1

Zup Zup ani prenos ani prenosnici nici

uvod i geometrija uvod i geometrija
cilindri cilindri nih zup nih zup anika anika
Ma Ma inski Fakultet Univerziteta u Beogradu inski Fakultet Univerziteta u Beogradu
Ma Ma inski elementi II inski elementi II
Petak 16. 03. i 23.03. 2012 Petak 16. 03. i 23.03. 2012. .
VI smena VI smena prof. dr Aleksandar Marinkovi prof. dr Aleksandar Marinkovi
doc. dr Tatjana Lazovi doc. dr Tatjana Lazovi
Osobine zup Osobine zup anih anih prenosnika prenosnika
- -zup zup anih parova anih parova
-Prenos snage zahvatom zubaca
-Siguran prenosni odnos
-Veoma iroka primena:
- relativno male dimenzije i velika nosivost
- visok stepen iskorienja
- relativno jednostavno odravanje i dug
radni vek
Podela je mogua po vie osnova:
-Prema konstruktivnom obliku zupanika,
meusobnom poloaju osa (paralelne,
seku se, mimoilaze se) . . .
Ravan zupani par
spoljanji
Zup Zup ani parovi ani parovi
unutranji
Cilindri Cilindri ni zup ni zup anici anici
- - ose su paralelne ose su paralelne
Sa pravim zupcima
Sa kosim zupcima
Sa strelastim zupcima
petak 08. i 15. mart 2013
2
Konusni zup Konusni zup anici anici
- - ose im se seku ose im se seku
Sa pravim zupcima
Sa kosim zupcima
spiralni - sa
lunim zupcima
Hiperboloidni zup Hiperboloidni zup ani parovi ani parovi
- - ose im se mimoilaze ose im se mimoilaze
puni
hipoidni
zavojni
Razli Razli iti primeri zup iti primeri zup anika anika
Zupci i ozubljenje Zupci i ozubljenje
Funkcija zubaca je:
- da ostvari taan prenosni odnos
- kontinualnu rotaciju
3
Standardni modul
t d p z =
Izjednaavanjem obima na podeonom cilindru:
z m z
p
d = =
t
Nova veliina
koja se uvodi
modul:
t
p
m =
Korak na podeonom cilindru
t m p =
Osnovni pojmovi Osnovni pojmovi Profil zupca Profil zupca
Oblik profila zupca treba da zadovolji uslove:
- da je u toku sprezanja prenosni odnos konstantan
- da zupanici u sprezi imaju isti oblik profila
- da se profili relativno jednostavno mogu izraditi
evolventa i cikloida
const. = = = =
2
1
1
2
1
2
e
e
z
z
d
d
u
Osnovni zakon sprezanja
Evolventa Evolventa
y
b
y
r
r
= o cos
b
y y
r
D A
~ ~ u u sin
b
y b y b
b b
y
r
r tg r
r
BD AB
r
D A o o
u

=

= =
y b
tg r CB AB o = = jer je
y y y y
o o u o = = tg inv
Sledi evolventna funkcija:
y
u
- evolventni ugao
y
o - napadni ugao
y y b
r r o cos =
Ovde su:
Poluprenik osnovne krunice
Standardni profil zubaca Standardni profil zubaca
o
n
20 = o ugao standardnog profila
25 0 3 0 1 0 , , ... , = =
n
c
standardni korak osnovni korak - korak na osnovnoj krunici
t
n n
m p =
n n n n b
m p p o t o cos cos = =
4
Izrada profila zubaca Izrada profila zubaca
-Kotrljanjem osnovne prave po osnovnoj krunici
(kao pri formiranju evolvente kruga), bruenje zubaca
-Kotrljanjem podeone prave po podeonoj krunici
(sprezanje zupanika i zupaste letve), glodanje
-Kotrljanje kinematskih krunica
(alat u obliku zupanika), rendisanje
Grani Grani ni broj zubaca ni broj zubaca
1 17
2 2
2 2
,
sin sin
= = =
o o
y
z
g
o
n
20 = = o o za
o cos r r
b
=
o o
2
2 2
cos cos
mz mz
r r m y
b
= =
( ) o
2
1
2
cos =
mz
m
Granini broj zubaca
Za koeficijent visine zupca y=1, sledi:
Koeficijent pomeranja profila Koeficijent pomeranja profila
o
2
2
sin
min
z
y x =
m x r r m y
b min
cos + = o
( ) |
.
|

\
|
= = o o
2
2 2
cos cos
min
mz mz
m y r r m y m x
b
Pomeranje profila
xm
Minimalni koeficijent
pomeranja profila
za z=17,1 x
min
=0
za z<17,1 x
min
>0
Mere profila zupca Mere profila zupca
Lu Lu na debljina zupca na debljina zupca
|
.
|

\
|
+ = o
t
tg x m s 2
2
|
.
|

\
|
+ =
y y y
d
s
d s o o inv inv
Luna debljina zupca na
podeonoj krunici:
Luna debljina zupca na bilo
kojoj krunici:
bez pomeranja profila, xm=0
2 2
p
m s = =
t
5
Mere profila zupca Mere profila zupca
Mera preko zubaca Mera preko zubaca
( )
b b w
s p z W + = 1
Gde je z
w
merni broj zubaca (na slici z
w
=3)
o t o cos cos m p p
b
= =
|
.
|

\
|
+ = o inv
d
s
d s
b b
Ako se zameni:
z m d = |
.
|

\
|
+ = o
t
tg x m s 2
2
gde su:
( ) | | o o t o tg x inv z z m W
w
2 5 0 + + = , cos dobija se:
bez pomeranja profila, xm=0 5 0, + =
t
o
w
z gde je o / rad
Sprezanje pravozubih zup Sprezanje pravozubih zup anika anika
O
1
O
2
= a - meuosno rastojanje
( )
w w w
w w w w
r r
r r
CN C N N N
o
o o
sin
sin sin
2 1
2 1
2 1 2 1
+ =
= + =
= + =
odakle sledi:
w
a N N o sin =
2 1
2 1 w w
r i r
gde su:
- poluprenici
kinematskih krunica
w
o - ugao dodirnice
Dodirnica Dodirnica
Dodirnica Dodirnica - - geometrijsko mesto ta geometrijsko mesto ta akadodira u nepokretnoj ravni akadodira u nepokretnoj ravni
Kod cilindrinih zupanika - prava koja je zajednika tangenta na osnovne
krunice
w
o - ugao dodirnice
o o o inv tg inv +
+
+
= 2
2 1
2 1
z z
x x
w
Aktivna du Aktivna du ina dodirnice ina dodirnice:
za zupanike bez pomeranja profila
o o =
w
w b a b a
a r r r r AE o sin + = =
2
2
2
2
2
1
2
1

jer je: a r r
w w
= +
2 1
Stepen sprezanja profila Stepen sprezanja profila
2 1...
cos
= = = =
p
g
m p
b
o
o
o t
c

AB i DE dvoparna sprega
BD jednoparna sprega
6
Dimenzije zup Dimenzije zup anog para anog para
( )
w w
b
w
b
w w
r r
r r
r r a
o
o
o o cos
cos
cos cos
2 1
2 1
2 1
+ = + = + =
w
z z
m a
o
o
cos
cos
2
2 1
+
=
Meuosno rastojanje Meuosno rastojanje
1
1
+
=
u
a
r
w
1 2 w w
ur r =
Pre Pre nici kinematskih kru nici kinematskih kru nica nica
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
cos
cos
cos
cos
z
z
r
r
r
r
r
r
r
r
u
w b
w b
w
w
= = = = =
o
o
o
o
za zupanike bez pomeranja profila o o =
w
1 1 1
z m d d
w
= =
2 2 2
z m d d
w
= =
Dimenzije zup Dimenzije zup anog para anog para
Pre Pre nici podno nici podno nih kru nih kru nica nica
( ) x c m r r
a f
+ =
0
1
gde je C
ao
=0,25
( )
1 1 1
25 1 x m r r
f
= ,
( )
2 2 2
25 1 x m r r
f
= ,
a r cm r
f a
= + +
2 1
cm r a r
f a
=
2 1
cm r a r
f a
=
1 2
Pre Pre nici temenih kru nici temenih kru nica nica
cm - temeni zazor