops?Fac elecubique arx diaboli, ubique fornicatio caronabatur:
mosynam, laulum in Ecclcsia, tantuni in veslimenlo,
unusqae Paulus erai. Quomodo non submcrsus est ?
Uintum sub regina. Dcauratum vestimentum, varium
qoomodo non discerplus ? quomodo os aperuii ? Investimentum. Non libi ocdudo viaro : virlutum rnim
gressus est in Thcbaidem, ei capliros fecil. Ingressus
copia Regis dispcnsalioncm facilem reddii. In vetliiu
esi in aulam regiam, ct regem fecil discipulum. Ingressas esl ad iribunal, el dicil ci judex : Parum abest deaurato circumdata, varietale ornata. Varimn esl
quin suadea$ mihi ut fiam Chmtianm (Act. 26. 28): cjus vcstimeiilum : ac si v i s , profundum bujus sermonis explica, ac vide vcslilum deauralum. lliceniiu
judexque factus esl discipu*us. Ingressus esl carcesunt monacbi, aiii honorabile connubiuro colunt, nec
r e m , et carceris cusiodcm cepit (Act. 16). Ingressus
in barbarorum insulam, vipcram fecil dociorem (Act. multum ab illis distant; alii unas coniraxere nuptias,
alioe viduae sunt selate florenlcs. Quare poradisus?
28). Abiit ad Romanum populum, ct senatuiu ad se
quarevarius? Habens scilicet varios flores, et arbores
periraxit. Abiil ad flumina ad deseria loca quocumel mullas margarilas. Muliae sUdUe, sed unus s o l ;
qoc per orbem. Non terra, non mare ejus praclaroraulta vivendi genera , sed unus paradisus; mulla
rum oflkioruin expers fuit: dedit enit arrliaboncm
tcmpla, sed unus paradisus : multa lenipla , scd una
annuli, daloque arrhabone ail : Haec libi jam do,
makr. lllud csl corpus, illud oculi, illnd digitas, scd
caelera polliceor. Quamobrem dicil ei propbcia : Adtiiiil regina dextris tuis in vestilu deaurato (Psal. 44.omnes unus. Idipsum enim esl parvum, ct magnum,
10). Non vesiimenlum dicit, sed virtulcm. IdcoScri- ct minus. Virgo opus babet o a , quai nupta esl: nam
virgo ex nupiiis, no nupiias aspernelur. Virgo eet
plora alibi ait: Quomodo huc inlrasti non lutbens veilem
nuptialem (Matth. 22.12)? Ilaquc non vcsieni d i c i l , radix nuptiarum. Omuia copulanlur, parva magnis ,
c l magna parvis. Adstiiit regina dexlris tuis in vettiiu
ed forateationem, et obscoenum impurumque facideauralo circumdQla, varielate ornata { Ptal. 44. 10).
nos. Quemadmoduin sordida veslimcnla peccalum
Quod reliquuni est, Audi, filia ( Psal. 44. 4 ). Prosiuit: sic et aurea, virlus. Sed vcstiinenlum boc renubus ait, te egressuram esse ad sponsum, qui ci
gis erai : ipse veslilum illi dcdit : nuda quippc erat,
nuda et lorpiler deformala. AdstiiU regina dexiris subslanlia et natura sit lunge superior. Ego prouuiui$ m vestitu deaurato. Non veslimcnta dicit, scd vir- bus. Attdi, filia. Sialimnc facla csl uxor ? Etiain :
nihil enim bic corporeuin. Eienim ut uxorcin deaponl o t c m ; non dixit, In auro. Atlendc : vox bacc magnam
savR, ul filiam diligil, ul ancillam curat, ul virginera
habet scnteoliarum nobililalcm. Non dixit, In auro,
9

411

S. JOANNIS CHRYSOS ARCIHEP. CONSTANTLNOP.

serval, ut Iiortum iuuro cingit, u l membrum fovct,

m capul providct, ui radix pullulat, ul paslor pascil,
m kponsus dcspousal, u l propilialorium condonai,
ul o v i s iinmolalur, ul spoitsus in decorc sponsam
conservat, el ul vir ipsi providet. Mulli sunl variique
seusiis, m vel miuima dispensalionis pnrte fruamur.
Audi, filia, et vide , e l miplialia spiriluaiiaque negoiia
rcspice. Audi^ filia. H;rc prius dumonum iilia eral
iiiia terra, ipsa lellure indigna ; c l nunc facia cst
filia regis. Id aqtem voluit ejus amalor. Qui anial c n i i n ,
formain non requiril; amor non rcspicil deformitatem; ideo aulem vocaltir * , quia plerumque
deformcm amal. Sio clCbrislus fccil : deforinem v i dit ( non enim illam formosam dixerim ), et adamavit : illamque innovat, ut non habeat maculam, Jiul
rugam. 0 s p o H s n m ornantem deformitalem sponsa?!

412

onmibus Iradidit eum; quomodo non etiam cnm illo

omnia nobis donabit (Rom. 8. 52)? Resurrectioneinae

das corporum ? Eliam. Quod majtis crat libi dedi.

Quoduain illud ? Quod libercris a pcccato. Quo clo
n i a j u s esi illud? Qtiia pcccatmn niortein pcpcrii.
Mairem inlcrfeci ct filium non intcrficiam ? llaliccm
arcfeci, c l friiclum non lollam ? Audi, filia, el vide.
Qnid videam ? Morluos suscilalos, leprosos niuudalos, marc frcnatum , paralyiicum in vigorem reslilutnm , paradisum apertuni, panes ubcrtim erogaloe,
peccala soluta, claudum stibsilientem , latronem paradisi civeiu faclum , publicanom in evangelisiani
mulaliim, merelricem virginc conlinentiorein. Audi
ei vidc. Audi illa , baec vide. pracsenlibus argumcnlum accipe : de illis etiam pignora dodi l i b i :
b;vc illis meliora sunl. Ecquid tandem diclura es ?
Mea bxc sunl. Audi, filia et vide. Uxc dos sunl. Quiil
Audi, filia, audi, el vide. Duo dicit, Audi, ct Vide.
infcrt sponsa ? Yideaniua. Et lu infcras quoque. EcDuo lisec cx le suut, ilhid ab cculis, boc ab auribus.
Qitoniam igilur dos ejus in audilu cral ( si qui ex vo- quid tu tandem, ut ne maneas iodotata ? Ego quld
possim inferre ab altaribus, a nidore, a dxmonibus ?
bis acutins prxvideni, exspecienl lamcn infirmiores:
cl vos 1 a u d o pracoccupanles, c l illis ignosco scquenli quid infercudum babco? Quid ? Yolunlatem el fidciu.
bus ), qvouiam dos cjus in audilu erat (quid cst, in Audi filia, el vide. Ecquid vis faciam? Obliviscere poaudilu ? In fide : Namfidesex audilu [ iiom. 10.17. ] pulum tuum (Psal. 44.11). Qucm populum ? DJJMOnas, idola, fumum, nidorcm, sangtiiuem. El vide
In i i d e , non in fruilione, ncc in expertcntia omni ),
t

prius dixL,ipsum in duas partes divisissedotem ejus,

el aiia ipsi dedisse pro arrliabone, alia vero in fulurum tetnpus pollicilurn csso. Quid ipsi dedil? Peccalorum veniam , supplicii rentissloncm , jusliiiam ,
sanctificationem, rcdempiionem, corpus doininicum,
inensam divinam ac spiriuialcm, morluorum resurreciiuncm. Ha.*c quippe oinnia babucrunl aposloli.
Iiaque alia dedii, alia promisit: alia in expcrienlia
eranl el fruitione, alia in spc el fide. Audi iteruin.
Q n i d dedit? Baptisma, sacrificium. Ilaic in expcrieniia. Yide aulcni. Quid promisil? Resurrectionem ,
corporum iiicorruptionem, unionem cum angclis,
cborcas cum archangclis, vitani in ipsius consonio ,
vitam immorlalem, bona Qtue oculus non vidit, et
iiuris non audivii,

cl in cor liominis non asccn-

et obiivhcere populum tuum, et domum palrh tuL IVi -

mitle palrem , et ad me vcni. Ego Palrem dimisi, et

ad le veni, el lu non dimilies Patrem luum? Cxlerum illud , dimisi de Filio diclum, ne ila iiilelligas,
quasi dimiseril. Mc tibi atlenipcravi, dispensationc
usus sum, carnem assumpsi. Hoc sponsi, boc spous:c
cst, ut reliuquamus parenles, et nos routiio copule>
t

mur. Audi, filia, et wde, el obliviscere pop*lum luum

eldomum patris /tit. Ecquid inibi das, si obliviscar?

El concupiscct rex decorem tuum {lbid. v. 12). Uabes

amalorcrn Dominuui. Si illtun amatorem babcas, qtix

illius sunl ulique babes : si tamcn quod dictum esl
possilis iiitelligere : sublilis quippe esl sentcnlia;
voloque Judaiorum linguam consucre.
Pulchriiudo corporis ex natura ; aninnc cx virttUe

dcrunl, quai prceparavil Deus diligentibus se ( 1. C/i\ proficisciiur. Sed hic mentem adbibcte : sivc eniin

*. 9 ).
1G. Intelligite id , quod dicilur, nc perdatis i l l u d :
idco laboro, ut intelligalis. In d u a s igiiur parlcs erai
dos ejus divisa; iu prcscnlia, et in fulura ; in ea quae
visu, et in ca qux audilu percipiuntur : in ea quae
dantur, et in ea quae ereduniur : in ca qua in cxperiemia, et in ca quae in fruitione : in ea qua? in pr;cscnii viia, el in ea quu posl rcsnrroclioiicm. Wxc
vides, illa audis. Vide igilur quid dical illi, u l ne j u t a r c t qnod hsec solum acccpissel: clsi magna erani
ci iiieflabilia, el inentom omncm superanlia. Audi,
filia , et vide : audi i l l a , et bxc vide; ul nc dicas :
iljursum in spe? rursum in (klc? rursum in fuiuro?
\\ v i d e : alia d o , alia promiilo: illa iiaqne i n spe
ba>c vero accipe pignora, basc accipe in arrbabonem,
>I.TC inspceimen accipe. Promiilo tibi rcgnuin : crcdc
ex prjpscnlihus, credcmihi. Rcguum mibi promitlis?
Eiiain. Quod majus eral (ibi d e d i , ncmpe Dominum
r

fe^ni, Qni proptio Filio twn pepercit, scd pro nobti

quis audial, sive non, ego fodio, cgo terram aralro

scindo. Audt, /i/ifl, et vide, cl obliviscere populum
tuum, et domum patris lui, et concupiscet rex decorem

tuum. Hicdecorem , qui seusuin movel, inlclligit Jada?us; non spiritualem, sed corporcuin.
17. Atlende, discamus quae sit corporea pulchritudo, el q u spirilualis. Esl anima, est corpus, dua
s u b s i a n l i a 3 sunt; esl pulcbritiido corporit, el rst ptilcbriludo a n i m a 3 . Quaeest pulcbriludocorporis? Supcrcilium exlensum , subridens gralia oculorum , geiia
rubens, labia puniceo colore, collum erectum, conaa
leniicr fluciuans, digiti prxlongi, stalura arrccia,
candor cfllorescens. llxc pulcbriludo corporis vel a
nalura vel a voluntate ftflicilur. In confcsso aiilem
esl a nalura proficisci. Altende ut pbilosopborum
senlenliam cdiscas. H x c pulcbriiudo, sive vullus,
sivc oculorum, scn comx, scu froiuis, vel a naiura
v

Savd., elquid vi$> inquii*

411

IIOMILIA DE CrtPTO EUTROIIO ET DE DlYITIARUIf VANITATE.

412
* , . ^; . ,
,

, \ , \
, \ , \
, \ , \
, \ , \ ; , \
. ,
.

",

\ , \

, .
,
. ,
, ,
.
.
,
. \
(
), , \ ,
^. "
! ",
, ,

. , ,

, ,

! , , .

^ ,
, \
( ; . 7/
' ,
), ,
, \ ^,
. :;
, >
, , , ,
, , ,
. .
, \
\ , \
. \ . ; ,
. . ;
, ,
, , [102]
* , ,
4

, ,
6\, ~

.
%

17*. ,
, .
, , \
* , *
, \ ,
\ ,
\ . ,
. , ,
, \
^ \ .

, , ' , \
, * ;
; ; \
, , ^,
. ", . Efvmologi00 : ^ , ; ^
;, 7iepl -

jfivov. Sed boc ullimum de Cliristo dici uequil.

)7 ;
> ; .
. ;
. ; "
. , \ ;
, ,
",
, . ;
, ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
. ", '
, \ . "
\ *
. \ ;
. ,
, . .
; ". \ ***
, ; , ,
, , ;
) ; ;
r.iszw.,
,
. ; :
. ; ,
, , , . ,
, \ .
" , \ .
, \ , \
; , ,\ ,
. , ,
. , , , \ .
, , , ,
. \ ,
[405] ;

. " .
, \ *
* *;
, \ ^
.
*
, , , .
", , , ^

, ,
.

, \ , .
'. , ,
\ . , ,
, \ .
; , , , , , ,
, , >
.
, ; ,
. .
, , ,
, , ,
b Savil. . ,
ixtivov, $.

S JOANMS CHRYSOSTOMI ARCHIEP, COiNSTAiNTiNOP.

413

. .
, ,
* > , , .
, \ ,
; ,
. ;
. ; "
.
. ,

. " .
; , , , ,
, , , , , .
. ,
. \ , ,
, ^, . "
,
\
,
. ,
\ ,
, ,

, ;
-

;
, , ,

'

, ;
, ;
, .

. " . ; "
[404J .

4U

,
, . , ,
;

' '

, ;

. \ , \
. ,
, . ,

. ; . ,
,

." . "~
9

, , , ,
,

r . ;
. ; " . , "
, . . "
, . " , \
. , ",
, . \
,
( , ),
. "
, , \
. ,
,
) , ,
,

. , , , ,
0, , ,',,
,

.
, ,
, ,
. .

MONITUM

IVanc homiliam duabus : ioribus dc Etilropio subnccfendam cssc, ipsa rentm scries suadcl. Ctim onim
Gainas posl impclralam, pariini vi, pariitn dolo, Eulropii ruinaro perniciemquc, pctulanlior in dies evaderct, co dcmum impudcniia? processil, ul armis copiisqitc inslrucius, Saturnini et Aureliani, qui inter
jmperit proceres eminebanl. capita deposcerct, nec nisi bac condilione se arma positurum csse minitarelur. Arcadius vero Imperaior, qui ob inerliam metumque cuivis injurioe opportunus eral, rcm quantuinvis indignam dcnegare non atisus, tantos viros ad necem tradiiurus c r a l ; nisi Chrysosiomus, uipole coitimunis omnium paler, sic illc Gainam adiisset, Obambulani, inquii, exhortans, obtestans, supplicant, ut

1*5]
"

'. , \
'

\ , >, , 0,

CUl SATURNiMJS ET AURELIANUS. E T C .

^
ficisci. Si enim defoririis anima Deo oblempcraveril.
deformitalcm ponit, el fonnosa ellicitnr. Saule, Saitle^

v d a Y o l u n l a l e efflckur. Palam esi a nalura effici.

Nam deformis ctiamsi iunumeris ulatur ariiiiciis, quod
ad corpus allincl, formosa effici ncqnit: clcnim qu;B
atinl a natura, immola maiiem, defniita leruiinis, qui
prxtetiri nequcunt. Quae igitur pulclira e s l , somper
est pulchra, ctsi nullo uiatar arlificio ; dcformis vero
se formosam facerc nequil, ncc formosa deformeiru
Quare 1 Quia nalnruc sunt hxc. Vidistine ergo corporcam pulchriludinem ? Eamus inlus ad aniinam : aucilla dominam a d e a t . Ad animam ducamus. Vide
piilcliritudinem illam , imo polius audi; non polcs
enim illam vidcrc : invisibilis quippe cst. Andi illatn
pulchriludinen; Quid igilur est animx pulcbriludo ?
Tempcraniia, inodesiia, eleemosyna, carilas, frairum
ainor , benigniias, obsequenlia i>eo prxstila, legis
observalio, juslitia, comritio animi. ll.rc anim.c pulchriludo. Itec ilaque natura? non sunt, sed prop:>sili.
Ea qui non babet, adipisci poiesl: qui babet, si supine se gerat uiique pcrdit. Ut enim de corpore dicebani, deformcm non posse fonnosam fieri: sic el
de aniraa contrarium dico, dcformem animain forroosam iieri posse. Quid enim anima Pauli deformius,
qiiando blaspbcmus el contumeliosus eral? quid vcro
fomiosius illa, cum diceret.: Bonum cerlamen certavi,
t

quid me persequeris ? Jlleycro,

quh e , Domne

Ego sum Jesus (Act. 9. 4. 5). Et obedivit, et obedienlia deformem animam formosam eflecit. Rursit
publicano dicit : Veni, sequere me (Matth. 9. 9). Et

surrexit publicanus, iactusque est aposlolus : deformisaniina formosa efiectacsl, Undenam? Ex obcdiemia. Rursum piscaioribus dicit: Venile po*l me

et faciam vosfieri piscatorei hominum (Mallh. 4. 19),

exquc obedieniia ipsorum mens formosa farta est.

Ilic videamus quam dical pulcbi iludinem. Audi, filia,
et vide, el obliviscere populum tuum, el domum pairis
tui, el concupiscet rex decorem tuum. Qucin decurem

concupkcol? Ulique aniinx. Uudenain? Quia ublila

est. Dicic, Aucfi igilur, el oblivhcere. IIvc volunlalis
siml. Audi, ail. Defonnis audil, ct dcforniilas corporis
non solvimr. Dic pcccalrici animnc, Audi : el si obediat, vide quali decore ornelur. Quia igitur deformilas sponsx non crat natnrilis, scd voIun:aria (non
enim audieral Deum , sed pravaricala fuorat), ideo
alia illam nicdicina ducit. Deformis igitur facla cs,
non ex nalura, sed ex volunlaie : ct cx obediculia
fonnosa facta cs. Audi filia, el vide, el obliviscere poput

cursum consummavi,fidetnservavi (2. Tim. 4. 7) ? Qutd ium tuum, el domum patris lui: et concupiscet rex de-

defonnius aitima

lalronis?

quid conlra formosius ea

corem tuunu Deinde ut discas, cutu bic nibil seiisibilc

cum audivit, Amen , dico tibi, hodiemecum erit in pa- dicere, cuni audis pulchritudinem , nc oculos pntcs,

radiso (Lne. 23. 45)? Quid dcformius publicauo,

qnando rapiebal? quid vero formosius illo , qtiando
propriam edidit senlenliam ? Vidcs lc formam corporis non posse mularc : non cnim iiLvolunlatis est,
sed natune. Animrc vero decor ex proposito nobis
coroparalur. Accepislis defiuitioncs. Quas ?ero ? Pulcliriludincm anima? ex obsequcniia erga Deuni pro-

non nasum, non os, non collum ; scd pielalem, iidem,

caritatem , qua? iutus s u n l : Omms euim gioria
filicc
regis ab iulus (Psal. 44. l i ) . Pro bis vero o i n i i i b i i H
gralias agamus Deo boruni dalori, qnia ipstiui soluui
dccel gloria, honur, imperium in sxcula sxculorum.
Amcn.

IN HOMILIAM CUM SATURNINUS ET AURELIANUS, ETC.

dominis ea calamitas depcllcrc.Lur; idque dcmum a barbaro impcirasscl, ul satis babcrct si Salurninus
el Aurelianus m exsilium milterenlur. ld accidil anno circiier incunle 400, ul pluribus in Vila Chrysostomi narraltir. Quo pcraclo ncgotio banc concionem babuit; ubi de Couslaulinopotiiano tumuliu, de
vicissitudine liumanarum rerum, de diviiiaruin vanilate eleganlcr pro more suo disseril. Paupcrlatis
bona dcpraetlicat, uipole qux laniaiu prrestet eecuritatcm, quanlum divitise pcriculiim pariunt. Dcmnui
exemplo Jobi ad calamilatcs fortiier ferendas horlaiur, et sic concionein claiidit.
lncerti inlerpretalionem Lalinam, plurimis in locis eincndalam, c rcglonc Gracci lcxlus posuimus.

HOMILIA,
CUM 8ATURUINLS ET AURELIANUS ACTI ESSENT IN EXSILIUM , ET GAINAS EGRESSUS ESSET (IVITATE ; ET DE AVARITIA ( ) .

i . MuUo lcmporc silui, ci ost lougum lcmporis

()

ColUla

cuni

Ms.

Rog. 1*74.

spaiium
i d

U O n

ad carilaicm

a C C i d i l

V e l

vosirain
a i l i l U i

rcvcrsus siini: vcmm

S 0 C u r d i a

'

V c l

C O r

o r i 5

415

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

416
ncs
bos
assiduc
impugnarc?
Num
cgo
cum
illis
bcl<tesidia, sed abfei U t m u t t u s coniponciis, fluclus aique
lum gcro? num adversns illos arinor? An non polins
tempcstalcm seclans : eosque qui jam dcmergi e<rpepro illis euncta lum dico, Imn facio; ipsi vero adver
ranl, ad porliim c l in iraiiquilluin porrccla manu resus seipsos gladios acuuul? An non id deciaravit ips.i
durcre sludcns. Sttm euim comiiiutiis omniuin patcr,
eoquc ncccsse est curani agerc 11011 lanlum eonnn qni rennn cxperienlia , quod ego quidem, increpans et
assidue objiirgans, quxrebam illorum coinmuduiu
tiatil, sed eonim qitoqnc qui collapsi sunt : non i l scd illi vcrius sunl bostes qui no!>is bxc loquetilibus
loruui lanluin , qnl sccnndis navigant venlis, sed ct
culpam impiiigimt? Yidistis evcnlus rcriiin cum oraUlorum qui tcmpcstatc jaclantur : non eorura niodo
tione nostra coiigruerc. An oon senq er dixi, fugitivas
qui in tuto s w i l , venumtiam illorum qui periclitancsse
diviiias, ab hoc ad illum Iranscunles? Alquc u l i lur. Hariitn sane rermngrnlia riliqui vos ad temporis
narn (ransissenl solum , non ctiant occidisseut : utispatium, obambiilans, cxborlaiis, obtestans, supptinain disccssisscnt lanliim, ac e medio quoqnc
cans, ul a dominis ca calamilas depcllerelur. Posieasusuilissonl. Nuncaulem pnclcrquam qiiod dcserunl,
quam autcm inamoenis illis ac tristibus iinis est i m ctiani
giadio traduiit, el iu baralbrum pnrtrabuiil, co
positus, denuo nic ad vosrece;>i, qui in tulo esiis,
qui iitulta ctim traiiquillilate navigalis. Ad illos pro- quod sint pcriculosx prodilrices, cumque iis polissiimim bcllum gerunl, a quibus ainanlur. Ingralx sunt,
foclus eram, ui icinpcstaicm sedarcm : ad vos reverfngilivje,
boniicida, implacabiles, bcslix incurabilcs,
sus suin, nc q:ia tenipe tas cxoriaiur. Ad ilbis disccspntxipiiiiiin
undcqtiaquc prxruptuin , scopulus assiSframui cos a uiolcsliis liberarcm : ad vos rcdii, nc
duis pleuus fluclibus , inarc iiiuuncris vcnlis agiiain moleslias incidaiis. Quemadmodum cnim oporlct
lum, lyranni acerbe impcranlcs, dominac quovis barbabere curain, uon eonim modo qui slant, sed eorum
baro
sacviores, iiiimicac irreconciliabiles, bostes i m <1 oque qui lapsi sunl : iia rursus non lapsi lanlum
placabilcs,
quscqnc numquam crga eos a quibus postiobis dcbcnt esse cune, sed el slantcs : illi, ul c r i sidenlur, reroiltunl simiillalera.
gatilur, b i , nc cadanl : i l l i , u l ab urgcutibus malis
f

liberenlur, b i , nc incurranl in xrumnas imminenlcs.

Niliil enim esl in rebus burnanis slabile, nibil inconcussum, scd ea sunt quasi mare vcsanicus, quulidie
parluriens uaufragia siupcnda gravissiniaqae.
CoHstanlinopolituni lumullus imugo. Omnia

lu-

muliuuiii ac tiirbarum pleua suut; uiunia s c p u l i et

pr rcipiiia; nuuiia ruf>cs sub aquis latentcs ; oinnia
torrorcs, discriuiiita, suspiciones, I r e m o r c s el angores. Ncino cuiqtiam fidil, a suo quisque proximo nicluit. Tempus foriassis illud in propinquo esl quod
propbcla depiuxil liis vcrbis : Ne fiduciam hubealit
f

in amicis , et in principibus nolile spem ponere (Mich.

7. 5 ) ; a sno quisquc proximo cavete; conjuge lua

cave, ne quid iili eredas. Quid ila laudem ? Qnia leuipns maluiii cst, Quia omnis fraler insidialnr calcaneo,
et omnis amicut dolose incedil (Jerem. <J. 4). Nou

cst

auiicus tutus, non iraler (irnius. Siiblatuin esl carilalisbonmn; civile bclluui occupal oiniiia, civile, et
iion apcrlum , scd obunibralutti. Iuiiiitiicr;c ubique
fciroc, siintilalxqtte facies. Mulla o\iiim vellera, innu*
ineri ubique lupi sub bis occultali : ut jani inier bobies aliquis tulius vixerit, qtiam inlcr cos qui videntur amici. Qui bcri adulabaulur, qui manus osculabanlur, bodic repente compcrii sunl csse bosles, abjeclisquc l.irvis facli sunl omnibus acciidaloribus acerbiorcs; pro quibus bealerno dic gralias agebant, bos
iiutic iucusaul c l caliminiaiiliir.
2. Adversus avaritiam; pauperlalh bona. Qtiac cst

igiiur boruin omnium causa? Pecuniaruin amor, ve6 uia diviiiarum cupidilas, morbus insanabilis, furnax quas numquam exsliiigiiilur, lyranuis quaquaversiini pcr loluui orbem tcrraruni diflusa. Ilanc ob
catisam et uos quai prius diccbamus, nunc diccre
non dcsineMHis, famctsi nupcr complurcs incusabani ii(s, lalia loqtienles : hanc nuuiquam desines
advcrsus diviics arinalam babcrc linguam? non desi-

3. At nou bujusmodi pauperlas, scd iis quai dicta

sunt conlraria. Ea siquidcm cst tulum asylum , porlus Iranquillus, perpetua sccuritas, deliciae pericuioram expenes, voluptas sinccra, viia lurbaiioiiunt ncscia, vila flnctuum ignara, copia incxpugnabilis, pbi~
losopbiaB parcns, fi ennm arroganti;v, supplicii sublatio, radix inodesiix. Cur ilaque banc fugienles, i l b s
perscquimini ? illas bosles, illas bomicidas, illas qua
vis besiia sxviures ? Talis cnim est pecuniaruiii
nmor, latc vcsanum auri studiuin. Cur bosicin tibi
pcrpeluuin coiilubernaleiu facis? cur besliam irritas,
quam dclinirc oportuit? Et quo pacto, inquis, Get
mansucta? Si vel nunc uiea vcrba tolerelis, cum clades adsuut, cum calaniius vigel, cum omncs in l u mului suut ac mocrore. Qui lieri possil ul bestia non
sil bestia ? Equidcm possuia illam immuiare, si vos
velilis : nam ca sermontini vis csl. Quo paclo igilur a
ferilale sua mutabilur? Si didicerimus quoinodo socva
efficitur. Quumodo ergo sxva cflicitur? Blore teonnm,
more pardorum , niore ursorum, qui dum includuutur cocrcenlurque in leuebris, erigunt animus
acuunlquc iras : ilidem c l diviltac dum includunliir et
defodiuntur, acrius rugiuut quam leones, at tcrrorcm
uudiquc iiicutiuiil; quod si eas e lcnebris educas ct
in cgcnorum venlres dissemines, cx feris bcstiis fumt
oves, ex iusidiis prxsidia, cx scopulis porlus, ex
naufragio tranquillilas. Quandoquidem lioc el in navigiis videre licet : si quando onus est juslo gravius,
deinergil cymbam : rursum cumesl moderaluni, p r o
spero ferlur cursu. Idem usu vcnil in uoslris x d i ^
bus : cum ullra quain usus poslulat, congcris pecnnias, exigui venti flatus, cl quivis rcrum inexspecialaruin incursus demcrgit cutn vtns cymbain : at si UIIK
luni reponas , quantum poslulal nccessilas, eiiaiusi
vebemcns turbo ingruat, facilc percurris undas. Noli
igitur plus concupisccrc, quam cxigil ncccssilas , ne
f

CIM

SATURNINUS

R T AURELIANUS, ETC.

,
\
. , \
, \ \ ,
,
\ . Ata
, , , >
.
,
, .
*
, , .
, *
,
. " \
, \ *
\ , \
, , ,| ,
, &. ,
,
, \ '
.
\ *
\ *
, \ , \ ., \ ,
\ c \ ^,
. ,
*

* ;
\ , \ '
; ,
, \ ,
, , ; " \
. \
,
; , \
* , \
.
, \ , \ \
, , \
, .
\ , , , ,
,
, ,
* ,
, ,
.
'. ' , '
. , ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
. , , ,
, ,
;
* \ . ;
,

, ; \
, \, ;

. ; "
, ,
,
, - ,
.

. [407J
, . ' !; ,
* .
, ;, \ , [406J ; ,
. . . ; "
\, - , ,
* \ \ ,
, ^ "
. , ,

, , \
, \ ^, , \
, - , ,
, , ,
.
. \ \ \ *
'. ; ,
, \ , , . \
, , -
\ . ,
\ , , \
, \ - ^
, * - , , ; \ , .
; ; ,
,
Ucg. , el sic logilur apud Michaeani, addilo *n atile $. Kdilt. .

t> Rcg. .

S. J0A3NIS C H R Y S O S I O l l l ARGHIEP. CONSTANTLNOP.

\%
: . " ,*;
,
:
, . "
ovavc^xv
, ,
\ , .

417

** /oetav
- ,
,
. , \
,
. \ , *
( ; \
, \
.
, -
*
* .

. , /
,

'
-

TCV. " ,
,
.
, \
*
. ,
\ \ ,
\ \
, \ -
. ;
' . \ ; "

. , , , ,
\
,
,
, \
\ .
[408] '. " * , .
,
* ,

, . \
\
* . ( ,

"
, .

. ,
, *
,
.
,
*
" .
,
^, \
^ \ In Proverbiis legitur xiv, 16, .

*. ,
.
\ , \
, 6 , 6
, ,
,
.
\ , \ ,
\ ,
\ *
, \ *
,
, ,
, .
^,
, , ,
, \ \ , \
, ,
,
,
. *
,
, \ \
, ' .
* ,
[409] \ , \
\ ,
\ ,
.
, \ \
, \ , ,

* , \
, \
, \ \ ,
^ , \
,
* \ , \ ,\ ,
, ,
,
;
;

' ,

. , \ , \
, *
' \

* , ,
, ,
,
.
\ * ,
\ ,

417

CUM S U U H N I N U S AURELIANUS, ETC.

loluni amillas; noli quae supcrant iisum congregarc,

ne perdas ciiam nccessaria; noli pranfinitos lerminos
praelergrcdi, nc facullalibus univerbis exuaris : scd
quod superest rescca , ui in nccessartis ditescas. An
non vides quod agricolac vilcm putant, ne vim omncm
m pampinis ct palmitibus, sed in radice profcrat ?
Idem ct lu facito : amputa ft.lia , omncque sludium
hiic intende, ut quamplurimum fruclus feral. Quod
si faccre rccuses in rebus prospcris, exspcctcs adversas; i.M iranquillitate lempeslalem , iu sanilalc morbum, iu divitiis paupcrlalem ac mcndicilalcin exspc-

418

suavia le poferuiil inflarc , nec molesta dojiccre : si

pncsenlibiis bonis non admodum inhaereas, neque iis
absenlibus discrueiaberis. Si consiiefacias aninium ati
exspecialionem adversorum, sa-pc quktcm fiel ul adversa non accidant, scd si accidcrint, non Tebeinenter te cominovebimt.
5. Jobi hhioria ei Ittudts* Atque ul intelligalis

me bscc non ex conjeclura loqui, volo vobia narrare veterem quatndam bistoriam. Fuit vir quidaru
admirabilis el raagnus et ubique per orl>em lerrarum
celcbratus, bcatus illc Job , illc pietalis aiblela , ille
cta. Memcnto, iuquit, temporis famis tn lempore abun- lolius mundi vicior et coronifcr, qui per onmia
dantice, mcndicitali* et egestatis, in diebus opulentia: cerlaminum gonera iransivit, qui iiinmncra Iro(Eccli. 48. 25). Ad Imnc modum si fueris aflectus,
p;ca crexit devicto diabolo. llic fnit dives el
lum ct divilias multa cum sobrictate adminislrabis,
pauper, gloriosus et vilis, mullorum liberormn paler
ol egcsialem, si incidal, fortissime perferes. Malum
cl orbus ; bic versatus esl in aulis regalibus, scd ideiu
quippe inexspeclalum perturbat nnimum, si incidal;
fait in sterquilinio; bic fuit in splendida vesle, sed
quod autem exspcclabalur , si accidut, ncn mullum
post illam in corrosionc linearum ; bte possedit innuadfcrl pcrturoaiionis. Iia duo commoda lucrifeceris,
mernni famulitium, std poRlea sustinuit innumeras
alicrum ne prosperilas le reddal ebrium et insolencontumelias, a fainiliaribus in ipsum insurgentibus ,
tem, alterum ne conimovearis ac perturberis rebus ab amicis coaviciantibus, ab uxore insidiaHle. Omnia
in diversum commutalis, maximc si scmper exspectaHH prius velut e fonte affluebant, pecuniarum copia,
lione conlrariorum pendebis : sufficit enim pro cxpolentia? magniludo, glorix acccssio, pax et securiperientia exspectatio. Tale est quod dico : dives es ?
las, honorcs el obsequium, corporis sanilas, et lilioExspecta quotidic paupertaiem. Quare el quamobrum opulcnlia, nec erat in bis quidquam molcstum ;
rem? Quoniam isla exspcciatio tibi maximam adaderant illi diviibr. cuin securiutp, prosperitas stabiferre polcrit ulilitalcm. Elenim qui exspcclal paulis : alque oplimo quidem jure : Dcus cniiu illuin
pertatcm , in diviliis non exlollilur , r.on niollescit,
undique vallaverat. Sed poslca illa omnia recesseruni,
non diflluit, raon concupiscit alicna : nam ex?pcclamoxque innumerne tempeslales immigrarunt in domuin
tionis metus pxdagogi cujusdatn vicc cobibet ejus
iilius, omnes, inquam, sibi vicissim succedentcs ac
menlem, ncc paiilur mala) avarilia? gerinina subuasci,
p c r p c l u a 3 et ingenles. Siquidem universae facullales
lum <a'melu conlrariorum veluti falce quadam proilli siinul ereptx sunl : f.imuli liberique pracmatura
liibcl rrcsccre amputalque.
violentaque morle oppressi sunt, ad mensam et ipso
4. Ezspectalio tnslium, ea cum advenerinl, miligat. in convivio maclaii, non quidem securi aut gladio
scd a malo spirilu, qui domum concussit. Tum uxor
lloc igilur uiium esl e niaximis bonis qux* lucrifain illtim annabaiur, suasque macbinas admovil jucies : ahcrum aulcm non est islo minus, videlicet ut
sto; famuli porro el amici, parlim exspuerunt in
si accesseril paupcrias, non expavescas. Prasvcrlal
ergo trislis exspeclalio, ncquando veniat ipsa tri- faciein ejus, quemadmodum ail ipse, Non peperceruul
9

sliuni cxpcrientia : ob boc enim vcnil expcricnlia,

qood non adsit exspectalio; quod si illa correxissct
boniiiiem, bac non eral opus admodum. llujiis rei
icstis Jonas Ninivilis pntdicens interitum {Jonasc.
5) : siquidcm illi dum cxspcclanl quod propbeutpru:dixeral, eis inuninere calamitalcm insanabtlcm, exspedatiooe malorum vcnliirorutii fregerunl iram nuniinis; contra Judai non credcntes prophetai prwditcnii Jerosolymoriim excidium, acerba perpessi simt.

fuciem meam conspuere (Job 50. 40) : partim irnierunt

in cum, ct ex domo ejectus est, ac defnceps in sierquilinio vilam egir, ac verniiuin foules scatebanl,
undique sanguine el sanie diffluebat ille preiiosus
adamas; el accepta tesla abstergebat saniem, ipse
sibi factus carnifex : dolor dolorem excipiebat, ci
crucialus intolerabiles, el nox die molestior, el dics
nocte lerribilior, sicul ipscdicit: Cum obdormiero, dko,
quando erit dies ? cum turgo, rursum dico, quando erH

Sapiens enim meluen$ declinuvit mqlum; insipiens fi- vespcra? plenus dvlore sumavespcra usque ad dtluculnm
diuia tua confnnditur (Prov. 44. 40). Qui cxspcclat

paupcrtalem, dum vcrsatur in diviliis, baud facile fict

paupcr : nam quod ab cxspeclalionc lucrari nolnisli,
id ab ipsa experienlia puicbrc disccs. Proinde cum
in divitiis c s , exspecla paupcrlalem : cuni in afflueulia exspecta famem : cum in gloria , exspccla ignomimam: cum in saniiale vivis, cxspecla roorbum. Astiduc perpeude rerum humanarum naturam, qua? nihilo nielius babel, quam amniuni dcfluxus , c l fumo
iii aerem evancscenic fugacior esl, et umbra prx-lercarreDte iiianior. ln bis si pbilosopbalus fuoris, nec
f

(Job 7. 4). Omnia prxcipilia, oiunia scopuli, nec e*t

iillus qui consoletur, qui insullent iunuineri; allamen
in tanla lempcsiatc, lanlisqiic fluctibus adeo inlolerandis, constilit adversus omnia gcneroso animo et
inconcussus; in causa fuii id quod dicebain : nimirum quia cum divcs csset, exspeclabal egeslnlem :
cum sanus essel, cxspeclabal aigroiauoncm ; cum
lol Hberorum essct patcr, subilam orbitalem. Aiquc
hunc limorem seinper apud se susiepit, c l banc anxielatem semper apud sc a i u i i , intclligeus renini
bumanarum naiuram, momcnianeamque volubiliia-

S. JOANMS CIIRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

419

tein ncgoliorum considcrans. Eoque dixil : Timor

reposui aurum forlitudinemrneam,si fiduciam habui in

lapidibus preliosis, si ad iimumerabilia posui mnuu:n

quem ttmebam, evenit mihi: el periculum quod metue-

bam, occurrit mihi (Job 3. 25). Scniper cniin cogha- meam (Job 31. 24. 25). Quid ais, bomo? Non delctionc spectabal ad illum limorem, opcriens eum, clalus es diviliis affluenlibus libi ? Nequaquani, tu sperans exspcctansque; idco cum advenisset, non quil. Quid ila ? Quoniani videbam illaruni insiabilcin
pcrlurbavit illuro : Neque pacem habui, inquit, neque fluxamque naturam, vidcbam poasessionejn batid duquieii, sed mihivenil \ra (Job 3. 26). Non dixit, Non

pacem habeo, neque quicsco, prxsenli lemporc: s$d,

Non quievi, prauteiilo lcmpore. Etiamsi enim rcrum
prosperilas arroganliam suadcbat, scd exipcclalio
Iristium non sinebal mc quiesccre. Quamquam affluentia vebeinenter bonabatur ad delicias, sed asperilas coruin qux exspeclabanlur, profligabatsecuritalem : ol liccl prascns felicilas cogcrci frui rebus ,
tamen fulurorum sollicitudo voluplaiem .interrupil.
Ideoquc qiioniam pnrincditans in aniniosuo boccventnra prospcxeral rcbus Ixlis, baec cerlamina poslcaquam accidcrunt furliler el animose perlulit, utpoie
jam olim ad illa exercitalus : c l qtioniam ea exspccialione jam ceperat, non esl perlurbaius cuui ccrnerct
ilta adessc. Quod aulem nc Luni quidcm cum adcssent
lanta, vebcmentcr illis adbxseril, audi quid d i c a l :

rabilem. Al video quident, inquil, solem orienlem ac

deficientem, lunam vero inlereunlem : non enim pcnes

ipsos est (lb. v. 26). Quod aulem dicit, lalc cst. Si

siellas qux sunt in cxlis pcrpeluoque luccnt, rccipiunt nonnullam mulaiionem, sol nempe dcficicns, ct
luna inieriens, an nim exlrema> dcmenlia? sit, tcrreua
pro stabilibus iixisquc ducere? Eoque ncc prascniibus magnopere dcleclabatur, ncc discedenlibus*vebemcnlcr coiilrislatus esl : quoniam probe noverat
earum rcrum naluram. Hxc nos audicnlcs, carissimi,
neque pauperOle dejiciamur, nequc divitiis inlumescamus ; scd in rerum permutalione animum imtnulabilem reiinentes, pbilosopbiae fruclum mclamus, ut
ei bic voluplale perfruamur, ct futura asseqtiamur
bona; qux conlingal nobis omnibiis adipisci, gralia
c l bonilalc Domini noslri Jcsu Cbristi.

Si delectalus $um cum mihi multw afflucrcnl dhitice,

MONTTUM

IIxc opuscula Lalinc tanlum babemus; Graeca enhn vcl prorsus amissa sunt, vel laienl alicubi. G e r mana aulem csse. itun rerum ncgoliortimquc de quibus agilur series, turn slylus ipso suadcl. Gcnuinn
ileni esse falcnlur docti viri omnes, uno excepto nupcro, qui, ul obscrvat Tillemonliiis, p . 586, esse geiiuina negavil, et tamcn poslea, dictorum immemor, inler reccnsuit : id vero consrcutns e s u ut
non magis negantem quam asscrentem curemus.
Homilia

prior

a Chrysostomo

habila

fuit postridie quam illc ex Asia Constanlinopolin redierat. Iter a n -

lem in Asiam susceperat, ut EpbcsinxEcclcsix liles componeret,simoniacosquc episcopos delurbaret, quod

ctiam

praBstiium

cst; absens

autcm

per dies plusquarti ccnlum, ul

po))ii!o se summopcre amanti reliquerat. Id vcro

celcbraturus reverterelur : quod

tamen

saltem

ipso

iuiiio ait, magnum s\ii dcsidcriiiui

optabant Constantinopolitai)i, ul Pascba secum

consequi non poliicninl; post Pascba rcversus consolalur ipsos

dicitque quolidic cclebrari posse : Nam Pascba celebramus, inquil, quoticscunque corpus ct
Clirisli pcrcipicntes mortcm Domini annnntiamus. Per tolam

bomiliam plcbi

sanguinmn

gralulatur bonura scrvalum

ordiucm, fidetn caritatemquc, ct in sui prxsentia et se absenlo cxbibilam.

Oratiuncula sequcns a Gbrysoslomo bac occasione babiia fuit. Secrianus, Gabalorum cpiscopus, q u i

419

CLM SATIRMNUS AURELIANUS, ETC-

420

, . \

. , ;

, -

; ,
. ; " [4I0J
\ , .

,
, \

\,

, , ', ,
.
, *
. \
, '
* \
, '
. * \
, \
, ,
,
. "
, *

,

\, ,

'

, *
, , , ,

, ; , ,
. \
, \, ,
'
,
,
,
;
, \
.

Reg. ct Bibl. ... .

TRIA SEQUENTIA OPUSCULA.

Conslanlinopoli luncagebat, el simulalisobsequiis sancli prsesulis amicitiam sibi conciliaverat, aclrequeuter condonem ad populum babebat, absentis et in Asiam profecii Clirysostomi occasione captau, populum sibi devincire, ejusque, ut putatur, studia a Chrysosiomo averlere saiagebat: qua de re roonitus a
Serapione Cbryso&tomus, cum ex Asia rediit, u l vidit populura sibi gralolanlem, laelitiaque plenuro, rem
iwn muUum curasse videlur. Sed cum subindc Severianus in Serapinnem indignalus, impietate plena
verba protulissel, tumuUuanie et in iram concilalo populo, Constantinopoli pulsus est. Deinde curanic
Eudoxia Augtuia ipsoque fmperatore revocaius et a Chrysostomo, g r e iicet, admissus esl. Sed quia iridignatus populus nonnisi pastoris sui monitis couceplam in Severianam iram scdarc potcrat, bac oratiuocula Cbrysoslomus exasperatos animos mitigavit, et ad Severianum admiitenduro deduxit.
Terttam oratiunculam insequenie die Severianus ipse habuit, ubi de conciliata pace pupulo gratulatur;
quam i l l * pacem curanie communi patre, sic ille, parlam aummis commendat laudibus. Haec carptim
tangimos, quia si rci gestae historiam cum iis oinnibus qiue tuoc contigere minutattm

persequeremur,

foret boc argumentum subsequendbus opuecnlis longius. Ha?c vero praelidia fuerunt ejus tumultus qim
vexalus Clirysostomus ct in exsilium actus et.

PATROL. G R . Lll.

S . JOANNJS CBRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

DE REGRESSU SAWCTI JOAIYIYIS

E X ASIA C O W S T A K T I H O F O L m ( ) .

ftloscsroagnosUle Dei famulus, caput prophctarum,

maris viator, aeris agilalor, mensae apparator, q n i a
genitrice projecUis est, et ab impugnalrice salvatus
(gcouit qaidem eum maler, abstalit autem eum jEgyptu , et enutrivii), et qui in iEgypto nulriebatur, in
ca4i$ conTersabaiur : qui lantum ac tale statuit iropoeom isle talis ac lantos vir qoi qaadraginla diet
rcliqoerat populum, inveoit eom idola fabricanlem
et seditiones c o m m o T e n l e m . Ego autera non quadraginla dies tantum, sed ei quinquagtnia et centoro, el
amplios, et inveni vos Ixlanles, et philosopbantes, e i
in Dei limore perseverantes. Namquid ego Mo&e aitlor sum? Absit: hoc enim dicere exlremae dementke
est. Sed quia populus iste illo populo subUmior, propterea et ille de monle descendens increpabat Aaron
ob seditionem populi, et irasccns inyehebalur in eom,
cur acquieverit volunlati eorom. Ego anlem adyenieus
praeconia veslra et coronas contexam. Ubi enim praeyaricatio , ibi reatus subsequalur necesse e s l , et objurgatio; ubi aotem correctio, ibi laudes et praeconia
et coronae: ideoque etsi ampliori terapore demoraios
som foras, non me ptcnitet, q a i a conGdebam de Testrae
cariutis afleclu , et integrilale fidei: sciebam enim
uxorem roibi desponsatam castitaie esse munitam,
sicut in sxculari conjugio assolet erenire. Elenim vir
qnando impudicam uxorem habcre se novil, nec prospicere ei de domo permiilit: qui elsi peregrinari
aliquando coaclus fuerit, cogitar eito reverti, qaasi
quodaro suspicionis aculeo slimalatus; qui autem sobriam et castam babet, foras secorus moratur, sufBcieoles pro curatorum munimine raores relinquens
u x o r i s . Hoc ego et Moses passi sumus. Ille quidem ,
qnia inemendabilem synagogam babebat uxorem, reliqutt e a r a , e l fornicaia est, et compellit eum Deus

m i b i ex visione veslra gaodium ctunolaiam? Eliaeob

qaidem UDum filiam rideos Joseph, gaudebat senex,
e l recreabatar spirila : ego autem non Josepb,
scd omnes T O S illi similes video et gaudeo, quia paradisum roeam reeepi illo Paradiso meliorem : eiibi
qaidem serpens e n t insidiaos, bic aotem Christus
mysleria celebrans : ibi Heva erat s e d o e e n s , bicaolem est coronaos Ecclesia : ibi Adam seducebatur,
hic aotein populus adbaerei Deo: ibi arbores di?ersa?,
bicautem donaliones wix : in Paradiso arboresmarc e s c e o l e s , i n ecclesia arbores fnicaficamieft: io illo
Paradiso Dimmquodqiie geoos semeniis i o s n o perseverat stalu, in isio vero paradiso si inTeuero labniscaoi, T i l e m uberem efflciam : si inventro oleasiruro,
e r a m oliTam efliciara: talis eleoim est lerrse islius
n a t o r a . Propier hxc gaudeo, pneiermiuo satisfaction e m : qoomodo Tero T O S abdaxit tanti lemporis longitado, suscipile salisfaciionera meam , carissimi. Si
servum alicubi dirigatis non reTerlenlein , cxigiiis
causas ubi moralus sit, ubi tantum expenderit temporis : et ego serrus sum veslrae c a r i i a t i s : emisiis enim
m c , non pecuniam coDflcientes, sed caritatem osiendenles. Gaudeo quippe lali servitio mancipatus, nec
uroquam hoc famulaiu oplo me solvi: elenim isbid
serviliura uiihi l i b e r U t e elegantius: i s l u d servilium
in illad tribanal beatum c o l l o c a v k mihi sedem : isiad
aenritium non est necessilaiis,sed volunUlis.Quis enim
non libentissime serviat dileciioni veslne , taro eleganUssimis aroatoribus ? Quod etsi iapideam baberem
aniraam, oera fecissetis molliorem.Quid dicam desiderio veslro, et favori, quem besleroa osteodistis die (),
quomodo voces v e s t r x c u m gaudio cx\um penetraninl? Ipsom sanctificanies aerem, civiutem fecistis
Ecclesiara: honorabar ego, et Deus glorificabaiur:
dicens : Exsurge, descende : impie enim fecil populusliacretici confundebantur, Ecclesia vero coronabalur :
tuu$ (Exod. 32. 7). Scd ego ntillam hujosiuodi jussio- quia magna laeuua est m a i r i , cmn exsultant fllii: ei
nero accepi. Et cum paululum mibi inflrmiias corpogrande gaudiom pastori , cum exsuliant agoi gregis.
ris accidisset, non me inquietavil veslra absenlia, scd
Veni ad gaudia virlutura veslrarum, audivi quia cum
securus de vobis xgroiaiioais meae exspeclavi medebaereticis coHucltli e s t i s , et quia inique egentnt in
lam. Non eium oput habent tani medico, ted qui male
baplismo, redarguistis. Numquid incassum diccbani
habent ( Malth. 9.12). Nam et si lardavi parumper a quoniam casia uxor absente viro rcpellil adulteros,
vobis, non h o c ad detrimenlum vestri, sed ad divitias
absentc pastorc abigil lupos, sine gubeniaiore nauUc
puto proflcere yeetras: quae enim per me, imo magis
salvaverunl navem, sine dtice raililes victoriam reporpcr graiiam Dei correcta sunl, vestra corona est, velaverunl, sine dociore discipuli profecerunt, sine paeter profectus est. E i ideo gaudeo et tripudio, et tanitre filii roborati sunl ? Imo magis non sine p a l r e : vcquam volitare me credo , et gaudii bujus magmiodisler enim profecius meum gaudium, vestra gloriGcaiio
nem effari non q u e o . Quid ergo faciam? quomodo
mea corona cst. Sed desiderabamus, inquilis, tecum
ittdicabo exsultalionem menlis meae ? In lestimonium
facere Pascha. Satisfaciodileclioni veslne, quippecum
*/oco conscieotiam yestram, quoniam yideoexadYenlu jam iracundiam veslro dissolveriUs aspectu. Nam si
n i e o gaudio esse repletam : quod gaudiura, oorona ct
pater prodigum suscipiens (ilium slalira reconciliavil.
l . i u s mca esl. Si enim mea unius viri presenlia lanneque poenas exigil ab c o , acd illico amplexus est:
lam plebem tali replevil voluptatc : quanlum pulaiis
mullo magis filii patrero suscipienles. Sed lameu
(aj Aono
401.
() Poitridie quara redierat, banc oralionero habuit.
y

425

RECIPIENDO SEVERIANO.

424

revereus sum , cum quibus pelagum tranefrelavi, el

adjulus vestris oraiiontbusfeliciter navigayi: nec eniin
navim cilra yos ingressus sum , nec exivi cilra y o ,
non in cmtale cilra vos, aut in ecclesia sine vobis,
sed avulsus quidem eram corpore, connexus autom
carilale. Yidebam namque Ecclesiam vcsiram , et in
pclago, et in exsullatione gaudcbam. Tale enini quid
signiOcat cariias , q u a 2 nescil angustari: inlrabam in
ecclesiam, adstabam a l l a r i , oraliones oflcrebam , et
dicebam : Domine , conserva Ecclesiani quaro uiibi
Inquit, manducaverills panem itlum , et hunc biberitis Iradidisti. Ego quidem corpore absens sum, aed lua
eaiicem, mortem Domini annunliabitis (1. Cor. 11. 26). misericordia pra3sens est, qnx me illuc perduxit, et
plus quam merebar concessit. Et quia ampliflcavit,
Aiinuniiamas namque hodie morlem Chrisli. Sed (unc
muhiludo teslalur prxsenlium. Florerc \\deo yineam,
qiiidem festivitas : el hodie festivitas. Ubi enim cariel nusquam spinae , neque senlium ulla vcstigia : extas gaudet, ibi esi festiviias : et ubi recepi Ixlanles
sullant oves, el nusquam lupus. Quod si eliam aUcubt
fitios, maximam celebro festivitatem. Elenim et illa
repertus fuerit, demulalur, et fit ovis. Tanta eniin
festiyiias caritas est. Sic enim, inquil apostolus, Deus
dilexii mundum, ut FUium suum untgenilutn daret pro veslra est fides et caritas, ut aemulatione yestra ca*ieros provocetis. Ipse Dominus vos conservavit, et ipse
eo (Joan. 3.16). Sed mnlli, inquhint, te absentc bame reduxit,et in infirmiiale positus oralionum vearnptizali sunt. Et qoid (um ? Nibil roinus habct graiia ,
rum sensi auxilium, quas mibi quolidie in suflragiiim
non claudicat doimra Det; prasente me bapiizati non
tttitt, sed prasente Christo sunt baplizati. Numquid postulo. Peregrinalio ineacoronayil cWitaiemvcstrani.
E l quia diligebali* ex inilio , nunc omnibus manifehomo esi qni bapiizat? Horao dextcram porrigit, sed
sium esl. Sic enim me absentem, lamquam prasciu
Deus manura gubernat. Noli de gratia dubitare, caristem babuistis. Naro in Asia cum essem ad corrigendas
ftioic, quia donum Dei esi. Altende diltgenler qua* dictmiar, si forle aliqua de causa sacra (a) explicanda Ecclesias, hinc illo venientes nuntiabaut nobis, diccntes: Inflammasii civitatem. Et ceric caritas temporc
est, cuira obluleris preces, et subscriplam acceperis
solct marcescere, vestra autemdileclio quotidie a u g M c n m , non requiris quali calamo subscripserit rex,
mentabatur. E l quem i t a abseniem diligebatis, prxiieqve in quali charta, neque quali, quove airamento,
scntem credo quod melius amelis. Iste meus tbesaused unom soJumniodo quaeris, si rex subscripserit:
rus, h x sunt m e a 3 divilia?. Et idco vestras orationcs
c et in beptismo, charta, conscienlia est: calamus,
requiro. Oraliones veslraa niunis mibi ct munimen
lingoa eacerdolis: manus , gralia esl Spiritus sancti.
sunt. Npli dicere, Ego langnidas sum, quoroodo potero
Stre ergo per me, sive per illum qni ofllcio fungitur
pro sacerdole orare? Audi Scripturaro dicentem : Oroeacerdolis, ipsa manus scribit, nos miuistri sumus ,
5). E l ecclesiastica
non aoctores. ElPaulus minisler esl: Sie enim, inquit, tio aulem fiebat (.
mstiniet nos homo tamquam minislros Chrhii, et ttii- oratio solvit vincula Pelri, el Pauli dilalayit praedicapetuatore* mysteriorum Dei (1. Cor. 4 . 1 ) . Qmd enim iionis fiduciam. Oratio caminum iguis exstinxil, oralio
conclusit ora leonuro , oratio sedhionem compescuit,
kabet, quod non accepisii (Ib. 9. 7). Si qtijd habeo ,
aecept: si autem accepi, non meum, sed ejus qui dedit oraiio paradisum aperuit, oratio c x l i cardines reserav i i , oraiio sterilem fecundavil, oraiio Cornelii caelos
donum esl. Noli ergo dubilare, carissimc : gratia enim
peneiravij, oratio publicanum juslificavit. Tale a vobis
Dei perfecla eel. Locus non prohibet, sive bic bapiizeris, sivein navi, sjve in iliaere. Pbilippus bapliiavit munimen requiro, talem graliam poslulo: et Deos
glori& suscipiens oraliones veslras, dei mibi iu aperiii ?ia, Paulus in vincuJis, Christus in crnce lalronem
lione oris niei 6erraonem, quo possim credilum mihi
x vulnere, el slalim paradisi meruil jamiam reserare.
populum iostruere ad saluleni per Chrislum Domjnum
Propler hxc gaudeo el exeullo, el oralionts ye&tras
nosirum, cum quo est Deo Patri cum Spiritu saaexigo, cum quibus ad Asiam perrexi, cum quibas
cio bouor, gloria el potestas io sxcula sxculoruto.
() S f c vocabttur i m p e r i a l e d i p l o m a : q u a d e re v i d e
Amcn.
otniinque O r o g i i g l o e s a r i u m ia ?oce, sacra, et,&s|. uic
r e g e m iotelligo l o i p c r a l o r e m .

c i ad hoc respondeo : Pasdia mecum in volis facere

babebatis, nemo prohibet hodie vos mecatn facere
Pascha : sed forsilan dicetis, Numquid duo Pascha
faclnri sumus? Non, sed unum, et Ipsum mulltpliciter.
Sicut enim semper sol exoritur, el non dicimus multoe sotea, sed est sol quoiidie oriens : sic ct Pascha
tempcr consummalur, et cum semper celebretur,
unum esl solemnilatis nostra. Judnporum similes non
stituas, non servimus loco , iiec subdiii sumus necessilali temporis, dominica vocefirmati.Quotietcumque,

DE RECIPIENDO SEVEl\IANO.
Sieuti eapili corpus coba?rerc necessarium cst, ita
Gteelestam sacerdoii, el principi populum : uique virgoka radicibus, el fonlibue fluvii, UaetAlii patri et
xnagisiro discipuli. Hxc autem non superfluo ad carHftteei vctiram praalali samus : sed quoniam diccnda
roibi aonl qoardaro aptid vot, at nemo lurbetur, ncque
Mnnoit4 notiro aliqua orialur ioterrtiptio, sed at
(

obedlentia discipuloruni crescat tn vobis, ti quantam

affecium patri deferalis, appareat. Adornaie me, filH,
et imponite mibi obedientiae vestrae coronam, focito
me apud omnes beatum judieari, ct doctrinam meam
magnificaie per obedieniiam yestram secundum apostoli monila, dicenlis: Obedite prapositis vestrU, et
oblemperate eis ; quia ipsi pervigilant pro vobit, quaii

41*

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

pro atdmabui vntrit raiionem reddituri (Bebr. 43.47). iranquillissimum fidelibus collocavit, qnam reptopi-

tiationcm ad Deum dedit, qaam delictoruin absolulionem concessil: pro hac ergo legatus ad TOS mfesut
sum. Noliie mibi inciiiere pudorein, noliie legaiionem
meam focdare, acquiescite mihi, quaeso vos. HuUa
dudum trislia gesta sunt in Ecclesia, Dcum conOteor,
sed iioti laodo perturbaiiones, sediliones non amplector. Sed omitlamus jam haec; desiniie, conquiesciie,
cobibete animo, refrenale iracundiam : sufflcil jam
anbnam $uam ponit pro ovibu$ tui$ (Joan. 40. 41 ). quod laboravil Ecclesia, finis sit, desinat turbalio :
Sed et voe eadem facite pro nobie : siniili namque boc enim el Deo placitum, et piissimo principi acerga nos devincti esiis afleclu. Nam ct Paulum audiie ceptum est. Oportet enira et regibus obedire, maxiquid dicit. Salutate, inquit, Priscillam et Aquilam, me cum ct ipst obtemperent ecclesiasticis legibus.
adjutoret meos in Chriito, qui pro anima mea $ua$ cer- Dicit enim aposlolus : Principibm etpote$tatibu$ subdiiie$lote (Tit. 3.1 ). Quantomagisreligiosoprincipt,
vica posuaunt ( Rom. 16.3. 4 ) . Sicut enim pulchrum
est pastorem pro ovibus immolari: ita rursum pulchrum et pro Ecclesia laboranti ? Si ergo praparavi animos
yeslros ad suscipiendam legationem meam, recipile
est el oves a paslore nec morle sejungi. Gum enitn
fratrem noslrum Severianum episcopum. Habeo grainseparabiles fuerinl ab e o , lupum diabolum non
ihnebunt. Murus eniin caritatis flrmior esi adamante; tiam quod sermonem meum laudibus prosequuti esiis.
Et frater eum adjuvatur fralre, eril iicul civilas m- Dedistis mihi fructus obedienliae; nunc me semen
nita etfirma(Prov. 18. 19). Haec autero praemitio, ut bonum gratulor seminasse. Ecce enira statim frumenii
cum omni affectu, quae dicimus, audiaus, neque a l i - manipulos colligara. Retribuat vobis Dominus pra>
quis veetrum incipiai perlurbari. Loquimur rem,
mium benignitalis, et obedienliae mercedem. Nunc
quam dignum est in ecclcsia loqui, et quant diguum
enim vcram hostiam pacie oblulistis Deo, quia nemo
eai libenter audiri. Pro pace loquimur ad vos. Et quid
turbatus est audito hoc nomine, sed cumcaritate
ila conveniens, quam sacerdolem Dei pacera populo
suscipiiis ; simul ul sermone loquuii samus, ouinem
,persuadere ? Conlradiclio nulla est, ubi et legaiio
ex animo fugaslis iracundiam. Suscipite ergo eum
sancta et legalus accepius cst. Pro pace loquimur, pro pleno pectore, apertis ma ibas. Si qaid (risie geslum
qua Filius Dei descendit ad lerras, u i paciflcarel per est, omiltite ; quia ubi lempus pacis, recordatio dissanguinem non solum qnae in terra sunt, sed el q u a 3
scnsionis nulla est, ul sit gaadium io caelo, gaudium
In caelis, et lerrena caeleslibus sociaret. Pro pa< e lo- in lerra, laetitia et exeullalio spiritualis in Ecclesia
quiuiur, pro qua Filius Dei passus est, propler quam
Dei. Et oremus de reliquo, ut paciflcam Deus cusio*
crucifixus esi et sepultus, quam nobis pro omni be- dire dignetur Ecclesiain, pacem flxam et perpetuam
redilatis censu reliquit, e\ velut murum Ecclesiae
dare, in Chrislo Jesu Domino nostro, cum quo esi
dedit, quam scutum adversum diabolum posuit, quam
gloria DeoPatri, uua cum Spiriiu sanclo, in saecula
gladiuiu adversum daemones dedit, quam porlum
s$culorum. Ameu.
llaec ergo premoneo, ne quis superbiat tn commonilionem noetram. Paler enim sura, e l necesse esi
me Cliis consilium saadcre: quod enim in carnalibus
patribus natura carnis, hoc in nobis gratia Spiritus
agit. Paier sum, el pater nimis super filios tremens,
i u ut sanguinem ineum pro vobis iundcre paratus
sim. Ec in boc non est mihi grada. Aposlolica enim
lex est, ei Domini preceptum dicenlis : Ptutor bonus

SERMO IPSIUS SEVERIANl DE PACE,

CUK SUSCBPTUS ES3BT BEATO JOANNE, EPISGOPO COPfSTANTllfOPOLITII.
caBlum splendor solis, ita Ecclesiam fuigor pacisilln advenlu Domini ct Salvaloris noslri alque in
pncseniia ejus corporali, angeli ducentes choros lurainat. 0 q u a m desiderabile nomen pacis, q u a m
caelestes evangelizabant pastoribus, dicentes : A n - reltgionis Chrislianae slabile fundamenluin , et allaris
dominici casleslis armatura! Et quid possumus de
nuntiamtu vobti hodie gaudium magnum quod erit omni
pace proloqui ? Pax nomen est ipsius Ghrisd, sicul
populo (Ltic. 2. 10). Ab ipsis enim sanclis angelis
dicit et apostolus : Quia Chrittu$ pax nostra, qui
etiam inutuati uos vocem , annunliamus vobis hodie
fecit utraque unum (Ephe$. 2.14 ), qux nequaquam
gaudium magnum. Hodie enhn Sn pace Ecclesia est,
fide, sed invidia diaboli dissidebant. Verum sicut
et haerelici i n i r a . Hodie Ecclesiae navis i n portu e s t ,
et bacreticorum furor jactalur influclibus.Hodie pasto- procedenie rege el plateae mundantur, et lota civiias
ree Ecclesias in securitatc, el hxretici iu perturbaiio- diversis floribus ei oraaiibus coronaiur, ut nihil &it
ne sunt. Hodie oves Domini in t u i o , et lupi i n s a quod minus dignum vultui regis appareat: ita et
niont. liodie vinea Domini in abundantia, el operarii nunc procedente Ghristo, Rege p a c i s , omne quod
iaiqoilatis in egentia. Hodie populus Chrisli exaltalus
iriste e s l , auferalur e roedio, el illucescenle vcriiale
, e i inimici yeritalis bumiliati srant. Hodie Chri- fugelur mendacium : fugiat diecordia resplendo*
stus in laUitia , ct diabolue in luclu. Hodie angeli ia
scente concordia. E t sicui frequenler fieri vidinius
exsullalione, et daejnoues in confusione. Et qoid opus
ubi regum vel fralrum tabulae pingunlur , u l in utritesl multa dicere ? Hodie Chrislus, qoi est Rex pacis ,
que unanimitatis declarentur insignia , artifex pklo
c.wm sua pace procedens, fugavil omne dissidium , femineo habitu post lergam olriusque, concordiam
tftefeosJoMs depulil, (Uscordiara p^riurbavit. Et sicut
slaluit, bracbiis ruiis ulruroqua complectenlem i n y

427

429
DE RECIP. S E Y E R . ET SERMO IPSIUS SEVERIANl DE P A C E .
lum , laudant eam cxlesles angeli, el didunt: Gloria

dicans quod bi qui videnlur corporibus separati, sentcntiis et volunute convenianl: iia nunc pax Domini
media asslstens, c l uiruinque nosirum gremio p i l pante conneclens , discreta corpora in unum convenire aniroam, ulnis jungenlibus docet. In qua sine
dubio complelur sermo propheticus, qui ait : Et

in exceUis Deo et in terra pax hominibui bonos vo/unv

tati$ (Luc. 2.14 ). Yides quomodo cxlesies omncs

el lerresires invicem sibi monera pacis emiuuiu?
Ctelestes angeli pacem terris annuntiant, sancli b\
terris Cbristura, qui esi pax noslra collaudant in
erii ccnsitium paci/icum inter ulrotque (Zach. 6. 13). caelestibus posiium, et myslicis cboris acclamant,
OiQnna in exceUh (Malth. 21. 9). Dicamusergo o%
E i beslerno quidcm die patcr nosicr communis evannos, Gloria in altissimit Deo, qui humiliavit diabogelico pacem sermone prafatas est: bodie vero nos
lum , el exaltavit Christum stmm. Gloria in altiuimit
verba pacis exponamus. Ipse nos heri resupinis maDeo, qui discordiara fugat, et pacem staluit. Diro
nibus in vcrbo pacis exccpit et nos hodie dilatalo
cnim vobis ariem diaboli, cujus neque vos asluliam
peclore, ulnisque palentibus ad Doroinum cum rauignoralis. Yidit satanas firmilatem fidei, sUbililalcm
neribus pacis occurraroas. Jam bella destructa sunt,
in
ea pietate dogmaium septajn, vidii el operum bopulcbriludo pacis obliuuiL Nunc iii luctu est diabonorum fruclibus abundanlem : et ideo pro his omnilua, el in lamentalione omnis dxmonum torma; nunc
bus ad insaniam venit, et rabie furoris exarsit, ui
i n caelesiibus laelilia , et in angclis exftultalio, quibus
scinderet amiciliam et evellerel caritaiem, ut disapetialis familiaris pax. Hoc enim etiam cxleslcs adrumperet pacem : sed pax Domini semper l i t nobifimraniur rirlutes opue, quas fotis ejus habel peren cum, in Christo Jesu Domino nosiro, cum quo esl
n i s , ex qno etiam terrena baec noslra gutiis qaibusDeo Patri et Spirilui sancto gloria iu saecula fwecuiadam exinde sliilanlibus irrorantur. Et ideo eiiamsi
ram. Amen.
in terris pax , laudis ejus splendor rcduDdal in ca>
9

S. JOANiNJS CIIRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

MOtflTUM IN SEQUENTKM CHRYSOSTOMI ORATIONEM

In postrema Morelli Editione ad calcem Tomi quarti edita fait Oratio Chrysostomi antequam iret in
exsilium, ad popolum babita, ex Vita Chrysostomi per Georgium Alexandrinum excerpta, quae, quod
spectal ad dimidiara priorem parlem ad haec usque verba, ' 6 , i n digna Chrysostomo videiur : et lalis a viris doctis habetur, paucioribus aliis reclamanlibus. In bac cerle
prima parte, meo quidem judicio, occarrit nibil quod eo adigat, ut alium quam Chrysoetomura quserarous
auctorem. Posteriorem vero pariem, salebris plenam, inlricatam, quae saq>e vix, ac ne vix quidera intelligi potest, saltem ut exstai hodie, Cbrysostomo abjudicandam censemug. Nara slylas abborrct a priori
orationis parte. Si quid vero enunliatur, quod ad veram ejus exsilii bisloriam quadret, id cerie ita r e -

EJUSDEM
H O M I L I A E X S I L I U M .

1. Mulii fluctus instant gravesque procellac; sed

non limemus ne submergamur : nam in peira consistimus. Saeviat mare, peiraro dissolverc nequil:
msurgant fluclus , Jesu navigium demergere non possunt. Quid, quaeso, timeamus? Mortemne? Mihi

fectum veslrum. Ideo prasenlia commemoro, rogoque caritaicm vestram, u l Gduciam babeat. Nullus
quippe nos separare poterit; quod enim Deus conjiinx i t , homo separare nequii. Nam si de viro ac de moliere d i c i l : Propter hoc relinquet homo palrem $uum et

vivere Chrislui est, el mori lucrum (Philipp. 1. 21). An matrem tuam , et adhcerebil uxori suce, et erunt duo in
exsiliuro , dic mihi ? Domini est terra et plenitudo ejuscarnem unam (Gen. 2. 24) : quod ergo Deut conjun-

( P$ai. 23. 1 ) . An facuhatum publicationem ? Nihit

xit, homo non separel ( Matth. 19. 5. 6 ). Si nuptias

intulimus in mundum, certumque est nos nihil hine

non poies dirimere, quanto minus Ecclesiam Dei

potes dissolvere ? Scd eam oppugnas, cum nibil poasis laedere eam quem impeiis. Yerum me rcddes
splendidiorem , tuamque vim mecnm puguando dcji-

e/ferre posse ( 1 . Tim. 6. 7 ) : lerribiliaque hujus

mundi mihi despectui sunt, et bona ejus risu digna.
Non pauperlaiem timeo, non divitias concupisco:
non mortera ractuo, nec vivere opto, nisi ad pro-

cies : Durum namque tibi e$t contra nimulum aculuin

SERMO ANTEQUAM IRET IN EXSILIUM.

427*

ANTEQUAM IRET IN EXSILIUM.

misso, ne quid ultra proferam, dicendi genere narratur, u l fas esse non videaiur id Gbrysoslomo ascrtbere. Cerle alium

qua3rendum

auctorem esse suadet velus interpretaiio, quam subjungimus, quseque

poslremam lotam partem tacuit. Ulam vero subjungendam pulavimus, quia quaedam complectitur, quae
in Greca serie non comparent. Eam se vidisse commemoral in Godicequodam montis Cassini Joan. M a billonius noster in Ilinere Italico p. 124, ubi Severiano Gabalorum, inquit ille,

ascribhur. Yerum Sevc-

riani numquam esse potuh, nec ad ejus historiam quadrare valet.

Tilmanni inlerprciationem, ulpole adornatam, rejeciraus, novamque paravimus.

[411-415]

rjiQY ^ Y T O Y

ESOPIAZ.

*.
, \
. ,
* ,
. , ; ; ,
. ' , ;

0 .
,
. \ \ !Arrl

,
; ,
. '
,

;
,

'

>:\ \ , \
. ,
* ,
, . \
, \

,

,
, .

Savilius legendura patat % . F o r t e m o UUS .

420

* \ \
, ' .
, . ,
. " , , . ,
.

; ,
; .
)\ ,

.
,
. * *0
,

430

S- JOANNIS CUUYSOSTOMl ARCIIIEP. COiNSTASTINOP.

; ,

,
.

'. , .
;
; , ,
; \ . ; ; \ .
; .
, . ,
, ,
; [44GJ
,

*
*> . ,
*
, .
. ,
. \ , ,
,
, ;
;
, ;
, , ,
. ,
. \
, , \
; ;
.
, ,
.
* , , . \
, ! .
*
, \ .
, \
. , \ ; ,
* ,
. ,
;
, "

; " ,
;
^; .
, ,

. ,
(. )
\ \ .
;

. ' ,
\ ; ' , , * \
. \
,
. \ , ,
' , \ , )*
. \ , \
* \ .
, .
, . " , .
*. \ .
,
\ . ' *
\ .
[417] '. "
* , \ ,
,
. , ' .
, ,
*
; \ ,
, , . , * \ fcv
.
(\ ,

), \ ,
.
, \ \ .
, ;
, ;
\ * ,
, , .
. ; \ , \
, \ \, \ ,
\ , , \ ,
\ .
;
,
.

; ,
\ , , , *
. , ; \,
, ,
*
,
. , , , \ ,
, .
1

* Legendum videtur , atque ita le^il vctus lnterpres.

h . Sic in nominativo dicerenl Graci hodicrni.
EMT.

429

SERMO ANTEQUAM IRET 1N EXSILIUM.

430
T i n c u l i s constrictus, non aderit? Ejus pignus liabcci:
num propriis sum viribus fretus? Scriplum ejus lenco.
llic mihi baculus: ha c mibi securitas: bic mibi portus tranquillus. Etsi conlurbetur orbis lotus, rescriptum leneo: cjus lileras lego : bic mihi murus, Iioc
prxsidium. Quas literas? Ego vobiscum sum omnibut

caicUrare (Act. 9 . 5 ) . Non oblundes siimulos , imo

sanguine pedcs inficies : quandoquidem fluctus non
petratn dissolvunt, sed ipsi in spumam abeunt. Nibil
Ecclesia poieniius, homo. Bellum sohe , ne robur
dissolvas luum; ne infcras cxlo bellam. Si bomini
bellum inferas , aut vinces , aul superabcris : si Ecclcsiam oppugncs , vincere nequis : omnibus quippe

dhbus usque ad consummationem sceculi (Matth. 28.

forlior esl Deus. An aamulamur Domsnum ? an forliores20). Christus mecum, quem timebo? Etsi fluctus ad-

illo sumut ( 1 . Cor. 10. 22)? Deus fixil et iirmavit,

quis concmere tenlaveril ? Non nosii viriulcm ejus.

versum me concitentur, etsi maria, elsi principuit

furor : mibi bxc omnia aranca sunt viliora. Ac nm
Respicit terram , el facit eam tremere ( Psal. 103. 32 ) : cariias me veslra delinuisscl, ne bodie quidem abnuissem alio proficisci. Sempcr enim dico, Domine,
jubet, ti qux conculiebanlur firma consistunt. Si
fiat volunlas tua ( Id. 6. 10 ) : non quod lalis el
coacussam urbem firmavit, quanlo magis Ecclesiam
firmare polerit ? Ecclesia est ipso cxlo forlior : Ccc talis, scd quod ln vis [ faciain ]. IIxc mibi lurris,
bxc mibi pelra immobilis : bic mibi baculus non
lum et terra tramibunt, verba aulem mea non transTacillans. Si id Deus vclit, fial. Si velil mc bic maibunl ( atth. 24. 35 ). Quoc vcrba ? Tu es Pelrus,
el super lianc meam pelram adificabo Ecclesiam meam, ncre, gralias babeo.Ubicumque voluerit.graiias refero.
ci portainferinonprwvalebunt adversus eam(ld. 16.18).

3. Ncmo vos conturbel : prccibus vacate. IIoc

cffecit diabolus, ut vestruni circa sopplicaiiones studium inlerciperet. Sed nibil profecil: imo vos diligentiores alacrioresque invcnitnus. Cras ad stipplicationem vobiscum pergam. Alque ubi sum ego, illic
et vos eslis; ubi vos eslis, illic et cgo : unum
corpus sumus, neque corpus a capiie, ncque caput a
corpore separaiur. Loco dissiti sumus, sed caritaie
jungimur, neque mors ipsa poierit abscindere. Etsi
enimcorpusmeum moriatur, vivet lamen anima, qux
Ccelum et terra Iransibunl, verba autem mea non tran$~
populi recordabilur. Vos mihi patrescsiis; qui possim
ibunt (Id. 24. 35 ). E l jure quidem : amabilior
vestnim oblivisci ? vos milii patres, vos raibi vita, vos
eiiim esl Ecclesia Deo, quain caclura ipsum. C x l i
mibi gloria. Si vos proficiatis, id mihi in gloriam
corpus non accepit, sed Ecclesia? carnem accepit; veriilur; ita ut vila mea ceu diviiix quxdam in vcpropter Ecclesiam cxlum, non propter CTlum Ecclestro reposita sit ibesauro. Paratus sum ad vitam sexsia. Nc vos conlurbenl ea, qua? acciderutit. Uanc mibi ceniies pro vobis effundendam, nec gratiam exbibeo,
graiiam praebeatis, immobilem fidem. Annon vidisiis sed debitum solvo. Nam Bonui pa$tor animam suam
Pelrum ambulanlem super aquas, paululum dubitan- dat pro ovibu$ (Joan. 10.11). Millies jugulent, lolies
ICID, in periculum submersionis vcnisse, non ob aqua- caput abscindant. Mors enim lalis mihi immortalitafu
rum impetuin, scd ob fidei infirmilatem? Num hu- esl argumentum: b x mihi insidix gccurilalis sunl
manis calculis huc accessimus? num bomo nos ad- occasio. Num ob divitias insidiis objectus sum, ut
duxit, ul bomo dejiciat? l l x c non ex arrogantia vcl
doleam? num ob peccata, ut lugeam?Id palinr ob
jactantia dico, absit, sed ut quod in vobis fluctuai vestnim amorem; quia nibil non ago, ut TOS in tuto
conslabiliam. Quoniam sedata erai civitas, Ecclesiam colloccmini; ut nemo alienus se iu ovile ingeral; ut
diabolus concutere voluil. sceleste et flagiiiosisillxsus grex maneat. Ccrlaminis argumentum mihi
sime! muros noo expugnasii, ct Ecclesiam te succossufflcit ad coronam. Quid enim paliar pro vobis? Vos
sorum speras? An muris Ecclesia conslal? ln multimibi cives, vos mihi paires, vos mibi fratrcs, T O S
tudine fidelium Ecclesia consislil. En quam firmae
filii, vos meinbra, vos corpus, vos mibi lux, imo bac
coluranx, non fcrro liga(x sed fide constriclx. Non luce suaviorcs. Quid enim tale mibi confert radius,
dico lantam niulliludinem igne vchenientiorera esse: quale vestra cariias? Raditis milii in prxsenli vila
sed nec, si unus tanium csset, superassee. Nosli
uiilis est, vestra aulem carilas coronam mihi nectii
quanlas tibi plagas inflixerint marlyres. Iogressa
iti futuro. H x c porro dico in aures vestras: quid ausxpe est puella tenera innupia : cera roollior eral,
tem est ad audiendum promptius auribus veslris?
sed peira solidior exsiiiit. Ejus lalera lancinabas, el Tot diebus vigilastie, nihilque T 0 8 infleclere potuit,
fidem non auferebas. Cessit carnis nalura, neque
non temporis diuturniias emollivit, nnn timores, non
concidil Odei virtus; consumebalur corpus, et virili- m i n x : ad orania sircnuos vos exhibtiislis. Et quid
ter agebat animus; absumebalur subslanlia, ei madico, vos exbibuisiis ? Qnod scmper optaveram, s x nebai pieias. Ne unam quidem mulierem superasti,
cularia despexistis, lerrx vale dixislis; a vinculis
tK tantum populam te superatunim confidis? Non
corporis vos expcdivislis, ad beatam illam pbilosoaudis Dominum dicentem : Ubi duo vel tre$ congregati phiam ccrtalim propcrastis. H x c milii corona sunl,
sunt in nomtne m#o illic $um in medio eorum (Maltli.bxc consolalio, hxcunclio, hxc viia, hxc immoria18 20)? Et ubi lam numcrosus populus carilaiis
l i l a t i s argumcnium.
2. Si non credis verbo, rebus crede. Quot tyranni
Ecclesiam opprimere lentaveruni? quot sarlagines ?
quot fornaces, ferarum denles, gladii aculi? nibilque
perfecerunt. Ubinam sunt bostes illi ? Silentio ct oblivioni traditi sunt. Ubinam Ecclesia ? Plus quam sol
spiendcscit. Qux illorum erant exstincla sunt, qune
ad illam speclaut sum immortalia. Si cum pauci erant
Cbrisliani, non vicli sunt, quando orbis totus pia religione plenus est, quomodo illos vincere possis?

32
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.
non
vicit
caput,
licet
acceperit.
Abscidit
capiit
p
e4 . (0) Scd vidco quosdam qui mibi auctores sunt,
lcudo, intquum desiderium p e r dlscam implevit.
ui iu doginalibue ineis insistam. Pleraque euini prospera i n coolrariam cedunl, qunniam i i , quibus vide- Vide, et mirare Dei yirlulein. Coarguit ioculpalus
homo, c a p i i e truncalus est; sed qui capite caesus, in
bar xelo pleuu esse, id improbilale sua egerunl ut
dexlera Cbrisli est, i l l a r a vero indeprecabile sappliconctdercm : qui ad libilum euum me deposuerunt,
ciuro excipit. Rursus ejus semen, spinosum gennen,
per v a r i a m rerum exilam me in lioc ceriamine vinquasrit et feslinat Sed Herodias Joannis caput expecunt: non miuabanlur, sed instabant. Jam tempos
tit, rursus saltaiionem inimus non pedibus, sed quaesi ca enarrare, quae ad meam calamiutem spectant.
leoi Maria olim firmam el iromotam. Rursus clamai
Lex esl, sed legislalor vincitur. Filii, pcr vesirara

4G1

cariiaiem, video conjuralionem ad bellum inferendum

paralam, Deumque conlumeliis affectum : video deJapstim agonem, et agonothelam moereniem: yideo
veritatis persuasionem emarcescere, el conspirationein supcrare. Mihi illi objiciunl: Comedisti ei bapiizasli. Si boc feci, anatbema sil mihi; ne numerer
Jnter episcopos; ue sim cum angelis; ne sim Deo
acceplus. Si vero comedi et bapiizavi, nihil inopportune feci (b). Ailende diligenier iis q u dico, neque
Anem dicendi faciam. Non me piget loqui, vobisque
tutum est si loquar. Sed ad proposilum redeamus.
Dicunt me comedisse et baptizasse. Deponant ergo
Pauluni, quod post coenam custodi carceris baptisma
contuleril (Acl. 16. 33). Ausim dicere, deponaot
ipsum Cbri&lum, quod posl coenam discipulis commuoionem largilus sit. Sed baec nobis congruenlia
niagnaque suot : haec l x l a pacis signa : haec populi
cncoinia. Mibi corona, vobis fructus. Sed scilis, fraires, qua de cauga velinl mc deponere. Quia lapeles
non expandi, nec serica vesiimenta indui, et quia
ipeorum ingluyiem non fovi. Floruerc aspidis felus,
adbuc reliclum esl Jezabelis seracn : verum adhuc
ctiam graiia cum Helia concertat. Age mihi in me
dium oiirabilem illura diviiemque viia? praconem,
Joannem dico pauperem, qui ne lucernam quidem
poseidebat; sed habebat Cbristum lampadem : cujus
caput expelivit Eva? comministra : qiue et sanctis
iinpediioento fuit, quse propbelas persequula eet, quae
dolose jejutiium praedicavit, qux parem cum vipera
nomonclaturaui obtinuil, neinpe saltationem, q u
prandio nondum absolulo sallavil(c). Non vilam coucupivit, non opum molem, non regni dignitalem, non
aliam quampiam facullalem; sed dic mibi, quajso,
quid desideravil? Capul bomiuis. Quid autem dico?
Non solum boininis, sed eliaro evangelisiae. Allamen

Joannes ac d i c i t : Non licet tibi uxorem habere fratrU

tui (Marc. 6. 18).

5. Sed quid dicam? Lacrymarum est presene tempus: omnia quippe ad ignominiam vergunt, e l omnia
tempus judicat. Aurum univcrsim gloriam parit. Sed
age ia niedium David dicenlem alque clamanlem :
Aurum affluat, nolite cor apponere (Psal. 61.11).

A l dic mihi, Quis ille eral, qui talem vocem prolulit?

Annon regni fastiginm occupabal? nonne i n regia p o testate impcrabat ? Sed non ad rapinam respiciebat,
uon ad pietalis deslrucdonera, non curabat ihesauros,
sed militarcm delectum; n o n uxoris consensum requirebaL Fugile ergo, mulieres, alicnos coetus ; ne
consilium pravum viris dederitis : sed ex hisce dictis
vos confirmate. Num exsiinximas flammam veslram?
num emolliluni est cor veslrum ? Sed scio vos, quae
Mariae filiae eslis, ulilitalem accepturas. Aliae vero
absque vino satiatas sunt, el ebriae avarhia, ul bealus
Paulus clamat ei prxdical his verbis : Radix omnium
matorumaoarilia (1.7im.6.i0). Sicinsipientes mulicres
aurcs suas obturant, et pro bono semine spinas p a riuot. At, obsecro, ne semen noslrum quasi supra
peiram jaciaraus. Chrisli sumus agricultura, a quo
audiamus, Euge, serve bone, intra in doiuum meam
(Matlh. 25. 23), ne forle illius vocis ioco di(*alur,
Serve nequam (Ib. v. 26). Sed, obsecro, luceat institutum veetrum coram boininibus, ne infatuemus sal
nostrum. Sed glorificemus, gratias agamus, divites
divili, pauperes benigno el pauperum amanii Chricto,
potenles robustx illius manui. Et hxc quideui de vobis. Verum iorlasse Deus ea me paii concedit quae
illi adversum me inacbinanlur, u l in calaroiialibus
ine probet, quia in laboribus vicioria omnino consislit, et per certamina praeparatur corona. Etenim d i 1

vinus Paulus dixit: Curtum con$ummavi,fidemservavi:

in reliquo reposita esl mihi corona juititim (2. Tim. 4 .

( ) Quae i o g r a e c o s e q u o n t u r a d j e c t i l i a s u n t c i c b r y s o s l o m i
esse non v k J e o i u r , ut diximus i o Monito : et usque adeo
intricala suut ut nonnist divinando possiol U t i n e r e d d i .
(b) H i c s i b i
criplor.

prorsus

cootradicere

7); qua corona nos dignabitur universorum Dominus

in sxcula. Ameu.

v i d e t u r , quisquis sit

(e) H*c mirum quautnm yel inepta, vel vitiata.

> P u t a l S a v i i i u s l e g e o d i u n , tplendebaU

CUM DE EXPULSIONE
Mulli quidem fluclus, el undx immanes; sed subniergi non vereor: quia supra petram sto. Insaniat
licctmarc petram non |K)tcst commovcre: insurgaul

quanlumlibet fluctus, navis Jesu obmi non potest.

Sed quid pulani ? Ne mortem verear, cui Y i v e r e
Cbrislus est, c l mori lucrum (Philipp. 1. 21)? Nc

451

SERMO ANTEQUAM IRET IN E X S I L I I M .

\ ' .
,

* ( , .
\ .
\, ' . ,
, , \
,
, . , \ . , * J 4 I 8 ] '
\ \
, .
,
. \ ,
. * \ .
.
, . ,
\ , * . ' \
* *
. ,
. * , ,
. " ,
( , \
.
,
ETt \ .

, , , \


, ,
, ,
, . ,
, ,
. ' , ,
; . ;
, ' . '
.
,
. , \
. , * '

432

, . ,
\ '

, \ ,
. $ \ * *

'. ; * *
, .
.
\ /Mtf,

' ,

; \
\ ;
*; ' ,
, ,
.
, ,
* *
.
[419] ; ; *

* \ , $ \

'

. \ , \ \
. , ,
\ .
, ' * , ,

, , . , ,
, , , , ,
, \ ,
\ . \ \ .
"
' ,
*
, . \

. .
Savilius rescribeiidum conjicll .

IPSIUS SANCTI JOANNIS AGERETUR.

exsilium perlimcscam , qui noverim Domini esse
lerraro, et pleniludinem ejus (Pa/. 23.1). Sed bonorum prosctiplioncm metuam, qui sciam quod nihil

inluleriro in hunc iminduiu, sed neque auferre quid

possim (1. Tim.6.7)?Quidquid terrorie habetmundus, conlcmno : quidquid delcctabilc habcl, ridco.

4"4
S. JOANMS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
arrogaoter loquor, neque jactaiilia agitalus, sed animos vestros, qui forle turbantur, copio conflrmare.
Intuemini ergo qaomodo Commota est et contremuii
terra (Pia/. 17. 8 ) , ei lamcn non corruit cWitaa.
Quomodo, imparissime diabole, Ecclesiam te pulas
posse dejicere, qui trementes parietes dejicere minimc
valuisli? Non est in parieiibus Ecclesia, sed in
hoc relinquet homo patrem suum et matrem, et adhmrebii uxori succ, et erunt duo in carne una (Gen. 2.24): multitudine piorum. Ecce quam fortes, quara iinmobiles statis, non fcrro, sed Gde vincti. Et quid do
et si bujusmodi nupliaruni conjuiictio ab honiinenon
tanta mullitudine Ioquor? Unum fidelem vincere non
poiesl separari, mullo magis Ecclesia nou potcsla
poies. diabole, nescis quoe libi feccrint mariyres?
pasiore divelli. Sed impngnas me. Quid iribi nocebit
Quomodo frequenler ingressa cst puella aclate tcnera,
.impagnalio itia, nisi qnia me quidem clariorem i m annis immatura, et inventa est ferro forlior, cum lapiignatiouibus tuis reddes, tuas vero conleras yires ?
tera ejus scinderes, fidem lamen ejus movere non
Durum enim libi cril adversum slimulum calcitrare :
posses? Defecit frcqnenler caro i n lormentis, et
quia non stimulum retundes, scd pedes calcilrans
robur fidei non defecit; consumplum est corpus, ei
vulnerabis (Acl. 9. 5 ) : ncque fluctus, qui fiaxo illimcns non poiuit inclinari; interiii subslanlia, et
duntur, amplius aliquid proticient, quam ul semelpersiitil
patientia. Si ergo frequenler ab una puella
ipsos fracli dissolvant, el in spumas extenuati depervictus es, quomodo speras lantx hujus ei tam fidelis
eant. Chrisli Ecclesia uibil fortius : si quis cam
multiiudinis fidem te posse evincere? Non audis Doimpugnare proponit, vires alleral necesse est: lale
mini
vocem dicenlis : Quia, ubi duo aul tres tunt
cst enim, velut si cxlo bdlum meditetur inferre.
433

Diviiias non cupio, paupcrtatem non horresco, mortcin non limeo. ViCa enim nribi ad vestrum profectura
tantummodo dueilur; sed caritatem vestrara precor,
ul xquo animo silts. Nemo enim nos a Y o b i s polerit
divellere. Quos enim Christus conjunxit, homo non
separabil. Quod si de muliere et viro dicitur: Propter

congregati in nomine meo, ibi $um et ego in medio eoUomini si bellum inferas, forlasse vincee, aut forte
rum (Malth. 18. 20)? Quid, ubi l a n U iidelium m a l t i vinceris : Ecclesiam vincere nulla vis poteril. Dei est
Ecclesia, qui esi omnibus fortior. Aut asmulamur Do- ludo esl cariuiis nexibus vincta? Non ego propria
minum f Numquid fortioret illo $nmus (1. Cor. 10.22)? viriute confldo, habeo scriplaram Domini mei, raanum ipsius teneo, illa mihi cautio salis tula est, illa
Deus fundavit boc, quod labefactare conaris. Aut
cxperiri vis potenliam Domiui ? Ipse est Qui re$picil me securum reddet et inlrepidum: eliamsi orbis
super terram, et facit eam tremere (P$al. 103. 52): el lerre commoveatur, ego caulionem Domini mei teneo.
Lcgo manum ejus; ipsa mibi murus est incxpugnailerum qui jubel, et (rcmor ejus solidatur. Aut non
bilis. Vullis vobis recilem Domini cautionem ? Ecce,
vidisii, trememem civilatem luam quoties slare fecit?

Multo magis Ecclesiam suaro trementem polerit confirmare: fortior enim Ecclesia multo quam terra,

inqtiit, vobiscum $um omnibus dlebtu usqut ad con-

mmmationem tceculi (Id. 28. 20). Christus mecum

est, qucm timebo? Eliamsi fluctus insurgal, etiamsi
imo et fortior c x l o . Ccelum el tcrra tramibunl,
totum pelagus advcrsum mc conturbelur, etiamsi
verba autem mea non transibunt (Matth. 24. 35).
principura furor, omnia mibi illa aranex erunt, el
Quas verba? Tu es Petrus, el super hanc pelram
araneis
fragiliora. Et nisi propter fragililatem vcmdificabo Ecclesiam meam, et porlce inferi non prasiram,
hodie
non dubilarem ire quo vellent. Semper
valebunt in eam ( lb. 1 6 . 1 8 ) . Quod si non credis
cnim dico : Domine, voluntas tua fiat (Id. 6. 10): non
verbo, rebus ipsis et operibus crede. Quanii lyranni
quod ille vult, vel illc, sed quod tu vis : tua volunlae
aggressi sunt impugnare Ecclesiam Dei? quanta torniibi turris fortissima, el pelra slabilis, el baculus
menta, quantas cruccs adbibuerunt, ignes, fornaces,
fidus. Si lu vis permanere niecuiu bic, habeo graliani:
feras, beslias, gladios iniendentes, c l nibil agere posi non vis, similem rcfero graliaui. Nemo vos conluerunl ? Ubi nunc sunl illi qui hxc Secerunt, et ubi
turbol, fralres, oraie lantum : bxc eniin diabolus
illi qui bxc fortiicr pertulerunl? Nunc i i xlernis poemovei,
non aliam ob causam, quam ut religiosa stunis prcmuntur, et isti xiernis gaudiis eriguntur:
fulgel enim Ecclcsia super splendorem solis, el per- dia vestra disrumpat, ei cxerciiia vesira, qux in oni'
tioaibus et vigiliis gerebatis, exstinguat. Sed non
eequutores ejus perpeluis tenebris conleguntur. Non
oblinebit,
nec eripiet a vobis studia religiosa : nisi
legis scriplum, quia undecim soli eranl, el vinci non
quia
sollicitiores
vos invenict, et fervidiores efficieu
poluerunl? Nunc, ubi orbis terraram repletus est
piorum mulliludinc, quomodo polerunl vinci ? Cwlum Craslina vobiscum exibo ad oraliones: et ubi ego
tl terra trantibunt, verba aulem mea non trantibunt. sum, ibi et vos eritis : et ubi vos estis, ibi eroetego.
Unum corpas sumus, neque caput a corpore, nequc
E l merilo : carior enim Ecclesia Dei, quam cxlam.
corpus a capile separabitur, eliamsi loco dividamur,
Non enim Ecclesia propler cxlum, sed propler Ecscd carilatc conjungimur; ego a vobis nec morie d i clesiam cxlum. Nibil enim, quxso, perlurbet vos
vellar. Nam etsi corpus mcum moriatur, anima mea
corum qux agi videlis. Ponamus ante oculos nostros
vivit, ct memoriam veslri tcnebit. Vos estis mibi paPetrum super aquas incedentem, ct parura quid haeIrcs, vos mihi mater, vos mihi vita, vos mibi gralia:
sitantem, alquc ob hoc paululum periclitantem, non
si vos proficitis, mihi placebit. Vos cslis corona mea,
proptcr polentiam ilucluum, sed propter infirmitalem
el divitix m c x ; vos esiis thesaurus meus. Ego millics
ftdei. Nuinquid bumana voluntate buc vcnimus, aut
pro \obis immolari paratus sum : e( nec graiia mihi
p r o p i e r homiueni huc producii sumus? E t h x c non

455

CUM DE EXPULSION!

in boe est, sed dcbitum rcddo. Bonus enim pastor

debet animam suam pro ovibus suis ponere (Joan.
10.11) :hujusmodi enim mors immortalitatem parit.
Non enim propter divitias mondi insidias patior:
quod st esset, ulique conlrisiari deberem : nec propler aliquod peccalum, sed propler caritaiera, quam
erga TOS babeo: quia oinnia ago, ut vos proflcialis:
e l ne subintroeat cotilurbare gregem bene inslitulum,
sed ul permaneatis in simplicitate fidci. Haec est causa
periculorom meorum, et haec suflicianl mihi ad coronam. Quid enim non patior pro vobis? Yos mihi c i es, vos mibi fratres, vos mibi filii, vos mihi membra,
T O S mibi corpus, vos mihi l u x , imo el ista luce dulciores. Quid enim mihi tautum presianl radii solis,
qoantum cartatis veslrae splendor acquiril? Ecce pro
carilale vestra corona milii paratur in futuro sxculo;
boc mibi solis bujus splendor prxstare non polerit. Hacc

1PS1US AGERETUR.

456

autem dico inauribus audienlium. E l quid ila ad audlcndum sollicilum c l paratum, quam aures vcstr? Ecce
quotdics sunt quod vigilatis, et nullum veslrum somnium inclinavit, nec lcmporis spatium frangit; nullum
limnr, nulltun minne deterrcnt, sed terror eorum forliores vos reddet. Yideo in vobisquod semperoptavi,
ideo quod contempsisiis mundi negolia, renunliastis
omnibus : nibil jam de lerra, nequc de terrenis actibus cogiialis. Ad caelestia vos niigrasse jam cerno,
absoluii eslis vincuiis corporis, ad bealam illam et
cxleslem contcndilis pbilosopbiam. Hoc mibi sufOcit
vidisse de vobis; bxc mea consolalio; ista me in
agonibus mets velut unguenla quxdam corroborant,
ei foriiorem me agonibus reddunt, et ad gaudia immortalia atque aelerna transmiltunl : pro bis gralias agnmus Deo, cui gloria in sacula sxculorum.
Amen.

455*

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

43G'

MONITUM

Aliam edimus orallunculam, Chrysostomo ascriptam, quara ex Yaiicano quodam Codice eruimus,
et in qua praeter initium, ubi quaedam compareut eadem qux in priori oralione, c*tera perplexa, infiinttque noix videnlur esse, quaedam item ex posleriore priraa? oralionie parte excerpia. Unura tamen
est, quod hujus opusculi propugnare videatur. Nimirum Chrysostomus, Oratione prima post
reditum ab exsilio, quam cum eruditis pene oranibus germanaro censemus, haec a i t : Memininis me Jobum in medium adducere, ae dicere: Sit nomen Domini benediclum in scecula. Hcec vobis pignora exiens
f

CUM I R E T I N E X S I L I U M .

custodi carceris baptisma contulerit (Act. 16. 33) :deponant ipsum Dominum, quod posl coenam communionem discipulis dederit. Multos video fluclus, g r a vemque procellam, paralasque haslas : al ego gubernator magna ingruenle tempestate, in duabus navigii
homo et homo natu$ett in ea et ipse fundavit eam (Psal.
puppibus sedeo, scilicet, in Yeteri el Novo Testa86. 5). Filioli m e i , ine interfecturi sunl? E l quid
mortcm (imeam ? Mihi vivere Chriiius esl, et mori /u- menlo, atque remis lempesialem depello : non r e m i s
crum (Philipp. i. 2 1 ) . Sed in exsilium mitlcnt ? Z)o- ligneis, sed veneranda cruce Domini lempesiaiem i n
pacem converto. Dominus jubct, el coronaiur servus :
niini ett terra, et plenitudoejus (Psal. 25. i) Sed faideoqtie non eum in diaboli manus tradil. An i g t i o cullales mex publicabuntur ? Nihil intulimus in hunc
mundum, certumqtte est quod nihil hlnc poterimui au- rant homines, vas purissimum immundi comparaiione
ferre ( i , Tim. 6. 7). Sed scitis qua de causa me depo- conspicuum fieri? Fralrcs, bypolheses vobis t r e s
siluri sint. Quia tapeles non expandi, et sericis vesti- pono, iidem , tentalionem , conlinentiam. St d i c a l i s
fldem vos sustinere, imilamini bealum Abraham, q u i
biis non sum usu9, quia eomm ingluviera non fovi,
ad senectutem pervenil, el maturos accepit f r u c t u s .
nec aurum vel argenlum ipsis obluli. Dicunl porro
Sidicalisvos tenlalionem susiinere, imilamini b e a tnibi: Comedisli et bibisti, et baptizasli. Si hoc feci,
tum Job. Ejus morcs nostis, et patientiam audislis
anatbema m i b i , ne numerer cum cpiscopis, ne sim
nec ignoratis qualem sortitus sit finem. Sin velitis c o n cum angelis, ne Deo placeam. Eiiatnsi vero comcdelincniiam suslinere, imiiamini beatum Josepb, q u i
rim et baptizaveriin, nibil eorum inopportune feci.
vcnditus csi in iCgypium duccndas,el faroe l a b e s c c n Dcponant et Pauluin apostolum, quod posl coenam
I. Laela nobis oralio, fratres , splendidusque conventus, ei laium spatiosumque mare plenum, sed non
venlorum impetu agiiatum. Venil enim maier pacis,
qtiae venlorum impcluin exstinguit. Mater Sion dicei,
9

35

SERMO CUM IRET IN EXSILIUM.

4OT

IN ALTERAM ORATIONEM ANTEQUAM IRET IN EXSILIUM.

reliqui, has graiiarum acliones repelo ; Sit nomen Domini benedictum in icccula. Hanc vero Jobi benedi-

etionem, quam ante profectum se commemorasse leslificaiur Chrysoslomus, sub finera bujus ante exsilium oraliuneulse, commemorai, plurimumque commendat ille. Verum poluit is qui Cbrysostoirium

e m c n -

tiiuft esiex ?era quae tum sopereral oratioiietaaecexcerpere. S i quis vero hoc fulius lesiimonio contendat, huoc esse germanum Chrysostorai fetum, is fatcatur necesse est, fuisse hanc oraiiunculam librariorura aosibos admodum temeratam et adulteralam.

uauai]

TH EEOPIA.

* \
, .
\ , \
,
,

\ ,

,
. , - \ \ , \ ; \ ; ,
,

. '
[422] .
; Kvptcv ,
, \
. ;
() . (I. )

,

. ' , , * *
; \\,
% .
, \ , , , , .
, - , , \
\ . ,
, \ . , .
64* * - , .
, , , \ , \
. \ \ , . !
. \ - , ,
Leg. videtur . EDIT.
>> , '. , , \
, \ ,
' .
, *

437

S. JOAXNIS CHRYSOSTOMI AUCHIEP. CONSTANTINOP.

, \ .
,
, , , ' .

.
' ,
'
, \ , \
.
'. ", ,
\ , \ ' ,
,
, , , * .
,
; ; ,
\ , \
, \
. ,
* ,
, * ' \
, , *
,
^, , .
, .
\ \ * ,
\ .
\ ,
, \ .
, \
" . ' , \ .

* , \
, \
. \ ,
, ,
. "

, , "
I

" ! ! ,
, ^
; \ \ \
; [425] ,
, , ,
, \ ) , ,
,
. ,

; ;
#

;
,

xuxa

; \ \ ,
, \, $ . . .
.......
\ , \ . \ ; .
, \ , \
,
,
, ,

. .

MON1TUM
Poslquam Cbrysoslomus, curante Theopliilo Alexandrino, in pseudosynodo in quercu dicia damnatus
deposilusque fueral, tiimultuattle populo, et abduci antistilem doctoremque suum oon sinenle, clara illo
Chrysostomus se in exsilium, posl iriduum quam damnalus fuerat, adducendum p r e b u i l , el Prenetum
Bithyniam deporlatus esl. Exindequc populo magis magisque in iram concilato, vocifersmlo et a i
Impcratorias aedee episcopi eui reditum poslulante, interimque lerras motu palalium urbemquc concutiente, Eudoxia Augusta perterrila sanclum virum reducendum restituendumqus curavit; quod qua r a tione, quantaqae civitalis laetitia factum fueril, pluribus narrabilur in V i U Chrysostomi. In ecclesiam
deduclus, extemporatem, inqoil Sozomenns, 8, 1 8 , hubuit orationem : sumptoque argumento ex eleganlis$ima similiiudine, txbbidicavit Theophilum Ecclesioe mce vim inferre tentavisse, perinde atque oiim regem

jEgypdum uxori pairiarchw Abrahami. His aperte indicat Sozoraenus secundam post redilnm aralionera,
qua? ab hujusmodi similitudine orditur, quaeque in flne ViCaB Chrysostomi per Georgium Alexandrinom
legitur. Sed illud cum Chrysostorao non consonarc videiur, qul postridie adfenlum suum hanc secundam
orationem babuisse putatur, ot ex his verbis arguunt : lleri vesperi hcsc verba ad me mi$it [ Eudoxia ] ;
ergo, inquiont, hanc secundam babuerit poslridie, primara vero ipso adventus die. Verum circa Ivrec
Cbrysosiomi verba non leves exsnrgunt difficuliates, quas in ejus Yita pluribus expenderous. Ut ot autem
est, existimo et ego, primam esse eam oraliunculam, quae sic incipit: Quid dxcam aut quid loquarf Benedictui Deu$, *ic. Illam quippe ex tempore, inque ipso advenlu diclam fuisse euadet omnino vel ips*
ordiendi modus : neque pulo ullum esse qui non fateatur eam et in ipso advenlu habitam et exlempora-

438

ORATIONES POST REDITUM A B E X S I L I O D I C T J E . M O N I T U M .

137

lem iEgyptum liberavit. IIIi quippe tentaiio oblata

est per nieretricem i-Egypliam amore ejus caplain
quae ipsi assidebal, Cuba mecum (Gen. 39.7), dicens.
Yolebat enim eum a casiiiate abducere in jEgypto
ifigypiia : bic vcro iEgypiius adest. Verum ueque
illa saneium supplantavit, neque hunc ille. Sed apparuit simul liberialis teinperanlia, filiorum nobiliias,
et barbarae roulieris inconlinenlia.
2. Fratres, fur non ingreditur e o , ubi palea, foen u m , el lignum adsunt; sed ubi auram , argenlum,
anl raargarila : sic et dtabolus n o n eo ingrediiur, ubi
scortalor, aul profanus, aut rapax, aut avarus;
sed ubi illi, qui solitariam agunt vitam. Fraires, volnmusne linguam acucre adversus Imperatricem ? Sed
quid dicam ? Jezabel tumultum agit, et Ilelias fugit:
Hcrodias Uelatur, et Joannes vinculis slringiiur :
iCgyptia mentilur, el Joseph in carcerem trudittir.
S i iuqiie me in exsilium miserint, Heliam imilabor;
6 i i u c a e n H m projecerint, Jeremiam; s i i n marc pra>
cipita?erinC, Jonam propbetam; si in lacum, Daniel e m ; si lapidaverint, Stephanum ; si capiie iruncaverinl, Joanncm Pr&cursorem; si Terberaverinl,
p j u l n m ; si senra secuerint, Isaiam. Utinam vcro
serra lignea, ut a - j i o r e crucis fruar. Corporea iucorporetim qppugnat: quac balneis et unguentis iruitur,
q i i E cutn Tiro circitmplicatur, bellum geru adversus
piirain ei tmmaculaiam Ecclesiam. At enim illa jam
vklua sedebit, eliam viro snperstite : quia nempe
nuilier c s , et via Ecclesiam viduam facere. Hcri vetBperi me terlium decimum apostolum vocabat, el hodie Judam appellat. Ileri cum libertaie mecum conv

JS

sidebat, et hodie ceu fera in me irruit. Oportnit

solcm apud nos exsiingui, et lunam non apparere p o
tius, quam verbi Job oblivisceremur. Etenim J o b ,
qui tantam pcrpessus est plagam, nibil aliud clamabat, quam, Sit nomen Domini benedictum in uBcula

(Job 1. 21). Cum enim uxor ejus occlamans diceret:

Dic verbum contra Dominum , et morere (Id. 2. 9) ;

ipsain increpavil dicens : Cur quasi una ex insipientibus nmlieribus loquulaes (Ibid. v. 10)? ingratam

mulierem! emplastrum dolorum! Numquid, mulier, te morbo laborante, talia tecum loquutus est
Job? nonne precibus elofiiciis tuam abstersit aegritudincm? Cum in regiis atriis degeret, cum opibus llo~
reret, cuin regio cullu, iiilnl simile dicebas, et nunc
ubi vides illum in fimo sedenlem, et a verraibus circumvolutum, hoc Ioqueris : Dic verbum contra Dominum, et morere. Nou salis erat illi temporanea castigalio, sed ei per hoc verbum, xternum suppiiciuni
procuras? Sed quid beatus Job? Cur quau una ex
insipientibus mulieribm loqutUa e$? Si bona suscepimus

de manu Domini, mala non sustinebimus? Quid autcni

huec iniqua elodiosa; hxc, inquam, nova Jezabel. . . .
Sed millit mibi consulcs et Iribunos, lanlumqiie rinitalur. Et quid ad me auinet? Aranex ab aranea
missae. Fralres, quoniam laboribus vicloria, certaniinibus corona paralur, ut divinus Paufus tnodo diccb a l , Bonum cerlamcn certavi, cursum consummavi,
fidnn servavi : in reliquo reposila est mihi corona j u stitiae, quam reddet mihi Dominus in iila die justus ju~

dex (2. Tim. 4. 7). Quoniam ipsi gloria et imperium

in sxcula sxculoruni. Amen.

DUAS SEQUENTES POST R E D I T U M A B E X S I U O

ORATIONES.

lem esse, ideoque brevissimam; secunda atitem longior insequente die dicla fuerit: lapsus crgo Sozomenos est qui exlemporalem, , illam oralioncm, quam reversus Cbrysostomus ad populum babuii,
d k i i eam esse quae Abrabami ct Saras simililudinem adhibet, ab illaque ordilur.
Hoic orationi Graecae, quam Latine convertimus, veterem ioterpretalioucm, quae in prius editis ferlur,
M i b j u n g i m u s ; quoniam binc et inde nonnulla habenlur Grxcis auctiora, quaedam etiam secus posila.
Secundam etiam ut vcrum Gbrysostomi fetum omnes admittunt: ejusque Sozomenus |424|
asserit in loco supra allato. Unum est quod non parum uegotii facessai. Primum Gbrysoslomi exsilium
ct ab illo exsilio reditus in annum cadunt 403; secundum, a quo nunquam rediit Chrysostomus,
anno 404 couligit. Gum secundo ejectus fuit Cbrysostomus, irruptio in ecclesiam facia cst, baptislerium
sanguioe repleturo fuit; bxc vero, quae anno 404 gesta suot, in bac homilia, anno 403 babita, commemoraolur, . Quoraodo potuit Gbrysosiomus ea anno 403 ul gesta
referre, quae anno solum sequenli gesta suni ? Haec objicii Savilius, quibus respondet TiUeinontius : i d ipsam et boc ct sequenli anno coniingere potuisse. Alius fortasse dicet, bxc adjeclitia esse, et ex alio
forte opusculo Chrysostomi, quod perierit, huc translala fuisse. Gerte res bxc difficullate non vacai, ct
in Chr)sostomi Viia pluribus expendetur.
Godefridi Tilmanni, qui paraphraslen potius quam interprelem egit, vcrsionem rejecimus, uovamc^uo
paravimus.
PATROL. G R . L I I .

439

S. JOANNIS CHRYSOSTOM ARCHIEP. CONSTANTINOP.

POST

REDITUM

PRIORE EISILIO.

4. Quid dicam, aut quid loquar? Benedictus Deus.

Iloc egressus dixi, hoc iterum profero, imo illic cuqi
eseem non inlcrmisi diccre. Meministis me Jobum in
medium adduccre, ac dicerc : Sit nomen Domini beuediclum in uscula (Job 1. 2 1 ) . ftoc vobis pignora
exicns rcliqiii, has gratiarum actiones repelo: Sit no-

silenlk), oranes in compunctione versabantur. A l i i

psallebant, alii beatos pradicabant eos qui psallerenl.
Hodie circenses sunt, et neroo adest; sed omnes iu
ecclesiam ceu torrentes confluxerunl: torrens vcro
vesier coetus, et flumina sunt voces quae in cxlum
ascendunt, quaeque amorcm erga palrem perhibeiu.
men Domini benedictum in $cecula. Diversa? res, scd Preces vestra diademate spleudidiores mibi sum.
uiia glorificatio. Pulsus gralias agebam, reversusgraYiri mulieresque s i i q u l : ln Christo enim Jetu non eu
lias ago. Diverae res, sed finis unus hiemis ct aesta- masculus neque femina (Gal. 3. 28). Quoraodo loquar
tis; uous finis, agri felicitas. Renediclus Deus, qui
potentias Domini? Scilis quam sit verum i d , qiiod
permisil egredi; bencdictus ilerum, qui ad reditum
dico : Si quis forliter tonlaliones ferat, magnum inde
evocavft; beiiedictus Deus, qui lempestaiem permifruclum demctet.
sit; benedktus Deus, qm tempestatem solvit, et tran2. Oralio in ecclesia Apostolorum habita. Ideo vo*
quillilatem paravit. Hacc dico, ut vos ad benedicen- ad aposiolos convocavi. Yenimus pulsi ad eos, q u i
dum Deo instiiuam. Bona contigerunl? Benedic Deo,
pulsi sunl. Nosinsidiis sunius appetili, illi pulsi sunt.
et bona manent. Mala acciderunl ? Benedic Deo, et
Venimus ad Timotheum, novum Paubim. Yenimus atl
mala solvuniur. Siquidem et Job dives cum essct,
sancla corpora, quae Cbristi stigmata geslaverunt.
graitas agebat, pauper etiam effectus Deo gloriam red- Numquam timeas tentalioncm, si animo scis instrudebat. Neque tunc rapuit, neque tunc blaspbemavit.
ctus generoso: sancii omnes sic coronati sunt. Multa
Varia lempora, et una mens fuit: ac gubernaloris
corporum aflliclio, major vero anirooram tranqaillivirtutem nec tranquillilas resolvit, nec tcmpestas de- tas. Utinara semper in aerumna silis. Sic et pastor
mcrgit. Benedictus Detis et cum a vobis separaius gaudet cum laborem propter oves subit. Quid loquar?
sum, ei cum vos rccuperavi. Utraque ejusdem provi- ubi seram? Loctim deserium non habeo. Ubi laboradeniix fuerunt. vobis separaius sum corpore, sed
bo? Non est mibi vinea aperla. Ubi xdificabo? Absonequaquam menle. Videle quanta fecerint inimicorum
lulum est lemplum; retia mca rumpuntur ob multiinsidiac. Studium inlenderuni, desiderium incende- tudincm piscium. Quid faciam ? Laborandi tempus
runt, ct sexcentos mihi procuraruni amatores : anle- non suppelit. Ideo horlor, non quod doctrina vos egea*
liac me mei amabant, nunc etiam Judaei honorant.
li$, sed ut ostendam genuinam meam erga vos cariSperabant se a meis ine separaturos esse, et alienos
tatem. Ubique spicae T e r n a n t . Tol sunt oves, et nusadsciverunt. Verum non illis, sed Dei nomini gratise
quam lupus ; tot sunt spica, et nusquam spinae; tct
refercndac, qui illorum nequilia adhonorem nostrum
sunt viles, et nusquam vulpes. Mordaces bestirc sutusus est: nam et Judxi Dominum noslrum cruciOxemersae sunt, ltipi fugerunt. Quis illos insequutus et ?
runt, ct servatHS est raundus : neque gratiam Judseis Nonego pastor, sed vos oves. nobilitas ovium! Abshabeo, sed cruciQxo. Yideant quomodo Deus nosier
enle pastore, lupos profligarunl. pulcbriludo sponvidet: quara pacem eorum insidiae pepererunt, quam
sas, imo potius caslilas ! absente viro aduUeros abgloriam paraverunt. Aniehac ecclesia sola impleba- egit. pulchritudo et castiias sponsael ostendit pulttir, nunc forum universum ecclesia factum est.
chritudinem; ostendit et probitatem. Quomodo ahUnum caput inde huc usque locum occupat. Nemo
egisti adulieros ? Quod virum amares. Quommla
choro veslro silentiura imperavit, et tamen omnes in
abegisli adulleros? Casiiutis magnitudine. Non arriv

SERMO POST REDITUM AB E X S I U O .

pui arran, baslas, non clipeos ; oslendi illis pul*
cbritudinein meam, non lulerunl splendorem. Ubi
nonc illi ? Itirpiludine. Ubi nos? ln cxsullatiuiic.
Imperalores nobiscum; prineipes nobifteum. Ecquid
dicam ? quid loquar ? Adjicial Dominus super vos et $u-

POST REDITUM ,
Qnid dicam ? qnid loqnar ? Benediclus Dens. Hunc
egrediens dixi scrnionem, b u n c iteravi reverlens, c l
illic constitutue hunc in ore voivebam. Puto vos meroinisse, cum ante hoc bealum Job adduxissem in

442

per filios vestros {Psal. 113. 14), alacritaiemque ve-

elram quasi sagena capiat. Uic vcro (inem loqucndi

faciamus, in omnibus gratias agenles benigno Deo,
cui gloria in sxcula. Amen.

PRIORE EXSILIO.
mcuin coronaverunt caput. Oralio omni monili p r a clarior viri et mulieris. ln Chrislo enim Jesu mm masculus, neque femina (Gat. 3. 28) Qualiler enarrem

poientias Domini, aui

mirabilia

ejus recenseam ? V i -

medto dicentem : Sit nomen Domini benedictum (Job delisquia quod dico veruni esl: Quoniaro si quis lenla-

1.21). Hanc vobis faisloriam dereliqui, bas graliarum actiones iterabo rcgressus. Sit nomen Dotnini benedicium tit uecula. Diversae rerum causae, sed una
gtoriGcaiio. E l cum expellcbar, benedicebam, et reversus iierum benedico. Et si vartae quidem causrc,
&ed ona d e f i n i i i o . Snper biemem et ceslatem unus esl
tltiis : cullura, ferlilitas subscquens campi. Benedictus Dens, qui concessit exire; benedictus Deus, qni
r e d i r e praecepit; benediclus Deus, qni pcrniisit biemem; benediclus Dcus, qui dissolvit b i e m e m , et fecit
Iranquillitaiem. H x c dico admonens vos, ut scmpcr
benedicatis. Si evenerint mala, bencdicite, ct dissolenttir mala. Si prospera venerint, bencdicite, et pers e v e r a b u n t prospera. Siquidem Job cum in prosperis
e s s e t , b e n e d i c e b & t : ei cum pauper essel effectus,
glorificabai. Neque luuc ingralus fuit, neque postea
bUspbemavit. Diversa quidem lempora, sed una volnnlas : gubernanlis aclum nec tranquillitas resolvit,
nec tempeslas hicmis demergit. Bencdictus Deus, ct
ctim a vobissum segrcgatus, etcum iierum recepi vos.
In uiroqoe Dei providentia esi. Separaius a vobie corpore, sed animanon sum a vobis divisus. Et ex vestro
a f f e c t u meam metimini animum. Et quid dicain ? Non
som eeparalits a vobis, sed magis accensus sum desiderio v e s t r i , quod etiam de vobis confido. Nihil nobis
noeuere insidia?, nihil laesil invidia, sed magis angmentuin prpsiitit caritati, c l mulliplicavit discipulorum
n u m e r u m : ante hoc enim diligebar a mcis, nnnc vero
honorificabor a Jtidxis. Spcrabanl mea mcis filiis scp a r a r e , sed magis m i b i extrancos adjunxerunl. Non
iltis agam gratlas : sed Dci misericordiae gloriam referam, quiconalus illorum malos in melius conimuiav i i : nam et Judxi cruciiixerunt Cbristum, et illius
morte humanum saWalum est genus; non illis graiia?,
sed cruciflxo. Considerent quid b o n i pugna eoruni
praeslitil, insidia eorum qualein nobis Lrtiliam pr;vp a r a T e r u D t * Ante hoc quidem ecclesia
replebatur,
*cd nonc et in plateis ecclesix faclae sunl.,Et unanimes, et conjuncti psallentes, Dei in T O S provocaiis
aspectom : voces vestne caeli secrela peneirarunt, ut
omnis aclas vestras psalmodias mirareltir alienia.
Corsns equoram hodie, et pauci illuc, imo r.uncii in
ecdesia : quasi torrens quidam ac fluvius vesira facia
eslmollitudo. Voces vesirae elevaiiiuradcaelum, amorem qui ad patrem cstostcndentes. Oraliones veatrae

tionem virililer tule.rit, magnuni ex ipsa vindemiat

Idco v o s ad a p o s l o l o s invitavi, u l ad c o s , qui
aliquando persecut onein passi fueranl, veniremus. Et
nos quidem insidias passi, illi vero impugnati. S<d
i n i m i c i illis nibil nocuerunt: quia i s t i o r b c m t c r rarum lucraverunt.Yeniamus ad sancia corpora,qu.u
Christi siigmaia porlaverunl. Veniamus ad Timotheum novum Paulum, el Andream a l l c r u m Pelrum.
Credimns juvari nos illorum racritis. S i virilem animum geris, non timeas tenlaiioncs. Omnessancti per
ista ransierunt.Multa tribulalio corporum.sed majus
refrigeriumanimarum.Praestetvog Pominus semper
augeri,et celebres conventus agere.Gloria quippepastoris estovium multiludo.Quid faciam?quid loquar ?
Incullum ubi seminem nonbabeoagrum. Extensa est
propagovitium,perfeclum esllenipliim,eipra3multitudine pisciumrumpunlurretiamea.Quidfaciam?Laborandi locum non habeo, gaudendi habeo lempus.
Ideo loquor : non quia indigelis doclrina, *ed ut
mcam volunlalem vobis ostendam. Ubique s p i c a B comant. Tanlae o v e s , ct nusquam lupus; lot spicas, c i
nusqiiam lolium; lant v i n e a B , ei nusquam vulpes.
Ubi nunc laleni lupi? quo abierunt .vulpcs, q u eos
persequulx svint? rem inauditam l pastor quiescil,
et oves luporum rapicm abegerunt, insidias vulpiuni
oppresserunl. ovium sapicnlia! filiorum affectus!
discipulorum c a r i l a s ! pulchritudo sponsx! absente viro abegit adulieros; ostcnsaj sunl ejus divitias, apparuit pulchritudo. Latrones confusi icrunt, ct
aufugerunt. Dicite m i b i , quoraodo perseqiuli eslii
lupos? quomodo pcpulislis lalrones? Frequenti, i n q u u , oratione ad Deura. Quomodo despexistis adulteros? Continuis, inquil, lacrymis, cx desiderio v i r l
Non accepi a r m a , non sumpsi lanceas, non arripui scutum : solummodo oslendi eis pulcbritudinem meam ,
qua perspecia vulnerali fugerunl. Ubi nunc i l l i ? P r o cul dubio in confusionc. Ubi n o s ? In laetitia. Ubi nunc
Hli ? Conscientiai sunc malo labcscunt. L b i vero n o s ?
In magna exsultatione glorificamus Dcum. Quid difruclum.

c a m ? quid loquar? Adjiciat Dominus super o, et uperfilio$ valros (Psal. 113. 14) : et allevet Dominus

vultum suum, ct miscrcalur vestri, in Cbristo Jesu

Domino nostro, cum quo esi Deo Patri, et Spiriiui
sancto honor, gloria, et poiestas per immorialia sxcula. Amcn.

444

S. JOANNIS CBRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

444

EJUSDEM POST REDITUM

PRIORB BXSILIO H O M I L U .

1. Cum Sarara ab Abrahamo abstulil Pbarao, pulchram formosamque mulierem improbus barbarusque jEgyplius, et iniquis oculis ejus pulcbritudine
conspecta, adulterium pgrpetrare vellet: lunc non
inipeo stalim inilio poenam iinmtsit Deus, tit justi viri
virtus, mulieris castitas,barbari intemperantia.Oeique
benignitas emlnerent: viri justi virtus, quia rera cum
gtatiarum actione tulit; mulieris castitas, quia in barbarorum manns detapsa pudicitiam servavit; barbari
intemperantia, quia alienum torum invasit; Dei benignilas, quoniam cum res hominibus desperalx essenf,
tunc coronam justo conlulit. Ha3C tunc in Abraliamum gesia sunt: gesta iiem hodie in Ecclesiam. jfigyptius hic () ut ille jEgypiius erat : bic satellites
babuit, ille proteclores : ille Saram, bic Ecclesiam
r a p n i i : una nocie ille delinuit, hic per unum diem
occupavit; ac ne quidero per unum diem o&upare
perraissus est; sed solum ut sponsae caslilas noia esset, quia illo licet ingrediente ejus caslitaiis decor
corruptus non est: tametsi moecbutu paraverat, et
tabelke adornatx eraiu, et multi e domo subscripseranl. Adornata est macbina, sed cxitum non habuit.
Eluxil simul ejus nequilia, el Dei bcnignilas. At barbarus tunc ilte, peccato agnito, delictum confessus
esl : dixit enim Abrabam : Cur Iwc feeisti ? eur dixiv

exercitum babuit, sed tota civitas ecclesia fuit. Vici,

fora, aer sanctificabantur : haerelici converiebantur,
Judaei meliores efliciebanlur, sacerdotes damnaban*
lur, et Judaei Deum laudabant, atquead nos accurrebant. Ita Christi tempore factum esu Caiphas crtici
affixit, et latro confessus est. uovas res et admirandasl sacerdotes occiderunt, el m a g i adoraverunl.
Ha3C ne ecclesiam pcrturbent. Nisi ha?c conligissent,
divrtiae nostra, quae vere aderanl, non osiensx fuissent. Sicut enim Job, eisi jusius essei, non lalis visus
fuissei, nisi vulnera et vermes apparuissent; ita et
v S l r a 3 divitiaa numquam n o t a B fuissent nisi paratis
insidiis. Deus sane quasi sese excusans Jobo dicil :
Putasne me aliter libi reipondme, quam ut jusius ap-

pareres (Job 40. 8)? Insidiali sunt illi, bellum >verunt, et victi sunl. Quomodo bellum gesserunl ?
Fustibus. Quoinodo victi sunl ? Precibus. Si quis te
percutserit in dexteram maxillam, verte illi el aliam

(Maith. 3. 39). Tu fustes in ecclesiam infers et eatn

oppugoas; ubi pax cst omnibus, bellum moves : nec
locum revereris, miser et infelix, non sacerdoui d i gniuiem, non principatus amplitudinem. Baplisterium
sanguine replelum est; ubi peccalorum r e m i s s i o , i b i
sanguinis effusio. In quanam acie haec facta stinl ?
Imperator intrat et projicit clipeum ct diadema; Ui
$ti, Soror mea atlet parum abfuit, quin peccavenm intrasti, et clavas arripuisli. Ille imperii symbola
(Gen. 12. 18. 19): hic vero etiam posl scelus in cerforas relinquii; tu belli symbola inlromittis. Sedspon*
tamine perstilit. miser et infelix! Peccasti, quiesce sam meam nullo modo laesisti, at manet illa pulcbri(lbid. 4 7),ne adjicias peccatum peccalo. Et illa quitudinem euara exhibens.
dem rediit opibus inslructa ifggypiiacis : et Ecclesia
3. Suis de gloria ipso absente comparata gratulatur.
quoque rediit, menlis divitiis instrticta, et conlinenLcptitia in reditu Chrysottomi. idcirco gaudeo, non
tior effecta. Vide barbari insaniatn. Ejecisti pasiorem:
solum q u i a vicislis, sed quia me absenle vicislis. S i
curgregem dissipasti? Amovisti gubcrnalorem : cur
adfuisseni, in parlem vicioriae vobiscum ?enissem :
gubernacula confregisti? Vinitorem ejecisli; cur vites
quia vero secessi, nudum vobis tropaeum /uit. Yerum
avuleisii?cur monasteria pes8umdedisti?fiarbarorum
et illud mea laus e s i : atque rursum in pariem vicloinvasionem imilatus es.
rix vobiscum vcnio, quia sic vos educavi, ut eiiam
absenle patre vestram nobilitatera ostenderetis. Quemadmodum enim strenui athletae etiam absente pacdoIriba robur suum exhibent: sic et fldei vesirae g e n e rositas, etiam absente doctore, bonam suam indolem
sentia mei tantum , sed etiam in absentia, cum timore etexbibuit. Qnid opus verbis ? Lapides clauiant, muri
vocem emittunt. Adi imperalorias aulas, et siaiioi
tremore salutem vestram operali estis (Plulipp. 2. 12)
audis : Populi Constanlinopolitani. Ad mare le conIIJCC minabantur limentes virlutem vcslram, caritalis
fer, desertum pete, montes, domos : encomium vevim, amoremquc niei. Nihil audemus, aiebant, in urbe:
stmm ubique descriptum est. Quibus telis vicislis ?
eum nobis daie foris. Capite me foris, ut discatis E c
Non opibus, sed ilde. popule doctoris amans!
clcsiae amorem , agnoscatis filiorum meotum generopopule patrem diligens! beaia urbs, non propter
sam indolein, militum virtulein, armatoruui robur,
columnas ei laquearia aurea, sed propler virtutem
diadcmainm splendorem, diviiiannn facultalem, amoris magnitudinem, constantem palienliam, liberlatis Teslram! Tot lantaeque eranl insidiae, et preces minre
vicerunt: idque jare merito : nam preces erant asfloreni, vicloriae gloriam, cladis tus ludibrium. res
sidux, et lacrymarum fontes efiluebanl. Illi tela novascl admirandas! pasior abesl, et grex exsultat,
brabant, vos lacrymas : illi furorero spirabant, vos
dux procul, et utiliies armantur. Non solum ecclesia
mansueiudinem. Quod via facilo : vot oratia. l l l i
( ) Tbeopbilum Alexandrinum nout.
2. Ilasc omnia fecit ille, ut virtus appareret vesira;
omnia fccit, ut ediscerethic adesse gregem a Cbristo
pastore ducium. Absente pastore grex simtil manebat, el apostolicus sermo implebatur : 3Von in prcc-

SElttfO POST REDITUM A B EXSILKX

443

[426^27]

*. "
, \ \
\ ,
,
* , , \ ,
\ , \
, \ *
,
,
,
, *
, ,
.
\ , \
. ,
,
^ , ?
, '
. *
, ,
, ,
, \
. , \
. ,
. '
, * *
;

. " \ ,
,
,
' .
, ,
, \ . "
,
; ;
^* ;
; .
'. , *
,
. " , \
, \
0 ,
,
. \ -

\
, \ \ . , \, .
, , ,
, ,
,
*3, ,
, [428] ,
, . *
* \ * ,
ata\ * , \
4

*
, \
. ^ ^ \,
,
, \ , \ .. \
. , \
. " \
, \ . . ,
,
. " ,
, , \
\ , *,
. ,

;
, ,
. ; . ; . >
,

,
, , .
, .
*
, .
; \
* , .
\ *
.
,
.
/
* , . ^
. * * , .
\ , \
, ,.
. " \
\

. ; *
. " ,
* 01 \ .
, ,
, , . ; , .
" , ,
, \ ,
. 6\,
I \ * \ * \
\ , \ \
^ . ,
, . * - * . , , $ \
1

*l\k lcxlus Graecas deflcit.

445

S. JOANNIS CHRYSOSTO I ARCHIEP. CONSTANTINOP.

; " ; ;
[429] ; ,
, \
. ' . \
,
. ^ , \ . '
. ,
, ,
, ,
. , *
.
, * ; 5 .
, *
. ,
. ' ,
. ,
,
. 01


.

,


,

%

.
. *
.
. \
/ , . .
. ^ .

. .
, ,
" , \ * , , \
.

, (
\ ) \.

tot)
. "


*
, .

;
. . , *
\ \ \ , , '
, .
,

^
. \
, .
\ ,
, ,
. [430]
, .
, , \ . , \ " . , \ .

lOrle /javov Facills mutalio in .

4(6

,
\
. \ , \
,
* /^,
. , \, ,
' . \
, . *
, ,
. " \ '
,
, ' \ .

, ,
, \
, . -,
, .
; \
;
*
* *
, , 1\
, , .
'. . ,
, , "
. ,
; ,
, . pwu
.
, , \ . *
, \ . *
,
. ;
, \ ;
. " ,
* ,

,
\
. " Q
, ,\
. 01 ' * >
,
. , \ ?
. ; , \ , .
, .
&
, . ' * ->
' ,
. &
. [431] .
. -,
. , : *
, \ -
, .
-
*
. >
, .
" ,
9

445

SERMO POST R E D l T l . A B EXSILIO.

prassto. Quacro solum, ut ilti non prxvaleant. Uoslce

undique circuibaut cxpandcntes rekia, ut caperent ei
in illoram manas adducerenl. Hinc illa rogabal, fmperatorisque genua tangebat, ut virura faceret venationis consortem : quemadmodum Abrabam Saram,
sic illa vinim. Perdidimns, inquit sacerdolem : sed
reducamus. Nulla nobis imperil spes superest, nis^
illum reducamua. Non possum cum quopiam eorum
coinmnnicare, qul ha?c perpetrarunl: lacrymas fundens, Deo supplicans, nullamque machinam non movens. Sciiis cum quanta benevolentia nos susceperit,
quomodo ulnis exceperit, ceu propria menabra : quo
pacto dicerct ee vobiscum sollicitam esse. Neqtio
enim bxc verba vcstrum affccium lalebant: quoniam
suscepislis mairem Ecclesiarum, allricem monachoruni, sanctorum patronam, paupcruin baeulum. Laus
ejns in Dei gloriam vertil, in coronam Ecelesiarum.
Dicamne ardentem ejus amorem ? dicam ejus erga
me sollickudinem ? Heri vesperi hxc ad me verba
misit: Dicito ei : Oralio mea impleta esl, rem itnpctravi : melius coronata sum, quam per ipsum diadema. Reeepi sacerdotem, caput corpori rcslilut,
nani in lacrymis , m exsuUatione metent. Euntes ibant
gubernatorem navi, pasiorem gregi, ihalamo sponet / f e f o n f , mittentes temina sua : venkntes autem venient
sum.

vero, qtti ebeistebant, ubinam s u M ? An arma m o v i mustan arcue intendimus? an lela emisimus? Precabamur, et itli fugiebant : n a m quasl aranea dissip-iti sunl, et fos quasl pclra sielislis. Beatus ego
propier vos. Sciebam et anlea quantis instructus
essem dhriiils, td tamen nunc miratus sum. Proeul
c r a m , ei ctvitas alio iransferebatur. Hominis unius
causa petagus in civiiatem muiatum est. Mutieres,
\ i r i , knmalure a-tatis parvuli* raulieree infantulus
gestabant, pelagus adire non dubitabant, fluctus spernebant. Non metuebat heium servus, mulier inflrmilatis suas non roeniineral. Foruin in ecclesiam versum
est; o m o i a ubique propler nos movebaniur. Quem
IIOD erudivistis ? Imperalricem vobiscum choros ducentem accepistis, neque enim ejus atudittm tacebo.
Non adulandi causa d i c o , sed ejus pielatem celebro
neque e n u n z e l u u i e j u s s i l e n t i o p r a l e r i b o . Non arma
lulit, sed vktutis prxclara gesia. Tunc abducebar:
seilis qt* paelo. Nam iujucunda illa memorare conveiiti, tit jucunda et fausta ediscalis, el noscatis quo- .
niodo abductus sini et quo pacto redierim. Qui tenur

m extullahone, porlanles manipulos suos (PsaL 125.

5. 6 ) . verba re gesta sunl. Cuai gratiarum

actione suscepistis eum, quein moesti deduxeratis. Ac
aoti mullo post teiupore, sed post unum diero oinijia
solala sunt. Etenim propter vos fuit baec inora : Deus
quippe jain ab inilio b a e c dissolverat.
4. Rera n u n c f obis arcaiiam dico. Pelagus trajeci
ttlus Ecclesiam gestans; dileciio enim non in angusltuii redigilur. Non angusia oavis e r a l ; vos quippe

5. Pudore affecli sunt adoltcrj. Seu vivam , seu

moriar, nihil mihi c u r a 3 est. Yideie tentationis praeclaruin exilum. Quid faciam, ot pro dileclione dignum
vobis munus rependara? Dignum nequeo, quale adeat
tribua. Usque adeodiligo, ut paraiussira ad effundendum pro salute vestra sanguinem. Nemo tales
habet filios nem Ulein gregem , nullus agrum iia
florentem. Non opus mibi agricultura ; me dormiente
Pion anguttiamini in nobis (2. Cor. 6. 12). Diecessi vernant s p i c a B . Wullo mihi opus est labore : me quicf e s i r a curans, separatus corpore, roenle conjuncius;
scenle oves lupum superant. Qui v o i compellabo t
discessi Deo supplicans, ac yestram dilectionetn comores, an pastores, an guberraatores, niililesne an tluueiidan8; sedebam solus, de rebus veelris sollicilus,
ces ? Hacc oomina vera esse dicere possum. Cum bosolus, de profeclu delibcrans. Proiinus intempesta
num ordieem video, oves voco; cum providentiam
nocte haec religiosissima Domina (a) ipso primo die
pastores; cum sapieniiam, gubernatores; cum viriutenv
literas misit, qtiarum hace erant verba; etenim ?erba
et conslantiam, et mililes et ducea omnes dlco. laipsa sunl referenda: Nearbitrelur Sanctiuu tua me Ula
borem! providentiam populi! lupoeexpolistis, et sollinotiue qum gnla tunt. Irmocens ego $um sanguine tuo. citudinem non deposuisus.Nautaequivobiscumerani^
Improbi et perditi h&mines hanc ttruxere maehinam. conlra Yotconversi suni. einavi bellnm intuIenint.ClaMearum vero lacrymarum testis Deus, cui tacra facio. mate, Facessat clerus aliumque clerom Eeclesisc postuQuam l i b a l k > i * m effudil? etenim lacrym* cjus tibatio
late. Quid opus clamoreTAbierunt, et depulsi suni,
crant. Cui sacra faeio. Sacerdos iUa nempe per senemioe insequente in iitgam versi. Non homo illoe* sed
ipsara ordinata, quae Deo offerebat lacrymas, c o D f e s conscientia accusat: Si initmeut exprobrasset mihi $u$liiiocicm el poeniteniiam, non pro sacerdote, sed pro
nuitsem ulique (PsaL 54.15). Qui nobiscum erant, conEcclesia, pro populo disperso. Memor eral niemor
tra n o s converei sunt: qui nobiscum n a T i r o gubema^
cerle erat, c l filiorum et baptismatis. Recordor per bant, na?im demergere conati sunt. Miratus sum conf

manus Imas fttioz mees fuisse baptixatot. HesG Imperagclentlam

i r i x ; sacerdoies porro omnes invidia excaacati locum

tgnorabant, quo diverteram. Quodque mirabile dictu
c s i , illa, ao si Glio timeret, qoequoversum ibat non
ci>rpore, sed mililaris roanus missione. Neque cnim
scictwl locum, ubi degerem. Quoquoversum initicbai,
ne paaior dolo circomventus occideretnr et venatum
amiueret. Uoc tantum, qiwc B i c a r t t m sunt p^rlium
() l)c tuduxia loquilur.

T e s l r a n ^ . Haec dico, non ut ad sediiionem

vos cxciiem. Nam q u illi paravere, sediuasunl, quat
vos fecislis, zelus. Non enim rogaelis illos occidi, eed
impediri quominus illad eveniret vel vobis , vel Ecclesiae, ne rarstis subraergeretur. Virtus quippe vestm
non sivit ingruere tempesiaiem, sed illorum senlenlia
fluclus concilavit. Ego vero rcm non secundum exllum, sed secundum illorum aicnlcm a?jtimo.Tu homo

448
S. JOANiNlS GHRYSOSTOMl ARCUIEP. CONSTANTINOP.
scientiam , et Imperatorum provideotiam. Non enim
iia de bello sollicili sunt, ul de Ecclesia uon i u de
civitale , ut de Ecclesia. Prccemur ilaque Dcum , rogemtis illam in precibus perseveremus , neque ,
quoniam calamitas soluta e s l , segoiores evadamus,
Ideo ad bapc usque diem precaraur, u l illa iristia
solvantiir. Graiias Deo agamus : ut lunc strenui fuimus, sic jam sludiosi simus. Pro his vero omnibus
gralias agamus Deo, cui gloria et imperium cmu
Filio et sancto vivificoque Spirilu, nunc e i seiuper,et
in sattula sxculorum. Amen.

147

ifut altari adstas, cui lanti populi cura commissa, cum

ha?c Irisiia comprimere deberes, tempestateoi auxisti, contra teipsum gladium vibrasli, Glios luos
consumpsisti, si non reipsa el experimenlo, cerle
animo. Sed Deus probibuit. Itaque vos demiror et
laudo, quod post bellum, pace conciliaia, cavealis ut
perfecta pax maneat. Oportei enim gubernatorem
cum nautis concordi esse animo : si enim dissideant,
scapha demergiiur. Vos pacem hanc per Dei graiiani
slabilile : ?os securiiaiis consortes elficiam. Sine vobis nihil faciam , nec sine religiosissima Augusta.
Nainque et illa curat, sollicila est, nibilque non agil,
ut quod plantatum est, fimaurn maneat, ut Ecclesia
sine fluctibus degat. Laudavi iiaque et vestrain con- -

if

Forte, Ulum. Si stet lectio, illam, et quidem stare posse

rideUir, referenda est ad toperatorum proTideotiaiB pauk

tnte memoratam.

MONITUM IN HOMILIAM DE CELANAPMEA

Circa hujus Ikomiliae disputatum fuit. Savilius vir sagax et enrdilus eatn ut genoinatn h a b u i t : haec enim ait in Notis p. 726: Orati$ni$ hujut apographum ex Bibtiolheca Palatina descriptum
emendavimuB ex duobus Manu$cripii$ in Bibliolhica Ducis Bavarto. Multa habet eommunia cum Homil. 52
in Matlhwum (quae est 53 apod Morellum), neque agnoscit Catalogus Anguslanut. Puto tamen germanam
t%u quamvis languidiuscule $criptam, ut sunt muliw hujus nostri Cotutantinopolitane>. Aliud senlirt videy

lur Froiito bucaeus, qui in Notis ad hanc homiliam p. 1034. toino VI ita loquilur : Hujus Itomilia Gr<teum textum ex Paiatinxs Codkibu$ exicribi curavit SuvUius, st ex Bavarich emendavit, qui et germanum
esse putat opu [432] Chry$ostomi quamvis ab Augustano Calalogo non agnoscatur, et languidiuscule uripla
t

videatur. Quod sane mirum, eum Sixiu$ Senensis anle monuerit eamdem apud Origenem exstare Serm. 7 in
divcnoi locos, et inter- homilias ex tarii* in Matthmum locit esse decimam septimam, hoc e$t in ea Serntonum farragine, quam judicat esse monaehi potius cuju$dam, qui Evangcliorum explanaiwnes tariU inlermixttu allegoriis edidit. Porro apud Origenem alium interpretem habel, et brevior est, quam in Ubro ex
variii in Mmithmum locis : in utroque tamen loco incipil ab illi* verbis, Mirainr evangelista : guce reperies
p. 298 D [edil. Morel.] hujus editionis : quw vero prwcedunt ab imtio homxlim vetus quidam mterpre*
Latine xeriii:

et habentur homilia deeirt\a quartaex varii in Malthaum loch: Mullae tempeslates, inquie-

tudo aeris ; et aliam rursus inlerpretationem in Loiharingia naeli tumu$ ex Jfs. Codice erutatn, quatn
cum eadem homilia 17 conjunetam recensuimut, el variis Uclionibus alque emendationibus ex cotlalionc

cum Codice Grceco illmtrissimi Cardinalit Perrenii amplificavimu*. II<ec Fronto Ducxus, secundum cujus

baud dubie setiientiam baec homiHa in edit. Morel. Tomo VI inler Spuria cusa fuit. Sed huic seiitentiaj
*cclamat Tillemontius, eamque inter veras germanasque censel reiinendam, quod nulla sai idonea cjus
rejicicndae raiio affcratur.
Cerlc quod spcclat ad priinam partem ad usque illud, num. 3 : Miraiur evangelhta, eccc mntier, c i c . ,

 ,
, ,
, ,
. ' . "
, %\
, :
.
,
.

. ,
.
\ ,
', . \ -

, \ .
, ' ,
\ , \ . , *,
\ , , . >
. ,
, \ .
,
\ \ \ ', \
. '.
a

, forte . Si slct Irclio {

, et quidem stare posse videlur, rpferenda cst ad imperalorum providemiam paulo anle memuraUm.

P O S T R E D I T U M A B E X S I L I O C H R Y S O S T O M O .

(3 omnibus signis ila munita est, ut de illa ncmincm benc consultum putem esse dubitalui iKii : nani pauca illa qux de exsilio suo primo, deque regressu suo (angit, iia accurate posita sunt, nt
ca Grxculo cuipiam, ex eorum numero qui oraiiones ct homilias a se vel faclas vel liinc inde consarcinalas Cbrysostomo aliisque Patribus adscribebant, tribui non possil. Non i i quippc erant, qni possent
liislorica acta diligcnter et secundum veram scriem refcrre; non erat nugacis Grxculi carpiim dicerc in
priore exsilio multos cx iis, qui advcrsarii Chrysostomi fucrant, miscricordia molos ad ojtis parlcs transiisse, quod ulique gcstnm fuit, ut et fn bac bomilia significatur ; non crat Grxculi enarrarc, slalim post
regressura Clirysosiomi, omnes adversarios ejus fugam fecisse, ita ut nc unus quidem comparerei; id
quod vcrx hisiorix apprime consonum cst. Cxlera qux sequunlur in bac bomilia existinio eiiam Cbrysosiomi esse, licel non ausim aQlrmarc ea prorsus csse alicnis quibusdam assumcnlis vacua; possenl
euiro extranea manu relractata fuisse aliquot in locis. Hic non pauca sunt, qux Homilia 55 in Mailhxum
iisdem pcne vcrbis ferunlur; tam familiarc auiem fuil Cbrysostonio, ca qux pridcm diierat, in aliis horoiiiis referre, ut id polius ad nostram, quam ad conlrariain

senlentiam luendam aflerri posse pulenins.

I b i eliam advertemluin illutl in fine bujus bomiliie posilum, quod Chrysoslomi

forlasse fuerit; nempc Dixil Deus, Fiat coelum, el factunt est coelum, in Homilia quoqne illa 53 in MalIbxiini repcriri. Illa vcro clausula in Scriplura sacra noii repciitur. Verum non raro Cbrysostomus incmoriler Scripturx vcrba rcferre solet, cl alio quam habeanlur niodo expromere.
Ea porro Iloiuilia, qux iiuer alias falso, ut coriseiitiunl omnes, Origcni ascriplas, rccensclur, cujus
i n c m i n i l supra Fronlo Ducxus, bujus cst pcne compemliiim. Iluic similis, sed multo longior esl alia,
q i i a inler lloniilias ex variis in Malltixum locis dcciina scplima numcralur, quxquc in Edilionibus Cbry M M M I Laiinis antc Froiitonem Ducxum publicalis cusa fuit.
Ilujus buinilix inlerprclalionciii novam Lalinain adornavimus.

449

S. JOANNiS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

45C

\ 6 , ,
.
, \
. " ,
\ ,
. ,
\ - [452-453] , \ .

. ,
\ . ;
; , , .

, \

. \
*
b

, , .
. ,
,
[].
, .
, ' . "
,
.
: *.
; .
, ^ , , .
, , \
* .
; .
a

Colbert. , non male.

k Sic recte Colberl/H desiderabalur io edilis.
Colbert. .
<* Colb. icoui. lbid. , etc. Sic nulla
Cacia mutaiione, punclo solura imerroganie inlerposiio
posl , locus bene habet, et ad seriem omnino qnadral. Hic corrigi jubel Fronto ex cod. Perroniauo,
; ,
vel , * sod
fditi nostri leciio nielior, qu conurmalur eiiam ex Cotfiee Colbertino.
. O l b . ...,. ,
.
c

; . ;
. ,
. , \
, \ ^ ,
, \ ,
. ;

. " . \
* ,
, \
. , \
, .

.
, , . F. ;
^ *

qlov

,
.
, * \ c
.
[434] \ *
,
, \
\
, , , ,
.

, \ .
*
,
, '
, . '*
", <' *
\ , '
. , \
,
, .

, * ,
, .
; , /, . ;
f

f Savil. conjicil .

* Co b. .

445

DE

CHANANJEA,

450

1N DIMISSIONEM CHANANiEJS.
AUTEH EST POST EJUS REDITUM AB EXSILIO ( ) .

1. Tempestas ingens saevit, sed eorum qui convenerunt alacritalem non cobibuit; multae lenlaliones,
sed desideriuro vestmm non solvenint. Non cessat
Ecclesia oppngnari, et vincere ; insidiis impeli, et
euperare insidias. Quauto inagis alii insidiaulur, tanto
inagis illa augetur : flucius dissipaniur, et pelm stat
fmmobilis. lnterdiu doctrina, noctu vigilioe; diee cura
nocte certat: illic collecta?, et hic colleciae : n o i fomm convertit in ecclesiam; alacrilas animi vestri
igne vehemeniior est. Gohoriaiione non indigelis, et
studium exhibetis eslrum. Quis non obslupeecal?
qois non miretur ? Non modo qui nosiri &unt , non
abfaerunt, sed etiara qui nostri non sunt, accesse*
runt
. Hujusmodi est tentationnm lucrum : nam
sicut pitivia decidens semina exciiat, sic et animam
iovadens tenlaiio erigit animum. Verbupi Dei est:

Quo in statti sunt res nostra ? Laudibus celebranlur.

Quo in slatu res illorura? Ignominia cuniutantur. Qua
conditionesunt illonim negolia 1 Ne apparent quidciu.
Forum percurro, el ncminem video. Frondes eraut,
et flanle veolo cecidenint; psilese erant, et dissipaus
sunt, frunieiilumque maturum apparuit; plumbiiru
erat, et liquefactitm est, aique purura remansit aurum. Quisfugavii illos? Nemo; eed domeaticum habent hostem conscieniiam post peccatum. Sciunt
quid fecerint. Nam etCain volebai fratrem suumoccidere (Gen. 4 ) : sed cum volebatoccidere, cupidilas
ardebat: postquam autem peccaium perpetrafit, geroens ac tremeiis ubb|ue terrarum v a g a b a t u r . Hi vero
licet reipsa non occiderint, at volunlate t a m e n occiderunt. Perpeiraia est csedes quantum in illorum
maligniiaie situm fuil ; sed v i u concessa esi Dei beinconcussa est Ecclesia : Porue inferi non prcevale* nigmtate. Hacc a me dicunlur, ut alacrilatem vesiram
frttitJ adversus eam ( Matth. 16.18). Qui impugnat i l - excilem, ut numquam tentationem reforinidetis. Pe1.11, se ipeum profligai, ipsamque foriiorem ostendit: tra es ? Ne fluctos timeas, nam Svper hanc petram
mdificabo Ecclesiam meatn, et portm inferi non proewle*
* i u i impugnat illam , T i r e s suas dejicit, nostrumque
buni adversu* eam (Matih. 1 6 . 1 8 ) , inquit. Aliquando
Iropaeum reddit illustrius. Splendidus eral antea Job,
extranea, inlerdura intestina sunt bella; sed nemo
postea vero splendidior apparuit. Quando corpore
potest navim submergere.
saniis erat, non ita splendidus fuit, u l cum vulnerum
1

sanie coronabaiur. Noli tenialioaem umquam reformidare, si praeparatain babeas animam. Tribulaiio
iubil offlcit, sed patientiam operatur ( Rom. 5. 3 ).
Nam qaemadmodum nihil oflicit auro fornax, eic n o
que iribulaiio generoso nocet. Quid facit fornax quae
atirum excipit ? Purum illud reddil. Quid operalur
iribulalio loleranti ? Patienliam. Sublimiorem i l lum efficil, desidiam reaecat, animum colligii, menlem
reddit temperaiuiorem. Invexerunt lentaiionem, ut
ovcs abigerent, et contrarium e v e o i l ; illa enim pastorem introduiil.

2. Verum n e totnm tempus i n referendis illoroui

crSminibus impendainus, conscieniiae lerrori coininittamiis (*os, el sinamus menlem illorum ac ncfariae
cupidiuis impetum a domestico carnifice divexari :
sinamus eos fugere nemine persequenie; sinaiuus in
ignominia, ncmine oppugnanle : nosque consuelam
mensam vobis apponamus. Non enim acquum est, ut
tempus leramus referendisilloriim sceleribus, el Olios
sinamus fame cruciari. Hesierno igilur die Paulus
nobis m e n s a m apparavit, hodie Malllixus; beri tentorium opifex, hodie publicanus; beri blaspbemus,
Ho$te$ Chrysosiomi illo reverto (ugerunt. Pubticanu$
hodie raplor; beri persequutor, hodic avams. Scd
cuie. IAberum arbilrinm. Pcrnitentia omnia vitia $olvit.
blasphemus illc, blaspbemus non mansit, sed aposlo(a) CollaUi cam Codice Colbertino 365.
lus faclus est; nec raptor in rapinis permansil, scd
* Colbert. verba : ot ,
, modo qui nostri nutU fnclus est evangelista. Commeinoro pristinain nenon abfuentnl, sed etiam qui nostri non sunl, advenerunt,
quiliam, et eubsequenlem virlutem, ul discas quanta
sic breriter eoantiata explicari pulo pcr hsec Socraiis
s i t pcenilcnlia? ulilitas, nec u m q u a m de lua salute
verba : &* iv
, 3
desperes. Doctores nostri prius nequitia illustres
** 6, ,
fuerc, scd duinde a jusiitia celebrati sunt, pu * * pulus horrendum in modum Mmultiiabatur : uique in / blicanus
wei blaspbemus, dno vcrlices improbitalis.
jutmodi retus solcL evenire, multi eorum qui tnfemo in
QuidcnimcsC leloniiinif Rapina l e g i t i m a , T i o l e n t i a
illum animo erani, miseratione movebantur, eumque calumnu$ oppressum dicebant, quem paulo ante deposUwn
iiduciac plena, iniquitas lcgis palrocinio fulla : furibus
vxdere opUwerant.
Culb. inoexU, pro itmxerunl; prmliiit, pro, cvemt. ipsis durior est publicanus. Quid cst lclonium 1
1

452
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI HICHIEP. CONSTANTINOP.
expulit
maler
peccati,
princeps
prsevaricationis;
illa
lentia quae palrocinium legis oblendit, q u carnificem pro medico babet. Intelligisne quid dixerini? ipsa mulier venft, tpsa naiura: nofum ac slapendum spectaculum : Judxt fugiunt, et muliersequUnr.
Leges sunt medici, deinde ftunt carnifices : non enim
451

nlcus sanant, sed augent. Quid esl lelonium ? Peccalum impudens, rapina occasione destituta, lalrocinio
deierior. Latro dum furatur, saltem erubcscii; hic
vero cum Qducia pnvdatur. Verum hic publicanus
repente cvangelisla factus est. Qtiomndo et qua ra-

Et ecce mulierdefinibusiliis egreua roqabat eum dtceiis:

Domine, fili David, miserere mei(Matth. 45. 21. 2 2 )

Evangelista fil mulier, ac divinitatem incarnationeroque confiletur;

Domine, dominationem; fili DavJd,

incarnalionem denotat. Miserere mei. Yide pbilosolione 1 Transiens, inquit, Jesus vidit Matthceum teden- pbicam animam. Miserere mci: non habeo consciertem in telonio , el dixit ei Sequere me (Matth. 9. 9 ) tiam bonorum operum, non rectae vitae fiduciam ; ad
virlus sermonis! intravit hamus, et captivum m i - misericordiani confugio, ad coinmunem peccaloruni
liteni efficit, lulum in aurum convertil; intravit ba- portum : ad misericurdiam confugio, ubi nullum trimus, El slalim surgens sequutns e$t eum. In fundo buna), ubi sine examine salus : sic peccatrix el inierat iniquitaiis, et ard culmen viriulis ascendit. Nemo qua accedere ausa est. Vide mihi philosopbiam mtiitaque, dilecii, de sua salute desperet. Non enim i m - lieris; non rogat Jacobum, non supplicat Joauni,
non acccdii ad Petrum, nec divisit apostolorum cboprobiias malum est a natura insitum : libero arbitrjo
ct libertate decorali sumus. Publicanus es? Polcs fieri ruin. Noaegeo mediaiore, sed poeniteiUia4n assutnene
evangelisia. Blaspberous es ? Polcs aposiolus essc. advocalum, ad ipsum fontem pergo. Ideo desccndil,
Latro es? Potes depraedari paradisum. Magus es? ideo carnem aesumpsit, ul ego ipsum alloquar. Sursum Cberubim ipsum tremunt, et dcorsam meretrtx
Potesadorare Dominuin. Non cst vitium uJlum, quod
non poenilentia solvatur. ldcirco Ghristus nequiliae illum atloquilur. Miserere met\ Nudus sermo , sed saluli* immensum pelagus reperit. Miserere mei; ideo
culmina delegil, ut inOne nulluiusubterfugiam relinvenisii,
ideo carnem assumpsisti, ideo factus es quod
quat.
ego
sum.
Superne iremor, et deorsum ftducia. Mi$t3. Ne mihi dicaa, Perii, quid roihi faciendum restai? ne mihi dicas, Peccavi, ei quid faciam? Habes rere mei; non egeo inedialore, Mherere wei. Quo opus
babes? Misericordiam quxro. Quid pateris? Filia
inedicum morbo potenliorem, medicum babcs qui
mea male dccmonio vexatur (Ibid.) : natura lorquemorbi naturam superal, medicum habes qui nulu
tur, coramiseratio exereeiur. Egressa est advocata
solo curat , medicum babes qui volunlatc corrigil,
filiai
: non afferl ;rgram, sed fidem aflert: Deus cst,
qui polest et vult sanare. Cum non esses, te produxit;
et omnia videt. Filia mea male dasmonio vexatur.
curn jaiu sis et perversus sis, mulio magis potcril te
corrigere. Non audisti quomodo olim pulverem de Gravis luctus : natura siimulus uierum discidit, in
visceribus tempestas. Quid faciam ? perii. Cur non
terra sumpseril, et bominem iinxerit ? Quooiodo terdicis,
Miserere flliae niea?, sed, Miserere mei? llla
ram converierit in carnem ? quomodo nervos condiroorbi
sensum non babet, nescit quid paiiatur, doloderit, quouiodo ossa, quomodo pellem, quomodo verein
non
senlit: doloris, inio el sensus vacuitas est
nas, quoroodo nasum, quomodo oculos, quomodo palpebras, quomodo supercilium, quomodo linguam, ipsi velura calamiiatis. Miserere mei diurnorum malorura spectatricis; dorni calamitalis thcatrum adesu
quomodo pectus, quomodo manus, quomodo pedes,
Quo
pergam ? In desertum ? At non aodeo illam solam
quomodo reliqua omnia ? Terra erat subjecta, una
relinquere. Domine sedeam? Sed inirinsecus est ininiisubslantia : et intravil ars, aique varium opiOcium
produxit. Numquid moduin poles exponere, quo crea- cus, terapeslas in portn, spectaculum calamitatis.
Quo noinine vocabo illam? Mortuamne? Sed movelus es ? Sic neque modum potes effari, quo peccaia
loIluntur.Sieiiim ignisincidens in spinas, illasabsumit, tur. Viventem? At nescilquid facial. Invenire nomen
nequeo quo morbum appeUem. Misertre m . S i
multo magis voluntas divina delicla nostra consumil,
mortua esset iilia mea, non lalia palerer; corpus i n
radicitus evellit, el peccatorem ei qui non peccavit
visceribus terrse deposuissem, et elapso lempore
similem reddit. Ne qiueras modum, ne invesliges quid
iii
obbvionem malorura venissein, ei tilcus obduxisfacium s i l ; sed miraculo crede. Multa magnaque peccavi, dicis. Ecquis a peccato iramunis? At mea gra- sem : nunc autem cadaver babeo assiduum spectaculum quod mibi vulnus perennet, et dolorem augeat.
via sunt, ti quorumvis hominum peccata superant.
Quomodo
cernam oculos transversos, manus contorHoc libi sufficit ad sacriiicium : Dic lu iniquilates tuas
las, passos crines, omissam spumam, carnificem i n vrimus, utjustificeris (hai. 43. 26). Agnosce te peclus positum et non apparenlem, flagellantcm qui non
casse, et iniiium tibi correciionis hoc fiet. Moestus
videaiur,
dum flagellum ipsum videtur? Slo spectaesto, lacrymas funde. Numquid aliud quidpiam meIrix
alienorutn
raalorum , slo nalura siimulanlc; Mirclrix effudit ? Niliil aliud, quain lacrymas et poeulserere mei. Gravis lempesias acgriludo et tiinor; aegri leniiam ; ducem assumpsit poeniteniiam, ei ad fonlem
ludfr natune, ct timor dxmonis. Accedere non posacceseit.
sum, nequc conlingere. Impellil me affectus , abigil
4. Quid vero publicanus et evangelisla dicat, audiatimor; Mherere mei.
4

nuis. Et egreuminde Jesusvenil in partes Tyri el Si-

doms : et ecce mulier. Miralur evangclista

: Ecce

mulier, velusla armalura diaboli, quac mc do paradiso

5. Cogita mulieris pbilosopbiam. Non adiil mngos

non vocavit divinos, uon ligaluras adrnisil, non ma-

 , .
; ,
, .
; ,
, .
. '
. \ ;
,, , .
, .

, \
, '
,
. , \
. , \,
.
\
. !; .
; .
; . ;
.
^ .
, \
.
*. , , \ ! ;
, , \ ; ,
, ,
", \
. \
.
[435]
, ;
; ; ; ;
; ; ; ;
; ; ; ;
; ; , , ^
.
' ;
' 8
. ! ,
,
\
, .
. , , .
, , .
; , \, \
.
,
. ,
. ,
, .
; ,
, \
1

\ , . ,
.
,

, ,
" Colb. .

, ,
,
\ ' , \
. ' .
,

, , .
, \
, ,
. ' . " . '
, ,, '
, '
\ , ,

\ , .
,
, , . ,
,
. , ,
. "
, . ' .
, /
. ' ' ,
, .
" , ^. '
/ , . ; "
[36] . ;

,
.
, "
, . 'II
.
, .
; . \ ! ,
, , ' ;
, ' ,
,
, . '

. ;
; ' .
; '
, , .
; ; .
; ' . !
. ' .
,
, \
,
,
, .
; ; ; ; ;
, ; " ,
' .
,
, \ . ,
. , \
. ' .
'. ' .
, , ,

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

453

,
\ * *
, \ \
. ' *

.
" ,
,
.
, . *
.

; ; ;
;
.
. , ,
, ,
\ * ,
, .
; ; , \
; *
.

. ; " ,
^ .

. ;
[437] ,
,

.
,
, . '
,

, "
.
, ' .
,
,
. " ,
,
, \ .

,
. ;

" ,
* ,
, * .
C ,\
. .

. ;
, ,
, ;,
; ,
, , \, , , , , , ;
,
^; \$ ; ^ ;
$ ;
; ; , '
; * ,

.

,

* '

Marcos 7 , 1 S : .

4>4

\ ,
,
, . \

, ,

,
, .
\ ,
, *
, ,

. ,
.
\ , , . \

, ^
; ;
;
; * \
.
,

[438]
, , \

, ,
, , *
;
\
,

, ' ,
, , ,
9

, . ,
, ,
, , , ;
; ; ;
\ -,
\ \ ,
,
, \
, . \
. "
, , \
,
, ,
, , ,
,
. ,
, ,
, ,
& .
\ ,
, ,
, ' , \ ,
.
, , , mai, , ,
, \
' .
\ , 4

44

453
laeasn>u&eree mercedccomluiit, eas quae sdent da>
monas evoeare I ulcus augere; &ed dimisit diaboli
oracioam, ei acoessk ad Servatorem a n i m a n i m nostra-

kuni ( i w i . 44. 40). El Jacob : Non defiaet prinreps

tx Juda, neque dux de femoribu* ejus, donec teniat
cui reposiinm esi : el ip$e exspectaiio genlium (Gen.

rum. Miterere met filia mea maU dwmonio vexaiur. 49. 40). E i Malaebias : Qma in vobit conciudentw
9

Noetis affeclum miserationie, quotquol patres fuisttsi

jovate me verbis, qaolquol raalres fuisiis. Non poseum describere t e m p e s U l e m quam sustinuil muliercuta illa. Miserere mei : /Uia mea male dcemomo vexatur. Vidisli philosophiam roulieris, v i disli perseveranliam , vidisti virHitatem, palienliara ?
llle vero non respondit verbum (Mallh. 45.

losophiam. llleaulem nonrespondit eiverbum. Quare?

verba non examinabat; sed

arcana

et non muiabunl quod propotihtm esi,

ficatur in gentibus , et in omni loco incensum offertur

Domino, ct $acriftcium mundum ( Malaeh. 4. 40. 44 ).
Et David rursum : Omnes gentes, ptaudite namtus,
jubilate Deo in voce enultationis; quoniam Dominm

25). excelsus, terribilis, Rex magnus tuper omnem terram.

Rera D o v a m ! Rogat, obsecrat, ealaiuitatcm deplorat, atiget tragcediam, afflietionem i * a r r a i ; el ille

hominuin ainalor non respondet. Verbum tacet,
fons clausus e s t , medicus pharmaca r e i i n e t . Q u i d n o T u m ? quid admirabile? Ad aljos c u r r t e , ei banc m i scrara accurrentem abigis ? sed considera inedici pbir
Qoia

portm <rrece

quxa ab ortu solis taque ad oecasum nomen tuum glori-

mentis ani-

Ascendit Deus in jubilatione, Dominu* in voce tuba

(Psal. 46. 2. 3. 5 ). Et alius : Latamim, gcntes, cum

populo ejus (Deut. 32.43). Et lu ipse veniens, nonne

magos statim advocasli, arcem gentium, diaboli tyrannidem, virtuleni dseroonum ? nonne descendens,
prophelas eos reddidisti ? Tu magos vocas : propheia?
de gcnlibus boc dicunl. Poslquani ab inferis reeur
rexeras, discipulis dicis : Euntcs docete omnes gente$,

nadvertebat. Ille autem non responditei verbum. Quid baptizantes eos tn nomiue Patris, et Filii, el Spiritus

iancli {Alatth.ZS. 1 9 ) ; ot quando venit infelix et

misera i l l a , pro iilia rogans, aBrumnamque dispelli
ciamat po$t nos (Matlh. 45. 29). Sed lu externum au- sopplicans, lunc dicis : Non sum miuus nisi ad ovet
quas perierunt domus lsrael; et cum centenarius acccdis clamorem, ego ialernum : magna est vox oris,
aalem disdpuli ? quia responsuni mtilier non obtine-

b a t , accedentes ad eum dicunt: Dimitte illam, quia

sed majormenlis. DimiUeillam, quia clamat poti nos : d i t , dicis : Ego veniens cutabo eum ( Mallh. 8. 7 ) ;

alius aulem cvangelista (a) d i c i t , Ante no$. Coniraria

fe&c d i c i a videitfur; sed non mendacia eunt: qtrumque eiiim a g e b a L Primo enim retro claiuabat; cum
auiera non responderet ille, anteperrexit, quasi canis
lambens vestigia domioi sui. Dindtte Ulam; spectaculom eircura edebat, populum advocabat: illi a d humaiium dotorem rcsptciebant, Dominus auiem ad

cum lalro supplical : Hodie mecum eris in paradito

(Luc. 23.43); cum paralyticus : Surge. tolle lectum
tuum, ct tade (Matth. 9. 6 ) : cum Lazaro loqueris,
Lazare, veni foras (Joan. 44. 4 3 ) , et quatriduanus

exivit. Leprosos mundas, mortuos suscilas, paralyiicum firmas, C33cos illuminns, latroncs servas, mereIricem reddis vlrgine castiorem, et bnic nihil resaJnlein nralieris speclabat. Dimitte Ulam, quia ciamat spoudcs ? Quam novum id ! quam sltipendum ! quam
po$i not. Q u i d igiuir Cbristtis ? Non sum mittus niti insolitum !
md 09$ qnce perieruni domus Itrael (Ib. v. 24). Cum
7. Animum advertile diligenler, ut discatis mulierespottdit, i i l i u s u l c u s auxtt: medicus e n i m e r a t s e ris virilitatem ac Domini sapicnliain provideniiairique;
eans, noo ut divideret, sed ut conjungeret.
ut di>catis moras lucrum ailulisse, ct negationem
d. Chritiut pro omnibtu gentibus venit in mundum.diviiiae peperisse; ut si oraveris et tu , et non acci-

pias, numquam dcsislas. Aiiimnm diligenter adbibc.

Quando Jud.xi ab JEgyptiaca tyraniiide liberati stinl,
nrm ntUmu m ad oves perierunt domus Itrael. ei Pharaonis manus effugerunl, ad desertumque perrexerunt, inlraturi in terram Chanana?orum idololaHoccine lolum est ? Ideone homo factus es et carnem
traruni impiorumque bominum, qui lapides adoraassumpstsli, tanlamquc ceconomiam adhibuisti, ut
ufiora servares angulum, et hunc pereuntem ? orbie- ltant, lignaque colebant, roagnamque impietuem prae
se ferebanl, dedil ipsis Deus banc legem : nc accipias
ne totus deserlos est, Scylhae, Thraces, Indi, Mauri,
ex filiis comm generos, neque des filiam tuam numiu
Ciliees, Gappadoces, Syri, Pbccnices, tolaque, quaro
ipsis (Exod. 2 3 . 2 4 ) . Ne Iradas illis aurum , neque
sol regpicit, lerra t An propler JudaRos solum venisti,
mensai socielalem, neque consonium, neque aliud
et genles deseris deeptcisque? an coniemtiis nidorem,
quidpiam Simile ; quia iniqua sunt gentes , ad quas
an fumam ? an conlemnis Patrem tuum conlumelia
inlroduco l e , ut possidcas illas ( Deut. 7. 3 J . IIoc
alCectom? an idolorain daemonumque cnlluni non
igilur illis propemodum lcx praBcipiebat : ne emas,
caras? Alqui non boc dicunt prophetse, sed proavus
luoe fecaodum carnem quid loquilur ? Postula me, ne vendas, ne connubia jungas, ncque contractus,
et dabo iibi gentet hereditatem tuam, ^et ponemonem eed etsi loco vicinus, moribus separatus esto. Nihil
tnam terrmnoi terrm (P$al. 2. 8 ) . Hesaias vero, qui tibi sit commune cum illis, non pacta, non vendilionea, non emptiones, non matrimonia; nc forle cognaSeraphim conlemplatus est: Et eni radix Jeue, tt
fns extwget imptrare genlibus : in ip$um gentes spera-tionis necessitas id efficiat ut in impicialcm prolabaris : ne dum illis das et ab illis accipis, amicus eorum
(a) M a r c u f l 7,25 : Procidil tmte pedes ejm. H a e c d i c i t de fias : sed ilH semper inimicus eslo. Nihil tibi comSyrovbceoiasa, qua; e a d e m e s t aique C b a n a n a e a . llioc C b r y mune sii cum Chanansit; ne aururo illorurn , ne

memoriter loquens, ante no$ dixerii.

Hic roibi vos attenlos prabete, et animura advertiie :

proiandam enim qu.-estioiiem investigare volo. Non

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

4>6
455
quod soleo facere, n o n exbibeo: ecce naufragiunt,
argeuum, ne Testem, ne flliam, ne filium, nec aliud
ct ego gubernalor non s o l v o tempestatem ob improquidpiam eimile accipias; sed ipse seorsim degas.
bum animum ve&truro, ne ulla sit vobis detraclandi
Linguam babes le separanlem, legemque libi dedi:
occasio. Ecce mulier spectalores mihi circum advoqiiapropter lex sepes vocatur. Qwemadmodum enim
vinea sepe circumdalur, sic c l Judaei lege circummu- cavit, c l nondum ei rcspondi; nc dicaiis, Te Chananiuniur, ul ne hanc iransgredienles cum Cbananaeis naeis tradidisli, et legera iransgressus es, et hine
nobis occasio tibi n o n credendi. Animadverte quomisceanliu*. Erant enini apud illos iniqua commercia
m o d o imilieri non responderit, utresponderet Judaeis:
depravatx naiurae leges: adorabaiitur idola, ligna
colebanlur, Deus conlumelia afliciebatur, filii macia- sitenlium erga roulierem , vox erat quae Judaeoruiu
bantur, palres despiciebanlur, malres contemneban- improbum animum arguebat.
9. Ha?c aulem faciebal non secundum suam dignltur, omnia immutaia erant, omnia eubversa, daemonum more vivebanl. Ideoque nulla commercia inibant laiem , sed illorum se inGrmitaii ailemperans. Nam
cum illis, nibil ipsis vendebant, sed lex magnis i n - cum leprosum mundaret, dixit, Xade, offer munu*
diclis pcenis vetabat connubia cum illis, pecla, ven- tuum, quod pracepit Moytes (Matth. 8. 4 ) . Tu mondiliones : nihilque commune cum ipsis habebanl. dasti, et millis illum ad legem Moysis. Eiiam. Cur
Caulum igilur lege e r a l , ne pacia cum Cbananaeis hoc ? Propler JudaBos, ne me violatie legis accuseiit.
inireniur, ne aurum ipsis iraderelur, ncc aliud quid- ldeo cum leprosum mundavil, id insolito m o d o fecii:
piam, ne amiciiia impieiaiis occasio esset; lex ipsos audi quomodo. Et ecce Upro$u$ accedent rogabut
quasi sepes circummuniebat. Vineam, inquit, plantavi eum dicens: Domine, it , pote$ me mundare; ei
et sepem ipti circumdedi (lsai. 5. 1. 2 ) , id esl legem extendens manum suam letigit eum dicen : Vo/o, mun-

uon spinis, scd mandatis conslanlem, q u a 3 ipsos

commuuiret et separarel. Abominabiles ergo erant
Chananaci, exsecrandi, i m p i i , ecelesli, impuri iminundi; ideoque ne audire quidem illos volcbaut
Judaei legem suam implentes. Cuin ergo haec mulier
ex Cbanaii33is esset (nam Ecce mulier, inqiiit, ex
fimbu8illisegre$saest\ Malth. i5.22]),quia, inqiiam,
hxc roulicr ex Chanana^is eral, ctaccessilad Cbrit

dare (Matth. 8.2. 5). Secundum legem non licebat

leprosuin tangere. Cum ergo venit Neaeman dux exerciius leprostis ad Elisa3um prophelam, dicil
discipulus, Ecce lcprosus princeps mililiae foris esi ( 4 .
Reg. 5). Ule vero miltit discipulum qui ipsi dicerel:
Vade-lavatum adJordanem fluvium (lb. v.\Q);

nec

ausus esl ipse cgredi, nec videre leprosum, ipsnmve

tangere. Quia igitur mundavil Elisaeus leprosum, ne
slum, ideo dicebat, Qnit ex vobis arguet me de peecatodicereni Juda^i ipstim e o d e m quo Elisaeus medo mun(Joan. 8. 46) ? nuni legem transgressus sum? Gum dasse, ideo Elisacus quidem non ausus est langere;
hic vero tangii el dicit, Volo, mundare; et extendeut
cuiin bomo esset, bumana exhibebai officia.
8. Chrittus legem implevit, quare ? Hic demum manum tetigil leprosnm. Cur leiigit? Ut (edoceret

attcndile diligenter. Quia mulier Chananxa erat et

cx finibus illis, ubi rabies, furor, c l impietas, ubi
diaboli lyrannis , damonum debacchaliones , natura
conculcala; ubi ad brutorum brutos affectus devoluli
eranl, el ad daemoniun furores, et quia lex praecipiebat nibil tibi sit cum Cbananaeis, ne des illis, ne
accipias ab illis, ne uxorem ducas, ne filium accipias,
iie pacta ineas, vel convenla ; nam ideo sepem circumposui; Cbrislusque veniens bominum assumpsit
arma, suo leroporc circumcisus est, sacrilicia obtulit,
oblationes et alia omnia, cum Icgein abrogalurus
esset; ne objicerenl, Eo quod non possel implere
legem, ideo eam abrogavil: prius ipsam implet,
poslea abrogal; ne puies ipsum implere non posse,
oinnia sccundum morem exsequilur. Propterea clamal bis verbis : Quis tx vobit arguet me de peccato

(Joan. 8. 46) ? Cum ilaque illud eiiam ad legem pertineret, ne quid coromune cum Cbananaeis baberelur;
ne ipsum Judaei incusarent dicerentque : Ideo non
credimus tibi quod sis iniquus, quod legcm solvas :
m lerram Cbananxorum abiisti, el cum iis habuisti
consortium, licel id lege probibealur : ideo statira
nihil loquebatur. AUende quomodo legem impleat,
nec ealutem siatim imperiiat, Judacosque refrenet,
el banc recreet. lUe autem, inquit, non respondit ei
verbum. Ne incusandi occasionem arripias; eccc non
loquor non sermonem miscco : adesi calamitas, ct
v

se n o n esse servum legi subditum, sed doooinuni

legi imperantem. Quomodo igitur legem servavit ?
Quod dixerit, Vo/o, tvundare, etnon statim ipeum
letigerit. Praecessit sermo, fugaliis est roorbos; deinde teligit immundura, el d i x i t , Volo mundare. Qua
ralione ? Ei slatim mundatut at. Non poluil evaitgelisla vocem reperire velocitarem curationis exprimeniem ; nam illud, statim, eliam tardius rem factam
significat. Slatim; quoroodo ? Simul egressus sermo
est, ei fugatus est morbus, fugaia est lepra, deinceps
inundus erat leprosiis. Proplerea d i c i l : Vade, tdpsum
9

ostende tacerdoti et offer donum, quod juuit Moyse*

t

in testimonium illis. Quibus ? Judaeis, ne

d i c a n t me
legem transgrcdi. Ego sanavi, et dico : O/fer donum,
secunduro legam, ut in die illa leprosus ipsos accasei
his verbis, Praecepil mibi donum secundum legcra
o f f e r r e . Ac quemadmoduro mulia facicbat Christus
propier Judneos, ut in omnibus ipsos inexcusabite*

redderet: iia el bic fecil. Miterere mei quia filia uiea

%

male dwmonio vexatur. llle vero non retpondebat ei

verbum. Accedentet autem discipuli ad eum dicuttt,
Dimilte illam, quia clamat pott not (Matth. i 5 . 22. 23).

Quid igilur ille 1 Non sum mi$$us nisi ad oves qum

perierunt domut Itraei (Ibid. v. 2 4 ) . Ne dicerenl J u -

Nos dimisisti, et ad exiraneos perrexisti, i d e o que tibi non credidimus: Ecce, inquit, extfontibus
a c c c d u D l , illosque nou recipio ; vos auiem eiiaui

d x i :

455

DE CIIANANiEA.

, , , ,
' *
. , \
\ "
, ; \
, :; . *
, ,
, ,
, , , -, ,
, .
, , ' *
, ' ,
, ;
.
, , ,
; *
\ ",
[459]

\, ,

, \ , * ,
\ .
* , , , , \,
* \ t
* . \
,
,

'

,
^, ,
, ;
, \ .
'. .
, \ ,
\ , , ,
, \ , \ , \ , , \ ;, \
;, , ' ,
, ,
,
, \
, , , :, , ?
, *
, , , \
, ,
. * \ ,

\ \

,
,
, *
, ;
, ,

. ; ,
\ ,
/. ,
\,
. . , *
, * , \
,
,
WTC deficere vi;!enlur.
PATROL. G R . LII.

45G

, ",
, \ , , , \
, \
.
\, *
,

\ ,
.
, * ,

[40] ,

, \ ;; . ; ,
-, .
\ ,
\ *

, , ,
'
, * ,
.

. "
^
,
, .
, ",
, ^.
\
. \ , \ . \
; ,
, ,
, ,
, , 7
, . ; "

,
; .
; , , , \
. , , , \
, ,

. (\
), (&
. * ;
, \ ,
, .
, ,
,
,

. Tiat; ,
. , \ ,
,
, \
. \
,
, \ .
,

. .
, ,

, . ;
* ,

, \ , \
. , , \
, \ * ; \
>ToIb. <? . Aba prxferl Colb. lectionu discnmina, sed tiutliusprciii.

4.77

S. JOANNIS CIIRYSOSTONI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

, ,

ol ,

458

. " \,
, , , br [], ,
, , , , *

\
"
. , ,
,
, .
.

,
, , , \
. " . . , *
, , . [442]
.
\ ,
;\ , ,
, \ , \ *
,
. - , .
, \
\\]
; ", , *
, , , , . ;
;, \ *
, \ , ,
,
. *
. , , , . "
* ;
, \
,
,
, . .
, \
'. " , \ ,
, ; . .
\ ; ,

'. , . ,
, , ,

. \
, , ,^
; , \ . ,
. ' ,
, . ; * .
; '

\ ,
.
; , .
" , . .
, ), , * ; , . , *
, - , .
, .
' 0,
,

> , ,
.
, . ,
, \ , ,
, .
, \ , -

. , *

. " - . , \
; . , * , \
.
) , \ ;
\ . , , , ;
* , \ ^
;

. , -
, \ ' .


,
, , \ : ,
.
;, ., , , /. ,
,
. ,
;
,
, . ,

;
, ; ^
* ,
. , ; .
; ; ,
" , ,
; .
\ \
, ; ; .

;
, , \
; . , ?. \ , ,
), ,
, . "
. , . , \
, ,
. \ ; \
* Mavoli Frnnlo Ducaeus ? seilulruinquc, ni
. " ; I u
faiior, quarirat.

4, \ . ,

457

DE CII

Cugienlcs advoco : Xemle ad nie omnes qui laboralis

cit, mulier 1 Audiant i i , qui cum qeadam imperilia
(Jiatih. 11. 28), et non venilis ; bai;c vcro reiicio, et
precamur. Cum alicui dico, Roga Deiim , obsecra
lamen perslat. Populus, quem non cognaot servivit
eum, supplica ei ; respondel i l l e , Rogavi semel, secundo, leriio, decies ei vigesies, et nequaquam acmihi, inquil; in audilu auris obedivil mihi (PsaL 17.
4 5 ) ; et alibi : Apparui iis qui me non qucerebant, etcepi. Ne cesses, frater, donec accipias : finis peiitiojiis e 6 l d o D u r a acceplum. TUIK; cess^a, cnpi accciuventus sum ab
qui me non interrogabant. Dynitle
peris ; imo potius ne lunc ctiam cesses , sed adbuc
Ulam, quia ciamat po&t no$ (Isai. 65.1 ). Yideamus
itaque quid Christus dicat. Non $um missus nisi ad pcrsevcra. Si noo acceperis, pelc ut accipias; cuin
autem accepcris, de accepto graiias age. Malti inoves qitoe perierunl domus hrael. Annon bxc vertfa
tranl in ccclesiam, el mille versus orando profunerant repellentis ? lia enim propemodum d i c i l : A b dunlct egrediuDlur ; nec sciuniquid dixeriot; labia
scede, quia nibil tibi rei mecum c s l : non veni propter te, sed propter Judxos. Non sum missus nit ad movcnlur, nec ipsi audiunl. Tu ipse non apdis oratuam, et Dcum vis exaudire ? Flexi, ais, gecvet qua disperiernnt domut I&rael. His audilis lioncni
illa
nua : verum mens tua foras avolavit: corpus luuro in
dixit, Etiam, Domine; adjuvame, et adorabat dicens
ecclesia erat, et cogitalio lua foris vagabatur; os
[ ilatth. 15.25) ;illevero n o n rcspondil ei. Sed vide
(uum precattonem recilabal, sed mefis usuras suppuresponsionem : Non esl bonum sumere panem filiorum,
<i projicere canibus (Ibid. v. 26). cura medici! intabat, pacla, comracius, agros, possessioacs, aroicojlesperationeiu dcducit eam. Non eti bonum sutnererum consorlia. Diabolus enim, malignus cum s i t ,
cumque sciai nos lcmpore precationis admodum propanemfilwrum:quorura ? Judxorum; ei dare canibus,
ficere , tunc maxime instat. Saepe in leclo supini
Jjocest, vobis.
jacemus, el nibil cogiiamus; sd si precalum venia10. Certc ad ignoraiiiiam Judaeorura hacc dixil Domus, sexcealas co^iutioues immiltit, m fruciu varoinus : nam filii vocaii, canes effecli sunt. Ideoque
cui recedamus/
Paulus dicii : Videte panes, videle tualo* operario*,
videle circumcisionem : nos enim sumut circumcUio
11. Uxc cum scias, dilecle, in precatiombus ac( Philipp. 3. 2. 3 ) . Genliles canes vpcati sunt, et cidere, Cbananaeam imilare; vir raulierem, alienigelilii sunt effccii. Filioli rnci, quos ilerum parlurio, do~nam, iiiOrmam, abjcctam, vilem. At non babes filiam
a dsetnone vcxalam ? sed babes animam peccatricem.
nee formetur Chrittus in vobis ( Gaial. 4. 19). Laus
haec, Judxorum accusalio csl. Non est bonum sumereQuid ait Chanaoxa ? Miurere mei; fiiia mea male
vexalur : dic ct tu : Miserere mei; anima
panemfiliorum,el dare canibus. Quid igilur mulier dwmonio
?
Eliam, Domine. violerilia mulicris' c o i U e n l i o mea male a doemonio vexalur. Grandis ^nini da?mon
aninia?.! Medicus dicit, Non; et illa dicit, Etiam : peccatum est. DaBnioniacus ad misericordiam movct,
pcccator odio ha1>etur : illi veitia conccditur, bic ex*
Dominus dicit, Non; ei illa dicil, Eliam: non incucusaiione privalur. Miserere mei : brevis senlenlia
fians aut impudenter agcns boc d i c i l ; scd salulem
scd bcnignitaiie pelagus invenit: ubi eniui misertexspecians. Non est bonum sumere panein filiorum,
ibi bona omnia.
el dare canibut. Eiiam, Uomine. Canem me vocas cordia,
,
4

cgo te Dominura voco : lu me coutumelia afficis, ego

Omnit tocus ad precandum opportunut. Eiiamsi
le cclebro. Etiam, Domine : nam et catelli edunt diextra ecclesiam sis, clama ct dic, Mherere mei, nori
labia movens, sed menlc clamans : nam vcl taccnles
tmcis, qua cadunl de mensa dominorumsuorum (Matth.
audil Deus. Non requirilurlocus, sed morum iniliiim.
15. 27). sapienlia mulieris! aballaloexemplo scr
Jeremias in coeno erat, et Deum altraxit; Danicl in
monem cruil consentaneum. Cauem me vocas, uicalacu leonum, et fleqm sibi propitiiuM reddidil: trcs
nis alor. Non respuo opprobriura; non recuso apptdpqeri incaminoerant, et Deum celebrantes flcxerunt;
lalionem : accipiam crgo canis alimentum; reroque
latro cruciiixns esl el nihil ipsi obfuii crux, s c d | a
dicit consuetam. Tu vcrba tua confirma : canem me
rndisum aperuit: Job in fimoerat, et Deum propiiiuni
Tocasli; da mibi micam : advocatus pelitioms rae
reddidit; Janas in venlre celi, et Degm sibi obseiacuis cs ; in recusatione consensuiu (uiim o&lendti.
quentem habuit. Si in balnco sis, precare; si in tia,
Etiarn, Domine ; nam el caleUi edunt de micis , qum
cadunt de mensa dominorum tuorum. Quid igilur siillein leclo simililer: ubicumque fueris, precarc.
Templum es Dci, nc quxras locum ; voluntatis aflfequi recusabal, qui rejiciebat, qui pcllebat, qui diceclus solum requirilur. Si coram judice sisiaris, prcliat, fion e*t bonum accipere panemfiliorum, et projicere canibus ? qui diccbat : sttm misius nisi care;
ad cum irascimr judex, precare. Marc coram erat
a lorgo iCgypiii, in medio Moyses; mulla in precaOte$ quas perierunt domus Israel! mulicr l magna
est'fidestua ( Jbid. v. 28 ). An laudalor dcrepcnlc liouf anguslia ; sed amplum eratorandi spaliuni.
factus cs ? mulicreni dcpricdicas ? i i i m o n irpeltebas ? lergo iEgyplii insequebantur; mare coram eral, in
acnon rejiciebas? Coniidc; ideo disluli. Nam si medio autem oratio ; nibilque loqiiebatiir Moyses, ft
zi> inilio iHam repulissem, ejus fidem non cdidicisses. ait illi Deus : Quid clamat adme(Exod. 14. 15)? Os
Si a pri/icipio accepisset , cilo rccessissei, ejnsque non loquebaiur, sed meus clamabal. E l itaque,
lyrannice
ibettunun nerao uovisscl. Idco inuniis dl>luli, ul dilecle, cum sieteris coram judice
loquenlc,
acriicr
niiniiante,
e(
aliis
carniOcibus
fiit}m lidem onmibusoslcndereoi.
militer ageutibus, Deum precarc, ei te precante fluPci $cierandum in prtcalione. muLer. Dcus dif

forenle,

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARGHIEP. CONSTANTINOP.

460

f ngrcdere in ecclcsiam Persarum, c l audies Christum

elus niiligabimlur. Judex instal? Tu ad Deura confugHo. Princeps adesl? Tu Dominum voca. Numquid diccntcm, mulier! magna est fidestua; in Gotborum item, in barbarorum, in Indorum, iu Maurorum,
homo est, ul ad aliqucm pergas locum? Dcus prope
el in quanlamcumijue sol respicit lerram: verburn unum
semper est. S i hominem rogare voluerrs, interrogas
proiulit Ghristus, et verbum ilbid non cessal efferri,
quid agat, dormiaine, an a negotiis vacet; niinislcrscd magna voce ejus fidcm praedicat: mulier ! maque non tibi respondet. Ad Deum precandum nullo
gna estfideslua : fiat tibt sicut vis. Non dixit : saneborum opus habes : quocnmque icris el invocaveris,
tur filia tua ; sed, Sicut vis. Tu ipsam saua, lu eslo
ille aodU : pulla occupatio, nullus intermedius, m i nisler iiulius auditam intercludit. Dic, Miserere mei, medicus, libi medicamentum trado, vade, appone,
libi ticut vis. Voluntas tua sanet ipsam. Ghanael slatim Deus aderit: Adhuc te loquenle, inquit, rft- Fiat
.
eam , eece adsum (Isai. 58. 9). sermo benignitatenaea voluntate sua sanavit, el Filius Dei a seipso non
sanabil? Fial tibi sicul vis. Non jussit mulier, neque
plcnus ! Non exspeclal prccationis fincm : nondum finila oratione donum accipis. Miserere mei. Hanc imi- diabolo pracepit; sed voluii lanlum, et volunlas mnlcraur Gbananxam, quxso: Misereremei:filiamea ma- lieris sanavit, dscmonasque ejecil. Ubi sunt ii qui d i audent Filium per oraiionem operalum esse?
le dcemonio vexatur': Dominus aulem dicil ad eam cere
:
Fiat tibi ticut vti. Vidc dictionis cognationem : Patrem
mulierl magna estfidestua :fiattibi sicut vis (Matl.
suum imilatur. Gum cnim Deus caeluro faciebal, di15 28). Ubinam h&toiicus? Num dixit, Rogabo paIrem mcum? num dixit, Precabor Geniiorcm meum ? xit, Fiat cxhrai, el faclum est caelum ; Fial sol, ct
factus esl sol; Fial terra, et facla est terra. Jussioae
numquid oraiionc eguil ? Minime. Quare? Quiamagna
subslanliam produxit. Sic el ille , Fiat tibi mcul vh :
eral fides, magnum vas, copiosa efTusa est gratia.
cognatio sermonis communioiiem oslendit nalurae. Et
Lbi oralto necessaria cst, ibi vas infirmum est. miiianata
est filia ejus. Quandonam ? In illa hora (Hatlh.
lier! magna ettfidestua. Non vidisii mortuum susci45.28);
non quando mater venit donium, sed suitelatum, non leprosum mundalura, non audisii prophequam veniret. Venil invenlura daemoniacam, el invelas, non legem medilata es non mare divisum vidisli,
nil sanani, volunlale sua sanilati rcsiitulam. Pro bis
Dt>n aliud a roe palralum signum vidisli; imo a me
omnibus
gralias agamus Deo, qpia ipsum decel gloria
dcspecla et conlurbala es; aorumnosam te repuli, et
in sajcula sseculorum. Amen *.
non recessisii, sed persiilisli : demum a me dignam
f

ci consentaneam accipc laudcm : Mulier! magna esl

S i c Gra?ca b a b e n t . I n v e t e r i i n t e r p r e l a l i o n e L a l i n a
fides tua. Mortua esl mulier, el proDOonium ejus ma- s i c c l a u d i l u r : Pro his autem omnibus gratias agamus Dto
per Chrislwn Doniinum nostrum, cum quo esl Deo pairi
net, diademate splendtdius. Quocumqoe icris audies
una cum sancto spiritu honor, gloria et polestas per immorCbristum dicentem, muHer i magm e$t fidet lua. talia scecula sceculorwn. jmen.
1

[444]

I N L I B R U M , QUOD N E M O L J E D A T U R NISI SEIPSO,

Hic pulcberrimus liber, cujus vel litulus Gbrisnana3 philosopbiae summam complectilur, sic a C b r y aosloaio commemoratur infra , Epistola qaarta ad Olympiadera his verbis: Millo ad te id quod nuper
titteris mandavi, nempe eum qui seipsum non lccierit, nemine alio lcedi posse. Iioc quippe conlendil
illa oratio, quam nunc ad le mitto. Illam igitur aaidue volvus, imo etiam, si per valetudinem Ucet reciv

tes. Id enim pharmacum, si quidem voiueris, tibi tufficii. Sin nobis pertinacius oblucteris, ac neque te-

ipsam curex, nec quamvit innumera$ admonitionn st cohorlationes prcetto habeas e mcerori* tamen ci

LIBER
QUOD QUI SEIPSLM NON LDIT, NEMO L<EDERB FOSSIT.
4. Attentionemet benevolentiam sibiconcilial;Judex sunl affixi, ct sensuum voltiptalibus serviunt, spiriutramquepattem audire debet. Scio Jbre, ul crastualibus non adniodumdediti,nova hsec, insolensqne
sioribus quique prresentibus rebus inhianl, ac terre
vidcalur oraiio; ac nos uberlim rideanl, el coole-

QUOD L i E D l T U R NISI SEIPSO.

. ,
} ; . , , ,
.
[443J \
, , ,
. , ' ,
" , , , ,
. " .

, . ' .
, '
4

; , ; , ;
; . ;
, , \ . " , .

, ,
, , , * *
, \ * ,
,
\ *

, \ , 8
. " ,
, ,

, \

460

, ,

, [, ,
,
, \ $ ,
,
, ,

. ,
', .
,
,
.
. , ' ;

. ,
, ' , \
, \ . , *
;
. \

. " , ,
, \
, \ , \
. \ ,
.
.
. ;
, \ .
, \ ,
.
,
. .
4

Recte notat Fronto Ducams hic legendum essc,

.

uam post legitur <

ADMONTTIO.
emergere anmum indueas : nos quoque haud facile libi morem geremus, vel adducemur, ul lonqa$ el cr$brat epislolat millamus, si niliil ad animi alacritalem hinc fructus alque utilitatis perceplura e$.

Cucuso scripium librum fuisse fertur in litulo secunduro manuscriptos Codices quosdam : ea vero
de re agelur in Vila Chrysoslorai. Anno 406 baec scripsissc putalur Cbrysoslomus'.
lnirprelalio Lalina est cujusdam viri docti ex Socieiate Jesu, qui rvomen lacuit.

[44*]
"

'. , , \
, \
,
, \ <\ , \ ,
, .
U n u s Regins ut et Savil. i n marg.
seipsum non locdU, nemo liedere pouit. Idem Rcg. addit, %yl
Kor- , , , Et in tres pueros. Alii duo mss. priora
: , id est, Ephlola *noa habenl ad - scd uuub adjicil, iv ntpl
uripia cs Cucuw in Cilicia, cum in exsilio essel: quoil qui
.

40*

S. JOANMS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTxYNTlNOP.

,
* ,
, .
,
, , '
' , \ ,
, \
, \ , ,
\
, \ , , ,
.
\ , \
, \
,
. \ \ \
\,
,
, \ , , \

,
[445] ,
\ . \
, *
, * .
\ 0 , \ (
, *
^ , , \, \
, , \ * ot
, , , ,
,
\
, , , \
, ,
\ ,
* , \
, ,
\ \, \
, \
\ ,
,
, ,
, , , \ ,
\ , \ , , \
, , \
,
\ , \ ,
* ^
, ,
\ *> ,
, \ , \ , \
^ \ \
( )
' , *
.
deest in Savil. et in duobus mss. et iofra xai
aute similiter.
b Posi | unus tantum codei b*c interserit,

1*\ . .

'. , , \
\
, \ \
, . (
),

, , .
\ \
, aat , \ .
\ \ ,
, \ ,
, \
, \
, \
\ \ , ,
. "
[446] ,
\ ,
\ .
\ ) . \
, \ ,

, \ ,
' ,
, \ . \ ,
, ,
, ,
, , \
\ , \ , \
;
. "
^&
. \ , ,
,
,
, ,
, , , \ ,
', \ ,
\ , \
. (*
, ), , t l ,
* . , ,
, ,
, \
, ;
c

, , *, -
,
,
\ .
'. * ;
, \ , \ , \
\ , ,
" deest in duobus mss.
c

Duo IPSS. .

* Alii .
Tres ross. , qaoram aniis tb boc verbo p l t : nam caHera, quae pnecedunt, deficiuoi. lufra duo mvv.
el Savil. iu raarg. .

QUOD NEMO L i E D l T U R NISI SEIPSO.

inuaiit, ut qui ab inilio promissionis minime verisimilia dicatnns. Yerura non ideo nos a pollicilationc desisi^iMiis : qtiin etiam lianc ipsain maxime obcausam
ad comprobanda ea qua? promisimus, magno sludio
aKf*r^iemur. Si enim voliierint qui ita sunl affocli, non
iiimuliuari, nequc oblurbare, sed finem oraiionb cxspeclare, a irnbis, sat scio, slabunt, scseque prioris
em>ris coudemnabunt, paiinodiam cancnt, veniam
cum excusatione petent, eo qiiod non veram de rcbus lenuerint senienliain, magnamque nobis graliam babebunl, ut inedicis aegri, e morbis, quibus eorum corpns vclut obsessum fuerat, recreati. Ne enini
niihi quse te nanc tenet, profef senlenliam , sed exspecta eliani noslne orationis conlenlionem et conalu% ac tum poteris, ignorantia Yerum judicium non
impcdienlc, sincere ferre senienliam. Nam ct saccularium rerum istanim judices, etiamsi videant eum qui
pnus dicii, oratoretn coucitato eloquenliae flumine
onmia inundantem, non audent, nisi etiam adversarii
responsionibus cum longanimitate auditis, pronunliare sentenliam : eed etiamsi prior justissimam causam
babere Yideaiur, integras aurcs eliam atleri reservant.
Siquidem bxc quoque judicom virlus est, ul utriusque partiscausa quam accoralissime cognila, tum demum ipsi suum inlerponant jodicium. Quoniam igitur eliam nunc velut rbetoris cujusdam loco est illa
muliorum commnnis et anticipala opinto, quae longo
tempore in animis multitudinis radicata, bacc per tolum terrarum orbcm declamat, omnia sursum deorsum versa esse, in magnam confusionem gcnus humanum incidisse, in dies injurias, calamnias, vim,
damna nfferri, imbecillis a potentibus, pauperibus ab
opulenlis; et ut fluclus maris numerari non possunt,
ita nec multiludo eorumj qui insidiis petunlur, damnis affieiuntur, male mulclaniur : ac neque legum
correciione, neqoe judiciorum metu, neque ulla re
alia banc exsltngui pestem ac morbura sed malum
quotidie angeri, ubique esse gemilus Iamenta, lacrymas eorum qui injurias accipiunl: judices ipsos
qnibus hujuscemodt renim emendalio mandala est,
lempe-tatem inlendere, morbum fovere : binc autera
niulU cx insipienlioribus ac infelicioribus, novo quodam furore correptt, Dei providentiam incusant, cum
vident moderalum ac probum saepc tralii, laniari ,
prxfocari; audacem, improbum, iofamem, et ex inbmibus orlum, ditescere, polentiam nancisci, multis
formidabilem esse, ac melioribus se infinila mala
inferre, alqoe baec in civiialibus, in agris, in soliludinibus, terra marique perpetrari : necessario a nobts bxc instituitur oraiio, quae supra dicla refulet,
et certamen ineat, novum qoidera, ot inilio dixi \
et inopinatum, sed uiile, juslum, el auditoribus auscnltaiidi obtemperandique cupidis conducibile ; proiilciur enim se ostensuram (sed ne tumulluemini) ncminem eorum qui damno alficiunlur, ab alio, sed a
teipso Lrdi.
y

% Ulautern dilucidior sit oralio. age prmium inqtiiramus quid sit damnum, et in quarum rerum maleria versari soleal : et quid landem sit btimana vir!us, quidque eam laidat, quid item vidcatur ladcrc,
nec laiiicn I.edat. Exeirpli causa (exemplis cnim oralio pcriicienda est), singulcc res a singulis laedunlur,
ferrum a rubigine, lana a tinca, ovium gregcs a U;pis. Ac vini quidem vis labefaclatur, ciim id depravatur, el in vappam commuiatur; mellis vero, cum
ingcnitam amittil dulcedinem, et in amarum liquorein
convertilur. Triliceis frugibus obest asrugo ct siccitas, vitiuni fructui, pampinis et palmilibus malus locuslarum exercilus; aliis arboribus eruca ,
corporibtis itcm rationis experlibus varii morbi: ac
ne singulis percensendis longum neciamus scrmonem, corpori quoquc noslro et febrcs, el paralysis,
aliique morbi pluriini. Qtiemadmodum ergo baBC singula habent a quo virtus eorum labefactclur, agc videamus quid etiam hominum generi noceat, et quid
landem sit quod bominis virtutem labefuciet. Yulgns
quidem alia quaedam eam laedere opinatur. Nam ctiam
falsae opiniones recilandaB sont, iisque confutatis, vera
nostrarum virlutum corruplela in medium proferenda, et perspicue osiendendum, id delrimcnitnn, aut
id damnum a ncminc nobisdari posse, nisi nosmciipsos
prodamus. Yulgus ergo pravis imbutum opinionibus
diversa esistimat noslra? virluti nocere, alii pauperlatcm, alii corporis morbum, alii pecunla? jacturam,
alii calumniam, alii mortem, atque hxc pcrpeluo lamentanlur ac deploranl; c l eos, quibus illa conligerunt, miserantes, ct flcnlcs, ct obstupefacti dicunt
intcr se : Qualia perpessus cst ille? rcpente omnibus
fortunis eversus esl. Alius de alio vicissim : At ille
in gravem morbum incidit, ct a medicis, qui ad eum
acccdebant, desperalus est. Jam alius carcens incolas, alius patria pulsos, et in exsilium relegalos : bic
libertate cxutos, ille ab bosiibus in caplivilatem abreplos, iste submersum, aul combustura, alius ruina
donius opprcssiim, lugct ac deflet, al improbe viventcs ncmo : sed quod omnibus est gravius, cos sxpo
quoquc beatos pnedicant, quse eliam otnnium malorum causa esl. Age igitur (sed ul principio rogavi, ne
turoullucmini), ostcndamus nihil eorum quaediximus,
nocere sobrio homini, neque virtutem ejus labefactarc posse. Quid enim, dic mibi, omnibus opibus spo- '
liato, aut a calumniatoribus, sive a pradonibus, aut
cliam improbis servis exuto omnibus facullatibussuis,
bocdamnum obfuil, quantum ad virlulem homluis?
Quid sit virtus hominis, el quid eam lcedere possit.

Sed polius, si ita vidclur, primum describamus vir

luiem hominis, quidnam ea tandem sil, ubi prius ad
alias res oralioncin converterimus, ut eam nmltitu
dini ad intelligendum faciliorem et dilucidiorcm cfliciamus.
3. Quid ergo cst virtus cqui? Numquid aurcum habore frenum, et hujuscemodi cingula, siragulorum
vincula ex sericis filis conlexia, tapelas variegalos
Poet certamm meat, unus tantura codex sic babet: auroque inlerlexlos, pbalcras gemmis distinclas, juQuando quidem hmc tnultu objimntur; novum sane cerUtmcn, elc.
bas aureis funiculis complicaias : an vero cursu c^e
1

44
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI A R C l l I L r . CONSTAKTINOP.
jjusli
illius
el
in
corpus
congcstis,
nihil
jriro
obfuit,
velocem, cruribus bene firniis, numerose Incedere, et
sed, ut dixi, potiu* etiam profuil: qui poierunl quiunguias habere gcneroso equo dignas; forlitudine
dam
bunc aut illuw accusare, quasi aliec abaliero,
pradilum esse, longis itineribus ac bellis idonea;
ac
non
potius a semetipsis damno affecti r
posse et in acie magno animo stare, et facta fuga

*G3

A . Adami exemplo idipsum probal; objectioni respon*

equilem incolumem conservare ? Annon perspicuura
del de pami* ettuppiiciis. Quid ergo, dicct aliquis.
esl, bis, non illis equi virlutem conliaeri 1 Asinorum
Adamuiu non lxsit ac supplanlavit, et paradiso ejtvcro ct mulorum quam virluiem esse diceres? Annon
cil ? Non ille, sed laesi ignavia, qui nec sobrius, nec
poese onera commode gesiare, itinera facile conficevigilans fuissel. Nam qui (alibus ac lanlis aUalis mare, babere pedes, qui firmitate saxa iiuileiitur ? Num
cbinis Job deturbare nequivii, quoinodo minoribus
ea, quibus extrinsecus circumdati sunt, aliquid ad
virtuiem ipsorum proprium conferre dicemus? Ne- superasset Adamum, nisi is per suam ignaviam semetipsum dedidisscl? Quid igilur? qui a caluninialoribus
quaquam. Vineara dcindequam admirabimur? Foliis
circumventus et publicalis bonis proscriplus est, aii
comatam el palmitibus> an fruclu onuslam? Quam
is damnum accepit omnibus faculiatibus spoliaius,
eliam olivae viitulem esse dicimus? Cum magnos haamisso pairimonio, colluclans cum exlrema pauperbel ramos, el multam foliorum coinam,an cumsuum
late? daramim accepil, sed lucrum, si sobrras
fruclum uberem el in omnes partes dispersum oslenesl. Quid enim, quxso, id obfuil apostolis? Nonne
tat? Sic igitur eliam in hominibus faciamus. Discercum fame, siti, nuditate continenler luclabantur? el
namus virtulem hominis, idque solum damnum exiob boc ipsum proinde eliuin admodum illustrcs eratil
siimemus, quod illam violet. Quid igilur est virlus
et clari, magnumque a Deo auxilium impetrarunu
hominis ? Non pecuniae, ut paupenalera meluas; ncc
Quid Lazaro morbus, ulcera, paupertas, soliludo eosanitas corporis, ut timeas morbum; non niultiludinis
rum qui assisterenl, obfuit? Anoon bis rebus ei maopinio, ut suspectam babeas existimationcm malam;
gis sunt conlexue coronae? Quid Joscpho mala faina
nec v i u per se sola siue abjeciione, ccrloque proposilo fine, ut mors tibt fonnidabilis cxsistal; ncc l i - domi forisque collecta? nam ei adulier ei scoriaior
habebalur : quid servilus? quid exsiliuni? Annon oh
berlas, ut serviiuiem fugias : sed verac doclrinx dilihaeceum maxime admirarour et obslupescimus? Qnid
gens studium, et vilae bonestas. Hxc vero nec ipse
diro exsiiium, pauperlatem, malam famam, et servU
diabolus poierit cripere, si possessor eaqua par esl,
lutem? Mors enim ipsa quid Abcl obfuil, el violenta
ctira cuslodial: idque nequissimus el Iruculenlus ille
ct immatura, el per fralris luanum sceleralc allata ?
daemon novit. llanc enim ob causam eiiam Job bonis
Annon hanc ob rero ubique tcrrarutn celebratur? V i spoliavii, non ut eum pauperem redderet, sed ut blaspbcmum aliquod verbura efferre cogeret: et corpua desne ut plura quam promiserii, oratiodemonslraril?
Non enim (antum declaravil neminem a qiioquara
concidit, non ui in roorbum coojiceret, sed ul anima?
damno affici, verum eiiam potius lucruro facere eos
viftulem labefactaret. Sed tamen cum omnes suas
qui sibi atlendunt. Cujus igilur gratia poenac et supmacbinas admovisset, el ex diviie pauperem effecisplicia? dicel aliquis; cujus gralia gebenna? cajus
set (id quod nobis omnium maxime borribile videtur), ex multorum liberorum palre orbum; ciim to- gralia tot minai intenduntur, si nemo nec damnmn
da(, nec accipit ? Quid dicis? quid confundis oruliolum ejus corpus gravius lacerassel, quam carnifices
nem ? Neque cniin dixi, neminem damnum dare, sed
in prxteriis (neque enim illorum ungulx iia perfoneminem accipere, Ecqua ratiune fieri polest, inquiee,
diunt eorum, qui in manus ipsorum incidunt, latera,
muliis damnuni danlibus non aliquem accipere? Ea
ut cjus camem vermes lacerarunl), cum malam ei
qua jam docui ratione. Nam ct Joscpbo fralres
existimalioncm conciliassel (amici enim, qut aderant,
Non dignas, aiebant, peccatis luis poenas dedisti, mui- daiunum dederunt, ipse tamen non accepit: et Abel
likquc verbis eum accusabam), cuin non iirbe exa- insidias telendit Cain, ille tamen iis non est iroplicilus. Hac de causa poenac et supplicia constitula sunt.
ctum aul dorao in aliam civitatem tantum transtulisNeque enim ob eorum qui patiunlur virlulem, Deus
sct, *ed stcrquilinium ei et dorous et urbis loco
pocnas lollil, sed propler improbilalem raaliuo*e
constituisset : non modo ei non nocuil, sed etiam
iliusiriorcm per insidias reddidil.Neque lanlum quid- agemium, proponil supplicia. Elsi enim qui mali quid
ab insidiatoribus patiuntur, illuslriores evadunt, id
quam de bonis non abslulit, quamquaro lot lantaque
tamen
non insidiantium menti, sed eorum quibus inabslulisset, sed etiam majoresei diviiias virlutis conisidiae struuntur foruludini tribuendum esl. Quocirca
paravit. Etenim majore deinceps fruebalur fiducia,
his sapientiae prxmia, illis nequiliae supplicia consliquippe difficiliori quoque cerlamine perfunclus. Quod
tuuntur ac praparantur. Spoliatus es pecuniis? Dic,
si is, qni lanta perpessus est, detrimenti nibil acceNudus egreiaus sum ex utero matris mcce, nudus etiam
pit, ac perpessus non ab homine, sed a d;imone omnirevertar (Job 4. 2 1 ) ; adde iliud aposlolicum : 2Vibus bominibus nequiore : quid excusationis deinccps
hil enim intulimus in hune mundum; Itaud dubium quod
babebit quisquam eorum, qui dicliiant : Ille mihi
damnumaut dclrinientum allulil? Si enim diaboliis nec auferre quid pouumus (\.Tim. G. 7). Maleaudisti,
lania plenus improLlatc, omnibus instrumcnlis adbi- ac te sexcentis quipiam conviciis onerarunl? Rccordare illius dicti : Vasvobitcnm bencdixerint vosomnes
bilis, onmibus missis lclis, omnibcs malis, quae in
homincs (Luc. 6. 26); c l , Gaudcle el exsultate. cum
hominibus erant, magno cum excessu et in fainiliam

463

QIJOD NEMO L X D I T U R NISI SEIPSO.

'/at \ , \ , \
, \ ,
, \
,
;
, ; , \

; * , \ ,
^ ;

; . " ; \ ,
; [447]
; " ,
, ; \ ,
, .
; ,
* ,
*
,
; , '
,
.
,
*
\ .
\ , ,
'
, ^ , '
. '
, \ (
), \ , ,
( *
,
),
\ (
, ,
* ),
, ,
, \
\ ,
, \ * . , ,
.
^ , \
.
, \ ,
- ,
,
;
, ,
, ,
,
b

T r e s oiss. ^ ^^.

k Sfc Morcl. ct rectc, ni fallor: alii omnes, .

4<H

, ,
*, , *
\ , '
, * ;
\,\, ' , ,
[448] ; , '
^, , .
, \ ,
*,
; ;
, ,
, \, , ; ,
, . , , ; \ ; *
\ ,
.
, \ , \ ,
; ; ;

; \ ; ; ; \ ; \ , , , \ ;
" ,
\ ,
;
$; , ,
; *
, . , ; ;
, ,
; ; ;
\ , * \ .
, , ,
; . ,
" , . .


.
> , '
, .
, . * ;
,

"

, ; '

,

>.,

"

S. JOANNIS CflUYSOSTOUH ARCUIEP. C O N S T A N T L W .

4i>5

.
; ;
, [449] '
, . ;
"

,,

. ;
,
, , \ .
,
, \ ,
\ .
\ .
*. " ,
, ,
, , - , , ,
,
, ;
,
\ ,
, . *
, ;;
,
; , , ; ; ,
\ , .

;
,

; , ,
, , ,
\,
, , . ,
; ,
, ' , '
' . \ * , ;
" ' , ,
,
, , , ,
. , .
, ,

, , , '
,
, ' \
, .
. ;
, ;
[450] , ,
, , , , (
, , ), , ,
; , -

4<;5

;, ,
.
; *
'
,
, '

, -

. ,
, ,
,
;
-'. ' ;, , ,

, . .
;, ,
. ,
,
,


, *
,
,

. "
, , *

. * ,
, ; , , ^
(
),
* *
,
,
.

, {* . ,

,
.

, ,
, ; , ,
, , , , ,
, , [451] ,
, , \
,
, * ,
.

,
, .
,
' .
' ;
, ,
.
a

Unus .

h Ha?c, , in Iribus rass. desufit. Mox duo

nibS. .

4,3

QUOD L ^ D I T R NlSl SEIPSO.

protulerint adversum vo$nomen malum

46 5

(Malih.5A\).

jaclalus conlinenter, infinilis insidiis exagUabis, cuiti

fame ac nuditate luctatus, alios crebros et assiduos
casus el afflictiones pcrpessus : quid opus esi mullis ?
quolidie moriens; sed tamen t o t tanlaque passus, n o n
modo nullum verbum maledicum cdidit, sed gaudcbat
U extenor notier komo corrwnpilur, tatito magis inte- his rebus vi gloriabalur; atqne alias, Gaudeo, inquit,
!n cxsilium ejectus es ? Cogita te hic non habere patriam, sed si philosopliari Tclis, jussum esse ttiair
totam terram pro peregrina ducere. A l in gravcm in
cidisti morbum ? Dic illud apostolicum : Quanlo ma-

riar renovalur de die in rftem (2. Cor. 4. 16). A l vio-

leotam quis moriem sustintiii ? Cogita Joannem, et

abscissum in carcere caput, in lance allalum, et iu
nieretriciae saltaiionis mercedem dalum. Cogila remuneraliones inde seculuras: omniaenim is(ha?c damna
cum per injuriara inferantur, ct poccata expiant, et
jostiliam confeninl. Tanla cst utilitatis corttm maguitudo in iis qni generoso ea animo ferunt.
5. Cum igitur neque pecuniac jaciura, neque caItimnix et convicia , neque exsiliom , ncque morbi,
neqne crucialus, neque id ipsum, quod omnibus terribilius esse videtur, mors, perferentibos damnutn
a f l e r a t , sed uiilitaiem potius : quibus rebus mibi poles osieadcre quempiam laedi,quando bis non laeditur?
Ego enim contrariom demonstrare conabor : nempc,
qui maxitna damna ac delrimenla, et incurabiles clades perferant, eos esse qui inferunt. Quid enim miserabilius esse possit, quam Cain , qui lalibus roodis
fralrem accepit? quid infelicius uxore Philippi, quae
J o a n n i caput abscidil? quid frairibus Josepb, qui eum
venumdederunl, et in exsiliuro relegaruni? quid diabolo, qui Job tol malis affecil ? Non enim caelerorum
dumiaxai scelerum, sed iia quoque non vtilgares in
ildiarum poenaa dabil. Cernis eiiam bic plura, quam
pollicita fuerat, oratienem demonstrasse ? non roodo
nuJliim inconimodom eos, qui perferunt insidias, ab
insidiaioribus accipere, verum etiam id omne in caput
insidianlium converti? Quoniam enim nec in diviliis,
D e q u e in Hberlate, nequc in habitanda patria, neque
in eaeieris, q u a * d i x i , bominis siia est T i r t u s , sed in
l o i m s recte faciis : merito, cum borum fit jaciura,
DJbil detrimenti accipil virlus bominis. Quid igilur ,
ti ipsius animae pbilosopbix jaciurara quis faciat ?
Neque h i c , si laeditur, ab a l i o laeditur, sed a seipso.
Quomodo, inquies, a seipso ? Cum quis cassus a quopiam, aul facullalibus exuius, aul aliquam aliam gravem perpessus injuriam, blaspbemum aliquod verbum
protulil, hic affectus est ille quidem damno, eoque
maxiino, non lamen ab injurio, sed a propria pusillanimiiaie. Quod enim anle dixi, eliamnum dicam, nullom boniinem mille lieet nocendi artibus imbulum,
infesto illo daemone ei implacabiti noslro hosle, diab o l o , pejus aliquid cuipiam infligere posse, aut acerbius : at ieium ssevam daemonem tamen non valuisse
eum qul ante legem, ante gratiam vixit, tot in Ulum,
umqoe gravibus iemissis undique jaculis, supplanlare
e i dejkere. Tanta esl a n i m a B generositas. Quid v e r o
Paulas ? Aniion pertolit lot mala, quae ne rccensere
quidem facile esi? Carceres inhabiiaus, vincias caten i s , acios et circumacius, flagellis caesus a Judaers,
lapidaiut, non loris tantum, sed etiam virgis buoicros
laeeralus, irt roare demersus, saspe in latrones iticidcns, inteslinom bcllum fcrcns, ab inioiicis, ab amicis
9

in passionibus meis (Col. 1.44); alias: Non solum autem,

$ed et gloriamur in tribulationibus (Rom. 5. 3). Si igilur

ipse lanla pcrferens gaadebat et gloriabatur, qu; v e nia dabilur, quse excusalio l i b i , qui nec miuimam i l lorum parlem suslines, et tamcii malcdicis?
6. Num affhclxones vetent eleemosynam impertiri.

Sed variis injuriis afficior, inquies, ac nisi maledicam

direptis bonis ad stipem erogandam nihil mihi fil rcliquum. lloc nibil est aliud, quam prciextus acspecies
quacdam. Si enim boc tibi dolet, certo sctas pauperlatem erogandae stipi n o n iinpediroenlo esse. Elsi ciiim
q u a m pauperrimus sis, non pauperior es tameu ilta ,
quso farinae lantum pugillum babcbat (3. Reg. 17. 12),
et Hla, qtiae duos t a n i u m obotos, quarum utraque
omni re familiari in egentes collala, magnam sui admirationem reliquit (Luc. 21. 2 ) : nec tanta paupcnas
tanla3 liberalilati impedimento fuit, sed duonnn minulorum slips adeo larga et gloriosa fuit, ul o m n c 3
divites obscuraret, eosque qui maltos statcras conjecerant, diviliis menlis, el alacritatis opibus supcraret.
Quare neque bic damnum passus es, sed lucrum habuisti polius, exigua pensione hisigniores , qunm qui
multa contulerunt, coronas adepius. Yerum quoiiiam,
licel ba?c sexceniies dicamus, antmx corpus nimis
amanles, saccularibus negoliis libenler implicila?, prxsentium rcrom T o l u p l a t e captae, non facile polcrunt
marcescenies flores relinquere (lalia enim suni linjus
vil33 gaudia), neque umbras missa9 faeere : sed honeslissimi quique tam illa quam isla mordicus retinent;
miseriores vero el infeliciores illa quidem inajori, hasc
vero longe minori cx parle : age vero speciosis larvis
a turpi ac dcformi barum rerum facie detractis, meretricis mulieris foeditalem o^tendamus. Talisenini
est vita ad voluptates, diviiias, ei potenliam attenl a ; tarpis, deformis, muita foedilate rcfena, molestn,
gravis , amaritudine plena. Hoc enim est, quod bno
vita capiis omnem adimil veniam, qaod ea ei molestia
el magna amaritudine rcferta, desiderator ab e & , et
magnopere eipetilur, infinilis malis plena, periculis
sanguine, praecipiliis, scopulis, cadtbus, timoribus,
terroribus, invidia, livore, insidiis, perpetua cura et
solliciludinc, quaeque nullum lucrum, nullum tantorum laborum fniclum affet^t, nisi poenam, ac supplfcium , el aeiefnos crucialus. Ac licet cjusmodi sit ,
niullis tamen beaia videtur, et maxime appctenda ,
quseraentec a p i o r u m opinio est, non rera rei (elicilas.
Nam et pueruli dedili intenlique sant ladicris, negoiia
vero adollis viris digna ne percipere quidem possuui.
Yertim bis qoidem ob immaturam xlalem venta coiicedendn est; ilti vero omni excusaliene carrnt, in in
tcgra aciale puerilcm animum gerentes , illisquc domcnliores.
9

\\JdC ac licct ejusmodi sit, in iribus Ma. dcwmt.

y

S. JOANNIS CHKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

4rf7

463

De cnpiditate divitiarum, tt cur ea tinl expetenda. luerint nobis patefaeere aures, animumque pandeiv,

el amplecli quae dicuntur. Nam animantes quidem

ralionis expertes ab impura volutalione iransferre et
abducere non possumus : raiionis enim experles
suitf; at vero mansuelissimum boc genus, intelligcntia et raiione cohonestaium, bumauam, inifuam, nalurara, si velii, facile est valdeque empedttum, coena
el graveolcntia , siercore et foedilate illav liberare.
Quare enim, bomo, divitiac libi magnopcre expelendae videntur ? Propler voltipialem omnino qu.x e
roensis haurilur? propler bonorem c l comitalum
corum, qui diviiiaruin causa (e colunl ? propter p o testalem ulciscendi qui te offenderint, et ul omnibus
sis lerrori ? Neque cnim alias causas afferre poleris
quam voluplatem, adulaiionem, terrorem el uliionem: nam neque sapicnliorem, neque tcmpcranliorem, neque miiiorem , neque prudenliorem omnino
diviiiae efDcere solenl; non bcnignum , non buinanum, non i r a 3 polenlero, non veutri imperanlcm
non voluplatibus superiorem; non moderaiionen>
docent, non humilitatcm, non aliquam aliam virtutis
partcm in amirnum biducunt ct inserunl. Ncque d i cere poieris, ob quidnam ex islis earum adeo siudiosus sis et cupidus. Nam non modo uon norunt
planlare aut sereie quidquam bonorum , sed etiamsi
recondila invenint, vaslant, impediunl, c l utemarcescant efficiuni : quaidam enim evellunt, iisquc
conlraria inducunl, luxum immoderatum , furorcm
intempeslivum, iram injuslam, arroganliam superbiani, ameiitiam. Yerum dc bis non dicam : qui enim
hoc morbo correpii sunt, non sustinerenl audire de
virlule et vitio, si accusarenlur simul et convinceretitur, cum in voluplate loti sint, ideoque cjus faclr
servi. Age igitur missa inierim de bis dispulatione,
qua? reliqua sunl iu medium adferamus, ac videamus, nm quam divitiae voluptatem habeant, nura
qaera honorem; omnia enim conlraria video. Ac stvultis, primum in mensas divilum c l pauperum in~
quiramus, rogemusque vescentes quinara maxime
pura ct liquida perfruanlur voluptate? qui ad d i inensum diem super loros accumbunt, coenas cum.
prandiis copulant, ventrem disrumpunl, scnsus depravanl, immodico eduliorum onere navigium demergunt, sentinam inexbaustam et exundanlern redduut, el laniquam in corporis naufragio navem undis
obruunt, pedicas, manicas, et linguae vincula nectunt, tolunique corpus suum vinciunl vinculo ebrienalis el luxus graviore quam ferrea caiena, ac ncc
sincerum et purum capiunt sonmurn , neque ab borribilibus insomniis liberi sunt, fureuiibusque miseriores, voluntarium quemdaro daeinonem a n i mum inducunt, risui speclanlium famulorum exposiii, imo vero eliam luclui et lacrymis meliorum i n ter eos ; neminem noverunt eorum, qui adsunl, ne7. An expetendce $inl dimum ob voluptales; Utrce
que dicere quid, neque audire possunt, scd intcr
jttcundioret mensw, divitum an pauperum. Ecqua
gestanlium manus a (oris ad lccmlum feruutur ? ai>
ralione medebimur bunc in niodum affeciis ? Si YOvcro sobrii, vigilantes, quique modum necessitate
in uno MS. post, cognationis; in margiuc additur eadcm definiunt, sccundis vcnlis navipant, ac pro maximo
manu, tantam tirn habere sotet, id hunc ineluckibUem oblcclamcnlo
a/felam in cibis quain in polu famem e l s i -

Dic cnim niihi, quamobrem expetendai sunl divilix?

Nam hinc cxordiendum est, quoniam saniiate, vi;a
populi commendalione, ac bona exislimaiione, palria,
familiaribus, amicis, cognaiis, prxstabiliores videntur
plerisque eorum, qui gravi boc morbo correpti sunU
Ad ipsas deinde nubes ascendil baec pyra; tcrramque
el mare caininus isie occupavit. Etquidcm qui.exstingual flammaro , esl nemo; qui vero accendant, sunt
omnes, (am ipsi jam capti, quam nondum c a p l i , ut
capiantur. Singulos videre licet, viros ac feminas ,
servos ac liberos, diviies el pauperes pro viribus onera
porlare, q u a 3 flammae buic die nocleque multum pabiilum prabenl; onera non lignorum, ncque virguliorum (non enira flamma est ejusmodi), sed animarum
etcorporum, injuslilis el iniquitatis. Haec enim flainma natura ita comparala cst, ut islis rebus accendatur. Nam et divites absurdx huic cupiditali nusquam
lerminum consiiluunt, quamquam omnem lerrarum
orbern comparaverinl; et pauperes connituntur illos
prajvenire : ac rabies qtisedam incurabilis, furor effrenalus, morbus insanabilis omnium animos oblinet.
Hic amor omnem amorem deviclum et repulsum ejecil ex animo. Neque amicitiae ralio habetur, neque
cognalionis ; quid dico, amiciliae ei cognationis ?
non uxorisetliberorum,quoquid viris esse qucat carius? sed omnia humi abjccla el conculcata sunt, ubi
crudelis islbacc et inbumana captorum domina omnium animos occupavit. Elenim lamquam inbumana
eorum domina, lamquani sxvus tyrannus, barbara
quaedain inunanis, tamquam merelrix publica et sumptuosa dedecorai, conflcii, el sexcentis objicil periculis
ac poenis eos, qui illi servire in animum induxeruui;
cumque sit terribilis, acerba, crudelis, S v a , vtillu
barbarico, quin poiius ferino, et quam lupus ac lco
truciore; mansueta tamen et expelenda, et melle
dulcior esse videtur capiivis ejus. Cum etiam gladios
et arma quolidie conira eos cudat, ac baralhra effodiat, ad pnecipilia ducal ct scopulos, el infinita supplicii relia texat, beatos eos lamen pnestare censctur
lum abipsis capiis, lum a,cupienlibus capi. Atquc ut
in cloaca el coeno sus cum voluptale et deliciis volulalur, aut ut scarabaei in slercore conlinenter vcrsaut u r : ita eliam avarilia capti islis animantibus sunt
miseriores. Etenim major baec est foedilas, ei coenum
gravius olens : nam dum in hoc morbo versanlur,
magnum iode se voluptatis fructuro reporlare putanl ;
quod non ad rei naluram, sed ad xgroianiem aiiimum
referendum est, eaque ex parte illis raiione deslitutis
stint deteriores. Quemadraodum igiiur iu coeno ac
stercore, non cauium ac stercus in causa est , scd
raiionis penuria immergeniium sesc auimaiilium : sic
etham de bomine raiiocinare.
9

cium cohibeat.

47

QUOD rsfcMO LitDlTLR JNISl SEIPSO.

, ;
* ,
, , , , , , , \ , , ^
, \ ,
- .
.
, ,
*
; ;
. .
,
, , ,
;
, . ,
, ;
, ,
, * , ,
,
, * , ,
, ,
,

, ,
{ ),
, , ,
, .
. * , ,
, . *
,
,.
;.
. , ,
. ,
, , ?,
; , ' , , , , .
; ^
>
,
- , ,
. . ,
,
, ,
.
, ,
, , ,

,
*
. \ , ;
, ,
, , ,
[453] ; ,
, ,

; * .
' *
, , , ,
[432] , ^, ,
, , . , ,
'
, - , , ,
,
. pq>
^, , , , - , ,
* ,
,
\ . ,
. " ,
36 , - ,
,
,
i^bjv .
,
*. ;
, ,
,
, ,
, .

b

* fn ono . post in niargine additur eadcm

taaou . .

bCod. e l C Sjvil.omittuDt .

S. JOANNIS CIIRYSOSTOM ARCIIIEP. CONSTAKTINOP.

409

, ; \
, \
, \
, ,
<
.
'. ,
, \ . \
(
,
, * \
), \
,
,
; , ; \
\ ,
, \ , \ ,
, \ , \ ,
\ . \
, .
; . \
; ,
,
,
\ . \
, ,
\ ,
,
. ,
, *
, .
, \ , \
*>,

[454]

, '
. \
, \ ,

* ; \
, \
,
,
, ,
, '
,
.
, \
,
\ ; ;
, \ , ; \
,

'.' !| ,
\, \ * .
0>, , \
, ,
Sic rerle Savil. Montf. . EDIT.
f Sic ires mss. Savil. aulem et Mor.

470

, \
, \
\ ; \ ,
,
,
, ,\
, \
, ,
. ,
, \ \ *
, \
.
\
*

, \
, \
\
. \
,
,
)
, , \
, [455] \ .
, , , , , \ , # .

'. ' ;\ *
, ,
.
, \ ;
, \ ; ; ; .
,
, \
;.
, \
; , , * ,
,

*
* \ * ,
, \ , \
\
, ; ,
. \ ,
.
, , ;, .
' ;
\
. ' ,
c

Morel. ct duo n>ss. . Savii. et unus -..

QLOD N E M O liiEDITUR N I S I S E I P S O .

459

liiu babenl? Niliil cnim iia 64 ad voluptatem e i a d

sanilalem facil,ut esurienlem ac siticniem, iia demura
qux apponunlur capes&ere,ei solam necessilalem pro
saltelale ducere, neque ejus limiles transilire , neque
corpori ir.ajus quam ferre possii, onus imponcre.
S. Qaod si orationi meae non habes flden;, consule
ulrorumque corpora, et singulorum ajiiniam. Nonne
ita moderate viventium ( ne enim mibi quod raro
c nlingil, dicas, et si qui ex alia quadam circumsianlia aegri sunt, sed ex iis, quae semper et conlinenlcr
eveniunt, fer senlenliam), nonne, in<; iani, modcrato
vescentium corpora bene firma sunt, ac sensus inlegri, qnique magna cum facililate viccm suam impleant? illorum vero nimio humore vitiala omni cera
molliora , et agmine morborum obses^a ? Nam et
podagne celeriier invadunl, c l tremor imporlunus,
ct scnecius immalura, et capitis dolorcs, distensiones ei slomachoram depravationcs, appelilus amissio;
perpeiuis indigenl medicis, continuis medicamenlis
ct curatione quotidiana. Haeccine volupluosa sunt ?
dic mibi. Ecquis sciens quid landero sit voluptas, dicet esse? Yoluptas enim percipitur, cum prxcunte
ctipidtlale fruclus scquitur: quod si fructue quidem
cxsict, cupidiias vero nusquam appareat, voluptas
evanescil <l cxsiincla est. Quapropter eliani agri,
qnamquaro suavissimi apponuntur c i b i , cum nausea
lamen degustanl, sibique molesliam exhiberi opinanlur : quoniam abcsl cupidilas, q u fructum jncundissimum reddil. Neque eniin ciboruin nalnra, ncque
poius, scd vescentium appetitus cupidilalem parere
solet, el ut voluplatem afferat a naiura comparalus
t s i . Idcirco sap.ens quidam vir, qui voluptalcm accurale cognitam babuit, atque de his pbilosopbari

470

oomparandaa vobis videnlur diviliae, quod gravissimae

nutriant in nobis a 3 g r i i u d i n e s , dum irani ad eflectum
porducunt, insajitim gloriai amorem quasi quasdain
bullas in majorem lumorom eflerunt, ad superbiam
excilant et exslimulant? Has ergo maxime ob causas
ea! non relroversa facie fugiendae sunt, quod feroces
quasdam ac sxvas besiias in animum noslram introducunt, ac vcra quidem, c l quac apud universos conciliari solcl, gloria nos fraudant, eique conlrariam
coloribus illius fucalam deceplis oflcrunt, ac suadent ut
hanc illam esse existimemus, cum ex naiura sua non
sit, scd specie lenus esse videalur. Ut enim pulcbritudo merelricum fucis c l pigmentis cornparala, pulcbriiudine deslituta, turpero ac deformem faciem
pulcbram formosam esse facit iJIis, qui ea deotpiuntur, cuin pulcbra non s i l : i U etiam divitia? faciunt,
curn adulalionem volunt honorem videri. Ne enim
apertas et ex metu blandiliisque profcctas laudes
iniuearis, ha- enim sunl colorcs el pigmema ; sed
eorum, qui i u tibi adulantur, uniuscujusque conscicniinra apcri, el videbis intusinfinitos accusalorcs,
qui conira te vociferenhir, teque magis averseniur
et oderint, quam inimicissinii ct infesiissimi quique.
Ac si quando indutam isto metu larvam superveniens
mutaiio rcrum guslulerit ac delexcrit quemadmodum
vullus ilios sol missis radiis calidioribus, Uim sic clare
videbis te omni superiori tempore in maximo fuisse
contcmptu apud eos q u i (e colebant, tibique visum
csse bonore affici ab iis q u i lc maxime oderant, iniinitisque apud animum conviciis proscindebant, el in
extremis calamitaiibus videre cupiebant. Iloiiorem
citim nibil ita conciiiare solct, ut virtus, honorem non
coaclum, honorem non ficium, neque larva aliqna
polerat, dicebat : Anima salurata favi$ illudit ( Prov. fallaciaa lecttim, sed verum el genuinura, quique
27. 7 ) ; ul osienderel non in natura cibi, sed in venulla temporum difficullale rcfutelur..
sccniium affectionc voluptatem conslslere. Quam ob
10. eficiant diviiiw ul liostes ulciscamur; exemcau.sam eliam propbcla, cum rairacula in iEgyplo el
plo Lazari pauperiatem vindicat. A l ulctsci vis eos
iu soliludine cdila recenserct, iuler alia boc quoquo qui le oflcndorunl ? Hanc ipsam ob causam maxime,
dixii : De petra melle saturavit eos ( Psal. 80. 17 ).
quemadmodum ante dixi, fogiendse sunt divitiap. LfAlqui nusquam apparel pclram cis niel fudisse : ficiiuH enitn, ut ensem in teipsum adigas, ct graviorea
quid ergo esl quod dixil ? Quandoquidein multo con- in fuluro rationes tibi reddunt, et intolcrabiles poenas
ft cli laborc el ilinere, vebemenlique confliclati sili,
parant. TaiUum namque malum est uliio, ul ctiam
Irigidas aquas inciderunl el pro magna obleciaDei benignitatem revocaveril, etjamdatam iniinilolione babuerunt Vbere, ut voluptatcm aquarum illarnm peccalorum veniam fecerit irrilain. Nam qui de*
rnm rcprapsentaret, aquam vocavit nfcl, non quod
cies mille talenlorum condonaiionem adeptus, solacjus natura in mcl commutata fuisset, sed quod
que obteslalione tantam graliam consequuius fnerai,
Toluptas aqux certaret cum illa dulcedine, quia siti- cum centum denarios exigeret a conservo, boc esi,
btmdi in eam incidissent qiii biberunt. Qiiae cum iia
ciim delictorum adversus se admissoruro pocnas resint, ncnioque contradicere possit, etiamsi valde ait
posceret, sceTiiia erga conservum suum scipsum
stupidus : annon clarum esl, purarn, liqnidam et ge- damnavil ( Maith. 18 ) ; neque vero uliam aliam nisi
nuinam voluplalem esse in mcnsis paupcriim? in
banc ob rem tortoribus traditus, ct cmcialus, ei detr.ensis autein diviltun, molesliam, fastidiuin , spurcics mille talenla reddcre jussus c s l : niillum veni.icitiem ? atquc ut sapicns ille vir dixit, Etiam dulcia
aut excusalionis locum invenii, scd acerbissimum
wolestiam prccbere videnlur ( Prov. 27. 7).
supplicium est, jussus loturn solverti debi0 . /Vum concilienl honorem divitiw ct ad ultionem }u-lum,quod pr;evcniens Dei beniguiias condonaverat.
9enl; honorem tola virlvs couciliat. A t divilia?, dicet Proplcreane igiiur dmtiarum adeo cupidus es,,qnod
lc facilc ad ejusmodi peccalum pcrducunt? Alqtii ob
qt:i piam, faciunt ul posscssores carum bonorentur,
id ca; lamquam inimicae et bosles, alque inilnilis reatqtie inimicos ulci^ci facibi possint. Proplereane igiferix caedibus, avcrsand sunt. A i paupcrtas, inqtiit,
tTir lic mibi, cxpclcnda: ct omnibus opibusac viribns
v

471

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl A R C M E P . CONSTANTINOP.

niolcslias creat, ac sxpe eiiara facit, ui maledica in

Detun vcrba effulias, ac illiberalia negotia suscipias.
Non paupertas, sed pusillanimilas : nam et Lazarus
pauper erat, et admodum quidem pauper (<. 16.
2 0 ) ; paupertati accedebat adversa yaletudo o m n i '
paupertale acerbior, quae pauperlalem quoque rcddebai graviorem; adversae valcludiui solitudoet peituria
eorum, qui miuistrarcnt, qnrc cum paupertalem, lum
adversam aletudinem faciebat acerbiorem. Ilorum
namque singula per sequoque moleslasunl; cum vero
neque qui ministrenl, adsunl, major i i l calamitas,
sa?vior Jlamma, dolor acerbior, lempcstas atrocior,
fluctus vehemenliores, caminus ardenlior. Quod si quis
accurale circumspicial, aliud eliam his quarlum accedebal, nempe divitis in vicinia babiiantis licenlia
et luxus. Sin aliud cliam quinlum vis invenire, flammae illius fomilem, id quoque in eo perspicue videbis.
Non cnim dumtaxai genio indulgcbal divcs ille, vermm etiam elsi iterum, terlium, imo vero sxpius in
die eum videbai: juxia ingressum namque jacebat,
spcciaculum dirum miscrabilis iragoedia? , elqui aspcclu solo vel lapideum peclus poteral emollire: tamen
neque boc inhumanum illum ad eam paupcrialem levandam permovit : sed ille sybar.licam apponebat
niensam, crateras babebat plenas, merum large diffnudenduin, nitidos coquorum excrcitus, parasitos et
adulalores prima luce, el choros canenlium, vina i n fundenlium, risus inoventium : omne genus bellualionis excogitabal, inebriabatur, ingtirgilabauu-, in
luxu vcsiium, mensae aliarumque plurium reruin perpcluo vivebat. Islum vero, quem gravi fame, morbo
ncerbissimo, obsidione tot ulcerum, solitudine, el
malis inde consequcnlibus in dies singulos premi v i dcbal, ne in animum quidem aliquando admisit : parasili el adulaioresnimiisepulis pene disrumpebantur;
al isle pauper, et adeo pauper, lot malis cinclus, nec
micas ex illa mcnsa oblinuit, elsi valde cupidus :
ncque borum quidquam eum tacsil, non verbum prolulit asperum*, non vocem edidil blaspbemam : scd
ul aurum vebeinenliore incendio magis purgalum
splendescit, sic eliam ille afflictionibtis isiis vcxalus,
omnibus fuit superior tam plagis, quam, quae mullis
nasciiiUur inde, perlurbationibus. Si enim omuino
pauperes, cum diviles videnl, labescunt invidia, el
snmulalionc conficiunlur, ac vltam sibi non esse
talcm exislimant, idque cum necessarius eis viclus
suppelil, necnon qui miuistrent: iste pauper, et quidem pauper ut nullus alius, nec paiipcr rnodo, verum
eliam gcr, quique non babebat qui adslarel aut solalium daret, sed in niedia urbe velut in extrema jacebat soiimdine, fame tabesccbal acerbissima, illi
omnia lamquam ex fontibus afflucre videbat, omni
bumano solatio deslitutus, cantini lingtiis ceu perpelua
quxdam mensa propositus ( ita enim omnia cjus
inerabra luxala ac dissolula erant, ut nec illos arccre
possct), quam iniquo animo fuisset, nisi valdc gcnerosus ac sapicns exstitisset ? Cernis, qtii se non lxdaf,
1

1
9

nnus neg., speclacuttim wgre cwspiciendum.

Duo, nilitl aut parvum aut luaynum loculns est.

472

elsi ab omnibus Ixdalur, nihil mali perpeii ? repetam

euim earodem oraliouem.
41. Quid naraque adversa valetudo? quid solitudo
eorum qui adslarenl ? quid accessus canum ? quid
mala divitis vicinitas ? quid magnus luxns, superbia
et arrogantia illius albletx huic nocuerunt ? nura eum
ad sustinenda pro virtule cerlamina reddidenint molliorem ? quid vero consiantiam ejus laesil? Nibil usquam, sed eum eiiam magis corroboravii, el infinilarum ei materia coronarum, accessio prxminrum,
incrementum mercedis, seges majoris rerouncraiioriis
exstitit illa malorum muilitudo, divitisque crudclilas.
Neque enim ob paupcrtalem coronalus esl lanlum,
neque ob famem, ncque o b ulcera, neque ob linguas
canuro, sed quod t a l e m vicinum cum b a b e r e t , a quo
dies aspiccretur el despicerctur perpeluo, eam tentationem generoso lulerit animo magnaque constanlia,
qux quidem tenlalio et paupcriali el adversx valetudtni, et solitudiui n o n exiguam, sed accrriniam flammara addebat.
Amplificot eamdem tententiam exemplo Pauli ostendent neminem ab afftictiombut lcedi.Quid vero bealos

Paulus dic niibi? nihil enim prohibel iterum meminisse viri. Annon infinilos lenlalionum lamquam n i vium imbres sustinuit ? Quid ergo mdedamni acoepitt
Annon propterea majoribus donatus esi coronis, quod
esuriisset, quod algore ac nudilate confeclus, quod
vcrberibus saepenumero concisus , quod lapidibus
appetitus, quod in mare demersus fuissel? At ille
Paulus erat, inquil, et vocaius a Cbristo. Atqui Judas
quoque unus eral ex duodcciin, vocalus euam (pse a
ChrUto; verum nequequod esselex duodecim, neque
vocalio Cbrisli quidquam ei profuit, quoniani a u i mum ad virtulem paralum non babebat. Sed Paulus
quidem el c u m fame luclans, et necessario egens a l i menlo,el tanla iu dies singulos perfercns, magna cum
alacrilaie viara quae ad c a 3 l u m ducit, currebal : at
ille el anle hunc vocalus, c l iisdera, quibus ipse, bonia
potius,suprema pbilosophia iniliaius,parliceps mensae sacraa ac Iremendae Hlius c o B n a ? , lanlam gratiam
adeplus, ui eiiam mortuos exciiaret, leprosos mundarel, el dxmonas expelleret, crebris de paupertate
sermouibus audilis, lara diu versalus cura Cbristo*
cuique pauperum pccunix credilas fuerant, ut inde
aegriiudinis solatium caperel (fur onim e r a t ) , ne s i c
quidem factus esl melior, quamqiiam tanlam experlus
indulgenliam. Cum enim scirel Cbristus eura avarum
esse, ei araore pecunix pcrilurum, n o n modo ejus
rei lura ab eo pocnas non repoposcit, vcrum ui ipsius
aegriludinem deliniret, et minori malo praecaverel
majus, eliam pauperum ei pecunias crcdidit, ut cuin
haberel unde pecunix cupiditaiem saliaret, jn h o r r i bile illud baratbrum n o n corruerel.
f

12. Cur etiam improborum lapsus exprimat Seriptura ;

parabola codificantium explicalur. Adeo nusquain

quisquam lxdere potcril eum, qui seipsum laedere

nolit; ei vero qui vigUans ac sobrius esse, suamque
operam confcrre nolit, nemo umquam proderit. Pro~
pterea libi mirabilis quoque Scriplnrarum historia

471

QUOD NEMO L i E D

, \

. , \ 4
, \ \
* ($ , \
* 0 , \ , \ * ^ . *
, ,
, ,
, , ,
. ,
,
.
, , \
.
, \ \
, \
,
, * \

* ,
* ,
*, ,
\ [456] *,
, , \
1 , , \
\ ,
. \ ^ , , ,
* , '
,
^ , \ , ,
, \
, 0
, *

,
, \
, \
.
, ,
, \
,
,
, , , *
, \ ,
^ , \
,
(
:, ),
I, \
\;
" ,
1

* UDOS Reg. , duo alii

j c a i .
* Duo ross. f .
PATROL. G R .

Lll.

UR NISI SEIPSO.

471

, ; .
'. ;
; ;
; ,
;
; ;
, , \
, ,
, , \
. ,
, ',
* ,
* * , \ ,
, , \
, , , *
.
, ;
. [457]
; ;
* ,
, ,
, ,
; ' , , :. ,
*
, ,
. *'
,
, * > ,

,
\ , \
,
,
, \ *
, \ ,
,
\,
( ), ,
.
, , \
,
, '
, , ' ,
,
.
!
*
, * , \
.
,
\ , c

Alii .

S. JOANNIS CHKYS0S70MI . COiNSTANTl.NOP.

473

^ , '
\ \
, \ ,
, ' ,
^ .
, 6\,
, ,
,

, \ , ^, , \
, :, . \
\ ,
\ , \
\
, * , , *
, [458) \ , \
, * \
, \
.
^ ,
,
,
\ ,
.
(,
( \ ),

, , *
, * \ ^ \
, . \ \ \
, \ . , \ , ,
\ ^. \
, , \
\ ,
, , \ , , \
^, \ . " ,
,
, .
1

'. \ \ ;
;
; \
;
, ,
* , ,
, ,
\ \ ,
, ,
, , ,
,
a

A l i i , .
i i * c esi lectio Morelli el conjectura Savil. Monlf. legeoal

EDIT,

174

. , \
,
, ' , , ,
\ ,
. \ , * \
.
\ , \
, . \ , \ , \

,
[459] . ;
\ , \ \
,
c

^ .

}r
%

.
*
, \ , , , \ \;

* ,
*
. '* , *
, ,
, . ,
*
. ,
\ , \ \ *
\ ,
,
* \ , ^ , \
, * ,
\ ,
*
, . \ .
\
, ,
, $
. ,
; ,
;
; ;
\ \ ^ ; '
, . \

, , > ' ,
. \
, ;
, * * ,
,
* \
. * ,
1

Manuscripti et Savil. in marg. , *

, Savil. in lcxtu / 9 , Morel. .
(1 Alii , alii ', Morcl. ^*}
Alii .

QUOD NEMO L/EDITUR NISI SEIPSO.

473

velut io eiflgic quadam sublimi magnaque, et in magoatn latitudincin cxtcnsa , vclerum viias descripsit,
narralionc ab Adam usque nd Christi adventum producta : oetenditqiie libi tam supplanlatos , quam coronatos, ut o m n i o m exemplis le doceal, eum qui
scipsum non lacdat, a ncmine alio lncdi posse, eiiarosi
loius orbis grave conira illum concitet belium. Neque
cnim diflicultas rerum , nec temporum mulationes,
nec poientum i i i j u r i x , neque instdiarum lamquahi
nivium imbres, neque calamitalum muUiludo, neque
omnium, quibus homiites premunlur , malorum coliectus acervus , geuerosum , sobrium ac vigilanicm
vel parum labefactare poierit: quemadmodum vicissim ignavuro collapsum, et a seipso prodilum,
eliamsi i n i i n i l a c curalioncs admoveanlur, nibilo faciunt mcliorcm. Iloc siquidem eliam insinuavil nobis
illa parabola de bominibus illis, quorum aller super
pciram , super arenam alter suani domum sediGcav i i (Mcuth. 7. 24. sqq.): non ui arenam et peiram
iiitcliigaimis, ncc structuram lapidum, et tecium,
neque ut flumina, el pluviam, et saevos spiriius in
redificia irruentes; sed ut virtutem et viliuni ex bis
eolligamus atque ettam hinc perspiciamus, eum qui
se ipse non laedat a neruine Ixdi. Ergo nec pluviae
luagna quamquam vi delata?, ncque flumiiia magno
impciu irruentia, neqtiesxvi spiriius vehcmenti cum
insuliu adorti, partcra ullam domus illius labefactaruni; sed mansit ct inexpugnabilis, ct immoia : ut
discas, qui se ipse non prodat, cum milla tenlatione
poese labcfaciari. At illa aherius facile cversaest,
non o b ientatiunum impetum (alioquin alleri quoque
iiiem accidisset ) sed ob ipsius vecordiam: non enim
qoia T c n t u s afflavii, ideo cecidit, sed qood super areiiam, boc est, super ignaviam ei ncquiiiam redificaia
fuit, ruinara iecit. Nam prius ctiam quam illa lempc$us ingrueret, inflrma erai et ad casum paraia.
Hujuscemodi enim acdificia, eliam nemine infestante,
dum soblrabiiur ac diffluit fundamentiim , sua sponlc
corruunt. At ut araneae ullro , ncmine ipsis infesio
distrabuntur , adaraas conlra eiiam percussus non
frangitur : sic eliara qui semetipsi non hcduni.etsiab
infiiiiiis ferianlur, forliores evadunt: qui vero seinelipsos produnt, elsi nemo sit infestus, sua sponie devolruniur, diffluunt ac pereunt. Quemadmodum Judas
quoqiie, non modo nulla infestante hujusmodi lenlaliiine, sed inagna etiam curalionc adbibita, periit.
v

474

iriturabant, non vcntos desidcrabanl ad secernenda

grana a palcis, non inolam versabanl. non clibanum
aedificabam , uon ligna ct ignera domum inferebant,
non panifica egebant arle, >n ligonem iractabant
non falce.m acuebant, non aliqua alia indigcbant arlc,
icxtoria , inquam , architectonica, ei suloria : sed
omnia eis erat verbum Dci. Mensambabebaiii paralam cx tcmpore, sudoribus et laboribus vacuam.
Ejus cnim nalurx erat manna; nova, recens, nusquam
ipsis negolia faccssens, neque labore conficiens. Jam
vcsiimenta eorum et calcet et ipsa corporis nalura
quodammodo su:e fragilitatis obliviscebanlur : lerapore enim iia lougo n e q u c illa lerebaiiiur, neque pedes eorum lot lanlaque licet itinera dccurrciitium occallucrunt. Medicorum, remediorum caMcraeque in
bac arte curae ne memoria quidem apud eos crat :
adeo longe aberal onmis invaletudo. Ediixil enim eoi
f

in auro el argento, inquil; et nott erat in tribubvs eo-

rum infirtms (Psal. 104. 37). Verum quasi relicto

hoc muudo , et in alium meliorem orbem inhabitan
dum Iranslaii, sic comcdebant, sic bibcbant, ac ne*
quc radii calidiores cflccti capita illorum fericbanl:
disiermiuabat enim flammam nubes undique impendens, el omnibus i l l i s familiis geslatorii tecti insiar
erat. Neque vero noctu face indigebant quae tencbras
disculercl, scd erat cis columna ignis, fons lueis
ineflabilis in duplicem usum, tam ui lucerel, tum ul
iler dirigcret. Neque cnim lucida dumtaxal erat, verum cliam omni vix duce tertius inGuilum Ulum populum per solitudinem illam diicebat. ibanl non lerra
solum, sed ctiam mari quasi icrra. Ausi sutil Iranscendcre (ines natursc, cum sa3vum illud pclagns arobulareut, quasi pcr solidam ac Grmam pctram iier
facerent; cumque illis substi^alum cssel elemcnium
illud, solidam terram, campoequc supinos, et agros
imitabalur : cum vero bosics excepisset, maris munus exscquebatur : illis fuit velliculum, bosiibus
ipsorum sepulcrum ; illos facile transibisit, bos magna cum vebemenlia subraersil. Inordinaius aqnarum inipetus, virorum railone pradiiorum atquc prudentissimorum ordincm ct obedienliam pnc se fcrebat, cumjam custodis, jam carnificis vicem obiincret,
uix>que die coniraria repente pracslaret. Quid commemorem pctras, qux flurios efiudcrunt aquarum ?
quid nubes volucrum , q u a 3 corporum muhitudinc
totam terram (exerunl? quid niiracula patrala iu
43. Providentia Dei erga Judwot; miracula edita in yEgypto? quid prodigia q t K C contigerunt insolitudincl
exku ex JZgypto. Vis integrarum genlium exemplis quid lropxa et incruentas victorias? Tamquam enim
hanc oraiionem iilustrem ? Quanta Judxorura.geotis cboreas ducerent, non bellum gercrenl, ita adversa rioe domucruut. Ac dominos quidem suos sine arnib
fuii protidcnlia ? Aonon lota quae videtur creatura
supcrarunt; qui vero exlra iEgyptum cum ipsis puad eoruoi obsequium fuil comparaia? et nova qua>
gnarunt eos lubis cancndo psailcndoque vicerunt:
dam ipsis ac mira vivendi ratio inlroducta ? Neque
resque illa, cborea polius crat quam bellura, initiatio
enim ad forum mittebanl, itaque non numerata pe~
potius quam pugna. Omnia namque U u prodigia non
ctifiia Tcnalibus rebus frucbantur : nec sulcos flndeob id eolum accidcrunt ut cis necessartum fcrrent
bani, neque aratrum irahebant, ncc lerram proscinsubsidiuin , verum ul doclrinam quoquc cogniiionift
debant, nec semina jaciebant, ncque pluviis indigeDci, qua eos Moyses instiliierai, ccrlius cocscrvareiu;
bant ei ventis et anni lemporibus, non solis radiis,
undiquc voccs edcbanlur, quai Pominum prxdican o n cursu lunac, non aeris natura , non irtla bujusrent ILw enim raarc declamabai, cum nunc pcdw x i i rc alia ; non aream prxparabant, non frugrs
f

475

S. JOANNIS CURYSOSTOMl ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

slri itincre trajiccrelur, nunc ad ingenium redircl;

hanc vocera edcbaol undx Nili in sangiiincm muiata%
raiKK , locustariim illc exercitus, erucae, c i rubigo,
ba?c omni populo loquebantur : prodigia quoquc in
soliludiuc, manna, columna, nubes, ortygoinetra,
c a H e r a omuia fiierunl c i s vice libri e l lilerarum, quie
tiumquanj delenlur, cum memoriam eis quotidic refricareni, ct ipsorum a n i m o itisonarent. Verumtameii
|K)st lanlam lamque mullipliccm provisioncm, p o s t
ineflabilia illa bcneiicia, posi lanta miracula, poslinciwrrabilem euram, p o s t longam inslitulioncra, posl
Jiistruclioiiem verborum, posl adbortaiioncm ipsarum
rerum, posl insignes vicioi i a s , posi adniirabilia I r o |Kiia, p o s t laulitiam mensarum, posl ubertatem illanim aquarum , post ineflabilem gtoriatn, quam apud
bominum genus universum fueraut consequuti, ingraii et slupidi cum esscnt, vilultini adoraverunt, et
bovis capul coluerujt, deosque sibi fieri poslularunt,
(um recentia beucficiorum Dci in -/Egypto acceploruin monuinenta lenerent, a c multis eliatn aliis adbuc
fruerenlur.

478

15. De tribus pueris Danielis sociis. Quid vero -

lorum trium pucrorum , dic mibi, virluti superrenientia mala oflecerunl ? Aimon adbuc juvepcs, c l
admodum quidcm juvcnes, in immalura xlale grave
illud subierc suppliciuin et caplivilalem, longam peregrinationem peregrinali sunt a palria , domo, tcmplo, allari, sacriGciis, oblalionibus, libationibus , ab
ipeo quoque psalmorum cantu, ubi in alienam regionem venerunl, separaii suut ? Non cnim domus eis
dunilaxal eam ob causam inacccssa erat, sed moha
quoquc divini cullus genera. Annon barbarorum ma
nibus dedili sunt, lupis polius quam bominibus c l
quod est gravissimum, in tam longc dissitam ac barbaram abducii terram, e l servitutem gravissimam
non magistrum habebant, non propbelam, non principeni ? Non cnim ett, inquit, princeps , neque prov

phela, neque dux, neque locm sacrificandi coram le, el

inveniendi misericordiam (Dan. 3. 38). Quin eliam iu

doroum regiam, tamquam in scopuluin qucmdam ae
pracipilium, el pelagus saxis pelrisque sub aqua la~
tentibus referlum, inlroducti sunl, sine gubernatorc,
14. Aliud exemplum Ninivitarum confirmat afllictio- sine prorela,sine naulis, sine velis, sxvum illudmarc
nes homini nocere non posse. Ninmtarum vero p o -navigare coacli; alque in aula regia tamquam in car*
pulus, barbarus cum esscl atque alienigcna, nibilque cere inclusi. Cum enim pbilosopbari nossenl, elrebus
horum parlicipasset, 11011 parvum, non magnuni, n o n
aeecularibus essent superiores, omnem quoquc humaorationes, n o n miractda, n o n r e s , n o n verba; vidismim fastum conculcassent, alasque sibi leves reddisctquc bominem ex naufragio conservaluni, numquam
dissenl, accessionem malorum eliam illara commosecnm anlca vcrsalum , sed lum primum visuin , in- ralionem esse exisiimabanl. Si enim foris fuissent, c i
gressum, a c dicenlem : Adhuc trct dki, et Ninive in domo privala , majori libertale fruituri erant: al
subverietur (Jon. 3. 4) : adeo nudis hisce verbis mu- vero inlroducli in illum carcerem (carcere namque
laii a c meliores facti sunt, el deposila priori viliosiomucm illam splendoris el magnificenlice speciem, et
t a i e ad v i r t u l c m per pcenilentiam conlenderunl, u l
pra?cipiliis scopulisque nibilo censebant esse mcliodecrelum Dei revocarenl, nutautem urbera sisterent,
reni), conlinuo gravem diflicullalem suslinuere. Rex
iliA inilus impcndenlem i r a m propulsarent, omnique enini eos iilius voluptuosas iinpuraque ei profan;ir
affliclione liberarenlur. Vidit enim Deus, inquit, quia mensa?. sux jussit csse socios , id quod eis inierdi tiversu$ est unusquisque de via sua mala, et cvnversuscium cral, el morte gravius videbalur : ac soli veltii
est ad Chniinum (Ib. v. 10). Quomodo conversus esl,
agni in medio toi luporum eranl inclusi. Necesseerat
dic mibi ? Atqui magna corum erat m a l i l i a , incflabiaul Tamc labcscere, imo vcro nd morlem rapi, a u i
lis nequilia, ulcera curatu difficilia; idqne ul indicaprobibila edtilia degustare. Quid crgo faciunt juverel propbela , d i x i t : Ascendit maliiia eorum utque ad nes, orpbani, captivi, percgrini, servi illorum q u i
calum (Jon. 1 . 2 ) : distantia loci maguiludiiicm ma- ha?c impcrabanl? Non exislimarunl noccssilalera s i b i
litix ipsorum significavii. Sed tamcn tanlam nequiad excusalioncm sufiicore , neque tyrannidero ejus
liam, usque adeo e l a l a m et exallaiam, ut a d exlum
qui urbem oblinebal; sed omnia macbiuabanlur
quoque perlingeret, tribus diebus, brevi tcmporis
moliebanlurque, u l peccalum cfTugcrcnt, omni licet
uioinento, paucis verbis, quae ab uno bominc audiveex parie deserii. Neque enim pecuniis persuadere p o r a n l , ignolo, hospile, nauiragium passo, ita p r o f l i tcrant, utpoie captivi; non amicilia ct fatniliaritale,
gaverunl, i i a aboleverunt, ita e medio sustulerunt, uipolc peregrini ; non potenlia superare, utpote s e r ut l a l i voce recrearentur : Vidil Deu* quia aver$us e$t v i ; non niultiiudine vincere, ulpotc ircs lantum.
unusguisque de via $ua maia, el pocnituit eum superAccedunt igilur ad eunuchum , qui eam potestatem
tnaliiia, quam loquulus fuerat Deus ul facerel eis. V iobtinebal,
eique verbis persuadent. Cum enim i n v e dcsne sobrium a c vigilanleni non modo a b bominibus nisseul eum Irepidum ac timidum, dequc salote s u a
u o n i x d i , vcrum etiam iram divinilus iinpendentum
solltciutm, c l mclus mortis inlolcrandus animum ejus
avertere ? qui v e r o scmctipsum prodal a c laedat, clsi
conculeret : Timeo enim ego, inquit, domtnum meum
inflnila accipiai bencGcia, non mullum lucri facere ?
regem, nequando videal vultus vetlro* maciUnlioret pre?
Sic enim ncquc illis profuerunt tanta portenta, nequc
cceteris adolescentulis cocevis ve$lris, et condemnelis c a bis obfuil iisdem caruissc : verum cum naiura forenl
pulmeumregi(Dan. 1. 10): eo timore liberaluni i n candidi, fcxiguum nacli mumcnluin , meliorcs evaseducunt, u l daret ipsis eam graliam. Ac posiquatn
r u t i l , q u a m q u a m barbari el alienigcnx , inaudiiis
omnibus divinis oraculis, longcque a Palxsiina dissiti.
Alii, et duns&imam servitutii tegern*
1

475

QtlOD L J D 1 H ) R NISl SEIPSO.

47

, \ , \
.
'. , ,
; \ ! \
, , , \ , \
\ , [461] \ -
, * , , ;
, \ .
\ \,
, , ,
\ , \
b, , , ; , \, ,
,
,
,
.

, \ ,
\ \ ,
, , \ , \ ,
\ , * \
. ,
\ ,
\ , \
, , ,
, \ , , , , ,
,
,
. "
, , \ , *
, \ , " ,

$\
(
\ , \
, \ , \
, ), .
, , \

, , , \
, \ .
\ , ,
, \,
\
,
.
.
, ;
, ,
, , \
,

. , ,
*
, , ;
. '
,
, ,

*
, ,
0, , & ' , \ ,
, . , , , ;
, , > ,
\ ;
, ,
* ;
,

;
,


, . $
. \ ,

. , \
, \ ;
\
\ ,
, ,
, ;
,

, '
' ,

,
. \
0, , , \
, vOv * \
* \ , \ , \ ,
\
, , , , ,
,
* ,
\ [460] . '
\ ,
,
, ^ ,
,
,
, ,
, ,
> , ,
\ ,
\ , , , \ ,
, \
.

Savil. clunus

1 Alii ) .

177

S. JOANNiS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

' , \
' [462] .
\ ,
, \
, \ ,
, \
^.
*. ^ \
; \ , \ , \ , \ , \
^ , \
,
, \ , \ ,
, \
, \ , \ % , \
\ ,
, \ \ , \
\ ,
* ,
\ . \
, \ , \ \ , ,
\ , \ , , \
,
, ' . \
\ , \ , \
* \ ,
, \
\ { , \
, \ \, \ , \
* *
, ' ,
* \
/ .
, \ , , \ ,
* . \ (
), , ,
, ,
, ,
,
,
, * ,
\ ,
,
\ .
: , *
(&. , , , \ ,
\ , , \ [463]
, \ , , , , , '
^
, ^ ;
,
. * , \, ,

. " >

,

, ,
{>
.
),

, ,

, \
, '
.
, * ,
, , \

, \ . '
\ \ , ,
* , \ ,
, \ \
, \
. ; ^
, \ ;
\ . , \
; \
. ' ? \ , \ ; \
^. '
; ' ; ' :
. \
, '
, * , /
. \ [461]
, , \
, \ , \ ,
, \ , \
, \ ,
, \ ;
, ^,
, \
, >, ,
* ,
, \ , ,
, \ ,
, \ ; \ ;
,
,
.

b Alii , alii .
Alii .
d Savll. in lextu , in marg. .

* 1| . Infra aliqui .

478

* .
\ * ,
.
*.
\ , \ ,
, \
*
, * , *
.
, \
, \
, \ , ^ \

477

QUOD iNEMO LiEDlTUR NISl SEIPSO.

omne oificitun suum fecisscM, Dousqupquc deinceps

fccit suum. Nequc enim solius Oei erat prxclaruin
illud fecinus in i i s , querum graiia mcrccdcm illi
crant accepturt, scd pripcipium cxofdja proflciscebantur ab illorum anitno, qucpj cum pncsiiiissepi
genemum ae foricm, Dci Cavorcm sibi conciliarunl,
et ad fincm quod moltebantpr perduxerunt.
16. Vides, qui seipsura noq Ucdit, ci neminem alium
posse noccre? Eccc enim ncc juvcntus, ncque caplivitas, neque orbilas, H c q u e abduclio rcgioncm
alknam, nee soliludo ct dcstitulio cojrum , qui ab
ipsis starenl, ncc mandalum grave, nec magnus
moriis t i m o r , q u i eunucbi cingebai animum , n e c
paoperias, nec paucilas, non quod in mcdio barbarorum esscnt, non quod bostcs babercnt doniinos ,
quod in ipsius rcgis manus csscnt traditi, ncqnc
cognalomra omnium scparatio, nequc sacerdoitim el
prophelaruin, c l aliorura, q u i curapi ipsorum gcrcbanl , alicnalio, ncc libalionum ct sacriiiciorum ccssaiio, ncqoo lemplj et psalmorum adcmplio, n c q u c
quidquara borum eis nocuit; scd lum in majori gtoria
fueruiit, qaam cum iis rebus in palria sua frucrenlur. Hue primo ceriamine pcrfccio , insigni corona
rediqiiti, lege iu alteqa qupque regionc scrvata ,
conculcalo lyranni mandaio, viclo daeraonis lcrrorc,
neqoe ullo ulla ex parte damno aflecii, quasi domi
sederent, et omnibus illis fruerenlar, opcre ita libere pcrfccto, ad alios rur$us agones eunt vocali. Jtcrum erapi iidcm; et ccrUmen priorc diffieilius ipsis
prupoucbalur, camious incendebatur, barbaricus adverstim cos cxercitus cum rege insiruebalur vclul in
acie: tola Persica polcnlia incilabalur, omnia ad
fraudem ac vim ipsis affcrendam comparabajilur;
diver^a caniionum gcnera, variac suppliciorum fornue, niince, aspcclus omni cx parle tcrribilis, c l vcrba
aspeclu lerribiliora : scd lamen quoniani scraclipsos
non prodidcrunt, sed omncm suam operam contuleruiu, niliil umquatii danmi acccpcrunl: quin cliaiu
coropis, quaro priorcs fuerant, illusirioribus rcdimili
sunt. Vinxil enim cos Nabucbodonosor , el in camioum conjccit, nou tamcn damno, quin polius cliam
comuiodo affccit, et illuslriores rcddidil. Guinquc ncc
leniplura (itcrum enim cadem dicam), ncquc altare
non palriam , sacerdolcs, non propheias habercnt, in alicna et barbara rcgione, in medio camini,
loliusque illius excrcilus, regc barum reruin auctore
spcctantc, splcndidum slaluerunt iropxum ct insignem rcporlarunl victoriam, admirabili illa ct inopiiiala caoliune dccaniata, q u x cx illo cliamnum ubiquc tcrrarum canlatur, c l canlabilur ctiam in posicra wccula. Sic crgo si ncmo seipsum Ixdai, ab alio
tadi non polerit: non cnim cessabo hoc dicluiu contincntcr decanlarc. Nam si caplivitas , servilus, solimdo, paf.rix amissio, ct omnium cognatoram, mors,
incendium, tantus excrciius, tyrannus lam crudelis ,
non valuerunt tribus pucris, juvcnibus, captivis, ser\is, percgrinis , in alicna regionc versantibus quidquam noccrc quoad suani virlulcni, scd niajoris eliam
AUijui, timidituienu
l

47*

loqucndi libcrlatis occa^io fuerunt illx insidia: : qnid

sobrium laidcro poterit ? Non est quidquam, etsi lotuni orbcm adversarium liabercl. At Dcus tuin,
inquil, cis adslilit, eosquecx ftainma cripuit. Naxime
id quidem: lu quoquc si omnia, quac a le rcquiruntur, prxstilcris, divinum auxilium scquelur omnino.
17. Yeruouaipen ego pucros non eomiror, beatosquc ac fclices ocslimo, quod flammam conculcarunt,
vim ignis viccrunl; scd quod vcrorum dogmalum
causa vincli, in caraiuum conjccli et igni iraditi sunl.
Ilic cniin cis loium tropxum absolutum csl, ot siimtl
afquc in caminum coiijccii sunt, imposila corona, ct
ab iliis vcrbis lexi cccpla eiiam anic rerum cvcnium,
quaimngna cum Oducia libertalcquc loqucndi ad
rcgcm ducli in mcdium pratulerunl : Non oporlcl de
hac re respondere tibi. Polest enim Deus notler qui cst
inctBlii, quem noscolimus, eripere nos ex camino ignis
ardenlh; ei de tuis manibus, rex, liberabit nos : sin
minus, notum sil libi rex, quia deos tuos uon colhnus ,
t

et staluam auream, quam erexisti, non adoramus (Dan.

3.16.-18). Jam indc ab illis verbiseos viciores pronunlio;jam indeab ilJis reporlaio vicloriae prxmio
ad insigncm marlyrii coronam, coufcssioni vcrboruui
addita confcssionc rcrum, cucurrerunl. Sin ignis rcveriius csl immissa eorum corpora et vincula solvic,
sccururo dcscensum praebuii, suae virlulis oblilus , ct
caminus ignis factus cst fons frigidarum aquarura: id
jajo divinx gratiac, et s u p e r n a 3 siupendarum rcruai
operationis miraculum fuit. Quarc atliletx qnideni
prius etiam quam bucc iiercnt, siraul ac flammam
ingressi sunt, et i r o p a 3 u m sialuerunt, et vicioriam
rcportarunt, el corona redimili, ct in calo tcrraque
dcprxdicati sunl, ct nibil cis ad gloriam crai reliquum. Quidergo dicere poteris? In exsilium rclegatus
cs, et pairia cjectus? Eccc eliara isti. Gapiivicatcni
suslinuisii ct sub barbaris dominis fuisti? A l boc
quoquc islis contigisse rcpcries. At non babcs ibi
qui libi adsit, resquctuas modcretur, ncquc qui lc
admoncat c l doccal? Uac quoque isli cura crant
fraudali. At vinctus cs? al combuslus cs? al mortuus cs ? nibil enim bis polcs diccre gravius. A l cccc
isii quoquc per bxc omnia letendcrunl, c l pcr corum
siogula illustriores cxslilerunt, longcquc ciariorcs, c i
caelcstes merccs auxcruni. Judaii quidcm cum liabcrcnt tCDiplum, altarc, arcam, Cbcrubim, propiliatoriuin, vclum, inGnitam saccrdotum mulliludincni ,
cullum Dei quolidianum, sacrificia cuiu iiiatmina
tum vcspcrlina, ct conlinentcr propbelas audircnt,
vivos, morluos, qui aurcs ipsonim pcrsonabanl, niiraculorum in /Egypto, in solitiidinc cditorum ,
omnium aliorum tnemoriam rcnoyarent, caquc manibus versarcnt, in postibus inscripla habercnl. rebusquc mullis tum supra naiuralcm potcslalcru coi\fcciis, cxlcraquc sui cura fruercntur, non modo nullo
cmolumcnlo, vcrum ctiam damno sunl aflccli, simulacris in ipso lcoiplo cuhis, mactalis filiis ct fiiiabus sub arboribus, ct illis loge vcliiis cxscci andisquc sacris in omni propcmodum agri Palxslini locc
1

Savil. ia tcxlu, capliviu, inmarg., dominu.

479

S. JOANNIS CURYSOSTOMJ ARCHIEP. GONSTANTINOP.

480
nabo; si quis damnum ac detrimentum accipiat, a
seipso prorsus i d , non ab aiiis accipere , etsi infinili
sinl qui danma el injurias inferant. Nam si quidem
haec a semetipso nou accipiat, si totius terrae marisque incolae communi consilio irruant, ne parum
quidem todere poterum eum, qui in Domino vigilat
ac sobrius cst. Simus ergo, quxso, sobrii, et vigtlemos semper, et acerba omnia generoso ajiimo feramus, ut aeternis illis et iramorlalibus bonls poiiamur,
m Christo Jesu Domino nostro, cui gloria et imperium, nune et semper, el in sxcula saeculorum.
Amcn.

faclis, aliisque facinoribus inflnilis absurdioribus perpetralis. A l vero istt in media barbaria, in terra hostili et inimica, in domo tyrannica versantes, omni
\lla cura desiiluii, ad supplicium abrepli, usti, non
solum hinc laesi non sunt, non parum , non multum ;
?erum magis etiam claruerunt. His igitur cognitis ,
borumque similibus e Scriptura divinitus jj;$pirala
collectis (roulta enim hujuscemodi suppetunt exempla
in diversis etiam personis aliis), neque difficultatem
temporum aut rerum , neque necessitatem et vim ac
tyrannidem potentium sufficere nobis existimemus ad
defensionem, quando deliquerimus. Quod enim in
priiicipio d i x i , in eo iiunc quoque oralionem lermi-

I N L I B R U M A D EOS QUI SCANDALIZATI SUNT OB A D V E R S I T A T E S , E T C !

Ordinem sequimur ab ipso Chrysostorao indicatum infra cap. 15 : , \ '
, : Noli ergo mihi eo$ commemorare qui pereunt : quod emm in priore
libro dixi, nullu$ ex i t i , qui teipsot injuria non afficiunt, ab aliis losdi potest, quamvi* de vita ipsa tU peri-

eulum tubeundum. Quibu9 manifesle declarat librum illum, Quod nemo lceditur nisi seipso [465], prius
ab se factum esse, quam bunc ederet, ulrumque vero continenter eodemque tempore elucubratum fuisse.
Verum igitur ordinera non lenuit Savilius, qui bunc priorem posuit; altenim vero, qui praeraitti debuerat, buic subjunxit; sed hoc erralum ipse postea animadvertit. Fronlo Ducaeus eos longo iniervallo separavit, qui priorera in medio Tomo quarto locavit, posteriorem vero, sive bunc de quo agimus, vcrsus
finem Tomi quinti posuit, aut poneudura reliquit.
Georgius Alexandrinus in V i U Chrysostomi, quae infra edelur, n. 67, ait bunc librum Cucusi a S. dociore factum fuisse ad cousolationem instilutionemque populi Gonslantinopolitani, esseque in capila
viginli quatuor divisum, quae divisio ad hoc usque lempus in manuscriptis Godicibus et in Edilis observalur.
E\istimat v. c l . Tillemontius bunc librum quasi ad Plympiadera missura commemorari in Epislola
quarta ad earadem, ubi d i c i l u r : ,

EJUSDEM LIBER
AD BOS QUI SCANDALIZATI SuNT ADVERSITATES QVJR CONTIGERUNT, POPULIQUE MULTORUM
SICBRDOTIJM PERSEQUUTIONEM AC PERVERSIONEM, E T D B INCOMPREHENSIBILI, E T ADVERSU9

JUDJEOS ().

Medici quidcm, si quando quospiam febre correplos,

aut aliquo alio morbo laborantes sanandos suscipianl,
id primum studeni, ut xgros videant, quod procul ab
eis posili, suo non possenl eos subsidio juvare : ea
(<i) Collata cura Hss. ncgiis 1819, 2291. Colberlini vcro 365, (09,3055.

quippe arlis illius esl condilio, ca morborum illorum

natura. Noe vero, qui non unura aliquem alierurove,
sed omnes qui totum incolunl orbem terramm, scandalum passo* sanare studemus, nibil lale rcquirimus.
Neque enim peiimus, ut in acdes alicujns cx aegrotis
pateat adilus, aut ubi jaceant, discamus, scd neque
ipsos aegros cupimus intucri. Non mauibus insirumenla

470

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. L I B . UNUS.

, \
. , , ,
, ,
, ,
, * \ . '
, \
(
'
) , ,
\ , , * ,

480

, ,
' , ' ,
\ .. '
' ,
, ,

\ . , ,
\ , \
, \
,
, , \ \. \
. '.

ADMONITIO.
\ ,
* , \ \ : id est, Misi ad te id quod nuper
litieru mandavi, nempe eum, qui seipsum non lceserit, nemine alio lccdi posse: et hoc [quoque] contendit
liber hic, quem ad te nunc misi. Quare illum astidue pervolvas, imo eliam, si per valeludinem iicel, recites.

Liber certe hic secundo loco commemoralus, hic ipse quem traclamus esse videlur, etsi res non omoino
explorata s i l .
Idem fere argumentura prosequitur hic liber, quod in praecedenti tractatum vidimus. Agitur de fcrendis rebus adversis cujuscumque tandem generis sint. exemploque sanctorura Veteris Noviqtie Testamenti
ad eam rem instituuntur Consiantinopolilani, qur tunc a sceleslu perversisque hominibus vexabantur:
ad eos maxime speclat oratio, qut probos videntes a sediliosis nefariisque vexari, divioam incusarent
providenliam. Atticum vero sibi in successorera a consceleratis cooptaium perstringit, cum ait cap. 20 :
, , \
: Nihil ergo ittorum tibi offendiculo sif, non sacerdot nunc depravatu*, lupo quovis w-

vius in gregem insilient. Hic liber non diu ante obitura a Ghrysostomo scriptue est: qua de re
pluribus in Yiia ejus.
InterpreUtio Latina est Fronlonis Ducaei.

,
, .

, ,
,
, ^
, '
\ , \
.
\ ,

. , '
, ' ^ . ,
* Ha3C, , desunt ia tribus msa.

481

6. J O A N M S C H R Y S O S T O !

,
,
, ,
,
, \
,
- ' \ [465466] , \
, \ ,
?^, , \
, \ , . * ;
),
\
. \ \ , \
, \
, ,
* *

\
, . , ,
' * ,
\ .
. \ \ , ,
^ ^^
^ ( , *
, , ,
* , \ ),
\ ,
,,
5 , \ ,
/>(5,
,
, * *\
, \ ,
.
\ , \ \
*

, ( \
) \ \ .
,
\,
(iiov
\ ,
.
, , \ \ ,
.

. \ p i v u ,

ARCHIEP. CONSTANTINOP.

4&i

, . "* >, ,
,
[467] . '. 0( ; \ ,

, \ \
, \ , . ;
, ;
;
; ^ ;
, ;
;
; \ ;
; \ ;
\ ^ ;
; *
, \
, ,
, \ ,
, ,
, . " ,
\ , \ , \
, \ ,
, , \ , \ ,
\ ,
, , \ , \
, , \ , , \
, , ,
, \ , \
'
\ " (\ \
,
,
, \
), .
, ,
\
, \
^ ,
, , ^ \ , , ,

Alii .
Tres mss. . Hac vilio laborqre
pulat Savilius : ccrlc videtur ia scric lirca aliquid desi-

, ,
,

,

derari.

^ I

[468] ,

Alii ' .

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. LIB. UNUS.

m
1

traciauiu* , non pecuniarum sumplus facimus, dum

ad coralionem necessaria coemere jubcmus infirrao^ :
sed qearavis ignQli sint nobis, quamvis ad ultimos
oibis terrae tinea aniandati sint, quamvis in medio
barbarorura, quamvisin ipso roendicilaiis fundo verseniur, quamvis tanta premanlur inopia ut eiiam
cessariis destituantur alimenlis, nullura tamcn ista
curationi nostrae adbibenl impedimentum :sedin uno
conslituli loco,sine inslrumentis.sine medicamentis,
sine cibo ac potu,vel pecuniis, vel longinqua percgrinalionemorbum islumdepellimus.Quotandem modo?
Dom oralionis medicinam componimus, quae horum
omnium vices apud aegrolos supplebit, imo quae oieiior
sit illis omnibus. Nam ct amplius quam panis alit, et
aroplius medctur quaip pharniacum, ct vchemenlius
qnam ignis urit, nec lamen ullum dolorem i n u r i t
pravanim autem cogilaiionum foelidum fluxum adstringit, e l acuiius quam ferrum pulrida secat ulccra sine
dolore; et boc dum facjl, rnillos impcndere sumptus
cogit, nec ad ullam rc^ligit cgcstaiem. IIoc igitur medtcamento confecto, ad oiqnes illud Iransmiltimus ,
atque omnes dubium non est quin sanitalcm recupcraluri sint, dummodo verbis noslris bcncvolc ac dilgeoter atiendant.

482

men i n d e talcm utjbiatem perccpcriat. Ne igiiur illis

hoceyenia^ a g e jani ad correciionem qo$,iccingaius,
aique in primis caqsam a D g r i t u d i n i s indic0ipi|S
t

CAP. II. Periculotym esseae dementim plpmm furiose

faquirere scrutpri ftrcanqm Dei sqpientiam,Quaeuaui

ijgjlur ta.nUe acgriiudinis est c a u & a f Curiosgm nirairum

et supervacaneum is^orum studium, et quod oninium
fiunt, singulas yelifil causas cpgnpscere, quo<\ inconiprehensibilem ct ineffabilem Dci providenliam ,
iniiniiam, et investigabilem sprutari, ct in eam impudentcr ac curiosc conen^ur inqujrcrc. Quamqpam q u i s
umquam sapieiilior exstitil raplo ? Dic enim m i b i ,
nonne vas eleqtionis erat iste? nponemagnam el incifabjlem sibi Spiritus gratian) coqciljayerat ? nonnc
Cbristum in se Ipquenleni babebat? nonnc vcrboruni
faclus particepg el Dei fucraj arcanorum ? nonne quas
nulli bomini loqui licebal, ilie solqs audivcrat ? nonne
in paradisum rapius fuerat ? nomje sublatus in tcrtiuni
cailum? noiuic terram ct mare percurrerat ? nonnc
barbaros pbilosopbari docueral ? nonne yarias Spirilus
opera.Uoiies exbibebai ? nonne populos iii^egro^ u r bcsqnp modera|)a(Mr ? PPPn^ iplum orbcm terraruni
Dcus piaiiil)qse^coqiniiSQrat?Vcriimlampn illc l a n i u s
a c talis, adcQ snpicns ac potcns, ac spiriiualis ilje vir
CAP. I. Neces$arium esse ut causa dicatur, ex qua qiii tam multa, qbtinucrat, c u m ad cxlendeudam Dei
uandalum ortum est. Quoniani aulcm in corporuni providcntiam sc converljl, ct pon jam totqm provideniiam , sed unapi cjy^ solum partem considcrat,
eliam curationc non niediocriler, imo plurimum ad
audi qup p^cto mirptur, q^io pacto verlif ine Iaborct,
abigendam xgritudinem confcrre solei, ut oceasioncm
quo paclo coafcslira resiliat, scquc illam minime comxgritudinis discat acgrolus (nequc cnim lanluin hoc
prqbendcre posse fatcatqr. Quando jgilur ^ontemplabacognito, uberabilur morbo quo dciinelur, scd ncc iu
\\ir, non quomodo angclis providcret el archnngclis
eam poslea incidet, ubi causam inicllexcrit, ex qua
in eaai semel incidcrit, et sibi ab ca cavebit), agc n< s Oous, ct Clierubini^, a u l Seraphinis, a u t cxlcris potcstatibus , quac sub aspcclum niinime cadunl, ncque
etiaro hoc prirnum ocgros doceamus, unde illis bic
quo pacto s o l i , Iqnac, caplo, lcrra?., mari, ncquc quo
scandali morbus accidcrii. Nam si boc cognoveri.il,
pacto huipa;io genqri i i D i v c r s o , ncque quo paclo bruiis
et ab eo sibi diligontcr cavcrc voluerint, i:o;i bac l; naulnianlibus,
el planlis, et scniinibus, c l bcrbis, c i
tom , aul nmic tanium aegriludine liberabunlur, sed
acri, et ven:is, c l fonlibus, pt flumiuibus, ncqiic quo
et inperpetiium, clab bac et a pluribus cxloii*. Ejnspacto naturali rorum orlui ct accrciiuni, cl sueimtamodi enim csi bujus mcdicamcnti natnra , ut ct in
lioni, a(i feliquis cju^modi: scd unam ejus providcntia^
prxscnti sancl, el usui sit ad rcliquas scgrimdincs
parl,cai assuniens, niinirum crga Judacos c l gcutilcs
pra-cavcndas. Ncquc cnjm unum , vcl duo , vcl iria ,
led et mulla sunt in bac vila qux imbccillioribus ( si(|uideni lolam dc ill.s oralioncm pcrlcxucrat, cum
doccrct, quo pacto alios vocaral ex gcntibus, quo
scandalum aflcrunl, et bos o m n c s se liberaluram
pacto cx Judxis profectos rejcccrat, cl qtio pacio miargrotos oralio noslra pollicelur, si volucrint, ut cliam
scricordia motus utraruniquc saluli copsubicral) ,
anic dixi, c l disccrc, et observarc qux* dicemus. Ilac
audi qqx dical. Anipiadverlcns cuim quam immcnaulcm a roc adbibclur mcdicina, non cx sacris lanluin
sum sc pelagus aperirct cliam ia b a c ipsa parte, c l
Scripturis composita, sed cliam ex iis quas in liac vila
in profundum ipsuin cjus providcnlias volens dcspifiunt, ct pcrpcluo coiuingunl: sic ul iis eliam in c o m ccre, tamquani verliginc corrcplus el incffabili dispenmnne medealur, qui Scripturas non lcgnnt, modo vosatiouis bujus myslcrio commolus admirans ct obI- erint: nequc cnim boc idcnlidcm inculcarc dcsino.
siupcsceus immcnsam, ineiTabilem et inconiprcbcnsiNoo cn;in fieri potcsl, ut nccessilate ac vi, el iuvilo n v bilcn) Dqi sapienliam ac providentiam, rcsiliit, has
dcalur umquam ha?cniedicina, vcl ei qui divinis oraculis
vpccs cmiitens, ct nuilta c u m apimi conslcrnalione
i i o n panieril: c l inde sumelur, ct indc amplius quam
iu bxc Y t r b a pron:p\l: 0 allitudo diviliarum ctsapienex ulla evcnluum ac r c n i m dcmonslralionc. Siquidem
ii(C et 8cicnli(B Dei (Rom. 41. 5 3 ) ! Dcindc ut oslcnprulalam a Dco sentcnliam fide digniorem c s s c , quam
dcrct aliiuidincm se quidcm viderc, scd qqanla sil
quae oculis usurpamus credendum cst. Quam ob caudisccrc aiiniinc possc, subjccil: Quam inscrutubilia $unt
sam ct bis gravius supplicium imminct, si corrccli non
judkia ejus, ei iuvcsligubilcs via! ejus! Non dixit incomi u e r i n l , quod cum Scripluras andivcriul, nuilaip laprclicnsibilia solum , scd ct Inscrutabilia judicia cjus.
Haac, non man^us tmlrutncnta iraciamus, dcsunl inNim cnim solum coiwprcbcndcrc non potcsl ultus, scd
tribus Mas,
:

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl i

neque perscrulauonis principiura invenire : ila non

modo ad flnem pervenire non valet, sed ncque initium
dispensationum ejus invesligare. Cum autem dixisset,

CHIEP. CONSTANTINOP.

48 \

autem factu* tum vir, evacuavi qucc erant parvuli.

Videmus enim nunc per specutum in cenigniate, tunc

auiem facie ad faciem (1. Cor. 13.11.12). Yides quanQuaminscrutabiliajudicia ejus, et invesligabilesviwejtu, lum intcrsit ? Quantum intcr parvulum pneruro, e i viet admiratus essei, el obstupuisset, glorificaiione ser- runi perfecium; quantum inler speculum, et senigma,
monem lerminavit, baec adjiciens, ac dicens : Quis vel aliam obscuram rerum visionem, et claram visiocognovit tensum Domini, aul quis cotuiliarius ejus fuit?nem : boc enim est, Facie ad faciem. Cur igilur furis
aut qui$ prior dedit illi, et retribuetur e% ? Quotnam ei
exinsanis, dum ea quae prohibita sunt audacler frustra
ipso, et per ip$um, el in ipso sunt omnia : ipsi gloria in et incassum aggrcderis ? cur vero Paulo non pares
$<ecuta. Amen (Rom. 11. 54-36). Uonim aulem ver- dicenli : lmo vero tu qui e% homo, qui respondea*
borum hic sensus est : ipsc fons e s l , ipse auclor boDeo? Numquid dicet figmenlum d , qui se finxml,
norum, nullo indigel parlicipe, nullo consiliario; non
Quid me fecisti $ic (Rom. 9. 20) ?
ab aliero foeneralur cognitionem aul inlelligeniiam
Liberum arbhrium. Vides quanUro obedientiam
ipse oplfex, ipse omnia cum non essent, produxit, et
requirat? quantum silentium? Non euim quod liberum
ipse producia conservat et tuetur u i ipsi placcl. Hla
tollat arbilrium , boc dicil; absit: sed hoc indicat,
v

enim verba , Ex ip$o et per ipsum et in ipso omnia,

cum qui ista quaerit, iia mulum csse debcre , ut est

ipsa luli nalura, quae. artificem sequitur, quocumque
ducat, neque resistere, aut curiose inquirere. Quocirca nostrae naltire nos admonet, ei iuii ei Gguli
a i l : Gratias Deo tuper inenarrabili dono eju* ( 2 . Cor. mentionem faciu Tamelsi figuli el luti esl eadem sub9. 15). Jam pacem quoquc, quam nobis dedit, non
stantia. Quod si tibi subslantia esl eadem, lanta esi
modo non possc nos oralione complecti, neque expli- obedienlia : ubi discrimen est immeiisura et subslancare, sed et omnem menlem excedere declarat, cum
iia3 et scienlix ac reliquorum omnium, quam vcniam
a i t : Pax Dei, quce extuperat omnem tcnsum, custodia obtinebit, qui adeo temerarius estet impudens, ut res
corda vestra (Philipp. 4. 7 ). Si igilur altiludo divi- Dei crealorissui curiose scrutetur ? Cogila, bomo
tiarum et sapientia? el scientiae ipsius immensa est, si quis sis : hoc enim significant ea qua^ dicit, Tu quk
inscrulabilia judicia ejus, et viae ipsius investigabiles,
et Noane lulum ? nonne cinis el pulvis ? nonne fa8i donum ejus esi inenarrabile, et pax ejus omncm sen illa ? nonne fumus ? nonne foenum ? ncnne flos fceoi f
ftum exsuperat, non meum lanlum, el luum, vel aliIlas enim omnes similitudines frequenicr in medium
cnjus allerius, neque Pauli, vel Pelri tantum, sed el adducunt prophelx, dum naturai noslrae nilunlur
ipsum arcbangelorum el supernarum sensum virlulum
exprimere vililatem. Atqui is quem curiose scrularig,
qua tu cxcusatione dignus, qua venia judicaberis , immortalis e s l , immutabilis semper est ei eodcm
qu33SO, qui tanta dementia praeceps feraris et insania,
modo esl, sine principio, sine Gne, animo incomprcul quac invesligabilia sunl, curiose sludeas comprehen- hensibilis, menlem exsuperat, cogiiationem excedit,
dcre, deque omni Dei providcntia ralionem esigas ? inexplicabilis, ineiTabilis, incomprehensibilis non m i b i
Nam si is qui tanU scicnlia donalus est, quique tara
tibique solum, non propbelis et apostolis, sed et ca?immensa apud Deum fiducia valebat, et gratia totque
leslibus virtutibus, quae purae sunl, invisibiles, incorspirilualibus donis ditatus fuerat, cedit, et se scienporeac, quac perpetuo versantur in cxlis.
tiam inquirere possc diffldil, et non modo reperire
CAP. III. Non nobi$ tolum, $ed et calestibus virtunon valere, sed ne a principio quidem scrutari, quandotibut incompreheniibilem esse divinitalem. Cum ergo
quidem et boc est impossibile, nonne omnium infeliSeraphinos videris circa sublimem illum elaiumque
cissimus es, el gravissimo furore correptus, qui contbronum volantee alarum obtentu suos oculos obveirariam illi viam insislas? Neque cnim dicit baec
lare, pedesque suos, et terga , et facies occuliare , a c
tanlum, sed el ad Corinthios olim de scientia scribens,
clamorem plenum admiraiionis effundere, ne pulcs
ostendensque quo pacto, licet raulta didiceriraus,
alas et pedes ipsis essc , quippe cum incorporeae s i n i
tamen exigua valde ac minima est scienliae nostne
illa virlulcs; sed ex bis figuris inaccessum et incom*

nibil aliud jndicant, nisi auclorcm renim creatarum

iilum esse, atque ab illo reiineri cuncta, ei conservaru Deinde nicmor rauneris quo nos donavil alibi
f

mensura ,sic ait: Si quis se existimat tcire aliquid,nondumprehensibilem esse illura intellige qui in ihrouo s e cognovit quemadmodum oportet eum $cire (1. Cor. 8 . 2del(h.
).
6 . 2. 3). Nam et illis est inoomprehensibilis

Tum significans raullura nobis scienlise deesse, cumulaiiorem vero et ampliorem pariem in fuluro sajculo
reservari, canerum perexiguum quid nobis essc con-

el inaccessus, tamelsi si infirmitaii nostrx attemper e i : neque enim id quod erat, tum apparebat. Dcus
enim non sedet, neque tbrono conlinelur, neque
cessum , adjecit : Ex parte eognoscimus, ei ex parte loco circumscribitur. Quod si sedenlem, el in Ihrouo
prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum esl,collocalum, alque ab ipsis circumdalum (quae o m n i . i
iunc evacuabilur quod ex parte e*t(i. Cor. 13. 9. 10). sunt ad noslram inflrmitalem se auemperaiilis, e i
Nequebic Subsistit, sed cum vellct oslenderc quanlum
non sedentis) inlueri niinime poiuerunl, sed e x s i l i e n inler banc scientiam et illam inlersil, muUumque esse
icm inde fulgorem non ferenles, alarum obteniu
defectum, boc diversis comparaiionibus manifestum
oculos obvelabanl, tantumquc glorificabant l a n l u m
r e d d i l : Cum eisem parvnlus , loqucbar ut parvulut :
bymnos canebant, et muho cum iremore mystieum
$apiebam ut parvulus, cogHabam ut parvulus: quando illura sanclificalionis canliun offerel>ant: non tu h i n c
y

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT, LIB. UNUS.

484
,

, ' *
& ,
'
. ,

,
, \ -

\ , ,
,
;

,
;
*
. ". *

,
, ,
' ,
, , '
\ \ ,
, ,
\ \
. ,

" ,

, ,
\ , \ .
,

. \ ,
, ,
\ , *

.
, \
, ,
,
, ,
\ \ ,
\ ,
\ ,
, ; , , \ ,
, \ * $ ;
, \ ^
, \ , \
,
, ' , \
, , \ ,
; ,
\ \ ,
\ , , \ , '
\ , * ,
b

, , ,
,

.
[469] " ,

" , ,
, *
,
.
" ,

; " , \


,

\ ,
; * , ,
;

;

; ;
* , ,
, , , . \
, \
. \
. ,
* \
\ , *
\ , ;
, , *
, ; \ ; \ \
; \ ; ; ;
;
,
. , , , \
, \ , , , , , ,
;, , \
, \ , \
, ;, ,
, ;.
. /
\ ,
,
\ , \ , \ ,
\ ,
, \
*
,
\ . \
, [470J .
, ,
. , \ \
, \ ' ( \
, ),
,

.
- * * ,
,
, \ - ** ** 9**
^ ***> *
^
* *:

* A l i i .
b Alii ;

_
AIU .

S. JOANNIS CIIKYSOSTCMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

, , \ ,
\ atv
;
' ,
*
, .
, \ , ,
; , \
^, \ \
, } '

&. \ '
^

4so

, \
,
; \ * ,
,

, \

,

tv^to;

. *. ,
, , vtov \ \
* , f
\ .
\ ,
,

\ ,
, \ , \ *
,
\ \ \
,
,
otpo , , \ *
, \ * , \
,

* \ \
. ,

,

*
.
,
,
, \ " 7, ,
\, \
,

\
\
. ;, ; , \ - ^ , \
, , \ \ \ \ ,
; \ \ \ \ * \
; , , ; \ , \
, \ ?


,

,
, ,

, *
& * , \ \

,
, ' , \ ,
, .
,
,

\ ,
;
. , *
, \ ^ , ,
, , -

*0 *
! , \ & \
, , \

($ . .

, , \ .
[471] \ * ,

&

. "

,
,
, '
,
.
Alli ^ .

* 4 , \ 4

. [472]
, , \
, \ *
c

. , \
,
,
^|&
, \ * fjoci
. , .
; ,
.
, \ ,
\
1

b A l i i .
Allquolmss. .
A l i i .
e

45

EOS QUI SGANDALI ATI SLNT. LfD. INIIS.

^
Pau?usul declararol, aieliat : Quid enm haba tjuid

frcessens, tc ipsum iti lcrram abdcs ac dcfodics, qui

ineflabilem ct inexplicabilcm c l swpcrnis virtutibas
incomprcbensibilem virtulis divinx providcnliani non
dubites curiose lanta cum lcmcrilate semtari ? Quac
cnim illius suni, solum Filio et Sptritui sanclo exacle
iiola sirnl omnia, mitli vcro altcri: ct ex bis allerum
quidem Joannes evangelista , itlterum vero Faulus
aposlolus dcclaravil. Itaque Tonhrm filius, ct qui
Cbrislo adinodum carus fuit, quiqiic bnc nota desigiiabatur; quod eral sumrnx virlulis indicium ; qtii
ranlatti habebat fiduciam, ut ct supra pectus cjus rc-

non acccpisli? si auiem actepisti, quid glorittris, qua$i

non acceperi (I. Cor. 4. 7)? Taiilum igiiur conacum

aliqiiaiido tandom omille, c l sapicnlissinio illi consilio pireredignare, q u o d monet, Ne dixeria, Quid e$l
hoc? ad quid hoc? omnta enim ad usum ipsorum creata
sunt [EcclL 59. 21).
CAP. IV. Moysem propketam periculosam cxmotuatemin exordio libri uno verbo sus.ulisse. Hanc enim

o b causam, cum orla c s s c l omnis crcaiura, stiumqao

accepisset ornaluni, ct admodfim conciiiiium, m i r a cumberet, sic a i l : Deum ncfno vidil umquam; visio- bilc, ac sluporc dignum opus proce^sissct in mcdimn,
ticm appeilal cognitionem ; VmgenUus Fitius, qui est cumquc iiisipicnlcs e l insani nonnulli res crcatas esiu inu Patrit, ip*e enarruvil {Joan. 1. 18 ). Iloc ct
stni rcprcbensuri: vide q r t o paclo importunum illoipsc Christus insinuans olim, dum popuhint alloqticruni judicium, ac furiosara scntcniiam niullo anlc
relur n e b r x u m , diccbat, Ncmo vidit Pafrem, ttisi is reprimens legistator uno vcrbo impudcns quodvis os
qni est Dec : hicvidil Patmit (Joan. 6. 46). Yas aueoram occltiscril, cum d i x i l : Vidit Deus cuncta qw
tem elcclionis, cuin in sermonem de ipsius dispcnfecerati et ecct bona valde (Gen. 1.51). Nam quoniam
satione incidissel, cumque vcllct arcana cuncia qux
inter ea q n x viJcbanitir, cranl non b t x tantum, scd
didiccrat, quo pncto cognovissct, indicare, bis c l
ci lcnebra : n o n frugcs lanturi, scd c l spinaa: n o n
ipsc vcrbis u(ilur : Loquimur autem suplentiam in my- arbores lanlbm saiivae * sed ct silveslrcs : nnn plani
1

tlcrio, qua atbcondita c$t quam prcedestmavit Deus ante

soliim campi, sed ctiam montcs, ct c l L s , et valles :
y

HPcnla in gtoriam noslram, quatn nemo principUm hujus

non

bomines solum j scd et rcptilia Yewuaia : non

ucculi cognovit. Si enim cognovissent, numquam Domipisccs tanium, scd cliam c c t c : non irequiiiiata sonum gloriw crucifixissenl. Sed sicut scriptum est, Qnw lum acquora, sed ciiam mare innavigabile: non sol
oeulus non tidil, et auris non audivit, et in cor hominii lanium o l luna, el sidera, s c d eliam fulmina, e l igncl
non asecndetunt, quts prceparavil Dens iis qui diligunlturbines ; non

T e n l i solum seeundi, scd et procellre ;

uoii columbx lantum, ei ates canoras, eed ei M l t v i ,
cl accipitrcs, ei vulturcs, et alia carnivora aubmlia :
non pecudes lantom e i bovcs, scd c i l u p i , et pardi,
cl leonce ; non ccrvi lamum , ct lepores, ct damne,
sed ct scorpii, et vipcnc, ct dracones : atque ltdet
Dcu$ per Spitkum tonm ( I . Cor. 2. 10). Dcindo nc
berbas quoque n o n salubrcs modo planlae, sed vcquis eam puiarei hxt nosse tanlum, qux pcr ipsum
nenata? ae futumm erat m hxe tnallis offfettdiculo
imbis Dces revelavit, non autem omncm scienliam
cssent, et binc hsreses orirentuf: postquam tefr
callerc subjcCit : SpiritUs cftiin Omhia scrutatur, o n i H e s crcaue 9 t m i notcc, suumqae singul.e suntoma*
ctiam profmda Dei. Quis ertim fwimnnm tdt> qucc sunt
lum adepuc, crcatorein osletidit in singulis, ki quod
hoOUnis, nisi $$ Irominft qui in ipio cst f ita el qwe exortum erat, laudare, imo vero uiiamqoaroqueeigilDei $unt, nemo cogndvit, m*t SpirHU$ Dei (Ilid. v. latim ct orones s k n u l , ot oognito illhis judicio iioet
11). Horum autem verbortim hid settoft est : Sicul
lemcraritts qujepiam s i l et impudeiis, nihd ampiius
bomo novit ca qaae ipsins stJrtt, qnxqtre cogitai, c l eonun, q i K B sub *>ulo6 cadunt, curiose sciuteier.
habei in animo, currcta scit exacte, sic tiium Sptritus
Ideo ubi dixii fuciam efese ktcem adjuoxit: El vtdit
sanctus arcanam Dei scientiam omnctil cxacte novii.
Deut lucem, quod esseibona (ilen. 1. 4>, c l itdk de iin

Ufum (1. Cor. 2. 7-9). Quomodo crgo cognovimus

nos, Paiile ? qui$ illa rcvelatil, c i toanifcsla rcddidil illa nulli conspcCla, Vcl andita , ei qux nullius fei
cor asccndcrunl? Dic, ct indica qnis ille sit qut tanlam nobis scicnliani advcxit 1 Nobit autem revelavit

Com fgitnf dixit, Ita et quae Dei sunt ntmo cogngvit, gulis. Deind ne, ei cunctt pcrs^natur noininaiim

nm Spmms Dci, ntiti homines solum, icd ct oraneni

cxlestem crcaluram ab hac pcriecla cognitione scclusit. Quatn ob causam ei sapiens quidam sermo ad~

prolixiorem redilat oraiionem, simai pronuntiat de

monet : Diffieiliota te ne qtuvsierii, et forliora te ne

faeia faeranl cognoveril Dcus bona esse qiue facia

omiiibfjs, et aii rursnft : Vidit Deut cuncta qua fteerat, eletct bona toalde {Gen. i . 51). quod ubi
y

icrulalus fucris; qna proccepla sunt tibi, hwc cogita : e r a n i : absiU St enim artifex homo ctkuii antcqiiam
plmrima enim snpra tensum hominis onensa mnt tibi flant ea q n sunt arlis, novit, edoctus ea bona essc

(Eccli. 3. 2. 25). Quod auiem dicit, est ejusihodi :

Nc hjec qttidem qiiae habes , tua indusiria cuncta d i dteiui: ncque nalurcc lUae viribus nixus banc cognitionem adiplsci potuisli, $bd caelitus missam banc sciehfiam acccpisii: mullo quippe majora crant, quam
tua possenl intclligentia comprebendi. Cur ergo
inis viribus nixus conaris profundiora scrutari, cum
pteraqtic cx iis quaj nosti, lunm scnsum exsupcrcnt,
ei aliuiide ad te dcrivata illa possidcas ? Hoc ct ipse

q*a? ab tpso fieri debeiu : inulto inagis ineffabilie i l U

sa^iientla, quaa 6la sua voluntaie notuque CUBCU
produxU, etiam aniequam fierent, ca bona esee noveraU Neque Bim illa produxisset, si ignota ipel
faissent. Gur igiuir iia loquulus esi? Ob eam catteam,
quam aifigi. um igilur propheiam aydkjHe dicen*
Um libi Denm ilta Tidisse, atque fanidasac noli jam
amplius ullum examen vel indicium quxrerc pulchri.
9

Abi, plenum mracuH.

8. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCIIIEP. GONSTANTINOP.

487

tudinfe ipsoram, neque dicas, Quomodo bona ? Ipea

enim ex opcribus demonslratione ctarior esl sententia, quae ex calculoet judicio conditoris emanat. A t qtie idcirco rudioribus verbis esl usus. Nam quemadinodum si qe:3 coemere medicamenta velit, alioquin imperitus, eaque jusserit medico prius ostendi,
n u l l a m aliam viriuiis eomm demonslraiionem requir i t , ubi cerlo didicerit illa ab eo visa fuisse, ac l a u data, sed arliOcis calculo conlentos abit, curo audierit
illa vidisse medicum, atqtie laadasse : sic nimirum
Moyscs, curo omncm vellet occasionem impudentie
curiositaiis amputare illis, qui crealuris essemfruiluri
d e n a n t i a v i t eis, ac dixit, Deum illa vidisse, laudasse,
ac bona esee judicasse neque siiupliciter bona, sed
bona valde. Noli ergo curiose inquirere, neque ratiocinando scrutare quae facla sunt, cum tali de eorum prxstanlia teelimonio sis instructus. Si enim
minime contentus boc verbo, ad i D q u i s i i i o n e m rerum
crealarum progredi velis, leqoe i n raliocinationum
euripum ac fluctus solum injicias, ex quibus multam
senlies excitaiam procellam, nibil quidem inlelliges
amplius, sed i n n a u f r a g i u r a te ipsum gravissimum
pnecipiiem ages. Neque enim rationes omnes singulorum quae facta smit poteris reperire, sed ei eorum qaae bona libi nunc videntur, mulla viluperabis,
si animura adbibueris depravatum. Adeo uamque
imbecillis esi bominum ratio, ut saepenumero in conirarium agatur, et in judicio dc creatura ferendo
multi directe oppositi iiiter se pugnent. Naro gentilcs
quidem cum plus quain opus sil ipsam mirati essent,
modoro excesserunt, eamque deum esse arbilraii
sunt: Manichxi vero, et alii rursus baerelici quidam
dei miuitne boni () opus eam esse dixerunl: quidam unam ejus partem avulsam a cacteris spontaneae
cuidam matcrix aUribuerunt, eamque indigiiam esse
Dci opificio judicarunt. l t a , sicut ante dixi, si quis
rationem ac mentero depravalam adhibeai, mulia ex
iia,quae boua esse videnlur accusabit. Quid enim
libi sole pulchrius videtur? Altamensplendidum isiud
et jucundum astram et oculos kedii infirmos,et
cumradios ardeniiores emittit, terram urit, febres
gignit, fruges sxpermmero arefacit el inuliles reddit,
arbores infecundas efflcit, ac parlcm orbis terrarum
nostra ineptam habitationi et infeslam reddit. Quid
ergo? num, quaeso, solem idcirco accusabimus? Abs i t ; imo vero rationem quiescere jubenles, petram
illara occupabimtis, etdictum i l l u d , Et vidii Deut

488

ati verbis.) Imo ipsa laborum est rclaxatio, liberatio

a curis, morborum solalium, a metu ac periculis requies non mediocris : juvenile reddit corpus, mentem vividam , membra laboribus faligata recrcat reficiique. A l mala res est morbus? Unde igitur Lazarus coronam reportavit? Sed mala paupertas? Unde
vero Job gloriam est consequutus? A l noxiae afllicdo*
nes frcquentes, et conttnuae? Unde aulem faclura esl
ut aposloli celcbres et illustres evaderent ? quae porro
via ducit ad vilam ? nonne arcia et angusta? Noli
ergo dicere, Cur hoc? ad quid boc? sed tam in dispensalionibus quam in creaturis Dei, quod silenlium prebet lutum (igulo, idem et ipse Conditori
tuo prxbe, mi homo.

C A P . Y . Credendum e$$e providenlia Dei regi omnia:

ejutque maximam demonslralionem iit qui dubilant,
rebm crealis suppeditari. Quid ergo?dicelaliquis;

non vis me certo scire, ac credere Dei providcntia

res oiwies regi ? Yolo equidem et opto, ac vehemenler desidero : non tamen ejus provideiuiam scruUri,
neque cariose ia eam inquirere. Si enim jam scis, ct
fidem babere staltiisti, noli quaerere : sin aulem dubilas, terram interroga, ca?lum, solem, lunam, varia
brularum animanlium genera interroga, semina, plai>
tas, mutos pisces, saxa, montes, saltus, collcs, nt>ctem, diem. Siquidera sole ac radiis cjus clarior est
Dei providenlia, et quovis terapore, quovis in loco, in
dc&crtis,in regionibus cullisetincultis, in lerra,inmari,
ct quocumque te contuleris, manifesta et idonea , cum
vciera tum nova providenlia? istius monumenta c o n spicies, vocesque undique missas hac nostra rationali
voce clariorcs, a quibus de bac cjus cura instruelur,
qui aures voluerit admovere. Idcirco propheta quoque vocum islarum pr33stantiam volens ostendere,
dicebal: Non snnt loquclte, neque sermones, quorum
nonaudiantur voces eorum(P*al. 18.4). Nam

noslra

quidem noia est illis tantum, qui ejusdem sunt l i n guaa : non ilem illis qui diversas : at illa vox quae
raitlitur a creaturis, ab omnibus, quae toium orbem
lerrarum incolunt, nationibus poiest audiri.
C A P . V I . De caritateDeiqute caritatem omnem longe
excedU; exemplum afferlur ex hisloria Jonce deductum.

Alque apud probos quidem ac modestos, anle ullaiu

ex operibus deroonstralionem, ipsa sola Djji sufflcii
affirmatio, non ad providentiam tanlum, sed et ad
amorem eliam illius erga nos cximium osiendendum.
Non enim quovis raodo providet nobis, sed Ua ut
amet simul, ct vehementi nos et imrocnso quodam
cuncta quoc fecerat, et ecce bona valde (Gen. 1. 31):
amore prosequaiur, ab omni quidera passione i m *
iiquideni et illa ipsa quae
cnumerata sunt a me,
muni, sed ardenli$sirao et inlenlissimo, sincero, i n bona Talde sunl e l commoda. Sed ut superiua d i x i ,
dissolubili, et qui numquam possil exstingui. Alque
ad Tocem illam recunrendum est sempcr, ac dicenboc nobis cum vellel insinuare Scriptura divina,
dum : Ecce omnia, quic fecit Deus, bona sunt valde.
profert quidem similitudines duclas a rebus bumanis,
Sed nonne deliciis vacare, jocari et voluptali opeprofert ct ainoris, providcnliae, cuncque exempla perram dare, bonum est ? Audi Salomonem, qui deliciamuha. Non tamen in bis tautum vult nos stibsislere,
mm omne genus tentavit, et a i i , Melius eii ire ad
sed eliam excmpla menle Iranscendcre. Neque c n i m
domum luctus, quam ire ad domum eonvivH (Eccles. 7.
lamquam sufGcientia ad ejus benevolentiam indican8) A l mala res nox est? (oportet enim adrersariorum
dam ista proiulh, sed iamquam audiloribus u o u i ,
(*) Manicbaei malum deuin admiltebaaL
quxque magis quam alia quxvis boc posseut osiao-

nunc

487

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. LIB. UNUS.

, * ;
\
( . \
. "
, , ,
, , ,
, "
\ ,


,
\ , \
, \ , \
, . ,
, .
^ ,
,
, ,
.
,
\
, .
,
, \
\
.
, ,\
*
!\,
, \ ^ , \
. , |
, \
, \ .
; *
\
, \
, ,
[473]
, \ ,
. ,
; ; *
\
, ,
,
,

\ , &

, . ',
, \ 0 \ , ,
, . $, \
, \ , ; , ,
,
^

( );
, PATF.OL. <,n

LII.

488

, , \
,
fitavotav, . ;
; ; ; \ ;
;
; ;
, ; ;
\
, ,
\ ,
.
. \ ;
;
, \ *
, .
, *
, , ,
, ,
, , ,
, , , , ,
, .
, \ *
, ' , \
, \ , \ , \ ,
\ , ,
,
\ , \ ^
, \
.

,
,

*
, *

.
. *.

, \ ,
\ .
[474] , \ , \
, , *
, \ \ , \ . \
,
,
\ \ .
,
\ .

, ' , \
;! . *
7

489

S. JOANNIS

CimYSOSTOMI ARGIIIEP. CONSTANTINOP.

\ \
,

,
;

,
,
.
, \
,
\ , *

(
),

.
; \
\ , \
, *
\ ,

. \

. \ \
, \
, \
\ ,
,
\ , <
, , ;
,

,
'

,

. , *,
,
piipou
, *
,
.
, \,
\ .
[475]
* *
,
, *

\ . \
1

\, "

' ^
9 ,
,
, '
,
riv ,
^ \
.

400

, \
, , "
. ,
, '
* '.
* , ;

, .

'

. "
h

, *
, . \ ,
, , *
, \
, \ . "
,
,
, \ ,

,
, . *
, \
, \
Ov
,

*
m

\
. ,
(
), ' , ,
, .
, , \ ,
, , , \
,
, \ , ,
\ , \
, ,

.

,
, * , [476]
\ ,
,
, \ *
\ ,
, .
, *
,

,
'


,
$

; "


, .
.

Alii .

h , Haec aliunde desumpla sunt.

Alii .

Sic c Bibliis ct Favilio correctum. Monlf. . E o .

c

Savil. &, .

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. L I H IJNUS.

439

Exempii causa: dum a g i l cum illis qui iamentabaiiiur, ac gemebant olim, ei dicebant: Dereliquit

deie.

490

Quia muitum dinnttam iniquitales vetlra* (lm. 55. 7 ) .

Deinde ostendens quanium sit illud mtdlum, hoc adjecit exeroplum : sed neque solis isiis contentus est,
cit haec terba propheu : Numquid obUvitcelur mulier verum etiam ad aiieram crassiorem comparationem
parvuli tui, vel ut non mUereatur (eluum uterisui (lsai. orationem dimittit. Nam apud Osee dicebat: Quid faciam ubi, Ephrmm ? quid faciam tibi, Juda ? Sicut Ada49. 14.15)? lloc mniirum dicit: quemadmodum iila
ma ponam te, et sicut Seboim. Convertum etf cor meum
ncquit oblivisci parvulorum suorum, sic neque Deus
in ipso; eonturbala est pceniludo mea (0$ee 1 1 . 8 ) .
g e n e r i s bumani. Deinde ul intelligas hanc adduclam
esse a propbeta siroilitudinem, quod lanlam vel- Horum autem vcrborura basc est senlenlia : Ne vcrbnm quidem minarum toleravi. Ac loquitur quilet oslcndcre Dci caritatis esse mensuram, quanta
dem boiuinum more, uon ut bumanum quiddam susit matris erga ietus uieri sui; sed quoniam hunc
exiniium pras caneris noluin habuit caritatis modum- spiceris, absit, scd ul bac crassiori loquendi rationc
cariiatem quamdaro Deo convenientera, sinceram, ct
(tametsi mullo raajor illo Dei amor), adjecil : Sin
autem et korum oblita fuerit mulier, ego tamen non obli-indissolubilem inlelligas. Nam quemadmodum si quis
viscdr tuiy dicii Dominus (Ibid.)* Yides ut m a i e r n i amo- iusano queinpiam amore diligat, ne verborum quidcni
ris modum excedai Y Atque ui inielligas maicrnum affe- lenus eum vellet offendere, quem iia d i l i g i i : sic iiimirum et ipse inquil: Quoniam dixi lantuni, el verbis
ciuni etpatris in iilios benevoleniiam eum iongo inicrv a l l o superare,ait quidem propheta : Quomodo misere- offendi, Convenum e$i cor meum in ipso. Neque enim
lur pater filiorum, miserlus esl Dominus limentibus te crassiores isias comparaliones proferrc dedignalur
ut amorem ostcndal, quod est maxime diligciuis.
(PmL 102.13). Idemqaerursus bauc cariialis similituNeque hic substitit, sed pergit ukerius, et alicruiu
diiiera adducit: qoippe qui sciret p r c caHeris banc
rursus crassius qxemplum adjungit, iia dicens : Quo~
exccllere. At propbelarum et omnium Dominus, ut Dei
me Dominus, et oblilut est mei Dtus Israel, tum adji-

providentiam et curam ostenderel hujus mensuram

l o n g o intervallo superare, quaulumque iutcr luccm ac
lenebras, ct inter bonilaiem ac m a l i i i a m csl discrimen, tanlum a divina bonitale acprovidentia paleriium amoreiu superari, audi quid d i c a t : Quis ett ex

modo lalabitur sponsus $uper $pon$a, sic Imiabilur

Chrislus tuper te(I$ai. 62. 5) : quod inilio prxserlim

ardentiores ac ferveniiores, ct vividiores sinlamoree.
lia porro loquutus esl, non ut buraanum quidpiani
suspiccris (iterum enim illud dicere non desinani),
vobis homo, quo ii pelieril filiu$ ejus panem, numquidsed ut ex his ardorem^ siiicerilatem, vebcmemiam,
lapidem porriget ei?et st pelierit piscem, numquid $er- flaramam denique cariiatis inlclligas. Deiode cuui
penlem porriget ei? Quod $i vo* cum sitis mali, nottis dixisset, Sicut diligit pater, et amplius quam pater,
bona data dare /iliis vestrix, multo mugis Puter vesier,sicut mater, etamplius quam maier, sicut sponsus, c i
qui in cmlh eil, dabil bona tts, qui ase pelierint {Matlh. amplius quam sponsus, quanlum est inlervallum ca*lt
a Urra, etainplius quam illud, quanlum disiat ortua
7. 9-11); indicans, quantum est inler nequiiiam boab occidente, ei amplius quam illud, ne hic quidctn
nilalemquediscrinien, l a n l o paterna solliciludinesublimiorein d i Y i n a m esse i > e n i g n i l a i e r a . U x c autem a me substitit comparationibus ulcns, sed ulierius progredilur, ut multo abjectius exemplum osleuiet.
idcirco exempla sunl allala, ut si quando aiias comCum enim Jonas posl fugam, Deique cum Niniviiis
parationes induxero, ne intra limites eorum, q u a e
rcconciliationem inops consilii esset, et xstuarct,
exprimuniur a propbclis, menlem circumscribas, sed
quod ea qux minalus erat, in opus non procedereui,
bac utciis regula, cogilalione superius ascendas, et
ct bumano quodam turbarelur aflectu, ac mceslua
iminenaum carilalis ejus excessum agnoscas. Neque
esset, cum soli imperasset Deus, ul ardentiores cmitcaiin naturae tinibus cst tontenlus, sed illis omissis
leret radios, ac dcinde (errx jussisscl, ut II legitieu
aique superaiis alia rursus adjungit exempla. Ea
ex hcrba subitario opere strucret, cum magnopctc
qoippe condiiio est amantis: multis argumentis id ci
illum levassct alque recreassel, deindc rursus cuin
couaiur oslendere, quem amore corapleciilur : q u o d
ob sublatum e mcdio lcgmen illud cum conlrisiassei,
e l ipse facit, dum ad locorum intenralla magnamquc
postqitani altcro recreatum, et allero cruciatum iltum
iniercapedinein oralionem traducit, nou ui iterum
vidit, audi quid ei d i c a l : Tu quidem pepercitli supcr
tautaai ejus esse affectura arbitreris, sed q u o d boc
9

pracipue mensure genus cxleris scirct aniecellerc,

atque auditoribus esse aolum. Ac per Davidcm qui-

cucurbita, pro qua non luborasti, neque nutriisti : ego

auiem non parcam super Ninive civitate magna, in qua

dcm a i l : Secundum altUudtnem cceli terra corrobo- habilanl pluret quam eentum viginU milUa hominum,
ravii Domnut tmuricordiam $uam super timente$ u qui non noverunt dexleram aut simtram tuam (Jou.
(Psal. I 0 2 . i l ) : et, Quanlum distat ortus ab occidente, 4 . 1 0 . 11)? llurum auiem verborum b x c csi seulonge (ecit nobi* iniquitate* nostrat (Ib. v. 12): per teolia: Non ita recreavil tc umbra oleris, ut me salus

lsaiam v e r o , Neque enim sunl cogilaiione* mex sicut Nitiivilarunt exhilarayit: neque ita te destmcik) ejus
cogttationei 9cstr<e neque vice mem ticut viw vesira;contrisiavit, ut me illorum interitua. lla praeler incu*
r

sed iieut dislat ccelum terra sic ditlant t'm mem tcm
y

meam illorum exitium accidisset. Vides bic

wii* vesiris, el cogiiationet mea cogitationibui veslri$ quoque comparationera illum excedere? Non enim

(Itai. 55. 8.9). Hxc porro diccbat, quod paulo supchusderemissione pcccatorum diiserueral, ei dixerat,

HXC, qmd faciam tibi, Juda f aliunde deetimpu suni.

401

S. JOANMS CIIUYSOSTOMI AUCHIEP. CON^TANTINOP.

in

dixil, T * quidem pepercisli tupcr cucurbila, el conlicuil; me onmes augeli mei, et voce magna eecinerunt (Job
sed adjunxil: Pro qua non laborasli, neque nutritsti 38. 7) : boc esl obslupcfacli mullitudine, pulcbritudi-

eam. Nam quoniam eas potissimum plantas amaut

agricokn, in quas plurimum laboris impeitderint, u l
lioc quoque se gettere amoris complecti homines indicaret, hoc addidii: Si enim tu alienum opus ila
lcfendis, inquit, multo magisego proprium, et cujus
buin condilor. Deinde miiigat accusationem illorum ,
cum a i l : Qui non noverunt dexteram aul tinisiram

suam ul simpliciiate polius quam malitia illos deliquisse declarel, id quod et pcenitenlia; finis ostendit.
Enimvero cum alios quoque reprebendit, qui gcmebant, utpote derelicli, bis eos verbis affalur ; Intert

nc, siiu, utililale, varielale, amoenitale, splendore,

coiicinnilatc, caeteris oinnibus, qiuc longe niclius illi
quam nos perspiciunt. Ncque vcro sideribus tantuni
cxornavil, sed el sole elluna decoravit, ulroquc lempore inuliain libi voluplatem, mullam ex ulroqiie
suppcdilaus ulililatem.
(Jlililas siderum qum de ccelo nos regunt. Sotem ulitilaiemquc ejm commendal; deinde tingularum parlium

nalurm utilitatem generalim laudat.

Quid

cxlo pulcbrius, quod nunc a sole lunaque colluslralur,

nunc veluli quibusdain oculorum jaciibus, immeuso
siderum exainine lerrain illuminat, c l nauiis ac viatorogate me de filiis meis, et de operibus manuum mearum
ribus indices vix quosdam duccsquc subminisirai?
mandalemihi (Isai. A5.M). Quasi diceret : Quis pairem admonet, bortaturque ul iilii sui curam gcral ? Qui enim pplagus sulcat, et ad clavum sedet, iiicursiaul arliGcem et opifacm, ne suum opus sinat in- bus flucluum el turbalarum undarum insuliibus, ac
icrire ? llane vero inter bomines sufiicit vobis na- violcnto ventorura afllalui, noclisque iilunis lenebris
lurae Tel artis conditio, ut de sollichudine minime seipsum cxponit, adeo illius rcgimini coniidil el dudubitelur : mibi vero pulatis borlalore opus esse, ut c t u i : et qaod in eublimi siuim esi aslrum, illum tanlo
liberos meos vel opera luear et defendam ? Hxc au- dissitum inlervallo, quasi vicinum sit et propinquum,
ila secure deducii, et ad portum appeilit, nec tanien
tem dicebal, non ut ipsum non bortarentur, sed ut
scire possenl Deum eliam anle coboi laiionein suas ullara vocera mitlil, scd conspectu suo viam illis
monslral, et illis tribuit, ut maria tulo possinl emctiparles agere, velle lamen ut alii se cohorienlur, et
ri, dum illis tcrapora designat, sic u l nunc quidom
rogenl, quod scial ad horlalores magnam inde uLilitatem dimanare. Yides ul manifeslissime ac sole cla- inlra porlum reiinenda sit navis nunc autem in perius per hxc exempla ineffabilis ejus providenlix de- lagus confidenter educenda, et non improvide propier
ignoranliara fuluri in diem incidewtes bicmalem
monslratio elucescai? Perpcnde autcm. Pairem in
medium prolulit, roatrem, sponsum, sponsam, d i - naufragium patiantur. Nequevero tanlum inlegrorum
aimorum mensuras el lempestales illa designant, sed
stariliam caeli et lerrae, intervallum quod est iutcr
elcujusque noctis horam ot convcrsioncm diligenlcr
ortum el occasum, agricolam, el olcrum cultorem,
rcpracseniant, el cfiiciunl, ul ex ipso aspectu discaarcbilectum, genilorctn, vehementem amatorem, qui
mus, quando major ejus pars prxlerierit, quando
turbetur, si vel eliam verbo icuus eum, quem amal.
oflenderil; ct oinnes illos tantum superare Dci boni- minoradbuc reslct, el contra rursus,quod nou sidutn
nautis, sed etiara vialoribus commodum esi.ne nocie
tatcm ostendit his omnibus, quantum maliliam proinlempesla viam ingrcdiantur, r.cque couvenienli
bitas vincil.
CAr. VII. Demomtratio divince providenliiB ex crea- lempore domi rcsideanl. Uoc una cum stcllis etiam
cx lunx cursibus nolum diligenter obscrvalur. Nam
tnfis. Ac probis quidem et modeslis , ut d i x i , isla
quemadmodum sol ^iurnas, ila luna nocluruas horas
6ufHciunl : sed quoniam nonnulli sunl lutei, contumaces, refiractarii, carni addicli, age vel ex ipsis dirigit, aliasque raultas ulilitates parit, etgmlam aeris
lempcriem, el roris gcneralionem, nt irrigala semina
operibus, quanlum in nobis silum fuerit, ejus provigermincnt, ac multa ex se commoda ad corroborandentiam demonstremus. Nam totam quidem illam,
imo ne minimam quidcm ejus parlem aliquam facilc dum gcnus bumanum suppedilat, dumque medra inter
steilarum cborum, e l solis splendorem inierjac^t:
fuorit cxpressisse : adeo immensa esl et infmila, el
hoc quidem minor, illis vero prxstanlior eel, ac
luni ex parvis, tum ex magnis rcbus clucct sive quac
muilo major. Ncque vcro mediocris nascilar ex illa
sub oculos cadunt, sive quaa minime ccrnunlur. Vevarielate spectaloribus voluplas ei ulilitas , ul neque
rumiamcn ex iis quac sub oculos cadunl, probalionem
vulgaris commodiias ex lcmporibus, et quatuor aiuti
insiituanius. Hanc enim mirabilcm coucinnamque
icmpestaiibus, scu mcnsuram, seu magniludiuem ac
creaturam proptcr alium nullum condidil, nisi proptcr
brevUatcm, sivc infiniiam diversiiaiem considercs:
le; ac lam puicbram el inagnam, tam variam ei prealiam eiitrn minorem , aliam majorem ac splendidioliosani, ac pereiraein, utilem , el omni ex parte frurem speclare licct, et quasdam ex illis diversis leinciuosam, et ad corporis sustentationem et corroboraporibus appaicre. Summa nimirum ac solertissima
lionem, el ad animao instruclionem, ct apiamadviam
Dci sapienlia multam ubique varielatem efficit, cum
sternendam ad cogntlionem Dei, tua unius cansa
nl poienlix sux miraculorum cffectricis specimeu
<Tca?it. Neque cnim angcli indigcbani illa : quomodo
cdal,
tum ul rerum quae cernuntur ocTklis, coinmodienim indigerenl, qui prinsquam orirelur ipsa, jam
tali provideat, ac mullam immensamque pracbcat
eraiil ? Illos enim isla multo anliquiorcs essc, atidi
utililalem, et cum bis omnibus eliam voluptaleni.
tpio pacto vcrbis illis ostendat Deus, quibus ila Jobum
Quid cnim cxlo jucundius, quod nnnc lanqu-im I i n ailoquilur : Quando facta sunt sidera, laudaverunl
9

491

AD EOS QUI SCANDALI SUNT. L I B . UNUS.

49*

* ' ,
, , , , ,
, , ,
, .
, \
\ ,
,
.
, *
\ , , \
,
, \
\ ; *0
, \ \ ,
, \ , \
,
* , .
. *0 , ^ , , - ; , , \
; * , ,

, \,
, , \ , \
' , ,
; , ,
, ' \ ^ , \
,

,
. \
.
\
, \
;

* ,
, \ ,,
, , ,
, \ ,
, ,
, \ \ ,
, \ %, \
>, ,
,
, \
. .
\
[478]
,
\ . ,
.
,
[477] . '. \ , , ,
, * ' , ,
\, , , ,
\ * , * . , , \ \
*
* \ , \ , \ .
\ , \ \ . * \ ,
. , , ,
\ * \ ,
, \ , ,
\ , :, , \
\ , \
, \ \ , \
.
'^ ,
, , .
,
\ ;
, \
" ,
, \
* "
\ . .
. ,
,
, * '
,
.
oi , , \
, , \, ,
. \
, *
, 8 *
. ,

Alii ?.

491
S. J O A N M S CIIRYSOSTOHI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
\ , \ , ,
,^ \
, ,
,
, , ,
, ;
, , , , , ,

\ ,
,
, , , ,
, ' \
,
. ,
, , ,
, - , ,
, , ,
, ' ; '
, ,
, (5
,
, , \
, ,
\ , - , \

, \ , ,
; \ ,
\ .
, ,
\ ; \ ; " \
,

, , ,
. \
, , \ , ,
; ,

, ,
, , , \ '
, , , , ,

, !
, , , ,

.
;
\ , , . [480] \
,
\ (
, ,
) ,
, , \ , ,
^, , \
, \
\ . }] ,
\ ,
\
,
, ,
, , [479] - , ,
, \ , ,
, , '
, , * , , \ * , , .
,

, . \
, \ ,

, \ *
.
, ,
, *
,
,
.
,
\ ,
\ \

. ",
, \ \
, * ,
* , , , , \
, , \ ,
,
,
, , , \ . \
, \ - \ ,
\ , , ,
, , \ ^
, , - , \
.
, , ,
,
, , ,
\ .
\ ,
, , , - , \

, , , \ , \ .
, ,
493

491
AD LOS jUI 3CANDALIZ VTI SUNT. LIB. UNUS.
ex iis avibus quae hiberno lcmpore, qucc acslivo, (piae
autumnali apparent, el quadrupedibus, el piscibus,
c l planlis ct herbis, ex iis qua? in nocle fiunl, qu* in
die, ex pluviis, et annorum mensura, cx morte, ex
vila, ex labore cui sumus addicti, ex tristitia, ex voluplate, ex cibis et potibus qui nobis dali sunt, ex instilnlis, ex artibus, ex lignis, ex lapidibus, ex montibus metallicis, cx mari quod navigari solet, ex eo
quod non cst navigabile, ex insulis, ex portubus, ex
Htoribus, ex supcriicie pelagi, ex aquarum profundo,
ex elemenlorum natura, ex quibus nobis conflalus
cst mundus, cx tcmporum disposilione, ex diversi
diei noclisque mensuris, ex morbo el saniiate, ex
membris noslris, ex constiiulione animoc, ex arlibus,
ex sapicntia quam Dcus in illis generi humano Iargilus cst, ex ulilitate bnilorum, plantarum, casterarumque creatnrarum quae nobis inserviunt, ex mininiis c l vilissimis animalibus. Quid enim brevius, aul
dcformius apc? quid porro formicis ct cicadis vilius ?
Verumtaraen hxc quoque claram vocem emiltunt, qua
Dci providentiam, virtutem, sapienliamque testenlur.
Quam ob causam etiam propbeta, qui lanto Spiritu
donalus erat, creaCura corpus percurrcns , et ctira
pauca qii33dam attigisset, magno cum stopore exclaraavit, et niirabilera illam vocem misit: Quam magni-

teum quoddam mondum ac pellucidum super capui

nostrum expansum est, nunc lamquam floribus referluin ac variegaium cernitur pratuni , suamque coronain oslenlat? Neque enim seque jucundum est interdiu pralum cemere, ac jucundum est et suave cxlum
de nocte spectare, innumeris stcllarum floribus undique coronatum, floribus qui numquam marccscunt,
s< d illaesam suam pulchriludinem semper oslcntant.
Quid illo rursus jucundius, cum nocle jam pulsa,
itccdum tamen oriente sole, vcluti croceo quodam
peplo aurora primordiis purpuraium ornatur? Quodnam porro speciaculum pulcbrius oriente sub auroram sole, cum parvo tcmporis momenlo terram totam, totum mare, monies omnes, saltus, el colles,
ca?!um universum radiorum sparsionibus ilhistrai, et
cxuto excussoque a rebus, quas oculis cernimus,
amictunoctis,nobisante ocub somnia nuda proponit?
Quis saiis miretur cursus ejus rectum ordinero, inter
lol annorum circuilus immulabile ac nusquam interrupium ministerium, scmper florenlem ejus pulcbrtiudinem,splendorem, iulgorem, puritatem, quae, licet
cum <ot corporibus misceatur nusquam taroen inquinaitn?His adle ulilitatem immen?am in seminibus,in
plaiiiis/inbominumcorporibiis.qiiadrupediim.piscium,
ai'ii4, lapidui, herbanim in terra.in mari, in aere, in
mmiibus demum, qux nculis usurpamus. Si quidcm
omi.ia ejus ope indigeul, el si ea fruaniur, mcliora
redduiilur : neque sclum corpora, neque plantx, sed
eiiani aquac, lacus, funles, flumina, el aeris ipsa r>amm, qure subiilior, purior, ac | ellncidior evadit.
lianc nimirum ob causam et aucior Psalmorum, cum
ejus pulcbriiudinem vellel eiprirnere, perennem
splcndorem , formam florcnlem ac vividara, florem
nuinquam excidentem,ornatum, decorem, mimstcriura
nusquam inlerruptum, iia dicebal: In sole posuit ta9

fkala tunt opera tua, Domine! omnia in iapientia fe*

cisti (PsaL 403,

U).

Speciatim de ventorum et noctis utilitate loquitur.

Atque haic omnia propter le, homo. Nam et venti

propter te (rursus enim ad principium suuro oralio
revolvelur), ui defesea corpora flatu diventilent, tit
conlractas ex luto sordes, et moleeliam ortam ex
fumi et caminonim aliarumque rerum cxbalationibus
absferganl, ut calorem solis mitigrnl, ul leviorem
aeslum reddant, ut semina nutriant, ut plantas aubemaculum suum (P$al. 18. 6), boc est, in ipsis c x - geant, ut te in mari comitentur, et in terra fiant agriculturse administri, dmn illic quidem naves sagitta
bs : boc subindicat, dum tabernaculum Dei ap; ellal.
El ipte tamquam sponsu* prccedens de Ihalamo tuo. velocitis impellunt, adeo facilem pronamque navigationem reddunt, hic vero lecum areas expurgant, el
Tum ut facilitatem miuisterii ejus, el agililatcm exprimerel, addidil : Extultabit ut gigas ad currendam palcas a fructu separani, ac moleslias operum levani,
viam suam. Deinde, quomodo satis sil ei sufficiat solus ut levem tibi lenemque aerem reddanl, ut et aliunde
universo terrarum orbi : summo ccclo egrestio eju$ te oblectent, dura nunc quidem snaviler ac leniter
tl occttrsus ejus usque ad summum cceix (Ibid. v. 7).sibilant, nunc autem sensim in planlas se iusinuaut,
et arborum frondes agiiam, ut somnum tibisub aisia1'ostea quam sit omn.bus utilis c i commodus: Nec
eit qui se abscondat calore ejus. Licet aliiindequoquc, tis ac veris lempus jucundiorem, dulcioremque niellc
rcddant, ut quod in arboribus faciunt, boc in dorso
nisi forie jam defessus es, providcnliam ejus iniellU
maris efficiant, el in flumiumi a<juis, dum illarum
gcrc : ex nubibus, ex qualuor anni tcmpesUlibus, ex
superficiem in sublime tollunt, et multam inde prxtoThthiis, ex venlis, ex mari, ac divcrsis gcncribus
bent illo speciaculo voluptatem, ei ante volaplatem
piscium, cx lcrra, el quadrupedibus, ac rcplilibus
illam maximam eliam uliliialem. Nam et aquis ipsi
aiiimamibus quae in ipsa versantur, ex volucribus qui
in aere volitant, ex lerrestribtis, iisquae ancipitem v i - alioqui suni uiiles, dum perpetuo stagnanles illas
corrumpi non sinunl, sed dum illas frequenter molam babent in lacubus, in fonlibus el fluminibus, ex
venl, ac ventilant, recentes ac vividas redduitt, el ad
babiiabtli lerra, ex inbabitabili ct inculla, ex seminialenda animalia qux in eis naiaot, aptiores. Quod si
bus qua? nascuntur cx ea, ex arboribus, berbis, plannoclem ipsam volueris obsenrare, nun mediocmn
lis, quse in desertis ei non descrtis locis pullulant,
Crcaioris providentiam inde cognosces. Siquidein dequa3 in campis germinant, in vallibus, in monlibus,
in collibus, ex iis qnce sponlc nascunlur, ex iis quoe faiigatum corpus luum recrcat, et membra diurnie
laboribus distenta rcmillit ct relaxat, allernaque v i cuin agricuhure labore, cx cicuribus animalibus, cx
cissitudine refccla, pcr quictem rursus ad priiiinmn
t r i s , et cx syhesiribus, mansuciis, parvis, magnis,
9

495

S. JOANMS CIMYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

496
boc esl, ne amplius corruptioni sit obnoxia. Tum ut
indicarel eam tanio lionorc tua causa decoralum iri

vigorem reducit; nequevero id iantum, scd el diumis

le molestiis leval, et inlempcstivis libcrat curis ;
saipe eliam aegrotanti febrem exstingtiil, dum conirariuin somni remedium adbibet, el medicorum arteui
astuaniem ac flucluantem ad iranquillum portum dcducit, el a multis laboribus reddil immunein. Ac laula
sanc illius est ulilitas, lanta commoditas, ut et dics
sajpe male pereat iis, quibus negatum fuerit in illa
interquicscere. Sienimquissupponat quiebm noctis,
remissionem, ac relaxalionem l o l l i , cujus beneficio
cuncla recreanlur, et anima defessa, ei corpus defaiigaiuni, cxcilala ct alacri mente diurnos labores aggredilur, inulile reddilum hoc animal iiituebilur. Quod
si quis vigilando, et operando, vel eiiam oiiando nocies diebus addat, et boc diutius agal, confeslim morietiir, aut si id non accidat, plane longo correplus
morbo nibil ex diurnis suis laboribus utilitatis pcrcipiei, cum vires ejus penitus aitrluc fuerint, ct cxhaustae.

Dcpiscium etferarum variis generibus agtt.Qttod

placucrtt innumcras piscium turmas oralione cxplicata

pcrcurrcre, qui degunt in stagnis, in fontibus, qni in
inari navigabili, qui in eo quod navibus non frequentaiur, vcl si volucrum immensa spcclcmus examina,
qiue in aere, quae in terra, quae in aquis simul, ei lerra (naro quacdam ex illis ancipitem vitam habenl),
quae silvestrcs sunt, aliae mansuefiunt, aliae perpeluo
silvesires permanenl, aliae esui apise, aliac non aptae,
et siugularum scrutemur pulchriludinem, alas, vocem canorani; sed el si earum tantum differentias
cxquiramus, sive in canlu, sive in viciu, ct habilationeui, niores, usus, et ministeria, quibus nobis i n serviunt, uninia perscquanuir, ct magnitudines, et
exiguitaiem, et partus, et educationeoi, et multam in
bis immcnsamque varielatcm, et bocipsum etiam in
picibiis agamus, atque inde oralionem ad herbas,
qnae ubique terrarum nascanlur, iraducaimis, et horum cujusquc fructum spectemus, el utilitatem, et
suaveni odorcra, ct speciem, ct silum, et folia, et colorem, et flgurain, et magniludinem, et exiguitafem,
el commoditatem, el operandi modos, ct corticum,
truncorum, ramorumque discrimina, et prata, ei v i ridaria, dcinde ad diversa iranscanius aromata, variaque illorum loca perscrutemtir, et quibus modis
adinvcniantur, et curcntur, et colaiitur, et quam
bis usai siot ad medendum; praeter haec autem rarsus,
si ad monles quoqae metallis abundanles gradum
faciainus, qui el ipsi numero sunt non mediocri, et
alia mulio plura inter creaturas pervestigemus : quac
tandcm oratio, quodve spatium temporis nobis ad
corum cognitionem adipiscendam sufficiet ? Atque
ltjiC omnia propter lc unum condita sunt, mi homo;
it arics propier le, ei instiiuta, ei civitales, et pagi,
ct somnus propter te, el mors proplcr te, et vita proplcr lc, el accrclio, natura?que opera tain multa, el
talis bic mundus propler tc nunc, et rursus melior
propicr te. Nam ineliorcm illum fulurum, idque lua
cauea, poles cx Pauli verbis cognoscere : ipsa crea-

subjecil: In iibertalem glorice filiorum Dei. Quod si

valde prolixa non fieret et modum excedcret oratio

noslra, mulia de morle pbilosopharer, et in hoe maxime Doi sapienliam el providentiam indicarem,
multaquc de corruptione, de sanie, de vermibus, et
cinere dicercm, quae potissiroum queruntur ct dcplorani mulli, quod in pulverem, in vermes noslra corpora resolvenda s i n l , atque inde ipsius immensam
providenliam ac solliciludinem iudicaremus. Ab cadepa enim providenlia, ab eadem bonitale , qtia nos
condidit, cum nondum essemus, hocetiam promanat,
quod mori nos jusserit, et talem finera nancisci.
Quamvis enim res sinl natura divcrsae, tamen unius
bonilatis opificia sunt: quandoquidem e vita decedens
bomo nullo inde damno afficilur siquidem et duin
vita suppetit, malta inde lucra colligil, et ex alieno
corpore propriam percipit ulililalem. Cum enim v i si derit eum, qui non ita pridem cuin ipso incedebal,
in vcrmes, et saniem, et cinercm, el pulvercm esse
resolutum, licct ipsius diaboli arrogantia inlumescat,
nielu contrahilur, reprimilur, modeste sc gerit, pliilosopbari docelur, bonorum parenlem bumililaiem in
sum menlcm introducit. Ila fil ui ncque qui e Vua
discessit, Ixdatur : recuperabit enim hoc corpus in<
corruptum et immorlale; el qui adliuc in sladio versatur, ex eo, quod nibil alter cst l a B S u s , maxiraa Ith
cra decerpet. Non cnim vulgaris modcstiae magistra
in vitam noslram mors iliata est quae mentem instruat, el animx passiones refrenet, flucius sedet, el
tranquillitalcm redvcat.Cum enim tumcx iis qiue aU
cta sunl, lura cx aliis pluribus bac luce clarius eluceat providenlia Dci, noli supervacanea curiose scrulari, neque causas omniHin rcrum exquirens, ea qnas
comprehendere nequis, persequcre. Nam et boc ipsiim
ut esscmus ex sua nobis bonilate concessit, non quod
nostro ministerio indigeret. Ilaque laudandus a nobis
esl, ct adorandus, non modo quod condiderit, neque
quod animam incorporoam, et ratione praedilam sit
largilus, neque quod aliis omnibus pracstaniiores reddiderit, ncque quod in omnia, quaa cemuntur, d o n i i nalum deiuleril, el potoslatem pcnniscrit, sed quod
id cgerit, cura nullo modo nobis egeret. Hoc eniro est
in ejus bonilale mirabilc, quod cum noslro ministerio
nihil opus illi esset, nos produxeril. Prius enim quam
nos in lucem ederemur, et angeli, et supernae v i r t i i les, erai sua gloria praditus ac feliciiate , sed ob
solam suam benignitatem nos procrcavit, el buec o m nia nostracausa, alqueadeo multo islis pluracondidiL
CAP. VIII. Multce providenttce demonslrationem esse,
quod lex naturalis et scripta *tf data, quodque viros eximios per suas transmigraliones fieri magistros curarii
earum gentium quibus suscipiebantur, et qusd deinde
capul bonorum largitut sit Unigeniti sui adventum. Viri

jutli peregrinari coacli. Propterea quoque legem a

sc scriplam nobis dedit, et propbctas misit, ac m j r a cula cdidil, ei ante bocc omnia, simul atque hominein
lura liberabitur servitute corruplionis (Rom. 8. 21) : finxit, magislrum a liaiura insilam lcgcm indidit, c i

425

AD EOS QUI SCANDALIZATI

, \ , \
* \
, , \

, \ . \
, , \

.
\ \ , ' , \ \ ,
' ,
.'
, \ , \ \ ,
, ,
, ,
.
\ \ , , ,
, ,
). , \ ( , , , (\ [481]
), , , ,
, * ,
, , \ \ \ \
, \ , \ , , \
, \ , \ , \
, , , , \ ,
, \ , \
\ , \ \
. , \ \
, ,
, \ ,
, \ , \ , \ , ,
\ , \ , \ , \ ,
\ , \ \ \
, , ,
\ ,
, \
, , \
, \ \
, \ , , \
- , ,

; , ,
\ , \ ,
, \ , \ , \
, \ , \
, \ , \
. " ,

SUNT. L13. UNUS.

40

, *

>

' ' , .
\
,

.
, \
,
\ , \
\ , \ , ,
,
\ , , ,
,
\ .
' , , ' ,
, \
,

, ,
.
" \ *
, \
\ \ ,
, [482] , ,
, , \
. * " *
, * , .

, ,
, \ , . \ , \
,
, , ,
. \

. ,
\ , * \ , *
,' >, \ , *
.
,
. \ ,
\ , \ ,
\ ,
,
* , \ .
. '. \ * ,
, ,
, ,
, \ ,

407

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI A R C i l l E P . CONSTANTINOP.

. \ "
, , ,
, ,
. \ \
\ ,
,
' ,
. ,
\ \ , \
*
, ,
, , .
,
,
, , '
, * ,
, , '

,
, . \
\
. \ \
,
[483] , \
, ,
\ , \ ,
. \ , \
, \ , ,
, \ ,
\
.
, \ , \
,
, \ ,
, *
, , \
, ,
, \ , ,
, , ' , '
, * , * , '
, * , ' . \
,
, \ , '
\ , ,
.
1

,
;

, ,
,
, , ; *
, \ ,
*\ ^, \ \ ^ , , \ , \
*
, \ ,

4.8

\ ,
-,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, , ,
\, , , ,
, .
, \
, *
, \
. \ ,
\
,
.
,
, , ,
\ , '
, [484] , , .
, , \ ,
^ , , ,
, . ,
, ,
, , , ,
* , ,
, , , \
, \ , \
, ^
, ; ' ,
, \ .
, ,
, \
, \ , , \ \ ,
\ \ (
), \ , \ , \ , \ , , ,
, \ ,
,
(\ \ ),
,
\ ,
\ ,
' .
,
, *
.
, ' ,

497

AD EOS QUI SCANDALIZATf SUNT. LID. UNUS.

498

tfmula lua causa perpcssns e s i , et ob eam eurani,

iamquam oavi gubernalorem, et equo aurigaai, cogiquam gerebat tui, ut tyrannis peccati lollerelur, ut
tationibus nostris eum pra?fecit. Ita niinirum el Abel
arx diaboli erertereiur. ut ner?i mords exscinderenipsuin novit, cum non essenl liierx, non prophets,
tur, ut cacli januaa nobis rechidereniur, ut maledictio
non apostoli, neqae scripta lex instiluerel, sed
delerelur, ut prior condemnatio rescinderetur, ot paquod a naiura insitam legcm haberet. Ita G a i n :
tientiatn disceres, ut lokrantiam docereris, ne qutd "
natn et Ule novit; et nterqtie quldem ipsum sciebat,
ex bujus viid3 rebue molestia te afflceret, non mors,
t\ dominatom agnoverat, sed non eamdem uierqae
non ignomiula, non convicia, non garawe, non verTiam ingressus est, vemra alter quidem t i l i i , alter
bera, non iniiuicorum insidia^, non conlumeliae, non
auiem virtutis. Verumtamen ne sic quidem ipsum deincursus, non calumnia?, non pravae sugptciones, non
seruii, sed et lapsum ac supplantatutn erexit, et sua
aliud quidquam ejusmodi. Per hsec enim omnia transcura dignatus e s i : ac primum quidem bortatus eet,
ivil ille, tecutnque iii communionero islonim ?enit,
et c o Q s i l i o m dedit, posiea vero metu ac Iremore comet in his oinnibus egregiam vicloriam reportavit, letnonnfl, e r u d i T i t , edocuil. Quoniam autera tanliim
munus homines mulli prodiderunt, banc inquam na- que docuii et instruxit, u l nibil ejustnodi reiormides.
turalis doclrinae ulililalem, ne sic quidem eos dereli- A l n e his quidein contcntus fuit, sed in calos cum
ascendisset, iueffabilcm Spiriius largitus est graliam,
quil, ncque eslremo exitio eipositosessc voluit, sed
et apostolos raisit, quorum ad hoc ministerio ulereconstanter eos rebae ipsts, beneQciis, suppliciis erulur. Gumque illos cerneret vitae pnecones innumera
dire atque admonere non ccssavit, ac per ipsam
mala perpeti, verberari, contumeliis affici, In mare
creaiuram qux singutis diebus operatur, et consuedeiucrgi, fame ac siii lorqoeri, quotidie cruciari, in
tum ministerium suum implel, per ea quae praler
perpetuo mortis periculo singulis diebus versari, hoc
opintoftem et consuetudinem fiunt, per eos jastos,
qui ab initio ixerunt. Siquidcm viroe eximios, e l laa causa permillebat, c l ob tui curam. Propter te,
nii bomo, et regnum caelorum praparavit, propicr lo
piiilosophia srnnma praditos e loco in locum Iranslubona ineffabilia, soriem illam et convcrsalionem in
l i L Nam et Abraham nunc quidem in Palaesllnaro,
ca;lis, trarias mansiones atque differenles beatiiudinunc atuem in iEgyptum proiicisci jussit, et iacob in
nem, quaui nulla potest oratio explicare. Cuin lot
Syriam; Moysem rursus in JEgyplum, tres pueros in
ergo libi suppeiant ejos indicia provideuthe, cum in
Babylonem, el Daiiielem, ei Ezecbielem, Jeremiam
Novo, tam in Veteri Testamento, cum in bac vila,
iitem in iEgyplum. Deinde rero legem eliara dedit,
tum in futara, tam fulnra quam quae jam e?eiierunt
le prophelas misit, et afflixil, et condonavit, et capliquse singulis diebus fiurU, qitae a principio, quae temriiaii tradidil, el libertate donavit, neque a principio
pore interjecto, qox in fine, qux perpetuo durabuni,
* i Inem usque pro genere humano cuncta faccre
motirique cessa?it. Neque enim sola doclriua, quae quaj ad corpus, qux ad antmam pertinent, ei cuin videas undique dcmonstralionum examina prodire,
dkiuir ex creaturis, et ad Dei cognilionera deduq a 2 proTideniiam ejus praedicant, adbuc dubitas?
cti, contentos fait, scd quoniam permulti prae nimia
sta inprobitate nibil ex ea fueraot adjuli, aiias d o kno non dubiias, sed credis eum providentiam et cu*
ram gerere, tibique boc ipsum persuaaisti. Nibil ergo
crndi vias raiionesque tentavil, ac tandem id qood
apui est bonorum omnium largilus est, suumque aroplhis curiose inquiras, cum hoc probe scias lo
Doniinum nactum esse, qui te mullo diligatveheFibum misil dilectum, unigenilum, et qui ejusdem
mentios quain patres, qui magis quam matret sit do
esi atqac ipse natune, flt quod ego sum, et in terris
te eollicitus, qai ardeirtius quam sponsus amet ct
ambnbns cura hominibos conversabaiur, et mandu b a t , et bibebal, el circuibat terram, inslruens, d o sponsa, et toam salutem soas delicias arbitrelur, qui
ob illam magis laeletur, quam tu cum a periculis fuecens, admoneos, edens miracula, dum futura pradiris et a morte liberatus ( i d quod ex Jona patefactum
r e t , dmn cohorlarelur, dam consilium daret, dum
esl), et ontne gcnus cartlatis exbibeat, quod erga )ipteretur, dum susiineret, dum promitlerel, dumlarberos p r a 3 se fert paler, aut mater erga suani pro*
girctur. Qusdam enim jara inde ab hoc saeculo pra>
leiu, aut erga planlas agricoia, circa suain arteiu
bebat, quaedam in fulurutu reservabat, quae se datuarchilecius, erga epoiisam suain sponsos, erga virgirum oftendebat, com ex miraculis, quse adbuc in
nein adolescens; aique a te procul abesse mala desi
terris stiperstes edebai, tam ex earum omnium rerum
C f e n t o conseqoente, quas ante pradixeraL Quis lo- derat, quanium ab Occidente distat Oriens, quauta
eat lerra cajlnm (nam et hoe a nobia deinon*
guttur poienUas Domim, auditas faciet omnet altius
lauiet
tjus (Psal. 405. % 1 Quis non otolupescai? quis non scratum est), imo vero non lanlaui eolum, scd e l
mullo amplius, u l a nobis probatom est, cum de bis
cofifxemiscai iramensani ejus curam considerans, quo
sermonem ioslilucrcinus, el horlaremur, ut io cornpacto pro ter?is ingralis U D i g e n i t u m Filium euum in
paralionibus non subsisterelu, scd eas cogitaiione
morieui tradiderit, mortem deteslandam et ignomiiranscenderetis. Neque enim saiis explicari potcsi
fiiosam eorum, qui scelera nefaria pairarant, morprovidentia dWina, ncque ipsiug cura mente comprelem reorumTSiqoidem in sublimi suffixus patibulo
bcndi: hwffabilis est bonitas ejus, et ininveaiigabibs
crocis pendetat, conspucbalur, alapis cxdebatur et
ejus clcmentia.
colaphit, et subiannabaiur; ac beneficii loco tepelieiVon curioiius uruianda tunt opera D*i Actionc*
baiur, et monumcjitaiu obfcignabatur : alque hxc
:

499

S. JOANNIS CIIRYSOSTOHT ARCHIEP. CONSTANTINOP.

500

culroum in altum extulisse, s p e c t a t u T e m oblcciasse

medieorum non examinamus. Itec igitur libi cum
simul et aluisse, lucroqite dilasse non medioeri, tuth
explorata sini omnia, cum ex illis quae prouuntiavif,
T e r o amplius rairatus e s s e t ,
quod per ejusniodi
tum ex illis quac gcssil, quaeque gesturus est, noli
damna fructus ad lanlam uberlalem, ei pulcbriludicuriose disquirere, neque scrulari, neque dicere, Cur
nem cyectus esset. Tu quoquc, mi b o m o , noli in
lioc?ad quid hoc? AIIDOD enim furiosi boininis est
communem omuium Dominuin noslrum curiose i n lioc, et suramam dementiam et insaniakn sapit, in
quirere : quod si tam contentiosus sis et audax, ut
medicum quidem curiose non inquirere dum secat,
banc insanire velis insaniam, saltem Gnem eorum,
dum uril, dura acerba medicamenla applicat, quamquaj geruniur, exspecta. Nam ct agricola loiam bie
vis scrvus s i l , sed cum silentio jacere dominum isia
mem cxspcctat, neque ad ea, quae triticum lenipnr**.
paiieiUera, eique propler haoc ustionem gratiam bafrigoris palilur, respicit, sed ad ea quibus fruilums
bcre, ac propler sectioncm ac medicamenta; idque
e s l : muho sane fueril aequius, ut ejus causa, qui to- cum incerlum sit futurum; saepe namque mulios id
tius orbis lerraruro esl agricola el animarum nostraageitd interfecerunl; eique penitus subjectum parum, linom exspectcs: ego n o n finem dico lanium in
rerft, dum id agit, idemque erga nautam ct arcbitipruisenli vita (saepe naraque illud etiain bic eveniei),
cutm, vel erga cxieros qui diversas artes proGtentur
sed cliam in fulura.Adunuraenini (inem special utriusproslare : ridieulum, inquam, censeri homincm imque vita? islius dispensatio, salulem n e m p e n o s t r a i n , e l
pcriium et inexpertum causas omnium, qua* fiuiil,
iiominis noslri celebritaleA. Licel enim lcmpore s i i
ab artifice requirere, sapienliam aulem illam immendivisa,
taraen scopo conjuncta est; et quemadmodum
sam, incffabilem, inexplicabilein , incomprehensibinunc est biems, nunc sesias, at ulraque tcmporis
lcm curiose scrutari, el cur hoc vel illud fiat exquiconversio ad unum speclat flnem, (rugnm maturiiarere, idque cum probe noverimus in banc sapientiain
tem : sic n i m i r u m et in rebus noslris flet. Cum ergo
crrorem non cadere, magoam ejus esse boniiatem,
dispersam
Ecclcsiam videris, malis cxtremis oppresiiicnarrabilem ejus esse providentiam, ad finem prosam, vexatos, cacsos verberibus eos, qui io ipsa suut
eperuin omnia pervenirc, quae ab illo nostra causa ge
illusiriores, p r a 3 s u l e m ejus longissime relegatuin,
runiur : modo ne nostrae quoque paries desinl; neniinoli
lucc solum speciare, sed eliam ea quae ex bis
nem illum perire velle, omnes salvos faccre et velle
sunt
eveiitura, retribuliones, remnncraliones, pra>
et posse? Annon igitur est cxlremae deraeniia* facimia, bravia : Qui enxm perseveraverii usque in finem
nus eum, qui salvos facerc cunctos el velit et possii,
hic salvus erit (Matth. 40. 22), inquit. Nam in Veieri
curiose scrulari jam a principio, ei e vesdgio, neqne
quidem
Teslamento, quia nondum innoliierat de refinem eorum qiwe gerunlur exspectare?
surreclione
doctrina, ulraque in bac ?iia fiebanl : at
CJLF. I X . JVon etse curiou inquirendum, el rerum
in Novo non semper fit: sed inlerdum resadtersae in
finem exspectandum eue. Praecipue vero cnm nehoc saeculo nobis accidunt, res auiem prosperae noqtie a principio, neque deinceps curiose sit inquirensirura ex bac viia discessum exspectant. Yerumiainen
dum; quod si adeo curiosus ac diligens scruiator sis,
quamvis in hac vita res prosper illis evenissent, in
iiuem exspecta, ei quem ttndem exitum isla sortianboc eliam adrairatione maxime digni fuissent, qni
tur considera, neque lurberis aut lerrearis a princiillis poiili n o n esseiit, quod cum neque nota illis fuispio. Quandoquidem auri quoque fusorem imperitus
set docirina de resurrectione, et promissioiiibus Dei
aliquis si videat initio atirura liquaDtem, et cineri
conlraria cernercnt in rebus eveuire, n o n scandalixapaleisque admiscentem, nisi iinem exspeclet, aurum
reniur, non terrerentur, ncque perlurbarentur
periisse arbilrabilur: sic et in mari natuset educaius
ejusque incomprebensibili providenli&acquiescerent,
quispiam, si confestim ad mediterranea habitanda
neque propter ea quae contrario modo acciderent,
Iranslatus, cum nibil plane de agrorum colendorura
acandalom paierentur, sed potenliam ac soleriiam
ralione inaudiverii, recondilum iriticum videril, el
sapicutia3 ipsius perspeclam habentes, finem exspejaiiuis vectibusque conclusum servari, alque ab buciareut, imovero anlefinem quidquid adversus ipsos
miditate defendi, statimque ab agricola deinde elaperpelraretur, cum graliarura actione t o l e r a r e n t ,
tuni spargi, projici, et in agro pratereunlibus cunDeumque qui ista fieri sinebat, gloriflcare non cessactis exponi, et non modo ab bumiditate non dcfendi,
rcnt. Obscura forlasse vobis videiur bocc oratio :
sed luto fimoque macerandum exponi neque cusloquocirca clariorem eam reddere conabar.
dcm apponi, nonnc periisse triticum arbilrabitur, et
CAP. X . Anliquos etiamfinemrerum exspectasse
agricolam bscc agentcni damnabii? At haec condeiuAbrahamfiliumsacrificarejustus. Cum senex facius
nalio non rei ualura, sed ejus imperiihe inscitia?quo
esset olim Abraham, el ad liberos procreandos i u iribucnda est, qui recte non judicavtt, el a principio
epius, elemorluusaelatisprogrcssu evasisset; ut eniru
statim sententiam lulii. Elenim si acstatem exspeclaspaler fieri possei, nibilo meliori in slalu cral viveos,
sct, ac segelem vernanlcm vidisset, falcem cxacuquam ipsi defuncti; cum ergo senex justus esset, c l
tnni, el triticum quod sparsum fuerat, et sine custode
adniodum sencx , ct naturalis procreandae sobolhi fa
rettctum, putrefactuiu el corruptinn ac Iuto exposiculialis fines longo inlervallo cxcessisset, conjtigem
lum, mox genninasse ac multiplicalum apparuis^e
atiinn babcrci Saram pclra steriliurem, palrein se
piilcbrutn, et vctuslale dcposila mulio cnin vigorc
rcdditurum illum tot nepotuin Deus pollicelur, u l m u l eese crexisso, quasi saicllitibus slipalum et Yeaiibus,
t

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. L I B . U N U S .

). , \ oV , , , , ;
; , \
,
, ,
, ,
, \
, \ \
, \ ' (
\ ), \

* \ \ ,
\ , \
,
\
,
, ^ &0,
, \ \ ,
\ , [485]
, ,
, $
' *
* ,
. ,
\ \ ,
\ , \
;
. '. ,
*
, , \
, \ ,
. \ \
/^ , \ , ,
* \ \ \, ^ \ '
, \ \ , \
, , , ^ , \
, \
, \ \ , \ ,
,
.; '
,
,
. \
, \ , \ , \ \ , \ \
, \
, , \
, \
, \ \
, \ , , \
, , -

\
. \ ., ,
!
) ! \ ,
,
.. ,

,
* \ \ )
, *
(
\ ), \
.
, \ . \ , * \
[486] , ,
, *
\ . "
,
, ,
, ^ , ,
, , ,
, *

. \ ,

,
* \
, * ,
.

' \

\ , \

, \
,
,
, , ,
,
,
' \
, , \
, ,
, \
.
*
.
. '. , \

,
, \
, \
, \
^ ,
,

501

S. JOANNIS CFIRTSOSTOMI A R C I I i E P . CONSTANTINOP.

. , ,
,
,
* ,
\ \ \

. \
,
,
, \
,
, \ *
, , , ,
, \
, \ ,
, ,
, \
, [487] ,
,
, ,
\ , , ,
\ xvt ,
, * , \ \ .

* ' *

. , ' ;
*

, \ ,
, , .
, \ , ;,
\ ,
.

,

, ,

, ,

,
.
O ,
%

* '
, \ , \
, ,
. \ ,
, ,
\
\
\ . $
, \
\ ^
\ , \ ,
, , ; ;
; ,
* \ , \
, , \ .
,
* ,
, \
,

(*.

, \ ,
\ , \
,
\
, \
\ \ \ ,
, , *
\ , \ , ,
, , . \
, \
,
, \ , \ .
, \ *
. " , *
* \ , \ [488]
, . \

\
. ,

, *

, , *
,
, \
. '* .
, ,
\ \
. , ; ; ; ;
", *
, \
. ; "
(5, ;
; ,
; ,

; , \ ; ,

, , , , >, ^ , , \
,
\ , \ , \
,
\ ,
. * b

, )
, ,

* , , ,

%

, .
, , ,
,
; "
, ,
*
, \ ,
, \ . \
-

h Alii .

501

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. UB. UNUS.

502

fitudioem astrorum eorum aequaiura sii wuiliiudo

mandatum, D U B I Deus tales victlmat acceptaa babeai,
(Gen. 15. 8). At ille, eum lot essem obsiacula, cum
et paires jubeat esse parricidas Ilberorum , ac noorle
j a m a?tas esset ad ultimam sencctulem devoluU, et
violenla viiam Cnire, immaturo inleritu filios necare,
iiior tam ob a B l a t e m quara ob 'ialuram esset infecuusuaeque prolis fieri homicidas, tali sanguine suum
d a ; n o n enim sola seneclus obsiabat, scd e t sieriliias velU aliare cruenlari paiernam dexteram advcrsus
Ipsa nalura : siquidem tum quoque cuin juvenis esfilium uuigeDilum armari, ac j u s l u m v i r u m sicariis
sel, inotilis naturae fmi officina, quud sieriiis inulier
fieri sseviorem; c u w bis practerea naiurai vis ae tyesset. Quocirca Paulus boc ipsum insiuuans, ita dicerannis eum corouiovebat et perturbabat, non qi^od
bat: Et emoriuam vulvam Saras (Hom. 4. 1 9 ) ; non
paler solum esset, sed quod indulgens, et lalis filii
dixit emortuaro Saram simpliciter, ne solaiu sctatcm
paier, d i l e c l i , unigeniti, p u l c b r i non intuemi solum,
suspiceris, sed el ipsius vulv.mi cmortuara, quod IIOD
sed et coniemplanii. Nam ei in ipso eral xtatis flore,
solum lcmpore, sed etiain nalurae conditione fat tum
in virtulis vigore, in quo duplex pukhriludo, lum
eral; verumlamen iicet t a n l a , u l d i x i , superesse.it
menlis, lum corporis, elucebat. Nequ* vero mediocriobstacola, cum scirel quid tandetn sit promissio Dei,
ter illud ad amorem paternum augendura valebat,
quam solers illa sil et locuples sic ul neque legibus
quod praUer spem omnem daius fuerai. Scitis enim
naiura*, neque rcrum difticuliate vel alio quopiam
quam cari ftint ejusmodi liberj, qui p r a 3 l e r spcm e l
impcdialur, sed per conlraria viam invenial, et procxspeclalionem, non lege naiura concessi sunt, cumissum in 0 | i i s dcducat, quod dicebalur, admi&jl, el jusmodi fuil ille. Cum bis oimiibus autem raaxiine
promissioni (idem habuit: el lamullum ex cogilaliopoterat scandalum pra&bere pollicitalio el proraissio,
nibus ne omnino quidem moveri sivit, sed iide d i cum illi coiilrarium esset maadatum. Siquideiu prognam essc judicavif, ut esl sine dubio, ad implendam
missum fuerat : Sic erk scmen luum, ut tielim cceli
promissioiiem ipsius poientiara, qui promiserai, ne(Gen. 15. 5) : marulalum autem fuerat u l unigenilus
que disquisivit, quo tandem roodo bjoc evenienl, et
iilius, cujus posleris lolum orbem lerramm erai irucur non in juventule, sed in sencclute, et sero tandcm
pleturus, bic e medio l o l l e r e l u r , ac morli caedique
ac lardc! Quo fil, ul illum etiam clara voce pradicet
saivissiman iraderetur. Sed ne sic quidem scandalizanc latidcl iiis verbis Paubis : Qui contra spem in sptmbalur, nec perllirbabalUT jusius i l l e , ncque tale quid
aedidit, ut fiertt paler multarum gentium (Rom. ilti
4. accideJbal, quod uui alicui ex iusipicnlibiis, et qui
18). Quid est, Contra spem in spem? Practer spcrabumi serpunt, accidisset, Neque enim apud se ita rabumanam in spem Oei, qua? cuncta vincil, quac cunUocinalus est : Quid boc rei est? decepu sumus?
cta potest, qux cuncia superat. E l credidil, non ut
fraudati sumus ? an hoc Dei roandatum est ? A b s i i :
fierel pater tanlum, sed eliam tol gentium, senex et
bon possum parere; fiiii parricida Gam, et cjuseffetus, cui Sierilis el senio confecta uxor erai, secunmodi sanguine dexteram meaia crueniem, adduci non
dutn quod dictum cst, Sic erit semen tuum. Et non
possum. Quomodo autem proniissio fincm RUUIM soriufirmalnt e$tfide, nee consideravit corpm suumlietur
jam ? Si eiiim radicem avellam * uide rami ? unde
etnoriuum, cum fere cenlum esset annorum, et emorfructtis? si fontem occludam, unde fluvii? si flliiun octuam vulvmn Sarrw; in repromissione aulem Dacklam,
non uiide mihi nepotiuD, quse siellaruiii l n u l i i u i d i hmilavit diffidenlia, sed confortatus e$l fide, dan$ iiem
glo- exaequet, multitudo nascelur? Quouiodo ergo
rum Deo pleninime sciens, quia, qucecumque promwl,
tum alia promitlebat, el coutraria nunc jubel ? Niliil
potens etl et facere (Rom. 4. 19-21). Horom aulemh o n i m aut dixit, aut cogiiavit: sed rursus ad poienverboruin hxc est sentenlia : Exsulians stalim , et
tiam ejus, qui promiscral ista, confwgiens, qme iuefexsiliens ex humana imbecillitate, et ad gublim tatem
fabilis est, q*LB solers est et locupks, quae per res
ejns, qui promiltebal, accurrens, et cogitans immenconirarias elncet, qiMe superat leges natursc, q u posam ejus esse polenliam, facile adductus est, ut cretentior est omuibus, cui resistere nihil polcst b<c
derel omnino quod sibi dicebalur evenlurum. Atqua
quoque iQaiidaiuro coafidenler exhau&it, el fiiium o c boc faclo maxime Deum glorificavit, quod curiose
cidti, et dextenam crueatavil e i gladium sanguino
iioii inquisivcrit, neque scrulaius sit, sed incomprei n f e c i t , et ensem jugulo immersit : nam si n i i i w s
bensibili ejus sapientiae ac potentix cesserit, neque
opere, saltem aninii proposito cuncia isla complevit.
nilo modo dc i i s , qux dicta fucrant dubiiaverit. V i Quociroa dum ernii Moyses laudaret, sic a i i : Ei fadrs boc esse maximc Deum glorificare, cum incomclum eU poit hwc verba, D*Ht tenUnit Abraham, et dixii
prcbensibili ejus providentiaa, alquc incffabili poten*
: Toilefiliumluum dilectum, quem dilexisli, Isaac,
ti:c nos subniiuimus, neque scrnlamur, auieurtoee
et offer iUum mper unwn mondum, qnoB libi dixcra
neqne dicimus : Gur hoc ? ad quid boc ?
(Gen. 1. 2). Hasccine sunt verba promi&eionis,
quomodo erit boc? Neque vero solum hoc est admipollicilalionU, quae signiflcabaat eum po6icrorum
ratione dignuni, sed eliam quod (ilium illum suum
pairem futurura et semen ejus fulururo s k u i steUas
unigenilum ac dileclum posi banc promissioi>em n i a C i d i ? Vide quo paclo posi haec verba, cum audiissol
clare jubcba(ar, e( uc tum quidem scandalizab tur.
Hlium ftuura occidendum, acquievU, eum ex que
A l q u i mulla erant qux scandalizarc possenl eum, (jtii
tanla nascitura erai mulliludo, eum , inquam , ituvfgilans nnn fuisel ei allci.tus : ct priinum ipsum
inolare, alque e mcdio lollere, Deoqoe in sacriftA l i i , providenlia'.
cim offerre. Sanc Paukis cum eum idcirco laudarei
t

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI CHIEP. CONSTANTINOP.

*03

501 *

hoeics, ac saeviores hipis erga fratrem occasioue

Fide obtulit Abraham I$aac cum tenlaretur (Uebr. 44.visionum illarum evaserunt; el qoemadmodum si
ferae atque immanes belluac qua?dam agnum c medio
4?) : tum u( doceret, quaniam rem feceril, et quam
eximise iidei specimen ediderit, adjecit : Et uni- abriperent, ita quotidie insidias illi tendebanl. Alque
hujus belli parens et auclor fuit.iniqua quaedam invigenitum offerebat is, qui promissiones suseeperat. Hodia, et livor injuslus : iraque ferventes singulis diebug
ruin autem bic sensus est : Dici non potest, inqiiit,
caedeni ejus anbelabant, cum kanc in eis fornacem
eum duos filios habuisse carissimos, et expectasse,
accenderet, elflammatn excitaret invidia. Et quoniam
hoc inlerempto, cx allero sibi mulliludo illa nadum domi dcgeret, et cum parentibus versarelur,
scereiur, cujus pater esset: et ununi illum babuii,
vi ab boc solo promissio pendebai: altamen bunc nibil inierim illi mali polcrant inferre, Tpsius cxislimalioni delrabunt, ejusque nomini notam inurunt
inlerimerc non recusavil, sicut in promissione geinfamiac, et prava criminatione illum accusant, atquc
nerationis ejus, neque sui corporis emortui conhoc pacto patris in eum amorem anferre conteaduni,
tlitione, neque uxoris s u sterilitaie natura poluit
impediri quominus fidem haberet, ita bic quoque ut ita facilius ipsorutn insidiis capi possit. Tum
deinde foris eum procul a conspcctu patris deprehennibil impeditus a morte fuit. Hacc igiiur cum illis
dentes, cum in dcserto cibaria sibi deferentem, et ad
compara, quae nunc flunl, tum tu pusillanimiialem
eos visilandos profectum invenissent, neque profctuam intuebere, tum eorum, qui scandalizantnr, intucbere vilitatem, et clare intelliges non aliunde ciionis causam sunt reveriti, neque fratcrnae niensx
tuum scandalura originera ducere, quam quod in- illos puduil, sed gladios acuebant, el se ad cocdem
accingebant, omnesque fralris parricid;e Gebanl, cum
comprehcnsibili Dei providentiae miniine cedas, scd
nibil parvum aut magnum ei possent objicere, quem
dispensationum ejus raodum ubique disqiiiras, catisasinierfecturi eranl; sed eorum causa, ob qua? pnemiis
que eorura quac geruntur, requiras, et singula scruaffici ac predicari eum oporluil ijjvidebant opputeris : quod si accidisset Abrahamo, plane ad iidem
gnabant, el caiumniis appetebant. At ille ne sic quihabendam daudicasset. At hoc illi non a c c i d i t ,
dem itlorum congressuin aversabatur, sed etiam erga
atque idcirco celebris eC illusiris fuit, et oronibus,
tantam improbiialem fralernum amorem exbibebat:
qua* promista fuerant, est potilus; neque senectute
illi conira sic aflecuim interimere conabantur ; et
scandalizalus est,neque tnandato quod sequutum est;
quanlum in ipsis quidem fuit, interemerunt, suasque
ncque promissioni obicem mandatum futurum ardexteras cruentarunt, et fralernam caedem perpeirabitraius cst, neque sacrificium protnissionem e medio sublaiurum , neque in eam incidit desperalio* ruut. Verumtamen solcrs Dei sapieulia, et qux \i\
rebus deploratis iter secundum aperit, cum i n banem, ut de promiseione actum putaret, taraeisi ad
rathrum eum prxcipitcm acluri et neci iradiluri
ipsum rerum finem perveniret. Noli enim boc mihi
essent, ex nefariis illorum manibus ipsum eripuil.
respondere, non pcrmisisse Deum, ut mandatup) in
Nam consuluil quidem iinus ex fralribus , ut cos ab
opusexiret, neque justi dexteram cruenialam essc :
illo parricidio revocaret; sed corum menlem ilcxit
verum tllud considera nihil horum scivisse justum,
Deus, ac cacdcm impedivit. Sed ne bic quidem iti>
neque se vivum illum recepturum , atqnc ila duraum
petus malortim subslitit, verum ukerius rursus cst
revcrsurum novisse, sed tolam menlcni suam ad
progreesus Quoniam cnim illum inlerimere probibiil
cacdem imendisse. Idcirco eiiam secundo dc caclo
fuerani, adbuc autcm ira fervebal, el furor vigebat, ac
vocatur. Neque enim Abraham simpliciler dixit:
scd, Abraham, Abraham (Gen. 22. 4) vocis ingemi- passionis procella sxvicbal, in aliud quidpiam iracundiam effudcrunt. Exutumenim etvinctum eumprojcnaiionc intentum ad sacriQcium animi propositum
cerunl in lacum crudeles illi, inbumani, alquecfferati;
reprimens, et revocans : ita totus ad mandatum pet>
deinde delatos ab ilkfcibos degustarunl; et illc quiagendum incumbebat. Vides totam rem ejus animi
dem in lacu mclu mortis imininetilie corrcplus vcrsententia fuisse complelam et perfectam , nec ussabalur, illi vero dcliciis c l ebrietaii vacabant.
quam scandalum coroparere. Id vero in causa fuil,
Joseph fratribus vcndilur.Tentalur ab heraJoseph.
quod in actiones Dei curiose non inquireret. Quid
Neque buc usque lanlum illorum perrexil insania;
vero Josepb ? dic, quxso : nonne tale quid ei accidii?
sed cum bomines barbaros, ct procul ab illorum rcNam c l illi magna qudedam a Deo promissio fuerat
gione habitanlcs in jEgyplum vidisscnl desccndcrc,
oblata, et res conirariae promissioni rursus eveniearreptum fralrem illis vendiderunt, ut allcram itli
bant. Fuerat enim promissum per soronia futurum,
morlem quaindam longiorem, acerbiorem, ac nmliis
ut eum fratres adorarent, atque boc duplex visio
miseriis refcrlam macbinarenlur. Quippe qui cuin
pncitunliavil, cum illa pcr stellas, tum altcra per
manipulos : qux vero post visiones accidcrunt, con. juvenis esset, et valde juvcnis, inuliaque cum liborlate paternis in aedibus dducatus, nuliam umquhin
irnria plane visionibus fuerunt. Primum enim graserviiutem, aul miscriam scrviiuiis cssel experius,
vis inde piigua paternis in aedibus excitala est, et
cogiia quomodo cssel aflecliis, qui subilo ex liNero
qui ex codem fuerant utero naii cognalionis leges
scrvus, peregrinus cx cive factus esstt, c l iu c u r c vtolames, et fraterni amoris vincula perrumpenles ,
mam captivitatcm abductus, non in scrvilirem tanipsa dcnique jura naturae perfringentes, inimici et
lum, scd ei a pairc ac matre, omnibusque propinquiu
Alii, non tcrnlatus est, pro, non illi accidit.

sic eum commendabal, ac pradicabat, ut diceret:

9

505

AD EOS QUI SCANDALttATt SlINT. L I B . U N b S .

,
, -Ifai r<Jr

*
0 ,
^, , 6
, ' &,
,
, \ ,

,
, *
^ ,
[489] .
,
,
, , ,
.^ , *
,
, *
,
. ** >, , \
, , *
,
,
,
.
,
,
& * ,
|}, ,
, *
.
* .
, ', , , ,
,

^
.
) , .
, . #.
; . ;
,
. ,
, ,
,

.
^,
,
, ^
& , ,
?

504

apvioy , '
.
,
, *
, ,
.
, ,
,
,. . , [490]
,
. .
* *
. ,
, -. c
, , <*$
, ,
, ^ & * * |' , ^
, ,,
, . ** ^*
,
xaV
. , , <$
, , ' ,
, .
, ,
. ,
* ,
.
, .
., , ,
, ,
, *. , ^ . ,
' ,
* ,
,.
t

, '
. (&* ,
,
,
. , ,
,

, - ,
* , ,
*
,
0, ,
Alii outierv .

* | ) .
1

* & tufttip>YttC(
*4.

PATROL. G R . L I I .

m
s. J O A N M S CIIRYSOSTOMI
, , ,
. ; , , *
\ , , *
, \ , ,
, \ ,
; ** \ ,
* ,
. \ \
[431] ,
, , \
, \ * \
,
,
* ,
; \ \ \
, ,
:), , ,
,
, \ ,
. , \ \ , \
. \
, ' , , \ ,
.
,
\ ,
,
\ . \
, '

, \ ,
. \ *
\ ,
, \
* , \
. , \ , .
*
* \ , \
, \ ,
\ , ,
, \
, \ ,
,
, \ \ \,
, , \ .
. , \
, \ \ , \
. " \
, ,
, ,

AltCHIEP. CONSTANTINOP.
500
\ \ , \
, ,
\ \ .'\
, . ,
, '
[492] ,
, , \
,

\ .
, ,
, , ,
, \ , . \
,
, , ,
, .
* . \
,
,
,
. \ ,
, , ; ;
,
, , \ , \
, , \ , \ *
.
, , \
* \
, \ .
, \
, \ \ \
, , \
, \ , \
, \ ,
, \ .
\ , \
,
\ \
. \
\ \ *
*

\ .
; ;
; ;
; ; ;
\, , , ,
, \
, ;
, \ .
, ," ,
\ \
\ , \
\ .

, ;

50?

A D EOS QUJ SCANDALIZATI SLNT. LIB UNUS.

5C^5
stantiaaqtic pugilem ac palientix interimere propera*
bal. Cumque virum suum adiisset, et q u a 2 accideranl
rcnuntiasset, non ita ut veriias rei ferebat, sed at
illa calumnix fabulam commenta erat, quxcumqtie
voluit judici accusando porsuasit, ct lamquam injuriam passa, uliionem petebat, atqtie ad eorum probationem, quae dicebat, innoccnlis juvenis vcstee impHris illis manibus oslentabat. At corruptus ille judex
non reum in judicium introduxit, non cansain agendi
fecit potesuilem, sed eum qui ne judicinm quidein
conspexerai, lamquam noxium sceleris coaviclum, el
perfectum adulterum damnavit, et in carcerem conjectum catenis adstrinxit. liaque qui lam multis crat
coronis redimitus virtutis, versabatur in carcere lum
temporis cum impostoribus, cum sepulcromm perfossoribus, cum sicariis, cum illts, qui gravissima
scelera perpcirarant. Attamen nibil borum ejus
aniinum conturbabat. alter quidem, qui rcgem
oftendcrat, dimiUebatur, ipse autem longo tempore
mansit inlus, el quorum causa praemiis afiiciendus
erat, et Iaudandus, cxlrentum supplicium siisiinebat.
Sed ne sic tamcn lurbabatur, neque scandalizabatur;
neque d i x i l : Cur hoc? ad quid boc? Egoqui fratrum
rex cram futurus, non modo tali bonore excidi, scd
et pairia, et domo, el parenlibus, ct libertaie, et
sccurilaie, atquc ab ipsis, qui me adoraluri eranf,
sum necatus. Dcinde posl ca?dcm sura venditus,
barbarorum scrvus sum faclus, et frequcnter dominos mulavi : neque malonim bic finis fuit meorum,
sed ubique baratbra ct scopuli. Post fratrum iusidias,
et caidem, el scrviiutem cum priorcm, lum posteriorera, rursus mortem mibi machinabaiitur, et calumniam priori graviorem, et insidias, atque incursus, ac judicium corrupium, et accusalionem muliis
probris rcdundantem, quoc nostram cxdem parturiret. Cumque mcam causam agcndi facultatem non
oblinuissem, tcmere ac sine causa in carcerem suni
adduclus. et catenis dcvinctus, cum aduhcris, cum
homicidis el gravissimorum scelerum reis versor. At
princeps quidem pinccrnarum a vinculis et carcere
liberatus c s l : ego vero ne post illum quidein ullam
iminunitalem possum impetrare : atque ille quidera
in opus exiisse vidit somnium, prout illi fucram i n terprelalus : cgo gravissimis bic malis obsidcor.
Hxccine milii visioncs illx pnrnuniiabanl ? b.cc
numems ille steliarum ? hxc illi manipnli ? Quo promissiones evascrunt ? quo illx polliciialiones? Numquid decepli sunms? mimqiiid in fraudem iliecti?
Ubi cnim jam mo adoraluri sunt fralres, servum,
captivnm, compcdibus vinclum, qui adulteresse
stimor, qui de vita periclitor, qui tanto lcrrarum
intcrvallo dissiltis ab illis babito? Pcricrunl illa
omnia, ei iu nibibim abierunt. Niliil horum aut dixit
aut cogitavil, sod (ineni exspeclabat, ulpote qui
qunnta sii Dei solertia, quam potens cjus sapicntia,
probe nosset: et non modo non scandalizabatur, sed
Ctiam ob ca, quac accidcrant, gloriabatur ei sibi placcliat.

avulsus, iwdus, peregrinus, exsul el extorris, scrvitiitfs legc barbarorum manibus exposilus. Quid cnim
non illum poterat perlurbare ? quod dcrcpenie, quod
prjjter exspcctilionem, praeter spem, prxter opinionem, quod tara gravi calamilate premeretur, quod a
fratribos, el a fratribus quos adamabat, cum nec
parva, nec magna ills affecissel injuria, imo vero
bencOciis cumtriasset, isla paleretur? Verumlainen
nihil istorum illum perlurbavil : scd in jEgyptum
a mercaloribus illis abducebalur, et scrvilutem sertitale roatabal. Siquidem illic quoque rursus (iebat
wnrus, el barbaricas a?des incolebat Hebreus, nobilis duplici liberlate liber, ct corporis ct aiiima? : nec
lamen idcirco perturbabatur, aut iis, quae gerebanlux,
candalizabatur, cum visionum, q u conlraria promiscrant, recordaretur; neque curiose quxrebat,
Curtandem isla fiunt? Atquc illi quidcm fralricida?,
liipi et bellua, tamelsi isla scelera patrarant, in dorao
paterna deliciis se oblectanl; ipse vero, qucm spcs
crat regera illorum futurum, caplivus, servus, in extcrna regione venumdalus, exlrema miseria premitur, c l non solum rcx illorum non est, sed et servus
illorum evadit, et plane contraria patiinr iis quae fuerant illi promissa. Nou enim lautum regnum lum non
obiinebai, scd et pairia, et libertale, ei parentum
aspecla privatus erat. Neque vero certaminum bic
iinis f u i i : scd aliud i 111 profundius baralbruiri parabainr, quod rursus morlem ac ca?dem minabalur, morlem ignominiosam, eldedecoris plenam csedem. Gum
enim lascivos in eum oculos doraina conjccissel, et
idolesccntis pulchriludine devincla esset, et eleganti
tjos facie capta, coepit et ipsa rursus dolos et insidias i n eum parare. Gumque lasciviae relia undique
leiendisset, quotidie observabat, ut posset intra sagenam suam adolescentcm comprebendere, aique in
adulterii baralhnim devolvere, mortiquc tradere i m morlali. Et exibat quotidie ad banc venalionem ab
boc morbo stimulala, el hoc amore lascivo armata :
cnmque solum illum aliquando deprehendisset, ad
iniqnum illum congrcssum violenlcr Irabebal, alitv
nuin lorrnn violare cogebat, et castilalem laedcre
conabatur. At nibil tainen inde mali passus est jusius
iflc; sed et libidinis lyrannidem, ctjuvenilis sclatis
stimulos, et lasciva? mulicris tnsidias, insultus dominx, juvcntutis motus, et omnes incursus, quos ab illo
eontncm semire potuit exortos, et ab aspectu, et
iiisann i!Ia, quam facillime snperavit, ac tamquam
aqiiila sublimes lendcns alas, tpsasque vestes exuens
ct impudicis manibus derclinquens, egressus cst
eslibus qutdem nudaius, scd splendido casitlalis
amiciii circumdattis, alque ipsa purpura illnstriori.
Ilinc faclumest deinde, ut in eum gladius acucretur
alrrum, monis ineidia? strucrenlnr, major lempestas
excitarettar, et mulieris furor Babylonia fornace vehetnenlms accenderelnr. Nam et acrius dcinde inflamtnabatar cupiditas, et iracundia, gravissima pertorbalio aliera, summa cum sacvitia sc adjungebat,
ad cxdem spcclabat, ad gladium currebat, iniqnissimam caedem appelebat, et casliiaiis atblcutm, con-

Excmplo Davidh efflktot comolatur.Quld

vcro

?>

S. J0ANNI3 CIIRYSOSTOMl A R C i l i E P . CONSTANTINOP.

m
i>:tvid, dic, quxso? Nontic postquam in rcgem unctus
in fuluro. Quod si quis, dum futurum audit, ei pras
sl, et Dei suiTrogio designntus populi Hebrxorum
nimia pusillaniniilate hoc in bac viia spcctare fesiiceptrum acccpil, dcque harbarogloriosum illud ironct, ci nos dicemus tum veram vilam et rcs constanpa?am ercxit, gravissimis afnictus est malis, bellis,
les el immolas nos mancre, Res quippe pracscnlcs,
tnsidtis appelilus a Saule, in ipsum capiiis discrimen
via sunt; sed illa?, pairia : res bujus sacculi floribus
adduclus, ad pcriculosa missus pradia. continuo per
vernis sunt similes, illae vero saxis immobilibus :
descrluin errans, vagus, exsul, cxtorris, domo ac
illic coronnc ac remuneraiioncs qua; iinem iie$ciant
gcdibus suis pulsus? Qiiid niullis verbis opus esl?
illic prxmia c l bravia, illic pociKc alquc supplicia inTandcm e patria, suaque illa regionc pemtus exlurtolcranda enrurn, qui ejusmodi scelera perpetrariiif.
b-.itus, apud barl>aros bosles et mfensissimos versaQuid crgo dicenms ad eos, quos inlerim scandalizaK
baiur ac molestioicm scrviiute vilain tolerabat, cum
vidcamus? diccl aliquis. At lu cur non cos eiiam
cliam necessario vlctu carcret. Alque bajc ille pacommcmoras, qui idcirco fiunl ilIuslriorcs sed eo
Tnbatur posl Samuelis advenlum, poslqnam unclus
tantum qui rcligionis larva se legebant, ct nunc deol.-o fucrat, post regtii proinissionem, post sceplrum,
prcbciidiinliir, in niedinm adducis?Nn vides auruiti
p-)st diadema, posl electioncm Dci, post suflragium
purgari solcrc, phimbum atiteiu lalc doprcbendi?
illi dclatum : at nibil lanicti borum illi scandalum
palcas a frumcnto scccrni, lupos ab ovibus, bypoaliulit, ncque dixit bic quoquc, Quid boc rei esl? Ego
critas ab iis qui vora pietate pr^dili vivunl ? Ilaque
ille rex, et tanlmn adopturus imperium, ne privatus
si quando vidcas borum scandala , veniant libi in
quideni cssc tiito possum; sed erro facltis sum,
nienlem illorum pra^clara facinora et pracouia. Siq>cxsul, extorris, dom > nc sedibus pulsus, et in barba- planlali sunl quidam, at mullo plures slelerunl, majorurtim regionem amandalus, cliam ncccssario victu
remqtic sibi mcrcedem compararunt, neque insidiacareo, ac singulis diebus vidoo mibi vilae porictilum lorum potentia, ncqne lemporum difficultalc proiinniincre. Ubi sunt regnl proiuissiones? ubi imperii
strali. At illi qtii supplanlali sunt sibi ipsb lioc
illms pollicilationcs ? Nihil borum neque dixit, neque
impnleiil: quandoquidein et Ires pueri quamvis a
cogiiavil; neqtie ob ca, qua? accidcranl, scandalizatus
sacerdolibus avulsi, a templo, ab altari, et rcliqua
fs(, scd et ipsc finem proinissionum exspeclabal.
onini lcgis observalionc, alque in media barbarorum
Posscin aulein el alios innumeros cofnmemorare, qui
regione deprebensi, suinma cum diligcnlia legeni obcum \u rcs advcrsas incidissent, minime pcriurtali
serva uut: pari ralione Danicl, et alii inulli, e l nonsunt, sed Dei promissum memoria teneittes, laoielsi
nulli Tiidem in caplivitalcm abducli nibil darani
contraria promissig cventa speclarcnt, bujus praclare
fecerunt, a/ii vcro cum doini mansissciil, oa)nibus]uo
l>atienlix beneficio gloriosas coronas reporl&runt.
bonis, quse in patria suppelcbant, polili csscnt, offenEt tu igitur cxspecia, ddeciissiine, finem; siquidein
derunt, el Fuere damnali.
omniiio advenict vel in boc saculo, vcl iu fuluro; c l
CAP. X I I . Qua de causa homines improbi et dccmoubiqtic incomprcbcnsibili Dei providentix ccde, nenes cl diabokts in hoc mundo tint; tcandula cur perque dicas : Qtiod vero landcm remcdium tot nialis
tnissa. Quod si quxras qua de causa pennissa
potcrit adbibefi ? ueqne curiose niodum cxquiras,
sinl isia, ncque arcanisdispensaliouum cjus rationiquo Dous miracula soleat cdcre.
bus acquie^cas, sed onmia studcas curiose disquirerc,
CAP. X I . lloc non slalim contigisse, atque initio
paulatiin progrediens niulias alias quxsliones proconlraria cuncta cum cernerenl evenire, veteres scandaponcs, exempli causa, curhxreses pcrniiilantur, quz
liiatot non fuisse. Neque cnim tum lcmporis boc dc causa diabolus, qua de causa dxmoncs , cur bojnsti
quxrebant, Quomodo, el qua ratione isia
mincs improbi, ct qui multos supplantant : el qtmd
ficnt ? scd cuin omnia cerncrenl, si ratiocinationes
omnium est islorum capul, cur adveuial auticbristus,
^peclenlur bumanx, in desperationem adducla, ne
qui tania pollcl ad decipiendum poienlia , ut dixertt
sic quidem conturbabamur, aul lerrebantur : sed
Christus cum tanta prastilurum, ul in errorem indtipalienter omuia fcrebant, ac cerlissimum pignus, e l
canlur, si fieripotest, ctiam electi (Malth. 24. 24).
argumentum prosperi succcsstis eventuri ex cjus, qui
A l cnim ista quxrcnoa non sunt, scd sunl omnia i n pollicilus eral, poleniia colligebant, ncquc propier
comprebensibili Dei sapicnlix commiltenda. Nam is
coium quac accideraut condilioncm conlrariam aniquidcm qui generosus el conslans cst, quamvis i n n u mum plane dcspondebant. Elcuim solerlem illum ac
mcri fluctus, quamvis innumcraj prooellx irruaitt,
snpientcm cssc ccrlo scicbant, ac proinde posse res
non modo nihil l x d i l u r , sed etiam robuslior evadil ;
cliani dntporalas inslaurare, alquc in siatuni melioimbccillis autcm , et mollis ac pigcr cliani nemine
rcm prUMno reslitucrc, suramaque cum facililate
impugnanie sarpcnumero concidil. Quod si forte raSUIH p i O i n i f t s i f t Hnera imponcre. E l lu igitur, caristioncm cliamnum aliquam scirc conicndis, audi cam
, ilvo ln bac Tila inala finianiur, Deum gloiifica :
quas nobis comperla esl. Sunl cnini aliac phirime
HIVO uinjoi ihu& diHictrilaiibus involvaulur, sic quoquc
Dco noUc, qui diverso varioquo inodo rcs nostraa
giAil.u utto, noque scandalum patcrc, cum probe nogubcrnal univcrsas : quam autcm nos scimus, banc
v^iin liwmonnam osse nequc saiis exprimi posse proinlerim accipe. Diciinus scandala isla csse permissa.
vblonlttMti l>ol, nc planc futuruin, ul oiiinia conveut nc foriium ac gcncrosorum prccmia niinucreniur
uleiitem Ni.cm toiliantur, sive in boc sxculo, sive
quod ei Jobum alloqucns Dcus indicaTit, dioeiis.
9

507

AD EOS QUI SCANOALIZATI SILNT. L I B . UNUS.

,
, \
,
[493] , ,
, ,
,
, , , , ,
;; ; \
\
, \ ,
* \ \ . \
,
,
, , ,
,
* , , ;
, ,
*
, , , , , \
\
, \ \ *
.
; ; , ,
. \
, , , , \
,
. ,
, \
, ,
\
, \ ,
;
.
. '.
, , '

, , * * ,

, \
, "^ ,
, \

,
. \ ,
, ,)
, ,
\ , \ ,
\ , \
, ,
. ,
); ; .

508

[494] \
, \
\ .
, , , ,
\ ,
\ , \
.
; .
,
, \
, ;
; ;
; ;
;
" ,
. ,
\ , , , . * \ \ , \ , \ , \
, *
,
\
, \ \ ,
, \ \
, .
. '. , \ ^ ,
, , \ ,
, ,
, ,
\
\ ,
* ,
, ,
, , , \
. ' , .
*, ,
,
,
\ ^ \ , . \
, .
\
'
, .

\ ,
> A l i i .

S. JOANNIS CHUTSOSTOMl

{ * ", ,

Ast

[495]

.
,
,
. .
, , . , \ '
,
. \ ,
, , ,
. \
, . \
\ .
;
.
, ,
; ,

* , ,
,
* , . ,
,

, , ,

\, \
, \
,
, \
, ; \ ,
h
,

' .
,
.
, \
^ \ ,
\ ;, *.
,
* ,
\,
, \
, \
.
. \ ,
; ; ;
; ;
, , ,
, \
, \ \
. *
, ,
, , , [496]
, \
: -

KCIIIEP. CONSTANT1NOP.
510
, * ,
, ,

\ , \ \
,
.
, *
\ ,
, , *
,
\
. \ * , \

. , \
,
, , \
; \ ,
; ; "
, ,
, \ \ \ \,
, ,
,
, ; , , , \ , , \
\ , \ *
, \
, \ ,
, \
;
, ,
,
, ,
\ , '
, \ , \
,
*
. ,
, \ ,
; \ , \
, ; " ,
, \
, ; *
, \
, \ \
, ,
, , [497] \ *
; , , JOit \ >
, , \
* 1) .

AD EOS QUI SCANDALIZATI SUNT. LIB. UNUS-

50

810

putat autem me oliier tibi respondisse, quam ut appadcm illum lccserunt, quin potius adeo virlule suis
Tcasjuslut (Job 40. 5) ? E l vero Paulus a i l , Oportetprxduxit, ut quaft post mulluni temporis, posl proautem et hcereses esse ul qui probati sunt, manifesti
pbelas, post legem , et tantain inslruclionem, qua
fiant m vobh (i.Cor. 11. 19). At tu cum audis, Opor-per signa Cbristus ct miracula debuil liomines emtel aulem et hareses esse, noli existimare bxc illum
dire, borum longe anie specimen ediderit, caritatis
imperando, vel iegem ferendo pronuiitiaru, absil;
aincei-a3 ac fervidae, pecunix contemplus, curx eorum
eruni ea quae fulura erant prxtiuiiliando , et quod
qui sanguiiiis sunt cognalione conjtincli : et fastuin
lncnim vigiianlibus inde obventurum crat prxdicendo.
ouiueiii concidcarit, mollem ac dclicatam viiam reje*
TIIIIC ciiim, vos qui decipi non poicstis, vestra virceril, SDiictiorem quam illi, qui nunc montiurn vcrlus illuslrior apparebil. Ad bxc aliam etiam ob caulices occuparunt monacbi, el ausieiiorem vivendt
sain improbos esse Deus sivit nc forle sublali e
raiionem expresseril. Nam neque doinus illi erat, sed
medio, ea, qux illis ex conversione sua obvenlura
laqueare leciumque justo folioruin umbra suppcdilaeral, uiiliiale fraudarentur. lta el Paulus salvus fabat, neque, quamvis peregriniiS csset, ic!c>co neglicius est, ita latro , ila nierelrix, ila publicanus, iia
genlior ad cxcipicndos leclo peregrinos erat, sed
carteri niulli. Q tiod si prius quam immutarentur, e
percgre cum cssel, lotus in id incumbeba operis,
medio sublali essent, nulius ex illis salvus esset
ut assiduc medio meridie pnutercumes exciperei ae
factus. Porru de aiilicbrislo altcram eliam causam
rcGceret. Ipsc vero rcni per se omneni gerebat, ct
profert Paalus. Qtiam landera? U l omni hoc pacto
uxorem in consoriium prxclarx illius occupaiionis
excusaiioue Judxi excludanlur. Qua enim tandein
adsciscebat. Quid vero pro fratris filio non fecil, cum
venta digni videri poterunl, cum Cbrislum non reco alioqui non , ui oporluil, ab eo traclatus esset, sed
perint qui illi credere debuerunl? Propicrca dicil : potiores ille parles sibi vindicassel, idque posioptioVt judicentur omnes, qm non crediderunl veritati, nein
boc datam eleelionis ? Nonne sanguinem profudit ?
csl ClTisio , ted consenserunl iniquilati ( 2 . Thes. nonne
2.
Yernaeulos omnes iuos armavil? nonne in
I I ) , hoc est anlkbrislo. Nam quoniam dicebant, idapertum se discrimen objecil? A l quo lempore juscirco se illi non credere, quod Deum se diceret;
sus est doinum deserere, aique in aliam regioncm
Propterea namque te lapidamus, inquimil, quia lu homo
proficisci, nonne stalim paruil, el patria, amicis,
tum sis, facis leipsum Deum (Joan. 10. 53) : lameisi
propinquis, et omnibus dcrelictis , inandato jubentis
plurima illum audircul allribuenlem Patri, ac dicenobediens, qux cerU erant deseruii, el incerlis multo
tcm se ex ipsius sentenlia venisse, id<|ue multis arprompiius quam certis adhxsit: adeo promissis Dei
gumcutis denionslranteni : quid dicenl cum anliconGdebat, quod perfectissimae fidei fuit? Posi b x c
cbristuin seipsum diccntcin Deum, nequc Patris
autem omnia noune eum fames sxviret, i t m m extnentioneiu facienlein, sed contrarium facienlein relorris est facius, neque consieruabaiur, aul pcrtiircrpient? Uoc eiiam Chrisius exprobrans illis prxdibabaiur, sed eamdcm obedicnliam, modcstiain ac paceba l his verbis : Ego veni in nomme Patris mei ettientiam prac sc fcrcbat, alquc in iEgyptum dcscennon uccipitis nte; si aliu$ venerit in nomine suo, illum
debat, sic ut cum Deo paruissel bxc im])eranti, sua
Qceipietis (Joan. 5. 45) : proptcrea permissa sunt sit uxore privalus, eara injuria afleciam viderit,
scandala. Quod si eos qui scandalizaoliir coimnemo- quanturn qnidein in iEgyplio situm Aiit, cf :.cirbiores, ego tibi eos, qui illuslriores inde facti suut, obrem morle plagam lelalem accepcril? Quid enim,
jiciam; ac libi rursus dicam xquum non fuisse, ut
quxso, fuit acerbius, quam mulierem sibi matrimonii
propter aliorum inconsideranliam ac desidiam illi qui
lege copulalam posi loi recle facla cernerc a barbapoterantct atltnli esse ct vigiles, aiqac innumeras
rica abreplam lascivia, in rcgia inlroductam palalia,
ex liis palinas reportare, dcteriori esscnt cnndilione,
contumelia aCTeclam cernere ? Quamvis enim in opus
eum laborum pntimia repeudenlur. Quippc isli quinon exierit contumelia, ipse lamen illud exspeciavif,
dcm injuria fuisscnl alTecti, si cerlaminum islorum
ct omnia patieiiler fcrcbat: sic ul neque calamitates
occasioncm amisissent; illi vero, si quid inde damni
euui subverterint, neque prosperi sucecssus exlulcfceisseiu, nulli alteri, scd sibiipsis prolapsiones suas riut, sed in temporuin differenlia xqualem animi
imputarc debuissent, cjusquc crimiuis ab illis consensuni conscrvarit. Quid vcro, cum illi filium provicli essent, qui non modo scandalizati non fuismisil, nonne sc mille impediiuenta objeccrunl, quie
s o n t , sed eiiam illusiriores indc ac robusliores evacogilanli ralio suggerebal? qux omnia cum ille scsissenl.
dasset, omnemque illorura lunniltum rcpressisscl,
Ode maxime illuslris fuit? Quando autein immolare
CAP. XIII. Nihil eo$ lcedere qui vigiles sunt et altenti,
illum jussus est, nonne summa cum fcstinatione, qtiasi
neqtu lupplantare. AbraJiamfiliumimmolare jussus.
nuplialem ad thalamum dcducturus illum cssot, iia
(Juosenim, quxso, sacerdoles babuit Abraliam? quos
illum duxil? atque ipsain propeinoduin natnram
diictores ? quam instilulioncin ? quam adinonitionem ?
exuens, el boino esse desiuens , novum quoddani e i
quod cousilium ? quafidoquidem neque lum erant
inusitalum obtulil sacrificiuni, solusque cerlamen hoc
l i l e r ; u , non lex, non propbclaB, non aliud quidquam
conseruit, non curn iixore, ttoa cum servo, non cum
rjusffiodi : sed nondum navigalum marc navigabat,
alio quovis communicavil ? Novcrat enini, probe
et per viain minime trilam incedcbat, idque cum et
novcrat, quanta scopuli illius esselsubliniilae, quani*
d t f n i o : e i pairo impio naius cssct. Scd ne bxc qui9

Stt

S. JOJVNNIS GHRYSOSTOMi APiCIllEP. GONSTANTtfiOP.

5t$
ndtericoraiam contequenlur (Malth. 5. 1). A l iste uon
molet HUiis mandaii, quatiia itlius ccrtaittinis magni\n peceniis tautum raisericors erat, aui dum nudog
tudo: qwam Ob cousam solus bunc cursum sascepit, et
indlierefr, el e*urienies alerel, viduitali subvciiiret.
cucurrtt^et cerlavi( <^ooroiiam adcptus esl, el viclor
orpbanos (uerelur, naturae oblacsa? vittis mcderelur,
est renutittattis. Quis cum sacerdos isla doeuil? quis
scd ei ipso animi compatieniis aflectu. Ego eiiim,
docior 1 quls proplieia ? Nullus plaiie : sod quoniam
inquit, sttper omnr impoientefievi,et genm , vidaa
proba inente pradUus fuit, illi ad omnia suflecit.
virum in necessifatilms (Job 50. 25). Tainqtiain eniiu
Quid vero Noe? Quem babuit sacerdoiem? qticm
oomtnUnis ommuin pater esset, ita smgulurum caladociorem ? quem inslructorem? quaiidoqnidem solus,
raitates alias sarciebal, alias lugebal, el verbis, et
cwn lotus orbis terrurum seeteribus infecius esset,
faclis, c l compatieittis affectu, el lacrymis, ei modis
contraria via incessit , ct vjrtulem coneervaviti
emnibus calamitaiibus pressos erigebai, ut ad eum
caque cxteris sic pr&luxit, ul in cotnmuni orbis teromnes tamqtiant ad eominuneui porlum confugerein.
ranim naufragio cum ipse salvus ei incolumis evadcBeaii qln mundi smt corde, qnomatn ipsi Deum viderel, IIIHI caiteros pra> niraia suaa virtutis praeslantia
bunt (Mallli. 5. 8). Et boc ille non mcdtocri cuin
ex imminenlibus pcriculi eripcret? Undc jusius
laude prxstabat. Audi enim Dcura boc dc illr> t e s l A n evasii? unde perfecius? cujus saccrdoiis el ipsc. vol
tetn : Nor* ett homo siiuilis ei in terra, homo tine criCMJUS docloris industria cst usus ? Nemo est qui posmme justus verax, coieni Deum, abninem ab omm
bit koc dicere. Hujus porro filius, tamelsi dofncstimaia re (Job 1. 8 ). Beati qui persequulionem paliuncmn doclorem habebat assiduum, palris virluiem,
tur propUt jusliiiam, quoniam ip$orum est regnum
ejusque moniiis imboebatur, sive per verba, sive per
cadorum (Matih. 5 10). Et inde multam cerlaminucu
opera, et eventum rerum cerncret, cum ctiara ex
ac pracmiorum coptam colligobat. Non cniin ab bocalamkate, atquc cx incolumitate non levis admominibos vexabalur, sed ipse malorum primus auclor
nitio suppciebat, improbus in pareniem c v a s i t , e l
dscmon in cuin fcrcbalur, et onmibus suis admolis
geniloris sui nuditalcm irrisit ac divulgavit ( Gen.
n^ichinis impetum iu cum faciebat, domo et pairia
9. 22). Vides ubique proba menle opus esse ? Quid
pclicbal, el ad fiimim amandabat, pecuniis omnilms
vero Job, dic, quae&o? quos proplielas audiverat?
tpoliabat, possessionibus, liberrs, ipsa corporis saniqiia doctrina fucrat imbnius ? Nulla. A l hic lamen
l a i e , ac fame gravissiraa cruciabat; ei vero cum illo
quoque , licct nihil ejtismodi suppeteret, omni viriuquidam ex amieis non mediocrilcr ei iusultabani, ct
its genere se pradilum exquisitissime oslendil. Etcjtis anirace ulccra lancinabant. Beaii eriut, cum macniiu facullalcs suas babuit cum paupcribus commuUdixerint vobU homine*, et penequuli vot fuerint, el
ues, neque iacultates solum, sed ipsuiu eliam corpus.
dixetinl omne malum adoersum vos menlientcs, propiir
Natn 61 viatorcs domo exeipiebat, ct illorum polius
me. Gaudeie, el exsultatt, qufiniam mercet vesira cepios
quahi domini erat domus; corporis auicm viribus
m in calis {Mallh. 5.11.12). Sed et banc beaiUueos, qui palicbanlur injuriam, ulctsccbalur, at linguao
diifera abundanler obtinirit. Nam ol qui adcranl illi
prudenlia, sapienliaquc silcnlium oblreclaloribus hnlunc, crimiuaiionibus eina oppetebaiU, cum levioriponebat, cvangeKcam dcnique vitx conversalionem
bus cum pdenis plecii dicepent, quam pro deliclis
in omnibus suts actionibus eluccniem eibibebal. Sic
suis proineruerat, cum longas in euro accusatione^
autera rem expendo. Beali pauperes spiritu (Malih.
texerenl, ac serraones meodaciis el calumniis reduo5. 3), ait Cbrislus. Iloc ipeo operc confcclum dcdit,
dantes.
Allamen bos euain ille cum periculum eis
Si tniin dcspexi, inquit, judicium farnuli, aui ancillw,
ab inferenda a Deo plaga vindicavil, nec
cnm ipsi liiigarenl meeum. Qidd enini fariam, *s imniineret,
visiullam eoru<n, quac in ipsum dixerant, apud se uietalionem mei facial Dominus ? Nonne, sicut ego factus
nioriam
conservavit. E l in hoc quoque praccepluni
sum in utero , el illi facii sunl? Facti autem sutnus
in
rursus
illtid
adimplebat, Diligite ininucos veslrot, orale
eodcm ventre (Job 31. 13-15 ). Beaii miles, quoniam
ipsi hereditabuni terram (Mailh. 5. 4). Quid vero ipro
n i - pertequenlibus vos ( ifaMA. 5. 44). Siquidein e l
tius illo fuit, de quo dicobanl famuli : Qui$ det nobis, dilexil, ei pro illis oravii, et iratu Dei sedavit, et pcccata eoruiu delevii: lamclsi non propbelas, nou evanut carnibut ejus suiiemur (Job 31. 51). Adco vebegelistas , non sacerdolcs, non dociorein, non alium
mentes illius amalorcs erant. Beaiiqui lugcnl, quoniam
qiiempiaiu ad virlulem amplcctcndam audierai COIIipti consolabuntur (Malth. 5. 5). Scd nc bujus quidem
expcrs virtutis fuit. Audi sauc quid dicat: Quod i silium dauiein. Vides quanta sii laus anira;c geuerosL*,
quam(|uc
sibi ipsi ad sectnndam virluicm sutficiat,
cum sponle pecca&scm, expavi turbam popuU, nt
non
licel uulitus cura el indusiria excolaiur? Aiqui maenarrarem iniquilatem weam (Job 51. 33. 54). Porro
jores b;ibuerai non motlo miiibne bonos, scd et mullis
qtii sic afleclus e r a l , baml dubiuni quhi illam supra
viiiis itifeclos. Sanc quidem dc principe gcneris ejus
moduni lugerel. Beaii qui eturhml et utiunl jusliiiam
(Maiih. 5. ()). Vidc boc ctiam ab ilio miriiice com- ila loquilnr Paulus : Neqvi$ fornicator aut profanu%
ut Esau, qui propter unam euam vendiditprhniuta
plclum. Confregi, inquil, molas iniquorum, el de me(Uebr. 12. 16).
dio dentium eorum rapviam eripui (Job 29. 17). Juf

CAP. XIV. Apostolorum etiam temponbusmullafuufe

uitiam vero indulus $um , ct vcslilus sum judicio sicut
multosque dcpravalos, ac doclorum pertediploide (Ib. v. 14). Beuti miscricorde*, quoniamscaiidala,
ipsi
quulioncs ac eccda (requenles.Quia vcro lemp<>ri!>ii&
AUi, vi vfa recla ambulavit.
1

511
At> EOT ftpl SCAN&ALIZATt SUNT. LID. U N L S ;
M2>
* ,
, , \ , ,
, . , , ; ;. ; , ,
* ' ; . ,
. ; ; , ,

; ; ;,
.

, , ,
*, */ , xaV
, , ,
oOcor ,
, \ , ,
, *
; ,

.
; ; ;
,
;
. .
. ,

, , \

,
, ,

,
, ,
~
,
,

.
, ,

, ; ,

.
\

, ,
.^
; , ; . ' ,
; ; ' ,
. * . - ,
, * , ,
. KaV ,
, \ , , , ,
,
. ,.
, ). , ,
, \ .
* - ,
,
, *

& . * ol , . ,
* , \ . .
. ,
*,
,
.
r**r . ,

,
tfriv $
;

,
, ;
' ,
. ,
. *

. ,
,
. \

, *
; ; .
cl ,

'

*,

vc . ,
.

"

* . ,

\,

[408]

,'\

* ^ ,
* A l i i .

.
, ,
* ,
, , ,
.
,
, ;
,
.

,

H t f . '. :, , , [400]

514
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
. " * \ .
* ,
\ ;
ol ",

* ;
,
; ,
, \ , ,
; '
513

; "

'
; \
;
, ,

" ,
, , , \
, \
\ *

, ;

\ ,
" ,
, * ,
\ ,
, , \ ,
,
, , \
; \
; \ \ ,
, , \ \
" ',
, \
;
; " , \
. " b

,
, *

.,

,
,

. ; ^ ;
; ;
' \
, , , \
, \ ,
,
, .
. \
, \, .
\ ,
', , \
, \ <
,
. \
[500] , ,

' \,

'
\, "
,

,
-

M i i .
oi .
ilic locus vilialus viiielur.

, ,

, . *
.
. \
, \
, \ > , \
, \ \,
\ . , , ,
, , , ,
, \
' \ ,
, ,

- \ -

, , \ \ \
, , , , ,
, ,
, \ . '
, \
, \
, , \ >
, ,
\ , \ .
# \ ,

\ , " ,
; \
, \ \ .

.
, ,
, \ ,
\ (\ \
), \
, ,
, \
\ , \
\ , [501]
* \
, ,

, \
,
1

5li
AD EOS QUI SCANDALJZATI SUNT. LIB. UNUS.
MS
feterit r o i , arbitrabilur obsequium u prccilarc De*
aposlolorum, quxso? nonne innumera talia evcniebanl? Audi quid dical Paulus : Scishoc, quod averu. (Joan. 16. 2). Itaque frusira mrbi eos qui 6 c a n d a l i $uni me omnes qui in Asia $unl, ex quibus e$l Phygel-zanlur, ubique ubjlcis : semper cniui hxcacciderutit.
/ui et Uermogenes ( 2 . Tim. 1. 15). Nonne carceres E l quid res apostoloram atlingo?Quam inulli crure
ipsius omnium nosirum Domini scaudalizati scnt, ct
inhabilabani doctores? nouiie caleuis erant circumnequiores
aique audaciores sunt facii, cum daii? nonne a domesticis, abaiienis mala paticbanlur
extrema ? iioniie posl iilos in ovilia lupi graves ingressi lereuntes ipsum irridebanl, diccntcs : Qtti destruit
smit? uonne isla Paulus prxdicebal Epbesiis , cum
Milcluin illos traiisniittercl? Ego enitn $cio iiiquit,
9

tetnptum, et in iriduo illud reoedificat, alios snlvos fecit,

teipsum non potesl sahum facere ? Si Filim

Dei ei,

de cruce, et credemus in te ( Malth. 27. 4 0 ) .

quoniam inlrabunl post dhcessionem meam tupi gravesdescende
in

Nec lamen isti excusaiione digni fucrim proptercni*

vo*, non parcentes gregi. Et ex vobh iptit exsurgent viri
cem. Nara oinnes ejusmodi lairo accusat. Siquidem
loqutntes perversa, ut abducant discipulos post se (Act.
ille subiimi cruci aflixum vidil, el non modo scandakizatus nou esl, sed iude quoque majorem ad pbilusopbandum occasiouem accepit, omnesque rcs bumanas
transcendens, el alis fidei in alium ercclus, de rcbue
Quem et tu demla : valde eiiim restiiit verbis nottris ( 2 fuluris pbilosopbalur. Cinn enim patibulo aflixum
Twi.4.15)?Nonne a quibusdarn falsis fratribuscorru- ccrneret, verberibus caesum, contuineliis affectum,
jtia est iniegra nalio Galalarum, et ad Judxorum partes fcile potaluui, sputisconspersum, a laulo populo sublr.<nsiii (Gal. 2 4)? Nonne iu ipsius evangelicx prxdica- saiinaluoi, a judice daninaiam, ad morteui abductum,
uullo islorum scaudalizatus e s l : sed cum ceriterei
li nis primordiis Slepbanus, qui majori curo impelu
crucein el clavos delixos, et laittam fieri subsanuaiioqi:ain ipsa flumiaa verba fundebat, et omnibus s i lcatium imponcbat, qui Judxorum linguas impudenics nem a plebe depravaia, recla ipsc via inccdebal d i -

20. 29. 50). Alexandcr vir xrarius mullis

CINII negotiis infestavil, persequuthmem movens, undique impugnans, lacessens, el in lantas angustias
enn redegeral, ulet discipuliimadmonerctacdicerel:

oceludebat, cui resistere nemo poteral, qui res Judaeorum omncs confundebat, pncclarum Iropaeum erexcraf, et insignem vicloriani reporlarat, generosus ille,
et sapiens, et gralia plenus, qui de tanla bene mcrilus crat Ecclesia, cum non admodum diulurno tempore pradicasset, coufeslim abrcplus laiiquam blatphemus damnabalur c l lapidabalur. Quid porro
Jacobus ? nonne ab initio ipse quoque, atque ab
ipsis propemodum stadii carceribus avulsus, et ab
llerode in gtntiam Judsorum capite truncatus vitam
liniit, tanta illa columna, tanlum columen verilaiis
[Act. 12. 2)? Quam mulli tuni scaudalizabantur, cum
biuc fierenl? Sed qui slabant, stelcrunl, et linnius
blelcninl. Audi sane quid ad Pbilippenses scribcns

cens : Memenlo ma in regn$ luo (Luc. 25. 42); el ei

qui maledicebal, os occludebal, saaque peccaiaconiitebaiur, el de resurreciione pbilosopbabatur : idque

cum exciiatos morluos non vidisset, non leprosos
mundaios, nou claudos satiatos, nou mare refrcnatum, non dxmones ejeclos, non panes muhiplicatos,
uoii alia quse Judaicus populus speciaverat, et cum
spectasset, eum cruci afiixerat. Hicverocum paiibulo
afllxum conspexisset, et Deum illuin confesstis est, et
regid iitcuiiiiit, et de rebus futuris pbilosopbatus est;
al HU qui miracula facientem conspcxeraiit, et quos
parliin verb^, partiin operibus ipsis doctrinx pa
pes fecerat, non modo nibtl inde utiliiatis ceperuni,
sed cum crucem itlum sastulerini, in extrcmuin
perditioni suut baralbrum deyoluti. Yides ut improbi
dical Paulus : Setre autem vot volo, [ratres, quia
q*a cirea me tiw/, magi$ ad profectum vencrunl evan- et desides ne ex rebus quidem utilibus fructum aligetii, ita ut plures e (ralribus in Dormno, confidenles fit quem percipiant: probi autem ac vigiles, quibus robus alii scandalizantur, sumraam es illis utililatcm
winculis mets, abundanlius auderent sine iimore verbum
Dei loqui (Philipp. 1. 12. 14). Yides fortiludinera ? decerpanl? Hoc et in Juda, et in Job cerncre licct;
vides liduciam? ridcs animae constanliam ? vides pro- Nam Judas ne a Gbristo quidcm, qui iiniuduni instauravit, salvus ficri potuit : Job autcm nec ab ipso diaposilmu pbilosophise pleiium ? Yidebant magislrum
bolo, qui lara mullos pcrdidit, kesus esl. Sed bic
in carcere et vinculis conclusuin, vexari, caedi, malis
quideiu tuille divexalus inalis palmam reporlavit :
iunuiucritf affligi, etnon solum non scandalizabanlur,
ille vero qui signa conspexerat, et ipse fecerat, qni
neqae perturbabaniur, sed et majorem alacritaiem
niorluos suscilarai, et dxmones cxpulerat (uani ct
arqiiirebanl, et ad subennda ceriamina uiagisu i sni
banc ipse poleslatem accepit), qui de regno ac geafflitiionibus acrius incilabaiitur. AC cuim cxleri perbcnna inOnita audiferal, qui spirilualis mensx parverlcbanlur, dicel aliquts. Neque ego bis contradico :
liccpsfuerat, qui tremcnduni ad illud convivium adveriiimile uainqueest mullos, dum baec ficrent, fuisse
niiesus fueral, erga quem lamam bcnevolcniiani c l
perversos; sed quod sxpe dixi, et dicere numquaiu
cui-am cxbibuerat, quantam erga Pelrum, clJacobuui,
ccsaabo, id AUIJC eliam dicam : sibi hoc ejnsmodi
liiiitiuic deberenl impuiare, non reruui naluras. Si- ei Joannem, imo ?cro majorcm : siquidcin prxter
aliam sotlicitiidiiieiii ct dignalionein, qua illum coniquidem binc diseedene Cbrislus hanc nobis berediiaplcxus eral, pccuuiaspaupcrum fucral illi commissa
u*m r d i q u i i , diccns : In mundo preuuram ItabtMs
[Joan. 10. 35), c l , Ad pratides, et ad reges ducemini, custodia; luin vcro isie post acccpta benciicia furi(Uauli. 10. 18), el, Erit tempus, curn omnis qui inter- bunda quadani iasoleiilia corpil efferri, ac Saianam
pcr avai iiiam in aniniuin suum admiitciis prodiutr
Alil, qtiifirrmerant,tfcienmt,ct magis stctcrunt.
f

015

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI

faclus est, el quod caput est inalorum pcrpetravit,

lalem sanguinem Iriginta argenleis vendidit,, ac Dominum osculo prodidit fraudulento. Quara niultos
puUs hoc eliam scar.dalizatos esse , quod a discipulo
proditio sil admissa ? Quid vero deserti incola, sU r,!is
proles, Zacbariae filius, qui sanclum ac tremendum
illud capui meruit baptizare, suiquc Domini prxcursor fieri, cum in carcere babitabat, cum capile truncabaiur, ct in merelriciaj sallaliouis praimium cades
perniitiebalur, quain mallos scandalizatos liitn fuisse
arbilraris? Quid dico lum lemporis? Quam mulii
iiunc post lanuim lcmpus elapsum, dum bxc audiunt,
scandabzanlur ? Quid dico Joannem, et carccrem, c l
cxdera illaio, ct circa servos occupor, cuin ad Douiiuuin ipsuin recurrcrc oporteret ?

RCHIEP. COJSSTANTINOP.

516

nem non habent de peccato $uo (Joan. 15. 22). Qtiid

ergo? an quia posl advenlum inexcusabilia facla sunl

eorum peccala, non oportuil illuni advenire pnqder
eos qui bono male sunt usi? Quis hoc dicat? Neum,
ncquc si planc ml mente captus. Quid vero ex Scripluris, quxso, quam niulli scandalum acceperunl ?
quani multae harcses inde occasioncm arripucrunl?
An igitur oporluit delereScripluras ob cos qui scaudalizati sunl? aut tie ab inilio quidcm -Iradi ? Nequaquam : imo vero maxiinc oporluit iradi propler cos,
ad quos uiagna inde debuit uliliias dimanare. llli
euim sibiipsis ( ncque repclere cadcm nie pigebit)
scandala impulcnt : qui vero ntaxitnain inde sunt
utililalem percrpluri, non nicdiocrein jacluram fecissent, si propler alionun iuiprobilalcm ac negligenliam illi, quibus earum largilio profulura erat, lanCa
CAJ. X V . lnapknle$ etiam ex eo quod capul eral
bonorum, Iwc est ex cruce, per quam salvus factus e*l fuissent uliliialc fraudali. Noli ergo uiibi eos coinmeorbis terrarum, tcandalum pas&oi esse. Crux eniin niorare qui peieunl : quod enirn in priori libru dixi,
nullus ex iis qiii seipsos injuria non afHcium, ab aliis
Cbrisli, qux mundum universum erexit, qux errorem
lxdi potest, quainvis de vila ipsa sit pcriculum subsuslulit, qtiai terram in cailum convcrtil, qiix nervos
eundum.
uiortis cxcidit, quae infernum inutilem reddidit, quae
diaboli arcem everlit, qua? dumionibus os occlusit,
ipia* houiiues angelos reddiditquae allaria subvertii,
et idolorum lempla dcstruxit , qtiae novam el inusitalaro banc pbilosophiara in lcrram invexit, quae
J>oiUk peregil innumera, baec tremenda, ingeolia, et
sublimia, noniie muliis candulum atlulil? Nonae
quolidie clamal Paulusdiceus, neque erubescens :No$

CAP.

XVI.

Qui seipsum injuria non affidal, eutn

nemine lccdi pos$e. Quid cnim busus est Abel

quod fraterna manu sil occisus, et immaluram ac
violenlam inorlcm sit passus? Nonne poiius id lucralus est, ul splendidioren- coronam rcferret? Quid
porro Jacob, qwi laiilis a fralre incommodis esl affectus, el loco pulsus, exsul, extorris, ac servus facius,
autem prwdicamus Chrutum crucifucum, Judans quidemad exlremaiu fanicm est redaclus? Quid vero Joseph,
qui pari rationc loco domoque puUu^, caplivus, et
tcandulum, Centibus auiem slultMam (I. Cor. 1.23)?
servus, el viticlus evasit, in exlrcmum vilai discriQuid igitur, dic, qiucso? non oporliiil ferri crucein, iienicn adductus, et cum in palria, tum percgre laio
quetremendum illud sacrificiuui offerri, neque totpraiiuuliis cst caluinniis appeiilus ? Quid aulem Moyses
clara facioora palrari, proplerea quod rcs iJIa pereuna taiilo populo millics lapidaius, ct ab i i s de quibus
libus eral scandalum, el lum, etdeinceps, el sequeiui
bcne meritus erat, insidias passus? Quid omncs proquovis lemporc? Quis adeo fuiiostis esl, adea meule
caplus, utboc dicat? U l igilur hoc loco non eorum
pbetx, quibus tot intulcre mala JudaiiYQuid Job ipse
est babenda raiio qui scandaliiantur, lamelsi laiili
quern imiunicris diabolus uiacbiuis oppugnavil ? (juid
siul numero, sedeorum qui salvi facli sunl, qui p r a Ires pucri ? Quid Daniel, qui \\lx> libertalis, c l capilis
clare gessertinL, qui per lanlam sapicnliam profice* sumiuuui subiere discrimeu? Quid vero 11 l u s , qui
rtiul; neque diceiidura eslobjict pusse illos qui scansuinma pressus inopia, sedibus suis pulsus, iugilivus,
dalizali sunl, cum sibi inerilo ipsi possint illud impuincola deserli, sempcr exsul et extorris esl factus?
jare : ila niinimm neque hoc letnpore. Siquidein
Quid landem David, qui tol a SaQle malis, deinde
ecandalum non ex natura crucis accidil, scd ex corum
a proprio filio est afleclus ? nonne illusirior cvasil,
Btuhilia qui scandalizali suut; quam ob causam adjicit suiumis oppressus inoommodis , quam cum prospere
l l i a i u PaulMs : lpsis auiem vocatis, JudivU atque Grce- cuncla succederem? Quid deinutn Joannes caphe
xis, Vhristum Dei virtulem el Dei sapienliam (Ib. v. 24): truncatus? Quid aposloli, quorum alii capiie truncaii
xjuandoquidem so) qtioque debiles oculos Lcdil. Quid
sunt, alii caUeris suppliciis a(Tecti?Quid marlyres,
^ergo ? iion oportuil essc solem ? Mel quoque morbo qui iii mcdiis lormenlis gravissimis aniniam posueiaborantibiis ainarum vidctur. Quidergo? num Ulud
runt? uonne oinnes isli lum maxime illuslres fueruuf,
e medio lollcndum est? Ipsi aposloli, noniic aliis
cuni appelebanlur injuriis, cum insidiis obsidebantur,
quidom odor inorlis in morlcin, aliis aulein odor vilaj cum ullimaoainia passi constauter ferebanl?
ii\ viiam fnerunl (2. Cor. 2. 16)? A n igilur proptcr
CAP. X V 1 1 . Uuximx providenlice, bomtalis , et
cos qui percunl, lanta potiri cura non oporiuil eos
carilaiU Dei documenium e*$e crucem. Cum vero
qui vivuiil? Ipsc vero Cbrisli adventiis, ct salus noconunuiieni Dominum nosirum ob alia cunda celesira, fons bonorum, ct vila, bona innuinera quam
bramus, nonne ob boc praecipue cclebranius, gloriiiiiiullis gravia fuernnl c l mole^ta ? quam mullos excamus, et 6 u s p i c i m u s , quod crucem, el morleni illam
cutalione acvcnia piivaruol? Non audis quid dc Jucxsccrabilem passus est? Nonnc hoc susque dequ \
d.tis Cbrislus dicat ? Si non vcnisxem, el loquuius [ui$- versal Paulus caritalis ip>ius in nos tndiciimi, q>iod
t

tem eit, peccatum non habcrcnl: nunc aulcm excusatio- sil morluus? quod pro cjiibmodi sil bomiiiibus nor

AD EOS QUI SCANDALIZ SUNT. LIB. UNUS.

510

. \ ,
, . lloaouc ' \
,
; ! ,
, ,
\
, \ , , ,
* ,
- ; \ ;

; \ > , \
, , \ \ , \
;
. '. ,
, ,
, ,
,
, ,
,
, \
,
, \
, \ ; \
* , \ -

;
, * ; \ ;
>. \, ,
, ;
;
,
; \
' .
(
)
, ,
^ ,
. *
\ ,
*
, .
. ' . " , ,
\ , \ \ ; ' \ , ; ,
, \ , \ , \
, \ , \

; ,
'

,
< \ , ,
,
,

,
\ \ ; , ;
, , \
, ,
; \
,

\, \ \ ,
>
; \
^ , \ ; \
, , ;
; " ,
; \ ; \ ,
, ,
, , , ,
; ,
\ ,
, , ,
;
. \ \ ; \ ,
,
,
; \ ,
\
, ,
, ;
,
*
\ ; \ ,
\ \ . ,
; ; \
; \ ,
. ;
^ ;
; , \
, ; ;
,
;
;
. \
[502]
, [503] ; ,
,, ,
, , ,
;
, ,

;

\ , ; nzpi ;

A l i i , .

517

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI A R C n i E P . CONSTANTINOP.

Ouveiv; . \ , ,
, ,
\ , \
,

, ,
.
*

\ ,

; \ \
, \ , ,
, ,
,
;
\ ,

\ \ \ > ; ,
. , ,

, -

. \

, ,

. "
, \ ; , ,
; ,
,

,
.

' ,

. \ * "
,

,
;
\

,
, > <.
, ^
, ,

,
,
, " ,

. ,
>' ,
, ,
,
,
,

, )

, . \ \

,
,
, ,

}.
, 01 ,
,
,

. \
, \ [504]
, ,
,
, \ , .
, ,

Alii .

, ,

\
.
\ ,
,
, ,
, '/
\ , ,
,
. ,
. ,
,
' , ,
. \ ,

, \ ' ; \
,
, ,
,
, ! , !
* ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
b

. , \,

,
,

. "Q , *
, \ ; ,
,
. | ;
,
;
. '. \ ,
, , ,
* . t , \
, ! \ .
, \ ,
, \
* ["051 , \
, \
. , ,
.
. \ \
. 01 ,
,
* dcest in quibusdam mss.
1

AD EOS QUI SCANDALI! 1 SUNT. L I B . UNIJS,

518

ttros? et omittcns cxluni, icrram, mare, ac caciera

indicaviu Ac resurrcctionem quideni suam clani
in occulto fieri voluil, ejusque manifesialioiiem lolo
omnia commemorare, qiue ad usum noslrtim ei solacouseqinsiiti lemporc fieri permisit: crucem auirm in
tinm condidit Cbristus, susque deque versal crucem,
roedia civitaie, in inedia festivitate, in medio populi
dicens : Commendavii autem caritatem suam Deut
JiidaDorum, cum ulruinqiie judicinm adessel, tum
ergn nos, quuniam cum adhuc peccatorcs etsetnus
Clirhlus pro nobis moriuns est (Rom. 5. 8. 9); et indeRomamim , lum Jtidaicum, cum solcmnilas omnes
ns in spem opiimam crtgil diccns : Si enim cum ini- congregarei, medio die, in communi orbis terrarum
mici essemus, reconciliali sumus Deo per mortemlliealro
Filii su8liuuil. Et quouiam illi solura qui inlcreraut
rcmip-qnx gcrebaliir vidcbant, impcravit soli ut so
ejut: muUo magis reconciliati salvi erimus in vila
sins (Rom. 5. 10). Nonne et ipsc hac re maxime absconderet, aiqne iia universo lerrarum orbi neiariuni illud facinus promuIgareL Enimvero Iicet raultis
glorialur, el sibi placel, gatidel, el exsultal prse nimia voluplatc, cum ad Galalas ila scribil, Alihi au- res illa, ut anlc dixi, scaiidalum allulerit, non tamen
istoruni hal>eiida raiio, sod illorum qiti salvi facii
iem absil gloriari, nisi in cruce Domini noslri Jesu
Chrisli (Gul. 6. 14). Quid vero miraris, si Paulus ob sunl, qni se recle gcsscrunl. Quid vcro miraris, qitod
in bac vila crux adco sil illustris, ul eliam gloriam
idexsullat, exsilit, ct glorialur? Ille ipsequi bscc
passus esl, gloriain rem illam appellat. Paler enim , illam Cbrisius appellct, el Pauhis ca gioriclur?
Siquidcin in illo lcrribili ac trcmendo die, cmn gloinquit, venil hora, glorifica Filium tuum [Joan. 17.1).
El discipulus qui ista scripsil diccbal; ISondum enini riam suam osiensurus advcnerii, cum in gloria sui
Patxis advencrit, cinn lerribile Iribunal adsiabii, cum
eral in ipm Spiritus sanctus, quia Jesu* nondum (uerat
glorificalus (Joan. 7. 59), qutbus verbis glorlam cru- omnis bominum natura sislelur, cum fluvii Irabeiitur
ignis, curu angelornm turmai calcstiumque virtulmn
cem appellal. Cum vero cariiatcm ipsius voluit designarc, quid ct ipse dixil? num signa, miracula , statim efiundcntur, ul cuio ipso descendani, cum
innumcra illa pncmia proponcotur, cum alii sicut
prodigia qiixpiam? Nullo modo, sed cruceni in roe8oI,
alii sicut sicllac rcfulgcbunt, cum niarlyrum coiliura proferl dicens: Sic Deus dilexit mundum, ut
hortes,
cum apostoloruin chori, cum propbeianim
Filium tuum unigenitum darel, tU omnU qui credit w
cum generosorum virorum coeius omnes in
tum, non percal, sed habeal vitam mlernam (Joan.ordinee,
3
16). E t Paulus iterum : Qui proprio Filio non peper- mcdium prodibunl ; tum in illo splendore, in ilia
splettdidos radios emillentem Hlani
cil sed pro nobU omnibus tradidil illum, quomodomagnifieenlia,
non
geslans
adveuiel.
Tunc enim, inquit, apparebil signum
uiam cum illo omnia nobh donabil (Rom. 8. 32) ? E l
cum ail bumilitaleni incilat, hinc adborlaiiooem in- Filii kominis in ccclo, el sol obscurabilur, et luna non
sliluil in bsec verba : Si qua ergo consolatio in Chri-dabit lumen sunm, at signum crucis apparebit (Mallh.
24. 30). passionis splendorem! crucis fnlgotlo, si quod tolatium caritalis, si qua socielas Spirilus,
rcm
ti qua vitcera ac miseralioncs, implele gaudium meum, ! sol obscuraiur, et stellai cadunt sicul folia ,
crux auiem omnibus illis clarius rcfulgct, ct miivertu idem sapialis, eamdem carilatem habentes, unanime*,
idtpmm sapientes, nihil per conlentionem , nequesum
per cajlum occupat. Vides m ea Dominus glorietur?
vides ut rem illam gloriam suam esse declarct, cum
innncm gloriam , ted in humilitate superiores tibi inviin illo die loti orbi lerraruro cum lanio illam splcncemarbUranles (FUilipp. 2.1 - 5). Turo consilium addore manifeslet?
jungens a i t : Hoc eiiim senlitein vobis, quod in Christo
Jesic, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbi- Cr. XVIII. Non mediocrem utilitatem ex iit quw
acciderunl, ad Ecclesiam dimanaste. Et tu igilur si
iratut ett ese $e cequalem Deo, sed semetipium exinaniquando quospiam vidcris ex iis qiue accidunt scan-
vtl, formam tervi accipiens, in similiiudinem honnnum
dalizari, primum quidem illud cogiia, non inde, scd
faciut, el liabitu inventus ut homo : humiliavit $emetia autem
propria ipsorum imbecillilate scandala provenire :
psunty factus obedieru usque ad morlem, morteni
id quod indicaui illi, qui nibil tale paiiuntur. Deinde
trucit (Ib.v. 5 - 8 ) . De carilale porro oonsilium
considera mullos illuslriores inde redditos esse, qui
dans boc in medium adducit : Diligite vos mutuo,
Deum glorincant, eique summo stiidio pro bis omniiiiquit, iicul Chritius dilexit $ et tradidil temetip$ttm
bus gralias agunl. Noli crgo eos, qui labefaciali sunl,
pro nobit ohlaiionem ei Itoitiam Deo in odorem tuavispeciarc, scd eos qui stabiles permanseruni el immotuii* (Ephes. 5. 2 ) . Cum vero mulua viros concordia
bilcs, eaque ralione robusliores evaserunt: non eos
cuin uxoribus conjungit, ila loquilur : Vtrt, diligite
qai conturbati suiit, scd eos qui secundum navigatioim
uxores vestras , ticut et Chrislu* dilexit Ecclesiam, et
cursum tenucrunt mulioque plures sunt illis, qui
tradidil seiptum pro ea ( Jbid. v. 25). Atqne ut indifucre pervcrsi. Atlamcn quamvis illi plures essent,
caret ipse quam siudiose rem illam cxpoterct, qtiamelior est unus, qui facit voluntatem Domiui, quam
laque passionis cupidilale tenerelur, priroum aposlo
mille prxvaricalorcs (Eccli. 16. 3).
l o r u m , fundamentum Ecclesiac, prbicipem coetiie
CAP. X I X . Boc mnilorum martyrum instilutum ae prodiscipulorum, idqne cum ex ignorantia loquuliis
positum fuisse me cum viverent, *ive cum morerenlur;
Jixisset, Propitius libi esto, Domine, non erii libi hoc,
pluret ob causas. Veniat libi in mcntcm,
andi quid vocaril: Vade post me saiana, tcandalum marlyres
e$
quot
mnrlyrcs
fuerint coronam adepli. Nam alii qoimifri ( Matih. 16. 22. 25) : qtn contumclkc ei incredcm vcrbcribus cxsi sunt, ct in carcercm conjccti,
paiioois aspcritalc, quanlo siudio rem illaro cxpclcrct,
f

S. J0ANMSHRYSOSTOMI AHCUlEP. COXSTAWNNOP.

5J0

viri, ct muiieres, cl pucri, nonne mitlies in martyrutn

nfii compedibus tnmquam malefftclorcs Ymeti, alii
numeniro ndscribi mcrenlnr ? Qiiandoquidem Abrapatria pulsi euilt, alii sitani snbstaDliam perdidertmt,
liam qnoque, cum non rctpsa filium maciasset, animi
alii perogresunt relegati, alii interempti sunt, quidam
proposito niimn maciavit, ei vttcem illara ca?leslom
re ipsa , quidam sola voluntaie. Ctrm enim lanctfB
dicentcm andivil : Non peperchti tmigenitofiliotuo
cxpcdirentur acuerenUir enses , min* siiignlis diepropter me (Gcn. 22. 12). Ila iit, ul tibiqne animi prv
lus intenlareitltir, el qoi waghtratus gercbanl, iram
posilum , ubi perfecltuii ftierit in virtuie, integram
spiraretii, crdes minarctitur ei gencra soppliciorum
innumera , niinime cesserunl, neque siiccubucninl, coronam accipiat. Qund si Hle, cum filio suo non pe*pcrcissel, ila cclebraius est, bi cum sibi ipsis non
eed in rupe steterunl hiimobiles, et omnia facere
pepercerint, cogila quanlam sinl rccepturi mercedem,
palique maluerunt, quam u l in consoriiiim vcnerint
qni iror. onum et duos, tresvc dics, sed per toiaiu
eornm qui sccicra lanla palraveranl, neque viri soilae SU3B leinpus in bac acic stcleruni, couviciis, ronhim , sed et muliercs. Nam ct mulicrcs hoc inivere
tumeliis, injuriis, calutnniis divcxatt. Nequc enim boc
cerlamcn, et amplius saepe tjuam t i r i se virrlitcr forexigni esl inonicnli. Qtiocirca laudat boc quoqne ma*
literquc gesserunf. Nequc muliercs tamum, scd ct
gnus Paulus dicens : in aiiero quidcm opprobtih et
adolescentes, ct admodtim jnvcnes. An igitur hxe
tribulationibus ipectaadum facti: tn altcro autem $ocii
exigui sunt momcnii tol mariyrtim tnrrnas Eccleshm
laHter cortvenanlinm efjfecu ( Hebr. -10. 5 3 ) . Jam quid
lucrifccisse ? Sunt enim manyres isli omnes. Neque
allitiet cos coinmeinorare qui ei ipsi HUIII morlui, et
enim illi sobim qni ad judicium wml adducli, ti
qui eos incitanint, a quibus lalia suscipicbautur ccr*
sacrificarc jussi, ncque paruerunl, qiia pasi sunl ea
lauiina cum vrros, tttm mulieres ? Rccte aulem hos
quje sunt passi, niartyres stffil vocandi : sod etiam
qttoqiie laudal. Nam ei facultates suas cxposiiere perilli qui ob rem qnimvis, qti Deo phccret, aliquid
innlli, ul etiam vincli el cxsnlcs tanlx calamilatis alipati ultro vuluerimt; et si quls rem diligenlcr
quo solatio (Vucremur, et juxta dictum illiid apostoli
examiimertt, ki stnit poiius quam illi. Non enim
(Ib. v 5 4 ) , eum gaitdio rapinam bononim suortim
acqnalis c>t meriti,<?nm ejuswodi intcrilus el *>erni ics
SiisciperetU : alii partiin patria, parlim vlta ipsa prianimic silproposita.ctmlemum esse aliquid pli,el non
vati sunl. Cum igttur ttutas opcs videas, tanlum
perire, ntque ob minus liqtiod IKMIHIII opns lioc
hicrum, tanlnni qua*stura Ecclesias nbvenisse, tantos
ipsum stipplicitiin sustiuerc. Neque vero solom eos
acquisitcs essc Ibesauros , eos qui prius aninio conqui occisi sunl, scd ciiam cos qui paroti fticnmt, et
ciderant, igtic ardentiores esse facios, eos qui loli
ad boc proinpti, martyrii coroiiara adcpios cssft, ct
tbeairis affixi crant, dcserla peiiisse, ac salms et
boc ipsum, el qiiod prius dixi, eum qni ob res minomonies in Ecclesias converiissc, ac liemine grcgem
rcs occisus sit, marlyrem essc pcrfcclum, tcslimonio
cducenie, oves pastorum mitncre functas csse, ac m i Pauli conabor probarc. Cum enim roeptssei cos enuIkcs item imperatoris ac ducrs, CUDI tantam conftdenutcrare bealus Panbis, qni iuajnrtiin lempnribtis
tiam ac forlitudinem pnc sc fenrcnt, omuesque cum
illustrcs fuerant, aiqne ab ipso Abele iniliimi daxiseo qoo par erai ardore, studio, diligenlia collecias
set, dcindc ad Noe progressus, Abraham, lsaac, Jacob,
relebrare : non obsiupescis et miraris, ncgotmm adco
Moysem, Josue, Davidcin, Samueleni, Eliam, E l i s:ciun, Jcdmm , adjecit diccns : ldeoque et no$ tantamfelicilcr siiccessissc ? Non nim modo qui moribus
Uabentes impositam nubem marhjrum (llebr. 12. prebis
1). A l - eranl, 6cd ti mulli qui theatronmi insania !aqui non omnes illi occisi, buo nc nnus quidcni. duo- l>orabaMt, ct ludis (jrccnsibus si<ldicli eran!, zelo
qtiodam igne vebeincntiori succensi lotam Hlam insabus aul tribus exceptis, Abcle scilicet c l Joanue:
niani abjeeerunt, <*l per ipsos propcmodum gladios
catleri Tcro nalurali inorte Titam finicrunl. EnimTcro
Joannes ipse non cinn sacrificare jussus essei, neqtic exsilienmt, wgistraius andacler ac libere sunt a!loparuisstit, occisus csi, ncque ad allarc deduclus, ne- qiuiti, tormenia spreverunt, minas aspernati sunt,
qnc ad rdolnm pcrtractus, eed ob unum verbum. qiiania virtutis sit vis osiendcrutil, ei qoo paclo tlcri
Wam qtioniam dixcrat Herodi : Non Itcel Hbi habere-possit ul eliam Yalde perditus bomo poenhentiain
uxorcm Philippi fratrit tui (Maith. U . 4 ) , c l in car- agfns el onvcrsus ipsum eiiam fasligiiim caclonim
< ere habitavit, ct ea?dem illatn sustinuil. Quod si is attingat. Cum ergo lam mulla pncmia vidcas, latn
malrimoniiini conlra leges coniraclum iiUtis esi, multas coronas acquisilas , tantam sparsam csse docirinafn, unde, qna?so, fii, ut scandalizeris? E r t<
quantum in ipso quidem fuit (neque enim quod perperam gcstum csl etiieiidavil, sed dixil tantum, neque ^uod nonnnlli pereanl, inquit. At euim, nl jam dixi,
neqnc dkere de&inam, bi perditionis su;e occasioncni
potuil impedire), si ergo cum dixisset tanlirm, neque
eibi jpsis delieiil impulare. Nihil cnim aliud toto dealiud ex se contulissct, eo qnod capitc trunctnlus sif,
tnariyr l martyrum primus c s t : qni tam nniliis c:o- ciirwi -aiionis probare contcndi. Dicam ei alind pra>
claruni facinus inde natnm. Quam mulli lanra piefaiis
dibne se objecerunl, neqtic jam Herodi, scd universi
Mecii, qiiom mulli simulalam nianstieiiidiiicm p n e
orbis lerramm priucrpibiis ee opposueruui, neque
,$e fercnle, quam m u l l i , qui viri magni csst! pulaconjegii unwe iujusle i n i l i , sed patriaraiii lcgiitn
banlar, occ c r a n l , cofifsrtm boc icmpore c o i m c t l
Ecdcabc riuium de(cn&Umin suscepeimnt, quos aUi
fucrunt, Hloruntqiic faltacia detecta, quod eranl, ajvInsectabaniur, ei eum yerbts lum opcribus fiduriam
paruerunl, non quod per suminain fraudem ae esse
pra? ae lulerunt, cum singults dicbus morercniur, el
t

AD EOS Q U l SCANDALIZATI SUNT. LIB. UNUS.

, ,
, ,
, \ , \
. , \
, \ *
, \ , \
, \
\ , , , '
\ , \
\ ,
,
, \ . \
, \ . ,
. ' ,
, ,
; .
, \
, \ ,
,
\ ,
, .
\ \ ,

. " , \
! ,
, ,
, ,
\ ,
.

, \ , , ,
, , , ,
, , , ,
, -

pxor. ,
, , \

. \ \ ,
, \, ' 0 . , -

tcrzl
, \ , \
.
, (
, [506] ' , ), , \
, ,
, \ *
, \ ,

, \ ,
\ , \ \
PATROL. G R . L I L

510

, \ *
, \ \
,
; \
", , , \ ,
9

. \ |,
, .
, , , ,
, , ,
, ' \
, , ,
, . .

a

,

\ , \
, \
\ ; \ . \
\ \, \
, \
,
* , , \ . ,
,
, ,
, \
, \ \
, \ ,
, \ ,
\ , \
, , ,
, \
, ;
, \
\ , ,
, \ *
, ^ , , , \ ,
,
[507] *. .
, , , ,
, ; , .
*, , \ ,
.
' .
,
, ,
, \ ,
\ ,
^ , \ ,
, ;
.
b A l i i &.

821

S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCIIIEP. CONSTANTJNOP.

, !
,
, !
. !
, ,
, ,
. !
,

.
. '. ,
, ! , ,
.
! !
. " ,
(
), ,
, '
, , \
!
, * , , -

,
,
* ,
; * !
, ,
, .
.
!
, .
,
\ , "

. "
,
, .
, . ,
; " ,
[508] , !
\ ,
, . !
, ,
. ! ,
, , ! !
, !
3
. ! ! , ;
!
; ! !
* Savil. in marg. addil .

522

; *
!, , d r r i . *|
, .
* , ! ,
! .
, ^
!
, !
!
, !
,
.
! ! , *
! ,
, !
!
, ! . !
, ! , ! ,
!
.
, , , ,
, , , ,
!
, , ,
, . !
* , *
! . !
! ;
, ! , (
( ;)
, ! , ! ! !
.
, \
, ! .
%

. '. , ! ! *
! ,
!, ; !
. ; !,
! , , .
"
, , ! [509]
! !
, , ,
,
,
,

, !
! ,

5*1

AD EOS QC! SCANDALIZATI SUNT. L I B . UNUS.

521

simulabant ? Nequc vero iti exigui momenii est , sed

bisloricc Paulus? Quemadmodum auUm Janne* el
summopere prodesl illis qui vdint atlendere, ul ilios Jambres, i n q u i t , resliterunt Moysi, ita el hi re$i$tent
digitoscantqui pellibus ovium tecli sunt, ne sicoccul- verilali (2. Tim. 3. 8). Ita numquam defueranl nequa
tati lupi cum veris ovibus misceanlur. E s l enim for- scandala, neque q u i occasione illoruin corona donanax quxdam tempus istud, quae subxralos nummus
renlur. Hxc igilur oninia cum animo tuo reputa,
patcfacil, quae plunibum liquefacil, paleas cxurit,
neque hxc tanlum, sed et quanlum cx bac re lucrum
pretiosa meialla preiiosiora reddit. Hoc cliam signiobvcnerit. lllud q u o q u e considera, quasdam alias
Ocans Paulns dicebat: Oportet auiem et luercses esse,
eliam istorum arcanas esse rationes; neque enim
ut qui probati tunt , manifeslifianiin vobit ( 1 . Cor.
fieri potest, ut omnia sciamus; ac res multo proi l . 19).
speriores cvenluras postea, mulioque plura nos
CAP. X X . Ttmporibus aposloloram res eveni$$e
miracula speclaturos : qucmadniodum ct oetate
graviores ; vitce apostolicce prcerogaliva qnalis.
principium q u i d e m diffieultalibus obseptum
Joseph
Nibil ergo btorum te scandalizel, non sacerdos nunc
fuit, diuque res succedebaut, q u a 3 penilus promisdepravams, et lupo quovis sxvius in gregem insi- 8ioni contrarhe videbantur : postea tamen omncm
liens, non ex magislralibus aut principibus ullus,
exspcciationcm superavit evenius. Enimvero lempore
qui magnam crudelitatem proe se ferai. Veniat libi
passionis Cbrisli non slalim, neque in cxordio ei iniin incntem apostolorum lemporibus rcs multo gra- lk) p r o s p e r i successus omnes gcrminarunt, scd scanviores istis accidisse. Nain el is, qui lum scepirura
dalum quidem p r o d i i t , et pauca quaedam facta sant
gercbat lmperator, ntysterium erat iniquilalis (sic
miracula, ut corrigerenlur qui ba?c scelera palrabant,
enim eum Paulus appellavil [2. Thess. 2. 7]), omnia
ac subiio cuncta praetericrunt. Quamvis enim scissum
genera viliorum pervascrat, ct omnes improbitate fuerit tum leinpli velum, et p e t r a B scissaj sint, et sol
soperaverat, at nibil hoc aut Ecclesiain, aut gcne- obscuraius : hxc lamen inlra unum diem acciderunt,
rosos illos viros Isesit, imo etiam illuslriores effecii : et in oblivioncm vulgi venerunt. Postea vero confeel Judxorum sacerdoles ila pravi et improbi homistim in fugam versi sunl apostoli, persequulione,
nes erant, ut jubercnlur populi eorum viUB imita- beltis, insidiis divexati, l a t e n t e s , absconditi, roetn
lionem vilare : Super cathedram enim Moysis, inquit,correpti, lapidibus appeiiti verbum Dei pradicatederunt Scribte et Pharittei : omnia ergo qtue dixerint
bant : l u m q u e plurimum dominabatur populos Jutobis faeienda, fadie, tecundum opera vero eorum
no- q u i fideles abducebant, circumagcbant,
daeorum
ke facere (Mallh. 23. 2. 3) ; lametsi quid nequius
trahebant, torquebant. Cum enim illis fayereiit
illis sacerdoiibus fingi poiest, quorum imiiatio pote- magistratus, quoiidie abducebanl et circumducebant
rat perdere sectatores illorum ? Altamen licet lales aposlolos. Quid dico populum Jtidxorum ei magietsent principes illius temporis , qui celebriores tum
slraius? Unus opifex tabernaculorum, circa pellei
/berunt, alque coronali evascrunt, nullo mo lo lscsi
occupatus, Paulus (quid porro labernaculorum opisoot, imo polius clariores facli sunt. Non igilur
(ice vilias ?) tanta soeviebat insania, ut viros ac
oportet ob ea, quae accidunt, obstupescere. Nam
mulieres traheret, el in carcerem conjicerel, et
obique teniaiiones iis, qui vigiles et ailenti sunt,
hoc Crucifixus cum cerneret, permittebal (Acl. 9.
adbaereiit, sive a domesiicis, sive ab alienis. Pro- 1. 2). At tu vide quo pacto deinde tum persepterea Paulus eiiam, cum ingentem numerum pert- quulor isie omnes superoverit, et res isia sole ipso
culorom illis cerneret imminere, ac vererelur, ne
clarius refulseril, loiumque orbeiri tcrrarum occuqni discipuli inde turbarentur, in baec verba scribeparit.
y

bat: Mui ad vo$ Timotheum, ui nemo moveatur in /riCAP. . Cur lam Veleri quam in Novo
b*lationibu$ istit : ipsi enim saiis quod in hoe positi
Tcslamenio multas fuerinl afflictionet. Quod si forle
mnus ( 1 . Thess. 3 . 2 ) . Quorum hic sensus est:
ffcec est vila nosira, hxc aposlolica conversaiionis
esi condiiio, ul ferendis malis innumeris sit obnoxia.
Jn hoc enim posiii tumus, inquit. Quid est, In hoe
posiii sumus? Quemadniodum res venales in bocsunt
expositx, u l Yendanlur : sic et apostolica vita, ut
conviciis incessatur, ut mala patialur, ut numquam
respirel, ut nullas inducias nanciscalur. Porro qui
tigiles et aitenti gunt, non modo nibil inde capiunt
delrimenli, sed amplius inde lucranlur. Quam ob
causam et istos ubi constanler restilisse cognovit,
commcndat: et de aliis isla dicil, eos post ejus vi:icula et catenas abundantius ausos esse sine limorc
verbam Dei loqui ( Philipp. 1. 14). Quid vcro tempore Mojsis, quxso ? nonnc in media regione barbar o n i m magos eliam permisil Deus rerum suarum
epncimen cxbibcrc ? nonne bujus quoque mcminit

dicas, quam ob causam et in Yeteri ei in Novo Testamento tam mulia pericula, tam multoe alUiciiones,
lam muliae insidioe fuerint, causam cognoscc. Qua;nam ergo causa est? Pakosira quxdam est bxc
vila, gymnasium et ceriamen, fornax conflatoria ,
el tinctoria virlutis offitina. U l igilur pellcs acceptas
adsiringunt, cxlcndunt, percutiunt, ac parielibus
ei saxis allidunl coriarii, et aliis iunumeris arlificiis ad suscipiendam lincturam reddunl idooeag,
ac deinde preliosura colorem inducunt; el auriGees
in ignem conjeclum aurum fornacis exainini (radunr,
ut purissimuin reddani; fum eliam pxdotribx inultis
laboribus in palxslra exercent atlilctas, dum acnus
quam advcrsarii in eos impelum faciunt, ui cuin
in excrciiaiionibus cuitcla peregerint, corpore decoro
sint ct elegami in cerlaminibus, et ita comparali. ut
facile inimicorum peiitiones omnes eludant : i i *

S. JOANNIS GHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

523

524

comederet, et cum panem, paiiter morosue erat

quoqne facil in liac ?iia Deus, dum animam ad
et o f l e n d e b a t u T , sive in ^Egyplo ess^t, eive ab ifigyyirtutem aptam vull rcddere : adslringit, et conflai,
plo liberaius, sive adesset Moyses, sive abe&soi.
c l afflictiotium tradit examim, ut pusillanimes ac
Yeruro illoe in medium n i i b i producilo, qui sobrii
remisst adslringanlur, c l qui probali sunt probaiioeranl el vigiles; el cum a u i m o luo repuia, quaniam
res evadanl, nec al> ullis dxmontim insidiis, aut
diaboli laqueis superari possint, sed omnes admoipsos probabile sit ulililatcm inde percepisse, cuia
dum idonei ad iulura bona suscipienda reddantur.
animam constantem cernercni, mcntem inviciam,
Vir emm, inquit, qui non est tenlatus, non probalinguam inaxima liberlaie loquendi praedium, bomiliis est : el Paulus, Tribulatio paiieniiam operalur nem
:
deserli incolam, regem superare, vinctum esse
patieniia vero probalionem (Rom. 5. 3. 4). Tolerannec t a m e n c c d e r e , capile truncari, nec silere:
liores igitur et paiientiorcs voleits reddere, numisma
sed ne hic quidem subsisic, veruin ea quae sequuta
sinit omnibus modis explorari. Ilac de causa iob quosunt, examina. Caput ampuiavit Herodes, capiie
que pati permisit ea quac passus est, ut probaltor aptruncaius est Joannes. Quis ergo beatus ab omntbus
pareret, e l diaboli os occluderet; proptcrea perpraxlicalur? quie iuiilandus propooilur? quie celebramisit el apostolos, ut et illi foniores evaderent,
tur ? quis coronatur ? quis praconiis oriiatur ? qvis
et virium suaruni bac ralione speeimen edereul.
laudatur? quis coininendalur ? quis in buncusque
Naro el hxc esi causa non exigna. Quainobrem el
dicm reprcbendit ? Nonne in siiigulis Ecclesiis hic
Paulo quictem ac relaxationem a malis postulanu
quidem clamat, Non licet tibi habere uxurem PkMppi
dicebat, Sufficit tibi gratia mea : nam virtus mea infratris lui (Matth. 14. 4) : ille vero diffamalur eliam
Ufirmitale perficitur (2. Cor. 12. 9)
posi obitura ob adullerium, insaniam, el audadam ?
CAP. XXII. Afluclwnet non modo non uandali- Considera vcro prxler ea quae dicia sunt, qiianla
%art $ed et prodesse iUis qni ex crquo ei bono judicent,
virtus cssel caplivi, quanla tyranni imbecilliias. Nam
slnf licet GentUes. Siquidero illi qui nondum (idem bic quidcm non poluit linguam unam compesccre,
Cbristianam B t j n t amplexi, amplius inde lucranlur,
sed ea sublala, sexcenu pro illa et cum Hla ora resi vigiles fuerint et atteiiti. Cum cnim eos injuriis et
seravit : illc vero et tuin illum posl cxdem perlerrecontumcliis affici vidercnt, in carcerem conjici, profecil (adeo quippe conscienliam ejus percellcbat inebris onerari, insidiis oppugnari, capite inincari,
tus, ut ipsum tuin temporis arbilraretur a mortuis
cxuri, in mare dcniergi, neque ullis ejusmodi malis
cxcilatum miracula pairare), c l vero nunc el ex iilo
cedere, cogiu quaiilam in admiraiionem tcaducerent
lempore, perpetuo per uuiversum orbem terraraui
spectatorce 8uos cum illius, lum hujus temporis pra>
et pcr se el per a l i o s reprebendit. Siquidera unussiantifisimi aibletx isii. liaque tion modo scandalum
quisque duin cvangclium islud legit, d i c i l : Non licd
aulium pariunl illis qui vigiles sunt el altenli, ea qisaa
libl habtre uxorem Philippi fralris lui : et siue evauaccidunt, ecd euam doctrinae majoris adipiscends
gelio in ccetibus, in congressibus, sive qui domi
occasioitera illis adferunt. ldcirco Patdus eliam boc
sive qui in f o r o , sive qui ubique Ount, quamTis a d
sibi diclum audivit, Virlus mta iu infirmitale per- ipsam pcrgas rcgionem Pcrsarum, quamvis in I n ficitur. Hoc et in Yeleri e i io Novo Teelamento spc- (iiain, quamvis in Maurilaniam, quamvis in quaseiare KccL Perpende namque qoomodo alTectum
cumque lerras sol aspicil, v e l eiiam ad ipeos
fuissc Nabuchodouosorem vcrisUrale s i l , a iribue
ultimos mundi limitcs, banc vocem audies,
et
pocris, scrvis, caplivis, compedibus vinctis, flam- justum illum videbis etiainnum clamaotem, i n c u l mis expositis, tanlo excrcilu spectanle superatum,
cantem, et nequitiam lyranni redarguentem, nec
qui tria corpora mancipala, subacia, patria pulsa,
umquam silenlem, nequc lot anoorum numero
Uberlate, honore, potesiate, pecuniis spoliala, longe
reprchensioncm debilitari. Quid ergo delriiuenU
a propitiquis constitula non poteral viucere. Qtiod
cepit ex obitu justus ille? quid ex morte violenla ?
&i pcrmissa illa non fuisset exustio, tam prneclarum
quid ex catena ? quid ex c a r c e r e ? Quos autem
prscmium non obiinuissent, nec ila ftplendidam co- pon correxit, quibus cor saperet, ex iis quae d i x i i ,
ronam adepli essenl. Perpcnde quomodo affectura
ex iis q i K e passus est, cx iis q u x nunc prxdicat,
fuisse verisiraile esi Hcrodcm reprebcnsum a viue a d e m prorsus, qux cum viverel? Noli ergo d i oio, cum ccrnerel nibil eum de loquendi libertaie
cere, Quam ob c a u s a r o mori permissus esl ? M o n
propter catenam reniittere, scd occidi malle, quam
enim illud erat raori, sed coronam adipisci : n o n
puloberrimam iilam libere loqucndi facullatein amiu
inlcrire, scd raeliorem viiam auspicari. Disoe p l i i lere. Cogiia quis ex hominibus illius aHalis, vel eiiam
lusophari, ct non modo nihil te isla bcdent, sed
consequentis aevi, cum hxc cerneret et audiret,
et commodis muliis augeberis.
quantumvis deses ac remissus esset, at exiguo laJosepho nihil nocuit JSgyplia ; Josephi exempUim
rocn judicio Taleret, non summam utiliiatem inde
quam ulile. Quid vero mulier ^Egyptia ? Nonne a c decerperel. Noli enim mibi commemurare scelecusavit, et calumniata csl? nonne jusluni v i n x i l ?
ratos et stullos homines, socordes, totos corpori
nonne in carcerera compegit? nonne in summuoi
curandos addiclos, ac foliis leviores. Isli enim non
capitis discriracn adduxit ? n o n n e quanlum i n i p s a
his solum, sed re quavis, qiue acciderit, offenduntur:
fuil situm, imeremit ? nonne infamiae nolam inn&sit 1
uon aliier ac populus JudaeeruiB, qui et cum manna
1

Alii,

nec iamen lacere.

525

AD EOS QUI SGANDALIZATI SUNT. LIB. UNUS.

\ ^ \

; , \ , \ ,
\ ,
,
, \

,
. , \,
, , -

* .
,
.
\
, \ , \
' \
,
, \ . \ \ . \

,
1

. '.\
;, \ , , . ,
, ,
, ,, ,
, ,

, .
" ,
. ,
. \
\ \ .

, , , ,
,
, \
, , , , , ;,
, .
,
,
.
, \
[510] ^ , ' ,
.
\ \
, ,
, .
,
,
. \ , \
* \
\ \ ,
, \ , \ ,
\ , . *

524

, , ,
, , , |5
, , \ *
\ * ,
\ .
, .
; ;
; ; ;
; ; ;
$,
1

'
\ ;
, ,
\ .
, ' ,
" '

( ,
\ ), \ \

\ ' , \ * . "
, ,
#

\ \
, , ,
, ,
, ,
# , \ ,
, \
\ , ,
, ,
.
;
; ;
;
, ' , ' , '
\ , \ ; (511]
, ;
, ,
, . , ,
\ .
; ;
; ;
; ; ,
; ;
* .

S. JOANN.S CHRYSOSTOJH ARCHFEP. CONSTANTLNOP.

, ;
,
,
, '
\ ,
, '
, \ . '
, ,
),
; , \
, \ . \
; \ ,
\

, ",
, , . \ , , \
, \ ' ,
, ,
, \ ?,
\ ,
: , ,
,
, \
, \ , .
\ ,
: ,
, , ,
. \ , , ^^*.,
. , * ,
,
.
, , \
* \
, \

[512] , , , , * \ \
, . *
. ' \ ,
, , '
,
\ \
\ *
, \
,
\ . '* , ,
4

520

\ * .
. '. \ \
>, \
. " , ,
(5 , , \ ,
,

, \
. \ \ ,
, ,
^ ^,
, )
\ 5 ,
\ * \
, , * ,
, , ,
\ *
. ' \ ,
, \
.
, , , ,
, ,
, ^ ,
, , , ,
, , , ,
, \ , \ , \ ,
. \ ,
, ,
, \ , ' , * , , ' : \ , ., ^ , ,
, '
, , , ,

.
1

[515] . \
) , , , ,
, * , * , >, , \
, , , .

\
, *
,
* (&>
\ .. , *;*
.
, , ., ^, , * * - %

525

AD EOSQUI SCANDALIZ ATI SUNT. L I B . U N U S .

Quid Igltnr aut lum lemporis, aut nunc illi nocuit

(Gen. 39)? Ut eiiim sub paleis absconditi carbones
ignis videntur quidero inilio occultari, derepentc vcro
quac iraposila sunt consumenles, per ipsas paleas subiiiniorem flammam acccndunt: Ua nimirum et virtus, liccl contumeliis afiici vidcatur,' postea tamen
bis ipsis obslaculis promola floret amplius , et ad ipsam cxlum pervenit. Quid enim illo adolcscenle
propCcr calumniam bealius fieri potest, propler insidias, non propler tbronum in iEgypto, nequeproplcr
rcgnura illic obtentum ? Semper cnim passionibus
floria, ei celcbritas, et coronne sunt assignaloc. Nonr.e
istum celebranl omnes ubique terrarum ? Neque
tanto lapsu lemporis cjus meinoria iutermori poluii,
ted ipsis regiis imaginibus illuslriores ac diuturniores
virtnlis ejus c i castilalis imagincs ubique terrarum
sunt postlx, in Romanorum, in barbaroruin regione, in
uniuscujusquc conscientia, in ctijusqiie lingua. E i i n luemur illuro omnes detineri, prcmi, cousulere miserse el iiiforlunatx* i!li mcrelrici qux oporluil, ad salulem cjus lucndam, omni niunere suo rccle fungi,
iiupudenlix ipsius pudorcm injicere, fornacem exslinguere, ex periculosa tempcslate eripcre conari,
atquc ad iranquillilalis porlum deducere : deinde
quoniam procella supcrabal, ol fluclibus opcricbalur
navigium, cum nauTragium illa faccrel, procellain
evilare, alque ad stabilem caslilatis rupem confugicndo vcstes in manibus illius dcrelinqucre , sicquc
tn illa nudilale illis qui purpurcis sunt indumcntis
amicli, illustriorein apparcre, ac tamquam bellalorem
quetndam eximium atque victorem tropacum erigere
caslitatis. Sed ncquc his limilibiis ejus memoriam
tcrminamus , verutn ullerius progredicntcs ipsum in
carcerem abduci videmus, vinciri, squalore sordere,
diuturno Hlic lcinpore contabescere. AU|ue ob IKCC
ipsa maxime illum ilcruni commendamus , prxdicamiis, miramur, laudamns. Quod si castus sit quispiam, cum de illo cogilal, casiior fit : qnod si lascivos, cito illa narraliono ad castitatcm Iraducilur, i l tttisqae bistoriae commemoralione melior reddilur.
Haec igilur omnia colligenlcs nolile lurbnri , scd polius ex iis qux accidunt lucrum dccerpile ; siiquc vobis coniin patienlia, qui deccriaul. loleraniix magittra ; dumque vitam omnem gcnerosomm atque illus l r i u m virorum comilis ex bis ommbiis esse conflal a m , ne lerreamini , neque turbeniini, sivc propriis,
5irc alienis affliclionibiis : nam Ecclcsia ab inilio slc
ntilrila, sic aucla esl. Nibil ergo vos lcrreat: nibil
c n i m accidit prxler morem. Sed sicul in rebus mundanis non ubi stinl palea* vel fonnum, ncc ubi arena,
sed ubi aurumct unioncs,illic piralx* sunt, pradones,
el lalroncs, ct murorum perfossores frcqucnter inol e s l i suiit, el insidias paranl : sic cliarn diabolus, ubi
coJIecla* viderit opes animae, ac facullates auclas piel a i i s , illic suas macbinas sislit ct admovet. Quod si,
q u i b u s insidix paraniur , ii vigiles fuerint et allenti,
n o n modo nibil tnde palimilur dctriraenti, sed e t amp l i o r e s inde virtulis opes accumulant : quod etiamiitini eveniU

CAP.

526

X X I I I . Maximum etse gloncB et celcbrituiis

Ecclesia indicium, quee acciderunt, eaque mullis pro-

fuisse. Atque boc maximum indicium uberlalis bonorum operum, et fortiludinis Ecclcsiae poterit quispiam assignare. Cum enhn illam improbus dxnnon
florenlcm vidit, fama celebratam, brevi lcmporis momenlo in allum evcctam, muham iu ea diligenliam
adbibcri, ac probos niajorcs facerc in virlute progressus, eos qui vitam suam pcccalis infecerant, ad pBnilenliam esse convcrsos, ( O t u m orbem terraruni islius civilalis opera inslructum csse : omnes macbinas
suas adraovit, et inleslina bclla excitavit. E l quemadmodum cum Jobum oppugnarct, nunc quidem pecuniarum jaclura, nunc autcm orbitalc bberorum, nunc
corporls crgritudine, n u n c lingua uxoris, nunc amicorum probris, sannis eLconviciis justum impclebat :
sic eliam iu Ecclesiam per amicos, per iniinicos, per
eos qui in clerum allccli erant, pcr cos qui ia tmtiluni
numcros rclali, per cosqui episcopali fucraul bonore
decorali, permuliasvariasque personas iiupressionem
fecit. Verumlanien tot admolis macbims non modo
illam nonconcussit.sed illuslrioremcliam reddidil.No
cnim ila tum minime divexata cunclos crudiebat, ut
nunc tolum orbem terrarum palienliam docct, lempcranliam, afflictiones tolerare, constantiam exbibere,
sxcularia conlemncre, divilias pro nibilo haberc
despiccre bonores, mortem aspernari, viiam contemncre, palriam negligcre, familiares, amicos, propinquos, ad cxdes diversas subeundas sc accingerc,
in medios gladios insilire, cuncta qiiaa in hac vila
sunt splcndida, l i o n o n s inquam, elgloriam, imperia,
delicias, viliora floribus vernis ducere. Alque b x c
non unus nos cdocct tanium, neque duo vel tres, scd
populus universus, nequc verbis lanium, yorumcliam
opcribus, per ea qux paiiuntur, el dum viticunl, dum
insidiatorcs suos boslcsqtie superant, dutn adamanlo
finniores cl rupc robusliores cuncta perfci unl, nou
arma sumeotcs, non bellum excilanles, non arcum,
non sagittas vibranles, scd singuli palierilia? propugnaculo muniti, modcslia?, mansucludinis, fortitudinis, ct dum niala patleiHer fcrunl, illis qui ca inicrunl inullo niajorem ignominian iuurentcs.
r

CAP. X X I V .
quoque jam

Qui hac scelera perpetrarunt , inde

T

> unc quidcin ccrte isli

vullu bilari, as|>cclu libcro, fiducia incredibili pra*dili
iu forum seinferunl, versantur )\\ aidibus,adcolloclas
conveniiintcclebrandas; illi autem qui lalia patrarunt,
dum singulas admovcnl macbinas , pudcfacli circumcunt, el prava iutus conscicntia l o n i , metu ac
ircmorc corrcpli. E l qiicmadmodum ferx qna3 difiicilius c: ccanlur, cum posl unam atit alieram plagam
infliclam in baslarum mucroncs irruunl vchementius,
graviores sibi plagas infligunt, el ipsis visceribus suis
vulniis excipiunt; itcni(|ue fluctus, qtii rupibus allidunlur, majori seipsos impclu dissolvunl acdissipant:
sic nimirum ctisii dum insidiantur, sibi poiiusquam
cxteris fossas ct barathra cflodiunt. Nam illi quidcm,
quibus insidiac tenduntur, ab iis amantur, laudanlnr,
commendantur, pricdicarrtur, corona donaniur qui
pcenas

luere.

527

S. JOANNIS CHRYSOST. Al CHIEP. CONSTANTINOP.

528
ribus,
cum
apostolis,
cum
generosls
et
sublimibus
cos noveruirt, qui non noverunt, qui re ipsa, qni sola
illis viris sistentur. Ac puniri illos quidem vidcbiint,
famae relatione illorum didicere res gesias, inmimeros
illos
tamen suppliciis non poterunt libcrare, scd
babent qui condolent, qui in certaminibus adjuvant,
qnamvis preces offerant isti, nibil illos juvabunt. S i
qui prospera illts precantur omnes : illi auiein qui
enim is qui Lazarum unum praterierat, tot poenas
tendunt insidiae, odio babenlur a tam multis, et a
suslinuit, neque solaiiuni ullum obtinuit, quid isii
multo pluribus accusanlur, carpunlur reprebendunpatientur, qni laro multos persequutionibus ei scandatur, ignominia nolaniur, diris innumeris devovcntur;
lis offenderunt (Luc. 16) ? Haec igiiur omnia cum aninihil plerisque optabilius cst, quam ul cos poenis viniis vestris repulanles, et quaccumque bis similia
deant suppliciisque mulclatos. Alque hacc quidcm in
sunt cx sacris Lileris colligenlcs, vubis ipsis tutam
bac vita : quse vcro in fulura sunt evcntura, quis tandem poterit oralionc complecti? Nam si isquiunum * munitionem, et illis qui imbecilliores adbuc smit,
medicamenta ex bis narralionibus comparantes, iirnii
scandalizaverit, tanto supplicio mulciatur, ulexpediai
state atque immobiles, ct bona vobis reposila exspeei molam asinariam in ejus collo suspendi, el in marc
clatc. Omninoenim, omuino merces vobis parabiiur,
demergi (Luc. 17. 2): perpendeqnam gravesillidaluri
non quae laboribus tantum sit xqualis, sed immcnsa,
sint pcenas, in illo tum judicio ircmendo, quantis supqux
longo illos superet inlervallo. Talis quippe bepliciis plectcndi,qm,quanlum in ipsis quidem fuit,uninignus
est Dens : pras nimia sua libcralilale illos,
versum turbarunt orbem lerrarnm, tam mulias Ecclequi bonl quidpiam pra?s(are voluerint aut effari, re
sias everlerunt.et innumerisubiquescandalisexcitalis
munerationibus ac prxmiis superare conlcndil: quae
lantam pacem disturbarunl? At illi qui tot injuriis ab
utinani consequamur in Cbrislo Jcsu Domino nostro,
illis affccti stint, bonisoperibus, passionibus, coronis,
cui
gloria in sxcula socculorum. Amcn.
pramiis, cum multa fiducia refulgenlee, cum mariyf

l7

, , ,
,
, ,
,

\ , ,
, , ,
,
\ . \
* ;
,
\
, \ *

,
, , ,
, ,
; * ,
, ,
, \
, ,

'OLiE.
528
, ,
, . \
, ,
, *
, .
,
, ,
, \ ; ' , \
,
,
,
, \ ,
. , , , *
.
"
[514]
* ^
, .
'.

530

S. JOANMS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

MONITUM IN EPISTOLAS DUAS JOANNIS CHRYSOSTOMI A D INNOCENTIUH

PAPAM,

luque Epistolam Innocenlii ad Chrysoslomum, et in alleram ad clerum et populum Constantinopolilanum ,

itemque in Episiolam Honorii ad Araidium circa ea qu v m depositione Joannis Clirysostomi gesla fuerant; dcmum in Ephiolum Joannis Chrysostomi ad episcopos ei presbyteros ob pielaiem in carcere incluso
t

Cur ordincja Epislolaruni qualis in duabus Morelli Edilionibus a Frontone Ducaco slatutus fuit, scrvaverimus, infra in Monilo in Epislolas ad Olympiadem, et in reliquas Cbrysosionii epistolas pluribus declaratnus. Jam quaesiio esl de duabus Cbrysostomi ad Innocenlium papam e p s t o l i 3 , de<|ue epistola linioceniii ad Joannem Cbrysostomum, necnon de allera lnnocentii ad clerum el populum ConstantinopolUanum ; quibus accedit alia Honorii Imperatoris ad Arcadium fralrem, alieraquc ilem Chrysoslomi ad episcopos el presbyleros ob pielalem in carcere iitclusos. Quarum epislolarum duae priores extra ordiuetn
aliarura scqucnlturo a Fronlone Ducaeo posit fuere : epistolae vero lnnocenlii ad Chrysoslomum, et ad
clerum a Sozomeno allatse nunc primum epistolis Chrysostomi subjunguntur, quia ad eamdem negolioruro seriem pertincnl; quemadmodum ct epistola Honorii ad Areadiuro : quae auiem bis subjungilur
epislula ad episcopos et presbytcros ob piclalem in carccre inclusos, a Frontone Ducaso posl duas Cbrysoslomi ad Iimocenlium epistolas, exlra ordinem et nuinerum scquentium epislolarum posita fucral. De
singulis autem biscc epistolis hic commemoratis agendum.
:

EPISTOLA PRIMA AD INNOCENTIIIM PAPAM SCI ipla fuil posl Pascba, antcquam Cbrysostomus in secuiidum
cxsilium pergerct, a quo numquam rcdiit. Qiam icmporis notam binc muiuamur, quod Cbrysoslomus,
poslquam omnia recensuit, quae ab adventu Thcopbili Constaniinopolim gesta sunt, postquam de Pscudosynodo, ubi ipse deposilus fueral, cgit, et se destilutum rcstilulumque fuisse commemuravit, deindeque ileruni exagilatuin ct accusatum, el ex ecclesia pulsum ; poslquaro violcnlam irruplioncm in ecclesiam et in bapiislerium facLam enarravit: hic gradum sistit, nec ea qua? poslca gesla sunt et quidem
atrocissima commemoral. Cum autem, ut observat Baronius ad annura 4 0 4 , < cunctas res gestas ordine
lemporis dispo*itas narral, orationemquc ad ea quae tn roagno sabbato acia sunl perducit, sed de aliis
quae postea gravissima contigerunl, ne quidquam scribat: plane declaral, oo tempore illani se dedisse
cpislolam, quo conligcrunt ea, quae nuvissime in ipsa lilteris commcndavil. > Posl Pascba igittir anni 4 0 4
bauc epistolam scripsit: nam (Jbi Uluxit dies, inquit in hac cpislola Cbt ysoslomus, omnis civitas extra

muros sub arbores, et in ne.nora emigruvii, ibi feslumdiem celebran*, quasi oves ditpersw.
Kecensitis igitur iis, quac rontra canoncs gesla sunl, Innocenlium obsecral, ul sibi condoleat, et nihii
nonagal ul hic malorumfinissit. Saepius autem Innocentium solum alloquiiur; iionnumquam taine
cpiscopos in plurali, quod scirel lunocentium banc epislolam vicinis episcopis ostensurum esse.
SECUNDAM AD I.NNOCENTIIM EPISTOLAM misit cum jam icrlium annum in exsilto agerel, ut ipse in episto*

,,s

l" l LNNOKENTIQ .

'.

.
;
' \

,
. ' ,
\ \ ,


, , [51GJ , \
, Maxima pars mss. . Edit. . Infra,
, stibaudi . Sic omnes
inss. e l Editi. oranes mss. . Edit. .
k Duo ; , ; ,
q u leclio melior videlur, quam edilnrum .
Palladius h^bel - .
lbid.
slinianus ; ' .

, >3, ^
, \
,
, \ \
\ \ \ ,
.

\ , * ,
, *
,
,
\
,
\
, . ,
, ' ,
,
, b

EPISTOL^.
550
lae fine commemorat. Pulsue ct in exsilium abductus fuii Chrysostomus anno 404, mense Junio; de die
mensis est quaeslio, quaj in Vita Cbrysoslomi exculietur; liaec igilur epistola scripla fuerit versus (iiiem
anni 406, cum tertium annum in exsilio agerel Chrysostomus. Verura hac de re non parva exsurgit [545]
difBculus : ait quippe Chrysostomus se hanc epistolam mittere per Joannem presbylerum perque Paulum
diaconum : et lamen in epistola 148, infra, quae est ad Cyriacum, Demetrium et caeteros, ei scripta pulaiur anno 405, ait Cbrysostomus Joannem presbyterum et Paulum diaconum iler parare, ut ipsos conveniant; si aulem co anno, nempe 405, banc epislolam scripserit Chrysostomus, quo paclo dicere possit
se lertium annum in exsilioagere qui lum secundum lanlum inire poteral? Opinatur Tillemontius Joannem et Paulom, qui lunc iier parabanl, in annum sequenlem profcclum suum distulisse; sed bac de re
pbiribtis in Vila Cbrysoslomi. In bac epislola Cbrysostomus non unum Innocenlium alloquilur, scd et
plures forlasse episcopos qui vel cum Innocenlio agebant, vel e vicino posili eranl. lis gralias agit Chrvsostomus de constanti erga se cbarilate, deque solliciludine, qua pro sedanda tcmpeslale tanla usi fueranf.
EPISTOLA INNOCENTII AD JOAN.NEM CIIKYSOSTOUUII, quam scrvavii Sozomenus, lola consolatoria cst, ct
ob&ervaiitiae carilalisque plena : paueis hic agitur de patienlia in adversis, deque corona palienlibus sanciis parala. Respondet Inuocentius epislohu Cbrysostomi, a quodam Cyriaco diacono sibi allata?.
EPISTOLA INNOCEPCTJI AD CLERUM CONSTANTINOPOLITANUM esl responsio ad epislolam eJHsdcm cleri et populi, a Germano presbylero ct Cassiano diacono ad Iniioceniium allalam, in qua calamitates orienlalis
Ecclesie deploral Innocentius. Ait necessariam esse ad curandum malum synodi celebralionem : ei so
admodum oplare ut oecumenica synodus cogatur, quo (urbulenti molus sedeniur.
EPISTOLA IIONORII IMPERATORIS AD ARCADUM ORIENTIS PRINCIPEM, ex Codice Valicano educla, et a Cardinali Baronio publicata, causain Joannis Chrysostomi respicit. Ordilur Imperalor ab imaginc, nimiruin
Eudoxiae, quae pcr provincias circumferebatur honoria causa : postquam scilicet Eudoxiac stalua argeniea
in plalca ante ecclesiam S. Sopbiae erecta el dedicata fuit, ludiqtie celebrali, et spectacula foric niinus
bonesla edila sunt, quae populum a colleclis eC aliis pieialis cxercitiis averlercnt. Quae catisa fuit ul Cbrysostomus in concionibus baec pro raore suo pesiringeret ac viluperarct, iiique Eudoxia? oflensioncm i n carreret, quse res fuse traclabitur in Vila Chrysostomi. In bac epistola tota acriter invebitur Honoriua
in gcsta illa Constantinopolilana, qune iu deposiiione i)la iniqtia Cbrysostotni accidcre ; qucritur altarc
sanguine humano tinclum fuissc, saccrdotes in exsilium aclos, pulsum ipsum Joanneiu Conslanlinopolitanum ; quae omnia in ipsa epistola siudiosus leclor animadvertet.
EPISTOLA AD EPISCOPOS ET PRESBYTEROS OB PIETATEM INCARCERE INCLUSOS Cucusi scripta pulatur anno404.
lisdem episiola altera consolatoria missa fuil a Chrysostomo, qr.ae csi CXVIII infia.
Epistolarum duaruni ad Inuoceniium, et bujus ad cpiscopos ct presbyteros inctusos, iiilerprctalio L a tina est incerii cujusdam, quam mullis in locis castigavimus; epistolaruin eliam Innoccntii interprcialionem Latinam subinde emendavimus.

I N N O C E N T I O E P I S C O P O ROMJS.
DOMINO

M E 0 REVEREXDISSIMO , PIENTISSIMOQIE

1. Etiam antequam reddilx sunl liicrae nostra?,

opinor pictaiem vcsiram audivissc, quidnam bic patrare ausa fucril iniquilas. Ea enim rcrum esl magnitiido ct gravilas, ul nulla ferme orbis pars rclicia sit,
qiisc Irislem haitc iragoediam non audicrit: quandoquidcm fania usquc a d fincs lerrcc porlaia, plurima
ubique lamenla el ejuladis excitavit. Yerum quia non
talis csi plangcre, sed opus eiiam ul cnra gcralur; ct
spectelur qua ralionc c t q u o consilio gravissima illa
Ecclesiac icmpcslas sedelur : necessarium csse duxinius ul persuadealur Dcmelrio, Pansopbio, Pappo, ct
Eugenio, dominis mcis maxime venerabilibus, piisquc
episcopis, rcliciis Ecclcsiis propriis, pelago se tanlo
comraitiere, susccplaque longinqua percgriiiaiione
hac, ad vestram properare caritaiem, d e omnibus vos
(o) C o l l a t a e u m duobus R e g i i s MSS. Itemque c u m valicaao, c o i e l i n i a n o , e t ? i r i c l a r i s s i m i Alberti F a b r i c i i C o d i c c
e m K a b r i d a n a m vocarous; scripla a n n o 404. i n quibu*m codicibai b a e c , domino m e o , iisque i n i i i u m e p i s i o l a
d5unl.

IjjNOCENTIO

J0AN3ES

IN DOMINO

SALUTEM

(d).

raanilcste doceutes, quo quantocius rebus succurratur; misimus aulcm cum cis vcncrabiles dileciosqne
diaconos Paulum el Cyriacum ; c l nos quoqiie paucis
caritatcin veslram qna? facla sunl in epislolaB formam
docebimus. Tbeopbilus enim ille qui Alexandriita
Ecclesix episcopaium regendum susccpit, cum a piissimo Iinpcralore, cui adversus illum qu:cdam nunliata
erant, jussus essel venirc solus, collccla mullitudine
episcoporum non paucorum luic vcnit, quo praMudio
quasi declarare volebat, sc ad belium ct acicm pergcre, cumquc in magnam divinoqitc culiui dcdiiam
urbera Constanlinopolim ingrcssus esscl, non pro
more ct consueludinc vclcri intravit in ecclesiam,
nequc ad nos accessit, noque pariicipcm se fecil \o\
scnnonis, vel prccum, vel commuuioiiis : scd egressus e navi, et practcrcursis ecclesias vcstibulis, alicubi
cxtra urbem divcrsalus c s l ; lameisi n o s plurimum O!H
secraremus et ipsum et eos qui cuin ipso advcnerani %
D i i o optim & i s s . C o i s l i a i a n u s et Reg. u n u e , tA eos
1

S. JOANNiS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

531

ut apud nos diverlcrenl: erant enim diversoria, et

omnia alia qune oportebat, bene instructa : at neque
illi neque ipse nobis morem gerebanl. (Jnde nos ca
videntcs, valde conslernabamur animo : et quamvis
injusiarum illarura inimicitiarum causam nullam i n euire possemus, nihilominus tamen officia eis impendimus, qtue par erat nos illis exbibere; ac frequcnter ipsum obsecravimus, ut se nobis conjungerct,
diceretque, cujus gralia staiim ab iniiio tantum excitaret bellum, in tantaque urbe discordiam induceret.
Verum cum ille causam dicere nollet, meque urgerent
accusatores ejus, vocavit nos Imperator pientissimus,
et jussil ire ad locum in quo illc agebat, et illic criniina, qux ipsi oflcrrentur, audirc. Nam incursiones,
et caedes, e l alia plurima objiciebani: nos autem
scientes fcges patrum, viroque bonorem deferenles,
babentes etiani super bac re ejus litcras, oportcre in
quibusque provinciis sua negolia tractari, nequc cxlra
liiniles illarum Iralii, vehemenlcr detreclavimus, ne
causam suscipcrcmus judicandam. Porro illc quasi
prioribus coriatibus cumulum addere conlcndens,
multa auclorilatc vocato*archidiacono meo, quasi jam
Ecclcsia viduala csset, ac episcopum non babcret,
clerum omnem sibi per illum adjunxit: ficbanlque
descrix in dics ecclesia?, dum e singulis ecclcsiis abducebanturclertci c l inslruebautur ut nosaccusarent,
c i libellos adversus nos producerent. Posl baec vocavil e l nos ad judicium, nondum dilutis sibi objectis
criminibus, id quod maxime conira omncs canoncs ct
leges crat.

5T2

dio anbelabat, ul perficerel ea quae mentetoncepcrat.

Cum a-ilem contestaremur paralos nos ad diluendum
crimina, et ad innocenliam, sicut et innocentes sumus, declarandam coram centum vel irtille episcopis,
non assensit: scd Iicei absenles cssemus , et & d syu-1
odum appellaremus, judiciumque requireremus, et
non Iribunal, scd manifeslas inimicilias fugereir.us,
ipse tamen accusalores suscepit, excommunicaios a
me absolvit, et ab illis, qui nondum sc de suis purgavcrant criminibus, libelios (a) accepit: et acia prav
scribi jussit, qtias omnia legibus et canonibus probibita eranl. Et quid opus cst mulla diccre? Non desliiit
omnia facere ac moliri, donec noi ac polentia e
civilale et Ecclesia ejicerei, etiam jam provecla vespera, ei universo populo nos prosequenfe. Tracius
igilnrvietabductus a Curioso urbis in media civilule,
et in navim conjectus, per noctcm navigavi, eo quod
ad synodum et juslum judicium provocaram. Quia
bsnc sine lacrymis, etiamsi cor lapidcom babeat, aiidirei ?
Chry$ottomut priori extilio redux quomodo $e qetserity et quas sit perpetsus, Violenta t n Eccievam ir-

mpiio.Verum qiiia, sicut prius dixi, ea qux perperam fiunt non solum deploranda , sed ct corrigenda
sunl: ideo carilatem vesiram obsecro, iit provocemr
ad condolendum, faciendumqueomnia, qito niala ba?c
sistantur. Neque cnim hic facinoruni illis (inis, sed
ad priora adjecerunt ct alia. Nam posiquam eos qni
ecclesiaro impudenter Lnvaserant, piissimus Imperalor ejecit, et mulli episcopi, qui aderanl, cognoscen2. Chrtjsostomus cur coram Theophilo et assccli* se ics iniquiiatem et invasionem illorura , quasi incensiitere recusarit. Porro scient.es, nos non ad judi- dium dcpascens omnia , fugienies , in suas rcgioiics
riiim (nam alioquin sexcenties venissemus ), sed ad
concesserunt, nosque ilcrum in urbem et in Eccleboslem et inimicum venturos, id quod satis declaranl
siam , a qua injuste ejecti cramus vocali sumus ,
quae prius ac postea sunl facia, misimus ad cum epiinducentibus noe episcopis supra triginia, ct nolario
scopos, Demetrium episcopum Pesinuntis, Eulysium
ab Imperatore piissimo in hoc misso , ille slaiim auAparnex, Lupicinum Appiariic, presbyteros aulem,
fugit. Cur et qua de causa ? Eo qnod ingressi m o x
Germanum et Severuni, respoiidimusque modeste ex
obsecrabamus religiosissimum Imperalorem , ut connostro inslituto : non vitare nos judieium, sed inimicilium cogerel, quo facla hncc punirenlur. Male igitur
rura apertum, et hosiem manifestum. Nam qui nonconscius sibi, et rcpreliensionem pertimescens , cum
dum acceplis libellis stalim ab initio talia fecil, et
Imperatoris liierx in omnia loca milterentur el undeseipsum abstraxii ab Ecclesiae precibus et commu- cumque omnes congregarenl, occulle, mediaque nocle
nionc, et instiper accusatores subornavit, clerum ad ipse cum suis omnibus conscensa navi elapsus esl.
se traxil, ecclesiam desolavit: quomodo idoneus ccn5. Porro nos, utpote conscientiae noslnc ftdcntes ,
aeri possit hujtismodi, ut in judicis thronum conscennon propterea destitimus, sed eadem itemm a religiodat sibi minimc congruentem? Nequeenim congruum
sissimo Imperalorc petivimu. Qui e l pro sua pietate
cet, ut i i qni in jEgypto sunt, judicent eos qui in
missis ad illum nuntiis , eum , et omnes qui cum eo
Thracia, ct prccscrtim ille qni ipse reus est, inimicus
erant, ex iEgyplo vocavil, ut raiionem factorum redel hosiis*. At ille nibil horum rcveritas, magno studerenl: neque pularent ea quac ipsi una solum p r a 3 scntc parte , nobisque absemibus contra canones incnm ipso erant; F a b r i c , ei eo* qui ad ipsum accessermu;
K d i t e t e o s qvi ante ipsum advencratit. I i a q u e c h r y s o s t ojnste
altenlarant, esse sibi ad pnrgatior.em satis. A l
nius domi e x c i p e r e TOIUU T h e o p h t l u m Alexaiidrimuii e t e o s
regiis
literis tlle non oblcmpcravit, sed domi mansil,
q u i *nte ipsum a d v e n c r a n l , s i s l e m u s p r i u s E d i t o r u m l e ctioni; vel T t a e o p h i l i i s i et e o s q u i a d i p s u m a c c e s s e r a n t ,
prceiexens seditionem populi, studium nimirum quo*
secundum F a b r i c i a n u i n C o d i c e m ; v e l T h e o p b i l u m e t e o s
qei cum ipso v c n e r a n t , ut f e r t u r in d u o b u s o p t i m i s C o d i a l m s . Haec v e r o p o s t e r i o r l e c t i o m a g i s q u a d r a t a d s u p r a
(a) \ox
frequens
apud G r s e c o s prseserlira medil avl, qwae
dicu, coliecta muUitudine episcoporum vemt, e t taabeiur
ut pluriimim significat libellum accusatwnes cocnpleclenctiamapud Palladium.
lem. v i d e cangium i n G l o s s a r i o G r a i c o . D c C u r i o s o , q u o d
s i c omnes M s s . r e c l e . ( n E d i l i s liaec, nam alioqmnscx- o f t i c i u m erat sat frequentcr memoratun\ e g t m u s in E i H L
ccntic* vemtsemttSy d e s u n l .
Athanasii p. 190. C u r i o s i erant ii qiribm* c u r a incumbebat
b u o M s s . , etiamsi reum inimicumque accumti, p r o . elcrknina etquaBlibet perpetraia facioora inda^andi, reosque
pr<rserttnt e t c .
ad imperatoroiii deferendi ac deQuntiaodi. Ibi vide sis.
v

EPISTOLiE.

551

\ '
* (
, \ , )
, . ,
\ ,
' '
' ,
, \
, \ ,
, \ .
, , ,
*, \ *
. \ \ , \
, * '
, \
,

, *
, , \
.
, , ,
, \
, *
* \
, , \
[517] *
, \ . \
, \ ,
" ,
\
.
|. '
( ) ,
\ ,
, ,
, , , , \
, , \ ,
* .
, \
, \ ^ ,
, , \ , \ , \
;
, \
, \ .
b

Cod. Coislinianus et Re*. unus * ,

Fabric. . Edil. .
b Duo mss. .
Lmis ms. . Ibid. Colslin. *
. Orones pene Mss. *

, alii * , quam leclionem ex conjeclura propotuit Froolo Ducsus,elila legissti videlur inierp. Ed. '
, sicqoe legil Palladius. In omoibus iere vm deesl.
Doomss. .

In Edilis hafC, , desunt.

lafri mss. pene omnes . Ibid. uuus
, el ibld. oroocs , quse vera cst lectio. PallsJiat .
t Duo mss. .
Duo ross. \, qu

5:2

' \,
, ,
\ \
, \
, \ , *
, \ ,
\ , \ , * , \ , \ '
, \ *
, \
, \
. ;
; \ ,
\ \ \
, \ ,
.
,
\ , \
, \ ,
. .
, *, ;
* , ,
, \ ,
, \
, \ ,
.
, \ ; .
! 8]
, \ \
( ,
i ,
,
, \
, ,
, \
, .
\ ; ,
. , \
, \ *
, ,
,
'
.
*. ' , ^ , . "
,
, \ '
, ,
* , \
, \ , *
.
h

lectio lotura maUl sensum. Palhdias

.
h Quidam ross. . Palladios
* . Paulo post,
, hbellos accepil.
i Tres mss. .
j Unus cum Palladio . Tresmss. *
;. EdiU .
k Duo

S. JOANNIS CHHYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

535

, ' ,
, \


. ' , ' ,
, .
, '
*> \

, . '
, , 61
' \
, \ ,
,
, ,
\ , .
* ; ;
\ ; ,
, ,
,
,
,
? , \ .
\
' \[549]
,
\ * \
,
, . \ .
' , , , ,
, \
, ,
*
. \
, \
, \ \
,
\ *
\ \, , \
, ,
,

,
,
, \ , \ \
", ,
\
. c

Duo mss. .
b Trcs mss. ' * . Inlra
deest in Iribus mss.
* OiniiPS mss. imo excepto ol ' . Infra Ires
mss. 6 , et sic cliam Palladius.
d Sic m>s. pene omnes. Edili malc . Hic
locus aflerlur a NlcephoroCall. lib. sui, cap. 49.
e Mss. pene omnes
.
. et Montf.... , ... ,
male, siquidem verbum non aabelad quodreferalur.Prapositionem
deleYipaus cum Savilio. E D I T .

551

, ,
, \ ),
. ,
\
,
.
*.
,
* .
, \ \
, ' '
' ,

\, ,
, , ,
.
; , \
.
,
, \
,
, \
, \ ,
\ \ , ,
[520] \ , '
. ,
\ , \ ,

. ,
, \ , ' ,
, , \
, \ .
" '
, *
, \
, \ ,
,

*
, ,
,
, \ ,
, \ . \
, '
, , )

, , , \

, \ *
' , 8

* Trcs mss. e l Palladius ' . Edit. *

.
Alii ,
;, . PallaJius .
i Duo mss. . Palladius .
j Qualuor mss. . Paliadius .
k Kdili , trcs mss. , recie, nam
pltiriinos alloquilur. Palladius .
1 Sic omneii inss. recte : E d i l i .
h

533

EPISTOLiE.

rumdam intempestivum , qui ei favebant; tamctsi popuius illic quoquc ante literas conviciis eum innumeris proscider3t. Verum baec nunc cxacte proscqui
nolurnus, sed bxc tantum idcirco dixhnus, ut cum in
nefariis conatibus deprcbcnsum oslenderemus. Itaque
nos non quievimus, sed in boc incubjiimus, oranles
Imperalorem, ul haberetur judicium, in quoagereei *
respondere licerel: dicebamus enim nos paratos ad
ostcndendum nos non esse reos, sed illos legum extremos iransgressores. Eranl autem rclicti hic Syri ,
qui cum eo afluerant, et cum illo communiter omnia
fecerant; ad hos accessimus , ad dandara raiionem
paraii, aique super ea re sa;pe eos inierpcllavimus ,
obsecrantes ul dignarenlur nobis libellos et accusalionam acta dare, ve! genus criminum, vel accusatores ipsos siguiiicare : verum nibil bonim impeiravimus, sed iterum ex Ecclesia ejecti sumus. Quomodo
quae tnsic gesta sunt, et omnem excedunltragcediam,
enarraverim ? quis ea sernio explicabil ? qua auris
sine borrore percipiel ? Ciun enim illa qwedixi praeleiiderenius, ipso magno sabbalo collecla manus militum, ad vesperam diei iu ecclesias ingressa, clerum
omnem qui nobiscum erat vi ejecit, et armis sanctuaritim undique obsedii. Mulieres quoquc sacrarum
d i u m , qua; per illud tempus se exueranl, ul bapiizarentar, metu gravis isiius incursus nudae auftigcroot; neque enim conccdcbatur ut se velareht, sicut
inulieres honeslas dccet; mulue eliam acceplis vulneribus ejiciebantur, ei sanguine implebanliir piscinaj,
ei cruore sacri lalices rubesccbanl. Neque bic rerum
fiois erat. Nam el locum , in quo sancia condiln servabanlur iitgressi sunt mililes , quorum aliquos
sctmus nullis iniliatos mysteriis , et viderunl omnia
quae inlus erant. Quin el sanclissimtisCbrisli sanguis,
sicul in tali tumullu contingil, in praediciorum militum vesics eflusus cst, ficbanlque quasi in barbarica
captivilaie omnia. Yulgus enim in soliiudinctn fugabaiur , multiludo omnis extra civitatem versabalur ,
eraotque in lanto festo vacuac populo ecclesise , et
plures quam quadraginta episcopi, qui nobis communkarant, cum populo ct clero sine causa fugabaniur:
el o b prodigiosa flagiUa, ubiquc per fora, pcr domos,
per soliludines, per omnes civilatis partcs, omnia
lamentis ejulatibus , et fontibus lacrymarum plena
crant : nonmodo qui affligcbanlur, sed et qui niliil
tale paiicbanttir, et non solura qui nostrae (idei crant,
sed e l bacrclici, et Juda?i , et genlilcs, ob sccleris
airocilaiem nobiscum dolerent, et qnasi per vim capta civitalc , tumullu , trcpidalione ac planclu plcna
c r o r i omnia. Talia ausi sunt pr.uler sententiam piiss i m i Impcratoris , noctc mulla , episcopis baic inslmcnlibus , et mullis in locis ordiues ducenlibus ,
nec.erubescentibus quod pro diaconis campiduclores () prxeunlcs babercul. Ubi vcro illuxil dics ,
%

() campidtictorcs ii erantqui exercitiis mililaribus pra>

eraut, quique lirones docebaai, ut ait vegelius 1. 1, cap.
15. Hsec vox oociirril eliam apud l.ampridiuni in Scvero, c.
55 : certe Campiductores
vcslri
hanc vos docuerimt
contra
Sarmatas,
etc. I bi irstituendum putat Salmasius, campidoctore$;&ed
vox campiductorcs
uoc chrysoslomi cxemplo

534

omnis civUas cxtra muros sub arbores et !n neniora

emigravit, ibi festum dietn celebrans, quasi ovcs dispers33.

4. Licct vobis e x bis et caucra omnia pensarc:

nam omnia qurc facia sunl sigillatinr sermone complccli , ut d i x i , impossibile est. Est aulcm ct lioc
perquam molesium, quod lalia tattlaque mala nullum
adbuc ftnem accipianl , neque spes sit ea ilnem
babilura ; scd atigenlur in dies magis a c m a gis , nosque plcrisque ridiculi facli sunuis; imo r i dcl nullus , eliam si valdc sit pervcrsus; lugenl auiem
omnes propler exlremam el inaudilam hanc inatiliam,
malorum faciie colopbonern.
Perlurbatio rei ecclesiastica in Orienle. Quis vero

reliquarum Ecclesiarum perlurbationcs eloqui possii?

Noi\ enim bic c c s s a v i l boc m a l u m , sed usque ad
Oricntcm pcrvcnit. Nam sicul a capile malis bumoiibus dcfluenlibtis, reliqua mcinbra corruinpunlur : ita
nunc quoque lumtiltus, qui in bac magna civilale coeperunt, quasi ex fonie iu oninia l o c a sensim efiluunt,
ei clerici ubique in cpiscopos insurgunl, ct episcopi
ab cpiscopis , ct populi a populis scissi sunl, et alii
propcdiein scindenlur, e t cxspectalur u b i q u c malorum
partus, orbisqac lotius snbversio. lgiiur, domini mci
maxime venerandi ci pii , cum ha?c ila se baberc didicerilis , sludium vesirum ct magnam diligentiam
adbibetc , quo relundalur bxc quae in Ecclesias irrupit iniquilas. Quippc si mos bic invalueril, etfas fuerit cuivis in a l i e n a m paroeciam irrumpcre , idque c x
t a n l i s inlervallis , c l ejicere quos voluerit, el auciorilate propria quccque pro libidine sua facerc, scitotc
quod brevi transibunl omnia, et lolus orbis premelur
bello inexpiabili, omnibus ojectis, el omues cjicientibus. Quaproplcr ne confusio bxc omncm quai sub
ca;lo est i i a l i o n e m invadat, obsccro ut scribas quod
liax lam inique f a c l a , c l ab una solum parte absentibus nobis, c l n o n decliiiantibus judicium, non babcnt
rqbur, sicut neque sua naiura habeiil: illi autcm qui
adeo inique cgisse deprelensi suni, poenae ecclesiaslicarum l e g u i n subjaceanl: nobis T e r o , qui nec conv i c l i , nec redarguli, uec babili ul rei sumus , literis
vestris et earitate vestra, aliorumqtie omnium , quorum scilicct et antea socielate fruebaniur , frui concedite. Si aulcm adversarii noslri, qui ita inique eger m i l , adbuc finguntcrimina quacdam propter qia?. 1109
injusic cjecerunt, non daiis nobis aclis, ncquelibellis,
n e q u e m a n i f c s l a l i s accusatoribus : si dentur judicea
incorrupii, a g e m u s , e l tuebimur etiam nos libenter causam, nionstrabiinusque nos n o n esse rcos corum quaa
nobis objiciunl, sicutel plane innoxii sumus :elcontra
qiix ab ipsis facta c o n t r a omncm sunt ordiuera, conIra oinucs leges, contra omnos ecclesiaslicos canones.
Ormalur: tria item p r o f e r t e x c m p l a cangius in G l o s s a r i o
1

G r s e c o e x L n o n i s I m n . T a c t i c i s , l i b i s e m p e r K^r.iim.xr^

Icgi-

cliam Amimanus M a r c e l l i n u s 1.19. videtur s a l m a s i u s campidcctorem malle, q u i a V e g c t i u s s u p r a allalo l o c o

ct in d u o b u s aliis C a m p i d o c l o r e m l e g i t . verum m o n e l stewecliins ad singula l o c a cainpiductorem Iegeadum e s s e , ct
ad lib. U l , cap. 6, addit s i c i n m e m b r a n i s b a b e r i . Altamen
e x e m p l a duo p r a e f e r t G r u t e r u s i n rbesauro, ubi C a i i p i d o ctor lesitur.
ralladius, clerict clericis.
lur. Sic

535

s. JOANNIS CIIRYSOST. ARCIUEP. CONSTANTINOP.

Et quid dico canones ecelesiasticos ? Nequc in gentilium judiciis, neque in barbarorum tribunalibus talia
atientata sunt umquam: imo vero neque Scytbce, neqne Sauromalae umquam judicaruntjudicium dandum
uni pard, absente ea quae accusatur, et vitante non
judicium, sed iniroicitias , et invocante multa millia
Judicum , ei proieslanto coram toto orbe declaraluram se non esse ream , depulsuramqae crimina, et
oslensurara suam in omnibus innoceotiam. Haee igitur
omniacum iiase babere intellexeritis a dominis meis

Apud Palladium epistola sicdesinit: semper facere

dignatur. Hwc etiam scripta est ad Venerium episcopum

Mediolani, it ad Chromattum Aquiieia epitcopum. Utnm-

que epistolaro infra habes ad Venerium, oempe HedioUnensem, et ad Chromatium Aquileiensem.

EVNOCENTIO, EPISCOPO
JOANNES

IN

DOMINO

Corpns quidem nostrum u n o tantum loco tenetur;

carilatis a u i e m a l a in universo orbe circumvolilat.
Proindc licel tanta ilineris interrapedine separali
simus, a pieiate lamen vestra non absumus, sed quotidie v o b i s prasentes sumus : cariiatis enim oculis
vidcmus vestram illam fortitudinem, sincerura affecium, conslanliamque n o n mutabilcm, consolaiioncmque i l l a m magnam, perp etuam, atque slabilem
q u a m nobis aflertis. Quanto enim fluclus exlollumur
stiblimius, ei plures l a t e n t scopuli, vebemenlioresque
sunl (empestates, tanlo niagis vigilanlia vestra augclur : n e q u e vos tanla v i a 3 prolixilas, neque lautum
lemporis intervallum , neque rerum difficultates segniores reddiderunt : sed perseveranter imilamini
optimos gubernalores, qui tunc maxime vigiles s u n t ,
cuin excitari flucius, m a r e inlumesccre et multum
aquarum fragorem , profundissimamque interdiu noctcm ingruere vident. Eapropter et gratias vobis
babemus mullas, et desideramus quidem ad vos dare
crebras lileras, id q u o d nobis maximo foret solatio.
Vcrum q u i a nobis boc denegat solitudo hujus loci,
n c q u e f a c i l c ad nos pervenirc valcnt, non modoqui
istac pergunl , sed n e c ii qui in vicino babitant, lum
q u o d longe distet, atque extreniis fmibus locus isle
sitns sit, i n quo residemus, t u m quod latrones v i a s
illas ttndique obsideanl: precamur ut diuturnum siIciUium nostruni efflcial, ut magis nobis condolealis,
q i i a m ut nos reofc putciis n e g l i g e n l i a R . Q u o d cnim
non e x incuria silcniium ortum sit, ve! inde liquet,
qnod posl iongiim tcinporis spaiium vencrabilem e t
Jilecium Joanncm presbyterum, Paulumque diaconum
n a c i i , ct scribcndi ct gralias vobis agendi fincm non
faciamus, qnia patcrna majorem crga nos bcncvolenliam declaraslis. Nam quantum in vesira piclate
1

, vobis

i m i c sic

pr<csenles sumus
p b r a s i s : Sed

consiruilur

desunt in
quolidie

F a b r i c . ; et
caritalis
oculis

Videmm, etc.
*.Juxia Froiilonem Ducauim legendum est, qui isthinc

vetwil. rquidcm vix aliter sensus quadraret.

() C llala cuin F a b r i c , valic. et R e g i o uno;
ut uuiur,40C.

scripU

anoo,

336

piissimis fratribus nostris cpiscopis, obsecro ut pra>

sletis id quod petent officii. Quo non solum nobis
gratiflcabimini, sed et Ecclcsiarum uuiversitali, mercedemque accepturi estis a Deo, qui nibil non propter Ecclesiarum pacem facere dignalur. Sempcr vale,
et ora pro me, dominereverendissirneet sanctissime -

SALUTKlf

ROMJB,
(a).

siluni fuil, jam res omnes sedalae el^emendatae, et

sublala omnia scandaia fuisscnt, gauderentque E c clesiae (ranquilla et sincera pace : ei esseol plane
secunda omnia, ac coiiieropue leges violaiaeque paIrum constiluiiones v i n d i c a t a B forenl. At quoniam
reipsa nibil tale coniigit, cum i i qui priora aggressi
sunl, novis ea sceleribus cumulare conlendaot: nolo
cquidem omnia, quae interim gesta sunt, sigillalini
recensere, quandoquidem n o n solum episiola, scd
et b i s t o r i a B modum transcendcret narralio; caHerum
v e s i r a m oro vigilanliam, ut licel illi oninia lumuhibus
impleverint, laboraverinlque morbis incurabilibus,
et poeniieniiae non capacibus, cum tamen curare morbos illorum stalueriiis, roalis ne cedatis, neve animum
despondealis, considerata tanli operis magnitudine.
Ccrtamen enim i i l u d ferme pro lolo orbe est, pro
Ecclesiis dejeciis atque prostralis, pro populis dispersis, pro clero divexaio, pro episcopis exsulibus,
pro constilulionibus palrum violaiis. Et idcirco ilerum
aique iterum, et saepius vestram oramus diligetiliaoi,
ul quanlo niajor est lempestas, lanto majus adhibealur sludium. Exspectemus q u i d e a i fulurum, nt res
a l i q u a n l o amplius corrigantur. Quod minus fiel,
vos vestram coronam paralaro apud misericordem
Deum habelis: c l bi, qui injuria afGciunlur, consolalionem ex fervorc caritatis vesirs non parvam
accipicnt: nam et nos leriium nunc annum io exsilio
versanles, in farae, peste, b c l l o , conlinuis obsidionib u s , soliludine incredibili, quoiidiana morte, et Isauricis gladiis, non mcdiocriler consolantur stabilis et
constans vestcr affeclus ac Gducia , miriliceque obleclatur benefica et sincera v c s t r a caritas. Hic nosler
murus, bxc securitas, bic porlus absque fluctibus,
bic innumeroruni bonorum ibesauros, hxc la?iiiiae
inirificscque voluptatis causa est. Elsi in dcsolaliorem, q u a m sit isie, locum iicrum abigemur, non
parvam binc babcntes nostrarum afllictionum consolalionem abimus.

EWSTOLifl.

535

.
;
,
- , , - , ,
, * , ,
, \
,
. * ,

556

, *
. ,
\ , \
,
. ip
, .
Apud Pallariium epistola sic desinit:
. /
, .

*1, ,

\ ,
. "
, , *
* ,
,
, ^ , , \ \
. > \
, \ , \
\ , \
,
,

,
, ,
\ ,
, . , \
,
. *

, * *
, *
, ^ \
,


, ^ .
" ,

" , \
, , \
, ^ \ .
, , \
, \ ,
0 , \
b

Haec, , desunt in Fabric.

h Hic stispicatur legendum Fronlo Ducxus
f :.
PATROL. G R . LIl.

* , \ \ . " \
,
^ ,
* "
\
, ,
,
\ ,
[522]
, ,
. \

, ,
, , ,
. .
, \ \ \* ,
,
. \
. * , '

, \
, *
\ \ * , , , , ,
, ,
,
\ \
\ ^ , \
^ .
, ,
, ,
, . ,

.

Duo mss. , ct sic habel SaviJius. Mcrel.

. Unus ibid. .
d Tres mss. .
Llnus .
9

Sic mss. In Edilis dcest.

6 Sic ss. Edili vero perperam $ .

v ;

10

557

S. JO.VNMS CimYSOSTOMI AhCBIEP. CONSTANTINOP.

KB

* .
\ $
, ,
'

, .
,
, \ \
, ,
\ \ \

* *
, .

du-e Tnnocenlii epislola? ex LaUno in Grerum

r/anslat fuere : quamohrem ne mireris aliquam iu GrajcU deprebrndi peregriiiitatein.

, \
( *
\ , ,
\ \
,

\ , [5i3] \ ,
.
, ,

. ,

.

,
,
,
.

,
\
, ,
,
,
\ ,

* .
, \ *
.
,
, ,
,
, , e.
, \
| ,
, , \
\ .

*
, \
.
' ,
\
. -

" \ ; \
6 ,
*
, ' .
; " , ,
,
, ,
.
? *
\ .

,
." \ \
, [524] , \ ,
, \
. ,
,
\ ,
.
,
* \
\
.
,
,
\
. ,
,
.
;
, \ ,
* ,

\ .

, *
^
. \
,

. ,
, }
.
,
,
, ,
, , \ ,
' , .

537

EPISTOLJE.

DILECTO FRATRI JOANNI INNOCENTIUS

Eisi iasqmem
sericnrdiam

patiemiam
cuai
plus

(6)

conscienlia

deceat, tamen

etiam a

suatlemus, compelemes

diacouiim

virium

sunt

babcal ad
ad

et a Deo m i nobis, q w i
l i t c n e p c r Cyria-

omnia exspectare bona

petere

transmissx

ne

contumclia

bona

opprimcndum, quam

spem habendam.

Neque enim tu

do-

ccri debes , t o t p o p u l o r u m d o c i o r e t p a s t o r , o p t i m o s
quosque s e m p e r c i a s s i d u e p r o b a r i , n u m i n v i g o r e
ptiientia? p e r m a n e a n t , n c c u l l i l a b o r i a c m o l e s t i a ;
wimfctml : e l c o n s c i e n l i a m essc r e m a d m o d i n n fir(e) P r i o r e p i s t o l a s c r i p t a e s t a n n o 405. l n i l l a I n n o c e n t i u s
J o a a o J s o o m e n p r i m o , d e i n d e sutrai p o n i t ; s e c u s i o s e q u e n t i , u b i p r e s b y l e r o s e t c l e n m i a l l o q u i l u r . Ha> d u a c e p i s t o l a e
h a b e n t u r a p u d S o i o m . 1. 8, c. 26.
(6) c y r i a c u s d i a o o n u s ab J o a w i e n o s t r o ad I n n o c e m i u m
m i s s u s , c u n i b a c e p i s t u l a remissus f u i s s e c r e d i t u r ; q u o
t e r a p o r e o i i s s u s remiasusve, Mia C b r y s o s t o m i d i s q u i s i -

( a )

mam adverstis omnia quai injtiste accidimt: qnae nie:

quis lolcrantia superaverit, malac suspicionis argunientum de se prxbct. Cuncla enim tolerarc debct i
qui Dco primum , deindcque proprias conscicmi
coniidit; vir quippe bonus excrceri quidem potest ad
toleranliam , vinci autem nequit, quia ejus mentcro
divinx Scripturae custodiunt: abundant enira exemplis divinrc lectiones, quas populis tradimus : qua?
omncs fere sanctos variis modis sxpeque vexaloe
fuisse, et quasi in examine quodam probalos fuisse ,
atque ila patientiac coronam adeplos essc testiOcantur. Consoletur carilalem luam ipsa animi conscieti- *
tia , frater carissime , qtuc in calamilatibus solct esse
virluiis consolatio. Inspeclanle enim Domino Cbrie l o , in portu pacis purgala conscienlia sislelur.

Uioi esl.

I N N O C E N T I U S EPJSCOPUS
PRKSBYTERIS

ET

DIACONIS

QVi

SUBDITl

UNIVBRSOQUE
SUNT

CLERO

AC

EPISCOPO JOANNI,

Ex lilcris caritatis veslrae, quas per Gcrmanum

presbyiertim ct Cassianum diacotium misislis, sceitam malorutn , quam ob oculos posuislis , anxia soliicittidine cognovi; qttantisque xrumnis ac dilficultat i b i t f t Gdee laboret, saepius repelila lectione cognovi:
qtiam rem tola consolatio palietitisc sanare potesl;
dnbil eirtm brevi Dcus nosler lantis aerumnis finem,
e l bxc lolerasse juvabit. Enirovero hanc ipsam nccetsariam eonsolationem in exordio lilerarum vcslne
caritatis posilam propositum yeslrum laudibus cclebrantee agnovimus , maltis teslimoniis ad palienliam
iitdneetilibus inslruelum ; ita ul consolationcm quam
per literas TOIHS dare debcbamus, ipsi litcris vestris
prxvetieriiis. Hanc qtiippe Dotninus nostcr paiicntiam
laborantibus praslare s o l c l , u l ctiam in arumnis
eemelipsos servi Cbristi consolenlur, secum rcpuiames ea , qiwn ipsi paliuntur , sanclis viris jam nntea
coniigtese. lrno nos etiam ex ipsis litcris veslris cone o l a t i o n e m depromere possumus : neque enim a dol o r i s vestri consoriio alieni sumus, cum et ipsi vobisemn cructeinur. Qtiis enim facinora cortim ferre poss i t , qiios in primis decebat Iranquillitatis, pacis et
coneordias etudiosos esse ? Nunc pranposlero more ex
edibus Ecclegiarum svarum exturbantur sacerdotes
insontcs. Qaod quidem primus injuste perpesstis csl
fraler et comminisier noster Joannes episcopue veS l e r , qui non a n d i l u s in judicio fuil : nullum crimen
profertur, nullum audilur. Quodnam hoc est perniC M e o m eomiliuro ? U i nc vel sappelat vel quxratur
Ofr^asio judicii, in locutn vivenlium R a c c r d o l a m alii
e u b s l i U i u n U i r : q w a s i T c r o i i q u i ab b o c facinore autpicaii e u n l , aliquid boni babcre , aut aliquid rocii
c g i R a e , a quoquam judicari poseinl. Ncque cniin talia
imtquam a patribus mietris gesla esse cowperimus;
<auin potiue ea probibiia suut, cum nemini faculias
data sit alium ordinapdi in locum viveaiU cujuspiain
Ncque enim reproba ordinatio sacerdolis digniiatem

POPCLO

DILECTIS

ECCLESIJB

CONSTANTINOPOLITANJE,

FRATRIBUS,

SALUTEM.

aufcrre potest: quandoquidem episcopus non potesl

esse is qui injuste substhuitur. Quantum ad canonura
observantiam attinet, solis illis parenduro dieimus
q u l NicaBae definiii sunt: quos solos scctari et agnoscere dcbet caiholira Ecclesia. Quod si a quibusdam
alii profcrantur, qui a Nicxnis canonibus diflerant
ct ab hxrcticis composiii esse arguanlur , bi a caibo*
licis episcopis rcjiciendi sunt. Nam quai ab bxreticis
sunt excogitata , catbolicis canouibus conjuogere noq
licet: scmper enim per conlraria et illicila NicainorumPatrumconsilium labefactare sludent. Non solum
ergo dicimus bis non h.rrendum esse canonibus,
verum eliam cum bxreiicis et scbismaiicis dogmaiibus
condemnandos illos esse : qucraadmodum ct anlca ia
Sardicensi synodo ab episcopis, qui anie nosfucrunt,
factum esU Salitis cnim fuerit ea condeninari quaj
rcctc facla sunt, quam ea , qure contra canoncs acia
sunt iumitatein aliquani oblinere, fratres honoralissimi. Sed q u i d advcrsus isia in praesenli facicmus'
Ncccssaria erit synodi cognilio, quam jam pridera
congrcgandam esse diximus : ea qnippe sola est quai
tempestates bnjusmodi sedare possit: quam ut obli*
neamus , c re fuerit, ut borum malorum remcdiiiro
cx nutu magni Dei et Cbristi ejus cxspectemus. Orania siquidem q u a e nunc per invidiam diaboli ad fidelium probalioncm comniota sunt, pacabuntur; firini
ac stabiles in fide nibil a Domino non sperare debenms. No enim multum deliberaroue quomodo oecumenica synodus cclebranda sit, ut per volunlalera
Dci lurbulenii molus sedenitir. Exspeclemus ilaque
lanlisper , et paticntix muro communili, cuncu auxilio Dei resiituenda eese speremus. Omnia p o r r o
q i t s R vos perferre dixislis
jam aniea a cocpiscopii
qui Uomam licet divereis temporibue confugeruni,
id est a Dcmctrio Cyriaco Eulysio, ct Palladio,
qui nobiscum sunt, sdscilando p)ano comperera*
mua.
9

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

EXEMPLUM

SACRJE

tUISS

A D

( E )

PRINCIPEM

HONORII
ORIENTIS

Quamvis supcr imngine muliebri, novo exemplo

per proviucias circimilala et dilTiisa per universum
mnnduni obtreclanlium fama lileris aliis commonuerim ut talis facli pcenitentia et inlermissione proposili rumor aemulus consenescai, et quod in moribus
carpat, publica lingua non babeat: quamvis etiam
siiper excidio pereunlis Ulyrici pio apud vos prodiderinms aflectu , esse nobis dolori, cur ista vos detrinienta reipublica? nolucritis agnoscerc, et aliis potius
indicibus quam pielalis veslrae liicris fuerint nunliata: tamen ne illud quidem apud serenilatem veslram dissimulare nos fas e s l , quod in rebus divinis
non sine publici discriminis melu nuperrime coutigisse, cila sempcrque malorum annunliatrix fama
tacuit: c l ul natura fert homimim , quae ad obucctandiim novis senipcr casibus cxcilalur, oblata
occasionc carpendi, malitiam suam in tcmpora studio sxvac ( scevae) loquacitatis exercet.
v

Esi enim nuper prodiium, apud Consianiinopolim , sacralissimo Pascbae vencrabilis die cum mnes pcne in eumdcm locum vicinarum urbium populos religio castigaiiore sub prasenlia principum ritu
celebranda collegcrat, clausas subito catbolicas ecclcsias, trusos in cusiodiam sacerdolcs : scilicet ut
co poiissimum lempore , quo indulgenlia principali
trisiia noxiorum clauslra reseranlur, pix legis et
pacis mimstros saovus carcer includeret: omniaque
bellicum in niodum (urbala niysteria, nonnullos in
ipsis ecclesiae sacrariis interempios , laniamque circa
allaria vini s&viisse, ut c l venerabiles cpiscopi in
exsilium traderemur, et sanguis bumanus, quod
dictu nefas cst, caelesiia sacramcuta perfundcret (b).
His repenie comperiis, turbatos esse nos faleor.
Quis enim in faciuore t a m crucnto Dei omnipoteniis
non limcret oflcnsam ? a u t quo paclo extra summtim
Itomani orbis omniumquc mortalium putaret esse
discrimen ? Cum ipsc aucior nostri Impcrii, et Reipublicrc , quam nobis crcdidit, gubernator oinnipotciis Deus, funeslis odinodum cxsecrabilibusque
commissis crederelur irasci, domini sancli frater,
neposquc Augiisti Venerabiles : cum c l si quid de
c a u s a religionis i n l e r anlislites agcrclur, cpiscopale
oporlueril esse judicium : ad illos enim divinarum
v

frequens ad
imperalorum : esi
quasi

et

(a) sacra.
Vox
sigoificaada diploroata
epistolas
vero
Socra Evistola.
Har u m e p i s t < l a r u m u s u m \* i d e a s a p u d C a n g i u m i n G l o s s a r i o
U t i n o . Quod ioiiiodicilurde imagine muliebri circumlata,
j a m e x p l i c a l t i m fuit i n MoniLo, u l et iJlud
adjicilur de excidio pereunlis
Uic agit Hoaorius
violeata in Ecdesiam
clirysostomus supra
Episl.
pte l nos
i a M o o i l o . Quse r e s p l u r i b u s t r a c U U

quod mox

(0)
dc qua
pam,
supra
ia viu ciirjsostoiai.

lHyrici.
de

imiplione
1 ad loaoceotium
e4

AUGUSTI,

ARCADIUM.

rerum intcrprctalio, ad nos religionis spectat obsequium. Sed esto, sibi dc myslicis el catholicis quacstionibus amplius aliquid principalis cura praesmnpserit: itane usquc ad exsilia sacerdolum , usque ad
bominum cscdes debuil indignatio concilala procedere, ut ubi caske preces, ubi vola sincera ubi
sacrificia illibata solvuntur , illic se gladius, baud
facile etiam in jugulum noxiorum disiringendus, exererel ? Rebus dcnique ipsis docetur, quid super bis
scnscrit divina majestas. Primum quidein boc praesentis commonitionis judicium ( indiciuni ) fuii, atque oiinam soluin. Facit eniin bumana trepidaiio
tanti sibi conscia perpetrati, ut gravius aliqutd, quod
averlat omnipotcns Deus, post terribilis ultionis experimenia meluamus.
Audio Ecclesiam sacrosanciam tot Imperalorum
opibus exposilam, pretiosis cultibus nobilem, tanta
snpplicantium Principum oratione augtistissimam flagrasse; el illud ConstaRlinopoliianaB urbis Ecclesias
unicum lumcn in favillas dilapsum, Deo non vctanle,
fumasse : exsecrari enim vidciur inquinaia mysteria, et avertisse ocuios ab eo loco, quem jam sanguis
iufecerat, ne obsecrare quis pielaiem ca?lesiem sub
cruentis possct altaribus. iEditicia quoque diviiia,
non minore splendore nobilia, ex concitatione sav
vieulis incendii, ilamma sc latius effundente, oonsumpla ; ct qua? publicam facicm elaborata a majoribus noslris ornamcnla decorabant, velut quodam
orbis futifxc concremata. Haec ergo quamvis crebriu*
injuriis lacessitus tacere debuerim , nec conjunciissimum fralrcm regnique consortem lam fideliier admoncre ; tamen neccssitudinem sanguinis stimulo
lacili doloris anlefemis, bortor atquo suadeo vt
b a 3 C , 6 i fieri polcst, emeudalis in posteruin moribus corriganlur; ac divina iracuudia, quantum re
prodilur, excilata, voiorum seduliiale placetur.
Accipite a inc summum simplicilatis indiciura. IdcirCo boc c l e m e n l i a 3 vestrae insinuandum puiavi, ne
me velut gradilationc occulu facerel apud queniqoe
taciiurnilas ipsa suspeciuni: neve quis crederet I M
lalibns factis praibere consensuin; ct qui saipe n
accidcrenl commonucrim, posteaquam conunissa
sunt, nondolerem. Nam quis posset expersdoloris qui
se meminit Christianum, tanlam (videns) subito perturbationem religionis induciam, ui omnem calholfoe
fidei sutum necesse sit flucUiare? Erat inter episcopos causa, qua collato contractoque concilio, deberel
ab&olvi: missis ad sacerdoies urbis aBlernae aique Iia
liac ulraque ex parie legatis exspeciabaturcx omniurn
auctorilate ecatentia, informalura regulam dfedpti9

541
n x : iiilegrnm ncmpccssc debuerat, ncquc qitidquam
n o v a r i , dum dcfmilio dclibcrala procedercl : cum
interea mirum quoddain pnecipilium feslinalionis
exarsit, u l nou exspeclalis literis sacerdoiuiu, qui
fucranl mulua parlium legatione consulli , nn
examinatis rebtis, in exsilnun traderenlui\autislites,
auimadversioni prius addicli, quam sententiam j u dicii epibcopalis experti. Denique quam immalura
ilia damnalio fueril, rcs probavit. Nasique ii ,
quorum exspcclabaiur auctoriias, pacifica Joanni
episcopo communione pracmissa, sancicndam concordiaro censuerunt, nec queniquam putartint anto judicium consortio rcpelleudui.
Quid nunc aliud supcrcst, quam ut Catholicam

VLJR.
5W
fidem scbismata in divcrsum dissoclaU dilacercnl?
quam ut biureses comniunioni seniper inimica* ex
tatila reruni varielatc nascanlur? ul jam populo 11011
debeat imputari, si forte in dissonas partcs feclartun
diversiialc discedai ; cum ex auctorilate publica discordiarum materies sil praemissa, et foincs quidam
nulrienda* scditionis animalus. (Juod ne in magoaio f
aliquam gcncris humani perniciem recrudcscat, vote j
facienda sunt, ut ad humanas prolapsioncs palicns
Dcus rem male gcsiam prosperet ac secundei. Nam
quantura iti nobis est, possumus limere quod geslum
est : quantum ad pielalcm scmpcr placabilis Dei, non
crit mcriti impunilas indulta, scd vcniac.

641*

, \ , \
* , \ ,
,
.
\ ,
, , .
,
, , ,
\ ,
, \
, \ ,
, ,
; "
* '
.
, \ , , ,
\ \ ,
, \ '
. ,
*
, \ . ,
; ;
,
. ,
, '
.
, \
, " ,
, , \ *, \ , \

, \
\ , \
, \
; ,
.

5i2*

S. JOANNIS CHRYSOSTOfoi ARCIUEP. CONSTANTINOP.

,
\ ,
^ . \ ,
, , *
, ,
. ' ,
b

.
, \ \
, , , [527]
( , , , \, *
, , , . \
, \
,
\\

, , *

,
. , \ , \ ,
,
.

,
, , \ ^, \
, . 5
\ , \ ,
, \ , , ,
, , \, \,
, ,

, ,
' , , , \ ,
\ , ,
\ ^^
.
"

vvr

. \
, \ , \ . \ , \ \
, '
, ,
,
\ , \ ^ '
\
\ .
,
.
e

Sic mss. omnes. lu editis dcost.

h Savil. ifci .

'

Unus * *.
d Idem ; , ,
e Sic mss. omnes. E d i l . .

EF!STO;J.

AD EPISCOPOS,

rRBSBYTEROS

E T

DIACOHOS

O B

PIETATEM

Beati vofl ob carcerem, ob catenas, ob injecta vinO i l a : beati, inqrjam, et ler beali, imo srrpios. Toliim
orbem vobts conciHaslis : ctiam leuge absentes amicos "fobis fecislis. Ubiqne terraruni c l inartum canunlur vesira prarclara facinora, foriitudo, constans scntenthi, animusqoe mimme scrvilis. Nihil, quantnums
grate videakir, Y*S d e l c r r u i l : non tribunal, nou cai*nifex, non tormentorum multa genera, non miiuequao
inimmeras aiortcsnunliabant : noitjudex, qui ignem
ab ore spirabat, non adversarii, qui frcudebant denfibos, el ir>nuraerae mstdias strncbaid, non tania cai u e n i s , noo impudenlissimx accusationes, non mors
anle oculos quolidie proposila, sed lia.-e omnia vobis
uberem potius ac sufflcientem consolaiionis maleriam
pf&siitere. E( idcirco vos el toronani et pracdicant
omnes, non amici soltim, sed el inimici ipsi qui Uxc
effeoeni n l ; elsi non palani, sed si quis ift eorum i n trospiciat cotscienliam, illos eiiam vestri admiraiione
tcneri deprebendet. Talis enim res esi virtus, ulillam
etiam impugnalores ejus admirenlur; talis res est
maliiia, ut etiain ii qui eam operantur cendeteueni.
E t ita in bac v i i a res vestrae se babent: quac autem
i s carlis fierii, qois eermo digne expHcakit ? Inscripia
raol nomina veslra in libro vike : ciun sanctfs inart y r i b u s connumerali esiis. Scio h x c ego certo, non
q u o d cxlum transcenderim, sed e divinis oraculis
d i d i c i . Nam si Joannes ille infecunda fmctds, et dcserti cit fe, eum Htegitimuin vidissei Herodis conje*
gium, cum prevaricationein corrigere non poeset,
argtiil lamen, et propierea in carcerem conjeclus, et
decollacoe , martyr, et martyrum primus fuit: vos
legibim el eoDSthtitionibiis palrum, qtias iransgreirliooiBr atiqut, et sacerdotio, qvod ifrradont et centtminant, palrocinamini, et cum propier veritatem ba?c
paiimini, tum ut cessenl iinpudentes calummx, cogitaue qnalem accepturi sitis mercodem. Non Ucet nbi
hakre uxorem Phitippi fratris tui (Matth. 14. 4), dixit
Conie el svWtmis ille, safisque er fuK ad mgentera argueiidi Ubertaiem. Vos quoque dixistig. exposita
sunt etiam nostra corpora poenis, suppliciis, tnrnaen*
t i s : abeume, conflce ista quibus volcs snppliciis : add o t i non poesamvs at catumnieinHr, sed niillies mori
oobis salius esi. At capiie truncali noo cslis : i m o
1

9ic Mse. <MDDa. infidilia,et decoUates, deeti.

</i) colhu cooi vaiic., Fabric, Coislin. et Regio uno;
s c r i p U aotem anno 404.

III

C A R G E R E

INCLUSOS

().

Ioftge acerbiora tulislis. Nun enim ideni est brevi l e m poris momento caput amittere, et lanto lcmpore ciun
lalibus luctari doloribus, lerroribus, ininrs, c s r o e r i bus, abducttombus ad Iribunal, carnificuai manibus,
sycopbanlarum

impudeidissiiuis l i n g n i s , c o n v i c i i s ,

safibus et dicacilalibus. Nam e l boc maximum c e r l a mirris genus, pcniiarqtre a beato Pauio in magnoruni
certaminum ordine, cum sic a i l : Reccrdamini die$ p n stinos, in quibus illuminati, ingens certamen ufflictiomm
iusiinuistis

(Hcbr. 10. 52). Deinde cerlamcu narraus,

ipsnni pomt sic d i c c n d o : Partim opprobrih

el affli-

ctiwribus tpecUtctUum fttctl: partitn commnnicantes n j ,

qui sic affligimtur (Ib.

v. 55). S i ergo q u i coitiBiiini-

ftir.t. e e r i a u l , iinilto magis q i y subtinoul. Non euim

unam, a u l duas, aut trcs, s e d i o n g e plurcs sustinuistis m o r t e s : elsi nnn experienlia, certum tamcn quod
animo. Gandete igitur, exsultate (Matth. 5 . 1 2 ) ; Dominus ejrlorum jussit non solum n o n d o l e r e , V e l
frangi animo, v e l decidere, sed gaudere et e x s u h a j e
quando nomen vestrum

tamquam malum

ejiciem.

Qood s i ir sycophantiis gaudeuduin ; quando his a c cedunt c a l u m n i x , verbera,

t o r m e n l a , gladii a c u d ,

carceres, calcnae, abductioncs, fradactiones, t o i i n i n i c o r u m caterra?, cogitaie q u a l merces, quam coacervatae erunt relributioncs. Gaudeu igitur, et cxsutlale, viriles estote, corroboramini, cogiialc quot veslro exeiuplo ad certamina arniastis^quotfluciuabiiudos confirmastis, qtiam multorum anrmos

excitastis

non praBsenlium mode, sed eliani absentiiiHi; non

acrumnarum vesirarum conspecUi, sed earum auditu
solum plurimis procul posilis magnam utililatem a t i u listis. Continuo versetur i n ore veslro Hlud aposlolicum dictuin : Non tunt condignas pastionet hujus tem
porh ad futuram gtoriam in notii

reMlandam

(Rorn,

14.18). ExspeetMte : brevi lenlalsonum finis e r i i , l i b e ralioque perfecta. Orale eliam jugiler pro nobis. Nam
eisi longo viarura intervallo disjungiraur, mulKHpie
tcmpore a vobis segregati sumus : aitamen vos ut
l>r8enlee et nobisctmi v e m n t e s compleciimur, veM r u m amicuiii c a p i i l exoscMlamtjr, eoronaloe vietoreu
vos cxpansis manibus excipimus, exspectanies et ipsl
ex mutua erga vos carilaie l u c r u m m a x i m u m . Nam
si magnam m c r c e d c m exspecUre

licet its q u i vo&

araani : cogilaie qnalla voe, qoi l o i k i cerUmiflibus

c l a r i ct insignes fuislis, maoeaut p n e m i a .

5U

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

ADMONITIO
1N

EPISTOLAS

AD

SANCTI

OLYMPIADEM

ET

JOANNIS

AD

ALIOS

CHRYSOSTOMI

MULTOS.

Epistolarum S. Jcannis Chrysostomi vcrura ordincixi assequi hacienus non potuiinus : nam is, quem
prae se ferunt Ediiiones Morelli, nec tcmporuni, nec personarum ad quas epislolx niiuunlur, reciaia
eeriem exhibel. In omnium oplinio el anliquissimo Codice Coisliniano

epi6lolarum

ordo cum Edilis

non consentit, atque et ipsc inlerturbalam seriem exhibel, qualem dedimus in Bibliotbcca Coisliniana
p. 5C5. Caeteri autem Mss. Regii sive Vaticani nec cutn hoc ncc cum Edilis consenliunt. Savilius
epistolas omnes ordinc alphabeiico disposuil ; ita ut a noininibus personarum, ad quas epislobe dirigimlur, series c.irum ducalur : qui ordo etiamsi quid ulilitatis prae sc feral, non csi tarocn amplcctendus. Si omuino potuissemus

temporis ordinein certum atque indubitatum in cpistolis constiluerc, Iia*c

ccrte fuissel vcra et omnium utilissima ordinandi ratio ; al iliud nulla arte fieri potest: naio ul sunt
quxdam cpistolac quie alias quaspiam precessisse omnino videnlur, ila in itiaxima aliarum parle fruslra
quaeras quae prior, q u poslcrior data iuerit. Quamobrem ordinem a Jacobo Billio ct a Frontone Ducxo conslilulum scrvare visum fuit : unde illud commodi acccdit, ut cpistolarum numcri sexccnlics a
scriploribus prelerili praesentisque saeculi memorati iidem rcperianlur, in prompluque sit epislolasiii
loco solito posilas adire.
loannis Cbrysoslomi epistolas numero 173 primus dedit Jacobus Billius Prunaeus, S. Micbaclis in
Eremo Abbas, hac praemissa prxfaliuncula.

CANDIDO LECTORI

Quod D . Joannem Cbrysostomum

S.

hoc epislotorum libro nunc primum auctiorem habcs, opiime

lecior, id erudilissimo viro Jacobo Cujacio debes, qui pro samma sua huinanitate, alquc in rempublicam
' IHterariam studio, l>enigne
sunt ejusdem

argumenli,

mihi Codiccm Grxcum

qua3

cominodavit. Eisi autem in bis epistolis inuhae

forlasse propterea non nihil fastidii nasuto lectoii parere

possint,

aliarura lamen, el praescrtim earum quac ad Olympiadem scripta? sunt, ulililas boc quidquid cst mole^liae facile, ut spero, compcnsabit. Tu opellam noslram boni consulas vclim, ac pro mca salule ad Deuni
preces fundas. Vale.
His CLXXHI] cpistolis sexagiula octo adjccit Fronto Ducaeus ex Codice Ms. Collegii Anlverpiani
Socielalis Jesu , ct sepiuagesimam nonam subjunxil ex apograpbo Joannis Sainbuci, in quo ceiitesimam*
sepluagcsimam
taeluc, falendum

octavani sequebaiur. Elsi

aulem in bis episiolis non paucae sint, ubi eadem fere repe-

lamen est boc corpus epistolaruni inter uobilissima ecclesiaslica monumenta compu- \

laudum esse: binc accuratissimas omnium notilias excerpimus circa magnum illud schisma oriemalis
Kcclesiae, crexsilinm Cbrysostomt, ubi dira quaequc S. Vir passus cst, raptatus, et lantis affectus malis, ut qtiam ferro non audebant ipsi necern iiiferre adversarii, iminissis molestiis el cruciatibus intulei i n i .
iardo epistolarum, ut diximus, ita inlerturbalus est, ut vix ac ne vix quidcm possit restaurari : sed ad
tactoris comnioduni saiis nobis fuit in cujusquc cpistolae iniiio tcmpus quantuni licuit, ae sa?pc cx conjectura tantum, annolarc.
Episloho sepleiiiilocim ad Ulynipiadem, quic cxlciis praeiuittunlur, omiiium longissimac ct clcgan-

545

EVmOLJE.

546

tissimae sunt, omniumquc utilissima?, ail Photius , Cod. 86 : carum qtiaedam consolalorias et borialoris
eunt, [525J atquc homiliarum more concinnatai, aliae ad serumnarum ipsius kistoriam tcxendam opporlunissinia?. Circa liauc Olympiadem baec scribit Ucnricus Savilius in notis p. 851.
c Olympias, ad quam sunl hx dulciores pislola;, neptis fuil Ablabii, qui
aub Conslantino Maguo praufectus prxtorio fuit, Anysii secundi comitis fllia. Uirum veru Ablabii neptis
fueril

ex filia Olympiadc, quac priinum Coustanli nupsit Augusto, lum Arsaci Armeuia? regi ,

quam lerlium pulal Cardinalis Baronius Anysio nupsisse, ex coque banc nostram Olympiadem juniorem
malri suscepisse, proccrto non dixerim. Yeri mihi simile videtur anctores illorum leroporum
in bujus nostras Uutles satiseflusos, de tanta gloria non fuisse tacituros, si Augustae ejusdcmque regina? iilia
exsiilissct. Alleram sororein babuit Olympias, ut ex Nazianzeni epislola ad Anysium palrem patet, cujus
iniliuui, , et in tcnera setale reclricem el formalricem morum Tbeodosim, magni Ampbilocbii sororem germanara. Jamque nubilis collocata csl a patre in maliimontum Nebridio ex praefectis. Ad quas nuptias invitatusNazianzenus, Anysio per epistolam, cujus inilium,
, e l c , seipsum excusat, podagricum nupliis interesse neque commode posseneque
etiam deccrc carmen lauien cgregium, quod exstalTom. 2, p. 152, Paris. Editionis, epitbalamium, seu
polius paraeneticum ad novam sponsam misil. Ex quo apparet nnplias basce celebratas fuisse ante finilnm
concilium Conslanlinopolilanum, quo
gorius : e l fortasse

tcmpore

relicto cpiscopalu

ipso coneilii tempore, boc est

in Cappadociam sccessil Gre-

anno 581 , consulibus

Siagrio et Eucbcrio,

quod iiupliis illis interfuisse scribat Gregorius magnum episcoporuoi numerum,

, quos per occasionem concilii in regiam urbem confluxisse par erat. In boc mairimonio vixit
menses viginti, id est, usque ad aniium 583, quo vila

funclus esl Nebridius. In ipso itaque aUalis

fiore iu inagna rcrum omnium copia et afllueutia marito viduala, in eodem perpetua viduitalis proposilo
osquc ad morlem cunslanlissime pcrseveravit : nequc prccibus aul minis Tbcodosii Magni Imperatoris
diraoveri poluit, qui ean> forma, opibus , oinniuin virlulum decoraiam corona , Elpidio cogualo suo,
bomini Hispano, sumina vi dcspondcrc ambiebat. Qua repulsa offensus Iuiperaior , antcquam contra Maximum tyrannum

proficiscerelur, quod anuo 588 comigit, prefeclo urbis mandavit, u l quxsilo aliquo

egis colore, omaem ejus substanliaui custodirct, quousque trigesimum

illa

seialis implesset annum. Quam

lortunarum suarum direplionem adco excelso, et suprasexum virili animo lulisse pcrbibetur, ul

eiiam sibi illam ab lmperadore iilalam injuriam gratam babuisse videretur, in eodcm, ut dixi, viduilatis
lenore permancns. Nam de virginitate perpeiuo conscrvala fabulosum esse cum Baronio fatebilur , quisquis cum judicio legerit illara epislolae secundce Joaimis nostri ad eam scripu partem
5 5 9 , Jtacm* 4 sqq). Posl reditum a bello conira Maximum gcslo, hoc estanno391,

(vidc

infra

coL

Tbeodosius, i n -

lellecla Olympiadis conslanlia, res suas sibi habcre jussit. Quacex co tempore comiuuue apcruit doroi S U U
diversorkim omuibus episcopis, monachis, sacerdolibus, et viris ccclcsiasticiseo venicntibus. Intcr cacieros, maguo Ampbilochio, Oplimo episcopo , Petro Basilii fralri, Epiplianio Cypri cpiscopo pecunias don a t i l el villas, illos etiam , Theophilum , Antiocbum , Acacium , Severianum omni libcralitaiis el lnuuilicenlix genere complexa. liaquc ab ipso Nectario Conslatuiuopolitano episcopo facla est
diacoui*sa : cujus etiam morientis, ut et Optimi episcopi oculos suis manibus clausit. Posl Neclarium
quam fueril cbara Joanni, qtiam ipsi charus Joanncs, declarant ba3 cpistolae. Et quidera post exsilium Joaunis rapla in judicium, et incendii templi S. Sopbiae inter caetcros JoanuU faulores rea, cum conslanlissime quxsiloribus rcspondissel, auri tamen non mediocri summa mulctala, rclicla Gonstanlinopoli,
concessil Cyzicum, lempora cxspcclalura miliora. Haec ct mullo his plura invcniet lcclor dc bac divina
,'eniina liltcris prodita a Gregorio Nazianzeno, Palladio, Sozomcuo, Ammiano, Menologiis, Gcorgiu
Alexandrino, caucrisque .
Quic dc Olympiadis origino bic dicunlur aliquot suiU intricala dilDcuUalibus, quas solvcic non cst pia>
tcnlis instituli; quod aulcra dicit Savilius, OlympiadcQi Ncbridio mipsissc auno 581, Siagrio cl EuuUcrio

547

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

54

oonsnHbus, omnino slare nequil. Siquidem, ut opiime obsemt Tiliemonlius, Nebrtdius viginti circiter
mcnsibus tantum post ductam Olympiadem obiit; si aulem illam duxerii anoo 581, fato functiis
erit anno 585, cum lardissiroe. Atqui lex ad illum dirigilur, in Codice Theodosiano, anno 586, 29 Junii,
aiquo adeo quxrendus alius nupliarum Olyrapiadis annus. Nupserit ergo Olympias, at putaitir,
anno verleule 584.
Ordo 1526] epietolarum ad Otympiadeiu nt ol ceterarum omDiuro sobsequentittm interturbalus e s l : nuliawi teraporis rationem obeervarunt qtti epislolas illas eetfefertint, ut animadrerlet qi teripw1e notalas
nitio cujisqie ep atolae positas perlegel. Ordo ilte, quUqois eet, ti in Edltlt et in Manuseripfta* tantiihiin
variat: naro quse quarla ad Olympiadem ponitur in Editionibus Morelli, in EdUo Savilii m in aliqiioi
M*s. decima sexU locaiur : in cteris teries eadem.
Posi epistolas ad Olympiadem Savilhis reliquas omnes ordine alphabetico ponii secundura nomina
eorum ad quos epistolas mltiantur. Eam ipsum ofdinem et nos Latine eipressis nemiulbiis bic repraeecrrtamns.
Acacio presbylero una CCVfll.
Adolw
eex epitt. I . XXXIII. 2. L H . 3. L V l l . 4.
CXXXIII. 5. C L X X 1 X . 6 . C C X X X l .
Aetro una CXGVI.
Agapeto ires. . X X . 2. L X X f l l . 3. C L X X V .
AUxandro eptscopo Gvrinrbi ea GLXIV.
Alpliio qualuor. 1. X X I . 2. X X X Y . 3 . X L I X .
4. L X X H .
Aiypio una C L X X X Y I .
Amprucim diaceiHes* ires. f. X C Y I . 2. CHI.
3. GXCI.
Anatolio praefecliano una C C Y .
Anatolio episcopo Adanae una CXI.
Amhemio una C X L V H .
Anliocheno episcepo una C C X X X H I .
Antiocho uita C L X X X I X .
Auysio episcopo Tbessalonicae una CLXII.
Anysio et aiiis episcopis uua CLXIIl.
Aphthonio,

Theodoto, Choerem presbyteiis eC mo-

nacbis d u . 1. L X X . 2. XCIKI.
Arabio d u * . i . XLY1II.2. C X X I .
Artemidoro una CLXXYII.
Atello episcopo ima C L l .
Atyncritia qvtmor. 1. X L . 2. L X X Y I I . 3. X C I X .
4. CVI.
Aurelio episcopo Carlbagincnei uea C X L I X .
Btuilio presbvlero una XXVIII.
Batsianw trna GX.
Batta episcopo tsna G X .
Bri$on4 du*. 4. C X C . 2 . C C X X X I V .
Callistralo Isauriae episcopo una C C .
Candidiano una XLII.
Canerm qiiaiuor.f.XYfH. 2. X X X I V . 3. CCXXVII.
4. CCXXXII.
Carlerio (Uici una C C X X X Y I .
Ca$to

Valerio,

Diophanto,

etc. s e i . I . X X I I . 2.

L X l l . 3. L X V I . 4. CVII. 5. G X X X . 6 .
GGX-XII.
Chalcidix
quaiuon i . X X X I X . 2. L X X V l . 3
X C V l l l . 4. G V .

Chalcidint et Atyntriiice
tres. . X X I X . 2 . L X . 5.
GCXLIL
Chromatio episc. Aquileiae una C L V .
Claudiano uita GXGV.
Comtantino
presbytero duae. 1. CCXXI. 2 .
GGXV.
Cyriaco

Demutrh

Ptlladio

Eulyiio

una

CXLVIIl.
Cyriaco episcopo tres. 4. L X I Y . 2. C X X V . 3.
CCII.
Cytherio una L X X X I L
Danieli presbylero una GXGIX.
Diogeni
qualuor. i . L . 2, L L 3. C X X X I V . 4.
CXLIV.
Bomno epieeopo una X X Y I f .
Elpidio eptacopo eex. t . X X Y . 2 . C X I Y . 5. C X X X I .
4. G X X X V U I . 5. C X U I . 6. C G X X X .
EpiscopU epislolae quiuque. 1. GLII. 2. GLIII. 4.
CLIY. 5. C L X X X f .
Ephcopis
qtfi renerant ab Occidenie tres. 1.
C L Y 1 I . 2 . C L Y U 1 . 5. GLIX.
Episcope qui veneral ab Occidente una C L X .
Episcopis qui venerant cum occidenlalibus Ires. f.
C L X V . 2 . L X V I . 3. C L X V H .
EpUcopis H prtsbyteru in carccre posilis dua. I .
posi epistolam Honorii supra p . 526. 2 .
CLXXIV.
e

Episcopii,

prtibyterit

et diaconis

in carcere inclusis

una GXY1II.
Euihh una G L X X X I U .
Eulogio episcopo una L X X X Y I L
Eulhalia dua?. i . XXXII. 2. GLXXYIII.
Euthyniio presbytero una GGXYIII.
Fausti* una L X X X I V .
Firmino una L X X X .
Gaudenlio episcopo Br;xine uoa C L X X X I Y .
Gemello quatuor. 1. L X X I X . 2 . C X X I Y . 3. CXXXII.
4. CXCIV.
Geronth preftbytero una U V .
Harmaik una L X X Y .

wr

'

EWS

Helladh episcopo una GLXXII.

Hcortio episcopo una X X X .

Proba una CLXVIII.

Procopio una G L X X X V H .
Ilereulio una CCI.
Romano presbytero quatuor. 1. XXIII. [ 4 . XXXVI
Hf^rAio qtiinqtie. 1. X X I V . 2. L X X i V . . C L X X V L
secund. Savil.] 3. LXXVIII. 4. XCI.
5. CXCVIII. 5. C C X X I l i .
Romylo et Byto uua L V I .
Hesychio Salona? una G L X X X t l l .
Rufino una X L V I .
tiymnetio arcbialro duae. ! . XXXVIII. 2 .
Rufino prcsbytcro una C X X V l .
LXXXI.
Rttfino opiscopo una CIV.
Hypatio presbytero duae. I. XCVII.2. C L X X X .
Salvoni CCIX. [V. not.]
Joanni episcopo Jerosolymiiano una LXXXYIII.
Salusiio presbytero una CLHI.
Sebastiano presbylero una GCXIV.
haUcm una C L X X .
Sevem una CCXXIX.
[527*] Julianos una C L X I X .
SeverincB et Romylne una GCXIX.
Leontio una L X X X I I l
Severo presbytero una G l .
Lucio episcopo una L X X X V .
Studio pracftclo urbisuna GXCVIf,
Uagno episcopo una X X V I .
Symeoni et Mari prcsbyleris una L V .
Matcho una L X X I .
Symmacho presbytero una X L V .
HarceU.no dtiae. 1 . . 2 . CLXXXVIII.
Marciano et Marcellino scx. 1. X I X . 2. L X V . 3. Theodora duas. i . CXVII. 2. C X X .
Theodoro consulari Syriae una G X X X I X .
C. 4. C X X I X . 5. CCXXIV. 6. C C X X I .
Theodoro episoopo una CXII.
J/nrdano una G X X U .
Theodoro medico una CCXXVIII.
Ifen episcopo una L X X X V l .
Theodoro una CGX.
Mariniano unb C X X V I l l .
Theodosio e i ducibus una LVIII.
Maroui presb. et monacho una X X X V I .
Theodosio episcopo Scylbopolis una L X X X I X .
Maximo episcopo uira C L .
Theodoto diacono seplein. I . X L I V . 2. L I X . 3.
Monachh Gotlbis una COVll.
Moniio una G L X X I .
Motpi episcopo una X G .
Jfoyss presbytero uua XGII.
Mutonio nna GCXVI.
Nameas u i u XLVII.
presbytero tres. 4. L U I . 2. L X I X . 2.
CXLV.
Oneticraiice una C X G i l .
fteanfo quatuor. I . X C V . 2. C X C n i . 5. CCIV. 4.
CCXX.
Pailadio episcopo una CX1II.
Prlagw presbytero ona CGXV
Pentadicc diaconissae tres 1. XCIV. 2. GIV. 3.
CLXXXV.
Pftilrppo prcsbytero una GGXHI.
Ptianicia presbyteri* una GXXIII.
Pelybio dnae. i . G X X X V l l l . 2. C X L M .
Porphyrio eptsc. Rbosensi una G G X X X V .
Preibtjterit Romanis una G L X I .

LXVII, 4. L X V I U . 5. C X X X V . 6. G X X X V I I .
7. G X L .
Theodolo lectori d u . I . CII. 2. G X X X V I .
Theodoio exconsuli duae. I . LX1. 2. C X L I .
Theodoto, Nicolao, Chosrem una GXLVI.
Theodulo diacono una GGVI.
Theophilo presbylero tres. 4. C X V . 2. CXIX. 3 .
CCJII.
Timotheo presbytero una C G X l .
Tranquillino episcopo una X X X V I I .
Tranquillino una. LXIII.
Valentino Ires. i . X L I . 2. CXVI. 3. GCXVH.
Venerio episcopo Mediolanensi una GLXXXII.
Urbicio episcopo uno CVIII.
Constanlii presbyteri epislola 1. ad matrem
G G X X X V I l . 2. ad sororom C C X X X V I H . 3. ad
Valerium el Diopbanlum GGXXXIX. 4. ad Gashtie
presbyterum C G X L . 5. ad Cyriacum presbyleruu
CCXLI.

5i9

S. JOANNIS CHRYSOSTOML ARCIIIEP. CONSTANTINOP

55

MOY
$

,
. .
\

'. , \
.
, \ , \
; " \ , \ [528-525%
526% 527% 528*] , \ *
, ,
\ ;
, \ \ , \ , \
,
. *
, ,
, , ^, , *
, \ \
,
, \
, , , , , ,
, ,
\ , \ .
;
,
. ** ,
,
, .
, , ,
, ' ,
, , \ ,
, \
. .
\, , , , \ ^
(
, , ,
, , ,
, , , , ,
. ,
' Sic omne* ierme mss. Editi /. .

\ , , \
. &


,
.
, ;
, , .
[529] , '
,
. ,
, , ,

,
,

'. ' . '

, \
\ . , \
, \ ,
, \
\ ,

, *
, \
(
), , ,
\ :$ ^}.
, \ ,
, ( ) , ' , , ,
\ , .
,
\ , \ ,
. \
1

; * 6*
* Unus .

540

EPISTOLJE

DOMINJE
SITMIIOPERE

VENERANOfi

A G RELIGIOSISSIMiG
L U T E M

IN

550

MEM

OLYMPIADI,

DOMINO.

1. Age vero moeslilise luae ulcus rursura miligabo,

atque cogitalioues eas, qnae lianc nubem coguul, d i etniam. Quid enim cst, q u o d animum luum periurbai ? cur doles, cur excruciaris? An q u o d saeva el c a liginosa est hxc lempesias q u a e Ecclesiae occupavit,
cunctaque in obscurissimam noctem commulavit, a i que in dies augelur, et accrba quxdaro naufragia parturit, orbisque terrarum interilus ingravescil ? Id ego
quoque perspeclum babeo, nec quisquam est, qui i n ficias ire q u e a l ; ac, si vis, eorum eiiam quas fiunt
imaginem quamdam effingam, quo clariorem libi
t r a g O B d i a m reddam. Mare cernimus ab imis usque
gurgilibus undique rcvulsum, naulas morluos suinma u n d a naiantes, alios pessum euittes, navium tabulas dissolulas, perrupla el Iacerala vela, malos effractos, remos e namarum manibus $lapsos, naucleros gabernaculorum loco labulaiis insidenies, manos
geoibus inueclenles, alque iu eam consilii iuopiam
redaclos, ui tanlummodo lugeant, ac gemitus ct ejulatus edant; non c x l u m , noti mare conspiciunt, sed
deosas atque obscuras tenebras caliginemque tonlam , u l ne propiitquos q u i d e m perspicerc sinal, ingentem d e n i q u e fluciuum sonituni , a c marinas belloas i n eos, qui navigant, omni ex parle impelum
bcienies. Imo vero quousque id persequiiiiur, quod
cottseqm non possumus? Quamcumque enim praesenlium calamitaiuro effigiem cxquiram, oraiio vi malornm superala, p e d e m referl. Cxlerum, etiamsi ha^c
perspicio, tamen meliorum remm spem non amitio :
bujusce universilaiis Gubernalorem anie animum
proponens, qui non arle atque induslfia lempeslatem
soperal, verum nulu solo procellam frangit. Quod
u haud primum ac s l a l i m facit, bxc scilicet ipsius
oonsueludo est, ut rerum acerbilales in principio exsiinguat: verum cum creverint, atque a d finem
extremum pervenerint, jamque spes omnis a p e r mullis abjccia sil, Uim denique mira alque ab h o m i uura opinione aliena facinora edere soleat; et vim
tuam oslendens, et eorum qui in calainilaies incidunt, paiienUam exercens. Qoamobrein ne animum
dcjicias.

EPIST.

DIACONISSJ2,
I

JOANNES

EPISCOrUS

$A-

().

norum proscriptiones, sive exsilia, sive gladios pra?aculos, sivc mare, sive totius terrarum orbis bellum.
Nam qtioccumqiie landem haec omnia sini, certe lemporaria el caduca sunt, alque in mortali corpore
exsisiunt, nec vigilanli animae delriinenluin afferum.
Quocirca eliam beatus Paulus ei jticunditalum et molcsliarum Iitijus vitaB imbecillilalem demonslrare sludens, unico vocabulo id prorsus indicavii, cum ita loauutus e s l : Quce enim videntur, temporalia tunt (2.

Cor. 4. 18). Quid igilur eaqux lcmporaria siinl, ac

fluniinum inslar fluunl, exlimescis? Hujusmodi quippe
sunt res prscscntes, tam lajla?, quam molesix. Quin
alter quoque propbela humanam omnem felicilaiem,
ne foeno quidem, verum alteri viliori niaieriai comparavil, eam videlicel universam foeni florem appellans.
Neque i p s i u s durolaxal partem quanidam posuit, ut
opes tantum, aut luxuin ac delicias, aul polentiam,
aut bonores : verum omnia ea qua? apud morlalcs
praeclara el splendida esse videntur, unico glurias vocabulo complexus, ita demum subjunxil, fuini simulacrum dicens : Omnis gloria hominit tamquam $
fani (hai. 40. C).

2. At, inquis, gravis et acerba res est adversitas.

At vide quomodo baec quoque cum alia imagine con.feralur : sicque banc cliam conlemne. Siquidem couvicia et conlumelias, ac probra, et offendicula ea (|
ab inimicis objiciunlur, ei insidias indumeulo vclueiate consumpto, ac lanxexesx comparans, bisverbi*
ulcbalur : Nolite limere opprobrium Iwminum, el blaipfiemia* eorum ne mcluaiii. Sicut enim vettimenlum,
sic comedet eos vermis : et sicut lanam, sic devorubit

eot tinea (Isai. 51. 7. 8). Quainobrcm nibil eoruiii,

quoe accidunl, animum luuin conturbet: venun alium
alque aliuin rogare et umbras perscqui supersedeu
(neque enim aliud est bumanum auxilium), Jcsutu
quera colis, sine ulla inlermiss one obsccra, ut vcl
solum annual: aique omnia unico iemporis momcnto
dilabentur. Quod si obsecrasli, nec lainen nialum
dcpulsum est, id sciliccl Deo usiialum csi, ul
slalhn (ul quod superius dixi repclaiti) acerbitites
exsiingtiat: scd cum ca.* inliunuerini alque auctx fue*
AtAi/ grave prceler pecctotum. Deus non ttatim $em-rinl, iique qui bcllum infernnt, nibil fcre ad omnem
per adverta tollit. Elenim u n a dumlaxal rcs gravis improbiUilem sibireliqwi feccrini, lum dcniqucontiiia
iu trauqiiillum repcnle muiet, atque in inopiiuios
ac pertimeecenda est, Olympias, una lenuiio,
quosdam
reruin smius ea adducal. Neqne eiiim toi
empe peccatum; atque hoc verbum numquam libi
duinlaxal bona cfliccrc polesl, quol exspectanius ac
nccinere desiili: reliqua auteni omnia, mera fabula,
speraraus : vcrum mullo plura, abjue infiniiis partisi?e iiisidias dixeris, sive inimicilias, si?e fraudes, site
bus majora. Ob idquc eliam Paulus diccbal: Ei autem
calomnias, sivemaledicla, sive accusaiioncs, sive bo9

(a) Ep ilol ad Olympiadera c o l l a t sunt cum F a b r i c ,

qui polent ett facere tuperabundanler quam petimus <mi

O i * l i n . e l tribus Kcgiis. Unus Reg.: Epistola prima cogitamut [Ephe$. 5. 20). Annon slalim prohibere pouripia Cucuso Cilkiie ad beutam Otymptadem : terat,
- nc Ircs pucri in lciUaiionem illaui labcrentur
*'
(Dan.
3)? Veruni id minime iaccre voluii, utingeniein
.

$1

g. JOANNIS CHKYSOSTOMI

Ipsts quastum condliaret. Eaqoe de caesa eoe in

bartororum quoque nianus cadere passus eti, ac tornacem in incredibilem quamdam alliludinem accendi, regiamque iracundiam fomaee airociusinAnniinari, eosque manibus ac pedibus arcllssime vinriri,
atque in ignem conjici; cum autem omnes, qui eoe
speciabant, eorum salutem pro deplorala babuissent,
tum demum subito ac praeter epem omnem sesc exsemit prasstanUssimi artificis Det in miracuIU edcndis
facuUas, alqnc eximrom quemdam in modum cmiciiil. Siqutdem ignis vinciebatar, qut auleni vincti
erant solvebantur; ac fornax in teuiptutn el foniem
c rorem mulabatnr, regiaque aula magnWicendor
augtisiiorque reddebalur : naturamque illain edacissi
inam, ac ferrutn etiam el lapides, aique ouinem doniqnt inateriam stiperantem, criimim nalura vincebal.
Atque modidalissimus illic satictorum cborus slabat,
D t r a s q u e rcs condilas ad mirifietim hime conccniam
invilans : bymnosquc ad grati animi eignifieationem
ad Detim Iransmillcbaiit, quod videlicet vincuiis conslricli, quod, quanlum quidem in boslibus ftierat,
c x u s t i , quod pairiis sedibus exlurbali, quod caplivi
abducti, qvud libertale spoliali ftiisscnl, quod urbibtis, quod domibus carcrcnt, exlorresque essenl,
quod denique in aliena et barbara terra degcreni: boc
niiu grali animi esl. Poslquam aulcm et bosiium
iuprobitas partibas omnibos absoluU fuii, (quid enim
lir.i mortem jam conari poierant?) c l pngilum virius explota esl, aiquc eliam conlcxia coroiia, et praejtiia ipsis collccla sunl, nec jam ad gloriaui nominisquo &pleitd<>rem quidquam rcslabat: lum detuum sriliccl inala depellunlur, et qui fumaccm accenderat,
eosque lam gravi supplicio addixerat, idem sanctos
illos pugiles miriiicis laudibus cfferl, ac miracuinm a
Dco edilum predicat, lilerasque ingenti laude refcrlas quoqtto genlium miltil, ea qua? accideranl comincinorans, alque fide diguiim divinorum miraculorum
prxconein se pra bens. Nam quoniam inimicus et
bosiis ipse erat, idcirco jam apud bosles eliara ab
oir.ni suspicione remola eranl, q u scribebaniur.
f

3. Vidisli Dei soteriiam? vidisli sapiemiam? r i disli qutd praoier iiominum opinioncm pairavil? v i ^disli benigniiatem ei curam? Proiude ne commovearis ac perturbcris, verum pro omnibus rcbus conslan*
icr i | si gralias age, eumque lauda, roga, eupplexqiia
obsetra; ctiamsi scxcenti lumulttis, sexcentsc perturbationee ac piocctlac tibi ob oculus vereenlur, itibil
Jaineti borum le |terlurbet. Neqtie enim Dominus noJus reruin difilcullate anteverlilur, etiamei alioqui
oninia in exlremam perniciem devolula sint. Pole.st
qutppe ipse ot jaceules excitare, ei erranies in viara
revocare, et eos qut oHendiculum passi sunt, corrigere, ei eos qui iiuiumeris peccaiis cooperii sunt, l i berare ac probos efficere, et exsiinclos vila donare,
et iis quaR dirula suul, majorem eplendorem comparare, el qu;e vetustatem conlraxcrunt, renovare. Nam
cunt boc efficiut, ul quae non erant oriamur, et iis
quae iiutquam omnino cernebantur, ut sini, affcrat,
1

uk Mas. Ix edilis dccst rox, extuti; sed mterpres legH.

HCIIIEP. CONSTANTINOP.

gg

saoe magis ea quae sant, ct facla sunt,

meedabtt* At mulii sunl qui pereant, mulii quibm
ecandadimi inieralor? Sed m u l i a hujusmodi sa?pe
contigerunt, qox u m a i postet e a m , quaro par er.it,
medtcinam consequuta sunt : nisi rorlasse mtila(is ciiam rcbus, in iucurabili morbo pcrtinadter
baeserunt. Quid autem e o nomine perturbaiione aiftceris animumque dejicis, quod ille ejcctiis s i l , ille
conlra inlroductus? Cbristus in crucera agcbaiur, ac
Barabbas latro poscebaiur, atque corrupluna vulgus
bomiddain potius quam Servatorem ac i o i bcneficio*
rum auclorem coneervaiidtim ease damabat. Quot
bominibus haec offensionem attuliase, quot hoininibue exidum invexisee exisiimae? Ycrfiro praestal serm o n e m allius re(etere. Annon is, qui cnici aflixt
eai, s l a t i m ul in lucem prodiit, soltHn veitit, atque
cum univcrsa domo ab ipsis incuaabulis in exlorain
terram fi)gilivue migravit, in barbarorum scilicet reg k ) D e m l a m longo ilineris inlervallo distanlein abduc l u 8 ? Qua quidem ex causa mgeits eliam vis c r u o r
profitea esl, cxdc* et macutioues xstiiertini, teiieraque omtiis a?4aa non secus aique ie prlio et aeie
concidebaiar, infatdeaqiie a niamillts arulsi trneidabanlur, cumque lac adhuc iti fancibus h a b e r e t U ,
eoratQ in juguto et collo ferrum adigebalur. Qwu bac
tragoedia graviue acerbiusque fingi p o i e B l ? Alquc bac
ab eo perpetrabanlar, qufi ipsnm ad necem quserebai:
et lamen Dette pro s a l e n i t a t e , cura tam tiagicwm
scelu8 designaretur, lantaque vis cruoris fluercl, k l
paliebaiur, id, b i q u a m , cmn probibere posset, patie*
l^atur, arcana uimirum sapientia tanlam a n i m i aqoU
l a l e m ac l e n i i a l e m prac se Terens. Pustquam autciii e
barbarorum rcgione in palriam rediit, alqiie a l a i e
auclue esl, bellum nndiqae adversue etim excilabatur.
Ac p r i m u m JoaanU disetpnli livore c o n c i l a l > a n l u r ,
i p s i q i M invidebant; Umeiei alioi]ui J o a n n e s ipsum
ooleret ei obscrrarel; alqnc bis verbis ulebaiiiur :
multo

Qui erat tecum trans Jordancm, ecce iptt baptizat, et

omnes ad eum vemunt (Joan. 3. 26). llaec enkn verba

bominum erant, qui jain invidiae slimulis pungreuttnr, atque boc tnorbo laborarenl. Ob eamqtie eansan
e i i a m e x discipulis, qtii banc oraiionem haboe*
rant, eom Judueo quodam contendebat ae decerlabal,
disputalionem de purificationibus movens, ac bapiiemum J o a n n t s cum bapiismo diseipulorum Clirisli
conferens. Facta est e n i m , i n q u i t i l l e , ex diiap*ii$
JoannU cum Judceo quodam qucBHio de pvrificatione
(Joan. 3. 25). Ut

a u t c m miracula edcre coepil, quoi

calumniis appetitus c s l ? Alii e n i m Samaritanum eimi
et da?moniacum appeliabant, bis Vii)is, Samnrittmus

ts IM, ei dtrmonhtm habes (Joan. 8. 48); alii imposto rem, dicentes : IIic non ez Deo, ud seducil tmrbam

(Joan. 7. 12); alii prsestigiatorem, \m ycrbis ulenles :

In Beelxebub prmcipe docmomorum ejicit dcemoma

(Matih. 9. 54); ac subinde bxc repetebant, Drique

bosiem el beliuonem ac voracem et dediuwn,
atque improborum ac perdilorum boiiiinuin amicuni
euui vocabant. Venil enim, inquit, Filius komim*
manducan* ei bibens, et dicitis : Ecce h*m* vorax e%


EPISTOWB.
5
, .
, \ *
\ ,
, \ ,
. ,
\
; \
, \ \ , * , \ \ 6 ,
\ , ' - . , \ , ,
, \ \ ; '0 ,
.
\ , \
, ,
, \ , \ ,
. [531]
, \ ;
, \ , , \
;
, . \
. ,
[530]
\ \
,
, ; ^
, , , , \ ,
, ,
, , * , \
\ , ,
\
\ , \
. \ . ( - ; \ ,
;), \ ,
\
\ , \ - , ,
, \ [] , ^
, \ .
.
, , \ ,
,
^ . \
, , \ ,
, ,
, ,
,

, .
. \ ,
, \
, \ .
.
\
\ ; ;
, \ \
; \ .
; , ,
, " .
,

, \,

, , , *

, ,
\ , *

; 01 \
.
,
,
*
,
, , *
.
, ,
,
,
, ,

, \ ,
, , , \ , \ \
, \ , . " , \, 6
\ . ,
&

Sir mss. ln edilis h*c, ,; eed

imernres tegit.
k OoMiee manutcripU - '
' p*etr*ma terbt io prtue edilis varUm; sed talerpretis leclto cum mss. coosouat.

Sic Coislin. recie, atque i u legil inlerpres ediU

. Ouidam ross. .

Aliquol mss. ,
t Sic mss. in ediiii wvteipovtovdeest.

5*53

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

.
\ ,
>
, ,

' *
' . \
, ' \
\ , \
- [552) ^ . "
, \ , \

, ,

\ ,
, \ \ \ ; ,
ipp ; ,
;
\
, \ ;
, , \ , \ .

^..
* '.
e

, \ ,

. , \

; ,

\ ; ,
, \ ,
[553] \ \

, \
, ,
\ ;

*. '
\ ,
; , , , \
.
, , *,
, ,
,
, ; \ , ,
\ \ \
, \
, \
\ ; , ; \ .
, \
,
. ;
, , . ^ ,
,
; , \ \
' ,
\ ,
, ,
,
\ /;
, , ,
* ,^ \ ,

554

bic mss. prius editis aliqua deficiebant.

,
, ,
,
. ,

. ' O-J
, \ . \
,
,

.
. ^

;

'

*0 , ;

; ; ; ; , \
\ ;
;
.
, , ,
\ * ,
, .
, , ,
r

, , ;
\ ,
\ *
, ,
.
\
,

, ,

; *
, \
.
'. ,
, , ,
<1 Dno mss. .

< Sic mss. omnes. ln edilis qiuedam desiderabaotor.

1 Hc, # , desunl io quibusJam mss.; ibidem
quidam mss. .

EPlSTOLiE.

554

potator mrd, publicanorum et peccalorum amictts {Luc.tesl taivum facere (tiatlli. 27.42). Alii rursum Si Filiu*

7. 54). Quin ciiam cuin ipse cum scorto colloquerelur, falsum propheiara eum nuncupabaut : Si enim

Dei es descendedecruce, etcredemus tibi(lbid.v.

que alia miracula perpelrantem vidissent, co tempore

oflcnsi fuisse, cum eum soluro abduci, ac vinctum
tcneri conspicerent, vilibus et abjcctis militibus eum
cingeniibus, Judaicisquc sacerdulibus a lergo sequcntibus ac tuniultuaiilibus, alquc bostcs omncs solum
euui sibi bxrenlem in mcdio babcnlcs, prxscnlcmque
ac lutum insolcntcr se effercnicm prodilorem ? Quid,
cum flagris cxderclur? Vcrisimile cnim cst inlinitiiQ mulliludinem afluisse. Eral quippe fcstum pcrillublrc, quod omnes congregabal: c l mclropolis erat,
quai ncfarii sccleris Iragoediam cxcepcrat: ct nieridiauo lcmpore rcs gercbalur. Quol igilur mortales
timc afluisse exislimas, qui cum euin vinclum, flagris
afleclum, cruore slillamcm aiquc ad prxTccii tribuual
causam dicenlcin, nec discipulorum qucmquam pra>
scnlcm ccnicrcni, aniiuis oflcnsi sint? Quid, cum variis ipsi modis illudoban!, atque nunc euin spinca corona donabanl, nunc cblamydcin ipsi iinponcbant,
nunc calamum in inanuin dabanl, nunc procunibculcs
cuin adoiabanl, nullum dcniquc irrihionis ac ludibrii
genus pralcrroiUcbaut ? Quot bomincs oflensos, a l que agiiaios c l pcrlurbalos fuissc arbilraris, cum in
uialaui cutn fcricbanl, alquc bis vcrbis ulcbanlur,

facil, non estamicus Casaris (Joan. 19,12): lyraunidis

40).

Quid, cum spongiam, fel el acelum poiionis causa oftepropheta etsel, inquiebant, mrel quce et qualit esl hcec
renles, per summam contumeliam ipsi insuliabani ?
viulier quce loquitur ad eum (Luc. 7. 30); dcnique quid, cum latrones malediclis euni proscindebanl ?
quoiidie advcrsus cuin dcnies acuebaot. Nec vero Juquid borrenduni illud maximeque nefariurn scelue,
quod etiam a itie j a r a commemoraium eH, nerape
d x i dwulaxat, ad hunc modum eum bello lacessecum laironem illiun ac parielum effraclorcm, innubant: nam ne ii quidcm, qui ipsius fralres csse cremerisquecxdibuscooperiuro, digniorem, quam ipsum^
debaniur, sincero erga eum animo crant, verum a
esse dicebant, quem peliiione sua supplicio cximepropinquis ipsis bellura in cum movebatur. Perspice
renl : daiaque a j u d i c e optione Barabbam pra:tulequippc ex bis quse evangelisla postea subjiciebat, quomodo ipsi quoque corrupti crant: Neque enim ipsius runt : nimirum nonChrisluin dumlaxatcruccafiiccrc,
sed etiam improbam faoiam ipsi inurerc cupicnies ?
fratres credebanl in eum (Joan. 7. 5).
Hinc enim se illud probare posse statuebani, quod
4. Porro quoniam muhos offensos faisse atque relalrone quoque sceleralior esset, lantisque flagiiiis
cta via abcrrasse commemoras, quot, quocso, discipudcvinctus, ut nec raisericordia, nec f e s t i diguitas salos fuisse pulas, qui crucis lempore ofiTensi sint?
lutem ipsi aflferre posset. Huc enim actiones omnes
Unus prodidii, alii in rugam se contulerunt, alius absuas referebant, ut ipsius exisliraalionem laederent :
juravit : cumquc omncs secesstssenl, solus ipse vineaquc de causa duos eliam latrones una cum ipso
cius ducebalur. Quol igiiur bomines libi vidcnlur,
cruci affixerunt. At T e r i i a s non obscurabalur, imo
cum non ita pridem eum res miras efficicnlem, mortuos excitaniem, lcprosos purgantem , daemones e x - . splendidius elucebat. Ad hxc eliara aflectalx tyrannidis eum insinmlabant, bis verbis: Quieumque seregem
pcllenlcm, panes fonlis inslar eflundenlem, ac deni1

videliccl cuni arccssenlcs, qui ubicaputrcclinaret non

habebat. Quin blaspbeiniam quoqueipsi per calumniam
objiciebant. Ponlifex eniin scidil vesiimenta sua,
diccns : Dlasphemavit; quid adhuc egemus tcstibus

(Malih. 26. 65) 1 Quid mors ipsius? Nonue Yiolenta?

nonnccapilalis n o x x conviclorum ? nonne exsecrauda:
improbilatis boniinum ? noone lurpissima ? nonoe eorum, qui gravisaiinis flagiliis sese obstrinxisseul, ac
nc digni quidem csscnt, qui in terra e x i r e m u m vitai
spirilum emitierenl? Annon scpullura gcnus bcneficii gratixque loco ipsi prxstalur? Accedcns cniin
quispiam corpus peliit. Adco ne cx propinquis quid c m , ncc ex iis, quos bcneliciis affcceral, uec ex d i scipulis, nec ex iis qui tantam ab eo iiduciam ac salutcro obtinuerant, quisquam cral, qui cum scpulturjc
mandarcl : quod videliccl omnes evauuissenl, oinucs
profugissent. Jara sinistra ca c l irnproba f a m a , quam
per rcsurrcciionem slruxerant, dicenlcs, Veneiunt
discipuli ejus el furalisunl eum (Mallh. 28. 1 5 ) , quam
9

mullis olTensioni fuit ? quam niultos in rrandem i i n pulil? Siquidcm bie sermo, quamquam falsus, ac
prclio cmptus, tum valuit. Valuil, in juam, apud nullos , post sigilla, posttantam veriiaiis perspicuitaProphetiza nobis, Chmle quis esl qui te percussit
lcm. Neque enim promiscuum vulgus rcsurrecltoiiis
( hlatik. 2G. G8) ? aiquc ipsum buc c l illuc ducebant,
doclrinam norat. Nec mirum (), cum n o ipsi quilolum dicm tn ca\illiscl conviciis, in ludibrio c l risn
dem discipuli cam nossent : Neque tnim, inquil ille ,
consumentes, idquc in mcdio Judxorum ibeatro?
discipuli ejus sciebanl, quod oporteret eum morluu
Q u i d . c u m Pontificis scrvus alapam ipsi impingcrci?
resurgere (Joan. xx, 9). Quam muhos igilur illis
q u i d , cum mililes ipsius vcsliincnta inicrsc partirendiebiis f u i s s e pulas qui o f f e n s i sinl? E l l a m e n Deus
t i i r ? quid, cum nudus ac verbcrum nolas in tcrgo
pro sua lenitale id ferebal, arcana sua sapienlia
intisias gercns, ad crucem abduccrctur, alquein cruo m n i a adininislraus.
cero lollcrelur ? Nain ne lum quidcm tmmancs illx
5. Deinde post eos dies dUcipuli rursum laiif e r x molliebanlur, verum majori eliam furore prxcitanies, Tugati, m e t u perlerriti tremcnics ac de
p i i e s ferebaniur, tragoediaquc ingravescebai, ac ludi%

b r i a crcscebant. Alii enim dicebanl: Vah ! qni deMirnis templum Dei, et in triduo H&dificat illud (Matth.

DUO Mss., contradkU ccesari.

() nicqua?dam deeraal, qwae ex manuecriplis reslilula

suol. Quae seqminlur, quam muUo* iqUw UUt diebm, elc.,

2 7 . 4 0 ) . Alii item : Aliot salvos [ecit: $eip$um non po- ex iisdcm maiiuacrq.Us dcsumpla suui.
PATHOL. G R . L I I .

11

556
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCRIEP. CONSTANTINOP.
remedium, u l libi m a g n a m an;mi Lclitiam pariant:
ac frcquentes accipies episfolas. Verum ne mibi herum scribas, tc m a g n a m ex Iileris meis accipere consoialionem : nam illud ego probe n o v i ; sed lantaiit
quanlam ego ctipio; ila ut neque aniino perlurberis,
n e q u e lacrymas cffundas, sed tranquille et cum gau-

555

loco in Iocum subinde niigrantes, sese occullabanl:

atquc post quinquaginta dies cum sese conspiciendos
prxbere ac miracula edere coepissent, ne sic quidem
lamen hoe coasequuti sunt, ul nibil ipsis metaendum
esset. Eleuim post signa illa edila, infinita offendicula inter imbccilliores fuere : qood ipsi virgisca?dcrentur, Ecclesia turbarelur, ipsis expulsis, bostes
muliis in locis superiores essent, ac lumultus ciercnt.
Nam cxim ingcntcm ob itiiracula fiduciam loqnendique libertatem adepii fuissent, tunc rursum Sicpbani
morsgravcm persequulionem accersivit, omnesque
dispersit, atque Ecclesiam in (umullum et pcriurbalionem conjecit: rursumque discipuli in melu, rursum
in fuga, rursum in summa sollicitudine atque angore vcrsari coepertint. At sic quoque ramen Ecclesia} res sempcr augebantur, cum persigna florebant,
cum toia principia babebant. E l unus quidcm per
feneslram demiilebatur , sicque e pracfccti manibus
elapsus est : alios aulem angclus eduxit, sicque a
vinculis liberavit; alios rursura ab iis, qui opibus ac
poientia florebant, vexatos el exagtlalos, circumforanci bomincsalqueopifices omniofficii gcnerc compiectebantur, purpurariae nempe mulieres, ac lenioriornm artifices, et coriarii, in exlremis urbium recessibus alque ad liltus el mare babiianlcs. Persxpe
ctiam nc in mcdiis quidem urbibus comparere audebant; aut si audebant, bospites certe cos excipere
baudquaquam audebaid. Atque ad hunc modum per
teutationes, el animorum recrealiones negotia lexebaniur: ct qui non mullo anle oflensi fueranl, postea
sanabantur : et qui aberraverant, in tiam reducebanfur : ei quse prosirala ac solo sequata fueranl, pra>
clarius et raagnificcntius instaurabantur. Ob eamque
causam cum Paulus precibus contendisset, ut per
quietem solam et tranquillilalem evangelium progrederelur, sapientissimus ac solertissiroiis Deus discipulo morcm minimc gessit, nec, cum srcpe rogaretur, prccibus ipsias cessit, verum bis verbis usus

dio

dcgas ().

Ad eamdem Epitl.

II

(6).

1. Quamqnam epistola ca , quara nnper ad le misi,

a d dotoris lui tumorem coniprimendum aboitde sufllciebat : tamen q u i a moeroris acerbitas majorem in
modum te afflixit, i d c i r c o necesse mihi esse exislimavi
allcram quoquc epislofam superiori adjungere, quotu
copiosam et ubercm consolaiionem pcrcipias, ac jam
valetudo tua in uto versctur. Age igitur, aliunde
quoque pulverem eum, q u e m ex anhni moerore contraxisli, discutiam. Siquidem eum ex ulcere gravissirais tumoribus in pulverem conversam esse exisiimo.
Yerum ne sic quidem valetudinis tuae cuni dcserenda
e s i : etenim pulvis quoquc, nisi quis eum summo studio propdllat, parti omnium p r a ^ s i a n t i s s i m a D exitium
aflert, pupiliac nimirum perspicuitacem inflciens, ae
l o l u m moerenlis oculum turbans. ife igilixr hoc quoque bic accidal, mali reliquias summa cura el studia
evellamus. A l tu quoque te erige, manumque nobis
prnebe. Nam quemadmodum in iis qui aegro corporo
sunl evenire solel, ut, si medici quidem ea quae m a neris sui sunt, prxstent, illi autem partes soas m i nime expleant, sanilaiis lucrum interrumpatur :
eodem m o d o in anima quoque res sese babere coneuevit. Quamobrem, ne hoc accidat, pro ea prudentia, q u a B abs te postulatur, da operara, ut tuasquoqoe
partes obeas : quo utraque ex parte ingens ulilitas
oriatur. A l forte dices, cupio quidem istod, veram
ncqueo nec, quaravis etiam roagnam contentionem
ajhibens, densaa tamen alque atne moeroris nubi
p r o p u l s a n d a B par sum. Mera excusationes ac i n e r i
prclexius isla sunt: novi enim mentis tuae nobiliUiest: Suficit libi gratia mea : virtu* enim mea in inflrtem, pisc tuae animaa robur, prudcnliac magnitudinem,
milatt perficitur (2. Cor. i 2 . 9 ) . Si igilur nunc cum
s a p i e n i i a 3 Vim, scioque sat tibi esse furenti huic maemolcstiis lxtos quoque successas sobducere volucris,
stitiac niari impcrare, ut Iranquilia omnia reddantur.
si non multa signa et miracula, at multas tamen res
Verum qtio i d facilius consequi possis, ea quoque
niiraculis non dissimiles conspicies, quae quidem inquac nostrarum partium sunt, conferamus. Quanam
gentis Dei providentiae alqoe auxilii perspicua arguigitur raiione id efflcore polcris? Nempe si et ear
menta sint. Verum ne omnia nullo cum labore a noomnia , qua? superiore epistola continentmr, teconi
bis audias, hanc libi partem rdinquo, ut accurate ac
consideres (siquidem mrila a me quaa ad hoc a r g diligenlcr cuncla colligas, atque cum rebus moleslis
mcntom spectent, in ea comraemoraia sunl), ac praeel acerbis conferas, sicque praeclara occupatione aniterea hoc agas qnod libi nitnc ego impero.
mum distlnens, teipsam a moeslitia et angore a?oces:
Pernlchtum ett pro atienis peecatb animo
franfi.
bincenimmaximam consolalionem percipies. T u velim
Quidnam autem boc esl? Cnm ad te allaturo foerit,
universx tuae bcncdictae domui plurimam a mc
Eccleeiarum aliarm pessum iisse, aliam lempcdiaie
salulcm dicas. Faxii Deus ut et firma corporis valejactari
, aliam sacris (hictibas obmt, aliam etiaiti
tudine, et laHo atque bilari animo semper sis, dogravissimis cladibus afiici, aliam lupnm pro p a mina mea summopere veneranda et religiosissima.
6torc, aliam pr&donem pro gubernatore abae eanrSi vis mibi longiores scribere literas, hac de re
niflccm pro medtco aecepisse, doleas cpndem b c e i ;
me ccruorem facho, nec me decipias; nempe te om9

nera animi moerorem deposuisse, et in iranquilliute agere. Naro in boc situm est liierarum mearum
1

D u o M s e . nan per animorum reereationeu

f

() M o c addiumenturo a verbis, si tis rmhttontflmts i n

tribos vetuslistlmis maowscriplis habetur, el germanam
baud dubie est^ dtgnissiraumque quod e teaebritt erual^r.
ip) Scripta C u c u s o a n n o 404.
%

555

EWSTOUB.

, ,
, , \ ,
. \ ,
, , ,
. " [554]
^ , , \ , \
, \
, . \
, ,
. \ , \
, \
* \
,
,
, , \ ,
, *
\ . \ \ ,
* . \
, * , \
, ,
, \
. \ * ,

, -

55G

\ .
[555] ,

' ,
, , '
.

, * 'Apxet t>

ir

, , \ \
, ' , \
\
. ' ' '
, ,

, \
, \ ,
\
. ' . \ ,
\ .
e

, \
, ,
, \ .
, \

mss. . .Editi
* > , e l sic jolerpree.
b T r e s mss. , , h^Jx .
* mta. ,
d Duo mss. .
T r f f nm. .
1

'.

'. * \
,
\,
\ ,
, \
.
\
. \ \
. '
, \
,
, (5 6. *
, . , \
. " \
, , ,
, \ \ *
. "* , \
,
. , ,
\ , . \
,
,
, ,
, \ . "
\ , \ ' . ( ; \

(\
), \ '
.
f

; "
, ,
,
, \ , *
^ \ , \ ,
Sicincipit \mc episloU in omoibes fere mss.,at<iue
i U legit Interpres. In pries editre legebator:
. banc vocem hc
habel Regios unus io iuferiore mtrplne prina mano: , , .

5S7

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

[53C]
, .
\ , ' , ,
, \ \

\ ,'
\ .
'. \ ,
.
, '
*> , \
, \ * (
, ),
, \
^ , \ *
, .
,
,
\ \
\ , \ ,
\ .
\ , \
,
,
a

"
,

, , *,
,
. * , \
,
.
, *
, , * '
. *
, ,
' (

,

),
, ,
, '
, * '
, \ $,
, ,
, . , ', , , '
, ;
,
,

&

^.

55S

, **,
; \ , ,
\ , "

. " ,
*
, , ^ ,
,
* .
. ,
\, , ,
. ,
,
,.
p ,
,
. \ ,
c

'

, ,
.
'. * , \
,
, \ , \
\ ,
,
, \ , \
\
, ,
\ , \
, * , , \ , \ ;
, ,
, \ ,
\ * '
.
"
\ \ , >
. " ,
, \ \
,
, ,
,
\ ,
, ,
,
, , >
, ,
, ,
, [558] ^
, , . \ *

\ ,
, ' ,
\ ,

[557] \
5

Omnes ferme .
* Aliquot rass. 1 .

Omnes mss. . Edilt lufra deest io qualuor mss.

Tres mss. , et I I K C et vera lcclio. Edili^ ?.
e

557

EPIS TOLJE.
^8
iwjue enim hxc sine (joloris sensn ferre oporlcl:
ipsius opus sit, immodico dolore affici, ut qui vidt-licri
Ycrum ila doleas. u l modtim dolori tmponas. Nam
salulare pbarmacum per immodcralionetn iu venenum
cum in iis rebus, in quibus ipsi peccamus, el de quiconver(at?Siquidem in vcncnum degenerat, alque bolus raiiones reddiluri sumus, minime neccssarium ac - minem satanoe tradit, cum modum cxcesserit; ideoque
inluni sit veruro pcrquam funestum ac pcslifcrura
dicebat: Ne circumveniamur salanu. Quod perindc ac
nimis vebcmentjr discruciari : quanto magis super- si dicerel: Ingcnli scabie cooperta pecus ba?c c r a l , a
grege remoia c s l : ab Ecdesix coeln abrupta ; vcrum
Tacaneuui et vanum est, imo saianicum alque aniime
inorbum depulit, atque in pristinum slatum rcstimta
exiliosum, pro alicnis sceieribus animo frangi ac dee s l : ca cnim prenilenlia? vis esl. Ad grcgcm noslrum
bilitari ?
2. Aique ul licec iia esse intelligas, veterem tibi jam rediil. Prorsus eum alliciamus, supiuis manibus
excipiamus, ampleclamur.cxoscnlcmur, nobis ipsis ad*
bisloriam narrabo. Vir quidam Corinthius, sacrosancia unda linctus ( i . Cor. 5 ) , ac per bapiismi sa- jtingamus.Nisi enim id facere in animuin induxerimus,
fraudat jam nos salanns,non suumaccipiens, sed euiu
cramentum lusiraius, tremcndxque cliam mensa?
qui noster cflectus cst, pcr socordiam uoslram, alque
adhibitus, atque, ul summalim dicam, omnium relijnimodicum ipsius mocrorem demergens, sibiquc i
gionis noslnc mystcriorum particeps faclus ac praposlerum asserens. Ob idque eliam subjunxit,
tcrea, ut pleriqtie aiunt, magisiri niunere fungens,
enim
ipsius cogilaliones ignoramus (2. Cor. 2. . II),
post sacram illam iniiialioncm, post arcana illa bona
nempc quod eliam pcrca, qwx cum uliliiate conjuncla
ad qux admissus fiierat, posi primos dignitatis gradtis quos in Ecclesia oblinuerat, in gravissiinum c r i - sunt, cum non, ut par esi, fiunt, eosqui animum baud
men incidit. Nam cum pairis uxorem sceleralis ocu- satis aUeftdunt, in fraudem impellerc consuevit.
5. Quod si pro co scelere, e l quidem lam gravi,
lis conspcxisset, noa in bac improba et nefaria
cupiditate gradum Gxit, vcrum etiam impudicam vo- quod quispiam commisit, Paulus etun nimio moerore se
conficcrc non sinil, \erum summam diligenliani adbiluntatem in opus perduxit : alque boc scelus non
modo stiipruni erat, sed eliayi adullerium, imo adul- bet, nibilque non agil ac molilur, quo moeroris lumolcrio quoquc mullo atrocius. Ob idque beatus Paulas rcm exscindat, salanaa videlicet acdiaboli circumscrire cognila , cum proprium ac saiis dignum buic sce- plionem bujusmodi immodcralionem esse, atque ab
lert nomen imponere mtniine posset, alio modo fla- ipsius vcrsmia c l improbis cogifalionibus proficisci asscrens: annon exlremx sluhiiiai alquc insaniae cst, pro
gitii hujusmodi magniiudinem et gravitatem declarat,
peccalis alicnis, et de quibus aliis judicium subeunbis verbis ulens: Omnino auditur inter vos fornicalio,
dum ac poena luenda est, in tanlo dolure et crucialu
et talis fornicatio, qualis nec inler gentet nominatur
(1. Cor. 5. 1). Non dixit, Nec perpetralur, sed, Nec versari, ut cliam densissimas lcricbras , ingcnlemquc
nominatur ; bis videlicet Yerbis incredibilem quam- tumultum et confusionem ac perlurbalionem , alque
borreudam tempestatem anirao invcbas? Qnod si
dam sceleris iilitis magniludinem indicare cupiens. E l
quidem eum diabolo addicil, aique ab universa Eo- mibi rursum eadcm dixeris, nimirum le vclle, sod
clesia exscindil; ac ne ad communem quidem men- minime possc, rursum tibi eadem quoque ipse rcgeram, nempe meras excusationes merqsque proetextus
tam ipsum admiltendi potestatem cuiquam facit. Gufn
ejusmodi enim bomine ne cibum quidem capere ias bocc esse : nervos enim philosopbicx auimai luac cognitos ac pcrspeclos babeo.
esse ait ( 1 . Cor. 5. 11 ). Denique magno impeiu ferv

lur, exiremam ab eo poenam expelens, carnificemque

ad eam rem salanam adbibens, ac perillum carnem
ipsius lacerans. Et tamcn is qui ab Ecclesia bominem
absciderat, qui ne profanam quidero mensam communem cum eo habcre cuiquam permiserat, qui
omnibus luctnm ipsius causa indixerat ( Kt vos inflatt

In publicis calamilatibus quid agendum. U l au-

tcm alia quoque ratioue faciliorem libi advirsus imporiunum bunc el pestiferum moerorem pugnaui ac
victoriam rcdJam hoc rursus , quod jubco , faciag
vclim. Cum aliqucm hanc perniciem coraraemorantem audicris, ab bujusmodi cogitatione quam prinium
le remove, atque ad formidandi illius diei cogilalioestis, inquit, et non magis luctum habuistis, ut tollatur
de medio vestrum qiii hoe opus fecit [1. Cor. 5.2]), nem
qui curre, tccumque horrendum illud iribuiial con
e a m non secus ac pestiferum quemdam undecumque sidera, incorruptum Judicem , igneos amnes, qui pro
pellebai, qui ex omnium sedibus excluserat, qui sa- illo tribunali trabuntur c l ardonlissima flarama ebulliunt, peraculos gladios, alroces poenas, crucialum
Uuiae tradideral, is, inquam, qui tantum ab eo supplisempilernum,
telram caliginem, exieriores tenebras,
cium exigebat, postquam eum dolore affectum, scclerisque adinissi poeuhcntem v i d i l , palinodiamque pestirerum vermeni , vincula qux nulla vi frangi
queant, dcnlium stridorcm, ejulalum consolationis
reipsa canentem in bunc modum ipse quoque senexpertem, orbis Ibeatrum, vel poiius ulriusque ttatenliam relexuit, ut iis, quibus Iinec edixerat, conlratur;c Ihcalrum, boc esl superioris el inferioris* Vtrr i a jam imperaret. Nam qui dixeral, Exscindite, reji#

lutes enim coslorum movebuntwr (Matth. 24. 2 9 ) , ail

Cbristus. Nam elsi nullius sccleris sibi conscix, ncc
te in eum caritatem, ne abundantiori trislilia hujusmodi
judicium
hotnoabsorbeatur, ac circumveniamur tatana: non enim r.ubilurae sunt, umen universum bominutn

c i l e logeie, ac diabolus ipsum arripiat, quid ait? Firma9

gcnus conspicienies, atque iniinitas naiiones causam

ipmm cogitationes ignoramus (2. Cor. 2. 7.11). Videsne
dicentos, non sine meiu illic adblabunt. T;4itu& vidcqitemaihnoduro salaiue inslhictum redoleat, laquciquo

559

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

licet tunc terror erit. Hnec ccmsidera, eaque argumenla, ex quibus elabendi ratio nulla s i l . Neque
euiin accusaioribus judex ille opus babet, nec lesiibns, nec argumeniis, ncc probationibus : verum
omnia , ut gesta sunt, \n mcdium profert, alque antc
oculos eorum qui deliquerunt. Tum nemo, qui e snpplicio eripial, adfulurus est, non paler, non filius,
non lilia,non niater, nen alius quispiam cognatus,
non vicinus , non amicus, non patronus, non pecuniarum hrgitio , non opum anipliludo, non auctoritatts ac potentice lumor; veruni bxc omnia non
secus ac pulvis e pedibus excussa sunt, ac solus is
qui causam dicit, cx iis quce ab ipso gesta sunt,
vel absolvitur, vel condemnatur. Tunc nerao ob ea
qtKE alius pcrpclravil, in judicium vocalur, scd pro
lis qtine ipscinct commisit. Ilis igitur omnibus in unum
coaclis, alquc iroc lerrore adauclo, satanicxque ac
pendciem auimo aflerenti moesiitix opposilo, ita deinutii adversus eam in acic s l a : in qua vel ipso oblatu
fcara Tacilius, quam aranea? telain, disccrpere ac de
Riedio lollcrc poteris. Nam ea pralerquam quod inai>is ac siipervacanea est, ingcns quoque delrimeiitum
ae peraiciem parit: conira timor ille nccessarius cst,
ct eoromodus atque utilis, magnoque cum cmolutnento ac fruclu conjunclus. Ycrum iroprudens oralionie impetu abstracius suro : atquc, cum id tibi m i nime convenircl, hoc mibi sumpsi, ut tc moncrem :
mibi enim iisque, qui mci instar sceleruin molc dcpressi aiquc obruli sunt, ncccssaria cst bxc oralio :
lerret eninratque excilat; libi aulcm lot virlutum
omamenlis florenii, alquc adco ipsum cxlorum axem
jam altingenli, ne tanlillum quidem limoris aflerre
qucat. Idcirco ad allerura musices genus mc convcrtam, le alloquens, ac ncrvum allcrum pulsabo : quandoquidem liic le metus perstringere nequil, nisi quanlum angelos quoque persiringit. Quocirca huc quoque
nos convertamus: ac tiretiam simul cum oraiione
nostra lc converte, atque eorum quse recte et cum
lande gessisli praemia cum animo tuo reputa, luculcntas palmas, splendidas coronas, choream cum virginfbus, sacros thalamos, cxlorum cubiculum, sedem
eum angelis, fiduciam et familiarem cum sponso consueludinera, mirabilem illum splendorem, bona illa
quae sermonem omnem ac menlis caplum excedunt.
4. Viduw ipsat Virgine* merilit pouunt tuperare.

Nc scrmones mcos propterea, carpe quod te in virginrum cborum et classem adscripserim sanctarum
illariim, quae in viduilaie vixisti. Saepe enim me tum
privatim, Cum publice audisii, cum, quae virginitalis
dcGnilio essct, explicarem, illudque contenderem,
nibil umquam impedimenlo fore, quominus ea in
virginum numerum et ordinem rcferrelur, imo eiiam
eas longo inlervallo superarct, q u u 3 in csleris rebus
iugcnlis pbilosophix spccimcn edidisset. Eaque de
causa Paulus eiiam, cum virginem describerel, non
ram dumtaxal quai mairimonii virilisque concubitus expers esset, virginein appellavit, verum
ciiaro eam cui ea, quoe ad Dei cultum penincrent,
cnra essent (1 Cor. 7. 54). Quin ipse quoqne Chri-

560

stus, osiendens quanlum eleemosyna, cujus tu jamdiu

principaiinn lenes, ac coronam adepta es, virginilatem aiitccelial, ex virginum cboro dimidiain pariein
ejecil, quoniam absque hac virlute ingressa? fueraiii,
vel polius quia eam baud copiose possidebant: c l enim oleum babebant, at parcius q u a r a convenirei.
Contra, eos q u i sine virginilate accesscrant, quod
inisericordia omati essent, bonorifice excepil, b e n e
diclos Palris sui eos appellans, ad se vocans , regnique hereditatem ipsisimperlicns, ac speclante universo tcrrarum orbe virluteseorum pradicans (A/a///t.25);
atque adeo praseutibus angelis alquo universo mortalium generc, ipsos nuiriiios et bospiies suos nuncupare non dobitavit. Hanc lu quoquc bealam vocem
lunc audies; hanc lu mercedem aniplissime conseqneris. Porro cum pro eleemosyna sola lania praemia,
t a n t a c corona?, lanla claritas, lantus splendor, t a n i a
gloria percipiaiur, si alias quoque viriulis iux parles
recenseam, q u a m tandcm veniam obtinere qucas,
qnae cum ideo feslnm agere, exsullare, cboros ducere, ac corona caput devincire debcres, icipsam
contra, q u i a alius furore capius esl,alius pracipiicui
se dedil, angore conOcias, facilemque diabolo, qnuin
ad hunc usque diem lancinare non desliiisii, adversus sanctam animam luam incursum reddas ? Nam
quid T a r i a m a c multiplicem paiientiam tuam comnieniorcmtqusc oratio, quod bisiorix* voluinen ad eam
rem mibi s a t i s esse qucal, si calamilalcs eas, q u a s a
puerili xtale a d boc usque tempus periulisii, recenscre vdifn; boc esi, quas lam a tuis, quam ab alien i s , lamab amkis,quam abbostibus, lain a b iis
q u i lecetB genere conjuncti erant, q u a m qui nullo
propinquitalis gradii te atlingebant, lam a b iis qui
potentia florebant, quam a b humilibus el abjeciis,
iam ab i i s q u i magistratu fungebantur, quam a p r i T a t t s , ac denique ab iis q u i inler clericos censeban*
lifr, accepisli? Nihil enim borum est, quod, si sigilialim ab aliquo referatur, inlcgram bistoriara erficero
neqneat. Quod si quis ad alia jam bujusce virlutis
genera se converlat, easque afflicliones, quas nou
jam a l i i sed ipsamet l i b i accersivisti, oraiione compleclatur, quod saxum, quod ferrum, quem adamantem oon reperiei abs te supcralura? Nam cum carnem
u e q u e adeo leneram ac delicatam , alque o m n i luxus
generi assiietam accepisses, e a m variis afflictionibus
ita oppugnasti, ut nunc nibilo meliore statu sit, quaiu
si prorsus exstincta esset : taulura enim in ea niorboram examen cxcitasii, ul el medicorum artem, ct
medicamenlorum vim ac faculiatem, ct onine curationis genus vincat atque ipsa iu perpeluis doloribns
verseris.
5. Olympiadh virtutes. Jam vcrosi quis tuaro ia
mensa et in noclurnb vigiliis tolerantiam ct asperila*
tem exponere velit, qua ulalur oraiione? Quamquam
conlinentine aut loleranda? vocabulo in le jain non
est quod quispiam nlatur : vcruro aliudbis virlulibus
nomcu multopncstanlius exquirciidum est. Siquidein
eum conlineniia ac toleranlia pncdiluin esse dicimus,
qui cupidiiale aliqua texatur, camque vincit.Tu a u f

5S9
EIMS1
. .
, .
, ,
, , \ . \ , , ,
, , , ,
, , ,
, ,
, \
, , .
\ , '
.
, \ * ,
\ \ ,
, \
, \ .
\ , \
* \ , \
\ , \ .
(*> ,
\
\ \ * >
\ *
, \
, *
.
, \ ,
,
\ . \
, , \ ,
, ,
, ,
,
, ^ \ ,
,
\ .
b

*. , \

, .
\ \ ,
, \ [539]
,
^ \
,
.
, \
,
. * * Daffflus. . Aliof .
I Duo mss. 11.

iidem .

iLJE.

560

,
, \
, ' , ,
* \ ,
' . , ,
,
, \ ,
, \
\ , \ \ ,
\ .
\ ,

.
, , , , \
,
, , \
, , ,
, \ , , \
,
;
\ ;
,
,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, , ; ,
* ,
. \
, \
' ,
, , ,
;
,
, , [540]
* \ , \ , \
, \
, \ .
'. * \ , \
, ;
,
\ , ' . \ * ,
, \ .
d

d Cotslln. el Reg. **
Tres mss. .

* , sic duo mss.

S. J0ANN5S CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

562
5GI
, "
/.
. ,
,
, ,
, \
, \ \ (,
. ,
. \ , \
^, . , \
C f , \
^ , \\ 9 , \
, ,
, \
,
,
\ ,
. ,
, ' .
,
\
*
> \ ,
, " '

, .

,

,
,

: , \
*
,
\ ."
,
, \
,

. \
,

, \' * \ , ,
,

, \ , \
, /<? , \
\
, \
. ;
!
; \ ,
;
' ;
.

,
,
, ,
.
. , *
, , \ ,
, \ \
, .
, ^ , , ,
\ ,
, '
. ,
. , ,
, , \ , . \
, \ [542] ^
,
[54IJ ,
\ ,
, \ ,
, 0
, , \ , ,
,
.
, . , \
\ \
, \
, , , , \
, \ , \
.
( , \,
, \ , ),
\
.
, \

'. ,
,
, \ \
.

* TrPS mss. .
* iii .

,
\ ,
, \
, ,
, \
e

Duo .

532

EPISTOL.F!

5C1

t e u i , qirid vincne, jam non habes lanlo enim i n i pria adversuscarnem jam indc ab inilio irrupisti, ut
ipsitis cupidiialcs exslinxeris : non cnim equura frenasti, scd plane conslrinxisli, alque humi prosiravisti , immolumque reddidisti. Ac tum quidem omnes
coiiliuciiline numcros explevisii: nmic autein id jam
con*Aqtitita es , ul omni perturbaliono careas. Neque
eniin ncgotium tibi facessil deliciarum cupidilas,
neque ut eam superes, laboras : verum ea semel de
medio sublala, omniqne ipsi ad carncm luam adUu
pracluso, venlrem tantam cibi ac potus capere docnisti, qnanlum nccessc est, ne iniercas, ac poenara
luas. Ob eamque causam non jejunium, non conlincnliam id TOCO, sed alitid quiddam boc sublimius.
Alque boc in sacris quoque tuis vigiliis perspicere
l i c e i : nam dormiendi cupidilas una cum superiore
Ula exstincta est: cibo quippc somnus alitur. Quin
linnc quoqne alia raiione oppressisli, dum ab iniiio
nalura eliam vim intulisli, inlegrasque noclcs i n snmncs duxisli, ac denique assidua consuetiidine in naliiram boc converlisli. Uteniin aliis dormire naiurale'
est, codcm modotibi vigtlare. Alque bsec quidemmiriiica el sluporis plena sunt,eliamsi per se considcrcntur.
Quod si quis tempus etiam expendat, immaluram ncml ' C in qna Uxc prxslabas, a?talem, el magislrorum penuriam, el eorum qui oflendiculo libi erant, frcquentiam, el quod in ea aninia, qux ex impia domoad veritatem nunc transfugerat, et quod in corpore muliebri,
alque alioqui propier majorum splendorem ac luxum
molli el delicato, quania ei cuncta bxc sigillalim
considcranli miraculorura maria se apcrienl? Quocirca ne aliorum qnidem mcnlioaem faclurus sum,
hocest, bumiliialis, cariialis, accxlerarum sancise
animx luas virtuHim. Siqnidcm dum basc recordor et
eommemoro sexcentos mihi rursum fonles anlmus
protulil, ac me barum eiiam, ut et prioris, sigillalim
saliem genera ipsa , vel poiius argumenta dumiaxat,
referre cogit: nam illud infinilam orationcm rcquircrcl. Verura nc ab ea , quam exsequi instiiui, malcria excidam , in immensum pelagus prsecipitcm me
anferri haud paiiar. Nam alioqui, nisi id nunc mihi
proposilum esset, ut mocstitiam tuam radicilus cx
animo luo evcllcrem, lubcns in hac oralione vcrsarer, atqun immensum pelagus, vel Inimcnsa polius
maria navjgarern : multiplices nimirum singularum
virtulum luarum vias obicns, quarum singulae noTtim rursum pclagus procrcarent, sive de patienlia
mibi scrmo essci, sive de humiUiate, sive de omnis gcneris eleemosyna, adipsos usqueorbis terrarum (ines diflusa, sivc de caritale, quae innumcras
fornaccs ardore supcrat, sivc de infinita atque ingenli
ff-pore perfusa naiura?qne modum exccdenie prudcntia. Quinam autem hinc fruclus orli sint, si quis narrare inslituat, pcrinde faciel, utsi quis maris fluctns
numerare aggredialur.
*

gleciim amiclum est, verba hciens. Quamquam eiiiin

baec virtus aliis ccdcre videtur, tanicn si quis eam
accurate perpenderil, admodum ingentem eam esse
reperict, alque ejasmodi, q u a 3 sapiente animo, ac
humana supcrantc, et ad ipsum usque cselum volitante opus babeat. Ac proptcrea non in Novo dumtaxat, sedetiam in Veleri Teslamenlo, cum per inubram ac figuram Deus bominum genus, alque ea
q i K B ad vivendi rationom pertinebanl, crassius qnodammodo modcrabatur, necdum de cxleslibus rebas
verbum, ncc de f u K i r i s nlla menlio erat, nec pbilosopbi;e hujus qua nunc vigel ulla vel obscura signiiicalio, verum pinguiore quodam el crassiore modo
leges Ilcbrscis scribebanlur, elcgantioris veslilus slodium ehcmentissime inlerdicens, per propbelam sic
a i t : Hcec dicit Dominus adversus dominatrices filia$
Sion : Pro eo quod eievatw snntfiliaeeorum, et amb*laverunl extenlo collo, et nuttbut ocuhrum et progre$$u
pedum tunicas trahebant, et pedibus suisshml ludebant;
et humiliabit Dominus dominatricesfiliasSion, et denudatnt habitum earum, et auferet gloriam veslimenti
earum. El erit libi pro tuati odore pulvis, et pro xona
funiculo cingtrii, et pro ornamento capilis tui catvitium
habebis propler opera tua : ei pro tunica clavatw purpura iaeeo cingerit (hai. 3.16-18. 21) : bxc libi or-

namenli loco erunl. Yides iracundiain , omnem scrmonis vim superantem ? vides acerbissimum supplicium et cruciaium? vides acerrimam captivitaleni?
Hinc peccaii magniludiuem coujicias liccl. Ne]iie
enim benignus Deus tam gravem et accrbam poenam
umquam inflixisset, nisi pcccalum, quod eam acccrserei, longe gravius essel. Quod si magnum boc
scelusest, virtus ea qnne ipsi opponitur haud dubie
maxima. Ac proinde Paulus quoque, cum ad mulieres eas, q u x mundanam viiam cpmplexae sunl, oralionem haberet, non modo ab auro goslando eas al>ducit, sed ne sumpluosis quidem vestibus ulcndi
potesiatem ipsis facit (1. Tim. 2 9). Norat eiiim,
perspicue, inquain, noral, gravcm huiic ac profligalu perdifHcilcm animi morbum esse, corrupbrque
menlis aperli&simum fndiccm, quique sapienti auiiiio
opus baberct: id quod indicant non eac diiuitaxal Temina?, qnae commune viia? genus sequuntur, maii i monioque cum viris copulafce sunl, qunnim nulla
huic consilio facile poruil, verum etiam ea?, qn:e
philosophiaj speciem pr;r se fcrunl, atque tn virgiuuiu
choruui adscriptic sunt. PcrmuUas cnim ex ipsis, cum
ad vim nalunc infercndam fe accinxerinl, cumqiro
virginitatis curriculum sine u!la labe coniiciant, aiqne
angclicam in hac re vitae ralionem imiienliir, et iu
moriali corporc resurrcctionis prxludia ostcndant (in
illo enim sftculo, inquil Christus Nec nubenl, nec
nubentur [Luc. 2 0 . 5 5 ] ) , aiquc cum virtuiilms illis
qurc corpore vacant, certamcn snsccptum babeaut,
cl in mortali corporc cum naluris ab omni iiilerilti
De vcsiitn vili ae negteeto Ohjmpiadis. Qno- alionis contcndant, idque quod niulli nc auribuN quidem fcrre possunt, reipsa pra?slenl, el libidincm non
circa vastissimis bis maribus prxteriiis, leoncm ab
scciis ac rabiitim canem, pcrpetuoque insulianlom
ui guc demonstrare oonabor : pauca i i i m i r u m de vepropuUenl, et itiarcfurcns ccmprimanitrt itiier i i u .
siilu luo atquc iiidumemis, quibus corpus tuum net

S. JOANNIS CilRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

W3

564

bis adjungam ? juatum inquam i l l u m , veri a m a n i e m ,

inancs fliictiie tranquitle navigent, el perlurbatissiino

mari ex a n i i n i senleiitia feraotur, alque in naiuralis
rupidilalis fornace giantes baud tamen deflagrent,
verum instar luti carboncs istos pedibus premant, hac
lameo cupidiiate turpiter admodum ac misere captse
ftunt, camque ea qua3 majora erant praesiiiissent,

p i u m , aique ab improba onini actione sese abslincnteiu (Job 1)? U i c igiiur Job diabolt os c o n l u d i t ; pereussus i p s e , non p e r c u l i e n s , lotam illius pharelram
exjnanivit; cumque assiduis ab ipso sagitlis petcrclur,
oninia tamen tenlalionum genera suslinuit, e l unumquodque immanem in modum. Nam quae in bac v i u

JJULC viiio succiibuenint.

7. Quanta rts $U virginila** Tanla enim res est

niolesliaB spcciem b a b c n t , e l revera molesia s u n t ,

h&c

vixgioitas, lantoque labore indiget, ot Cbrislus, cum

e caelo descendisset, ui boinines angelos efficerei, a c
caieslem viue ratiouem hic sercret, ne lura quidem
i d iroperare, ac logc lata prescribere ausus sit, verum
emori quidem; quo quid gravius excogitari queai? a c
perpeuia cruce afflci, b o e t e s q u e beneGctis prosequi
jusseril, virgimlatefii antem mimme praeceperit, verum e a m in audieiditiiii arhilrio a c voluntale relique-

p r a s e r l i m s u n t , pauperlas, m o r b u s ,

filiorum

amissio, hosuum impelus, aiicorum ingratus animus,

iaraes, perpeiui corporis dolores, convicia, caJumnisc
et sinistra exislimalio ; qua? o m u i a i n uuum corpus
effusa

atque adversus unara animam s l r u c l a s u u t ,

quodque e l i a m gravius e s l , biOipinantem adorta sunt.

Quod autem dico sic inlellig-eudum : Qui tenuibus p a renlibue ortus est, alque in ejusmodi domo educalus,
paaperlalie molestiain facile t u l e r i t , ulpote usu el

rit. bis verbis utens : Qui polut caperc, capial (Ma4th.

consueludbie e x e r c i l u s ; a l qui totpecuniis circuiofluit,

19. 1 2 ) . Elenim raagna bujus rei moles est, magna

t a n l i 9 q u e opibus a b u n d a t , ac pogtea in c o n l r a r i u m
certaminum borum difOcukas, et pugnarura sudor,
aique h i c virluiis l o c u s admodum praeceps a c lubricas: repenie l a b i l u r , bujusmodi mutaiioiim baud facile
t u l e r i t ; nam uiexperto qui repcnle in eam i n c i d i t ,
i d quod etiam declarant qui i n Yetcri Teslamenlo
acerbior
videlur. A c m r s u m : qui ignobilis cst, o b s c u ujullis virtutibus floruerunt. Siquidem magnus ille
rosque parentcs habuit, atque i n perpeiuo c o n l e m p l u
Moses, proplieiarum capui, sincems Dei amicue,
v i v i l , is malediciis et coDlumeliis baud adtnodum
quique lantam a p u d eum fidueian) ei auctoriiatem
coDturbalur
: qtii a u i e i n , cum (anlain prius gloriam
obiimiit ut scxcenia hominuni millia, supplicio obo
b
d
i
i
e
r
e
t
,
et
ab oinnibus stiparetur, atque o m n i u m
noxia, divbiilus immissae plagae e r i p e r c i ; vir, i u q t i a i i i ,
sennone celebrarclur, magnoque cum splendore praet a n U i s a c lara insignis mari quidefli impcravil, ei pcdicarelur, posU^a in infamiaui et conlemplum cecidif,
lagus secuit, el r u p e s frcgil, ct acrem irowutavil et
buic
ideia quod e i , qui ex divhc pauper effectus e s l ,
Niliaeam undam in cruorew converlil el ranartim a c
acridat
necesse e s l . Pari modo quWiliis o r b a l w , eliam
locuslarum exerciliun Pbaraooi oppostnt , et rcs orasi
omnes
amUiai, dum lamcn i i o n eodcm lempore
uescondUag in novam natitram iransuilit, aliaqtteinfll u c i u m , quem e x ils qui moriem obierunt capit, r e l i uiia miracula edidit, alque mulia virlulie documeuta
prabuit: nam utraque ex parie claruil; vertwi a d faaec q u o r u m solalio levat : ac sedalo eo moerore, quem
priorum interitus atiulit, si iuterjccto aliquo tempore
cerlaimna ne oculos quidem obvertere pouiit, sed
a l l c r u i n e vila discedere coniingat, m i l i o r ei h x c ca~
matrinionio et uxoris complexu , atque bujnsmoili
lamilas r c d d i l u r : oeque eiiiui rocenti adJwc v u l n e r i
prasidio indiguit, nec virgiukalis mari, qeod illius
eupervenit, verum scdalo, ac dc roedio sublaio, qnod
fliictus pertimcsceret, ee commiltere ausus est. Quin
etiam palriarcha iste, filii sui sacrificus, violenlissi- quidem non parum de dolorc d e l r a b i l . coulra blc
universum flliorum cborum uno lemporis p u N C l o , c t
mnni naturae affeclum procukare petuit, ac filium, tt
quidem acerbissimo m o n i s geuere a b r r p i u m vidifu
quidem filium Isaac, in ipso aetads flore, Ln i p a o juveNam e l violcnta et iinmatura bacc niors c r a l , ac l e r a nilis taiis vigore, unigenitum , carom , a c prater
pus
ctiam et locua baud parvum dolori cumulum aflespem omnem ipsi concesstim, et muliis virtutibus flor
c
b
a
l : siquidem et epularum lempore, e i in ea d o i n o
rentem, quoque solo nUebatur, eliam in extrema 6 6 quae bospitibus aperta e r a l , e l denique domus ipsis
neclule morie afOcere voluit, eumque in monlem subvehere, cum a d tale facious subveclurus esset, peiuif, eepulcruin fuit. Nam quid oovum i l l u d , quodquc n u l lis verbis e x p r i m i p o s s i l , famis genus coramemorem ?
aiqoearam exstruxit, et ligna compoeuit, et viainam
volunlarium dicam an coactuni? neque e n i m , q n o
wnposuit, et mucronem arripuit, eumque pueri jvgtiream vocabulo appellein, scio, nec quod lain inopinatae
lo adegit (Gen. 2 2 ) : nam adegil a c cruentavit adamas
calamilati nomcn iniponaui reperio. Quippe ab a p p o ille, irao adamante omni firmior : eienim boc quidem
sila mensa abslinebat, nec cibos eos, quos ceruebat
ille vi natane h a b e t ; hic autem per pbilosophicam
alliogebal.
V u l i i c r u m enim , quibus ipsius corpus afvoluntatem raaiuralem Ulam iiraiilalem el duritiem
ficiebatur,
taetor appclilionem oiunem o p p r i i u c b a i ,
jmilalus est, atque angelicam tranquillitalem omni
mensamquc eliam ipsain ni(des(ia perfundebat. I d
perturbalione vacuam praestiiit. Et lamen i s q u i U n quod etiam bis voi bis d e c l a r a b a l : Foetorem tideo ctlum lamque prxclarum cerlamen inire poluit, alque
bos meos (Job. 6. 7 ). Ac vis quidem fainis eum. ut
ex ipsis nalurae flnibus e x c e s s i t , virginilalis cerlamen
oblaios
cil>os degiietarcl a d i g e b a l : v c r u m incredibilis
suscipere roinime ausus csi: vermn ipse quoque banc
quidam foetor, qui ex ipsius carnibus p r o m a t i a b a l ,
p a l a B s l r a m extimuii mairimoimque solaiium esi a m viin fainis superabaU Ideo ut jam d i x i , quo eam pacio
plcxus.
appcllcui non babeo. Y o l u n l a r i a m ? At apposiiof cibot
U. Lau* Jobi; calamilates ejut. Yis Jobun ctiam
#

t-

563

EPlSTOLyE.

,
, !
, ! , '
,
\ , ! , .
'. , \ ~
,
, , !
,
^ ,
* (
' ;), , !
, *
' , ,
,
<.
!
, !
, ! ,

*\ ! . ! 6 ,
, ,
^ ,
, !
, ! , !
^, ! , !
, ! ! ~
, !
, \ *
, ! "
*

[543] ! , !
, !
, .
, ,

, ! , !
,
, , , ! *
, ! '
, ! , !
, \ \ , !
, !
, ! , ! , ! , !
. ! ! , !
, !
,
, !
. ''
! , !
,
; , * ! b

* , omisso quidammss.
Floriiegtum . deest tii duobus.
* Duo mss. . raulo posl Ires

b

564

, !
.
'. ! ,
, , ,
; ,
, ! ' ,
, ! ' .

, !, , ! ,
! , ! , \
, ! , !
, ! ! , !
!
, !
! , ! . * !, ! !,
! , (
{ !
,
, *
!
. !
, ! ,
!
4 , !
, ! ,
!
, ! !,
. ! ,
, ! ,
[544] , ! !
,
, *
, ! ,
.
.
(5, ! . ! **.
! , ! ;
* .
, ! , \ .
, ! 4 , , ;
, ,
..
! ,
. !

, !
. ! *

. !
*

. ,
d

Unus .

Duo . Edit. .

565

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIUEP. CONSTANTINOP.

566

, ' \
. <,
, \ \,
,
.
, \ '
, ,
\ '

\ , \
,

.
,
; \ . , ,
* ,
; .

, ,
, \ , \
^ \ ,
, \ , .
.
, , , , , [546] \ ,
, \ \ , ,
1545] . , , ,
, , , \,
\ , \ - .

6 , , ,
\ . \ . '
, \ , ^&
, \ , , \ \ , ,
. \ \
, ' , . \
, ! .
, " , \ \ ,
, \
, \ . , \
' \ \ , , , \
, , \ - ,
, *
; "
,
'

,
, ,

, ,

.
\ , \ , \ , ^
* \ . \ - , \ ,
, - , ' , ;
, \ , \ , ,
. .
, \ \ , ,
, \ , \ \
. '. , ,
, , , ' , - .
. ; '
. ; ,
.
, ,
, ,
;
,
\, ol ol -

, ;
1\,
\,

*
b

Tidem .

Hdom ?. Duo alii .

Duo .
F

d deest ln doobus mss.

I)uo mss. *,
f deest in duobus.
* lidtm .
e

505

EPiSTOLuE.

5GG

drgnsiare cupiobal. Coactahi ? At cibi prarsto erani

ncc quisquam cral qui eum bis uli probibcrel. Jam
quoinodo ipsius dolores cominemorem, vermium scaUirigines, deflueniem sanicm, probra quibus cum ami< i iwessebant, famulorum conlemptum ? Neque enim

accinxorunt, banc ornatus el elcganlise immodicique

veslitus cupidiialem roinime superaruul, vcruui ea
capla; ct bubaclnc sunl magis, quam muliercs illas qu;n
mundo sc addixerunt. Neque cnim boc mibi commemora, eas aurum minime geslare, nec sericis ct
famuli mei, inquil mi/ti pepercerunt, quin t/i faciem auro disiinciis veslibus indulas esse, ncque gemnwu
uieam exspuerent (Job 50. 10): e o s qui ipsius calami- monilia geslare. Nain quod gravius est, quodque ipsalaii insullabant, eamque exagilabant? Quos eniin, ij>- runi morbum alque bujus allcclus lyrannidem apcrq u i t , non dignabar ponere cum canibus gregis mci, hi tissiiue prodit, illnd esl, quod oinni animi sludio el
nunc impetum in me fecertmt, et infimi homines me ca-conatu in boc incubuerunt, ul per vi!cs el abjeclas
$iigant(a) (Job 50 .1). Annon ba?comnia tibigraviaesse illas vcsles, carum quic auro rediuiiUc ac sericts
videnlur ? gravia cnim procul dubio sunt. Dicantne id
vcslibus amiclx sunl, clcgautiam et ornatum superaquod malotum capul e s i , loiiusque calamilatis velul
rcnl, atquc binc amabiliores illis viderenlur : in boc
colopbon, quodque cuin pnlis&iiuum excruciabat? Tuscilicct, ul quidem ipsx pulanl, indiflerenti iniuimeintiUiiuin eorum, qui in ipsius animo cxsislebanl, tcmque reprebendendae rei sludenles, ul autem rci napestas, id prasei tim eral, qtiod eum inlolcrando m o d o
lura demonstrat, perniciosx ac pesiiferx, atque
prafbcabal, ejusque conscieniia pura inieslinam lem- aliam voragtncm babenii. Quorirca boc nomiue sexpesiatem excilabat, raii nique icnebras oflundcbat
cenlis linguis laudes luas prx dicai i oporiet, quod,
ac gubernalorem perturbabat. Nam qui tnullorum
quaj res a virgiuibus aigre supcrari potcsl, bxc libi
scderum sibi conscii sunt, eliamsi acerbi aliquid ipsis qux in viduilatc dcgis ita facilis ac prompla est, ut
aciidal, id sallem babent, ul eoruni q u a 3 acciduut
ipsa rerum verilas planum fecil. Neque cnim incrcdicausas invcnianl, peccala sua secum reputanlcs, ac
bilcm quamdam, atque ip*os etiam ineitdicautos
pcriurbaiionem eam, quae ex dubilaiionc orilur, d i s superanlcm, veslium vililatem dumtaxat adniiror,
culienles. At qui uullius criminis sibi conscii sunt,
veruiu illud etiain, quod in veslilu, el calceamculis ,
verum eximiis viriutum ornamentis pracdiii, si quid
alque inccssu luo, nibil csi lucalum, nibil de indupjusniodi palianlur dummodo resnrrectionis dogma
slria cumparalum esl el claboratum, qnce quideni
iiorinl, ac fulura iila pramia constderenl, i l i u d intelouinia virlulis colorcs suut, quibus sapienlia ca qu.nc
ligunt, ca qux accidnnl ceriamina , ac scxcenlanim
iu animo recondila est, cxierne depingilur. Antictu$
coronanim materiam esse. A l bic cutn el probus vir
enim corporis, iuquil Scriplura, et ri$u$ denlium, el
fsset, el de resurreclione nihil exploratum baberet,
ingressus hominis enuntiabunt de illo (Eccli. 19. 27).
hinc potissimum jactabalur, quod inalonim suorufo
Nam nisi lerreuas pomparum bujus viLe cogitaiiones
causain ignorarel, acriusqne cum bacc dubilaiio, aniincredibilcm quemdam in niodum bumi proslravisses
mique anxictas , quam vermos ac corporis dolores ,
ac proculcasses, non in tanlum ipsarum conlemplum
siimularcnl. Atque ut rcm iia se babere intclligas, quo
erupissos, nec grave hoc pcccaluin lam fortiter
lcmporc Dcus pro sua benigniiate ipsi ccrlaminum
superasses. Ne vcro inc quisquam niinia exaggeraliorum oausani aperire dignalus esl, nempc se hac de
tiouc uli exisliinet, quod gravissinium boc peccatum
causa ha?c permtsisse, ul pcrspicua essel ipsius justiappellaritn. Nani cuin mundanis Ilcbiajurum nuilielia liim denique, lamquam nibil earum molesiiarum
ribus, aitjtie illa lempcsiaie scclus boc lantaui panam
perfHrssus, respiravii : idquc ex iis, qux lunc loqiwliis acccrsiverit, iis qux conversalioneui in calis babcre,
est, liqtiido conslat. Guierum prius eiiam quani cau- alquc angeloium viiam imilari dcbcnt, c i in gralia
sain iutellexissel, dolore quidem afficiebalur: vcrum
vilam agunt, quam veutam idcm Ulud obtinerequeat,
furli aiiimo eum ferebal, atquc aniissis omnibus rebus
niulto gravius pcrpeiralum ? Nam ciim virgiueiu
admirabilem illam vocem cniittebat, Dominu* dedit, vesiiiu iuolieai lunicam traheniein, id qnod propbela
Dominus abslnlit, mut Domhw placuit, ita factum e$t; crimini dedii, lascive ambulaiitcm, alque voce,et
m nomen Doinini betiedictum in scccula (ld. 1. 21). cculis, el amiciu , vencuaium poculuni iis qui ipsani
impudico oculo intueniur miscciucm, ac voragiues iis
9. Vcrum bujusce viri amore correplus, ab insliqui iraiiscunl magis ac magis efludienlein, alque binc
inla oraiione longius recessisse vidcor : quarc, postlaqueos leudcnicin vidcris, quuinodo jam eani v i i ^ i qnam pauca adjurixcro, rursum ad ca, quai mibi pronem appcllcs, ac non polius iu scoriorura nuoiero
posita sunt, mc refcram. Ilic igilur lania lamque exireponas(/em. 3.16)? Ncque cuiin scoria tanlam
mia tirtiile vir, qui lol nalut-x ncccssilalcs proirivit,
iilcccbram objiciunl, quaiiiam istai, vuluplalis penie ipse quidcm boc cerlamen descendcrc ausus
nas oiuni ex p:n lc cxplicanb s. Ac propleroa le bcaest, verum ct uxorem adbibuit, el i.igenlcm liliorum
lam prxdicamus ac iniris luuilibos eflcrinius, quod
nuuierum procreavil.Tania virginhatis csl difficulias,
bis omnibus lbcr.Ua, in bac qnoquc parle mortificaLiin al.a et sublimia ipsius ccrlamiua, lam gr.ivcs
tionis specimen cdiilisii, non ul ornaluin c l clegaiisndores, inagnaiuq-ie nniini firniitalcin reqniicnlcs.
liani osleulares, sed ut fortiler le gereres; nori u(
E l tamcii mulix cx i i s , qua? ad boc ceriainet se
mundum mulicbrem libi quxrcres, sed ul armis ie
() uic locos et praccedcns, quasi ad Jobum pcrlincrcnt,
miinires.
citali, paulo aliler babenlur i n bibliis. S c d Cbryscsltinus
DUO Mss., victoriam.
bic, o( saopc aliL i, memorilcr loquilur.
f

56%
S. JOANMS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.
cuiHur
:
qui
mcnacbonmi
ei
virginvm
(rrgcs
iu
Ca0. Verum quoniam ab niigue leonwn nmic ostenmem
conjecerutrt,
et
veslilos
nudarunt
c
i
pcrcgre
dimus idquc quadam dumiaxat ex pnrle; neque
ageiUcs n o a m o d o non collegcrunt, scd etiain cxpueitiiii lolam Iiarie luam virttitem perenrri; quippe,
teruni, el morbo laboranies non modo non visiiarunl,
ui soperias a me dielum csl, tn immcnsa acterarum
sed eliam vebemenlius afllixerunl, el non modo ad
tuarum virliitoni maria pedem inferre mciuo; aique
eos qui ui vinculis eraiU sese non eontulerunl, scd
cliam boc loco mibi propositam non e*t, sanctae
etiam u l i i qttt liberi ac soluli eranl in carccrero cotw
aniflisB luae laiides efferrc, vcrum consolatiois
jicereniur, operam dedeninl, quanias poenas luiiuri
pharmacnm coftflcere : age, ea rwrsuni, quae superitia
sitd, cogiis licet. Tum igifcur eos flamniis excruciadicla sunt, rcsHmam. Qtiid autcm illud esi, quod
los c l conflagrantes, vinctos, dcnlibus eiridentes ,
priusdixtmus? Nimiriim ut,quid liic peecaril, aut
frusira lamentaules, inulili iuclo se coniicienles, a l qttid i l k scelerts admisent, cuin animo tuo rcpulaie
que divitis illius i n modum, incassum poenitenles
dcsinas, ae paiicntiac luae, loleranliuc, jejuniorum ,
videbis. Ac rursum te illi in beatis illis sedibus coropreeaitaium, sacrarum vigiliarum, coruinemia?, eleenam
g e s U H l e m , cum angelis ti Lpudianlcm, alque
ntosynae , kospUaliiaiis, variarumque et gravium ac
cum
Cbrislo
regnaniem videbunt, ac vebemeiiter
freqeenlium tefltaiionain cerlaniiaa perpotuo cogiles.
exclamabunt et ingemiscent, conlumeliarum , qua
Con idcra queroodo a prima sBlale ad hunc usque
libi inusserurH, pcenilenles, ac supplices libellos libi
dtoiii Chrisium fameiaboraiiiemalere, sitienli potum
offerenles, misericordiamque et b u m a i H i a l e m luaoi
pracbere, Rndum vcstire, bospitem tecto cxcipere,
incaseum
imploraplcs.
morfeo aflfecfcim visere, in vinctda conjectum adire

567

n#n destiiisii. Carilatis luae pelagiie animadverle,

qnod usque co apcruisii, ut ad tdlimas ueqtie lerranmi oras magno cum impetu perveneriu Neque enim
tua dumtaxai domus cmlibet accedenti patebat: verum cliara passim fcHa lerra lotoque mari permuhis
bae ttta liberaliiale per feuspitaliiatem frui conligit.
lla?c omnia in umim c o g e n 9 , coronarum harum et
pramiorum spe animum cxhilara, gatidioque perfonde. Quod si flagiliosos isios et sanguinarfos homines, qtiique his mulio graviora perpetrarunt, pocnas
dantes perspiccrc cupis, id quoque lu videbis. Nam
c l Lazams divitem conltograntem vidit (Luc. 16.23).
Qiiamquam emm eb vita? dhcrimen locns ipsiscKstincttie eral, cosque cbaos dirimebat, atque aller in
Abi abae sinu, aher rn intolerendrs fomacibns sedem
habebai; at nibilo sccius tamen et eum vidil Lazarus,
et vocem audivii, et rcspondit. H x c libi quoque tum
usu vcnieni. Nam si qiti untim dumtaxat bominem
conlempsit, lanto cracialu afficUur, stc rursum ei qui
unum tamummodo scandalizavii, expedil ut mola
asinaria suspeudatur in collo cjus, et demcrgatur in
niare(ifaf/A.18.6); qui lanta3 orbis tcrrarum parti offcnsioncm attulerunt, et tot Eeclesias evertcruut, et
tumuhJbue ac perturbaiione omnia implevcrunl, et
prccdones ac barbaros immanilate ac exvitia superarunt, atqoe a diabolo, qncm bclli ducem babcbant,
el d$monibus, quorum ope atque auxilio ulebanlur,
tanlo furore aflecti sunt, ut tremendam hanc ct sanctiialis plenam ac donaiore dignam doclrinam Judaeieac gentilibus ridendam propiuarint; qui innumeras animas demcrserunt atque innomera tolo
orbe naufragia effeceront, qui tamum iticciidium exciiamirt, ac Chrisii corpus scidcrwnt, et membra
Jiinc ei indc abjeceranl: Vos enim , inquil, esiis cor-

41 Consolatur Olympiadem ob abteniiam ipsm dolentenu Uacc igitur omnia tccum conudera. eaque

animae lua3 perpeluo acciBC : sicque bunc pulvercm

dtsculere poieris. Quoniam aulcm, ul quklem roca
opiitio fert, aliud quidem e s l , quod le pracscrlim
angit ei excruciat, agc huic quoque cogitaiiooi per
ea, qnae dicta sunl el quae niuic dicturi sucuus, pbarmacum paremus. Eienira non ob ba?c l a n i u m mibi
in dolore versari yideris, sed eiiam quod a ine vili
homuncuio sejuncla sis : illudquc lugcre, atque apud
omnes dicere: Linguam illam non audimus ncc ea
qaa solebamus, doclrina fruimur, verum fame
coerccmur: quodque Deus Hebraeis quondam iniiiabalur, id IMIDC palimur, nempe non panis fauiem,
t

nec aquae silim, sed divinsdocirinx famem (Amos 8.

11). Quid igilur ad bxc dicemus? Nimiruin i l l u d

maxime, quod libi etiam nobis absentibus in librorum
nostrorum lectioae versari liceL Nosquoque, si labellarios nanciecamur, opcram dabimus, ul crebras ac
prolixas epistolas a nobis accipias. Quod si doclrioaro
nesiram viva e i i a m voec audire cupis, foriasse boe
quoque contingel, ac noe rursus permiuente Deo,
visura es : iroo non fortasse, sed certo: cavedubites.
l l l u d enim (ibi in memoriam redigam, quod noa
temere ha?c dixerim, nec le fallens ac circumacribess:
verum qtiaa nunc per lileras accipts, ea quoque d e
viva voce exccptura es. Quod si tibi mora molesta
est, illud c o g i i a , eam tibi minime infrucluosam fore,
veriiin ingentem mercedem allaUiram esse, paiieo-

tiam adbibeas, oec acerbum ullum v e r b u m proleras,

quin polius boc quoque nomine Dei gloriam praedices ut etiam porpetuo Cacis : neque entm exiguum
ac leve hoc cerlameo est, verum ingens, ac pcrquam slrcnuum animum mentemque pbdosophicam
pu$ Christi, et membra ex parte (1. Cor. 12. 27); iino ^oquirens, nempe amici digressum ei absontiam
fcrre. Quisnam istud ait ? Si quis amare sincere novero qiiid eorum furorem, qui nullo sermone c x p l U
v i l S si quie vim carilatis exploratam babet quod
cari potest exprimere conlenda? quanlam poenam
dico inlelligU. Ac ne huc atque illuc obarabulemus,
peatiferos istos ac sangninarios homines subtliiros
tunc esse exislimas ? Nam si qui Cbristum esnrieniem
Haec, si quis amare sincere novit, oX&t iXetv
, in Edito deeraot, sed in ttss. omoibus babentur.
noo aluerunt, sempiierno igni cum diabolo adili9

EP1S1 )LJE.

5R7

\ ' , \ ( ,

,
),
. ;
, \
,
, , ,
, ,
, , ,
\
;
, , , ,
^ , *>.
,
,
.
[517] >. ,
\ ;.
,
\ . \
, \ , \
*
, \ . \
.
\
, \ , \
, ;
\ ,
\ , . \
.
, \
,
\
, \ , \
, \
\ , \

,
, \ , \
, \ \
, \
vot, , \
, \ 1

, \ , \
, ,
\ ,
\ , \
,
, .
. ,

, ,
, \ \ *
. " \
,
, , \ , ' *, , \
, .
[548] '.
, \ (al. )
.. \
, , )

\ . \
, \
,
,
,
, * \
,
, , ,
.
; " \
. \
, , \ \ . \
* , \ , \
,
, \ , .
, , \ ,
.
,
, *

, ^,

, \

, ; ;
,
\

, \

' ,
,

\.

5(58

ol \

Itdem .
* Sic C.oisiio. recic. L d i i . .

, \
, ,
; ,
, . ' foa
c

Tres mss . Edili .

d Duo mss. .

569

S. JOANMS CHRYSOSTOMl A R C l l l t P . CONSTANTINOP.

570
,
* ,
*
.
,
.

(
),
, ,
. , \
, \ ,
,
,
,
, * \ ,
,
f ,
, \ ,
, \ ,
, \ ,
. '
3\, ,
, [5 49J
.
,
' ,
. ' , , ,

,
, '
, ,

, -

. , ; ,
, , ^, \
, , \ ,

, ) , \ , , \
, lp
, (' , ,
,
* , ),
[ , , ), ; ,
, \
,
,
. " * ,
, '
.
*
b

'.
; ;
;
. " ,
, \ .

,
\ , \ .
Doo nass. .
b l u I r i b u s m s s .

"
,

, ,

! [50]
. ,
, ,
, , ', .
.
,

,
. ,
,
,
, , ,
.
.
, \ \
,
,


, ,
d

, ,
, ,
,
'
. \ , ,
\ ' ;
. ,
,

. , ;
, \
, ,
,
,
, , ; ,
, *
, .
, . *

dcest.

mss .
d Savil. .

m
EPISTOL/E
570
co8 qui sineera carilaie pracdhi aint, qiiaerentes (eteunt, quod animoruro vinculisinterseconalringantur,
cuim rara baee virius esi), ad beatum Paulum curraneque hoc ad consolationem sibi satis esse ducunt,
mtis: atque i l l e , quantum boc certamcn sit, quanverura etiam corporis praBsentiam requirunt: qua ei
mmque animuoi requirat, nobis exponet. Uic enim
careanl, baud exigua volupiaiis pars succisa esi.
Paulue, qui camem exuerai, et corpus abjecerat, ac
Alque hoc rursum, si ad caritatis alumnum nos connuda propemodum anima terraram orbem p e r a g r a lulerinius, iia se babere compcriemus. In ea enim
b a l , ei lurbidum omnem moium ex aniroo ejeceral,
Epistola, quam ad Macedonas scribebal, bis verbis
aique virlutum incorporearom tranqutllitalem imiiautebator : Nos autcm, fratres, orbali vobis ad tempui
horcs, aspectu, non corde, abundanlius fe$tinammu
baiur, lerramque non secus ac caelum incolebal, et
eum Cherubim sursum slabat, mysticacque illiue mu- faciem vestram videre : ego quidem Pautu$ semel et
iterum : sed impedivit no$ saianas. Propter quod non
sicae una cum ipsis particepe erat, alia quidem
SKstinentes amplius, placuit nobh remanere Alhenn,
omnia perinde atque in alieno corpore perpeiiens,
lcviler ferebat, carcerem nimirum, vincola, cxsilia, $oli$ : et misimus Timotheum (1. Thess. 2.17.48. et c.
flagra, minas, morlem, lapidaiionem, eubinersionern, 5. . 1. 2). 0 quanta in singulis dictionibus vis inesl!
etenim conditam in ipsius animo carilalis flaminam
ae denique quodvis supplicii genus. At idem ab uno
magna cum perspicuilale dcmonslrabat. Non enim
bomine a se dilecto semoius, lanta perturbaiione
dixit, Sejuncli a vobis, aut abslracli, aut dislanlcs,
affectus cst, ut statim eliam ex ea urbc cxcederet, in
aut abseules; verum, Orbati vobis. Yocabulum i n qita a m i c u m , quem se visurum sperabai, minime i i i vestigavit quod declarando animi sui dolori par esset.
T e n c r a t . Hujus rci ipsi Troas conscia est, q u ideo
Nam cum ipse parentis loco cunctis esset, tamen puab eo relieu est, quod lum eum ipsi osiendere rainiroe poitiUscl. Cum cnim veniuem Troadem, inquk, pillorum puerorum, qui immatura aelale patrem amiserint, verbis ulitur : quo videlicet singularem quarapnpter evangelium Christi, et oitium tmhi apertum
ebul in Domino, non habui reqmem spiritui meo, dam
eo animi moeslitiam ostendat. Neque enira prematura orbilale quidquam acerbios excogitari potcet
quod iioit invenerim TUum (ralrem meum; $cd valedicum ncc setas ad rem ullam idoneam ipsis opem affercens m, profectus sum in Maeedoniam (2. Cor. 2.12.
rc polest, nec qui eoruro curam ac defensionem sin15). Qoidais, Paule? Ligno alligalus, atque in vinccro
aninio suscipiant, prneslo sunt, et multi stibilo
ruia conjecius, ac virgarum notas tcrgo impressas
cxsistunt,
a quibus insidiae *& comparantur : naiu
babens, et cruore difRuens , sacris initiabas et batum velul agni lupis in medium proponuniur, a quibus
piizabas, ct sacriflcium eflerebas, nec uniciim
d i a m bominem, qui salutem accepturos esset, con- omni ex parle casdunlur et laceramur. Nemo est qui
calamiialis hujus magniludinem ulla oratione coiiselemnebas : Troadem autcm profectus, ac repurgalum
qui
possit. Quocirca Paulus, cum in omnes partes sc
arvum semcntemque cxcipere paratum, et plenam
versassct, atque ejusmodi vocem, qua solitudioem
arenm, cunclaquc tibi prcna ct facilia pra?bentera
acerbamque calamitaiem indicaret, quaesivisset, ut
conspicietis, tanlum de manibus lucrum cjecislt, ut
quo animo esset, cum ab iis quos aroabat distrabere*
quamvis etiam ob eam causam illuc te conlolisses
lur, planum faceret, hac dictione usus est: et deinda
{Cum enim venissem Troadem, inquit, ad evangeiium,
per ea qux sequuntur hanc rursum exaggeraviu
hoc est evangebci negotii causa), ncc quisquam tibi
Orbati enim, inquil, non ad diuturnum aliquod teinobsisteret { osthun, inquil, mihi apertum mei), pcporis
spalium, sed Ad tempus horcc (1. Theu. 2. 17):
dem tamen staiim referres ? Ita sane, inquit: magna
ac
non
animo, sed Facie sola disjuncti, ne sic quidem
eoion me mocroris tyrannis invasit, Titiquc absentia
tamen dolorem eum , quem binc concipimus, ferre
aeum anhnuro ehcmenter conlurbavit, aique ita me
possumus; quamvis ea nobis satis arapla consolatio
frcgit ac supcravic, ut a me hoc ut facercm , cxtorsit, quod animi nostri inler se devincli sint, quodquo
i c r i t . Nam quod illi propter moerorcm boc acciderit,
vos iii corde nostro condilos habeamus, ac denique
ntbil nobis conjccluris opus es(, vcrum ab ipsomet
illud, qood beri et nudiustei tius vos viderimus : talioc conjiccrc aique inlclligcre dcbcmus. Etcnim
mcn niliil ecrum moerore nos liberat. Qoid ergo vis,
dbcessus &ui causam bis vcrbis cxposuit: Non hadic quxso? quid expetis, imo tam vebementer expefcri rtquiem spiritui meo, eoquod non invencrim TUum;
tis? Ipsam corum faciem cernere. AbundanHut enhn,
9

ud valedicens eis, egretsus i w m .

1*2. Videenc quantum ccrlamcn sil,amici digrcssum

atqiio ac placido animo ferrc, quamque gravis et
aeerba baec res s i l , quamque sublimcm ac slrenuum
anifnom desiderct? Iloc porro ccrtamcn lu quoqne
u n c obb. At qoo majus boc cerlamcn cst, eo eliam
eorooa pneslanlior erit, pnemiaque splendidiora.
Q u r e boc tibi tarditalis sil solatium; illudque prsclere a , quod mercedebinc manante refcrtam, corona
rediinilam, ampllssimisqae laudibus aflecum le visuri
atmus. Neqoe eniiu ii qoi amant, eo solo conlenii

inquit, feslinammus faciem vestram videre (1. Theu. 2 .

17). Quid ais, mague alque excelse vir ? Qui mundum in te crucifixura babes, ipse vicissira mondo
crucifixus, qui ab omnibus carnalibus rcbus te remo i s i i , qui pene corporie cxpcrs eflectus, siccine le
captivum cariias lenuit, ut in luieam, ac tcrrenam
aique in sensum cadenicm carnem provolulus sis ?
Maxime. inquit: nec id dicere me pudet, imo eliam
eo nomine glorior : naro cum carilalcm, bonorum
omniam mairetnin me scaienlero babcam, ha c requiro. Neqe simplicitcr corporcam pnmcniiam

la trihns Mss. detuint ?erb, canjkere atque.

PATROL. G R , U I .

12

571

S. JOANNIS CllKYSOSTQMI \RCIIIEP. CONSTANTINOP.

572

expetit, lenini corum facicm intneri gestit. Abundan-

quereris : codcm modo, cum ba?c aniiiHis luus palialnr, magna liinc pracmia exspecla. Exspectes veiim
lius enim, inquit, festinavinius [aciem vcstrain videre.
ctiam fore omnino , ut rursnm nos videas, atquc
Conspcctum igilur expclis, bcus lu, vullusquc speboc dolore libereris, aniplumque el ubercm bujus
ciandi cupidilaie flagras? E l quidem vchcmenlcr,
i n q u i l : quod illic scnsuum inslrumcnla collccla sinl. doloris quccslum, el poslbac el nunc, percipias. Alque
baic libi ad moeroris levamen sufficiunt: imo vero
Nudus entm animus per se cnm allcro animo conjunnon libi dumlaxat, verum eiiara cuivis, quamlibei
cius, nec dicere, nec audire quidquam poteril : al s
alioqui vccordi ac saxea mcnle prsedilo. A l u b i lanla
mihi corporea prxsenlia frui contingal, el aliquid ipse
prudcntia e s l , lanUeque pielatis divilia?^ taiquo sudicam, c l ab iis quos amo vicissim audiam. Proplcrea
blimis pbilosophia, alquc aniraus rerum bujusce TIUC
faciem vcslram inlucri aveo, in qua lingua cst, qux
pompam proculcans, illic quoqoe faciiior curandi
voccm emillit, animique sensa cnuntiat, c l auris quac
niorbi ratio esi. Quocirca in boc quoquc luam erga
verba excipil, et oculi qui animi moius pingunt : elnos cariiaiem ostende, quod magnam, eiiam scribenrnim adamatac animae cor.sorlio mclius pcr illa frui
les, apud le auctoriialcm obtineanius, nec miuorcni
licel.
45. Alque ut intelligas quanlum hujus conspeclus quam si praesenies esscmus. Illud autem perspicue
< upidiialc ardeal , posteaquam dixit, Abundantlus demonsirabis, si lilcras noslras aliquid profocisse iiilclligamus, noc aliquid lantum, scd quanlum cupifesthwvimus, bnc diclionc minime conlcnlus fuil,
vcrum subjungil, In multo desiderio. Ac mox caMcris mus. Cupimus porro le in cadem animi laulilia vcrsari, in qua l c , cum islic cssemus, cerncbamus.
sasc adraiscere non suslinens, verum osicndens se
aliis acrius amare, poslquam bis verbis
est, Quod si islud inlclligamus, haud parvam nos quoque
soliludinis hnjus, in qua nunc sumus, consolaiionera
Abundantius fedinavimus ac cupivimus venire ad vos,
rcliquis seipsum segregavit, solumque se siatuens capicmus. Ilaque si libi nos in raajori animi iranquillilaie consliiuerc cordi est; scio aulcni te id velle et
dtxil, Ego quidem Paulus semel et iterwn: binc videlicel oslendens sc vehemenliore, quam alios, sludio in magnopere curare : illud lac sciamus, le omncm
moeroris colluviem abs te submovisse, luasquc res
id incubuisse. Poslea, quoniam id minime asscqmilus
tranquillo in slalu csse : ac nobis banc noslrac erga
est, literis non conlcnlus, socium suum Timoibeum ,
le benevolenlia? mercedera repcnde. Non enira te
qui lilerarum inslar ipsi fulurus cssel, ad exlremum
lugit, non inquam profeclo le fugil, quantopcre, si
m i u i l ; propter quod adjecil, Ideo non ulira susiinenles
hoc pracstileris, de eoquc nos per lileras cerliores
(1. Theu. 5.1). diclionis nobililatcm ac vim, ipsius
caritatcm, quae nullo freno cocrceri ac lolcrari possel, feceris, animum nostrum recrcaiura sis.
commonstrantem! Et sicut cum quis ignis ardore
Ad eamdem epist. 111 ().
deflagrans, aique incendii solalium aliquod invcnire
sludens, nulluin non lapidem movel: eodcm niodo
1. Ncc corpora ea, qux cum gravi febre colluctaia
liic quoque, cum incenderclur, prxfocarelur, inflamsunl, contraclum cx febre detrimenlum, nec maris
marctur, prout liccbai ct fieri poleral, consolalionem
aqunc , quibus cum sxvis venlis ccrtaraeii fuit, cam
excogilavil. Non enim jam suiimentes, inquit, miquam flucius aliulcrunt, teinpesiaiem subilodepo*
mus Timolheum, evangelii minislrum , socium el adjununl, vcrum scnsim ac paulalim. Nam el corporibus
torem nosirum, ac membrum in primis necessarium a
longiore (cmporis spatio ad boc opus e s l , ui post
nostro coeiu avcllenles, ac mocrorem moerore comdepulsas febrcs ad integram sanitalem rcdeanl, eamimilanlcs. Nam quod nc ipsius quidcm absentiam
quc quam ipsis morbus reliquam fecil, imbccillitatem
facile ferrel, verum ipsorum causa banc inolesliam
abslergant: el aquae, sedatis cliam ventis, diuiius
stisciperei, boc quoque ipsum bis verbis indicavit :
adbuc agiianlur et incilanlur, magnoque impelu fePlacuit nobit manere solis. animum in ipsim carilarunlur ac rcciprocanl, atque aliquanlo lcinpore indilem mulalum ! Posiquain cnim ab uno fratrc disjungent, ul ad inlcgram Iranquillitalem redcant. IIoc
clus est, solum sc esse ait, idque cum loi alios sccum
porro prxludii gcnere non tcmcre ad le usus suui :
baberct.
veru.u ut inldligas, nos ncccssilaic addtictos cssc ,
ul banc episiolam ad le millcremus. Nani cisi mcePalieiilicB tnercet. Haec igitur ipsa quoque lecum
roris tyrannidem superioribus liieris susiuliraus,
perpcluo medilare, ei quo ea res cruciaium libi maipsiusquc arcem evertimus : tamcn oralioni uoslrae
jorem aflerl, eo eliam eam , si grato animo feras,
ingciiti adhuc asslduilalc opusest, ul allaiu tibi paccni
inajorem fruclum allaturam cssc exisiima. Non cnim
conciliol, ac dclcla perlurbalionum oninium, quac c \
corporeaj dumtaxal plagae illaUu, sedetiam animidoillo angore fluxemnl, mcmoria, candidam libi ac
lor onini sennone sublimiorcs coronas afferl, el quiccrtam tranquillilatem ostendal, alquc in magnaanidom animi dolor magis quam corporis, cum qui femi alacritate (c collocet. Id cnim nuuc ngo, alque iu
riiiutur, cum graliarum aclionc ferunt. Queinadmoeo elaboro, ul non modo nislilia lc libcrein, veruni
d'im igilur si corpore laccrala verberibusqueconcisa,
cliam ingenli ac perpclua voluplate perfuiidain. IIoc
forii ac generoso animo id ferres, Deique gloriam hoc
enim
ficri potcst, si qnidem velis. Non cnim in nanomine praidicares, ingenlem binc mcrccdem conso
luraj legibus, quas rcvcllere alque immmarenon pos-

usus

Coislin., caput sociorum svorum Timollieum. taraidem

bas voces, ad extrenmm, oiuiUit.

(a) scripta cucuso, anno 404.

EPISTOLJE.

57*

, 4"

" , , \
; , \,
.
* ,
,
, \ , \
.
, \ ,
\ [551J , \
,

.
\
, , ,

, ' ,
.
, ,
, ,

, \

, \,

. " [552J , \ \ ,
,
.
,
\ , \ ,
. , ,

\ , \ , .
, \ .
, \ \
, , .

" \ *
( , ),

, \ ,
\ ,

, \ ,

, \ , \ .

.
, ; ,
, ,
\
. "
! ,
\ ! \
,
, -
, , , .
b

, . "
,
, \

"

! , , \ ' .
, \
,
. >) \ \ , \
,
,
. "
, ,
,

. \
a

1 Graeo Novi TestamonU te*lu legilur $

, aiqoe iia legil Billius, u l liquel, el sic habebal
c<Hlex Perronianus lesle Fronlone Duc&o. Edit.
h Coislin. , non male.
A l i i , .
c

, \ ,
\

\ . ,

,
, \ )
.

'.

*. \ po
\
,
,
' \ .
,
, \
(&
, \
, \
, \
(*, \ \ ,
.
, ' ,
.
, \
'
, \
, \
,
, *
. , , \
.
. ; ?
^

* Sic mss. Edili , male.

S. JOANNIS CHKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

575

, , \ , ' ,
$8tov,
. , , (
[555] ) \

, .
,

. \ ,
^
, .
, \ \ ,
* ,
, \ , -
>, ( )
, , ,
,
,
.
\ ,
, .
, ' ;
' , \ , ,
, \
. \

n

, *
.

,
,

,

.

\ , ,
\ , \ , \

, \ \
. ' \
,
\
, \ , \ ,
\ , ,
\ * , \
.
\ ,
, ' ^
; ,
\ ,
. * ,
,
[55i] *\ . \
1

57i

, \
, ,
,
, , \
, ,
, \ , ,
, \
,
. *0 ,
,
/ , \
,. \

, '
, ' . ,
,
, ,
\ ,
, ,
, '

,
.
'. \ , \ ,
; , ,

. "
, \
,
, ,
,
,

\,

' , \ , \ \
\ ,
,
.
, \ ,

,
.

. , ,
, ' \ ,
, \ \
, \ .
h

;
, \
; \

^
, [555]
, ,

. \ \
6

Duo mss. . -

fra Perronianus codex, inquil Ducaeus,

Duo mss. .
* Ifdejll .
c

Tcsiiflcatur Fronto Perronianum codicem habuisse tl , quan leciionem seculus fueral velue interpres:
rir lum quidem, elc.
d tnus ?.

, u l legitur tn Amos vw, 9.

' lidem . Mox iidem **,
.
Idem , .
.
lidem .

573

EPlSTOLiE.

sumus, sej in liberis volunUtis cogitationibus, quas

tractare ac moderari nobis facile est, alacriias animi
coutistil. Aique ipsa scis, si uiodo meministi, pluriiiios ac longos de bis rebus ouper (nec enim diuturIIUIIJ lempus inlerea fluxit) serraones a nobis cousumplos fuisse : cum scilicet bistorias subinde colligcrem alque in medium profei reui. Non enim t a m iu
rerum ualura, quam in bouiinum voluulaie a l q u c
senlcntia tranquillilas animi siia est. Quouiam igiuir
babc iia sc babcnl, ac mulli opibus circumfluenies
vilam acerbam esse duxerunt, mulii contra in extrema paupertate versanles curriculum vilae o i D i i i u m
traiiquillissimc confecerunt; atque a i i i quidem satelKlio, gloria et bonore fruentes, vitam suam diris perB a e p e devoverunt,
alii a u l c m obscuri alque obscuro
geucre nali, omnibusque iguoii, muhis sese bealiorcs
csse censucrunt; ncque enim lam in rerum natura,
quam in boiiiiiinm incnte a c judicio posila est t r a n quiliiias (non enim istud assidue inculcare desinam) :
cate a n i m u m dejicias, verura (e excila alque erige ,
iuauumqae sermoni uostro purrige, a c pracclaram
banc nobis o p e m prabe, ut le ex acerba cogilaiionum
capiivitaie prorsus exirabamus. Nam nisi ipsa lantum studii adhibcre volueris , quantum nos a d b i b c DIUS, D u l l a m nobis curalio ulilitatem allatura est.
Quidauiem mirure, si boc in nobis conlingal? Nara
cliam, cura rerum omiiium prxpotens Deus aliquid
monei ac suadet, aique audilor ipsius verbis minime
oblemperat, nihil aliud binc evenil, quam quod i d
tuajorem ei p o n n a m accersil, qui dicio audienlem
H O R s e pra?btiii. Quod eliam Glirislus bis vcrbis i u d i -

574

supplieium omni supplicio ec ciuciatu acerbius. S i quidem pcstifcrum vermcm imitalur, non carncm
dumtaxal, scd cliam aoimam pcrstriugcns : ac tinea
est, non ossium lantum, verum cliatn menlis : c l
perpeiuus carnifex, nou latus fodicns, verum auiini
vircs labefaclans: et perpetua nox, c l leira lencbra*,
ct lempestas ac procella, ct obscura febris, quavis
flaiuma vebemenlius exurens : ct belluni induciarom
cxpers : ei morbus, rerum earum, quae oculis cernunlur, prospeclum magna ex parte impcdicns. Nain
et s o l , c l liquidi bujus acris nalura iis, qui ila affecit
sunl, molestiam exbibere videiur, aique in meridiana luce profundam noctem imitari. Eaque de causa
cximius illc prophela dicebal, Occidet MU sol in meridie (Amo$ 8. 9 ) : non quod sidus illud delitescai,
aut consucius ipsius cursus imerrumpalur: sed quod
moesto ac mcerenti animo clarissimo die noctis species sesc objiciat. Neque enim tanta? nociis (enebr;e
sunt, quanta moeroris nox est: noti qiiidem illa naturae lcge acccdens, verum per rationis ac mentis
obscuralionem cooflata : horreoda sane atque inloleranda, truculcntum vultum babens, qnovis tyranno
crudelior, neijwni eorum, qui eam disculere conauHir, facile cedens, verum animaui eam, quain con i puit, adamante firmius plerumque reliucns, cuin
videlicet ea uon mulluni sapienliaa adhibuit.

5. Quid aulcm longa oratione opus est, ul de co

ipse pronuniiem , cum ad cos, qui illo capti sunt,
venire, atque binc uuiversam ipsius vim pcrspiccre
liceai ? Iino vcro liceal, si lubcl, eam aliunde prius
denioDstremus. Nam cuoi Adamus grave illud peccacabat: Nisi veni$$em et loquulus (uissem eis, peccalum
(um admisisset, atque commune homiaum omnium
habereni : nunc autem excusationem non habent de
genus condemnasset, laborc lum mulctaius esl (Gen.
peceato tuo (Joan. 15. 22). Ob eamque c a u s a m cutn 5 ) ; ea autem, quae gravius peccaverat, et quidein
Jerusalem boc ipso nomine lugerel, bis verbis uieusque eo gravius, ul ilJius peccatum, cum bujus pech i l u r : Jerusalem, Jeruialem, quwoccidis prophetas, ti cato collalum , ne peccatum quidem exisiimclur :
lapidai eos qui ad te miui itmf, quoties volui congre- Adam enim , inquil Scriplura, non e$t teductus , $ed
gare filiot vettros, el noluislis ? Ecce relinquetur domus mulier seducta m pravaricatione fuit (1. Tim. 2. 14) :
vesira deserta (Matth. 25. 57.58).

b x c , inquam , qux decepla fueral, ac Dei legem

2. Afflictam comolalwr; mocrori* naturam explical; violaveral, aique el sibi, el marilo vencnalum poculum temperaveral, ampliori inoerori addicilur, quod
wwrorEvce p&na. llxcigiturcum tibi perspecta sint
idclicet ille majorem ad premendum vini babeat,
domina mea religiosissiina, labora, tibique vim adbiquara
labur. Muitiplican$ enini inquil, muliiplicabo
be, aique eorum quae a nobis commeniorala sunt, ope
dolore*
tuo$ et gemitum tuum. In doloribus paries / i a c subsidio inunila, iu id enitere, ul cogitationes cas
tios (Gen. 5. 16). Nuequam bic labor, nusquam eudor
quae perturbanf, a c tantos molus tantamque teinpcet32rumna : verum mcesiilia et gemiius, atque liinc
ttatem cient, magno cum impeiu extrudas a c propul nascens cruciatus, sexcenlas niorles adxquaus, imo
ses. Yerum quin i d faclura, consilioque noslro parietiam longe gravior.
tura sis, nemini dubitandum essc arbilror. Jam libi
r

gladiot, hasias, arcus et sagiitas, iboracem, clypeuiti

eC iibialia compareinus oportel: quo partira his le
munias, pariim eas, quae le perturbatione afflciunt ,
cogiiaiiones proslernas, alque obirtinces el iulei hnas.
Undenam igilur macbinas islas ac fundas libi conlic k r o u s , ul ne bostes qoidem propius accedere sinas,
vcrem c o s q u a m longissime a c n u l l o negutio subino*teas? Abipso mcerore : nimiruin si de eo non nihil
disteraiuus, quamque gravis ac niulesu rcs sit, detnonsiremus. Mocror eiiim grave aniiuorum tormeiit u m Cbi, dolor omncni sermoiiis. vim cxcedens, ac

Morle nihil gravius aui lerribilius esse demonstrat.

Quamquam quid morle gratius ? annou huroanorum

roalorum capul esi? annon ea borrenda et intoleranda
innumerisque luclibus digna esse videlur ? annun eain
alrocissimi sceleris pcanam csse dixil Paulus ? Nam
eos, qiii sacrosancla mysteria indigne aliingunt, ireniendajque mensa?. panicipes fiunt, banc pcenam pcndcre bis verbis asseruit: Propterea inter vos multi imbecilles cl infirmi, et dormiunt mulli ( 1 . Cor. 11. 5 0 ) .

Annon legislatores oinnee boc bupplicio eos mulclaiit,

qui alrocissima scelcracomiuillunt?annon ctiara Deus

576
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.
ancillarura greges circuui ee collocet, ipsura lamen
nibil eorum sentieuleni ? cum videl oninia repeule de
medio sublata cssc , rationem, iiigenium, animam
oris florem ac venuslatem, menibrorum moluni ? injucunda aytem iis successisse, nimirum silentium
sluporem, corrupiionera, saniem, termes, dnerem,
pulvereui, foetorem , inUrilura integrum, corpusque
lotum eoproperans, ut in vilia ei deformia atque ignobilia ossa desiuai ?

67S

extremam hanc in lege poenam iis consiiluit, qui magnts cfiminibus sese devinciuni? aunon hujus metu
patriarcba ille perterritus, eo adductus est, ul, naiura
eiiam ipsa superala , uxorem suam barbaricse lascivlx, alqtie jEgypiiaca? lyrannidi dederet, alque hanc
petulantis libidinis fabulam el ipse siruerei, el uxorem, ut gravein bunc et Iragicum gestura secum ageret, obsecrarei? Aique adeo ue bujusmodi quidem
tamquam scenicuc simulalionis causam afferre pudore
deterrelur : Erit enira , iiiquil cum viderint te Mgyp.'?icgregia forma prxdiiam, atque faciei pulchritudine

4. Mors manore levior. Et lamen istud, quod el per

r & ipsas, et per sanctorum illorum virorum forraipncslaniem, inlerficient me, ei te servabunt. Dic iyilur dinem horrendum esse consiat, moerore longe lcvius
quod soror mea tis, ul bene i t l mihi propler te et vivatesl. Nam ipsiiis causa longa bacc sermonum curricula
emensus sum, ut ex me discas, quanlatn poenara pen*
enima mea ob gratiam tui (Geii. 42. 42. 43). Vidisli
das, ac parem i p s i , imo vero niultis pariibus majoiiielum, vidisli tremoreni, excelsum ilium ac pbilosopbicum animum qualicntem ? vidisli adaroantem for- r e m , bonorum mercedem exspectes. Aique ut bxc
ita se habere intelligas, jam ad eosqui eo afleclu capti
midinc fraclum ? Genus mentitur, atque alteram pro
sunl confugiam, quo scilicet prius nosira fesiinabat
altera personam uxori suae imponil, agnamque lupis
onuio. Plebs Hebraeorum, Mose venieide, ac libenain prscdam exponit: quodque viris raalorum omniura
tem et iEgypliaca; capiivilatis (iuem uuudante, oe
accrbissimum est, ncmpe consiupratam uxorem ceraudire quidem ipsum sustinebant. Causamque etiam
nere, imo etiara vel suspicari, hoc, et quod hac re
exponens legislator dicebal: Loquutus ett autem Mou$
mullo accrbius est (non enim suspicio tantum erat,
v

sed stuprum reipsa tentabalur,), non modo cernit, sed

etiara, ut perpetretur, laborat: idque ipsi leve ac fereudum videtur. Etenim affecius affectum superabat,
gravem nimirum gravior, ac mortis lerror zelotypiam
vincebat. Magruis quoque Ule Elias ob mortis roetum
solas libidinosa? ac nefari mulieris minas verilus, io
fiigara ae conlulit, ac solum verlit ( 3 . Reg. 49) : c i
qui coiluro clauserat, et tot miracula patrarat, sermonis lerrorem minime tulit; verum excelsum illum
alque ad cados usque sublimem animum pavor iia
perculit, iit posi illam fiduciam, post lanUm in loqucndo libei taiem, posl tantum virtutis specimen dilum, palriam, c l tanium populum, cujus causa lot
pericula audax adierat, repeoie lioquerel, et quadraginla dierum iler solus obiret ei in locum desertum
inigraret. Vehemeoter enim borrenda hujus rei nalura est, ac propterea quotidie in genus nostram impctum faciens, ad unumquemque mortuum nos usque
adco percellit atque conslernat, raeluque perturbal
ct contrabit, ut quae nec opinato appareat. Nec vero
ad consolalionem ullam vim habuit aul temporis mcditatio, aul quoiidiana in hac contemplaiione consuetudo el exercitatio : nec temporis diuiurniiaie hujitsmodi moeror terrorque consenuit, verum perpeluo
juvenescit ac vigel, recenlemque ac florentem quoiidie metum afferl. Nec sane immerilo. Quis enim non
pcrlurbeiur ct consterneiur, cum cum, qui besierno
die, aut paucis anle diebus ambulabat, sexcenla domus
acgoiia gerebat, uxoris, fdiorum, mancipiorum, sacpe
etiam inlegrarum civiialum curam suscipicbat, minabalur, terrebat, supplicia pariim solvebat, parlim infcrebai, innumera tum in urbibus, lum in regionibus efficiebal, ropenie plusquam laptdem mutum el jacentem v i dct ? cumque inuumerabiles homines plorenl, et amieissimi quique lugcant, et uxor dolorc distorqucalur,
genas c x d a i , comam vellat, magnoque cum ululatu
fci Edilo, BOB roces, genas cadal, dceraot.
1

ad populum: el non audivil populus Mosem prce pu&ULm*

milate (Exod* 6.9). Quiuetiam cura Deus graves Judxis

ob niulla flagitia minas inlendit, posl caplivitatem aique in aliena regione commoraiionem, post servilutem , famem , pestem atque bumanarum carnium
esum banc poenam subjunxit, his verbis ulcns : Dabo
eii cor moerens, el deficienles oculos, et tabescenleni

animam (Deut. 28. 65). Quid autera Judxos , pelulanlem el ingratum, carnisqne serviiuii addictum populum, ncc pbilosophari scientem, coinmemoro: cum
inihi a magnie et cxcelsis viris bujus rei argumenlum
capere liceal? Etenim apostolorum cborus, cum i r i enniura jam cum Christo consueludincm babuissent
mullaque de immorlalitate aliisque arcanis rebus ex
ipso didicissent, signaque admiranda et ab bumanis
scnsibus remoia edidissent, ipsumque tanio lempore
mira pcrpetrantem conspexissenl, ejusdemque cum
eo mensx, et colloquii, ac lam cximiorum serraonuiu
pariicipes exstitissent, alque omni doctrinx genere
eruditi fuissent, posteaquam verba , quae moerorem
afferebanl, audierunt, qui prius eum perpeluo reiioebant, deque ipso velut laclcntcs pueri pendebant, nec
percontari desinebanl, Quo vadis ? iidem rursus hujus moeroris lyrannide ila oppressi sunt, seque totos
angori dediderunt, ut jam ab ipso haec minime perconlarentur. Quo eiiam nomine Cbristus cos ir.secians,
dicebal: Audistis quia vado ad eum qui misil me, ei venio ad vos, et nemo ex vobis inlerrogat me Quo vadit ?
%

Sed quia hcec loquutus sum vobis, iristiiia implcvU eor

vestrum (Joan. 46. 5. 6 ) . Yidesne quomodo moeroris

tyrannis amori tcnebras offuderil, eosque in capitvitalem sibi addixcrit, suique juris feceril ? Rursura
Elias ille (nam ne nunc quidem ab eo abscedam) posl
fugam ac sccessionem a Palaeslina , moeroris accrbii.ilcm non ferens (si quidem in magno moercre atque
angorc versabatur: quod cliam is, qui cam bislortam
litcris mandavii, his vcrbis dcclaral, Abiit juxta ani*

575
EPISTOL.E.
; \ , - ; \ ,
;
, \ \ ,
, ^, - ,
, \ , , ; \ , \ - , \
, \ , ;
, \ , ; \
, , , , , ,
" , \,
,
,
,
.

,
,

. ,
\ ;
; ,
\ ' \
*, \
* \ \ ,
, \ , \ (
, ' )
, ,
. \ . \
,
, \ .

\ \ , \
* \ , \ .
,
*
, \ , '
, , \
, \
, ^
, ,
. \

* ,
' \ \
, . \
,
' .

, \ \ , \ \
* \ ). . \
[556]
, , , ,
^, , , \
, , ,
, ,
Unus . Infra duo manuscripli
, ,
, . Alius
. Mox hiec,
. > , sic poneuda moiicl Ducaeus, duorum rass.
t r l o r i t a l e fuUus.
k D .0 mss / .

;
*. ' , \
, \
, .

, ), , (& , \
. \
, \ , .
, \
, \
, ,
\ *
1

.
;
,
, \ ,
* , \ , \ , \
, \ , \

, ,

. , , , \ , \
, \
;
, , \
^,
\ , \ \ , \ \
\ , \
, > ,
, \
, ; *,
,
, [557]
.
, , ,

, ;
,
~

. * , \ , \
; (
),
,
(
,
c

Sic iidera mss. atque i U lcgit inlcrpres. In edilo

deerat.

d Duo mss., ut nolat Ducaus, ) .

Duo mss. ^. Alius
,

>77

S. JOANNIS GHKYSOSTOMI ARCHIEP. COiXSTANTlNOP.

* ),

* ,

. \

, ,
, ,
, .
. "
, \ .
'. oot \ .
\ . ' ; , \
, ; \ , ;
" ,
." ;
,
.
, , , , ,

; . \ ,
,
b

' ,

. \ ,
,
, .

\, ,

*,
. \
, .
, ; *

- (&,
.* [558]

"

, \

, ,

. , , ,
\ , ,
; \ ,
, ,
, \
' , \,
\
.
, \ .

. , ,

57S

, \ .
,
,
. \
, \ \ \ ,
*,
\ .

, \ \ ,

\ , , ,
, \
, \ , , \
. , ,

, , ,
, , \ \ ,
.
; *0

,.\\,

' \ . ,

, ,

\,

, , .
, *,
;
, , [559]
, ;
\
( ),
\ ,
.
, ,
.
, \ ,
.
,
, , \
, *
, \ ,
, . *
;
,
, , ,
, , ,
( ), -

4 UDUS * alter
Duo mss. ^. Iofra duo mss.
. Paulo post lidem . Infra
. Edil. .
iidem
.
b Duo mss. . Qo83 lectio HOD spernen* Interpres legerat , qul verlerat prata.
da. lnfra iidem * ,
Sic mss. alque ita legit lnterpres. Edili *
.
.
lidem .

EPISTOMS.

577
mam snam)

quid in sua ad Deum prucatione dical,

andias velim: El svfficial nunc Domine. Accipe animam

9

tneam me : non enim sum melior quam putrcs mei

( 5 . Reg. 19. 5. 4 ). Ila illud quod formidabilius erni,

illum supplicii colophoncm, illud malorum caput, i l lam sceleris omnis poenam exoptat, alque in beneficii
loco pelit. Usjue adeo morte lerribilior csi moeror.
U l cnim hunc efTugeret, ad illam pcrfugit.
5. Hic aulcm qtueslionem quaindam libi explicare
volo. Nec enim me fallil, quantum hujusroodi quxsiiones ttbi dissolvi cupias. Qua;nam igilur bxc quassiio
esl? Si mortem moerore leviorem esse exislimabai ,
quid causx est, cur viiandae roorlis causa relicto solo
palrio ac popularibus suis profugerit? el cur qui prius
eam fugiebai, nunc eam expelat ? Nimirum ut binc
vel uiaxirae, quantum moestilia morlem acerbitate
superel, intelligas. Nam cum morlis dumlaxai meius
eum quatcrei, non abs re quidvis efficicbat, quo cam
eflugerel. A l poslcaquam moeror in ipsius pcctore i n sidens naturam suam ostendit, eum videlicct exedens,
absumens , denlibus conficiens , atque inlolerandum
in modum cxcrucians, tum dcnique id quod omnibus
rebus gravius ct accrbius est, levius esee judicaviu
Eodemque modo Jonas eliam muerorem fugiens , ad
mortem confugit: mortemque ipse qiioque bis verbts
a Deo p e l i v i l : Accipe animam meam me : melius esi
enim mihi roori, quam vivere (Jonm 4. 5 ) . Davidque

ilein, sive ex sua, sivc ex ali< rum quorumdam ltigentium persona psalaium conscribens , boc ipsum indicat. Cum consisteret,
obmutm , et huniilialus

inquit, peccator adversum me

tum , et silui boni$ , et dolor

57*

valde florentes bujusmodi ccrlaminum coronas exspecia. Non eniui solum aliquid boni efficerc, scd
eliam aliquid mali perpeli, magnam merccdcm alque
ampla pr^mia oblincl. Alque ad banc oralioncm jain
mc confero, uiquxet tibi, etcunctis magtiopere u l i lissit, animisqaead paiientiam acuendissuificiat, nec
cos ad culamilalum sudores debililari sinat.
G. Quod igitur calamilalum oinnium atrocissima ,
ac nialorum colopbon elcaput, moestilia sil, salis fuse a nobis est deiiionslraluin : supcrest jam ut virtules et calamitatum perpessiones iuier se comparcmus*
ulperspicue intclligas non virlutibus solum, sedeiiam
calamiialibus merccdem consiiiulam esse, et quidera
admodum aniplam : ncc calamitalibus minus, quam
viriulibus; imo amplius iiiterdum calamilatibus. A c ,
si lubet, magnum palienlix pugilem in incdium producamus, euin, inquam, qui utroque laudis gcnere
spicnduit, adamanicm illuin, pelram illam , eum qui
in Ausilide quidcm regiooe cxslilit, verum singulari
quadam virtulis sux magniludine univcrsum lerrarum
orbem collustravil, atque ipsius tum virlulcs, tum
calamilales exponainus, ut, qua ex parte magis effulscril, coinpertum babeas. Quxnam igilur ipsius virlules eranlt Domus
paluit, communisque

enim mea, inqnil, omni venienli

erat viatoribus

fui coccorum,

et pct

Pater eram imbecillium

invetlujabam:

elaudorum

(Job

conterebam molas iniquorum : el de den-

iibus illorum auferebam pTcedam. Imbecilles

nuditalione

quisquam

ii/rt, Domine, fiuem mcum et numerum dierum meorum

quit etf ul tciam cur morer ego (76. o. 5 ) . Quaj qui9

dem verba tametsi ab Eliae verbis discrepenl, eamdcm

tamen senlcnliam habcnl. Nam quod ille d i x i l , Non
sum metior quam palret mei, hoc iste bis verbis significavit : Notum

[ac mihi, Domine , finem meum,

ut

iciam quid morer ego. IIoc esl, Qua de causa ego reliclus sum , seriusque abeo : qua de causa , cum alii
jam e viia discesserint, ipse tamen remaneo, atque in
prxsenti Vita diuturniorem morain iraho ? Ac tania
niorlis cupiditate leneiur, sive ipsc, sive illi, quorum
Aomine loquitur, ul eliam ea nondum prasente,
praesentias lempus scire avcat. Notum, inquit, [ac
, Domine, finem meum, qoo videlicel hinc quoque
maximam Toluplatem capial. Iia id quod borrendum
c*t, propier iololeraodum moeroris dolorem , alque
ignem in auimo exardescenlem , expetendum reddif

lur. In meditalionc eiiinn mea inquit, exardescet ignti.

9

JSruinnm coronas

pariunt. Quocirca cum

lan-

lan pttnam luas, magnam binc mcrccdem, muila

prxinta, rciuunerationes incnarrabilcs, splendidas ac

29. 1 5 - 1 7 ) .

qua re opti habebant, mimmerepulsam

mea exardescel ignii (PsaL 58. 2-4) : per

51.

: et cau$um quam nesciebam ,

meus renovatus est. Concatuil cor meum inlra me, et in

ignem illum scilicet moeroris afleclura, qni quovis

igne acerbior e s l , dcsignans. Ideo plagas ipsius ac
dolores roinime jam fcrcns, bis verbis ulilur : L o quutui sum in lingua mea. Quid aulem loqueris , dic
quxso? Morlcm quoque bic pelit, dicens : Noium fae

portu$ (Job

52). Quin bona sua ita possidcbat nt ea perie oninia

nnnsibi, sed pauperibus haberet. Ocu/ue cniin, iiwjuit,

aulem

$i

ferebant: neque

ex wdibus meis umquam vacuo sinu egresstn

etl (Job 51.10.54). Vidcs varia bumamiatis gcnera,

et varios clcemosynx porius, eumque quavis raiione
opcm iis , quibus injuria ficbat, aflerenlcm ? vides
cum egeslatem sublevanlem , viduas foventcm,
l.ncsis opilulantem , I.udenlibus lerrorem incuiientem? Neque enim eosolum sludiuin suum demoiistrabat, quod iis , qui kedebanlur, pncslo cssel,
atque auxiliuni ferrel (quod nitilii faciunt), venim
eiiam eo usque laborabal, quoad negolium coufecisset, et quidem magna cum vebenientia. Contercbam
eiiim, inquil, molas imquorum (Job 29. 17) : eormn
videlicel conalibtis providcnliam suani muri insi.tr
opponens. Nec vero bominum lanium injuriis, sed
eliam nalure insidiis curam suam ac solliciluditiem
objiciens, ipsius nimirum vitia singulari auxilii sui
magiiiludine corrigens. Nam quia membra ipsis reslituere minime poterat, boc esl cxcis oculos, claudis
pedes, membrorum inslar ipsis erat : alque ipsiue
opera ii qui oculis capti eranl, videbanl; el ii qui
cruribus obtasi ac mutilaii erant, ambtilabanl. Quid
cum hac bumaniiaie comparari queat ? Alias eliam
ipsius virtules exploratas babes ; ne omnia enumerans oraiionem proiraham : morum facilitaiem, leivilalem, summam modestiam ac lemperantiain; quonam paclo, cum in eos qui injoriam aliis inferebai*
vehemcns essct (iiam hoc sane imraudum), suavis

S. JOANN. C l l R \ 5 0 S T O I l ! ARCIIIEP.CONSTANTINOP.
S70
580
10). Ila omniiim reriim gravissiina est niucsniu Umcn et mansuetos, atque Ipeo cliam melle dulcior
porro quo graviur, eo quoque majorem iuerccdciii
crai, cum erga omnes alios, lum erga famulos suos ,
liabei.
qui magnum sui erga ipsum amoris argumenlum edenlcs, dicebant: QuU del nobis, ulde carnibusejui talu- 8. Quantu$ ex calamHatibus fructus orialur. Nulla
retnur (Job 31. 31)? Quod si famulis ila carus ct virtui sine labore magnam laudem refert. U l autem
aliunde quoque intelligas quantus ex calamilaiibtis
amabilis erat, quibus sape terrori esse necesse est,
fruclus promanet, etiamsi noa Dei causa quis perpequanlo magis eunctis aliis bominibus ?
l atur (nemo mc hoc luco bypcrbolice loqui exisii7. Hoec igilur, atque his plura, cum apud lc collem c l ) , modo strcnuo ac placido animo ferai, Dcum
gcris, age jam ad calamitatum, quas perpessus est,
in omnibus gloria aflicicns : ideni hic, se propier
numerum subduceiidum mecum le confcr : atque
Dcum hx*c pati, niinime noral, et tamcn ideo corona
comparando videamus quo lempore clarior erat, an
donabalur,
quod ctsi causam non nosset, strenuo tacum illis virlulis muneribus fungebalur, an cura acerba
inen animo calamilales pcrferebat. Lazarus quoque
palerelur q u magnum ipsi moerorem inurebanl? Ulro
igitur lempore illuslrior erat Job ? lumne cufn do- ille, in morbum prolapsus (boc porro uon crai propter Deum paii), tamen quia inopiam curantium ,
mum suam omnibus qui eo iicr faciebanl, aperlani
habcbat, an cum ea prostrata nullum acerbum ver* moerorcmque illum, qucm el ulcera, el (amcs, cl d i vitis conlemplus alqoc crudelitas aflercbat,
btim pronuoliavii, sed Deum laudibus aflccit? Alqui
illud virluiis rounus erat, hoc perpessio. Utro lcm- animo lulit, quas coronas (Onscquulus sit, non te fugit. Atqui nullum illius prxclarum o\m$ invenimus ;
porc insigniorerat dic quacso, cum filiorum causa
non qnod paupercs inisericordia proscquutus sit, noa
sacrificium oflcrebat, eosque intcr se conciliabat, an
cum ipsis domus ruina obrutis, acerbissimoquc mor- quod lacsis opcm lulcrit, aut aliud quiddam ejusdem
tis genere de mediosublalis, pcrquam sapienler hunc gcneris cum virtule gesseril; verum illud dumlaxal
casum lulii? Ulro tempore magis cmicuil, cum dc quod pro diviiis furibus jacueril, quod adversa valelndine laborarit, quod i ^ i u s vulneribus canes linguas
ovium ipsius velleribus nudorum bumeri calelicbanl,
an cum allalo nuntio ignem de calo cecidisse , c l adiuoYerinl, ac denique quod dives eum sit aspernaliis, quaa omnia ad perpcssionem spectabanl. E l laiinivcrsum gregcm una cum pasloribus absunipsissc ,
minime comraotus ac perturbatus est, vcruni calami- mcn licel nullo alioegregio virlutis munere perfunlalem hanc aequo animo tulit? Utro tenipore major ctus, quia solum bujusmodi moestitiam strenuo anima
tulit, eamdcm quam palriarcba, qui tot rcs cum vircrat, cum firma corporis valetudine frucretur, qua ad
lulc gesseral, sorlcm es4 consequulus. Dicara pra>
torum qui injuriam acceperant, dcfensionem utebatur, et iniquorum molas conlerebat, alquc ex mediis lcrca quidpiam, quod elst ab bominum opinione a!ienum videatur, lamen verum est: nempe eliamsi
ipsorum dentibus pradam eripiebat, oppressisqne
portus erai: ancum corpus suum, lsceorum prxsidium, quispiam magnum aliquod el illustre opus edideril,
a vermibus corrodi conspiciebat, atque in sterqnilinio 5cd sinc labore, periculis el calamitatibus, eum baud
magnam binc mercedem lalurum csse : Vnusquitque
scdens, acccpta lesta illud ipse radebat? G7e6aicnim
cnim propriam mercedem accipiel juxta proprium labolcnce mollio, inquit, saniem radern (Job 7. 5). Alqut
rem (1. Cor. 3. 8) : non secundum rcrum ex virtule
omnia tlla virtutis opera eranl: contra , bacc omnia
geslarum magnitudinem, sed pro calamilatum, quas
perpessiones : el lamen haec ipsi majorem, quam illa,
eplendorem auulcrunt. Hoc cnim acerbissima praclii pertuleril, mole. Quocirca Paulus cliam se jacians ,
pars erat, majoremque fortitudincm animique firmi- non ob id lanium glorialur, quod boni aliquid ac
lalem, ct ineniis apieniiam, alque ampliorem erga prxclari gcsseril, sed etiam quod malis affcctus sit.
Cum enim dixissel, MinistriChristi $unt utminussaDeum caritatem requirebat. Eaque de causa, cum illa
pientloquar, plus ego (2. Cor. 11.23): atque, quanto
flerenl, impudenter quidetn ac perquam improbe ,
ttd tamen obluclabatur diabolus , bis verbis ulens : eis praestantior essel, cum ex comparatione demonslraNumquidJob fnutracolit Deum (Job 1. 9)? A l cum re siuderct, non dixit, Tot el tol boininibus prxdicavi:
verum oroissis iis quoe ex virluie gcsserat, inala ea ,
haec accidissent, pudore suflusus terga dedit, ac seccssit, ul qui ne impudenlis quidem ullius objectionis qua? perpessus est, enumerat, his verbis : In laboriutnbram aliquain baberet, quam pralenderel. IIoc bns abundanlitu, in plagis tupra modum in earceribus abundantiuSy in mortibus frequenler. Quinquies
eiiim coronarum colopbon est, boc suminus virtulis
apcx, hoc pcrspicuum forlitudinis argumentum, hoc quadragenas una minus Judctu accepi; ter vbrgi* ccesiimmse pbilosophia? culmcn. lllud ettam ostendens sns sum semel lapidatus sum ter naufragium (eci die
bic idcm beatus Job, quanlo acerbior sit moeroris atnocle in profundo marii ftd:in itineribus saepe, perieutyrannis, quam mors, banc requiem appe!labat: lisflumbmm,periculii latronnm periculiz ex generc
Mors enim, inquit, viro requies ( Job 5. 25); atque pericnlis ex gentibus periculis in civUatc pericttlh in
soliludine, periculis in mari periculis in falsis (eam gralia? loco pctebal, ut a moerorc liberaretur ,
bus : in labore et mrumna in vigiliis multis, in fame in
diccns: Quis det ut venial peiUio mea el quod exspccto,
iili, elin nuditate; prcelerea quw exlrin*ecu$ sunt, intiantribuat mihi Deus? Et qui cxpit, ip$e mc contcrat,
tia mca qnotidiana (/6. u. 23 - 28).
snccidat me u$que infinem; el urbs ca super cujus
mttros sallabam, tcpulaum mihi sit (ldcm, 6. 8.Savil. [m\ gtoriaafficicns addH mngnaslaudetobtincL
1

579

EliSTOLiE

,
; ,
tjpojv
; ,
, ,
.
\ ,
*
,
, ,
.
;
,
(5 ,' ;
, .
, , ,
,

,
; ,
,
,
, ,
, ;
,
,
,
, ,
, ,
,
, [560] ; ,
. ,
*
.
* ,
, , \
,
. ,
, I , '

; ,
,
.
,
, ,
.
,
, .
^ , , \
, , tl .
, .
b

. .
* Hic Monlf. toserueral , qnocl expunximus cum Saviliu. Murcl. habct . . ', .
, qnam Ipclionom rcddidit inlorprrs. .
Duo rms. xai ? . I'auln p<.sl iidem
ef*>?pa .
c

580

, .
, '
.
,
.
'. " , '
, (
), ,
,
{,
,
.
(
), ,
, \
, ,
,
\ ,
.
,
; , ,
, \
^, ,
' ,
. '
,
,
.
, ,*
,
[561] ,
"

,
. \
,
,
. , ,
,
, ,
, ' ,
,
, ,

, .

, ^, , ,
' ,
, , ,
, , , , *
, ,

' .
%

Posl Savil. addit :

* . Mox id. ; .
ePerroiiianus, lesle DUCJPO, .
Duo mss. ^. E d i l . 0f

581

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl .1. CONSTANTINOP.

'. , ; \ , \
,
. , TJ ' ,
, , (
), ,
". , ,
', , ,
. \ ' , \,
; ,,' *\ , ,
; , ' , ',
; . ,
, ,
. \
, ,
,
.
,
,
. , ,
,
,
cot .
\
, \
\ ,
, \ , *.
\ , ,
, \
[ 5 ^ ]

532

, ,
. ' \
, ,
, , , , , ,
' ,
, *
, *
- , \
. ",

, ,
.
*
, \ , \
\ , -

\, .
; "
^
; ,
; ' \ ^ ,
\ , \ . ,,
, \ ,,
, , (7]-

, , >
^

\ ,
\ ,

, \ \
. |&(&,
\ \ , \
, , , , - \ \ ) , [ 6 5 ]
, . *
, \ \ \
, - .
, '
, . " ^ *
, \ "
.

\
, , ,
-'
, \ ', ,

\ . \ ,
.
, \ $- " \
. ;
,
; ; <* - ,
, \
* ,
; , ;
. , ,
,
\ , \ ,
,
, \ , \ , \
; , \ , \
, ' - , \ . \
.
. ' \ , , \
, , * Tres mss. ,
* Diio mss. . Edit. .
* Oranee rtiss. * . Editi ".
Pcnronianus .

I)uo mss. ... .

Mitlem , )
rfa .

5l
TOISTOLAS.
9. \idesne perpessionom seriem, ac gloriandi occahoc agebai: cum illi conlra proliiberenlur, pellerensioues ? Mox aulem quae eiiam praclare gesserft,
tur, lunderenlur, Aagris cxderentur, in a?rumnis
iubjungit: alque in iis nirsum perpessiones roajorem versarentur, in prasceps agereniur, in mare demcr
s i b i , quam res praeclare gestae, parlein vindicant. gereniur, fame conficerenttir, quoiidianam monem
Nam cum dixissct , liulanlia mea quottdiana scMicet oppclerenl, animi eiiam crucialu afficerenlur , ad
roiilinux abductioxies , tumultus, atque calamiiates
cujusque infirmilalem infirmarenlur, ad cujusqtie
(nam boc signiiical ), subjunxit, Solliciiudo offensionem et scandalum urerentur. haque pro liis
omnium Ecclesiarum (lb. r+ 28). Non dixil, Correctio, laboribus, ac praeserlim pro moerore, amplior cis
sed Sollicitudo, quce ad perpessionem niagis quam ad
merccs esl persolula. Unusquisque enim, inquil illc,
res ex virtule goslas pertinet. Et quce sequunlur eopropriam mercedem accipiet juxia proprium laborem
dem modo : Quis, inquit, infirmatur, tt ego non tn/ir( i . Cor. 3. 8 ) : non euim id assidne repciere dcsinam.
morf Non dixit, orrigo et mcdeor : sed, Infirmor Ideo benignus Deus, cum Paulus s a 3 p e rogassct se ex
ac rursum : Qui* icandaitzalur, et ego non uror (lbid. calamitatibus el moerore , dolore atquc periculis eriv.29)? Non dixit, Eom scandaloliberayi : sed, Mieperet, id ipsi niinime conccssit. Pro /lor, inquit, tcr
roris paniceps fui. Postea ostendens isla praserlim
Dominum rogavi ( 2. Cor. 12. 8 ) : nec lanicn qiiod ^
mcrredc donari, a i l ; Si glonan oportet, m iis m- petebam, impetravi. Et saws cur amplissima pramia
firmitatis mece $unt gloriabor (Ib. v. 30). Ac rursum
eaperel? An quod sinc labore prxdicassei, deliciis
aiirnl cjusdcm gcneris subneclit, nimirum fugam cam
indulgens, alque in tranquillilale degcns? an quod
qu.im pcr fencstram el sportarn ac murum corripuil:
domi sedcns os diduxissel, ac linguam movissel ? At
hoc porro ex pcrpessionum genere eral. Si igilur
hoc cuivis facile erat, quamlibet etiam i g i m o , ac
a?ruinna) magna mercede donantur, ffrumnarumque dissolute ei delicate vivenli. Nunc aulem vulncrum,
gravissima est moeror, cogha quania sint moeroris
variorum morlis generum, cursuum lam terrcnoruiti
prxinia. Ncque enim hanc tibi caniilenam canere quam marinorum, ipsius moeroris, lacrymaruin,
dcsinam : ut, quod inilio pollicitus sum, boc nunc
dolorum (Triennium enim , inquit, die ac nocte cum
pracsietn, nempe ut ab ipsamct mocslilia raliones eae
lacrymis non cessavi, monent unumquemque vestrum)
iexaro, qux libi mueslitiae consolationem pariant.
(Act. 20. 3 1 ) pramia el coronas magna cum flducia
t

Aliquid prceclari agere cum perpewone aliqua muUo perccplurus est.

majus t$l quam sine labore tdem prwslare. Alque ul
0. Calamitates Olympiadit. Jotcph ob calamilalu
aliundc discas quanta res s i l , cum mali perpessione
ciarus. Haec igilur animo ct cogitatione coinplealtquid prscclari agere, et quanto inferius sit sine ctens, quairtum scilicei acerbae ac laboriosoe viuc
labore id ipsum praestare, Babylonius ille Nabucho- locrum sit, gaude et lactare; utque fructuosani, aique
donosor, iu sceplris ac diademalibus vivens, evaninnuraeris coronis dignam jam inde a prima a?tate
gelko quondam munere functas est. Elenim posi viam tenueris, crcbris ei continuis vexaia calamitatiforoacls bistoriam ac miraculum boc muncris soscebue. Elcnim varius ei muUiplex , scxceiaisque inorp i l , ut universo orbi concionalorcm se prxberel, libus grayior corporis morbus numquam le obsidere
non per linguam modo, sed eiiam per lilcras, in deslitit; conviciorum eliam et contumeliaruni agmen,
omncs lerne partes ad bunc modum scribens: Nabu- ct calumnix in le ferri niinime desierunt; crebri
ckodonotor rex onmibus populis , tribnbus el linguis, dcnique, imo assidui mcerores, ac lacryinanim fontcs,
qui habiiant in urdversa terra, pax vobis multiplicetur. per oinne vilas lempns molestiam tibi exbibuerunt.
Signa et prodigia qtue Deus exceUus apud me fecit, Iloruin singula vel sola cam vim habueruut, u l i n plaeuil annunliare vobis. Magna enim sunt et fortia: gentem iis, qui ca stisliuuisscnt, ulililatem afferreul.
rcgnum cjus regnum $empiternum el poteslas ejus in Nam el Lazarus ob solum morbum eamdem quam
generauonem et generationem (Dan. 3. 98-100). Et
palriarcha scdcm consequulus csl : et publicano
ediclo sanxit, ut omnis populus, tribus et lingua, conviciura Pbarisaei eam jusiitiam aitulit, qux Phariqua? loquuta fueril contra Deum Sidracb, Misacb el
saei jusliliam superaret : et denique aposlolorum
Abdenago, dispereat, et domus ejos sit in direpiio- princeps gravis illius sceleris ulcus lacryiiiis sanavit.
nem. Addilque : Neque enim alius etl Deus, qui possit Ciiui igilur horuni unicuiquc unam perpcssionem
Ua salvare (/6. . 96). Vides minas inlileris? vides
suffecisse conslet, perjiende jam quot quaniasque
terrorem ? vides sublimem pralconem , ac lilcras ipsa mercedes perceplura sis, ut quae omnia siinul,
quaquaversum diflusas t Quid igttur, dic mihi ? pael qoidem cum ingenii acerbiiate subieris, idque
rcmne aposloiis mercedcm consequeiur, quoniam
per omne vitce tempus. Ncquc eniin ulla res asque
Dei potentiam ita prjcdicavit, tantumque eiadli ac
splendidos et admirandos bomines reddit, lantoque
diligenlia; adbibuit, ut banc doclriuam loto orbe
bonunim acervo cumulai, ut tentaiionuni frcquenlia,
nunllarci ? Certe non magnam cjus partem, venun
pericula, labores, moerores, et pcrpeiua? insidix, ab
infinhis partibus inferiorem. Alqui eodem, quo illi,
i i s , a quibus imuime dccebat, slruclai : dum latucn
munere ftinctus est. Scd quia nullus bic labor, nec
orania aeqgo aniirio feranlur. Quippe ne filium quidcm
ullius mali perpessio adjuncia cst, idcirco merces Jacob quidquam perinde clarum ac beatuin rcddidit,
minuitur. Hic enim ex poleslate, ac sine ullo pcriculo m i)h lum in eum siracta caiumnia, ei carcer, rt
rerronianas, n d prccdicaiionenu
calena, el hinc conlracla asrumna. hlagna qublein
t

583

S. JOANNIS UIRYSOSTOMI AR CIHEP. GONSTANTINOP.

pudicitia? iptius virtus e r a l , cum jEgyptiacam libitlinem superavil, ac miseram illam feminam ad sceleratum concubilum eum vocantem propulsavil (Gen.
39) : at hoc tamen non ita mngnum, ut ea quie perpessus est. Quamam enim laus est, dic, quncso, adullerium minima perpctrasse, nec alienum torum violassc, nec lectum nibil ad se attincnlcm contaminasse,
nec homini bcne de se merilo injuriam inlulissc,
ncc pairoui sui domum in probrum ct infamiam conjecisse ? A l quod eum illustrera reddidii, illud demum
est, nimirum pcrtculum, insidia, furor mulieris,
quam libido captiTam lenebat, allata Tis, ineviiabilis
ihalami carcer, quem adullera ipsi comparavcrat,
reiia, quac omni ex parte expandcral, accusalio,
calumuia, carcer, calcna, illud eliam quod nihil
seqni inipetrans, posi tantum certamen, ob quod cum
corona donari par eral, tamquam reus nocens in
vincula ducebalur, ac cum iis qui gravissima flagitia
perpelraverani, iucludebatur, squalor itcm el ferrum,
carceris afilictio. Tum sciliccl eum splendidiorcm
cerno, quam cum in jEgypli solio scdens frumentum
egcnlibus tribucbat, famem pollebat, el communis
oninibus portus erat. Tum, inquam, eum clariorem
ccrno, ciun eum compcdes el manicx vinciebant,
quam cum in luculcnlis vestibus tanlam polenliam
obtinebal. Klenim iilud carceris lempus, ncgoiiatioiiis alquc ingcnfts quaeslus erat: boc aulem, Itixus,
rcmiss.ionisquc animi, alque bonoris, nuilias quidom
vulupiales babcns, al non mullum lucri. Ideo uon
iam cum suspicio cuin lionor ei a patre habctur,
quam cum fraicrna invidia exagilalur, aique coniubcrnales boslcs halicl. Nam domi ipsi jam iudc a
primis nnnis gravc bellum excitabatur : ct quidem
ab lis hostibus q u i , qnod ipsi succensereni, nibil
babebant; verum eam ob causam tabescebanl, ac
dolore dismmpebaiiiur, quod majorem ipse palris
bcnevolenliam obliuerel. Porro legislalur Moses banc
Yim atnorls, non a pueri virlutc, scd ab eo tcmpore,
qoo procrcalus est, orlum duxisse asseril. Nain quoniaro serius quam alii in lucem edilus fueral, inquil,
atque in exirema sciieclule (cordi autcro maxime
giint biijusinodi Alii, quod prajler spem orli sint),
fdcirco palri carus erat. Diligebat enim eum patcr,
t

iiiquil, quod eum senex genuisset (Gen. 37. 3).

4(. IIxc attlem, mea quidcm sentcntia, scripsit

legislalor, non id quod res erat narrans, vcrum pairis pralextum cl oblentuni. Quoniam eniin adulegccutcm apud fraircs invidia flagrare perspicicbat, ul
buic coruin morbo mederelur, eam amoris causain
eriinxit, qtirc uon inagnum ipsi livorem procrcaret.
Nam quid alioqui non ea amoris causa essel, veruin
cfftorcscens animi virlus atque aetale malurior, cx
Bcnjaiuin liquido pcrspici potcst. Nam si eam ob
c nisani ille amabatur, mullo utiquc magis btmc amari
Oiorlcbai, qui naiu minor erat. Siquidcin Bonjainin
poNi Josephum salus est, alque a seniore palrc orr-aius. Verum, ut jam a me diclum cst, pairis boc
rtftmeniuro erat, fraiernum bellum rcprimere'sludeutis: ac nc sic qnidcm id asscqui potuit: vcrum acriuj

38 i

flamma exardescebat. Et quia nibil aliud lum effictre

potcrant, foedam labem ipsi aspcrserunt, nc liirpe
crimen in eum conjecerunl, barbaram videlicel nuilicrcm fratres anleverientes, ac niulto scelcraiioros
ea se prabenles. llla enim in alicnum, bi in fratrcm
improbi et scelerali cranl, Ac ne bis quidetn Qnibus
improbiialem suam circumscripseranl: verum, ut ad
priora semper aliquid adderent, omni sludio labora*
bant: eumquc in deserlo loco solum nacli jugularunt,
et vendiderunl alqoc ex libero scrvum cflccerunt, et
quidem acerbissimo servitutis generc. Neque enim
ejusdem nalionis homiuibus, verum barbaris, aliena
lingua ulenlibus, ipsisque etiam in barbaram regionem abeuntibus fralrcm dedidcrunt : Dcus vcro clariorem eum ut reddercl, paiiebatur ca quae ficbanl,
cl cum periculis succederent pericula, longanimilcr
lolerabat, Invidiam enim ac foedam calumniam ca?dcs
exccpil, ct cxde alrocior servilus. Ncquc ciiim levilcr
a le id quod dixi praetereundum : verum in menlcm
libi veniat, quanlum crat, nobilem adolcscenlem, in
paierna domo cum omni liberlate ac (anto patrls
amorc educalum, subiio a fralribus, qui nibil quod
ipsi objicercnt babebanl, vcndi, atque barbaris d i vcrsa iingiia ulenlibus, immanibus, belluisque potius
quam bominibus dedi, ct exiorrem alquc exsulem,
ac servum et poregriniim libcralem juvenem cffici,
ac post lantam fclicilatem, ad exlremam serxilulis
calainilalem, cujws prorsus insolcns crat, devolvi,
crudelissimosque dominos acciperc, alqtie in alienam
el barbaram tcrram abduci. Quin no bic quidem raalormn finis crat, vcrum post admiranda illa insomnia,
qiuc pracuunliabanl fore ut ipse a fralribus adoraretur, insidiis rursum insidioc succcdebant. Nam ne
ipsi quidem mercalores qui acceperanl, eum rednuerunl, vcrum improbioribus rursum barbaris vendiderunt. Non lc fugit, quanli ad calamitatcm momenti
sit, tales dominos lalibus dominis commulare. Hoc
cnim molesliorem servitutem reddit, cum externi
rursura sunt qui emunt, ac prioribus alrociores. Post
in iEgyptum ingredilur, tum cum Deo bellum gcrenlem, et furore laburanlem, unde impudenlia ora
unde impiaB lingua? promanabant (a): apud iCgyplios
fuit, quorum vel unus potuit magnum Mosera fugitivum et exsulem redderc. Ac posteaquam aliquanltim
illic respiravil; quod videlicel bcnignus Deus res ab
bominum opinione rcmolas administrans , iramancm
illam feram, quac ipsum cmerat, in ovcm conver-*
tisset : confeslim ipsi rursura arena comparabalur,
rursum sladium, rursum pugnx ac certamina, et
sudores prioribus acriores. Sceleraiis cnim oculis
eum bcra conspicala, ipsiusque pulcbriludine alque
eleganiia superala, prorsusque amoris afleclu correpla, prx impudica bac cupidilatc lexnam scse pro
fcmina prabebai. Ila rursuni domcslicus lioslis cral,
coulrario tamon et alio, qnani priores, aniiuo pra>dilus : illi enim odio adducli sunt, til eum domo cjicer c n l ; hxt contra amans, ac juvenis cnpidilalc i n y

(n) Eadem fere verba usurpai cbrysoslomus iiiilio lloraiiu uarlyrcs ^gyptios, Tuiu. II.

583

ITISTOL^.

. \
, , \
* *
, . ,
, ,
, , ,
;
,
, , , , ,
, , &
, , ,
, ,
, , \ \ , \ , , , .
, \
, \
, .
, \ , .
,
\ ,
, .
,
, \ [564] .
^ ,
,
^
.

, '
. ,
XJL\ ( ,
' ), .
a

avzdr , \, /

tjrat-rip.
'. , ,
, \
.
,
, . "
, ,
\ ,
. ,
.
, \
. ', ,
, * ' , '
. \ ,
,
,
lidera mss. .

53*

\, \ .
, .
* '
\, \ \
, \ , \ '
, \ . *
\, , \
*
,
, \ ,
. \
, \ .
' ,
,
, , , \
, \ , \
, \ , \
, \ , \ '
\ , \
, ' ,
[565] \ , \
\
. *
, ' \ ^


.
, '
.
, .
\ , \
. \ ) \ ,
, . \
' , \
\ . \
, ,
,
,
, \ ,\
, \ , \
.
, \ , \ , \

. \

b

b lidem .
* lidem /.
d Cf. Homil. *in marlyres iEgvplios (init.) Tom. II.
p. 699 : , xoi Wv
, /.

S. JOANNIS CliRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

xa\ \ , \ ; .
, '
,
5 \
.
. \ ! \ ,
, \ .
,
,
, .

, -.
' , 6
.
xaV , *.
.
'
, , /
,
\

, , ,
, ,, ,
, [5(iCj , '
.

, ,
, /
( ),
' , ' : . '
, >
. Ata
, ,
'
, / ' .
';) x i ,,
, '
,
, , \
\
\ \ '
-\
; . !
;
, , ,
, , , ,
, ,
,
( \
) , \ :, ' ,
\ ; ' ;
\, ,
, , ' ,
1

\ ,
. ' , ' JV
.
xaV ,
, \
, ,
<, '
.
,
, , '
.
, ' '
, ' ,
' , ,
. '

' \ ' )
, , ,
;

'
th-Ojiixior , -
;
('

i.TiirSpcr
,\ ' , ' .
[5(7] " , ", ',
, ,
- .
.
, ' ' ,
-
:, , ' - .
'. ' : ,
Oroiov , \

, ; ,
, ,
-, , ,
, , ,
, , , , .
&, ,
, , ,
, .
\ , \
, ' ,
> , \ ,
, ,
\ , ' , \ ;

' ' ; . &
' \
,

\ ,
-
, ! ,
( !\ *6
-

' liilnn / , /,
, .
& l)uo inss .
Lmis , el sic legeral Hillius. Ibid duo
manusiiipii , 8. ?1. Tau posl
iiilem , oia ; , ; .
' l'lHIS , ' .
e

* tiilem .
Dno , unus mvocT
b

EPISTOUL

585

censa; et quidem duplex, imo triplcx, ac muhiplcx

boc bellura erat. Neque enim quia retia sallu superavit, ac brcvi lemporis punclo laqueum dissecuit,
idcirco eum boc cerlamen sine labore confcctese
exisdmes : eiquidem ingentera sudorem in ea re
eubiit.
12. Ac si id perspicue scire tibi cordi est, cogiles
elim cujusmodi res sit juventus, ac juventutis flos.
Nam lom in ipso juventulis flore erat: quo tempore
acrSor naturx flamma excitatur, quo ingens libidinis
tempestas, quo denique lempore imbecillior raiio.
Juvenum enim animi non admodum magno prudenliae prasidio muniunlur, nec magnura virlutis studium gerunt: verum et affectuum tempesias atrocior
est, et ralio, quae eas gubernat ac moderalur, infirmior. Ad naturam autein et xtatein illud eliam accedebat, quod ingens raulieris impudicitia erat. E t
sicut Persicx illae manus Babylonicara foroacem magno sludio accendebant, copiosam igni alimoniam
prxbentcs, ac varios flammce fomUcs admovenles:
eodem quoque modo lunc infelix illa et aerumnosa
mulier flammam fomacc illa graviorero ac periculosiorein accendebat, unguenta niroirum olens, genarum pigmeniis, oculorum picturis, fracta ei enervala
oce, inoiibus, ingressibus lasciviens, molli veslilu,
auri ambilu, ac sexcenlis aliis ejusdem generis illeeebris et imposluris adolcscenlcm a menie deducens.
Et quemadmodum perilus quidam venator, fera captu
diflicili poiiri studens, omnia artis instrumenla adroovet: sic ipsa, juvenis pudicitiam perspectam lialiens (nec cnim ca ipsi tanlo lempore incogniia esse
poterai), ingcnti sibi ad juvenem in captivitatem
redigendum apparatu opus esse judicavit, ob eamque
causam oulla libidinis machina erat quam non moveret. Ac ne haec quidem satis esse ducens, tempus
insuper el locum ad prcdam apposnum requirebai.
Qtmmobrem haud stailtn aique se ipsius amore captam esse sensit, eum adorta e s l : verum diu exspecla?U, improbam hanc cupidilatera parturiens, ac sc
comparans : quod vereretur, ne, sl celeriiatem adbiberet, ac tumuUuarie insidias molirelur, prada effugeret. Cum autem aliquando eum domi solum invenisset solitis vacanlexn rebus, foveam profundiorem
jam fodil, ac voluplalis pennift undique cxpansis,
tamquam niediis reiibus inierccptum juveiiem habeos, irrepit, ac sola solum nacia; imo non sola:
nam ct auaiem el naturam ac denique suas ipsios
macbinas socias babebat; gcncrosum illum adolescenlem ad nefarium facinus per vim deinceps trahit.
Qnid bac tentaiione gravius? quid hac fornace ac
flamma T e b e m e n t i u s et acrius, juvenero vigentem,
lenrom, desiitutum, urbe carentem, extraneum, exsulem, ab hera usque adeo libidinosa et furente, lantis opibus lanlaqoe potentia circumfluente, in (ania
solitudine (nam boc quoque ad hujusmodi captnram
conducil), correptum teneri atqoe illecebris deliniri
et ad herilem lectum duci, idque post tot pericula cl
iiwidias? Non enim le fugit plerosque posteaquam
calamitatibus ac rerum accrbiialibus confecli sunt, si
PATUOL. G R . L I I .

580

ad luxum animique remissioncm, el molle ac dissoluium vilse gcnus Tocentur, promplius accurrere solere. Al n o n ille : Y e r u m
lolerantiam constanter i n
omnibus rebus prae se lulit. Equidem bunc tbalamuin
c l Babylonicam fornacem, et Danielis lacum leonum,
el marinae belluae venlrem, in quem propbeta incidit,
appellare baud dubilem : jmo etiam bis longe graviorcm. lilic enim corporis interitus insidiarum vicloria erat : bic antem animae exilinm, ei mors sempilerna, et calamitas omnis consolationis cxpers. Ncc
vero dumtaxat boc nomine gravis ac periculosus hic
lacus erat, sed etiam quia praeter vim ac dolum i n genii quoque libidine plenus erat, multoqne ac mulliplici igne, non corpus urenle, verum aniniam ipsam
inflammante. Id quod etiam Salomon, q u i , quam
periculosum s i l cum muliere malrimonio cum viro
copulala congredi, raaxime perspectum habebat, his
vcrbis leslatur : Quis alligabit ignem in sinu suo, et

vettimenta ejut non ardebunt? qw$ ambulabit super

prunas, ei pedts ejus non comburenturf Sic omni$ qui
ingreditur ad mulierem proximi $ui, non erit mundus
f

cum teiigerit eam (Prov. 6. 27-29). Quod autem a i l ,

banc scntenliam babet: Quemadmodum Qeri nequit,
ut qui in igne versatur, non exardescat: sic nec fieri
poiest, ut qui consuetudinem cum feminis habet, incendium quod binc orilur effugiat. Hic autem quod
multo gravius erat susiinuit. Non enim eam ipse a i tigit, vcrum ab ea dednebaiur, solus a sola comprehensus : idquc, cum jam tot calamilaiibus confoctus, lot insidiis afflictus esset, ac rcquielis c l sccurilaiis copiditate tenereinr.
15. Et tamen, cum inter tot relia versaretur, ac
mnUiplicem feram impetum in se facere, ei omni cx
parie selaniare conspiceret, per tactum, per vocem,
peroculos, per fucum ct pigmenta, per aurea ornnmenla per ungnenla, per indumenia, per mores, pcr
verba, per mundum muliebrem qucm geslabat, pcr
soliludincm qux id afferebat at nemo id scire posset, per opes, per potenliam ; ac praler ea ipsa, ut
superius a me dictum est, setatem, naturam, servitutcm, atquein aliena regionc commoraiionem, rei gerendae socias haberet: omnem iliam flammam supcravit. Ego vero banc tenlationem et fralrum invidia,
el propinqoorum odio, et venditione, et barbaronim
dorainalu, et longa perogrinatione, et in aliena regione commoralione, ct carcere, et catena, et diudirno
lempore, et omnibus serumnis, quibus illic confliciatus est, multo graviorcm esse confirmo: siquidem de
exlremis periculum ipsi crcabalur. Posteaquam autem boc quoque bellum cCfugil , alque bic etiam,
tum Dei gratia, lum juvenis virlute, hic roscidus
spiritus perflans f u i l : tanta enim in eo tranquiUiialis
animi ei pudiciliac copia erat, ut eiiam illius furorem
comprimere et exsiinguere studoerit; posteaquam,
inquam, ipse inlaclus excessit^ non sccus videlicel
atque adolescentes illi qui Persicara flammam eiingerunt (Neque enim, inquit, ignis odor in illis erat
y

UirasMs., posteaquam autem hoc quoque peruvtum

efftigu, et tmic beUo u subduxit.
1

13

*S*
S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
Vidisset,
ad
eos
statrm,
ut
caasam
intelligeret,
acces[Dan. 5. 28. In vulg. 94]), magnusque castiialis pugil
sit. Cumque biijusmodi perlurbatioiiem a qcibusdam
emicuil, atque adamanlem imitalus est: quid slatim
fiomniis profectam esse cognovisset, soronia illa solsit consequulus, et quxnam prxmia victorem excevil. Ac postca cum ono eorum agens, ut pro sua
perint, videamus. Insidiae rursum, et voragines, et
libe^tione verba ad regero facerel: nam etsi fortis
mors, et pericula, et calumnix, et odium iniqaum ac
sloliduro. Misera enim illa mulier gravi furore arao- atqoe admirandus vir erat, at homo tamen crat, nec
rem solatur, afleciumque affectui copulat, atque im- in catenis illis conlabesccre cupiebat; cuin eo, inquam, agens, ut sui apud regem memor esset, eiqoe,
pudicx cupidilati scclcratam iratn adjungit, et post
ut se e vioculis emiiteret, persuadcret, coaclusqoe
adulierium carnifcx cfiicitur. Atque ingentem ferilacausam memorare, ob quam in carcercm conjecius
lem spirane, sanguinariis oculis respiciens, tribunal
fuerat; quo videlicet is qui pro se deprccarelnr,
conslituit, corruptumque judicem collocat, hoc est
speciosam
suscepti sui patrocihii causam haberet:
illius hcrum, virum suuna, barbarum, iEgyptium;
nullius
eorum,
a quibus-tasos Tuerat. menlionem fecrimcnque sine teste inducit. Ac ne tribunal quidem
ingrediendi potestalem reo facit, ?erum secure accu- c i t : verum cum se criminibus liberasset, bis finibus
eal , judicis nimirum stultitia et benevolenlia, suo se loiluit, nec cos, a quibus injuriam acceperat, adquaei fide digno testimonio, ac denique ejus qui ac- junxit. Ego eftim, inquit, furtim sublalus $nm de lerra
5&7

cusabalur servitute frela : ac rem conira quam gesta

fuerat narrans judicem superavil, eumque adduxit,
ut secundum se judicaret, insonlemque damnaret,
eique gravissimam poenam imponerel, ac stalim carecr, et abducdo, ct vincula. Ac ne judicc quidem
viso coudemnabaiur eximius ille Vir. Et, quod gra?ius est, ut adulter condemnabalur, ut berilis lecii
appclitor, ut alieni mairimonu violalor, ut convictus
ei deprehensus. Nam et jndcx, et accusatrix, ac denique pona quae subseqtiebatur, apnd roultos ac TCritalis ignaros hoc efiicicbant, ut fabula fldem inveniret. At nihil borum animum illius conturbavit, nec
dixii : Hxccine somniorum remuneralio est? hiccinfc
visorum illorumeventus? bxccine pudkiliae prxmia?
Prxccps ac slolidum judicium, iniqua senlemia, atque improba rursum existimaiio. Tamquam amasius
domo palria nuper ejectus sum: lamquam aduller
el muliebrts pudicitix violatot in carcerera nunc
clucor, atquc omnes de mc sentenliam ferunt. Ac
fralres quidem, a quibus adorandus eram (boc enim
somnia oslcndebant). in Kbertate et securitale, ac
dellciis, atque in patria et paterna domo sunt: ego
aulem, in cujus imperio ac poleslate illi fuluri erani,
cum aepulcrorum effossoribus, cum prxdonibus,
eum furlbus hic vioctus teiieor; ac ne pairiis quidem
sedibus exlurbatus, tumullibus negotiisque libcror:
veruin eiiam in extera regione baratbra nos rursum
ac prxaculi mucrones excipiunt. CumqUe ea qux
talia designavit, calumniamque struxii, aique ulrius*
que sceleris nomine supplicium extremuni mereiur,
ehoros nunc agat et exsuiiet, ac velut tropsis ornala
vicuwrixque signis : ego contra, qui nihil sceleris admisi, gravissimam poenam pendo. Nihil horum ille
aut ioquutus est, aui menle agiiavii: verum, ut pugil
pcr coronas gradiens, sic ipse lxto atque bilari animo
erat, atque ila comparalo, ut iiijuriarum, quas a fratribtts el ab adullera acceperat, memoriam uullam
relirieret. Cnde aulem id consiat t Ex iis nempe ver\m qux ipse ad aliquem eorum, qui illic ift vinculis
eraui, habuii. Tanlum enim ab eo aberal, ut moerore
caperetur, m aliis eliam moesliiias disculeret. Nam
ctim ittic quosdam perlurbatos ae ttoerore affeclo
* Due Ifss., absentem aeatsat.

HebrtBorum,

el hic nullo tcelere perpetrato in

tacuin

injectui tum (Gen. 40. 15). Ecquid aulem laccs de

meretrice, de adultera, de frati icidift, de invidia, de
Vendkione, de h e r x furore, de impclu, de Iibidine
de laqweis, de maebiuis, de calumnia, de iniquo judicio, de corrupto judice, de nefaria senlenlia, de
condeitinatione ab omni fatione aliena f ecqukJ Iixc
silcs et occoitas ? Quoniam, iiiquit, ihjuriarum mctnoriam r e t i n e f e nescio; quia h x c m i h i coronx sunt
et prxmia, majorisque lucri occasio.
#

14. Yides animum philosopbicum ? vides pnnim ab

ira, acrebus adversis atque rclibus sublimiorem ?
yides eorum potius, a quibus lxsus fuerat, viccm
dolentem, quam injtiriarum memorem ? Nam ne fratrcs, aut carnificem illam in mediom proferrel, Furlim , itiquit, sublatus $um de lerra Hetrceorum,

et hk

nihil icelerit perpelravi. Nec ttsquam personx memio i t , nee lacus, nec kmaelitarum, nec cujusquan
alierius rei. Et lamen poslea non vulgaris eum lenialio excepk. Is enira qui tantatn ab eo coHSoblionertfc
acceporat, atque juxla ipsius vaiicimum vinculis liberalus, el in pristimjm Iionoris gradum resiilutus fuerat, ei bcneflcii cl precaiionis viri justi memoriam ab~
jecit. Ac faroulus quidcm in regia aula cral ingenti
felicilale frueas : is autem qui solem spiendere stiperabal aique adeo claros ac nUerites virlulis radios
einitlcbat, carcerem adhuc habilabat, nec quisquaia
erat qui de eo regen^commonefacerct. Siquidem plures adhuc ipsi coronas texi, majoresque palinas comparari oporlebat. Ac propterea longiora cursutM
spalia lum figebantur : Deo nuniruia scammata q u i dem manere sinenle, ac eum (amen haudquaquain
omniftu deserenle, verum insidiaioribus qux sua
eraut, eo usque ostendere alque exsequi permiliente,
ut tainen pugili exilium mlnime affcrret^ nec virlulis
oppugnatorem (a) de medio lolleret. Elenim in bieuta
quidcin cum coi^ici > ac yesteni cruenlari perniisil :
al non iteni ipsi cxdem inferri sivil verum id quvdem tinus e fralribus suasit, sed id lotum divino consilio ac providentia Gebal. Qnod eiiam in .gypiiaea
>

( ) G r a e c e , ^ ^ . M a l e verterat B i l f i a s , propugnatorenx, cum e converso oppugnatorem verleodum esset, atque

i i a s e r i e s postulat, u t r e c t e monuU Froato D u c x u s .

EPtSTOLA).

57

, \), \
\ * \ ,, xa\ , . \
, * , .
,
. \ , \ , \
, \ , \ , \ - \
. , ' \
, \ , \ *
, \
, \
, \ . \
\ , - \ , ' ,
, ,
,
, - ", ,
,
. \
, \ , '
. [569] \
,
,
, , , \,
,
\ 0,
. \

, , ,
, \ [568] ,^ , ,
2, \ , \
, , , ,
, \ ptov ,
, , \ , \ , \
- , , */ . \
; $
, ,
; " ,
, ,
\ \ ,
; , . " ,
.
\
to\ ; ^
,
\ ;
. ''
, * ; ; "
; , ; , \ - , KAoxjj, \,
,
.

, \ . " , , ,
\ , . ' \
, \ \ ;.
' ,
. \ ,
\ ^,
( ),
, \ \ ,
\ , \
, \ .
* ,
\
, , ^
,
'
\ \ ,
\ , .
, \ \
; \
.
. \
, *
, '. \ ) , \ $ *8 ,

, .
,
, ,
, , \
.
, ,
- ,
. ;
,
^ .
. :,
, \
. \ \
. . ,
, , \ (
Doo ms* rat xi .
1

* Itdpm ' $ .
ItdciD .
c

Sic mss. omues. In deeiL

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

), \ (\

' ),

\
, , \ -

'.

, ' ,
, \ , , \ , , [570] , ,
( , \ \
, \ \ ; '
. , ;
;, \ ,
\ , \
,

'. , \
, \
, ,
. *
.
,
, \ , \ , ,
[571] , \ , \ /

; \

, -

. ,

. , -

. -

, \ , -

' , \

. \ -

\, \

, \ ,

, \

, -

, , \ .

. \

, ' \

\ \ , \

. '

* , \ ,

. \ ot

, ,

. ,

*\ \ \

\ '

, . \

\ , -

, , \

, -,

, \

, \ , \

, \

\ , \ -

\ , \

, \ -

. \ \

, \

, -

, \

, \ . \

. , ' -

, , * \

( ,

\ , \ *

Mtf> (*$

), , \ -

Sic omnes mss. In edilis illud fvcxcv deest

k Tree mss. .

589

590

EPISTOLifS.

niuliere conligil. Quid enim cattsae est, d i c , qiiaeso,

quamobrem ferox bic vir e l intempcrans (iEgyptiorum enim roores ooslis); h i c , inquam, iuriosus ei
i r a c D D d u s (nam bic qnoque morbus incredibilem in
modum ipsis inesi) eum, quem adulierum esse, atque
uxori iiyuriam intulisse credebat, non siaiim gladio
concidit, aut flammis dedit; vcrum cum i u preceps
aique inconsideralus esset, ut ad unius partis arbitrium seulentiam fenret, nec causam dicendi potesialem reo faceret, tamen supplicii tempore ingentis faciiitads et clementiae specimen ediderit: idque cura
furcotem, rabie laboranlem, vim illalam querentem,
laceraias vesies circumferentem, atque binc magis
exardescenlem, ac lugentem et iamenlantem uxorcm
perspicercl ? Et lamen nibil horum ipsum ad caedem
incendii. Qui landem islud, dic, quaeso? Annon perspicuum e s i , eum qui leones tanquam injecio freno
repressit, et fornacis ardoreni eustulit, immodicam
quoque bujus belltue indignationem, atque immanem
irara exstinxisse, ul suppliciura adbibiia mediocfitate
lemperarelur ? Jd quod etiam in carcere contigisse
quispiam perspiciat. Deus enim ita eum in vincula
conjici, ac cum nocentibus et facinorosis esse perm i s i i , ut taroen eum ab ejus qui carceri praeerat, importunitale ac saevilia eripuerit. Nam cuni,quibus
nioribus esse carceris praefeclus soleat, minime ignores, tamen ipsi tum lenis ac placidus erat, ac nou
modo eum nullis laboribus premebat, sed etiam eorum omniuni, qui illic tenebantur, principajum ipei
coocesserai, idque cum eum ut adulterum accepiss e i , ut nocentem, et insignem adulierum. Non enim
i n tenuem, scd in magnam et splendidam domum
scelus boc aggressus esse censebatur. Nec lamen
quidptam borum eum terruit, eique persuasit ut acerbiute in ipsum uteretur. Verum simul et per calaniitates viro justo coronae texebanlur, et Dei atixilium
targissime ipsi afQuebat. Longiorem adhuc epistolam
facare cupiebam: sed quia bxc quoque, q u scripsi,
cpistolse modum longe superant, hic floem scribendi
faciam, illud abs te petens, quod numquam petere
desliii, nerope u l ei mcerorem abjicias, et quod semper fecisii, nec facere desinis, Dei gloriam pradicare,
ac de gravibus et acerbis omnibus bis rebus ipsi gradas agere ne intermiitas. Hac enim ratione tum ipsa
maxima bona percipies, turo morliferum diabolo vulnus infliges, lum nobis ingentem consolalionem affer e s , ei Dioeroris nubem nulio negoiio discutere ac de
roedio iollere, puraque tranquillilaie frui poieris.
Quocirca nec auimo elanguescas, verum ab hoc fumo
emersa ei liberata (oroiiem enim huoc mcerorem, si
oloeris, fumo cilius dissipabis), de bac re nos rureum certiores facias : ut licet alioqui procul a te rem o t i , magnani tamen ex bujusmodi literis consolaiioncm capiamus.

Ad eamdem epitt. V . (Anno forte 407.)

1. De hiemls acrimonia, et stomachi nostri imbecillilale , alque Isauricis incursionibus, nibil esl quod
M t l r i causa sollicita sis, curisque le coniicia*. Hiems

quidem fuh, qualis in Armenia essc solel; nee enim

amplius quidquam dicendum est; nos tamen liaud
magnopere lacdil. IIoc quippe prospicienies, ad i n commodum, quod binc contrabitur, propolsandum
mulia molimur : nimirtim et Ignem perpeiuo acceodentes, el cubiculum , in quo commoramur, utidi
que obsepicntes et pluribus vestibus ac slragulis uienles, et domi semper manenles. Quod etsi nobis raolestum est, tameu ob lucrum quod binc capimus tolerabile est. Quamdiu enim domi nos tenemue, frigore
baud admoduro divexamur: sin autem aliquanlum progredi alque in externo aere versari cogamur, non
parvo biuc deirimento afficimur. Quamobrem le obsccro, atque summi beneficii g r a t i a 3 q u e loco id abs te
pelo, ut ad depelleodam corporis infirmitatera roa gnam curam et diligentiam conferas. Eteoim morbum
quidem raoeror etiam paril: cum aulem corpus quoque
laboribus confeclum, et roorbis debililaium est, ne*
giecium jacel, ac nec medicorum ope, nec aeris lemperie, nec rerum necessarium copia fruitur : quania
binc acerbilalis et periculi accessio (iat, velim tecum
reputes. Quamobrem le oro, ut et varios peritosque
medicosadbibeas, et iis medicamcntis utaris, quae hujusmodi morbos pellere queant : quandoquidem nos
etiam paucis ante diebus, cum ob aeris statum proclivis nobis ad vomitus stomachus esset, alque et aliis
curalionis generibus, et phannaco eo, quod a domina mea lcclissima et ornatissima Syucletio () missum
est, usi eseemus, nec ulira tres dies illud adhibere nobis necesse fuisset, ipsius imbeciililatem correximus.
llaque te quoque bortor atque oro ul his utaris, desquc operam ut bujusinodi medicamenluin ad nos rur*
aum mittator. Nam cum quamdam stomacbi subversionem rursura sensissemus eodem rursum remedii
genere u s i , malum oronino profligavimus. Quippc ct
inflamraationes in itno pectore conditas sedat, et p i tuilam exhaurit, el mediocri calore prxdilura e s l , et
t

(fl) ID GraeCO legitUr, *

lovpMttvK >
tbu. Sic habeot omnes omnino Mss. Edili, ^^, quod
dignitatem aliquam significare puuverunt Billius et Fronto
Ducseus, qui postremus bauc babet notam : |. ita
perromanus
et sambuci
varians
lectio : at duo alu
M8$.
mendose : nam \*6
senator est apud
Plutarchum
et Lucianum,
tesle Buiao,
ita ^^
semtoru
uxor : xiphiluws
ex Dione in lierone,
|ua <, xeuf. fc
& odi , CaBsar, quod Senator es: neque emm
ditndus est syiburgius,
qm mavult, quod Senatorius es, id
est, Senatus sludio&ior
: dquidem
pervrel istius dkti lepos :
certe apud Poeamtmi lego in carmensi pugna perusse
Lrp\
<* 4, quod EUITOOXU* dixerol, senatores XXX. At
%

auv

existimo boc esse matrooae cujusdam nomea propriuui :

iara quaeslio est ex duabus lectionibus, ulra sit alleri anlelerenda. omnes MSS. nosiri numero quiaque, z ^ i ^ , habent, et iia quoque Savilius, et duo ex Mss. a Frontone l)uC330 memoratis, qui lameu forlasse ex numero quioque
Mss. nostrorum fuerint: et hoc vere fuisse Matrooae nomea
arbilror, syndelion, vel synclelium, ut Glycerium, Eusto-*
cbium, et alia ntulla hujusmodi nomioa. Alia lectio, ,Turik, a librariis Graecis iaducta fuerit, quibus notior Syncletica, quse Sanclorum Legeodbeliu lleqseis occurrit.
auiem in duobus solum Mss. habetur. Memoratur in viia
Chrysostomi per Palladium cap. Syncletius episoopusTrajanopolilanus : vlri oomen est Syncletiu3, ferainai Synclelium, perinde atque Glycerius et Glycerium; Epipbanius et
Epipbaoium, quam puslremam ioira memoratam videbis in
epislola quadam ConsUnlii presbyleri,. TiUeinontius etianu
^ ^ , ut legebaiur in Edilte, pro nouiiae proprio h*buii.

VJl
S. JOANNIS CllRYSOSTOMl
RCHIEP. CONSTANTINOP.
m
vigoreiu liaud vulgarcm aflert, el ciborum appetitum
io cerianien deftcendenli, sed jam contiouoruin lcloexcitai : atque barum omnium rernm nobis paucis
rura mole confecto, tum denique moriiferum boc
diebr experimentum prabatt. Fac igilur dominus
ulnut, filiorum nerape iateritura, inferrct, idque
meus cum primis venerandue Tbeopbilus Comes exotam graviler et acerbe, ut ex utroque aexu omnes
retur, ul nobis rursum idem medicameuUim cooflciat, subito, et immatura aclate, et violenla morte oppriaiqoe ad oos m i t u u Nec *#ero boc nomine discrucic* meret, ac mortis modum exletnporaneum ipsis tuinuhim efllceret. Neque enim paler jacenles in lecto
ris quod BOS bic hiememus : mullo enira melior*
vidil, nec manus exosculalus esi, nec exirema verba
nimc atqne commodiore, quam superiori anno, valeexcepit, nec pedes et genua teligit, nec moribundotudine sumus : qooresi to qaoque, quam paresl,
rum ora coolraxii, oculosqne clausit; qux quidem
curaoi adhiberea, mullo nielius valeres. Quod si ex
pareniibue, cmn a filits divelluntur, non parram conanimi mcestiiia morbos tuos orturoduxisse ais, ecquid
rursus a nobis epistolae reqoiris, cum hioc ad ala- solatiooem affernni; nec aliis ad sepulcrum pnemissis alioe domi iovenit, ex quorum aspeciu DICPTOcriiatem aoiioi nibil Cruclns ceperis, Terum nuBroria
rem, quem i i qul e vita excesserant, ipsi afferebont,
uudis ita demersa s i s , ut nunc etiam ex hac Ttia m i grare cupiae ? AD ignoras quanu anim gralias minueret: terum coovivii tempore, et quidcm conagenti propter morbum quoque raerces constiiuia aii? rivii, non temuleniia, aed cariiale conferii, in fraterni amorie mensa, supcr torum jaccntes, omnes
Annon de bac re et eoram, c i per lileras persxpead
le disserui ? At quoniam te fortasse vel Degolioruni defoseos atque obrotos esse audivit, omniaqne inier
turba, vel ipsa morbi natura, c l crebrx adversiuies, se mixta fuisse, nimirum cruorem, domum, pocula,
tectum, mensam, pulverem, membra iiliorum. E l
coruui quae a nobis dicla suni memoriam anirao tuo
perpeluo iosidentem babere non ainunl, audi nos tameo cum haec audiiseel, ac prius etiam alia quae el
ipsa gravia et acerba erant; nam et illi alia miscre
rursum mceroris lui uloeribus eadem accinentes :
pericrant; peeudom greges, et universa arnienla,
Eadem enim uribcre, mlki quidern non pigrum, inqult,
parlim igoe cxlUus lapso absumpta, partim a variis
*obi$ autem tutum at (Philipp. 5. 1).
2. Pauenlia mhil gloriosius; morbo nikil actr- boetibus repenie abrepia, et cum ipsis pastoribus
bius. Quid igitur aio, ac liieria inando? Nibil eet, concisa etoblruncata fuisse improbus hujus tragocdiae
nuntius referebat; cum, inquam, lanlara in agris,
Dlympias, quod ad laudem et gloriam adipiscendam cum patieotia in doloribui perferendis comparari domi, In pecudibus, ln liberis tempestatem brcvi
possit. Nam ea praesertim virintum regina, et corona- teDiporis momenlo exciiatam, fluctusque fluciibus
rum apex est: et qoemadmodum ea virtulibas aliii succedenlee, tt continuos scopulos, ei profuodara
prxstai, ita in ea boc poiistimum geous aliis anle- caliginem, et intolerandos floctus conspiceret: nec
nHBrore premebator, nec ea q u acciderant pene
cellii. Obscurius aliquanlo fortaase est quod dico,
scntiebat, boc eet, hactenus denrtaxat, quatenus bomo,
idcirco pUrnius ac dilucidius istud faciam. Quidoau
et paler eral. At poeleaquam morbo atque ulceribw
igiUar est qaod aio? Non opibus spoliari, etiamsi
dedilus est, trnn vero et mortem exoplabat, et in
omnibua proraus facultatibns quispiam nudelor, oon
lnciu ac lamcatis Tersabatur. Ex quo inlelligas licet
bonore dejici, non palriis aedibus exturbari, atque in
boc omoibus rebus adversis gravius esse, ac snramum
exsilium abdoci, non laboribus ac audoribus disknv
patientix
genua. Alque hoc ne perversus quidem daequeri, non carcerem incolere ac calenis vinciri, non
mon
ignorabal;
ac proinde, cum omnibus illis rebus
probra, et convicia, et scommata; neque enim partentalis
pugtlem
tranquillum el a perturbatione
vum lolerantia; genus esse cxistimes res ejusmodi
munem nianere perspicenet, ad hoc cerlamen, inmstrenao animo ferre, idqoe ostendil Jeremias, vir
omnium maximuin, se contulit, ca?tera Tidelicct
tantus lamque exiraius qui bac tentalione non raedioomnia lolerabilia esse docens, eliarasi quts liberos
criter commotys ac perturbatus est (Jer. 15); noo
etiamsi fortuoas, etiamsi quidquam aliud amitlal (id
liberorum amissio, etiamsi orones repentina morte
emm bis verbis designatur, Pellem pro petle [Job 2.
abripiaotur, non bostes frequenter insullanles, non
4]), a l eam demum niortiferam plagam esse,cum
aliud quidpiam ejusmodi, non denique mors ipsa, qure
quispiam in corpore delorea excepit. Quocirca post
rerutn omnium, quas nolesti et aoerbitalis speciem
hoc certamen superatua, ne hiscere quidem aosus
babent, eaput est, atque usque adeo formidabilis ei
est: com alioqui prius impudentissime obnileretur
borreoda est, aeque gravie et acerba ut adversa corae contra pugnaret. H i c , inquam, jam ne impudcns
poris valetudo. Cui rei testimonio est sammus iile paquidem aliquid reperlre potuit, quod iiogerel: verum
liemiae pugil (Job), qui postquam in corporis morbwn
pudore ssfiiisus pedem retulit.
intidit, premeniium malorum depolsionem moriem
5. Verum ne boc libi ad excusandum mortis desieaee judicaiit; et quidero, eum cuncia alta perpeterederium idoneum esse ducas, quod illc dolorum vim
tur, minime sentiebat, qnamvis etiam crebras sibique
et acerbitatem non ferens, morlem exoplarel. In ineninvicera eoceedenlee plagas accipiess, ac postremam
tem enim libi veniat, quonaro ille tempore , quoqtie
acerbitsiroam et lelalem. Neque enim boc exigui moreruro stalu eara cxi>elebat: boe s<,cum nec lcx dala
mentl etse putandam est, Temm exlremae quoque
esset, nec propbetx exstuissenl, nec graiia iia diffuea
ejire, qui bellum ipsi inferebat, HiYprobiiatis et veressct, ncc ipse atta divinx philoeophiac gcnera pereeruiise, quod non recenti et vegelo, ac tum priniiam
#

591

EPISTOL..

\ , \

.
,
\ .
\ *
$ \
* \ , .
,
* , , '
, \ [572]
; \ ^
;
'
; *
, ^ , \
,

\,
, .
'. \ \ ; , ,

. , \
\
,
\ .
; * . ; , ,
, ,
, \
, , \
* . , , \
, ,
,

' , ,
, \
, ,
,
, \ , \
, ^. \
,
,
\ , ,
, .
, \
, ,
, '
cfj ,
\ ,
\ , \
, \ , \ ,
%

* Orones mss. .

,
.
, ,
, [575]
\ , ,
,

* \ ,
!)
' , ,
' , ,

, , ,
, , , ,
. * ,
\ , \ * \
* ,
,
,
, \
'
0
, \ , \ , \
, , \
, \

, ,
,
\ .
, \ , , \ ,
, \ .

'

, \ , \
, ,
, , ,
( ,

),

,
.
, , \
.

, ' .
*.
\ ,
, .
, \
, , ,
,
. " *-

593

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCIIiEP. CONSTANT1NOP.

504
, , , \ , \ ,
, ^ ,
[ [575]
, . \
07 ,
|574] .
, - . \
, * , '
,
, - ^
" . ' - . , \ , ' ,
,
\ . \ ,
^ , ' ^
.
\ ,
, . ,
,
, \ , . \ \ ( \
' , , , \
, , , \ ) \
\
, \
. \
,
\ ,

, ,
(
, ) , ; ,

.

, " ^ \
, , \
.
, \ .
,
, \
,
* \ , ,
, ^
,
. \ \ \
, , \ '
,
, \ \ , ^
. ,
.
\ ,
' . ,
,
*
. "
.
, ,
.

.
. ,
,
. \
\ ^
, ' .
, \ , "
, ,
, ,

. "
, ,
.
,
,
\ , .
* ,
, ,
,
,
, *
,
. , . ', . "
, \ \ ,
\
\ ,
,
, ,
, \ , \
, \

Trc* mss. , .

59S

EPlSTOLifi.

pbset. Nam qood a nobis plnra, qaam ab illls qui tura

vivebant, requirantur, majoresque nobis palastra
constiuita sint, audi Christum dicentem : Niti abun-

Timolheo, qui, cum et a vitio alienus esset, ct tan(um m u D u s adrainislraret, et cum Paulo orbem circumvoiaret, non duos aut ires dies, non decem, a u t
daverit jmtitia veslra pluiquam scribarum et Pharitao- yigioti, aut centum , sed malto plares, imo assidue
rwn, non intrabitU in regnum calorum (Matth. 5. 20). in morbo versabatur, atque ingenli corporis imbecrlQuamobrem ne mortem nunc exoplare, culpa carere litale laborabat. Quod quidem etiam Paulos indicans,
exisiimes, yerum banc Pauli vocem audias: Dissolvi bis verbis ulebatur : Modico vino utere propter stomaet eue cum ChrUto mullo melius est: tnanere autem in chum tuum, et frequentes tuas infirmitate$(i. Tim. 5.
carne, nectuarium propter vo$ (Philipp. 1. 23. 24).
23). Nec ipsios morbum profligavit is qui mortuos ad

Quanto enim magis iugravescit calaroilas, tanto etiam

magis exuberant coronae: quanlo magis aurum i n flammatur, tanto etiam parius reddilur: quanto longios navigal mercator, tanto p l u r e s merces cumulat.
Quocirca ne parvum nunc tibi propositum esse certaroenpules, verum omnium q u sustinuisti altissimum maximeque sublime, de eo loquor quod in
corporis adversa valetudine sitom esl. Nam et Lazaro

vitam revocabat, verum eum in morbi fornace versari

permisil, quo amplissimae libertaiis acfiducia?opes
binc ipsi cogerentur. Nam quaa a Domino ipse perceperat quaBque ab eo didicerat, eadem quoque discipulo
tradebai. Quamvis enim ipse iu morbum m i n i i n e la*
beretur, el tenlationes tamen eum non minusquam
morbi, lamquara impaclis colaphis torqnebanl, et
muhum carni dolorem inurebaul. Datus est enim mihi,

(licet e n i m b o c e x e m p l o

inquit, sttmulus carnis, angelus Satancg, qui me cola-

saepe

ad

te

usus

s i m ,

quo

minus tamen iranc adhuc eo ular nihil prohibei) ad

salutem boc salis fuit (Luc. 16); alque in sinum ejus,
qoi coramunem omnibus pretcreuntibus domum babuit, et propter Dei jussum atque imperiuro perpctuo
exlorris fuit, ac germanum et unicum tilium, in
senectute acceptum obtruncavit, is qiri nihil borum
fecerat, idcirco abscessil, quia paupertatem el morbum, ac palronoram inopiam aequo et facili animo
tulit. Tantum enim bonum istud esl i i s , qui forti ac
atrenuo animo aliquid ferunt, ut etiamsi bominem
aliquem qui maximis peccatis sese devinxerit, nanciscaiur, gravissima peccalorum sarcina eum liberel:
sin aotem probnm virum ac multis moneribus perfunctain, ei non exiguum, sed perquam ingentem
fidutix cumulura afferat. Siquidem justis splendida
corooa est, solisque fulgorem incredibili qoodam i n Urvallo superans, et iis qui io peccatum lapsi sunt,
maxima expiatio. Eaque de causa eum quoque qni
paternum roatrimonium violaverat, ipsiusque lectum
conlaminarat, Paulusin inleritum carnis lradit:hac
Yidelicet eum ratione purgans. Nam quod ea re tania
macula pargaretur, audi eum dicentem : Ui spirittu
$alvu$ iii in die Domini nostri Jesu Christi (1. Cor. 5.

5). Quin eliam cum aliis maxime horrendum crimen

objiceret, boc est iig qui sacrosancla mensa el arcanis
illis mysteriis iodigne iruuntur, dixissetque eum qui
id sceleris admisisset, reum fure corporis et sanguinis Domini (Ibid. 11.27), vide quanam ratione hos
euam ab bac foeda et grayi macula repurgari atquc
abstergi dicat, bis verbis utens, Propterea inter vo$
multi infirmi et imbecilles (Ibid. v, 30). Ac poslea

illud demonstrans, res eoruro non in boc supplicio

mansuras esse, verum n o D n i h i l iucri atque miliiatis
bioc rediturum, nempe u l sceleris poeiiia hac ratione
liberemur, h x c yerba subjungit: Si enim nosipso
judicaremus, non utique judicaremur. Dum judicamur
auiem,

Domino corripimur, ut non cum hoc mundo

damnemur (lbid. v. 31. 32). Quod autem etiam i i ,

qui mulu recie etcum virlule gesserunt, plurimum
liiuc lucri referant, tum ex Job liquido persplcitur,
qoi m a j o r e i D binc splcndorem coosequalua est, tumax

phizet (2. Cor. 12. 7), his nimirum verbis vincula, et

caienas, et carcerem intelligens, illudqne eliam,
quod raptarelur, ac laceraretur, virgisqoe a camiflcibus sa?pius excruciarelur. Quamobrem eliam dolores
eos, qui binc carni accedebant, non ferens, bunc

sermonem habebat: Propter hoc ter Dominum rogavi

(ter autem boc loco siepe significat), ul ab hoc stimulo

liberarer (Ibid. v. 8). Postquam aulem id roinime "
oblinuit, quaniaque hujus rei utilitas easet, intellexii,
tum yero conquievit, atque ex iis qux flebaDl voluptatem cepit.
Morbus non ett otium. ChrysoHomus putat ab exsilio
u rediturum e$te; in Armema exsulat Chryto$t. Et

tu quoque, etiainsi domi maneas lecioque afGxa sis,

ne ptopterea inerlem yitam ducere ie exisiimes. S i quidem i i s , qui a carniflcibus raptantur, lacerantur,
excracianlur, alque extremis suppliciis raactantur,
graviora et atrociora susiines, nimirum aummara
bujus morbi acerbitatem domestici atquc inteslini lortoris loco habena.
4. Quas cum ita sint, cave aut mortem nunc expetas, aul corpus curare negligas: neque enim hoc tutum fuerit. Ae propterea Paulus quoque Timolheum,
ut valetudini suae diligenter consulat, admonet. Sed
de morbo satis roulta a nobis verba facta sunt. Quod
si libi mceroris causam id affert, quod a nobis eejuncta sis, hujus etiam rei laelum finem exspecta. A l que hoc non consolandi animi (ui causa nunc dico,
sed quia exploratum mihi est iia fore. Nam nisi ita
futurum esset, jampridem, nisi meopinio fallii, quantum quidem ad illaus mihi calamilales attinet, e vita
cessissem. Ut enim eliam omnia quae Conslanlinopoli
perpessus sum, praetereatn, quanta, posteaquam ex
urbe exceesi, in tam longo ac molesto itinere periulerim; quonim multa erant ejusinodi, nt mortem
afferre pos&ent; quanta posiquam buc veni, quania
postquam Cucuso oiigravi, quanla denique poetquara
Arabiasi comteoratus sum, intelligere tibi licei. At
b a 3 C omnia efftiginius, ac nunc percommoda valetudine utimur, atque in magna sccurilale eumus: adoo
ut Armenii ad siuporcm iisque niircnUir, me in uro

105

S. JOANNIS CURYSOSTOMl

iinbecilli et gracili corpore Um intolerandam frigoris

vim perferre, ac spiriium ducere posse, cum ii eiiam
qui biecui assueii suut, hiuc non vulgarera in mo4ura
afficianlur. At nos ad buuc usque diem iltesi alquQ
incolumcs mansimus: el pradonuoi manug efluginius, qui saepe in nos tiupetum fecertini, et rerum uecessariarum inopia laboramus, ac ne balneo quidera
uti nobis licet. Atqui, cum istic degeremus, eo nobis
assidue opus e r a l : nunc aulem in eum stalum atqite
babitum evasiraus, u l he liujusmodi quidem solatii
cupidilate teneamur, verum majorem sanilatera conaequuii sinras, quam ut illud adbibere nccesse habeamue. Ac nec cxli intemperies, nec. loeoruin solitudo,
nec rerum venaliura angustia, nec eorum, a quibus
curemur, inopia, nec medicorum inscUia, nec babieorum penuria, nec quod perpeluo in cubiculo laaupiam
ergasiulo clausi teneamur, nec qnod progredi nequeamus; quod quidem nobis assidue facere neccsse erat;
nec quod semper cuoi fumo atque igoe simus nec
pradonura melus, nec perpeltia obaidio, nec denique
quidquam aliud bujusinodi noe fregil ac superavil:
verum melius coramodiusque, quam cum isiic eeseniue adbibita Umen ingcnti cura, Yaleraus. H s c
igitur omnia lecura repulans, moerorem, qui bis dt
causis nuuc te lenet, propelle, nec supervacaneas et
graves a te ipsa poaoae exige. Miilo ad te id quod
nnper literis mandavi (), nempe eum qui seipeum
uon lacserit, a neraine alio laedi posse: boc quippe
conlendii, atque in eo elaborat ea oraiio, qoam nune
ad te iniiio. Quare fac eam assidue pervoivas, imo
cliam, ei per vaJeiudiitem lket, recites. Id enim
pharroaciiin, 8t quidem vohieris, tibi sufficil. Sin auicm nobis pertioacios oblucteris, ac neque teipsam
curee, nec, quamvis innumeras admonitiones et cobortationee praesto habeas, e moeroris iameii coene
emergere animum inducas: nos quoque haud facile
-tibi morem geremus, neque adducemur ut longas et
crebras epislolas imUamus, si nihil ad aniroi alacriu-lem hinc fructus atqne utilitaiis perceplura es. Quonam igitur pacto id sciemus? Nou si dixerie, sed si e i
rebus ipsb declararis, quandoquidein nunc quoque
boc coiiflrmasti, nibil aliud quam nicarorem buuo Ubi
morbum conflavisse. Quoniam igiturbocipsa confessa
es, nisi morbo libereris, minime nobis fidcm faciee
le animi nicerorem depulisse. Nam cum bic sit, ut
ipeamet scripsisti, qui morbum accereal, non est profecto dubium, quin eo eublaio morbos quoque de
niedio lollatur, evulsaqee radice una etiam ipaius
raroi pereant. Nam quamdiu florere ac tigere, fructumque, quem imniine par sil,proferre perstiierint,
id nobis persuaderi non poierit, te radiee liberaiam
sse. Quocirca, ne mihi verba, sed res oatende: ac sl
aanilalem obtinucris, literas rursiim, quae oraiiunie
modum excedanl, ad te miiti videbis. Nec vero levem
lianc consolalionem exisliniare debes, quod vivimue,
qitod falemus, qod cuin in lantis irjtrum difficullatibos ac mole&liis versemur, a raorbo tamen et ad*
versa valeiudine Itberi sumus: quod qnidem bosles
(i) Uber, nem Imditur nisi teipw.
9

RCHIEP. CONSTANTLNOP.

196

noetros, ut comperi, uon mediocri trisiilia e l doloi*

afficii. Quare consentaneum csi ?os eiiam magnam
consolationera banc, atque adeo consolationum capui
xiblimare. Coelum luuro, qui nunc per eai quas perCert, calamiiatea magls in caelis ascriptus est, deaertaio
ac deeiitulum ue voca. De Pelagio (a) monacbo magno
dolore affectus aum. Gogila igitur qaot quanlisque co*
roiiis digni eini qui forii aoimo ia acic gieterurri, euia
Tiros qui lam pie ac sancle, tantaque cum tolerantia
vixerunt, abripi, aique in fraudem impelli videamnt.
Ad eamdem epkt. V. (Anno, ut pulaiur, 406.)
i . Vesirae auclae 6 u n t a n r u m n a 3 l a l i o r a r u r s u m vobts
scaramau, cursuumquelongiora spalia constitutasunl:
alque eoruin qui vobis iosidiae m o l i u n t u r iracuudia io
majorem flammam assurgit. At minime propterea
eommoveri ac penurbari debelis, verum hoc ipso po*
lissimum nomine lacuri et exsoUarc, coronisquecapoi
rediraire, ac cboros agilare. Nam nisl mortiferas
priua diabolo plagas iululissetis, non u s q u e adeo fareret hxc beilua, u l u l l r a progredi auderet. Quamobrem tum vesirae fortitudioie el viaorix, tum ingentis
illius d a d i s boc esl argumentum, quod ille acrios
nunc in TOS impelum iaciat atque insullel, m a j o r i s q M
impudeiiux doeumenlum edat, ac profusius veoeaom
effundat. Quandoquidem eiiam in beato Job, posteaquain in boDoram amissione ac filiomm erepiione
T i c t u s est, tum quoque se gravibos vulneribos afle*
ctum esse perspicue ostendens, ad id quod malorun
caput erat, hoc est ad carois oppagnaUonem, et yeru i u m scaturiginem, c l ulceruo cborum se contoJit;
chorum enim ec coronam, et sexoentamm victoriaruoi
examen appelb. Ac ne hie quidem constitit: fenus
quoniam nulla alia parte momenti roacbina ci reliqoa
erat (etenim velut extremam calamiutum lineam i p s
morbum illum invexeral), alia rureum tonnema bellica motebat, uxorem videlicet armans, amicoa ia
eum exstimulana, famulos conciians alque efferoe
reddens, atque omni ratione ipsius vulnera exulcerane: id quod e t i a m nunc tentare n o n desinil; verum
in soum ipsios caput; quandoquidem binc fit ut res
veslrae magis splendeant, subliraiorcsque in dies ac
luculentiores Oanl: majores enim lunc vobis opes e x sistunl, oberior fructus, crebrae atque c o i U i n u a e c o r o n x ; magnam etiam per ipsas rerum acerbitale
vobis forlitudinis incrementam affertur, ac per hostiles insidias acuitur veslra lolerantia. Ea eoim esi afflictionis nalura, ut eos qui eam placido ae sirenuo
animo feninl, rebus acerbis superiores, ac diaboli
ielis subliwiiorea reddal, insidiasque aspcrnari doceat. Siquidem e t a r b o r e s quae i n umbris aluniur,
majorem mollitiem contrahunt, atque ad fmcUiom
procreationem rainus commoda reddunlur: qiue a a tcm acris inoonsiantiam experiuntar, ac veniorum
iropelus, ardenleaque solis radios excipiunt, plus ro boris binc colligunl, el foliis abundant, ac fructuuea
copia curvaniur. Sic nimirum in mari q u o q o e usu
vcnire coasuevit: nara q u i primuro navem eoosceiw
t

() Uunc Pclagium suspicantur quidam esse beresiarcliam.

EPIST0L4!.

, , [576] . '
; , \ , \
, \ * ,
, , ,
\ . \
, , , , , , ,
, \ ,
, \ ,
\ \ , ,
,
'
,
,
, \
\ . "
, \
\
,
. ,
.
, . ,
, te ,
,
\ ,
. ; , * ., \
,
. \ , , , \ .
\ , ; , , \ *5 , \
* . \
, \ ,
, .
, ,
,
.
, . ,
, \
, ,[577]
, \ .
>. ,
* Duo tnss. * .

59

.
, , .
.
\ ot ,
\ ,
.

'. , \
, \
, \ . ' ,
, , , \ , \ .
,
, \ .
\ \ , \
, ,
^, \ , . \ \ \
, }
, \ ,
\ , \ ,
, ,
, \
, \ . \
'
(
, ),
, .
, \
, \ .
i) *
;
\ '
, , ; , \
, '
, \ \
.
* \
,
, \
. \ \ , , \
[578] * ,
, \ , \
, ,
$, \ . >
\ \
,
, ,
, *.
m

597

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTiNOP.

m
, \ ,
,
, \ \ , \ ,
\ \ ,
, \ ,
\ ;
, \ ,
, , ,
\ ^ \
, \ ,
, ,
, , \
\ , \ \
; \
\ \ * \
; \ ,
' \ ,
, . "
, \
! !
, , \ ,
\ \ \
\ .
* \ , .
, *
\ ,
- , &,
\ * \
, ,
\ \ , \
, \ ,
, .
*
,
, ,
. \, , , .
\ * * , \ *
, , , \ . ,
, | .

\, ,
, , , ,
, , ', ,
. , ,
, , ,
, \
, ^ , \

\ \
*
.

* ,
'. , , \

.
\ ^, *> , \ , , ,
, \ ,
\ . \ \
, \ , * , '
* \ .
, \ $ , \ , \ ,
, \
\ 0 . *(>.
, ,
' .
, \
.
'. '' ,
, \ * \
. \ ( , [580]
.
.
' [579J
, \
,
, 0
, ,

, \ .
, ^.

, \ ' *
, $\ , \ - , \
\ , \ '
* \
' \ , , \ .
, \ , ,
. , ,
, \ , \
, \ ' , *
, , \ , \

* Doo mss. .
b Savil. conj.avicrca.
Iidem .
Hdem . Paulo posl duo mst.
, unus . Edit. .
c

* \ ,
e

Duo mss. ^.

597

EPISTOLJ!.

dunt, lamctsi admoduin strenui sint, ob navigandi

insoleniiam pcrturbantur , tumulluanlur, tenebricosa
vertigine corripiunlur : at qui mulla maria peragrarunt, ac mulias lempesiaies, et saxa lalenlia sub undis el scopulos, et belluarum impelus, et pradonum
ac piralarum insidias pertulerunt, et continuas pro~
cellas suslinuerunl, fideniiore deinceps animo, quam
qui in lerra ambulant, in navi <
. e ent, non intus dumlaxat ad carinam, sed ctiam in ipsis navis lateribus
insidenles, atque tum in prora, tum in puppi sine
mclu siantes: el qui prius anle omnium oculos
cum metu ac tremore jacebant, posteaquara diuturnum tempestaiis periculum fecerunt, jam et funcm
trabunt et vela pauditnl, remos capessunl, aique in
omnes navis partcs facile concursant. Quocirca ne
quid eorum quae accidunt, vos perlurbet. Huc enim
nos bostes vel inviti redegerunt, ut nullo jam malo
affici queamus, quippe qui eflusis omnibus suis telis,
nullum binc aliud emolumentum perceperint, quam
nt ignominia perfundantur, et irrideanlur, atque ut
communes orbis universi hostes ubique conspiciantur.
H x c insidiatorura pramia sunt: bic bellorum finis.
Papoe, quanla res esi virtus, el pra?senlium rerum
conlemptio! perinsidias lucra comparat, perinsidiatores coronam consequitur; per eos a quibus roale
mulctalur, illuslrius splendel; per eos qui hoc agunt
ac rooliuntur, ut ipsam dejiciant, homines sui studiosos firmiores, subliniiores, invictos et inexpugnabiles reddit, non lanceis, non maenibus, non vallo,
non turribus, non pecuniis, non militaribus copiis,
sed firma tanium yoluntale animique consiantia opus
babenles: ac denique humanas omnes insidias vincil.

698

ostendit. Quid enim, qturso, Cainomiserabiiiosfuit,

eo etiam tempore quo fratrem vicisse ac superasse
atque iniquam illam et exsecrandam iracundiam
animique c o D c i t a i i o n e m explcvisse videbalur ? quid
impurius dextra i l l a , quai vicisse visa fuit ? dexlra,
inquam, quae plagam inflixerat el cxdera perpeirarat ? quid foedissima illa lingua, quae fraudem lexuerat, et laqueos expanderat ? Quid auiem membra ea
commemoro, quae caedem admiserant ? Nam corpus
universum excruciabatur, perpeluo geroilui ac tremori mancipatum. singuiarem rerum nuvitaiem!
adinirandam vicloriam ! novum iropaei genus! U
qui obtruncalus fuerat , alque exanimis jacebat, corona donabaturac celebrabatur: qui auiem vicerat et
superior discesserat, non modo coronae expers mauebat, Terum hoc eliam nomine in cruciaiu versabatur
et inlolerando supplicio perpeluoque tormenlo addicebalur; atque eum qui motu el viia pracditus e r a l , is
qui percussus fuerat ac roortem oppelieral, eum qui
loquebatur, isqui T o c i s expers erat, accusabat: imo
T c r o ne morluus quidem ipse verura et sanguis,
etiam a corpore sejuncius, ad eam rcm vel solus suf*
ficiebaU Tanta bominum Yiriule prxdilorum, eliam
mortuorum, vis est l tanla rursum improborum,
etiam viyenlium, miseria ! Porro cum io ipso ceriamine tanta praemia s i n l , cogiles velim quanta post
ceriamina merces futura sit, cum piis viris praemia
referenlur, ac bona iila qux omnem sermonem super a n l , ipsis suppediiabuntur. MolestiaBnamque, qiuecumquft tandem illac fuerinl, ab hominibus inferuntur : ac proinde infereniium vilitatem imilantur; at
dona et praemia a Deo tribuuntur : ob idquc etiam
2. lllam cuitcribit, ul forti animo tit hortatur. Hu- ejusmodi sunt, qualia ea esse p a r est, quae ab illa
manee felicitatis vanitas. Haec igilur, religiosissima incffabili munificentia conceduntur. Gaude igitur et
laclare, corollis caputredimicns, ac Iriumphans, hodomjna mea, tum tibi ipsi, tum iis qux tecum p r a stiumque aculeos magis proculcans, quam lutum aliL
elarum boc certamen obeunt, accinens, da operam ut
Ac de lua valetndine quam creberrime fac nos ceromnium animos erigas, tuamque aciem instruas, quo
tiores, ut binc quoque ingentem volupUtem calibi duplex et triplex, ac multo etiam copiosior virpiainus. Non enim te fogil magnac nobis, eiiam in
toiis corona comparetur, lam per ea quae ipsa perpesoliludine, eam rem consolaiioni fore > cum de ttia
l e r i s , quam quia alios ad eadem subeunda impellis,
saniuie quam saepissime ad 4tos lilerx alTereiilur.
eosque adducis ut leviter ac placide omnia ferant, el
Vale.
ombras conlemnant, atque insomniorum imposturam
asperneiilur, ac lutum proculcent, nuliamque fumi
Ad eamdem ephtola VI. (Cucuso anno 405.)
raliooem habcant, nec aranearum telas roolestias
i . Ab ipsis mortis januis revocatus baec ad le scribo:
qoklquaiD vobis afferre exisiiment, foenumque putreeoque etiam nomine pueros tuos nunc denique ad nos
dini obooxium pretereant. Nam bumanae felicilaiis
aceossisse, yehementer gayisus sum, cum jam ad
Tanilas id omne est, atque adeo bis omnibus rcbus
portum appelleremus. Nam si raibi, cum adbuc in
Tiltor. Nec facile quisquara simulacrum ullum repemari jactarer, grayesque morbi fluctus exspectarem,
rire queat, qnod ipeius yanilatem exacte repraesentel.
occurrissenl, pietatem tuam fallere mibi non facile
S*quidem praier banc vanitalem baud parvum insafuisset, laeta pro tristibus nuntianti. Ilieras enim graper He qai ipei inbianl detriraentura affert, non in
vior qoam solebat exorU, graviorem quoque nobis
fotoro domtaxat ato, sed eiiam in praesenti vila,
stomachi biemem invexit: nihiloque melius ac convatqae ipeisroet etiam diebus, quibus magna sibi ex iis
inodius, quam qui mortem obierunt, imo eliam gravoluptate aflici videnlor. Quemadmodum enim yirius,
vius, hos duos menses confed. Hacienus enim lucis
c u m etiam cam bellem adversus eam geritur, exsullal
bujus usura fruebar, ut malerum, quibue undique
d floret, ac spiendidios lucet: eodera modo improcingebar, sensu aflicerer; onmiaque inibi noctisinsur
i > i U e , tom etiam cum colitur atque observaiur, i m b o erant, hoc est tam dies, quaro diluculum, atque ipsa
o i l l i i a t e n i fraam prodil, alque iogenlem risum, comeridies: totoaque dies lecto afllxus cxigebam; cumUKediaraque onrai sermoMs facullale superiorem
que innumeras raliones commiaisccrer, contractuui
y

S. JOANNIS.CHRYSOSTOMI ARCBIEP. CONSIANTINUP.

9)

600

mmcn ex acerrimo frigore delrimentum handqna*

quam excutere poteram : qoamvis enim ignem etiam
accendercin, ei gravissimum fumum perferrem, el
cubiculo inclusus tenerer, sexcentisque pannis memel
obToWercm, ae nc limen quidem excedere auderem,
n i h i l o m i n n s exlreinos crucialtis paiiebar : quippe
cum vomilus subinde orirenlur, capitis dolores, cibi
fastidia, perpetuacque vigiliae. Nocrrs ergo pclagua
mque adeo fongum insonmis exigebam. Verom ne
comnicmorandis rebus molcstis dinlius rmmorans,
animum tuum vcxero, his omnibus nunc libcraii sum u 9 . Nam simulatqtie ver adfuit, aique exigua quadam aeris mutalio contigit, omnia sponle sua dilapsa
6 u n t . Altamen magna mihi adhuc in viclus rationfe
cura opus est; ac proinde operara do ut levem sarcin a m siomacho imponam, quo e a m facile digerere
queat. lllud vero non vnlgari solliciiudine nos affecit,
quod te extremo vitae spiritu conflictari inlellextmns.
Quamquam pro ingenti meo erga te amore a c rerunt
liinmm cura et sollicitudine, antequam e l i a m literas
tuas rcciperem, hac cura sohitas sum : permulli tmm
istinc ad noe venerunl, tequc c o m m o d a vateludine
esse mintiarunt.

flar.te, sic expansis patientia? velis summa cum

faeilitate navigas, lanlumque ab eo abes ut gravi
hac tempestate obruarls, ut ne leviter qaidem aspergaris : idquc sane merilo: bujusmodi enim sunl virtuiis
gubernacula. Et quidem roercatores et gubcrnatores,
ac nauta?, et veclores, cum nubium concursum, aut
sxvorum et immanium vcntorum impetum, rapidotque
fiuclus majorem in modum spnmantes conspiciunr,
naves intra portum continenl. Quod si etiam fortassc
in mari jactcniur, quidvis faciunt ac moliuntur, ul ad
litius, aut insulam, aulripam aliquam navim appelIaut. Attu, cum sexcenii venti, cum tot immanes flucius oiuni cx parie inter se collidantur, cum mare ab
imis usque gurgitibus ob tempestaiis acerbifatem sursum erumpat, atque alii pcssum ierint, alii exslincii
supra undas cinineant, cxteri in tabula niiyM ferantur; ipsa in medium nialoruro pelagus insilicns, omnia hacc fabulam appellas, prospcro cursu in tcmpestale navigans: neque id mirum. Navarcbi enim, quaulunwis scienliam illam lencant, arlem lamen, qua
omni tempcstati reluctenlur, non habcnt : eoque
eliam , ut certameo cum fluctibus sxpc fugiatit. At
tibi sciemia estomni tempestalc superior, nimirum
Prmeniis tilce calamitatet mera fabula sunt. Ac pbilosophici animi robur, quod ei inniimeris exercinunc majorem in inodum laetor et gaudeo, n o o tan- libus valenlius est, et quibusvis armis polenlius, ct
tum quod morbo liberaia sts, sed poliasimum quod
lurribus alqnemuris tutios. MiliUbue quippe anna et
c a , quae accidunl, adeo fortiier a c generose feras,
muri, ei turres, ad corporis dumiaxal praesidium adfebelam nimirum hncc omnia vocans; ttim ctiam, jumento sunt, idque etiam non sempcr, nec perpeluo:
quod niajus censendum esl, qtda etiam corporie morbo nonnumquam enSm omnia ista vincuntur, eosque qui
bujiismodi nomen impostristi quod quidem strcnn*fi
ad se confugiunt, prxsidio suo destilalos reunquunt.
animre cst, ac fonitadinrs frucia abundanits. Nam m- At vero arma tua, non barbarica tela, non hostKim
comtnodas ct adversas rcs non modo fcrii animo
machinas, non hojusmodi impeius et astus fregcrant,
feire, sed ne quidcm cum adsunt persentire, vernm
ed ipsas naiurae neccssitates protrivenini, ac tyraneas pro nihilo putare, ac perfacili negoiio patlenlire
tiidem sustulerunt, earumque arcem humi proetra?eooronam adiprsd, non taborantem, non sndantem,
runl. Ac cum damonibns perpetuo dimtcans, innot>on negotia babentem, nec atiis facessentem, verum
meraspalmasadepta, nuDam plagam acccpisli; verunt
tamquam cxsilientcm ac tripudiantem , boc demtim
inier densissimas sagktas incolomis pcrstitisti, ac te*
perfectissimae ac numeris omnibns absolutrc philosola ca quoe in tc coitjiciuntur, in eos rursnm, a quibiis
phiaoargumenium est. Ideo gaudeo et exsuho, ac prie
knissa sunt, resiliunt. Hacc nimirum artis t u a ) 9 a p i e n t i a
voluptate volito, ncc praeseniis solitudinfc cxterarum- est, utperea mala qux tibi inferuntur, eos,a quibusinfoque xrumnamm sensu afficior, scd lactor a e volttpiatc
runttir, ulciscaris,etperinsidias qoaetibi comparamor
perfundor, deqite tua animi magnitudine crebrisqwe eos qui beltom tibi indicunt, moerore afficias, amplissivictoriis vehcmentcrglorior, non tua dumtaxat, sed
mam scilicel adipiscenda? majoris gforix aegetcm ha*
etiam magnae iltius ac numerosiseima? ci?itatis atjsa,
bensillorum improbilatem.Quae cum ei comperta kaciii etiam ttirris c i portns ac mri toco exstitteii, lt>
beas, el rttipsa persentias, noti abs re fabulatn bc<m%culentam pcr res ipsas Tocem emittens aique in Itris
tiia nuncupas. Quidni enim, quaeso, fabulam appeNes,
calamiiatibus utrumque bommam genus ervdiens, ut
cum e o T j m s mortale nacta sis, et tamen mortem perinda
ad hojnsmodi ccrtnmina prompie atqoe itnpigre sese
contertnas, ut qui exlcram deeerere, alque ad Buan
accingant at cum omni animi fortitudine in aretiam
patriam redire fesiinant? cum in a o e r i M S S i m o oiorbo
dcscendant, colleciosquc ex hujusmodi certamintbtis
terseris, el lamen auavius quam qui optima mletraeudorcs facile feranl. Quodqae tnirabHe est, r*on in
dincac vegeto corpore sot, degas, ut quac ncc
toniiri te injiciens, nec m m e d i a m ciTitatem progressa,
conlumdiis dejiciarie, nec henoribas aut gloria allaised in cxiguo aibrculo ac thalamo sedens, i b qui ad- laris, id qaod muhis SnnuweroTum inalorum cavsa
snntanimum addis, cosquead ccrlameti acuis, mafuit, qiri, om etiam tn sacerdoiii manere folaiesent
riqne rlaiurcnte, ac fluciibns adeo mtameaceiitlbus,
atque ad erircmam seneetutem et c a n i i i e m perwiisscopnKsque et laicnlibus sub unda s a x i s et petrie, ao
scnt, hinc landem cemienifit, ac cofris tamqean
Imctilentis beliuis undique sese ostendentibos, atqne toniinum quoddam Ihcairum prepommttir? A l i i b i
B l t i a s i f n a n o c i e cuncta occttpaitte, lu,
tciat
meriqitoe et fenvina es, ei gradli odmodum corpore, et l o i
dlano et tranquHlo (empore, vemoqne ad pttpptin
ac tatttos lmptus mUneisli, non modo nil ule ac*
9

EPISTOLiE.

, \
, \ \ , , \
, ,
,
, .
. '

, .
, \
, .
*
,
\ .

.
' *,
, \
, ,
\ \
^ .
\ ,
; 0 , ,
,
& " \ , \
, \
.
,
, ' \

, , ,
, , * ,
.
, ,
,
, ^ \ ,
[581}
, , \
, \
\ , * , \
,
\ ,
,

. \ , ~
, , ' \ ,
, ,
6 , , tc \ , ,
6 ,
{^ ,
*
1

* Doo ms9. , t edUi .

* Alii , OiC

, ,
, , '
^( \
. \ , \, \ ,\ , *
, , {
,
" I \
, \ ,
, , .
,
|5,
, \
,
, \ *
, ,
,
* \ . ,
\ , '
\
*
. \
, , \ ^
\ , >
, \ . \ , \ , \ ,
, \ ,
*
, \
. ,
,
,
, \ ,,
' . \ , ,
*^*
, [582]
^ .

, oV ,
,

. \ , \
,
. , , ,
, \ >
, ,
; >
,
, , ,
, \
, \
\ , ,
\ *
; ' , \
, \ ,
, \

S. JOANNIS C H R t S O S T O M l ARCUIEP. CONSTANTINOP.

.
,
, \ , , , ' ,
\
\ . ,
, ' \
. \ ,
* \ , \ . \
,
,
. \ ' ,
, , ,
, '
, (&,
,
, ,

,
, , \
.
, \ , \
, .
, , *
, \
. " \
,
[583] * \
,
, , .
b

2*

'. ; ,
; ;;
' ,
$ ; \
, \ \ , \
, \
,
' \ * .
, \ , \

,
, \ . "
,
. ,
, , * '
, \
.
,
. ,
a

Duo mss. .
b Idem .
[)uo mss. . Infra iidem
) .
e

, ,

, \
. " \ , ' *
\ .
,
, ,

\ ,

\ , , \
. '
, ,
, ,
, .
, .
; \ *
;
, \ ,
[584] , , , ,
\ , \
, \ ,
.
,
, , , , '
, ,
, , . ,
,
, ,
, \
, , \ ,
, . ,
\ \, \
, ,
, \
, , .
\ , ,
, \

. " \ ,
; .
,
, , , \
, , , .
'. , ,
, ^ , \ d lidero .
Tres mss. , , ovOcvL

edit. deeet.

601

EPISTOLiE.
m
c i d i l , sed cliam ipsa ne id altis mullis accideret,
pradicare, Ietalemque diabolo plagam inferre non deprohibuisli. Atque illi non longe in c c r l a m i n i l H i s
stiiisli. Nam q u o d lelale vulnus acceperil, hinc declaprogressi, verum in ipsis praludiis, ipsisque, ut ila
ravit, quod majoribus postea armis sese i n s l m x i t :
dicam, carceribus prosilieatcs dejecti sunt: tu auiem
unde etiam airociora prioribus posleriora iacta eunt.
exlremam meiam sexceoties circumiens, in singulis
Quemadmodum cnira scorpius et serpens, com alte
cursibus palmam arripuisti, raukis variisque certamideGxum vulnus acceperuni, sublato altius aculeo adnura generibus edilis; et meritoquidem. Neque enim
versus eum, a quo percussi s u n t , insurgunt, per acrem
iii xtate, nec in corpore, sed in animo solo et volunscilicet in percussorem impetum acerrimi duloris artate TirtulisccrlamiDa constiluta sunt. Sic el femigumentiim exhibentes : codem etiam modo iinpudens
nae coronam oblinucrunt, el viri prostrati sunt : sic
bacc bellua, quoniam ab admirabili et sublimi anima
ei pueri celebraii sunt, el senes pudore alque igtua profunda vulnera iniimo pcclore accepit, vebenoiuinia suffusi. Semper quidem adioirari par est
mentiorem in le impetum fecit, ac plures tentationes
eos qui virluus studium consectantur, tum vero
admovit. Eienim eas ille quidem admovit, non Deus:
pra?cipue, cam mullis earo desercnlibus quidam re- permisit autem Deus, ul opes tuas augeret, qua>
periuotur qui eam complectantur. Hoc igilur noslumque uberiorera efQceret, atque ampliorem roermine te quoque summopere admirari ac suspicere
cedem el largius pramium tibi conciliai-et. Quamobconvenit, quod cum lot viri, tol feminae, tot senes,
rem nibil cst quod perlurberis ac tumultueris. Ecquie
qui maxima virtulis exislimatione florebanl, lereoim unquam auimo elaoguil, opibus circumfluens?
ga verlerint, atque ante omnium oculos proslrati
ecquis pcrlurbatus est, ad summas dignilates ascenjaceanl, non ex ingenti belli impelu, aut acri bostiura
deos? Quod si ii qui bumana isla c o o g e r u D t , i s t a
confliclu, sed ante pugnani prolapsi, aole dimicatioinquam, caduca et umbra imbecilliora, ciliusque quam
nem vicii ac proftigali; tu conlra posl lol pugnas et
p u i r i d i flores marcescenlia, saltanl, tripudianl, p r
conflictus noo roodo malorum agraine fracta convoluptale voliUnt, prae ea, inquam, voluptale qus s i feciaque non es, sed etiam majorem inde animi
mul et apparet el avolat, fluminumque cursam imitayigorem collegisti, ac certaminum incrementum robotur : quanto tandem sequius est lc, etiamsi prius
ris accessionem libi affert. Etenim rerum earum,
in moeroribus fueris, ex praesenii tauien temporo
quas jam cum laude gessisti, nicmoriam tura laeliliae
m a x i m a i l 3 3 t i t i a 3 alque alacrilalis occasionem baurire?
ac voliiplaiig, tum majorls alacrilalis ansam libi snpThesaurus enim ille quera colkgisli, furto subduci
peditat. Ac proinde gaudemus, exsilimus, el laelanon potest: nec decus illud, quod per bas calaniitamur : neque eoira hoc subinde repetere, alque ubites tibi comparatum est, successionem n o v i i , aul
que gaudii mei maleriam circumferre desinam. Quoflnem exspeclat, sed ab omni termino alienum cst,
clrca ai abeentia nostra te angil, at maxima tibi ex
ut q u o d nec temporuoi difiicultale, nec hominura i u i i s , quae cam virlule gessfeti, consolalio suppetit:
sidiis, nec daemonum insullibus, nec deoique morie
qnandoquidero noe quoque, tanto ilineris intervallo
ipsa inlerrumpalur. Quod si eliam lugere aniuaus es(
a le disjuncli, non parvam binc, boc esl ex tua auiim
eos qui haec perpetrant luge, horuui, inquam, nialo*
magnitudine, delecutionem capimus.
rum auctores, borum adrainistros, qui et maximos
9

Ad eamdem epistola VII. (Cucuso anno405.)

i . Qttid ak? Tropaeum noo erexisti, ncc pr&claram
ficloriam obiinuieii, nec perpetuo vircnlem coronara
atlepta es ? Annon baec orbis universus affiriuat, qui
ublqve Cerrarum lua recte factadecantal?Quamquara
enim et palaesira, ct cerlamina in uno locosiia sunl,
e l corsuuin tuorura spatia, et concertationcs tuae, saa
guine, non sudore refertae, illic exstiterunt: aieamm
tamen rerum gloria et commendalio exlremos lerrae
fines o c c u p a Y i t . Tu vero ea auctiora reddere, ac p a l roas ampliflcarebtudens, easquoque, quas animi subDiissio parit, coronas ipeis adjunxisti, dum te tanlum
a b bisce tropaeis abesse asseris, quanlum mortui a
remoti saiU. Nam qtiod hxc verlw ab animi submififtione profecla sint, ex iis ipsis polius quoe contigcront, planum facere conabor. Palria p u l s a es, doino, amicis cognatis; in exsilium missa es; quovis
dic mori non desiisli, atquequod nalura deer.it taiis et animi ampliludine supplevisti. Nam qu!a fier i nequit, ui horao reipsa roultae mortesoppelat, anino ac Toluutate hoe fecisli. Et quod maxiraum est,
CIIIII alia perierres, a l i a jam jamque cxspectares, Dei
fctinrn rujus permissu bxc Oebani, gloriam ob ea
9

PATIIOL. G R . L l l ,

sibiipsisin fuiurum cruciaius condiderunt,elliic eliaiu

acerbissimas poenas lueruut, u p o i e q u o s homines aversenlur, hosliumque in n u m e r o habcant, el diris dcvov e a n l aique condemnenl. Qui si h x c non senliunt,
hoc quoque nomiue polissimum miseri sunt lacrymisque digni; non secus vidclicct ac phrenesi labo*
ranlcs, qui fruslra quidem ac temere calcibus obvios
q u o s q u e incessunt ac feriunt, s a B p e eiiam araicos ac
de se benc meritos: eum tamen furorem, quo percili
sunt niinime scniiunt. Ob idque incurabili morbo leneniur, nec mcdicos admiiluni, ncc m e d i c a m e D t a :
q u i n p o i i u s eos quoque qui ipsis mederi atque opem
f e r r e sludcnl, rebus conlrariis remnneranlur. Itaque
ob boc q u o q u e ipsuin miscri isti sunl, si lantae i m probitatis sensu carent. Quod si aliorum condeoinationem nibil morantur, at certe fieri non polest ut
suae c o n s c i c u l i a 3 judicium effugiant, q u o d nec vilari,
nec corrumpi potesl, ncc ulli terrori cedit, nec blandiiiis aut pecuniarura largitione labcfaciaiur, nec tcmporis diuturniiaie marcesciu
t

2. Elenim ille Jacobi iilius, qui Josepbum t mala besiia devoralum esse pairi dicebat (Gen. 37), ac
acclcratam fabulam agebat, aique bac l a r v a frattrnae
\+

605

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

c.ncdis critncn obvelare conatus est, palri qnidcm

fucum laric iecit, conscientiam auiem syam miwime fefetlit, nec ab ca nt conquiesceret impeirare
poiuit: verum ea consianter achversus ipsum insurgebat, claroans perpeluo, neque mnquam compesci
polerat. Nain cum diulurnum jam lemporis spaiium
iniercessissei, is qui admissum scelus pairi iniiciatus
fuerat, neque cuiquain alii prodiderat, nemine accusante, ncmine convincente, nemine inslantc, ac fabu>
iam illam in memoriam ipsi redigenle, cum dc libertale ac de ipsa vita periclilaretur, conscienliae accusatorcm in tam longo tempore non siluisse, non corapressuin fuisse oslendii, cum his verbis uteretur :

604

conscientiam, qna ipsum coarguebat, ferrc potuil.

Peccali contcientia carnifex; lugendi peccatore$; vi-

tium ett animw mort. Ea namque pcccati Datara

est, ut priusquam perpelraiura s i t , hominem temulentia afficiat; posteaquam autem expletum ac perfectum esl, tunc ea voluptas sese proripiat et exstinguatur, ac solus jam deinceps stel accusator, conscieniia
nimirum carniiicis locum obtinente, ac peccatorein
lancinaate, ab eoqne exlremas poenas exigente, ac
plumbo quovis gravius Jpsi incumbenle.
3. Atque bujnsmodi quidem in hac viia supplicia
s u n i : in fuiura autera, quanla iis qui se bis sceleribus dcvinxerinl, propooentur, exploraium habes.
hos lacrymis prosequi ac deilere oporCerte : in peccatis enim $umu$ pro fratre noslro :Quapropter
quia
l : nam et Paulus sic facil, dum iis qui cerlanl ac
despeximus iribulationem ejtis, et dolorem animcet cillins,
dimicant, malisque afficiunlur, gratulaiur; eos autem
dum deprecaretur nos; en tanguh ejus notris exquiriqui peccant, luget: ob idque etiam aiebat : Ne forie
lur {Gen. 42. 21). Alqui alrud erai crimcn quod ipsi
inlcitdebatur : nam furli insimulabalur, alque, ul aureum pocuium suffuratus, in judicium trabebalur;
verum quoniam nullius cjusmodi crimtnis sibi con*
scius erat, non hoc nomine discructabatur, nec se ob
ea, de quibus judicium subibal atque in vincula ducebattir, bxc pcrpeii dicebat: sed ob ea quae nemo
rpsi objiciebai, nec de iis poenas expetebat, nec eum
in judicium irahebat, imo qua3 nondum perpelraverat, ob ea , inquam , ipse se prodcbal et accusabat.
CoDScicniia cnim ipsum perslringebat: ct qui animo
usque adeo firmo ei intrcpido frairis cruorcm effuderat, nullo moeroris scnsu affectus, nunc conira illius
Yicem dolcbat; et quos scelcris socios ac parlicipes
habueral, accusabat, crudclilatemque oronem tragicis
verbis exaggerabat, dicens, Dum deprecarelur no$, et

cum venero, humiliet me Deus meus ad vo$ et lugeam

multos eorum qui ante peccaverunt, et non egerunt pcenitentiam super immunditia et fornicaiione et impudicit

tia quam egerunl (2. Cor. 12. 21); ac rursus ad eos

qui in certamine versabantur: Gaudeo, et gratulor vobis omnibus (Philipp. 2. 17). Quocirca ncc eoruro qnac
comigeruiU, nec eorum qux tibi denuntianiur, quidquam leperlurbet. Neque enim fluclus rupem percelhint, verum quo vehementiorc impctu eam irruunt,
eo magis ab ea infringuntur ac de medio tollunlur :
quod eiiam in istis quoque contigit, et continget, irao
raulto magis. Elenim npem quidem flucius non labefactant : at te non modo non labefactarunt sed
etiara flrraiorem reddiderunt. Ea enim improbitaiis,
ea virlutis natura csi. Illa dum bellum infert, opprimiluril-: bxc dum bello vexakir, clarius effulgel. Atque
despeximus Iribulationem ejus , ei dolorem animce
Jtus. Quod permde est ac si diceret: A d cmolliendos haic non modo post cerlaruina, sed etiain in ipsis
certammibus palmam obthiet, ac certamen ipsi certaanimos nosiros, atque ad misericordiam infleclendos,
ininis pramium efGcitur: illa autem cum vincit, tum
natura fpsa soia sufficiebat: at illc lacrymas etiam
majore pudore suffundilur, lum excruciatur, tum i n adjungebat, supplexque nos obsecrabat; ac nc sic
genli ignominia perfunditur, atque aiUe reoendituni
quidem nos infleiit, verum Despeximut tribulationem
tpsi supplicium, non modo post perpeiraluro scelus,
ejus, et dolorem animce illiiu. Idoo, inquit, judicituu
boc nobis paratuni est, ideo in sanguinis periculo scd in ipso etiam opere crucialur. Quod si id obscurius tibi videtur, beaium Paulum audi, utraque isla
versamur, quoniatn in sanguinem peecavimus. Ad
distinguentem. Ad Romanos enim quondam scribens,
liunt modum etiam Judas coargueutem conscientiam
minime fereus, ad laqueum sc coniulit, coquevitam atque impuram nonnultorum vitam traducens, osleiidensque peccaium, eliam ante illatam poenam, in ip&a
sibi ademil. Et quidcm , cum impudens iltud pactum
Inire non dubilabat, dicens : Quid vutiit mihi dare, etaciione adjunotum suppliciuin babere, cum sceleraios
ego vobis evm tradam (Malih. 26.15)? non eos, qui id tum feminarum tum virorum , qui praescriptas a naaudiebant, vcrcbatur, nempe quod discipulus in ma- tura leges violaverant, ac prodigiosam qtiamdam l i bidinem excogilaverant, coitus commemorasset, ad
gisirum ejusmodi scelera molirelur, nec per eos dies,
hunc modum loquitur : Nam feminm eorum immutaqul inlerca fluxerunt, ullo dolore pungebatur, verum
v

verunl naluralem utum in eum qui est contra naturam.

ea voluptate, quam ei pecuniae cupidilas aflerebai
SimilUer autem et matculi, reliclo naturali u$u fenuHB,
temutenlus, conscienlia3 accusationem non admodum
exarserunt in desideriis tuu inmctm, masculi in matcuscnliebat. At postquam scelus peregit, peciraiamque
los turpitudinem operantes, et mercedem, quam oporstimpsit, ac lucri quidem vuluptas finem accepit, criluit, erroris $ui in temetipsis recipientes (Rom. 1. 26.
niinis autem accusatio vigere cepit, tum denique nemine accusantc, neraine Y i m afferente, nemine cobor- 27). Quid a i s , Paule ? Aonon yoluplale afiiciuntur
qui haec audent, atque cum cupidilaie flagiliosum
taiile, sponie soa abiens, tum pecuniam iis a quibus
Imnc divinisquc legibus inlerdicium coticubilum per*
acceperai, projecil, tum scelus stium audienlibus
illis confessus est, bis vorbis : Pcccavt, traden* peirant? Quonam igitur pacto eos in hoc ipso pna$
amguinem justum (Matth. 27. 4). Neque cnim dare ais? Quod semenliara, inquit, non ab xgrolau*
9

603

EPISTOMS.

, ,
, '
, , \
.
, ,
,
, , ,
,
, \ \
,
,
, * -

, ,
. [585]
, , \
, \
" '
, ,
\
\ , ,
, , \
\ .
, \
, ,
, \ ,
, "

. "
, \, *
\ , \ ,
* '

,
. , \, \ , \ .
, \ , \ '
. \ , ,
; , \ , ,
,
.
, ,
,
,
, ,
, ,
^ , \ , " . .
* \ ,-

604

, * ^
\ , ,
;, ,
\ ,
, \
.
[586] '. \ * ,
. , , \ , , , \ ^, \

, ,


.
,
. ,
' ,
\ \
\ \ , \ .

, \ .
, .
, ,
. \ ,
\ ,
,
, ,
, \
, ,
\ .
,
. ',
, \
\ , ,
\ \ ,
, \
,

. * , ,
,

, , ,
, . ,
; , \
'
;
; " , \,
, '
Duo mss. , fnfra tres ross.
. E d i l i

, mtnus recle.

G05
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI
. \ ,
, ,
. , , , ,
,
. [587]
^, , ,
, ,
, \ ,
(, . * ;
, , , ,
, .
,
,

,
.
, , ,
,
.
. "

, ,
, , . '
:, ' ,
,
, *
*.
; ,

, "
,

, , ^ , $,
, , , , ,
' ,

.
, ,
, ,

.
,
, .
, .

, , '
.
' -

ARCHIEP. CONSTANTINOP.
606
, ,
. [588] .

,
,
, ' ,
.

, , , *

. , , .
$
. , , ,
,

. $ ,
,
; ,
, ' , ; 5
;
, ,
*
,
, , ,
. ,
.
, , ,
, ,
#, '
,
* ,
.
, ^, , '
,
, ,
, ,
, ^ , ,
, ,
, ,
,
, ,

, . ;
,
, ;
. ,
c

deest in quibusd. mss. Ibid. ' .

* Tres mss. . Edit. .
Tres mss. ?.
c

605

EPISTOLJE.
60
tium voluptaie, sed ab ipsa rerum natura profcram.
plissimi prxmii inslar est, nempe pro vcriiate incoro
Quandoquidem etiam aduller,. prius quam pcenas peumodo aliquo afflci. Ob eamque causam aposloloruin
dat, in ipso eliam adulierii opere punilur, ctiamsi vo- cborus c Judxoruni concilio lxtus rediit, non tanluptate affici se arbitrelur, dum pejorem ac sceleratuin (b regnuiu cxlorum , sed quia digni habili futiorera animam reddit. Sicarius item, prius etiatn
erant pro nomiite Jesu contuineliam pali (Act. 5.
quam tribunai ac praaculos gladios prospicial, atque
41). Nam et boc ipsum per se amplissiuius bonor, el
adumsorum scelerum poenas del, in ipso cardis facicorona, et prxmium cst, volupiaiisque perpctuac maaere periit, ul qui eliam ipse deleriorem sibi ipsi aniteria. Gaude igitur et exsulta. Non enim parvum, sed
inam efleceriL Quodque iu corpore inorbus est, aut
pcrquam ingcnshoc cerlamen est, nimirum calumnke.:
febris,aut bydropUis, aut altud ejustnodi quidpiain, et
ac pncsertim cum ob tam ingens criincn exsielit,
in ferro rubigo, el in lana tinea, et in ligno vermis, et
cujusmodi nunc nobis arfinxeruat, in pebbco nimiin cornibus >pes, boc in anima viiium est. Servilem
rum tribunali nobis incendiura objicienles. Quaroob
cnim atque subjeclam et sordidam eam reddii; quid
rem eiiara Salomon certaminis hujus atrocitatem
aulein servilem ctsordidain dico? Brulorum eam ani- doclarare cupiens, Vidi inquil, calwnnia* quos ftunt
mam efOcit, illam nempelupi, illani canis, illam sersub $olet et ecce lacrymas eorum qm calumniis impelunpentis, Ulam viperas, illam cujuspiam alius bestiae. l d - /tir, et non erat qui eo$ consolaretur (Eccle. 4. 1). Quod
que u l indicarenl propheix, mutatioocmque ex improsi magnum certamen est, ut revera est, liquel profebilateconlraciam omnibus conspicuam facerent, alius
cto majorcm quoque coronam ipsl consiilulam esse.
dicebat: Canes mttft, non valenlet latrare (Isai. 56.10),
Ac proptcrea Gbrislus eos gaudere et exsullare jubel
subdolos scilicel, ac veleratores homines, aliisque in- qui cum ea qua par est patienlia boc certamine
sidias clam slruentes rabidis canibus comparans. Non
fungunlur. Gaudele cnim, inquit, el exsultate, cum dienim illi, cum rabie laboranl, latrantes impettim faxerint verbum omne malum advcnum vo$ menlientes,
ciunt, sed compresso clamore accedentes, gravius
propter mi, quoniam merces veslra copiosa est in cwiis
quam i i qui latrant, eos qiios raordeiit vulnerani.
(Matth. 5 . 1 1 . 12). Videsne quanlam voluptatem,
Alitis rursum cornicem () bomines quosdam appelquantam mercedem, quantam animi obleciaiionem
labat (Jer. 3. 2). Alius iiem aiebal: Homo cum in boslcs nobis accorsant ? Annon igiiur praBposterum
honore esset, non inlellexit: comparatut est jumenlis
fuerit, quibus te malis illi afficere DOII poluerunt, imo
insipietUibus, et timilis factus est illis (P$al. 48. 15).
quibus conlraria effccerunt, his teipsam a te mulclari ? Quidnam autem his verbis volo ? llli non raoda
Is denique qui plusquam propbela erat, i s , iiiquam ,
poenam a te expciere non poluerunt, sed etiam delesterilis filius, ad Jordanem sians, serpeniesac vipecialionis ac perpeluse vokiplatis ansam tibi porrexorarum progeniem quosdam nitncupabat. Quidnam igir u n t : tu vero ita teipeam prae animi consternaiione
tur hoic supplicio par esse queat, cum is qui ad dipremens, supplicium de teipsa sumis, dum sic anxia
vinam imaginero conditus, lantoque honore ornaiue
perturbaris, alque ingenli moBstitia impleris. Haec
est, i l l u d , inqoam , ratione ac suroraa mansuetudine
enim illos facere oportebat, si quidem aliquando salprxdilum animal, in tantam ferilalem prolabilur ?
4. Vidisli quomodo eliam ante supplicium impro- tem mala sua agnoscere vellent. lllos, inquam, flere
lugere, erubescere, pne pudore ora sva obiegere, atbitas in seipsa pcenam babeal? lnlellige nunc quonam
que in terram se abdere xqnam erat, ac ne solem
pacto virtos, etiam anle praemia, ipsa sibi praemium
quidem bunc prospieere, sed sese in tenebris inciusit. Ut enim in corpore; nil enira probibel, quominus
denles, tum sua mala depiorare, tum ea in quae tol
eodem rursus exemplo, quod perspicaitatis plurimum
Ecclesiae conjecerunt: le vero exsullare ac lxliti
afiert, niamur; ut, inquam, in corpore, is qai sanus
diffundi convenil, quia quod virlutum caput esl pra>
*t, ac firma valetudine praditus, alque ab omni
sltlisti. Nosti entm, nosti profeclo nihil esse quod
morbo alieaus, etiam aole delicias boc ipso noraine
paiienliam adaiquare possit, vcrum ipsam poiissimum
i o ddiciis e s l , uipote qui conjunctam cum sanitale
virtutum reginam esse, rerum praeclare gesiarum
ohjplaleru babeai, atque ila comparaius s i t , ut nec
fundamenlum, portum tranquillum, in bello pacem,
aeris varietas, nec aestus, nec algor, nec mensx viliin lempestale tranquiliitatem, in insidiis securitatem:
tas, nec quidquaro aliud ejusmodi molesiiam ipsi afqux seclatorem suam adamaute firmiorem reddit,
flerre possil, qaod videlicet saniias i i s , quae inde
hancque naturam babet, ut cam nec arma mola, nec
oriuntur, detrimentis propulsandis par sit : eodem
instructi exercitus, nec adhibiia tormeuta, necarcus,
modo in aniroa quoque usu venire consuevit. A c pronec lancex emissx, nec ipsum dxmonum agmen, nce
picrea Paulus eiiam cura flagris caederetur, vexareterrificx
adversariaram poteslatum pbalanges, nec
cur, innuroeris malis afficereiur, gaudebat, bis verbie
dcnique diabolus ipse cum omnibus suis copiis mauteiis, Caudeo in pamonibu meis pro vobis (Col. 1.
chinisquc in aciero prodiens, deirimento ulk> afftcere
24). NOD modo, inquam, in caclorum regno virluti
possit.
Quid igitur exlimescis ? quid excruciaris, cuni
prxmium paratom est, sed eliam in ipsa calaraiia1

ium

perpessione; quandoquidem istud quoque am-

(e) Verisimilitcr in mcnte habuit hunc locum Jcremiae,

5 . 2 : /nrits tedi&ti sicut cornxx desolata; vel certe, quod
e s i in epist. Jcrcm. v. 54, sicut cnim cormada in niedio
cati ei terret. Haee Frouto uuca:uu.

Unus MS., vobis, teste Frontone Ducao. Utraque lenio

quadrat: nam crnn Clirysostonii adversarii, ipstns isserlia
iuccndii crimen afforrent, potuit Cbrysoslonius diccre, MObis, scsi! ia accusaionmi nuincro eoni| rehcndens; vel, nobii; de Olynipiade aUisquc bii fauioribus IIHIUCD.

607

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

608

etiam florenlis status, quo in lanta inbumamtate per

omnem vitae cursum fruens, ne hinc quidero meiior
effectus est. Haec aliaque id genus ( neque enim ea
tibi umquam inculcare destitimus) tecura ipsa disserens , religiosissiroa domina mea , gravem hanc roceroris sarcinam abjice, deque eo nos fac cerliores, ut
quemadraodura etiam ad to scripsi, cum
rocerorem
tuum literis nosiris levari perspectum habucro, creAd eamdem epittola V I I L (Cum Cucusum peterei
brius hujusmodi pharmacum adhibeam.
anno 404.)
Ad eamdem epitt. IX. (Gum Gucusum peleret anno
Hoc certe futuram eral, ut ne quidem cum
404.)
ab urbe aecessissem, iis qui animum noslrum
Cum viros ac feininas magno agmine, per mansioconterunt, liberarer. Nam qui mihi in via obviam
nes (), per urbes sese effundentes aique ad nosiri
liunt, partim ab Oriente, partim ab Armenia, parlim
aspectum collacrymanies intueor, quo in stalu ipsi
ex alia quavis orbis parte, lacrymarura fontes prositis animadverto. Nam cum i i qui nunc primum nos
fundunt cum nos intuentur, ei gemitus edunt, ac toto
itinere lamentis nots prosequuntur. Haec autem idcireo viderunt, moerore ita franganlur, ut ne emergere quia nie commcmorata sunt, ut inlelligatis nos raultos dem facile possint, verum, cum eos rogamus et obsebabere qui in eodem, quo vos, dolore yersentur; hoc cramus atque admonemus, fcrveutiores lacryniarum
fontes profundant, dubiam profeclo non est, quin
porro ad consolationem non parura niomenli a f f e r t .
gravior apud vos tempestas sit. Sed quo gravior lemNam cum id q u o d contrarium est, tamquam grave et
iniolerandum propheta deploret, cum ait, Et suslinui peslas est, eo quoque arapliora praemia fulura suni
si perpetuo ea cum graliamm aclioue sufferatis, ut
qui iimul conlristaretur, et non fuit, et qui cotuolarentur et non inveni (Psal. 68. 21) : liquet profecto istud eliam suffenis. Nam ei gubernatores vehemenii vento
flante, si ?ela ultra modum expandanl, navim B u b magnam consolaiionem afferre, nimirum orbem univertunt: si autem modice, ei ut convenit, ea dirigant,
versum moeroris socium habere. Quod si etiam altetutissime navigaM. Qua; cum explorata babeas, reliram consolationem quanris, nos qui tot ac tanta mala
giosissima domina mea, ne te moeroris tyrannidi coopertuiiinus, commoda valetudine ulimur, alque in
securilate degimus, varias continuasque noslras af- strictam trade, sed raiione tempestatem supera : potes enim istud, nec tempestas artem tuam cxcedil;
flicliones ei calamitates atque insidias in summa
atque ad DOS literas quae boc significent, mitte, u l
quieie recensenies, earumque recordaiione nos ipsoe
perpelua laetitia perfundenles. Haec igitur ipsa quoque etiam in extera regione degentes, maximam binc voluptatem percipiaraus, cum te hunc mcerorem ea, qiue
tecum reputans moeroria nubem discute, deque lua
te decel, prudentia el sapieniia lulisse intellexerimus.
T a l c t u d i n e q u a m ssepissime ad nos scribe. Quandoquidem nunc, cum carissimus dominus meus Arabius Haec, cam jam Cssarea non longe abessem, ad te
scripsi.
ad me scripsisset, admiratus gum te nibil ad me l i terarum niisisse : idque cum domina m e a , ipsius Ad eamdem ejrist. X. (Nicaax scripla cum iret In exuxor, valde te amet. l l l u d e i i a m animadverte, res
silium aono 404.)
omnes bujusce vit tam laelas etjucundas, q u a m
At hunc quoque melum excuiia* velim, quem ex
graves ac mole%tas preterire. Nam eUi arcta porta et
itinere noslro concepigti. Etenim, ut jam ante per l i angusia via est, at via tamen est (Matih. 7 . 1 3 . 1 4 ) ; teras tibi signiftcayi, corpus nobis et sanilatis et roverbum e n i m i l l u d tibi i n memoriam redigam, de quo
boris accessionem habuii. Siquidem et aer benigne
saepe tecum sum loquutus. Etsi lata porta et spatiosa
nobiscum egit, et ii a quibus in exsilium avehimur,
via est: lamen haec q u o q u e via esl.
curam omnem et sludium etiam supra quara mus, adhibent, ut nos recreent ac reQciaot, eaque i n
Timenda icelerum impunitat. Quae cum ila sint,
re operam navant. Gum autem Nicaea discessuras esda operam, ut a terra, imo ab ipso quoque corporis
sem, hanc epislolam ad te dedi, tertia die Julii. Fac
vinculo te abatrahas, tuasque pbilosophiae pennas exigitur ad nos de tua valetudine quaro saepissime scricites, neque eas einas ab umbra ei ftuno (id enim res
bas. A d eam enim rem operam libi navabii dominus
bumanae sunt) demergi. Quln potius etiam si eos qui
meus Pergamius, cui magnopere confido. Nec vero
tot scelera in nos designarunl, et suis urbibus frui,
de lua dumtaxat bona valetudine certiores nos facias,
et honoribus affici, et satellilibus stipari videris, islud
verbum accine, Lata est porta et tpatiota via quw ducir verum illud eiiam significes velim, raoeroris nubcm a
te dissipaiam esse. Nam si boc ex tuis lileris intellead perdilionem (Matlh. 7 . 1 3 ) , eosque ob hoc ipsum
xerimus, axpius quoque ad te lileras dabimus, ut qui
magis luge ac deplora. Nam qui bic sceleris aliquid
scribeodo aliquid proficiamus. Quamobrem si crobras
perpetraly ac propterea non modo nullas poenas luil,
a nobis liieras accipere cupia, illud nobis aperle i n sed eliam honorem ab bominibus consequitur, ita disdica, ex frequentibus nostris literis aliquid commodi
cedet, ut hujusraodi bonor maxima sit illi supplicii
promanare: ac videbia nos id muneris largissime prae
roateria. Ob eamque causam dives eliara ille atrocem
in modum torrebatur, non crudeliutis dumtaxat i l () K r a n t M a n s i o n e s loca et diyerUcala io viis publioa,
lius, qua in Lararum uaus fuerat, poenas pcndeo, sed
u b i mancbatur; qua de re iofra.
ipsam quoqne fiiam, ai tempus postularit, aspemari
diulurna medhalione didiceris? At urgentium malorum
finem
videre cupis. Erit q u o q u e istud, e t quidem brevi, Deo concedenle. Gaude igilur et obleclare,
alque cogitaudis tuis recte factis animum exhilara :
nec nroquam despera, q u i n te rursum visuri simus,
atque in horum verborum memoriam te revocaluri.

EPISTOLiE.

607

, .
%\ , \ [589] , ,
, .

.
,
, ", *
, ,
, \ , '
. ,
, '
\ .

* ,

,
.
\ ,
\ , ,
, , ,
\ , ,
, \ ^
. ' \ ,
, \ \
. \ \
,
,
, ,
. , \ \
.
\ , , '
* ,
* \ , \
, \ .
,
,
, \
( ) .
,
, \ , \
\ ,
b

, , ,
, \
, \ .
, \
' ,
. \
,
, \ , , \ [590] d

* lidem mss. . Infra iideni ~

* . Edili . Ibid.
. Edit. ... .
fc rass. .
Duo mss. .
Iidem , et iofra .

G0*

, ,
. \ .
( *
) , >
,
, \
,
\
, .

*.
" \
, , , ,
. , ,
^, \
\ ,
, ' . , ,
, \
, \ . \ \ ,
, *
* \
, . ' , ,
,
, \
\
, \ , ,
.
~
.

.
\ , . \ , , \ ^ , ,
,
, \
. ,
,
. \
.
, ^.
, \ [591]
\ .
,
\ ,
' . ;
,
, \ . \ \ , hic idipsum putalur esse, qnod iiifra in Epislola quadam ad Kuiioum , seu Mtusio appellalur.

609

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

610
, , !
\ . .
, \ .

/'.
" , \ \ . ,
\ , \ . \ ,
\
0 , \ . ; ; \ - , . \
, ^
, , \ \ \ \ ,
, - . \
. ' \ \
, , , \ .
, \ , , \ , \ ,
\ \
\ *, \
. \ .
; . , \
\ \ ^ ,
\
\ ,

, , . , . \
.

, . , .

. \ ,
. "
, ^ \
. , \
, \

*. ,
, , \
, \
, \ .
b

1.
^ ,
, \ ,
,
,
, ffcjfov ,
, \ , [592]
\ \ , \
, \ , \
. \
' * , \ ,
. \
, \ \ , ,
, , \ \ ' ,
* \
'
. , ,
\ , \
.
a

Unus .
b Unus .
Savil. .
e

1.
, \ * , \ , .
,
*. " , , .
\ , \
\ , \ [593]
(&(&
. , ,
, , ,
,
,
, , , ,
. .
, [&
, \
,
, , \
*
,
,
. * d Sic omnes mss. et sic legtt interprcs. In cdil.
deest. Paulo post ducem. Rillius verterat
Dominusmeut Ducas,\sed recte emendavit Fronlo D u CSRUS, Dominus meus dux. Haec vox ex Lalino dux facla
signiflcabat primo duces exercitus, hinc duccs provinciarum; imo civiUtura urbiumque; e l frequeulcr occurrit
apud scriptores, n m i m e Byzanlios.
* AUi vel .
f Duo mss. .

I Tres mss. $ .

EHSTOL&.
6M>
Maxiroi fralor, cum nudiuslerttus venieeet, ab coque
slantee. Nam mmc qooque, cum mulii, qui literas ad
literas posiulassem, negavit te sibi dare yohiisse ;
nos afferre polerant, bac iier focereut, nec epistolam
atque eiiam Tigrium presbyterum, cum item ab eo
a te accepissem, argre admodum id tuli.
peliisset, id quoque facere recusasse. Iiaque hoc ei
eamdem epi$t. X / . (ScripU com Cucusum iret exexprobres velim, ac sincero et ardenu uostro amatori,
sulalum anno 404.)
cacterisque oninibus qui cum Cyriaco episcopo conQuo tentaliones nostne magis ingravescunt, hoc
suetudinem habent. Nam de loci commutaliono nolim
eliaro magis consolationes nostre augenlur, laetioaut ipsi aul cuiquam alii negotium facessas. Beitcfiremque de fuloris spem concipimus: nunc auiem omcium accipimus. Foriasse enim voluerunt, nec poiuenia nobis ex animi seotenlia cedont, ac secundo venlo
runt. Gloria Deo propler orania : neqiie enira umquam
navigamus. Quis vidii? quis aodivil? Petrae et sub
in iis omnibns, quae mibi conlingunt, boc verbiim
aquis lateniia saxa et turbines el procellae cum frausurpare desinam. Esto autem isiud, non potuerint.
gore ruunt: nox illunis, densa caltgo, prsecipilia et
An ctiam scribere non poiuerunt? At vero domiiiis
scopuli: ei tamen per eju9modi mare naviganles, nimeis, cumprimis venerandi episcopt ac domini mci
bilo pejore slatu sumus quam qui in portu jactantur.
Pergamii sororibus, quae noslri causa plurimum sluIlasc igilur ipsa quoque cum animo tuo perpendens,
dii alque operaa suscipiunt, ingentes graiias age. Nam,
doinina mea religiosissima, bos lumuUus ac strepilos
ut dominus meus Dux ipsius gener propensissimo
eupera, deque tua valetudioe fac ine, quxso, certio
in nos animo esset, effecerunt, adeo ut vehementcr
rem : nos enim et commoda corporis valetudine et in
ipse quoque nos illic videre cuperei. Quin tu etiam
auimi bilariiale degimus. Nam et corpus nostrum firde valetudine tua, dcque iis, a quibus amamur, sorimius reddiium est, et purum aerem haurimus: atqne
bcre, quseso, ad nos ne iniermittas. De nobis aulem
praefecli miliies (), i i qui nobiscum peregrinanlur
sine cura esio. Nara et valeraus, ei tranquillo atque
iia nos ofliciis prosequunlur, ut ne famolorum quidem
hilari animo somus, ingeniique ad bunc usque diem
operam requirere noe einant, cam ipsi famalorum
requie fruimur. De comitibus autem Cyriaci scire
miinia exsequanlur. Elenim pro suo erga nos amore
avemus, missine fuerint : ryeque cnim quisqnam nohoc munus prxripuerunt. Alque ubique sateilitura
bis de ea re perspicue aliquid retulit : quare islud
manu cingiraur, unoquoque vidclicet bujusce miniquoque nobis signiGcale. Ipsi auteni cpiscopo Cyriaco
slerii nomine beatum se praedicante. Unum id demum
velim boc dicas, me aniini mQe&lilia impedilum ad
tnolestum est, quod te quoque incolumi valetudine
eum haud scripsisse.
esse non exploratum habeamus. Fac itaque islud sciaAd eamdem epist. XUU (Postquam Gucusum
mus : ut hoc etiam lxtiiioe nobis accedat, ac domino
pervenerat anno 404.)
meo suavi&sirooque fllio Pergamio ingentes gratias
Tandem aliquando respiravimus, cum Gucusum vehabeamue. Si tibi ad nos literas dare placuerit, ipsius
opera ad banc rem utere. Nam et sincerus araicus est, nimus, unde etiam bas literas scribimus; tandem altquando a fumo, et variis nialorura eorum, quae nos in
nobisque addiciissimus, et tuam modestiam ae pieiavia i D v a s e r u n t , nebulis luccm coiispeximus. Nunceniiu
tem admodam reveretur.
posieaquam ea, quae dolorem nobis afferebant, effluAd umdem epist. X / i . (Seripta Gsesareoe in Cappaxeruut, jam tibi ea expouimus. Nam cum in ipsis addocia anno 404.)
buc versarer, hoc facere nolui, ne le in magnuro IIKBCum ex eo morbo evasissem > quo in Uinere labororem conjicerem. Triginta enim propemodum dies,
ravi, cajusque reliquias Caesaream usque tuli, j a m q o e
aul etiam amplius, cum acerbissimis febribus cojlua d integram valetudinem rediissem, ex ipsa Goesarea
ctari D o n destiti: atque ila longum hoc et molestum
hxc ad te scripsi, in qua mullis mihi adbibitis reroeiter agebam, aliisque jlem gravis&imie sloniachi mordtis melius habui, p r a B s t a n l i s s i m o s nimirum celeberbis obsessus. Jam quae binc seqnerentur coiieidera,
rhnosque medicos naclus, a quibus non tam arlis subnempe cum nec medici praesto essent, nec baloea,
s i d i i s , quam commiseratione atque amicilia curabar.
nec res necessari, nec alia commoda, ac prsterea
Quorura eliam unus nobiscum una se profecturum
lsaurorum metus nos undique premerel, aliaquc mala
spopondit: atyue item alii complures cx iis q u i d i quae ex ilinerum diflicultate nasci consueveruni, h o c
gniuubus praediti sunt. Ac nos quidcm de rebus noest cura, sollicitudo, animi consiernalio, iiiopia eostris persxpe ad te scripsimus : tu vero, quo etiam
rum, a quibuscurari possem. At nunc oinnia ba?c
nomine te prius accusavi, raro id facis. Aique ut i n evanuerunt. Ut enim Cucusum venimus, tuin morVlligas id negligentiae tuae, ac non labellariorum pebum omnem una curo reliquiis abjeciinus, inlcgerricuriae tribuendum esse, dominus meus, beati episcopi
maque valetudine fruimur, tuui Isaurorum mctu dc() Praefecti mililes, Grace , erant cjuasi praefuncti sumus, quippe cum multi liic milites s i n i , c l
fecliaui, seu prapfeclorum apparitores, et satellites, queis
quidem paratissimo animo, ut cum ipsis confligam :
otebanlur ad reos aliosve ducendos, qaod ex Palladii
verbis arguiLur, quae hic exscribere juvat:
rerum quoque necessariarum copia nobis undique af609

) ,
: 10<]/ ' ,
, -

. Sic aulem iila intcrpretatus est Emericus Bigotus :

Inferius, , praitortano* milites vertil, el

qnidem recte otrobique : naro, ut observat Canglus m

netulil auiem diucottu$ qui ab ephcoph rcdiit, prtffecliGlossario Graeco, ikiem qui vocantur in Synod.
Constantinop. Act. 7, iiifra io eodem Cot." , apntitititmt, qui eos deduxerwit, usque adeo jussu ahquorum
rtxatos ui mori opturent, el vivere recusaretd, et pauloparitom, appelhmlur.
%

Glt

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

fluit omnibus summa CUID benevolentia nos excipientibus, eliamsi alioqui deserdssimus omnino hic
locus sit. At casu quodam dominus nieus Dioscorus
hic erat, qui etiam famulum dedita opera Caesaream
misit, rogatum aique obsecraium, ne domui suae a l leram ameferrem; aliique iteni plures idem fecerunt.
Verum banc aliis praeferendam necessario mihi exislimavi: iiaque apud eum divertiinus. Alque ipse
nobis quidvis est, ila ul ob ingenlem ipsius liberalitatem et largilaiem, qua erga nos uli cupit, perpeluo
cum eo expostulemus. Quippe nostra causa etiam ex
aedibus suis in villam migravit, ul nos omni offlcii
geuere complecleretur : atque insuper domum nobis
ad lolerandam bicmem idoneam exstruit, pro eaque
re nibil non agit ac molitur; denique nullum omnino
officii erga nos genus ab eo pralerimssum est. Ad haec
plerique alii procuratores et rerum administratores,
domiuis id ipsis per literas imperanlibus, subinde
liuc accedunt, parati quavis ratione noe reOcere ac
recreare. Haec aulem omnia idcirco commemoravi,
atquc alia quidem, hoc est, priora, deflevi, alia autein, boc est, laeta ei jucunda, Ubi exposui, ut ne quis
temere nos binc emoveat. Nam si , qui nos beneftcio afficere cupiuiit arbitrii hoc noslri faciant, ut
q u o loco velimus, nobis esse liceat, nec rursum nobis
alterum locum arbitratu libituque suo assignaturi
sinl, hoc beneficium accipe. Sin autem nos hinc amo*
loe in alterum locum ablegaturi s u n l , nobisque rur6uiD iter subire, ac peregrinari necesse est, mibi sane boc longe gravius acerbiusque fuerit : primum
cnira illud meluenduni est, ne nos in longinquiorem
aut in asperiorem locum ducant: deinde itineris molesliam sexcenlis exsiliis graviorera esse duco. Siquidem pcregrinationis hujusce difflcultas ad ipsas morlis portas nos delulit: nuncque, Gucusi degentes,
pcrpetua sessione ac quiete nosmet recreamus, alque
lam diulurni lemporis acrumnae, confractisque nostris
ossibus, et fatigatse carni, quietis opeac subsidio medemur. Affuit eliam domina mea Sabiniana diaconis&a () eodem ipso die quo venimus, fracla quidem
ipsa et abjecla, xruronisque aflecla, utpote ea jam
sulale, in qua moveri qooqua difflcile est : caeterum
juvenili animi alacrilale praedita, nihilque adversariim rerum persenliens. Paratam enim se esse dixit
eiiam in Scylhiam proflcisci, quandoquidem constans
bic rumor erat, forc ut illic deporiarer. Certum est
autem ei, ut ait, non jam ad suos reverti, verum illic
ubi fuerimus commorari. Alque hanc etiam perquam
humane ac studiose, magoaque cum benevolentia Ecc l e s i a 3 alurani exceperunt. Quin dominus quoque
meus Constantius, religiosissimus presbyler, jampridem hic fuisset. Nam et mecum per liieras egerat, ui
ipsi buc veniendi potestatem facerem: neque enim
se citra voluntatem meam atque sentenliam id facere
9

audere, quamvia alioqui magna hujiis rei cupiditaie

flagrantem; addebat etiam sc ne illic quidera roaoere
posse : nam latebras quaerit, ac eese occollal. Ilaque
precibus abs te contendo, ut de loco minime aliier
facias. Quod si rursus, quid ipsi \n animo habeant,
periclilandum ducis, lu quidem a te nihil dicas, *#erum pro lua prudenlia, quonam me abducere constituerint, explores : id eniro potes. A c si vidcris ipsis
in animo esse, non longe istbinc in maritimam aliquam urbem, puta Gyzicum, aut non longe a Nicomedia me avehere, boc aecipe. Sin autem longius binc
uspiam, aut ila procul, u l bic locus est, ne accipias :
hoc quippe mihi gravc ac permoleslum fuerit. Hic
enim in magna quiele aniraique remissione versamur,
ila ut etiam conlraciain omoem ex itinere molesiiam
biduo absterserimus.

Ad eamdem epittola, in qua commemorat, quce ipsi Gt$area acciderint. XIV. (Gucuso scripta auno 404.)
i . Quid luges? quid leipsam tundis, easque quas ne
hostes quidem tui a le exigere poluerunt poenas a tcipsa expetis, ut quae animum tuum moeroris lyrannidi
usque adeo addixeris? Eteniin lilerae illae, quas per
Patricium ad nos misisti, ipsa animae l u x vulnera
nobis declararunt. Quamobrem admodum doleo aique
angor, quod cum nihil non agere ac moliri debeas,
quo nioerorem ex animo luo propulses > lamen ipsa
huc atque illuc te vertas, molestas et acerbas cogilationes colligens, eaque, qupe non sunt (nam boc quoque dixisli), animo efiingens teque ipsam fruslra et
incassum, imo summo cum detrimento lancinas. Quid
enim angcris, quod nos e Gucuso alio trausferre nequivisli? Quamquam aliquo modo nos transtulisti,
dum nihil non ideo abs le lentatum atque actum esu
Quod si res perOci non potuit, non lanien proinde
angi oportet. Nam fortasse bac de causa Deus longiora cursuum spalia nobis proponi voluit, ut splendidiores coronas consequamur. Quid igilurob ea in dolore versaris, ob quae laudibus afQcimur ? cum conira
te ob eam causam exsuliare ac tripudiarc, capuique
corollis redimere par s i t , quod divino beneficio
rem taniam ac meritis nosiris longe praestantiorem
consequuli simus. At hujus loci solitudo tibi n)oerorem afferi? Etquid landem hacsedejucundius? S o l i tudo, tranquillilas ingens, quies, corporis flrmiias.
Quaroquam enim nec forum, nec venale quidquam
haec iirbs babct: nihil tainen istud mea interest. M i bi quippe omnia tamquam e fonte alfluunt. Siqnidem
et dominum meum bujus loci episcopum, et domiiium
meuro Dioscorum babeo, qui nihil aliud muneris atque opera babere videntur, quam ut roe recrccm.
Quin prxclarus quoque vir Patricius tibi narrabit,
quonaro pacto in animi bilartlale, in oblectalione, in
multis obsequiis degamus, quantum quidem ad hanc
commemorationem aitinet. Quod si ea quae mibi Ca>
sarea3 acciderunt, in luclum le conjiciunt in hoc
etiam rem parum te dignam facis. Nam iliic quoque
luculenlaa rursum nobis corona? contexlac s u n i : adeo
ul omnes nos laudcnt, p r a 3 d i c e n t , alque ad siuporcm
usque admirenlur, quod gravibus injuriis acceplis ejov

(a)

H a n c s a b i n i a n a m d i a c o n i s s a m opinatnr T i l l e m o n t i H s
eam f u i s s e q u a e s a b i n i a n a d i a c o o i s s a vocatur a palladio i n
h i s t . R o s v e i d . p. 965, q u a m dicit f u i s s e J o a n n i s noslri a i n i t a i n . Q u o d s i n o n c e r l u m , verisimile u t i q u e e s t . C o a s l a n t i n s
i t i f r a m e r n o r a t u s , presbyler i l l e c s t ad q u e m i n i t l i l u r c n i siola C C X X I iufta.

642
EPISTOLA).
11
. ' ,
,
, \
, \

, , -

. ''

* .

, \ .

, ,

\ , \ $

, \ . ' -

, , \

, ,

, - . '

, * \

\ , \

\ .

, \

, \ -

. \ \ ,

, ,

1\ tV
.

'. ; , \ ,

, \ , ,

, ,

, ,

, ,

\ ,

, , .

\ ,

, ,

\ , \ , \

, \ ( ) -

, \ \ ,

. , -

, \

. \
.
,
\ , \
, \
, \
.
\ [594]
, ' \ ,
\ ,
, *
, \ .

, \ . ,
. " ,
\ .
, ' ,
\ \ , , [595]
; '
; \
; , , ,
. ,
1

, ,

, .

. ,

. \ \

, , ' -

6 . \

, ,

. \

. ,

, , ,

, . \

\ ,

. , \ -

\ ^

. -

, ,

, -

\ , , *

, , , , '

, \ ,

, \ . -

613

S. JOANNIS CIIKYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

61

i ,

, -

, \

, \ .

, , -

. ' , \

, . \ %

, \ ,

. ,

, \

\ .
, ^ , \
, , '
. ,
,
, ,
\ , ' . ~ , ,
, \
, , ; , \ ,

.
,
( ,
)
, , ,
, . \
,
,
, '
, \ .
\ \ , \ -

, \ \

, , \ ,

. ,

, \ ,

\ .

, ,

' -

\ , .

\ .

'. , , ,

\ .
, \ &

, , [596]

, ,

[597], ,

\ , \ *

0, .

. \

\ , \

., , ,

, \

\ , * -

, ,
\ \ ,
, .
, *>, ,
, \, ,
, .
\
, c. 1'
\ .
' ,

\ ( ) , ,
' .
; \ , \
, * d

(
), (*
, , , , -

, .

, \ ,

, \ -

, .

,
;

Tres mss. .
* deesl in duobus mss., ncc legit lulerpres.
D0 fUSS. .
c

Mss. omnes ', e l c .

Senieulia codcm recidit.

Gii

EPlSTOLiE.

65

agrura populari, ac ingong quoddam oppldum i o cendisse, cum ingeuii cladc. Qua re audita iribuuus,
acceptis bis imlitibus, quos habcbat, ex urbe cxcessit. Timebat enim nc urbcm quoque adorircntur,
alque omnes in melu ac trepidatione erant, de ipsc
quoque patrio solo periclilanles : adeoui senesetiain
ipsi murorum cuslodiam susciperept. Cum res co
loco essent, repente sub anroram monacborum drutigtis (a) (liceat enim raibi ad eoruin furorem exprtmendum hoc vocabulo uti) ad banc domum, in qua
eramus, accesserunl, eam incensuros nobisquc
exlrema quaeque mala illaturoe niinitaniium, nisi abecederemus. Ac nee Isaurorum meius, nec roorbus
lam vebementer nos premens, nec aliud qtiidqtiajii
bumaniores eos ac moderatiorcs eflecit, verum i u slabanl atque urgebaoi , (anUim furorem spiranlce ,
ut eiiarn ipsi pralorii mililes metu aflicerenltir. Naiti
et ipsis plagas denunliabaai, et gloriabamur,
mullos p r a B l o r i o s milites fcede verbcraescnt. Uts
verbis a u d i i i s , prjelorti mililes ad aos cuiifugerunt,
meque rogarunt atque obsecraruul, ut etiaoisi iu
l s a u r o r u i T i manus nobis venienduin essoi, lamen oos
bis belluis liberarem. Quod cum ad u r b i s pnrfecluni
allatum esset, ipse quoque domum, ulnobis opiiularetur, accurrit. Yerum ne ipsius quidem precibus mo*
nachi pennoti suiit, sed ipse quoque ehaguit. GHOI
igitur uuilum rei exiluin perspiccret, nec nobis atl
perspicuaoi cxdcm exeundi aucior esset, uec rursus
ob lanluin illorum lurorem intra urbem t maneremus, suaderc audcret, ad Pliarelrium misit, precibui
ab eo contendens, ut Uim ob luorbum quo coufliciabar , tum ob iinpendens pericalum paucos aliqtioi
dies nobis eoncedcret. Nec lameu binc quidquam
profecium esl; iino acriori eiiam poslridie iropelu
2. Pu&tqtiani autora tandem aliquando Gxsaream
adiucrunt : nec prebb) lcrorum uHus opcm nobis
ingressus sum, labore ae macie confectus, in ipso fealquc auxilium ferre audebal: verum pudore sufluai
kris ardore poeiius, languens, aique exlronos dolores
ac ruborc afiecli (nam bxc de Pbaretrii volunlate ct
pcrpciiens, bospUium i n ultimo urbis rceessu silum
scnlentia fieri dicebanl) sese abdebanl et occuliabaul,
nactus smn, dubamque operam ut medicoe conveni- nec, cum a nobis accerserentur, obtemperabani.
rem, ac fornacem illam ex6tinguerem : eram eniin in
Quid longa oraiione opus esi ? Quamvis lot lerrores
ipso febris leriianaj ardore. Qua etiam aecedebat iti- imminereni, morsqiie pene certa et anle oculo9
neris xrumna el faligalio, corporls conlritio, eoruin, a
posiia essei, Cebrisque rae coniicerel (neodam cniiu
qtiibnscurxrer, inopia, rerumtiecessariamm penuria,
bic malis libcralus eram), bora ipea meridtarva iu
illudque ileni, quod nullura medieom prxsto babercfn
leclicam me oonjiclens , illioc excesei , universa
plcbe lamentanle, ejidante, b a n u B rcrum auctorcm
quodque et labore ac tasskudine, el caloris sestu, el
exsccrante ac diris devoveote, omiiibusque ploranvigilii* divexarer, ac deuique pcne exauimis in urbem
tibus ac bigentibus. Posteaquam autem ex orbe
ingressus cshem. Tum vero mibt clerici omnes, popuexcessi, qiiidam eiiam clcrici venicntes, lento gressu,
lus, monacbi, nionadue , medici affuerunl : a quibus
lugcntes nos prosuquebanlur. Gumque D o n n u l l i
wrquam ofiiciose acceptus suin, omnibus famulantidiccrcnt, Qiionam eum ad perspicuam mortem abbas et omnia mihi subminislrantibus. Nihilorainus laduciiie? alter ex iis qui nos plunuium amabanc, ad
ltieu ingenli flammac ardore deflagrans, in exlremo
( ) v o x , Drutujus, g r a e c a e voci, leoCr^, eoosooai,
rm
periculo versabar. Demum paulatim remittere ac sedai n u s i i a t a e s t . v o p i s c u s i n P r o b o , c. 19 : Onxnium
geniium
ri morbus CQBpil. t inlerim nusquam Pbarelrius:veru
drvngos
usque ud qmnquagenos
horrtines ante
triumphum
diseessum nostrum exspeclabat: quod curila ipsi visum
duxii. P u t a t c a s a u b o o u s ^ et dnmgus
esse vocem barfuissct, haud scio. Cum igitur morbum sensim reroissuoi
b a r a m ; s a l m a s i u s v e r o o r i g i o e G r a s c a m p u g n a l e ^ s e , fiie i sedaium esse vidissem, jam de discessu mecum
ctamciue e x v o c t s <, rostrum, signiQcareque, mititum
ipse agiiabam, ut Gucusutn pervcnirem, alque ab
multitudinem
ctmatiin roslratimque
pugtumtium,
fronte
u*
ilineris calamilalibus nonnihil conquiescercm. Cum
licet in atigu$tum desinente.
ut ut est,
, seu
drungus, eral certus numcrus h o m i n u m , cui tmperabai Drunga*
l i o c slaiu res noslrac osscnt, subito ad nos aflferlur,
r i u s : q u a e v o x sexcenties occurril a p u d Scriptores Byzaoisauroa cum iniinita bominuin manu Ceusariensem
t i o s . E r a i q u e magnus qubpiam Drungaxius, et alii Dungaia) MirGablaerat verisimiliter Loontius archiepiscopas
rii uiioorcs.

cti simus.Yemm hxc, quaeso, nemo adliuc scial, cliamsi multi sint qui in vulgus sparganl. Significavil cnim
milii domiuus meus Pseanius, ipsius quoque Pbaretrii
presbytcros illic adesse, qui affirraarint se nobiscuin
coromuoicare nec cum adversariis commune quidquara habere, nec ciim illia versari aut commercium
uilura iniisee. Ne igiuir eos conlurbemus, cave ne
quisquam hsec eciai : siquidem perquam gravia et
acerba sunt qaae nobis acciderunt. Alque eliamsi n i liil aliud molesliae alque acerbiiati perlulissem, ea
tamen q u a 3 iliic contigerunt, ad innumeras mihi palmas conciliandas abunde sufficerent: usque adeo in
? itae quoque discrimen venimus. aulem o r o , nc
quid eomni evulges, ac breviier iibi ea exponam, non
ui libi afferam, sed ul voluptalem. Nam
hae mihi sunt quaeslus occasiones, ha3 meae opes, haec
scelcrum roeorum consomplio, dum per bujusmodi
tcniaiioncs sine ulla intermissione gradior, in easque
ab iis inducor, a quibus minimc exspectabam. Nam
eum Galaia iilo (), qui etiam nobis monem pene minilaius esl, defuncli, jam in Cappadoctam ingredi pararemus, muhi nobis in via occurrunt, diccotes, Dominus Pbaretrius le ex&peciat, ac quaquaversum iler
facit, ne luo congressu iraudelur, nibiique uon opcra
ac laboris susctpit, quo le videat et complectalor, atque ornne cariialis epecimen tibi exhibeal; tBonasteria
eiiam tum virorum, tura muliertim commovit. Ego
auleni baccaudieus, nibil quidem borum ex&peclabam,
erum centraria omnia ammo eflormabara : larocn
eorura qui mihi lisee nuniiabanl nemini quidquam bomm eioqucbar.
t

Ancyrae iu Gablia, Cbrysoslomo infensissimus.

616
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARGHIEP. CONSTANTINDP.
presbyiero,
qui
etiam
ipse
ex
equo
desilierat,
manime diccbat: Abi, obsecro : in Isauros eliam incide,
bus me lenente; aique ita inanuduclos, v e l , u l
modoe nobis elabaris. Nam quocumque incideris ,
rectius loquar, pertracius, replabam : neque enim in
luio incides, dummodo manus noslras effugias. Haec
tanta loci difficultitte, pericuiosisque monlibus,
audiens ac perspiciens egregia malrona Seleucia,
medianocie
incedere poleram. Cogita, qu&so, quid
domini mei Ruftui uxor (nam ea pcrquam officiose
hic mibi animi esset, cum laniis malis conslrictus
nns coluii), precibus mecum egit, ut in ipsius sublenerer, ac febris urgeret, nec eonim quae in/ me
itrbanam villaxn, qux quinque passuum millibus ab
strucla
fueranl, quidquara nossem, verum barbaros
urbe dislabat, bospilii causa nie conferrem , certoslimerem
ac perborrescerem, nibilque aliud exspeciaquehomines nobiscum misil, quibuscum illuc pruferem> quam ut in eurum jnanus inciderem. Annon
cti sumus.
cxislimas vel bas solas calamitates, etiamsi nihil
3. A l ue illic quidero has adversum nos comparats
aliud accidisset, mulla nobis peccala obliterare,aique
insidiai finem babilurx erani. Ut enim Pbaretrius
ingeniem mibi gloris materiam suppediiare posse ?
hoc rcscivit, muliasipsi, utdicebat, minas intenlavit.
liarum aulem calainilalum, ul exislimo, baec causa
Gum aulem roe in villam suain excepisset, nibil
fuii. Cum primum Cxsaream Sngressus suni, omoes
quidem ipse barum remm eciebam : nam ipsa ad nos
qui magislratu fungebanlur, ex vicariis (6), ex praeegressa, bac nos celavit, procuratori autera suo, qui
sidibus sophisue, extribuni, plebci omnes, singulia
illic erat, ea exposuit, ipsique mandayit, u l nobis
diebus me viscbanl, colebani, in oculis fercbant; bxc
omne officii genus impertiret, ac si qui monacbi
crcdo, Pbaretrium pupugrrunt : nec invidia ea quae
veuirent, u l nos contumeliis incesserent, aui male
nos Constantinopoli pepulit, bic quoque a nobis absafficerent, ex aliie villis suis agricolas cogerel, atque
cessil, ul quidem opiuor : nequc enim affirmo eC
ila cum monacbis manum consereret.Quiu me quoque
assevero, sed conjicio. Et quis landem a l i a , qiis
rogabat, ut in domum suam quae arcem habebal, ncc
nobis in via perferenda fucrunt, oralione complecli
ullis viribus expugnari polerat, confugerem, ut cx
queal? limores, pericula?
episcopi ac monachorum manibus elaberer. At ul id
De calamilatibus gaudet Chrysogtomus. Crave malum
faccrcm , adduci non polui : verum in villa eram,moestiiia. Qu;c quidem ipse quoiidie recordans
borum omniiiin ignarus quae posiea in mc comparaanimoque circuniferens, prx Ixliiia volito ei exsulto,
banlur. Ne boc quidem ipsis ad comprimendum
velut ingenlcm ihesaurum rccondittim habens : nara
suum adversum nos furorem satis fuit. Poslea enim
boc animo alque hoc affectu pradilus sura. Ob
media nocle, roe niliil horum scienle (acriier enim
idque le obsecro, ut hoc nomine keieris, gaudeas,
inslabat Pbarelrius ' graves in eam , ul ail, minas
exeulies, Deumque, cujus beneGcio boc consequuti
jaclans, eanique cogens atque impellens, ut ine eliaro
sumus, ut lanta perpcieremur, laudes ac celebres.
e suburbio ejiccrel), hominis imporluniiatem non
Alque apud le velira haec conlineas, ncc cuiquam
ferens mulier, insciente me, barbaros adesse signifienunlies : eliamsi alioqui pralorii poiissimum harum
cavh, quod scilicet vim eam, quam paierctur, dicerc
rcrum fama universam urbem iniplero possunt, o i
pra pudore minitnc susiineret. Alque media nocte
qui eliam ipsi in summum vilae periculura venerint.
ingressus Evethius presbyler, meque e somno exA. Cacterum ex te nemo id resciscal: imo etiara
citans , magno com clamore baec dicebal: Surgc,
eos, qui narrabunt, comprime. Quod si ob calami
obstxro, advenlant barbari, ncc longe absuni. Hic
Ulis reliquias doles, id procerlo habe, ine omnibus
lccuin rcpules velim, quonam animo eram cum liscc
afllictionibus plane liberaium esse, firmioreque vale*
audircni. Cum autem ex ipso quid facto opus cssct,
tudine esse, quam cum istic degerem. Frigus autem
qiursivissem , neque enim nos iu urbem confugere
quid cxlimescis, cum et commoda nobis domicilia
possc , nc graviora illic perpeteremur, quam quae
construcla sint, et dominus meus Dioscorus omnem
nobis Isauri illaturi essent, exire nos coegit. Nox
operam navel, quo nos ne exiguam quidem frigoris
illunis erat, nox media, caliginosa , tetra ; id quod
partem seniiamus? Quod si ex initiis conjectura
eiiam nos in summara consilii inopiam conjicicbai:
duci poiest, mihi boc caelum orienlale esse videncc quisquam nobis preslo erat, qui opein fcrret:
tur (b), neque minus quam Anliocbenum. Is est
omnes enim nos reliquerant. Melu tamen compulsus,
tepor, ea cx\\ lempcrics. Illud autera mihi permoac jamjam mortein exspcctans, acrumnis confecius
lestum fuit, quod dixisti Fortasse eliam nobis
sarrexi, ac faces accendi jussi. Yerum bas quoque
auccenses, ul qui per incuriam ofiicio nostro defuepresbylcr exstingui jussit, ne barbari, aiebai, lucis
rimus. Alqui pridem ad lc liieras dediiuus, quibus
splendoreexcili, in nos impetum facerent. Exsiinciis
ilaque facibus , mulus (), qui leclicam uostram
() vicarii olim praBfeclorum eranl, dequibus Cangius
gesiabat (aspera enim admodum et ardua ac pelrosa
Glossario Graeco ia voce B ^ U K , qu* etiam noununtquam
oduwfiof scribilur. Ex-vicariis vel Ex-vicarius is erat, qui \ ivia erai), in genu lapsus , me qui lectica inclusus
carius fuerat, ut Ex-praBfeclus, qui prxfeaus, e4 aGi id ge*
eram, bumi prosiravit, parumque abfuil quin inlernus multi.
(b) Oim ait cbrysostomns ex initiis sibi vidcri islum aeircin. Dcinde exsurgeus iraclim anibulabam, Eveihio
ra non minus oricuialem csse quam Anliocbenun),
(a) ln graeco legitur, & cui consonal vox lalina,
de | osilione (Hcusi, qualis in labulis geograpbicis re|Mrtmrdo: hs voccs apud scnptores medii aevi frequenter oc- sentalur, agil; neque ciiim iguorare |K)terat Cucusym I U U U
currunt. Ex verbis porro cbrysosloini arguilur loclicam, in tis gt*adibus *\ septenlrionein magis accedcre, quaiu \iitk>
qua ipse aeger decubuisse videtur. uoius muli dorsu fulsse
cbiam; sod loquiiur, ut bquei, dc luci icmpcrie, qualis e x
geslatam.
euu peicbaiui

15

616

EPISTC
,
, . "
, , . \
, ' (\
),
, .,
, \
, \ .
\ '

( ), \ ,
, \
, \ .
, \
, ,
, \ ,
.
, \

. ,

, -

, , .

, \

, , -

' ,

, ,

, ,

, ,

, \

, ,

, -

, ,

, \ .

, \

, ,

, \ ,

, ' -

\ .

. ,

, ' -

, ;

, *
.
* . ,
(
, , , ,
),
, ,
[598J , , , . \
,
,
, ,
, .
. ,

'
, \ \ , .
,
\ \ *. [599] \
\ ,
, ^, , . \ ^
^, ,
\
, \ .
. \
, \ .

; ,

, ,

, \ ^

, . ,

, .

, , * \

; \ -

, \

, .

\ ,

\, \ -

, ,

, \

. \

, \ .

, , ,

, .

% \ , *

, \

\ .

( ,

\ \ ), \ \ , , ifa\ ,
, . ,

Duo mes. . ^
.

017

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

xtvefv . ,
, \ \
,
. \ ,
. \
, \ \
,
,
\ . ;

\
\
,
. ,
. " ,
\ , \
\ ,
.
; "
, , *
,
* ,
, , I
, \ . ,
6 , \ , \.
, \ ,
, [600] .
\ , , ' ,
\ ,
,
, * \ . , ,
. \
,
, , , \
.
, '
, ,
. , '
. ;
, ,
2 *
\ . , \
; ,

; ; ; "
, (
/ ,
Duo mss. .

*> Tres inss. . Mox duo mes.

, .

618

* \
* ,
, \ $
, , .
'. ,
, ,
. .
\ * , ,
' , , , ,
, *
, *
, ,
, \
. \
. ,
, .
.
, \ . ,
,
.
, , \
, , [601]
, , \ *

.

, \
(
, ),
*
.
,
, ,
, \ ' ,
."
, .
, , .'
, \ \ d

piov , .
, . \ , \
, \ \ ." ,
,
c

Dno mss. .
d Tres mss. vel *
.

G18
W7
EPIS1 LJE.
premi, cum calamiias tanlarum opum causa sil? qiue
iccura agebannis, ne nos liiac cmovcres. Ego vero
moleslia, relcgaiio ac b o n o r u i n proscriprio? Mera
i l l u d rnecum cogitare poteram, longa tibi oratione
v e r b a baec sunt, rerum acerbitate vacua : verba cx
multisque laboribus ac sudorihus opus fore, at milii
moerore profecla. Nam sive morlem dixeris, naiurai
de Jioc verbo saiisfaceres. Quamquam fortasse aliqiia
dcbitum dicis, quod quidcm omnino subeundum esi,
ex parte satisfecisii, cum his verbis usa e s , Istud
dumiaxat cogito, ui calamilatein meam augeam. At
eliamsi a nemine inferatur : sive exsilium dixeris,
boc quoque rursum in summo crimine p o n o , quod
nibil aliud d.cis, qtiam regionis ac multarum fciviiaais te libenier de induslria d o l o r c s libi per cogitaiiotuin prospeclum : sive b o n o r u m proscriplioiKMn
nes accerscre : n a m cum lc nibil non agerc ac moliri
dixeris, libertatcm Jieis, ac solulum et expeditum
oporleat.qtio animi m o B r o r e m exstinguas, ipsa l a m e n ,
esse.
quod diabolo gratum tist, facis, moerorcin vidclicet
5. Marutbam episcopum (), quantum in te fuerit,
animique molesliam augens. An tefugit, quam gravc
omnibus officiis complecli ne dcsinas, ut eum e ba~
malum sit mocslilia? De fsauris aulem nihil est qnod
raihro exlrabas. Nam ejus opcra ob Persidis negotia
postbac mcluas : etenim in rcgionem suam scsc remagnopere egeo. Atque, si id a te fieri potesi, ex eo
cepenml : idque ut fucerent, a prafecio nilitl est
intellige, quidnam illic ipsius sludioaique opera perprxtermissum : mulloque tulior hic sum, quam cuin
fectum s i t : ct cur istuc profeclus sit, fac sciam, et
Gxsarca? essemus. Neminem enim lam meiuo, quam
num ei duas epislolas, q u a s ad eum misi, reddideris;
episcopos, paucis exceptis. Iiaque de fcauris nihil
si ad me scribere velit, rursum scribam ; sin rescrimcluas : elenim rcccsseruiu, orlaque hicme d o m i se
bere gravetur, saltem, quid illic profetlum sit, tibi
incluseruni, nescio an post Peniecosleti egrcssuri.
exponat, et numquid rursus codem proficiscens praiQuomodo n u l l a s telileras recipere a i s ? Tres j a m ad
stilurns sii. Nam cgo hac de causa ipsum conveiiire
te epistolas misi, unam per prxiorios miliics, ahcrain
studebam. Ulcumque s i l , quidquid luarum pnnium
per Anlonitim, aliam per famulum tuum Analoliuni,
esl, pncsla, munusque Uniir. exple, etiamsi omnes
longas omnes : prncsertim autem duas e j u s m o d i , q u n e
prono capiie in praceps ferantur. Merces enim lua
salutiferi m e d i c a m e n t i inslar quemlibcl moerore
numeris omnibus absoluta erit. Eum igilur quam
affliclum, atqoc scandalum patienlem rccreare, alque
niaximc poleris, (temcreare. Hoc a u t c m quod dicluad iniegram animi tranquillitalem revocare possiut.
rus sum, ne prxtercas, vcrum de eo perqiiam ingcns
Has igilur cum acceperis, subinde alque a s > i d u e
etndium exbibeas. Narravcrunt mibi Marsi ac Gotibi
p e r Y o l v a s , alque camm vim el facullatcm perspicies :
monacbi, apud q o o s Serapion cpiscopus perpctuo
ac medicainemr utiliiatem abunde cxpcrieris, nobisdeltlescebat, Moduarium diaconum venisse, illud affercntem, admirandum illum episcopuni Unilani, quciu
qtie le frucium hinc percepisse nuniiabis. E s l auletn
non i t a pridem ordinavi aique i n Gottbiam misi,
penes me terlia quoqae ejusdem argumenti, q u a m
muliis ac roagnis rebus geslis, d i e m suum extreimini
nunc ad le mittere n o l u i : magno cnim dolore binc
clausisse : ac regis Gutihorum literas attulisse, quisiirn afleclus, quod le acerbas cogiiaiioites c u m u l a r e
bus *t ad eos episcopus miuatur, petit. Qtioniam
scribis, atquc ea quae non stint cflrngere. Quod quiigilur ad subversionem cam, cujus m i n a 3 nobis inlendem Tcrbam a te proferri minime decuit : ejusque
ttnlur, dcpcllendam iiullum aliud adjumenturo conspi.
c a u s a ipse quoque crubcsco ac pudore euffundor.
cio, quam cunclalionem ac dilalioncra ( ncque enini
Cseteram epistolas illas lege , ac j a m bis verbis uli
n u n c ipsi i n Bospliorum, aui i n illas partes navigare
desines, eliamsi a l i o q u i scxceniies raoerere etudeas.
possunt), da operam ul Hlos lantisper ob biemen reQuoniam aulem de Ileraclide quoque cpiscopo ad me
moreris : h x c quaeso, ne negligcnter pnctereas:
scripsUli, licet i p s i , si v e l i l , instanliam darc (a)
istud cnim maximi momenli esl. Duo quippe suut,
aiqiie ila molestiis omnilms defiingi : nibil enim aliud
q u a * si conlingant, q u o d Dcus avertat, m a x i m e nie
supercst. Ego vero eisi nibil admodum proficiebam,
excruciant; ncmpe et quod ab istis creandus ille sir,
l&men dominam mfeam Ponladiam monui, ui omnem
qui lot mala perpetrarunt, et a quibus creart nefas
diligentiam adhiberel, q u o calamitali s o l a l i u m aliquod
iiivenirel. Ais autem l e , quod iia libi ab eo impcra- est; ct q u o d simpliciler qnispiam creelur. Nam quod
non boc studeant, ui probum virum instituant, t i b i
U i m esset, d e his molestiis certiorcm mc facere ausam
quoqiie perspcctum esl. Quod si boc fiat, q u o d uti etse. Q u a B autem lixc audacia est?
nam ne iiat, quae dcinceps sequentur haud le fugit.
Nihil molestum prceter peccatum. Numqtrtm igitur
Ac proindc, ne q u i d borum liat, orani studio conboc dicore destiti, nec dcsislam, unain solum rem
tende. Quod si Moduarius clam ac sine ullo slrf piiu
Htoleslam esse, ncmpe peccaium : reliqua oninia
a d nos excurrere posset, i d opene preiium esset. Sin
pulveris ac fumi insuir essc. Quas moleslta, carcere
atitcm i d nequeat, ftanl, ut licel, quaa fieri potertuit.
claudi ac calcnis vinciri ? quac moleslia calamiialibus
Nain quod i n pccuniis u s u v c n i t , atque e l i a m i n vidua
() ln Graeco b a b e t u r , *oGv ivmnv. I n B a s i l i d s , ioqirit
illa conligil, hoc quoque in ncgotiis bcuni babel. 111
Cangiuj .n(;lo8sario G r x c o , l n e c signilteant h a e r e d i s inslitutioenim illa duobus obolis collatis onuics, qui plnra
nem: liic v e r o , ** > quae est juridica loquendi r a tio, nnllo m o d o p o t e s t b o c s e n s u a c c i p i . T i l l c m o u t i u s lecontulerant, superavil, ut quic universas suas opo*
gwidumopinnnr, 1* **, q u o d signiOcarel, a b d i c a toem darc; qui s e n s u s hic a p p r i m e quadraret. S e d cum
() ) M a r u l l i a v i r o s a n c t o F.piscopo M a r t y r o | > o l c o s j luUMttsonmitio F d i t i a t q u e M s s . i*nm b a b e a n l , &CQSUM
y

r i b u ^ a c t u i n e&t i a v i t a c b r y s o s l o i n i .

PATEOL. G R . LII.

630
S. JOANNIS CHRTS05TOMI ARCHIEP. CONSTANTI.VOP.
niam igitur nos quoque sciimis quanlam in iis q\m
profudisecl (Luc. 21. 2. 5 ) : sic eliam qui in ncgotia
libi acctderuiit, p h r i o s o p i i M i n cxbibueris, bealam le
omni aaimi conlcniione incumbunt, quantum quidem
ducimus ac suspiciuius, turo ob paiienliam, tuni o h
in ipsis est, oniaia. confccerunt, etiamsi nibil indc
pramia quae binc tibi in posLerum recooduntur. Quia
tililitalis manarit, merccdemque suam numeris omaiautcm scio le de rerum nustrarum slaurcerliorem
bus absoluiam habeat. llilario episcopo aiaximasgrafleri cupere; siquidem diu l a c u i : boc habclo, IIOS c
lias ago : pcr litcras cnim a me peliil, u i sibi in urgravissimo quidem m o r b o eiuersissc, co;lcrum morbi
bein suam abeundi polcstatem facerem, compositisque
reliquias ctiatuiiura circumferre. Oplimos cerle merebus se ad nos redilurum spopondit. Quoniam igitur
dicog p r a s l o babemus : sed neccssariaruni r e r u t u
ipsius prasentia non paruin ulilis est ( nam vir pius
inopia medicinai uliliiaiem labefactat. Hic euini non
cst, ccnstantique ac fervido animo), cum bortaius
modo necessarioruin medicamenloruin penuria csl,
s u m ul, cum eo profectus fuerit, slatiin rcdeal. Ac
caeteraruinque rerum quibus aegrum corpus rclcvari
proindc da opcram, ut epklola noslra et ccleriier ei
poiest, verum eliam fames ac pesiis inisninent. Alque
tulo ipsi reddalur, ac non projicialur : siquidem mabxc mala perpctuus lairouum impetus jam parlurii,
gna cum cupidilate ac vchemenlia nostras litcras poqui quam longissime grassantes, atque oiuncs uadistulavil, ingentemque ipsius prxsentia ulililalcra
que vias inlercludenles, binc quoque nou parvum iis,
aflcTl. Yelim igiiur cas diligcnler cures, ut ntsi prequi iter faciunt, periculum creairt. Sanc Andronicus,
sbyter Helladius istio sil, per prademeni aliqucm
ut ipse ail, in eorum manus incidit, atquc ab ip&U
virum ac cerebro pradiium amicis ieddantur.
dispoliatue , ila salvus evasii. Quaraobrem te rogo,
Ad eamdem epistola XV. (Arabisso anno 406.)
ne quem poeibac liuc mittas, E*l cnim vercndum, ne
Tunc, cum ab ioeunte aelalc lantura pbilosophixspeprofectionis ad noe causa ei, qui iler boc suscipil,
cimen dederis, bumanitmque fasium proculcaris, spem
necem accersal. Quod si accidai, ioa le fugil quanbabcbas fure ut iranquillara ac pacatara vilain duceres?
tura dolorem id nobis allaturura sil. Verum si qucnj
Qui vero id Qeri posset?Nam cum bomines curo hominispeciaice fidei bominem nanciscaris, qiii o b alia ne
bus colluctantes, innumcras tum in palaestris tum in
goua huc se coaferal, pcr eum, quo statu valelud'
bcllis plagas accipianl: lu, qua adversus principalus
tua sit, fac sciam. Privatim aulem ac nostra uliliei polcsiates, adversua mundi reclores lenebrarum
taiis causa ocnio buc vcniat, ob euni quem diximus
liujiis sxculi, adversus spirilualia ncquhisc te accinmctum.
xisii (tlphei. 6. 12), el quidcm ita sirenue, (otque
Ad eamdem epUtola XVL (Cucoso anno 405.)
trop;ea erexisti, ac toi modis ferocem illum et pesliDeus per lceta el adversa piorum mtam guberual.
ferum dxmoncm moleslia affccisli, undc tanden in
Utrumque ineffabilis Dei benignilatis arguoieumm
eani spcm vcneras, fore u( tranquillam ac negotiorum
est; nempe quod ei lot tibi lanlasque tcnlaiiones i o inolestiis vacuam vilam ageres? Quocirca non co fcrri pcrraiilil, quo spleodidiorcs coronas obiineas,
laine pertuibari convenit, quod aiulla uudique bella,
ct qaamprimum bis te libcrat, ne illaiarum calainilamullique lumultus ac periurbatioaes orianlur: quin
lum diulumilate rursum opprimaris. Ad bunc euioi
poiius, si nihil horum conligisset, tiun demum crat
modum Deus forlium eliam illorum virorum, boc est
cur mirarcris. Siqtiidem virluli labor ac discriinen
aposlolorum et propbelarum viiam gubernavii, uuoc
aducxum cst. Idque lu prius etiaui, quam uoslras lilefloctos exciuri sineni, nunc autem adversarum reras legas, perspectum bubes, uec opus est ut ab aliis
rum mare increpaiw, ac sxvam leaipesuicm in aina>discas: nam noc ipsi, ui ignoranlem doceamus, haec
nam iranquillilaiem convcrtens. lgilur flcre ac l e scribimus. Scimus euim, nec exsiliuin, nec opum
ipsam m o e r o r e conficere desine, nec duiulaxat crebma
jacturain, quod pleriquc inlolernndum ducunt, non
easy imo perpetuas acerbilates , qiias tibi infemnlttr,
comumeliam, noa aliaro ullam hujusmodi calamiiaanle oculos libi propone, verum eiiara cclerrimam
tem te pertyrbarc poase. Nam cum eorum, qui ba?c
earum depulsionem , eamque q u a 3 binc l i b i paritur
pertulerunL, socii bcaii pradiccnlur, mullo certe beaomni oralione praslatitiorcni remuneralionem. N ; i m
tiorea suut qui in iis versanlur. Eaquc de causa Pauquod araneas tela, c l umbra, ei fmuus esi, el si q u i d
lus ulroqiie aomine eos qui ab Hcbrxorum religione
bis vilius fingi potest, boc sunt omncs libi ioiliclae
ad Chri&tianam fidem se conlulerant, bis verbis lauacerbitaies, si cum iis pra?miis conferaniur qua* hiitc
dat: Hememoratnini prislinos dies in quibug illwmnati
tibi tribnenda sunt. Quid enim est eivitaie pelli, ct
magnum certtmcn $u$tinui$lit paitionum, in altero quicx aliis locis in alia subiude migrare, aique uitdique
dem opprobnu ac iribulationibus speclaculum facti, in
exagilari et proscribi, et ad tribunalia Irahi, ct a m i altero auiem $ocii laliler converumlium effecti (Uebr.
litibus raptari, el a b iis qui scxcentis beneficiis affecti
10. 52. 35). Ob idque ne noe qaidem loagam epislofuerint conlraria nunc perpeli, atque tuin a (amulis
lam condimus. Nemo ciiira ad euro qui victoriaiq
tum a liberis vexari, cum borum pnemium cjelum
adcpius eei, ac lucutenlum iropxam staluil, accedii,
sit, el purissiraa illa b<na, qux nec verbis ullis e x p l i ul opem feral, eed m laudem el prsedicationem. Quocari queunl, nec finem habent, verum imroortalem
Sic M s s . o m n e s ; E i f i U , horlati sunt. V e r a m e s s e M a o n Prius edili, atque extdcatus, yel, dimhsuu Doo M s scnptorum lectionem palet ex serie: EpUloiam, inquit,
610

meam ipu cito mttito, in ea hortatus sum eum, ut

quamprimum redeat.

atque ab ipsU dispoliatus; et hanc non duLnto veraiu e s s e

lecUooem. Hic qu^pe mos est luroauai, obvios spoUaxe.

G19

EPISTOIJE.

\
, , ,
, \ .

, \ , \ . \
( \
, \ , \ ), .
\ ^
\ '
, \ .

' , , ,
.

'.

,
, \
,
; ; , \
, , \ ,
[602] ,
,
, \ , \
\ ,
;
, \
, \ \
, ,
*? * ^ ;, \
. \
, \ * \ ,
,
, (
), ,
.
\ ,
.
*
,

1

.
. , \ ,
, ' . '
O J V \
, ,
Omnes mss. . Edili /
h

m . .

)#<

^Wi^

! ,
. \
' (\
) ^
, .
\ * \

.
, \ , ' \
, \ . \
, , \ , ,
\ . ,
, \
\, \ .
.


* . ' *
, * \ [605] *
. \
, * ,
.
c

/Cp.

,
\
, \ ,
,
,
.
\ ,
\ , ,
\ ,
, \
.
, \ ,
,
\ , \
\ \
. " , \ , \
, \ ,
-, .
, \ , \
, , \
, \ ,
\
, ' , \ * , , \
, \ , ' /
e

Prius editi , duo mss. , et sic eliawi

unus apud Ducum.
d Duo niM. xal . Edil. .
e Duo mss. . Edili
Iidcm .

<m

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARuIllKP. CONSTANTINOP.

*1
,

'

;
\ ,
, ,

, ; ,
, \ - ,
' ,
,
, \ ^, , \
.
, .

,
\
, \ ^(> - ; ; *
; ' , \
. \
, \ .
;
' \ \
, \
\ . , ,
\ , , \
, .
,
; \ \
. \ , \ ,
[605] \ , \
, \
. ; , \
, ,
[604]
. ' . \ \
, \ - , .
, \
, ,
, \
, , , 4
, \ , \ , \ . *fcv
,
. \
, . "
, \ ,
\ \ ,
\
oot ,
, , , \
, . " , \

\ ,
, \ , \ aot \ .
, \
, \
, \ , * \
, , ,
, \ , \ , , ,
.
, , ,
/'.
, ,
\ , , \ \
\ ,
,
, \
. \
,
, . ,
\ .
,
, \
, , , , , & .
. \
\ , \
, ' \ ,
,
, , '
\ . \
\ \ .

,

\ . \ \
. \
. \
, >.
,
\ .
, \ \
, \ (
Tres mss. . Edit. .
Duo mss. .

b Savi). .

021

fructum alque obleclationem prxbent? Quaniobrem

fnsidias, vcxaliones, opum jacluram, continuas locorum mulationes, aique in extera regione commorationem considerare supersede, aique hxc luto quovis
vilius proculcans, eos Ibesauros qui hinc tibi in caelo
creanlur, quaeslumque qui cxbauriri ct cousumi nequit, atque opes ab omni prcdonum injuria tulas ct
immunes animo perpende. A l corpus tuuni ob labores et acrumnas male affeclum est, bostiumquc insid i i B morbura adduxerunl? Nimiram ingentis alterius
alquc ineflabilis quaeslus materiam railii rursus commemoras. Scis enim, scis, inquam, plane, quantaj
laudis s i l , corporis morbum generoso animo atque
cum gratiarum aciione ferre. Itoe, ul saepe d i x i , L a zaro coronam allulit : boc in Jobi certaminibus diabolum ignominia affecil, pugileinquc ob bujusmodi
patienliani clariorem reddidit. Hoc magis quam pauperlatis amor, opuin cotitemptio, ac repenlina illa
iiliorum amissio, ei sexcenla? insidire, ipsum laude ac
prcdicatione exlulit, alque impudens pervcrsi illius
dicmonis os perfacile obsiruxit. Haec igilur ipsa quoque perpetuo lecum repuians, gaude et oblectare,
quod maxiino cerlamine perfuncta sis, atque id quod
lentationum caput esl, fac placido animo feras, eoque
nomine benigni Dci gloriam prcdices, qui cura omnia
stibito delere ac de medio lollerc queal, ea lamen
ortri s i n i l , ut libi pulcher bic qua?stus splendidior
exsistat Ob idquc bealani le praedicare minime i n termiltimus. Illud aulem nobis voluplali fuil, quod el
Tiiibus ei negotiis, ut te dignum erat, defuncta, cjusinodi rei finem imposueris, ut nec ea ignave abjeceris , nec rursum retinueris , ac tribunalibus , iisque
quce hinc oriunlur malis leipsam transiixeris; verum
medinm iler ingressa sis, eamque, quas libi conveuiebat, libertalem perccperis, atque ingentem in
oinnibus rebus prudcnliam pr;u le tuleris, edito v i deiicet Cum palienliao ac toleranlio?, tum ejusmodi
prudcntiac, quac fraudibus circumscribi nequit, documenio.
Ad eamdem episl. XVII.

(Scripta anno 404 vel 405.)

Calamitas pios robustiores reddit. Nibil alieni ac

1

prrpnsleri in te conligil, quin polius quod admodura

rationi conscnianeum esset, nempe ut per assiduas
lentaiiones tuas animi tul ncrvis plus firtnitalis, plusquc ad subetinda certamina alacrilatis ac roboris
accederct, hincquc magnam voluplatem perciperes.
Nam h x c calainilalis naiura csi> ul cum fortem ac
trenuam animam nacta est, haec eiOcerc soleat. Et
sicut ignis aurum probalius efficit: eodem modo calainila?, animos aurcos subiens, putiorcs eos ac praestantiores reddil. Eoque ctiain nomine Paulus bis
verbis utebalur : Tribulatio
lieniia

aulem probationem

paiientiam

operatur : pa-

(Rom. 5. 5. 4 ) . Quocirca

tios quoque cxsuliamus ac laelilia periundimur, alque

ex hnc lua animi magniludine maximum hujusce solitudinis solatium baurimus. Ac proinde eliam si
millc lupi ac mulii conventus malignantium te undique obsideanl niliil limcmus : vcrum illud quidem
v

prccamur, ul et prasentes leulauones exslinguaniur,

ec alise insuper accedant dominicam scllicet lcgciu
explentes, qux nos, nc in tentaiionem incidaraus,
precari jubet ( Matih. 26. 4 1 ) : sin autcm Deus rurstim cxoriri sinat, de aurea lua anima, quae hinc
eliam amplissimas sibi opes aggcrit, bono ac Gdenli
animo surous. Etenitn quanani re lerrorcm tibi afferre
poterunt, qui in suum capul suamque perniciem quidvis aggressi sunl? Opumnedelriinenlo? At illud probe
soio, le eas puiverts inslar habere, ac quovis luto v i liores existimare. An palriue ac domus amissioiie? At
tu amplas etiam ac frequcnlcs urbes non sccus ac
solitudines incolere nosti, ut qurc in oiio ac quicte
omne vilae lempus transegeris, atque buju>ce
pompas seniper protrivcris. At mortem miiiilantur?
Tu vero anteverlens nullum (cmpus omisisli, quin de
eacogitares : atque, si ad ncceni tc Iraxcrint, cadavcr
dumtaxal ad eam I r a b c n l Q u i d pluribus verbis opus
esl? Nemo le tantoullo malo afliccre potcrit, quod
non invenial jampridcm a te magna paiienlia loleratum. Nam cum per arctam el angusiam viam sernper
itcr feceris, his omnibus diuturna exercilatione assuevisti. Ac proinde cum pulcberrimam banc scicniiam
in pahesuis coluerfs, nunc in certamintbus clariorcm
le pncbuisli: qaippe qutc ob ea qux conlingunt, non
modo non conlurberis, ycrum eiiam velul alis instrucla cxsilias ac tripudics. Nam quarum rerum exercitia occupasti, harum certamina mira cum facililalc in
muliebri c l araneis imbecilliore corpore nnnc obis
valenlissimortim ac dcntibus stridenlium virorum
furorein ingenti cum risu calcans : ut quac plura perpeti parala sis, quain illi inferre parent. Te vero
bealam, ac ler beatam, ob coronas quac binc tibi
comparanttir, imopotius ob ipsa certamina. Ea enim
horum eeriaminuni natura est, ut eiiam anie pra?mia
in ip?a quoquc arena suam mercedem babeant, n i mirum voluptatem, qua nunc frueris, aniini lxtiliam,
forlitudincm, patientiam : illudque ilcm, quod expugnari atque opprimi nequeas, quod omnibus rebus
sublimior sis , quod sic lcipsam cxercuerie, ut niliil
tibi incommodi a quoquam infcrri possit, quod exorla
tam gravi tempestate in pelra consisias, quod denique
mari furcnle magna cum tranquilliute secundum
cursum tcncas. Haec eliam ante cailorum regnuni, calamilalis prxmia in hac vita sunt. Illud enim mibi
exploratissimum cst, te nunc animo ita comparaiaut
esse, u l ne corpore quidera indutam lo esse cxisiimes, ila le pennatam reddit voluptas : ac si lempus
id posiulel, promptius illud exulura sis, quam alii
vestes, quibus obtecli sunt. Gaude igiiur c l obleclare,
tum tuo nomine, tum eorum qui bealam morlcm obieruDl, non in lecto, nec domi, scd in carcere ei vinculis ac torroentis. Eos auiem solos luge ac lacrymis
prosequere, qui hxc perpetrant. Nain tslud quoqne
tua philosopbia (Hgntmi est. Quoniam auiem de corporis quoqiie nostri valetudine ceriior fieri cupis, nos
ex.eo morbo, qui nuper nobis molesiiam exliibcbat,
omorsimue : nuncque meliore valetudine sumtis, mot

622

EPISTOL.E.

saril., nihil indiqm.

Buo ., Habcbunt.

624
S. JOANNIS CHRYSOSTOMl A U C U I E P . CONSTANTiNOP.
i
d<> rurstts biems slomacbi noslri iaibecillilatem quiejusmodi resefficis.atqueejusmodinegoliisanimuin;
adjicis.quae ingenlem in caclis ihesaurum libi rccondunt.
adtedtti suo laedat; nam de Isauris, oomi roelu vacui
Ncquc cnim vulgariter animum nostrum erexisti, ctim
Buinui.
dc domino nostro Joanne presbytcro nobis illud expoXVllJ. Carterim. (CDCUSO a n n o 404.)
suisti, le mullum opcne adbibuisse, ut eum exciiares,
Sive frequenter, sive raro scribas, nos tamen j u alque in Phoeniciam mitteres. Quod autem aurum
dicium illud, quod ab i n i i i o de tua eariute fecirnus,
quoqne ipsi dcdisli, quamquam tu pro cnetera lua
iirmuro ae stabile retincmus. Id enim exploratum nopielate boc relicuisli, minime lamen id nobis obscub i a e s i , te, sive scribas, sive sileas, eodem gemper
ruin fuit : nain id eliain compertum habuimus, ac
erga nos animo ac sludio esse. Velim aulem celerriliberalitaiem eam qua usus es. Ob eamquc causam te
nuini tibi sanilalem Deus prebeat, atque omni morbo
admirari ac laudibus iu cxluin ferrc non desinimus,
lo liberet. Nequc enim vulgari solJiciiiidine affecti
quod in his rebus dives sis in quibus diviiem csse
aumtis, cum de luo morbo ad nos allalum est. Ideo
convenil, lequc obsecramus, ut crebro ad nos lilcraa
te obsecraraus, ut quolics licueril, de lua valetudine
des. Nam si fleri posset, ut oculis te cerneremus,
uos ccrliores facias, el num melius aliquaudo corpus
magno id sane emcremus. Quoniam autem id nondum
tuui te habeat indices. Nec enim ic fugit, quam dolicet, fac, quxso, subinde ad nos scribas ac de tua
leauuis, cum te morbo tcneri audimus, ac quanla
(olius ;ue domus tuae valeludine ceriiores nos facias.
bulitia atticiarour, ac prae voluplate velul pennas i u Neque enim leve solatium ^apiemus haec audicntcs.
d u a m u s , cum te bene valere inleiligimus. Hxc igitur
Cum igitur, quam nobis gralum facturus sis, miniuie
oum scias, ornaiissima ac nobilissima domina niea,
ignorcs, ne committas, ut lanla keliiia careamus.
quoties facullas dabitur, ad nos scribcre ne gravcris,
XXII. Caslo, Valerio, Diophanto, Cyriaco,
Anliochia
quaque valeludine sis, indicare. Neqwc enim vulgari
presbyteris. (Gucusoanno 405 )
beneflcio nos afficies, cum ejusmodi ad nos lileras
Quod lorigam noslram episiolam brevem dixeriiis,
iniseris.
liaud cquidem miror. Ea euim amantium natura cst, ut
XIX.
Marciano el Marcellino (). (Anno 404 vcl 405)
saiieiaiemuesciant,iiecumquam expleri poesint rvcruin
l l l u d quidem cuperemus, ul vos, a quibus tantopere
quo plura ab iis quos anianl acceperinl, co plura conamamur, pracsentes quoque ccrnererous. At qiioniam
cupiscant. Ob eamquccausam eiiamsi decuplo major,
id i n i n i m e l i c e t ( n a m e t viae longinquiias, e t biems c t
quam prior, ad vos cpistola veriisset, nc illa quidem
praxlonum melus ad profeciioncm impcdiendam sufbrevitaiis vocabulum effugisset : verum ipsa quoque
Jiciont), i l l u d saJlcm 0|tamus, ut eos qui litcras a
parva vocata fuisset, imo non vocala dumlaxat, scd
nobis ad vos feranl, s&pius nanciscaraur : qno cupidietiam parva babila fuisset. Quod etiam mihi usu
lalem nosiram amplissime explere possimus. Quia
Tcnit: nam ad quemcumque arooris erga nosgradum
aulem, lum ob bujus loci solitudinem, Um quod a
pervenorilis, co minime contcnli sumus : verum
publica via procul distct, hoc nobis ademptuin c*t
amoris incremenla semper expelimns, carilatisque
a vobis pelo, u l si ininus crebro hoc faciamus, nobis
debilum, quod eliamsi semper solvalur, semper tavcniam iribuatis : alquc, sive scribamus, sive sileamen debclur (Nemini enim , inquit ille , quidqnam
inus, idem dc uoslra erga vos bcnevolentia judicium
debeatisy nisi ut invicem diligatis [Rom. 15 8]), quolibabeatis, ilhid vobiscum rcpulanlee, diulurnioris pledie a vobis efflagilamus, semper quidem illud affatim
rumque silcnlii nostri causani loci polius solitudincm
accipicnies, nec tamen nos illud umquam oinni ex
csse, qtiam ncgligenliam.
parte accepisse arbilranles. Nc , qua?so , pneclarum
XX. Agapelo. (Scripta Cucusi a n n o 40i.)
boc debitum, duplicemque volupiatem babens, uobis
Sincemm atque ardenlcin, fuciquc experlem, ac pupcrsolvere dcsinalis. Nam ei (jui persolvunl, et qui
nini a m o r e m luum perspeclum babeo: quodque necneaccipiunt, parera voluplalem consequuittur : quippo
gotiorum lurba, neciemporisdiulurnitalc, necitiueris
C:im utrique pcr hujusmodi solulionem xque loculongiuquilale debililari possit; scio item quam cupiag
plelenlur. Qjod quidcm in pccuniis fieri nequii: Marn
oculis uos ccrnere, congressuque nostro frui. Quoqui persolvil, egenlior binc cfficiiur; is coMra qui
niam autcm nunc, lum ob ilineris longiludiucm, lum
acccpii, coj.iosior. At in carilatis contraciu boc usu
ob a n n i tempus, lum ob Isaurorura nielum, id vix
venire miniinc solel. Nequc eniin cum qui pcrsnlvit
fieri polesl d a opcram , ul e a m q u a m liierae aflerre
inaneni ac vacuum rclinquit; id qttod pccunia cfficit,
solent obleclaiionem h\s praebcas, subinde d c tua
cum ad accipientcm migral; quin polius ipsum tum
lotHisqne doiuus luaj valeludwe cerliores nos facicns.
demuin locupleliorcm rcddii, cum cam persolviL
Nam si hujusniodi lileras a te crebro acceperiinus,
Ilxc igiiur cum scialis, prastantissiini ac piissimi
n o n vuigarein, eiiam in soliludine degcntes, consoladomini mci, ne umquam florenlem crga mc bcnevolionem capiemus. Neqtie eoim ignoras, domine ini,
loniiam exhibcre intermitlc. Nam olsi ut id faciaiis,
summopere venerande alquc aduiirande, quanio noniliil noslra cohortalione indigeiis : (amen quoniam
bis sludio alque curae sit valeludo lua.
vos ajipiime amamus, propterea vos, eiiam si niiiii
XXI. Alphio. (Anno forle 405.)
neccsse sll, adinonemus, ui sarpe ad nos scribalis,
Te bealum ac ter beatum, atque cliam secpius beaium
alque quo slnlu valotudo vcstra s i t , signiOcetis.
() E D i j i o l a r a ad M a r c i a n u i n et M a r c e l l i n n m castigaviQuamvU eniin nihil ad eam rein monilore vobis opus
imnad fideui t n u m NSS., qiiorum ope E d i t o s non raro ^
sit, at nos tamen id quoque, quia veheuicnter cxpo dAliun esu

623

623
EPISTOL/E.
624

*.
.
- \ , \ , \
.
, ,
JH*.
.
,
, ,
\ .
\
, , . "
, [607]
\ \ \ , \
.
. " \ ,
, \ * ^. \
.,
;
, \ ^^ .
, \ , . \
[606] ,
' ,
\ ,
,
.
.
\ ^*
* ,
, \ , \
.
;,
, , \
. ' ,
, .
\ , ,
pwiv , \ 0 .
. ,
,
.
,
.
, ,
,
.

/ * .

, \ .
( ,
, \
),
*
,
. *
'
, \
, , ;
, , \
\ , \
,
,
^ .
*.

*\.

' ,
\ , > ,
,
,
\ / . *
*, \
, ,
,
, \
, \ . ;
, \
.

, .
* In edilisdeerat antc . Seqnens
f ulv additnm esl ex tribu* mss., quorum ope hanc epistolam correximas; iria postrema verba in omnibus tuss. sic
habentor, .
*> ; , *ic Ircs LUMU

,
.
, , *
, .
\
,
, \
* , \ . * \ ,
, \ 6 * \
, \ \ , \ ( , \,
, ), '
' \
,
.
,\
. ,
,
.
" \ , ' \, , ,
. * \
. *

, . ' , \
,
\ . \
' ,
' ,\
, \
[608] . \ \
.
, ' \ ,
,

6*
S. JOANNIS CUKYSGSTOMl AHCIllEP. CONSTANTINOP.
, \ .
' . "
* ^
, ,
,
,
,
,
.
, * , \
.
&
*
,

,
, ,
.
*
',
(
, \
,
. , ' , , \
. - , *>),
' . , ,
,
.
, , \ . "
. ,
. \

tft ,
\ * , \
, , \ . .
, ;, ,
^ ; . '
,
. , *
, , ,
, *
, ,
.
.
*. '
.
25

, \
, ,
\
, , \ , .
, , \
,
*
, ,
,
,
. * ,
,
,
, \
,
, ,
.
[609] 1\

, .
/. , '
,
* .
, ,
' .
-

<.

,
, *
,
,
, ,
, , ,
,
,
, , ,
[610] . " , ,
,
, ,
. * ,
, .
,
,
,

, , . "
, -
Sic orones mss. Edili vero ^ , roale*
Valic. .
Mss. ,
;.
c

EPISTOLJE.

ttiaus, avobts postutare numquam desinemus. E t

quidem quoniam tum propter anni teropus, tnm
propter itiueris difficuliatem, baud muHi vialores
sunt, qui vobis ad bonc rera operam navare possint,
istud jam difficile esse non ignoramus : saltem ut l i cet, atque in lanta difficultale iieri poiest, vos obsecramus, ul quam sxpissiine scribatis, atque hanc a veslra carilate gratiam poslulamus. Quin religiosissimo
quoque domino roeo presbytero Romano, u l jussisiis,
scripsimus:eoque nomine ingentem eiiam vobis gratiam babenius. Quandoquidein boc quoque ab ingenti
ac singulari quodam noslri amorc proGcisciiur, quod,
ui tanlis viris arclius nos copulelis, per liieras operam daiis, summumque ad id studium adhibetis. Y c liiu itaque, u l cuni noslram ad euin epislolain acceperiiis, eaui ipsi reddatis, aique eum licet epistola
IIOII accepta meo nomine salutelis. Jainprideiii enim
est, quod eum vebementcr amare ccepimus; idque
ut ex ore veslro inlelligal cupio, nos eamdem erga
cum benevolcniiain retinere, eaquc in re de nobisipsis optime mcreri; illudquc pralerea, nos non negligenlia ei socordia nibil ad eum literarum dedisse,
sed quod ab ipsius piclale literas exspeclaremue. Quoniam aulcm, ut priores scriberemns , poslulavit, ct
lioc quoque facimus : et idem ut ipse faccre ad nos
non iiitermiltat, obsecramus.
XXI lI. Romano presbytero. ( Cucuso anno 405.)
Scis tu quoque profecto, domine mi rcverendissinie
ac religiosissime, quem semper erga te animum babaerimus; et quo pacto semper carilatis lege tecum
aslriclt fnerimus, morum tuorum suavilaiein admiranles, virlutisque tua?, per quain omnes eos, qui ad
te accedunt, luos reddis, pulchritudinem suspicienles. Quo etiam fit, ut quamvis longo a le intervalio
dissiti, aninio lamen ct cogiiatione tecircunjferamus,
atque in quamcumque soliludinein avehamur, tuai l a roen caiilatis oblivisci minime possimus, veruni u l
prausentcm ac propinquum iutucamur, caritalisque
oculis pcrpetuo reprasenlemus, iino ut reclius l o quar, assiduc le cernamus, alque apud omnes pielatem tuam pracdicemus. Quamobrem abs le quoque
peiimus, ut noslri niemoriain numquam intennitlas,
c.mique benevolenliam, quam nobis seinper praslil i s l i , nunc qisoque vigeulcm conservcs; ac pro no
6tra vilitate obnixas ad Deum preces adbibeas, ad
nosque, cum licucrit, literas des,ac de tua valcludinc
cerliores nos facias : quo, ciiain in soliiudinc sedenvts, iiigentem consolaiionem capiamus, luarum videlicct precum subsidio e tanio locorum inlcrvallo
frucutes.
XXIV.

Ihsychin.

( Cucusoanno 404.)

Petis u l illud tibi ignoscam, quod ad me non veneris, morbi excusatione utens. Ego aulem voluniatis noniine le laudo ac praedico, per quam eiiam vcn i s l i , alque quanlum ad carilalem altinet, nibilo i n feriore apud nos loco es, quam qui venerunt. Potest
aulem Deus ex co morbo, quo leneris, te eximere,
alque iutegre saniiaii rcslituere, ul coospectu quoquc
iuo alquc congressu fruainur. Siquidein te viderc a l -

que cemplecii, carumquc islud nobis capttt exosculari

majorem in modum avemus. Quamdiu autem id, lum
per morbum tuum, lum per anni lempus mimme i i cebit, literas ad te dare, eamque, quae hinc ad nos
redil, voluptalem nobisipsb comparare minime intermittemus.
XXV. Elpidio Episcopo. ( Gucuso anno 404. )
lliud quidera vellcmus, nobis ad te quam saeptesime literas dare liceret: idque ipse scis, domine reVerendissime. Quod quoniam nobis adimitur, propterca quod nemo ad nos crebro accedat ( nara et
oppidi bujusce soliludo, et lalronum meius cam
augens, ac denique anni tempus ilinera inlercludcns,
Cucusum omni ex parte inviam reddit),quoties label larium nanciscimur, cupiditati noslrae salisfarimus,
iu boc scilicet nobis ipsi quamgratissimum facientes.
Quod quidem nunc etiam per rcligiosissimos dominos
meos presbyteros facimug, nimirum ct debitum pielaii tuce saluiationis munus persolventes, ei te rogantes , u l , qtiolies facultas dabitur, tu quoque ad nos
scribas,ac quo siatu valetudo lua sit, exponas. Neque
enim le fugil reverendissime ac religiosissime domine, quanto semper nobis studio alque curae s i l do
ea aliquid iritelligere. Quamvis enim ad extremos usque orbis nostri fines rcmoti simus, tamcn vera et
ardenlis, ac sincene, alque ab omni fuco alienx
carilatis tu;e oblivisci minime possumus , verum
quascumque iu tcrras abscedamus, eam nobiscum
circuniferiinus, maximumque binc solatium perci*
pimus.
t

XXVI.

Magno epticopo. ( Cucuso anno 404.)

Elsi nullas abs te litcras accepimus, idquc cum

domini mei presbyteri buc veuisscni, nos lamen, veteris a m i c i l i a 3 mcmorcs, tum murum tuorum suavi latem animique forliiudinem admirantes, ac pr.t'l rea eum erga nos amorem, quem semper proe le l u l i s t i , perspcctuni babentcs, priores ad te scribinius,
ut el tibi ob eam bcnevolenliam, quam erga nos
ostcudisli ( ncque enim nos, tanlo licet abs lc intervallo disjunclos , boc fugil), graiias agamus el (e
oreruus, u l quoiies occasio dabilur, frequeiuer ad nos
ecribas, dcque valetudinis luui siatu ccrliores nos
facias. Nam cum eos, a quibus vclicmenter ainaimir,
quique slrenuo alquc atlenlo ac vigilanli animo in
Ecclesiarum curam incuii)bant, sanos e l incolumes
esse audimus, non parvam cx ea re consolalioncm
capimus. ila?c igitur cum scias, domine nii revcrendissime ac rcligiosissime, nc t c , quxso, lixc nobis
quam saspissime per literas siguiibarc pigcat. Sic
enim (iel u l , etiamsi ad ultimas usque tcrras ayehaniur, dum tamen bujusmodi cousolatio nobis conlinenter suppetat, ingeulcm moeroris lcvationcin
scntiamus.
XXVII.
DomnoepUcopo. (Cucuso aimo 404.) .
Magnas pielati tunc, rcvcrcndissime dominc, gratias habeo, lum quod vcnerabilem prcsbytcrum v i sendi noslri causa miseris, lum quod ad nos scripsc
ris. Nam utrumque sinccrai carititis, atque ardcuts
bencvoleutiuC argumcntuin est. ldco euam in solitu-

(27

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

628
ut anlebac q u o q u e mulus tentationibus p e r f e r e n d i t
dine depeules, i/igcntera hinc consolationem hausiAseuctai,
n u u c quoquc , quarn par est, p a l i o D l i a m
uius. Siqiiidcm a laniis virls tam iinpcnse amari, non
prxstaie. Siquldem ea banc vim babitura est, ut
levcm HS, qui amanttir, consolationera affert. Ac cuv o s i n magna hecnritate ac tranquillitate constituat,
pcrem quidem tuo quoque aspeciu congressuque
praeaiantioresque eflicial. Ac si quos nanciscamini,
euavissiinaque beuevoleniia tua animum salurare*
q
u i o b sua neguiia h u c vcnianl, de vcstra valetudiue
Quoniam autem id miuime licet ( nam ncquc id noad nos crebro liicras date. Scitis enim quantoperc
bis conceditur, tiec libi ilctn ob Ecclesiae istins r,ucjus siudiosi slnius, quamque crebro de ea aliquid
ram, coi praies, facile esi), ad sccundani navtgaiioaudire cupiamus.
nem neceasario venimus, neinpc ui consolaiionem
%

XXX. Heortio episcopo. (Cucuso anno 404.)

Equidem ipse Uteras eliam, quibus me de tua valetudiue certiorem faceros, acciperc cupiebaui. Scis
enim, reverendissimc doiniiie, q u o semper a n i n i o
erga tc fueriin. Verum quoniam boc tabellariorum
penuria vobis fortassis eripuit, idcirco tpse borainee,
qui ad te proliciscantur, naclus, lileris le lacesso,
letjue rogo ei obsecro, ut quolics facullas dabilur,
ipsc quoque ad nos quam sarpissime scribas, q u a q u e
valeludinc sis, exponas. Quamquam enim in deserlissimo orbis loco babitamus, ac prxdonum mctu
o!tsideinur mtjltasque, ut in extei na regione, tamqtie
XXVIU.
Batilio presbytero. (Anno circiter 404.)
vasla soliiudinc, calamilales perpelimur : (amen si
Elsi nobis conspectu (uo alque congressu frui inifrequenies a le, cui carissimi sumus, lileras accipianime comigit, tamen cum dc tua virtule ad nos aflerMUS, q u x nos de tua valctudinc certiores faciant, inlur, ac xelo eo, quo adversus geniiles flagras, ipsogcntcm binc, tot licet calamitalibus oppressi, consorum errorem evcnens , cosque vclut porrecta manu
lalionem capieinus. Quanla cnim caritalis \is sit
ad veriiaiem duceus, non secus ac si adcsses,
cxploratum babes, quodque n o n amicorum dumiaxat
tecumque dinturnum usuni ac viias consueludinem
prxscnlia, sed etiam Ikcrai ingens solaiium aflcrant.
habuisscmus, honore ac veneratione te complcclimur.
Quae cum ila sini, fac, quaeso, banc nobis voluplaEaque de causa priores ad le scripsimus, ob ea, q u *
tem frequentius impcrlias, de vaktudinc tia, d c qua
cum laudc geris, l>catum te pracdieanics aique adniipotissimum aliquid audire cupimus, cerliores nos
ranles, ac postulanles, ul ipsc quoque ad nos, cum
facicns.
liccbit, scribas. Nam etsi corpore a le disjuncti suXXXL MarceWmo. (Anno forte 405.)
inus, caritatis tamen vinculis lecura adslringimur,
Elsi diulurno silcntio inler nos ulcrquc usi sunins,
piclalcm tuam nobiscum reputanles. Haec igilur cum
lainen velcris illius ac siucerx lu3 carilalis m e m o scias, velim ad nos subinde scribcrc et gesla tua reriam minime abjeciinus, verum florenlem eam el i n fcrre ncs graveris : qoo, eliam in soliludine comlegram relinemiis, eamque quocunique proOciscimur,
tnorantes , ingentem hinc consolalionem capiamus.
nobiscum circumferimue, inaximoque binc solatio
XXIX. Chaladice et Asyncrilicc. ( Cucuso anno 405.)
alftcimur. Eaque de causa bomines n u n c nacti, q u i
Parvi [acienda* sunl hujus vilat molesticc; nihil. pra?-ad te se coiifcrant, debilum salulationis uiunus tibi
ter peecatum, vere moleslUm esl. Niliil ex his mo- persolviinus, illudque significamus, nos ctiamsi a d
lestiis, quas evcnire perspicilis vos perturbet : nec
exlremos usque orbis lerrarum flnes abducamur, sic
densi negotiorum fluctus animis vcsiris tumulmm
tamen abire, ul le in animo noslro peiiilus insctilaflcrant. Rjnsinodi cnim cst arcia illa c l angusta vza,
plum lcnoamus. Quoniani autcm iis, q u i boc auimo
complurcs difficultaies ac imilios sudorcs el labores
prajditi sunt, non lantum scribcrc, sed etiam a b i i s ,
babcns. Veru:n ha?c fluunt, alqtte una ctim hac vlta
qnos ila ament, lileras accipere perjucundum esi,
cxsiinguonlur. Nam etiaimi arcia ?ia est, via tamen
banc nobis v o l u p U K c m , dominecumpriinis venerande,
est : ul premia illa, qu:c qui placido ac forli anivelim duplices : atquc quoties faculias erit, subinde
ino brcc ferunt adipiscunlur, perpetua et immorlalia
ad nos scribas, e t ^ q u a valeludine sis expooas. Scis
sunt, sudoribusque longe mnjora. Quamobrem lum
euim quam nobis curx sii hanc ediscere, quantamqae,
calamiiatis fragilitalem ac brevitatern, lum procmioetiam in cxlera rcgioue degentes, consolationein ex
rum perpetuitatem aique immortalitalcm animadverliac re capiamus.
lcntes, daic operam , ut omnia gencroso aninio fcXXXII. Euihalios. (Cucoso anno 401)
ralis, nec conimiuatis, iH nllo rerum advcrsarutn
Quamvis pauciores abs le epistolas accipiam, q u a m
cvcnUi periurbemini. Una enim rcs molesla peccaad temitiam, non tamcn proptcrea scribcre desinam.
tum c s t : ca?lera omnia , Iioc esl, exsilia , bonorum
Milii enim ipsc graium lacio, dum a d animam l a m
proscnptioncs, rclcgationes, insidire, cunctaque id
sinccra erga me bcnetolcntia praedilam f r e q u e n U i r
^enns alia , umbra quxdam, el fumiis, el arancac tela
scribo. At quoniam, q t i i rerum tuanira stalus sii, i n sunt, cl si quid aliud bis vilius cssc poicst. Quocirca,
iclligerc vchcnicnicr cxpclo, idcirco epistolas eliani

oam, quam epistolx aflerunl, nobis ipsis adhibeamus. Neque enim ad eorum animos, qui corporibus
disjuwli s u n l , consolandos parum momenti babcl
cpislola, sincera carilale perfusa. Qinmobrem ut bac
consolationc qnam scpptesime fruamur, quoties liceIHI, ac fieri potciit, dc valeludinis tnae staln ad nos
seribere nc gravcris. Siquidem amiciliam luam amplissimuni thesaorum , e l bonorum congcriem ornni
.vennonis faculiate sublimiorem ducirmis. Ac si ejusimxli liieras subinde acctpiamus, lanlum cx his voliiplalis capieimu, ul ne soliludinem quidcm istam
seittiamtts.

G27

EPISTOLiE.

QZJ .
) ,
. ^
* , . '
( , ,
),
,
. ' ,
,
. '
, \
,
. \
.
,
,
,
.
'.

* , ,
\ ,
, . ,
, \ , .
\ ,
, ,
. ,
,
.. ' ,
, ,
, ,
.

[611] .

, .
, ,
.
.
, '

, . '
,
, , \
.
, ,
, , , ,
,
.
-/ ,
&7(|*.
^ .^ ', *
fox^
.

.6-28

, ' . " ,
. .
.

\

. , . *
,
, ,
, ,
, ,
.
, '
,
\


,
,
. ,
, ,
. '
, \ ,
.
[612]

'.

,
, '
, , ,
,
.
,
, ,
,

. '
, \
,
, , -
, , , ;
, .
, \
,
.
\:

, , .
,
*\
. '
* Coislin. , rcclc. Edit. .

630
S. JOANNIS CURYSUSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.
(
, $ ,
, - ,
, , .
\ . ,
, , ,
, \
\ ,
, . .
629

, \ , \ , \
.
, \ ,
, , ,
\ ,
, .
, \ ,
,
,
, ,
.
.

,
\ , \ ^ , / . ^ .
* ^ , \ , , . \ \
, \ . \
, \ , [613]
(\
^
), ,
, ;
,
. " \
$ (
* <*. .
, ,
. \
' *
, ' .

'.

\ , ,
, \
,
, \ ,
. \ \ ,
, \
, , \
\
. Ata
, ,
,
, . \
, (** Sicriuooplimi mss., alque ila legit Inlerpres. Ed. ).

oot , \
, \ , \
\ , , \
, , \ .
,
, ,
, \ \
. , \
, '
, .
\ , \
.
( ,
,
[ 6 U ] , . '
,
.
, . '
\
,. " ,
, *
.
, \
. , \
, ,
\ .
ACp.

>.

\
, \ .

, .
\ , )*
(^
, \ ,
, \
, \ , xij
, .
\ \
, \ ^, \ ^
, , \
.
\
. \
.
*.

3 , -

629

EWSTOLJE

stibiiide acclpere aveo, quo id quod cupio subinde

intelligam, nempc te in magna anirai tranquilliiatc ac
securilatc versari. Nam si hxc libi adsiiu, quiu tu
summa cura ei sludio animae lux consulas, coniemplisque liujusce vilae rebus iler caeleslc ieneas, nullo
modo dubitandum pulo. Siquidem de animae luaenobilitale atque ingenuilate mihi est exploratum, quamque a negoliorum tumultibus alque bujus vilae curis
immunis ac libera sis. Cum igitnr quanlam a nobis,
quando id facis, graliam ineas, animadverias, quoties faculias conlingct ac Geri poterit, qucmadmodum
jam dixi, quxso ad nos scribas : quo nos biuc quoqtic
solitndinis bujus, in qua degimus, levalionem capiamus. Etenim literac vestrae, boc eslcorum quibus cordi
sumiis, cum crebro ad nos aflertintur, ac de vesira
valclndine certiores nos faciunt, non vulgarem nobis
volupiaiem aflerunt; verum tanto nos gaodio perfundunt, u l solitudincm hanc, in qua commoramnr, ne
tantulum quidem sentiamus.
XXXIII.
Adollce. (Cucuso anno 404 vel 405.)
Tu binc quoque sincera islius et ardentis tuae carilatis documenlum dedisti, quod cum adversa valeludinc sis, literas tamen ad nos dare non inlermittas.
Nos vero te morbo Hberari, alque, cum licuerit, venientem buc vidcre cupimus. Idque ipsa scis, ornatissima mea ac religiosissima domina. Quoniam igitur,
ut etiam antebac scripsi, nunc in majore cura et sotliciludine suraus (siquidem e i literis luis ingentem
roorbi tui magnitudinem esse conjecimus), idcirco,
cnm mcliore corporis valetudiue fueris, velim celerilcr id nobis signiiices, quo nos gravissima cura leves.
Nam quod nunc ob morbum luum baud levi moeslitia
afliciamur, ne ipsa quidem ignoras. Quapropier, cum
curain eam, qua nunc | remimur, ex^loraiam babeas,
id qnod abs le petimus, facere slude. Quamquam ad
lioc pnvserlim nibil csl cur te cohorter : ncque euim
dnbito, qiiin quoiics labellarios nacla fucris, tolics ad
i08 scripiura sis.
XXXIV.
Carteria!. (Cucuso anno 401.)
lslud quoque pro tua caritatc animique soilicitudine, alquc ingcnli erga nos benevolcnlia abs le faclum est, quod non solum polyarchium (a)misisii, verum eliani illud spcctasti, quonam pacto nobis iisiii
esse possil, aique ip>i tum nardiiium, tum musletim
oleum addidisli, quo ipsius siccilati ex longo ilinere
comracfce medereris. Quin hoc quoque nomine tiiam
crga nos benevolenliam sainmopcre admirali sumus,
quod ipsamct boc effecisli, ac non aliis id ofGciendum mandasti, atque ut probe potius ac scite, quam
ut feslinanler flerel, operam dedisli. Ideo gratias tibi
agimus, in boc solum te accosanies, quod id quod
maxime optabamus per literas rainime misisti, boc est
jucmiduin de lua saniiate nuntium. Ulautem idcirco
anxio animo suinus, quod roorbi tui slalum nescianuis : eodem modo, si primo quoque lempore nobis
liicras miseris, quibus eum profligatuin et exstinclum
(a) Genus ungiienli, quod alibiraemoratumnon occurrit
mihi: narduwm et musteum oleurn, unguenta quae essent
vide in AntiqvUale exphnatione et scliematitnis Ulutfrata
T0IDO111, part. 2, lib. 1, cap. 3.

650

cssc inlelligamus, maxmio nos beneiicio devinxcris.

Cum ighur scias, quam vebemenler infelitgcre cupiannis, te ex bac adversa valetudine jaiu emersisse,
hanc, qurcso, voluplatem nobis largire quae in bac
moieslissima solhudine e( obsidionc non parvam nobis consolalionem allatura esl.
XXXV.
Alphio. (Cucuso anno 405.)
Vclim (ibi Deus sincera atque ardenlis ac purae et
ab omni simulalione alicua?, iirmaeque el couslanlis
erga nos carilatis, luni in bac praesenti vila, tum in
faluro;cvo, proemium tribual. Nec enim parva tuae
erga nos benevoleniiac documenla, idquc lanio a nobis locorum inlervallo disjnnclus, exliibuisti, domine
mi bonoralissimc ac generosissime, vernin ei niulia
el pr.cclara. Eoque nomine gralias tibi babemus, et
sxpc ad te scriberc cupimus : vcruni quolies volumus
no licct, sed quoties possumus scribimus. Scis enim
quania ex bieme ac prcdonum impelu ilinerum difficulias oriatur. Quaproptcr cum dinlurno tempore silemus, ne id negligentia nostra Geri exislimes, verum
labellariorum inopiaB islud, non socordias noslrae adscribas. Nam si sxpius ad te scribendi facullas oGerrelur, frequentius ad le literas dare ininiine nos piguissel. Siquidem nobismel graiissimum facimus, cum
dcbito libi salulalionis muuere sxpius perfungimur.
Uxc cum scias, tu quoque de tua valeludine ad nos
scribere ne iniermitie. Quod auiem te nobis misisse
scribis, boc ncnio huc a l l u l i l ; verum qui id afTercbat, prxdonum metu perterritus pedem retulit. Ca2terumsi meamas, nc hoc facias, ne difiiculiates alque
negoiia libi ipsi exbibeas. Nam ingenliutn doiionu
loco sinceram atque ardentem luam benevoleniiam
duco : quam cura semper obtine.imue, ex cariiaiis
lune recordalione semper volupiaicm capimus.
XXXVI.

Maroni

presbytero monacho. (Ab anno 401

ad 407.)
Noscaritalis quidem ac bcnevolenlian vinculis tccum
adstringimur, ac le ut hic pra?seniem intuemur. Ejusmodi quippe cariialis oculi sunl, ul ncc ullis viarum
spatiisinterrumpnniur, nec lemporis diuturnilale debiiilentur. Cuperemus aulem crebrius quoque ad te literas dare; veruin quoniam id lum ob ilineris difficnllatem, tuni ob eorum qui iler faciunt raritatem baud
facile cst, quolies licet te salulamus, libique illud s i guificamus, nos tui numquam nou meminisse, leqne in
animo nosiro, quocumque tandem in loco simus, circurafcrre. Cura igitur lu quoque, ut de lua valctudine
qtiam sxpissime certiores Gamus quo, licei corpore
semoti, de tua valeludine subinde aliquid audientcs,
alacriore aiiimo simus, ingcnlemque, eliam in soliludine scdentes, consoialkmcm capiamus. Nec cniui
parva voluplate afficimur, cum to oplime valere audimus. Ante omnia autem illud le oro, ui pro nobis
preccs ad Deum adbibeas.
XXXVII.

Tranquillino

ephcopo. (Cucuso anno, m

pulatur, 401, vcl 405.)

Reverendissimum doiiiinum nteiiin episcopura So
lcucuni, ut relicla domo huc se confcrrct, nostri dc savil. in lexiu legit, ; marg., uarotU.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl AHCHIEP. CONSTANTINOP.

i l x c igitur cum non te ftigiant, ornalissima el relfgtosidcrium e x c i l a v t l : ut auiem hinc rursus domum
sissinia domina mea,subinde quoqueipsade tua valercdiret, tui a m o r . Nam hic eum induxil, utel hiemem,
tudine ad nos scribe. Quamquam enim nos, cum ntillae
el ilincris diflGcuIlatem, et gravissimum morbum connobis abs te literc reddunlur , eos qui istinc veniuut
temnerci. Collandalo ilaque ipsius amore ac studio,
de hac re semper sciscitamur : tamen a te quoque l i domine mi pracstantissime, diuturnse hujus acrumnae
leras, quae de luae valeludinis statu lauta nobis nunpramium ipsi repende , lianc nimirum, quam soles,
tient, pcrpeluo accipere avemns.
carilatem erga eum osiendens. Nos enim eum a d
tuas manus, velut ad I r a n q u i l l u m q u e m d a m portum,
XL. Asyncritias. (C.icuso anno404.)
transmi&imus, quippe qui l u a m coE&iutem , a c sinceTe in magnacalamiiate nunc versariscio. Alqiientr a m , fervcntem, firmara a t q u e conslanlem carilatem
admodum hoc scio, sic ct illud eliam, ingenlcin te
comperlam habeamus. Ac si quispiam istinc veniat
pro his calamitatibus mcrcedem atqne amplum pncidque facilc sit, d e (ua valeludinc velim ad n o s scrimium el remunerationem manere. Moeror elenim
bas. Eupsychius enim ad nos non nunc accesstt: ideo
animac ulililatem affert, eiquc prxmia mulla concilial.
nihil ex iis quae , cum nuper ad n o s scriberes, dictuIIa3C igilur sciens atque considerans, n m i u i a m binc
rum illura aiebas, scire potuinius, quod videlicet ipse consolationem accipe: nec calamiialum dumlaxaiacernusquam appareat. Haec igitur cum libi minime ignola biias libi ob oculos versctur, vcrura etiam emolumensint, lum e a q u a e pcr eum nupcr nobis signiiicanda
tuin quod ex iis colligilur; ac subinde ad nos dc l u a
curaveras, tum si q u i d aliud amplius scire nccesse
valctudine scribe. Neque enim levi dolore affecli susit, nunc saltem fac sciamus, ac de tua valetudiue, qiue mus, cum le adversa valeludinc esse accepimus. Ideo
nobis summa> curae est, c l de qua, cum perpclua solmagna cum celerilate scire vebcioenter cupimus, nuit
licitudine laboremus, perpetuo q u o q u e audire cupide gravilate aliquid reralseril, quo ea cura, quam biiic
mns, aliquid nobis signiiica.
coucepimus, levemur.
XXX VIII. Hymnelio (a) archiatro. (Cucuso anno, ut
XLl. Valentino (a). (Cucnso annO 404.)
pulatur, 405.)
Tertiani banc episiolam mitlo, cum ipsc a lc nulElsi n o n crebro ad te iileras dedimus, a t pcrpctuo
l a m acceperim. Ycrura quod magna c u m a n i m i volutanien memoria le geslamus , ut qul fervciuis lui ac piaie lileras nostras acceperis, eumque qui e a s rcddiprobi et sinceri amoris ingens paucis diebus docudil, quo deccbat honore affecei is, aique ilem id omnc
mentum cepcrimus. Eoque notninc rcverendissimum
quod (uarum panium crat in iis rebus, qux luain opetn
dominum mcum cpiscopum Seleucum ad luas m a n u s ,
reqqirebani, pracsiitcris, inlellcximus, nec quidquam
sccus atque in porlum , transmiiiimus. Nam ipse
borura nobis l a l u i t : inlerim lamen nullam cpislolam
gravissima L u s s i vcxatur , q u a m c l i a m infeslius a n n i
acccpiinus. Ac si quidcm alius cx iis qui ininus getcmptis auget, gravioremque rcddii. Cura igilur morbt
ncroso auimo sunt, hijjusmodi .silentio usus iuissct,
naturam perspcclam babcas, doniine tni cumprimis
i l a cxtsiimavissemus , c u m cxcusationis causa negovencrande, da opcram, uleum e x liac tempeslaie eri(iorum m o l e m pr;eicmlcrc. Cum autcm nientis U i a :
pias, morbo incommodoartis UKE vim opponens, cujus
sublimiiatein carilatisqiie fcrvorcm, sinccrilatem, puo p e atqne adjuiucnlo muhos sscpc, cuin in i d c m pei i riunem alque conslanliam cxploralam babeamus,
c u l u m venisscnt, ne ejusmodi fluclibus obrucrentur ,
adduci nou possumus, ut bac excusaiionc contcnli
e naiifragio staliin exemisli.
simus. Ne ilcm dixeris, (e illic uon conimoran:
XXXIX. Chalcidix. (Cucuso anno 404 vcl 405.)
nam illud nobis comperlum est. Verum bac tma dum
Carii.ilem eam, quam jam indc ab inilio erga nos
taxat re diutumi silenlii lui consolaiionein capiemus,
babcs, n o v i : quodque vigenlem eanrrelineas, ac cusi id quod antebac abs te negleclum est, compcnsare
m u l a t i o r c n i SHbuide reddas, eamque obdisjunclionem
volueris,quamplurimasque abista lingua, cx qua mcl
noslram , tantumque lcmporis spaiium , non modo
manat, fusas literas millere, quaj nubis valcludinis
obscurari non sinas,sed ctiam magis inflammes. Illud
tu;e slalutn certo cxponant. Quamquam enim in soliquoque scio, te literas nostras magna cum animi voludine sedetnus, gravique obsidionc, alque inuumcris
luptatc acciperc; leque, sivescribas, sive taceas, eoaccrbitatibus indque cincii sumus, do le lameu in
d c m tamen scmper animo crga nos cssc: id cnim el
cura c l sollicitudine esse non dcsinimus, singulisquc
multis in rebus, ct sacpe snm expcrtus. Quamobrem
dicbus, ulse rcs luae babeanl, percoutamur. Quamte oro, ut eumdcm erga n o s animum reiinere pergas:
obrcin nc ab aiiis, veruin absle, c u j u e nobjs dulcig a c
siquidem sinceri lui aiporis multa pignora, multa moperquani suavis bcnevolcntia e s l , ba?c iolcHigamuf ,
n i i n e n l a babemus. Idcirco tc tamquam in a n i m o nosubinde, quaiso, de lua valciudinc ad nos scribe. N i slro insciilplam perpetuo circumferimus , luique meliil eniiuerU, quod non a tc acccpisse exislimemus, si
moriam i t a lenemus, ut nulla oblivione dcleri possit,
cpisiolas, quaj toiuin bwnc uobis ouulium CcranC, a c eiiamsi non sa?pe scribamus ob tabellariorum inopiam.
copcrimus.

C51

(n)

hymeUrilo,
liymnetiiu,

vaiicanus c i Coislinianus et Savil. s e m p e r ,

() valcntinum Ulum fuisse praefectum prsetorio aut \trb\
liabeul. Morel.,
Valic,
An
mitmi
a n htftnethius s i i a p p e l l a t u s , d i c e r e n o n ausim. Plures M S S . , Conslaniioopoli suspicalur F r o n t o D u c a e u s , e o quod
b a b e u t . E r a t b i c a r c h i a t e r e t m e d i c u s sacri pa- ficenliw bonuriflco vocabulo compelletur. C u r a vero ldn
litulus ct recloribus provinciaruni, ct patriciis, Fronloue
l a t i i , u n d e , ut o t e e r v a t Ducseus, i o c o d i c e T h e o d o s i a n o t i l u i p s o fatente, iribuaiur, res peodet iac^rta.
\m est de C o o i i i i b u s et Archialris sacri p a l a t i i .

kymelhium

hymnetio.

Arciuatro.

31
EPISTOL/E
05-2
. \ ; . &
( , \ , \ (&- ,
. '
\
, ,
,
,
\ .
,
.
/.
\ . \ \

, ,
, \ . , \ (
, ' .
(,; .

,
. ' ,
* , \
[615] ,
, \
, ,\
, \ .
4

\.

\
, ,
, ,
.
\ . \
,
,
. , ,
, , ^
; , ^

>
.
\ .
\ \
, \ , \
\ , \

, \ , \
. * \
' , \
\ t,
\
.
\
,
. \ , , \
, , * . * ,
, \
a

Duo mss. .

. *
, ,
, \
\ ; . \
, [616] , \
. ' * \
, ,
, \
\
* . '\ '
, ^.

, ^ ,
* .
'.

,
. '

, \
, '
,
, , \
. \

,
.
,
, , , ,
, , '
* \
\ . ' \
, ;

, \ ,
(5 \
\ .
, , \ , ' \ '
$ .'' '
, \ \ ,

,

c

b Coislin. % ,
. ' .
* Savjl. .
d Coislin. .
Duo I B 9 S . .

S. JOANNIS CHKYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

(>$
.

, *
,
*
, ,
, , ,
, ^ *. *
^
, * \
[617J , \ , ,
, , , , ,
. ^,

. ,
\ ,
.
(
\ ), \
, ,

.
.

, \
\ , 0 . "
| , fSa *
, ,
\ , \
. , ,
, \ ^
,
. * ,
*
, ,
, .
,
. ,
,
, (} , ,
.
'.

,
, \
* , ,
, ,
, \ '
.
.
, ,
Omnes m . #. Edit.
^^,

651

( . ,
,'
\
,
.
, , ^*" .
[618] \
,
,

. ,
,
\ , , , ^, , *

.
'.

.
, ,
. * *
, , ^ , \
.

, .
,
.
, . '
, \
.
. , , * ,
* \ ,

.
'.

'.

* , , \ ,

. '
,
, ,
, \
,
, .
,

.
3

[619]

,
b Omnespcne nro. % . Edii. -

EPISTOLiE.

655

XLII. Candidiano. (Cucuso anno 404).

Lngens itineris intervallum nos dirimit, nec parvum
lempus est, cum abs te sejuncti fuiraus : quin negoliorum quoque magna nos turba circumslat, gravissima loci solitudo, intolecanda obsidio, insidicc, latronum incursiones, aliaqtur prseterea anguslia, nimirum
corporis morbus *. Nec (amen quidquam borum nos
in toi aroore segniores effecit: quin polins vigcntem
eum ac florentem conseriramus, ac tc, quocumque tandcm tn loco simus, animo et cogitatione circumferiinus, tuique memoriam oblivionis omnis experlem
lenemus, animiquc lui nobilitalera et ingenuilatem
sincerxque caritalis firmilatem atque constnntiam^encvolcntiipque fervorcm incisura in animis noslris
babcmus. A d bunc scilicet modum bic deginius, sumimim tantac soliiudinis solatium in earum rerum quae
abs te recte geruntur recordatione positum babentcs.
Tu vcro ad nos quoque subinde scribe, domine mi
sununopere adniirande ac magnificc, de tua valetudine
nubis iacta nuntians. Scis enim quanlopere ipsam
eomplectamur (quippe de ea aliquid audire magnas
nobis curx csl), quodque duplicem voluplatem capiemus, si c i ipse scribas, et literae abs le boc argumento
ad nos aflerantur.
XLIIL Battiantc. (Cucnso anno 405.)
quidcm perdiu siluisli, idque, cum revercndissimom ac religiosiseimum diaconum Tbeodolum pra>
slo haberes, perquem facile nancisci posses, qui islinc
ad nos verircnt. Nos autem ne binc quidem te iu
amore erga DOS segniorem reddiiam esse suspicamur;
qnippe qui persacpe ac multis in rebus ipsius periculum fecerimus, ejusque splendorem , puiiiatcm, sinceriiaiem alque constanliam exploratam habeamus.
Quamobrem, sive scribas, sive laceas, eodero erga le
animo sumus, deque tua inlegra el pura benevoleiitia
minimft dubiianius. Qnamquam aulem eo animo sumos, crebras tamen literas, quas nobis de tua lotiusqiie tuae domus valetudine, quso volumus, ntintieni,
acclpcre vchemcntcr cupimus. Quandoquidem nosti
ipsam quoque nobis admodum cunc esse. Hxc igilur
cum libi pcrspecta sitit, ornaiissima ac nobilissiina
domina m c a , hanc nobis gratiam velim concedas,
qucc et levis, focilis et scqua est, el nebis, qui in
hac solitudine bxremus, ingentcm consolaiionein affert.
XLl V. Theodoto diacono* (Cucuso anno 405.)
Scio utiquc le per lilcras nos minime conventurum
fuuse, si coram id licuissel : verum oronibus rcbus
omissis ad nos le conferres, nisi et anni lcmpus, et
negoliorum difficoltas, et hujus ioci solitudo quotidie
ingravesccns, maxinium impedimentum afferrct. Ncc
opos est, ul ex le boc ediscam. Nam cum illud sem e l mihi compertum sit, me abs (e veberoenlcr aman , hoc quoque optime uovi. Quamquam autem eiiamsi
miniroe adinonuisscs, nihilummus ad omnes scripiu*
ros eram : tamen boc eiiam nomine tuum crga nos
amorem adinirall gumus, quod exlrema tua episiola
4

me quoque de bac re exboriandum duxlsti. Pfam hoc

animi est vebementer eollicili, ac rcrum nostrarum
cura laboranlis, et qui sincere amare norit. Quamobremexcepladorainamea Carteria, ad quam nuper
literas dedi, omnibus scripsi: eam autem illic non
Gommorari accepi, verum longam peregrinaiionem
iniisse. Quocirca si lilerae nostrae illuc perferri queant,
bocquoque, si tibi videbitur, fiat: sin id Gcri minime
possit, velim saltem carissimos ac nobilissimos viros
Marcellianum et sucium (a) convenias, alque cum iis
agas, ut si quando ad eam scribant, ei me purgent,
ut qui non per negligenliam tantisper tacuerim, verum longa ipsius abscnlia, quominus ad eam crebro
scriberem, impediius sim.
XLV. Symmacho presbylero. (Ab anno 404ad 407.)
Minime novum ac praposicrum videri debet, si i$,
qui angustum iler tenet, premitur. Nam bxc virtulis
nalura est, ut laboribqset sudoribiis atque insidiiscl
periculis scaleat. Verum iter quidem est ejusmodi:
post autem sequunlurcoronae, pramia, el arcana bona,
quibus fmis nullus esl conslitutus. Hac igitur cogila*
lione tc ipsum consolare: nam praesenlis vila ei volupias et calamiias una cum hac viia fluunt, simulque
cum ea intereunt. Ne igilur quidquam illorum animuiu
tuum inflel, nec rursum quidquaui borum tc deprimat
aique contrabat. Siquidem optimus gubernator nec
tranquillo tempore remissius agit, nec grassante tcmpeslate pcrturbaiur. Hacc igitur cum tibi perspccla
sint, leipsum solare, maximamque hincmoeroris levalionem capias: ac de tua valeludine fac uos subinde certiores. Nara ctsi longo ilineris intervallo a te
disjungimur, diuque a tua suavilate abfuimus, at non
iiem a tua caritate : verura eam omnis oblivionis experlcm ac recentem, ubicumque simus, sempcr circumfei imus: nam bsec quoque sinceri anioris nalora
cst.
XLVl. Ruffino. (Abanno 404 ad 407.)
Cupiebam quidcm sxpius ad te litcras dare, domiue mi cumprimis vencrandc ac religiose, quia te
amo, ac vebcmcnler amo; atque ulrumque bocipso
quoque nosti. Quoniaro aulem alierum quidcm nostri
arbilrii est, alterura autem non in nobis silum est: ut
euim te amcmus, in arbilrio nosiro consislit, ut autem ad tc saepe scribamus, non ilem, turo ob itincris
diflicultatein, tum ob anni tempus : illud quidem perpctuo facimus, boc autcm cum licct; imo etiam perpcluo facinms. Nam elsi airamcnlo alque cbarla non
scmpcr scribimus : at volunlate tamen alquc animo
scribimus : ea quippc sinccri amoris natura esl.
XLVU. Namate. (Cucuso anno 405.)
Quidbucillucqueteversas,damobeain rem cxcu-

() Graece legitor,
MmpnXh***. Saepe diximusin
Edit. S. Aibaoasii illud roi< ^ raro de uno solo did, stepwsime vero aul de duobus auide pluribus. Hic certc de duobus saliem sermonem babero planum vldelur ex iis qua
praeceduot, carissimos ac nobitummos viroe. Ubeuter credidcriin bic agcre cbrysosiomum de Marciano c l Marccllino
vel Marcclliano, nam sic quoque scripium in Mss. logitur,
quando ad utnunque literse mittunlur, quodsaepe coniingit: rariusque literae ad singulos diriguauir, ui In hanun
omnes Msfmnurum stomachi morbi. EdiU, corporis
epblolarum decursu animadvertas.
PATROL. G B . L I I .

16

G5

S. JOANNIS GI1KTS05T0M1 AKClttEP. COISSTANTINOP.

Faik>nem qearie, ac vemam peiis, ob qitam le corooa
uonatuus ac pradicaimis : quippe qui, quod ad HH
scripserU, gralum babcamus ; qaod aulem sero ae
larde, idcirco tibi succeusere poseimus ? Quapropter
* i magaac audacia id fuisse existimas, quod ad noe
literas dederis, hoc omisso ad lardilaiis crimen defen&ionera medilare aique compara. Nam quo inagis
dixeris, te tum prxsentes, tam absenles sincere d i lexisse, eo magis accusaiionem auxeria. Elenim si ex
corura numero esscs, quorum vulgaria erga nos amor
essei, minime mirum mihi fuisset te diu siluisse;
cum aoteoi te iam sinceram ac fervenlem erga nos
caritatein prae te tulisse asseras , ui ne iier quidera
iisque adeo molestum lotque prxdonum melu obsessum sustipere recusatura fueris, nisi morbus obstilisset, una jam ralio,qua nobis satisfacias, (ibi rcliqua
cst, niinirum ut sexcenlas literas ad nos mitias, quae
diuiurni silentii culpara deprecari possinl. Hoc igiiur
fac : et quidvis a te perceperimus. Nam el hacc (am
scra epistola ad noa veniens, quoniam ardentem
quamdam carStalcm spirabat, superioris quoquc lomporis debitum dtesoWit. Cxlerum id vide, ne r e l i q u a 3
linjus tarditatemimHentur. Sic enim bscc cliam itlud
planum facere polcril, sc non ob pigritiam, verum
ob inanem metum, qnetnadmodum abs te quoque
dictttm est, sertas venisse, si reliquoe et plurhna? et
ccleiiler ad uos teniant.
XLYUI.

Arabio.

Caritaiem erga me tuam atque ardentem tuum ac

teruin, sinccruin et constantem amorem exploratum
liabeo : illudque item perspecium, nec negotiorum
difficultatcm, nec curarum agraen, nec rerum adversarum magniiudinem, nec lemporis diuturniiatrm,
nec iiineris longinquitatem tuo erga mc amori obscuritalem afferre posse. Eoque , ut pcrpeluo abs le
literas, quac nobis ea de tua taletudtne qiwc volumus
nuiUient, accipere vehemenlcr exspecumus. Quod si
tc accusamus, non ut negligeuiem accusamus, sed
quia plures ejusmodi epistolas appeiimus. Quae cum
ininiinc ignores, bonoratissime ac nobilissime domine, boc nobis bcneflcium vclim prabeas, quod ct
tibi leve acfacileest, et magnam nobis, eliam in solitudine bxrenlibtis, voluptalcm aflert.
XLIX. Atphio. (Anno, ut pulatur, 405.)
Equidcm frequenlius lileras ad lc dare cuperem,
rvrwin labellai iorum penuriame Iianc ctipidltaiem cxioqui mininie sinil. Natn nec hiijus loci soliludo, ncc
Isatirorum inettia, nec hicmis asperiias aliquos ad nos
crebro cotmneare einunt. Nihilominus lamen, sive
scribarons, aive taceamus, eamdem scmpcr crga tc
lHiii*Toletitiain reiinemus, slmltum scilicei aiqtfernram inleHigcnU*, qua anima utxcotnmodis prospicis,
dnm eos qui oum preiate v m m i recrcarc ac rcfirere
fcttidrs, atquc in lioc prxclaro mnnorc vcrsarie. Quae
<iim libi exploratasint, rcrerendisstflie ac religiosissimc domiuc, dc (ua totiusque domus valeiudine

ccriiores nos facere ne iwermillas. Sic enlm in hac

quoque solitudine inagnam volupialom capiemua, ai
ejusmodi abs le literas acceperiraaa.
L. Diogeni. ( Cucuso anno 404. )
QuamquaiQ de tuae erga nos cariiaiis sinceritale
antehac nobis cxploralum erat, tatnen nralto magis
eamdem nunc perspeximup, cum taota coorta teinpesialc, non modo nibilo segniorem, sed eiiam mulio
studiosiorem araicum te nobis prabuisli. Eoque n<>mtne te admiramur, quolidieque praedicare noo desinimus. Nara tu qoidein a benigno Deo, qui eos, a
quibus boni aliquid efGcitur, aut dicitur, pramiiia
k)Dge scmper superat, Diercedera omni sermotie
prxslaDtiorem accepturiw es. Nos autein, quibtis n bus possumus, graiiam libi rependimus, necteadniirari, landare, beatum pracdicare, amare, vercri,
colcrc, animoque ie qooquo gemiuin circmuferre intermiitimus, carilalis videlicel lege Ubi copiilaii alque
adstricti. Nam quod ex corum numero semper fuerimus, qui le apprime diligant, plane quoque ipse
scis, domine mi summopere venerande alque admirande. Quapropier eorum munerum causa, quoe ad
nos misisti, ne nobis succenseas. Posteaquam enim
bonorem eam, qui ab ipsis dianabat, tamquam t
vinderaia quadam uvam expressimus ac percepiimis,
munera ipsa reniisimus, non quod le aspernaretnur,
aul animi lui nobililali minimc connderemus, sed
qnod iis non indigereraus. Quod etiam in mullis aliia
(ecimua. Nam alii quoque quampluriim libiqae nobilitale pares, ac nos ardenlissime amanies, ut ampliludo lua poterit ediscere, idem isltid fecerunl: aiqiie
apud eos nobis eadem hxc excusatio suffecil, quam
lu quoque admittas velim. Nam si in penuria verscuiur, majori cutn animi flducia, tamquam si nosira
csseal, exsposcemus : idque tu reipsa perspicics.
Quamobrem ea accipe, ac diligenter serva, ut si qiiado lempus postularit, fldenli ac libero aniiuo ea ab*
te deposcamus.
Ll. Eidem. ( Gucuso anno 405 .)
Cum superiorem epiatolam scripsissem, atque rev#
rendiseimum ac religiosissimum virum Apbraatem ita
HobisafGxumesse conspicerem, ut nec biiic abtre vcllot, ncc literas quidem a nobis acceplnrumse esscmitia*
rciur, Risi mnnera ea,qoa3ad nos raiaisses.accepissem,
typum, qui t u nobiliiaii maximc graios fulurm, ani*
nium(juc tuum recreaturus sit buicrei imposui: qneiii
lu cum cx ipso intellexeris, cum pra?clari hojusce coustlii administrura fieri jube. Nec enim te fugit, quama
iuijus rei uliliias fuiura sil, tum ob ipsius in PtMBtiicta
advcntum, ivm ob luam libcraliiatem ac iunmiiccnibim. Alqwe utriiisqne liujus rei merccdem ipse capies ; ut qui erga eoa, qot in Plicanioa gcntUes Chrir
stianaj fidei rudimentis imbiiuut, atqne ecclesiarum
consiruclioni operam impcndunx, liberalilalis taat
epccimcn ediderig, ac pneicrea ejusraodi virum excitaris ad eosquc consolandos miseris: nunc prj-sertim
cuin in lanla difficuHale versantur, atque a muliia
v

633

EPlSTOLiE.

\ , , *,
; "
,
, \ . \
\ ,
; .
\ ,
* ' \ ,
,
\ ,
^^ ,
,
, . , . \ ,
, \
. ' \
.
\ ' ,
, \ , , \ .
'.

, , , , ,
, ,
, ,
.
\
, . , , *
. ' ,
\ ,
, \ ,
.

* . .
,

, \ ,

. ' ; , \
, \ [620]
, \ , ,
,
\
. * ,
,
, ' .
b

edit. post adjicilor , quae ftupervacanea,nec a mse. nec ab Inlerpreie

agooscilur. Hc porro epblola in Iribus mss. inscribilur
.
Tfoe mss .

(S6

,
.
'. .
\
' , ,
,
^, \ \
, .
, '
.

,
\ , .
,
, , ,
, , ,
, \
. "
\ , \ ,
\ .

.
,
, (*> ,
. " \ '
. * \
, \ ,
, ,
, \ .
, , ,
, \
. ,
, * ,
^ .

'. .
,
\ , \ ^ ,
' ,
,
[621]
, \ , *
,
.
\
! , \
. \
,
\ ",
\ \ ,
\ , \
, \ c

M*s. roulli * , elc,

omissis inierposilis illis vcrbis,

.
* Verba SoclusU Morel., omlslt. Sav.

658
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP, CONSTANTINOP.
,
\

, \ .
.
,
*
, *
\ \
,
,
,
* , \
,
,
.
,
*.
.
\
^ , ,

^^, \
. \
* \ ^ ,
, \
\ >
. ' , \
. *
\ , \
, * * ,
,
\ ' .
\ , \ ' ,
^ .
, ,
, ,
,
. , \
.
, \ .
* \
^ , . "
, \
8
'
, ^ . '
, \ .
, ' ,
. *
. \ ,
i , ,
, \ , * ,
,
,
. '
. "
\ , -
, \
, \
,
,
.
, , \
,
,
.
, , \
, \ \ \ ,
.
, \ .
".
.
657

,
,
, \ ,
, [622]
. \
, \
, \ ,
, ,
* , \ . \
, ,
* ,
\ ,
* ,
,
* ,
, ,
* , \ ' .
,
,
a

Duo mss. & .

[625] '.

\ ,
, \
,
\ ,
, !
. \ \
, \
, \ , \
,
.
, , \
,
, \ ,
\
,
. ,
, ,
, \ \ ,
\ , \
1 Trcs mss. .

657
ENST
oppugnanlur. Quamobrem considerala preclari hajusce negolii magnitudine, ne eum vel lanlillum cunclari paiere, vcrum hoc effice, ul nulla inlerposila
mora hoc iler suscipial : sic eiiim l i b i , doniine mi
summopere admirande, pcr cgregiam hujusmodi operam, aroplam apud beuignum Dcum mercedem recondcs.

IJE.
633
atque ad integram saniiatcm rcdierU, confceilm,
quxso, urge, m iicr illud ineat. Quamquam cnim nos
quoque cum Imc venire ac videre cupimus : lamen,
quoniam rcgiouis illius ncgotia celerilaicm , ingenteraque vigilauliam desiderant, ne iit via longum
tempus teratur, bienisque inlervenieus iier tpsi i n tercludal, abs te vehcmcnler petimus , ut et cum, &i
ex morbo recrcatus sit, ad suscipiendum iter urgeas,
LII. Adolice. (Cucuso anno, ut putatur, 404.)
illudque cures, ut vir suavissimus ac mthi carissimus
Quod iu morbum incideris, didicimus, ct quidemila Joannes presbyler ilineris comilem se ipsi adjuirgal.
Scis enim rcgionis iliius ncgotia nunc eo pluribus
gravem el accrbum ut ad ipsas quoque morlie portasaccorrecioribus indigere, quo longius serpserunt mala.
cesseris; scimus etiam le e morboconvaluisse, ae periHaec igilur cum animo luo reputans, ac quanti animac
culo jam liberatam ad sanilatem progrcdi. At ex tuis l i salus momcnti s i l , perspicicns, quantasque res jam
leris nibil borum intellexi; idcoque admodum dolui;
anlebac studio luo ac diligenlia sis cousequuius, ?everum aliunde, atque ab aliis. Caelerum illud nobis ad
lim lam per le ipse quam aliorum, quos nancisci poconsolalionem abunde est, qnod e morbo emerseris.
tueris, opera atque indusiria cures, ul quse correcla
Eisi aulem id nobis sufOciat, non propterca tamen
et sanata sunl, firma maneant, aique etiara mullo
longuin boc luum silenlium placido animo ferimus.
majore accessione cumulentur. Tu cerie nihilo m i Vellemus enim, ut ipsa quoquc uosli, te buc veniennorero, quam i i , qui buc vencrunt, voluplatem nobis
lem cernere. Ac sane, nisi morbus accidisset, nibil
allulisii : siquidem animo ac volunlate venisti: a u
erat quod impedirel. Nam el bujus rcgionis hiems
que caritatis oculis, corpore licet absenlem, te quo
aincenissimi veris speciem hactenus imilatur, ei A r lidie cernimus, animoque passim circumferimus.
menia Isauris liberala est. Allamen, ulbuc venias, inForlasse quoque nobis inuluo conspectu frui dabiiur,
iiam acrepugnantero miniiue cogimus. Quodauiem
uec Isaurorum nietus nce biemis acrimonia, ncc iti- cum lempus id permitlet. Nam, ut nunc rcs sunt, e u i
alioqui tui videndi aique amplectendi magna cupineris xrumna, nec aliud quidquam impedil, boc petiinus, nimirum ut aie,cujus ardens crga nos ac diuic leneraur, te tamen istic manere necessariunv
esse ducimus. Nec enim dubitamus, qnin tu omnb
gincera bencvolenlia est, crebro literas accipiamus.
Nam si cas, de tua valetudine animique lui bilarilale facturus ctirainrusque sis, quo slrenuis viris Phoeniciam impleas, alque eos, qui illic remanserunt, magit
uos ceriiores facienles, saepe oblineamus, non mcac
magis fulcias ei corrobores, ut ne reliciis regionis
diocrem hinc quoque consolalionem capiemus. Cum
illius negoiiis pedem referanl, et cos, qui vicini ac
igilur, quauto nos beneficio affeclura sis, animadverpropinqui sunt, exquiras , atque cum ingenti animi
t a s , i d facere ne graveris. Scis enim quara lecomplectamur, quantamque sempcr erga le carilalem p r a 3 alacrilale ac studio emitlas, cunclisqne tam propinquis quam remoiis amplissimam utililalem afferas
nobis lulerimus.
aique ungueniorum naturam imiteris, quas non modo
LIII. Nicolao pretbytero. (Cucuso anno 405).
locum eum, quo excipiuntur, sed etiain longius remotum aerem magna suavitate pcrfundunt.
Magnopere nos erexisli, aique ingenii voluptaie
pcifudisti, cum illud significasu, permagnam libi
Ll V. Cerontio pre*bytero. (Cucuso anno 405.)
PbteniciaB curam esse, lcque lanlo licel intervallo
E l jam ad pielalem tuam literas dedi, exisiimans
dissiium, eos qui illic degunt per literas ad pielatis
te in Plioenicia esse : et nune item eadem, quae prius,
sludium acucre atquc horlari: qua in re zclum aposcribo, nempe vobis nunc maxime quidfis agendum.
slolicum prxsias. Eaque causa te admirari ac beaac perfcrendum esse, ut ne segeiem veslram vaouaiu
lum prxdicarc minime inlermiuimus, quod et moet inanem deseralis, nec quidquam eorum, quas rcnaciios antea misisli, el nunc , in lanla negotiorum
cte et cum laude gesta sunt, labefactari alque inlerdifficuliate, non modo eos non abduxisti, scd etiam
ire sinalis. Nam et pasiores cum ingenlem labem
nianere coegisli, oplimi vidclicet gubernatoris atque
ad oves undique grassanlem conspexerint, lunc poegregii roedici munere perfungcns. Ut eiiim ille, cum
tissimum excitantur, ac vigilant, fundamque aumunt,
fluclus excilari videt, lum plus sludii ac diligentiae
caeterisque artibus utuntur, quo incommoduin oinne
adbibei, atque bic item, cum febrim in majorem
a grege propulsent. E i quidem cum Jacob pecudum
(lammam exarsisse perspicit, lnm majori arte atque
indusiria utitur : adeumdem modum lu quoque, no- raiionis expcrtium curam gercns, lotos decem e l
qualuor annos servi munus obierit, aesiuque ac fribilissiroe ac religiosissime domine, rem virlule lua
gore et vigiliis mullis confliclalus, vilissiraique nicrdigiiam lecisii, quod cum angras res csse ac sedilione
cenarii oflicio functns sit, perpenda animo, quidnam
laborare conspcxisti, tum poiissimum operam dedii i , quorum fidei oves ralione prxdiue commissx sunt,
sii, ul ne i i , qui illic degunl, aciem desererent, yerum
agcre ac perpeii debcanl, ne qua ex ipsis pereat.
remanereni, ac paries suas explerenl. Quamobrem
Quocirca le obsecro, ut quo major esl tempcsias, et
luis ipse vesligiis hxrens, revercndissimum domiplura mala, et majora inipediiuenu objiciuniur
A u m roeom Gerontium presbylerum, si cotmluerit,

*39

GiO
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
a vobis dissiti, aique ad ullifnos qeoqne leme ajtgatas
relegati, magnam tamen bine eonsohUoncn) capiaimis, de vesirae valeiudinis stalu persxpe aliquid audientes. Nos quidem certe pcnnagna voluptate afTecit vir carisstmus ei suavissiratis Joannes presbyter,
quod in laiita temporum difficullate dOmo excedere ,
alque in Pboeniciam proficisci animum induxerit.
Quapropter a vobis pclo, u l praclari bujus operis
magiiitudine animo perpensa, si quos prxsiantes ac
generosos viros nanciscamiui, qui ad egregiarum barum rerum magnitudinem auxiliarem roanum afferre
poesint, eos magna cum animi alacritate una cum eo
-miitaiie, quantam hinc mercedem laturi silis, cogiUniee.

pluresquc sunl qui iiisidias struant, eo etiam magis

ipse tcexciles, aliosque ilcm borteris, ut praclarain
^ banc curam lecum saseiptant, illucque quam celerrimc pcrvenire maiurent. Nam bujusce quoque profectionift non parvam mercedem es habiturus : quod
si profectionis multo magis si res ipsas Iracles,
nmUumque studium adhibeas. Siquidem bujusmodi
pcregrinaiiones suscipere longe praesianiius atque
conducibilius est, quam domi dcaidere. Illic enim
degene, haec cliam habere potes, quae nunc babes,
boc esl jejuniuin, vigilias, caeteraque Chrislianx pbilosopbiae genera. Domi autem desidens, ea lucrari
uoti poles , qux si in illa regione commoreris, adipisci poies, nimiruni tol animarutn salutem, periciiloruni mercedem, tanUeque aninii prompliiudinis pnciitiinn : nam ne ipsa quidem animi proinpliludo pra>
mio caret. Quainobrem , qtiales libi ipsi coronas in
fuluruni condas, lecuni rcpulans, ne, quaeso, cuncieris ant diiieras: verum ubi e inorbo convalucris, mox
ad iier (e accinge, de rebus ad usum luum necessariis niliil curans. Si quidem revercndissimo ac religiosissimo presbyiero Gonstaniio ncgoiium dedi, ut
tivc ad acdium exslructiones, sive ad sublevandam
fratrum inopiam impensis opus s i l , large vobis ac
prolixo omnia suppeditel, atque adeo nunc eiiam
largius ac profusius, quam aiite. Cum igitur e l pronos ac faciles inde sumplus babeas, el quod caput
cst, rem Deo gralam factnrus sis, depulsa omoi
cunclalione, confesiim iler matures quuiso > aique ex
ipa Phoenicia boc nobis significes : ul, licel in gravi
ac molesla soliiudine hcereamus, ingens tamen biuc
6 o l a t i u r a consequamur. Nam si le animo ac volunlale ila comparatum illuc abiisse inlellexerimus , ut
pro animarura illius regionis salute nibil facere ac
pati recuses, tania voluplate pcrfuudeoiur, ut nc soliludinem quidem incolere nos exislimemus. Quamvis enim te quoque huc venire, ac luo conspeclu frtii
cupiamus : tamen, quia boc quod dixi magis uecessariam esl, periculumque est, ne biems iier illud libi
pradudat, propterea i e urgemus, atque, ut proficisci
malurcs, obseeramus.
9

LV. Symeoni ei Mari prtsbyteris atque in Apamienii

regione monntlicam vkam

prcfitentibus. (Cucuso

aiino 405.)
Elsi magno itincris spatio a vobis -dtsjungimur,
alque in asperrima sotitudine commoramur : lamen
cognita animi vestri virlule ingeaiiquc pbilosopbia,
per quam oranibus , qui istic sunt, lucera ac splendorem afferlis, magnum veslri amorcm conccpimus. Ac
quoniam, tum ob bieniis asperilatem, lum ob iiineris
longiludinem, veslro interim congressu frui minime
licet, per lileras vos convenire staduimus, vos oranles atque obsecrantes, utei pro inalorum eorum, quse
universum lerrarum orbem invaserunt, depulsione
prolixas ad Deum prcces adbibeaiis, et omncs magna
cum alacritate ad boc excitetis, nosque, cum facultas dabilur, do vestra Taleludine per liieras quam
laepissimo certiores facjalis : u l , licei eliam procul

LVf.

Romulo et Byxo

monachii.

(Cucueoanoo 405.)

Yos quidem huc quoque venire , atque oculis perspicere vellem : vestrae cnim pieialis fama commotus,
ingenti vestri atnore afficior, atque caritatis oculis
vos intueor; quoniam autem, tum ob ilineris loaginquilalem, tuni ob hiemis tempus, tum ob Isaurorum metum, id nunc rainime licet, vos per literas
convenire sludui, meam erga vos benevolenliam perspicuam vobis faciens : licet enim eos amare qui pro*
cul posili nec amquam visi sunt. Nam ejusmodi cariiatis nalura est, ut nec fiae longitudine dirimatur,
nec temporis diuturnitate debilitetur, nec illatis lenlationibus infringatur, verum baec omnia viocat, ae
supra omnia assurgat, alque in sublimiialem inenarrabilem auollatur. Ob eamque causam nos eiiani,
quandnquidem apprime vos amamus, nibi( borum segniores effecil : quin potius el ipsi scribimus, c l cissim, ut de vestra salute cerliores nos faciatis, vos
rogamus. Sic cnim, etiam in solitudine degenles, magno sulatio afficiemur, cum eos qui ita vivunt, arctuinqtie atque angusium iter ingrediuntlir, incolurai
ac firma valeludine esse inlellexerimus.
LVII.

Adoltit. (Cucuso anno, ut putatur, 404.)

Quamvis ipsa raro ad nos scribas, nos tamen quo~

lies homines nanciscemur, qui hinc isluc proficiscantur, liieras ad te dare minitne desinemus. Ac quidem
le buc venire ac cernere vellenius, idque in primis
nptamus. Verum quoniam hoc arduum forlasse ae
difficile libi visum esl (nam alioqni Isaurorum periculum penilus sublatum esl), nos certe consotationem
eain, quam, dum crcbro ad te scribimus, capere sole*
rous, nobisipsis praebere minime inlermhleimis. Et
enmi quoiics tabellarii, qui islec iter faciat, nobit copia esl, non vulgarem voluptalem capimus, cum ad
te lileras damus. ffaec igitur cum tibi explorata sint,
omatissima eC religiosissima domina mca, velim quo ipsa des operam, ot de tua valetudine animiqne
Iftilaritate quam saBpissime ad nos scribas. Queniad*
roodum enim de profectione nihi! le accusamus, qinwl
res ea dtfliculuiem habere libi visa s i t : eodem modo de longo silentio tibi euccensere minrme tkatne
1

Oinoea

fere

Mas.

cuo.

639
8

, '
. \
,
, \
.
\
. , \
, , ,
. , ,
, ,

.
, , ,
,
. ,
, ,
,
.
\
, ,
, , \
.
,
\
,
[624] .
*
,
,
, \
.

iV*.
,
tfl

>.

\ ,
\ , ' ,
, ' ,
. *
* ,
,
,
, ,

, , ,
,
* \ ^^ ,
, \
, \ * HJPC quae deficiebanl in Editis ex iribus mss. restilunniur.
J Omnes mss. iv ) ^,

>Li.
.
\ ,
, \
\ .

, ,

,
, .
.'

*.

\ , , <
4*
, \ ,
, \ *1 ,
]}
, ,

^ \ .
, ,
*
, '
. \ ,
[625] ,
, \ , \
.
,
,
, \ \ *
, \ .
d

JV2T.
.
", , ,
,
. , \ . *

( ),

. \
,
. * ,
\ , \

\ \ .
" .
*
e

Plerique mss. .
d Tres rnss .

644

S. JOANNIS CHRYSOSTOM! ARCHIEP. CONSTANTINOP.

. ,

(5 .
.

,
t

\ .

, ,

% .

, , \

\ ,

,
.
\ , \
, , \
,
.
,
. .
,

' \ . \

' . \

\ , \
. "
, \ \ , \
' \
, . , \
, , ,
\ .
\
.

[626] , ,

[627] '.

. ' ,

\ , \ ,

, \ , \

- \ ^ \

, \ .

, , , -

.
'.

,
.

,
\
.

. "*

, .
, \ , , ^
.
,
,
( 1

, . *

. ;
\ ^. *
,

; ) , , .

* ,
, , ,
,
, \ ,

Omncs mse. . Edit. .

* Cojslin. fsVceukv.

Coislin. $.

6
EPIS
rmus, qaoniam de tua totiusque domus tux valcindiue assidue aliquid audire veliemenlcr desidcranius.
LVJII.

Theodosio ex ducibus (). (Ab anno 404

ad

407.)
Multo mellc literas tuas condiisti, v e l , ut reelius
loqunr, mclle dulciores eas effecisti. Mel quippe iis,
qni i p s i u s dulcedine asstdue fruunlur, non j a m aeque
dulce esse videtur, saturilaie nimirum voluptatis vim
opprimenie : at lilerae iux l a B i u m nobis de l u a p r o spera valeludine nuniium aflerenles, tauium ab eo
absunl, ut hoc efficiant, ut lum praotcritam voluplatem nobis augeanl, cum frequentius millunlur. Ac
iti quidem epislolam m e a m cxosculalus es : e g o vero
te ipsum epistola? patrcm triraque m a n u complexus
sum, colloquc tuo circumfusus, carumque niihi capul
exoscnlatus, ingeuiem consolalionem percepi. Sic
cnim affeclus c r a m , ut n o n epislolam dumlaxat tuam
legcre arbitrarer, sed eliam te ipsum a d e s s e , ac nobiscum vcrsari. Taula episiolx vis fuit. Ejusmodi
qtiippe sincenc cariiaiis nalura est, ul eliamsi lalices
sttos per liieras profundal, id efficiat, ut i p s e litcrar u m f o n s ocnlis obvcrsari videalur : q u o d eliam nobis
usu venil. Ac neque tcmporis diulurnilas, ncqne i t i ncris longiiudo, neque negotiorum difficullales a c
iitolcslix, ncc dcniqne aliud qmdquam, q u o minus id
tiobis comingerct, impcdimenlo osse potuit. Haec
igilur cum scias, domine mi cumprimis admirandc,
ne tc quaeso de l u a toliusque domus tux valeludinc,
animique bilarifale nos per liieras certiores facerc
pigeat. Nec eniin te fugit, quanlae nobis curx sil bxc
scire.
LIX.

Theodoto diaeono. (Cucuso anno 405.)

Cito noslri oblitus es, a d ingeniem eam molestiam,

ex digressu luo acccpimus, alium ex diulurno
tuo silenlio moerorem adjungens. Nec vero a d lcmporis angusliam libi perfugium palet : nam dierum
mutfitudo ingenlem a d rcditum facililalem vialori
pralxTe polcst. Quin nc Isauricos quidcm metus
causari tc paliemur, qnandoquidem le magnopcre
aiiiamus. Mulli quippe sunt, qui posl disccssum tuam
i l l i n c buc vcnerint. Quoenam igilur silentii causa esl?
Piegligcnlia nimirum, ac pigritia. Sed tamen prioris
negligcniiae culpam libi remiuimus, si modo animtim
i n postcrum indoxeris prxlermissum abs te officii
inunus frequenlibus lileris sarcire. Scis enim qnant a m a nobis gratiam i n i t u r u s s i s d e tua prospera v a leiudine crcbro ad nos scribens.
q u a m

LX.

Chatcidia et Astjncriiias. (Cucoso a n n o 404.)

Non me fugit crebras eas tenlaliones, quae domino
mco reverendissimo et religiosissfmo presbyiero ulatae
snni, magnam vobis perlurbationem altutisse. Verura
nihil est quamobrcm hoc nomiuc aninii veslri commoveanlur. Nam qui Dei causa baic pcrpetilur, quo
graviora pertulcrii, eo quoque majores coronas referel. Cum igilur b a n c salis amplam consolalionem
habcalis, slrcnuo animo, et cum gratiarum actione,
ca quae accidunt ferle, Dei gloriam ob o m n c s rerum
evenius pradicanles. Sic enim vos quoque in premiorum cl coronarum, qux illum mancnt, societatem
venielis, si ea qux accidcrunt forti et placido animo
tulcriiis. Scilis enim viam csse prxsenlem b a n c v i tam, ejusque lam res laelas ac jucundas, quam gravcs
ei molestas pneterire : illudque itcm nobis faciendum
esse, ! pcr multas tribulaliones in Dei reguoin introcamus : arctamquc atqne anguslam portam essc
qnae ad v i l a m ducil. Quae cum ita sinl, tum per brrc,
lum per ipsius pnrsentiam solaiio accepto, ntibom
oranem mccroris discutietis, ob ipsius calamitales belitiam ac voluptalem animo conciptenles. Nam fructus hinc incnarrabilis et corruplionis cxpers ipsi rccondclur.
LXL

Theodcto

ex

consularibus

(). (Anno 406.)

Hoc est patrem esse, non modo illud non molesle

ferre, quod filius veram sapiemiam proiilealur,
nim eliam ipsi idcirco graiulari, nibilque non agcre,
qaoad ipsius arccm perveniat; ac nc hoc quidem,
quod illc tum a palria, tum a domo, lum ab oculis
tuis procul sil, iniquo animo ferre, verum nunc potius eo esse animo, ul ipsum tecum versari exislimes,
cum ipsius virlus augetur. Ob eamque causam ingcntes libi gralias babemus : atque admirali sumus quo
jacto, c u m a le lanlum m u o u s , boc esi filium, babuerimus, lu lamcu daxeris nos aliis quoque muneribus ornandos esse. Nos vero boaorem quidem illnm,
qui ex muneribus missis orilur, decerpsimtis, muncra
aulcm ipsa remisimns : non quod te. despiciamus,
(qui enim isiud, cum a te valde amcmur)? verum
qttod supervacancum esse censeremos earum rcnim
fructum conseclari, quibus roinime indigemus. Sanc
bcllum lcctorem Tbcodolum apud nos rclinere, ac
iingere et erudire nobis cordi eral; verum quoniam
oumia bic caedibus, tumultibus, cruore, alque incendiis plena sunt, Isauris nimirum cuncla ferro atque
igne populanlibus, nosque sedes quotidie mutamus,

ia)
Billius

lu banc

f o r m u l a m haec o p l i m e n o t a t F r o n t o D u c s e u s :
D u c i ; apud jmmianum MarceUmum
swpe leges, e x
e x M a g i s t r o . Ul tib. 22, A r t e m i u s e x D u c e
fuerat Dux JEgypti. Julius capitoUntu in
oordianu
: l m o a Gallicano e x Consulibus, et Msecenate e x
Dotibus inierempti sunt; tt Hb. 6 Codicis Tlieodosiani, tU.
2 3 , i . 1, inter e o s q u i e x ducibus s u a t , e s s e p r s e c i p i m u s i n
adoraoda n o s i r a s e r e n i t a t e . Procopius lib. 1, D Q q u e R o m a noruiD inUiium p r e f e c t u s , q u o s D u c e s v o c a n t . Duces etiam
i n poUtriorum
impcralorum
Consliiuiiombus
appellantur,
Utm
qut mititibus, quam qid
prmincU$etlinuttimpraierant,
ttt fn (odice
TheodosLmo,
u u x l i i n i t i s T r i p o l i t a i i l , et, D u x
K b e l i c i liuiiUs, apud ropucum.

iHice, e x v i c a r i o ,
iEgji*- ideslqvi

(a) H a i c a p p o s i t e n o t a l F r o n t o D u c x u s : BilUus
interpretatm eraty c o n s u l a r i : atqui po$teriorum
tmperatorum
alale
consulares
dicebantur
tum tam ut lempore
reipubhcw
Rommice vel ante Juiium cmsarem
qui consule*
fuerant,
$ed
qui provincias
quasdam
regebant ei Halice regione*, ut ez
codice Thtodommo
et xotitia imperii liquet, unde
cotwularis
jEnnlito* Consularis Bocticcu.et
PamonUsmagiUratuscoti$uUh
res tonellaS, el formuUx consularilatis
apudcassiodorwn
ub.
6 rariarum,
cap. 2. secure$ eis et fasees prwferebanlur
ei
carpenti subveciione
decorabataur.
Qui avtem consules
fuerant> vocabantur
Excoiuute$,
vel Exconnitibiu,
et
quifunett
eranl
conzutaii
maqislralu,
Exconsularibus,
vei
EXCOIISUlares itidem appeUabantur.
ride etiam casstodorwn
lib. 5,
%

c 27; et IU>. 5, cap. 9. sic infra eplsl. 159 fll mealto Cousularis syriac.

$45

S . JOANNIS CHRYS0S1OMI AttlEP. CONSTANTINOP.

Dcces&arium proindti essc duxiiuus eum hinc cmiticre,

jJomioo meo r e l i g i o s i d S i m o diacoiio Theodoto eliam
atque eliam maodanles, ul ipsUie curaio assidue gerat,
in idque magjio studio ac diligentia incumbal. QUCMI
ipsimi ul iilius luus consoquatur, lu quoque labores
vcliin : alque ommito consilhitn noslrum taudabis,
jiubisque admouitionis bujus nomine ingeniem graliam babebie.
LXIL

Casto, Valerio, Diophanta, Cyriaco, Antiochue

presbyteris. (Cucuso anno 405.)

QuoJ reverendissimus ar religioeissimus presbytcr
Gnnsianlius nos reliquerit, doleo: quod autcm ad
<>s so contulerit, laelor; ac mogls binc lxtor, quan
illiiic duleo. Neque enini mibi dubium esi, quinad
irauquiUum portum, hoc est ad veslram cariiatem,
appellai. Najn quamvis sexcemi tumuUus TOS unilique circumelent, magnosque flucius exciient: l a meii ejusmodi stam res vestre s u o l , ui ob eara, qua
prxdili estis, fortitudiBem et conslaitleni carttatem
aniinique afleciionem, etjam in mediis proccllis magna iranquillilale fruamini. Quamobrem cum ad vetrum aspecltmi venerit, ipsi, u l par esl, omnia suppedilaie. Scitis enim quauta vos binc merccs maneai,
si cuiu inique vexatum fovere studeaiis. Neque enim
aliud quidquam a vobis poslulamus, quam ul ue ipsc
pcr iujuriam vexetur, tcmereque huc atque illuc c\r~
cmuagalur, ac per judkum tribunalia eam ob caaaani
disirabaiur, aique laceretur, ob quara enm corona
ornari, ac publico praeonio celcbrari par eral. Ac
eo quidem haec poetulamus; pro nobis autera ut
$a pe ad nos scribalis, ac de vesira valetudine cet>
lioree nos faciatis. Nam etsi longo ilineris inlervallo
a vobis divellimur, vos lamen animo ciicuniferre
nitmme desiuimus, ac vobiecuin esse, quolidieque
Ycrsari. Ejtismodi enim cariialis oculi sunt in iis,
qui biucere amare noruut. Idque ipsi perspicue noalis, quandoquidem sincere quoquo amare noslie.
k

LXllI.

Tranqwllino.

(Ab anno 404 ad

407.)

Cattera quidem onwia tempori cedunl, ac vetutlaletn ct senitim coulrabiint, boc est florenua corpora, alia xdifteia, prata, ei borli, acdenique orania
q u a 3 ex lerra oriuntur : sola autem cariias .ab ejus^
modi detrimento immunis esi; ae non modo (cmporie
diuturniiate non marcescit, sed nc niorie quidem
ip*a interrumpiiur. Eoque noinine nos quoque, iametsi diulurno tempore a euavuaie tua abfueriuaus,
vigentem lamcn lui amorem rctinemus : ac nune
qukJem iingua, semper auiem animo. Eaque de cau$a
qtiam sxpissime ad pieiatcni tuain literas dedimus.
Quontam autem, quo stalu vaietudo lua sit, inlclltgere valde expelimus (scis eiiim ipse quam te vaiere
ctipiarous), si (Ieri possil, facileque aliqtiem nancisci
queas, qui lilcras ad nos ferat, velkn ut, quemaduiodum afGcH iui ratio po&lulat, de eo nos cerliorcs
facias. Nam res noslras alqiie ca q a 3 ui Anneuia ei
Tbiacia geruntur, sincerae atque ardcnti carilali tuaa
Dairabii is qui libi bas lilcras rcddet.

^44

LXl V. Cynaco episcopo.

Dominus meus Sopater, Armcniae hujusce pra?feclus, in qua nunc inclusi lenemur, Armenis quidem praefuit ul p:ter, plus autem officii erga nos exbibuit, quam a patre poetulanduiu viderelur. Iltiie
iiaque hujusce benevoleutiae viceui ciim repeudere
cupcrem et exquirerem, optimam viam mibi inveiiisse videor, nimirum sollicilum luum ac vigilantem
aiiimum, cujus opera graliam ipsi referre poicro.
Qui laudem istud, et quonam pacio ? Ipsius filius jam
diu istie liierarum causa commoratur. Huiic si Ixio
alque alacri animo, ut cariiati tuae convenit, videre
studueris, beneficiique aliquid in eum coniuleris,
omnia a nobis debila ofGcia rependeris. Quamobrem
hoc effice : ac tum eorum qui inagi&iralu fuiigunlur
tuni tuoruin familiarium, quique ipsi exteruam regiouem pairia jucundiorem reddere queunt, nothiam
ipsi coucilia. Sic enim, et ab eo, et a me, aique adeo
a leipso gratiam inibis, probum scilicel ac beuignuoi
virum coiuniuneinque pauperum porium per fiiium
juvans.
9

LX V. Maraano el MarcelUno (). (Cucuso, ajuio ot

puUlur 404.)
Satis amplum mocroris illius, quern, ut ex literts
vestris acccpi, susiineiis, solatium vobis est philo*
sopbica hxc vestra mens, ac sublimis et finna coo*
stansque affeclio. Ut eaim molli acdissoluto boiuini
ne iranquiliitas quidem ac secundus cursus magnam
ullam uiiliiatem aflerre polesl: sic firmum et solidum
el vigilantem virum nc gravis quidem lemposlas umquani conimovet, verum clarioreiu et illustriorein
reddit. Ea enim lentationum naiura est, uc iis qui
forii animo eas feruiit, muita prxraia aplendidasque
coronas accersat. Hxc igiiur cum vobis perspecia
siut, reverendissimi ac nobilissimi domini mci, cumque banc saiis amplam in rebus acerbis consolaiionem babeatis : nibil borum, qua? fiunl, aninios vestros pcrturbei, alque quam sxpissime ad nos velira
scribatis. Elenim id quidem inaxime vellemus, prucaenles vos imueri atque complecti. Quoniam autein,
quominus id nunc fieri possit, mulia impedimenio
eunt, sine inlermissione ad nos scribere, ac dc vesira
valeludiue cerliores nos facere ne graveimni. Scitis
cnioi, quanlam, si hoc facialis, a nobis graliarn i n i luri, qi^antaque nos volupiaie cumulaturi sitis.
LXVl.

Casto, Valerto, Diophantce, Cyriaco, Antiockim

nrabyterh.

Lingua quidem raro ad vos scripsi; animo auiem

crebro ac frcquenter. Qnare ne lotidem dumtaxai
episiolas uoslras esse cxistiraetis, quol per cliartam
ct alramentuin accepistis, verum quotad vos mitiere
cupivimus. Nam si reai ila repuiare voluerilis sex*
ccnix profccio liicrx ad vos a nobis niissaa eunl. S i o
aulem ncmo esi qui perferat, non noslrac socordtas,
4cd rerum difficuliali silentium nostriim adscribi ciot

() Cmsliu., Vatic, el Fabric. baiaent, MarceUuuto

645
EPIS'
,
clvac ,
,
. \
, \
, \
.
&.

,
,

,
.

"
\ ,
, , \ ,
. ' , .
, , , '> \
, >
,
.
\, ,
, \ .
, '
, \ * \ ,
\ . \
,
, \ \
.
, ' \ , \
[628] , \ ' .
. \
\ , \ .
\

*.

\
\ , \ ,
, \ , \
, xa\
,
, '
. \ , , ' , \ ,
. x a l
.
(
), , \ ^
,
,
. ' , ,
* Tres mss. . Mox Coisl. $ .

idem , omisso , et icfra idem

V T r e s Oiss. .
lidem .

Codex FabriCil . Coislin. . Regius unos Codex sic epislolam incipit,

. Paulo post duo ross. *

A l i i , vcl 9|.

, \
>.
.
9

,
, ,
, \
.
\
, , \ , ' . \ ;
\
.
, \ ,
*, . ,
, \ \ , \

. , \,
, \
.
'.

, ,
, \
. " \
, \ (& , [629] ^, \ ,
, .
*
, \
. ' ,
\ ,
, ,
. \
' . ,
, ,
,
.

* , \
.
k

' . ,

, \ ^
i
, \ , **
.
, '
,
,
' Tres mss. . Ibld. Coislin.
.

* Coislio. Valic. et Fabric. babeat. Mox

tres mss. .
k Tres mss. , unos .
l VaUc. semper habet: in Reg. eliam Ita legilur. Editi hic; nam tnfra babenl.
j Coial. * qu sequunturin aliquot ms>*
UiaU sunt, sed bene babeal io Ldilo.

645

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

. , \
, \ , \
\ .
,
. \ ,
\
, \
.
, ,
,
. , .

. "
.
, 0 ,
\ , ,
^, , ;,
, , \ .
, \

(.
a

GI*

, \ , \
\
,
, \
. , \
, \
, .

, \ . "
, ^ ,
, , .
,
* ,
,
,
, ,
, . '
, \
, (

.
[654] &.

\ \ ,

.
[650] SZ'.
.
,
, \ ,
, \ ,
, ,
.
, \
, , \
, \
,
. \
(
, .
, ), / ,
.
, ' ' , ,
,
. "
, \ * , \ \ \
, , \ ,
\
* \ '
, \ - . \ ^
\
.
, \ Svi ,
, .
' ' ,
' \ \
,
,
, ,
, ,
, \ . ' ,
, \
\
\ \ .
. \
,
, '
.
.
'. .
, \
\ \
, ,
.
. ,
, , $
. , \ . - ,
d

* Omnes . Edit. .
k Coislin. .
c

* Edlt. . Cofslin. et Savf1.

Edit. . Coialin. - in lexiu ^ . Reg. ei Savil. in marg.

. Reg. , . Vatic.
(otum sic habet:

.
e Tres mss. .
Coislju. .

EC1ST0L.C.
bel. Hacc aulem dixi, ul sive scribamus, sive iaceamns, eamdem de noslra crga vos caritaie scntenliam
frralis. Nos enim, quocumquc in Iuco sinius, incisam
iu animo noslro vestri niemoriam circumferimus.
Ac nunc qnidem ingentem vobis gratiam habemus,
quod probum monacbum cuin ea, qux a vobis poslulabalur, benevolenlia susccpislis, cosque, qui i m porlune adversus eum rixnri cupiebant, niitiores
reddidistis. Quare non frustra, ncc adulandi studio
illud dicebam, vos, etianisi inmimcri undique fluclus
cxcitentur, in tranquillitate tamen esse. Nam cum
ab aliis naufragia facile propulselis, non esl dubium
quin ipsi procul a tempcslate remoli siiis. Vos vero
quam saepissime, quxso, de vestra bona valetudine
ad nos lilerasdaie. Neque enim ignari eslis, quaulo
nobis studio sil id scire. Tania cnitn veslrarum liierarum, cum (irmam veslram valctudinem nobis nuntiant, vis ac facullas est, u l quamvis tot xrumnis,
bellis. tumullibus, perlurbalionibus, quolidianisque
morlibus undiquc ciugamur, lamen cum lol ejustnodi
a vobis epislolas accipimus, prx gaudio volitemus,
maiimamque hinc consolalionem seniianius. llnjusniodi quippe esl sincerus amor, ut etiain per literas
heluui liunc uunlium aflcrcntcs, eos qui corporc disjuncti suul perfacile recreare ac reiiccre pos^il.

610
roagnaque lxlhia sum affeciua. llabebat enini poaierior quiddam ainplius : quippe non verba dunitaxai
tua, sed etiam scriptum luum nobis indicabat; quod
quidcm voluptatem etiam nobis auxit: nec enim forvenlis dumtaxat ac sincerx animx l u x , sed etiam
insuper manus imaginem conspeximus. Quare quam
sxpissime id facias , q u x s o , ac solatium illud, quod
nobis bac quoqtie ralione excogitasii, prolixe i m periias. Huc enim le trabere minime jain auderous :
toi Armcnix mala sunt,ac lempeslae altera omnia
excepit. Nani qnocumque tandcm quispiam vencrii,
cruenlos torrenles, cadaveruro agmina , domos solo
sequaias, urbes eversas perspicicl. Nos auiein , tameisi periculo vacui esse vidcamur, io boc prasidio,
tamquam gravi quodam carcere conclusi, tamcn ob
quotidianos melus, ob rumores c&dibus plenos, cb
perpeluas Isauricarum excursionum exspcctationes,
ob corporis denique iinbecillilntcm, cum qua ad bunc
usqne diem luclamur, tranquillitate ac securiialo
frui mininie possumus. Sed tamcn etiam inler tot
mala non parvum solatium capimus, cum litcras
toluni dc lua firma valeludine nuiiliiiia afferenies
accipimus.
LXIX.

Nicolao presbyiero. (ArabissoaniM)4I)6.)

Istud quoquc sincene tu$ ac ferventis carilatb est,

quod cum tauto a nobis intervallo dissilus eis, tamen
anno 40(3).
de saluie noslra sis sollicilus. Naper quidem aspcrIpse quidem, reverendissinie ac religiosissimc mi rima bieme loca subindc commutanies, nunc io
orbibus, nunc in ternc faucibus et sylvis odmmorati
domine, iis sallem m a l i s , quibus Armeuia laboral,
defunclus cs : n o s aulcm prxtcr eos lumulius, imo sumus, ab Isaurorum incursibus undecumque espulsL
quoiidianas inorles qux hic vigenl, Hlud n o n vul- Tandem autem aliquando bis malis nonnihil eedatia,
loca deserta relinquenles, Arabisaum confugimus,
gariter discrucial, quod a lua quoque suavilale, ac
quod vidcliccl illius oj pidi arceni reliquit locis tuT e r a e l sinccra bencvolcnlia divulsi sumus. Accessit
tiorem invenisscmus : neque enim in oppido degimus,
etiam ad liujus moeroris cumulum diuiurnum tuum
quia ne id quidem tuium est; cst autem nobis hxc
siloniium. Nam ex quo die hinc discessisli, secuadain
scdes quovis carccre dcterior. Praclcr id cnim quod
hanc dumtaxal epislolam accepimus : nec vero bxc
singulos in dies, u l ila dicam, pro foribus nostris
accusaitdi lui causa commcmoro, sed dolore cominors cst, Isauris omnia invadcntibus, atque igni ct
molus. Nam quod iier islud ad n o s vialoribus clausum
neminem fugil: verum u l hoc libi excusalionem Terru lum corpora , lum acdificia delcntibus, faineui
etiani, quam loci angustia el eorum qui buc confnaffert, ila uos non perinde cousolalur; quin potius
giunl inulliludo ininalur, pcrlimcscimus. Ac pra>
boc ipso quoque noiniuc polissimum angimur, quod
terea diuiurno rmorbo, quem nobis biems.ei perpcea quoque digressus lui alque absenlix consolaiiotie,
tua fuga pcperil, confitctati, eui vira ipsiu* c l acerbiqux unica nobis erai, caremus. Quoniam igiiur bxc
latein nunc effugimos, nonnullas tamen adbuc ipsius
dtflicullas in prxsentia discuti non polest, vcrum
reliquias
circuoiferinius. Scd quamquain in lol malis
pericula quotidie ingravescunt, velim alia raiione
ac
lantis
molcsliis
versamur, magnam lamcn cx ferroccsiitiam eam, quam ex longo luo silenlio coniraximus, minuendani cures, niinirum u l noslri mc- vcmi vestra el sincera alque consianti cariiaie ccnsolaiionem capimus. Qua3 cum scialis, ne, quacso, de
itioriarn numquam i n l e r m i t l a 9 , et cum ad nos scriYesira sanitale qnam saepissime ad nos scribere grabes, longiores epislolas facias, atque in exponendo
einini. Quamvis enim lanio a vobis spatio divcliavaJetudinis l u x statu, animique iranquillitate c l
mur : arclissimo tanicn carilalis vinculo vobiscum
securilale m o r a m trabas. Sic enim, quod nobis cx
devincti
suinus. Tibi vero ingcntcm graliam babi>
tempore deficil, cx epistolarum longUudine sarcire
IDUS,
quoxl
cum in tot lanlisque pertnrbaiionibus
poleris.
verseris, non parvam lamcn ncgoiiorum Pbamicije
LXVUJ.
Eidem. (Araliisso anno 406.)
coram geris. Quapropier &i quid novi illinc afTcraiur,
ne nobis id signilicarc pigreris. Vix cnim tilla ex
Id qooque luum est, hoc cst liominis acriier atque
parte quisquam ad nos commeare audcl, quod omnes
ardenier nos amantis. Lccta enim priorc epistola,
v i x , qux buc fcruni, undique claus sim. Aliauien
secuudam insupcr accepi, eodcm ulramque dic ;
LXVII.

Theodoto diacono. (Arabisso, u l puUlur

647

S. JOAWQS CllRTSOSTOMl ABCHIEP. CONSTANTLNOP.

CiS
roodi rauoalbut confeeu aiedkamenta i m libi. tnn
onuiiesinue doninae mex ipsios malri adbibettt,
poleris , hoc ickim Cacias ntqne ei qoid Ulic renua
roerccdem pro bis rthus Yobu nmiMlUam amplifica :
geraltsr , cxpona*, et tie rcslra YalelodiDC, de q n
ol noa tanltini edacalioots iMMnme, fcnimT e f a e m e o l e r tolikili ftunus ccrtiores nos bcia*.
eliam quod pbrido et graio animo pvkriierniBum
LIX.
Apktkonio, Tkeoioto, Cherctc, prakperh r
ipsios e viu disoessom tuleritis, ingcalem a beoigno
monachU. (Arabtsso :noo 406.)
Deo mercedem accipialis.
eiti crebm ad ont literas iniuere difBdle sit, qootiee
9

Eqvidem ipte qooquo ?ot fcuc Y e e i r e , ac videre

copereiD: qoonhs aulem mulu sonl qoat tapedtant,
boe qoideoi D o o e eipoeoere roinirne aodeo: Ulud
ailem a vobis pelo ttt quamfis procul silift, precam
laanen Y e s i r a r u m , qnx m u i i a i B Yalent, aaxiliam ncbis
aiTeraiis. Nan boc subtkuain uee fdasUle debtlilaiar, oee ilincra longiludine dirimilur: erom quorureque io loco qulspbm fidacia erga Deom, instar
Yeslri , pratditu* verselur iis eliam q<ii procul dis&iu sunl hac ralione magnopere prodessc potesL
Sioral aalem CIHB preabas liieras quoque Y e l i m ad
m* deiif, qus de vesira Yaleiudine DOS saepe cerliores faciant. Quamquam enim tniilUflueUtsundecumqne noa cinguiil, niminiro ei Ioci soliiudo et
obsidio, et Isaurorum impeius ei qnoiidiaiia mors;
uam perpelao com morte Yivimus, in hac arce, non
secus ac in carcere qoodam mdasi, atqae cam graYi
a>rparU xgriltnlioe colloclanies : nihilominus lamen,
etiamsi malta? sinl nostre calamitates, haud parYum
bujusmodi malorum solatium in cartiale Yesira posi*
tum babenrju*. QaatnvU enim baud diuturoain vobisctitn consueludinem babuerimus : Umen sinccrx ac
fcrveDlU mclleque dulcioris et alque constaniis
IwneYotailbe, qoam et coram , et absentes oslenditit, pericubu saepe fectmus. Quapropier lieel a vobis
procul remoli, ac tot tantUque rerum accrbiiatibus
conttricti, lamen io virtutu Y e s i r a e recordalione,
non ieeoa.alque in portu quodam qoiesdmos, aniplitsiroi tbetaori inelar Yeslram caritatem nobis csse
exfctjmaiitcs. Ac quidem exacla biente, atque exorto
Ycre, gravi morbo liberati sumus : Yerum ipeius
rcliquias adbuc tircumierimus, quaa aogont etiaoa
Isaurici Uiiuullun, qui numquam inlermiltunt. Haec
Igitor scicniee euamsi procul a nobis abesiis, noeiri
lamcn quaeeo, eemper mefninlsee, alque, curo licebit crebmt liieraa lauuip nobi de Yesira valetudine
auutium affeienles, ad noa mium ne praYemini.
9

LXXI.

Malcho. (Ab anno 404 ad 407.)

Nce animum dejice, nee praclariaaimoro beate

OliaB tua* discestum peccatis tuis adscribe. Etenim ad
iranquillum porturo appalil, aique in oam vilara, quae
nullum jamflnombabilura est, pervenii, ac prxsentit iuc fluctibua erepia , in petra stat, ea omnia
bona quas collegit, Umquam in lulissiino thesauro
deincept babene. Eoque Domine gaudcrc el exsullare
ac lxlilia perfondi convenil, qnod ipsius animam,
Yelut opiimus agricola malunim fraclum , communi
onmium DOIIHIIO cxbibuisti. Uxc aliaquc cx liujus-

LXIII.

Alpk.

(Cocaao

aaoo

Elsi procol a te eejtnicu somos lamen ea qux

com laode gcris, alque ingcntem eam liberalilaleoi,
qna in egenlcs aleris andienles, gaodio el iaeiitia
ex>ulurons. Ac nobis quidetn in YOUS essei, te foo
que conYcnire magnasqoe praeieoti gralias agere.
Quoniam autem id minime licet; Isanrica enim mala
iiigraYesamt, aupie otnnes YIX interclosx sonl; nt*
cniin dubito , quio alioqui boc ipse accessisses, magimroque slndium adhibuisses ul ad noe osquc acciirreres : Yerum id nunc fieri nequtt; idcirco prr
Iiicras te salulamtis, alqne oramos, ul cura licebit,
quam creberrime ad nos scribas, deqoe Uta (otiasqiM
domus tuas valcludine certiores nos (acias. Nec enim
vulgarera, bic quoque degeoles ex ejusmodi tuii
liierw coosolaiiooetn percipiemos.
v

LXXlIi.

Agapeto. (Cucuso anno 404.)

Elsi jam longuni letnpus efQtixit, cum abs te ^

juncii sunius aique eliam magno itineris intcrraJ!o
a te dirimimur : carilate lamen lecom adstringimur,
atqne in propinquo commoramur imo, ut rcctius
Ioquar in ipsa inenle quocumque landera in loco
simus, te circumfcrimus. Usqneadeo fervcnlem illara
ei sinceram ac vehemenlern ct constaniem amiciiiani,
quae iibi jampridem alque ab initio nobiscam inlcrcessil inlimo pcclore impressam babcmas. Quin Ipsi
quoque, domiue mi praBSlaiilissim** ac sumroopere
adnurande, Yivid:im erga le bciieYOlentiam rclincmu8
nec eam vel ob lemporis magnitudinem YCI ob
ilineris longinquitalem debililari al(|ue exstingui sinimus. Quamobrcm a te pelimus. ui com liccbil, di
tua valetudine crebro ad nos scribore ne graveris.
Scis enim qoanliim ejus stodioti simus qnantamq-ae
a nobis gratiam initurus sis, bujusmodi ad oos literas miltens.
9

LXXIV.

Ilcsychio. (Cucuso aano 401.)

Equidem ipse te videre cupcrem meque ncc Isaerorum metus, nec corporis imbccillilas prohilnire
posset, si mibi liciittm essct, quo vellem , proficisci;
le autcm , cum alioqui id arbilrii tui sit, nc sic quidem Irabo , nec al domo ntigres, alque ad DOS accurras, le rogo. Sed quamvis id per anni ternpns
liceat, lnquc istud iler breYi exaequi |>ossls (neqae
cnim magno intervallo disjoncti samas), lamcn ob
Isanrnruni mclum huc te irabcre noiniiDo velinr..
Verum hocdemum abste peto, ul de tua valcUidine
crcbro ad nos scribas: neqne coim qooniiims id
faccrc possis , prxdonum inciirsus impediiuento eriu
Ouamobrom boc nos beneficio, quao Mce9 quod
9

Oinnes Mie., prato. raiwca prasMarc vkl;lwf YOX .

404.)

*47

EP1ST0M5.
6iS
, , ;- , \
<. *

, , , - , , \ .
, .
. *
d

0 \ , , ,
.

' ,
, , \ ^
, ^
(
, , '
^ ,
, ^
), [652]
\
.
,
, \ , \
* *\ (
, ,
, \ ), ' \ \
,
. \
,
, \ \
, ,
, \ \ . '^^ ,
%\ ,
*\ * ,
.
, , \
, ,
. '
, ^
, \ ,
, \ *
.

'. .
, .
, \ ;
, \
, \ ,
,
. \ , ,
\ , ,
,
. \
\ , \
\ ,
.
c

Coiftlin. |. VatiC. ..
ColsliQ .
b Mse. .
Cutelin. . Edit. . Priorem polo
veram esse lectiouem.

\ , '
, \ ,
\ , , , . \ \ *
, \
[653]
, , \
' , ,
\
' , \ ,
\ , \
, , ,
\ , \
. , \
,

'. .
, , \
, '
, \ ,
\ ,
. \
, \ , \ . \
\ ,
,
,
.
, ,
\ .
, \ ,
.

'. .
, \
,
, ' \ ,
, * ,
, ,
, \ . \
, \
' ( ),
, .
\

.
f

Colslin. .
Stc mss. omnes : in Edit. desiderahahir.
frt Coistio. -
. Sic eliam lieg. et W
tic. qui tamen haec lraaspouont, |

.
Coislin. .

S. JOANNIS CHRTSUSTOMI A R C i l l E P . CONSTANTINOP.

, ( , \ , .
, >.
.
*.
.
;
, , [634]
, ,
,
.
,
\ ;
, ,
(
, ),

, \
.
, \ .
\ ,
,
, *
\ ' . \
,
, \
.
\

.
,
,
\ .
* , .
,
, \ .
,
\
. ,

. , ,
. "
, , \
, \
, \
.
, \
,
.
b

Coislin. , ,
* , longe dUerso 'sensu. Mox fcdit.
* . Sed abest a CoiMin. et
supervacaneum est.
b , froqnens bonorisappellalio tum apud Cbrysoslumum, tum alibi. Ib. Coisliu.
, .
* Duo ross. . Paulo posl lidem
.
d Coislin. .

02*.

650

\ ,
\
[655] , \ , .
, , \
\
, .*
, \
, \ \ .
\ \ *;:,
. "* ,
,
^ .
.

'

, , \ |5,
\ , \
, .
\
, \
,
\ . \
, , '
,
\ ,
, \ *
.
,
, . '
, \ ,
\
, \
, \

,
.
0\

; " \
(
), ,
;
, \
^ . ;
\ ,
,
, \
\ ^ , \
\
, .
' \ \
, [65]
, .
, , \
* .
' , ,
. \
f

Duo mss. . Illfca omoes

mss. nostri .
J Cobliu. Ibid. Coislin. el Reg
.

EPISTOLJE.

649

et libi Caoilc ac pronum cst ct ingeniem nobis volupiatem affert. Nec cnim te fugit/ quam graiam nobis
rem faclurus sis, bac benigniiaie ac muniiicenlia erga
D08 uteiis.
LXXV. Uarmalio. (Cucuso anno 404.)
Quid boc esse dicam , quod ut bominibus tuis, in
iis rebus, in quibus corum opera nobis opus fuerit,
arbiiratu noslro impercmus, nobis concessisli : id
aulem quod magnoperc cxpeiebamas, nobis cripuisli,
boc esi, literas tuas, qnre nos de tua valeludiue certiores facerenl? A n nescis boc Ks, qui shicerissitne amanl, summae curae atque cupidilati esse, ut
nunc quoqiie uobis est ? Quamobretn si nobis gralificari est animus, reverendissime mi domine, desine,
quaeso, tuis hominibus imperare , ut nobis in iis rebus, quibus corpus egct, inserviant: ncque enim bis
rebus ullo modo indigeinus, quippe cttm omnia nobis pcrinde alque a fouie affluant; verum ipse maxinium nobis beueficium, quodque consequi sunimopere cupimus, per exiguam obariam et atramenlum
prebe. Id porro esl, m de lua lotiusque luae domus
valeludine nos quam sxpissime ceriioree facias. Nam
si lieri posset, ul nos quoque muluo congressu frueremar, eliaa* teipsum c domo excilassem, alque amplissimi beheficii loco abs le pelivissem, ul le tanto
noslri araore flagranlem oculis quoquo cernere mibi
liceret. Quoniam autem Isauroruip melus boc probiL u i t , eam saiiem consolaiionem, quam literae aflcrunl, copiose nobis praebe : idque nobis instar omuium ent.
LXXVI. Chalcidiw. (Gucuso anno404.)
Equidem dominum meum revercndissinium presbyteruni nobiscum esse vebemenler cupio. Sin autetn ipsum istac proficisci commodum esse censes,
cum periculi metu carere aique urgente tumultii
liberari, quam hic esso malo. Quamobrcm ne illud
existimes, ipsum a nobis probiberi, si proficisci velil.
Nobis cnim eum adbuc retinendi causa ea fuit, quod
negotii nalura ipsius praeseniiam non admodum requirerel: atque itcm ea, qtiod ue in Isaurorum mauu* forte caderet, melueremus. Quod si eum isluc
proficieei tam valde necesse esl, eum et monemus et
liortamur, ut iter suscipial. Quamvis enim corpore
sejungamur, tamen caritatis vinculis semper cum co
deviocti sumus. Te auiero o r o , ne quid earum inoiesliarum, qua? eveniunt, animum tuum commoveat.
Nam quu plures res adversae sunt, co quoquc major
l i b i quaeslus alque ubcrior merccs a bcnigno Deo
rependeiur, si ca quae accidunt, gralo ac generoso
aubiio feras. Hac euim raiioneel haec facilius superari poieruni, ei frucius is qui cx borum perpessione
JC tolerantia tibi in cxlis comparatur, amplior el copiostorerit, roultoque major quam calamitates et
jrucialus, quos subiisli.
f

LXX VI1. Atyncrilice.

Eiiam aniebac illud libi per lilcras signiUcavimus,

Pmtoi,. dn. MJ.

650

nos te, quantum ad caritatem atitnet, in eorum qui

ad nos veneruni numero reponere : et nunc rursus
islud ipsum dicimus, nimirura te anirao ac volunUio
venisse. Quod si corporis irobecillilaie, ac tumultibus iis qui Armeniam invaserunt, probibila es : nos
tamen ex lua voluntate animique sententia idem de
tua benevolenlia judicium habenms, qtiod prius babuiraus. Quare ne quam saepissime ad nos scribere
negligas, nosque, niorbuinne depuleris, e l qua valeludine sis, ceriiores facere. Quandoquidem nunc magnura animo dolorem acccpimus, cum le xgram esse
intelleximus. Quamobrem, ite de bac re laboremus,
fac velim quam cilissime eciamus num e morbo ad
sanilaicm redieris.
LXXVllI.

Romano pmbytero. ( Cucoso aono 405.)

Non in Armeniam dumtaxal et Cappadociam, scd

eiiam longius cartlatis tuai atque benevolentia*, quam
semper erga noe prxsiilisli, quavis tuba luculentior
fama pervasit. Quamobrem nos quoque ob tuam islani
benevolenliam magnoperc gloriamur, nec te laudare
inlermittimus. Tu vcro de lua valeludinc quam sxpissimc, quacso, ad nos scribas. Nam licet in soliludinc, ac procul a vobis remoti simus, al cariiatis
laraen catena lecuni devincli sumus, eamdein videlicel, quam olim alque ab inilio erga te bencvolcntiam
p r a nobis lulimns, imo etiam majorem ac fervcntiorem nunc babentes. Nec eniin aul temporis diuturnilas, aul viae longiludo, scgniores ad cam reni
nos reddidil, imo eiiani acriores ac diligentiores.
i l x c igilur cum minime ignorcs, domine mi revcrendissime ac religiosissime , quantam crobrioribus tuis
lilei is graliam a nobis inUurus sis, tecum repulans,
de tua valetudine ad nos scribas velim, ac prxscrtim
in tuis sanclis precibus niemoriam nosiri ne intermillas : qao, licel lanto intcrvallo abs te disjuncti,
ingeniem lainen binc opetn et auxilium accipiamus.
LXXIX.

Gemello. (Cucuso anno 404 vel 405.)

Quidnam boc esi, ut cuin lanta lamqtie procclara

civitas hiculentuoi fesluin agat ( sic enim niagistratuin
luum alque impcrium voco), tum tu diuturno tuo si~
lenlio majorem nobis moestitiam aunlcris? Ac si quidem alius quispiam e vulgo esset, cui hoc accidisset,
catisam quoqoe nullo negotio itivenissein. Quam landem islam ? Solent plerique mortaliura, cuin ad majorem dignitalem pervenerinl, animot qiioque simul
attollere , ac inajores spirilus suroere : at in te qui
philosopbari sris, ac caducarum barom el fragiliuni
reruui naluram apprime nosti, nec fucis ac pigrueniis
dcciperis, verum res ipsae larvis vacuas perspicis
aique aniniadvertis, silenlii causam rcperire ucqueo.
E l quidem illud pro cerlo babeo, me xquo ac prius,
imo etiam magis quam antc abs te amari. Quid aulcm
sii, quamobrcm, cum boc erga me animo sis, ta|ndiu lacueris, dtccre ncquco : imo boc quoquc ip>o^
prxscrlim nominc bxreo. Quare i&tud ajnigiua,
niai gravc ac molestum est, nobis vclim pcr lilcras
cxplicos. Atque cliain antc iptas Ulcras 6os, qui lianc

651

S. JOANNIS CHRYSOSTOHI AUCHIEP. CONSTANTINOP.

652
ad eam rem diuturno lempore romitne opos est, veepistotan ad te perferunl hoe est, dominam meum
rum brevi lotam id periici potest. Quod eitam nobis
reverendiesiiouni c* i^ligioiissimum presbyienim,
usu : quippequi veslri amoreperinde flagremus,
i|isiutqae comites, doce, id qaod nobie ipsis persuaac si jarapridem inuluam iuler nos consueiudioem basum eet, ncntpe hoe toum silenlimn a negligeniia
buissejnus. Ideo ad \os eiiam scribimus , reruraque
IIOO Auxiftse. Nam si boe dixeris, saiis id erit, ut ipsi
nosirarum
stalura exponimus, nempe oos commoda
eomiter ac benigne a te excipiaotur.
aleiudine esse, atquc in quiete et oiio degere.
LXXX. Firmmo. ( Cacuso aimo 404.)
Necenijn nobis dubium ese, quin haec nunUanles,
Ad congressum tuuni magno nobis damno morbus
rem vobh gratam fechiri simus. Vesiras etiam l i i e liiiis fuit: ad caritatero auiera ne lantillum quidem
ras icissim pelimus, quai Ixtum etimdem nobis nuiv
^lelrimcnU aitulit. Nam (a) vel semel te conveoisse,
lium afferanl. lgitur sa?pe ad nos scriberc ne grave>aiis auperque fuil ad vehementem lui amorem in
mini, deque valetudinis vestne slam laeta n u n t i a r c .
:nimi* nostris ciendum. Hujus aulem rci causa ipse
Sic enini nobis, etiam in exterua regione degenlibns,
luisti, qui ab ipeis inittis ingenlem ac pene insanum
gratissknum facluri estis, ea scribenies, quaa frequennosiri amorem le lulisti, nec nos ut diutius tni
ler audire cupimus.
periculnm faceremi, ewpecure paseus es, vcrem
atl primum aspectum nos cepisti, arcliesimisque vinLXXXUL Leontio. (Gucuso auno 404.)
culis tecum aslrinxisli. Ideoadte scribimus, eaque
Qviuie quidem vestra pulsi samus, a eariiaie vero
qiue audire cupis, exponiimis. Qoaenam autem hiec
tua non ileoi pulsi. Illud enim, hoc est u l istic manesunt? Bona valeiudine sumue ; iier tuto confecimus;
remus, aui ejiceremur, in aliorum potesiaie sitttm
quieie alque olio gaudemus ; oiagnam omnium beneerat: boc autem in nosira. Quocirca nemo id nobis
votenliam oblinemus; iuenarrabilem denique c o n s o umqiiam eripere poterit; veruni quocumque proficilalioncm percipimue. Nemo hic est qui nos cxagilel,
camur, caritatie toa mel semper circiimferimits,
aut nobis negotium facessat. Quid aulem nobis boc
magnamque ex tui recordaiione Tolupiatem capimus,
in urbe usu venisee miraris, cum etiam iier ipsura
tuum erga nos amorem, studium, prudenliam, comlnlissime confecerimus? Tu vero de luis quoque reftatem, bospilalitatem, afia denique omnia ki mma
bus nos fac cerliores, ut quemadmodum ex liac comcogenles, tuseqae virtutis imaginem effingentes. Quomemoraiiooe voluplatem cepisii, sic etiam de lua
oiam Igiiur nos ila deraeruisii, ac iibi concUiasti, ut
aletudine certiores facti, magnam Ixiiliain capiaeliam pra?senliam tuam imprimis appetamus, id aomus. Ncc e D i m le fugit, quanlam iis, qui sincere alem nunc minirae licel, consolaiionem eam, qux cx
mare oorunt, voluptalem hoc injiciat, cum laeti ali- lileris percipitur, veliui nobis pncbeas. Nam cura
qtiid de i i e , quoearaant, accipiunt.
tanla prudentia sis, per frequeines lileras id assequi
f

LXXXl.

Ilymnelio Arehiulro. (Cucesoanoo 404.)

Numquani te apud omnes mlriflcit laudibue efferre

deainemus, tum ut probum virum, Uim ulpra-alautifl&imuro medicum, lum ul eum qni sincere auiare
novii. Nam cum bic de morbo noslro sermones exciUnlur, in cjusmodi commemoraiiones lu quoque s u b eas nocesee est, cumque ipsi e x i m i a e luai peritiae
ac beneTolenli periculum fecerimus, beneOcia
abs le accepta silere noo possumus, verum apud oranes ea prscdicamus, tnaximam a nobis ipsis hac re
graiiara ineuutes. Tantum eniro tui amorem animis
noslrts iqjacisli, ut eiiaioei belle Y a l e a m u s , roagno
laaico emptum velimus, m te buc trabere queanius,
ut fel luo coBspeclu irui liceai. Vertira quoniam boc
pariiuiob itineris difficultalciu, partim ob Isaurorum
metum difficile est, nunc quidcni boc minime aggredimur : at iliud pelimus, ut quam sacpissiine liieras
ad iioe m i i u s . Eam enim, quam prasentia ipsa parit,
volupittem frequentibus literis nobia aflerre poteris,
uioiuin tuorum melle cas illiueoe.
LXXXll. Cyiherio. (ScripU Cucusi anno 404.)
Brevis qnidem n o b i s vobiscura isiic fuit consueludo : a i a m o r , qui binc ortus est, m a g n u s et sublimisac prxclarus.Nam (*>) iis quisincere amare sciunt,
CUn, a Q l e a m U l U u m

etSisuuo!
(c) H u n c tocum

-*ic

reetituiDiua c x

e x Mss. R e g i o
Cod. Hegio, q u c m

poieris ul voluplatem cam, quam praseulia lua secum accersii, nobis cffingas.
LXXXIV.

Faustino. (Cucuso anoo404.)

Cucueum ineolumes venimtis (binc enim ordte^

mur, unde nos inilium scribondi facere cupis), ac
locum tumultibus vacuum reperimus, quielisque a(quc otu plenisslmitm, nec queniquam liabentera qm
nobia molesttam exbibeat, atqtie infestus sit. Quid
autem mirum, si boc nobis in urbe conlkigar, ciim
etiam desertissiinuro ac periculosum el suspecMim
iler, qyod Hlinc huc ducit, sine melu ac negoiio exegerimas, tutioraque omnia habuerimus , quani in
nrbibes qiwe bonis legibus gubcrnantur ? LaHt igitur
bujos iranlH mercedem nobis hanc pende, ut de lua
valetudine quaiii creberrime ad nos scribas. Siquideiti NI inagna quiete bic degcntes, aniini lui oobililatem, iogenuitalein, improborum odium, loquendi
libertatein, universum denique firlutuni liiarum pratum eine ulla intermissione cogilatione nobis effingimus, laique memoria delectamur, quemcumqiie i n
cum liabemu ad hanc epistolam: BilUus ktipsum legil quod
iii Hegio habeiur.
* Legit Vaticanusseroper, Coccusnm, vel Cocatsm (Kox); in Itiner;irio Anlonini ejus est raentio frequens
et semper Cocuson legitur. Vide g u de tila urbe d i r a i
Nicolaus Ber^ier, Des grands Cliemms de
rEmpire,p.$iZ~
ia aliis codicibus alque in editis, Cucusus ().

651

?;

,
, \
, ,
. ,

.
'.
.
0
.
,
,
, \
, '
, , \ . \ , .
.
; * *
\ *
*
. ,
. ,
\ ;
, '
, \ , \
.

.
*.
.
,
, \ , \
. "
^^ ,
,
\
, ,
' ,
.
, , . '
, \ ,
\ , [657]
* .
,
.
.
.

*
.
, \
. " \ '
* ,
. "

' ,
, \ \ .
. \ '
.
, \
. \

.
'.

,
. ' , 6

* , ' .
, '
,
,
, ,
, , , , ,
.
\ , \
, ,
.


.
'.

(
, \
^

), \

, , , \
[658] . \ ,
\ ,
\ ,
;
,
\ . \

f

, , ,
^,
, ,

De Hrmnetio supra : roonet hic Fronto Ducaus in

uno codicc logi ' . Alii .
t Reg. .

Reg. .

Vox , qo ab loterprete lecU fuit, decrat m

Kditis.
Coislin. .
Coisltn. to , , .

655

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANT1NOP.

65

-jj

,
, , \ '
\ ' .
\ .
\ .
.
.
, \

,
,
. \
, *

, \
\ .
, \ ,
' ,
'. .
,
\
, ,
, '
, , ,
, \
,

, \
.
,
, \ ,^ , ,
, ,

\ ,
\
,

, ^5
, .
\ ^^
, \/
. *1 ,
.
, \
*. , ,
.
, \
, ,
,
, . " ,
, ,
, , \ .
>, \ . , \
, , \ .
.'

0 , '

,

, .


.
[640] , \ , \
*.

.
.
.

.

'

, \

'
\
[t559J , , ' .
\ ,
. \
\ , \

, , \ \ , ,
,
, \ , \
,

, \
, .
, \ - , .
, \
\
^
, : \
, .

, ,
\ , \
\ . ' , ,
.
'
Vatic. .
, *> Valit?. pro more .

655

054

EPISTOLi-E.

locuitt abscedamus, te circumferentes aiqne incredlbtli quodam lui amore flagrantes. Eaque de causa te
qiioque huc venire, ac cernere cupimus. Quoniam
nuteni id difQcile est, ad secunduin navigationis curaum venimus, eamque, quam literae pariunt, consolationero abs le postulamus. Maximum quippe soiatium nobiserit, frcqnente epislolas accipere, quae
nos de t u a T a l e t e d i n e certiores faeiant,

Sic enim ad aaxilium nostrum baec occasio suffecerit, Deo neiupe mentem veslrani, quae in lanla rerum perturbatione recta oligil, comprobanl^ suamque opcm afferenle..
LXXXVIL

Eulogio episcopo. (Scriptaanno 404.)

Quamvis ad exlremos usque orbis recessus *?cuerimus, lamen lua3 caritalis oblivisci minime possumue, verum eam passim circiuiiferimus : usque adeo
LXXX V. Lucio episcopo. (Scripta anno 404.) n o s , reverendissime ae religiosisaime doroine,
tibi devinxisli ac subegisiL Siquidem nunc quoque
Etsi magno ilineris inlervallo a le sejuncli sumus,
Cucuei maneiues, boc est in dcseciissimo noslri orlamen illud improborum o d i u m , quo animus luus
bis loco benignilalem tuam, suavilatera, morum
praedilus e s t , minime n o b i s obscurum f u i t , dolorque
facilitatem, sinceram animi propensionem^ acrimoilie, quem propier eos qui lauta flagilia perpelrarunt,
niam, zelum quovis igne fervenliorem, cseteras denilolque scandalis orbem impleverunt, animo concepique omnes tuas virlutes cum animis nostris reputare,
sii. Proplerea tibi grauas agimtis, miriftcisque l a u d i aique ejusmodi cogitalionum memoriam summa cum
bus sine ulla inlermissione le eelebramus, qnod iii
voluptate usurpare, raentisque luae firmitalem atque
tania matoram colluvie, totque horainibus in preeicoQSlantiam, quam exhibuisti adversus eos qui veripitia ct scopulos nieniibos, lu reetum iter tenere
lati bellum inlulerunt, orbemque lot scandalia impleminime deslilisii, ea qoas facia swil reprebendene,
vcrunt, apud omnes pradicare miiiime desinimus;
eosque, a qttibus facla sant, aversans, ut etiam te
eliamsi alioqui boc linguae nostraa oflkium minime
facerc par est. Eaque de causa te borlamur, ut in
requiras, cum tu quavis tuba clarius, apud onmes
egregia bac ammi alacrilale perstes, majoremque
Orientales, et quaoi longissime dissitos bomines, pcr
eiiam zelum prae le feras. Scis enim quae vobia merres ipsas id promulgaris. Quo quidem noraine graiias
ces futtira sit, qtue prjemia, quae coronse, si tot
tibi agimus, teque beaium praedicanms acsuspicimus,
aliis perlurbantibus, contrarium lamen iter lenuerilis,
alque horlamur, ut eumdem xeliim prac te fcrre perniaximam presentibus malis medicinam binc a f l f e r c u gas. Neque enim paris laudis cst, rebus ex animi
tes. Natn quod, eliamsi alioqui exiguo numere silis,
sentenlia fluentibus, integritaiis specimen exhibere,
lamen si slrenuo ac forli animo in procinctu stare
et cuin mulli sint qui Ecclesias evertere conentur,
voluerilis, majores copias ob improbiiaiem gioriannon taroen decipi ac circumscribi, sed firmum males superaluri sitis, nemo inficias ieril. Nibil enint.
nere, eos qua deccl animi magniiudine aversantem.
feriius esi virtule earumque rerum perquisiiione quiNeque enim parva, verum perquam ingens malomni
bua prajsidium EccJesiks comparaiur. Cum igilur
medicina baec est. Quod aulem, piciale lua ad bunc
animuin ad ingeiUeru Bei opem accersendam idoniodum se gerente, omnes domini raei reveremlissimi
Bcum habealis, quac vestrarum parlium sunt, velim
el religiosissimi Palasstiuae episcopi vestigiis luis b.eexpteaiis, voequc per bujusmodi mentem ac volimiasuri sint, minime libi dubium esse credo. lllud eniiu
tem firmissimi cujusdam muri instar omnibus orbis.
milii exploralissimurn est, fore ui in pnsclaris hujusEcclesiis prsubeaus.
modi faclis, sicut corpus capiti adjunctuin est, sic
eos ipse cum caritatis tuae suavilaie connectas ac veLXXXVl. Mari episcopo. (Scripla anno 404.)
lut calenis adslringas : quod quidem maxiinum quoEt cuin lenipcstas ea, qua Ecclesia turbaia est,
que tuae virlutis arguinenlum est.
exorirelur, a n i m i tui iulegritatem alque constanLXXXVUI. Joanni epiuopo HierosolymiUmo. (Scritiam perspeximus : et uuuc ilem iogravetcentibus
p u Cucusi anno 404.)
inalis pieiateui luam i i i iisdem rursus iostilutis perCiicosum relcgati stimus, nec lamen a voaira cariseverare cognovimus. Eoque nomine, lam longe
late aemoti. Illud elenkn i n aliorum poiestale silum
licet a le dissiti, debilum llbi saluiaiiouis i n u n u s
erat, hoc autem in nostra. Quamobrem hic degentes,
persolvimiie, leque miriiicis laudibus exlolliuius,
ac tanto intervallo dissili, veneralioni vesifae scribiquod cum plurimi pcr ea scelera, qnae adversus E c mus; vosque bortamur, ui foriitudinem eam quam
clesias desiguarunt, sese iu exilium praecipiies dedeab initio praeslitislis, ab eorum nimirum ccatu, qui
r i m , ipse lamen viain alioruni viae adversam- teoueris, nireirum et eorum, qui baee ausi sunt, congres- Ecclesiag loi luinultibus inapleverunt, vos removenles,
?um defugiens, c i eain, quae le digna eral, iibcrtatem
nunc quoque retinealis, paremque praeludiis, imo
relinens. Cogiians ilaque, quanla pracclari bujusce
eliam longe splendidiorem flnem imponatis. Neqae
liii facii magniludo sif, quanlacque laudie, knprobia
enira parva bioc vobis merces constituta erit, si eos
uiiniine obsecundasse, aique illud praterea, conslanqoi tanlam tempesiaiem invexerunt, oniversuinque
ICUI banc vesirara firmamque senientiaoi depellenpene terrarum orbem tot scandalis impleverunt, ut
dorutn malorum viam ac praeludium fore, fac, quxso,
^ar est, atersemini, necquidquamcum illtscommtjio
ut quemadiuoduin a le postulalur, strcnuo aniino iu
babeatis. Hoc Ecclesiarum prxtidiura cst, hoc muprocinclu fttes, atque alios pro virili lua colwrtcris.
rus, boc coron vcstr aiquc prxmia. Ilxc igitur
K

3C
S. JOANNIS CHRTSQSTOMI A R C M E P . CONSTANTINOP.
tem
retinere.
Nam
hoc
ex
iis
quoquc,
qui
Utinc
vecum libi perspecta sint, doraine mi reverendissirae ac
niuut, aperte cognoviraue, ac prius eliara, quam id
rdigiosis&iroe, da operam , u l Ecclesias boc modo
ab a l i i s aeciperem, exploraiuarbabebam. Notam enim
communias, ampliseUnam iiinc mercedem cxapeclans:
babeo anitui lui firmitatena alque consiantiain, fixamnostriquo, qui pielatem tuam valde atnamus, aique
que
et immolam t u a m senteniiam. Eoque eliam noex lua benevoJentia pendeuius, fac perpetuo meniiaemine
ingenles pieiali t u a B gralias babeo : leque oro,
ris. Nain ipeis operibus didicimus, quantaro erga fios
ac
sumini
bcneiicii loco id abs tc peio, ut cum licuerit
carilalcin prae le tuleris.
ad nos scribas. Scis euim quania, etiam in aliena
LXXXIX. Tktodmo Scythopolit eptscopo. (Cucuso
regione degentes, consolatione afiiciamur, cum liieanno 404.)
r a s qua3 nos de lua valetudine certiores faciant a c c i pimus. Te quippe inlegra atque incolumi valeiudine
Nos quidem, si loci ratio habealur, procul a vobis
esse vebementer cupimus, quandoquidem sanitas
distamus : si autem caritaiis, prope sumus, atque
quoque lua mullis eubsidium el portus ac baciilum
auluio ipso conslringirour. Nam ea amoris natura est,
eet, atque innumerorum successuum maieria.
ut nec loco probibeatur, nec viae longinquiiate coerceatur, verum per universum terrarum <Tbcm facile
XCII. Moysi presbytero .{\b anno 404 ad 407.)
provolet, atque cum iis qui amaniur, consiietudinem
Laudutn earum, quas nobis literis tuis tribuis, mababeat. Quod eliam nunc facimus, qui vos in animo
circumferiinus. Ac rogamus, u( quemadniodnm angniiudo tcnuilatcm nosirani ionge superal. Quainlebac vosipsi vobis ornamentum, aique Ecclesiis praeobrem his omissis, velitn tum pro publicis Ecclesiasidium atlulislis, sic eliam nunc faciatis : eosqire qui
rum commodis, uim p r o me v i l i bomunculo preces
tot lumullus in lerrarum orbem injecerunt, atque
ad Dcuin adbibere ne deiiias, ejusque benigmUiem
Ecclesias perlurbaruut, ea quam muncris vesiri ratio
implorare atque oblestari, ut ea mala, q u x orbem
postulat animi magniiudine aversemioi. Hoc euim
terrarum invaserunt, depelbil. Nam prsseatta negodepellendse tempesiatis initium cst, hoc Ecclesiarum
tia preces dumlaxat requiruol, ac luas prasertim,
securitas, hoc nialorum medicina, cum nimirum vos
qui
inagnam a p u d Deum fiduciaro es consequutus.
qui sani eslis, eorum qui bujusmodi scelera perpeQuaroobrein obnixe i s l u d ac prolixe facere ne inlerIrant, aspectum defugilis, nihilque cum eis commerniitias : nobisque eliam, quoues facultas dabilur
cii babetis. Qnae cum iia sinl, rei hujasce mercedom,
( neque enim magna itineris loiigiludo e s i ) , quain
et coronas ob eam caitsam consiiiutas , animo el cosaepissime scribere ne graveris. Siquidem d e lua vagitaiione complcclens, ad boc ipsum , qiiucso, eaiu
leludine magnopere aliquid scire capimus: quandoquam par est, auimi magnitudinem prasia, noslrique,
quidem valeiudo tua multos fulcit ei ooiisotaiur. Nam
qui te araamus, meminisse ne iulerrailias. Quod si fe- vila lua semper necessaria esl, nunc vero oiaxime in
ceris, rem nobis gralissimaui feceris.
tattta laropestate et caligine, ui p u r i sideris insur
uplendens iis, qot lempesUte ac nuctlbus jactantur,
J C . Motpi tpUcopo. (Scripla anno 404.)
prailuccag. Quamobrera, ut nos q u o q u e laelo atqne
alacri animo eimus, crebras ad nos de t u a valeiudine
Elsi, ut eam, quam convenit, a n i m i magnitudinem
lilcras milte : nec enira paryam liiiic consolalionem
prastes, eosque q u i tot malis Ecclesias affecerunt,
capiemus, si id de vobis quam sxpistirae discamus.
ac terrarum orbem lumuhibus impleverum, averseris, t e lileris nostris indigere m i n i m e exislimo; naiu
XCUI. Aphthonh, Th$odoto Cheerew, pretbyteris et
id rebus ipsis declarasli : tamen quoniain te q u a m
monaehis, umversoque vestro $odalitio. (Cucuso ann
sfcpissime, et qaavis oblata occasione, salutare, anti405.)
qufosimomibisiudio est, nunc quoque i d e m a te peto,
Dl ad eoram coelus fttgiendos, eam, q u a m par est,
Apud eos, q o i amant, corporea eorum qiios amant
animi fortUudinem adhtbeas, aliosqua eliam a d boc
prasseiilia phie ad l e v a n d u m dolorem niomenti babeu
ipsitm eohorteris. Neque enim biiic parva Tobw merNam el b e a t u s Paulua, qtii subinde, vel perpetuo p o ces conititola erit, si eos qni tanlam tempesiatem
lius, universum fidelium orbcni a D i i U Q C i r c n m f e r e b a l ,
excitaruoi, atqne iuminieris ecamialis tolura orbeiti
ac ne inter vincnU qoidem ei coinpedes ei in defeiw
Hiipleveruni, quemadmodum decet, averseris. Nam
sione * eoa depoaere susiiiiebat, \d q o o d indtcans
feac ralione ree ve! moxime sanabuntur. Noelri etiam, dicebat: Eo guod habeam 90$ in cerde, ei m vbtculU
qui la cariseirmim habemus , -perpeluo raemineris
meh, et in defenmne ei in cenfirmatwne mmgetii
e l i n . Scia enim quo aniaao erga te bactenus fueri( PkUip. 1 . 7 ) : corporis quoque praseiitiam cupiR i u s , e4 aeaaper simos.
dissime r e q u i r e b a t , b i s verbis ulens : iVoi vero absen656

XCI. Homano pretbytero *. (Cucuso anno 404.)

Id quoqiie luum eat, ntagnjque lui e l subliiuis ac
pkiloeopbtci animi, ne in Uata quidem tempeslale
i w s l r a B caiilatia obiiviftd, vertun firouni alque iramotum pcnnanere amoremque erga IIOS tuum vigen1

Valicanus babet, Romano pre&ytero menacho.

lei facti vobu ad horas iempus, atpectu, non cotdt,

abundimuui $tuduimu$ faeiem veUram vidert (4. Theu,
2. 47). Quod eliara nobis uutic usu veml, q u i ttrni
eorum qui )am n o s v i d e r t i n t , t u t n eorHm, quibus
notidum de iacie itolt sumus, ^rseseiuiam avlda r e > Addit Rffius, monamcam vitam agenti.
* HXC, et w dcfenskme, absuui a R e g . ei a vauc.

655

656:

EriSTOLiE.

,
,
,
, \
, .
\ ,
.

' .
,
. \
, \ , \
,
, .
\ , \
\
. \
^ \ , \ \
, \ .
*.
*.
c

/76*.
.
,
\ , .
, ,
, . " \
i
, . \
, ,
,
, \
. ,
, \ , \

^ ,\
, ,


.
.
,
,
, ,
, ^
.
, \ .
\ , ,
, \
. [642]
,

,
,
,
\ . ^
..
, \ ,
[641] V

/ \
' ." \
, , ,
\
\ , \
, ,
, . * \
, \ .
,
\V.
', , ,

\ , > ,

.


, .
, \ . \ \ ,
, \
, ,
. , \ .
, , \ * .
' \ ,
\ \ ,
.
,
\
'.- '

,
,
' ,
,
, ,
,
. \ , ,
. \

, \ \
c

Tres ms3. .
* Valicanus habet ' ) . lnfra
dtin mes. . Edit. . raulo posl uuus
.

Duo mss. ,
d Addit Regius . Pau*lo post Valic. .
e Vatic. .
f Hec, , absunt a Ueg. el a V a t i c a
n0

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

C58

^ . * (
. * ,
, \
, \ , \
^ *
\ ,

,
),

\ ^, \ \
, . \ (
, \ , \
) ,
,
,
*
,
."
, \ ,
,

*
.
, ,
, \
, ,
\
, \
, \,
' .
\ ,
, ,
, \
>, ,
^ , \
.
, ,

,

.
\
, , \

, ,
.
' , \
. .
\ , \
,
\ [643]
, ,
*
. ,
.
^'.

, \ ,
, '
.
\ ,
, \
. * \
. , , , , \
,
, , ,
, , (5 , ' , ,
,
, , \
,
, ,
, ' , \ ' ,
\ .
\ , \
, \ ;
* Rcg. ct Vat. : .

[6441

^ . " \ , \
, \
,
. ; , 05 '
, \
b; ,
, *
, . ,
, ,
, \ \
,
, , ,
, \
. \
, ^
, \
, ' ,
\ \
, *
\ .
, , \
, , \
'
\
.
, , , ^ . \ ^^,

, , \ , \ (5, . '
b Sic mss. omnes. Edili vero $ ^
$ lanluoi.

657

658

PISTOUL

qairirous. Quoniam aalem id nunc minime licet (nam

civiae longiiudo, et lenipus, el praedonum metus
impcdimenlo sont, ac praterea ne nobis quidcm
domo excedere, ac longas peregrinatioites inire facile est), qnod secundura est, debilam vobis saluiationem persolvimus ; atque ante ipsara etiam vos
rogamus et obsecramus, atque a vobis amplissimi
beneficii loco pelimus, ut in veslrisprecibus perpetuo
noslri memores sitis, obnixeque, et cum lacrymis,
ad bcnigni Dei pedes vilitatis noslrse causa vosipsos
provolvalis. Nam cum uegotiorum bujus vitae euripum
eflugeritis, fumoque ac tempesiate malorum eorum,
qii in medio versanlur, liberali sitis, animasque veslras in prceclartssimum bujusce pbilosopbiae litus,
secus atque in tranquillum quemdam fluctibusque
vacuum porium appnlferilis, nociesque per sacras excubias in dies niulaveritis, in iisque splendidius,
qnam alii inierdiu, cematis : aequum sane fuerit voe
precum vestrarum auxilium nobis imperlire. Nobis
enim eliam e taniointervallo hisfrui licet: neclocus
ulliis est, aut tempus ullum, quod bujusmodi opem
inierrumpere queal. Quamobrem suppetias nobis
ferte, ac per vestras preces manum porrigite. Nam
boc maximum carilatis genus est. Ac praeier orationes, de vesira quoque valeludine ceriiores nos facere
ne gravemini, quohinc quoque maxima consolalione
af6ciamur, quamdam ex vestra cariiaie voluplatcm
capientes, abseniesque vos, nou secus ac prasentes,
ob oculos noslros proponentes : siquidem ea sinceri
atuoris vis est, ut etiam hujusmodi simulacra pingat.
Ita fiet, ut eiiamsi in soliludine longe hac acerbiore
nobis versari contingat, magnam lamen consolatiouem capiamus.

belluarum ora facili ncgoiio compresseris , impudeiK

tesque eorum linguas et rabida o r a obslruxeris. Vcritas enim, cum qua pugnasti, et pro qua jugulata es,
banc vim babet, uC paucis saepe verbis de eycophantis triumphet: ut e conlrario mendacium , eliamsi
infinilis sermontim arlificiis obvolratur, faeile tamen
diffluit et collabitiir , arane&que telani imbecillitale
superat. Gaude igilur et lsetare (neque enim hapc
verba subinde repeiere desinam), viriliter age et
conforlare, otunesque ab rpsis ibi coinparalas insidias irride. Nam quo alrocius sxviunl, e o profundiores plagas sibi ipsis inferunt in e a q u e causa sunt, ut,
ctinj te ne lanlulum quidem kcdant, quemadmodam
nec fluctus rupem, seipsos infringant, imbecillioresque
reddant, alque borribilia sibiipsts supplicia coacervent. Quae cum ita siui, cave quidquam eorum, quas
minanlur, pertimescas, quamlibetdentibus strideant,
quamlibet iracundiae temalenlla sesluent, qtiamlibet
tniculentum qoeradara vulium prae se ferant, ac pras
improbitaie in ferarum immanitatem proruerint. Nam
qui te<ex muliis et variis eorum insidiis ad hunc
usqne diem eripuit, idem te poaibac, si fortem aniraum prscsttteris, in majore securilate consiitucl :
ipsaque eiiam dictura es : Sagtttm parvulorum factm
suni plagce eorum, et mfirmatos sunt eonlra eos lingvce

eorum (Ptal. 65. 8. 9). Qiiod quidem el jam conttgtf,

et rursum coniinget: adeo ut ei tu majorem mercedem referas, illusirioresque coronas accipias, et illi
morbo pcenitenliaB experle laboranles majori supplicio addicantur. Ecquod enim insidiarum genus
prtBtermiserunt ? ecquod macbinaram geuus non
moverunt dum eolidae i u a 3 ac Deo fideli, generosxque
et forlissimae animas insidias slruere conantur ? In
forum te, q u a B prater ecclesiam et cubiculum nihil
XCIV. Pentadxoe diaconi&sa. (Anno 404 vel405.)
noras, perlraxerunt, a foro ad tribunalia, a iribunalibvs ad carcerem. Falsorum te&tium linguas acuenn(
Quamquam mibi tua erga me caritas aniehac jam
impudentem calumniam concinnarunt, ca;dcs p e r p e explorata eral, quippc qui re ipsa ejus docuinenlum
trarunt, cruoris torrenies profuderunt, igni ae ferro
cepissem : tamen eam apcrtius ex tuis ad me liieris
cognovi. Ac propterea summopere te laudo alque juvenuin corpora consumpserunt, multis ac pradaris
viris innumeras plagas et crucialus inlulerunt, nuladmiror, non eo dumlaxat nomine, quod ad me
lum denique lapidem n o n moveruni, quo te meiu
ecripseris, sed etiam quod ea omnia quae contigerunt
perterrilara buc adigerent, ut iis, quae videras, conexposueris. Hoc euiin feminae est et de meo erga se
traria diceres. At lu, inslar aquilae sublime volanus,
auimo minime dubilanlis, et de rerura mearum slatu
eorum retibus fractis ad libertads fasligium rirtuii
laboraotis. Proinde gaudeo el exsullo, maximamque,
l i i 3 3 consentaneum ascendisti : sic te comparans, ut
eiiani in lam deserto loco degens, consolaiionem
mihi positam esse duco in ea, quam in omnibus re- ab ipsie ininirae circumscribereris; imo eliam, quanlum ad bujus incendii crimcn atlinebat, cujuinotnine
bus adhibes, forliludine, conslanli sentenlia, ingenli
miseri
alque infelices bomines praeserlim gloriari v i prudeulia, linguae liberlate, ac sublimi fiducia, per
debantur,
eos calumnias convinceres. Qua? igilur
quam et adversarios ignominia perfudisli ei mortifcpratcrierunl lecum repulans; nempe quot fluctus
ram diabolo plagam inflixisli, et eos qui pro veriiale
orii sint, qui lamen leinpeelalomiibi non invexerunl;
decerlabant ad dimicandum acuisli, ac foniss mi
q u o i proccllai, quie laiuen naufragium minime peniililis inslar pneclarura in bello tropacum erexisti,
pererunl, ita ut furente mari tranquilla navigaveris ;
luculentamque vicioriam adepla es, meqae etiani
porium etiam una cum pluriinis corouis propediem
laiila voluptaie complevisli, ui ne in aliena quidem ct
exspecia. Quoniam aulem do nobis quoque aliquid
percgrina regione, nec in solituditie, verum islic voaudire civpis, vivimus, valemus, morbo oinni liberati
biscum me esse existimem, summamque ex animi lui
siimus. Quod si eliani irgrolamus, idoneum nobis ad
virtuie voluplalem capiam.
recuperandam sanitatcm remedium est suicera ei
Vis teritatis. Quamobrem gaude ei lclare, quod
fervcns, ac Orma c t constans lua c r g a m e caniasbujusmodi victoriam asscquula sis, alque bujusmodi
9

QhQ

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

Uuoi iam igitur non vulgari voluplaie afftcimur, cum

ile tua vaieiudineac plena securitate quam saepiasirae
aliquid auditnua, te id quod etiam non rogaia facere
aoles, rogamus ut de lua, domeslicoromque tuoriim
wnnium ac necessariorum valeludine sacpius ad nos
scribas : uon euim igooras, quaoia lui loliiiaque tuae
bcnedictadomus cura teneamur.
9

C60

liarum actione lulcriiis, bona maneant, ea scilicei t

quas nec oculus vidil nec auris audivit, ncc in eor
bofainis ascenderuiit ( 1 . Cor. 2. 9 ) . Alque motestbe
quidein ilts fluunl, ac simul cum pracsentl vita exsuaguoDtur : pramia vero ea, q u binc comparanlur a
morte aliena eunt. Quin eciain anle ea prefiiia non
parvam binc quoque voluptalem percipius qoippe
quaa bons couscienlis spes ac coronarum illaruni
eupectalio pascat. Ha3C porro libi anle literas Doslras
nola esse, non nie fugit: verum, ut longiorem epistoiam elGcerem , cohortalionem produxi. lllud enim
plane scio te ingenii quodam lilerarum nosiraruni
deeiderio leneri; idque causas esse pulo, cur nobis
eo nomine crebro succenseas , quod minus saepe ad
te scripserimus. Nequeenim cupiditaiem tuam eiplere
possurous, quamvis etiam quotidie lileras demua:
quia ex epistolis tioslris pendere videria. Deus tibi lum
in bac vita, tum in fuluro asvo bujnsce erga nos carilatis raercedem rependal. Nos quidem cerle, quoties
quibua demus occurruni, ad te scribere minime rniermiuimus: ac sane nos ipsos summo beneficio afficinms, cum id facimus, teque quam creberrime per
lileras salutamus. Siquidem cariuiem eam quam nobis primum injecisu, perpeiuo vigeiitem reiinerous ;
ut eliamsi nobis diuiius adbuc a vobis abesee coniingal ne sic quidem tanien ipsa inibecilbor eflici queau
Eienim ubique vos aniuio circumferimue mentia Tesine coiietaiiuam ingenlemque forlitndinein ad stuporem u^que miranlee. Quamobrem ipsa crebro ad nos
de lua domesticorumque tuorum omuium valctudiue
ecribe, quo binc quoque magnam consoLaiionem caypiamus.
t

XCV. Paanio.
Gravia sunt ca qua> conligerunt : al non ob eosqui
pasai sunt, foriiierque in acie stetcruot, verum ob
eoa qui e a perpetrarunt, lugeiidmn est. Quemadmoditrn euim quai difficilids enecantur fcrx, magno cum
furore in bastarum cuspides irrueutes in iniima
viscera gladios protrudunt: eodcni modo ii quoque,
qui hajc scelera designare non dubitanl, gravem e l
acerpum gebennae ignem adversus capila sua colliguul. Quod si eliam ob ea q u faciunt glorianlur,
boc ipso nomine poiissimum miseri sunt, pluribueque
lacryrais digui, quod hac quoque ralione graviores
sibiipsis poenas accersanl. Quamobrem bos perpetuo
flelu prosequi par est : iis contra, qui ab ipsis adeo
crudeliter maclantur, ob pr&mia coronasque in cselis
recondilas gralulari convenit, atque hoc maximum et
Juculentissiinum lelalis p l a g diabolo infliclae argumenlum exisiimare Nam nisi ille lelale vulnus accepisset, haudquaquam pcr cos qui ipsi obteraperant,
laiilos flatus edidissel. Haec igilur omnia tecura repuU i n s , domine n t i summopere admirande , maximam
binc consolalionem cape, deque lua valetudine quam
S i c p i s s i m e ad nos scribe. Etenim le quidem ceruere,
alque isiud nobis carutn capul eomplecti cupimus:
quoniam aulera id roiiiime licet, le oro atque obsecro,
ut et ipse de tua valeludine nos crebro certiores facia, el iis qui valde nos ainant, magnam ad eamdeia
rem faculutem afleras *.
9

XCVU. Hypatio presbytero. (Cucuso anno 405.)

Nosti, domine mi reverendissime, quanlam vobi*

calaniilates eac quai Dei causa subeuntur, mercedeni^
quauCaque prxiuia et quantas coronas ferant: quainXCVI. Ampruclce diacomssae atque illit quw eumo'jrem
ipta nibil eoruin quae fiunt le conlurbel siquideiu
tuntm (Cucuso anno404)
eos deniuui, qui sceleraie aliquid faciunl, logere convenit. Nam ii certe suui qui sexceBias adver*us capui
Fluctus rupiboa illisi, eas quidem nec tantillum
suum poenas congerunu Tu igiiur ul te dignum eai
commovere possunt, ipsi auiera sese polius ob vebeeaui quam convenit, fortitudinem praesia : alque illomeutem impeium frangunt ac de medio toliunt. Quod
runi lechnas el iusidias facilius, quaiu araneae telaiu
ctiam nunc in vobis, et in iis qui vobis insidias frustra
discerpe : deque lua valetudine quam saepissime ad
moliunmr, perspici poiest. Etemm hinc vobis el major
nos scrtbe. Magna eniin , in aliena licet regione deapud Deuin ftducia et major apud homines gloria comgenies ac commorante^ consolaiionem capieoius, si
paratur, illie conlra condemnatio el ignominia et
liujjsroodi abs te liieras accipiaiuus.
probrum. Qtiandoquidem ea quoque virtulis et impro9

hilaiis natura esl, ut illa tum magis floreai, cum bello

vexatur : haeccontra, eliam cum bellum inferl, imbecilliorreddaiur aique bac maxime ralione opprimalur.
Ctim igitur ex iis qiiae fiunl ingentem consolationis
ansaro habeatis, gaudcie ac laeiamini, fortilerque
agite. Ncque enim vos fugit, quibusnam propositis
pramiis ad tam grave certamen vos accinxistis , et
quanam vos, si ea quae acciduiit fortiter et cum gra^
9

XCVIU. Ckalcidia. (Cucuso anno 404 )

Non vulgari dolore afTecti sumus, cum le tam grav
morbo leueri accepimus. S<*isenim, ortialissima niei
acreligiosissiniadomma, quantovaleludinis lux stud
teneamur. Quamobrem ne cura el sollicitudine cr cie- i
niur, per qucmdam, qui primus istinc huc venial, hoc
ipsum ul sciamus velim cures, boc esl num prorsus
morbussublaius sii ac iu iniegra sauilati restiiuia sis.
Nec enim exiguam eiiam in tam deserlo loco positi.
volupuiera capimus cum de lua hoc esl feminx
uo* amaniis, valcludine animiquc hilariutc aliquki
9

Reg
obsecro ut el ipse erebro ad nos scribas de
tna
taletuame,
et qunlem ittic vilam deqas, ei qua in
aislhnaliotw et ulacrilale
si$: tnkdi eniin ioltludine
viventes non
meidiocrem <** ;itionem lucrabunur,
si has delua
rcvercmia
Ulcrat
uccepcrimus.

659

EPISTOLiE.

\ ^ ,
*\ , , \
\ , ^
\ , \
. , \
\
.
\?. .
'
\ , * .
,

,
. [645] ,
, ,
. , *
, ; , \ \ .
,
. *
, ,
, \ \
. \ *
, .
\
$ *

.
ItCp.

, ,
,
0 (5 .
\ * , \
\ . \
^ * '
, , \
, \ . * \ , \
*
, \ , \
.
,
\ , . " *

, \
,
, ,
. \ Reg. , ,


,
. Sequens liluliissic babebat in codice Lujacii, icsto
Frontone Ducaeo,
* ipen<Jose, nam bic mulierem alloquitur.
* \ a l i c . . .

660

, \ *
. \
, \
, , \
. '
*
,
. '
, \ ' \
,
. [646]
, '
, .
\ ,
\ \ .


,
. \
, , - ,

,
. ,
.
, \
\ ,

c

\\

\ , ,
,
, *
,
.
. ,
\, ,

, \
* .
, \ ,
.
. .
, :
^ .
, .
"* ,

, ^

,\ .
, \
,
\
rleest in Vatic. Infra Vatic. **07:<>
.

66*
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

,
,

.
. , , ,
.
* , '
661

^
, ,
.
[647]

t^.

, \ ,
\ , \ \ ,
, , '

.
, ,
,
, \ .
' , \
, \ , \ ,
, * \ .
i * .

*.

\ ,
\
, . '
\ ,
, ,
, \
,
. ' , \ , ,
, \ .
, \
, \ ,
.
\

,
\ ,
\
\ ,
, ' , \

[648]

&.

;
, \ ;
. \
,

."

\ ,
,
, . '\
^ *

, (!>
\ ,
, .
, ,
\ , ,
.
( ), ,
\ .
.
, .
. ;
\ , \ ^ ,
, . ' , \ ,
.
\ ' '
, \
,
,
.
, \ \ ,
, , , \
,
.

, . '
\ ,

, \ \ , , \
.
\
,
, \ ' ,
, \
. ,
.
' \ , \ ,
, \ , \

, \
, \
, ,
, \ ^, \
, , .

, ^
, \ .

Vttic. . Paulo posl Coislin.

&
, . -

fc

Cobliu. .

661

EPlSTOLiE.

audimue. Cnm igrtur, qoantam a nobis, cpistolam

hujusmodi miltens, gratiam ineas, tibi sil exploralum,
abjecta omni mora et cunctatione vclim confesiim
opcraic d c s , ut quemadmodum nunc nuntialo tuo
morbo, Ingenii moesiiiia nos perturbasii, sic rursum
nunliala sanUale, ingenli nos voluptale compleas.
XCIX.

AsyncritKB. (Cucuso anno, ut pulatur, 405.)

Nibil quidera est quod malim, qoam crebro ad vos

scribere : neque enira beitevolemise vesirae et hoooris
ac reverenliae, quam sempernobis prastitfelis, qucrocuraquein iocum proflciscamur, oblivisci possuiuua,
veram memoriam vcstri pcrpetuam lenemus, eamque
recentem semper ac florenlem ubique circumferimu-.
Quod at non quolies roluimus, sed raro ad vos liieras
tiedimus, bocoon negligcnlia nostra, sedrerum necessitate factum est, et quia vialoribus clausum iternuuc
sit. Haecjgitur cum l i b i , ornaiissima niea el nobilissima domtna, perspccia sinl, sive scribamiis, sive s i leamus, de ea benevoleniia, quam seroper vobts pra>
siiiiraus, eodem modo exislimes velim.
C. Marciano et Mareetlino . ( Gucuso anno, ut
putatur, 404.)
f

669

pneboimos, quocoraque in loco siroua, conservare.

Id enim cum facimus, de nobis etiam ipsiuiet quam
opiime meremur.
CIL

Theodoto Uctori. ( Anno forte 406.)

Quid ais? Plures in te nuncquam exspectabas flucius

excilali sunt, ob idque discruciaris ? Imo vero ideo
gaudere et exsultare convenit. Nam etiam beaius
Paulus ad hunc modum faciebat, nunc quidem his
verbis ulens : Non solum autem, sed etiam gloriamur

in tritmlationibus (Rom. 5. 5 ) ; nunc auiem bis, Gaudeoin patsionibns meis (Colost. i. 24). Nam quo major

etalrocior tempestas fucrit, co quoque major qua?sius

erit, el illuslriores patienliac coronse pracmiaque
ampliora. Shiuidem ipse quoque de le bono animo
sum , ui qui animi tui iirmilatem atque constanUam
exploratam habeam : ai eorum causa, qui tibi insidias
slruunt, doleo et collacrymo, nimirum quod ii hoslilem in (e animuro gerant, a quibus te coJi oportebat.
Uniim e6t quod moerore me afficit ncmpe oculorum
tuorum invaletudo, qtiorum velim summam ralionem
babeas, medicosque consulas, atque ea qua miineria
tui sunt simul prasles. Nam de itscalamitaiibus, quae
tibi ii.feruntur , liim tc ut prius jam d i x i , gaudere
cnpio, Him tibi ipse gratulor. Scio enim qiiantus bine
tibi patientiae fruclus orialur. Quamobrem da operam,
ne quid ex iis quae accidunt le comnioveal ac perturbet. Una enitn dumlaxal res niolesla est, nimirum
peccatum. Nam cxtera omnia, si modo vigilantem
ac sobriuin animtim pnebeas, lucri quoque amplissimam materiam snppeditabunt, atque arcana iila
bona , quae in caelis recondila sunt, copiosissime tibi
accersent. Ideo cuin in ejusmodi quaestu quolidie verseris, gaude ac laelare : aique ad nos saepe scribere
ne graveris. Certe nobiscura esse le cupimas ; quia
tamen non hiems damtaxat, sed etiain x*stas aeque
tibi gravis ac molesia e s i , illud verili sumus , ne le
ob oculorum pra?scniin morbum , in aeris iniemperiem conjiceremus. Quas cum ila sint, ad eorum curam velim operam omnem adhibeaa : de eoque, cum
facullas eril, crebro ad nos scribas, atque num ineliuscule sese habeant, signiiices, quo licelalioqui lamo
abs le locornm inlervallo dissiti, magnam lamen hinc
voluplatem capiamus.
v

Eadem nobis perdiulurni silentii nostri causa est,

quae eiiara vobis: verum bujusmodi silenlii, quod non
in animo, sed in lingua posiium rit. Nam aiiimo ac
volujitale nobilissimas ac suaviseimas animas vesiras
w b r o , imo perpeluo salotamus , vosque iu peciorc
nostro.insculptos passim circumferimus : nam ea veri
ac sinceri amoris naUira est. Haec igitur cum vobis
cxplorala sint, domini mei carissimi ac reverendissimi, scribile quidem, quolies facullas dabitur, ac de
veslra valetudine certiores noe faciie. Illud aiiteni
vobis peratiadete, nos, eliamsi laceatis, idem rame
de esira cariuie judicium habiluros esse, qtiod babcbimus , si scribatis : ab animo ecilicet veslro bajc
perpeodenles.
67. Severo presbylero. ( Ab anno 404 ad 407).
Noe, etsi deaeriissimum locum incolenies, eape
tamen ad le scripsiraus, eosque qui islinc veitiunl de
tua valeludioe sciscilari minime desinimus. Tibi vero
quid causa; sit nescio , quamobrem , ciim tain insano
nostri amore flagrcs , aique perfacile nancisci possis
quibus liieras des, perdiiilurno tamen tempore sileas.
A l cum nos benevolenliae illius, quam erga nos semper prne te tulisti, fervorem ac sinceritalcm animo
cotnpleclimur, eliam in longo sileniio permagnam
coiisolationcm rapimus. Caeterum literis qtioque
tuis persxpe frui cupinius quibus de tua valctudine
certiores liamus : eaquc, quae aliorum sermone accipimus, ex lua lingua, luaque nianu audire studemus.
Quamobrcm, domine mi revercndissimc, nunc saltem
hoc facias quaeso : scis enim quam uobis bac in re
grafum facturus sis. Nain quoXi ad nos ailinot, sive
joribanius , eive laceamus, numquam tui memiuisse
t!esiuimus, eamqtie cariiatem, cujtis tibi specimcn
v

* vatic.,

MarcelUano.

Clll.

Ampruclm diaconissm ipsiutque comitibus. (Cu-

cuso anno 404.)

Etsi longo itineris iniervallo a vobis disjuncins
sum , lamen pneclara et forlia vcslra facmora , non
minus quam qui adsunt, cognita el explorata babeo :
velieinenterque vobis de bac iorlilwdine , palieniia
constanlia, alquc adamanlina quadam aiiiini flrinitai^,
loquendique liberuic ac fiducia gratulor, Eoque nomine beaias vos predicare non desino, lum ob praesentia, lum ob ea bona qiue vos in futuro ajvo cxceplura sunl, arcana i l l a , c l omnem mentis capluin
ac serroonis facullatem excedentia. Magno auiem nos,
qui u m longe a te sejuncti sumus, moerore affecisii,
quod ne scribcre quideio ad nos dignaia sis. Qtiaiin
f

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. XONSTANTINOP.

<W3

6Gx

cias, ac de tua valeiudine saepe scribas. Nam nunc

quoque nos nullas abs le literas accepisse molestc
tulimus : ac, ne forte morbus hoc impediveril, laboramus. U l banc igitur sollicitudinem nobis eximaf
ciload nos lileras, qux ha?c indiccnt, milie.
CV. Chalcidice. (Scripta anno, ul pulaiur, 40G.)
Deus libi pro lua erga noe reverenlia , honore, ac
sincera carilale tum b i c tum futuro asvo mercedem pondat. Nec enira imnc dumtaxal, sed primmn
eiiam atquc ab inilio, qtio erga nos auimo ac studio
fueris, perspeclum habeo. Ac propterea quamvis
longo ilineris spalio abs (e dissitus sim , atque b i c ,
fum nb bujus loci soliiudinem, tum ob perpetua pericula, crebrosque praBdonum iinpccus, lum ob medicorum penuriam, in multis calamitaiibus verscr :
nibil tamen bonim omniiim impedil quomiuus tuas
suavilaiis perpetnu recorder : qutn potius earn caritatem qnam a principio tuin erga te, tum erga tuam
domum baboi, vigcntem retineo; neqae eam vel ob
lemporis diulurniiatem, vcl ob ilineris longinqitilatem consenescerc patrar. Nam ea demum sincerje caritatis natura est. Te vero pro lua prudenlhi ct pietaic oro alque obsccio , ul ea omnia, qux accidunt,
strenuo aninio feras. Scis enim te ab ineunle a.*lale
usque ad boc tcmpus per varias atque oninis fere geCIV. Pentadiue diaconiuoe. (Anno404 vel 405.)
neris leniaiiones ineessisse; aique patientix certamen facili negolio obire potes , quemadmodum etiain
toronarum nomine quat tibi coticiliasli, beaiam
sa?pe obttsti, et illnsires inde coronas ttbiipsi in fute duco, ae nunc quoque, cum per animi magniuidilofum condidistr. Quod si bacc tenlatio superiores
netn q u i d v i 8 * p r o veriiate perfenre in animum induxecxcedit, at etiam corona prasstanttor fulora csl. Qaae
rie. Merilo proinde Deum habes, qut luaa pftrtet
cum ita smt, nibil ex iis acerbilalibus, qux libi infeaccrrime tuealur. Usque ad mortem enim, inquit
Scriptura, pro veriiale certa : el Dotninut pugnabit runlur, le perturbet: veriini quo magis fluclns crescunt, lempcsiasque inagis mgravestit, eo etiam mapro le (Eccli. 4. 55). Qtiod etiam evenit. Nam ciim eo
ueque praclarfiiii lioc certameu obteris, mulia divi- jorem quxslura, ac pra?niia sudoribus longe copiosiora
et ampliora et luciilenliora exspccta. N^prt eniin
nilus pramia retulisii: ideo inagna volupUle aiBcior.

qmm iltad ecio, isltid ncgligcniia ttia ininime contigisse ; nam shre ecribas, sive laceas, ardeniem et
sinceram fucique experteni, ac firmam et solidam
itiam erga~mecariiaiem uovi; verum quod, euidictares, nemo libi praslo esset. Quamquam sic quoque
patrialingua scribendnm fuit, ac lua manu. Magnopere
onim , ul ipsa quoque uosii/crebras a te iiteras accipere studemus , quo de tua yaletudine quolidie cerliores fiamus : hincque lam raslae bujosce solitadinis, ae renim adversarum, cum quibus hic luciamur,
haud extguarn consolalionetn capiraus. Cum igitur,
reverendiasima el religiosissima domina, quanta rei
bujuscc cupiditale tenear, minime le fugiat, hanc
nobis gratiam imperlire , qua-so, ne inlermiltas. S i quidera multi istinc variis e locis ad nos venernnt.
Verum ea de causa miiiime' lecum exposiulo, quod
literas abs le nobis non atiulerunt: verisimile enim
est eos libi ignolos esse. Nnnc aulcm, cum sumina
facallas daiur, seribas velim : ac pneserlim cum res
bujusmodi isiic conligissent, liieras abs te accipere
in primis expetebam. Cura igilur ut quod antehac
abs te per incuriam praHermissum estsarcias, prislinique sileulii diuturnilalein lilerarum frequentta ei
atftiduilate compenset.

Quia auiem iiilellexi le de discessu cogitare, atquc

isliuc migrare velle accepi, pelo abs te, ne quidqnam
bujusmodi cogiles, aui in aniino habeas. Primuin ob
boc ipeum qtiod civibus inis subsidium es , amplissimusque portus, el admtmculum, ac tultis murue ire
qui laboribus el xrumnis conficiunlur. Quare noli
commiucre, itt lanluin quaeslum de manibue ejicias;
noli, iuquam, commitiere, ui lantum lucrum abjiciaa,
ciim tanlos quolidie lliesauros ex lua prassentia colUgas. Nam qui praclara tua facinora cernunt, vel au diunt, non parum binc Iucri conscquuntur. Scis porro
quanlam istud mercedem libi couciliel. Priiuum ilaqtie ut dixi, hac de causa te rogo istrc maneas; neque eftim exiguum utiliialis illitts , quam islic permanendo auulisti, documenttim abs te datum esl.
I>eindc neanni quidem letnptis boc le faccre paiitur.
Nequeeniin, qua corports iinbecillitate sis, ignoraa,
neqne Ubi facile ese in lama vi frrgoris atque hiemis
pedent roovere. lltic accedii quod , ui nimor e s i ,
lsaurorum res nuoc vigent . Haic ilaque oninia, ul
prudens mnlier lecum reputaiH , ne, qtiscsb, boc
tempore olto pacto pedem islinc niovere sustineas:
deque hac re vcliin nos qnamprimam certiores fa9

cotelin., prapter isauros iier $U mperviwn.

Condignce suni pauionet hujus temporit ad fuluram

gloriam , guos revelabitur in nohit (llom. 8 . 1 8 ) . Vi

enim insiar sunt prae^entes iuijus vilaj jucondilales

el molestia? ainba-que eodein modo cffluunl, nec
quidquam in iis certutn ac sLibile est, venim uiubras (a) naturam imitantiif, ut quse simul atqtie sese
ostcnderirit, statim pr;piereant. Qiicmadmodam igitur
vialores, eive pcr prala, sivo per salebrosa et abrupia
locailer faciant, nec ullam \WU\c voluplalem percipiant, nec ullam hinc nioeslitiam senthitit; vialores
nim sunt, non cives, ulraque pr&lereunfes, attpie
ad palriam suam coniendenles : eodem modo le rogo
atque obsecro , ut ncc p r a 3 $ e n l i 8 vita? jucundiiatibe
iuliies , nec rursum molestarum rcruni pondere deprimaris, vemni boc iinum sper.ies, quonaro pacto nd
communein palrtam nosiram cum ingenti liducia peryeiiias. Qtiandoqiiidem lioc demum fixtmi ei constans
alqne immortale bonum est : ca?iera antcm omitia,
flos foeni et fumus, et si quid bis viiitts fingi poiesU
v

CVl.

Asgneritias ip$iu$que sodalibus. ( Scripla Cucusi

auno 4 0 i . )
Qua erga nos caritaic ac bcncvolentia silis

mihi

() sic Rillius, qui umbram supplel ex conjeciura; IUUII

aliquid dee^>c videlur iu Graeco.

605

EHS

(649] , .
\ *
\ , \ ,
\ , \ , ^
. *
, \
. , \
,
, *
\

. ,
\ , , >
. \ . **
,

. '
,
,
. '
^, \ , \

'. .
,
,
. \
. "
, \, ^,

. " \ .

, *
. ,
\ , ,

. ' ,
, \
, \ , \ .
, ,
'
. ,
, . .
, ,
\
, .
.
, \
[650] \
. , , \ . *
, , \ \
, \
. \
Coislin. ; ; *. .

OLi.

664

, , , ^& . "* \
,
.
. *
> \ . \
, \ ,
. , *
, \ , *
. '
, * , * ,
,
, *
, , \
*
, \
,
' , ,
.
.
* ,
.

, \ *
,
\ , \
.
, \ .

* , \
,
,
, , * . ,


* '
. \ ,
, \ , \
, ,
, , \ .
\
, ,
, , , , * \
[651] ,
, * ,

.
\ *
, , ,
.
c

<7'.

\
b Tres mss. .
Savil. .
c

6W
S. JOANMS CIIHYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTIISOP.

,
.
* , - \, ,
, , , ,
. , * (&, , \
, , , - . \
, '

6 .
.
, * *
, * \

,
\ , \
, , \ , \ ,
,
, *
, \
\ ,
,
. \ ,
, *
, ,
, ^.
\ ,
*
, \ \ - ,
; * ,
* \ , \ , \
, *
. *
, \
, *
, .
, ,
, , * \ .
. ,
,
,
, ,
, *.
* ;
. , , , ,
* ,
.
. , "
\,
, . , ,
*
, ,
, , ,
, * . '
\
, . "
.
[655]
[652] , \
.

,
, ,
. , ,
\ \
,
\ .
,
'
, , ,
. ,
, . \
* * .
,
,
, * \
, * \
, . *
,
\ ,
\
\ ,
.
* ,

\ , \ ' \
, , \


. ;
, ,
Legisse fidelur Interpres .

668

EPISTOML

613

exploratum est. Ac literas quidem assidue ad vos dare

cuperem : terum Isauroruro metus viis ommbus i n lerciusis non roe nancisci sinit, qui ad eam rero nobis adminisiram operam prcebeant. Qudties autcm
luncisci possumus, debitam vobis salutaXionem pendimus, vos pro nostro more admonenles, ne ob crebras bas etconlinuas lentaliones animi vestri commoveantur ac perturbentur. Nam cum mercatorcs et
nautae exiguarum mercium causa tam longa maria
irajiciant, ac tot fluctus intrepido animo adeant, n i i lilesque exigui stipendii causa vitam ipsam pro nihilo
ducant, ac dum lucis bujus usura fruunlur, persaepe
el iame confliclenlur, ct magnis ilineribus vexenlur,
pcrpeluoque in exteris regionibus degant, post etiam
nullura binc vel exiguum vel magnum fructum consequuli, magna ex parle prxmaturam ac violeutam
mortem oppetant: cum caeleste praemium proponitur, ac posi mortero major niultoque sublimior remuneraiio, quam landera veniam obtinebunt, qui moliitie atque ignavia torpent, ac non ipsam qooque vitam
coiitemnunt ac pro nihilo puiant ? Haec igitur omoia
tecum considerans, illudqne item res pra?sentes nibil a fumo e l insomniisdifferre, florentemquo bomw
num stalum vernis foliis, quae simul atque oriunlur
siaiiro exarescunl, nibilo praestantiorem esse, da
operam u l omnibus bujusmodi lelis superiorem le
prxbeas. Licel enim, si modo velis, jpsam quoque
VIUB pompam contemnere ac proculcare. Unuro id
spccta quonam pacio magno cum sludio ac diligentia viam arclam, quuc ad cselum vehit, conficere
qoeas.
9

C VI1. Catto, Valerio Diophanto, et Cyriaco, presby9

ieriu (Gucuso anno 405.)

Quod auro, cum igni saepe probalur, accidit, boe
eiiam aureis animis a tentationibus evenire solet. U l
enim flammae naiura matcriam illam , cum quamdiu
ariis lex permittil cum ea versalur, longe splendidiorcm ac puriorem reddit : eodem modo frequentium
leniationum foniax homines eos, qui menle ad auri
iiinililudinem accedunt, auroquovis splendidiores ac
longe praeslantiores efficit. Ob eamque causam, quaravis tam longe a vobis sejuncti simus, vos lamen beaios
pradicare numquam desinimus. Scitis enim , scitis,
inquam, perspicue, quanlum bujusmodi insidiarum
locrum sit,atque hujus vilae prosperiiatem nudum
dumtaxat el inane vocabulum ac re vacuuni esse, fu~
tura autem bona, firma, stabilia, cerla, immorlalia.
Nec vero hoc dumtaxat admijrandi virtus babet, quod
haec D o b i s praemia conciliat vemm eliam quod anle
prxmiorum lempus ipsius cerlamina pramiorum ralionem babent, aique ipsa non modo soluto tbealro
victoribus palmam affert, sed etiam in media arena
praclaras atblctis coronas neciit. Ac proinde Paulus
quoquc non ob calamilalum praroia dumlaxai gaudct
ac helalur, verum ctiam ob ipsas quoque calamitates
gloriatur, his verbis utens : Non solum aulem\ $ed
el gloriamurintribulationibus (Rom. 5.3 ). Ac deinde
pracmiorum eorum, qnae ex calamilatc orlum trahum,
9

PATBOL. G B . L I J .

seriem enumeFans, ail : Tribulatto patientiam parit;

hanc, inqiiain, bonorum malrem , porlam fluctibus

vacuum, tranquiilam vitam, rupe fortiorem adamante firmiorem, quibusvis armia valentiorcm, ac
meenibUs tutiorem. Haec autem omnibus numeris
perfecta et absoluta alumnos suos probaios et generosos aique incredibttem quemdain in modwn invkloe
roddit. Nullis enira molesliis, quae subinde illis accidwrt, ipsos perlurbari ae dejici sinit: verum queinadmoduni rupes, quo piuribus fluctibus verberatur, ipsa
quidem purior efGcitur, ac nc taniillum quidera eraovetur, aquarum autem, quae ipsi allidunlur, tumorem
nullo negotio dissipat ac delet, non jam perculiens,
sed percussa : eodem scilicet modo is quoque qui
patienlia expleralus est, insidias omnes superat :
quodque mixandum est, plus roboris binc coUigif,
non inferendis, sed perpeliendis malis, eos qui inferunt mira facilitale frangens ac dissolven9. Haec norr
eo scripsi, quod liae in re me magislro opus haberetis; mibi cnim prudcntia vestra explorata est
quippe quam rebus ipsis testalam fecerilis : nam qua;
nos sermone nunc docuimus, baec ipsi perferendis
calamitalibus prxdicastis. Quamobrem non quod me
magislro opas babereiis, ha3C scripsi, verum quoniam
diulurno lempore sileistie, vel, ut rectius dicam, utrique diuturno silentio usi sumus, idcirco longiore hao
epislola uti l i b u i t . Porro cum ad lam fortes ac sireouos patiemisD pngiles scriberem, de qua tandem a1ia>
rc verba facere oportebat, quam de his, ob quas tantopere clari ac celebres exstitislis ? Ac ne bic quidem
dimicationis fractus subsistit; verum longius progredilur ac scaturil. Probatio enim, inquil, wptm parit
(Rom. 5. 4 ) : et quidem spem reipsa omniao evenluranj, non autcm buic bumanae similem, quoe saepenumero, postquam laboribus divexarit eos qui ipsi
inbianl, labomm fructus ei reddere uequit, veruin
pracler delrimentum eoseiiam in ignominiam c l p e r i cutum conjicit. At hsec non ejusmodi esl : quandoquidem necipsa bumana est. Id quod uno verbo declaransPaulus, bis T e r b i s utebatur: Spes autem non confundit (Ibid.). Neque enim dumtaxat eum qui bujusmodi certammibus fiHigitur,detrimenloac pudorcnon
afQeit verumeliafiilaboribus ac sudoribus longe ampliores opeset gloriam ipsi afferl. Nam ea raanus illius,
quae borum laborum niercedem praebet, nalura csu
Epistolae modum forsan excessinius : at noti apud
vos, a quibus tam impense amamur. Nam cum non
cpistolarum, sed amicilix lege re$ bujusmodi ponderelis, minime sane mibi dubium est qtiin cxiguam
quoquc banc epistolam exislimaturi silis. Sed qtiamquaro brevis vobis esse videalur, hujus quoque tamcq
mercedem a vobis efflagiiare minimc desinam. Quam
tandem ? Non ul a vobis amer: ncque enim flagiiatore ad eam rem vobis opus est, cura hoc sponie
copiosissimc sempcr et persolvatis el dcbealis: nec
item ul nobis rescribalis: illud enim mihi persuasiss i m u m esl, vos ne ad boc quidcm rootitlore opus
habere. Quscnam igilur baic merces esi ?Niinimm ut
illud ex vobis inielligam, vos Ixlo atque bitari anioio
9

S. JOANNIS

C I I R Y S O S T O M I ARCHIEP. CONSTANTINOP.

esse, aique ex illati* Tobis arerbitatibas non modo

nulla rooestilia affici, verum insidias, qtix vobis
iUint, majoris eiiatn Yotuptatis maieriam afferre.
Nam ei epistolam hujasmodi nuniitsai ferentem aeceperimus, ea nobis et seliiadinis, et famis, et
peslis, ei Isauricorum bcllorom, et morborun
omninm, quibus ounibas maKf nune yexamur, solatium et remcdium ac sanatio futura esu Cogiiantes
igitar, qoantam a nobie graiiam inituri sitis, ad noa,
qiueso, scribiie, et res ejusmodi scribile, quo tanto
licet m l e m l i o a vobis sejunctos iugenli betilia perfundatis.
CVIII. urbicio tpitcopo. (Cucuao anno 404.)

06
cntiam tuam imagmor. Proindeque et scrtbo, ct te
Uem rogo, ui nostri memoriam mmfme intermittas.
In Cucusum, boe est in locuin toiina nostri orbis deserti9skr>um abdueti sumtle, ac singulw pene diebus
Isauroruro ineiirsionibo9 obsWemur. Et lamen, tot
licet iticommodis laboraHles, si de caritate vestra m i mmo dubio animo simus, nosque sineeram vestrani
benevoleiKiam oblincro perspicne sciamus, non TUIgarem in bis quoque calamiuniba ceBOolatimem capiemus.
t

CX. Basto episcopo. (Cucuso anno 404.)

Qtiid causa* esl, quamobrem cum tantam erga noe
et superiori tempore et nuper GonstanUnopoli carilalem prac te luleris, Hanien posteaqnam no& tibivicinos esse audiisii, no litcras qoidcro ad nos darc d i gnatue cs ? An ncscis quo erga pictatcm toam animo
atmus, e i qtiibus amicitiat vinculis tccuro dcvlncU t
Equidem ipsc spcm babebam torc, ui et ipee Uoc ve
nires, el nobis in taaia sotitudine positis solaiium adhibercs. Qtiid enim Cucuso desertius essc qveat, qu.c
prarier sobtudiBcm Isauroroin euaro tncursioaibtis
obsidelur? Quod si boc Uim propter lauronom me(uin
lm propter viae difficultalcm, Liboriosuin libi ac molesium easc videlur, salten ad nos scrtbere ae de tua
valetudine ceruores nos iacere ne grateris : quo licel
in cxtema terra dcgentea, ingenlem biac consolaitonem capiamos.
y

Etsi consueiudinem tecum jamdiu ninioie habui,

nihiloproplerea segnior i a amore facius suro. Ejusroodi enim v e r caritatis natura est, ut nec lemporia
diulurniute bnguescat, nec renrai difficullatibus oiv
scureiur, sed pcrpetuum florem ac vigorem relineai.
Quamobrem noe quoque, quamvis multis incommodis
premamur, ac minc in extremam orbis solitudinem
avccii simus, aiqoe in perpetuo pradonum melu novoque obeidionis genere Yivamus (cireumsideiur cnim
quotidtc Cucusus, omnibus nimirum viis a latronibua
inlerclusie): nlfoil lamen borum eflicere pomit, t
mea erga te ofttcia minus constarcnt. Quin poiius et
scribimue ipsi, ac debitum salulalionis munus tibi pcreolvimus, ei te vkissim rogamus, ut nisi gravc ac
molestum est, ipse quoqtie ad nos scribae. Sic euim
ingenii quoque volupiaie afiiciemur, cum a vobis, a
quibus U m waccre amamur, lileras acdpicmus, ac per
eas praeseRiiana veslram nobis animo ei cogiiaiione
tuigemas.
1X. Rnfino episcopo (a). (Cucuso anno 404.)
Scioquam Grma caritate sia. Quamvisenim exigua
mibi tecum aliquando Antjocbiae consuetudo fuerit,
reverendiseime ac religiosissime mi domine, lamen
ingens piciaiis luse ac prudemiae documenium cepi.
Quo quidcm ex tempore tametsi longo, ardenlem
eempcr erga to carilatem rctinui, ac perinde a&que si
beri dumiavai el nudiusteriius te vidissem, Ua prae(a) In Kdit. Sa?U.
tegitar,
^[*
sic voce ' inter uncinos posita quasi in textum a l i cunde sit invecta. aut in quibusdam Codd. omissa :
i(tem vero S a r i l . m epistola 255, qoa? est ad Porphyriuna episcopum, non addit vocem ', quse est i b i .
l n utraque Morelli Edilione ' legltur, sine addito ', atque sic in omnibus om*
nino Mes. lum I/rontonianis, tum nostris; ita secundum
Savilium Rufinus, secundum Fronlonianam Editionem Porpliyrius episcopus nierit Rboei; pro Frontoniana lectione
suiiioaines Mss. pro Saviliana nullus affertur, voxque inter
uncinos, quasi luvecta, ponitur: ita utFrontonianae standura
videalur. Attamen TiHemoDthis ma?ult credere
Riifiuum fuisse eiiscopum nbosi,qpifa scilicct cum Porphyrium alloquitur chrysostomus, ait ipsum e viciuo scdes habere; at Rboens, inquit, non laro vicina Cucuso erat. Veruin
ut cucusum i n d l i c i a ponunt noa |wuci geograpbi. sic eliam
Rboeum incilicia plerique omnes conslituunt.Quod si tabula;
jPCOcrapbicaB, ut annoiat ibidcm TillonwntiiLs, Rhosum A u tieciiiae qnam Cucuso viciniorem siatuunt: nescio ulrum
bisce Ubulis sit usqucquaquc ndendum, et alioquin ex ipso
Tillcmonlio AiUiocbia uon lanto tcrrarumioiervalloCucuso
disial>ai, Rbosus autem inlcr a m l m quasi dimiduim s| aiii
occtiiabat. VI u l res c*t, omnium Mss. lectionom sequr
M>eiuus.
9

CXl. Analolio epiuopo

AdancB. (Cucuso anno 404.)

Cum ardentem luum erga me amorem, idque de

facie minime notum, ex raultorura sermone accepissem, equidem lecum quoque congredi cupcrem. Quoni>maulcmnullaspcsafiulget fore, ut nobisid liceat,
negaium congressum liierarum colloquio compenso,
mibi amplissimnm beneGcinm prsbens. Quamquao
cnim Cucusus, quo nunc abdacusiimus^deserussimuft
locus esl, ae muUorum periculortim plenus, perpeUiaque lalronum incursionecircnmsessus: nibil laroen
boruia est quod nobis tumullum ae periurbauoneni
aflerat, dum T e s l r a m bcoevoteniiam obtiHearaas .
verum eliamsi corpore disjai^cti simus, arclissiims
lamen animi vinculis vobiscum adstricii, iranquiUani
ac bellis vacuam regionem vestram poiius, quam C I K
cusnm, incolere nobis vidcmur, ut qui animo Yobiscum semper verscmwr, aUpie ubicumque aimus, mente
et cogilatione vos circimtferamua.
CXU. Theodoro episcopo () (Cucueo aiino 404.)
Si fieri poiuissel, ut ad te proGcisccrer, coramqoe
maxima cum voluplalccarilale tua fruerer, fecissera id
quidem diligenier, magnaque cum celeriiate: quoniam
autom id nunc arbilrii noslri minime est, per lheras
boc ipsura praeslamus. Quamvis enim ad ipsos qnoque
() Hic pulatur esse Tbeodonis Mopsueslcnus ab adolescentia Uirysoslomu amicus ct familiaris, ad quem missas
duas epislofas lial>es in principio Tomi primi operuro Clirrsostomi. In concilio Uinen , lorao V lal>bsi P-490 negatur eura cui bac niiltilur cpislola esse Ibeodorum
Nopsiiestenum : sed nulla allata negandi cauM* \ide noiaai
sequeulcm.
9

667
EPISTOLJE.
, \
, \ ,
,

, \

, \

, \ , \ , -

, \ ,
, ,
\ , \ .
, \ ,

, , \
,

'

; \ , \ , \
,
,
. ' \
, \

;
'.

\ !}

. -

, * ^ \

, , \

; ' ,

* ,

, , \

. \ , \

\ , , \

, \

, \

, \ ('

'.

\.

,
\-

),

)|

^ \ , \ -

, ,

, ,

\ , \

, , ,

. ,

. \

, *

) , .

\ , ,

, \ , \

, *
&

, ,

( ^ .
[654] ,
\ ,
, \
\

* * , , ,
\ , , \
* , \ ,
\

, *
[655] 1.

, \ \
, .
*

, \

\ , \

, \

. '

, , *

"

* ,

. * ,
0

, ^

Forle Iu Savil. haec m u l i U ttunt.

,
670
S. JOANNIS CHKYSOSTOMI AKCHIEP. CONSTANTINOP.
, , ^ ,
.
,
,
m

, , \

, * , \ ,

, \ , , ,

, \

<\ , .

, .

\ -

\ . 1

, -

>

. *

, , \

, \ , \

* \

, \ -

. "

, \

* ,

, ,

, *

\ I ,

. "

^ \ .

'.

, \

, \ -

\ * , -

, \ -

, , *

, .

, -

.
, , \ .
,
. , \
, . \
, '
*
, ( \
) . [656] "* * <}
, ,
, \
, \
.
'.

* , \
,
, * \
,
, I
* i)uu IDSS. .

, , * \ . &
,
.
" \
, ,
,
, ,
.
^ , \
,
, \ ,
.
\ ,
\ ,
* [657]
, \ * .
* Savil. .
.
c

Mfl

EPISTOLJE

orbis teme flnes relegaii eimus, smcera tamen ac

germaiue miuimeque fucatae caritaiis tux, quam et
jaro pridem, aique ab inilio, et nunc etiam ostendisli,
mcmoriam abjicerc minime possumus. Ncc vero clam
me esl, reverendissime ac religiosissimc domine, quot
quantaque nostri causa et dicere et facere studuisti.
Quod si nihil hinc profectum est, al Deum tamen hujusce studii promplitodinisque animi debitorem habes,
mercedemque perfectam ac nuraeris omnibus cumulaiam. A c nos etiam tuae sanciiiati gratiam babere,
luamque pietatem apud oranes predicare rainirae desmimus, leque boriari aique obsecrare, ut eamdem
carilatem perpetuo vigentem relineas. Neque cnim,
in bac licet solHudine afiixi, vulgarem consolationem
capimus, cuin tantum in eorde thesaurum, taniasque
opcs recondiias habemus, hoc est vigilantis ac generosi animi tui caritatem ().
X//i*.

Pailodio

epi$cepo.

(Ab anno 4t>4 ad 407.)

Pro eo quidem stalu, quo res nostre sunt, consolatione nibil opus habemus : siquidem ad consolaiiouem nobis abunde esl rerum quae conligerunl argumenlum. At vero cominunem Ecclesiarum lempesiafem, ac naufragium i l l u d , quod tcrrarum orbem
iiivasil, luclu lacrymisque prosequimur : vosque omnes ebsccramus, ui prccibus juvelis, quo bxc internecio landcra aliquaudo depellalur, cunctaque ad
ummam iranquillilatcra redeaoi. Hoc, qua?so, facere
ne inlennillaiis. Nara cum in occulto delilescalis, spalium habelis cum mcnle conlrha precibus inkercndi.
Porro minime parvum hoc exislimandum est, nimiruni benigno Deo ad pedes accidcre. Quare sine intermissione bsec facite : et quam saepissime licuerii, ad
nos liieras date. Nam etsi longo itineris iniervallo a
irobis senioti sinius, nullum lamen dieai pratermiui-

mus, quin rerum vcstrarum cura tangamur, eosqite

qui islinc vcniunt (eliam si id raro coniiiigat) iiitcrrtf.
gemus, curiosique sciscilemur. Ui igiuir apcrtiits omnia sciamus, banc nobis, cum oeeasie Sfroflcncl, graliam couccdilc, i\i de vcslra valeludine nos cerliores
faciatis, quo licel in sobtudHie degcnles, ingcuu solaiio affiiiainur.
CXIV.

Elpidh
episcopo. (Cucuso anno 4 0 i . Hic
Elpidius eralcpisc. Laodicenus.)
lloc quoque (uum est, boc prudcnlis ae vigihntis
nauclcri, nenipe ne iu lanlam quidem ahiiudinem assurgcnle tcrapeslale aninuiin dejicerc, vcrum constauter adbuc in curacl sollicitudinc vcrsari, ac pwo vitUt
parleomuia prscslacc alque quoquo genlium pcr liieras cursitare, ac lum propinquos lum reraoios inter
se conciljare, cxcilare, acuere, uuuaiquemque adinonere, ne fluclibus ac prucellis se abripi sinat, verum
siel ac vigilcl, etiamsi alioqui innumeri alii lluiius bis
atrociores instcnl, ac elsi uno iu ioco posituui, per
consilia et coliorUlioiies paasim pcrvolarc. MWu
quippe nubis, liccl lanlo spaiio dissilis, latel eonuu
qua3 ad te speclanl. Ideo picialem luam, vigilein anu
m u m , consumem senlentiam, Yigenlemquc in tanta
senectuie animi alacritaiem, mirilicis laudibus iu c x lum icrimus : neqiie id mirum videri dcbet. Nam cutn
ea quae proponunlur corporis robur deslderant, impedimculum bic aflert scnectus : al cura atiioiL sapientiam dumlaxal requirunl, tum caniiies rebus pra^clarc
gerendis nibil officere consuevit, ul ciiam nec oflccii:
nibil enim fuit, quod pietas tua non prasiiierit. QIUKI
autem, quera par est, fructum lanlus bic labor laniav
que vigdiae allalurai s i n l , miuime dubilandum esse
arbiiror. Quoniam porro pro ingenli Iiia et ardeiui
carilale universi orbis c l noslri curam suscipicndain
duxisli, aique, ubiuara dcgamus, scire aves, quidque
agamus, ei qui nobiscnm consuetudioem babcant id*
que non fruslra, verum u l ipsia quoque graiias babcas : nos quidem pro (anla cariiatc apud cos onmes
qui nobiscum versanlur, te summis laudibus afiiccre
tibique gralias agcre numquain desinemus. Tu veio
amplissima prxmia c l laboribus majora a benigno Dco
exspecla, qui eos, qui boni aiiquid cfficerc aul loqui
studueruni, prxmiis longe anteceliii. Ulautein aliundo
quoquc, boc esl rerum noslrarum slaiu coguilo , babeas unde oblecteris, sic babcio, nos Cucusuiu quidcm, hoc est in dcscrlissiimim locum, relegalos csse,
cxlcrum nullo soliludinis sciisu affici; lanta scilicc^
qaicte, lanta securilale fruimur, tanlis omnium offtciis gaudcmus. Nam c l morbi rcliquiis prccum tuarum
ope alque auxilio dcpulsis, bcne nunc valemus,
Isaurorum raclu liberaii sumus, alque in securilaie
versamur, ingentique otio nosmet oblcclanius. Adsuui
auVm nobis rcvcrendissinii prcsbyleri Conslantius et
Evclbius, spcsijue cst alios ilcm brevi affuturos csse.
quos scilicet bactcnus vincula deliuueruiil: nunc aulcin omues iisdem soluli sunt, ncc dubito quin ad nos
advolaluri sint. Tu vcro, dominc summo vcnerandc ac
v

(a) H u n c l o c u m r e t r a c t a l u m m u t a t u m q n e f u i s s e e x
sequentibus
l i q u e b i t . F a c u n d u s H e r m i a n e n s i s ) i b . 7,
cap.
7 , p . 6 3 5 , E d i t . S i r m o n d i , p r o in corde ( t v
)
l e g i t in Cilicia ( ), a l i i in corde.
hx
q u a i u o r a u t e m Mss. quoe a d banc epistolam
emendandam babuimus, quoram ueus Regius, duoVatieani
e t m i u s C o i s l i o i a n u s , R e g i u s e l UIIUU v a u c a n u s n u l l a m v a r i e t a t e m prae s e f e r u u t : v a t i c a n u s a l t c r i n h u n c p h r a sis a r t i c u l u m , taiUasque opes reconditas liabemus, d e s i o i t ,
et scquentia p r a e t c r m i u i t : coislinianus a u l e m o m o i u m antiq u i a e i m u s s i c b a b e t : cum Umium trt corde
thesaurum,
tontasque opes reconditas habeamus, mentemque pervigilem,
tanta gnippe esl generosee eawnce ttue carilas. i t a q u e i l l u d ,
in <iltcia, q u o d c u m s e r i e , u t i n t e x l u F a c u n d i b a b e l u r ,
q u a d r a l , m c l i u s etiam quadrabit cura Valicano, cujus scnsus
erit: cum lanlum in cilicia Utesaurum, tantas opes recondita$ kabeamus; v e l e u a i a c u m c o i s l i n i a u o , c u j u s s e n s u m
a i c e f l e r o : r u m lantum i n cilicia Uiesaurum, tantasque ope$
recondila* ludteamus, metUemque pervigilem, Umta quipve
eU generosai amnuB tum caritas. c e r t e > u t m i b i a u i d e u i
vkieiur, q u a n i c u m q u e l e c i i o u e m s e q u a i m i r s i in cilkia l e ganius, series mehus quadrabit. s iauteoi Theodorus bic i a
tilicia episco)ais fuerit, erit baud dubie Mopsuesienus, c u m
Dultum aliuru i u cilicia episoopnm Cbryaoetomi amjciiin
fiiUise s c i a n i u s , p r x l e r q u a i n T u e o d o r u m M o p s u e s l e n u m .
Inao v c r o , u t o p l i m e o b s e r Y a Y i t T i t l ^ m o n t i u s , u t r o v i s m o d o l e g a s , in cilida s c i l i c e l , a u l in corde, b u o c t a m e n T b e o d o r u m
esse Mopsuestenuiu ouinino videbilur : n a mduos solum
T k e o d o r o s n o v i n m s , a d q n o s bacc c j i s t o l a niissa fuisse pol u e r i t , M o | u c s t c u u m neinpe i n cilicia, e i Tyaneum i n
i^ippatlocia. C u m lyaneo a u t c m nulla inlercessissc vkletur
c t u n c b r Y S o s t o i i i o c o n s u e t u d o t a n i i l i a r i t a s v c , c u m Moj s u o Ueito a u t e m a p u c r o a m i c i i i a c o u j u n o i u s t u i t ( h r y s o s f u i u s .
l n bac |orro fjiiblola inagna necessiludinis familiarilaliMjue
l o t t U o i o u M u H i i p a x e u t . H a s c j a n i c x c a * s a buiit i u v i u c b r v ^ o t

stomi. \ i d o hujus ppistolan anliquam vrrsionom L.ili-

nam (vol. V I , rol. fij(i) qure mulluni iacit ad solvcad-

difikultalcs sapia di:las. EDIT.

673
5. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
demus et exsilimus, nec tamen silenlii ciilpam libi
remittimus. Quanam porro raiione belle nobis saiitfacies? Nimirum si axpe scribas, alque de tua toiiusquc t a a ; domus vatetudine nos frequenter ccriiorcs
facias. Quoniam igitur rationem, qua le nobis purges,
a nobis accepisti, jam quie tuarum sunt parlium a d junge. Nam si bac epislola accepta in silentio perstes, ingenlis negligenliae dicaro tibi impingemus,
aegreqoe id feremus. Nec vero dubilo, q u i n accrbissimae pjtBnae loco id habiturus sis, nos boc nomine in
. Theophilo presbytero. (Scripta postquam Cucudolore versari: quandoquidein quam sincere aique
$um advenerat anno 404.)
ardenter nos ames, haud mibi ignolura est.
Hoc quoque tui candoris, gratique animi est, quod
CXVIL Theodorw. (Cucuso, ut pulatur, anno 404
cum ab bis, quibus a me commendatus fueras, nibil
vel 405.)
acceperis, tamen ex nostro studio animique promplitudinerem aestimans omnia te accepisse exisiimes.
Raro ad le kkireo scribo, quod quibus liieras dcra
At nos hoc minime satis esse ducemns : verum et
baud facile nanciscar : at non item raro, sed perpecum domino mco Tbeodoro pretoriano, qui Cucusum
tuo tui sum memor. Hoc eaira in nostra poiesiate sinos avexit, mullum de hac re sermonem habuimos :
tum est, illud autem secus: sed ut tui m e m o F i a m
perpetuo colamos, in noslro arbilrio consisiit; u l
et cum ad multos ecriberemus, boc quoque ipsis per
literas mandavimtis. Quamobrem sive fruclus aliquis autem epislolae ferantor, non item. Quocirca illud
ex nostris liieris oriaiur, sive lilera?. dumtaxat liierae semper flt boc autem tum denique, cam facuhas datur. Atque aliis quidera episiolis te lantummodo salumaneanl, nec apud eos, a quibus accipiunlur quidquam proficiant, cara, ut id quamprimum inlelligam. tabamus, bac autcm beneficiuro quoque postulamus*
Quodnam porro boc benciicium est? Nimirum quod
Eienim in boc quoque luum erga nos amorem imprimis admiramur, leque ilem de nosiro erga te amore plus tibi, quae dederis, quam m i b i , qui accipiam, l u minime dubitare, maxtrao argumento id csse duci- cri afferat danlique prius q u a m accipienti prosil.
inus, quod de his rebus ad nos verba facias. Quare Etenim ad nos allatum est, Eusiatbium animum luum
offeiidiise, ac domo tua ejeclum, atque ab oculis
sivc quid hinc commodi promanel, sivc nibil fruclus
proflciscamr, fac sciam : ut si quid profecium sit, lis tuis submotum esse. Quonaro autem modo se res babeat, et cur tanta in eum iracundia usa sis dioere
graiias babeam qui de seipsis bene merili fuerint; sibi
tnim magis quam tibi, cum boc faciunl, largiunlur ; nequeo : nam illud tanlum scio : ai vero q u x te a
nobis, qui tu& salulis sludiosissimi sumus, audire
sin secus, compendiariam quamdam ac procliviorcm
convenit, hxc sunt. Non ignoras prxsentem vitam
viam et ralionem excogiiemus, qua consolaiionem
omnino percipias, nec jam in ulla angustia deinceps nihil esse, verum flores vernos atque imbecilles
umbras imitari, nec aliud esse quam somniorum alverseris. Nam de nobisipsis oplime mercbimur, cum
generosce atque ingenuae animae luae curam ita susce- taciam: veras autem et fixas ac slabiles res esse e a
perimus. Velira ad nos quam saepissime scribas, nos- qiue nos post discessum ex hac vita cxceptura sunL
Haoc et a nobis pcrssepe audiisU, el ipsa per te pbiloque de tua valetudine nominisque tui celebritatc cersopbari
non desinis. ldeo non longam sci ibo epislotiores facias.
l a m ; illud autem aio : Si inique ac per calumniara id
CIVL Valentim. (Cucuso anno404.)
a quibusdam acium est, ut eum ejiceres, juris natura
te moveat, ut quod faclum est corrigas ; si autcm
Quidnam boc est ? Siccine, cum quantam ex (uis
bonis voluptatem capiamus, quamque luis laudibus jureac racrito, humanitaiis legibus adducta hoc idem
et gloria exsultemus, probe scires, cumquc eiiam anie efOce : nam binc quoque plus, q u a r a i l l e , comiuodi
fcres. Quemadmodum enim is qui centum denarios a
onmia ex tuo officio essct, honoris illius, ad quem
conservo exigebat, non tam eum laesit, quam sibi lenunc evectus es, magnitudinem nobis pcr literas s i iale vulnus inflixit, ut qui ob eam a n i m i rigidilalem,
gnilicare, tu tamen, ul id prius ab aliis intelligercquapi in conservum exercuii, deceni milhum laJeoionius , sustinuisii, neque longa libi ad eam rcm purrum coudonaiionem irrilam reddiderit: eodem modo,
gatione opus esse putas % quod quaniUm quidem in
te fuit, tanla laeliiiae magniludine lamdiu nos carerc qui proximi peccata praeterit boc assequitur, ut mi*
lius ab eo in fuiuro xvo rationes reposcantur; aiqne
passus es? Nam vcra quidem tua dignitas et maxiquo plura ei graviora peccata remiserit, eo quoque
mum imperium animi virius est. Verum quoniam bis
majorem ipse veniam pblineat. Neque in boc tanlum
quoque mundi bonoribus ad illius utililalem didicidiscrimen
posilum est, sed in eo etiam , quod cuni
sli qooque potentior evadis, eo eiiam latior portus
servile
munus
dederit, herile beneficium accipit.
egenlibus efficeris, ob eam causam nunc quoque gauQuare ne mibi illud comroemores, boc et boc ab eo
Juxta clarissimi Fabricii oodioem scribendum est, Asyn- perpelratum esse. Nam quo alrociora ea quae comcrko.
missa sunt esse ostenderis, eo magis necessariam
071

reltgiosissime, pro nobis, quibus es carissimus, preces

ad Deum fundere, aique quam saepissime, si facultas
detur, ad nos scribere, deque tua valeludine nos cerliorea facere ne intennilte. Nec enim te fugit, quanlae
cobis curae sil, singulis etiam diebos, si fieri possit,
de ea aliquid aodire. Reverendissimo ac religiosissimo
domino meo presbytero Asyncrilio , suavissimisquc
jpsius Gliis atque universo tuo clero, velim meo noroine multam salutem dicas.
l

> coislio., neque tibi aliquid excusoHom suppelit.

672

EPISTOL.fi.

671

, ,
, , *
.
' , ,
.
\ ' ,
,
'
.
PW.

, \ ,
, ,
. *
,
,
,
, \ \
. "
,
,
, . *
, \ ^
, . ,
, ' ,

,
, "
,
. ,

. ,
, \ .

\ . -'\ \
,
.
, ( , \
.
, \ ,

.
17.

,

, \ .
* , * :
, \ ,
, . * , , .
,
. ; -

(?.

; ,
\ , \
,
, *
, \
**, ,
,
;
, \ ,
[658] . ' *
, ,
,
, , ' .
; ,

, ,
. \
, , \
, \ . "
, \
, *
"
, \ .
, *

,\ , \ \ *
, \ , \
, . * ,
\ .
, *
,
,
, ,
, \
. " ,
,
,

[659] , \
, \
.
\ ,
, .
, \ . "
,

* Pabricii oodex ".

* Tres mss. .
* Coislin.
& .

<* Savil. .

674

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI A R C n i E P . CONSTANTfNOP.

,
.
, ,
,
\ , \
\
. \ ,
, ,
, (* \

^ . \

,

\,

' ,
.
,
, , , .
-, . ,
, , \
. ,
\ ,
\
.
/. &

, \ ,
\ ( * \
;
, #
; \
, \ ( ,
\ , \
; ,., , , .
,
\ , .
' , \ , \ ,
\ , \
, *[660]

.

. .
'
, , \ , , .
/ \

^ , * Omnes mss. . loira^ujdam

*, .

,
*
^,, \ >,


,
, \ , \ ^
\ .
\ .
,
' , , \
, \ \ ^
, \
. ' \ ,
\ , \
, \ , ,
^
, , ,
, , .
\ ,
, ;
, '
, ,
\ / ,
, ,
.
b

VK.

, ,
*
^ , \

,
, \ \ \ '
, \ ,
\ ,
, \ . \
, \
\ \ . ' \
,
[661] \ . '

. '' ,
, ,
,
, *
, $
. \ ,
* ,
* , ,
,
|

* HIss. . Unus
])
.

.
u o

m s 8

675

EPISTOLiB*
674
facla
cst,
illud
ostendc,
te
superiori
tempore
noh
ncJfcnoscendi causam esee demonslrabis quod hnc ragligcntia lacuisse, verum, quod illud exspectares, ut
irone multo majorem humaniiatis ac misericordiae
tibi a me scribendi fiducia praberelur : ac mibi l i materiam in futurum libi praecondilura sis. Quamlerarum q u a c me de nominis tui claritate, cui quanloobrem iram, eiiamsi alioqui juslam, depelle, iiidigiiapere
faveam non ijtnoras, certiorem faciant, i n g e o tinem sapienler comprime : hoc Deo sacrificii loco
tem copiam milte : nec permitle, ul moeroris lyranofler; nobis eiiam, qtiibus cara es, hoc indulge : ei
nis in silentium te conjiciat, verum eam quavis a r a quanlam, vel brevi epistola, apud te auciorilatein banerc l e l a facilius dirumpc, alque alacrem le in acie
l)camus ostende. Tibi eliam ipsi magna ba?c qu;c dixi
prebe, per ingenlem fiduciam ac liberlatem adversaprabe, nempe ut motu ac periurbaiione vaces, ui turios sternens. Nunc adipiscendae g l o r i a B , atque ingenmuliiun binc orientem ex animo tuo ejicias, ul detis quxstus faciendi tempus est. Nequc cnim merca*
nique ob eam causam roagna cum animi fiducia i n tor, dum in portu desidet, merces colligit; sed dura
gressom in regnum a benigno Deo postules. Beniingemia maria trajicit, ac fluctus intrepido animo
goilate quippe erga proximum ingentia scelera commodissime expianlur. Si emm, inquit Cbrislus, remi- adit, atque cum fame el feris marinis colluclatur,
multasque alias difGcuItntes subit. Haac igilur ipse
deritii hominibus deUcta sua, remitlet et vobis Pater
*ester cmlettit ( Malth. 6.14). Haec igitur omnia cum quoque animo coraplectens, nempe periculorum, lucri
etiara m a g n a B q u e gloriae, ac pnemiorum omni seranimo luo considerans, ad nos epistoiam miite, quae
mone praBSlantiorura lempus esse, fac a n i m i tui peniitoras nostras aliquid profecisse significel. Nam quod
nam excites, atque excusso moeroris pulvere magna
ofOcii noslri ralio postulabai, absolvimus, idque quud
cum facilitate universam phalangem obeas, omnesque
in oostro arbiirio situm erat, fecimus; roonuimus,
rogavimus, gratiam petiimus, quae oporiebat suasiinslruas, acuas, exciles, corrobores, promptioresque
mus. Tua jam cau$a prorsus laboramu*. Nam nos
ac diligentiores reddas. Alque baec nobis per literas
quidem, sive nosira baec cohortatio aliquid effecedt,
tuas expone : nec eo qood (uas ipse laudes narratusive nibil ulilitatis attulertl, meroes roanel : licet
rus sis, metue; verum, ut quod a nobls imperatum
eiiiin etiam verbornm roercedem referre. Nunc auest facicns, banc nobis voluptatem dona : quo eliam
lem oranis noster labor eo spectat, ut per rem ipsam
procul dissiti, ingeniem laetiliara capiamus, ea quae
te quoque iucremur, ac tu per bojus vitae recte facta
ecire cupimus aba tc audientes.
lulura el immorialia bona facillime percipias.
CXX. Theodorm . (Caesarets in Gappadocla cum iret
XVlU EpitcOpi$
et pretbyteris in carcere degentibut*
in exsilium anno 404.)
(Sub iniuura exsilii anno 404.)
ai*cerem incolilis, et catena vincii eslis, et cum
Confecti atque consumpti sumus , sexcenla mortis
tqualidis et sordidis iriclasi: et quid tandem boc nogenera oppeliimus : idqne accuratias ac certius narmine bcatius vobis fingi queat ? Quid enim tale habet
rare poterunt, qui bas lileras tibi reddent; qiiamvis
aurea corona caput cingens, quale calena manum
alioqui perexiguo temporis puncto mccum fuerint,
propter Deum circumdans ? quid lale ingentes et
quibuscum etiam oe tantilluiu quidem colloqui poiui,
*plendidae domus, quale carccr, caliginis, sordlum,
continuis nimirum febribus dejcclus : quibus cum tcingentis foetoris et calamitaiis plenus, Dei causa t o l o
nerer, dies noctesque iier facere cogebar, sic yideliratus ? QIKE cum ita sinl, gaudete, exsuhate, coronis
cct, ut et aestu opprimerer, et viglliis conficerer, et
capul cingite, tripudiate, quod, molestia?, in quas inrerum neccsaariarum penuria, eorumquequi mei curam
cidistis, magnam vobis commodorum materiani acgerere possent, inopia, perdile confliclarer. Siquidciu
crsant. Hoc nimirum semen e s i , mcssem copiosissliis qui ad melalladamnati sunl, etln vinculis tenentur,
mam pranuniians : boc luct, victoriam et palinas
graviora et atrociora perluiimus, alque etiamnuni
afferentes: boc navigaiio, amplum et uberem qua>
perferimus. Tandetn aulem aliquando ei a^gre C ^ s a atuvconcilians. Haec igitur omnia cum animis vesiris
ream perveni, perinde atque a lempestale ad tranrcputaBtes, reverendissimi ac religiosissimi domini
quilliiatem et ad portum. Veram ne bic qnidem pormei, gaudete ac laetamini, ncc tempus ullura intertus eatn vim babuil, ul mc ex iis malis, qune ex lemniillite, quin Deum in omnibus rebus laudetis, ac
pesiate contraxerara, recrearet: usquc adeo me, ut
nioriiferas diabolo plagas inferatis, ingeiUemque vojam dixi, prius tempus confecerat. 6ed laineii Ca?sibis ipsis in caelis roercedem rccondatis. Non enim
reara ingressus, animura aliquantum resumpsi, quocondignce sunt paxtionei hujus sceculi ad futuram
glo*
niam
puram aquam bibi, pauemque iiiinime foetidum
riam, qua reveldbiiur in vobu (Bom. 8.18). Ad noa ac prxdurum comedi: quoniaro i n dotiorum fragmcnautem quara sxpissime scribiie. vobls elcnim , qui
tis iion ut anlea corpus lavi, sed balneum, qualecumDeiiausa finc li estis,lileras, quae afiliciiones vesiras
que landem illud, nactus sum : quoniam denique p>cxponant, magnopere accipere cupiinus : bincqec iatcstas interim mibi leclo decumbendi facla cat. Plura
g. nlcra, etiam in xtertia terra degenles, coosolattodicere Hcebat: verum ne animum luum conlurbem,
n m r apiemus,
hic sermoni finem impono. Illud addam, nl lccum
C.TIX. Theopltilo presbyiero. (Scripia crnn Cucusaraagam, ne eos, a quibus amamur, probris uuiquaio i u pergcret anno 401.)
* vaUcanus, Thcodoro.
Eigo poslcaquam libi a mc scribeudi jaeua patof

S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCHIEP. CONSTANTINOP.

676
mus (nam animo semper et tecum ct cum universa
tua familia conslricli sumue), ut Cacias qtueso, boc
est saepe ad nos scribere, nosque de tua valetuditte
ceriiores facere ne graveris. Scis enim quam gratum
id nobis futurum sit. Quoniam autem uos in dooioui
tuam divertere jtissisii, post profeciom edidici
sciio inimicis nostris non jam placuisse ut Sebastiam
abduceremur, verum in desertissimum locum A n n e nias Gucusum, alque ob Isaurorum incursioDem pcriTtbi tamen gratiam babemas, honodesinimus. Sit nomen ejus benedictum in scecula culosissimum.
(Job
remque accepimus , quod etiam cum abessenus,
1.21). De te vero illud vehemcnter sum mirains,
lanla te noslri ctira lenuit, ut bospitium quoqne
quod, cum quarlam jam banc, aut cliani quintara
epistolam ad te miseriiu, unicam tamcn dumiaxat a o nobis parares , aique , u i dorai luaa diversarerour
cepi. Alqui saepius scribere minimc diflicile erat. HJCC
obsecrares. Verum si quos Cucusi amicos babes, ad
porro non accusandi anirao dico : carilatis enim 06eoa literas mittas velim.
cia volunlaiis sunt, non ncceRsilatis. Veruin illud me
CXXll. Mardano. (Cucusi anno404 vel 405.)
male babct, quod me ex animo tuo confeslim ejecisli:
ut qii33 tam longo tempore unam dumtaxat epislolam
Beatus es, ac ter beatus, idque sxpius, ut qui in
ad me miseris. Quocirca, si nibil grave ac molesium tam gravi tempestale , tantisque rerum prooellis
abs te pelimus, hoc nobis prxbe, quod tui arbiirii
lanlae erga pauperes liberalilalis specimen edideris.
cst ttueque polesiaiis. Nam de caeteris rebus nihil
Neque enim nobis ingena lua benigniu incogniur
libi negotii facesso : ne praterquam quod nihil profuil, quodque communis omnibus portus exstiicris ,
ficiam, euam gravis et iraportunus tibi esse yidear.
pupillorum pairociniom soscipiens, Yiduarum mcerorem omni ratione leniens, earum inopiaro suslenians,
CXXl. Arabio (). (Anteqoam Cucusum advemsset paupertatem levans ac ne bujnsce quidem angusiiae
anno 404.)
aensu eos affici sinens, Terum quidvis ipsis le praebens,
Mocrori tua merces est. Moeroris fornacem, quamplel)enique univeream irumento, vino, oleo, aliisque
ob ea , quse adversum nos perpctrala sunt , animo omnibus rebus alens. Deus libi et liic el in fuluro x v o
circumiers, ex tois lileris apertissime cognovi: et Jargiiionis bujus, munificentiac , studii zeli, amoris
erga paupcres, etsincerae caritatie mercedem pendat,
quidem anle jam noveram. Neque enim vim eam l a siquidem omnibus his virtulibus abundas ac flores
crymarutn, quam cum priraum haec mala texerenlur
maxima tibi pramia in futuro XYO recondens. Ilacc
proiundebas, umquam oblivisci polerimus. Caelerum
epislolaquoquetua non minus,quam iilae lacrymx ac nos de te aodientes, licet in unta solitudine versegeinitus, mceroris flammam, quae in cor tuum irre- mur, ac multis incommodis undique vexemur ; nam
psii, nobis patefecil. Horum lu mercedcm a benigno et Isaurici metus obsidio, et loci sdiludo , et biemis
Deo exspecla: est cnim etiam moeroris merces ma- asperitas nos vehementer premit: laraen ne roolegna atque ampla. Nam el eo tempore, quo apud Ju- siiarum quidcm sensu afGcimur, verum ingenlera consolaiionem accipimus, exsultanles et gaudentes o b
daeos Tiiia flagrabaut, nonnulli erant, qui cum eorum
tantas virlutes, ac divitias oronem orationis faculiascelera corrigere non possent, luciu dumtaxal et latem excedentes , qiias in caelo libi ipsi cumulas. U t
crymis ea prosequebautur, atque ejusmodi mercedem
igitur alio quoque nomine laetemur, ne quaeso, quam
consequuli sunt, ut cum caeteri omnes perirenl,
aique inlernecione delerentur , ipsi iram effugerent. sxpissime ad nos scribere, deque tua yaleludine laua
Pone SHjnum, inquit Scriplura , super vultus gemen- nobis nuntiare grareris. Nam de ea aliquid aodire
tiumet dolenlium (Ezech. 9. 4 ) . Alqui non inipedie- majorem in modum cupimus. Idque ipse etiam nosii:
bant quominus haec flerent, sedquia quod in ipsis erat
quandoquidem illud quoque tibi compertnm est
preslabanl, gcmebant scilicet atque dolcbant, maxi- quanlo tui semper amore teneamur.
mum binc sibi pr&sidium compararunt. Vos quoque,
domiui mei, sine ulla inlermissione haec lugetc , be- CXXULPhomcia presbyterit monachit genliles tn
Chritliana religione mHituentibut. (Cucusoanno405.)
nigmimque Deum orale , ut commune orbis naufra675

sectarl desislas, quod cum lot amicos tantisque optbus et potenlia predilos habeamus, haud lamen illud
consequuti sumus, quod etiam scelerali horaines hnpctranl, nempc ut in mitiore ac propinquiore aliquo
loco collocaremur : verum, corpore etiam nobis jam
fracto atque confecto, et Isaurorum terrore otnnia
obsidcote, exigua quoque et vilis ha?c gratia nobis
iiegata cst. Uoc quoque nomine Dei gloria pracdicelur. Nequc cnim ci propter omnia gloriam exhibero

gium comprimat. Scilis enim perspicue, inquam ,

seiiis omnia tumullibus ac perlurbalione plena esse ,
bec pro Constanlinopolitana tantum urbe , sed pro
universo (errarum orbe preces fundendas esse: qnandoquidcm malum initio hinc duclo, pestiferi cujusdam
profluvii instar effusum , per universum orbem Ecelesias pervastai. Quod aulem a nobis poslulas, boc
ciiam ipse, quamdiu corporc kitcr nos disjuncli eri(n) iiunc Arabium coramemorat supra in epistola 8, ad
O^iuj iadcjo.

Gubernatores, cum mare furore percitum et excitatum, aique ingentem lempesiatem ac lurbinem cernunt, non modo navim non deserunt, sed eiiam tunc
majore solliciludine acsludio uluntur, tum ipsl vigilantes, lura alios exchante. Medicique rursus, cum
febrim exciiatam vehemenler saevire prospiciiml,
acgrolum non modo non relinquunt, vcrumetiam lum
denique, el per s e , et per aliorum operain ad proflU
ganduro morbum plus studii alquc opcnc adbib^nt.
Quocsum hxc commciuoro ? Niniirum ut r,0 quio vo

EPISTOUE.

675

, \ ,
,
\
& \ ,
,
\ .
\ . \
.

*1 . ,
\ \ , \ . ,
. \
,
. , ,
* .
, ,
, \ \ \ .
,
\ \ .
'.

*.

, \
,
, \
.
,
. \
\
,
* .
. \ \
.
, *
, \ , [662]
\ ,
, \
, . ,
,
.

, ' ,
, ,
. \ ,
, \

. " , ,
\ , \ , '
, ,
. "
, '
,
( \ \ \
), ,
\ , * Uous .
b Coislin. . Edit. ab omnibus
Tfits. best.
Tces mse. %\ % %.

. ,
, , '
, \
.
, ,
, ,
. *
,
.
&.

, \ , \
, ,
, '

,
, d, \
, ,
> ,
, ' \
, \
, \ , \ , \ ,
*0 \
\
, , , ,
, *\
$,
t .
\
, \ [665]
\ , \
, *
,
,
\ , , ,
, \ ,
. "* , ,
\ .
\
. \ \ ,
, \ .
'.

, \ , \ ,
\ , ,
\ , \
, \ \ , \
. \ , \ ,
,
\ , * , \ *
\ ,
d Quidam mss. , alii
.

Tres mss. .
f Duo mss. .

671

S. JOANNIS CIIUYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

. ; "

,
, \ , \ ,
, , , ,
,
,
.
\ \
. ,
' , *
, , ,
\ . \
, ,
& ,
,
,
\ *
, \ \
,
, , .
, \
, , ,
. [664] ,
\ , *
,
, \
,
, * .
, . \
\ \


. , , .
\ *
\ \ ,
,
, \
.
\ , \ , \

, , ' , , , , *
* , \ .
"* \
, * '
, \ , \ ^
, , \
, \ , \
, \ *
a

Fabric. . Infra
.

idem

> K a b r i c . ; .

673

. ' \
, , , , ,
, \
, \ \
. \ , ,
\ .
, \ , \
, \
, * .
, '
,
. \
\ . "*
, ,
. \ \ ,
, , , ,
\ .
'. .
"AMot
*PX*W * 7 & * , *
, (
),

, [665]
\ , . \
, \
, , , , \ ,
; , *
, *
, ,
.
^ , ,-
, ,
, , ,
. ,
, \
,
\ {?.
, ,
* *
, \ \
\, *
,
, \ \ ,
: *
.
, \
, ,

.

Fabric. .

677
EPIS'
ob exortum lumullum in fraudem impellat, adducatque, u l Pboeniciam relinquaiis , ex eaqae secedatis :
quin polius, quoplures difOcultales vobis objieiuntur,
gravioresque fluctus ac major perlurbalio, eo quoque
eonsiantius laboretis, excubelis , majorem animi
promptiludinem adbibeatis, ui ne praeclarissima veelra substructio corruat, nec lanlus vtfster labor fruciu careat, susceplaque in animaruro cullu opera delcalur. Potest enim Deus et bunc tumullum sedare,
e i p a t i e n t i a D mercedem vobis conferre. Neque enim
tanta vobis merces consiituta crat, cum negotia sine
ulla difficullale ac moleslia conficiebaniur, quanta
nunc est, cura magna difficultas proponitur , ingens
perturbalio, mullique offendicuio sunl. Quocirca l a borcm eum , quem perlulislis, et serumnam quam
susdnuislis, ei e a , quae pra?clare gessistis , vobiscum
repulanlcs, illudque ilem , Deo favente tantam jam
impietatis pariem a vobis exslinciam esse, Pboeniciieque res in meiius processisse, ac majorem nunc niercedem ampHoremquc rcmuneraiionem vobis fore,
dcniqoe Deum impedimenla quoque brcvi subiaturum,
et mulla vobis palienlix prcmia persolulurum esse,
Uhc qiueso permaneie atque consislite. Nam ne nunc
quidem vobis quidquam deesse potcst: ego enim , ut
orania, lam in induraeniis, quam in calceamentis, ac
iratrum alimentis, eadem qua prius copia et aflluenlia vobis suppedileniur, imperavi. Quod si nos , cum
i n lanta calamiiale atquc acerbilate versemur, ac
Cucusi solitudinem incolamus , tantam operis vestri
coram gerimus, multo sane magis vos etiam, cum
abunde vobis omnia suppeianl, quae vesirarum partinm sant prestare convenit. Rogo igilur, ne quis voa
lerreat. Nara et ncgotia meliorcm jam spem oslcn*
dunt: idque ipsi cx litcrarum, qure a reverendissimo
domino meo presbylero Conslaniio missx s u n i , excrnplis facile inielligetis. Ac si permancatis , c t i a m s i
scxcenta impedimcnta oborianlur, omnia tamen frangeiis.

678,
sui muncris erant exsequebalur. Haec igitur omnia ,
aliaque id genus animo vol?entes ut vosjamhorlaiuh
sum, iirmi atque immobilefc slale, et a fraudibus caveie, Dei opem atque auxilium, cui nibil paresoe pol e s t , exspeclanies: ao de omnibus his rebus, ut responsum a vobis feraraus, curaie. Ilac enim de causa
eliam Joannem religiosissimum presbylerum misiraus, ul vos coborteiur , nec vos a quoquam perlurbari sinat. Equidem ipse, quod mci muncris cral ,
prcestili, lum vos sermonibus coborlans , lum consiliis erigens, lum ca quae opus crant prolixe stibministrans, quo nibil oninino vobis deesset. Quod si me
perferre minime volucritis, verum iis polius, qui vos
decipiunt ac velui pennas vobis addunl, iidem babcalis, extra culpam ipse sum. Scitis autcinjn cujus caput hscc condemnatio alque jactura cadat. Nc igilur
quidquam bujusmodi contingat, vos etiam atque eliam
rogo , ul me , qui vos impcnse amo , pcrferalis. De
rebus vobis neccssariis vcl ad nos scribite , v e l , si
ita lubct, bominem raillile: nec vobis quidquam omnino defulurum cst.
f

CXXIV.

Gemello. (Cucuso anno 404 vcl 405.)

Alii quidem ob magistratum tibi gratulantur : ego

auiem urbi ac libi, non ob bunc bonorem, quo auctus es (sublimior enim bis rebus csse didicisti), sed
quod occasionem nactus sis, qua prudentix ac lenitalis luae specimen quamplurimis bominibus fuiile
pnebcas, lucrumque, quod hii^c orilur, colligere
qucas. Neque enim mibi dubium est, quin eos qui
terrae niroium affixi sunt, atque bis somniis, id est,
bumanx gloria?, inbiant, boc edocerc possis, praelorcm non in veste ac cingulo, ncc in praeconis voce
silum esse; vemm in boc demum, ui quoe labefactata
sunt in integrum resiituat, ct qux malo stalu sunt
corrigal, atquc injusliliam coerceat, necjas ab opibus
et polcnlia opprimi paliatur. Mibi enim explorala est
animi lui fiducia, loqucndi libertas, mentis sublimitas, rerum bujus vitac contemptio, improboruin odium,
Patientia rujri sirmlis est; ad paticntiam hortatur ,
lcuilas, bumanitas, qua potissimum i s , qui aliis
apoitobrum exemplum proponens. Nibil quippe papnrcst, opus babct. Ac proinde illud probc novi, lo
lieiiiiam ac loleranliam aequare potest: rupi enim
facile fure naufragorum ponum, baculuin ruenlium,
friinilisest: centra malus i i omnes exque iusidiae ,
turtiin eorum qai per injuriain a potentibus oppriqtttt adversus Ecclesiam slruunlur, fluclibus non dismuniur. Non eniin labor, non sudor, non longum
similes sunt, qui rupi illidunlur , alquo in spumam
temptis ad bocc perficicnda requiritur : vcrum qncmftuam abeunt. In mentem vobis veniat, quania apoadmodum sol, simul atque lucet, slatiin caliginem
stoli lum a suis, tum ab exleris periulerunt: et ut
omnein fugal: sic ctiam te, simul atque in solio connmne pradicalionis tempus per tentaiiones, per perispcctus es, primo etiam die, lum eos qui injuriain
cula, p c r insidias confecerint, nunc carccre el vincualiis inferre conabantur, rcpressUse, tum cos quibus
lis, nunc exsiliis, nunc fiagris, nunc f a m e et nuditate
injuria fiebat, eliam antequam^ad iribunal nccedores,
consumpti. Et tamcn, ctiara cum incarcere degerent,
omni vexalione liberasse confido, atque ad bxc pera munere sibi commisso non absislebant: verum
ficienda satis est ea opinio quam bomines de tua sabcatns Paulus , etiam cum in vincula conjecius ac
pienlia babebant. Ideo etst in soliludine degcns, ac
flagris concisus esset, et cniore difflueret , et ligno
muliis incommodis aiTectus, ingenti tamen laiiitia
alligaius esset,eltot malis premerctur, lamen in ipso
perfundor, nimirum ex ea, qnam its qui lasduntur afquoqne carcere antislitis sacri munere fungebatur ,
fers opc, propriam mihi voluplatcm flngcns.
e l carccris custodem baptizabat, eaque omnia , quae

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

IN EPISTOLAM SEQUENTEM AD CYRIACUM EPISCOPUM EXSULEM

MONITUM.
liujus epistolae sinceritatera quausliones moverunt duo Angli in Ediiione Saviliana. In notis eniin
p. 856 haec babel llalesius, ab Heorico Savilio allalus : c Ha?c ad Cyriacum epislola semper mibi vehcmenlerut suppositiiia estsuspecta. Primoenim epistolarem illura cbaracierem, qui in reliquis, omnlne
non video. Deinde proceniium idem fere babet cum epistola prima ad Olympiadem, quinetiara integra
senteuiias ex aliis Chrysostomi operibus decerpiaa, qoae videntur irailalorem aliquein tapere : ct alioquiti certe, nisi ubi Chryaoslomus plane compilatar, slylas Cbrysostomum non refert. Quinetiam qoaedam
gunt a Joannis noslri moribus et ingenio aliena. Nam quod ad adulierii criroen respondet
, etc. et popularis tocis coromemoratio ,
: quodque in Arsacium paulo, quam par est, acerbius mvehiliN- : hac, i n quara, omnino non placent. Primuna enira babent aliquid in sc lurpiculi, secundum jaciantiae, postremuro
stomacbi. Atque certe borum uliimtim dudum a Pbotio observalmn metnini, cui et medelam eonalor
adbibere, sed non satis dexlro iEsculapio. Poslremo quod ait , nusqoam Noster hoc
nuniero loquitur, sed semper in singulari. Aique haec fere sunt, quae in hac epislola obserrayi, integrum
de re toia judicium erudilo permittens lectori.
In iisdem notis Savilianis p. 888 ioannes Boisius bis respondet, et una excepta styli dissimilitudine,
csetera [666] omuia argumenta refelfit : hanc autem notam putavit Tillemontius essc Savilii, cujot
certe major esset auctoritas; sed est Joannis Boisii, ot ibidem in summo margine videas : sic aotem
loquitur :
c Ex omnibus illis rationibus, qaae contra epistoia? istius auctoritatem afferuntur, nulla mibi magfs
placel, quatn quae a styli dissimilitudine ducilur. Haec enim nota raro falHt, com reliqua, quae adduulur,
non adeo sint iufaliibilis certitudinis, ut propterea necessario sit epistola illa Cbrysostomo abjudicanda.
Communia babet multa epislota bujus exordium cum prima ad Oiympiadem. Fateor. Sed non ideo
ataiini negandum, esse eam Chrysostomi. Quoties enim eadem Chrysoslomus repetit, idque fere tum in epislolis, tum in bomiliis? Quae semel enira bene dicta sant, ea aliier dicere velle,
nisi causa aliqua juslior impulerit, non tam diserti est, quam curiosi et copiam ostentantis. Non re~
prehendilur igilur Horaerus, quod a seipso sxpiuscule matuatur, et de iisdem eadem subinde dicil :
eed inter reliquas ejus virtules boc eliam numeratur, quod olilissimo frugalitaiis exemplo postcris r e licio, non necessaria ubique varielale consulto abstinel. Quod ad illud altinet,
, e t c , videndum annon summa ejus innocenlia, cum incredibili dolore conjuncta, et impudentia
rurgus adver sariorum bomini misero ac dejecto sinemodo insultanlium, talem illi vocem exprimere potuerinl. Popularis acclamalioiiis comraemoraiionem teropus fortasse ipsam defendal. Verba, st per e
spectentur, videanlur ab bomine inani et jactabundo profecta : sed si ternpus quo prolata fuerint respiciatur, nemo est, opinor, paulo aequior, qui Ghrysostomo exsali, ejecto, iiijuriis non diccndis faiigato,
indignissimis calamniis oppresso, ^ isliusmodi non condonet. Juvat enim animum perpetuo raoerore proslraium lalibus velut adioiniculis se erigere atque elevare. Sed Arsaciuni paulo, quam
par esset, acerbiug traclavit. S i l boc Cbrysoslomi culpa, non autem argumenlum, quod cpislola sit supposititia. Imo binc colligerem potius genuiuum esse foetum. Quis eniro nescit, quam ingentes fuerint
Chrysostoroo spirilus : qua , qua in omnes usus fiierit, eiiam in Eudoxiam
Augustam. Si igitur Eudoxiae non pepercil, Arsacio eum parcere voluisse cstne vensimile ? Restai ullimum argumeniuma voce pelkum, quod elsi non negligendum videlur, lamen nisi aliuodecorroboretur, ex se parum iirmiiaiis babet. Poluil enim vel librarii, vel typograpbi culpa accidere, ut pro
, scriberetur. Prxterea, ni fallor, et el legitur. Sed inslar omniurn
est illud de stylo et cbaractere, quod solum tanlum apud me valet, ut non dubitem cum Halesio tuo,
optimo et erudiiissimo juvenc, pronunliare, epistolx bujus auclorem oon Chrysosiomum fuisse, sed aliura
aliquem cum Chrysoslomo nec ingcuio nec eioquenlia coraparandura.
Locue ille Pbolii, quem commemorat supra Halesius, sic babet: "
, , ,
\ ' , \ -

*7>

EPISTOUE.

.
. , , , \ , , \ \
\ . epislola ad Cyriacum episcopum, quam in secundo scripsit exsilio,
Arsaciuni insectatus delirura et moechum vocat, laudatque eos qui cjus communionem aversantur, utpole
qui propler Deum, et propter injuslitiam archiepiscopo fuo illalam ab ip30 segregenlur. In aliis laraen
locis hortatur ne ab Ecclesia separentur. Verum sic ullimo sententiam mutavisse videiur, quia i i qui se
injuste cjecerant, gestis suis non acquiescerent, sed eos qui sibi addicli essent, insectarentur, insidiis
app^tcrenl. et in exsiiium amandarenl. > ,
U i ad objecia ab Halesio redeamus, ea omnia non raale refulavit Joannes Boisius, uno exceptoargumcnio cx siyli dissimiiiltidine pelito, quod ille amplectitur; et tamen est omnium levissimum, u( infra
vitlebilur.
Primo aii Halesius se epislolarem illum cbaracierero in bac epislola non videre, qui in aliis Cbrysoslomi
operibus observatur; eiquasi oblitus eorum quae anle dixerat, ait pruoemium idem fere babere, quod in
epiitola prima ad Olympiadem, quam ipse ol genuinam admittit; illud vero prooemium magnam epistolae
partem compleciilur : in tota igilur illa parte admittat oportet epistolarem illum Ghrysostomi cbaracterem; in scquentibus etiam non pauca ex epistolie ad Olympiadem exque aliis item reperias, quoniam
in bis epistoHs, u l statim obeerve9 si legas, cum ad diversos scribit, eadem fere repetit, ut oplioie animadvcrlit Boisius. Nihil cerle bic est quod compilatorem sapiat; omnia fluunt, oronia recto procedunt
ordine : cum aulera accusalus quod cum muliere concubuerit respondet : Exuite corpui meum, et membrorum meorum mortificalionem reperietis, id ait, quod in pari casu dicendum oporlait. An tacere licuit cam
in rebus gravissimis lanli cpisc.opi fama laederetur? Annon potuit ille, imo annon debuiide tanlo crimine
accusalus ea proferre, quae ad sui purgationem opportuna erant? Popularem autera acclamaiionem, imo
ei verba ipsa, amico sine jacianlia dicere potuil Cbrysostomus : amici namque, praserlim ii qui eadem
de causa vexanlur, arcanum nibil inler se babent: Gyriacus porro exsul de illatis Joanni Chrysostomo
malis admodum dolebal; ideo quae sibi fausta acciderint reccnset Gbrysoslomus ut ipsum consoletur,
isque recensilis ila claudit: Quamobrem te rogo, ac genibut tuit advolulus oblestor, ut mprorem et luctum

mbjicias. Jam cum Arsacium sycopbantam, qui oblatis sibi episcopo suo falsis criminationibus, sedem
toam invaserat, vir tamen octogenariue el inerudilus, cum, inquam, illum delirum, moecbum et lupum
vocat, Hlod agit quod praesiitit Athanasius, cum Gregorius quispiam in ejus locura subslitutus eel, et
poeiea cura Gregorius ipsius sedem iuvasit; nam improbos hujusmodi, facinorosos, et qui pacein Ecclesiae mtcrturbabant, nou sancti viri modo, scd ipsi quoque apostoli maledictis incessebanl. Ad bsec vero
an clemeniius agil Gbrysosiomus cum Arsacio in libro illo cui lilulos, Ad #o* qui scandalizaii $unl quem
supra edidimus? An miliora bis sunt verba quae ibidem teguntur, p. 507, c. 20, , , , Mcerdo* illt improbus, lupo quovis $asviu$ in gregem iti$Uien$T An quid gravius dici potuit?
AUud objicitur qiKxT hic legamr cum contra in singulari scmper babeatur apud Cbrysoslomum. \eruiu bxc lectio cst solius edilionis Saviliana? : nam editiones Morelli el omiies Mss. hic habent, illudque , quod in Edilis addcbatur, ab
optimis ftfss. abe3t. Gucusum autem in Armenia esse ait alibi Chrysostomus; alii in Cilicia; Atlianasins in
Cappadocia locat, quia, cum in earum regionum confinio esset, motlo buir, modo illi coniributa esU
Omjies cerle viri docli nanc epistolara pro vera el genuina babcnt, nec ca de re vel miuimara quxationcm
morent.
9

6*1

6S *
f

. S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CuNSTANTINOP.

1666-667] P K E \

KYPIAKON ESOPIA .

,
\ ;
. \ ;
*
; ! , \
* ,
, '
,
\ \
, \
, ,
, , * \
, \ , \ . *
\
, \
.
, ,
. '* \ , \ [668] , .
b

Dc eplslola ad Cyriacum pluribus diximus in Monito.

) deesl in oranibus mss. excepto Coislioiano, quihic
habel .
l> Ha?c est lectio Savilii; Monlf. . . .
e

Coislio. 6 ' , fra idem, -

. Porro cum haH'. bomilia in mullis similis sit ei qn

supra priraa ad Olympiadem locatur, codicis Regii scriba
bicmulta ex eadem epistola de verbo ad verburo exscripsil usque ad illud, iv $
fowfr.

, ; ** ,
^, *
, * ,
,
, .
, , \
\ . \
, \
, \ ,
\ , \
d

Kvplcv

.
, \ ,
\ ;

, ,

xal *A66e-

> ,
' ,
* . , . \ , ,
* d Coislin. ...
.
Duo mss , iofra tlius
, alius .
e

CXXV.

CYRIACO EPISCOPO E X S U L A N T I .
(Cucuso anno 404.)

A g c , rareitilix tux ulcus rursus Ieniam, atque

eogitaiiones cas , qux hanc nubem collegerunt,
discutiam. Ecquid cnim est, quod nioeres atque animum dcjicis? An quia gravisest tempeslas, ac saevum
naufragium , quod Ecclesiam occupavit? IIoc ipse
quoque scio, nec ullus cst, qui inficias irc possit:
imo vero, si ita lubel, eorum qux fiunt iniagincm tibi
adumbrabo. Mare videmus ab imis usque gurgiiibus
revulaum, naulas gubernaculorum ac rcmorum loco
manus genibus implicilashabcntes, prxquc lempestalis magniludine lanla consilii inopia laborames, ut
nec calum, nec mare, nec terram cemant, verum
flentcs ac lamcntanlcs in tabulatis jaceant. Alque in
mari quidem ita evenire solet : nunc autem in nostro
quoque mari gravior procella gravioresque fluctus
exciiantur. Verum fac Domino nostro Chrisiosupplex
sis, qui non artc lempeslatem supcrat, scd nulu solo
.nii discutil. Quod si prccibus ad eum adliibitis nonluin (amen exaudiius cs, nc clangucscas, animumquc
ck-cpondeas; bujusmodi namquc bcnigni illius nuinin i i mos esl. Annon ircs illos pueros a pcriculo subducere poierat, ac ne in ignis fornacem incid< rcm prolnlwre? A l postquam caplivt abdutli, atqnc in barbaPiTROt. G R . L H .

rorum regionem abjccli, paiernaque heredilate cversi,

alquc ab omnibus dcsperati sunt, nec jam ullum mali
genus dccrat, tuni denique Christus , verus Deus noster , repcnie miraculum cdidit, ignemqne dissipavil.
Ignis cnim justorura virtulem tninime ferons e fornacc cxsiliit, atque Cbaldxos, quos circum fornacem
nactus e s i , cxussit {Dan. 3). Ac (um fornax ecclesi.u
inslar ipsis erat: aique res omnes conditas, (am qnx
oculis ccrnuntur, quam qux ab oculorum sensu renioix s u n l , boc est angelos et virlutes accersebani,
sicquc omnia in unum complectentcs; bis verbis uicbantur : Benedicite omnia opera Domini Domino (Dan.
3. 57). Videsne quomodo justorum paiieniia ignera in
rorem commutavit, tyrannique animum ita inQcxit,
ut pcr universum orbem lilcras milleret, ad hunc modum loquens : Magnut Deus Sidrach, Misaeh, et Abdenago (Dan. 3. 95)? Ac vidc quam alrox suppliciuiu
conslituil, si quis advcrsus ipsos aliquid contumeliose
dixissct: ncmpc ut dumus ipsitis ac faculialcs omnes
diripcreiuur [Ibut. v. 9G). Ne i^ilur animum dcmillas.
ac desperaiione frangaris. Nara nec ego, cuni civilaic
pellcrcr , quidquani linrmn curabam , venun inccum
19

t>8l
S. JOANNIS CHRYSOSTO! I AnCHIEP. CONSTANTINOP.
boc
quoque
cerlo
consilio
a
Domino
aclum
est,
m
i p s c ita loqnebar (a): Si imperatrix meexsilio mulctare
impiorum
poena,
et
justorum
requies,
e
regione
siuo
v i i l l , exsulem sane : Domini est terra, et plenitudo eju$
fiinl: nimirum ut sese lpsi mutuo prospiciant atque
(Ptai. 23.1). Si senra de me supplicium capere cupk,
agnoscanl. Tunc enim quilibet roartyr tyrannum
ijissecer: Hesaiam prp exemplo liabeo. Si me in niare
suum
agnoscct, alque ilem quilibet tyrannus marpraecipilem dare vult, Jonae rccordor (Jonw 1). Si in
lyrem
eum , quem cruciatu affecit. Nec vero ha?c
fornacem conjicere vult, ires pueros habeo, qui eoa me dico : audi enim quid Sapientia dicat : Tune
dem supplicio affecti sunt (Dan. ). Si feris objicere,
G83

Danielcm, qoi lconibus objectus est, mibi animo p r o p o n o (Ibid. c. 6). Si lapidibns obniere vult, obruat:
Slephanum habeo primum marlyrcm (Act. 7). Si cap u t m e u m accipere v u l t , accipial : Joannem habeo
(Marc. 6). Si faculiaies meas smncrc, sumal: Nudus
'

tiabil justus in magna constantia advertus eo$ quise

f

angustiaverunl (Sap. 5.1). Nam quemadmodura is qui

fervenie sole iter facit, ac sili flagrat, cum limpidum
foniem naclus est, ac bibere prohibetur, magno dolore afiicitur; aul rursum quemadmodum cum quispiam
ingenli iame affectus, mensa? orani eduliorum genere
egressus sum de ventre matris mcce, nudus ctiam hinc
confertae
assidet, cxterum a potenliore quodam i m abscedam (Job 1.21). Monet mc his verbis Apostolus:
Deut hominit personam non accipit; atque bis rursum: peditur, ne inensam atlingat, ac cibis fruaiur, gravera
Si adhuc hominibus placerem, Christi tervut non essemdolorem et cruciatum s e n l i l , quod cum mensae ac( Gal. 2. 6. el 1.10). Mibi etiam David arma submi- cumbat, epulis laroen gaudere, vel fonti assidens aqua
n l t l r a l , cum a i t : Loquebar de lestimoniis tuis in con- frui nequeal: eodem modo iu judicii die impii sanspeclu regum, et non confundebar ( Psal. 118. 4 6 ) . cios viros laetos atque bilares conspicient, nec lamen
ipsis regia mensa frui concedetur. Nam etiam Deos
Multa adversuni me struxerunl: aiunique me p o s t
cpulas quibusdam communionem imperliisse. Hoc si cum de Adaroo supplicium sumere vellct hoc fecit
ul ipse e paradisi regione tcrram coleret: quo videfeci, de episcoporum libro nomen meum expungalur,
licel in singulos dies ac singulas horas jucundum illum
nec in orihodoxac fidei volumine scribaiur, quoniam
ecce si quidquam ejusmodi perpetravi, Christus e re- cl cxpclcndum locum, unde excesseral, prospiciens
pcrpcluum animo dolorem haurircl. Quod si hic etiani
gno suo me abjicial. Quod si mihi obstinala mente id
nobis
muluo congressu frui non l i c u i l , at nemo illic
objicere pergunt, Paulum cliam de digniiaii* gradu
obsiabit,
quin tum una dcgamus, eosque, a quibus i n
dejiciant, q u i coenaius universam domum bapiizavit
exsilium ejccli sumus, videamus, ul Lazarus divilem,
(Act. 46); Domino ilein ipsi aucloritaieni abrogenl,
ct marlyres lyrannos, Ac proinde animum nc desponqui aposlolis post coenara communionem dedil. Quio
de,
verum hanc propbelac vocem in memoriam revoine quoque cmn mulicre concubuisse criminanlur.
f

Exuite corpus mcura , el membrorum meorum m o r lificationem reperielis. Yerum ad ha-c omnia facienda
livorc adducli sunt. At idne omuino, Cyriacc fraler,
animum luum discruciat, quod illi q u i mc cx urbe
expulemnt, in foro libere volilanl, ingonsquc slipatoruni grex eos a lergo sequiiur ? Verum recordare L a Xari el divilis illius (Luc. 16) : annon illc in boc a^vo
calamilosus fuft, bic autcm voluptatibus ac luxu diffluxil?Quidnam porro illi paupcrlasdelrimenti atlulil?
ut pugil ac vicior in Abraboe siuum delatus
osi? Quidnam rursum huic, qui in purpura el bysso
requiescebat, opes profuermu ? Ubi lictores? ubi salellitcs? ubi equi aurcis frenis insignes? ubi parasili, et
regia mensa? Annon lainquam lalro vinctus in monumenlum abducebatur, nudam animain e mundo
, e/Terens: atque inani vocc clamabal, Pater Abraham,

ca : Nolite timere opprobrium hominum, et contemplum

corum ne mctuatis: sicut enim lana linea rodentur, ei

ticul veslimentum velerascent (IsaL 51. 7. 8 ) . Illud

ciiam animadvcrte, quomodo Dominus, lioc esl is qui

mundum conlinct, siaiim ab incunabuiis cxagilabatur,
aiquc in barbarorum lerram cjicicbatur : quo nos sciliccl excmplo suo moncrci, ne in lentalionibus animis
rrangamur. Salvatoris passio libi in animo verselor ,
noinpc quot contumcliis ipse nostra causa alTeclus sit.
Alii cnim cum Samariianum vocabani, alii arreplitium , ct bellu ncm , et falsum propliciaui. Aiebant
enim : Ecce homo vorax et potator vini (Lue. 7. 5 4 ) ,
e t : In principe dcumomorum ejecil dwmonia (Mallh. 9 .

54). Quid cum eum ducebanl u l praecipilio nccarent,

ct cum ipsius facicm conspuebani? quid cum chlamydcm ipsi imponebant, ac spinis ipsum coronabaoi,
mitle Lazarum, ut inlingat extremum digiti sui in aquam,aiqiie ad ipsius pedes ludibrii causa se abjiciebant,
et refrigeret linguam meam, quta crucior in hac flammanec ullum irrisionis genus in eo pratermittebanl ?
(Luc. 16.24)? Quid paircin Abrabamuro vocas, cujus quid cum alapis ipsum cxdebanl? cum aceturo et f d
bibendum ei dabaut? cum arundine ipsius caput fevilam non imitalus es ? Ille neminero non domo exricbant
? cum sanguinarii ii)i canes eum buc atque i l cipiebat: lu ne unius quidem pauperis curam gessisli.
luc
traliebanl?
quid cum ad morlem nudus ducebaiur.
Nec vero est quod lugeamus ac collacrymemus, quod
oamesque discipuli eum deseruerant, atque unus ex
i s , qui tantis opibus pradilus erat, aquoe gullam n o n
i^sis cum prodiderat, alter uegaverai; alii fugam iniee.sl consequulus. Quoniam enim micag pauperi minirant,
solus ipse in media ilia lurba nudus siabat ?
mc largitus e s l , idcirco ne gultam quidem aquae ac(festus
quippe dies erat, ornnes lunc in unum cogens;)
cipit. Hicmis lcmpore m ' i s e r i c o r d i a 3 sementem non
quid, cum laniquam nocens el factnorosus inler iacifecit, nc proinde ne oestatc quidem messero fecil. Quin
norosos cruci affigebalur, ac posteaqnam e cruce de(a) n i s similia babcs supra i n H o m i l i a a n t o q u a m irel i u
missus esi, tamdiu inbumaius jacuit, quoad, ulscpulcxbiliuui, uciH<iue in q u a d a m e i b l o l a r u m ad O l y m p i a d c D i .
I

<H
EPIST
, ,
. ,
* .
, .
,
.
,
. , *
.
, * . , *

\,

, \,

. \ ,

,
.
'
, \ ,
. \ ,
;
, \
, * ,
.
\ , \ ,
,
*
, . ,
. [669] ,
\ .
.
, , \ (, \
; \ ,
, .
; \
;
\ ;
; ; ; , \
; \ ;
, ,
\ , ,

, \ .
, \ ,
. \ *
*

^<

. " ;
, ,

,
,
,
\ , , \ , \
,
* , , \
. \
,

, * \
, ,
. \
, * \
' [670] \ , ,
. ,
*

/ ,

,
, \ ^ , ,
.
, ' .
, \ \ .
*

\,

. , \
;
, \
, ,
,
,

; \
, ,

;
, ; ; ,
, ; \ ,
. \ , , \
, , ,
, \
. ,
;
. * , . \ *
,
, \ , \ , \ ; ,
' Doo m$8. .

b Coisiiq. ....
Hac Reg. u n o et in Colslin. p e T m u s U i n
0

-.
potiU

sunt.

C*5

S. JOANNIS CIIHYSOSTOMl ARCIHEP. CONSTANTINOP.

, , ;
, \ ' <, \ , \
. \ ,
, \ ,
*
, \
-^^ \,
^.
. . "
\ ,
,

' .
,
,
\ ,
* . , ,

. \
, . \ [671]
, ' . " , \ ,
, \ ,
.
,
\ , ,
. \ ,
\ . \
, , .

, \ ,
, ,
. \ , \ , ^
,
,\ .
1

6%

, . ,
, , \
.
,
, \ , \ , \ , \ *
.
,
,
, \ .
\ , \ ,
\
, ' , , \ *
, \
? ,
, ,
, \ ,
, ,
. , \
, \ , [672]
, \
\ , . ,
,
, , .

, , \

, ,
,
\ , ,\
\ ,
. ,
, , , ,
, , , .
, \ ,
, \ \

'.

'

,
, \ 6 , \ \
, \ .

, \ \
. ,
, \ , , ,
\ *
, ' -

\ \
, . "*
, , , '
, , \
. ,
'
. ' , ,
, \ \ , \ ,

* Tres itiss. ; ; - .
E d i t . . Edit. Savil.,ano
;. ln duob>is mss. deest. Infra
. ,
//, .
b

, \ ,
, , \ * ,

Duo rass. .

685
EPiSTOL/E
6S6
lura donarelur, a quodam poslulalus esl? Recordare
rumque furorem exstinguas, atque eorum quinofli-a*
etim funerc uon clalum cssc, im[)robuinque sermonem
parics lucntitr a n i m o s recrccs, m u l l a q u e b o n a cfficias.
adversus eum disseimualum fuisse, nimirum eum a
Quare ne cunclcris, ncc procraslines; sed majori
discipulis suis surrcplum fuisse, nec resurrcxisse
cclorUate uiaris, tcque lia*c qtios a ine commemorata
(Mallh. 28). In menlcm venianl oposloli, qui el ipsi
suiii alacrioreni reddant. Elenim si conflagranteni
undecumque vexabantur, ac laiebras quxrebanl, quod
dorauni vidisses, n o n profecto rccessisses, verum
in urbibus palam versari non posscnt : qtionam pacio
majorem eiiam fcstinaiionem adbibuisses, quo flainPelrus apud Simonem coriarium dditescebal (Acl. 9.
i n a i n anieverleres, atque lum pcr te, tum per alios,
43), el Paulus apud niulierem purpurariam, quoniam
quidvis egisses, m m a l u m cxslingueres. Eodem e r g o
dc divilum erga se animo dubilabant (Ibid. 16. i 5 ) .
modo nanc q u o q u e , quoniam hujusmodi incendiuin
At poslca omnia ipsis plana et facilia fuerunt. Ad
cxcilatum est, f a c sinc ulla mora iiluc proficisci m a
eumdem igilur m o d u m lu qunquc animum ne dejicias.
lurcs: atque omnino aliquid laett conlinget, maAllalum auiem ad me est de deiiro illo Arsacio, qucm
gnumque his incommodis remedium afferelur. Sanc,
linperatrix in throno collocavit, eum fratres eos omcum oninia quteia el iranquilla suut, nec quisquam
f

nes, q u i cum ipso communicare rccusabani, afflixisae : ct niullos ex ipsis mei causa in vinculis dicm
vitie extrcmum clausisse. Siquidem ltipus ille , o\is
speciem prae se ferens eisi e p i s c o p i larvam gcrat,
adulter taraen est. U l enim niulier aduhera vocalur
qtix vivenie viro a l l e r i nubit: eodcm modo bic quoqne aduller est, non carnis , sed spirilus : nie enim
ivente Ecclesise I h r o n u m invasil. Alque II.TC tibi e
Cucuso scripsi, q n o videlicet Imperatrix ablegari me
jussit. MUIUE p o r r o mihi in via calamiiales contigerunt: vcruin nibil ejusmodi mihi cura; fuit. Ut autem
in Cappadociam, aique e l i a m in Tauro-Ciliciam venimus, inagno agmine sancti palres, ac monachi, et
firgines obviam nobis prodibant, inOnilam lacrymaniin vim profundenles. Gumque nos in exsilium abeunles cernereul, in flelus prorumpebant, bisquc inler
se verbis ulebanlur: Salius fuisset solem radios suos
s-iblrahcr- , quam Joannis os conticcre. Itec m e p e r t i i r b a b a m ac preinebanl, quoniatn omnes mea causa
ptoninles ifttuebar. Nam caetera omnia , q u c e niibi
oborta sunt, nulla tne cura affecerunt. A l vcro urbis
hujusce episcopus perquam humauiier nos excepit ,
lanlamque erga nos cariialcm pra se tulit, ul eliam,
si fteri poluisset, I h r o n o quoque suo nobis ccssurus
fnerit, nist nobis cavendum fuhset, ne prsescripium
limiiem excederemus. Quaniobrem tc rogo, ac velut
genibus luis advolutus obtesior, ut moerorem et Iuclum abjicias , ae pre nobis apud Demn memor sis ,
nobisque rescribos.
t

CXXVl.

Rufino vresbytero. (Cucuso anno 406.)

Pboeniciae mala rursum exarsisse, ac genlilium furorero aucluui esso accepi: compkiresque monachos
partim vulncribus affcclo* esse, partim eliam moricm
obiisse. Idco majorero in moduni le urgeo, ut quam
cclerrime te ad iier accingas, alque in acie sies.
('erium enim babeo fore, ut si preces, et lenitatem ,
el mansuetudinem, et loleraniiam, el palicnliam,
ftmqoe quam soles animi fortitudinem adbibueris,
vel aspectu s o l o adversarios in fugam conjicias, ipso1

Eum fratres
et virgmes
qu(C.
* E d i t . , e cucu90
cilicw. fcdit. savil., e cvcusis.
In d u o b i t s
Mss. v o x , cilictie,
decst. C e r t e C u c u s u m n o n o m n e s C i l i c i i f i
csse m c e t a n t . Si vera sit horuni codicum lcclio, et v e r a m
i i i h j t i c p u t o , I n n c l c v a l u r s u p r a meniorata' i n M o n i t o d i f t i oiiia. A t b a n a s i u s iUam i n C a p p a d o c i a loul in llistoria Ariaomtca ad M o n a c b o s p . 34#.

estqui bellum inferat, nonnullos ad pietaicm crudirc

cujuslibel hominis est: at cum diabolus l l a furil, ac
daimones arma induunt, forti animo starc , atque cl
cos qui ab illius pnrlibus stant, cripcrc, c l caeleros ,
nc in illius manus incidant, impedire, hoc slrctitii viri
esl, boc animi vigilantis, b o c sublimis tu:c et experrecta3 menlis, hoc sexccnlis coronis ac prrcmiis omni
scrmonepraistantioribus dignum, hoc deniqueaposloli
c u u i facinus. Illud igilur c u m a n i i n o l u o rcputans,
tempus islud adipiscendne glorbc libi occasioncm,
alquc infiniti qua?slus ct eraolumenli matcriam cssc ,.
citra, obsecro, ut tantas opes arripias, ingenliquc celcritate uiaris: atque quam primum illuc veneris, ad
nos scribas. Nam si vel boc audieriiiius, tc PhoBnicioe
fines altigisse, jam sinc cura erinuis , requiesectnus ,
in securitate dcgemus. N a m qtinc hinc consequciilur
scimus : nimirurn ut gencrosus ac rei bellicac pcrilus
impcralor, sic 1 omnia peragrabis, jaccnlcs cxcitans,
slnnles confirmans et constabilicns, erranlcs iu viam
rcduccns, perditos requirens el inveniens, universas
diaboli copias concidcns. Est enim mihi pcrspecla,
milii, inquam, perspecta est animi tui vigilantia,
mcntis i u a 3 cura et solliciludo, sagacita?, concinnilas,
comilas, fortitudo, robur, constantia. Quarc quam
sajpissime velim ad n o s scribas : aique ciiam, ppiusquam in Pboeniciam pervcneris, ex itinerc frequenles
ad nos Itieras miltas, siquidem nunc quoque miraius
snm tc, cum dominus nieus reverendissimus ac rcligiosissimus Tbeodolus prcsbyter buc venit, nibil ad
nos lilerarum dedisse. Quocirca ne rursus eo noinino
dolorcm concipiamus, quod nullas abs te lileras a c c i piamus, si fleri potcst, ex singtilis etiam mansionib u s () a d n o s scribe, ut q u a n l u m via? processcris, cl
nnm jam a b iis oris b a u d procul sis, inlelligaimis. in
m a g n a enim cura ct solllcitudtne sumus: atque b;rc
quolidie scire cupimus. Qnae cum noris , revercndissime domine, boc mibi pro summo bcncficto c o n c c d o ,
m anle disccssum tuum, atque ctiam post disccs*
sum, crebras lilcras mitlas, curesque ut omnia sciainus : quo si res prosperum cursum lencanl, gaudio
a c voluptate afliciamur : sin autem impcdimeiita

MvI

(a) G r a ? c e ,
^v.
i n H i n c r a r i o Aiitonmt
i > a s s i m , i n -d\\\S(\ue l i b r i s M a u s i o m * s vocanmr, e r a n t q u e ^tavipucs et diversoria in vicis publicis o u o s l i l n l a . uW d i v e r (oAtaiur. Albanasius i u A|>ologia dc F a g a d i c i i m iHJierta

AlcxaaJria AnUocbiaiu 36 mausioncs csic.

687

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI LRCHIEP. CONSTANTINOP.

objiciantur, omnl ratione ac studio ea de medio tol*

lere nitamur. Neque enira ante conquiesceraus, quam
et per nos, et per alios, si Oeri possii, hoc efleccrimus, eliamsi millies vel in urbem Conslaniinopoliianam miitere necesse sit, quo omnia tibi valde prona
reddanius; ne id quidem facere recusabimus. Ilasc
igilur cum tibi nota sint quan tui muneris sunt nobis
praesla, vigilantiam ac diligentiam. Quod si fraires
ciiam milti oporlere putes, id quoque fac sciam. De
sanctorum vero martyrum reliquiis sine cura esio :
confestim cnim religiusissimum domioum meum presbylerum Terentium ad dominum meum piissimum
Olreium () Arabissi episcopum miei. Nam ipse et
multas ei minime dubias babcl, quas paucis diebus in
Phocniciam a d (e miliemus. Quare da operam, ne
officio tuo ulla ex parle desis. Nam quse noslri muncris sunt, quanta cum animi prompliludinc p r a s t o
mus, vidcs. Festina itaque, ut anlc biemcin ccclesias,
quae sine leclo sunt, pcriicere queas.
CXXVII.

Polybio.

(Anno, ut pulatur, 406.)

Alius forlasse intolcrandum bujus regionis frigus,

vaslam loci solitudinem, acerbissimura denique morbara (hinc enira in raorbum incidimus) luxisset ac
tlcplorassct: ego aulem b i ^ omissis disjunclionem
veslram lugeo, quaa mibi et solitudine, el morbo, et
bieme csi acerbior. Quam acerbiiatcm hiems quoque
mihi auxit. Nam quod unum molestissimae disjunctionis solatium suppeiebai, hoc est ut vobiscum per
lileras colloquerer, hoc quoque biems exorta mihi
ademit: ul qux ob ingenlem nivis vim vias interduscrit, ac neque aliunde quemquam buc venire, ac
nobiscum congredi, neque ilem binc excedere, aique
ad vos proficisci sinat. Quod et ipsum baud minus,
imoeiiam magis Isaurorum lerror cfficit, nobisque
solitudincm augel, omnes videlicet submovens, atque in fugam conjicicns , exsulesque reddcns. Neque
enira j a m quisquam ullus est qui douii roanere audeat:
vcrum unusquisque relictis xdibus suis profugit.
Atque urbes quidem, parietes ei tecta nunc sunt:
praerupix autcm voragines et sylvse, urbes. Queraadmodum enira truculenlae f e r , ul pardi ac leones
luiiorcm urbibus solitudinem sibi esse existimant:
sic eliam bomince, qui Armeniam incolimus, quotidic ex aliis atque aliis locis in alia aique alia loca
migrare cogimur, Vilam Hamaxobiorum et Nomadum
agentes, nec usquam fidenli animo consistentcs :
usque adeo hic omnia lumuhu ct perturbatione
p l e n a sunt. Elenim illi alios advenlu suo jugulant,
exurunt, aique ex liberis scrvos efficiunt: alios autcm sparso rumore in fugam vcrlunt, alque urbibus
pcllunl, imo ut, reclius loquar, occidunt. Quolquot
eiiim adolescentes mcdiis eiiam plerumque noclibus,
a c frigore omnia obdurante, repenie domo profugere
G o a c t i sunt metu rumoris eos furoi inslar abigente,
atque ad mortem oppetendam ne Isaurico quidem
gladio opus habuerunt, verum in nive obrigescenles
cxtrenium spirilum ediderunt: qeaeque ipsis fugiendae
() Memoratur et attos Otreius episcopus Melitina apud
Socraiem lib. 3, cap. 8, et apvd soaom., lib. 6, cap. i% et
Ub. 7 eap. 9.
9

688

monis causa ftierai, eadem illis acerbissinue mortl

causa fuit: en qoo statu res noslrae sint. Quae qvidem
non dixtmus, ot te in mcerorem conjiciaraos (scio
quippe baec libi dolori fore), verum ut diuturni silen
tii nostri causam aperiamus, quidque causae fueril
cur sero ac tarde ad te scripserimus. Ita enim ab
omntbus relicli sumus, ut nec aliquem, qni istac
proficiscerelur, nancisci potuerimus, verum nobis
presbyterum conlubernalem nostrura exciiare, atque
ad te mitlere necesse fuerit. Quapropter cum cum,
D t te digniim e s i , exceperis, celeriter ad nos rem i l l e , qui de tua valeludine laeta nobis nuntiet. Scis
enim quanlo nobis siudio sit hoc scire.
CXXVllI.

Mariniano (Arabisso anno 406.)

1

Cieleris omnibus mortalibus hoc nomine ver jucundum et suave est, quod terra- faciem floribus exornai alque in prala converlit: raibi aulem eam ob
causam , quia raagnam mibi facultatem prabei cum
familiaribus raeis per lileras versandi. Ac quidem
oculis vos coram perspicere cuperem : quoniam aulem id minime licet, quod licet proinpiissimo animo
facio, ul vobiscuin per lileras colloquar. ISec vero
naulse ac remiges pari animi voluplale raaris terga
sulcant, cum illa anni teropestis exorla est, alque
ego calamura et cbariam et airamentum in manus
surao, cum ad vos scriplurus sum. Eienim hiemis
tempore, cum omnia frigore concrescerent alque
incredibilis quordam vis nivium omnes vias intercluderct, nec quispiam aliunde ad nos venire, nec rursua
binc alio proficisci susiinebat. Ea de causa oos bujus loci doraunculis, quemadmodum carcere inclusi,
aique ubellariorum penuria, non secus ac qulbusdam
linguac catenis, vincti, quamlibet inviti, diutumo
sileniio utebamur. Po&leaquam autem tempas jam i i i nera palefecil, oobisqoe lingiue vinculum fregit, presbyterum eum, quicam mibi vitae consuetudo esl,
hiuc ad vos misimus, u( qua valetudine si(is intelligamus. Gum igilur buoc, ut te, domine mi summopere adrairande, dignum est, susceperis, atque pro
eo alque caritas tua postulai, perspexeris; cum ad
nos redibit, velim de lua valeludine no& cerliores
facias. Scis enim quam de ea aliquid scire sludeamas.
9

CXXIX.

Marciano et Marceltino * (Cucuso anno 404.)

Quam prxclarum hoc par veslrum est, quamque

nobis carum : non modo naiurae lege, sed etiam
acerrimi amoris calena colligatum! Ob idque de
amicitia vestra gloriaraur, et exsaltamus, coramque
vobiscum congredi, ac vos videre cupimus. Quoniam
autem id nunc minime Ucel,quod licet faciraus,
sajpe scribimus, veslri memoree perpetuo sumua,
anirao vos, quocumque in loco simus, circumferirous,
ac ne ob ilineris quidem longinquiutem a veslra
suavilate ullo pacio disjungimur. Hujusmodi quippe
caritatis peona est, ul et viam omaem el i n i e m l l u m
omne facile trajicial, nec ullum incommodum i i i ,
Grce Vatic, Reg. 6t Ciqacii Codex teste
Frontone Duc-eo. Quaraobrem, Marinumo, poDeodum
duximus. Edit, Martano ().
Juxta Yatic. et Fabric. scribeodum est, Murctlltano.
1

EPISTOMS*

CS7

\ , . * , \ '
, , ,
,
, . ' ,
, , \ .
, \ . \

* \

'
*. \
, , \ > .
*
* '
. ,
* .
[073] 2. .
" ,,
,
( ^ ) ,
\, , \ \
. \
.
,
, \ ,
; , \
\ ,
\ .
,
,
, , ,
. , *
$. \
\ ,
\ .
, \ , *
\ ,
\ * , '
\ {5
.
, ,
' *
\ , .
* \

,
* Cotsliri . V i t i c . . Savil. quoque '.
ID edil. Morel. male. Reg. .
" .
k

Tre* mts. .

Tres mss. 6*

,
, ' $
, , . \
, (
), '
,
.
,
, '
, \
.
,
.
.
.
.
!, [674]
, \
* ,

. \
8,
,
. \ \ '
, ;
, , \ , \
,
. ,
, \
, , .
\ , , , \ \
, ,
.
.
\ ,
,
,
. ,
, ,
\ , ,
.

.
&. .
, \ , , \
. , \
\ * .
, ,
, ,\
, ,

. \
\ $ , \
. \ ,

683

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ^RCHIEP. CONSTANTINOP.

690
,
.
* \ \
. " ,
, [676] \ \ . '
, ^
,
. *

[675] '. , , ,
,
,
.
' \ , , \
, , ' ,
.
.

* , , ,
, 0 , *
\ .
\
\ .
\ \
.

, , , . ' \
, \ \ .
, . \
, \
,
, .
, , ,
.
,
. \ ,
, \ .
" ,

. ,
' , *
. ^ , \
, , \
, , , , , ,
, \ ,

, ' .
, .
" \ , \ ,
, \
, .
, , ,
, ,
\
. ,

$
, , ,
, ,
,
\ , ' ,
, ' * Coislin. .
bfiaril. .

'.

,
, ,

. \ ,
, ',
\
\ , \
\ , , \
. " , \ '
,
, \
.

^ , \ . \ ,
,
*
,
0 ^ ,
(.
,
,
\ \
,
" /
,
\ ,
(5. , , \
, \ , \ , .
> .
e

&.

\, \ ,
, ' , \ ' \
, \,
,
\ .
,
Omnes ms. ; . Paulo post duo u
.

EPISTOLC.

6>

quod non tuperel. Ideo nos quoque etsi alioqui multis calamiiatibus affecu, nirairum soliludine, obsidione, assiduis praedonum incursibus, nihilo tamen
in veatri amore segniores sumus : verum nostram
erga YOS benevolenliam perpetuo florentem retinemus. Quamobrem YOS rogamus ut de vestra valeludinis stalu asepius nos certiores per lileras facialis.
Neque enim vobis dubium est, quantara in bac solitudine consolalionem hinc accepturi simus.

singulis diebus de rcrum vestrarum staiu in curacsse,

deque bis ad eos qui accedunt sermonem habere. Nara
boc veri amoris naiura facit, ut ii qui nobis cari aunt
eemper in ore noslro ac lingua versenlur. Quod eiiam
in nobis propterea usu venit, quia valde amamus: idque ipsi nostis. Haec igilur omnia vobiscum reputanles, ne exisdmelis nos in nostro erga vos ofDcio et
benevolentia lcmporis progressu segues ac negligentcs redditos esse. Carita$ enim numquam excidtl (I.
CXIX. Catto, Valerio, Diophanto, Cyriaco, Antio- Cor. 15. 8) : nec, taroetsi alioqui longum lempus
fluxeril, tametsi longiori adbuc, quam nuuc, ilinerU
chite presbyteris. (Cucuso anno 405.)
inlervallo inler nos dirimamur, inlerrumpi et obliVehemens el violenla quaedam res cst caritas, ac
lerari polcst, vcrum magis ac magis florel aique aumoleslo credilore qaovis violentior. Neque enim illi
geiur.
eos, qai pecanias debent, ita prafocant, ac debilom
CXXXL Elpidio episcopo. (Anno 406.)
cxigont, ut vos carilatis catenam injicientes ad episiolas persolvendas nos urgelis, etiamsi alioqui hoc
Non contemplu l u i , nec incuria, superiori lempore
debilum persxpe jam a nobis sit solulum. Verum ea
siluimus : verum res a d v c r s a 3 , quibus undique obeihajusce dcbtti nalura e s t : semper solvilur, semperdemur, diutumum boc silenlium eiTccerunt. Ncque
que debetur. ldeoque ?os ne quidera acceptis literis
enim certo ullo loco deflxi sunms, verum nunc Cucusatiari potestis. Nimirum illud eliam caritas habel, ut
s u m , nunc Arabissum , nunc valles, ac prxrupia
plura seraper appelai : ac mare imitalur, quod Hcet
desertaque circuminius : usque adeo cuncta* tomulliainnes ondecumque in ipsum influant, non tamen
bus ac perlurbalionc plcna sunt, flammaquc ei fcrimpletur. Eadem quippe aurium vestrarum amplhudo
rum, lam corpora, quam a?dificia oinnia conflcit. Ac
est: ex quo efficilur, ul quo plura in eas injeeerimus,
jam eliam urbes una cum viris omnibus fuitdittis
eo eliam majoris vesira erga nos benevolemiae flajne x c i s a 3 6 u n l , novisque quolidie rumoribus perculsi
mam excitemus. Quamobrem ne existimetis, nos,
sedes mutamus, grave quoddam ac novum
quod de vestra amicitia quaedam suspicio animum
genus perpclientes, morlcmque in dies cxspeclantes.
iioslrum tetigisset, brevi boc tempori? spatio siluisee.
Nam ne castello quidem, perindc atque carcere, nunc
Nam si qua suspicio nos incessisset, sstpius ad vos
inclusi, iidenti animo esse possumus: propterea quod
liieras dedissemos. Quemadmodum enim qui optiroa
Isauri ejusmodi arces obsidere non dubilent. Ad bxc
valetudine sunt, medici opem non desiderant: eodem
gravis etiam morbus accessil: cujus DUDC acgre acerinudo ignavi ac dejecii homines mullis remediis opus
biuie depulsa, reliquias adbuc circumferimus; et
liabent. Quocirca si veslrum erga nos animcm claudiquemadmodum io insulam quamdam non nayigabili
care sensissemus , non neglexissemus ea adhibere
roari circumfusam relegali, eodem modo fiemhiem
qux ipsum ioflammare possent. Quia vero admodum
fere ulla ex parie cernere possumus, quod via omnis
lumuhuum raetu interdusa sit. Quamobrein abs le
vobis fidiraus, probeque scimus, siveliterasa nobis
peto, reverendissime ac religiosi&sinie mi doroine, ul
accipiatis, sive secus, yos affecltim erga nos firmum,
raibi ignoscas; scis eniro quas tibi jampridem, alque
immoium, yigentem perpeluoque florentero servare,
ab initio, amoris et benevoleDliac significationes deklcirco ad eam rem roinime nccessarias epistolas noderim; nec pro nobis Deum prccari inlermiitas. Nam
eiras esse ducebamos : verum ad hoc dumlaxat, ut
quod, si homines qui imperio tuo pareant, facile
debito benevolentiae rounere fungeremur. Nam nunc
nancisci <jueas, nihil subraonitore ad eam rcm opus
quoqiie non necessitate ulla impulsi, sed amicitia adbabilurus sis, u l de tua valeludine quam creberrinio
dncti scribimus. Quod enim, eliam si multae variis e
ad nos scribas, equidem confidimus. Ac noa iiem,
locis lempestates oriantur, atque innumeri fluctus
si haec pericula conquiescant, alque ex boc carcere
excitenlur, nullo lamen vos deirimento afOcereatque
prorepere, et ab obsidione in qua nunc sumus, nos
in moeslius procellam conjicere queanl, superiue
ipsos aliquautuin recreare ac reficere queamus, nuiteinpoe abunde planum fecit. Ac proinde, non ul solum teinpus orailiemus, quin ad te scribamus. Hoc
lalium vobis afferamus (neque enim consolalione uoenim facientes quam maximo nos ipsos beneficio
sira egetie) haec scribimus : verum u( intelligatis nos
afficiemus.
gaudio exsultare ac ketari, quod tantam ex tanto
f

lucorum intervallo caritalem vestram obtineamus.

Quoniam autem scio magnse vobit laeiiiiae esse, quo
siata res nostne sint, intelligere, scilote nosstomacbi imbecillitate liberatos esse, atque valere, ac nec
obtkliono nee latronum incursionibus, nec loci solitudine, nee texcenlonim advereorum casuum Uirba.
nee denique ollo afto hujusmodi incommodo dejici c i
conturbari; vcrurn lecurilate, oiio, ac quiclo friii, ac

CXXXll. Gemello.
Papas, quanla rcs est generosus et forlis animus,
qui voluptalem ac securitatera non aliunde, verum
domi atque a se ipso percipil, quodquc mirabile est,
ab iis rcbus q u a 3 multorum opinione horreitdx ac pcriculosae sunl. Nam non modo noii pcrlurbari ac discruciari, cuni quibusdam odio sis, vcrum ciiaui boc

60!

8. JOANNIS CHRTSOSTOMI , RCHIEP. CONSTANTINOP.

692
tervallo divellimur, et anni pars ad peregrtoanduui
pcrquam idonea est, ul quae nec frigore, nec aeslu
molcsia sit. Yerum rursus fortasse, qux tibi omnitnn
malorum parens exsistit, hoc esl rerum hujusce viue
cura, eadem n u n c quoque tibi impedimentum aflfert.
Ego vero si venias, ingcnlem graiiam habiturus
sum; si non venias, non propterea le accusabo, ac
molesle ferara : verum eam quidcm cariialem, quam
semper tibi pnestili, inlegram ac florenlem reiiueo.
Illud autem iniquo alque acerbo animo fero, cum l c
innumcris negotiis implicaiam teneri ac sexoenlas
curarum bujusce v i i x sarcinas circumferre audio. A c
nisi me exsiiii necessilas taraquam compedibus adstriclom leaeret, tibi negoiium non facesserem ver u m , etlamsi graviore adbac, quara qua nonc s u m ,
corporis imbecilliute laborarem, ipse sane ad ie excurrissem, ncque prius quidvis agere ac moliri destilisscm, quam le ^xbac tempestatealque ioniimeroriiiii
malorum coeno ei colluvie exlraxissem. Quoniam autem id minime licet, cuperem sane tq buc venire, ac
de bis rebus ad nos referre. Quod si nec istud pro*
clive e s i , verum difticile, per literas te monere alque
bortari non desinam, ut lu funes ac nexus precidas,
animxque compedes effringas, magnaque cum facilitate et liberiate gradiaris. Uac enim ralione non modo
bujus vitae Ixliliam consequeris sed euam cielum
Cacili negotio accipiee. Quamobrem da operam ut
qua3 aliquaolo post, cum hinc migrandum eril i n ? i u relictura es ea sponlc in aeraria ab omni lalronum iojuria libera et immunia praemiUas, ac per ea
immortales, nec umqiiam niarcescenles coronas libi
prxcondas.

iiotniue glorinri, neque gloriari solura, sed eliara eos

qni le odcrinl miserari, alquc ul meliorem menlem i n duant, probiqticefficianlur,expetere,cujus landem prudrnlia?, cnjusque pbilosophix est? Ac proplcrca le, cum
primis adiniramle c l magnifice domiuc, laudibus aflicimus ac su-picimus : proplcrca, inquam, nos quoque
niagnopcre exsuliamus, ob tuam amiciliam, i a m quaui ob splendidam coronam glorianies. Quoniam
aulem prcccs quoquc a nobis pcr lileras cxposcis ,
velim iiilclligas, nos nc anlc has quidcm lilcras vota
f i c e r c dcsiiiisse, ut aniuiam usquc adco magnam et
pbilosopbiiaiu sacris initiari, ac sacrosauclis illis
iremcndisque inysleriis dunari conspiccrcmiis. A c s i
nobis Ixtuiu bujusmodi nuntium accipcre liccat, j a r a
ei boc exsilio libcrati crimus, ei soliludinis memoriaro doponcmus c l corporis iinbccilliiarc, cum qua
n u n c nobis ccrtauicii c s i , solulos nos esse ducemus.
Nec vcro illud uobis dubiuui csl, vir admiraiide, quin
nostra opera arcana II.TC bona consequi sludeas et
concupiscas. Quod ctiam, ul ipsc nosti, nobis quoque siudio aique cupidilaii est. Verum si a nobis inora aliqua inlerveniat, binc tamcn rei ne
niora afleraiur, cura. Omnino eniin, cliam si ipsi
abfueriinus, bomines nubis amicissimi non defuluri
eunt, qui le ad baec mysleriorum inilia deducerc
qucanl (). Quod si conlingat, cadem voluplale afficiemur, qiia afficeremur, si coelestis bujus benelicii
largiiioni administram ipsimel operam prabuissemus quandoquidem eiiam eadem esl gratia.
CXXXlll. Adoliw. (Cucuso anoo 404.)
Quid ais ? Rtirsum insidias luges, gravibusque calamitaiibus affectam te ease inquis? Quid autem
obstat, quxso, qoin in tranqiiillum porlum le con*
leras, aique bis omnibus fluciibus libereris? Annoo
bacc l i b i sempcr occinebam nec tamen umqnara roibi
obtemperandum duxisli? Quin podus ipea quoque
libi
a b hujusmodi negotioruiu luio sexcenta mala
accersis, in coenum perpetuo illabens, ac nobis,
dutn hccc paieris, crebros ac perpeluos moerores affers. AD me Fevi maerore affici censes, cum ea audivi,
quae ad me scripsisti, nimirum te a propinquis, vcl
potius alienis (ipsis enim luis T e r b j s ular) prodilara
esse, graveeque tragoedias pertuljsee?Quousqae furoo
' assides, et clarum animi oculum turbas ? nuroquamne
ic a b hac acerbissima servilute i n libertalem vindicabis? Quid auiem impediebat, quominus huc venires, noeque dc his rebusconsilium ona capereinus?
Siquide acribis te numquam borum sensum ullum
jcapturatn fuisse, gi id conligissei. Magna admiratioiie ac stupore teneor, neque ullam aliam causam
tam diuiuriix tuse a nobis abscuiiae reperio, quain
ncgligentiam ac pigriliam. Nam et cxiguo iiineris i n 1

CXXXIV. Dkgenu (Cucueo anno 404.)

Permagno, domine mi admirande, istud emissem,
ul mihi suavilatera tuam videre liceret idque eiiam
ipse ante Hteras nostras exploratuni babes : quandoquidem libi quoque raeus erga le amor perspeclos
cst. Quoniam autem id mioime licet (nam et longum
iter inter nos interjecUim est, nec nosfxi qnjdem
arbilrii est, quo libeat, nosconferre, ac dcnique lsauricaroin iucursionum quotidie meius ingravescil),
abs te pelo ut, quod maximum nobis tum hujusc*
soliludinis, tum xrumnarum omniuro el calamilalura
solatium est, quam saepissiroe a ia literas accipiam,
quibus de tua toliusque domus tua? valeiudine ceriior
Aam : id yelim si facultas detur, qnam saepi&sime
nobis concedas. Neque enim facile est nos istud copiose obttnere, quod baud facile quisquam istinc ad
nos veniat. Csterum etsi arduum est quod petimus,
lamen quoad ejus fieri poterit, velim des operaro , ut
crebras ad nos literas millas qua3 nobis valeludinis
luaB slaium exponanl. U l aulem, quid ipsi quoque
geramus, inlelligere queas, oiio alque ingenli quicte
Coislin., carcere.
fruimur, magna Iranqoiliilale, ac mediocri corporis
( ) l n G r a e c o , xm^
tprd,
pnrtmfm,.
Verterat BilMw.Quitead hanc tacerdoin digmtaltm proveJure sanitate;
queanl; hoc unum animum nosirum conturbat, quod
sed n a a l e : id e n i m g r a c a non
expriraunt, et G e m e l l u m
a vobis, a quibus amamur, sejuncli suroue. Verum
b u n c ex viris p r t o a r i i s e t ex s e n a t o r i b u s f u i s s e c o n s t a t , t u m
ex c o m p d l a i i o n c h o n o r i f i c a , magmpce, lum e i i a m , quod in polesl tua prudenlia, ea ralione, quam diximus, huic
a l i l s e p t s t o l i s 70 e l 124 m a g f e t r a t t i m g e s s i s a e o o n s t e t . P u t o
quoque malo solatiura adhibere. Quocirca hoc nobis,
J i a q n e cum F r o n i o n c D t i c x o bic de b a p i i s m o a g i , q u e n i
su*
quaiso, benciicium d a , quo, licci laoto aba le ioierj o e p c r a t cetj>etlus.
9

EPISTOLiE.
, \ , [677] \
, , \ , \
, ,
;
,
, \\ ,
\ , .
' ,
\
, \
, \
\
.
, \
,
\ , \
, , .
, , \
(& , \ ,
, . '
, .
, ,
,
. ,
, \
-,
.
b

; , \ ; \ , , , \ ; 66
,
; \
,
,
.
, , , (
<5) ,
\ ;
, -
; ; \
, \ \ ; \ " , . \
, \ \
[67S] , ^
. , \
,
, .
\ ,

* Coislin, .
*> Cotslin. ) .

\, \
. \
, ,
, * , \ \
.
,
, \
.
,
, ' \ ,
, , , \
\ , , \
, .
8,
. , ' ,
\ ,
, : , , \
.
, \
.

,
, \
\ .

'.

& ,
, \
,
, . *
(\
, \ , ,
, *
),
, \
, , \
,
, ,
,
. (&
, . ' ,
\ , '
[079] , \
\
*5 . " \ ,
, ,
, , ,
. ' \
, .
, \

Coislin. . 60.
.

S. JOANNlS"CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

633

^ \
\ .
.

, '
, .
, \
,
, \
, .
, \ , \
, ,
. \ ,
,
,
. \
(
,
), '
,
,
, \
, '
, \
\ .
, , \
, \ ,
/ . \ '
, \
, . " \
' \ ,
,
\ . ' \
\ ,
, \
, \ ,
. \ , \
,
, \ \
^ . \
, ' |&( , ^ . , ,
' [680]
.

,
. , ,
.
b

PACp.

, \ , \
\ , \
. , \
' \ , \ \ ' .
. \ *-

604

,
, ' . \
,
,
.
,
* * \ , ,
, .
, " , "!
. ,
* ,
, " .
\ ] , \
, \
,
.
\
. ,

. ,
" '
. ; \ , \ ,
,
\
. \
,
, \
\ , ,
, , \
, , ,
. * ,
,
,
. [681]
, ,
, \

,
, \
, " \
,
.

,
.
%

,
.
' , ,
, ,
,
.
, ' \ ,

Cofslin. .
1 Coislin. .
'
Codex Regius. . Mox Coislin. :
.

d Coislin. .
^
Owdam mss. , .

In alits

' decsl.

<W

EPISTOLiE,

vallo semoii, lamen dulcem ac ferventcm el einceram

luam carilatem pro deliciis habcanius.
CXXXV. Theodoto diacono. (Arabisso anno 406.)
Ncc mc quidem hoc fugil, le pridem ad nos venturum fuisse, nisi Isaurorom mclus vias libi praeclusisset. Nam cum omnibus frigore rigenlibus, aique
in tanta nivium v i , huc accurrere minime dnbitaris,
| multo sane minus, exorlo vere, ac caelo ingenli tranquiliitate priedilo, istic mancre suslinuisses. Siquidem
aninii lui suavitatem et cotnilatem, ardoremque ac
sinceriiatem, eamque, quae in te summa est, ingenuiialem novi. Eaque de causa non vulgari moerore
afficior, le in tam suavi el amcena anni parle non
parvam nobis moesliti.e lempeslalem acccrsere, dura
lamdiu a nobis abcs. Idquc non eo commemoro, ut
tc buc, ctiamsi niillies id velis , perlraham (raullis
enim belus omnia hic flagrant, idque ex i i s , qui ex
liis locis istnc se conferunl, scire poteris), verura ut
intelligas, nos, ctsi ajioqui magna quicle atque olio
/ruimur, hic tamen sine raocrore esse non posse,
dum a te disjuncli sumus : hocque ipse inlclligens,
quam sxpissime ad nos scribas, non modo pcr eos
qui biuc ad vos proficiscuntur, sed etiam pcr cos qui
isiinc ad nos veniunt. Magnam autem tibi, revercndissime mi domine, ob eam curam et solliciludincm,
in qua proplcr bujusce regionis tumullus vorsaris,
graiiam babemus. Elenim obsidio nostra in dies ingravescit, alque in hac arce, tamquam in laquco, dcsidemtis. Quippe jam eliam media nocte praucr spcro
uinnera ei exspectaiionem irecenlorum Isaurorum
agmen oppidum percursavit, peneque nos cepit. V o rum Dei manus confestim eos, nobis etiara nibil lale
senlientibus, binc avertit: ila ut non modo pcriculo,
scd etiam metu vacui essemus, orloque die lum dcnique, quod conligerat, resciverimus. Qux cum iia
9 m t , gaude ac lanare, Deumque indcsinenlcr ora, tit
nos in omni securilate consliiuat, aique urgenlc morbo
Itberet. Quamvis enim jam exlra pcriculura sjmus,
lamen morbi reliquijc adhuc hnerent morbi memoriam mibi perpeluo refricanles. \lxc autcm non CQ
anlmo scripsimus, nt libi moerorein afleramus, sed
le ad preces studiosius pro nobis ad Dcum adbibendas excitemus. Dominum meum houoratissimum
leciorem Tbeodotum pietati luac commendamus : atque abs te pelimus, ut pro virili tua omuibus in rebus
ei porius loco sis. Multa enim esse animadverti, quas
eum moerore afGcianl.

biems te ab Armenia abduxerit, minime tarqen ex

animo nostro ejecit, utpote quem mente seroper nobiscum tircumferamtis. Acnisi Isaurorum bellum i n lerdusis omnibus itineribus in labellariorum pemiriam nos adduxisset, freqnentissimas ad (e liieras
misissemus. Nunc autero lingna quidem superiori
tempore tacuimus; animo auiem, non item : yerum
le eemper tuasque res sedulo curamus, el quanium
in nobis fuit, saepissime scripsimus. Quae ciim ila
ainl, yelim iia exislimes te nobiscum esse, unaqnc iu
Arroenia commorari. Quod si quis libi insidias struerc,
lequc incoramodo aliquo aflicere conetur, da operam,
ut bujusmodi omnia tela superes: quandoquidcm
non injuria affici, sed injuriam inferrc, miserura ac
perniciosura est. Nos quippe boc eliam nomine i m pcnsius te admiramur, animique tui firmitatem ac
fortiiudinem laudamus, quod tanla tempcslate circumfusus, lumullibus tamen i i s , qut binc exorti
sunt, superiorem te prabuisii. Quamobrem magna
cum volupiaie tranquillum hoc placidumque pelagus
navigare perge. Nec vero mireris, qnod, cum multas
insidias memores, ego lamen tranquillura pelagns
appellcm. Ncqae enim a perturbanlium animo ct
studio, scd ab ca quiele, quam libi virttis parit, banc
serileniiam fcro. Quid aulem sibi vult illud quod dico?'
Magna bxc c l sublimis vita, alque ad caelum porrccia,
si rcrum nalura spectetur, moiesta quodammodo csse
videlur: si autem eorum, qtii eam sequuntur, fortitudincm animiquc alacrilatem spcctcs, perquam facilrs
cfilciiur. Quodquc in hac pbilosopbia mirabile est,
furente mari prosperc magnaque cum tranquilliiate
navigat, qui sincero ac fervenii animo eam conseciatur: multisque undique tumullibus cxciiatis puram
quictem carpit, atque innumeris omni ex parte conjeclis telis illaasus stat, tela nimirum excipiens, nibil
auiem binc detrimenti fercns. H x c igilur cum tibi
explorata slnt, et it>ha?c commenlari non intermitus,
perpctuam volupiaiem percipe, constitutas libi pro
praclaris hisce laboribus apud Deum coronas exspectans. Atquequam saBpissirae licuerit, de animi corporisque lui valeludine nos fac certiorcs : idque omnc
otium, quod libi suppetit, in divinamm Scripturarum
lectione consume, tantum ipfiis lemporis impertiens
quamum oculorum imbecillitas pennUtit: quo vklelicet, si quando occasio sese offerat, ut earom quoque
tensa nobilissimo animo tuo mserere commode poseimus, magna cum facililate id faciamus. Neque enim
ad eam rem libi parum adjumenti afferre poterunt
CXXXVl. Theodoto lectori . (Arabisso anno 406.)
ips33 litera?, cam sensa, quoe in iis delitescunt, suscipere parabis.
Nibil est, quamobrem eo quod malurius hinc abCXXX VII. Theodoto diacono. (Anno, ut putatur, 406.)
scesseris, excusationem quaeras, ac tum ad oculorum
Tarditatis ac negligenlias nos accusare desine, ne
iaiinnitatem, tum ad vim frigoris confugias, iisque
te ipsum prius ejusdera criminis reum peragas. Nam
discessum tuum adscribas. Nos enim te, non minus
cum tot epistolas, quot scripsisti, a nobis accepcris,
quam anlehac, adesse ac nobiscum versari censcmus,
una duiulaxat cxcepta, lamen pcrinde ac si plurimas
ex carilate videlicet id perpcndenles : quineliam spem
a te litcras accepisscmus, his verbis usus es, tc freliabemus fore, ut aliquando congressu tuo fruamur.
quenlibus literis nos ad ecribendum excitaiurom.
Quocirca nibil te horum conlurbcl. Quamvis enim
Qiiamquam aulem Oeri polcst, ut quiapta***
>
Ootehn., dvcenlorum.
cndcx Kugiu*, diacouQ.
Coislin., mala.
1

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. (ONSTANTINOP:

etiaiiua aon seritet: ego tamea nec saibere dettiil

uec aaare de&ino. Atque 1 etbm tenpof illoti, qood
a digressu noelro 0axit longias adhoc prolrabatur,
alqne in deserliorem adbuc locum <tepotlemur umen
nec te ex anirao noslro ejicere possumos, nec efficere, qain nostram erga le bencvolentiam perpeluo
noreotem conservemus. Haec cum scias, de tua ralcladine quam sspissime ad nos scribe. 1d enim tibi facto
facilhie est quam nobis. Qued si anri tempus, atque
Isauricorum malorum acerbitas id prohibeat, CUIII
nobis tuus erga nos animiis exploralus s i t abunde
amplam drolurtii sileniii consolationem babiluri lumue.
v

CXXXVIII.

Elpidio epi$copo. (Cucuso anno 405).

Non sum nescius, me raro ad te scripsisse : ai non

id lubenti animo, verum qood rerun angusiiis prohiberer. Nam el anni tempus et loci in quo gravius
quam in ullo carcere condusi tenemur, soUtudo, el
eorum, qui buc veniunt, infrequenlia, quodque ilem
bos paucoe oon omnes sinceroe ac idoe nanciscimur,
ac denique corporis morbus, qui nos vebementer a l irhrii, ct pene confecit ac per totaro biemem lecto
:tfBxU, longum boc silenlium mibi alUilit: al iltud
dumlaxat sdentiiira quod in lingua, non in animo
coiuitlil. Nec vero exiitimes te l o i sotiim epi&lolas,
ff90i BHfiflun, acccpisee, Y e r m mntlo ptaree. Id a*lero esse cxisiimabie, si non eas dumlaxat, quas
cbariat alque atramenli ope ecripsimus, sed eae
eliam, quae ab ammo et volunlate proficisconlur, rniroeres. Siquidem aiiimo numquam ad Je scribere deslilimus seroperque lecum versamur : ac nec viae
longiiudo, nec iempom ditiUirnitas, nec rerum difficuliales, nosirae erga te benevolenlia? obecuriiaiis aliquid atlulerunl. Yeruro florenlefn eam perpeluo retinemus, leque qui nostri amore ardes, etiamsi in deseniorem adhuc locum abeamus, in animo noslro
insculpium passim circumferemus. Ea enim sinceri
amoris natura est, u l nec tempore, nec loeo, nec
iaj longinquitate aec rebos adversis oblilerelur.
Idqae ipse quoque nosli, quandoquidem eliam sincere
amare nosii.
9

69(

leniii eausain non pigriiiain, sed loci soliiadiaaa

esse.
CXL. Theodoto diacono. (Cacoso anno 405.)
Non panmm in taola solitudine aolalium nobis b<*
erat, quod ad luam suavitatem saepe scribere poicraroos : verum Isaortca mala hoc quoque aobis abstiilerunt. Exorto enim Tere, illorom quoque impetos
florere coepit, ac per omnes tias effusi sont eas
oronibus prorsus invias reddentes. Sane jam et ingenuae matrona capts s o n l , et viri obtroiicati. Qoare
veiim mibi agnoscas, quod non freqaenler ad le scripserim. Qooniara autem non dubito qoin de valeludioe nosixa certior fieri copias, acito nos superiort
bieme graviorcm in nodum aegrotassc, nooc aotem
paulam recreatos esse. Qoineliam aeris incoosUniia
rarsus perturbaii ( nara nunc quoque biems hie v i get), tamen speramus fore, ul cum aestas plane cffulserit, roorbi rdiquias deponamus. Neque eninrt corpus noslrum ulla re seque lal>efacutur, ut frigore;
ec rursos ulla re xque juvatar, ut s u t e e l caloris
eolatio.
9

CXLI. Theodolo ex consularibus. (Anno forte 406.)

MalU tibi bona eteniant, qui tam honorifice filiom

exceperis. Id emm ipse nobii exposuit, nec occnliait, Una s m M erga patrem affectum osiendens, tum
nos iogenli betilia comofcffis. Stquidein bac in re daplici nos bonore affiri censemus, tom qroia, ^ t k k p i d
ille beneficii acceperit, idem nobis impensnm ferimus, tum etiara qtiia a literis nostris hujusmodi benevolentiae incrementam accepisse conligit. T u vero,
domine mi cumprimis venerande ac nobilissime
pulchram banc stirpem cotere perge. QiKenara auteni
ipsius colendae raiio erit? Nimiram si pulcberrims
hujusce philosopbi33, quara nunc consectalur siudium atque amorem perpetuo in ipso alas et vegetes:
sic eniai celeres fructus nobis feret. Siquidcm gencrosi animi, stirpiara barum, quae lerrae gretnio mandanlur, tarditatem non imilari solenl: verum simul
atqoe in pracclarissuna hujus virtulis cupiditate COIH
serunlur, ad ipsum quoque cxlum evebuntur, tanlosCXXXIX.
TheodoTQ Syrias consuiari. ( A b anno 404'
que fruclus cdant, ut et copia et nalura divitias
ad 407.)
omnes soperent. Neque enim una cum prsesenii viia
Tu quidem islud maximo argumento libi fore a i s
exstinguuntur, venim ad futumm x\um nobiscum
res toas nobis cursa esee si post superiorem epistoexcedunt.
lam alieram rursus a nobis acceperia *. Nos autem
CXLII. Elpidio qnscopo. (, pulatur, 406.)
si hominea, qui ad eamdem rem nobis operam navaLingua quidem raro animo autera ad te persxpe
renl, praesio baberemus, ad i e boc esi ad bominem
scripsimus, quotidieqoe tecum versamur. Atque bnnc
tanU probilale ac morum facilitate praedilum nocongressum nobis nec temporis diulurnitas nec i t i sirique amore flagrantem , tantaque cum cupiditate
neris longinquitas, nec reram adversius eripere poepistolas noslras accipienlem sexcenties icripsifselest. Nam ea carilalis nalura est, ut nulli bujusmodi
IUUS. Quoniam aulem id ininime licet, abs lc posturci ccdat, verum stet, omniaque superei. Quamlamua, ne caritatem nostram epislolarum numero
obrem, reverendissime ac religiosissime mi domine,
roeiiaris : venim sive taceamus, sive scribamus,
noli episiolarum nomero meum erga te airaorem ponquod de ea prius habebas idem consianter judicium
derare : Tcrom, cum ttbi animas meus ac benevolcnreUneae : illud lccum repotans, loogioris nostri sitia, quani pietati tuae semper prastiti, tibi comperU
Saril. sic in texm
res tuas nobi non cura sit, nibil ob diuturnoro silenlium sinistri suspkcris.
Mf,
accepem. In roargine autem oonjicU, nori acce-Quandoquktan ne nos qaidem etsi lileras ab le
ptrit, pro, acceperit; et sic ad sensom texlus noslri acce*
raro acceperanus, propterea segniorem te erga nos
dit
9

hibei,....

EPIS1 ) 5 .

69*

.
,
,
,
. ' ,
\ .
, .
, \
,
,
.
.
.
, '
, *
. \ ,

, ,
\ , \
,
{ ,
, ' ,
. ,
, .
, ,
\ . \
, \ ,
\ ,
,
\
. , \ \ ,
,
, [ 682 ]
. *
, , ,
. \ \
, .

*. .

, '
.
, &
, ,
, . '
, ,
, \
,
, ,
* ,
^, ' .

696

\
.
\ ,
,
." '
, \ . .
,
,
, , \
( \
),
,
.
, , ,
, \ .

'.

,
. , \ ,
, \ . \
,
, ,
\
.
, '
, . [685]
; *
, , , *
\ .
*
, , '
, \ , \
,
\ \ .
,
.
1

&.

,
*
,
,
, .
,
, * .
,
\ , ,
, '
\ , \ \ .
,
. \ -

* Savil. tn textu , .
marg. conj. .

Codices omoes noelri eic eiiam

unus a Frontofie Duoeo memoratus; neque dubito hanc
esse verara lectionem. Editi . SaviUus quoqoe babet .

U)7

69*
S. JOANNIS CIIKYSOSTOlll ARCIIIEP. CONSTANTINOP.
** \ ,
, \ , \
. \ ,
, \
\ ,
, , \
.
, \
\ ,
.

,
^ \ , " \ ,
,

, \ \ *
\ . *
\ , \ , \ , \
, . "
,
, , , \
. "
, \
^

\ , .
, * \
, \ ,
*
[6841 , * , ,

.
(\
),
( \ "
),
* ,
* . "*
\ \
, \ ,
,
,
, \ . ,
, \
.

'.

.
b

, \
,
* \
.*
, \ ,
(
),
, \ ,
, \
, , .
6

, \ , \
, \ * \
\ .
\
. "* ,
, ,
, \ . .
\ , . [685]
\ \
,
,
^ , \
, ,
(5 , \ , \ (>
, -.
\ ; " , \
, \
,
\ \ , \
\ .

(?.

, ., ,
.

* \
, \ ,
.
\ :
,
.
, ,
. \
,
\ * , \ *
\ , , \
. \
,
, ,

\ , \ (
, ),

* Cotelin. .
k Viticanus seroper Ttt jem diximus.
c

Coitltn. et altut .

<" Savil. . Utroraque quadrat. Ewx.

Tres mss. ^^.

EPISTOLJL
reddilam fuieee existimaimis : verum illud pro cerio
habemus, nobisque persuadcrous, tc bonevolenliam
eam, qua nos bacienus complexus es florenlem retiD I T C , aique ob calamitales , qurc nobis asstdue iuferuiilur, IIOH mudo non couslernari, sed etiam vcliementiore orga nos amore afiici: id ingenloin tibi
graliam habenius. Quia auiem probc scio (e quoqtic
de rebus nosiris cerliorcm firri cuperc, conimoda
valeludinc sumus, iitgeuiiquc olio et quicte fruimiir,
atque in sccurilale degimus. Isaurici^ nimirum titmullibus liberati. Nam quod ad Armenia; biemoui
atlinel, eain jam nsu ipso ferre didici. Quamquam
enim frigorc non nibil offendor, ul solct is qui lam
imbccilli corpore pnedilus s i l : superior tanien exsisto, dum donii ine pcrpeluo, cum frigus sxvil,
includo, raroque e limine pedcm effero. Nam cxleras
quidcm auni parles ita jucundas ac suaves sentio,
ul eum cliam morbum, qucm ex biemis aspcrilate
contraxi, perfacilc dopellcrc queam.
CXLUl. Polybio. (Cucuso anno 401.)
Drbis quidcm solo, ac muris c l parictibus ejecti
sumus : verum ex urbc, quac propric boc nomiue
gaudol, minime migravimus. Nam si vos urbs cslis,
ane cum vobisvum atque in vobis perpctuo sinuis,
illud perspicuum e s l , nos ctiani bic commoranles,
r.rbem illam babilare. Ncque enim dubito quin in
animis vcsiris babitemus : ac vicissim quocunique
abierimus, vos omnos, qui noslri amore flagralis,
animo circumrerititus. Iloc porro nos nec bujus loci
soliludinem ( c s l aulem tolius orbis lerrae deseriissimus), nec predonum obsidionem (nam quolidie obsidclur), nec denique famcm, quae binc orium irabil,
perspiccre s i n i l : quandoquidem corpus bic deiixuni
e s i , anima vero apud vos vcrsari nou desinil. At
quouiam iis, qui boc aninio pradili sunl, corporis
quoque prxseniia maguopere cara et expeienda esl,
rooerorque adest, cum ea negalur, id porro minime
ficri poiest, buic rei maximum remedium affert congressus illc, qui mutuis epislolis comparatur: quo
si nobis per vos copiose frui contingat, bac quoque
nwesliiia liberatos noe senliemus. Poles enim ipse,
domine mi cumprimis admirande, pnesentiae voluplatem per literas adumbrarc.
CXLIV. Diogeni. (Scripta anno 404.)
Deserius quidem locus est Cucusus, el alioqui ad
habilandum periculosus, ut qui pefpetuo latronum
nieio infeslus s i t : lu vcro, eiiam absens, cum nobis
ID amoeuissimum locum comroulasti. Nam cum i n gentem tuum zelum, sinceramquc ac fervenlem erga
M I caritatem audimus ( nibil enim nobis, quamvis
lam longe dissitis, incogniium e s t ) , bencvolentiam
tqam, tamquam amplissiini cujusdam ibesauri ac
inenarrabilium diviliarum inslar babentes, ita afficimur, ut nobis ipsi in ti\lissima urbe versari videamur,
taiila videlicei lartilia erecti, maximumque binc solatium capicnies. Quo igitur aller insuper nobis voluputta cumulus accedat, vclim literis quoque nos
recrees, qoibus de tua valetudine certiores cfficiamur.
Nam elsi difDcile Ulud est, tum ob vix longinquiut

PATROL. G R . L I I .

lem, luro quod bic lorus a publica via valde senntus

sit, tamen bomini iia amanti, ut ipse amare nosti,
etiam qtiae ardua suul facilia rcddunlur. Cum igiiur
animadvertas, quanlam hujusmodi Hlerariitn frequenlia graliam a nobis inilurus sis, banc quoqnc lxtiiiain
nobis praebc : siquidem illud moleste fei imus, quod
cum iicruro jain ad te scripserimus, tamen nc scmcl
quidem iiteras a te accepimus.
CXLV. Nicolao presbytero. (Anno circiter 405
vcl 406.)
Cuperem quldBm ipsequoque, et qtiidem tchcraentcr cuperem te videre aique complcclt: idque ipse
ctiam aute nosiras accepias liieras minimc ignoras.
Nam cum sincero animo amare noris , eos quoquc
qui sincero"animo amant, agnosccre nosli. Verum
quia id non licel, intcrim, quod licet, facio : scribo ,
saluto, literas, qux nobia valeludinis lua* elatum
crebro cxponant, postulo. Qtiamobrem banc nobis
graiiam concedc. Nam quamqtiam ad eam rem bortatore nibii indiges, tamen de bac re le sabmonere
minime desi^lcmus. Ncque cnim exiguam animi levationcm, atque tum s< litudinis, lum quolidianorum
terrorum, qui ex prardonum incursione nobis orian*
, tum morbi corporis, advcrsarumque aliarum rerum consolalionem illud nobis allaturuni est, si ex
vobia, quibus cari sumus, boc inielligamus, vos firma
valetudine esse, omniaque vobis ex animl senlenlia
evcairc, ctiamsi alioqui sexcenlas nobis tempestates
commeniorcs. Qui landem istud ? Quoniam nibil i m pedil, quoininus, qui generosi ct experrecii alquo
altemi animi cst, eiiam in perturbalo negotiorum
mari feliciier naviget: quemadmodum contra , qnt
ignavi ac consteroati supinique animi est, tranquillo
quoque mari pcrlurbclur atque iu tumuhu versctur.

CXLVL Theodoto, Nicolao, Charem, pre$byteri$

tl monachit. (Cucuso anno 405.)
Vo8 quidem Isauroram iucursionem atqtie impdum
absentitc veslrae causam esse diciiis: at ego voe c l
adesse, et nobiscum ver&ari dico, neqoe bujueaaodi
rem, quinadnosYeneritis, impedimento obis fuisse.
Nam eae carilatis pennaj s u n l , ut ciiamei sxeenia
iropedimcnia se objiciant, repenle lamen ac magna
cum faciliiaie ubique adsit. Quod si corporca veslra
prxscntia caremus, precari ne inlermitiite : ac Dcus
eam pro sua benignitate dabit. Quandoquidem ipso
quoquc animo vos assidue gerens, congtessum vestrum baud vulgarem inmodum desidero; ncquedubilo, quin istud mibi contingat, dummodo eum, qui
tempesialero omnem disculere, cunctaque in magnam
tranquillitaiem addacere potest, obnixc orctis el obsccreiis. Ut autem rertim quoquo noslrarutn statu
cognilo laitemini, ingenli qutele alque olio fruimur ,
corpusqoe nostrum, etsi alioqui mulia sinlqua ipsiua
aleiadincm labefactent, talis commode se babet.
Quamquam enim et medicorum iuopia, ct renim
necessariarum penuria (nibil enim bic vcnalc esi
nec medicamenta ulla stippetunt), ct celi inteiuparies
9

20

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI
(ueque erim xstas nobis minus q u a m frigus molesta
est, ul qua* frigoris acrimoniam in coiilrarium iuiitelur), clgravis ac perpeiua obsidio, crebrique Isauricarum incursionum meCus; bxc, iiiquatn, omnia, et
alia piura sunt q n a e T a l e l u d i n e m nosiram labefactent;
nuiic lamcD gravi periculo, aique hujusmodi inorbo
liberaii suimis ac mediocreni quamdam saniiatcm
oblinuiinus. Yos vcro operam eliain date, u i ad nos
saepe scribalis, ac de veslra valctudinc sine ulla iniermUsiune cerliorcs no$ faciaiis. Siquidem niaximac levalionis, maximique solaiii, aique ampussiinoruin
ibcsaurorutii inslar, vestrain carilalcm esse d u c i m u s :
ac cuin sincerai vesirae benevolenliae, animique couslatilia?, ac firnix carilalU cogilalio nobis in menlein
veuil (numquam aulem nou vcnii), lamquam in latum
qucnidam aique trauquilluni porluiu cx muliis calaluHatibus appellimus.
1

CXLMll.Anthenuo. (Cucusoanno405.)

A R O T E P . CONSTANTINOP.
70o
cbros bas sudores, cerlamina, eiaeromnas, aclabores
el perictila, quaa pro omnibus orbis torrae Ecx lesiis
subiisiis, bincque lum in terra, ttim in caelis gloriain
el splendorem consequuli eslis. Siquidem bomines
omncs, qui meniiscompotes sunt, vos praedicant, ac
coronis ornant, aninii vesiri robwr, fortil-.idinem, toleranliam, atquc consianliam, adstuporem usque miranies. Benignus auiem Deus, qui laboribus longe
ampliora prxiuia semper consiiluit, tot tantaqne bona vobis repcndet, quot quanlaque iis a Deo rependi
par esl, qui pro universi orbis pacelam sirenue dimicanl. Jdeo nos qnoque bealos vos pradicare non desinimus, voluptaiem ex vcstri recordatione perpcluo
capientes, vosque, cliamsi alioqui longo itineris in~
lervallo a vobis disjuncii simus, animo circuniferenlcs. Ac Cyriacus quidcm reverendissimus diaconus(o)
nunc navigare non poiuit, quod multo labore coufeciusesset. At vero domini mci religiosissinius presbyicr Joannes, ei reverendissimus diaconus Paulus
cum und que vexarenlur, nec usquam consislendi ac
delitcscendi polcsias essel nccessarium csse putarunt, ut ad carilalem vestram sese conferrent, i s i i o
que vobiscum essent. Quamobrem ipsos cum cariiaie
excipiie, eamque, quam parest, benevoleniiam jp*is
exbibete.
v

Alii tibi consulatus a l q u e prajfectura; n o m i u e gralulaiilur (a). ego auleiu iiiugni(iceiilue lu& c a u s a
ipsis quoque inagislralibus imperiisque gralulor. Neqne e n i m te ornarunl, v e r u m a b s l e ornala s u n t .
Quandoquidem eiiam e a virlutis nalura e s t , ulbonorcs IIOA aliunde muiueiur, verum ip*a cos iu scse
ctrcumferal, nimirum bisce dignitalibus bonorem prabens , non aulciit ipsa a b illis accipicns.
Eaque de causa ne amori quidem erga le nostro quid*
quam nunc adjtiiuimus. Nibil enim libi amplius acueasil; nec nos prxfeciuin alque consulem amamus,
aed dominum nieum suavissiiuuro Anibenuum, cum
magna prudeiuia, lutn eliuni ingiuii pbitosopbia r c fertum. Ac pruinde le quoque beatum prcdicamus
iion quod ad boc soliura evecius sis, sed quia uberiorem prudcmix luae aique bumaiiiialU dujuonsirandae
fualeriam accepisii. Alque iis omnibus, quibus injuria
l i l , gralulainur, latum scilicet animui m& portum iuiuentes, qui possit innumera naufragia depellcre, a l qiie efftcere, u t i i , q u i in atroctssimau tempeslatcm
incidertmt, exanimi ftementia navigent. Proplerea
xsutiamus et laelitia diffundimur, imperium tuura
oommmie eoram, q u i injnria afflciuolur, festuna esse
xisiiiiiaftlea. Quo etiam ntnic ipsi fruimor, u i q u i ex
virtuUiin tuanmj taagiiiiudine propriam nobis volupiatert flngamus.

CXLIX. AurelioCarthagmisepiscopo.(kniio 406.)

Paprc, quania res est generosus animus, atqoe caritatis ac piclalis fruclibus abuudans : quippe cum
ipse tanlo iiineris inlervallo a nobis dissiius, tamquam
prsesens ac nobiscum degens, nos ceperis, libique
dcvinxcris. Siquidem carilalis tuae ardor, eaque odoris suaviias, qux ex tua loquendi libcrtale ac pietale
manal, ad nos usque, qui in exlremo orbis recessu
collocali sumus, penelravit. Propterea ingentes libi
gratias agimus; propterea, inquam, te bealum pra-dieamus, quod cum lnagnum laborem ac sudorem pro
omnibus orbis terrce Ecclesiis susceperis, maximas
libi apud benignum Deum coronas condidisii. Teque
bortamur, ut in hoc pfccclaro certamine perseveres :
neqne enim le fugit, qua?nam binc prxmia orianiur.
Nam si quispiam tinum aliquem injuria affectuin ac
prselef jus Ixsum sublevans, mcrcedeti) inenarrabilem
a Deo obtinet: cogitcs velim,quanlum ipseprsemitim
accepturus sis, qui tot Ecclesias perturbaias, pcr
CXLVIIL Cyriaco, Demelrio, Palladio, Eulysio*, egregium hujusmodi studium, tuinullibus ac perturbalione liberes, atque in Iranquillum pacis porlum
cpi$copi$. (Cucuso anno 405.)
appellere sludeas.
Beati tos, ac ter beaii, sxpiusqae bcati, ob pra>
CL. Maxim opiuopo. (Anno406.)
9

Fabric, hvjusmodi diflicultate.

Bcg. el Fabrio. Eultfsio ('), et hoc erat Tum ejus nomen. Uorel.,' Eclgtio ).

Cum labores eos ac sudores, qttos diutnnio lempore

subiisiis,
animo conteraplor, non vulgarem, scd am*
() b u u c locuin hxc n o t a i F r o n t o Ducseus : Lillius
ccm grazcam, Uan&^. intellexerat de imperio; sed cum plissimam quamdam injuriarum earum , quibas pcr
U o f t o * * , vei **? ** i t p a ^ i w v , sU preefectus
wbt,
aummum scelus afleclus sum, consolaiioncm capio,
il pr(c[eclu$ pmloiio,
sic prwfectura
urbanu apud
An\bros.
lib. 5 offic. c. 8 : ei praefeclur.e urbanx sublime fasti^iuai.
vestram nimirum usque adeoardentcm ac gormanam
EjMfxa^aovffia, prwfecii
ptneslas dicitur xiphUiiio in sc*
carilalem,
sinceram curam, acerrimam<pie in iis m a itfr>, et liic 1 ^ ^ . Atitlicmium en,m sivc hunc ad quem
scribil

mictor, stce alium fidsse prmfecttim

prcutorio
consuu
14 lib. 12, tii. 12
Theodomni
Honor.
Fiut etiam consul cwn stilkone
aniw
Chri-

ex ieqe

ei rlicodos.
i / i 405.

codicis

/mp.

(a) Sic legunt coislin. et Savilius, bancque puto veratn

^sse lecliouera : naai hic Cyriacus diacoous abbi qujque
meinoratur.

699

F.Pie

OLAL.

700

. KaV

, -

, \ -

), \

, , ,

, \

, . "

(" ,

, ,

, \ -

^ , -

. \

. -

, \ \

, ,

. , \

\ , ! \

, \ ,

[687] [ .

, \

. 01 ,

, \ ^ -

, \ -

( [686]

, ,

), \

, ,

' , \

" \
*
.
,

' .

' . , .

, \ , \

, ' ,

, \ -

, ' ,

* . -

, .

\ .

, \ \

, -

', ,

. \ ,

, '

, '

, ,

. \

. ,

, ,

. \ \

, "> -

*.

'. , , &, ,
.

" , \

\ , \

, ,

\ ,

, \ ,

, \ , \ ,

' ,

, , -

, -

* Fabrlc. . ,

1 Unus ocuf .

02
S. JOANNIS CHKTSOSTOMI ABCIIIEP. CONSTANTINOP.
. 7 .

. \
, ' *
[689] , ,
, '
\ ,
, \
, .

\ .
,
. , \ ,
\ , *
. \ ' ,
\ .
, \ * ,
'.
'.
, \
- .
, \ * , , \ . \
\
' , , \ . "*
\ .
, \ , '
>,
, , \
, *
. , , '
, \ *
'. .
. "
\ ,

,
* , \
,
, \
*
.
, \ , \ \
. '.
,
, \
\
, , \

, ,
\
\ ,
. , \
, , ,
, ,
' .
, , , \
. . ,
, \ \ .
,
'
, \
, \ ,
, ,
*,
,
' - *
. "
\ .
, ) \ . . ,
'. .
.
\

\ \ ,
, , \
.

701

>, ,
. \
,
, ,
* , ,
, \ ,
\ ,
.
, ,
, , \ , [688]
.
, , , \
.

* Tres mss. .
* Omnes mss. . Edit. .
* Dmncs edilf /.

Omnes rasi.

* .
'

Duo mss. ,
Duo mss. .

EPISTOL^.

701

tia, q i M B conligerunt, corrigendis vigilantiam, m a x i m i

tolalii |oco ducens. Siquidem id non mediocri milii
e o D s o l a t i o n i fuit, cura i l l u d mecum reputarem,
vos
tanlo intervalio a mc disjunclos, cum ncc me raq u a m vidisselis, nec a me visi essclie
nec ullum
u m q u a m sermonem mecum habuisselis, perpelralorura iaciuonim iniquitate repenlecommotos, quantam
patreeergalibero8,lantamergame caritatem ostcndis6e,irao etiaincune ac sollichudinis magnitudine palertiiim amorem superasse. Ac propierea pielali vestrrc
graliam babeo, vosque rairiOcis laudibus in caclum
iero, peloquea v o b i s , u t ipsivosmetimiiemini, quamque aotebac semper animi promptiiudineni exbibuislis, eam ad extremum perducatis. Ut enim ad ea >
quac acciderunt, sarcienda nibil binc ulililatis progrediatur, non p a m tamen, u ( jam dixi, n o b i s liax
eonsolaiio futura cst, quod lanlam a vobis caritatem
obtiouerim, alque eliamuum obiineam.
9

CLL Asello episcopo. (Anno 406.)!

Scio vos literis nibil indigere , quibus excitemini,
atque ea mala, quac orientales Ecclebias invaserunt,
sarcienda suscipialis. fdque per ca , qua3 a vobis gesia sunt, planuin iecislis : quippe quj vestra sponte
tantum sludii ac diligentiae prxbealis. Vcruin quoniatn hujusmodi mala, propier eorum qui ca perpeiraruul amenliam , adiuic emendala suiit, idcirco
neccssarium duximus vos borlari, ut ne defaltgeniini, verum slrcnuam animi alacrilatem adbibeatis
aiqtic a vuliis ipsis rtirsus omnia conferalis. Nam quo
perinrio.siore ac incwrabiliore morbo laborant qui
advtTsus Eccicsiarum siatuiu scdiiiones agitaut, co
quoque giavius ipsonun jndiriiitn e r i l : ac vobis, conIra, quorum animi ininime franguiitur, luculeulior
menxs el majorcs coronas.
t

CLll.

Episcopis. (Anno, ul pulalur, 406.)

E l privatim singulis et universim omnibus vobis

gralias refene dcbcinus, non nos dumlaxai, sed
eliam uiunes oricnlales epbcopi, divcrsaruin urbium
d e r i c i , ac laici vario modo pulsi, quod paterna v i ecera exbibentes, vicem nostram doluistis, forliterque
stctislis. Nain quidquid vestrarum partium crat, praestitistis. Ac propterea cuncii vos praedicant, corona
donani, vcstraque fgregia facinora in ore b a b e n L
Qood si lanti honores vobis ab hominibus liabenlur,
cogiiale qiianta v o b i s a b e n i g n o Deo pnrmia cxspeclanda sint. Qurc cum ipsi non ignoreiis, rcverendisfiimi ac rcligiosissimi doroini mci, etianisi i i , qui Ecctosias | erturbanl, incurabili morbo teiteantur, ue
lamcn, quod poleslis, remedium a f f e r r e desin tis.
Nam quo plura impedimcnta \ ac major difficultas
fueril, eo quoquc ntajor vobis mcrces erit. Nam si
qui poculum aquas frigidx d a l , s>ine mercede ob
iiuinanilalein abit (Matth. 10.42):perpeudilc, quscso,
t

702

quantam vos, qui pro pcrturbatis Eccleelis tot ae

tanta et Tacere c l pcrpeli in animum induxistis, tnercedem accepturi silis, quanlaque vos egr^gioruin laborum pramia roaneant.
CLIU. Iisdem. (Anno, ut pulalur, 406.)
Numquam vobis graiias babere inlennitlimus. Elsi
enim multas ab bosiibus injurias accepimus, lamen
plurimuin auxilii atque substdii a vobis, ingeutein
cariiaiem , sinceram bumanitaiero, ferventissiinumquc siudiuin sensimus : ex iisque rebus non exiguunt
tum gravissimi cxsilii, quo detinemur, tum aliorum
malorum qux nobis illata suut, solatium habemus.
Ideo vos rogamus, ut eamdem nobis benewlentiatit
idemque studium exlibere pergaiis. Neque enim cium nobis lantum prxslabilur, verum eiiam ad communem Ecclesiarum ulilitaiem diraanabii. Non enim
una, atit alicra, aul iresurbes, vcrum intcgnu gentcs ubique lerrarum perturbantur. Ao proiudc tantum
a vobis studium adhibcri convenit, quanlum ab
iis adbiberi par est, qui pro lot animarum salute
laborem suscipiunt. Quod si mullos jam labores
perlulislis, veslrisque partibus iuncii eslis nos
quoque id cxploralum babemus, eoque nomine sinc
ulla inlermissione Yobis graiias agimus : pclimus
autem a vobis, ne boc facere desinatis. Siquidem lolerantia, patienlia, et constans senlonlia vcslra. eos
eliam qui pervicaci animo sunt, ac penc incurabin
morbo tenenlur , ab ea, qua nunc lahorant, dcmentia abducere poleril. Si vero iinmedicabili moibo laborent, at vobis ccrle cumulata merces, bonorum*
que borum corona intcgra erit.
9

CLIV. Iisdem. (Anno, ul putalur, 406.)*

Nos quidem corporis cliam oculis vos videre cupercmus ; quoniam aulem id minimc l i c c l , quia exsilii
vinculis consiricti lcncmur, cai iialis oculis vos quo~
tidie ceruimus aique amplcclimur, plausuque ct adniiraiione prosequi non desinimus, quod lanlam aniuii
alacritalem ac sludium pro Orienlis Ecclcsiis ab inilio
ad boc usque tempus conslanter cxbibuisiis : vosqua
rogamus, ul pareni iuiliis Gnciu pra sfclis. Nam CUHI
ii qui omnia perturbaruut ac tumullibus iinplcvcrunt,
lanta conlcnlione acpervicacia usi sint, niulio utiqtie
majorem vos, qui incommodis acccpus nicdori sltidelis, paitcmiam ac lolerantiam iu bujiismodi cunalu adbibere convcnit. Hac enim ratione niajor vobis
merces majusque pcajniium e r i l s i , licel iiupedimenta mulia sese vobis objiciant, vos tanien pedeni
minime referaiis, verum rerum diflicultalejii vigjlaniia vesira etstudio consianter iulcrcJudalisv
CLV. Chromatio (a) Aquileia epiuopa* (Anoo 406.)
v

Clarissima fervenlis tusc ac sinccrac caritatis luba.

ad nos usquc souum suum diffudit, magnum quiddam
DUO M s s . adduat, laborttm.
(a) H i c chroroalius ad J o a i m e m Chryeoslomom scripsit,
ut commemorat ralladius io N i l a x i h r y s o s i o m i cap. 4. Hujus
eliam m e n i i o b a b e i u r supra i n epistula inaoccniii ad clirysoslomum. Eunideinque c b r o m a i i u m Aq aileiensem lioooOn.nes M*s. nostri, qw> pluret tempe$tate$ (gr.
r i f l c e c o o m i e m o r a t H i e r o n y n n i s P r a f a t i o t e in l i b r o s Parali1

). E d i L , qtto plura impedimenta (),

p o m e n o u e l i n E p i s l o l a 66. Iluic e p i s t o l a i a l t e r a i n
q.^m lociionem praefcrebant aliquot KroDtooU Ducsei
Savilius, qua l a m e u nonnisi pauculis verbis ah
lilas. S a \ i l , eliam texlu habet.
bac diifcrl
c l cumdciu omuino a c o y i m exbibet.
9

snbjunxit
inaio

&

701
S. JOANNIS CURYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
c l u m , q u e m a d Ecclesiarum d e l r i m e n t a
sarckada
ac ditilitstme durans ex lanto iiineris intervallo spipraDStilistis, firmam eiiain ac sinceram
bcnovotenrans atque ad extremos usque tcrras liiies pcriiiigeiis,
t i a m , f o r i i l u d i u e m , a n i m i c o n s U n l i a m ac
loleranNcc nos, iicel alioqui lam longe disjuncli, mimte
t i a m , q u a m t a m d i u prse v o b i s l u l i s t i s , m a j o r e m i n
quain ii qui adsunt, vcbemeiUitsimain alque igne
m o d u m a d m i r a b a r . Nunc a u t e m ex i n g e m i a n i u i i ? e plenam carilatem, sinceramqite c l ingenli liberiaie
stri vigore sluporc affedws s u m : quippe qui l a m l o n ac iiducia perfusam linguam alque adainanlinam
g a m ac m a r i n a n i , l a b o r u m q u e et s u d o r u r n p l e n a m
conicniiouem exploralam babemus. Idco vesiro eiiam
peregrinationem
v o b i s , n l Ecclesiae c o m m o d i s COII*
conspcciu aique cougressu frai magnopcre nobis
s u k - r e t i s , s u s c i p i e n d a m d u x e r i l i s . Ac vellem ( | i i i d e m
iii >oiis eeset. Quoniam aulem id quoque nobie
m i l i i q u o q u e sa?pe s c r i b c r e , d c b i i a m q u e . v o b i s s a t u ea soliludo, qua nunc lanquam compedibus relalionera pcrsolvere licerer. Quotiiam autom id n i i siricti sumus , eripuil : idcirco dominum meum
uime licet, quod in co loco h a b i l c m , qui pene onini
reverendissimum ac religiosissinmm presbylerum naadiiu caret, el soliludine undique,
laiiquaiu murc
c t i , cupidiiatcm nostrain ul ftcel, explemus, scriquodam , iniercepius esi, idcirco nunc reverendiesi*
bentca et salutanies, vobisque pro eo stiidio quod
niuin ac religiosissimum doniinum m e u m prcsbyloloto boc tam diuiurno tempore uiagna cum animi
rum
nactus, caritateoi veslram saluto, vosquc
rooconienlione pncsiilistis, aniplissinias gralias agentes.
n e o a c rogo, u t i i n c m p r i n c i p i i s G o n s e n U i t e u n i i m p o A c voe rogamus el obsecramus, ul cum ipse revcrlen a l i s . Scilis c o i n i q u a n l a v o b i s p a l i e n l k c m e r c e s D i l u r , insuperque etiam si tabcllarii occurrant q u i ad
t u r a s i l , q u a n t a q u e i i s a b e n i g o o Dco p n c m i a c o n s l i banc solitudinem vcniant, de vestra valetudine ad
l u t a , q u i pro p u b l i c a p a c e l a b o r e s s u b e u n t , a c t a n l u m
nos scribalis. Scis enira quantam hinc voluplatem
certamen suscipiuut.
perctpluri simus, cum dc bominum lam ardenler
lios ainamiiiin prospera valeludine crebrius ad noe
CLVIII. lisdem. (Anno, u t p u l a l u r , 406.)
aliquid afferetur.
703

Non

CLVl. Episcopis. (Anno, ul pulatur, 406)

parvam

et v o b i s ipsie c o r o n a r u m

nobis coiisolaiionuni maleriain

Clamal quidem ubique ipsa quoque rerum nalura

quavis l u b a luculeniiorein voeem emiuens, pneclarissiinum vcslruin xelum, aniniique pro verilaiis defcusiune alacrilatem qnam non iiineris longiludo,
uon lcmporis diuturniias, non b o m i u u m itisauabiti
i u o r b o laboranlium vcsana conlenlio, noii dcnique
a i i u d quidquam biijusinodt oppressit aut eliam d e b i l i l a v i l . Ac nos ilcm maguas vobis gralias agere, alque
coronarum earum nomiue, q u a e vobis ob pr&clara
lucc ccrtamina a beniguo Deo recondunlur, graiulari
non dcsiniinus. E l quidem corani etiam vos cernere
cuperemus. Qimniam aulem id ininimc fiori polest
qnod exsilii viuculis adstricli leneainur; idcirco d o iiiiiium mcuin revcrendissinium ac rcligiosissimum
p i c > b y U T u u i nacti, percum scribimus, vobisquc d e biliiin salulaliouis miinus persolvimus : illtid vobis
fcigniucantes, v o s universutn Oricnlcm vcslri d e s i d e r inllammassc, ingonlcmque veslri ainorem ipsisalitilissc, nt|tie IIUIIICIOS bomincs jusLc hujiisce. ob
ea fla^ilia q u . t perpeirula s n t i l , iiidignaiionis socios
tk.ibrrc. Vos i i a q n e liorlamur, ul idcm stndiuin a d
rxlrcitiuin u s q u e p r a : s i e i i s . Scilis e n i t i i qiianlas ob
brevcs b o s laborcs curonas acccpturi silis , niinirum
iiiiuiorlalia v o b i s atque copiosa prxmia a p u d benignuni Dcmn rccondculcs.
9

CLVll. Epitcopis, qui ub Occidente venerant ().

(Aimo, ut ptitaiur, 406.)
Et q H i d e m prius q u o q u c siud.um v e s t r u m , e l afle(a) Ha?c el soqvenlcs e| istola? ad episcopos qni ab o o
cideutL' veaeranl m i s s a , e x c e j quodam verborum discriuiiuo, ejusdem pene *ormaj sunt, et ab eodem presbytero.
dcterenda: dicuutur. sic antem a cbrysoslomo conciimata
fnisse videutur, al elsi ad episoopos oceidentales simul
KiLssa? dicnuiur, WIUIQ umeu cuique epibcopo traderetur
xeniplur,

veslro

sludio

lanlo

etiam

laboribueqtic

comparastis.

BIUS

danamus,

ac

agimus,

eiiam

et
boc

laudes

vos

dcni-

Ac vclle*

bealos ccnsemus.

q u i d e m frequeittius

liccret; nam

Quocirca

itincris intervallo a vobis dissiti,

v e s l r a s pra-dicamus, v o b i s gratias
que corona

eegeiem

pracclarissimo

ad vos scribere

b i n c q<ioque m a x i m u m s o l a t i m n

nobis
capere-

m u s ; si q u i d e m qui literas ferrenl nancisci possetnus.

autem

Quoniam

nobis, qui ad exlremos

iines rclegati sumus,

sertim baud
idcirco

mum

id

usque

orbis

m i u i m e facilc est, c u m

pras-

facile q u i s q u a m ad nos

nunc ,

dominum

cum rcverendissimum

meum

bilam salutationem

sarcienda
ficullas

lemporis in ea

esl, atque adversariorum

vescil, uec curalionem

qwx

ullam

veslrarum
conferre

est,

eo

inajor

Non

exiguam

sunt, ad

nialorum

ntajordifegregiorum

Deo

ul pulalur,

eontm,

c o n s o l a l i o n e r a cx

qu.e

ia-

delrimeuia

e l uberiop

a benigno

CLIX. Iisdem. (Anno,

vubiscon-

406.)

bas

studii veslri ac

regioncs
diligcn-

linc n i a g n i i u d i u e c a p i m u s . A c p r v i i e c l o e a q u o q u e
prius a vobis facU

s u n l , veslraque

dium, Linlaque cura

titim

nobis

ac

afforendum

qn:e

v i g i l a n h a ot

solliciludo
abunde

con-

pcrvicacia ingra-

ne desistaiis. Q u o e u i m

quoque

re

eliamuum adinillii;

parlium

Iioniin c c r l a m i i i u m inerces
slituelur.

invaserunt,

de-

rogamus,

niaguiiudinem animo inluentes

m e n ,

ac religiosissi-

vobis pendimus; vosque

u l r c i , 6i s u c c c d a l ,

queat,

nacti siinus,

presbytcrum

ci amsi alioqui pliiriiuum jam

sumplum

accedcrc

ad

*Ui-

ingens

snla-

sufficicbani :

<jiiod

Ecciesiai

commo-

dis l a m l o n g u m iter euscqicrelis, nos omnes

majorcm

a u c m

nunc

in m o d u m
gejiics

adjecisiis ,

recrcavil.

ul

Ilaquc

lot laboribus

ac

pro

comuiunibus aniinis

6udurtbus

iti<

pra.c!^ridque

705

EPISTOL,.

& ,
\ .
> ,
, \
[690] ,
\
, .
\ >
*. *
, ,
, ,
, ,
, ,
. \
, \ \,
,
, \
.
* ,
\
.
PiYC""\ .
$ \
, ,
, \
, , ,
,
> , . \
,
, \

. \ ' .

,
\ , *
,

, ,
\ .
.

,
.
b

riVZ*. .
\
,
) , ^
, \ ,
, [691]
4

<Joilin. .
" v^istin. & . Vatic.
el Kcg. ^ .

74

.
, \
, \ ,
. \
\ ,
. *
( /. , ),

,
, \
. "
, \
, \ .

. .
\ ,
\
, \ , \
. \
, ,
, \ , \ .
\

, *
. (
,
,

\ ,
, \
,
, \ ,
\
, \ , *

. " ,
\

'\ .

, .
\ * , , \ ,
, *
,
,
, . \
[692]
, \ ,
Duo . .

705

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCfllEP. CONSTANT1NOP.

706
,
* ,
\
, \

.
, \ .
\ ,

.
, , '
) .
\
2'

.
, ,
" , , \
, \
, \ \

,
, \ , \
, \
, \
\ .
.
"

, ,
, ,

, ,
,
\ *
.
.

\ \
;
\ . $ *> \
.
,
.
\
,
\ ,
, $ \ ,
\ .
9

, ,
. \ \
*
, , ,
\
, \ ,
.
\ ,
\ ,
; .
\ , \
\ , . *
.
, ?, ,
\ ,
. " ^

; , ;
.
'.

'
.

,
, ,
* \ .
|693}* ,

. \
,
, \
* Uuue .
b Duo mss. , ; ?

* *.

\
' ,
, ,
^ \ .

>\ ,
,

,
. ,
, ; \, \
\ ,
. -
, ,
, \

.
[694] '. ,
,
,
, ,
,

,
,
,
) ,

*
.
%

, \ ,

, \ \
. *
, ,
J)uo rass. ; .

EPiSTOLiE.

706

res coronas accepturi eslis : nobis autem, quod tanlam a vobis caritalem consequuli sutnus, ingcnsque
tot et tanlorum virorum sludium obtinuimus: nosque
etsi, quantum ad corpus aitinel, lanlo iiineris iiiiervalloa vobis disjunclos, arclissimis caritalis vinculie
vobiscum adstrinxisiis. Quapropter ingentcs vobia
gratias baberuus, veslramque crga nos benevolentiam pradicare non dcsinimus. Quamquam enim eam
ipsa quoque rerum vox clamat: tamcn nos item lingua noslra idem erficere non iiitcrmiliimus. Quod si
nunc primain ad vos scripsimus, boc non ncgligenlia, sed loci soliltidi e facluin cst. Nunc quippe, posteaquam revcrcndissimuin ac religiosissiimim domU
nttm nieuin pre^byierum co ubi dcgilis proiiciscenCLX. EpiscopOy qui ab (Jccidenle venerat. (Auno, ul
lcm nacti sumus, lum cam, quam vobis debemus ,
putatur, 406.)
salulationem pers lvinius ium vos oranius, ul ea
caritale quai vobis digua est, ipsum cxciptatis :
Cuin sudores cos, quos et domi, et in lam longa
ac marina peregrinatione pro Ecclesiac commodis su- cuinque rcvertelur, de vesira valetudine, de qua aliquid inielligcre summopcre cupimus cerliorcs nos
biisii, mecum perpendo, eliam anle finem laudes
facialis. Ulaiilcm eam, quam convenil industriam ac
tuas pradicare, teque corona redimtre, ac bcalum
diligenliam ad cani rem, ob quam venisiis, adbibeadtcere non desino. Nam sive tuo smdio ac diligentia
tis, nullius submonilione vobis opus essc exislinio :
aliquid perficialur, domine mi reverendissime, si?e
idquc
pcr id studiuni, quod perpetuo pras vobis lultin eadem aniini pcrlinacia illi bxreant, ac medicinam
omnem aspcrncntur, qui bos motus prinuun injece- stis, perspicue declaraslis.

bis cerlamiuibus graiias vobis agiimis, nec pro egregio bocanimi studio beatos vos praedicare desinimus.
Ideoqiie dominuin meum reverendiesinium et religiofissiraum presbyterum, ul ad vos usque excurreret,
obsecraviaius. Eo igitur i u ul comilas veslra poscil,
exceplo, velim operam detis, ut finem priucipiis d i gnuin imponalis. Nain cum incurabili adhuc morbo
laboreni, qui tot lempestates ac bella Ecclesiis ailuleruitt, eos quidem boc nomirte miseros exislimare,
lacrymisque prosequfi par est, vos autem admirari
acpnedicare, quod eliam ingravcsccntibus nialis,
majus semper ad ea depellenda studiuni tuajorenique
diligeuliam progressu lemporis adbibetis.

runt, tibi certc ob btinc animuin , et quod ea omnia

quae tui muneris craul contuleris , plena c l cumulaia
nierccs crit. Ac proplerea sine ulla inlermissione le
beaium pracdico ac suspicio, graliasque libi ago. A t que etiara vcllcm crebrius mihi scribere licerci: qtioiiiam aulcm bujus l o c i , quo conclusus leneor, s o l l u do mihi hoc adcmil, idcirco nunc, cum mibi reverciidissimi ac religiosissimi domini mei presbyicrl
poiestas facla esl, et scribo, et quam debeo salutalionem tibi pcrsolvo. Namanimoquidem ac voluntate
persscpe scripsi: cbarlae autem alque alramenli opcra
nunc prjmum: quoniam scilicet nunc etiam primum
liomiiiein qui ad vos proGciscerclur, uactus sum.
Cum igilur bunc, ul liumanitas lua poscil, excepcris,
eamqtic, qnam convenit, erga eum carilaiem dcmonsirayeris, boc ei des, qtueso, ul ex lua benevolentia
ingenli voluptate afficiaiur. Non enini magna; bujus
a.rumnre, quam in ilinere subiiurus est, cxiguam
consolalioncin babcbit, si ci tua beiievoleulia frui
comingal. Nam quod nibil necesse sil admoneri vos a
nobis , ul ad Ecclesiaruin utililaicm pruniovendani
summum sludium ac diligenliam adbibealis, rcbus
ipsis planum fecisiis.
f

CLXII. Anysio Thessalonicenti episcopo. ( Anno, ul

putalur 406.)
f

Sero quidem ac lrde ad te scripsimus : at non

sponte nosira dijilurno hoc silentio usi sumus, verutn ob loci, quo inclusi lcnemur, soliludinem, non
atilem ob socordiam iu le ullam ac ncgligeniiain.
Nunc qnippe revereiidi.ssimum ac religiosis>imuin
dominuin ineura presbylcrum nacti, quam jampridcui
dcbemus salutaiiouem libi pcrsolvimus , ingenlcsque
pro ea conientione ac forliludine, quam Ecclesiaruui
causa pr.esiilisii , gratias agimus. Cum igimr ciim,
reverendissime mi doniiitc, ut liuraanitas lua poscil,
exceperis, eainquc, quam cnnvenit, comilaleni et
biimanilaiom erga eum ostendcris , ne laborc te
frangi ac debililari sinas, atque quomiuus ea, qua ad
communcm Ecclcsiarum coneclionem atlinenl, cfliciasac moliaris, impediri. Scis enim quanla bujusce
rci, si succedat , inagniludo sit, quanique mullaruni
Ecclesiarum causa prxclarum boc certamen a le stiscepuin s i l : acdenique quantae pro laboribus publicx pacis causa subitis coronai libi a benigno Dco
recondanlur.

CLXIIl. Amjsio , Numerio, Theodosio, Eulroph ,

CLXL Romanis presbyteris , qui cum episcopis veneEustalhio, Marceilo , Eusebio, Maximiano, EugeranU ( Anno, ul putalur, 406.)
nio Gerontio \ el Thyrso, alque omnibut Macedof

Pluriinwn laboris ac sudoris subiistis, tam longa

et mariua peregrinalione suscepla : verum non pro
caducis ac (ragilibus hujusce vjtas rcbus, sed pro
Ecclcsiarum ulililaie , pro qua prxniia quoque a benigno Deo laboribus mullo majora alque ampliora
refcrclis. Quamobrem et vobis ct nobis vesier hic
bbor, veslnimque studiuin non parvae consolaiioni
ei: vobis nimirum, quod pro toi Ecclcsiarum pace
pneciarum boc certamen stucepistis, mulloque majo-

ni<e orlhodoxii episcopit : (Anno. ui putalur,406.)

Ingens certc prislinum quoque Y c s l r a c caritaiis sludium exstiiit. Eoque nomine graiias vobis babcmus ,
quod lam diulurno lcmporc, cum ea, qux a vobts
poslulabatur, forliludine sietislis, neinini eorum,
qui vos ad se arriperc conabantur, ccdonics. llaque
TOS horiamur, ut eum etiam , qucm par est, flnem
imponaiis. Natn quo phires vcsiri laborea Aierini, eo
1

Coibiin., Georgio ('

707

S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP.

708
slantiae, ferventisquc carilatis e l immolse sententfae
prxcones suiH. Ac nec iiincris longinquitatem, oec
peregritiationis serumnam ullo modo gravem et molcstam esse diicunt, ut ad vos excurrant ac tot vestra
praclara facla conspicianl. Ideoque reverendissiimis
ei piissimus dominus meus presbyter, etiaoisi alioqui
parum iirmo corpore pnedilus, nihil non sibl perferendum putavit, ut ad vos se conferret, veslroqic
conspectu aique congressu (rueretur. Posteaquam
igilur ipsum, ut vestra caritas poslulat, exceperilis,
illud a vubift pelimus, ut eliamsi ma!a ingravcscant,
vos tamen iis mediciuam afferre ne gravemiui, yerum
parem iniiiis Onem imponatis. Scilis enim quantam
vobis benignus Dcus mereedem relalurus sit, si pro
lol Ecclesiis perturbalis laborclis, nihibjue oraiilalis,
quo eas ad tranquillum portuni appellatis.

etiam major merces alque ampliora prxmia a benigno Deo refcrentur. Ac vellcm quidem nobis vesiro
qiioqne conspeclu frui darelur. Quoiiiam aulem exsilii vincula bocnobis abslulerunl, alque in uno loco
coucluserunt, reverendissimuin ac pientissimum dominnin meum presbytertim misimus, ac per ipsum
qnam debemus, saluialionem vobis persolvimus : i l ludque vobis signiftcamtis, nos plurimas aique i n g( nles sine ulla intermissione vobjs gralias agere:
alque a vobis pelere, ut pro diulurno silentio , qiio
anlcbao. usi sumus , veniam nobis iribuaiis. Nequc
enim veslri conlemptu alque ncgligenlia lamdiu s i luimus : sed quia nunc primuin hoirioeni qui eo, tibi
nunc vobis sedcs est, proticisccretur, nosirasquc l i tcras ferre possct, nacli sumus, tandem ad vos scribimus, quidque rcrum geramus, exponinms. Posteaquam igilur eum sincero animi affcctu cxceperitis ,
vclim de valetudine vesira nos certiores facialis. S i quidcm ex bujusmodi lilcris, eliam in liac suliludine
consiituti, niaximam consolalionem babituri sumus.
f

CLXVl.

Epitcopis, qui cum occidentalibus tpiscopis

veneranl(Anno,

ut puialur, 406.)

Magna quidem ac pranclnra ca quoquc sunt, qu.t

prius fecislis, ncmpc quod juslam virlulique veslre
cunsentaneam, ob ea mala qux lol Ecclrsias occuNosli qunm erga te carilalem pnr, me tulerim, et
parunt, indigualionem concepislis carumquc vicein
quo paclo, eliamsi niibi exigua lecum consuetudo
doluistis : ncque bic gradum flxislis, verum etiam
fucrit, tui lamen amore tanquam vinctdis quibusdam
quac inuneris vestri ralio poslulabat, ipsi prxslitislis.
odsiricuis sim. Eaque decausa permirum mihi viaum
Illud autem longe maximum ac pra^clarissiiuum, quod
est, lc (atn longo tempore ne setnel quidein ad me
nunc a vobis facium esl, nirnirum quod uiiusquisque
scribcre sustinuisse. Ac lu quidem, sat scio, labcllaveslrum domcsticis sedibus reiiciis lam lotigatu percrioruiri pemiriam caiisaberis, neque id alicnum est.
grinalionem iniit, at([ue in extcra rcgionc coinmoraNam eisi iuiilli islinc venimil, ncmo tanien eorum
lur, ac pro Ecclesiarum uiililatc diulurux percgribuc, ubi nuiic degimus , facile accedere potcsl. Ca>
naiiouis laborcs suflcrl. Ac proptcrca vobis gralias
lerum, c:nn m scmcl quidem litcras abs lc accepcagcre, vosquc ob toi ac tanla pra?iuia, qti:n boc norim, bac excusaiione uiinlme sum conlcnlus. Nequc
mine Deus vobis pro sua bcnigniiaic rccondil, adutiiiini ipsc, ciun ad eamdem excusationetn niibi conrari ac bcatos prxdicarc dosinimus. Ac qtioniam
fugcre liceret, lacui; vorum rcvemtdissimum ac piisnos nec ob exsiiiunt, quo nunc cocrccinur, vobiucum
Miuuni virinn, doiuinuin meum prcsbylerum excilavi,
versari, ncc ilem, quod, cui literas dciuus, b ud fac l ad te misi, ut le convcnircl, aique lianc noslrain
cile nanciscimur, assidne ad vos scribcrc po>sumus
ealtiUitioncin perferrel, valeludinisquc luac, de qiia
(nam alioqui iilerarum frcqtienlia vos obniisseinus) :
ali |uid inlelligere siimmopcrc cupio, slalum coguoidcirco rcvcrendissimuti) ac rcligiosissimuiu doiniiiiiiii
scerct. Posleaquam igilur cum ainico animo, caque
nieum presbyicrum, qui eliani ipsc spouto stia piwqna convenil bumanilaie, lanqiiam mcmbrum meum
iicisci ac vos vidcre cupiebat, obsccravimus, nl l i cuiispcxcris, cum ad me se referel, dc lua valcludiue
lcras a vobis ad nos obliucrel, alqne ipse carilale
ccrtiorcui me facere ne, quxso, graveris. Siquidcm
vcslra coram fruerelur. Posleaquam igilur euiii, pro
liierae luse inaxiiuam mibi, eliam in solitudine concoatque vos decct, cxcepcrilis, de vcsira valiudiir\
slilulo, consolaiionem allalura? sunl.
cum licuerit, ccriiores nos faci;re, qua:so, nc graveCLXV. Episcopis qui cum occidenlalibus veneranL (An- mini. Siquidem nobis id scirc suiiimo siudio c s t : neque parvam soliludinis Imjus, in qua vcrsaniur, coniio, ut putatur, 406.)
solaliouem biuc acccpluri smnus.
Prislinam quidetu vesiram animi prompliludinem,
alque sludiuui, quud pro Ecclesiarum commodis praj
CLXVII. Ihdem . (Anno 406.)
vobis luli tis, adiniraii sumus. Posleaquam autem lam
Amplissiiuas vobis ob lanlam antmi lirmiiatcm, ac
longam peregrinaliouem insuper adjecislis, oinnique
sludiuin, el curaiu, laboresque el sudotcs, ac denique
cunclatione abjccia, forlt, ul vos dcccbal, animo tain
ob longam banc peregrinalioiteni, qiiam utilitaiis L c longum iler suscepisiis, IIOII vulgariter lioc quoque
clesiarum rausa suscepislis, gralias agiinus. Elenim
iHianue vos suspicumis : nec vobis, lum nutic per ! i leras, luin oilra liicras, gralias agerc dcsinimus. Noc
vero nos dumtaxal, scd eiiaui orieulalcs cunnes adC o i s l i n . sic liiuhim babei: Epi&copo qui cum occtdcnmiraiionc lcnenlur vesineque lirmiialis aiquc coutalibns epiacopis venerat.
* llujus eliam lilulus esl in Coislin.: EpisCO)*> qui cwn
Qccidenudibiui cpiscopis
venerui.
Coislin., ubirnrncconrtndiwur.
CLXlV.

Alexandro Corinthi episcopo. (Anno 406.)

EMSTOLM.

707

. \

.
, \ ,

, \ '
, \ ,
, \
; .
^, ,
*
, , * ,
, .
' ,
.
. \
, .

'. '

'.

, \
, \ , 6 . ,

. .
, \ . \
, " \
.
'
. *
, ,
\
, ,
\ , \
, \
,
. ' , \
, \ ,
, , \ [695]
.
, \
, .

708

,
, \
, \ . \
,
\ , ,
.
\
, ,
\
* .
,
\ ,
, *
.
,
, \
,

.
b

\
\ /?,
. \
, \ ,
, \ , ,
\ , \ \ .
,

\
, \
, ,
, '
. \
,
,
, . ' ,
,
.
, , ,
. \

, ,
( [696]
),
\ , \
,
, , \
, \ \
: .
\, , \

.
, ,
, .

\ .

\ , , , \
\ ,
. "

Cojs.in. '.
l oisliu , ' ; :;
< .
h

Duo mss. ,
** * oislin. . Savil. .
Cuisliit. iierum,
e

50:; ^-.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

709

,
\ , \
' . \


, \
,
\ ,
\ ,
, \
, ,
. ,
. \
,
\ \

.
*. ,

'.

\ ,
\ , ,
\ , ,
\ ,
.
\ , , \ * \
, ,
\ ,
.
\, \
, . ,
.
[697] , \
, \
,
.
&.

"
,
, , \
.
, ,
,
' . \
,
, \ ^
\ . "
, \ , , \ , ,
, \
.
\

, ,
\ \
, \ .
, \

. \
, \ *
, * \ ^
\ .
\
,
,
, \ .
; "
,
,
, \ ' , \
, ,
,

" , \
, \
, ,
,
\
.
1

'.

, , \
, [6*98] ' ,
\ , ,
, ,
, *
,
-, \
, \ . \
,
, \
\ ,
, .
.
*
, *>.
&.

, \ .
\ \ -. " \

. \ , \ '
,
, ,
. ' \
,
, \
,
,
.
.

,
niss. $... ;.
Duo inss. ;.
b

1LM.

710
est, ut mulier domi se teneat, v i r autem publica et
forensia ncgolia suscipiat. At in divinis cerlaminibua,
iUqnc laboribus, qui Ecclcsia? causa subcuntiir, boc
locum non Iiabet : vcrtim fiori polcsl, ut fomiua in
prxclaris bis cerlaniinibus laboribusque capesscndis
Yirum quoque fortiltidine superel. Quod eliam iudicans Paidus in ca cpistola, qiiam ad pairiam vesiram
scripsil, complurcs fcmiuas ainplissimis laudibus effcrl, ipsas nimirum haud parum in co elaborasse asscrens, ui viros ciiam corrigereul aiquc ad officium
revocarenl (Rom. ult). Quorsmn autcui basc commemoro? Nempe ne alienum vobis exisiimetis stiiJiuin
illud, ac labores eos atiingere, qtiae ad ecclesiasiicarum rerum emendationem conduciint: verum et qtiod
primym est, per vos ipsos, et per alios quortim opcra
uli licebit ad sedandam communcm lcrnpeslaieni ac
perlurbalionein, in qtiam Orienlis Ecclesix inc.dorunt, cam quam conveuil curam ac diligcntiam adliibcaiis. Nam quo alrocior tcmpesUs el graviores proCLXVllI. Probce malronce Roma degenti. (Anno
cellae cxstitcrunt, r.o quoque major mcrces vobisre406.)
ferelur, si, ul turbaiam paccm reducaiis, nibil non
Etsi longo ilincris spalio abs tc disjunctus sum,
agere ac perpcti in animum inducatis, omniaque ea,
tamen sinceram ac fervenlcm tuam earitatcm, non
qtiae periurbata sunt, in cougriicnii slatu collocaro
secus ac si coram essem, tuaque oninia cernerem,
studcaiis.
certo expertus sum, iis nimirum, qui islinc ad IIQS
CLXXl. Monlio. ( Ab anno 404 ad 407. )
veniunt, ca de lc aflcrendbus, qiiaa audirc cupiebam.
Etsi procul a te corpore scmoius sum, at animi
Eaquc de causa mullas aiqnc ingcnles tibi gratias
tamen
afleciu propc, tecumque quotidie vcreor, ac te
babco, aique ob islum luum animum glorior, tneque
amplecior,
nimirum ardeiUem tuum erga me amorem,
eflero : virosque mihi carissimos , religiosissimum
bospicalitatem, comiialem , ingenlem obscrvantiam
presbyterum Joannem, el ornaiissimum diacoiium
alque sludium, quod mibi seinper pracstilisli, mecmn
Paulum tibi commendo, alque ad luas manus velul
repulans, luique memoriam pro deliciis babens, sinad portum transmitio. Abs te igitur, cumprimis veceramque
benevolcniiam ac doli expertem apud onincranda ct nobilissima domina mea, pelo, ulqneinadncs pradicans. Eaque de causa lilerarum luarum demodum hiimanilaiem luam dccel, ipsos vidcas. Scis
siderio tcneor: leque rogo, ut quam sa*pi*sitne ad nie
cnim qtianiam bujuscc comilaiis nierccdem relaliira
sis. Ac quam sxpissime licebit, de lua valcludine, quas sciibas, mcquc dc tua valettidine cerliureni facias :
quo ingcntem binc consolationem capiam, de valeiuadmodum nobis curx esl, fac mc ccrliorcm.
dinis tuac firmitate, qu;e mibi stimm;c cura? e s l , a l i CLXIX. Juliarue et ttf, quce cum ipsa $unl. (Annoqnid ediscens. Quarc ne nie, qu&so, bac voluptale
406.)
carere sinas : verum quolics Tacullas dabilur, baee
scribe, Ixloque nuniio nos exbilara.
Quo graviore poena inulciaii sunl, qui lot srclera
perpetraruut, eo qtioque vobis, qtii loi scelera delere
CLXXll. IIelladio. (Cucuso anno 404.)
stnduislis, lanlumquc laboris ct a?rumna! suscipilis,
amplior merces fumra est. Neque cnim nobis obscura
Exigua mibi lecum hactenus consuetudo fuit, mafuil ea beneficenlia, idquc sludium, quod et in negognum tamcn siuceri tui alque ardenlis erga me amoris
l i o de quo agitur, el in excipiendis benigncquc cnmexperimenlum cepi. Eleniin gencrosx animai brevi
pleciendis iis, quos istuc misimus, pnrsliltslts. E o tempore eos ,-qui ad se adcunt, sibi devinciunt. Id
que nomine gratias vobis habemtis, vosque rogamus
ipse quoque fecisti, ut qui brevi lempore l a m acrem
n l io eodem sludio et alacrilatc permancalis , ac Grtui amorem mibi alluleris. Ob eamque causain ad le
mius etiam animi robur et fonriudinem adbibeaiis.
scribo, rerumque niearum siaium expona ncmpe
Ncque cnim ros fugit, quaitla hujusce pra?clari facti
quod iu niagua quiele alque olio degam , mequc bic
magnitudo sit, quantamque mercedem perceplura
omnes diligenlcr ac studiosc colant, magnaque cum
sitis, tanlos motus, ac tam saevos flucius, quanium in
!>enevoIeiuia conspicianl. U i igitur rebus quoque luis
vobis cst, compescentcs, eamqtie, quam par est, a o
cognitis brlo animo sim, scribeie ad me quam s.i piscrptis ineoromodts medicinam aflerentcs.
sime, ac de lua valeludine certiorem me faccre nc
709
fiPISl
quanlo g m i u s eos, qut omnla perturbant, jnuicium
manet, lanto quoque majus uberiiisque vobis praemium cxspeclandum esl, qui ad ea, qnjc ab aliis scelcrate ac nefarie admissa suni, corrigcnda, taiitum
palientiaa studiique adhibuisiis. Alque ulinam coram
quoque vobiscum congredi possemus. Quod quoniam
nobis exsilii necessilas adcmit, tandcm aliquando a l que aegre ornatissimuin ac religiosissimiim dominum
meuro presbylerum ad vos proficiscenlem nactt, bas
lileras mi&imus, quibus dcbilum vobis salulaliunis
munus pcndimus, ac lum pro prascnlibus veslris officiis, tum pro eo, quo flagralis, sarcieudorum incommodoruni zelo, graiias agimus. Nam elsi nibilo
meltore statu res e s l : tamcn ipsi, quod muneris veslri eral, prastiiislis. Eoque nominc plena mcrccs a
benigno Deo vobis constitula e>t, ul qui ad medicinam
admissis sccleribus aflerendam lanto sludio fervoreque assidue usi silis.

CLXX. ltalica. (Anno 406.)

In extcmift negoiits, ut natura, ita etiam actione
atque adminislralionc dislincli sunl hi sexus, nimir u i i i v i r c l tnulicr. Sic enim moribus comparaluna

graveris. Uujtismodi cniui lileris abs te acceptia, i n genli btnc consolaiioue arficior.
CLXXUl.

Evethio. (Cucusi anno 401.)

E t H corporc abs le remotus sum, carilato lamen

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

cwrn animo tuo devinctus sum. Hujusmodi viddicet

amicilfce pignora nobis ntjecisti, dum laiilain erga
me observanliam ac benevolcnthmi islicpre tc lulisti.
Ideo quemcunique in locum accesserim , gratias tibi
agere minime intermilto. Ac te rogo, m ad me qeam
sxpissime ipse quoque scribas, ac de tua valeiudine
me facias certiorem. Ego enim , via omiii tranqtiille
ac tulo decursa, Cucusi dego, loci quietem aique

71 i

otium pro deliciis liabens, alque ingenlem omniuin

obscrvautiam et benevolemiam obtincns. Ut igittir
alctudine qnoqne tua cognila lxtitiam concipiam. da
operam, ut creLras, iino assiduas literas, qnae de Uia
totiusque domus tuoe valetudine nunlient, ad nos m i u
ias. Hinc enim ampli&simam consolalionem percipiemas.

EJUSDEM EPISTOUE LXVHI

Al>

DIVERSOS.

Primum in lucemedha anno 1 6 1 3 , ex codice Ms. Collegii Antverpiani Socki. Jenr, FRORTOHB Dtjc^o, Socitna
Jesu theologo, inierprete.

lam iibi salutalionem pendercm, ei virum iwe nobtB*

CLXXIV. Episcopi$, pretbyteris, et diaconis Chalcedone inclusis. (Scripta, utputaiur, cura Cucusum tati commendarem. Quamobrem illo inluens enm
aspcctu, quo te dccet, domiiie mi observaodissime ac
exsllinm pergeret, anno 401.)
suiuniopore admirande , 11 rebus ipsis ostende noo
Beali vos el ob vincula, et ob animum quo vincula
lemere neque fruslra nostra illum bac munilum c p i toleraiis, c l in his aposlolicx forlitudinis specimen
slola ad le vcnisse , sed barum interventu liierarum
exbibeiis : quandoquidcm illi eliam dum flagellarenmullam ipsum apud tc bencvoleuliam el carilaiem
lur, vexarentur, ac vincirenlur, hxc mulla cum voexperlum esse. Sic enini fiet, ut el nos mullam solertiai
luplate tolerabaut; neque vero lanluin mulla cum
luae gratiam habemus , quod tanio licel a te dissiii
voluptate tolerabant, sed eliam dum calenis vincti
locorum intervallo, per epistolam tuae carilaii conciessent, suo muncre fungebantur, el de lolo terrarum
liare ac conglulinare possinius eos, qui potiri ilia
orbe sollicili erant. Quocirca veslram eiiara carilalem
percupiunt: ex quibus unus bic cst summo i u x suaoro, ut ne idcirco animo concidalis, sed quanlo mavitatis amore inflammatus: quam ob causam etsuxnino
jorem vobis sentitis infiigi dolorem ex iis quae paliinini, lanlo etiam majorein animi alacritatem osten- sludio bas a me lileras postulavit.
CLXXVI. Hesychio. (Cucuso a n n o 404.)
dite, vosque singulis diebus Ecclesiarum curam gcrite,
qua? in tolo suut orbe lerrarum, ul conveniens malis
Nos et prascntera intueri (e cupimns, ei dulciesimo
remediuin adbibeaiur, ncque idcirco reddamini se- jucundissimoque tuo congressu frui. Sed quoniam est
gniores, quod nuinero paucos vos esse videalis, c l
hoc difflcile , CUDI proplcr itineris diiuculiaiem, lum
quod undequaque vexemini. Nun enim dubium est
propter negolia, ac corporis imbocillitalem : consol
quin , ctun ex bis quse palimini majorcm vobis apud
tioncm, q u a 3 percipilur ex literis, requirimus, quam
Dcum Gduciara concilietis, majores inde qaoque vires neque corporis acgriludo, ueque asperitas Uineris poadcpluri silis. Daie igiiur operam, ut cuin sese oiTerel tesl interrumpere. IIoc igilur nos aflice beneficio,
occasio , sludium el alacrilalem exbibealis , ac lum
quod c l levc est, et minitno molesluin , mulumqite
pcr vos ipsos, tum per alios quoscumque, per quos
nobis voluplalem afferl c l conlraciam ex corporea
licuerit, ea faccre ac dicere siudele , qu;e proceliam
disjunclionc n i ( B S l i ( i a m non mediocriter miiigat. Nam
potcrunl exorlam sedare. Sic eniui maxime profici
boc solaiio si fruanmr, el nos prope esse arbilrabipolerit, si vossludium adbibueiiiis: quod si nibil pro- mur, el perpetuo cum reverenlia tua versari. Sufficit
fici potuerit, vos nihilominus ob banc animi alacrieuim vel sola caritas ad boc prxsiandum : sed m u l u
Catem mercedem a benigno Deo recipielis.
taroen accessione cumulabiiur ipsa animi cogilaiao,
CLXXV. Agapeto. (Gucuso snno 404, ut putalur.) si lilerarum subsidio juvelur.
Multos subiit et conlinuos sudores reverendissimus CLXXVU.Artemidoro (Cucuso anno, ulputalur,404.)
Magna te complexurum ipsuin benevolentia dotniac religiosissimus presbyter dorainus meus Elpidius,
nus meus Antiocbus arbilratus esl, si cum lileris nodum hujus monlis incolas, hoc est Amani, siudel ea,
qua delincnlur, impielate libcrare. Jamque adeo libcslris l u a B suavilali se sisteret. Da igitur operam , dravit, ct abduxii eos ab errore, construxit ccclesias,
mine mi plurimum venerande, ut ne opintone sua
et monasleria exxdiilcavit, aique hxc ab aliis nobilifruslreiur, el cum ea qua [var esl ilium exccperis betas tua poierit inielligere. Quando igitur pios viros
nevolentia , si quid acquum ac ralioui conseutancum
atque generosos a te scio vehementer adaraari, non
pclat, promptum , quasso , ac paralum illi tc pnebe,
medtocrem a te graliam initurum me novi, si cum
illique rcbus ipsis osicnde non frusira nec lcmere cuni
tibi notuin faciam , cujus tam prxclara cxslanl faci- literis nosiris ipsuiu ad te venisse : sed ad obtintnnora sfmul, ut quacumque data occasione tc saiatare
comendo, adjiciendas bas ccugui lileras, ul et debi& oomes Mas., nobililali tux.
1

711

EPISTOLJ).

.
, \
\ , ata
,
.
\ , \ \
.
\ ,

1699]

, , \
\ . "*
* \
,
,
\ .

.

'.

, ' .
\ , \ '),
' ; ,
* \ \ , \ , \ ,
;
, \
, .
, * *
, \
, \ *
,
,
, \
, . ' ,
^, ,
\ .
, \ ' ,
' , , \
, . \
'
,
.
.

}..

\
\ , , ,

. \ , \
, \ , \
\
* . \
\ ,

, '
,
, ,
* Aliquotmss. .
* Sic mss. omncs. Edit. vero .
Jlifri omoes mss. .
b

'.

.
aot *,
\ , ,
[700] *
, * \
\
. \
, \
,

,
\
' .
^'.
.
\ ,
\ \
. * , \
\ ,
\ ,
, , .
\ , \ , \
, ,
.
. \ ,
.
*
, \
.
c

.
.

, ^
. ,
, ^ ., \
,
, \ ,
,

* ,
e

Omnes inss. $ .

7
S. J0ANN1S C!IKYOSTOMI .. f.ONSTANTINOP.
\ , \ >
, , \
, \
, \ \
* \
. .
. \
\
\ ,
, \ .
. "
, \
, \ , \ , \ \
. [702] ' , ,
.
*
\ , \
, '
, \ , \ ,
. , \
\ , .
, \
, , [701]
.
,
,
'.
.
. ,
\ \

, \
' , \ , \
.

715

\
. ,
' \ .

&.
.

* ,

; \
. , ,
, ,
.
, ,
.

, ' ,
\ , . , \
,
.
' ,
, *
\ \
|& , *
\ .
b

, , ,
, \ .
\ \ ,

,
, \ ,
. \
*
, \
c

, \ .
,
\ , \ ,
, , ,
\ , '
,
,
, \ .
, \
\ ,
, ,
^ , *
, \
, ip^ ' . \

, ,
,
, \
\
d

, ^ ,
\

, , ,
,
. ' \ , \
*

Omnes mss. .
b Sic nos e Savil. et Morel. Unus . EDIT.
Sic omnes fere mss. Edit.
.
c

4 deest in duobus mss.

Veroa , el mox , e Savtlio cepU sunt. E D I T .

EPISTOLjfi.

713

daio benevolcriliam, t juslum anxiltam plurimum

noslris eum liieris adjulum fuisse. Sic enim fiet, ut
ct ille bcneOcium adipiscalur, el cgo honore afliciar
ex eo quod beneGeium ille fucrit consequulus*
CLXXVlll.

Eulhalice.

(Cucuso anno 405.)

Magnopere sincera et fervenli carilate condila; fuemnt liiera tuse, vero minimeque fucalo amore. Quocirca ingeotes libi gratias babemus, et quod scribas,
el quod s t a c e r E tuaeerga nos benevoleiiiise maximum
specimen edas. Deus tibi mercedem lanti amoris, et
hic et in fuluro sseculo tribuat, leque muniat et custodial, atque in omm securitale animique tranquillitale consliiual. Non enim te latet, doniina mea revcrendissima, non mediocri nos affici voluplate , cum
vel in hac solitudine degenles irequenter audimus ex
animi tui senlentia res tibi succedere. Hrec igitur
nobis assidue scribe, neque feliccm de Uia prospera
valeiudine nuniium mitiere desine, ut etiam in soliludinedegentesmullam inde consolalionem hauriamua.
CLXXIX. Adolia. (Cucuso anno 405.)

711

lies facultas datur, pietalem tuam salulamus, ulque

ad nos quam sxpissime scribas peiimus, ac fclicciu
de tua valeiudiae nuniium miilas; nam certiorcs de
illa (icri magnopere desideramus. Reverendissimos
quoque diaconos Eusebium et Lamprotatum, qui tibi
consorles xrumnarum fuerunt, beaios pradicarous.
Non enim ignoratis, qualcs vos ob isia maneant coronx, quanla merces, quanta relributio. QIKB cum
vobis explorata sint, siabiles et immoii pcrseverate :
copiosam enim vobis Deus paiieniias niercedem pcrsolvet, ac prxsenlia roala cilo depellei. Cxierum
eras ad nos quara creberrimas miuitc, qux Kxlum
de veslra valetudine nuniium feranl, de <fua subinde
aliquid audire vebemenier opumus.
CLXXXI. Episcopis. (Anno, ui putalur, 40G.)
E l qua* invasit Ecclesias Orienlis perturbatio, vebemenlissima fuit ac mulliplex, c l magnum simul ct
impensum sludium iliud ftiix, quod ad eam sedandam
pietas vestra contulit. Quod si forle nibildum uiilitatit
inde promauarit, eos quidem qui mediciuam onmcm
aspernantur, neque correcti sunt, miseros ducimus
vos autem laudare beatosque praedicare non inlerrailtimus, quod cum tam diuturno elapso lempore meliorem in statum reslitui res non potnerinf, frangi
tamen ac debiliiari vos non sinatis, nec animum dcspondeatie, sed instetis, et sirenue forliierquc auxilium feraiis, quod in condemnaiionem ccdit eorum
qui ferre nos nolunt, coronas auiem conqiarat et
praemia plurima studio quod a Tobis adbibeiur. l d .circo nobiscum omnes, qui universum orbcm lerrarum incolunt, $ prxd'rcant,ct corona donanl,
quod tanlo licel intervallo disjuncios neque itineris
longiiudo, neque lemporis inlercapedo negligenliores
reddiderit, sed quasi vicini essetis eorum quae gcrebantur, aique ipsis oculis ea qiue perpeirabantar
ecelera conspicereiis, i(a fortiter sirenuequc, quae
estrarum erant paruum, praeslare studuerilis. Quod
si necdum i r a p o r t u n a 3 suae conleiitioni et injuslo bclio
Iliiem imponere voIurU, qui borum a principio malorum auctores fuerunt, ne vos conlurbet istud, nere
aniiuos vestros debilitet: quanlo enim major vobia
exorilur labor, tanto etiara roajor corona nectetur,
cuui Deus arcana illa et ineflabilia, quaeque omnem
sermonera exccdunt, pramia vobis cousiiluel.
9

DiTicile forlasse propler corporis imbecillitaiom

futssei, ul huc veiiires: niliil quippe aliud subesse
poiuit impedimenii, cum a lalronibus omnino quieti
6imus; scd quid laboris est in scribendo? Neque
enim bic ad illam confugere excusaiionera potes.
l l x c autem a me idcirco dicuntur, quod cum sexlam,
ul equidem arbilror, ad te miserim banc epistolam,
duas tanium a nobilitaie lua recepcrim. Verumtamen
sive scribas, sive taceas, qux noslrarum sunt parl i u m , prxsiare noa desinemus. Non enim veieris
illiuaac sinccrae poterimus amicitix tux oblivisci, sed
vigentem illam perpcluo relinemus, et quolies facnlias dalur, scribiimis. Quoniam aulem de tuis rebus valde solliciii sumus, liieras quoque a le accipcre
summopere desideramus, quae felicem de tua valetudine nunlium ferant. Noli ergo nos boc solalio
privare : sed cum non te lateat, quanlo nos beneficio
libi devincias, lametsi laboriosum est scribere, in
graliam nostri, qui ic impense diligimus, hunc quoque laborem auscipe, deque tua sanilate nos fac certioree, qui de illa quoiidie qufdpiam intelligendi
suinmo desidcrio tcuemur.
x

CLXXX. Hypatiopretbytero. (Cuciiso anno 405.)

Numquam te bcatum prcdicare desinam, ob patientiam, iorlitudinem, toleranliam multam, quam
exhibuisli, et exbibes in tenlationibus. Idipsum quoque priorihus l i b i literis signiflcavi, dupliccm ac i r i pliccm horum causa te nianere mercedem , et quod
tantam constantiam pre te feras, cxlerosque ad
eimdem zelum impcllaf, dum in tanta senectute
tanlam pro populo persequulionem pas alacrilatcm
anirai exbibes. Cupcrem equidem ad rcvercnliam
luam sxpe scribere : sed quoniam id facile non est,
lom propter hibernum lempus, lum propter metum
prxdonum, locique in quo degimus soliltidincm, quo1

Sic omnes fere Uss. Edit.,

Uaque prioitim

PATKOL. G B . L l l .

etiam

ftfoV

CLXXXIL

Venerio epheopo Mediolanenti (a).

(Anuo 406.)

Onincs quidem fortitudinem Teslram, ac fiduciam,

ei pro verilate loquendi liberlalem ciiani antea noverant: scd accuratius fratemum vcslrum amorem
carilatein, religionem, muliam commiscralionem, sollicitudinem Ecclesiarum boc (empus indicavil. Nain
gubernaiorem quoque maris lempcslas prxscrlim i n dicat, et oplimum medicum graviores corponitn
morbi: sic el illum qui religiuse viiam suana tra9

(a) venerius Mediolanensis ad Chrysostomum scripeisae

ferlur apud ralladiuro in x Ua Cbrysostomi cap. 4. Hic euam
commemoratur supra episl. lnnoceuiii ad clirysosiorouni.
21

715

JOANNIS CHRTSOSTOMl ARGHIEP. CONSTANTINOP-

716

ducerc sluduit, ac multa pradilue est fortftudine, lemcognovimus, nec ullo modo aut temporis diuturnilaio
aut ilineris longitudine dcbililatam faisse. Qoo no
porum difflcultates oslendunl. Quod vobie eliam
mine multam tibi graliam babemus, teque hortamor,
coniigit, et qnantum in vobis fuil, omnia bene sucut io inslituto pergas, et idem semper aiudiuro
cesserunt, neque ulla pars officii vestri desiderala est.
p r a 3 te feras. Non enim ignoras, quot Ecclesiarnm
Sed quoniam illi qiiilurbas excilarunt, et excitant,
salus nunc agatur, et quam eximium futuram sit hoc
eo dcmentiac eunt progressi, ut non modo priora
opus. Haec igilur cogitans, domiiic mi reverendissime
ge&isse illos non pudeat, sed Hlis etiam graviora paac religiosissime, in eodeni siudio perseverare d i irare conlcndanl, omnes vos simul cohortor, ut forlissimam alacrilalem animi adbibeaiis, ncque de gnare : sic enim fiet, ut exignis laboribus exantlaiis,
tanio sludio quidquam remittatis, sed illud amplios immortalia vobis pro bis pncclaris certaminibus in
eliam angeatis, Hcet innumerx difOculiates occur- calo prxmia recondatis.
lanl. Qui enim pluribus cum sudoribus ac laboribus
CLXXXV. Pentadia diaconissa. (Anno 405, ut
magmim aliquod ac generosum facinus edideril, ubcputalur.)
riorem illis, qui facile ac nullo negolio idipsum geserinl, rocrccdem accipiel. Siquidem Unu$quisque, Diulurno silcntio usa cs, tamelsi multi erant qui ad
nos islincproficiscerenlur. Quid ergo tandem in causa
inquit bcalus Paulus, propriam mercedem accipiet,
fuil?num rcrum perlurbatio? Abbit; hoc ego de te
secundum proprium laborem (1. Cor. 3. 8). Ne igitur
nuroquam
dixerim : nofi quippe uiagnum et cxcelsum
idcirco animom despondcatis, quod mulli YObis fueanimum
luura,
qui vel in mullis lcmpestiiibus potesi
rinl exantlandi labores, sed boc ipsiim magis vos exfelicissime navigare, alqne mediis fluciibus iraocilct." Quanto enim major afOictionum fil accessio,
quilliUle magna frui. Id vero lu rebus ipsis demonlanlo magis augenlur coronse, ac mulliplicanlur ea
pramia, quae vobis pro his praclaris certaminibus sirasti, luoruroque nunlia recie faclorum ad extremos
usque fines orbis terrarum fama penenil, ei omoiiiin
rcconduntur.
ore laudaris, quod cum in uoo constituia sis loco,
CLXXXUI. Hcsychio ephcopo Sulonensi ().
longe dissilos exciles tua pielate, aique alacriores
(Anno 406.)
cflicias. Quxnara igitar csl causa silentii? Equidcra
Etsi magno ittoeris inlervallo a reverenua tua dis- dicere minime possum. Tuam aulem oro soaviiaiein,
ut per eum qui lileras pielaii tuae tradct in manus, de
fungimur, el ad e x t r e m o s usque o r b i s terrarum flncs
lua valetudiue, tranquillitatc animi ac securitaie cuna
relcgali sumus; tamen levi caritads pcnna utentcs,
quae facilcs rcddit ejusmodi percgrinaiiones, et pro- tua, tum universae domus t u a 3 , cerliores nos facias :
ul licet lanlo a te intervallo sejuncti, atque in tam
piiiqui sumus libi, ei lecum versamur, acdebitam per
molesta degenles soliiudine, multum ex cjusmodi l i titeras salutationem persolvimus, teque horlamur, ut
ccris percipiamus solatium.
ad juvandas Onenlis Ecclcsias conveniens sludium
adbibeas. Scis enira quanta sit parata merces ei qui
CLXXX VI. Aiypio. (Cucuso anno 404*)
divexatis Ecclesiis manum porrcxerit, et laulam procellani i n tranquillilatem converterii, ac b e l l u m adeo
Tu quidem veritus es, nc, quod prior ad nos scrigrave restinxerit. Atque ad h a e c v o s h o r t a m u r , n o n
psisses, in praccipilaiionis reprebensiooem incurrequasi admonitione nostra indigealls; siquidem anter c s : ipsrs enim tuis ular verbis; ego vero tantutn
q u a m nostras lileras accepissetis, qua3 veslri muneris
abest, ut bujusce rci tibi aclionem intendam, ut etiam
erant, ipsl praslilislis : sed quia nondum sublata
oegligentiae proplcr lardilatem te accNsem, et anisunt inala, sed adbuc vigent et urgent, oramus vos,
plius ante laudarim, cum prior lileras ad nos misisul ne anirao concidalis, neque malis cedalis, sed
ses. Atque boc ego dico, ul tua ipsius sententia ad H !
quamdiu manenl ulccra, quibus Ecclesiae corpus af- comprobandum utar : sic enim dixisti, boc pracipu*
fligilur, vestra medicamenia a d b i b e a i i s . Quanlo cnim
propensioris csse amicitix, ut etiam tacentes lilerie
pluribus c u m laboribus r e s geruntur, tanto v o b i s am- appellemus. Quando igiiur et praccipilationis ac temeplior etiam merces consliluelur.
rilatis meius est excmplus, quo sine cansa corrcplua
fueras, el hoc ipsura majoris indiciuro caritatis oslein
CLXXXl V, Gaudentio episcopoBrixiano (b). (Anno, ul
sum esi, ingcntem ad nos deinccps litorarum copiam
puiatur, 406.)
mitie. Noo enim te fitgit quo aniino crga tuam suaviNibil nos lalel rerum tuarura, sed lamquam prsetatcm affecli el fuerimus, et simus. Nam licet in bune
senlcs probe novimus siudium tuom, vigilandam,
desertissimum locum relegali simus, licel ad ipsos
eurae, labores quos pro veritale suscepisii, tibique
orbis lcrrarum ullinaos fines, sincerx tua3 nmiimcque
ingcntes gratias agimus : neque mediocrem tanta
fucata? carilatis oblivisci non possumus, sed singulla
degentes solitadine consolaiionem haurimus ex l u x
diebus illam mcnic versare non destaiinus, animxque
raritatis ardore ac sinceriiaie, cojus, dum bie peritua? virlules rccordalione nobis efiingerc. Ac cupereculum fecimus, isiic quoque inlegram illam vigere
rous quidem crebrius ad vos scribcre : sed quoniain
id nobis esi difficile, qui a vobis adeo sejuncli sumus,
() Hesycbios S a l o n e n s i s episcopus i l l e pulalur esse,
cujus exstat coromentarius in Leviticum.
vobis autero pcriacile, boriamur vos, ut frequcnles ad
(6) G a u d e n t i i B r i x i a o i episcopi exslaut s e r m o n e s E x o nos liieras de veslra loliusque doiuus vestrae valettiduia ti iu E v a n g e l i a , a t q u e a l i a q u a e d a m opuscula.

EPISTOLiC.

715

, \
, . " \
' , \ ,
, \ .
[703]
,
, \ ,
,
, \ ,
.
, \ '
. " ,
,

.
'
. "
,
,
.
.

'

\
, \
, '
, , \
,
, \ , \
,

.

, ,
\ . \
' \ \
' \ '
, ,
, , '
, \
' - \
,
.
.

, '
, ,
, ,
,
\
, \
, ,
\ , \
, .
,
[704]
.

71>

, >>
. ' ,
, 45
. ,

.
.

,
. '
; ; "*
\ , \
, \
. '
,
, \
, \ \
\ ^
, .
; ' .

, '
, ,
, \ \
\ , \
,

.
.

'.

* p
*, \
( , \
. \
,
. ,
, \ . '\
,
,
, .
\ \ '.
. ;
,
, * \ *
, '
,
. \
[705] ,
, ^, '

* . , \
h
c

Coislin. .
Duo mss. , ^

, , ,
41

S i T i l . . f.odex onus FrontonisDtJca?! .

- et iofra iidern .

7ig
S.J0ANN1S CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
\ ,
\ *
,
, , \
*. .
(5
,
,
\
,
, ,
, \ , \

. \
. " \ , ,
, \
'
,
, \
, , \
, .
,
, ,
*
, \ , , \ ,
, * \ ,
. \
, ,
. '
. , , \
\ .
\ ,
J*V .
,

747

,
,
. ,
\ , '
.
.
.
, *
,
, .
,
.
, ,
:. "
, \
. "
,
, .
, , \ ,
\ , \
, \
, \ , , .
c

&.
.

\ , [706]
, \ \ ,
^ ;
,
, ,
* Reg. . Savii. iiem in lextu ,
in marg. , Morel. .
b Duo mss. .
Yatic. de more. Yide suprt epist. 84.

; ,
* , ,
\
, \ ,
, ,
,
,
, \ ;

,
; \
( \ , \ ,
\ ),
. \
, ( \
,
*
, \
. *,
,
\ , \
.
[707] ^'.

,
, \
. \ , )
,
.
\ ,
* Mss. , qu elian lectio qoadraL
Sic recte Savil. Morel, el Montf. . EDJT.
* Reg. et Yatic. .

717

EPISTOLA.

dine niiilalis : sic enim peregre degentes solatio non

mediocri perfiruemur.
CLXXXVll.

Proctpio. (Ab anno 404 ad 407.)

7*8

epistolam ad le perferret, ut sublimitatem tuam compellaremus, ac debilam salutaltonem magoificenlia

tuaa persolveremus. Neque vero in dubtum revocari
debere arbilror, c u r a ea q u x jam a l e s u n t gesta con*
sidero, q u i n sine nostra adinonitione ad n o s lilcras
crebro mitlere, et de tua valetudiim ceriiores nos
facere memineris. Non enim mediocrem consolaiionem baurmmus, cum a vobis, a quibus impense diltgimur, liieras accipere licebit, q u x valetudinis veslrxstatum exponant, et epislolx minisleriocaritalem
subincte renovent, a c vcstram prxseutiam nobis ob
o c u l o s p o n a n l . Siquidem poiesl frequeniia liieranua
e a m , q u x ex prxsenlia perciperetur, lxliiiam ac voIupialem adumbrare, cum a sinceris amicis I r a n s missx fuerint.

Quaroquam exigua nobis tecum isttc consueludo

fuit, domine plurimum suspiciende, magnum tamen
sincerx tux caritatis, animi qoieli, sinceri ac fereniis anioris periculum fecimus. Quapropter etiam
ad ipsos orbis terrarum fines relegati, alque ad ipsara
exlremam solitndinem abducli, qtiouiam ubique le
circumferimus, quocuraque tandera proficiscamur, e l
msculpium in pcctore gesiamus, ex (anto iicel ititerTallo scribimus, ac debitam salutationem persolvimus : luamque suaviiatem oramus, u l nisi grave sit
ac raolesium, hanc ipse uobis graliam conccdas, et
de tua valetudine Ixtum ad nos nuntium mitlas. Hxc
CXC. Brisoni (). (An:io 404.)
enim eliam le minirae scribente intelligimus, dum eos
Quid boc rei esse dicam ? Siccinc tu, q u i cum nos
qui ibtinc veniunl sciscilamur, quod magno nobis
islic essemus, innumera facere ac dicere siuduisit
sludiosil, ut de tua valetudine ac nominis celebrilate
alque urbi, vel potius loli orbi (errarum innoluisli ob
cerliores fianius : cupimus laroen lingux tux ac manus tuaa beneficio nobis eadem innoiescere, u l du- eum amorem, q u e m crga nos osiendebas, ncque sileulio tegero id poleras, sed el rebus ipsis et verbis
plicem voluplatem carpamus, lum quod scribamus,
ubique speciiuen ejus edebas, lilcras ad nos ne seuiel
tum quod lileras a tua nobilitate missas recipiamus.
quidem dignalus es miltere, idque, cum summo luaHanc vero nobis concede gratiam, quae et jucundissima est, ac rationi consentanea, e l mulla laetiiia nos rum epistoiarum desiderio lencremur, luasque lileras
expeleremus ? Nescis quaniam ex co perccpiuri esw>
{wrfutidit.
mus consolationem, quod l a m ardenlis amicilix felufi
CLXXXVUI. Marcellino. (Cucuso anno 404.)
lileras acciperemus? Alque bxc ego n o n exprobraudi
c a u s a dico, quippe q u i sciam te, sive scribas, sive siNos quidem in omnium desertissimum locum Culeas, ingeniem benevoleniiam erga nos conservarc,
cusum relegaii sumus : cum laiwen nobie in menlem
enilveslrx caritatis, qua nos complectimini, ingen- sed quod tuarum desidcrio ilagrcm epislolarum. Ac
tein percipimus consolationem, atque in soliludine
solemus quidem, etiamsi n o n scribas, eos qui istinc
divites sumus. Neque enim is vnlgaris est tbesaurus,
adveniunt, sciscitari de tua valeludiue aique bilarisi viros nanciscaris, qui sincere araare noverint. Ideo
laie, ac suramopere Ix(ari, c u m e a q u x desideramus*
lametsi corpore minime adsumus, vobiscum anima
audimus : sed lingux t u x ac dexlerx l u x beneflcio
devincli sumus, et calena cariialis obsiricti. Hioc
h x c inlelligere cuperemus. Nisi ergo forlaese grare
etiam fit, ut ad vos tanlo inlervallo disjuncli scribaait ac molestum quod pelimus, nunc saliem h a n c nomas, ac debilam salulalioiiem persohamus. Nam in
bis concede graliam, q u x maxima esl et jucundis*
primornm numerura amicorum le adscriptum a nobis sima et magnam nobis pariel volupiaiem.
fuisse ncc ipse ignoras, domine mi plurimum suspiCXCI. Amprucla (bydiaconiuw. (Cucuso anno 404^)
ciende. Hanc igitur nobis et ipse gratiam concede, ut
Secundam accepi, q u a m te priorem roisisse eciv
irequenter ad nos literas raillas, qux de tuae valetubis, cpistolam, domina mea reverendissima et ornadinis statu l x i a minlient, ul el dum scribimus, et dum
lissima. Atque iterum dico, noli audaciam appellare,
ejusmodi liieras accipimus, mullam consolationem ac
q u o d lileras ad nos prior scripseris, neque peccalum
voluptatem carpamus, ei maximo etiam in solitudine
idarbilrare quod laus est maxima. Hoc enim fervendegentes solaiio perfruamur.
lis et ardeniis documentum esse caritalis censemus,
ac
sincerx minimeque fuealx benevolenlix l u x , quas
CLXXXIX. Antiocho. (Gucuso anno 404.)
(a) P r o n o m i o e grxco, BfUwvt, q u o d i n l e r p r e t a l u m e s t
Eoquando tandem suavis et ardenlis amoris l u i , Bruoni, M o r e l . babet, ^ m t , Brysoni; sed i u l r a epist. 254
sincerx minimcque fucatx caritatis potcrimus obli* i d c i n M o r e l . %.. savil. i n t e x t u ^ , ia m a r g . ^ m .
S o c r a l . H i s t . E c c l . l i b . 6 , c a p . 8, B?Umv b a b e l , qui dicitur
visci, menlis ingenux ac sublimis, animi conOdeniis? lapide percussus, q u i B r i s o e l i a m c a p . 16 d i c i l u r cbrraOStQQuamvis enim ad ipsos aUimos orbis terrarum ilnes m u m a p r i o r e e x s i i i o r e d u x i s s e , et a p u d P a l l a d i u i n in vita
c l i r y s o s t o r a i c a p . 20roeiDoraiur^*, sic cum , firauar
proficiscamur, ubique te circuinferiinus abennies, fctc- P a l l i d i i u n d e liquet b o c nomca cum s c r i b e u d u m esse.
vidum nostri amaiorem, et arclissinia caritalis no- A l i u s i L e r a B r i s o episc. P b i l i p p o r u m i u T b r a c i a oommemora
lur S o c r a t . Ub. 6, c a p . 18.
biscum lege devinctum. Quocirca vel in ipsam noslri
(b) E a m d e m p u t a t e s s e A m p r u c l a m F r o n i o Ducxus q u a m
P r o c u l a m , sive p o l i u s P r o c l a m vocat P a l l a d i u s in V i i a cbry*
hujus orbis tcrrarum solitudinem, Cucusum nimirum
aostomi c a p . 10 : q u a de r e a c l u m e s t V i u S . d n c t r j r i s .
rclcgati, quamvis haud facile, qui liieras perferant, I b i d . H e g . e l V a t i c , & , &*
nancisci queamus, omnem adbibuimus dili^enliam, Prtorem accebi quam te secundam
mhisse $cribi$. S i c eiiara Savilius. Otrovis modo lcgas
nl mvcsiigarcmus, ac reperireuuis, qui nostram banc
eodem rccidii sealcnlia.
f

719
& JOANNJS CHRYSOSTOMI ARCUIEP, CONSTANTLNOP.
7
flaninia ipsa sil ardenlior. Curo igiiur haec tibi explo- *eti, quod, cura tristia nunuarcs, verbum adjecerit,
quod omnibus quae accideriot accinendum c s l , dixcrala sint, lianc nobis frequenler largire gratiam, ut
risque, Gloriflcetur Deus in omnibus. Hoc yerbuin
de tua valetudine cerliores nos facias, et sexcenlia
lelale diabolo vulnus infligit; hoc in quovis peiiculo
cpisiolis nos obruas, quue id significent. Nam si vos
securilalis et volupiatis occasionem aflcri. Naiu s i qui nos ainalis, et bilares esse, ac prospera valeturoul aique illud quis protuleril, confcslim moRrorts
dine et securilate frui certo confldamus, non medionubos discuiilur. Numquam igiiur boc dicere Imercrein nostrac in regione percgrina commoraliouis lemitie, aique alios doccre. Si enim quaa vos iuvasii
tationem capiemus, sed el maximo solatio fruemur,
tempeslas, licet aspcrior Oat, in iraiiquilliutem muiicet in exlrema soliiudine habiiemus. Tecum ergo
tabilur; sic qui lempestaie jacuntur, majorem accirepulana quantaro fesliviiaiis occasionem nobis allapieni
mcrcedem, simulque a malis liberabuntur. Hoc
lura sis, noli banc nobis lxliiiam invidere, sed qiianJobum
corona cinxit, hoc verbum diabolmn in fugam
iuin licebil, el facultas dabilur, conlinue felicera noconvertit, et confusum recedere coegit, boc luiuuibis de lua valctudine nuiUium oiilte.
tum omnem depellit. Pergeitaque omnibus qua? conCXCIl. One*icrai(g (). (Cucuso annoforte405.)
lingunt, istud accinere. Loci vero causa, neino ulli
Magnum animo dolorem nos quoque cepimus, cum
negolium
facessat. Quainquam enim descrtus locus
de inorlae beatae filiae luue ad IIOS esl allaium. V c esl
Cucusus,
bic tamen ei quiete fruimur, et non uierumlamen cum probc nota nobis sit aniini lui sapiendiocriler ex itinere coniractam infirmitatem saiiare
l i a , menlisque sublimiias, plane confidimus fore,
poiuioius, ex quo coepimus domi perpeluo residere.
ut laolis fluctibus superior evadas. NarautnequaQuod si nos rursus cogere velilis loca subinde quam contristcris, fieri nequit; sed le bortamur tatare, summis confliciabimur malis, praesenim cum
nien, ut moderale id agas, cum probe noveris, quam
biems sit pro foribus. Nemo igiiur importunus ulli aui
11 iixa; sint ei caducae res bmnaiia*, communesque
molestus bac occasione sil. Verum ad nos de lua vaonmibus bac calamilates, ac naiura lex communis, et
letudine, deque lua islic commoratione nominisque
Domini omuium nostrum Dei decretura. Neque enim
cclebrilate atque hilarilale scribe. Non eiiim vulyaisiud morscst, scd peregrinalio, atque a deterioribus
rcni etiam in tanta degenles solitudine consolaiionem
ad meliora commigraiio. llaec igitur aniino volvens
bauriemus, cum ejusmodi a tua reverentia missae i i omnia, gcnerose fer quod accidit, et clcmenti Deo
tenc nobis reddentur.
graiias age. Quamvis enim eo gravior inflicia s i l
plaga , quod adhuc recenli priori successerit, lamen
CXCl V. Gemetto. (Cucuso anno 404.)
eu libi splendidior corona paiicniiae, majoraquc pr;eDesertum quidem locum babitamus Cucusum, ac
mia debebunlur, si cum gratiarum actione et laude
toiius orbis bujus nostri deserlissimum. Quamvis U calamitatem islam luleris. Ne igitur nos quoque mamen ad ipsos tcrne lermiaos relegemur, oblivisci Uue
gnopere doleamus, sed evidenter sciamus nonnihil
caritalis minime possumus; sed in exlera desertaqne
libi itoslras literas profuisse, ad nos hoc ipsum scriregione dum versamur, et morbi reliquias eiiamiiuin
bcre ne graveris , ut indices oinnem tibi moeroris nucircumferimus,
ac meiu lalronum obsidemur (neque
bem esse discussam, ac doloris ulcus magna cx pnrte
enim abscedunt, scd ilinera iniercladunt et oinnia
sanaium. Si enimhxc inlellexeriraus, sexcenlas ad te
cruore complenl Isaurl), perpeiuo te mente circummitiere episiolas non cessabimus, quod non medioferimus, ac fortitudinein tuam, loquendi liberialem,
eriier tui studiosi simus, cum sinrcerum semper ac
suayem ac sinceram benevolentiam apud oos efiiugiininime fucatuir. bonorem, reverentiam et cariiatem
mus, et barum ii^os recordalione cogitalionuai oblea roodestia tua delalam senserimus. Quornm oniniuni
ctamus. Tu vero frcquenler ad nos, domine plurimuni
perpelao memores, floreniem ac vigentem erga te besuspiciende, scribe de valctudinis lua3 slatu, et quo
uevolenUaro conservamus, licel ad ipsos uitimos orpacio calidarum libi aquarum usus successerit, ec
bis terrarum fines deferamur.
quid rerum nunc geras: ut etiam procul a te dissili
CXCIII. Pmanio. (Cucuso arino 404.)
nihilo deleriori condilione simus, quam qui semper
Magnopere me crcxisti, ac summa laelilia perfuditecum versantur, ut de rebus tuis (jeriiores Ga Jnxta Yatic. et Reg , Macarice /Wia? tuae, gr.
mus.
Nosti quippe quanto nobis sludio sil, de lua Ya . Macariam agnoscunl Mvlhologi
Herculis filiam, el in Martyrologio RoraaDO, Macaria marleludine quidpiam audire; quod le veheraenter amelyr occurrit die 8Aprilfc,quoarguerelur oomen illud promus; et arctissime cum lua magnificeutia devincli
priuin insolens nonesse.
() Onesicrativ, 4,>8 Mss nostris
simus.
consonat.Atvero, si Frootoni I)uc*ocredatur,scribendum
CXCV. Claudiano. (Ab anno 404 ad 407.)
est A&yncritice, ^ n e m p e a l i s u u U d Asyncritiam a Chrysostomo miss epistolae. Sed si Mss. nostros
Quiduam bocessedicam? Tune illo, qui nosiro amore
vidisset,forte seoteniiam mutavisset: nam sic Coisliniaiius
flagrabas, et quodammodo insaniebas, qui lantam i n
et Vaticaous anliquissim Codices habeut. Sic quoque Regius, sic Savilius legil, neque aliam lectioocm uotat:nam
nobis experius es caritalem , qui semper nobiscum
illud AsyncriiicB uode prodierlt igooro; cerle polius credcvinclus eras, ne lileris quidem nos tanto temporis
diderim iibrarium illum qui ?ocem grsecam *
posuit, nomen illud freqoenler positum Tero et geouino
spatio dignatus es, sed tam diuiurno silentio uii posubstituisse, quam librarium quempiam nomen insolilum,
lyisli? Quid igitur in causa fuit? An vero post disces, cummemiim esse,quod lamen nomen graece
opiinie cuinpusitum el ooc temere foruiatuni.
suui uosttuiii ex animo tuo nos cjecisti, e l segnioi
v

EHbl

71C

.
, \
, \
, . ^
,
,
, \
,
.
,
, ' , \
, 0
.
\.

\ . \
, ,
> \
\
. ' ,
, \ , .
.
, \ .
\ , '
\ , \
,
, . )
, , \
' .
,
.
,
, , .
, \ ,
,
.

\ \
. ' , ,

. ,
, \
, \ ,
.
, '
. '
, , \
.
, , \
, , '
\ . "" \
, '
,
,
, \
. [708]
,

, \ \ , '
, \ ;. ,
\ , .
b

\'.

" ,
\ " .

, *
,
\ ^ , \
(

), \ ,
, itap*,
' ,
.
[709] , ,
\ ,
, \ * \
^ ,
, .
\
, $,
.
e

\'.

, ,
, , [$,
,
.

\ . "
,
. ,

Pt^.

KAavdiary.

* ; , ,
*
,
, '
; ;

, . ("

lidero , ei sic legit Savilius: ulraque leclio quadrat.

b

Coislin. . Ifox duo mes.

. Edit. .
* Ooo mss. ) . Infra lidem
, .

4 ValSc. pro raorc. Paulo Coisliu,

,
4

Savil. .

S. JOANMS CHUYSOSTOtft AKCHIEP. CONSTANTINOF.

72

; *
, \
. ' ; *
. \ ,
\ , \
\
; ;.
, \
, , '
^ [ \
, ,
.
.

7i2

,
, \

'

\\

.
, \ , \ * \ , , ' ,
, ,
, , ,
, ' , ,
, ,
, ,
, .
,

, , , \ ,
, \
, \
. \
\ ,
,

,
. \
, \ , \
^ , *
;,
\ , \
.
, \ ,
,

.

, ,
\ , \
, \
, \ ,
, ,
*
.
\.

; (
,
), >, ' ; *
;
,\
. [711]
,
. ,

[710] ^".

, \

. \
, , \ ,
, \
,
, \ $ ,

. ,
\ * , \
, , ,
, \
.
, ( ,
, , \
\&. .
), ' ,
. , \ , \
, \ , \
,
.
. \ , "
, \ , \
,
\
\ ,
, ,
\ . '
, \ , - ^ , , , , ,
* Doo inss. .

. -

EPISI

nt

erga carilatcm nostram evasisti? Non equidein arbiiror; neque enim fleri poiest, ut anima tatn amica,
tam fervida lanlam niuiaiionem paiiatur. An vero le
forlasse morbus detinuii? bic impedimenio esse
noD poluit, quominus scriberes. Quoniam igitur causam ignoramus , simul ei ftilentium solve, el silenlii
causara indica, ei quainprimum epislolam miue, qua3
Dos de lua valeludiue cerliores faciat. Sic enim maximo nos afficics beneiicio, ct soliludiirfs non mediocre nobis solalium prxbebis, si ejusmodi lileras acceperimus. Sed cave pigrileris : uam si bac accepla
dcmum epistola sileniium serves non amplius veniam dabimus, sed te reum ingrati animi peragemus.
Quod l i b i , sat scio, supplicio quovis esset acerbius.
CXCVI. Actio. (Cucusoanno 404.)
Nos tuae carilalis oblivisci non possumus, ardenlis,
sincerae, defbecatx, p u r a , imnimeque fucalas,scd
perpciuo te animo circumferimus, et insculptum peccori noslro gesUmus. Et cuperemus quidem frequenter te cernere : quando autem jam id Ceri nequii, noslram per literas cupiditalem explemus, ct
lux pielaii debitam salulationem persolvimus, ac
le cohorlamur, ut ipse quoque sxpius ad nos scribas. Quamquam enim multa in solitudine degimus ,
ac meiu lalronum obsidemur, morboque delinemur,
si lamen a tua nobilitate literas acceperimus, quae de
lna valeludine ceniores nos faciant, mullam, ctiam
dum peregre versamur, consolationera percipiemus.
Cum igiiur minime ignores, quantam a nobis inilurus sis graiiam, quanta noslaelitia sis affecturus, ne,
quxso, tantam nobis invideas voluptatem, sed da
operam, ut frequentius ad nos literas raiUas rmultam
euiin inde pcrcepluri sumus volupiatcm.
r

ad morlem pergunt, sed * certtmiiiibus ad prsemia,

a luctis ac palaestris ad coronas, a mari procellis agitalo ad portum iranquillum. Haec ergo cogiians teipsum consolare, quandoquidem nos quuque non iiie
diocri dolore correpii maximo noslmni moerorem solaiio niiligamus, cum menti nostra viri iliius virci*
obversatur, ex qua non dubilo, quin tibi quoque inaxima consolaiio prebealur. Nam si quidein improbus
fuissei is qui discessit, el scelcribus cooperlus, ejus
causa lugendum ac lamentandum csset: cuni vere
talis, et sic iransacia vita, ut tota civilas , cum
modcslia, cum lenitate, jusliiiam semper colens, et
ea qua par erat tiducia pradilus, liberlaie, fortiludine, res praesentes pro nihilo babens, sed ab omubus curis sxcularibus alienus fuerit, lnciari oporlct,
ac tum i l l i , tuni excellentiae lux gralulari, quod talera fralrem prxmiseris, qui ea bona, q u a B habuit
cum discessit, in tuto deinceps ei inviotabili tbesauro
collocarit. Noli ergo quidquam te indignum cogilare,
domine rai plurimum suspicicnde, vel luctu frangi :
sed hoc tempore, qualis es, teipsum exhibe, nobisque
significare dignarc, nostras libi literas profuisse, ut
nos quoque lanlo a te intervallo disjuncli glorieinur,
quod solius epistolx beneficio non mediucriter buoe
moerorem potuerimus miiigare.
CXCVIII:

Hesychio. (Cucuso anno 404.)

ralladium, Studii prcefecti urbis, qui cum aliis ibidem mem o r a i i s calumniain a J o a n n e e p i s c o p o , i d e s t C b r y s o s t o m o ,
d e b e l l u b a u t , quae oiniiia p l u r i b u s i n v i t a C h r y s o s t o m i , T o r o o
[ i r i i u o . A l i o s aulem bic e s t , u t r e c t e mooei F r o a t o i x i c s e u s ,

Quid hoc esl quod, cum tam vebemenier nos amea

(neqoe enim id nos lalet; nam fieri nequit, u l qui
vehementer amal, eum lateat quem amore prosequitur), lileris minime nos dignatus c s , sed auaorem
silenlio premere potuisli? Quidnam igilur causae ealf
Equidem quid dicam non babeo; tuum porro erit,
ul dum sileulio finem imponee, siroul el silentii causain significes. Propterea naraque priores ad nobililatem luam literas jnisimus, ul ne boc quidem tibi
perfugium relinquaiur. Frequeuter igilur ad no
scribe, domine plurimum venerande ac nobiUsaime,
desideriumque uostrum exple. Semel quippe solius
nudi ramoris illecebra capti, et cum lua nobililate
devincli, nec ipsi ucere poiuimus amplius, nec tuum
silenlium tolerare : sed modis omnibus Ubi negolium
facessemus, uisi cootiouas ac frequenles ad nos epislolas roillas, ei prxsenlix voluptalem liierarum frequentia adumbrare contendas.
CXCIX. Danieti preibylero (). (Cucuso anno 404)
Benediclus Deus, qui mulio majorem aenironia
consolationem largilur, taniamque vobis imperlit
paiientiam , ut mulia etiam Gum bilarilale qux accidunt adversa tolereiis. Hoc praecipue vobi mercedem duplicat, quod et tolerelis, el cum gaudio tolerelis : hoc nos quoque non mediocri consolatioDe
recreal, cum de vesira forliludinc, loquendi liberute,
menlis constanlia, loleranlia, palienlia, zelo, flamma
fervidiore, ad n<>8 adfertur. Quamobrem eliam io
solitudine constituii, ac meiu prxdonum obaesai

ab eo S l u d i o qui a a n o 459, i m p e r a n t e L e o n e , S. P r s c u r s o r i
tem|tluin e r e x i t , i n qtio m o n a c b o s A o & m c t a s d i c t o s
quibtw l e m p o r e L e o u i s
prafuit Tbeodoms Stu-

[a) Orones Mss., , et slc etiam Sav i i . : quare uon dubilo hanc genuinam csse lectionem. In

CXCVII. Studio () prasfecto urbit. (Cucuso

anno 404.)
Scio equidem te prudentem bominem, ac philoso
phandi peritam, eliam antequam literas noslras acc i p i a 9 , beali fralris magriflcontix tuae discessum moderate laturum : non enim mortero pfacei appelJare.
Quoniam auiem nos etiam quae nostrarum sunt parlium prsestare necesse est, excellenliam tuam h o r t o r ,
domine magnificentissime ut hoc quoque tempore,
qualis es, te ipsiun exhibeas, non ut omnino non doleas : id enim fiert nequit, cum bomo sis corpori annexus, et ejusmodi frairem requiras : sed ul iristitia
modum adbibeas. Nosii enim quam fragiles siul res
humaiuc ac fluvialiura conditionem undarum imilentur, sic ul eos solum bcatos censeri oporleat, qui
cum bona spe prxseniem viiaro iinierint. Non enim
v

Post vocem, magniftcentissime ()

adjicit Savilius, ti uinstrissinit ( ); ambae

vcro compell.aiones Taiiaoo praefecto urbis ascribuotur

ia Syood. Cualced., Act 1.
( ) H u j u s s t u d i i m e n t i o facta e s t i n

vita

cbrysostomi

pcr

consli-

ttiii:
dite* dktua.

isauri

Morcl. vox , desidcratur.

7^5

S. JOANNIS CUUYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

711
tionem c i anxielatem conjecisti. Non enim possuin
causam silentii comminisci, cum ardenlis ac sincerx
l u x caritalis mibi in mentem venit, cujus sempcr
erga nos specimen edidisti. Nam neque segniliei i r i buere id possum ; scio quippe qaam vigilanti animo
sis ; neque formidini: noviquippe forliludinem tuam;
ncque lorpori ac pigrilix : novi enim ditigeuiiam ei
solertiam luam; sed neque morbo: tameisi neqoe
ille ad te impediendum sufficeret; verumtameo ex
illisqui islinc eniunt didicile sanum csse ac prospcra fnii raleiudine. Quid igitur est causx ? Non
possum dicere , sed boc solum, dolco et cnicior.
Omncm igilur lapidem move, ut hoc moerore nos
liberes. Nam nisi acccptis etiam bis lileris ad oos
multa cum celcritate scribere volucris, summum nobis dolorem inuslurus es : ila mullura adbiberi laborem opus est, ut noslra hxc tristilia mitigeiur.

jamque hicmis tempore divexati, nihil islorum pne

eximia nominis vcstri celebrilale seiiiiinus : sed e l
exsultamus ei gaudemus, et propter hanc tantam ve; blrain palienliam nos efferiraus. U l igUur dum ha?c
audimus , semper gaudeamus, semper nobis et continuo lileras millite, qtue cum de bis rebus, tum de
vesira valcludine nos faciant cerliores. Magna quippe
IIOS id agenles licliiia perfundeiis.
CC. CallUtralo Itauriae epitcopo. (Gucuso anno 404.)
Opiarem equidcm veneralionem tuam prasenlem
bic cernere, u l tUo possera oblectari congressu, ac
sincera fervenlique tua frui carilale : quando aulem
iil nondum licet, cum propler anni lempestatem,
tum propier iiineris longinquitatem, debiiam libi
pcr liieras salulalionem persolvo; ac venerationi
luae gralias ago, quod lileris tuls dignatus sis nos
lacessere. Hoc enim fervenus ac sinccne est amicili.e: ncque solum non absurde, sed et Ubi admodum
convcnienier egisli. Hoc itaque nobis assidue beneiiciura largire, dcque valeludine tua frequenlius reddc
rcriiores. Quod si fleri polesl, ut laborem ad nos
usque veniendi veneralio tua suscipiat, summo nos
bcnelicio libi devincies, ac mulia laetilia complebis.
Cum igiiur intelligas nos quoque perdupere veneralioncm tuam ccrnerc, neque rem latoriosam esse
admodum , si tempus fial idoneum ad iter agendum,
ne luo congressu nos prives. Donec id fiat, da operam, ut voluptatem eam, qnam praesenlia tua secum
accersit, per frequemes Hieras effingas.
CC7. Hereuiio. (Abanno404 ad 407.)
Niliil esl quamobrem diuturni silentii excusationem quxras, et ad rariiaieai labellariorum confugias
dominc mi inagiiiflcentissiroe ac imprimis suspiciendc. Nus enim , sive scribas, sive laceas nibilo
lameo magis ideo de sementia el opinione, quam de
tua carilate concepimus, possumus dimoveri: cum
iia manifeste rebus ipsis illam expresseris, ut loti
civitali notum fueril , quatn vebemenli ac prnpemodum insano amore noslri flagrares. Nibilominus lameii sic affccti crebras accipere literas ab excellentia
tua pcrcupiinus, qux de tux valeiudinis statu nos
adinoiieant. U l enim ipse dixisli, maximum isittd
ftiparalionis solatium aflerre, si de noeira valeludine
ceriior Oas (nec le latet, quanli hoc fiat ab bomine,
qui amare noverit, cum el ipseamare probe noveris),
iia nobis boc est maxime cordi. Hanc itaque nobis
concede gratiara, ui in tanla degenies solitudine mdllaui consulationeuj inde capiaraus.
9

CCIU. Satluttio presbytero. (Cucuso anno 404.)

Non medtocriler dolui, cum allalum esl ad mc,
te ac Tbeopbilum presbyterum segniores facios esse.
Scio namque uuum ex vobis quinque homilias ad
Octobrem (a) usque mensem habuisse, ailerum nullam, alque id mibi gravius bac soHtudine accidit. Hoc
igiturnobis, si falsumsil, indicale, quacso; sin verum,
remedium adbibetc, vosque invicem cxcilate : siqaidem gravem admodum mihi dolorem inurelis, l a mclsi vestro admodum amorc flagranli. Quodque
gravius est, cum tanlo in olio et inertia vilam Iraducalis, neque munere yestro fungamini, muUum Dei
in vos judicium accerseiis. Quis enim venia dignos
vos censeai, qui dum cxleri persequutionem paiiuntur, in exsilium milluntur, releganlur, neque p r a senlia vesira vel eruditione populo tempestate jaclato
pro virili succurrere gtudealis?
CCIV. Pceanio. (Cucuso anno 404.)

Gum tecum animo repulas, domine rai plurimum

suspicieude ac nobis melle suavior, gravo ac rnoleelum csse a nobis separaiura ess'e, cogitans quale
negoiium geras, teque civiialem regere uni?orsam,
vel poiius lctum orbem terrarum per illam civitaiero,
gaudcet exsulta. Poles enim cum utililate non raediocrem inde percipcre volnptalem. Si enim dum pecunias
nonnulli colligunt, quae et pereunt, el Hlos perdani,
tanta laciitia perfunduntur, licet ab aedibus sais,
uxore, liberis, e l propinquis omnibus mullo tempore
sint sejuncli : quis jpcundiutem illarum opum taalorumque thesaurorum verbis exprimere poterii,
quos istic quotidie tibi vel praesentia sola congregas?
CCII. Cyriaco episcopo.
Non enim haec assenlandi causa dico, tit probe noHxccine ferenda suni? hxccine loleranda? lu vel runt, qui eiiam absente ie bic a nobis haec audiuni,
umbram libi excusationis suppetere arbilraris? In
Savil., tmpuM.
(a) Kx quatuor Mss. Ires babeot (ad oclauta tristiiia, tain longo lempore, In tanto tumultu
iobrem);
uous cum Edit., (ad
novembrevi).
ac perturbalione, in tanla tribulaiione ac miseria
Savil. in textu , in mar. . Sambaci
item Codex . Morel, . llaque cura omoea
consiiiuiis nobis ne semci quidem mittere literas diferme Ccidices, , habeani, hanc leclionen adopiignalus es : at nos quidcm semel aique iierum et
viimis, quae firroatur etiam ex epistola 110 sequeoli, ubi
sxpe inisiimis, lu vero tam longo tempore siles, ei dicilvr bic ipse Sallustius vix quinque homilias mcnse octobabuisse. raulo post duo Mss., Hoc igitur nolu, falr
leve pcccaluin to admisisse exisiimas, cum tam in- bri
swn sity mdicare
veks; sin verum, remdmn
adhlbere, votgralus in nos lucris? Me quidem in 6ummam dubitaque inviccm
excitare.
1

723

EPiSI j L i E .

, , \
,
,
, , \ , \
\ . ""
,
, ,
\ .
\
.
'.
.
\ ,
, \
,
, \ ,
,
, 8 \
.
\ , \ .
, \
\ .
" \
, ,
.
\
, ,
,
. "
,

b

[712]

'.

,
\ ,
\ \
. , \ \ ,

, ,
. ,

,
. " , \
( \
, \ ),
.
,
,
.
d

&.*

; ;
* Sic omnes mss. Doslri. Editi , male.
b Omnes mss. .
Omnes mse. . . c

.
d U*c e Savilio rcccpla suut. Mor. cl Monlf. .
, . .

721.

; , >
) , , \ ,
, \ ,
* *
, \ , \ ,
^ , \
,
; .
,
\ , *
\ . ^


\ * ^

,
^ , , ,
* , \ .
\ , '
. \

, , . .
f

\
.
[713] "
, ,
.
, , ,
\ * \
, *
. \ , \
"
, \ , \
* .
, ,
,
;
'.

" , \
, \
, , \ *,
,
\ .
.
, ,
\ , \ , , \
\ ,
,
, " ,
e

Duo mss. (.

f Savil. ulraque lectio qnadrat.

6 Duo mss. ... xal

Savil. .
h Tres mss. ... ,

7*5

726

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.

xa\ ;
. \ e
, \
,
' , ' ,
, \
\ , \ ; .
. \ \ , \ ,
\
, , ,
,
,
.
, , , ,
.
'
.
, ^ ,
' ,
\ ,
,
, ' ^
. \ ' ,
, ' ^
, , ,
,
, ,
, , ,
\ .
, , \
,
\ , \
, \
*
, \
.
, \ \
, ' ),
.
, ,
[715] , \ , \
, , . " *\
. ,
, , \
,
,
,
, \ , ,
, \
' [7)4] , \
. "
,
, \

5 , \
, \ .
, , ,
, .
, \ ,
(?.
.
,
* .
\ ,
\
, \
, ,

, ' ,
, , '
' ,
' .
\
, , *
.
, '
, \ , \ , \ '
.
. '
, , , , ,
, \ ,
, ' , ,
, ,

\
, , \
,
, ,
, ,
<
\ \ .
. , \ ,
, \ ^ *
,
, \ \
- , * ,
, \
.
, .
'.
, , ,
.
, ,
"
, ' , :, \ , \ d

* Dno mss. .
Coiftl. .

Coislin. et Fabric. .
Vatir. et Savil. ' ,.
Coisliu. .
c

7*5

EPIS O L J E .
7fG
in
futuro
sxculo
retribuat,
teque
muniat,
proicgat,
ei
eed prae nimio gaudio ac lxlilia gesliens, et incicuslodiat, atque arcana illa bona libi larghlur.Faxit
tatut. Muitos enim eorum, qtii isiic sunt, poles vcl
autem , ut nos quoque-jucundiasimam faciem tuam
sola prxsenlia lua raeliorcm ad frugcm iraducere,
inlucri quamprimum possimus, dulci anima lua pe*
Armare instruere, corroborare. Novi cgo quam
tiri, ac puleberrimum boc festum agere. Nou enim le
acer bellalor sis, novi quam mulla gesta sinl isiic a
lalet pro feslo ac solemtiilalc nos babcre, ut suavi
te praclara facinora, novi zelum, vigilantiam, cursus,
simo mukisque bonis redundanli congressu tuo d i animac laborem, Qduciam, liberialem, qua episcopis
gncmur, ei rursus fmamur.
reslitisti, cum lempus id requirercl, lamclsi cum oa
9

qua decuii moderaiione. Ac laudabam le quidem ob

bxc tanla gesta, mullo vcro amplius nune, cum, licet
nemoisiic lc adjuvet, sed alii fugerint, alii relcgaii
sint, alii sese abdiderint, lu in acie solus stes, ejusque fronlem ornes, nec ullumordinis desertorem fieri sinas, sed eos eliam qui adversar iorum parles sequebaniur, quotidie ad tuas mira suaviiate iraducas. Neqne te propter hxc laudo tantum, sed eliam quod in
uno conatilutus loco, universi terrarum orbis curam
geras, Palaestinae, Phoenicix Ciliciae negoiiorum, quae
poiissiimim curare debes. Nam Palaeslini quidem ac
Pbcenices, u l probe novi, bominem illum ab advcrsatiis missum non admiserunl; iEgensis autem e l T a r sensis a partibus illorum stant, ut audivi, et admoluiitqueradamex amicis nostris Caslabalorum (a) episcopus, ipsoa a Consianiinopolitanis cogi illortiiu i n i quitaU aasenliri, sed interim tamen resistere. Mullaro
igitur adhibcas sollicHudinfem oportet, vigilantiam
multam, u l buic quoque parli remediura afieras, et
ad consobrinum luum, dominum meum Tbeodorum
eplscopum scribas. Qnae ad Pharetrium speclant,
molesta valde sunt ei iristia : eruratamen cum ejua
presbyteri neque commercium et consuetudinem cuin
adversarits babuerinl, ul ais, neque cum illis coramunicare siaiucrint, sed, ul dicunt, adbuc stent a parlibus nostris, nibil borum cum illiscommunices : quandoquidem quce in nos commisil Pbarelrius, nullam
omnino veniam mereniur. Clerus cerle ipsius omnis
el argre ferebat, et gemebat, ac lotus in noslras parles aniroo iransibat. Sed ne forte in causa simus, ut
bi resilianl, el asperiores reddanlur, ubi cuncta ex
prxfecli mililibus cognoveris, ea apud le conline, ac
perbumaniler illos tracla; novi quippe quam prudens
sis ac providus, eique signiOca, nos quoque audivisse
muUum ipsum iis quae conligeranl indoluisse, ac paratum fuisse quidvis pali, ut omnia illa qux ncfarie
unt,patrata sarcirentur. Nobis corpus oplime talet,
ac reliquias morbi depulimus: cum vero libi hoc quo<|U6 curae esse cogitamus, non mediocrera eiiam nobii occasionem id afferl sanilalis, quod lam vebemenlero amalorem nacti sinme. Deus libi tanti sludii, ca~
rilaite, xcli, vigilantuB mercedenir cum in ^ o c ,
() Reg. e l Coisbn., Kaaxa6a^{Ca$laba(orum);
Vatic,
lCatabalorutn), et ad marginem
emendatur. F a b r i c , . Morel., . Quam
leciionem expunximus, non roodo aoctorilate Mss. pene

omnium, sed etiam quia cum vera hisloria pugnaret d a ba orum episcopum, qui taoc Severiaftus erat, inler prlmipiiares lnimicorum Chrysustomi tunc maxtme oumera-

CCV. Anaioiio pr&[ectiano. (Cucuso anno405.)

Scro quidem el pauca ad nobililatcm luam scribo:
verumtamcn non negbgcnlia, scd prolixa acgritudo
corporis silentii causam allulit : alioqui perpetuo cariiate dcvincli tecum sumtiff, utpolequibus perspecta
sit caritatis liue sinceritas, et ingcnuitas, candor ac
purrtas animi lui. Neque desinimus apud omnesamorem ppxdicarc, qtiem crga nos sine inlermissione
non pncscntes solum, sed ciiam absentes pra? se tulit
tua nobilitas : non enim nos fugit post discessum nostrum, qnanla nostracausa facereac diceresttiducris.
Deus libi tanti studii mcrcedem, cum in hoc, tum in
futuro sevo rependat. Yerumtamen ul majorem bauriamus animo volupiaiera, non solum dum scribimns,
sed eiiam dum literas a tua suavitate missas accipimus, Telici, quxso, de (ua valeludine nuntio nos exhilara, ut etiam in hac degentes solitudine multam
consolalionem percipiamus. Si enim tox carilalis recipiarous epistolam, qux de tua sanitale tuorumqtie
omnium propinquorum certiores nos facial, multo,
eliam dum in extcra regione versamur, solatio pcrfruemur.
CCVl. Theodulo diacono. (Ciicuso anno 404.)
Elsi gravis nunc biemis socvitasperitas, el ad siiminum fastigium est evecia, neque ullum cessant movere lapidem, qui Ecclesias Goiliix labefactare conantur, dum undique discurruul: vos tamen quas
vestrarum sunl parlium prxstare ne desinalis. Licet
enim nihildum fueril vestra scdulitate perfeclum,
quod non exislimo, vobis tamen ob hunc animum et
proposiium plena et cumulala merces jam est a benigno Deo consiitiita. Noli ergo defaiigari, ddecte,
dum eludes, dum sollicilus es, et curam oiunem adbibes, cum per le, lum per quoecumque alios licuerit,
ut turbae istic ac tumultus non e i d t e n i w . Sed anle
omnia orale, neque aseiduis precibus cam eo quo par
esl studio a benigno Deo poslulare desinite, ut q u
i l l a u sunt nunc mala depellal, ac mullam Ecclesiit
allamqoe pacem largialur. Interim saliem, quod ain
tea scripsi, omni ope conaluque contendile, ut negotio dilationem aliquaro oblineaiis. Tu vero, dum
istic es, crebras ad nos iileras milte.
CCVIL

Monachis Golhis qui in Promoii agro dVgunt (a). (Cucuso anno 404.)

Anlequam vettras liieras accepissem quantaa pas&i

f

itis, clara moDuisse amicos illios sibi vim inferri, ul gestis

Ulis conira Cbrysostomum aunueret, sed bacienus lameu
re&UUsse. Krat igilur bic Caslabaloruro episcopus in C i l i -

cia, qui etiam bic cum aliis Cilici epiicopif, iEgarom

ciiicet et Tarsi, recenietur.

legitur, *< n ^ , q u o d nonnisi divi

nando tertere p o s s u m u s , in promoli agro. N a m B i l l i u s q * i ^
ertit ia M o o a s t e r i o P r o m o t i ,
iv ?* legerat, o o u ^
aecundo articulo b
n ^ m , quod de M o n a s l e r i o P r o m o K ^
()

Graece

S. JOANNIS CHRYSOSTOM! ARCH1EP. CONSTANTiNOP.

727

72

bas, probe scio. Non enjm potcsl tam ardens ainor

fiicritis afllioliones, quantas tentaiiones, quantas
in nos tuus nos latere, sed boc omnes prxdicant,
molestias, jam cognoveram : eoque nomine vos beamultique, qni istinc ad nos adveniunt, fervcnlein
tos adinodum censco, cnm railii veniunt in mcnlcm
ac sinceram nobis carilatem luaro annunriant. Sed
coronse, bravia, et prxmia quae vobis paranlur. Ut
et oplaremus soope literas a tua generosiiate recienim i l l i , qui vobrs insidias siruunt, vosque perturbant, grave sibi judicium aeccrsunl, el ignem geben- pcre, quibus de tua et dominx mex uxoris luae, l o 33 capiti suo accuronlant: ita vos qui talia patimini, liusque domus lux valetudine'fieremus ccrtiores :
mullam mercedcro mullamque relribulionem obline- scis enim quanto in nobis sludio sit. Haecigilur cum
tibi perspecla sint, domine mi plurimuro venerande ,
bitis. NoUte igiiur terreri, vel inde turbari, sed gautametsi diiiicile est quod pctimus, cum propter temdele ct exsuliate, dum apostolicum animi sensum
rctinelts, ex quo vox iila promanal, Nunc gaudeo pus hibernum, tum quod pauci ad nos acccdaot,
in pasnonibus meis (Coloss. 4. 24): et rursus, Non ^cum iicuerit, ne tc pigeat ad nos scribere, aiqne ca
solum aulem, ted ei ghriamur in tribulalionibus, taen- signiiicare qux petivimus. Vcslram enim sanitatem
/ quod iribulatio patietrtiam operalur, patiaitia autem et securilatcm nostram essc ducimus opulcntiam, ac
probarionem (Rom. 5.5.4). Probaiiores igilur eflccii Ixtitiam, atque adeo ubcrem rolupialem. Cave igilur
lania voluptaie nos prives, scd iis qui te impense dtet opuleiUiores caeteslibus opibus, licct his graviora
conupgaot, amplms exsullate. Non enim condignas ligunt banc pcr lileras consolationem iiriperti, q u
tunl pawones kujus lemporis ad futuram gloriam, qum nostrum txdium solatio non mediocri miligabit.
revehbtlur in nobis (Ibid. 8. 48). Neque vero nobis
ignota est palicnlia vcstra, forliludo, loleranlia, sincerusetafdens amor, animique vestri flrma et invicta
cowsUntia. Quam ob causam ingcntes vobts gratias
agimus, el cum ammis vesiris pcrpetuo deviiicii sun u s , neque longinquitas itineris nos erga carrtalem
vcstram negligenliores Uo modo efiicit. Sed et graftam vvbls babco propter id sludium quod exhibuislis,
mi miHus in Ecclesta Goiborum iwmullus Aerel, sed
<1ilaliou6 aliqua negotium extraberelur. Neque tanluin non repreliendo, quod neminem miseriiis, scd
etiam laudo et suspicio. iloc onim illo multo est oplabilius, ul vos omncs in ejusmodi opus incumbalis.
Noiite igitur cessare quae vesiri sunl muneris exsc<jui tum per vos ipsos, tum per alios per quoscumque Iteebit, ut negotium diiatione atiqua proleletur.
Nam sivt quid fueril opera veslra pcrfeciurrt , sive
iton, plena et cumuiala merces vobis ob hanc animi
tenleniiam et sludram conslimetur.
(XV111. Acocio preaytero. (Seripta ab anno 404
ad 407.)
f

Tti qui tanto nostri amore flagra, lam vctaemenli

bcnevolentia nos cornpleclerie, ne literarum quidem
nos parlidpes tuorum facis. Atqui jam scmel atque
iterum ad le scripsimus; tu vero in hoc scgnior evasisli. Ciim igitur inlelligas, quanto nos beneficio tibi
devinciuras sis, si de loa valetudine certiores nos
rcddas, da opcram, qtueso, ul quam celerrime ad nos
literas rniltas. Non enim roediocri consolatione per
inulcebimur, si de amicorum noelrorum valeludine
siiie inlermissione monearaur.
CUX. Saliioni().

( A b anno 404 ad 407.)

Nos quidem abs teamari, scuscribas, seu non scrinumquam inlerpreleris. Palladius in Vita Chrysostomi, cap.
4, Marsam comuieinorat Pronwti uxorem viduam inter eas,
qua: ( J j r y s o s l o m o infensaB erant: unde forte inieras baac
uionackis Golbis iu agro vel fundo suo sedes babentibus
inuiesiiam iniulisse, utpote Chrysostomi asseclis; at id nonuisi ooojectaudo dicatur.
() \ alicanus el Fabncunus, (Galbioni). Hic
postremusbaDcepistoSam bis conlioet descriptam.et utrobique legilur. Sav.quoque iri lexlu babeL,in margineSa//oi. llraleclio verasiinonJum liquel.

CCX. Theodoro* ( Cucuso anno 404.)

Miratus sum, qui fadum sit, ut cx aliis Salustii
presbyleri negligenliam inlelligcrcaK Siquidcm signiftcalum milii csl vix cum qvinque homilias Ociobri
mense babuissc, atque ipsum et Theoptiitam presbylerum, altemm prx pigrilia, alierum pnc mctu minimc ad colleclam vcnire. Sed Tbeopbilum quidcra
per literas vehemcnlius increpavi, Salustii vcro causa
ad rcyerentiam luam scribo, quod illum abs te vebemenler amari sciam : quam ob causam non mediocriter gaudeo ei oblector. Sed et succensco tuae revereniix, quod bocmihi non manifcslum reddidens, qui
debuisses ipsum corrigcre : ncutrum tamcn horum
prxstilisti. Nunc ergo saltcm oro te, cura tibi, ftun
nobis kanc maximam conccdc gratiain, ut Tehcmen*
tcr illum exciles, ncquc obdormirc permiltas, aut
otiari. Nisi enim nunc in hac ncgoliorum isioruni
tompestalc ac procdla convenientem fortitudinem
pra3 se lulerit, quando sic ejus opera indigebimus,
ubi tranquillitas ct pax redierit? Te igiiur bortor ul
qnx snni officii tui, prout decet, exsequutus, e i illum
et omnes ad auxilium populo ferendum tempeslate
jaciato exciles, quod antequam literas nostras acciperes, sal scicrtua sponle ac nullo moneDte praestare
coepisli.
CCXL Timolheo pretbytero. (Cucuso anno 404.)
Nos quidem nuper ad te aique ad bonoratissimam
dominum menm Marcianum tribunum scripaimos:
tu vero neque literas ad me ab illo mitti corasii,
neque ad nos ipse scripsisti. Nibilominus tamen BOS
nostrum morem sequuti, sine intermissione vestri
rccordari, aique ad ves, cum iacultas suppetit, scribere non desinirous; quod nunc etiam facimus, ingentcsque vobis gralias agimus ob studium qood
exhibeiis, ct pericula qux subitis, vosqoe beatos pra>
dicarous. Neque enim exiguas vobis coronas rccondiiis,dum admodicum tempusafllicti, percnnem vobis
in caclo mcrcedem ac muito majorem his sudoribu*
pneparatis. Non enim $unt dignB panionet huju$ fm-

EPlSTOLiE.

727

, ,
, \
,
, , . " , \ , *
, \
*
,
, . ,
, \
, * \
, \ ~
,
,
.
, \
, ,
. [716]
.
, , ,
, ,
, . \
,
, \
(*> '
. \

, '
. ,
, \ .
,
.
' \ '
, ' , ,
. " , ,
\ .

'.

, b
\ ; , .
, \ * \
. , \
,
.
, \
.
&.

, , ^,
.
, $, \
\
* Sic no8 SatiHo, expancto , quod apud Mooif. el
Morel. post addilum legilur. EDIT.
h Dao nws. , ?ic Savil. Morel.
.

11%

.

, ,
\ , \
*
. ' ,
, \
,
, , ,
.
, \ , \ .
,

,
.
[717] .

* ^
.
"
, \ \ \
, , ,
' ,
,
,
\
. \ ,
, ,
. ,
\ \ ^ , , ,
.
\ ,
; \ ;
, \
\
, \
' \
.
!.

\ \ \ >
*
'
, . '*
,
\ ,
* \ ,
, \ , \ .
, ,
, \
.
' Duo mss. ?6.

5. JOANtfS CnUYSOSTOMI i RCIHEP. CONSTANTINOP.

7**l

\ pi.Uovcar

\
, \ .
, ,
,
, ^. "
,
' [718]
, , \ '
. "
, ,
, \
.
. "
\ , ,

, ^,
(* .

* , \
^ *
,
.
'.

,
^ , .

* .
&.

730

, \
.
\ \

.
[719] *.

, , ,
, ,
. \
, \
15

, , \ .
, \
, , \
\ ,
.
, *
, .
(?.

\ ,
,
,
. '*
, \ .

, pvqJ
, * \
\ ,
.
, \
, \ , , , \ , ^ .
, ,
, .
' ,
. \
, \
, \ \
.
'.

\
\ , \
, \
, \
,
, \ ,
.
" ,
, ,
, . \ \
, , \
. "
, \ ,
\ ,

.
\ ^

\ , \ , \
, \
,
. " \
, .

, ,
\ \ \
\ .
1*.

, a

Omnes mss. . infra .

h Sic omnes mas. Edit. .

7 J

9
EPISTOLiE.
750
porit ad futuram gloriam, quct rcvelabilur in nobis tate lamen lecum devincii surous, et ubicumque fue(Rom. 8.18).
rimus, amiciiiara tuam memoria circumferimus, licei
CCIU. Tlteopkilo pretbytero. (Cucuso anno 404.)
ad ipsos orbis terrarum Gnes rclegali simus. At lu
quoque perpetuain noslri meinoriam quin conservee.
Yebemenler dolui, cura audivi te ac Saluslicm
nulla ralione arbitror esse dubitandum. Novi quippc
presbytennn haud frequenter ad collectam aocedere,
sinceritatem amoris tui, caritalis Grmilalem, et animi
neque mediocrcm id niihi moerorem inussil. Peio
tui constantiam. Quocirca te oraraus ul frequenter ad
igilur, ut, si quidem id falsum sit, indicare mibi
nos scribas, ac de tua prospera valetudine cerliorcs
sludeatis, quod sine causa calumniam passi sitis; sin
nos facias. Nam de ejus stalu subinde moneri suraverum, ejusmodi negligentiam emendeiis. Ut enim
mopere desideramus; et non mediocrem consolatio*
maxiuia vobis merces constituilur, prasertim si in
nem , dum in bac soliiudine degimus, cx cjusmodi
hoc sxculo convenienlem fortitudinem exhibealis ,
literarum lectione capieraus.
i u non mediocre vobis judicium imminet, si negligenies siiis ac remissi, ncque munere vestro fungamini. Scilis namque quid passus ille fncril qui talenlum unum defoderat, qui de nullo alio crimtne
accusatus, ob hoc solum punilus est, el inevilabiles
poenas dedit. Daie igiiur operain, ut me quam cclerrime cura libereiis. Ut cnim summam consolalionem
mibi prabel ac solaiium, cum audio vos cum omni
alacritate populum universum tempesiate jactatum
instruere > sic cum adfertur ad me quosdam segnes
esse, non mediocrem niibi segnities illorura dolorem
itraril. Sane quidem ptilcberriimim illum gregem Dei
gratia quotidie confirmat, ut vos quoque reipsa compertslis : qui vero prae nimia negligentia, quae suaroin sunt partium, prasiare desinunt, non mediocre per inertiam ejusmodi sibi judicium accersunt.
CCXM.
Pfdlippo presbylero. (Gucuso anno 404.)

CCJtF. Pciagio presbytero. (Scripla ab anno 404

ad 407.)

Miratus sum, qui factum sit, ut tam dimurno tenipore nibil ad nos scripscris; alque nobis quidcm vel
absenlibus non inediocrem amorero exbibueris, scd
nos lilerarom luarum participes minime feceris.
Nunc saUem aJ nos scribere ne pigrileris, ac de tua
valetudine facere certiores : nam licel non scribas,
de rebus luis sciscilamur, ei vos didicimus a schola (a) pulsos fuisse, cum eam loquendi libertatem,
quam par crai, exbibuissetis. Hoc vobis inerces, hoc
caelestis est negotiatio, boc immortalis corona, hoc
congeries pramiorum. Haec igilur omnia vobiscom
reputanles, quidquid acciderit, generose ferte. Potest
enim Deus lentationes isias depellere, ac tranquillitatem quamprimum reducere, vobisque copiosam
ieiius patienliae mercedeni in bac vita et in sacculo
fuluro largiri.

Et jam scripsimus ad generosiutem tuam, domin*

mi bonoralissime ac religiosissime, el nunc idipsum
rarsu agirous, tametsi tu ne semel quidcm liieraf
ad nos dederis. Nos tamen crebras ad (e literas dare
non cessabimus, ct quod praestare nos decct, prxstabimus. Guperemus enim saepius id agere : sed quo*
n i a m in loco admodum deserto versamur, ei metu latromim civilas circumsidelur, ac lemporishiberni asperitas itinera intercludit; neque permiuunt ha?c omnia,
ut multi ad nos frequenter accedant: quotiescumque
licel, et tabellarios nancisci possumus, pieiati luae debitam saluiationem persolvimus. Nota quippe nobi$ est
ac perspecla l u a B carilatis sinceritas, amoris ardor,
animi consiantia, et ingenuitas ab omni simulatione
aliena. Quo fit, ut memoria te semper circuniferamus,
ubicumque verseoaur, neque luae suavilatis oblivisci
posstmus. Verum ut non solum dum scribimus, sed
etiam dum literas accipimus, quibus de lua flainus
valetudine certiores, laeiemur, crebras ad nosejnamotli
cpUlolas mille. Sic cnim, quamvis loco valdc dissiti,
multam consolationem ex ejusraodi literis aenlienius,
cum vos, a quibus veberoenter et ardenler amamur,
bilares et experies periculi vivere inielligemus.

CCXIV.

Sebastiano presbytero. (Scripia ab

anno 404 ad 407.)

E l s i corpore a lua reverenlia remoti sumus, cari(a) E r a n t C o n s t a n t i n o | : o l i S c l i o l a e , s e u c o b o r t e s

roilitum
paJaiinoniin a d cusLodiaui lmperatoris atque palaiii, q u o r u i n
f r e q u e u s m e n l i o a p u d s c r i p l o r e s m a x i m e K y z a n t i o s . M>ca
e t i a m i n quibus versahanlur scbolae bujusmodi Scbolarum
e t i n a n o m i n e gaudebant. Eraat i t e m scbolaealiae m i l i t a r e s ,
quae persaepe o c c u r r u u t . l o E c c l e s i a l a i i n a Scbolae c a n t o r u i n n i e m o r a m u r , aliaeque i t e m S c b o l x . F r o o t o Ducaeus
patat b u o c PbilippuiD iresbyterura, et E u l b y m i u m
item
p r e a k m e r a m , q u i e x S c b o l a p u l s u s J u i & s e d i c i l u r tofra, v e l
c a p e l U n u m fuisse Scbola c u j u s p i a m btijusmodi m i l i t a r i s ,
e l Scbola eorJesiastica q n a p i a m foi&se : H U e m o o t i u s
a u t e m Gptaari v i d e l u r bos fuisse S c b o l a n t m paedagogos, et
e x b o e officio puteos. R e s i n i n c e r t o v e r s a t u r . A p u d r a l i a d i u m d e v i t a C b r y s o s t o t i i i , c 20, r b i l i p p u s v o c a t u r A s c e l a ,
et oresbyter Scbolarum.

PATROL. G R . Lll.

Mansueludinem tuain , modesliam, probilateni,

caritatis ardorem , amoris erga nos sinceriiaiein
exploratam babeo. Idcirco multo cum affectu revereiaiain luam saluto, ac signiflco te a u;e, ubicumque
gentium fuero, animo circumferri. Fac igittir, quxso,
ut alterara percipiamus voluptatem, non solum ex eo
quod litcra mittanlur, sed eiiam ex co quod de tua
valetudine certiores fiamus : baec nobis frequenler
sigoiiica. Licel enim in asperrimam hanc soliludinem
rclegati sinius, cum ab amicis nosiris ejusmodi literas
accepei imus, mulia lxutia perfundemur.
CCXVI. Musonio. (Gucuso anno 404.)

CCXVU.

Valenlino (a). (Cucuso anno 404 vei 405.)

Liberalcra animum luum, et atuoris ardorem cx(a)

Hsee e p i s t o l a b i s s c r i p t a

reperitur

ciano: primoque noroeralur sexagesloia

b i t u r Sebastiano

presbylero,

f e r i u r , e t i o s c r i b i t u r ralentino.

secundo

i n Codice Fabrfo d a v a , et ioscri-

octogetima

quwta

*f-

Facile est u t ad duos eadexn

ipsascripwriL

22

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMl A U C n i E P . CONSTANTINOP.

7^2
essei,
ac
sltidium
quod
erga
me
scmpcr
oslendisii*,
ploraiuni babeo, quo ad ferendiiin patiperibus subsinon medionris vos negligentiac proplcr longum vedium incunibis, el quawi in bac praeclara negoiialione
strum silcnlium, idque, cum a nobis frequentes literas
prae te fers cupidilatem, diun el praebes, et cum voluacceperitis, accusarem. Sed quoniaro scio vos sivc
plate prabes, ac duplicem libi coronam misericordinc
ac splendidiorcm comparas , cttm liberalitate > tum silcalis, sive scribatis, pariler erga nos affeclas esac,
propierca non ausim vos hujus silentii causa repreanimi proposilo, ex quo liberalitas ipsa promanal.
liendere, lametsi niirifice cupio liieras saepe vcetras
Quaudo igilur nobis reverendissimus presbyter Domiaccipere, quibus de veslra valeludiue cerlior flain.
tianus, cui viduarum ac virginum islic cura commissa
Nibil enira est causa; cur ad hanc excusationem conest, significavit eas propemodum fame vexari, tamfugiatis, quod n o n ita crebro tabellarios nanciscaquain ad porlum quemdam ad mamis (uas confugiroini: siqnidem desideratissimus et suavissirous S a mus, ut ab iis ab hoc famis naufragio vindicenlur.
luslins, nobis dilectus, ad hoc, sat scio, vobis politit
Te igitur oro, ac vehementcr oro, ut misso presbyinservire. Yerumtamen ne sic quidem vos accuso,
lero, quanlum fieri poterit, illis auxilio csse velis.
quod admodum de veslra carilale confidam. Nos i u Siquidem ca qu;c nunc praibetur eleemosyna mulio
que, quoties licebit, ad vos crebras liieras mitlere IHMI
majoreni ea, quae alio tempore praberelur, mercedesinemus, quippe quibus sincerilas et ardor benevodem acquirit, quanto graviori lempestate ac procella
lcniia? vesirae cognitus sit el exploratus.
jaclairtur, qai sibi dari boc petunt, consuelis facnllatibus (icsliluti. Curn igilur rei ulilitalem intelligas,
CCXX. Paamo. (Cucuso anno 404.)
el quaiila cx lemporis condilione fiat accessio, exorati tc sine, quae luarum sunl partium praesles.
Respiravimus, exsullavimus, non jam exteram aui
ISihii enirn amplius est dkendum, cnm ad clemenperegrinam amplius regionem incolere nos arbilrati&eiimim el benignissimum bomiiiem scribamus :
mur, cum ad eain urbem, quae lam mulla perpessa
qurppe qui noveris te eliam sportulas (a) nobis deest, lua sublimilas sii reversa. Hac auiem idcirco nos
bere : verumlamen si boc prasles, quod earum novuluplale perfuodimur, non quod dignitas libi major
niine del*s, nubis persolulum arbiirabimur. Tu vero
obiigeril: dignilas enim tua virlus est animae luae,
ad nos quoque veHm ecribas, te noslrae petiiioni
nec ullus ipsam libi antea potuil auferre, neque nunc
annuisse: deque tua totiusque benedictae domus tua3
reddidil: ( quo enim paclo, cura ablaia minime fuevalcitidinc facias certiores.
r i l ?) sed idcirco exsullamus, quod niagnam cousolaiionis occasionem allulerit tuus in urbem illam rcdCCX VIII. Euihymio presbytert. (Cucuso anno 404.)
ilus iis qui vexabantur, iMactabantur, in vincula conNiliil vos conlrislel, quod a scbola pulsi fueritis, sed
jiciebamur, cum communis illorura prolecior sis et
cum aniniis vestris reputanles, quanlam hinc eliam
ad te omnes illi tamquara ad lalissimum portum
mercedem receperitis, et quo paclo coronae vobis
confugianl. Scis quippe inde Iucrum decerpere, unde
aogeanlur, gaudete el exsuliate ob ejusmodi aiflicliolucrum decerpetidum esi. Tu vero deinceps de luoruui
nes et insidias. Mullum enim vobis hsec in caelis qua>
recle factorum magniludine scribe, ac manifeste s i slum coacervant, el illustriores vos efficiunt, ac pra>
gnilica, quol jaccnles axcitaveris, quot lapsos erexeinia niajora constituiint. Angusta quippe et arcla via
r i s , quos flucluanles firmaveris, quibus taoniiu
ost, qua? ducit ad vitam. Ad nos quoque frequenter
laborantibus subsidio fueris, qtiot segniores facios
ecribere dc valeludine lua ne graveris. Scis enim
diligenles reddideris, quos diligenlcs antea, diligeiiquautis tecmn carilalis vinculis obslricti simus, et
tiorcs effoceris : omnia deniquc lua in bac acie pracquo pacto, ubicumqne genlium degam, te mente circlara facinora sigillatim expone. Nam hoec cunctascio
cumferam, tuoquc semper amore ardeam : jam vero
prius eiiam, quaro literas luas actipiam, utpole qui
aniinum luum noverim, generosum aibletam ac miratanlo ctiam magis ardcam, quanlo cx ejusmodi afllibilcm bellaiorem : sed a carissima tamen nobis lingua
riionibus illostrior evasisti.
lua cuncia velim cdiscere. Huic igilur noslne petiCCX1X. Severina Romulcc. (Cucuso arno 404.)
lioni annue, cum iutdligas, qtiatilo nos l i b i , dum hoc
Nisi probe perspcda mihi veslra sinccra ratilag
agcs, sis beHeficio devincturus.
(fi) Gr. , in qtiam vocera haec notat Fronlo
9

Ducaeus : Vox est ' dcflexa; sporlulas enim vocatU

Bomani calaUios vimmeos, m quifou peatnto eondi solebnnt, ul Atconivs scribit: demae praudxum vel coena, qum
in sporlcllai conjecla dabainr clientibu* vice ccenm recke,
sporiula est dicta; tum lathts ponecUi $porlularum appellatio ad salaria, conghiria, ct konoraria quaevh. Yetui

ylos&arium definil, , Xenia qu

in calalho dabantur. Inde lionorarwm decurionattu, el e*
qwe decuriones dubanl pro inlroilu, et pecuniw qumjudicibut vel cxtecutoribus litium ac negotiorum salarto
dninnUur, $ic appcllantur iu tit. De sporluHs judicum. Item
diaria quce $acerdotibu$ dabantur; Cypritum* epnt. 3 4 :

sporlulis iisdem cum presbyleris honorentur, e t d i v i ubiies mensuras aeqnalis quantitaiibus paliantur. Et tpor-

CCXXI.

Conttantio presbytero (a).

Mca?a (|iiarto mensis Julii dic soluiurus, hasce ad

pictMtem luam dedi literas, ad id tc coborians, ad
qiiud nuoiquam coboriari desii : quaravis gravior
pncsenle tempestate procella, inajoresque fluclus ingruanl, ul ne intennilias ea, qu e officii tui sunt, in
ca quam ab initio cepisli, adminislratione adimplerc:
Grajcc euperslilionis exlcrminationcm dico, ecclet

tulanles clerici, sive fratres sportulantes qui diana et

() NicaBae s c r i p t a c u n i iret f n exsilium anno 401.
iportuUis acctpwrttt (ib eodem dicunlur episl. 66. Sportulur a p u d N i c e p b o r u m l i b . 15, c a p . 27. D c P a n e m o
Imntii Ujitur nomine vtl honorariwu aliquod vel sub$idium
p
l
u
r i b u s actujji e s l i n vila C l n y s o s t o m i .
victus liic inleiUge, quod CliKtj&ostomo u Yaltulim dabatur.
}

Habemeese

732
EPISTOLifi
\ ,
|*6v, \ - ,
, * \ , \

151

, \ , \ '

' ,

, \

. *

\ , \

, \ * \

* \ -

. \

, ofe*

, \

[721] . ''

, ^ \

, -

. , ,

, [720] \

. , \ , -

, ,
.

'.

', , ,

, \ -

, \ -

, (

\ . ;

;) * -

, \ '

, ,

\ . \

, ,

\ . \

, \ \ -

& .

, \ .

, \

, .

, -

' ,

, ^ ,

, \ ,

, \

' \

\ .

, \ ,

, \

\ . \

, , \ -

. \

* \ -

, , ,

, .

, *
, \
.
1&.

'.

'.

$,
, ,

\ , \ \ ,

* ^ ,

, \

\ ' .
' \ , \ *,

* Fabric. .

735

S. JOANNIS C l l R T S O S T O a i

,
,
.
\ . '
,
,
. \ ,
\ ,
,
*
, \ [722] .
' ,
0,
\ \ , \ ,
, \ \
, \
^ . '
, , \ , \ , \
'
, , \
, * . \ ,
\ . * ,
, '
, \ .
* , \
, . \
,
, \
.
.
,
, , \ , '
.
\ ,
, \ . \
^
, ,
.
\ ' , \
\ , , , ' ,
, , \ .
.

, ,

,
.

\ , \
, \ '
, \
, \
. , ,
* \

tflCUlEP. ONSTANT[NOP.
7
; . (, \
, \ \ ,
, , \

. ,
[723] \
\ ,
, , ,
, \
, ,
,
( \
, ' , \ ' ,
, , \ .
* ,
, , ' , \
. \ ,
\
. \
\ , ' '
, \
\
\
. ' *
, \
, \ \
* , '
\ ^,
, , ,
\ .
,
, \
. ,
,
. "
,
, \ *
.
b

*.
.
\
*
*
,
, ,
, .
\ * *
, ' , .
, ,
\ .
* Pabric .
k Uous cod. ^, alter ,
Paulo post doo mss. .
* Coitlin. xoi .

735
EPISl
eiaitun eonalructionem, animarum curam : neque te
supirfuro aut socordem reruni difflcultas faciat. Neque
euim gubernator, ubi mare ipsum concitari et furere
T i d e l , a navis clavo et gubernaculis discedil: neque
medicus^ibi aegrum morbo corripi cernit, curalione
aupersedet : sed lum maxime uterque istorum ariem
tuara adhibei. quoquc, doinine mi reverendissime
ac religiosissime, multam nunc animi promplitudinem adhibe, neqoe te ad socordiam redigant praesentia mala : non enim de eis, quac nobis inferunter,
malis ralionem reddemue; quin poiius mercedem
accipiemus. Si vero ea, quae noslrarum sunt partium,
oon pnestilerimus, sed desides fuerimus, nihil nos
ea in re adjuvabit aut defendet malorum tumultus:
quandoquidem et Paulus carcerem incolens, in vineulis ofDciura suum fecit, et Jonas in ventre beilusa
naario inclusus fuit e l ires pueri in camioo versati
sunt: neque iamen horum quemquam vincula varia
ad desidiam redegere. Haec igitur tecum repuians,
domine mt, oe omiseris Pboenicix, Arabia3,el Orienlis
Ecclesiarum curam gerere, illud persuasum babens,
locopleliorem te mercedem recepturum esse, si t o t et
Uutis intercedenlibus impedimeniis, quas luarum partiam sunt, prastiterts. Neque libi grave sit idenlidcin
ad nos scribere, sed ct creberrimas liieras dato. Nam
sieoti nunc cognovmius, non Sebasteam, sed Cucuaum exsulatum ire jussi sumus, quo libi lileras u i i l tere facilius erit. Scribe igitur nobis, quot anno quoiibet stniotas sint ecclcsia?, ei qui viri sancli in Phoeniciam commtgrarmt, et si qita majora accesserint
incrementa. Nam cum Nicxnum quemdam monacbum
inclosum () reperissem, ei ut ad pietatem luam iret,
et in Pboeniciain profidscerelui\ persuasi. An is ad
te vencric, fac sciam. De Salamine, quod oppidtim
est in Cypro stlum, ct ab ha-resi Marctonistaruin o p primitur, acturuscum quibas oporluit, et rem omnem
feliciicr conTeclurus eram, nisi ejectus fuissem. Quod
si dominum meum Cyriacum episcopum Conslanli esse cognoveris, scribe ad eiim hac de causa,
et perficere is omnia poterit.Cobortare omnes,et p o tittiinuin eos qui liduciam apud Deum habent, ul
multuin el assidue orent, ul prrcsens orbis terrarum
naufragfum conquiescat. Inlolerabilia enim Asiam,
aliaaqiie urbes ei Ecclesias invascmnt mala, quae sigillatim, ne moleslus esse videar, enumerare supcredeo: atqoe unoiu illud dico, multa nnnc et assidua
opus cese preeaiione.
v

CCIXII.

Ca$to Valerio, Diophanlo, Cyriaco, presby9

terti Antiochenis. (Cucuso anno 404.)

E l qnod ad nos scripserilis, et qaod lileris nos laeeuere volueritis, ac lileras a nobis peterc, modumque epistolse excedere jusseriiis, id argumento fuil
os inaalurabili ei insano erga nos amore flagrare.
inclusi, qui sese in celluia quadani abdem e i n o r a n t u r i n bialoria e c c l c s i a s t i c a e t
aacctka. in epistola autem p r i m a ad T b e o d o r u m lajfcum,
T o r o o I , b i s t o r i a m babes mooachi c n j u s d a m qui l a p s u s , n o tea c e l l a n i sese i n c l u d l curavit, et boc genere vilae p l u FMiisaBitif estusus.
() Monacbi
baot, frequenter

\LM*

734

Atque hoc efticit, ut ea eoliludo, quam incoiimus^

solitndo minime vidt-alur : hoc diversas et comhiua
calanjitates miligat. Qnid enim cum carilate conferri
potest? Nihil plaue. Hacc et radir, et niater, et fona
rst bonorum, virius niiuime laboriosa, virlus voiuptate referta, quxque nuillani iis, qui ipsam exercent, Tohiptatem parit. Quas ob res gratias vobis i n genles agimus, quod adeo sinceram erga nos benevolentiam conservaveritis : nos vero ubicumque
genlium fuerimus, licet ad ipsos orbis terrarum lines
deferaniur, licet ad locum boc muko deseriiorem,
vos menle circumferenles abibimus, insculploe vo
aniroo et incisos peclore nosiro gesianles, heque i l i neris longinquilas, neque temporis diulurnilas, neque
turba cilamitatum negligenliores erga suaviuiem tosiram nos reddidit, sed quasi non ila pridera vobiscum versaii fuerimus, iino vero quasi vobiscum perpetuo versetnur, u l re vera versamur, i u vos cerniuius, ct carilaiis oculis coniemplamur. Ejusmodi
enim esl amicitia : non ilin^rum intervallo dirimitur,
non longo dierum spaiio debililalur, nou afQictionan>
ttirba superatur, sed in alturo perpetoo toilitur, et
flammae cursum iinilatttr. Alque hoc vos pne casteris
omnibus nostis, quia pnc csteris omnibus eliam
amare scilia: quocirca vos quoque beatos dicimni.
Licet enim miserabiles simus ac despecti, at poiena
esl Deus, el sufficil ad conslituendam vobis mercedem
hac cariuie majorem, ac mulio uberiorem : naro eorum merittim qui aliqnid boni egerint dixerintve, suispraemiis longe superaro solet. Et optarero equidem
ipsis oculis vos pracsenies cernerc, et congressa vesiro conspectuque frui, atque hoc pacto veslra caritate oblcctari : quando autem id non licet, non ob
pigrhiam aliquam el negligentiam, sed qaod exsilii
necessilate praepediamur: nolile salicm noe allera
navigaiionc privarc, sed ingentem copiam episiolarum ad nos miuiie, quic de vestra nos faciant valetudine certiores. Nam si ejusmodi literas frequenter
acceperimus, mullam consolaiionem percipienius
quantumvis longinqua et exlera in regione degamus.
Cum igitur vobis exptoralum sit, quanto nos devinciuri silis beneiicio, quantaque Lttiiia perfusuri, nolile banc nobis voluplalem invidere. Dum cnim vobiscum per literas colloquemur, vos ipsos bic adesse
arbitrabimur, et evidenlius laraquam ob oculos posi*
tos poierimus animo conlemplari.
v

CCXXUL

Hesychio. (Gucuso anno 404.)

Cupiebam equidem, antequam ad suavilatem luam

scripsissera, lileras ab ea prior accipere : boc cniin
vehementissimi amoris est proprium : veruinlameii
Iiteras tuas non exspeclavimus, sed priures ad le scripsimus, ul in boc saltem ardenlis amoris erga tuam
suavitalem noslri spccimen ederemus. Sed boc tamen
nomine libi gratiam babemus, ut qui probc sciamua
non ex contemptu, sed pra niniia humilitaie libi hac
contigisse. Audacter igilor hunc tuum in nos amorem
ostende, ac lilcras, quibusde lua valeludinecertiorcs
flamus, ad nos creberrimai mitte. Si enim rjusmoxH

755

S. JOANNIS CIIRYS05TOM1 ARCHIEP. CONSTANTINOP.

lileras accepcrimus, licel ad ipsos orbis icrrarum

suffecisse illam eicusatienem, quae lujn tuggerebilines amandaii siraus, Iicet ad iocura isto deseriio- tur, vos nunc indicasiis, cum uondum acceptis liierie
reni, multo solatio txdium nostruni vestra cariialis noslris nos lacessendos pulaslis. Ea quippe cariiatis
officium mitigabit. Nihil enim ila potest animum eri- esl natura, ut silere minime possit, verum quaiqvis
gere, multaque voluplate perrundere, ac si amet
periculum sit ne accusetur audaciao, manere suo
ametnrque sincere. Atque hoc lu omnium maxime
fungitur. Nos vero Unlum abesl, ut diem vobis dicanosii, quandoquidem lu quoque omnium maxime
miifl, quod ad nos priores scripseritis, ut ctiam vos
araare nosti.
bac de causa corona donemus, ac predicemus, ct
CCXXl Y. Marciano et Marcellino. (Gucuso anno 404.) sinceri amoris veslri periculum nunc maxime fecerimus, non solum quod scripseritis, sed eiiam quod
Quidnam causxest, quamobrem, cum tantopere nos
priores scripserilis. Deus auiem TOS omni poiest
ametis (neqwe enirn tanto licet a vobis intervallo dissegriludtno liberare, vosque prisiirue restiluere sanijunctoe latet nos amor vester, quod et veheroens sit
tati, ac faculiatem largiri communis inier nos conet inflamniatns), silere potiiistis, ac ne semel quigressus, et ifi conspeclum mutuum venicndi : s i q u i demliterasad nosdedistis,sed rem islam similem arnigdem non vulgari solalio recreabimur, si ab bomine
mati reddidisiis ? Neque enim legilima fuit illa excuadeo generoso literas acceperimus, sed et illius colsalio, quara in epistola ad religiosissimum presbyteloquii desiderio lenemur, quo ulinam nos quam ciiisrum Constantium missa expressistis. Yerumlamen
sime frui contingat, m nobis instar maximae ciijasdam
nolinilKec exacic disquirere. Sit ila sane, atque hanc
feslivilalis esse possit.
fuisse causam silentii demus : ecce et hxc ipsa nunc
vobis eripilur, et literis nostris vos lacessimus, ae
CCXXVJl. Carleriv. (Cucuso anno404.)
simul gratias agimus ob sinceram banc caritatem ,
Quid ais ? Gontinui libi morbi non pennisertint, uc
quam erga nos ita florentem conservalis, ac pelimus,
ad
nos venires ? Atqui venisii, el nobiscum es, et ab
ut quoiiescumqiie licebit, crebras ad nos lileras delis.
animi
lui affectu ac volunlale lotum illud oblinuimiis,
Non cnim dubilo quin huc impigrc advolare parali
nec ulla tibi bac in re excusatione esl opus. Eienim
fuisselis, nisi ea quse commemorastis impedimenla
intercessissent; imo vero animo jam ac Tolunlale ardens ac sincera carilas, quae sic perpeluo v i g e l ,
nobis sufficit ad suggerendara ingentis laetitiae oocaadvolaslis. Sed quoniam id reipsa fieri tantisper non
sionera. Sed quoniam non mediocrem nobis sollicipolest, litcraruni saliem solatio nostrum nioeroiem
ludinem injecisti, cum de tua aegritudine verba fecilenitc, ac dc vesira lotiusque vestra domus valetusii, si forie ab i l l a fueris liberaia (polest enim Deos
dine nos faciie certiores. Si enim ejusmodi titene ad
illa le liberare, ac pristinae reslituere saniuti), dc
noe a vobis missx fuerint, quamvis in aspcriori deeadem
re cerliores nos facito, u l bac solliciludine
gamus solitudine, quam sit ista, multam ex literis
liberemur. Quod enim semper lileris meis s i g n i f i c a T i ,
vcetris consolalionem capiemus.
CCXXV. Conslantio presbytero. (Cucuso anno 40i.) nunc quoque signiflco, ubicumque verser, licet ad
locum isto deserliorem ablegemur, de le luisque
Miratus sum cur lu qui tam vebemcntcr nos amas,
rebiis sollicili esse non cessabimus. Ejusmodi nobis
quique nibil non agere, dicere, ac paii nostra causa
luae fervenlis el sincerx caritatis pignora reliquisii,
paratus es (ncqoe enira nos fugil, neque fieri potusl,
qua3 numquam exslingui possunt, neque tempore
ut sincere amanlem id fugiat), ne semel quidem ad
debilitari: sed sive tu*c nobililati vicini simus, sito
nos scriberes, idque com nos baud longe a vobis
ab i l l a reraoti, caritalem earodem conservamus, ulpoie
advcnissemus, et mihi pluriraum colcndus el clarissiquibus exploratum sit, quam sincera sit caritas, qua
mus frater Libanius ad nos pergeret. Haec a mc non
nullo non leinpore affeciam erga nos esse sensico consilio dicuntur, ut vos accusem, sed o l dolori mus.
meo satisfaciam. Nam quoniam magno afleclu pietaCCXXVIII. Theodoro medico. (Cucuso anno, ut putatem veslram prosequor, non aliam ob causam, sed
tur, 404.)
qoonlam omni studio de animae luae satule sollicitug
Tu quidem ad negotiorum occupationes confngts,
es, el iis qoi necessitatibus premuntur communem le
alque inde petita excusatione uteris, quod non yeneporlum offers, dum egenis succarris, dura viduis
ris : ego vero nibil hac oralione tibi opus esse arbisubvenis, dum suslenlas orpbanos, et communem
Iror. Nam el venisti, el quanltim ad caritatem altinel,
omnibus te parentem pracbcs, hac de causa cum innihilo inferiore apod nos loco es, quam qui ad nos
genti amore tui afficiar, liieras eliam recipere a tua
vencrunt: siquidem volunlaiis nomine non secus
pielale desidcro. Hauc igitur nobis conccde graliam,
alque illos te praedicamus, utque inter prxcipuos
ac desidcrium noslrum exple. Non cnim roediocri
amicos numeramus, libique gratias agimus, quod cum
eolatio levabimur, licet in solitudine constituii, si
roodico temporis spatio nobiscum versalus fueris, ac
amaniiseimi animi lui manusque lileras acceperimus,
fortasse ne modico quidem, nihilo mtnorem erga nos
quoB nos de tua toliusque domus l u x valeludine faamorem pra le tuleris, quam qui diulurno tempore
cianl cerliores.
nobiscum fuerint edticati. Quam ob causam ingentcs
CCXXVl. Marciano et Marcellino. (Cucuso anno404.) iibi gralias agimus, teque obeccramus, ut ad nos frcqu- nlcr scribas. Prxsentein cniin lcipfum iulueii
Nobis xuigma solvislis. Non enim ad deft-ntionem

73a

EPlSTOlwE.

735

,
,
,
. [724]
, \ ,
\ . \
,
.
'.

; (

, ), , , *
;
,
. * . '
, \
\ , \
, ,
, \ , , \
. " \
,
,
\ . '
,
,
\ . '
, ,
.
?.

6.

,
\ \ \
(
), , , \

. , '
.
, ' ,
?, ,
\ ,
, , ,
, ,

. ,
.
,
, \
, , \ .
[725]

'.

. "
* Tres mss. .

, \
, ,
.
* ,
, .
^
, \ , \
, \
, ,
\ .
,
, \
' \


,
,
.
'.

; ^&
; ,
\ ' , \
, \
. \ ,
, \
. '
, \ ^
, . (
, \ .), , . " \ , \ , , ,
,
\ .
\
, ,
*
, ^ , \ ,
\
, ^ .
b

"
, \
*
. \ , \
* *
[726] ,
, ,
, * ,
\
.
,
.
'
b Sic e Savillo corrcclum. Edituin
perani. EDIT.
c

Vatic. c l Coisl. *.

fueral 6 per-

737

S. JOANNIS CHRYSOSTOHI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

\
, ,
.. ' ,
\
.
^
,
.
&.
.
,
* ,
, .

,
, , . \ ,
,
\
.
\ ,
, , \ , .
.
'.
.
, \ , \
, \ , \ . \
, \
\
, * ,
, .
,
\ , \ '
, ', (\
\ ,
, ),
\ . \ \ , \
. \
'
\727] ' , \ ,

. ,
, \ \
\ .
.
11

, ' , '
' .
\
. , ,
-

,
,
. , ,
^
\ ,
, , , \ ,
,
, , * \ ' , .
, , '
*
.
&.
.
, '
, \ , \ *
,
, '
. , ,
\
.
, \

, \ ,
; ;
\ .
.
, *
.
, \ *
* ,
.
'
, , [728] ,
, , , \

. ^ *
, , . \ ,

,
. , *
^ \ ^ ,
,
0.
,
.
, \ ,
, , .
,
c

Coislin. .
* A1U .

75

Doo mss. .
KdiL 6#. Safil. e l unos ^ . ^
rjj *.
d

738
757
EPIS" iLM.
capimus; sed ne multos Isdamus, qui et roanibuf
soWimas, ac de vestra valeiudine atque hilariutesine
tuis indigent, et lingua lua, lanlique portus ac refugii
inlerraissione ac perpetuo quidpiam audire percupiadkum illis intercludamus, hoc te pertrahere non
mus. Cum igiiur intelligas quanlam a nobis graiiara
audemus. Sed quoiiescumque facullas dabitur, ut ad
inilura sis, quolies ea de re ad nos scribes, oro te,
omnein operam adbibe, ut saepe ad n o s de e o literai
nos saepe lileras des obsecramus, deque lua valetuniitias : siquidem non mediocrem istud nobis dolodine certiores nos facias. Sic enim quamquam longo
rem inussit, quod cum T i r omnibus prope notus notatervallo dtssili, acceplis a tua suaviiate cjusmodi
bisque percarus huc profeciurus esset rcyerendissimue
literis, mollara consolationem percipiemus.
dominus meus Libanius, ad nos literarum nibil dedeCCXXIX. Severw. (Cucuso anno 404;
ris, fortasse quod ignorares: atqui h o c ipsum est,
Equidem tuam nobiliiatem corporeis oculis nuraquod nos male habet, quod qui veniant islinc ad nos,
quaro vidi, cariialis autem oculis omnium maxime
ignores. Nos enim sciscilari ac curiose inquirere noo
conspexi : quandoqtiidem nullo quantumvis magno
cessaraus, quinara binc ad v o s pergant, u t e o r u i Q
rcgionum imervallo poiest ejusmodi conspeclus i m opera desiderium nosirum expleamus : id nimiram
pediri. Gum enim zelum ac studiura nobis tuae nobitale esi, ut ad luam suaviiatem sine intermisaiooe
litatis pro r e c U lide dominus m e u s amanlissimus
scribamus.
Libanius vcrbis expressisset, magnopere n o s crexit.
CCXXXU. Carterice. (Cucuso anno 404.)
Quo faclum est, ut tametsi numquam tc viderimus,
priores ad pieiatem tuam scripserimus, ipsam oranles, ut quando facultas dabitur, ad nos scribas. Si
enim a tua suavitale transmissa perferaiur ad nos
epistola, quae de tua valetudine certiores nos faciat,
maximo, dum in bac extera regione degimus, solatio
moerorem nostrum mitigabit. Nihil enim est, quod
cum cariiale confcrri possit.
CCXXX. Etpidio episcopo. (Cucuso anno 404.)
Magnam doroino roeo amantissimo Libanio gratiam
babeo, quod et domo sua excessit, et huc venit, ac
rursus ad reverenliam luam profectus est: aique ejus
rei causa maxime graliam illi habeo. ld enim omni
animi contcntione stodeo, ut libi ab omnibus honor
obsequiumque deferalur : non quod tu istis indigeas,
sed quoniam boc Ecclesiis esl utile, curo iis qua persequulioitem patiuntur, lum illis quas tranquillilate
fruuniur. Gralam igitur et acceplam habens ipsiiis
beneYolcnliam, domine mi reverendissime ac religiosissime, cuin ab eo diligenter cuncta didiceris, quae
Antiochiae, quxque apud nos gcruntur (nam et isla
iiarrabit, qui tametsi perexiguo lempore nobiscum
versatus est, quid tamen rerum gcramus didicit), laeiom illura biiaremque dimitle. Magno enim amiciiiae
i u 3 3 desiderio leneiur, ac vcbementi nostri amore
flagrat. Amantissimum ac reverendissimum dominum
nieum Asyncritium presbyterum meis verbis velim
aaluies, uua cum amaniissimis ejus liberis, omnemque
luum clcrum, quem brevi temporis spalio tuum in
n o s amorem imilari docuisti. Neque enim id n o s fugil, quanlam i i i nos cariiatem prae se lulerunt, ei quo
pacto parati sint eo nomine cuncta perferre ac peragere. lllud vero praclarum facinus toium est tuae
pielaii acceplum ferendum.
CCXXXI. Adolice. (Gucuso anno 404.)
Frequenter quklem ad pielatem tuam liieraa deditnus, sed haec frequenlia nobis non sufficil, verum id
agere singulis dicbus cuperemus. Scis enim quo aniino
erga iuam snavitatem simus. Quando autem id non
ficei, quoiies faculias daiur, maximo nos ipsos afficimu beiicficio, dum salulaticuis debiluui raunus pcr-

Si probe nossea, quantam a nobis gratiam ineas,

dum ad nos scribis, et frequentissime scribis, ac tu.u
caritatis melle literas oblinis, omnem operam adhiberes, ut singulis diebus ad nos epistolas miileres.
Non enira jam Gucusum nos habiiare censeaius, ne*
que in soliludine degere, taniam ex lileris luis ac Uia
sincera caritaie voluptatem haurimus. Quod autem
non literas tantum miseris, sed etiam domino meo
dilectissimo fralri nostro Libanio persuaseris, ul
Ulinc solverel, et peregrinationem islara susciperet,
quanlae istud esi benevolentiae 7 quanue sollicitudinU?
Hac de causa laeiamuret exsullaraus. Nibil enim est,
quod cum caritate conferri possil. Alque a nobis
quidem ipsa poslulag, ut eamdem couservemus benevolenliara, quam a principio erga te p r a nobis lulimus : ai nos eadem illa mensura contenti esse noo
possumus, sed quoudie conamur affectum ilium et
amiciiiam erga le nova quapiam accessione cumulare,
quod dura agimus, beneflcio nos ipsos afficimus maximo. Nou enim desinimus inente versare quaa sit
nobilitas animae t u a 3 , qiias sinceritas, ingenuilas amicitiae, el caiidor abomni dissimulatione alienus, el cogilalionum isiarum memoria maxima kclilia ooe perfundit. Quocirca le obsecramus, ut de noslra cariiate
secura, minime doleas propter ea quaa a lua vencratione transmissa sunt, quod ea nimirum remiserimus.
Siquidem affectu ipso el accepimus, et illis polili sumus; sed quoniam nulla egestaie premimur, signiiicavimus, ut nobUilas tua illa conservet: quod si forte
premamur egeslate, vidcbis quanta liberlate flduciaque
scribeaius, ut ad nos miilantur, et in boc quoqae
tuis diclis parebimus. Sic enim sub iinem epistolae
dixisli, Ostcnde tuaui pieutem nobis confldere, ac
rebus noetris laroquam propriis uti. Quando igitur sic
animo nos aflectos esse v i s , ul procul dubio vis et
tuis rebus tamquam propriis uti, cum ad le scripsero^
1

Savil. e l unos cod., quocirca obsecrntmu, veslrm cari-

tati confidcntes, minime dolcre. c l l r a q u e leclio,

ioqutt
Duca?us, c ferri potest: Umen araplexi alteram fuimus,
quod minus usiUtum sit Chryso^iomo, uuum phiraliter
alloqni^ ut Qt per vocera, vestrce (), quodque in l o U
bac epislola pronomioa siogularia ovMneri UDIIUD U*U*>

pt.

74d
8. JOANNIS CllKYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.
dico non rogans ut moksli uHi s i l i s , ac pclalie, ut
hinc iransferamur : quod enim eral gravissimum jani
perlulirous, nempe viac molestiam : sed banc a vobi
pelo grattam, ut ad nos assidue scribalis, nequt
proplerea quodlongius a vobis relegali sumus idcirco
nos isla consolatione privelis. Scilis eniin quanio nos
istud solatio levet, quanlumvis afflicti simus ei ani~
mnis obsessi, cum de valetudine veslra amicorumnosirorum certiores lieri possuiuus , ac vos hilares e l
incolumcs esse, ac plane securos. Ut igiiur biuc non
mcdiocrem possimus carpere voluptatem, de bis ad nos
assidue scribe. Non enim leviier nos recrcabrs, sed et
ingenti solalio ixdium nosirum lcnies, cum non ignores, quanlum tuis commodis gaudcrc soleamus.

731)

tum transmitie. Hoc anim maximumest indicittm me

Ula propria censere, si curo volaero, tum illa mittanlur, non cum illis non indigeo. In boc e r g o quoque
sinceraiu tuam ostende caritatem, ct qua reverenlia
n o 8 observes, quod in bac re nos toieraveris; et
quamprimum lileras mille, quae le miirime a i g r e l u lisse significenl. Nisi enim hoc feceris, in perpetuam
anxietatemetsollicitudinem nosconjicies : non cnim
solliciii esse dcsinemus num forte molesti fuerimus :
siquidem multo sludio caritatis luae lenemtir, el tuam
nobilitatem recreandi. Posiquam igitur excusatione
usi sumus, quo pacto illam acceperis n o b i s sigitifica.
Nam ut inlelligere polest suavitas lua, nobis apud
alios q u i idipsurn praestiteraut, nobisque adniodum
cari erani, nulla nobis ulendum excusatione fuit, sed
salis fuil repudiare transmissa : verum a p u d tuam
eneraiionera et excusaiione tilimur, et ne a e g r e feras
obsecramus, n e q u e prius bxc idenlidcm dicerc inlermillemus, donec tenobis minimesuccensuisse s i g n i ficaveris. Quod si bujusmodi lilcras obUnuerimus,
duplo ac triplo ac multoties majora quam q u a e missa
sunt, nos accepisse arbitrabimur. Id eniui maxitne
poiesl argumenlo esse, quanla reverenlia ct bonore
nos colas.
CCXXXIIL Ad Epiuopum Antiochenum.
Oporlebatquidein pielatem vesiramnon verbiscorum
qui loquuli s u n l , m e n t e subverli, sed k i l a n t a mendaciorum copia multa cum ailentione veriiatem invesiig a r e . Si eiiini o m n i a quas vulgo jaclanlur vera cenacas, ii\ pcricubim ventent omncs : sin autcm judtcio et legibus e a quae latent pcrvestigenlur, judicium
a Y o b i s ego libens postalareni, nisi q u i s a l i a rursus in
me calumnise tela jaculetar. Timco n a m q u e , timeo
|aro umbras et simulacra, postquam vos h a judicaslis.
Amici amicitiae nimlium remiserunt, qui juxla eranl
a longe sieierunt, el qui iongc erant calumnianun
jacula contorserunt (Psal. 57. 12). Effecistis ut in
inedio portu naufragium patercr. Sed quamvis ejiciar
cx u r b e , alque ab Ecclesia sejungar , ad quodvis supp l i c i u m ferendum m e s t a t u i compararc. Pbilosopbari
mibt ac palienter adversa ferre dccretum c s t : scio
e n i m , scio c e r t i s s i m e , civitale
firmiorera
e s s c solilud i n e r a , el beslias a g r i raansuetiores amicis. Vale.
1

GCXXXV. Porphyrio episcopo Rhosensi (a).(Cucuso

anno404.)
Quam firma, quara consianti, quam immota carilate
sis, non me fugit, nec ullam negoiiorum difiiculiaiera
illam possc labefaclare: id vero lu rebus jpsis ostendisti. Quam ob causam nos quoqtie, licel morbo corrcpti, atque in iocum totius hujus noslri orbis desertissiraum delati Gucusum, el Isaurorum incursiooibus
circumsessi, ac mullis xrumnis vexaii, et scribimus,
el dcbitam salulaiionem lux pietati persolvimus, corpore qutdem scjuncti, sed animo copulaii, magnamque
inde consolalionem percipimus. Licet enira non levtbus bsec commutatio difiiculuiibus sil obsessa, maximum lamen inde solatiuin baurimus, quod non longe
a vobis absumus, ac frequenter possumus, modico i n tcrjecto ilineris bujus intcrvallo, et ad YOS lileras
dare et a vobis accipere. Nam si bac festivilate perfrnamur (festivitatem enim boc cgo censeo, ac solemnitalem, el ingenlis voluplatis occasionem), ne
miniroum quidem sensum hujus solitudinis, metus, et
anxielatis capiemus.

CCXXXVI. Carterio prosudi. (Gucuso a n n o 404.)

Dcsertissimus quidem mirum in m o d u m locus est

Cucusus : verumiamen haud ila nos soliludine sua
conlrislat, ac quiete exbilarat, quodque nulla ex
parie nobis negotium facessit. Quocirca lamquam
ad portum quemdain a d sulitudincm hanc delati sedemus, ct a malis qux in via pertulimus respiramut,
et niorbi alque malorum q u a 3 sustinuimus reliquias
CCXXXIV. Brisoni (a). ( P o ^ l q u a m Gucusum perve- bac quielc depelliinus. IIoc apud ampliludinem tuam
sermone idcirco ulor, quod imelligam mirifice te noncrai anno
404.)
etra qitiele laciari, qiiandoqaidcni nulla nos capere
Sepluaginta ferme consumpiis in itinere diebus,
polest eorum oblivio, quaa islic a lc sunt gcsla,
unde polest amplitudo tua colligere , q u o t et quanla
dura prxpostcros illos el imporlunos tumultus s c d a i n a l a p a s s i fuerimus, cum ct Isaurorum metus nos
rcs, el omnem lapidem movcres, ul in securilate
undique premeret, et cum inlolerandis febribus colversarcmur, el qu;c luarum eranl partium , omiiiuo
luciaremur, Cucusum t o l i u s orbis terrarum desertisprastares. Haac nos apud omncs, quocumque gensimum locum landem aliquando pervcnimus. Et hxc
ttum dcferamur, prxdicamus, libique graiiam non
mediocrem babemus, domine nii pluriniiun suspiR e g . , omniat p r o , onrnes. i n f r a , pervesngaveru, p r o ,ciende, ob lanlam banc sollicitudinem : verum ut non
pcrvestigentur. H a e c p o r r o e p i s t o l a a d P o r p b y r i u m AMIO1

c b e n u m e p i s c o p u m data est, q u i d e t i i n c l o Flaviano s e d e m

Auliocbenam invaserat, e l inter aeerriroos chrysostonii h o atea n u m e r a b a i u r .
( ) Hnjus
L13, c 27.

epistolae

partom

rerert

Nicepborus Callislus

simpliciter, nonadquae tameii Icctio i a omnibus prorsus M s ^ .

babetur. R a d c re vide qua? dixiinus supra ad epistolam
()

dilo,

in

E d i t . S a v i l . , Porptyrioepucopo>

RfwsensU

759

EPISTOLJC.

,, , ,
, .
, \ \ ,
\
.
" , ,
, \ .
\ ,
. \
,
, \ ,
, * * \ \
, \ ,
\
, , .
, ,
\ , \ * .
\ , \ ,
.
.

" p
, '
. ,
( \ ,
' ,
.
, , \
, .
,
[749 J , ^
.
. ' \
, \ , .
, \
. , , \
. "(5.
c

'.

,
, \ ,
,
,
,
. \ ,
(
, ), *
Doo ross. .
*> C.oislin. .
fleer. ... ;
e

, ,
, ^ , \
. *
, \
\ ,
,
\ , \ . "*
,
. ,

\ ,
.
.

'

^ , ,
,
'
. \ , ^,
, \ *
,
, \
, \ , ,
\
, ,
,
. \
, '
, , \
, ,
, \
* .
( ,
^ \ , \ ),
, \ , \
.
[730] '.

' '
, , \
.
,
,
^ \ ,
, . \
,
, \
,
\
, ,
, \ .
& ,
,
, . "
,

d Savll. , nonaddilo .
e Vatic. more.

74!

S. JOAKNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

\ ,
. -

741

\ ,
.

EPISTOLAS QUINQUE SEQUENTES CONSTANTU PRESBYTERI

ln Edit. Morel, ex quinque sequenlibus epislolis prima sic inscribitur,
, ei sic etiam legitur in Codice Regio, quam lectionem ex Godice quodam Antverpiano e x cerpiara, asserere nititur i n notis suis Fronto Ducsue; alque iia vull titulum intelligi, ut Ghrysoslomus
Consiantio, qui lateri suo haerebat, has epistolas diclaverit, ad matrem el ad sororem ipsius Constantii et
ad araicos ejus mitlendos; et vere, addil Fronto, siylus Chrysostomum sapit. At Savilius exemplari usus
Bongarsiano hunc tituluoi posuit, . '. . Huic
accinil Codex Yaticanus qui habet : qtiod pro
mendose posuerit, nihil negotii facessit : oara frequeniissiroa est in manuscriplis baec vocum
commulatio. Slylus eerte, contra quaia opinatur vir doctus Fronto Ducaeus, a Chrysostomi dicendi genere

'. .

, ,
, , \ , \ ,
\ .
, , \
, \
' ,
.
, , ' , .
, \
, ,
. * , \
^^,

, , \
,
\ \ , ,
, , \ , \ \, . \
, .

, \,

\ ,
, ,
, , ,
\ , , ,
, \ '
. , ,
, \ \ ,
\ ;
, \ \ , * ;
,
\ .
, ' , \
, ,
\ , \ , \
* \ ' ,

. , \

\ , , \
, \ \
. , -

741

EPISTOL^

742

toltim ex eo, quod iraemur a te, sed etiam quod lileliam. Non enim vulgari eolalio quantumtie in extera
ris tuis fruamur, qnae nobis valetudiuie tuat statum
regione degenles reficiemur, si ab excellenlia tua
exponani, laeliiia afOtiamur, hanc nobis concede ra- roissas ejusmodi litteras acceperiraus.

MONITUM.
1onge deflectit, u l quisqiiisCbrysostomi Epistolas legerit, slatim animadvertet. Hic Constantius presbyter
Antiocbenus ex praecipuis erai Joannis Cbrysoslomi amicis, et a scelesto illo Porpbyrio, qui indignis
modis Anlioclienam sedem iavaserat, multis aCfectus aerumnis, Cbrysostomuin tunc Cucusi exsulantera
adierat, ejusque laieri baerebai, ut circa Onem sequentis epistolae indicat: No$ enim hie multa volupiale
perfundimur, dum sanclissimi episcopi consueiudinc, ae ioci hujus quiele otioque summo oblectamur. Non
abreopinatur Tilleraonline epistolam ad episeopum Antiochenum (scilicet Porpbyrium), quae est eupra
nuio. 253, esse non Joannis Cbrysosiomi, cujus tamen nomen p r a se fert,

sed ejusdem Consiantii prc-

fbyteri: nam et dicendi ratio, etiamsi noo ioelegans et res ipsae quae dicunlur, Conslanlium presbyterum
magk referant, quam Cbryiostonuim.

CCXXXVn.

CONSTANTII P R E S B Y T E R I A D M A T R E M .

cti omnes, et qui in Veteri, el qui in Novo TestaHoc demmn est veram esse matrem, ac liberos
mento mcmorantnr, banc tcnuerunt viam, dunc
adamare, nempe cum defuerit quidpiam eoruni quae
insidias passi sunl, perpeiuo vcxati, in fugam acii,
necessaria sunt, filium monere, dosnoque exigere,
in exsilium pulsi, urbe domoque exacti, prxmaiura
alque ejus discessum aiquo animo ferre, ac mamorle sublali, atque ab illis a quibus minimc omnium
gnaro illi ob sdsceptam peregrinationem gratiam baoporlebat. Quid enim, qiureo, luctuosius, aut quid
bere. Subegisti vim aflectumque nature, dumjusacerbius quam a dextera fralcrna niaclari, et posi
mii, ut civiialem solitudine, securitalem roetti Isaucoronas tanlamque commendationem ac laudem
rieo, et consortium vestrum separatione mularepramatura ac violenta morte Vuam finire? quid
roas, ne qoid forte seciis, ac convenit, agere cogevero acerbius, quaeso. quam unicum filiiim et in
remur. Qnas ob res magnam tibi graliam habemus,
extrema sencctute datum a paterna mann jubere
non qood pepereris, sed quod ita educaveris, et in
mactari, ct patrem ipsum ejusmodi ca?dis fieri
hoc quoque lalem, qnalem oportet, matrem te praeadministrum ? Noli enim hoc mibi dicere, salvtim
bucris. Siquidem iHa? quae affeciu franganlur, et
iilum et incolumem posiea receptum fuisse. Nam
anteqtiam expediat, iiliorum praesenliam expetunl,
cum nihil horura sciret juslus ille, sed omnino
non jammaires, sed filiorum parricjfto sunt apse illum jugulaturum, sic illum in rooniem deduxit,
pellanda?. Sed quemadmodum forlis in hoc fuisli, ac
aliare conslruxil, ligna imposuit, gladium arripuit,
ferro Grmior, libique mercedem a benigno Deo cnet jugulum ense transsgii; nara et transegit, si
piosaro promeroisii, sic te oramus t obsecraaius,
animum ejus ac volunlalem spectes : quam ob cauut in caeteris omnibus eamdem pbilosopbiam et consam et ubivis gcntium in toto terrarum orbe cele*
stantiam prae te feras, et inlelligas unam calamitatem
bratur. Quod si istius nepotem commeraorem, ei
esse, peccatum solum, reliqua vero cuncta fabulara
ipsum videbis fraterna vexalum invidia rursus in
principatus, praeconia, bonores ab bominibus delatos:
exsiliara relegatum, extonrem, ac cWilale pulsura
banc auiem per medias tribulationes esse Tiam quaa
servnm, in extera regione mercede operam enam
docit ad caeltim. Per multas enim tribiUationes oportet
locantem, ac capitis sui periculum refonnidantem
no$ inirare in regnum Dei {Act. 14. 21). Et vero san(6>ft. 29. 14). Qwod si Josephum, qui vemlllus
9

S. JOANNiS CUKYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTLNOP.

715

fuii; ei iot annis sorvns atque in vinculis fuit ;

quod si Mosem, qui lot a Judxis passns est mala;
nam apostolorum afflictiones oratione compleclt
nenio potest : haec ergo colligens, et apud te
perpendcns quanta sit merces pattentiae, $*crificiuni offer Deo, gcnerose ferendo quxcumque accidunl; el in omnibus illum glorilica. Elenim Job
propter ejusmodi^erba coronain obtinuit. Tum vero
exspecta mulationem in nielius, neque precari Deum
bujus rci gralia desine, atque adjQps scribere slude,
nos aliquid lileris noslris profecisse, ut animi tui
tranquillilatem foveremus, nisi forte lxlitiam noslram
turbare malis. Nos enim hic multa voluptale perfundimur, dura naactissimi episcopi consueludine, ac
loci hujus quiete, olioque summo oblectamur. Nam
el lsaurorum metus conquievit, dum cogente bieme,
aua regione se continent. Ne igilur nostram hanc
lasiitiam conlurbes. Quod si ad nos liierse perferantur, qux nobis signiiicent, te prout te decel, sublimique lux menli convenil, ea quae conligerint, ferre,
bac occasione lxlilia nostra non mediocri accessione
cumulubilur. Enimvero mirifice nos recreavit fructuosa cum sanctissimo episcopo consuetudo, sic ut
nos propcmodum in alios viros mulaveril, nec ullo
penniscril peregrinx regionis sensu afllci : lania
bonortim jucundilale redundamus, toi spiritualibus
opibus circumfluimus, el eam ob causam Deum couUnue glorificare non cessamus.
CCXXXVIII.

Ejusdem ad sororem suam.

Nos quidem caritate conjungtt cnm naiurae lcx

tum quod eodeni partu ediii fuerimus : al nos nuu
eam lanlum ob causant, scd ob aiiam, et qux maxiine locum babere debet, te reveremur et amamus,
quod nimirum res bujus sxculi pro nibilo habeas,
quod fuinum abegeris, pulvcrein oppresscris, lutuin
conculcaris, levesque libi alas ad emeticndam viam,
quae tendil ad cxlum, coniparaveris : ct neque mariti
eura ncque liberorum educandorum soiliciludo, neque domue adininislralio, neque tumultus, quem isia
pariunt, cursum luum inlcrrumpere aul reiardare
poluerunt, sed bis ipsis quibus impcdiri posse videbaris, ad majorcm usa es volalus celeritalem : el neque illa quae viros gcnerosos bumilial ( siquidem

Pauperta$, inquit Scriplura, virum humiliai ) (Prov.

10. 4), dejicere te poiuit, sed et sublimiorem effecit.

Ea namque virtulis est vis, ul non ab iis qux similia
sunl aranearum lelis prapediatur, sed ea mulio
iacilius, quam ipsas arancarura telas dissipans, mulCum inde lucrum decerpat. IIxc non sine causa tux
scripsimus veneralioni, sed quoniam cum nostro
discessu, lum lumullu islic exorlo admodum conlurbari (e conjicimus, ei anxiam csse, propterea scribendum ad pietalem luam duximus, et cogitans
vism quamdam esse res humanas, et anguslam
quidem eam quae virlutis est, spaliosara auiem qux
vilii, neque illos, quibus cum peccalis feliciier cuncta
succedunt, xniuleris, scd poiius deplorcs (quando() Qux untinis claudunlurio Edito deeranl; ex Rcgio
txxJice dcsumpia sunt.

7i i

quidem supplicium illis prosperilas haec accersii),

neque qui viam angustam seclanUir, miseros arbitreris, sed beatos poiius prxdices, si cum virtute viam
peragant. Nam ct istis majorem occasionem affert,
et incremenlum bonorum et coronarum, islius vitae
aflliciio, si cum virtulis auxilio loleretur : siquidem
el divcs ille non idcirco lanluin cruciabatar, quod
crudelis el iuhumanus esset, sed quod pluribus opibus abundaret, el opipara mensa frucretur; Lazarus
vero proptcrea corona donabalur, quod molta cura
patieniia gravetn ulcerum cruciatum ferrei, egesta(em, soliludinem eorum qui subvemrent, quod abjcclus esset, quod conlemnerelur, quod canura linguis
in prxdam jaceret expositus. Ilxc enim orania iicet
antequam nosiras iileras acciperes, non ignorares,
faciendum nobis lamen exislimavimus, ut in raemoriam ea libi scribendo revocaretnus, ne forte trisiiiia
turbari le sineres. Qtiamvis enim lileris nolim omnia
consignarc, probe lamen novi quibus malis obsidcam i n i ; quam ob causam et epislolam adjeci. Ut
igilur, etiam dum peregre vivimtis, multa voluptau
perfundamur, ad nos literas milie, quibus significce
lantum apud te nostram hanc valuisse cohortalionciu, quanlum voluimus et optavimus. Sic emm
flet, ut licet longe sejuncti a vobis, mullam hinc
lxtiliam hauriamus. Siquidem nos, tamelsi laiu
mulia passi, nihil eorum senlimus, dum mercedcin
menie complectimur conslilulam ob ea qux passi
sumus, el exspectamus fore, u l aliquam in nieliut
mutationem negolia sorliamur, ut el ipsa exordia
p r a se ferunt. Ilxc igilur ipsa tecum repulans, dum
cjusmodi palientix sudores loleras, noli aiiinium
despondere, sed cum oniniuin aliorum curam gere
liberorum luorura (siquidcm najor te nunc mercen
manet), lum pulchram Epipbanium, prout placiluni
Deo fueril, educarc slude. Non enim ignoras quania
sit a Deo liberorum cducalioni merces constiluta.
Iia cum aliis Abrabam nominis celebriiatem adeplps c s i , ila Job coronam promeruit : el assidue
bealus Paulus hoc parentibus prxcipit diccns : Educale filios vcslrot in disciplina et correplione Domini

(Ephes. 0.4). Vacalionem nacia es, qux libi a supcrvacuis et imporluuis curis el inutili anxielale polesl
immunitaicin acquircre ; vacaiionem, qux mulluni
quxatum paril, unde libi mulli possunl virtutis fructus pullulare, si quidem buic rei omnein operaiu
volueris adbibere. Nam de domina mea raalre nibil
opus esse arbitror ad le scribere, cum salis sciai
inler cxtera* prxclara facinora boc a te editum, a i que copiosum inde te fruclum decerpsisse, cum
tuis in illam officiis et obsequiis quamlibel ancillam
superaveris. Quia tamen hoc quoque a me nou
omitli par est, audi, beatum Paulum dicentem,
Honora parentet, etaddentem, Quod e*t primum trumdatum in promissionibus (Ib. v. 2). Si ila le gesscris,

cnm mullas tibi coronas acquires, tum niulla noa

voluptate perfundes, neque quidquam nos esse passns
arbilrabiniur eorum qux passi fuiinus bac de causa,
sed niagniludine lxlitiae recreati, quam ex bonorum

743

EPlSTOLiE.

, " , ,
[732] , \
( ),
'
, \ , '
, \ . ,
, ,
, \
, \ .
\ \
\ \ 0 ,
. \ \
\ , \
, \
, \
, \ , ,
,
, , ,
. ^ , ,
,
. , \ , \

,
. \ ' , '
,
, , . .
.

, ,
, ,
^
, \
. ' \ ,
.
% ,
I**" , , '
, \ .
, \

, *
* .
, \ ^
, , , \ , \
.
,
\ . ' \
'. .
,
,
,

( ), , \ , \ ,
* '
\ ,
. . , * , \ , \ , \ '

,
,

.
, \,
" * * * )
, ^\ \ ,
,
, '
, \
. \ ( ,
*>? > ,
) , . \ ,
. \
\ , \
, \ ,
, ' \ . , , '
# , \ \ , - . ,
\ ,
,
, - , [734]

, - ,
, [733] , ,

0 0

* Ha^Tov^tv<ja^,TOtesOtvTa,qu*ineditodeerani, ex Regiocodice desumpla sunL

74
S. JOANNIS CHKYSOSTOMI ARCIHEP. CONSTANTINOP.
, ,
, \ , '
,
, \
, \
.
)
&.

, , \ ,
.
,
\ . ,
, ' \ # - .
\
*.
.
, \ \,

, '
! \
. \ .
' . " ( ),
, , \
, \ - \ . , \ \
, , . "'
, \ ,
, , .
, ; , ^
' \
, '
, \ ' .
, ,
. , \
, \ . ' . ' ,
, \ \ . ,
. ,
. " ,
... ' , , \ .
745

,
, \ ' . '
, , * ,
,
, . \
\ , \
, \
.
, ,
.
, , ^ , > \ , \
\ \
5 .
. \ ,
\
, \
( )
,
[755] . , , ,
, 0,
, , "

Reg. .
b Reg .
Reg. .
c

'.

\
, \ , \ , ' ,
, .
, \ (
, ,
. \ ,
\ , , \ .
, , ,
. \ ,
, ,
,
[756] . "
, \ , , \
.
&.

* \ ,
'
. ,
, \
, ^
\ \ .
\

EPISTOL&.

74

74

iuonun consideraiiooe capiemus, domi esae noe,

vobiscuraque versari arbiirabimur et ex animi senlenlia uobis cuncta succedere.

l u r , nec opinantes uajorum toois Jaudum auetores

fuerunt. Quas o b res gaudele, q u s o , et exeultate ,
Deumque precari n o n desinile, qui ree perfidt, et
CCXXXIX. Ejuidem ad Valerium et Diophmtum pre-iramulat. Faciet enim cito plus qoam petimus aot
jntelligimus, propter bonilatcm suam (Epket. S. tO).
tbyteros. (Gucuso anno 404.)

Sane quidero licet non scripsissem, vos oportuit

scribere : hoc enim exigil Icx carilatis , quae neque
superari sesinit, sed amoris excessu amicos suos
viucere pcrpetuo conlendit: cum vero jam et semel
el bis scripserim, ne sic quidem ad uos liieras roiltere
dignati cstis, sed tam diuturno sileniio usi estis apud
bominem , qui frequenlia liieraruai veslraruni obrui
cupiebat. Atque baec a me dicuntur, non ut vos accusem; non enim meo me pede raetiri nescio : sed ut
animi tnei rocestitiam dolorcmque teslificer. Quanlo
cnim roajori cupiditale teneor liierarum, tanio major
mibi, dum illis privor, aninii dolor inurilur. Au vero
nos exigua consolaiione puiatis indigere, qui a matre
ei sorore procul simus, patria exciderimus, tot amicorum conspeclu privemur , soliiudinem omnium
asperrimam incolamus, et Isaurorum metu simus
obsessi ? Porro una cum meis negotiis audio raala
communia quoe ubique terrarum quotidie pullulant,
atque in dice incrementum accipiunl, et gravia quaedam ininanlur naufragia. Utinam ingenlem vim doloris possem oratione complecli; tum vero Hcet nihil
ipsi loquereraur, vestri tamen silenlii poeniieret. Auget
prxicrea dolorem meum, quod cum ncc ad tabellariorum raritatem confugere possilis, id agalis. Quod
argumenlo esised nolo quidquam molesium eflerre;
vobis id expendendum relinquo, num hoc aliquem
noslri coniemptum despeciumque redoleat. Nihil laroen coro, s h r e conlemnatis, sive despiciatis tenuilatem nostram : unum id requiro, quocuraque taodem
modo aflecii silis, ui liieris vestris fruar, quae non
mediocrem nobis consolaiionem paritutt. Nam unus
atque alier saepe ad nos profectus est, ct ounc domiiius meus reverendissimus frater Libanius, nec tamen
veslris nos literis dignati ealie. Noliie, quacso, mcerori
ineo alierum moerorem addere. Si eoim neqoe accepta
bac epistola scribere ad nos velitis, sive pigriliae, sive
inertise dediti, nos tamen scribere non desinemus, et
Bcribendo propter hoc vesirum silentiom lugcbirous
ei ingemiscemus. Hoc enim est in poteslale nostra
siium. Non tamen mediocriier nobis ad consolationera
alet, imo vero boc eliam omisso maximum nobis
solatium parii, quod ad ipsam usque soliuidincm et
ad terrae iines (siquidem in ipsis propemodum finibus
jam Tersamur) celebris veslra fama pcnetret, et praeclara facinora veslra divulget. Omnes enim vos pra>
dicant, laadant, corona donant, beatos censent ob
fortiiudinem, constanliam, quam rebus ipsis testatam
csse yoluistis: ut illud Scripiurae mandatum implere-

CCXL. Ejmdern ad Castum pre$byierum.

Quam clarc fulgel, ncc latere poiest anima fervida
praediu caritate! quo pacto tu33 contigil reTerentiae.
Nam cum necdum gcires, num libi scrip&ieeemus (iameUi 8cripseramus), tamen qua3 tuarum erant parUum ipse praesiiiisti, cum et lileras ad nos dedisit,
et in hoc sincera lux benevolenliaB spccimen edidisli,
nosqoe summa iaelitia et consolatione complevisii. Ut
igitur hac volupiate perpetuo fruamur, ac L-eteinur
quoliescumque facullas dabitur, Ua fac, q u a c s o , perpeluo. Scimus cnim rem esse perdifiicilcm, q u o d non
facile aliqui huc advcnlcnl; quippo quod hic locus sit
totius orbis lerrarum desertissimus : verumtameii
amanlibus eliam ea qux difficilia sunt, facilia fiunt.
Si enim sciscitari volueris et curiose inquirere, eos,
q u i suorum negoiiorum causa isliuc adveniuiu, naocisceris : nihil denique libi deeril, si qui peragani itcr,
inquiras. Hasc igitur tibi cum explorata sint, domine
mi reverendissime, creberrimas ad n o s milie literas.
Nara et res ipsa orani difficullale aut labore caret, ei
q i K E dimanat ex ea laelilia, n o s iniriUce reDcil ac recreat, el multae consolationis occasionera suppcdiut.
9

CCXLI. Ejusdem ad Cyriacum prabyterum.

ln boc quoque femdam tuam, sinceram, et con*
elanlem carUatem miratus s u m , qya oslendisli le
nosiri magnam non modo dura adsumus, sed eiiain
d u m absumus rationem habere. Nam licei nihil nos
ad tuam revereniiam lilerarum dedisse dicas, non
tamen potuit illud libi silenlii cai^aui aflerre, sed
quamvi3 n o s siluisse censeres, ires epislolas ad nos
misisti. At nos et semel el ilerum, et ter et multoiiet
ad le scripsimus. E i utriusque speciroen egregium
est ediium, cum iux cariuiis, qtue l i l e r i e nosiris n o u
indigeat, lum ooslra asquitatis. Quando igilur noti*
ignoras, quanla reverentiam tuam bcnevolenlia compleclamur, cum eo, quod caput cst bonorura, ac v i n culam pfirfectionis (Col. 3 . 1 4 ) , abundes, fac, quawo,
haoc nobis voluptaiem imperlias. Nam quanlascumque liieras acceperbnue, licel nuinero mulme s i n i ,
nulia oos earum capit saiieias, quod revereniiam
tuam singulari amore prosequamur.

CCXLII. Chrywslomi Chalcxdue et AsyncrUiat. (Cucu&o

anno 404.)

Nibil oput eet ut ulla excusatione uuroini, q u o d

non venerilis: nam mibi quidem aninao el aflectu venistis, et nihilo inferiore loco apud nos esiis, quam
tis : U$que ad mortem certa pro verUaie, et Deusq pro
u i buc venerunl. Quocirca cum perspecia mihi sit
u pugnabit (Eccli. 4. 3 3 ) . E n igilur tot fluctibus iin- insignis vestra benevolentia, elgraliam non rocdiocrcm
petnm facientibus tanta inturgente lempestate,
vobia babeo, ei impense ?eniam do, q u o d lom propier
neque conlurbare voe ullus poluit, nec in ulla re
corporiea3gritudinem, tain propleranni tempus praidotoderc, sed ei ilti qui nobis injuriam inferre conabannumque metum abiueritis. Vos tamen scriberc m i n i m e
t

PATROL. G B . L I I .

23

747

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI AHCHIEP. CONSTANTINOP.

748

pigeat notquede vestra valetudine saepenumero fa-

voluptate perfundemnr. Haec igitor cum vobis explo-

cere certiores. Nam et longo locorum intervallo dis-

rata sint, quam saepissime de his rebus certiores noa

uncti a vobis de rebus vestris sumus solliciti: ac si

facite, quas nosse desideramus, utetiam in solimdine

forte voa intellexerimus omni tumultu ac perturba-

degentes multam inde consolationem hauriamu*.

tione carerc, prosperaque frui valetudine, non vulgari

I N EPISTOLAM A D CJESARIUM

MONITUM.
Epistola ad Csesarium a Chrysostomo secundi ipsius exsilii lemporc scripta fertar initio et fine. Inter~
pretationem ejus Latinara ex Codice quodara Florenlino descripserat olim Petnis Martyr Floreodnus,
qui a catholica religione descivil, ac delatam secum in Angliam in Granmeri archiepiscopi Cantuariensis
bibliolbeca reposuil. A l post Granmeri necem ejus bibliotbeca direpia fuit, el epislola deineeps nasquam
comparuil. Gum autem illa ab iis, qui transsubstanliationem negabant, in lestimonium adducia fuissec,
ab ejusdem transsubstantiaiioni* propugnatoribus negatum est eam uspiam exslitisse, cujus exemplar
nullum proferri posset. Anno autem 4680 vir c l . Emericus Bigotius interpretationem illam Lalinam ex
codice Florentino in bibliotheca Dominicauorum D. Marci descriptam edidit post Palladii librum de vila
Cbrysostomi. At censor quispiam epistolam jam cusam supprimendam esse putavit, ac rcvera suppressit
cnm notis Bigotii. Anno autem 1685 Slephanus Le Moyne, in libro cui titulus Varia Sacra, Tomo primo,
banc epistolam ad calcera edidit ut in Ms. babetur, multis mendis respersam, et aliquot in locis deformatam, ut vix aliquis eensus elici possit. Edidit eiiaro v. c l . Jacobus Basnage Roterodami anno 1687,
cum parte illa praeialionis Bigolianae, quae hanc epistolam respiciebai, quaeque cum epislola ad Caesarium expuncta fuerat, adjectis etiam fragmenlis Graecis, quae Bigotius collegerat. Aliae quoque apud heterodoxos prodierunt hujus episiolae ediliones. Demum vir erudiius Jo. Harduinus ex Societaie Jesu
anno 1689 eamdem public&vit, remque catholicam adversus belerodoxos, qui hanc ad sua tuenda
dogmala usurpabant, strenue vindicavit. Hic iterum illam pruferimus aliquot in locis emendatam;
fragmenta autem Graeca, quae ex Anaslasio presbylero, ex Joanne Damasceno et ex aliis desumpta fuerant, auctiora damue, beneficio doctissimi amicissimique viri Micbaelis Lequien ex ordine Prsedicaiorum, qui hsec ex Anastaskret ex Joanne Damasceno diligentius collegit.
Jara bic plurima disquirenda suot; nimirum an bic scriptor sit Joanoes Chrysostomus, an alius [757]
qui cjus nomen ementiatur; qui sit epistolae scopus; et quid sentienduro sit de loco illo, qui circa transsubstantiationem tot controversiarum ansam dedtt.
Quod attinet ad primam quaestionem, utrum scilicet haec epistoia sit vere Cbrysostomi, nec ue : ea
pro Ghryeostomi fetu babita est a Joanne Damasceno, ab Anastasio Presbytero, a Nicephoro, ab aliisque
qui de duabus naturis disputarunt; quin et ipse titulus Joannem episcopum Constantinopolitanum, scilicet Ghrysoslomum, auctorem prodit: sic enira habet, Incipit epistola beati Joannis epucopi Conslantinopolitani ad Ccetarium monachum tempore secundi extilii sui; quod ipsum totum repeiilur i n fine :
Explieit episiula Joannis, etc. Nihil mirum ergo si belerodoxi hinc se praevalidum contra catbolicam
fidera argumentum mutuari posse putantes, eam quasi geuuinura Chrysostomi felum, nullo prsemisso

747

E P I 3 T 0 L A AD G.ESAR1UM. MONITIM.

. \
,

^ , -

7*8

. ' , , , \

.

examine, prolalerint. Harduinus etiam ipse et titulo et veterum tesliruoniis abductus, Cbrysostomi esse
putavil; id qtiod ipsi slimulo fuit, ut majori conalu, ei Feliciori exilu adversariorum tela depelleret arf umentaque confutaret. Sub baec autcm laudatus vir Michacl Lequien in Disserlaiione terlia in fronte
Operum S. Joannis Damasceni posita p. XLVIII et seqq. se operis dubitare (eslificatus,
bajusmodi argumenta proposuii ad eam Chrysosiomo abjudicandaro. Animadvenit autem primo eam a
neminc ante Leoutium laudatam fuisse, etsi perspicua loca pra; se ferat adversus Euiycbianos, necnon
unius volunlalis el operalionis assertores:

qua3

sane loca non pratermitienda erant in Synodis quinta et

sexta, non ab illis qui eas haereses impugnarunt, non a Nestorii vindicibus; et tamen iiullus eorum banc
epislolam, vel ejus laciniam quamlibel commemoravit. Adjicit vir doclus hos loquendi modos, Quod t V
fernum evomuit in Chrislo dicere unam naturam post unitionem f et Iterum dicunt : Post unitionem non
oportel dicere duat naluras, et similes, tantuip usurpari coepisse postquam Gyrillus Alexaridrinus advereus Neslorium scripsit: Ex duabus naturis ineffabilem unitionem etse factam: dividendas non es$e $ubttantia*

po$t unitionem; unam post unitionem e$se Dei Verbi naturamincarnatam,

et postquam cirrabaec

verba digladiantes plurimi eo devenerunt, ut dicerent ipsam deilatem passam fuisse; qua asiale cditoc
fuere disserlaliones illa?, quae Aibanasii nomine circumferuntur Tomo secundo p. 560, 564 et seqq., i u
quibus eedem ferrae res exagilantur, q u in bac epistola passim feruntur. Pugnat quoque vir eruditus,
Iianc epistolam uon modopost Cbrysoslomi obitum, sed etiam post Nestoriana haeresis exortum scripiam fuisse : c Nam anlea, inquit, audilum non erat Christum non modo ex duabus naturis, sed etiani
in duabus exsistere, qood primum Cyrillus docuil; deindeque Synodus Cbalcedonensis contra Eutycbem deiiniviL; quae etiam Synodus ex Cyrillo adjecit, Chrislum perfeclum esse in divinilate, et perfectum
in humanilate; in episiola vero ad Caesarium legilur : Agnoscendum este Filium non in una solum natura,
sed in duabus pcrfectis. Noiaudum tamen est Albanasium Libro primo contra Apollinarium dixisse C h r i stum esse perfeclum Deum et perfecium bominem. Yerum licet h voces, , unilio, et duae in C h r i sio naturae perfectae, non ignolae prorsus fuerint anle Ghrysoslomi aevum, certum tamen est eas non
fuisse ita frequenli usu recepias, ut fuerunt lemporibus Neslorii e l Eutychis; atque adeo videri bunc scri*
plorem, qui illis passim utitur, in istud aevum conferendum esse. Movet ilem rev. patrem Lequien, ut
epistolam Ghrysostomo abjudicet, quod in ea dicatur : Si enim Deum dixeris pertulisu qualicunque cogiiaiione, quod impossibile est dixisti; id quod biasphemum estet immane; nam ctsi boe loquendi genus
aliquo modo tolerabile esse videretur, quo tempore res nondum definila erat, multis exisiimanlibus i d ipsum esse dicere Deuin passum, ac passam deitatem : altamen bis adversa iradit Cbrysostomus pluriiuis
in locis. Hsec quae scite observala sunt, pluribus proscquilur laudalus illc vir, el alia multa adjicit, quae
longum esaet receusere.
Aliis item noininibus haec epislola omnino mihi spuria esse videtur. U ad quem scribiiur, est Gsaarius
monachus, qui jamdiu una cum epistolae scriptore idem inslitutum v i l x tenueral, nempe

raonasticum;

uam illud significant bsec verba paulo post initium epistoke : Verumtamen no$ recordantes tua nobucum
conversationis, ' , baec baud dubie Graeca crant, quibus signiilcatur bujus epi-

749

S. JOANWS CHRYSOSTOMI ARCIIIEP. CONSTANTINOP.

750

atoic ecriptorem idipsum institutum vitae tenuisse, quod Casarius profltebalur, nempe monastictim; id
tle Chrysostomo quidem dici posset, qui juvenis inier monachos versabalur, et asceiicam vitam agebat:
sed an verisimile est, si cum Caesario Titam monasticam egerit, qui Gaesarius ad usque secundum ejus
exsilium superstes fuerit, ipsiqae litleras scribere consueverit, illius taraen nusquara [758] meniionem babeodarn fore, vel in Epislolis, vel in Vita Chrysoslomi; certe binc jam nescio qoae suspicio nascitur. Stylus mirtim quantum a Ghrysostomi dicendi genere alienus; quod nunc facilius deprehendilur, cum e i
Graecis longe plura qtiam antea publicanlur: hic omnia peregrinum olent, nec vel minimum quidpiam
abservatur, quod Chryeoelomum sapial; ita ul qui ex aliis scripiis et epistolis Chrysostomi ad banc epistolam se conferat, in alium se orbem translatura putet. Quis apud Chrysostomum vidit ;
, quis vidit boc

SCHSO,

hwc prtedicantur ? Ubi lam jejunus orator fuii

Gbrysostomus, cum de socio olim et contubernati ad sanam mentem redocendo ageretur ? Arguroenlandi
genus Cbrysostomi elucct in oralionibus conlra Anomoeos et contra Judaeos: eas confer cum bac episiola, et staiim conspicies quantum s i l inler hanc et illas discrimen. His perpensis eptslolam ad Gaesarium Chrysostomi esse nunquam crediderim, sed potius cujuspiam qui Chrysoslomum emencitus sit.
Quis vero s i l ille, qui hanc epistolam Chrysoslorao adscripsit, incerium oninino. Ejus aatem miucmte
occasio ca fuii, aut ea esse limulaiur, quae intiio epistola narratur: oblatus fuerai Caesario Apollinarii
Jiber, quo perlecto usque adeo ejus docirina permotus est, ut gratiam baberet iis qui librom sibi obtulerant, ei librura optimum esse praedicaret etiam in epistola iila, quam ad Joanncm se misisse confinxit.
Non desunt viri docli, qui putent banc epistolam non contra Apollinaristas scriptam fuisse, sed cootra
Eulycbianos, exque conjeclura laotura hicdici, librum de quo bic agitur Apollinarii fuisse : nam Apollinarius, inquiuni, nanquam dixit ex duabas nataris unam factam esse naluram posl unitionem. Ac
nibil cerlo u^ubii esi, bic de ApoUinarii libro agi et Apollioarislarum doclrinam impeti. Nam ut omnia
minuUlim persequamur, quae inilio epislolas dicuntur in Ubro Apollinarii pradicari
\ \ , : Concur-

$um uttntitUm tt mittionem divinam factam e$$e ditintiaiis ei carnis, tt hine mnam perfiei natnram, haec,
inquam, ipsisslma fera w b a eunt Apotiiiiarii, quaiia referunlur ab Eulogio, apod Pbotium cap. C C X X X ,
p. 849, excerpta ex libro Apallinarii d* Inamuuione : , \
: crtilur* et dtvina

nrcfttb

! Deut tt

C*TO

nnam perficmmt naluram. Quod

ipsum refert Epbratraius Anliocbeaus in Bibliotb. Pbolii cap. C C X X I X , p. 787. Jam quis neget in eptstola Caaarii de boc Apollinarii ltbro agi ? Gadera quoque capiia recenseamus : secundtiai Apollinarium
61 Apolltnaristas, u l ia bac epislola dicilur : potl mmtiotum non oportebat dictrt natmras duat. Dicebant
eUam ApoUinarisUe, c Dominicum corpus non esse verum corpus, qoia

cooTersum

erat io ddtalem :

Passionem diviniuU excogiiabant. Dicebant quoque, c Dominam Jesum carne noetra amictmn, sed
iQanimaU. H i erant Apollinarii e l ApoUinaristanin, qui SyuosiasUe Tocabantar, errores; u vero ex
supra a)lato Apolltnarii loco coosequebaatur : nam quia secandun Apollinarium per

commixiioDem

nani Beus et caro uiiam periclebant naiaram, binc sequebatar post uaiiionem noo oportae d u s dicere
naturas; divtnum corpas non esse venim corpns, quia conversum erat in d e i t a l e ; difinani ipsajn n a luram seu dmnitaiem passioni esse obaoxiam; carnem Cbrisii anima etse batnana Yacaam, qiaia i>eos
c i caro nam perficiebaal natnram.
Hos eUara ApoUinaristanim, sea errores commemoranl Albanasias, Gregorins N a z i a u e n$, ei Epipbaniu^ qai poslremus necnoa d Joanoes Damascenus deHxresibos, p. 94, , Di<, illos TocaaL Hujus Tero appellauonis causam aperit Gregorins Naxianzeoas OraL 4 6 p .
t

m m ait c^rpus ai aainam esse ia Cbristo , tcrtimm . ApoUiiarisue qvippe a i t b a a l ,

in Christo partem

nn*m

bominis, scilicei, seu M M l m , a YerDo sappkn, s o l o N | a e Y t f b a a j u r c m

corport d anims (nenpe seasiime, nt dictitabaAt illi) lomm coostitaere Cbriatan. Qvaaobraa c n

ex

75

EPJSTOLA AD CiESARIUM. MONITUM.

75*

Caibolicorum sententia iribue ccnstarei Cliristus, Verbo scilicet, mente btimana, el corpore animalo, qui
unara ex iliis demerent pariem, mentem scilicet,a duabus aliis quae supererant, audiebant:
nani Graecis est dum totiut partes, cujus signiflcalionie exempla sappius advertere esi im Analectirf
nosiris p. 5i9etseqq.
Cum hac igitur epistola consonant ea, quae Aibanasius in epistola ad Epictetum de Apollinaristis,
tacito taroen nomine, dicit, quam epislolam Epiphanius HaBresi 77, ubi contra Dimoeritae seu Apoilinarislas agii, totam relulit. Quis infernus eructavit, inquit Albanasius, corpus ex Maria geniium e$$e Verbi
divinitati consubstanliale, Hinc autem Apollinarislae , Synusiasta,

audiebant,

quod substantiam Verbi cum carne roiscerent et ulrumque unum facerent. Aut Verbum, pergit Atbanasius, in earnem, oua et capillo*, et in totom eorpus mutatum fuisse, et natura [739] descivisse sua ?
flic babes illam , seu mixiionem ditinam Apollinarii, per quam Deus etcaro unam efficiebant naturam. Quis aulem, ait Albanasius, in Eeelesia aut Chrisiianis

unquam audivit, Dominum poit-

ftane, non natura, \ , gestaste corpus? flaec explicantur per illud qood in Epistola ad Ca?sarium

legUur : Dicebant enim Apollinaristv, inquil hic scriptor, Dominicum corpus non esse vermm cor~

p , quia convertum erat in deilatem. Pergit Athanasius : Aut quit eo proce$*H impietatU, ut dieeret $entiretque ipsam deitalem Patri consubstantialem, circumcuam et imperfeciam, e% perfeeta factam fuisse : et
quod cruci affixum eratnon fuisse corpus,sed ipsam Sapienttce substantiam rerum Opificem? Haec iterun^
coDienliunt

cum iis quae

paulo

aiite dicebanius, Doroinicum corpus secundum Apollinarislas BOO fuisse

verum corpus. Ex bis ilcm dictis probaiur id quod in epistola non seincl dicitur, nempe secundum
Apollinaristas ipsara deitalem esse passibilem, qaod pluribus explicat Gregorius Nazianzenus Homilia 46,
ubi ail secundum Apollinarium, unigenitum Deum in propria sua divinitate passum esse, atque in I r i duana illa corporis morle divinilalem quoque simul cum corpore mortuam fuisse, sicque rursus Palri
opera a morte ad vitam revocatam fuisse. Passibiliiatem quoque illam deilatis secundom Apolltnarisfas,
commcmorat et coufuiat Athanasius in libris conlra Apollinarium, vide p. 924, et paulo ante, nenipe
p. 923, ail secundum Apollinarisias Yerbum assumpsisse corpus absque niente : qui est postremus error
in cpislola ad Caesariura commemoratus, ct baec erat quasi tessera Apollinarislarum. Gerluin itaque ptilo
in episloia ad Caesarium contra librum Apollinarii agi, illumque ipsum librum, ut videlur, quem de Incarnalione scrjpserat, ab Eulogio supra commerooratum. Caeterura Apollinarislae non ioler se consenticbant, sed alii alios errores, ex. uno fonle mananies, propugnabanl, ut videre est in epistola Athanasii ad
Epiclelufn, et in ejuedem Atbanasii libris contra Apollinarium; itemquc apud Epipbanium Haeresi 77Neque lamen negari polest probabile oionino esse hunc scripiorem qui saeculo Eutycbiano vixisse rt
hxresi illi infensus fuisse videtur, ut banc epislolam ab se suppositam Gbrysostonio adscribere posset,
conflnxisse se contra Apollinarii librura agere, qut in muliis cara Eutycbe coosenticbat, quoniam n o n
poteral Ghrysostomum contra Euiychis baeresin aperle loquentera inducere, qui diu ante illam exorlam
obiisset. Quod aulem hic cum Apollinarislis Eutycbianos maxiroe confutet, probanl voces illae, et modi.
loquendi frequentes, quos

supra

commeraoraTimus, qui tempore Gbrysostomi vlx noti erant, et lamen i a

hac epistola passim usurpantur eodem modo quo contra Euiycbianoe Adbibiti postea fuere.
Reslat ut dc clausula illa agamus circa quam roultas quaesliones agUalaa sunl; ilia vero est: Sicut
enim anlequam sanciificelur panis, panem nominamus : divina autem illum sanclificante gralia, mediante
sacerdole, liberatus esl quidem ab appellatione panis; dignus aulem habitus Dominici corporis appellatione,
etiami natura panis in ipso permansil, et non duo corpora, sed unum corpus Filii prcedicamut: tie et kic
divina insidentc eorpori natura, unum Filium,

unam pertonam ulrumque con$lituit cugnitum tine conftr

9

$ione, indivisibili ratione, non in una solum natura, $ed in duabus perfcciii. Hinc beterodoxi acerriinum
conira fidem calholicara telum se rouluari posse rali, sccundum bujus scriptoris mentem absque ulla>
mutalione subslantix panis, tucharistiam coniici pugnant: alii ultcrius progrcssi, panem appcllationt

755

S. JOANNiS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

754

aola Dominici corporis, non praesentis dignaiam esse conlendunt. IHud aulem quasi cerlum esploralumque babeiU, banc epistolam vere Joannis Chrysosiomi esse. Sed cum abunde supra probalam iaerit,
hanc epislolam non essc Cbrysostomi, etiamsi quid ex ignoli scriptoris dictis in eorum gratiam emcrgeret, quod tamen longe abest, nullam binc mutuari possent auctorilatem, cum nec quis ille scriptor fuer i l , ncc an catliolicus, heterodoxusve fuerit deprebendi possit; imo vero ex iis quae de deitalis passibilitaie dixit, nonnikil adversae nascatur suspicionis. Yerum quisquis ille sit, jam locum dispiciamus, excntiamasque primo qua arte locum cjusmodi ad praesenliam Christi in Eucharislia negandam delorqueant.
Hic, inquiunt, panis dignus habitus esse dicilur Dominici corporis appeNalione : unde sequilur, solo u o uiinc panem in Eucbarislia Dominicum appellari corpus : ad quid enim panem dignum babilum Domioici
corporis appellalione dixerit, si vere adsit Doimnicum corpus? Sed quorsum illae circuUiones, quando
clare scriplor isle ait naturam panis et Dominicum corpus, non duo corpora, sed unum corpus Filii p r a dicari ? annon hinc omnino consequilur corpus F i l i l vere in Eucharistia haberi? annon illa comparatio
uniiatis iiaturac [740] panis et corporis Dominici cum natura divina et bumana, uniim Filium et unam
personam efficiente, omnino futilis erii, si corpus Ghristi non sit vere i n Eucbaristia ? Aliud telum c o n torquent, graviusque instanl, ac transsab3tantiationem hic aperte impeti pugnant. Nam, inquiunt, bie
luculenler dicilur panem in Eucbaristia post sanctiiicadonem rcmanere, idque bis verbis declaraiur,
Elianm natura panis in ipso permantit, et non duo corpora, sed unum corpus Filii prwdieomus. Verum, u t
multis exemplis probat Harduinus, natura et cujtispiam rei saepe apud Patres significat proprietales
iialurales rei ejusdem ; at bic proprietates omnes naturales panis permanenl, et quidquid in pane sensum
movet, aspectum scilicet, tactum et gustum ; nam id solum in naJura cujusque rei scnsilis percipimus
ila ut nalura panis bic tota perspicialur, licet ejus matcria et substantia in corpus Chrisli mutata fuerk.
Naluram certe panis sic intellexisse oportuit hunc scriplorcm, quisquis landem Hle fuerit : nam panem
in corpus Chrisli mnlari tunc in Ecclesi Graeca vulao dicebatur, qua mulatione facla tunc non amplius
substanlia panis in Eucbaristia erat. Sic auiem explicandum bun.j scriptorem esse probalur ex Joaofee
Damasceno, qui hanc epislolam legebat, camque pro Joannis Chrysostoini felu babebat, quique ejus partem non minimam retulit. Ipse quippe Joannes Damascenus de Orihodoxa fide libro quarlo p. 270 sic
habet : " , \ \ \
, ,
, \ , \ ,
, \ \ , ' :
Quemadmodum

naluraliter

comedeniis et bibentix

panis per come$tionem, vinumque et aqua per poiionem, in corpus el tanguinem

Iransmulantur,

nec corpus fiunt aliud corpore ejus quod prius exitabat: sic panis

qui in prothesi pwparatus fuil, vinvm item el aqua per invocalionem el adventum Spirilus sancti tupernaturaliter mutanlur in corpus el sanguinem Christi; nec duo sunt, sed unum et idem. Ha?c Joannes Damascenus, qui bunc quo de quxslio est locum iu mente babuisse videlur cum liaec scribcret. Nisi dixisset autem pancm et vinum supernaturaliter mulari in corpus et sauguinem C b r i s i i , ex sequenlibus, nec duo
sunt, sed unum el idem, inferrent baud dubie hotcrodoxi: si panis el vinum simul cum corpore el sanguine Cbristi unum el idcm siut in Eucbaristia, ergo post sanctificalioncm panis et vinum remancnt; sed
cum pritis dixerit panem ct vinum mulari in corpus ct sanguincm C b r i s l i : quod subjungit postea, nec
duo

sunt,

$ed unum el idem, non ila intclligendum cst, ut ipsa panis et vini substanlia remaneat, et

unum sit cum corpore C h r i s l i ; alioquin enim non mulala fuissct in corpus et sanguinerci Cbristi; sed
quod proprietalcs illrc omnes quae solae in panc et vino sensu percipiunlur remancant, et cum corpore ct
snnguine Chrisli unum sacramentum cificiaiit c l sic explicandus esi auclor cpislolae ad Gscsarium, qucm
prae oculis lunc babuit Joannes Damascenus : quod enira dicil, Etiamsi nalura panis remanstt, de speciebus et proprietaiibus lanlum panis intclligmdum cst. Ncque enim ncgarc voluil ille mulalionem paols el

953

EPISTOLA A D C J E S A R I U M . MONITUUV

754

vini in corpas et ungoinem Gbristi, qoam SS. Patres Graeci enuntiant. Gregorius quippe Nyssenus eam
modo , mutalionem, vocat; modo <, transelementationem; GbrysOstomu
^, transformationem; Gyrillue Jerosolymitanus 6, mutationem, vel convenionem.

Hanc auiem matationem ideo non expretsit auctor epistolae ad Cxsarium, quia cum bac de re ntilla tunc
controversia moveretur, non tanta opus esse cautela videbatur in bis enuntiandis.
Praefationem clarissimi viri Emerici Bigotii quae Luteti suppressa fuit, quamque pubhcavit T . cl. J a cobus Basnage, bic sabjungendam duxi*

755

S. JOAiYNIS CHRYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

755

PRiEFATiO
CL. VI EMERICI BIGOTII IN EPISTOLAM CHRYSOSTOMI
AB CiESARlUM MONACHUM,

QwB fuU tttppresta tn edilione Pailadii

de Viia Clirysostomi, Paritiis vulgata apud viduani Edmundi

Martini

anno

4680.

J741] Hanc orationem seqmlur epislola ad Caesarium monachum, quae licet nitore suo nalivo, id est
Graeco eloquio, destituta, nihilominus sub velo veteris Latinae interpreiaftionis mirificos eloquentia? disertissimi doctoris radios exhibet. Primus qui ultimis temporibus bujus meminil episualae, fuil Pelrus Martyr Florentinus, qui ex ea locum quemdam protulit in Locis communibus. lnsolirus loquendi de Eucharisiia modus, qui ex ea rcferebalur, a Joannis Ghrysostomi phrasi ac genio prorsus alienus, Iectores in
diversas traxil scnlentias; aliis suppoaititiam esse affirmantibus, aliis pro virili contqndentibus veram
esse ac geuuinam, omnes integram videre summe concupivere : doluerunlque Petrum Martyrem, qui
primus de ea mentionem injecerat, minime indicasse qua in bibliotheca exstaret codex Ms. Florenliae
delitescere omnium erat suspicio, quia Florenlinus fuii Pelrus Martyr, sed ubi, ab omnibus nesciebatur.
ihi q u * fortuna faverat in reperiendo contextu Graeco S. Joannis Gbrysostomi, hic etiam non defuit.
Ejus exemplar reperi apud RR. P P . Dominicanos, in Monaslerio S. Marci. Cujus te in partem
venire libene patior; nec exspecto ut mihi succlames in comroune, , gi modo exorari te
sinas, ut benigna interpretalione emollias, quae duriuscule sonant de Eucbaristiae sacramento, et in memoriam revoces tot et tam insignes locos, in quibus adeo luculcnter de boc sacrosancto mysterio loquitur Joannes noster, ut docior Eucharistia* vocari merueril: sicut S. Augustinus doctor Graliae vulgo
praedicatur. Dixi Petrum Martyrem postremis lemporibus hujus epislolae meminisse, quae antea Gracis
Patribus D O t i s s i m a fuerat, ulpote qui roulta testimonia ex ea adversus Monophysilas et Acephalos adduxerunt, observare licel in nolis quas margini apposui, indicando Godices ex quibus textum Grsecum apud illos Patres a me invenlum descripsi. GxtenHtt obi deiiciebant verba Graeca, vacua columnarum spalia reliqui, nec passus sum e a punclis, aut lineolis, sicut librariorum mos est, repleri, ut possint
inibi viri erudili verba Graaca ascribere, si quando ca invenerinl. Gum enim experimenio noverim, quo
casu, quave f o r l u n a in ea quse attexui testimonia inciderim, n o n despero ab aliis alia posse ioveniri.
Quisque expcriatur cui fortuna eril favenlior ; et si cui ea obsecundaverit, is ne publico invideat, neque
apud se iuvenla privatim delineat. Qui veteres libros tractant, norunt nullam veleris cujuscunque libri
edilionem, quae cx unico exemplari fuerit eruta, bucusque prodiisse omni ex parte perfectam. Mana
cxarali Godices mutuas aliorum exposcunt operas, ut quod in uno corruplum est, ab alio sanetur; quod

'-=

INCIPIT E P I S T O L A

BEATI

JOANNIS

EPISCOPI

CONSTANTINOPOLITAM

A D CiESARIUM

EXSILII

Inspcximus liieras tuae reverenlix, inspeximus

auiem non prxter lacryraas; quomodo enim non lacrymabimur, et animain ipsara dolore conftcimus,
tidcntes fralrcm singularem v i i a m a pueritia eligen1

In Graecoerat baud dubie,

MONACHOM

TEMPORE

SECUNl)!

Stl.

lem, ci axft *u>i, id est consummaic, circa pietattfin

sc habenlcni, subito bxreticorum jaciibus lapsum ?
?

vitam; impcritus Intcrpres, mqxdarem vitam : Cbrrscslomus sa?pe, fti^. monasticam vilaiu appellat-.Sic Athaoa
sius i a llisloria Arianorumad Monacbos, ** w
9**

, montuttcamimi^

monatticam vilam agentibus.

755

AD C E S A I U U M MONACIIUM.

75*

in uno vetuslas oblitcraverit, ab alio hicem accipiat. Hoc vertim esse de Codicc hujus episloto fatert
cogor; QUI Iicet sit annorum 500, parum lamen emendate scripius esl, et opcm a Graco praecipue Codice, ant ab alio sallem Laiino, poslulat. In eo quem vidi, atiquando voces conlinuse sunt, aliquando
simplex vocalis pro dipblbongo scripta f u i l ; pro D, et vice versa D pro ; verbia aliquando ila
corruptis, u l ad sanitalcm reduci minime possint absqae subsidio aliorum Codicum. Quse gcribarum i n curia dcterruit, opinor, Petrum Martyrem ab ea edenda. Taceo interpretationem, quas miuus. accurata,
imo plane barbara videlur. Ego bis omnibus nasvig lectores benevoiog nequaquam offensum iri arbitratus
sum; imo eam libenler excepiuros puto quani damus epistolam, Latine quoquo modo versam, cujug
fragmentum a Petro Martyre ediium, eruditorum animos pridem solliciftavit. Quis enim illud cum legerit,
Joannis Cbrysostomi mentem perciperc queat, ex eoque anjmadverlcre, qua occasione, quo animo ejus
verba scripla gunt ? In ea porro epistola mirari licet summam et insolilam Dei amantissimi viri carilalem, qui licet innumeris scrumnis oppressus esset, atque continuis terroribus ob Isaarorum incursiones,
u l ipse scribit in epislolis ad [742] Otynipiadem, pene exanimarctur, nihilominus cum audisset Caesarium
monacbum amicum suum in Apolliuaris el haeresim incidisse, eum pro incredibili sua bonilate ab hapresi avertere alque in sincerae pielatis viam rcvocare bac epistola molilug est. Quanlum vero
Apollinaris haeresis lum grassarelur, et quam mulios invasisset, ex eo colligere licet, quod conlra Apollinaristag et Synusiasias scripserunl Diodorus Tarsensis episcopus, quem fopra memoravi, Gregorius
Nystenus, Gyrillus Alexandrinug, Tbeodorus Mopsuestenus, Theopbilus Antiocbensis, at alios plureg
oraiuara. Atque ut ab eo errore Caesarium re?ocaret Joannes, euroque ad catholicam fldem, qus duas in
Clirigto naluras inconfusas sub una persona conOtetur, epislola reduceret, comparalionem ab Eucbaristiae gacramento routuatur, in quo panis posl congecraiionem, non jam panis, sed corpus Chrisli appell a r i dignug cfficitur; Etianui natura panta, inquit, in ipso permansit, et non duo corpora, ted unum corput
Fiiii preedicatur. Quibus verbis sanctus doctor vcram ac realem, ut Tocant, corporis Chrisli - in Eucharislia praegentiam supponit, el agnoscit; alias certe nulla esset cuni humana ac divina in Cbristo natura
Eucharistia* comparatio. Ipse Chrysostomus Hom. 2 ad popul. Anliocbensem :
, , * '
, \ , \ : Helias enim pallium reliquit ditci-

pulo $uo, Dei autem Filius ascendens in cwlum nobis carnem suam reliquit: sed Helias se exuil; Christus
vero et cartiem suam nobis reliquit, ipsumque habens ascendit. Et Hom. 85 in Matlbaeum : \ \
, , .
, . ,
. \ \, , \ , , \
: Sic eliam in mysleriis faciamus, non illa qute ante nos jacent solummodo -

cientes, sed verba quoque ejus tenentes. Nam et verbit ejus defraudari non possumus, $e$us vero noster
deceptu facillimus est: illa falta esse non potsunt, hic sapius atque scepius fallilur. Quoniam ergo iile dixit.
Hoc esl corpus meum, obediamus et credamus, et oculis inteilectus id perspiciamus. Iniegrum librum conficercm, si ex Chnsostomo locos omnes excerperem, in quibus de sacralissima Eucharisiia gimiliter l o quitur; sed lxtiug ac saiubrius libi erit eos in fonle legisse.

1756-7].

Kawdptor

(GHiOGA DESUNT.)

a XUului r.rasce rx m% bibliolbeca Colbert. tx tra*

tUlu Nieopliori cOnlra Maoiouas.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

757

* \
, \
,
, [743]
* \ \ ,
. , ,
' *
\
*

738

\, . \ \
\ \
, \ ,

* , *
\
8

Qu sequontar Grseca, , etc, educla stmt

ex Anastasio in ms. CollegH Societalis Jesu Par&siensis;
eunt etiam apud Nicephorum C. P. in AnUrrhei. ms. bibliolhecae Colbertina.
b ln ms. Anastasii presb. Collegii Socletatis Jesu Parisiensis, , minus recte, ni fallor. Ibid.
ante in schedis Bigotii nou eral, sed habelur m
ras. Soc. Jesu. Ibid. in edit. Stepbani Le Moyne, oui
epistolamLatine conversam cnm mendis omnibus protnlU,

[744] \ %
, , .
, $ , '
. ;
; ; *

Qu hic leguntur , a verbo aque ad , sine alla fere varietate exscripla sunt a Leontio Hierosolym. Contra Monophysitas, ed. A. Maio, in Scriptorum veterum nova collecMone. e Vatlcanis codd. edita,
t. 7, in 4 , Romae, 1835, p. 155, col. 2. E D I T .
Fragmentum boc Grsecum ex IOJS. Gollegii Romani
prodit, estque Aoaslasii.

Joann. Daroasc. . Alia leclio, . Hic aulem locus, ut

monet Bigotios, babetur apud Nicepborum, Anastastam,
Joannem Damascenum, et tom. Vanarvm Uciiortmm
Canisii p. 251, nerape usque ad illa verba
. Caelerum hasc, ... C X s c r i p 3 i t LeonL Hieros. 1.1. . 150, col. 2 .

sfc legitur. Qui splendide prcedical concursum essentiaUm

acrum facta ex divinilate et carnis (monstrum lectionis).

757

A D CyESARIUM MONACHUM.

758

Et dicas fortasse ab crrore ad id quod melius eet

venisse t e , et gratiam confitcri liis qui admirabilem
protulerint librum, quem magnum esse optima tua
nominant scripta : qui splendide pradicat conciirsum essenlialem et mlxiionem sacram factam ex
divinilate et carne. Unam aulem ex hoc perfici naturam istud mirabitur insipientis Apollinarii inconsideratio : ista eorum qni introducunt contemperationero et , id eet commixtionem impiissima
intentio * , quae procedens immulat quidem A r i i ,
Apollinarii, Sabellii, et Manetis nibil : passionem
autem excogitari et adponi secundum illos Unigcniti
Imaginatur deilati, quod a Chrislianis alicnum esl.

que: unde et passibilis dicatur idem ipse ct tmpassibiiis: passibilis quidem came; impassibilis aolem
deiiate. Eadcrn ipsa et deFilio, et de Christo, et Jcsu,
ei Domino praedicantur: communia enim et suscepiibilia duarum essentiarnm nomina suot, qaarum conjunclio in hxrcticis quidem crrorem facit proprio pro
communi utentes nomine Ghristi. Unos autem communibus islis nomirtibus, quando^ispcnsationis confilendum est mysterium *. Si enim Deum dixeris pertulisse qualicumque cogitatione, quod impossibile esi
dixisii: td quod blasphemum est el immane : sed in
aliortim bxresum declinasli impieiatem * : si ilerum
hominem dixeris qui pertalit, inveniris purum aedificans
templum, lemplum carnis *. Exlra inhabitanPosside igilur lemetipsum itqrum, dilectissime , et
tem numquam dicitur, quia jam non est templum. E t
ad priorem regredere ordinem, ab abominabili, ista
abstinens opinione, quae est Apollinaris et eorum * forsitan dicunt, E t quomodo Dominus dixit, Ut quid
me vullis
occidere,
hominem
qui
verilaiem
vobis
/oqni Synusiastae dtcuntur. Impia cogiiatio assidue
quutut
sum
quam
audivi

Deo
(Joan.
8.
AO)
?
Bene
et
poris influens nocere novit, qui secundum nos sunt
omnino sapienter hoc dicendum est: neque enim ex
eimplicitati conviventes. Docioris enim corum est
inbabtanli defraudabatur deitate; sed signiiicare voliber, Apollinarii: etsi hunc sibi lua revcrenlia non
recte faciens negoliata est. Yerumtamen nos recor-. lens patientem naturam, hominis memoriam fecil :
propler quod ct Deus et bomo Christus. Deus propier
dantes tuae nobiscum conversalionis: senlientes auimpassibilitatcm, boino. propler passionem. Unus
tem ex his quae scripsisti crrorem subsislere erga
Filius, unus Dominus, idem ipse procul dubio unilatuam dilectionem, ex illorum insipientia; non solum
rum
nalurarum anam dominaiionem, unam polestaerga dispensationis mysterium: magis autera et erga
tem possidens, etiamsi non consubstantiales ex5istunt
nomhium conjunctionem, excogilavimus , Domino
et unaquseque incommixtara proprietaiis consenrat
cooperanle
infirmitati, de omnibus maniagnilionem, propter hoc qnod inconfusa sunt duo
fesiam ostentalionem
facere ad redargulionem
Sicut enim antequam sanctificetur panis, panem no~
quidem malse opinionis eorum qui baereticura tibi
roinamus: divina autem illum sanctificanle gralia,
protnlerunt librum ; correctionem aulcm tuae venemediante sacerdote, liberaius est quidem ab appellaraiionis.
tione panis; dignus autcm habiius dominici corporie
Deum ergo quando dicis, dilectissime, agnovisli id
appellatione, eiiamsi nalura panis in ipso permaneit,
qiiod simplex est naturae, quod incoinpositum, quod
ct non duo corporased unum corpus Filii pradicainconverlibile, quod invisibile, quod immortale, quod
mus.
incircumscripiibile , quod incomprehensibile, et istis
Sic et bic divina t3pvffonj< , id est insidenle coreimilia. Hominein autem dicens, stgnificasti quod napori natura, unum Filium, unam personam ulraquo
turne est infirmum, esuriiionem , silim, super Lazahaec fecerunt. Agnoscendum lamen inconfusam et i n nim lacrymas, mctum, sudoris ejectionem, et his
divisibilem raiionem, non in una solum natura, sed
similia, quibus id qnod divinum est extra est.
in duabas perfeciis. Si enim unius, quomodo id quod
Christum autem qoando dicis, conjunxisli utrurainconfusum est, qaomodo quod indivisibile, quoroodo
1

nostra

* Hic stopeas veteris lnterpretis igoorantiam, ostilaiw

tiamvc, q u i , louimt, ac sitapamclegeretur,
mirabUur
verlit. sic autem legas oportet: Hacc e$t, vir
admirande,
insipienlis
ApoUtnarn
absurdilas,
ut observavit v. ci. Harduinus, qni ait bic codice suo legi jUoWfUT& ,
jpollinarti
impietas. sed Inierpres lulmus qui vertit, po/linarn inconsideratw,
videtur legisse ^*. liox ubi legilur confemperalionem,
Graece, *?&, Slepbanus Le Moyne
edjdit,

contemplationem.

* In Gneco, , imphssima liwrttii.

Interpres froperite pro more sequentia conrertit.
* Sytiusiast(V, , vocabanlnr Apollinarista.
Greg. Naz. Urat. 4rt, p. 722 : , hc , ,
. oc est:
Aflirmabat
eum
antequam descendisset,
filiwn
hominis
fuisse, el
de$cendiste carnem
propriam
adducenlem,
illam.
quam
in
aelis habebat ante swcula,
SUJE SUBSTANTIA
COJi.
De bac voce jam in Monito actam est. Ibid.
Mss. atsidwg puris influens. Bigotius sic posuit, astidua
puris
influem.
Harduinus, assidue puris influens. Mox
Bigotius et Harduinus, Apollinari dico, sed haecvox, dko,

uon est in Ms , nec prorsus necessaria videtur.

4

In Ms.,

scrip$i$ti$.

Forle ostensiottem.
* J.egcndum videtur,

natura.

ittis no-

Stepbanus Lemoyne,

vnos autem commumbu*

quando dispensationis
confitendum eu
mtj8lerium;sk
liceret pro, wios, legere, utor senteotia bene baberet;
Bigolius sic habet: His aulem communibus istis
ulioportet
nominibus,
etc., ubi, istis, superfluit. ^iallem, utor, ut sapra
mimbus,

d h i , et omnia quadrareot.
* Bigot., id quod blnsphemum
eti : et in ManetU
e$ bt
aliorUni hceresim declinasti
impietatem.
9
ia^Ms. eral lemplum crucis. Cujusloco posuit Bigolius
carnis, et sicseDtenliaquadrat. DelemplocarnissicAlha-

nasius Epist. ad Adelpbium 816, de quibusdam Ariauis

loquens :
* Dominum in carnc lanquam in Umplo
adorare
nolunt. E t pag. seq. carnem Christi, templum appellare
pergit.
Stc in Ms. legitar.Bigotius autem ita restitait: Neque
4

etdm ex
volens,

hoc

ab mhabiUmli

dejraudabatur

: sed

significare

etc. Sensus e s i : Elsi Cbristus se horainem dixerit,

deilale tamen non privatur, seu defraudatur.
Petrus Marlyrlegit, consubMntvdUer.
Locom sequentem : Siad enim antequam sanclificetur panis, elC., e x p l i cavimus in Monito.
Sic legil veius inierpresLalinos,atque ita eliamapod
Joann. Damascenum cojilra Apollinarwlas,qui huncChryaostomi locum referl boc tilulo:Tou -,
. Aptid velerem interpretem lejebatur , id e$t inwdaiite,
mendose pro, insidcnle.
6

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ^RCHIEP. CONSTANTINOP.

759

uniiio dicitur aliquando sibimetipsi uniri quae una est;

aut confundi, aut difidi impossibile est. Quod ergo
infernam eyomuit unam in Chrislo naturam dicere ?
putamua divinam solam nominantes non omniroodo
unara negaut noetram dico salulem, aut bumanam
reiinentes nalunc divinae abnegationem faciunt. D i cant, quae perdidit quod proprium erat? Si enim
unus esr, salva nobis esl unitio oroni modo, et ea quas
unitioni sunt propria salvari necesse eei.Si enim IIUD,
nec unilio, scd confusio et aboliiio. Mox autem ad
iiilcrrogationis fluctuanlcs responsionem, ad aliquid
aliud exsiliuftt, quod non sit proprium ad interrogationem, et inconslanlcs emiiiunt vocee. Pertulit Deus
t non pertulit, e t s i peiantur moduin dicere, ad
igftorariliam recedinit profcrentes, quomodo v o l u i l :
Cbristi apud ipsos memoria fugienle. Posi haec viluperaii in IK>C, mox dicunt, Et Christus non est Deus,
aed^i bomo. Et iierum d i c u n t : Posl unitatem non
oporiet dicere diias naturas. Altende significaiionem
dicti. Unilionemdixisii? Unius nnitioneui non invenis
1

fieri, quoroodo praevenienfee diximus, Verbum caro

facium e$t (Joan. i . 14):sed et speculancorum que-

rentur subiilitaiem. Intulit enim, Et inhabitamt i*

nobis. Numquid noti tibi videlur quia aliud est quod
inbabitat pncter babitationem ? Si cognovi$$enl, num
q*am Domtnum

glorim

cruciftxisunt

(i.Cor.

2.

8).

Dominum iternm quando dixeris, non proprium, sed

commune signiCcalur nomen passionis et impassibilitatis susceplibile. Consueverunt autero el istud p r x tendere: Putaiuus non corpus Dei et sanguinem acoepimus fideliter ac pie suscipiendum, non quia
Athanasius conlra Epictetoro p. 902: 4

fcrro, * $ ; Quis infernus eructavil corpus ex Maria genitum esse

Verbi divimtati coruubslanliaie ? Qn&seqOunlurposl, unam

in Christo naturam dicere ( ),

noo eranl in Bigot. Edit., ex Joan. Damasc. contra

Jacobitas desumpta sunt. Ibidem, Puktmus divinam solmn
nonunantes, noit omnimodo unam negant, noitram dico salutem. Graca sic verleoda : Aut enim diyinam naturam
tenentes humanam neganl, notiram dico salutem,aut fmmawmretincnte$jwlura}

lege6atur,

divituE abnegationem facitmt. Laiioe

non divince abnegalionem (aciunt;

sed male.

* lnter propositiooes illas, quse ab Anonymo, qai Atbanasii nomine tircumfertur,coofuUntur,octara huoc babet
tilulum : , "
* Adversw eos qui dtcuni, Pauut

e$t Deus, ui volult.

7(50

pus et sanguinem possidet, id quod difinum esi nal u r a : acd quia quai caruis sunt propria taeit!
inconsideratio! 0 impia cogiutio! Peridilalar tn\m
apud ipsos dispeneaiionis myslerium, et iteruin domiriicum corpus sicut verum cbrpus coofiteri noo p a liuntur. Per cogitalionem eaim dici conversum esse
hoc in deilatem imaginantur, unara hinc construenU^s
naturam, et ipsam cujns Bit non in?enientes dieere^
u l paseionem diviniiali undique secundura Apollioarium excogilantes, decidaot a promissis bonis. Pularous non conlremiscent ista dicere audientes? non
cogHantaeternum jodicium, et Dojnini vooem dicenlie:
Ego sum, ei non mutor (Malac.
ipirilu*

5 . 6). Cero infirmn

autern promptui. Pater, it pouibile t*l> trtm-

uat me calix i$te. Triitii

e$t anima mea usque oA

morlem (Matth. 26.41. 59. 58). Palpate et videte quia

spiritui camem et oua non hubet, iicut me videtU

bere (Luc. 24. 59). Pulamus deilaii isla apta suni t

Audiant et Pelruni dicentem, Chrulo pro nobis pauo
carne (1. Pelr. 4. 4); et non dixit, Deilate; et iterura:
Tu es Christui Filiu* Dci wi (Uallh. 16. 16). Vivenlis

dixil, non Morienlis; el qiuecumque his similia d i ?ina nos edocel Scriplura, cui violcnii ease baerclici
non desisluiit.
Horum islas noviiates vocum declinanles, caria*
sime, ad id quod prajacct reverumur, pium d yaldc
pium GbristuiD qui roorte circumdatus esi confiteri ii
diviniiaie perfectum et in humanitate perfecium,
unum Filium unigenitum, non dividendum in Gliomin
dualiialem: porlantem lamen in semetipso iudiviaarumduaram naiurarum inconvertibiliier proprietaies ;
non altcrum et alterum, absit, scd unum ct eumdcin
Dominum Jesum Deum Verbum, carne noslra ami~
c l u m , et ipsa non inanimaia aul irraliouabili, sicui
iinpius Apollinarius dicil. Isiis menlem inlendamus :
fugiamus eos qui dividunt naturam. Etsi enim duplex
nalura, verumlamen indivisibilis et indissipabilis unitio, in una iiliaiionis confilenda persona, et una subsistemia. Fugiamus qui unaro naluram posl unitioncm
prodigialiler dicunl: unius enim cogiiatione impassibili Deo passionem adjungere impclluntur, dispengalioneia abneganles, et diaboli gebennam arripieiiles. Isia propter mensuram epistolx sufficcre arbiiror
ad confirmalionem tux dileclionis, magniiice ().

Athan.Tom. 2, p. 570.
Et Uermn dteunt. Gracom a a< **$* p m ,
Burtus ad aUud trmuilienie$ dicpit. Hic vero locus nunc
pnmo Greece prodit ex Joaone Damasceno oonira Jacobitas.
Explicit epistula (sic) beali Joarinis episcopi C o n Hic item locus nunc primo prodit ex Joanne Damasceoo
siantinopoliiani
ad C&sarium monacbum lempore seconira Jacobitas: Greca sic convertinnis: sotenl aulem el islud
prtttendere : ATWOH corpus et sanquinem Dei fideliter alque cundi exsilii sui. Amen: ita legitur fidclitcr.
4

pie accipimus f Eliam respondendum : non qmd Deus carnem sanguinem anle incarnatkmm habuerit ex natttra;
xed guia ea qwx canris simt sibi propria facit, didtur Aabtre Ula. abswrditatem! imptam cogitationem! Periclitatur t*vm apud illct Dei digmtas. Cetera m io Yersiooe

() llaec a vocibus, Horvm uUu, ex Ana&tasio, Nicrpboro

et Joanne Damasceoo Graece prodicruat.

AD C ^ S A R I U M MONACliUM
760
ttiav , , ,

. $ . *
; , , \
,
.
* \ ,
; ipfmxai ,
\
, \ ,
.

[745] ,
.
(. !; "
.
'

^, ,
, \

, \ ,
, */ ,
*
* \ ,
, ' \
, , \
, [746]
.
. \ , *
* , \
, \ $ .

*>,
, \ .
, .

*
\ ;
\, \
, '
, .
! !
' [] ; . \

Sic Joann. Damascenus. Harduinus vero . Ibid. sic Joaun. Damasc. quemadinodum el Bigoliu
legil iv i v l ,
.
b Haec ... execripta babes a Leontlo
Hierosol. 1.1. supra,p.745.A.not.1. Id e l pwecedeotii d
... .
refert, . 150, c o l . l

S. JOANNIS C H R Y S G S T O M ARCHIEP. CONSTANTINOP.

7<te

MONITUM IN SEQUENTEM ORATIONEM CHRYSOSTOMI

IN LAUDEM DIODORI TARSENSIS,
BT IN FRAGMENTUM AUUD IN LAUDEM DIODORI EX FACUNDO HERMIANENSI EDUCTUM.
Oralionem Joanni* Chrytoilomi in Diodorum edidil idem Emericiu Bigotius pott Vitam Chrysostomi per
Palladium, et ante epistolam ad Catarium.

Cui illam $ubjungimus iis pnemiuii

9

qum BigoiUu prm-

fatur.

c Jam vero, inquit, ul lecioris animum ab atrocissima et iniquissima conspiralione, qua Gbrysoslomum
obruere, ejusque fainam ac memoriam exstinguere conaius est Tbeopbilus, taniisper averterera et re
crearem, Joaunis nostri oralionem subjunxi, quam in laudem Diodori Tarsensis episcopi aliquando recitavit. Cujus eloquentia ei suavitas tantam, ut spero, legentibus pariet voluptatem, u i nibil in ea praelcr
brevilatera siiil damnaluri. Orationis argumentum tale est. Concionem babuerat Diodorus, et in laudea
Joaonis totum ee effuderat, cum Joanne Bapiista, et Mosis virga, et voce Ecclesiae eum conferens :
ipse eximias et modestiae suae onerosas laudes aversatus, eas in Diodorum refundere voluit. Iiaque in
proxime sequenti concione osteiidii, lanta prscconia Diodoro convenire, non sibi. Contexium Graecum
deprompsi ex biblioibeca Vaticana; sed eum Lalini juris f e c i : a quo iabore libenier abeiinuissem, si

\ \ ,
, \ \
,
, ,
, 0 ,
. \
,
, ,
, ,
, (sic)
.

\

, \
\ , ;
\ , '
\ \ ,
, '
(
, \,

^)'

, \
,
. \ , ,
,

761

IN DIODORUM T A R S E N S E M .

integra apud Facanduni Herroianensem episcopum exiiiisset oraiionis liujus interpretalio. Cum autem
ibi iroperfecu eit, verba mea verbis antiqui interpretis miscere mibl religio fuit. At vero ne tam pretiosa
tam vetusla/ut ita loquar, fragmenta hic desiderarentur, ea unicuique paginae subjicere operae pretium
duxi.
Anriom qoo hanc concionem babuit Chrysoslomus, statuil Tillemonlius 392, quam tcmporis notam
nec impugnare, nec ut omnino certam defendere licet. Orationem jam habuerai Diodorus in qua Joannem
Cbrysostomum laudibus exlulerat, ut sopra diclum est. Cbrysostomus vero laudum minime cupidus,
suas ipsi laudes [reddidit et orationem texuit brevissiniam, quia post illum eadem die concionaturus
denno erat Diodorus, ut clare ipse innuii iu fine sive oraliuncnlae. More qnippe receplum v i dimus Anliochiae, ut eadem die in eademque ecclesia duo concionarenlur. Diodorus vero episcopus
Tersensis, qui olim fuerat Joannis Cbrysoslomi magisler, libenter ad id officii admiitebatur, quia olim
presbyter Anliochenus id muneris diu exercuerat: quo tempore Ariani cum auctoritale plurimuni vale*ent, [ 7 4 7 ] Catbolicos infesiabanl. lis cum fortiler obsisteret Diodorus, ab Arianis, inquit Chrysostomus
iufra, saepe polsua est, saepe In periculum capitis venit, ac si non re, sallem proposito marlyr fuit, ut dicit
ipee Cbrysostomus, tum iu oratione sequenti, tum in fragmento quod illi subjungitur. Partcm orationis
Latine conversam relulit Facundus Hermianensis episcopus lib. 4 , c. 2 , quam nos in ima pagina eonslituimus, ut jaro Bigotius fecerat.
Orationi buie fragmentum aliud subjunginius, a Facundo Hermiaiicnsi ibidem allatura. Perlinei vero ad
Homiliam quaodam Chrysoslorai in solemnitate Martyrum : quorum occasiune Diodonira ipsum raarlyrcra
appellat, ac pro more laudai.

LAUS

DIOOORI EPISCOPI

QUI PRIOR CONCIONATUS L A U D A B A T ( J O A N N E M C n B Y 3 0 S T O M U M ) .

1. Sapiens ille ac generosus doctor, nuper deposita

inflnnilate corporis, cum ad sedem banc ascendisset,
a me sennonis fecit exordiuro, Joannem Baptislam,
ti Tocem Ecclesiae, et virgam Mosis, et alia cum bis
ronlta me appellans. llle tunc laudavit, vos exclamastis : ego procul sedens amare ingemui (). Ipse
namque laudabat, amorem erga liberos exhibens; vos
() ApodPacundura Hermianensem eplsc., I.iv.fragmenta quaedam snnt veLerishojus Encomii interprelationis;
quae, quooiam ab interpretatione quam damus, saltem
quoad verba, differunt, hic referimus :

cxclamabatis, fraternum amorem ostendenles; ego

ingemiscebam, quod laudum mole obruerer. Laudum
enim magnitudo, non minus quam peccata, mordero
solet conscientiam; el cum quis sibi nullius boni
conscius alios audit multa magnaque bona de ee p r x dicanles, et prxsentem opinionem, et futurum diem
reputat in quo orania nuda et aperla erant:qoodque
is qui tunc judicabit, non ex fulgi opinione, sed ex ipta
rerum verilate judicabit: Non cmm seeundum

nem judicabit, iaquit, neque secundum rumorm arguet

(lm. l i . 3 ) : b x c omnia cogilans, crucior laudibus,

SapUm ille et forammus
doctor, nuper bifirmilate coret
boua opinione vulgi : magnum perspiciens illam
pom exoomia ( i . e. deposita), ntper sedem isiamascendens,
se me mrmom* fecil exordium, Baplulam Joarmeminler
dketu, et futurum judiciuni discrimen. Nunc enim
voeem EccUuot, e$ virqam Moyst, et alia horwn plurima
exisiimatione vulgi ceu quibusdam lanris tegtmnr:
de me dixk. Et ipse quidem laudavit, vos auiem acclamauu. sedegotjtnculudm, amarisstjne mspiravi.
in illo autem die, nudo capiie, posiiisque larvis anie

S. JOANNIS CHRYSOSTOMi ARCHIEP. CONSTANTINOP.

#$

7<ii

fuit; mensa ipsie perinde vilis ac lenuis erat.fiihic

tribunal sluntes, niliil ab hac exisJimalione ad illam
quidem prioris advenlus minister fuit, iQe aulem ent
seiiientiam juvari poierimus; sed ob id ipsum gravius
deniio fuluri. Quando igitur et vicius ratio, et vestiuni
punieimir, quod et lauditxis muhis pluriraisque praoamicius,
ct locoruiu sedes, e i mifiisterium unom et
coniis ab bominibus celebraii, non ideo tamen ineomuia
apud
ambos paria e r a n l : i d c o iwomen ttnuin
liores effecli siinus.
2. Ha2c igitur orania roecum r e p u U i i B , amare geme- uirii|ue indidit, osiendens cliam eum, qui aliud noroen
babeat, posse i l l i cogQomincm es&e, CUJMS mores
bain. Ideo celeriler hodieqiie prxsto sum, ul a vobis
aBmulalus sit.
audiloribus bujusmodi opinionem excutiam. Etenim
4 . C u m igitur in divina Scriptura ea sit certissima
corona cum ejus qui coronatur capite roajor est, non
rcgula, et a^purala cognominum definitio: age, ostcnadstringit tempora, non insidet capili; scd nimia sui
daraus q u o pacto sapiens patcr bic nosicr Joannis
magniludine laxior per oculos dcscendcns, collum
mores acinulalus sit, ut discatis eum looge digniorem
torquis more ambit, et capul relinquit coronse expers.
esse q u i nomine illius appelletur. Non erai Uii meosa.
Qiiod el nobis quoque accidil , dum corona laudum
non ieclus, non doinus in lerris; aed nec huic timquam
illa majori, quam nosirum s i t , capite digna visa est.
fuil. bujus r e i lestes vos eslis, quomodo i n apoAllamen cum Lrac Ua se babeanl, ex amoris abunsiolica
ducenda vila o m n i lempore perseverarit, nibil
danlia pater n o n desliiil anlc, q u a m eam nobis q u o proprium babens, sed ab aliis alimenta accipiens, ipse
lnodocumque imponei et. [Iia et reges s x p e faciunt
in oralione ct in doctrina verbi perseverans. P r x d i et diadema Mbi apium filiorum capilibus impocavit
ille Irans flumen.degensinsolitudme: biccum ulnunt; deinde ubi viderint corona minus esse puerile
tra flumcn civilalem o m n e m aliquando accepisset, sana
caput, cum salis babeant illud quomodocumque ipsis
illam doclrina erudivit. Ilabilavil ille i n c a r c e r e , c t
imposuisse, recepium deinceps sibimeiipsis impocapile
truncalue est propler libertalem loquendi pro
nunl.
loge
:
scd
et istc sa?pe patria excidit, ob liberam ftdci
3. Quandoquidem igitur pater coronam sibi convepredicationem; sacpe autem capile truncatus esl ob
nieniein nobis imposuil, et ea major capile nostro
isa est, sihi autem illam numquam imposilurus est: eam ipsam causam, si re rainus, a i proposiio tanien.
age ademptam nobis eam, pairis noslri capiii,cui Non ferenies enim vcriiatis bostcs iinguae ejus eloquentiam, innumeras undique insidias struebant, ct
apprirae compelil, tmponamus. Nam Joannis quidem
ex omnibus eripuit eum Domiuus. Age igitur, banc
nomcn ad nos, animus ad ipsum pcriinet: nos ejus
linguara audiamus, ob quam periclilaius et servalus
appellationcm habemus, ipse ejus pbiiosopbiam nactus
esl. De qua non peccet qui id dixerit quotl de terra
est. Quapropter ejus appellationis dignior quam nos
promissionis
dixit Moses. Quid a u l e m d e illa dixit
heres ille fuerit: cogoominem quippe non nominum,
Terramfluentemlacle et melle (Exod. 3. 8). lioc Uaaed actuum consoriium faccre solet, etiamsi nomina
differanl ]. Non enim ut exierni philosopbi, iia et
Hic numeras quarlus, usque ad bas voces, quia ip$$
Scriplura de his solet pbilosopbari. Illi enim nisi cum
gloria, sic legitur apud Facuudura : Quia ergo
indubitanter
subsianiia eiiam nomina ipsa communia sint, cogno- tsta est regula et integra defimtio synonymorvm apud scripturani dtvinam,
age ostendamus
quaiiter ntorem
cemulainines eese non dicunt. A l Scriplura non sic; sed ubi tu* est Joanms sapten* iste nouer pater, ut cognoscatis qvoniam et appeUationem
illiusjuste
tpse possidere
debet. Non
viderit mullain in vitae instiluio cognalionem, etsi
ilu mensa neque leclus, neque domus super terram
:
aiia Buni imposila nomina iis qui m o r i b u s inler se erat
ed neque huic aliquando fuit. hujus rei nos Ustes
svmut,
congruunt, eodem ipsos nomine appellat. Ejusqne qualUer omne lempus odwxii, apostoticam dcmonslravil tam, nihil proprium habens, sed sociis (legit ixmi^) semrei non longe demonsiratio peienda; sed illum ipsum
per nutrilus,
ipse in oratione et doctrtna verbi
permanens
Joannem Zachariae filium adducimus iu mediuro : vrcedicabat. ille trans fluvitan prcedicabat in aeserlU : el
trans ftuvium
aUquando cititateni omnem educens, *acum enim discipuli interrogassent an rursus Elias tue
luliferam
doctrinam docebul.
HabitavU
iile in custodia,
et
venturus esset, respondit, Vultis enm redpere? Isle capite diminutus eU propter fiduciam, quam pro lege habebat. sed etiam isU samiu
illa palria
fraudalus esl
propier
est Elias qui venturus e$t (Malth. 41.14). tqui Joannesfiduciam,
quam pro pde gerit:
sapius etiam capUe
dwrinultti eu propter eamdem
causaniy etst non re tpsa, propoYocabalur : eed quia Etix niores babcbat, idcirco
sito tamen. Non enim tuffenmt
verilatis
immici ejus
lingua
nomen etiam ipsi imposuil: quia E l i x spirilum babe- virtutem,
decem rmllia semper pr&struebatti
instdias, et es
bat, ideoel nomen obtinuil. Nam descrta loca utcrquc omnibus etan tiberavit Dommus. Agt itaquejam
tinguam
audiamus,
hanc iptam propfer quam et pericklaius
tu
babilavii, ei ille ovina pelle, bic pilosa vestc indutus ejus
et ialvatus: illam linguam, de qua guU aixerit quod de
v

Q u s 3 u n a n i s dauduntur sic habentnr apud Facundum;

ierra

promusioms

dixit

Moyses,

nuuatenus

peccat.

Qvid

ergo de Ula dixil Terra flueos lacte et melle. Hoc eiiam

1 pott aliquanta : sic etiam imperalores fackaU aUquoiiem,
deistius
tingua
dicendum est tingua fluens lacle ef
melle.
et sibi aptum diadema auferetaes,filiorwn imponunt capUiUt igitur lacte ei mellc saluremwr,
tac mster jam
qideseat
but; atque ita cum viderinl nmm infimtite caput, quam co e r m o , audiamm
tyram et tubam. Quando enim
suavitaUm
rona esf, cupUmt eis lantummodo imponere, quamvis inconsentio verborum, Ivram appello hvjus vocem : quando
vtro
yrue, ee ipso solum sati&faaenles animo suo; auferenles
fbrtitudinem
intelugeniianwi,
tubam quanuUan
beUicam,
ti
demde, ubimetipas imponunt. Qvomam ergo et paler fric
talem, qucdem habebant JudaH, cum Hierico muros
destruecoronam sibi compelentem atque sedentem nobis imposuil,
rent. sicul etwn tunc tubarum
sonus, igne vclocior,
$uper
et mqjor nostro capUe apparuit, ex nostro eam capite deiapidet irruens, onwia coruumebat,
sic et ejus vox non mttrahentes, aptam nuju* polris captii imponamus. JoannU
irruens,
enim nomen apud n o e , inteUectus autem apud ipsum eu :nus
etquam illa luba sujxr molimma harettsarum
hoc ett, dtsputationes
tllorum evertit. et omnem
altitudmem
appeUationem qtddem nos itucipimus, pkUosoplriam autem
exloUeniem
se adversustcieniimn
Deu fytod ne per
nottram
ipte pomdet. Propter hec et ipsius appeUatioms magis
magii linguam
quam per hujus hasc ducewus,
iom hie naipse sUheres, qum not: synonyma emm nonticmmumcumJter
sermo quicscat;
glorican dantes Deo lale* nubis rri*
viunio,
ted renan cognatio facere consuevit, etsi mmdna
buenli
doctore$.
differaU.
f

W D10DORUM
,
, ' *
,
\ 7capa
, .

'. ' *, {sic).

\ , '

.. \
,
,
,
, . " [7*8] \ ? ,
[748]
. '' \
, (. )
, ^\
. \
, \
},
,
\ , $ -
'.

TARSENSEIf.
H#
, \
* ,
\ . |Ca\
* , \
\ .
$ , ?
, '
\
, \ , \ ,
\ *
,
, ,
.
[749] \ \ 4
,
, , \
. ^ ,
iya \ . TJV
, , * '
. ,
, , , '
, \
. ,
*
#
, . "

*. \ o5y

, \

^ - \

, oyx *

^ , \

, ,

' , *

. \

, ^

^ , \ -

. ^ ,

, '

' \. \

, \ []

[. \ ;

, \ \

. \

. "' \ , \

, r

* ,

. "

, \

, *

. -

, ,

, '

\ 'loyoaiot,

, * sf. ;

, \ * \

. \

^ , {-

^^. Q R . L I I .

765'

S. JOANNIS CHR\SOi5TOMl ARCHIEP. CONSTANTINOP.

,
. *'
, , -

,
, , >
. .

FRAGMENTUM S. JOANNIS CHRYSOSTOMI,

deeodem Diodoro ex Facundo Hermianenti, qui ail,Ub. 4, c. 2 : Rureus in alio Sermone de ipsosu*
magistro Diodoro dixil.

Non superfiue, sicut apparel, sermones prolixos

expendimus. SedeniminMartyrum celebralione couiinoiiemur etiam vivimartyris vicinimartyriofluminis

spiriiualis. Vivus est enim isie martyr, ei martyr si->

quidem mortuus et saepius proposito. Videle ejus
membra mortificata, videte figuram circumfereiilem

MONITUM
Ilanc bomiliain inter spuria ablegavit Fronlo Ducjeus. Illam contra meliorit esse nolce dixit

Savilias

in noiis. U i genuinara etiam habuere alii docti viri, inier quos Tilleniontius. Noiat Savilius in eo mulia
haberi iissinailia qtue in Homilia contra ebriotoe et de resurrectione legtintur supra Tomo 2, . 44!, A4$
445,

quaB

loca in noiis indicamur. In principio etiam homiliae qiwedam liabentur eadem, iisdemque pcue

verbis, quae in Homiliade ccemelerio et de croce p. 398. Alia quoque leviora liitic et inde deprebeuduniur,
quae in aliis Chrysostomi operibus babeniur. Haec fortasse Frontoneni Ducaeum virum sagacem induxeruni, mbanc homiliam inlerspurias ablegaret. Puiavii haud dtibie esse cenlonem ex variis Chrysostonii

l7soi

.
*

; ,
,
, ,
, ,

. , [751]
.

, $

, , ; , $, ;

765

IIOMIL. IN SANCTUN P A C M A ,

i\ue <to bnjus lingu.i dicenduip : lingna flucns Jacte ct

uitiie. \)i igilur el laclefriiamur, ct mejbe salienmr,
h.c (jniu oraiiqne npstra. lyram cl tubam audiamus.
CIIDI eiiim verborum suaviiatem consjdero, lyram
ejm vocem appello : ubi auljcm vipa cogitaiionum,
bellicam quamdam tubain yoco, qualem habebani Jud:ei, cum Jericbunlis muros dejqeeruat. Quemadinodum enim lunc tubaruro soque igne vebejneniins iu
(apide? incidens, pmnia qansuinebat et labefaciabai:

sic t cjus ijjinc, non /iilnus quaro toba itla '19

lixreMcorum munitioncs inciduns, raliocinia destruii
ei omncra aliiiudinem quae sc cxiollit adversus scientiam Dej ( 2 . Cor. 40. 5). Verum ul ne per Jinguam
no$lram, sed pcr ipsius )i:rc cdiscaiis, hie fineip
prandt faciamus, gluriain rcfcrcnles Deo qui lalea
doctores p r x b u i l : qqia ipsi gloria i i ; sxcula saucqlorum ^men.

qua?sunt hominis, elsensum babentem angelieum.

Et pon aliquanta: Sed rerertamur ad martyrem istum
iterum, propler quem et isla diximtis. Quomodo
itaque mortuus est mortittcans merabra sua, etconeulcans naiurae cupidilaies in bumano corpore, et
*nge)icam nobis demonstratis viiam? Si aulem \ultis
idere, quia et reipsa mortuus est, recordamini iliius
temporis, quando bellum asperura advcrsus Ecclesiam exsurrexerat, et exercjtus movebaniur, et arma
praeparabanlur, quando trans flnviura orapes con-

gregabajUur. Tunc ipse exiens, ei velut turris anteposita, vel copuhis quidam alius et magnus anle
alios sians, el conirariorum suscipiensfluclus et resolvens, in iraiiquilliiate caetcrum corpus Ecctesiae
custodivii, repercutiens tempeslatcm, et praestans
nobis quielum portum.

AD HOMILIAM IN PASCHA

Sicel inOrationeprecedenti. In altera videlioet Oron

tis ripa, abi ea paw urbis erat,qu Palea seu veitis urbs
appella^alur, ubi eral eccleaU Palaaa ijem dicta. in qua
couvenire solebanl ii qui Meletium episcopura sequebantur.
7

QVA GENUINA ESSE PROBATUR.

locis consarcinatum : non cogitans Cbryftostojnum eadem ipsa qu$ pridra dixerat sepe repeiere, c*
aliquando bomUias integras retraccatas mutaiisque initiis ad couciones adbibere suas. Non dubito certe
banc homiliain a Chrysostomo vere habitara 4ictamque fuisse. Cuip enim annis octodecim concionatus
sit, recurrente Paschatis solemi^itate eadem ipta aliqua^do repetient: neqoe enim in proropui esi cuiria
coucionatori, qui Ura longo lemporis corriculo in Paschate quolannieoraTerit, nova semper eferre, tl
prios dictis nihil unquam admiscere.
Inlerpretationem Latinam novam adornavimus

I N SANCTUM PASCHA

CONCIO,

bobim
1. Mor$ *ieta Christi tempore non ullra mors,
ud prosiravit. Ilodie bomiiiee cura angelis commixii suni, c l qui corpore sunl induli, cum incorpoIpmnu* et dormilio vocalur. Opporlune bodie omnes
rcis poie&iaiibus hymnos persoKunt llodie evertilur
ciim beaio Davide clamemus : Quis loquetur potentia$
diaboli
Dotmm, auditas faeiet omnes iaudet ejut (P$al. 405. lyrannis; bodie viacula morus solula sont,
inferni victoria sublaiaesi; hodie opponune profera45)? Eccecnim advenitnobis bodie desidcratum salutur prophelica vox illa : Ubi ett, mort, ttiniulut tuus t
tarcqac fesium , dies nimirum resorrectionis Domini
noilri Jesu Cbristi; pacis argiimenium, reconciliatio- aM inferne, vicloria tua (Ouit 45. \ \\ ! . Cor. 45.
55)? Hodie poj-ias aereae confrcgil Doniinne D p s ^
IHS causa, qua? bella sustulit, moriem dissolvit, dia#

708
S. JOANNIS CIIR*S05TOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.
diabolus
tuis
axpiignavit,
per
ea
ipsa
CbristiiB
ipsum
Chnslus, ipsamque mortis personam delevit. Quid
eupcntvit. Ea ipsa arnia accepji, ac pcr cadem ipsnm
dico pereonam ? Ipsius quoque nomen mtitavit: neque
prostravii: quomodo aulem , audi. Virgo, lignum et
euim ultra mors vocatur, sed dormitio et somnus ( ) :
mois nostrae cladis symbola eranl. Elenim virgo crai
siqtitdem ante Christi adventnm , crucisque u>conoEva
: nonduin enim virum noverat, qoando seducta
miam, ipsum quoque mortis noinen lcrribile crai.
cst;
ligiium crat arbor; mors supplicium de Adamo
Certe priinus bomo magui supplicit loco bano audivit
sumpiitm. Vide' quomodo virgo, lignuin et mors cla*enlentfam : Quacumque die comederis, morte 10dis nobis iyrobola fuerint? Jara vide quomodo eadeni
rierii (Gen. 3. 17). Quin et beatus Job banc illo noipsa nobis victoriae causa sinl. Pro Eva Maria; pro
imnc appellavit: Mon viro requie (Job 5. 23). Et
ligno scienliae boni ct mali, lignum crucis; pro mortc
prophela David dicebat : Mon peccatorum peuima
Adatni, mors Domini. Viden' eum iisdem armis
(Ptal. 33.22). NOD modo anini.T divulsio a corpore
cisse, el iisdein profligatum cssc? Per ligjiuiti dtaboniore vocabalur; imo ciiain iiifernus, Audi enim palits vicerat Adamutn, pcr cruceni CliristuS diaboluin
iriarcharo Jacob dicenlem : Dednceut senectulcm
debcllavil. Et iilud quidem ad iufenmm miUelat; boo
meam cutn dolore ad hiferes (Gen. 42. 38); ct propbeauleni crucis iignum defunctoscx iuferno reducebal:
lam quoque : lnfernus dilatavit os $uum (/*. 5. 14);
illud quasi caplivum et nudum eum qui prostraliis
alius itcm propbela: Eripiet me de lacu inferiori (Psal.
fucrat
obtegebal; boc autem victorem nudum in alio
85.13); in rauliisque Veleris Testamenii locis transdefixum oranibus ostendebal. Et roors illa quideio
ilum ex bac vila, morteni et infemum vocari deprepriur omnes in damnalionem trabebal; bxc vero pohcndes. Quoniaoi vero Christus Dcus noster in sacristerior
eiiam eos, qui anle se fuerant, suiciiabai.
Picium oblaius est et resujreciio conieqtiuta est, illa
7.7

noinina bemgnus Doroinus sustulit, norumque et e i iraneum vivendi instilulum hi mundum induxil; c x i tns ex bac viia jani non mors, sed dormitb et somnus
vocalur. Undeuain boc liqoet? Audi Cbrislum dicenl e m : Lazarus amicus notter dormil, ud vado ul somno

iu&citem eum (Joan. 11. 11). Quemadinodum enim

facile nobis estdormienicm jxpergefacere ct excilarc:
sic el communi omnium Domino a morluis suscitare.
Quia vero novum extraneumque erat W, qned ab i\m
dicium fuerat, neque ipsi discipuli diclum inlellexerunl, donec ad illorura infirmitatem se dcmittens, id
clarius dkeret. Cominutits vro orbfe dortor beatue
Paulus ad Tbesaaloniceiisee scribeoe a i l : Nolo vo$
ignorare de dortuienlibut, ul non contristeimni, sicul ei
cceteri qui ipem non habent (i. Theu. 4.12). E l rursus
alibi : Ergo qui dormierunt in Chmlo,

perierunt (1.

Cor. 15. 18). Et ttcrum : Nos qmi wvimui, qmi re*id*i

snmui, non pr&penienwt eos qui dormierunl (1.

4.14). E l alibi rursunt : Si enim credimus,

Jlieit.

quodJestu

mortuus esl el resurrexit, Ua el Dcu$ eos qui dormierunt,

adducet cum eo(lb.

v. 15).

2 Yidetis mortem passim vocari dormiUonem et

somnuni, et cam quac antca terribilis crat, nunc posl
resurrcclioncm facilc contomni? Yides splendiduin
resurrectiouie iropacuni? Pcr banc enim innumera
nobis bona oMgcruni; pcr fcanc daimoiiura fellacia
s<i|ula cst; pcr hanc inorlcm irridcmus; per^hanc
prcesenicm viiam conlfimnjmus, per banc ad futuroium deaidcpium exciiamur; per banclicei corpore i n duantur, nibilo infcriore eonditioue sumus, quam i n coqwrca, si tamen velimus. Hodie pncdarum vicioriaa
iriumpbum agimos : hodie Doniinus noster, iropaio
conira morlem erecto, lyraunideque diaboli calcaia ,
per reaurreclionbm viam nobis ad sajutcm muuivit.
Omnes proinde gaudeamus, cxsullemus et kecemur.
Nam eui Dominus ipse eit qui vicil et irop.xum ercxit,
communis lamen laclitia, commtjne gaudium esi. Naiu
propter noslram sahuera omnia fccit : c i per quai
() Haec iisdeai pcne Verbis babcs supra roin. 2, col. 93.

Quit loquelur potentiat Domini, auditat facict omnen

laude$ ejtu (Pial.

105. 2)? Per moriera immortalcs

facii sumus, per lapsum surreximus, per dadein v i ciores fuimus.

5. Wxc crucis praeclara opcra, bacc maxiinum resurrectiotiis argmnentum. llodie angeli cboros du^iuit, omues cxlesles virtutes exsultant.gaudenles de
communi salule bominum gcneria. Naiq si de uao
peccatora pewitentiam agenie gaudfam esi in caelo e|
terra (Luc. 15. 7) mullo magis de saltite muodi,
llodie bumanam natiiram, a diaboli lyrannide liberataS ad priorem nobilitalem rodexit. Ctnn eqim vidco
primilias oieas de morie vicioriara reiulisse, ooci tK
uieo, non horreo bellum; ncque inlirniiutem meaia
considero, scd immensani viriulein pro me pugnalurara respicio. Mam qtii monis lyramjidcm devicit, lolamque illius vira auftiulU, qidd iu po9ierum noa tav
ciurus esl pro genere suo, cujus fonoaoi ob iogeoiem
clemoaliam suam accipere dignatus est, et pcr eaui
conira diabolum in areuam descendit? Hodic ubique
terrarum gaudium e l laclilia est spiritualia (a). Hodie
et angejorum coelus, ct omnium sqperpanjm virtulum
cliurus propter salutcm exsol^aut. Cogiu
igitur, dijecie, gaudii magnitudioem, quoniam supcrnas quoque poiestates festum nobiscum a g u n l :
Ongaqdeiilquippetio6trib#ni8. Etiamsi mm gralia
illa Domini nos proprie respiciat, iu parlem lameti
gaudii illi veniunt. Quamobrem non erubescunt nobiscum feslum celebrare. quid dico, conscrvos nosiros noq erubcscerc nobiscuro festum celebrare ? Ne
Domipus quidem noster et eoruin idipsuiu agere crubcscit. Quid dico, non erubcscit? Eljam conctipiscit
nobiscmn foslum celebrare. lUndcqam id liquel ? Audi
ipsum diceotem : Qesiderio 4euderaui hoc patcha matt-

ducart vobiscwn (Luc. 22.15) : si pascha tiianducare

desidcravit, uiique el feslum nobiscum celebrare
Cum ergo vidcas non aiigelos tanlum ct omnium c x f

() iiaec kmga serie habcnlur tupra Tomo 2, co|. | 5

sc^ueulibus.

HOttlL. 1N SANCTUM P A S C H A .
^ , \
.
;
, \
, \
, \
.
\ * '

<,

. \
,

. \ .
, \ $.
"

"

-'

\ ')-

\ -

\ |
.
,
,
, \ ptov \
\
^. ; "
* ,

. ,
\ * \ ,

. \ *
,
*
.
; "
\ . \ \
,
* \ ,
. ' , ; \ >
6 * . > $
, , , \ *
,
' .
' * \
.
,
; ,

,
.

'. ,
.
, , \
. \ \
,
\ .
,
, . "


,
\ ,

. \ * " , ,
- *
, . \ *
, '
, ,
*
.
.
\ * 1
, \ ,
, ,
, \ , \
.

*. $ \ [755] , \ ; \ ;
, - \ .
; \
; .
[752]
, , , >


. \
*
^ ,
, , . , .
. \ ,
;
, \ . ,
, - ; \ .
.
; " * , , . \ '
\ ,
,
\ \ . . " \
* \
,
' ,
,
"
, \
. \
' ,
,
^ . \
, -

S. JOANNIS GHRYSOSTOMI ARCHIEP. C O N S t A N T O O P .

;
*
.
\ '
^
. \ ,
, \
,
, \ *
, .
; " ,
\ *
. ,
, \
\ , \ .
,
, ,

, \
. \ , \
; \
, , , \
,
. *
, \ .
\ \
. \ , ;
. ;
" ,
, ,
/,
* [754] '
, , \
,
\ , >
,
.
'. ,
\
.
* ,
, \ , \
, \ .
" \ , \
\ . "

, , ,
. * \ $ * "

67\,

.

, ,

. \
, *
\ \
\ \ ,
\ ,
\ *
, \

7fO

\ . \
, ,
\ .
,
, , ,
\ ,
, ' \
.
.
, .
, ^*
,
. " ",
, .
* , \ *
, \ . , \ ; *
,
\ ~
. \ \
* ,
, -
, ,
. \ '
, \ \ . '
* \ * , * \
,
.
; [755]
; ;
\
, , ^ *
,
, ,
, . , ,
^, \ ;
\ , \ *
. ' \
, \ \
,
.
\ ; ;
, \
, \ ,
.

* \
\
, \ . '

.
\ \ \
,
,
, ,
.
, '
\ , ,
,
, :. *

769

HOMIL. IN SANCTUM PASCHA.

Icsiium potestatum coetum, sed eUaoa ipsum angelorum Dominum nobiscum festum agere, quid tibi jani
docst ad hetiiiam ? Nemo ob paupertaiem hodie stus eslo : spiritualis quippe est celebrilas.
Mensa Domim perinde paupere* atque dmtet admtl i l . Nemo tlivcs ob diviliarum copiam extollaiur :
nihil enim pecuniarum ad boc festum afferre valet.
)a externis quippe solemnilatibus, ubi mulla pompa
ei apparatus, ingens men&e laeiiiia, jure pauper in
moerore ei anxietate, dives in voluptale ei laatiiia.
Qiiare ? Quia ille splendida veste amicilur, et lauliotrem mensam apponit; pauper vero inopia impeditur,
quominua eumdem iuxum oslentet. Hic vero nibil simile; sed i l l a omnis inaequalitas abest; una mensa
diviii et pauperi, servo et libero. Si dives sis, n i b i l
plus habebis quam pauper; si pauper, n i l i i l minus
q u a m dives : ncque propier penuriam spiritualis conY i v i i lautiiia minuilur: divina quippe gralia e s t , q u a e
personarum discrimen non respicit. Et quid dico,
eamdem pauperi et diviti apponi mensam ? E i eiiam
qui diademate redimitur et purpura vesiitur, atque totius orbis imperium obtinenii, et pauperi ad eleemosynani sedenli , una apponitur mensa. Talia quippe
sunt dona spirilualia; non dignilalibus eorum communicalio, sed voluntati et proposito I r i b u i t a r . E a dem fiducia, eodem bonore lmperalor et pauper ad
i i s u r a ei parlicipationem divinorum mysleriorum accedunt. E l quid dico, eodem bonore? Saepe pauper
cuni majori fiducia. Qiiare? Quoniam Imperator negoiiorum curis dislenlus, et casuum frequentia circumdalus, quasi in mari versans, sic undique ingruentibus fluctibus agitalur, et peccatis multis foedalur;
pauper aulera iis expeditus, deque solo neceseario
alimento sollicilus, negotiis vacuam et quietani vilaiu
ducens, quasi in portu et in tranquillo loco sedens,
cuui multa pielate ad roensam adstal.
4. Neque vero inde solum, sed eliam aliunde moeroris occasiones ofleruntur iis qui s a e c u l a r i a festa freq u e n t a i U . Illic eoim rursum pauper in trisiilia, dives
iu gaudio agit, non l a n t u m ob metisam ejusque l a u tiliara, sed etiam ob vestimenla splendida, et aruictus
praslariliam. Quod propler mensam, idipsum propler
yestiinenia paiiuntur. Cum pauper divilem veslilu
fulgentem videl, dolore c r u c i a t u r , se miserum exislimat, et in m a l e d i c t a erumpH. Hincautem hujusmodi
inoeror eliminatur : una quippe omnibus veslis est
salutare indumcnlum : clamat quippe Paulus his verbis : Quicumque in Chriitum baptizati estis, Chriilum
induitlu (Gal. 3. 27 ) . Ne igilur, q u x s o , bujustnodi
fesiuni deboneslemus, sed digno animi sensu q u s e
nobis dona a divina g r a l i a collala sunt, accipiamus.
Ne ebrielad ei guiae nos dedamus; sed Domini noslri
moniflcentiam nobiscum reputanies, q u o d videlicet
pari bonore divites ot pauperes, servos et libcros
babueril, et commuue omnibus douuro efluderit, beneficum illum paribus remunererourofficiis, ob benevoleotiani q u a m exbibuit nobis ; congruens aulem
B i u n u s fuerit vilx institutum ipsi placilum, animusque
tigilans ei expedilus. Uoc fesium, bacc celebr.tas non

7?(

>

pecuniis, non sumpiibus eget, sed proposito taiiimn

el pura mente. Nihil bic corporeora eini polesi, scd
oiunia spirilualia : eloquiorum doctrina, preces paUrum, benediclio sacerdoluni, divinorum elarcanortim
mysleriorum communio, pax ei concordia, et spiriiualia dona, digna largitoris munificemia. Celebreraus igitur boc festum, in quosurrexil Dominus. Surrexileniin, ei orbem secum suscitavit. ille quidem
surrexit, mortis vinculis disrupus : nos aulem suscilavil, peccatorum nostrorum catenis solulis. Peocavit
Adam, ei muriuusest; Gbrisius non peccavit, tt mortuus est. Res nova et singularis: ille peccavit, etmortuus e s l ; bic non peccavit, et mortuus est. Cur et qua
de causa ? Ut qui peccavit et mortuus est, per eum
qui non peccavit et mortuus est, posset a mortis vineulis liberari. Iia quoque ssepe bi pecuniariis debilis
fieri soiet : dcbet quispiam alicui argentum, et solvere nequit, idepque apprehcndiiur : alius vero nibil
debens, qui solvendo par erat, numeraia pecunia debilorem a vinculis liberavii. Tale quidpiam inier
Adamum etCbrislum inlercessil. Adamuseraldebiior
etmorti obnoxius, ei detincbatur a diabolo: Chrbtiis
necdebebat, nec detinebalur : venit laincn et dcbiium
niortis explevk pro eo qui delinebatur ut illuro a
morlis vincuks liberaret. VidisthT pncolart resarreclionis opera? vidislin' Domini bcnignilatem ? Y I dislin' magnitodinem provideuti?
Cibut immoderalus vilandus. Ne itaquc simus erga
lam beneficttm ingraii, neque quia jejunium praelerivit, segniores evadamus; sed nunc majorem quam
auiebac aniuwe nostre solliciludinem geraroue, no
saginata carne anima inOrmior sit, ne ancillam curanles dominam negligamus. Quae utilius, quaeso,
ei obesi dirumpamur et modum excedamos ? Hinc
enim et corpas labefaciatur, et anima laedilur. Scd
tantum sumamus quantum neccssitas postulal, uC et
auimxet corpori quantum convenit iribuamus, ne ea
quas ex jejunio collegeramus, coniesiim effundamus.
Anne prohibeo cibi et recrcationis usum ? Non probibeo, inquam; sed bortur ut nccessiialera ne excedamus, nimiamque voluplalem reseceraus, nc modutn
excedenles, animae sanilatcm labcfactemus. Neque
euim volupiale fruetur ille qui neccssiiaiis limitet
prasleribit; idque oplime sciunl 111 qui rei periculum
feceruul: innumeras enim sibi morborum species pepererunt, ingensque sunt fastidium perpessi. Verun
non dubilo, quin horiationibus meis morem geralis:
novi enim quam obsequentes silis.
r

5. Quamobrern hicfluemhorlandi faciens eermoneni *

convenere libet ad eos, qui in bac lucifera nocie
ono divini baptismatis dignati sunl; ad bas nempp
pulcbras Ecclesiae planias, ad flores spiriluales, ad
novosChristi niilites. Nudiuslertius Cbrislus pendebat in Cruce, sed nunc resurrexii; eodcm quoque
modo bi nudiusiertius a peccato dclinebatilur,
scd nunc cum Cbristo resurrexemni; ille corpora
morluus est et resurrexit, bi per peccatam mortui erant et a pcccalo resurrcxerunt. Terra itaque
boc lcmpore veris rosas, lilia et alios Hobis i o -

fr t

S. JOANNIS CHRTSOSTOl

res proferl : aqu* auiem hodie ipsa terra tonge

anxBMtis nobis pralum oelendunl. Nec mireris ,
dilecie, si ti aqiiis praU floribus disiincta prodi*rini (): neqoe cnim tfcrraJb Inilio secuadotn propriatn
nataram berbarum g&fmirra fundebtu, eed Dmnifti
eessit imperlo. Iptie aqtttc tunc tnofu praeditt arrtmalia produxefe cam audlssent: Fro&Uant aqua rep*

ARCllfEP. CONSTANTINOP.
771
libi dilede, rarstim quoquotibet modo rifere : seJ
leges Ubi et regirias prtescribas, ot accurate manM
perficias, magnam custodlaifr adhlbeas etlaut cirta
ea quae letia putantur e&ee. Ol-tamen quij^jpe loctaf tsi omais ^ila pra&ene, ti eda qOi ftmel in bot
tirtutis stadio sanl injgressi sesc otaniiio oonliiuffa
9

par est: Omnii tmm in agone conleWdlt, ab omni-

tHia anitnarum viventium (Oen. *h 2 6 ) : ac pneefeplttil fa$ se abstinet ( i. Cor. 9. 25 ). Non vi(Tetr qnantatn

gymnieis cerfarHiiiibus ui cnram hatr^nt, q^it

cum horoifnbus certamen sascperuni, quaniaqiie
abstiiieniia corpus exerceni tt ha el hic se res babct.
Quia est nob Collu^tatio cam bominibus,
sed CTjm spWioahbus nequitke, dostra excrciiafio ti abstiiYeniia Jpiritualis ih : nam et arma,
tjnlim nos iiidnit Dominus, spftilualia sunt. H a beat igitur ocuius stfos terminos itgulas, ne \&>
mere slaiim in quaevis obVia fefatur : habeat et
lingua suum septum ut ne nrenCem airtefeHat. IuV
cireo cniro et dentes et labia ad bnguae ciiSYodiain
creata aunt, ne oraqtiam inconsuho per ostium erompai; sed posiqoam oinnia qoae ad se pertinenl riie
Mposoerit, lunc cum omni ornttu ct decoro phice^
^at^ ei bujusmodi pfoferat terba, ut det gratiam atfturbabat aquam, et prhr deumdebat po$t aquct tam-dieAtibus ? eaque proiuiidat cfieUT qns ad HloroA toottonm , umUalem conUquebaiur (Joatm: 5. 4 JT.
iiKuiioneAi ctMiferant. Sotutom fero risum declioare
Deactbdk adgelorum Dominus in Jordanis fluenia, t
profstt opoltet iocesstfque modeslo rWb couciutd
aqtias naturam sanctificans, univcrtum ofbem santfeste coastricu prodire par est; et sic onmi modo
i\L ldeo iHic quidem it qni posl priotem deftcendeeese concinnei oportel is qui buic Tirtotis aladro
bat, sanabalur; /udseis quippe inQrraii et bemi
nomera dedit : externus a i i n i m e m b i O r a m modns
repenlibus hujusttOdi dabalur graiia ; hio vcro post
compositus est quisi hmgo inlerioris a n h n slatos.
primum eecunduj deacendii, poet secondam tertius
6. Si ad bojosmodi consufctodioem nos ab ioiiio
et quarttfs ; eiiamSi sexcenfot dixeris, etiamsi tolan
composacrimus, facHi deinceps progredientes Tbr,
otbem lerrahifn ia basc floenla spiriteaiia injeceris,
Tirtutera omnem percnrrefnus, nec nrolto eget>imos
Aon insooMiur gratia, donam non exhaurililr, fluenta
labore, moiiuniqiie nobfs de cK> snbeidltini adeclscehoa fQBdaniur, iiberalitas non mhinilur. YidisUn' mamua. Sic eaim prresentis vifae ftoctos Uito Ifcebit
fcniludinem doni ? Audite qui bodie bae ndcte fn su- (ransmitiert, hqneisquc dtaboH aoperalls aetenta
peroa Jerusalem civct adscripii etttt, c i dignam
bona oonseqti, gfaiia benlgiritate Domiol noafri
magniiudine dooorum cutiodiam txhitele nbeieau Christi, com quo Patri simul et Sphitui sancto
titirem gratlam aitrahaiis: nam gralua de jaro receptis
gloria, iadperiam ^ honor nunc ei aemper, et in saemimua i k H n i n i muaiflceniiam proTocat. Non ticet
cula seculonini. Amen.
() Oe recens bapUxaiie agitur.

in optis e x i i l : inanfmau eobslaniia tiva animalU pfrotulit. l u nunc quoque illud i p & m prxceplum omnia
operaium tsL Ttmc d i r i l , Producant aqumreptilia onimart/m wwentrum; mmc autete non replilia, aedspU
iSlualia dona fundunL Tunc aqu* pisces rationis expertes profbderant; aunc atnem raiiouabites ct
ipiritualef (n^et ttobis pepeferunt, quoa apostoli
piscati sant. Venile, Inquil, po$l me, facUm tot pficaforef Aomimim (JfdlfA. 4;
gane piacafldi
modun Nam pisftatof ee edutant pUces ex aqafe et
Captoe eneotol: itos atifem in aquas iDjtcimus, ei qui
tfpiontar tita donantur. Erai quidem olim et apod
Judaeos pisciba aqusa; Terum diace qtrid illa potuerit,
Ut plane perepidas Jud&oruin Inopiam, et aimui ?id*a*
tibeiiatem nostraoi. Deuendebat, inquit, angtlui, et

HOMIL. IN 9ANCTUM PA3CHA.

771

(&
*
.
\ , ,


, *
\ ,
*
( \
.
. *
* \ ,
.
! * *
\ *
. , , ,
.
. 01
, **
* ,
. \
[756]
, -:
, \ ;
, \, ,

,
.
^ ,
.

*
, \
,
\ * ,

, ,
, ^ ,
. ;

,
, \ \

; , , * \ ,
, \
\ . * \
,
*
. $

,
;
. fi
, ; ,
\
, 6
, .
\ , *
, < .
\
,
, '
* ), , \ ,
, ,
*.
, , , \ ^



' . *
, ' ,
(757] ,
, \
0. \
,
*
, \ , '
, , ,
\ \, \ . .

S. JOANNIS CHHYSOSTOMI ARCHIfcP. CONSTANTINOP.

173

MONITUM IN

flOMILLAM

7H

SEQUENTfiM,

Ubi primum in banc homiliam, ex Manu*cripiis Regiis et Otloboniano erutam, incidi, pulavi eara esae
ecundam quam Chrysoslomus habueratde ioscripUone Actorum, sed aliquot in locis librariorum ausibu*
temeralam : quamobrem eam lo Pnefaiaone primi Tomi paragr. 9ulsuo urdiue edendam enumiavi. Venim
re postea diligeDtius perpensa et accuratius examinata, comperi esse cenlonem variis ex homiliis, aique
ut videlur variis ex scriptoribus consarciualura, qui partem illius homiliae secundae Chrysoslotni in principium Actorum non roinimam complectitur. Eae autem homiliae numero quinque de Aclorum itiscriptione
aique titulo maxime agebant. lllas sic clare commemoral, et quo otdine locandae sinl assignal Cbrysostonius, Hoinilia lertia in principium Aclorum, quam quia secunda, de qua jam agilur, excidit, leriiarn
locavimus et inscripsimus, elsi numero quarta esset. In ea vero nura. 2 ila legitur : Eo / i / , ut cum ad
quartum jam

diem expoiilionem

produxerimus,

needum lamen unam inscriplionem

poluerimut

praneiire,

adkuc cirea Hlam versemur. E l paulo post: Itaque primo die non es$e temere prceiereundas
dicebam,quotempare
doctrina

titulum vobiialtarit

legi, apPauli

tententiam

ottendi....

: pott Ulam secundo die, qui libri es$et illiut aucior quaimmus,

etaugeliiiam,

mullisqui

vobii demonstralionibus

bilis clariua: Pnma igilur die deinscriptione

mus apud eo$ qui advtntrunt,

rem in qnmlione

: tecundavero

de inilio Scripturm,

In

hoc desiit prioridie

et invenimus

Dei gratia

positam provabimut.

toia
Lucam

Et paucis inlerpo-

die deeoqut librum tcriptit:

et ostendimui quid tit aclum,

>ed

inscriptiones

terliadie

dmerui-

quid $ii miraculum,

etc.

E l in ea horoilia, quae quarta in principium Aclorum inscribilur, sic babet: Dixi tum temporis, quo
scriptus fueril Uber Actorum,
minUter.

et quis operis Utiu$ auclor

Non enim ille quw dicla

tunt produxit,

fuerit;

$ed m ,

imo vero non quis auctor operis, ted

quce dicta

sunt minislravit.

quii

Ex bis liquidum e&l

homiliam secundam io principium, seu in tiluluni Aclorum illam esse in qua disquirebatur quis esset
auctor libri Acittum Apostolorum ; neque minus cooslal illa omnia, quae arliculi 8 ei 9 infra complecluntur, ad banc bomiliam perlinere : nam ibi priino quaerilur quid gignificet tilulus ille, Acta Aposiolorum :

praj

, \ , \ , , \
, \ ,
* (. ' ,
\ ,
\

&; , $
\ ,
\ ,
\ , kauaiv, , '
,
Eipor

I \ ,
^ ,

Cod. Reg. 1189 : ,

%\ - &
. Otlobon. . idem cum 1186
?) , .

*
*
\ $

'
,
,
\ \ ,
,
,
,
; '
|,
, $
. -.
,
.
,
,
6

Reg. 1447 .
Beg. 1186 : .

llZ

IN ASCtNtflONEM D. . J. C. ET 1N PRINCIP. A C T . II.

OUiE D E A S S U M W l O N E V E L

774

D E ASCENSlONfe C H R I S T I l t t S C R I B l T U R .

deinde pluribus dUquiritur quis sil istius libri auctor, probalurque esse Lucam : estque disserlalio illa
vere Gbrysoslomo digna; neque dubitare licel, ni fallor, eaui ad homiliam jam memoratam periinere.
Arliculus quoque sequens numero 10 inscriptus, ubi quaeriiur quoiies Cbristus posl resurrectionein :p
parueril, ejusdem homiliae lacinia esse omnino videtur, elsi forui non coniinue posita fuerit.
Caetera umnia ex variis scriptoribus, et f o n e nonntilla ex Cbrysostoini bomiliis decerpla sunt. Titulus
in Atcensionem Domini, non ad totam orationem quadrare potest, sed ad quasdam tantum illius pai ticulas. Prooemtutn 0011 inepluni esl. In num. 2 cum dicit concionator et se et audilores aeris inlemperie
irapeditos fuisse quominus ascenderent in Moiilem olivarum, indical bomiliam, aul hoc salleta assumcntum, Jerosolymae dictum fuisse. In numero 3 dicitur, lectum fuisse illo dic illud ex evangelio Joanuis :
Cum sero e$$et die illa una sabbaiorum e l c , q u a e certe ad Ascensionis* diem non perlinenl; in sequenlibus numeris usquead seplimum de hoc Eyangelii toco agilurt et postea pluribus de incredulilate Tboroae.
Numero 7 paucis de ascensione Doraini agitur. Octavus, nonusetdecimus numerus ad homiliam secundam
in inscripiionem Acluum Apostolorum pertinet, ut diximus. Undecimo nuiuero de divina mensa agitur.
Puodecinio de Spiritus saocti descensu iu aposlolos. Decimo teriio qua.ritur quo bapiismo baplizati
fuerinl aposloli anle descensum Spirilus sancli, et concludiiur baplizalos fuisse baptismale Joaimis.
Deeimo quarto idein argumenlum tractalur, et agitur carplim contra Anom<Bos.'fu c&teris q u o q u e ariiculis de variis agiiur rebus, eisic clauditur hic cento, a Giaecuio quopiam variis ex locis consarcinalus.
Catlcrum Mss. inler se varianl; in Regio enim ab bis verbie, , q u
numerum 2 claudunt, usque ad baec verba n. 7, , omnia absuni :
ac vJcissim idera Regius posl haec verba uumero 15, '
, , eeptenn octove paginas quisquiliis plenas adjicit, quae non sunl in Olloboniano.

1 ASCENSIONEM DOMINl
kOSTRI

JBSU

CHRISTI,

IN

. Diviiiapnubis,acthe5aurus,aeternaBquevila? fonles suiit Servatoris oeconomue , quas et enarrafe cn

pimus el pr&dicare feslinamus; pro merito aulcm
telebrare nou valcmus. Verum desiderio capli, et intlnniutem confiiehles nosiram, ad prophclicam illam
\ocem, ceu ad iranqtiillum portum cotifugimiis : Quis
loquetur polentias Domini,

auditat faciet omnes laudei

cfut (Psal. 105. 2)? Nam si magnus ille propbeta, cui

nbsconuila el occulla sapienlix suae revelavit Dous ,
qui digualus est Christi palcr voCari, David bcallis
ille ct niagniis in propheti, glofiosus i tegibus, Dci
ainicus, cujus cor apud ipsum preiiosum efat, ila ut
Ipse DeUs dicttel : Inveni David filium Je$KV,

virum

Ucundam cor liieum (Act. 15. 22); si ille talis ac lantus, magniiudineiii divinx cognitionis respiciens difcebat : Uirabili$ fieta ett tcientia tua ex mi, confortata
e$t, on potero ad eam (Pial.

138. 6 ) ; si prophcla

r/id. Rpg. 1186 stc effert lilulum: Homilia m incredutitatem TUomv, el Ascewdoaan Dotmd nostri Jttu chritti veri
Dei.
(a) Kxscr.j u ox cod. ouiboniano et colbta cum codd.
k g . 2030 ( unac 1417 } c l 2027 ( nuuc 86 ).
1

PRINCIPIUM

ACTORUM

II

().

delicit , dum potentiam ejus respicil; si Paului

Ibcologus cxdestisque illa tuba clamat, allitudo d i vitiarum ei sapientias et tcienlice Dei, quam incomprehentibilia sunt judicia ejus, et investigabiles vict ejus

(Rom. I I . 55)1 si prophetarum et apostolorum linguae, lot Auenta ^oiittcnles, quibus repleta est oni*
versa lerra cogiiitionc Domini, ita nt aqua inulta maria tegcret; si lanta laliaque flumlna iniluentia , quas
piclalis mare consliluuiii, se supcrari falentur , ut
ostcndant ejus qui prxdicatur polentiam : tanlo sapienU33 petago proposilo, quid esse videbitur pcrquam exigua verbi slilla? Veriim lorpere non dccel,
etiamsi ad magnitudincm iheologiae respiciainus; sed
Dei propnsiium spcclanlibus divina doclrina fidenler
est adcnnda. Prxmia quippe siia Deus dislribuit, noA
pro dignitaie eorum qtte dicuntar, sed seconduirl
praedieantiiim aflectum, et secundum audiiomm carilatcm. Ac queinadmoilum paires prolis amanles, cuoi
filios suos videut balbuiientes, el verbie claudicantesi
1

Rcgiusuaus, U i 7 , deficM 9 torpeU

S. JOAflNlS CHRYSOST02 ARGfflEP. COSStANtlNOP*

775

non Y c r b a miniis afiicnlate prolata respiciunt, sed affecium naturae, ipsisque o m n i rbetorico apparalu, et
philosophica soblimitate jucundior est illa puerorum
balboties : sic etiam Deus non lioguae nostras c i r c a
theologtam balbutienlcs, sed amorem affectuuique
nostrain reapicil, quoniam fide pncdicamus el amore
celebramus. Non poiesi enim bumana lingua clare
loqui, sed q u i d q u i d de Dco dicimus * ba.buiiendo
proferimus. Quare? Quoniam Paulus ipse clamat:
Ex parte cognotcimut

et ex parte propHetamut (1. Cor.

43. 9). Attamen eliamsi balbuliamus, praedicalionem

pacis nobis Deus commisil. Quaiuobrein c l a m a l Ile^
eaias : El linguae balborum dittenl toqui pacem (/<32.

4). Agcdmn communem Palrerii Dominumqiife nostrum balbutientes paucis alloquamur, q u i dignatus
est discipulis dicere, Puerull {Joan. 13. 33) : n a m si
pueros vocat , balbulientes pueros feret. Quoniam
vero dixit eum assumpium esse in cxlos, et illa ejus
celebrauda Ascensio pnedicaU est, non temporu concludiiur gralia, n e q u e diebus tircumscribitur ibeologia.
2. Quaodoquidem auiem cum aScendefe vellemns
in Moniein olivarura , prtfepediti sumus, ut Chrtsta
novit, et propositum nostrum cohibuit aeris intemperies et populi frequentia (bsec porfo dico nt eonnn
qni id mibi vitio verlefe ellent, saspicionem pracidam), [camque dictoraoi malliludinem considerantes,
dicendi cito finem fecerimus, ne dictorom muhitudine
memoriam veslram obrueremus, bodie debitum reddimus. Eienlni lex jusail ] eam qui priroo mense Pascha
celebrassel, secundo mense debilum solvere.
Opus aulem est ut sciatis, verbomDei non lemporibus,
taon diebus circumscribi; sed quoUdie pradicatiunem
admiilere de cruce, de passione, de resurreciione, de
ascensione, de secundo adveuto.
3. Cuinque pauca ex divinis verbis quae hodic
lecla sunl anle pnelibaverimus, exque eVangelicis
fonlibus hauserimus, sic ad promissionem acccdamus.
4

77*

lorum ipso die sanctae feslivitatis Re8tirrectionis Ja9

nnis clautit, ubi erant diUtpuli

Judaorum,

congregati propter metum

tenit Jesus, et steiit in medio (Joan. 20.19).

Quippe itbi nieiiia ade&t* advenit te, qui m e l u m solvit;

ubi ifempeslas ingruil, fulgent ea quae tranquilltiateiir
parant; ubi videt scaphain fluctibus agitatam, gubernaculum s c i e n l i a B affert: procellam sedat, scapbanr
Iranquillum locum ducit, Sngruenti limoris m o r t x i
remediuin adhibet. Stelit in medio; et quid dicil? PaX
vob\$. Ne fluctuet niens T e s t r a , ne turbentur cogitatiom s , ne formidolosis cogitationibus quasi bello
nioveamini : Pax tobit. Pax belluni de medio l o l l i l ,
m e i u m soivil, inimhcitiaift elinihiat: Pax vobis. P*M
a Deo sa?pe d a t a bominibus est, a i non auctoritaur
pra*enlix et pcrsonac suas, sed per angelos, per propbcftas, pef justos: solus Servalor, ipse pncsens, pacem dedH. Daiiieli pax data c s l , sed per angelum.
Yisus est Danieli angelos et dixit: Pax libi, vir deuderiorum,-

fortiter

tiriUterque

age,

Dominut

lccum

[Dan. 40. 19). Yisus est quoque Gedeoni angelus, ct

d i x i t : Pax tibi (Jud. 6. 23). Angeli itaque pafceni dederunt, sed nondum Dominus angeloruiH; per nuntios
misit, quod evangcKcam pacem sibi reservaret. Prophctevero cum saepe ab angelis pacem accepisseot ,
pacem sitiebant ipsius persona et aoctoritate d a t a n .
Ideo clamabat Ilesaias, Bomine Deus noster, pacem dm

nobis (Isai. 26. 4 2 ) : non per alios, sed per leipsunr

pacein da nobis. Deinde secundum precaiionera responsio profertur: Pacem meam do vobii. El um hasc
dixisset,

ostendit eit manut el latns (Joan.

14. 27. et

20. 20)* Quenwdmodura enim dux e bello reversus,

Ticiricibue plagis ornaluSf vulnera non erubescit;sunl
eaim illa coronis ipsis spleodidiora : sic ei Servalor
vulnera pro veritaie, et pro communi genere nosiro
accepta non legit, aed r e v e l a i , ut suam demonsirei
ibriitudinem. Ostendit m a m

in quibus e r a i hxurat

ostendit ti lalos, unde nobis fons injateriorum scaiuHvit. Ostendit manus, ot resufrecticmi
fidem faceret, ui ceriiores faceret eos, qui dubilareiit*
Cutn uro cuet, die illa, una ubbatorum, cum fores estent clttuuB ubi erant ditcipuli congregati, venit JestU eiiin qui passus fuerat resurrcxisse, corpusque vere
mortuum et sepuUum revixisse.
(Joan. 20.19). Ex quo Servalor resurreclionera nobis
paravil, raro apparet: aliisque a Dominica dlebus
4. Gaviti sunt diuipuli viso Domino (Joan. 20. 20).
discipulis sese exhibet. Queinadmodnm enim singulis
Pax daia e s i , meius soluius est, gratia floruil. Dixit
fcabbatis synagogam adibal, ul iinplferel legem : sic
ergo iUis i/emm, Pax vobi$(lb. v. 21). Gur iierumt
ex quo resarrectioncm paravil, el pigrnis mundu aituUbi vuli dona gratiae fundare, eliam benedictione^
l i i , die Dominica apparete curavit * una sabbalorum, ui iterat: quemadmodum fecii et Abrahamo : Benedicens
aanciae DorainiCae fuodamenium poneret. Naui quae ad
benedicam tibi, et multiplicant muitiplicabo te (Gen. 22.
sabbata spectabant, flnera habebant,elDofninica dies,
47): sic tum proximis, tum procul posifJs paci pacem
ecilicei reaurrectionis, iniiiuin ducebat, u l denuper
adjicit. Sicut mitil me PaUr
ei ego mitlo vos (Joan.
dictiain racmoria lenetis^GurbeaUisMaUhaeussabbata
20.21). Altende, quaeso; vide quomodo ad humaoam
inscribens, ei sacris Dominicis dans inilium, dicebal,
formam ooconoraiam rapiai. Noa dixit, Sicut genui!
Ve$pen iabbatorum? Quia flnis eral, et vcspera prioriim
me Pater : uiissio enbn bumaoam forroam osteiidii
clavoram;

tabbaloruin, Qw* luceuit

in una labbatorum

(Uatlh.

28. 1). Apparuit igitur cuiu resurrexisset, uita sabbaO t t o b o n . et R e g . 4447, looo illorum qus uuctnis OOQ
duduDior.seqaenua efferunt: MuUUudinem ndentes, per1

tblvendo debito. nt qui homine* tiimu

frtenim Uxjubel.

t t t e c o m o i a d e s i d e r a n l u r i n ood. R e g i o
h v c v e r b a n . 7, vcmte, ascendamus.
1

Slc e Heg. 1089. ln B . , tencmttr.

fuimus imparci*

Id vero frequenter indicamus, qttia id ceconomiaai

deciarat. Ubi, inquil, nudam naturam profert, Pairem
alqueFilium pra?dicat. Sicul mistt me. Quomodo misit
te ? AUende, quaeso. Missus cs Dominus de ca^lo; quo
paclo ila miilerc poles ul Palcr te misit? Non mo1

2030, u s q u c ad
cod. Reg. 1186 sic babet: Nusus esl Dominus de ca>
io; npouoii non de ctdo tunt; gtm pacto*
1

m ASCENSIOKEM D. . 1. . WttNCiP. A C T , 1.
[759] , ,

* \
, '
, \
.
, * $ ^
, . ;

^

,

tii
,

,
$ *
,

\
, * ,
. \
, , ,
.

!$

* ,

",
,

." ,
- ,
'
, $ ,
,
. " ;

, ,
,
' . ,
, * . "
, '
, ' ,
, * '
\ . ,
' . " \

, ,

<."
\ .
, * '
,
(.
f ,
. \ *

*. 1 ^
, , , ,
\ ( ,
), | , * ' ,
, ,
.
.

?
.
, . \

\
.'

, \ .
, \ , ! ,
*
,
* \ $,
, ,
, ,
, \ , \ .
, ' ,
. ^
.
, \
, \
, \
, ,
. , ,
,

,
, ,

\ .
.
' '. % opvol
.
, ,
, ^, . '
$
. . "
; " ,
$ , *
\ * \ , \

,
' \
, $ , ,
.

,
$( .
, , *
,
.
, ,
$ *
. ^
, .
,
[761] ,
, [760] ;

4.", ^ , ,
, \ ,

\ . Ka0o>c
.
. $
; , .
,
,
, ; , ,
QU. * .
b

b Otlobon. et Reg. 1447

, []
. 6 .
. Sic e Reg. 1186 c o f T C C t o m . Montr. -

^^

* . Hoc verbom, a Monlf. oonjectum pro t l , exbibel cod. 1186, oode io lextum recepitnus^
didem post aceessil articulus. EDIT.
Addil idem cox). ot

777

S. JOANNIS CHRYSOSTOMI ARCRIEP. CONSTANTINOP.

'

77S

, , ,
, .
* ,

. \
,

' .
,
, \
. , .

, .

. .
*
; ,
; * ,
,

,
, *\ ,
, \
, ,
,
*
.
, , \ ,
, ,
,
.
, . ' ,

. * ,
, ,
*

.
, \ ' ,
,
\
,
, , \

.

. , ,
\ ,
. \, .
, ;
, .

, , "
,

, .'* ' ,
."
,
\ *
[762]
, \
, , "

, .'
,
, ,
\ ,
Cod. 1186: .
. - *
,
.

, $.
,
. }
-
(
&&
%

\

.
b

, ' .
, ,

. , \
(sic) , \
,
* *
.
" .
- .
'
, \ ( ),\
,
. .
- * ,
'

'

,
.

"

* *
. &

. ,

, ,
*
. ,

. , .
'
, * *
,
, |*

, ,

, $

. [763]
, , , .
* Cod. 1186.... . . ' *
*
- .
' C o d . 1186. . , *
, ' , *.

1 A9CENS10NEM D. N . J . C

777

dum, iaqtifi, missionis significo, com dico, Sieut ndmi

me Pater, et ego mtto vos \ sed virtutem cjus. Missu*
f aiii ego u l paliar pro mundo; mitlo vos u l passionitous vestris orbem coronem. Et quia non poluil mortalis nalara domioicam siroiliiudinem assequi, addit:
Et cum hmc dixuxl

iruufflavit,

ailque illit,

Accipit*

Spiritum sanctum (Joan. 20. 22). Altende. Gur insuf-

flavil Servator in apostolos ipso resarrectionis dic ?

An nonnisiinsufnando poierat Spirilum saocium dare?
Venim qaia cam primum hominem formarel, lntufflavit tn faciem ejus, et factm eti homo in animam v i -

ventm (Gen. 2. 7 ) , sed insufflationis illiu graiiara

per pr&varicalionem pcrdidit; el poslquam vivificam
tltam vim perdiderat, in palverem resolulus est, et in
sepulcro ejas opificium dissolvil; ul figmenlum suum
tenovaret, et priscum illod dontitn reaiitueret, insuf*
flavit in faciem apostolorum, vcteremque illam et *
Y i f i c a m vim Ogmento suo restiiuil: ac simul implebaniur proplieiarum praedicta. Beatus quippe Nahum
jpropheta, cnm prajvideret fnturura eese, u i Servator
a mortuts resorgens insufllaret in sanctos aposlolos,
et implcrct eos divino raunere, populo lestificabalur
his verbis : flHebra,

Juda,

festa tua, redde Deo vola

iua : non adjicient uttra venire in anliquationem.

tummatum ett, exuiisum

ett. Atcendit

qui insnfflet in faciem tuam, et qui liberet te de

Matione

(Xalium.

1. 45.

vobi$ ; et cum hoc dtxmel,

cipite Spirilum

Con-

enim ex terra
tri-

2. 4). Tunc dtxlt , Pax

insvfflavit, et dixit eis:

Ac-

sanctum (Joan. 20. 22). Quia tidebat

bumanani naturam in laboribus dejectam, et ob i n firmilalem certamina recusantem, id quod deficiebat,

impiet virtuteSpiriius, utiilam imbecillilate labantem
consolaretur: ac ceu ferrum quodpiam divina graiia
acuit illam , ut quod ex nalura sua non habebat,
c\ gralia acciperet, el virtute Spiritus flrmata, ceria-

IN PRINCIP. A C T . II
eare aut quid magnum difOcileque pwesiare, nigi
martyris animum roborel Spirilus eancti virtue: aiio
quippe modo non poetunl mariyres sse. Marlyrem
vero nunc dico, non modo qoi crucialibus consuminatus s i l , sed eiiam qui verbo gratia3 sit lestiHcalua.
Quivis enim vcritalis pneco, marlyr esl Dei. Qoapropler de Joaone Baptista dicitEvangelium: Et tmifi^

calut est Joannes

veritati,

dieens : Hie

eU Chrulm*

(Joan. 4. 32). Martyr non paiiendo , sed daroande

efficiiur. Non poseunl igitur manyres esee divini
verbi, nisi sancto Spiritu roborenlur. Ideo resbtftent
Servator dicit apostolis : Vos autem manete in cwiiate
Jenualem,

donec indummm virtute ex alto (LucM.

A9),

ei accipieiig virlutem supervenientis Spiritus sancti;

virtutem, quam qui non acceperinl, non possunt essa
inartyres seu testes .
l

5. Thomas aulem unus ex duodtcim, qui dicitur uldymus, non erat cum eit (Joan. 20. 24). Erat aulera

magna illa CbrUti oeconomia, quod Thomas non adessel, ut cjus dubilalio clariorem cerlioremque effl*
ceret resurreetipjjm. Nisi enim Thomas defuissel, el
de resurreciionedubiueset, ac dubitalioni certum argumentnm Servator opposoiseet, futurum erat ut icsurreclionis miraculum plurirais adbao offendicuta
essel: terum ejus dubitalio fidelibus cunctig remedium attulit. Gum itaque tenil Thoroas, dizerunt ei
alii diacipuli: Vidimu* Domhmm. Ilii gloriabaotur d#
iis quas videranl; hic vero conlradioaiidi quodaoi s i u dio caplus est, non incredulilale ( U n i a rea eai dttbu
tatio), curacerlior fieri peroplarel, non dixit, Id fiori
nequit. Atiende diligeoter. Non negatit regumciior
nem : non dixit, Impossibilia dicitis, res impossibile
annuntiaiis; sed cerlior fieri voluit dicens: Nisi videro m mambus ejus fixuram cUtvorum, [et miltam digitum
meum in loewn clavorum (a)] et nattam manum meam inla

jriina adirct. Accipile Spbrilum sanclum: mcut mimt me

tus tjut, non eredam * (Joan. 20. 25). Et post dies ocio.

PaUr, et ego mitto vos. A l t u , Doinine, ul Servaior

rgressus, vidisti peccatores, et miseratus es ilh>s;
peccalorum nobis veniara dedisli. Superior esl gratia:
incidimus nos in abyssum peccatorum; mulii sunt
peccalores, muUa opus esi gratia. Auctoritatem non
Jiabemus : quomodo possumus milti ul ta missus es ?
jQuamobrem ul impleretur illud : Sicut misit me P a -

Yide fluomodo altori Dominicac insislit; nam a Dominica in Dominicam sunl oclo dies. Po$i dks octo a

ter, et fo mitlam , d i c i t : Quorum remherith

eata , remitluninr

eit;

pec-

el quorum retinueritis , retenta

sunt (Joan. 20. 23). Quam babet potiesutem Servator,

dat aposlolis. Qiieroadmodnm enim fieri nequit ut
gens principi coramiltatur, si non babeat veniae et
niorlis ac supplicii poiesUtem ab rege concessam:
sicetServator, illos copsliluturus principes orbis, dat
illis ct tupplicii et veniae poteslatem, his verbis:
Quorum rmiteritis

petcata, remittunlur eii;et

Quorum

reiinueritii, retenla tunt. Nullo enim pacto polest quie

aiit manyrium forliter subire aut diligenter prsdi1

Locum iutegrum citarous Cod. R e g . 4186

cod. reg. 1186 sic habet, post locum e propheU Ka-

buni diatum : Dtm notavtt circumuarUUn. Quoniam emrn

Chriitus et metum tolmt.el insufflamt spintwn dant, dir

^(propbeu^tffttttnstt/^mfade^
te de trtlmkAkme.

DeMe

dixit.

ef,

qwttoerd

resurrectione vmti iterum Jesus, januit clauds, et $t$tit in medio et dixil : Pax vobis (Ib. v. 26). Qula pri-

dem eodem in loco bis dixeral, Pax vobi$ hic serael

dicit, ui ex sancta Trinitate pcrfeclom et Kntagrum
$

donum pacis faceret: Pax vobis. Deiitde dicil Thomet,

Infir digitum tuum huc (Ib.

t. 27). Atlende, qmeso.

Non exspectat Servator donec a discipulis Tboma

dubitaiiouem audiat: non docetur prios quam doceat:
sed ot persuadeal ipei se praesentem fuisee, lieet non
appareret; el ut dobilalionie inquisUor sit, ait Thoroa?:
Infer digitum tuum kuc, otdtxisii, et vide manta mea$ :
et infer manum tuam, e l ndUe im latu$ meum : et noU
me

inereduhu,

eirkkAS

$ed fidelii (Ibid.). Osiendit eom, qui

indiciaro quaerit, non eate idelem; sed eum

s i c e f f e r t bnac t o c o m C o d . R e g . 1186: St accipktis w r tutem Spiritui sancli tupervernenHt in vot; et eritis milu
1

tettes : mi etam accepta sil otrlaj spiritui aoidt,

dbile e s t aliquem martyrem fieri.

l d e m C o d e x post. credam, sic babet: Non dixU, c nom
9

credamotmino^

sed, cnutpro^ioiwmecd^m

dam. Ei poU, ete.

(a) U n d n i s elausa DOQ habet
Rvaagelici

iniegriiatem

HODtef.;
pertioeoL

ted ad iexttts

nmpot

S. JOANNIS CHRTSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP,

7*711

710

tuundamui ad montem , tl ad danmm Qei Jur

ciui fiilei te aabjidl, fidotem e*se. Similis eet is quj
eok. Diein auiem illam Deua ejuadeni nemifjis bonora
invcstigai latus Chriitt ei flxujras clavorum, ei qui d i dignatus eet, qoo mops appellabolur *. Eleqjm i)\\c
cil, Qoomodo gemtus esl? Irponon aimilis. Uleqyipinontc qui ocabaiur oiiveli, asauraplus esl S c m t o f ,
pe qtuerebai jo carae vitlefe fixuras clavorum, qtja
jtt bic ef4am plaiiiaiiir oliva, quae d propinquiial e|
sub a*feeium c l sensum padebant : cupiebat videre
Boin.nis socieiaie veteri bitloriaj Cdem (adL Nam
rem peraciara, quam ante sqebat. Tu vero qtii curiosc
perqoirie nalurtm fovisibiUiin eubiianuam incom- 4uxi( Sieryalor discipulos in Montem olivarum regioue Jerusalem. Et Uli ei bqic igiiur aoimum adbiprebtasibitan, genentionem iiidrabilem, gpniloreip
beas : Yenjte, awendamui a4 montm Domini. funa
ineoarTabUem, genitvm inoamprbei^ibilem, annou
astoendamua desiderjo ei varbo, eaqiie fideamiis qya
gravivs pravariearis? annon ea infldeu deierior? Si
aalniatis illa assumplio nobis operau eat ().
quod latua invettigaverii beaius Tbomas, audivit,
Noli S M inaeduluMj u4 fidMi* : lu <\ iflconweain 8. De inscriptione UbH Actorum; qui* iif oerior &
et i D C o m p r e h e n s i b i t e m yiriutem scrularis % noli ease *ri AclortMtit. Volo ijaque ipaum Aciorom tibmiq
sumere, ac miquuiim a principio exanunare, ui d i incredultis, aed fidelis. A#amen Dtai indulgeniix grayina fluepla vobiscura bauriam : atqi^e u l Terilaf^
tiae agimu*, quod Tltpmae digitus pielatis calamjp
ij)sliiortis Miesauros w c r a Spripturaa una sprvlcaiuf *
fuerii, qui hserelica relia eubvjerleret, et eoruiii ora
uipoie qui studeam^a in pielaie (Jilescere. J^pta iur
obluraret, qui dicere audareijt, Dominutii specic uw
dttis&e corpus, epecipque tanUim morMxjam *&se. DU quit, Apottolormn, Vel ipse tituluf renim vim ipiajn
giius ero Tbomae brcrelunjai bjbiiaiionejn ita *ok ^n^ntiat, eaique procemiuin tol^us poliicUatio.
Heqtie laioen orouium aposioljarum acta J^oc |n libna
vil, ille digiius, contra qucm irjhjl poiuerant magi
jEgypuorum dtcpnles : Digiiut De> eU hic (/i. 8. Jerun^ur sed si quis rem acpural^ a^ruietur, qi^as
priroa fenintor in libro, Peiri mjracula
doctrinam
49). Par eral Tltoroain post cerlnm iflud acoeptujn
iiidicium, Hlud Davidis dictum proferre : 1H die tribwr exbibenl, pauca de reliquis apostolia; posi \)xc Tero
lalionu mem Deum (Ptal. 76. 3); et quia m a d Paulo liber absolvilu^. Peirus ergo memora*
laiT ei PauJiw, el quomodo omniuqj apostolorum d i aibue ecrulabaUir, sequenlia addere, Manipus meit
jcufltur aeta? Verum quia, gccundun) Paulum, cum
nocu contra eupi, et npn sum deceptus. Noli e$$e incre*
gloria afficiiur unum mcmbrum, gloria iiem a/Qciutv
Wtu, $ed fideUi. IIle yero el a fixora eum, qui passue
tur omnia ipcmbra, jdeo non insqripsii bisioriogra*
ral, cofiapexit, el a pravia cognitione Deujm d f c i l :
phus Acta Petri el Pauji, sed A c u Apostoloruin;
Dominus rneus et Deus memt.
poramunis esl pollititatfo. Quxrimus ergo quis buiic
6. Audiant baerelici. Si w e |d reiutal Fitius, nee
Aclojrum libmm adornaverit: varii euim, scripiorcni
esi fequalp Pairi, cur se exseperamem bonorom non
Ijbri iiasqieiites in varias divisi suul sentenlias; alii
rejicil? Attdivil a qiiodam , Magitter bone, el dixit,
dMMiul ejus auctorem esse Cleraentem Homanum, a l i |
Cur me 4'tci$ benum ? Npmo bonti* ttiit unus Deut
Bajroabam, alii Lucam evatigelisiam. Quoniam igiiuf
( Maitk. 49. 46. 47 ). Licet illud bonu$ etiaro apud
ilii in varias abeunt senleniias, ipsum scrip^orcm prp
uoe iq ail. VB^dbont audire, ut tu suspicaris, aliinterpreie accipiaraus, quisnam ille sit, (jui4 agat; ef.
quando recuaavil; annon illud Deus et Domimu mullo
num de setpso quidpiain signiilcet. trimum quidem
magi re^cuaare rfebuit ? Magitter bone, ac dicit, Cur
f

m dui

bpnum t Hic aulem, Dominus meut, et Deut

tauiif, ei pon dicil, Car me dicis Dominum ei Deum?

sjed ibi quiase iadigna erat (non enini dixit,
Domine bone, sed Maghler bone), vilUalem reapuii, ac rem glorioeam eibi adtnieit. Hic quoque
reprehendit aed coniraria de causa reprehendil,
quoeiam id tardias dixeral. Repreiiendii illum, non
quod djxiesel, Dominus meut eed quod lardiusdixis9

Qpia igilur vidi$ti uu,

pidtrunt,

credidiui:

ei credidenml (Joan.

beali qui non

20. 2 9 ) . Uime repre-

benaus t% ei
n/oe omnca beau vocati sumus : illa
quippe fapafjmdo ad nos ornncs periranaU, ei ad eo$
qui posi noft toiipi ayot; quia cmn miracula illa noa
vi^u pcsrcepfsriixuis, sed Uda acceperioaus, itanicipet
laroen surous magua illius glorio&eque beaiiludinia.
7. Sed ab hiatoria, quam compepdio iractavimuft,
pertraAeamuft ai tamen diclonim copia non defatigaii eaiis, ad aliam propbeticara voeem.Qoalero terot
9

Venite, ascendamu* ad monlem Domini (Mich. 4.2). E l -

MimanuwleOlivanimaisumpiuseetServatOf.Veiit^,
1

cod. post scrukarU, omiMfe, noH eue.... ^ i , baec

t

babct: tiomt nmlto magit eadem audire digmu e* ?

termonem [eci.de

omnibus, TheophiU

(^ct.

4.4).

Cum dixit, Primum, meniem poslram alio remiutt,

ut quaeramus quem primuro dical sermonem. Nam si
bunc aolum edidissei, non diceret, Primum sermonem
feci. Hic igilur liber secundu* esae dcprebenditur :
primuro enim jara fecerat: quem vero primum fecc

rit,

ipee indicat : Primutn

guidem termonem fect

de omnibttt, Theophile, guw coepii Jesu* facere ef

docere. Sic patet eum ip primo e^rmone oon Acia

composuisse, sed Evangeliijm; primum urmonew^,
D o n versari circa ea qqa3 Pclrua et Paulus fecerunt,
sed circa guas c&pil Jetui facere el docere. Palam igi-

tur est Lucam, qui Eyangelium scripsii, etiam Acia

didisse. Yerum atiende, videamus num ipse s i i
r

Primum

qvidem sennonem feci de omnibtu, The*-

phile, quot ccepu Jettis facere ei docere, tuque in diem

qua prcecipiens apostolU per Spiritum tqnctum, quo* cfer
}

git assuntpius ett; ac si diceret, Narrayi a c u etdov

9

D u o l l s e . R e g i i : civitatem autem noUram ejusdem*9

nrimM honore dignatus ett.
( ) H c q u x n u m c r o 7 f e r u t U u r , n e c c u m pnBcedenlibos
n e c c u m s e q u e n u b u s c o h a e r e n t . Qust n u m e r i s s e q u e a l U N
8. 9. e t iO. f e r u o t u r , v e r e c b r j s o s t o m i SUOL
1

-779

ASCENSIONEM

D. N . J

" \
, ;
.
\ \
, \ .
, , ^ , ,
, ;
;
, ,
* ,
. , *.
" / \
,
, , '
,
, \
.
, ,

. \

^

\ \ , -

, .

,
.
\ , \
.

C. IN PRlNCIP. A C T . II.

7S0

. , .
\ .
\

\
, \ , \ . \

. \
. , .
\ \
.
fc

'. , ,
' , \ ,
, \
. $ \, .
,
, \
.
'
,
\ , \
* \
.
\ , \
; ' ,
, ,
, .
\ , ,-
*. ) .
, \ \, . *
;
, , ;
, ,
,
; ,
' ,
. \
, ,
.
. \
,
;
,
, \ , \ ?
* ; , * .

, \ , . ,
, ,
\ ; * ,
. ,
( , , ,
.
), , \ *

. ,
* *.
, ,
, *
, , * .
,
, >* "1
,

.
"
, .
, *
,
, >.
\ ' *
, ' Qv

,
.
'
, \ \
, \ .
.
, .

, , *
*. , ,
, [705] ,

, .

,
; ,
b Duomss. Regil ( U T H U17 )
I764J.
c

* ). 1186 hujut commalis loeo, ... ,

babct * *;
PATHOL.

GR.L H .

) . lnfra iidem
.
Reg. , *>.
e

25

3S1

S. J O A N M S CimYSOSTOMI ARCHIEP. CONSTANTINOP.

\ , \
. ,
. , ,
\ , \
.
,
, , .
01

,
"

).

'

. \
. .

,

. \ ' \
,

.
,

. ".
.
. \
)
,

. \ , \
,

",

"
%

. ,
, .
.

,

"

"

[766]

" J i r g . *

,

.
, ,

- \ *
^ <> . ; ;
,

, {,

- .
, \ ,
\ . ;

,
.1, /

"

,
, .

ovc
'

. " ,
\, ,
, . , .

. " (5
.
, , ',
. , \,
, ' .

, '

'., .

.

. '

.
- ,
. "
,

" .

, . '*
, ,
. ,
. \
,

, , , \
*

'. ;
, \
\ ,
\ ,
.
\
, , \ ,
, \
* \
.
. ;
"

,
. ,
. 6
,
, .
" *E

'
.

,
. ,

, \ . ;
, , \ \
, [767)
, \ ,
, , \,

* Aridil COd. 1186 : ,

' . $ , * .

78!

IN ASCENSIONEM D. . J . C

ET IN PIUNCIP. ACT. \h
m
etrinam Servatoris usquc ad assumplionem. Antmum
Paule : cni ille : iVo/ itnanio, opiinu Fnte (Act. 26.
odbibete, obsecro. Pihmis, inijuil, liber meus com24), praesidcm compcllans : sic ct hic, Optime Theopleclitur opcra Domini c l doclrinam ejus, pcrlingitphile. Cum ilaque de Evangelio primuin Lucas loqanque primus ille liber usque ad assuinptioncm Comtus esset, quod nuncupaveral Theopbilo, rursus ecperies auiem nec Maitbxum ex loio, nec Marcum
cundum librum eidem Theophilo D i i u c u p a t . Qiiem
nisi ex parlc lanlum, ncc Joaiinem coniplevisse tolibrum ? Primum quidcm termonem feei de omtiibus,
tum Evangelium usque ad assumptionem, sed unum
Theophile, quce cmpil Jeaus faccre et docne. Et quoLucam. Nani Mauhicus bunc babel Efangelii finem :
usque sernionem fecisli ? Usque in diem, qua pratciVndechn autem discipuli abierunt in monlem GalUivtB,
pien$ apostolis, quot elegit per Spmtum $anctum,
ubi comiiluerat
Jesus. Vitus ett autem iUis, et
amimpiu$ e$t. E s i auiem illud per hyperbaton seti
adoraverunt eum; et dixit: Eunte* docele omnes gentes.
iranspositionem dictum. Evangeliuin composui a
Et ecce cgo vobiscum $um omnibut diebut utque ad
principio, inquif, usque in dicm, qua assuroplus est,
consummalionem scecuii (Matth. 28. 16. 20). Et bic
postquam aposiolis, qnos elegerai, praccepla dedii.
fniis Evangelii. Quomodo aulcm assumplus sit, nou
Animum adhibe, quxso. Quibus el prctbuit $apmtk
dixil. Mircus simililcr dicit : Et egressce sunt mutieres
vivum po$t passionem suam. Vide evangelistac fidude monumento, et nenrini quidquam dixerunt; limebant
ciam : ne in Aciibus Apostolorum quidem thcologiani,
enim (Marc. 16. 8). E l paucis inlerposilis de assum*
relinquil. Non dixit, Quibus apparens; sed, Quibur
ptione sic brevitcr lcquilur: Dominus quidem,
prwbuit seipsum vivum. Nam Solvite, inquit, templum
postquam loquuiut eil its, atsumptut est in calum, et
hoc, et in iribut diebus excitabo illud. Quibui pratbuit
$edet dexiris DeL Uli autem profecli prcedicuverunl
teiptum vivum post paszionem suam in mullit arguubique, Domino cooperante, et sermonem confirmante
mentis per diet quadruginta appareni eis loquen* di
sequentibus tignis. Amen (Ibid. v. 19. 20). Hic finis
regno Dei (Joait. 2. 19) *.
Evangclii. In Marco assumplionis mcntio non esl fuse
10. Attende, qua?so. ln muliis arguiiientit per dln
descripta. Joannes vero Salvalorem ad slagnum T i quadraginla apparent etf, et loquens de regno Dei.
bcriadis apparuisse uarrat, aitque: Dicit Petro, Pelre,
Per tllos qiiadraginta dies non quotidie apparebateis.
diligh me (Joan. 21.15) ? et dialogum implevji. Cerle
Etenim post resurrectionem magnam carni aux vim
Joannes bic sielit, ncc memoravit assumplionem;
indidit ad fidem conciliandam, ne, si frequenlius ap
scd d i c i l : Mulla qnidem alia %'igna fecil Je$u$, qwc $i
paret, magniludincm virlulis solverct. Opoiiebat
scribanlur per tingula, nec ip*um arbilror mundum coenim illum post surrectionem cum divinis signis
pere pone eos, qui scribendi sunt, llbros (Joan. 21.25).
apparcre, nec se frequentius in conspccium dare :
Nec Joannes iiaque, nec Matihxus omnino a.st>umideo dicil, ln multit argumentit per dies quadragmta.
ptioncm memorarunt, nec Marcus fuse descripsii.
Non enim se in conspectum dabat; sed erant hxc
Verum Lucas usque ad assumplionem cxplicate narargumenta ipsum cssc probanlia. Apparcbat eniui
ratioDcra prosequutus esl. Idoo dicil: Primum quidem
illis alia forma, alia voce, alio babitu. Adstabat apounnonem feci de omnibus, Theophile, quct caepit Jo~
slolis frcquentcr, ncc ab eis cognosccbalur. Adiil
sut facere ei docere, usque in diem qua prcecipiens apo
piscalores Peirum et socios, aitque iis : filioli, ttamslolu, quoselegit, a$sumptu$ est(Acl. 1. i . 2).
quid habetit ad manducandum (Joan. 21. 5) 1 et non
9. Qui sil Theophilus, initio libri Actorum memoracognoverunt eum, non formam, non vocem, dicitquc,
tus. Qtiis cst hic Theopbilus? Illo lemporc praeMitlite ad dexlerdm natigii rete, et mtenietis (/6.t.6);
feclus eral, et in prafeclura sua pradicaiionem suac cum misissenl, niulla piscati suni. Cam itaqun
sccpil ; ac quemadmodum proconsul Gypri Pauli
eum non ex conspeclu perciperent, ex argumcnUn
praedicationem in proconsulalu suscepil: sic et Theovirtuiis percipiebant. Qnapropter etangelisla Joannes
philus dum prxfectos esscl pncdicationem adinisit
dicit Petro, Dominus cst (/6. v. 7), non visu sitadente,
L u c a rainislerio. Rogavit aulcm el beatum Lucam,
sed argtimenlo virliilis. Ideo clamal Lucas, In multi$
ul Aposlolorum Acla sibi conscriberet. Semtoris,
argumentte pef dies quadraginla apparent eti, el loquetn.
inqiiit, gesta me docuisti; doce me ctiain gesta disciQuoties ChrUtut pott murrectioncm apparuerit.
puiorum ipsius : ideo illi secundum librura nuncupat.
Ncque solum apparcbat, sed cliam quandoque videEtenim Evangelium sccundiim Lucam ad Tlieopbilum
batur. Rc diligcnter observala comperimus. Serfaloftcriplum eat. Undenam id probetur, ipse Lucas i n rein post rcsurrectionein undecies visum foissc sandicat : Quoniam quidem multi conati tunt ordinare
clis aposlolis, et tunc assumplum fuisso ad Palrem.
narrationem rerum, de quibu* certiores facti sumus,
Quare? Quia enim undecim babcbat discipulos, postsiatt tradiderunl nobi$, qui ab inilio ipsi viderunt, el
quam Judas expulsus fuerat, ac per ncfariam prodimiuittri fuerunt iermonis : visum esl et mihi auequuto
tionem,ettocum suum el dignitalem perdidcrat, unomnia principio, diligenter ex ordine tibi tcribere,
decies apostolis apparct, ac uon oranibus sitnul, sed
oplime Theophile, ut cognotcas eorum verborwn de
variis modis, aliquando bis, aliquando illis, ut cum
quibus eruditm e$ veritalem (Luc. 1.1-4). Illud vero,
> in cod. 1886 addiiur: Eiemtn mtdins tertm tucenti*
Optime, est quasi splendidissiine : lunc enim splenaderal, cum quadraginta eompUanUtr diet reuurecUotie
dldiisimis Ua?c digoitas Iribuebalur. Undenam id
uujtte ad ascenskmem. /n pentecoste enim non a$ceim*t
fmu *d sancti spiriius deseemk.
perfpicuum esi? Festus pravscs dicii Paulo, Insanit,
t

783
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI AUCHIEP. CONSTANTLNOP.
781
vixcris, una recubucris cutn discipulis, quare po&t
deceni Ulis apparuii, abscnle Thoma; rursuui apparesurrectioncm convesccris ? Ut ex his, inquil, Tliortiit , prxsemc Thoma. Numerum vero quseritnus,
mam de resurroclione certiorem faciam. Si namque,
quoiiKxIo coosiel eum undecies apparuisse propier
post>|uam id ila gesyim cst, etiam nunc sunt qui reundccim apostolos. Primum apparuit Marirc in monusurrcclionem n o n credant; si id non factum esset, si
mciilo disccdcnti , ncc non aliis mulieribus. Nam
non eomedissct c l bibissel cum illis : quis effrcnaia
nulieres illum prins, quam alii omnes, conspexerunt,
eorum ora compescuisset, qui de Salvatoris ( B c o n o jpjas el bcatus IJcsaias compcllat: Mulieres $ptctaculo venietitcs , vcmteet annunliate nobi* (hni. 27. mia quxlibet (cmere proferre audent ? Hinc discimus
divinam el mysiicam mensam bonorare. Sacpe conii I ) . Apparuil igilur mulieribus. Si quis volueril calgit ui ea, qux sermones non emendaveram, mensa
nilum duccre, videat num circa nurocrum erremns.
emcndaret. Sa?pe sexcenti concilialores ne unara quiPrimo mulieribus. Maria? et rcliquis : deinde Peiro ;
dcm inimicitiam solvcre potuerunl, ei una mensa
postca Clcnpse el soclo in via, cum Emmaua irenl,
bella scdavit. Ab iis, qux prxcesserunt, hujus rei
cuinque in fraclione panis cognilus csl. Undenam id
argnmeiiium accipe. Non cessabarous inimici esse
liqucl? Quod Pclro apparucril antc.quam hisduobus.
Dei, adversus divinum vcrbum bellum gerenles, u l
Iugrcssi siil illi duo Cicopas el socius a vespera, ut
dicit Paulus : lnimiei cumesscnms, reconciliati sumut
aiiminliareul disciptilis se vidisse Domimim : ct invcncruul apostolos diceutes, Vere surrexit Dominus, et Deo per mortem Filii ejus (Rom. 5. 10). Inimici eramus. Missa fuil lex, ncc reconciliavil: venenint prt>
apparuil Simoni (Luc. 21. 34). Duin illiduo quod viplietx , c l non pcrsuaserurit; qui inimici Dei erant,
dcraut annuntiarcnt, fama prxcesscral, quod Pclrus
inimici manserunt et hostes. Multi tyranni contra
vidissct Dominum. Hoc cl Panlus significat bis vcrbis :
Tradidi enim vobis in prxmh quod ct accepi, quod vcritatcm, mulli Dei bostes crant contra piam rcliChriitui mortuus est pro peccalis nostris, tecunditm gioncm, mulia verba, multx doclrinx fuere, ncque
Saipiuras, et quod resurrexit et vhus esl Cepluie, bellum sedarunl. Venil Cbrisius, mensam fundavii
deinde utidecim discipulis (1. Cor. 15. 3-5). Priniuro suam, seipstim proposuil in cibum, et d i x i l : Accipite,
manducate (Matth. 26. 26), el stalim bellum solvic,
Pclro, dciiide illis. Appamil igitur mulicribus primo,
pacique Iriumphum atlulil. in /Egyplo Dei IJOSICS pladcinde Pclro, posiea foribus claiisis Clcopae el socio
gis afficit, et n e m o obsequilur ; tyrannos perculit, et
terliuui , deindc decem discipulis, nou pnesente
nenio obtemperal. Hic seipsum proponil in cibum, el
Tbonia ; dcinde undcciin discipulis prxsenie Tboma.
orones erubescunt ct obiemperanl. Flagcllis non perEcce jam quinquics apparet. Poslea quingcnlis fralrisuadcbat, et cum comcdilur persuadct: curo comebus; illud cnimPaulus indical his verbis : Deinde vitut est plus quam quingenlis fratribut una vice, ex qui- dilur, inquam, in mystica mensa. Nam Ego inquit,
bui plerique manent usque ad hoc tempus ; ecce jam tum panis qui de caio descendit, el dat tilam mundo
(Joan. 6. 41). Et convescens ipsis loquebatur dc resc\(o. Posiea apparuil seplem illis ad niareTibcgno Dei : c l Prcecepit txt ab Jerotolymis ne diseede*
riadis piscanlibus : dcinde Jacobo secundurn Paulum:
rentj sed exspeclarent promiisionem Dei Palrtt, quam
sub haec aposiolis o m n i b u s A n i m u n i adbibe, quaeso.
Ilabcs igilur primo raulieres, Pelrum, Clcopam etso- audistis me. Esto, audierinius a te, Doraine : dixisli
cnim, Ascendo ad Patrem meum(Joan. 20.17), et adciuin, visioncrn fratrum dccem Tbonia absente, visiovocabo eum, et mitiam vobis Spiritum verilalis, Pancm undecim aposlolorum , visionem quiugenlorum
racletum. Tu ba?c dixisti, Pater vero quandonam
frairum : cccc jam sexlo; septimo, illis 6 c p t e m ; ocpromisil ? Non dixii, Ut exspectarenl proinissionem
tavo iacobo ; nono septuaginia discipulis ; dccimo iii
monle Galil&se; uudecimo in Monte olivarum. Gum meam, sed promissioncm Patris, quam audislisame.
Profeclo, inquil, Paler promisil, ego monui. E l ubtiu rcsurreciioiie Dominus sxpe paccm rcpetierit, abnam promisil Palcr ? Si evolvcris loctim Evangelium,
stirdum essclnos hunccalculum nonrepelere adconnon invenies Palrie voccm promiltenlis se discipulis
finnationem. Habcs igiiur primo mulieres ; sccundo
daturum esse Spiriium sanclum. Ubinam ergo promiPftruiii; lerlio Cleopam ei socium ; quarlo decein
eil? In prophetis, u l dicit Paolus : Paulus urvut
apos(ol)S; quinto undccim apostolos ; sexlo qninJesu Chri$ti, vocatus Apo$tolu$ ugregatusin Ewmg+>
gcuios ; septimo scplem illos; ociavo Jacobuin; nono
lium Z)et, quod anU promiserat per propkelat s*o* in
sepiucgiula discipulos ; deciino in monie Galikca?;
Scripluris ganctit de Filio wo (Rom. 1. 1-5).
undmmohi Monle olivarum.
f

11. Appmens eit per die* qnadraginta, ti loquens de

42. Cum prius ergo promiserii Evangclium, priut
rcgno Dd. El convetcens prcucepit ei$ ab Jerosolymispromieit cuain ec daiurum esse Spiritum aanctum.
ne diseedercnt; sed exspeclarenl promissionem Palm, Ubinam illa promissio Spiriies? Yobiscum qu*ro
quam audistis me (Act. 1.5. 4). magnam Servalo- quasi unus ex vobis; cum vere unus ex vobie sim
ris tolcranliam ! muham bonilalem ! ineflabilem
fide ei cariiale erga Chrisumo. Spe namque vesfjpae
bumauitalcm ! Esto, Domine, ante passionein una
carilali dlxi, oves ei pastores ex humana diviaione sic
Yocari : nara erga Gbrisium omnes sumue o-/es. E l in dnobus rodd. addilur, non de undecim loquitur ;
enim lam pasiores, quam ii qui pa&cuntur, abuno
dkxu enirn superius eum apparvisse ceplur, et deinde tmdeciin discipuu. Pergtt lido, deinde sepiuaginia; sub htecauperno pastore pasconiur. Ubinam ergo promisii!
apostolhtoniabus;al 1447, apoiUAo* dictl nunc septuaDicil Deus per proplietam J o e l : ln notwimit diebus,
gitua.
1

783

IN ASCENSIONEM D. . J . (

, \
, . ,

. , \ .
, \
*
, ,
.
. ,
.
\, \ , \ ,
,
. ; "
.
\ ,
, \
, " ,
.
, ,
. \
, ,

, ,

., . ,
. ,
, \
, ,
,
.
\
"

.
\
*
. , .
, .,
, ,
, ,
* , ,
,
, .

,
.
, ,
, , ,
, ,
, , \
; , \
.
!.

.
\

, [768] Addunt duo codd. *
? . . Pergit 1186
' . , . Sed 1 U 7 ; , ;
. , .

PRINCIP. A C T . II.
78*
. "
! !
! ", , \
; " ,
, $ .
\
, \ \
, ^
, \
;
.
, .
\ ,
.
.
\
,

. \ , \ *
, .. \
,
, , , \
. ,
, , \
, , , ,
\ .
, \ *
, \ \ .
, \ \ . , .
*. " , ,
, .

\

, ,
. ,
, ,
, \ , \
, . ,
; , ,
,
,

. , , ,
. \ ; "
,

. \ ; ,
" *
,

.
'. , \ .
; '
^
.
, \
[769] \ ,
. \ V \
' ^ ; ;

7JS

S. J0ANNI5 CHRYSOSTO.M

. ; "
, \
,
, ,
\

"

.
;
\ ,
, ;

\, ,

<>
0,
\ .

, \

'.

"

. ;
, , >,

; .

.
'.
1

rf\v

. \

, *

;
;

. ,

!
\,

:.

a;V</>,

.1

.
[770] ,
, : '^ -.;,
:, . .

MICIIIEP. CONSTANTINOP.

75

*.
. \,

. , ,
.
,
. ,
, 1, , '
^ ,
.
, ,
*

,

,

,

* * , '
.

* ,

. ; ;
*
. , \
, ,
.
\

. , '
.
,
. , * ,
.

. " , ,
, .
, *
. .
\
, .

" , \
\ ; *
, , \
,
* , \ '
. \ \
, *

, ,
,

[774] \
, \
, **
. , ;\

pJ

) .
, ^; .
*- , ; Of,xr., *

785
1 ASCENSIONEM D. N . J . C IN PRINCIP. A C T . II:
bapiizati fuerint apostoli baplismo evangelico. Nos
dicit Dominuz ommpotens, effundam de Spiritu meo
vero neque senteniiam diciinus , noque ratiociniis
tuper omnem carnem, el prophelabunl fiiii vesiri et fi*
humanis lantam controversiam aggredinvur, scd Scntice vetlra (Joel 2. 28). En igilur promissionem.
pluris ba?remus. Comperimus aposioloa anie pasEventus qua-idonam?Cum descendit Spirilus sanctus
sionein Cbrisli baplisma Joannis Baplistoe accepisse.
in apostotos, et dislrilmit eis linguarum divisioncm,
Servalor aulem ante passioncm aliud baplisma non
et loqiiebnntur linguis. In cbrietnlis stispicionem vodedil, ne Joannis p r a 3 d i c a l i o n e m abrogaret, ansamvc
cabaniur, dicilquc Petrus : Viri Israelilce, quid atlencontradicetidi Judx-is praberct, quod ad Joannis
diiis hit hominibus quasi ebriis, cum sit hora diei terBaptisl.x conlumeliam aliud sibi proprium baplisma
tia ? Sed hoc esl quod diclum est per prophetam Joel:
induxisset, sed illos sinebat pignus aquau babcre,
Jn novissimis diebus, dicil Dominus, e/fundam de Spi~
reservans illis graliam Spirilus. Quamobrem quasi
ritumeo tuper omnem carnem(Act. 2. t. 14-17).
nondum accepissent Spiriliim, a i l , Accipite Spiritum
Ilapc est Patris promissio. Alundenam liquel prontissancium; addilque : Abiie Jerosolymam , el ibi exspesionem ex persona Patris csse? quandoquidein novi
clate promissionem Palris, quam auditlis me; quia
eliam Filinm in propbeus loquuium, undenam liqucl
Jo*nne$ quidem baptizavit aqua, vos autem baplizabiPalrem hoc d i x i s s c ? E/fundam deSphitumeo super
7*5

omnem carnem, el propiietabunt filii vetiri et filice ve-

ndni Spiritu sanclo non post muUot hos dies; non

ullcrius aqua : jam enim acccpcranl; sed Spiritu

strce. Dabo, inquil, signa in ccelo sursum , et in lerra
sanclo : non addit aquam aqua% sed complel id quod
deorsum ; tangninem, eiignem, et vaporem fumi(Joel.2

50 ) Dixi sa?pe, sanguincm lalere flueiilein : signum

cnim eral maximum a niorluo corpore sanguinem
effltionlem videre; sanguinem e Ialere m a n a n l c m ,
igncm in apostolos descendentem. Sanguinem, et

deficiebat. Vos aulem baplizabimini in Spiritu innclo

non post multoi hos dies; scilicet posl decem dics.

Quid opus est intervallo? Quod inlervallum? Dccem
dies qux inlercesscrunt; quibus aposlolorum fidem
cxercilavit. Nam quiesccntc gralia, et nemine appaignem, et vaporem fumi. Sol convertetur in tenebras, rcnle, eorum iides cxercebatur, nuro quasi veracem
el luna in sanguinan, antrquam venial dies Domini exspcclenl eum, qui pollicilus est. Promisil cniin
magnut et Ulttstris (). Animadverle loqucnlcm Deum diccndo, Non post multo$ hos dies. Non definivit dies,
Patrem, q u o m o d o Filium inuicct, qtiando dicil, Anscd dicil, Non po$t mulios dies : non omnia nos scire
tequam venialdiesDomini; non dicil, Diesmeus. Quid concedil Servaior, scd osiendit se mensuram tcnere
igilur? Si lu das signa, cur in alium iniclligenliani
d o m i n i c 3 3 auclorilalis. Qnx audis , disce; qnas nou
transfers, dicens, Antequam veniat dies Domini nwgnutdidiceris, ne curiose inqtiire. Vos autem baptizabimini
et Uluslris? Anjmum adbibe. Forle d i c a t quispiam
in Spiritu sanclo. Cum igilur Spirilus sanclus superprophelam loqui ex sua p r o p r i a persona : An/eenit eis in die Pentccosles, rcplcvil tulani domum
quam veniat dies. A l non poleral dicere propbeta : ubi erant sedentes ul baplizali cssenl in Spiritu
Effundam de Spiritu meo super omnem carnem, ante* sancto, velul in aqua. Ea vero quiK in bac visione
quam veniat dxes Doimni magnus et illustrii. Et erit, omsub aspeclum non cadebanl commiscct cum iis quaa
nii oiiicumatie invocaverit nonieti Domini, snivut erit. snb scnsum cadebanl, ncmpe donum lingnarum.
Iloc itaque Deus in propbelis dicil, Paulus vero haec
Bapiizali sunl crgo in Spirilu. Quod aulem Spiritura
adjicit: Ipse aulem Dominus omnium, dives in omnes, accipcre idipsum essel quod baplizarl in Spiritu ,
qui invocant illum. Omnis enim quicunique invocaverit lcsiiilcalur alia hisloria. Cum enim Pelrus rcprebennomcn Domim, $alvns crH (Rom. 10. 12. 15).
dcrctur ab aliis discipulis : Gur ingressus es ad viros
Deinde oslcndens boc de Cbrislo diclum esse, ail : geniiles, et inslituisti eos, ac bapiisiui ct inystcrioQuomodo ergo invocabunt, / quem non crediderunl? rum pariicipes reddidisti ? respondil: Egoeram in
qvomodo credent ei, quem non uudierunt? quomodo Joppe urbe , Cornelius aulem quidam ceniurio misii
tero awMctu sine proodkanle ? qvomodo autem prcediad me, ct abicns docebain eum ; faclum esi aulciu
cabunl, nisi miltantur? Sicut icriptum est: Quamspecum loquerer, dccidil in eos Spiriius sanclus, sicut
cioti pedei evangelizantium pacem, evangelixanlium el in uos in inilio. E l ut ostenderet Pelru*, quod
bona (Ib. v . 14. 15)! Ammum a d b i b e , qua?so. Pm- accipieudoSpirilum sanclum Corrielius ctsocii baptitepit, inquit, eis ab Jerotolymii ne discederent, sed
zati fuissenl, slaiim dixit : Recordatus sum autem
f

exspectarent promisiionem Patrit, quam auditlis me ; verborum Uontim, sicul dicebal: Joannct quidem bapliquiaJoannes quidem baptizavii aqua, vos autem baptiza-xavit aqua, vos autem baptizabimini in Spiritu $anct
bimim Spiritu tancto, non posi multos hos dies (Act. 1. (Act. I I . 1 6 )

4. 5). Nam p o s i quadraginla d i c s decem erant dies

usque ad Pcntecoslcn, in qua apparuil Spirinis sanclus, ei bapiizavit aposiolos, non a|ua, sed
igne.

14. Eranl igilur autc passionem Domini aposloll

aqna l o i i : lavacruin auicin illud cral in remissioneni
poccalomm, scd non eral parlicipatio Spintus sancli.
Naui ven\t inquil, Joanne* pradicam in deserto ba%

15. Hic i i a q u e solvilur q u a B s l i o a plurimis mola.

Ilulli qua?sierunt, num ante Salvaioris passiorieni
f

(a) uic nrolta e x Reglo 2030 excerpsimus, qiue

raui u\ O l l o b o n i a n o .

ptisnmm pmnitcnlia in rcmistionem peccalorum (Marc.

1.4). A l undcnara scienius bunc baptismum accopisso

aposioios ? Hoc demonstreraus. Non dixit, Joannes
baptizavit vos aqua; scd baplixavit lanlum. iNnntium

S. JOANNIS CIIRYSOSTOMI A R C i l l E P . CONSTAMINOP.

7gf
Paler posuii in $ua potettaie. Ergone Filius n o n posuit
tulcm palam esi cum apostolos baplizasse. Undenain
in siia poieslale; sed in polestatc Patris sunt saccula
cigo id liquidum? Audi pradcnter. Cum enim Pelrus
repugnando dicerel, Domine, non mihi Utvabit pede* cl tempora, Filiusque nibil babet cum i l l o c^rarauue?
in mttrnum : respondii Servalor : *i laxero te non Si nibil babet comniunc Filius circa lempora, momei)habebi* partem mecum. Retpotidil Petrus : Donune, (a cl 8a?cula, n i e n l i l u r Pauluscum d i c i l : In novitsimo
non lantttm pedes, ud et manus tt caput; respondit dierum horum loquutus csl nobit in Fitio, per qucm feServator . Qui ktus ett, non indigel ni$i ut pedes cii ct uzcula (Ilcb. 1. 4. 2 ). Si sxculorum condilor
Filius, ergo illa in ejus polesiate suul : et illud est
Uwet (Jcan. 13.8.-40). Yidcs quo paclo lavacrum
ronflrmaverit? Ubi uamque non nomiualur Paier el quod ait Paulus, Quos Pater posuit in sua potestate.
Potcstaiem ergo Palris vocat Filium, quemadmodum
Filius ci Spiriius sanclu*, baplismus poenitenlije est;
el virlutem ct sapienliam. Chrtslus enim Dei cirius et
nbi vcro numiiiatur, baptismus adoptionis. Servaior
Dci sapientia (!. Cor. 4. 24).
fion abrogavil baptismum poeniteMiae, scd complevit,
9

et adjecil baplisroo in Trinilatc bapiisinum sancii Spi45. Non est vestrum nosse tempora rcl momentq.
riitis. U.iTclici vcro quantum in ipsis fuil, baplismum
sed accipietis virtutem supervenientis sancli Spintut in
in Trinitalc conslitulum abrogarunl. Non reverili enim
vot (Act. 1. 7. 8J. Accipietis virtutcm, non u l scru*
tunt ma!i isli dominicani vocem : Qui lotus eif, non lcmiiti tcmpora vel momenta, s e d ut credaiis Doroino:
indigel nisi ul pedes lavet. Yos autem baptizabimim in Et eritis mihi testes in Jerusalem et iit omm Jndwa ei
Spiritu sanclo non pou mullot hos diet. Debinc osleu- Samaria, tt usque ad terminum terrce. Ne metiaris o r diiur avidilas bunianac naturx ejusque curiositas :
dinem verboruin, sed auctorilaiis poteiiliain. Hic
quoniam proprium est borainibus interrogare sempcr,
d i x i l , Prxdicate ubique : illud poleslalem ejus i n d i Quandonam consummatio ? quando venict Gbrislus?
cat, si verba rci cxiius scqualur. Possum ei cgo auposl quot annos iinis aderil ? quandonam rcgnum
ctoritale et arroganlia usus, adslaniibus vel domecaulorum apparebil? aposloli bumanis exercilaii i n - sticis paucis vcl fratribus dicere : ProGciscimini ad
commodis cx Scrvalore sciscilanlur. Jgitur qui con- gentes, et omncs docete, omnes convertile, barbaros
venerant interrogabanl eum diceutes : Domine, si in occidile, cunctos imperio adversantes con< idile * :
twpore hoc restituet regnum Israel (Act. 1. G)? Quo- vcrba prodcunf; scd si gcsta ipsa non scquaniur, n o n
niam dixerat ipsis , Cum veneril Fitiui hominit in
modo meudax dcprebcndor, sed eliam ut arrogans et
gloria sua, dicunl e i , si in tempore hoc ? discere cu tcmerarius punior. Examincnlur ergo verba Senrapicbanl an e propinquo csset exspeclalio, an procul
loris, n o n ex iis qua? dixit, s e d eliam cx iis qnoc peralus. Quibus S m a l o r , Non e$l veslrum nosse lem- fccit. Dixit, Docele omnes gentes {Malth. 28. 1 9 ) ; si
pora vel momenta, qucc Patcr posuit in sua pote- dicltim illud n o n in opus exicrit, illud arroganlia erat,
ttate (Ibid. v. 7 ). Aposlolisne tcmpora quidem ex- atnon aurtoritas divina. D i x i l , Pra?dicale usquc a d
plorarefas erat; elbxTeticis licilum eril substamiam
termimim lerrnc : si quis sil terminus vel extremus
lerapora excedcnlem, ct naturam xtcmam scrutari?
lerra?, qui prxdicalinnis experc fuerii. prxdiciio f a i ^ a
Ciim lucrelicus quispiam iia quxsicrit, Quo pacto
est: si autem res ip&c pltis quam vcrba splendcant,
gcnuilPaicr? quis divino?. generaiionis modus? lu illi
veracesfunt tesles, verax ille cui lestimouium pcrliidotmnicam vocem rcponas , Kon est ve&trum nosse bent. El cum hccc dixissct, videnlibu* illrs elevatu* etl
tctnpora vel momenta; nou est vcsirum nosse Dci
(Act. 1. 9). Polcrat n o n palam ascendcre; sed sicut
gcnerationem et substaniiam; nec lanlum non esl
lestes resurreclionis babuit oculos discipulonim, sic
vcsirum,sed neque angelorum, ncquc arcbangelorum,
el ipsos oculatos assumplionis leslcs consliluit. Vtueque cnjusvis creaiac poleslatis. Scd cujtisnam cst
dentibut illis elevatus est (a); eb vs sublatus est et
r.ossc? Piemo novit Patrem nisi Filius , neque Filium ferebalur in cwlum , ei nubes suscepil eum : eumque mi,uis novit nisi solus Paier (Matth. I I . 2 7 ) ; nequo tuerentur in ccelnm euntem illum (Ibid. et Luc. 24.
profuuda Dei, ntsi spiiitus Dei: Non c$l vestrum nosse 51; Act. 1. 10), assumptus, elevalus est, sursum fe>
iompora vcl momenta. Non revereris aposlolorum mo rcbalur, et ingresstts Cst : Non enim in manufacla
iluui? qui cnm Servatore vixcrant, quibus ipse appa* sancta ingressus esl Jesus, sed ipsum ctdum, ut
ruil,qui ab illo illuminali, illud lamen nosse non
appareret coram Deu (Hebr. 9. 24). Ncc solum ingrcsperniiUunlur, sed doccntur modtim stium non iransus est, sed etiam penctravit: n a m ait Paulus: Jiascendcrc, illudquc audicritnl, Non est vetlrum notse bentes pontificem magnum, qui penetravtt ewlos, Je$um
tempora vel momenia: ei lu scrutaris? Daniel quidcm {lleb. I. 14). Asccndil, adiit, assumptus c s i , ivit,
didicit lempnra el momcnta novisse : nam a i l , Sepcnelravii. Animadverte. Ascendit qiusi poicsialem
ptuaginta hcbdomades abbreviatcc sunt super populum
babcns , ut impleretur propbclx oraculum : Auendit
tnum. verbo dicrum exilus, ul wdificelur templum ; Detu in jubilatwtie. llic propbcla aperlam affcrl fiduhcbdomades seplcm, el hebdomades sexaginta el duceciam.
el
Ascendit Dcus in jubiiaiiom (Ptal. 46. 6). A i um (l)an.d. 21). En bic lempora edisccrepoluit; vcnun
in c o d . 1417 sic babetur, paucis adstanlibits domeslicis
cx illa lomporimi ralione bominum audaciam refrenat,
et fralribus.
* Legitur iu C o d . 1186, f i qid adversentur, eos regne
ul diseanl se, si basc tcmpora cdisccrc non pcrmidanmeo excludile.
lur, niiilto ininus dcbere diviqam-gencrauonein scru (a) l l i c i n n e g i i s 2023 et 2030 est assumenium I m i g i s M m u n i s t p t c m octovc p a g i u a r u m , quod n u g a c e m C r a f c u l u m
tari. Noncst vetfrum nossetcmpora vel momenta, quw
1

 787

ASCENSIONEM D. . J .

. PftlNCIP. A C T . II.

788

. \

. ;

"
,

. " ,

,
' .

, ,

, 6

*0

, *

, ;

/ , '

; "

**

. , '

, * .

. ; ;
;

c l 5

01

.
,

, " ^
r

i ? &$ ,

,
.

; , , ;
* \ ;

, ,
* , ,
. \ ;
,

; ,
, * ,
, ,
\
-

[772] .

\ ; '

* *

**

'.

'

' . ,

,
. *
, .

* ,

, , b

*
, * ,
,
.

, , *
. *

, ,

.

,
,
. ,
.

, *
,

'

'

, , , ,

c L M '
.

"

, [773]

, , , , . .
* ,

^ .

'

Cod. I447 . *)($).

h Cod. 1186 ; *); . 1447
)< . ;.
4

780

S. JOAINNIS CIIUYSOSTOMI ARCUIEP. CONSTANTINOP.

V .

ol ,
)

.
,
, , ; \

, \ ,

" -

, ; \
: *

-'. . , \
,
, ,
.

. " ,
. \
;
, ;
,
^ . ^ ;
, .
, , ;
, . " ,
, \ ,
, \ ,
,

, , ,
, , .

'

*
, '
.

. ,
. "
, , , \
' . \
\ ,
,
, ,
\ ' , ,
, \,

, \ ' \
, \ ' ;
,
[774] * \
,
. \
, , '
, ' . "

!
,
! \
,
,

!
\ ,
, ,

, \ *

/,

. ,

, , ,
. \ \
, *

\
.

, *
, , "

, *
, , \
\
, \ . ;

, .

,
,
. , ,
,
,

"

. ,
, , ,
\ ; " ^
,
. ,
\ .
, ,
, ^ . \
, ,
$ . "
, , *
* .
. " # *

^ .

,
^
[775] , , , . !
. \ , ,
,
, ,
,
\ ,
. ,
*

780

ASCENSIONEM D. N . J .

1. IN PRINCIP. ACT. II.

700
gnura, inquam, et mirabileni! Alque ut ait propheia:
Domine Dominus no$ter, quam admirabiU est nomen
tuum in universa lerra! qnomam elevata esl magnificenlia lua super ccelos (P$al. 8. 2). Elevata est divinitas; ipsis verbis dicilur : Videntibui illis clevaius e$t
qni scciindum oinnia magnus, magnus Dcus, magiius
Dominus : Maqnus Domintu el laudabilis nimis (Ptal.
47.2). Si vcro magnus Deus el magnus Dominus, magmis eti.tm rcx cst, Rex magnus super omnem terram
(Ibid). Monle* Sion, lalera aquilonis, civitas regis tnagm [Ib.v. 3). Magnus propbcta, magnus sacerdos,
magnum luiiien, secundum omnia niagnus. Soniperquc Scripiura magnuni praidicat; u( cum Paulus dicit: Magni Dex et Salvatoris noslri Jesu Christi (Tit.
2. 15); qucuiadmodum c l David dicil : Mognus Dominus et laudabilis nimis. Magnus rex, magnus pro16. Et vidc mihi, qu:rso, rcm mirabilem. Salvaior
phela
: cum cnim miracula cderel Jesus, dicebant
venit, vcniensque Spiriiuni sanclitm ailulit, ascendcns
turbac vulgi : Propheta magnus surrexit in nobis, et
corpus sanctum relutil, ul darct mundo pignus saDeus visitavU plebem suam (Luc. 7. 46). Non modo
lulis, Spirilus sancti virlutcm. Rursus cidcm mundo
aulem
sccundum divinilatem niagrms, sed eiiam sesanclum corpus salulis pignus csse dical Christianus.
cundum carnem : quemadniodum enim Dcus magnus,
Cum hoc dico, el te dico et unamqiinmque personam
Domimis magnus, el rex magnus est secundum diviChrislianam. Ego Cbristianus sum c l Dci sum : quare
nitaiem
: i(a rurstis et magtius sacerdos, el magnus
lioc? Spiritum sanclum de cxlo desccndcns babeo.
propbeia.
Qnomodo illud ? A i l Paulus : Habenles ilaYis aliud indicium? Acccpi Spirilum Dei de cxlo,
que pontificem magnum qui penetravit c(tlo$ Jesum Fipignus ineum babco certum. Quodnam pignus? C> rlium Dei, tenemut confessionem noslram (Hebr. 4. 14).
pus ejns sursum esl; Spiritus ejus dcorsum apud nos.
Si
aulem pontifex magnus et prophela rnagnus, vcre
Pubitasne, hxretice, nos esse Dei ? Genus unum favisitavil Deus plebem suam, el suscilavit propbcUm
clum cst Dci alque hominnm. Qucmadmodum eniin
magnum in Israel. Quod si magnus est prophcla, mascparatas partcs jungit cognatio, el is, qui qucmpiam
gnus
sacerdos, rex magntis, lux eliam inagna est:
non novit, ex unius viri cum nmliere conjimctione
Galil(Ea gentium, populus qui sedcbal hi tenebris, tidil
duas familias totas copulal ila ul ille consobrinus, iile
avunculus constituaiur: sic Cbristo carnem assumeu- lucem magnam (hai. 9. 1. 2 ) ; iino el dics cjus inagnus, ul ail propbeia : Anteqitam veniat dies Domini
le, per carnem tola Ecclesia, Chiisii cognaia effecta
magnus el horribilis (Joei 2. 54). Cuin undique niaest : Paulus est Christi cognalus, Pelrus it( m, omnisque fidelis, nos omne?, quivis pius. Ideo dicit Pac- gnum audias el magna essc opera ejus, unde libi in
Ins, Genus ergo cum simus Dei (Act. 17. 29). At elsi mcntein venit, hncrelicc, scissionem facere, ct magnutn illum minucre ? Habeamus igilur pigntis vil;i;
sciam qua mcnte id dicium sil, non in scopo mibi
nostraa in ca?lo; assumpti suraus una cum Christo.
est, lotam dicli ralionem et sensum explorare; sed
Rursus certe rapiemur in nubibus, si digni fuerimus,
id solnm dicain, Paulum gcnus illud firniare. E l alibi
rursum : Nos sumuscorputChri&ti, et membrnex parte, qui illi nnbibus obviam veniamus. Heus non obviam
ex carne ejus (1. Cor. 12. 27). Scilicet proplcrcarnciu venit judici, sed coram co sistitur, nec occurrit illi
umquam, ulpole qui minus babcal (iducias Preccmur
qtiajn assumpsit cognali ejus stimtts. Habemus igilur
ilaque c l nos omncs, carissimi, ul siinus cx numero
pignus ejus sursum, nimirum corpus quod ex nobis
eorum
qui ipsi obviam vcnienl, licel in niiiiori orassumpsit; ei in lerra Spiritum sanctum nobiscum. Et
dine. 131 enim ii qui rcgi occurrunt, ciiamsi non oinvide rem mirabilem; non dico quod Spiritus descennes pari in honorc sinl, bonorificc tamen excipiuntur
derit de cado, cl non ullra sil in ccnlo, c l quod muab
eo : sic eril ct illo tempore. Neque cnim omncs
taiis sedibus, corpus cxlum, Spirilus terram occupel;
codem vivendi gcnere sunt u s i : nam Unusquisque
sed quod Spirilus sii nobiscum, et ubiquc, et in ca>
lo : nam, Quo ibo, inquit, Spirilu lno (Psal. 138. 7)? mereedem suam accipiet, secundum proprium laborem
(l.Cor. 3. 8). Numqiiam Uaque impedialur verbiim
Ecquid miraris si Spirilus sit nobiscum et sursum,
Cbrisli; scd cmn vcritale fiduciam babeaimus omncs
quando eliam corpus Cbrisli esl ct sursum el nobisin cariiaie Cbrisli, populum pasccnles, animas irricum? llabuit caelum sanclum corpus; suscepil cl terra
ganles,
aniiuis divisi, scd cogilationibus non divisi.
ganctum Spiriuim ; venil Cbrislus et atiulit Spirilum
Pacis
inimicus
judicem babet. Et quomatn, fraircs,
sancltim.ascendit Cbrislus et rcltilil noslrum corpus.
bominibus qiiidcm verbis pcrsiiademus, Dco aulem
Videreque eral imagincm Adami in sepulcro hiimataics videmur, qualcs sumus, tcsiis cst ille cogilalatn, non ultra cum angelis apparenlem, scd supcr
lionum
inspector, qni ralionem ropclct ab iie onininngelos cum Deo scdentem, ut ct nos ejus opera ipsi
bus qui nicudacia loqucntur, nos numquam pacis inlaasidercimis. 0 tremcndam et stnpendam dispensaiiomicos ^se ncc voluissc, ncc liodie vrllc. Nam si panem! magnum regem per omnia magnuin, i(a matoilite porlaM , prittcipes,
vestrai,
el elevamini
porta
mernale*, 4 introibit Rex glorice (Psal. 23. 7. 8). / n /roiM ; Non entm in manufacta sancta ingrestus est
Jesut; *ed in ipsum ccelum (ttebr. 9. 24) irigredietur
Rcx gloH.T. Duo denium facia sunt : queniadinodum
eniro obstupuil terra cum vidit Servalorem corpore
indulum ; ct sicut cum extraneum et ignotum qnempiam videmus, solemus dicere, Quis hic esl? dc noto
quippe nemo sciscitatur : sic eliam terra Servatoreiri videns divina virtule prwdiuim, venlisque et
mari imperantem , dicit : Quis esl hic, quia venti
ei mare obediunt ei (Matth. 8. 27) ? Quemadmoduni
Uaquc obslupescens lerra clamabal : Quis cst hic ?
sic etcxlom obstupescens, quod in came divinilalcm
cerneret, dicit: Quis est iste Rex glorice (Psal. 25.8)?
f

SPIJRIA.

7C1

ceni pcrdiderimus, iniraici erimus eorum qui a Christo

audierunt. Pax vobis. Verum quod pacem velimus, ct
curemus, el concupiscamus, testis ille qui novil; de
rcliquis lacebimus. Nam qui pramiorum largilorem
exspectal Deum, ad se purgandum non contumeliara
iuferel superno illi tribunali. Potest Deuspacem dare,

792

pacem firmare, pacem decernere inter predicaiurcs

et auditores, inler doclorcs et discipulos, ut per oinn i a a pace o r s i , el in pace medium iransigenles, et in
pace perscverantes , Deo pacis g l o r i a m referanius
Palri et Filio el Spirilui sanclo, nunc et semper, et in
s a B C u l a sxculorum. Amen.
v

SPURIA.
L776J M O N I T U M .
Inter spurias jure ablegalae sunt bae quinque Ilomiliae ia Assumplionem Domini, quaruoi quatuor
priores a Morello publkalae sunt Tomo 6, quinta eaque brevissima apud Savilium babelur. Qui Saviliut
eliam excepla primaalias oinnes edidil. Ex numero autcm videntur esseeorum viginti duura brevium
iii Assumplionein, quos conimemoral Pbotius in Bibliolh. God. 25.
Homilia priina uobis Cbrysoslomo indigna vidctur csse : bic enim scriptor ab alio ad
aliud inepte excurril: namin brvvissima oralione ab Assumpiione Domini orsus, ab boc argumenio ad
aliud iransit, neuipe ad apostolos, ad Pauluin maxime : ex abruplo autcm ad alapam jussu Ananiae sacerdotum principis Paulo incussam progreditur, et quasi prioris insliluli oblilus, bic Pauli laudes roullis
celebral. Yoces porro usurpal aCbrysostomo vel nunquam vel parum frequenlatas, ul , inierficiebant, , pleclrum vitv, epilbeton Pauli; , Deum invoeantes; ei
alia id genus, quae plura proferre posscmus, nisijam conslaret boc opusculum non esse Cbrysostomi.
Paulo melioris nolae esl borailia secunda : scd quse tamen non careat suspicione : nam l i t a n ler credidcrim essc ccnlonem ex variis Cbrysostomi locis consarcinatum. In Edilione aulem Savilli
babelur Tomo 5, p. 973, 1. 57, el consuilur cum allera de Ascensione bomilia brevissiiua , manifosle
spnria, quam poslremam omnium de Ascensione bomiliarum infra referimus : in multis aulem variai, et
aliqtiol in iocis non racdiocritcr ab hac de qua agimus discrepat. Unde liqueal hanc homiliam fuisse diverforum manibus traclaiam. Esse ilaque ccntonem suspicor, ut dixi, variis cx Cbrysoslomi locis ador-

IN
DOlllIU

ASCENSIONEM

NOSTRI

IBSU

CHtUSTI,

Tria summe admiranda alque slupenda , tcmporibus antiquis ignota , superaitl quidem naiura? nosirce
vires, ipsa lamcn infracta permancnt c l inimota: fuuiculus enim triplex non facile runipiuir. Ea vero
e u m : innupUe inalris Parlus , ex iriduana passione
Rcsurreclio, carnisquc in ca-lum Ascensio. Novit
icmpus steriles pepcrisse. sed non absque malrimoniali conjunclione; agnovil mortuos ad vitam rediisse,
sed non ad sempiternam ; agnovil propbelam assumpium essc, setl lamquani iu cadum : lamqoam , hoc
est, iion in ca-lum verum. Siquidem Helias locura
loco muiavit: at Salvator ascendil, unde descendit,
imiltis conlcmplanlibns viris alque mulieribus, quousque in altum visus imbecillitas ferri poloil , angelis
ipsis fidcin buic spcclaculo prabcnlibus, secun(Jumquo Cbrisli advcntum pmiunlianiibus. El ecce,

SERMO

PRIUUS.

iuquil, duo viri adstiteruni juxta illot in ve$tibu$ albh

qui et dixenint: Viri GalilaH, quid statis atpiciente*
in ccelum? llxc Jesus, qui astumptus e$t vobit fit arlum, sic veniet, quemadmodum vtdistis eum euntem in
ccelum (Aci. 1. 1G\ 11 ). quania benignissimus l)oniinus propler improbos servos , in saluiem peregii!
desccndil e caelis, iiicxlosascendit, etdecieiis ilerum
tonturus est: sed quo pacio venlurus ? Non alia quidem assumpia persona, sed in forma camb, et babiiu
buinano; non lamen bumilia agens ut antca, non iu
nave donniens , non ad pulenm snis molestia laborans, neque su|>er pullum asinpe scdens,sed pullonnbis vectus ; non piscatorcs adducens, veruiu angeUn
rum comitalu siipalus ; non ante judicis tribunal
ronsiiiutus , sed ipse judicans fines orbis terranim ,
ipsisque piscatoribus potestalem judiciariam pra.dx.-ns;
%

7<

ASCENSIONEM, ETC.

. * , \ , , \
.
,
. ,
,
, \

702

,
, , \
, , \ *
, \ \, \
.

SPURIA.
AD HOMILIAS QUINQUE ASSUMPTIONEM DOMINI.
natum : ccrie illa quam pluribus liic prosequilur comparaiio de Elia raplo cumChrislo in coelum ascendente, eademomnino et iisdem pene verbis logiiur supra in genuino Chrysostomi scrinonede Ascensiono,
Tomo 2, p. 455. Ut aulem potius cenloiiem esse opiner, quam verairi Gbrysostomi bomiliain, hic locus
me niovel, qui ita praecedentibus assuilur, ul cuin iis non cohaerere videalur : atque iicm ea quae comparalionem illam subsequunlur, non videntur cum pracedenlibus aple conjungi. Quibus perspectis omnibus, Cbrysosiomi sit, nccne, non ausim affirmare, etsi magis in negandi parlem propendeam.
Homilia terlia sese prodil alierius esse scripioris, quam Ghrysoslomi; diceiuli geitus reniissum,
aiylus a doctore nostro alienus : paulo anle flnem conira Nesioriauos agere videlur, el quxslionem circa
duas in Christo naturas jam agitalam fuisse arguil.
Ejusdem farinae est quarta bomilia, slylo scilicet scripta, in qua commemoraiuur septem praecipuae Chrisli solemniiales, quarum ullima eril fulurus adventus. Hic clarius agitur conlra Nestonauos,
cum dicitur dualilatem naturarum a propbela apette predicari, ct infra cum baerelicos iuijusmodi adoritur liic quisqnis sil scriptor.
Quinta homilia inepli Graeculi opus, secundx, ut supra diximus, pra-miuilur, cum illaque conjungilur
apud Savilium.
Quatuor priorum inlerpreialio Latina esl Gerardi Vossii, quam niultis in locis cmendavimus. Quintam
nos Latine converlimus.

[776-777] Kvplcv

,
, ^ ^ ^.
,
, .
, '
, * \
,
, , .
,,
, ,
* ,
,
' Deeste aliqoid videtur.

, \
:

, ,

, ,
; \ .

"
! ,*
,
; , '
, *
, , \
, \
, \ , ' *
, *

,*
, *

704

SPURIA.
\ ,

,
,
*
,
,;


,
,.
, , ,
, ^ , . , ,
;
;
; '

,
, , ,
, , ,
, *
,
*
.
, ; , .
, , ,
, . *\ , \ ,
,
, _ , ,

, ~
, [778] , , , , * \
,
, ,
.
, ,
,
^, * ' , \
,
.
, *\ ,
, \ *, ,
,
. , ,

\ ,
. \
, \ ,
, .
\
,
,
,
, ,
, , .

, , ,

,

. TJ \ ,
. .

.
,
,

,

;
} *
, \ ,
, )
, *
, \ . .
, ,
. ,
^.
,
.

, ,
, \
,
,
. , ,
\ ^
\ , , \
, \
,
, \
7_ .
,
, \
. "
! ,

*.

, .
|779]
,
,
', * ,
.
\ ,
. 01
, , ,
, , *
6\, . , ,
, .
. , ,
, & * ^ ,
, ,
\ , \ ,
\ .

. * , ,
^.
, ,
, , \
. ,
,
,
. *
,

)>^
9

703

IN ASCE.NSIONEM, E T t ,

791

quemadmodmn ct ipse docet, ad discipulos dicens :

meniis inoremenlo, de vincas fructu , deque iis omniCum sederit Filiushominis in sede majestalis suce, *edebus quce nobis per paraboUs rcvelavit: vitam nostram
biiis el vos super sedes duodecim , judicantes duodvcim
cxpendamus , el res bujus vilan commutemus , non
Iribus hrnel ( Matth. 19. 28 ) ; ad Jud.TOS vcro : Si
ctmi argenlo, non aiirum nobisparanles, non gravem
autem in Beelzebub ego ejicio dcemonia , filii ve$tri inusuram excrcenles: bacc enim judex aversatiir ; vequo ejiciunt ? propterea ipsijudices veslri erunt (Matth.
rum inopiam pauperum sublevanles , hospilalitatem
12. 27) : quaudoquidem cum ex Judieis essent, non
cxerccntes , ac Deum invocanles , omniaque agentcs
snpiebani ea qnx Jiuhvorum crant , scd Cbrisii supquac ad jiidicis placandam iram bona noscuniur. D i plieia , ejusque sligmala cognalis suis interfecioribus
scc lucruni bospiialilaiis, respiciens ad exemplum
Doiubii pr.viulerunl. Kein magiiam atque slupcndam!
Abraluc: oratiouisque ulililalem ex Ninivitis consideiimsitaiuin jndicii genus? piscatorcm aspicere judirans , ac elcemosyncc lliesaurum in Tabiiba coniemCMDtem, et Pbarisxum judicari; labernaculorum opiplans: qua; cum iu lcclo exaniinis jaceret, sepu)liira>
iicem confidenter sedentem , et summum sacerdolem
que jam proxima esset, circiiinsielerunt Petrum
cum siispiriis judicium subcnntem. Cur enim Domino
omncs viduue flentes, el oslendentes ei dona defuncix,
iii facicm alapas impcgermit, caputquc verberarunt,
ab inferis morhiam cxlraxermil ( Act. 9. 5'J. sqq. ).
eldenium heredem ipsum cxtra vineam inierfeceriini?
Quod si morluum corpus viduanim lacrymae vilae
cur Pelruni ad carcerem iraxertnii , Paulo auiem
resiiliierint, rursus baud dubie morilurtini : quaiila
quadragenas, tina iiiinus, plagas inflixeruni ? Quin et
pnlas in bonorum mcrcedem prcbiiurum esse Judiadmirandus apud e>s princeps sacerdolum Anauias
cem iis qui larga manu paupercs aluerint, ac testipraeccpitadstaulibus sibi minisiris pcrcuiere os Pauli:
nionium pauperuin non abjecerini ? Tunc enim doua
osdico Pauli, os gratirc, os verilalis,plectrum viUc ,
nuferri non poiueruni , morie non intercedenle , sed
quod quavis luba vebcmentius resonat, el qnacumque
vila in ') duranie. Canet enim inquil, tuba
barmoiiia consonantius esi: organum, inquam , Cbriin Chrislo, et morlui resurgent incorrupti (1. Cor. \ 5.52),
s i i , ac iislulam Spiritus sancli. Quae enim visa sutil
aiquc iitimtil.-tbdes, ad iimtationeni Domiiii. Elsicut
Spirilui sauclo, Paulus lingua sua publicavit: unde ei
eum nubes ((uatdarn suscepii, ila c l nos , secmidum
arbiiror David propbciam sub per>ona Pauli dicere :
vocem Pauli, In nubibus rapiemur obviam ci (1. Thess.
Lingua mea calinnus scribce velocitcr scribenlis (Psal.4. 10). Ei sicul ipse in jubilo et voce tubai ascendil ,
44.2). Qnid igihir ad Ananiam Paulus, impendcnsilli
ila el nos morlis nebiilaiu, velut soninum exculientes,
stippliciusn prospictcns ? d i \ i l ad euin : PercuUet te Auctori vilcc conjuiigemur: El sic , inquil, temper
Deus, paries dealbate (Art. 23. 3). Nam paries dealba- cum Domino erinws (Ibid.); sapientes ea quas sunt Dolus, sepulcrum speciosum erat, foris inimicus, intus
m i n i , divinaque ejtis pracepla servantes. Dignctur
vero mortuus. Quoniam igilur de rebns omnibus
aulem nos omtics beata ac fclici ilia sua voce: Euge
qiuii in viia fuerinl aclaa , raliones nobis reddenda3
serve bone etfidelis, qttia super pauca fuisli fidelis,$uproponunlur, ac judicium universale constiluilur ubi
pra mulla le comlituam: intra in gaudium Domini tul
quid de laleniis cgerimus exigilur , dc mysiicarum
( Matth. 2r>. 21) lpsi gloria ct imperium , ct in s niipiiarum conlempiu, de laiupadibus sponsi, de secula . s i u c u l o n i m . Atncn.
t

IN
D O M I M

ASCENSIONLM

NOSTRI

JESU

CHRISTI,

SERMO

II.

Benedictus Deus. Opportunum csl bodie nos omnes bonorum eausa,qiuc nobisiuGnila concilias bona.lcgcniqtie iinmorialiialis peperisli! Cum enim antea natupropliciicum illud clamare, simulque universoruni
Domifium collaudare, ac dicerc : Quisloquelur polen- rxMiOblrajlmmanx in terris degenli iiividerelimprobus
lias Domini, audilas faciet omnet laudes ejus (Psal. ille da?nion, nunc cam in cadis adorari videt: ei qui anlea ptTfraudein niagnaeiiiiconiparabilia surripuerat,
105. 2)? Iludie enim noslrx priinilix Cbrislusin cseul pulabal, nunc inajoribus c i illuslrioribus nos perlos asccndil, et qui ex nobiscarnem sibi assumpserat,
frui cernit. Ideo jubilo ei exsullo liodie, el vos ulmcibronum Palris accepit, tit nos servos rcconciliarel,
cura simul bas choreas agalis coborlor. Qui eiiim nec
velereinque inimiciliani delerci, ac pacem supernorum
terreno quidcni honore digni eramus, ad superuum rerxcrciluum borninibus adhuc. in terra degenlibus dognum asccndimus, cxdos pervasiinus, ct regalem
naret.Cominunis eniin nobis bodieadversusdiabolum
Ibronum apprebendimus, ipsaque nalura, pcr quain
proponitur victoria , communia certaniinis prxmia,
CMStodiebant paradisum Cberubim, jam evecia esl et
coiinliunes coronrr, coinmunis gloria. Quocirca exsuladoralur. Obslupesce igitur eiadmirare, carissime,
lemus cuncli aspicientcs primiiias noslras Chrislum,
inagnam solerliam Domini lui, ac glorilica eum, qui
sursuui sedentcm , noslramque nauiram tbronum
tama libi largilus csl. Transcendit eniin doni inagni*
dexlerx Dei occupanlem. Nam si admirabilis propbeia
ficenlia damni mngnilndhieni. Nam eccc qui paradiso
bealos eos pradicat qui habent semen in Sion, ct
domeslicos in Jerusalein (Isai. 31. 9), quanlo inagis excideranius, ad cajlum ipsum sublati sumus; qui
niorte damnali fuimus, immorlalilaiis donum acccpinos gaudere el cxsullare oporlet, videnles primiuas
mus : infensi eramus ei abjccli; c l filios nos vocare
nosirae salutis Cbrisluni ad ipsum calorum verlicem
di-naius cst. nequc ftlios solum, sed et beredes; neascendenlem, el regalem ibronum, quem ip e reliquc eliam hcredes tanlum, sed cl eoberedes Cbristi.
querat, sibi vindicantcm? Considera enim, dilccte,
Ecce quomodo majora nobis a Domino ?int donala,
quanla Dei noslri sit bonilas, quamque occulia c l
quam antea fueranl ablaia. Vcrum dum audis eum
melTabilis ^jus facla sil dipensatio crga genus noascendisse et assuniptum esse, cave localem in Deo
struin, quod fraude diaboli paradiso cxcidcral; landesceusum opiucris : divinilas euim omnia implet,
laque nialcdictionc dainualuin, rcpenle in quantam
ubique prxsens est, et nnsquam abest, velut omnia
celsiludinem cvcxii : ei quo pacto nos, qui el lcrra
inspiciens, et universoruin opifex. Ejusdero cuin uoipsa vidcbamur indigni, budie iu cxlum evecti simus,
stro generis corpus, quo assumpto, apparere super
ipsaque nosira natura, qua? etiam paradiso prius pu
terram dignalus est, cum prorsus simile nobis sil,
labalur indigna. \ixc enim in ca*lis primain scdem
illud ipsuni noslrum est, quod sursuni evecium esi.
occupavil; qucequc daDinonum litdibrium evaserat,
Et propterea communibus hodie cuncii vocibus cla*
liodie ab angclis siipernisquc pott>slalibns adoraiur.
mcmus propbclicuin illud dicluni: Ascendit Beus in
!>ealain iltam invidiaiu! bonas in^idias! invidia
1

795
jubilo, Dominui in voceiubw (Vsal. 46. 6): ct prjtcla-

ram hanc alque illitstrem celebreimis festiviialcm,

cuin oimies simul ejus donis perfruamur. Sicul enim
bcnignus quis dnminus, amans famulum suum, ob
amorcm <\uo in eum fcrlur, uon reeusai illius eliam
tcsle iiidiii : iiael Domiuus noslcr Cbristus, ncMrani
aniaus naluram, conspiciensque in profundum malilia? caui dclapsam, iiullamquc sahitis spem ipsi
esse reliquain, mullaque iudulgcnlia indigentcm, nosiruiu corpus asstuncre dignalus csl. E l idcircocum
se in lerris oslendissci, morlales omnes ali crrore
libcravii, ad veriiaicm tradwxit : clamaiqiie in
Kvangeliu, dicens : Non veni vocare jnstos, sed pccctilores, ad pcemtcnliam (Mtttth. 9. 45). Qnod igitur

voluil, cflccil; bumanainqiie naturam liuuii jaccnlem

erexil, lamamque htimaiiilatcm exbibuil, ul rerum
geslarum ralio birnana cogilulioiie ncqueal comprebendi. Quomodo eiiim, dic niibi, nos qui <>< nderainus, qui<|t>c ipsa ciiam terra vidcbamur indigni, ct a
piincipaiu dcorsuni excideramus, ad (aniam cclsiludineiii re|enle sumus evecli? quo paclo bcllum soluium?quo pacio ira sublala esl? Adniirabilc eniin boc
esf, c l omui stupore plcnissimum; quoniam non acriirrciilibus nobis, sed ipso qui jusle in nos imlignabamrpiO uobis inlerccdenle, pax facla c>t. Unde et
Paulus cfamal, dicens : Pro Cftristo legatione fungimur,

tamquam Deo cxhorlanle

per no ( 2.

Cor,

5. 2 0 ) . Yidcs sagaci>simam Dei sapienliim? cerids inelTabilem Domini benignilalcm? cernis exccllcnlcin ipsius providcnliam ? Nunc sliimiltis morlis
dcstruclus csl; nunc inferni vicloria d srnpia csl; nunc
morlis potenlia deleia est; nunc inimiciii.c exsiinciai
suni; nunc ditiiurmim bcllum reslinclum csi : bomines angclis similes effecli sunt, bomines angelis perinixli siml, et magna ex utraquc coguominaiione conjunciio nata cst. Asccndil enim communis oiniiium
Oomiims, reconcilians bumano generi suum Puirem.
Quodquc ob id ascenderil, ipsum dicenlcm audi : Expedit vobis nt ego vadam : nisi enim ego abicro , Paraetetus non veniel ad vos (Joan. 46. 7 ). E l in sigrium

rcconciliationis promiliii sc nobis daiurum Paraclcli

prasenliam. Vide eniin quod addiiur, quam accnratc
subjungal : Et ip$e, inquit, deducel vosin omncm ve-

ritutem (Ib. r. 45); nos crrabundos scilicet, qui buc

alqnc illuc agcbamur, Spirilus sanclus dentissus,
cuuclos ad veniatis luinen deducet. Nani quoniam crat
nobis infensus, nos vero adbuc bemgnissimum Domiiiiim aversabamur, seipsnm medium inlerponeiis Doiniiius noster Chrislus reconcilialionem nobisopcralus
rsl.Verecniin iuediam scpis macericm solvit. (Ephes.
2. 44). Idc irco bonamdcinceps reposilam nobis speni
babeimis.ad primiiiarum noslrarum Dominum rcspicientcs. Quidquid enim dcincepsdixeris, non ainplius
iimeo, sive vermem dixeris", sive pulvcrem, sivc
ignem, sive lormenlum, sive stridoreni dcniiuin, sive
cinerem, sivc quodcumquc tande.m alind mibi dixeris,
omuia inilii facilc superauda siiul, priiniuas illas mcas
Cbrisium aspicicnti, sursuro sedeii(eii), cl p i O p e n m dum cnni omnibus litiminibus disscrcnlcm cl clamaii
tem : lgnaviain landem abjiciie, el agnoscile vcstram
nobiliiaiem, considerautes mcnsuram donorum, quoruni par(icipes non ila mullo posl futuri eslis. Con1

vermns cnim prcecepit eit ab Jero&olymh ne discederent,

*ed exspectnreni promissiotiem Patris (Acl. 4.4) Cerne

el iu boc holliciiudincm Domini; vidensenim bumanrc

naiur;u iiitirmiiaiem, eamqne magno indigeiuem auxilio, S|iritus sancli prxbuit opem , ul invicius evadai bomo adversus macbinarnenta diaboli. Et idem
accidil, ui si prxsianlissiinus quis belli dux ordinaios
sub se ccrncns mililes, minas adversariorum non ferenies, sed cei taminis metu perculsos, cos onines
coiifiriuel, niunicns uodique Iborace, aculo, galea, ct
fu vulgaia, conve&cens.
1

reliqua armalura : ila ct Domtnus nnster Jesus Cbr>slus, aspiciens maguam advcrsariarum poiesuunn
vim alque potentiatn , el ob id bumaiiara naiuram
magno indigcnicm auxilio, donavii ci graliam Spiriius
sancii, ul qui prius d;cmonum pbalangas limebai, nuno
iisdem formidabili$appareal.elsoluaspec(u frauduleiH
Itim repcllal serpenlcin. Talis eniin est graiia Spiriius
sancti : ubi enim se inanifcstai, fugat agmina d;emonum.cunciasqiie potcsiatcs advcrsarias. Accipieli*. i n q u i l , virtutem wpervenienlis Spiritus tancti in vos et
erilis niihi testct in JerusaLm , ei in onnii Judcca , ei
Somaria, et usque ad ullimum lerrce. Qux* auicin ea
%

potcntia fuerit, paulo antc insinuavii, diccns : /n/frmot curale

lcprosos mundate, dwinonn ejicite

(Maitk.

40. 8), ei qiisecumque ejusn;<>di : nulla eiiim est, i n quii, a'griiU(io lam gravis, ul nov cedat virtuli Spirilus sancti. Tanlurum nobis Ixxiorum cansa est dics
hodieraiis. Hodic cnim rccepcrunl angeli qux jain
dudum cupiebant, nostram uaiuram conspicieulc*s
rcgali coruscanlem ibrono. E l ul diiTcreniiam servt
ei domini discas, Elia^ quando assumpius est, in curru igneo sublaius esl (4. Reg. 2 ) : ai qnando Dominua
nosler cum carnc, mibcs ad asccnsuiu obsequula esU
Vidcnlibus eirm illis, iuquil, elevatm e$t et nube* suscepii cum ab oeulis eorum (Act. 4. 9). E l ille quidem
t

cjuasi incailuiii lollcbalur, nim servuseral; hicautein

in ipsuni caelum , quouiam Doininus eral. Ecce dao

vmadAlteruni
inveslibu* albis, qui el dixerunt adilloi :
Jlic Jesns, qui assumplus est vobis in ccclum , $ic vtniel quemadmodum vidistis eum (Ib. v. 40. 41 ). E l

quando servus vocamlns c r a l , currus dcmillebauir :

quando vcro Filius, rcgium eoliuni; ncque sinipliciler
60 iuin sod ipsum Patris solium. Audi cnim Esaiam
niagna voce de Pairc diccnlem : Ecce Dominus sedei
v

supcr nubem tevem (hai.. 19.1). Ob id cl Fdio nubcin

demisit. Et Elias quidem asccndcns, mc.oien reiiquii

Eiis;ro : Jcsus aulem a-cendens graiiarum dona iu
discipulos dimisit, quas uon unum proph<(am , sed
inlinilos Elisaos efficiunt, alque inullu quam ille erai
majores cl illuslriorcs. Quai omnia consideranles, d i leciissimi, mutuis e( no> Dominuin uoslrum reiijuneremur douis , oplimo viu; genere; ut sicut ipse nos
propriis glorificavit gratiarum donis, ila et nos per
bona opcra sanciamque vilam Deum nobis reddamus
propitium [sanciique Spirilus graliam abundanliorem
nbis conciliemus]
Glorificemus igitur Dominura
noslrum, c l fastum omnem rerum pra?sentium despiciamus. Wxc enini oplima doclrina eiiain inftdeles ad vcrilatcm manuducere poiest. Noii entm lam
quid dicamtss, quani quid agamus, ailendunt. Et propierea Chrislus diccbat: Beaius qui fecerii et docuerit,
oslendens facionuu doctrinain perfecliorein esse ,
quam vcrborum (Mutth. 5. 19) : magisque illa induci
possc perOdos atque iniquos. Uco igiiur placere atque
obsequi sludcamus, scduloquc Yilain nostram componamus, ul el S. Spirilus graliam nobis conciliemus :
sic cnim ad virlulis oxercilium magis expedili el
proinpii eriinus, Spirilus sancli viriute adjuli. C M
eiiim gralia animain sobrietalj ac lempenmti vacantem invcnerit, ibi affluenler se diffundit. Quare nos
paremus , obsecro , ul Spirilus sancti cooperalionc
adjuti el coniirmati, prxseniem lianc vitam absqtt*
moerore iransigamus et fuluris xterrtt gaudii bonis
perfruainur, cacleslique regno digni efficiamor : quod
uiinam omnes conscquamur, graiia ct benignitaie ejos,
qui redemit nos prelioso vivifici lateris sui sanguine,
el ab enrore serviiuteque nos liberavit, Jesu Cbrisli
Doniini nosln, quem decet bonor et potenlia, omnis
quoque gloria et magniflcentia Patri, c l sancto ac
vivifico Spirilui, nunc ei semper, et in saecula saecuh ruin. Amen.
v

Ha?c, quae uncinis claudanlur, tn Graeoo non bal>enUir,

babeaiur autcm in savilio.

795

196

IN ASCENSIONEM, E T C .

\
, \ '
.
, \
\
,
, \
, \
,
. \ \ ,
, \
8$ ,
,
,
. , ,
,
,
.
, , ,
,\ ,
;
; ; ,
,
,
, \ .
,

. ;
;
;

* *
,
, '
.

. \ ,
,

,
. \
.
, ,
1780]
, \
, \ II
. , \
,
, ^ . Ypv .
f * * f a C *poc
4. " , ,
, , ,
, , ,
, \
* , \
\
, ,
, , '
.

'
,

. " \
,
aal ,
,
.
,
*
, > ,
,
,
,
Aclis Apost. Graece legilur
PATROL. G R .

LII.

\ ' ,
,
^,
, ,
, \
.
,
,
.
, ,

" ,

, \\
,
,

. ; " \
* "
,
, , \
' , \, , .
*
. ,
,
. \
\ ,
,
, .

, \, ,
.
,
, .
, *
" \
,

. ,
, , \
, ' .

%- .
.
, >
, ,
,
. [781] ,
, \
, ,
\
.
,
.

. jiap* , ' .
\
*
\ , \
/ .
,
,' \
, \

.
, ^.
, ,
. \
,
, \

\
, \ '/
\ ,
* ,
\ \ \
, , \
'. . .
1

26

797

SPUIUA.

7*1

,
^ ,
. <>
*
,
*
{ *
, \ *

,
\ *
. ; "
,
, , .
,
, \ ,
. ,
,
,
. ,
, ,
,
\ , ,
, ,
,
, \ \ \ . ^ , \
. \ \ . ,

[782]

.
, \
\
, \
( ^,
, \ ,
^ 5 , , ,
* , \ ,
\ ,
.
, , .
. ,
, ,
\ \ .
*
, \
. \
\ *
* , ,
* 6 ,

.

,
.
, \
. *
,
, ; :, ,
, , ,
, , ovt*
* b

* ?, , deeratil in edil.

* Hic c l hj sequeniibus aliqua dcerant, vel secos potita

erant, quae ex nis$. sarciuntur.

*.

*\

.!

*1>

--^.

.\

- -

.\-

2.

,
, \
, ,
,
, \
-

,
;
"
*
, .
&,

.

, , ,
.
, \
,
, ,\
,
'
. , *
(,
* >-
c

,

$
.

*

, . */ ,

. , '

,
* \
, &
* ; , ,
\ * *
\ ,
[783] * *
,

,
, ,
4> ,
,
; ,
, ,
,
,
,
,
,
,
) , ,
, ~
,

,
,

, ;,
(sic)
*
, * *

. \ ,
\ \
,
, ,

Mss. . Ncutra lectio placet.

LN ASCENSIONEM, E T C .

798

IN ASCENSIONEM
DOIIINI IfOSTRI JESU CHRISTI, SERMO III (d).

llliistrc milii Ecclesia? seoflert spectaculum, non

tnnuru bominibus ristiin excilans, sed Jamentationein rebeincnteiii diabnlo generans. Cernit enim
sursiim eam, qua? morluos ab inferis suscilat, radiCCIII ; a-picit cuni qni ab eo hic in rrucis lignum traditns erat, e caelis re>picienteni ipsum; videl lerram
angelis rophiam; inluetur aerein miro modo peragru-i; lemit calrsles virlules occurrentes, el alias
quidcm dicenies : AttoUite porlas, principes, vestras,
elintroibit Itex yloricB (Psal. 23. 7) : alias aulem obviam venieuies, et siipanles Dominui fortis et poient,
Dominus poiem in pratllo (lbid. v. 8 ) . A l in quo pra>
!io *? lu illo quod pro nobis cum conimuni hoste
susccpil, qtteiu nulliis Iiomimim, aul prophelarum,
sive justoruin debrllaiido superare poluiesel. Omncs
enim erant sub lyranniiJc moriis, qux luin re$nabat,
donec Rcx sa-cuioriim advenit, ligaloque forli, vasa
ipsius absliilit. Nam Domino cruci suffixo, virtules
cxlornm siupefacia? smil, et omnis naiura rerum
commola, duui novuni illud cemereiil mysteriuni, et
formidabile quod fiebal in icrris spectaculum. Contremuit enim lcrra, commoiimi esl marc, fluctuata
est aby^sus pcrierrefacta est omnis creulura; luminaria cxloriim cxpaverunl, luna cl sul fugcrunt, slell c
defecerunl, dies non lulit, angelus e tcmplo, conscisso velo, lerritns cxsiluil; tcnebris obducla esl
lerra, eleincnla velut a suo ordine recesserunl, dies
imiiiutalus est : cniin aspcclu suo ferre poieraut
Domintim ac Crcatorcin suum suspensuui in ligno.
Tunc i ifcrnus eversns csi, ci poitc ejns contrilse
stinl, el vectcs ipsius confraeli. De quibus David vaiicinaus diccbal; Quia contrmt porius arcat, el veclfi
ferreos confregil ( Psnl. 106. 16 ). Tunc mors dominaus subjccla esUub pedibus Cbrisii, ci in iriumpbo
dncta captiva. Nam incorrupio resurgeiio el glorioso
corpore, hosiis vires fregil, ei ejus tuacbinis conlrilis, ad uiferui rrgiam desccndit, eius solium divulsit,
diadeina stistnlil, tceplra pcrdidit, vocem eraisit,
diccns : Veniie, omnes patrix' gentium, ad Dcum Patrem veniit-, et pro scrviiuie libcrlalem reporiale :
vis e servitute in libei laiem adduco, ex tenebris ad
Inccm, cx tyrannide ad regiara. Vitaj enitn vobis
laHum nuiitium icro ; ego sum Chrislus. llaque ne
nmplius limucriiis tyrannum; sed meliim, ac niortein,
fatnem atque pressuram, vincula, carceivm c l angusliam dcspiciie. Ha:c cnim metuil tyrautii cxercuus,
qiii prodigatus est; solus aulein omnium ego Rex
siun vicior, (pii el in carne vobis passus sum.
Hic ergo vere forlis el poiens el Doininus, qui polens esl in pr&lio; bic esl rex glorise, qui compedibus
vinclos educil in forliiudiiie, cos qui babilani in
sepulcris; ad quem David dicebat : Ascenditti in
nltum, captivam duxisii capuvitaiem ( PsaL 67. 19 ).
Atque omnis quideiu Chnslianorum celebriias diabotum damnat : sed hodiertia potissimum. aliig
quippe omnibtis suam osienlans lualiliam, nibilque
proliciens, de sc ip^o iriumpltavii. Exempli gratia :
cuiu admirabilitcr virgo concepil, adullerii nomine
smpcctam redderc coualus e s l ; cuin inexplicabili
raiione pep^rii, virginem non essc crimiualus e s l ;
cum uulrireiur qui alil omnia, iiifaiues inleriinere
docel Herodcm, cum exislimanil ila se coiuprebenfeurum cum qui teneri non polcst; ad bapiisnnira
properanli, leutalionem p r a i ; cum Judaiis colloliMMili, blasplieiuiae noiaui i n u r i l ; tuiracula edcnli,

lapidalionem molilur ; homicidam alquc latronem

illi aiiieponit; niedium illum inter diins lalrones cnu
ciflgendiim curat; sepuilo ei monimeutuni obsignat;
resurgenli rcsurrcclionem calumniaiur : ascendenli
aulein ei, ei ad cxlos abeunti, non habuit qtiod
obloqoerelur, sed suiun ipsius magis vulneravii caput. Ideoque quacumque alia celebriiale baec praesens
ei gravior exslilit, videnle prxseriirn ipso omnein
ubi(jue angeloruni exercitum clioros ducenlem, ei
alios quidem sequenlcs, alios autem praccedenles,
alios occurrentes, alios rursus cum aposiolomin
cboro colloqueuics, aique dicenles: Viri Galitai ,
quid ttalis aspicientes in ccelum ? Hic Jesus, qui *.
sumplusest vobis in ccelum, sic rursus veniel, auemadtnodum vidislis eum euntem in ccelum (Act. 1 . 1 1 ) :
bic Jcsus, qui signorum mulliludinem ostcudil. Hac
igilur domiiiica3 ascensionis dies diabolo qiiidem,
sirul dicluin esl, luclum procreavii, lidelibus aulem
bilaritatcin atque lailiiiam. Nunc enira jucundum
ver exorlnm eet, ei floiuin pulcbriludo germiua*
vit, viiiea^ palmiies apparueruiil friirtibus onerah, olearum arbores flonnt, iicus grossoa produxerunt, muvenuirque zepbyro dcnsissimai segeles,
obleciaiionein fluctuum maris iiiiitantes; omnia nubiscum dominica ascensione exbilarantur. Age igitur,
el ego vobis verba Davidis insonabo, quae nobis ips*
paulo anle propler ascensioneni Domini inlonabai.
Omnes q.ente$, plauditc manibus, jubilate Deo in voc*
exsultattonis. Ascendit Deus in jubilo, et Dominus in
voce tubai (Psal. 46.2. 6) : eo ascendit, ubi erat :
assumptus csi illuc, unde non recesserat. Qui enim
descendtly ipse e.u et qui ascendit supra omnes caio$
(Ephes. 4 , 10). Non alius prophelis apparuit, eialiua
cum aposlolis versatus e s i ; non alius fuil in siim
Palris, el alius sub Pilalo judicalus; noa alius in
cruce clavis Iranslixus , ef alius super Cberubiin vecius; non alitxs a Joseph sindone involulus, el alius
palmo crcaluram coiicludens; non alius in monumeulo deposiius, et alius nui ab ipsis Scraphiiu
celebralur : sed idem qui ad dcxleram sedet Palris ,
qui in ulero virginis sine scmine natus e s l ; Ascenda
Deus in jnbilo, Dominus in voce lubce (Ptal. 46. 6 ) ;
qui sa?cu!oruin facior est, qui ex nou exsislentibus
ad esse produxil omnia, qui formator Adac ftiii ,
el bumanac naluras producior, qui sibi placituiu
Enocb in regionem viUc translulil, qui Noe iu icrrarum orbe servavit, qui pairiarcbam Abrabam ex
lerra ChaldaBoruin advocavil, qui in Isaac myslcriuiii
crucis prxfiguravit, qui duodecim gcruitiium propapiionem filioruin Jacobo conccssil, qui palicutiani
ipsi Job prabtiit qui Mnysen populi ducem conslituif,
qui prophetia Samuclein ab ulero replevit, qui David
ex oviutn pasiore in regem elegit, qui sapieutiam
Salomoni donavit qui in ctmcussionc per curruui
igneurn Eliam recepil, qui propiieiis futuroruni pracoguiliouem inspiravtt : qui aposiolis dununi ctiraiionum largilus est, quiad ipsos clamavit, Confidite, eye
vici mundum (Joan. 16. 33) Hicest Domiims glorix,
qui assuniptus esl in crelum, in jnbilo, el aedet ad
dexicram Paliis, subditis ipsi angelis el potestalibus.
Ipse indefessas nostras preccs su^cipial, vicloresqiw
nos teiilatioiium mundi efDcial; oinoeqiie ncibis inw
mniidoruiii spiriluum agmen subjicial, diccns : Ecct
dedi vobii poietiulem cuieandi super urpenttt el $cormones (Luc. 10.19). Innoxios igilur el illaxue aiqiMi
innocenles et irreprcheiisibilcs, aanos et integros cu
ftte Toces, at m quo praHo f deerant Fdit. sed ia slodiat no8 anima et corpore ac spiritu, repletoa fmm o aeg. babooiur, et a vossio leclae snnt.
ciibus juOliia?, acbewficentia?, univeraomm )>eua,
qui rios diguatus esi simul congrcgare ad aajutareui
(a) colbuis ei emendatus ad fldem daomm oodd. Regg.
t

804

SPliUA.

dicm ft-sttiiii fclebranduiii : quoiiiam ipsi couveuit

oiiiuis gloria, bonor et adoratio, Palii cl Filio, el

Spirilui sanclo, nunc et semper, el in saecola sircuUiruni. Aincn.

IN ASCENSIONEM
BOMINl

HOSTRI JESU

CHRISTI,

SERMO

IV.

fesiiviias. Sed quoniam septem festoram numcruui,

La3ia qiia-vis (Pconomi.c Clirisli feslivilas. uipole
pro ralione dierum crea ionis muiidi, in prinripi
qn;ii lidelium corda exbilarel: lacia quoque bodierni
sermonis vobis in memorinm reduxiimis, quinqtie
rtdcbrilas; cur vero tata sit, in geqiicniibiis osieni*eaiitom soluiu bactenus festivilates osteudimus : alias
iiius. sex ilaque dicbus fecit Ihm cuncia opcra
sua, siciil scripluin esl, die autem s< ptimo quievil quo jue duas in medium adducamus oporiet, alqiie ita
ad iiistilutam narraiioiiem deducatnr oraiio. Sexi:i
(Gen. i . el 2 ) . ldcirco cliam noviseimis diebus plaigitur Tesiorum celebritas e s i , bencdicia dies Adrencuit divino Dci Verbo qua-rcre el salvare quod penetus Spinuis sancli, quando sanciis aj oslolis exspcctarat, carneque humana assumpla, enmdem nobis motuib ac piomissum donuni Spirilus sancti in specie
dutn, secuudum tiumerum dicrum creationis mundi,
linguarum ignearum a Christ Doinino de caslis cmlsin cclebritaie fcsiorum sua- Bconoiniae exhibuit.
sum esl, qux el Pentecosie ob sep:em bebdomadaPrima igiiur radix fesiorum Chrisli est ejus in carne
rutn expletionein denominaUi esl. Siuc conlrovcrsia
post conceplioncm admiranda ex sancia virtjine Deiigiltir ei ba?c omuibus piis maxima snlemnilaK conpara Maria Nativiias, qua Cbristus Deus inclmaus ca*
stitula esi. Seplima lcsiiviias, qu:c ex^pcclainr, esl
los, iti tcrram ad nos venit, ul mundum dopordilura
Resurreclionis uiorluorum dies cii)us spe ac desiderio
libcrarel; ubi angeli pastoribus visi, admirabile micuncii lideles dcliucmur , quando veti et Dominus et
raculi mysierium paiefacieutcs , clainabant: Gloria
in exceUh Dee el in ierra pax : in homiuibtu benepla- qui nuliuni personarnni rospeclum babel, judex
citum (Luc. 2 . 1 4 ) . Uude el merilo prima festivilas Cbrislus Detis nosier, reddilurus unicuique secundnm
opera aua. Ha?c vera esi requies, alque ideo beauis
appellalur. Sccunda autem celebritas rsi Christi Dci
apostolus Paulus dicebal: Festinemus ingredi in Ulam
nostri Epiphania sivc appariiio, quando in Jordaneui
requiem (Heb. 4. 41). Tunc igitnr vcl iiiaxime ceJevenicne, cunctis bominibus iueffabilis misericordi
brilas omnis gaudii, hctilia! ei exsullaiionis iinpleta
iiidulgentiam osiendit, quando et Palris vox e caclo
audila est, de ipso tesliGcans : llic est FiUus meu$ eril iis qui beredilaie possidebum ea. Qrne oculus nou
dilectut, in guo mthi bene complacui (Mallh. 3. 17). vidil, el auris non audivil, et in cor honunis non ascenQniu et Spinlus sanclus in spccie columbae appareus derunt, quas Deu$ prmparuvit iis qui diliguni illum
n.ansit super eum, loia scilicei simul con&ubsianliali (1. Cor. 2. 9). Precemur crgu cl nos, dileciissimi, ui
Trinilate se manifeslante in unico momenlo leinpo- ciiro juslis acsanctis, in ca leslis ngni ihalamn feslnm
rie : cujus dignus speclaior Domini pracursor Joau- diem celcbrare possimus , tion modo ad unum, duos
el tres dies dumlaxat : scd in scmpilerna sa?cul.i.
ncs factus esi. De qua Epipbanta, seu appariuuue
Septein ilaquc festorum celebrilalibus sic a nobts
etiam beatns Patdus dicebai : Apparuit gratia Dei
Safoatoris noslri onmibus hominibus (Tit. 2. 11). Quan- expositis, ad illud de quo agiiur revertaniur. Esi auitm uobis instiiula narraiio de prx-seli festo Ascendoquidem ergo omntutn boniinum lituc oria esl salu*,
sionis Cbrisii in caelos, de quo Da^id dixit: Fl incliinerilo maxima a piis festivilas denominatur. Terlia
navit caslo$ el descendit, et caligo sub pedibus ejus
aolemnilas feslorum est, adoranda modisquc omni(Ptal. 17. 10): divini scilicct Verbi e caelis super
bus veneranda saluiaris Passiouis Cliristi veri Dei
lerras advcntum dcsignare volens. Caliginem vero stib
dies, iu qua, cruci carue afikus, cbirograpbura
pcdibus ejus dixit, indiimeiilum diviniutis per carnem
peccali , quod conira uos erat, dclevil; in qua
significans : incognilus quippe vulgo erat advcoitis
etiam Adamum per inobedicnliam e paradiso exejus, ob humilitatem ipsius el mansueiudinem. Rur>us
pulsum, sola voce in illuin iniroduxit. Ait enim
ad latroneni: Hodie mecum eris tit paradiso (Luc. euim idem propbeia a i i : Domine, ttt mari via tua
23. 43). Unde ei h;i;c solemnitas maxima atque $emit(B IH(B tn aquis multit, et vestigia lua non cognopraecipua babelur; aii enim Paulus. Pascha vostrum tcentur (Psal. 76. 20). Si enim cognovi$unt inquil apopro nobit immolalus est Chrislus (1. Cor. 5. 7). Quarla stolue, numquam Dominum glorice crueifixissenl (1. Cor.
festa diea esl gloriosissima atqtie pacilica ei Irium- 2. 8). Ilcrumque ait: Atcendit super Cherubim, et vophalis dies saticiissiin Chrisli Dei noslri Resurre- lavit super pennas venlorum (P$al. 17. H j . Super
clionis, quaudu apud infcros, vecies perpetuos con- Cberubim, inquit, quia idem qui in caulis est cum Patre,
fringcus, ct vincula disruinpens, a morluis resur- et super Cberubiin vcbebaiur, et dum cum hominibue
r e x i i , ac de inferno devicio triuinpbans, jusios ibi in terra versarelur, nequaqnam a Cberubico caeleslique solio separabatur; per pennas autem venlorun
de!ei40S secum resuscilavit aique eduxit (Luc. 24),
nubes innuit, in quas et asaumplus e s l , aicut eiiam
juandoeliam ad diftcipuiossiios ingressus, pacemillia
in Actis Aposlolorum scriptum est: nubet suuepit
^juasi praemium dodit (Joan. 20). Unde, sine ulla conHroversia, niater bxc fcstorum, et celeberrima dics eum ab oculi$ eorum (Acl. 1.9). Sub haec a d d i l : Cumque inluerenlur in cwlum euntem illum (Ib. v. 10),
.fldelibus sempcr est habita. Quintus aulem feslorum
dierum est sanctissiina Doiiiini ad cxlos Ascensio, stupor apostolos invasil et uiflus: cum enim morlaK^
oatura essent, ei conteinpiandis rebus ejusmodi oon
quara roodo telebranius : esl autem hxc festivitaiuni
assueii, in stuporem meutis acti suul. Sed dixerit
ouinia, qnonram et quinlo bebdoraadx die contingit.
uispiam , lransfiguralionciu amea vidisse Pcirum c l
iVoplerea soletnnilatem islatn celcbremus oportei,
acobtim el Joaunein. Viderani quidem antea Douiiqiiandoquidetn hodie prunitias noslraj mas&n, id est,
c irnem noslram in caelos Cbrisius sustulil. Idcirco et nmn traitsfigtirari, ac nubem obumbranlem i i l u u i :
aposiolus dicebal: Conresuscitavit et consedere fecit nosscd iuihcm IIOII aspexertint, qu in aereni raperclur,
tit calctlibus, in Christo Je$u (Ephes. 2. G). Unde au- el in cslos stiscipieutem Domitium (Matth. 17. 3),
Miraculum illud, iniraculum et istud : al miraculum
rtor omnts mali et inveulur peccati diabolus, proptcr
miraculo fonnidabilius est, boc illo subliiniiis: uiitiu
iutnorem elalionie ct fumum superbia3 , cxcidii, ibi
iiiagnrtudinc benignilalis sua^ bouiiiieni, pe>simo illius lamen Dei poiemia aiquc mysterio factum ulrumque.
cnnsrlio paradiso ejcctuni, Cbrislus resiituii. Omni Tunc Moyscs ct Elias apparucrunl iis qui cmn Peiru
igiiur bonore et spiriiuali cborea digua cst prsesens aderant, cuni eo loquentcs : nunc auiem dirtnii*Cbev
rubicus, id est invisibilis poteniia, iiubo abMrviulna,
v

700

1 ASCENSIONEM, E T C .

, * *
, \ ,

800

\ \ , \
\, \ . .

, *
\ *
, .
, , . \ *
\ ,
\ ,
.
,

,
,
,

f

\ .
, , '

,
\
, . \
* ,
$
(5 6
. \ \

, \
.
\ \

, \ , '
[784J
\
. *
" -

/.'\ ,
\
. ,
, * \ ,
, ^ ,
, ,
ouvavaa^aac , \
, . " ,
.

, \ \
, \
.
,
, , f-. .

. " \

,
, ,

TT\C
.
\
. '

, \

&.

, \
, * \ .
\
, * ;
*

,
.
.

( \ ),
\

. \ , '
\ -

\ \

, ,

, ,

. ",

, \ ,
, , J , '
.
, \ .
" , , . *
,
,

. ,


\ .
, ,

,
.
, \,

\ *

. , \
\ \ \ \
, [785] *
* .
,_ \

*
, \ * \
, \ ,
. * ,
\
\ . , \ , '
,
.
, \ *
, ,
\ .
\ \ , '
,
, ,
, . ^
b

* . .
9

b . .

\. ^) , .

S0*

St'UKM.
,

7 ,

,

,
.

/.\ , ]

, .
,
. ;
,

,
, , ;

,
,
, ^

,
, ; d r a -

,
, ^
%

.
, \
,
.
. ,

*
,
, \ ,
,
. \

,
.

,
.
-

. ,
\ \ -

,
,
, .

,
,,
, ,

;
.

. ,

,
, \
, , ^,
\ \
,
*
[786] , ,

. xai .
. \
,

- ,

, , ,
\ . \ *
* , 0
*
r

Q , , .
\
.
.
.

\ \, ,
. .
d

. . Texlos Graecus hic deflcit.

d Legeodum videlur , e l sic legit Gerantos

Yoftsius qui rertit, principii experte.

*. .

\
\
. \
,
, \
,
\ '
\ " , , , , ,

,
.

\ ^ ,
* \
* , \
" , , , '

, \ . * *
,

, \ , \
\ ,

. , , '
.

,
, * Sic cam Savillo paUinas legeodum : TWV , .
*> F . -.

' ,
.

,

, , ,
.

, \ .
,
, \ .
,
, \ .

, \ -

. '^6"| [787]

, \
e.

, \ .

, < .

, \ .
,
,

\ .

, ,
\ .

,. a l . .

Sarilme hic legendum puUt *1 rov *4 %&

* eed melHs, ni fallor, Irgalur xari
.

801

IN ASCENSIONEM. E T C .

803"

<|u* repenle adsliiil, Domiuum cumscrvis colloqueuel quomodo super Cbcrubicum Ibronum assumpius
lem abripuit. Tnnc Peims m a g n a cnm fiducia r e s p o n s i i , atne osiendimus : In voce aiiicm tubm, ardiaui l i t : Domine, bonnm est nos bic eue. Faciamut hie tria gelicai scilicei, ejus iu ca?lum pr;rnuntianiis ascentabernacuta, tibi umun, Moysi unum, el Elias unum siun. Qiiin ei Spirilus sanctus superuis poieslalibit*
(Ib.v. 4). Nunc vt-ro ne l o q u i q u i d e m poluil quisqnam iinjxraniis voce acclaniabat: Allollile porlu*, prinadiscipiilortini, nequc os aperire; srd inaximo liinore
pc*, ve$tras et clcvamini, portce oiternales, el inlroibil
p e r c u l s i obslupticrunl. Adjidl auiem deinceps ScriTiex glorice (Psal. 23. 7). A l poiesiales diccbanl :
piura dicene : Et ecct duo wri adsiilerunt juxia illos in Qkit esl isie rex qlorix ? Quibus SjHritus : Domitiui
vestibus albis, qui et dixerunt (Act. 1. 10). Ne hoc q u i - fortii et polens, Dominus poiens in prtelio (Ib. v. 8 ) .
d m 6 t i p e r v a c a n e u m : n a m qiiod albis veslibus amicti
Vicil enim bostcm, armavit So adversus tyrannideiu
fuerint illi viri, maxima? celebrilaiis significaiioest. Sed
diaboli in bumano corpore, lela ejus igtiea exstiiixit:
q u i d dixcruhl? Viri Galila>i quid Halis aspicientes in cruciqui' alfixus, ac mortem dcgnsians, cum esset
cathun? Ingeiis miraculum perierrefecit vos; obliliue immorlalis , iuferniira spoliavii, ei vicior eradens,
esiis illius qui d i x i l : Vado adPairemmeum el Patrem rcsurrexii a morluis; crr:iniem<jue ovom couvertens
vntntm, Denmmewn, ei Dtwnvestrum (Joan. 20, 17J? eccu venil, in btimcris iHam defVretis nd nonap-inta
Nonne proplerea ad v o s dtcebat : Non reUnguam vos novem, quaB non errav^ rant, quse craiH in uioniibus.
orphutws [Joati. 14. 18); ac rursus : Pacem meam lioc esi qn;e in cuilis pascebatilur. Dominus fortis cl
do vobUtpaeem mtam relinquo vobU (Joan. 14. 27)? polens, Doniinus poteni in prtvlio. BiirgusqiJc n i l : D*Nonnc paraclelni, id esi, Spirilumsancium, promi- minu* virtutuni, ipseetl rex glorice. Polcsiaics igisit v o b i s ? Hic Je$u$, qui atsumplus esl 9obi$ in cot- lur, ut dici audierimt, Dominut virtutwn , concordi/IWH, *ic veniei quemadmodum vidi$ti$ eum euntem >in
bits vocibus, solila glorincaiione cxclawauiee , cinn
ccelum.bif/inqtiam,venictin nubibuscaMi.cun gloria
gaudio Doiniuiifii snscipiebanl, ct deducebanl usque
et poKSiate mulia: sic veniel in l e m p o r e illo, quando
ad excelsum ct allissimtim solinm. Et im]ileltim cst
judicabil universum o r b e m terrarum in juslkia. Ipsi
quod a Davidc dictiiiu esl : IMxil Dominut Itoimxo
enim Paier d e d i l omnc judiciuni. Non meministis
meo, Sede dexlm meis, doncc ponam inimicos luos
i l l u m , ciun apud v o s e s s e t , dixisse: Data est mihi
icabellum pedum tuorum [Psal. 409. 4).
omnis potestas in ccrlo et in terra (hlailh. 28. 18)?
Contra lnBrtlicOt blatphemos ntgtnle* duat in 4UmTuuc a p o s t o l i in se rcversi abicrunt, laudanics el besto naturas. 0 ba?relice, ad quam naturam dixit
nedicenles Doininum , exspeclaniesque divini doni,
Dominus: Sede dexlris meh ? Nonne omnino ad eani
hoc est Spiritus sancti, adventum. Alque implelum
qua? ex nobis suinpta esl carnem, quaeque animalum
<sl i l i u d Psahni : Ascendil Deus in jubito, Dominus in
corpus sumpsil ex sancla virgine? ConfundanUir igiroce tubv (Psal. 46. 6). Mamfeste bic propbeu dtialur qui unam duuilaxal in Cbristo naturam confltenlitalem nalurarum O B c o n o m i . u Cbrisli signiticavit: ad
tur. Divinam siqnidom naturam coselernam fnisse
eunidem quoque modum Tbomas post resurreciionem
Ibrono nmjestalis gtorisc s u a 3 ciarissitnum e$i. GloriDomini, palpans ejus latus, exclamabai dicens : Dominus meus ei Deus meus (Joan. 20. 28). Atcendit iicemr auiein caiholica Ecclesia. Geterum nos omnej*
Dem in jubilo , Dominus in vuce tubce (P$al. 46. 6 ) . aDleruo suo reguo dignos reddai Cbrisltis Deus nostcr:
cui gloria et polcntia, una cum priticipii experle
Jn jubilo quidem, quoiiiam tticessabili voce ter g a n Patre, siinul ac Spiriui sancto, in sajcula aacculorum.
cluui liyainuni Cberubim Deo offcruni ac concinuiit;
Anicn.
f

1W A S C E N S I O N E M
SERMO

?.

Adest domintcse Assumptionis dies : ac licet niulti

cum David mullis anle annis prospiceret, ba3C pradajam coiicionein babiierint, nostram lamen tenuitalem
tus e s i : Ascendil Deus tn jubilo (Psal. 46. 6 ) : qui
ad concionandiini pater coborlaiur. Yeium nobis e
Adamuni ex pulvere efformavit, qui Alieleni jualiiicare videbatur esse mfacundiac noslraB velum silcnlii
vil, qui Enocbum tr^uslulit. Atcendit Deus in jutolo ,
oblenderc, c i ignorantiaB maguitudinem occullare :
qui Noc gubernavil, qui (ideloni Abi-abam elcgit.
qttia tero una cuin patrc et cuin superuis faculiatibtis
Aicendit Veus in jubilo, qui lsaac uon iiuuiolatiiin noyoa auditores nos cohortamini, et jubelis ea persequi
sliam accepil, qui Jacobuni bcnediciionibus replevil.
q t olim David de Assumptione dominica exclamaAseendit Deus in jubilo, qui Joseplium erranlcm (kixit,
v i l : AttoUite pvrttu principes vetlras , el elevamini, qui Jobi palieuliam accepil. Ascendit Deu$ in jubile,
fotta Mtrnale* , tl introibil llex glorice (Pial. 23. 7 ) ; qui gloria Moysem aiToo.it, qui Aanmi euuiiiiuiti sacerdoliiitn dcdit. Atcendil Deus in jubilo, qtli Jestnit Nave
age el nos ea qurc ad hanc diem perimenl, cum inoroboravil, qui Samueli propbciice (bnum largitns etl.
duiis celebremus. Hodie namque Doininus nosler
Asceudil Deus in jubilo, qui Davidcm fortitudine, SaCbristus ad paieruuni solitini ascendit; hodie qui in
lornonein sapieniia donavil. Atcendil Dct$$ in jubito ,
c^malus cfit, cum Palre sedcl, neque prius separaius
qui propbetas iuspiravit, el aposiolis ciiraiiotiaui dona
ab illo, netiue nunc primtim cuni illo sedere incipicns:
largilus esl. A&cendit Deus in jubilo qui iu ca-lis sine
MMnper cnun iu sinu Patris requiescil: solus Patrein
inaire, in lerra sine |aire esl. Atcendki Deu$ tu jMlo
cncnprebcndens, ei sotus a Patre compreiieusus : nani
Palris anie eaecula prolee, inatris germeo saiuia.
Ego, inquil, in Patre, el Pater in me est(Joan. 14.14):
Verbum erat in Paire, et Verbum erai in lcrra (Ib. Ascendit Deus in jubito, vike Urgkor ei mirabtlitim
. 1. 12). Ncqtie desccndcns siiiuin paiernuin vacuum dispensaior. Aicendit Deus in jubilo, qui mortcitfr
morle necavit, el gcneri boniiiinin vilam largitus esl.
rcliqiiit; neque in ca-lum asccndens, pncsenlia sua
Atcendit Deus in jubilo: Domiuus in voc* lubm. Ipsi
vacuam terratu reliqutt; sed ei cum buminibus vergloria in aajcula &a*culuiuui. AIUCII ().
aans, cum Palrc s^dcbai, el rum P.arc scdens ab hominibue noit $eparabatitr. Ecce cuim, iriquil, ego
vobitcum tttm onmibus diebus , usque ad consummatio() Sic in Edit. Savil. ckuditurbec breTiaaimabomilM,
nem ueculi (Mauh. 28. 20). Hodie Domiiius Chnslus
a guodara Graeculo adoroata. Fost eam uoa serie sequilar
ex homtnibus in ca^ios assumiiur; non quemaditiodum
Ibidem allera homilia, quae sic incipil: ; *
Enocb iranslatus, nequc sicut Elias curru i^nco in
| ' Benatictai Deu$. OpporUmUto
Culum vccius; sed asaumilur, ul discipulis bpiriius
fM hodie, elc.qnam paulo anle dedjmus, quque nullam
hancti viriutem initial. Hujus Assumplionis gaudium
habet cum bac aninitatem.
t

SPURIA.

805

aoi

MONITUM
Septemdecim Ilomilias seu Chrysostoroi in Peniecoslen coraraemorat

Photius in Bibliotheca

tua cap. 25, e quarura fortasse nuraero erant hae tres quas in spuriarum numero ponimus. lUas iuter
seu dubia locavit Savilius; Frouto Ducaeos priorem unlutn edidii, at spuriam exietimav i t : cui et ego adstipulor. Adstipulantur similiter plerique omnes viri docti; stylus enim mirum quanium abborret a Ctarysostomi dicendi genere. Putavit quispiam esse Severiani Gabalonim epUcopi opus ;
id ex conjectura dictum est; potuil a Severiano pronuntiari, poluit ab alio Cbryaoslomi nomine c o n fmgi; id quod libentius crederem. Postrema homiliae verba obserrata dignieeiraa sunt: dicilur lmperatorera tunc regnantem imraatura esse t a i e , et fllium Theodosii patremque Theodosii. Erat igitur Arcadius, qui tamen quoroodo immatura aetaie, si jaro pater erai? Ulud vero dicere non potuit Cbrysostomus :
naro cura is in episcopum Conslantinopolitanum coopUtus est, erat Arcadius annos natus 21, u l optime
obeervat Tillemontius, qui arbitratur taaec verba ex margine in lexium irrepsisse. A i vetus Inierpres hasc

IN PENTECOSTEN.
SERMO I .

Hndie nobis lerra facla est caelum, non stellis de

caelo in lerram descendentibus; sed apostolis atipra
caelos ascendentibus, quia effusa est graiia Spirhua
'sancli. Orbem terranim caelum effecit, non mulata
natura, scd einendata voluntate. Invenil publicanum,
et cvangelislam effecii; invenit blaspbeinuro, et fecil
apoetolum; invenit lalronem et in paradisum induxit;
invenit mereiricem, et virgine castiorein reddidit;
invenit magos, e i in evangefistas mutavit. Ejecit maliliam, et virluiem induxU, Deique graiiam attulit.
Cxlum facia est terra. Qua in re eiellae aposiolis
comparandae? Stelbe in caelo; aposioli supra caelum.
mrtnm tunt $apite ubi Chrislns est in dexlera
tedem {CoL 5. 1 ). Slcllae ab igne sensibili;
apostoli ab igne spirituali. Stellaa noctu lucenl, in d i e
occultantur; aposioli noctc et die radiis suis effulgeni.
Stellae orto eole occultanlur; apostoli orlo sole jusiisuo fulgore resplendent. Slellae in resurreclione
u l folia cadtni; apostoli in resurreclione in nubibus
rapientur. Et i n sideribus q u i d e m alius Ilesperus,
alius Lucifer; in apostolis autem nullus Hesperua,
aed omnee Lnciferi suni. Ideo apostoli sunt slellis
ipsis splendidiores: ueque aberraverit si quis illos
inundilaminaria vocet, non modo dum viverent, sed
etiam nunc postquam e viia migrarunt. Sanctorum
quippe graiia raorte non abscinditur, obitu non obftcuralur, non in lerram solvitur: et boc res ipsa lestificatur. Piscatores erant, el piscalores mortui suni;
illorum autem retia semper operantur ; id q u o d
leaiiftcalur tnullitudo eorum qui quolidie saluiem

conaequunlur. Vinilores erant, et postqaam itli abiernnt, vinea foliis ornaiur ac fructu onusu esl. Eteoirn
viniiores sunl et piscaiores, et coluinnx et raedici, ct
duces, atque doclores. Columnae, quia tectuni fidei
suglentavere; porlus, quia fluctus impietaiis represserunt; gubernalores, quia orbem a Cerra jn caclum
manu duxerunt; paetores, quia lupoe abegeruut, et
oves servarunt; vinitores, quia spinas evuberunt, e i
semina pielaiis sparaerunl; medici, quia vulnera
nostra curaverunt. Et ut discas haec non lemere j a ctari, Pauiuro in roedinm adduco, qui bacc omnia prav
alitit. Yis eum salorcm videre * Ego plantavi, Apollo rigavii (1. Cor. 5. 6). Vis arcbilectum cernere? $
pien$ architeclus fundamenlum posm (1. Cor 5. 10).
Vispugilem? Stc pugno, non quati aerem vtrbera**
(1. Cor. 9. 26). V i i alhlelam? Non e$l notis coUvcfrlio advenus tanguinem el carnem (Eph. 6 12). Vts
cursorem? Ita ut ab Jerotolyma usque ad Hlwic
reOleverim evangelium Dex (Rom. 15. 19). [VisJuceni?
() ]Jnduentes loricamfidei(Eph. 6. 14). Vis cerlaotein ? Bonum cerlamen cerlavi (2. Tim. 4.7). Vis coronalum conspicere? Jn reiiquo reposita tit mihi corona
juitiiia (Ibid. v. 8). Unus cum essct, o r o n i a fiebat,
Dominumsuum imilans. Etenim Doniinusnoslercuoi
unus essel substantia, in omnes se f o n n a s c o m r o u labat. Qua d e causa in omnes formas? Propier n o stram salulem. Tu palmes f u i s l i ; i l l e r a d i x : D a m ,
Ego $um viti$, vos palmites (Joan. 15. 5). Progredi
voluisli; faclus est Ubi via : Per me $i qms introierit
el exierit, pascua imeniei (Joan. 10.9). Ovis faclus es :
ille f a c i u s esl libi paslor : Ego enim $um pastor bonns:
* in rersiotte v c t e r t taaec leguntur, q u a e qoo sunt i n Grae- bonus pastor animam suam dat pro ovibus stut (Ibid.
10. 11). Peccalor f u i s t i ; ille faclus est tibi Agnu*
oo : El lunc pitcet tapiebant ad mortent, mmc autem hormDei, qui tollil peccalum muudi (Ibid. 1. 29) Comedere
es caphaU ad salutem; cktudos facierues currere, cwcos
v o lPuaius-i i ; i l l e 1'actus e s t libi mensa. Bibere T o l u i s l i '
iUummanies. leprosot mimdanles* dcemones effuqames.
lo poet in illa veieri versione l e g i l u r : Elemni viwtores factus esl tibi poculum : Qui manducat meam carnem,
trunl et piscatores, el lurres, et columrue, et medici, el duel bibil meum sanguinem, tn me manet, et ego i * e*
ces, et aoctores, ei porius, et gubematore$, ei pastores,
et
(/6.6.57).
Induerc te voluistt; ille f a c i i i s esl libi
QthleUz, el coronat gesiantes. T e x t u s G r a e c u s i o m u l t i s v e l
m a n c u s , vel v i t i a l u s v i d e l u r . I n f r a q u o q u e in v e l e r i U U n a
(n) U n c i n i s ciausa i n G r x o o d e s u n t , e l d e s t f e r a r i o n i m u i }
verfipiie q i r e d a m h a b e u t u r , q u x n o o s u n t i n C r a e c o ,
TJdeuiur,

1 PENTECOSTEN. SERMO I.

$03

804

AD HOMILIAS IN PENTECOSTEN.
1D ipso lextu legerat: sic etiam babei Ms. Caesarcus, ex quo ba*c bomilia educfa fuit. Crederem polius
eum qui Cbrysoslomi nomine hanc homiliam primum edidil, bac posuisse. Vetus aulcra Interpret longe diversum in roullis textum habuil, et non pauca eflert quae in texlu Graeco hodierno nou
exslant, ot in nolis ad imam paginam posilis videas.
Secunda homilia Graecuii commentum esse videtur, qui in brevissiraa oratione ab alio ad aliud argumenlum transit, quasi priorum oblilus; bic eliam non pauca puerilia deprebendas.
Terlia indigna quovis sagaci viro, ne dicam Cbrysoelomo, soloecisrais scatet, et quibuadam in locis i u
obscura est, o l nonnisi divinando sensum assequaris. Hasce porro duas poitremas homilias publicare ne
cogitassemus quidem, nisi Savilius prior edidisset.
Trium Horailiarum inierprelalionem Latinaro adornaviraus.

.
'.

,
, *
,
.
, ,
. , \
* , \
, \ , \
, \ .
, \
. .
, ;
[788] . _
,
.
. \ , *
\ \ .
, ,
, ' ,
.
*
.
, *
; , / .
*
\
, ,
. '
, ,
\ . '
, *
\ > '
. , \
, \ $,
. \, \ ,
, \ \, \ , \
. , a

Legit relus ioierpres, ,atque

Irg ncluin.

, ,
,
, \ *
, , \
,
. \
,
. ;
, . ;
, .
;
.
;
7 .
; "
.

. ;
.

;
. , ,
. \
, .
; .
, \ , . *
' ,
. ,
" *

. ' *
.
* . *
.
, ,
.
* "
, *
. * '
b

* Post bac desiderari cmoino vidcHtur, Uev)**

iteis. ;

SPLRIA
, . *


.

. /
, ,
. *
, . * ,
! .
, , , ,
. , .
, . , ,
* . .
. [7891 , , * [790]
, ' - , , ,
- , * ' . , ,
, ; . , , , , , ,
; ; ^ .
; \ , , . , ;
, ' - , , ^ .
; , , *
* , .
. * * , , ^.
. ; , ,
. , .
, , '
, . . * , , , '
. oi , .
, \ - TIJV ; " , '
, . ,
, , ,
, , - , ,
, * *
, , ,
, , - , ,
* , . , ,
, . - , , &>, , *
, *
,
. .
. ; ; * ; " ,
.
* ,
. ; ; " ,
* , ,
* - , ,
,
, ,
, * ,
. ) ; '
. , )- * ,
.
, , ,
. * , .
* ', * ,
cl
) . .
, . ; ,
, , . ,
, * . " ,
, . - .
, , , , , . . ; ' ; ,
.
\ .
. , ,

. " . ,
! , , \
. ,
; * , . , .
, . * ) ,

. ; . ,
, - ; ),
. , ; ^ . ,
, , . Ata ,
. , ) ,

.
, * , ; ,
.
,
. . $
.

* , ; . , *
.. ' ; * . *
. ' ;
. ; /b

* Hic Irgrndtim videlur .

* Hic legpndum * versio vclus, hth/H

norurit pam m.
m

K06

1N P E N T E C W T E N . SERMO I.

eonsomltur. Horum tesles bi martyrcs, qtila ndem

tndtimenttifti: Quotquot enim in Chritto beptizttti eslh,
txm perdidcrunl, morlui vivetitibiis stmt |K>len
KJtnttum imiuitiii (Ual. 3. 27). Sponsa esse voluisti;
ille fuil spoitsue: Qai habei $pen$am, $pon$us est (Joan. 1. tiores. Ideo bonio factus sum, ideo carnerti asampsi ut orbem Ecclesiam cftlct rem. Admoditm
29). Nut>cre () voluisti; faclus esl tibi vir : Dvtptmdi
cara Deo est Ecclesia non muris s'p(a scd fido mu>
euim voi nni riro virginem cattam extiibere Christo (2. f.or.
niia. Propier Ecclesiam exlensum esl ca?ltim, diffusitin
11.2). MenMrix erns, ei iacla es virgo. 0 res novas
est mare, aer expansus, fuudala lcrra, paradisus plan*
et admirtndasl Apud samlares niiptiw virgiiiilaiem
tatus, lex daia propbete mis>i, iniracula pairaia,
solfunl; in spiritualihus autein imrclricem nccepit,
pelagus scissum et rcducluin est, petra scissa est et
i*l virgine casliorem fccit. Inlerprelare, h;i*rrliee,
quomodo tnerctm facia sii virgo *. Curiose inipiirere resiilula , manna delapsiiru , et exictuporauea parala
nieusa es(. Propler Ecclesiam proplieta?, propter Ecnon valeo; sed fidc dtiiincor. Hvc auicm omiiia SpicJesiam aposicii : et quid plura dico ? Propler Eecierilus sancti graiia elTecil. Effusa esl gratia, apparuerunt illis dhperiuce fingucB lamgnam igmt (Aci. 2. siam unigenitus Dei Filins facins <*st bonm m ait
Paulus : Qui proprio FWo *no tion pepercU (Rom. 8.
3); non ignis, sed Tamquam ignis. Si iguis, qtmtnodo
32). Filio non p<fM;reil, nl Ectlesi:e parreiei : sauIIOII ardcbaiit? iiiierrogal JtidaMi*. E l ego vicissiiti
gwmein Filii ettudit propler clcsian). Ilic sangtm
Jud*-um hilerrogabo, Qti< nmdo eonibnrebil ignts
illam irrigat: ideo planla* <^us niarCfSf-ere non posriibutn conibuslibile ligiiuui? Quid igne veheinenlius?
sutil, nec folia amillero. Non subjacel nec^ssitnii
qtiid rubo viliuH ? c l ueqiie li^num cxurebalur, neque
tcmpcsialum, nec lempnri sid^st, t(a itt a\siatc
ignie exsiinguebaltir. Ac rursuni quomodo corpora
frondedCat, bicinc imdelitr. Neqneenim lompesiniuiii
iriiim piieroruni ignis non exussil; scd foriiax in r<>ulla necessiias adesi sed Spinuis gratia illam cxrcm versa est, ei carbones lamqnam rosas habebanl?
c o l i l : ideoque non evellilur. A^quc sane ntinini est,
CtTtamenerai igniset corponim; a c corpnra vicioriam
qimd non evdlaiur, ged qttod iiutltis icnpugtianiibus
rt-Uderuiit; namquatceraiuollioraeratil, ferro ftrmiora
non evellatur. Quot quamique ab inilio Ecclesiam op^evaserunt. lalcrprciare milii vetera : *#erum i|!a
piguarunt? (ium recens planiati cs>et, mtilia cntura
pra?cesserunl ul o.redereturvoritati. Cur in igue Spiillam mola sunt. Nunc eiiitn p<r Doi grattam el Spiririlus sancius? Ob agililatem mentis eorum qui ipsura
Uis viriuleui luipttralores pii suiK, ac duces et unisusceperuul. Neque ob boc lantum; sed eliam qtiia
verea lerra fide repleta esl : in principio atitcm el in
fcicui ignis spinus consumii, sic el peccata Spiriius
sanctus. InjVcius est sanclus vir in lacurn, et ille leo- exordio Ecclcsiae liuperatorcs impielati addicli crant,
duces impii: edicta principum ubique, arx iucens e ,
mim ora fremivit. Circuierunt piscaiores lerram, et
fumus ubique ac nidor. Acr foedabatur, rerra polltieciini a*giatn aecepissenl, ad valeiudinem reslituerunl;
baiur, da*mone$ debaccb:ibantur, diabolus cltoivas
seditiouibus agiiatam, in bonum ordincm reduxeagcbal: paler occidebal lilium; filius itihotiorabat pan i u l , lauceas vibranies, sagiuis impeientes,
Irem : naiura scindebaiur pieias dislrilMKb.iiur^
non tela miltenics, non pcciitiiarinit vim uaeli,
Ubi sunl nunc illi qui audenl (*ontra Ecclcsiam poverbis uicntcs rhet<>ricis; sed crant nudati quidem
vesltbus, al Cliristo indiili: paitperes el diviies, pe- gnare ? Quaiido novella c r a l , hc^a fnii, el curii ad
c;eluin perimgii, exspecias lc illam posse superare?
cunia vacui, sed regninn po.ssidenlcs : soli ct noii
Cuin undccim lantum essent ajiosloli nullus eatn susoli; suli scilicel quud non hoiuines secuni babcre.il,
perare poluil; sed illi undecitn (ol boiiiinuin millia
scd Doininum simai adsiaulcm. Nain Ego, in<|iiit,
uai sageua ceperunl: tiuiic vero cum rnare, torra
vobitcum sum usque ad eontummationem uzculi
(Matlh.
eserluin el urbcs, omnesque leroiiui lerras veia re28. 20). Pciagratunt universiim orbein oves intcr luligione sunl repleii, num spcras te illaiu posse V I R pe. Uuis vidil? quis audivii? D i c i l : Mitto vos ticut
ccre? Verum polcs, Cbrislu.s eniin proiiuuiiavii,
uvct in medio luporum (Ib. 10. 16). Quis pastor ovcs
Portm inferi non prcnOalebunt advenut eam
(Matih.
iuiuit iu mediuni Itt-iorum t Cerie cuni >sior lupum
10, 18). Facilius cst raelum de nicdio tolli, el lerraiu
videt. oves abigii; Christus auiem e conimrio fecii:
p^tire, qtiam aliquid mali pali Ecclesiam. Ipse Cbrioves ad lnpos niisit, el oyes non raplas a lnpts sunt,
sins ail : Ccclnm et lerra trantibunt, verba aulem wea
s c d lupi suiit iii ovhim mansiieludiueni iranslaC. Kt
non prceteribunl (Matth. 24. 35). Bcne quidein : vcnue dicanl i l l i : Oves sumus, et nus niillis in escam
bum quippe Dei ipso cclo poioiitius csl : cailum ciiiiu
luporuiit, ei iu meiisam ferarum : unu verlvo illoruni
esl opus verbi. Dixit Deus, Fial Cajlum, et vorbmu
iiientem complcclilur. Nou dixit, Ite: neque enim illoopus factiim esl. Currelvi natura , 11 uiinl impedic virlute niillebat illos, scd. Ecceego vtitto vos. Yos
bat. Elenini Dominus erat iialijra, qui ei lalcja
infirmi estis; sed poiens estille qui vos mitlit. Quis es
facere, el immuiarc poieral. Ego illaiu acdilicavi
tu ? Ego suin qui cadum iixi, ego qni lcrram fuudavi,
qui cailos slalui * venun ii'n pro celis
corqui niare elfudi, qui chingraphum, quod contra vos
pns as:uinpsi, ui diacas 1 (sctu et angelis ct omni
eral, cruci aflixi, qui velcrcin logem iimtavi, qui vos
creaiura bonurabilioreui Ecclesiam esse. Ideo Calim
a d vetcrcni patriam rcduxt, qui forlia solvo, qui
el terra tramibunt, vcrba aniem mea non
pwleribuvt.
dissolula roboro. Quid mari torlius? Sed parva aretia
Adsil Judicus, adsil genlilis : si bsec iiiaiun vcrba
ejfis iniolerandain vim reiinet. Ecce ego mitto vos s i sunt, redargual; si atitcm vcra , adorel virtiUom.
cul ove$ in medio luporum. Fera quasi niurus ovibtiS
Dixil Cbrislus : Ccelum el terra transibunt, verba ausuiil, ne fuga salulein conseipii possint. virtus
iniitcnlis i h incdio oves el i n circuitu inpi; S f d mii- tem mea non trantibunt. Quid sibi voluiil verba eju ?
Adducaums in mcdiuin ; videainus nuin inUrctdenni.
l a l i sual lupi, el facli suiit oves. Non euiiu craul uaNon dubilaus dico, sed kerelico us occludo. Ideo
lura lupi, sil volunlaUi. Ecce ego mitlo vo$. Quid
t

ergo jubea ? Eiioie prudentes ticul $erpetue$M simplic*$ ncul columboc. Quid dicis, VrudenUt sicut terpen-

te$ ? Serpens eiiainsi sexcenia accipial vulnera, dum

capul servel, (oius esi sauus. Ila e i l u , si pccuniam
adversariiis lollere vull, pra^be illi, ilem si lacultates,
ipsani vilam : lideni laiituin scrva. Estote prudeMe$.
Illa iuanetile omnia facillim t sunt. Nudus egressus es
de uiero niatris iua% nudus reverleris (Job. 1.2t).
Sed quispiam lc iu exsilium millil? Domini esi terra
et pleniludo ejut (P$al. 23. 1). Forsiian mors adcst?
uioralibi |>eregrinatio est. Fidem tantiiin ne ainil* tbcsauruui non deficicnlem; fidcm qux nunquaiu
9

Bie addilur \a vcteri versione : Hccc te nescirc dicis,

01 ikipulare de Deo audaci lemerilate conaris!

( \OT nuberc,
9

dee.^ m crseco, sed legcnda \idelur.

Cwtum el urra iraiuibuHt, vcrba autem mea non tran.ibunt.

rba ? Tu es Peirus , ei super hanc pttram vdificabo Ecclaiam meam, et poricc inferi nou
pravalebunl advcr$u$ eam (Matih. l ( i . 18). Super hai.c

Qu.tt vi

peiranu Nou dixit, Supcr Pclrtim : nequc cniin stijK-r

boniincin, scd supcr (idcm ejus Ecclc&iaui xdiflcavii.
Qitid rral illa lidcs? <s Chri$lu$ FUitts Dei vivi
(lb. v. 16). Peiruii Ecdesiaui vocavil, qiiai exripit
fluclns, ei cuiiculitur. Eleiiiiu Ecclcsia Uiiiaii ncs cxcipit, sed vmcitur Quid igiiur csi iliul,
Super pelram? (^onfcssio in veibis esl. Num inuiiiiIb lapidcs? num ligna? nnm fcrrum? Ncquaqu.iut
inqxii : esl enim adificium linjii^iii:>li, quo*l,
(|Uolibcl modo stritcluin bit, lcuqtorc &(*!>ilur : coii1

Vca., wper calos.

07

ftiam impognaverunl nulla eoram metk>: Eccfesia

autero plusqiiam sol splendet. Quocumque i e r i a , ad
lndos , ad Maoroa , ad Brilannos \ ad totum orbeni
t e r r invcnies illud Jit prinapio erat Verbum ( Joan.
1.1), el vilam ubique probam. Anlebac vcro civilaies
quippe niariynnn vii lus. Nam iuper hanc petram vdi- eranl impielate repletae; nunc auiein ipsum deseriuiti
ficabo EccUsiam meam : tl porta inferi non prcmU- pictatc plennm esl. Aniea regime saltabanl, nam in
hunt adversut eam. Verbofum accuralioticm aiumad- nalali Hcrodis saluml Qlta Herodiadis (Maiih. U . 6);
verllle ; Porlm inferi non pranalebunt udoertu* eam. bodie ne ancilla quidem id facere dignalur. Antea
Cur inquitinl, non iinpedil quominus lenialiones Ec- Perss - maires suas in uxorea ducebani; bodie <#ircle&iam impetanl? Non iinpedio; nonne ut meam vir- fliniutem colunt. Anlea Goitbi paires occidebant;
bodie sanguinem suum pro pia religione fundere non
tulem ostendam? Si neroo eam impugnaret, dicere
dubilant. Anlebac eliam pnvali eraul impii; bodie
possint : Si oppugnarelur, ulique vinoereuir. Ideo
Imperalores el populi pii sunt. Imperator bodiernus
sinit eam impuguari, ne defcclui impugnantitiro v i posilo diademate, accepta cruce, %(atem habens ini i'toria adscribatur. Et porla infm , d i c i l , Non
impingenl in cam : sed, Non pravalebunt advertus inaluram, canilie dtgnam sapientiam exbibel, in eceam ; iiitptignabilur, aed non vincctur. Tempesta- clesia iniperiiim agnoscens : foris satelliiium, bic
mysleria ; foris scuia, bic sacronim inUiaiVones:
tet subil Ecclesia, sed non demergiiur : fluclibus
jaclaltir, scd non obruitur : lela excipit, scd non
Tbeodosii filius el pater Tbeodosii. Pro bis onmibnft
vulneratur : macbiiiis impeliltir, sed lurris non qua[ralias agamtis Deo: cui gloria et impenuni in sacciir
iilur. E l quid dico Ecclesiam ? Unum verbum prolua sacculoruin. Amen,
lil piscator, el stal sicut lurris immobilis. Quot lyki veleri ?ersione addilur, ad uispanos.
ranni verburo boc delere conaii sunt el non polue* Quas sequuolur, usque ad ?oceiii, Anlebac, Ha habe^
nint 1 Supra petrain euiin fundalum eral. Ilic anitur in veteri versione Uiioa.a textu Graeoo looffe diversa:
Aiuiqwlus genlis vemrum (uii parentibu* sociabwHur coth
mum adhibe : lyniniii, Imperatores, diademala, glaw*no,ettoror fratri jungebatur impune : rnmc vero nrqidii a c u i i . dtuiles feraruin, morlis oblaia? leiror es,
i^artagines , furnaces : pharclram qutppe suara eva- nilatem oppetunt. snte lioc autem quotiet in nriuvwia AMcuavil diabolus : sed Ec< lesiaiu lussii. Quare ? mmit vescebaniur camibut, nunc jejutms refiewia ammam

ie*sioneai aulem ne dxmone* quidem vinccre potttint. Cujus rei lcsies suni martyres, quorum laiera
radebanlur , nec lanien illi fldcm amiliebant. 0 res
admirandas l Paries effodiuir, ei Ibesatirus non abripilur ; caro consuniitur ex fldes amiilitur : lalis

tuam. MaMsagetas et nerbice* miseros puumt qvi (Bqrotatkh

prcevalebunt adversut eam. Q abne moriuntwr, et parenle*, cognato*, propinquou cum ad sa
iuilio Ecclesia3 iinpugnalores ? Ubiiiam illi ? Silentio
nectam ttnerint, jugvlatos dewrant, rectuu esse dicenU*,
et oblivioni dati suut: ei Ecclesia florel. Ubi Clauuiase potius quani vermibus consumantur : rmnc vero
ilius ubi Augustus ? ubi Ncro ? ubi Tiberius ? N<H
post passionem chrtiti el resnrrectlonem ejus, abuinmtia et
caslitate detote mililarU chrislo, et prope omnes pentes pra
mina mera sunt: borum neino meminit. Quia Ecclenomine Domuri fundere sunguinem suum non dubuanL
PorHB inferi non

EV SANCTAM P E N T E C O S T E N
SERMO

Advcuit gratia Spirilus: verax auippc esl ille qui

donnm Spirilus sancli promisil. Advcnit Paracleius a
Domino Christo pracdicaius ; mentiri enim nequit is
qui ejus ad nos profecium pncnunliavil. Nou scrvus
eervi adventum pra-dicii; sed Dominus Domini
xquali bonore praedili prrrnuniius fuil : et bonus
docior bono duclort loco cedit; imo poiius el prnsenli adest, et cum ascendetite asccndit, et cum deacendeule advenil. Indivisibilis auippe est Trinilatis
gralia : ac neque qui ascendil, abiil; neque qui vc*
u i l , aberai. Sed ascendii Dci Yerbum ul bomo , et
tamen adest; desccndil vcro Paraclctns , nec ca-los
retiquil: sed cum l-aire regnat, v\ lerram illuminat,
(economiam implcvit, ei genera linguarum aposlolis
Diisil; vo\ ingens siatiin audiubalur , vcbemeiitis
aunc sonilus factus esi, lonilrui srepitum adveulus
Sptrittis sancti iniilabatur: nam snpcr lilios lonilrui

II.

in constniciione turris vocum specics diviss sunl, et

alii bomines aliorum linguam ignorabani. Dcoque
pcrosi propositi concordiam ignoranlia vcrborum tiissipari opus erat, et cos qui simul el niale 0 | i e r a banlur, linguae miilatione disjungi. absurdique cuatus notitiam ex verbis accipere : ila ut is qui lo<|ucbalnr nihii dicerel, el qui audiebat nibil inielligerel
ne tenipus frusira insumerelur. Qiiodiiani l bi arnganliai lucrum? quis tanii operis linis? Cur etim qui
apprebcndi neqoil, apprebendere satagis?Curcaluui
ipsum rapere conlendis, qui ne dignus quidem es qui
tcrra fruaris? Quid sublimia loqucris, qui ne proxiuii
uidein lni vocem inlclligis ? Voceni el linguaiu luaiii
i\ido, et opus solvo ; quod ascensum tuum ineluaiu, ncc quod regno meo tiincaui, scd quod de i e
vane laboratitc c l latiscenlc sim soiliciius. Non euim
lapidum struclura, ncc mulloruin nianibtis a^dificaia
dvfMDlabal. apparuerunl eis dttperlUas tamquam turris in cxlum dcduccre polest, sed curius divinae
itjnis (Act. 2. 5) : eratqtie id quod apparebal, lerri- cogniliouis, el cqtii justiliai, vtlaque lutc purior,
liile; id vero quod agebalur, desidcrabilc : Qanima
aique alx viriuiis in illa ducunt via. Illos quidcm d i iugruens, I K C urcns; ignis insidens, ncc coinbu*
\ isae lingu;c ab ausu deterrucro, ita Deo sapienler
rens; ignis qni cxlestnn sapienliam dabal, ignis qui
clemenicrqiie di.suciisanie. Quod auleiu ilbs ut|Kle
in linguas inmintcras dividcbalur, ignis in vcrborum
improbis abslidil. boc aposiolisiupole probis d e d i i : c i
spccics divisus : flamina (\ux piscalnres argumenqui per linguain improbos casiigaverai. per Itiigtiaiii
landi modum docebat, qn.i; coriarium rbctorem efiisanclos gloria affecil: ac minisin verbi ejus fornias an&ciebat. Imo vcro bis uon sunl comparandi sopbistae.
cipiunt, non ad osC^tiiaiiouein gralia uteutes, sed ati
Illi enim nnius solum gentis doclores erant; hi vero
usum doniuii accipieules. Oporleb;it eiiim orbis do
lolitis orbis p;^dagogi. Vir GalilaMis Mcdorum lingua
cttires orbis linguas callere. Inlinnus cerle doctor
Inqiicbauir, Panbice sciebal, Elamiiice iguiqui a discipulis non intelligitur. Yeriim illi ulpnle
fabai: scd onmiimi dialeciurum iiuagiiics in orc ioquibus tanla n^sicria credila fucrant, ueccssario
ivlial. Auditorum nc.mo illum essc barbarum pulalinguaruni noiinam prius acceperunl. Nulliis enini
bat , ncqiie a verborum laliuin ul > audiln
qiiompiam mysleria docerc polcst, qiiin prius ille
rfhigiebai : wd a tola genic quasi coulribulis andic( m l u l c i i l ; ncc poiosi qnis crcdcre, nisi q\ix dirunlniiir, quia toliiis orbis linguam circmulcrobat . vt
(m (eueal. IIinc icrpil Spirilus gtalia , ideiN|tic sobmic piimuiii pix* rdigionis fruciuin aiccpimu*. un
iiiluum lniiacula pruib cdidu. / u omncm terram exi

807

IN PENTECOSTEN. SERMO II.

*, $% .
, , \ . \ ,
' . , ; 0. ; *;
; \,
, . ,
. \
, ,
. "Q \ [791 ]
. .
, \ '
* .
*

.
.

. , \,
;
;
), / , .
,
.
, , . , *,

' ,
. , '
, '
* , ' *
, * . \
; * ,
\ .
(& ,
; \ .
%

808

, , , ,
,' *, , . \ , . ;

.
; ;
, *
. ; ; ;
; * \ . , \

. " * , ,
, , , ,
, .
\ :)*
\ .
*
*
.
.
.
\ * \
, \ .
, \ , , ,
, \
, \ *
, ' .
*
. .

*
.
,
,
, \
, ,
\ , \ . *J
\ ,
. ' > , \
* , \
* \ ,
\ , \ [792]
, \
* , \
, \
* \
.

" \
,
, \ , ,
* ,
,
(
. \
. .
01 ,
. \
, \ , \ *
\ . \ \
,
*
,
, \
.
, \
.
. ^.

JtT.

,
, ,
.
;
; -n ;
,
; ,
; ,
\ , , ,
\ .
, \
,
, \ \ , \ , \
.
,
. *
' , , \ , *
\
, , * \ .

.
. *
,
.
* \,
.
, \ \
.
\ ^- . "
c

h . .
W. .
\. .
" \. .
e

809

SPUKIA

, 6

* \
. 6 ;
"

'
*
' ["03]

-
*

.

, \ ,
,
, \
?( ,
, \ , \
. \ , , \ , \ . , ,
^ , .
.
. \ .
k
c

W. .
* . .
l.egeodum videlur . Savilius sic ex conjecturt
resliluil, *
c

, \
. ,

; , vlol
;
.
, 7
. * .
1

,
,
\ ,
,
l(j, , (sic)
\ ,
, ,
, \ ;
, \ .
,
, \
, \
* .
"
, \ , \
, \
*

, / ,
,

.
, ,
.
, \
,
, \
, \
, \ \
, ,
.

, *
* . \
,
, \ *
, .
. '.

*] .
*.

,
,
,
.

'; ;
.0*
,

. '
,

.
,
,
. ,, ,

%

V .

" -

.
'

'
\ .
,
,
.

.
, \
.
, , , .
:
,
,
,
. ' ,
, ,
, *
. , , . ,
, \ ; ,

809

I N P E L N T E G O S T K N . S E R M O 111.

titsonm eorum [Ptal. 18.5). Oportebae enim eum

orhem terrarum comprebendcre, el scciuiduiii mensuram fiiiimn jus extcndi, nt*mincmqiie doctrina expcrtem adess?, ac sine insiilnlionc pnrtermilii. Apparuerunl anlcm in forma ignis divisx lingua*. Elenim ajostolorum linguaeiguis more operaiurae erant,
cl dnpliccm usum exbibilurae; ila ut el diabolum
adurerenl, et sedentes in lcnebris illuminarenl. Yide
inihi ignem fidelibiisoleoquovis uiitiorem; videmibi
linguam quovis igne diabolo (ormidabiliorem, vide
mifii linguam impielatis spinas iiiccndenlem, el
ptelatis scgeies rure perfundeniem ; vide mihi dundecitn di>cipulos ab uno dociore insiiiulos ; vide inihi
duodecim dnces ab uno rege cooplaios ; vid mibi
duodecim splendida luniinaria cx uuo veriice surgenlia; vide mibi duodecim puros radios ab uno
ole emissns; vide niifii duodeciin lucernns ab uua
seinlilla acccnsas; vide n.ilii dtiodeam palmiles ex
vera viie pullulanlcs; videmibi duodecim cnpbinos e\
iina mensa replelos; vide mihi diiodecim fluvios ex
uno fonle manantes; vide rnibi duodecim linguas
ex una graiia ioqtiemes. Ne puies illos ebrios aul musio plenos esse, ite iucreduiilale lua dunum coiilnnielia aflicias, ne exsecrandos bomines imileris. ncque
Spiritus operationein ebrielatem appellcs. Ebrietas
quippc linguammgeiiera imperlire ne.juit; inio cnjusqite liiiguam alligai, et insanum illum cflicit, sermouisque cursum iruercipif, el quasi in pciris noclu incedens , denlibus impingil; el diim nienlem feitet,
perturbaiioiiem immiltil, itnaginaiiniiem inovel,
ct svllabas deiruncat. Est autem ebrielas vigilantis winnium, non dormientis sotnniuin, furor siliens, damon esuriens, diabolus viuo insidens,
l.ilro in conviviis insidias sirucns, el mero raliocinium inflairunans, et pbarmacum animrc deflcienli veneitaluin parans. llocc solel ebrielas efficere.
Hauc apostolis calumniam oflc-reb mt jiupii illi : n i liilque mirum si sobrii Jud.eis vidcbanlur c b r i i : olim
namque sanclos viros conlumeliis ariicicbani, el pro-

810

pheias taraquarn ebrtos irridolianl. Eliamgi vero abnegaveriiU, dicamus ip*is : Amion IUPC ita $uul /ilti
hraei, dicit Dominus f El potabnlis sanctificatoi meo$
vino, et prophelii prcectpiebalis dicentes, Ne prop/ieielit
(Amos 2. 11. 12). Ego ciiam ipse ebrios illos esse
falcor, non ebrieiate quam lu dicis, sed divina ei spirituali illa , quam qui bauserii, sapienlia repletnr
qnain qui hauseril, mente ruboraitir, quam qui bans e r i l , vigilal ad viriuiein, quam qui bauseril, Deum
amare discil, quam qui bibent, uon siliet in wiernum,
quam qui biberii, ctim Paulo inanil, ignem et ferrmti
atidacier adil, et in pericula seconjicil, oninemqne
calamitaiem qttasi retu kclain amplccitlur, de coiilumeliis qiiasi de lainiibus exsultai, de conviciis qnasi
de pracconiis gesiil, vhiculis pro Servatore, quasi
corouis rcgiis cxhilaradir. Hic crater apoEiolos inebriavit; lioc poculum Salvatoris discipuli ebiberum ,
cl pulcbcrrima ebrielate capli sunl, ac sacra menfci
saiiaii dictuil cum bealo Davide : Parasti in contpecm
meo inensam adversus eos qui tribulanl me : iwpinguasti in oleo capul meum, el calix luus inebriant quam
prceclarus est: el misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vilae mea ( Psal. 22. 5 6 ) . Qui eniia ex
lioc calice bibil, etsi sobrius in Cbrisio, iusauis ebrius essc videiur, cum ea qua? SalvalorU sunl sapial.
Ilunc cralcrem uobis Douiiiitis Gbrislus ex sanguine
6UO miscnil, multosque nobis convivas advocavii,
inniuncrosqiie evangeikos pisces congregavic, ac l'otri sagenam implevit; fuilque speclaculuin noviim
inaudiiuni el piscaliim ipsi celcbriorem teinpesu%
reddidil: qnos enim persuadcndo piscalus non lueral
perlerritos cepit vivos, fulgure ad piscaiuin auppeliaa
ferenle. A l neiuo id novo gre^i in conlumcliani vorlai,
quod juvante fulgurc capti sini : solei nainque Cbrislus calcilranles pullos per fulgur frenare. Ac qui*quis beaii Pauli vocalionem novit, ciim Paulo vocaiiu
exsultai, et Dominum Chrislum per fulgur coospicieiia.
Cbristi discipulus efiicilur. Ipsi gloria ia tucuU
culorum. Amen.
t

IN SANCTAM P E N T E C O S T E N .
SERMO I I I .

Qux linguas bodie dislribuit gratia , lingtKC inopia

me sinil timere, qu:c illiteralos \iros titundi ina(jistros insiiiuil, quae piscaiores in rbetoras cooptavit,
pudefaclis per exiemporalem illam sapicntiam hujus
mundi sapientibus. Quo eniin alio modo bomiiium
grcges idololalris morbo laborantes ad pietaleni accurVcrunl? uude inullis doiniuis obnoxiam daemonum
scrviiulcni dedidiceruui ? undenaiu faclum e&t ul extguus dhcipulorum nutnems bomiiiuin simiil atque
da'inonuni lurmis obsislcrel, nisi divinitalis igne armaliis fuis&el 1 llodie fontes ignei gralia* scaiurierunl,
et flaninia discurrens auras Spinlus pcrvadil. Hanc
Chrislus gr.iliain discipulis annuntians, dicebal: Non
relinquam vot orphanot ( Joan. l b . 12 ) : aliuni vobis Paracletum iuitlei Paier : nam Domini in cadiini
ascensus sponsor esl descensus Spirilus saticti de
calo. Opus enim erat ut ii qui Jesum receperant,
Spiriluni quoque sanctum advenienietn acciperenl, ut
divina cogiiiuonis doclrina ad |>crfeciinrem ascensum
acctirrcrel. Jesus ilaquc, bumana assunipta nalura,
bominibus consentatiea indulus spccie, ad Spiriiuni
g.inchim siiscipienduni bomines crexil. Nam Adhnc,
air, multa habeo dkere.ud non poletih portare. Cum
autem veneril Paracletut, Spiritui teriluli$ dttcet vot
inomnem veritatem (Joan. 16. 18). Exibil posl me is
qui csl ejusdem inecum siibslamia^ adveniel ad vos
18 qnt csl ex Palre, Pairi par sccunduin SQbsiainiaro.
Ea initur qu.r verbis acctpcraut, opcre compleia novemnt : quoruiii proniissiouem acccperaui, cxpcf

riemiam exspectabanl. Cum compLrentur diet Pentecostes (Acl. 2.1). ttreve tcmporis spaiium fuit Ascensionein inter rtdcsceiisiimSpiriius sancii: S'rvalorit
promissio ipsis rebus el operibus exiiuni babuii. Aposlolorum ergo cbonis proimssioneni dominicain qtiasi
ancboram natlus, Spirilus praeseuliain exspectabau
Cumque dieruni cursus ad quitiquagcnariuni nuuiorum dc\ermsel, quando scilicet sectinduui legis praceptum septem bebdomadum circuiuts r e v o l u i i K feslia
itlrin|ue circnmscribimr, lunc Spirilus dcsceiisii&
fuii. Scd non carnem, til Filius, suscepii, nec hninaiia
fornia apparuit, ncque sicut in fluemis Jordanis cobmibai species Spiriius pnisentiam indicavil. Domi->
nica namque substaniia quo vull modo apparel. Sed
tonitrutim quasi (uba de caelo insonabat, soiiilu laiu
auditum oiunem supeians : c l Oamma iuvolans litiguas igneas p e p i r i l : iguis divisio mater fuil lingiiarum : dispcrlila? lingune discipulorum Ycrticibus insidebant. Hujiisinodi fuit Spirittis advenius . Nrque
eniin sine causa, ncc ui fesiinarel, feslum illud delcgit; ncque posiquam fesiuni pra?teriit, descensum
exbibel. Cur boc? Tres lauluiii sunl apud Judaos
>ublicas solerauilatcs. Priina Pascbalis, in qna o?eiu
mmolantes, verum A^num non agiioscebant, el typum honoranlcs in typi causani inique agebani: cujiif
cnim iiinbram honorabant, bujtis praisculiam dcuo1

> in Graeoo hlc | bra*is articulus interpouimr; nanc dicm

elcgil cmtri$ unliponcnu

SPURIA.

ncstabant. Secunda post illam Pentecoslc vocata, septcnum bebdomadum spatium occupabaUn liis umbra
ad deseili irniiaiionem. ilaa solemnitales Judaeos
simnl una in civiiate congregabanl. Quia igitur in
piiore crux defixa fuil, passio exallata, el hactentis
lola JudAionim natio spectatrix fuit; ac re^urreclionis miracultim sponle ignorabant, credebant,
abscondcbant, caliimmabantur : posl priiuam, iinjua
omnes Judaomni tribus, ex legis praceplo eunidem
iii lnctfin congregabanlur, graiia teinpus observans,
iu discipulos rffundilur, el onmiiim oculos alquc anres
ad se convertil, ul domim in Cbrisii discipulos efluauin, ipsum resurrexisse testificaretur; c l si Cbristum rcsurrexisse crederem, dona de ca?lo viderent : si mitlereiilur qui sepulcrum obsigiiareitl,
calesiiuni miraculorum sp<claiores cssenl. Sonus
itaque lonilrui adfuil, el iguis de calo el virtus divina Spirilug advenium teslificabantur. Sic itaque
olim in monle Sina fl.imma commovebalur, et Moy>es
in medio ignisad legem fercndain insiilucbaiur. Alia
nnnc subliminris ignis Oamma involavit, quai inverlicibus apostolornin iusedit. Nam is qui lunc Moyseu
movilad leges Habra*is ferendas, haic nunc ad geuIIHITI saluicm edidtt : quapropter veierum miraculoriini inemoria novis adniixia fuil : rursumque ignis
in niedio sisiiuir, m ex siinililudine spectaculi prubarelur illuni ipsum csse Deum, qui praisenlibus miraculis fidem facerci. Gratia auiein in lin^uarum liguras distribuiinr, ui iilas suscipiuiHcs docLores efli< crel, ul iti igiie anibulantt s, inagislri orbis essem. Ciiin
olim utia vox et liugua oiimiimi esset, audax tunis
coiislructk) linguaruin divisimiem intulii : ci pugua
linguarum brllum in calos susceptum scdavii : ac
linguae iniiumer.i? iiinumeris cmissie sonis perterrcfaciebanf, sed audilum non unuiu icperiebant ad sonurti vocis annuenlein : sed divisa lingua setitemias
uoque diviserai, el solula littgua manus alligabai.
[unc aulem gnlia divisa lingiris ora in uniuscujustpic
linguam collegii, doclrina: UTmiiios extrndens, vi
niullas tidei ?iae apemns. slupenda miracula!
aposlolus loquebatur, et liuius docebaiur ; Hebreus
loquebaliir, et barbams ir^tiiuebatur; gralia per
SOIIUIII effiuidebalur, et audiins vcrbtim percipiebai;
Goiibi vocem noveraul, ei ifcthiopes iinguam aguoacebaul; Persae loquentem adniirabaiittir, ei populi
barbari ab una lingua irrigabaulur ; qiianluin iialura

812

genere mulliplicabatiir, lantiim gratia linguis ditescebat. Ignis naitira divisa operatiuneni muliiplical.
Graiix nainquc diviltae fons luminis simt. Km sum.
nalura ignis dum alia atlingil, ininuitur, sed
dmn cofnmunicaiiir, arcr<* cit : sic et graiia effusa
lliiftnia sua multiplicat. Una bicerna qoae sexcmias
parit faces, q u a 3 omnes splendid;^ lucciit, et luminU
nilgor abscedit : sic gralia Spirilus ab aliis in
alios procedens, ct illos r< plct, ci cos a quibus prufi(isoitur. Gtatia igititr primo in apostolos venit, et
bos qtiasi arcem capieiis, ac per eus in lideles exundans, oninia reploi; graCtae naiiupie flueiua non couirahunlur. Ignis igilur lingua involavit, quivis disclpnlus milliuni linguarum receptaculuni eral, ac pr:rsenles illi alloquebantiir, ad certamina praedieattonis
se coiiferentes. Qui iniraculo pra^senies erant, liiea.
iinni conslilucbant: adcral c l multiiudo audilorum
genere discrepanlium, ncc deerat lingua apostolica,
propriiscuique verbis prapdicarct. Nam quasi in
tinctura quadam ignis coniactu vocem accipienlus, cogniiionem non lempore partam aocipiebant, lides docebalur, graiia admiralioni erat, Dcus cognoscebatur;
scd Juihiis ridebat, et miraculum cbrietaiem eaac
criininabatnr, et gralix mystcrium vini novi opns
essc dicebat, Mu&io, inquil, plcni tunt. 0 ingraium
animum Juda^is innalum ! Teinpus cogita, Juda-e, et
linguam caluntnianlem comprimc. Ubinam musitim
jam accedente messis lempore ? vere ineunte quorsum musii menlio ? Tempesialem atini lecuin reputa,
el linguani frena. Quid igilur Pelras, <|ui Spiiilu primas lcncbal, qui graiia almndabat, qui igne plcmis
eral? Lingua sua utilur ad linguas dctciulcndas. \ou
enim, sicul vos (vstimatis, hi cbrii sunl ( Acl. 2. 18) ;
sed hoc est quod dictum est per Joelem prophetam :
Effnndam de Spiriiu meo (Joei 2. 28). Pelagns gra-

liarum annunlial propheta. Effundam, inqnil, de Spiritu meo. A l nuin cobibila deinde sunl fluenla? an ad
Judncos laiituiii circumstTibilur donum? Neijiiaqiiam.
Effundam, inquit, svper omnem carnem. Praediciioncm

CUIII didiceriiis, exitum videle. Praveiiit propbeiir nn

linguam lingua SpiriUis. Hujus nobis gratiae sullun
iniuudi prcccmur, ul ndracularuni meinoriam roiinentes graliac lucmm metatnus : facile nainquc dtnniii
niiililur, si voluntas reperialnr, Ipse naru<|ue fam
est qui operatur omnia in omnibus : ipsi potesias
imperium iu mfinila sxcula sacul>rmn. AIIUMI.

811

IN SANCTAM PENTECOSTEN.

oSv
.
* ,
, 1
, - . ;
.
, ' ,
,\
,
, . ' ,
. \
, .
.
, \
,
,
, , ,
, *

, \
, \
\ , [795]
* \ ,
*
, . ^ \
.
\ , \ . " ,
.

,
* \

.
,
, fv' \
\ .


, \
*
, '
\ , \ . \
,
,
, \
. " ! , \ * , \
* , \
* ,
c

. , ,
. .
. .

PATHOL. H B .

Lil.

81*

\
,
. " , .
TJJV .
.
, ' *
^.
, \
, \

* ,
, \ ' .
\ , \
, '
,
.
,
, \ , .
\ * \
,
. "
, , \ , \ , * ' ,
,
^) , \ ,
. "Q
!
, , \
. , ; ,
; ,
\ . ,
, , ;
.
, ,
, ,
\

.
. , \,
.
' 0;
[796] ; . , \, . , .
.
\ , ,
, .
, *

. .
d

* . .
\. ,

27

SPURIA.

814

AD HOMILIAM DE SPIRITU SANCTO

Saviliu* in Nolis p. 815 circa concionem de Spiritu saocto judicium bujusmodi ttilii : Hanc horoiliam agnoscil Pbotius Biblioth^ca* p. 841 : descripta esl ex biblioibeca Regia Lutelirc. Vel Cbrysost<nii,
vel, quod poiiusreor, alterius alicujus ex illa erudita amiquitaie. Stylus enim magis concisns, el frcquentes loquendi formulae Joanni nosiro non usilatc. Certe tauia esl illa slyli diversitas, m Fronlo D u caiiis eam jure inter spufia ablcgavcrit. Hic enim orator tolus slrigosus est, coarctaloque dicendi genere
utiiur; ut nullus milu unqiiam visus sit Clirysostomo absimilior. Slale ergo Photius eam inler germana
S. docioi is opera recensuit, ut eliam alia plurima coopiavit. Libet aulera epiiomen illara hujus concionis quam ipse c. 77 contexuit Laiine conveitere, lectori baud dubie non displiciluram.
Lecla esl prima Cbrysoslomi Homilia de Spirilu sancto, cujus initium, , .
Falsi Cbristi ex seipsis loqnebanltir, ex legc, non ex prophelis; sed ex propiio sensti aique moiu.
Servator autftm non discessit a Ingfl, non deseruil propbeias; sed dicebat mod\ Bene dixii llesaias ;
inodo autem, Nonne scriptum e$l in lege vestra (Maitli. xv, 7 ) ? e t sexcenta similia. Quia igitur i i qui
anle Cbristum vcneranl, et callide fraudulenierque sibi nomen ejus iinposuerant, non ex sacris Scripluri.s, s<?d ex propria arroganiia errores suos eiferebant : dicebal Servator, Ego metpso non loquor
(Joan. xiv, 10), queinadmodum illi. Nam a soipso loqui, illud est praeter sacras Scripluras toqnt. Quod
auleni a seipso loqut raos sit pseudocbrihloruin et pseudoprophetarum, docet ipse Deus per propbelam
Ezechielein : Non misieos; semelipsis loculi sunt, ex corde suo loquunlur (Ezecb. , , 6). Quando-

quidem igilur pseudopiopbeta3 ex proprio sensu pradicabant, ul illam a se arooveret suspicioiiem; i n grata quippe Judaiorum natio illum quasi deceptorem, qui munduni in errorcin deduceret, caluinniabatur : ideo dicebat:

Ego meipso non loquor, sed a lege, a propbetis : Qucecunque audivi Palre

(Joan. vni, 58) in lege, in propbeiis : ex carnis persona ila loquilur, ut impiam illam suspicioiiem abigat:
Vos autem, quoecunque audistis patre vestro diabolo (Joan. v m , 44). Nam qnae pairis sunt, sors e l
herediias sunl liliorum : ideoque ea qua3 ad illum perliueiii lieredibus ejusccdunt : ita ut idipsum essc,
nl in idipsum recidere deprebendalur, ex semetipsis loqui, el ex palre suo diabolo loqui. Qiieinadmoduin
Cbrislus adveniens faclus est pleniludo legis ei propbelaium : ila et Spiritus plenitudo Evangelii. C h r i sliis adveniens ea quae a Paire in b-ge et in propbetis dicta fuerant, con6rmavit. Ideo dicit Paulus
(\Uim. x, 4), Pleniludo legis ChrmUix. Spiritus sancius alveniens implevit ea q u Evaftgeiii eranl. Qua>
cunqtie in doclrina Cbristi sunl, ea Spiriius iinplel; qiuecunque vero in doclrina legis sunl, Cbrisius

7>7]

xepl

'. , ,
,
,
.
, , *
\ fi , \
. ,
, \
, \ , \
. ' \
, \ \
. , ,
, ' ,
*,
,
, \
, , \
.
" , , ,
, ,
, , \
\ ,
, \ . \
,
,
, \ *
. , \ .
\ , ' ,
.
.
\ ,
, \ .
* in Colb. titulus, '
, , ',
(sic) , . Idem paulo post iniliura )
^ ^ .
k
Colb. , ., o l in marg. . Ibid
pust tiei'Sl iu Kcg. et post dccsl iu

Colbert
Sic Coibert. Edit. vero , malc.
r

. , .
;

. " , ,
[798] , , *.

.
,

7
,

. " .
\ , ,
. \
' ,

" ,

, .

, . "
, ,
,

. _
, \ . ,
;
, . , . ,
.
' , , ; ; "
, \ . ,
, \
.
, . oJ , ;
"
, ,
,
. ,
\
d

d Sic mss. Edit. vero .

Keg. , . . Colb. ,
/. ;
.

DE SPIRITU SANCTO.

813

811

MONITUM.
implel; quasi imperfectus sii Pator, sed c^iiisi ipse Pairis intcrpres consumraalorque s i l . Eodem
quoque modo Spiritusexplicat et clara reddii ca quai Filii S U M L Eienim itiqnit illo : Mutta habeo vobis
dicere, sed non polesiis poriare tnodo. Cum autem venerit Spiritus sanclus, dcducet vos in omnem veritatem; ac deinde, Quia semeiip&o non loquitur (Joan. x v i , 12, 13). Non enim conlradicil F i l i o , scd i i n plet ea quae Filiisunt, ui Filius ea qu;e Patris. \\\ liac oraiione circa fincm invenics a Clirysosiomo proLari, missionem neque Filiumneque Spirilum Pali-c minores facere. Imo ipsis verbis dicil ipsum Pairein
milti a Spirilu et a Filio ; ejus verba stint: Si [7971 tibi osiendcro ipsuai factorem caili et icrrm missum
esse Spiritu el Filio, quid facies ? Aut nega Christuui, aut de!e Scripiuras, anl Scripiuris subdilus,
ipsis obtempera. ubinam, inqu;e$, lioc dicium est ? Audi Deum per prophetam Isaiam dicenlem : Audi
fiii, Israel, quem ego voco; ac lola hujus loci periodo exposila, usquc ad illud, Kl nunc Oominus mi$U
me ei Spirilus eju$ aflirmai Patrcm lisec dicere, atquc ex prajcedeiiiibus sermoiiem coiiliriiiat, et palam
facil Patrem esse qui bsec loquitur, et qui mitlitur a Spiritu ei a Filio.
In bis dictis quaedam observamus, et primo quidem banc bomiliam fuisse primam inier eas qiisc de
Spiritu sancto inler Chrysostomi opera Pbolii lempore circumfcrebantur ; sed cx iis nulla alia coniparcl:
non enim pulandum esl sermones dc Penlccoste, de quibus supra diximus, in baruni dc Spiiilu sanclo
bomiliaruin uumero comprebcnsos fuisse : illos quippe alio loco separatim commeinoral Pholius, u l i b i dem diximus. Aliud ex boc Pboiii compcndio inferes ; nempc bunc scriplorem, qui CUrysosiuiiium emcnlitur, ingenio valuisse : in bac enim epilome ejus raiiocinia clarius euunlianlur : nam sciiplor ille, non
uiulto inferior aetaie Cbrysoslomo, iionnihil iiiiricaius esl iu syllogismis suis.
Haec bomilia initio babila fertur die Peiuecosten insequente: ac contra Macedonianos fere scmper res
agilur, el quidem slrenue argumentisque cx Sciiplura sacra desumptis. Principio docuiiir in quo diifcral
g.-neralio a processione : diiucide dicitur inierce*siunein saucloruui nobis ad sanctiiaicm auxilio esse.
Docelur eiiam Macedonianos elsi consubstautialilatem Filii admiuerenl, ei lameri sccundum Nicaenam
synodum subscribere iiolle. Sub linem de Moiilano el de Manicbaeo, de posireuio maxime iiouiiiilla scilu
digna tradunlur.
Inlerpreiaiionem veterem, quam noinuiHie.in locis Fronlo Ducaeus ea.iigaverat, ei a.lbuc mcdica manu
egebal, multis aliis in locis eineiidavimus.
9

S.

JOAWNIS C H R Y S O S T O M I

SERMO

D E SANCTO SPIRITO ().

que dicilur Spiritns sanctus. Ista enim esi propria et

prima appellatio : et ut evidentiorem habens intclligcnliam , Spirilits sancii naturani demonstrat. Spiritus sancius, Spiritus Dei. Quis eum vocat Spirilum
Dei ? Audi Salvatorem dicenlem : Quod si ego in Spiritu Dei ejicio dwmonia ( Matth. 12.28). Spirilns Dei.
Ul igilur, sicui diccbam, ne quis audiens, Spirilum
Dei, pulel familiaritatetn quamdam signiiicari, et non
communiiatem nalura?, Paulus d i c i l : Vobis autem non
dalus e$t spiritus mundi, $ed Spiritus qui ex Deo e$t
(1. Cor. 2 . 1 2 ) . Iterum dicilur Spiritus Palris, sicut
Salvator aposlolis d i c i l : Ne solliciti sttis, quomodo vel
quid loquamini: non enim vos estis qui loquimini, sed
Spiritus Palris vestri qui toquiiur in vobis ( Mallh. 10.
19. 20). Sicul autcm d i x i l , Spirilus D e i , addiique
S< riptura , Qui ex Deo cst: sic ilerum diclus est Spiriius Pairis. E l ut nc putelis hoc secundum familiaritatem d i c i , Salvator id contirmal: Quando venerit
Paracletus, Sviritus veritatis, qui Putre procedit
(Jomi. 15. 26). lllic ex Dco, bic a Patre dicilur. Id
quod sibiipsi iribuerat dicens Ego Palre exivi, lioc
el Spirilni sanclo adscribit, diccns : Qui Patre proccdii (Joan. 16. 26). Quid e s l , Procedit? Non d i x i l ,
gignitur. Quod emm non est scriptum , non est *enlicudum. Filius a Patre genilus est, Spirilus a Patre
procedit.
Generalio in quo di/fcrnl processione; contra hoorclicos Macedonianos. Quscris a me diflerentiam ,
quoinodogenitns ille.el quomodo processit isle?QUul
igiiur rci est? Cum didiccris qu>d genitus est, didiC o l b . proyruE*
cisti el modiim, ei comprcbindisli uiique. Ilaque cum
* colb., divma docent leges, et in margiue, divim docentaudicris pncdicari Filiurn, comprebendisli generaiioscnuones.
nis niodum. Nomina simi, lide bonuraniur, vt
(a) liabitusdie sequenti festuni Pcnlccostcs, collatus au)ia cogitatione conservantur. Qua3 aulcm vis cst vocis
tcm ^is.cuiu Reg.2343, el cum Colbert.970. ln colb. tiiulus,
nomilia de sancio sptrttu, et in tenlationan, ei iti latroncm,IUJUS , Procedii ? U l nouicii gcneralionis prsclercal
ft cmiira Arianos, et qnid intelligendum sit per roccm, /a- S< riptura , no Filiuni ipsum dical, dicii Spirilus sancius , Qni Palre procedil. luducil cuin procedenlciu

1 Heri a nobis, amatoresChrisli, sancii et adorandi

Spiritus celebrabatur advcntus; non humanartun c o g i taiionum bonore exceptus, sed paiernx virlutis tesliroonio
comprobalus. Non e n i m e x i i s qtue cogilamus
vcl loquimur verbum Dei commendatur : sed per ea
quibus illustramur et pietas commendalur, ct veritas
pradicatur. Untis Dei sermo est, una saucli Spiritus
doclrina, et pielalis lampas est, et divinae aguilionis
prxdicatio, ac doclrinaa Dei illustralio. Opera? preliiim
autem esi, ut persevcremus diulius in sancii adorandique Spirilus enarratione, et manifestius aliquid de
sancta gloriosaque potestate dicamus. herum, ul iisdem utamur verbis, non pcr ea qua? cogiiamus, sed
per qua; docemur, Spiritus sanclus ex iis qu;c divini
docenl scrmones *, imo qiiae ipse de seipso pra*dicai
dum per propbelas loquitur, perque aposiolos Terl radium suiim, nalura inscparabilis est, tilpoic qui ex inseparabili ct iudivisibili nalura progressus csl.
Spiritus sancti nomina. Nonien autem ejus SpirUos sanctus, Spiritus vcrilalis, Spirilus Dei, Spiritns
Domini, Spiritus Palris, Spiritus Filii, Spiritus Chris t i : ct sic vocat ctini Scriplura, imo ipsc scipsnm, et
Spiritum Dei, et Spiriiuni qui ex Deo cst. Et ul numquam, cum audiiiuis Spirilum Dei, putcnius cum per
familiaritalem dici Spiritum Dei, introducit Scriptura
Spii itum sanctnm, ct apponit, Dei, cl qui cx Deo c*t.
Alind onim est diccre D e i , et qui cx Deo cst. Dci
cnim sunt -acluin c l lerra, ntpote ab eo facla : cx Deo
atilem nihil dicilur, nisi quod ex substautia ejus. l l a 1

815

SPURIA.

tus vitcB (Rom. 8. 2 ) . ifec nomina ejusdem sunt

ut aqnam de fonte scaiurientem : sicul et de paradiso
dicium est: Fluvhu autem procedit ex Edem (Gen. 2. auclorilaiis, et ejusdem naturae. Sunt autem
alia nomina, qu33 non adscribuniur sanclo Spiritui,
40); procedit et scaturil. Pater fons aqiwe viventis
sed virtuti ct operationi ejus; ul sunt dona ejus. Dico
dtctlur, secnndum prophelam Jeremiam : Obstupuit
caftum 9nper hoc, et horruil vaide lerra, quoniam duo autem, el anle declaro senteutiara, postea lestimoet.mala fecit popului meus : me dereliquerunt fvntem nium subinduclurus. Quando dai Spiritus sanclus,
precibus sanclorum, vel m i h i , vel alicui Ghrisiianoaqvcejiiveniit (Jer. 2.12.13). Divinus scrmo definiens
rum sanctificationem , et accipio donum, iia ul sanPairem fontem aquae, inducil ex fonie viUE aquam victum habeatn et corpus et auimam, donum raibi colvaro quae proccdit: Qui Patre procedit (Joan. 15.
lalum vocatur Spiritus sanclificationis, hoc est, cha26).Quid proccdil?~Spiritus sanclus. Quonam pacto?
risma. Si dederit Spirilus sanclus cuipiam donutn,
Sicula fonleaqna. Undeboc quod Spiriius sancitis
aqua voceiur? Oicit Salvator : Qui credit in mc, sicut non habenli sapientiam, vel non habenti inlelligendixit Scriptura, Flutnina ex ventre ejusfluentaquce liam, sed solam fidem det i l l i , quales sunt mulii
viv<B(Joan. 7. 38) : et interprelans evangelisla hanc babcntes dona, nt credant Scripturis, qui ignorant
aquam subdit: Hoc autern dicebat de Spiritu, quem ac-Scripturas, licel illis credant, vocatur donutn illud
cepiuri erant crcdentet in eum ( lbid. t>. 39). Si igitur Spiritus (idei. Si quis accipial virlulem et donum a
Spiritu sanclo, ut credat promissioni bonoraro quac
evangelista Joarmcs declarans Spiritum sanctum,
dixit aquam vivam , Pater auiem dicit Me derelique- dantur in fuluro saeculo, ille Spirilum promissionis
runt fontem aquce rivoe: fons Spiritus Pater, pro- accipil. Si quis accipit el sapienlirc donura, vocatur
donum Spiritus sapientia?. E l ubique dona Spirilus
pterea cliam ex Patre procedit. Diciiur igiiur (rcpevocantur Spiritus. Allende diligenter, dum nos in
lere liceai) Spiritus Dei, et Spirilus qui cx Deo,
iigura ex parte speculaliones tibi declaramus. VeniaSpirilus Patris, el Spiritus qui a Paire procedit. Spinius crgo ad demonsirationes. Quando quis batiet
rituin Domini testalur Hesaias in persona ChriSti :
Spiritus Domini $uper me : eo quod unxerit me (Isai. donum cariialis,dicilur babere Spiritum caritaiis.
61.1). Et Paulus : Dominus autem Spiritus. Ubi autem Quaodo quis acceperit donum mariyrii, dicrtur baSpirilui Domini, ibi libertas (2. Cor. 3. 17). Si ubi ad- bere Spirilum virlutis, hoc esl, donuin. Jam qtiia id
quod datur, Spiritus sanctus est, vocalur el donum
TenH Spirilus , ibi esi libertas, uum ipse esl servus ?
eodem nomine quo is qui donal. ldcinco dicilPaulus:
Si eoram ad quos accedit Spiritus sanclus, solvil serNon enim accepislis spiritum servilutis iterum ad timovilulis jugum, et preslat eis libertatis personam : quorem, sed accepistit Spiritum adoplionit ftliomm(fiom.
inodo ipse scrvus? quomodo largiltir quod non habel ?
8.15); et iterum : iVora enim dedil nobit spiriium lh
quomodo cum ipse sit servus, liberlate donat ? Non
audisii Paulum dicentem, Lex euim Spiritut vitas in morit, tcd Spiriium virtutis el dilectionit et temperanChritio Jetu liberum me reddidit ( Rom. 8. 2 )? Libe- lf/p(2. Tim. 1. 7). Spiritum aulem bic docel donum ,
sicul quando d i c i l : Vos aulem obsignati esiit Spiritu
rosne reddit Spirilus servos, qui nalura sua non hapromissionii sancto {Ephe$. 1.13). Promissionis Spibei libertatem ? Nam si crealas cst, ei serius faclus,
ritus ubinam scriptus esl? Dicit Paulus : Habentct
rcddit liberum.
autem eumdem Spiritum fidei ct promi$sioni$, hoc e*(,
2. Ne vos sopbismatibus circumveniant ha&relici.Non
gratiam Spiritus (2.Cor. 4. 15). Ecce igiiur Spiritum
dtco eum servum , non creaturam : nova baec est baeresis. Periculum esi ne tria principia inducant, increa- iidei, et Spiritum promissionis. Si quis fucrit mansuelus et huinilis corde, donum accepil mansuetnm creatum, el alind nescio quomodo vocem. Spiriludinis : est auiem donum O e i . Et b<>c diat Paitt u s B e i , Spiriius qui ex Deo : Spirilus Palris, Spirilus : Si aulem praoccupalus fueril homo in aliquo
tus qui a-Paire procedii: Spirilus Domini, Spirilus
Fiiii. Qnod autem silit filii, dicit apostolus, misU Deut dclicto, vo$ qui spirilunles eslis, inslruite iutjusmodi in
Spiritumamuetudims (Gal. 6. 1), boc esl, in chariSpiritum Fitii tui in corda nostra, clamaniem, Abba
smaie doni mansuetudinis : ConsuUrant i n q u i i ,
Pater (Gal. 4. 6). Ecce ipse SpiriUis Filii. Aliu loco
temetipsum ne et lu lcnierh. Ecce Spiritum mansueiuilerum Spirtlum Chrisii dicil Paulus : Vosautemnon
dinis. Alii datur sancliiicaiio anitnx clcorporis, *t
eslit in carne, ted in Spirilu : siquidem Spiritus Chritii habitat in vobit (liom. 8. 9).Obsecro, animadvertile vocatur Spiriius sanciilicatiunis, sicui ail tile : Panlus tervus Je&u Ghristi, vocatiu apostvlu$, $cgregnlu* in
sauciam hanc connexionem. Quasi catenam quamevangelium Dei quod ante promisil per propheia* $uos,
dam sanclam el vivam ex triplici poienlia inducit
secundum Spiritum sanclificationis (Rom. 1.1) ObPaulus, uaturam coiijungens inseparabilem, et in diverso ordine hoc d i x i l ; sensus auteni sic babel:
versis notiiinibusunam vtrlutem indicans: Vot auiem,
Paulus qtii factus est apostolus secundum Spiritura
inquU, non etli$ in carne, $ed in Spiritn. Ecce Spiriluin. Siquidem Spirilus Dei liabilat in vobis. Vide Spi- safjctificationis . Muliienim pulaveruni priino verbo
ritum Dei. Si aulem quit Spiritum Christi non habet ul jacet, baerenles (sic inielligendinn esse) : qui prxdeslinaius fuit Filius Dei secunduin Spirilum sancii(Ibid.). Et sane oporlebal dieere, si quis autem Spiiicalionis. Non esl autem s i c ; sed, Paulus apostolus
rilum Dei non habei: sed dixil SpirkumChrisli: dixit
ordinalus secundum Spirilum sanctificalionis. Et
Spiritum Dei, et subdit Spirilum Christi. Si quitautem
quando ordinaius cst ? Ex resurreciionc Jesu Chrisli.
Spiritum Cliriui non habel, hic non est ejuu Verum
Ouoniam alii quidem aposioli anie passionem, bic
boc d k i t , ut ostcnda*, si SpifKus s i l , et Christum
aulem post rcsurrectionem, et propterea dicilur, Scesse;el iticni esse, Chrisiuin adcsse, el Spirituui
cundum Spiritum tanclificationis. E l aliud dico: Quanadcsse, idemque esse, Spiritum Dci dicere et Spirilum
do incipiraus oinnes lempore sacrorum mysteriorum
Cbiisli. Estigilur Spirilus sancHis, Spiritus veritaiis:
diccre, Pater nosler qui es in caiis (Matlh. 6. 9) : duuasi quis dicat Spirilum Filii : quia Salvalor d i c i l ,
'yo sum veritas (JoanAi.6)* Dicilur Spiritus voriialis niim acccpimus Spintuin adopiionis, hoc est donuin
qui csl Spirilus Filii, sicul dicil Paulus : Misit Deus sancii Spirilus. Spirittis vocalur a?mulalionis, sicuc
dicil Paulus : Quoniam cemulatores eslis Spiriluum (1.
Spiriium Filii $ui (Gal. 4. 6). E s l igitor el Spirilus
Cor. 14.12), hoc esl, amulationem habelis ad spiriFtlii el Spiriius ejus qui excitavil Jesum Cbristum.
E l audi Paulum ipsum dicentem : Si autem Spinlu$ tualia dona. Quoniam cemulalores estisSptrituum, hoc
est, donorum. E l , Adhuc exccllentiorem vobis viam
ejus qui $u$citavit Jesum Christum habxlat trt vobis (Rom.
monstro (1. Cor. 12.31). Si linguis hominum loquar
8. 11). Ha'C nomina sanclae el iinmaculatas virlulis,
ei angelorum, caritalem autemnon habeam nihil$urn
Ddncii el adorandi Spiritus : sunlel alia nomina, non
n a l u r a 3 convenicnlia, sed operationi. Profundus sermo. ct opus habet auribiis altentis, munilis et i i Hic texium Scripturae invertit scriptor iste, ei quae de
delibue. bicilur anlem iterum Spirilus vita3 : quia
Christo dicunlur vult de Paulo iotelligi. Sed de Cbmio iaSalvator dicit, Ego $nm verilat etvita{Joan. 14. 6).
ielHgit Joan. cbrysostomus liomil. I inEpist. ad Romanos,
Dicilur Spirilus viUc, sicul el Paulus dicil: Lex SpiriU l IDOQCl FrODlO D U C K U S .
r

DE SPIRiTU SANCTO.

815

. ,

,
, *

. ,
,
. *0
. ; . ;
. ,
; ,
, ,
* ' , *
,

.
,
, , *
, \
. ( )
, \ , ,
.
,
" * . \ ,
' .
, .
, , ; ^ , , \ ,
; ;
; ,

;
, ;
\ , .
*. .
, * . , , ,
\ , . ,
, , .
[799] ,
, . * "
,

, , 66
. .
*
, *
. ,
,
,
, \
/ * ,
\, , * .
. .
" .
. ,
, ' . *
, \ .
^ ,
. , ,
* , \
* \ \ ,
. " ,
,
* , .
,
, \
9 . " \
, \
. *

. \

Colb. . ; .
Rpg. ibid. * ,
*
b Colb.
. Ibid. mss. . Edil.
. male.
* Colb. .
* Heg. el Colb. ; .

, \ \
* \
, . , \
, \ , \ .
,
, .
, \ * .
.
, . "
, ,
\ , . \ '
, \ . , \^
. , \ , \ , oor
,
*.
, ,
, \
, , \ .
,
. \

,
. ,
.
. \
.
.. \ .
, ,
. " ,
, ..
,.
\ .
*
,
\
, ,
. ,

[800] .
;

,
, .
"
, .
, , . \

, ,
, \,
, .

. ~
, \ , *
,
, ,
,
.


. , 0 , -
. * ,

. \ ;
.
, , ,
. \
h

* post deesl in ulroqoe nU. Infra Reg.

.
. Fronto Duc. : Emendandum io
Gra*co admenel vetus interpretatio, ,
f

atUe decuvro. A l otnnes mss. habenl

, et hsc vox quadrare poiesl.

Colb. < .
g

Legisse videtur inlerpres -

, cura vertit, eodem nomtne quo i$ qui donat, qua vWer

tur eflse vera lectio.
i Sicmss. ate deent io edii. Morel. Infra iidero m. xai )4^.

SPURIA.

817

,
',

, ,
. ,
*

, ,

. , ,
. \, " "

,

, ,

, *

*. * . "

. " .
, , ,
, , , , \
', ",
, " , , .
' ,

* *6

. "

,
,

"
.

*

, ,,

', ,

.

, ,
, \ ,
,
, , , . "

, * ,

),

. ;
') . "
,
,
,
* ,
. ,
. * ,
* 3
. [801]
,
,
, * ', ^ .
\ *
.

. , *

. ,
* ,
ufi .
,
* \
,
, .
; ,
, .
, ,
.
' , \
,
: * ,
. ; ', ," ,
, , ,
c

Reg. Ct Colb. .
Co"b. .
Oolb. .
d Ueg. Cl Colb. .
b

\ *
\ ,

, \
, \ .
," \, , \ *
, . \
, . * \
, \ .
!
, \
, \
,
, , *
. ;
, .
" , \ ^
, * iVt>r *
( )
.

-*

, .
'. ' .
,
, . *
, ,
, *

*
, *
, .
.
. :

, ,
, > ,
, , * ;
, , ], , , (. \
; \ .
\ *
\ .
, \
.
, ' ,
. \ "
h

",
I 8 0 i |
,
:
,
",
-,

* ,
,
* .
, \ *

.
. ;
, , ;
, , \ *
, * "
' ! ,
, : .
. . i , \
, *

'iipcij , ,
.

,
&,

. \ . , .
f.olb. .
' Sic Colb. rccte. Morcl. ' .
deesl in Colb.
c

* Colb. .

* ItctliUiRiiriiim liic putat Fronlo D U C T U S ,

' . ^uaj lcctio cum lulcrprcic cuiicurdaret.
j Heg. ct Colb. - .

DE SPIRITU SANCTO.

817

(1. Cor. 1 3 . 1 ) : boc est, omni dono major eslcaritas.

3. Verum ad propositum redeamus. Acccdit iterum
flcsaias : idem cnim Spiritus per omnes loquilur.
Itaquc sicut Paulus dixit Spiritum vila?, Spiriluni
canlatis, Spirilum virlnlis, Spirilum lcmpcraniia?,
SpiiitU'!) proniissionis, Spiritum (idei, Spirilum iuausucludinis, Spirilum adoplionis ftliortim : iia vi bealus Uesaias, Egredictur,

iiiqutl, de radice Jessc virga

(lsai. 11. 1), hoc est, rej*ia dignilas Salvaioris. Virgam enim rcgis symbolum. vocat, nl dicil David :
VirgaaquitatiSyVirgaregnituiiPsal.AA.lj.Egredietur
virga de radice Jesse, et fios de eaascendet, et requiescet super eum Sviritus
Dei.
Varia Spiritus tancti dona. Ilic cst nomen na-

tune ipsius Spiritus; deinceps sequunlur dona :

Spiritus $apienii(c et intellectus, Spirilus consilii el
forlUudinis, Spiiitus scientice, Spiritus pictaiis, Spiritus ttmoris Domini (Isai. 11. 2 ) . Sicut si quis

cxplicel Scripturam, sive tu fidelis, sive alius

Cbrislianus, etsi abscondilus sit sensus c l obscums,
det auieni Spiritus sanctus alicui abscondila sensuum
, rcvelare, is accepil Spiritum revelalionis, boc esl,
donum quo profunda revelaultir. Unde ct aposloius
volenspiai rclisionis discipulos inlelligcre Scripturas,
dicit : Precor Deum ul dat vobis Spiritum sapientice el
revelalionis
in agnilione, illuminatos oculos menlis
t

vettrm (Ephes. 1. 17. 18). Vidisti Spiriium revelationig? Sed ad proposilum rcdramus. Ubi opus est
prnfimda ediscerc, vcalur Spirilus revelalionis; ubi
oporlel habere cariiaiem, vocatur Spirilus cafiiaiis;
ubi decel manifeste loqni doctorem, vocalur Spirilus
s:ipieiiiia;; ubi opus csi audiiorem cuni inlelligenlia
caperc, iiominatur Spiritus intellectus. Spirilus sapicuiiae datur doccntibus, Spirilus inlelleciiis audiioribus. Ego pra;dico; tu intelligis, et diclorum meiiicin capis, nescis aulem docere, id quod vocatur
duhuiii sapienliae ad docendum. Yolens auicm Dcus
inonstrare, se sicul mitiit docenli scnnonem sapicnila iniucre el disceuli donuni iniellccius, tn capiat ea qua Dei siint, inquil: Sapicntix gr.itiam babct
os prsudicans, intelJectus graliam babei cor discens.
Sapicnlia aimatura oris esl, inlelleclus vero c<>nl:s.
Propterea dicit Dawd, Osmeum loquetur $apientiam,
et medUatio cordis mei inteUigeniiam

(Ptal.

48.4).

Alius accepit doctrtna? graliam, sed acccpit donuni, ut det consilium, consiliumque bonum el admirabile. Aliquaodo qui docei, cons lium darc nescit,
quia non accepil: non enim omnia quis accipit, ul
nadonum niluram essc putol. Accepil quis doclriu:u
gruliant, e i u l ne superbiat, ad consilium in rcbus
gcrendis dandum ineplus deprcbenditur : ei alius
valcus docere, bene con^ulit; eliamque invenitur qui inutuum nunc aliis d a l , nunc ab aliis recipil.
Unde lioc?Nunc demonslrandum suscipiam, cum qni
accipit graliam doclrinaa, indigere alterius consilio.
Moses accepcrat Spirtluni sapienlia^ , legislalionis el
d(lriiia): in sc susceperat ul loto die jus diccrel.
Accedit Joihor socer ejus, et consulil e i , ac dicit :
Npo polcs suifleere, tamo populo solus l u , ut ei jus
dicas:sed si boc feceris, toluin lcipsnm pcrdes
(Exod. 18.18. sqq-). At quid ? Consliluc, inquit, decanos, elquinquagcnarios, et cenlurionos,et iribunos
ut ea qua excednnl dccanuiu, referal ad (|uinquagena.
rium : el qqsa excedunt qnin<|iiagci)ariuin, rcfcrat ad
Centuriooem: et qua? Cenlurionem exccduiit,referalad
tribunqm : el qua? excediint tribunuiu, reiorat ad l c :
c l quaj exccduiii. le, refcras ad Dcuni. Si quod , iu(jiul, grave negolium rcfcrcnl ad l e ; si auieni
tibi moleslum bii, referes ad Dciim. Eiiain legislator sapieos cum esset, accepil consilium viri
privali; el f.icium esl consilium lex, ci figura futuroruni. Quoniain Jolhor, soccr Mosis, saccrdos erat
iJolorura : postct auieui damnalo crrore, didicit
vcrilatcm faciosque esl iigura Ecclcsix geiaium :
1

luw: ct sequoniia abo ordinc aliisquc vcrJjis hal>cntiir

iu libro txodi caj*. 1.

8TB

quia sapicntiam lcgis transccndit gentium intelligentia; non quia genlilis est, sed qaia resipuerant.
Qiiando enim recepium esl conaitium Joibnr? Non
cum esscl sacertios idolorum, sed posiquam aguoveral Deum.Cum euim cognovil opcra Dei ,et mirabilia
qua? narravit ei Moses in iEgypio lacla, d i c i l : Nuuc
ego cognovi fvide pocnileiiliain) quod maqnus $il Dominus Deus vester tupra omnes deo* (ExW.18.11).Naiii

ubi verilatem agnovil, accepit bom consilii donum.

4. nos ad propositum redeamus. Accipil is qui
docet Spiritnm sapientle, isqui discit SpirTlum intelligenlian, ul inielligai. Propterea Hesaias sapienliam
adsci ibit docenli, inlcllcctum audienti, e l ait: Sapientem archilectum, el intelligentem

audUorem(hai.

3. 3).

Spiriius consilii datur consiliario; Spirilus fortiludinis, consilium accipienli: accipil douum consiliarius, ul dicai utile quidpiam; accipit graliam, qui
consilium accipil, ul perficiai quod ut^e esl. Spirilus
limoris Domini. Singula dona illa sive cbarismata ad
proposilum usum concedebanlur. Ccrie cum exslrucbaiur labernaculum a Mose in solitudine non opus
erat illi dono doctrina\ sed dono arcliilcclouices,
quomodo consucrent liyssum , byacintlium , purpuram, coccinum; dedilque Deus donum arcliiiectonices, ei arictn consuendi, lexendi, fundendi aurum,
poliendi lapidcs, et construendi. E l quare omnes
arles illas dcdil?Quia labernaculum faciebat Deus
in lerra. Erat autem labernaculum figura tscli et
terrje : in scx verodiebus fecil Deus cxlum et lerrain.
Exslruebalur labernaculum figbram gercns cocli ct
terrtt, et opus babebanl dono Spiritus quod suo
opcri congrueret. Non enim eral lempus doclrina,
sod textorioi, e.l aliarum artiura. E l dicit Dominus,
r

Vocavi ex nomine Beseleel de iribu Juda, el implevi eum

Spiriiu divino, Spirilu sapimlice, et icientice, et sensus

(Exod. 31. 2 ) : sapientiue Spirilus, ui suggererel iis

qui opcrabantur, boc modo esse opcrandum, aut boc
facicndtnn ; scieutiaa autem , ut omnia bene quadrar e i i l ; seusas vero ut inlelligcret qualom baberenl
T i r t u l e m ea q u a s dicebantur a Deo. Alio loco promiltii Deus se datunim graliam clemeulix el d i c i l :
9

E/fundam

super dotuum David Spiritum gralice el cle-

menlice (Zach. 12. 10), boc est, douuni clemcniiae.

Ilerum largilur donuni liumilitalis. Unde hocliquci?
Trcs pueii in camino, quoniam ut justi flainmani
calcavci utit, ul bumiles auiem , peccatores se vocaverunt, propier excellentem jusiitiam tlammam calcaverunl, ct caminum rorem fccerunl: non inflali
siinl, nequc dixcrunt, quanla nostra juslilia ! viciiuiis eoirn nnturam, iransgrcssi sumus legetn; sed
opcraninr nt iusti, et loqiuinlur ut peccaiorcs. Hem
enim pcrpcndc. Calcabanl flannnani, exsullabanl ut
jusli, el confiicbaiilur ul peccaiores. Peccavimui, tnique egimus, injw>titiam fecimus. Omtiia quce induxisti
snper nos, judicio justo fecisii: quia inique egimui, el
disccssimus te et manduta tua non audivimui, ut
%

bene esset nobis (Dan. 3.29. 30). Quoniam igilur curn

jusli cssenl, teipsos bunuuabant, acccperunl Spiriinm luimilialionis, domun huinililalis. E l proplerea
dim vidorent graliam, dicebanl : Non est nobit in
lempore fioc pnincrps et propheta, neque obtatio, neque
thijtniama, neque tocus ut offerantur primiifa, et inve-

niaiur miserkordia (Dmi. 3. 38). Quia igilur non babcmus civilatcm, ncquc lciuplum, nequeallare, neque
ibyniiama, pro omnibus bumililas iosira sufficiel.
Proplerea dicunl, Sed in anima contnia el in Spiriiu
humttiiatis suscipiamur (lbid. v. 39). Alius cum pleuus

csscl gralia, acccplo iniegro dono dicit : Spiriitmi

nccepit pbMiiludinis. Uisdc boc? Dicil Jeremias : \ia
filuc populi mei, non i/ sancto, neqve in puro

Sptrilu

pleniludum (hr. 4. 11. 12). babenl, inquil, Spirilum qui iinpleal cos. Sic habebaRt Spiriium iinplctionis apostoli, ul scriptinn cst: Tunc Paulus impUlu$
Spiritu $ancto (Act. 13. 0 ) , quando arguil Elyinam
maguin. Vidcs dona ? Hepelain igilur noniina ineffabiliu naturjc : Spii itus Dci, Spirilus qtii ex Dco,

SPIFOA.

820

Spirilue Domtni, Spiritus Patris, Spiritus F i l i i , Spiri- inflrmusFiliusassiimilSpiritum? Sedquia una naiura
lus Cbrisli, Spiritus ejus qui exciiavit Clirislum, Spi- est, quae omnia in omnibus opcratur, alia quidera
rilus viue, Spiritus veritalis. Dein dona : Spiritus Pateroperatur el in omni natura suscipitur: alia auxirtutis, Spirilus caritalis, Spiritus temperantia?, Spi- lem Filius, e i in omnem transit naturam : alia vero
Spirilus, el tn omui nalura suscipilur. Quando igiuir
ritns promissionis, Spiritus fidei, Spiritus rcvelalioiiis,
nalura secundum seipsum consideraiur, par est c l
Spirilus adoptionis filiorum. Quando aliquis accipit
Rratiara judicandi, accipit Spiritum judicii, sicut dicit aBqualis, plena beriiis polestalis et auclorilalis adimrabilis, neque indiga, neque imperfecta, non pro*
liesaias, Et purgabil eos Dominut Spirilu judicii, et
Spiritu adustionis (haL 4. 4 ) : ultricera el purgatri- iicit, non minuilur, non augmenta suscipit, non allenuatur. Cum aulem accepit Deus Verbum carnem
ccui vim vocat Spirilum judicii et Spirilum adusiiotiis. David autem petit Spiriium reclum, qui dirigal, nostram, fecil eam bumano moro, qnai quasi untira
propbetarum \ e l aposlolorum suscipiat Spiriium sanet in rectam viam ferat. E l ilcrum peiit donum princtum. Dixiprius, non quodnonsufficiatdivinitasFiiii,
cipale, quod dominelur affeciibus, efiicialque ne
anima serviat illis. Quoniam enim perversum fucrat sed ut perfecla Trinitalis cognitio in opificio illo osror Davidis, et a continentia veneral in nequiiiam tendatur. Assequuta est caro Domini Spiritnm sannflectiomim e l voluptalis, et quia non jusie judicium (tum, et deinde voluit Salvatorcarnem, quamaccepit,
lulerat de intorflcieudo viro, et servus faclus erat Spirilui sancto propria reddere : ut quodcumque
concupiscentiac, in adulterium prolapsus, pelit Spiri- faciebal Gbrislus secundum carnem, adscribcreiur
tnm rectam, inquiens : lnnova in vitceribut meis; et Spirituisanclo,qtii babilavil ineo, sicut in sancto liu>tc projicias me, inquil, facie lua: el redde mihi lce- mano templo. Honio enim propter nos, Deus aniem
titiam salutarii tui, et Spiritu principali confirma me propier seipsum; Deus propter seipsum, bomo au(Psal. 50. 40-12) : hoc est, dono quo domiuer afie- lcm propter atnorem erga homines. Ejecit daemones;
ei voluil ftigalionem dsemonum adscribi sancto Spirictionibtis, et coliibcam voluptales.
5. Hwretici Macedoniani quotnodo verum Scriplura- tni, ailque : Si autem eoo in Spiritu sanclo ejicio dcrrum tensum adulterannt ; argumentum Macedoniano- monia (Matih. 12. 28). Non dixii, in Deo Verbo, sed
mm. Haec a uobis dicta sunt de Spiritus sancli di adscribit Spirilui, sicul vir sanctus Spiritu sancfo divina majestale, ei de diversilate operalionum eius. gnatus. Cerle qnando intravit in templum, sunipsit
Haerelici aulcm cum ignorarenl ipsum, quando dicit prophetam Hesaiam, et l c g i l : legit aulcm qu?e de
Spiritnm sanctificationis vel promissiouis, dona seipso eranl scripta : Et ut revolvit librum, a i l : Spirilui Domini super me (Luc. 4. 17. 18). Num igilur
commemorare : id ad naturam refertint, dicenles,
Deum dcdisse, et Spiriium sanctum donavisse. V i - baec DeoYerbo conveniuul? Deusdicit, Spiritus Dodisti, inquiunt, donum Dei esse ? Legerunt ea quae mini super me. Non negari potestquin persona liominis loqualur. Spivitus Uominisuper me, eoquod unxit
ad dona prrtincbant. ct ipsa ad naturam relulermit;
me(lsai. 61. 1). Per Spiritum, inquil, sanctum uncum oporiuissel inlelligere qua? nomina ad naturain
perlinerent et qu;e dona graiiam significarent : c a u - clus sum. Propterea dicit Peirus, Jesum Natareth,
poncs fuerunt adulleratas verilatis, confuderunt om- qucm unxil Deus Spiritu tancto et virtute (Act. 10.38).
6. Hic animadverlamus obsecro. Ha?c enim omnia
nia, subverlerunt seipsos, exciderunt a veriiale, 06lenebratum est insipiens cor eorum : dieeiitet se eue sa-in apparatum illius sermonis assumuniur, Demeo ac~
pientes infatuati tunt (Rom. 1. 21. 22). Eapropter i n - cipiel (Joan. 16. 14): non cniin ab aliisinalia efTcriinur, sed, ut dixi, materias dispono, ut tu conjunlerunt: Uuoniam de apirilii quacstiones nioves, et cx
bcripturis doces, et vis tesles babere Scripturas : ab ctioneni concinnes. Dignalusest Spiritu sacio, bapilzatus est in Jordane; dicitque Joannes : Vidicalo*
ipsis Scripturis moti dicimus ea ip$a quae de Spiritu
sancio Salvator dixit. Quid igitur dicit ille ? Cum au- apertos et Spiritum Dei descendentem ticul columbum,
tem vencrit Paracletus, Spiritus veritalis qui Patre et manenlem $uper eum (Joan. 1. 32). Yidisti quoprocedil, deducet vo$ in omnem veritatem : non enimmodo, buniano modo accipit Spiritum sancluro? Nullussic inipius, utcrcdatdivinitalem accipereSpiritum.
toquetur seipso, sed qucccumque audieril, loquetur, ei
qnm venlura sunt annunliabit vobis : ille me gtorificabit;Dicit Joannes Baplisla : Mediut veslrum stetit , jpiem
qvia de meo aceipiet, et annuntiabil vobis (Joan. 45. vos ignoraltSy el ego nesciebam eum : sed qui mUH rwc%
ut baptizarem in aqua, ille mihi dixit: Super quem i26). Vidisii quomodo, inqtiii, a semelipso non loquiIIIP, scd ex illo accipit ? Non polest demonstrari Spi- deris Spiritum sanclum desccndentem sicut cotumbam,
et manenlem super etim, hic e$t Filius meus (Joan. 1.
riins auctoritas. An non deinonstravil, inquil, eum
26. 35). Descendit Spiritus sanctus, ut impleatur boc
siihjacere poteslaii Filii, el mutuari ab eo, atque aliis
Uesai.e : Spiriius Domtni super me (Isai. 61. 1). B a snppeditare ? Attendc diligenier. Quoties tibi diclum
plizata est caro, elslatim baplizalus ascendit de aqua,
aliquod apparet obscurum, ne statim advoles ad d i ct ductus est a Spirilu in deserlum. Ducia esi, et
ciionem, scd exspecla finem sentontiae. Non vides,
qitasi psndagogum habuil caro Spiritum sanctunu
qiiaudo exstmuntur donwis, quomodo omnia confusa
Quare dtietus esl ? Ul nobis figuram daret: sicul caro
sint, calx lapidcs, ligna, et in oculis luis omnia permea non ducilur concupiscenliis, sed ducitur Spiritu,
mixia vidcanlur, arlilici aulem omnia bene quadrenl?
sir ct vos dcbetis. Proplerea et Paulus: Si autem
Scil etiini quo lcmporc hoc confusum in hoc loco, i l Spiriht Dei ducimini,nonjam eslii in carne (GalaL 5.
liid in alio congruai: et qtisenunc dispersa in barmo18); et Qnicumque Spiritu Dei ducuntur, non tunt snA
niam quamdam convenieiuia aedificii pulchritudinem
lege (Rom. 8. 14). Ducitur caro Christi, ducamur el
porficiant. Igitur cum videris dicenlem ab boc in i l nos. Proptcrea cnim omnia in seipsum assumii, ul
lud, etab illo in boc transilire, puta eum sibi roaterias
nobis exemplum reiinqual. Ductu* est Spmlu, ut
praeparare : quando enim conjungo malerias, tunc
tentaretur fMatth. 4. 1), et vicit diabolum ; non deiosirndo quam bene conveniant. Una natura Filii est
las : contumelia enim ruerit deilati dicere, Vici, Deus
uSpiritus, ima virtus, una veriias, una viia, una tacnim numquam vincitur, nequc vincii, sed semper
pieiuia. A l ab co leinpore quo Salvaiordignalus est
prxvalel et dominalur. Nam si omnino vincerel, pi>sassumerc naiuram nosiram, iinpledir Spiriiu sanclo:
sibilcesset et ipsum vinci. At qui semper dominaiur,
quod sit infcrior Spirilu sancto, sed quod caro
est omiiipotcns, rt neque tumulluantur adversus eum
opus babeat humana figura, ut accipiat advcnlum
suhdili, ncrjue adversus conatum el laborem subdiloSpirilue ; non quod non possil Dcus Verbum saiu l i rum suorum prxvalet* Si igitur caro dominica, et dolicare crcaturam qiiam assumpsil. Nam si bunc conminicuni flgmentum , novus homo cseleslis , >
resseris sermonem, supervacuus ent Filius: sufiiciebal enim Paler ad sanclificandam carneiii. Num igi- vum germen quod novo parto floruii, accepil Spiritmn sanctum, babes tesiimonia adyenisse
lur Patcr quasi infirmus assueiii Filiuin ? num quasi
ISpirihiin dc crclo : et ducium eiini case a Spiritu, ul
viuccrcl diabolum. Imago Adam qux in priucipio ac*
voccc, et purgalricemj desuui Li colb.
9

810

DE SPIftlTU SANCTO.

820

_ , ,

, , . \
, ; \
, '
, * \ , , , ,

. . "
'

, \

/,

,
, ,
,
* . ;
. \ , ,
"

, ), . '
,

,
. , , - , *>
, *
.
, , , -

, . ; . ,
*
*
.
. , ,
, , , ;
, , ; * \
, , \
. *
, , , * * ,
, , - * , \
, ." ."
' , ,
, ,
, ,

, , , ,
*
\ * , . "
. , ,
. \ - ,
, ,
, \
. . ,
, '
, \
\ , \ - .
, \ , \ i\ i\ * ^ /. \
, , ,

, * , . \

, \, *
,

, , , \ .
\
, \
. 01 \ ,
, , \ , ,
^803] , . , , ;
, \ ,
, .
, ^ , ,

, . * , \,
\ , ,
, '
, \
. ; "

, \, ,
, ,

.
* , ,

,

. , . '
, ' ;
; , \,
, \
* , \ ;
. "
, , ' . , ,
* R, et Colb. , .
* Coib. $ .

deeet in Colb.
d deest in Colb.
Sic lleg. ei Colb. ln Murcl. , perperam.

, , .
* , * ' b

, , '
, . ,
, (8041
\
,

-. * ,

. ;
* * ; , ;

, \, .
,

'

'. * , .

, *

' , ',
, , >
. ,
' *
,

, ,
* .

;
\ *,
. * i

,
,

,
* '
, ,
* , .

r Sic mss. Morel. vero .

Golb. .
h Sic Beg. el Colb. Edit. vero Morcl.
i lidem . Morel. .
OJT. .

S N IUA.

82!

, ,
* . ,
, \
. ',
.
; " ,
, * ,
\ .
.
* , " ,
. ,
\ . \
, .
,

,
, .
, , \ . ,
\ . ,
, \
, .
, ,
, , ,
,
,
,
.
. ,
,
. , ,
*
,
.
, ,
, ,
. * \ ,

. , \
, , \ \
, .

; ; . ; *
*
,
. \ .
. ,
, , ,
[805] , \
, *
.
,
, ,
\ . ,
,
. , * , , *
, .
,
,
. \
, , , ,
.
. ;
, . ,
*
( , ,
, ),
.
, ,
, .

* Colb. .
k Fronlo Ducaeus hic resliluenaum pulat . Series melius quadraret; sed liic scriplur
saep*? seriem inlcrturbarc videlur.

82-2

. , . ; *
, * ,
. , .
" ,
, *
,
.
'. . , , ',
. , ;
, .
*
, , \ . \ , 6 ,
\ ; .
, ). *

.
, , *
. , , ,
, .
*
, .
, \
.
,

. *
,
, \ \, ,
, ,
. ,

.
, , ,
, * , , ,
, $

.
, \
,
, *
, . ,
,
* ,
; , \
, \ * ,
. [80] "
\ ,
. ,
,
.
,
.
, , *
, ;
d

'. '
(
, \
, ,
' ), \ \


.
\ ' .
" ,
, " *
. ,
. " ,
, '^' .

, \ ,
\ ; * * f

Colb. . .

<* Colb. Kdit. Moref. .

Rcg. et Colb. .

Hcg. ct Colb. .

DE S r i R l T U SANCTO.

82*

dticta fuit, ut postca vmceret, homo novus ingredilur, comilatus virtule Spiriius. Propierea, sicul d i -

i n m e , q u i unxil m e q u i sanctificavit me, qoiduxit

me in deserlum , qui reduxit me victorem, De mco

(Maiih. 4. !) : sicquando reverlilur ut viclor, dicit :

non sancti Spiritus mcniionem fccerit, sed donortini

xit, Duclus etl Spirilu in deterium, ul tentarelur

accipiel,et annuntiabil vobis. Et ut oslendat, qnod

Ji'tus aulem reversus est in virtule Spirilus deserlo ejus, posiquam dixif, De meo accipiet, adjicil slaliiu :
Omnia qucecumque Iwbel Pater, mea tunl (Joan. 16.
(Ltic. 4. 44). llabuit igilur caro Spiritum sanctum,

pariem donorum, sicut nos, cum uni sapiemia

ahcri scicnlia dalur (1. Cor. 42. 8) : sed omnia habitit dona. verit:ilc anxius smn et Iremo, ne iniirmiias lingiia; obscuret magnitudinem ejus quod pra>
dicatur. Igilur corpus Doiniui el carosaccta, ul accepii Spiriius sancti elflcaciam , acccpil, sicul de
aliqtio aposlolonun dicilur c l propbclarum, graliam
unam, vcl alleram. Momo enim esl capax
oimiium : idco dicit Paulus : Numquid omnes apov

45); accopi ca de Spiriiti sancto; proplerea dixi, De

meosumel. Quoniam Detis carnem sanclilicavii Spirilu sancto, e l emisil Pater donum Spiritus in carnem Cliristi, venit aulem gratia, c l omnia dona indidit Cbristo, d i c i l : De meo accipiet, et annuntiabit robis. Quid igitur est, seipso non loquetur, ted quw-

cumque audierit, nola faciel vobii (Ib. v. 43) ? Diciuiu

esi anlea, aliud essc Spirilum sanctum , ct aliud d<num : aliud regem, el aliud dontim regis.Quando quis
contra liuillas ot varias barbarorum gcnles bellum
s/o/t ? numquid omnes prophetce ? numquid omnes dona
habcnl sanationum (1. Cor. 42. 29. 30)? In nobis goril, dubilal ubi pra Iiari incipiaU Si in bauc imprcssionem faciat, ct occupetur, mox aliam prospocial
eniin dividuntur dona; in carne aulem Cliristi omues
erumpere aciem : si in duas parles dividai, dividigratku , oiimia dona fnemnl, socunduin subslatiliam
lur robur cxercitns. ln mcdio sumus Arianorutti,
carnis. Et attcnde. Iinplevit primo propriiim lcmplura
qui reprobaiu Cbristi gloriam ei Macedoniatiorum ,
omni gralia. Habuit donum curandi morbos, efluqui divinam Spiritus gloriatn contumcliis afHciunl. Si
gandi d:emoncs, su^citandi inortuos , propbctandi,
i Mlur confessa dc Filio loquar ad Maccdonianos ,
oporandi ca qu.- vcriiatis sunt : oinnia poiuil, el baArianus slalim pugnai : Num de Filio porsuasisli,
buit donnrum ptenitudinem, ex quo implela csi caro
qui de Spirilu mihi loqueris?
doininica omuibus charismalibus. Opus aulom fuil,
ul indc OMUICS accipcremtis ex parie, lamquam a rc8. Yerum quia hodie proposiium est de Spiccptaculo quodain a corporc dominico : ct apostolis
ritu sanclo (sccpe enim secuuduni graiiam nobis
atque prophelis ex co supprdilalur. Joannes testaiur,
a Cbrislo datam do Filio victoriam rcporlavinms,
in eo esse lolain deilalis plcniludiiiem ; cl Paulus :
lesiesque dictonun vos esiis, scilicet sophismaln quo hiibilavit divinitatis plenxludo corporalitcr (Co-libus,sed Scriptiirarnm demonstralionibus rcm aclam
loss. 2. 9). ISou dixit simpliciier, In quo babiiavil
e^se), volcbani auiem el nuncinstilucre de Filioserdeilas, sen Plenitudo deitaiis; Imc cst, oiniie deilatis monem; scmpcr enim in se viriuteni fulgeniem badonum. Et ul ne quis putet, cani in Deo Ycrbo babct: sed ut probaiiones adferam, adversus ba?rclicos
bilassc, dii i l : In quo hubitavil omnis plemtudo dei- qni circa Spirituin sanctum claudicanl, inleriui taceo.
tutis corporaliter. In carue cjus oniuis plenitudo sa Impossibileantem est, eos qui circa Spiritum ^anctuni
pienliai, inielleclus, virlutis, signoruin, omnisoperaabcrrant et claudicant, rcclo pedc anibularc circa
lionis. Deinde a plcnitiirtiiic rius inuiuamur omnes.
Filium. (jsqu^ bodio nulli Macedoiiiano persuades,
Testalur Joanncs Baplis*a : ego nesciebam eum : ii( consubsiantiali subscribai secundum Nicaesed qui misit me ul bjplizarcm, Ute mihi dixit, Super nam synodum , quamvis sempcr dicant : Nos i l qucm videris Spirilum dezcnidentem, et manenlem su- lam fidem scciamtir : quoniam de Spiritu sanpereum (non dixil, Largicnlcm ei dcnum uiium; scd,
cto nibil dcclaratuin est. Neque cniin de boc pugna
Manenteni totum), hic est qui baplizai in Spiritu sancto
vel quxblio erat : aiiamen ul pluribus argtimenlis
el igni (Joan. 1.55). Deindc volenso>te.:dere Joannes, Hlis pcrsuadoatnr, dico, Scriptum i s t , $eipio non
Salvaiorem ut liouiinem graiam aoccpisse , dicit
loquetur. Dic Maccdouiano : Scriptum est hoo de Filio
Deum nou ad uu-nsuram ci Spiriiuni dare. Patcr dili- (Jo DiriG. 13), imo ipse dicit dc seipso, Ego me ipso
ml Filium , et omnia dndit in manu ejus (Joan. 3. 34. non hquor (Joan. 14. 10). Atiende , obsecro. Aflero
d5). Nos igiltir mide acccpinius? De pleniludine ejus te^timoiiium apud te confessum : adversus Arianum
H08 omncs accepimus (Joan. 1. 4G). Ille plenitudinein, cnim certamine bic opus essel, in hoc qnod dicit,
nos dc plcniludinc. Quomodo? Ex quo implcvil doEgo meipso non loquor, el similitcr de Spiritu sanminicam caruem, ab ra hausit sicul a fontc, el largicto : aptid te aulem, qui profiieris te boc sancte cotus est homirtibus graliam. Attendc, obsecro. Dicit
lere, nulla opus concerlalione. De Chrislo sermonem
igilur : Quando venerit Paracletus, Spiritus veritath, instiluens, dicis x<|ualem Deo, similem Patf i per
ducet vos in omncm verilatem, quia de meo accipict omnia. Quia adversus eum, qni coiifitetur gloriam ,
(Joan. 46. 13. 44).
quaeslionem induxi. Dicis de Spiritu, .4 stipso non
Loquetur : dicit Filius de seipso, Ego meipso non
k

7. Quomodo intclligendum sil iltud, Demeo accipiet. loquor, ted qiuccumque audivi Paire meo, h(rc loquor ( Joan. 14. 40. et 45. 45 ). Erce ct Filius a
Macedoniani et Ariani indiversis errantes. Allcndc

seipso non loquitur : interimque cst a*quali$ bonor. Hrcc ad te dico : Arianus cnim et de Ulo el dc
boc dubitat. Quod naufragis accidil, boc evenit, v\
dicil Pauius, incrcdulis, Qui circafideninaufragium
fecerunj (1. Tim. I. 49). Ariani naufragio faclo perdideruni et Chrisli gloriam, et Spiriius sancli virmvit Deui Alotcm Spiritu, et dicit Bfotes : Non possum tem; Macedoniani contendunt quidem emergcre, sed
solus ferre pondus hujus poputi, ordina alium tibiipsi.dimidiam sarcinam amiscruut, sicui dicil Paalus : Si
diligeniiam. Nondixil, De me, sed, De meo. De meo,
cujus? De meo dabit vobis, sed accipict : accipit non
muluo datum. At qiioniam implevit fontem ut origincm donunim , ab aquarum receptaculo liaurit, el
pracbcl omnibus dc propriis. Et unde boc ciTlmn ,
qnod acciperc, de propriU sit accipero? Audi. ImpU-

qms autem Spiritum Chmii non habet, hic non est ejus
bicit e\ Ueus : Elige septuaginta $emore$ . et accipiam
(Rom. 8. 9). Altcnde igilur, tit ne videauiur iuoro
de Spiritu qui in le etl, el dabo $uper ebs (:Yum. 41.14.

sqq.). Non dixil, Accipiam luum : scd, De tpiritu qui ccrlaiilttim irruinpore, ct conlumeliose demonstrain le tst dc mco accipiam. Dicit Deus , ln dicbus illis lionem cffiTro. Ego meipso non loquor. Inlerpre*
(are utilii quid esl boc quod dicit, Ego meipto
effundam de Spiiitu meo super omnem carnem, el pronon loquor ? quomodo id dixit Salvaior ? Eam enini
pheiabuni (Joel 2. 28). Si Dcus a Mosc accipiciis mtiquam Macednnianus adduxerit solutioncm de Filio ,
iMaiuse^l, elSpiriltisa Filio accipicus iiuituatus cst.
banc iniclligct c l Spirimi sanclo congruere. Duo
Eldiim Moscs ligura erat Christi : quia sicut a Mosc
sianl arqu.ilis poudcns : Ncque Spiriius a seipso, ncscpluaginta fucrunt impleti, iia a Cbiislo orbis tcrque Filiiis seipso : sed opus habet Filius Putre,
rariiin accepit Spiriluin sanctum. De meo accipiet: opus babct ct Spirittis sauclus Patre : bactenus aequaex iis qiix mibi suppcdilavit soli bomiui dominico,
lis cai bouor Allcnde igtiur* Scto me in profiiiiduui
%

sumet sibi qui dcdii, qui vcnil super iuc cl luausil

#

823

SPURIA.

821

dccendisse, sient novit virius Cbrisli qnm omnia

E l erai dc co diversa vox ; alii dicebanl, Bonus es^:
perscrutalur : imo tremo potius quam dico, tic in alii dicebant. , *cd seducii populum (Joan. 7. 12).
immensam abyssum abent navicula, ct desil SpiriYidisti quomodo in suspicionem vcnerit ut scductor?
tus. Da enim inibi navim paraiam , gubernaloreiii,
kcin posi sanctam Salvatoris mortem dicuui ponliftnauUis, fnnes, anchoras. omuia disposiia , ct nus- ces Pilato: Scimtu, Domine, teductorem illum adhuc
quam esse spirilum venti : nonue ccssat omnis qtianviventem dixiste, Po$l tres dies returgam [Mallh. 27.
luscumque est apparaltis, si desil operaiio spirims ? 63). H;cc ideo dixi ut demonstrarem eum habitum
Ila fieri solet: liccl sit scrmonis ampla snpellex, ei
fuisse soduciorciii. Quia igilur seducior nabilus esi
meng proftinda, c i eloqiicnLia, et intelligentia, si non dicit : Ego tneipso non loquor(Joan. 11.10), ttddtleadsit Spiritus sanclus,qui vim euppediiet, oli<*a
ge, de prophelu, queccumque audivi Patre (Joan. !->.
sunt umnia.
15): non secundiim diviniiatcm audivi a Palro, iu Ie^ e
9. Sotvitur argumenlum Macedonlanorum. Qaare et in propbetis.Ex pcrsona carnis loquilur, ul solvat
igitur de seipso, sictit el de Spirilu sancto dixil, errorem. Ego meipzo non loquor, sed qiicecumque audivi
vhipso non loquor ?Quasi agonistae essemus, subver- Palre. Vos autem qiuecumque audhistis patre testro
timus contradicenlem, stifftcientibus consequenler
diabolo , loquimini (Joan. 8. 41). E l ul demonslret
nruumenlispersuasuri, his el illis, siquidem parcre
diabolum, quando tn aliquibus toqiiitur, mendaciura
voluerinl. Non eniin omnino necessilale eos adduce- operari, dicit: Qnando loquilur mendacinm, ex propriis
imis, sed dicainus lamen, si forte persuadeanhtr : et
loquitur. Egoex meipso non loqnor(lbid.), sed cx prone admireris si ego bomo boc dicam. Dicit Deus Eze- pbetis et lege : hoc enim esl verilas. Sicul igilur Salrbieli : Abi ad domum hrael el dic eis, $i forte andiant, vator purgans se a suspicione, dicit, Eao meipsQ
$i fortecrcdant (Ezech. 2. 3. 7). Dicimus hnec, Si forte non loquor, sicut dece.plores : sic ei de bpiritu saaandiant, $i forle credant, si forte assetitiantur. Quod cto dicondutn.
si baec nolris dicentibus non assentianiur, innoxii sn10. CaHcrum, obsecro, bic animum adhibeannis.,
inus nos. Sic Paulus docebat, et postquam docuil,
Secundum dicluni Salvatoris mulli apparent pseudoi l i e i l : Teslificor omnibus quod mmdus sum sanguine propbcla: et ps<v docbi isti, et dicil quidam, Ego sum :
, omnium veslmm. Nonenim subterfugi quominus annun-et alias, Ego s:>m, sicut srripium esl, Multi venient rn
tiarem vobh viam Dei (Art. 20. 26.27). E l nunc dico: nomine mco , dicentes : Ego sum Christus, et wulios
Qtiarc Salvalor dixit, meipso non loquor : ei de seducenl, scd ne scditcamim (Luc. 21. 8). Sicut igilur
Spiritn sancto: seipso non loquelur? Oro carilalem eranlqui suspicabanlur Cbrtsii nomcn a dceeploribus
v<slram, liic animadvcrtamus. Cum unussit Cbrhios,
n>urpari, sic et mullt stinulaiuri erant se babere Spimtillt prodicmiil falsi Cbrisli, sicul Salvalor dixit :
ritum sauctum quem haberenl. el leqiiuiuri. Sed
Mnlti venient in nomine meo falsi Christi, el falsi pro- illic quidem bomo apparebat, el dicebat, Ego sum
phetce (Matlh. 24. 24). Cuni igitur unus sit Cbrislus, Cbrislus : bic autetn nemo audebal dicere, Ego sum
qiiem propheta^ venlurtim proiuiserunl : ante advenSpiritus sanctus : non euim cum corpore, scd in?iluni ejus apparucrunt quidam decrpiores, diccntes : sibilUadveniebat. Yeuitad Pctrum, veniiad Paulum,
Nos stimus. Tbeudas dixit : sum; Judas Galila?u* ei in confcsso erat eos Spirilum Dontini babere. Pr<>dixil : Ego sum : ct seducebant multos (Ac/. 5. 36. dit Simon, et dicil : Spinluin babeo. Ex facie nnllus
37). Salvator venit, cl dixil : Quotquoi venerunt ante videi quis babeal, vel quis non babeal: vel quis Spitw\ fnre* fuerunt el tatrows (Jonn. 10. 8) Qnnniam
rilum immundum, vel quis Spirilum sancinm habeal
igihir primi, cum dccepiorcs esseut, Chrisfi nomcn
(Acl. 8.). Nam si visibilis esscl, non decepisset; nam
iiiducnles populo persuadcre conati sunl, qund ipsi
agnitionefuissct redargutus. Yenit Montanus, dicens :
Ctiristus erant; non simul iu lucem prodeuntcs, sed
singuli seorsim, unus quidein nunc se oflercns, alius Spiriium sauclum babeo (). Yenil Maniclmis, d i aulem atio tetnpore : dicil Chrisius : Quotquot venc- ceus : Spirilum sanctum babeo : id vero palam non
rtmt ante me, fures fuerunt et latrones; sed non audie- erat. Ut iic igilur plures nomine seducerenlur, qjioniam invisibilitcr donum venturum erat^ dbU : Cum
runt eo$ oves (Joan. 10. 8). UOes mcce meam vocem
nndiunl, et cognotcunt vocem meam, ei nequnhlur mevensrh Paraclelus, Spiritus veritatis, qui Paire pro(Ibid. . 27). Vencranl igilur illi falsi Chrisli, ct non cedU ille vos mcmores faciel vcrborum meoi uni, et
docucriint ex lege et ex propbelis, sed ex seipsis lo- inducel vo$ in omnem verilalem : non enim temelipso
loqnetur (Joan. 16. 13). Si quem viderilis dict-nlctn,
quuti sutit, et ex propria nenientia. Salvalor venit,
Spirilum sanctum habeo, et non loqueniem evange*
ci non discessit a loge, non discessit a proplielis,
8'd dicobal fptnsi in exemplo: Bene dixii Hesaias (Malili. lica, sed propria verba, is a se ipso ioquitur, el
15. 7); el iicrum : Nonne scripium e$l in Uge ve- non esl Spiriius s mctus in ipso. Sicul enim dicil de
atra (Joan. 8. 17)? Et ciim accoderet ad eum diabo- soipso : Ego meipso non (oquor : ut solvat su<piciolus, d i c i t e i : Scriptum est Dominum Deum tuumado- iietn decepiionis, imo crroretn a veritate separcl, et
rabh el illi /i servies (Matih. 4. 10). Venit igitur osiendat, quinam liabeam Spiritum sancluiu, el qui
non babeanl, sed simulentse babcrc, dicit : teipso
Cbristus seciindnm carnem ct non loquutus esl ex
scipso, sed ex propbelis. Igiiur quia illi qui ante non loquetur. me andistis quid Iradidi. Quando veClirisitim vcnerunt, iu nomine Cbrisii non sunt loquu- niel iuvisibilis Spirilus, mea loquelur. Si viderilis ali*
quem cvangelica repeicnlem, profixio Spirilum san(i ueque ex lege, nequc cx propbetis, scd ex propria
cium habet. Ycniei enim Spinius sanctus, u i i n mesentenlia errorcs loquuti suul : dicit Salvator ; Ego
meipio non loqnor, sicut Uli (Joan. 14. 10). scipso moriam vobts revocet ea qu33 docui. Si quis igilur
eorum, qu: se dicunl babere Spiriliim sanctum, dicai
enim loqui, exlra bgem loqui est. Sic igiiur oportcl
aliquid a seipso, et non ex evangeliis, non credile;
eliam nos loqni. Cum vidcris harcticos Aristolclica
vel Plaionica movere, dic, Nos a nobisipsis loqui- nrieam doclrinam sequamitii. seipso non loquelur.
inur : quxcuniqne audivimtis a Cbrislo, b:cc loijni- Sud hac ralione adventus ejus indical quis acceperit
iiuir. Et undc boc, quodis qui a scipsoloqnitur, pscu- Spirilum, el quis non accepcrit : si quis sequiturdicu\ Cbristi, Spiritum sancttun habel. Nulku enim podoprophela
vcl loqui a seipso psctidopropbetam
tesl dkere DominumJesum, nisi in Spirilu sanelo (1 Cor.
nobis indicct? DicilEzeclwel propheia: Vivo ego, dicii
12. 3). Venit Manes, vere /t*avfi, noc est intaniens,
Dominut ad prophelas qui seducunl populum meum,
twn misi eos: seip$is toquuti itifti, el ex corde suo conseutaneitm errori suo nomen babens; e l d i x i i :
Egosuin Paraclelus (6), quem promisit Salvator apoloquuntur (Euch. 13. 3. 6. 10). Proindequia pseudo6 l o l i s : ego sum Filius Dei. Ubi audistiiii Lvangelio
pnphel;c a seipsis praedicaverunt, Salvaior a suspicime bac se purgans d i c i l : Ego meipso non loquor.
(Judo lioc quod SalvatorenS deccplorem esse suspicati sunt? Koc priinum proponemus. In fesloSccrio(n) Montanus ctManicbaius dicebant sc Spirilum saoclua
pegix qtwerebant turba? Jeaum, dicentes : Ubi e$i? bai>cre.

(b) Maaes dicetm se esse rararlelnm.

823

. , .
!*
,
* , \ \ *
,
. \ , ,
\ .
, . \
, ** *

\ * , *
, .

* ' * . '
\ . " ,
, * 01

01 '-

\ , \ \
* \ ,
, *

, , \
. * . ' , **
; ; "
,
\ .
^, ' ,
' * ,
\ * .
. ,
- ,
, , \
^ . ,
,' , ,
, , \
* \ ,
;
, , , ,
\ ,
*.
'. \ , \
, *\* ;
, \ , , .
6 > 1807] , , \ ,
). *
"
*

,

,
-

. , ,
,
.
> , .
' , \ *

,
% .

. \

* , **
\ , '* ;
, . ,
,
9

.
,
I , * .
, * ,
* \ . *
J " ,

,
, ,
, oty , '
' , ,
' * * "
a

824

DE SPHUTU SANCTO.

H * c , , desunt Colb.

k Heg. el Colb. . Ibid. CoJb. , ?*

.

Colb. el i U legit Inlerpr. Morel. .

4 Co!b. ) .

, ' \> .
, ,

. , \ ,
, ' \
. ,
, ' ,

\ ,

; \ ^
,

*
, ' . \
, ,
, ,
, *
1

, .

, .
\ . "
, * '
,
. \ , '
, \, '
;
* ) .

,

* ,

.
-

' ,
, * .
, *,
. ^
, ;
* ,
1

, ,

;
,
, ,
.

, .
, * *

, * , ,

.
, ,, .
.

,
. ' , . \

, ^, ! ,
1808] " ,
. * , "

, .. "
\
, * *
, * \ .
. , , .

\ * ,
, \ , , ,
1

,
,
* ,
.
"

,

, , \ . *
, \

*
* , ' . *\ , \ ,
\ , ^.
\ .
\ , ,
, .
6 tp,
^.

Iteg. ek Colb. . Sed biec corrupU

unt, Imcrptes alio modo legisbe YidcUir.

SPURIA.

826

\ .
, ;
,
, 0 , * ,
, * ;
; , \, \
* . , , \ , ,
, \ , * ;
'. , ,
, ' , \
. " , * . , '
, , , '
, - . , ;
, \ , . * , \ ,
, , * - , ; . , . , ,
" , . , * . ,
, , * ;
. ^ - , '
, . - ; , , * * , , * .
, * , ;
. "' . \ ; " ),
, , \

, * ,
, . ,
,
. , > , , ^ ,
\ - * . , , .
. - ,
, \ , . cu
; , -
, \ ; - .
; , \
* , , ; " ,
,
. * *
, * , \ , . \ , ,
" , . . ;
" \
" \

, [809] *, ,
. ' , , ,
, * . . . [810]
. . ;
. , ; "
" \ , * ^
, , , ,
, . ; .
, *
. ; *
* .

, * ^
, , .
, * \ ,

. * *
, \ '- * , * ,
* , \
, \ * .
, , ,
.
. \ , ,
, \ - , *
, * , , . '
, *
. .
* . ,
, , , *
. , , .
, , , , \, ,
/' ; ,
, ' , ' . ,
,
, '
, ,
* . , *
. d ; ** . , \ *'
, , \ *
; & , *,
. ( . ;
. ,
* Reg.et Colb. . Morel. .
.
1 Colb .
, .
. "
, , " ,

Rftg. et Colb. .

4Reg et Colb. .

Reg. e l Colb. .

DE SPIIUTU SANCTO.

825

Jcsu Cliristi, solcm ct lunam opificcs esse (a)? ubi

di\it Chrislus, (|Uod luec liauriant animas, el reducaitl eas? iibi legisli b;rc? Ex co quod non dicat ea
qwx scripla sunl, scd a soipso loquaUir, manifcsium
esteumnon bal>ere Spiiilum sanclum. teipso non
loquetur, scd qtuccumque

audieril,

anmmiiabit

vobis

{Joan. 16. 15) : boc est, qii.-i dixi cohlirmabit. E l vidc niiiacuIiiiii.QiiemadiuodiimSalvatorvenit, ctfactus
est pleiiiiudo legis p/opbciarum : ila pleniludo Evangclii csl Spiritiis sanclus. Cbrislus vcnit et implevit
uafi a Palre in lcge el propbelis sunl dicta : ideo
icit Paulus : rienitudo lepis Cbrisius (Hom. 10. 4).
Spirilus sauclus v* nil, el iuiplevil cvangdica. Qiuecumque sunl iu loge, C insius implcl : qiisecumque
sunl in doctrina Cbrisli, Spiritus implet, non qiiod
imperfectus sil Pater , sed ul apparnil Cbristns con(irnians qnae sunt Patris, sic apparuii Spiritus sa<iClus coulirmans oa qu:t , snnt Fiiii Unde boc? Dicit
k

Salvalor dsciputis : MuUa hnbeo vobis d\cere sed non

potcstis portare modo: quando autem venerit Spiritu*
tanclus, inducei vo$ in omnem veritatem, quia seipso
y

non toqueiur (Joan. 16. 12.15): nam mea implel. F i lius implei ea quac suni Palris, el a seipso non loquilur : Spirilus sanclus implel qux sunl Filii, ct a seipso Inquitur. Si auieiu audieris dicenlem, Mittam
Vobis Spirilum sanctum , non secundum dciialcm
accipias : Dcus eniin non milliiur. Nomina stnil lixc
operaiionom signifirantia, nomina occulia simul c l
lucida : occulla si diguiiatem spccies; lucida si cotitemplalionein : ccrlc quisquis millit, in alia miltil loca, in quibus non csi. Finge me aliqucm albiqui in
bac scde : non possuin diojre cuipiam, Yeni, niillam
te buc : boc non esl miuere, sed collocare vel accerscre. Quod D<us nbique csl; Calum eniin, iiiquit,
et terram ego impleo (Jer. 25. 24) : qiiouam igiiur
miliit, qui ubique esl? Si ascendero in cceium, tu iltic

mibi cst auxilio, sicul et cgo dico, Dens mccum rst.

Non dixit simpliciier : scd quid ? Paler in me manewt
(Joan. 14 10). Si cum ipso erat, et in ipso manMl,
qudinodo ille niisii, vel quomodo hic missus esl? Si
euim venerunl, duo venerunt, ei nulltis missus c s l :
aut rur us . duo manscrunl. Si mansil Pater supra ,
quomodo dicit Filius : Palcr mecum csl? Si supra
mansit qui niisil, quomodo sccum habel is qui I D I S sus csl cum qui miltit ? Ego eniin, dixil, in Patre, et
Pater mecum est (Joan. 10. 58). Quoinodo igitur inissus est, qui dicil : Paler in me esi ? Et quomodo iieruin misit ? Igilur cum dicit, Milto vobis Spiriluin
sauclum , domim dicil saneli Spiriius. ul discatis
donum inilli, Spirilnni auiem non niilli, Salvator d i cil aposlolis : Manele in Jerusalem, donec induamini
virtw.e ex allo, et acciyictis virtutem supervenienlis Spi-

riius sancli in vos ( Luc. 24. 49). Atia esl virius qu:c
coiicedilur, ct alius csl Spiritus qui concedit. Omnia
enim opcraiur untts et idem Spiritu*,

dhidens

singulis

proul vull (1. Cor. 12. 11). Igilur lu noii polcs osiendere niilli Spirilum sanclum a puia deiiato. Sin aulem osiendain libi factorcm canli et tcrra: milli a Spirilu sanclo, quid facies? Ve! nega Cbristum , el dele
Scripluras , vel servus Scriplurarum Scripiuris obsequerc. E l u b i , inquil, dicluin cst boc? Audi Deimi
diccntem pcr propbctain Hesaiam, pnrcoucm pietalis:
Audi me, a i l , Jacob et Isracl, quem ege voco : ego
Deu$ primus , el ego post ticcc el prwter me Deus non
f

est (Isai. 48.12). Ailende , qiucso. Re^lat enim Iiic

quod quaeralur. Quis igitur dicit bxc? Paier an F i Iius ? Yidc quomodo in ligura tnonarcbiui Trinilalcm
reclc pnediccl. Ego Deus primus, et ego post hwc, ei
prcvur me non esl Deus (Ibid. el 44. U). Quis est qui

Iiajc dicil? Mundi coiidiior . Subdit enhn, Ego mea

manu fundavi lerram : vide quomodo opifex loquilur :
Et Spirilus meus firmavit ccchtm. Ego omnibus slellis
manduvi, ego excitavi cum jusiitia regem, et omnes viai

es ; si debcendero ininfernum, ades; si sumpsero penna$ meas diluaito, et habitavero in extremh maris : elenim illttc manut tua deducel me (Psal. 138. 8.10).

mece reclw (h. 48. 13. et 45. 12. 13). Dicetis seipsum
opiiicem c l factorem ca:li ac lerrai, liac adjicil po-

Quorsum igilur Detis miiiil? An forle quod ipse ijuidem ubique, is aulem qui mitlilur, ubiquc? -

stea : Non ab inilio tit occulto loqitulus sum vobis Utvc,

uequc in loco tenebroso (Jb. 48. 16). D i x i l , Fundavi

$il Dcus tilium

suumin

mnndum (Joan. 3.17). Nuin

ul non pr;i'sci>lem iu mundo? At miindus ex Filio csl.

Propicreanc vcuit iu intiiidiim, quia aniea non fuerat
in nnindo? Qnomodo igiuir Joannes evangelisia dicit:

lcrrnm, el feci cadum : quandn fcia siint, illic aleram: El nuuc Dominus misil me el Sjdrilus

ejus(lbid.).

Te, qui fecisti ca^lum et lcrrari:, qui dixisii a>iris,

Dominus misit me el Spirilus

ejus , genuit secundum

Omnia per ipmm facta sunt: iti mundo erut, et mundus

per ipsum facins est (Joan. 1.5)? Quotnodo igilur in

deiiaUMii , misit secundum carnem. Opifex c.ili et

mundum missiis est? Kursus si missus esl qui missus,

et maiisit supra is qui misit, el qui missus est infra,

sionem Spirilus luurctici in conitimcliani capiuitl.

Misit Paier qui non niigmt, nec transfert eum loco ;
misil Filius Spiiittiin , non. dividcns nec drvisus. 11
idcirco bci iptnra dicit: Dcus effudil Spiriuirn suum ,
boc esl, donuin Spiritus sancti (Joel. 2. 28). Divin'tas non offusa c s l , scd doimm : proptcrea ut dciuonsirareiur, boc quod clTuiidiltir, non csse Spiiitum
sanciuin, sed Spirilus Dei graliam, dicit David C b i i -

quomodo dicebal, qui misil me, mecum est (Joan.

8. 29)?
H.Obsccro, diligcnter altendas, scnnonem in lulo
colloca. Potest cniin dicere ha?relicus : Mecum e s i ,

lerra: dicit: Dominut

misil me et Spiritus

ejut. Mis-

(a) Manes dicebal solem et lunam opiQces esse. rjbinam

dixerinlaut ManicbaMis aut Manicbaei solem et lunam esse sto : Diffusa e*i gratia in hibiis tuit (Psal. 44. 3 ) .
opiGces, noadum niibi compertum est. Verum Manichaeos Graiia ciTuiidilur, is qui donat graiiam. Si igitur
ui late per orbem grassati sunt, et in varias abiere sectas, seqtialis bonor prsedtcalur, el si illud, seipso , exiversa admodum et j>arum consona tradidisse cerlum esU dicalmn esl, necnon illud , De meo accipkl, quasi a
Vide UanichaOrum historiam, quam ex Amphilochiis Pbolii onle inlei pretari quis polcsl; ne babeant hxTdici
edidimus ia Bibiioibeca Coislin. p. 350. Quud mox bic dicilocum vel subterfugium impielalis. Yciicrare Spiritur solem el luuain baunre auiinas et reducere, cum Kpi
pbanio coDsentil, qui dicit Hairesi 66, secundura Manichaeo- tum saucium , quciu accepisti. Dixi sicpe te relribu(ioiiciu acccpissc. Assumpsii a te Cbristus flgtucnlaui
ruui scnlenliam, (brisuim, qui apparenler tantiun Yen.it,
machinam struxisse duodeci.m cados babentem, quse a
tuiiiii, dedil libi ipse Spiritum suum.
spbsra quadaai circumacta mortuorum animas snrsum trabtl, quas lumiaarc iiiagauui radiis exceptas purgat, luna>
neg. et Colb.. effudit donum suum. ilic aulem locus, ut
que tradil, ci sic iuose discum impleri: haec quippe duo
limiiaaria navigia oi \m\Umes esse dicit. Cui simile quid- iu texlu jacel, nusiuam, ni tullor, ipsis verbis babelur i>
LXX.
sed in Joul. 2, 28, ct iu Zacbar. 12, 10, siuiilia lia
piam dicitur ai< Au^usiiuo de HueresU)us ad Quodvultdcum
bentur.
rap. 46.

827

823

SPURIA.

MONITUM
In hanc homiliam haec notat Savilius p. 759 : c Hanc honiiliam, editam Romae anno 4581, castigavimus ex Manuscripto cx Bibliothtca Regia Luteliae, adhibilis etiam Florentis Cbrisiiani coojecturis : ac
primum sublato titulo Romani Codicis, quem rectissime damnat Florens, cum de Acacio nullum in lioc
toio sermone verbum, substituimui alium ex Regio commodiorem. Florens prd ex ingenio
[substiluil], ul de Christo inielligalur. > llis consona dicit Fronlo Duraus in Notis : c In Ediiione
Romana, inquil, anni 1581, huic sermoni praGxus erat tilulus, ,
, De sancto Acacio pattore et de ove : sed casligavil cx Ms. Regio Editio Savilit Graecum
lexlum, et bunc litulum substituit, quem exbibuimus : quandoquidera neque in toto orationis decursu
roenlio ulla fit Acacii. F u i l boc nomine Csesareae Palaestinae episcopus quidam, qui synodo Seleuciensi
interfuh, ut ex Tripartita Historia conslal lib. 5, c. 34. Alius Beroeae fuil episcopus temporibus Gratiani
Impcraioris ex ejusdem Hisloriae lib. ix, cap. 3. Forte scriptum hic fuit, , De innocente
pasiore.
Utrum aulem IKEC leclio, ', Jn sanctum Acacium, ex librariorum vitio manarit:
otruni ve ex cujuspiam Graeculi ausu invecla fuerit, non ita facile est statuere. Cene ila tiiulus babel,
non in Roniano Codice lantum, sed eliam in Regio, cujus leciiones in iinis paginis posuimus. observes veliui, elsi inilio memoria martyrum in plurali celebrari dicalur, in fine tamen homiliae [811] unum

IN MEMORIAM MARTYRUM,
ET QUOD CHRISTUS SIT PASTOR KT OVIS : NECNON DE VKLO E T PROPITIATORIO (d).

1. Martyret cum Christo eomparati; Filius cum Patre cooperatur. Rursus martyrum memoria, rursus
piorum fesii dics, rursus angelorum argumenlum,
rursus Ecclesiae celebritas. Memoria est eorum qui
martyrium sitnl perpessi : honor aulem martyrum,
gloria est ejus pro quo marlyrium subierunt. Honorantur marlyres pro Chrislo passi; adoralur Cbrietus, qui pro omnibus passus cst. Illi quidem pcr stipplicium ex bumili gradu sese in sublimem evexerunl:
Servator autera a sublimitaie divinilatis, ad humililatem bumanne nalura descendil, non egresaus quidcin
a dignilate, sed ut oeconomiam suam operareiar. Audivimus enim eum dicenlem : Ego sum pastor bonut, qui posuii animam suam pro ovibus (Joan. 10.
11); qua ille oratione et benigniiaiem suam ostendit, et poteuliam praedicavit. Nam quod pro ovibus
paliatur, id benignitatis; quod vero animam suam
lpse ponai, id poleslaus est: non enim vim patil u r , sed ceconomiam operatur. Elsi namque dicat
aposlolus Palrem illum tradidisse pro nobis (Aom. 8.
52), non necessilate Filium subiissc supplicium arguit, sed voluntatem Filii cum palerua concurrisse ostendit. Tradit autem seipsum Filius, non
necessitate serviens, sed cum Patris senteniia cooperans. Aliud enim est servilem in modum ministrare,
aliud divino inore cooperari. Cooperalur enim cum
Patre Unigenilus, eiiamsi id nolint hxrelici, qui propria nequilia indivisibilem naturam dividunt, qui Patrem creatorem , Filium subministrum, Spirituin
sanctdm item minislrum pradicanl; qui nec Pauli
voces reverentur, qui ministros pnedicationis non
subministros vocavil, scd cooperaiores Dei, cum d i xit, Dei sumus cooperatores (1. Cor. 3. 9). Paulusne
cooperator, Filius vero subrainistcr? Ne quaras igitur quid Chrislus dixerit per Hesaiam, sed quid per
seipsum. Propter seipsum siquidem plslor e s i ,
propler (e ovis; basc quippe duas lecliones bodie
concurreruni. Uesaias certe deipso lectioneni suppeditabat eunucbo, Quati ovit ad occitionem duclus est
1

neg., neum deceU

(Isai. 53. 7. Acl. 8. 32): Servator aulcra , Ego sum

pattor bonus (Joan. 40. 41). Tu mihi igilur discrimen ovem inler et pasiorem ostende; inquonamovis,
in quonam pastor sit. Nisi enim nominum differeii*
tiam noveris, unde cognosces excellentiae digniuiem ?
Palam sane esl ovem esse ob supplicii oeconomiam .
pastorem vero ob potenliam benigniiatis. Neque enim
erubescit Deus appellari pastor. Oportebat quideni
nos ipsum Deum ac Regem agnoscere : sed quia
Deuin ut bomines ^atione praedili non novimus, vuli
ille nos, ut oves irraiionabiles, saltem agnoscere paslorem. Si enim Semtor, cum in mundum v e n i i , te
hominem rationabilem reperisset, ut Deus libi necessario apparaisset: sed quia te hominem non invenit, tamquam overa a priscis usque temporibas erranlem, et per propbetas Dominum invocantem : Erravi sicut ovis, qua periit, qucere servum luum (Psal.
118, 176 ) : ideo regiam occuliai dignitatem , eipasloris curam profert. Quocirca a pnncipio statuit in
prasepi corpus suitm collocari : inatremque et oeconomia? ministrum Joscph in angttstias deductl: neque
enim illum dixerim vel patrem Servatoris, vel M.iriae
virum,Red socium et medialorem rayslerii. Siquidem
sponsus eratvirginis, non maritus ejus ; sed maritus
quidem nomine, re minisier oeconomia?. Hic itaque in
angustum deducilur cum Maria in Bethlehem : iia u l
propter diversorii anguslias infamem in prasepio locari necesse fuerit.Dei aulem opuserant angusliae illa?,
ut cx necessitaie iu illum deponeretur locum benignus
ille ; deponerctar, inquam, propler carualem oeconomiam.Cur hoc ila dispensai ? Quia praesepeest brulorum mensa; bumaniias veroin brutorum naturam dcgeneravit (Homo cnim, ciwi tn honore euei, non intellexii; compnratus est jumenus insipienlibus, el imilii facius est illit) {Psal. 48.13) : ca?lesiem cibum iu
bruloniin mensa apponil, ut qui animo bruli esseni,
in praesepi, quasi in propria sibi mensa, non ultra
brulorum foenum invenirent; sed eum oui dixil, Ego
$um panis, qui de caslo descendit, ct, qui dat vitam mwido (Joan. 6. 35. 41). Ovis igilur prooter oeconomiam,
Deus vero propler gloriam suam. Ponit igilur ani1

(a) Collata cum MS. Regio 1476, in quo Ululussic habet:

in tanclum Acacium pastorem, et w ovem, el in velum, el Florens christlanus mavult, ob pmionis Dei aconcmtam.
in propitialorium.
1

DE CIllUSTO PASTOUE L T O Y E .

U O M t L I A M D E C H R I S T O P A S T O R E E T O V E .
Uiitum hiariyrem commemorari. , , ' ,
: Itiec putale, fratret, noh nobis ttici, $ed tancto marlyre. Nescio uirum hic lnartyr sit A i a clus in tiialo posilus. Acacii plures marlyres in Marlyrologio Romano commcmorantur. Nollein tanien
affirmare hanc Acacium data opera in tiiuto fuiase posilum ab eo qui hanc concionetn Cbrysoslomi I K K
mine publicavit: huic enim opinioni ofllceret ipsa tiluli ralio. Haec namqae sic posita,
' , \ , ln sanctum Acaciumpastorem, ei fn ovem, non quadrant: homilia
quippe, maxime iniiio, de Christo paslore et ove agit: quaraobrena ut staret bic titulus, iia concinnaius
esse deberef, , \ \ : ln sancium Acacium, et
tn ChriUum pa$torem et ovem. H*c omnia dubitando et ex conjeciura dicia sutit: interiuique donec qaid
certiusemergat, tilulom a Savifio et a Fronlone Ditca?o ediium et approbaldm bomiliae praeiigimus.
SavilSus banc coucionem inler posuit, Fronto Docaeus in spuriis locavil ct jure quidem: nibil enim hic Cbrysostomo dignum. Omnia Greculum sapiutu qui S. illum docioreta eminiitur,
cujoe generis mulii fuerani.
Inierpreiatioiiera Latinam Joannis Jacobi Beoreri, ufpole minus bene tioncinnatam, rejecimtis, iierarcque paravimus.

8,

t *l >
*

of. , \>
, . " ,
.
,
. (

*
, ,
*bv .
,

aitrov

\ , \
.
, * '
, , '
. ,
, , ,
.
, ,
. , > . ;
, ,
,
, ,

<,
,
,

. , \ ;
, *
. ,
*
. \
*
c

6 .

In me. Rftgio 1476 Utolos tie babet: \

, xed , 1 , . Vide Mooitum.
* Reg. .
Keg. , , perpcram. lufra
' .
* Kog. .
* Slc Reg. Ilorel. vero (.
%

pATROL.

GR.

to

Lla-

, ^
, .
,
; ,
, ,
.
.
' \
, ,
, .
,
* '
,
, \

,
, \
, * '
, \
, \
[8121 ,
,
. , \
, * ,
.
,

, *
, , ,
.
; ,
("
,

' , 7)
, , .
, ,
, < elui
, *
,
.
, , ;
f

' Reg. % . Infra Florens Cbristitous n>a

TUlt

23

^ , .
,
,
, '. , , ,
, , ,
, , , , , .
\ '
,
,
.
& ,
. *>
,
, \ \ ,
,
. ,
,
,
, \
, \
*
'^, ,
,
, \ , \
. .
*." ,
, \
. ,
,
, *
* , , c

/, [81 ] ,
,
, .
,

.

,

. \ , *, , '
, ,
\ * ,
;
,

f

, '
\ .
' , ,
* . , ,

, '
, .
* .
, ,
* '
, ,
.
, \
. ,
,
, ,
, \ ,
. \ ,

, ,
1

deest in Res*.
1> Reg. , '
. .
SuspicalBp o n l . k g t n d a m .
<* Reg. .
Reg. . Mox alii legendum puiant
testc Savilio. FYoulo m a i i l l
.
f !u Reg. decsl cnte .
i Reg. ibr.xe. ibid. Florcus Ipgrndum putal xou .

* Sic Heic.

. \ ***
,
, ,
. ;

, ,
,
, , ,
, \
'
,
. ,
. ' ,
\ * , \
I. *
\ *
,

."

,
*
), \ _,
, .
*
,
,
. "
,

,
^
. , "
" , ,

,
,
, ,
-

.
. \ *
, .
&{
* ,
,

,
\%\4}
,

. " , .
, \
. ,
, \ ,
" , \ '^
.
, \
, \

. ,
,
, \ ,

. . ,
, \
, \
> , \ .
* , , ^

aipu " ,
.

1

, ,

,
,
. ; ,
.

. \ . ^ , , . ;
'

,
,
,

\ Reg. *. .
j Heg. " .
k

Reg. .
1 Heg. ei Savll. in lextu $. SaH. in
mjrg. et Mor^l. . ^uidaui lejpTUiit

DE CHIUSTO PASTORE ET OVE.

inam suam proovibus (Joan. 10.11 ) nen necessitate loiam banc viiam (Uebr. 8. et 9 ) ; *ed prh:.? illud
aliqua, ul jam dixi, sed hoc negolium suscipiens.
labernaculum figuram esse Veteris Testameiiti (l\xod.
Ouiccumquc enim in vcterl cultu facta sunt, in Ser- 30); sancia vero sanctorum iiguram esse Novi Tcsiavatorem rcducuntur : sive prophetia sive sacerdomcnti (Levit. 26). Animum adbibe, quacso, diligeniar.
tium, sive regnam, sive templum, sive allare , sive Teinplum quidem illnd unum omniiio erat, $ed in
\elum, sive arca, sive propitiatorium sive manna ;
alia el alia divisum; in sanctum, in Sanctum sanelosive virga, sivc urna, sive quidpiam aliud , omnia in
rum. Figura erat lcmplum dominici corporis : audi
ipsum rcfcrunlur.
vero Dominuiii dicenlem : Solmie lemptnm hoc, in
Cur Deus Judceit sacrificia concessit. Concessit
iribm diebns excitabo illud ( Joan. 2. 19). Sicut ergo
cniiu Deus Judaeis ab inilio sacriliciorum minisleriunri, iii iilo templo qu.xdam ab omoibus quaadam ab uno
non quod hostiis acquiesceret, sed ut cos a genlilium
summo sacerdoie cernebantur : sic c l in Servaloris
supcrstitionibus avellerct. Indc vcro cum illos duxis* ceconomia divinitas, ei operalio divniiiaiis , quie ocsel ad ea qnae ipse v**llet, id sibi ipsi apponit, quod
culta quidem erat, sed palam oprrabainr. Habes temininime vult. Quia enim mens Judseorum spirilualem
pli imagiiiem : jam qunerc medium vcluin quod diviopcraiionem nonduin suscipcre poterat, sed in servidebat sancia a Sanclo sanciorum quale velum erat :
lutem eenlilium consueludinum dcducla erat, arisque rursus velum erat imago corporis. Sicul cnim Yeliim
et vicUmis inhiabat, accepiis Deus idolorum feslivi- locum illum a mcdio dividebat, el distiiiguebat cxicrlalibus, ad pielatis ritum ipsas traduxil, alque ea
num conspectum ab inlernis myslcriis : sic corpus
fcrt, qiise sibi minime placent. Et quemadmodum
Domini velum erat divinilatis, quod non concedebal
lx)mis pater curo filium \idet ludicris vacantem, a
uiortales oculos hnmorlalcm respicere. meus est
foro quidem tpsum arcet, domi vero ad libiium omscrmo, 8ed audi Paulum dicentem : Habentes, fraire$,
nia facere permillil; alque ila illum in decoro custoviam novam el vhentem, quam renotavil twbis per vcdit, et lusus insolentiam eliminai: ila quoque Deus,
lum , id etl, carnem suam, accedamm (Hebr. 10. 19.
cum vellet illos ab bujusmodi festoriun conveutibus 20). Atteude diligenter. Et lemplum vocavit carnem,
ad pietalem conformare, sacrificia concessit allare
et velum figurain carnis. Rursus saccrdos ingrcdicdedit, oves immolare jussit el capram ei bovem, ombaiur per velum somel in anno : neqne boc praloruiaque faccre quae ipsis voluptati essent. Neque enim
misit Pauliis, sed illud accipit in (iguram Servaloris,
Dcum hxc obleciabant.
ailque : Non in manufacta sancta mtrowil Christui,
exemplaria verorum, sed in ipsum ctelum, ut appareai
2. Quod autem h r c ex dispensationc facla sint,
nunc in conspectu Dei pro nobis (Hebr. 9 24). Vid s
audi quomodo i s , qui per Moyscm sacrificia concessacerdotem, vide iigurjuu Rursimi iimuolabaliir o?is,
sit, el varias viciimarum species offcrri jussit, pcr
ct eral figura Scrvatoris : Sicul ovis ad ocduomm
propbetas everial ea quac ex concessione efficiebanduclui e$i (Isai. 53. 7). Immolabatur vilulus, laurus,
, ostendens sc iis tamquam infantibus lac conces*
aliaHjue omuia, ct de snngnine immolalorum sacerdos
sissc, non cibum dedisse. Ait quippe per Davtdem :
digilo accipicbal, ct ingrediebalur in Sancla sanctoAudi, populus meut, el loquar tibi, hrael, el testificarum, ct aspergebat sepiies iii-conspectu propiiiaiorii.
bor tibiy quia Deus, Dens tuus sum ego. Non in aacri*
Ipsumqne propiliatorium crai iraago Scrvaloris, itemficiis tuit arguam te> holocausla autem tua in conspeclu
qoe sanguis quo aspergcbalur, iil el is qni adorabameo sunl umper. Non accipiam de domo tua vitulos,
neque dc gregibui tuis hircos (Psal. 49. 7-9). Ne tur,
qtiis et domim oblaium ei qui adorabaiur, idipsum
csscl. ADiinalium vero, quorum sanguis oCferebalur
vcro pulet cum aversanlem admiuerc, explicat
modum, quod scilicel non iis opus babcal, uon quod in sancu, corpora comburebanttir extra castra, ct
cinis eorum sanctificabat bomines, et inquinalos sannolit offerri , el infert: Numquid manducabo camet
ciificabant mortuorum animaliutn reliquix. Advcrie
tawrorum, aut sanguinem hircorum potabo ? Immola
Deo Mcrificium
laudis, el redde Aliinimo vota luaigilur. Vivenlia non sanciificabant, in cincrein vero
redacia, et in sacriiicium consummata, inquinaiis
(Pial. 4 9 . 1 3 . 1 4 ) : declarans se non aversanlcm resanctilalcm aflcrebanl; erantque cadem ipsa atiinialia
jicere, sed e<e au meliorem et spiritualcm viclimam
exlra cnmbtista, et intra in sacriticium oblala : indc
cvocarc. Coneessit igilur antiquilus sacriiicia, non
Apostolus: Quorum, inquit, animatium mnauh infer*
qnod placerenl; scd ut eos, qui sic iuiiiali fueraut,
, nd pictftlcm transfoi iuaret. Dum proposito Juda:oruni tur in sancta tanctorum, horum corpora conwurebantnr
exira castra (Uebr. 13. 11). Dixit figurain, interprcindulgcret utpole sapieps el magnus in ipsa conlalur vcriialem, el a i t : Ideoque et Jesiu, ut $anctifi~
cessione sacriucioruiu iinagtncm iulurorum pronparacarel populum, cxlra portam passus esl (Jbid. v. 12).
bal, ui si sacrificium pcr se inuiile cssei, per imagiE l quid inferl ? Egrediamur ergo ad eum opprobrium
nein utile rcperiretur. Animum diligctiler adbibc :
stiblilc namquc cst boc cogitatum. Vicliniie Dco gra- ejn* fercntes (Ibid. v. 13). Habes iiguram ; vide verilalcm. QuaTe rursum sanguincm v l propitialorium.
Lc itott crant, ncc ex animi senlentia, sed per conSanguis aspcr^ebatur, et propitiatorium excipiebai,
cessionem facinc : iisque (iguram alque imaginom
fuuirai Cbristi iucarnaiionis impresscrat Dcus, ul si
ropitialio insidebal. Quid c^t propiiialorium ? Pannou pcr sc gratx, sallem per expressam iiuagiiicm
um ilerum audi dicenlem ad Uomanos : Omnes enhn
accepia?, forcnt. Per oitines cerie Cbristi imagincm
peccaverunt, cl privanlur glcria Dei, juttificati graiit
exprimit, el fulura adumbral. Licet ovis essct quse
pcr ejus graliam, per $uugwnem
ejut, per redemptioiminolabaluT, imago tamen Servatorts; licci bos,
nem, quw est in Christo Jesu, quem proposuit Deus
imago Chrisli; licel vitulus, sive vacca, sive quid
propiiiatorium pcrfidemejus tit sanguinem ipmus (liom.
aliud eorum quae solebant oflerri, sivc columba, sive
3. 23-25). Et sanguis ipsius, el propiliatorium ipsius.
lurtur, omnia ad Servatorem referebantiir. Ideo temHxc a me omnia dicia sunt, quia propler nos omuia
plum crat, ul imago prapararetur dominici templi;
tactus est Servator Deus, el Dei unigcnitus Filius,
ideo ovis ideo sacerdos, ideo vclum. Ne vero minunon propier se. Aliud autem illud erai quod pro notatim prolixius loquar, pradictorutn interpretem acbis agcbaiur, aliud quod propler ipettm secuiidiun
cipe Paulam, qui nihil extra Cbrislum te cogiiare
diviniuiem adorabaiur : aliud et aliud, non nurie
pormittil; sed omnia de Cbristo explicat. Quid enim?
divihum, scd dispeusaiione coitjuncuiin, et eogitaCuin llcbraeis Tellet exponere mysteriorum discritionc divisum.
miiia, qoid ftibi veliet mensa, quid allare, quid ve3. Cum igilur aodiat suromum sacerdolem, aut
\mo quid lempluin, quid sacerdoa, summaiim in
paalorem, aui ovem, aut templum, aui velum, aut
CbristuQi omnia refen, ei o*Hcndit tabcruaculam essc
propilialorium, aut sanguinem aspersionis, aul aimilia, pcr \vj6C omnia cognoscas propier le faclam oeco* ittTOces, ttoe qtddpiam aliud, desuiil in neg.
nomiam.
* Froato tnavuli,.... explicat , nempe se eo sensu
Nmo scandaliutri debcl quod Ckrittts aqualis Dco
Ula uon accipere quod iliis HQH indiqtul.
v

SpcniA.
vrctdicatnr; de Christo dicuntur, / ad divinita- m Patn, et Pater in me. Hanc qoippe vocem a i a i u
lcm alia ad humamtatem spectunt. Cum vero vide rlcsaias prtus protuiit dicens : Laboravit AEgypius, rt
negoliatio AZthiopum et Sabaim viri exceUi iu le tramim Unigciiiium eodem in tlirono (liunc enini pratdicavit, Imnc cum pompa celebravil Ecclesia) ne
bnnty el tequcnlur te compedibus vincii, et adorubunt
enibescas divina eloqnia. Sapientia cnim in biviit
el m le prccabuntur : quoniam in U est Deut, et noa
eelebratur, in plnteii fiduciuliler agit in $ummitate esi Deut prccter te (lsui. 45.14). Qni (ieri polest, ul si
vmrontm prcvdicutur (Prov. 1. 20. 21). Cum auiem
alius sil ipso, non sitalius pnrier ipsuut? In te D<ru*
\ideris Dei sapicnliam el virlulcin praidicari, cogha
est, et non est Deus prctltr te. Annou liax est inlerexcelltntiam gloria\ dignitatein miae anle sa;cula est,
pretalio hujusEvangelii, quo dicilur, Ego in Palrc, et
lla?sain , itminilabilctn , invariaoilem. In principio
Pntermme; ct, Duo unum stunus? Ulud cniin, JSOH
erul Verbun^ ei Verbum erat apud Deum, et Deus erat e$t Deus praHer fe, interpretatio esi illius, UnumtuVtrbtm (Joatt. 1.1). Ubiqtic illud, Erat, illud rcro, nms. Ac vide mihi dicli sapiculiam, et virluiem. lltud,
Koit o r a i , iiusqnam. Si cogites cxcellentinm glorix,
Unum sumus, cstcladius anccps disciiidcus hxreti offenderis b iircaruaKotiem. Exempli causa , si
cos. lllml enim, vnum Arianorum insaniam ai-guii;
nudias baTcticntn diceniem : Panr, qui me misit, illud vero , Unum sumus, Sabollii cuiifu>ioiiem. QuoMajcr meeti (Joun. 14.28), dic i l l i , Nihil minim si
niam Deus in te cs/, el non est Deus prceter te. E l u l
Paire sil ininor propter oecouomiaro mcarnaiionis,
osiciulai pru{dic;la eiimdcm esse Demn in Dce, sul>quando ei angelis sic tniiror crat. cx improbiiaio
"ungit: Tu enim es Ueu*, et nesciebumus (hai. 45.15).
demonslrare conaris, illum esse Palre minorem ; cgo

Tunc ignorabas ipsum esse Dcum? Anuon Mnyses

Tero oslondo, illuin sccundum incarnalionein esse
illutu anie lc prxHJicavit ? aiuiou posi vigesimain priangclis niiuorcm. Et tu quidem cum fis adslruere
nram a Muvse gcneralioiicui vcnisli? Naiu a M o y ^
difltireiiliam inier subsianliam Palris tt F i l i i , affets
usque ad Davidnn septem sunl gcnerailoncs, a Dadiclutu illud, Pater, qui misil mt, major me esi: ego vide aoicm usque ad lle>aiaiu duodocim : nam Wcvero oslcndo illum, secundiim illam raiioncm,
eaias cral duabns gcncrationibus anle Babylmiis cap*
eolum Palre, sed etiam angelis esse miuorem. Siquilivitatem. Quein iiuque ante Mginli quiaque geoem dcm Paultis, qui affert lcsliinoninm illud Davidis:
tioncs prajdicarunt propbcljc, quod neiiipc Dciis
Quid etl homo, quod memor es ejus, aut Filiiu kominit,esset; el Hoyscs dtxli: Audi, hruel, Doniinui Dcu*
qvonium vivlas eum? Minuisti eum paulo minus ab
tuus, Dominu* unus est (Ueul. 6. 4); idenique Samuei
angelis (Psn/. 8. 5. 2 ) . id explical in epistola ad He- clamabat; cadcm quoque ipse David, ac quisquis
Urxos : Eum autcm qui paulo minus ab angelh mrno*propliela similitcr vaticinauis est : cur, inquaiiu
tuitu$ eii, tidemut Jesum propter paaionem morth llesaias dieil, Tu enim Deut, el nescidntmus, ixid
(4hbr. 2. 0).
vere Salvatorem subiudicei, qui erai qliideui, sed IUMI
Ariano*ei Sabellianot impetU. Quid igitur lanto- Cognoscebaiur? Illud c i i i u , Tu cs Leut el nt*cieba~
ptre laboras, ut oslcndas Filium esse minorein Pamus, ejus iguoraiiliaiii ai^guil, scd pdpuli persci r e , quando Ipeis eliam angclis minor es(, non
nam spcctat. Conspirat aulciu Iwcc dMCtrHa, Tu c%
propter dignitalein, *ed propier oeconoraiam 1 Dcinde
i)eu$ et nesciebumus, cum ditlo illO, Domiue, txcelillud quidem alleudie, Qui nasil me Pater, major me sum brachium tuum, ei non uoverunl (7so1.26.il). E l
tsi; banc vero evaDgelicam vocein non audis, qu:u
lamen uldicai, Tu $s ueus, et nesckbamut, Deut Uraet
bndie clamabat omnibus : Ego et Pater unum $umu$ omuium ServaLr, audi augelos ditcnle^ ci pastonbuH
oan. 10. 50)? E l diffreiUiam in animo perpendo.
cvangclizautcs, Nolile Hmere, evangelimnw* vobis
bi esl illud, Unum, dixit, Qui me mUit, sed
gaudium magnuin : quia ntitus e>l vobis hudie SaLalor
Puler; ubi unioncni et idenlitaleui osteiiderc voluil,
aui ett Chnstm Dominus (Luc. 2. 10). Tu es enim
Hwn dixil, Ego el qui misil mc uuuin sumus, sed,
Veu$ lsrael omnium Sulvator. Lcce pudore aficieniur
Eqo^ti Paler. liilcr Palrom el -Filinm nibil internieomnes qui adversanlur libi, et ibuul cum ignomnia.
d.um; ubi auUm illud, Major, habelur, ibi adjicil
Erunl enim quasi non siut, et sicul vetlimenium telna*
iilud, Qui mitilme. Narn milterc estopus (Bconomi;c:
scent {Isui. 45. 15. et 41. 11. elPsal. 101. 27): admiai auletn uoti inlerpretalio diviniiaiis, sed inlcrversarios vocans cos qui verbo contradicuuL Nam
prclatio est oecononiix. Deus eniin nequc corporalisi Grxco aul alii a pia rciigionc alicuo dixeris, quod
ler mittii, neque milliiur. Quomodo autcm, audi. Qtii
Deus sit, non coiileudil; siu dixoris, quod sil U i r i miilit, in illa niiuil loca, ubi ipse non adest. Osieude
sius, lunc dx-nionis iuslar furit, ul aii bealus Uavid:
igitur locum Paire vacuum, oslende locuin Filio dcDominui regnavit; hatcantur poputi : qui icdei super
iiilutuiii, ostcnde locum Spirila saitcio vauium. Certe
Cherubim; moceatur terra (Psul. 1)8. 1). E l quis uie
id iocum babci, si inlelligas ad verbuin, quod ilio
qui scdcl, nisi is ad quetn dicU idcm propbeia : Qui
niiseriL, bic oiissus sit.lliud igiiur, Missus csi, non a
tedes $upcr Cherubim, appare el excila poleiiliam tmam
loco iransiluiii (Wclarat, scd corporeum -aspeclum.
ct veni ul taivos facias not (Isai. 57. 10. el Ptal. 79*
Kcque enim -cum Scripiura dicil, Fuit homo miisus 2. 5)? Yideir liarelicormn nequiliam iiailuiu ex verDeo, cui uomcn eral Joannet (Joan. 1. 6 ) , Joanucm
bis bujusmodi babere locura ? Scd ubi csi qualiias,
de CUJIO vcnisse iiilelligiiuus : nam si ibi eral, inqutes,
dicilur : Ego el Pater; ubi vero de ojconomia agilur,
quumodo missus csl ? Sed quia ceconoinia ipsi oomQui niitit me major me e$l ; ob babilum uiissiouis m i missa fucrat, occonomiam missionein vocavit. H e nor, major vero per deiialis unioncin.
iaias Jerosolymis in ipso templo vidil Doinmum se4. Scriptura sacw stud'me legendv. Sic ilaque
doiiicm supcr solium excelsuin ci elevaluin. Cuni
Scripturis animus adblbeudus, nec prxtereunda
rsEct in nrbe, in templo el iu visionc, cum dignus divina oracula. Jain vero tu loium Evanguliura dabibilus esset iui Dcum videret, ut fas crat hoinimuas, Servalor autem nc unam quidem lileram. Tauitcin, audivit Dotim dicenlcm : Quern millam ad polam quippc voluil nos erga Scripluram iideiu baberc,
putnm hunc (ltai. G. 8)? lu populo eral, el quomudo ut dixeril : Amen, ainen dko vobis, facilius est ut
niiiitiiir ;id |Kipuluiu ? Sic niissio non iocaleui transiccclum et terra tratueant, quam ui iege iola K/JMIM, aut
imn, tiec fcervilc ininisierium, sed bumanam oeconowiut apex -cadani (Luc. 16. 17). Scrvaior iiaqne uc
uiiani bigniiical. Aliuquiii vero si lilcrx scrvia, lileunum quidcm apiccni conleuuiil, iu vcro tolam Scrirain revcreare. S i mUsus c s i , quoinodu dicil, Ei qui
pluraoi disccrpts. Ciare auleiu OblcndiiurScripluraruia
mitil me mccum esl (Joan. 8. 28)? Nemo enim qui
sciculiam ipsa inorluonim rcsurreciione validiorem
niUiat, cuui dlo abu,qucin uiillil. llbid ejiun
C i S e . Non eniiu (aiiluiu poie^i moriuoi um resurreciio
uat mittere, sed una ire. Ego tn Patn, ef Paier iu
quanluin Scripturarum scicnlia. Alleiide palriarclwin
me [Jeau. 14.11) Ubinam missio? Ne vero quis i l lud Qui vtisil me Paier mecum esl, sccundum opera* Abrabain, qui diviiem sibi dicenlem audil : Paitr
Abranum, miurere mei : et mitlc Lazui um ut dkai
tiunvui et scc undum aiixilimn dici putet, ait, Pater
fralrihus meii, ne veuianl tn hanc damnmioiiem {Luc.
mgcuin tiww (Jgan. 14 !0j secuudutu illud, Ego
16. 27.31). Et quid respondel illc? Uubrnt Hof*eM
%

HL C H f t i b l O PAbluHE OYE.

*3t

&Ui
. , .
uoi , '
, \ , '
. " ' ,

*\ , ,
, .
*. " , ,
, , ,
^, ,
.
" (,
, .), . .

, $ , *
.
" \ ,
, , ,
, .
, ,
. , , , , .
, .
,
, ,
,
, ,
, *
\
. \
\ , ,
* *
,
, \ .
, ,
, , ,
;
" '
8]
" '

*> .
, \
, \ ,
, ; ,
,
,
, ;
. " , ", ,
, ',
\ , ,
\ , ', .
* ,
, , . ,
* ,
'-., ,
* * , *.
;, . ,
, .
,
, .
\ ,
, . , ,
, . .
, ,

,
,
*
, \, ; *
, . '
\ \
. " , \
, \
, Tjiva,
9

Reg. .
* Reg. .
c

Reg. el Sav. , recte. Morel.

.
R r g . ;, . * t<).).,, .

Ttv ; fiv, \
; .
- , , * , . ;
, . ,
, *
;
\ . ,. . , .
; \ ,
* , * '
* *0 ,
, , .
\
,
, ,

,
,
* ,
. ;
, ;
, .
\ ,
, , \,
; ,
\
\ , "tv . \ .
, \ . , "
, .
, , \
, , . "
, . \
,
, \> .
;
; \
;
* \
.,
" , \ ; ".
,
, '
[816] *
\ , \ ^
,
, ,
, , ;
, , ,
, *
. , , ,
, , ,
, ..
\ .
, ,
* ,
, \ ,
,
.
4 ,
. quv .

,
*
" \ *
.
9

\ ,
, * X p u .
, * \ ^
*
*
' .
\ ; ,
. , *0
,
, . $

. ' *-.
, * ,
' '
( s i c ) ,
.

* Reg. .
Reg. '.

SPUKIA.

SU5

*. r p a c p u , \
.
,
.
\ , ,
, ttor
, ,

. ,
.
, \
.
,
. \
, *
, , ,

. \ ; "
*
, , '-
, .

,
, ,
. . ,
; , . ; . \
.
, ,
,
. ,
; ,
; '
, \
, ,
, ,
, \ .
. \ ,

\ ; , \ 01 ,

* '
" .
, \ * .
\ \ ;
,
,
[817] , \
, \ .
, ; \
, \ *
. '
, . ,

4 ,
. "
.

^ , , ^
,
. \ , !
,
, . ' . , *
, *
, . "

, '
* , \ -
, . \ *
' \ ,
. \ ,
, \>
* " ,

,
* *6 ,
, \ / . ,
tfurri , , .
%

11

Forte .
k Keg. -ovotv.

854
c

, , , .
, , , *
, , . , , *

, ,
, - , ,
ri<v
.
,
* ,
. . *
*
.
,
, * ,
*
, .
, *

, , '
, , .
, *
, , *
\, , .
,
4 , ,
, \ . ;
* *
,
,
5 \
,
, * .
, *
, ;
,
, , \ ,
, , * ;
' ; , ,
, *

.
. [818]
.
, . , ,
, ,
' , ,
, ^
* * , ,
\ , ,
<* , ,
,

* ,
.
, \ .
" /
, * '
, .
.
* .''%
, ; ;
* *
,
; ,
. ,
^. ,
, .
,
. '
,
* *

* '
(, \
,
,



4

Rejr;. , .
d Cojnjicil Stvil. .

Sjc Heg. At Morel. e i Stvil, ; , miuus

recU.

& CIIKISTO PASTORE O V E .

833

ti prophetat: audiaiit iltos. llic vcro, Non, pater Abra- enim non est ex vobis, scd propbeta cx vobis; Deus
Ihim : uiti quis ex mortuit returrexmt, non credent. eiitm ex Dco, prophcla ex vobis, sccundum carncni :
ideo et Sicut me legislaiorem. Quia enim unug lcgistaHle vero reponil: Amen dico tibi, si Moyum et prophetas uon audiunt, neque qui$ ex mortuit resur- lor anlbiuus Moyses, secundus legislator autcm Serrexeiit, credent. Allende diligenler. Ergone, si quis valor, non unius populi, sed totius orbis : idro Sicul
me, secundnm figuram et legislaiioncm. Sed niiis
cx mortnis resurrexisset, non credidissenl ? Nequaliiijus rei testis? David, qui paucis gcnerationibus
quam. E l vide consequentiam. Si auis ex mortuis
Moysem sequutus cst, clainabat : Exiurge, Domine,
apparuisset, vel ex ignolis fuisset* vel exnotis : si ex
ne confortetur homo : judicentur gentes in conspectu
ignotis, ignoranlia obscuras-el niiracula. Si Moyses
luo. Constitue, Domme, lcgistatorem tuper cv$
hodie apparcret, undenam scires ipsum esse Moysem?
( Psal. 9. 20. 2 1 ) . Si ilaque ante Moyscm crat
si Ilcliaa apparerel, iindenam ^cires Ileliam esse?
David, jure pro Moyse supplicabat; sin vero Moysei
Si vero quis cx iis qui noslro tcnipore morlui sunt,
prailuxil, David vero posterior fuit, cur voluit
rcsurgerel rursus miraculum obscuraretur, dicenDavid alium advocare legislatorcm , cum jam aller
libus aliis, ls ipse esl qui niortuus ost, aliis contra asseesset? cur dixil : Consiitue, Domine, Ugislalor$nt
-periiibns, Non bic esl ex nioriuis, sed damion et
super eo$ ? Quibusuatu, nisi genlibus ? Nam ait :
phantasma esf. Neque enim increduliiali destinl efluExturge, Doiuine, ue conforteittr honto, judicentur
gia mala. Ecquid roirum, si possel ingralus bomlnum
gentes in conspectu iuo. Gent.bus cnim dalus esl leammue vel morluuni in vilam revocatum calumui iri ?
iJum c;f cus ille curatus esset, Alii dicebant, 1 pte esl; gislator. Sciani gcntes quonhm homines sunt : anlo
legislalorcm enim ceu bruta abducebanlur. Si vcnerix
ulii, jVon, ted aliut ipsi similis (Joan. 9. 9 ) ; iilo
auiem Deus verbum, sive ratio, in raiionalera ilJa
tamen dicente , Eyo $um. Ille leslimoniimi de se pernaturain reslimii. Moyses ergo, utdixit, Piophclam,
hibcbat, et iniraculum celebrabal dum ingraii illi
ail, excitabil vobis Dominus Deus ticul me (DeuL 18.
negabant. Annon mulli Servaloris lempore resur1 5 ) ; David vero, Constitue, Donrine, ligislatorau
exerunl ? Multa corpora sanclorum qui dorrnieranl,
*uper eos( Psut. 9. 21). Paulus vcro , qui venil post
Mi ait Scriptura, post crucis oeconomiam resurrexcServaiorem, et est ejus prxco, videus quod prirant ex monuroemis, el venerunl in saneiam civitasci illi Cbi istum cxspoctassc dcbercnt, post C l i r i tem, et apparuerunt mullis (Hatth. 2 7 . 5 2 ) . Num mirastiun vero nutlus alius exepccfandus sir, ideo dicit :
eultun incrcdulitalem exsiinxit,aul ingratum animiim
Si qm vobis evangelizaverit prwier id quod accepivicit? Etcnim signa infldelibus, tion aulem iidelibus
$iis anathema *it (Gal. 1. 9). Excludil attam omnem
proponunlur; infidelis vero vel ipsa signa despicit.
ieuliam, et claves regni accipil. Quod aiUcm posi
At perpende, num exciuium a morluis reverlii essent
docirinam Chrisli non sit alia ex^pectanda, dicil, Si
ul revera L ixarura revcriti sunt. Lazarus a Htorluis
quit evungelizat vobis prater id quod accepistis, aua~
surrcxil, el qnia ob Laxari resitrrectioncm multi conthsma sil. E l ut non soluui bominuni versuiiam excluftpecium Servatorem veniebanl, Judaii de Lazaro
dat, rem conienlione amplificat, et ail, Et$i noi(lbid.
ftnlerticicndo deliberarunt. Adverie eiultatn pervicav.. 8). Quid sibi vult illtid, Eui nosf Poleraliie ciam, perpetuo sibi similem. Ergo jure dixil pairiarcha : Si Moy&ein et prophttas non audiunt, neque ti slclus alio modo docere? An vero illud palam est
guis ex mortuis returtt&erU, credeni illi (Lue. 16. 31). bypcrbole usum fuisse diviuum Paulum : Etiainsi
me, ait, audirelis alia pncdicantera, extsiimaie mo
Et nunc igiiur hserelici, si Moysem ct propbelas ct
non ex Deo verba faccrc ? Idcirco d i c i l , Eui not.
cvangelia non audiunt, nequc si quis erumpcrol iu
llumana quidem lingua subvcrtilur, Dei autem lingua
mille voces, audirenl. Vcrum w s a via ne absistauon mulalur. Ideo, Etsi nos, etsi angelus de caslo.
nius. Eyo eiiiin sum via (Joan. 11, 6), dicil Doiuinus:
Merito nainque in bauc suspicioncin veneras, quod
qui ergd a *#ia deflectil, aberrat; quisquis extra Scriangclus de caslo pereghnain dociritiam induclurua
piuras incedit, tempestate agiialur. Siciu enim in
ts^cl. Scd non ab anffdis prainunii, d.aboli vero veruiari. qui mulUs ventis circumferlur. non rccta nasutiain prxscindil: Et$i angelus de caeio; non quod
vigat via, sed buc illuc a ventis jacialur : sic ei qui
pularei angelos id facluros : scicbal eniin apud anvariis doclrinis sese dedil, nec iucrdil secundum
gelos iinmutabilem cssc vorilaicm; verum quia sataevangolicam, niliil diflcrl a cymba a fluciibus agilala.
nas sxpe sese Iraiisformai, < l d;unioitS plerumquu
Ideo dicil Scriptura, Ne omni venlo veniiles; addit
interpres, Et ne omni vcrbo credat (Eccli. 5. 11. epecicm angeloruin menUuntur, ut pro arbilrio suo
doctrinam inducanl, secuiidum illud : lp$i $atana*
e! 1 9 . 1 6 ) . E l ut diacas quod Scriptura docirinam
tratuformat u in angelum iucis ( 2 . Cor. 11. 14):
omiiem vcntum vocat, Paulum audi : Ne simut parrutiflucluantes,ct circumferamur omnivenlo doctrina, properea craenlilos aiigelosa vcris feciudii, ei nudum conlra angelos calculum ponil, noti illos conluw nequitia liominum, ad asluliam errori* (Ephcs. A .
meiia aflicieus, sed dxmonibus viam pra*eiudcii9.
14). Oiiini vcnlo doctrinac. lllud, Omni vcnlo, esi
Neque indignaii sutit angcli Paulo diccnlc: Etiamsi
r asi, omni doclrinx. Qui se ip*i <!edit, fluciibus
augclus de cielo evangelitaverit prater id quod aceepiagiialur, jaclalur, naufragiuui facil. U n a quippe est
afis, anathemn sil, sed gaudebatii illi de conlidentia
uavigatio, uua via, unus porlus, fides; illa ducil, illa
prxdicanlis, et diviiiani praedicalionem coniirmamii
roncludit, Ula excipit. Qui vero de iidc exeidit, nauac munieDtis. Ideo ipsi angcli scientes nemini crefragalur, ut ail Paulus imolbeo scribtus : Hocpra?ccpiurn tibu fi"' Timolhee, commendo, ul milites in iib dendum e&se, nisi verbo aposlolorum, id conflrmant
bonam mititiam, habent fxdtm el bonam conuieutiam, et non praedicanl. Mitionlur quidem ad bomines,
quam quidam repellenles, circa fidem naufragaverunt neque (amen pncdicairt. Missus est aliquando angelui
ad Corneliuni, el ei quidcrn apparel, suuinqtns iuinif i Tim. 1. 18. 19). Qui ergo a lidc tccedit, iiaufrasieritim denuntial, CornelU inquit, orationei tuce tt
galur; qui fidcm sequilur, in tranquillura portum
eleemosynm tuos aseenderunl in memoriale in conspectu
scapbam reducil. Ne igiiur omai vento agitemur.
Dei(Act. 10. 3. 4). Annuntiarc nosirum est, prccdiPost Domitium nulla suporesi docirina: nam post
care aposiolurum. Angeli namqtte est nossc si acceMoysein exspeciabatur Chrisiug; posl Gbriaiuin noa
ptasait minislerii et oraiionis inodus : pr.cdtcationcm
alius extpecialur. ldeo Moysei cum Tellet erudire
non sibi permiuit angelus, scd aposlnlis. Ideo adjicil;
populum, quod non in suis lanlufii legibus incedenMiue ergo Joppen, et aecerse Simonem, cognomine
dmn csset, ted perfeclio quaedam essei exspecianda^
Petrum, qui veniens loqueitur tibi verba, quibus salvaberit
dicebat : Prophetam vobk excitobit Dominta Deu$
tu et lota domus tua (Jbid. v. 5. 6). Et quid iinpetu-a/er, htuic audietit (Deut. 18. 15).Si enim dedodiebal quominus ipse^latiin pradicarel ? Annon Kdo
cirinas tnae |terfectione sibi conscius fuissei Moyees,
non ad alium doctorem misisaet dicondo : Prophtlam
Sic Reg. At Morcl. et Savil.. ptetait*, ininas rcrtr.
ttvbU txcilabil Dominut Dcus ve$ler ex fralribia vestris,
* nc^.,si acccpia Uui pncuuo clocwosyiHV incdu**
$icul * (Ibid.) : idco Prophelum, qu.a ex vobb. Dcu*
%

836

835
digDknr fuisset pr&dicalia angeli l annon certior lactus fuisset Cornelius ab angelo, CIUII de cruce audi
visset, de passione ac de ceconojnia? Sed ct seipsum
obscrvai nc del locuoi dxmonibtis, simuique declarat
absque dociriqa aposlolica uon posse bomincs salvos
llcri. Quod si angelus dc crelo aliud quid cvangelizans
analbemaie daimialur, qui Arii dogmala spirat, qui
Eunomii ct Sabellii senlenlias dvcet, anaon jure
anaibeinale damnabilur, si non poenam poenilemia
pncverlal ? l\xc pulale, fralres, non a nobis diei,
sed a sanclo mariyre, et pcr legaiioncm Palris. Elenim baec in, honorcm martyrum dicunlur: honor
quippe ipariyris csl custodia fidei. Si itaqnc vis
roartyrcm bonurare lime euui pro quo roariyrium
T

Forte, honor vero marlyrU.

subiU. Si enim ille pro Cbi-is4o sanguinem etTtidit,

an lu pro Gbrisio sanguineni noji eflundes l l|ane
igitur babentes fidci cerlam nolam, curcmus ul bouia
operibus fulgeamus, ut pp$t virluUim jacta semina.
reiributionein nielamus : qiiisquls eniin ex propriis
operibus messor esi juslitia*, ul ait Patthis : Quamdiu temput liabemut, operemur bonum ( Gul. 5. 10 ).
Nam suo tempore meiemui non delicienlcs. Quo l e m pore proprio? lVesuireclionis ecilicet. Iloc ilaqne
lempus no.n est proprie nosti um, sed csl alienuun.
Uic semina, illic manipnli : bic seniinas citm affliciione, illic nieiis cum lTtilia, ul ait David, Qui
uminani in lacrymis, in exsullalione metent (Psat. 125.
5 ) . Ulinatn verc cum exsullalione et seininenius c l
metamus in Cbrislo Jesu Domiuo noslro, cui glori*
in ssecula sa^culoruni. Amen.

MONITUM
IN HOMILIAM DE ADORATIONE CRUCI&.
Ilanc c o n c i o D e m Saviljus inter dubia opera rejecit;
Fronio autem Ducaeus i n s p u r i i s locavii; a slyli v i ddicel gcncre a i n l K X permoii. Nam hic orator, licel
a l i o q u i ineptus, dictionem e f l e r t Chrysosiomi e l o qnenlise longe absimileni : c p i i b c t i s aulem abundat
c o m p o s i i i s more Grascorum medii aevi; bujnsmodi
s u n l : $, lucifcra liebdnmada,
, wlutifera seu vivifica crux , ef, siniilia miilia
qicc a d nauseam usqtie passim occurniau. Ljcet enim
eoruin epilliclorum qtitfdam in germauis Cbrysoslomi
operibiis occurranl, al n o n solci iile iis l a o l A c o p i a
el coufertim u(i. Slylus alioqiii remissus alium, quaia
Cbrysoslnmum indi&il auclorem. Ilic igitur d e a d o > .
mtione Cmcis, quae in media quadragesima celcbrari
s o l e b a t : qua i u solemnitate babila f u i t , v e i h a b i i a
f

IX

PRETIOS.E

VITALISQl

CRUCIS

fuisse finiitwr bacc bomilia. Codcx unus ftegias in

bujusce bomiline mulU adjecia pncferl, qase , ul in
noia ibidem dicittir, consullo prxtermissa ferui)t.
Nam ut in praefatione primi Tnmi diximus, ex bonuUis
illis quac Cbrysostonao a librariis et a Gncculis a d acripta fuere , eas quidem omnes , quae vel a Savilio
vel a Frontone Ducaea publicatx fuere, tn bac Edilione proferemus : in cxteris autem aliquis dcleclus ba bebilur. Nam ipse Savilius mullas isUusmodi concionea
consullo prxlerniisit, quarum calalogum lexuit in
s T. 8. p. 857. Cujus exeroplo nos eliam ab jts qiua
nullius pretii sunl, si quidem nondum publicalae l a e riiii, absiinebimus.
lniei pretitio latina est JoacbimLPerionn qoam aU-%
quot in locis casligavimus.

ADORATIOTfEM,

M E D U

I1EBP0.\JADA

JI.JVMOni

(/l).

1. Dks adorationi Crucii cotutitutus; laut erucit. choream dacas incnarrabilem. Qneaiadmoxhiin e n u n
Vcnit nobis snniversarius dies omni religione colenin eoliludine ii qui vulnerali erant, aspecio ieneo scrdus ac lucem aflcrens sanclom jejuuioriim media
penle a mortc liberabanlur (iVam. 21): sic etiam nune
bebdomas, qu.v. el ter bcalam vilalemque conservalo- li qui mediuni jejunii cursnm confeccrunt, bujus conris noslri Jcsu Christi crucem proferl, el adorandam
taclu scrpcnlem inlelKgtbilem interficiunt; i i d e m q i i e
proponit, et eos qui eam sincero corde castisque labiis
immorlalilaieni assequunttir, sociique eorani q i i s b
veneraiilur, sancios efflcil, atque ad reliquum sladii
Cbristus pertulit continentia effecti , participes ejus
ganctoriim jejiiniorum curstim paraliores robustiores- rcsurreclionis reddunlur. Neque boc modo, venmi
quc reddil. Quia igilur bodieruus dies pretiosne crucis
ctiam ad id q i i o d sequilur fortiier curremcs, triumphaadoralioni constilutus cst liuc adeste, carissimi, eam
les hymnos Deo offerunt. Crux cuim Domini armaiiir
ctim metii atque desiderio amplectamur. Resurreciioest viclrix, el t r o p a B u m rcportans , qua? reguin armis
nis eiiim Cbristt splendorem emittens, munoribus suis
vinci non p o t e s l ; cornu Ecclesinc, bosiium expugna emnes illustral el sanctilicat : ideo eam ex animo
trix, s a l u s fidelium. Beatique vere smit, ac tcr bcali
gaudcaiea saluiemns. Hodie cacli aique lerrae incolao
ii quibus castis labris, sanctoque ore eam ul antplchigenli I;rtilia alficiunlur, quia luccm afferens vilalisxenlur concessum est. Re enim vera iUud Doniini
<\ue Cbristi cn-x mundo proponitur, cujus vi daemones verbum Imptent, Qui vuii venire pott me, abnegei u
fngauttir, morbi prolliganlur, caligiiios;c lcnebrne pel- ifKlip$um et lollal erueem suam; et sequalur me (Maith.
Iiintur, Qiiincsc|te orbis teme iines illiiniinanlur. Hodie
16. 24). Vide ut nullam necessitatem verbis suis ad*
ibrisij Ecdesiaalter p;>rodisus efikiiur, qux ei san- jungat. Non enim dixit, Velilis, nolilis boe vobi
iiuii prelios- crucis lignum proponil, el passionis
perferendum est: sed quo modo 1 Si quis vult pou m#
ChriftU praiviani pompain crucem facU, c l ejusdem
tenire; viin affero, non cogo sed suae quemque
rcsurrcciioiiis qu;si prajviam reaurreciionem. Ilodie
volunlatis dominum facio , ob eamque causam dico :
prophciicmn verbu(P coropleium est: Adoranw enim
Si quis tmlt venhre poii me. Ad bonuin enim el bonein loco in quo t)ci npsiri pedei steterunt (Psal. 151.7). siatem voco noq ad m a l u m et inolestiam , non arf
La*tare crgo el ge>li gandjo, Cbrisli Ecclesia, liberosluppliciuui et poenara, sed ad regiium d ad Yttam
que lnosfac adduciisalT^ciuum conlinemia, jcjupioque
caelestem. Ipea enim natura rerura saiis virium babet
mpiaios splendidisquo virluljbus fulgentes, alque
ad trabendum. Si quti vutt venire. posl tne sive vir
eive mulier, sive is qui praesi, sive is q u i alii paret,
J Savil. in marg., pedestai, dommc: et sicduo Mss. eiservari v u l i , banc ingrediatur vtaai.
RfgtiAbnegare semeiipsum qtad <tl. Tria sunl qoae
(/0 Notat Penonius in margine, commemorai, abnegare seipeum cnicein porlare. d
, qiifa in quodara exemplari sic legebalur. Sed in eqiii. Sed primum quid sil seipstim abnegare, videaiiullo Codicom nostrorum ita legitur. Coniulimus auUm bomiliam CTJIB ]Odioib8 RegiTe 1828, 2030, et 2052. ipus. Diioamus quid sil alicrum negafc, ac lum dtsttit

855

DE ADORATIONE PRETIOSJS C R L C ^

855

07 ;,
\ ,
,
. \ ,

0
,
- '
^ , \
. \ \
, \
, . [, \
.
, \ ,
, ,
, ]


. .
, . ,


, /. ,
' ,

,
,

,
\ ' ;
* ;
*
, \ \ , \
; * \ ,
%

.
,
.
,
, \ \ .
, ,
'

- -

,;

1*

* Reg. ^;
.

.
* . "!
>
1819] . *>
, .;
;
\
, ,
* ,
, ^ -
, .
. ;
. .
, * . ,
,
* , 01

,
,
.\ .
.

"

, ,

. ^
Forle

'. , \
,

, %%\
,
^ ,
\
\ .
:
, \ , , \
.
, ,

. [82]
, \ , :
, *
, \ ,
,
.
,
, \
,
.
, ,
,
*. ,
, \ ,
, * ,
Nutat fn margine Savilius , qo lectio
mngl*arrdet: Kdili . unus babei
^.
*> Savil. in marg. , , e l tnc duo mss.

, \
.
'^ \
, , , *
\ , (
, \ .
., , . \
,
, , \
. \
. " (> ^
, ,
, .
\ .
, , ,
, ;
, , *
*
. ,
, \ ,
* \ . *
.
; Savil. in marg. , el slc omnesirss.
Editi :..
Slc umi* ms. rccte. Alii . ^ , inlrmcdiis oraJsois.
c

SPURIA.

837

, ,

, , ;, \ ,
. ,
6 , ,
. ' ,
.
, \
. ;
, , , , , , , , , ,
,
.
, * , , , , .
" ,
, ' * , ,
\ , .
, , ',

; , ,
, , ,
, * \ , , . ,
\, , , \, , ,
, , ,
[82IJ , \
\ .
, ,
\ , "(, \,
* \ , \
. \ \

. , ,

. ,
, ,

; ;
; ''
,

\
, ,
^
, . "
\ *

. \
; , ,
.
'. >
^ ^ ,
, ,

. , ;
\ ,
, \
.

, \
, ; *
. ,
. "
, (\
\ \

),

, , , ,
\ , \ /)
.
, \ ;
. \
deesl in tribus mss.
l Savil. in marg. , et lofra pro
in marg. scribit " el sic duo codices.
Savil. in margine sie legil; in icxlu * ;
r

, quam levtionein prieleruul duo cuJiccs.

83*

; , >
,
* , ;
\ ,

, \ , , \ ,
, . , , \
, , \ , ,
, \
. ,* \
. , *
'
, .

, , ' \ , ,
\ \ ,
'
, .
' ' ,
, ,
,
. o l , , , \
, \ \
.
,
.
, [822]
, , ,
\ , , . ,
, )
,
, , .
. ^
,

, ,
.
,
\ ,, \ , .
* ,
, ,
\
, \ ,
.
*. , " , , \
. " ,
(*\, , , \
.
. \
,
,
, . !
$ , \ > , , \ )
,
; ,
.
, ,
, , AvOpoV
.
, ,
, ' \ .
,
J Savil. in marg. , sic duo mse.
e Sav. in mara. . iu
, deleuduro wdeiur , sed stcomnes b a b e m .
Savit. iu iD*rg. , , et s i c e t i a m
unus cod.
8 UIIUS cod. . Pauio posl Savil. in a i a r ^ .
i'Uv.ol>i el bic eiiam duo nis^. Morcl. ixo^t.
t

837

DE ADORATtONE PP.ETIOSiE CKUCIS.

838
que negare se qukl s i l , iiilelligemiis. Quid crgu est
enim Dei donum; sed cum fuUira apparuit, lum
negare alterum? Qui alium negat, excmpli causi, fia.'qutim cst eam conlciunere.
l i u m , vel fralrem, vel ainicum , vel vicinum, aut
Crux itt adibus, in muris, in frontibus; crux in sacriqucinvis alium, tive flagris eum cxdi videat, sive in
ficiis udhibita. No igitur pudore afliciamur de niaviocula conjici, aul quidvis aliud perpeti, non pra*sio
gnilicis salutis nostr.c siguis, ncc maguiim caput boe s l , non fert auxilium, non frangiiur animo, nulluin
norum quo c l vivinnis et sumns dcpellamus , nos
sensum doloris ejus senlit: alieoo namque ab eo est
dcliciis, crapubu ingluvieique dedeules : sed pro c<r<animo. Sic ergo vull nos Deus caput nostnirn neglina Chrisii crucem fcramus, id est, inorlem aQTecluutii.
gore : ut si qni nos ipsius causa verbcrent , vel supElenim ea quae ad nos perlineni, per cam perficiuntur
plicio afiicianl, vel pellant, aul aliqmd atiud faciant,
oinnia : sive renascendum esl, crux pra^sio ejt; sive
iiegligainus. Hoc e.st enim negare; id est, niliil rci
niysiicus ille cibus sumcndus , sive aliqui ordinandi
secum babeal, scd se ipsc pcriculis objiciat, et certasunl, sivc quidvis aliud facienduin est ubi(|iie sigmiui
uiini: atque eo modo aflectus sit, quo si quis alius palenobis crucis adesl. Ob camque causam el in a. dibus
retur, esset. Ncc dicit, Ncget seipsum, scd, Abnegel, et in muris, el in fenestris, el in fronlibns, et in anibac parva adjunclioiic magnam declarans cxstipcranmo aique mcnle eam studinsc dopingimus . Salutis
liam. Et lollai crucem suam. Vidcs quomodo eum mi- cniui nostr.e , communis(pie libcrlatis , ot bonilaliu
lilem, qui ipsum sequitur, rex ca:lorum armavii? Non
Doinini noslri boc sigiium csi. llinc sigilluni appolsculum dcdft, non gaJeain, arcum, non llioracctn,
lata est, quod depoiiia divina omuia qu;e accepiinus,
non ocream non quidpiam aliiul ejtisdem gencris ,
Iiac quasi quodam regio atque amiulo obsignaeed quod bis oranibus csl Hriiiius el valcnlius , pr;cnms; nec quidquam mali jam atidel accedere. Si
sidium quod a cruce proiiciscilur, signmn vicloriae
quem populo pra^ficianius, cumque ad sacerdoiii diquuD coiilra dxmonia parla est. Hoc gladius cst, boc
gnilaiem proveliamus, posleaquaui innumerabilia prescuium, hoc iborax, boc galca, boc ocre.r, hoc lutum
cali sumus, ac Spirims sancti inunus accessiiriiiu
firmumque prajsidium , boc portus, boc perfugiuin ,
evucavinms, bac obsignamus, quasi ccrto firmoquc
lioc corona, boc ceriaminis premtum , boc bonortim
in loculo donum quod donatiim e>l includamus. Sic
oiniiiiun ibesaurus, el qua. nunc suni, c i quae suut
eiiam in sacrificiis adbibetur. Cliristi enim crux glai;mquam fultira. Ut enim aliquis sumpiis armis quibus
dius est el ligiium, quo inierfecius a Dei inierfeclorifacilc se lurri pnssit, ea etiam dai mililibus suis, sic
bns Judaeis Cbristus diaboii opera delevil, ipsumqiie
ctiam Cbriblus. Videte, inquit, omnia qux crux mea
diabolum dcjccit, nostris in co iixis criininibtis. Ob
p< rfecit: facile ciiam vos arma cjusmodi, el pcrficiie camque causain in sacrificiis usurpaiur, quasi gladius
ejiisniudi qtue vuliis. Quamquaiu alicubi bis eiiam
quidani ct flagrum regium qu<Kl omiiem diaboli incurniajora polJicilus e s l , his vei bis : Qui in me credit, sum , satauxqiie impetuni prolligat et fuudil. Uinc
it eliam opcra qiue ego facio perficiet, atque his majora divini sacrique anl'-stiicsquasi slipalores quidam regio
aciet (Joan. 14.12). Quidautem vult sibi bocverbum, flagro propo.^ito, co onineu) bosiium exercilmn funoliat crucem suam, ei me sequatur? An ut lignum dunt ac fugant cuin divina regiaque muncra iis qui
tinusquisquc noslruni fcrat? Nequaquam : quae eriiui
iniliantur Iribuuni, in (juo uua cuni cis rogcio Cbribac vinus esi? Scd ut ad piricula instrucli simus,
siuin colunt alquc veneranlnr.
ei sanguinem in animis nostris circumferentes, ad
3. Gum ergo signaris, libi iti menlem vonial loitim
caidem el niorlem quolidie parali, ila omuia faciaimjs,
crucis argmneuluiii, ac lum iram otimesqiie a raiione
ut si ad vesperam nos vicluros esse sperarcmus
aversos animi impclus exsliuxcris. Gum coasigtiabeuasi plane moniuri. kl quod etiam apnslolus Paulus
ris, frontcni nuilia replc iiducia; poctus, ocul<s ct
icebal. Quoiidie monor (1. Cor. 15. 31). Aimoii (ibi
omnia inembra offcr bostiam Doo placcnlem. IIoc csl
a naiura mors uua constitula est? E l tameii licel libi,
enim raiionabile obsequium (Rom. 12. 1). H<-c
si libel, millies pro Doinino moriem oppclere.
eliam stgiium fores clausas niajorum iKistrorum a?vo
2. Hic eniui grali;e nios e s l , egeslaiein qtuo apud
api uil, boc noxia niortiforaqtic veneiia exslinxil, h c
amicos cst, Domini benignitale ad inagnas divitias
cicuiae vim eluil, boc deniqite bclluaruin vencnata|erdi;ccre qui rerum modo evenui, vei um etiam
ruin moTsus curavti. Si eaiin inrcroruin portas reGeriaiilimn prnposilo el volnnlaie curouas mclilur.
scravii, c l c rlorum apsides aperuit, paradisique adQuid auleui illud esi, Totiat? iia eslo, inquit, paralus ilum rcnovavil, c l dtaboli iirrvos frcgit : quid miruiu
ad cxdem et crucem, ui is qui eam bumeris portat:
videri debet, si noxia vencna vincil el supcrat? Ib>e
iia vicinus morli cxistiiuclur. Osnues lalem obstnpeergo in nienle lua insctilpe, aniinoninwjue nosiruscunl: nequc eniin adeo niille armis iuslructos luiiuaruiu saluieni ampleclere. llxc cnim crux orbem lerDis c l bac foriitudine muniios pt rtimescimus, ut
ra? conscrvavil, errorem expulit, verilaiem revocavii,
hunc lilxTlate bujusmodi praidiluiti. Niliil cnnn lanterram caelum fccit, bominesque angelos. Propicr
lopere iiiorlem fugai, ul morlis cunicmpiio. Scd ne
cnicem daimones jaui horribilcs sunl, aul <quis existimarei liuc tinum salis essc, paraios csse ad
luciuii, sed contemncudi: nec mors e&t mors, scil
iiiortein (suol euim c i lalrones, et venciici ejusniodi,
stinmus aut vigilia. Ilinc carnis afleclus, qni jejuiiaiie l parricidu: (iunes), ob eam cansam addidil : El we
(es oppugnanl, niaivcscmil. Qtiod si qtiis Jndcus b>c
$equattw. Non forleui, inquit, modo quauro, nec etiui (ibi di&)t:Euin qui ciuci sufUxus fuit, aduras? ei
qui ppropiiK|iianie morie non Itoricscii, ^ed ciiam
alacri magnaque voce, ac Ixlo vuliu rcsponde : Cene
bom.in , coulineiilem ^moderaium , oinniqtic virttue
adoro, nec finem aduraudi faciam : c l , si ridcat, iuge
I>ru3dilijiii. Vidisli crucis minisicrium, nec in Domino
cuui quod aniens sit, nec sciui quid lo.jualur : Cbrisotum , vcrtim eiiani in servis tanluin valere? lloc
sioque Domiuo age gratias, quod ejusinodi iu noa
Pelrum principein fecit, hoc Paulum lalein reddidii.
iicncficia conlulit, quai sine cadesti diviuaque eiiuuIU(|ue dtcelial : Qui$ nos teparabil cnriiale Christi?
tiaiione disccrc iictno possil. Ob eam euiin causam
tribulatio ? an auguttia ? an pernulum t an gtudius iste ctiam ridet, quod Animalis htnm * non capit ea
(liom. 8. 35)? Hoc eliam eos qui jejuuant, el se absliqum sunt Spinlu* (1. Cor. 2. 14).
neol ab esculenlis modo, veruin etiam ab affcciiCrux propLelis prpdicta Scd quidnam ail
hus, lorics eflecil. Armeinus nos^ carissimi, vi crucis,
amciis, iiigraius, perlidusquc Juda>us? Si e i g o C h r i aique iiiunianiiis : arroaiiquead id quod rcliqtium esl sius est Dcus, ul dcff.udilis, ac Dei Ftlius, salutisque
ad jcjuniuiu vcuiainus paraliorcs, comcmnamusque
homiiiuin causa veutt: cur tali morle, q u , inboiMnui.i volupi:iluiii genera, qua? b;cc vita suppedilat.
ncsia esl, obiit, c l in cruccm acius ehl ? Cui paucii
Eleniin diviliai, gloria poieniia, amor, omniaquc
res|>nndcbiiiius qu;c ex propbciis collccia s u n l :
rjusdem generis uroplcrea jucunda sunl, quod niuiia
Oporluil (^brisluuii cruci afligi, Kgis violalor, el invtla* cnpidilaie duciniur, ei buic vila? allixi suinns.
Savil. in marg , dspitigamus.
Ibe aiiiem C(Hit<Nnj)ta, iiullam illorum ralioiieoi du Lhio Mss., qnod lorpoieus homo \6u
C T . : U S . ciiiin bxc viia est, boua et juctuuda ; C6t
f

,).

839

s r i .

grate Judaio! propieren fex c l pwplicfae iia

enim ipse Cliristus non esscl, is qui rx Maria aaiitf,
pncdixernnt, forc ut gcnus hoininuin a Gbristo cnqui a Deo etcchis est erusqtie cjiis<!em Filiua q^ifra
ervarciur. Piinms cniin Moyscs d i o i i : Videbiiis w'lege ct propbeiis prccdictus. est, natio reslra itidaira
wmve$tram suspensmn in oculis vestris, necthce vettrm
in, bonore et nomiiie csse, seqne crigerc alque refidem habebitis ( Deul. 28. 6d ). Et Isaias : Tamquam gnare potuissel, ul <\\\x Dei bostem el iiiiinicuni iinottit ad cadem duclnt est, et qunsi agmu coram tondente
postoreinque morie mublasseU Venini jam e\ ro
*e obmniuit (Isni 53,. 7). Itfmque Jcremias : Venite, lempore cum criix crocta est, c l a majoribus Testris
inquit. immillnmus tignnm in ejus panqm (ler. 11. 19). ei Cbrisius sufOxtis es', ad boc u^que lenipug cnm
E l , Dcderunl pretiumejus inagrumfignli qttemndmoignomiriia eldedccore p e r i l : vobisque Deus gravios
dum mihi Domtnn* comtitmi {Mauti.%1. 10). Detim sticcensel, qnam in capiiviialje Babyionira. Tumenim.
anlem osse Cln i>lwn qui in crncciu sublalns e<t, audi
posi septuagiota. annos Detis miserlus est, vdsqtie reEsilram ass(Tciiie:n, Benediclus ett Domlnus, qui raavocavU; Iinc vero lemporc oinninn r r p u l i l : paierqu;
rmx xuas rxlendit sqhuemque
Jerosotymis, speciantibu* vesler idemque propbeta c l palriarcba Jacob rernin
nobiz, dedit. Ciun atitani serpfenles j Qpidurn hilerfiprxdixit, jura vestra omnia concidcrunl: cx Juda>
cirbant, jnssnqtic Dei Miises in ligno sorpentem suj)lipairia vcsira ptdsi eslift: in diversa loca dis[>er^
roem proposuii, dleebit: /M /iv//c ratpicite, ei non
esiis, atque in orbe (errarum ab oriente ad exlremuro
moriemini (. 21. 8- 9). Riirsu^quc Jcrcmias cx
terrac vos omncs et contemnunl et ridcnl. A l res
coruin persona, qui etim cruct sufiixcrunt, Venite,
nostra Cbristianorum in dies niagis floreni, crescunt
inqtiil, et euin ex rivorum tcrra exterminemut (Jer. 11. et corroboranlur : alque per omncs mundi angulos iw49). E l rursua Clirisius per cumdcm propbelam, Ego
ligiosac fldei noslnn prjcdicatio pervasil: Cbrislus in
rero, inqtiii, quasi ngnus imwcens, qiii ad wtbmm
nobis rcgnat: cjusque prctiosam atque vivilicam cnidncitnr :non cognovi* (ibid.). David qtioque cx f.brisli cem. adoramus, c l pro lliesauro magni preiii leucmus.
pcrsona : Foderunt manus meat cl pede$ meo* divise*Elenim crux Domini omni.regia corona verc splendirunlque injrr, se vcstintenta mea et super vettes viea%
djoresl ei pRcclarior : qnid dico^ rcgia corotiafinm
miteruiit *oriem (Psal. 21. 17., 19). E l rursus : fix- ero ipsos solis radios sploiidore su|eralr. Ac qnonjtandi nmnus mpas loto die ad poputum incredutum dam
et
quidem improbx xitx pravorumque facionnu
contradiccniem, qui vin bona ei recifl nor\ incedzbant* condemnalio l n c rcs fuil : nunc aiitein divini muneted potl peccala sun (hai. 65. 2). CQlcndani autcn} rjs symboltmi, npbililatis spintualis siguum, tbesaiiadorandamquc esse Clirisii cruccm. cjusque O^uram,
rus tnlua ac cerius^ doqum quod eripi poiesi,
lioc cliaiu pn piietae duconl: Oavid quidem dicens :
sanclimoiiiai arguincnuim. llauc ei in iticnsa e( in \rDedini melnenlibus it signlficatiajiem, ul fngimit facie c(o et quocnmque in loco sumus, prafcriinus . Ut
arcnslPtak 59. 6); el rursus, Fnc mecum siguum itt cnim, pleiiqiie inililes sine armis ncc praudonf, nec
bonum, ut videam qui oderunl me, et confutidantur. dorniiuu^: sic nuuc pro gladio eam iu lcclo suspen*
(Ptal. 85. 17)(). E l per Ezccltieleni prop!n't:m dicit dajnus, pro rcpagulo in osiio depingamus, pro muro
Dcus : Da signaculum in froniibus eorum, qui xngemU ct panietp. omni domui circmtidenius : parles inlitnas
icunt et (hlore affkiuntur in Qtnnibus peccath : trantite, ct ex^limas liac muniamtis. H.xc enim mortcin delevii,
cadite, nec parcite: senem, jwpnem, muliere* eX infnn* ca?b>8 apcniil, terrain expiavii, naiuram noslram in
ttt lactenWs debete * ad eos porro qui tigttum hubuerint,soliimi regium evexil, atque tyrannjdem diaboli disne acceditote (Ezech. 9 4 6). Salonibn quoqne his sipavii. llujns forma est dupl.ex : una cx maieria,
verbis. DeneScUe tiguum, jutlitia oritut (Sap. 14. exempli causa, ex aurp vel ipargarilis vel gcitimis,
7 ) . Isaias eliain unde esseo^, ct qualia qnoqiie
qux s;rpe a barbafis vel furibus aufenur: altera sine
crucis ligna essent, e^ponit his vcrbis, ln ntpretto,
matcria.: neqiie cnim ex maleria cst ejus exisienlia,
picea et cedro, $jmul locum tanQlum celebratc (hui. 60.sed a AjJe cst ejus naiura el essenlia : a disposilione
13). Quin etiam Moses dcmisso Hgno in Mcrrbam,
autcm cjus qui eani facit esi matcria. Hacc dormienamaras aquas dtilces reddid.it in figuram crucis briles cusiodit, b c vigilamibus esl pra?sidio, luc iu
sti, qui niundum ex dapiuonum amanludinc dulccra
pcriculis conserval, hac bcl|um dirimitur, e l px
cflecit. Mo>is ctiam virga qua?. pelram discidh, crucojilirnialiir. Quare Uuao Itium, Doniine, palientix
cem Cbrisli sig.iifloabal, qui corda hominum discidit,
ei Qlememioc plemim iu me providenlia*. mysterium :
Spiriiusque sancu graliam in eis insevil.
adoro proiiasam uiam et vivificam cruccin, Douihte :
4. H;uc ciiain vere vllaj via e s l : omii^sque qni
amplecior mala. qua; pcrlulisli, anio clavos, memraru lencnt, vivmit; qt\\ aulem eam reiiqucmiil^
brorumque foramina saiuio : arundincm, laiireaiti el
inorlcm suppliciumque aeltTiium babebunt. Lex enim
spoogiam ^uspicio : pro regia corona coronain
cl prophctnc sanctam Triiihaiem pnrdicant: vereqtie
spinis ad capul a< coiiunodo, el spulis tamquam splenbic Chi qni a lege propbelisque ppscdicius est, JCSIIS
didis gemmis onior : pro clarissimo ornaiu colaphb
Clirislus Domiiitis. qui Domiiii nrnninc vcitit: ncccst
glorior : teque verum Deum ess<$ profiteer, HHIMU
alius, nisi is qtii in licthle *m hi&vx oppido, cx virsanctac Triuiiatis, Jesum Ghrisliim. qui mea causa
ginc ei Dnpara Maria Attgusto C^sare impcratore
morlcm perpe-sus cs,. in linieo ijividuuis (tiisli, cl a
natusosl. Qnodsi quis emn rccipil el probat, ncc
4ud;uis bgisvinlatoriblis irrisus (fl)^qui landmu s*poi<*i crcdit, is Dei desorior esl, ipsique ar.atlicma csto. lu& fubti, ei lcrlio dic posl excilatus cs a morluis, qtii
Ilaque Isaias de \obis qui crrastis clauial bis vcrbis :
redilurus cs judicaiidunim .vivorum morluoruiiiqMe
/fi cuplivilalem poptdnt meut abductus est,qnia Domi*causa. Tibi enitn gloria esl el iinperium una cum Pauum non nortuit ( Id. 5. 15). Ex qno cnim Cluisttis ire, sancloque ct vii;c largilore luo Spiriiu, nuocel
vctiit, vis cxcrciiiis vesiri, i\u\v\ dissolula csl, subsempcr c l in saccula sxculorum. Amen.
latiiutque sacerdoliijm, el a Roinauis dispcrsi cslis.
* Savil. in.marg., prceferwnvs ()
Aii euiin l^nias dt; iis qui Gliristnni in crucfin c^e() lbi,Codex ftogias 1828 mu!U hinc e l inde corra
m i i l . Propter peccata nottra avcrtit faciem suam Deu* adjecit de jejunioctde olecoiosvaa.quae srcincipiont: Kd
nobis ei rcliqui nostrum ht pcccati* ( i d . 59. 2 ). Si
9

. , ** El demum sepcliri sustimit Christu$ qm loilk

t

Unus fod.no cogiiovi eo$imlumcon$iliwH tm/iee sur imquiuitem mundi. Venile igiinr, fidelet.ligttutn rivipcum
Qdorcmut, el c&lera mulia quae consullo nraelermiuimir,
per ine,
quia non.juvat Cbrvsoslpinum buju&mpdi mcrcibu.5 ?>a*
.
^ioreni prulecr^.
() Liiui ' rsaimorum leslimonia ad^icil.
1

> ADOnAflONE PllETIOSjE CMJCIS.

814

.
* ; \
tjj , \ * ,
, \ * ,
, \
\ ,
, &
. \ ^

, \ ,
, . "
\ , -

\ \
; ,
, \ < , \ \
, ;
" ,
\ ,
,
. ,

* ,
.

"

\ *

\,

. \ ,
. ,
"

,
. \

, "-

,
' . \ -

,
\ , [*25] ,
. ,
*

,
,
. \ ,

,
), . "

\
\ , *

"
,
\ * * \ ,

'
, , ,

, * '

, . \

^,


. \ ,
, , \
.
\ \ , \
*
\ . '

* *\
\ ,
, \
,
\
\ . \ -

,
, \ ,
\ , , \
. \ .
' , \
,
\ \, \

. ' 1>
\ '
* \ \ _ \ ,
,
*, \ ,
, \
.
'
, , , \

, \ ,
\ [8UJ , .

\ \
, ; *
. \ ,
\ *
,
, , *
. \ \
, \
. \ ,
,
\ \ ,
\ ,
* \
. ,
, ,
\ ,
. *
,
\
,
,
. ,
, '
, \ .
'
\( , *
\ , * , , \
*
- , ,
\
, . \
,
, , \
^,
, \ , \

\ .

'
' \ , \
\ , \ \,
. .
Sic mss. Savil., qui coojcit .
Sic **. Pl Sav. luraarg.Mor. etbav. .
Savil. iu marg. ; ' *.
4

Orane IUJW, (tiinn )

* *. ; ).

. ? ,
,
\ , \ '
. \
, -

, 0 8 ,
,

, , -

, , \ ^
^, \ . \.
, "

" , , \
, .
,
, \ yr\ \ , \
\ , .
\
, \ , '
\ \ ' * ' ,
. \
' , t
_, ,
,
*> . ,
\ \ , \ \ , \ \
, \ \ , . ^
, \ , \
,

"

, ,
,
, ^,,
. "
.
,
, , \
,
\, )>

, \, ,

.
,
, \
. \
,
,
. "

&&

'. , ,
.

Verba ... addldimus e Savil. qoi ea uncis

lacluail.
* Duo mss. . qna? videtur esse v m
leatio. Edil. . HC autem ex superiore coodone desumpla sunt, ut alia mulia.

, ,|826] (
, '
, \ *
.
\ ,
, <
, \ ,
.
\ ,

, ,
>.
,
, ,
.
, ,'
, \
, , *
, ; . of
\ .
,
, | ,
, .
, '
* , , ' .
\ . ,
; , \
, \ ,
, ,
. ,
,
> . \ ,
n

, ,

\ ,
\
,'. \
&, \ ,
\ , ,
,
. '
\ , ,
", , , \
, \ ^
\ .
9

* ' , :
. \ \
,
, , >:\
c

DtiO mss. . Edili .

' Sic mss. omoes. KdiU vero .

841

U E CONFESSIONE PHETIOSX CRIJCIS.

842

M O N I T U B I
IN HOMILIAM DE CONFESSIONE
Ilaec homilia precedenti prorsus similis est; ita
nt etiam multa ad verbum ex illa mulualus sit bic
quisquis eil scriptor. Qiiamobrem jure post illani inter spuria ablegatur.

CRUCrS.

Inierpreiationem foachimi Pcrionii aliquot in locis

casligavimus.

E J U S D E M ORATIO ,
QuA

DOCET NON BSSB

ESSB CONSERVATOS,

YKRBNDUM

II*

E A

CnRISTOS SALUTBM NOSTRAM

COTfFITBRI
BSSB

SANCTAM

GLORIANDUM

1C

Dli

CRUCE,

D B

E t

VIRTUTB

P E R
KTIAM

NOS

AGIT,

B T

CHRISTO
QCOMODO

E I E F M O S Y N A .

1. Hoc esl, fratrea, signtim illud, qnod Dominus

exborrescimns, cogita qtiid eventunim sit diabolo,
dattirum *e omuibus promisil bis verbis, Ueneratio cum arma videbit, qtdbns vim potestateroqtie ejut
mjnroba tt adulierina aigtmm qumit, el ei tignnmomnem
non Cbristus dissolvil, draconisque enput amdubilur, wfet signum Jonxe prophela (Matth. 12. putavit.
39) :
criiccm intelligens, mortem, sepulltiram, et resurre2. Noti igilur commiltere, ut te tanli boni pudeat
ciionem. Rursus aliler vim crucis doclarans, alibi di*
ne tui eliam Cbristum pudeat, quandocum gloria sua
cebat, Cum exattaveritis Filittm hominis, tune cognoveniet, et signum coram apparebit, superabiique soscetix, quod ego tum (Joan. 8. 28). Ciim nie, iuqtiit,
lis radios luinine. Crux enim tum apparcbt, m i u
cruci suffixeritis, ct me vicium exisiimaveriiis, lum
telque vocem aspcciu suo, aique pro Dontino apnd
maxime vim mcara intelligelis. E l rccle id Christus
omnes orbis terrarum bomines defensionem insiiaftirmavit. Poeiea enim quam Qirislus in cmcem
luet, docebilque nibil ab eo pr.Tiernussum esse,
acius est, Judxoruin consueiudincs finem c l lcrmiquod ad illorum salutem pcniurrel. IIoc ctiam s i num babueruul, pradicatio floruil, ad fines terminosgnum jamias clausas nmjnntm noslrorum SRtaie apeque orbis terrarum Terbum pervasii: ejusqno vim
r o i t : boc noxia mortiferaqne vcnena proiligavit :
lcrra et mare, latu ea qu% habilanlur, quam qiue
boc ciciiia? vim d i l u i l : hoc denique venenalaruiu be bnbilaiUtir, semper prxdicant.
iliarum morsns curavit. Si enim infcrorum portae
Crucit signum gtoriosum el pa$$im adkibitum; reseravil
crucit et ca?lonim apsides apcruil, paradislqro
mirabilia opera. Nenunem igltur gloriosorum sa- adilum resiituit, et diaboli ncrvos frcgil: qnid nulutit nostrae signorum pudeat, summacque bonorum,
rum, si mortifera venena el bcstias el alia ejusdem
qtia etvivimus etsumus; sed utcoronajn, sicCbrisli
generis vincit et supcrat? Hoc igitur in tnente tna
crucem feramus. Etenim nosirse religionis omnia per
insculpo, auimonimque nosiromrn salulem atnpleHlam perficiuntur : sive rcgeneralione opus esi, crux
ctilor. Crux enim IKVC orbem lerrarum converlil, eradost, sive spirilualis ille ac tremcndus cibus surorom expulit, verilatem rcvocavit, lerram CLIUIII
tnendue esl, sivc in ordmcm ecclesiaslicum aliqui
fecit, homines angelos reddidit. Hinc dscmones noti
cooptandi sive quidvis aliud faciendum cst, ubique
jam horribHes sunl, ed conlemnendi : neque mors
vicloriae noslrae signum adest. ldco illam et in rediesi mors, sed somnue. Hacabjecla sunt bumiconculcabue, et in muris, et in foribus, et in fronte et in
taqtic omnia quai nobts advcrsantur. Quodsi quis Jumenlc cum magno siudio deptugimus. Nostrac enim
d a 2 u s boc tibi objiciat, Eum tu qui cruci suflixus cst
salulis commnnisque libertaiis el boniiaiis Domiui
adoras ? ci alacri magivaque voce ac hcto vuliu reuoslri boc signtim est: Taniquam eiiim om ad cx- spondeto, Certe adoro nccadorare cum dcsistam: et si
dem duclus eti (Isai. 53. 7). Quando ergo consi- rideat, dole ejug vicem cum lacrymia, quod amens
gnaris, cogiia totum crucis argumenttim, exslingue
sit. Cbristo Ooiniuo age gralias, quod bcncficta ejusirani el reliquos animi aliectus; quando consignaris,
ruodi in nos conlulcril, qtue sinccaclcsli revelatione
aiagna Jiducia froutem impie, animum tuuni fac l i discerc nemo possil. Ideo uamquc ridet, quia Ani . Scitis auiera plane qiucnam nobis libcrtalem
malh homo non percipit ea, qum tuni Spirilus (1. Cor.
aiTerani. Iiaque Paulus nos ad hoc ipsum incilans,
2. 14) qiiandoquidem hoc eliam pueris usu v c n i l .
ad libcrtaiem dico quac nobis compclit, dominicae
cum ali(|iiid magnum el adniiratioiio diguum mluenr n i c b ac sanguitiis recordatione inviiat hoc tnodo :
lur : ac si puerum ad mysieria inlroduxeris, ridelitt.
Pretio cnim, iuquit, empii ettis; nolite $ervi homimtm
His igiuir puerie gcnies sunt similes, verum pneris
(I. Cor. 7. 23). Cogila, inquit, prelium quod
Hl ita dicam, impcrfeeiiores sunt, ob eamquc causain
pro te solutum est, el nullius buminis servus eris :
miseriorcs, quod non in immatiira aelaie, sed in abquibus verbis prelium appellat sangiiinem, qtii in
solula et constanle in illos eadein qnno in pueroa
iruce profusns esl. Non enim simpliciler digilo im- cadunt. Iiaqne iie venia quidem digni snnt. Nos vero
primenda et consignanda est, sed prius volunlale dara magnaque vooe elamemus, aique dicamus, ac
ac judicio, cum magna fide; qua RIC in ocnlis vulomnes genies adsinl, cum majorc fiducia proflleamur,
tuqiic impressa, impurorum scelesloruinqne daiinocrucein esse noslram gloriaiionem, summamque bo*
iitiin nullus ad ic accedcrc umquain poterit, ccmcns
noritin omnium, et fiduciani omnein alque coronam.
gladium quo ei tulnus inflicimn cst, vidensque euYellrm autcni possc eliain ciim Paulo dicore, Mihi
sem , quo lclaiem plagam acccpit. Si cnim nos cum
tnnndus cruci iuffixus est, et ego mundo (Gal. 6. 14);
loca iu quibus damnali capiie plccluulur vidciuiis,
se<l non possuin variis impedilus conshicUisqucaniuii
tibciibus. Iiaquc cum vubis, tum milii ipsii suadco,
ui iuundo crucilSgamur, nec quidquam babeamus cum
() ColIaU cum Codicibus negiis 1828,18), el 2121.
%

814

HA.

lcrru commcrcii, venim cglrttem ftlam patriam amciitus, ilgloriaiii quam illic cxspeciamu*, bonaipie sem|iitema : sumus cnim cacleaiis Rcgis milites, armaqne
Sj)iriitis sumpsiimis. Cur ergo cauponum el c i m i l a loriim, atque adco vermium vilam iraducfrnus? Nain
tibi rcx e s l , ibi eiiam miles esse debet. ftliltles euini
tiTMi StftnuS, ifou eorum qui procui absunt, sed
coTuin qui sunt in propinquo. Terrcnus enltn rex
numquani omnes in regia esse palialur, nec lalcra sna
cihgcre : cadorufti auiem Ilex omues propinquos v i cinosque solio regio esse vull. Sed quomodo fieri
pote^, dicet aliquis, ut nos qui bic sumus, ad solium
iliud sieimis? Quia cliam Paulus cum in terra essct,
ibi eral, ubi tt Serapbiin> et Cberubhn erant: vicinionjncbrc Ctirisio erat, quam regi sitil isli slipaiores.
Ili eniVn sapc ocalos in mulia loca cohverlimi: llltitn
auiem iirhil ab objecla specie distrabebal, sed onineni
itieulis aciem in Rege ac Doinino delixam habcbat.
3. Quccirca si vclimus, nos quoque bec possumusv
Si eiiim hfco disjuncius esSet, recie dubitares? si Vero
ubique adesl el prxsens est, ei qui sludium adbibet
aniinique couienlionem, est propinquior. Itaque proplieta eltatn di< ebal, iVon liniebo vuila, quomam tu
mecum e$ (lUal. 22. 4). E l Deus ipse rursum, Deut

propfOiiit. Et reges quidem cum ^omiue) s i i l , abin

d.iuiiamqoe rerum Siabeanl qua.* profuudimr, et
iiberalitatem qux consuniilur, ea qiue parva sunt
miilu ntagnaque osteudere siudcnt; ob eauique cau^
sam siiigiilaiu siugulis minislris iradenles, sic in inediutn prodeunt. At Rex uoster contra, cuui iftiirersa
accutiHilavit, quoniam valde est locuples, iiibi(<|UO
osieniationis cabsa facit, sic iu medio proponil ea \
qua; explicata, iunwnerabilia infiiiilaqtie eritul, et
limllas innnus quac contineant, desiAerant. Aique ut
liuc iutelligas, unuinquodque eoruui accurate con-

sidcra. Tunc erumpet, inqtiil, maluunuM lumen tuuitr.

Annon libi uiium quoddam esse douuni videlcr? A l

uiium esl. Eieuim mullas intrinsccus- ct curonM
babet et bravia, et alia pramia : el si placet vobis ,
profereiites divitias omuis ostendemus, qnautuni quitlein possiunits oslendere, niudo no inolestuin sit
vobis> Ac primuin inlelligainas qnid sil Erumpet. Cc leriialem et largitalcm nobis declaral, quanlopere et
salutem nosiram cupiai, et ut bona ipsa erumpani
yestial: nec qnidquaiu erit, quod cjus iiienarrabil^m
irapetum cobibeal. Quibus omtiibus eoruin copiam
inbfiilamque abundaniiam indical. Quid est aulcut
ilaiutinum? Id esl, non poslea quani in leutaiionibu>
appropmquanugosuM, non Deu* remotu$(Jer. 23.23). fuerisv nec posl maloruiu accessum, sed aulo quam
exsislant. Qiieinadinodiiin enim in fruclibus pr32C<llt igitur peccata nos ab eo disjungunt, sic uos cum
eoilem conjungunlvirluli consenlanex acliones. Adhuc ees diciiiius eos qui ante lempus appareiit; sic eiiani
enim te loauaue, inquit, dicam Ecce adtuin (Isai. 58* 9) boc loco cclerilalem siguificaus, iia prsocucis vooeiii
usarpavil, ut supra dicebal, Adhuc le loquenie dicam.
Quis laudeni parens sie liberis uniquam obediat? qtue
Ecce adiunu Quod vero iunien dicit, c l quid boc iumen
inaier iia parala esl, siaique scmpir, si forte ipsam
appelleut liberi? Nemo est, nec pater> nec mater. A l est? Nou hoc, quod sub seiisuin cadit, scd aliud
niulto meliust qiKKi cxlum nobis osiendit, neinpe
Deiis prx'sio cst ecmper exspeclans, si quit forle
angelos, arcliangelos, Clierubim, Seraphim, tbronob,
servorum ee appellel: neque umquam nos, si ipsuiu
dominatioiies^ priiicipaius, potestates, exerciluiu oiu*
vocabamus, ui par erat, neglexit. Ob eamque causain
neui, urbes regias, Ubertiaciila. Si enini dignus baail, Adhuc le loquentt: non exepeclabo, dum absolvag
bilus fueris, qui luiueii illud videas, bxc videhis: v i
oraiionem, sed staliin audiam. Yoceuins ergo eum,
a gebenna, el a vcrme qui veneitam jaculaiur, el
ul vult vocarit Quo aulem modo vuli? Solve, inquit,
siridore denlium, el a viuculis qiue dolorem afferuni^
oime vinculum injustum: diuolte obliatioue$ coniraciuum qui vi facli sunt : omnem upiyraphain iniquam et ab angoribus, el a nialis, ei a lencbris lumine carenlibus, et a dissectione, el ab iguis flumiuibus, ei a
dinindilo. Frange eturienti pmtem luum egentesqttt et
vagos inlroduc in domum tuam. Si nudum videris, euminalediciione et a locie dotorum plenis liberaben*.
cooperi: et propinquos generit tid ne contemnUo. Tumcoque vcnies, ubi uihil loci relictum est dtdori et
moieslix, nbi inagnum vigel gaudimii, pax, carita^.
crumpel matuiihum luinen tuum, et samtas lua ciio oriefnr, el nntecedei te juslitia lua et gloria Domini te col-Volupias ei lajiitia : ubi vila esi sempilerna, c i gloria^
liqel. Tuttc me iiivocabis, et te audiam, etiam loquenlepulcbriludoqtie iueffabilis : ubi aicrua suui labcnu te dicam, Ecce admm (Ibid. v. 6 - 9 ) . Ecquis, dicet cula, liegisque gloria ei majeslas, quae expriuii ntni
potesl^ eaque bona, Quae nec oculus vidit, neceurit
qtiispiani, facerc bx'C polest oinnia? Quxsu l e , qtiis
audivit, nec cor animu$que hominis cogitavit (I. Cvr;
e^l qui ca prxstare uon possil? Quid onim diflicile est
2. 9); ubi est sponsus spirilualis, Ibalaoii. cajlorum
eoruin qux couinicmorata suni? quid arduum? aut
et vii-gines quai lucernas ardentes tenetit, iique qui
quid facile? Sic enim solum fieri possunl,
vesteiu babent nnptiarum; ubi palalia sunt Dumhii,
bcd ciiain facilia faciu sunt, ul multi etiam ubra
et xraria regia. Vidisli qtuc ct quot pnemia uno ferl>
modiim consiitutum progressi sint, qui non solum
demonsiraveril, c i queinadmodum oiuiiia in unum
syngrapbas non leguimas discidcrunt, sed sua etiam
compegerit? Sic eiiam si singula verba qox sequunoiimia eroganiui: cgentesque non soluui in domiim
lur, explanaverimus, maguaui abtuidantiam atque
buam receperunt, el mensae adbibuerunt, verumetiani
iuimensuin mare reperiemus. Quare nc differarous,
Mdoro corp.ris ipsos alueruni, DOII soluin cognalos,
neque pigri siinus ad pnestanda ofQcia beiiigtiiiaiia
Ytruin etiam hosies afiicienles bonis.
egentibus; nc eiinus, bortor; sed licel omnia eiiaiu
Commendatur eleemotgna. Quid vcro omnino
abjicienda nobis siut, licet in igncm conjiciendi feidiflkile eit eorum qua? dicta suni? Neque enim dixit,
nius, licet ensis adeundus, licel iu gladiis saltaodum
Snpera cursu monlem, trajice mare, peiTode lerrus lot
sil, licel quidvis perferenduiu : oinnia facile ei acquo
aiqne loi jugera, abstine a cibo, sacco te iudue : sed
animo feramus, ul regui cxlorum ainicium gloriamdotniim luam coiumunica, impcrlire et croga paiiem,
que illam ineflabilem conseqiiainur : quam ulinanx
tabulas et syngrapbas non legiliuias disciiidho. Quid
consequanjur, graiia et bcnigniuie Domini nostri
Uh, quajso te, facilius etl ? Quod si cliam diflicilia esse
Jesu Cbrieii, cui gloria c l iuiperiuiu in saccula aascn*
rxisiimas, iutuere pra.'mia, el tuiu libi facilia erunl
lorum. Amcu.
nnnia. yueinadiiioduin eniin reges in ludis circcntibiis eoronas, iiiuicas et praemia iis qui cerlant, propuuiuii: sic Cbiislus in caedio curriculo pracmia proplieiaj vcrbis quasi nuliia manibua ea cxplkatia
L nus Cod. fiducuun.
r

8U

DE CONFESSIONE PKETIOSjfi CRUCIS.

a

, \ \
, \
.
, ;
, \
. \ , ,
. ,;\
,
* ,
.
, \, *
; " \ \ ,
& , 6\, ,
. , ,

.
*. " , \ .
,
, \ . [8271

, *

. \
,
. " , \
. "
,
\, , .
;
\ ,,
* ; ,
, . '
, ,
\ ^ , .
, "
, .
, . ;
c

,
\,
,

,

.
,
. , ,
. \ ,
,

,
.
,
, , ,

. \ ,
; , ;
; ; 6 ;
\ , \ ,
\ ,
, \
\
,
, ,
, .
\ ;
, , ,
, ,
* , ,
, .
, ; \
, , \
(5^ . cl

* Post in edit. Morel. addilur . Sed id deest iu omnibus mss. nec ab interpreto
lectum est.
Tres mss. .
Duo mss. .
b
c

PATROL.

C.H.

IJl.

\ \ ,
,

. , , \
, \ ,
\ , .
,
, ,
,
, \
. ,
. >, \, .
; ' . \
, \ ,
, \ ,
,
. \ , ,
'.
\ ,
\ , \
, \
\ .
' ,
.
;
, ,
, .
\ [828]
,
, , ,
d

"

, , .

, \ , ;
, ' ,
, ,
, 6\, \, ,
, , ,
, , .
, \
, \
, \ , \
, ,
, , \
, \ , \
, , \ ,
\ , ,,
, , \ \ "
, , \ \, \
^ , ,
,

[' ;
\ , \
, \
,
\ . ,
\ , \
; \
,
\ . ,
,
, ,
, , ,

,
, ,%\
,
\ * . .
d Trcs mss. .
* lidem .
' Sic iidem mss. Editi vero ,
Tresmsi. , male.
* l'mis cod. ^.

20

SELECTA E X NOTIS
MCm

HENBICI SAVILII E T FRONTONIS

.

III

OPERCM SANCTI JOANNIS GHAYSOSTOMl.

Ilis notulas adjicimus alio cliaractere aslerisco praevio.

NOTJE IIENRICl
SAVIUI
Ad Homiiiam debitoris dccem millium talentonun.
Co). 17, in tit. Hanc oplimie noUe bomiliam ex Augnelano ms. descriplara casligavimus ex Bavarico. Agnoscit
eam calalogus Augustanus num. 10.
Col. 18, 1. 55. fj*i. Mavull Boisius *, e l ,

HENRICI
SAV1L1I.
Ad Ilomiliam iu iliud, Paler, si possibile esl, eic.

to\. 51, in t i l . liujus orationis germana et elpiianiis

cum primis apograpbum ex Regia bibliothpca nar.ti, cx
alio rus. in eadcm bibliotbeca accurale casligalam dainus.
Col. 56, 1. 51. \ Halesius \ i-.iw
'
flesaias ulrumque asserii.* Atqui hccc ioquetuii ralio ignoia Clirysostomo; dixissel polius *i dxxepo. Crederem esse
Chryso&lomi
#|*.
HENRICl
SAVILU
Ad Homiliam de angusia porla.
I ( i c m

Col. 41. in tit. De auclorc hnjus oralionis niliil pro

affirmaverim. Consei doclissimtis Halesius iiivoiiiioiiem
quidem esse Cbrysostomi, stylum vero inulto humiliorem ; esse lamen aiicuius qui Cbrysoslomi studiosus
f u e r i l : quem licet sensibus sit imitalus, siylo tamen
cerie non est conseculus, nisi ubi eum verbaiim compilav i i . Pleraeque enim parliculae bujc^ orationis inveniunlur
alibi apud Chrysosloinum. Porro sciendum esl Florilegum
mulla ex bac oraiione, quisquisauctor fueril, cilare:quod
iiemo . ^ esse credat, cum ipsi mos sit ne a
spuriis quidem, nedum dubiis, manum absiinere : neque
enim heri aot nudiusterlius iuveclse sunl in miiiidum istre
bonorum auciorum & > Nihil moramur hot Ualcsii
scrupulos, ui in Monilo ad hanc homiliam vidcas; scd
cum Frontone Duccco aliisque viris doclis germanmn hnnc
homiliam censemus. Nonsemel enim Halesius, tunc juvenis , ?i 7 W I 4 T W operum Chrytoslomi teinere loculus

HENRICl
SAVIUI
Ad Homiliam l in principium Aclorum.
Col. 66, in tit. Descripta ex Bavarico codice. Agnosr.it
calalogus Auguslanue num. 48. \ cum primis. IJnico
tiixi exemplan, ut ellam in tribus proxime pra?cedenlibiis.
mnlla necessario manca relinquimus, ab iis emciidanda,
quibns codicum aliorum mss. copia suppeteL * Certe meiidis icalet hoec homilia in Saviliana ediiione. sed in Purisina emendalioT prodiit; conjecturwque SaviliatKV ad reslilUendunl serienijam inuliles evadunt.
NOTJE
HENRICI
SAVJLU
Ad Bomiliam II in principium Actorum.
Col. 77, in t i l . Hanc oralionem et seqcenlem, utramque u t i e v e l melioris notae agnoscil calalogus Augtisianus num. 49 et 55. Porro banc deberaus serenissimi
Bavari* ducis instruclissima? Bibliolhnrap. Habita est A n liochiJB.fpiscopituratPnenteFlaviano.quem ad linemoral l o n i s r p l r u m VOC-at, 4 **. ; \ ^.*
ti*m\ BMO.VIV cura Peiro aposlolo, qui Autioclieiiam hcclrsiam princeps, nt ipse ait, fnudavii. Pauca subsunl suspr.la de mendo, quod necesse esl usu vrnirc niiico nixis
r.xemplari ms., sed valde illa qnidcm If.via. aut iiullins
prope momenti. Est h*c (ratio una cx iilis qualuor, quas
habuii hic nosler Anliochiae, prasente Flaviano, in prinw

cipium Aclorum : primam babcs fomo , p. 27$. ( E d i l .

Savil.), spcundam nondum reperirc polHimim, ferlia lurc
rsl qna) in manibus : qnarlam habes tom. Y ! l l . U l .
* Imoquinque in principhim Aclorum liomilias <iatjuit m
videns tn Monito p. 47, auarum qualuor inleqm wte urie
ponwitur iOidem. Sccundoe quce huclenus lutuit parlet tmu
tnmima* habenlnr in homilia illa De Ascensiune quaw ad
cidcem edidimus p. 758 sqq. lomi hujus.
Col.83. ). 4. .
%t%>, ' qucc lcclioms melius qttadrarenl.
y

NOTJE UENRICI
SAVJLll
Ad 111 in principium Actorum.
Col. 87, in lit. Hanc orationem j-MVfttiaM cuna prirois, #H
ralalogo Auguslano mcmoralain uum. 50, debere se sciat
lccior doclissinio Fronioxii Duca?o. qui eam cx Yaitcana,
nt opinor, descriplam mibi pro sua humanitale liberalilpr
rommuniravil. Mendosa aut suspecla inesse afiqua non
P S I mirandnm, ut in unico exemplari. * Ntmc ea emendatior prodit ope ms. Colbertini. Ibid. &ut non conv<i)it huic loco : sed aliud commodum vocabuium nuu o c currit. ^ Atqui videtur mihi hic ad semum probe quadrare.
Col. 88,1. 14. Ef-vn. Mallcra if\ei.
NOTJE

HESRICI

SAVIUI

Ad Homiliam primam de mtUalione nonwttm.

Col. 113, in tit. Hujns orationis apograpbura ad ITH*
missum est a doclissimo Frontone, a 1 ibrahts quidem mele acceptum, sed a roe magoa parte in bis notis saoitali restimtum. Kt quidom oraiio nolm melioris. Tit>lum in Dura?i codice corruplum sic reslilue :
x iw.irm
\ zb, Sti l . . , r. * . .^ Ilf^tM t. i .
, . (ive<rciffi>i ^ 11 . bujUS Ut p ^ .
el calalogus Augiislanns num. b*2.
Col. 115, I. 2. . I)c<se videtur, inqait Fronto,
aillPm tif^lt **, , *, dp^.
L . .10. Ax.woj/iv^v. M a l k m X ^ . T U V , vel U O D * ^ ^ .
Col. 116. !. 31.
Susppclum.
Col. 117, 1. 10. EimcpUic. A u l decst siibslantivam qnod
T#, respondeat, aut legendum J xg u*.^ a**fa , ) *
-affu 1^. L . 46 Legp *-:, ut paulo ante.
Coi. 118,1. 53. Forlassis aptitis p o u ^ i : ani sfc i n fra. L . 55. &. Ail verbuei aliquod deet. v e l
f

x*xl

iWt

leg. , , . L. U. n^-

Col. 119, 1. 18. Post

depsl lale aliquid, i.xaUa
, scilicel sine ulla additioue. L . 40. Fortasse
t

i^Xt^gwrOot, llt SUDra 1. 55. .*.

Col. 122,1. 45. Lege (vel a ^ ) i Hfi* - ^
xt -, xal -.
Col. 124, l . 12. ' Leqe *\ \ tp*. * Secmtdade trnaatione nominum deesl in Savil.
BENRICI
SAVILU
Jn Homil. Ul de
mutationenomimtm.
Col. 131, )D lit. Hanc orationera aute aliquol aim<> eusnm Basilpae casligavimus fix cod. ms. m biblioihecj
Bavarira.
NOTM
fU-XRlCI
SAVJLIl
hi Homil. IV, demutalione nominum.
Col. 141, in tit. Hanc oraiionem perquam sane el^g^titpm el , drbemus monastprio l i . Joannis Pr?urftris in monie Allio, con:muniler dicto Smiclo, in Cberso

847

YAR10KUM 2.

neao T b r a c i . Agnoscit catalogus Auguslantxs numero 53.

Col. 153,1. 47. t v
D C I P L . 48 Eit,n*.
comiptum; sed quid stibsiituemus ? Forie i ^ , , ' v e l

nori Oxotiicnsis descriptarn, ex mamiscrlpto Bavifrico

emendavimus, estque meliuris nota homilia.
NOTJE UENRfCI
SAVILU.
Ad uratioiiem in illuci, Oporlet haereses esse.

Col. 155, 1. 6 . ^ ; Maltm

poSt l u y v w j W ^ .

Ut paU-

^,

IJENRJCl
SAVILII
1n oralioitem de glorm m tribulatiombus.
Col. 155, in tit. Agnoscit catalogus Auguslamis bane
oralionem num 14. fcxcudi curavit doclissimus Fronto
Ducs-us Burdigala?, 1604 : quam edilionem perpaucis i
locts emendaiam secuti sumus.
Col. 160, 1. 23. \ rfo
Lege 3 ; f i ^, alioqui spnteulia daudicabit.
Col. 163, I. 5. tvtvroVf^. Lege cum Duca?o n?o.
*. * Sic ex conjeclura : nam mss. Iiubenl 1 ? ^ .

Col. 251, i n l i l . Hanc oraiionem ox Aogostana biblicK

tbeca Bavarica deschplam emendavimus ex ms. l n bibiiotbeca Bavarica. Muha babel communia cum homilia 28
Cbrvsoslomi in priorem ad Corinihios, ut ab eodem IbtAe
profectas ambas dubiuro non s i l .

BENRIC1
SAVILIt
In Homiliam De eleemosyna.
Col. 261, in lit. Ex bibliolheca R e g i a L m e t i a ? d e H p U ,
et emendata auctaqup ex ras. uinHo pleiMore 4n biwiotheca Augustana; Iiabita Autiocbiae : agooscit calalogus
Augustanus num. 47.
Col. 266,1 15. Atxwen Lego rAMruwi. L . 51. r^to <

HENRICI
SAVILU
Ad Bomiiiam in iliud, Scimus auleoi q oaiam
diligeulibus, eic.
Col. 165,1n tit. Proarniium bujos oralionis idem scnsa
et verbis Pliam propemodum cum illo oraiionis 52. Foripsse non dubilavit Joannes noster ex consimili occasione valeuidhiis eodem prooeraiosaepius uti. Oralio prrelegaris ccrte, proccmium lamen videtur imiiatorem aliquem
sapcre. Balesius. Descrlpla est ex bibliotheca A u gustana : habita, ut opinor, (onsianlinopo.i. Locum etiam
illutn de i t ^ p ^ n i n A c l i s videor naihi alibi apudJoannem
nosirum legisse.
' Savilnis; mti ul sagax erat, scrupulnm Halesii
iemere injectum niiid maratur. Vide Monilum nostrum in
hanc BomUiam.

HENRICI
SAVIUI
Ad llomiliam in illud, Si esurierit inimicus luus, elc.
Col. 171, in tlt. Elegans haec oratfo, et auctore Chrysoslomo dignfssima, P X bibliotbeca Collegii nori descripia,
o i aherius ope codicis destilula, aliquol in locis non satis
cmendala. quod dolendum pst, rdiiur. J.oca nobis maxime suspecla deinceps ordine subjicientur. L . 10.
rv*twv. Boisius vult iw**- * Utraqiie lectio quudrat.
Col. 177,1. 55. . F t r l c * N o n placet hwc reilitnlio.
M. 180,1. 29. . - videlur induceiidum.
* E$t cxptmgendum.

IIENRICI
SAVILU
Ad lrc$ Homilias in illud, Habeotes eurodem
Spirilum , eic.
Col. 271, in lit. Tros hasce oraliones, utsnnt, progermanis agnoscit calalogus AuguSlarnw numero 18,19, e i
20. Porro eas ex bibliolhoca Collegii novi Oxomensisdescriptas castigavimus cx codice Augnstano.
COI. 293, I. 15. ,. Forle 4 . ' PlHO kWXC lOCWH
bene hubere : Sigismundi rero GeienH mlerprelationem
Utlinam emendavi; sed re accuratius perpenw mc existimo loatm totum esse vertendum. Greca sic b a b e n l : ;
xal & i v O.l^ci vOv , l< > l<rtiiv Xapti. ^ vpk^tv^ x \ i o \ * f c
! a^tta;, otvri (< . xtvtuvt*/ lilv*tv a t a ^ * ) fif**
(Wii-.av tl; - tAv i : i ^ v 1, / , QWB StC VeTletlda pUlO
L t et qui iu rumnis jain versatur, idoneam inde consequalur cnnsolalionem. ct qni in m.igoa Iranquillilate degit, etsi non exepritatus periculis hujusmodi, magnani sibt
paret a!acrilatem ad pugnam contra absnrdas cogltailones suscipiendam.

BEKRICl
SAVILlt
Ad Bomiliam in illud, Llinam susliaerelis, clc.
M

Col. 301, in l i l . Reciptt hanc oralfonem calalogus A u /uslanus numero 53; descriptam ex AugusUua bibliotbiica. erapndavimus ex Bavarica.
Col. 3 0 i , l . 25. Ka>rf Imperfecla peodet senleaUe. R c sumilur aulera. L . 51 F*U cl .utoi.
Col. 307, 1. 4 ab imo. U*. * i^t, aut simile aliquid
(icesse videtur. Interpres legit in numero siogulari uovil.

BENRICl
SAVILll
ad
Davidem refereus : a ms. Bavarico lola seuteuiia abAd dua* Bomilias in illud, Salutate Priscillam.
rrat. * Numerus pluratis hic omnino qmdral, tjuiacxtmCol. 187, In tit. Has oraliones, quas arabas recipit catap!o sanctorum oslendilur, quindunam propria* eflerrt fcmlogus Auguslanus, num. 16 e l 17, damus ex fide duorutn
des liccat.
oodirum mss. quorum unus arehiepiscopi Philade pliiui
Col 509,1. 4 ab imo IMIVW. Quoe? * AidhgnottctVeneliis, alter Bavaricus quam emendalissimus.
llcel illos, qui in Agypto fuerant, dt qnibtoi UK loqeiCol. 205, I. 53. : 4 : *f*>pi ^v^mcv, non enim b.rcitir.
de Kpaphra Colossis agenlc, sedde Jipaphrociilo Philippi*
Ibi-1.1. ultim n iSoi;y^<, 1n ms. *e^^ontr . Neoltutn
versauie dicuotur.
forlasse satis grammaiice; sed illud tolerabillus.
Col. 510, 1. 5. r^iv. Dele ; fest t n i m ottum et gk^
BENRlCt
SAVILU
srmate marginali ad UpcWaX. Idcm enim erat Gedeon *t
Ad duas Bomilias, qmrum prior in illud Aposioli, P r o Jerobaal.
* Potuil eliam ulrumque vomen ab ipso Chrgiuptr fornicaiiooes, e t c ; aiUra in Uiud, Mulier alli^aia
htomo ndjici, **v b offi\
. V\ ta esi, delt tirgultiin
csl lcgi.
posl Jerobaat in Giwco m Lttino.
Col. 207, ta tit. Iloc arguraentum eodem fere ntodo

BENRtCl
SAVJUI
tractatum mihi videor allbi apud Chrysoslomum meminisIn BomUiam de viduis.
se. Qatdquid sit, non dobilo qufn y v ^ w v sit, sed videndum
num *4ieiia sit aut ex eihicis consutum. Nos lamon
Col. 521, in tit. EUam lianc orationera agnosclt catatn.
iia ut tu codice Augustaiio reperimus, bona Gde repra?gns Aogu^ianus num 27. Hablta est Antioehls pmt fam
senlawus.
use proxlme cnll(K>ata
Eam ex bfbliotheca Coil novf
O i l . 212, 1. 55. - a. Halesius ex con eclura
xoniensis deuciiplam, cx cod. ma. fti biblioiheca Bavf i a ^ , id esl a poculis. Jounnes Boi&ius vero : Nescio an
rica emendavbnus. I.. 9. *
*fi
|tf
legere oporleat u a ^ i w . Malim lamen %' .
^I^K tft *+, deleia particula u : vel
" S l . 323, 1. 40. Vid^lur abuodare, aut itoatanrfom b l
? (

ap

BENRiCl
SAVIUI.
In Uomiliam, Quales ducendas sinl uxorcs.
Col. 225, in UL Orallo <*, quamvfs in catalogo
Augustano non reperialur : descripla ex eadem Biblio:hca qua proxime superior, in Orienle. Vide homiliam
48 in Gene$im ubi nouiiulla sunt iis, q u s bic ad liuem d i euntur, siroilia.
Col. 233, 1. 4. Aitfe, forle
t

BENRICI
SAVILtl
Ad Bomiliam in itlud, Nolo vos ignorare, fralres, ete.
Gol. t i l , l i t . Hanc orationem reciplt catalogus A n [UfUnas nura. 93, quam ex codice iu biblioiheca Collegfi

Col 524, 1. 38 +<*> 0tUkvt V &***.

Haleshit
hunc locum procul omni dubio comiplum stc reslitueodum putal : -^
iezw*****
vttprtn+ikk, pb>
Lol. 3 i 7 , 1 . 5. . Non qoadral Iwlc loco.

BENRICi
SAVJUI
Ad Homiliam in Beliam el viduam.
Col. 537, in lit. Oralio b r c bonae c u a priwis notaj d t scripU est ex ms
xi*j ^
^ ^ , nequ6 aliud pravtp.rea suppeiebat exempiar, u l mirutti non sit allqua i u pcresse cmcnd.nida, quamvix pauca, 6aqut B D O maftii
raomenii.

YUUOKIM MU/E.
Col. 346, 1. 58. * * ^ * Melius convenirel > i,. Kerieimi/iMS dicalur hic tollendam esae negationem
atlte , lcaendWltque t* ; vUv. *
. Af<m i m i f t ' / a t i i e *
wmtari
t

HENRJCI
SAVJLII
In BomUiam de fulurorum deiiciis, etc.
0>1 347, in lit. Descripta in usum noslrum Perae Conetantinop. procul dubio, nisi si fragmetitum est
allerius orationis, quod nescio. * Non fragmentum e&l,
sed omnibus suis partibus absoluta, ut el ex serie et ex
mss Regio ei Coibcrtino arguilur. L . 14. Quid si pro
.3
? * Omne$ mss. * habent, quas prmpotHio, eisi hoc usu mmus [requentala, quadrare posse videlur.
Col. 352, 1. 36. ^< '. .
cxpun^enda sunl h.ec, aut supplenda ex coniexlu citaln.
"Stntenliucerteomninomanca vtdelur.L. 38. Forte, utoo

856

pbani, e l Sozomonus lib. vui, c. 7. fol. 108, qaos Tklr,

quia huic sermotii multum lucis aiferunt. Yide etiam orai.
18, tom. Y , mulla buc pertinenlia 1'eslm Itac edilione
oratio sequens). Porro apograpbnm bujus oratiouie misit
ad me Fronto Duca?us milii sa?pe raemoralus.
Col. 592,1. 11.
Sic edidimus e conlexta, cum \>men et exemplar et F4orilegium legant
: et sic lortasse legit Chrysoslomus. Nec eDim seosum habet iocommodum. Halesius. * In Bibliis Graicis legitur, b i i . Yttus intervres Chrusostomi in ms.: meliora sunt vulnera
amici, quam oscula iuimici fraudulenla.
,. 594, 1. 43. . Inlerpres ^_ u i $
4
Inpracedeides omnet homilias nuilce habenlur tiota
Frontoni* Ducwi.

HENR1C1
SAVIUI
Ad Uomiliam de caplo Eulropio.

Col. 595, in lit. Huic orationi ante annos fere 60 L u l e liae mendosissime e d i l * sanitatem prope attulimus ex
cod. ms. in bibliolbeca Regia ibidem. Porro Kulropiua
iVOTJS BENRICI
SAVILII
hic Arcadii imperaloris eunuchus, et Joarini noslro i n
In Bomitiam, quod non oporleat peccala fratrum
adipiscenda sedeConsianliuopoliLana suflragalor maximux.
evulgare.
cum in ipso consulatus sui auno in imperaioris iram i i u i disset, ad ecclesiam confugil: in quem sub aitah d e l i C.ol. 333, in t i l . Hanc oralionem ex bibliotheca Augutescentem Clirysosiomus orationem slalira babutl, quam
sfn:i deseriptam damus. quam etiam pro vera etgermavidc lomi oclavi p . 76 : quoJ plerisque visum esl tobum agnoscil fpius a nobis tiominatus catalogus Augustamanum, hominis calamitosi e l olim amici m^eriis iusulims numero 43 : jure merito. * Bunc vero catalogum AugutUmum sirpius memorulwn, habcs supra in notts ad cal- tare. Colligitur autem ex prouimio hujus oratioDis E u l r o pium ab iroperatore repeliium, a Joanne neuliquam dodicem posilis, lomo I.
lum : sed postea exlra ecclesiara forte reperlum, ad
Col. 360, 1. 18 4 14/0-4? $ aut tale aliqnid decsse
supplicium
fuisse abrrplum. Qua? bmen circumslaDlia?
subintellige , vel . E$l
aliquo
modo pugnare videnlur cum iis qua? in hisloria ec* Chrysosionio non ignota.
clesiastica u a r r a u l u r . Se.d Joanni noslro, qui rebus ge
HENRIC1
SAVIUl
rendis inlerfuit , eliam contra omncs bistorieos fides
In Homiliam, Non esse desperandum.
liabenda. * Non ut Eulropio histdtaret C/irysostomus tn
orutione praccedenii vi ipsum inveclus est; sed ul irahu adCol. 363. i n tit. Kx biblioibeca monaslerii S. Trinilalis
venus iltum plebi aliquatenw Misfaceret, camque deinde
I n insulaChalce super Bosp. Thraciie descripia: ipsamque
placarel el aa misericordiam deducerel, quod el consecuiu*
ut agnoscit catalogus Auguslanus num. 44.
e$l lpsum honiiliam vide.
L O L 369, 1. 41. l.Pge fCktlt , ,
Col. 404, I. 11. 4 T>e. I.ege ex Nahum i 4,
Tt^ik, OUTW Tt|Aa,elc. Halesius * Jiflnc lectiomm seculus esl in
tinde hic locus sumpius est, ^. * Si sic legaLatina interpretutione Fronio Vuavu*. Locus lumen, ul est,
/wr, vertendum videlur fluvios arefaciens.
apie potesl sic explicori, ;
> , *
Col. 407, I. 16. Nuffcv. Loge % ^.
. OVTW 4 . l i l ipsum capui luum virum araa,
Col. 410, I. 42. -. ; DOn coh&renl ha?c c o m
mulier, etsi colis raput luum, s i c i l l u m cole.
siiporioribus. * Hoc ipsum pluribus dicit Boisius in notis
Col. 570, 1. 51, ' ^ . Pro
aliquid aliud subslitucnSavitianis p. 765. Verum in hac homilia pauim ex abrudum.
pio ab alio in aliud argwnetilwn excurnlur.

HENRICI
SAVlLll

FRONTONIS
DUCAf
Ad BomUiam in illud, l u faciem Pctro reslili.
Ad priorem m Eutropium Bomiliam.
Col. 571, in tit. Hanc orationem inler pnecipuas Chrvsostomi facile numerandam, ab Auguslano calalogo num.
Col. 391, i n tit. Hujus celebris homiliae rarissimum ex35agnilam, m codice Bavarico xifXov deprebensam, exemplar unum misit ad nos lloma R. P . Jacobus SirmonpSevimus et accurale castigavimus ex manuscripio doclisdus, ciim in aliis Kuropse bibliothccis I I O D invenirelur.
Kimi Froutonis DucaBi. Accessit p o s l excusum librum a
Sed antiquissima lamen editio Parisiensis aiini 1524 nobis
Samuele Sladio m e o descriptum Constantinopoli, ex quo
inslar Graeci codicls erit, quam et manuscriptam olim in
qusedam excerpsimus, n o n coutemnendutn apographum,
Collegio nostro Agennensi offen 1imus. In ea titulus i n v
quod i n his nolis litiera C. signavimus. Yide epistolas adprimis erat, Epistola ad Eulropium consulem, at Geleniut
versarias Hierenymi et Augustinf, quide boc Pelri facio
anno 1547 addidit, qnae occastonem babit% oralionis sixe
ex hac, u t videtur, Joanois nostri oratione maleriam l i l i concionis Indicant, et Fulropii dignilates. Consulero fuisse
gandi sumpserunl.
illumac pra?posiiu<n s.icri cubieuli leslalur ^ocrates Hb.
Varia? lectiones bujuscc codicis Constaplinopolitani sic
V I , C a p . 6 : p w r w c %3 70 v a o r w *(<
ad editionis ooslra numeros aptantur. L . 3. .
, unde pra?posi(um eum appellat Epiphanius ScholaL . 9. ( d e e S t . L . 12. i:tl^isticus TnparlUaf Itistoriw lib. n, c. 4. Palricium quoque
Col. 572, 1. I I . TOVTC. C. &^- L . 12. **.
fuissc illum consut ex illis verbis Arcadii lib. xvn De
lUfOn nm\ O I U M V :/ 06>.
pasim cod. Theodos. : Patriciatus dignilate spolfalum se
Col. 373, I. 2-
-. C dcl , pOIICnesse cogrioscat. Ascripins aulem dies illi constilulioni baee
dO pOSt . Seq. i p u e a L . 14. Ai**f l
^rsia esse anno Chrisli 599 anle festum Pascbie stgnincat,
^ i A v ', ' ^ ^ 1 /<(<. L . 21.
uvqnp, lexius ei C.brysoslomi Gr?ecus adversalur. * ticec
* Ttiy. L . 25. L . 56. Kl (^ deesl
homilia fii Eulropium jam emendalior prodit.
^^.

Wf

C I. 41, . L . 55. . tl /
nxvtwv I
Col. 374, 1. 16. twnimw *
L . 19, ; , ' L . 25. 41. L . 51.

; cvv

Ivutt
roo9o.*o , ha?c destint in C
Col. 570, I. 5. * . L . 6, ba?c, ^^
^-
( desnut.
Col. 379,1. 2. ' * 4 ^ deest.
Col. 583,1. 37. Tovrim deest iu C.
* In reliqui$ codex ille Comlantinopolitmiut cum edito
noslro comentU.
Col. 387,1.18. Lcge l?a sine iutcrrogatione. * Sic
corrigendum exi&iimo.
(

HENRJCl
SAVILII
Ad Homiliam in Eutropiam.
Col. 591, in lit. Meminerunt bujus oraiionis Siicratrs,
Ui$l. ecdesixsticije lib. v u , c a p . 6, ful. 253, edit. Uob. Stu-

BENRICI
SAVILU
In Homiliam anie ex&ilium.
Col. 427, in tiu Hanc oralionem Cbrysostomi alibi n o n
reperlam conservavit libellus bic Georgii. Yersam L a l i n c
vide lom. V I I . p. 941. Fst aulem vr,k.
Gol. 4 i 9 , 1 . 49. , .Interpres Ipgisse videtur,
>. Sive xa\ olu sive cUa; lega$ idem est $entus, nam
bUa interrogando dicitur.
f.ol. 430, 1. 26. Pro <*
intcrprea videtar legisse
T

FROSTONJS
OUCAl
In Sernwiiem anle exsilium.
Col. 427, in i i t . Circurofcrebatur antea inter s a n r i i
Joannis operum I.atiuos tomos hic sermo, sed in n n l l i s
rodicibus manuscnpiis ejus texlus Gnecos occurreKit
Iiaque absque Georgio Alexandrino foret, qui bunc et

VARiORUM NOTiC.
sequenlem Vitae ipstus inseruit, u l ulroque careremus :
Umetsi allexla e s l utrique pars altera, q u s ad flnera
iisqne non eodem subtcmme concinnata decurrit. Nam
ab illis verbis p. 417, u* . * o > * e i , appendix
iucipil, qua? a veleri interprete non agnuscitur, e l UnoSo\\^ toc; videiur. * Cailercc Fronlonis uotw interpretalioucni Godefridi Tilimtmi fere respiciunt, qux quia * o > a .
eral udormta, rejecta fuil.
;

UENRICI
SAVILll
In orationem posl reditum ab er&ilio, Georgio
Alexundnno
allalum.
7

. R* ^ f w i ^ ! * -, / o o w - , * .
*rJXev p l / wit* ExAvjOtav ^ . ; *
AlfMTiiwv A f f o j x xV> , ^ ^
toVoi' - , * ; , * , .
-.*; ; t p l / . - ; , ^ .
(* * , xi
! - , . 1. e. Coaclm iluque extemporaiem quamdam

oratimem liubuil, et ex eleqanlmima svnilUudiue sumpto

argumento, tubindicavit Tneophilum Eccleaice suce couiumeliam inferre tentavisse, ul et regcm Agyptium nxori
Abrnlmmi palriarchae, quemadmodum referunl libri Hebrasorunt. Cunique populum, uli par erat, ob properuum
anitnum, et imperatores ob beuevolentiam erga $e laudasSit, in mxdtoi appluusus ac benedktiones imperatoris ejusque conjugis vulgum excikivil, udeo ut temiplenam oratiouem ubrwnpere cogerelur. Hactenus Sozomenus. Sed i n signis, u l vitletnr. est >:, e l qui in Chrysostomum
cadere non poluit, uisi omoes faltunt bisloria. Nam ea
hic a Cbrysostomo narrari videntur, qua3 nonnisi in poslertori cxsilio cotitigere. Vide p. 418. Qum enim ibi
uarrantur dc tumullu ad baptisleria, unanimi hisloriarum
consensu anle secuudum exsilium, nou vcro primum,
farta referunlur.
Eadem fere prcefatur Fronlo DUC(PIIS qace Uenricus
Savilius, el locuin Sozomeni perinde affert.
%

AD HOMIUAM DE C H A N A N ^ A .
Col. 449, in lit. * Quw de imjus homilicc stylo dixit Sati/fi/*, in Monilo noslro retulimus, quce verocorrigenda
e%e suspicabatur in notis, jam ad fidem manuscripiorttm
sunt emendata. SimilUer ea quw de hac oralione prwfatus
cst Fronlo Ducams in nolis snis, in Monito nostro relulimu$;ejiisquc nola* velerem inlerpretationcm, q\wm gnod
minus accurate adomala es&et, rejecimus , respiciunt,
emendandam aut sarciendam: idcoque non possunt ad
uostram inlerpretalionem, quam novam adornuvimus, adaplari.
y

NOTJE
JIENRICI
SAVILU
tn librum, Quod nemo Isditur nisi a seipso.
Col. 460, i n tit. Hanc oraliooera anle omnes alias Chrysostomi noiissimam OccidenU, et peromnes fere bihSioibecas Latine descriplam, ediderunt Gra?ce, quod sciam,
primi, viri docti Kom : et post eos Fronto Ducaeus l n golstadii. Nos priores ediliones aliquammullis locis eniendavlmus ex ms. Bavarico. In Lalina versione deprebeiid e l lector verissimum illud esso, quod aliquoties memiui
raonuisse, summa i n vericndo liberlale usos esse antiquo5 illos interpretes, et rem non verba spectasse. Hiqus
uraiioois memiuit Cbrysostomus epistola 16 ad Olympiudem (qme nunc est qiiarta).
C0i. 466, I. 5>. Kixuvwv xal
IIoc est fortasse t.-^ e
^ ^ .. S ( ' d . S l S e i l S U m G X
suo verbis atlingere, non ex vcrbis sensum elicere. YX est
rerie lolus, ni fallor, locus ab ^ iruui<r*to&i usque ad
o r - V corruptus.

FRONTONIS
DUCAl
Ad librurn, Quod uemo laxJitnr nisi a seipso.
u

Col. 460, in tit. Ilanc claboralam a se in exsilio lucubralionem misil ad Olympiadem feminam illuslrem Chrysosioraus, ut constat ex epislola 4 : Uttfi .
,,
/

0 / ^

;.

Ne haec quidem nobis alibi repcrta, noc Graece neque

Latine. MeminiL u l * Sozumcuus 1. vui, c. 1-8, bisce
V e r b l S : ^ i i (SC. ilj,tj < * xrtv) xl o ^ i i v

nyiftp ,

8.N2

Ubcr missus ab exsitio Cucuso ad bealani Oly niiadem et ad omne* fideles. Cerle Cucusura Armeniaj
uisse oppidum contendunl Theodorelus et alii passim,
CiliciaB. Vidclurque polius appellandum boc opus l i ber io forma cpisto!.ie scripius : cujusmodi esl ille cujns
meminitLeo imperator in Vita Chrysostomi. cum afl eum
Cucusi scripsisse orationem vel polius librum per epislolam, audiioriiiu aDimas nulrienlem mirabiliicr, cujus i n i lium esl, i a t 6 , ^ . Medici quidem. Male igitur Ui
omnibus edilionibus aiiis boroilia dicebalur boc litulo :
Quod nemo lcedilur nisi seipso, ex velerr inlerprctatione
incerii auctoris, cujus loco banc mullo fldeliorem et concinniorem damus sociornm noslrorum opera Ingolsladil
prirnum edilam anno 1595.
Col. 461,1.46. T O V . In vulgalis edilionibus logebalur i i ftp.Vjv ?<efov *'.&;, elc. Scd ordine verborum immuialo locum ex H . c i 0 . consenlienle quoqno
veteri inlerprete restituimus, cujus li:ec verba s u n t : P r o tervum vero el improbum et pcssimi proposili vvvm, augeri diviliis, potentia el honoribus cumnlari: quod vero
sequilur, ^ et *,, non ut inlerpres ediderat, infamem, infami quccslu dilescentem, sed cx infamibus orlum
inlelligimus, ut infra io epistola 2
:

. Uic verus est titulus, boc verum argumenium est

hujus l i b r i ; scd in uno Regio codice Henrici IV Medica?o,
quem hac liltera H . dcsignabimus, appellabalur, ^
T?fcl ~ %'* , iv , h - .'.*>/ (,' *, ; %; \

* * : Epistola tcripla Cuctuo Cilichv opptdo CUIH cssct iu

extilio, etc. Rectius in allcro roanuscnpto Kr.iiiii.sci OHVarll dicitur, , 6 >/* ^ ^ > |

Hi6jtv<ii, et epislola 5 : Ot tl x * l ; *, . xl t,i,5 I .

{

. Obscuri atque obscuro yetwe nati vmnibmque ignori,

et De saccrdolio lib. : EI A-iva* *d i-\^ uKkVm

Col. 463, 1. 10

^*4

Col. 467, I. 51. T C I I V - V , V d V . O J J O T J ; j;-r*

. In Lalioo textu scnbendum : sed uti ivgruUmlem illn
immonitate animtun. * Aptius verleris ad liiieiam, Sed ad
cegrolantem illa irrationabilitalc aiiimum.
Col. 478, I. 43. t^fieUq. Mire doformatus csi bic locns
ob viiium Graeci coduis. i.aJlna editio penullima sic babuil apud velerem interpretem : Vimlus el exu'u$ ad
tnorlem iluclus es. Quo pacto Gelenius edidil anno 1517,
cum ante in Parisiensi ediiione anni 1321 scriplum P S S H ,
Vincius el exutus ad mortem daclm : at in ms v. c l . Nioolai Kabri e r a t : vinctus es el seaUus cs; pro sectuscs. \"cram enim leciioncm exhibet Olivarii codex / : . | ,
ut vulgaU ct . . Uiide \i\ quibusilam eiiam /IISN.
Exustus es;alludit quippe ad illud Hebryorum , 37 D . . .

w v

13, 50, *' * i ? *

Gludmm liabens ul scnl
te medium.
* Opiime probal Fronto Ducceus adductis Latinarum
versiomun cxemplis, Grccco* codices variasse : in uliuqve
lectutn fuisse ^ , in aliis >*
: frequetUissimn
quippe est in codicibus Graici$ liUernrum n el commutai o.
Sed miror virum atias accuratmtmum el tagachiimum non advertisse leciionem ** <^ ex serie ita nssertam exhiberi, ul eliamsi omnes codiccs * *** hooerent, qwe leclio in uno lanium reperitur, corrigendum omnino essel ,. Nam hic per lotam paginam agiter cc
tribus pueris, qui vhicti in \omacem wjecti, incensi, iina
el quanlum ad pr&parationem animi ntorlui sunl. Vouquam igiiur iltorum victoriam pluribus descripserat, i;tt
ip&orum conslanliam imilandam eorum exemplo sic colivrtalur: yuid ergo dicere poleris ? In exsilium relogalui
<\s, e l palria ejeclus? Kcce eliam isli, scilicel trespueri.
Capiiviiatem sustinuisli, ct sub barbaris dominis fuisli ?
A l hoc quoque istis contigisse reperies. A t non bab?i
ibi qui libi adsit, resque luas moderelur, nequc qtii tc a !
moueat et doceat? Hac quoque isli cura eranl fraudali. A l
vinctus es? at combuslus es ? a l mortuus es? Ui3*,;;
' * 4 ^ ; nibll enim potes dicere gra\iiis.
At ecce isti quonue per b c omnia transierunl, et pnr
eorum singula illustriores exstiterunl longeque clariorcs,
ct coelestes merces auxerunt. Jam quis neget hic >< legendum esse ? Quis haic ad supra niemoratum Epi$tol(C ad Hebrceos locum referre teninvcrit ?
Col. 480,1.7. *. Ha?c ad iinem usqce libri non n
pcriuntur in duobusmss. : nam in llegio quidcm sic tcr

minabaltir, bMvv. xm: lv xwpl po^vta x a l w.a, o t i

^> i>;o xai ^< .; W.a< aUrvwv,

1 .

6 ^: nec amplius quidquam vetus inlerpres, quam baec : Ncquxquam nocere potiierwU c i , qui
temetipso non lcedilur.

HENRICI
SAVUU
ln librum A d eos qui scandalizati sunt.
f

Cot. 479, i n l i t . Hujus orationis inter primas nobilis

cum omnes fere alM ^ mcminerunt, lum Leo i m peralor his verbis : ^ 0 *.? j / i e r r ^
r

\ * ^ '.'- -^., * . ^ mi\

&\'fi\, Rwpl-.^ >6;{ 9 , >*; ^
/ , \ ^ . - * tv ? , t - / t i i i .
^ / , ; $ < ; U i;'/pi;
^0 0>$* > po^ r.av*.; ; r . i - i r.&ki% 1.0'/ r;^ oprf * ^ , ^ / U c i t;"4i.r
(

$54

YARIOUUM NOFiE.

953

editavit : omnes autcm inlerprete v. c. J c^bo Uiliio

,*W i4. 4Y *; >-4, t c j u t t i w t ?* *
^ **4,
4 , 4v %1**\ /**atine Lantum olirn editas. lnra tpsum Jacobi r.tijarii
, tovf 4 -. ^v.w 1,./ ,codJcem, quo inlerprcs usus est, nobis perbenigtie illuslri simus card. Perronius cx bibliotheca sua deprunti
(forlC ) U o t i o x v , > , < * ; 1%? * a l l t t . xi
jussit. Contulimus earumdem Gr*cum lextum cum apo<. hanc orationem daraus, ex cod. ms. in bibliographo
collegii nostri Aniverpiani, quod olim ex libro
ibeca Coilegii novi Oxonii usque ad cap. 10, e i inde ad
Joannis Sambuci consiliarii C;esarei sibi ctirarat exscribi
fiuem ex optinio et veluslissimo uw. Augusiano descrivir doclissimus Joannes l.ivineius, *?t ex ctllalione ctim
piam, emendatam vero ex duobus Palalinis, e i in postealiero cjusdpm Sambuci libro emendarat, eod^mque ex
rioribus capilibus ex illo Oxoniensi.
apograpbo iideliler expressas ha! et epislolas, quae cenleCol. 500, 1. 32. * . Aptius judicio
simam septuagesimam tcrtiam sequuntur. Hujas tamea
meo quadrarel * * utfoi t . u i inielligatur loqui eura
prima?
ad Olympiadem et lertia quartum exemplar Heodeveteribus palriarchis, quibus * ** liac vita non
rici II in Regis bibliolbeca nobis o c c a r r i l ; sed ad Cyriaobtigerunl, quod manifesle facit iu st quenlibus, *
cum episcopum utraque missa dicebalur mulalis nomici. * Cottjecluram Savilii admodum probo. Sed
bus quae femina? coriveniebant iu roasculina, quasi voquidsi legeretur ft /#?
luisset auctor eadcm oraliooe ntriusque animumaffl*NOTJE HE\RtCl
SAVILU
ctum consolari: nisi f o r l e sic eam librarii potius immutatti Bpistolas Chrgsosomi.
runt. H . Henrici quarii codicom, H . 2, Henrici secundi,
Col. 543, in tit. Epistolas ad Olympicdem ex Rpgio ms.
P. Perronii cardinalis. A. Antverpiani collegii, S. variaul . u t e i l descriplas, ex cod. Palalitio efc a!io ins. erudkistes lecliones ex codice Joanuis Sambuci collectas desifimi Jani Douz& uuper allalo Conslaiitioopoli accurale cagnabunt.
stiffavimus.
Col. t06,1. 3. 4 ;^;, . ;*
conjedn Palalino titubis est
if
ram suam anuolaral l.ivmeius in margino A n h e r p b n i ,
xal O A U ^ T J M V , %4 , U l S U l l t ie** . Sozomenus lib. vm, c. 22, exorii Constanliuopoli
) tiiuli pro arbilrio libranorum.
e\cidii crimen sibi mutuo impcgisse leslatur accusalores
" Non adtertit Savilius lio* esse tres iumbos hoc ordine Cbrysosiomi cjusque faulores, quibus et idem Ihbuil Soponendot :
crates lib. v i , c. 16 : ilaqne lcclio utraqne fern polest:
siquidein ex fautoribtts Joantiis fuU Olyrrpias : quod ta, ; 9if' xal
4 s-il >/^, ,
addil, in publico judicio, potins ad CbrysoslonHim
Nifil ftto*awv ; .
reforrc siadct, quanquam intpr ea capita, quae in synodo
ad Quprcum sunt objei ta. hoc de incendio non reperiUir;
Col. 559,1. 15. Lege cum ms. \*. " Alqui maS P O e i amicos Joannis quaesnonibus subjectos ea de causa
xima pars tnss. nostrorwn -, habel, el lecUo perbide
per Opialuni prdufectum urbi, loco citalo narrat Soiomeidqne oltera quadrare videtur.
UI!S
Gol. 569* 1. 53. *#, Billius rcddit ar&im, ut videatur
615, 1. 5ab imo. ^, Billins, eqttus: sed protegisse ix*v* : aui si bic piscaiiouem inlelligit, verius ut
prie
pi:i.,v ot - Pst , ^ wii/us, Glossariis:
tn raargfoe (edilionis Saviiian) , pro iXui*, nt
pt in Basilicorum ecingis. .*. , p^.vU> ci td
pro WuU Nam ul pro regione maritia sumalur, quamLeqalo burdonum conlmentur el mulce. Vicior De
vis de Troade verum est, durum uimis el *$.
pcrsecxilioneVandalica lib. : Ex Iransvcrw super bnrdoHic de area loqui Chrysoslomum uullo modo dubiuri
potest; quo emm uito niodo hilelligas? Poslqtuim dixii oi vem vinctum tolo iliuere portabamus. Cerle cum lectica
afoufav 4pA LttKa9af|&i>i|v, xl *-; * ferretur Chrysostomus, suspican potuit quis mulos adbibilos quanii equos.
U r t a i , ac repurgaluin arvum semeulcmqtie exciprre
Col. 616,1. 15. o U r i puipi^, Kx vieariis. BHlius edideparaUim , ceiie quod segnilnr M I
rat, lcgaii, pra-fceli, sophisin?, philosophi. Salis constat
v^v, et pleuam aream utleUigas oporlel. Licet euini
ex bisloricis ecclpsiasliris imperatorum selale appellalos
. piscaiionem PII/^O significet, an dtxeris, cx repurgalo
^ , qui vicarii erant praelpclorum praetorio, unde
arvo e l ad semenleiii excipieiKiam paralo. penam pisra*
apud
Kusebium lib. d i c i M i r Amilirms , .
tionem parari ? Cum igilur omnes mss. hic habeant
. *\ -. . I 3 COIIC. Chalced. 3 ( t. I aut
vel Clirysosiomtu pro area luibucrit, vel omdorus dicitur, ivi >:
nes . vitiali pro , dut^ exlubenl.
expTccfeclus uriis, e t Maximus cxmagister officioru-n,
NOTJS FRONTONIS
DUC.El
^, Ct ori rpir.oaitwv , exprCCpOSllUS IflCH
Otbicuii.
in Epistolas S. Joannis Chrysohlomi.
Jusiimanus Kov. 1,1|3 $. * --, Jowrni iteCol. 529, in t i l . Prodiit iu lurem ba?c episiula (ad Inrum exconsufi. Yertihir eliara d-o -dp^, Ex prccfect:$
Docenlium papara) (ira?ce nna cum aliis opusculis auctont in conc. i'.halc ac(. 1 : 6 i 9,<* a^iz^^
-*
ris Rasile ajmo 1529, studio el opera Dcsidorij Erasmi
/. Glorivsiss. ex praijecus el comulibut Floreniius.
Holer., cujus veterem iulerprelalioncra cum aliera, quaa
Col. 617,1. 16. , ! iiiouta %\%,
exslat i a Dialogo Palladii ae vita Clirysfisionii, e l cura
<. Billius verterat, Nemiucm enim tam metuo, quam
ipsu Cextu Grxcu conlulimus. Cilatnr ejus quoque pars
episcopos, eosque haud mulios. Frotito Ducams recte :
non mioima a Nicephoro Cailisio lib. xni, c. 18 c l 19 :
Aptius fortasse seribes, paucis exceptis; quasi velit p l e Jgilur ad Innoccntiwn urbis llomw episcopum de rebns
rosque oraues adversarios sibi meluendos episcopiK esse,
$ui& scribens hwc quoque addit: QuomoUo vero tandem si paucos excipias : nam Tbeopbiio sludebant episcopi
quwsic acla swd, elc. At Palladius narrat quatuor epiuon pauci.
scopo& a Joanne niissos tres epistolas Innocentio detuCol. 623,1. 7 ab imo. , ad verbum esset, Tum
lisse , unara Joanuis ipsius; alli-ram episcoporum \L
nobililaiis et exiiniclulis : sic en-m illa a^tatP L.ttini Patres
de coiDinuoione ioaouis ; lerliam cleri CuustaoUuopoliloquebanlur. Ambrosius ppisi. 74 : Autiochus vir clarissitani, elc.
mus reddidit mihi eximieUtis luce litteras : ui paulo anie
Col. 532, 1. 18. xvt^Levt , CUrWSO tiviiaBillius vertit: Udv^, eximium tllum atque
tis: hiuc deprompla sunl illa quasapud Suidam in voce >
admirandum virum. Isidorus Pelus. lib. epist. 324 : +
(sic) cilantur u > pxv . Terlullianus
*, . *:
.* OpOTtet, > (ldtmT(mtie, /fcrmrminit beneficiarionnn e l curiosorum cap. 15 De fuga
mum aique conzlantem semper manere. E l epist. 451: >> 4
in perseculione, et ex Noiitia imperii Orienlis et Occiden>, .\ ; u^uuv: Venlis haud semper cedere
tii. constat fuisse sub Magislro ofiiciornra curiosum curoporleU vir eaimie. Eamdem vocem usurpat Chrysostomu*
sus publici praBscnlialis unum ct curlosos per omoes proitifra epist. 41 e l 50, ubi ^^ antplitudmem \ e r i i vincias, iiem niriosos in comilalu pra^sidum admissa pcr
mus, pt 234. * Bujwtmodi honori/icuB compellalwnes isio
proviucias renuntias<c, eosdemque judlcibus rrtmina deet sequenli ila frequerttes occurrunt, ut pluribus r e lulisse constal cx lege 1 Cod. De curiosto. In passione
ferendis cxemplis supersedendum vhteatur.
R. Ucito-e Heliudori cujusdam iit menlio, qui curiosi ofCol. 651,1. 22 in l i l . >. . dpvwpo. BilHos eplstola
ficio fbngebatur.
81 vorterat, medicorum principi, ubi appellalur,
Col. 543, in tit. Hunc Epislolarum librum scripsisse
ymnetius* non //ymetius. l roedicum principU
boalum Joannem Cbrysostomum cum injuslo atque inhupotius si^niiirat, qui vi archiater dicitur, umle in Codice
maniier relegatus esset in cxsiiimn, tradil Pbolius in
Theodosiano liluius de comiiibos et archialris sacri P*_
Bibliollieca, pag. 118 edit. August. inler quas 4
lalii. Archialri enim erant dicli a lempore Nenmis i l l i ,
ff-iv-Klyo-jffoi 6 * '.
quorum fidei et pprilia? imperalorum salus tuenda corat*.ft ^/ ^, %\ *
nut
miltebaliir, quiquc iu eorum comilatu medicinam fariitabant. Cassiodorus lib. ix Variar. ep. 16. Vide Bfarsiliufn
mw sunt, quas ud religiosissiinum Olumpiadein diaconis*mn decem el sepiem couscripsil, ci aa Innoccnlnmi ponti- Cagnalum. 1. n, c. 15, Vuriarum obmrvai., tom. JH T A f suuri critici. Porr medico hic tribult auctor ^ ~em Homamitn. Aique bas quidem seuteindecim tantum
. vcnerationcm, ut in concllio Chal:cdon. aci. 1 : ^/p(dicaus codcx Clirlstianissimi regis lfcnrici Magni sup-

-.

Z f

VAHIORUM NOT/E.

855

850*

Chrysost. sub iluem epislolae ipsius ad Innocenlium poutidius MiuiranUus comes dixif, quod ost Grvece -.*^* i *ficein addilur: Scripsimus ista el ad Veneriwn Mediolancn. ^ : nain e l m e d k i comiies erant.
sem. et ad Chromalium Aquilcicmem episcopum. Vale in
Col. 616, I. 13. * eliam arcem et caslellum sonat,
Domiito. At licet inlercideritit cpislola?, quibus in illa sua
quemadmodura e l in sequcnli epislola narrat, Arabissi,
pprseculione qu- passus esset narrabat: constat lamen ex
q<ia3 urbs viciua fuit Cucuso, arcem munitato e i Cucuso
hisloricis, Ocddentis episcopos non pacilicis tanlum litteiuliurem.
Tis, sed etian communicatoriis cum illo communirasse, ut
Col. 639, l . 34. Hnir. epistolae Billius bunc solum l i l u observat illusirissimus cardinalis Baronius tom. V Annal.
lum prcefixerai: Inceria?, quod abesseta libro Cujacii noan.
405, sect. 16, et P X iis qua? ad ipsos data? exslant, ulad
incn ejus ad quam mittilur. Amprucl* memirtil e l litulus
Chromalium
Aquiteiensem, e i is'a ad Venerium Mediolacentesims lcrliae, in quo mcndose anlea legcbalur Amnenscm, quam P X codice Vaticano acceplam a pia3 merno-.
prtictce. In Cujacii libro erat, * o W i v w *\
rlaa Guiielmo Sirleto cardinali bibliolhecario, et L a l i n l -.. Sed animadvertit Billius emendandutu locum, e l ad
lale donalam profert: Forlem vestrum el virilem anifcminam scripsisse Gbrysoslomum, ejusque correctionem
mm,
etc. Porro M C A W V U V d i x i l , a l Plolema?us in Geogracobis Antverpianus codex conlirmat.
phiu
regiones lnsubrum describeus, * M i i t a Col. 676, I. 4. ^. Hoc adjecimus ex S. quod
^ Sirabo, lib. De Insubribus,
5"
^.
conOrmat episOla 127, in qua se Armeniam incolere tesiatur. et epistola 156. ln epistola tamon 115 Cucnsum ait ro).-.v: Qiwrum nieiropolis fuit MedioUmum. Sic apud cumcsse Cilici<e oppidum : sed et apud Piolemapum l i b . v, lem Strabonpra Ipgimus : lyn &\ isix ye>v
4|, El habel Burdiqalmn
emporium imposiltun
rap. 6, , prwfecluram Cilici<v legimus,
atstutiriis. Sic et apud Slpphanum Antfwm dicilur urbs
qune Ponto Cappadocio vicina eral, et i a tabnla priina
Galliie, qua3 Straboni - . 0'JVOV .
Asiae Cilicia regio non longe a Caesarea nolalur, longe
(lol. 715,1. 41, in tk. . Ita scripsimus pro quod erat
disstia ab altera Cilicia, quaa Issico sinui vicina. Sozomenus quidem cerle lib. vm, cap. 22, Tbeodoretus, lib. v, apud Sav. ^ et in ms. . . S e apud Sirabonpm
pro ^- recle empndatum cs! . Brixia, ex Ptolemato
e. 34, Palladius in Vila Chrysoslomi, Nicpphnrus, lib. xm,
et l.ivio, Capjioraanorum caput est, in Ilalia Romanorum
c. 26, e l c , Cedrenus aliique passim Arraonia? minoris id
Culoiiia, sub Venetorura dorainatu populosa civitas a Leanoppidum esse conslanler asscrunt. * Son omnino accurala
suttl guce supra retulil Fronlo Duccem de cpistol. Cliryso- dro Brescia dicilur. Hujus Gatideniii Urixiani episcopi
9lomt ubi Cucusus Armeniw esse dicilur, ul pluribns de- exslant varii iraclatns sive sermonps rn Eiodum el m
Evangelia tora. 11 Btblwlhecm Palrum. in quorum praefamonstrabilur in Vita Chr>so$tomi.
lione lempore S. Arabrosii se vixisse testatur.
Col. 683, l . 51. * *. De hac rc plnra Georgius
Col. 718,1. 45 in l i l . AmpruclaB nomen, aa quam miss.O
Alexandrinus apud Pboiiuni in Vita Clnysostomi: pos'sunt epistolne 96 et 103, a lib-ariis imrnulatiMn vidPlur,
quam enim narravil eura mrtiasterio excessisse, alque i n
cum vprsimile sit eam indicari, quam Proculam indigilat
spelunca biennio integro deiiluisse, addit : i xa\ vcxp<u9ri;
into - TtA > * \ vtsprj; ^ i t i > % Palladii Dialogus his verbis : Irujrcssus autem baptisterium Olympiadem vocat, quce ab ecclesia non di$cedebal
.* iv-. oUi : Emorluis aulem hic pras [vigore iis rorporis
partibus, quce venlrcm ac renes aumquni, in urbem hoc una et Penlndiam et Proculam diaconas, Sylviwmique
morbo coactus reverlit. Palladius ilem in Dudogo: Cum / bcaii Nebridii conjugrm. * Longe aberrat hic coujectura
Fronlonis, qui Antpruclam hanc eamdem esse pulat, quam
biennio nunqwim cu misaet, noclc, non die, snbjeclas
Proculam illam diaconhsam ConsUmtinopolitanam, atm
rmtri partes omnino mortifical, frigore virtules reniim \econlra Amprucla exlranea: lirnjucB fuerit, ut ail Chryso&torienle.
nms ephl. 103. El alioquin hoc nomen Amprucla awpius in
Col. 685,1. 12. Arx*tctf. Froben. * *, et vebis cpizfolisrepeiilum. in mss. omnibus idem semper esi,
Itis interprps, deliro ilto Nectario: at P .
wio excepto.
kv conslanler prtfferunt, quibus suiTragatur TbeodoreLus
Col. 719, I. 13 in lit. *. ,^ Sav ovr^u^- l i b . V , C . 3 i ! oi 1<4;- 1':. . : ' ImTvov *,
Sam., scd verius nomen istud vidotur, qnod PI pi\t;se
?<> . : Occidcutis episcopi Armcium ejus
fefl lilulus ppist. 40 et 77. Porro similis argumenli littetuccessorem nesalulare quidem dignati sunt. Et Socraies
ras habps in quibus orbatos parpnles liberis. aut propinJib. vi, cap. 17, scribil Arsacium, fratrem Nectarii, qul
quis consolatur propinquos, e\\Ul. 61 et 197. L . 17.
a:ite Joanncm Conslanlinopolis episcopalum adminishaBeat(V. Filiam Asyncrili defunctnm beatam vocat, u i
^erat, jam oclogenariurn episcopum ordinatum. Sozooieppist. 197, beatum Studii pra?fecti fratrcra, *
nus lib. VIII, cap. 23.
t

J.V EPISTOLAS
LXH AD DIVEIiSOS ,
Primum an. 1614 Grare et Latine in lucem editas Nolce
iiderprelis.

^ - . G n P C l qilidem g P n l i l C S omiuandi ^ralia viia funclos appnllabant, quasi vitai

0

miscriis defuiiclos et -.u;. u l apud Platonem Ve tegib. x i i : o5 ^ ,-.4 4 Ubi cum

bcfdum />i-

clum sepelifmt Svncsii.s rpist. 50 : : * .*

: Bcalus Castricius hoc ipsum factus est. Sed et
Col. 711, In l i l . Etsi missas ad Olvmpfadem, innorcnipsi sancti Palrcs in gravioribus soriptis theoio^icis ila
lium pontiflcem, e l alios epi tolas Pbohus in Bibliolheca
locmi sunt. Athanasius Dispulat. 1 conlra Arian. :
coniinuni tilulo comprehendit, cum a i l , 9).
. iv '.-, aiuov
AV4;%vftpo ; A ? i t v ; : BeOtUS
AOXMlder
ci7ii>tpiicov ' < ^ ( '. Ldil(V SWtt (?piblO!(C Arium ab Ecctesia rejecil. et m aiio loco ejusdem Iibri
s.ncii Patris Joaums Clitysosiomi, qwis hynsle atque inp. 120 '. TsO .: ;> *
fitinianiler retegalus ad vurios misil: tamen in multis co Apcwv: Acntsent betdissimcc memoriee Alexandruni,
dicibus manuscriptis separatim exscripla? reperiuniur soqui Arium cum injurvi ejecerit. Denique ad solitari..m v i la3 Hlan seplemdecim ad Olympiadem misstv, et i u aiiis
tam agpntps, p. 652 : ; **\ %*
liaud aliam inscripiionem to;um iilnd earum volumen,
Fralrem reverentem divm/e el beaim metnoriai, et
quam epistolarum nd Olympiadem, obtiiiet: in uno CuiaHieronymus apud Latinos, epist. 13 : Nudimierlius de
ciano illustriss. cardinalis Perronii additur, r.fc ^
Oeaiie memorice Lea uliqna dixeramus. Augustinus item
i M i W r a v %i\ * ; ; ?>: Ad Olympiadcm reginain el
lib. 1 conlra Julvmum cap. 4 : Ego sune beulce memoricc
alios quosdam. Sed in iilo o d i c e desiderabantur b e sexaMemorii patris lui non iinmemor.
giula novem, una excepta ducenlesima iricesima sexta,
* lunola ibidem probuvmua Onesicruliam verumesfiewaquara interpres clarissimus Billius casu pr-piermisil: cas Ironw finjiis nomcn. diximusgue in aliquot mss. vocem **
autcm ex apographo Ant\erpiani nosirl Collegii a R. I.
qiiasi proprium iltius fiHat nomcn ferri.
Andrea Schotlo nobis commodalo repra?sentanms, eo n i ( o l . 721, 1. 06 in t i l . Sludio. Sludii prajfecli urbis raeniirum ordine, quo cum alns jam LatmilalP donalis sparminit Palladii Dialogus, cum narrat, Germanum presbysa3 occurrerunt. Licet enim in omnibus libris e;e, quae
teruin Pt Cassianutn diacomim Romano ponlilici B. lmios i n t ad Olytnpiadem dala?, pra?cedant: cter:e tampn d i cenlio breviculo oslendisso, ubi ontamenta (radebanl sub
\ erso planc ordine in singulisaliis codicibiisdisponunlur, ut
jtidicibus lcslibus, subscriplum manu Studii praBfecti urcx numeris coliigimus.quosdoclissimus l.ivincbisadorani b i \ Eulycbiaui pra3ioris, Joannis comilis thesaurorum, et
margiuisAntverpiani codicis annolaral. PorrovariaulpsleEustachii qu.*esloris ac tabularii in auro et argenlo e l v a ciiones sic indicare placuit, ut A . codireiTi Ai.lvcrpianum,
sis, ut Joannis episcopi calumniam diluercnt. In Codicc
S i m varianles leciiones illius margiiii ex Sambnci libris
Thcodos. I. De Itis qui supcr religione conlendwit; 1. 57
atiextas, eas aulem quae adjuncta? margini fuprant odilioPe episcopis el clericis, rescriptum est ad enmdpoi danis doctissimi viri Jlenrici Savilii Sav. v., illius dcniquc
tum pnefectum urbi, quo clericos relaxari jubetet nalcxlum Sav. dcsignet.
vibus imposilos dimilli, qui qua die quaasliones babcrentur dc aucloribus incendil lura exorli, cum B. Joannes in
Col. 712, 1. 4 ab iino. . ^ . Addit conjecturam in margine Savilius hn>< x ^ r . , quam spquitur. * Iiuic cl os ad- exsilium ppllerelur, in carcerem conjecti fnerant. Scribi
ptiam epislolam suam 51 S Ambrosius Studio nobili viro
itipulamnr, recluweui hccl m$s.
Col. 711, 1. 11, i n tit. B^i^. A p u l Palladium iu VUa Dc demeiuia \n judiciis tectanda, et 52 De cima muticn$
!

*7

VARIORUM NOTiE.

adullerfo deprehensw. Sfve idom hic fueril, sive alius

ab isto prafacto urbis, eum quidem cerle quem postea
xmsulem produnt Fasti consulare* auno Cbrisli 151 divcrsum ab hoc fuisse probabile esi. Nam et anno Christi 459,
tinperanle Lnone, sub Gennadio patriarcha, ul scribitNiceph^rus lib. xv, c. 23, Sludbis vir pra?clarus Roma Constantinopollm pervenit, e l sanclo pra?ci rsori lemplum
erexil, in quod monachos ex domicilio eorum, qui o U
, id est imomties, db unlur, induxit. His pra3fuit Theodorus appellalus inde Sludites te.mporibus Leouis lsauri
e! Coaslantini Coprnnymi Iconomachorum. L . 43. Mc ) - f i r i r r e t . Addil Sav. v. *'. tvMvwu, et illustrissime vel
giorwsiisma,
ul verlit inlerpres vetus Conciliorum in
Gbalcedouensi act. 1 : . \- * OWJ & ? > , Magnificeni\&simo et qloriosUsimo pr&fecio urbis Tatiano. Conjunxit eliam binos bos littilos Cassiodorue epist. 33, lib. m Variarttm, qnam mitlit Theodoricus rex Argolico ppa?fectu urbis : lllustrh
magiiificeH

lia tm m clari&simo

Col. 725,1. 27.

) . Sam.

armenUirto

ea faciat exitiberi.

\ i ? , . Ua quoque Sav., at in marg.

* et * v. S O Z O m e D U S ftllbfT-

lam esse causam odii in S. Joaunem Chrvsost. scribit i \ i

jo* u / -> x j p i a ; u i o - c v , Ob Sevenmmm Gubaionunin Syriaepiscopuw. Scd liunc fuisse unum ex I r i Dus P J I I S accusaloribns, eique maxime iiilensum lum ip e
Sozomenus, tum Palladius in Ditdogo tpstalur : neqiie
v e r i s i r a i l e est eum adinonuisse amicos Chrysostomi dc iis
quaeConsianlinopolladversus eura alii molireutur. Pru riMiMv legendum esset fortasse cum Sambuci m s . :
n a m et iuter Phrpnict civilales nuroeratnr, qu Gamala
dicitiir a Plinio l i b . v, cap. 13, quemadmodum et CastabaJam Stephanus lib. De urbibus in Phcrniria ponit. Idem
1'alladius sub (inem Dialogi sui inter episcopos, qui de
communiooe eranl Theophili, ac munenbus inducebaiit
milUes imperatoris, ut B. Joannis seclatores civitatibus
pollerent, nominat pra?cipuos Tarsensem, Anliochenum,
pl C&sariensern. L . 59. Commisit Pharclrhis. Narrat
ipse qua3 passus fueritCie$arejp, dum in exsilium deportarc ur, et quo pacto deecnienliaPharetni illius urbis episcopi flerent. qua* ab irnpn b i s hominibus gerebantur, in
Epnlola ad Olyinpiudem 11, qua? ncc omissa sunl a Palladioin Dialogo: quo loco, u l diximus, Ga?sarietisem,
Ancyranum, et Pelustenses episcopos referl, parlim donis, parlim etiam minis, miliium animos eonlra Chrysosioini amicos sic eiTerasse, ut ne labios quidem illos excipore hospitio cupientes id agero sinerent; et alibi pag.
13 iPlmrelfm
vero Cwtarew, quw Argeo adjacet, prajsut
wmiwn formidaus, non secu$ atque infantes w r w e , neqne
urbe egressus sna per liiteras consensit adversariis et quidem non vocaius in medium, quippe qui csset onmino ru~
iluus ac slultus.
' In noia ibid. probaiimus liic Caslabalorum episcopum
memorari.
Col. 729,1. 53.
o \ ^ : vfiilro munere. A d verbum
psset, Vos eliarn scholaejectvs fuisse, utcol. 731,1. ,,
iCiAaisi, Schola pnlsos esse. Nam
^ quidem et olium et
vscationem eonal, sed aptius videtur, quod suspicamur,
eos nimirum scho!arnm f u i s s e presbyleros, q u e m a d m dum apud Pailadium legimus in VitaClmjsott. Pbuipptim
monacnum alque presbytcrum scholarum in Campania i n l i r m a t u r a essc, sive scholas inlelligamus hic railiium, ex
q u i b u s Tuit ille quem idem Palladius ibidem provincialem
quemdam appellat inler scbolares mililaolem, qui quod
Joarmi sluderet in Petrara e x s b l est actus, quales etiam
fuere schol equilum et pcditum in I. viCod. De advocati*
dirertorumjudtcum,
ct scbola^ scutariorum et c l i b a n a r i o r u r o in Notttia imperii et apud Ammianum Murceltmwn
1. x x i i , sive silenliariorum c l domosticorum, vel etiara
agenliumin rebus, 1. Deofficio magitlri olficiorum. S u i ri'is eliam * , ichol<re$ vocat eosqui in scholasdivisi m i l i t a b a n t sub magislro ofticiorum, et in concilio
(.hakedonensi, act. 3, p. 229edit. Hom., Tbeod. diaconus
In icholn magistrianorum. Uorum presbyier fonc fult, qui s a c r o r u m
illis p r a B f e c t u s c l quas) capellanus essel, vel oerle scholas
a c c i p i e r a w s ecclesiasticas diversi ordinis, quacs occurrunt apud auctores de ofDciis divinis, ut scbola canlorum,
scbola subdiaconorum, e l apud Gregorium lib. vu. et xvu,
tinde el scbolares dicli diversarum cla&sium clerici.
Col. 730, 1. 5 ab imo. iv n?ou. Emendandum t*
% . Sic cnim erat in A . et Sav. Alque apud geogra|4ios qiiidem haud Tacile occurret hoc nomen loci, verum
jib aliquo potius fundalorc nomen accrpisse domicilium
islud monachorum probabilius est, ul i
OJ 0 inielligas, / n cellts vel domicilii& Proiuoli, quemadpKHlnm apud Zonaram in Nirephoro Goucrali mcntio lit
tf

v / 0

rteifdori . ' ,

fMl

ubban moiiahtaii

Qirf

[-

Sludii comulis : c l i n vu synoJo

858

p. 391 ed. Rom. Sabba? Ifegum. XTMrJtwv. Cerle Palladiits in Vita Chrys. p. 7, inter eos qui Tbcophili p a n i bus favebanl, numerat Marsam Pronioti uxorem e l Gasiriciam Saturnini; sic loculus esl, et epist. 5 5 : , |
t

fi

AOJMU.

Gol. 754 I. 9 ab imo nviM>. Profertur ha?c episVola l i b .

xiii, c. Ti Hi$lor.eccl. Nicephori Callisti, cujns interpres
Joaimes Langus. nvi^ mcnsem Julium vcrtil , ciim
robe nosset Epiphanium aliosque Gr*cos Patrcs nunc
acedonum, nunc Romanorum nominibus designare menses, licet in tota Asia e l Syria Macedones et in tolo i m perio Romano illo sa?cuIo Juliano anno solari uterentur,
uon ut anlca Calippico lunari, dum Olympicam vel Macedonicam ei Alexandream periodum sequereotur, ut annos
Grascos cum Romanis a?quarent. Sic in veieri qooque inscriplione qua3 post annos quioque ab boc, quo io exsilium missus esl Chrysostomus, exarataest, dicilur obiisse
Eusebia qua?dam >ra-la 6* V* <al Xwvrra>T .rt
nvl
?' n>4^ ; ComtUibus Honorio v n i , el Consianli110 . nwtse Panenio 12, die. Male igitur Josephus Scali*
ger Ub. De emendat. lemporum eana ad seplimum Honorii consulalum retulit. At Komana voce mensium nsus est
hic nosierantea epist. 203 e l 210, cam
- ^;
( ** dixit, et tfpist. ad Olymptadem 10,
. 590, ^ .. Apud Bedam in caput nonum libri
De temporuni rutioiie Joannes Noviomagus mpnses Gra?corum enumorans, -, AOOV, rc*ev/iov, pro Julio, Augus!o et Sepiembri nominat. cum lainen, ut ex ipsu Beda
constat in libro De divisionibm lemporum, non Gra*corum, sed Maccdonum mensium illa enumeratio sU.
Col. 733, 1. 52. Incluaun, 4-*w>i4vov. Incbisum simpliciter dicere potuit. Nam qui relictis ccenobiis, in qnibus
religiosE vil.e slipendia mcrucrant, in solilarUs cellas se
abdcbant, inclusi appellanlur, i /it<r^, act. 5 conri111 vi oecumenici pag. 562 : 4- '< -
* i>tdv. Unde Thuodori Studiiaj lamtn Gr*ci u 1 7 . Et apud Palladium in Lausiaca, Virgo mtce tuccuin
g stavil sexeimio et fuit inclusa, sect. 31, et Tbeodureli.s
t

lib.

v,

cap.

28 Uistorim : ti **: ^ ^ - .

Aty:;ta; l / '.Uiau* .* , >1 i ; . , o . ypivo* Tcyro tfhv >

rpiro>. Tripgrlitw lltst. lib. vm, c. 6 : Fuit in Cwesleiisium

esemo fumigeralm Ulc Accpscmas in cella reclusus, et sexaqhtUi annos mque visus veqne locuius. Idem in Ilislorvi
reltgiom de Aphraale sic scribit, ^ 5
**.*q
* rt^iSHm, &Uiil-v , **; , c U t l a ; U t t t U l o
Cfim vemssel Ede&sum, el extra ejns ambilum mreni$*et domvnmlam, et se in ea inclusisset, $ua* curam gcrcbat awwcv. Mariauus Scolus anno Chrisli 1058 : PalerWIIS monachm Stoius, wultisque onnis inclusu$ m sua c!umambiemmavtyriun
combuslus est, et anno 106'): 1/flrimms jussu cviscopi Moguntinensis posl amos decem mecc
indnstonis solulus de clusa in Fulda ad Mogmitiam rew .
Goflridiis Vindocinensis scribit Herveo P I Eva? inclusis
opist. 48, lib. iv. lidem tamen si forle 11 Ecclesi.-c up^oiiai
exigprent, ut altliciis cpiscopls aut fidelib. p!>pjlis sncrurrercnl, pgrossi e cplli? opcm ferebant, quod Apbraatrm
fpcisse leslalur Tlieodorclus lib. , c. 21, et bunc Nicaiimm monacbum ilbrysoslomus. L . 56. *- r*v K O - J K .

. utv

> j *1 . ',. De Salailli, qUOI

oppidum P S I , regiune Cyri silum. Sar. ct Sav. .

, e rcgwne / . Cyros civitas S y r i * fuit, cujus o l i n i
ppiscopus Tlieoloretus, quemadmodum P t Tyrus P b t r n i c i * . Inierpres Niepphori Langus, quid legprit, ex verbis
ejus conjicerp licet, De Salamis regione, qwz non longe
Cnro iitVi, el ab hoiresi hlarcionislarhn oppressa est; quasi
scrlptum oiTeiidisseL, , non , quam lamen intcr preiationcm translulil in suum Tfietaurum geoqrnphicuin
Orlelius, ct Salaminem rcgionpm ab urbe Cypn diversam
constituit. Nos e margine SavilianaB editionis relraximtis
in texlum vocem . , quod omnes geographi leslcniur
Salamiua Cvpri fuisse civiiatem, quara Stephanus b b .
De urbibus Constautiam dici ailirmat, et Epiphanius C011slanti urbis provinoia3 t v p r i appeilalur episcopas i n l i tulo librorum Adversus Iwrescs, qupm HieroiiyniusCypn
Salamina? ppiscopum indigitat lib. Pe scriploribus ecclesia&ticis, eaque ex insula vocalum iilum fuisse Conslantinopoum a Tbeophilo, 111 Chrysoslomo rpsislerel, scribit
Socrales lib. v i , c. I I . Tamen, ut verum falcar, no^ facile
adducor, u l credam urbem lam celebrem a Cbry&stomo
appellaUm, tieque lacile iisulao ct civilaiis, qiuo
subdila erat hominl sibi infesto, curam suscipere i l l u m
velle arbitrarer; denique cum de Phocnicia hic agatur,
s m p i i j r c r i>otius de oppido aliquo Tyro vicino bic l i c r i
mmlimicm.
O l . 739,1. 21 in lit. n . 1 >. Sav. ^ k u, Afiftochenum. Sed 4 ^ , 3, liNilalis S.vri*, v c l a l lcrins ciijuspiain inlelligi salius ost, pra?serlini cum ifi
Uialoijo ralladii h-gamiis pag. 6, Aiiliachciia: K c c l o i . a
;

V A M O R U H :.

pretbvtero3 litteras Romam misisse, iolegritaiem judicii

et actiones Chrysosloml defehdentes, et pag. 15, Syriae et
Cappadociae episcopos ConstanLioopolira profeclos eidem
komrouiiicasse. Porro ** -*-.* hic inlelligere
debes ut anlea col. 725, i et 4 , ytigensis et
Tarsensis episcopus. Mcque euiro asscntior Boisio, qui
jEgonem cugnomiuem pastori Tbeocrileo iulelligit, et
Tarsi fliium. ASgas urbem esse Achaise coostat ex Patisania, iiemque allerara ejusdem nomiuis in Macedonla ex
IMinio e l Diodoro, leriiam ilem ex Piolemseo in Cilicia, in
qua et Tarsus est, quemadmodum Gabala in Syrla v e l
Caslabala in Phcrnicia. Forte legendum essel

//. Nam et ex iis episcopis, qui plurimum illi advertati SUDI, unus fuit Aulioibus Pioleroaidis episcopus.
* Bunc epitcopum
Antiochenum
putamus, ut ibi
diximus,
esse Porpnurium,
Chnjso&tomo itqensissimwn,
de quo plu-

ra IJI Vita Cbrysostomi.

Col. 741 in t i i . posl monit. /. editione dociiss.
Savilii ba?c epistola ut quaiuor sequenles Conslanlio tanquam earum auclori iribuilur, qu ex unico exemplari e
Galliamissoexpressa est,et bunc tilolum oiunibus praefigil
Nam nec in aliis codicibus
Germanicis, Viennenstbus, Palatinis, Oavaricis et Augusianis, nec in Cnjaciano illustrissimi cardinalis Perronii
reperiuntur, sed in uno Jo. Sambuci apograpbo, qucd
nunc est collegii nostri Antverpiaiii, haec epislola inscribitur ,-, quasi nirajrum eam Conslantio diciaril B . Joannes l.lirysostomus, cura eum laleri suo
a Iharenlem, via? romilem et exsilii laborum cor.soncm
baberet. Non enim alium prodil auciorem quam Cbrysoetomum stylus, e i verisimile est, cum neque maler Joaunis viveret, neque sorurem tum illura habuisse conslei ex
bisloricis, eas Lonsiaotio dtclatas fuisse, alque in mimerum epistolnrum Cbrysoslomi relatas, u l ioler epislolas
Hieronvmi decimam seplimam nomioe Paulae e l Euslocliii scriplam, et Inter eas Auguslioi septuagesimam scplimam legimus ad Aurellum dalam nornine Augus:ini et
A l y p i i , et nouagesimam sccundam nomine Auguslini et
ppiseoporum Milevilani concilii, sexagesimam oclavam
ad Januarium opiscopum Donatianorum, quae stylum redolei Aug. quanquam a communi clericorum Hipponeoeium scripia, denique inter Leonis p a p epistolas advertus Eutychem
mulUe a Prospero dictat creduntur. Scrisiladeumdem ConsLaniium epislolas duas 221 et 225
hrysostomus, et fo 54 ad Gerontium teslalur ei se negolium dedtsse, ut s i \ c ad sedium exslrucliones, sive ad inopiam fratrum sublevandam impensis optie esset, large
omnia snppeditareL : in 13 ad Olympiadem
secum csse
Gonslanlium narrat, etsponte ad cxsilii miseriascum illo
ferendasbona cumejus venia C.ucusum coraniigrasse. A n tjochiani taadcrn illum se coolulisse disces ex e istola 62.

860

BKNRICI

in Homiliam

de

SAVILII
Paschate.

Col. 765 fn tit. Oratio ex Regiis Membranis Lutetiat

descripla, ex codlce Bavarico accurate castigala . eslque
notae melioris. Muila habet cummunia cum oralione 81. el
proxime praecedenii 84. * Qum sinl ha oraliune*
diatur
tbid. in Monilo

c o l . 765.

FRONTONIS

in Sermonem

I de

DUCJBI
Pentecoste.

Col. 808,1. 20 et in not. Anie hoc autern quotiet. Ha?c

videnlur exotica et verbis aucloris inserla, e l exscripta
ex Hieronymo in libr. u adversus Jovinianum,
ubi IISPC
l e g u n l u r : Quid loquor
de casleri$ nalionibus,
cum
ipu
adolescentulus
in Galtia viderim Scotos,
genlem
Brilannicam, humanis vesci carnibus;
et cum per sylvas
porcorum
greges, et armtiitorurn
pecuduniqne
reperiant,
pasloruni
nates et [eminarum
papilla*
solere abscmdere,
el ftas solat
ciborum
delicia* arbitrari?
(laque Lalina Interpretatioue corrigendum est: Anleliac Scoti, gens
Brilannica,
humanis vescebantur cartribus.
Sequitur Graects, * .
-, -, Anteluic Goltlii fxitres necabant. Sed copiosus isla

expressit inlerpres, ascilis ex eodera Hieronymi loco

vcrbis iltis, Massageta: et Verbices miseros putanl, elc.
Hcrodolude Ma&sagetis idem iraditsub Gnera libri : **
'* ; -', ol po*rjxovri< ol w.\Mrr tv*vd |uv: Ubiquis
udmodum
seiiuit,
convenienies
propinqui
eum
immolonl.
* Bene annotaium
: at ccgre
credtdehm
hatc, qti(c in hodierna Grceca serie non liabentur,
ab inlerprele tantumadjecta
fuisse, nec wiquamin
Grwco fuisse.*
. L 2 3 . Antehac etiatn privati. Legebalur aotea hoc loco :
Ante lioc impii et perseculores
erant reges, nunc vero ad
coelum perferunt pxclatem, et ingredieiilet
limen
ecclesias
depomun
coronam,
et crucem
Chrisli
deponwU in $ui$
ronlibus. Nos Graeci texlus senlenliam expressimus. Tum

nierjeclis duabus liacis sequebalur apud velerem inlerpretem, Theodosius

paler, fUim Tlieodosii,
rcligione
ac
pielale imignis.
A l in Grco lexlu desiguatur Arcadius,
Theodosil scnioris fllius nalu major, el Ibeodosli juuioris
paier. Nam utconslat ex Socrate lib. TripartUae

hhtor.

cap. 53 : Arcadius
relicto annorum
octo filio
Theodotio
deluncius est, consulatu
Bas&i et PhUippi,
primo die Maii
amw 2 dtwentetimai
nonagesinue
seplimai
Olympiadis.
1$
ergo cum pnlrz Tlieodosio
tredecim
regnavit
annii : posl
moitem
vero ejus, quatuordecim.
Coram illo imperaiore

habilus vtdelur hic sermo ab auclore, qui Joanm nostro

Cbrysoslomo covus. IIlo enim Arcadio imperaote Cou~
slantinopolt sedit arcbiepiscopus, et i u exsilium pulsus,
ac morluus.
* Vidc

qtuc diximtii

in Monllo

c o l . 803.

QM& HBRIIM

802

ORDO RERUM
QUiE. 1 DUABUS TOMI TERTII PAKTIBUS CONTINENTUR?.

' ta- tertinm tomum Guenun S. Joannis GtiryBWtoim.

58
$ I:. D c Hi)mUiis.que3jesdlversiScrii)t*ine Wix argunicMim.n muluantur.
ibid.
2. Onuacul de motilins- GonsUntinopoltlaniS', e i de
uUiKiue Cbrysoslomi exsiUo, quiiaiii sinl.
ibid.
i . Quinta ei posireina elassis, q u est ppistolarum. 9*10
4. De N o l i s : item dc Iuterpretatiouibus Latiuis Ope-

IHIIII Clirysostumi.

11-12

} 3. Animadwrsiones ta qusedam loca hujus lcrtii tomi

Opertim eiirysostomi.
13-14
. PATIUS NOSTRI JOANKI9 CHRYSOSTOMI O P E R A
.

13-16

ADMONITIO ad Homiliam i n Parabolam debiloris dccem

miUium taJeuloruin.
ibid.
HOMIL. in Parabolam decem millium lalenlorum debitoris, e l oeutum denarios exigentfs. et qtiod omni peccaio
dtterior sit iujuriarum recordalio (Mallh.
18. 25. sqq.).
Sibi e innrho couvaluisse gralulaiur. Dileclio nuniqtiam
ratiatur. Velle satis est. Aucloritas jnbenlis excitarc (iebel. Pelri iu acenam paulisper iuducti prbnalus el siudium
erga docirbiam Christi prsedicaiiiiir. Pelrus de aliomm
tKdnte solticitus. Accepli et expensi ralio Deo reddenda.
Q U K ratio reddenda esi ccclesiasiicis praesutibus. Verborum etiam luenda preua. Hatio dclendi peccata. Impulanlr ad wniatn peccatoruin aclionos bonae. Precationis vis.
Maxtina flducia quaxiain. Vcnise douatse modus. Noo solag
preces veniani luipplrant, sed cum gratta D e i . Recordalio
ecralonim utilis. Paulus peccaiormn suorum recordatur.
acilius sibt quain aliis debila remittit Dcus.Nibil iia Deus
odit, ut mentem momorem injurifle. .
17-50
WoxiruM adHomiliam in i l l u d , raler, si potsibile
est,
tratiseat
nie cutix tite, elc.
29-30

H O M I L . i n i l l u d , Pater,
si pombile
e s i , trameat
tne
calix
isle : verumlanten
non sicut
ego volo,
sed sicul
tu

(MaUli. 26. 39): et conira Marcionistas e l Manicbaios, et

quod ingerere se pcriculisnon oporlcat; sed omni voluutati
Dei voluutalem anteferre. Leclio sine intelligentia noa
prudest. Mortem Christus subirc non recusavit. Mirabilia
crucis opera. Conlra Anomooos et Arianos agit. Una voluolas Patns et F i l i i . Doclrina de Incarnaiione Christi. Marcion, YaliMUinus e l Manicbaeus Incarnationis oppugnalores
refellunlur. AKera ralio cur passiones e l affeclus Christus
iu sc susceperit.
51-40
M O M T L M iu Coucioncm de Angusla Porla et de Oralionc
Dominica.
39-40
CORCTO de inslitueuda sccundum Deum Vita, et in illud,
Jtigustu
est porta (Mailh. 7 . 1 4 ) , e t c ; itcm explicalio Orationis, Pater nosler. Corpons curaanimaacuric postpolirtiida. Pulchritudo corporis, resque terreiia; qua:n fluxas
M I U . Omnium di.sponsatio Deo couimilieuda. Oralio Doniiuica, ejusque explanatio.
59-48
MONITTTM ad lloniiliam iu Paralyticum pcr teclum demissum.
47-48
HOMIL. iu Paralylicum per leclum dcmissum, quod noa
sil illti de quo apud Joanuem agilur; deque F i l i i cum Patre
u'((uidiLale. Spiritualium opum naiura qualis s i l . Paralylici quanla virlus.
ulililas ex btsioria Paralytici deri\eiur. Comparanlur afilicliones cum fornace. Cum medico
et paire comparatur Deus. Auxilium graiise diviuaa necesaarium. Transil ad posleriorem paralylicum. EvangelisUe
IIOO inler se puguant. Quid sit diversa loqui et contraria.
(Juihus disitnguantur duo paralytici. Incistones et usliones
itiedicoruin comparanlur cum curalione isla. Fidem oslendit
Paralyiici. DiviniUlem suamindicat Christiis. Allera demonfctraiio remissionis peccaiorum. Epilogus Seimonis, quo ad
patieniiam in adversiscoiiortalur.Exempluin patieiUiae. 47-64
MO5TTUM ad homilias in priucipiura Aclorum.
63-64
UOMIL. I , ad eos qui conveotum ecclesiaa deserueruni,
et quod oporteat sacrarum Scripturarum tilulos pra>
lerinillere, e l in iuscriptionem allaris, et nuper illumiwatos. Invchilur i n eos qui speciaculis intersunl. Non
divilia?, sed divitiarum abusus damnandus. Juda?is pejores
qui absunt ab ea*lcsia. Tituli scriplura* noa praalereimdi.
F.oiniaraiur Paulus cuni Davide. NeopltyVi qui vori sint.

Atbleiarum probalio in Olympicis.

6T-T^
H O H K . I I , habka i n inscriptfonem Actorum ariosiolorum, cum io veteri ecclesia lougo inlervallo celebraia collccta essel: et vilam cutu virtuie actim utiliorem esse s i gnis ac miraculis; et quatenus differat a signis coaversatio.
Ecclesia nec perseiiuutionibus, nec alio inodo Tincitur.
Ecclesia quomodo fundata. Explanalio tituli Act. Apost.;
difierentia quaB inter actionem et miraculum; allera di ftireuiia inler miraculum et aclum. Cur oliai charismau
darenlur indignis. Yera mtracula etiam indigDt iacicbanl.
Quae notaj et indicia Aposloli. NOQ sunt cootuineliis afficiendi [>aiii crcs.
77-88
HOMIL. III, quod utilissit leetio sacranim Scnpturarum,
ct quod servitute et incommodis omnibus iaoxpugnabilem
rcdvlal cum, qui fuerit eis intetUiis: et quod aposlolorum
nomea niullarum digniiaium sit nomen, e l quod exit rnis
magislralibus, ipsisque adeo ivgibus multo niajorein babeaut potcsiatera e l aucloriLatem apostoli; et in fine, ad
nupcr baptizatos.Alacrilas auditorum laudaia. Scriplurrc
lovnio cum pralo collata. Paradisi flumina qua?. Cum fonle
coitiparalur Scriptura. Ad lectionom Scriptura? sacrae borUUur. Scri| tura cuin aubibus collaia. Homiliaruni io pi incipium Actorum ordo. Quid signiflcet nomen Aposloli.
Clirisius a sensilibus ad spiritualia dcducit. Aposlolalus
digniias quanta. Quid per genira linguarum mielligat.
Apostolalus considatus spirilualis. Debiia dimittel>aut |>sluli. CarDifices habenl aposioli da3monas. Ad nuper i l l u minatos coltorlalio.
87 98
HOMIL. I V , periculo non carere si audilores ea taceant
oua? in ecclesta dicunlur, et ciijus rei gralia legantui Acia
Anoslolorum in Pentecosle; ct cur seipsum non omoibu*
Cfirislus ostenderit, cum surrexisscl a mortuls; oumque
multo clariorem ijso conspectudemonsiraiionem exbibuisse
resurrecilonis pcr miracula, qua SUJII ab apostolis edila.
Usuram doctrinae acceptae exigit Deus. Usuras q u i
cxiguut quam iniqui siut. Doctoris munere quisquu fmigi
potest, quomodo. Cur lungioribus exordiis utatur ihrysoslomus. Cur in Pentecostc tvgantur Acta Aposlolorum. O i r
circumciderit Timoiheum Paulus. Rursus cur leganiur i n
P e a c c o s l c Acla Aposlolorum. Lectio Scripturas in iestis
dislribuia. Cur post resurrectionem Judicis non apparueht
Cbrisltis. Miraculorum vis ad probandam resurrectioneni.
Cnr |>ost passiuncm miracula maiora. Fide sola cerniuir
Deus. Pctrus quouiodo cruciiixus luerit. Jerusalcni quando
excisa.
97-112
MoNnuM ad Homiliam ln illud, Saulus aulom adliuc s| irans mlnas e l caxlem, e l in reliquas de Mulaiione nominum.
111-112
HOMIL. I. Cum leclus esset ille texlus, Saulus autem adbuc spirans niinas e l csedem, cum exsneclareni omnes bomiliam in principium cap. 9 Actorum babendam , e l quod
resurreclionis demonsiralio sit Paull vocatio. Hoimncs
DOD sunt, qui Dei verbutn spernuot. Pauli conversi cum
isce comparatio. Pauli convcrsio magnum miraculum. I . i erum arbilrium.
113-124
HOMIL I I , ad eos qui rcprebendebant eum ob prolixilatem eonim qua3 dicla iuorant, et ad eos qui broviuilem
orationis a?gre fercbant, deque Sauli et Pauli appellaiione,
et cur rimns bomo vocalus sit Adam, et quod uiililer a c
frucluose ; atquc in eos qm recens fucrant illuminati.
Duo geoera auditorum. Nomiuum mulatio quanti lacienda.
Scripuine quomodo legendaB. Deus nihil facit fruslra. Ciir
Pauiiis nomen ntutaverit. Pauli nomeu ubi primuin occurrerit. Nomina iminutata in Veleri Testamento; dux qua>siioaes de noruinum mutatione. Terra virgo Edcm. Y i r g i nis malris Qgura. Adaia quid souet. Cur a lerra nom-u
Adami.
125-15i
a

H O M I L . I I I , ad cos qui ipsum reprebenderanl nb

\TUOP-

mioruin prolixiiatem, quod ulile sit reprebeusiones a^quo

animo ferre : et ciir Paulo noa sialim atque credidil nien mulatum est, iteraque quod non ex ueccssiutt^, sed
ex lihera voluntale facla sit baec mutatio; e l in illud d i ctum: saulc, saule, quid me persequerU (Act. 9. 4)?Quinam vere amici. Reprebeiisionum mililas. Cnr Oirysnstomus longa in-owniia cdcrct.Cur Paulu nomcn s i l n m u i u i i i .

QUiE IN DUABLS PARTIBUS TOMI III CONTINENTUR.

l.r fuin sutim pest conversionem niutaium ei nomtm
fiierlt. Marivres pabuiles ex Chiisio ccu radice pulluiantes. LonVersionis Pauli inodus. Prolvatur Pauluin l i here acccssisse, non necessilate. Alio exeniplo probalur
Paulum libere ad fidem accessisse. Deus DOO vim infert
nolentibus, sed volentes trabit.
131-144
HOMIL. IV, reprehensio eorura qui aberant ab ecclesia,
el coborlatio ad prsesentes. u l ctiram gerant tratrum; et
In prooeraium Episiolae ad Gorinlhios, Pauliis
vocatus
( l . C o r 1. 1), et de humilitate. De paucilat* audiiorum
loqmtur. Amor propria facit, quse communia. Tabernacula
tcccalorum doraus privatae. Dei cullus omnibus rebus praeerendus. De fratribus sollicili esse debcnl ipsius audilorcs. Non rcrum exitum, sed animi propositum D e u s s j c clat. Exemplum vidua? oranlis. Andilio aut leclioSjriptura?,
aine intellectu, nil prosunt. Commonefactio dicloruiii superius. Petri nometi quid desigQet. Prseceplorum nomina
voneranda. De diclione rocatus,
agit. Salntalioucs pra>
mitlunlur epistolis. Arroganlia mala. Coriutbii prian Pauli
doctrina exculti. Profana sanlentia non coufert ad f ietatem. Humana saiaeniia (xmiuiidUur. Prima lex hiimililalis.
143-156
MorniTjM ad Homilianadegloria intribulationibus. 155-156
IIOUIL. in dictum illud Apostoli, xon solum
aiMn,
sed
1

et goriamur
in tribuiationibus,
lienlimn
opcralur
(Roni. 5.

scientes

quod

hibulatio

pa-

3 ) , et reliqua. Lalmrcs pro

virlule subeundi. Adversarii fidei clirislianse quam inulti.
Pcrsequulioaes varb? inilio praxlicationis. Iiiducilur Paiilua de lutnris disserens. Cur ingemiscat creatura. Majxniludo reruin quas adepti sumus. lpsx* aHliclioncs siiril heulia*
occasiones, marlyrum egrcgia cerlamina. PauJus djrmonibus terribiiis in affliciionibtis. Gloria volu-i-Lalem affart.
IVxmium justornm in bac \i(a.
155-164
MOXITUM ad Homiliam in illud, Scimusaulem
quoniim
diUgmibivt
Deum omma, eic.
10>I04
HO.MIL. iudielum illud Aposloli, Scimus
au'em
quomnm
ditiaenlibus

neum

omuin

cooperantur

bunum

(Rom. 8. 28),

et cie palienlia, et quantum lucrum ex lribulaiionibnsori.itur. Chrysoslomi amor crga suos audilores. CaritaUs
debilum numquam solvilur. Perscquutiones Cbrisliani patiuntur. Verborum Aposloli quaula vis. Macedoncs higrati
l:i apostolos. CUP ejecius dam<>n iiierit. Paiili et Sila? lervor ei liberalio. Vis liymnoruiii quanla sil. Cur haic media
nocle tierent. Alflictio diligeatcs reddii et aiientos. Numqiiam diflerendiun iu s iritualibus. Cur lculaliones permitlatDiuis.
1;>172
MCMITUM ad Homiliam in illud, Si esurierit
imniicus
t

cibn

ilinm.

171-172

.. advcrstis eos qui ad collectam non o c u i r r m m t ,

et in dicliun illud Apostoli, si euirierit
ininicwt
limn
ciba illum
( Rom. 1*2. 20 ) , ct dc iiiiniiciLiamm mcmnria.
Paucilatcm audilorum (pierilur Chi-ysisloiinjs. Ap| ItuS'is aiidiiorum respuil. Provcrbiuni, culla caval
iuvidem.
Non silis nobls \\\ sumus. Exemplo sanclorum sudnrcs
meliiendi, Eccl*siai siructura. JuduOrum dili^eniia
rirca sabbaimn. S f cularia bene succedunt, si Deus colatur. De (uiilv.is rcbus inslruanlur, qui concioui iulcrsunt.
Leclioni Scriptur.c addantur bona opera. Cum inimicis recoiiinliari gravc; et diiTicili. Ylncendiis inimicus qnomodo.
David in veteri lege inimico beneiecit. Cur Satilu peperc m i David. Davidis quaiila virius. Davidis palioiiiiam
cxa^gerat.
171-186
MOXITUM ad duas Homilias in illud, Salitiale
PrLciil;m
d
Aqxainm.
I:i-16
HOMIL. I in illud, Salutale
Prhcillnm
et (quilim
(Rom.
16. 3 ) , etquai sequuntur.In Scrij tura ml supHiOutim.
t n d e baeres^s riata; siint. Qua3 in bac salutatione sunt ci nsidcrauda. Ojifioos el pauperes salutaL Paulus. Nobilitas
imdc nascaiur. Non est viluperandum aialrimonium. Sanci/>
riun nan oratio taulum, sed e l vila docel. Epilogus sennonis el cobortalio moralis ad opus nianuum. Non debet nos
pndcre laboris et o|.ificii.
187-196
H O M X II in locum Pauli. SaUdule
PrisciUatn
et
Aquilmn
( lioni. 16. 3 ) , et de colendis Dei sacerdolibus. Solucitndo Pauli qiianta. Prisciila et Aquila prse omnibus be.tti.
Solvilur qua3s!io, cur Qirislus ]usserit non habere duas tunrcaa. Non semper lege ubslringi voluil Chrislus disci; uIo$. Quaolum s i l peccaluni Ecclesiae rectoribus malcdioere.
105-208
MOHTTUM ad tres semientes Homilias.
207-208
H O M I L . J , de verbis ulis Aposlfili, propler
fornicationes
%

lem

nnnsq>tisQMe

suam

uxorem

liubeut

(1. Cor. 7.2).

Lin-

gna qiiomodo coercenda. Nuplise quomodo celebraadaB. l a *4'liiiur i:i lasclv<vs |K)mpas mulicrum. Da?monum iitquUu
Iliml du omnia. Minios el saltalores arcei a nupiiis. Adul1<M iiun euam cuua libera coiDr.iilUtur. Nihil lurpius viro
dortanitt.
207-218
\\o\UL.
II, IJI ilhwilocum, vuliir alligjla
est tcgi
qiuouo

lenipore
voluerit
manseril.

vixtrit
nubere,

vir ejiu
tantiwi

: ti autern
in Dontino.

864
dorimeril.
Beaiior

libera
ett cui
autem est jt sic

Non licet rcpudiataro ducere. Le^es externaa

divinaB lcgi cedunt. Inseparabile mairiroonium ab iniiio.
Aduliera uullius esl uxor. Paull sapienlia. Yidua beaiior
eliam in praesenli saeculo. Fornicatio quam luri.is. Balneum
anim& quale.
217-226
HomL. III, Laus Maximi, et quales ducenda? sint uxorcs.
Maximus Chrysostoim collega laudalur. Juslilicaiionia
pars peccatum daranare. Mature de nupliis debberandum.
PauJus mairiinonii lcges pra?scribiU Uxores quomodo diHgendre. Ecclesia cu;n Eva collata. Parenlibus ntferenda
uxur. Mulier creaia ut auxilielur viro. Sola virlus et moruni probitas i n uxore quaerenda. bxoris divitis iuccnjmoda. Cur inslilulum fuerit coiijugium. Exemplurn Al>rabaini filio suo uxorora quairentis. Fainuli Abrabaj laudalio.
Hospitalitas bonorum causa. Cur bis appellet virgiuein Rebecoam. Hospiialitas el modestia Rebecca?. Non ex sumpiu
xstimanda bospitalUas. Abratiami potentia. Cuni qiiania
sapieniia a famulo laudetur. Deo aii^pice quae Qunl bcno
succedual. O^ouiodo erudienda? filiaj a malribiis. 225-242
MOJIITUM ad HoiniJiara in illud, .vo/o vos
ignorare,fralrtv>
qod
etc.
241-242
HOMSL. in aj ostolicum dictiun, Nolo vos
ignorare,fralres,
qnod
putres
twsiri
onuws $ nube
fuenriil,
ei onuies per
mare tramkrunl
( 1 . Gr. 10.1). Cur Paulus do pcfuij
y

peccatorum loqucns Veteris Teslameiti verbis utatur polius quani Novi. Praetcrita gesta fuluroruin | nedictioiiibus
fidem faciunt. Probalur euiudem esse Novi ac Yeleris Te
stamenti Dcuiu. Proximi honeste conpellandi. Transilus
)Cr mare Rubrum baplismi typus. Discrimen iitter >ram et veritatein. Meusa et niy^leria s i c r a in velcri bigo
admnbraia. Pauhis Sainosatenua refcllitur.
241-252

MOMTCJI aii buniiliam i a iliud, Oportel

hareset
esse m
tJohi^ eic.
2.^1-2Ti2
IIO.MIL. in diclum illud Apostoli, oportet
ei luvrexes e.s*c
in vobjs, ut aui pvobati swu, maidfeslt
futnl (1. Cor. 11.19).
Vox, opo:U%
pnedictionis s&[e vim b:d>eL Vigilanli

nihil dainni infert diabolus. V o x , ( , aliquando cvenium,

non oausam sigtiiflcai. EleemosyuaB inodus. Prisca mosEccK*sia3 circa iueusam coiainunein. Adboriatio ad )>auptTum
curam.
251-260
MOKITUM in Homiliam d Eleemosyna.
259-20
SEI\MO de Eleo.uosyna babituscum liiemis tomporc pcrtransijssei, e l pauperYs meiidicDsque ncgleclos vidisscl in
foro jacenl^s. Hiiiilla3 hujus babendaa occasio. Paupnr
I ius divile iaiprobo pneslaniior. Patilus pauperes swmmopcrii curat. Jud%oru;u in Cbrislianos iiiinianilua. Die doniinica j T ^ s i r l i m elc^inosyna croganda. Oiimes elotMiiosynajn
pro viribus dare 0|. Eleeaiosvna cum gaudio croganda. Elcemosytun riins. Nou pcrquireuda egenorum vila,
ut eleemosyaa erogclur.
261-^72
MONTTUM ad ires sequentes Homilias in illud Apostoli,
Habcriirs autem eumdeni S| iritum, elc.
271-272
H O M I L . I. de verLis Apostoli, Habenies
aulem
eumdem
spiiiUtm fid hsicvt
cripiuni
esl (2. Cor.4* 13); itom dc lus
\&vb\s,
crediui,
propler
quod loculus
swn (Ps:l. 115,10;,
el de eleeinosyru. Dona spirilualia largiuone crouctiiit.
Corinlbi commorari cur jussus Paulns. Fidcs CIIIII baculo
comparata. Philosophos ridet profanos. Fidcs cmn aucora
collala. Fidsm co^uitioms cur spiritum urlei vocel; fulcs
quarc auxilio spiiilus iudigeat. Quomodo Spirilus sanctus
in nobis reiiuealur. Virgiuiias sil juncta beoiguiiaii. Qusb
pnccc[)ia Deo cnrx sint prae cicteris. Y'irginilaiis ciiguiiaa.
Cohortauir ad Ldceiriosyuaun iinpprlieadam. Mooacliorurn
dura vivendi ralio. lidl^ i.uliget auxilio spiritus. Ex pravitatc moiura orilur iacredulius.
281-282
H O M I L . I I , de eisdpm verbis Apostoli, nabetites
autetn
eumdem
spiritum
/fdci, sicnt scriplHtn e*t (2. Gr. 4. 13);
el adversus Manicli:eos, ei omnes qui Yetus Teslarnenluiti
caluuiniantur, ct a Novo separare cunantur, el de eleemosyna. Y*iri auiaU ros promissorum niemorcs. Couira Mantcb&os. Unus cst utriusquo TesUmienli Ipgslalor. Paidi
Saniosatensis error. Probal unuui csse legiblalorem iitrtuayue Teslaiucnli ex a; oslolicis veri.is, et ex eo quod Velus
Novu;n pr^figuraverit. Argumenluiu secundum ex eadeui
bislona. Non pauci in Veleri Tfsiamenlo ainore dueli, oou
timor^. MorUiii probitas cum ttJei sinceriiale jungcndu.
Elcemosyaa elia:u iiidignis dalur. Sngnes revocal ab olio
Paulus, sed multuiu abesl quin a benefacicudo avertat.
Eucusalioocs alias a\arorum refellit. Goheredes (ilioruui
sunt pauperos S e m e A l c m cur clseniasyaaia vocct Scripluv-A.
HOMH,. 1,
spitUum
ftdei,

dc eisdem verbis,
itcnt
,

scriptum

281-290
Habemes
autem
etundem
esi (2. Cor. 4, 13); c i q u a

de causa rcbus x>ais omnes ex soquo iruanlur, et de

cleeinosyna. Cur dlrai eunidein esse spiriluiu fidei.
luiago piT^equiihouum. Pace Ectleaa; nuu abulciiduaa.

8*5

ORDO R E K U M

trus n.puitiion, in fadcrn ei rcstiti (Gal. 2. I ! ) ; et ostcn tomiitarihus c l propinquii vexati fjinsiiata. bociores
ij*t gravius aflltcti. l n veleri Tesiamento pnemia hic ac- dil ea quu? luin (icbant, contrariis studiis probOla
esse, vcrum ex pacto coii\-ento e l per disperisatUinpm.
cipiebantur. Aliter cum vulgo, e l aliter cum justis et sanclis
Polri constautia lo Chrislo pra?dic:inao. Pelrus aiiis ap<n
le gessit Deus. Eleeinosyaa ex rapina data, non est eleestolis fiducia antecelut. Gur prsefectus fueril Paulus genu
inosyoa. Eleemosyaae laudes. Cur pro foribus templolibns, Pelrus Judseis. Gur n o n praeOgat notuen suum Paurum iiauneres. Foules ante oraloria. Precalio cum igne
bis Epistola? ad H(thra?os. Historiam paulo allius repciil.
cullata.
289-30
ad lTomiliam in illud, Utinam $uslineretis n:o-Geniililer vivere quid sil. Aliorum quorunidain solulioncsu
diewn qwd itvapienliit mea l
301 -302 u*re.i.iltit. Aliera solutio quastiouis, cur eprcb;nsus s i i
HOMIL. io hoc A|*>stoli dictum, itinam gustbieretis roo- elrus, quo consilio Paulus Petrum argueret. Cur se argui
dicum qwd insifniituB mete (2. Cor. I I . 1)! Veri amo- voluerit Petrus. Stmulatam fuisse reprbensioucm osicndil. Iiifirraitale legis inculcat Apostolus.
371-88
ra raiio. pseudo aposlolis aocusatus Paulus se laudare
O P L S C L L A D E MOTIBUS COKSTANTINOPOLITAcogiier.Sancti peccala sua facile, laudes vero suas nonnisi
NIS , DEOTJE US QUiK AD UTRUMQUB EJUS EXSILIDM SPECTAlfT.
coadi enuntianl. Principes optant iinprolK>s babere succesa>res. Sancli no:inisi urgenle uecessilate Laudes suas
387-3^*
eftvruiit.
301-510
PROdOIIUM.
itid.
MONITUM circa duas sequentes in Eulropiura Homiliig.
ad Homiliam in illud Apostoli, Sive per occasionem, $ive per veritatem Christui, etc.
309-310
389-590
HOMIL. in eos qui male ulunlur boc Apostoli dicto, sive
HOMIL. in Eutropium eunucbumpatriciumacoonsulem.-^
per occationem, stoe ver veriuuem christus anmauiutur
Quam fluxa? rcs b u j u s viue. Quo consilio ba?c loquaiur. Eu(Pbilipp. 1. 18): et de bumilUate. In bumililaie quaniropii splcndor aule c a l a m i l a i e m . Eutropiuai Arcadius Imtum boni, et in arroganlia quantum mali insit. Solliciludo
perator abduci a lem| lo jubei. Eulro| iiis in ecclesiam, cuPauli wga discij ulos; dlscipulorum erga magistnun amor.
jus immunilatem violaverat,coiifugere coacUis est. 39-56
Caritas inaxpialiiateni abjicit. iErumnac et calenac Puuli
HOMIL. cura exlra ccclesiam deprchensus Eutropius abmagoa* consolatioui dtseipulis erant. Ad prccationeaa horrejilus fuit. De i>aradiso seu horlo, etde Scriplurii; atque
lalur. Perseveraatia in precaudo quantuin valeat. Dous
i i l l u d , Jdstitit regina dcxlris tws (Psal. 44. 1 0 ) . - L e pernos rogalus uiagis exaadil, quara si per alios rogediouis Scripturarmn ulililas. Eulroj ius quoniodo captns.
mus.
511-520
Vero Chrisiiano nitiil limendum. Diviliaruin qnis usus. Sol u m peccaium la3d(rc [olesl. Ha-c vila perc^riiiauo. E c Mo.xtrun i n Homiliam de Yiduis.
521-322
clcsia? laudes. Affoclus in Deo qnoiiMxlo. aria Cbrisli
HOMIL. in Ulud, vidua elifjntur nm ndnn$ sexaginUi aimonomina. Exempla mdla Dco digna. Qtii vcms ibesaurus.
rwn ( l . T i m . 5. 9 ) , et dc liberorum educatione, ac dc
Dos sponsae Cbristi. Qaam | ra^stet vila futura prjesonti.
deemosyna. Connexio diceodorum cuin antea diciis.
Via sunt varia? a l salutem. Pulcbi'iludo COTJoriscx naluArnia viduarum q u sint. Gcaera viduarum varia. Oliai
ra, animaj ex viriulc proficis ilur.
305-414
chori erant viduarum. Cobortalur ad inouogaroiam, iiec
MOMTUM in Homiliaui sequenteni.
4(3-114
damnaiseciiDdasnnplias.Virginitassine virlulibus aliis
prodest. Vidtiae in educandls liberis laus. Heli paier nimis
HOUIL. ciim Saturninus c l Aurelianus acli esseut iu exSudulgeas. Paler iudulgens parricida est. Quomodo pueri
silium, et Gainas egre.^sus esset e civilate ; et d* avaritia.
docendi. Fructusbonxaut mala* educationis liberorum. Ne Coasiantinopolitaui tumullusiinaeo. Adversus avariliam.
gligentia parentum. Peocalor dainouiaco miserior. ExemPaupertatis bona. Exspeclaiio Iristiuin, ea cuiu adveneHum (iirisii pedcs lavanlis. Bona ex susceptione peregrir i n t , miligal. J o b i bistoria c l laudes.
413-420
norum maaantia. Exemplum vkhi. Paupenhus iascrvienMONITTJII in tria sequenlia Opuscula.
419-420
dnm esi. Ad eleemosynaiu adhortaiio. Quaiuor ob causis
De regressuS. JoannisexAsia Goasuntinopoiim. 421-422
CJjristi nomine dandum.
521-338
De reci|icudo Severiaao.
423-424
SEIIMO ij.sius Severiani de Pace, cuni susccptus essei a
MopfiTun ad Homiliam in Heliam ct Viduam.
357-358
bealo Joanae, episcopo Conslafitino^liiano.
423 425
UOMIL. Heliam et in Viduam, e l deEleeinosyna.EleeMOXITUM i.i seuucnlem Gbrysostomi Oralioncm, aniemosynae dignitas. Duae vidnae duo TesUmenia expnmunt.
qtiani i r c i ia exsiiium.
427-428
Deacriptio sterilitalis et siccitatis aeris. Deua quofnodo
HOMIL. anie cxsilium.
ibid.
punil Sodomitarum ueraria scelera. Quoinodo Deus in puItcni cuaideex|)ul8ioaeipsiusS.Joannisagcretur.431-43J
nJendo eos sc geasit. Cur ab aliis cjeclus, a Vidua susceM051TUM ia alteram Oralioaera, antetiuaxu irct in exsiptus propbela. Cur Heliam Deus allligi siveril. Elisaeus
lium.
435-436
duplex Helias. Nullam reluiquil exciisationem divilibus
ORATIO cum iret in exsilium.
ibid.
Vjdtia. Non prophetac solum excipiendi sunt.
337-518
MO.MTUM in daas sequcules posl rediluai ab exalio OraMoxrnni ad Hoiniliam do fulurorum dcliciis, elc. 317-548
tioaes.
437-438
H o n u . de futurorum deticiis, et (iraesenliuiti vilitaie.
ORATIO post redilnm a priorc exsilio.
459-449
Auditoribus de aiacrilaie sratulalur. Q\tx vera sint insiIlem eodem lemnore.
441-442
gida inagistratus exnonit. Martyrum potesias quania. SpiEjusdem ^>ost rcdituui a priore exsilio Homilia. 445-144
ritualcs divilias dtstnlmlione creecuut. Cur cadncas esso
MOMTUM in lloiuiliain de Cbaaaaaea, posl reditum ab exsires vllae hujus volueril Deus. Angelica est vila evangclica.
Lio a Gbrysoslomo babilam.
447-448
Kesurrectionis ftiturae argumeau. Transflguratio Cbristi
HOMIL. in dimissionem Gbananxa?. Hostes Gbrysosioini
futuraB gloria? imago.
547-354
Hlo reverso fugeruat. Publicanusquis.Liberum a r b i l r i u i n .
ad Homiliam de non evulgandis fralrum peocaPnpnilenlia oainia vitia solvit. Quisius pro oiualbus genlis, et In sequenlem de non despcraodo.
353-354
libtis venit in m u o d u m . Gbrislus legem implevit, quare?
HOMIL. quod non opofteat peccata fratrum evulgarc, neque iniinlcis imprccari. gcripUira nutnquatii siiam be- Perscveranduia in precatioac. Ournis l o c u s ad precandum
opportuous.
449-460
neflcam vim araittit. Pauperibus uillior quam divitibus.
A D M O i t m o l n librum q u o d n e m o laedalur n i s i a seipso.
Nec divitfce, nec pauperias vilu|>cranda3. Tum prascipue
iios vexat da>taon, cum oramtis. Ouomodo dcmoni restslen459-460
duin. Magnum teluua precatio. Orbitas liberorum non est
IJBER quodqui seipsum nonlaadU, nemolaedere \)0Siit. AtiCDiia peocati; quani causambal>eat. Panus sterilis lartus
tentioncm et benevoleniiain sil)i c o a c i l i a t . Judex uiramque
Virgkiis fklem iacit. Quot annos precalus sit Isaac. Cui sipartem audire d e b e t . Qutd sit virtus boiuiais, et quid eam
miles siQt, qui conlra iulmicos ocaat. Oralio eorum qui
faedere possit. Adaml exeniplo dicta probat. ObjccUoni
indicta delectaritur.
353-3(34
respondel de poeois et suppliciis. Num aflliclrones vete.a
HOMIL. IKHI oportcre qucmquam de seipeo desperare,
eleemosynam impertiri. De cupiditate divitiarum, et cur
aut preces couira ini nicoe fundere, aut auimo deficere,
ea3 sint e x p e l e n a . A n expetenda? Bint divitis oh volupiaquamvis peiens noo accipiat; et ad maritos de pace erga
les. U l r x iucuadiores meosas, divllum a n p - a u p c r u m . Nmii
tixores conservanda. Fmctus sennonum antea habilorum.
concilient b o a o r e r a divitiae, e l ad u l l i o n e m j u v c a L HonoPublicanus limea utlimus maliliae. Precalionis inodiis quis.
rem s o l a virlus amciliat. A n eflSr.iaiu divitiai u l hostce
Peocatomm meroinisse, recie faciorum oblivisci oporiet.
uldscaaiur. Exemplo Lazarl pauperlaiena vindicat. AmpliC.ur essei sterilis uxor Isaac; cur sierilis partas prsecesHcat e a m d e m seotentiam. exemplo Pauli osiendens nemis<*rit. Ouid prtBdicU nos doceant. veneficiis atque pra>
n e m ab afQictiooibus l a r a i . Giir etiam improbomm lapsus
sligiis decliuaiidum. Gonjuges se invicein diligaui necesse
exprimat Scriptura. Parabola sedificaaliuin explicatur. Prot*el. Uxor fiiiosa toleranda est. Non licet uxorem repuvidenlia D e i erga JudaBos. Miracula edila in exilu ex
dwre, et aliam dticere. Oralionis vis.
363-572
iEgypto. Aliud exemplum Ninivitarum coafiraiat, afllictioMONITUM ad Honuliam in i l l u d , /it faciem ei resliti. aes b o m i n i 1 o c e r e noa poase. De tribtis pueris Danielia
soriis.
459-480
371-372
Vjam in praecedenli collecla in nova ecclesia cum epiADHONITIO i n librum ad eoa qui scandalizali SIIDI o b adco|i) oon?enlum celebrassrt, hunc scrmonem habuit in
vei-silates, elc.
479-48(1
m e r i eudesia in bunc locuui Aposioli: atrn venUset /*eLHER ad cuu qui scandalizali aiuil ob advereilaios qua^

>

Q U i E IN DUABUS PARTIBUS TOMI III CONTINENTLR.

8C7

coiiiigcrunt, poj u l i q u e et niulloriim.saccnlouimiorsci|inil i o a e m a c oerversioncin, el d e IacomprelieasibiU, t adversas JUUUOS. 1. Necessarium esse ut cansa dicatur,
cx qna scaadalum ortum esl. 2. Periculosum esse ac d e nienti e p l e n u m , cunose i n n u i r c r c ct scrutari arcanani
I V i aapieatiam. Liberum arbilrium. 5. Noa nobis soluai,
sod et caileslibus virtulibus incomprebeasibilem esse d i vinilaiem. 4. Moyscui prophctam periculosam curiositatem
in exordio libri uoo verbo suslulisse. 5. Credendum csse
providealia Dei rcffi omnia: ejusque r c i maximam demonslraUonem iis qui dubttanl, a rebus creatis suppediiari. .
De cariiate D e i , quse caritatem oranem longe cxcedit.
Exemplum affertur ex historia Jonae d e d u c i u m . 7. D e monslratio divins providentia? ex crealuris. UtiliU9 siderum qua? dc cselo nos rceunt. Sotcm uliliiatemque ejus
commeadat; deiude singufarurn pariium naturaj utililalom
?eneraiim laudat. Speciatiai de veatorum et noctis utililate

u i l u r . D e piscium et ferarum v a r i i s generibus a g i i . 8.

providcntiaj dcmonslrationem esse, q a o d lex naturalis ct scripta s i l dala quodque viros cximios per suas
transaiigraliones fieri magislros curarit earum gentium a
quibus suscipiebaniur, e l quod deinde caput bonorum largilus sit Unigeaiti sui adveatum. Viri justi peregrinari
coaci. Non curiosius scnilanda sunt opera D e i . Acliones
medicoruia n o n examiaamus. 9. Noa cssc curiose inquircadoin, et rerum Oneai exspectandum essc. 19. Anli(|uos
ctiain flnem rcrum cxspeclasse. Abrabam filium sacriticare
a s s a s . Jos->ph a fratribus venditur. Tcalatur ab bera.
uxemplo Davidis a f f l i c l o s consolatur. 11. Hoc n o n slatim
couligisse (uempe Davidis felicitatein), alque initio coniraria cuneta cum cernerent evcnire, veteres scandalizatos
noa fuissc. 12. Qna de cansa homines i m p r o b i c l dacaioaes c l diabolus ia boc mundo sil. Scandala r,ur permissa.
13. Nibil e o s Isedere qui vigiles sunt ct attciill, ncque supplaatare. Abraham fibum immolare jussus. 14. Apostolor a m ctiam temporibus multa fuisse scandala, maUosque
dupravaios, ac doctorutn persequutionesaccaadesfrequenles.
13. Iasipieates eiiam ex e o q u o d ca; u l erat lumorum,
boc est ex cruce, p c r quam salvus factus est orbis tcrranan, scandalum passos esse. 16. Qui seipsum iajuria noa
a f l i c i a l , oum a n c n i i n o l a x l i fossc 17. Maximae providcnli:e , boniiatis et caritaiis Dci documealuai essc crucem.
18. Noa nicdiocreai utilitalem ex iis qa:e accideruat
ad Ecclesiam dimaaasse. 19. Hoc mullorum martyrum
iaslitulura a c proposihun f u i s s e sive c u m viverent, sive
cam morereatup. Marlyrcs p l u i v s ob causas. 20. Temporibus ajostoloruin res eveoisse gravioivs. Vitae aposlolicse
raerogaliva qaalis. 21. Car laai in Velcri q u a m in Novo
rretameato malta? fuerint anTietioncs. 22. Afflictiones n o n
m n scaadalizare, sed et | rodessc i l l i s qui ex aequo
et lK>ao jadicent, siat licel geutiles. Josepho aibil aocuit
jftgyplia. Josepbi exemphiin qaam utile. 23. Maximum
e s s e g l o r i a B e l celebritalis E c c l e s i a B indicium, q u a 3 accideruat, caque aiuliis profuisse. 24. Qui baoc scclera perpeirarunl, iade q a o i i u e jam poenas luere.
449-528
M o N l T U M in Epistoias duasJoanais Cbrysostomi adlnnof c a l i u a i papam, i n q u e Epislolam Innoceulii ad Cbrysostotaaai, ct t n altcram ad c l e r u m e l i.opulum Conslanlinopoliuiauin ; itcmquc in Epislola: Honorii ad Arcadium circa
ra (piie i n depositioae Joannis Clirysostomi gesta fuerant,
dtMnum i n Epistolam Joannis Chrysoslonii aaepisooi os et
presbyteros ob pietatcm ia carcere ioclusos.
527-528
JOANNES Ianoceniio episcopo Roma3.
529-530
Idcm ad eumdcm.
535-536
I N M X E N T I U S Joanm.
537-538
i K N i X X N T l U S episcopus presbylcris el diaooois universoque ctero ac populo Ecclcsiae CoostaoiiaopoliUoa?, qui
sulKliii sunl eptscopo Joaani.
lbtd.
E X E M P L U M sacne U o n o r i i Augusti, m i s s a e ad principem
Oiientis Arcadiuni.
559-540
J O A N N F S ad episcopos, presbyleros et diaconos ob i<ietaii*ni in carcore inclasos.
5-41-542
A D M O N i r i o i n E | i s t o l a s S . JoannisClirysostomi adOlyinpiadem vi ad a l i o s mallos.
543 .544
EIMST. I ailOlymj.iadem.Nibil gravc pra?ter peccatam.
Imis n o n slatim s e m p e r adversa tollit.
549-556
U ad camdem. Perniciosum est p r o alieais peccaiis
aniaio frangi. In publicis calamitalibus quid agPiKhim.
V i d u a c ipsis virgines merilisposstmt supepare. Olympiadis
%-iruilos. D c vcslitu vili ac ucglcclo Olympiadis. Qaauu
ros sit virginllas. L a u s Jobi ; caJamitates ejus. Consiilatur
Olynqiiadem ob abscntiain iasius dol.ntcui.PaUeaUaB raertv.
556-572
ad eanidem.Affliotam roiisolalar.Moeroris aaluram
exp!ifat. Evie pnrna. M o r t e nibil gravius aut terribilias cssc doroonsir.ii. Mors mirrore lovior. ^ninina? cor*)im rarinnt. Quanlns ex calamilatibiis fnicuw oriatur.
N u ! h virtus siuc Iabore magnani laudem rcfert. Aliquid
MaltaB

08

pra^clari agorc c n m perppsstone aliqua multo racjas est

nuaai siae laborc idem pra?sUre. Calaniitalcs Oiytapiadis.
oseph ob calamilates clams.
572-589
IV ad oanidem.PaUentia nibil eloriosins; morbo nibil
acerbins. Morbus non est otium. Cbrysoslomus putal ab
exsiliose rediuirum esse. In Arraeaia exsiilatQjrysosiomns.
5W9-596
V ad camdcm. Illam cui scribit, ut forti sit a n i n K i
bortatur. Humaaae felicitaUs vanitas.
596-598
VI ad eaindem. Praesentis vitaa calanrlates mera fabula sunl.
508-601
VII ad earodem. Peocati conscieoti* caraifex. L n gcndi peccaiores. Vilium est aniuiae mors.
601-607
VIII ad eamdem. Timenda scelcrura impunitas.
007-608
IX ad eamdcm.
6(18
X ad eamdem.
ibid.
XI ad eamdem.
09
XII ad eamdeai.
ibid.
XIII ad eaindem
010
XIV ad eamdcm. Coramemorai qunp. Ipsi Caesarea?
acciderinl. Chrysostomus gaudct de calamitaiibos. Orave
malam monstilia. Nihil molesluin praeler peccatum. 612-619
XV ad eamdem.
619
XVI ad eamdem. Deus per laela et ad?ersa plomia
vilam
ffubernai.
020
X V I I ad earodem. Calamitas pios robiistiores r e d dit.
621-622
XVIII, Carteria?.
623
XIX, Marciano e l Marcelliao.
ibid.
X X , Agapelo.
lbid.
X X I , Alpbio.
Ibitl.
X X I I , Casto, Valerio, Diopbanlo, Cyriaco, Anliochint
presbvleris.
624
X X I I I , Romauo presbytero.
62
X X I V , Hesycbio.
ibid.
X X V , Elpidio episcopo.
0*0
X X V I , Magno episcopo.
ibid.
X X V I I , Domno episcopo.
Ibid.
X X V I I I , Basilio presbytero.
027
X X I X , Chalcidia? et Asyncritift.
/Wrf.
X X X , Heortio cpiscopo.
028
X X X I , Marcolliao.
ibid.
X X X I I , Euilialise.
Ibid.
, Adoli;o.
029
X X X I V , Carieriue.
Itrid.
X X X V , Alpbio.

630
X X X V I , Marooi nresbytero monacbo
fbid.
X X X V I I , TranquiUinoEniscopo.
Ibid.
X X X V I I I , Hymnetio arcbialro.
031
X X X I X , Cbalcidia?.
ibid.
X L , Asyncriiix.
032
X L I , Valeatiao.
Ibid.
X L I I , Candidiano.
033
X L I I I , Bassiana?.
Ibid.
X L I V , Tbeodolo diacono.
ibid.
X L V , Svmmacbo presbytero.
634
XLVI,
ftuffino.
Ibul.
X L V I I . Namase.
Ibid.
X L V H I , Arabio.
035
X L I X , Alphio.
Ibid.
L , Diogeni.
638
LL EWem.
Ibid.
L l t , Adolia;.
037
L I I I , Nioolao presbytero.
ibid.
L I V , Geroatio presbylero.
638
L V , Symeoni et Hari preshyleris alqiic in A|amiensi
regione monasUcam vilam p r o f i U M i i i l m s .
039
L V I , Romulo et Byzo monacbfc.
640
L V I I , Adolia?.
ibid.
L V U I , Tbeodosio ex ducibus.
Oit
L I X , Tbcodolo diacono.
Ibid.
L X , CbalcidiaB ct Asyncritia?.
612
L X I , Thcodoln ex a^nsularibus.
Ibid.
., Caslo, Valerio, Dio|haaUe, Cyriaco, Aatiochia
presliyteris.
015
L X f l l , Tranquillino.
itid.
L X I V , Cyriaco eplscopo.
644
L X V , Marciano e i Marcellino.
Ibid.
L X V I , Casto, Valerio, DiopbanUc, Cyriaco, AuUocbias
presbyteris.
Ibid*
L X V I I , Tbeodoto diacono.
645
L X V I I I , Eidcm.
Ibid.
L X I X , Nioolao presbytero.
040
I X X , Apbtboaio, Tlicodoio, Chorca?, preabyleris ac
monachis.
.647
L X X I , Malcho.
1**L X X I I , Alphio,

ORW)

876

RERUM

048
LXXTIT, Agapelo.
ibid.
L X X I V , Hesychio.
649
L X X V , Harmatio.
lbid.
L X X V I , Cbalcidiie.
lbui.
L X X V I I , Asyncriliai.
650
L X X V H I , Romano presl>ytero.
lbid.
L X X I X , Gemello.
65i
L X X X , Firmino.
lbid.
L X X X L Hyranelio arcbialro.
ibid.
L X X X l t Cytberio.
652
L X X X l l I , Leontio.
]bid.
L X X X I V , Faustiuo.
653
L X X X V , Lucio episcopo.
Ibid.
L X X X V I , Mari episcojo.
634
L X X X V U , Eulogio episcopo.
L X X X V I I I , Joauni episcopo llierosolymilano.
ibid
L X X X I X , Tbeodosio Scylbopolis ep.scopo.
655
X C , Moysi cpiscopo.
'y*X C i , Rfimano presbyiero.
lotd.
X C U , Moysi presbytero.
656
X C l l l , Aphtbonio/njeodolo, aia;rea?,presbyteris el monathis, universoque vesiro sodaliiio.
ibid,
X C l v , Penladia3 diaconissa;.
657
X C V , Pa?anio.
<>b9
X C V L Aiupruclae diaconissae alque illls quae cum q sa
sunt.
XCVII, Hypalio presbylero.
660
XCVIII, Cbalcidiae.
^nd.
X C I X , Asyncritiae.
661
C, Marciaao et Marcelliao.
wd.
CI, Severo prcsbyiero.
ibid.
a i , Theodolo leotori.
662
C n i , Ampruclae diaconissai insiusque comilibus. ibid.
CTV, Pentadiae diaconissae.
663
C V , ChalcidiaB.
664
C V L Asyncritise ipsiusque sodalibus.
ibid.
CYII, Casio,Valcno, Diophanto etCyriaco prcsbytorie. 665
CVIII, Urbicio episcopo.
667
CIX, Rufliio episcopo.
lbid.
C X , Basso episcopo.
668
C X I , Analolio episcopo Adans.
ibtd.
C X I I . Theodoro episcopo.
ibid.
CXIII, Palladio episcopo.
069
C X I V , Eipidio episcopo.
670
C X V , Tbeopbilo presbytero.
671
C X V I , Valeatino.
ibid.
CXVII,Theodora3.
672
CXVIII, episcopis et presbyteris in carcere degentibus.
673
C X I X . Theophilo presbytero.
ibid.
C X X , Theodora.
674
C X X I . Arabio.
675
C X X n , Marciano.
676
C X X H I , Phceniciae presbyteris et monacbis, gculiles
in cbrisliana reUgiooe insliuientibus.
ibid.
C X X I V , Geniello.
678
M O M T U M i n Epistolara sequentera a d Cyriacum episcopum exsulem.
679-680
C X X V , Cyriaco episcopo exjmlanli.
681-682
C X X V I , Rufino presbylero.
38".
CXXVII, Polybio.
687
CXXVIII. Harioiano.
688
C X X I X , Marciano et Marcellino.
ibid.
C X X X , Caslo, Valerio, Diopliauto, C y T t a c o , Antiocni
presbyterfc.
689
C X X X L Elpidio episcopo.
090
C X X X r t , GbmeUo.
ibid.
CXXXIII, Aduliae.
691
C X X X I V , Diogeid.
692
C X X X V , Tbeodoto diacono.
693
C X X X V I , Theodoio lectori.
ibid.
C X X X V I I , Theodoto diacono.
694
CXXXVIII, Elpidio episcopo.
695
C X X X I X , Theodoro Syriaj oonsulari.
ibid.
C X L , Tbeodoto diacono.
690
C X L I , Tbeodolo ex consularibus.
ibid.
CXLII, Elpidio episcopo.
Ibid.
C X L I H , Polybio.
697
C X L I V , Diogcni.
Ibid.
C X L V , Nicolao presbytero.
698
C X L V I , Theodoto, Nicolao, Cbaereae, presbyteris et raonacbis.
ibid.
CXLVTI, Anlberoio.
699
C X L V I l f . Cyriaco, Demetrlo, Palladio , Eulysio , episcoiis.
Jbtd.
C X L I X , Aurelio Gartbaginis episcopo.
700
C L , Maxirao episcopo.
ibid.
XI, Asello episcopo.
701

CLTT, Episcopb.
7DI
CUII, isdem.
70
CLIV, lisdem.
fad.
C L V , Cbromaiio Aquilelee cpiscopo.
JbkL
CXVT, Eniscopis.
703
CI.VII, Episoopis, qui ab Ocddente venerant.
ibid.
C L V U I , lisdeiii.
704
CLIX, Iisdem.
Hkd.
C L X , Episcopo, qui ab Occideote veneral.
705
C L X I , liouiauis presbyieiis, qui cum Ejibicopie veuerajit.
ibid.
CLXII, Anysio Thessaloniccnsi episcopo.
706
C L X I H , Anysio, N u m c r i o , Tbeodosio, Eulropio, Eusiathio, Marcello , Eusebio, Maximiaao, Eugeuio, GeiHMiuo,
et Tbyrso, alque oumiLus MaoedouiaB orthodoxis episcopis.
Uml.
C L X I V , Alexandro Corintbi ej>lsco[>o.
707
G L X V , Eniscopis qui cum Ocadentalibus venerant. ibid.
C L X V I , Episcopis qui cum OccidentaUbus cpiscopis venerant.
708
CLXVIT, Ii.sdem.
/Wd.
CLXVIII, Proba3 matronae Roraa? degenti.
709
C L X I X , Julianae e l iis quas cum ipsa suot.
Ibid.
C L X X Italicae.
ibid.
C L X X i , Momio.
710
C L X X U , Hcliadio.
Ibid.
C L X X I U , Evetbio.
tbid.
Ejusdcin Epislolaa L X V I I I ad diversos, prfanum in lucem
ediia? anno 1615, ex codice Ms. Coileeii Anlverpiani Socielatis Jesu, Frootone Ducaao, soc. Jesu Tbeologo, i n tnrprete.
711-712
C L X X I V , Episoopis, presbyieris et diaconis Cltalcedone
ioclusis.
Ibid.
C L X X V , A2japelo.
4.
C L X X V I , Hcsycbio.
ihid.
C L X X V I I , Ariemidoro.
Hnd.
C L X X V U I , EullialiaB.
713
C L X X I X , AduliaB.
ibid.
C L X X X , Hvpaiio presbytero.
ibid.
C L X X X I , piscopia.
714
C L X X X I I , Venerio episcopo Mediolanensi.
ibid.
C L X X X I I I , Hesycbio episcopo Saloneasi.
715
C L X X X I V , Gaudenlio episcopo Brixiaiio.
ibkl.
C L X X X V , Pentadia? diacouissai.
716
a X X X V f , Alvpio.
/Wd.
C L X X X V I I , ^rocopio.
717
C L X X X V U I , Marcellino.
ibid.
C L X X X I X , AnUocbo.
ibid.
CXC, Brisoni.
718
CXCI, Anjprucla3 diaoonissai.
llnd
CXCII, Onesicratia?.
719
CXCIII, Paeanio.
ibid.
CXCIV, Gemclio.
720
CXCV, Ciandiano
ibid.
CXCVI, Actin.
721
GXf.\ !?, Sl.n'io piaefecto urbis.
rbid.
CkC\ l Ilesycbio.
722
CXCIX, Danieli presbyiero.
/Mrf.
CC, Gallislrato, Isauria3 episcopo.
723
CI, Herculio.
ibid.
CCII, Cyriaco episcopo.
ibid.
CCITI, Sallustio presbylero.
724
CCIV, Pieanio.
ibid.
CGV, Analolio pwefecliano
726
C C V l . Theodulo diacono.
Ibid.
CCVII, Monarbis Gotbis qui in RomoU agro deguni. Jbid.
CCVIII, Acacio presbytero
727
CCIX, SaJvioni.
ttnd.
CCX, Theodoro.
728
CCXI, Timotheo presbylero.
ibid.
C C X U . Theopbilo presbyiero.
72i
CCXIII, Philippo presbytero
ibid.
CCXIY, Sebasliano presbyiero.
ibid*
C C X V , Pclagio presbytero.
730
CCXVI, Musonio.
tbut
CCXVII, Valentioo.
rttid.
CCXVIII, Euibyraio presl)ytero.
731
CCXTX, Sevennx et Romulai.
iHd.
CCXX, Paeanio.
731
CCXXI, Conetanlio presbylero.
ibid.
CCXXII, Caslo, Yalerio, Diophanto, Cyriano, resbyteris
Anliocbenis.
735
C C X X i n , Hesycbio.
754
CCXXIV, Marciano et Marcellino.
735
C C X X V , Consunlio presbytero.
Ibid*
C C X X V l , Marciano et Marcelliiic.
Ibid^
C C X X V n , Carteriae.
736
CCXXYIIf, Tbcodoro medico.
Ibid.
t

871

QUifc 1N DUABUS PARTIBUS TOMI III CONTINENTUR.

C C X X I X . Setura.
737
C C X X X , Elpidio episcopo.
ibid.
C C X X X I , Adolia?.
ibid.
C C X X X I l , Carleria.
738
C C X X X U f , ad episcopum Antiochenum.
739
C C X X X i V , Brisoni.
ibiil.
( X X X X V , Porphvrio episcopo Rhoeensi.
7
C C X X X V I , Carierio priesidi.
ibid.
MOMTU.M iu quinque sequenles Epistolas Conslautii |>reibyteri.
741-712
CC.XXXVII, Constanlti presbyteri ad mairem.
ibid.
C C X X X V I H , ejusdem ad sororem suam.
715
C C X X X I X , ejusdeui ad Valerium e i Dioj bantum prcsbyteros.
745
C C X L , ejtudem ad Castum presbytenim.
746
CCXLI, eiusdem ad Cyriacum presbyterum.
ibiL
CCXLII, Cbrysoslomi tbalcidiie e l Asyncriliae.
Ibid.
MONinjM iu EpLstolam ad Caesarium.
747-748
PR^EFATIO c l . v. Emerici Bigolii i a Epistolam Clirysostomi ad Ca?sarium monachum.
735-754
KPISTOf.A D . Cbrysoslomi ad Caesarium monacbum. 755-756
MuNilDM in sequenlem Oratioueni Cbrysostoini iu laudem Diodori Tarsensis, et in fragmcntum aliud in laudem
Diodori exFacundo Hermianensi educlum.
761-762
L A U S Diodori episcopi qui prior couciuoatus laudarat
(Joan. Ctirysoslomuin).
Ibid.
F U A G M E N T U M S. Joannis Chrysostomi, ubi de eodem
Diodoro ex Facundo Heniuancusl.
765-766
M O M T U . M ad Homiliain iu Pascba, quse gemiina esse | r o balur.
Jbid.
GUNCIO in sanctum Pascba.
lbid.
MoNlTUM in Honiiliam sequenlcm, quae dc Assumptione
vel de A s c c D S i o n e CJiristi inscrilutur.
771-772

87*

IIOMIL. tn Ascensionem Dominl ncetri Jesu Chrlstl, ct

iu priocipiiun Actorum 2.
773-774
SPI UJA.
791-7y2
M O M H M ad Honiilias quinque in Assuraplionem Donii-

ni.

ibid.

in Ascensionem Domini noslri Jesu Cnrisli. ibid.

SEK.MO II in Ascensionem Domini nosiri Jesu Cbristi.
793-794
S E R M O III in Ascensionem Domini nostii Jesu Christi.
797-798
S K R M O IV in Ascensionem Doinini nostri Jesu Cbristi.
799-800
S E R M O V in Ascensionem Domlni nostrl Jesu Cbristi.
801-802
MONITUM ad Homilias in Peutecosten.
803-804
S E R M O I in Peatecosten.
lbid.
S E R M O II i a sanclam Penteoosten.
807-808
S E H M O III in sanclam Pentecosten.
809-810
MoMTUM ad Homiliam de Spirilu sanclo.
811-812
S E R M O S. Joanuis Chrys* slomi de sancto Spiritu. 813-814
M O N I T U M ad Homiliamdc Christo pastore etove. 825-826
H O M I L . i n memoriam Martyrum, e l quod Cbristus sit
pastor et ovis; necnon de Velo et Propitiatorio. 827-828
M O N I T U M in Homiliam dc Adoralione crucis.
835-836
H O M I L . iu |.reliosa? viialUque crucis adoralionem, niediq
bcklomada jejuuiorum.
ibid
M O M I U M i a Hoiuiliam de Confessione crucis. 841-842
H O M I E . qua docet non esse verenduui confileri sanctam
crucero, e i pcr eam uos a Chrislo csse consetvatos, et in
ea esse gloriandutn; de virlute eliain a g i l , et qnomodo
Christus salulem noslratn exoptet. ac de eieemosyoa. ibid.
S E I C T A ex nolis Heurici Savilii et Fronlonis Duraci iu
tonium III Operuin S. Juanuis Cbrysosionu.
845-844
SEP.MO

FhY.S TOMl QULNQUAGESIMI

SECUNDI.

Parisiis. Ex Typis J.-P. MIGNE.

I
I

SE? 2 2 loft?

3 2044 073 501 918

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/