1

Geliim Psikolou Do. Dr. Biran Mertan:

Eitim sistemini yrtenlerle egitime kar kanlar ayn

n KATKI BULUNANLARLA ELETRENLER AYNI...
Eitim sistemi iyi deil... Bu deerlendirmeyi yapan rgtler ve kiiler ayn zamanda
bu sistemin byle olmasn salayan kiilerdir de... Neden bunu sylyorum, nk bu
insanlarn ocuklar da bu sistem ierisinde yetiiyor. Dolaysyla sylenenle yaanan
arasnda eliki vardr. Onlar da ocuklarn bu yara dahil ediyorlar.

n SSTEM KMLER KERTT?...
Bakanlklardaki kilit noktalara yerletirilen kiiler ou zaman konularnn uzman
deildirler. Bu durum sadece eitim sistemine deil, toplumdaki dier sistemlere de zarar
veren bir olaydr. Eitim sistemi ierisinde bunlar yllarca yaand. Konusunda uzman
olmayan kendini yenilemeye hazr olmayan motivasyonu dk kiiler byle kilit
noktalara gelip oturdular ve sistemi kerttiler.

n YEN MODA: MEZUNYET TRENLERNDE HAVA-FEK...
Velilerin, ocuklarna yaptklar yatrmda bir deiiklik olmusa abart varsa dolaysyla
maddiyata ynelik bir yklenme varsa bu toplumun genelinde deerlerin deitii
anlamna gelir.Biz deelerimizi o kadar deitirdik ki bugn alt yaps yeterli olmayan
okullarmzn mezuniyet trenlerinde havai-fiek patlatyoruz.

n DEER YARGILARI DET...
Toplum genelinde deer yarglar ok deimitir. Veli, ocuu ile ne kadar iyi
ilgilendiini ne kadar ok zel ders paras derse onunla deerlendirmektedir. Bu da
ocuklara, Senin derslerine ayda u kadar para dyorum, sen ise karnende 7
getiriyorsun. diye yanstlmaktadr. Aslnda belki de ocuun seviyesi budur. zel derse
gidiyor diye 10 getirmesi beklenmemelidir. Veli srekli sistemi etkilemekte ve yanl
eyler talep etmektedir.

2
n SSTEM OLUTURAN ELER TMYLE BOZUYOR...
Veli bir taraftan belirli ekilde sistemi bozuyor, alt yap gn getike daha yetersiz hale
geliyor, sivil toplum rgtleri gereken sorumluluu stlenmiyor, retmen iyice
motivasyonunu yitirmi durumda... Tm bunlar olumsuz noktada olunca iyiye
gidilemiyor. Eitim sistemi iyiye deil ktye doru gidiyor. eler olumsuz olduu iin
gn getike sistem kyor...

Geliim psikolou Do. Dr. Biran Mertan eitim konusunda YeniDZENe ilgin
aklamalar yapt. Eitim sistemini eletirenlerle sisteme katkda bulunanlarn ayn kiiler
olduuna iaret eden Mertan, Bakanlklardaki kilit noktalara yerletirilen kiilerin
bazlarnn konularnn uzman olmadn syledi. Mertan konusunda uzman olmayan,
kendini yenilemeyen, motivasyonu dk kiiler byle kilit noktalara gelip oturdular ve
sistemi kerttiler diye konutu. Geliim Psikolou Mertan, eitim sistemi sorununun
zm konusunda da u neride bulundu: Bence zm bu konuda kapsaml toplumsal
bir aratrma yaplmas ile balamal... Kuzey Kbrsta yaayan anne-babalar
ocuklarnn eitimleriyle ilgili ne gibi beklentiler iindedirler? Bu soruyu cevaplayacak
bir anket hazrlanmal ve farkl eitim sistemleri konusunda da aileleri bilgilendirmek
gerekmektedir. Bu eitim sistemlerinin yararlar ve zararlar da tartmaya almaldr. Bu
farkl sistemler ierisinden toplumun benimseyebilecei bir sisteme karar verip o sistemi
kurmaya gidilmelidir...
Geliim Psikolou Do. Dr. Biran Mertan ile yaptmz ve tm kesimlere nemli
mesajlar ieren ilgin syleimizin devam ise yle:

YeniDZEN: Kbrs Trk eitim sistemini genel anlamda nasl deerlediriyorsunuz?
MERTAN: Bu deerlendirmeyi, toplumun deerlerini ve beklentilerini gz nnde
tutarak yapmaya alacam. YeniDZENin hazrlad Eitim Dosyasnda yaplan
rportajlara baktmzda gryoruz ki eletiriler sanki 1974ten nce eitim sistemi
iyiymi 1974ten sonra giderek bozulmu gibi gsteriliyor. Bence, Kbrs Trk eitim
sistemi hibir zaman beklenildii kadar salkl bir sistem halinde almad. Eitim
sistemimizi istediimiz gibi hibir zaman kuramadk, yrtemedik. Bunun pek ok
nedeni vardr. Geriye dnmek istemiyorum. Bugne bakalm. Bugn var olan durumu

3
toplumun beklentilerini, Kbrsl Trk ailesinin ocuunun eitimi ile ilgili beklentileri
nelerdir sorusunu gz nne alarak tartmak gerekir. Hafta ii yaptnz rportajlara
baktmzda, politik gr ne olursa olsun herkesin bu durumdan ikayeti olduunu
grmekteyiz. Bakanlk yetkilileri bu gne kadar var olan sistemin iyi olmadndan
ikayeti. Eitim sistemi iyi deil deniliyor, hatta bu eitim sistemini deerlendirirken
Toplumun psikolojik salna zarar veriyor deniliyor. Dolaysyla tm
deerlendirmeler olumsuz...

Sisteme katkda bulunanlarla sistemi eletirenler ayn
Bu deerlendirmeleri yapan rgtler ve kiiler bu sistemin byle olmasn salayan
kiilerdir nk; bu insanlarn ocuklar da bu sistem ierisinde yetiiyor. Dolaysyla
sylenenle yaanan arasnda bir eliki vardr. Bu sisteme katkda bulunanlarda
ocuklarn bu yara dahil ediyorlar. Burada ilgin olan, eitim sistemi tartlrken
snavlar hep n plana kyor, Kolej snav ve niversiteye giri snav gibi Bu
snavlara hazrlanmak iin zel dersler ve dershaneler tartlyor. Biz bu snavlar ortadan
kaldrsak eitimdeki sorunlar da ortadan kalkacak m? Kanmca kalkmayacak... Ancak;
gerek sendikalar iin gerekse Bakanlk iin bir sulu bulmak lazm. te suluyu bulduk;
Snavlar diyoruz...

Alt yap yetersiz...
Eitimi tartrken eitimi bir btn olarak ele almak alt yapsn da gz nnde
bulundurmak gerekir. Bugn okullarmzn binasndan tutun snflarnn durumuna kadar
snflardaki masa ve sandalyelerin bymekte olan bir ocuun geliimine uygun olup
olmadna kadar bakmak gerek. Ka okulumuzda eitim teknolojisini
kullanabileceimiz ortam vardr? Bu konuda baz pilot okullar ve pilot snflar olabilir
ancak; bu eitim sistemimizde henz yaygnlam deildir.

retmen iini severek mi yapyor yoksa...
Alt yapdan sonra en nemli nokta retmen dir. Bugn retmenlik mesleini icra
eden kiiler gerekten bu meslei severek mi yapyorlar, yeterince iyi donanmlar var m,
konularnda yeterliler mi? Kendi mesleklerindeki yenilikleri takip ediyorlar m? Bunun

4
iin zaman ayrabiliyorlar m? Bakanlk zaman zaman hizmet ii eitimler sunuyor.
retmenler kendilerine sunulan bu hizmetten gerekten yararlanyorlar m, yoksa bir
emir verildii iin mi bu hizmete katlyorlar? Bunlara bakmak gerek...

Kitaplar yeniden dzenlenmeli...
Eitim-retim programlar bugne kadar ok byk bir sorundu... Bakanln bu konuda
almalar olduu biliniyor. Ancak sorun henz zlm deil diye dnyorum. Tm
ders kitaplarnn ada eitim anlayn ve demokrasiyi pekitirecek ekilde yeniden
dzenlenmesi gerekmektedir.

Sistem renci merkezli olmal
Eitim-retimin renci merkezli olmas gerekir. Tm bu abalar, gerek alt yap gerek
retmen gerekse eitim programlar renciyi en iyi ekilde yetitirmek iin
yaplmaldr... Her birey farkldr. Her bireyin, renme sreleri ve motivasyonlar
farkldr. Kurulacak eitim sistemi bu farkllklar gz nne almak zorundadr.
ocuunu var olan eitim sistemi ierisine teslim eden velinin, geldiimiz noktada tutum
olarak ok deitiini gryoruz. Biz bu lke de bunu ou zaman gz ard ettik.
Toplumda eitimden baka sistemler de vardr. Salk, ekonomi, turizm, ulam gibi...
Genelde toplumda maddiyata ynelik bir yklenme gzlendiinde, deerlerin deitiini
gryoruz. O kadar deitik ki, bugn alt yaps yeterli olmayan ilkokullarmzn
mezuniyet trenlerinde havai-fiek patlatlyor. Milyonlar havaya atyoruz. lgin olan,
okul aile birlii ve Bakanlk ta bunu onaylyor. Bu talep herhalde ocuklardan gelmiyor.
Kanmca bu kadar eksikliklerin yaand bir eitim sistemi ierisinde bu bir israftr,
sanki her eyi ok gzel baardk ve bunun kutlamasn yapyoruz. Eitimde havalara
fiekler atacak kadar baarl ve zengin deiliz herhalde...

Kilit noktalardaki kiiler ounlukla uzman deil
Eitim sistemini oluturan en nemli faktr Bakanlk tr. Bakanlktaki kilit noktalara
yerletirilen kiilerin genelde konularnn uzman olmadklar bilinmektedir. Bu, sadece
eitim sistemine deil, toplumdaki dier sistemlere de zarar veren bir olaydr. Konusunda

5
uzman olmayan, kendini gelitirmeye hazr olmayan, motivasyonunu yitirmi kiilerin
byle kilit noktalara gelmesi sistemi kertmitir.

YeniDZEN: Mevcut eitim sisteminin ocuklar zerindeki etkisi nedir?
MERTAN: Sistemin ocuklar zerindeki etkisine baktmzda... ocukluk dnemi,
ilkokul sona kadar olan dnem, halen oyun ya dnemidir. ocuun bir takm sosyal
deneyimlerle baz eyleri baaraca dnemdir. Ancak eitim sistemi bugn ocua farkl
olaylarla kar karya kalmaya frsat vermiyor. eitlilik yoktur. Eitim sistemi
ierisinde tek dzey, tek konu ve bunlar iin oktan semeli sorular vardr. Bu sorular
zebiliyorsa renci baarl saylmaktadr. Aratrmaya, yaratcla ynelik, kendisini
farkl ynleriyle kantlamasn salayan bir eitim sistemi yoktur. rencinin baars
zd soru saysyla belirlenmektedir. ocuun bilisel, fiziksel, hareketsel, ahlaksal,
duygusal, sosyal geliimi asndan eitim sistemine baktmzda bu geliim alanlarnn
salkl bir ekilde gz nne alnmadn grmekteyiz. Ve bunlar hep Bakanlk
denetiminde olmaktadr.

Aile ne yapyor?
Aileler genelde kendileri iin doru olan bir takm fikirleri okul sistemine ynlendirmeye
alyorlar ve bir takm dengesizlikler ortaya kyor. ocua ar bilgi aktarm, gerekli
gereksiz bir takm bilgilerde zorlamalar ortaya kyor Bu arada ocuun yaratclnn
gelimesi ve paylamcl kreltiliyor.

zm ne olmal?
YeniDZEN: Eitim sisteminin dzelmesine ynelik siz neler neriyorsunuz?
MERTAN: ncelikle toplumun geneline uygulanacak bir aratrma yaplmas gerekir.
Kuzey Kbrsta yaayan anne-babalar ocuklarnn eitimleriyle ilgili ne bekliyorlar?
ncelikle velilerin ne istediini bilmemiz gerekir. Bu soruyu cevaplayacak bir anket
hazrlanmaldr. renci, alt yap, retmen, eitim-retim programlar, veli, bakanlk
gibi eitim sistemini oluturan elerin salkl bir ekilde alabilmesi iin eler
arasnda salkl bir iletiim olmas gerek. Bir de bu elerin fikir birlii iinde olmas
gerekir. Siz alt yapy en gzel ekilde yapabilirsiniz ancak; onu kullanmasn bilen

6
retmeniniz yoksa sizin alt yapnz bir ie yaramaz. retmeni yetitirirsiniz, alt yapnz
yoktur, dolaysyla retmen bilgisini uygulayamaz... Velinin tutumunu
deitiremezsiniz, siz yenilik getirirsiniz veli buna byk diren gsterir, nerdiiniz
salkl eitimi reddederler.
Sistemin yryebilmesi iin bu sistemin ierisindeki tm elerin sistemi kabul etmesi
gerekir ki renciye bir yarar olsun.

YeniDZEN: Snav sistemi hakknda ne dnyorsunuz?
MERTAN: Varolan snav sisteminde renciden bilgisini toparlayp kada dkmesi
beklenmiyor. Sadece sorulan soruda doru olann hatrlanmas bekleniyor. Bir eyi
hatrlamakla kendi yorumunu da katarak dier bilgileri ile btnletirerek kada dkmek
farkl bir zihinsel sre ister. Bizim rencilerimizden beklentilerimiz nelerdir? Doru
olan hatrlamalar ve iaretlemeleri mi yoksa dnmeleri ve yorumlarn katmalar
m?... Veli sistemi eletirir ve yanl eyler talep eder. Toplumun genelinde deien
deerler kadar iyi ilgilendiini ne kadar ok zel ders paras derse onunla
deerlendirmektedir. Bu da ocuklara, Senin derslerine ayda u kadar para dyorum,
sen ise karnende 7 getiriyorsun diye yanstlmaktadr. Aslnda belki de ocuun seviyesi
o dur. Veli sistemin bir parasdr ancak; sistemi Bakanlk kendi uzmanlaryla velilerin
taleplerini gz ard etmeden kurar. u anda eitim sistemini oluturan btn eler
sistemin bozulmas iin katk koyar durumdadr. Veli bir taraftan belirli ekilde bozuyor,
alt yap gn getike daha yetersiz hale geliyor, sivil toplum rgtleri stlenmeleri
gereken sorumluluu stlenmiyor, retmen motivasyonunu yitiriyor durumda... Tm
bunlar olumsuz noktada olunca iyiye gidilemiyor. eler olumsuz olduu iin gn
getike sistem kyor...

Deiim iin herkes katkda bulunmal...
Burada Bakanln tm bu eleri tatmin edecek neriler retmesi gerekmektedir... Bunu
ancak Bakanlk yapabilir... Bakanln bu konuyu, sivil toplum rgtleri ile tartmaya
amas, velilerle grmesi ve fikir almas gerekmektedir. Bakanlk bamsz hareket
edemez toparlayc olmak durumundadr.

7
ncelikle sistemin ierisindeki tm faktrlerin, sistemin deimesiyle ilgili fikir birlii
olmalar, hep birlikte deiim iin katkda bulunmalar gerekir. Sadece Eitim
Bakanlnn abasyla bunu baarmak mmkn deildir. Toplumun her katmannn
katkda bulunmas gerekmektedir, baka trl eitim sisteminin dzelmesi mmkn
deildir.