SIGMA

Support for Improvement in Governance and Management

A joint initiative of the OECD and the European Union, principally financed by the EU

MINISTRY OF INTERIOR AND PUBLIC ADMINISTRATION OF MONTENEGRO

MINISTARSVO UNUTRANJIH POSLOVA I JAVNE UPRAVE SIGMA organizacija, uz podrku EVROPSKE KOMISIJE

KONFERENCIJA O REFORMI DRAVNE UPRAVE U CRNOJ GORI I IZAZOVIMA Budva, Hotel Maestral 26 i 27 Mart 2009.

Prezentaciju pripremila Stana Pajovi pomodnik ministra za poslove dravne uprave

Podgorica, mart 2009.

Dokument je nastao zahvaljujui finansijskoj pomoi Evropske Unije. Stavovi izraeni u materijalu su lini stavovi autora i ni u kojem se smislu ne mogu smatrati miljenjem Evropske Unije. Takodje, navedeni stavovi ne odraavaju nuno stavove OECD, njenih zemalja lanica niti zemalja koje uestvuju u ovoj aktivnosti kao korisnici programa podrke.

Struktura i sadraj

Uvod Strategija upravne reforme Crne Gore 2002-2009 - sadraj, ciljevi, faze I Dio ta smo i kako radili kratka retrospektiva II Dio Gdje smo sada i ta su bududi izazovi i prioriteti III Dio Presjek stanja integrativnih procesa

Uvod Strategija upravne reforme Crne Gore 2002-2009 - sadraj, ciljevi, faze Vlada Crne Gore Strategiju upravne reforme Crne Gore 2002-2009 usvojila je marta 2003. Prava je koincidencija ili je moda dobar znak da njene domete sagledavamo u martu 2009. godine, do kada je vremenski i operativno projektovana. 1. Strategija obuhvata tri oblasti upravnog sistema: - oblast dravne uprave, - lokalne samouprave i - javnih slubi (javna preduzeda, javne ustanove, regulatorne agencije i dr.) sa napomenom da su resorna ministarstva i organi uprave Strategijom identifikovani za nosioce reformskih aktivnosti, u skladu i u okviru propisanih nadlenosti i odgovornosti. Takoe, znaajno je imati u vidu da Strategija uspostavlja i sa velikom panjom repektuje zatitu prava pojedinaca u odnosu prema upravi, kao funkcionalni elemenat upravnog sistema, to predstavlja poseban kvalitet svih akcija i doprinos izgradnji pravne i demokratske drave i potovanju naela vladavine prava. U tom kontekstu , treba vidjeti i uspostavljanje novih institucija, naroito ombudsmana, upravni sud, kao specijalizovani sud, dravnu revizorsku instituciju,a koje su u funkciji nadzora i kontrole nad zakonitodu rada upravnog sistema u naoj dravi. Strategija ima jo jednu neobinu i kvalitetno dobru dimenziju, jer se ne zadrava samo na pitanjima aktuelnog i vremenski odreenog ureenja i djelovanja, ved uspostavlja viziju daljeg pravca i razvoja, tako da praktino ne dozvoljava dovoenje u pitanje nastavak zapoetog, a posebno na planu dubljih integracija u evropski administrativni prostor. U osnovi Strategija je skup ideja, aktivnosti i rezultata, uz uvaavanje tri kljuna elementa - norma, institucija i kreativni ljudski potencijal, sa politikom i materijalnom podrkom. 2. Strategija jasno i precizno konstituie dva osnovna globalna cilja, a to su: - institucionalna i pravna konsolidacija upravnog sistema i dosljedno sprovoenje propisa, i - stimulacija i osposobljavanje kadrova uprave za zakonit i kvalitetan rad; i, pri tome, uzima u obzir dva osnovna razloga upravne reforme: - povedavanje unutranje efikasnosti djelovanja upravnog sistema drave i - promjenu uprave, zbog njenog ukljuivanja u ire drutvene sisteme. skupa ideja, aktivnosti i rezultata, uz uvaavanje tri bitna elementa normu, instituciju i kreativni ljudski potencijal, sa politikom i materijalnom podrkom. 3. Na koncepcijsku postojanost i dosljednost Strategije ukazuju i njena strukturna i fazna odreenost, zato to vrlo jasno utvruje ulogu Vlade i uprave; operativno odreuje metodoloki i organizacioni aspekt i zakljuke i precizira vremenske okvire i finansijske posljedice njenog oivotvorenja. Tako je prva faza za oblast dravne uprave odreena kao normativna, druga kao analitiko-informatika ili implementaciona, a treda je usmjerena na uspostavljanje i razvoj komunikacije i saradnje sa upravnim sistemima drava lanica EU i samom Evropskom unijom.
3

4. Oblast dravne uprave je u fokusu nae panje, u mjeri u kojoj to naravno dozvoljava cjelina stratekih odreenja i postavljeni ciljevi. Prezentacija ima za cilj da vas, argumentovano i nepristrasno informie kako se proces odvijao, a ocjenu o tome koji su dometi i efekti uinjenog zajedno demo pokuati da damo, pored ostalog, i debatom i zakljucima ovog skupa. U tom pravcu, oekujemo otvorenu razmjenu miljenja i stavova, kako bismo budude korake imali dobro usmjerene i obezbjedili kontinuitet i dalji razvoj oblasti dravne uprave. Ovo posebno u pravcu ispunjavanja preuzetih obaveza i na unutranjem i na meunarodnom planu. 5. Prezentacija ima tri cjeline prvi dio je jedna kratka retrospektiva i podsjedanje ta smo i kako radili; gdje smo sada i ta su bududi izazovi i prioriteti je predmet druge cjeline; a tredu ini vrlo kratak osvrt trenutnog stanja integrativnih procesa, koji je u funkciji obaveza objektivne valorizacije i daljeg toka reforme dravne dravne uprave.

I Diota smo i kako radili - kratka retrospektiva Iz datih napomena moe se zakljuiti da je oivotvorenje Strategije upravne reforme Crne Gore, u proteklom sedmogodinjem periodu, ilo lako, jednostavno i gotovo po taktu muzike. Nije ba dobra ova poetna ideja. Naprotiv, svi znamo koliko je tranzicioni i naroito poetni dio reforme u svakoj oblasti zahtjevan i sloen zadatak, svakako bolan , ali i opredjeljujudi za postizanje ciljeva. To je posebno delikatan proces kada je u pitanju oblast dravne uprave, imajudi u vidu njenu ulogu i odgovornost u organizacionoj i funkcionalnoj strukturi izvrne vlasti,a to je, sa jedne strane podreenost Vladi, kao nosiocu izvrne vlasti i istovremeno otvorenost, izloenost i oekivana odgovornost iro j javnosti u svim segmentima, posebno na principu vrijednost za novac. 1. Donoenju Strategije prethodila je ozbiljna analiza i kritiko sagledavanje stanja u sistemu dravne uprave i u organizacionoj i u funkcionalnoj ravni. To smo radili u relativno duem periodu-oko dvije i po godine na vrlo organizovan nain i preko posebnih instrumenata i mehanizama-intervjua, studija, razvojnih dokumenata, statistikih materijala i specificiranih anketa. Jedinstvena ocjena do koje smo doli u, osnovi, bila je da je sistem nedovoljno adekvatno organizovan i funkcionalan, u odreenoj mjeri nedovoljno profesionalan, glomazan, a samim tim spor za projektovanje, pradenje, promociju i razvoj predstojedih promjena u drutvenoj, privrednoj i ekonomskoj sferi, u procesu tranzicije i integracija koje smo eleli. Takva ocjena nije nam dala veliku mogudnost izbora, ved je bila odrednica i opredijelila je sveobuhvatnu, sutinsku i sistemsku reformsku politiku i akciju, pri emu se nije ilo na suvie radikalan koncept, ved na precizno determinisane i realne promjene, sa ciljanim e fektima. Iskustvo koje smo imali iz ranijih reformi, takoe, nam je pokazalo neefikasnost formalnih i kozmetikih promjena, koje znade samo formalne promjene i smanjenje broja radnika (sutina se ne mijenja, a broj radnika vrlo brzo opet poraste).
4

2. Ono to su nesumnjivo bile prednosti tiu se: - neskrivene, stalne i jasne politike podrke koju je proces reforme od poetka do sada imao; - vrijeme ili tajming poetka procesa, a to je istovremeno bio poetak mandata Vlade Crne Gore i predstavljao je jedan od njenih centralnih zadataka, to je procesu dalo prvi i osnovni zamajac i utemeljenje; - reforma oblasti dravne uprave je jedna od poetnih reformi u Crnoj Gori, jer se prepoznalo da dobro organizovana, kompetentna i moderna dravna uprava jeste osnovni preduslov, uporite i polazna taka reformskog paketa ukupnih drutvenih, politikih, privrednih i ekonomskih oblasti i svakako regionalne i meunarodne saradnje i integracija; - spremnost i posvedenost jednog ne tako brojnog Tima, ali operati vnog, efikasnog i punog entuzijazma kako u poetnoj tako i u svim fazama do sada; naime, lanovi Tima su i danas na dunostima i slubi u dravnim organima ili su angaovani na fakultetima, u regulatornim agencijama i drugim strukturama relevantnim za ovu oblast, to zapravo znai da su i dalje u ii i u funkciji ovog procesa; - ukljuivanje svih relevantnih subjekata od samog poetka; To se posebno odnosi na nevladin i ukupan civilni sektor, sindikat, i sve subjekte organizovanosti na dravnom i lokalnom nivou, koji su nosioci obaveza u procesu ili su na drugi nain bili od znaaja za njega, kao i proces za njih; - strana pomod - ciljana i efektna, kako u tajmingu, tako i u repektu naih stratekih faza i praktinih potreba za razliitim oblicima i nainima na koje je pruana. Neto to je tradicionalan i veoma iznjegovan odnos drave Crne Gore i njenih ljudi je potreba i senzibilitet da razvijaju i imaju dobru upravu, bilo je od kljunog znaaja za dobar start i akciju. I ono to su, takoe, nesumnjivo bile prepreke jeste: - prva poetna iskustva i nesnalaenje, kao i neobavijetenost svih o procesu i njegovom znaaju; - nedovoljna ukljuenost dravnih slubenika i namjetenika, kao strah od promjena za koje ne znaju ta njima donose; - nedovoljna spremnost pojedinih organa da mijenjaju postojede stanje da ne bi izgubili pozicije i ovladenja; - odlaganje akcije kako bi se dobila iskustva drugih; - nedostatak kreativnog, mladog kadra, sa znanjem stranih jezika i koridenja raunara i drugim specifinim vjetinama; - nedostatak organizovane i kompetentne institucije, koja bi, sa stanovita strunog nauno-metodolokog pristupa, pratila proces i bila podrka i logistika u oivotvorenju Strategije. Pokuaj da to uradimo osnivanjem posebnog instituta za oblast pravosua, dravne i lokalne uprave nije uspio iz mnogo razloga, a prije svega tajminga i nerazumijevanja, odnosno neposvjedenosti.

3. Proces reforme i njegov monitoring i evaluacija obezbijeeni su preko institucija i mehanizma, na nain kako je to Strategijom i predvieno. Rije je o politikoj, operativnoj i strunoj koordinaciji koju su u mandatu imali: - Forum za politiku koordinaciju upravne reforme Crne Gore; - Medjuresorski odbor za operativnu koordinaciju upravne reforme u Crnoj Gori; - Komisija Vlade Crne Gore za politiki sistem, unutranju i spoljnju politiku; - Komisija Vlade Crne Gore za racionalizaciju dravne uprave; - Ministarstvo pravde i Savjet Ministarstva pravde za reformu dravne uprave, a od novembra 2006. Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave. Svakako lista relevantnih subjekata kao uesnika i nosioca obaveza u procesu je daleko ira a ovom prilikom ne smijemo zaboraviti na ministarstva i druge organe uprave, druge dravne organe, nevladin sektor i sindikat. Svakako i Skuptinu Crne Gore, koja je i u ovom procesu imala osedaj odgovornosti i obezbjedila blagovremeno donoenje kvalitetnih reformskih zakonskih i drugih akata. Vlada Crne Gore, je proces u cjelini pratila vrlo briljivo i u kontinuitetu. Pored posebnih informativno-analitikih materijala ministarstava i drugih organa dravne uprave, fokusirano i ciljano debatovala je i odgovarajudim zakljucima i mjerama usmjeravala proces i nosioce obaveza i praktino bila je promoter aktcija, mjera i postupanja koja su neposredno ili posredno imala za cilj organizovane sadrinski i efektivno kljune promjene u sistemu dravne uprave. Evo samo nekih, kao ilustracija: - januar 2005.godine ''Analiza reformskih propisa u oblasti dravne uprave''; - april 2005. - ''Informacija o aktivnostima u procesu reformi oblasti pravosudja, dravne uprave i lokalne samouprave''; - septembar 2005. - ''Izvjetaj o aktivnostima na stvaranju uslova za implementaciju novih upravnih propisa Crne Gore''; - jun 2006. - ''Izvjetaj o stanju rjeavanja upravnih stvari''; - jul 2006. - Izvjetaj o radu Meuresorskog odbora za operativnu koordinaciju upravne reforme; - oktobar 2006. - Prioritetne aktivnosti u radu Meuresorskog odbora za operativnu koordinaciju upravne reforme; - maj 2007. godine - Analiza ostvarivanja reforme dravne uprave; - decembar 2008. Informacija o glavnim nalazima i preporukama iz Izvjetaja Evropske komisije o napretku Crne Gore za 2008. godinu i Strategije proirenja za 2008 -2009. godinu. Takoe, razmatranje godinjih izvjetaja o radu ministarstava i drugih organa dravne uprave, bili su dobra prilika i osnova za cjelovito sagledavanje ukupnog toka reforme dravne uprave i za utvrdjivanje postignutih rezultata, kako u pojedinim upravnim oblastima i sektorskim politikama, tako i sistema dravne uprave, kao cjeline.

4. U februaru i o projekata. Brojni su informativni materijali i publikacije, kao materijalni dokazi akcija i rezultata, javnosti i transparentnosti, faznog i postepenog odvijanja procesa, osmiljenog nadzora koji je proces imao, kao i lepeze subjekata, kao profesionalnih i kreativnih uesnika. Imali smo
6

okrugle stolove; strune i javne rasprave; radne i debatne sastanke; prezentacije; obja vljene knjige, broure, komentare, praktikume; studijske posjete, specijalistike obuke, boravak na studijama i postdiplomskim studijama u inostranstvu; organizovane kurseve stranih jezika; izdavali smo biltene i posebno glasilo-Info-reformator; organizovali konferencije za tampu, davali odgovore na pitanja medija; uestvovali u tematskim emisijama; imali smo i tematski spot o reformi o reformi i ciljevima. Takoe, jedna zanimljivost da je proces pratio znaajan broj objavljenih i publikovanih osvrta, lanaka i komentara strune javnosti, nevladinog sektora i samostalnih analitiara, to potvruje tezu da smo veoma posvedeni dobroj upravi. Imamo zaista kvalitetnu i raznovrsnu dokumentaciono-informativnu osnovu i grau implementacije reformskih postupanja do sada. Postoji ideja njene strune obrade i formiranja paradigme organizovanog uvoenja promjena koje sistemski i trajno podiu nivo efikasnosti, efektivnosti i ekonominosti dravne uprave na osnovama poznate formule 3 E, uz uvaavanje i etvrtog slova E koji znai princip etinosti i uspostavljen je preko posebnog kodeksa uz puno uede dravnih slubenika i namjetenika. 5. I jo neto bitno i relevantno kada su u pitanju promjene metoda i naina rada a to su napori da obezbjedimo otvorenost, transparentnost i javnost rada, u cilju stvaranja uslova za servisnu opciju javne administracije, a prije svega dravne uprave i lokalne samouprave prema svim subjektima koji su korisnici njihovih usluga. Ocjena je da je i taj proces dobro usmjeren i da su brojni mehanizmi i instrumenti u funkciji njegove afirmacije. To su, prije svega, - slobodan pristup podacima, dokumentima, izvjetajima i informacijama; - izvjetavanje javnosti o radu; - objavljivanje nacrta zakona u sredstvima javnog informisanja i poziv za davanje miljenja i predloga; - objava relevantnih informacija na web stranici; - izdavanje obrazaca i standarda postupanja; - prijem stranaka i pruanje odgovarajude strune pomodi. Tehnologija postupaka u pripremi propisa je , takoe, dobila kvalitetno nove faze. Vri se procjena uticaja na budet i druga fiskalna davanja, utvruju preduslovi za njihovu implementaciju - organizacija, kadrovi, tehniki i drugi uslovi i cijeni usaglaenost sa pravom EU. 6. Edukacija i struno usavravanje kadrova bili su i ostali prioriteti u reformskom procesu. Ono oko ega demo se svi sloiti jeste injenica da su investicije u ljudski potencijal najbolje invensticije. Organizovane obuke na nivou dravne uprave sprovode se saglasno stratekim odreenjima i godinjim programima i planovima Uprave za kadrove u ovom segmentu.

II Dio Gdje smo sada i ta su bududi izazovi i prioriteti - Obezbijeen je cjelovit i kompatibilan normativno-pravni okvir i instrumenti za cjelovito pradenje reforme; - Nastavljamo za traenjem optimalne globalne i unutranje organizacije; - Razvoj postojedih i osnovanje novih institucija odvija se saglasno Nacionalnom programu za integraciju Crne Gore u EU (NPI); - Na novim osnovama dizajniran je slubeniki sistem i utvren Etiki kodeks dravnih slubenika i namjetenika. Promjene su izvrene i kada je u pitanju globalni i kada je u pitanju unutranji aspekt dravne uprave u Crnoj Gori. Osnovane su nove organizacione cjeline u strukturi pojedinih organa sa precizno definisanim djelokrugom i ovladenjima, a unutranja organizacija i sistematizacija prilagoava se rjeenjima i implementaciji novih propisa usklaenih sa pravom EU. Poeli smo sa PR-slubama, ovladenim slubenicima za javne nabavke, jedinicama za poslove evropskih integracija, za unutranju kontrolu i reviziju procedura i ovladenja, upravljanja kadrovima i sada je u toku uspostavljanje normative za ustrojstvo jedinica koje de imati zadatak da obezbjede unutranju finansijsku reviziju u organu. U 2008.godini donijet je novi Zakon o slubenicima i namjetenicima, sa ciljem daljeg razvoja i unapreenja sistema dravnih slubenika i stvaranja uslova za privlaenje mladih, kreativnih i inovativnih kadrova u dravnoj upravi i obezbjeeno je usaglaavanje sistemskog Zakona o dravnoj upravi sa Ustavom Crne Gore. I dalje, za 2009. godinu aktivnosti su usmjerene na temeljno pradenje efikasnosti i efektivnosti primjene propisa kako bi se uoeni nedostaci i nedosljednosti odgovarajude korigovali. Nastavide se sa uspostavljanjem dinamine makro i mikro o rganizacije, kako bismo bili u stanju da projektujemo i odgovorimo aktuelnim i bududim zahtjevima i izazovima u vrenju poslova. Ono to je posebno znaajno je sposobnost da standarde i propise koji su usklaeni sa akijem to bolje razumijemo i primjenjujemo u skladu sa najboljom praksom evropskog upravnog prostora. Uz punu afirmaciju principa podijeljene i jasno izraene odgovornosti i napredovanja po zaslugama obezbjedide se efikasna kadrovska politika na planu razvoja kapaciteta. I ono to je takoe programski odreeno je poboljanje tehnikih uslova i nastavljanje sa uvoenjem informacione tehnologije u svim procesima rada i nastavak uvoenja elektr onskih baza podataka, koje je drava duna da obezbijedi. Na tom fonu osnovano je Ministarstvo za informaciono drutvo, koje de strateki i planski odrediti budude korake. Pri svemu ovome vano je naglasiti i mjere tednje koje je Vlada u februaru ove godine, za period od est mjeseci, ustanovila kao obaveze dravnih organa u potronji budetskih sredstava, imajudi u vidu globalnu ekonomsku krizu i potrebu da javna potronja bud e uspostavljena u okviru realnih mogudnosti i okvira. To se odnosi na prijem novih radnika; koridenje i nabavku slubenih vozila i slubenih telefona, slubenih putovanja , kako u zemlji tako i u inostranstvu. Pri tome de se, sa svakom potroakom jedinicom utvrivati planovi minimuma potronje. Sline programe mjera za ublaavanje posljedica finansijske krize Vlada je preporuila organima lokalne samouprave. U okviru jaanja kapaciteta, vodide se rauna o
8

potrebama procesa evropskih integracija. Tako se u 2009. godini planira da u odnosu na 2008. godinu broj zaposlenih koji su neposredno angaovani u procesu evropskih integracija poraste za 10% a u 2010. godini za 6% i to u odnosu na 2009. godinu. Kada su u pitanju dugoroni potezi i dalja reforma ove oblasti, treba uzeti u obzir da se, u posljednjem izvjetaju o napretku u procesu pridruivanja Crne Gore u EU, konstatuje otvoreni napredak u politikama i oblastima, kada je u pitanju normativa, strateka i akciona odreenja i dokumenta, dok se kao izazovi, na putu evropskih integracija, uglavnom, identifikuju oblasti borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, kao i nedovoljni kapaciteti administrativnih struktura. S tim u vezi, dugoroni i dalji koraci i mjere, uz prethodne uslove i infrastrukturu koji znae adekvatnu organizaciju na svim nivoima, timski rad i stalno uenje moraju idi u pravcu: - poboljanja i smanjenja birokratskog pristupa pitanjima i procedurama u ostvarivanju i zatiti prava i osnovnih sloboda ljudi; - stvaranja ambijenta i uslova za razvoj privatnog sektora u svim oblastima rada; -privlaenja stranih investicija i dalje otvaranje i valorizovanje ekonomskih, privrednih i prirodnih prostora i vrijednosti drave Crne Gore; - povedanja minimalnih vremenskih rokova i potrebnih dokumenata; - jaanja kapaciteta kljunih institucija u primjeni propisa i standarda, kao i regulaciji i nadzoru; - dalje harmonizacije zakonskih propisa sa evropskim standardima i meunarodnom najboljom praksom, saglasno preuzetim obavezama i po sadrini i po rokovima. - potpune i dosljedne odgovornosti za rad i postupanje i uvaavanje realnog sistema vrijednosti, odnosno uspostavljanje karijernog sistema prema zaslugama. Evo par napomena koje treba da nam pomognu da razumijemo uinkovitost reformskog procesa do sada: -iskustvena i praktina saznanja nae drave i nauene lekcije u evrop skim i evroatlantskim integracijama dale su specifian podsticaj i zamah razvoju i napretku, posebno kada je u pitanju reforma dravne uprave i to je kljuno, ne samo u okviru pojedinih sektorskih politika i oblasti , ved i kao sistema u cjelini. To je rezultiralo proirivanjem kruga neposrednih nosilaca obaveza, vedim broja ljudi koji razumiju obaveze i ciljeve svojih akcija i stvorilo kvalitetnu sinergiju, koja je ohrabrila reformske promjene i dovela ih u kompatibilan i jedinstven zajedniki okvir. Ovo je izraeno optim drutvenim i politikim konsenzusom, posebno za evropski put Crne Gore, a sve vie ljudi je odgovarajude informisano i prepoznaje i uvaava prednosti ulaska Crne Gore u NATO savez. Konstituisan je Nacionalni savjet za evropske integracije koji ima 28 lanova i djeluje od septembra 2008. Rije je o stratekom savjetodavnom tijelu visokog stepena participacije predstavnika crnogorskog drutva i sa veoma delikatnim mandatom u koordinaciji i nadgledanju primjene Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju izmeu Crne Gore i Evropskih zajednica koji je potpisan 15. oktobra 2007 ;
9

-preuzimanje punog dravnog kapaciteta u poslovima koji su vreni od strane zajednikih organa nakon referenduma i odluke o samostalnosti Crne Gore u maju 2006. i donoenje Ustava Crne Gore, bio je, takoe, izazov na koji smo blagovremeno reagovali i u organizacionom i u praktinom smislu. Samo podsjedanje na ove poslove a to su: odbrana; diplomatsko-konzularni poslovi; zatita intelektualne svojine; standardizacija i akreditacija proizvoda, procesa i usluga; pitanja ekstradicije i azila i saradnje u oblasti meunarodnog krivinog pravosua; kolizione norme i obligacione odnose i proces koji je jo uvijek u toku, a to je dovoenje u sklad pozitivnih zakonskih i drugih propisa sa ustavnim odreenjima i rjeenjima; -razvoj i dijalog civilnim drutvom su bili i ostali prioriteti zbog njihove vane uloge u demokratizaciji javnog ivota. U tom pravcu, idu i programi EU za graansko drutvo. Vlada Crne Gore preko posebno organizovane Kancelarije, putem stratekih i akcionih planova i u svakodnevnom djelovanju nastoji da stvori uslove i pospjei razvoj nevladinog i ukupnog civilnog sektora i njihovu saradnju sa vladinim resorima. Postoje zakonom utvrene obaveze organa dravne uprave i dobra praksa pojedinih organa dravne uprave u ovom segmentu.

III Dio Presjek stanja integrativnih procesa 1. Proces lanstva Crne Gore u Svjetsku trgovinsku organizaciju (STO) je u finalnoj fazi i oekuje se lanstvo u skorom periodu, to je kljuno u kontekstu obezbjeenja slobodne trgovine. 2. Pridruivanje drave Crne Gore Evropskoj uniji (EU) i njeno lanstvo u porodicu evropskih naroda, sada je u procesu koji slijedi nakon podnijete aplikacije Crne Gore - 15. decembra 2008. za sticanje statusa kandidata za lanstvo to, u najkradem, podrazumijeva dobijanje odgovarajudeg upitnika od Evropske komisije i davanje odgovora kako bismo dobili avis ili ocjenu o sposobnosti da zaponemo pregovore o punopravnom lanstvu i sposobnosti da odgovarajude preuzmemo obaveze koje to lanstvo sa sobom nosi. dokumenta Stalni unaprijeeni dijalog EK i predstavnika dravnih organa Crne Gore se odvija u kontinuitetu i na veoma kvalitetan nain. Takoe, u kombinaciji ovog instrumenta i rada pet zajednikih pododbora Evropske komisije i Crne Gore redovno se prati i analizira sprovoenje Privremenog sporazuma o trgovini i srodnim pitanjima koji se primjenjuje od 1. januara 2008. godine i ocjenjuje napredak u veoma specifinim sektorskim politikama. Ono to je kljuno je da se u tim procedurama, pored harmonizacije i primjene zakonodavstva, meunarodne i regionalne saradnje, veoma temeljno govori o administrativnim kapacitetima i o efikasnom organizacionom napretku pojedinih sektora. Ovi instrumenti su jako podrani blagovremenom dostavom resora zakonskih projekata i potrebnih informacija, a ocjene da se na dobar nain primjenjuje ovaj sporazum su potvrda posvedenosti Crne Gore u ispunjavanju preuzetih obaveza. Okvirna IPA uredba, kao instrument predpristupne podrke predstavlja jedinstven pravni osnov za pruanje finansijske podrke zemljama kandidatima i potencijalnim kanditatima
10

u njihovim nastojanjima da unaprijede politike, ekonomske i institucionalne reforme na putu integracija u EU. Vlada Crne Gore prihvatila je finansijski sporazum izmeu Crne Gore i Komisije evropskih zajednica o Nacionalnom programu za integraciju Crne Gore u EU (NPI) za period 2008-2012 3. Evro-atlantske integracije Crne Gore koje znae proces lanstva nae drave u NATO organizaciju nalaze u fazi implementacije aktivnosti iz Individualnog partnerskog akcionog plana (IPAP) i Programa revizije i procjene (PARP) koje nadgledaju NATO i Vlada Crne Gore. U okviru Intenziviranog dijaloga (ID) na Visokom politikom komitetu razmatraju se rezultati Crne Gore kroz ova dva procesa. Visoke ocjene o, do sada postignutom, Crnu Goru preporuuju za lanstvo u NATO savez. 4. Crna Gora, polazedi od potreba svojih graana i svojih dravnih obaveza, intenzivno i uspjeno realizuje obaveze iz Mape puta za liberalizaciju viznog reima, ima proaktivnu ulogu u dijalogu sa nadlenim direktoratima EK i oekuje da de uskoro ispuniti uslove za donoenje odluke o ukidanju viza za svoje dravljane. U tom smislu, normativno su ureen a pitanja ulaska, kretanja i boravka stranaca na teritoriji nae drave, saglasno engenskim standardima, utvreni su jasni kriterijumi i uslovi za izdavanje viza A,B,C i D, uspostavljaju se nacionalni registri podataka, osposobljavaju DKP, to znadi obuku ljudi i obezbjeenje IT povezivanje. 5. Regionalna kola za dravnu upravu (RESPA), kao meunarodna organizacija sa sjeditem u Crnoj Gori u Danilovgradu, treba da obezbjedi znaajno unapreenje regionalne saradnje u oblasti dravne uprave, a prije svega da odgovarajude profilie ulogu i status dravnih slubenika i namjetenika, promovie primjenu evropskih standarda i ojaa kadrovske potencijale u zemljama zapadnog Balkana. Zavrimo sa porukom promocije dobre prakse i univerzalnih vrijednosti koje p o svojoj definiciji briu granice, spajaju ljude i nude izgradnju zajednica u kojima svi, pod istim uslovima, imaju jednake ans.

11