Καραμανλής:
«ΕΓΩ»ή
«Καρατζαφέρης και
Το ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
σε φάση ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗΣ ΑΠΟΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ
Η πολιτικά μεθοδευμένη σε
διαδικασίες και περιεχόμενο ΛΗΞΗ
της παρούσας ΣΥΝΟΔΟΥ της ΒΟΥΛΗΣ
(ΔΙΑΚΟΠΗ εργασιών μπορούσε να
υπάρξει χωρίς λήξη της ΣΥΝΟΔΟΥ,
π.χ. ΠΑΣΧΑ) από την Βοναπαρτική
εξουσία του Μαξίμου με την έκδοση
προεδρικού διατάγματος τη νύχτα
της Παρασκευής χωρίς να ερωτηθεί
έστω και τυπικά η Βουλή, συνιστά:
1. Πράξη θεσμικής εκβίασης της ανώτατης πολι-
τειακής αρχής την οποία εκθέτει ανεπανόρθωτα
ως μπαίγνιο των επικίνδυνων πολιτικών σχεδι-
ασμών του αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα ότι η
Προεδρία της Δημοκρατίας ενσωματώθηκε άμεσα
στο πολιτικό σύστημα του δικομματισμού ειδικά
μετά το 1994 (Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ - πρόεδρος δε-
ξιός, κυβέρνηση Ν.Δ. - πρόεδρος ΠΑΣΟΚ).
2. Κατάργηση πλήρως του πολιτικού χαρακτήρα
της Βουλής και των πολιτικών λειτουργιών της
ως ανώτατου αντιπροσωπευτικού νομιμοποιητι-
κού οργάνου και ελέγχου των εξουσιών
3. Παραμερισμό και αχρήστευση προκαταβολικά
των συνταγματικών λειτουργιών της δικαστι-
κής εξουσίας που αναγκαστικά και αναπόφευ-
ΕΓΩ»
κτα θα οδηγούσαν στην πλήρη πολιτική, αλλά
και τυπικά θεσμική απονομιμοποίηση της κυ-
βέρνησης.
4. Καταστρατήγηση κάθε στοιχειώδους αρχής
και λειτουργίας της αντιπροσωπευτικής δημο-
κρατίας.
Για όλους αυτούς τους λόγους η πραξικοπη-
ματική λήξη της συνόδου της Βουλής συνιστά
καθ’ ολοκληρίαν ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΚΤΡΟΠΗ και
σωστά καταγγέλθηκε ως τέτοια.
Όμως συνταγματική εκτροπή είναι δυνατή είτε
με όρους άμεσης και ωμής δικτατορίας, είτε με
όρους εξαιρετικά ευρείας συναίνεσης από το πο-
λιτικό σύστημα και τις πολιτειακές αρχές ή του-
λάχιστον αδρανοποίησής τους. Μια ολόκληρη κοι-
νωνία και ένα πολιτικό σύστημα αιχμαλωτίζονται
από έναν υπόδικο κατά τη πλειοψηφία της βου-
λής κυβερνητικό βουλευτή, που μπλοκάρει όλους
τους θεσμούς και τις λειτουργίες του αστικοκοινο-
βουλευτισμού. Η κατάσταση γίνεται γελοία και
ταυτόχρονα επικίνδυνη!
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΧΩΡΙΣ
ΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ;
1.Τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευ-
σης και ειδικά η αριστερά έπρεπε έγκαιρα
(νωρίτερα και από την υπόθεση ΠΑΥΛΙΔΗ) να
  “Εγώ” ή “Καρατζαφέρης και Εγώ”
είχαν προειδοποιήσει την προεδρία της Δη-
μοκρατίας καλώντας και καλύπτοντάς την να
εξαντλήσει τις θεσμικές της αρμοδιότητες για
την υπεράσπιση της συνταγματικής και δημο-
κρατικής τάξης.
Να καλέσουν το λαό σε αγώνα για την δημο-
κρατική τάξη και ομαλότητα μετά τη πολιτική
απονομιμοποίηση της κυβέρνησης μέσα στην
ίδια τη Βουλή στην υπόθεση Βατοπεδίου, με την
αποχώρηση της κυβερνητικής πλειοψηφίας.
Αντί γι’ αυτά οχυρώθηκαν αμυνόμενοι στην
ψευδεπίγραφη ΠΑΡΑΓΡΑΦΗ που ουσιαστικά
επιστράτευσε και εξουσιοδοτούσε την ποινι-
κή διαδικασία για να λύσει κορυφαία κοινωνι-
κά και πολιτικά προβλήματα. Διάλεγαν εισαγ-
γελείς για να τους εκχωρήσουν τις δικές τους
πολιτικές αρμοδιότητες!!!
2. Η Προεδρία της Δημοκρατίας μέσα στις συν-
θήκες αυτές με την κυβέρνηση καταδικασμένη
4 φορές μέσα στην ίδια τη Βουλή, (τρεις απο-
χωρήσεις και μια ψηφοφορία ΠΑΥΛΙΔΗ) είχε
απόλυτο θεσμικό δικαίωμα πριν την υπογραφή
του προεδρικού διατάγματος να ζητήσει (θεσμι-
κά) μέσω της κυβέρνησης την ενημέρωση και
την γνώμη της Βουλής για την λήξη της Συνό-
δου. Αν η κυβέρνηση το αρνιόταν, να καταφύ-
γει ακόμη και στην έσχατη θεσμική του αρμο-
διότητα. Να παραιτηθεί με διάγγελμα προς το
λαό για την υπεράσπιση του συντάγματος και
της Δημοκρατικής τάξης.
3. Ο πρόεδρος και το προεδρείο της Βουλής
(εκτός αν καταργήθηκαν και αυτά με το ίδιο
διάταγμα!) είχαν θεσμική υποχρέωση να ζητή-
σουν και να προκαλέσουν σύγκληση της ολο-
μέλειας με το ερώτημα της λήξης της συνόδου
ή της απλής διακοπής των εργασιών. Ήταν το
ελάχιστο για την υπεράσπιση του ρόλου και της
θέσης της Βουλής στα πλαίσια της αντιπροσω-
πευτικής δημοκρατίας έστω και στην παρακμι-
ακή αστικοκοινοβουλευτική μορφή της.
4. Όλες οι κορυφαίες κοινωνικές οργανώσεις
της εργατικής τάξης και του λαού να καταδι-
κάσουν και να κινητοποιηθούν για την υπερά-
σπιση των δημοκρατικών συνταγματικών εγ-
γυήσεων που πλήττονται βάναυσα από την
πραξικοπηματική τύποις και ουσία λειτουργία
της κυβέρνησης.
Η ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΕ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΕΚΦΑΣΙΣΜΟΥ
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η πεντάχρονη δι-
αχείριση της κεντροδεξιάς με τελευταία και κορυ-
φαία της πράξη την συνταγματική εκτροπή, έχουν
φέρει την χώρα σε κατάσταση ανάλογη της δημο-
κρατίας της Βαϊμάρης την περίοδο της τελικής εφό-
δου του εθνικοσοσιαλισμού στην εξουσία.
Μπορεί με την ενέργεια της αυτή να εκτέθηκε
και η ίδια η κυβέρνηση ότι αποτελεί ολοκληρω-
τικά και αποκλειστικά όργανο του παράκεντρου
κράτους της οικονομικοπολιτικής διαπλοκής. Όμως
λειτούργησε και λειτουργεί για λογαριασμό ολό-
κληρου του πολιτικού συστήματος, των θεσμών
του και της κρίσης του.
Αυτό ακριβώς επιχειρεί να μετατρέψει σε πο-
λιτική δυναμική του ο Καραμανλής.
Απέναντι σ΄ ένα κοινωνικοπολιτικό σύστημα
αναποτελεσματικό, διαβρωμένο και επικίνδυνο, το
επιτελείο του Μαξίμου προβάλλει την εικόνα του
αποφασισμένου και ακέραιου Βοναπάρτη, ο οποί-
ος υπονομεύεται και από το ίδιο το διεφθαρμένο
κόμμα του και στον οποίο δεν μένει τίποτε άλλο
από την σπάθα του για να αντιμετωπίσει την κρίση
από την οποία κινδυνεύει ο λαός και η χώρα!
Ο αιχμάλωτος της διαφθοράς, ο αρχιτέκτονας
της κρίσης, ο δημοσιοσχεσίτης πρωθυπουργός επι-
χειρεί να κάνει την διαλυτικότητα της διαχείρισης
του πολιτική δυναμική για τον ίδιο και το πολιτικό
μέτωπο «δεξιάς – ακροδεξιάς», που προωθεί για
να στηρίξει την όποια πολιτική του πρωτοβουλία
μετά τις ευρωεκλογές.
Η άξεστη χυδαιότητα των παπαγάλων της δι-
απλοκής, οι στρατιές των πρετεντεραίων, η δη-
μοσκοπική βιομηχανία που παράγει μαζικά φασι-
σμό μέσα από το μανιπουλάρισμα της συγκυρίας,
σίγουρα είναι το οπλοστάσιο που χρησιμοποίησε
και χρησιμοποιεί το δίκοχο του Βοναπάρτη του
Μαξίμου.
Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΥ
Όμως ούτε τα παραπάνω θα έφταναν αν δεν είχε
τη στήριξη – ενεργητική και παθητική -ολόκληρου
του πολιτικού συστήματος που καταγράφεται ως
δικομματισμός και ο οποίος στην ολοκληρωμένη
παρακμιακή του εξέλιξη μετά το 1994, έχει ενσω-
ματώσει κάθε κοινωνικό και πολιτικό θεσμό του
νεοελληνικού κοινωνικού σχηματισμού.
Όλους αυτούς τους θεσμούς όχι μόνο τους χρη-
σιμοποίησε, αλλά και τους ανάλωσε καθιστώντας
την κοινωνία αιχμάλωτη και ανυπεράσπιστη στις
επιθέσεις των πιο ακροδεξιών, ρατσιστικών και
φασιστικών δυνάμεων που προβάλλουν ηγεμονι-
κές βλέψεις τόσο στο κοινωνικό όσο και το πολι-
τικό επίπεδο, τροφοδοτώντας την κρίση και την
διαλυτικότητα.
Δικομματισμό δεν συνιστούν μόνο τα δύο κύ-
ρια αστικά κόμματα. Ο δικομματισμός έχει δια-
μορφωθεί σε ολοκληρωμένο κοινωνικοπολιτικό
σύστημα που βασίζεται σε δύο αλληλοσυμπλη-
ρούμενες προϋποθέσεις:
 
α. Τον αποκλεισμό της κοινωνίας από την πο- κυβερνητικών αξιωματούχων, συνιστούσαν κίνη-
λιτική ση κοινωνικών μαζών και συμμετοχής τους στην
β. Στην έλλειψη εναλλακτικής προοδευτικής δι- πολιτική.
εξόδου διαχείρισης της συγκυρίας προς ένα Αλλά ούτε και η διαχείριση του λαϊκού κινή-
ριζοσπαστικό δημοκρατικό κοινωνικό μετα- ματος σαν μέσο δημόσιων σχέσεων για το οποίο
σχηματισμό. απεκδυόμαστε κάθε ευθύνης για τον προσανατο-
λισμό και την έκβαση των αγώνων του, προσδο-
Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ κώντας απλά να ενθυλακώσουμε σε κοινοβου-
ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ λευτικοποιημένο επίπεδο ορισμένα συντρίμμια
της ήττας, συνιστά πολιτική έξω από το σύστημα
Τουλάχιστον τρεις φορές το εργατικό και λαϊ- του δικομματισμού.
κό κίνημα σαν κοινωνική αντιπολίτευση έθεσε ζή- Τόσο η μια όσο και η άλλη κατεύθυνση έχουν
τημα ανατροπής της κεντροδεξιάς, Ασφαλιστικό, αρχή και τέλος την ήττα του λαϊκού κινήματος και
άρθρο 16, Δεκεμβριανά). την διαχείρισή της. Η προοδευτική, ριζοσπαστι-
Και τις τρείς φορές η κοινωνική αντιπολίτευση κή, δημοκρατική διέξοδος απουσιάζει από τέτοι-
υποχρεώθηκε σε αναδίπλω- ες σχολές ιδεολογικής και
ση όχι από την κυβέρνη- πολιτικής σκέψης.
ση, αλλά από την πολιτική Δεν είναι καθόλου πα-
αντιπολίτευση που άφησε ράξενο λοιπόν που η πολι-
πολιτικά ακάλυπτο το λαϊ- τικά μεθοδευμένη ΣΥΝΤΑΓ-
κό κίνημα και υπονόμευσε ΜΑΤΙΚΗ ΕΚΤΡΟΠΗ από το
τη συγκέντρωση δυνάμεων μέγαρο Μαξίμου, πλασάρε-
στο μέτωπο της πολιτικής ται σαν η αναγκαία πολιτι-
του σύγκρουσης με την κυ- κή πρωτοβουλία που μόνο
βέρνηση. το «κύρος» του Καραμαν-
Η ανατροπή της κυβέρ- λή μπορούσε να σηκώσει
νησης και η ανάσχεση του ώστε να επιβληθεί η πο-
νεοφιλελευθερισμού φαίνε- λιτική της «σκανδαλολο-
ται να ήταν ασήκωτο πολι- γίας» στην αντιμετώπιση
τικό βάρος για την αντιπο- της κρίσης.
λίτευση!. Αντιμετώπιση που περι-
Το ΠΑΣΟΚ αν και αναμα- λαμβάνει αποκλειστικά την
σάει επί μια πενταετία την επίθεση στην εργατική τάξη,
καραμέλα των εκλογών, τη νεολαία, την κοινωνία
ούτε μια φορά δεν κάλε- της εργασίας, στη ζωή και
σε το λαό να αγωνιστεί για τα δικαιώματά τους.
τα δικαιώματά του. Αντίθε- Με τη μεθόδευση της
τα κατάγγελλε τους αγώ- συνταγματικής εκτροπής
νες που έβγαιναν έξω από ο Καραμανλής απευθύνε-
τα κοινοβουλευτικά θέσμια ται συνολικά στο καθεστώς
της δημοκρατίας των Βατοπεδινών και της SIE- της οικονομικοπολιτικής διαπλοκής, τα μεγενθυ-
MENS. Με τον Πάγκαλο μάλιστα οπαδό του ΜΕ- μένα παρασιτικά στρώματα της χρηματιστηρια-
ΓΑΛΟΥ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ (Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ) σε κατά- κής λειτουργίας, της κοινωνίας και της οικονομί-
σταση αντικομμουνιστικού αμόκ, να επιχειρεί να ας, στον ασύμμετρο καταναλωτισμό τους, για να
διακόψει τη δυναμική κάθε όσμωσης του προο- διαμορφώσουν το κεντρικό σύνθημά του για τις
δευτικού χώρου όχι μόνο στο πολιτικό αλλά και ευρωεκλογές:
στο κοινωνικό επίπεδο. Επί πλέον να δημιουργή-
σει τους ιδεολογικούς και πολιτικούς όρους για «με τον Καραμανλή να σώσουμε
μια νέα αποκλεισμένη κοινωνία κατά τα πρότυπα την Ευρωπαϊκή Ελλάδα και το ΕΥΡΩ»
ενός ιδεολογικοπολιτικού προγόνου του Σοφούλη, Γιατί ένα κεντρικό πολιτικό ζήτημα που βάζει
πρωθυπουργού της εμφυλιακής περιόδου: «καλύ- εκβιαστικά η κρίση είναι ο επανακαθορισμός της
τερα 1000 κεντρώοι εξορία παρά ένας κομμουνι- θέσης της χώρας στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη.
στής ελεύθερος»!! Επανακαθορισμός που έχει όλα τα ενδεχόμε-
Ούτε όμως οι συντεταγμένες παρελάσεις, με να ανοιχτά μέχρι και την γεωπολιτική ενότητα
σφραγίδες πολιτικής ιδιοκτησίας που αποσπού- της χώρας.
σαν τον θαυμασμό των πρετεντεραίων, και των
  “Εγώ” ή “Καρατζαφέρης και Εγώ”
Ο Καραμανλής έτσι δεν αναλαμβάνει μόνο να
ξεπλύνει την πολιτική του εκσυγχρονισμού της Ση-
μιτικής περιόδου, αλλά να την ολοκληρώσει, ανε-
ξάρτητα αποτελέσματος για την χώρα. Σ΄ αυτό
μπορεί να θυσιάσει και τον Σημίτη ωσεί παρόντα
σε κάποια αίθουσα ποινικού δικαστηρίου. Όμως
τι να κάνουμε;
Το σύστημα έχει προτεραιότητα,
όχι τα πρόσωπα.!!!
ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών ακόμη και με
τους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς που θα κα-
ταγράψουν, θα οδηγήσουν σε εξελίξεις. Η αντιμε-
τώπιση της κρίσης με τα τεράστια ζητήματα που
θέτει, ο προσανατολισμός της άρχουσας τάξης και
του συστήματος διαχειρίζεται την κρίση αποκλει-
στικά σε βάρος της εργατικής τάξης, της νεολαί-
ας και των δυνάμεων της εργασίας, απαιτούν μια
ακόμα πιο αντιλαϊκή επανίδρυση του δικομματι-
σμού που έχει ήδη μπει σε τροχιά.
Ο Καραμανλής βάζει το δίλημμα « ΕΓΩ» ή
«Καρατζαφέρης και ΕΓΩ» με ανοιχτό το δρόμο
προς το φασισμό.
Το άλλο μέτωπο του νεοφιλελεύθερου Πάγκα-
λου και όχι μόνο, προβάλει το μεγάλο συνασπι-
σμό “ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ.”.
Η αριστερά ουδετεροποιημένη στη γωνία με
τη ντουντούκα της καταγγελιολογίας έτοιμη να κα-
ταγγείλει ότι ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ δεν είναι αρκούντως
σοσιαλιστές και αρκετά δημοκράτες!!
Παρά την πνιγηρή ατμόσφαιρα που δημιουρ-
γεί το πολιτικό σύστημα και η παρακμιακή σήψη
του, ο λαός και η νεολαία μπορούν να δώσουν
και στην πολιτική διαδικασία των ευρωεκλογών
απάντηση με αναφορά στις αξίες της εργασίας και
της δημοκρατίας.
Παρά τις αμφισβητήσεις ακόμη και συγκρου-
σιακές με τους σχηματισμούς της αριστεράς μι-
κρούς ή μεγάλους, μπορούμε αυτή την φορά να
τους χρησιμοποιήσουμε τουλάχιστον άμεσα και
συγκυριακά ως ψηφοδέλτια ενάντια στις επικίν-
δυνες διαδικασίες επανίδρυσης του δικομματισμού
και των νέων μετώπων του.
Να δώσουμε έγκυρη ψήφο
• Άμεσης ανατροπής της κεντροδεξιάς κυβέρ-
νησης.
• Αποφασιστικής άρνησης, αντίθεσης, καταδί-
κης και πολιτικής απομόνωσης του μετώπου
¨ΚΕΝΤΡΟΔΕΞΙΑΣ-ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ¨.
• Αντίθεσης και απόκρουσης του μεγάλου συ-
νασπισμού Ν.Δ-ΠΑΣΟΚ
Ψήφο στην αποδέσμευση εξελίξεων που θα
οδηγούν στη συγκρότηση ενιαίου κοινωνικού
μετώπου αγώνων απόλυτα απαραίτητου για να
υπερασπιστεί ο λαός τα δικαιώματα στη ζωή που
έχουν μπει από καιρό σε πλήρη αμφισβήτηση.
Μιχάλης Βασιλάκης
 Προκήρυξη ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

ENIAIO METΩΠO KOINΩΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΚΡΙΣΗ και τον EKΦΑΣΙΣΜΟ
Εργάτες, εργάτριες, άνεργοι, νέες και νέοι. σης στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Συμπε-
Αντιστεκόμαστε και διαδηλώνουμε ενάντια στη βαθιά κρί- ρασματικά: το 30%-40% των παραγωγικών δυνάμεων του κα-
ση και σ’ αυτούς που τη δημιούργησαν, την συντηρούν και πιταλιστικού κόσμου έχει ήδη αδρανοποιηθεί με την απειλή να
την αναπαράγουν. μεγεθυνθεί ακόμη περισσότερο. Η νεοφιλελεύθερη καπιταλι-
στική παγκοσμιοποίηση καθηλώθηκε, βυθίζοντας τον καπιτα-
Αντιστεκόμαστε και διαδηλώνουμε ενάντια
σ’ αυτούς που μεθοδεύουν διέξοδο από τη κρίση
Απόφαση υπέρ “ΠΑΥΛΙΔΗ” της Βουλής, σημαίνει ταυτόχρονα και αυτο-
με τη μαζική εξαθλίωση των εργαζομένων και
κατάργησή της σαν ανώτατου νομιμοποιητικού οργάνου της εξουσί-
της νεολαίας.
ας της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Επικίνδυνη δεν θα’ ναι μόνο η
Αντιστεκόμαστε και διαδηλώνουμε ενάντια Κυβέρνηση, αλλά και η ίδια η σημερινή Βουλή.
στο καθεστώς του γενικευμένου κοινωνικού και Η αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης και ομαλότητας γίνεται
πολιτικού εκφασισμού, που επεκτείνεται και επιτακτική και άμεση προτεραιότητα για όλους και ειδικά για την Αρι-
οικοδομείται συνεχώς με γοργούς ρυθμούς. στερά.
Αντιστεκόμαστε και διαδηλώνουμε ενιαία και Η παραίτηση - ανατροπή της Κεντροδεξιάς Κυβέρνησης, ο ορισμός
μαζικά γιατί τόσο η παθητική στάση στις εξελίξεις, εξ ολοκλήρου υπηρεσιακής Κυβέρνησης και η άμεση διενέργεια εκλο-
όσο και η διάσπαση του κοινωνικού χώρου της γών είναι το ελάχιστο για την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης
εργασίας και των συλλογικοτήτων του, μόνο και ομαλότητας.
σαν εφεδρείες επιστρατευμένες μάλιστα των Η Αριστερά έχει υποχρέωση να καλέσει και να καλύψει την Προε-
δυνάμεων του κεφαλαίου λειτουργούν. δρία της Δημοκρατίας για να εξαντλήσει τις θεσμικές της αρμοδιότη-
Εργαζόμενοι , εργαζόμενες, άνεργοι, τες για την διέξοδο αυτή. Έχει υποχρέωση να καλέσει το λαό σε αγώνα
Η ΚΡΙΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΗ στα πλαίσια γι αυτή τη διέξοδο διεκδικώντας και αναλαμβάνοντας την ευθύνη της
του νεοφιλελευθερισμού. Η κρίση της νεοφιλε- ηγεσίας του λαϊκού κινήματος.
λεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης δεν Η παραγραφή είναι το πολιτικό άλλοθι για να συντηρείται το κλίμα
είναι αναστρέψιμη με τους σημερινούς οικονομι- και οι διαδικασίες επανίδρυσης του διεφθαρμένου εξουσιαστικού συ-
κούς και κοινωνικοπολιτικούς όρους. στήματος του δικομματισμού.
Η αντίθεση ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ και ΕΡΓΑΣΙΑΣ σε μορ- Ένας ερμηνευτικός νόμος με μιά παράγραφο δύο γραμμών βασισμέ-
φή και σε περιεχόμενο που αντιστοιχεί σ’ αυτούς νος στο άρθρο 77 του Συντάγματος καταργεί την παραγραφή. “Με την
τους όρους, έχει φτάσει τα όριά της, αντιπαραθέ- άσκηση ποινικής δίωξης για ποινική υπόθεση, αναστέλλονται οι προθεσμί-
τοντας και αδρανοποιώντας και τους δυο πόλους ες παραγραφής και για όλα τα τυχόν εμπλεκόμενα πολιτικά πρόσωπα”.
σαν παράγοντες της κοινωνικής εξέλιξης.
Τα μεγέθη είναι τρομακτικά και αποκαλυπτικά του είδους λιστικό κόσμο σε διαρκή και μη αναστρέψιμη κρίση.
και του μεγέθους της κρίσης. Η επανεκκίνηση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης,
1. Στο εξάμηνο της κρίσης, η αποκεφαλαιοποίηση της πα- δεν απαιτεί απλά μια χρονική παρένθεση μερικής αδρανο-
γκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας με χρηματιστηριακή λει- ποίησης η μερικής λειτουργικότητας των παραγωγικών δυ-
τουργική αποτίμηση, φτάνει τα 50 τρις$ δηλ. ίση και πάνω από νάμεων. Απαιτεί καταστροφή τους, πράγμα που οδηγεί σε
το ετήσιο παγκόσμιο Α.Ε.Π. κοινωνικές συγκρούσεις και εξεγέρσεις, αντίστοιχες επανα-
2. 50 εκατομμύρια νέοι άνεργοι ήδη έχουν δημιουργηθεί, στατικών κρίσεων.
ενώ διπλάσιοι αναμένεται να προστεθούν στο αμέσως επόμε- Το ζητούμενο είναι η διέξοδος και όχι απλά το βάθεμα της
νο διάστημα, είτε με τη μορφή του ολοκληρωτικά άνεργου είτε κρίσης που εξελίσσεται από μόνη της ραγδαία και διαλυτικά.
με τη μορφή του ημιάνεργου. Η εργατική τάξη, η κοινωνία της εργασίας, οι λαοί του
3. Πολλές δεκάδες εκατομμύρια μεσοστρώματα που δημι- κόσμου, καλούνται να σηκώσουν ένα πολύ σημαντικό κόστος
ούργησε η χρηματιστηριακή λειτουργία της οικονομίας και της για την διέξοδο.
κοινωνίας, οδηγούνται και απειλούνται με ραγδαία κοινωνική Θα το σηκώσουν για τη διέξοδο του κεφαλαίου που ση-
υποβάθμιση με τις ανάλογες επιπτώσεις στην εξέλιξη της κρί-
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ Προκήρυξη
μαίνει φασισμός και πόλεμος ή για την προοδευτική δημο-
κρατική διέξοδο προς ένα συνολικότερο κοινωνικό μετασχη-
ματισμό με σοσιαλιστικό προσανατολισμό.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ.
Η νέα κρατική ιμπεριαλιστική οντότητα που δημιούργησε
ο νεοφιλελευθερισμός στη θέση του παλιού καπιταλιστικού
’’έθνους κράτους’’, πρόσφερε με πρωτοφανή συντονισμό σε
παγκόσμιο επίπεδο απλόχερα την στήριξη στο οικονομικό και
πολιτικό εργαλείο της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, την
χρηματιστηριακή λειτουργία οικονομίας και κοινωνίας.
Όμως τα 5 τρις δολάρια μέχρι τώρα κρατικής εγγυοδο-
τικής ρευστότητας – δανεισμού που διατέθηκαν, όχι μόνο
δεν ανάσχεσαν την κρίση έστω στην χρηματοπιστωτική της
πλευρά, αλλά επιτάχυναν την εκδήλωσή της και ενίσχυσαν
τις επιπτώσεις της στις άλλες σφαίρες της οικονομικής, κοι-
νωνικής και πολιτικής ζωής.
Ο Νεοφιλελευθερισμός ανακαλεί σήμερα από το παλιό
Έθνος Κράτος τις εφεδρείες του.
Τον Εθνικισμό, τον ρατσισμό, τον φασισμό για ν’ αντι-
παραθέσει την παγκόσμια εργατική τάξη, τις δυνάμεις της
εργασίας και τους λαούς μεταξύ τους στο όνομα των ’’Εθνι-
κών αγορών’’.
Στην πραγματικότητα αυτό που συντελείται είναι ότι στις
Νεοφιλελεύθερες Αγορές, προστίθεται ένα κεφαλαιώδους ση-
μασίας νέο εμπόρευμα. ΤΟ ΝΕΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ.
Αυτό μετατρέπεται ουσιαστικά σε χρηματιστηριακό προϊόν και
αξία, εκφράζοντας το νέο επίπεδο κοινωνικοποίησης του κε-
φαλαίου, το νέο επίπεδο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Το νέο κράτος είναι υποκείμενο και ταυτόχρονα αντικείμενο
αυτών των ανταγωνισμών με χρηματιστηριακούς όρους.
ΤΟ ΝΕΟ ΔΟΛΛΑΡΙΟ ΚΑΙ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ
ΗΓΕΜΟΝΙΑ
Στις Αμερικανικές εκλογές το πολιτικό κατεστημένο ξε-
περνώντας προκαταλήψεις προώθησε στο προσκήνιο ουσια-
στικά, τις κοινωνικές και πολιτικές του εφεδρείες.
Η επανακατάκτηση και η επέκταση της Αμερικάνικης
ηγεμονίας απαιτούσε μια νέα στρατηγική. Μια στρατηγική
που να συνδέει την παγκόσμια ηγεμονία με την παραγωγική
αναδιάρθρωση της Αμερικάνικης αγοράς. Όμως το αποτέλε-
σμα μιας τέτοιας στρατηγικής, η παγκόσμια ηγεμονία, είναι
ταυτόχρονα και προϋπόθεσή της.
Γι’ αυτό και το νέο δολάριο της μαζικής εκτύπωσης (το
Αμερικανικό κράτος δεν θα παράγει χρήματα, θα τυπώνει χρή-
ματα!!), έκανε την πολιτική του εμφάνιση, διεκδικώντας την
στέψη του σε παγκόσμιο νομισματικό ηγεμόνα, μέσα από ένα
νέο «ΜΠΡΕΤΟΝ-ΓΟΥΝΤΣ». Όμως το προηγούμενο «ΜΠΡΕ-
ΤΟΝ-ΓΟΥΝΤΣ» ήταν στην ουσία η τελική συνθήκη του Β΄ Πα-
γκοσμίου Πολέμου.
Το ΝΕΟ «ΜΠΡΕΤΟΝ-ΓΟΥΝΤΣ» ποιανού άραγε πολέμου θα
αποτελεί την ακροτελεύτια συνθήκη;
Το νέο δολάριο της μαζικής παραγωγής, συνιστά την εκ-
δήλωση της πιο μεγάλης μέχρι σήμερα στην ιστορία του καπι-
ταλισμού οικονομικοπολιτικής επιθετικότητας και απειλή για
παγκόσμια κατάρρευση. Η οικονομικοπολιτική επιθετικότητα
θα μετεξελιχθεί ραγδαία σε στρατιωτικοπολιτική επιθετικότη-
τα με μέτωπα προς όλα τα σημεία του ορίζοντα, για να εξα-
σφαλιστούν οι στόχοι του άγριου νομισματικού πολέμου που
ήδη ξέσπασε με την μονομερή παραγραφή του μεγάλου ιδιω-
τικού και δημόσιου χρέους των ΗΠΑ, την εξάλειψη του Αμερι-
κάνικου δημοσιονομικού ελλείμματος, την μείωση της αμοιβής
της εργασίας, την υποχρεωτική χρηματοδότηση της Αμερικά-
νικης αγοράς από όλες τις άλλες χώρες του κόσμου, την επι-
βολή του δολαρίου σαν μοναδικού γενικού ισοδύναμου στις
παγκόσμιες ανταλλαγές και απόλυτο μέτρο των κεφαλαιακών
αξιών, τόσο στην πραγματική οικονομία, όσο και στην χρη-
ματιστηριακή λειτουργία.
Το G 20 στις 2 Απρίλη απλά επιβεβαίωσε τη νέα φάση της
παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης.
ΕΛΛΑΔΑ και ΚΡΙΣΗ
Οι οικονομικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί όροι μαζί με την
διεθνή θέση της χώρας, που επηρεάζουν και καθορίζουν την
κρίση και την εξέλιξη της στην Ελλάδα, καθιστούν τη κρίση
όχι μόνο μη ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΗ, αλλά απόλυτα μη διαχειρίσιμη
από κάθε άποψη.
• Το δημόσιο χρέος, το ισοζύγιο πληρωμών και το δη-
μοσιονομικό έλλειμμα παρά τη δημιουργική λογιστική είναι τέ-
τοια, που ακόμη και στο σημερινό τους επίπεδο αντιστοιχούν
σε χώρα υπό πτώχευση.
• Η μείωση του Α.Ε.Π. που παρά τις προβλέψεις θα
ξεπεράσει το 3%-4% το 2009 και θα συνεχιστεί τουλάχιστον για
το 2010.
• Η εξάντληση των ορίων μείωσης του κόστους εργα-
σίας. Μετά τα τελευταία μέτρα παγώματος μισθών και ημερο-
μισθίων, αυτό που μένει μόνο είναι η ονομαστική μείωση των
μισθών και συντάξεων, η ισοπέδωση της κοινωνικής ασφάλι-
σης και η ενοικίαση των θέσεων εργασίας από τους εργάτες
και μάλιστα με καταβολή Φ.Π.Α. σε δημόσιους μειοδοτικούς
διαγωνισμούς.
• Η εισοδηματική-παρασιτική συνείδηση της ολιγαρχί-
ας και των πολυάριθμων μεσοστρωμάτων κάθε επιπέδου που
δημιούργησε η χρηματιστηριακή λειτουργία της οικονομίας και
της κοινωνίας που δρουν αποκλειστικά στη κατεύθυνση ληστρι-
κής ΑΠΟΚΕΦΑΛΑΙΟΠΟΙΗΣΗΣ της εσωτερικής αγοράς.(Οι κατα-
θέσεις τους στις τράπεζες του εξωτερικού, ως λιμνάζοντα ει-
σοδηματικά κεφάλαια ξεπερνούν τα 200 δις. ΕΥΡΩ = 2 Α.Ε.Π =
5 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ).
• Η κυβέρνηση της κεντροδεξιάς αλλά και συνολικά το
 Προκήρυξη ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
εξουσιαστικό πολιτικό σύστημα προσαρμοσμένο στις ανά-
γκες του παράκεντρου κράτους που αποτελεί την κοινωνική
τους βάση, καθοδηγούμενο από τη μαζική-βιομηχανική πα-
ραγωγή δημοσκοπήσεων χωρίς τη δυνατότητα καν να πα-
ράγει πολιτική έξω από τη καταστολή και το «βλέποντας
και κάνοντας»
• Η Ε.Ε. και το ΕΥΡΩ σε διαλυτική ανταγωνιστική
κατάσταση γίνονται αγχόνη για το λαό και τη χώρα, απαγο-
ρεύοντας σε όλη την κλίμακα των θεσμών της, την άσκηση
οποιαδήποτε πολιτικής έξω από τις νεοφιλελεύθερες προ-
σαρμογές ενάντια στην εργασία.
• Η λειτουργία της χώρας ιστορικά, σαν υπομόχλιο
των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών Δύσης - Ανατολής, αλλά
και των αντίστοιχων εσωευρωπαϊκών ανταγωνισμών:
Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τη χώρα σαν το
πιο αδύναμο κρίκο της ευρωπαϊκής νεοφιλελεύθερης αλυ-
σίδας. Η χώρα τέθηκε ουσιαστικά σε τροχιά επανακαθορι-
σμού της θέσης της στην Ε.Ε και την ΕΥΡΩΖΩΝΗ. Επανακα-
θορισμό που περιλαμβάνει από την πιο ακραία περίπτωση
της αποπομπής μέχρι του εξαναγκασμού σε μερική αποχώ-
ρηση, την υπαγωγή της σε οικονομικοπολιτική κηδεμονία
από κάποιο ιμπεριαλιστικό κέντρο, η ακόμη την ένταξη της
σε κάποια ομάδα χωρών με ειδικό καθεστώς υπό την κη-
δεμονία του Δ.Ν.Τ. Η απλή οικονομικοπολιτική επιτήρηση
της ευρωπαϊκής επιτροπής πρέπει να θεωρείται ανεπαρ-
κής, για την διατήρηση μιας κάποιας θέσης στην Ε.Ε. και
την ευρωζώνη.
Η ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΥ,
ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΜΠΛΟΚ ΚΑΙ Ο ΕΚΦΑΣΙΣΜΟΣ
Παρά την τεράστια πολιτική αποδυνάμωση του δικομμα-
τισμού που κατάφεραν οι αγώνες του λαού και της νεολαί-
ας, ο δικομματισμός φαίνεται να ’χει μπει και πάλι σε τροχιά
επανίδρυσης με προσανατολισμό την αναδιαμόρφωση των
πολιτικών του μετώπων. Αναδιαμόρφωση που θα είναι ακό-
μη πιο νεοφιλελεύθερη, πιο δεξιά, πιο αντιδραστική.
Γι αυτή την επανίδρυση οι δυνάμεις του συστήματος
ενεργοποιούν κάθε φοβικό σύνδρομο που φυτρώνει στη
γενική, κοινωνική και εργασιακή ανασφάλεια που παράγει
ο νεοφιλελευθερισμός.
Η κρίση έγινε όπλο χυδαίας ιδεολογικής και πολιτικής
τρομοκρατίας του λαού.5Όμως παρά τη πορεία επανίδρυ-
σης του δικομματισμού μέσα σε συνθήκες πολιτικής ουδε-
τεροποίησης της αριστεράς, δεν μπορεί τουλάχιστον ακόμη
να εγγυηθεί ελάχιστα αξιόπιστη πολιτική λύση. Το κεντρο-
δεξιό μπλοκ και η κυβέρνηση, δεν ανταποκρίνονται σήμερα
ούτε στις ανάγκες υπηρεσιακής διακυβέρνησης.
ΟΧΙ ΣΤΗ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΝΑΙ ΣΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ, ΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ, ΤΟ ΡΑΤΣΙΣΜΟ, ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
ΝΑΙ ΣΤΗ ΔΙΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ
Ο άλλος κύριος πόλος του δικομματισμού σταθερά συνε-
χίζει να εκπέμπει ελλειμματικότητα, πολιτική αφερεγγυότητα
και είναι εξαιρετικά αναλώσιμος.
Το σύστημα κινδυνεύει στο άμεσο διάστημα και μέσα από
τις ευρωεκλογές να χάσει και την υπηρεσιακή διακυβέρνηση
της Ν.Δ. χωρίς μάλιστα αντικαταστάτη.
Η επανίδρυση του δικομματισμού αναζητά τη πολιτική του
δυναμική στην αναδιάρθρωση των πολιτικών μετώπων, με ζη-
τούμενο την ηγεμονία σ’ αυτά.
ΚΕΝΤΡΟΔΕΞΙΑ - ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ το ένα μπλοκ, ΚΕΝΤΡΟΔΕΞΙΑ -
ΠΑΣΟΚ το άλλο μπλοκ(ο μεγάλος συνασπισμός).
Τα μπλοκ ήδη λειτουργούν εν δυνάμει και αποδεσμεύουν
εξελίξεις στο κοινωνικό και πολιτικό χώρο του δικομματισμού
με ιδιαίτερη ένταση στη Ν.Δ. και τη σύγκρουση δεξιών και νε-
οφιλελεύθερων, υπό τη μπαγκέτα του Καρατζαφέρη και την
ουδετερότητα προς το παρόν του Καραμανλή.
Οι συσχετισμοί που θα αποτυπωθούν στις ευρωεκλογές
θα ’χουν σημαντική επίδραση στην επιλογή του μετώπου από
το σύστημα.
Γι αυτό ο Καραμανλής θέλοντας να διατηρήσει την πρωτο-
βουλία και την ηγεμονία στο μπλοκ «ΚΕΝΤΡΟΔΕΞΙΑΣ - ΑΚΡΟΔΕΞΙ-
ΑΣ» διερευνά τους όρους διεξαγωγής και των εθνικών εκλογών
τον Ιούνιο. Με αυτό όμως κινδυνεύει να τεθεί εκτός πολιτικής
σκηνής οριστικά ο ίδιος και με διάσπαση η κεντροδεξιά. Στη
περίπτωση που χωρίς εθνικές εκλογές η κεντροδεξιά μέσα από
τις ευρωεκλογές χάσει κάθε δυνατότητα πολιτικής διαχείρισης,
τότε ή θα ανατραπεί από το λαϊκό κίνημα, ή θα οδηγηθούμε σε
ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ και με την τυπική συγκρότη-
ση του ΜΠΛΟΚ «ΚΕΝΤΡΟΔΕΞΙΑΣ - ΑΚΡΟΔΕΞΙΑΣ».
Η άρνηση της αριστεράς να αναλάβει την ευθύνη της δικής
της διεξόδου, την οδήγησε να βάλει όχι μόνο παθητικά, πολιτι-
κή πλάτη στην επανίδρυση του δικομματισμού με τους χειρότε-
ρους όρους για το λαό. Αλλά το χειρότερο, υπονόμευσε την δυ-
νατότητα συγκρότησης ενιαίου κοινωνικού μετώπου αγώνων,
ικανού να αντισταθεί στη κρίση και τις συνέπειες της αλλά και
στον επελαύνοντα κοινωνικό και πολιτικό εκφασισμό.
Η εργατική τάξη, ο λαός, η νεολαία μόνο σε ένα τέτοιο ενι-
αίο κοινωνικό μέτωπο αγώνων υπεράσπισης της εργασίας, των
δημοκρατικών και λαϊκών ελευθεριών μπορούν να ελπίζουν και
μπορούν να συμβάλλουν στη συγκρότηση του.
Μέσα από αυτούς θα κατακτηθεί και το πολιτικό υποκείμενο
για οριστική διέξοδο από τη βαρβαρότητα του κεφαλαίου.
Αντιστεκόμαστε και διαδηλώνουμε για την εργασία και τις
δημοκρατικές εγγυήσεις, συνεχίζουμε στα καθημερινά μικρά
και μεγάλα μέτωπα με σύνθημα μας:
 ΟΜΙΛΙΑ του ΜΙΧΑΛΗ ΒΑΣΙΛΑΚΗ,
γραμματέα του ΕΑΜ,
στην συγκέντρωση 9/1/2009,
για τα 18 χρόνια από τη δολοφονία
του ΝΙΚΟΥ ΤΕΜΠΟΝΕΡΑ,
που έγινε στο τόπο της θυσίας.

Χαιρετίζουμε την απόφαση της ΟΛΜΕ να
κηρύξει αυτήν τη μέρα της αγωνιστικής
μνήμης του Ν. Τεμπονέρα μέρα αγώνα
για την παιδεία. Η απόφαση αυτή
επισφραγίζει και τυπικά την θέση και
την πολύχρονη στάση αρχών του Ε.Α.Μ
ότι ο Τεμπονέρας δεν είναι αντικείμενο
πολιτικής ιδιοκτησίας, αλλά παρούσα
μαχόμενη αγωνιστική μνήμη του
λαϊκού κινήματος και της νεολαίας.
Προσκαλούμε λοιπόν την ΟΛΜΕ και την ΔΟΕ την
ΕΦΕΕ και την ΕΣΕΕ εξ αντικειμένου εκφραστές φύ-
σει και θέσει του λαϊκού κινήματος στο χώρο της
παιδείας να αναλάβουν από εδώ και μπρος την ευ-
θύνη και των σημερινών εκδηλώσεων μνήμης και
τιμής στο Ν. Τεμπονέρα.
Το ΕΑΜ δεν προβάλει καμιά απαίτηση και κα-
μία προϋπόθεση για αυτό. Μόνο μια υπόμνηση θέ-
λουμε.
Ο Τεμπονέρας και η αγωνιστική του μνήμη δεν
τεμαχίζεται για να εξαργυρωθεί σε κανένα εμπο-
ρευματοποιημένο πολιτικό παζάρι.
Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας στην οικο-
γένεια του συντρόφου μας τη σύζυγο και τα παι-
διά που με εξαιρετική σεμνότητα και σεβασμό μας
εμπιστεύτηκαν την εκπροσώπηση των αξιών του
συντρόφου και γονιού τους.
Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας σε κάθε δη-
μοκρατικό πολίτη, κοινωνικό και πολιτικό παρά-
γοντα και ιδιαίτερα σε κάθε νέο και νέα που παρά
τις διαφορές μας, μας εμπιστεύτηκαν στην εκπρο-
σώπηση και στην υπεράσπιση των δημοκρατικών
και ανθρώπινων αξιών που αντιπροσωπεύει η θυ-
σία του σύντροφου ΝΙΚΟΥ.
Προσπαθήσαμε να φανούμε αντάξιοι αυτής της
εμπιστοσύνης, το ίδιο θα κάνουμε και στο μέλλον
Αγαπητοί φίλοι, συναγωνιστές, νέοι και νέες.
Μέρες τώρα ξεδιπλώνεται μια προπαγάνδα τρό-
μου για τις σημερινές εκδηλώσεις. Οι πηγές της
είναι πολύπλευρες και οι στοχεύσεις επίσης. Δεν
θέλουμε να πιστεύουμε πως είναι το ιδεολογικο-
πολιτικό άλλοθι για την διάσπαση του λαϊκού κι-
νήματος και στη σημερινή κινητοποίηση. Ακόμα
περισσότερο δεν θέλουμε να πιστεύουμε ότι δημι-
ουργούν εκ των προτέρων το ιδεολογικοπολιτικό
άλλοθι για τους μηχανισμούς παραγωγής τρόμου
και τρομολαγνείας με ανάλογες ενέργειες αν είναι
χρήσιμες σε αυτούς τους μηχανισμούς για να χειρα-
γωγηθεί ο λαός και η νεολαία. Σε κάθε περίπτωση
στους πομπούς και στους διαχειριστές του τρόμου
επιστρέφουμε τα προϊόντα τους.
Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι
Στην πρώτη φάση της εξέγερσης των 15-16-
17χρονων μαθητών έγινε προσπάθεια συμψηφι-
σμού υλικών ζημιών με την ανθρώπινη ζωή. Μετά
όμως την επίθεση στους τρεις αστυνομικούς η χυ-
δαιότητα απλώθηκε επικίνδυνα. Περιέβαλε ανθρώ-
πινες ζωές. «Σας φάγαμε ένα μαθητή, μας φάγα-
τε ένα αστυνομικό». Η αθλιότητα, η χυδαιότητα οι
επικίνδυνοι ατραποί τέτοιων ιδεολογικών σολοικι-

σμών σε όλο τους το μεγαλείο! Οφείλουμε να τους
αποκρούσουμε.
Για το λαϊκό προοδευτικό δημοκρατικό κίνημα η
δόλια επιβουλή της ανθρώπινης ζωής δεν επιβου-
λεύεται μόνο μια μορφή κοινωνίας ή τη δημοκρα-
τία. Επιβουλεύεται κάθε κοινωνία, επιβουλεύεται
την κοινωνική υπόσταση της ανθρώπινης φύσης.
Το κομμουνιστικό, το αριστερό, το προοδευ-
τικό λαϊκό κίνημα αγωνίζεται για την κατάργηση
της θανατικής ποινής και από τις οργανωμένες κοι-
νωνίες. Στις αξίες του δεν περιλαμβάνεται η δόλια
επιβουλή στην ανθρώπινη ζωή.
Οι επίδοξοι δολοφόνοι του Ματζούνη έχουν τον
ίδιο κώδικα αξιών με τους δολοφόνους του Τεμπο-
νέρα, του Αλέξανδρου. Οι ευθύνες και για όλα τα
περιστατικά ανήκουν στην ίδια όχθη του ολοκλη-
ρωτισμού των τρομοκοινωνιών του νεοφιλελευ-
θερισμού.
Για αυτό έχουμε δικαίωμα να τους εγκαλέσου-
με και για όλα.
Σαν δημοκρατικό λαϊκό κίνημα έχουμε απαντή-
σει σε όλα.
Περιμένουμε τις απαντήσεις της άλλης όχθης σε
αυτά που δεν έχουν δώσει απαντήσεις.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΟΥΝΕΒΑ:
Γυναίκα, εργάτρια, συνδικαλίστρια, μετανάστρια.
Πλήρωσε και με τις τέσσερις ιδιότητες της την αξι-
οπρέπεια και την αξία που έδινε σε αυτές. Δεν έγι-
νε 35χρονη κανενός Βαρθολομαίου κανενός Ζαχό-
πουλου. Δεν πούλησε τις συναδέλφισσες της σαν
συνδικαλίστρια, δεν θεώρησε τον εαυτό της σκλά-
βα αντί για εργάτρια, δεν δείλιασε από την τρομο-
κρατία της πλήρους ανασφάλειας της σαν μετα-
νάστρια. Γιατί λοιπόν το παράκεντρο κράτος των
σαδιστών εργολάβων την πότισε βιτριόλι και την
έκαψε με βιτριόλι. Δεν είναι πλήγμα της δημοκρα-
τίας σας αυτό κ. Καραμανλή έστω και της Βατοπε-
δικής σας δημοκρατίας;

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ:
Οι δολοφόνοι του δεν στόχευαν τη δημοκρατία κ.
Καραμανλή και κ. καθηγητά υπουργέ κ. Παυλόπου-
λε; Ή μήπως οι προλετάριοι των 700ευρώ με τη δο-
λοφονία του 15χρονου προστάτευσαν την αταξική
σας δημοκρατία από τους ταξικούς κινδύνους που
αντιπροσώπευε το κακομαθημένο πλουσιόπαιδο
των Βορείων προαστίων;
Παρακολουθήσαμε την αποδοκιμασία γιουχάι-
σμα του Αρχιεπίσκοπου Ιερώνυμου που επισκέφθη-
κε στο νοσοκομείο τον αστυνομικό Ματζούνη Δια-
μαντή όπως είχε καθήκον για να του ευχηθεί, από
500 περίπου αστυνομικούς!!!
Μας θύμισαν τις φάλαγγες του Φράνκο στον
ισπανικό εμφύλιο του 1936 και το σύνθημα τους
«VIVA LA MOYERTE» (ΖΗΤΩ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ) .
Διάβαζες στο βλέμμα τους το μίσος για το νε-
κρό ανήλικο μαθητή αλλά και να εύχονται το θάνα-
το του 20χρονου Διαμαντή για να τον προβάλλουν
σαν σύμβολο του ολοκληρωτισμού τους.
Έχουμε δικαίωμα και μόνο από αυτό, εμείς που
το σύνθημα μας είναι «ΖΗΤΩ Η ΖΩΗ» ΝΑ απευθυν-
θούμε σε όλους τους αστυνομικούς και το συνδι-
καλιστικό τους κίνημα. Διεκδικήστε μαζί με το λαό
τον εκδημοκρατισμό των σωμάτων ασφαλείας, δι-
εκδικήστε τον δημοκρατικό έλεγχο της κοινωνίας
και του λαού πάνω στα στεγανά τους που συγκρο-
τούν και προάγουν όχι μόνο συμφέροντα της οικο-
νομικοπολιτικής διαπλοκής αλλά και συγκροτούν
σκληρούς ομίλους εγκληματικών συμφερόντων
πράγματα που δεν έχουν καμιά σχέση με σας και
τη φιλοδοξία σας να είστε εργαζόμενοι.
Ξέρουμε είναι προσπάθεια με ανυπέρβλητα εμπό-
δια, όταν χώροι με λιγότερη εξάρτηση από την
εξουσία δεν τα κατάφεραν. Όμως είναι ο μοναδι-
κός δρόμος για να διεκδικήστε τη θέση του εργα-
ζόμενου αντί του άβουλου οργάνου καταστολής της
οικονομικοπολιτικής διαπλοκής και των συμφερό-
ντων των εγκληματικών στεγανών.
10 Νίκος Τεμπονέρας - 18 χρόνια μετά
Ξεκινήστε αυτή τη προσπάθεια τώρα. Θα είναι
η πιο μεγάλη συμπαράσταση στο βαριά τραυματι-
σμένο συνάδελφό σας και συνάνθρωπο μας. Θα εί-
μαστε μαζί σας σε μια τέτοια προσπάθεια. Ίσως εί-
ναι ουτοπία και αυταπάτη αυτή η σκέψη μας. Όμως
όσοι είμαστε με τη ζωή και όχι με το θάνατο έχου-
με δικαίωμα και σε τέτοιες αυταπάτες.
Σύντροφοι, συναγωνιστές, και φίλοι
Όλα αυτά που είπαμε πιο πάνω που περικλείνο-
νται στο σύνθημα των φαλαγγιτών VIVA LA MOYERTE
εκδηλώνονται με όρους γενοκτονίας και πλήρους
εθνοκάθαρσης στη γειτονιά μας. Μια αμερικάνι-
κη βάση, το Ισραήλ που τις έχουν δοθεί δικαιώ-
ματα κράτους , δολοφονεί μαζικά το λαό της ΠΑ-
ΛΑΙΣΤΙΝΗΣ.
Η κυβέρνηση της χώρας μας κάνει δημόσιες σχέ-
σεις πάνω στα χιλιάδες παιδικά πτώματα με τρία
φορτηγά βοήθειας!!!! Που έστειλε σαν να πρόκειται
για μη κυβερνητική οργάνωση. Η «ισχυρή Ευρω-
παϊκή Ελλάδα» δια στόματος της υπουργού εξωτε-
ρικών χαρακτηρίζει τη μαζική δολοφονική χερσαία
επίθεση στη Γάζα απλά ως αρνητική εξέλιξη!!!
Αρνητική εξέλιξη όμως είναι η πολιτική της κυ-
βέρνησης που σταδιακά αλλά σταθερά απομονώ-
νει το λαό και τη χώρα από κάθε στήριγμα και λαό
της περιοχής πράγμα που θα πληρώσουμε σχετι-
κά σύντομα όταν θα γίνει καθαρό πως όχι μόνο η
θέση της χώρας στην Ε.Ε. θα είναι απόλυτα επι-
σφαλής, αλλά και θα αμφισβητείται σαν ενιαίος
γεωπολιτικός χώρος.
Αγαπητοί συναγωνιστές,
Η ανάγκη προοδευτικής, ριζοσπαστικής, δημο-
κρατικής διεξόδου και όχι εναλλαγής είναι απόλυ-
τα αναγκαία σήμερα.
Πρέπει να την εξασφαλίσουμε όσο γίνεται γρη-
γορότερα.
Ο λαός τη διεκδικεί αγωνιστικά.
Η θυσία του ΝΙΚΟΥ ΤΕΜΠΟΝΕΡΑ την επικαιρο-
ποιεί στους καθημερινούς αγώνες του λαού.
Ας μην τον διαψεύσουμε.
Για τη μορφή και το περιεχόμενο αυτής της
διεξόδου το ΕΑΜ θα αναφερθεί διεξοδικά σε
αποκλειστικά δική του πολιτική εκδήλωση.
Για τώρα λέμε:
ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΓΩΝΕΣ ΛΑΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑΣ
ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΔΕΙΧΝΕΙ Ο ΝΙΚΟΣ ΤΕΜΠΟΝΕΡΑΣ
ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ
ΚΙΝΗΜΑ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
1. Γενικό πλαίσιο και σύντομη ιστορική αναδρομή
Το συνδικαλιστικό κίνημα αποτελεί έκφραση της συλλογικής
εκπροσώπησης των μισθωτών, με στόχο την ικανοποίηση
των συμφερόντων τους απέναντι στην πολιτική του
κεφαλαίου και αντλεί τις βάσεις της εμφάνισης και
ανάπτυξής του στην ιστορική και κοινωνική εξέλιξη που
συνέτεινε στην παράλληλη ανάπτυξη του καπιταλιστικού
τρόπου παραγωγής και στη συνεπαγόμενη δημιουργία
του κόσμου της μισθωτής εργασίας. Είναι προφανές ότι
οι ιδιαιτερότητες στην ανάπτυξη του καπιταλισμού από
χώρα σε χώρα συνέβαλαν καθοριστικά ώστε αυτές να
θέσουν την σφραγίδα τους στον τρόπο διαμόρφωσης των
συνδικάτων, ενώ η πορεία και ο ρόλος του συνδικαλιστικού
κινήματος συνδέεται άμεσα και με τις κρατούσες
ιστορικές και κοινωνικές δομές στο εθνικό επίπεδο.

Με βάση τα παραπάνω, το συνδικαλιστικό κίνημα
στην Ελλάδα ακολούθησε ιστορικά την καθυστερη-
μένη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στην
Ελλάδα σε σχέση με την αναπτυγμένη βιομηχανικά
Ευρώπη, όπου τα σπέρματα της βιομηχανικής ανά-
πτυξης συνετέλεσαν στη δημιουργία των πρώτων
συνδικάτων από τις αρχές του 19ου αιώνα στην Αγ-
γλία. Ήδη στα μέσα του ίδιου αιώνα αρχίζουν να
εμφανίζονται μαζικά τα συνδικάτα στην Αγγλία, το
Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Γαλλία κλπ. Αντίθετα, στην
Ελλάδα, μόλις το 1879 δημιουργείται το πρώτο συν-
δικάτο από τους εργάτες ξύλου των ναυπηγείων της
Σύρου, ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές
του 20ου αιώνα αρχίζει να αναπτύσσεται το ελληνι-
κό συνδικαλιστικό κίνημα. Το 1914 αναγνωρίζεται
το δικαίωμα σύστασης σωματείων, νομική μορφή
με την οποία εμφανίζονται τα συνδικάτα μέχρι και
σήμερα, ενώ τον Οκτώβριο του 1918 ιδρύεται η Γε-
νική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ), ως
αποκορύφωμα αγώνων για την οργανωτική ενότητα
και τον συντονισμό της δραστηριότητας του ελληνι-
κού συνδικαλιστικού κινήματος. Τα δύο τελευταία
γεγονότα ευνοήθηκαν από το κλίμα εκσυγχρονισμού
και μεταρρυθμίσεων που εισήγαγε η πολιτική του
Ε. Βενιζέλου, κατά τη δεκαετία του 1910 παράλλη-
λα με την αναζήτηση επιβολής μορφών ελέγχου στη
δυναμική που εκφράζουν τα συνδικάτα και ο κοι-
νωνικός χώρος που εκπροσωπούν.
Από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα, το ελλη-
νικό συνδικαλιστικό κίνημα στιγματίστηκε από την
εξέλιξη της πολιτικής πορείας του τόπου, με άμε-
σο αποτέλεσμα την, για μεγάλο χρονικό διάστημα,
προσπάθεια επιβίωσής του και διατήρησης της αυ-
τονομίας του απέναντι στις πολυποίκιλες κρατικές
παρεμβάσεις που συνδέθηκαν και με τον μη ομαλό
πολιτικό και κοινοβουλευτικό βίο της χώρας. Οι αλ-
λεπάλληλες απόπειρες ελέγχου των συνδικάτων από
την κρατική εξουσία, ενισχύθηκαν περαιτέρω κατά
τις περιόδους επιβολής δικτατοριών, κατά την κατο-
χή, τον εμφύλιο, και τους μεταεμφυλιοπολεμικούς
χρόνους χωρίς να σημαίνει αυτό ότι και κατά την
μεταπολιτευτική περίοδο (μετά το 1974) δεν εντο-
πίζονται σοβαρά ανάλογα κρούσματα, με αποκορύ-
φωμα την κρίση της ΓΣΕΕ της περιόδου 1985-1988
με τη λήξη της οποίας αποκαθίσταται τουλάχιστον
τυπικά η ομαλότητα στο εσωτερικό του ελληνικού
12 ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
συνδικαλιστικού κινήματος. Και τούτο γιατί η πτώ-
ση της δικτατορίας των Απριλιανών (1974) δεν συ-
νοδεύτηκε από την αποκατάσταση της τάξης στον
ελληνικό συνδικαλισμό, γεγονός που επιτυγχάνε-
ται με το Ν. 1264/82, την εκκαθάριση των συνδι-
καλιστικών μητρώων και την οργάνωση γνήσιου
συνεδρίου της ΓΣΕΕ (1983), ενώ η θετική αυτή εξέ-
λιξη διεκόπη από την κρίση στο εσωτερικό του κυ-
βερνώντος κόμματος (1985) και την ουσιαστική δι-
άσπαση της ΓΣΕΕ επί τριετία.
Έτσι λοιπόν, εκτός, από την παραδοσιακή πρα-
κτική κρατικών παρεμβάσεων στα εσωτερικά τους,
τα συνδικάτα στην Ελλάδα δέχονταν και εξακολου-
θούν να δέχονται έντονες πιέσεις από τις πολύ-
μορφες εμπλοκές των πολιτικών κομμάτων στην
εσωτερική ζωή τους, με αποτέλεσμα το παραπάνω
στοιχείο να καταγράφεται σαν ένα από τα ιδιαίτε-
ρα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το ελληνικό συνδι-
καλιστικό κίνημα. Η καθυστέρηση της ανάπτυξης
των παραγωγικών δυνάμεων στην Ελλάδα, η συ-
νεπαγόμενη καθυστέρηση του συνδικαλιστικού κι-
νήματος σε συνδυασμό και με τη μη ομαλή, για μια
μακροχρόνια περίοδο, εξέλιξή του, λόγω του ευ-
ρύτερου πολιτικού κλίματος, συνετέλεσαν ώστε η
πορεία του να εξελίσσεται με διαφορετικούς όρους
από τα αντίστοιχα κινήματα των χωρών της υπό-
λοιπης Ευρώπης.
2. Συνδικαλιστική πυκνότητα
Η μισθωτή εργασία στην Ελλάδα παρουσιάζει χα-
μηλό ποσοστό (μόλις 60% της απασχόλησης) σε
αντίθεση με τα κρατούντα στην Ευρωπαϊκή Ένω-
ση των 15 (με αντίστοιχο μέσο όρο 85%), γεγονός
που προσδιορίζει και το ειδικό βάρος των μισθω-
τών σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από αυτο-
απασχολούμενους.
Εκτός από την σχετικά περιορισμένη παρουσία
των μισθωτών που είναι στοιχείο που συμβάλλει αρ-
νητικά στη γενικότερη επιρροή των εκπροσώπων
τους, των συνδικάτων σε μια κοινωνία, η επιρροή
του συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα εξαρ-
τάται και από το επίπεδο της συνδικαλιστικής πυ-
κνότητας. Αν και δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή
του αριθμού και του ποσοστού των συνδικαλισμέ-
νων μελών, αυτό εκτιμάται στο 29% περίπου επί
του συνόλου των μισθωτών, παρουσιάζοντας μια
σχετικά μέση προς χαμηλή πυκνότητα αναφορικά
με τα αντίστοιχα συμβαίνοντα στις χώρες της Ευ-
ρωπαϊκής Ένωσης. Παρ’ όλα αυτά το γεγονός ότι
αυτό το μέσο ποσοστό ανταποκρίνεται και σ’ ένα
χαμηλό ποσοστό μισθωτής εργασίας, είναι προφα-
νές ότι το ειδικό βάρος των συνδικάτων στην Ελ-
λάδα δεν είναι δυνατόν, τουλάχιστον ως προς την
ποσοτική του διάσταση, να είναι αντίστοιχο μ’ εκεί-
νο του μέσου επίπεδου συνδικαλισμού σε κοινωνίες
όπου η παρουσία των μισθωτών καλύπτει το 80%
ή και το 90% της απασχόλησης. Βεβαίως το ειδικό
βάρος του συνδικαλιστικού κινήματος σε μία χώρα
εξαρτάται και από ένα τρίτο παράγοντα που έχει να
κάνει με το βαθμό συσπείρωσης των εργαζομένων
στις διεκδικήσεις του. Ο βαθμός αυτός κυμαίνεται
κατά περίπτωση με υψηλότερα ποσοστά ανταπό-
κρισης στις κινητοποιήσεις του 2001 για το ασφα-
λιστικό ζήτημα.
Η ελληνική περίπτωση συνδέεται με τη γενικό-
τερη τάση μείωσης της συνδικαλιστικής πυκνότητας
που επικρατεί διεθνώς και η οποία έχει υποχωρή-
σει κατά 12% ποσοστιαίες μονάδες κατά την τελευ-
ταία 15ετία αν και σήμερα ο αριθμός των συνδικα-
λισμένων είναι ο ίδιος με εκείνο του 1990, γεγονός
που σημαίνει ότι η όποια αύξηση των μελών των
συνδικάτων συντελείται κατά την τελευταία επτα-
ετία δεν μπορεί να παρακολουθήσει τους ρυθμούς
αύξησης της απασχόλησης όπως αυτοί εκδηλώνο-
νται στους νέους τομείς δραστηριότητας (π.χ. νέες
υπηρεσίες), στις γυναίκες και στις νεαρές ηλικίες
στις οποίες το ποσοστό συνδικαλισμού υπολογίζε-
ται σε αριθμούς μονοψήφιους. Οι εκτιμήσεις αυτές
στηρίζονται στον αριθμό των ψηφισάντων μελών
στις επί μέρους εκλογές των συνδικάτων και όχι
στον αριθμό των τακτοποιημένων οικονομικά με-
λών εφόσον ο θεσμός της συνδικαλιστικής συνδρο-
μής δεν λειτουργεί ουσιαστικά και ιδιαίτερα στον
ιδιωτικό τομέα έχει συμβολικό χαρακτήρα. Βεβαίως
ο αριθμός των εγγεγραμμένων μελών των συνδι-
κάτων δεν είναι και αυτός αξιόπιστος ως προς της
εξαγωγή συμπερασμάτων για το ποσοστό της συν-
δικαλιστικής πυκνότητας εφ΄ όσον η εκκαθάριση
των μελών δεν γίνεται συστηματικά από τις συνδι-
καλιστικές οργανώσεις.
Ειδικότερα, και ως προς τη συνδικαλιστική πυ-
κνότητα στην Ελλάδα, το ποσοστό συνδικαλισμού
παρουσιάζει σοβαρή διαφοροποίηση ανάμεσα στον
ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Στον ιδιωτικό τομέα,
το ποσοστό συνδικαλισμού δεν φαίνεται να υπερ-
βαίνει το 15%, ενώ αντίθετα στον δημόσιο τομέα
παρατηρείται σε ορισμένους χώρους και ποσοστό
της τάξης του 90% (π.χ. δημόσιες τράπεζες και
επιχειρήσεις). Υπολογίζεται ότι ο δημόσιος τομέας
καλύπτει το 55% του συνόλου των συνδικαλισμέ-
νων. Πιο συγκεκριμένα οι δημόσιοι υπάλληλοι πα-
ρουσιάζουν ποσοστό συνδικαλισμού της τάξης του
51% ενώ το συνολικό ποσοστό του δημόσιου (στε-
νού και ευρύτερου) υπολογίζεται στο 60%. Οι λόγοι
της έντονης διαφοροποίησης μεταξύ ιδιωτικού και
δημόσιου τομέα είναι προφανείς. Από τη μια πλευ-
ρά η παραδοσιακά εχθρική στάση της εργοδοσίας
απέναντι στην έννοια του συνδικαλισμού και η συ-
νεπαγόμενη επιφυλακτική στάση του εργαζόμενου
απέναντι στο συνδικαλισμό (από τη στιγμή που η
συνδικαλιστική ένταξη αντιμετωπίζεται από την
πλειοψηφία των εργοδοτών σαν αρνητική κίνηση)
αποτελούν βασικούς παράγοντες για την περιορι-
σμένη ανάπτυξη του συνδικαλισμού στον ιδιωτικό
τομέα. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο ιδιωτικός τομέ-
ας κυριαρχείται από μικρές επιχειρήσεις (97% δεν

υπερβαίνουν τους 20 εργαζόμενους) επηρεάζει αρ-
νητικά τη συσπείρωση των εργαζομένων στα συνδι-
κάτα, που αντικειμενικά ευνοούνται από μαζικούς
χώρους, ιδιαίτερα δε όταν δεν υπάρχει δυνατότη-
τα συνδικαλιστικής εκπροσώπησης στις μικρές αυ-
τές επιχειρήσεις. Αντίθετα, ο δημόσιος τομέας, πα-
ρουσίαζε ανέκαθεν υψηλό δείκτη συνδικαλισμού.
Οι κυριότερες αιτίες αυτού του φαινόμενου εστιά-
ζονται στην ασφάλεια που αισθάνεται ο μισθωτός
του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα, ώστε η
ένταξη στο συνδικάτο να μη συνεπάγεται αρνητι-
κές συνέπειες. Επιπλέον, η στενή διασύνδεση της
πολιτικής των κομματικών φορέων με τον τρόπο
λειτουργίας του δημόσιου τομέα, ευνοεί, μέσω της
παρουσίας των συνδικαλιστικών παρατάξεων, κομ-
ματικών βραχιόνων στο συνδικαλιστικό χώρο, την
ανάπτυξη της συνδικαλιστικής δράσης στους χώ-
ρους που καλύπτει ο δημόσιος τομέας. Η υψηλή
συνδικαλιστική πυκνότητα στον δημόσιο τομέα συ-
γκριτικά με την κατάσταση που επικρατεί στον ιδι-
ωτικό τομέα, αποτελεί ένα ακόμα χαρακτηριστικό
στοιχείο του ελληνικού συνδικαλιστικού κινήματος
που το διαφοροποιεί από τα διεθνή δρώμενα όπου
οι αποστάσεις συνδικαλιστικής πυκνότητας ανάμεσα
στους δύο τομείς οικονομικής δραστηριότητας δεν
είναι τόσο μεγάλες. Ωστόσο η συντελούμενη μείω-
ση της παρουσίας του δημόσιου τομέα και η αύξη-
ση του φαινομένου των ιδιωτικοποιήσεων επηρεάζει
σημαντικότατα το συνολικό μέγεθος του συνδικα-
λισμού στην Ελλάδα, στοιχείο που ήδη διαφαίνεται
από την μέχρι τώρα εξέλιξη.
3. Σύσταση, οργανωτική δομή και λειτουργία
Τα ελληνικά συνδικάτα έχουν νομική προσωπικότη-
τα και λαμβάνουν τη νομική μορφή του σωματείου
που διέπεται από τις διατάξεις του αστικού κώδικα,
σύμφωνα με τις οποίες για τη δημιουργία σωματεί-
ου απαιτούνται 21 μέλη και του οποίου η νόμιμη λει-
τουργία με την έγκριση του καταστατικού του, πα-
ρέχεται κατόπιν απόφασης της δικαστικής εξουσίας.
Η κατοχύρωση της συνδικαλιστικής ελευθερίας από
το συνταγματικό νομοθέτη προκύπτει με άμεση ανα-
γνώριση για πρώτη φορά από το Σύνταγμα του 1975
(άρθρο 23, παράγραφος 1). Παράλληλα, με έμμεσο
τρόπο το συνδικαλιστικό δικαίωμα αναγνωρίζεται
μέσα από τις διατάξεις του άρθρου 12 του Συντάγ-
ματος όπου κατοχυρώνεται το δικαίωμα του συνε-
ταιρίζεσθαι και η ελευθερία σύστασης σωματείων
ευρύτερου περιεχομένου και προσανατολισμού.
Το Σύνταγμα του 1975 αποτελεί το πρώτο συ-
νταγματικό κείμενο στην μακρόχρονη ιστορία των
Ελληνικών Συνταγμάτων όπου αναφέρεται ρητά ο
όρος εργασία και τα παρεπόμενα ως προς αυτήν
δικαιώματα, π.χ. δικαίωμα στην εργασία (άρθρο
22, παράγραφος 1), δικαίωμα στις συλλογικές δι-
απραγματεύσεις και συλλογικές συμβάσεις (άρθρο
22, παράγραφος 2), συνδικαλιστικό δικαίωμα (άρ-
θρο 23, παράγραφος 1), απεργιακό δικαίωμα (άρ-
13
θρο 23, παράγραφος 2). Το στοιχείο αυτό της χρο-
νικής καθυστέρησης αποτελεί συμβολική ένδειξη της
στάσης του επίσημου ελληνικού κράτους, μέσω της
έκφρασης του υπέρτατου νόμου που είναι το Σύ-
νταγμα, απέναντι στις ατομικές και συλλογικές ερ-
γασιακές σχέσεις. Ωστόσο, οι όροι λειτουργίας των
ελληνικών συνδικάτων διέπονταν μέχρι τότε από
ειδικούς νόμους που απέρρεαν από την ευρύτερη
περί συνεταιρίζεσθαι συνταγματική ελευθερία, το
δε σύγχρονο συνδικαλιστικό οικοδόμημα στηρίζε-
ται στον ισχύοντα νόμο 1264/1982 «περί εκδημο-
κρατισμού του συνδικαλιστικού κινήματος». Πρό-
κειται για μέτρο που εναρμονίζεται προς το πνεύμα
του μετά τη μεταπολίτευση συνταγματικού νομοθέ-
τη, αναπτύσσει τις συνδικαλιστικές ελευθερίες και
κατοχυρώνει τον συνδικαλισμό στις επιχειρήσεις.
Παράλληλα, συμβάλλει με ειδικές ρυθμίσεις στον
εκδημοκρατισμό των όρων λειτουργίας των συν-
δικάτων (π.χ. εκλογικές διαδικασίες κλπ.). Το θε-
σμικό αυτό πλαίσιο συνετέλεσε σε σημαντικό βαθ-
μό στον εκσυγχρονισμό των συνδικάτων και στη
δημιουργία προϋποθέσεων για την ουσιαστικότερη
παρέμβασή τους στο χώρο των εργασιακών σχέ-
σεων. Παράλληλα, τα συνδικαλιστικά δικαιώματα
ενισχύονται και από την επικύρωση από την Ελλά-
δα διεθνών συμβάσεων εργασίας όπως οι 87, 98,
135 ΔΣΕ κλπ.
Το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα παρουσι-
άζει ενιαία οργανωτική έκφραση, εφόσον το σύ-
νολο των υπαρχουσών ιδεολογικών τάσεων συνυ-
πάρχουν σε μια ενιαία συνδικαλιστική οργάνωση,
στοιχείο που διαφοροποιεί την Ελλάδα από τη με-
γάλη κατηγορία των ευρωπαϊκών χωρών, όπου
συνήθως το συνδικαλιστικό κίνημα είναι οργανω-
τικά διασπασμένο στη βάση των αναπτυσσόμενων
διαφορετικών ιδεολογικών ρευμάτων. Ωστόσο το
ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα παρουσιάζει ορ-
γανωτική διαφοροποίηση ως προς το καθεστώς
απασχόλησης. Έτσι λοιπόν, οι εργαζόμενοι με σχέ-
ση ιδιωτικού δικαίου (ιδιωτικός και ευρύτερες δη-
14 ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
μόσιος τομέας)συνδικαλίζονται στην ΓΣΕΕ (Γενική
Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας) ενώ οι δημόσι-
οι υπάλληλοι (στενός δημόσιος τομέας) στην ΑΔΕΔΥ
(Ανωτάτη Διεύθυνση Δημοσίων Υπαλλήλων).
Ειδικότερα, ως προς την οργανωτική δομή των
ελληνικών συνδικαλιστικών οργανώσεων, διακρί-
νουμε τις ακόλουθες επιμέρους μορφές που δια-
μορφώνουν ένα πυραμιδοειδές σχήμα συνδέοντας
τα συνδικάτα της βάσης με την κορυφή της συνδι-
καλιστικής πυραμίδας.
α) Πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις
που αποτελούν τα συνδικάτα βάσης και τα οποία
είναι δυνατόν να διαμορφώνονται με άξονα:
• την επιχείρηση (επιχειρησιακά συνδικάτα), όπου
τα μέλη των συνδικαλιστικών οργανώσεων απα-
σχολούνται σε μια συγκεκριμένη επιχείρηση. Ο
αριθμός των επιχειρησιακών σωματείων στην
Ελλάδα είναι πολύ μικρός, λόγω του ότι κυριαρ-
χεί το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων (97% των
επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα δεν υπερβαί-
νουν σε αριθμό τους 20 απασχολούμενους ώστε
να δημιουργηθεί σωματείο.) Αποτέλεσμα αυτής
της ιδιαιτερότητας είναι η δημιουργία των επι-
χειρησιακών συνδικάτων να περιορίζεται σε με-
γάλες επιχειρήσεις (συνήθως σ’ εκείνες που απα-
σχολούν περισσότερα από 100 άτομα).
• τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (κλαδικά
συνδικάτα), όπου τα μέλη των συνδικαλιστικών
οργανώσεων απασχολούνται σε πολλές ομοειδείς
επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου όταν δεν υπάρχει
επιχειρησιακό συνδικάτο (π.χ. συνδικάτο μετάλ-
λου Πειραιά).
• το επάγγελμα ή την επαγγελματική κατηγορία
(ομοιεπαγγελματικά συνδικάτα) όπου τα μέλη τους
έχουν σαν μόνο κοινό, χαρακτηριστικό γνώρισμα
την άσκηση ενός συγκεκριμένου επαγγέλματος,
ανεξάρτητα από την επιχείρηση, το είδος ή τον
κλάδο της επιχείρησης στην οποία απασχολού-
νται (π.χ. σωματείο λογιστών Αθήνας).
Ο αριθμός των πρωτοβάθμιων οργανώσεων στην
Ελλάδα θεωρείται υπερβολικός (2.400 και 1.300
που υπάγονται στη ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ αντίστοιχα)
και αποτελούν στοιχείο πολυκερματισμού των
δυνάμεων των συνδικάτων με σοβαρές επιπτώ-
σεις στη συνολική παρέμβαση και αποτελεσματι-
κότητα του συνδικαλιστικού κινήματος. Βέβαια,
ο πολυκερματισμός αυτός, που τις αιτίες του θα
τις αναζητήσουμε στην πορεία, δεν περιορίζεται
μόνο στις πρωτοβάθμιες, αλλά επεκτείνεται και
στις δευτεροβάθμιες οργανώσεις.
β) Δευτεροβάθμιες οργανώσεις που δημιουργούνται
από δύο ή περισσότερες πρωτοβάθμιες οργανώ-
σεις διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
• Ομοσπονδίες που αναφέρονται κυρίως σε επίπεδο
κλάδου οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. πανελ-
λήνια ομοσπονδία εργαζομένων στη μεταλλοβι-
ομηχανία), αλλά δημιουργούνται επίσης τόσο σε
ομοιεπαγγελματική βάση (π.χ. Πανελλήνια Ομο-
σπονδία Λογιστών ), όσο και σε επιχειρησιακή,
όπως στις μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις (π.χ. Γε-
νική Ομοσπονδία Εργαζομένων στη ΔΕΗ), με πολ-
λά πρωτοβάθμια ομοιοεπαγγελματικά σωματεία.
Η παρουσία των ομοσπονδιών συναντάται τόσο
στην οργανωτική δομή της ΓΣΣΕ όσο και της ΑΔΕ-
ΔΥ και είναι 62 και45, ως προς τον αριθμός τους,
αντίστοιχα.
• Εργατικά Κέντρα που συναντώνται μόνο στη δι-
άρθρωση της ΓΣΕΕ (73 στον αριθμό) συσπειρώ-
νουν τα πρωτοβάθμια σωματεία που λειτουργούν
σε τοπικό επίπεδο, ανεξάρτητα από την επιμέρους
μορφή τους (επιχειρησιακή, κλαδική ή ομοιοεπαγ-
γελματική), όπως, π.χ. Εργατικό Κέντρο Θεσσα-
λονίκης.
γ) Τριτοβάθμιες οργανώσεις που αποτελούν
τους κορυφαίους συνδικαλιστικούς θεσμούς και
που δημιουργούνται από δύο ή περισσότερες δευ-
τεροβάθμιες οργανώσεις. Στην Ελλάδα καταγρά-
φονται δύο μεγάλες τριτοβάθμιες οργανώσεις: η
ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ.
Η οργανωτική πολυδιάσπαση των ελληνικών
συνδικάτων αποτελεί βασικό αρνητικό παράγο-
ντα για την αποτελεσματική παρέμβασή τους. Ένα
συνδικαλιστικό κίνημα που αντιπροσωπεύει το 29%
επί του συνόλου των 2,5 εκατομμυρίων μισθωτών,
με το να διατηρεί στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα
περί τις 180 δευτεροβάθμιες οργανώσεις και περί
τα 3.700 πρωτοβάθμια σωματεία έχει αντικειμενικά
περιορισμένες δυνατότητες ουσιαστικής και αποτε-
λεσματικής παρέμβασης.
Οι αρνητικές επιπτώσεις που επιφέρει ο κατα-
κερματισμός δυνάμεων στο ελληνικό συνδικαλιστι-
κό κίνημα έχουν κατά καιρούς απασχολήσει και τα
ίδια τα συνδικάτα, σε βαθμό μάλιστα ώστε να συ-
γκληθούν συνέδρια (1989, 2003) με αποκλειστικό
αντικείμενο την οργανωτική τους αναδιάρθρωση. Οι
αποφάσεις των εν λόγω συνεδρίων απέβλεπαν στην
καταπολέμηση του φαινομένου της πολυδιάσπασης,
με στόχο τη δημιουργία ενός και μόνο συνδικάτου σε
επίπεδο επιχείρησης, μιας ομοσπονδίας σε επίπεδο
κλάδου, ενός εργατικού κέντρου σε επίπεδο νομού,
παράλληλα με τη σταδιακή κατάργηση των ομοιοε-
παγγελματικών οργανώσεων, μορφής οργάνωσης
που δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις.
Η ενοποίηση των κλαδικών ομοσπονδιών απέβλεπε
στο να γίνει προσέγγιση των κλάδων στη βάση των
επίσημων κλαδικών καταγραφών που απορρέουν
από επιστημονικές θεωρήσεις της έννοιας του κλά-
δου. Παρ’ όλα αυτά, ενώ από το 1989 μέχρι σήμε-
ρα υπάρχει ο στόχος για τη δημιουργία 21 κλαδι-
κών ομοσπονδιών στα πλαίσια της ΓΣΕΕ ελάχιστα
έχουν επιτευχθεί προς αυτή την κατεύθυνση γεγο-
νός που ακολούθησε και πρόσφατο σχετικά συνέ-
δριο με το ίδιο αντικείμενο το 2005.
Οι αιτίες της πολυδιάσπασης των συνδικάτων θα
μπορούσαν να εντοπισθούν στα ακόλουθα:

• στην παραδοσιακή ομοιοεπαγγελματική δομή των
οργανώσεων που, ευνοεί το φαινόμενο του κατα-
κερματισμού αλλά και τη δημιουργία «συντεχνι-
ακών» αντιλήψεων στο χώρο τω συνδικάτων.
• στο ρόλο των συνδικαλιστικών παρατάξεων που
δρουν στο συνδικαλιστικό κίνημα, οι οποίες λει-
τουργούν ως κομματικοί βραχίονες στους κόλ-
πους των συνδικάτων και που, με τη σειρά τους,
πολλές φορές συμβάλλουν στη δημιουργία συν-
δικαλιστικών οργανώσεων, ανάλογα με τους δι-
αμορφωμένους συσχετισμούς δυνάμεων.
• Στις προσωπικές επιλογές μερίδας συνδικαλιστών
που συνδέονται με την πρόθεση διατήρησης αξι-
ωμάτων και διευκολύνσεων μέσα από τις δυνα-
τότητες που παρέχει ο μεγάλος αριθμός οργανώ-
σεων.
• στο γεγονός ότι στελέχη συνδικαλιστικών ορ-
γανώσεων, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις,
αποκτούν δικαίωμα επικουρικής συνταξιοδότησης
από το «ταμείο εργατικών στελεχών», δυνατότη-
τα που αξιοποιούν πολλά συνδικαλιστικά στελέ-
χη όταν αποσύρονται από την ενεργό συνδικαλι-
στική και εργασιακή δραστηριότητα.
Η οργανωτική ενότητα του ελληνικού συνδικαλι-
στικού κινήματος, που απορρέει από τη συνύπαρξη
των διαφορετικών ιδεολογικών και πολιτικών τάσε-
ων και ρευμάτων στο ίδιο συνδικάτο, συνδυάζεται
και με την παρουσία των συνδικαλιστικών παρατά-
ξεων στους κόλπους των οργανώσεων.
Σαν χαρακτηριστικό γνώρισμα των παρατάξεων
θεωρείται η στενή τους διασύνδεση με συγκεκριμέ-
νους κομματικούς φορείς και όχι η απλή αναφορά
τους σε δεδομένες ιδεολογικές αφετηρίες. Δεν είναι
τυχαίο δε το γεγονός, ότι η δημιουργία νέων κομ-
ματικών φορέων συνεπάγεται σχεδόν πάντοτε και
τη δημιουργία αντίστοιχης συνδικαλιστικής παρά-
ταξης. Έχοντας δε οι παρατάξεις αυτές καθιερώσει
κάθετες οργανωτικές δομές, αποτελούν τους βρα-
χίονες των κομμάτων στα συνδικάτα και ουσιαστι-
κά λειτουργούν ως διαφορετικές οργανώσεις μέσα
στο ίδιο συνδικαλιστικό σώμα. Επειδή δε η παρέμ-
βαση των πολιτικών κομμάτων στο συνδικαλιστικό
κίνημα υπήρξε παραδοσιακά έντονη και εξακολου-
θεί να υφίσταται σε ένα βαθμό και σήμερα σε συν-
δυασμό με την έντονη παραταξιοποίηση, παρατη-
ρείται το φαινόμενο μιας ενιαίας μεν οργανωτικής
συνδικαλιστικής δομής που είναι συχνά όμως λει-
τουργικά διασπασμένη λόγω του ρόλου των παρα-
τάξεων. Με βάση την αριθμητική τους δύναμη, οι
συνδικαλιστικές παρατάξεις που λειτουργούν σή-
μερα είναι οι ακόλουθες:
α) ΠΑΣΚΕ, (Πανελλήνια Αγωνιστική Συνδικαλι-
στική Κίνηση Εργαζομένων), που πρόσκειται στο
ΠΑΣΟΚ
β) ΔΑΚΕ, (Δημοκρατική Αγωνιστική Κίνηση Εργα-
ζομένων), που πρόσκειται στη Νέα Δημοκρατία
γ) ΕΣΑΚ-Σ, (Ενωτική Συνδικαλιστική Αντιδικτα-
τορική Κίνηση- Συνεργαζόμενοι), που δημιούργησε
15
κατά την τελευταία 10ετία το ΠΑΜΕ (Πανεργατικό
Μέτωπο) που πρόσκειται στο ΚΚΕ.
δ) Αυτόνομη Παρέμβαση, που πρόσκειται στο
Συνασπισμό της Αριστεράς.
Η λειτουργία των παρατάξεων ως θεσμών που
συνδέουν τα κόμματα με τα συνδικάτα, η κάθετη
οργανωτική τους δομή, η στενή ταύτισή τους με τις
κομματικές εντάξεις, η κατάθεση διαφορετικών πα-
ραταξιακών ψηφοδελτίων στις εκλογικές διαδικασί-
ες συχνά απωθούν δυνάμεις της μισθωτής εργασίας
από το να προσεγγίσουν τη συλλογική μορφή πα-
ρέμβασης. Η αρνητική αυτή εξέλιξη, με τις έντονα
σοβαρές συνέπειες στην εσωτερική ζωή του ελλη-
νικού συνδικαλιστικού
κινήματος, δημιουρ-
γεί σήμερα έντονους
προβληματισμούς για
την αναγκαιότητα κα-
τοχύρωσης της ου-
σιαστικής αυτονομί-
ας των συνδικάτων
από τα κόμματα, χω-
ρίς ωστόσο να λείπουν
και θετικά δείγματα
γραφής προς αυτή την
κατεύθυνση.
Η έννοια της αυτο-
νομίας των συνδικάτων και της απεξάρτησής τους
από εξωτερικές επιρροές συνδέεται άμεσα και με
την παραδοσιακή έλλειψη σχετικής οικονομικής αυ-
τοδυναμίας. Η κρατική επιχορήγηση μέσω του Ορ-
γανισμού Εργατικής Εστίας, θεσμού που εποπτεύ-
εται από το Υπουργείο Εργασίας και συγκεντρώνει
πόρους από το σύνολο των μισθωτών (συνδικαλι-
σμένων και μη) και από τους εργοδότες με κύριο
σκοπό την παροχή κοινωνικού έργου προς τους
μισθωτούς, αποτελεί την βασική πηγή χρηματοδό-
τησης των συνδικάτων από τη στιγμή που η συν-
δικαλιστική συνδρομή λειτουργεί ουσιαστικά μόνο
στα συνδικάτα του δημόσιου τομέα. Η διατήρηση
του καθεστώτος αυτού αποτελεί βασικό παράγο-
ντα εξάρτησης του συνδικαλιστικού κινήματος από
την κρατική εξουσία αφού συχνά στο παρελθόν τα
συνδικάτα υπήρξαν εξαρτώμενα από τις διαθέσεις
της όταν αυτή ενισχύει, περιορίζει ή και απειλεί να
καταργήσει τη σχετική χρηματοδότηση η οποία βαί-
νει μειούμενη σε σχέση με το παρελθόν και αφορά
σήμερα στο 25% των συνολικών πόρων της Εργα-
τικής Εστίας.
Τα συνδικάτα στην Ελλάδα διατηρούν με βάση τη
νομοθεσία την αποκλειστικότητα από πλευράς της
εργασίας στην άσκηση του δικαιώματος στη συλ-
λογική διαπραγμάτευση και την υπογραφή συλλο-
γικών συμβάσεων εργασίας καθώς και στην κήρυ-
ξη απεργίας η οποία λαμβάνει χώρα μόνο κατόπιν
πρωτοβουλίας νόμιμα συστημένου συνδικάτου.
Κατά την τελευταία 15ετία εντοπίζεται μια χαλά-
ρωση του έντονα συγκρουσιακού κλίματος ανάμε-
16 ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
σα στα συνδικάτα και την εργοδοσία με χαρακτηρι-
στικό γνώρισμα τον υψηλό αριθμό απεργιών κατά
τις πρώτες δεκαετίες μετά την μεταπολίτευση. Το
συγκρουσιακό αυτό στοιχείο, χωρίς να έχει ανα-
τραπεί, φαίνεται να υποχωρεί ως προς την έντα-
σή του από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν
και εισάγονται θεσμοί κοινωνικού διαλόγου και δι-
αμορφώνονται ευρύτερες κοινωνικές συναινέσεις
για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Έτσι λοι-
πόν η ψήφιση του νόμου για τις συλλογικές δια-
πραγματεύσεις (Ν.1876/90) εισήγαγε την υποχρέ-
ωση του εργοδότη για διαπραγμάτευση παράλληλα
με την δημιουργία νέων θεσμών για την εκτόνωση
των κρίσεων (μεσολάβηση αλλά και την διατήρη-
ση της διαιτησίας με νέους όρους). Επίσης η δημι-
ουργία της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
(1994) ενίσχυσε την παρουσία θεσμών κοινωνικού
διαλόγου στοιχείο που άλλωστε ευνοείται ιδιαίτε-
ρα από τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης από
τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και εντεύθεν. Πα-
ράλληλα, κατά τη δεκαετία του ’90 διαμορφώνεται
ένα ευρύτερο συναινετικό πλαίσιο μεταξύ Κράτους
συνδικάτων και εργοδοτών ενόψει της ένταξης της
Ελλάδας στην ΟΝΕ. Έτσι λοιπόν κατά την περίοδο
1994-2000 παρατηρείται σημαντικότατη μείωση του
αριθμού των απεργιών παράλληλα με τον αριθμό
των απεργών ως απόρροια της γενικότερης δια-
μορφωθείσας συναίνεσης.
Επίσης η μείωση της δύναμης των συνδικάτων
αποτελεί ένα ακόμη παράγοντα που συντελεί στην
χαλάρωση το έντονου συγκρουσιακού κλίματος του
παρελθόντος.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονισθεί ότι υψη-
λός αριθμός απεργιών των δεκαετιών 1970 και 1980
δεν συνεπάγεται απόλυτα και ιδιαίτερα υψηλό αριθ-
μό συμμετεχόντων απεργών στις κινητοποιήσεις.
Έτσι λοιπόν κατά την τελευταία πενταετία, παρά
τον εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό απεργιών σε
σύγκριση με το απώτερο παρελθόν, παρατηρείται
υψηλότερη συμμετοχή απεργών σε ορισμένες κινη-
τοποιήσεις (π.χ. για το ασφαλιστικό το 2001) που
υπερβαίνει σε μέγεθος τον αριθμό των απεργών
της «χρυσής εποχής των απεργιών του παρελθό-
ντος (π.χ. 1979-80, 1986-87, 1992-93).
Ωστόσο θα πρέπει να επισημάνουμε την απουσία
σήμερα επίσημης καταγραφής των απεργιών (από
το 1999 και εντεύθεν) γεγονός που καθιστά ιδιαίτε-
ρα δύσκολη την ακριβή αποτύπωση της κατάστα-
σης στον εν λόγω τομέα (κάτι που άλλωστε και στο
παρελθόν είχε ενδεικτικό χαρακτήρα), με παρεπό-
μενη συνέπεια την μη ύπαρξη αξιόπιστων συγκριτι-
κών προσεγγίσεων ανάμεσα στις επιμέρους χρονι-
κές περιόδους και ειδικότερα μεταξύ της τελευταίας
εξαετίας και των προηγούμενων ετών.
Τέλος ως προς την παρουσία άλλων μορφών
Γιάννης Κουζής
διδάκτωρ Κοινωνικού Δικαίου και
Εργασιακών Σχέσεων του Paris-X-Nanterre.
Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής
και Εργασιακών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου.
εκπροσώπησης των εργαζομένων στις επιχειρή-
σεις και τη σχέση τους με τα συνδικάτα θα πρέπει
να επισημάνουμε τα εξής:
Στην Ελλάδα λειτουργούν οι θεσμοί των συμ-
βουλίων εργαζομένων και των επιτροπών υγιεινής
και ασφάλειας που αποτελούν θεσμούς συμμετοχής
των εργαζομένων στις επιχειρήσεις.
Τα συμβούλια εργαζομένων έχουν θεσπισθεί με
το Ν. 1767/88 και δημιουργούνται στις επιχειρήσεις
άνω των 50 απασχολούμενων και υπό προϋποθέσεις,
αν δεν υφίσταται επιχειρησιακό συνδικάτο σε όσες
απασχολούν περισσότερους από 20 εργαζόμενους.
Εκλέγονται από το σύνολο των εργαζομένων και οι
αρμοδιότητές τους είναι κυρίως συμβουλευτικές ενώ
σε ορισμένα ζητήματα (π.χ. κανονισμός προσωπι-
κού) έχουν και δικαίωμα συναπόφασης. Ωστόσο η
παρουσία τους είναι ιδιαίτερα περιορισμένη και ου-
σιαστικά ο θεσμός αυτός δεν έχει αναπτυχθεί. Οι αι-
τίες αυτής της εξέλιξης εντοπίζονται στα ακόλουθα:
Πρώτον, ο θεσμός αυτός δεν υπήρξε προϊόν διεκ-
δίκησης του ελληνικού εργατικού κινήματος αλλά
αντίθετα ήταν αποτέλεσμα τεχνητών μεταφορών
διεθνών εμπειριών στην ελληνική πραγματικότητα
σε συνδυασμό με την επικύρωση της 135 ΔΣΕ στην
Ελλάδα. Δεύτερον, ο θεσμός αυτός εισάγει ένα δυϊ-
σμό εκπροσώπησης της εργασίας μέσα στην επιχεί-
ρηση αφού σε αυτήν συνυπάρχει το επιχειρησιακό
συνδικάτο παράλληλα με το συμβούλιο εργαζομέ-
νων. Το φαινόμενο του δυϊσμού έγινε εντονότερο
όταν με το Ν. 1876/90 για τις συλλογικές διαπραγ-
ματεύσεις τα επιχειρησιακά συνδικάτα απέκτησαν
το δικαίωμα να υπογράφουν ΣΣΕ και για θέματα που
ήταν αντικείμενα αποφασιστικής αρμοδιότητας των
συμβουλίων εργαζομένων. Τέλος, η επιφυλακτική
στάση μέρους του συνδικαλιστικού κινήματος απέ-
ναντι στο θεσμό των συμβουλίων και το ενδεχόμε-
νο έλεγχου τους από την εργοδοσία υπήρξε ένας
ακόμη ανασταλτικός παράγοντας για την εξέλιξή
του αν και στην πράξη το σενάριο αυτό ουσιαστι-
κά αποφεύχθηκε αφού τα ίδια τα συνδικάτα κατά
κανόνα έλεγχαν τις διαδικασίες εκλογής των εκ-
προσώπων στα λίγα συμβούλια εργαζομένων που
αυτά δημιουργήθηκαν αλλά στην μεγάλη πλειοψη-
φία τους υπολειτούργησαν.
Ως προς τις επιτροπές υγιεινής και ασφάλει-
ας της εργασίας αυτές δημιουργήθηκαν με το Ν.
1568/85 και αφορούν στις επιχειρήσεις με περισ-
σότερες από 150 εργαζομένους, ενώ αν υπάρχουν
συμβούλια εργαζομένων ορίζονται από τα μέλη
τους εκπρόσωποι σε θέματα υγιεινής και ασφάλει-
ας. Σε όλες τις άλλες επιχειρήσεις μικρότερου με-
γέθους ισχύει ο θεσμός του αντιπροσώπου σε θέ-
ματα υγιεινής και ασφάλειας. Ωστόσο η πρακτική
εφαρμογή και των δύο αυτών θεσμών είναι ιδιαί-
τερα περιορισμένη.
35 ΧΡΟΝΙΑ
ΔΙΠΛΑ - ΔΙΠΛΑ
ΜΕ ΤΟΥΣ
ΕΡΓΟΛΑΒΟΥΣ
Έπρεπε να γίνει δολοφονική επίθεση, να ρίξουν έναν
κουβά βιτριόλι σε μια καθαρίστρια, συνδικαλίστρια
και μάλιστα αλλοδαπή την Κωνσταντίνα Κούνεβα,
για να ασχοληθούμε με τις εργολαβίες!
Όμως το πρόβλημα έχει μεγαλύτερο βάθος,
αφού οι εργολαβίες ούτε τωρινό φαινόμενο είναι,
ούτε μόνο στις καθαρίστριες περιορίζονται, ούτε
μόνο στο Δημόσιο Τομέα.
Δεν ψάχνουμε βέβαια για σκοπιμότητες. Είναι
αποτέλεσμα αντικειμενικών δυσκολιών του συνδι-
καλιστικού κινήματος, αφού η ηγεσία του αλλά και
των συνδικαλιστικών παρατάξεων έχουν περιορι-
στεί γύρω από τις ασφαλείς εργασίες (ΔΗΜΟΣΙΟ,
Δ.Ε.Κ.Ο –ΤΡΑΠΕΖΕΣ).
Πρωτοπόρος ο νυν πρόεδρος του ΣΕΒ
Ψάχνω για την αρχική εμφάνιση των εργολαβιών.
Θυμάμαι την πρόσληψή μου πριν από 36 χρόνια σε
μεγάλη επιχείρηση τροφίμων, βρήκα τους εργολά-
βους εκεί, έστω σε περιορισμένο αριθμό.
Από το 1980 και μετά και για όλο τον κλάδο
Τροφίμων – Ποτών έχει αρχίζει η αντίστροφη μέ-
τρηση.
Την εκστρατεία κήρυξε τότε, ο Δ. Δασκαλόπου-
λος ιδιοκτήτης της γαλακτοβιομηχανίας ΔΕΛΤΑ και
πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Τροφίμων
τότε, του ΣΕΒ σήμερα!!
Αφού πρώτα διέλυσε το επιχειρησιακό σωματείο
απολύοντας όλους τους συνδικαλιστές, στη συνέ-
χεια απέλυσε όλους τους βοηθούς αυτοκινήτου και
με την απειλή της απόλυσης μετέτρεψε όλους τους
οδηγούς αυτοκινήτου σε «εργολάβους»!!!
Έτσι οι οδηγοί φορτηγών αυτοκινήτων-πωλη-
τές, από εξαρτημένη εργασία που ήταν, ξαφνικά
βρέθηκαν «αυτοαπασχολούμενοι» με δελτίο πα-
ροχής, χωρίς ασφάλιση, σταθερό μισθό, άδειες,
δώρα, κλπ, και όχι μόνο. Αναλαμβάνουν επίσης
την ευθύνη αγοράς αυτοκινήτου, καθώς και την
πρόσληψη βοηθών για τις φορτοεκφορτώσεις, με
ότι συνεπάγεται!!!
Το παράδειγμα αυτό, πιστά και συντονισμένα
ακολούθησαν όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις Τροφί-
μων – Ποτών, ιδιαίτερα αυτές που οι συσκευασίες
των προϊόντων τους έχουν μεγαλύτερο βάρος και
απαιτούν έναν ή δύο βοηθούς, π.χ. αναψυκτικά,
μπύρες, γάλα, κρασιά, νερά, λάδια, κ.λ.π.
Αυτό που διαφοροποίησε και καθυστέρησε τα
σχέδια της εργοδοσίας ήταν η αντιδράσεις των ερ-
γαζομένων (οδηγών-βοηθών) και οι σκληροί αγώ-
νες που ακολούθησαν με αποτέλεσμα οι εργολα-
βίες να διαφέρουν από επιχείρηση σε επιχείρηση,
παράδειγμα:
• Σε πολλές επιχειρήσεις με την απειλή της από-
λυσης, μετατράπηκαν οι ίδιοι οδηγοί σε «εργο-
λάβοι» ενώ οι βοηθοί απολύθηκαν.
• Σε άλλες επιχειρήσεις απολύθηκαν και οι οδη-
γοί και οι βοηθοί ενώ τη δουλειά τους ανέλαβαν
εργολαβικές εταιρίες με άλλο προσωπικό.
• Σε άλλες επιχειρήσεις με μεγαλύτερη ενδεχομέ-
νως αντίσταση των οδηγών-βοηθών, παρά τους
εκβιασμούς και τις πιέσεις της εργοδοσίας, δεν
δεχτήκαμε να γίνουμε «εργολάβοι», δεν απολύ-
θηκε κανείς. Όμως δεν νικήσαμε και τις εργο-
λαβίες. Αφού από το 1980 και μετά, οι προσλή-
ψεις που ακολούθησαν μετά τις αποχωρήσεις
των οδηγών – βοηθών λόγω συνταξιοδότησης
ήταν μόνο από «εργολάβους»!!!
Αποτέλεσμα, σήμερα 30 χρόνια μετά, οι εργα-
σιακές σχέσεις έχουν αλλάξει δραματικά, καθώς
η διμερή σχέση εργασίας μετατράπηκε σε τριμε-
ρή, χιλιάδες εργαζόμενοι παρέχουν την εργασία
τους δια μέσου κάποιου εργολάβου, και η εξαρτη-
μένη εργασία σε ψευδο- αυτοαπασχόληση με δελ-
τίο παροχής.
18 35 ΧΡΟΝΙΑ με τους ΕΡΓΟΛΑΒΟΥΣ

Αποτέλεσμα να αποδεκατιστούν τα επιχειρησι- ρήσια δουλειά των «εργολάβων» οδηγών.

ακά σωματεία, να έχουν καταργηθεί στην πράξη Αμείβονται ανάλογα με τα δρομολόγια που εκτε-
όλες τις διμερείς συμφωνίες-συμβάσεις που έχουν λούν οι «εργολάβοι». Συνήθως είναι 10 € το δρο-
υπογράψει, αφού το προσωπικό των εταιριών συ- μολόγιο και αν κάνουν 3 δρομολόγια στο 12ωρο
νεχώς λιγοστεύει. θα φτάσουν τα 30€!!
Δεν συζητάμε για ανθρώπινες συνθήκες εργασί-
Μεσαιωνική η εκμετάλλευση των βοηθών. ας, καθώς υποχρεώνονται να εργάζονται γρήγορα
Ένα παράδειγμα είναι αρκετό να αναδειχτεί η έκταση για να προλάβουν, σε άσχημες καιρικές συνθήκες,
του φαινόμενου. μεγάλες θερμοκρασίες το καλοκαίρι, χαμηλές και
κάτω από τη βροχή τον χειμώνα.
Το 1980, μόνο οι εταιρίες ( αναψυκτικών, ζύ-
θου, κρασιών, ούζου- κονιάκ, νερού ) και μόνο Καθώς επίσης δεν συζητάμε για ασφάλιση ή
στο Νομό Αττικής, απασχολούσαν περίπου 3.000 λοιπά δικαιώματα, άδειες, δώρα Χριστουγέννων –
οδηγούς – βοηθούς. Σήμερα οι εταιρίες αυτές δεν
απασχολούν περισσότερους από 70-80 οδηγούς –
βοηθούς!! Οι υπόλοιποι έχουν αντικαταστεί από
οδηγούς «εργολάβους» με δελτίο παροχής, ενώ
οι βοηθοί στους «εργολάβους» οδηγούς βιώνουν
το μεσαίωνα!!
Οι εργολαβίες δεν περιορίστηκαν μόνο στη δια-
κίνηση των προϊόντων. Επεκτάθηκαν και σε άλλα
επαγγέλματα (περιοδεύοντες πωλητές, μηχανικοί –
ηλεκτρολόγοι συντηρητές, εργάτες αποθήκης, κα-
θαρίστριες, φύλακες, χειριστές κλαρκ, υπάλληλοι
γραφείου κ.λ.π.).
Τη διάσταση αυτή έρχεται να επιβεβαιώσει και
με δικά της στοιχεία, 8/5/2008 μεγάλη εταιρία (4 Πάσχα κ.λ.π., αυτά είναι άγνωστες λέξεις για τους
εργοστάσια) που δεσπόζει στο χώρο της μπίρας. εργαζόμενους αυτούς.
Με τίτλο συμβολή στην ελληνική οικονομία, ανα- Να σημειωθεί, πώς όλες οι παραπάνω εργασίες
φέρει πως οι εργαζόμενοι της εταιρίας αυτής, είναι και με οποιαδήποτε μορφή και αν παρουσιάζονται,
1.300 άτομα, καθώς και άλλες 2.859 άμεσες θέ- είναι εξαρτημένη εργασία καθόσον όλες τελούν υπό
σεις εργασίας! Ενώ άλλες 30.689 θέσεις εργασίας τον έλεγχο και εποπτεία των εταιριών!!
αποτελούν συνέπεια των δραστηριοτήτων των δι-
ανομέων και πελατών της. Συνολικά οι θέσεις ερ- Κανείς δεν ασχολήθηκε,
γασίας άμεσα και έμμεσα είναι 55.000 » !!
ούτε η ΓΣΕΕ ούτε το ΙΚΑ
Να θυμίσω ακόμα την Coca-Cola το 2005, όπου
έκλεισε τα εργοστάσιά της στη Ρόδο, την Κέρκυρα Κανείς από τη ΓΣΕΕ δεν κατανόησε το πρόβλημα,
και το Μεσολόγγι, απέλυσε τους εργαζομένους ενώ όταν με την ομοσπονδία Τροφίμων – Ποτών, θέσα-
τη δουλειά τους ανέλαβαν οι εργολάβοι!! με το ρατσιστικό καθεστώς των βοηθών στους «ερ-
γολάβους» οδηγούς.
Πίσω από τη βιτρίνα τα σκλαβοπάζαρα Ούτε το Υπουργείο Εργασίας ασχολήθηκε, αφού
θέσαμε το θέμα αυτό στον ίδιο τον υπουργό εργα-
Στις επιχειρήσεις σήμερα έχουν δημιουργηθεί τέσ-
σίας, πρωην πρόεδρο της ΓΣΕΕ, κ. Χρήστο Πρω-
σερις κατηγορίες εργαζομένων.
τόπαπα.
Οι εργαζόμενοι των εταιριών με τα στοιχειώ-
Αλλά ούτε και το ΙΚΑ ασχολήθηκε, αφού συνα-
δης δικαιώματα, οι εργαζόμενοι των εργολάβων
ντηθήκαμε με τον ίδιο τον προϊστάμενο της Υ.ΠΕ.
με κουτσουρεμένα δικαιώματα, οι εργαζόμενοι
Ε.Α./ΙΚΑ, του δώσαμε όλα τα στοιχεία που μας ζή-
υπό μορφή ατομικών «εργολαβιών» με ατομικές
τησε, ακόμα και ονόματα συνδικαλιστών των επι-
συμφωνίες, και μια νέα κατηγορία εργαζομένων
χειρήσεων.
έχει διαμορφωθεί, με απάνθρωπες συνθήκες ερ-
γασίες, σε καθεστώς σκλαβοπάζαρου χωρίς κα- Όχι μόνο δεν ασχολήθηκαν έγιναν και προκλη-
νένα δικαίωμα. τικοί. Μας απάντησαν ότι κατά τους επιτόπιους
ελέγχους δεν βρέθηκε κανένας ανασφάλιστος, ου-
Αναφέρομαι στους βοηθούς αυτοκινήτου των
σιαστικά πιστοποίησαν και τη νομιμότητα των εται-
«εργολάβων» οδηγών, οι οποίοι είναι υποχρεωμέ-
ριών!!!
νοι να βρίσκονται στο πόστο τους μέσα ή έξω από
τις εταιρίες και απασχολούνται ανάλογα με την ημε- Φυσικά οι έλεγχοι ήταν υποκριτικοί, αυτοί έγιναν
για μικρό χρονικό διάστημα και έξω από τις πύλες

των εργοστασίων. Ακόμα και μετά την παρότρυν-
σή μου, που τυχαία βρέθηκα εκεί, να μπούμε μέσα
στην επιχείρηση και να τους υποδείξω τους εργα-
ζόμενους αυτούς, μου δήλωσαν πως είχαν εντολή
να μην περάσουν τις πύλες!!
Σωματείο οδηγών βοηθών: Πρώτες νίκες
Το 2003 αν και με μεγάλη καθυστέρηση ιδρύεται το
σωματείο «πωλητών οδηγών βοηθών αυτοκινήτων»
τροφίμων ποτών. Σκοπός, η αναδιοργάνωση σε νέα
βάση των εργαζομένων εδώ, καθώς και η κατοχύ-
ρωση των δικαιωμάτων καθόσον αυτά ρυθμίζονται
μόνο από επιχειρησιακές συμβάσεις.
Το 2005 στην συλλογική σύμβαση οδηγών φορ-
τηγών, κατοχυρώνονται ορισμένα δικαιώματα (επί-
δομα πωλητού, διαχειριστικών λαθών, εκφόρτω-
σης) και επεκτείνονται για όλες ανεξαρτήτως τις
επιχειρήσεις και για όλη την Ελλάδα.
Οι μισθολογικές διαφορές που προέκυψαν μετά
την επέκταση της σύμβασης ήταν τεράστιες.
Όμως ακόμα μεγαλύτερες διαφορές αποκαλύ-
φτηκαν στη συνέχεια και οι οποίες προϋπήρχαν,
αφού οι πιο πολλές επιχειρήσεις ιδιαίτερα οι εργο-
λαβικές δεν εφάρμοζαν καμία σύμβαση!!!
Έτσι το σωματείο, βρίσκεται σε μαραθώνιο δρό-
μο για την πλήρη εφαρμογή των συμβάσεων ερ-
γασίας.
Η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων και
Νόμος 1876/90
Το σωματείο και οι εργαζόμενοι οδηγοί των εργο-
λαβικών επιχειρήσεων, βρίσκονται απέναντι στο
Νόμο 1876/90 που ρυθμίζει τις συμβάσεις, γιατί
με τον νόμο αυτό οι κλαδικές συμβάσεις υπερισχύ-
ουν των ομοιοεπαγγελματικών συμβάσεων ακό-
μα και στην περίπτωση που οι κλαδικές είναι χα-
μηλότερες!!!
Η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων, ύστερα
από την μετεξέλιξή της σε πολυκλαδική ομοσπον-
δία δημιούργησε και υπογράφει 18 κλαδικές συμ-
βάσεις!!
Μία εξ αυτών είναι των εργολαβικών επιχειρή-
σεων – παροχής υπηρεσιών.
Στη κλαδική σύμβαση αυτή αλλά και στην εμπο-
ρικών επιχειρήσεων, έχει εντάξει επαγγέλματα και
έχει διαμορφώσει μισθούς, με πολύ χαμηλότερα
ποσά από αυτά που προβλέπουν οι εθνικές ομοι-
οεπαγγελματικές συμβάσεις , π.χ. των οδηγών
αυτοκινήτων.
Νικολάου Κώστας
Πρόεδρος ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΠΩΛΗΤΩΝ ΟΔΗΓΩΝ
ΒΟΗΘΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ
19
Αποτέλεσμα, οι μηνιαίες αποδοχές των οδη-
γών στους εργολάβους να είναι έως και 265 € χα-
μηλότερες!!!
Κίνημα προστασίας όχι γενικόλογη καταδίκη
Χρειάζεται πιο πολύ, και όλοι οι συνδικαλιστές να
ασχοληθούμε με τους εργαζόμενους σε εργολαβί-
ες. Να ξεφύγουμε από τη γενικόλογη καταδίκη των
εργολαβιών και γίνουμε πιο συγκεκριμένοι.
Να απαιτήσουμε την πλήρη εφαρμογή των ερ-
γασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων τους.
Να αναγνωριστούν και να μην θεωρούνται ξέ-
νοι προς την επιχείρηση, το προσωπικό των εργο-
λάβων, οι εργαζόμενοι «εργολάβοι» με δελτίο πα-
ροχής, οι δανειζόμενοι κ.λπ.
Να απαιτήσουμε ίσα δικαιώματα για όλους μέσα
στις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα εάν εμφανίζονται σε
κάποιο εργολάβο ή με δελτίο παροχής.
Να αγωνιστούμε για την εγγραφή τους στα επι-
χειρησιακά σωματεία.
Για τους εργαζόμενους «εργολάβους» με δελτίο
παροχής, εφόσον παρέχουν εξαρτημένη εργασία,
να απαιτούνται, η ένταξή τους στην ασφάλιση του
ΙΚΑ, η πρόσληψή τους στην επιχείρηση, καθώς και
άλλες αξιώσεις για, άδειες, επίδομα άδειας, δώρα
Χριστουγέννων – Πάσχα, που δεν είχαν λάβει.
Για τους εργαζόμενους μέσα στις επιχειρήσεις,
που εμφανίζονται ως εργαζόμενοι κάποιου εργολά-
βου, ενώ στην ουσία είναι ενοικιαζόμενοι που χω-
ρίς να τηρούνται οι διατάξεις του νόμου, να απαι-
τήσουμε την πρόσληψη τους στην επιχείρηση που
παρέχουν εργασία, καθώς και τις μισθολογικές και
ασφαλιστικές διαφορές.
Να καταργηθεί η ενοικίαση – δανεισμός.
Να απαγορευτεί στις εταιρείες παροχής υπηρε-
σιών ( εργολάβοι ) να συνάπτουν με τους εργαζό-
μενους άλλη μορφή εργασιακής σχέσης πέραν του
αορίστου χρόνου.
Σε κάθε περίπτωση οι εταιρίες που αναθέτουν
εργολαβίες, να αναλαμβάνουν και την ευθύνη ένα-
ντι του νόμου και για το προσωπικό των εργολαβι-
κών εταιριών, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις πτώχευσης,
κλεισίματος ή αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώ-
τος των εταιριών αυτών.
ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ Η ΔΥΝΑΜΗ
ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ Η ΝΙΚΗ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
ΚΟΥΝΕΒΑ:
Γυναίκα, Εργάτρια,
Συνδικαλίστρια
Μετανάστρια
Όταν το βράδυ της Δευτέρας 22/12/08, οι δυο καθοδηγούμενοι
τραμπούκοι επιτίθονταν και πότιζαν με βιτριόλι την Κωνσταντίνα
Κούνεβα, σίγουρα δεν περίμεναν αυτό που ακολούθησε.

Οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί της δολοφονικής επίθεσης ήταν σίγουροι,

ότι το βράδυ εκείνο μαζί με τα μάτια της Κωνσταντίνας, θα έκλεινε μια για πάντα
κάθε ιδέα αμφισβήτησης του καθεστώτος που εγκαινίασαν πολλά χρόνια πριν στην
πράξη και θωράκισαν στην πορεία νομοθετικά: Του σύγχρονου δουλεμπορίου.

Δεν είχαν άδικο να σκέφτονται έτσι. Αφού στο σύγχρονο εργασιακό τοπίο
που διαμόρφωσε ο νεοφιλελεύθερος ολοκληρωτισμός, έγινε δυνατό μέσα σε 20
χρόνια η μισθωτή εργασία να μετατραπεί σε απλή δουλεία: 400.000 εργαζόμενοι
με δελτίο παροχής και ενοικιαζόμενοι, 261.000 μερικά απασχολούμενοι, 367.000
με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και 1.100.000 ανασφάλιστοι ( ΙΝΕ ΓΣΕΕ).

ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ
ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
Το έδαφος ήταν πρόσφορο για τη θεσμοθέτηση
του σύγχρονου δουλεμπορίου. Οι σταθερές ερ-
γασιακές σχέσεις, δηλαδή ο σταθερός χώρος και
χρόνος εργασίας, οι συλλογικές συμβάσεις, η ερ-
γασιακή ειδικότητα, η κοινωνική ασφάλιση δέχο-
νται από την αρχή της δεκαετίας του ’90 μεγάλο
χτύπημα. Προηγείται το εμπόριο και ακολουθούν
όλοι οι κλάδοι. Το κεφάλαιο αξιοποιεί τη μαζική
είσοδο των μεταναστών για να χτυπήσει τις συλ-
λογικές συμβάσεις στον κλάδο των κατασκευών,
του τουρισμού, της αγροτικής οικονομίας και των
υπηρεσιών. Τις αποκρατικοποιήσεις στις λεγόμε-
νες ‘προβληματικές’ διαδέχονται οι μετοχοποιήσεις-
ιδιωτικοποιήσεις σε ΔΕΚΟ και δημόσιες επιχειρή-
σεις και οργανισμούς, όπου μαζικά καταργούνται
θέσεις σταθερής εργασίας και γενικεύεται ο ‘θε-
σμός’ των συμβασιούχων. Η εμπορευματοποίηση
και η ανάθεση σε εργολάβους μια σειράς λειτουρ-
γιών της τοπικής αυτοδιοίκησης, μέσα από την ολο-
κληρωμένη ενσωμάτωση των φορέων τους στον
ΕΟΚικό εκσυγχρονισμό, καθιστά όμηρους στα χέ-
ρια πολιτευτών και δημάρχων χιλιάδες εργαζόμε-
νους με το καθεστώς των συμβάσεων ορισμένου
χρόνου. Το ωρομίσθιο, τα 3ωρα και 4ωρα, η κα-
ταστρατήγηση συλλογικών συμβάσεων, η δουλειά
με το κομμάτι, η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία
φτάνει στο απόγειο της μετά το 2000. Η ‘Ολυμπι-
άδα’ γίνεται το όχημα για μια ολοκληρωμένη επί-
θεση σε ότι έχει απομείνει από τα εργατικά δικαι-
ώματα, αλλά συνεχίζεται και μετά από αυτήν, για
να φτάσουμε ως τις μέρες μας, στην ολοκλήρω-
ση των αποκρατικοποιήσεων (ΟΤΕ, ΔΕΗ, λιμάνια,
Ολυμπιακή) όπου μέσα από ‘εθελούσιες εξόδους’
οι σταθερές εργασιακές σχέσεις αντικαθίστανται
από θέσεις επισφαλούς εργασίας, συμβασιού-
χους, stage κλπ.
Μέσα σ’ αυτόν τον εργασιακό μεσαίωνα, οι
ελεγκτικοί μηχανισμοί (ΙΚΑ, ΣΕΠΕ) αποδιαρθρώ-
νονται και αποστελεχώνονται (από το 2003 ως το
2006 καταγράφεται μείωση των κυρώσεων κατά
23% και των προστίμων κατά 55%). Η κυβέρνηση
Σημίτη νομοθετεί τον 2956 το 2001 που συμπλη-
ρώνει ο νόμος 3204 για τα νοσοκομεία το 2003.
με τους δυο αυτούς νόμους δίνεται η δυνατότητα
ίδρυσης ‘εταιρειών προσωρινής απασχόλησης’
όπου οι ιδιοκτήτες τους ‘διαμεσολαβούν’ για την
εξεύρεση εργασίας.
Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα
(ΣΔΙΤ) που θεσμοθετούνται από τη Ν.Δ. είναι το
μέσο όπου λειτουργίες των νοσοκομείων και άλ-
λων δημόσιων φορέων παραδίδονται στο κεφάλαιο
και τους εργολάβους. 50 έως 70 χιλιάδες εργαζόμε-
νοι (κυρίως ανειδίκευτοι) στις τράπεζες, στον ΟΤΕ,
21
στα νοσοκομεία, στα ξενο-
δοχεία κ.α. βρίσκονται σε
καθεστώς δουλεμπορίου
καθώς επινοικιάζονται
από τις ‘εταιρείες προ-
σωρινής απασχόλησης’
στους φορείς αυτούς.
Οι εταιρείες είναι περίπου 50,
αλλά το 80% του συνολικού κύκλου ερ-
γασιών αφορά 5 έως 6 από αυτές. Ανάμεσα
τους βρίσκονται εταιρείες καθαρισμού. Σε μια από
αυτές, την ΟΙΚΟΜΕΤ του Ν. Οικονομάκη, εργαζό-
ταν και η Κωνσταντίνα. Όπως και στις υπόλοιπες
εταιρείες έτσι και σε αυτήν τα εργατικά δικαιώμα-
τα καταπατούνται βάναυσα. Οι δημόσιοι και ημιδη-
μόσιοι οργανισμοί δίνουν για κάθε επινοικιαζόμενο
εργαζόμενο, διπλά και τριπλά χρήματα στους ερ-
γολάβους αλλά και ΒΑΕ. Οι εργολάβοι δεν κατα-
βάλλουν αυτά τα χρήματα. Υποχρεώνουν τις κα-
θαρίστριες να υπογράφουν με την πρόσληψη τους
την ‘οικιοθελή’ αποχώρηση τους, λευκά χαρτιά με
αποδοχές, δώρα κλπ που ποτέ δεν παίρνουν στο
χέρι. Παραβιάζουν τις συλλογικές συμβάσεις (για
8ωρο 500€, για 6ωρο 400, για 3ωρο 180), τις υπο-
χρεώνουν να δηλώνουν ψευδώς ότι δουλεύουν
κάτω από 6 ώρες, βάζοντας εμβόλιμο ‘διάλλειμα’
μισής ώρας- με βάση την εγκύκλιο 182/1985 κάτω
από 30 ώρες εργασίας δεν εντάσσονται στα ΒΑΕ),
δεν πληρώνουν υπερωρίες. Η Παναττική Ένωση
Καθαριστριών και Οικιακού Προσωπικού (ΠΕΚΟΠ)
και η Κωνσταντίνα ως γραμματέας της, αποκαλύ-
πτουν τον μεσαίωνα που επικρατεί. Απευθύνονται
στη ΓΣΕΕ, στο Ε.Κ.Αθήνας και Πειραιά, καταγγέλ-
λουν την εργοδοσία στις επιθεωρήσεις εργασίας
και στις διοικήσεις των οργανισμών. Ζητούν τις
συμβάσεις μεταξύ εργολάβων και δημόσιων φο-
ρέων, ζητούν να ενταχθούν στα ΒΑΕ, να καταρ-
γηθούν οι νόμοι του δουλεμπορίου.
Η ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ
Έτσι το βράδυ της στις 22/12, στο πρόσωπο της
Κωνσταντίνας συγκεντρώνονται όλες εκείνες οι ιδιό-
τητες στις οποίες η ίδια έδινε αξία και για τις οποίες
η εργοδοτική τρομοκρατία έπρεπε να επιστρατευ-
τεί, το παρακράτος των σαδιστών να δράσει και το
επίσημο κράτος να αδρανήσει. Αυτές τις ιδιότητες
πλήρωσε μαζί και κάθε μια ξεχωριστά.
Σαν γυναίκα πλήρωσε την αξιοπρέπεια της, το
γεγονός ότι δεν έγινε η 35χρονη του κάθε ‘κυρί-
ου γενικού’. Η υπαγωγή και αξιοποίηση από την
κεφαλαιοκρατική αναπαραγωγή της γυναικείας
(όπως και της παιδικής) εργασίας σαν παράγοντας
απόλυτης υπεραξίας και πηγής έκτακτου κέρδους
που προκύπτει από την αξιοποίηση των ειδικών
22 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΟΥΝΕΒΑ

χαρακτηριστικών του φύλου (όπως και της ηλικί- ξης του. Εξάλλου εργαζόμενοι από δουλεμπορι-
ας), σταματά όταν αμφισβητείται η ίδια η ουσία της κές εταιρείες, stage κλπ, απασχολούνται στα ίδια
διαδικασίας και οι διακρίσεις που επιφέρει. Τότε τα γραφεία της ΓΣΕΕ και μιας σειράς συνδικαλιστι-
επιστρατεύεται το βιτριόλι στο πρόσωπο, αφού κών οργανώσεων.
στην καπιταλιστική βαρβαρότητα η γυναίκα έχει Δολοφονική επίθεση ενάντια σε συνδικαλίστρια,
δημόσιο πρόσωπο στο βαθμό που έχει την ομορφιά είχε να γίνει από τα χρόνια του εμφυλίου, δείγμα
της. Αν επιχειρήσει να αναδείξει αυτό που κάνει του κοινωνικού και πολιτικού εκφασισμού του νεο-
αντί για αυτό που είναι, πρέπει να ξαναμπεί στη φιλελευθερισμού. Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία
θέση της, εκεί που όλες οι προηγούμενες ταξικές έδειξε για μια ακόμη φορά τα όρια της αλλά και το
κοινωνίες την έχουν βάλει: Στη θέση του φορέα μέγεθος του εκφυλισμού της, αν συνυπολογίσουμε
της αναπαραγωγής του είδους, της υπηρετικής της μάλιστα, ότι της επίθεσης είχε προηγηθεί η δολο-
προσφοράς στο σπίτι, στην ιδιώτευση. φονία του Αλ. Γρηγορόπουλου και ότι η νεολαιί-
Σαν εργάτρια πλήρωσε την αξία που προσέδιδε στικη εξέγερση βρίσκονταν ακόμη σε εξέλιξη.
στην εργασία, σαν διαδικασία και μοναδική πηγή
παραγωγής κοινωνικού πλούτου αλλά και εν δυ- Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΗ…
νάμει παράγοντα απελευθέρωσης από τα ίδια τα
δεσμά της εργασίας. Κρίσιμης σημασίας ήταν η δημιουργία της ‘Πρω-
τοβουλίας πρωτοβάθμιων σωματείων για την αλ-
Σαν συνδικαλίστρια πλήρωσε για τη δράση της,
ληλεγγύη στην Κ. Κούνεβα και την κατάργηση του
για την υπεράσπιση των συναδελφισσών της, για
την ανάδειξη των προβλημάτων που προέκυψαν
από την επιβολή του δουλεμπορίου, για το γεγονός
ότι εξέθεσε τον παρασιτισμό των εργολαβιών, την
εργοδοτική αυθαιρεσία, τους δήθεν ελεγκτικούς
μηχανισμούς του κράτους αλλά και την ένοχη σι-
ωπή της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας.
Σαν μετανάστρια τέλος, γιατί δε δείλιασε ‘όπως
θα όφειλε’, μπροστά στην τρομοκρατία της πλή-
ρους ανασφάλειας της, που προσφέρει απλόχερα
η ‘μεταναστευτική πολιτική’ των Παυλόπουλου-
Καρατζαφέρη- Σαρκοζί, σε χιλιάδες μετανάστες,
δηλαδή τη σκλαβιά και την ομηρία από τους ερ-
γοδότες και την “πράσινη” κάρτα.

Η ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ
ΣΕ ΡΟΛΟ “ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΑΡΑΣΤΑΤΗ”
ΤΩΝ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΩΝ
« Οι διατάξεις για την προσωρινή απασχόληση εί-
ναι σε συμφωνία με τις σχετικές προτάσεις που έχει
υποβάλει η ΓΣΕΕ ήδη από το Μάη του 1997. Κυρι-
ότερο σημείο διαφωνίας είναι η διάρκεια απασχό-
λησης από τον έμμεσο εργοδότη… η οποία δεν πρέ-
πει να υπερβαίνει τη διάρκεια τω τριών μηνών».
(ΙΝΕ ΓΣΕΕ). Αυτά έλεγε η ΓΣΕΕ το 2001 για το νόμο
2956 του Ρέππα. Δηλαδή, όχι μόνο ανέχτηκε το
σύγχρονο δουλεμπόριο, αλλά πρωτοστάτησε κιό-
λας για τη θεσμοθέτηση του, σε πλήρη συμφωνία
με την κυβέρνηση Σημίτη, γνωρίζοντας μάλιστα
από πριν, ότι όσες ασφαλιστικές δικλείδες εμπε-
ριείχε αυτός, θα καταργούνταν στην πράξη από
την ανικανότητα των διαλυμένων ελεγκτικών μη-
χανισμών να τις ενεργοποιήσουν. Η στάση της λοι-
πόν στο ζήτημα της Κωνσταντίνας τόσο πριν όσο
και μετά την επίθεση εναντίον της ήταν απόλυτα
συμβατή με την όλη της πορεία, όχι απλά ανοχής
απέναντι στο δουλεμπόριο αλλά πλήρους στήρι-
δουλεμπορίου στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα’.
Η πρωτοβουλία συγκροτημένη από 27 σωματεία,
όπου στη συνέχεια έφτασαν τα 90 (από Αθήνα, Πά-
τρα και άλλες πόλεις) κάνει αυτό που κάτω από άλ-
λες συνθήκες θα έκαναν τα ανώτερα και ανώτατα
όργανα του συνδικαλιστικού κινήματος. :
α) Να συντονίσει τη δράση των εργαζομένων και
των σωματείων για να αποκαλυφτούν και να τι-
μωρηθούν οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί της
δολοφονικής επίθεσης
β) Να αναδείξει το ζήτημα του σύγχρονου δου-
λεμπορίου και να σπάσει τη σιωπή που επέβα-
λαν τα κυρίαρχα Μ.Μ.Ε. της νεοφιλελεύθερης
διαπλοκής για την επίθεση. γ) Για να πεταχτούν
έξω από τους χώρους εργασίας οι δουλέμπο-
ροι εργολάβοι.
δ) να προβάλει τις διεκδικήσεις των εργαζομένων
για ενιαία εργασιακά δικαιώματα, για σταθε-
ρές εργασιακές σχέσεις, ενάντια στην ‘ελαστι-
κοποίηση’ και την ‘ευελιξία’.

Η μεγάλη κινητοποίηση 7.000 εργαζομένων
στις 22 Γενάρη στο υπουργείο απασχόλησης
ήταν μια δυναμική απάντηση ενάντια στην κυ-
βέρνηση, την εργοδοτική τρομοκρατία και το
δουλεμπόριο. Ήταν η αρχή για να εκδηλωθεί ένα
μαζικό κίνημα αλληλεγγύης στην Κωνσταντίνα
και την ΠΕΚΟΠ. Η πρωτοβουλία με μια σειρά
ενέργειες ( συμβολική κατάληψη στο γραφείο
του διοικητή του Ευαγγελισμού, παραστάσεις
στην 1η ΔΥΠΕ Αττικής, έλεγχος μαζί με επιθε-
ωρητές εργασίας στον ΗΣΑΠ, παρέμβαση στο
συνέδριο της ΠΟΕΔΗΝ, στο Ψυχιατρικό Νοσο-
κομείο Πειραιά και τέλος με τη μαζική κατάλη-
ψη στον ΗΣΑΠ). Κατέδειξε:
α) Τη συμπαιγνία των δημόσιων οργανισμών με
τους εργολάβους καθώς αρνούνταν να δώσουν
τις συμβάσεις ανάθεσης που υπέγραψαν και τις
υποχρεώσεις που απέρρεαν από αυτές.
β) την ύπαρξη ακόμα και τυχόν ποινικών ευθυ-
νών, για διασπάθιση δημοσίου χρήματος, αφού
οι συμβάσεις ήταν διάτρητες (στον ΗΣΑΠ το κό-
στος ανά καθαρίστρια ήταν 1.500 € συν ΒΑΕ ενώ
οι ίδιες έπαιρναν 500 € και μικτά ).
γ) τις κυβερνητικές ευθύνες για τη λειτουργία των
εργασιακών Γκουαντανάμο (χαρακτηριστικά την
ώρα που στη Βουλή, στις 15/1, ο υπουργός Κα-
τσίγιαννης απαντώντας σε ερώτηση του ΣΥΡΙΖΑ
ανακοίνωσε ότι η ΟΙΚΟΜΕΤ είχε ελεγχθεί τρεις
φορές κι ότι όλα ήταν σύννομα, κλιμάκιο των
επιθεωρητών με συνδικαλιστές εντόπιζε πλήθος
παραβιάσεων της εργατικής νομοθεσίας).
δ) ότι η εργατική- ταξική αλληλεγγύη και ο ανυ-
ποχώρητος αγώνας μπορούν να φέρουν αποτε-
λέσματα και νίκες, ακόμα και αν αυτές φαίνονται
μικρές μέσα στο γενικό καταθλιπτικό τοπίο του
νεοφιλελευθερισμού. ( η κατάληψη του ΗΣΑΠ
τελείωσε με συμφωνία ανάμεσα στη διοίκηση,
την ΠΕΚΟΠ και το σωματείο του ΗΣΑΠ, όπου ο
ΗΣΑΠ ανέλαβε την υποχρέωση : 1. Nα καταγ-
γείλει τη σύμβαση με την ΟΙΚΟΜΕΤ 2. Να ειση-
γηθεί στο Δ.Σ. την πρόσληψη μόνιμων καθαρι-
στριών 3. Μέχρι την πρόσληψη τους να προβεί
στη σύνταξη όρων νέου διαγωνισμού μαζί με τα
σωματεία όπου θα διασφαλίζονται τα εργασι-
ακά δικαιώματα των εργαζομένων στην καθα-
ριότητα και η διερεύνηση της δυνατότητας για
απευθείας μισθοδοσίας από τον ΗΣΑΠ χωρίς τη
διαμεσολάβηση των εργολάβων)
ε) Καμιά ανάγκη δεν θα υπήρχε για τη δημιουργία
της ‘Πρωτοβουλίας’ αν τα ανώτερα και ανώτατα
όργανα του συνδικαλιστικού κινήματος βρίσκο-
νταν στα χέρια της εργατικής τάξης. Δεν είναι
εξάλλου η πρώτη φορά ενός τέτοιου συντονι-
σμού δυνάμεων με ταξική κατεύθυνση. Ανά-
λογες προσπάθειες υπήρξαν το ’90-’91 με τις
23
προβληματικές, το 2001 με το ν/σ Γιαννίτση,
το 2008 με το ασφαλιστικό Πετραλιά. Όμως τί-
ποτα δε μπορεί να αναπληρώσει την απώλεια
αυτή, το γεγονός δηλαδή ότι ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ, οι
πιο πολλές Ομοσπονδίες και Εργατικά Κέντρα
βρίσκονται στα χέρια του αστικού συνασπισμού
εξουσίας, ότι είναι το μακρύ χέρι του κράτους,
των κυβερνήσεων κα της εργοδοσίας στο ερ-
γατικό κίνημα.
Σε τι οφείλεται ώστε οι ‘δημοκρατικές’ κατά τα
άλλα λειτουργίες του Σ.Κ. να αναδείχνουν τέτοιες
ηγεσίες στα ανώτερα και ανώτατα όργανα του και
μάλιστα να αναπαράγονται για χρόνια οι ίδιοι συ-
σχετισμοί κα μηχανισμοί στις γραμμές του;
1) Το γεγονός ότι ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ δεν αντιπρο-
σωπεύουν παρά ένα μικρό μόνο μέρος, γύρω
στο 20% του συνόλου των εργαζομένων σε ιδι-
ωτικό και δημόσιο τομέα. Εκτός από το μεγάλο
ποσοστό ασυνδικάλιστων εργαζομένων, μεγά-
λα κομμάτια που εκπροσωπούνται στις τριτο-
βάθμιες οργανώσεις και ηγεμονεύουν πολιτικά
και ιδεολογικά στο εργατικό κίνημα προέρχο-
νται από ανώτερα στρώματα εργαζομένων από
ΔΕΚΟ, ιδιωτικό τομέα, από τράπεζες, δημόσιο,
που βρίσκονται στα όρια της εργατικής τάξης ή
από διευθυντικά στελέχη που ανήκουν στα με-
σαία μισθωτά στρώματα.
2) Το γεγονός ότι στις γραμμές του υπάρχουν
στρώματα εργαζομένων που όχι μόνο ιδιοποι-
ούνται κομμάτι της υπεραξίας που παράγουν τα
πιο εξαθλιωμένα στρώματα της τάξης, αλλά τη
μετατρέπουν και σε κεφάλαιο (επιχειρηματικο-
ποίηση). Δεν ήταν τυχαία λοιπόν η στάση του
προέδρου της ΓΣΕΕ να καταγγείλει τη μέρα μά-
λιστα των κινητοποιήσεων για την Κούνεβα τα
πρωτοβάθμια σωματεία της πρωτοβουλίας ως
σφραγίδες, ότι δεν ανήκουν στο συντεταγμένο
Σ.Κ. κλπ, αλλά και η εχθρότητα με την οποία
αντιμετώπισε η ΠΑΣΚΕ στο συνέδριο της ΠΟΕ-
ΔΗΝ την ΠΕΚΟΠ και τα σωματεία.
24 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΟΥΝΕΒΑ
ΤΙ ΦΟΒΑΤΑΙ
Η ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ
ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ;
1)Φοβούνται ότι η απόλυτη χειροτέρευση της θέ-
σης της εργατικής τάξης συνολικά, από τις καπι-
ταλιστικές αναδιαρθρώσεις και τις νεοφιλελεύ-
θερες πολιτικές των κυβερνήσεων ΝΔ, ΠΑΣΟΚ ή
τους μικρούς και μεγάλους συνασπισμούς τους
, σε συνθήκες γενικευμένης και δομικής κρίσης
του συστήματος, θα αποδομήσουν τις κοινω-
νικές τους συμμαχίες που οικοδομούσαν τόσα
χρόνια ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργα-
σία ( με την ηγεμονία του πρώτου φυσικά) και
εκφράζονταν με τις ιδεοληψίες της κοινωνικής
ειρήνης, του εταιρισμού κλπ.
2) Ότι μέσα σε αυτό το δύσκολο για ρεφορμιστές
(τουλάχιστον!) περιβάλλον, μια μαζική οργάνω-
ση των εκατοντάδων χιλιάδων της επισφαλούς
εργασίας, των συμβασιούχων, των μεταναστών
στο ‘συντεταγμένο’ Σ.Κ. θα άλλαζε άρδην τους
συσχετισμούς αλλά και τις δυνατότητες των τα-
ξικών δυνάμεων που παλεύουν για την ταξική
του αυτοτέλεια, τη δημοκρατική του λειτουρ-
γία, την οργανωτική του ανασυγκρότηση, για
την αποκατάσταση της ταξικής του καθαρότη-
τας, ενότητας και προοπτικής.
Για το λόγο αυτό αρνείται η συνδικαλιστική γρα-
φειοκρατία να εγγράψουν ως μέλη στα αντίστοιχα
ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΤΖΑΡΗΣ
σωματεία τους ωρομίσθιους, τους συμβασιούχους,
τα stage, τους μετανάστες. Θα ήταν τραγικό λάθος να
αφήναμε έξω από το οπτικό μας πεδίο τα ανώτερα
όργανα του Σ.Κ. Ακόμη πιο τραγικό αν εγκαταλείπα-
με τον κόσμο της εργασίας στους σημερινούς διαχει-
ριστές του ή ακόμα χειρότερα αν τον διασπούσαμε
στη βάση του όπως κάνει το ΠΑΜΕ.
Τα σωματεία που δημιουργούνται και θα πολλα-
πλασιάζονται το επόμενο διάστημα για να εκφρά-
σουν αυτά τα κομμάτια των εργαζομένων πρέπει να
εγγράφονται άμεσα στις αντίστοιχες ομοσπονδίες
και στα εργατικά κέντρα.
Το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα θα παλέψει για
να αποκατασταθεί σαν δεύτερο άρθρο του καταστα-
τικού της ΓΣΕΕ, αυτό που διατυπώθηκε για πρώτη
φορά στο ιδρυτικό της συνέδριο το 1918:
«Σκοπός της ΓΣΕΕ είναι να ενώσει όλες τις επαγ-
γελματικές εργατικές ενώσεις έξω από κάθε αστική
επιρροή, σε μια ενιαία δύναμη, να συγκροτήσει σε ορ-
γάνωση όλους τους εργάτες που έχουν αποκτήσει ήδη
συνείδηση για την πάλη των τάξεων και για την κατάρ-
γηση κάθε είδους εκμετάλλευσης».
Στον αγώνα που δίνει σήμερα για την κατάργηση
του δουλεμπορίου, των ελαστικών σχέσεων εργασί-
ας, των προγραμμάτων σταθερότητας, ενάντια στις
διαθεσιμότητες, τη μισή δουλειά- μισή ζωή των Μί-
χαλου- Καραμανλή- Παπανδρέου, το ταξικό συνδικα-
λιστικό κίνημα δεν είναι μόνο του. Έχει μαζί του την
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΟΥΝΕΒΑ.
Τα«παιδιά»
του Δεκέμβρη
συνδικαλίζονται
(και) στον ΟΤΕ
Ειπώθηκε πολλές φορές ότι τα γεγονότα
του περασμένου Δεκέμβρη ήταν το
ξέσπασμα μιας γενιάς που, αν και
διαθέτει περισσότερα «τυπικά προσόντα»
-άρα και υψηλότερες προσδοκίες- από
τις προηγούμενες, ξέρει ότι θα ζήσει
χειρότερα από αυτές· η οικονομική κρίση
είναι μία ακόμα, εκκωφαντική υπόμνηση
γι’ αυτό. Προτού ξεδιπλωθεί η κρίση,
ανασφάλεια και χαμηλοί μισθοί ήταν
ήδη ο κανόνας για τους εργαζόμενους1,
ειδικά για τους νέους· σήμερα, η
έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της
Ελλάδος απειλεί ότι μετανάστες και
ευκαιριακά απασχολούμενοι θα είμαστε
οι πιο ευάλωτοι, καθώς είναι αυτονόητο
ότι οι ίδιοι που κέρδισαν τον καιρό
της ανάπτυξης, πρέπει να κερδίσουν
και τον καιρό της κρίσης: η επόμενη
φάση αυτού του παραλογισμού, είναι η
εβδομάδα των τεσσάρων εργάσιμων-αμοιβόμενων ημερών, για την οποία θα
επιδοτούνται οι επιχειρήσεις ώστε να αποφευχθούν απολύσεις και ανεργία.
Αν λοιπόν το 2006 ήταν οι νέοι «υπερπροσοντούχοι» (overqualified) της Γαλλίας αυτοί που
απασχολούσαν τα διεθνή ΜΜΕ, αμφισβητώντας δυναμικά στο δρόμο το «Σύμφωνο Πρώτης
Πρόσληψης» (CPE), δύο χρόνια μετά, και μολονότι η αφορμή δεν σχετιζόταν εδώ με την οικονομία
και την εργασία, τα ίδια ΜΜΕ ταύτιζαν τους εξεγερμένους στην Ελλάδα με την περίφημη «γενιά
1 Βλ. για παράδειγμα την έρευνα που διεξήγαγε στην αρχή της κρίσης η VPRC και δημοσίευσε η Ελευθεροτυπία
στις 8.2.2009 (αναδημοσιεύτηκε στο www.swmateiostonote.blogspot.com)
2 Οφείλουμε, ως μαρξιστές, να βλέπουμε τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου ως την αποτρόπαια κατάληξη της
έντασης της κρατικής βίας και της δημιουργίας μιας εγκληματικής υποκουλτούρας στους κόλπους της αστυνομίας
- απόρροια της πολιτικής επιλογής να διευθετηθεί το κοινωνικό ζήτημα διά της καταστολής· στο πλαίσιο αυτής της
επιλογής, χρήσιμοι για τη δημόσια τάξη είναι οι αστυνομικοί που δέρνουν, που «βγάζουν τη (βρώμική) δουλειά».
Από εκεί όμως, ως την ευθεία αντιστοίχηση της εξέγερσης με την οικονομική κρίση, τη φτώχεια, κοκ, υπάρχει μια
τεράστια απόσταση. Ο Γκράμσι, εξάλλου, μας έχει εγκαίρως προειδοποιήσει για τις παγίδες του οικονομικού ανα-
26 ΤΑ “ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ” ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΖΟΝΤΑΙ

των 700 ευρώ», αναγκάζοντας τους «απέναντι» σ’ έναν θεαματικό ελιγμό: την …ανακάλυψη
και οικειοποίηση των «αστυνομικών των 700 ευρώ». Εντάξει (ήταν σα να μας έλεγαν) οι νέοι
έχουν δίκιο να διαμαρτύρονται για τον Γρηγορόπουλο και για το μέλλον τους, αλλά υπάρχουν
και άλλοι νέοι που τα βγάζουν δύσκολα, κι αυτοί όχι μόνο δεν το κάνουν θέμα, αλλά γίνονται
και στόχος επιθέσεων από τους συνομηλίκους τους: είναι δυνατόν η «κοινωνία» να είναι με
τους κουκουλοφόρους -και όχι με τους ροπαλοφόρους και κουμπουροφόρους- νέους των 700
ευρώ;
Ο Δεκέμβρης έπρεπε, με χίλιες δύο αλχημείες, να αφυδατωθεί από οποιοδήποτε κοινωνικό
και οιονεί ταξικό περιεχόμενο, κι αν τα περί αστυνομικών των 700 ευρώ ήταν απλώς η πιο κραυ-
γαλέα προσπάθεια, η εκκωφαντική απουσία των συνδικάτων από τις κινητοποιήσεις αφ’ ενός
και η απαξίωση των εξεγερμένων από το ΚΚΕ αφ’ ετέρου, «προσέφεραν» πολλά στην αποξένω-
ση της «κανονικής» εργατικής τάξης από τους πρωταγωνιστές των «Δεκεμβριανών». Τι σχέση
έχουν, άραγε, οι «κουκουλοφόροι» με τον ιδεότυπο του εργάτη, τον (Έλληνα) οικοδόμο ή τον
περίφημο εργατοϋπάλληλο και τι σχέση έχει το «μπάτσοι-γουρούνια δολοφόνοι» που φώναζαν
όλες εκείνες τις μέρες μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενοι με τη σύγκρουση «τάξης εναντίον τά-
ξης» ή την ήττα των μονοπωλίων που προπαγανδίζει η παραδοσιακή Αριστερά;

Ο Δεκέμβρης των «άλλων» εργαζομένων

Αυτά συζητιούνταν και παρόμοια υπονοούνταν, ενώ οι νέοι εργαζόμενοι προσπαθούσαν να βρουν
τρόπους για να δείξουν ότι «είναι δίκαιο να εξεγείρεσαι», ότι δε συνθηματολογούν όταν λένε πως
«τα θέλουν όλα πίσω» και ότι δικαιολογημένα δεν εμπιστεύονται, προκειμένου να τα κερδίσουν,
τους κυρίαρχους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς, κόμματα και συνδικάτα, χωρίς, από την άλλη
πλευρά, αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης να σημαίνει παραίτηση από τη διεκδίκηση. Κάθε άλλο.
Απουσία οργανωμένων συνδικαλιστικών δομών που να κινητοποιούνται τον Δεκέμβριο, οι εργαζόμενοι
αυτοί «στεγάστηκαν», ως επί το πλείστον, στα μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ και της εξωκοινοβουλευτικής
Αριστεράς, καθώς και σε εκείνα του αντιεξουσιαστικού χώρου. Η συμβολική κατάληψη του κτιρίου
της ΓΣΕΕ, υπό τις αποδοκιμασίες του Εργατικού Κέντρου Αθήνας και της ευρύτατης πλειοψηφίας
της Συνομοσπονδίας, ήταν η πιο χαρακτηριστική ενέργειά τους, προκειμένου να οικειοποιηθούν
τον Δεκέμβρη και να βγουν στο προσκήνιο. Δεν ήταν όμως η μόνη.

γωγισμού.
. Στην προπαγανδιστική λογική των ΜΜΕ και στις συζητήσεις της οικονομίστικης ευκολίας τους δεν είχε, βεβαίως,
θέση ό,τι για εμάς (οφείλει να) είναι αυτονόητο: ότι η βία πάνω στα σώματα νέων και εργαζομένων δεν είναι μια
οποιαδήποτε δουλειά, αλλά η επιβεβαίωση του μονοπωλίου του κράτους στη νόμιμη άσκηση βίας· ότι το μονοπώ-
λιο αυτό ασκείται από το κράτος χάριν της απαίτησης/«υποχρέωσής» του να επιβάλει τα συμφέροντα του αστικού
συνασπισμού εξουσίας σαν συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου· ότι δεν είναι ο μισθός που ορίζει την εργατική
τάξη και ότι εν γένει οι κοινωνικές τάξεις δεν ορίζονται από τη μισθολογική κλίμακα, αντίθετα, αυτή η τελευταία
είναι προϊόν του ταξικού διαχωρισμού· ότι η διαδικασία παραγωγής και εκμετάλλευσης είναι συγχρόνως διαδικασία
αναπαραγωγής των πολιτικών και ιδεολογικών σχέσεων κυριαρχίας/υποταγής και ότι, συνεπώς, ο προσδιορισμός
των τάξεων υπαγορεύεται και από πολιτικά και ιδεολογικά κριτήρια πέραν του οικονομικού (αφορά δηλαδή στην
οικονομική, πολιτική και ιδεολογική πάλη των τάξεων που εκφράζεται πάντα με την ταξική τοποθέτηση μέσα στη
συγκυρία)· ότι, τέλος, ο ίδιος προσδιορισμός δείχνει θέσεις ανεξάρτητες από τη θέληση των φορέων τους βλ. Νίκος
Πουλαντζάς, Οι κοινωνικές τάξεις στον σύγχρονο καπιταλισμό, Θεμέλιο, 2001
 Δείτε σχετικά το κείμενο του Μάλη Μαϊλη «’’Μπάτσοι γουρούνια δολοφόνοι’’ ή ανατροπή της εξουσίας των μονο-
πωλίων;» στον Ριζοσπάστη, φ. 8.1.2009
 «Αποφασίσαμε να καταλάβουμε το κτήριο της ΓΣΕΕ για: Να το μετατρέψουμε σε χώρο ελεύθερης έκφρασης και
συνάντησης των εργατών. Να διαλύσουμε το μύθο που προωθούν τα ΜΜΕ ότι οι εργάτες ήταν και είναι απόντες από
τις συγκρούσεις και ότι η οργή που εκφράζεται αυτές τις μέρες είναι υπόθεση 500 «κουκουλοφόρων», «χουλιγκά-
νων» και λοιπά παραμύθια, ενώ στην οθόνη και στα παράθυρά τους οι εργάτες ήταν παρόντες ως οι πληγέντες τις
σύγκρουσης, την ίδια στιγμή που η καπιταλιστική κρίση στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο οδηγεί σε εκατοντάδες
χιλιάδες απολύσεις οι οποίες από τα ίδια τα ΜΜΕ και τους διαχειριστές τους παρουσιάζονται ως ‘’φυσικό φαινόμε-
νο’’. Να στηλιτεύσουμε και να αποκαλύψουμε το ρόλο της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας στην υπονόμευση της
εξέγερσης και όχι μόνο. Η ΓΣΕΕ και όλος ο συνδικαλιστικός μηχανισμός, που τη στηρίζει, δεκαετίες τώρα, υπονο-
μεύουν αγώνες, παζαρεύουν την εργατική μας δύναμη για ψίχουλα, διαιωνίζοντας το καθεστώς της εκμετάλλευσης
και της μισθωτής σκλαβιάς. Ενδεικτική είναι η στάση τους την προηγούμενη Τετάρτη που ακυρώνοντας την προ-
 27

Ο κόσμος της επισφαλούς εργασίας ήταν αυτός που λίγες μέρες αργότερα θα έδειχνε τη με-
γαλύτερη ευαισθησία στην επίθεση στην Κωνσταντίνα Κούνεβα και που θα πρωτοστατούσε στις
σχετικές κινητοποιήσεις, ενώ ο ίδιος κόσμος έδωσε το παρόν στο κλείσιμο των μαγαζιών την τε-
λευταία Κυριακή του 2008, προσπαθώντας να αποτρέψει την de facto κατάργηση της κυριακά-
τικης αργίας με πρόσχημα τις ζημιές που υπέστησαν οι έμποροι στα «Δεκεμβριανά».
Εκείνες τις μέρες, μια ομάδα παλιών και νέων εργαζομένων στον ΟΤΕ μαζεύαμε υπογραφές
για τη δημιουργία του σωματείου εργαζομένων στα τηλεφωνικά κέντρα της Αθήνας, ενώ και οι
συνάδελφοί μας στη Θεσσαλονίκη είχαν τον ίδιο καιρό την ίδια ιδέα.

Εγένετο, λοιπόν, σωματείο στον ΟΤΕ

«Να πάρουμε μέρος στην εξέγερση της γενιάς μας. Να αντισταθούμε στην απαξίωση της δουλειάς,
της εκπαίδευσης και της ζωής μας. Να οργανώσουμε την εκδίκηση των ονείρων μας», γράφαμε
εκείνες τις μέρες. Και εξηγούσαμε: «Ο ΟΤΕ, που πρόσφατα ξεπουλήθηκε στην Deutche Telekom,
κερδοσκοπεί ασυστόλως σε βάρος των συνδρομητών του (και σε όφελος της νέας του ιδιοκτησί-
ας), μειώνει το προσωπικό ανά τμήμα και εντατικοποιεί τους ρυθμούς εργασίας, στερεί δικαιώ-
ματα με τις ευλογίες της Επιθεώρησης Εργασίας (βλ. φοιτητικές άδειες), ενώ ολοένα και περιορί-
ζει τη μόνιμες και σταθερές θέσεις χάριν των (φθηνότερων) συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Είναι
γελοίο: κατά την προεκλογική περίοδο οι κυρίαρχες παρατάξεις δεν ασχολήθηκαν με τίποτα απ’
αυτά, αλλά με το (ξε)βόλεμα των δικών τους παιδιών -της γυναίκας του ενός και της κόρης του
άλλου- αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η σταθερή και αξιοπρεπής εργασία έχει γίνει ξένο «προ-
νόμιο» για την πλειοψηφία των νέων. Είναι οι ίδιοι που ρωτούσαν ρητορικά «ΓΙΑΤΙ» ιδιωτικοποι-
είται ο ΟΤΕ, ενώ έκαναν από ελάχιστα έως τίποτα για να το αποτρέψουν (κι ενώ εξακολουθούν να
στηρίζουν τα κόμματα που προώθησαν την ιδιωτικοποίηση…).
O Δεκέμβρης, λοιπόν, με την κοινωνική διαθεσιμότητα που απέδειξε, μας έδωσε την ώθη-
ση να κάνουμε το αυτονόητο: να φτιάξουμε ένα σωματείο για τους χιλιάδες νέους που δουλεύ-
ουν στον ΟΤΕ.

Αυτονόητο;
Είχαμε -και έχουμε- επίγνωση των παλιότερων προσπαθειών που δεν καρποφόρησαν ή έμειναν
στάσιμες, όπως η πρωτοβουλία του 2005-6 ή το κλαδικό Συνδικάτο Εργατοϋπαλλήλων στις Τη-
λεπικοινωνίες (ΣΕΤΗΠ), μια προσπάθεια που ξεκίνησε καλά (διασφάλισε π.χ. το διάλειμμα του
ενός τετάρτου) και στη συνέχεια αυτοπεριορίστηκε σε καλέσματα στα μπλοκ του ΠΑΜΕ, όποτε η
ΓΣΕΕ καλούσε σε απεργιακές κινητοποιήσεις.
Κυρίως, είχαμε -και έχουμε- επίγνωση ότι διανύουμε μια συγκυρία πυκνή και αντιφατική. Μια
συγκυρία όπου όλοι καταλαβαίνουν ότι τα πράγματα στην εργασία γενικά δυσκολεύουν, αλλά η
γραμματισμένη απεργιακή πορεία περιορίστηκε στην οργάνωση μιας σύντομης συγκέντρωσης στο Σύνταγμα φρο-
ντίζοντας παράλληλα να διώξει τον κόσμο άρον-άρον από την πλατεία μην τυχόν μολυνθούν οι συγκεντρωμένοι από
τον ιό της εξέγερσης. Να ανοίξουμε για πρώτη φορά αυτό το χώρο- ως συνέχεια του κοινωνικού ανοίγματος που
δημιούργησε η εξέγερση- ο οποίος έχει κτιστεί με τις δικές μας εισφορές και από τον οποίο είμαστε αποκλεισμένοι»
(από την πρώτη ανακοίνωση των καταληψιών στις 17.12.2008).
28 ΤΑ “ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ” ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΖΟΝΤΑΙ

συγκρότηση σωματείου δεν είναι η πιο προφανής επιλογή για όλους· όπου όλοι αντιλαμβάνονται
ότι η κατάσταση ειδικά στον ΟΤΕ έχει χειροτερέψει υπό το καθεστώς Deutche Telekom (εντατι-
κοποίηση, αξιολόγηση, πειθάρχηση, ανταγωνισμός), αλλά δεδομένης της μικρής διάρκειας της
σύμβασης, των αξιοπρεπών (συγκριτικά πάντα) απολαβών και της απουσίας σχεδίου –ή, έστω,
ηχηρών, μαζικών και ενωτικών αντιστάσεων από τους «κανονικούς» εργαζόμενους, η αναβλη-
τικότητα και η παραγνώριση κερδίζουν έδαφος· όπου όλοι βλέπουν την υποχώρηση, την απο-
πύκνωση, τον ξύλινο λόγο, τη λειτουργία «από τα πάνω», τον κομματισμό και την απαξίωση
του υπαρκτού συνδικαλισμού, αλλά ακριβώς γι’ αυτό δεν εμπνέονται εύκολα από κάτι καινού-
ριο και διαφορετικό· όπου όλοι νιώθουν αποτροπιασμό για το βιτριόλι στην Κούνεβα, αλλά σε
αρκετούς χρειάστηκε να εξηγήσουμε γιατί στην ιδρυτική μας συνάντηση αποφασίσαμε να δώ-
σουμε στο σωματείο το όνομά της.

Καθόλου αυτονόητο…
Ξέρουμε ότι αν η συγκρότηση σωματείου στο χώρο της επισφαλούς εργασίας ήταν εύκολη υπό-
θεση, οι παλιότεροι συνάδελφοί μας θα τα είχαν καταφέρει προ πολλού. Δεν είναι, λοιπόν. Στο
φόντο μιας κρίσης που δημιουργήθηκε από τους «από πάνω», που κοστίζει χιλιάδες χαμένες θέ-
σεις εργασίας και που αντιμετωπίζεται με εντονότερη επίθεση στα δικαιώματα και τις ελευθερί-
ες μας ώστε οι «από πάνω» να παραμείνουν αλώβητοι, έχουμε να ξεπεράσουμε την αδιαφορία
(ενίοτε μάλιστα σε βαθμό κυνισμού), όχι μόνο των παλιών, αλλά και νεότερων συναδέλφων, που
ανατράφηκαν σε μια περίοδο επικράτησης του «νόμος είναι το δίκιο του αφεντικού», με αποτέ-
λεσμα το «νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» να τους ακούγεται απλά γραφικό.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις σκοπιμότητες της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, αλλά και
το ατυχές τσουβάλιασμα των μόνιμων συναδέλφων μας που είναι συνδικαλιστές, δεν είναι όμως
γραφειοκράτες: ακόμα και όταν αυτό γίνεται με τις πιο αγωνιστικές προθέσεις, δεν πρόκειται
παρά για τη διαιώνιση ενός κατακερματισμού των εργαζομένων που κοστίζει σε όλους.
Έχουμε να αντιμετωπίσουμε την απογοήτευση των νέων και την ακόμα μεγαλύτερη των πα-
λιών, που συχνά αυτοπεριορίζονται σε συμβολικές μάχες ή τα βάζουν μεταξύ τους πιο συχνά και
πιο βίαια απ’ ό,τι τα βάζουν με τη διοίκηση και την εργοδοσία. Δευτερευόντως, έχουμε να αντι-
μετωπίσουμε και την τάση για εκ των προτέρων παραταξιοποίηση, χωρίς διαφωνίες ως προς τη
στρατηγική –κακή προίκα από τα χρόνια του φοιτητικού συνδικαλισμού ή απλώς προϊόν κακώς
εννοούμενης κομματικότητας.

…και, ακριβώς γι’ αυτό, τόσο αναγκαίο

Αν, όμως, πορεύεται κανείς αποκλειστικά με την απαισιοδοξία της γνώσης, παραγνωρίζοντας
αυτό που θέλει και αυτό που χρειάζεται, μένοντας δηλαδή στις διαπιστώσεις και τις περιγραφές
των δυσκολιών και αδιαφορώντας για τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες, έχει τη συνταγή για να
μην πετύχει απολύτως τίποτα.
Σ’ αυτήν τη συγκυρία, λοιπόν, προσπαθούμε να εξηγήσουμε τι σημαίνει «τα θέλουμε όλα» -
όπως λέγαμε τον Δεκέμβρη, πέντε μόλις μήνες πριν- διεκδικώντας από το πιο μικρό μέχρι το πιο
μεγάλο: από την παραχώρηση φοιτητικών αδειών χωρίς μια σειρά από εξαιρέσεις που πρακτικά
ακυρώνουν το σχετικό δικαίωμα, μέχρι την ανάκτηση του ΟΤΕ υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγ-
χο· από την ένταξή μας σε ενιαία μισθολογική κλίμακα με εξίσωση των αμοιβών προς τα πάνω,
σύμφωνα με τις ΣΣΕ της ΟΜΕ-ΟΤΕ, μέχρι την κατάργηση κάθε μορφής επισφαλούς απασχόλη-
σης - άρα και της ντροπιαστικής ενοικίασης εργαζομένων που εφαρμόζει –και- ο ΟΤΕ (βλ. OTE-
Plus-HellasCom)· από την αμοιβή της «εκπαίδευσης» (διότι κανείς σήμερα δεν δουλεύει τζάμπα,
ιδίως όταν το αφεντικό βγάζει χάρη σ’ αυτόν δύο ευρώ από μια κλήση δύο δευτερολέπτων…),
μέχρι την οικειοθελή ανανέωση της σύμβασης, στην προοπτική καθένας και καθεμία να έχει στα-
θερή δουλειά, αξιοπρεπώς αμειβόμενη και με πλήρη δικαιώματα.
Σ’ αυτή τη συγκυρία, προβάλλουμε τα αιτήματά μας με την προσδοκία, τόσο αυτά όσο και η
 29
μετατροπή των θέσεων εργασίας μας σε σταθερής και μόνιμης απασχόλησης, να απασχολήσουν
επιτέλους την Ομοσπονδία του χώρου, αυτή η τελευταία δε, να υπερασπιστεί τα συμφέροντα και
τα αιτήματα μας, προτού καταλήξουν και οι όποιες «δικές της» κατακτήσεις έπεα πτερόεντα.
Πρέπει, για να το πούμε κι αλλιώς, να είναι κανείς πολύ ευφάνταστος για να εξηγήσει γιατί ως
συμβασιούχοι στερούμαστε ό,τι οι «κανονικοί» συνάδελφοί μας εύλογα απολαμβάνουν: το επί-
δομα οθόνης, την πλήρη ασφαλιστική κάλυψη με ευθύνη του εργοδότη και ανεξαρτήτως χρόνου
εργασίας, τη διευκόλυνση όχι μόνο με (φοιτητικές) άδειες, αλλά και με δυνατότητα προκαταβο-
λικής λήψης μισθού (ή μισθών) υπό μορφή άτοκου ατομικού δανείου από την επιχείρηση.

Ας κάνουμε, λοιπόν, αυτό που χρειάζεται

Χρειάζεται, για όλα αυτά, να ξεκινήσουμε άμεσα μια καμπάνια εγγραφής νέων μελών, εξηγώ-
ντας στους συναδέλφους μας (η προσωρινότητα των οποίων δημιουργεί «τάσεις φυγής» που
αποτρέπουν την ταύτιση τους με την ιδιότητά τους, την δημόσια υπεράσπιση αυτής της ιδιότη-
τας και την οργάνωση γύρω από αυτή) ότι η επισφάλεια ανακυκλώνει τον εαυτό της: επιβλή-
θηκε σε καιρούς και σε χώρους όπου δεν υπήρχε οργανωμένη συνδικαλιστική δράση και είναι
εξαιτίας της απουσίας τέτοιας δράσης που χειροτερεύει ακόμα περισσότερο τις συνθήκες εργα-
σίας, όχι μόνο εδώ, αλλά παντού.
Χρειάζεται να υπερασπιστούμε τους πιο ευάλωτους συναδέλφους μας, αυτούς της OTEPlus,
αντιστεκόμενοι στην πίεση για περισσότερη παραγωγικότητα και στην αξιολόγηση - ποινικο-
ποίηση, διά της οποίας επιχειρούν να μεταφέρουν σ’ εμάς την πίεση λόγω κρίσης. Με την ίδια
«ενοποιητική» λογική, χρειάζεται να υποδείξουμε τα παραπάνω ως πεδία διεκδίκησης, αντίστα-
σης και συνεργασίας με την πιο μαχητική μερίδα της ΟΜΕ-ΟΤΕ, με τη βοήθεια της οποίας μπο-
ρούμε να πετύχουμε στα πιο άμεσα αιτήματά μας. Βέβαια σ’ αυτό το δρόμο κρινόμαστε συνεχώς
όλοι. Στο συνέδριο της ΟΜΕ ΟΤΕ 8-9-10/5/09, από το οποίο είμαστε αποκλεισμένοι για λόγους
πραγματικά κομματικών συσχετισμών, πρέπει να μεταφερθούν τα αιτήματα οι προβληματισμοί,
να αναζητηθούν οι τακτικές και στρατηγικές κινήσεις υπέρβασης που θα οδηγήσουν και σε μια
Ομοσπονδία Τηλεπικοινωνιών Ελλάδας.
Χρειάζεται να δείξουμε έμπρακτα την αλληλεγγύη μας στους συναδέλφους μας στη WIND,
στη VODAFON και στις άλλες εταιρείες όπου οι «από πάνω» είναι πιο ασύδοτοι: μπορούμε και
είναι αναγκαίο να γίνουμε μέρος μιας στρατηγικής υπεράσπισης των εργαζομένων σε συνθή-
κες κρίσης και υπάρχουν δυνάμεις στη ΓΣΕΕ και το Εργατικό Κέντρο διατεθειμένες να βάλουν
«πλάτη» γι’ αυτό.
Χρειάζεται να βρούμε τους συναδέλφους από άλλα δραστήρια σωματεία νέων εργαζομέ-
νων (βιβλίου-χάρτου, μισθωτών τεχνικών, delivery, stage) και να μάθουμε από τη δουλειά που
έχουν κάνει ως τώρα.
Χρειάζεται, τέλος, να επινοήσουμε λόγους και τρόπους συνάντησης και επικοινωνίας και
εκτός δουλειάς, ώστε η συμμετοχή στο σωματείο να μην είναι καταναγκασμός: ξέρουμε ότι σε
βάθος χρόνου κανείς και καμία δεν κινητοποιείται, αν ενεργεί αποκλειστικά και μόνο «βάσει
καθήκοντος».
Είναι τόσα πολλά αυτά που χρειάζονται που δεν προλαβαίνουμε να είμαστε απαισιόδοξοι.
Οι πέντε περίπου μήνες ζωής του Σωματείου «Κωνσταντίνα Κούνεβα» μας έχουν ήδη δείξει ότι
μπορούμε να κάνουμε πολλά απ’ αυτά που χρειάζονται: μπορούμε να λέμε «όχι» και να αγνο-
ούμε απαγορεύσεις, να πατάμε «not ready» και να κατεβαίνουμε στις απεργίες, να φτιάχνου-
με δεσμούς με συναδέλφους και να δίνουμε το παρόν σε κινητοποιήσεις αλληλεγγύης που δεν
αφορούν στενά τον εργασιακό μας χώρο, να κάνουμε αισθητή την παρουσία μας, να εμπνέουμε
και να πείθουμε. Δεν είναι λίγα. Είμαστε μόλις στην αρχή.

 Νίκος Νικήσιανης, Επισφαλής μισθωτή εργασία και συνδικαλιστική οργάνωση, «Εντός Εποχής»,
25.1.2009

Δημοσθένης Παπαδάτος - Αναγνωστόπουλος

Μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Σωματείου Εργαζομένων
στα Τηλεφωνικά Κέντρα του ΟΤΕ «Κωνσταντίνα Κούνεβα»
…Το ζήτημα δεν είναι να είσαι
αιχμάλωτος
Το να μη παραδίνεσαι
αυτό είναι...

Δύο εταιρείες, ο όμιλος Φιλίπ-

που – ELBISCO – από τα μεγαλύ-
τερα καρτέλ στο χώρο γάλακτος
και τροφίμων, και η πολυεθνική
FRIGOGLAS του ομίλου 3Ε-Coca-
Cola, εξαπέλυσαν επιχείρηση εκ-
βιασμού και εξαγοράς των εργα-
ζομένων για να καταργηθούν 65
και 120 αντίστοιχα, θέσεις στα-
θερής εργασίας.
Η αναδιάρθρωση και των δύο
εταιρειών είχε στόχο την αντικα-
τάσταση των θέσεων σταθερής ερ-
γασίας «υψηλού κόστους» με άγνω-
στο αριθμό, άγνωστης αμοιβής,
άγνωστης διάρκειας και περιοδι-
κότητας και αγνώστου ωραρίου,
θέσεων επισφαλούς εργασίας. δεν είναι τίποτε παραπάνω από την εξειδίκευση
Oι δύο εταιρείες όπως και δεκάδες άλλες εται- στον ιδιωτικό τομέα με ξεδιάντροπο προκλητικό και
ρείες στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα έχουν μεγά- καταχρηστικό τρόπο των ανάλογων μεθοδεύσεων
λη εμπειρία και πολλά κέρδη από αυτές τις μορφές που έκανε η ίδια η κυβέρνηση με νομοθετικές ρυθ-
εργασίας (συμβάσεις ορισμένου χρόνου, συμβάσεις μίσεις, στον ΟΤΕ, στην Ολυμπιακή, κ.λ.π.-
έργου, ενοικιαζόμενοι, τετραωρίτες κ.λ.π.). Οι μεθοδεύσεις αυτές αποτελούν τον ΠΙΛΟΤΟ
Εδώ και χρόνια στον όμιλο 3Ε- CocaCola, το για μια γενικευμένη εφαρμογή του εργασιακού
40% του εργατικού δυναμικού τους στα εργοστά- καθεστώτος Μίχαλου.
σιά της σε όλη την Ελλάδα – από τη Θεσσαλονί- Ήδη στη FRIGOGLAS μετά τις 95απολύσεις εφαρ-
κη μέχρι την Πάτρα – απασχολούνται εποχιακά!! μόζεται το 4ημερο του Μίχαλου συμψηφιζόμενο με
συμβασιούχοι λες και το προϊόν έχει ημερομηνία άδειες και έπεται συνέχεια.
λήξης.Το ίδιο και ο όμιλος ΦΙΛΛΙΠΟΥ, μόνο στο ερ-
γοστάσιο στο Πικέρμι – όπου ήθελε να μεταφερθεί Οργανισμός Αφανισμού
η παραγωγή του εργοστασίου της Πάτρας ΒΟΣΙ-
ΝΑΚΗ – έχει 150 συμβασιούχους και μόνο 70 μόνι-
Εργατικού Δυναμικού
μες θέσης σταθερής εργασίας Ο ΟΑΕΔ χρησιμοποιείται ως χρηματοδότης των επι-
Οι εθελούσιες της FRIGOGLAS και ELBISCO- ΒΟ- χειρήσεων με χρήματα του εργαζόμενου λαού, με
ΣΙΝΑΚΗ, όπως και άλλων ανάλογων περιπτώσεων μοναδικό στόχο την αναδιάρθρωση των εργασια-

κών σχέσεων.
Η κυβέρνηση μέσω του ΟΑΕΔ, γίνεται αρωγός
και καθοδηγητής στον εκβιασμό των εργαζόμε-
νων και σε μια συνολική επιχείρηση εξαγοράς τού
συνδικαλιστικού κινήματος, αφού καταστρατηγεί
και παραβιάζει εν ονόματι της εθελούσιας εξόδου
το δικό της θεσμικό και νομικό πλαίσιο που προ-
βλέπει συγκεκριμένο τρόπο για την λύση της σύμ-
βαση εργασίας.
Η λύση σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορί-
στου χρόνου μπορεί να γίνει με τις ανάλογες νο-
μικές συνέπειες με τρεις τρόπους:
1.Την απόλυση με μονομερή καταγγελία της σύμ-
βασης από την εργοδοσία που κατατίθεται στον
ΟΑΕΔ, στην περίπτωση αυτή ο εργαζόμενος δι-
καιούται τη νόμιμη αποζημίωση που προβλέ-
πει ο νόμος όπως επίσης και να υπαχθεί στο
ταμείο ανεργίας πάλι με τις προϋποθέσεις του
νόμου.
2.Την αποχώρηση του εργαζόμενου οικειοθελώς
χωρίς καταγγελία της σύμβασης από την εργο-
δοσία: Στην περίπτωση αυτή ο εργαζόμενος δεν
δικαιούται αποζημίωσης ούτε υπάγεται στο ταμείο
ανεργίας για το οποίο η καταγγελία της σύμβα-
σης από τον εργοδότη είναι προϋπόθεση.
3.Την με κοινή συναίνεση εργοδότη-εργαζόμενου
λύση της σύμβασης εργασίας, με καταγγελία
της από την εργοδοσία κατόπιν όμως αιτήμα-
τος που υποβάλλεται σε αυτήν από τον εργα-
ζόμενο που τότε δικαιούται μόνο το 50% της νό-
μιμης αποζημίωσης και μπορεί να υπαχθεί στο
ταμείο ανεργίας
Σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες δεν
εμπίπτει η «εθελούσια» έξοδος της Frigoglas, του
Βοσινάκη και άλλων περιπτώσεων. Κυβέρνηση
και εργοδοσία συνδυάζουν και τις τρεις σε ένα
έκτρωμα που παραβιάζει ακόμη και το ποινικό
κώδικα.
Για τους λόγους αυτούς ακόμη και η συστημι-
κή δικαιοσύνη στο ανώτατο επίπεδο της, ΑΡΕΙΟΣ
ΠΑΓΟΣ, τις εθελούσιες εξόδους τις θεωρεί καθα-
ρές απολύσεις, που υπάγονται μάλιστα στις ΟΜΑ-
ΔΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ.
Για αυτό όταν πρόκειται για ΔΕΚΟ, η κυβέρνηση
προσφεύγει σε νομοθετικές ρυθμίσεις για νομιμοφά-
νεια, γιατί διαφορετικά δεν μπορεί να τις υλοποιή-
σει. Όταν όμως πρόκειται για τον ιδιωτικό τομέα,
τα ρυθμίζει κάτω από το τραπέζι ώστε να καθιστά
συνένοχο της, το συνδικαλιστικό κίνημα!
Δεν φτάνουν όμως αυτά.
Η κυβέρνηση με τον ΟΑΕΔ προχωρά ακόμη σε
πιο επιθετική πολιτική χρηματοδότησης της ανα-
διάρθρωσης των εργασιακών και πελατειακών της
σχέσεων υποσχόμενη.
• Αποκατάσταση μόνο των «εθελοντών»; απολυμένων στο
31
δημόσιο!!
• Τον υπερδιπλασιασμό του επιδόματος ανεργίας μόνο για
τους «εθελοντές» απολυμένους.
Αρκεί να γίνουν πελάτες του παράκεντρου κρά-
τους και οπαδοί του εργασιακού καθεστώτος Μί-
χαλου.
Η απόκρουση αυτών των μεθοδεύσεων δεν μπο-
ρεί να γίνει φυσικά από τον κάθε ατομικό εργάτη
που όλοι μαζί τον βάζουν στην αγχόνη. Δεν μπορεί
να γίνει μόνο από ένα σωματείο. Είναι γενικότερο
συνδικαλιστικό αλλά και πολιτικό ζήτημα.
Όμως ο καθένας έχει τις ευθύνες του.
Ο αγώνας στου ΒΟΣΙΝΑΚΗ που ξεκίνησε το
Μάη του 2008 με το τελεσίγραφο του Φιλίππου
εντός 20ημέρου να αποδεχτούν ή εθελούσια ή με-
ταφορά, είχε τη δυνατότητα να νικήσει, κυρίως να
αποτρέψει την προσπάθεια εργοδοσίας και της κυ-
βέρνησης να κάνει συνένοχο το συνδικαλιστικό κί-
νημα στην αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέ-
σεων, πράγμα που τελικά έγινε χιονοστιβάδα με
την εκδήλωση της κρίσης.
Τέσσερις μήνες - παρά τις δυσκολίες – το ζή-
τημα της υπεράσπισης της εργασίας έγινε ζήτη-
μα μιας ολόκληρης πόλης, ενός ολόκληρου νομού
(από τα εργατικά σωματεία και το Ε.Κ.Π. μέχρι το
Νομάρχη και το Δεσπότη), και κανείς - παρά τις
φιλότιμες προσπάθειες ορισμένων – δεν τολμού-
σε να συζητήσει τον εκβιασμό της εθελούσιας εξό-
δου. Η κατεύθυνση υπεράσπισης των αξιών της
εργασίας σε όλα τα επίπεδα που μπορούν να την
αναδείξουν σαν απελευθερωτική κοινωνική σχέ-
ση, δέσμευε και αιχμαλώτιζε όλους όσους είχαν
στο νου τους παζάρια, τοποθετώντας τους εργά-
τες στη θέση αξιολύπητων, κακορίζικων αξιών της
κοινωνικής ελεημοσύνης.
Μια ολόκληρη κοινωνία διαπραγματευόταν για
λογαριασμό των 65 εργαζομένων, κόντρα στη «νό-
μιμη» εργοδοτική αυθαιρεσία που ονομαζόταν με-
ταφορά.
Συγκροτήθηκε ενιαίο μέτωπο υπεράσπισης της
εργασίας και των σταθερών εργασιακών σχέσε-
ων και δικαιωμάτων ενάντια στην κυβέρνηση και
τον όμιλο Φιλίππου που επιχειρούσαν να αλώσουν
κάθε εργατικό δικαίωμα, απαιτώντας ξεδιάντροπα
τη σύμφωνη γνώμη των εργατών!
Η εταιρεία ήταν αναγκασμένη να απολογείται
σε μια ολόκληρη πόλη και όχι μόνο στους 65 ερ-
γαζόμενους του εργοστάσιου για το πώς ένα κερ-
δοφόρο εργοστάσιο ένας συνολικά κερδοφόρος
όμιλος εκεί που μέχρι χτές φούρνιζε τις φρυγανι-
ές, θα φούρνιζε και τους εργάτες. Έτσι δε τόλμαγε
να προχωρήσει σε ολομέτωπη επίθεση και το μόνο
που έκανε ήταν να υποχωρεί με χρονικές παρατά-
σεις προσπαθώντας να αποκόψει τους εργαζόμε-
νους από τους φυσικούς τους συμμάχους.
32 να μην παραδίνεσαι...
Δεν είναι τυ-
χαίο που τον Ιού-
λιο ο διευθυντής
της ELBISCO δή-
λωσε μπροστά
στην Καλαντζά-
κου, έχουμε να
κάνουμε με σκλη-
ρό συνδικαλιστι-
κό κίνημα στην
Πάτρα!!! και
απαιτούσε την
απομάκρυνση
του εκπρόσω-
που του ΕΑΜ -
μέλους Δ.Σ. του εργατικού κέντρου από τις δια-
πραγματεύσεις.
Σε αντίθετη κατεύθυνση ήταν η στάση του
ΠΑΜΕ αλλά και της Ένωσης Εργαζόμενων.
Το μεν ΠΑΜΕ κατάγγελνε τους πάντες και τα πά-
ντα και κυρίως τους συνδικαλιστές του ΕΑΜ ακό-
μη και τους εργαζόμενους που!! υπερασπίζαν τη
δουλειά τους, τις εργασιακές τους σχέσεις και τα
δικαιώματα. Χαρακτηριστική ήταν η μέρα που όλοι
οι φορείς (σωματεία, Δήμοι της περιοχής) βρέθη-
καν στο εργοστάσιο και απαιτούσαν να μην περά-
σει ο εκβιασμός, να μην κλείσει το εργοστάσιο και
να μη μεταφερθεί στο Πικέρμι.
Αυτοί έκαναν ΑΝΤΙ-συγκέντρωση ενάντια στους
φορείς και τα σωματεία!!! Διευκολύνοντας τον όμι-
λο ΦΙΛΙΠΠΟΥ να περάσει τα σχέδιά του, έχοντας
απέναντί του μόνο τους 65 εργαζόμενους του Βο-
σινάκη.
Η δε Ένωση εργαζομένων, αφού στην αρχή εν-
στερνίστηκε τη θέση της εργοδοσίας για μεταφορά
στο Πικέρμι και ζήταγε «μελέτες σκοπιμότητας»,
λες και οι εργαζόμενοι είναι άψυχα κιβώτια που
μπορείς να τα μεταφέρεις όπου και όποτε θες. Στη
συνέχεια ήταν μέσα σ΄ όλα και λίγο αγώνας, αρ-
κετά δημόσιες σχέσεις και λίγο να χαϊδεύει τα αυ-
τιά αλλά και να καλύπτει την ομάδα του Δ.Σ. του
σωματείου, που ποτέ δεν πίστεψε στην δυνατό-
τητα νίκης των εργαζομένων και πάντα κρατούσε
ανοιχτή γραμμή με την εργοδοσία. Η ήττα ήταν δο-
σμένη για την ένωση εργαζομένων, έτσι το ενδια-
φέρον της εστιάστηκε στη διαχείριση της και την
επιρροή πάνω στους εκπροσώπους της
Ο αγώνας του Βοσινάκη χάθηκε κυρίως από
τα μέσα αλλά και με την «υψηλή κυριότητα» των
αυτοπροσδιοριζόμενων ταξικών αριστερών δυ-
νάμεων.
Τα αρνιά που έγιναν λιοντάρια όπως δηλώνουν
σήμερα οι εργάτες της CONTINENTAL έγιναν θυσία
εν ονόματι μιας επιζήμιας και πλαστής ενότητας
στο Δ.Σ. του σωματείου.
Η ιδία ομάδα
του Δ.Σ. έφτασε
στα όρια του αν-
θρώπινου εξευ-
τελισμού, συζη-
τούσε με την
εργοδοσία πως
θα μοιράσει τα κί-
νητρα των 9 ερ-
γαζομένων που
δέχτηκαν να με-
ταφερθούν στο
Πικέρμι. Ταυτό-
χρονα δε αρνιό-
ταν να υπογράψει
το προχώρημα της σύμβασης από τη μεσολάβηση
στη διαιτησία για αυτούς τους 9,ώστε να έχουν μια
ελάχιστη εξασφάλιση .
Αντίθετα στην FRIGOGLAS, με τα άπειρα υπερ-
κέρδη, πριν αλέκτωρ λαλείσαι – εντός 20 ημερών
βρέθηκαν!!! 95 εργαζόμενοι να αποχωρήσουν «εθε-
λούσια».
Το ΠΑΜΕ – ελέγχοντας την πλειοψηφία του Δ.Σ.
του σωματείου – κράτησε το πρόβλημα του εκβια-
σμού και εξαγοράς των εργαζομένων μακριά από
τα υπόλοιπα συνδικάτα, τους εργαζόμενους, την
κοινωνία.
Απέφευγε συστηματικά να θίξει τα συμφέρο-
ντα συνολικά της 3Ε- Coca Cola, φτάνοντας στα
όρια της γελοιότητας, κάνοντας ότι στην αρχή δεν
γνώριζε ότι πρόκειται για τον ίδιο όμιλο και αργό-
τερα ξεμπέρδευε με το γενικό όρο πλουτοκρατία,
αφήνοντας στο απυρόβλητο το Δαυίδ και την Coca
Cola, ετσι απάλυνε και τις ευθύνες της ομοσπον-
δίας ποτών και τροφίμων στην οποία ανήκουν όλα
σχεδόν τα εργοστάσια της 3Ε.
Γιατί κατά την ΠΑΜΕλογική δεν φταίει ο κάθε
καπιταλιστής χωριστά αλλά ο καπιταλισμός γενι-
κά που πρέπει να σαπίσει και να πέσει. Αυτή η λο-
γική θυμίζει λίγο τη υπόσχεση των χριστιανών για
τη αιώνια ζωή για να μένει στο απυρόβλητο η σύ-
ντομη γήινη πραγματικότητα!
Δεν ανέδειξαν τις παρανομίες των διαδικασι-
ών του εκβιασμού - εξαγοράς των εργαζομένων.
Έτσι άφηνε τους εργαζόμενους της Φριγκογκλας
έρμαια των εκβιασμών, να φυλλορροούν σιγά-
σιγά, δηλώνοντας μάλιστα ότι με όσους αντέξουν
θα αγωνιστούν για να μη γίνει καμία άλλη απόλυ-
ση εκτός των 120!!!
Αγωνιστική – ταξική διαρροή για να ξεμπλέξουν
από τα δύσκολα. Αλήθεια, τι παραπάνω έκανε η
«ταξική» ομοσπονδία του Αρτεμίου, από τη ΓΣΕΕ.
Και οι δυο έβγαλαν μια ανακοίνωση συμπαράστα-
σης περί του άδικου των απολύσεων και της αναλ-
γησίας του κεφαλαίου!!! αρνούμενοι ουσιαστικά να

στήσουν ανάχωμα στην ραγδαία αναδιάρθρωση
των εργασιακών σχέσεων στον όμιλο 3Ε.
«Ξέχασαν» να προτείνουν έστω και μια κινητο-
ποίηση σε όλα τα εργοστάσια του ομίλου 3Ε πράγ-
μα για το οποίο εγκαλούσαν τη ΓΣΕΕ στη περί-
πτωση της ELBISCO. Έτσι η επιχείρηση εκβιασμού
και εξαγοράς των εργαζομένων της ΦΡΙΓΚΟΚΛΑΣ
έληξε μέσα στο 20ημερο που είχε προγραμματί-
σει ο Δαυίδ.
Είναι τρομερό για την αριστερά να επενδύει
στην ήττα του εργατικού κινήματος για να αποκο-
μίσει πέντε ψήφους και ένα οπαδό.
Δεν μπορεί το ταξικό συνδικαλιστικό κίνημα
να αφήνει ανενόχλητο το κεφάλαιο να προχωρά-
ει στην αναδιάρθρωση της εργασίας και στη συ-
νέχεια εμείς οι εργαζόμενοι να φορτωνόμαστε σαν
ζητιάνοι στη κοινωνία.
Αντίσταση και ανυπακοή σημαίνει να εμποδίζεις
καθημερινά με τη δράση σου τη αναδιάρθρωση και
33
να έχεις σύμμαχο σου την υπόλοιπη κοινωνία που
θα τις θυμίζεις τις υποχρεώσεις της.
Αντίσταση και ανυπακοή σημαίνει να μην ξε-
φτιλίζεις τις μορφές πάλης με τα «συμβολικά»
κλεισίματα εργοστάσιων, δρόμων περιφερειών,
διοδίων, υπουργείων, που μπροστά πάνε τα πε-
ριπολικά για κρατάνε το χρόνο και πiο πίσω να εί-
ναι τα δελτία των 8 της T.V. και μετά να σφυρίξουν
τη λήξη του αγώνα!!
Αντίσταση και ανυπακοή σημαίνει να έχεις στό-
χο και προοπτική
Αυτοί που έχουν πραγματική αναφορά, τα ταξι-
κά συμφέροντα της εργατικής τάξης, δεν μπορεί να
επενδύουν στην ήττα και στην κακοριζικιά, πρέπει
να πιστεύουν στη νίκη, να δημιουργούν αγωνιστι-
κά μέτωπα σε κάθε χώρο δουλειάς, σε κάθε πόλη,
σ΄ όλη τη χώρα, υπεράσπισης της εργασίας, των
εργασιακών σχέσεων και δικαιωμάτων.
Ουρανία Μπίρμπα
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ
ΚΡΑΤΟΣ (1870 – 1914)
Η διαμόρφωση της
εργατικής τάξης
και η εισαγωγή της εργατικής
νομοθεσίας
Το νέο κράτος διαδικασία μείξης και αλληλεπίδρασης.
Ακόμα πιο σημαντική όμως ήταν διαδικασία
Στις 7 Μαΐου του 1832 αναγνωρίζεται και επίσημα διεκδίκησης της εξουσίας στο νέο κράτος. Βασι-
η ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ανεξαρτησία προβλη- κοί διεκδικητές ήταν οι παραδοσιακοί ισχυροί, οι
ματική και κουτσουρεμένη, αφού εντός των ορίων προεστοί, τα “τζάκια” και η αστική τάξη. Εκτός
της χώρας περιλαμβάνονται μόνο η Πελοπόννη- αυτών όμως υπήρχαν οι αγωνιστές της επανάστα-
σος, η Στερεά Ελλάδα και οι Κυκλάδες. Η κατά- σης που ζητούσαν δικαίωση για τις θυσίες τους,
σταση που επικρατεί στο νεοσύστατο κράτος είναι μορφωμένοι Έλληνες του εξωτερικού και φυσικά
τραγική. Οι ανθρώπινες απώλειες από τον πόλεμο οι Βαυαροί συνοδοί του 1ου Βασιλιά της Ελλάδας
ήταν τεράστιες, οι πόλεις και τα χωριά ήταν ερει- του Όθωνα.
πωμένα και ο πληθυσμός ζούσε σε συνθήκες ανέ-
Η διαδικασία αυτή ήταν σύνθετη και πολυεπί-
χειας. Η αγροτική παραγωγή είχε πληγεί σημα-
πεδη αφού στις τοπικές κοινωνίες υπήρχε το θέμα
ντικότατα καθώς χιλιάδες ελαιόδεντρα είχαν κοπεί
της διανομής των εθνικών γαιών που διεκδικούσαν
από τα Αιγυπτιακά στρατεύματα, τα οπωροφόρα
οι φτωχοί αγροτικοί πληθυσμοί αλλά εποφθαλμι-
δέντρα είχαν εξαφανιστεί, καλύβες και στάβλοι
ούσαν και οι ισχυροί μεγαλογαιοκτήμονες, ενώ σε
είχαν καταστραφεί, κάτι πολύ σημαντικό σε μία
κεντρικό επίπεδο η διαμάχη έγινε γύρω από τον
χώρα της οποίας η μεγάλη πλειοψηφία του πλη-
έλεγχο του κράτους.
θυσμού ήταν αγρότες.
Σε γενικές γραμμές χαμένοι βγήκαν οι φτω-
Η Ελληνική κοινωνία ζούσε μία κατάσταση πλή-
χοί αγρότες οι οποίοι δεν είδαν συνολική λύση στο
ρους αναστάτωσης. Στους επιζήσαντες από τον πό-
θέμα τους μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και μεγά-
λεμο της ανεξαρτησίας ντόπιους πληθυσμούς ήρ-
λο μέρος των αγωνιστών του πολέμου, οι οποίοι
θαν να προστεθούν Έλληνες από κάθε σημείο του
δεν εντάχθηκαν στον στρατό ούτε πήραν γη, κάτι
ορίζοντα, την Θεσσαλία, τη Μακεδονία, τη Μικρά
που παρακίνησε πολλούς από αυτούς να στρα-
Ασία την Κύπρο…
φούν στη ληστεία…
Καθένας από αυτούς κουβαλούσε τα ήθη, τα
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο άρχισε μία αργή προ-
έθιμα και τις ιδέες του τόπου του και άρχισε μία
1. Α. Βακαλόπουλος: Νέα Ελληνική ιστορία – Εκδόσεις Βά-
σπάθεια ανασυγκρότησης. Η νεοελληνική κοινω-
νιας, κγ έκδοση, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 207. νία βρισκόταν σε πρωτόγονη κατάσταση. Κυριαρ-
2. Α Βακαλόπουλος, ο.π σελ 200 χούσε η κλειστή αγροτική οικονομία, στην οποία
3. Α. βακαλόπουλος, ο.π σελ 201 οι χωρικοί κάλυπταν τις περιορισμένες ανάγκες
τους κυρίως με δικά τους μέσα .
Σε κάπως καλύτερη κατάσταση είναι ο εμπο-
 Α. Βακαλόπουλος, ο.π σελ 220.

ρικός τομέας και η ναυτιλία, αλλά και εδώ έχουμε
αισθητή κάμψη μετά τις καταστροφές της 10ετούς
σύρραξης.
Ακόμα δεν μπορεί να γίνεται λόγος για βιομη-
χανία, ενώ και η βιοτεχνία είναι πολύ καθυστερη-
μένη. Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια είναι η έλ-
λειψη αμαξιτών δρόμων 
Για να φανταστούμε λίγο την κατάσταση, είναι
πολύ πιο εύκολο να πας πλέοντας από το Άστρος
στις Σπέτσες και την Ύδρα, παρά από ξηρά στο
πολύ πιο κοντινό Ναύπλιο.
Μιλάμε δηλαδή για μια χώρα, η οποία ενώ εί-
ναι μικροσκοπική σε απόλυτο αριθμό τ.χ, την ίδια
ώρα είναι απέραντη για την συντριπτική πλειοψη-
φία των κατοίκων της. Ένας συνηθισμένος χωρι-
κός, εάν δεν βρεθεί σε εξαιρετικές συνθήκες, είναι
πολύ πιθανόν να μην απομακρυνθεί ποτέ από την
ευρύτερη περιοχή του τόπου κατοικίας του.
Και στη θάλασσα όμως υπάρχει ο κίνδυνος
των πειρατών…
Στην πολιτική ζωή επικρατεί αστάθεια και η
αντιπαράθεση γίνεται σε τελείως καθυστερημένο
επίπεδο, στη βάση του σε ποια χώρα, Αγγλία, Γαλ-
λία ή Ρωσία πρέπει να προσκολληθεί η χώρα για να
προωθήσει τα συμφέροντά της.
Μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 η
μοναρχία γίνεται συνταγματική, ενώ το 1862 έχου-
με την έξωση του Όθωνα και την εκλογή ως νέου
μονάρχη του Γεωργίου Α΄ το 1863.
Η Αγγλία προσφέρει ως δέλεαρ για την αποδοχή
του την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, κάτι
που γίνεται την ίδια χρονιά.
Με το Σύνταγμα του 1864 εισάγεται ως πολίτευμα
η βασιλευομένη δημοκρατία.
Στην αρχιτεκτονική κυριαρχεί ο νεοκλασικι-
σμός, στην λογοτεχνία ο ρομαντισμός και στην
 Α. Βακαλόπουλος, ο.π σελ 220
35
γραπτή και επίσημη γλώσσα η καθαρεύουσα, με
τάσεις πλησιάσματος προς την Αττική γλώσσα μάλ-
λον, παρά προς τη δημοτική.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ
ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ (1870 – 1914)
Α. Το πρόβλημα
Αν και ξεκάθαρα η ιδεολογία της Ελληνικής επα-
νάστασης εκφράζει το αστικό πνεύμα της εποχής
της, επιδιώκοντας τη δημιουργία ενός εθνικού
κράτους και το ξεπέρασμα των νομικών περιορι-
σμών του Ασιατικού τρόπου παραγωγής όπως εκ-
φράζονταν από την Οθωμανική νομοθεσία, γεγο-
νός που γίνεται φανερό τόσο από τα Συντάγματα
της επανάστασης, όσο και από την νομοθεσία του
νέου Ελληνικού κράτους, το ερώτημα είναι ποιος
ήταν ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής στην Ελλά-
δα μετά την επανάσταση;
Επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας ο Σουλτάνος,
επικεφαλής της αυστηρά διαρθρωμένης ιεραρχί-
ας, έχει την κυριότητα όλης της γης. Κατά ελεύθε-
ρη βούληση του, την παραχωρεί κατά επικαρπία
( είσπραξη δεκάτης και άλλων φόρων ) μόνο, σε
θρησκευτικά ιδρύματα ή σε πολιτικούς και στρα-
τιωτικούς αξιωματούχους του, για τις υπηρεσίες
που του έχουν προσφέρει . Η τεράστια πλειοψη-
φία των ανθρώπων ζούσε από την αγροτική πα-
ραγωγή.
Ακόμα και τότε όμως υπήρχαν αυτοί που ερ-
γάζονταν ως τεχνίτες , έμποροι, ναυτικοί. Ήταν
συνενωμένοι σε επαγγελματικές ενώσεις, συντε-
χνίες, τα “σινάφια” ή “ρουσφέτια”, οργανωμέ-
νες σε ομοιοεπαγγελματική βάση με αυστηρά ιε-
ραρχική δομή.
Οι συντεχνίες βρίσκονται κάτω από τον αυστη-
ρό κρατικό έλεγχο, ήδη από την Βυζαντινή εποχή,
κάτι που συνεχίζεται και επί Οθωμανών .
Ιδίως από τον 17ο αιώνα και μετά, η συγκρό-
τηση των συντεχνιών γινόταν από μέλη μίας ορι-
σμένης εθνικοθρησκευτικής μειονότητας, κάτι που
συνέβαλε στην διαμόρφωση εθνικής συνείδησης,
πρώτα από όλους στους έμπορους και τους ναυτι-
κούς, που αποτέλεσαν και τον πυρήνα για τη δη-
μιουργία της Ελληνικής αστικής τάξης .
Ιδιαίτερα ευεργετική για την Ελληνική ναυτι-
λία ήταν η Συνθήκη του Κιουρτσούκ – Καϊναρτζή,
η οποία υπογράφτηκε το 1774και μετά την ισχύ
 Α. Βακαλόπουλος, ο.π σελ 43-44.
 Γ. Αλεξάτος, Η εργατική τάξη στην Ελλάδα, εκδόσεις
Ρωγμή, Αθήνα 1997, σελ 25-26.
 Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 27-28.
36 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
της οποίας τα Ελληνικά πλοία τέθηκαν κάτω από
την προστασία της Ρωσίας.
Την ίδια περίοδο οι συντεχνιακές δομές χαλα-
ρώνουν και κάποια στιγμή στις αρχές του 19ου αι-
ώνα συντελείται ο χωρισμός της εργασίας από το
κεφάλαιο, για παράδειγμα στα Αμπελάκια, αλλά
και σε άλλα βιοτεχνικά κέντρα.
Έτσι ήδη στα τέλη της Οθωμανικής περιόδου,
υπήρχε μία πολύ μικρή εργατική τάξη που εργαζό-
ταν με καπιταλιστικές μεθόδους παραγωγής, την
ίδια ώρα που περισσότεροι εργάζονταν ακόμα με
συντεχνιακές σχέσεις και πολύ περισσότεροι ασχο-
λούνταν με την αγροτική παραγωγή.
Την ίδια ώρα υπήρχε μια πρωτογενής συσσώ-
ρευση του Ελληνικού κεφαλαίου, κυρίως στην ναυ-
τιλία, αλλά και στη βιοτεχνία και το εμπόριο.
Σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι μεγάλοι εμπο-
ρικοί οίκοι, Ελληνικής ιδιοκτησίας, δεν έχουν ως
έδρα τους τις περιοχές που αποτέλεσαν στη συ-
νέχεια το Ελληνικό κράτος, αλλά είναι διασκορπι-
σμένοι από την Οδησσό έως την Αλεξάνδρεια και
από τη Λειψία έως τη Σμύρνη.
Η Ελλάδα λοιπόν τα πρώτα χρόνια μετά την
ανεξαρτησία είναι μία χώρα στην οποία το παλιό
συνυπάρχει με το καινούργιο.
Το παλιό εκφράζεται με την πλήρη έλλειψη βι-
ομηχανικού τομέα και την καθυστέρηση του βιοτε-
χνικού, με κυρίαρχη την θέση, στην Ελληνική πε-
ρίπτωση, του εμπορίου και της ναυτιλίας. Με την
κυριαρχία του συντεχνιακού τρόπου οργάνωσης.
Οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες δεν θα διαχωρί-
σουν ολοκληρωτικά τις επαγγελματικές τους ενώ-
σεις παρά στις αρχές του επόμενου αιώνα.
Επίσης με την ιδιαίτερα αυξημένη σημασία του
αγροτικού τομέα και την παρουσία φεουδαρχικού
τύπου καταλοίπων, χωρίς βέβαια την ύπαρξη προ-
νομίων ευγενείας “αίματος”, αφού τεράστιες εκτά-
σεις, στη Θεσσαλία κυρίως, που εγκαταλείφθηκαν
από τους Μουσουλμάνους κατόχους τους, δεν δι-
ανεμήθηκαν στους ακτήμονες αγρότες, αλλά αγο-
ράστηκαν από πλούσιους Έλληνες, είτε τοπικούς
άρχοντες, είτε κεφαλαιούχους του εξωτερικού.
Τέλος με την ιδιαίτερα σημαντική θέση της εκ-
κλησίας. Πρόκειται για μία μπερδεμένη ιστορία. Από
τη μία η εκκλησία εξαρτάται ολοκληρωτικά οικονο-
μικά από το κράτος και την πολιτική εξουσία.
Από την άλλη ο ρόλος που έπαιξε επί Οθωμα-
νικής αυτοκρατορίας της δίνει μία επιρροή στην
Ελληνική κοινωνία ιδιαίτερα αυξημένο. Πολλές φο-
ρές η σχέση κράτους – εκκλησίας θυμίζει περισσό-
τερο Βυζάντιο παρά Δυτική Ευρώπη10.
Και συνολικότερα όμως μπορούμε να πούμε
 Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 30-31.
10. Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, εκδόσεις Βιβλιόρα-
μα ( συλλογικο ) τόμος Α1, σελ 27-28.
ότι το πνευματικό εποικοδόμημα, όπως εκφραζό-
ταν από την εκκλησία και τις μακραίωνες παραδό-
σεις, ήθη και έθιμα της Βυζαντινής και Οθωμανικής
περιόδου, έπαιξε ισότιμο ρόλο με την οικονομική
βάση στη διαμόρφωση της πολιτικής πραγματι-
κότητας στο Νεοελληνικό κράτος, με τη συμμαχία
αστών, γαιοκτημόνων και γενικότερα τοπικά ισχυ-
ρών παραγόντων που είναι γνωστή ως η εξουσία
των “τζακιών”.
Το καινούργιο εκφραζόταν από την ήδη υπάρ-
χουσα πρωτογενή συσσώρευση κεφαλαίου, ακό-
μα και αν τα κέντρα της ήταν εκτός Ελληνικής επι-
κράτειας,
Με την καινούργια νομική πραγματικότητα
που σπάει τους φραγμούς της Οθωμανικής περι-
όδου και επιτρέπει την πιο ελεύθερη άσκηση της
επιχειρηματικότητας.
Με τα βλέμματα των διανοούμενων και της κρα-
τικής εξουσίας που είναι στραμμένα προς τη Δύση,
αν και υπήρχε και αντίθετο ιδεολογικό ρεύμα που
έψαχνε τα πρότυπά του στην Βυζαντινή παράδο-
ση και κληρονομιά.
Προς το παρόν το παρελθόν είναι ακόμα πιο
δυνατό, αλλά το καινούργιο έρχεται….
Β. Ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις
Το 1881 προσαρτάται στην Ελλάδα η Θεσσαλία
εκτός από την περιοχή της Ελασσόνας και η Άρτα
από την Ήπειρο. Το 1897 χάνει τον πόλεμο με την
Τουρκία, αλλά η Κρήτη μετά από μία ακόμα επα-
νάσταση γίνεται στην ουσία αυτόνομη. Ανάμεσα
στο 1904 και το 1908 διεξάγεται ο “Μακεδονικός
αγώνας”, ενώ τα έτη 1912-23 έχουμε τον Α΄ και
τον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο, με τους οποίους η Ελ-
λάδα κερδίζει τη Μακεδονία, την Ήπειρο και τα
νησιά του Αιγαίου. Τέλος το 1914 ξεσπά ο 1ος πα-
γκόσμιος πόλεμος.
Κατά τη διάρκεια των ταραχωδών αυτών ετών
στην εσωτερική πολιτική ζωή της χώρας γίνονται
2 προσπάθειες εκσυγχρονισμού, μία από τον Τρι-
κούπη από το 1881 έως και το 1885 και μία από
τον Βενιζέλο μετά την επανάσταση στο Γουδί το
1909.
Στο χώρο της λογοτεχνίας σημαντική είναι
η εμφάνιση της γενιάς του ΄80 που αντιτάχθη-
κε στον κυρίαρχο έως τότε ρομαντισμό και κάτι
ακόμα πιο σημαντικό εγκαινίασαν τη γραφή της
ποίησης στην δημοτική11. Το ίδιο αίτημα πρόβα-
λε για την πεζογραφία ο Ψυχάρης με “το ταξίδι
μου” το 188812.
Όπως μεταλλασσόταν η χώρα στα σύνορα και
11. Λ. Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας,
Μ.Ι.Ε.Τ. 16Η Ανατύπωση, Αθήνα 2007, σελ 187
12. Λ. Πολίτης,ο.π σελ 208.
 37
τους πνευματικούς προσανατολι-
σμούς της, έτσι άλλαζε και εσω-
τερικά σαν κοινωνία.
Τα πρώτα χρόνια μετά την ανε-
ξαρτησία κύριο οικονομικό κέντρο
ήταν η Σύρα. Ο κύριος όγκος του
πληθυσμού εργαζόταν σταθερά
στην αγροτική παραγωγή και το
Ελληνικό κεφάλαιο συνέχιζε την
παραδοσιακή ενασχόλησή του με
το εμπόριο και τη ναυτιλία. Σιγά
– σιγά όμως αναπτύσσονται βιο-
τεχνίες συσκευασίας αγροτικών
προϊόντων, βυρσοδεψίας κ.α
Το 1861 ιδρύεται το πρώτο
μεγάλο μηχανουργείο στην Ελ-
λάδα, του Βασιλειάδη στον Πει-
ραιά13. Από την εποχή αυτή και
φρασης της ταξικής πάλης για πρώτη φορά στην
μετά ξεκινάει ο σταδιακός μαρασμός της Σύρας,
Ελλάδα.
με την ταυτόχρονη ανάδειξη ως πρώτου λιμανιού
της χώρας, του Πειραιά. Αυτό έγινε στη Σύρο το 1879 με την απεργία
των ναυπηγοξυλουργών του ναυπηγείου της Ελ-
Από το 1870 και μετά εμφανίζεται μία τάση επι-
ληνικής ναυτοπλοϊκής εταιρείας και την ταυτόχρο-
στροφής του παροικιακού κεφαλαίου στο Ελληνικό
νη ίδρυση του ΄ αδελφικού συνδέσμου ξυλουργών
κράτος και τα έτη 1867-83 έχουμε ένα πρώτο κύμα
του ναυπηγείου Σύρου ΄ Έχουμε δηλαδή την ταυ-
τοποθέτησης κεφαλαίων στην εγχώρια βιομηχανία,
τόχρονη εμφάνιση της πρώτης απεργίας και του
με αποτέλεσμα να δεκαπλασιαστούν τα ατμοκίνητα
πρώτου εργατικού σωματείου16.
εργοστάσια και η ατμοδύναμη τους και να πεντα-
πλασιαστούν οι απασχολούμενοι σε αυτά, ενώ το Σημαντικές αυτή την περίοδο είναι οι απερ-
1876 ιδρύεται το Χρηματιστήριο Αθηνών14. γίες που γίνονται στα μεταλλεία του Λαυρίου το
1883, το 1887 και ιδίως το 1896, που είχαμε σκλη-
Έτσι το 1861, από το σύνολο του οικονομικά
ρές συγκρούσεις με την αστυνομία, ενώ το 1906
ενεργού πληθυσμού οι απασχολούμενοι στη βιο-
θα ιδρυθεί το σωματείο των μεταλλωρύχων του
τεχνία είναι 32.801 άνθρωποι, στους οποίους μπο-
Λαυρίου17.
ρούμε να προσθέσουμε και 19.303 ναυτικούς.
Τα έτη 1892-94 η νεαρή Ελληνική βιομηχανία
Το 1874 οι μόνιμοι-ες εργάτες-τριες στη βιο-
περνάει κρίση. Η επιδείνωση των ήδη σκληρών
μηχανία πλέον υπολογίζονται σε 7.342 και οι πε-
συνθηκών διαβίωσης της εργατικής τάξης, προ-
ριστασιακοί-ες σε 20.000-25.000.
καλεί νέες απεργίες στην Αθήνα, τον Πειραιά, το
Το 1893 τα μονίμως απασχολούμενα άτομα Λαύριο, την Πάτρα, το Βόλο.
στην βιομηχανία έχουν φτάσει τα 17.152 ενώ το
Ένα νέο κύμα αγώνων ξεσπάει στις αρχές του
1909, προς το τέλος της περιόδου που εξετάζου-
20ου αιώνα. Ανάμεσα στα έτη 1904-1909 απήργη-
με το νούμερο έχει ανέβει στους 60.114 από τους
σαν 51.500 εργαζόμενοι διαφόρων κλάδων. Στην
οποίους οι 37.114 ζούσαν στην Αθήνα και τον Πει-
πρωτοπορία των αγώνων βρίσκονται οι καπνεργά-
ραιά15.
τες, οι σιδηροδρομικοί, οι οποίοι το 1905 ιδρύουν
το σωματείο τους, και οι τροχιοδρομικοί18.
Γ. Οι πρώτες απόπειρες οργάνωσης και
Στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, η Ελλάδα
οι πρώτες απεργίες περνάει σε μία επόμενη φάση εκβιομηχάνισης και
συγχρόνως γίνεται προσπάθεια εκσυγχρονισμού
Ο συνδυασμός του πολλαπλασιασμού των βιομη- στη λειτουργία των θεσμών και του κράτους, με
χανιών και συνακόλουθα των βιομηχανικών ερ- το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί και το ανέβασμα,
γατών, σκληρού πυρήνα της εργατικής τάξης και για πρώτη φορά, του Βενιζέλου στην εξουσία.
των συνθηκών εργασίας της εποχής, προκάλεσε Τον Μάρτιο του 1910 ιδρύεται το Εργατικό Κέ-
λοιπόν την εμφάνιση της απεργίας, ως μορφή έκ- ντρο Αθήνας, στα εγκαίνια του οποίου παραβρέ-
13. Γ. Κορδάτου, Ιστορία του Ελληνικού εργατικού κινήμα- 16. Γ. Κορδάτος,ο.π σελ 22, Γ. Αλεξάτος ο.π σελ 69-70.
τος, εκδ. Μπουκουμάνη, Ζ ‘εκδοση, σελ 12. 17. Γ. Κορδάτος ο.π σελ. 36 επ, Γ. Αλεξάτος ο.π σελ 71-
14. Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 40-41,49. 72.
15. Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ50. 18. Γ. Αλεξάτος ο.π σελ 73.
38 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
θηκε ο Βενιζέλος, δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο,
την ιδιαίτερη προσοχή που έδειχνε η κυβέρνησή
του και ο ίδιος προσωπικά, για τις εξελίξεις στην
εργατική τάξη και προαναγγέλλοντας τις μετέπειτα
προσπάθειες χειραγώγησής του, σημείο στο οποίο
θα ξαναγυρίσουμε.
Την ίδια περίοδο στις απεργίες πρωτοστατούν
οι καπνεργάτες, οι τροχιοδρομικοί και οι τσιγαρά-
δες που δίνουν αγώνα επιβίωσης, αφού οι νέες μη-
χανές που έχουν εισαχθεί απειλούν την ίδια την
υπόστασή τους19.
Τα τελευταία χρόνια της περιόδου που εξε-
τάζουμε πιο σημαντική στιγμή η μεγάλη καπνερ-
γατική απεργία στην Μακεδονία και την Θράκη το
191420. Το 1913 απεργούν οι ανθρακεργάτες και
το 1914 οι εργάτες φωταερίου21.
Δ. Ιδεολογικά ρεύματα στο εργατικό κίνημα
Τα ιδεολογικά ρεύματα που υπάρχουν εντός του ερ-
γατικού κινήματος μπορούν να χωριστούν σε δύο
κατευθύνσεις. Κατ΄ αρχήν έχουμε την κυρίαρχη αστι-
κή ιδεολογία. Αυτή εκφράζεται με το δίπτυχο Μεγά-
λη ιδέα, δηλαδή ενσωμάτωση όλων των περιοχών
στις οποίες κατοικούν Ελληνικοί πληθυσμοί εντός
των ορίων του Ελληνικού κράτους και εκδυτικισμός,
δηλαδή οικονομική ανόρθωση και αστικός εκσυγ-
χρονισμός στα πρότυπα της Δύσης22.
Το δίπτυχο αυτό εκφραζόταν με ένα έντονο
αλυτρωτισμό – επεκτατισμό και με την προγονο-
πληξία, μέσω της οποίας εκφραζόταν η επιθυμία
νέων μεγαλείων, αντίστοιχων αυτών των Αρχαί-
ων Ελλήνων.
Το ρεύμα αυτό αισθανόταν περιφρόνηση για
τα λαϊκά στρώματα τον πολιτισμό τους κάτι που
εκφράστηκε έντονα την περίοδο που εξετάζουμε
με την απόπειρα επιβολής της καθαρεύουσας, σε
βάρος της ζωντανής γλώσσας του λαού23.
Την αμέσως επόμενη περίοδο, η τάση αυτή θα
φανεί επίσης καθαρότατα, με την αντιμετώπιση
που θα επιφυλάξει η εξουσία στην πιο αυθεντική
λαϊκή μουσική που έχει γεννηθεί στο νεοελληνικό
κράτος, το ρεμπέτικο και στο βασικό μουσικό της
όργανο, το μπουζούκι.
Μετά το κίνημα στο Γουδί όμως και την είσο-
δο στο προσκήνιο του Βενιζέλου, έχουμε μία νέα
τακτική εκ μέρους της άρχουσας τάξης, η οποία
μπορεί να συνοψιστεί στο δίπτυχο μαστίγιο και
καρότο.
Από τη μία έχουμε για πρώτη φορά νομοθέτη-
ση προστατευτικής εργατικής νομοθεσίας, για την
19. Γ. Αλεξάτος ο.π σελ 115.
20. Γ. Αλεξάτος ο.π σελ 116.
21. Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, ο.π σελ115.
22. Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 50.
23. Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 51.
οποία θα γίνει λόγος παρακάτω, η οποία συνδυ-
άζεται με τη προσπάθεια ελέγχου των εργατικών
σωματείων από συντηρητικούς συνδικαλιστές. Από
την άλλη τα πιο αγωνιστικά, προωθημένα πολιτι-
κά κομμάτια του εργατικού κινήματος αντιμετω-
πίζονται με καταστολή, τάση που θα ενταθεί την
αμέσως επόμενη περίοδο από αυτή που εξετάζου-
με. Πιο ακραίο δείγμα αυτής της πολιτικής ήταν
το κλείσιμο του Εργατικού κέντρου του Βόλου το
1911, ύστερα από το μια διετία έντονων καπνερ-
γατικών αγώνων24.
Τα ιδεολογικά ρεύματα που μιλάνε στο όνομα
της εργατικής τάξης χωρίζονται σε δύο υποκατη-
γορίες. Σε αυτά που εμπνέονται από τον Αναρχισμό
και σε αυτά που εμπνέονται από τον Σοσιαλισμό.
Πριν ξεκινήσει η παρουσίασή τους, θα πρέ-
πει να τονιστεί ότι δεν πρέπει να περιμένουμε την
ιδεολογική καθαρότητα της εποχής μας. Ιδιαίτερα
στις αρχές της περιόδου που εξετάζουμε η λαϊκή
αντίδραση εκφράζεται κυρίως με την ληστανταρ-
σία, αφού η έλλειψη έντονων ταξικών διαφορο-
ποιήσεων, δεν επιτρέπει την ανάπτυξη κινημάτων
με σαφή ταξική κατεύθυνση.
Τα αναρχικά- σοσιαλιστικά ιδεολογικά ρεύ-
ματα εισήχθησαν από το εξωτερικό από ριζοσπά-
στες αστούς και στη συνέχεια επηρεάστηκαν στη
διαμόρφωση των τελικών απόψεών τους από την
υπάρχουσα Ελληνική πραγματικότητα.
Οι Αναρχικοί εμφανίζονται πρώτοι, περίπου το
1875 στην Πάτρα25. Την πρώτη περίοδο οι επιρ-
ροές τους είναι επίσης χριστιανοσοσιαλιστικές και
ουτοπικές σοσιαλιστικές. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η
ύπαρξη στην Πάτρα Ιταλών εμιγκρέδων που μετέ-
φεραν τις ιδέες τους.
Την επόμενη περίοδο μία προσπάθεια εισαγω-
γής ΄ τρομοκρατικών πρακτικών ΄ προκαλεί την
άμεση κρατική καταστολή και στη συνέχεια η ίδρυ-
ση του Σ.Ε.Κ.Ε θα περιορίσει την επιρροή τους σε
αμελητέα επίπεδα.
Οι Σοσιαλιστές, εκφράζονται κυρίως από τις
προσπάθειες, εκδοτικές και οργανωτικές, των
Δρακούλη και Καλλέργη.
Οι ιδέες τους είναι ένα μπερδεμένο κράμα δευ-
τεροδιεθνιστικού σοσιαλισμού, χριστιανοσοσιαλι-
σμού, ακόμα και πατριωτισμού για κάποιους από
αυτούς.
Η κυρίαρχη αντίληψη είναι ακόμα ουτοπική
και απουσιάζουν οι συγκεκριμένες και επιστημο-
νικές αναλύσεις της Ελληνικής πραγματικότητας,
οι οποίες άλλωστε απαιτούν θεωρητικό υπόβαθρο
που ακόμα δεν υπάρχει.
Με την είσοδο του 20ου αιώνα, έχουμε το 1907
24. Γ. Κορδάτος, ο.π σελ 146.
25. Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 88.

την έκδοση του έργου του Γ. Σκληρού “Το κοι-
νωνικό μας ζήτημα”, πρώτη απόπειρα ανάλυσης
της Ελληνικής πραγματικότητας με τη μέθοδο του
ιστορικού υλισμού26.
Την ίδια χρονιά ιδρύεται από τον Αλέξανδρο
Παπαναστασίου η “ Κοινωνιολογική εταιρεία”,
οργάνωση διανοουμένων, έντονα επηρεασμένων
από την Γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, οι οποίοι
αργότερα θα προσδεθούν στην Βενιζελική πολιτι-
κή παράταξη.
Επίσης την ίδια χρονιά έχουμε την δολοφονία
του Μ. Αντύπα στην Θεσσαλία, λόγω της προπα-
γάνδας του για απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και
μοιράσματός τους στους εργάτες γης.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η συν-
δικαλιστική οργάνωση Φεντερασιόν της Θεσσα-
λονίκης, η οποία επιδίωξε να συσπειρώσει όλους
τους εργάτες της πόλης σε ομοσπονδιακή βάση
και πέρα από εθνικούς διαχωρισμούς. Βέβαια ο
στόχος αυτός δεν επετεύχθη. Η μεγάλη πλειοψη-
φία της βάσης της, ήταν από την Εβραϊκή κοινό-
τητα της πόλης με πολύ μικρή συμμετοχή του Ελ-
ληνικού στοιχείου.
Η ουσιαστική όμως ενηλικίωση του Ελληνικού
εργατικού κινήματος θα γίνει την επόμενη περίοδο,
μετά το σφαγείο του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και
το ξέσπασμα της Ρώσσικης Επανάστασης.
Ε) Η εισαγωγή της εργατικής νομοθεσίας.
Στο σύνολο σχεδόν της περιόδου έως και το 1914
καμία νομοθετική πρωτοβουλία δεν είχε παρθεί για
την ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Η αμοιβή, οι
ώρες και συνθήκες εργασίας κανονίζονταν με προ-
σωπική συμφωνία εργοδότη – εργαζομένου.
Για πρώτη φορά λοιπόν η εργατική νομοθεσία
26. Γ. Αλεξάτος, ο.π σελ 90.
39
εισάγεται στην Ελλάδα από τις κυβερνήσεις του Βε-
νιζέλου. Πρόκειται για μια δέσμη νομοθετημάτων,
η οποία απλώνεται σε όλη τη δεκαετία 1910-20.
Το 1911 ψηφίζεται ο Νόμος 3934/1911 “περί
υγιεινής και ασφάλειας των εργατών και περί ωρών
εργασίας”. Το 1912 ο Νόμος 429/1912 “περί ερ-
γασίας γυναικών και ανηλίκων”. Το 1914 οι Νόμοι
281/1914 “περί σωματείων” και 346/1914 “περί
επιβλέψεως της δημόσιας υγείας”.
Ανάμεσα σε άλλα καθιερώνεται η αργία της
Κυριακής και ορισμένων άλλων εορτών, δόθη-
κε εξουσιοδότηση στα σωματεία να συνάπτουν
συλλογικές συμβάσεις εργασίας, έγινε προσπά-
θεια να ρυθμιστεί η εργασία των γυναικών και
των παιδιών27.
Πρόκειται για πρωτοποριακή για την εποχή
της νομοθεσία, η οποία όμως σε μεγάλο βαθμό
δεν εφαρμόστηκε, εκτός περιπτώσεων στις οποί-
ες οργανωμένα τμήματα των εργατών μπορού-
σαν με τη δράση τους να επιβάλουν τις ευερ-
γετικές διατάξεις των νόμων28.
Το ερώτημα που μπαίνει λοιπόν είναι εάν
οι Βενιζελικές κυβερνήσεις πήραν τα παραπά-
νω νομοθετικά μέτρα κάτω από την πίεση του
εργατικού κινήματος και των κοινωνικών του
αγώνων, η με δικιά τους αυτόνομη πρωτο-
βουλία και με στόχο την χειραγώγησή του, με
άλλα λόγια εάν η νομοθετική αυτή μεταρρύθ-
μιση εξυπηρετούσε τις ανάγκες των εργαζομέ-
νων κυρίως ή του κεφαλαίου.
Με μια πρώτη ματιά δεν μπορεί να γίνει ευ-
θεία αναγωγή ανάμεσα σε κάποιον απεργιακό
– κοινωνικό αγώνα και μία αντίστοιχη νομοθε-
τική ρύθμιση.
Από την άλλη όμως το αυξανόμενο ειδικό
βάρος της εργατικής τάξης γινόταν όλο και πιο
φανερό. Το δυνάμωμα των λαϊκών κινητοποιήσε-
ων και απεργιών, η αύξηση του αριθμού των ερ-
γατικών σωματείων, σε συνδυασμό με την απειλή
των σοσιαλιστικών ιδεών δημιουργούσαν ένα επι-
κίνδυνο μείγμα, ιδίως σε εποχή πολέμου.
Έτσι έχουμε ένα συνδυασμό αιτιών. Από τη
μία, μια αστική κυβερνητική πολιτική που με συν-
δυασμό νομοθετικών μέτρων με παρεμβάσεις στα
εργατικά σωματεία και καταστολή όταν τα πράγ-
ματα σκληραίνουν προσπαθεί να ελέγξει το εργα-
τικό κίνημα, να το ενσωματώσει στο σύστημα και
να πετύχει αστικό εκσυγχρονισμό και οικονομική
ανάπτυξη. Από την άλλη μία ανερχόμενη κοινω-
νική δύναμη, την εργατική τάξη, που κερδίζει πα-
ραχωρήσεις, έστω και εμμέσως, με την ενδεχόμε-
νη μελλοντική απειλή της.
27. Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, ο.π σελ115-117.
28. Ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα, ο.π σελ 118
40 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Η ιστορία λοιπόν της εργατικής τάξης και των κοι-
νωνικών της αγώνων τη δεδομένη ιστορική περί-
οδο καθορίστηκε από τις γενικότερες οικονομι-
κές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν
στη χώρα.
Το μικροσκοπικό της μέγεθος, οι περιορισμένες
πλουτοπαραγωγικές πηγές, η οικονομική καθυστέ-
ρηση, η κληρονομιά της μακραίωνης Οθωμανικής
περιόδου, η έλλειψη δρόμων και ασφαλών επικοι-
νωνιών, η στρεβλή ανάπτυξη του υπερτροφικού,
κομματικά ελεγχόμενου, εχθρικού προς τον πολί-
τη και αναποτελεσματικού δημοσίου τομέα, όλα
αυτά έπαιξαν τον ρόλο τους.
Έτσι δημιουργήθηκε ένας
Ελληνικού τύπου καπιταλι-
σμός, με κύρια έμφαση στο
εμπόριο και την ναυτιλία
και κυρίαρχο τον συντε-
χνιακό τρόπο οργάνωσης
τουλάχιστον έως τις αρχές
του 20ου αιώνα.
Η βαριά βιομηχανία
απουσιάζει και οι επιχει-
ρήσεις είναι κυρίως μικρού
μεγέθους, συνήθως οικογε-
νειακές με εκτατικού τύπου
εκμετάλλευση, δηλαδή πολ-
λές ώρες εργασίας με χα-
μηλό μισθό και όχι εντατική
που θα βασιζόταν σε σύγ-
χρονα μηχανήματα και αύ-
ξηση της παραγωγικότητας
των εργατών. Η εργατική
απασχόληση είναι σε μεγά-
λο βαθμό εποχιακή και όχι
μόνιμη, ενώ η μετανάστευση
αποτρέπει τη δημιουργία πλεονάζοντος εργατικού
δυναμικού. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό αυ-
τού του τύπου η βιομηχανία δεν μπορούσε να είναι
ανταγωνιστική στο διεθνές περιβάλλον.
Αντίστοιχα χαρακτηριστικά είχε και η νεαρή
Ελληνική εργατική τάξη.
Πολύ μικρό αριθμητικό μέγεθος, κυριαρχία της
συντεχνιακής οργάνωσης, έλλειψη ξεκάθαρης τα-
ξικής συνείδησης, καθυστέρηση στις προσπάθει-
ες οργανωτικής της συγκρότησης και θεωρητικής
της μόρφωσης.
Η κατάσταση αυτή περιγράφεται από τον Αβραάμ
Μπεναρόγια29, ηγέτη της Φεντερασιόν, ο οποίος
λόγω της Εβραϊκής εθνικής καταγωγής του κάνει
και ορισμένες διαπιστώσεις που συνδυάζουν την
ψυχολογική με την πολιτική διάσταση “ο επαγγελ-
ματικός αγώνας ακόμη δεν εξεδηλώθη ως συστη-
ματική προσπάθεια των εργατών πλην εξαιρέσε-
ων… ο αριθμός των εργατών είναι ευμετάβλητος…
εν γένει η εργατική τάξη είναι εν τω γίγνεσθαι…
ακόμη δεν αποφάσισε να αγωνισθεί συστηματι-
κώς… το επαγγελματικό κίνημα είναι ασταθές. Τα
σωματεία είναι μάλλον ένα λούσο για μερικούς
και η μάζα δεν προστρέχει προς αυτά παρά μόνο
εις στιγμάς κρισίμους του αγώνος. Η αδιαφορία
της μάζας προς την εσωτερική ζωή των σωματεί-
ων είναι πολύ χαρακτηριστική. Μία αιτία της αδι-
αφορίας αυτής είναι και η
αμορφωσιά. Αν λάβουμε
υπόψη ότι και ο εν γένει
χαρακτήρας του Ρωμιού
είναι ασταθής, θα εννοή-
σουμε καλύτερα τις αδυ-
ναμίες του επαγγελματικού
κινήματος που έχει πολλά
στάδια εντατικής εκδηλώ-
σεως και άλλα παθητικής
αδράνειας.”
Από κάθε άποψη η
περίοδος που εξετάσαμε
μπορεί να θεωρηθεί ως η
προϊστορία του Ελληνι-
κού εργατικού κινήματος
και των αγώνων του. Την
αμέσως επόμενη περίοδο
εσωτερικές και εξωτερικές
εξελίξεις όπως η ενσωμά-
τωση των “νέων χωρών”,
η έλευση των προσφύγων
από τη Μικρά Ασία και τα συ-
νταρακτικά παγκόσμια γεγονότα με το σφαγείο
του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την Επανάσταση
των Μπολσεβίκων στη Ρωσία το 1917 θα σημα-
τοδοτήσουν την έναρξη μίας νέας περιόδου από
τις πιο σημαντικές και ενδιαφέρουσες τόσο για
την εξέλιξη συνολικά του Νεοελληνικού κράτους,
όσο και του εργατικού κινήματος και των κοινω-
νικών του αγώνων.
29. Αβραάμ Μπεναρόγια, Η πρώτη σταδιοδρομία του Ελ-
ληνικού προλεταριάτου, εκδόσεις Κομμούνα/Ιστορική
μνήμη, Μάϊος 1986, σελ.217-218.
ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Δικηγόρος
Πράσινος
Καπιταλισμός και
Οικονομική Κρίση
Στις καπιταλιστικές κοινωνίες, η
μεγιστοποίηση του κέρδους είναι η κινητήρια
δύναμη για την παραγωγή. Στα πλαίσια
του καπιταλιστικού ανταγωνισμού, οι
επιχειρήσεις, επιδιώκοντας το μέγιστο
δυνατό κέρδος που βασίζεται στην ιδιοποίηση
απλήρωτης εργασίας, προκάλεσαν
καταστροφικές επιπτώσεις στο φυσικό
περιβάλλον. Ειδικότερα, τα περιβαλλοντικά
προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στα ιστορικά
διαμορφωμένα πρότυπα καπιταλιστικής
ανάπτυξης, τα οποία διαμορφώθηκαν από
τη συσσώρευση κεφαλαίου σε διευρυμένη
κλίμακα που παράλληλα αύξανε την αναλογία
των μέσων παραγωγής ανά εργαζόμενο και
οδηγούσε σε αυξημένη χρήση ενέργειας και
άλλων φυσικών πόρων, σε αύξηση της ρύπανσης, αλλά και σε αποδάσωση,
αλλαγές στη χρήση γης καθώς και σε μεταβολή των κλιματικών συνθηκών.

Οι αρνητικές συνέπειες της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της αυξανόμενης στενότητας των
πόρων μπορεί εντούτοις να δώσουν έναυσμα σε διάφορες συγκρούσεις μεταξύ των υπαιτίων και
των πολλαπλών θυμάτων της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτοί οι πολλαπλοί
αγώνες είναι εκείνοι που γεννούν και διαπλάθουν την περιβαλλοντική πολιτική και την οικολο-
γική αναδιάρθρωση στο σύγχρονο καπιταλισμό, τον “πράσινο” καπιταλισμό1.
Οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις καταβάλλουν προσπάθεια ώστε τα μέτρα περιβάλλοντος που
υιοθετούνται να συνάδουν με τα κίνητρα της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. Ειδικότερα,
δίδεται μάχη ώστε τα μέτρα να μη θίγουν την κερδοφορία τους, να μην τις θέτουν σε δυσμενή
θέση έναντι των ανταγωνιστών τους και επίσης να τους δίδουν την μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία
ως προς τον τρόπο συμμόρφωσης. Μερικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις αρχίζουν να βλέπουν τα
μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος ως μια νέα ευκαιρία για ανάπτυξη που θα βασιστεί στις
πράσινες καινοτομίες και μπορεί να τους δημιουργήσει νέο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις δι-
εθνείς αγορές. Η προώθηση της «πράσινης ενέργειας», για παράδειγμα, δημιουργεί συνθήκες
κερδοφόρας επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Σημειώνεται ότι οι επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια έχουν σημαντικές επιδοτήσεις από το εθνι-
κό κράτος και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνεπώς, η πράσινη ανάπτυξη προσελκύει σήμερα
το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων αρκεί να στηριχθεί σε μια κατάλληλα σχεδιασμένη περιβαλλο-
ντική πολιτική που θα διασφαλίζει την κερδοφορία των εμπλεκομένων επιχειρήσεων.
42 Πράσινος Καπιταλισμός και Οικονομική Κρίση

Οι οικονομικές κρίσεις που χαρακτηρίζουν τον καπιταλισμό από τις απαρχές του δεν απο-
τελούν τυχαία γεγονότα. Είναι περιοδικά φαινόμενα και συνδέονται με την φύση της καπιταλι-
στικής ανάπτυξης. Στην μαρξιστική θεωρία, υπάρχουν εναλλακτικές ερμηνείες των κρίσεων εκ
των οποίων η επικρατέστερη μεταξύ των μαρξιστών οικονομολόγων φαίνεται να είναι σήμερα η
πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους (ΠΤΠΚ) που προκύπτει μακροχρόνια από τη συσσώρευση
κεφαλαίου σε διευρυμένη κλίμακα με παράλληλη αύξηση της αναλογίας των μέσων παραγω-
γής ανά εργαζόμενο και τη σχετική εκτόπιση της εργατικής δύναμης (πηγής του κέρδους) από
την παραγωγή. Όταν οι αντίρροπες δυνάμεις (π.χ. αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης) δεν εί-
ναι επαρκείς ή δεν αναπτύσσονται κατά ομαλό τρόπο, η αναχαί-
τιση της ΠΤΠΚ δεν επιτυγχάνεται με αποτέλεσμα περιοδικά να
ξεσπούν οικονομικές κρίσεις. Έχει λεχθεί ότι η οικονο-
μική κρίση είναι η σπουδαιότερη αντίρροπη δύναμη
αφού κατά την κρίση πραγματοποιούνται σημαντικές
αναδιαρθρώσεις στην οικονομία και έτσι δημιουργού-
νται κατάλληλες συνθήκες για το επόμενο κύμα κερ-
δοφόρας ανάπτυξης του κεφαλαίου.
Όποιες και αν είναι οι αφορμές της τρέχουσας οικο-
νομικής κρίσης, η κρίση συνδέεται βαθύτερα με τις συν-
θήκες μειωμένης κερδοφορίας του παραγωγικού κεφαλαίου
και έχει επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία. Η οικονομι-
κή κρίση αναμένεται να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ζήτησης
και την συρρίκνωση της παραγωγής και των κερδών, Οι επιχειρή-
σεις θα προσπαθήσουν να ανταπεξέλθουν μειώνοντας την παραγω-
γή και το κόστος παραγωγής. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα απολύ-
σεις προσωπικού και μείωση των επενδύσεων. Υπό το βάρος του χρέους
και της αδυναμίας να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους, αρκετές επιχειρήσεις θα χρεοκοπήσουν
ή/και θα εξαγοραστούν σε χαμηλές τιμές. Οι επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σημαντικές δυ-
σκολίες (ιδιαίτερα ρευστότητας) θα επιδιώξουν να υπάρξει μια αποτελεσματική κρατική παρέμ-
βαση προς όφελός τους. Εν τω μέσω αυτού του οικονομικού κλίματος, θα μειωθούν εκ μέρους
των επιχειρήσεων οι επενδύσεις σε φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες.
Οι δυνατότητες του κράτους για χρηματοδότηση των πράσινων επενδύσεων θα είναι επίσης
περιορισμένες, δεδομένων των μέτρων για την αντιμετώπιση των δυσμενών συνεπειών της κρί-
σης και της ανάγκης περιορισμού του κρατικού χρέους. Επίσης υπό το φόβο της ανεργίας και
των μειωμένων εισοδημάτων, τα εργατικά συνδικάτα, και τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κι-
νήματα δεν θα έχουν τη δύναμη να προβάλλουν κατά αποτελεσματικό τρόπο τα αιτήματά τους,
συμπεριλαμβανομένων εκείνων για την προστασία της ζωής στον πλανήτη και των συνθηκών
διαβίωσης. Όσον θα διαρκεί λοιπόν η κρίση, η προοπτική για “πράσινη” καπιταλιστική ανάπτυ-
ξη, κατά την γνώμη μου, θα περιορισθεί. Εντούτοις, η κρίση θα διασφαλίσει συνθήκες (ανεργία,
μείωση μισθών, ελαστικές συνθήκες εργασίας, συγκεντροποίηση του κεφαλαίου, κλπ.) για τον
επόμενο κύκλο οικονομικής ανάπτυξης. Εφόσον υπάρχει ένα σταθερό πλαίσιο περιβαλλοντικής
ρύθμισης, οι νέες επενδύσεις σε ένα πλαίσιο δυναμικού ενδο-καπιταλιστικού ανταγωνισμού εν-
δέχεται να είναι κατά την ανάκαμψη πιό “πράσινες” σε σύγκριση με αυτές του παρελθόντος.
Κανείς βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνά ότι οι κρίσεις λόγω των καταστροφικών τους συνε-
πειών είναι δυνατόν να δημιουργήσουν, σε ένα τμήμα τουλάχιστον των εργαζομένων, αφύ-
πνιση για ριζικές αλλαγές του καπιταλιστικού συστήματος. Στην περίπτωση που θα επικρα-
τούσε η ριζοσπαστική προοπτική έναντι του φόβου και της αδράνειας, η διαδικασία εξόδου
από την κρίση θα αποτελούσε και μετάβαση σε μια εναλλακτική, κοινωνικά δικαιότερη και
οικολογικά υπερασπίσιμη κοινωνία.
1. Για μια εκτενέστερη ανάλυση, βλέπε το βιβλίο Α. Βλάχου (επιμ.)
Φύση, Κεφάλαιο και Κοινωνία, Εκδόσεις Κριτική, 2007.

Ανδριάνα Βλάχου
Καθηγήτρια Οικονομικής Θεωρίας στο
Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας
 Η ΩΡΑ
ΤΗΣ ΓΗΣ
Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΓΗΣ. Έτσι ονομάστηκε η
προσπάθεια της WWF (World Wildlife
Fund) την οποία έχει αγκαλιάσει
το συγκρότημα Αλαφούζου (ΣΚΑΪ
τηλεόραση και ραδιόφωνο, εφημερίδα
«Καθημερινή») για την προώθηση
και στην Ελλάδα της επιχείρησης να
πειστεί η παγκόσμια κοινή γνώμη
να κλείσει για μία ώρα όλα τα φώτα
ώστε να μην καταναλώνει ηλεκτρική
ενέργεια. Έτσι, λέει, θα στείλουμε ένα
«μήνυμα» ότι θέλουμε να σωθεί η Γη!
Πού θα το στείλουμε το «μήνυμα» αδέρφια;; Στον
Παντοδύναμο (αυτό το μεγάλο μάτι που τα βλέπει
όλα, τα ξέρει όλα…) που αφού μας χαζεύει από
μακριά θα συγκινηθεί όταν δει να σβήνει το φω-
τάκι-Γη που άναψε;; (πάλι βλακεία έκανε ο Αδάμ,
θα πει, διότι είναι μάλλον ο τελευταίος άνθρωπος
μαζί με την Εύα που γνώρισε!).
Πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν είναι ξεκά-
θαρο που στέλνει ο «συσκοτισμένος» πολίτης το
μήνυμα του.
Υπάρχει μια σκεπτικιστική τοποθέτηση από με-
γάλα τμήματα των κοινωνιών για τις δράσεις αυτές,
που δεν αφορά το αν θα πρέπει -όπως παραδέχο-
νται όλοι- να γίνουν οι άνθρωποι πιο ευσυνείδη-
τοι ως αναφορά στα περιβαλλοντικά θέματα, αλλά
με το τί επιτυγχάνεται με κάθε τέτοια δράση σε
συμβολικό και ουσιαστικό επίπεδο. Οι κοινωνίες
γίνονται πιο καχύποπτες όταν συνειδητοποιούν
ότι οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από πολλές τέ-
τοιες προσπάθειες ταυτίζονται με την παγκόσμια
κοινωνικο-οικονομική ελίτ. Ρίχνοντας για παρά-
δειγμα μια ματιά στην ιστορία της WWF, συναντά-
με μία παρέλαση γαλαζοαίματων και μεγιστάνων
παγκόσμιων καπιταλιστικών κολοσσών! Ιδρυτής
και πρόεδρος τα WWF στο διάστημα (1962-1976),
ο πρίγκιπας Βερνάρδος της Ολλανδίας (σύζυγος
της Βεατρίκης, βασίλισσας της Ολλανδίας). Επό-
μενος πρόεδρος ήταν ο Τζον Λούτον (1976-1981),
ο οποίος τύχαινε να έχει κάνει και πρόεδρος της
πετρελαϊκής Shell το διάστημα 1951-1965. Επίσης
τα έτη 1981-1996, πρόεδρος διατέλεσε ο Δούκας
του Εδιμβούργου (σύζυγος της βασίλισσας Ελι-
σάβετ Β’ του Ηνωμένου Βασιλείου). Με άλλα λό-
για, πρόκειται για μία ελιτίστικη οργάνωση που
φρόντισε να «ορίσει» την Οικολογία στο επίπε-
δο που φυσικά θεωρεί συμβατό με τα συμφέ-
ροντα των «υψηλοτάτων» και σήμερα προωθεί
από-τα-πάνω-προς-τα-κάτω την οικομόδα προς
το συμφέρον της παγκόσμιας ελίτ.
Αναπόφευκτα, λοιπόν, ο συνειδητοποιημένος
πολίτης, πέρα από τον οικολογικό προβληματι-
σμό, αναρωτιέται τελικά ποιές είναι οι επιδιώξεις
του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού όταν επι-
λέγει η ίδια η πλουτοκρατία να προωθήσει τέτοι-
ες δράσεις. Και πόσο ακόμα πιο ύποπτα μπορούν
να είναι τα πράγματα όταν επιδιώκεται να μετα-
τραπούν οι δράσεις αυτές σε ένα… «παγκόσμιο οι-
κολογικό κίνημα»!
Δε θέλουμε να αναπαράγουμε κουβέντες που
έχουμε ακούσει όλοι ως κριτική στη νέα οικολο-
γική μόδα, απλά επιχειρούμε να κάνουμε δύο-
τρία λογικά βήματα. Θα ήθελε η εξουσία να βελ-
44 Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
τιωθεί η κατάσταση στον πλανήτη; Ναι, γιατί όχι!
Θα ήθελε η εξουσία να βελτιώσει η ίδια την κατά-
σταση στον πλανήτη; Όχι! Η συνοπτική απάντη-
ση είναι πως οι καπιταλιστικές αρχές είναι τόσο
κοντόφθαλμες που δεν μπορούν να εισάγουν στη
λογική τους κοινωφελείς σκοπούς οι οποίοι αφο-
ρούν μελλοντικές δεκαετίες. Μετά από τόσο καιρό
οι φίρμες τους δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι θα
υφίστανται. Μεγιστοποίηση του κέρδους τώρα
και με κάθε τρόπο… αυτός είναι ο ιερότερος κα-
νόνας του παιχνιδιού!
Ποιο χέρι μου ρε μεγάλε, 15 ευρώ το τρίμηνο ΔΕΗ πληρώ-
νω, έξω δημοτικά τέλη, έξω ΕΡΤ κλπ! Εγώ φταίω για όλα;;
Η ερώτηση: αν το Κεφάλαιο θα ήθελε να γί-
νει μία αλλαγή στον πλανήτη, από κάποιον τρί-
το κι όχι με δική του πρωτοβουλία (ως αναφορά
το κόστος), είναι εντελώς, μα εντελώς διαφορε-
τική. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τη δια-
δικασία που επιτελείται στις μέρες μας σε παγκό-
σμιο επίπεδο ως «διαδικασία κοινωνικοποίησης
του περιβαλλοντικού κόστους της καπιταλιστι-
κής παραγωγής». Στην πραγματικότητα, με δεδο-
μένο ότι το περιβάλλον αποτελεί Κεφάλαιο προς
εκμετάλλευση για μια επιχείρηση (μπορεί να ρυ-
παίνει τον αέρα των πολιτών τσάμπα, να βρωμί-
ζει το πόσιμο νερό τους, να θάβει στις υποανά-
πτυκτες χώρες εκατομμύρια βαρέλια ραδιενεργών
αποβλήτων, να ισοπεδώνει δασικές εκτάσεις για
επέκταση της καλλιέργειας, κ.α.) τότε οτιδήποτε
εξασφαλίζει ότι το Κεφάλαιο αυτό θα αναζωογο-
νείται, θα ανανεώνεται -χωρίς πάντα κόστος για
τις ίδιες, ή με ελάχιστη αναλογική συμμετοχή τους-
είναι σίγουρα θεμιτό. Αυτό θα εξασφάλιζε την επι-
μήκυνση της κατάχρησης του περιβάλλοντος από
μέρους των επιχειρήσεων, μικρότερο κόστος πα-
ραγωγής και μικρότερες επενδύσεις για νέες, λι-
γότερο ρυπογόνες τεχνολογίες παραγωγής. Τελι-
κά, μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους.
Ας το δούμε απλά: έστω επιχειρηματίας Α του
οποίου η επιχείρηση Ε δραστηριοποιείται στην
γειτονιά Γ και αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα Π.  πάθουν μία ακατάσχετη μαλάκυνση η οποία θα
Θα τον πείραζε, άραγε, να ασχολείται ολόκλη-
ρη η γειτονιά Γ όλη μέρα με το πώς θα λύσει το
Π πρόβλημα του με παρεμβάσεις της ίδιας χωρίς
να βγάζει ο Α φράγκο από τη τσέπη του; (ρητο-
ρικό το ερώτημα). Για να γίνει όμως αυτό πρέπει
να πειστούν οι γείτονες ότι: α) το Π είναι και δικό
τους πρόβλημα, β) η δραστηριότητα της Ε δεν
ευθύνεται αποκλειστικά για το Π (κατ’ επέκτα-
ση και ο Κ). Δε φτάνουν όμως μόνο αυτά, διότι
δεν αποκλείουν την πιθανότητα να οργανωθούν
οι γείτονες και να μπουκάρουν στην Ε και να την
κάνουν «καλοκαιρινή». Το καίριο σημείο είναι να
πειστούν οι γείτονες ότι φταίνε και οι ίδιοι μαζί με
τον Κ και μάλιστα αναλογικά προς τον πληθυσμό
τους (ένας ο Κ, πολλοί οι γείτονες).
Πώς όμως θα επιτευχθεί κάτι τέτοιο στην πα-
γκόσμια γειτονιά; Απλά ενοχοποιώντας τον Άν-
θρωπο - γενικά, την ύπαρξή του αδιαφορώντας
και ακυρώνοντας τη θέση του και τον ρόλο του
στην παγκόσμια κοινωνία. Φταις και εσύ φτωχέ
που ξεχνάς ανοικτή την τηλεόραση, που ξυρίζεσαι
και καταναλώνεις 1 λίτρο νερό παραπάνω, που
αφήνεις τις συσκευές σου σταντ-μπαϊ,  όσο κι ο
… «έλληνας κροίσος με εννέα γράμματα», ο οποί-
ος αφού γεμίζει την πισίνα του για μόστρα παίρ-
νει τη θαλαμηγό του και βολτάρει στο Αιγαίο καί-
γοντας δύο τόνους πετρέλαιο, έτσι… για πλάκα,
επειδή γουστάρει. Το ίδιο φταίει κι ένας άλλος,
που ρίχνει τα απόβλητα της επιχειρησάρας του στο
ποτάμι που περνάει μέσα από σπίτια μολύνοντας
τον υδροφόρο ορίζοντα μιας ολόκληρης περιοχής,
έτσι… για να κονομήσει. Το ίδιο και  κάθε μεγά-
λη πετρελαϊκή εταιρία η οποία όπου εγκαθίσταται
σκοτώνει κατά δεκάδες χιλιάδες τους ιθαγενείς με
τις «οικολογικές» παρεμβάσεις της.
Η «Ωρα της Γης» είναι σε αυτή την κατεύ-
θυνση ακριβώς, να ενοχοποιήσει τον Άνθρωπο
ως μονάδα. Η Ανθρωπότητα δεν αντιμετωπίζε-
ται ως ένα οργανωμένο λειτουργικό σύστημα,
με ταξική ιεραρχία και διακριτούς ρόλους εξου-
σιαστών-εξουσιαζόμενων ανθρώπων.
Από την άλλη, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η
μορφή της δράσης αυτής όπως και άλλων παρό-
μοιων. Προσομοιάζει τον ΘΑΝΑΤΟ του ανθρώπου:
«όσο πιο νεκρός τόσο πιο καλός». Είναι διαφορε-
τικό να προωθείς την μείωση της κατανάλωσης,
τη λελογισμένη χρήση και γενικά την ευσυνειδη-
σία στη συμπεριφορά προς το περιβάλλον, και
εντελώς διαφορετικό να προτείνεις τον απόλυτο
ενεργειακό ΘΑΝΑΤΟ, έστω για μία ώρα. Δηλαδή,
ακόμα και σε σημασιολογικό επίπεδο… υπάρχει
πρόβλημα! Γιατί όχι 10 ώρες; Γιατί όχι κάθε μέρα
μετά τις 8;; Τα ερωτήματα αυτά γεννιούνται σε
κάθε νου αλλά δεν απαντιόνται από την εξουσία!
Έτσι είναι βέβαιο ότι κάποιοι συμπολίτες μας θα
τους οδηγήσει π.χ. ακόμα και να κοιμούνται κάθε
βράδυ από τις 8 για να καταναλώνουν λιγότερο
ρεύμα μήπως και σώσουν τον πλανήτη. Πάει, ξε-
φορτώθηκε καμπόσους το σύστημα.
Άλλες λύσεις, έστω συστημικές, δεν υπάρ-
χουν άραγε;;
Γιατί να μην γίνει μποϊκοτάζ παγκόσμια σε 50
διεθνείς επιχειρήσεις που έχουν βεβαρυμμένο πα-
ρελθόν και ρυπαίνουν περισσότερο από όσο μια
ολόκληρη ήπειρος! Γιατί να μη σταματήσουν να
 45
1.000.000 άνθρω-
ποι * 365 μέρες το χρό-
νο * 24 ώρες την ημέρα =
8.760.000.000 ώρες κατα-
νάλωσης τον χρόνο.
Αν υποθέσουμε ότι
κατά μέσο όρο καθέ-
νας από αυτούς θα ζού-
σε ακόμα 20 χρόνια και
θα πέθαινε από άλλο
αίτιο, τότε η συνολική
κατανάλωση  φτάνει
τις 175.200.000.000
ώρες.
Πόσες φορές δηλαδή
τον πληθυσμό της Γης των
6 δισ. ανθρώπων;;
Η σχέση μεταξύ της κατά κεφαλήν κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (KW/capita) και του
Περίπου 29 ώρες,
κατά κεφαλήν ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (GDP/capita) στον παγκόσμιο χάρτη των
κάτι περισσότερο από
κρατών.
μία ημέρα!
Άρα με τα μπακαλί-
καταναλώνουν προϊόντα οι Αμερικάνοι και άλλοι στικα και άκομψα μαθηματικά μας δείξαμε ότι… με
λαοί μέχρι οι κυβερνήσεις τους να υπογράψουν τη τον πόλεμο στο Ιράκ γλιτώσαμε την ενέργεια 29
συνθήκη του Κιότο! ωρών κατανάλωσης ολόκληρου του πλανήτη.
Γιατί να μην ειπωθεί η αλήθεια(;): ότι δε μπο- Το συμπέρασμα δεν είναι ότι θα πρέπει να αδι-
ρεί να επιβιώσει η ανθρωπότητα με τους συνεχώς αφορεί κανείς για τα περιβαλλοντικά ζητήματα.
αυξανόμενους ρυθμούς κατανάλωσης αγαθών, Αλλά πριν αρχίσει να ξοδεύει φαιά ουσία για την
κατ’ επέκταση και πλουτοπαραγωγικών πηγών. «πράσινη προπαγάνδα» και να αυτοενοχοποιείται,
Γιατί να μην ξεκινήσει μια προσπάθεια να δημι- θα πρέπει να προβληματίζεται για το ποιόν εξυπη-
ουργηθεί η κουλτούρα της λογικής κατανάλω- ρετεί ο τρόπος με τον οποίο τίθενται από-τα-πάνω
σης, της κατανάλωσης όταν κάτι είναι απαραί- στην «παγκόσμια γειτονιά» το πρόβλημα του κα-
τητο και το έχει κάποιος ανάγκη;; Αλλά… ταστηματάρχη του παραδείγματός μας.
…η κατανάλωση «πονάει» το σύστημα, δε θέ- • Την 1η Φεβρουαρίου 2007, οι φωτισμένοι του
λει κανένας να καλλιεργήσει την κουλτούρα του οικολογικού κινήματος κάλεσαν τον κόσμο να
μετριοπαθούς καταναλωτή, αφού ο αχόρταγος κλείσει τα φώτα του σπιτιού του για 5 λεπτά.
υπερκαταναλωτής είναι αυτός που εξασφαλίζει • Την 5η του Ιούνη 2007 για τον «Εορτασμό της
μεγάλα κέρδη και ταχύ οικονομικό κύκλο. Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος» κάλεσαν
Θα πρέπει να μας είναι αδιάφορο αν στο σπίτι τον κόσμο να κλείσει τα φώτα του για 10 λε-
του ο πολίτης κλείσει ή όχι τον γενικό διακόπτη. πτά.
Αυτή η φιλοσοφία του ΘΑΝΑΤΟΥ είναι απάν- • Στις 28 Μαρτίου 2009 εκατοντάδες εκατομμύ-
θρωπη και θα πρέπει να μας απασχολεί πώς θα ρια πολίτες συμμετέχοντας στην δράση «Η Ώρα
την πολεμήσουμε. Αν την αποδεχθούμε, τότε θα της Γης» όπου καλούνταν να κλείσουν τα φώτα
πρέπει να ευχαριστούμε και να μνημονεύουμε ως τους για μία ολόκληρη ώρα.
πρωτοπόρο π.χ. ακόμα και τον καλό Μπους και
Μήπως σε λίγο καιρό μας ζητήσουν να κλείσου-
την αμερικάνικη κουλτούρα του τρόμο-πολέμου
με μια για πάντα τα «φώτα», τα δικά μας ή όποι-
που αφαίρεσε τη ζωή σε 1.000.000 και πλέον Ιρα-
ων άλλων ανθρώπων/λαών κατονομαστούν ως
κινών καταναλωτών ενέργειας με τον πρόσφατο
«εχθροί» του πλανήτη Γη;
πόλεμο στο Ιράκ.

Aργύρης Καλογεράτος
ο«Γαλάζιος
Χρυσός» στο
στόχαστρο της
ιδιωτικοποίησης
Η προετοιμασία του εδάφους για την
μετατροπή του νερού σε εμπόρευμα
Μέσα στα πλαίσια της σύγχρονης παγκοσμιοποίη-
σης και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που εφαρ-
μόζεται στην ελληνική κοινωνία από το 1990, μια
από τις θεμελιώδεις διαστάσεις τους είναι η ιδι-
ωτικοποίηση των κοινωφελών επιχειρήσεων και
υπηρεσιών. Έτσι αφού σε μία πρώτη περίοδο προ-
ωθήθηκε η αποκρατικοποίηση και η απελευθέρω-
ση των αγορών ενέργειας, τηλεπικοινωνιών κλπ,
τώρα στο επίκεντρο των κυβερνητικών επιδιώξε-
ων μπαίνει με ορατό τρόπο η ιδιωτικοποίηση υπη-
ρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, τουλάχιστον
στα δύο μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα (ΕΥΑΘ
ΚΑΙ ΕΥΔΑΠ).Δεν ήταν παρά το ΠΑΣΟΚ που οδήγη-
σε σε μια πρώτη μορφή μετοχοποίησης αυτών των
δύο κοινωφελών επιχειρήσεων, εκχωρώντας ένα
μειοψηφικό μέρος των μετοχικών κεφαλαίων στη
γαλλική πολυεθνική Suez και δεν είναι παρά η ση-
μερινή κυβέρνηση της Ν.Δ που επιχειρεί με βάση
όλα τα δημοσιεύματα του οικονομικού τύπου τη
διεύρυνση της παραχώρησης σημαντικού μέρους
του μετοχικού τους κεφαλαίου στους πολυεθνικούς
«εμπόρους του νερού».
Βέβαια προκειμένου να πραγματοποιηθεί αυτή
η διαδικασία παίρνονται ήδη μέτρα από τα υπουρ-
γεία Οικονομίας και ΥΠΕΧΩΔΕ που προλειαίνουν
το έδαφος σε μια τέτοια κατεύθυνση. Σ’ αυτά τα
μέτρα εντάσσεται η επιχείρηση αποδιάρθρωσης
των σωματείων ύδρευσης και αποχέτευσης στην
ΕΥΑΘ, με πληθώρα διώξεων απέναντι στους συν-
δικαλιστές.
Επιπλέον η ίδια η λειτουργία των δημόσιων
επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης μπήκε
στην τροχιά των ιδιωτικό-οικονομικών κριτηρί-
ων λειτουργίας, με την οικονομική αποδοτικότη-
τα, την τιμολογιακή πολιτική κλπ., με στόχευση
η διαχείριση του νερού να πάρει μια μορφή εμπο-
ρικής δραστηριότητας.
Σ’ αυτή την κατεύθυνση αναδεικνύονται επί-
σης φαινόμενα αδιαφανών διαδικασιών και διοι-
κητικών αναδιαρθρώσεων. Έτσι ακόμη η ίδια η
Παγκόσμια Τράπεζα η οποία στηρίζει την ιδιω-
τικοποίηση του νερού, αναγκάστηκε να αναγνω-
ρίσει σε μια σχετική της έκθεση του 1996, ότι «η
συναλλαγή και η διαφθορά συνοδεύουν την ιδιω-
τικοποίηση του νερού , «όπως τα σύννεφα φέρ-
νουν την καταιγίδα».
Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της ιδιωτι-
κοποίησης των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευ-
σης έγκειται στο γεγονός ότι η συνολική χρηματο-
δότηση της κατασκευής, των επιδιορθώσεων και
της συντήρησής τους πραγματοποιείται με δημό-
σιες επενδύσεις (κοινοτικές και εθνικές), κι’ έτσι
με την αποκρατικοποίηση παραδίδεται το δίκτυο
έτοιμο προς εκμετάλλευση της χρήσης του από
τις πολυεθνικές του νερού του τύπου της Viven-
di και της Suez.

Τέλος, συστηματικά απαξιώνεται το εργαζό-
μενο τεχνικό και επιστημονικό προσωπικό των
οργανισμών με σκοπό την παραγωγική τους απο-
διάρθρωση. Πολύ περισσότερο που σε διεθνές επί-
πεδο υπολογίζεται ότι ενώ η δημόσια λειτουργία
των υπηρεσιών νερού και αποχέτευσης απαιτεί 8
εργαζόμενους ανά 1000 συνδέσεις, οι πολυεθνικές
του νερού επιχειρούν να λειτουργήσουν τα ιδιω-
τικοποιημένα δίκτυα διανομής με 3 εργαζόμενους
ανά 1000 συνδέσεις. Κλασσικό παράδειγμα η περί-
πτωση της Αργεντινής όπου όταν η εκμετάλλευση
των δικτύων του Μπουένος Άιρες παραχωρήθηκε
σε ένα διεθνές τραστ γαλλικών, βρετανικών και
ισπανικών εταιριών, η δημόσια επιχείρηση ύδρευ-
σης απέλυσε 3600 εργαζόμενους σε ένα σύνολο
7000 εργαζομένων της εταιρίας, γεγονός που οι
απολογητές του νεοφιλελευθερισμού θεώρησαν
επιτυχία.
Μια διεθνής εμπειρία εμπορευματοποίησης
του νερού ολοσχερώς επιζήμια
Αφού η κατεύθυνση των πραγμάτων οδηγεί στο
εγχείρημα ιδιωτικοποίησης ΕΥΑΘ και ΕΥΔΑΠ είναι
47
αναγκαίο, να προστρέξουμε στην κριτική
ανάλυση των διεθνών εμπειριών ιδιωτικο-
ποίησης του νερού και επεξεργασίας των
λυμάτων , των επιζήμιων συνεπειών που
είχαν από την άποψη των τιμών διάθεσης
του νερού και της ποιότητας των παρεχο-
μένων υπηρεσιών. τόσο στις αναπτυγμέ-
νες καπιταλιστικές οικονομίες Ευρώπης και
Αμερικής, όσο και στις χώρες του τρίτου
κόσμου (Αφρική, Νότια Ασία και Λατινική
Αμερική). Αυτή η ιδιωτικοποίηση των υδά-
τινων πόρων σε παγκόσμιο επίπεδο και η
μετατροπή του νερού από φυσικό, κοινω-
νικό αγαθό, συλλογικής ιδιοποίησης, σε
εμπορικό ανταλλάξιμο προϊόν, αντιπρο-
σώπευσε μια από τις θεμελιώδεις διαστά-
σεις της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποί-
ησης, όπως άλλωστε συνέβη και με τους
υπόλοιπους φυσικούς πόρους.
Η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της
διεθνούς «βιομηχανίας περιβάλλοντος»,
τμήμα της οποίας είναι και η διαχείριση
των υδάτινων πόρων, την έχει αναδείξει
στον πέμπτο κατά σειρά μεγαλύτερο κλά-
δο της κοινωνικής παραγωγής , αντίστοι-
χο με την φαρμακευτική βιομηχανία και
την βιομηχανία πληροφορικής. Και μόνον
στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπο-
λογίζεται ότι η ελεύθερη αγορά των περι-
βαλλοντικών υπηρεσιών με το τέλος της
τρέχουσας δεκαετίας (2010) θα φθάσει τα
640 δις ευρώ.
Αφετηρία της ιδιωτικοποίησης του νε-
ρού υπήρξαν οι ίδιες οι ώριμες καπιταλιστικές οι-
κονομίες του θατσερισμού και του ρηγκανισμού
από την δεκαετία του 1980. Πρωταγωνιστής στην
περίπτωση της Βρετανίας ήταν η North West Wa-
ter (σύμπραξη αγγλικών κεφαλαίων με την Suez),
της οποίας η διαχείριση οδήγησε στην αύξηση της
τιμής του νερού κατά 106% από το 1989 μέχρι το
1995. Στην ίδια περίοδο τα κέρδη της Νorth West
Water αυξήθηκαν κατά 692%, οι δε διακοπές πα-
ροχής νερού σε νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά 50%.
Αντίστοιχα στη γαλλική περίπτωση, η νεοφιλελεύ-
θερη διαχείριση του Ζακ Σιράκ οδήγησε στην ιδι-
ωτικοποίηση του 77% των δικτύων ύδρευσης της
χώρας και στην ολοσχερή ιδιωτικοποίηση της δι-
αχείρισης του νερού στο Παρίσι, με κύριους πρω-
ταγωνιστές την Souez και την Vivendi. Αποτέλε-
σμα η διαπίστωση της Διεύθυνσης Ανταγωνισμού
του γαλλικού κράτους ότι οι καταναλωτές νερού
πληρώνουν ετήσια 14% επιπλέον στις πόλεις όπου
το νερό έχει ιδιωτικοποιηθεί, χωρίς αυτό να συν-
δέεται με καλύτερη παροχή υπηρεσιών. Απενα-
ντίας σε έρευνα που πραγματοποίηση το νομαρ-
χιακό συμβούλιο της Βρετάνης (1998) το 53% των
48 o «Γαλάζιος Χρυσός»
κατοίκων απάντησε ότι δεν πίνει ποτέ το νερό της
βρύσης εξ αιτίας της κακής του ποιότητας και του
φόβου των ασθενειών.
Στη Νιγηρία το 60% του πληθυσμού, μετά την ιδι-
ωτικοποίηση, συνεχίζει να μην έχει πόσιμο νερό εξ
αιτίας του υψηλού κόστους . Επί πλέον από το μη
ελεγχόμενο σωστά νερό συγκεκριμένης περιοχής,
εμφανίζονται ανεπανόρθωτες ζημιές , στο σκελε-
τό των παιδιών επειδή επί χρόνια πίνανε νερό με
μεγάλη δόση φθορίου, το οποίο αποσπά το ασβέ-
στιο από τα οστά.. Αυτό εξ αιτίας της ανευθυνότη-
τας της εταιρείας που το διαχειριζόταν.
Στις Φιλιππίνες κονσόρτσιουμ εταιριών ανέλα-
βε τη διαχείριση των νερών της πρωτεύουσας Μα-
νίλα. Μέσα σε 5 χρόνια υπήρχε αύξηση 500% του
κόστους στους οικογενειακούς λογαριασμούς νε-
ρού. Έφθασε η πληρωμή του νερού να καλύπτει
το 10% του μέσου εισοδήματος. Και δεν ήταν μόνο
αυτό : στη Μανίλα το 2003 εμφανίστηκε δυσεντε-
ρία και χολέρα με 7 θανάτους και 700 προσβεβλη-
μένους, γιατί οι ιδιωτικές εταιρείες λειτουργούσαν
τελείως κερδοσκοπικά, περιορίζοντας το κόστος
ελέγχου της ποιότητας του νερού και συντήρησης
του δικτύου.
Ανάλογες περιπτώσεις παρουσιάστηκαν και στις
χώρες της Λατινικής Αμερικής : Αργεντινή, Βραζι-
λία, Βολιβία, Χιλή, Κολομβία, Ουρουγουάη, Ον-
δούρα, Μεξικό κλπ. Χώρες κατ’ εξοχήν πλούσιες
σε υδατικά αποθέματα όπου όμως 1 στους 6 κατοί-
κους δεν έχει άμεση πρόσβαση σε εγκαταστάσεις
υγιεινής γιατί δεν μπορεί να πληρώσει ή κατοικεί
σε περιοχή όπου η εγκατάσταση δικτύου, δεν πα-
ρουσιάζει οικονομικό ενδιαφέρον για τις πολυεθνι-
κές του νερού. Στο Μεξικό η διαχείριση του νερού
περνά στις πολυεθνικές μόνο στις πλούσιες περι-
οχές των τουριστικών παραλίων, όπου υπάρχουν
εξασφαλισμένα κέρδη .
Ο ρόλος των διεθνών οικονομικών
οργανισμών στην ιδιωτικοποίηση
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις των συνήθως υπερ-
χρεωμένων χωρών η ιδιωτικοποίηση επιβάλλεται
από την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομι-
σματικό Ταμείο ως απαραίτητος όρος για την χορή-
γηση δανείων και πιστώσεων. Και μάλιστα σε πολ-
λές περιπτώσεις όπως σ’ εκείνη της Χιλής η Suez
ανέλαβε την ιδιωτική διαχείριση του νερού με προ-
εξασφαλισμένο κέρδος 33%. Στην περίπτωση της
Γκάνα οι υπαγορεύσεις αυτών των διεθνών οργα-
νισμών για την πώληση του νερού σε τιμές αγο-
ράς οδήγησαν την πλειοψηφία του φτωχού πλη-
θυσμού να καταναλώνει το 50% του μισθού του για
την εξασφάλιση του πόσιμου νερού, αναγκαίου για
την επιβίωσή του. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις
επιβάλλονται από την Παγκόσμια Τράπεζα οι συ-
μπράξεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), που
καταλήγουν να χρησιμοποιούν δημόσια κεφάλαια
για την χρηματοδότηση της ίδιας της ιδιωτικοποί-
ησης δημόσιων αγαθών.
Παράλληλα όμως με αυτές τις πρακτικές υπει-
σέρχεται και ο ρόλος του Παγκόσμιου Οργανισμού
Εμπορίου, ο οποίος αφ’ ότου ιδρύθηκε (1995) θε-
σμοθέτησε νέους κανόνες που αφορούσαν την απε-
λευθέρωση του διεθνούς εμπορίου σχετικά με την
αγροτική παραγωγή καθώς και τους φυσικούς πό-
ρους (Κύκλος της Ουρουγουάης). Μάλιστα με την
Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών
που υιοθέτησε ο Π.Ο.Ε., όλοι οι τομείς των υπη-
ρεσιών (νερό, περιβάλλον, υγεία, διατροφή, με-
ταφορές κλπ.), υπάγονται πλέον στις ελεύθερες
συναλλαγές , δηλαδή στην εμπορευματοποίηση.
Έτσι για παράδειγμα στην περίπτωση της Ινδίας
όπου η ίδια η νομοθεσία αναγνώριζε τις αγροτικές
κοινότητες ως μόνες αρμόδιες για την δημοκρατι-
κή διαχείριση των φυσικών πόρων, η συμφωνία
αυτή ήλθε να καταργήσει τη δημοκρατική αποκέ-
ντρωση και να επιβάλει την είσοδο των πολυεθνι-
κών στην ινδική αγορά.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διέπεται αντίστοιχα από
νεοφιλελεύθερες κατευθύνσεις. Όμως η άνευ πε-
ριορισμών ιδιωτικοποίηση στη διαχείριση του νε-
ρού, έφερε τέτοια κοινωνική αναστάτωση, όπου
εφαρμόστηκε (π.χ Τοσκάνη Ιταλίας) ώστε να ανα-
ζητηθεί και να προωθείται τώρα, μια «ενδιάμεση
λύση» λιγότερο επώδυνη αλλά το ίδιο ύπουλη,
αυτή της σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
(ΣΔΙΤ). Σύμφωνα με την οδηγία 2000/60 η τιμολό-
γηση του νερού πρέπει να περιλαμβάνει : Κατ’ αρ-
χήν το κόστος των υπηρεσιών, κατόπιν το κόστος
των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον και τέ-
λος το κόστος των έργων προστασίας των υδατι-
κών αποθεμάτων των πηγών.
Επομένως για να προσδιοριστεί επακριβώς το
κόστος και το ποσοστό του που αναλογεί στον
κάθε καταναλωτή, πρέπει να προηγηθούν εκτε-
νείς έρευνες καταγραφής των αποθεμάτων , του
ρυθμού μείωσης τους, των προβλημάτων ρύπαν-
σης, του κόστους απομάκρυνσης και επεξεργα-
σίας των υγρών λυμάτων. Επίσης πρέπει να δια-
μορφωθούν συγκεκριμένες προτάσεις για μέτρα
εξοικονόμησης στην ποσότητα και βελτίωσης στην
ποιότητα του πόσιμου νερού. Σε αυτές πρέπει να
αναφέρεται το ακριβές κόστος για την βελτίωση
των υποδομών και των παρεχομένων υπηρεσιών,
για τα έργα εξοικονόμησης (π.χ. κατασκευή φραγ-
μάτων), για τα συγκεκριμένα μέτρα στην γεωρ-
γία, μέτρα που θα αποβλέπουν στην μείωση της
κατανάλωσης , την προστασία της ποιότητας του
νερού, αλλά ταυτόχρονα και στην προστασία του
αγροτικού εισοδήματος.
Αυτές όλες οι διαδικασίες, καθοριστικές στον

προσδιορισμό του κόστους και επομένως της τιμο-
λόγησης, σύμφωνα πάντα με την οδηγία, απαιτούν
την κοινωνική συναίνεση. Χρειάζεται δηλαδή η κοι-
νωνική διαβούλευση, η διαφάνεια, η δυνατότητα
ελέγχου από τον κάθε πολίτη , η εκστρατεία ενη-
μέρωσης των κοινωνικών φορέ-
ων. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία,
κατ’ επέκταση και η εθνική νο-
μοθεσία, στη βάση της αρχής
« ο ρυπαίνων πληρώνει», κά-
νει σαφές ότι ο καταναλωτής
θα επιφορτιστεί ολόκληρο το
κόστος, Αν αυτό το κόστος κα-
τανεμηθεί κύρια στον δημόσιο
φορέα διαχείρισης (ουσιαστι-
κά παραμείνει ενσωματωμένο,
όπως τώρα συμβαίνει, στην φο-
ρολογία του κάθε πολίτη) η κα-
τάσταση θα είναι ελεγχόμενη,
και το κόστος λογικό. Αν όμως
η διαχείριση περιέλθει στον ιδιωτικό τομέα, τότε
η κατάσταση θα είναι ανεξέλεγκτη και η κοινωνι-
κή διαβούλευση άνευ σημασίας.
Ένα πανίσχυρο επιχειρηματικό πολυεθνικό
πλέγμα «εμπόρων του νερού»
Το σημερινό παγκόσμιο δίκτυο των «γιγάντων του
νερού» και της επεξεργασίας των λυμάτων των με-
γάλων αστικών κέντρων (μια και η άρδευση των
αγροτικών καλλιεργειών δεν εμφανίζεται με κερδο-
φόρους όρους), έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές
του σε πάνω από 120 χώρες . Απαρτίζεται από ένα
πλέγμα πολυεθνικών επιχειρήσεων, με βαρύνοντα
λόγο στους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, και
συγκροτείται από δύο ομάδες πολυεθνικών μεγα-
θηρίων : α) Τις κλασσικές επιχειρήσεις «εμπορίας
του νερού και των λυμάτων» που η δραστηριότητά
τους εντοπίζεται αποκλειστικά σ’ αυτόν τον τομέα:
Η Suez μαζί με την Vivendi, με τεράστια επιρροή
στα γαλλικά μέσα μαζικής ενημέρωσης (ιδιοκτησία
TF1, Canal+, L’ Express) και με μεγάλη χορήγηση
διαφημιστικής δαπάνης ακόμη και στην «υπεράνω
υποψίας» Le Monde. Από τις στήλες αυτής της εφη-
μερίδας το μεγάλο αφεντικό της Suez, Ζεράρ Με-
στραλέ εμφανίζει τους «εμπόρους του νερού» ως
προωθητική δύναμη της «αειφόρου ανάπτυξης».
Πρόκειται εξίσου για την ισπανική πολυεθνική Aguas
de Barcelona και για τις βρετανικές Thames Water,
United Utilities και την Biwater. - β) Την γερμανι-
κή φίρμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας RWE
καθώς και την ανάλογη αμερικανική Bechtel, που
έχοντας ισχυροποιηθεί με την εκμετάλλευση των
ηλεκτρικών δικτύων επεξέτειναν την επιχειρημα-
τική τους δραστηριότητα και στο εμπόριο του νε-
ρού και της διαχείρισης των αποβλήτων.
Αλλά και πέρα από αυτές έχουμε την πολυεθνική
49
της βιοτεχνολογίας Monsanto, η οποία βλέποντας
την αλματώδη μεγέθυνση της «αγοράς πόσιμου
νερού» (μόνον στην Ινδία και στο Μεξικό ανέρχε-
ται σε 300 εκατομ. δολάρια), και διαθέτοντας την
πλήρη σύμπλευση της Παγκόσμιας Τράπεζας και
της Διεθνούς Εταιρείας Χρημα-
τοδότησης, σχεδιάζει την με-
τωπική της είσοδο στην διε-
θνή αγορά νερού (αφού ήδη
και μόνον οι ιχθυοκαλλιέργει-
ες που πραγματοποιεί στις ιν-
δικές θάλασσες υπολογίζεται
ότι της αποφέρουν ετήσια έσο-
δα για το 2008 της τάξης του 1
δις δολαρίων). Οι πολυεθνικές
των αναψυκτικών Coca - Cola
και Pepsi , εκμεταλλευόμενες
αυτό που τείνει να αποκληθεί
«η μεγάλη δίψα», δηλαδή την
έλλειψη πόσιμου νερού σε πολ-
λές περιοχές του πλανήτη, καθώς και το υπαρκτό
γεγονός της σχετικής μόλυνσης πολλών δικτύ-
ων ύδρευσης που εκμεταλλεύονται οι κλασσικοί
«έμποροι του νερού» (περιεκτικότητα σε βακτή-
ρια, αρσενικό, εξασθενές χρώμιο, χλωροφόρμιο,
φθόριο κλπ. σε πάρα πολλές περιπτώσεις) έχουν
αναπτύξει την βιομηχανία του «εμφιαλωμένου νε-
ρού». Βέβαια δεν πρόκειται παρά για μια ποιότη-
τα νερού αντίστοιχη αυτού της βρύσης (όπως έχει
διαπιστώσει το αμερικανικό Συμβούλιο Υπεράσπι-
σης Φυσικών Πόρων), ωστόσο δεν παύει αυτό το
γεγονός να αυξάνει τον παγκόσμιο τζίρο της Coca
- Cola (ετήσια κατανάλωση 27 δις μονάδων εμφια-
λωμένου νερού, με όλη την ταυτόχρονη επιβάρυν-
ση που προκαλούν τα περιβαλλοντικά απόβλητα
των πλαστικών φιαλών).
Από το νερό συλλογικό φυσικό αγαθό
στο νερό εμπορικό προϊόν
Σ’ ολόκληρη την διαδρομή της εξέλιξης των αν-
θρώπινων κοινωνιών το νερό θεωρήθηκε ως ένα
φυσικό κοινό αγαθό, ως αντικείμενο δικαιωμάτων
φυσικού δικαίου των συλλογικών κοινοτήτων, ως
συλλογική ιδιοκτησία των αγροτικών και αστικών
οικισμών. Ωστόσο η ίδια η καπιταλιστική ανάπτυξη,
από τα πρώτα της ήδη στάδια άρχισε να αναδεικνύ-
ει θεωρητικά την δυνατότητα της ιδιοκτησίας των
φυσικών πόρων, στο μέτρο που διαμεσολαβούσε
η ανθρώπινη εργασία, με τον Τζον Λοκ να διακη-
ρύσσει στη πραγματεία του για την αστική διακυ-
βέρνηση την «ελευθερία της κατοχής (ιδιοκτησίας)»
των φυσικών πόρων (ποταμών, δασών, γης κλπ.).
Και δεν ήταν παρά οι πρώτοι άποικοι της αμερικα-
νικής δύσης που επιχείρησαν να εγκαθιδρύσουν
με την ωμή βία της «καουμπόικης οικονομίας» την
αρχή του «πρώτου κατόχου» των φυσικών πόρων
50 o «Γαλάζιος Χρυσός»
(εκείνος που φτάνει πρώτος είναι δικαιωματικά κυ-
ρίαρχος), με την αυτόκλητη απονομή αποκλειστι-
κών δικαιωμάτων στον «πρώτο κάτοχο» που ιδιο-
ποιούνταν το νερό των ποταμών και των φυσικών
πηγών. Τέλος οι αποικιοκρατικές πρακτικές της
βρετανικής αυτοκρατορίας με την δράση της Εται-
ρίας Ανατολικών Ινδιών η οποία κατέστρεψε όλο
το συλλογικό κοινοτικό σύστημα δημοκρατικής δι-
αχείρισης των φυσικών πόρων και εισέπραττε όλες
τις υποχρεωτικές συνεισφορές των αγροτικών κοι-
νοτήτων που προορίζονταν για την χρηματοδότη-
ση των συλλογικών εξυπηρετήσεων και δημόσιων
δικτύων διανομής.
Με την προαγωγή της σύγχρονης καπιταλιστι-
κής ανάπτυξης και διεθνοποίησης δεν θα μπορού-
σε να γίνει διαφορετικά : Ο «μαύρος χρυσός» από
φυσικό προϊόν μετατράπηκε σε τεράστια ιδιοκτη-
σία των πολυεθνικών του πετρελαίου, προκαλώ-
ντας αναρίθμητους ιμπεριαλιστικούς πολέμους.
Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με την κρατική καπιτα-
λιστική εκμετάλλευση του ρωσικού «φυσικού» αε-
ρίου και τους ενεργειακούς δρόμους που εγκαθι-
δρύονται μεταξύ της ασιατικής ανατολής και της
ευρωπαϊκής δύσης, αποτελώντας το οικονομικό
υπόβαθρο στις σχέσεις του νεορωσικού καπιτα-
λισμού με τις δυτικές καπιταλιστικές οικονομίες.
Δεν θα μπορούσε να συμβαίνει πλέον σήμερα δια-
φορετικά με την ιδιοποίηση και την εμπορική εκ-
μετάλλευση του «γαλάζιου χρυσού», που οδηγεί
σε «μάχες και πολέμους» ανάμεσα στις πολυεθνι-
κές επιχειρήσεις και τις λαϊκές εργαζόμενες τάξεις
των περισσοτέρων χωρών του κόσμου.
Απ’ αυτή την άποψη, η περίπτωση του «πολέ-
μου της Κοτσαμπάμπα» της Βολιβίας, υπήρξε η κο-
ρυφαία έκφραση της διαπάλης ανάμεσα στις λαϊ-
κές εργαζόμενες τάξεις και στην πολυεθνικές του
νερού για την ιδιοποίηση (των υδάτινων πόρων
στο μεταίχμιο του 2000, ως συνέπεια πολυάριθμων
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Vandana Shiva “La Guerre de l’ eau : Privatisation, pollution et profit”, (Ο Πόλεμος του Νερού : Ιδιωτικοποίηση, ρύπανση
και κέρδος), Παρίσι 2003.
Riccardo Petrella “The water manifesto : Arguments for a World Water Control” (Το μανιφέστο του νερού : Επιχειρήματα
για έναν Παγκόσμιο Έλεγχο του Νερού), Λονδίνο 2001.
Mohamed Larbi Bouguerra “Les batailles de l’ eau : Pour un bien commun de l’ huamanite” (Οι μάχες του νερού : Για ένα
κοινό αγαθό της ανθρωπότητας), Παρίσι 2003.
κινημάτων εργαζομένων πολιτών σε ευρωπαϊκές
πόλεις (Ιταλίας, Γαλλίας, Ελβετίας), στην αυστρα-
λιανή ήπειρο, σε αφρικανικές χώρες, σε πολιτεί-
ες των ΗΠΑ, στην Ινδία και στην νότιο-ανατολική
Ασία. Υπήρξαν παρατεταμένες συγκρούσεις ανά-
μεσα στους εργαζόμενους αγρότες της άνυδρης
βολιβιανής επαρχίας με την κρατική εξουσία, που
διαμεσολαβούσε πολιτικά τα οικονομικά συμφέρο-
ντα της International Water, θυγατρικής της αμε-
ρικανικής ενεργειακής Bechtel. Το γεγονός ότι τα
εργατικά και αγροτικά νοικοκυριά κατέβαλαν 20
δολάρια το μήνα (με τον μηνιαίο μισθό να φτάνει
τα 100 δολάρια) για την προμήθεια πόσιμου νε-
ρού, οδήγησε σε πανεθνικές απεργιακές κινητο-
ποιήσεις της βολιβιανής κοινωνίας. Η επιχείρηση
καταστολής του κινήματος που προκάλεσε τερά-
στιο κύμα διώξεων, έξη νεκρούς και εκατόν εξή-
ντα τραυματίες, δεν κατόρθωσε να καταπνίξει την
λαϊκή εξέγερση που έγινε με το σύνθημα «Το νερό
είναι φυσικό αγαθό, όχι εμπόρευμα, είναι η ζωή»,
και κατέληξε στην εκδίωξη της πολυεθνικής του
νερού και την νίκη του Συντονιστικού Υπεράσπισης
του Νερού και της Ζωής, με την εγκαθίδρυση λαϊ-
κών συνελεύσεων για την επαναπόκτηση του δη-
μοκρατικού ελέγχου της διαχείρισης των υδάτινων
πόρων. Φαίνεται πλέον ότι δίπλα στη διεκδίκηση
της «δημοκρατίας των δικαιωμάτων», της «οικονο-
μικής κοινωνικής δημοκρατίας», της «δημοκρατίας
στην εκπαίδευση» κλπ., η «δημοκρατία του νερού»
γίνεται οργανική συνιστώσα του λαϊκού και εργα-
τικού κινήματος σε παγκόσμια κλίμακα.
«Το νερό είναι δώρο της φύσης…, θεμελιώ-
δες για τη ζωή…, σύνδεσμος όλων των μορφών
ζωής…, δωρεάν παρεχόμενο…, φυσικός πόρος
περιορισμένος και εξαντλήσιμος…, προστατευ-
όμενο…, συλλογική ιδιοκτησία…, απαλλαγμέ-
νο από την περιβαλλοντική μόλυνση…, αναντι-
κατάστατο».
ΑΝΕΣΤΗΣ ΤΑΡΠΑΓΚΟΣ
Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΜΠΟΡΕΙ
ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ
ΓΙΝΕΙ ΜΟΧΛΟΣ ΘΕΤΙΚΩΝ
ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΛΑΟ
Οι νεολαιίστικες κινητοποιήσεις
των τελευταίων ετών ανέδειξαν
τις δυνατότητες που υπάρχουν για
τη συγκρότηση μιας κοινωνικής
συμμαχίας για την υπεράσπιση της
δημόσιας εκπαίδευσης στη χώρα,
των δημοκρατικών δικαιωμάτων
και, το σημαντικότερο, απέδειξαν τη
δυναμική των συλλογικοτήτων, το ρόλο
τους ως εστία δράσης και πολιτικής
πρωτοπορίας μέσα στη λαίλαπα της
νεοφιλελεύθερης βαρβαρότητας.

Απόδειξη γι’ αυτό στάθηκε τόσο το κίνημα ενά-
ντια στο νόμο πλαίσιο (2006), και κυρίαρχα η τα-
κτική μετατόπιση του ενός σκέλους του αλληλοδι-
απλεκόμενου δικομματισμού με τη μη αναθεώρηση
του άρθρου 16 (2007).
Είχαμε ως οργάνωση επισημάνει από τότε πως
η ολοκληρωτική προσαρμογή της ελληνικής εκπαί-
δευσης στα νεοφιλελεύθερα μοντέλα αποτελεί κυ-
ρίαρχη επιταγή και ανάγκη για το σύστημα. Για
αυτό η Ν.Δ. δε δίστασε (χέρι- χέρι με τον Καρατζα-
φέρη) να ψηφίσει το νόμο πλαίσιο αμέσως μετά το
στραπατσάρισμα της αναθεώρησης, καθώς και να
προχωρήσει στην πραξικοπηματική, αντισυνταγ-
ματική αναγνώριση των ιδιωτικών κολεγίων τον
περασμένο Ιούλιο.
Και στα δυο πεδία μάχης, το κίνημα παρά την
πρόσφατη λαμπρή σώρευση δυνάμεων, παρά τις
νίκες του, δυστυχώς έμεινε έκθετο: Στην πρώτη πε-
ρίπτωση, το κίνημα σταμάτησε από φόβο μην κου-
ραστούν οι φοιτητές και το πληρώσει η επαναστα-
τική κατά τ’ άλλα αριστερά στις εκλογές (από εδώ
απορρέει και η άποψη- δικαιολογία «δεν υπάρχει
πια κλίμα», ή «κουράστηκαν οι φοιτητές»), ενώ
στη δεύτερη φάνηκε το κενό της απουσίας της
ΕΦΕΕ. (το καλοκαίρι οι φοιτητές δεν έχουν καμιά
εκπροσώπηση, ίσως κάποιοι τους αντιλαμβάνο-
νται μεν ως εργαζόμενους, αλλά μάλλον ως επο-
χιακούς εργαζόμενους).
Ακόμη και στην εξέγερση του Δεκέμβρη (που
ήταν μια πιο συνολική από άποψη σώρευσης ετερό-
κλητων δυνάμεων εξέγερση), η εξεταστική στάθη-
κε αποφασιστικός παράγοντας για τη μη συνέχιση
και κυρίως την μη προσπάθεια για συνολικότερη
πολιτικοποίηση του κινήματος.
Ο «ΔΙΑΛΟΓΟΣ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΩΣ
ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΕΚΒΙΑΣΤΩΝ
Με σχετική ευκολία λοιπόν, ο νέος υπουργός Σπη-
λιοτόπουλος προκήρυξε την έναρξη του νέου «δι-
αλόγου» για την παιδεία με τη σύγκλιση του νέου
52 Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΟΧΛΟΣ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ
συμβουλίου όπου συμμετέχει πια και το ΠΑΣΟΚ μαζί
με την αναδιαταγμένη προς τα δεξιά ΠΟΣΔΕΠ προσ-
δίδοντας αμφότεροι, απλόχερα τους όρους για να
φορέσει το νέο όργανο ένα πιο δημοκρατικό άρω-
μα συναίνεσης.
Φυσικά και δεν πρόκειται για διάλογο εφόσον
γίνεται μετά:
α) Την υποβάθμιση εδώ και χρόνια του ρόλου
του δημόσιου σχολείου σε συμπλήρωμα των
φροντιστηρίων.
β) Τη συντελούμενη προσαρμογή της εκπαίδευ-
σης στην χώρα μας, στα νεοφιλελεύθερα ιδεώ-
δη, που στοχεύουν κυρίως στην αποειδίκευση,
με την ουσιαστική κατάργηση της γενικής μόρ-
φωσης και γνώσης, που έχει αντικατασταθεί σε
εμπορευματοποιημένη πληροφορία.
γ) Τη θεσμοθέτηση με το τελευταίο ν/σ για τα
ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ του ταξικού αποκλεισμού των σπου-
δαστών σε αυτές τις σχολές από την πρόσβαση
στα ΑΕΙ για τους απόφοιτους των ΕΠΑΛ, ακό-
μα κι από τα ΤΕΙ για αυτών των ΕΠΑΣ. Την ίδια
στιγμή όλοι αυτοί οι σπουδαστές μένουν δίχως
οποιαδήποτε μέριμνα- σπουδαστική ή μαθητι-
κή ιδιότητα.
δ) Την ουσιαστική αναγνώριση από την ελεύθε-
ρη αγορά των πιστοποιητικών που τα ιδιωτικά
μαγαζιά «γνώσης» πουλάνε, ενώ δεκάδες τμή-
ματα ΑΕΙ και κυρίως ΤΕΙ σ’ όλη την χώρα υπο-
λειτουργούν ή έχουν ήδη αναστείλει τη λει-
τουργία τους.
ε) Την εφαρμογή στην ουσία του νέου νόμου
πλαισίου (εκλογή πρυτάνεων - που ολοφάνε-
ρα το κυνηγητό της κάλπης δεν εμπόδισε, αφού
ήταν μια ξεκομμένη από την κοινωνία διαδικα-
σία και για αυτό εύκολα παρουσιάστηκε από τα
γνωστά παπαγαλάκια μέχρι και ως τρομοκρα-
τική ενέργεια), λίστα συγγραμμάτων - βιβλιο-
κάρτα (ήδη σχηματίζονται ουρές έξω από εκ-
δοτικούς οίκους), πειθαρχικά συμβούλια που
στήνονται συχνά, προσπάθεια για τις πρώτες
διαγραφές.
Το πρόσχημα της ελεύθερης πρόσβασης στην
τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανεξάρτητα από τη μορ-
φή που θα της δώσουν εν τέλει, σημαίνει επί της
ουσίας και με την εντατικοποίηση των σπουδών
στο λύκειο (όπου χωρίς φροντιστήριο απλώς δεν
παρακολουθείται πια), τον ταξικό αποκλεισμό από
τη λήψη απολυτηρίου για τη συντριπτική πλειοψη-
φία των μαθητών. Γι’ αυτούς βέβαια υπάρχει ήδη
η χοάνη των ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ. Ήδη σήμερα, το 15% των
μαθητών εγκαταλείπει την εκπαίδευση πριν τελει-
ώσει το γυμνάσιο.
Η ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ - ΜΙΑ ΒΑΘΙΑ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΜΑΧΗ
Η μανία του αστικού μπλοκ και των διαχειριστών
του να καταργήσουν το πανεπιστημιακό άσυλο εί-
ναι καταρχήν μια προσπάθεια απονομιμοποίησης
της ουσιαστικής του αξίας στη συνείδηση της κοι-
νωνίας. Επειδή βέβαια μπορεί οι νέες λαϊκές εξε-
γέρσεις να μην αργήσουν, περνούν από τη γκεμπε-
λική προπαγάνδα στην ολοκληρωτική ωμότητα:
Ο Καραμανλής, υπό την διεύθυνση του ΛΑΟΣ επι-
σήμανε στη Βουλή στις 8/4 την ανάγκη όχι απλώς
να εφαρμοστεί ο νέος νόμος πλαίσιο, μα να ανα-
θεωρηθούν εκ βάθρων τα ισχύοντα στο Σύνταγμα
για το άσυλο.
Με άλλα λόγια στοχεύουν να αφήσουν αντί-
στροφη παρακαταθήκη στο λαό από αυτήν που
άφησε το Πολυτεχνείο.
Μαζί με αυτό εξαιρετικά χρήσιμος φαίνεται για
άλλη μια φορά ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου,
με την προκαταρκτική έρευνα που διέταξε για τους
χώρους που τελούν υπό κατάληψη στα ιδρύματα,
χαρακτηρίζοντας τα μέλη τους συλλήβδην ως τρο-
μοκράτες ή στην καλύτερη περίπτωση έμπορους
ναρκωτικών!
Τα ΕΑΑΚ, οφείλουν καταρχήν να απευθυν-
θούν σε όλες τις αριστερές- προοδευτικές παρα-
τάξεις, ούτως ώστε στη μάχη αυτή να συγκρο-
τηθεί η μεγαλύτερη δυνατή ευρύτητα δυνάμεων
μέσα στους συλλόγους.
Το πρώτο βήμα είναι αυτό.
Το δεύτερο θα είναι οι κοινωνικές συμμαχίες που
πρέπει να συγκροτηθούν. Γιατί είναι μια μάχη που
αφορά άμεσα το δημοκράτη λαό, κάτι που σημαί-
νει πως το φοιτητικό κίνημα, εκεί οφείλει να στή-
σει τις απαραίτητες κοινωνικές συμμαχίες.
Σε αυτήν τη μάχη πρωταγωνιστές, μαζί με τις
συλλογικότητες των φοιτητών, πρέπει να μπουν
οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές, οι εργαζόμενοι. Αν
το άσυλο είναι κοινωνική κατάκτηση, αντιστοίχως
και η υπεράσπιση του είναι υπόθεση κοινωνικών
δυνάμεων. Επειδή ακριβώς είναι ένας χώρος κοι-
νωνικής και πολιτικής ζύμωσης, είναι ένας χώρος
που μπορεί να φιλοξενήσει τους λαϊκούς αγώνες.
Υπό αυτήν την έννοια, πρέπει να γίνει σαφές πως
δεν χωρά σε μικροκομματικές σκοπιμότητες, βα-
θιά προδοτικές απέναντι στην υπόθεση της ανα-
συγκρότησης του λαϊκού κινήματος.
Με μπροστάρηδες και αποκλειστικούς εκφραστές
τους συλλόγους, τα σωματεία, τα δεκαπενταμελή,
τις επιτροπές κατοίκων, η μάχη όχι μόνο μπορεί να
πάρει τη μορφή που αποκρύβει μεθοδικά το σύστη-
μα πως έχει (τη μάχη ανάμεσα στη δημοκρατία και
τον πολιτικό και κοινωνικό εκφασισμό του νεοφι-
λελεύθερου ολοκληρωτισμού), μα και επί της ου-

σίας να κερδηθεί, αφήνο-
ντας και τις απαραίτητες
παρακαταθήκες. Κόντρα
στην προσπάθεια να γίνει
πλειοψηφική στην κοινω-
νία η συμμαχία Μίχαλου –
Σανιδά- Καρατζαφέρη και
Κυβέρνησης που θέλει το
άσυλο άντρο κουκουλο-
φόρων και γιάφκα τρομο-
κρατών. Το άσυλο είναι
αναγκαία συνθήκη, για τη
διατήρηση του χαρακτή-
ρα του ελληνικού δημό-
σιου πανεπιστημίου (αυ-
τοδιοίκητος οργανισμός
στα πλαίσια του οποίου
παράγεται η μόρφωση
και η έρευνα για όλη τη
κοινωνία), και του ρόλου
του στην κοινωνία, σαν
ένα όργανο που μπορεί
να λειτουργήσει προο-
δευτικά για αυτήν. Κι εδώ
βέβαια θα είναι ολέθριο
εάν το φοιτητικό κίνημα
φανεί και πάλι συντεχνιακό στις στοχεύσεις του,
αλλά αντίθετα οφείλει να στοχεύει στην δωρεάν
παιδεία για όλους, και στην κατάργηση κάθε τα-
ξικού φραγμού στην εκπαίδευση. Με άλλα λόγια
να προτάξει πως η παιδεία μιας χώρας είναι πά-
ντα ένα δημόσιο κοινωνικό αγαθό (και μπορεί να
πάρει την τέλεια μορφή του ως τέτοιο σε ένα άλλο
πολτικοοικονομικό σύστημα) που μπορεί να προ-
σφέρει στην κοινωνική εξέλιξη, και όχι εμπόρευμα
στα χέρια του κεφαλαίου, ένα μέσο της ιδεολογι-
κής και πολιτικής του επιβολής στο λαό.
Στο ίδιο το φοιτητικό σώμα, το άσυλο πρέπει
να γίνει κατανοητό πως είναι και κάτι ακόμη πολύ
θεμελιώδες: Στο δημόσιο πανεπιστήμιο κάθε λει-
τουργία (διοικητική, επιμορφωτική και ερευνητική)
πρέπει να καθορίζεται από τα υποκείμενα του, δη-
λαδή φοιτητές, καθηγητές και εργαζόμενους, έξω
από οποιαδήποτε κρατική παρεμβολή με μοναδικό
γνώμονα τις ανάγκες της κοινωνίας. Οφείλει να
αναφέρεται και να εξυπηρετεί την κοινωνία, γι’
αυτό επιβάλλεται να λειτουργεί και ως χώρος
πολιτικής ζύμωσης για την κοινωνία, όπως συμ-
βαίνει όλα αυτά τα χρόνια και αποτελεί σήμερα
το μόνο κοινωνικό χώρο όπου υπάρχουν συλλογι-
κές διαδικασίες και η συνδικαλιστική παρέμβαση
δεν έχει ποινικοποιηθεί σε μεγάλο φάσμα (αν και
έχουν πέσει οι πρώτες μηνύσεις π.χ στο Πανεπι-
στήμιο Θράκης- ενώ και η εφαρμογή του νόμου
πλαισίου ξεκίνησε, με το στήσιμο των πειθαρχικών
συμβουλίων στην Πάτρα, στα Χανιά κ.α).
53
Η υπεράσπιση λοιπόν
του ασύλου πέρα των άλ-
λων σημαίνει υπεράσπιση
όλων των δημοκρατικών
λειτουργιών στο εσωτε-
ρικό κάθε ιδρύματος, και
την αυτονομία άσκησης
του κοινωνικού του ρό-
λου πέρα από το μακρύ
χέρι του κάθε εισαγγελέα
η υπουργού παιδείας ή δη-
μόσιας τάξης από αποφά-
σεις κεντρικής κατεύθυν-
σης για το χαρακτήρα του
πανεπιστημίου, έως την
πιο παραμικρή απόφαση
για το πότε θα δώσουμε
εξεταστική, πότε ολοκλη-
ρώνεται η παράδοση της
ύλης.Κανείς έξω από την
πανεπιστημιακή κοινότη-
τα και ιδιαίτερα με τη συν-
δρομή της αστυνομίας δε
μπορεί ν’ αποφασίζει για
όλα αυτά.
Η ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗΣ-
ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΒΑΣΗ
ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΩΠΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ
ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗΣ
Αποτελεί λοιπόν ζητούμενο η δράση των ΕΑΑΚ στις
σχολές πρέπει να είναι τέτοια που να καθορίζει τις
κοινωνικές εξελίξεις, στοχεύοντας στη συμβολή για
τη συγκρότηση ενός παλλαϊκού μετώπου υπεράσπι-
σης της εργασίας, της μόρφωσης, των δημοκρατι-
κών θεσμών. Μέσα στις σχολές, ένα τέτοιο μέτωπο
αντικειμενικά ξεκινάει με το να μπουν στο επίκε-
ντρο οι φοιτητικές- σπουδαστικές ανάγκες, κάτι
που μπορεί να συμβάλει στο να ανέβει το επίπεδο
πολιτικοποίησης και δράσης και στις πιο «καθυστε-
ρημένες» από άποψη δικαιωμάτων και κινηματικών
διαδικασιών σχολές και φυσικά στα ΤΕΙ.
Κατά την άποψη μας ο συνδετικός κρίκος, το
νήμα που μπορεί να συγκροτήσει αυτό το μέτωπο
αποτελεί η πάλη για την φοιτητική- σπουδαστική
ιδιότητα και τη μέριμνα. Σήμερα ισοδυναμεί με μια
κορυφαία μάχη. Αυτό γιατί είναι ξεκάθαρο πως
η επίθεση που η κοινωνία ολόκληρη δέχεται έχει
ως περιεχόμενο και κυρίαρχη κατεύθυνση το νε-
οφιλελεύθερο δόγμα που υποστηρίζει τη διάλυση
κάθε κοινωνικής συλλογικότητας, και ειδικότερα
κάθε κοινωνικής ιδιότητας. Τη διάλυση κάθε κοι-
νού συμφέροντος ως βάσης αναφοράς. Να διαλύ-
σουν κάθε ψήγμα τάξης ή κοινωνικού σώματος:
Να ποιο είναι το όνειρο τους.
54 Η ΝΕΟΛΑΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΟΧΛΟΣ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ
Στις αριστερές δυνάμεις μες στις σχολές αντι-
στοιχεί σήμερα ένα μεγάλο καθήκον: Η υπερά-
σπιση της φοιτητικής ιδιότητας ως κοινωνικής
ιδιότητας, που εξαρτάται από την κοινωνία και
την υπηρετεί. Η εκπόνηση ενός σχεδίου έκτα-
κτης ανάγκης για την υπεράσπιση της ιδιότητας
αυτής μπορεί και οφείλει να είναι στο επίκεντρο
των μαχών από την πιο μικρή ως την πιο μεγάλη
σχολή. Δεν νοείται, και δεν πρέπει να αφήνουμε
να εννοείται κιόλας, πως οι σπουδαστές θα πλη-
ρώνουν για την μετακίνηση, την στέγαση, τη δι-
ατροφή και για τις υλικοτεχνικές τους ανάγκες,
την ίδια στιγμή που χαρίζουν 28 δις στα παράσι-
τα των τραπεζών.
Η πάλη για την κατάργηση του νόμου πλαι-
σίου και για την επέκταση της δημόσιας παιδεί-
ας δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα. Δεν είναι ένα
απλό πολιτικό σύνθημα ζύμωσης ούτε και μπορεί
να είναι νικηφόρα όταν μένει στο επίπεδο του σχε-
διασμού ή της ιδεολογίας ως αντιπαράθεση με το
σύστημα, και τις παρατάξεις του. Αντίθετα, είναι
η καθημερινή αμφισβήτηση του πρότυπου πρύτα-
νη- Βοναπάρτη, που δήθεν εκπροσωπεί αντικειμε-
νικά το τμήμα του γιατί εκλέχθηκε με τη συμμετο-
χή όλων των φοιτητών.
Με το κάλεσμα όλων των φοιτητών – σπουδα-
στών στις διαδικασίες των τμημάτων μπορούμε να
καταργήσουμε έμπρακτα το ρόλο αυτό, επιβάλλο-
ντας τα δικαιώματα του φοιτητικού σώματος. Μέσα
από αυτήν τη διαδικασία μπορούμε να πιέσουμε
στην κατεύθυνση να μην εφαρμοστούν πουθενά
οι νέες διατάξεις, ώσπου να καταργηθούν. Είναι
η προάσπιση της φοιτητικής μέριμνας, η κατά-
κτηση της δωρεάν μετακίνησης, της δωρεάν σί-
τισης για όλους, η άμεση ανέγερση νέων φοιτη-
τικών εστιών. Είναι η προσπάθεια σε κάθε σχολή
να συγκροτηθούν γραφεία φοιτητών. Είναι η ζύ-
μωση της ιδέας καθιέρωσης κοινωνικού μισθού
για τους φοιτητές εφόσον το εύρος και ο χαρα-
κτήρας της γνώσης σήμερα έχει τόσο εξαρτηθεί
από τους όρους παραγωγής.
Αυτή η μάχη είναι απαραίτητη επειδή:
α) Μπορεί να αποτελέσει την απαρχή για τη συ-
γκρότηση πολλών άλλων τέτοιων μετώπων στην
κοινωνία που να αναμετρηθούν με το σύστη-
μα σε μια στέρεα πλατφόρμα υπεράσπισης της
εργασίας, της κοινωνικής ασφάλισης, της δη-
μοκρατίας .
β) Εξ αντικειμένου μπορεί να συγκροτήσει με τους
πλέον δυναμικούς και συμμετοχικούς όρους τη
συμμαχία κατ’ αρχήν μέσα στις σχολές μα και
έξω απ’ αυτές , για την ολομέτωπη αναμέτρη-
ση με τους νόμους που διαλύουν την δημόσια
παιδεία, τις ελεύθερες διαδικασίες του φοιτη-
τικού και σπουδαστικού κινήματος,τα εργασι-
ακά δικαιώματα.
Ακόμη περισσότερο, το φοιτητικό κίνημα με
τις πρωτοπορίες του οφείλει να διεκδικεί για το
σύνολο της εκπαίδευσης: Οφείλει μια συμμαχία
με τους σπουδαστές των ΤΕΙ που απαξιώνονται,
καταργούνται επί της ουσίας εδώ και χρόνια,
και σήμερα ολοκληρωτικά (δεκάδες τμήματα σε
όλη την χώρα σήμερα κλείνουν, ενώ οι υλικοτε-
χνικές υποδομές σε όλα τα ιδρύματα της χώρας εί-
ναι εξευτελιστικές, η καθηγητική απειλή του κο-
ψίματος είναι πολλαπλάσια πιο υπαρκτή λόγω
των αλυσίδων). Οφείλει να συναντηθεί με τους
μαθητές (που απέδειξαν το Δεκέμβρη πως αποτε-
λούν το πλέον ελπιδοφόρο κομμάτι της κοινωνίας)
πάνω στη βάση της υπεράσπιση των ελευθεριών
στα σχολεία, πάνω στη βάση για την κατάργηση
της βάσης του 10.
Οφείλει να συναντηθεί με τους σπουδαστές των
ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ, να παλέψει μαζί τους για το δικαίω-
μα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, για
την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων,
της ιδιότητας του σπουδαστή και των ελευθεριών
στη συνδικαλιστική δράση.
Να ποιες είναι οι κοινωνικές συμμαχίες της σύ-
γκρουσης, ιδεολογικής και πολιτικής, που μπορούν
να προβάλουν μια διέξοδο από τον εκπαιδευτικό,
εργασιακό, κοινωνικό μεσαίωνα του νεοφιλελευ-
θερισμού, στο δρόμο προς τη σοσιαλιστική προο-
πτική! Είμαστε υποχρεωμένοι να παλέψουμε άμε-
σα σε μια τέτοια κατεύθυνση.
Ένας τέτοιος αγώνας, πρέπει να έχουμε στο
νου μας συνέχεια, είναι σε θέση να επιταχύνει εξε-
λίξεις θετικές και κυρίως απαραίτητες για το σύ-
νολο της κοινωνίας. Διανύουμε μια χρονική πε-
ρίοδο όπου ο δικομματισμός έχει επανιδρυθεί με
ακόμη πιο δεξιό πρόσημο, και η ακροδεξιά αυξά-
νει συνεχώς την επιρροή της στις πρωτοβουλίες
κινήσεων για το σύστημα με τον κοινωνικό εκφα-
σισμό να γίνεται πια στάτους στη σφαίρα της πο-
λιτικής, της καταστολής, των εργασιακών και κοι-
νωνικών δικαιωμάτων.
ΠΟΙΟΙ ΞΕΒΟΛΕΥΟΝΤΑΙ ΑΠΟ
ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΕΕ
ΜΕ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ;
Το σύνθημα ΚΑΤΩ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΩΝ ΔΟΛΟΦΟ-
ΝΩΝ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΣΤΑ ΑΕΙ-ΤΕΙ, οφείλει
να είναι στο επίκεντρο.
Η πάλη μας για τα προαναφερθέντα ζητήματα
θα αναδείξει με τον πλέον αποφασιστικό τρόπο
τον βαθιά εχθρικό ρόλο της ΔΑΠ που εδώ και χρό-
νια στηρίζει αποφασιστικά (είτε είναι η Ν.Δ. στην
κυβέρνηση ,είτε το ΠΑΣΟΚ) όλες τις κατευθύνσεις
διάλυσης της δημόσιας εκπαίδευσης και έχει πρω-
τοστατήσει ποικιλοτρόπως στην προσπάθεια για

την κατάργηση της δημοκρατίας στις σχολές (στά-
ση και προγραμματική της θέση για τις διαδικασί-
ες των συλλόγων, το άσυλο, τη φοιτητική μέριμνα,
την αλλαγή καταστατικού της ΕΦΕΕ, τις διαγρα-
φές φοιτητών).
Αυτή η μάχη μπορεί μόνο να ξεσκεπάσει την
ΠΑΣΠ που θέλει αλώβητη και με προδοτικό τρό-
πο να εμφανιστεί σαν αντιπολιτευόμενη δύναμη.
Όταν το ΠΑΣΟΚ ήταν κυβέρνηση στήριξε την νε-
οφιλελεύθερη πολιτική πιστά. Σήμερα απουσιάζει
φυσικά από τις μάχες προσμένοντας σε μια ευχά-
ριστη νηνεμία, ποντάροντας σε ένα απολίτικο φοι-
τητικό σώμα, και κυρίως στην ήττα του κινήματος
(ακριβώς όπως και το ΠΑΣΟΚ) που θα της επιτρέ-
ψει να αυξήσει τις δυνάμεις της. Προσβλέποντας
να είναι οι αυριανοί διαχειριστές τάσσονται ανοι-
χτά υπέρ της αξιολόγησης, της κατάργησης του
ασύλου κ.α. Ας της αφαιρέσουμε το στρατηγι-
κό χαρτί μεταφέροντας το πεδίο δράσης μες στις
σχολές, και οξύνοντας την οποιαδήποτε διαπάλη
στο εσωτερικό.
Αυτή η μάχη μπορεί να στριμώξει την Π.Κ.Σ.
που πρωτοστατεί στη διάσπαση, την υπονόμευση
των κινημάτων και των αγώνων, ενώ στην ουσία
πολεμά (και παρά τις περί του αντιθέτου πομπώ-
δεις διακηρύξεις) την οποιαδήποτε δυνατότητα σύν-
δεσης του φοιτητικού κινήματος με τους λαϊκούς
αγώνες. Ας πλειοδοτεί σε συνθήματα και προγράμ-
ματα: Εμείς θα αποδείξουμε την αντίθεση της στη
ζωντάνια και τον αληθινό, χειροπιαστό χαρακτή-
ρα αυτών των διεκδικήσεων.
Αυτή η μάχη μπορεί να πιέσει σ’ ένα ξεκαθά-
ρισμα της στάσης της ΑΡΕΝ που αλλάζει τη γραμ-
μή της στο κίνημα, ανάλογα με τη δυναμική των
συλλόγων. Γι’ αυτό και πρέπει ν’ αποδείξει εάν
55
πρόκειται για μια δύναμη που θέλει να συμβάλλει
στην ανατροπή ή απλώς καιροφυλακτεί να απο-
κομίσει από μια ανέξοδη αριστερή αντιπολίτευση.
Πολύ δε μάλλον έπειτα από την επαίσχυντη στά-
ση της πλειοψηφικής τάσης του Συνασπισμού στην
ΠΟΣΔΕΠ. Ας αποφασίσουν πια στο εσωτερικό τους
με ποιον είναι: Με αυτούς που από τα αριστερά σι-
γοντάρουν τη νεοφιλελεύθερη επέλαση στην παι-
δεία, ή με το κίνημα που πάλεψε και θα εξακολου-
θήσει να παλεύει για δημόσια δωρεάν εκπαίδευση
για όλο το λαό;
Τους νέους συσχετισμούς στην ΠΟΣΔΕΠ, δεν
πρέπει να τους θεωρούμε παγιωμένους: Το επό-
μενο διάστημα, με την ριζοσπαστικοποίηση του
κινήματος μπορούμε να οξύνουμε τις αντιθέσεις
στο εσωτερικό της, και να την πιέσουμε να μη γί-
νει ολοκληρωτικά ένα δεκανίκι της κυβέρνησης
(όπως το θέλει η νέα ηγεσία της). Η αρωγή της
στο κίνημα στο προηγούμενο διάστημα ήταν πολύ
χρήσιμη και σε αυτήν πρέπει να προσβλέπουμε και
από εδώ και πέρα.
Η εμφάνιση της παράταξης του ΛΑΟΣ σε μια σει-
ρά από σχολές πρέπει ν’ αντιμετωπιστεί με τη δέου-
σα προσοχή. Ο Φ.Ο.Σ. πρέπει να αναδειχτεί σα μια
παράταξη που από θέσεις «αρχών» δε μπορεί να
λογίζεται κομμάτι του φοιτητικού συνδικαλισμού.
Ακριβώς επειδή είναι αντίθετος στο πνεύμα του κα-
ταστατικού της ΕΦΕΕ, επειδή είναι αντίθετος στην
ίδια την έννοια των φοιτητικών συλλόγων, του δι-
καιώματος αυτών να έχουν όχι καν αποφασιστικό,
μα οποιονδήποτε ρόλο στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Γι’ αυτό και απαιτείται η πολιτική του απομόνωση
και κατάργηση, και όχι η αντιμετώπιση του με τη
βία, πεδίο δόξης λαμπρόν άλλωστε για τους λοβι-
τούρες των πολιτικών του αφεντικών.
ΣΤΑΘΗΣ ΜΠΑΚΟΥΡΟΣ -
ΑΝΤΡΕΑΣ ΜΠΕΝΤΕΒΗΣ
Πανεπιστήμιο:
Έντονη
Σύγκρουση
Κεφαλαίου - εργασίας
Το Άσυλο μετατρέπεται από την άρχουσα τάξη
σε σημείο τριβής και πόλωσης

Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως το ακαδημαϊκό ή πανεπιστημιακό

Άσυλο είναι ένα από τα κορυφαία ζητήματα του δημόσιου διαλόγου στην
μεταπολιτευτική Ελλάδα. Τον τελευταίο καιρό έχουν τοποθετηθεί στο
θέμα κορυφαίοι θεσμικοί πολιτικοί παράγοντες και πανεπιστημιακοί
καθηγητές ενώ έχουν δημοσιευθεί πολλά σχετικά άρθρα στον Τύπο.

Δυστυχώς όμως, μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κα-
νείς πως το ενδιαφέρον του διαλόγου στα ΜΜΕ αφο-
ρά ελάχιστα την ουσία της σύγκρουσης στην Παιδεία,
την ουσία της ύπαρξης ασύλου –όχι μόνο το ακαδη-
μαϊκό αλλά ευρύτερα εννοούμενο– για την κοινωνία
και τις σύγχρονες δημοκρατίες. Αντίθετα αναλώνεται
σε μια ανάπτυξη πολεμικών και επιχειρημάτων που
απαντούν σε ισχυρισμούς της «άλλης πλευράς». Μια
κλασική περίπτωση κοινωνικοπολιτικής πόλωσης η
οποία μεθοδεύτηκε και συντηρείται αρκετές δεκαε-
τίες, όμως σήμερα οξύνεται ακόμα περισσότερο. Η
όξυνση δεν πρέπει να ξενίζει, είναι το αποτέλεσμα
των πολιτικών αδιεξόδων που αντιμετωπίζει το σύ-
στημα εξουσίας λόγω των σύνθετων κοινωνικών και
οικονομικών κρίσεων που γεννά.
Όπως θα αναλύσουμε στη συνέχεια, το ζήτημα
του πανεπιστημιακού ασύλου πολώνει γιατί αυτό
είναι μια επιλογή των κομμάτων εξουσίας να το
αναδείξουν σε νούμερο ένα ζήτημα δημοκρατίας
για συγκεκριμένους λόγους, και στη συνέχεια να το
χρησιμοποιήσουν ως κέντρο αναφοράς γύρω από
το οποίο θα προπαγανδίσουν τις απορρυθμιστικές
επιχειρήσεις τους στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Επίσης, αναγνωρίζοντας την δυσκολία των προ-
οδευτικών πολιτικών δυνάμεων να στηρίξουν το
θεσμό του πανεπιστημιακού ασύλου με ένα πολιτι-
κό λόγο ο οποίος να είναι συμβατός με τη σημερινή
μορφή της αστικής δημοκρατίας, θα προσεγγίσου-
με το ζήτημα ακριβώς ως μία τέτοια περίπτωση.
Μια περίπτωση όπου οι ανάγκες μιας σύγχρονης
κοινωνίας που στοχεύει στην πρόοδο δε μπορούν
ούτε να ερμηνευθούν από την αστική ιδεολογία
του κέρδους, και φυσικά ούτε και να ικανοποιη-
θούν από μηχανισμούς συμβατούς με τη διαμορ-
φωμένη δημόσια ζωή.
Α. Το Πανεπιστήμιο, ο χώρος της
εντονότερης κοινωνικής σύγκρουσης
Το κεφάλαιο αυξάνει την ένταση της επίθεσής του
στους εργαζόμενους παγκόσμια. Στην Ελλάδα του
καρτελοποιημένου καπιταλισμού, οι εργαζόμενοι
δε μπορούν παρά να έχουν την ίδια μοίρα. Ο στυ-
γνός εκβιασμός των μικρομεσαίων στρωμάτων της
κοινωνίας τα εξαναγκάζει να απορροφήσουν την
οικονομική κρίση, μια εξέλιξη που προκαλεί βίαιες
αναταράξεις στον κοινωνικό ιστό. Παρόλα αυτά η
 57
ένταση της σύγκρουσης στην εργασία εί-
ναι σχετικά μικρή στην Ελλάδα για πολλούς
λόγους εκ των οποίων σημαντικοί είναι: α)
οι συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες
σε πολιτικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο
στελεχών, β) οι επί μακρόν επιθέσεις στα
δικαιώματα των εργαζόμενων (κατάργη-
ση συλλογικών συμβάσεων, περιορισμός
εισοδήματος, έμμεση διάσπαση μετώπου
εργαζόμενων π.χ. βάσει του καθεστώτος
απασχόλησης και συνταξιοδότησης) και γ)
γενικότερα αποδυνάμωσης των πολιτικών
δυνάμεων στους χώρους εργασίας οι οποί-
οι θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μέτω-
πα και να συγκρουστούν με την εργοδοσία
(ίδρυση εργοδοτικών σωματείων, απόλυση
ή «τιμωρία» συνδικαλιστών, εργασιακή επι-
σφάλεια).
μοι «προθέρμανσης» για τα αυριανά στελέχη της
Σε αντίθεση με αυτή την κατάσταση, ιδιαίτερα
διεφθαρμένης εξουσίας. Σε αυτή την εξέλιξη εμ-
ως αναφορά τον ιδιωτικού τομέα εργασίας, στο
μέσως έχουν συμβάλει με την αδράνεια και αδυ-
ελληνικό Πανεπιστήμιο και ΑΤΕΙ οι συνθήκες είναι
ναμία τους οι προοδευτικές κοινωνικές δυνάμεις.
αρκετά διαφορετικές: α) οι ριζοσπαστικές δυνά-
Παρ’ όλη όμως αυτή την αρνητική κατάσταση, το
μεις έχουν μεγαλύτερη επιρροή, β) η νεολαία εί-
πανεπιστήμιο είναι ο πρωταγωνιστής στη σύγκρου-
ναι εκ φύσεως πιο ανατρεπτική και βρίσκει έστω
ση με τις αντιλαϊκές πολιτικές. Η σπουδάζουσα νε-
κάποιους λίγους συμμάχους, γ) τα ανώτατα ιδρύ-
ολαία εξορμεί μαζικά και επί σειρά ετών ενάντια
ματα παραμένουν έστω και στα «χαρτιά» δημόσια
στα σχέδια της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης. Απο-
ιδρύματα, δ) η ύπαρξη ενός νομικού πλαισίου το
καλύπτει την κοινοβουλευτική συναίνεση σε βα-
οποίο παρέχει μία ελευθερία στην αυτοδιαχείριση
σικές πολιτικές επιλογές που αποτελούν επιταγές
της ακαδημαϊκής ζωής σε σχέση με τις υπόλοιπες
της καπιταλιστικής αγοράς:
κρατικές υπηρεσίες (το πανεπιστημιακό Άσυλο,
διευθέτηση ημερομηνιών για εξάμηνα και εξετά- • την κατάργηση του άρθρου 16 (εισαγωγή διδά-
σεις κ.α.). Κατά συνέπεια οι δυνατότητες εκδή- κτρων) που θα σημάνει την κατάργηση, και τυ-
λωσης νεολαιίστικων κινητοποιήσεων είναι αρκε- πικά, των απομειναριών της δωρεάν Παιδείας,
τά περισσότερες. το άνοιγμα της «αγοράς Ανώτατης Εκπαίδευ-
σης» και τη νομιμοποίηση των παραμάγαζων
Από τη μία η ύπαρξη τέτοιων προοδευτικών
ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων (κολέγια - Κ.Ε.Σ.),
κινημάτων, και από την άλλη η συνέπεια και συ-
νέχεια με την οποία το μπλοκ της κεντροδεξιάς • την απογνωσιοποίηση των σπουδών που προ-
επιτίθεται ολομέτωπα ενάντια στην δημόσια παι- ωθεί το μοντέλο σπουδών ανάπτυξης δεξιοτή-
δεία προσπαθώντας μανιωδώς να απαλείψει πλή- των (Ι.Δ.Β.Ε, Σύστημα Πιστωτικών Μονάδων,
ρως τον κοινωνικό ρόλο της, είναι οι παράγοντες Συνθήκη της Μπολόνια),
που ως επί τω πλείστον προκαλούν τα τελευταία • τον κατατεμαχισμό των επιστημονικών περιο-
χρόνια τη σφοδρότατη σύγκρουση στο χώρο της χών σε υπερεξειδικευμένα γνωστικών αντικεί-
Παιδείας. Είναι με διαφορά το πεδίο της δημόσιας μενα κατά το πρότυπο των Αγγλικών πανεπι-
ζωής στο οποίο εντοπίζεται η μεγαλύτερη κοινωνι- στημιακών σουπερμάρκετ,
κή αντίδραση, είναι επίσης ο χώρος που η εξουσία • αντίστοιχα, τον κατατεμαχισμό των επαγγελμα-
φοβάται περισσότερο από κάθε άλλον ότι μπορεί τικών δικαιωμάτων κάθετα (γνωστικά αντικεί-
να προκαλέσει την ήττα των οργανωμένων συμφε- μενα - ειδικεύσεις) και οριζόντια (πολλά επίπε-
ρόντων του Κεφαλαίου και της συντήρησης, έστω δα σπουδών για κάθε ειδίκευση ακόμα και στην
σε επιμέρους θέματα. ίδια βαθμίδα εκπαίδευσης) με σκοπό την ουσι-
Η πραγματικότητα λέει, λοιπόν, ότι το ελληνι- αστική αμφισβήτηση και κατάργηση των επαγ-
κό Πανεπιστήμιο έχει περιέλθει σε μία άσχημη και γελματικών δικαιωμάτων των αυριανών εργα-
κρίσιμη καμπή ως αναφορά το παρεχόμενο μορ- ζόμενων.
φωτικό και παιδαγωγικό προϊόν του. Γι’ αυτό ευ- • τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά ερ-
θύνονται οι κυβερνήσεις, οι «αρεστές» διοικήσεις, γασίας και την επίθεση στα εργασιακά δικαιώ-
η αστικοποίηση των ακαδημαϊκών δασκάλων και ματα.
οι κομματικές νεολαίες που λειτουργούν ως θάλα-
Σε μια νεοελληνική δημοκρατία υπό καταστολή
58 Πανεπιστήμιο. Έντονη Σύγκρουση Κεφαλαίου - Εργασίας
δεν είναι μικρό πράγμα να υπάρχει μία κοινωνική
ομάδα η οποία να έχει τη δυνατότητα να παρατα-
χθεί κατά χιλιάδες στους δρόμους όλων των μεγά-
λων ελληνικών πόλεων, με αιτήματα κατά αντιλαϊ-
κών κυβερνητικών μεταρρυθμίσεων και υπέρ ενός
άλλου «διαφορετικού και καλύτερου κόσμου». Δεν
είναι επίσης καθόλου ασήμαντο το γεγονός ότι,
παρ’ όλους τους μηχανισμούς αποχαύνωσης που
νυχθημερόν καταστέλλουν πνευματικά την ελλη-
νική νεολαία (ΜΜΕ, λάιφσταϊλ κουλτούρα κατα-
νάλωσης, ελεγχόμενες κομματικές νεολαίες κάθε
πολιτικής απόχρωσης, Εκκλησία), στο πανεπιστή-
μιο οι προοδευτικές ιδέες βρίσκουν χώρο να διεισ-
δύουν σε αυτή καταφέρνοντας συχνά να σχηματί-
σουν δυναμικές ριζοσπαστικές πλειοψηφίες. Δεν
έχει σημασία το βάθος της συνειδητοποίησης, ή ο
βαθμός της τελικής συμμετοχής κάθε νέου χωρι-
στά, διότι αυτά εξαρτώνται από την ύπαρξη και
άλλων προϋποθέσεων. Σημασία έχει ότι μεγάλα
τμήματα της νεολαίας έρχονται σε επαφή, προβλη-
ματίζονται και τελικά, όταν προκύπτουν σημαντι-
κά πολιτικά ζητήματα, παρέχουν στήριξη σε ιδέ-
ες που έξω από το Πανεπιστήμιο βρίσκονται υπό
άγριο διωγμό.
Κάτι ακόμα το οποίο γνωρίζει καλύτερα από
όλους η άρχουσα τάξη σήμερα, είναι ότι στο μέλ-
λον δεν διαφαίνεται λύση σε οποιοδήποτε από τα
προβλήματα για τα οποία «επαναστατούν» οι φοι-
τητές και οι νέοι σήμερα. Όσο οι εφαρμοζόμενες νε-
οφιλελεύθερες πολιτικές στρέφονται ενάντια στην
ποιότητα του παρεχόμενου μορφωτικού προϊόντος,
όσο η διανομή του εξαρτάται από ταξικές κοινωνι-
κές ανισότητες, και όσο η πολιτεία δεν προστατεύ-
ει τα δικαιώματα των νέων όταν αποφοιτήσουν και
διεκδικήσουν να εργαστούν, κάθε κυβέρνηση θα
βρίσκει μπροστά της τους φοιτητές των δημόσιων
ιδρυμάτων. Και αυτό είναι πρόβλημα!
Οι μεθοδεύσεις «ρύθμισης» του νομικού
πλαισίου λειτουργίας του Πανεπιστημίου
Το σχέδιο Κ.Καραμανλή, από την ανάληψη της εξου-
σίας το 2004, έχει θέσει έναν ξεκάθαρο στρατηγικό
στόχο πάνω στον οποίο εργάζονται με συνέπεια οι
κυβερνήσεις του: να αλλάξει το νομικό πλαίσιο λει-
τουργίας των Πανεπιστημίων το οποίο ανέχεται την
δημιουργία και τη δράση πυρήνων πολιτικής αντί-
στασης στην κυρίαρχη αστική ιδεολογία. Αντιλήφθη-
κε, σωστά, ότι αν καταφέρει να αλλάξει τα πράγματα
στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης ίσως θα έχει πε-
τύχει το πλέον καίριο χτύπημα που θα αποδυναμώ-
σει τους πολιτικούς εχθρούς της κεντροδεξιάς στην
Ελλάδα. Στην κατεύθυνση προάσπισης του κυρίαρ-
χου ρόλου του κεντροδεξιού δίπολου Ν.Δ.-ΠΑ.ΣΟ.Κ
κινείται και ο Γ.Παπανδρέου, συναινώντας στους βα-
σικούς άξονες αυτού του νομικού πλαισίου. Αλλά ας
δούμε ποιοι είναι αυτοί.
Τα σημαντικότερα «όπλα» της νεολαίας των
πανεπιστημίων είναι τέσσερα: οι συλλογικές δια-
δικασίες, οι καταλήψεις ως μέσω κινητοποίησης,
η δυνατότητα αυτοδιοίκησης των πανεπιστημι-
ακών σχολών και η ύπαρξη του πανεπιστημια-
κού ασύλου. Οι φοιτητές με αμεσοδημοκρατικές
διαδικασίες μπορούν να αποφασίσουν και να παύ-
σουν την καθημερινότητα ενός ιδρύματος/τμήμα-
τος πράττοντας το εντελώς αντίστοιχο της απεργί-
ας των εργαζομένων. Καταλαμβάνουν τους χώρους
του για την οργάνωση μαζικών κινητοποιήσεων με
χώρο δράσης μέσα και έξω από το Πανεπιστήμιο.
Ίσως τον σημαντικότερο ρόλο για την ύπαρξη κι-
νητοποιήσεων μεγάλης διάρκειας παίζει η ύπαρ-
ξη του πανεπιστημιακού Ασύλου και κατά δεύτερο
η σχετική δυνατότητα που παρείχε το παλιό νομι-
κό πλαίσιο βάσει του οποίου μπορούσαν οι φοι-
τητές μαζί με τους καθηγητές τους να ρυθμίζουν
ανά τμήμα τον τρόπο με τον οποίο θα επανέλθουν
στην κανονικότητά τους όταν οι κινητοποιήσεις
λάβουν τέλος.
Και τα τέσσερα αυτά «όπλα» είναι στοχοποι-
ημένα και δέχονται τα τελευταία χρόνια επίθεση,
άμεσα και έμμεσα, με σκοπό να περιοριστεί το δι-
αρκές πολιτικό μέτωπο στην Παιδεία. Η άμεση επί-
θεση ενσωματώθηκε στις διατάξεις του νέου νό-
μου Πλαίσιο 3549/2007, συγκεκριμένα:
• Άσυλο - Καταλήψεις: μέσα από τον «νέο ορι-
σμό» του ακαδημαϊκού Ασύλου (βλ. επόμενη
παράγραφο: Οι πρόσφατες αλλαγές στο καθε-
στώς του πανεπιστημιακού Ασύλου) ουσιαστι-
κά η κατάληψη ενός πανεπιστημιακού κτιρίου
ανακηρύσσεται σε «κύρια απειλή» ενάντια στο
Άσυλο. Παρ’ όλα αυτά ακόμα και αυτή η δια-
τύπωση δεν εξασφαλίζει την ησυχία στο χώρο
των Πανεπιστημίων, γι’ αυτό και οι προθέσεις
του κεντροδεξιού μπλοκ είναι σαφείς: να κα-
ταργηθεί πλήρως το πανεπιστημιακό Άσυλο,
• Αυτορρύθμιση ακαδημαϊκών υποχρεώσεων:
καθορίζονται αυστηρές ημερομηνίες για την δι-
εξαγωγή των εξαμήνων και εξετάσεων και κάθε
τμήμα έχει το περιθώριο να χάσει το πολύ μία-
δύο εβδομάδες μαθημάτων (π.χ. από κινητο-
ποιήσεις) καταργώντας έτσι και το δικαίωμα
αυτοδιαχείρισης της ακαδημαϊκής κοινότητας,
• Συνδικαλισμός και ριζοσπαστική δράση: επα-
ναφέρονται τα πειθαρχικά καθηγητών και φοι-
τητών προσπαθώντας να εκφοβίσουν τους αν-
θρώπους που έχουν συνδικαλιστική δράση και
στηρίζουν δυναμικές συλλογικές εκδηλώσεις.
Ότι πάει κόντρα στο ρεύμα βαφτίζεται «αντια-
καδημαϊκή συμπεριφορά». Συνεπώς βάσει και
των παραπάνω σημείων, οι συλλογικές διαδικα-

σίες των φοιτητών εκβιάζονται ανοιχτά ώστε να
μετατραπούν σε απλές «συναθροίσεις για κου-
βεντούλα», αφού τους αφαιρείται η δυνατότη-
τα πολιτικής παρέμβασης και πρόκλησης «ζη-
μιάς» στον κρατικό μηχανισμό.
Στα πλαίσια αυτών των άμεσων επιθετικών με-
θοδεύσεων εντάσσεται και η επιχείρηση ανατρο-
πής της αριστερής συμμαχίας στην Π.Ο.Σ.Δ.Ε.Π.
η οποία στο μέτρο που μπορούσε παρείχε στήρι-
ξη στο φοιτητικό κίνημα, ασχέτως αν είχε πραγ-
ματική επιρροή στους ακαδημαϊκούς. Η νέα ηγε-
σία συγκροτήθηκε κυρίως για να ανατρέψει την
έως σήμερα πάγια θέση της Π.Ο.Σ.Δ.Ε.Π. να αντι-
τίθεται στη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση της
ανώτατης εκπαίδευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι
πρώτα από όλα φρόντισαν να καταδικάσουν «τη
βία εντός του πανεπιστημίου», πετώντας το μπα-
λάκι στην κυβέρνηση για την κατάργηση της ση-
μερινής μορφής ασυλίας. Επίσης, επανέφεραν την
Π.Ο.Σ.Δ.Ε.Π. στον όποιο διάλογο διοργανώσει το
υπ. Παιδείας. Κινήσεις που στρώνουν το χαλί στις
επιδιώξεις της κεντροδεξιάς.
Όπως γράφει ο καθηγητής Νίκος Θεοτοκάς,
σχετικά με τις θέσεις που υποστήριξαν τα τελευ-
ταία χρόνια οι βασικοί εκπρόσωποι του νέου μπλοκ
ακαδημαϊκών και τί είναι αυτό που τους συνδέει:
«τα δύο τρίτα των προσώπων και των παραγό-
ντων που αποτελούν τη φυσική τους ηγεσία είχαν
τοποθετηθεί υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου
16, οι μισοί είχαν χαιρετίσει το “νόμο Γιαννάκου”,
οι άλλοι μισοί έχουν εκδηλωθεί ανοικτά υπέρ των
διδάκτρων, υπέρ των κολεγίων, υπέρ των εμπορι-
κών δραστηριοτήτων στο χώρο της ανώτατης εκ-
παίδευσης, ενάντια στην πλήρη και αποκλειστική
απασχόληση των πανεπιστημιακών» («Κυριακάτι-
κη Αυγή», 1/3/09).
Αυτές όμως οι πολιτικές επιλογές χρειάστηκε να
διατυπωθούν ρητά με αποτέλεσμα να φέρουν και
μεγάλες αντιδράσεις. Και να φανταστεί κανείς πως
χρειάζονται ακόμα πολλά βήματα μέχρι να φτάσουν
το σημείο που θέλουν: την πλήρη εντατικοποίηση
των σπουδών χωρίς χρόνο για προβληματισμούς,
την κατάργηση του φοιτητικού συνδικαλισμού και
εξασθένιση της πολιτικοποίησης των νέων, και φυ-
σικά την πλήρη κατάργηση του ασύλου.
Είμαστε πλέον σε θέση να μπορούμε να σκια-
γραφήσουμε το αρχικό σχέδιο της κεντροδεξιάς.
Θα προσπαθούσε να δρομολογήσει κάποια έμμε-
σα χτυπήματα για να μειωθούν οι αντιδράσεις που
ήταν, ίσως υποτιμημένες αλλά σίγουρα, αναμενόμε-
νες. Η έμμεση επίθεση, λοιπόν, αποτελούταν από
την κατεδάφιση του Άρθρου 16 του Συντάγματος
η οποία απέτυχε λόγω της παρέμβασης του Κινή-
ματος που προκάλεσε ρήγμα στην κεντροδεξιά και
ανάγκασε το ΠΑΣΟΚ να διαγράψει στροφή 180 μοι-
ρών σε μέσα σε λίγες εβδομάδες. Με το άνοιγμα
59
της αγοράς και την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ, σκό-
πευαν να αλλάξουν συνολικά τους όρους κοι-
νωνικοποίησης και πολιτικοποίησης της νεολαί-
ας. Τί είδους φοιτητικός συνδικαλισμός θα υπήρχε
στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τί είδους κινητοποιή-
σεις θα μπορούσαν να υπάρξουν που να αφορούν
τους χώρους και τις εγκαταστάσεις τους, πώς θα
ενσωματωνόταν η έννοια του ακαδημαϊκού Ασύ-
λου ως προς την «ελεύθερη διακίνηση ιδεών» στο
ιδιωτικό μαγαζί; Αυτό λοιπόν το ανταγωνιστικό,
ως προς τις αρχές λειτουργίας, περιβάλλον ευελ-
πιστούσαν και συνεχίζουν να ευελπιστούν μέχρι
να επανέλθουν, πώς θα άλλαζε το παιχνίδι του τι
ερεθίσματα είναι δυνατόν να δεχθούν και τι δυνα-
τότητες έχουν για να δραστηριοποιηθούν οι νέοι
όντας φοιτητές στην Ελλάδα.
Β. Το Πανεπιστημιακό Άσυλο:
Αναδεικνύουν το πανεπιστημιακό Άσυλο σε κορυ-
φαίο ζήτημα «δημοκρατίας»
Ως το σημείο αυτό έχει γίνει κατανοητό ότι το
Πανεπιστήμιο ήταν και παραμένει ένας προνομια-
κός χώρος για την ανάπτυξη μαζικών ριζοσπαστι-
κών νεολαιίστικων κινημάτων τα οποία μάλιστα,
δεδομένων των πολιτικών συσχετισμών στη χώρα
μας, έχουν πετύχει σημαντικές νίκες.
Γιατί όμως το Άσυλο είναι αυτό που αναδει-
κνύεται σε κορυφαίο ζήτημα δημοκρατίας σήμε-
ρα στην Ελλάδα;
Υπάρχουν τρία σημεία που πρέπει να σταθού-
με. Το πρώτο και σημαντικότερο είναι ότι, όπως
είναι προφανές, το Άσυλο προστατεύει τις κατα-
λήψεις και επιτρέπει τις μεγάλες κινητοποιήσεις
της σπουδάζουσας νεολαίας. Με την αστυνομία
(ένστολη ή σε «μυστικές αποστολές») να περιφέ-
ρεται μέσα κι έξω από τα κτίρια των πανεπιστημι-
ακών σχολών τα πράγματα θα ήταν εντελώς δια-
φορετικά. Ακόμα και «προληπτικές προσαγωγές»
θα μπορούν να γίνονται μέσα στα πανεπιστήμια,
μέσα στις φοιτητικές συνελεύσεις, με πρόσχημα το
φόβο για «παράνομες καταλήψεις», τακτικές που
σε καιρό έντονων κινητοποιήσεων έχουν εφαρμόσει
κατά κόρον οι κυβερνήσεις Καραμανλή. Η αλλαγή
του καθεστώτος θα επανέφερε σε θέση ισχύος την
όποια κυβέρνηση και θα νομιμοποιούσε με τον πιο
εμφατικό τρόπο την καταστολή των κινημάτων από
εκεί που ξεκινάνε, τα αμφιθέατρα.
Το δεύτερο σημείο που απαντά στο ερώτη-
μα γιατί η άρχουσα τάξη επιλέγει το Άσυλο για να
πολώσει την κοινωνία είναι το γεγονός ότι θεω-
ρεί πως πρόκειται για το πιο προνομιακό «γήπε-
δο» για να στήσει τη δήθεν ιδεολογική διαπάλη με
τους αντιπάλους της. Στους χώρους των πανεπι-
στημίων υπάρχουν τα απαραίτητα φαινόμενα που
ιντριγκάρουν τα συντηρητικά ανακλαστικά της κοι-
60 Πανεπιστήμιο. Έντονη Σύγκρουση Κεφαλαίου - Εργασίας
νωνίας (λίγη βία, κάποια επεισόδια και υλικές κα-
ταστροφές, κλπ), με τη βοήθεια πάντα των ΜΜΕ,
ώστε να πατήσει η προπαγάνδα κατά του ασύλου
αλλά και συνολικά του σημερινού δημόσιου χαρα-
κτήρα του Πανεπιστημίου.
Η αντιδραστική ιδεολογία επιχειρηματολογεί
υπέρ της κατάργησης του καθεστώτος ασυλίας
των πανεπιστημίων εξαντλούμενη λεκτικά σε μό-
λις δύο εκφράσεις: «βία μειοψηφιών», «Άσυλο
εγκληματιών» ή δύο λέξεις «ΒΙΑ – ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ».
Έτσι, οι προτάσεις αυτές πλαισιώνονται κατά βάση
με παραδείγματα όπως το «χτίσιμο» καθηγητών,
τις «βίαιες παρεμβάσεις» μειοψηφιών στα όργα-
να συνδιοίκησης στους χώρους που καλύπτονται
από το Άσυλο. Από την άλλη πλευρά, κάθε πολι-
τικάντης που σέβεται το «ρόλο» του, όταν του ζη-
τηθεί να περιγράψει τι είδους ανομίες καλύπτει το
Άσυλο θα αναφέρει κατευθείαν: διακίνηση ουσι-
ών, βιασμούς, χειροδικίες, κλοπές, καταστροφές,
κ.α., τα οποία είναι κοινές παραβάσεις του ποινι-
κού κώδικα. Αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο διότι
τα φαινόμενα αυτά ούτε εμφανίζονται αποκλειστι-
κά στα πανεπιστήμια, ούτε και υπάρχει καμία σύ-
γκριση της –ας πούμε– παραβατικότητας που πα-
ρουσιάζεται στους πανεπιστημιακούς χώρους σε
σχέση με το τί συμβαίνει εκτός αυτών, παρότι οι
δεύτεροι θεωρητικά αστυνομεύονται.
Για την ακρίβεια, τα όσα συμβαίνουν στα πα-
νεπιστήμια εντάσσονται από την πολιτική ηγεσία
στην γενικότερη εγκληματικότητα, που οφείλεται
σαφώς στην ευρύτερη κοινωνική σήψη και τα οι-
κονομικά αδιέξοδα της εποχής. Αλλά αυτό δεν έχει
καμία σημασία. Σημασία έχει ότι τους διευκολύνει
να θέσουν με τον τρόπο αυτό στην κοινωνία το δί-
λημμα «υπέρ ή κατά» της ύπαρξης τέτοιων «παρά-
νομων και εγκληματικών» φαινομένων στα πανε-
πιστήμια, από οποιοδήποτε άλλο πολιτικό δίλημμα
το οποίο θα περιέπλεκε την κατάσταση και θα προ-
καλούσε ευρύ προβληματισμό. 15 χρόνια παλεύ-
ουν με ένα άλλο δίλημμα, αυτό του «υπέρ ή κατά»
των ιδιωτικών ανώτατων ιδρυμάτων, με απόλυτη
αποτυχία και αυτό λέει πολλά. Τέτοιες αποτυχίες
εξηγούν γιατί η κεντροδεξιά, παρότι σε θέση κυ-
ρίαρχου συστήματος αξιών, αποφεύγει τις μεγά-
λες ουσιαστικές ιδεολογικές πολώσεις και υπεκ-
φεύγει σε δημαγωγικές πολώσεις!
Το τρίτο σημείο αφορά το γεγονός ότι πράγ-
ματι το Άσυλο είναι ασύμβατο με την αστική δη-
μοκρατία. Η ύπαρξη θεσμοθετημένης ακαδημαϊ-
κής ασυλίας, που επιτρέπει κινητοποιήσεις όπως
οι καταλήψεις, αποτελεί αντισυστημική θεσμική
υπέρβαση όπως θα αναλύσουμε και στη συνέχεια.
Αυτή η ασυμβατότητα γίνεται το καλύτερο εργαλείο
χειραγώγησης της κοινής γνώμης από την άρχου-
σα τάξη, αφού η μάζα του κόσμου συμμετέχοντας
σε ένα τόσο λαϊκίστικο δημόσιο διάλογο δεν μπο-
ρεί παρά να αναπαράγει την κυρίαρχη αντίληψη.
Έτσι τα πράγματα γίνονται απλά. Εξωθώντας στους
απλούστατους δυνατούς συλλογισμούς προσπαθούν
να αποδείξουν το παράλογο του ασύλου, για πα-
ράδειγμα: «στη δημοκρατία δεν υπάρχει λόγος να
προστατεύεται με ειδικό άσυλο η ελευθερία ιδεών,
υπάρχει για όλους τους χώρους», ή «γιατί να μην
αστυνομεύεται ο πανεπιστημιακός χώρος όπως γί-
νεται με τους υπόλοιπους κοινωνικούς χώρους».
Αυτά τα ερωτήματα πραγματικά δε μπορούν να
απαντηθούν με ακροβασίες στα όρια της αστικής
ιδεολογίας. Πρέπει να απαντηθούν προσθέτοντας
νέες διαστάσεις συλλογισμού.
Προεκτείνοντας τους ιδεολογικούς άξονες
της κεντροδεξιάς
Όσο προνομιακό, λοιπόν, είναι το πανεπιστημι-
ακό Άσυλο για το Κίνημα, άλλο τόσο προσφέρει
ένα προνομιακό πολιτικό πεδίο για αντιπαράθε-
ση του νεοφιλελευθερισμού με τις αντίπαλες ιδέ-
ες. Πάντοτε, άλλωστε, το παρακράτος της εξου-
σίας έστηνε προβοκάτσιες θίγοντας σύμβολα που
οικειοποιούνταν τα κοινωνικά κινήματα. Η αστι-
κή τάξη δεν αρκείται στη χρησιμοποίηση του ασύ-
λου για να «μετρηθεί» με τους εχθρούς της στον
χώρο της Παιδείας. Το χρησιμοποιεί για να επι-
βληθεί και πέρα από αυτόν. Με την πόλωση, επι-
χειρεί να επαναφέρει τεχνηέντως φασιστικές δι-
αχωριστικές γραμμές, βέβαια στην αναλογία του
σήμερα, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Εμ-
φύλιο και τη Χούντα: οι «ληστοσυμμορίτες» κομ-
μουνιστές που αργότερα έγιναν «κομμουνιστικός
κίνδυνος» για τον Γ. Παπαδόπουλο, και στη μετα-
πολίτευση επί Κ. Καραμανλή απλούστερα αποκα-
λούνταν «αναρχικοί» και «ταραξίες», χαρακτηρι-
σμοί που διαρκούν μέχρι και σήμερα. Επιχειρείται
δηλαδή να τεθεί σήμερα η διαχωριστική γραμμή
ανάμεσα σε αυτούς που νομιμοποιούν τις μολότοφ
και τη βία που αναπαράγεται από τα μίντια, και σε
αυτούς που θέλουν την «ήσυχη και ασφαλή» δη-
μοκρατία που εξασφαλίζεται από την αυστηρή τή-
ρηση της έννομης τάξης. «Πολίτη πρόσεξε καλά,
αν τάσσεσαι υπέρ του ασύλου, τάσσεσαι αυτόματα
και υπέρ της βίας και της παρανομίας» ή κατά το
γνωστό «Καραμανλής ή τάνκς»!
Μια παράλληλη προσπάθεια ιδεολογικής επι-
βολής είναι το ότι πάνω στο θέμα του ασύλου δι-
εκδικεί την δική του «κοινωνική επιβεβαίωση» και
το κατασταλτικό πρόσωπο του αστικού κράτους.
Συγκεκριμένα, μέσω της εξίσωσης της εγκλημα-
τικότητας μέσα και έξω από το πανεπιστήμιο, εί-
ναι μια ευκαιρία πρώτης τάξης να υποστηρίξει το
πόσο απαραίτητη και αναπόφευκτη είναι η επέλα-
ση των σωμάτων ασφαλείας για την διασφάλιση
της κοινωνικής ειρήνης και τάξης σε όλο το φά-
σμα της δημόσιας ζωής. «Να τι γίνεται όταν λεί-

πει το μακρύ χέρι του κράτους, να που φτάνουν
τα πράγματα!», φτάσαμε μέχρι και να ακούσουμε
ηθικά διδάγματα του τύπου: «Η πολύ δημοκρατία
βλάπτει…». Κι αυτά τα φωνάζουν στελέχη της κυ-
βέρνησης, ανθρωποφύλακες των ΜΑΤ, μέχρι κι
ο κάθε τελευταίος μπάτσος που δίνει κλίσεις στα
«παπάκια». Άρα… ναι μεν καλά κάνουμε κι έχουμε
παράπονο ως πολίτες από την κρατική βία, αλλά
τί να κάνουμε; αφού δε γίνεται κι αλλιώς! Δεν θα
ήταν παράλογο να αρχίσει να αναρωτιέται κάποι-
ος για το αν τελικά η ύπαρξη (για όσο ακόμα) του
ακαδημαϊκού ασύλου, ταυτόχρονα με τη λοιδορία
σε βάρος του, είναι ένας τρόπος να κερδηθούν πό-
ντοι κοινωνικής αποδοχής της κρατικής καταστο-
λής έξω από τα πανεπιστήμια.
Οι πρόσφατες αλλαγές στο καθεστώς του
πανεπιστημιακού Ασύλου
Κατασκεύασαν ένα «νέο Άσυλο» που καταργεί το
πραγματικό Άσυλο
1.«Για την κατοχύρωση της ακαδημαϊκής ελευθε-
ρίας, της ελεύθερης επιστημονικής αναζήτησης
και της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών, ανα-
γνωρίζεται το Πανεπιστημιακό Άσυλο». (άρ-
θρο 2, παρ. 4)
2.«Το Πανεπιστημιακό Άσυλο καλύπτει όλους τους
χώρους των Α.Ε.Ι. και συνίσταται στην απαγό-
ρευση επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους
χώρους αυτούς χωρίς την πρόσκληση ή την
άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι». (άρ-
θρο 2, παρ. 5)
3.«Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια
του αρμοδίου οργάνου του ΑΕΙ επιτρέπεται μό-
νον εφόσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουρ-
γήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής»
. (άρθρο 2, παρ. 7)
Αυτή είναι η διατύπωση και το πνεύμα του προ-
ηγούμενου νόμου Πλαίσιο του 1268/82, ο οποίος
έθετε σε καθεστώς ασυλίας όλους τους πανεπιστη-
μιακό χώρο (πανεπιστημιουπόλεις). Για την επέμ-
βαση σωμάτων ασφαλείας θα έπρεπε να τελείται
αυτόφωρη κακουργηματική πράξη και να υπάρξει
αυτεπάγγελτη εισαγγελική εντολή. Για την πρό-
σκληση των σωμάτων ασφαλείας από πλευράς πα-
νεπιστημίου, αυτή ήταν δυνατή με απόφαση της
Επιτροπής Ασύλου (την αποτελούσαν: ο πρύτανης,
ένα μέλος του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπι-
κού του ιδρύματος κι ένας εκπρόσωπος φοιτητών)
ή η Σύγκλητος σε περίπτωση που η Επιτροπή αυτή
αδυνατούσε να συνεδριάσει.
Πέρα από τις καθημερινές παραβιάσεις του Ασύ-
λου από την Ασφάλεια και τις αρκετές φορές που
τα ΜΑΤ μπήκαν οριακά εντός, ή όντας εκτός επι-
χειρούσαν εντός (π.χ πετώντας χημικά ή πλαστι-
61
κές σφαίρες), υπήρξαν τρεις φορές όπου από το
1982 μέχρι σήμερα που δόθηκε η άδεια να επέμβει
η αστυνομία στους χώρους κάποιου ιδρύματος. Το
1985 επενέβηκαν στην κατάληψη του Xημείου Αθη-
νών (απόφαση από την Επιτροπή Ασύλου με πρύ-
τανη τον Μιχάλη Σταθόπουλου). Το 1995 με τις κα-
ταστροφές στο κτίριο του ΕΜΠ και γύρω από αυτό
(επί πρυτανείας Νίκου Μαρκάτου) όπου και ακο-
λούθησαν μαζικές συλλήψεις. Τέλος, το 2002 στην
Κρήτη όπου ελικόπτερο της Αστυνομίας, το οποίο
διενεργούσε περιπολία στο πλαίσιο των μέτρων
ασφαλείας για τη άτυπη σύνοδο των υπουργών
Εθνικής Άμυνας της E.Ε., εντόπισε χασισοφυτεία
σε δασώδη έκταση στο Pέθυμνο, η οποία ανήκε στο
Πανεπιστήμιο Κρήτης (βρέθηκαν και καταστράφη-
καν από την Ασφάλεια 620 δενδρύλλια).
Τρείς είναι οι βασικές τροποποιήσεις που προ-
βλέπει ο νέος νόμος Πλαίσιο, 1549/2007 για τη
λειτουργία των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυ-
μάτων:
1.Περιορίζει χωρικά το πανεπιστημιακό Άσυλο
μόνο στους χώρους που γίνεται «εκπαίδευση
και έρευνα» των οποίων την ευθύνη ορισμού
έχει η Σύγκλητος κάθε ιδρύματος.
2.Αρμόδιο να επιτρέψει την είσοδο των σωμά-
των ασφαλείας στους χώρους Ασύλου είναι το
Πρυτανικό Συμβούλιο το οποίο αποφασίζει κατά
πλειοψηφία (καταργείται η ομοφωνία).
3.Προστίθεται η παράγραφος 3 η οποία αναφέ-
ρει: «Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για
την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθερι-
ών και για την προστασία του δικαιώματος στη
γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων ανεξαι-
ρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας
τν Α.Ε.Ι και των εργαζομένων σε αυτά, έναντι
οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει». Από
τη διατύπωση αυτή εξαφανίζεται η φράση «για
την κατοχύρωση της ελεύθερης διακίνησης των
ιδεών» ως αναφορά τη σκοπιμότητα θέσπισης
του ακαδημαϊκού ασύλου.
Έτσι η αναδιάρθρωση είναι πολυμέτωπη. Πέρα
από την λειτουργική αποδυνάμωσή του Ασύλου και
τον ευκολότερο έλεγχο επιχειρείται μία αλλοίωση
και του πνεύματος του αρχικού νόμου. Το Άσυλο,
κατά τον νέο νομοθέτη, προστατεύει κυρίως αυ-
τόν που θέλει να εργαστεί και να πάει στο μάθη-
μά του απρόσκοπτα, αδιαφορώντας προφανώς
για την όποια δημοκρατική διαδικασία αποφάσε-
ων ακολουθεί η ακαδημαϊκή κοινότητα. Η «μετάλ-
λαξη» του αρχικού πνεύματος του νόμου έχει ως
στόχο να χτυπηθεί το Άσυλο με βάσει του «νέου
πιο δημοκρατικού Ασύλου». Με απλά λόγια, η εξέ-
λιξη αυτή είναι όμοια με το να θεωρηθεί δικαίωμα
και να προστατεύεται δια νόμου και με επέμβαση
των ΜΑΤ η «απεργοσπασία».
62 Πανεπιστήμιο. Έντονη Σύγκρουση Κεφαλαίου - Εργασίας
Άσυλο: παράθυρο με θέα σε μια καλύτερη
και πιο δημοκρατική κοινωνία
Αφήσαμε για το τέλος την ουσιαστική κουβέντα
πάνω στο ακαδημαϊκό Άσυλο. Και αυτό γιατί, όπως
αναλύσαμε, η κατάργησή του είναι ένα κομμάτι της
επίθεσης ενάντια στο δημόσιο πανεπιστήμιο και δεν
υφίσταται ως απομονωμένο ζήτημα. Μόνο αν λά-
βουμε υπόψη μας όλα τα κομμάτια του παζλ: την
ένταση, τη διάρκεια και το βάθος της σύγκρουσης
ανάμεσα στα συμφέροντα κεφαλαίου και κοινω-
νίας η οποία διεξάγεται στο χώρο της παιδείας θα
μπορέσουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα του ακα-
δημαϊκού ασύλου.
Καταρχήν ας μιλήσουμε για τα καθεστώτα ασυ-
λίας και τι σήμαιναν για τις κοινωνίες. Η λέξη ά-
συλο αναφέρεται σε έναν χώρο που δεν δικαι-
ούται κανείς να συλλάβει κάποιον που διώκεται.
Είναι ιστορικά καταγεγραμμένο σε διάφορες περι-
όδους και περιοχές πως υπήρχαν χώροι γενικευ-
μένου ασύλου στους οποίους κατέφευγαν οι δια-
τελέσαντες σοβαρά αδικήματα βάσει του δικαίου
της εποχής.
Το Άσυλο, παρότι ήταν ευρέως διαδεδομένος
και ισχυρός θεσμός, συνήθως ήταν κομμάτι του εθι-
μοτυπικού δικαίου. Για να προστατευτούν οι χώ-
ροι ασύλου συνδέονταν με τις θεότητες της εκά-
στοτε εποχής. Για παράδειγμα, ο Δίας θεωρούνταν
ο προστάτης των «ικετών» που διέφευγαν στους
ναούς ή βωμούς, οι οποίοι στην αρχαία Ελλάδα
καλύπτονταν από καθεστώς ασυλίας. Ο «ικέτης»
περίμενε στο εσωτερικό ενός ναού μέχρι ο άρχων
της πόλης να κάνει δεκτό το αίτημα και να εγγυη-
θεί πως θα υπάρξει δίκη για το αδίκημά του χωρίς
να κινδυνεύει η ζωή του από αντίποινα.
Ως Κυλώνειο Άλγος είναι γνωστές οι συμφορές
που έστειλαν οι Θεοί στην αρχαία Αθήνα όταν οι
οπαδοί του Μεγακλή δολοφόνησαν τους «ταραξί-
ες» οπαδούς του Κύλωνα μόλις αυτοί εξήλθαν από
βωμό της Αθήνας και παρότι τους είχαν υποσχεθεί
να μη τους επιτεθούν (γύρω στο 620 π.Χ.). Άλλη
ξακουστή περίπτωση είναι αυτή του Σπαρτιάτη
στρατηγού Παυσανία ο οποίος κατηγορήθηκε για
προδοσία κατά τον πόλεμο με τους Πέρσες. Δικά-
στηκε και αθωώθηκε, όμως οι Σπαρτιάτες ήθελαν
να τον εκτελέσουν. Αυτός κατέφυγε σε έναν ναό
ως ικέτης και τότε, μη μπορώντας να επέμβουν,
έχτισαν τις εισόδους του ναού ώστε να τον εξανα-
γκάσουν σε θάνατο από πείνα (470 π.Χ.). Γενικά
έχουν υπάρξει προσπάθειες να ερευνηθεί αν όντως
ο Παυσανίας είχε προδώσει τη Σπάρτη μιας και η
αθώωσή του επήλθε από την μη ύπαρξη αρκετών
στοιχείων. Είναι πάντως μία χαρακτηριστική περί-
πτωση, διότι υπάρχουν σύγχρονες αναφορές πως
το κατηγορητήριο «φούσκωσαν» οι πολιτικοί αντί-
παλοί του που φθονούσαν την δημοτικότητα και
την εξουσία που είχε αποκτήσει μετά τη ναυμαχία
της Σαλαμίνας.
Τί εξυπηρετούσε διαχρονικά το Άσυλο και τί
«ομολογούσαν» οι κοινωνίες με αυτό
Εκ πρώτης αυτό που διασφάλιζε το Άσυλο είναι ότι
ο φυγάς δεν θα υποστεί ανταποδοτική βία. Πρόκει-
ται για μια περίοδο που ως «δίκαιη δίκη» αναγνωρι-
ζόταν η αντεκδίκηση με βαρβαρότητα ανάλογη του
διαπραχθέντος εγκλήματος. Έτσι το Άσυλο ήταν μία
πρωτόγονη διαπίστωση εκείνων των κοινωνιών πως
η βία δε μπορούσε να επιφέρει δικαιοσύνη ούτε να
αποτελέσει μέθοδο διαπαιδαγώγησης της κοινωνίας
για τη μείωση της εγκληματικότητας («με βία δε γίνε-
ται παιδεία»).
Κάτι ακόμα που αναδεικνύει η ύπαρξη χώρων
ασυλίας είναι η «ομολογία» της κοινωνίας, αλλά
και της εξουσίας της κάθε εποχής, πως «δεν είχαν
το αλάθητο», πως όσο πεπεισμένοι κι αν ήταν για
ένα παράπτωμα υπήρχε πιθανότητα να έχουν άδι-
κο. Την εποχή εκείνη οι κοινωνίες φοβούνταν τους
Θεούς γι’ αυτό και θεωρούσαν ότι, εφόσον ο φυ-
γάς βρίσκεται σε ένα ναό, κάποιος Θεός θα ανα-
λάμβανε τη «θεία δίκη» η οποία μπορεί να ήταν
και ενάντια στην καθεστωτική αντίληψη του δι-
καίου της εποχής.
Ευρέως αποδεκτά καθεστώτα ασυλίας
σήμερα
Σήμερα στις αντικειμενικά πιο εξελιγμένες κοινω-
νίες τα καθεστώτα ασυλίας εξυπηρετούν τους ίδι-
ους περίπου σκοπούς, κάποια από αυτά είναι θε-
σμοθετημένα στο Σύνταγμα ή σε νόμους. Η ίδια η
Δικαιοσύνη σε μια ευνομούμενη κοινωνία παρέχει
Άσυλο (όχι χωρικό) το οποίο εγγυάται πως ο κα-
τηγορούμενος θα έχει δίκαιη δίκη, συνεπώς η βία
και η αυτοδικία δεν είναι αποδεκτή για την από-
δοση δικαιοσύνης. Επίσης, ο δράστης προστατεύ-
εται από την ίδια την κοινωνία μέσω των σωμάτων
ασφαλείας. Ακόμα κι η φυλάκιση σε σχέση με τον
πετροβολισμό, την κρεμάλα και την αγχόνη του Με-
σαίωνα είναι μια μορφή ασυλίας που αντικατοπτρί-
ζει και την πρόοδο που επιτελέστηκε από την Ιερά
Εξέταση μέχρι τα σημερινά δικαστήρια.
Το Άσυλο κατοικίας είναι ένα ακόμα καθεστώς
ασυλίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των
πολιτών. Και εδώ αυτό που αποδέχεται ο νομοθέτης
είναι ότι η εξουσία όταν σου «χτυπάει την πόρτα»
δεν έχει πάντα δίκιο. Θα πρέπει να ακολουθηθεί
μια συγκεκριμένη διαδικασία και σαφείς ενδείξεις
για την άρση-παραβίασή του.
Σε εθιμοτυπικό επίπεδο, στην Ελλάδα και σε
αρκετές άλλες χώρες, αναγνωρίζεται η ασυλία σε
χώρους εκπαιδευτικού (σχολεία, σχολές) και θρη-

σκευτικού ενδιαφέροντος (εκκλησίες) στους οποία
γενικά τα σώματα ασφαλείας αποφεύγουν να ει-
σέρχονται. Με τον ένα ή άλλο τρόπο και στις δύο
περιπτώσεις αυτές η κοινωνία δηλώνει στην εξου-
σία: «εδώ δε χρειάζεται να περιπολείς για πλάκα, τα
βρίσκουμε με άλλο τρόπο». Οι μεν δάσκαλοι μαζί
με τους μαθητές/φοιτητές τους προσπαθούν να
επιβάλουν με κανόνες ηθικής και αλληλεγγύης κι
όχι καταστολής την ειρήνη, ενώ οι ιερείς από την
πλευρά τους μαζί με τους πιστούς θεωρούν πως ο
ναός είναι ιερός χώρος και πρέπει να έχουν άψο-
γη συμπεριφορά.
Αυτά τα καθεστώτα ασυλίας αναγνωρίζονται
ακόμα κι από την εξουσία, ανεξαρτήτως αν αυτή
είναι που πρωτίστως τα παραβιάζει. Επειδή όμως
υπάρχουν και περιπτώσεις που ούτε η εξουσία,
ούτε οι μηχανισμοί δικαιοσύνης εγγυούνται Δικαι-
οσύνη, ούτε όμως κι οι κοινωνίες είναι ικανές να
παρέμβουν και να την επιβάλλουν στο εσωτερικό
μιας χώρας, υπάρχει και η διεθνής διάσταση του
Ασύλου. Εδώ διακρίνουμε περιπτώσεις όπως το
πολιτικό Άσυλο ή το Άσυλο που ζητά κάποιος σε
μία χώρα όπου έχει διαφορετικούς νόμους για ένα
αδίκημα. Κι η χώρα που παρέχει το Άσυλο έχει τη
δυνατότητα να μην εκδίδει τους σύγχρονους «ικέ-
τες» της στις χώρες που τους διώκουν. Και πάλι,
όλο το σύστημα της διεθνούς ασυλίας ορίζει την
δυνατότητα τρίτων χωρών να αμφισβητήσουν την
εξουσία, ή μάλλον τη δικαιοσύνης που απονέμει η
εξουσία στο εσωτερικό μιας χώρας. Για παράδειγ-
μα, μια Ινδή μοιχαλίδα μπορεί να διαφύγει στην Ελ-
λάδα για να γλιτώσει τον πετροβολισμό, μιας και
η δική μας κοινωνία δεν απονέμει με τον βάρβαρο
τρόπο αυτόν δικαιοσύνη για το παράπτωμα της.
Αντίστοιχα, ένας δημοκράτης αγωνιστής μπορεί να
διώκεται πολιτικά για τις ιδέες του και να κατηγο-
ρείται για προδοσία από το ολοκληρωτικό καθε-
στώς της χώρας του, όμως μία δημοκρατική χώρα
μπορεί να σεβαστεί την πολιτική του ελευθερία και
να τον δεχθεί ως πολιτικό πρόσφυγα.
Το συμπέρασμα είναι ότι η θέσπιση ασύλων
απορρέει από την αμφισβήτηση από πλευράς της
κοινωνίας των ίδιων των εξουσιαστών της και των
αρχών που ορίζουν την έννομη τάξη. Επίσης, πολ-
λά από αυτά τα καθεστώτα ασυλίας είναι θεσπισμέ-
να και αποδεκτά κι από την εξουσία διότι αυτή: α)
παραδέχεται ιστορικά τις εξουσιαστικές της εκτρο-
πές, β) ομολογεί την πιθανότητα εκτροπής της (σε
κάποιο βαθμό) ακόμα και σήμερα, ενδεχόμενο το
οποίο δίνει «νόημα» στην ύπαρξη του ασύλου και
γ) δε θέλει να τα βάλει με τη συλλογική μνήμη της
κοινωνίας η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κατα-
στάσεις που θα αμφισβητήσουν συνολικά το σύ-
στημα εξουσίας.
Το ακαδημαϊκό ή πανεπιστημιακό Άσυλο
63
Το ακαδημαϊκό Άσυλο που ισχύει στην Ελλάδα
θεσπίστηκε το 1982 από την πρώτη κυβέρνηση του
ΠΑ.ΣΟ.Κ. στον απόηχο της Χούντας και των γεγο-
νότων πριν και μετά από αυτή. Πρακτικά το αστικό
σύστημα εξουσίας αναγνώρισε την «εκτροπή» που
είχε συμβεί σε βάρος της δημοκρατίας και ελευθε-
ρίας. Μέρος της άρχουσας τάξης αναγνώρισε και
τη δική της ιστορική ευθύνη ως αναφορά τις εξε-
λίξεις στην Ελλάδα από τον εμφύλιο και ύστερα.
Από την πλευρά της η κοινωνία, λόγω των γεγο-
νότων του Πολυτεχνείου και της προσφοράς των
φοιτητών στην προάσπιση των συμφερόντων της,
αναγνώρισε τη δυναμική που έχει η ο χώρος της
ανώτατης εκπαίδευσης και πίεσε τον νομοθέτη να
θεσμοθετήσει κατάλληλα ώστε να αποτελεί το πα-
νεπιστήμιο μία δικλείδα ασφαλείας για την πιθανή
μελλοντική εκτροπή της εξουσίας. Αυτή η ελληνική
«πρωτοτυπία» μπορεί να χαρακτηριστεί ορόσημο
διότι ενώ στην αρχαιότητα οι κοινωνίες πίστευαν
στη «θεία δικαιοσύνη» και αναγνώριζαν το άσυλο
των «ναών της πίστης» τους, στην σύγχρονη Ελ-
λάδα δηλώνει ότι πιστεύει στη «δημοκρατία και
ελευθερία» και έτσι αναγνωρίζει τα πανεπιστήμια
ως ναούς αυτών των ιδανικών.
Την εποχή εκείνη μάλιστα, η νεολαία των πανε-
πιστημίων ήταν παιδιά της αγροτιάς, νέοι από χω-
ριά, παιδιά που λόγω πολιτικής καταγωγής ούτε
απέξω από το πανεπιστήμιο δε μπορούσαν να περά-
σουν. Άρχιζαν τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα
να διεκδικούν το αγαθό της ανώτατης μόρφωσης.
Συνεπώς η παροχή ανεξαρτησίας στα πανεπιστή-
μια, ελευθερία πολιτικοποίησης και η κατοχύρω-
ση του ασύλου στους χώρους τους, ήταν μια από-
φαση αναδιανομής της εξουσίας στα καταπιεσμένα
στρώματα της ελληνικής κοινωνίας ώστε να μπο-
ρούν να διεκδικήσουν το μέλλον τους.
Το ότι «κανένα Άσυλο δε θα εμπόδιζε μια μελ-
λοντική Χούντα να εισβάλει στο πανεπιστήμιο», εί-
ναι μια ορθή διαπίστωση, όμως παράλληλα είναι
και ένα αστείο επιχείρημα ενάντια στο Άσυλο. Και
αυτό διότι η «δικλείδα ασφαλείας» που επιθυμεί
να έχει η κοινωνία δεν είναι το πανεπιστήμιο να
βομβαρδίζει κυριολεκτικά εναντίων τανκς, αλλά να
«βομβαρδίζει» μεταφορικά την κοινωνία με δημο-
κρατία και προοδευτικές ιδέες. Η επιρροή αυτή θα
αποτρέπει ακόμα και τη σκέψη κάποιων να περιο-
ρίσουν την ελευθερία του λαού, αλλά ακόμα κι αν
συμβεί κάτι τέτοιο να μην είναι τόσο κοιμισμένος
ο κόσμος ώστε να χρειάζονται 7 ολόκληρα χρό-
νια και δάκτυλος από τα έξω για να πέσει το κα-
θεστώς ανελευθερίας (μας θυμίζει κάτι άραγε;).
Ταυτόχρονα, πρέπει να μην εξαντλούμε τη συζή-
τηση στο δραματοποιημένο άκρο μιας Χούντας. Ως
χουντικού τύπου εξουσιαστική εκτροπή μπορεί να
θεωρηθεί ακόμα κι ένα νομοσχέδιο (π.χ. το ασφα-
λιστικό, οι αναθεωρήσεις της εργατικής νομοθεσί-
64 Πανεπιστήμιο. Έντονη Σύγκρουση Κεφαλαίου - Εργασίας

ας, η έμμεση κατάργηση του Άρθρου 16, τα περί κά μπορεί ακόμα να έχουν επιρροή και να σχημα-
ιδιωνύμου της κουκούλας, κ.α.) το οποίο λειτουρ- τίζουν πλειοψηφίες σε σημαντικά ζητήματα, έχουν
γεί εις βάρος των συμφερόντων της καταπιεσμέ- συχνά βιοποριστική δράση αναζητώντας στελέχη
νης λαϊκής πλειοψηφίας. για «αφισοκολλήσεις»!
Αυτά λοιπόν τα σπουδαία προ-
νόμια τα παρείχε η κοινωνία στην
ακαδημαϊκή κοινότητα ώστε η τελευ-
ταία να εγγυηθεί την πρόοδο, να επι-
τρέψει την ριζοσπαστικοποίηση των
νέων η οποία θα επέβαλε την ταξι-
κή δικαιοσύνη σε όλα τα επίπεδα.
Η αστική τάξη όμως, αντιμετώπιζε
τις ελευθεριακές και δημοκρατικές
κατοχυρώσεις αυτές ως τα «άρθρα
της συνθηκολόγησης» με την εργα-
τική τάξη. Γι’ αυτό και από την επο-
μένη άρχισε να μουρμουρίζει για το
πώς είναι δυνατόν να υφίσταται ένα
«ανεξάρτητο κράτος» μέσα σε ένα ευ-
νομούμενο δημοκρατικό καθεστώς,
πώς το πανεπιστήμιο με την ανοχή
των πρυτανικών αρχών ξέφευγε από
κάθε έλεγχο της πολιτικής εξουσίας.
Στη συνέχεια πολέμησε στο εσωτερι-
κό των ιδρυμάτων για να αποτρέψει την κυριαρχία Τι σχέση έχει το παρόν της Ελλάδας με
των προοδευτικών δυνάμεων, κι αφού κατάφερε την μεταπολίτευση που ώθησε
να υπερισχύσει, δεν στήριξε με κανέναν τρόπο το στην θέσπιση του ασύλου;
δημόσιο πανεπιστήμιο ως παράγοντα προώθησης
της κοινωνικής προόδου. Το αντίθετο, η στάση της Σήμερα ξαναδιαμορφώνονται τάχιστα κοινωνικά
ήταν πάντοτε επιθετική. Αρεστές διοικήσεις, δια- στρώματα με χαρακτηριστικά όμοια με τα καταπιε-
φθορά, στυγνή κομματικοποίηση των νέων, αστι- σμένα στρώματα εκείνης της εποχής. Εργαζόμενοι
κοποίηση και αλλοτρίωση των ακαδημαϊκών δα- με το καθεστώς ημιαπασχόλησης, άνεργοι, πλήρους
σκάλων οι οποίοι και γρήγορα έπαψαν να μπορούν απασχόλησης με πενιχρό εισόδημα, υπερ-μορφω-
να εμπνεύσουν. μένοι που με το ζόρι επιβιώνουν, συνθέτουν τη νέα
φτωχολογιά των πόλεων. Η φτωχολογιά αυτή μπορεί
Αυτό το έλλειμμα αναζήτησης της ακαδημα-
να κουβαλάει ένα δύο κινητά, αλλά οι ταξικοί φραγ-
ϊκής κοινότητας, και κυρίως των δασκάλων, εί-
μοί που συναντά είναι τεράστιοι και η ποιότητα ζωής
ναι ένα ακόμα κατόρθωμα της αστικής τάξης και
της είναι σε ελεύθερη πτώση. Από την άλλη πλευ-
της ιδεολογικής κυριαρχίας της στον ακαδημαϊκό
ρά, καθηγητάδες και ξεπουλημένη διανόηση έχουν
χώρο. Ενώ η κοινωνία παρακαλούσε την πρόοδο
μετατρέψει το πανεπιστήμιο από χώρο κοινωνικού
και καλούσε τον κόσμο της διανόησης να την βο-
ασύλου, σε άσυλο για τις κομπίνες των διοικήσεων,
ηθήσει να εξελιχθεί, η αστική ιδεολογία χρεοκο-
των ευρωπαϊκών προγραμμάτων με μηδαμινή κοι-
πούσε κάθε όνειρο και προοπτική παρασέρνοντας
νωνική προσφορά, της επιχειρηματικής κερδοφόρας
τους εικοσάχρονους ολοένα περισσότερο στο συμ-
έρευνας, της στρατιωτικής ιμπεριαλιστικής έρευνας
βιβασμό, τον κυνισμό και τη συντήρηση. Τελικά,
(π.χ. για το ΝΑΤΟ). Παραίτησαν το πανεπιστήμιο από
για όσους επιβουλεύονταν από την αρχή τον κοι-
τον κοινωνικό του ρόλο και το χρεοκόπησαν την επό-
νωνικό ρόλο και την ελευθερία των πανεπιστημί-
μενη ημέρα. Αυτές είναι οι μειοψηφίες που καταστρέ-
ων, το σημερινό αποτέλεσμα μάλλον ως επιτυχές
φουν το δημόσιο πανεπιστήμιο.
μπορεί να χαρακτηριστεί.
Παρόλα αυτά, το δημόσιο δωρεάν αγαθό της
Η Αριστερά είχε σαφώς τεράστιες ευθύνες σε
μόρφωσης έχουμε την υποχρέωση να το προστατέ-
όλη αυτή τη διαδρομή της έκπτωσης. Έχασε τη
ψουμε. Δίνει διέξοδο από το τέλμα σε αυτά ακριβώς
μάχη με τη συντήρηση, απέτυχε να εμπνεύσει με
τα θιγόμενα νεόπτωχα και μεσαία λαϊκά στρώματα.
διάρκεια τους νέους για να κατακτήσουν τις ελευ-
Αυτά έχουν αρχίσει να κλιμακώνουν τις συγκρούσεις
θερίες του χώρου αυτού, διέσπασε το κοινωνικό
με την εξουσία της διαρκούς αντιλαϊκής εκτρο-
μέτωπο των νεολαίων «εισάγοντας» στα πανεπι-
πής (αναθεώρηση Άρθρου 16, νέος Νόμος Πλαί-
στήμια τις διαφορές της Αριστεράς έξω από αυτά.
σιο, ασφαλιστικό, τρομονόμοι - αστυνομοκρατία)
Τελικά, οι αριστερές οργανώσεις παρότι ιδεολογι-

και όχι μόνο το πανεπιστημιακό Άσυλο, αλλά και
κάθε σπιθαμή ατομικής και συλλογικής ελευθερί-
ας τίθενται υπό αμφισβήτηση. Το πανεπιστημιακό
Άσυλο υπήρξε και, με την κοινωνική συσπείρωση
γύρω από αυτό, θα συνεχίσει να είναι ένα ισχυρό
όπλο στη διάθεση του λαϊκού Κινήματος.
Σαφώς, ως όπλο δεν χρησιμοποιείται σε όλες τις
περιπτώσεις σωστά. Όμως, στο σημείο αυτό πρέπει
να σκεφτεί κανείς τί διακυβεύεται πριν αρχίσει να
αναπαράγει τις ενέσιμες «εικονοποιημένες» φοβί-
ες. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως το Άσυλο που εί-
ναι διατεθειμένη να παράσχει η άρχουσα τάξη είναι
είτε το ανύπαρκτο Άσυλο, δηλαδή μια μνημειακού
τύπου παράγραφο στο νομικό πλαίσιο που διέπει
τη λειτουργία των ανώτατων ιδρυμάτων, είτε το
Άσυλο το οποίο προσφέρει πάτημα για την προπα-
γάνδα των κυβερνήσεων υπέρ των αντιδραστικών
πολιτικών τους και κατά των εχθρών της.
Γιατί άλλωστε να ελπίζει ο δημοκράτης πολίτης
(με στοιχειώδη μνήμη) στην παρέμβαση του μπά-
τσου και του χαφιέ (που ήδη δρουν) στο πανεπι-
στήμιο κι όχι στην παρέμβαση των προοδευτικών
κοινωνικών δυνάμεων; Αυτές όμως θα πρέπει να
συγκροτήσουν ενιαίο μαζικό μέτωπο ώστε να υπε-
ρασπιστούν το Πανεπιστήμιο και το ελευθεριακό
καθεστώς κοινωνικής ασυλίας που απολαμβάνει,
και στη συνέχεια να επιδιώξουν να διευρύνουν το
Άσυλο και σε άλλους κοινωνικούς χώρους. Μία
ακόμα απόλυτα προοδευτική κατεύθυνση είναι
65
να πάψει να ορίζεται το Άσυλο χωρικά, όπως και
ο προηγούμενος αλλά πολύ περισσότερο ο νόμος
Γιαννάκου πονηρά κάνει. Αν και συνήθως ταυτί-
ζεται το πανεπιστημιακό με το ακαδημαϊκό Άσυλο,
δεν πρόκειται για το ίδιο πράγμα. Το πανεπιστημι-
ακό Άσυλο κατοχυρώνει το καθεστώς ασυλίας των
πανεπιστημιακών χώρων το οποίο κατ’ επέκταση
απολαμβάνουν τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότη-
τας ή άλλοι πολίτες όταν βρίσκονται εντός αυτών.
Στην πραγματικότητα όμως, το Άσυλο αφορά και
τους ανθρώπους εκτός των χώρων, επομένως οι
ακαδημαϊκοί πολίτες θα έπρεπε να απολαμβάνουν
ασυλίας από την εξουσία όπου κι αν δραστηριο-
ποιούνται.
Το Άσυλο, όπως αναφέραμε, αποτελεί μια αντι-
συστημική θεσμική υπέρβαση. Αυτή τη διαπίστωση
θα πρέπει να την τονίζει πρώτα από όλους ο κό-
σμος της Αριστεράς, κι όχι να προσπαθούμε να πεί-
σουμε για το αντίθετο φοβούμενοι μην υπερβούμε
τα καθωσπρεπιστικά όρια του ακροατηρίου. Για να
βοηθήσουμε την κοινωνία να αντισταθεί στον αντι-
δραστικό αυτοματισμό θα πρέπει να της εξηγήσου-
με ότι: η αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν παιδεία
πάει κόντρα στους «νόμους της αγοράς τους», κι
ότι το Άσυλο είναι πλήρως ασύμβατο με την αστι-
κή ιδεολογία στο σύνολό της. Και τα δύο είναι χα-
ρακτηριστικά παραδείγματα όπου οι ανάγκες μας
ως κοινωνία δε μπορούν ούτε να ούτε καν να ερ-
μηνευτούν στα όρια του αστικού κράτους.
Αυτό λέει αρκετά…
Αργύρης Καλογεράτος
Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ
ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ
Η δολοφονία του Αλέξανδρου
Γρηγορόπουλου, κατέβασε στους
δρόμους και έξω από τα αστυνομικά
τμήματα χιλιάδες ανθρώπους, στην
τεράστια πλειοψηφία τους νέους. Επειδή
το όπλο στόχευε σε όλη τη νεολαία.
Εκείνο το βράδυ σκοτώθηκε ο συμμαθητής, ο φί-
λος, ο μικρός αδελφός, ο γιος. Έτσι ενώθηκαν «αυ-
θόρμητα», οι προοδευτικοί, δημοκρατικοί άνθρω-
ποι του λαού. Γιατί τελικά, αυτό που ξετυλίχτηκε
το Δεκέμβρη ήταν μια έντονη, απεγνωσμένη μάχη
ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση, ανά-
μεσα στη δημοκρατία και το φασισμό.
Η αναγωγή της εξέγερσης σε κομμουνιστική ή
αντιεξουσιαστική έφοδο στους ουρανούς , στερεί-
ται ουσιαστικής γείωσης με την πραγματικότητα.
Θα προσπαθήσουμε εδώ να αιτιολογήσουμε αυ-
τήν την εκτίμηση, μα και το πως αυτές οι απόψεις
οδήγησαν στην αναδίπλωση αυτής της κοινωνι-
κής εξέγερσης, και εν τέλει στην ανασυγκρότηση
σήμερα του δικομματισμού και μάλιστα με δεξιό
πρόσημο. Που πάει να πει κυρίως:
α) Την ακόμη πιο λυσσαλέα επίθεση στα δη-
μοκρατικά δικαιώματα (νόμος για την κουκούλα,
επανεργοποίηση νόμου περί εξύβρισης της «αρ-
χής», ανεξέλεγκτη χρήση καμερών, αποθήκευση
δεδομένων DNA, τις πρωτοβουλίες Σανιδά για τους
κατειλημμένους χώρους κτλ). Την συντονισμένη
προσπάθεια απονομιμοποίησης της δημοκρατικής
αξίας του ασύλου στη συνείδηση του λαού, και τε-
λικά τη κατάργηση του.
β) Την άσκηση ανοιχτής τρομοκρατίας στους
χώρους εργασίας όπου με πρόσχημα την απειλή
εξόδου από την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη, επιβάλ-
λεται ξανά το ιδεώδες της εθνικής ενότητας, που
επιβάλλει κι άλλες «θυσίες».
γ) Ότι το σύστημα δείχνει μέχρι αυτήν την
ώρα να προωθεί μια συγκυβέρνηση (ή κυβέρνη-
ση ευρύτατης “εθνικής ενότητας’’) Ν.Δ.- ΠΑ.ΣΟ.
Κ ή Ν.Δ.-ΛΑΟΣ, προσπαθώντας να βρει μια αξιό-
πιστη γι’ αυτό λύση διαχείρισης, επειδή πρέπει
να οξύνει την καταστολή ενόψει της λαϊκή πάλης
που θα προκαλέσει το βάθεμα της κρίσης και της
εξαθλίωσης.
Για εμάς, η εξέγερση του Δεκέμβρη δε στε-
ρούνταν δυναμικότητας και ζωντάνιας. Όπως
κάθε αγωνιστική κινητοποίηση μαζών έτσι και σε
αυτή, με ακόμη πιο δημιουργική ένταση μάλιστα,
έβλεπες παντού πρόσωπα γεμάτα οργή μα και δι-
άθεση ουσιαστικής αναζήτησης μιας λαϊκής ή έστω
νεολαιίστικης πρωτοπόρας διεξόδου από τη σήψη
και τη βαρβαρότητα. Υπό αυτήν την έννοια, πά-
ντα οι εξεγέρσεις μπορούν να χαρακτηριστούν ως
γιορτές του λαού και της νεολαίας, ακριβώς για-
τί τα καταπιεσμένα στρώματα σε αυτές ξαναβρί-
σκουν τη θέση τους ως τέτοια που είναι: Εκείνη
του διαμορφωτή της ιστορίας.
Εκείνο που στερούνταν, και δεν ευθύνονται
για αυτό οι χιλιάδες των διαδηλωτών από την
Αλεξανδρούπολη μέχρι το Ηράκλειο και απο την
Αθήνα μέχρι τη Λάρισα, ήταν μια πολιτική πρω-
τοπορία που να αθροίζει όλες τις δυνάμεις και
να μετουσιώνει την οργή σε στόχο, την «αυθόρ-
μητη» συγκέντρωση δυνάμεων σε συγκροτημέ-
να όργανα πάλης.
ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΘΡΟΙΣΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
ΠΟΥ ΔΕΝ ΗΡΘΕ
Κάθε κοινωνική εξέγερση για να είναι νικηφό-
ρα για να ανεβάζει το επίπεδο της ταξικής πάλης
ένα σκαλί παραπάνω, πάντα από τη σκοπιά της
ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής συγκρό-
τησης της εργατικής τάξης και των συμμαχιών της,
μα και για να φέρει και ιστορικής σημασίας νίκες
στο δρόμο προς τη συνολική χειραφέτηση από το
σύστημα της εκμετάλλευσης- πρέπει να στηρίζε-
ται σε κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες. Αν δεν
έχει τέτοια θεμέλια, μπορεί εύκολα ή δύσκολα να
ηττηθεί. Εδώ και χρόνια υποστηρίζουμε πως αυτή
συμμαχία δυνάμεων (πέρα από ένα μέτωπο λαού
και νεολαίας) εξ αντικειμένου έχει τη σημασία του
αντινεοφιλελεύθερου μετώπου που αφορά τους
εργαζόμενους των νέων εργασιακών σχέσεων, τη
σπουδάζουσα και μαθητιώσα νεολαία, τους ανέρ-
 67
γους, τους κοινωνικά αποκλεισμένους ανθρώπους
της νεοφιλελεύθερης βαρβαρότητας. Για λόγους
οικονομίας χώρου δεν θα αναφερθούμε εδώ εκτε-
νέστερα στα χαρακτηριστικά του μετώπου αυτού.
Εδώ θα δούμε μόνο τη δράση αυτών των συνιστω-
σών το Δεκέμβρη, που δε θα μπορούσε παρά να
είναι απόρροια της δράσης και του επιπέδου πο-
λιτικής συγκρότησης και συνένωσης τους ήδη από
τα προηγούμενο διάστημα.
Από πρώτης άποψης, η εξέγερση δε σήμανε κα-
μιά ποιοτική αναβάθμιση της πάλης της εργατικής
τάξης, δεν ανέδειξε τις διεκδικήσεις της. Τουλάχι-
στον έτσι πρέπει να ερμηνεύσουμε το γεγονός ότι
σε όλο το Δεκέμβρη η μόνη απεργία που προκη-
γίνει με τη διάσπαση (οργανωτική, διαστρωματι-
ρύχτηκε ήταν η ήδη προκηρυγμένη της ΓΣΕΕ-ΑΔΕ-
κή, συντεχνιακή, χωροταξική) της βάσης της ερ-
ΔΥ. Είναι όμως τέτοια η πραγματικότητα; Έχουμε
γατικής τάξης. Προφανώς, ούτε κινήσεις όπως οι
την άποψη πως μια τέτοια θεώρηση δεν λαμβάνει
καταλήψεις στα γραφεία των εργατικών κέντρων
υπόψιν μια πραγματικότητα: Πως εκατοντάδες νέοι
ή της ΓΣΕΕ, δε μπορούν όπως και δε μπόρεσαν να
εργαζόμενοι έδιναν τη μάχη τους στους δρόμους
αποτελέσουν σοβαρή πολιτική διέξοδο.
ή έξω από τα αστυνομικά τμήματα, υπερασπιζό-
μενοι εκεί τους μαθητές. Υπό αυτήν την έννοια Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από μια διαδι-
πήραν και έδωσαν (πολλοί από αυτούς για πρώτη κασία σύγκρουσης, ώστε τα σωματεία βάσης όχι
φορά) αγωνιστικά μαθήματα, που σωρεύουν την να απομονώνονται, αλλά να διεκδικούν τα ηνία
απαραίτητη πείρα. στη ΓΣΕΕ, διεκδικώντας ένα έκτακτο αγωνιστικό
πανελλαδικό συνέδριο με αυτά σε πρωταγωνιστι-
Η αλήθεια είναι πως σίγουρα δεν είναι εύκο-
κό ρόλο σε αυτό, που να βάζει στο επίκεντρο την
λο μέσα σε ένα μήνα να ξεπεραστούν οι ξεπουλη-
εξαιρετικά ωμή τρομοκρατία των εργασιακών χώ-
μένες γραφειοκρατίες, αλλά είναι επίσης αλήθεια
ρων σε όλη την χώρα. Ακριβώς επειδή η επίθεση
πως αυτή η εξέγερση – κι αυτό οφείλουμε να το
είναι καθολική σε ένταση και εμβέλεια. Μόνο με
κρατήσουμε- προκάλεσε μια κίνηση μαζών τέτοια
έναν τέτοιο στόχο, που πρέπει απαραιτήτως να
που να μας επιτρέπει να υπολογίζουμε σε μια σει-
βασίζεται σε μια σειρά συγκρούσεων της εργατι-
ρά από δυνατότητες.
κής τάξης και κυρίως των πρωτοπόρων κομματι-
Ποιες είναι αυτές; Το γεγονός ότι έχει ξεκινή- ών της που θα ξεπηδήσουν αργά ή γρήγορα και
σει μια πολύμορφη διαδικασία στους κόλπους των ανεξάρτητα από την παρέμβαση ή όχι της αριστε-
εργαζομένων (με δεκάδες αντίστοιχα σωματεία ράς, μπορούμε να ελπίσουμε σε μια ικανή όσο και
να στήνονται σ’ όλη την χώρα) για όλα αυτά που αναγκαία συνθήκη της ανατροπής: Που δεν είναι
χρόνια επισημαίνουμε: Πως δηλαδή επιβάλλονται άλλη από την ανασυγκρότηση της εργατικής τά-
παντού τα 4ωρα,πως η μαύρη και ανασφάλιστη ξης. Ανασυγκρότηση οργανωτική, ιδεολογική, πο-
εργασία εκτείνεται στο 30% και πάνω των εργα- λιτική- που θα είναι σε θέση να κατακτήσει και το
ζομένων κτλ. Πως οι νέες εργασιακές σχέσεις του αντίστοιχο δικό της υποκείμενο.
νεοφιλελευθερισμού έχουν αλλάξει τα δεδομέ-
Αντίστοιχα, εκείνο που μας δίδαξε ο Δεκέμβρης
να στο εύρος και τα χαρακτηριστικά της εργατι-
είναι πως δίχως τη συγκρότηση μετώπου με πρω-
κής τάξης, ενώ έχουν συμπιέσει τραγικά προς τα
τοπόρα την εργατική τάξη, είναι αδύνατον να προ-
κάτω τα δικαιώματα της, και ότι αυτοί οι νέοι ερ-
καλέσει μια κίνηση μαζών- έστω και στα επίπεδα
γαζόμενοι όχι πρέπει να είναι, μα είναι η πρωτο-
μιας εξέγερσης- δομικές και ταξικές ανατροπές στο
πορία του εργατικού κινήματος. Οι σκόρπιες συ-
σύστημα ή στους διαχειριστές του.
γκεντρώσεις αυτών των δυνάμεων, δεν φάνηκαν
δυνατές να προκαλέσουν ευρύτερα προβλήματα Οι δυνατότητες υπάρχουν. Τα τελευταία χρόνια,
στην αστική τάξη και τις συμμαχίες της. Δεν μπό- η τεράστια συγκέντρωση δυνάμεων στις απεργίες
ρεσαν να προκαλέσουν την ρήξη ενάντια στη συν- για το ασφαλιστικό, η απεργία των δασκάλων, στα
δικαλιστική γραφειοκρατία. Φυσικά αυτό δεν ήταν λιμάνια κ.α. απέδειξαν πως υπάρχουν οι όροι για
εύκολο να γίνει μέσα σε ένα μήνα. Αυτό που πρέ- μια αναμέτρηση με το σύστημα. Ας οργανώσουμε
πει να κρατήσουμε σα συμπέρασμα είναι ότι δίχως την πάλη στη βάση της εργατικής τάξης, προετοι-
την σημερινή πάλη να αναδειχτούν τα πιο πλητ- μάζοντας τις αυριανές εξεγέρσεις.
τόμενα στρώματα και όχι να καταγγείλουν, αλλά Η συμβολή του φοιτητικού κινήματος στην εξέ-
να εκπαραθυρώσουν τους γραφειοκράτες σε πολύ γερση του Δεκέμβρη είναι πολύ πιο μεγάλη απ’ ότι
λίγα μπορούμε να ελπίζουμε. Αυτό δε μπορεί να φαντάζονται οι ίδιοι οι φοιτητές. Γιατί με τις μά-
68 H Εξέγερση του ΔΕΚΕΜΒΡΗ
χες που έδωσε το φοιτητικό κίνημα τα προηγού-
μενα χρόνια (και παρά τις αδυναμίες του), κράτη-
σε ζωντανή τη φλόγα, και ιδιαίτερα με την πάλη
υπεράσπισης του άρθρου 16, χώρισε από το 2007
την κοινωνία στα στρατόπεδα της συντήρησης και
της προόδου.
Ο αγώνας των μαθητών άγγιξε πολύ ευαίσθη-
τες χορδές όλης της κοινωνίας, γι’ αυτό και έδει-
χνε με το χέρι του τον κάθε έναν από εμάς και τις
προσωπικές του επιλογές, γι’ αυτό και αποτελού-
σε οξυγόνο πολύτιμο για την κοινωνία, γι’ αυτό
και επειδή οι αιτίες έχουν έκτοτε πολλαπλασιαστεί
αποτελούν και σήμερα εν δυνάμει μια πρωτοπο-
ρία του κινήματος.Από το βράδυ της δολοφονίας
ο αντιεξουσιαστικός χώρος είχε την πρωτοβουλία
των κινήσεων με ένα τρόπο επιβολής στο υπόλοι-
πο κίνημα.Το γεγονός αυτό οφείλεται στο “ξάφ-
νιασμα” της αριστεράς από την εξέγερση και τη
συσωρευμένη οργή που εκδηλώθηκε αυθόρμητα.
Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Από την πρώτη στιγμή η στάση της κυβέρνησης
υπήρξε εμπρηστική. Όχι γιατί δεν ζήτησε ούτε μια
συγνώμη. Σήμερα βρίσκει πολλούς λόγους να πα-
ραιτηθεί ενδεχομένως (για τους δικούς της σκο-
πούς) για ένα από τα πολλά της σκάνδαλα, αλλά
τότε δεν βρήκε έναν λόγο να παραιτήσει έστω τον
αρμόδιο υπουργό της, ύστερα από μια ωμή δολο-
φονία. Τέτοια αξία δίνουν στην ανθρώπινη ζωή οι
πνευματικοί ηγετίσκοι της χώρας. Η Ν.Δ. από τον
Δεκέμβρη κι έπειτα, χορεύει στο ρυθμό του Καρα-
τζαφέρη. Έφερε σαν υφυπουργό τον Μαρκογιαν-
νάκη, εισαγγελέα της χούντας. Υπακούει στο αί-
τημα του ΛΑΟΣ για ιδιώνυμο της κουκούλας. Με
δήλωση του Παυλόπουλου μια μέρα μετά από τον
πυροβολισμό μαθητή στο Περιστέρι, δίνει πολιτι-
κή κάλυψη σε τέτοιες πράξεις δηλώνοντας πως
είναι «φυσιολογικές σε τεταμένες μέρες τέτοιες
αντιδράσεις» (αναγνωρίζει δηλαδή αυτούς τους
“αγανακτισμένους πολίτες” ως προστάτες, ενδε-
χομένως, των “χρηστών ηθών”). Είναι υπεύθυνη
για το γεγονός ότι ποτέ μετά την μεταπολίτευση
δεν είχαμε μια τόσο έντονα ακροδεξιά επέλαση,
ιδιαίτερα στους κόλπους της ΕΛ.ΑΣ.. Ενώ καθο-
δηγούσε όλες τις εκτροπές της πριν κατά και μετά
το Δεκέμβρη ζητούσε και ζητά από όλους την συ-
ναίνεση- συνενοχή.
Το ΛΑ.ΟΣ. ξεσπάθωσε απέναντι σε όλα τα δημο-
κρατικά αισθήματα, δικαιολογώντας επί της ουσί-
ας τη δολοφονία αφού «ένας φτωχός εργαζόμενος
από τα δυτικά προάστια αναγκάστηκε να πυροβο-
λήσει έναν πλούσιο έφηβο από τα βόρεια» (!!!).
Και έτσι έκτοτε διεκδικεί μερίδιο εξουσίας στοχεύ-
οντας ωμά στα πιο ποταπά, χυδαία και καθυστερη-
μένα αισθήματα κομματιών του λαού. Διαισθάνε-
ται καλύτερα από όλα τα κόμματα τη μετακίνηση
του πολιτικού εκκρεμούς προς τα δεξιά.
Το ΠΑΣΟΚ, ποντάρει εδώ και χρόνια στην δια-
λυτική ήττα του κινήματος για να έρθει ανενόχλη-
το και με «λαϊκή εντολή» να ολοκληρώσει αύριο
την νεοφιλελεύθερη επέλαση. Γι’ αυτό, κύριο μέ-
λημα του είναι να φανερώνεται ως πιο υπεύθυνο
στο θέμα της ασφάλειας από τη Ν.Δ. στοχεύοντας
φυσικά να θριαμβεύσει στα μεσαία στρώματα και
την μικροϊδιοκτησία. Επειδή όμως κομμάτια του
,είτε οργανικά είτε μη οργανικά, κατέβηκαν στο
δρόμο, δεν μπόρεσε να ταυτιστεί κεντρικά και
ολοκληρωτικά με τη δεξιά, όσο και αν πιεζόταν
από τους προστάτες του. Έτσι όσο το κίνημα ζή-
ταγε την ανατροπή λούφαζε, και μετά την εξέ-
γερση ζητάει εκλογές, ενώ χρησιμοποίει τη σκαν-
δαλολογία γι’ αυτό, για να αναγκάσει το λαό να
μένει απηυδισμένος θεατής σε αυτήν την νέα αλ-
λαγή φρουράς. Το ΠΑΣΟΚ νοιώθει πως έχει έστω
και με τα δομικά του προβλήματα την υπεροπλία
γι’ αυτό(διαφόρων μορφών).
Ας αναρωτηθεί κάποιος εάν κάποια από τις πα-
ραπάνω δυνάμεις θα είχε αυτήν την ευχέρεια κινή-
σεων σήμερα εάν το κίνημα είχε ρίξει την κυβέρ-
νηση το Δεκέμβρη.
Ας αναρωτηθεί κάποιος εάν το Κ.Κ.Ε. θα βά-
διζε υπό τέτοιους όρους προς το συνέδριο του. Ή
πως θα απολογούνταν στα μέλη και τη νεολαία της
(για το λαό δεν το συζητάμε, δεν κάνουμε τέτοια
όνειρα) η Παπαρήγα για το γεγονός ότι στήριξε
με τον πιο απαράδεκτο τρόπο τον Καραμανλή όλο
το Δεκέμβρη. Τόλμησε να ταυτίσει όλη τη νεολαία
με «άγνωστα κέντρα που θέλουν την αποσταθε-
ροποίηση», τόλμησε να βάλει την ΚΝΕ να απαγο-
ρεύει την είσοδο στις σχολές για να μη γίνουν συ-
νελεύσεις. Τόλμησε να παίξει τον ίδιο ρόλο με τον
Καρατζαφέρη σε πολλές περιπτώσεις, και κυρίως
όταν συνηγόρησε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ταυτίζεται με τους
«κουκουλοφόρους»- δηλαδή έμμεσα πως πρέπει να
κηρυχτεί παράνομος. Βρίσκει χίλιους λόγους να το
πει, και δεν βρίσκει έναν για να πει κουβέντα ποτέ
για το ΛΑΟΣ! Κι όλα αυτά με αντάλλαγμα την τρί-
τη θέση στις δημοσκοπήσεις. Επειδή όμως τέτοιες
ανταλλαγές με το σύστημα δεν ωφελούν ποτέ τους
αριστερούς οπορτουνιστές, έμεινε μόνο του τώρα
να παραπονιέται για τον σφοδρό αντικομουνισμό
που το κακό σύστημα εξαπολύει εναντίον του. Φαί-
νεται δεν τα συμφώνησαν όλα τότε…
Παρ’ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν καταδίκασε την ουσία και
τις ίδιες τις κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη, ωστό-
σο η εξέγερση αυτή έδειξε και τα όρια του σχη-
ματισμού αυτού. Όταν χρειάστηκε να απαντήσει
αν είναι με την εξέγερση ή με το σύστημα έπρεπε
είτε να αναλάβει την πολιτική του κάλυψη ποντά-
ροντας στη δύναμη της νεολαίας, είτε να αποσυρ-
θεί και να υπερασπίσει τον εαυτό του. Μόνο που

αφού δεν ήταν μαζική η απεύθυνση του στις δο-
μές του κινήματος, και επειδή από άποψη θέσε-
ων δε μπορεί να ταυτιστεί με ένα επιθετικό κίνη-
μα, εύκολα κλήθηκε να απαντήσει όχι εάν είναι με
αυτό αλλά εάν είναι με τους «κουκουλοφόρους».
Και υπό αυτήν την έννοια διάλεξε την πολιτική του
επιβίωση στο κοινοβούλιο. Όμως μέσος όρος στην
ταξική πάλη δεν υπάρχει…
Μ.Μ.Ε. ΚΑΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ:
ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ
Τα ελληνικά Μ.Μ.Ε. παρέδιδαν μαθήματα γκε-
μπελικής προπαγάνδας και πριν το Δεκέμβρη. Έκτο-
τε παραδίδουν σεμινάρια. Σέρνουν πρώτα το χορό
του κοινωνικού εκφασισμού, όταν σιωπούν για τις
ανθρώπινες ζωές που χάνονται αλλά ωρύονται για
τις βιτρίνες ή τα αμάξια. Σπέρνουν τον τρόμο, για
να θερίσουν το φασισμό. Και φυσικά σε αγαστή συ-
νεργασία με την ΕΛ.ΑΣ. να την καλύπτουν όλο το
Δεκέμβρη, να την εγκαλούν μάλιστα για την παθη-
τική της στάση(!!!) Και πλάι, ο δημοσκοπικός εκ-
φασισμός που δεν καταγράφει, αλλά διαμορφώνει
την κοινή γνώμη, να ισχυρίζεται πως ο ελληνικός
λαός τρομοκρατημένος ζητάει περισσότερη και κα-
λύτερη αστυνομία, και ότι είναι «έτοιμος για θυσί-
ες». Δηλαδή ότι έχει χάσει το ρόλο του ως διαμορ-
φωτή της ιστορίας, και τώρα απομένει φοβισμένος
παρατηρητής. Ότι δεν μπορεί να καλυτερεύσει με
την πάλη του τη ζωή του, περιορίζοντας τις αιτίες
που γεννάνε την εγκληματικότητα. Ότι δε μπορεί
να κάνει τίποτα, εκτός από το να κάτσει σπίτι του
(όπου πάλι κινδυνεύει) και να τα αφήσει όλα στις
πλάτες της αστυνομίας. Ο φασισμός ξεκινά όταν
όλα τα κοινωνικά αγαθά, μαζί με αυτό της πλη-
ροφόρησης ελέγχονται καθ’ ολοκληρίαν από το
ιδιωτικό κεφάλαιο.
Αν θέλουμε να σταθούμε στο πιο ενδιαφέρον
στοιχείο των εξελίξεων στην ΕΛ.ΑΣ., αυτό είναι πως
έχει χάσει οποιοδήποτε συνδετικό στοιχείο θα μπο-
ρούσε να έχει με την κοινωνία. Η ΕΛ.ΑΣ. διαμόρ-
φωσε την εποχή του νεοφιλελευθερισμού τα ίδια
στεγανά που την διαχωρίζουν από την υπόλοιπη
κοινωνία, που είχαν τα αντίστοιχα σώματα όλα τα
χρόνια ιδιαίτερα από το ’80 και πιο πριν. Και για
να εκπληρώσει την αποστολή της στις σύγχρονες
επιταγές της παρασιτικής ανάπτυξης στην επαρχία
και στην πόλη, στην άμεση άσκηση εξουσίας από
παρακρατικούς και εν γένει εξωθεσμικούς παρά-
γοντες είναι πιο πολύ κοτζαμπάσικη παρά αστική.
Γι’ αυτό και το σύστημα πριμοδοτεί για νέους ειδι-
κούς φρουρούς (1500 άμεσα). Γιατί αυτό το σώμα
είναι ολότελα αποστεωμένο από την κοινωνία, και
ο διορισμός τους γίνεται χωρίς κανέναν κοινωνικό
έλεγχο (π.χ όπως είναι η επιτυχία στις πανελλήνιες,
μια στοιχειώδης μόρφωση, η παρακολούθηση μιας
σχολής κ.α.). Γι’ αυτό και το κίνημα πρέπει πέρα
69
από τα άλλα να επιβάλλει την κατάργηση ειδικά
αυτού του θεσμού. Εκτός και αν βέβαια θα προτι-
μούσαμε μια αστυνομία σαν των Η.Π.Α., όπου οι
αντίστοιχοι θεσμοί αποτελούν την κυρίαρχη δομή
της (και όπου η αποτυχία σε τεστ ευφυΐας απο-
τελεί σοβαρό προσόν για έναν υποψήφιο ώστε να
προσληφθεί στο σώμα). Γι’ αυτό και τέτοιες δολο-
φονίες σαν του Γρηγορόπουλου σ’ αυτές τις χώρες
της “προηγμένης αστικής δημοκρατίας”, είναι μια
καθημερινότητα. Όσο για τα παράπονα σε σχέση
με την ‘’απαξίωση” της ΕΛΑΣ, δεν ευθύνεται το κί-
νημα. Ευθύνονται το κράτος και το σύστημα που
την χρησιμοποιούν ως τέτοια που είναι: Όργανο
της κρατικής βίας και της καταστολής.
Ευθύνονται και οι ίδιοι, που δεν έχουν κάνει
ένα βήμα για έναν ,κάποιου επιπέδου έστω, εκ-
δημοκρατισμό του σώματος τους.
Αποτελεί ένα στοίχημα για το δημοκρατικό κί-
νημα να επιβάλει τις αξίες του στην αστυνομία.
Πριν από την ανατροπή του συστήματος, το κίνη-
μα οφείλει να επιβάλλει στην ΕΛ.ΑΣ να μην ξυλο-
φορτώνει μαζί με τους νεοφασίστες, να μην κατα-
χράται τον έστω θεσμικό της ρόλο. Δεν μπορούμε
στο όνομα μιας επανάστασης να μην βάζουμε χέρι
στα αυτά τα φαινόμενα, με το ευφυολόγημα «τι
να κάνουμε, έτσι είναι η αστυνομία στο αστικό
κράτος». Και φυσικά δεν πηγαίνει χώρια από την
πάλη για ριζική προοδευτική ανατροπή σε όλους
τους αστικούς θεσμούς και την παραγωγική βάση,
στο μοντέλο ανάπτυξης.
Άλλωστε τα συνθήματα του Δεκέμβρη για αφο-
πλισμό της αστυνομίας και κατάργησης των ΜΑΤ
ήταν συνθήματα δημοκρατικά και όχι επαναστατι-
κά. Επαναστατικό αίτημα είναι να ζητάς την κατάρ-
γηση της. Όμως αυτό δεν ζητιέται, μα επιβάλλε-
ται. Μόνο μετά την σοσιαλιστική επανάσταση, και
το τσάκισμα του αστικού κράτους δεν θα υπάρχει
αστυνομία. Τότε ο λαός θα συγκροτήσει τα δικά
70 H Εξέγερση του ΔΕΚΕΜΒΡΗ
του όργανα ενάντια στην παλιά εξουσία. Σωστά
έβαζε λοιπόν το κίνημα τα αιτήματα που έβαζε, και
μάλιστα είναι ακόμη πιο επείγοντα σήμερα που ο
λαός πληρώνει την αστυνομία για να γίνεται ένα
με το παρακράτος.
Το λαϊκό κίνημα, όμως, θα απαντήσει: Εάν δεν
αλλάξετε δρόμο, κι αν δεν συνειδητοποιήσετε πως
δε μπορούν ολόκληρα κομμάτια σας να λειτουρ-
γούν ως νταβατζήδες της κοινωνίας θα βρείτε την
οργή του λαού μπροστά σας.
ΠΟΙΟΣ ΔΕΝ ΦΟΒΑΤΑΙ ΝΑ ΝΙΚΗΣΕΙ;
Όλα τα ζητήματα της ταξικής πάλης,
μαζί με τις επιμέρους διεκδικήσεις (δημο-
κρατικές ή επαναστατικές, μεταρρυθμιστι-
κές ή ανατρεπτικές), τα λύνει με τον έναν
ή τον άλλο τρόπο, ένας μόνο παράγοντας:
η δύναμη, που απορρέει από την αποφα-
σιστικότητα ότι βαδίζουμε στο σωστό δρό-
μο. Όμως, απ’ ότι αποδείχτηκε, το λαϊκό
κίνημα, κατακερματισμένο και χωρίς τα-
κτική εδώ και χρόνια, χωρίς επαναστατι-
κό πολιτικό υποκείμενο, έφτασε εκεί που
μπορούσε: Σε μια σκόρπια παράταξη δυ-
νάμεων, και σε μια προσπάθεια να εκφρα-
στεί η συσσωρευμένη οργή. Αυτά από μόνα
τους δεν είναι λίγα. Αλλά δεν είναι αρκε-
τά, σε σχέση με το στόχο, που είναι πάντα
η ανατροπή αυτού του συστήματος (και η
υιοθέτηση κάθε φορά των στόχων και των
μέσων που ανοίγουν τα μονοπάτια προς
αυτό το σκοπό).
Ήταν παραπάνω από φανερή η έλλειψη
ενός επαναστατικού υποκειμένου που να
βάζει στόχους ,όχι προς ζύμωση μα προς
κατάκτηση, και να συνενώνει τα διάφορα
αυθόρμητα ρεύματα σε ένα πλατύ και βαθύ
ποτάμι. Αν την έλλειψη αυτήν την ξέρα-
με, και το λαϊκό κίνημα την έχει πληρώσει
και στο παρελθόν, ο Δεκέμβρης απέδειξε
ότι ούτε και μια τέτοια εξέγερση συνέβα-
λε τελικά προς μια κατεύθυνση σαν κι αυ-
τήν δυστυχώς.
Ο Δεκέμβρης δείχνει ότι το βάθεμα της
κρίσης βολεύει περισσότερο αυτούς που
μπορούν να την διαχειριστούν. Με άλλα λό-
για, δίχως επαναστατική πρόταση και προοπτική,
το βάθεμα της κρίσης θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη
παθητικότητα και σε δεξιά αναδίπλωση. Θα οδη-
γήσει στο φασισμό.
Η Αριστερά, μαζί με το λαό δε μπορούν να πε-
ριμένουν παρακολουθώντας πότε και αν το ώρι-
μο φρούτο θα πέσει. Αντίθετα, μόνο η συγκρότηση
ενός προγράμματος εξουσίας, συνολικής διεξό-
δου από τη νεοφιλελεύθερη σήψη μπορεί να δώ-
σει πρωταγωνιστικό ρόλο και στους δυο, να απο-
δεσμεύσει κεντρικού τύπου εξελίξεις προς όφελος
τους, να τους καταστήσει πρωταγωνιστές και όχι
θεατές των εξελίξεων.
Η πάλη προς μια τέτοια προοπτική, η κατάκτη-
ση της, θα ανατρέψει όπως και παλιά το ρου της
ιστορίας. Με τέτοιους όρους, η εργατική τάξη, η
νεολαία, ο λαός με μια ευρεία έννοια θα έχουν πολ-
λά όπλα στα χέρια τους, που θα θέσει σε εφαρμο-
Ï×É
ÓÔÇÍ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÔÏÕ ÔÑÏÌÏÕ
ÊÁÔÙ
Ç ÊÕÂÅÑÍÇÓÇ
ÔÇÓ ÄÏËÏÖÏÍÉÁÓ ÅÍÏÓ ÐÁÉÄÉÏÕ
Ç êõâÝñíçóç ôïõ Âáôïðåäßïõ, ôïõ Æá÷üðïõëïõ êáé ôïõ Âáñèïëïìáßïõ, ôùí
õðïêëïðþí êáé ôçò áðáãùãÞò ôùí Ðáêéóôáíþí ìåôáíáóôþí, ç êõâÝñíçóç ôçò
áðüëõôçò äéáöèïñÜò êáé ôïõ ðáñáêñÜôïõò, óöñÜãéóå ôçí ðïëéôåßá ôçò ìå ôçí åí
øõ÷ñþ äïëïöïíßá åíüò 15÷ñïíïõ ðáéäéïý áðü ôïõò ëåãåùíÜñéïõò ôïõ êáèåóôþôïò
ìÝóá óôï êÝíôñï ôçò ÁèÞíáò.
Ç êáôáäßêç áðü êÜèå äçìïêñáôéêü êáé ðñïïäåõôéêü Üíèñùðï êáé
óõëëïãéêüôçôá, ðñÝðåé íá ´íáé ôÝôïéá þóôå ç äïëïöïíßá ôïõ 15÷ñïíïõ íá ´íáé êáé ç
ôåëåõôáßá ðñÜîç ôçò áìáñôùëÞò êáé áéìáôïâáììÝíçò ðïëéôéêÞò ôïõ
íåïêáñáìáíëéóìïý, áëëÜ êáé êÜèå ðïëéôéêÞò ðïõ äçìéïõñãåß êïéíùíßåò ôïõ ôñüìïõ ãéá
íá õðåñáóðßóåé ôá óõìöÝñïíôá ôùí áäßóôáêôùí åêìåôáëëåõôþí ôïõ ëáïý êáé ôçò
íåïëáßáò. Ôï áßìá ôïõ 15÷ñïíïõ åßíáé áßìá ôïõ ëáïý ðïõ Ý÷õóå ç êïéíùíßá ôïõ
íåïöéëåëåýèåñïõ ôñüìïõ êáé ç êñßóç ôçò.
Íá ÊÁÔÁÑÃÇÓÏÕÌÅ
êáé TON TÑOMO êáé ÔÇÍ ÊÑÉÓÇ ôçò.
¼ðïéá êïéíùíßá âÜæåé åñùôçìáôéêÜ
ãéá ôéò åõèýíåò ôçò äïëïöïíßáò åíüò áíÞëéêïõ ðáéäéïý
äåí ìðïñåß ðáñÜ íá âñßóêåôáé óå ÅÓ×ÁÔÇ ÐÁÑÁÊÌÇ êáé ÓÇØÇ.
AËÅÎÁÍÄÑÅ ÓÕÃÃÍÙÌÇ áð´ üëïõò ÅÌÁÓ.
eamgr.wordpress.com
Å.Á.Ì.
ÅÑÃÁÔÉÊÏ ÁÍÔÉÉÌÐÅÑÉÁËÉÓÔÉÊÏ ÌÅÔÙÐÏ
Å.Á.Ì.
ÍÅÏËÁÉÁ
γή το σπουδαιότερο όπλο που οδηγεί στην έκβαση
κάθε μάχης: Ότι δηλαδή την επόμενη φορά θα νι-
κήσουν, γιατί δεν θα φοβούνται να νικήσουν, γιατί
θα ξέρουν τι θα κάνουν με τη νίκη τους.
Μ’ αυτήν την έννοια: Ας οργανώσουμε καλύτε-
ρα τη δύναμη μας!
Ανδρέας Μπεντεβής
Ζώντας σε
δανεισμένο χρόνο σε
κλεμμένη γη
Αν κάποιος έρθει σε επαφή με
Ισραηλινούς μπορεί να μπερδευτεί.
Ακόμη και τώρα που η ισραηλινή
αεροπορία δολοφονεί εκατοντάδες
πολίτες, ηλικιωμένους, γυναίκες και
παιδιά, οι Ισραηλινοί καταφέρνουν
να πείθουν τον εαυτό τους ότι
είναι αυτοί τα πραγματικά θύματα
σ’ αυτή τη βίαιη ιστορία.
Όσοι γνωρίζουν από τα μέσα τους Ισραηλινούς αντι-
λαμβάνονται ότι είναι εντελώς απληροφόρητοι για τις ρί-
ζες της σύγκρουσης που κυριαρχεί στη ζωή τους. Πολύ
συχνά καταφέρνουν να επινοούν κάποια εξωφρενικά επι-
χειρήματα, που μπορεί να φαίνονται λογικά μέσα στην ισ-
ραηλινή κοινωνία αλλά είναι εντελώς παράλογα έξω απ’
αυτήν. Ένα τέτοιο επιχείρημα είναι το εξής: «Αυτοί οι Πα-
λαιστίνιοι, γιατί επιμένουν να ζουν στη γη μας, γιατί δεν
μπορούν να εγκατασταθούν στην Αίγυπτο, στη Συρία,
στο Λίβανο ή σε κάποια άλλη αραβική χώρα;». Ένα άλλο
εβραϊκό μαργαριτάρι σοφίας είναι το εξής: «Τι πρόβλη-
μα έχουν αυτοί οι Παλαιστίνιοι; Τους δώσαμε νερό, ηλε-
κτρισμό, μόρφωση και το μόνο που κάνουν είναι να προ-
σπαθούν να μας ρίξουν στη θάλασσα».
Προκαλεί έκπληξη ότι οι Ισραηλινοί ακόμη και μέσα
στην αποκαλούμενη «Αριστερά», ακόμη και η μορφωμέ-
νη «Αριστερά» δεν μπορεί να κατανοήσει ποιοι είναι οι
Παλαιστίνιοι, από πού κατάγονται και τι υπερασπίζονται.
Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι για τους Παλαιστίνιους η
Παλαιστίνη είναι η πατρίδα τους. Όλως περιέργως, οι Ισ-
ραηλινοί καταφέρνουν να μη μπορούν να αντιληφθούν,
ότι το Ισραήλ δημιουργήθηκε σε βάρος του παλαιστινια-
κού λαού, σε παλαιστινιακή γη, σε παλαιστινιακά χωριά,
πόλεις, χωράφια και περιβόλια. Οι Ισραηλινοί δεν αντι-
λαμβάνονται ότι οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα και στα προ-
σφυγικά στρατόπεδα στην περιοχή είναι στην πραγματι-
κότητα εκτοπισμένοι άνθρωποι από τις Ber Shive, Yafo,
Tel Kabir, Shekh Munis, Lod, Haifa, Jerusalem και πολ-
λές ακόμη πόλεις και χωριά. Αν απορείτε πώς γίνεται να
μη γνωρίζουν οι Ισραηλινοί την ιστορία τους, η απάντη-
ση είναι πολύ απλή. Δεν την έχουν ακούσει ποτέ. Οι πε-
ριστάσεις που οδήγησαν στην ισραηλινοπαλαιστινιακή
σύγκρουση είναι καλά κρυμμένες μέσα στην κουλτού-
ρα τους. Τα ίχνη του προ του 1948 παλαιστινιακού πολι-
τισμού στη γη έχουν εξαφανιστεί. Η Νάκμπα, η εθνοκά-
θαρση το 1948 των γηγενών Παλαιστινίων, όχι μόνο δεν
αποτελεί μέρος του ισραηλινού σχολικού προγράμματος,
αλλά ούτε καν αναφέρεται ή συζητιέται σε κανένα επίση-
μο ή ακαδημαϊκό φόρουμ.
Στο κέντρο σχεδόν κάθε ισραηλινής πόλης μπορεί να
συναντήσει κανείς ένα αναμνηστικό μνημείο του 1948, που
δείχνει ένα πολύ περίεργο, σχεδόν αφηρημένο, σωλήνα.
Αυτό το υδραυλικό στοιχείο ονομάζεται Νταβίντκα και εί-
ναι στην πραγματικότητα ένας σωλήνας όλμου. Αξίζει να
σημειωθεί ότι ο Νταβίντκα ήταν ένα εξαιρετικά αναποτε-
λεσματικό όπλο. Το βλήμα του δεν μπορούσε να φτάσει
μακρύτερα από τα 300 μέτρα και μπορούσε να προκαλέ-
σει πολύ περιορισμένη ζημιά. Προκαλούσε όμως πολύ θό-
ρυβο. Σύμφωνα με την επίσημη ισραηλινή εκδοχή, όταν
οι Άραβες, δηλαδή οι Παλαιστίνιοι, άκουσαν τον Νταβίντ-
κα από μακριά, έφυγαν σαν λαγοί για να σώσουν τη ζωή
τους. Σύμφωνα με την ισραηλινή αφήγηση, οι Εβραίοι,
δηλαδή οι «νέοι Ισραηλινοί», έριξαν λίγα πυροτεχνήματα
και οι «δειλοί Άραβες» το έβαλαν στα πόδια σαν βλάκες.
Στην επίσημη ισραηλινή ιστορία δεν υπάρχει καμιά ανα-
φορά στις πολλές ενορχηστρωμένες σφαγές από το νέο
ισραηλινό στρατό και τις παραστρατιωτικές μονάδες που
προηγήθηκαν. Δεν υπάρχει επίσης καμιά αναφορά στους
ρατσιστικούς νόμους που εμποδίζουν τους Παλαιστίνιους
να επιστρέψουν στα σπίτια και στη γη τους.
Το νόημα των παραπάνω είναι πολύ απλό. Η παλαι-
στινιακή υπόθεση είναι εντελώς άγνωστη στους Ισραη-
λινούς. Συνεπώς, μπορούν να αντιλαμβάνονται τον πα-
λαιστινιακό αγώνα μόνο σαν μια φονική παραφροσύνη.
Μέσα στον ισραηλινό εβραιο-κεντρικό σολιψιστικό κόσμο,
οι Ισραηλινοί είναι ένα αθώο θύμα και οι Παλαιστίνιοι δεν
είναι παρά ένας κτηνώδης δολοφόνος.
Η κατάσταση αυτή, που κρατά τους Ισραηλινούς στο
σκοτάδι σχετικά με το παρελθόν τους, εξαφανίζει κάθε
πιθανότητα μελλοντικής συμφιλίωσης. Αφού οι Ισραηλι-
νοί στερούνται την ελάχιστη κατανόηση της σύγκρουσης,
δεν μπορούν να σκεφτούν καμιά δυνατή λύση εκτός από
την εξόντωση ή την εκκαθάριση του «εχθρού». Το μόνο
που δικαιούνται να γνωρίζουν είναι οι διάφορες φαντα-
στικές ιστορίες για τα πάθη των Εβραίων. Ο πόνος των
Παλαιστινίων είναι εντελώς ξένος στ’ αυτιά τους. Το «δι-
καίωμα επιστροφής των Παλαιστινίων» ακούγεται σ’ αυ-
τούς σαν αστεία ιδέα. Ακόμη και οι πιο προοδευτικοί «ισ-
ραηλινοί ουμανιστές» δεν είναι έτοιμοι να μοιραστούν τη
72 Παλαιστίνη
γη με τους αυτόχθονες κατοίκους. Αυτό δεν αφήνει στους
Παλαιστίνιους πολλές επιλογές, παρά να αγωνιστούν για
να απελευθερωθούν, παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Εί-
ναι καθαρό, δεν υπάρχει εταίρος για ειρήνη στην ισρα-
ηλινή πλευρά.
Αυτή τη βδομάδα, όλοι εμείς μάθαμε περισσότερα για
τη βαλλιστική ικανότητα της Χαμάς. Προφανώς, η Χαμάς
ήταν αρκετά συγκρατημένη με το Ισραήλ για μεγάλο χρο-
νικό διάστημα. Απέφευγε να κλιμακώσει τη σύγκρουση
στο νότιο Ισραήλ. Μου φαινόταν ότι οι Κασάμ που έπε-
φταν σποραδικά στην Σντερότ και την Ασκελόν δεν ήταν
παρά ένα μήνυμα από τους φυλακισμένους Παλαιστίνι-
ους. Ήταν ένα μήνυμα για την κλεμμένη γη, τα σπίτια, τα
χωράφια και τα περιβόλια: «Αγαπημένη μας γη δε σε ξε-
χνάμε, είμαστε ακόμη εδώ και πολεμάμε για σένα, αργά
ή γρήγορα θα επιστρέψουμε, θα αρχίσουμε ξανά από κει
που σταματήσαμε». Ήταν όμως και ένα καθαρό μήνυμα
προς τους Ισραηλινούς: «Εσείς εκεί πέρα, στη Σντερότ, στη
Μπιρ Σέβα, στην Ασκελόν, στην Ασντόντ, στο Τελ Αβίβ και
στη Χάιφα, είτε το αντιλαμβάνεστε είτε όχι, στην πραγμα-
τικότητα ζείτε σε κλεμμένη γη. Καλύτερα να αρχίσετε να
τα μαζεύετε, γιατί ο χρόνος σας εξαντλείται, έχετε εξα-
ντλήσει την υπομονή μας. Εμείς, ο παλαιστινιακός λαός,
δεν έχουμε πια να χάσουμε τίποτα».
Ας το αντιμετωπίσουμε, αντικειμενικά η κατάσταση στο
Ισραήλ είναι πολύ σοβαρή. Πριν από δύο χρόνια ήταν οι
ρουκέτες της Χεσμπολά που έπεφταν στο βόρειο Ισραήλ.
Αυτή τη βδομάδα, η Χαμάς απέδειξε αναμφισβήτητα ότι
είναι ικανή να σερβίρει στο Ισραήλ κάποιο κοκτέιλ βαλλι-
στικής εκδίκησης. Και στην περίπτωση της Χεσμπολά και
στην περίπτωση της Χαμάς, το Ισραήλ έμεινε χωρίς καμιά
στρατιωτική απάντηση. Αναμφίβολα, μπορεί να σκοτώσει
πολίτες, αλλά δεν μπορεί να σταματήσει το μπαράζ ρου-
κετών. Ο ισραηλινός στρατός δεν έχει τα μέσα να προ-
στατέψει το Ισραήλ, εκτός αν η κάλυψή του με μια συ-
μπαγή τσιμεντένια οροφή θεωρείται βιώσιμη λύση. Στο
τέλος, ίσως σχεδιάσουν ακριβώς αυτό.
Όμως, αυτό είναι μακριά από το τέλος της Ιστορίας.
Στην πραγματικότητα είναι μόνο η αρχή. Κάθε ειδικός
στο Μεσανατολικό γνωρίζει ότι η Χαμάς μπορεί να πάρει
τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης μέσα σε ώρες. Στην πραγ-
ματικότητα, ο έλεγχος της Παλαιστινιακής Αρχής και της
Φατάχ διατηρείται από τον ισραηλινό στρατό. Αν η Χα-
μάς πάρει τη Δυτική Όχθη, το μεγαλύτερο κέντρο του
ισραηλινού πληθυσμού θα βρεθεί στο έλεος της Χαμάς.
Για όσους δεν μπορούν να δουν, αυτό θα ήταν το τέλος
του εβραϊκού κράτους. Αυτό μπορεί να συμβεί αύριο, σε
τρεις μήνες ή σε πέντε χρόνια. Το ζήτημα δεν είναι «αν»
θα συμβεί αλλά το «πότε». Μέχρι τότε, ολόκληρο το Ισ-
ραήλ θα βρίσκεται στην εμβέλεια πυρός της Χαμάς και
της Χεσμπολά, η ισραηλινή κοινωνία θα καταρρεύσει, η
οικονομία της θα καταστραφεί. Η τιμή μιας απομονωμέ-
νης βίλας στο βόρειο Τελ Αβίβ θα είναι ίδια με την τιμή
μιας παράγκας στην Kiryat Shmone ή την Sderot. Όταν η
πρώτη ρουκέτα χτυπήσει το Τελ Αβίβ, το σιωνιστικό όνει-
ρο θα τελειώσει.
Αυτό το γνωρίζουν οι στρατηγοί του ισραηλινού στρατού,
το γνωρίζουν οι ισραηλινοί ηγέτες. Γι’ αυτό κλιμακώνουν
τον πόλεμο εναντίον των Παλαιστινίων μέχρι εξόντωσης.
Του Gillad Atzmon
συνθέτης, μουσικός και πολιτικός ακτιβιστής. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ισραήλ, όμως κατάφερε να
αποδεσμευτεί από τα πλοκάμια του Σιωνισμού (η συνειδητοποίησή του άρχισε, όπως περιγράφει ο ίδιος, όταν
υπηρετούσε στο σιωνιστικό στρατό στο Λίβανο) και να γίνει υποστηρικτής της Παλαιστινιακής Υπόθεσης.
Εκπατρίστηκε από το Ισραήλ και πλέον δηλώνει «εβραιόφωνος Παλαιστίνιος».
Οι Ισραηλινοί δεν σχεδιάζουν να εισβάλουν στη Γάζα. Αυτό
που θέλουν είναι να ολοκληρώσουν τη Νάκμπα. Ρίχνουν
βόμβες στους Παλαιστίνιους για να τους εξαφανίσουν.
Θέλουν να διώξουν τους Παλαιστίνιους από την περιοχή.
Αυτό προφανώς δεν πρόκειται να γίνει. Οι Παλαιστίνιοι
θα παραμείνουν. Όχι μόνο θα παραμείνουν, αλλά η μέρα
της επιστροφής στη γη τους έρχεται πιο κοντά, καθώς το
Ισραήλ καταφεύγει στην πιο φονική τακτική του.
Εδώ ακριβώς παρεμβαίνει η ισραηλινή φυγή από την
πραγματικότητα. Το Ισραήλ έχει περάσει το «σημείο μη
επιστροφής». Η τύχη του είναι βαθιά χαραγμένη σε κάθε
βόμβα που πέφτει σε παλαιστίνιους πολίτες. Δεν υπάρχει
τίποτα που μπορεί να κάνει το Ισραήλ για να σώσει τον
εαυτό του. Δεν υπάρχει καμιά στρατηγική εξόδου. Δεν
μπορεί να διαπραγματευτεί δρόμο εξόδου του, γιατί ούτε
οι Ισραηλινοί ούτε η ηγεσία τους κατανοούν τις βασικές
παραμέτρους σ’ αυτή τη σύγκρουση. Το Ισραήλ δεν έχει
τη στρατιωτική δύναμη να τελειώσει τη μάχη. Μπορεί να
καταφέρει να δολοφονήσει λαϊκούς ηγέτες των Παλαιστι-
νίων, αυτό κάνει εδώ και χρόνια, όμως η παλαιστινιακή
αντίσταση και επιμονή δυναμώνουν αντί να αποδυναμώ-
νονται. Όπως πρόβλεψε ένας ισραηλινός στρατηγός, ήδη
κατά την πρώτη Ιντιφάντα, «για να νικήσουν, το μόνο που
πρέπει να κάνουν οι Παλαιστίνιοι είναι να επιβιώσουν».
Αυτοί επιβιώνουν και πράγματι νικούν.
Αυτό το αντιλαμβάνονται οι ισραηλινοί ηγέτες. Το Ισ-
ραήλ έχει ήδη δοκιμάσει τα πάντα: μονομερή αποχώρηση,
πείνα και τώρα εξόντωση. Σκέφτηκε να διαφύγει το δη-
μογραφικό κίνδυνο συρρικνώνοντας τους Παλαιστίνιους
σε ένα στενό εβραϊκό γκέτο. Τίποτα δε δούλεψε. Είναι η
παλαιστινιακή επιμονή με τη μορφή της πολιτικής της Χα-
μάς που καθορίζει το μέλλον της περιοχής.
Το μόνο που έμεινε στους Ισραηλινούς είναι η προ-
σκόλληση στην τύφλωση και στη φυγή από την πραγμα-
τικότητα για να ξεφεύγουν από την καταστροφική βαριά
μοίρα τους. Στον κατήφορό τους, θα τραγουδούν τους
γνωστούς τους ύμνους για τα θύματα. Διαποτισμένοι από
μια εγωκεντρική αντίληψη ανωτερότητας, θα πονέσουν
και οι ίδιοι, παραμένοντας τυφλοί μπροστά στον πόνο που
προκαλούν στους άλλους. Οι Ισραηλινοί λειτουργούν ως
συλλογικότητα όταν ρίχνουν βόμβες στους άλλους, αλλά
όταν οι ίδιοι χτυπιούνται καταφέρνουν να γίνονται αθώα
θύματα. Είναι αυτή η αντίφαση ανάμεσα στην εικόνα που
έχουν για τον εαυτό τους και στο πώς τους βλέπουν οι
υπόλοιποι από μας που μετατρέπει τους Ισραηλινούς σε
ένα θηριώδη εκτελεστή. Είναι αυτή η αντίφαση που εμπο-
δίζει τους Ισραηλινούς να κατανοήσουν τη δική τους ιστο-
ρία, είναι αυτή η αντίφαση που τους εμποδίζει να κατανο-
ήσουν τις επανειλημμένες πολυάριθμες προσπάθειες για
να καταστραφεί το κράτος τους. Είναι αυτή η αντίφαση
που τους εμποδίζει να αντιληφθούν το νόημα του Ολο-
καυτώματος, ώστε να μπορέσουν να εμποδίσουν το επό-
μενο. Είναι αυτή η αντίφαση που εμποδίζει τους Ισραηλι-
νούς να γίνουν κομμάτι της ανθρωπότητας.
Για μια ακόμη φορά, οι Εβραίοι θα πρέπει να βαδί-
σουν προς ένα άγνωστο μέλλον. Σε κάποιο βαθμό, εγώ
ο ίδιος έχω αρχίσει το ταξίδι μου εδώ και αρκετό και-
ρό.(3/01/2009)