8

Sayı 8 Haziran 2009

Özgürlüğün sınırlarını sen belirle!

Bir Linux öyküsü Delphi İde

Dns ve OpenDNS
Farklı bir dağıtım;
Ubuntu

Linux'e göç

Ubuntu arabası sizi

içindekiler sayfasına
götürür.

Oyun İncelemeleri
 İÇİNDEKİLER...

Editörden "Güvenlik Özgürlüktür"....................Mustafa ALKAN..........2,3

Yazılım İnceleme "Lazarus".............................Ayhan AKTAŞ...............4

GNU/Linux Röportajları....................................Ayhan AKTAŞ.............5,6

Farklı Bir Sistem "Ubuntu"...............................Emre ÖNER................7,8

Oyun İnceleme "SMC"......................................Eren KOVANCI...........9,10,11

Oyun İnceleme "Torcs"....................................Eren KOVANCI............12,13,14
Bir Linux Öyküsü.............................................Fuzuli.........................15,16
İnternet, DNS ve Open DNS...........................Halid ALTUNER............17,18,19

GNU/Linux Ubuntu Rehberi.............................Serkan ÇALIŞ...............20...27

Kapitalizm ve Özgür Yazılımlar........................Okan AKINCI................28

Linux'e Geçişte Yaşanan Sorunlar...................Okan AKINCI................29
"Devede" ile Video CD Oluşturun....................Okan AKINCI................30,31

1

Güvenlik Özgürlüktür.
Merhaba değerli SUDO okuyucuları ve açık
kaynak gönüllüleri,
Yoğun ve sancılı geçen bir ayın ardından,
öğrenci arkadaşlarımızın tatilinin başlamış
olduğu şu günlerde Linux Dünyası'na adım
atmak isteyenler için "Linux'a İlk Adım Özel
Sayısı 1" ile karşınızdayız. Tatilin, bir son değil
de yeni başlangıçlara yelken olabileceğini
düşündük.
Geçtiğimiz günlerde dergimizin de bağlı olduğu
forumumuz sunucu değişikliği gerçekleştirdi.
Geçişin olduğu güne kadar bize destek veren
Kale Host'a ve bundan sonra bize destek sözü
veren FSF TR ekibine teşekkür ediyoruz. Sunucu
değişikliği sayesinde imkanlarımız biraz daha
EDİTÖRDEN...
arttı. Bunun ilk ürünü, http://sudo.ubuntu-tr.org çizginin olması, trafiğe çıktığınızda kırmızı ışık
adresimizin yenilenmesi sürprizi oldu. Bu yandığında durmanız gerektiği, vs. diye örnekleri
sürprizde emeği geçen arkadaşlara da ayrıca çoğaltabiliriz. Buradan çıkaracağımız sonuç ise,
teşekkür ediyoruz. Artık, dergimizin kendisine güvenliğimizin sağlanması bize verilen en büyük
ait bir FTP alanı olması, bize yeniliklerin yolunu özgürlük olmaktadır. Bir diğer deyişle, güvenlik
açtı diyebiliriz. Dergimiz hakkında yeni özgürlüktür.
projelerimiz olduğu gibi, sizlerin de değerli
önerilerini bekliyoruz. Verdiğimiz örnekler, alternatiflerin olmadığı
örneklerdi. Yani, sunulan çözümü ya da
Birkaç sayıdır özgürlük kavramı üzerine söylenilen şeyi yapmaktan başka çaremizin
yoğunlaştık ve özgürlük kavramı ile yeni olmadığı örneklerdi. Güvenlik gerekçesiyle
kavramlar arasında bağ kurmaya çalıştık. Bu ay kısıtlanan özgürlükler sanal alemde de karşımıza
da özgürlük ile güvenlik kavramları arasında bir çıkmakta. Bu kısıtlamalar öyle ileri gitmekte ki,
ilişki kuralım. kimi zaman bilgisayarımızı açmamamız
uyarısıyla karşılaşmaktayız. Bu uyarı ile yakın
Hayatımızın birçok alanında güvenlik gerekçesi bir zamanda da karşılaştık. Eğer bilgisayarımızı
nedeniyle “dur” ihtarına muhatap oluyoruz. Bu açarsak güçlü bir virüs tehdidi ile karşı karşıya
ihtarlar, zahirde özgürlüğümüzü kısıtlasa da olabileceğimize dair bir haber bir çoğumuza
“Niçin özgürlüğümüzü kısıtlıyorsun/uz?” gibi bir ulaştı. Bu tür tedbirler, güvende olmaktan çok bir
soru sormak/sitem etmek de anlamsız oluyor. şeylerin birilerinin tekelinde olduğunu
hissettiriyor, nedense.
Düşünün ki, bir savaş bölgesindesiniz ve her an
bir kör kurşuna hedef olabilirsiniz. Bir asker Bu kadar ileri giden bir güvenlik tedbiri
gelip size bir çelik yelek verse, çelik yeleği, karşısında insan ister istemez alternatif arayışına
özgürlüğünüzü kısıtladığı gerekçesiyle giriyor. Başka bir alternatif varsa, bu alternatifi
giymemeniz sizi sadece komik duruma düşürür kullanmamak da çok akıl kârı değil diye
ve yaralanmanız halinde kimse size acımaz, düşünüyorum.
bilakis hak ettiğinizi söyler. Çünkü güvenliğiniz
açısından önemli bir unsur olan çelik yeleğiUbuntu'ya geçiş yaptığım güne kadar önemli
giymemiştiniz. dosyalarım dahil bütün verilerim kolay
ulaşılabilir bir haldeydi. Dosyalarımı internette
Metroya bindiğinizde geçmemeniz gereken bir yayınlamıyordum elbette lakin kullandığım
2
 EDİTÖRDEN...

bilgisayara benim iznim ve haberim olmadan karşımızda. İnternetimizi daha etkin bir şekilde
giriş yapılabileceğini gayet iyi biliyordum. Buna yönetebilmek adına DNS hakkında bilgiler veren
tedbir olarak güçlü -güçlü olduğu kadar sistemi Halid ALTUNER arkadaşımız, OpenDNS'nin de
kasan- bir antivirüs programı ve güvenlik duvarı kullanımı hakkında bilgiler vermiş.
kullanıyordum lakin bunun bile yeterli
olmadığını birçok tecrübeli arkadaştan Son olarak, Emre ÖNER arkadaşımızın
duymuştum. Hele bir de o bilgisayarımı hazırlamış olduğu, Ubuntu ile tanıştıktan hemen
açmamam gerektiği uyarısı çok ağırıma sonrasında karşılaşabileceğimiz sorunlar ve
gidiyordu. Ubuntu ile tanıştığımda “açık kaynak” çözümleri hakkındaki makalesi ile yine dopdolu
tabiri ile de tanıştım. Güvenlik için bu kadar da başlangıcı olan Kültür-Sanat kategorimizde bir içerikle karşınıza çıkmaktan mutluyuz.
ileri giden tedbirler uygulamak zorunda yayınlayacağımız ilk içerik, Fuzûli rumuzlu
olmadığımı gördüm. arkadaşımız tarafından yazılmış olan bir özgür
SUDO ekibine sizlerin de katılabileceğini tekrar
yazılım öyküsü oldu. Ayhan AKTAŞ arkadaşımız
hatırlatmak istedim. Katılım için forumumuzda
Açık kaynağın, bize, olabilecek en güzel tarafından hazırlanan Linux dışındaki sistem bulunan,
imkanları sunduğunu bir kez daha görmüş olduk. kullanıcıları ile yapılan röportajlarımız,
http://forum.ubuntu-tr.org/index.php/topic0.html
Bizi, başarıya güvenli bir yoldan ulaştırıyor ve Linux/Ubuntu tanıtımında önemli bir yere sahip başlığını ziyaret edebilirsiniz. Gelecek sayımızda
bunun sonucunda mutlu olmamızı sağlıyor ve en olduğu kanaatimiz gittikçe kuvvetleniyor. Okan görüşmek ümidiyle.
önemlisi bize özgürlüğümüzü hissettiriyor. AKINCI arkadaşımız; Devede incelemesi,
"Kapitalizm ve Özgür Yazılımlar" başlıklı
Hepinize özgür ve u/mutlu günler diliyorum.
Biz de birer açık kaynak gönüllüsü olarak makalesi ve "Linux'la Tanışırken Yaşanan
hazırladığımız dergimizde bu ay, açık kaynaklı Sorunlar" başlıklı yazısıyla bizlerle. Her ay
yazılımlarla/sistemlerle tanışan/tanışacak bir olduğu gibi bu ay da oyun incelemelerimiz
kişinin aklındaki soru işaretlerini gidermesinde devam ediyor. Linux dünyasında karşılaştığımız
yardımcı olmak amacıyla özel bir sayı çıkartalım oyunlar, bizi tamamen içine alıp işlerimizin
istedik. Bu sebeple bazı sabit konularımızdan da aksamasına neden olmak yerine stresli
taviz verdik. Bunun yanı sıra yeni bir kategori ile zamanlarımızda küçük bir eğlence aracı olmak
karşınızdayız, Kültür-Sanat. Bizleri anlayışla suretiyle karşımıza çıkıyor. Yıllar önce bilgisayar
karşılayacağınızı umuyoruz. ve oyun denilince akla ilk gelen oyun olan Super
Mario'nun tahtını elinden alan SMC ve
Linux'a ilk adım sırasında aklınıza gelebilecek vazgeçilmez tutkumuz araba yarışlarına Torcs ile Mustafa ALKAN
ilk sorular, Serkan ÇALIŞ arkadaşımız devam etmemizi öneren Eren KOVANCI mustafaalkan@ubuntu-tr.org
tarafından kaleme alındı. Bu ay itibariyle arkadaşımız, kayda değer iki inceleme ile www.hakperest.org

3
 YAZILIM İNCELEME "DELPHI IDE"

Lazarus
Lazarus, Delphi kullanıcıları için geliştirilmiş bir
programlama yazılımıdır. Usta Delphi
programcıları için o kadar da usta bir yazılım
olmasa da orta derece Delphi programcıları için
ideal bir yazılımdır. Lazarus Ubuntu deposunda
derlenmiş bir şekilde mevcuttur, haliyle
kurulumu da gayet kolaydır. Sizlere Lazarus'u
ince ayrıntısına kadar anlatmaya ihtiyaç yoktur
çünkü Delphi kullanan biri için her şey Lazarus
için de geçerlidir. O halde kuruluma geçebiliriz.

Konsola (Terminal) gelerek;

sudo apt-get install lazarus

komutunu vererek kuruluma başlayınız, program

88 MB boyutlarındadır.

Kurulumu yaptıysanız programı çalıştıralım.

Uygulamalar>Programlama>Lazarus'a tıklayarak
programımızı açalım. seçeneklerin Türkçe olduğunu fark edersiniz. Bu Gördüğünüz gibi kodu çalıştırdım ve bana
bakımdan biraz yabancılık çekebilirsiniz ama 'Merhaba Sudo Okuyucuları' diye uyarı verdi.
Programımızın görüntüsü bu şekildedir. sizler için daha faydalı olacaktır.
Muhtemelen alışık olduğunuz bir görüntüdür zira Programımızı denemek amacı ile ben ufak bir Böylece Delphi dilini kullanan Linux
Delphi ile her şeyi aynıdır. Tasarımı, kütüphanesi kod yazacağım, sizler de bu amaçla ufak bir kod kullanıcıları için yardımcı bir programı tanıtmış
gibi birçok şeyi Delphi'ye göre tasarlanmıştır. Bu yazabilirsiniz. Form'a bir tane buton koyuyorum ve öğrenmiş olduk bu sayımızda.
sayede Lazarus'u kullanırken pek fazla zorluk ve ismine “Sudo“ yazıyorum. Üstüne çift
çekmeyeceksiniz. tıklayarak kodumu yazıyorum. Yazacağım kod
Ayhan AKTAŞ
ise:
by.mihni@gmail.com
Lazarus'u biraz incelediğinizde araç çubuğu ve
Showmessage('Merhaba Sudo Okuyucuları'); http://onlineizle.gen.tr

4

Gnu/Linux Röportajları
Sorular;
1. Bir sistem kurduğunuzda, donanım tanıtma
derdiniz olmasa, kendinizi nasıl hissedersiniz?
Sistem hakkındaki fikirleriniz ne olur?
2.Yeni bir sisteme geçiş yapsanız, virüs derdiniz
olmasa, sistemi sadece kendinize göre
özelleştirebilseniz ve bunda hiç zorluk
çekmeseniz...
3.Alışmış olduğunuz her şey bir işletim
sisteminde toplanmış. Güvenlik derdiniz yok,
oyun derdiniz yok, canınız sıkıldığında sistem
içinde oynama yapabileceksiniz. İşletim
sistemini sanki sıfırdan kendiniz kurmuş gibi
hissetseniz nasıl olurdu?
4.Linux deyince aklınıza ne geliyor? Yenir mi,
içilir mi?
5.Bunları biliyor muydunuz?
Ubuntu, herkesin özgürce kullanabildiği; özgürce
değiştirilip geliştirebildiği yazılımlardan
yayınlamakta, kopyalamakta veya kodlarının
oluşur. Bunların çoğunluğu GNU Genel Kamu
Lisansı ile güvence altına alınmış, özgür / açık
kaynak yazılımıdır. Bunların yanı sıra
Ubuntu'nun Canonical Ltd. tarafından sağlanan
ücretsiz CD desteği bulunmaktadır. Türkiye'de
Ubuntu kullanıcılarına destek olarak günde
RÖPORTAJ...
yaklaşık 15 bin kişinin ziyaret ettiği, büyük ve kendinize özel. Renkler, görünüşler ve efektler.
seviyeli bir destek platformu olan Hele ki virüs olmaması. Rahat rahat internet
http://forum.ubuntu-tr.org üzerinden alışverişler, istediğim sitelere rahatça
sitesi mevcuttur. bakabilme ...
Kadir Avcı 3. Süper olurdu. Çoğu şey için zaman
harcamamış olurdum. Sistemimi gören herkesin
1.Mutlu ve zamandan kazanmış hissederdim. hayran olacağına eminim diye düşünürdüm.
Tüm sürücüleri nasıl sığdırabildiklerini
düşünürdüm. Tüm sürücüler olduğuna göre hdd 4. Özgür yazılım ve özgürlük, siyah ekran
üzerinde büyük bir yer kaplayacağını da (terminal).
düşünürdüm sanırım.
5. Evet biliyorum.
2. Çok ama çok iyi olur. Düşünsenize her şey
Ferdi Usta
1.Zamandan kazanmış olurum benim için en
önemlisi budur.
2.Çok iyi olur virüssüz bir işletim sistemi rahat
her siteye girebilmek, dolaşabilmek kendimizi
güvence altında gibi hissederiz bilhassa güzel
olurdu yani her şey kendi istediğimize olur.
3.Süper, mükemmel bir şey olurdu böyle bir şey
olsa idi.
4.Serbestçe dağıtılabilen çok görevli, çok
kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir. Çok ta
hoştur gerek kullanımı gerekse de görüntüsüyle
vazgeçilmez bir işletim sistemidir.
5
 RÖPORTAJ...

5.Evet biliyorum.

Metin Atasever

1.Üzerimden büyük bir iş kalkmış gibi

hissederim ve sistem hakkındaki ilk izlenimlerim
gayet olumlu olur; oldukça iyi olduğunu
düşünürüm. Kısaca pratik...

2.Sorunsuz ve gayet iyi olur.

3.İyide sistemin kendine ait özel, pratik ve zevkli

yönleri olmalı bu o sistemi diğerlerinden farklı
kılar...

4.Evet maskotu penguen.

5.Biliyorum.
Özden Can
1.Donanım tanıtma derdi olmasa tabii ki güzel
olur, donanımı tak cd çalıştır yükle kur gerçekten
çok zor oluyor. Tak çalıştır olsa daha iyi ve
kullanışlı olur tabii ki böyle bir sistem gerekli.
2.Gerçekten aradığım sistem tam böyle bir şey,
zaten bana en önemli güvenliği sağlayan işletim
sistemi benim favori sistemimdir. Aslında virüs
derdi olmasa bile sadece favori sistem olması
yetiyor. Her gün bilgisayarıma kaç tane virüs
giriyor bilmiyorum programlar yetersiz kalıyor,
böyle bir sistem olursa gerçekten kendi adıma geçmeyi planlıyorum bir dostumun tavsiyesi
değil herkes için yararlı bir sistem olurdu . üzerine. Umarım benim için hayırlı olur çünkü
şu anki kullandığım sistemde güvenliğimi garanti
3.Aslında aradığım en büyük özelliktir güvenlik. altına alamıyorum, her defasında acaba
Benim de ihtiyacım olan şey güvenliktir, bir bilgisayarımda casus yazılımlar var mı diye dert
sistemin güvenli olması demek kendini de etmekteyim açıkçası . . .
güveni sağlar. Mesela şimdiki kullandığım
sistem bu güvenliği bana sağlamıyor gibi bir şey. 5.Evet bilgim var bunlardan, Linux sistemi takip
Kendi güvenliğimizi kendimiz sağlıyoruz eden birisiyimdir. Ubuntu'yu da takip ediyorum
programlar,yazılımlar vs. ile. ama işim olan Linux asıl takip ettiğim bir
sistemdir . . .
4.Ben şuan Linux kullanmıyorum başka işletim
sistemi kullanıyorum ama sunucumuz var o
baştan aşağıya Linux işletim sistemidir ve Ayhan AKTAŞ
gerçekten güvenlidir. Güvenlik açısından Linux by.mihni@gmail.com
işletim sistemi gereklidir, ben de Linux'a http://onlineizle.gen.tr

6

Farklı bir sistem. Ubuntu!?
Merhaba; yazıyı okumaya başlayan herkesin
Ubuntu kurduğunu varsayarak devam ediyorum.
Ubuntu, kurulumda sisteme bağlı ne kadar
Hardisk, CD – Rom vs... gibi aygıtların hepsini
otomatik olarak sisteme bağlar.
Bağlamak ne demek?
Windowstan kalma alışkanlıklarımızdan bir
taneside, bilgisayara bağlı her aygıtın bir sürücü
harfinin olması (C:, D:, E:, F: vs...) Ubuntuda
(veya linux camiasında) işler böyle yürümüyor.
Sürücü harfi yerine, aygıtların hepsi bir dizinde
bulunuyor. (/dev dizini altında sda, sdb, sdg vs...)
/dev dizini altındaki bu aygıtlar kullanıcı
tarafından kullanılmak üzere /media dizini altına,
SİSTEMİ ÖĞRENİYORUZ...
yeni birer klasör açılarak, örneğin /media/ bu kodekler sizlere yetecektir. Ben hiçbir
cdrom0 veya /media/ disk şeklinde bağlanırlar. eksikliğini görmedim.
Bunu /dev dizini içerisindeki aygıta kısayol
oluşturulmuş gibi düşünebilirsiniz. Peki neden Konsol mu? O da ne?
/dev dizin varken başka bir dizine daha ihtiyaç
duyalım? Çünkü /dev dizini gibi sistem Konsol aslında linuxun temelidir, masaüstü
dosyalarının erişimleri, sadece yetkili kullanıcıya yöneticileri (Gnome, KDE, LXDE, E17 vs..)
aittir. henüz yaratılmamışken, linux sadece bir
konsoldan ibaretti. Haliyle * her şey komutlarla
Tabi Gnome masaüsü yöneticisinde üst panelde yapılıyordu. Şimdi de birçok şeyi yapmak için
bulunan yerler sekmesi sayesinde, sistemde komut satırını kullanırız ve kullanacağızda,
bulunan tüm cihazlara rahatlıkla erişebilirsiniz. söylemiştim ya, temeli konsoldur.
Böylece dosya sistemi arasında gezinmeniz
gerekmez. Kurulumumuz bitti, şimdi ilk başta Konsol, yine üst panelde Uygulamalar
yapmamız gereken birkaç şeyi yapmaya geldi sekmesinden Donatılar aracılığıyla
sıra. ulaşabileceğimiz komut satırı aracımızdır. $
işaretinden sonra verdiğim komutları yazmanız
Müzik, Video nasıl dinlenecek, izlenecek? için imleç hazır halde yanıp sönerek sizi
beklemektedir.
Ubuntu kurulumunu yeni yapmış Sıra geldi sörf yapmaya.
arkadaşlarımızın en çok sorduğu sorular,
“Müzikleri Dinleyemiyorum?, Bilgisayarımdan Ubuntu standart web tarayıcısı olarak Firefox
ses çıkmıyor?, Başlangıç sesleri çalışıyor ama kullanır. Firefox'ta yüklememiz gereken birkaç
film ve müziklerde ses yok, ayrıca filmlerde eklenti var. Flash, java gibi eklentileri kurmalıyız
görüntü yok?” gibi sorulardır. Kurulumdan ki, sörf yaparken sıkıntı çekmeyelim.
hemen sonra yapmamız gerek ilk şey, müzik
dinlemek ve video seyretmek için konsoldan; Her zaman için kendi görüşüm, Flash Player'ı
kendi sitesinden, yani Adobe'un sitesinden
“sudo apt-get install ubuntu-restricted-extras” kurmak en sağlıklısıdır. Bunun içinse google
paketini yüklemek olacaktır. amcayla bir fikir alışverişi yapmak yeterli
olacaktır. “Flash player download” diye fikrini
Tabi yüklenecek başka kodeklerde mevcut, ancak alırsanız, o size, en işinize yarayacak siteyi, flash
7
 SİSTEMİ ÖĞRENİYORUZ...

cihazınızın görünüp görünmediği. Eğer

görünüyorsa, cihazı aktif ettikten sonra gerekli
sürücüleri ubuntu bizler için indirip kuracaktır,
ardından sorunsuz şekilde cihazlarınız
çalışacaktır.

İkinci olarak kablosuz cihazınızın veya dizüstü

bilgisayarınızın marka ve modeline göre
internettte küçük bir araştırma yapmak olacaktır.

Ubuntu ile sorunsuz çalışan dizüstü ve USB

kablosuz cihazların bir listesi, Ubuntu Türkiye
Forum sitesinde tutuluyor, bakmanızı tavsiye
ederim.

Windows'tan kalan bir alışkanlığımızda

oyunlardır. Çoğu kullanıcının sorduğu soru,
Ubuntu ile windows'ta oynadığım oyunları
oynayamayacak mıyım? Bu %100 olmasa bile
%80 oranlarda mümkün. Bunun için Wine adlı
programı sisteminize kurduğunuzda, birçok
windows oyun ve uygulamasını Ubuntu üzerinde
çalıştırabilirsiniz. Wine ile birlikte winetricks
player'ın download sitesini uğraşmanıza gerek Tabi internete girmekte sıkıntı yaşayan yüklediğiniz zaman, Internet Explorer gibi
kalmadan karşınıza çıkaracaktır. Site işletim arkadaşlarımız oldu, genelde dizüstü bilgisayar windows uygulamalarınıda sisteminize
sisteminizi otomatik tanıyarak size gerekli paketi
kullanıcıları ve kablosuz internete giren yüklemeniz mümkün.
sağlar. Masaüstünüzde, Ubuntu kullandığımız kişilerde.. Kablosuz kartınız kurulumdan hemen
için bir .deb paketi inmiş olacaktır. Çift
sonra çalışmayabilir. Bunun için yapmanız
tıklayarak rahatlıkla kurulumu yapabilirsiniz. gereken iki şey var;
Java içinse Java.com'u ziyaret etmeniz yeterli, Emre ÖNER
yeterince bilgi sitede mevcut. Birincisi Sistem>Yönetim> Donanım Sürücüleri ereoner@ubuntu-tr.org
altından ekran kartınızın veya kablosuz

8
 OYUN İNCELEME...

Secret Maryo Cronicles (SMC)

Sene 1989, bundan çok uzun zaman önce eve bir
atari alınmıştı. Bende çok küçüğüm ve ne
olduğunu bilmediğim bu kara kutuyu incelemeye
dalmıştım. Bir sene sonra oyun kutusunun
içerisinde gelmesi sayesinde Super Mario ile
tanıştım. Uzun yıllar boyunca gerek oyun
konsollarında, gerekse Amiga serisinde Super
Mario'yu sıkılmadan oynadım.

Super Mario 90'lı yıllarda hatırlarsanız hepimizin

sevgilisi olmuştu. 2000'li yıllarda Super Mario 3
boyutlu hale geldi ancak eski tadı vermedi.
Bugün yeni çıkan Linux destekli oyunları
incelerken Secret Maryo Chronicles ile
karşılaştım. Paket deposunda olduğunu görünce
sevindim ve hemen yükledim. SMC, Super
Mario kalitesinde çok eğlenceli bir oyun olmuş.
Herhalde benim gibi çocukken Super Mario
hastası birileri, aynı zevki Linux kurulu
makinelerimizde yeniden yaşayabilelim diye bu
oyunu hazırlamış.

Oyunun Konusu Gelelim Oyuna kullanacağınız tuşların standart hali güzel ama
ben bazı tuşları kendime göre düzenledim.
Super Mario'da alışkın olduğunuz gibi yine SMC, tam bir Super Mario klonu olmuş. Super İsterseniz sizde benim gibi elinize yatkın bir tuş
prenses kaçırılır ve yaratığın inine götürülür. Her Mario'da gördüğünüz bütün yaratıklar ve düzeni oluşturabilirsiniz.
World birçok bölüm ve Boss'lardan canavarlar SMC'de de mevcut. SMC ilk Save ile oyunu kaydedip, Load ile kaldığınız
oluşmaktadır. Kahramanımız bir turdan diğerine açıldığında alışık olduğunuz bir menü ile yerden oyuna devam edebilirsiniz. Buraya kadar
geçene kadar oldukça zorlanacaktır ama yaratığı karşınıza çıkıyor. Start her zamanki gibi oyunu her şey bildiğiniz Super Mario menüsü ile zaten
yendiği anda prensesine yeniden kavuşacaktır. başlatıyor, Options ayarları yönetiyor. Oyunda aynı.

9

Başlangıç
Start butonuna bastığınızda karşınıza iki seçenek
gelecek. World ve Level. World seçeneği oyunu
ilk turdan başlatır ve sırayla bütün turları
bitirerek son tura gelirsiniz. Ancak SMC
yapımcıları burada bir güzellik yapmışlar ve
bütün turları Level bölümünün altına koymuşlar.
OYUN İNCELEME...
Karakterler ve İç Mekan
Yani istediğiniz turdan oyuna girebiliyorsunuz. Secret Maryo : Oyundaki ana karakterdir. Bu
İsterseniz bütün turlarda kendinizi karakter ile oynuyorsunuz.
sınayabilirsiniz. Ama World ile başlamazsanız Prenses : Maryo'nun kurtarmaya çalıştığı 2. ana
tam manası ile oyuna girmiş olmuyorsunuz ve karakter.
sonucunda prensesi kurtaramıyorsunuz. Kaplumbağa : Üstüne basınca küçülüp sağa sola
savrulan düşmanlarınızdan birisi.
Tıfıl : Üzerine zıplayıp basınca ölen ufak ve
sevimsiz bir karakter. Üstüne basıp
öldürdüğünüzde size altın kazandırıyor.
Zehirli Çiçekler : Su borularının içinden
çıkıyorlar. Size değdikleri anda diğer karakterler
gibi ölmenize sebep oluyor.
Kutular : Hemen tepenizde olan ve zıplayıp
altlarından çarptığınız nesnelerdir. Genelde
içerisinde altın olmakla birlikte bazen sizin
büyümenize yarayan çiçek olabilir. 2 defa arka
arkaya çiçek aldığınızda en üst kademeye kadar
büyür ve ateş edebileceğiniz bir silaha
kavuşursunuz.
Canavar : Prensesi kaçıran yaratıktır. Oyunun en
sonunda mevcut.
Kertenkele : Genelde canavar türevi bir
yaratıktır. Üzerine 2 defa bastığınızda ölmektedir.
Uçan böcekler : Tıfılların uçan cinsidir. Ateş
edebilme yeteneğine sahiptirler.
Ahtapot : Çarptığınızda sizi zehirlerler. Bazen
yıldız atarlar ve bu yıldızlar sizin bir süre
dokunulmaz (ölümsüz) olmanızı sağlar.
Yıldızlar : Altın şeklindedir ve para kazanmanızı
sağlamaktadır.
10
 OYUN İNCELEME...

Tuş Takımı Son Olarak

Sol Ctrl : Hızlı Koşma.
Sol Alt : Zıplama.
Space : Ateş etme.
Yön tuşları : Sağa, sola hareket etme.
Üst yön tuşu : Kapıdan girme.
Esc : Menüye girme.
Oyun basit olduğu için oynarken fazla tuş
kullanmanıza gerek yok. Ben bu tuş SMC, Super Mario fanatiklerini memnun edecek, hoş, zevkli
sıralamasını beğendim ancak kendime göre ve basit bir oyun. SMC'yi deneyin emin olun pişman
biraz daha düzenleme yaptım. Sizde kolayca olmayacak ve bana teşekkür edeceksiniz. :)
kendinize göre tuşları ayarlayabilirsiniz.

Eren Kovancı
erenlinux@gmail.com
http://www.defterikebir.tk/

11

Torcs
Torcs'u Tanıyalım
Basit ama eğlenceli bir araba yarışı arayanları
düşünerek yapılmış olan Torcs, küçük boyutlu ve
eğlenceli bir oyun. Özgür yarış simülatörü
sloganını kullanan Torcs tıpkı sloganı gibi özgür
ve açık kaynak kodlu.
OYUN İNCELEME...
Torcs, bir çok aşamaya sahip, simülatör tarzı
oyunları sevenler için hazırlanmış. Oyunun
sitesinde bu tarz oyunları sevenler bir topluluk
oluşturmuşlar ve Torcs için yeni bölümler
hazırlıyorlar. Eğer oyun geliştirme konusunda
merakınız varsa Torcs topluluğu bu konuda size
yardımcı olacaktır.
12
Başlamadan Önce
Torcs küçük pencere modunda açıldığı için ilk
önce tam ekran ayarının yapılması gerekiyor.
Bunun için Options > Display > Display Mode
kısmından “Full screen mode” seçeneğini seçin.
Screen Resolution kısmından oyunun hangi
çözünürlükte açılacağını seçebilirsiniz. Color
Depth bölümünden de ekran derinliğini
seçebilirsiniz. İşlemleriniz bitince Apply
butonuna basmayı unutmayın.
Oyuncu Ayarları
Configure Players menüsüne girin ve sağda
bulunan Players kısmında yer alan
kullanıcılardan birinin üzerine tıklayın. Name
bölümüne oyuncu ismini yazabilirsiniz. Category
bölümü oldukça önemli. Buradan yarışlarda
kullanacağınız araç türünü seçiyorsunuz. Car
kısmından türe göre bir aracı seçebilirsiniz.
Yüzlerce araç olduğunu unutmayın.
Yarış Türleri
Oyuna girdikten sonra Race menüsüne
girdiğinizde yarış türlerini görebilirsiniz.
Şimdilik sadece Quick Race bölümünde yarışa
dahil olabildiğiniz için bu bölümden
bahsedeceğim.
 OYUN İNCELEME...

Quick Race (Hızlı Yarış) Tuş Ayarları 1 tuşu; Benzin durumunu, sıralamayı, geçen ve
kalan zamanı gösteren tabloyu açmaya ve
Hiçbir ayar yapmadan direk yarışa P (Pause) tuşu; Standart olarak oyunu kapamaya yarayan tuştur.
katılabileceğiniz bir bölümdür. Configure Race durdurmaya ve yeniden başlatmaya yaramaktadır. 2 tuşu; Kalan benzini, hızı ve vitesi görsel olarak
menüsünden oyun tipini ve haritayı 0 tuşu; Diğer tuşların açtığı bölümlerin ve göstermeye yarayan araçları açmaya ve
değiştirebilirsiniz. İlk seçenekte harita 2. menülerin farklı bir şekilde görülmesini sağlayan kapamaya yarayan tuştur.
seçenekte ise o harita altında bulunan yol tuştur. 3 tuşu; Oyunda bulunan araçların sıralamasını
düzenleri bulunuyor. Description bölümünde tur liste halinde gösteren menüyü açmaya ve
hakkında gerekli bilgiler yer alıyor. kapamaya yarayan tuştur
4 tuşu; Direksiyon hareketlerinizi gösteren
bölümü açmaya ve kapamaya yarayan tuştur
5 tuşu; FPS bilgisinin ekranın üst köşesinde yer
almasını veya kalkmasını sağlayan tuştur.
Yön tuşları; Normal ileri, geri, sağa ve sola
hareket için kullanılan standart tuşlardır.

Basit Ama Zevkli

Oyunun incelemesinden de anlayabileceğiniz

gibi Torcs mükemmel bir araba yarış oyunu
değil. Hala geliştirilmesi devam eden ve
tamamen gönüllüler tarafından geliştirilen bir
oyun. Bu nedenle bu türdeki gelişmiş oyunlarla
karşılaştırmak doğru değil.

Torcs, boş zamanlarınızda biraz stres atmak ve

yarış zevkini tatmak isteyebileceğiniz amatör
ruhla hazırlanan bir oyun. Tabi kendi sitesinde
yer alan turları, geliştirme dosyaları gibi araçlar
indirilip oyuna dahil edildiğinde Torcs biraz daha
gelişmiş bir oyun haline dönüşüyor. Yine de
Torcs'dan paralı araba yarış oyunlarında olan

13
 OYUN İNCELEME...

Sonuç olarak; Torcs'un

kabiliyetleri belli. Eğer sizde
boş zamanınızda bilgisayar
başında hoş bir zaman geçirip
stres atmak istiyorsanız bu
oyunu oynamanızı tavsiye
ediyorum.

Eren KOVANCI
bütün özellikler beklenmemeli. Bu düşünce ile oyunu indirip oynarsanız hayal kırıklığına
erenlinux@gmail.com
uğramamış olursunuz, aksi halde oyunu beğenmeyebilirsiniz.
http://www.derterikebir.tk

14
 BİR LİNUX ÖYKÜSÜ...

Ah! Özgürlük
“Ah! Özgürlük,” dedi Deniz, “umarım bu halk
özgürlüğün kıymetini anladığında çok geç
olmaz.” Şimdiye kadar gerçekçi bir şeyler
söylediğini pek hatırlamıyordum. Haftada birkaç
günümü onunla geçiriyordum, genellikle kendi
doğrularından aşırı emin hali, onu gerçekçi
olmaktan uzaklaştırıyordu.

“Özgürlük derken, nasıl yani?” dedim. Aklıma

güzel bir fikir gelmişti.

“Ekonomik özgürlük, zihinsel özgürlük, siyasî

özgürlük, vicdani özgürlük… Daha saymamı
ister misin?”

“İğneyi kendine batırdın mı hiç? Sen özgür

müsün yeterince acaba?” diye sordum. Üstüne
gitmek istemiştim, yine çok kendinden emin
konuşuyordu, ve ben onun Windows kullandığını
biliyordum.

“Ne demek şimdi bu? Saçma sapan kutsal
kitaplara inanmıyorum, emperyalizmin
aşılamaya çalıştığı değerlerle yaşamıyorum,
hiçbir konuda muhafazakar değilim, emir
almamış olmak için bu ülkedeki 74 vicdani
retçiden biri oldum! Daha saymamı ister misin?
“Birincisi, dinler insanların bağımsız olup
olmadığını belirleyecek en son şeydir. Dindar “Bugün de tam günündesin yani! İçmezsin diye gelip de “Bu Linux ne kadar sıkıcıymış!”
birisi olarak, zihnini dışarıya kapatmış, cahil ve bilirim ama ya içmişsin, ya da Kordon havası
aydınlanamamış biri olduğumu söyleyemezsin çarptı seni!” Anlaşılan o da eğlenceme eşlik
herhalde? İkincisi için diyecek bir şeyim yok, etmek istiyordu.
sonuna kadar haklısın. Üçüncüsü için de
cesaretini kutlayabilirim! Ama dördüncüsüne
“İçtim, her gün Dionysos’un şarabından bir
gelince… O kadar emin olma derim Deniz!” kadeh içtim özgürleşmek için. İçiyorum da hala,
Üstüne gitmek gittikçe zevki olacaktı. özgürleşiyorum!” diye yanıtladım. Sohbet biraz
daha dolambaçlansın diye uğraşıyordum, sonra

15
 BİR LİNUX ÖYKÜSÜ...

demesinler, diyemesinler diye bu konuyu

açarken hep böyle yapmaya karar vermiştim bir
süre önce.

“Bak sen, neymiş bu Dionysos’un şarabı?”

“GNU ve Linux üzerine bir tutam Debian, sos

olarak da Ubuntu.”

“Dionysos falan derken mitolojiye dalmışsın

ama, bu söylediklerin ne mitolojisinden
çıkaramadım arkadaş!” Daha söylerken
anlamayacağından emindim, ama olsun; merak
ediyordu ya, o da yeter.

“Bilgisayar, her gün karşısına geçip, bir şeyler

okuyup öğrenip ‘özgürleştiğin’ o alet var ya
hani? Acaba onu kullanırken gerçekten özgür
müsün diyorum? Biliyorsundur herhalde,
Microsoft dünyadaki en büyük sermayelerden,
senin deyiminle kapitallerden, birisi. Üstüne
üstlük tekelciliğinin de sınırı yok.” dayanağı olan o dört muhteşem hakkı duymuş
olabileceğini bile bekliyordum. “O zaman teknik servis elemanın olarak bana son
“Evet ama ne yapabilirim ki? Google yerine bir iş daha ver, bilgisayarını ellerime bırak ve
Büyük Larousse mu kullanayım?” Linux diye bir “GNU/Linux, GNU felsefesi, yazılım seni gerçekten özgürleştireyim!”
şey olduğunu duymamış olması beni şaşırtmıştı. kullanıcısının dört hakkı, RMS?.. Bunlar sana bir
Teknolojiyle içli dışlı olmadığını biliyordum, şey ifade etmiyor mu? Ve sen ortalıkta Özgür Kız
ama okuyan bir insandı. Hem de NTVMSNBC gibi şarkılar söyleyerek geziyorsun öyle mi?”
takip ediyordu, mutlaka bir Linux ya da Ubuntu
Fuzuli
haberine denk gelmiş olmalıydı. Hatta küçük bir “Bilgisayarla ilgilenmediğimi sen de biliyorsun,
ihtimal de olsa GNU felsefesinden haberdar neden seni teknik servis elemanı gibi
olmasını, bilişim dünyasında özgürlüğümüzün kullanıyorum sanıyorsun?!”

16

İnternet, DNS ve OpenDNS
Bilgisayar tarihinin dönüm noktalarından biridir
internet. Televizyon ve radyoya göre çok hızlı bir
şekilde yayılan internet, 5 yıl gibi bir süre
içerisinde 50 milyon kullanıcıya ulaşmıştır.
İnanması güç ancak şu an dünya çapında internet
kullanıcı sayısı 1,5 milyarı geçmiştir. Belki de
son yüzyılın en büyük icatlarından biri olan
internet o kadar karmaşık ve kompleks bir
yapıdadır ki ülkeler ve telekomünikasyon
şirketleri çok büyük yatırımlar yaparak internetin
daha kesintisiz ve sorunsuz hale gelmesine
çalışmaktadırlar.
Dünya üzerindeki insanları birbirine bağlayan
internet'in bu denli az sorunla çalışması elbette ki
arkasında çok büyük yatırımları barındıran
sistemlerin oluşturulmasıyla mümkün olacaktır.
DNS ve OPENDNS...
Ülkemizde de erişim sağlayıcılarının altyapı,
omurga çalışmaları mevcuttur. Ancak kurulan
altyapı ve omurgaların birbirleri haberleşmesi
için evrensel bir sistemin gerekliliğini doğurur.
“Internet Protocol” kavramının kısaltması olan
IP, dünya üzerindeki bilgisayarların birbiri ile
haberleşmesi için ortaya konulmuş bir
standarttır.[via]
IP adresi sayesinde bilgisayarlar birbirleri ile veri
transferi yapabilir, haberleşebilirler. Ancak
internet'in doğuşu ile yeni sorunların ortaya
çıkması yeni bir protokol gerekliliğini
göstermiştir. Düşünün ki her gün mutlaka ziyaret
ettiğimiz Google'ye ulaşmak için,
www.google.com.tr yazmak yerine
72.14.221.104 IP adresini yazmak zorunda
kalacaktık. İşte bu nedenden dolayı, IP adresi –
isim çözümlemesi yapacak bir sistem geliştirildi.
“Domain Name System” ismiyle anılan bu
sistem Türkçe karşılığı ile Alan Adı Sistemi'dir.
Bu sistem isimlere karşılık gelen IP adreslerinin
kayıtlarını tutan ve isimlere gelen istekleri IP
adreslerine yönlendiren dijital bir mekanizmadır.
Evrensel olarak bu kayıtları tutan ve dünyanın
farklı bölgelerinde yer alan 13 adet DNS
sunucusu vardır. Bu 13 adet DNS sunucusu ise
kendi aralarında şu anki sayısıyla 183 adettir. Dünya üzerindeki tüm DNS sunucular telekom
Ülkemizde ise Ankara ULAKNET(Ulusal şirketleri tarafından kurulup, kullanıcılara hizmet
Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi)'te DNS vermektedir.
sunucusu mevcuttur. Tüm bu sunucuların
17
yönetimi ise ulusal telekom operatörlerinin
kontrolündedir. Yeni bir web sitesi açmak
istediğinizde, öncelikli olarak herhangi bir alan
adı satıcısı vasıtasıyla alan adı edinirsiniz.
Sonrasında ise sitenize ait lokasyonu belirlemek
için bir alan satın alırsınız. Web sitenize erişmek
isteyen kullanıcılar kendi bulundukları
lokasyondan web sitenizin bulunduğu lokasyona
doğru erişirler. Temel olarak bu erişim özelden
genele doğru yol alır.
TTNET üzerinden internete çıkan bir kullanıcı,
Ubuntu Türkiye web sitesine şu şekilde erişir;
Öncelikle tarayıcısından ubuntu-tr.org isteğini
gönderen kullanıcı,
TTNET Dns sunucusuna erişir,
TTNET üzerinden bir üstte yer alan root-
servers'a erişir.
Root-Servers gerekli IP – İsim çözümlemesine
göre, isteği 91.191.172.182 IP adresine
yönlendirir.
Root-Server tarafından refere edilen IP adresine
erişilerek istek ulaştırılır.
Tüm bu işlemler hepimizin çok iyi bildiği gibi,
çok kısa bir süre içerisinde gerçekleşir. DNS
sunucular bu gibi işlemleri birbirleri arasında çok
kısa bir süre içerisinde haberleşerek kullanıcıyı
yönlendirirler.
 DNS ve OPENDNS...
birleşik alan adı – IP adresi çözümlemesi yapan
OpenDNS ise dünya çapında neredeyse en fazla sunucu sistemleridir.
kullanılan DNS sunucuları barındıran bir yapıdır. Proxy ise; tam tersine kullanıcının mevcut tüm
Kullanıcılar https://www.opendns.com/start trafiğini kendisi üzerinden geçiren ve oldukça
adresi üzerinden aldıkları DNS sunucu adresleri güvensiz bir sistemdir. Proxy üzerinden geçerken
kullanabilirler. Temelde insanların kafasını karşı tarafa gönderdiğiniz tüm bilgiler Proxy
karıştıran “OpenDNS Proxy midir?” sorusunun sunucusu tarafından kısa süreli belleğe alınır.
cevabı aslında çok basit. Böylece Proxy sunucu sahibi bilgilerinizi çok
OpenDNS; ev, okul ve ticari işletmeler için rahat elde edebilir ve güvenliğinizi tehlikeye
mevcut erişim sağlayıcılarının sağladığı DNS sokabilir.
sunucu hizmetinden memnun kalmayıp farklı
DNS sunucu arayışına giren ve yüksek OpenDNS yada mevcut DNS sunucuları ise tam
performans ve kontrol edilebilirlik sağlayan tersine Proxy görevinden öte; sadece hangi
adresin hangi IP adresine gideceğini belirtir. Bu
nedenle erişim sağlayıcınızın kimi sitelerde
koyduğu yasağı OpenDns ile aşabilirsiniz.
OpenDns diğer yandan kullanıcı – istemci –
sunucu üçgeni içerisinde hizmet veren bir sistem
olması nedeniyle kendinize yada kurumunuza
göre özelleştirebileceğiniz bir sistemdir.
www.opendns.com’u tıkladığınızda, sitenin üst
kısmında yer alan “Create Account” bağlantısını
kullanarak kendinize bir üyelik açabilirsiniz.
Üyelik sonrasında “Networks” başlığı altından
kendi ağınızı ekleyebilirsiniz. Evrensel IP
adresinizi yazarak bu başlık altına eklediğimiz
ağı tam kontrol altına almak için, ağ geçidi
ayarlarınızı yapmak zorundayız. Ağ geçidi ev
kullanıcıları için genelde Adsl Modem, Kablo
Modem olabilir.
18
Kurumsal kullanıcılar ise Adsl yada Kablonet
haricinde farklı bir genişbant teknolojisini
kullanıyorsalar internete erişimlerini sağlayan ağ
cihazı üzerinden yada DHCP sunucu üzerinden
bu konfigrasyonu yapmaları gerekmektedir.
Modem arayüzüne yada kullanılan ağ cihazının
arayüzüne girerek mevcut DNS sunucu seçimini
otomatik’ten alarak, 208.67.222.222 ve
208.67.220.220 değerlerini gireceğiz.
Eğer IP adresiniz dinamik(değişken) ise, IP
adresiniz değiştiğinde –ki bu işlem internet
bağlantınızın açıp kapama işleminden sonra olur-
OpenDns’e bu bilgiyi eriştirmesi için küçük bir
araç( yazılım ) kullanabiliriz.
http://www.opendns.com/support/article/81
adresinden işletim sistemize uygun yazılımı
indirebilirsiniz.
Gerekli tanımlama işlemi yapıldıktan sonra
“Networks” bağlantısı altından kendi kaydınızın
ayarlarını yapmak için, Settings sekmesi
altındaki simgeye tıklıyoruz. Bu kısımda sol
tarafta 4 adet bağlantı göreceksiniz.
“Content Filtering” bağlantısında 6 dereceli
filtreleme yapabilirsiniz. Bu kısımda en güzeli
ise, seçtiğiniz filtreleme kategorisini
özelleştirebilmeniz. Yani tanımladığınız site
türlerine erişmeyi engelleyebilirsiniz. Örneğin;
Phishing, Sexuality, Pornography kategorilerine
erişmeyi engelleyebilirsiniz. Bunun haricinde en
 DNS ve OPENDNS...

altta yer alan kısımdan istediğiniz sitelere erişimi

engelleyebilir yada izin verebilirsiniz.

“Customization” bağlantısında ise, uyarı ve

engelleme sayfalarında istediğiniz mesajı
ekleyebilir, yada kendi kurumunuza ait logonuzu
yerleştirebilirsiniz. Böylelikle OpenDns
üzerindeki tüm karşılama ekranlarını ve hata
mesajlarını özelleştirebilirsiniz.

“Stats and Logs” bağlantısında ise OpenDns’i

kullanarak internete erişen kullanıcılara ait
istatistikleri ve kayıtları görebilirsiniz.

“Advanced Settings” bağlantısında ise ileri

seviye konfigürasyonlar yapabilirsiniz. Bu
kısımdan SmartCache, Dinamik IP
Güncelleştirme, VPN Tanımlama gibi işlemleri
gerçekleştirebilirsiniz.
Ayrıca yazım hatalarını düzeltme işlemini aktif
edebilirsiniz. google.com yerine google.cmo
yazılsa bile OpenDns bunu anlayarak sizi
google.com’a yönlendirir.
Kendi ağınıza ait kısayollar belirleyebilirsiniz.
Örneğin, ubuntu-tr.org yazmak yerine ub
kısayolunu ekleyerek ubuntu-tr adresine
gitmesini sağlayabilirsiniz. Bu konfigürasyonu
Bu sayfa haricinde yukarıdaki menüden “Stats”
https://www.opendns.com/dashboard/shortcuts/ kısmından en çok erişilen alan adı, Ip adresi ve
adresinden yapabilirsiniz. Ağınızın güvenliği için diğer istatistiksel bilgileri toplam olarak Halid ALTUNER
Botnet saldırılarını büyük ölçüde durdurabilecek görebilirsiniz. halid@halid.org
önlem alabilirsiniz. http://halid.org

19
 Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ

Linux/Gnu/Ubuntu kullanıcılarını memnun etmek için bazı toplu Linux, Linus Torvalds tarafından *nix benzeri bir
yazılımlarla beraber geliyor olabilir. Linux işletim sistemi olan Minix üzerinden
1. Giriş
dünyasında da bu böyledir. Peki Linux cidden geliştirilmeye başlanmıştır. Üzerinde
geliştirilirken aynı zamanda bazı özellikleri de
Bu yazıdaki amaç Linux diye tabir edilen nedir ve işletim sistemleri dünyasında tam olarak
Torvalds'a ilham olmuştur. Torvalds'ın çıkış
dünyaya yeni yelken açacak kullanıcılar için nerede bulunur?
amacı kendi ihtiyaçlarını karşılayan ve tam
temel anlamda bir rehber teşkil etmektir. Böylece
anlamıyla ticari olmayan bir Unix ve Minix
bu dünyaya ilk girildiği anda etrafta oluşan Her işletim sisteminin üzerinde durduğu çok
benzeri işletim sistemi oluşturmaktı. Temel
karanlığa bürünme hissi bir nebze olsa da sağlam bir direk vardır: Çekirdek ya da
sistemi yazdıktan sonra bunu topluluğa duyurdu
azaltılmak istenmektedir. Bir konudaki detayları İngilizce'deki ifadesiyle kernel. Çekirdek genel
ve destek aradı. Bu desteği de buldu. Linux'un
öğrenmek için öncelikle temel meseleleri anlamda bilgisayarın üzerindeki yazılımlarla
0.1 numaralı sürümü duyurulduğunda sadece
anlamamız gerekir. Aksi düşünüldüğünde bir donanımları arasında iletişimi sağlar. İletişim
10,239 adet kod satırından oluşuyordu. Son
süre sonra kullanıcılar üzerilerine bir anda sağlamakla da kalmaz, bu kaynakları yönetir.
yayımlanan 2.6.29 sürümünde ise 11,010,647
yığılan detaylar içinde boğularak sıkılabilirler. Kısacası sistemimizde bulunan işlemci, bellek ve
adet kod satırı olduğunu düşündüğümüzde, kabul
Basamaklar yavaş yavaş çıkılırsa, geriye dönüp diğer donanımlarla haberleşme ve yönetim işini
gören desteğin ne kadar muazzam olduğunu
baktığımızda her şeyin yerli yerine oturduğunu çekirdeğin ta kendisi yapar. Bu nedenle rahatlıkla
anlayabiliriz. Kısacası Linux yayımlandığı 1991
görürüz. Şimdi bu amaca yönelik ilerleyelim ve anlaşılabileceği üzere çekirdeklerin işletim
yılından bu yana büyük bir atılımla kendisini
öncelikle Linux nedir bunu anlamaya çalışalım. sistemleri açısından önemleri çok büyüktür. Bir
geliştirmiştir. Linux'un yayımlandığı tarihteki tek
Ancak hemen belirtelim ki bu yazıda anlatılanlar işletim sisteminin çekirdeği ne kadar sağlamsa,
büyük başarısı sistem kaynaklarını güzel bir
için detay asgari seviyede tutulmaya kendisi de buna doğru orantılı olarak o kadar
şekilde yönetmesi değil aynı zamanda GNU
çalışılacaktır. Daha fazla bilgi için kullanıcıların sağlamdır demek yanlış olmaz. Linux'un kendisi
Projesi dahilindeki gcc, bash gibi yazılımları da
mutlaka anlatılanları kendi başlarına ise çekirdeğin ta kendisi olmasından öte, başka
bir şey değildir. Peki, etrafımızda işletim çalıştırabilmesiydi. Bir dakika, GNU Projesi de
araştırmaları gerekmektedir.
sisteminin kendisi için Linux yaygın kullanım nedir? Yeni bir kavram daha girdi araya.
2. Linux nedir? ifadesi nereden gelmektedir ve tam anlamıyla
doğru mudur? Bu bölümde yazdıklarımızı
Bilgisayarların işlevlerini yerine getirmesi yani gözden geçirdiğimizde bir çekirdeğin klasik
kullanıcılarının isteklerine cevap verebilmesi için anlamdaki işletim sistemleri için yeterli olmadığı
üzerilerinde bir işletim sisteminin koşması görülmektedir. O zaman duruma açıklık
gerekmektedir. Bu işletim sistemi sayesinde kazandırmaya çalışmadan hemen önce Linux
kullanıcı istediği yazılımı yükler ve çalışmalarını çekirdeğinin kendisinden bir miktar bahsedelim,
gerçekleştirir. Günümüzde işletim sistemleri ardından da bu son sorumuza cevap arayalım.

20
 Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ
GNU Projesi'nin kendisini öğrenmeden Linux Etrafta işletim sistemlerine bağlı olarak birçok
dünyasını anlamanın ne yazık ki imkânı yok. Bu çekirdek olabilir.
nedenle bu bölümün ilk paragrafının sonundaki c. Çekirdekler tek başlarına son kullanıcı için bir
soruyu cebimize koyarak (Peki Linux cidden şey ifade etmezler.
nedir ve işletim sistemleri dünyasında tam olarak ç. Linux, Linus Torvalds tarafından
nerede bulunur? ) bu yeni sorunun cevabını geliştirilmeye başlanmıştır ve topluluğa
arayalım. Cebimizdeki soruyu yazımızın duyurulmuştur.
ilerleyen bölümlerinde mutlaka çıkartacağız. d. Linux, (b) maddesinde bahsedilen
Fakat girişte de bahsedildiği üzere öncelikle çekirdeklerden sadece bir tanesidir.
merdivenleri tek tek çıkmalıyız ve gerimizdeki
her şeyin yerli yerine oturduğundan emin 3. GNU Projesi nedir?
olmalıyız.
GNU Projesi Richard Matthew Stallman'ın
Bir sonraki bölüme geçmeden önce şu ana kadar (RMS) başlattığı, özgür bir işletim sistemi ve
anlatılanları özetlersek: bunun çevresindeki özgür yazılımları içeren bir
projedir. RMS gerçek anlamda bir bilgisayar
a. Farklı bir dünyaya giriş yapıyoruz, temel "hacker"ıdır. 1970'lerde Massachusetts Institute
noktaları öğrenmeliyiz. of Technology (MIT)'de yoğun olarak Unix
b. Çekirdekler işletim sistemlerinin kalbidir. üzerinde çalışmaktadır. Program lisans
meseleleri o yıllarda yeni fişeklenmiştir ve RMS
bundan fazlasıyla rahatsız olmuştur. Kendi sahibi
oldukları bir yazıcıya, sürücüsünün kapalı olması
nedeniyle istedikleri bir özelliği ekleyememesi
ise RMS açısından bardağı taşıran son damla
olur ve MIT'teki işinden 1984 yılında istifa
ederek henüz bir yıl önce duyurmuş olduğu GNU
Projesi üzerinde çalışmaya başlar.
GNU Projesi, GNU işletim sistemini de
kapsayan bir özgür yazılımlar bütünüdür. GNU
yani "GNU's not Unix" gibi tekrarlanan bir isme
sahip olan bu işletim sistemi Unix benzeridir
21
ancak Unix'ten hiçbir kod barındırmayan,
tamamen açık kaynak kodlu ve özgür bir işletim
sistemidir. Daha doğrusu işletim sistemi olma
niyetindedir. Bu amaç doğrultusunda hummalı
bir çalışma başlar ve Emacs, gcc ve bash gibi
ardı ardına GNU Projesi'ne dahil olan yazılımlar
ortaya çıkar. RMS GNU Projesi ile beraber
Özgür Yazılım Hareketi'ni (Free Software
Movement) de başlatmış olur. Bu bağlamda
Özgür Yazılım Vakfı'nı (Free Software
Foundation - FSF) kurar ve GPL Lisansı'nı
(GNU General Public Lisans) oluşturur. Böylece
GPL Lisansı'na sahip olan yazılımlar özgür
yazılım kategorisine dahil edilir ve RMS'nin
hayal ettiği özgür işletim sistemine doğru adım
adım yaklaşılmaya başlanır. Peki, GNU
Projesi'nin kalbi olması gereken işletim sistemi
oluşturulurken bu yazının ikinci bölümünde
değindiğimiz çekirdek tam olarak nerededir?
GNU Projesi dahilinde işletim sistemini
çevreleyecek yazılımlar geliştirilmeye
başlandığında eş zamanlı olarak bir de çekirdek
için çalışma başlatılmıştır. Elbette bir işletim
sisteminin en can alıcı bölümü olan çekirdek
olmadan işletim sisteminin kendisini düşünmek
pek de doğru olmayacaktır. İşte bunun farkında
olarak RMS ve bir grup başka "hacker" kolları
sıvamış ve GNU Projesi'ne dahil olacak GNU
işletim sistemi için bir çekirdek yazmaya
başlamışlardır. İsmine de HURD demişlerdir.
1984 senesinde başlayan bu çekirdek çalışması

bir süre sonra arada yaşanan anlaşmazlıklardan
dolayı diğer yazılımlar tamamlandığı halde
bitirilememiştir. 1990'ların başında ortada birçok
harika GNU Projesi'ne dahil olan yazılım varken
ve kullanılıyorken hâlâ bir çekirdeğin eksikliği
hissedilmektedir ve bu nedenle GNU işletim
sistemi bir türlü tamamlanamamaktadır. Tam bu
esnada başka bir "hacker" kendi projesini
başlatmış ve camiaya duyurmuştur. Kader GNU
Projesi'ni Linux ile bir araya getirmiştir!
4. Linux ve GNU Projesi buluşması
RMS Özgür Yazılım Hareketi kapsamında GNU
Proje'sini geliştire dursun Helsinki
Üniversite'sinde bir öğrenci olan Linus Torvalds
1991 yılında Intel 8386 işlemcili bilgisayarını
satın almış, üzerindeyse Minix kullanmaktadır.
Geniş Unix sunucularına bağlanmak için ihtiyaç
duyduğu programı kendisi yazmaya başlayan
Linus, bunun için yeni aldığı işlemcinin
nimetlerinden yararlanmak istemiş ve hali
hazırda kullanmış olduğu işletim sisteminden
farklı bir terminal öykünücüsü yazmıştır. Linus,
programı geliştirdikçe yazılan şeyin artık bir
programın ötesine geçtiğini, hemen neredeyse bir
işletim sistemi çekirdeği olduğunu fark etmiştir.
Bu aşamadan sonra kendi ihtiyaçlarını
karşılayacak Unix benzeri, Minix'ten ilham alan
bir çekirdeğin temellerini oluşturmuş ve bunu
camiaya duyurmuştur. Bu çekirdeğin üzerinde
gcc ve bash gibi bazı GNU programlarını
Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ
çalıştırması da cabası olmuştur. Bu yıllarda çıkartmanın zamanı geldi. Şu ana kadar
etrafta GNU Projesi dahilinde yazılmış birçok anlatılanlarla aslında soruya cevap vermiş olduk.
program olmasına rağmen bu programların Fakat bir üstteki paragrafta bahsi geçen kavram
üzerinde koşacağı bir çekirdek ve buna bağlı kargaşasını açıklamak ve sorunun cevabını
olarak bir işletim sisteminin eksikliğinin oluşu toparlamak adına bir derleme yapalım. Linux
büyük bir sıkıntı durumundadır. İşte tam bu olarak adlandırılan işletim sistemi aslında üç
noktada Linux'un duyurulması hem Linux hem parçadan oluşmaktadır.
de özgür yazılım savunucuları için büyük bir
umut ışığı olmuştur. 4a. Çekirdeğin kendisi: Linux
4b. Üzerine giydirilen GNU Projesi dahilindeki
İlk yılında farklı bir lisans ile dağıtılmaya programlar: gcc, vb.
başlayan Linux, ikinci yılında tamamen GNU 4c. GNU Projesi kapsamına girmeyen üçüncü
GPL lisansı altına girip bu şekilde dağıtılmaya parti yazılımlar: Xorg, vb.
başlanmıştır. Bunun da kazandırdığı ivmeyle
birçok GNU programı Linux ile bütünleştirilmiş Görüldüğü üzere şu anda bizlerin Linux diye
ve işletim sistemine dahil edilmiştir. Bu adlandırdığı işletim sistemi sadece çekirdeğin
aşamadan sonra çekirdek olarak başlayan Linux kendisini barındırmamaktadır. Biz her ne kadar
ismi bir işletim sistemi olarak anılmaya kavram kargaşasını açıklayalım desek de ortada
başlanmıştır. Fakat bununla beraber bir kavram süre giden bir kargaşa mevcuttur. RMS ortaya
kargaşası peyda olmuştur. çıkan bu işletim sistemini sadece Linux olarak
İkinci bölümde cebimize koyduğumuz soruyu adlandırmanın doğru olmadığını, mutlaka
GNU/Linux olarak kullanılması gerektiğini
savunmaktadır. Zira RMS'ye göre GNU
programları olmadan Linux bir anlam ifade
etmeyecektir. Linus Torvalds ise adlandırmanın
Linux olarak yapılmasının yanlış olmadığını zira
bu projenin aslen GNU projesine girmediğini
söylemektedir. Görülebileceği üzere ortada nihaî
bir karar yoktur ve olması da mümkün değildir.
Kimi kullanıcılar GNU/Linux tercih ederken,
birçok kullanıcı ve camia genel olarak kullanılan
işletim sistemine Linux demektedir.
22
 Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ

GNU programlarının da kendisine dahil düşünmüşlerdir. Bu iş ilk olarak her ne kadar H J

edilmesiyle Linux bir işletim sistemi haline Lu's "Boot-root" isimli bir dağıtım ile başlamış
gelmişti. Ancak bu işletim sistemini bir araya görünse de tam olarak ortaya çıkan ve topluluğa
getirmek için iyi seviyede *nix bilgisi ve açılan dağıtım MCC Interim Linux olmuştur.
yapılandırma tecrübesine sahip olmak Dağıtımın çıkışı Linux çekirdeğinin 0.01
gerekiyordu. Peki son kullanıcı nasıl Linux sürümünün dağıtıma açılmasından altı ay sonra
kullanmaya başladı? Elbette çekirdeğin kendisini olmuştur. Bu aşamadan sonra ardı ardına yeni
alıp, üzerine GNU ve üçüncü parti programları dağıtımlar hazırlanmaya başlanmıştır. MCC
yükleyip, yapılandırmayı kendisi hallederek Interim Linux'u takip eden sene, arada çıkıp
değil. Linux'un yayımlanmasından hemen sonra miadını tamamlayan bir dağıtım olmuştur: SLS.
ortaya Linux dağıtımları çıkmaya başladı. Bir Kullanıcıları arasında Patrick Volkerding ve Ian
sonraki bölümde bir Linux dağıtımı ne demektir Murdock da vardır. Daha sonra bu iki isim çıkış
bunu açıklamaya çalışacağız. Fakat öncelikle tarihi en eski olup da (Ağustos 1993) hâlâ
ikinci bölümün sonunda yaptığımız özeti biraz günümüzde yaşayan iki büyük dağıtımı
daha genişleterek tekrar verelim. f. Linux çekirdeğinin ve GNU uygulamalarının oluşturmuşlardır: Slackware ve Debian.
bir araya gelmesiyle Linux veya GNU/Linux Slackware SLS üzerinden doğmuş olup, Debian
a. Farklı bir dünyaya giriş yapıyoruz, temel olarak adlandırılan işletim sistemi ortaya özgün bir şekilde oluşturulmuştur.
noktaları öğrenmeliyiz. çıkmıştır.
b. Çekirdekler işletim sistemlerinin kalbidir. Peki dağıtımların son kullanıcı açısından tam
Etrafta işletim sistemlerine bağlı olarak birçok 5. Linux dağıtımları olarak faydası neydi? Her şeyin başında ortaya
çekirdek olabilir. çıkan dağıtımlar bu bölümün ilk cümlelerinde
c. Çekirdekler tek başlarına son kullanıcı için bir Son kullanıcı açısından çekirdeği alıp, üzerine açıklanan sıkıntıları son kullanıcının omuzundan
şey ifade etmezler. uygulamaları giydirip ardından da almaktaydı. Çekirdek ve etrafında olması
ç. Linux, Linus Torvalds tarafından yapılandırmaları tamamlamak pek kolay bir iş gereken uygulamaları bir araya getirip, ilgili
geliştirilmeye başlanmıştır ve topluluğa değildir. İlk aşamada bir Linux işletim sisteminin yapılandırmaları halletmekteydiler. Hatta bir
duyurulmuştur. kendisini bile kullanmak bir hayli zorlu bir kurulum aracı eşliğinde bunları kullanıcılara
d. Linux, (b) maddesinde bahsedilen durumken, tek tek bütün bu işlemleri yapmaksa rahatlıkla yaptırmaktaydılar. Tabii dağıtımların
çekirdeklerden sadece bir tanesidir. ortalama bir *nix bilgisinin üzerini faydaları bu kadarla kalmayacaktı. İlerleyen
e. Richard Stallman tarafından başlatılan GNU gerektirmektedir. İşte bunun farkında olan bazı senelerle beraber çıkan dağıtım sayısı da artacak,
Projesi ile ortaya birçok GNU uygulaması ve bir uzman kullanıcılar, biraz da her seferinde aynı kullanıcıların daha rahat bir şekilde Linux kurup
adet gelişimini tamamlayamayan çekirdek derleme, toparlama işlemini yapmamak için kullanmaları için çeşitli ve köklü değişiklikler
(HURD) çıkmıştır. "Linux dağıtımı" geliştirme fikrini olacaktı.

23
 Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ

Linux yıllar geçerek gelişmeye devam ettikçe, daha sonradan kendi isteğiyle bir program
kendisini temel alarak ortaya çıkan dağıtım kurmak istediğinde yine belli başlı zorluklarla
sayısı da artmaya başladı. Suse, Red Hat, karşılaşıyordu. Programlar kaynak kodlarıyla
Mandrake gibi dağıtımlar birer birer camiada beraber dağıtılıyor, bir kullanıcı bu programı
yerini aldılar. Dağıtımlarla beraber son kullanabilmek için bu kaynak kodu alıp, derleyip
kullanıcının hizmetine sunulacak başka projeler ardından çalıştırabileceği bir ikilik uygulama
de oluşturulacaktı. Birer yıl arayla Linux haline getiriyordu. Bu sürecin tamamlanması
kullanıcıları için günlük anlamda sistemi yani kullanıcıların bu programı derleyebilmesi
kullanabilecekleri, yapılandırmalarını bazıiçin, geliştirme program ve kütüphanelerine
araçlarla yapabilecekleri, beraberinde gelen ihtiyaçları oluyordu. Bazen bunların tespiti kolay
uygulamaları ile işlerini görebilecekleri masaüstüolsa da zaman zaman hangi program ve
ortamları olan KDE ve Gnome'un ilk sürümleri kütüphaneye ihtiyaç duyulduğunun belirlenmesi
yayımlandı (1998 - 1999). Linux artık son biraz karışık olabiliyordu. İşte bu noktada
kullanıcı masasına çoktan inmiş, yavaş yavaş akıllara yeni bir fikir geldi. Debian'ı geliştiren Her ne kadar .deb paketleri ile program kurmak
kişisel bilgisayarlarda yerini almaya başlamıştı. Ian Murdock ve ekibi, programların derlenip oldukça kolay olsa da, bu programın çalışması
Artık bu yeni işletim sistemi dağıtımlar gibi kuruluma hazırlanabileceği, daha sonra da için gereken diğer bağımlılıkları bulup kurmak
masaüstü ortamları olarak da kullanıcılarına paketlenmesinin ardından son kullanıcıya servis yine kullanıcının kendisine bırakılmış
alternatifler sunuyordu ve bu özgürlüğün edebilecekleri bir sistem düşündüler. Kabaca durumdaydı. Örnek vermek gerekirse, eğer bir A
getirilerinden sadece bir kaçıydı. Ancak asıl yapılan iş paketleme oluyordu. Bu hap olarak programının çalışması için ayrıca bir B programı
köklü değişim program kurulumlarınınhazırlanan paketi kullanıcı indiriyor ve ardından ve C kütüphanesi gerekiyorsa bunu dpkg kendisi
derlemenin ötesine geçmesiyle yani paketleme sistemine kuruyordu. Hazırlanan paketler .deb halletmiyordu. Kullanıcı B ve C paketlerini
sistemlerinin devreye girmesiyle yaşanacaktı. şeklinde oluyor ve kullanıcı bunu sistemde kendisi derleyecek veya varsa .deb paketlerini
mevcut bulunan dpkg ile kuruyordu. Bu bulacaktı. Bir süre sonra bu meseleyi de çözmek
6. Paketleme sistemleri muazzam fikir son kullanıcı açısından oldukça için yeni bir proje düşünüldü: deselect. deselect
kolaylaştırıcı bir etki oluşturdu. Kullanıcı kabaca kullanıcının yapacağı işi hallediyor ve
- Debian ve DEB paketleri - derleme meşakkatine girişmeden istediği kendisine gösterilen kaynakları tarayarak
programı kurabiliyor, beğenmeme veya ihtiyacı programları tüm bağımlılıkları ile beraber
Linux'un ilk yayımlandığı süreçte sadece kalmaması durumunda sistemden sorunsuzca kuruyordu. Bu kaynaklar CD, ağ veya internet
kendisini derleyip toparlamak ve ardından temizliyordu. Bu gelişmeler yaşandığı sıralarda üzerindeki bir Debian arşivi olabiliyordu.
yapılandırmasını tamamlamak dağıtımların tarihler 1994 senesini gösteriyordu. Projenin ilk alfa sürümünü verdiği tarih 1995
ortaya çıkışıyla bir şekilde aşılsa da, kullanıcı senesinin henüz başlarıydı. Bu öyle bir
gelişmeydi ki, günümüzdeki depo (repository)

24

kavramını hayata geçirmiş oluyordu. Artık
kullanıcılar etrafta .deb paketleri aramak yerine
kolay bir şekilde istedikleri uygulamayı
bağımlılık sorunlarını düşünmeksizin
kurabileceklerdi. Aradan henüz iki sene geçmişti
ki deselect'in yerini alacak APT uygulamalarının
çalışmaları başlatıldı. 1998 senesinde deneme
sürüşleri yapılan bu uygulamalar 1999 yılında
Debian'ın 2.1 numaralı sürümüyle dağıtımda
yerini aldı ve geliştirilip, yenilenerek günümüze
kadar geldi.
- Redhat ve RPM paketleri -
Debian cephesinde .deb paketleri yerli yerine
oturmuşken, Redhat cephesinde de paketleme
sistemleri için çalışmalar devam ediyordu.
Redhat bünyesindeki birkaç projenin geliştirilip
bir araya getirilmesinin ardından nihayetinde
Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ
1998 senesinde RPM (Redhat Package Manager)
adıyla bir paketleme sistemi camiaya
kazandırılmış oldu. DEB'e alternatif olan bu
paketleme sistemi Redhat ile kullanılmaya
başlandıysa bile, bir süre sonra başka büyük
dağıtımların da beğenisini kazandı ve bu
dağıtımlar tarafından kullanılmaya başlandı.
Redhat (Fedora) dışında RPM kullananlar
arasından en bilinen dağıtımlar Suse (OpenSuse)
ve Mandriva'dır. RPM de DEB'e benzer bir
mantık sunuyordu kullanıcılara: Hap olarak
hazırlanmış paketleri kolayca sisteme
kurabilmek. Elbette tek başına RPM de
bağımlılık problemlerini çözmüyordu. Bunu
halletmek için farklı uygulamalara ihtiyaç vardı.
Mandriva'nın kullandığı urpmi, bağımsız olarak
geliştirilmeye başlanan ve daha sonra Suse
tarafından kullanılan Yum bunlardan sadece iki
tanesidir. Kabaca bunlar da RPM paketleri için
depolardan bağımlılık sorunlarını çözerek
sisteme paket kurmaya yarayan uygulamalardır.
- Diğer dağıtımlar ve paketleme sistemleri -
Linux tarafında baskın olarak bilinen iki
paketleme sistemi DEB ve RPM olmasına, bu iki
sistemin birçok dağıtım tarafından
kullanılmasına rağmen farklı dağıtımlarla
kullanılan başka paketleme sistemleri de
mevcuttur. Bunlarda da genel amaç benzerdir:
Kullanıcının derleme işlemlerine kendisi
tarafından girişilmeden sistem tarafından
25
halledilmesi.
Slackware tarafından ilk günden bu yana
kullanılan TGZ, biraz Debian'ın daha fazla
yaygınlaşmasından, biraz da DEB sistemi
karşısında kuvvetsiz kalmasından dolayı pek
yaygınlaşıp gelişemedi. Kabaca tar kullanan ve
basit bir paketleme sistemine sahip olan TGZ,
DEB ve RPM kadar kuvvetli bir paketleme
sistemi değildir.
Archlinux ile camiaya kazandırılan Pacman
dağıtımın belki de popüler olmasındaki en büyük
etkenlerinin başında gelmektedir. Sıfırdan
yazılan bu paketleme sistemi oldukça hızlı ve
kullanışlı olmasıyla ön plana çıkar.
Ülkemizde TÜBİTAK/UEKAE bünyesinde
Pardus ile geliştirilmeye başlanan bir başka
paketleme sistemi ise Pisi'dir. Python ile yazılmış
olan bu sistem, paketleme aşamalarında yine
Python ve XML alt yapısını kullanır.
Görülebileceği üzere Linux dağıtımlarının
gelişimi biraz sancılı olsa bile gelinen şu
aşamada son kullanıcı açısından oldukça
kullanışlı hale gelmişlerdir. Artık bir kullanıcı
ihtiyacı olan paketi kurmak için internette
gezinerek aramak yerine, kendi dağıtımıyla gelen
uygulama kurulum yöneticisini açıp, istediği
programı aratıp kur demektedir. Başka bir şey
yapmasına gerek kalmadan dağıtımın
 Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ

ç. Linux, Linus Torvalds tarafından Ubuntu'nun kat ettiği yolu görene kadar.
geliştirilmeye başlanmıştır ve topluluğa
duyurulmuştur. Ubuntu'nun hikâyesi Mark Shuttleworth ile
d. Linux, (b) maddesinde bahsedilen başladı dersek pek de yalan söylemiş olmayız.
çekirdeklerden sadece bir tanesidir. Kendisi Güney Afrika'da doğmuş olan bu başarılı
e. Richard Stallman tarafından başlatılan GNU müteşebbis üniversite yıllarında Debian
Projesi ile ortaya birçok GNU uygulaması ve bir geliştirici takımı arasına katılmıştır. Bir süre bu
adet gelişimini tamamlayamayan çekirdek desteği sürdürdükten sonra iş hayatına atılıp,
(HURD) çıkmıştır. kurduğu bir şirketi hatırı sayılır bir miktarda
f. Linux çekirdeğinin ve GNU uygulamalarının satmasının ardından 2004 yılında aklındaki
bir araya gelmesiyle Linux veya GNU/Linux projeyi hayata geçirmek için tekrar özgür yazılım
olarak adlandırılan işletim sistemi ortaya camiasına dönmüş ve Debian e-posta listesinde
çıkmıştır. fikrini topluluğa duyurmuştur. Mark
g. Linux'un duyurulmasıyla beraber birer birer Shuttleworth'ün aklındaki fikir son kullanıcı için
deposundan ilgili program indirilerek sistemine farklı dağıtımlar GNU/Linux camiasında yerini tasarlanmış, kullanımı kolay ve belirli tarihlerde
kurulmaktadır. Mevcut bulunan büyük almaya başlamışlardır. yeni sürüm veren bir dağıtımdır.
dağıtımların depoları her geçen gün biraz daha h. Bir süre sonra dağıtımlar kullanıcıların
genişleyerek kullanıcıların isteklerine neredeyse rahatlıkla uygulama edinip kurmaları için Ubuntu'dan önce bu dağıtımın arkasında olacak
%100'lük bir oranla karşılık verecek duruma paketleme sistemleri ve depolar kullanmaya Canonical Ltd. şirketini kuran Mark
gelmişlerdir. başlamışlardır. Shuttleworth, yanına aldığı gönüllülerle beraber
projeyi başlatmıştır. İsim seçimi içinse oldukça
Bir sonraki bölüme geçmeden önce 7. GNU/Linux dünyasının haylaz çocuğu: Ubuntu farklı bir yaklaşım sergilenmiştir. Zulu dilindeki
bildiklerimizi tekrar güncelleyelim: "Diğerleri için insanlık" kaba anlamını taşıyan
2000'li yılları geride bıraktığımızda ortada irilifakat arkasında koskoca bir felsefe barındıran
a. Farklı bir dünyaya giriş yapıyoruz, temel ufaklı birçok dağıtım mevcuttu. Linux dünyasına Ubuntu ismi seçilmiştir. İsmiyle bile camiada
noktaları öğrenmeliyiz. adım atan hemen her kullanıcı bu farklı dağıtım farklı olacağını hissettiren bu yeni dağıtım,
b. Çekirdekler işletim sistemlerinin kalbidir. yelpazesinden birinde demir atıyor, ihtiyaçlarını gelişme süreciyle beraber isim seçmedeki
Etrafta işletim sistemlerine bağlı olarak birçok buna göre şekillendiriyor ve Linux üzerinde başarısını yapısal anlamda da gösterecektir.
çekirdek olabilir. yaşamına devam ediyordu. Ancak bu
c. Çekirdekler tek başlarına son kullanıcı için bir dağıtımlardan hiçbirinin tam anlamıyla baskın Taban olarak Debian ve onun paketleme
şey ifade etmezler. olduğunu söylemek mümkün değildi. Ta ki 2004 sistemini kullanan Ubuntu ilk sürümünü 2004
ile başlayıp günümüze kadar uzanan süreçte yılının Ekim ayında vermiştir. Sürüm ismi olarak

26
 Gnu/Linux UBUNTU REHBERİ

4.10 seçilmiştir. Burada Yıl.Ay kavramı

kullanılmıştır. Ubuntu belirli bir periyotta sürüm
yayımlamaktadır. Her altı ayda bir yeni sürüm
çıkartan Ubuntu, böylece yılda iki sürüm
çıkartmış olur. Çıkartılan aylar olarak da Nisan
ve Ekim ayları seçilir. Böylece bir sonraki sürüm
5.04, 5.10 gibi gider. Aynı zamanda her sürüm
için bir kod adı belirlenir. Örnek vermek
gerekirse 8.04 için Hardy Heron kullanılmıştır.
İlk kelime ikinci kelimedeki hayvanı betimleyen
bir sıfattır. Buradaki anlamı Dayanıklı, sağlam
balıkçıldır. Son çıkan sürüm olan Jaunty
Jackalope ise Keyifli Jackalope (Tavşan ve
antilop karışımı efsanevi bir hayvan) gibi bir
isim taşır ve bunun gibi ilginç kod adlarını
Ubuntu'da görmek mümkündür. Hatta bir sonraki
sürümün kod adının ne olacağı konusunda
hararetli ve keyifli tartışmalar da yapılır.

Debian'ın kararsız ağacındaki paketleri kullanan

Ubuntu hâlâ yoğun olarak Debian paketlerini
kullanır ve kendisine göre şekillendirir. Bu
nedenle kendisine Debian'ın genç kardeşi demek
pek yanlış olmaz. Fakat kendisini Debian'dan
ayıran en büyük özelliği son kullanıcı için birçok
yapılandırmanın hazır olarak gelmesi ve istikrarlı
bir şekilde her altı ayda bir yeni sürüm
çıkartmasıdır. Tabii Ubuntu'nun arkasındaki
Canonical Ltd. şirketi ve maddi desteği ise asla
es geçemeyiz. Zira Mark Shuttleworth'ün
kurmuş olduğu bu şirket ve Ubuntu projesine
akıttığı para camiaya oldukça olumlu bir ivme
kazandırmıştır. Geliştiricileri profesyonel olan ve en büyük dağıtımlardan biri oldu. Hatta şu
bu işten para kazanan bu dağıtım tamamen andaki kullanım oranlarına bakıldığında en
ücretsizdir. Sonuna kadar da ücretsiz olarak büyüğü olduğunu söylemek pekâlâ mümkün.
yayımlanacağının taahhüdünü de vermektedir. 2009 yılının ortalarına geldiğimiz şu sıralarda
Bu taahhütle de kalmayıp isteyene kapısına etrafa göz gezdirdiğimizde rahatlıkla Ubuntu'nun
kadar Ubuntu kurulum CD'sini ücretsiz olarak dağıtımlar arasındaki baskın rolünü
göndermektedir. görebiliyoruz.
2004 yılında çıkışıyla beraber arkasına çok Serkan ÇALIŞ
kuvvetli bir rüzgâr alan Ubuntu geçen senelerle sudo@ubuntu-tr.org
beraber güçlendi ve son kullanıcının tercih ettiği http://www.heartsmagic.net

27
 KAPİTALİZM VE ÖZGÜR YAZILIMLAR...
Kapitalizm ve Özgür Yazılımlar
Dünya kapitalizmi tarihinin gördüğü en büyük
krizlerden birini yaşarken günlük hayatın en
motor güçlerinden biri olan bilişim dünyası da
bundan en çok etkilenen sektörlerin başında
geliyor. Dünyanın en büyük şirketleri birbiri
ardına işçi çıkarıyorlar, birbirleri arasındaki
rekabet olağanüstü seviyeye çıkıyor. Hatta bazı
şirketler iflasın eşiğine geliyor.
Tabii bu kriz döneminde ilginç şeyler de
yaşanıyor. Hatta sevindirici desek mi siz karar
verin. Son bir yılda özgür olmayan yazılımlar ve
işletim sistemlerinin pazar paylarında bir
daralma yaşanırken özgür yazılımlara olan
ilginin arttığını görüyoruz. Özgür yazılım
dünyası krizden etkileniyor ama olumlu
etkileniyor. Özgür yazılım dünyası krize
yenilmiyor, krizi yeniyor. Peki bunun nedeni ne?
Bunun nedeni özgür yazılımların kapitalist bir
niteliğe sahip olmamasıdır.
Özgür yazılımlar, kar için değil insanların
faydalanabilmesi için üretiliyor ve insanlar onları
diledikleri gibi dağıtabiliyorlar. Bu nedenle şu
anki kriz döneminde ücretli ve kişilere kendisini
olduğu gibi dayatan yazılımlar yerine onlarla
aynı işi yapabilecek, insanlara sundukları kendi
hayal güçleri oranında seçenekler sunabilecek ve
özgürce dağıtılabilecek yazılımlar yükselişe geçti.
Özgür yazılımlar, binlerce bilişim işçisinin yazıyorlar, bilmeyenler de çeşitli yollarla bu
sömürülmesiyle üretilmiyor, insanların kendi sürece katkı yapıyorlar.
istekleriyle zamanlarını verdiği yazılımlar olarak
ortaya çıkıyor. Program yazmayı bilmiyorum diye üzülmeyin
Özgür yazılımlar genellikle parayla satılmıyor, siz de özgür yazılımlara destek olabilirsiniz.
lisans sorunu çıkarmıyor, insanları korsan ürün Çevrenizdeki insanlara özgür yazılımları
kullanmak zorunda bırakmıyor. Özgürce tanıtabilirsiniz, özgürce dağıtabilirsiniz. Özgür
dağıtılıyor. yazılımlar üzerine yazabilirsiniz, dergimiz Sudo
Ticari yazılımlar, rekabetten dolayı tam gibi oluşumlarda yayımlatabilirsiniz.
olgunlaşmadan piyasaya sürülüyor ve pek çok
güvenlik açığı taşıyabiliyorlar sonrasında ise pek
çok yama yayınlanıyor. Özgür yazılımlarda ise
böyle bir durum görülmüyor, yamalar üretiliyor
ama ticari yazılımlardaki boyutta değil.
Bu nedenle özgür yazılımlar kapitalist değiller ve
bu krizden zarar görmüyorlar. Özgür yazılımlar
hızla gelişiyorlar ve açıklarını kapatıyorlar,
çeşitleniyorlar ve ihtiyaçlara daha çok cevap
veriyorlar. Bunların dışında özgür yazılımların
gelecekte bilim ve teknolojinin gelişimi
açısından önemli bir yer tutacağını
söyleyebiliriz. Geleceğin dünyasında bilim ve
teknoloji bir grup bilim insanının ve araştırıcı-
geliştiricinin tekelinde olmaktan çıkacaktır.
Özgür yazılımlar sayesinde bilişim dünyasında
şimdiden böyle bir gelişme yaşanıyor. Bir grup
maaşlı programcının yerine her gün biraz daha
büyüyen bir topluluk tarafından üretiliyor özgür
OKAN AKINCI
yazılımlar ve dünyanın farklı yerlerindeki
xrumer756@gmail.com
binlerce sıradan insanın görüş alış-verişi ile
zenginleşiyor. Program yazmayı bilenler
28

Linux'e Geçişte Yaşanan Sorunlar
Hepimiz yeni bir işletim sistemiyle tanışırken bir
takım sorunlar yaşamışızdır. Nasıl kullanılacak,
neler yapılabilir bu sistemde, özellikleri nelerdir
gibi pek çok sorun kafamızın içinde
dolanmaktadır. Aslında bilgisayar kullanmaya
yeni başlıyorsak Linux'la tanışmamız sadece
bilgisayarın nasıl kullanıldığıyla ilgili
sorunlarımız dışında bir sorun çıkarmayacaktır.
Fakat Linux dışında başka bir işletim sistemini
yıllarca başarılı bir biçimde kullandıktan sonra
Linux'la tanışan pek çok kullanıcının büyük
zorluklar çektiği ve hatta pek çoğunun ne yazık
ki pes edip eski işletim sistemlerine geri
döndüğünü gördük. Bunun en önemli nedeni bir
işletim sistemini kullanmanın başka bir işletim
sistemini de kolayca, zahmete katlanmadan
kullanabilecekleri anlamına geldiğini
sanmalarıdır.
Bu konuda ben kendi yaşadığım deneyimi
GNU/LİNUX'A HİCRET...
anlatmak istiyorum. 10 yıl boyunca Windows klasörü yoktu. Ne yapacağımı şaşırmış
kullanmıştım ve bu konu da çok da iyiydim. durumdaydım, pes ettim. Ubuntu'nun başka
Aslında bu 10 yıl içinde Linux'un adını pek çok özelliklerini arayayım dedim, daha Ubuntu
kez duymuştum ama nasıl bir şeydir hiç yenilir mi içilir mi onu anlamadan Compiz
bilmiyordum. 2008 yılının Ağustos ayında Fusion kullanmayı denedim dolayısıyla çok
tesadüfen elime bir Pardus 2008 CD'si geçti, zorlandım ama Ubuntu Türkiye forumu
hemen taktım bilgisayarıma ama nedense bir sayesinde bunun üstesinden geldim.
türlü çalıştıramıyordum. Ben de Pardus'un arızalı
olduğunu düşünüp başka bir dağıtım aradım. Bir de Windows yazılımlarını Linux altında
İnternette Ubuntu'nun en çok tavsiye edilen çalıştırayım dedim ve Wine kurdum, ilk işim de
dağıtımlardan bir tanesi olduğunu öğrenince Need For Speed-Most Wanted kurmayı denemek
hemen indirip CD'ye çektim. oldu ve iyice çekilmez bir hal aldı. Halbuki önce
Ubuntu'yu doğru dürüst tanımadan bunu
Fakat aynı sorunu yaşamaya devam ettim, yapmam yanlıştı, ayrıca diğer sistemlerinde
meğerse anakartımın biosunu güncellemem kullandığım pek çok yazılımın muadilleri zaten
lazımmış, pes etmedim onu da halletim. Linux'da vardı.
Ubuntu'yu bilgisayara kurduktan sonra ilk işim
ortada bir C ve D sürücüleri aramak oldu ama o Benim bütün bunlardan çıkardığım sonuç şu:
isme sahip bir şey bulamadım. Windows Diğer sistemlerdeki alışkanlıklarınızı Linux
klasörüne benzer bir Ubuntu klasörü aradım onu altında devam ettirmeniz pek kolay değil. Eğer
da bulamadım, ortada bir “Program Files” alışkanlıklarınızdan taviz vermeyecekseniz
kullandığınız sistemden hiç vazgeçmeyin.
Yeniliğe açıksanız, keşfetmeyi seviyorsanız, tek
bir sistemi alışkanlık haline getirmek yerine
başka sistemleri de öğrenmek istiyorsanız özgür
yazılım dünyasının nimetlerinin sınırsız
olduğunu göreceksiniz.
OKAN AKINCI
xrumer756@gmail.com
29
 YAZILIM İNCELEME "DEVEDE"

Devede ile Video CD oluşturun Bilinen CD/DVD yazma yazılımları basit bir komutuyla yükleyebilirsiniz. Devede, ilk açıldığı
video CD'si yazabilse de bir DVD, DivX, Mpeg- ekranda size ne tür bir CD oluşturmak
Özgür yazılım dünyasının git gide büyümesiyle
4 CD'leri yazmakta yetersiz kalabiliyor ya da bu istediğinizi soracak. Burada karşınızda 5 adet
birlikte ihtiyaç duyduğumuz pek çok yazılımı
işi hiç yapamıyor. Bu noktada daha üst düzey bir seçenek var: DVD, VCD, SVCD, CVD ve DivX.
veya onların muadillerini Linux'da da
uygulamaya ihtiyaç duyuluyor. İşte burada Bunlardan bir tanesini seçtikten sonra karşımıza
görebiliyoruz artık. Bu yazımızın konusu ise
Devede işimizi görebilen, kullanışlı, arayüzü onunla ilgili ekran gelecektir.
Devede. Özgür olmayan benzerlerinden hiç geri
basit ve benzerlerine göre sistem kaynaklarını
kalmayan Devede, Linux kullanıcılarına
daha az tüketen bir yazılım olarak karşımıza
istedikleri gibi videolarını düzenleme, CD ve
çıkıyor.
DVD'ye yazma imkânı tanıyor.
Devede'yi Ekle/Kaldır menüsünden ya da
sudo apt-get install devede

Biz burada DVD seçeneğine girdik. İşaretinin

bulunduğu ekle butonuna basınca yazmak
istediğiniz videoyu bulunduğu konumdan bulup
ekleyebilirsiniz. Ayar menülerinden dilediğiniz

30
YAZILIM İNCELEME "DEVEDE"

ayarı yapabilirsiniz. “Menu Options” butonu ise

bize istediğimiz gibi bir DVD menüsü oluşturma
olanağı veriyor. Devede 185 MB, 650 MB, 700
MB CD'lere ve 1.4 GB, 4.7 GB ve 8.5 GB
DVD'lere yazma olanağı tanıyor.

İleri butonuna bastığımızda ise oluşturma

işlemine başlayacaktır. DVD oluştururken bu
işlem biraz uzun sürebilir, aynı işi yapan bütün
yazılımlarda olağan bir durumdur bu. Çünkü
burada “transcode” işlemi yapılmakta ve bu
işlem biraz uzun sürmektedir. Fakat Devede söz
konusu olunca bu işlem o kadar uzun sürmediği
gibi sistem kaynaklarını aşırı düzeyde
sömürmüyor ve işlemcinin fazla ısınıp
bilgisayarınızın kapanmasına neden olmuyor.

İşlem tamamlandığında kullanıcı adınızın olduğu

dizine girdiğinizde orada oluşturduğunuz
dosyanın adına sahip bir dizin göreceksiniz. Bu
dizinin içinde de bir ISO dosyasını bulacaksınız,
bundan sonra yapmanız gereken tek şey bu ISO
dosyasını bir CD yazma yazılımı ile kalıp olarak
yazmanız. Ondan sonra video CD'niz artık
hazırdır.

OKAN AKINCI
xrumer756@gmail.com

31
Sayı 8 Haziran 2009 SUDO, Creative Commons (CC) by-nc-nd ile lisanslanmıştır.
Not: SUDO, Gimp ve Scribus gibi özgür tasarım araçları
kullanılarak hazırlanmıştır. Kullanılan içerikten yazarları
sorumludur. SUDO, GNU/Linux dağıtımları altında sorunsuz olarak
görüntülenir.

Sudo Dergi Tayfası

Gerçek Adı Üye Adı Yetki ve Ünvanı Diğer Görevleri

Mustafa ALKAN ihtiyar Said Dergi Tayfası Proje Sorumlusu

Serdar GÜNDÜZ egitimist Dergi Tayfası Tasarım Sorumlusu
H. Said ALTUNER haritsu Dergi Tayfası Dergi Yazarı
Volkan GÜRSOY Tutunamayan Dergi Tayfası Dergi Yazarı
Murat GÜRCÜN ALpAsya Dergi Tayfası Dergi Yazarı
Okan AKINCI XRumer Dergi Tayfası Dergi Yazarı
Ayhan AKTAŞ By_Mihni Dergi Tayfası Dergi Yazarı
Fuzuli Dergi Tayfası Dergi Yazarı
Taha GÖKDENİZ jazzistan Dergi Tayfası İmla Denetçisi