Hegel- Filozofija istorije Hegel je smatrao da je Kant bio sasvim u pravu kada je ukazao na antinomije, ali da je greio to je zbog

njih bio zabrinut. Upravo je u prirodi uma da protivrei sam sebi. To nije slabost naih sposobnosti, ve sutina racionalnosti koja mora da se bavi protivrenostima i antinomijama, jer je to upravo nain na koji se um razvija. Kant je analizirao um kao neto statino i zaboravio je da se oveanstvo razvija, i s njim nae drutveno naslee. Na razum je proizvod drutvenog naslea, istorijskog razvoja drutvene grupe u kojoj ivimo, nacije. Ovaj razvoj se odvija dijalektiki. Samopostavljanje uma (Hegelova dijalektika) U dijalektikom procesu dolazi do samopostavljanja uma ili duha. Taj dijalektiki proces najvie lii na neko putovanje odlaska od kue, lutanja i vraanja kui, ali obogaen novim iskustvima. 1) U prvom koraku ili momentu, duh postavlja samog sebe. To je teza. 2) U drugom koraku ili momentu, duh postavlja svoju suprotnost. To je antiteza. Negirajui sebe, duh "izlazi iz sebe" u svoju spoljanjost, postaje neto drugo u odnosu na samog sebe. To drugo Hegel naziva prirodom. ( Fihte: Ja VS ne-Ja) 3) U treem koraku duh se vraa samome sebi i u samog sebe, tj. iz svoje spoljanjosti vraa se u svoju unutranjost. To je sinteza. Duh se nije, naime, vratio na prvobitno stanje. On se u izlasku izvan sebe trajno promenio, i ono izvan sebe uneo u sebe kao neto to je njegovo ili to je on sam, ili to je on sam proizveo. APSOLUT = UM, DUH- Svetski duh kroz istoriju izlazi iz neposredne prirodnosti, samopostavlja se, napreduje u svesti o slobodi i kree se kao samoostvarenju i samosvesti. Dakle, svetska istorija je po Hegelu dijalektina i predstavlja napredovanje svesti o slobodi: "Jedina misao, koju filozofija donosi sa sobom, jeste jednostavna misao uma, da um vlada svetom (svetski um ili duh), dakle da je u svetskoj istoriji zbivanje bilo umno. Um je supstancija, naime ono, usled ega i u emu sve to je realno ima svoj bivstvovanje i egzsitenciju, i beskonana mo, jer um nije tako nemoan da bi doterao samo do ideala, do onoga "treba da" i postojao samo izvan realnosti, ko zna gde," (Hegel, Filozofija istorije). Um, prema Hegelu, predstavlja apsolut. Svetska istorija je napredovanje u svesti o slobodi,- napredovanje koje imamo da spoznamo u njegovoj nunosti. (...) Sloboda kao idealitet neposrednoga i prirodnoga ne postoji kao neto neposredno i prirodno, nego se naprotiv mora stei i tek zadobiti, i to pomou beskonanoga posredovanja u negovanju znanja i htenja. (...) Svetska istorija, znamo dakle, jeste prema tome uopte izlaganje duha u vremenu kao to sebe ideja kao priroda izlae u prostoru. Ako, dakle, bacimo pogled na svetsku istoriju uopte, onda

vidimo neizmernu sliku promena i dela, beskonano raznolikih oblikovanja naroda, drava, individuuma u neumornom sledovanju. Sve to moe ui u duu oveka i interesovati ga, svaki oseaj dobra, lepoga, velikoga iskoriuju se, posvuda se stvaraju, provode svrhe, koje mi priznajemo, kojih izvrenje mi elimo; mi se nadamo i bojimo se za njih. Iz gore reenog sledi: Samorazvoj duha zbiva se i logiki i istorijski Dijalektika je metoda zahvatanja ivog, pokretnog i borbenog dogaanja. Narodi stupaju na istorijsku scenu, doivljavaju uspon, silaze sa istorijske scene, doivljavaju pad i propast. Priroda i duh su konkretni oblici postojanja ideje, ali samo duh ima istoriju (duh se razvija u vremenu) Istorija poinje ukidanjem prirode od strane samoosloboenog duha (dijalektika) Um vlada svetom, ali njegova vlast gotovo da nije vidljiva lukavstvo uma Istorija je jedinstveni proces u kome ispod prividnih sluajnosti vladaju zakoni Sve se zbiva po planu uma, tj. ostvaruje se napredak svesti o slobodi Krajnji cilj je potpuna sloboda, odnosno samosvest kraj istorije

Svetski um ili duh koristi za svoje ciljeve pojedince i itave generacije, pa i itave narode. Kao to je u hrianskom shvatanju istorije vladala misao da se sve u istoriji zbiva po bojoj volji i da je konani cilj kome sve treba rtvovati, spasenje ljudi i njihova srea, tako je Hegel u svojoj filozofiji istorije razvio misao da se sve zbiva po planu svetskog uma i da je krajnji cilj istorijskog zbivanja da se taj plan ostvari. A plan je u tome da se u toku istorije ostvaruje napredak svesti o slobodi i da e kraj istorije biti realizovana puna sloboda i samosvest. Dakle, put samospoznaje apsolutnog duha svoj konkretan izraz nalazi u ljudskoj istoriji iji smisao Hegel vidi kao napredovanje svesti o slobodi. Hegel odbacuje Rusoovo shvatanje da se ovek raa slobodan i da ga civilizacija baca u ropstvo. U duhu ideja koje je razvio u svom delu Fenomenologija duha, on je u svojoj filozofiji istorije zastupao stav da je ovek najmanje ovek (najmanje slobodan) u poetku istorije i da sve vie postaje ovek ukoliko vie zadobija slobodu i na taj nain prevazilazi stanje prirodne neposrednosti( sloboda nije isto to i neto sluajno, prirodno, neposredno, ve nuno- ovek nije po prirodi slobodan, ve se sloboda tek mora stei i zadobiti, izranjanje uma i duha iz neposredne prirodnosti).

 Hegel razlikuje tri osnovna istorijska razdoblja: a) Drevni Istoni narodi (Kine, Indije itd.) jo nisu znali da je duh ili ovek kao takav po sebi slobodan, zbog ega ljudi i nisu bili slobodni, ve je to samo jedan bio slobodan (koji, usled toga i nije bio istinski slobodan, ve samovoljan) b) Grci i Rimljani su znali da su neki slobodni, ali ne i ovek kao takav, nego su mnogi ljudi smatrani robovima. c) Germanski narodi su zahvaljujui reformaciji stekli svest o tome da je ovek slobodan kao takav, sloboda duha sainjava njegovu posebnu prirodu, ime su dostigli krajnji cilj drutvenog razvitka. Takav Hegelov krajnji zakljuak u filozofiji istorije bio je u skladu sa njegovim nastojanjima da pokae da filozofija istorije, kao svetska teodiceja utvruje opravdanje bogova u istoriji.Teodiceja (opravdanje postojanja zla u svetu) objanjava se celokupnim istorijskim dogaanjem: sve to se dogodilo ne samo da nije bez boga, ve je u sutini boije delo. Istorijski razvoj ima: cilj u dravi uma, u kojoj se ostvaruje sloboda (po Hegelu je to bila Pruska monarhija) orue u velikim ljudima i duhu naroda (Napoleon- samo orue u rukama istorije i svetskog duha) Zeitgeist-duh vremena