YEN SORULAR

1.1 Karbon dioksit rneklerinde 0,2002 g karbon, 0,5333 g oksijen ve 0,1682 g karbon, 0,4480 g oksijen bulunmutur. Karbon monoksit rneklerinde 0,1543 g karbon, 0,2056 g oksijen ve 0,5147 g karbon, 0,6856 g oksijen bulunmutur. Verilerin deimez oranlar yasasna ve katl oranlar yasas na uygunluunu gsteriniz. Hidrazin, amonyak ve hidrojen azotr, hepsi N ve H ieren bile iklerdir. Her bileikde 1 g azot ile birleen hidrojen miktar , s ras yla, 0,0144 g, 0,0216 g ve 0,0024 g'dr. Bileiklerin katl oranlar yasas na uyduklar n gsteriniz. Be eit azot oksidinin, srasyla, 1 ksm oksijene kar 1,7510, 0,8755, 0,5837, 0,4378 ve 0,3502 ksm azot ierdii bulunmu tur. Azot oksitleri nin katlo oranlar yasasna uyduunu gsteriniz. ki kkrt oksidinin % 50 ve % 60 oksijen ierdii bilinir. Kkrt oksitlerinin katl oranlar yasasna uyduunu gsteriniz. Antimuan iki eit oksit oluturur. Birinde 40,59 g antimuan' n 8,00 g oksijenle birletii, dierinde % 75,27 antumuan bulunduu anla lm t r. Antimuan oksitlerinin katl oranlar yasasna uyduunu gsteriniz.

1.2

1.3

1.4 1.5

YEN SORULARA YANITLAR

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 O/C oranlar: 2,664/1,000 (CO 2), 1,332/1,000 (CO) ve O ktleleri oran: 2/1. H ktleleri oran: 6:9:1. O ksmlar oran: 5 : 5/2 : 5/3 : 5/4 : 1. O ktleleri oran: 2:3 O ktleleri oran: 3:5 6

YEN SORULAR
Mol. Mol Ktlesi 2.1 Aadaki bileiklerin mol ktlelerini bulunuz: (a) P4O10, (b) Na2S2O3, () Al2Br6 (f) (CH3CO)2O 2.2 2.3 (d) CCl3CHO.6H2O (g) B2H6 (c) CuCl2.6H2O (e) HOCH2CH2O

Soru 2.1 de verilen bileiklerin molekl ktlelerini u ve g cinsinden bulu nuz. Aadaki maddelerin mol saylarn bulunuz. (a) 2 kg O2, (b) 500 mg S8, () 1,73 kg HCl, (f) 71,4 g H2SO4, (d) 3 ton Al, (g) 100 g C12H22O11. (c) 1,5 g Hg, (e) 6 g (CH3)2S,

2.4 2.5

Soru 2.3 de verilen maddelerin atom veya molekl saylarn bulunuz: Aada safl ve ktlesi verilen maddelerin mol saylarn bulunuz: (a) % 98 saf 10 kg H2SO4, (b) % 50 saf 1 ton Cl2, (c) % 75 saf 50 mg C6H5COOH, (d) % 95 saf 150 g CuSO4.5H2O. () % 98 saf 50 g Al2Cl6,

2.6

Aada atom veya molekl saylar verilen maddelerin mol say lar n ve ktlelerini bulunuz: (a) 4 x 1020 molekl H2O, (c) 1025 molekl S8, (d) 25 x 1012 molekl F2, (f) 5 x 1020 atom CO, 7 (b) 1025 atom S, () 500 atom F, (e) 106 molekl P2O5, (g) 6,022 x 1017 molekl C6H12O6.

2.7

Aada mol saylar verilen maddelerin ktlelerini bulunuz: (a) 0,02 mol CS2, (c) 3 milimol CO(NH2)2, (d) 27 x 105 mol C4H9OH, (b) 4 x 103 mol COCl2, () 0,125 mol H3BO3, (e) 5,6 mol Cl2.

2.8

Aadaki maddelerin 1 gramnda ka mol ve ka atom C vardr? (a) CH3OH, () CH3COOH, (f) Cl2F2 (b) Na2C2O4, (d) CS2, (g) Al4Cl3 (c) CO, e) C6H12O6.

2.9 2.10 2.11

Silikon ipleri, mikrobilgisayar entegre devrelerinde kullan l r. Birinin ktlesi 5,68 mg ise ka Si atomu ierir? Amerikiyum (Am), doal bir element deildir ve parac k h zland r c larda hazrlanr. 6 tane Am atomunun ktlesi nedir? (Am, atom ktlesi 243 u) zopentil asetat, C7H14O2, muza kokusunu veren organik maddedir. Ar soktuu zaman bu maddeden 1 mg kadar aa kar, bu yolla ar , kendini koruma amacyla dier arlara haber verir. (Doada haberle meyi sa layan bu tr maddelere feromon denir) Bir ar sokmas sonucu kana ka molekl izopentil asetat ve ka atom C karr?

1.12 1.13

Glikoz'un mol ktlesi 180 g mol 1 dir. Younluu 1,56 g cm3 olduuna gre mol hacmi nedir? Glikoz -1- fosfat, vcutta karbohidrat metabolizmas iin nemlidir. Mol ktlesi 260 g mol1 dir. Younluu 1,5 g cm3 olduuna gre mol hacmi ve bir moleklnn hacmi nedir? DNA (Deoksiribonkleik asit) kaltm salayan bir bileiktir. Bir DNA rneinin younluu 1,1 g cm 3 ve mol ktlesi 6,0 x 108 g mol 1 bulunmutur. Bir DNA moleklnn hacmi nedir? Vitamin B12, siyanokabolamin, beslenme iin gerekli bir vitamindir, yokluu kanszla yol aar. Bileiminde % 4,34 Co bulunur, Molekln bir tane Co atomu ierdii bilindiine gre bileiin mol ktlesi nedir?

2.14

Yzde bileim 2.15

2.16

Aada formlleri verilen azot oksitlerinde N yzdesini bulunuz: (a) NO, (b) NO2, 8 (c) N2O4, () N2O

2.17

Baz fotoelektrik hcrelerde aadaki kadmiyum bileikleri kullan l r, bu bileiklerdeki Cd yzdelerini bulunuz. (a) CoS, (b) CdSe, (c) CdTe.

2.18

lk asal gaz bileikleri, 1964 de yaplan XeF 2 ve XeF4 dr, bileiklerdeki Xe yzdesini bulunuz.

2.19

Aadaki bileiklerin yzde bileimini bulunuz: (a) HCHO, () CCl3CHO . H2O, (f) Mg2Si3O8 . 2H2O. (b) CaSO4, (d) N2H4 . HCl (c) C2H5SH, (e) XeOF4

2.20

Dimetilnitrozamin, (CH 3)2N2O, karsinojen (kanser yapc) bir bileiktir. Yiyecek ve ieceklerde bulunan nitrit bileiklerinin (koruyucu olarak katlr), dier bileiklerle etkilemesinden oluur. (a) mol ktlesi nedir? (b) 100 mg bileikteki mol saysn ve molekl say s n bulunuz. (c) Bileiin yzde bileimini bulunuz. () 1 x 10 12 molekl bileiin mol saysn ve ktlesini bulunuz.

2.21

Sakkarin, C7H5NO3S, eker yerine kullanlan bir yapay tatlandrcdr. (a) Mol ktlesi nedir? (b) 1,5 milimol sakkarinin ktlesini bulunuz. (c) 1,83 g sakkarinde ka atom H vardr? () Bilei in yzde bile imini bulunuz.

2.22

Evrenin bileimi, atom yzdesi olarak, % 93 H ve % 7 He'dur. Evrenin bileimini ktle yzdesi olarak bulunuz. Deniz suyunda % 0,00654 Br (Br eklinde) bulunur. 10 dm 3 deniz suyunda ka g ve ka mol Br 2 vardr? (Deniz suyunun younluu 1,025 g cm3 dr).

2.23

2.24

Deniz suyunda Cl (Cl eklinde) miktar, 1 kg deniz suyunda 19 g dr. Okyanuslarn hacmi 1,4 x 1021 dm3 tr. Okyanuslarda ka ton ka mol Cl 2 vardr? (Deniz suyunun younluu 1,025 g cm 3 dr.)

2.25

44 g alkol alnrsa, kanda alkol miktar 100 cm 3 de 0,080 g olur. Erikinde kan hacmi 7 dm3 olduuna gre alkoln yzde ka kana karmtr? 9

Molekl formllerinin bulunmas 2.26 Aadaki bileiklerin en basit formlleri nedir? (a) C6H6, (d) C6H12O6 2.27 2.28 2.29 (b) C2H6O2 (e) Al2Br6 (c) P4O6 (f) C4H4O6Na2 () B2H6

Sadece S ve N ierdii bilinen bir bilei in % 69,6 S ierdi i bulunmu tur. En basit forml ve molekl ktlesi 184 ise molekl forml nedir? Yal boyalarda kullanlan beyaz pigment bir titan oksittir. % 59,9 Ti ierdii bilindiine gre bileiin en basit forml nedir? Yzde bileimi % 71,65 Cl, % 24,27 C ve % 4,07 H olan bir bile i in en basit forml nedir? Molekl ktlesi 99 g mol 1 ise molekl forml nedir? Sadece I ve O ierdii bilinen bir bileiin % 76,05 I ierdi i bulunmu tur. Bileiin en basit forml nedir? Sadece C, H ve O ierdii bilinen bir bileiin % 48,38 C ve % 8,12 H ierdii bulunmutur. En basit forml ve mol ktlesi 74 g mol 1 ise molekl forml nedir? Kortizon, romatizma tedavisinde kullanlan bir hormondur. % 69,96 C, % 7,83 H ve % 22,21 O ierdii bilinir. Mol ktlesi 360 g mol 1 olduuna gre molekl forml nedir? Penisilin zde bileimi ve mol ktlesi aa da verilmi tir. % 53,83 C, % 6,45 H, % 8,97 N, % 10,26 S, 20,49 O; 312 g mol 1. Molekl formln bulunuz. Hekzametilendiamin, naylon yapmnda kullanlr. % 62,07 C, % 13,79 H ve % 24,14 N ierdii bilindiine gre en basit forml nedir? Molekl ktlesi 116 u olduuna gre molekl forml nedir? Melamin, ayn ad tayan plstiklerin yapmnda kullanlr. Yap s nda C, H ve N bulunur. 1,26 g'lk bir rnei yakld zaman 1,32 g CO 2 ve 0,54 g H2O olumaktadr. En basit formln ve molekl ktlesi 126 u ise mo lekl formln bulunuz. Etilenglikol, antifiriz olarak kullanlr. 0,31 g'l k bir rne in, yakma analizi 0,44 g CO2 ve 0,28 g H2O veriyor. Bileiin sadece C, H ve O ierdi i

2.30 2.31

2.32

2.33

2.34

2.35

2.36

10

bilindiine gre en basit forml nedir? Mol ktlesi 62 g mol 1 ise molekl forml nedir? Bileiin yzde bileimi nedir? 2.37 Formaldehit, dezenfektan olarak ve bakalit yapm nda kullan l r. Yap s nda C, H ve O bulunur. 150 mg'lk bir rnein yakma analizi 220 mg CO 2 ve 90 mg H2O veriyor. Normal koullarda rnein hacmi 112 cm 3 olduuna gre mol ktlesi ve molekl forml nedir? 2.38 C vitamini (bileiin ad askorbik asit), C, H ve O ierir. 10,68 mg'l k bir rnek yakld zaman 16,02 mg CO2 ve 4,37 mg H2O olumutur. Mol ktlesi 176 g mol1 ise molekl forml nedir? Yzde bileimi nedir? 2.39 Akrilonitril, sentetik elyaf olarak kullanlan akrilik polimerlerin (rne in, orlon) yapmnda kullanlr. 10 mg'lk rnein yakma analizi sonucu 24,91 mg CO2 ve 5,09 mg H2O olumutur. C, H ve N ierdi i bilindiine gre yzde bileimi nedir? Mol ktlesi 53 g mol 1 ise molekl forml nedir? 2.40 C, H, N ve O ierdii bilinen bir organik bilei in 0,157 g'l k bir rne i yakld zaman 0,2130 g CO 2 ve 0,0310 g H2O olumutur. 0,103 g'lk bir rnekteki N, NH3 haline dntrlp 0,023 g NH3 elde edilmitir. Bileiin en basit forml nedir? 2.41 Aadaki nicel analiz sonularndan organik bile i in molekl formln bulunuz: 0,1156 g'lk bir rnein yakma analizi sonucu, 0,1638 g CO 2 ve 0,1676 g H2O elde edilmitir. Ayn miktarda dier bir rnekte azot analizi yaplarak 0,0634 g NH3 elde edilmitir. Bileiin mol ktlesi 31 g mol 1 dir. (Hatrlatma: bileiin nitel analiz sonular verilmemitir. Bile ikte C, H ve N miktar bulunduktan sonra O miktar da -eer varsa- bulunmal d r. O yoksa, rnein ktlesi, ierdii C, H ve N miktarlar toplam na e it ola caktr.) 2.42 Organik bileiklerdeki S, SO2 4 iyonuna dntrlerek BaSO 4 halinde ktrlr. Cl, Cl iyonuna dntrlerek AgCl halinde ktrlr. Aada nitel analiz ve nicel analiz sonular ve mol ktleleri verilen bileiklerin molekl formllerini bulunuz: (a) C ve S ierdii bilinen bir bileiin 0,38 g'l k bir rne i 2,33 g BaSO 4 veriyor, mol ktlesi, 76 g mol1. 11

(b) C ve Cl ierdii bilinen bir bileiin 61,6 mg'lk bir rne i 229,6 mg AgCl veriyor, mol ktlesi 154 g mol1. 2.43 C, H, O, N ve S ierdii bilinen slfanilamit (bir slfa ilc ) nicel analiz sonular aada verilmitir. 0,860 g'lk bir rnein yakma analizi 1,320 g CO2 ve 0,360 g H2O vermitir. Ayn miktarda rnekte N analizi, 0,170 g NH3 ve ayn miktarda bir dier rnekte S analizi, 1,165 g BaSO 4 vermitir. Bileiin mol ktlesi 172 g mol1 olduuna gre molekl forml nedir?

Reaksiyon denklemlerinin denkletirilmesi (Ykseltgenme say s de i mesi yntemi) 2.45 Aadaki denklemleri denkletiriniz. (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) () (h) () (i) (j) (k) (l) ykseltgenme says deimesi yntemiyle

C2N2 + F1 CF4 + NF3 CuO + NH3 Cu + N2 + H2O N2H4 + H2O2 N2 + H2O K2Cr2O7 + HI + HClO4 KCO4 + Cr2(SO4)3 + I2 + H2O P4 + NaOH + H2O NaH2PO2 + PH3 MnSO4 + PbO2 + H2SO4 HMnO4 + PbSO4 + H2O K + KNO3 N2 + K2O AsH3 + KClO3 H3AsO4 + KCl SnCl2 + O2 + HCl H2SnCl6 + H2O + Cr O 2 + Fe2+ H Fe3+ + Cr3+
2 7

CuO + NH3 Cu + N2 + H2O K2Cr2O7 + KBr + H2SO4 K2SO4 + Cr2(SO4)3 + Br2 + H2O N2H4 + H2O2 N2 + H2O Ag2S + HNO3 AgNO3 + NO + S + H2O

(m) H3AsO4 + Zn + HNO3 AsH3 + Zn(NO3)2 + H2O 12

(n) (o) () (p) (r) (s) () (t) (u) () (v) (y) (z) (a)

FeSO4 + KClO3 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + KCl + H2O H2SO3 + HIO3 H2SO4 + I2 + H2O Br2 + As2O3 + H2O H3AsO4 + N2O3 + H2O Hg + HNO3 + H2SO4 + HgSO4 + N2O3 + H2O C + HNO3 NO2 + H2O + CO2 PbO2 + Mn(NO3)2 + H2SO4 PbSO4 + HNO3 + HMnO4 KOH + Cl2 KCl + KClO + H2O NaHSO3 + NaIO3 + NaOH NaI + Na2SO4 + H2O Na3BiO3 + H2O2 + AgNO3 Ag3BiO4 + NaNO3 + H2O HNO3 + P4 + H2O H3PO4 + N2O Pb + PbO2 + H2SO4 PbSO4 + H2O KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 HIO3 + HI I2 + H2O AgCl + AsH3 + H2O Ag + H3AsO4 + HCl

(b) Se + HNO3 SeO2 + NO + H2O (c) () PbO2 + NaCl + H2O Pb(OH)3 + NaClO BiH3 + NaOH + H2O NaBiO2 + H2

+ (d) CrI3 + Cl2 H CrO4 + Cl + IO4

(e) (f') (g') (') (h') (')

Hg2Cl2 + H2S Hg + S8 + HCl P4 + HClO + H2O H3PO4 + HCl

+ NO2 + Cr2O72 H Cr3+ + NO3 H MnO4 + S2 O MnO2 + S

Sb2S3 + NaClO3 + H2O H3SbO4 + NaCl + S H H S+I O H SO + I

2 2 2 4

13

(i')

+ CH3OH + Cr2O72 H CH2O + Cr3+

Kimyasal reaksiyonlara dayanan hesaplamalar 2.46 Ar miktarda NH3 gaz 1,70 g BF3 ile etkileirse ka g NH3. BF3 oluur? 2.47 2.48 15 x 1220 molekl H2 den oluan HF'nin ktlesi nedir? Ka mol F 2 harcanmtr? 10 dm3 benzeni yakmak iin ka kg O 2 gerekir ve ka g CO 2 oluur? (Benzenin younluu 0,88 g cm3) C6H6 (s) + 15/2 O2 (g) 6CO2 (g) + 3H2O (s) 2.49 Uzay aralarnn frlatlmas iin yakt olarak Al NH 4ClO4 karm kullanlmtr. Her 1 kg iin ne kadar NH4ClO4 harcanr? 3Al (k) + 3 NH4ClO4 (k) Al2O3 (k) + AlCl3 (k) + 3NO (g) + 6H2I (s) 2.50 TNT, trinitrotoluen, patlad zaman oluan rnlerin hepsi gazd r. 4,54 kg TNT patlad zaman oluan gazlarn normal koullarda toplam hacmi nedir?
s 4 C3H5(NO3)3 (k) 12CO2 (g) + 6N2(g) + 10H2O (g)

2.51

Sodyum bikarbonat, NaHCO 3 ve magnezyum hidroksit, Mg(OH) 2, mide asidini ntralletirmek iin kullan lrlar; birincisi kat d r, di eri sulu sspansiyon halindedir. 1g NaHCO 3 veya 1 g Mg(OH) 2 den hangisinin daha etkin olduunu bulunuz. (Yol gsterme: Her iki tuzun etkiledii HCl mol saylarn karla t rn z.) (Mg(OH)2, sulu sspansiyonuna magnezya st denir.) NaHCO3 (k) + HCl (sulu) NaCl (sulu) + H2O (s) + CO2(g) Mg(OH)2 (k) + 2HCl (sulu) MgCl2 (sulu) + 2H2O(s)

2.52

Benzinin % 100 izooktan, izo-C 8H18 olduu farzedilirse 50 dm 3 benzini yakmak iin gerekli O2'nin hacmi ve oluan CO2'in hacmi normal koullarda nedir? (zo-C8H18 younluu 0,69 g cm3) izo-C8H18(s) + 25/2 O2(g) 8CO2(g) + 9H2O(s) Soda cam, soda, Na2CO3, kireta, CaCO3 ve kum, SiO2 eritilerek yaplr. Bileimi deiir, fakat genel reaksiyon a ada verilmi tir. 100 tane merubat iesi (her biri 200 g) yapmak iin ne kadar kum ve soda harcanr? 14

2.53

Na2CO3(k) + CaCO3(k) + 6SiO2(k) Na2O. CaO. 6SiO2(k) + 2CO2 2.54 Yksek frnda Fe retimi srasnda aadaki reaksiyonlar yrr: 2C(k) + O2 (g) 2CO(g) Fe2O3(k) + 3CO (g) 2Fe(k) + 3CO2(g) 1. Reaksiyonda oluan CO'in hepzinin 2. reaksiyonda kullan ld kabul edilirse 1 ton Fe elde etmek iin ne kadar O2 gerektiini bulunuz. (Yol gsterme: Soruyu zerken iki yol izlenebilir. (i) Fe iin gerekli CO miktar ve sonra bu kadar CO iin gerekli O 2 miktar bulunur. Veya, (ii) iki reaksiyon toplanr ve hesaplama bir basamakta yaplr.) 2.55 HNO3, Ostwald prosesi ile retilir. Reaksiyon denklemleri a a da yazlmtr. 1000 ton HNO3 elde etmek iin ne kadar NH 3 gerektiini bulunuz. Her reaksiyonun verimi % 100 kabul edilecektir. 4NH3(g) + SO2(g) 4NO(g) + 6H2O(g) 2NO(g) + O2(g) 2NO(g) 3NO2(g) + HgO(s) 2HNO3 (sulu) + NO(g) 2.56 Etilen glikol, C2H4(OH)2 antifiriz olarak kullanlr ve etilen oksit, C2H4O'den hazrlanr. C2H4O, etilenin ykseltgenmesinden elde edilir. C2H4(g) + 1/2 O2(g) C2H4O(g) C2H4O(g) + H2O(s) C2H4(OH)2(s) Normal koullarda 224 dm3 etilenden ka dm3 etilenoksit ve ka g etilen glikol oluur? Her iki reaksiyonun verimi % 90 dr. 2.57 Kire, CaO, kireta, CaCO 3'dan hazrlanr. 3 ton % 50 saf CaCO 3'den ne kadar CaO oluur? 560 kg CaO olumusa reaksiyonun verimi nedir? CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) 2.58 155 g Ca(PO4)2 ile etkileen % 98 lik H 2SO4 zeltisinin ktlesini bulunuz. Ka g CaSO 4 oluur? 170 g CaSO 4 olumusa reaksiyonun verimi ne dir? Ca3(PO4)2(k) + 3H2SO4 (sulu) 3CaSO4(k) + 2H3PO4 (sulu)

15

2.59

Kalsiyum hidrr, CaH2, su ile etkileirse H2 aa kar. Normal koullarda 100 cm3 H2 elde etmek iin ka g CaH 2 alnmaldr? Reaksiyonun verimi % 80 dir. CaH2 (k) + 2H2O (s) Ca(OH)2 (sulu) + Hg(g)

2.60

Mg3N2, magnezyum nitrr, su ile etkileirse NH 3 aa kar. 3 g % 90 saf Mg3 N2 ar su ile etkileirse elde edilen NH 3'n normal koullarda hacmi nedir? 800 cm3 NH3 toplanmsa reaksiyonun verimi nedir? Mg3N2(k) + 6H2O(s) 3Mg(OH)2 (sulu) + 2NH3(g)

2.61

Al4C3, alminyum karbr, su ile etkileirse CH 4, metan aa kar. 1 g Al4C3 den elde edilen CH4'n normal koullarda hacmi 400 cm 3 dr. Al4C3'n safl nedir? Al4C4(k) + 12H2O(s) 4Al(OH)3 (sulu) + 3CH4(g)

2.62

2 g Hg'nin tamamen znmesi iin ka g % 70'lik HNO 3 kullanmak gerekir. Hg(s) + 4HNO3 (sulu) Hg(NO3)2 (sulu) + 2NO2(g) + 2H2O(s)

2.63

Bronz (tun), Cu-Zn alamdr. HCl ile etkiletirilirse Zn znr, Cu et kilemez. Zn(k) + 2HCl (sulu) ZnCl2 (sulu) + H2(g) 500,0 mg alam, ar HCl ile etkiletii zaman 105,6 mg ZnCl 2 oluuyor. Alamdaki Cu yzdesi nedir?

2.64

Hg'nin alamlarna malgama (veya amalgam) denir. Na malgamas su ile etkileirse, Na znr ve H2 aa kar; Hg etkilemez. 2Na(k) + 2H2O(s) 2NaOH (sulu) + Hg(g) 0,5 g malgamadan normal koullarda 72 cm 3 H2 elde edilmise malgama daki Na yzdesi nedir?

2.65

NaH ve AlH3 karm suyla etkiletirilerek aa kan H 2 toplanyor. 8,4 g karmdan 1,4 g H2 elde edilmise karmdaki NaH miktar nedir? NaH(k) + H2O (s) Na(OH) (sulu) + H2(g) 16

AlH3 (k) 3H2O(s) Al(OH)3 (sulu) + 3H2 (g)

Snrlayc reaktife dayanan hesaplamalar 2.66 Aspirin, salisilik asit, C7H6O3 ve asetanhidrit, C4H6O3'den hazrlanr: C7H6O3(k) C4H6O3(s) + C9H8O4(k) + C2H4O2(s) (a) 1 g aspirin iin ka g salisilik asit kullanmak gerekir? (b) 2,76 g salisilik asit ve 1,02 g asetanhidritten ne kadar aspirin olu ur? 2.67 Kalsiyum karbr, CaO ve C dan hazrlanr: CaO(k) + 3C(k) CaC2(k) + CO(g) 10 kg CaO ve 10 kg C'dan ne kadar CaC 2 oluur? Geriye hangi reaktiften ne kadar kalr? 2.68 NH3, Haber prosesi ile N2 ve H2 den retilir: N2(g) + 3Hg(g) 2NH3(g) (a) Normal koullarda 4,48 m3 N2 ve 11,2 m3 H2 den ka kg NH 3 oluur? Geriye hangi gazdan ka kg kalr? (b) 2,5 kg N2 ve 5 kg Hg"den ne kadar NH3 oluur? 2.69 Haber prosesi ile NH 3 retimi iin gerekli H2, metan, CH4 ve sudan hazrlanr. CH4 (g) + H2O (g) CO(g) + 3H2(g) (a) 5 ton CH4 iin ne kadar su kullanlr? (b) 5 ton CH4 ve 5 ton H2O dan ne kadar H2 elde edilir? 2.70 Gm ve kkrt stlnca Ag2S oluur: 16Ag(k) + S8 (k) 8 Ag2S (k) 1,08 g Ag, 0,2 g s ile stlrsa ka g Ag2S oluur? 2.71 NH3, kat CuO zerinden yksek scaklkta geirilirse 50 g NH 3 ve 250 g CuO'dan ne kadar Cu ve ne kadar N2 oluur? 2NH3(g) + 3CuO(k) 3Cu(k) + N2(g) 3H2O(g) 17

2.72

Metanol alkol olarak ve yar arabalarnda yakt olarak da kullan l r. CO ve H2 den hazrlanr. 2H2(g) + CO(g) CH3OH(s) 100 kg H2 ve 500 kg CO'den ne kadar CH 3OH oluur? 480 kg CH3OH olumusa reaksiyonun verimi nedir?

2.73

Akrilonitril (Soru 2.39), propilen, C3H6, NH3 ve O2 den hazrlanr: 2C3H6(g) + 2NH3(g) + 3O2(g) 2C3H3N + 6H2O(g) 1 ton propilen ve 1 ton NH 3, ar O2 ile etkileirse ne kadar akrilonitril oluur? Geriye hangi reaktiften ne kadar kalr?

2.74

Klorbenzen, C6H5Cl, benzen, C6H6 ve Cl2 dan hazrlanr: C6H6(s) + Cl2(g) C6H5Cl(s) + HCl(g) 7,8 g C6H6 ve 30,5 g % 90 saf Cl'dan ne kadar C6H5Cl oluur? 20 g C6H5Cl elde edilmise reaksiyonun verimi nedir?

YEN SORULARA YANITLAR

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 (b) 158,1 g mol1, (c) 242,5 mol1, (e) 62 mol1 (b) 158,1 u, 26,3 x 1023 g, (c) 242,5 u, 40,3 x 1023 g, (e) 62 u, x 1023 g (a) 62,5 mol, (c) 7,47 x 103 mol, (d) 0,11 x 106 mol, (g) 0,29 mol (a) 376 x 1023 molekl, (d) 66 x 104 atom, (g) 1,75 x 1023 molekl (a) 0,1 mol, (b) 7,05 x 103 mol, (c) 0,31 x 103 mol, (d) 0,572 mol (b) 16,6 mol, 533 g, (c) 16,6 mol, 4,263 kg, (g) 1 x 106 mol, 180 g (a) 1,524 g (b) 395,6 kg, (c) 180 mg, (d) 397 g (a) 0,031 mol, 188 x 1020, (b) 7,5 x 103 mol, 45 x 1020, (e) 2,9 x 103 mol, 175 x 1019 122 x 1018 atom 2,42 x 1021 g 18 10,3

2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20

5 x 1015 molekl, 4 x 1016 C atomu 115 cm3 175 cm3, 2,9 x 1022 cm3 9,1 x 1016 cm3 1360 g mol1 (a) % 46,7, (b) % 30,4 (a) % 77,8, (b) % 58,7 % 22,5, % 36,7 (b) % 29,4 Ca, % 23,6 S, % 47 O, () % 14,50 C, % 64,35 Cl, % 9,67 O % 0,60 H, % 10,88 H2O (a) 74 g mol1, (b) 1,35 x 103 mol, 81 x 1019, (c) % 32,43 C, % 8,11 H, % 37,84 N, % 21,62 O, () 16,6 x 1013 mol, 0,12 x 109 g

2.21 2.22 2.23 2.24 2.25 2.26 2.27 2.28 2.29 2.30 2.31 2.32 2.33

(a) 183 g mol1, (b) 274,5 mg, (c) 30 x 10 21 () % 45,90 C, % 2,73 H, % 7,65 N, % 26,23 O, % 17,49 S % 77 H, % 23 He 0,667 g Br2, 0,004 mol Br2 27,3 x 1015 ton Cl2, 3,8 x 1020 mol % 13 (a) CH (c) P2O3 (d) CHO SN, S4N4 TiO2 CH2Cl, C2H4Cl2 I2O5 C3H6O2 C12H28O5 C14H20N2SO4 19

2.34 2.35 2.36 2.37 2.38 2.39 2.40 2.41 2.42 2.43 2.44 2.45

C3H8N, C6H16N2 C3N6H6 CH3O, C2H6O2, % 38,70 C, % 9,68 H, % 51,62 O 30 g mol1, CH2O C6H8O6, % 40,9 C, % 4,55 H, % 54,55 O % 67,92 C, % 5,66 H, % 26,42 O, C3H3N C7H5N3O6 CH5N (a) CS2, (b) CCl4 COCl2 C6H8N2SO2 Reaktiflerin ve rnlerin katsaylar srayla yazlmtr: (a) 1,7,2,3 (d) 1,6,8,2,2,3,7 () 3,4,3,4 (i) 3,2,3,1,3 (m) 1,4,8,1,4,4 (p) 2,2,2,2,1,3 (t) 3,1,3,1,3,3 (y) 2,1,1,1 (c) 2,1,3,2,1 (e) 8,8,16,1,16 (b) 3,2,3,1,3 (e) 1,3,3,3,1 (h) 2,1,8,2,2 (c) 1,2,1,4 (f) 2,5,3,2,5,2 () 1,6,14H+, 6,2,7 H2O (l) 3,8,2,3,6, () 2,1,5,2,4 () 2,1,1,1,1 (v) 1,1,2,2, (b) 1,4,3,4,2 () 1,1,1,4 (g) 10,2,1,6

(j) 1,6,7,4,1,3,1 (k) 1,2,1,4 (n) 6,1,3,3,1,3 (r) 1,4,4,2,1 (u) 1,1,3,1,3,1 (z) 1,5,3,3 () 1,1,1,1,3 (o) 5,2,5,1,1 (s) 5,5,2,5,4,2 () 10,2,7,8,5 (a) 8,1,4,8,1,8

(d) 2,27,64 OH, 2,54,6, 32 H2O

(f) 1,10,6,4,10 () 3,1,8 H+,2,3,4 H2O (h) 3,5,9,6,5,9 (i) 3,1,8H+,3,2,7 H2O

() 2,3,4H2O 2,3,8 OH () 1,1,8 OH,1,8,4 H2O 2.46 1,925 g 20

2.47 2.48 2.49 2.50 2.51 2.52 2.53 2.54 2.55 2.56 2.57 2.58 2.59 2.60 2.61 2.62 2.63 2.64 2.65 2.66 2.67 2.68 2.69 2.70 2.71

0,10 g, 0,25 x 103 mol 27,08 kg O2, 29,78 kg CO2 4,4 kg 3,25 m3 1 g NaHCO3, 0,012 mol ve 1 g Mg(OH)2, 0,023 mol asit ntralletirir. 84,74 m3 O2, 54,23 m3 CO2 151 kg kum, 29 kg soda 428,6 kg 404,8 ton 20,2 dm3 etilenoksit, 50,2 g etilenglikol 840 kg, % 66,7 150 g H2SO4, 204 g CaSO4, % 83,33 234,4 g 1,21 dm3, % 66,1 % 85,7 3,58 g % 90,4 % 29,6 2,4 g NaH (a) 0,767 g NaH, (b) 1,80 g snrlayc reaktif: CaO, 11,43 kg CaC2, 3,57 kgC snrlayc reaktif: H2, 5,67 kg NH3, 0,92 kg N2, (b) snrlayc reaktif: H2, 28,33 kg NH3 (a) 5,6 ton H2O, (ii) sr: H2O, 1,67 ton H2 snrlayc reaktif: Ag, 1,24 g Ag2S snrlayc reaktif: CuO, 199,1 g Cu, 29,5 g N2 21

2.72 2.73 2.74

snrlayc reaktif: CO, 571,5 kg CH3OH, % 84 snrlayc reaktif: C3H6, 1,26 ton C3H3N, 595,2 kg NH3 snrlayc reaktif: C6H6, 22,5 g C6H5Cl, % 89

YEN SORULAR
* aretli sorular "Temel niversite Kimyas"nda kk punto ile yaz lan leri Dzeyde bilgi iin dzenlenmitir.

Atom ii paracklar 3.1 Aadaki saylarda proton ve ntron ieren atomlarn sembollerini yaz n z. (a) 30p, 34n () 60e, 84n 3.2 (b) 20p, 22n (d) 23 e, 28n (c) 73 p, 108n (e) 81 e, 122 n

Aadaki atom ktle numaralar, ntron saylar ve ykleri verilmi olan atom iyonlarnn sembollerini yaznz, elektron saylar n bulunuz. (a) A: 45, 24n, 3+ ykl atom iyonu (b) A: 137, 81n, 2+ ykl atom iyonu (c) A: 79, 45n, 2 ykl atom iyonu Aada atom ktle numaralar, ntron saylar ve elektron say lar verilmi olan atom iyonlarnn ykn bulunuz, atomlarn ve atom iyonlarn n sem bollerini yaznz. (a) A: 45, 24n, 19e () A: 80, 45n, 36 e (b) A: 152, 89n, 60e (d) A: 32, 16n, 18e (c) A: 108, 47n, 60e (e) A: 108, 47n, 60e

3.3

22

3.4

Aada baz atom iyonlarnn elektron ve ntron saylar ve ykleri ve rilmitir. Karlk gelen atomlarn sembollerini yaznz. (a) 36e, 50n, 2+ ykl atom iyonu (b) 46e, 66n, 3+ ykl atom iyonu (c) 54 e, 74n, 1 ykl atom iyonu

Atom ktlesi. Ktle spektrumlar 3.5 Aadakilerden hangileri izotop iftleridir? (a) () 3.6

[ H]
2 1 12 6C

ve

3 1H 14 7

3 (b) 1 H ve

ve

[ N]

(d)

40 20 Ca

[ He] ve [ Sc ]
4 2 45 21

(c)

20 11 Na

ve

23 11 Na

Aadakilerden hangileri izobar iftleridir? (a) ()

208 82 Pb 12 5B

ve

208 83 Bi

(b) (d)

6 2 Ne 11 5B

ve ve

[ Li]
6 3 12 6C

(c)

[ H]
3 1

ve 4 2 He

ve

208 83 Bi

3.7

Na+ iyonu iin yk/ktle oran 42 x 10 2 C/kg dr. Na+ iyonunun ktlesini bulunuz. (Na+ iyonunun yk 1,6 x 10 19 C dur.) Na mol ktlesini bulunuz. (Elektronun ktlesi iyonun ktlesi yannda ihmal edilebilir oldu undan iyonun ktlesi atomun ktlesine eit alnabilir.) S2+ izotop iyonlar iin ktle/yk oranlar 1,657 x 10 7 kg/C ve 1,760 x 107 kg/C bulunmutur. zotoplarn ktlelerini u cinsinden bulu nuz. S+ izotop iyonlar iin ktle/yk oranlar ne olacaktr? Doal Mg elementi, % 78,70 24Mg, % 10,13 25Mg ve % 11,17 26Mg izotoplarn ierir. Bu izotoplarn ktleleri, srasyla, 23,985 u, 24,986 u ve 25,983 u dur. Mg'un atom ktlesini bulunuz. Doal Ir elementi, % 37,3 191Ir ve % 62,7 193Ir izotoplarn ierir. Bu izo toplarn ktleleri, srasyla 191,0 u ve 193,0 u dur. Ir'un atom ktlesini bulunuz. Doal bir elementin ktle spektrumunda 69 ve 71 atom ktle numarasndaki piklerin bal bolluklar % 60,4 ve % 39,6 bulunmu tur. Bu 23

3.8

3.9

3.10

3.11

izotoplarn ktleleri, srasyla 68,93 u ve 70,92 u dur. Elementin atom ktlesini bulunuz. 3.12 B atom ktlesi 10,81 u dur ve 10B ve 11B izotoplarn ierir. Bu izotoplarn ktleleri, srasyla 10,0129 u ve 11,0093 u dur. zotoplar n ba l bolluk larn bulunuz. Ag atom ktlesi 107,870 u dur ve 107Ag ve 109Ag izotoplarn ierir. Bu izotoplarn atom ktleleri, srasyla 106,905 u ve 108,905 u dur. zotoplar n bal bolluklarn bulunuz. Brom, Br2 ktle spektrumunda 158, 160 ve 162 atomktle numaras nda pik elde edilmitir ve piklerin bal bolluklarnn % 25,34, % 50,00 ve % 24,66 olduu gzlenmitir. Br atomunun doal izotoplar ve bunlar n ba l bolluu nedir?

3.13

3.14*

ekirdek balanma enerjisi 3.15* 3.16* 3.17*

6 3Li

atom ktlesi 6,01347 u'dur. Atom bana ktle kaybn ve ba lanma atomunun balanma enerjisi 80,87 x 10 5 erg'dir. Gerek atom

enerjisini bulunuz.
56 26 Fe

ktlesi nedir? Helyum-3, helyum-4 ve helyum-6 izotoplarnn atom ktleleri s ras yla 3,01493 u, 4,00 150 u ve 6,01347 u dur. Hangi izotopta ktle kayb en faz ladr? Bu izotop iin balanma enerjisi nedir?
16 8O

3.18*

atomunun

ktlesi 15,9905 u'dur. Atom bana ktle kaybn ve

balanma enerjisini bulunuz. Mol bana ktle kaybn ve balanma enerji sini bulunuz. Elektromagnetik ma. Planck kuram 3.19 3.20 99,5 MHz de yayn yapan bir FM radyo istasyonuna ait radyo dalga larnn dalga boyuna bulunuz. AM Radyo dalgalar frekans snr 600-1500 KHz'dir. Karl k gelen dalga boyu snrn bulunuz.

24

3.21

Kobalt-60, bir ekirdek reaktrnde hazrlanan bir yapay izotoptur. Inlar verir ve kanser hastalklarnn n tedavisi (radyoterapisi)nde kullanlr. -Imasnn dalga boyu 1A ise frekans nedir? Frekans 600 kHz olan bir radyo dalgas, Ay'dan Dnya'ya yaklak ka da kikada gelir? Ay'n Dnya'dan uzakl, 384 381 km'dir. Sorunun zm iin mann frekansnn yani trnn bilinmesi gerekli midir? Frekans 1 x 1010s1 olan bir mikrodalga masnn dalga boyunu ve bu maya ait bir fotonun enerjisini (yani mann kuantum bana enerjisini) bulunuz. Gnmzde kompakt disk alarlar, laser kullanrlar. I n dalga boyu 800 nm ise frekansn ve bu maya ait bir fotonun enerjisini bulunuz. Sodyumun sar na ait spektrum izgilerinin (sodyum D-izgileri) dalga boylar 5890 A ve 5896 A dr. 5890 A dalga boyundaki izgiyi oluturan elektronik geie ait enerjiyi bulunuz. (Soru aa daki ekilde de sorulabilir: 5890 A dalga boyundaki mann kuantum bana enerjisini (yani bu maya ait bir fotonun enerjisini) bulunuz. Stronsiyum ve stronsiyum ieren bileikler, Bunsen beki alevinde s t l rsa, mavi k yaynlar. Imann dalga boyu 461 nm dir. I man n frekans n ve kuantum bana enerjisini bulunuz.) Lityumun krmz na ait spektrum izgisinin olumas iin lityum ieren bileiklerin paralanarak lityum atomlar n n 2,96 x 10 19J deerinde bir enerji ile uyarlmalar gerekir. Uyarlan elektron, temel duruma dnerken krmz k yaynlar. Imann dalga boyu nedir? Bir mol lityum atomunun uyarlmas iin ne kadar enerji gerekir?

3.22

3.23

3.24 3.25

3.27

3.28

Fotoelektrik olay 3.29* Lityumdan fotoelektronlarn frlatlmas iin en d k enerji, 279,7 kJ mol1 dir. Lityumdan fotoelektron frlatabilen mann en uzun dalga boyu (eik dalga boyu) ne olmaldr? Demirden fotoelektronlarn frlatlmas iin en d k enerji, 7,21 x 10 19J dur. Demirde fotoelektrik olay gzlenmesi iin man n en d k frekans (eik frekans) ve en uzun dalga boyu (eik dalga boyu) ne olmal d r? Inlama iin dalga boyu 46 nm olan UV mas kullanl rsa, frlayan foto elektronlarn enerjisi ve hz ne olur? 25

3.30*

3.31* 3.32*

Potasyum iin eik frekans 5,41 x 10 14s1 dir. Inlama iin doal boyu 250 nm olan ma kullanlrsa frlayan fotoelektronlar n hz ne olur? Fotokromik camlarda ok az miktarda AgCl bulunur. I k ald zaman AgCl moleklleri ayrr. AgCl h Ag + Cl ve oluan Ag, camn kararmasna neden olur. Reaksiyon iin gerekli enerji 310 kJ mol,1 oldu una gre, bu enerjinin tamam ktan salanrsa reaksiyonu sa layacak n en uzun dalga boyu nedir?

3.33*

Sezyum, fotoelektrik hcrelerde ok kullanlr. nk, iyonla ma enerjisi (atomdan bir elektron frlatabilmek iin gerekli enerji) en d k metal olduundan ma ile kolayca iyonlar. Sezyum'un eik dalga boyu 660 nm dir. 500 nm dalga boyunda ma ile nlanrsa frlayan elektronlar n ener jisi ne olur? Fotoelektrik olaydan hrsz alarmlarnda yararlanl r. Fotoelektrik hcrede, ma demeti metal (katot) zerine der, frlayan elektronlar, anot tarafndan ekilir ve devre kapanarak akm geer. Eer, kap , kasa vb. zerine drlen ma demetinin yolu hrszn kolu ile engellenirse ak m kesileceinden bir alarm sistemi alr. Fotoelektrik hcrede tungsten kul lanlrsa ve 125 nm dalga boyunda ma ile frlayan elektronlar n enerjisi 8,0 x 1012 erg bulunmusa, alarmn almas iin kullanlacak man n eik dalga boyu ne olmaldr? Alarm, grnr k ile alr m?

3.34*

Atom spektrumlar. Bohr atom kuram 3.35 Hidrojen spektrumunda Lyman serisinin ilk izgisi, birinci Bohr yrngesinde bulunan elektronun uyarlarak ikinci Bohr yrngesine ktktan sonra tekrar birincisine dmesiyle oluur. izginin (yani yaynlanan mann) dalga boyu ve bu maya ait bir fotonun enerjisi ne dir? Ima, elektromagnetik spektrumun hangi blgesine der? Hidrojen atomunda bir elektronun beinci Bohr yrngesinden ncsne dmesiyle salnan enerji ve yaynlanan mann frekans nedir? I ma hangi blgede bulunur? Hidrojen spektrumu, Balmer serisi izgilerinden birinin dalga boyu 364 nm'dir. Balmer serisi, spekturm izgileri veren bir elektronun bulundu u 26

3.36

3.37

temel dzeyin ba kuantum says 2 oldu una gre, elektronun kt uyarlm dzeyin ba kuantum says nedir? 3.38 Hidrojen spektrumu Brackett serisi izgilerinden biri elektronun drdnc Bohr yrngesinden altncsna kmasyla oluur. Bu k iin gerekli enerji nedir? Bu enerjiyi almak iin elektron taraf ndan so urulmas gerekli mann dalga boyu nedir? Elektron tekrar drdnc yrngeye dnerken hangi dalga boyunda ma yaynlar? Tek elektronlu atomlarda elektronun enerjisi, Eitlik 3.10.11 ile verilir: E = mZ2e4 / 8n2h2 0
2

3.39*

n: 1, 2, 3,

Hidrojen, 1s elektronu iin ekirdek yk Z = 1 oldu u iin E itlik 3.10.1 yazlabilir: E = A (1/n2) = 2,18 x 1018 J (1/n2) Eer, atomun ekirdek yk Z ise ns elektronu enerjisi E = A (Z2 / n2) = 2,18 x 1018J (Z2/n2) n = 1, 2, 4, olur. He+2 dan bir elektron kopararak He 2+ iyonu oluturmak iin verilmesi gereken enerjiyi (yani He'un 2. iyonlama enerjisini) atom ve mol bana bulunuz. 3.40* Soru 3.36 da verilen bilgiden yararlanarak Be 3+ iyonundan bir elektron koparmak iin verilmesi gereken enerjiyi (yani Be'un 4. iyonla ma enerjisini) atom ve mol bana bulunuz. Soru 3.36 da verilen bilgiden yararlanarak Li 2+ iyonundan bir elektorn koparmak iin verilmesi gereken enerjiyi atom ve mol bana bulunuz. Na'un 1s elektronu iin iyonlama enerjisi, yani Na 10+ dan bir elektron koparmak iin gerekli enerji 1,39 x 10 5 kJ mol1 olarak llmtr. O halde, 1s elektronunun grd ekirdek yk yani etkin ekirdek yk ne kadardr? Aadaki elektron dizililerinin hangisi uyarlm bir duruma kar l k gelir? Her biri iin temel durumu yaznz. (a) 1s22s23p1 () 1s22s22p43s1 Atom numaras. Moseley yasas 27 (b) 1s22s22p6 (d) [Ar]4s23d54p1 (c) [Ne]3s23p34s1 (e) [Ar]4s13d10

3.41* 3.42*

3.43

3.44

Moseley eitliinde b = 1,0 verildi ine gre, vanadyumun belli bir seri X- nlar frekans 1,2 x 10 18 s1 bulunmusa, teknesyumun ayn seri X-nlar frekans ne olacaktr? Vanadyum ve teknesyum, atom numaralar, srasyla 23 ve 43 dr. Moseley eitliinde a = 5,0 x 10 7 ve b = 1,0 verildiine gre, bir elementin yaynlad belli bir seri X-nlar frekans 8,70 x 1018 s 1 bulunmusa elementin atom numaras nedir?

3.45

YEN SORULARA YANITLAR

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 (a) (a)
64 30X 45 21

,
3+

()

144 60 X 79 34 2

[ X ] ,18e , (c) [ X] ,46 e (b) X, [ X ] , (e) X, [ X ]

152 63 152 63 3+ 32 16 32 16

(a)

88 38X,

(c)

127 53 X

(a), (c) (a), (b), () 0,038 x 1021 kg, 22,88 g mol1 31,747 u, 33,730 u; 3,314 x 107 kg/C, 3,520 x 107 kg/C 24,31 u 192 u 69,72 u % 20 10B ve 80 11B % 51,8 107Ag ve % 48,2 109Ag % 50,7 79Br ve % 49,3 81Br 0,036 u, 5,36 x 1012J 55,92lu 28

3.17 3.18 3.19 3.20 3.21 3.22 3.23 3.24 3.25 3.26 2.27 2.28 3.29 3.30 3.31 3.32 3.33 3.34 3.35 3.36 3.37 3.38 3.39 3.40 3.41 3.42

Helyum-6, 5,49 x 1012J 6,17 x 1012J, 3,72 x 1012J 3,02 m 200-500 m 3 x 1018 s1 1,3 s, hayr 3 cm, 6,62 x 1024J 3,75 x 1014 s1, 24,83 x 1020J 3,37 x 1019J 5,42 x 1014s1, 216,1 kJ mol1 6.51 x 1014s1, 43,1 x 1020, 671 nm, 178,3 kJ mol1 428 nm 276 nm, 35,96 x 1019J, 2,77 x 106 ms1 9,79 x 105 ms1 7,78 x 1014 s1 9,6 x 1020J 250 nm, grnr k ile almaz. 122 nm, UV blgesi, 16,23 x 1019J 1,28 m, IR blgesi, 15,52 x 1020J 7 2,63 m, 7,55 x 1020J, 2,63 m 87,20 x 1019J, 5251 kJ mol1 34,88 x 1018J, 21,0 MJ mol1 19,62 x 1018J, 11,82 MJ mol1 10,3

29

3.43 3.44 3.45

(a) 1s22s22p1, (c) [Ne]3s23p4, () 1s22s22p5, (d) [Ar]4s23d6 4,4 x 1018s1 60

YEN SORULAR
* aretli sorular "Temel niversite Kimyas"nda kk punto ile yaz lan leri Dzeyde bilgi iin dzenlenmitir.

Kuantum saylar. Pauli ilkesi 4.1 Bir elektron iin aada verilen kuantum saylar tak mlar ndan hangileri olanakldr? Dierlerinin niin olanakl olmadn aklaynz. (a) n = 0 (b) n = 1 (c) n = 1 () n = 2 (d) n = 2 (e) n = 3 (f) n = 4 4.2 1=0 1=1 1=0 1=1 1=1 1=2 1=0 m=0 m=0 m=0 m = 2 m=1 m = 3 m=0 s = +1/2 s = +1/2 s = 1/2 s = +1/2 s = +1/2 s = +1/2 s = 1/2

Aadaki kuantum saylarna sahip en fazla ka elektron vardr? (a) n = 4 () n = 3 1 = 2 (b) n = 5 m = 1 (d) n = 2 1=1 (c) n = 5 s = +1/2

(e) n = 2 1 = 1 m = 1 s = 1/2

4.3

Aada ba kuantum saylar verilen elektronlariin verilen magnetik kuantum saylarndan hangileri olanakldr. Niin? 30

(a) n = 2 m = 1 () n = 4 m = 4 (f) n = 5 m = 5 Broglie bants 4.4* 4.5* 4.6*

(b) n = 3 m = 2 (d) n = 0 m = 0

(c) n = 1 (e) n = 8

m = 2 m = 6

Broglie dalga boylar 100 nm ve 1 nm olan elektronlarn hzn bulunuz. In yzde bei hzla giden bir ntronun Broglie dalga boyunu bulunuz. In yzde onbei hzla giden bir elektronun Broglie dalga boyunu bulu nuz.

Elektron dizilileri. Hund Kural 4.7 Aadaki elektron dizililerinden hangileri olanakl d r? Di erlerinin niin olanakl olmadn aklaynz. (a) 1s12s32p5 () [Ne]3s23p33d10 4.8 (b) 1s22s22p5 (d) [Ar]3d94s2 (c) [Ne]3s23p7 (e) [Ar]3d94s24p1

Aadaki atomlarn ve iyonlarn elektron dizili ini yaz n z ve izoelektronik olanlarn bulunuz. Ga, Ge, Ti, Au, Tl, Sr2+, Ti2+, Cl, Tl2+, Se2

4.9

Aada elektron dizilileri verilen atomlarn yrnge diyagramlar n iziniz. (a) Co: [Ar]4s23d7 (c) Te: [Kr] 5s24d10sp4 (b) Br: [Ar]4s23d103p5 () Ce: [Xe]4f15d16s2

4.10

Soru 4.9 da atomlarnn elektron dizilileri verilmi olan a a daki iyonlarn elektron dizililerini yaznz ve yrnge diyagramlar n iziniz. Co2+, Co3+, Br, Te2, Ce4+

4.11

Aadaki gei metalleri iyonlarnn elektron dizili ini yaz n z, hangileri asal gaz diziliinde deildir? V+, Mn+, Fe2+, Co3+, Zn2+, Sc+, Ti4+

4.12

Cu2+ ve Ti3+ iyonlarnn elektron diziliini yaznz, hangileri asal gaz di ziliinde deildir? 31

4.13

Aadaki atomlarn hangisi paramagnetiktir? C, Ne, Mg, Al, S, Fe, Cu

4.14

Metalin veya metal katyonunun iftlememi elektron say s ne kadar fazla olursa paramagnetik zellii de o kadar fazla olur. Bu nedenle baz metal oksitleri, teyp bandlarnn kaplanmasnda kullanlmt r. Katyonundaki iflememi elektron saysna bakarak, hangi oksidin bu amala daha uygun olduuna karar veriniz. CaO, V2O5, CrO2, AgO, SnO2, FeO (a) Cu, elektron dizilii, [Ar]4s 23d9 deil, 5Ar]4s13d10 dur. Nedenini aklaynz. Ayr grupta, Ag iin elektron diziliini yaz nz. (b) Cr elektron dizilii, [Ar]4s 23d4 deil, [Ar]4s13d5 dir. Nedenini aklaynz. Ayn grupta, Mo iin elektron diziliini yaz n z.

4.15

Periyotlu dizge 4.16 Aadaki A gruplar elementleri (temel elementler) nin en d tabaka (deerlik tabakas) elektron dizililerini yaznz. (n, Ba kuantum say s n yani periyot numarasn gstermek zere IA-VIIA Gruplar elementlerinin elektron dizilileri, srasyla, ns 1, ns2, ns2 np1, ns2np2, ns2 np3 ns2np4 ve rs2 np5 eklinde yazlabilir. ns ve np elektronlar toplam say s yani en d tabaka (deerlik) elektronlar says, grup numarasna eittir. Temel elementlerin elektron dizili leri, ksaca ns x, x: 1,2 veya ns2npy, y: 1-6 eklinde yazlabilir ve Grup No.=x veya Grup No.= 2+y olacakt r. Fakat, Grup numaralar IUPAC adlandrmasna gre verilmi se (parantez iinde yazlmtr), Grup No.=x veya Grup No.= 12+y olacaktr. (a) Ca, 4. Periyotta II A Grubu (2. Grup) elementi (b) In, 5. Periyotta III A Grubu (13. Grup) elementi (c) S, 3. Periyotta VI A Grubu (16. Grup) elementi () C, 2. periyotta IV A Grubu (14. Grup) elementi 4.17 Aadaki B gruplar elementlerinden 4. ve 5. periyotta bulunan temel gei elementlerinin en d iki tabakas iin elektron dizililerini yaz n z. (n, Ba kuantum saysn yani periyot numarasn gstermek zere en d iki taba kann elektronlar, (n1)s 2 (n1)p6 (n1)dxns2 diziliine sahiptir; x, d, alt takabasndaki elektron saydr. Grup numarasna bakarak x says n bulma 32

olana yoktur; ancak d Blokta elementin yerine baklarak x say s bulunabilir. d Blokta on grup vardr ve x says, soldan saa, III B grubu II B Grubu arasnda 1'den 10'a kadar deiir. Fakat, Grup numaralar IUPAC adlandrmasna gre verilmise Grup No.=x+2 olacakt r. (Parantez iinde yazlmtr), (a) V, 4. Periyotta VB Grubu (5. Grup) elementi (b) Ru, 5. Periyotta VIII B Grubu (8. Grup) elementi (c) Mn, 4. Periyotta VII B Grubu (7. Grup) elementi () Cd 5. Periyotta II B Grubu (12. Grup) elementi 4.18 Aada atom numaras verilmi olan elementlerin elektron dizili ini yaznz. Hangi periyotta ve hangi gruptadrlar. A veya B grubu elementi olduunu belirtiniz. Hangi bloktadrlar? (a) Z = 14 (d) Z = 40 4.19 (b) Z = 20 (e) Z = 60 (c) Z = 23 (f) Z = 80 () Z = 33

Aada elektron dizilileri verilen elementler hangi periyotta ve hangi gruptadrlar? A veya B grubu elementi olduunu belirtiniz. Hangi bloktadrlar? (a) Mo: [Kr]5s14d5 (c) Ni: [Ar]4s23d8 (e) Pr: [Xe]6s24f3 (b) Ga: [Ar]4s23d104p1 (d) Ba: [Xe]6s2 (f) Rn: [Xe]6s24f145d106p6

Heisenberg ilkesi 4.20 Bir elektronun hzndaki belirsizlik 0,1 ms 1 ise yerindeki belirsizlik nedir? Bu belirsizlii bir hidrojen atomunun bykl ile karla tr n z (Hidrojen atomu yarap, yaklak 0,53 A). Bir protonun yerindeki belirsizlik 0,01 A ise momentumundaki belirsizliinin momentumuna oran nedir?

4.21

Periyotlu dizge ve atomlarn zellikleri 4.22 Aadaki gruplarda verilen atomlarn veya iyonlarn en kk olan hangi sidir? 33

(a) Li, Na, K () S, Cl, Ar 4.23

(b) P, As, Sb (d) Cr2+, Cr3+, Cr6+

(c) O+, O, O

Aadaki gruplarda verilen atomlar azalan atom yaraplar na gre sralaynz. (a) Ca, Sr, Ba () Al, Cl, Na (b) As, Bi, P (d) Sn, Sb, I (c) Al, Si, C (e) O, P, S

4.24 4.25

Soru 4.23 de verilen atomlar azalan iyonlama enerjilerine gre sralaynz. Aadaki atomlarn hangileri byk negatif elektron ilgisine sahiptir? Hangileri pozitif elektron ilgisine sahiptir? (a) Cu, Zn, Ca () Sn, As, S (b) Pb, Sn, Sb (d) O, O, O2 (c) Cs, Be, La (e) Cu+, Cu

4.26

Aadaki gruplarda verilen atomlar azalan elektron ilgilerine gre sralaynz (negatif iareti gz nne almaynz). Cl, Ar, Mg, O, Se

4.27

Aadaki gruplarda verilen atomlar azalan elektron ilgilerine gre sralaynz (negatif iareti gz nne almaynz). (a) P, S, Cl () O, F, Ne (b) K, Ca (d) Li, Na, k (c) Cl, Br, I (e) Li, Be, O, F

4.28

Sodyumun iyonlama enerjisi 495,8 kJ mol 1 dir. Gaz sodyum atomlar, dalga boyu 589 nm olan bir ma ile iyonlar m? O atomu ve O iyonu elektron ilgisi deerlerinin hangisi daha byktr (yani daha negatiftir)? Niin? Drt elementin deerlik tabakas elektron dizili leri ns 2np6, ns2, ns1 ve ns2np3 ise bu elementleri artan byklklerine ve azalan iyonla ma enerji lerine gre sralaynz. elementin elektron disilii 1s 22s22p63s23p64s1, 1s22s22p63s2 ve 1s22s2 2p63s23p6 dr. Bu element iin iyonlama enerjileri, kJ mol 1 34

4.29

4.30

4.31

cinsinden 1520, 418,8 ve 737,6 dr, atom yaraplar ise, pm cinsinden, 160, 94 ve 197 olarak verilmitir. yonlama enerjisi ve atom yar ap deerleri hangi elemente aittir. Hangi element asal gazd r? Elementler nedir? 4.32* CIF bileii, Cl2 ve F2 iin llen Cl-F, ClCl ve F-F ba enerjileri, kcal mol1 cinsinden, srasyla, 59,5, 57,3 ve 37,0 dr. Cl'un elektronega tifliini bulunuz. (F'un standart elektronegatiflii: 4,0). 4.33* 4.34* O-O, O-H ve H-H ba enerjileri, kcal mol 1 cinsinden, srasyla, 33, 111 ve 104 dr. O'in ve H'n elektronegatiflikleri farkn bulunuz. N-H, N-N ve H,H ba enerjileri, kJmol 1 cinsinden, srasyla, 389, 159 ve 435 dir. H'in elektronegatiflii 2,1 olduuna gre N'un elektronegatifli ini bulunuz.

YEN SORULARA YANITLAR

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 (c), (d) ve (f) (a) 32, (b) 8, (c) 25, () 10, (a), (b), (e), (f) (a) 7,28 x 103ms1, (b) 7,28 x 105 ms1 26,4 x 1015m 16,2 x 1012m (b), (d) Ca ve Ti2+, Sr2+ ve Se2, Au ve Tl2+ (a) Co: [Ar]

4.10 4.11

Co2+: [Ar] V+, Mn+, Fe2+, Co3+ ve Zn2+ 35

4.12 4.13 4.14 4.15

Ti3+ iyonunda bir tane iftlememi elektron var ve peramagnetik C, Al, S, Fe, Cu Ag+, bir tane; Cr2+, iki tane ve Fe2+, 4 tane (en uygun) Hund kuralna gre yar dolmu veya tmyle dolmu bir alt tabaka atoma daha fazla kararllk salar. Onun iin, (a) ns 1nd10 dizilii, ns2nd9 diziliine ve (b) ns1nd5 dizilii, ns2nd4 diziliine tercih edilir. (a) Ag: [Kr]5s1d10 ve (b) Mo: [Kr]5s14d5 (a) Ca: 4s2, () S: 323p4 (b) V: 3s23p63d34s2, (b) Ru: 4s24p64d65s2 (a) 1s22s22p63s23p2, 3. Periyotta ve IV A Grubunda, A Grubu elementi, p Blounda, (d) [Ne]4s 23d104p65s24d2, 4. Periyotta ve IV B Grubunda, B Grubu elementi, d Blounda. (a) B Grubu, d Blok, (b) A grubu, p Blok () A Grubu, s Blok (e) B Grubu, f Blok 7,3 x 103 m = 73 x 106 A 0,38 (c) O+, (d) Cr6+ (c) Al > Si > C, (e) P > S > O () Cl > Al > Na, (e) O > S > P (a) Cu, (b) Pb, (d) O2, (e) Cu+ Cl, O ve Se, byk E, Mg ve Ar, pozitif E (a) Cl > S > P, (d) Li > Na > K Hayr, mann enerjisi 203 kJ mol1 O atomu, E daha byktr; nk O+ + e O iin elektron-elektron itmesi, O + e O2 iin olandan daha azdr. E, ns2np6>ns2np3>ns2>ns1 srasnda azalr. 1s2s22p63s23p6 (Asal gaz): 1520 kJ mol1, 94pm (Ar); 1s22s22p63s2: 737,6 kJmol1, 160 pm(Mg); 1s22s22p63s23p64s1: 418,8 kJmol1, 197 pm (K) 36

4.16 4.17 4.18

4.19 4.20 4.21 4.22 4.23 4.24 4.25 4.26 4.27 4.28 4.29 4.30 4.31

4.32 4.33 4.34

XCl = 3.2 XO XH = 1,36 XN = 3,0

YEN SORULAR
* aretli sorular "Temel niversite Kimyas"nda kk punto ile yaz lan leri Dzeyde bilgi iin dzenlenmitir.

ekirdek Kararll. Radyoaktiflik 5.1 Aadaki ekirdeklerin radyoaktif paralanma yollar n belirtiniz.
6 8 68 60 241 2 He, 5 B, 29 Cu, 30 Zn, 95 Np

5.2

Aadaki ekirdek iftlerinde hangi ekirdek radloaktiftir, nedenini aklaynz. (a) ()

24 25 10 Ne, 12 Mg 122 136 51 Sb, 54 Xe

(b) (d)

80 87 37Rb, 37Rb 203 223 81 Tl, 90 Th

(c) (e)

102 109 47 Ag , 47 Ag 248 248 82 Pb, 85 At

5.3

Sodyum-23, sodyumun kararl tek izotopudur. Sodyum 20, sodyum-24 ve sodyum-26 izotoplar nasl paralanr? Alminyum-27, alminyumun kararl tek izotopudur. Alminyum-24 ve alminyum,30 izotoplar nasl paralanr? Demir-54, demir-56, demir 57 ve demir-58, demirin kararl izotoplar d r. Demir-53 ve demir,59 radyoaktif izotoplardr. Bu iki izotopun paralanma yollarn bulunuz ve herbiri iin ekirdek tepkimesini yaz nz. 37

5.4

5.5

5.6

Bor-10 ve bor-11, borun kararl izotoplardr. Bor-9 ve bor-12 radyoaktif izotoplardr. Bu izotoplarn paralanma yollar n bulunuz ve herbir iin ekirdek paralanma reaksiyonlarn yaznz.
238 92 U

Radyoaktif paralanma hz 5.7 Aadaki serisindeki baz radyoaktif ekirdeklerin yarlanma sreleri verilmitir, paralanma hz sabitlerini y l 1, gn-1, dakika-1 ve s1 cinsinden hesaplaynz. (a) (c) (d) 5.8
238 92 U, 222 86 Rn, 214 84 Po,

4,5 x 109 yl, 3, 82 gn, 1,6 x 10 4 s

(b) ()

226 88 Ra, 214 82 Rb,

1, 6 x 10 3 yl, 26 ,8 dakika ,

237 93 Np ,

ilk kefedilen transuranyum elementtir. Paralanma h z sabiti

1,03 x 104 s1 olduuna gre yarlanma sresini s ve yl cinsinden hesap laynz. 5.9 5.10 Molibden-99 izotopunun yarlanma sresi 67,0 saattir. 1 mg izotoptan 335 saat sonra geriye ne kadar kalr? zotopun yzde ne kadar paralanm t r? Fosfod-32 izotopunun yarlanma sresi 14.3 gndr. Bir izotop rne inin paralanma hz 6,0 x 10 12 ekirdek bulunmutur. rnekte ka fosfor-32 ekirdei ve ka g fosfor-32 vardr? Pltonyum-238 izotopu kalp pillerinde kullanlr. 1 x 10 6 g izotopun paralanma hz 6,6 x 105 ekirdek s1 ise paralanma hz sabiti nedir? Yarlanma sresi nedir? Sodyum-24 izotopu, bir hastaya, dolam sistemindeki bozuklu u bulmak iin verilir ve sonra eitli blgelerde aktiflik llr. zotopun yar lanma sresi 15,0 saattir. Bir hastaya 2,5 g sodyum-24 verilmise, 24 saat sonra vcutta ne kadar kalmtr? Bir gm-122 izotopu rneinin % 38'i, 2,21 saatte paralanm tr. zotopun yarlanma sresi nedir? Kobalt-60 izotopu kanser tedavisinde kullanlr. Paralanma h z sabiti 4,18 x 109 s1 ise yarlanma sresi nedir? Bir izotop rne inin % 80'inin paralanmas iin ne kadar zaman geer?

5.11

5.12

5.13 5.14

38

5.15

yot-131 ieren sodyum iyodr zeltisi, bir hastaya tiroid guddesindeki ra hatszln anlalmas iin verilmitir. 10 gn sonra izotopun yzde ne ka dar paralanmadan kalmtr? yot-131 izotopunun yarlanma sresi 8,07 gndr. Fosfor-32 izotopunun yarlanma sresi 14,3 gndr. Bir izotop rne i hazrlandndan 3 gn sonra kullanlrsa yzde ne kadar geriye kalmt r? zotop, balangta 0,195 g ise geriye ka gram kalmtr? Bir inko-65 izotopu rneinin % 25'i 101,3 gnde paralanm sa izotopun yarlanma sresini bulunuz. Bir demir-59 izotopu rnei, Geiger-Mller saycsnda saniyede 185 say m vermi; fakat 10 saat sonra saniyede 107 saym bulunmu tur. zotopun yarlanma sresini bulunuz. (Not: zotop miktarlar yerine, bunlarla orant l olan radyoaktif saymlar alnabilir.) Bir kimyac kalsiyum-47 izotopu kullanmak istemektedir ve 47CaCO3 smarlayacaktr. zotopun yarlanma sresi 4,5 gndr. 10 mg izotopa ihti yac varsa ve 30 saat sonra teslim alacaksa ka g 47CaCO3 smarlamaldr?

5.16

5.17 5.18

5.19

5.20

Fosfor-32 izotopu olarak 32Na3PO4 kullanlmaktadr. zotopun yarlanma sresi 14,3 gndr. 100 mg 32Na3PO4 rneinde balangta ne kadar fos for-32 vardr ve 45 gn sonra ne kadar kalacaktr? 1 Ci, orijinal tanm, "1 g radyum-226 nn radyo aktifli i (veya k saca aktiflii) yani paralanma hz" dr. Radyum-226'nin paralanma h z sabitini bulunuz. 1 g teknesyum-99 izotopu rneinin aktiflii 5,3 Ci bulunmu tur. zotopun paralanma hz sabitini ve yarlanma sresini bulunuz. Bir sodyum-24 izotopu rnei 3,2 x 106 g dir ve aktifli i 27,9 Ci bu lunmutur. zotopun paralanma hz sabiti nedir? Sezyum-134 izotopunun yarlanma sresi 2,05 yldr. 0,25 mg'lik bir rnein aktiflii, ekirdek s1 (veya paralanma s1) ve Ci cinsinden nedir?

5.21*

5.22* 5.23* 5.24*

39

5.25*

0,45

mg

3
lk bir trityum, 40

3
41

rneinin aktiflii 1,61 x 10 11 ekirdek s1 bulunmutur. Paralanma hz

42

3
43

atom ktlesi: 3,02 u) 5.26* 5.27* 0,29 mg lk bir silisyum-35 izotopu rne inin aktifli i 12,3 Ci bu lunmutur. Paralanma hz sabiti ve yarlanma sresi nedir? Altn-198 izotopunun yarlanma sresi 2,69 gn dr. 0,215 mg l k bir rnein aktiflii ekirdek s1 ve Ci cinsinden nedir?

5.28

Stronsiyum-90, bir atom bombas patlamasndan sonra radyoaktif serpintide bulunan fisyon rnlerinden biridir. Saf bir 90 38Sr izotopunun aktiflii 1000 ekirdek dakika 1 ve bir yl sonra 975,2 ekirdek dakika 1 bulunmutur. zotopun yarlanma sresini bulunuz.

5.29*

90 kg arlnda bir insann bir ekirdek reaktrndeki s z nt dan kirlenen stleri ierek 1,00 Ci aktifliinde stransiyum-90 istopu aldn farzedilim; bu doz, stronsiyum-90 iin yakla k bu a rl kta bir insanda msaade edilen en yksek dozdur. (a) Bu maksimum doz, ka g izotopa karlk gelir? Stronsiyum-90 izotopunun yarlanma sresi 27,6 y ld r. (b) zotopun hepsinin kemiklerde kald, dar atlamad dnlrse, 20 y l sonra vcuttaki aktiflii ne olacaktr? (Not: zotop miktarlar yerine bunlarla orantl olan aktiflikler kullanlabilir.)

5.30*

nsan vcudunda % 0,35 orannda potasyum bulunur. Doal potasyum, 40 % 0,012 19 K ierir ve bu izotop -yaynlaycdr: Yarlanma sresi 4,5 x 1010 yldr. 90 kg lk bir insanda potasyum-40 aktifli i nedir? Soru 5.29 da verilen stronsiyum-90 veya potasyum-40, hangisi daha tehlikelidir?

5.31*

Bir arkeolojik kalntdaki kmr rneinin

14 6C

aktiflii, 1 g C iin 7

paralanma dakika1 olarak llmtr. Kmrn, bir volkan patlamas sonucu yanan bir aatan olutuu dnlmektedir. Volkan patlamas ne zaman olmutur? 5.32* Afrikadaki bir maaradaki kalntlarda
14 6C

aktiflii, 1 g C iin 3,1

paralanma/dakika1 olarak llmtr. Kalntlarn yan hesaplaynz.

ekirdek reaksiyonlar 44

5.33

Aadaki transmtasyonlarn hangileri -yaymlamas ile olmaz? (a) ()

238 92 U

234 90 Th 208 82 Pb

(b) (d)

227 89 Ac 212 83 Bi

223 87 Fr 213 84 Po

(c)

226 88 Ra

222 86 Rn

212 84 Po

5.34

Aadaki transmtasyonlarn hangileri -yaymlamas ile olmaz? (a) ()

64 29 Cu 212 83 Bi

64 28 Ni 212 84 Po

(b) (d)

114 49 In 234 90 Th

114 50 Sn 134 91 Pa

(c)

124 51 Sb

124 52 Te

5.35

Aadaki transmtasyonlarn hangileri b-yaymlamas ile olmaz? (a)

238 92 U

12 6 TC

?+ 41 0n
243 97 Bk

(b) ()

249 98 Cf + ? 249 98 Cf

10 5B

263 106 Unh

+ 1 0n + ?

(c) ? + (d) 5.36

4 2 He

+ 1 0n + 1 0n

257 103 Lw

237 93 Np

+ ?

250 100 Fm

Aadaki ksaca gsterilen ekirdek tepkimelerini denkletirerek yaz n z. (a) () (f)

33 16 S(n, 33 p) 15 P

(b) (d)

60 28 Ni( ,

n)

63 30 Zn

(c) (e)

23 11 Na(d, 28 14 Si(d,

24 p) 11 Na 29 15 P

63 29 Cu(p, 63 29 Cu( ,

n) n)

63 30 Zn 66 27Ga

242 96 Cm( ,

2n)

243 97 Bk

n)

ekirdek balanma enerjisi. Nkleer reaksiyonlarda enerji de i mesi 5.37

6 3Li

ekirdei iin ktle kaybn, balanma enerjisini ve nkleon ba na

balanma enerjisini bulunuz. ( 6 3Li atom ktlesi: 6,015126u) (Ayn zamanda baknz Soru 3.3.) (p: 1,007277u, n: 1,008665u, e: 0,000549u) 5.38 Fosfor-32, veya
32 16 S 32 15 P

radyoaktif izotopunun yarlanma sresi 14 gndr. Hangi

32 14 Si 32 32 32 15 P, 14 Si ve 16 S

yolla paralanr? Aa kan enerji ne kadardr? (rn ekirde in olduuna karar veriniz. 31,9739u, 31,9740u ve 31,9721 u dur.)

atom ktleleri, srasyla

45

5.39

Kontroll ekirdek fzyonu iin nerilen bir yakt LiD (D:

6 3Li

2 1 H ),

lityum

dterr'dir. Aada kullanma yollarndan hangisi daha fazla enerji verir? (a) +
1 0n

4 2 He

3 + 1 H

(b)
4 2 He :

6 3Li

2 1H

24 2 He
2 1H :

(Atom ktleleri (u): 6 3Li : 6,01513, 2,01345) 5.40

3 4,00150, 1 H : 3,01605,

1 Aadaki reaksiyon iin E enerji deimesini bir 1H ekirdei iin ve bir

mol 1 1H iin hesaplaynz: 21 1H

2 1H

0 +1 e

2 (Atom ktleleri (u): 1 1H : 1,00728, 1 H : 2,01345)

5.41

Aadaki reaksiyon iin E enerji deimesini bir 1 mol

2 1H 2 1H

2 1H

ekirdei iin ve

iin hesaplaynz:
4 2 He

3 2 He

+ 1 1H

3 4 (Atom ktleleri (u): 2 1 H : 2,01345, 2 He : 3,01493, 2 He : 4,00150)

YEN SORULARA YANITLAR

5.1
6 -Yaymlamas, 2 He, 68 29 Cu ; 8 +yaynlamas veya e yakalama: 5 B, 60 30 Zn ;

-yaynlamas: 5.2 5.3 5.4 5.5

241 93 Np .

80 122 204 37Rb, 51 Sb, 85 At

Na-24 ve Na-26, -yaynlamas, Na-20, +yaynlamas veya elektron yakalamas yoluyla paralanr. Al-30, -yaynlamas, Al-24, +yaynlamas yoluyla paralanr.
53 26 Fe 59 26 Fe

53 25 Mn 59 27 Co

+ +

0 +1 e 0 1 e

veya

53 26 Fe

0 +1 e

53 25Mn

5.6

9 5B

9 4 Be

0 1 e

12 5B

12 6C

0 1e

46

5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17 5.18 5.19 5.20 5.21 5.22 5.23 5.24 5.25 5.26 5.27 5.28 5.29 5.30 5.31

(a) 15,9 x 1011 yl1, 5 x 1018s1 67 x 1016s, 0,031 mg 2,1 x 1010 yl

4,3 x 1013 gn1,

3 x 1016 dakika1,

107 x 1017 ekirdek s1, 5,7 x 104g 2,7 x 1010 ekirdek s1, 3 x 104 gn 0,8 g 3,21 saat 12,21 yl % 42 % 86,5, 0,169 g 244,1 gn1 44,6 gn 12,1 mg 18,9 mg, 2,1 mg 1,4 x 1011s1 3,3 x 105s1, 5,8 saat 1,3 x 105s1 12,32 x 109 ekirdek s1, 1,8 x 109 s1 9,1 x 108s1 55 Ci 27,6 yl (a) 6,9 x 109g (b) 0,61 uCi, 2,24 x 104 ekirdek s1 0,33 Ci

280 ekirdek s1, stronsiyum 90'a gre potasyum 40 ok daha tehlikeli. M.. 4500 ylnda 47

5.32 5.33 5.34 5.35 5.36 5.37 5.38 5.39 5.40 5.41

13306 yl (d) (a) (a) (a)

222 86 Rn, 33 16 S

(b) 16 8 O, (c)
33 15 p

240 95 Am ,

() 21 0 n, (d)

14 7N 29 15 p

+ 1 0n

28 2 + 1 1p, (e) 14 Si + 1 H

1 0n

0,03438u, 51 x 1013 J (32 MeV) , 8,5 x 1013 J (5,33 Mev) 268,2 x 1015 J (1,68 MeV) (b) 4,17 x 1014 J, 2,93 x 1012 J, 2,51 x 1010 J 1,76 x 1012 J

48