KITA P

Aydnlk

BU SAYIDA

40
KTAP TANITILIYOR
Toplam: 678

6 Temmuz 2012 Cuma / Yl: 1 / Say: 19

Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir

Anne Frank ile Vermeerin benzer sonlar

Can Grzap Perde Arkasndan kitabn anlatt:

Yaayan ller

Tiyatro akln vitaminidir ama...

Dizeyi konuturan kadn: Kutsal aire!

Kimin eli kimin cephesinde?

Trkiyenin Anayasa birikimi

Ayla Kutlunun ocuklar

Aydnlk KTAP
NDEKLER
Haftann Portresi: Rfat Ilgaz Kimin eli kimin cephesinde? akal Carlosun Gizli Savalar Anne Frankla Vermeerin benzer sonlar s. 4 s. 5 s. 6 s. 7

6 TEMMUZ 2012 CUMA

SUNU

Genlere dller, yarmalar

Varlk dergisinin yayna balad 1933 ylndan bugne dek srdrd edebiyatmza yeni deerler kazandrma abas, 79. ylnda da edebiyatseverleri yeni imzalarla buluturdu. Bu yl iir dalnda Harun Atak, yk dalnda ise Gke Parlakyldz dle deer grld. Glseli nal, Sin Akyol, Tark Gnersel, Metin Cengiz ve Enver Ercandan oluan iir seici kurulu yapt deerlendirme sonucu, dl oybirliiyle Harun Atakn Tekvin ve Hilik Kitab ya da h adl dosyasna verirken; Gkhan Turgut, Ozan Utku Akgn, Hakan Yirikin dosyalarn dikkate deer buldu. Nursel Duruel, Feyza Hepilingirler, Hatice Meryem, Mehmet Zaman Salolu ve Feridun Andatan oluan yk seici kurulu ise dl Gke Parlakyldzn Hasta ykler adl dosyasna verirken; Orun nal, Ali pek ve Tun Kurtun dosyalarn dikkate deer buldu. # # # inde bulunduumuz 2012de 30. kurulu yln kutlayan Bu Yaynevi de gen yazarlara ynelik yeni bir edebiyat yarmas dzenliyor. Bu Yaynevi 2012 Genlik Edebiyat Fantastik Roman Yarmasna bavurular 1 ubatta balamt, 13 Temmuz Cuma gn sona erecek. Yarma jrisi Yrd. Do. Dr. Zeynep Oktu (psikolog-yazar), ebnem Pikin (yazar), Adnan zer (yazar-air-yaync), Yiit Deer Bengi (yazar-evirmen), Dou Ycel (yazar-senarist) ve Bu Yaynevinin editr Akn Gngrden oluuyor. Birinci seilen esere 3 bin TL, ikinciye 2 bin TL, ncye de bin TL verilecek olan fantastik roman yarmasyla ilgili ayrntl bilgi, www.buyayinevi.comdan alnabilir. # # #

Srekli yry halinde bir halk: Moollar! s. 8 Babil Bal Bazen aman, bazen bilge bir ihtiyar... Hakikati Yakalama Hakk ya da Halkn Haber Alma zgrl Kapak / Can Grzap: Tiyatro, akln vitaminidir ama... Bir Cumhuriyet Savasnn yaam yks Hegelin yazgsn Trkiye gereinde paylamak Egemenlik ve ait olduu snflar Agah zg: pldnz Tark Dursun K... Yeni kanlar Ayla Kutlunun ocuklar Sahaf Alnt Test-Bulmaca s. 17 s. 18 s. 20 s. 21 s. 22 s. 15 s. 16 s.14 s. 9 s. 10 s. 11 s. 12

Gen yazarlar ne karmak ve edebiyat dnyasna kazandrmak amal bu tr etkinliklerin yarar, verimi tartma gtrmez tabii ki. Ama iin bir de ilerisi var ki uzun sze gerek yok Uluslararas Yaynclar Birlii temsilcilerinin 2 Temmuzda stanbulda Trkiye Gazeteciler Cemiyetinde dzenledii basn toplantsnda aklandna gre, dnyada en ok siyasi tutuklunun bulunduu lke Trkiye! Vurgulayalm, bu konuda, lkelerden biri deil, ilk sradaki lkeyiz! Ve bir veri daha: u anda cezaevlerimizde bulunan lise-niversite rencisi says ise 771! Ne dersiniz, bir yaynevi de genlere ynelik leri demokrasi ve edebi yaratclk konulu bir yarma dzenler mi acaba?

neriYorum
1) Yazar, bu romannda krl bir metafor olarak kulKrlk / Jose Saramago - Roman /Can Yay. lanarak kapitalizm ve liberal demokrasinin insanlar srkledii olumsuzluklar ve salksz dnyay ustalkla betimledii ve okura da yaatt iin. Gelecek / Doan Kuban 2) Siyasal Yazlar /Cumhuriyet Kitap. Trkiye'nin gelimesini engelleyen temel sorunlar ve gelecekle ilgili olaslklar geni bir perspektiften ve sorumlu aydn gzyle irdeleyen ok olgun bir alma olduu iin. trisi' tarafndan igal edilen bir alanda hayatn gerek anlamn sorgulayp tartmaya at iin.

NC ARAL

4) Ah Bu Rzgar / Katherine Mansfield -

ykler / Can Yay ncelikle ilenmi, ekici ve usta ii bu ykler zerlerinden geen zamana ramen hi eskimemi. yky zleyenler iin. Mrs. Dalloway / Wirginia Woolf Roman / Krmz Kedi Yay. Bu klasiklemi roman bir kez daha ve lknur zdemir'n kusursuz evirisinden okumak isteyenlere.

5) 3) Hayatn Anlam / Terry Eagleton nceleme / Ayrnt Yay. Gnmzn en nemli edebiyat eletirmeni ve dnr olan yazar, popler kltr ve 'anlam ends-

. KITA P
Aydnlk

Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. ve Tic. A.. adna sahibi: Mehmet Sabuncu Genel Yayn Ynetmeni: Serhan Bolluk Sorumlu Mdr: Mehmet Bozkurt

Ynetim Yeri stiklal Cad. Deva kmaz No:3/3 Beyolu / stanbul Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04 Faks: 0212 252 51 22 www.AydinlikGazete.com kitap@aydinlikgazete.com Bask: Toros Yay. Mat. Tur. Org. San. Tic. Ltd. ti. Yaln Kore Cad. No: 12/A Bodrum Kat Baclar / stanbul Tel: 0212 655 44 34

Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir

Editr: Pnar Akko Yazileri: Damla Yazc Reklam Mdr: Saynur Okurolu Sayfa Sekreteri: Alev zgen

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

HAFTANIN PORTRES

Rfat Ilgaz
(1911-1993)
Trkiyenin en alkant l siyasi dnemlerindeki dergicilik al malar , birok yazar gibi, onun da adliye koridorlar nda ve hapishanede zaman geirmesine neden oldu. O zorlu y llarda mizah n ykn s rtlad , bedelini demeyi de gze ald

Dizeyi konuturan kadn: Kutsal aire!

DAHAN DNMEZ daghan_donmez@mynet.com nsanlk tarihine bakldnda, peygamberlerin veya bilginlerin; sylevleri kadar yaama biimleriyle de toplumdan ayrldklar grlr. Hz. Muhammedin Nur Dann Hira Maarasnda inzivaya ekilmesi, keza Nietzschenin Zerdtnn bir tepede tek bana tefekkre dalmas, insann binlerce yldr ykseklikle uhreviyet arasnda kurduu baa iaret eder. Gnmz kapital anda, holding patronlarnn ofislerini; g delen plazalarn son katna ina etmelerinin sebebi de, zamana uygun bir peygamberlik ilandr belki de Oysa airler, ruhuna tnel kazan, asimetrik ykseklikler ina eden ok boyutlu varlklardr. Durduu yerde oalr, derinleir air! Bilhassa, havasn soluduumuz maddeci, yzeysel dnyada ayrks otlar gibi biter! Ruhuna tulalar tar; kendi zel dnyasn ina eder. 1961 ylnda eletirmen Hseyin Cntrk, Turgut Uyar ile ilgili yazsnda unlar sylyor: airin iyi air olmas iin bir dnya gr olmas art deildir. Ama zel bir dnyas olmas ya da dnyaya zel bir bak olmas arttr. Leyla Mihrinaz Engin, Roza Yaynevinden kan Kadn ve Dize adl nc iir kitabyla zel bir dnya kurmu yazarlardan iir yazmak aklma gelmedi, iir yreime indi diyor! Kitabn 108. sayfasndaki msralar, sanki bu dnceye tercman olur gibi: cennet de cehennem de iimde iki kalyon kendimde aradm kendimde buldum Sanrm K. skenderdi; air olmasam katil olurdum diyen air Leyla Enginin iire bak, bana K.skenderin bu szlerini anmsatt. Leyla Engin, 1970 ylnda Muta douyor. Yznc Yl niversitesi Muhasebe Blmn bitiriyor. Vanda yaymlanan Prestij ve Blge gazetelerinde deneme ve iirleri yaymlanyor. Artos iir Tepesi Antolojisinde iirleri, Hazan, Artos, Ahtamara, Blten13, Mor Kalem, Seyir, Sakzaac, Sanat Soka, Eik, Roza, Esmer gibi sanat ve edebiyat dergilerinde eserleri yaymlanyor. zel bir bankada alp, iindeki iiri muhafaza etmeye gayret ediyor. Tara insan olmak ile, kent insan olmak farkldr. Kadn olmak, hele ki boanm bir kadn olmak; iyiden iyiye zordur bu corafyada Aramak varsa yol vardr, yol varsa uzaklamak Ancak insann yegane uzaklaaca yer, yine kendisidir. Dinse, insann kendiyle uzlamasdr. Kendiyle uzlaan insan, dini anlam demektir. Leyla Enginle yaptm telefon syleisinde yakaladm, satr aras aforizmalard; bu cmleler. airin dnyaya bakn anlatan tmceler lla bir yere koymak gerekirse, kendini varoluu olarak niteliyor; Leyla Engin Ve varlnn kitaba yansyan satrlar: an gecede rd rmcek rmcek avna kt zaman uzun ve sar sa yoktu mavi gz yoktu rmcein geri dnd avdan, zaman aa ast yaam ( Kadn ve Dize, sy. 27 ) Halihazrda feodal kltrn etkilerini tayan Dou corafyasnda, kadnn kendini ifade edememesinden, iletiim kuramamasndan dem vuran yazar; destans zellikler tayan kitabnda, kadn ve dizeyi konuturuyor. Belki de dizeyi kar cinsin yerine koyarak, kadnn iinde biriktirdii lklar; dizeye haykrmasn salyor. ben susunca iir olmaya alyor iimdeki ummaca ya kafamdaki bulmaca ya lanetli kavim ya gazaba uram oullarm kzlarm yerin ve arn dourgan rahmi nisa mehirsiz kald ( sy. 38 ) Kadnn, sustuka iinde byyen iiri tasvir eden msralar! Kadn olmak zorluunun serzeniini! Leyla Engini okuduka, stad Attila lhann denklem niteliindeki szleri zihnimde yanklanyor: Yazarn elinizle kapattnzda, iirin kime ait olduunu anlyorsanz; o slubunu oturtmu, iyi bir airdir Kadn ve Dize kitabnn sahibi yazarda, bu slubu grmek mmkn Adnn yazmasna lzum grmeden, kendisine ait olduu anlayacamz; kitaptan baka dizeler: yldz diye balamak istiyorum iki tane olsayd gne gerek kalr myd geceye gkte nasl yer deitirirler bir alem gz krpmalar aire Leyla, iki tane olsayd gne / gerek kalr myd geceye derken; gecenin, karanln, acnn, sanki kadn ve air olmann doal sonucu olduunu savlyor. Veya bunlarn neticesinin iire kt dngsel bir sre olduunu Kadn ve Dizeyi okurken, biraz Divan iirinin soylu musikisinin; biraz da Ahmet Arifin isyankr krsal sesinin harmanlam tezahrn bulmanz olas, saygdeer okuyucu Kitabn u sralarda, Londrada ngilizceye evrilerek baslmas iin hazrlklar yaplyor. Leyla Engin ise, imdiden roman bata olmak zere yeni projelerin iz srcs Kendi ben inden yeni benler reten u msralarn sahibi: kaldrp perdeni yaradan misali gsterdin o mah yzn yerde nur topu idim beni bana dourdun Saygdeer okuyucu, her kitap biter; ancak iir kitaplar hi bitmez; iyi okumalar! ( Kadn ve Dize, Leyla Mihrinaz Engin, Roza Yaynevi, 112 s. )

Rfat Ilgaz

Okutmak zerine adl iirinde Snfn ozanym mimli / Hababam Snfnn yazarym nl / Kim ne derse desin, ocuklar iin yazdm hep / ki i tuttum mr boyu kkl / ocuklar okutmakt ilk iim / kincisi, / Yazdklarm ocuklara okutmak diyen air, roman ve yk yazar, retmen Rfat Ilgaz, 1911de Kastamonuda dodu. zellikle eitim sistemimizi eletirdii Hababam Snf romanyla tannan Ilgaz, hem yazlarnda hem de kiisel hayatnda toplumcu gerekilik izgisine bal kald. Trkiyenin en alkantl siyasi dnemlerindeki dergicilik almalar, birok yazar gibi, onun da adliye koridorlarnda ve hapishanede zaman geirmesine neden oldu. O zorlu yllarda mizahn ykn srtlad, bedelini demeyi de gze ald. Olduka retken olan yazn hayatna iirden mizah yklerine, romandan ocuk kitaplarna birok farkl alanda eser sdran Ilgazn bir zamanlar toplatlan Karartma Geceleri adl roman 2004 ylnda 100 Temel Eser listesine girdi. 1974te emekli olduktan sonra doum yeri Cideye yerleen Ilgaz, 12 Eyll dneminde srekli tehdit alm ve rahatsz edilmi, 28 Mays 1981 gecesi de gzaltna alnmt. Gzleri balanan ve zincirlenen Ilgaz, Kastamonu, Et Balk Kurumu mezbahasndan bozma hapishaneye kapatlm, serbest brakl-

dktan sonra da stanbula yerlemiti. Her 7-8 Temmuzda Cidede dzenlenen Rfat Ilgaz Sar Yazma ve Kltr Sanat Festivali, memleketinin nl yazara sayg duruu niteliinde bir etkinliktir. Ilgazn ayn adl romanndan 1990da Yusuf Kurenlinin sinemaya uyarlad, baroln Tark Akann oynad Karartma Geceleri filmi, sanatnn yaamndan bir kesiti anlatr. Olu Aydn Ilgaz Karartma Gecelerini yle tanmlamtr: Mustafa Ural, babam gibi, kitab toplatlan bir retmen-airdir. Onun polisten iki buuk aylk kama serveni, romann atsn oluturur; ancak zellikle vurgulamak istediim, o atnn altnda yaananlar salt babamn deil, o kuan yaadklardr. Fedailer Mangasnn ektii skntlardr, romanda anlatlan; ki bu, toplumun skntlarndan ayr tutulamaz. Bacaksz serisiyle de lkemizdeki ocuk edebiyatnn da bayaptlarn ortaya koymu olan Rfat Ilgaz, Sivas katliamnda yitirdii dostlarnn acsna ve Trkiyenin yaadklarna daha fazla dayanamam, 7 Temmuz 1993te yaama veda etmiti. 19 Kasm 1991de yazd son iirinde Elin elime desin / Istaym dyse / Boa gitmesin son scaklm diyen, Trk edebiyatnn ve mizahnn temel talarndan Rfat Ilgaz lmnn 19. ylnda saygyla, sevgiyle anyoruz

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Kimin eli kimin cephesinde?

Fransan n prestijli yay nevi Gallimard, kurulu unun yznc y ldnmnde dnyaca nl otuz bir romanc dan yirminci yzy l temsil eden roman semelerini ve bir yaz kaleme almalar n istedi. Bu isimler aras nda yer alan Ya ar Kemal, Erich Maria Remarque n Bat Cephesinde Yeni Bir ey Yok kitab n seti ve niin bu kitab seti ini u szlerle anlatt : Benim iin 20. yzy l en iyi anlatan roman hangisidir derken eser aras nda gittim geldim, Hellerin Catch 22, olohovun Ve Durgun Akard Don ve Remarque n Bat Cephesinde Yeni Bir ey Yok. Remarque n kitab n genli imde okumu tum. Bu kitap 20. yzy l dnyas n n el kitab say labilir. Bylesi kitaplar byk ustal kla yaz l r, dahas can pahas na yaz l r. Hat rlayal m, bu kitab Hitler meydanda yakt rm t . Bu kitab bir daha okudum. Y llar nce yaz lm bu kitap daha bugnlerde yaz lm gibi. Bylesi kitaplar insano lu sonuna kadar gtrecektir.
MURAT HATUNOLU murathatunoglu@yahoo.com ki hafta kadar oldu. Bu seneki son snavndan km, ilkretimini tamamlam bir tandkla oturuyorduk. Snavn ad -emin deilim ama- SBSydi sanrm. O kadar ok ksaltma kullanlyor ki son zamanlarda, kartrmamak zorlayor gerek anlamlarn. Yaknda TBMM bile kartrlrsa armamak gerek. Geri, daha ne kadar kartrlabilir... Neyse, o gen tandk, ok skldndan yaknyordu. Ben de o yaknmasna balayana kadar kitabma dalm, sayfalar keyfe eviriyordum. E, kitap oku. dedim. Tatildeyim. Ne gerek var, niye okuyaym? dedi. Tatildeyken kitap okunmaz m? dedim, ergenlie yeni ermi olmann verdii asabiyetle terslendi ve televizyondan arnm olan odadan kp, ieriye, televizyonlu odaya gitti. O, her blm baka bir blmnn tekrar mahiyetinde bir ierie sahip olan, hibir blmnn samalndan phe duyulmayan ve dnceyi sinsice uyuturan bir televizyon dizisini izlemeye balamken ben kitabm kapattm, sylediklerini dnmeye baladm. Tatilde kitap okumaya gerek yok, dncesi nereden ve neden km olabilir? Acaba kitap deyince akla sadece ders kitaplar m geliyor? Esas dersi ders kitaplarndan baka kitaplar vermiyor mu? gibi sorulara yant ararken, bir soru daha sordum ve kendi hatralarma dndm: Biz napyorduk o zamanlar? Bizim dnemimizde de benzer dnceler mevcuttu genel itibaryla. Sk sk, Bu ne iime yarayacak? diye sorard arkadalar. in kts, bu soruyu sadece ders konular iin sorarlard, derslerden gayrs zaten kafadan silinmiti. e yarayacak olan da, snavda, niversiteye ya da liseye giri snavnda, sorulabilecek olan konulard. Akranlarm, snava kadar renip snavdan sonra tamamna yaknn unutacaklar konular ve onlarla ilgili sorular tavuk gibi eeleyip dururdu. Benimse soru bankalarm tertemizdi, derslerle de aram -szde iyi bir okulda olmama ramen- pek sk deildi; senede toplam bir saat kadar ilenen felsefe ve ondan biraz daha uzun ilenen edebiyat dersleri haricinde. Senede bir saat, evet. Bu dersler, Ne iime yarayacak? sorusunun bile sorulmaya layk grlmedii derslerdi. O arkadalar liseden mezun olup gittiler, ekseriyetle doktor ve mhendis oldular. imdi de ilerine bakyorlar... Sahi, edebiyat ne ie yarar? Bu sorunun onlarca, yzlerce yant var; hatta kitaplar dolduracak kadar. Ama biz yantlar burada sralamayalm, bir rnek zerinden yant arayalm. 1933te, Nazi Almanyasnda kitaplar yaklarak imha edildi. Malumdur, o zamanlar sistem biraz deiikti; nce kitaplar imha ediyorlard, sonra yazarlar. imdilerde ise kitaplar kmadan evvel yazarlar ikna ediliyor, ikna olmayanlarnsa hayatlarnn -ne kadar uzun olaca belli olmayan- bir blm imha edilmeye allyor. Tabii bu ne o zaErich Maria man baarl oluyordu, ne de bugn baa- Remarque rlabiliyor; zira aydnln atei kitap yakmayla deil, kitap yazmayla parlyor. Bu yzden de, ne rzgr sndrebiliyor aydnl, ne de baka bir fiziksel mdahale. rnekle kalm, dedik yola, dnelim tekrar yirminci yzyln balarna. Yaklan kitaplardan, atee ilk atlanlardan biri, byk yazar Erich Maria Remarquen 1927da yazd Bat Cephesinde Yeni Bir ey Yok kitabyd. 1927de yazlm olan Bat Cephesinde Yeni Bir ey Yok, ancak 1929da yaymc bulabildi ve daha ilk ylnda ok sayda dile evrilip dnya genelinde ses getirdi. Ertesi sene filmi de ekildi kitabn, etkisi daha da artt. Tabii, hl byle olunca Nazi atei kitaba abuka dedi. Ancak, o atein dedii sayfalar yandka daha da ykseldi, kitap elli dile evrildi. Peki, kitabn suu neydi? nsanlar, kendilerine ve insanla dorudan hibir katks olmayan olan eyden, savatan uzak tutmak, avaa kar durmak... Banaz ve hitabeti gl retmenlerinin gazyla savaa giden gencecik ocuklarn savata ezim ezim eziliini, onlara ok yakn gzlerden anlatyordu Remarque. Bunu bire bir yaatyordu okura adeta, zira kendisi de bire bir tamt savan ar ykn. I. Dnya Savan Bat Cephesinde yaam, ar yaralanp savan sonuna kadar hastanede yatmt. Hastaneden kp da gzn atndaysa abucak dkt kelimelerini kitaba. Bu kitap ne bir ikyet ne de bir itiraftr. Sadece savala yok edilmi bir nesilden sz etmek istemektedir... O insanlar bombalardan ve mermilerden kurtulmu olsalar da! szleriyle balyordu kitap. Ana karakter Pauln dilinden geiyordu savan gtrdkleri. Sava demek, yz elli kiilik bln yarsnn bir atmada lmne duyulan kekre hznn, bln yars gitti, iki kat yemek decek bize dncesiyle vahi bir keyfe dnmesiydi. lm deinde, tek baca kopmu olarak yatan arkadann postaln dnmekti, nasl olsa onun iine yaramayacak artk deyip, kendi postalyla takas etmeyi istemekti sava. Yirmi yldan fazla yaamadan yalananlarn ular yaayyd. Hznn ve neenin farkl bedenlerini denemekti kendi bedeninde ve bedeli bedenle deyerek. Savan, ederini bedenlerinden alamadklarysa, ruhlaryla dyorlard borlarn; vcutlarndan syrlmak zere olan ruhlaryla bekliyorlard kllerinin snmesini. Ama yanmad gibi snmyordu ite kller. Gemiti oktan i iten. 1918in Ekiminde vurulup, yere neredeyse memnuniyet belirten bir sakinlikle- kapaklanan bir karakterin; lmnn ardndan edilen ordu tebliinde, Bat cephesinde kayda deer bir ey yok denilen bir gencin szlerinde grdk bunlar: Memlekete 1916da dnseydik, yaadklarmzn acs ve gcyle neler yapmazdk neler! Ama imdi dnersek yorgun, iimizdeki ate snm, ksz ve umutsuz insanlar olarak dneceiz. Bundan byle yolumuzu bulmamza imkn yok. Hem bizleri anlamayacaklar da. nk bizden nceki bir kuak var. Geri onlar da cephede bizlerle birlikteydiler, ama daha nceden meslekleri ve yuvalar vard. imdi yine eski yerlerine dnp sava unutacaklar. Arkamzdan gelen yeni kuak da yetiiyor. Bizler gibi, yeni bir kuak. Onlar da bize yabanc kalp bizleri bir kenara itecekler. Bizler hatta kendi kendimize bile gereksiz geleceiz. Byyeceiz. Birkamz uyacak, dier bir blmmz boyun eecek ve pek oumuz da kararszlk iinde bocalayacak, yllar geecek, sonunda mahvolup gideceiz. Ama, belki de btn bunlar, btn bu dndklerim, sadece aknlktan ve umutsuzluktan. Kavak aalarnn altnda

yine durup da yapraklarn hrtlarn yine dinleyebildiim gn hepsi unutulacak. Btn o gzel eylerin geip gitmi olmas olanaksz. Kanlarmz kaynatan o yumuack, o belirsiz, o artc eylerin, yarn zerine o binlerce rya ve kitaplardan ykselen ezginin, kadnlar iin beslenen pein duygularn, kadnlara kar duyulan sarholuun baraj ateleri, umutsuzluklar ve asker genelevleri yznden mahvolmas olanaksz. Hayr, buna imkn yok(...) (...)ok sakinim. Aylar ve yllar istedikleri kadar gelsinler. Benden bir eyler alamazlar artk. ylesine yalnzm ve ylesine hibir ey beklediim yok ki, onlara hi korkusuz bakabilirim. Beni btn o yllarda tayan hayat ellerimde ve gzlerimde yayor henz. stesinden gelip gelmediimi bilemiyorum. Ama var olduu srece kendi yolunu arayacak. Benim iimde ben diyen ey istese de, istemese de. Bu satrlarn yreimize zerk edilen ac bir ila gibi etkili oluu, hem mrekkebe damlam hatralarn hem de kalemi tutan parmaklarn has hassasiyetinden, ac grkeminden geliyor. Ve o grkemi Everest Yaynlarnn ada Dnya Klasikleri arasnda bize -ne bir eksik ne bir fazla- gsteren usta evirmen Burhan Arpadn emeinden. Velhasl, edebiyat ne ie yarar, sorusuna yant olarak okunmal bu kitap tekrar tekrar. Ve ardndan dnlmeli u kavramlar: banazlk, hatiplik, sava, genlik, genlik atei ve cehaleti... Ne dersiniz, kimin elinin kimin cephesinde olduunu anlamak adna bir faydas olmaz m? (Bat Cephesinde Yeni Bir ey Yok, Erich Maria Remarque, Everest Yaynlar, ev: Burhan Arpad, 216 s.)

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

akal Carlosun gizli savalar

Hayat n Filistin davas na adayan ve birok etkili eyleme imza atan Venezellal Carlos, halen Fransada bir cezaevinde yat yor. Onun ya am na daha yak ndan bak nca marjinal bir karakterin ba kahramanl k yapt s rad bir roman okuyor gibi olacaks n z
GL YILDIZ Gazeteci-yazar John Follainin en nemli kitab akal Carlosun Gizli Savalar ksa sre nce Trke olarak yaymland. Daha nce Reuters muhabiri olan Follain, u anda Sunday Times gazetesinin talya muhabiri. Sicilya mafyas ve talyann ortasndaki zerk vatan Vatikan hakknda da kitaplar yazan Follainin Carlos zerine yazd kitabn eletirmenlerden tam not almasnn balca sebebi, derinlikli bir aratrmaya dayanyor olmas. Follain, gazeteci zverisiyle toplad belgeleri akc bir dille aktaryor bu kitapta; nl bir devrimciyi anlatyor. Hayatn Filistin davasna adayan ve birok etkili eyleme imza atan Venezellal Carlos, halen Fransada bir cezaevinde yatyor. Onun yaamna daha yakndan baknca marjinal bir karakterin bakahramanlk yapt srad bir roman okuyor gibi olacaksnz. yalist dmana kar verdii bir tepkiydi der. Carlosun entelektel duruu hakknda tartmak elbette mmkn ama ncelikle onun bu fikirleri nasl bir hayat balamnda kazanm olduuna bakmak gerekir. ekilde kullanarak anlatmn iine sindirmi. Burada hemen unun da altn izmek gerekiyor ki Follainin kurgunun ak iinde bahsettii birok ayrnt okumay kolaylatrd gibi yazarn yorumunu da ieriyor. rnein Carlosun rencilik yaamnda uar hayat tarzn anlatrken odasn basan yetkililerin grmemesi iin bir kadn camdan atmas gibi bir ayrnty Follain zellikle almasnn iine katyor. Carlosun Saint Germaindeki saldrsnda plak bakmaya gelen gen bir ifti ve 12 yandaki bir ocuu da hedef aldn ya da kanl suikastlarn hedeflerinden biri olan Fransa Bykelilii'nde alan Cavallo'nun einin yedi aylk hamile olduunu vurgulayan Follain, bunu yaparken hem derinlikli bir aratrma yaptn hem de kiisel bak asn yani objektifini nereye doru ynelttiini ortaya koyuyor. Bylece Carlos'un eylemlerini sorgulatmay baaryor. Follain, kitapta sk sk Carlosun elien ifadelerini rnek gstererek hret zaaf nedeniyle Carlosun baz eylemlerini biraz abartarak anlattn gzler nne sermekten kanmyor. Carlosun burjuva yaam tarzna dknln de kitapta sk sk vurgulayan Follain, bu elikili yaam biiminin savunmasn da bizzat Carlosun azndan anlatmay ihmal etmemi. Ancak yazarn kendi biyografisine baktmzda Follain'in Reuters, Sunday Times gibi Bat basnnda alm, Oxford mezunu bir gazeteci olduunu da hesaba katmak gerekiyor.

DER NL KL B R ARA TIRMA

Carlos hakknda ekilmi birok belgesel ve film ve bu nl devrimci zerine yazlm pek ok kitap bulunuyor. Bu almalarn kimisinde Carlos, gereinden fazla yceltilmi bir kahraman, kimisinde de burjuva yaam biimiyle kanl devrimci eylemlerinin rtmedii vurgulanarak yerilen bir terrist olarak tanmland. OPEC baskn gibi uluslararas eylemleriyle n Trkiyeye kadar ulam olan Carlos hakknda yeni bir kitap daha yaymland. John Follainin kaleme ald akal Carlosun Gizli Savalar adl kitap, Pelin nkerin zenli evirisiyle Kar LEN N HAYRANI B R BABA Yaynlar tarafndan Trkeye Lenin hayran bir babann olundan en kazandrld. Carlos hakknda yaplm by olan Ilich Ramirez Sanchez, dier almalara kyasla Follainnin nam dier akal Carlos karalmas olduka kapsaml; deleri gibi sadece adnda birok resmi belge, Carlos (Ilich) devrimi tamad. mektup, istihbarat hakk nda Avrupann birok lkeraporu ve arive yap lm di er sinde gizli sava yrten ulamas nedeniyle al malara k yasla Carlos, devrimi Ortagrece nesnel s ma doudaki yoldalar Follainnin al duruuyla dikkat ok adna uluslararas bir olduka kapsaml ; birok ekiyor. Ancak unu aa tad. Ve bunu resmi belge, mektup, da hemen belirtmek birok gerilla savaistihbarat raporu ve ar ive gerekir ki her yapt snn aksine: emirlere ece gr ula mas nedeniyle kar gelerek radikal bir zne elinden nesnel duru uyla bir biimde yapt. 70 ve kt iin zorunlu dikkat 80li yllarda yapt silahl olarak znellii de ekiyor eylemler nedeniyle Bat tarabarndracaktr. Zira en fndan dnyann en tehlikeli teobjektif olmasn rristlerinden biri olarak anlan, 20. yzngrdmz bir fotomuhabiri bile yln en ok arananlar listesinin banda geobjektifini nereye ynelteceine kendisi len akal Carlos Souk Sava dneminde, aslnda sadece g dengelerinin de- karar vererek kadraj belirler. Follainin itiini ve savan alenen byle sregitti- objektifi daha ok Carlosun ve ini de gsterdi. Filistin kutsal topraklar evresindekilerin kendi demelerine iin mcadele ederken o bunu devrim ad dayanyor. Ancak Carlosun sank altnda yapt. Gnmzde de birok rgt konumunda mahkeme heyetine bu yntemi kullanmaya devam etmektedir. anlattklar, ne kadar samimidir ya da Filistin Halk Kurtulu Cephesinin Mus- Carlosun hayatnda yer alm biri evilere kar verdii sava, Nazilerin yap- herhangi bir gazete rportajnda gerei t katliamlardan ayran at olan enter- ne kadar doru yanstmtr; elbette nasyonal devrim ideali, birok sol gr- bunlar ayrca sorgulanabilir. Buna karn, l Almann da bu mcadeleye katlmasna Follainin almasnn olduka kapsaml yol at. 2. Dnya Savandan sonra oluan olduunu ve polis tutanaklarndan gazete iki kutuplu dnyada Filistin hareketinin bu dndrc mcadelesinin iinde yer kuprlerine, sank ve tank ifadelerinden alan Latin Amerikal Carlos, bunu yaam Carlos ile ilgili eitli yaymlara kadar boyunca sorgulamad. Zira u anda Ms- geni bir yelpazede derinlemesine bir lmanl kabul etmi esir bir devrimci alma olduunu belirtmek gerekir. olarak Fransz hapishanelerinde yazd ki- Biyografi yazm trnde bu tr belgeler, taplar ve verdii rportajlarda bunu ak- eseri gerekilie yaklatran en nemli a grmekteyiz. Carlos, 11 Eyll yorum- unsurlardr. Follain, bunlar hayat larken de ezilmi halklarn ortak emper- yksnn akcln bozmadan etkin bir

prestijini koruyan yeterince g kazanm bir rgt hkmdar ldrme Yetkisi adl blmde zellikle de Fransz hkmetinin kinini kazanm bir glgeden ibaret hedef, Akta Kalmakta kapitalizmin kurumlarnn dnya genelinde yerlemesinin habercisi bir dnemde etrefilli ilikileriyle nam salm sulu bir diplomat,

15 BLMDE YA AM YKS
Carlos'un nasl bir ailede doduunu anlatarak yaamyksne balayan kitap, toplam 15 blmden oluuyor. Marks ve Kutsal Ha balkl ilk blmde babasnn idealleriyle rten bir hayat sren oul, Terr Eitim blmnde hrsl gen bir devrimci, Saint-Germain Eczanesi adl blmde kanl eylemleriyle adn duyurmaya balayan bir terr sulusu, Srlar ve Yalanlarda son derece keskin hisleriyle hareket eden kt bir arkada, mehur OPEC basknnn anlatld Berbat Bir Parti blmnde bir gerillann daima yz yze olaca sra d durumlarda inisiyatif kullanmasn bilen bir lider, Firari Devrimci adl blmde mcadele verdii rgtte gereinden fazla sivrilen zgr bir kaak, Uyumsuz Evlilikte ikili ilikilerde aldatmay dstur edinmi ancak davasna asla ihanet etmeyen inat bir idealist, kitabn Kirli, Gizli Bir Sava blmnde ise eini kurtarmak ad altnda

Defetme Karar adl blmde ise Krfez Sava gibi herkesi ilgilendiren ancak ok aznn ilgilendii bir igalde kendi roln oynayan ve nihayetinde Sudan'a srlm bir kilit adam, kitabn hanet ve ntikam blmnde bir baba tarafndan izilen kaderi izlerken kendi kaak hayatndan uzaklara karlm kznn zlemini eken bir baba, akal Kafeste blmnde kendisine n kazandran ihanete artk teslim olmu bir mahkum, Mahkeme blmnde ise kendi ifadeleriyle btn bir yaamn savunan sank anlatlyor. Kitabn Sonsz blm ise Follain'in Carlos'un kaderine dair yorumlarn ieriyor. Carlosun Gizli Savalar adl alma, dnya medyasn gnmzde bile megul etmeyi srdren bir devrimcinin hayatn mercek altna almakla kalmyor; ayn zamanda devrimci mcadelenin zirve yapt bir dneme de yakn planda k tutuyor. Avrupa ve Ortadouda birok lkede bulunan Carlosun yaadklar erevesinde Souk Sava dneminin kenarda kalm ayrntlarn barndran kitap, sadece bu nedenle bile okunmay hak ediyor. lkeler aras g dengelerinin yan sra rgt ii g savalar hakknda da bir fikir sunan kitap, snrda gezen bir karakterin snrlar aras yaamn anlatarak karmasn bilene zellikle son dnemde Arap Baharnn ne olup ne olamayacan tahmin etmek isteyenler iin gemii gstererek- bir dizi ders sunuyor. (akal Carlos'un Gizli Savalar, John Follain, Kar Yaynlar, ev: Pelin nker, 344 s.)

Aydnlk KTAP
MAV DEFTER: GEZ K TABI TADINDA B R ANLATI

Anne Frank ile Vermeerin benzer sonlar

Vermeer ile Anne Frank aras ndaki benzerlik nedir? Kay p bir valiz bizi kaybolmu hayatlara gtrebilir mi? Bir Venedik evindeki eski kartpostallarla dil kitaplar neyi simgeler? Mavi Defter do usu, bat s , kuzeyi, gneyiyle bugnk Avrupa'n n iirsel bir portresi ve yazman n btnyle drst bir u ra olup olamayaca sorusuyla bir yzle me
MELS YALIN melisyalcin89@hotmail.com Polonya istasyonlarnn mavi ereveli levhalar gibi, her beyaz alan yazarn onu biimlendirme isteiyle evriliydi. ie gemi iki anlat: yazarn k yaklarken Bremerhaven'den Gdansk'a yapt dolambal yolculuun hikyesiyle ayr noktada Avrupa ehrinde geirdii birer haftann hikyesi. Anlatlardan birinde yollarda rastlanlan manzaralar brnde de sorular birbirini kovalyor: Vermeer ile Anne Frank arasndaki benzerlik nedir? Kayp bir valiz bizi kaybolmu hayatlara gtrebilir mi? Bir Venedik evindeki eski kartpostallarla dil kitaplar neyi simgeler? Mavi Defter dousu, bats, kuzeyi, gneyiyle bugnk Avrupa'nn iirsel bir portresi ve yazmann btnyle drst bir ura olup olamayaca sorusuyla bir yzleme. avkar Altnelin Mavi Defter adl eseri haziran aynda Yap Kredi Yaynlarndan kt. 1953te stanbulda doan yazar on dokuz yandan beri yurtdnda yayor. Daha nce anlarn ve gezi yazlarn kitaplatran yazarn bu son eseri de gezi kitab tadnda. Kitabn banda kinci Dnya Sava srasnda, Yahudi olduu iin, ailesiyle birlikte iki yl boyunca Alman igal kuvvetlerinden saklanan; ele geirildikten sonra on be yandayken bir toplama kampnda len Anne Frankn hikyesini dinliyoruz yazarn azndan. Frank ve van Daan ailesinin Amsterdamdaki evini ziyaretinden nce yazar, Yahudilere kar uygulanan soykrmn ucuzlatrlmasndan ve katledilen kk kz edebiyatndan korktuunu belirtmektedir. Ama birka yl nce bo bir anmda elime Annein deneyimlerini kaydettii nl gnl gemi ve biraz kartrmak iin atktan sonra birka saat iinde okuyup bitirdiim kitabn olaanst bir yapt olduunu grmtm. Gnln arada bir, ngiliz uaklarnn Amsterdama att bombalarn uzaktan gelen bouk patlaylar ya da BBCdeki bir haber eklinde ortaya kan sava ve soykrmla o kadar ilgisi yoktu. nemli olan bunlar deil, bu son derece zeki ve duyarl ocua (yalnz olgunluundan dolay deil, iledii konulardan biri uyanan cinsellii olduu iin de onu bir gen kz ya da kadn olarak dnmek belki daha doruydu) iki yl boyunca her gn saatlerce birbirlerini grerek bir arada yaayan sekiz kiinin oynad insanlk trajedisi ve komedisinden kalan bir dizi unutulmaz portre ve sahneydi. Sonra Hollanda ressamlar arasnda en by olduu tartma gtrmeyen Vermeerin tm hayatnn getii Delftte buluyoruz kendimizi. Salnda yalnzca Delftte tannan, sonraki iki yzyl boyunca orada bile unutulan Vermeer kefedildikten sonra resimleri Avrupa ve Amerikada kaplmt. Anne Frank da, Vermeer de darack bir alan iinde yaayp g koullar altnda lm ve arkalarnda dnyada grp kayda geirdikleri bir avu arpc resim brakmlard. Ressamn ou yapt gibi ykseklii de, eni de elli santimi gemeyen Kk Sokak solda ak bir kapdan grnen avlunun tesinde gn altnda kmelenmi bir dizi evle avlunun sandaki g rtecek ekilde ykselen baka bir evden oluuyordu. Evlerin ypranm tulalar, belki bir salk nlemi olarak kire srlm kap ereveleri ve hem ierisinin grnmesini nlemek, hem de yukardan k girmesine izin vermek iin yaplm yarm panjurlar zenle resmedilmiti. Avluda srt resme bakanlara yar dnk olarak duran kadnn az nce talar ykam olduu nndeki oluun suyla dolu olmasndan belliydi. Sadaki evin ak kapsndan hemen ieride oturan baka bir kadn, ba nne eik bir ekilde i iliyor, dardaki kaldrmda da biri erkek, teki kz iki ocuk diz km, ne olduu belli olmayan bir oyun oynuyordu. Her ey, dnyann ite bu kadar gzel ve bize bu kadar uzak olduunu sylercesine dingin, sessiz ve kendi iine gmlyd. (Mavi Defter, avkar Altnel, Yap Kredi Yaynlar, 120 s.)

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

Srekli yry halinde bir halk:

Moollar!

Mo ollar yazara gre sert iklim ve zorlu hayat ko ullar ndan kaynaklanan ac mas z bir do al seilimin rnydler. Bu sayede al k ve yorgunluk konusunda dayan kl , a k ve iki konusunda sab rs zd rlar
M. LKER YCEL milkeryucel@gmail.com Moolca, evrensel han manasna gelen ingis Kaan, Moollar birletirdi ve nasl gkte bir Tanr varsa yerde de tek bir mparator olmal dedi! Yaban otlar ve soanlaryla, kk yaylaryla vurduklar kularla, kk oltalaryla tuttuklar balklarla beslenerek gebe bir yaam sren Moollarn ierisinden kan Evrensel Hann hikayesi.. nl Trkolog Jean Paul Roux Yap Kredi Yaynlar'ndan kan Cengiz Han ve Mool mparatorluu isimli kitabnda arpc ve gereksiz baarlarn uzman Moollar anlatyor. Kitap ok sayda resim ve harita ile beslenmi. Ayn zamanda srad tasarm, farkl bask kad ve fiziksel formuyla da kolay okunabilen bir eser. Roux, ismi sylenince Batda rknt yaratan, 2. Friedrichin eytann birlikleri ve Cehennemin oullar diye tanmlad Moollar hakknda detayl bilgiler sunuyor. Birbirinden ilgin ve itahla yutulan bir ok bilginin bu kadar kk boyutlu bir kitapta toplanabilmesi ayr bir maharet. Ortaa devletlerinin kuruluunda zellikle grdmz liderin efsanelitirilmesi olgusu ve kan ba konusunda g ve kudret intikali asndan iyi armlar yapmasn salayan sreklilik icad Moollarda da yer alyor. Moollar yazara gre sert iklim ve zorlu hayat koullarndan kaynaklanan acmasz bir doal seilimin rnydler. Bu sayede alk ve yorgunluk konusunda dayankl, ak ve iki konusunda sabrszdrlar. Mool ordusu sanldnn aksine ne babozuk gruhlarn zincirlerinden boanmcasna saldrs ne de bir yldrm harekatyd. Her sefer kl krk yararak hazrlanyordu. Byk muharebelerden kanr, dman yoran ve moralini bozan ypratma sava tercih edilirdi. Esirler canl kalkan olarak kullanlr ve bat dillerinde hurraya dnen Ur ha! lklaryla saldrya geilirdi. Moollar bazen hzlarn alamayarak denizcilie bile bulayor. Sonu baarsz olsa da Endonezya ve Japonyaya karma yapyorlar! Kitapta Mool ordusunun dehet samak iin zel bir aba sarfettii kaydedilirken, diri diri kazanlara atlan tutsaklarn varl dnemin kaynaklarnda defalarca belirtilirken, yazar yine de Moollarn ykm ve katliamlarnn biraz abartldn not dyor. Biraz ilerde ise Cengiz Hann 1227deki lmnden sonra ruhunun erefine muazzam bir katliam yapldn okuyoruz! Kk, tknaz, gl, dayankl ve hzl atlar Moollar iin olmazsa olmazdr. Karlarn altndaki otlar bulabilen, kei gibi kaya zerinde koabilen gnde yz kilometre gidebilen atlar! At stnde uyuyan bir halk. Bu durumda at hrszl en ar sulardan biri oluyor. Mezara efendisiyle birlikte atlar da gmyorlar. Yazar, dneme hakimiyetini ve kaynaklar konusundaki uzmanln kitabna yediriyor. rnein Reideddinin CamitTevarihindeki resimlerin, versiyonlara ve alara gre, olaylara olabildiince sadk kald gibi, aslnda ok nemli bir notu ancak byle dolu dolu bir almada bulabiliriz. Moollarn ordu mevcutlar genellikle bilinmiyor. Tek bilinen imparatorluun kurucusu ldnde toplam 129 bin olduudur. Bu, her on erkekten birinin silah altna alndn gstermektedir. Kimse onlarn sava brakp yamaya giritiini grmemi. En byk Mool komutanlarndan Sbtey, koca koca eyaletleri ynetebilecek durumda olmasna ramen mrn mutevazi bir biimde doduu adrda noktalayacaktr. Avrasyann en gl isimlerini dize getiren bu askeri dayanmann zel olarak incelenmesi gerektiini dnyoruz. Kitapta bu durumu anlamamz salayacak ok sayda veri var fakat Mool ordusu ile dnemin ordularnn karlatrmal bir incelemesi ne byk bir hevesle okunurdu! Roux, Cengiz Hann geleneksel klan dayanmasnn yerine muharip birlik dayanmas getirdiini belirtiyor. Adalet anlaylarnn kat ve herkes iin eit olmas, dine hi karmayp, fethedilen topraklarn hemen uzana gzlerin dikilmesi ve bu srada retim ve ticaret faaliyetinin huzurlu yaplabilmesi Moollarn baarlarnn en nemli yn diyebiliriz. Yazar, Afganistan ve Horasann en cra kelerine kadar yollar ama faaliyetinin planland bir idare tarzndan bahsediyor ki bu yeni fethedilecek blgelerde halkn bir Mool beklentisi ierisinde olabileceini dndrmektedir. Srekli yryen bir halkn ehir ve mimari yap merak bir adan ilgintir ama yerleiklerin hakimiyet altnda tutulabilmesi iin bunun zaruri bir kamusal hizmet olarak grldn dnebiliriz. Avrupann en byk ehri olan Parisin nfusunun iki yz bini gemedii dnemde Mool ehirlerinin nfusu Batllara inanlmaz geliyordu. 8 milyon gibi abartl rakamlar telafuz edilir. Kitabn son ksmnda Tanklklar ve Belgeler balkl blmde yazar, Moollar klliyatndan semelerle okuyucuyu konunun derinliklerine itiyor. Bat literatrnde gerliin ba bozuk bir avarelik olarak anlatlmasna cevap dnemin sefirlerinin anlatmyla veriliyor. ranl tarihi Cuveyni, Fasl Seyyah bn Battuta gibi canl tanklarn ksa anlatmlar, okuyucunun zihninde eseri daha da kalc klyor. Yazar, titiz okuyucularn her tarih kitabnda bekledii bir blm olan kronolojik nirengi noktalarn ve fotoraf sahiplerinin listesini unutmam. lk yirmi be sayfada verilen yorucu bilgiler ksa bir an tereddt yaratsa da yazar tipik bir Mool taktii ile sizi yava yava girdabna ekiyor. Moollarn mutlu bir esiri olmak istiyorsanz bu eseri karmayn. (Cengiz Han ve Mool mparatorluu, Paul Roux, Yap Kredi Yaynlar, ev: Ali Berktay, 144 s.)

BABL BALII

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Yaayan ller
M. SALH KURT mustafa.salih.kurt@gmail.com Beyin Daha ok beyiiiiiin
Zombi Atasz

Bu hafta korku edebiyat ve kurgusunun, temelleri eskiye dayansa da ekillenmesi modern zamanlara denk gelen bir alt trne bak atyoruz: Zombiler. Zombi, ismini Haitiden ve Bat Afrikann Vodun (Voodoo diye de bilinir) inanndan alr. Genel olarak cadlk gibi mistik bir e tarafndan yeniden hayata dndrlen bir l anlamn tar. Zombiler hakknda pek ok farkl inan ve halk yks mevcuttur. Fakat kurgusal zombi ile arasnda her ne kadar balantlar olsa da kesin bir ba olup olmad tartma konusudur. nk modern zombi mistik bir enin deil bilim kurgunun yaratsdr. Enfeksiyon, genetik mutasyon vb. faktrler devreye girer. Bu anlamda zombi tr korku edebiyatnn olduu kadar bilim kurgunun da kapsamndadr. Zira kurgusal anlamda zombi kelimesinin ilk kullanm George Romeronun sinemas ile gereklemitir. Hatta Night of The Living Dead isimli 1968 tarihli filminin ierisinde ve senaryosunda da zombi kelimesi deil, gulyabani (ghoul) kelimesi kullanlmtr. Fakat ilgintir ki Arap kltrndeki gulyabani ile arasnda bir benzerlik yoktur ve oyuncular ve rolleri yazlrken zombi kelimesi ilk kez kurgusal olarak gze arpmaktadr. Romero da ghoul kelimesini nedeni bilinmeden kullanmay brakm ve sonraki filmlerinin senaryolarnda zombi kelimesini kullanmtr. Elbette Romerodan ok nce evrilen White Zombie filminde olduu gibi kelimenin kullanm eitli yerlerde gese de kurgusal anlamda modern zombi kltrnn ilk oluumu iin Romeronun Night of The Living Dead filmini balang kabul etmek durumundayz. Modern zombiler veya dier deyileriyle enfekteler, yryen ller, yaayan ller, namevtler, enfeksiyon, mutasyon vb. nedenlerle tekrar hayata dnen ve igd-

sel olarak insan etinin veya baz kurgularda insan beyninin peinde srklenen canllardr ve zombiler tarafndan yaralanan canllar enfeksiyonu kaparak zombiye dnrler. Pek ok kurguda zombi kelimesinin kullanmndan artk kald gze arpmaktadr, nk popler kltr anlam altnda o kadar inenmi ve tketilmitir ki kurgusal ve anlat bakmndan farkllklarna dikkat ekmek ve kitaplarnn/filmlerinin vb. ieriinin sadece zombilerden olumadn vurgulamak mecburiyeti hissetmektedirler. Bunun da nedeni, bir yaratk olarak zombi temasnn trn ieriini tam anlayamam kiilerce perian edilmesidir. Bu konuya bir baka yazda dneceiz. Zombi kurgusundaki bir baka unsur, zombi salgn ile meydana gelen apokaliptik settir. Trn tam ekillenmesinin ncesine gidersek, halk inanlarnn yklerinin yan sra, vampir ykleri de esasnda l olan lanetli bir bedeni ierir, yine Kuzey mitolojisindeki Draugrlar da yeniden canlanan cesetlerdir ve Draugrun yaralad bir canl da lnce Draugr olmaya mahkmdur. Vodun inannn zombisini Bat kltryle tantran ilk roman olarak 1929 tarihli W. B. Seabrookun The Magic Island gsterilmektedir. Mary Shelleyin Frankenstein da bir zombi yks olmamakla birlikte, mistik deil bilimsel bir unsurla bir lnn canlandrlmasn iermesi ile trn temel talarndan bir tanesidir. Daha sonra Ambroce Biercein The Death of Halpin Frayser ve Edgar Allan Poenun baz gotik temal yklerinde de canlanan llere rastlanmaktadr. Bunlar takiben edebiyatta popler kltrn zombisini tanmlayc en gzel rneklerden biri de H.P. Lovecraftn kaleminden Herbert West olarak kacaktr. Sanlann aksine zombi izgi romanlar da poplerliin arkasndan deil, nnden kmtr ve EC Comics tarafndan yaynlanan Tales From The Crypt serisinde intikam peinde yeniden dirilen llerden bahsedilmektedir. Daha sonra George Romeroda ilham kayna olarak bu seriyi iaret edecektir.

The Risingi, Stephen Kingden Cep (Altn Kitaplar), Jonathan Maberryden Zombie CSU, David Wellingtonun zombi lemesi Monster Island, Monster Nation ve Monster Planet, Mira Grantin Feedi ve zombi hikyelerini sevsin sevmesin herkesin okumas iin tavsiye edebileceim Max Brooksdan Zombi Sava (Doan Kitap), Seth Grahame Smithten Ak ve Gurur ve Zombiler (Domingo Yaynevi). Kitaplarn yannda izgi roman olarak da Image Comicsden kan 4 saylk Drums ve elbette dizisiyle de olduka ses getiren, dizisinden en az bin kat daha ierikli Walking Deadi (Yryen ller adyla Marmara izgi tarafndan dilimize kazandrlyor) karmayn derim.

tehdit olutururlar.

EMEK GEREKT R YOR

Bu balamda sanlann aksine bir zombi kurgusu oluturmak olduka zordur. Tahmin edilenden daha fazla emek gerektirir. Karakterleriniz eitli olmal, apokaliptik set yanstlabilmeli ve hepsinden te tekrar altn iziyorum aresizlik duygusu okuyucuya/izleyiciye geebilmelidir. Btn bu faktrler gz nne alndnda daha nce kefedemediim iin u an hayflandm Wayne Simmons, harika bir i karm diyebiliriz. Zombileri ve yaylmakta olan enfeksiyonu arka planda tutarak (enfeksiyon hakknda pek aklama iermedii iin kimi okuyucuyu kzdrabilecektir), adm adm olduka eitli ruh hallerine dalan, ya sevip ya nefret edeceiniz (her iki halde de karakter kurgulamada baar kriteridir phesiz) karakterlerinin geliimine, atmasna, hayatta kalma mcadelelerine bizi de tank ediyor. Pek ok zombi kurgusunun dt tuzaa dmyor. Bir korku yks olmaya almyor, tersine byle bir durumla karlatklarnda karakterlerinin nasl davranaca sorusuna arlk veriyor, karakterlerinin mcadelelerine younlayor, korku faktrn yaratktan deil insandan karyor. Ve benim iin bir zombi kurgusunun en nemli kriteri olan aresizlik duygusunu iliklerinize kadar hissettiriyor. u scak gnlerde, zombi yklerini zlediyseniz veya hi zombi yks okumam ve nyarglarnz bir kenara brakarak gerekte ne hakknda olduklarn anlamak istiyorsanz, Wayne Simmonsn Salgnn kesinlikle tavsiye ediyorum. Max Brooksun World War Z (Zombi Sava, Doan Kitap) kitabndan bir alntyla vedalaalm: lmden gelen yaratklar, kalplerimizde tadmz yaratklarn yannda hi kalr. (Salgn, Wayne Simmons, Altn Bilek Yay., ev: Zuhal nal, 363s.)

ARES ZL K DUYGUSU
Zombiler hakknda artk okumadm ey kalmad derken, yaynlaryla, deerli proje koordinatrleri Gamze hanm araclyla tantm Altn Bilek Yaynlarndan kan Wayne Simmonsn Salgn (Orijinal ad Flu) roman da tr iin ok iyi bir rnek oluturuyor. Kimi okuyucu tarafndan gerek sinemada gerek edebiyatta kurgusu olduka yanl deerlendirilen zombi trnn temel ruhu aresizlik duygusudur. Alt metninde hazrlksz yakalanlan herhangi bir tehlikeyle uygarln nasl bir anda alaa olabilecei ilenir. Ayn zamanda bu tehlikeye kar gelien aresizlik ve panik duygular, hayatta kalma drtlerini tetikler. Dolaysyla insann ilk panikte ilkelliine ve kendi hayatta kalmasna ynelik bencilliine dnmesini, egosuna yk ettii uygarln iskambil ktlarndan ina edilmiesine yerle bir olmasn anlatr. Karakterlerini adm adm gelitirerek, en ilkel halindeki saldrgan ve korkak tutumlarnda bile insanolunun her bireyinin esizliine vurgu yaparcasna karakterler arasndaki atmalar konu alr. Bir yaratk yksnden fazlasdr. Yaratklar kiisel korkulara yol aarlar, zombiler ise Max Brooksun da belirttii gibi btn insanln yok oluu iin

NER LER...
Richard Mathesonun yazd 1954 tarihli Ben, Efsane (thaki Yaynlar) ilk modern vampir yks olmasnn yan sra, barndrd apokaliptik ve hayatta kalma unsurlar ile zombi trnn ekillenmesi stne byk katkda bulunmutur. Modern, popler kltr hali tamamen ekillendikten sonra kabul edilen ilk zombi kitab ise 1990 ylnda editrln John Skipp ve Craig Spectorn yapt Book of The Dead yk antolojisidir. nszn Romeronun yazd ve iinde Stephen Kingden Ramsey Campbella Brian Hodgea kadar pek ok korku ustasn barndran antoloji, ne yazk ki zombi kurgularnn bu kadar popler olduu ada dahi dilimize henz kazandrlmamtr. Modern zombi kurgularna rnek olarak tavsiye edebileceim aklma ilk gelen kitaplar unlardr; Brian Keenein

Wayne Simmons

10

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

HSEYN FERHAD, BYK UMUDUN BOLUU VE KILI PEKLE SINANIR

Bazen aman, bazen bilge bir ihtiyar...

Hseyin Ferhad iirinin temel izleklerinden biri yak n tarihimizde yenilgiye u ram olan devrimci mcadeledir. Bu izlek y llar itibar yla gider ek yo unlu unu yitirecektir ama yiten byk umudun bo lu undan yay lan hzn hi ummad n z anda onun iir sreklili i iinde yer yer ve de i ik biim lerde yzn gstermekten geri durmayacakt r
CAFER YILDIRIM cfryildirim@hotmail.com zerinde toplu iirler ibaresi olan bir kitapla ne zaman karlasam iimi bir rahatlk duygusu kaplar. Artk gncelliini yitirmi dergilerde, gndemden km kitaplarda varlndan haberdar olunmas tesadflere kalm fakat aslnda byk bir rman yan kollar, i akntlar, dip kaynaklar olan btn iirler ait olduklar ve oluturduklar varln bnyesindeki yerlerini alm, ilevlerini ykmlenmilerdir. Artk airin inaasna taptaze mitlerle balad, emek ve bilinle her parasn tamamlayp bir kenara koyduu yap birimleri bir araya gelmi ve esas yap hayal edilen kimliine kavumutur. airin i huzuruyla eserine bakma olanana ulat bu aamada bilinir ki okurun yolculuu balayacaktr. Btn toplu iirler airlik kadar okur olarak da bu nedenlerden dolay benim sevin kaynamdr. Hseyin Ferhadn Kl pekle Snanrn da ayn duygular, benzer dncelerle satn aldm. Daha sonra kendisiyle yaplm bir mlakat okuduumda airimizin de toplu iirler konusunda benzer dnceler tadn grdm. Btn iirlerini ieren Kl pekle Snanr iin bakn ne diyor: Kl pekle Snanr, tek bir iir. Bir fsltlar kitab. Bir tr divan () Aslnda her iir, her iir kitab, birer seyir defteridir veya seyir defterinin baz sayfalar. Bu adan bakldkta Kl pekle Snanra Hseyin Ferhadn dsel hayat denebilir. rihselin, bugnle gemiin i ie getii estetik rgnn i koriairin otuz yllk almasnn sonucu olan dorlarnda, ara uraklarnda, rn toplamna alakgnll bir dille glgeli dehlizlerinde, kenar dsel hayatm demesine bakmayn siz. blgelerinde ise farkl kimlikOnun iirlerinin arka plannda esasl bir lerle karnza kan iir kiisi kltrel ynak bulunuyor. zellikle Trk bazen cin, bazen aman, bazen tarih bilgisi, dinlerle ilgili birikimi ve gnbilge bir ihtiyar, bazense kencele ilikin sekin gzlemcilii, Hseyin di kimliinden syrlm HseFerhad iirinin zerinde ykseldii ana syin Ferhad olarak konunun tunlardr. gerektirdii szcklerle ve hasEski Trk toplumlarnn dnyasna ybhalin ruhuna uygun bir tonnelik merak, dinsel deer ve kaidelerin la size kendisini hi bkknlk insan hayatndaki yeri, Trkiye sevgisi ve vermeden, stelik sayfalar bu balamda u veren devrimci mcadeboyu dinletiyor. lenin yenilgisinden gelen hzn ve akn Genellikle sz ksa srbireyin yaantsnda yaratt anaforlar myor iir kiisinin. Ayn ad farkl younluklarda da olsa Hseyin Fertayan iirler, rnein Gne had iirinin belirginlik kazanm, ne karet Parmamn Arkasnm tematik yrngeleridir. dan Doar ya da Hayal lkesinin Kefi 1-2-3-4 diye ve srp gidiyor. Camn zerinde a trmanan bir bal Orta Asya ilerinden onca yol ve da arsym; aarak, onca gece ve gndz geerek Anayzm glgeliyor kan birikintiledoluya inmi bir kavmin buradariyle sulanan bir saydam aa ki bin yllk bir tarhinin penfabrikalarn gnee baBizde ceresinden ve ulaabildii kan uzak kylarnda. Trk tarihine ait uygarlk mesafesinden -Bu krmz lekeler de erlerin savunucu ve geriye, gemie dnk de ne, ellerimi tutan da koruyucu roln hi hak merak ve arayn rkim? emedi i halde daima sa n olan iirler onun -Niye byle yal, sahiplenmi tir. Sa ne lteri iir toplam iinde taniye byle gencim? Ka anla lbilge Hatunun bii ki oransal bir arDipiklerle ezilmi yanyana duru unu ne laik ya am la sahip. Bu nelklar, inenmi tarz n ne Gk Tanr y ne de denle olmal steplerin grev bildirileri; bireyler ras ndadaki e itli i ve at nallaryla bezenmi bir toplu ineyle boyobalar n demokrasi sesi ve rzgrn uulkltrn iine numa aslan sulu bilin. dayan soluu onun iir disindirebilmi tir Hayr, tm sorularn yalini, iirsel sylemini beslentlarn biliyorum aslnda, yen ana kaynaklardan biridir. zerime evrili silahlarn namlusundan sarkyor diploKmz dolu bir ini kse: Bak malarm, nfus czdanm. misk ve ambere batrlm bir ota: Uurumlar Dolambac-Iden Akbd alntladm bu blm airin Desom altndan bir skit tac: Alma-Ata niz obanlar (1982) adl kitakarla itilenmi bir keten mendil: Abakan bnda yer alyor. g saf atlastan bir hasbahe: Urumi. Asya, kl denizindeki ada! Sarndaki YA ANAN LE TAR HSEL' N k bulutundan adm topraa ben, tanHARMANI dm hayat. Susa yollarnda dolatm, pHseyin Ferhad iirinin, daha nce renlerle rtl bayrlarnda uyudum, at srbelirttim, temel izleklerinden biri dm tundralarnda. yakn tarihimizde yenilgiye uram Kamlarnla, lamalarnla arkadalk olan devrimci mcadeledir. Bu iz- ettim. Asya, totem denizindeki ada! Seni lek yllar itibaryla giderek youn- akla sevdim. luunu yitirecektir ama yiten byk umudun boluundan yaylan h- D L L YLE ANLAM zn hi ummadnz anda onun iir KATMANLARI sreklilii iinde yer yer ve deiik Hseyin Ferhad, duygulu bir anlatm alabiimlerde yzn gstermekten nnda yetkin bir dil iilii ile srekli yeni geri durmayacaktr. anlam katmanlar oluturuyor. Her anlam Yaananla tarihselin harmankatmannn ise lirik anlatmn genel sarmal lanmasnda airimizin ok baariinde kendine zg sylemi bulunuyor. Bu l olduu aikrdr. Yaananla ta-

KLTREL YI INAK

Hseyin Ferhad

sylem bazen destans (Hayal lkesinin Kefi-8) olabildii gibi bazen mizahi ve ironik bir eda da (Ah Barbar Kalbim) tayabiliyor. Issk Gl, Erlik, Umay, tken, Begm, in Seddi, Ulan-Bator, Tiyanan, Talas, Bahr-i Hazer, til, Divan- Lgatit Trk, Kutadgu Bilig ve yzlerce daha baka slamlk ncesi Trk kltr, yaants ve corafyasyla ilgili kelime... Fakat Hseyin Ferhad tarih olmu gerekliin, yaant ve servenlerin, kltr ve maneviyatn bize armaan kalm kavram ve kaltlarndan bir malzeme olarak yararlanmyor. O samimi olarak o devirlerin hayatlarna ait olan deerleri bugnn dnyasna da tamak istiyor. Bastrlm devrimci mcadelenin, airi ynelttii yeni araylarla ilgilidir belki bu tutumu. Belki de slamiyet ncesi Trk dnyasnn deerleriyle sosyalizm deerleri arasnda bir yaknlk grmesindendir. Her iki durumda da tavrn ve tarzn nemli bulduumu belirtmeliyim. Bizde Trk tarihine ait deerlerin savunucu ve koruyucu roln hi hak emedii halde daima sa sahiplenmitir. Sa ne lteri Kaanla lbilge Hatunun yanyana duruunu ne laik yaam tarzn ne Gk Tanry ne de bireyler rasndadaki eitlii ve obalarn demokrasi kltrn iine sindirebilmitir. O deerlerin z ve ieriiyle hi alakalar olmadklar halde sa, daima ecdat hamasati yapmaktan ve bu hamasatin rantn yemekten hi geri kalmamtr. San ekmeine tabii ki solun tarz ve Trk tarihi karsndaki tavr da fazlasyla ya srmtr. Hseyin Ferhadn Kl pekle Snanr ne iyi ki bu tabloyu alt st eden bir nitelik tayor. Dileim Hseyin Ferhadn baknn, ufkunun, yeteneinin yeni airlerde yanksn bulmas, kltr alanmzdaki arpkln dzelmesi, herkesin durunun ve konumunun gerek sesi, gerek sahibi olmasdr.

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

11

Hakikati yakalama hakk ya da halkn haber alma zgrl

kircikli, rkek ayd nlar n aksine, sistem ve sistemin temsilcileri halka gveniyorlar. Halk n haber almas n n ne menem bir tehlike yaratabilece inin bilincinde olanlar ''sansr''n zorunlulu unu, halk deyi lerinin, halk dilinin yayg nla mas n n yaratabilece i sorunlar hemencecik kavr yorlar. Bu nedenle, ayd nlar hapise at yorlar, bas n sansrlyorlar, kitaplar toplat yorlar.
CENK ZDA ozdagcenk@hotmail.com Hi kimse zgrlkle savamaz; olsa olsa dierlerinin zgrlyle savar. yleyse her trden zgrlk daima varolmutur, bir zamanlar sadece zel bir imtiyaz, bir baka zamandaysa evrensel bir hak. K. Marx Son zamanlarda zellikle Gramsci zerine eilen, Marksizme ilikin eviri kitaplara yer veren Dipnot Yaynlar, 2012'nin ilk aylarnda Karl Marx'n Ren Blge Meclisi'nde grlen basn sansrne ve basn zgrlne ilikin grlerini ieren gazete makalelerinin bir evirisine yer verdi. ''Basn zgrl zerine'' balkl eseri evirenler nder Kulak ve Kurtul Glen'tir. Eserin sunu metni Haluk Gerger tarafndan, ''zgrlk ve zgrln Basndaki Zorunlu Davurumu'' balkl aklayc metin ise Thedor Oizerman tarafndan yazlm. Marx'n sz konusu yazlarnn gncelliini ve nemini zl bir biimde ileyen Haluk Gerger'in yazs eseri okutan nemli bir unsur. Gerger, liberal yaznda ''basn zgrl'' eklinde ifade edilen zgrl ayaklar stne dikiyor ve bu zgrl, bir hak olarak, ''toplumun habere ulama ve bilgi edinme hakk'' eklinde kavramsallatryor. Daha zl bir ifade olarak ''halkn haber alma zgrl'' kavramsallatrmasn neriyoruz. mrekkeple kamusal alan iz braktka kamunun hakikati haline gelecek. Tekil olaylar kamusallatka kamunun tanklnda yeniden gerekleecek ve yeniden anlamlandrlacak. Dolaysyla basn, halkn uzuvlar olduu denli, halkn ruhu, zihnidir. Marx, zgr basn iin yazd yazda bunu zl bir biimde ifade ediyor: zgr basn insan ruhunun her yerdeki uyumayan gz, insan kaderinin kendinde somutlamasdr. denle, aydnlar hapise atyorlar, basn sansrlyorlar, kitaplar toplatyorlar. let tarafndan resmi ilanlarla baaryla uygulanrken, ilanlara ilikin soru sormak, ilanlar eletirmek ite bu imtiyaz inemektir. mtiyaz inenince, yeniden mlkiyet haklar devreye girer: Adalet mlkn temelidir ve mlk korunur. nce gelen, mlk zerine geirmitir ve bunlar ortak istemezler. Liberalizmin zgrlkl snr komuluu ald an son bulur.

Y BASIN '' Z'' BIRAKMAZ!

''yi basn, insanlar stnde etkisiz, kt basn kanlmaz bir etkiye sahipken, konumac iyi basn aciz ve kt basn her eye kadir dediinde, iyi basnn kt basnla ilikisi hl tuhaftr. Konumac iin iyi basn ve aciz basn zdetir. Yoksa bylece iyi olan acizdir ya da aciz olan iyidir mi demek istiyor?'' diyor Marx. Onlarn iyi, uslu basn etki etmeyen, kimsenin kanaatine tesir etmeyen bir basn olmaldr, okunmasa daha da iyi olur. Okunmad srece basn sonuna kadar zgrdr. Byle bir mazlumu gren sistem kyamaz, okunmamas artyla srekli martr. Basn halk, halkn dilinden ve halk iin anlatt iin sansrleniyor. ''Tin anlalamaz gizemli szcklerle konuur, nk anlalabilir szcklerin anlalmasna artk msaade edilmiyor''. Almanya'da felsefe halk anlatmad srece zgrdr, Trkiye'deyse aydnlar soyut bir edebiyat yapt srece zgrdrler. Belki de bu nedenle Almanya'da en soyut felsefe, Trkiye'de de en soyut edebiyat boy verebildi. Basn anlalmazlk, bilinmezlik, kimliksizlik sayesinde ''zgrlkler''e, serbestlie, kaytszla eriebiliyor. Bu trden bir zgrlk arayna Marx'n yant ksa ve net: ''Onlara, Prusyal gazeteler Prusya halkna kar ilgisiz olurlarsa, Prusya devletinin de gazetelere kar ilgisiz olacan anlatmalyz''.

DDET N KONUSU VE ORTAMI OLARAK BASIN

Gerger'in yazsnda da belirttii gibi, her haber belirli bir haberdir. Dolaysyla tekil bir olaya gnderme yapmaktadr. Bu tekil olay znelerararas gerekliin bir unsuru olduundan, son tahlilde, taraflardan birinin lehine sonulanm yahut sonulandrlacak bir olaydr. Bu olayn hakikate ilitirilmesi iin yaylmas gerektiinden, yaylm ncesinde olayn yeniden yaratlmas gerekmektedir. te bu yeniden yaratm ve yaym aamalarnda iddet kendini gsterir: ya sistemin sansr, ablukas ya da hakikatin devrimcilii i banda olacaktr. Hakikatin devrimcilii ite bu iddeti delip gemesindendir. Bu iddet, insan hakknn, demokratik haklarn nndeki en byk engeldir. Bu engelin almas da, tek tek olaylar baznda deil, proleter bir haber kayna retmek en byk demokratik mevzilerdendir. Herkese eit uzatlkta olabilecek tek ey, hakikattir. Kiiler ve snflar hakikatin karsnda eitlenebilir ve eitlendike snfsal snrlar tehlike altndadr. Snflarn snr koyucular iin, basna ve halkn haber alma zgrlne ynelik iddet zorunludur.

DEAL ZM N SINIRLARINDA GEZ NEN MARX

Sz konusu makalelerin yazar, o tarihlerde hl idealist felsefenin erevesinden yazmaktayd. Bu, Marx'n kulland szcklere de yansm. Doal hukuk ve pozitivizm kartlnda henz ikisini de aan tutuma erimemi olan Marx, doal hukukun belirli bir trn savunur grnmektedir ve ''gerek yasa''dan sz etmektedir: ''Sansr yasas zgrle kar bir phe yasasdr. Basn yasas, zgrln kendisine verdii bir gvenoyudur. Basn yasas zgrln istismarn cezalandrr. Sansr yasasysa zgrl bir istismar olarak cezalandrr ve bir sulu olarak anar... Sansr yasas sadece bir yasa biimine sahiptir. Basn yasas ise gerek bir yasadr'' ya da ''Sansrc yasalara deil, stlere sahiptir. Hakim de stlere deil, yasaya sahiptir.'' Buna karn devrimci ynelimleri nedeniyle negatif zgrlk anlaynn yerine, zgrln yasada somutlanmasn savunan pozitif zgrlk anlayn savunur: ''...Basn mevzuatnn yokluu, yasal zgrlk ortamndan basn zgrlnn dlanmas olarak kabul edilmelidir; nk yasal olarak tannan zgrlk devlette yasa olarak varolur... Yasa inendii zaman etkili hale gelir... Yasann gerek bir yasa, edeyile zgrln varoluunun bir biimi olduu yerde, insan iin zgrln gerek varoluu vardr... Basn yasasnn olmad yerde, basn tarafndan inenecek hibir yasa da yoktur. Sansr beni mevcut bir yasay inediim iin sulamaz.''

ZGR BASIN HALKIN UZUVLARIDIR!

nsann geleceini tayin etmede ngr, tasarm yetisi ve nesnel koullar baat nemdedir. ngr ve nesnel koullarn bilinmesi, dahas tm bunlara dayanarak tasarmn yaplmas insann haber alma menzilinin genilii ve doruluu ile yakndan ilgilidir. Bu adan haber alma edimi insann, insan topluluunun trsel bir edimidir. nsann doay, nesnellii dntrme srecinin zsel bir ura olan bilme sreci, yapma srecinin zsel bir parasdr. Bu balamda, hele hele znelerararas bir varolu ieren devlet, gndelik hayat, vergi dzenlemesi, aile kurumu, sokak temizlii, gvenlik, eitim, salk, bte harcamalar gibi konular insann kii olarak varoluunun gerekliini saran nesnelliin eitli ynleridir. Bu ynler, gerek kiilerin, somut hayatnn bileenleri olduundan, gerek insanlara yakalamann en etkili silah gndelik hayat bilmek ve bu bilgiyi kamusal alanda paylamak, yaymaktr. Dolaysyla, basn demokratik mcadelenin en baat ortamlarndandr. ncil'de ''ta kaldrsan beni bulacaksn'' diyordu, modern toplumda ise tan altna bakanlar hakikati kayda den, iz brakan haberlerde bulacaktr. Hakikat,

MTH ZM: A RIYAN KOLU KESEREK TEDAV ETMEK!

Marx basnn ileyebilecei crmleri ve bunlara kout olarak basnn snrllklarn incelterek ele alan bir yasal mevzuat yokluunun, esasnda, basn zgrlnn bir yokluu anlamna geldiini belirtmekte ve basn zgrl ve basna ilikin snrlamalar yasalatrlmad srece byle bir zgrln olmadn sylemektedir. Marx, kimsenin zgrle kar olmad konusunda srarcdr: kar olunan belirli kimselerin zgrl daha dorusu eldeki imtiyaza ortak kmasyla imtiyazn son bulmasdr. Buradaki silahlarn banda ise gelecein belirsizliinden hareketle yaratlan felaket senaryolar ile halkn zihnini bulandrmaktr. ''Basn zgrl'' pratikte, dev-

S STEM N DE D YECEKLER VAR!

Bu gereklere kar sistemin dediklerini her gn duyuyoruz. Eserde, Marx'n ele ald konumac da o gnn sistemi adna konuuyor: ''Halk etkilemeyin, meclisi ve yargy etkilemeyin!''. zgrle kar en sradan, en yavan argman byk bir itahla dile getiriyor: Halk henz olgunlamamtr. kircikli, rkek aydnlarn aksine, sistem ve sistemin temsilcileri halka gveniyorlar. Halkn haber almasnn ne menem bir tehlike yaratabileceinin bilincinde olanlar ''sansr''n zorunluluunu, halk deyilerinin, halk dilinin yaygnlamasnn yaratabilecei sorunlar hemencecik kavryorlar. Bu ne-

TRK YE HALKININ HABER ALMA VE MCADELE ETME ZGRL

Bugn Trkiye'de de ihlal edilen, basn zgrln aan bir zgrlktr: Halkn haber alma ve mcadele etme zgrldr. Sorunu yalnlatrrsak, insann trsel geliiminin nne imtiyazlaryla geenlerle imtiyazlara sahip olma ihtiyac bile duymadan hakikati haykranlar arasndaki mcadeledir. Hakikat mrekkeple yazlr ama mrekkeple yaratlmaz. Hayat yakalayanlar hayatlarn feda edebilenlerdir ve hakikat onlarla yaamaktadr! (Basn zgrl zerine, Karl Marx, Dipnot Yaynlar, ev: Kurtul Glen, nder Kulak, 120 s.)

12

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

KAPAK

CAN GRZAP, PERDE ARKASINDAN KTABINDA DEVLET TYATROSU GEREN ANLATIYOR

Tiyatro, akln vitaminidir ama...

Ben bu kitab on sene nce yazmaya ba lad m. On sene boyunca kimi zaman ara verdim, d nmeye zaman ay rd m, biraz daha olgunla mas n istedim, biraz daha sinirli halimden, onun bana getirdiklerinden, beni rahats z eden eylerin uyand rd duygulardan ar nmak istedim. Kitab m Ocak ay sonunda haz rd . ehir Tiyatrosu olaylar Nisan ay nda gndeme geldi. Devlet Tiyatrosu olay ise May s'ta. Ama ben bunlar grdm. Bunlar olacakt .

PINAR AKKO Yllarn tiyatro sanats Can Grzap'n, bugne dek kapal kutu olarak grlen Devlet Tiyatrosu'na, belgeler, tanklklar ve anlarla yaklat almas Perde Arkasndan, getiimiz gnlerde Remzi Kitabevi tarafndan okurlara sunuldu. Devlet Tiyatrosu'nda 45 yl boyunca oyuncu, ynetmen, evirmen ve ynetici olarak alan Grzap, son dnemde Trkiye gndemine oturan Devlet Tiyatrosu'na ieriden bir bak gerekletiriyor 392 sayfalk kitabnda. Elimizdeki kitabn yalnzca isim dizini bile okurun ne denli geni bir dnyaya ve zengin bir tarihe dalacann iareti. Devlet Tiyatrosu'nun neden kapatlamayaca zerinde duran, ehir Tiyatrolar ve Devlet Tiyatrolar'nn zelletirilme giriimlerini de deerlendiren Grzap'la tiyatrocular adna zeletirel bir bakn da yer ald bir sylei gerekletirdik. Kitabnzn arka kapanda yle deniyor: Grzap bu kapsaml aratrmasnda Devlet Tiyatrosu sorununu ieriden, yani perdenin arkasndan inceliyor. Size bu kitab yazdran, Devlet Tiyatrosu sorunu nedir? Devlet Tiyatrosu sorunsuz zamanlar da yaamtr sorunlu zamanlar da. Sorunlu zamanlar Devlet Tiyatrosu'na eitli zararlar vermitir. Tiyatro huzurlu bir ortamda yaplr, moralli bir ortamda yaplr. Trkiye'de yaananlara bakacak olursanz 1960'tan itibaren -daha ncesini ben bilemiyorum son derece problemli dnemlerden geilmitir. Bu problemli dnemlerde Devlet Tiyatrosu bu problemlerden zaman zaman etkilenmi zaman zaman da etkilenmemeyi bilmitir. Sorun, politikaclar ya da politika kkenli brokratlarla sanat arasndaki

ilikiden kaynaklanmaktadr. nk -kitabmda da yazdm iin rahatlkla syleyebilirim- kltr sanat alannda bakan olarak atanan kiilere baktnz zaman bu kiilerin yzde sekseninin kltrle, sanatla, tiyatroyla, baleyle, operayla hibir ilikisinin olmadn grrsnz. Olmas gerekir mi diyeceksiniz. Hayr, gerekmez. Olmayabilir. O kiiler politik gerekelerle oraya getirilmilerdir. Oysa oraya gelen kiiler politik gerekeyle belirlenmemeli. Bu kiilerin belli bir bilgiye sahip olmalar, o bilgiyi kullanabilmeleri, rnein bir basn organnda bir yaz kaleme alm olmalar, gr bildirebilmeleri, en azndan sanatla, kltrle uzaktan da olsa ilikilerinin olmas lazm. in iine politika girince btn bunlar birden gzard ediliyor. Bu iin doasnda olan bir ey bu. Ne olacak? Bir partili gelecek, sizden bir ey isteyecek... Herhangi bir meslekten olsa bir partiye ballk kabul edilebilir. ini yaparken yeri gelir, parti ynlendirir. Ama sanat sz konusu olduu zaman, sanat ynlendirilemez. Sanat, ancak sanatn oluaca ortamn hazrlanmasyla ynlendirilir. Bundan baka

Can Grzap arkada m z P nar Akko ile birlikte ...

bir ynlendirme kabul edilemez. Bir y- Benim kitabm Ocak ay sonunda hazrd. netim Ben yle bir kltr politikas uy- ehir Tiyatrosu olaylar Nisan aynda gnguluyorum dedii zaman orada kltr yara deme geldi. Devlet Tiyatrosu olay ise Maalm demektir. Ismarlama, ya da bu me- ys'ta. Ama ben bunlar grdm. Bunlar olaseleyi bilmeyen kiiler tarafndan politik ter- cakt. Tiyatrolarn kapatlmasn dncihlerce ynlendirme yaplmas son dere- medim tabii ama bu i baka yerlere gidece yanltr. Sonucu alnamaz. Bunun ken- bilir; bunu grdm ve bunu anlatmaya adilerine de faydas olmaz, sanata da faydas ltm. Ve btn bunlar belgelere dayanaolmaz. Tam tersi zarar olur. rak yaptm, yaadklarmla akladm, aBu kitab yazmamn sebebi de hitlerimle destekledim. u: Devlet Tiyatrosu sanatlar iin Bunlar zaten yan gelip Devlet Tiyatrosu nedir? Kltr yatarlar, para alrlar, i Fark nedir? Neden gesanat akl n yapmazlar, arada srada reklidir? siz vitaminidir. Vitamin ayaklanrlar... denir. Trkiye'de tiyatroyu, bir vcut olabilir mi? Merak ettiniz mi? ilk akademik tiyatroyu iz, miy Vitaminsiz ya ayabilir Bu kadar insan neya da modern tiyatroen n n ya ayamay z. Ak l insa den bir araya gelip de yu ehir Tiyatrosu, dir. nemli yol gstericisi toplum nnde kaarkasndan da Devlet m. laz si Akl m z n geli tirilme muoyunu aydnlatmak Tiyatrosu oluturHer eyi okulda iin bildiriler okuyor? mutur. kisinin de kuBaz renemezsiniz. Gerekli makamlara, geruluunda Muhsin Ereyleri sanatla rekli mercilere neden raturul vardr. ehir Ti reniriz porlar veriyor? Bunu her yatrosu kurulurken ok gen zaman m yapyorlar, ya da dubir insan, fakat tiyatroyu iyi birup dururken mi? Tabii ki hayr. Nelen, tiyatroya gnl vermi, tiyatroyla ler olmu, nasl olmu, bunlarn sonucun- yatp tiyatroyla kalkan bir insan. Devlet Tida tiyatrocular ne yapm, ite onlar anla- yatrosu'nun kuruluunda da nemli rol var. tyorum. denekli tiyatrodur bunlar. Dnyann her yerinde bu byledir, devlet tiyatrolara deBU BA KA YERLERE G DEB L R nek verir. Baz yazarlarmzn, televizyona Kitabn "tiyatro tartmalar"nn gndeme kp gr bildiren baz entelektellerioturduu, tiyatrocularn ayakta olduu mizin kp da bunun aksini iddia etmelednemde yaymlanmas tesadf deil y- rini hayretle izliyorum. Hibir yerde sadece zel tiyatro yoktur. zel tiyatrolar varleyse... Tesadf! Ben bu kitab on sene nce yaz- dr ama devlet tiyatrolar da vardr. Kald maya baladm. On sene boyunca kimi za- ki zel tiyatrolar da devletten belli bir man ara verdim, dnmeye zaman ayr- para alr. Ama bir de dorudan Devlet Tidm, biraz daha olgunlamasn istedim, bi- yatrosu vardr. zellikle bizim gibi lkelerde raz daha sinirli halimden, onun bana ge- zel tiyatrolarn yapamayaca ii devlet titirdiklerinden, beni rahatsz eden eylerin yatrosu yapar. Nedir yapamayacaklar tiuyandrd duygulardan arnmak istedim. yatro? Byk kadrolu oyunlar ki tiyatro ede-

KAPAK
biyatnn klasikleri ve pek ok oyunu geni kadrolu oyunlardr. Olmaz, bunlar zel tiyatro oynamaz, oynayamaz. Devlet Tiyatrosu oynar. Kalabalk oyunlar zel tiyatro oynamaz nk zel tiyatrolarn yeteri kadar teknik kapasitesi yoktur. Oyuncularla uraacak mercileri yoktur. Ayr bir yapya sahip. 20 kiiyle almak bakadr, alt kiiyle almak bakadr. 20 kiiye kostm yapmak bakadr, alt kiiye kostm yapmak bakadr. Btn dnyada tiyatrolar devletten ya da vakflardan destek alrlar. En uygar lkelerde, btn Avrupa ve Amerika'da bu byle. Gney Amerika dahil. Tiyatro dediiniz ey sadece bugn yazlan eyler deildir. Moliere, Shakespeare bugn hl geerliliini koruyor. Buna benzer yzlerce, binlerce oyun var. Trk oyunlar da var. zel tiyatrolarn da daha iyi dnemleri oldu. Trk klasiklerini oynadklar oldu. Fakat imdi baka bir aamaya gelindi. Artk oynayacak tiyatro bulamazsnz. stediiniz kadar katk sunun, istediiniz kadar para yardmnda bulunun, olmaz. Oynayamaz. Devlet Tiyatrosu Trk tiyatrosunun amiral gemisidir. Amiral gemisini batrrsanz tiyatro biter.

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

13

CAN GRZAP

UNUTULMAMASI GEREKENLER YAZDIM

ehir tiyatrolarnda yaananlar nasl deerlendiriyorsunuz? Dediim gibi, bunlarn olaca belliydi. Bundan sonra neler olabileceini bilmiyorum. Greceiz. Bu i sadece tiyatrocularn kararllk sergilemesiyle olmaz ki. G kimdeyse, iktidar kimdeyse biraz o yn veriyor srece. Bu kitab zaten bunlarn olabilecei ihtimalini dnerek kaleme aldm. Bakyorsunuz, neler neler olmu, gryorsunuz. Ben bile unutmuum baz eyleri, yazarken fark ediyorum, grdm zaman aryorum. Arkadalarmz da okuyunca hatrlayamadklar eyler olduunu sylyorlar. Nasl hatrlamazsn, bak burada belgesi var diyorum o zaman. nsann en byk zellii unutmaktr. Unutmak hem iyidir hem ktdr. Mesela bir yaknnz kaybedersiniz yava yava unutursunuz, baka trl yaayamazsnz. Unutulmamas gereken eyler vardr. Onlar bu kitapta bir araya getirmeye altm. ehir tiyatrolarnda yaananlara katks olur diye mit ediyorum. Ucube olay kltr sanat tartmaya at sanki. Nedir kltr sanat, tanmn yapabilir miyiz? Kltr sanat akln vitaminidir. Vitaminsiz bir vcut olabilir mi? Vitaminsiz yaayabilir miyiz, yaayamayz. Akl insann en nemli yol gstericisidir. Aklmzn gelitirilmesi lazm. Her eyi okulda renemezsiniz. Baz eyleri sanatla reniriz. Mesela ruhumuzu, beynimizi dinlendiren, ona huzur veren gibi bir konser bir terapi gibidir. nsanlar niye mutlu olur, neye glerler. Bir resim grdnz zaman o resim size bir haz verir. O hazzn getirdii bir vitamin vardr. Tiyatro da ayn etkiyi yaratr. Tiyatro ayn zamanda yaamn gereidir. Yaamdaki yanllar ve dorular anlatr. yle deilse zaten o ileriye kalmaz, oynanr biter. Ama iyi oynanmas lazm, doru oynanmas lazm. yi demek doru demek. Doru olan her ey iyidir. Kt olan doru yoktur. Tiyatroda da bu geerlidir. Orada istenmeyen bir ey cinayet bile en doru ekilde canlandrlr. Onun iin mesela bir ci-

nayeti konu alan eserler heyecan verir ama o heyecanla birlikte pek ok ey renirsiniz. Bu iin neden yanl olduunu anlatr orada size. Yani tiyatro dorular anlatr. Okulda her eyi renemezsiniz, okulda hayat gereini vermezler. Mantk verir, felsefe verir. Ben bunlarn yeterli olduuna inanmyorum. te orada sanat devreye girer. Tiyatro, sinema, bale, mzik, resim, heykel; her biri eitime hizmet eder.

gibi yanstlmas abas oyunculukta sadelemeyi getirdi. Bu hem sinema oyunculuu hem de tiyatro oyunculuu iin geerli. Dizileri nereye koyuyorsunuz? Diziler hayatn bir gerei. Arz talep meselesi. O kadar ok dizi ekiliyor ki. ok zor artlarda ekiliyor. Drt be gnde bir blm ekiliyor. Bir film uzunluunda. ki set yapyorlar. altklar toplam saat 20 i gnne denk geliyor. 20 gnlk ii drt gne sdrm oluyorsunuz. Ama yine de ok iyi, ok kaliteli ekimler yaplyor. ok iyi diziler var. Hepsini takip etme imkanm olmasa da iyi iler yapldn biliyorum. Halk da seviyor. Zaten beenilmeyen de kaldrlyor.

OYUNCULUK DA DEMOKRAS YLE GEL T

Biraz da oyunculuk hakknda konualm. Sinema oyunculuuyla tiyatro oyunculuu biraz farkl denir... Hi farkl deil. Sinemada bilmeniz gereken baz teknik meseleler vardr. Onun dnda fark yok. Birinde byk oynanr dierinde daha sade denirdi. Yok yle bir ey. Tiyatroda ne oynuyorsak sinemada da onu oynuyoruz. Evveldendi o. Eskiden tiyatroda byk oynarlar sinemada kk... Bakn eski filmlere, bulabilirseniz grrsnz. O zaman tiyatro gibi sinemada da jestler bykt. Antikden kalmayd bu herhalde. Sonralar her ey sadelemeye balad. Demokrasinin yaygnlamasyla birlikte oyunculuk da deiti, sadeleti. Yaama daha yakn olmas gerektii grne varld. Bu, rejisr tiyatrosuyla ortaya kt. Birinci Dnya Sava'ndan sonra ortaya kan bir tiyatrodur. Yine tiyatronun bu geliimine en byk katky salayan nclerden Stanislavski'nin getiimiz yzyln banda byk katklar olmutur. Arkasndan tiyatroya psikodramay getirmitir. Psikolojiyi dahil etmitir, insan yapsn ilemitir. nsan aratrmtr. Ve en doaln yanstmaya almtr. Onlardan sonra Max Reinhardt gelir. Ondan sonra baz kuramclar gelir. Bunlarn hepsinin ortak gr tiyatronun ayr bir anlatmnn olmamas, yaamda neyse bunun olduu gibi anlatlmas gerektii ynndedir. Gereklerin daha iyi verilmesidir amalar. Gerein olduu

APARTMAN DA RES NDE T YATRO ALI ILMAZ

Tiyatronun geliimini nasl deerlendiriyorsunuz? Yeni yazarlar, yeni oyuncular... Her eyden nce salona ihtiya var. u anda Trkiye'de salon yok. Olanlarn asgari donanm yok. Birka tane var. ok yetersiz. Devletin bu ii planlamas lazm. Gryoruz, kentsel dnm projesi var mesela Beyolu'nda. Binalar yklp yeniden yaplyor. Neden bir tanesini tiyatro yapmyoruz. Ben gen tiyatroculardan mthi eyler kacana inanyorum. Ama kendilerini gsterme imkanlar yok. Bugn buradalar, oyun karyorlar. Yarn nerede oynayacaklar belli deil. Nasl gelitirecekler kendilerini? Bir adr olsa sabit, o bile ie yarar. imdilerde genler ellerinde adr, dolap duruyorlar. Yer bulamyorlar. Apartman dairelerinde alyorlar. Ama apartman dairesinde tiyatro yaparsanz tiyatro gelimez. Mini futbolla futbolu gelitirebilir misiniz? Futbol nizami sahada geliir. Tiyatroda da asgari dzeyde nizami bir salonun olmas lazm. Siz ne yapyorsunuz? Siz varolan salonu kapatyorsunuz? Aln size AKM... Ben nasl mutlu olurdum hafta sonlar o genleri grdm zaman. Salonlar dolup taard. Neredeler imdi o genler? Bu bizim gr-

evimiz. Biz onlar eitimlerinden mahrum brakyoruz. Bunda bizim sendikalarmzn da sorumluluu var. Ben yllarca derneklere, sendikalara ye oldum. Artk braktm nk oralarda neler olduunu biliyorum. Onlarda da kabahat var. Bakn benim zel tiyatrom vard. Kendime gre ciddi bir miktar zarar ettim. Ben tiyatrolara para kazandran biriyim normalde. Sadece kendimi demiyorum, iinde olduum oyunlar kastediyorum. Ama tiyatronuzu kurunca ne oluyor? Burada oyun yapyorsun, izleniyor. Oyun beeniliyor, fslt gazetesi dalyor. nsanlar gelip ayn oyunu izlemek istiyorlar. Bir geliyorlar ki oynadn salona, oyun yok. Nerede? Valla bilmiyoruz burada oynamyor bu ay. Senin tiyatron deil ki. Sonra nereye gidiyorsunuz? Kkekmece'ye gidiyorsunuz mesela. Dekoru kaldryorsunuz, yeni dekor koyuyorsunuz. Mazot paras, kamyon paras. Nasl yneteceksin tiyatronu? Mali olarak da altndan kalklabilir bir ey deil. Seyirci asndan da ile. Seyirciye seni takip etme imkan tanmyorsun ki. nk tiyatro yok. Tiyatro dediin pazartesi, sal balayacak, bir sonraki pazartesiye kadar srecek bir programdr. Devamllk art. Bu, iki ay oynar, bir ay oynar, nemli deil. Ama tiyatro dediin byle olur. Bir gn orada oyna, bir gn baka bir yerde, olmaz. adr tiyatrosu bile byle olur. adr alrsn, kurarsn. Ben buradaym diye barrsn. Zaten kitapta yazyor. stanbul'da en aa 15-20 tane tiyatro ykld diyorum. Ben demiyorum, gerek bu. Yllardr ayn sorunlarla urayoruz. Aamyoruz. Tiyatronun nndeki en byk engel bu salon meselesi. O yzden u anda lkemizde tiyatronun durumu deyince bunun dnda bir deerlendirme yapamyorum. Cumhuriyet diyoruz. Bakyoruz, Cumhuriyet dneminde nasl olmu bu iler. Ben bakyorum. On sene nce lise son snf edebiyat kitaplarna baktm. Son okutulan metinler Halide Edip Advar'n kitaplar, Ateten Gmlek, 1922. Yazldnda daha sava devam ediyor. Cumhuriyet ilan edilmemi. Hi mi bir ey yazlmam ondan sonra... Neden bu kadar korkuyoruz yazlanlardan. Hep sansr, hep bask. Neler ektirdik yazarlarmza, sanatlarmza. Nazm'a, Kemal Tahir'e. Sinemay sansrle, kitab sansrle, dizileri yak. Ylanlarn c sansr edildi bu lkede. Fakir Baykurt, Cumhuriyet yazar deil mi. Neden yaptk bunlar? Yaar Kemal neler ekti...

E T M DZEY Y DE L
niversitelerde tiyatro eitimi ne durumda? yi olduunu zannetmiyorum. Sadece tiyatro deil dier alanlarda da eitim dzeyi iyi deil. Duyuyorum arkadalardan. 25 kiilik snflarda eitim yaplyormu konservatuarda. Olmaz. En fazla 10 kiiyle olur. Biz burada diksiyon derslerine bile en fazla 13 kii alyoruz. u anki almalarnz neler? Devlet Tiyatrosu'nda yeni bir oyun alyoruz. Alt yedi yldr Devlet Tiyatrosu'nda oynamyordum. almalarna baladk ama bu sezona yetitiremedik. Eyll'de balayacaz. ok gzel bir oyun. Bana gre son yzyln en byk yazarlarndan Friedrich Drrenmatt'n Yal Hanmn Ziyareti oyununu sergileceyeceiz. Bir de bir dizi olacak. Onlar da yeter herhalde..

14

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

KAPAK

DOU KARAOUZDAN KUVAY-I MLLYE RUHUYLA BR MR

Bir Cumhuriyet Savasnn yaam yks

RFAN YALIN Kurtulu Sava tarihimizde, Kuvay- Millyeci denilen ulusal sava tipinin en sekin rneklerinden biri olan Thir Karauuzun yaam yksn, olu Dou Karaouz Kuvay- Milliye Ruhuyla Bir mr adl kitabnda nesnel bir yntemle, ortaya somut belgeler koyarak anlatyor. Gazeteci-Yazar Orhan Karavelinin nsz ve Dou Karaouzun sunu yazlaryla balayan ve sekiz blmden oluan yaptta, yer yer geriye dnlere bavurulsa da, genellikle sradizinsel (kronolojik) bir izgi izleniyor. 1898de Safranboluda doan, ilkokulu (iptidai) ve ortaokulu (rtiye) burada okuduktan sonra, Kastamonu Lisesine giden Thir Karauuz, burada smail Habib (Se-vk), smail Hakk (Uzunarl), Suat Hakk (Soyer) gibi kendi alanlarnda n yapm retmenlerin rencisi oluyor. Balkan Sava yllarnda (1912-1913) henz 15 yandayken, Kastamonuda ttihat ve Terakki Cemiyetinin yaps iindeki Trk Gcne yazlan ve yine orada yaymlanan Krolu gazetesinde, yurt sevgisini lklatran koaklamal (hamsi) iirler yaymlayan Thir Karauuz, bir yandan da Mehmet kif, Aka Gndz ve Ziya Gkalp gibi nl yurtsever yazn adamlarna mektuplar yazp, onlarla iliki kurmaya alyor. 1916da henz 18 yandayken, gnll olarak askere yazlyor ve yedek subay (ihtiyat zbiti) olarak greve balayp, Krdede adnda bir ekiyy ve onun adamlarn kovalayan birlie kumanda ediyor. 1918de, 2 yl, 7 ay, at srtnda, firari ve ekiy kovaladktan sonra, terhis edilen Karauuz, yarm kalan renimini btnlemek iin, 20 yandayken, yeniden Kastamonu Lisesine geliyor ve iki okul arkada ile birlikte tek yaprakl bir gazete kartyor: Aksz. Thir Karauuzun iki arkada ile birlikte kard o tek yaprakl gazetede, Nid imzasyla stanbul halkn isyana aran zehir zemberek bir yaz yaymlanyor: Zavall stanbul!. yle bitiyor yaz: Uyan ey Anadolu ahlisi! Uyan! Uyan! Uyku devresi oktan gemitir!.. (S.16). in ilgin yan, bu yaz yaymlandnda, Mustafa Kemalin Samsuna k iki ay bile olmam, Erzurum ve Sivas Kongreleri henz yaplmamtr. te o liseli gencin kard Aksz gazetesi, Ulusal Kurtulu Savan destekleyen ilk Anadolu gazetesi olacaktr. Aksz karanlar, stanbul Hkmetinin yayn organ Zafer gazetesinden gelen Asarz, keseriz tehditlerine kulak asmamakta, hemen her sayda Kuvay- Milliyecilii vmekte, srekli olarak Mustafa Kemalin telgraflarna yer vermektedir. Ulusal Hareketin Anadoludaki sesi olan Akszn 1919 Austos saysnda, stikllimize yan gzle bakan bir mzhiri (yardmcy), velev ki bizi hazinelere garketse ve u bir iki asrlk terakki (ilerleme) yolunda bizi 10-15 senede katettiriverecek bile olsa, istemeyiz. stikllimizden zerre kadar fedakla rz deiliz. yazldr (S.46). 1919da, Kastamonu Lisesini bitiren Thir Karauuz, Safranbolunun bir buca olan Ulusa Bucak Mdr olarak atandktan hemen sonra, oradaki 67 ky at srtnda tek tek dolaarak Kuvay- Milliyeye asker yardm iin elinden geleni yapacak ve Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile balant kurarak onun ubelerini aacaktr. aehir skele ve Limanlar Kumandanl emrine atanyor, temen olarak.

GARP CEPHES
Thir Karauuzu rnek bir Kuvay- Milliyeci olarak gren Ankara Hkmeti, ona durmadan yeni grevler vermektedir. Akaehirde be ay grev yapan Karauuz, 24 Nisan 1921de, Garp Cephesi Komutanlna bal stihbrat Zbiti (Giz Aratrma Subay) olarak Zonguldakta, daha sonra da Ankarada Garp Cephesi Komutanl Matbuat ve Neriyat ubesinde alyor. Karauuz, Ankaradaki grevi srasnda, Yunus Ndi, Zonguldak milletvekili Tunal Hilmi, Mehmet kif, Hamdullah Suphi, Yusuf Akuraolu gibi, Ankara Hkmeti yanls nllerle tanyor. O gnlerde, nnnn, Yunan ordusunun Anadolu halkna yapt zulmn tarihe net olarak geilmesi iin kurduu Tetkik-i Mezlim Heyetinde, Hlide Edip (Advar), Ykup Kadri (Karaosmanolu), Yzba Yusuf (Akura)dan baka Thir Karauuz da vardr (Hlide Edip Advar, Trkn Atele mtihan kitabnda, Thirden Mlzm diye sz ediyor). Thir, dmann yakp ykt Anadoluyu gezerken, grdk-lerinden duyduu byk acy, Harbeler inde, tme Blbl, Ah Vatan, Sen Misin?, Akam gibi iirleriyle dile getiriyor. Tetkik-i Mezlim Heyetinin almas bittikten sonra Ankaraya dnen Karauuz, smat nn ve Fevzi akmakla grme olana buluyor ve onlarn vglerini kazanyor. te tam o gnlerde, Mdr-i Ummi (Genel Mdr) Aaolu Ahmetin imzasyla, yeniden Zonguldaka atanyor. Yeni grevinin ad: GenelKurmay Bakanl stihbarat Subay ve stihbarat Mdrldr.

KARAELMAS D YARI ZONGULDAK

Thir Karauuz, 1920de, Zonguldakta kmr oca ileten ve buraya Kuvay- Milliye anlayn ilk getiren days Maksut ivinin nerisiyle, Ulustan ayrlp Zonguldaka geli-yor. Burada Zonguldak Mfts brahim Hakk (Ak-a) Efendinin bakanlnda Mdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyetinin Zonguldak ube-sinin kurulmasna yardm ediyor. Ankara Hkmeti tarafndan almalar yakndan izlenen ve gsnde Birinci Dnya Sava ile ilgili madalyas bulunan Thir Karauuz, Garp Cephesi Komutanlnca As-ker Polis Mdr olarak atandktan pek az sonra, 1 Aralk 1920de, Osmanl ordusunda 2 yl 7 ay askerlik yapm olmasna karn, Ak-

ZONGULDAKLI YILLAR
Thir Karauuzun Zonguldakl yllar, 1922den 1962ye kadar sryor ve bu 40 yl iinde insanst bir abayla alp, hemen hemen btn Trkiyeye sesini duyuran bir Zonguldak basn yaratyor tek bana. 23 Mart 1923te, Zonguldakta ilk gazeteyi (Zonguldak) karan, 13 Aralk 1923de

ilk basmevini (Zonguldak Karaelmas Basmevini) kuran odur. Gazetenin yazarlar arasnda, Aka Gndz, Ahmet Naim ladr, Sdi Yver Ataman; ozanlar arasnda, Behet Kemal alar, rif Nihat Asya, Orhan ik Gkyay, Rz Polat Akkoyunlu gibi o yllarn nlleri bulunmaktadr. Sk sk Cemal Ndirin karikatrleri de yer alr gazetede. Zonguldak madenlerinin kamulatrlmas konu-sunda srekli olarak yayn yapan gazetenin genel politikasn, gazetenin yazarlarndan Hseyin Avni yle zetliyor: 1. Her eyin stnde mill menfaat duygusu; 2. Tam ola-rak inkilp davs; 3. Trklk davs; 4. Kmr havzasnn davs. Yalnz gazete yaymlamakla yetinmeyen Karauuz, kurduu basmevinde kitaplar da yaymlyor. 1922de, Hlide Edip Advarn nszyle yaymlanan Orduya Armaan adl iir kitab ve zellikle Orta Anadoluda Yunan Facialar, o zamanki Anadolu bas-nnda byk yank uyandryor. yle ki, Sleyman Nazif ve Abdlhak Hmid, yazdklar mektuplarla Thir Karauuzu kutluyorlar. Ama kuku yok ki, Karauuzu en ok mutlu eden, Atatrkn 9 Mays 1922 tarihli mektubu olmutur (S.113): Ankara, 9.5.1338 (1922); Zonguldak stihbrat Mdr Thir Karauuz Beye: Trki-ye Byk Millet Meclisinin nc sene-i devriyesi mnasebetiyle yazlan iiri hvi 23 Nisan 338 tarihli mektubunuzu ve Orduya Armaan ve Orta Anadoluda Yunan Facia-lar nvanl iki kitabnzla beraber 1 Mays 338 tarihli mektubunuzu memnuniyetle al-dm. Hissiyt- vataniyyelerinize teekkr eder ve hidemt- millyede muvaffak olmanz temenni ederim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi, Bakumandan Mustafa Kemal. Thir Karauuz, yaam boyunca yreindeki Kuvay- Milliye ateini hi soutmam, Kurtulu Savann bitimiyle, 1922de Zonguldaka geldikten sonra da, ayn g, inan ve cokuyla, deta tek kiilik bir kltr kurumu gibi alarak, yalnz Zonguldak basnnn deil, baka bir ok toplumsal kurum ve etkinliklerin oluturulmasnda da nclk etmi ve bu ildeki trl ilklere imza atmtr. Ama ne hazindir ki, 1962de byk parasal skntlar iinde kalarak, varn younu, can gibi sevdii basmevini satmak zorunda kalarak, kimseye duyurmadan, bindii Tar vapuruyla, mrn verdii Zonguldaktan kskn ayrlm, 1982 ylnda lecei stanbula olunun yanna gitmekten baka are bulamamtr. (Kuvay- Milliye Ruhuyla Bir mr, Dou Karaouz, Truva Yaynlar, 376 s.)

ARAKABLO

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

15

Hegelin yazgsn Trkiye gereinde paylamak

Onca do ru saptamadan sonra Hilav, ne yaz k ki, Marksizmin felsefi ve tarihsel ilkelerini verdikten sonra evrensel btnn tekerle ini d nsel hakikatle ekonomik yasalar aras ndaki yar a sokan Hegelin yazg s n ba ka ba lamda, politikan n s radan girdab nda ve trajikomik biimde payla r.
SEYYT NEZR seyyitnezir@yahoo.com Geen haftaki Arakablonun bal Dine Dair Kimi Yanlsamalar ve 2 Temmuzdu. Yazda Selahattin Badatlnn Selahattin Hilavla Konumalar (Nisan 2012, YKY) kitabn da birok meseleyi dinle ilikisi balamnda ele almasndan tr nemli bularak Hilavn kimi saptamalarn tartmaya almtm. Polemik yan ar basan bir yaz ortaya kmt: Dnebiliyor musunuz, [1950den beri] dinsel yabanclamann yanlsatt kitleler, laik ve Kemalist olmadklar iin, seilenlerse onlar lkenin talanna ortak etmek zere din kisvesiyle aldatarak bsbtn soyup soana evirdikleri iin sol oluyor?! Tutarszln bu kadarna pes! Bu varg, olumlu ve olumsuz tepkilere yol at. Hilavn ATT bak asnn rn olan bu tr sakatlklarn eletirmekle iyi ettiimi belirtenlerin yan sra, hem lkemiz felsefesinde emek ve katks bulunduunu sylyorsun hem de tutarszlkla suluyorsun diyerek, asl tutarszla benim dtm, gereklie kar sorumluluk duygusunu polemik tutkusuyla zedelediimi ne srenler oldu. Birincilere olumlama ynnde sk sk gnderdikleri iletilerle beni dzenli yazmak zere yreklendirdikleri iin teekkr ederim. kincilere benim iin retici saptamalarndan tr iki kez teekkr ederim. dahas bizde diyalektik felsefenin dilini kurmada nc ve kalc abalar yllar getike youn anlamlar kazanacak derin bir felsefecidir. Nzm Hikmet stne yazlm en gzel birka yazdan birini Papirste (1967) onun kaleminden okuduumdan beri, Yeni Dergi, Yazko Felsefe ve bakalarnda adn grmemle yrek atlarmn hzlandn duyumsadm, Aydnlkta yazmaya balamasn (1993) byk gazetecilik baars olarak sevinle karladm bir yazardr. Ahmet Hamdi Tanpnar, Kemal Tahir, Can Ycel eletirileri ve gerekstclk yorumlar (Edebiyat Yazlar, 1993, YKY), Murat Belge ve Hilmi Yavuzla yrtt, bugn niye benzerleri yok diye hayflandmz esiz derinlikteki polemikler, o yazmazsa kimsenin el atp da yazamayacan dndrten birok felsefe kavram ve sorunu stne yazlar (Felsefe Yazlar, 1993, YKY), Diyalektik Dncenin Tarihi (1966, Sosyal Y.) ve 100 Soruda Felsefe Elkitab (1970, Gerek Y.) gibi krk yldr elden drmediim kitaplar bize hep onun armaan. Yine birok meselede olduu gibi, Trkiyenin tarihsel gemii, toplumsal yaps, kltrel derinlii ve politik ufku stne hazrlop yarglara uzak duruu, aydnlarmz silkeleme giriimlerinin yan sra ATT (Asya Tipi retim Tarz) konusunda gen aratrmaclar kadar uzmanlar iin de son derece amlayc ve yaratc grler ortaya koyuu onun apl dnr kimliinin kalc yansmalardr. Entelekteller ve Eylem kitab (haz.: Sema Rifat, 2008, YKY) Hilavn gazete ve dergilerde kalm yaz, tartma ve syleilerinin derlendii bir kitap olarak onun dncesini btnleyen, ama daha nemlisi, gnmzde ok yakc biimde gereksinilen aydn ve eylem diyalektiini vurgulamasyla ne kmaktadr. ki kalem darbesi tu drtmesiyle onu harcayacan sanma hafifliine kaplacak kadar enayi ya da hdk olmadm kansndaym; onun bir Marksist felsefeciye uygun den bu zellikleri stne 1967dekinden farkl dnyor da deilim. Yaz iini yle ciddiye alr ve titizlikle yrtr ki, zensiz yazlm tek cmlesini, gereksiz tek szcn gsteremezsiniz. fede bsbtn kendi alanna girmi olan Selahattin Hilav, burada Marx hazrlayan byk dnce rman, Batda bile ok az rastlanan bir salamlkla izlemekte, Marksizmin gnmz etkileyen ynlerine ayrca nem vererek, Batdaki almalar aydnlatt gibi, bizim belli anlarda kalm kalp aktarc Marksist geinenlerimizi de uyarmaya almaktadr. Benim Hilavda tutarszlk olarak nitelediim durumlar, din ve politik egemenlik ilikisine dair tanm ve tavrlarda ortaya kyor. Anadolu toplumuna ilikin, yine Kemal Tahirin de dikkat ektii u saptamas, gerein somut ve engin anlatmdr: deoloji, yani din, gelenek ve allagelmi yaygn dnce tarzlar, felsefenin ve felsefe ihtiyacnn yerini tutmaktadr. (...) din ve ideoloji felsefenin yerini alm... felsef dncenin canlanmas ve yeniden domas (Rnesans) imknsz hale gelmitir. Anadolu Trk toplumu da Yakndou slm toplumlar kategorisi iinde yer alr ve belki de bu kategorinin en kusursuz rneidir. (Elkitab, s. 142 - 143) Hilav daha Yndeki bir yazsnda (ubat 1966, S: 149) dini ideolojik bir olgu, bir yanlsama biimi olarak tanmlar: Din, temel yaps bakmndan, bir ideolojidir. Yani insanlarn iinde yaadklar maddi artlarn, aldatc bir biimde insan bilincinde yansmasdr.

LA KL K VE ASKER-S V L AYDIN ZMRE

Hilav, insanolunun aldanmas, kendini aldatmas olarak adlandrlabilecek yneliminin dinde karlk bulduunu, bu toplumsal ve ruhsal gereksinmenin almas ynnde yzeysel ileri-geri kavgasnn zmsz kaldn belirtir. Din stne Aydnlktaki Bizdeki Laiklik yazsnda (29.06.1993), ttihat-Terakkiden kaynaklanan ve Cumhuriyet dneminde radikal bir biim alan din dmanlnn yobazlk kart edebiyata dnmesini eletirerek Marksistleri uyarr: Kemalizmin tezghnda dokunmu solculuk ile Marxlk arasndaki rtmezlii ve uyumazl apak bir biimde ortaya koymak gerekiyor. Cumhuriyet laikliinin tarihsel-toplumsal koullardan soyutlanarak tek bana ele alndnda kendi z amacna ters den bir tutuma yneldiini belirtir. Kemalizmin aydnlanma savamnn da askersivil aydn zmrenin Osmanldan mdevver baskc ve yasak yntemlerle, yzeysel olarak yrtldn srarla ne srer. Toplumun geleneklerinden ve tarihinden kopartlmasn eletirir. slm toplumlarnda isyanlarn balad

AIMLAYICI VE YARATICI GR LER YLE NE IKAN APLI B R D NR

Selahattin Hilav, benim iin hep, lkemiz Marksist felsefe kltrnn olumasnda byk emek ve katks bulunan,

D N FELSEFEN N KAR ITI B R DEOLOJ K TOPLAMDIR

Onu hep ekici ve etkili klan ynyle en iyi tanmlayan kii, Badatlnn da anmsatt gibi, Kemal Tahir olmutur: Selahattin Hilavn zellii ve gc, genel olarak eski ve yeni felsefe bilgisinin salamlnda, geniliinde ve derinliinde deil, bu bilgiyi en ileri grlerle birletirebilme zelliinde, yeteneindedir. (...) Modern felse-

yere dnerek sona erdiini belirleyen Engelse dayanarak Hilav Anadoluda dnm ve yenilenme geirmeksizin toplumun kendini srekli yineledii gereini sk sk anmsatr; Hegelin saptama ve ngrlerini de kaynak alr. Bu durumda topluma dinamizm kazandrmak ancak d etkilerle olanakldr. Emperyalizmin dayatmasyla rten dinci politika ve rgtlenmeler, toplumun tarihsel ve yapsal bir zellik olarak talan leme alkanln bu kez d yardm ve borla giren yabanc sermayenin paylalmas eiliminde canl tutarak dinci kitlelerle btnleir, karlar uruna lkeyi pazarlamay ve peke ekmeyi dinsel rtlerle kutsallatrr. Peki toplumun %50si emperyalizmin yedeinde lkesine ihaneti dinsel meruiyete ve rzaya dayal ykc ittifaklarla yrtnce sol oluyor da, yurdunu savunmak niye aznlk, sekinci, yasak, halk dman ve sa oluyor? Dou ve slm toplumlarnn, zellikle Trk toplumunun zgn tarihsel nitelikleri bulunduu gereinde bugn herkes birleiyor. Asker sivil aydn zmrenin toplumsal deime srecinde tam da bu gerein kar ucunda yer almas tarihsel bir olgu. Bu gerei ilk kez tanmlayan Yusuf Akurann snfsal zmlemesiyle 1908 Devriminde ve yz yldr yaananlara baknca unu gryoruz: Dnme yatkn unsurlar olarak asker-sivil aydn zmre, ulusal burjuvazi ve halkn retici kesimleri, emek verdii yurdunu Batnn evrensel deerleriyle donanm dzeyde yeni bir toplumsal ve anayasal dzene tama sava verir. Emperyalizm de bu gelimeyi durduracak dinci kardevrim cephesiyle srekli ibirliinin nndeki engelleri adm adm kaldrr... Onca doru saptamadan sonra Hilav, ne yazk ki, Marksizmin felsefi ve tarihsel ilkelerini verdikten sonra evrensel btnn tekerleini dnsel hakikatle ekonomik yasalar arasndaki yara sokan Hegelin yazgsn baka balamda, politikann sradan girdabnda ve trajikomik biimde paylar.

16

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

150 YILLIK MCADELEDEN SZLP GELEN TRK YEN N ANAYASA B R K M

Egemenlik ve ait olduu snflar

Anayasan n devlet ve onun rgtlenmesi bak m ndan ta d anlam, yeni toplumu kurmada ve ekonomik, siyasi, sosyal ili kilerin dzenlenmesinde anayasalar n stlendi i rol ortaya konuluyor. Anayasalarla devrim ve kar devrimler aras ndaki ili ki, hem toplumsal geli me, hem de Trkiye prati i dzleminde a klan yor.
HSEYN OBANOLU Dou Perinekin Trkiyenin Anayasa Birikimi Blc Anayasann Eletirisi ve Cumhuriyetin Yeniden rgtlenmesi adn tayan son kitab getiimiz gnlerde Kaynak Yaynlarndan kt. Kitap, lkemizde anayasa hukuku zerine yazlan; meselenin teknik ynlerine younlaan ekli ve maddi anayasa hukuku eserlerinden ya da yalnzca gncel tartmaya younlap anayasay toplumsal srecin btnlnden koparan eserlerden esasl bir ekilde ayrlyor. Trkiyenin anayasa tarihindeki birikimi ve saflamalar tarihsel geliim iinde ortaya koyarak, bugnk tartmalar, anayasa yapma giriimini ve Trkiyenin ihtiyac olan anayasay bu temelde aklyor. Bu sebeple, klasik bir anayasa hukuku kitab olmann ok tesine geiyor. Dier ynden, yeni devletin temellerinin yazld kurucu hukuk olan anayasay, bu niteliine uygun olarak, Trkiyenin devrimler ve kar devrimler tarihi dzleminde ele alyor ve hukukun en siyasi olann, hak ettii biimde toplumsal pratikle birletiriyor. Bu da eseri klasik anayasa hukuku kitaplarndan farkllatryor. Aslnda alt balkta yer alan Cumhuriyetin Yeniden rgtlenmesi ifadesi de, eserin niteliini ortaya koyuyor. Yant aranan soru yalnzca anayasann nasl, kim tarafndan, hangi ierikle hazrlanaca deil; kar devrim saldrsyla Cumhuriyetsiz kalm bir toplumun, bu saldry pskrtrken Cumhuriyetini yeniden nasl rgtleyecei. Devrimci Cumhuriyetin esaslar, kuruluu ve felsefesi, devrimci anayasann Dou Perinek yllk tecrbe de tartmasz biimde orda ieriini oluturuyor. Eserin ilk blmnde anayasann ne taya koyuyor. Eserde, yeni anayasa giriimi ve Cumolduu sorusuna yant aranyor. Anayasann devlet ve onun rgtlenmesi ba- huriyetin yeniden rgtlenmesiyle buna kmndan tad anlam, yeni toplumu bal devrimci bir anayasa seenei ise kurmada ve ekonomik, siyasi, sosyal ili- ayr birer blm halinde ele alnyor. Yeni kilerin dzenlenmesinde anayasalarn Anayasa giriimine ilikin blmde, bu stlendii rol ortaya konuluyor. Ana- anayasann omurgasn oluturan, Trkyasalarla devrim ve kardevrimler ara- ln ve milletin anayasadan karlsndaki iliki, hem toplumsal gelime, mas, zerklik, vatandalk, anadille eihem de Trkiye pratii dzleminde ak- tim konular; felsefi temelleri, sosyolojik lanyor. Bu blmde ayrca, gncel ana- ynleri ortaya konarak ele alnyor. Vayasa tartmasnda neoliberal cephenin tanda olmakla millet olmak arasndaki can simidi olan ve bilgi kirlilii yaratma fark, millet kavramnn Ortaa aidiyetaracna dnen sivil, ideolojisiz, uz- lerine stnl ve birletiricilii, Atatrk lama gibi kavramlarn, tarihsel geli- milliyetilii ve emperyalizm, Cumhurimede nasl ortaya ktklar, yklendik- yet Devrimi pratii konularnda yaplan leri anlamlar ve devletin, anayasann aklamalar, hem blc anayasa giriitad anlam ortaya konularak, kav- minin temellerine vurmak, hem de cumhuriyet anayasasnn ihtiyalarn ramlarn anayasa teori ve pratianlamak bakmndan byk ine yabanclklar inceleninem tayor. yor. Bu blm, kamuoAnayasa; Eserin bir dier yunda yrtlen yyeni bir devletin, nemli yan, anayasal zeysel ve ii bo taryeni bir toplumun, yeni belgeler incelenirken, tmaya, kapsaml bl m ili kilerinin yalnzca madde ieeletiri ve yantlar gndeme geldi i ko ullarda rikleri ve ieriin, ieriyor. ortaya k yor. Bu ko ullarda anayasal geliim baSonraki iki bbl lecek en de erli ey kmndan nemi delmde Trkiyenin ise egemenlik oluyor. il; deiiklere yol anayasa tarihi ve bink btn di er aan toplumsal prarimi, devrim ve kar bl mlerin kayna n tikler, bu pratiklere ndevrimler esas alnaolu turuyor derlik eden snflar ve rak, drt temel sre onlarn kart gleri ortaiinde ve kronolojik biya konuyor. Bu, anayasann imde ele alnyor. Burada iki anayasa hukuku iin tad dede diren noktas yer alyor. Bunlardan biri Tanzimatla diren olarak or- erden te, verili koullar nda toptaya kan Gen Trk hareketi ve onla- lumsal yaam bakmndan tad deeri rn getirdii 1876 Anayasas, dieri ise ve stlendii rol kavramay, anayasa taKk Amerika srecine diren orta- rihimizdeki ilerleme ve gerilemeleri muya koyan 27 Mays Devrimi ve 1961 hakeme edebilmeyi mmkn hale getiAnayasas. Bunlarn diren olarak ifade riyor. Ayrca bu blmlerde herkes taedilmelerinin nedeni ise devrimci, ileri- rafndan kabul edilen anayasal metinci ynleriyle iinde bulunduklar sre- lerden baka, daha derin bir bak asyla leri kesintiye uratmalarna karn, s- kapsaml bir almann rn olan pek recin ynn deitirememi olmalardr. ok metne yer veriliyor. Bunlardan belzellikle ilerici ve devrimci yanlar ya- ki de en nemlisi 1921 Anayasasna da nnda, zayf yanlar ve hatalaryla 1961 ruhunu veren Halklk Beyannamesi. Aslnda yazar, eserin btnnde, Anayasasna ilikin, eserin ilgili blmnde nemli deerlendirmeler yapl- anayasa tarihimizi en yaln ifadeyle, egemenlik ve onun ait olduu snflar mtr. kinci blmde, ok partili yaam tec- temelinde tarihsel bir biimde aklyor. rbeleri irdelenirken, demokrasinin z Anayasa; yeni bir devletin, yeni bir topve gerek demokrasinin ancak Ortaa lumun, yeni blm ilikilerinin gnkurum ve ilikilerinden tamamen arnm deme geldii koullarda ortaya kyor. ve zgrlemi bir toplumda kurulabi- Bu koullarda bllecek en deerli ey lecei yaln bir biimde ortaya koyuyor. ise egemenlik oluyor. nk btn di1950lerden itibaren geilen ok partili er blmlerin kaynan oluturuyaamda, demokrasinin nasl adm adm yor. Anayasa ise en st paylam gyrrlkten kalktn ve Ortaan, ya- venceye kavuturan en st hukuk metamn her alanna hakim klndn, 60 ni olarak karmza kt iin, ege-

menliin paylamna esasl deiiklik getiren metinler anayasal nitelikte metinler oluyor. Egemenliin kaytsz artsz halka ait olduunu ilan edenler devrimci birikimi , egemenlii Avrupa merkezlerine ve ABDye devredenler ise kar devrimcilii temsil ediyorlar. Kukusuz tek lt bu deil, ama eninde sonunda her lt egemenliin ait olduu snfa baklarak cevaplanyor. Egemenlik halka aitse, gerek demokrasi ve laiklik hayat buluyor, kamuculuk ve toplum yarar ne geiyor, Ortaa ilikileri geriletiliyor. Egemenliin kayna ABD ve AB merkezlerinde aranyorsa, Ortaa ilikileri mezarlarnda hortluyor, bencillik ve bireysel menfaat ne kyor, toplum yozlayor, demokrasi soytarl yaanyor, laiklie rahmet okunuyor. te Trkiyenin Anayasa Birikimi, en bata kkl anayasa birikimimizi ortaya koyuyor; 150 yl aan ve bugn de en byyle kar karya olduumuz bir ok kardevrimci atakla bouan bu mcadelenin ve onun devrimci anayasa birikiminin zgveniyle, devrimci seenee k tutuyor. Anayasay tartrken srtn neoliberalizmin sahte kavramlarna deil, Namk Kemallere, Ziya Paalara, Talat Paalara, Mustafa Kemallere, Cahit Talaslara ve onlarn gerek demokrasi, zgrlk, hak araylarna yaslyor. Eser btn bu ynleriyle, byk anayasa arpmalarnn ve mcadelesinin arifesinde, bu srece k tutacak bir baucu kitab ve bavuru kayna olma zellii tayor. (Trkiyenin Anayasa Birikimi, Dou Perinek, Kaynak Yaynlar, 384 s.)

BR KTAP BR FLM
HOMEROSUN LYADASI VE PETERSEN N TRUVASI

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

17

TARIK DURSUN K.'NIN YA GN K TABINA YET T R LEMEYEN B R SAYGI YAZISI:

Hektordan yana olmak

pldnz Tark Dursun K...

AGAH ZG ...ykleriyle romanlar, genlik yllarndan bu yana su gibi okuduum biri o. Anlat kiileri, iletiimsizlik, toplumsal alkant, insanlarn kaytszl karsnda kendileri iin evrenler kurmaya giriirken birer snak arar hep; aktr bu yuvadr, dostluktur, gvendir kimileyin ucu rezillie de varsa... Bu nedenle karakterlerden yansyan korku, gven, kuku, ak, ballk, ihanet duygular, baskn rol oynar yaptlarnda... Byle yazar M. Sadk Aslankara, Tark Dursun K. iin. Gerekten, o kendine zg yaln anlat biimiyle su gibi okunan bir yazardr. Ve Trk edebiyat dnyasndaki 1950 kuann en verimli, en renkli kalemlerinden biri Tark Dursun K. Yalnzca edebiyat dnyasnn m? Bir sinemac kiilii var ki, enine boyuna zerinde durulup aratrlmas gerekir. Film eletirmenliiyle, senaryoculuuyla, diyalog yazarlyla. Evet, Tark Dursun K., bir Orhan Kemal gibi diyalog ustasdr Trk sinemasnda. Orhan Kemal de edebiyattaki ustas deil mi Tark Dursun K.'nn... yordum imzasz. 1960'larn ba film eletirmenliinin en etkin ve en saygn yllardr. Semih Turul'la, etin A. zkrm'la, Ali Gevgilili'yle, Giovanni Scognamilloyla, Onat Kutlar'la, Nijat zn'le, Rekin Teksoy'la ve Tuncan Okan'la. Ve elbette Tark Dursun'la. Ne yazk ki bu nc eletirmen kuann en nemli kalemlerinden alts yaamyor bugn. Ve o kuan en acmasz kalemlerinden biriydi Semih Turul. Trk sinemasyla ilgili eletirilerinde kimsenin gznn yana bakmaz, vur abalya misali nne gelene verip veritirirdi. Dost Dergisi'nin sinema zel saysndaki bir eletiri yazsnn baz yerlerini hafifletmek iin az m ter dkmt Tark Dursun. Benim de en iyi on Trk filmi soruturmasn dzenlediim bu sinema zel saysnda Tark da Semih Turul'u aratmayan bir genel yaz yazmt. mzasz bir yazyd bu. Ve bana Aman benim yazdm kimse bilmesin diyerek kulam ektiini hatrlyorum. Dinarl air ve ada Tark Grcan, air Tevfik Akda, gazeteci yazar Cengiz Tuncer'in vakitsiz lmyle nasl da sarslmt. Ama o ne ki? Onu asl ypratan, yalnzlatran, yaam dzenini bozan sevgili ei Nermin Kakn'n lmyd. Her ne kadar lenle lnmez dense de iinden bir eyler kopmu ve yaamla lm arasnda kalakalmt ylece... Tark Dursun K. nszlerinin birinde yle diyordu: nsanlar yalandka bellekleri de eski gcn yitirir. Her ey, giderek unutulmann raksal sislerine brnr. Hatrlamaya kalktnzda yanlgnn eitli tuzaklarna debilirsiniz. zlenecek en aklc yol, yazlmaya deer bulduklarnz unutmadan kada dkmektir.

Parisin Heleni ka rmas n n, Yunanl lar n yay lmac emelleri iin bir bahane olarak kullan l n zellikle vurgulayan; genel sempatisini, binlerce gemiyle Anadoluya, Truva surlar nne karma yapan i galcilerden de il, yurtlar n savunan Truval lardan yana gsteren Petersenin, dolay s yla tarihteki ilk Bat -Do u sava nda do ru bir tercih yapm durumda
TUNCA ARSLAN Homerosun epik destan lyadada binlerce yldr yanklanan, O dven adamn ad Hektordu. Ama o atlarn srkledii artk Hektor deildi dizesi, Truva Sava'n ok iyi zetler. Truvallarn kahraman bakomutan, lkesini canla bala savunan, igalci Yunan gemilerini atee veren ama sonunda kar saflardaki benzeri Ailin fkesinden kurtulamayp klla can verdiinde cesedi atlar tarafndan srklenen Hektorun yks gerekten de binlerce filme bedeldir. Hollywoodun Alman kkenli ynetmenlerinden, Ate Hattnda, Kusursuz Frtna gibi byk bteli, aksiyonu bol sansasyonel filmleriyle tandmz Wolfgang Petersen de Hektorun, Ailin, Parisin, Helenin, Yunanllarn, Truvallarn yklerinden oluan, garantili mitolojik malzemeyi dorusu gayet iyi deerlendirmiti 2004te ektii Truvada. bilir ynetmen Petersen, zel efektlerin baars, sava sahnelerinin etkileyicilii, iki ayr ak yksnn ak, Ail rolndeki Brad Pittin her kesimden seyirci stndeki karizmas sayesinde, klasik metne saygda kusur etmeyen iyi bir film koymutu ortaya. Parisin Heleni karmasnn, Yunanllarn yaylmac emelleri iin bir bahane olarak kullanln zellikle vurgulayan; genel sempatisini, binlerce gemiyle Anadoluya, Truva surlar nne karma yapan igalcilerden deil, yurtlarn savunan Truvallardan yana gsteren Petersenin, dolaysyla tarihteki ilk BatDou savanda doru bir tercih yapm durumda. Bunu da bilinen mitolojik kabulleri ok fazla eip bkmemeye borlu olduunu syleyebiliriz. Filmde Ailin (Akhilleus) kullanm biimine gelince, bir iki noktann zerinde zellikle durmak gerekir. Homeros destannn bakahraman, kollarndan, bacaklarndan g ve canllk fkran, tanra olu ve tanrlara denk Ail, destana uygun biimde ncelikle kaba gten, savalktan, hatta acmaszlktan ibaret gsteriliyor. Wolgang Petersen de sanat Ailden ama yrei, yurdunu savunan, erdemli Hektordan yana olan Homeros gibi davranm; Aili iinde savat dzenli ordunun kurallarna bile boyun emeyen, gnmzn anarizm modasna uygun, itaatsiz bir karakter olarak resmetmekten ekinmemi. Homerosun da destannda Aile fazlasyla eletirel yaklat, hem iyi hem kt bir karakter olarak anlatt dnlrse Petersene diyecek fazla bir ey yok. Ama destan okumam ou seyircinin, rnein Hektordan deil de Ailden etkilendii, Aili olumlu kahraman gibi alglad da bir gerek... Homeros, Agamemnona kar, Kyasya savata benim kollarm grr en byk ii / ama blmede payn en okkals sana gider dedirttii Ailin hibir kar gtmeden savatn, smrye kar olduunu vurgular. te filmde bu vurgunun yeterince yaplmay, seyircinin kafasnda baz eksen kaymalarna yol aabiliyor. Biz yine de karsna Klelie srklenirken ln duymaktansa / Dalar gibi toprak rtsn beni daha iyi diyen, yurdu iin lmeyi gze alm, alakgnll yiit Hektora daha fazla kulak verelim elbette.

YNETMENL K YA AMI
O, bir yaz ustasdr tartmasz. Herkes tanr, herkes bilir. Ne var ki yeni kuak, ou kii, Tark Dursun'un ynetmenlik yaptn bilmez. Bir sre Osman F . Seden'e asistanlk ve senaryo yazarl yapan Tark Dursun, kamera arkasna geip, 1962'de Ahmet Mekin'le Aramza Kan Girdi, 1963'te Eref Kolak'la Korkusuz Kabaday, 1964'de Sezer Sezin ve Cneyt Arkn'la Cehennem Arkadalar ve ayn yl Sadri Alk, Ahmet Mekin ve Sevda Ferda'la Kelebekler ift Uar ve de Ylmaz Gney'le Yaral Kurt adl filmleri eker. Tartmal bir ynetmenlik maceras yaasa da, yeni bir bak asyla tekrar izlenmeli filmleri. zellikle de Kelebekler ift Uar'. Ama nasl?.. Kayp filmlerden biri o, yazk ki... Bir kaak olarak asistanln yaptm bu filmin maceral bir perde arkas vardr. etin Eme'in yayn ynetmenliini yapt Ses Mecmuasnda alrken rportaja gidiyorum numarasyla dergiden kap, Tark Dursun'a gizlice ve kaak olarak asistanlk yaptm anmsyorum da... Tark'la dostluumuz yllar ncesine dayanr, 1960'l yllarn balarna. O yllarda T.Kakn imzasyla eitli gazete ve dergilerde film eletirileri yazmaktadr. Arada bir beni de peinden srklerdi. 1965'de Milliyet gazetesinin Haftasonu ekinde bir sre birlikte almtk. Tark, Haftasonu ekinin birinci sayfasn hazrlyor, ben de sinemayla ilgili gncel yazlar kaleme al

UCUNDA LM YOK!
te Tark Dursun, ei Nermin Kakn iin yle yazmt. Onun lmnden yllar nce Karm Benim balyla katlara dkerek, der ki: Aradan krk yl gemi. Tam dn gibi. Hayr, d gibi. lk yaptn yemei ikimizde hatrlyoruz; pilavd ve dibi tutmutu. lk tsnde pantolonumu yakt ve hi sesimi karmamtm. Ankara'daydk, paramz yoktu ve ikinci pantolon alamayacam ikimiz de biliyorduk. ok zld, evet... Ama ucundan lm yoktu ki! Oysa lm denen yokolu, yazarken ardnda hibir ey brakmayanlar iindir. lmszlk ise bir sanatnn ya da bir yazarn geride brakt rnlerle, eserlerle geerlidir. Evet, sevgili Tark Dursun K., sonsuza dek pldnz...

18 6 TEMMUZ 2012 CUMA

Ben Kap c Sleyman Sen Bana Bakma

Aydnlk KTAP
Kendine Do ru Yolculuk

YEN IKANLAR

Ac D ler Bulvar

Sleyman Yrk, Do an Kitap, 306 s.

Antalya'da bir apartmanda kapclk yapan "engelli" Sleyman Yrk'n anlarn ok deiik duygularla okuyacak, ok farkl bir dnyaya girecek ve hayata farkl bir pencereden bakacaksnz. Bir engellinin hayata tutunma mcadelesi... Elinizdeki kitap, tam anlamyla bir "hayatm roman" yks ieriyor. lk bakta "sradan", "alelade", "hepimizinki gibi" grnen ama bir yandan da zorluklarla, skntlarla, engellerle dolu olaanst bir hayat serveni bu... Belirleyici olansa azim, diren, hayata tutunma arzusu ve milyonda bir grlen bir hastala ramen yklmama iradesi... Antalya'da bir apartmanda kapclk yapan "engelli" Sleyman Yrk'n anlarn ok deiik duygularla okuyacak, ok farkl bir dnyaya girecek ve hayata farkl bir pencereden bakacaksnz. Ben Kapc Sleyman, hayata isyan etmek ile hayata sk skya balanmay bir arada sunan samimi ve ak szl bir anlat.

Ben Senin Bakt n Ynde Olurum Kolektif, Yap Kredi Yay nlar , 120 s.
Kitap, zdemir Asaf'n kz Seda Arun'un babasnn sesini kaydettii kaytlarndan oluuyor. Bu kaytlarda zdemir Asaf'n kendi sesinden dinleyeceimiz iirleri ve bir de stanbul Radyosu'nda yaplan rportaj bulunuyor. Seda Arun, kitabn nsznde evlenme teklifi aldnn ertesi konuyu babasna nasl atn, onun verdii tepkiyi ve iirlerin kaydedilme hikayesini u szlerle anlatyor: "Be sene olmutu annemle babam ayrlal. O mays akam babam, annemin Caddebostan'daki evine geldi. Sofrada babamla karlkl oturduk... Sonra annem konuyu at. Sordu. Benim yanaklarm yine kzarmt. Cevabn bekliyordum ama vermedi. 'Benim iir kitaplarm nerede?' diye sordu. Annem kitaplar sofraya getirdi. Babam taban kenara itti. Rak bardan kitaplardan uzaklatrd. Sayfalar kartrmaya balad. iirlerle cevap vereceini anlamtm. Makaral teybi sehpann zerine koyup, dmesine bastm."

Tahsin Ycel, Can Yay nlar , 128 s.

Tahsin Ycel, 50'li yllarda, bir yandan ykler yazyor, bir yandan eviriler yapyordu. Ayn yllarda gstergebilimle de ilgilenmeye balaynca bu alann dnyaca nl hocas Greimas'n ilgisini ekti ve onun rencisi oldu. Bernanos, Balzac, Queneau gibi yazarlarn metinleri zerine incelemeler yazmaya balad. Bu yazlar ksa srede Avrupa dilbilim evrelerinde adnn duyulmasn salad. Kendine Doru Yolculuk, Tahsin Ycel'in 1974'ten 2005'e Avrupa'nn nemli dilbilim ve eletiri dergilerinde Franszca olarak yaymlanan yazlarndan yapt evirilerden rnekler ieriyor. Bu metinler, dilin oluum sreleri zerinden anlatlarn kurgusal yaplarn inceliyor; anlaty oluturan balamlar, dilbilim yntemleriyle sistemli biimde aklamaya alyor. Ycel, ele ald anlatlarn kltrel gndermelerini kendi yntemleriyle zmlerken, zellikle edebiyat eletirisiyle ilgilenen okurlara tadna doyamaz yazlar sunuyor.

Cumhur Oranc , Ayr nt Yay nlar , 176 s.

stteki adam orabnn iinden bir jilet kard, alttaki adama belli etmeden sa elinin ba ve iaret parmaklar arasna ald. Adam jileti parmaklarnn ucunda zehirli bir akrebi tutar gibi tutuyordu. Bir yankesicinin el abukluuyla alttaki adamn kasna jiletle bir yarm ay izdi. Alttaki adam neye uradn anlayamadan stteki adam sol elini yarm ayn ortasna bastrd, sa elini alan delikten ieriye soktu, alttaki adamn barsan ekti zaman durdurmak istercesine bir hrsla. Yllar nce ilenmi bir travesti cinayeti etrafnda gelien zincirleme olaylar, stanbul'dan New York'a kadar uzanan kirli ilikiler, hi kimsenin masum olmad bir kurmaca dnyas. Haber peinde koan gazeteciler, Osmanl hanedan miraslar, gzel kadnlar, zengin iadamlar, tuhaf dedektifler, dedektiflie soyunan isiz gsz bir Ermeni, Meksikal uyuturucu kaaklar ve bir dizi cinayet...

Dzeltmeler

Piyano retmeni

Stratejist

Rimbaud

Jonathan Franzen, Sel Yay nc l k , ev: Fsun Doruker, 496 s.

Dzeltmeler, birbirlerine duyduklar gvenle kusursuz bir "aile" olmak isteyen, ama birbirlerini srekli hayal krklna uratan, farkl hayatlar iinde rpnrken ortak bir alanda bir trl buluamayan be kiinin ince ince rlm, arpc ve srkleyici hikyesi. Dzeltmeler, her gn yaptklar hatalar onarmaya alrken yeni hatalar yapan tm insanlarn tuhaf olduu kadar da gerek hayat hikyesi. "Bu kitab okurken glmseyeceksiniz, fkeleneceksiniz, syleneceksiniz, gzleriniz yaaracak, yreiniz sevin ve mitle dolacak. Ama her eyden nce neden iyi edebiyat metinlerine ihtiyacmz olduunu anlayacaksnz." -The New York Review of Books-

Janice Y. K. Lee, Artemis Yay nlar , ev: Canan Sakarya, 320 s. Bazen, akn bitii bir balangtr... 1942 ylnda, Will Truesdale adl ngiliz, Hong Kong'a geldi ve kendini, Avrasya sosyetesinden gzeller gzeli Trudy Liang'la tutkulu bir akn iinde buldu. Ancak ksa sre sonra aklar, lkenin Japon igaliyle sarslmasyla altst oldu. galin hem iki ak hem de iinde yaadklar krlgan toplum iin korkun sonular olacakt. Savan en karanlk gnlerinde, herkes en yaknlarna dahi, ihanet edecekti. On yl sonra, Claire Pendleton, Hong Kong'a geldi ve varlkl Chen ailesinin kzlarna piyano dersi vermeye balad. Koloninin renkli sosyal hayat, yeni evli bir ngiliz olan Claire'in ban dndrmt. Claire ok gemeden yeni bir ilikiye balad. Ancak sevgilisinin esrarengiz davranlarnn ardnda korkun bir gemi yattn kefedecekti.

Cynthia Montgomery, Optimist Yay., ev: mit ensoy, 208 s.

Son otuz ylda strateji zerine saysz kitap yazld, ancak Stratejist ve bu can alc roln onu omuzlayan kiiden neler bekledii hakknda ilk kez bir kitap kaleme alnyor... irketiniz nemli mi? Her liderin yantlamas gereken en nemli soru budur. Bugn iinizin kapsna kilit vursanz mterilerinizin gerek bir kayb olur mu? Onlarn gereksinimlerini sizin kadar iyi karlayabilecek baka bir firma bulmalar ne kadar zaman alr ve ne kadar zor olur? Bu soruya vereceiniz yanttan emin deilseniz, stratejiye yeniliki bir bakla tanmanzn vakti gelmi demektir. Yirmi yl akn bir sredir Harvard letme Okulu'nda stratejinin varyasyonlarn anlatan dersler veren profesr Cynthia Montgomery, strateji uygulamas ve retisinde devrim yaratan yaklamlar aklyor.

Graham Robb, Bankas Kltr Yay., ev: Sha Sertabibo lu, 543 s.
eytani yaratclnn mthi parltsn 16 yanda bir delikanlyken dnyaya samaya balayan Fransz air Arthur Rimbaud (1854-1891), hayli sarsc olaylar yaadktan sonra tutkulu bir iliki srdrd Paul Verlaine'e ve iir yazmaya ilgisini yitirerek ortadan kaybolur. eitli efsanelere kaynaklk eden hayatnn bundan sonraki dneminde on lkeye yolculuklar yapar; fabrika iilii, retmenlik, dilencilik, liman iilii, paral askerlik, denizcilik gibi ok eitli mesleklere girip kar. Yaral bir gen olarak o zamann uygar dnyasnn dnda kendini arar. Bulur da... Habeistan'a yerleir, i kurar, ev kurar, silah ticareti dahil bir sr i yapar. Delikanllk anda Fransa'nn messes nizamn reddeden Rimbaud, orta yalarnda Harer'in o kadar messes olmayan nizamnda saygn bir yer edinir kendine...

YEN IKANLAR

Aydnlk KTAP Be K zkarde nfaz etesi

6 TEMMUZ 2012 CUMA

19

Bar Filozofu

Sakl

iirler

Matt Lawrance, Say Yay., ev: Irmak Kaleli, 304 s.

"Tanr kendi bana kaldramayaca kadar byk bir bira fs yaratabilir mi?" "Evrenin sonunda bir meyhane var m?" "Bir bilgisayar, bira hakknda fikir sahibi olabilir mi?" Byle aykr sorularn yantn renmeye hazr olun! Bar filozofu, birann ve felsefenin dnyalarn birletirerek sizi en nl ve artc felsefi bilmeceleri zmeye aryor! Bar filozoflar bu kitap sayesinde hem dnyann en kaliteli biralarn tanma hem de ilkadan gnmze dek felsefecilerin akln en ok kurcalayan konular stnde dnme frsatn yakalayacaklar. Kitab okurken Lukretius'un Mzra, Zenon'un kilemi, Platon'un Biimleri gibi en eski felsefi dnceler ile Zamanda Yolculuk ve Inlanma Sorunsal gibi en yeni tartmalar hakknda bilgi sahibi olacaksnz. Bar filozofu hem elenmek hem felsefe yapmak isteyenler iin birebir...

Barbara Alpern Engel, Clifford N. Rosenthal, Kald ra Yay., 352 s.

Snfl toplumlarn tarihinde "ikinci cins" olarak hep daha fazla smrlen kadnlar, kendileri ve tm toplumun deitirilmesi iin mcadele alanlarna ktka zgrleiyor. Snfl toplumlar; ii snfnn nclnde dnya devrimi gerekletiinde son bulacak. Komnizm; herkesten yetenei kadar, herkese ihtiyac kadar, diye formle edebileceimiz yeni bir retim ve blm sistemi olarak aslnda "yeni insan"n da tarihi demek. te o zaman kadn da "ikinci cins" olmaktan kurtulup "iki cinsten biri" olarak tarih sahnesinde yerini alacak. Fakat bu kadn sorunlarnn telenmesi demek deil! Aksine her sorunda olduu gibi, zmeye bugnden balamak zorunda olduumuz bir sorun. 19. yzyl hareketi koullar gz nne alndnda olaanst denecek kadar nemli roller stlenmi olan kadnlar, arlkl faaliyet biimi olan kyl snf arasnda yrtlen propaganda almasndan, l Mart 1881'de ar II. Alexander'a yaplan suikastla doruk noktasna ulaan politik "terrizm" aamasna kadar hareketin her evresinde yer aldlar.

Recep Bulut, Destek Yay., 440 s.

30 yllk bir almann rn, deerli gazeteci Recep Bulut'tan olaylara yepyeni bir boyut kazandracak kitap. Trkiye bu kitab konuacak. simler, yerler, olaylar.... nfaz etesinin Kanl Tarihi... "Bu kitapta, 12 Eyll darbesinin hemen ncesinde srf siyasi grleri nedeniyle cinayet rgtlerinin kurban olanlarn trajedilerine tank olacaksanz. Bu cinayetler Adana, Kayseri ve Nevehir'de bir dnem yaanan karanlk olaylar ieriyor. Gazeteci Recep Bulut bu olaylar 30 yl boyunca yurtiinde ve yurtdnda aratrd. Adana, Kayseri ve Nevehir'de 1978'de balayp 12 Eyll 1980'e kadar devam eden srete onlarca insann hunharca ldrld olaylar zincirini polis ve mahkeme tutanaklarnda takip etti. Anlatlan su ve sululara ilikin tanklarn ifadelerini okuduunuzda sizler de sarslacaksnz. nsanlarn, nasl olup da sadece siyasi dnceleri uruna bylesine kolayca ldrldne aracaksnz. Siyasi gr farkl sanlarak ayn grte olan etelerce infaz edilen kurbanlara hayflanacaksnz.

Ay e Kulin, Everest Yay., 88 s.

Derler ki Trkiye'de herkes airdir! Bunu diyenleri mahcup etmemek adna, yaz yazmay rendiim gnden beri iir yazarm ben. ocuklarma iir-masallar yazdm. Arkadalarm yirmi, otuz, krk, elli, altm, yetmi yalarna, babam seksen yana basarken, onlar iin kutlama iirleri yazdm; elenceli yolculuklarmzn, keyifli gnlerimizin anlarn, hatta en hznl anlarmn duygularn bile dzyazyla deil, iir formunda ifade ettim. Bennu Gerede, 2008'de Teslimiyet sergisinin resimlerine resim alt yazmam istediinde, elimden yine bir iir kmt. iirlerimin arasnda sadece babam iin 1983 ylnda yazdklarm, bir "Babalar Gn" vesilesiyle yazldktan on dokuz yl sonra buluabildi okurla. Dierleri hep sakl kaldlar. -Aye KulinSiz beni tanmazsnz Uzaktan geliyorum iirin satrlarnda sakl kimliim Kavak yellerinde gizlidir

Ayk r Kad nlar

Anadolu Yakas

Milletlerin Zenginli inin llmesi

Anayasalar m zda Emekiler ve Sendikalar

Hseyin Aykol, mge Kitabevi Yay., 231 s.

Gazeteci-yazar Hseyin Aykol, sol rgtlerle ilgili yllar sren aratrmalar srasnda can skc bir gerekle karlat. Neredeyse btn sosyalist rgt liderleri erkekti. Yazar, konuyu biraz daha derinden aratrnca, Trkiye'de verilen toplumsal mcadele tarihinin aslnda kadnlarla dolu olduunu, fakat "erkek tarih"in onlar ya grmezden geldiini ya da yklerini ksaltp nemsizletirdiini fark etti. Yoksa solun yaad baarszlklarn temel nedeni kadnlarn hep geri planda kalmalar myd? Bu sorudan hareket eden Hseyin Aykol, bir kez daha ismi tarih kitaplarnda geen kadnlarn peine dt. Lider olarak ne kan kadnlarn yan sra, eini yaratan, ama onun glgesinde kalan kadnlarn da mcadele ve katklaryla anlatld Aykr Kadnlar, btn bu dnce ve abalarn rn olarak ortaya kt.

Mustafa Kutlu, Dergah Yay., 207 s.

Mustafa Kutlu'nun son kitab Anadolu Yakas, Dergh Yaynlar'ndan kt. Son dnemde moda olan nehir sylei formatndan bir uzun hikye karmay baaran Kutlu, bu yeni tarzyla Trk edebiyatnda bir ilki gerekletiriyor. Kitab eline ilk alanlarn Anadolu Yakas isminin altnda yer alan Nehir Sylei ibaresini grnce ister istemez "Mustafa Kutlu ile yaplm bir sylei mi var karmzda?" diye meraklanmasna yol aan kitapta, "Anadolu Yakas" adl yerel bir kanaln baarl sahibi Muzo Gnl ile bir gazete muhabirinin yapt nehir sylei, hikye formatnda sunuluyor okura. Yerel bir televizyon kanal sahibiyle yaplan rportajdan doyumsuz bir uzun hikye karan yazar, okura Anadolu ile stanbul arasnda gelgitler yaatarak tara-ehir eksenindeki deiimi gzler nne seriyor. -H. Salih Zengin-

Anwar Shaikh, E. Ahmet Tonak, Yordam Kitap, 408 s.

Bu kitap, lkelerin retimlerinin lm iin farkl bir temel sunmakta ve bunu II. Dnya Sava sonras dnem iin ABD ekonomisine uygulamaktadr. Elde edilen sonular, konvansiyonel ulusal muhasebe yoluyla salanm istatistiklerden, eilimlerden kkl bir biimde farkldr. Konvansiyonel ulusal muhasebe, asker, brokratik ve finansal faaliyetleri yeni zenginlik yaratm olarak tasnif ettii iin temel ekonomik byklkleri ciddi bir biimde arptr. Oysa, Shaikh ve Tonak'a gre, sz konusu faaliyetler, kiisel tketim gibi, icralar srasnda toplumsal zenginlii kullandklar iin toplumsal tketim olarak snflandrlmaldrlar. Bu iki yaklam arasndaki fark, sadece temel ekonomik lmleri deil, ayn zamanda gzlemlenen byme ve durgunluk eilimlerinin kavrann da etkilemektedir.

Y ld r m Ko, Kaynak Yay., 144 s.

-Sendikal hak ve zgrlkleri dzenleyen hukuk metinleri: Anayasa, Yasalar, Kanun Hkmnde Kararnameler, Tzkler, Ynetmelikler, Bakanlar Kurulu Kararlar... -Anayasalarla belirlenen sendikal hak ve zgrlkler -1876 Kanunu Esasi'sinden 1982 Anayasasna Trk Anayasalarnda ii ve sendika haklar -i ve sendika haklar konusunda 27 Mays Anayasasnn zel yeri -Etnik kken, dini inan, blge mensubiyeti, hkmete yakn durma gibi snf d etken ve tercihlere gre blnmenin, bugn emek rgtlerini AKP liderliinde yrtlen yeni anayasa almalar karsnda edilgen duruma drmesi...

20 6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

OCUKLAR N

Ayla Kutlunun ocuklar

Trk Edebiyat n n sayg n yazarlar ndan Ayla Kutlu son kitab n ocuklar iin yazd : Melek ve Dostlar

Evrendeki Son Kay t

Rodman Philbrick, Gn Kitapl , ev: Mehmet A. Ar duru, 240 s.

Dnyay altst eden Byk Sarsntnn ardndan eski metropol kalntlarnda karanlk bir yaama mahkm olan sradan ounluun mutsuzluundaki tek k, beyin burgulardr. Spaz, hastal nedeniyle bu sanal elenceyi yaayamaz. Geirdii krizlerin kardeini etkileyeceinden korkan ailesi tarafndan reddedilerek evden uzaklatrlan delikanl, yal bir bilgeyle tanr. Bilge, kitaplarn bile uzak gemite kald ve yasakland bu karanlk dnyada, gizlice kitap yazmay srdrmektedir. Kz kardeinin lmek zere olduunu renen Spaz, bilge ve Kk Suratla birlikte, hayatlarn riske atarak ok tehlikeli bir yolculua kar. Ancak, yol onlar hi dnmedikleri bir yere gtrecektir... Polisiye ve bilimkurgunun ok dll Amerikal yazar Rodman Philbrick rktc uzak gelecei, gerekle hayal arasna skm, duygulardan yoksun bir topluluun karsna mkemmel insan kavramn koyarak iliyor, ve gnmzde yitirme tehlikesiyle kar karya olduumuz pek ok deeri yeniden sorguluyor. Gemie ilikin her trl kaydn yok olduu acmasz bir gelecei kurgulayan roman, gnmz dnyasna tuttuu aynada umudu yanstmay baaryor.

REM HALI irem.halic@hotmail.com yi yetien bir insann en belirgin zellii tamasdr. Herkeste taacak bir hazine mutlaka vardr. Bende otuz bete tat diyen Ayla Kutlu yazarla ge yalarda balamasna ramen, Trk Edebiyatna art arda deerli fakat deeri yeteri kadar bilinmeyen eserler verdi. lk roman Ka 1977de tamamlad. Kamu grevinden ayrldktan sonra yazmaya daha ok vakit ayran Kutlu, 1980 ylnda Islak Gnei, 1983te Cad Aac ve Tutsaklar, 1985te de Madaral Roman dln kazand Bir Gmen Kutu O adl romann yaymlad. Ardndan kitab Sait Faik Hikaye dln, filmi de Altn Koza dln kazandran Sen de Gitme Triyandafilis adl yaptyla en ok sesini duyurduu dnemi yaad. Filme ekilen dier iki eseri de Hoakal Umut ve Solgun Sar Bir Gl. Kadnn mitolojik alardaki yksyle bugn badatrarak kadn sorunlarn ele ald manzumesi Kadn Destannn kapanda dier birka kitabnda yapt gibi Frida Kahlo tablosuna yer verdi ve bunun kadn anlatan insanlar arasnda bir duygu birlii oluturmak amac olduunu aklad. 1999da Bir Gmen Kutu O romannn devam niteliindeki Emir Beyin Kzlar adl romann yaymlad. Aclar, straplar, gleri yaayan kadnlarn yklerini anlatan Kutlu, Zaman da Eskir adl kitabnda bu kez anlarn anlatt.

dnlar edebiyatmz yeterince sahiplenemedi ne yazk ki. Oysaki sylenmeyeni syleyebilen bir avu yazarmz var, hele ki bir kadn yazar hemcinsleri hakknda bu kadar cesurca yazabilsin. Yazarlar bazen yalan, bazen de gelecei syler. Ben gelecei syleyen yazarlardanm diyor Ayla Kutlu. Karakterlerini toplumsal olaylarla i ie, titizlikle ve tm derinlikleriyle iliyor. Trkeyi iyi kullanan yazarlardan deil, kusursuz ve benzersiz anlatmyla Trkeyi zenginletiren yazarlardan biri Kutlu. Bu zenginlikten ocuklar da faydalansn diye 1990lardan sonra ocuk kitaplarna arlk verip ve yirmiye yakn eser verdi. Son ocuk kitab olan Melek ve Dostlar, tm ocuklar gibi sevinleri, kskanlklar, korkular olan kocaman bir yree sahip Melekin hayvan dostlaryla olan ilikilerini anlatyor.

Martin Heideggerin Bce i

Dinkin Dings ve rkn Bcler

MELEK ABLA OLMAKTAN KORKUYOR

Kedileri, kpekleri, kaplumbaalar olan ve hepsini de ok seven Melek bir gn anne ve babasndan kendisine karde geleceini rendiinde neredeyse d kopuyor. Arkadalar kardein gelince pabucun dama atlr deyince zavall ocuk pabucunu gerekten dama atacaklarn zannediyor. Bir de doum yapan kpei, yavrularn korumak iin hrn ve saldrgan bir hayvana dnnce Melek sanyor ki, annesi de kardeini dourunca Meleke kar byle hrn olacak. Bu yzden onlar karde istemediine ikna etmeye alyor. Ama zaman getike hayvan dostlarndan grdkleri, ananesinden rendikleriyle Melek insanlar daha iyi anlamaya balyor ve kendini doacak kardeine hazrlyor. imdi tek derdi, kardeinin kz m yoksa erkek mi olaca. yi okumalar diliyoruz. (Melek ve Dostlar, Yazan: Ayla Kutlu, Resimleyen: Ayda Kantar Ataman, Bilgi Yaynlar, 240s.)

Yan Marchand, Metis Yay nlar , ev: Necmiye Alpay, 63 s.

Metis Yaynlarnn Kk Filozoflar Serisinin son kitab Martin Heideggeri anlatyor. Martin adndaki kk bcek, filozof Heidegger'in cesedinde bir servene kyor. Fanatik karncalar, lgn makinalar ve air kurtuklarla dolu etlerden oluan bu evrende, bbrein kylarnda, kk Martin'e var olma nedenini bakalm kim syleyebilecek? Filozof olmadan nce onlar da ocuktu. Cevaplarn merak ettikleri sorular vard. Onlarn hikayeleriyle siz de kendi sorularnzn peine debilirsiniz. Martin Heidegger'in Bcei, Kk Filozoflar dizisinin onuncu kitab.

Guy Bass, Final Kltr Sanat Yay., 130 s.

Dinkin Dings Serisinin drdnc kitab! Dinkin Dings her eyden korkuyor! Yatann altndaki rkn Bcler dnda... Dinkin, bitiikteki eve yeni tanan komular grdnde kk kzlarnn Korku Gezegeni'nden gelen ve insan yiyen uzayl bir zombi olduundan kesinlikle emin olur. Ancak anne ve babas, her zamanki gibi Dinkin'in fena halde yanldn ve bunun asla gerek olamayacan dnrler. Acaba Dinkin ve rkn Bcler, btn insanlk beyinsiz zombi klelere dnmeden nce gezegeni bu kt yrekli zombilerden kurtarabilecekler mi? Barollerde sarsak bir iskelet, obur bir canavar ve mzmz bir hayaletle her ke banda tehlikelerin bekledii bir hikye... Bu rkn ly merak ediyorsanz sayfa 22'ye bir gz atn!

YAZARLAR ARASINDA B R KADINIM

Ayla Kutlu Trk Edebiyatnda kadn edebiyatnn habercisi saylr. Romanlarndaki kadnlar, toplumun lanetledii, konumaktan kand, kabullenemedii, dlad eyleri yaarlar. Tecavze urayan, srgne maruz kalan, darbeler gren bu ka-

SAHAF

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

21

ELLERY QUEEN N EN Y POL S YE MACERALARINDAN B R : N PORTAKALI

Bu cinayet nasl ilendi?

Kurgusal olarak, Katil kim?den ok Cinayet nasl ilendi?ye arlk veren, hatta katilin kimliindeki srprizi bile ikinci plana atan ama gerekten keyifle ve merakla okunan bir polisiye in Portakal. Amerikal polislerin tavr ve konumalarnn da bal bana elence unsuru olduu sylenebilir Ellery Queen, Amerikal iki kuzen olan Frederic Dannay ve Manfred Bennington Leenin polisiye-cinai roman dnyasnda bilinen mstear adndan bakas deil. Mehur dedektifleri de ayn ad tayor. 1930lu yllardan itibaren seri halde yazdklar polisiyelerle nlenen, Trkiyede de Siyaml kizler, Mor zler, Kupa Drtls, Olur ey Deil, lm Otobs, Ynin Esrar gibi kitaplaryla hatr saylr bir hayran kitlesi edinen Ellery Queen maceralarnn belki de en nls, 1934te yaymlanan in Portakal (The Chinise Orange Mystery). 1968de Akba Yaynlarndan Murat Tanolunun evirisiyle 224 sayfa halinde okurlarmza sunulan in Portakal, yaratlan atmosfer ve entrikasyla bugn de yabana atlmayacak bir heyecan vaat ediyor polisiye merakllarna. Arka kapaktan alntladmz u satrlar, tipik bir cinayet roman keyfi vaat ediyor sanrz: New Yorklu kitap Donald Kirk ile Mister Ellery Queen yazhaneye girdikleri zaman, ilk olarak byk bir kasrgann ierisini tarumar ettiini zannettiler. Btn mbleler, tablolar, biblolar, yani yerinden oynatlmas mmkn olan her ey odann iine dalmt. Daha dorusu her ey tersine evrilmiti. Kendilerini bekleyen ziyaretinin elbiseleri de ayn ekilde ters yz edilmi olmakla beraber, zavall ve mehul adamn bunun sebebini izah etmesi imkanszd. nk minenin demiriyle vurulan darbeler neticesinde kafatas atlam olarak yerde yatyor ve boynuna benzeyen iki garip ve uzun ubuk, ceketinin iki yanndan dar tayordu. Kurgusal olarak, Katil kim?den ok Cinayet nasl ilendi?ye arlk veren, hatta katilin kimliindeki srprizi bile ikinci plana atan ama gerekten keyifle ve merakla okunan bir polisiye in Portakal. in Portakal, balangta elinde hibir ipucu bulunmayan ve stelik de rastlantlardan sz edilmesinden hi holanmayan Queenin, bildik eski usul yntemlerden de bir sonu alamamasyla belli bir skma yayor ama sonrasnda her polisiyede olduu gibi sre hz kazanyor, mesele dallanp budaklanyor. Kahramanmzn dilerini skp daha ok aba gstermesi bu kez de ie yaryor anlayacanz. Ellery Queen imzal kitaplarn hibirinin kt olmad konusunda garanti verebiliriz. in Portakal ise bata da sylediimiz gibi en iyilerinden biri Sahaflarda rastlarsanz karmamaya aln. zellikle serinin dier kitaplarn da edinebilirseniz, kendinizi kk bir servete konmu gibi hissedebilirsiniz.

Kurgusal olarak, Katil kim?den ok Cinayet nas l i lendi?ye a rl k veren, hatta katilin kimli indeki srprizi bile ikinci plana atan ama gerekten keyifle ve merakla okunan bir polisiye in Portakal . Amerikal polislerin tav r ve konu malar n n da ba l ba na e lence unsuru oldu u sylenebilir

ANADOLUDAN KTABEV

ANKARA/ LHAN LHAN K TABEV

Sistemin silemedii tozlu raflar...

TUE ATAY Basklar bazen iyi eylerin tohumlarn serpermi farknda olmadan, tam da bu basklarn tohumlarnn nasl da filizlendiini hatta serpilip bir nar olduunu grdk lhanlhan Kitabevinin hikayesini dinlerken. 1980 darbesinden sonra evinde yasak yayn bulundurmaktan gzaltna alnmt lhan Erdost ve Muzaffer Erdost kardeler. Ama lhan Erdost daha fazla dayanamamt grd ikenceye. gn hcre hapsinden sonra lhan lhan diye sayklayan Muzaffer Erdost serbest brakld. Yitirdii karde acsyla kolkola, ama ylmamt. nce 1982de, Ankara Selanik sokakta Onur Kitabevi'ni at. Bu kitabevi almalarna devam ederken 1984te Ankara Bayndr Sokakta lhan Erdostun adn yaynlarnda yaatmak iin lhanilhan Kitabevini at. lk bata yabanc dil kitaplar zerine yayna balayan kitabevi, bu yayn pek yrmeyince Trke aratrmaya dnk bir kitabevine dnt. 1991 ylndan beri Muzaffer Erdostun kz kimya blm mezunu Sular Erdost bu kitabevini iletiyor. 30 metrekarelik bir yer olmasna ramen barnda gizli gizli dnyalar barndran bu kitabevinde yaklak 30 bin kitap okurlarnn kefini bekliyor. Kendi yaynlar olan Sol ve Onur Yaynlarnn tm kitaplar burada her gn yzde 20-25 orann-

da indirimlerle satlmakta. Tekellerin, holdinglerin kurduklar yaynevlerinin deyecei ilan fiyatlarna gleri yetmedii iin her yl 7 Kasm tarihinde lhan Kitap Gn dzenliyorlar. Kitap gn boyunca kendi yaynlar yzde 50 indirimli olarak sata sunuluyor. Ayrca her yerde bulunmayan sosyoloji, bilim, tarih, felsefe ve gncel sol dergileri koleksiyonlarn da burada bulmak mmkn.

lhan Erdost

22

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

ALINTI-TEST

Okuyaca n z blmler hangi yazar n hangi kitab ndan al nt lanm t r?

Ben askere gelmeden nce yldzl bir yzba rtbesinin, bu kadar byk bir ey olduunu asla tahmin edemezdim. Adn duymak bile, ok zor bir iin yaplmasna yeter bir gt. Bu rtbeyi tayan Ramazan Yzbam, benim iin buradaki en byk kuvvet, en byk kurtarcyd. Onu blkte aramzda neredeyse ilah gibi grr olmutuk.

ay getirmeye mutfaa giderken arkasndan saygyla baktm. Soyu tkenmekte olan, kaya gibi salam, Egeli cumhuriyet kadnlarndan biriydi Son syledikleri biraz olsun bizi rahatlasa da ortada bir gerek vard ki, o sabah kahvalt masasndaki kii de yreklerinde tek bir insan iin, Funda iin zlyor hatta ac ekiyordu

k sreci hep ayn. Gecenin banda alan arklar ne kadar elit, sekin, ayrcalkl, Avrupai ise gecenin sonundakiler bir o kadar arabesk, ilkel, hayvani reflekslere hitap eden cinsten. Otururken Batl, ayaa kalknca Doulu Aykken Batl, kafay bulunca Doulu nce Frank Sinatra, sonra Kenan Doulu

a) lhan Seluk / Yzba Selahattinin Roman b)Vedat Kuakl / Yzba Murat c) Cihangir Akit / Savrulu d) Louis de Bernieres / Yzba Corellinin Mandolini e) Ali Recan / Yzba Volkan

a) Kerime Nadir / Funda b) Ilgn Olut / Gnaydn Funda c) Funda zener / Ah Tamara d) Funda Keskin / Kolumdaki Akrep e) Funda Kalaycolu / Karya Kraliesi

a) Hakan Bak / Karanlk Oda b) Mehmet Doan / Batda Doulu Olmak c) Joseph Conrad / Batl Gzler Altnda d) Murathan Mungan / Krk Oda e) Tarkan Barlas / Lanetli Oda

Geen haftan n do ru yan tlar : 1-(b)

2-(e)

3-(b)

Do ru yan tlar gelecek hafta bu sayfada

BULMACA

Soldan sa a 1. Resimdeki yazar - zm 2. Tvbe etme - Verme, deme - amand ralarda, r ht mlarda halat ba lamaya yarayan, sa lam mapalara geirilmi demir halka 3. "Diyelim ki", "Varsayal m ki" anlam nda bir szck - Dikkati eken veya ekebilecek nitelikte olan her trl olgu, hadise Gelece i renmek, ans ve k smetini anlamak amac yla oyun ka d , kahve telvesi, avu ii, vb.'ye bakarak anlam kartma, bak 4. Byk ve ssl ad r, ota - Saz n en kal n teli ya da kiri i - "... karmak" (satranta acemi oyuncuya kar vezirsiz oynamak)

5. yiyi ktden, hayr erden ay rt eden - Figr - Bizmut'un simgesi 6. Belli ki ilere ta t, sinema, ma, vb.'de cret indirimi sa layan belge - mit - Beyaz ve siyah kar m bir renk 7. Ceviz - Lmen (k sa) - Bir peygamber ad - Bir seslenme sz 8. Sahip - Allah'tan hay r dileme - Bir soru sz - Kas k 9. Erkek evlat, o ul - Trk mzi inde bir makam 10. Ard a ac n n meyvesi - "... King Cole" (Amerikal caz piyanocusu ve ark c ) - Lityum'un simgesi 11. Allah' n ve insanlar n sevgisinden, ilgisinden yoksunluk plak toprak - Y rt k, yar k 12. "... Ayhan" ( air) - Dervi lerin ba lar na giydikleri tiftikten

yap lm ince ve hafif bir e it takke - Kabaca i te orada 13. Bir e it t ka - Bir i i, bir grevi yerine getirme - "O uz ..." (yazar) 14. E ilimi olan - Dul kalan kad n n sadakatini gstermek zere kendini kurban etmesi eklinde bir Hindu gelene i - ok eski ve bilinmeyen bir tarihi anlatan bir sz - Radyum'un simgesi 15. nemli gnleri ve baz istatistik bilgilerini iceren kitap biimindeki takvim - Gereki Yukar dan a a ya 1. Yelkenli gemilerde, kontra kapelesiyle direk apkas aras nda kalan u blm - Resimdeki yazar n bir eseri 2. Ayak direme - Suyu al nm her trl yiyecek maddesinin art - Aktinyum'un simgesi - Arnavutluk'un plakas 3. Sz dinlemeyen, uslu durmayan - Denetleme, tefti , kontrol 4. Say boncu u - Yz yaprakl k alt n varak paketi - Kekli in boynundaki siyah halka 5. Ate li silahlarda namlunun gerisinde bulunan ve ni an almaya yarayan kertik - Bir ilimiz - Azarlama, paylama 6. A abey (k sa) - E kenar drtgen - H rvatistan'da bir liman kenti 7. lgi eki - Mezopotamya panteonunda tm tanr lar n babas ve kral olan gk tanr s - Rusa'da evet - Beyaz 8. Birka tr birle ti inde e itli kimyasal birle ikleri yani moleklleri, bir tek tr ise bir kimyasal eyi olu turan parac k - Szle me, mukavele, kontrat 9. Parlak, saydam k rm z renkte de erli bir ta - Bir gsterme s fat - Ttn duman n n b rakt ya l kir 10. Atatrk'n manevi evlatlar ndan olan kad n tarihi - Bir hayret nlemi 11. Ku'ran cmlesi - Kk saray - Bir nota 12. Kk ma ara - Letonya'n n ba kenti - Cet - Ailesinin geimini sa layan 13. Hastal k an nda gelen titreme - Bir kan grubu - Makam, mevki 14. Gzde a k kestane rengi - ki y lda bir yap lan sanat etkinli i - Kltr 15. Muhtemel olarak, muhtemelen - Resimdeki yazar n bir eseri Bulmacan n do ru yan tlar n bize 1 hafta iinde fax veya mektup yoluyla gnderen okurlar m za brahim im ekin resimdeki kitab n arma an edece iz FAX: 0212 252 51 22
DZELTME VE ZR Son iki say d r teknik bir aksakl ktan dolay bulmacam z yanl yay mlanm t r. Okurlar m zdan zr dileriz. Bu say da hata dzeltilmi tir.

SAHAF

Aydnlk KTAP

6 TEMMUZ 2012 CUMA

21

ELLERY QUEEN N EN Y POL S YE MACERALARINDAN B R : N PORTAKALI

Bu cinayet nasl ilendi?

Kurgusal olarak, Katil kim?den ok Cinayet nasl ilendi?ye arlk veren, hatta katilin kimliindeki srprizi bile ikinci plana atan ama gerekten keyifle ve merakla okunan bir polisiye in Portakal. Amerikal polislerin tavr ve konumalarnn da bal bana elence unsuru olduu sylenebilir Ellery Queen, Amerikal iki kuzen olan Frederic Dannay ve Manfred Bennington Leenin polisiye-cinai roman dnyasnda bilinen mstear adndan bakas deil. Mehur dedektifleri de ayn ad tayor. 1930lu yllardan itibaren seri halde yazdklar polisiyelerle nlenen, Trkiyede de Siyaml kizler, Mor zler, Kupa Drtls, Olur ey Deil, lm Otobs, Ynin Esrar gibi kitaplaryla hatr saylr bir hayran kitlesi edinen Ellery Queen maceralarnn belki de en nls, 1934te yaymlanan in Portakal (The Chinise Orange Mystery). 1968de Akba Yaynlarndan Murat Tanolunun evirisiyle 224 sayfa halinde okurlarmza sunulan in Portakal, yaratlan atmosfer ve entrikasyla bugn de yabana atlmayacak bir heyecan vaat ediyor polisiye merakllarna. Arka kapaktan alntladmz u satrlar, tipik bir cinayet roman keyfi vaat ediyor sanrz: New Yorklu kitap Donald Kirk ile Mister Ellery Queen yazhaneye girdikleri zaman, ilk olarak byk bir kasrgann ierisini tarumar ettiini zannettiler. Btn mbleler, tablolar, biblolar, yani yerinden oynatlmas mmkn olan her ey odann iine dalmt. Daha dorusu her ey tersine evrilmiti. Kendilerini bekleyen ziyaretinin elbiseleri de ayn ekilde ters yz edilmi olmakla beraber, zavall ve mehul adamn bunun sebebini izah etmesi imkanszd. nk minenin demiriyle vurulan darbeler neticesinde kafatas atlam olarak yerde yatyor ve boynuna benzeyen iki garip ve uzun ubuk, ceketinin iki yanndan dar tayordu. Kurgusal olarak, Katil kim?den ok Cinayet nasl ilendi?ye arlk veren, hatta katilin kimliindeki srprizi bile ikinci plana atan ama gerekten keyifle ve merakla okunan bir polisiye in Portakal. in Portakal, balangta elinde hibir ipucu bulunmayan ve stelik de rastlantlardan sz edilmesinden hi holanmayan Queenin, bildik eski usul yntemlerden de bir sonu alamamasyla belli bir skma yayor ama sonrasnda her polisiyede olduu gibi sre hz kazanyor, mesele dallanp budaklanyor. Kahramanmzn dilerini skp daha ok aba gstermesi bu kez de ie yaryor anlayacanz. Ellery Queen imzal kitaplarn hibirinin kt olmad konusunda garanti verebiliriz. in Portakal ise bata da sylediimiz gibi en iyilerinden biri Sahaflarda rastlarsanz karmamaya aln. zellikle serinin dier kitaplarn da edinebilirseniz, kendinizi kk bir servete konmu gibi hissedebilirsiniz.

Kurgusal olarak, Katil kim?den ok Cinayet nas l i lendi?ye a rl k veren, hatta katilin kimli indeki srprizi bile ikinci plana atan ama gerekten keyifle ve merakla okunan bir polisiye in Portakal . Amerikal polislerin tav r ve konu malar n n da ba l ba na e lence unsuru oldu u sylenebilir

ANADOLUDAN KTABEV

ANKARA/ LHAN LHAN K TABEV

Sistemin silemedii tozlu raflar...

TUE ATAY Basklar bazen iyi eylerin tohumlarn serpermi farknda olmadan, tam da bu basklarn tohumlarnn nasl da filizlendiini hatta serpilip bir nar olduunu grdk lhanlhan Kitabevinin hikayesini dinlerken. 1980 darbesinden sonra evinde yasak yayn bulundurmaktan gzaltna alnmt lhan Erdost ve Muzaffer Erdost kardeler. Ama lhan Erdost daha fazla dayanamamt grd ikenceye. gn hcre hapsinden sonra lhan lhan diye sayklayan Muzaffer Erdost serbest brakld. Yitirdii karde acsyla kolkola, ama ylmamt. nce 1982de, Ankara Selanik sokakta Onur Kitabevi'ni at. Bu kitabevi almalarna devam ederken 1984te Ankara Bayndr Sokakta lhan Erdostun adn yaynlarnda yaatmak iin lhanilhan Kitabevini at. lk bata yabanc dil kitaplar zerine yayna balayan kitabevi, bu yayn pek yrmeyince Trke aratrmaya dnk bir kitabevine dnt. 1991 ylndan beri Muzaffer Erdostun kz kimya blm mezunu Sular Erdost bu kitabevini iletiyor. 30 metrekarelik bir yer olmasna ramen barnda gizli gizli dnyalar barndran bu kitabevinde yaklak 30 bin kitap okurlarnn kefini bekliyor. Kendi yaynlar olan Sol ve Onur Yaynlarnn tm kitaplar burada her gn yzde 20-25 orann-

da indirimlerle satlmakta. Tekellerin, holdinglerin kurduklar yaynevlerinin deyecei ilan fiyatlarna gleri yetmedii iin her yl 7 Kasm tarihinde lhan Kitap Gn dzenliyorlar. Kitap gn boyunca kendi yaynlar yzde 50 indirimli olarak sata sunuluyor. Ayrca her yerde bulunmayan sosyoloji, bilim, tarih, felsefe ve gncel sol dergileri koleksiyonlarn da burada bulmak mmkn.

lhan Erdost

22

6 TEMMUZ 2012 CUMA

Aydnlk KTAP

ALINTI-TEST

Okuyaca n z blmler hangi yazar n hangi kitab ndan al nt lanm t r?

Ben askere gelmeden nce yldzl bir yzba rtbesinin, bu kadar byk bir ey olduunu asla tahmin edemezdim. Adn duymak bile, ok zor bir iin yaplmasna yeter bir gt. Bu rtbeyi tayan Ramazan Yzbam, benim iin buradaki en byk kuvvet, en byk kurtarcyd. Onu blkte aramzda neredeyse ilah gibi grr olmutuk.

ay getirmeye mutfaa giderken arkasndan saygyla baktm. Soyu tkenmekte olan, kaya gibi salam, Egeli cumhuriyet kadnlarndan biriydi Son syledikleri biraz olsun bizi rahatlasa da ortada bir gerek vard ki, o sabah kahvalt masasndaki kii de yreklerinde tek bir insan iin, Funda iin zlyor hatta ac ekiyordu

k sreci hep ayn. Gecenin banda alan arklar ne kadar elit, sekin, ayrcalkl, Avrupai ise gecenin sonundakiler bir o kadar arabesk, ilkel, hayvani reflekslere hitap eden cinsten. Otururken Batl, ayaa kalknca Doulu Aykken Batl, kafay bulunca Doulu nce Frank Sinatra, sonra Kenan Doulu

a) lhan Seluk / Yzba Selahattinin Roman b)Vedat Kuakl / Yzba Murat c) Cihangir Akit / Savrulu d) Louis de Bernieres / Yzba Corellinin Mandolini e) Ali Recan / Yzba Volkan

a) Kerime Nadir / Funda b) Ilgn Olut / Gnaydn Funda c) Funda zener / Ah Tamara d) Funda Keskin / Kolumdaki Akrep e) Funda Kalaycolu / Karya Kraliesi

a) Hakan Bak / Karanlk Oda b) Mehmet Doan / Batda Doulu Olmak c) Joseph Conrad / Batl Gzler Altnda d) Murathan Mungan / Krk Oda e) Tarkan Barlas / Lanetli Oda

Geen haftan n do ru yan tlar : 1-(b)

2-(e)

3-(b)

Do ru yan tlar gelecek hafta bu sayfada

BULMACA

Soldan sa a 1. Resimdeki yazar - zm 2. Tvbe etme - Verme, deme - amand ralarda, r ht mlarda halat ba lamaya yarayan, sa lam mapalara geirilmi demir halka 3. "Diyelim ki", "Varsayal m ki" anlam nda bir szck - Dikkati eken veya ekebilecek nitelikte olan her trl olgu, hadise Gelece i renmek, ans ve k smetini anlamak amac yla oyun ka d , kahve telvesi, avu ii, vb.'ye bakarak anlam kartma, bak 4. Byk ve ssl ad r, ota - Saz n en kal n teli ya da kiri i - "... karmak" (satranta acemi oyuncuya kar vezirsiz oynamak)

5. yiyi ktden, hayr erden ay rt eden - Figr - Bizmut'un simgesi 6. Belli ki ilere ta t, sinema, ma, vb.'de cret indirimi sa layan belge - mit - Beyaz ve siyah kar m bir renk 7. Ceviz - Lmen (k sa) - Bir peygamber ad - Bir seslenme sz 8. Sahip - Allah'tan hay r dileme - Bir soru sz - Kas k 9. Erkek evlat, o ul - Trk mzi inde bir makam 10. Ard a ac n n meyvesi - "... King Cole" (Amerikal caz piyanocusu ve ark c ) - Lityum'un simgesi 11. Allah' n ve insanlar n sevgisinden, ilgisinden yoksunluk plak toprak - Y rt k, yar k 12. "... Ayhan" ( air) - Dervi lerin ba lar na giydikleri tiftikten

yap lm ince ve hafif bir e it takke - Kabaca i te orada 13. Bir e it t ka - Bir i i, bir grevi yerine getirme - "O uz ..." (yazar) 14. E ilimi olan - Dul kalan kad n n sadakatini gstermek zere kendini kurban etmesi eklinde bir Hindu gelene i - ok eski ve bilinmeyen bir tarihi anlatan bir sz - Radyum'un simgesi 15. nemli gnleri ve baz istatistik bilgilerini iceren kitap biimindeki takvim - Gereki Yukar dan a a ya 1. Yelkenli gemilerde, kontra kapelesiyle direk apkas aras nda kalan u blm - Resimdeki yazar n bir eseri 2. Ayak direme - Suyu al nm her trl yiyecek maddesinin art - Aktinyum'un simgesi - Arnavutluk'un plakas 3. Sz dinlemeyen, uslu durmayan - Denetleme, tefti , kontrol 4. Say boncu u - Yz yaprakl k alt n varak paketi - Kekli in boynundaki siyah halka 5. Ate li silahlarda namlunun gerisinde bulunan ve ni an almaya yarayan kertik - Bir ilimiz - Azarlama, paylama 6. A abey (k sa) - E kenar drtgen - H rvatistan'da bir liman kenti 7. lgi eki - Mezopotamya panteonunda tm tanr lar n babas ve kral olan gk tanr s - Rusa'da evet - Beyaz 8. Birka tr birle ti inde e itli kimyasal birle ikleri yani moleklleri, bir tek tr ise bir kimyasal eyi olu turan parac k - Szle me, mukavele, kontrat 9. Parlak, saydam k rm z renkte de erli bir ta - Bir gsterme s fat - Ttn duman n n b rakt ya l kir 10. Atatrk'n manevi evlatlar ndan olan kad n tarihi - Bir hayret nlemi 11. Ku'ran cmlesi - Kk saray - Bir nota 12. Kk ma ara - Letonya'n n ba kenti - Cet - Ailesinin geimini sa layan 13. Hastal k an nda gelen titreme - Bir kan grubu - Makam, mevki 14. Gzde a k kestane rengi - ki y lda bir yap lan sanat etkinli i - Kltr 15. Muhtemel olarak, muhtemelen - Resimdeki yazar n bir eseri Bulmacan n do ru yan tlar n bize 1 hafta iinde fax veya mektup yoluyla gnderen okurlar m za brahim im ekin resimdeki kitab n arma an edece iz FAX: 0212 252 51 22
DZELTME VE ZR Son iki say d r teknik bir aksakl ktan dolay bulmacam z yanl yay mlanm t r. Okurlar m zdan zr dileriz. Bu say da hata dzeltilmi tir.