Aydnlanma a

Vikipedi, zgr ansiklopedi

(18. yzyl felsefesi sayfasndan ynlendirildi) Git ve: kullan, ara Aydnlanma a olarak adlandrlan tarihsel dnem, Aydnlanma felsefesinin 18. yzylda doup benimsenmeye balad dnemdir. Bat toplumunda 17. ve 18. yzyllarda gelien ve aklc dnceyi eski, geleneksel, deimez kabul edilen varsaymlardan, nyarglardan ve ideolojilerden zgrletirmeyi ve yeni bilgiye ynelik kabul gelitirmeyi amalayan dnsel geliimi kapsayan dnemi tanmlar. Aydnlanmaya yol aan balca dnsel gelimeler Rnesans ve Reform hareketleridir. Aydnlanmann ilk temsilcileri olarak genellikle Rene Descartes ve Gottfried Wilhelm Leibniz kabul edilir. Almanya'da Johann Gottfried Herder, Immanuel Kant, Christian Wolff; Fransa'da Denis Diderot, Claude Adrien Helvtius, Montesquieu, Jean-Jacques Rousseau, Voltaire; Byk Britanya'da David Hume, John Locke ve Thomas Paine Aydnlanma ann en nemli temsilcileridir.

Konu balklar
[gizle]

1 Genel ereve 2 Aydnlanma 3 Douunda ve Gelimesinde belirleyici Baz simler 4 Kaynaka 5 Ayrca baknz

Genel ereve [deitir]

Aydnlanma felsefesi ya da 18. yzyl felsefeleri genel olarak insann kendi yaamn dzenlemesini yeniden gndeme alm, hem dncenin hem toplumsal yaamn kkl deiimlere urayaca bir srecin fikirsel/felsefi balatcs olmutur. Bu yzyln sonlarna doru meydana gelen Fransz devrimi (1789), ve ardndan gerekleen modernleme sreleri, dnsel anlamda etkilerini ve kaynaklarn aydnlanma felsefesinde bulmaktadr. Din ya da Tanr merkezli toplumsal yapnn ve dzenlemelerin yerini bu srete akl merkezli toplumsal dzenlemeler aray alr. Geni ve genel anlamyla aydnlanma, ortaada hkm sren dnya grne kar yeni bir dnya grnn ortaya kmas ve temelendirilmesi olarak belirtilir. Bu yzyl yeni bir ideal ile tarih sahnesinde yer alr; bu ideale gre, akln aydnlatt kesin dorulara ve bilginin ilerlemesine dayanan entelektel bir kltr egemen olmaldr ve bu kltr sonsuz bir ekilde ilerlemelidir. Bylece ilerleme ideali, insann gelenein kleliinden kurtularak srekli mutluluk ve zgrlk yolunda geliecei dncesine dayandrlr.Ayrca bu dnemde cou kii bu olaylara tapmaktayd

Aydnlanma felsefesinin kayna Rnesans felsefesi ve zellikle de 17. yzyl felsefesinin ortaya koyduu ilkelerdir. Rnesanstan itibaren dncenin tarihsel otoritelerden kurtulmas, bilgi ve yaam hakknda akla ve deneyime dayanmaya balamas szkonusudur. 17. yzyl da bu gelimeler sistemletirilip temel ilkelere dntrlmeye balanm, rasyonalizmin belirginletii bu yzylda aydnlanma felsefesinin dnsel temelleri bir anlamda hazrlanmtr. Seklerleme aydnlanma felsefesinin ve genel anlamda aydnlanmacln her tr giriiminde temel olmu olan bir ynelimdir. 18. yzyl felsefesinde bir yanda rasyonalizmin te yandan empirizmin glenmesi ve bunlardan meydana gelen teorik sorunlarn yeni bir takm sentezlerle almaya allmas szkonu olacaktr. Aydnlanma a, akln nda felsefenin de yepyeni bir etkileyicilikle ortaya kna, yaygnlamasna, yeni sentezlerle sistematikletirilmesine etki etmitir. Bu bakmdan bu yzyla "felsefe yzyl" denmesi de sz konusudur.[1]

Aydnlanma [deitir]
Aydnlanma a, akl' kurucu ilke olarak benimseyerek, tm toplumsal yaamn ve dnn buna gre ekillendirilmesine ynenilen dnemdir. Kant, aydnlanmacl, "akl kullanma cesareti" olarak tanmlandnda, genel olarak Aydnlanma a'nn felsefesini vermektedir. 18. yzylda Avrupa'da ortaya kp gelimi ve "aydnlanma" fikriyle yaygnlamtr. Kant, aydnlanma dncesinin kurucu ilkesi olan akl konusunda yle der:
Aydnlanma, insann kendi suu ile dm olduu bir ergin olmama durumundan kurtulmasdr. Bu ergin olmay durumu ise, insann kendi akln bir bakasnn klavuzluuna bavurmakszn kullanamaydr. te bu ergin olmaya insan kendi suu ile dmtr; bunun nedenini de akln kendisinde deil, fakat akln bakasnn klavuzluu ve yardm olmakszn kullanmak kararlln ve yrekliliini gsteremeyen insanda aramaldr Sapere Aude! Akln kendin kullanmak cesaretini gster! Sz imdi Aydnlanmann parolas olmaktadr. Immanuel Kant

Kant: Orjinal "Aydnlanma nedir?" yazs Aydnlanma ann ana fikri, akl araclyla doru bilgilere ulalabilecei ve bu doru bilgi ile de toplumsal yaamn dzenlenebileceidir. te yandan bilim alanndaki nemli gelimeler de aydnlanma ana nclk eder ve bu ada ayrca ok youn yeni bilimsel gelimeler kaydedilir. Daha 15.yzyldan itibaren meydana gelmeye balayan yeni keifler ve icatlar bu sreci hazrlam, bunun sonunda da "karanlk a" olarak deerlendirilen Orta a'n sonuna gelinmitir. Deney ve gzlem, akln uygulama aralar olarak bu dnemde bilimsel yntemim ilkeleri biiminde ortaya km ve doa bilimlerinde nemli gelimelere kaynaklk etmitir. Dinde meydana gelen yenileme hareketleri de, dinsel dncenin giderek geriletilmesi ve Aydnlanmaclkla birlikte kuruculuk ve egemenlik gcn kaybetmesiyle sonulanmtr. Rnesans ve reformlarla balayan bu gelimeler, aydnlanmaclkla doruuna varm ve buradan itibaren Modernite denilen srecin oluumunu hazrlamtr. Bu srec aydnlamaclkta ifadesini bulan kkl bir zihin deiiklii anlamna gelmektedir. Newton ve Kopernik ile tm bir evren-dnya kavray deiime uram, Descartes ve Kant gibi isimlerle bu deien zihniyetin felsefi dncesi gelitirilmitir. Avrupa'daki endstri devrimleri de bu srecin maddi temelini oluturmaktadr. Yeni ve bambaka toplumsal ve ekonomik ilikiler icerisinde yaamaya balayan insanlar, ortaya kan yeni dnce biimleriyle dnyaya bambaka gzlerle bakmaya balamlardr. Bunun sonucunda modern yaamn temellleri atlmtr. 1789 Fransz ihtilalinin temelinde, Fransz aydnlanmaclnn belirleyici bir etkisi vardr.

Douunda ve Gelimesinde belirleyici Baz simler [deitir]

Berkeley Claudie Andrien Helvetius Dalambert David Hume Dekart Denis Diderot Ettienne Bunnot de Condillac Francis Bacon

Galileo Gothold Ephraim Lessing Gottfried Leibniz Immanuel Kant Jean-Jacques Rousseau John Locke Julien Offrey de Lamettrie Kopernik Laplace Lois Rene de Caradeux de la Chalotais Montesquieu Newton Spinoza Thomas Hobbes Voltaire

Kaynaka [deitir]
1. ^ Felsefe Tarihi, Macit Gkberk, Remzi Kitabevi, 2.Basm, sayfa;328

Felsefe Tarihi, Macit Gkberk, istanbul.1985.

Ayrca baknz [deitir]

Orta a felsefesi 17. yzyl felsefesi 19. yzyl felsefesi Rnesans felsefesi Alman felsefesi 20. yzyl felsefesi Postmodernizm