OCUK YETTRMEDE SOSYAL VE BALAMSAL YAKLAIMLAR

Biran Mertan Dou Akdeniz niversitesi Gazimausa 14. ULUSAL PSKOLOJ KONGRES TPD & Hacettepe niversitesi, Ankara 6-8 Eyll 2006

Literatr
Bebeklik ve ocukluk dnemi, ocuk bakm, ocuk yetitirme gibi konulardaki yaynlar Sanayilemi Bat lkelerinden alnan aratrmalardr.

Son yllarda zellikle sanayilemi lkelerde ocuk yetitirme yntemleri ve aile-d bakm yntemleri, literatrde elikili sonular gstermektedir.

RSK FAKTRLER

Annenin alma durumu... Aile-d ocuk bakm... ocuk Bakm Merkezlerinin kalitesi... ocuun balanma profili ocuun aile-dnda bakmna balanma ya... ocuun aile-d bakmnda harcanan haftalk sre...

ALE-DII OCUK BAKIMI (Non-parental care)

Ahnert et al (2003; 2004) Andersson (1989; 1992; 2003) Belsky (1988; 2001; 2003) Balleyguier & Melhuish(1995; 1996) Howes (1999) Lamb (1992; 1999) National Institute of Child Health and Human Development Early Child Care Research Network Pierrehumbert et al (1992; 2002) Rosenthal (1999)

YAYGIN GRLER

Erken ocukluk yllarndaki deneyimlerin etkilerinin yaam boyu srebilecei Aile-d bakm kalitesinin sosyal geliim asndan nemli deikenlerin banda gelebilecei

Kuzey Kbrstaki durum nasldr?

AMA

Yaplan aratrmann amac ailelerin ocuk yetitirme konusundaki;

bilgi, birikim ve becerileri, aile ortam, annenin ocuk yetitirme konusunda yakn akrabalardan ald destek ve eler aras paylamlarn ocuk geliimi zerindeki etkilerini irdelemektir.

Bu aratrma aadaki konular sorgulamaktadr

Kltrel deerler, sosyo-ekonomik durum, annenin alma stats, sosyal balar, akrabalk ilikileri, gibi konular, ocuk yetitirmede nasl bir etkendir? Ana-babalarn ocuk yetitirme konusundaki bilgi ve becerileri, ocuklarn geliimini hangi ynleriyle etkilemektedir? Annenin kayg dzeyi, ocuk geliimini nasl etkilemektedir?

ZET OLARAK

Geni aile (bykanne/bykbaba) desteinin ocuk yetitirme konusu zerindeki rol ne(ler)dir? Annenin alma stats ocuun geliimini hangi ynleriyle etkiliyor? Annenin kayg dzeyi ocuun geliimini etkiliyor mu?

RNEKLEM

Aratrma grubu, yalar 12 ile 60 ay arasnda deien toplam 62 ocuun annelerinden olumutur.

Annelerin yars (31) cret karl bir ite almakta, dier yars ise, herhangi bir ite almamaktadr.

ocuklarn ortalama ya 40.80 aydr.

ANNE LE LGL BLGLER

ALIAN ANNE (31)
Ya Ortalama SS Eitim Ortalama SS Evlilik Ya Ortalama SS 30.34 3.66 12.87 2.00 23.86 2.43

ALIMAYAN ANNE (31)

28.58 4.63 9.8 2.96 21.64 2.59

Aratrmaya katlan annelerin % 74.6s tek ocukludur.

DEKENLER

Annenin alma stats Bykanne/bykbabalarla gnlk etkileim ocuk bakm sistemindeki sreklilik Annenin kayg dzeyi

VER TOPLAMA ARACI

Soru kad blmden olumaktadr:

Demografik bilgiler blm Bebek Gnl Testi (le test de la journe de bb, Balleyguier, 1979) Srekli Kayg Envanteri (ner & LeCompte, 1985)

BEBEK GNL

evre Cetvelinin toplam 120 maddelik 13 kategorisi srasyla: Annenin; Sevecenlii (MA) Sertlii (MS), Tedirginlii (Max) Katl (MR) Eiticilii (ME) Zayfl (MF) Esneklii (RL) Tuvalet Eitimini Verii (MP), Babann; Sevecenlii (PA), Sertlii (PS), Tedirginlii (Pax), ve Kardelerinin; Sevecenlii (FA) ve Saldrganlndan (Fag) olumaktadr.

ocuk Cetvelinin toplam 181 maddelik 19 kategorisi srasyla: Anneye Sevgi (AM) Anneyi Taklit (IM) Annenin Szn Dinleme (SM) Anneye Tepki (RM) Anneye Saldrganlk (AgM) Babaya Sevgi (AP) Babay Taklit (IP) Babann Szn Dinleme (SP) Babaya Tepki (RP) Babaya Saldrganlk (AgP) Kardee Sevgi (AE) Kardei Taklit (IE) Kardelere Saldrganlk (AgE) z bakm (A) Temizlik (Pr)

ANNE OCUK LKS EVRE CETVEL (7) Annenin ocua kar gsterdii davranlar
Kategoriler MA
Annenin Sevecenlii

Madde Says 5 9 8 5 7 7 7

Cronbach Alpha

rnek Yemek yedirirken kucama alyorum. Tabandakileri bitirmesi iin srar ederim." Yemeini elleriyle yemesini engellerim. Atei ktnda hemen doktora gsteriyorum. Gece bard zaman yanna giderim. Kendi bana bir odada oynamas iin brakrm. Gnde kez tuvalete oturturum.

.75 .61 .53 .69 .64 .45 .70

MR Annenin Katl ME Annenin Eiticilii Max

Annenin Tedirginlii

MF Annenin Zayfl RL Annenin Esneklii MP

A. Tuvalet Eitimini Verii

ANNE OCUK LKS OCUK CETVEL (6) ocuun annesine kar gsterdii tepkiler
Madde Says 7 8 10 13 5 19 Cronbach Alpha .65 .84 .82 .75 .85 .88

Katogoriler AM Anneye Kar Sevgi IM Anneyi Taklit AgM Anneye Saldrganlk SM

Annenin Szn Dinleme

rnek
Geldiimi grnce bana doru yrr ve benimle konuur.

Benim baz hareketlerimi taklit eder. Beni srd olur. Israr ettiim zaman yemeini yer. Altna yapmsa temizlenmiyi ister. Kendi bana ellerini ykar.

Pr Tuvalet Eitimi A zbakm

SREKSZ DURUMLULUK/SREKL KAYGI ENVANTAR

Durumluluk Kayg (A State) Srekli Kayg (A Trait) Her bir lek 20 maddeden olumaktadr

Tandk-bildik araclyla, kk yalarda ocuu olan annelere ulalmtr. Annelerden;

demografik bilgi, ocuk yetitirme yntemleri, yaam koullar, sosyal evre destei ve srekli kayg dzeyleri ile ilgili maddelerden oluan bir soru kadn doldurmalar istenmitir.

BULGULAR

Aratrma bulgular Kuzey Kbrsta sosyal evrenin ocuk bakm yntemi olarak aile-ii bakm desteklediini gstermektedir.

Annenin alma stats (alan anne/tam gn anne) aile bykleri ile olan yemek saatlerinde birlikte olma, ocuu getirip gtrme gibi gnlk etkileim zerinde anlaml dzeyde farkllk gstermemektedir.
% 44.1 almayan anne % 55.9 alan anne

Yerleim
ALE YAPISI MODEL

almaya katlan ailelerin % 51.6s apartman tipi konutlarda ve % 49.4 baheli evlerde oturmaktadrlar. Ailelerin tamam ekirdek aile olarak yaamlarn srdrmekle birlikte % 38.3 anne ve babalarnn yaad bir binada oturmaktadrlar.

ALE

Teyze Day Bykan.

ocuk Bakm ynteminin sreklilii, annenin alma stats ve annenin kayg dzeyine gre, Bebek Gnlnn, evre ve ocuk Cetvelleri hesaplanmtr.

Gn iindeki bakm yntemi ve annenin alma statsne gre ocuklarn dalm (%)

n
Aile-ii bakm Aile-d bakm

almayan anne 69.2 36.1

alan Anne 30.8 63.9

26 36

Yaamn ilk iki ylndaki gn iindeki bakm yntemi ve annenin alma statsne gre ocuklarn dalm (%)

n Aile-ii bakm Aile-d bakm 53 9

almayan Anne 90.3 9.7

alan Anne 80.6 19.7

Sonular gstermitir ki

Erken ocukluk dnemindeki ocuklarn ounluu (% 58.1) aile-ii bakmdan yararlanmalarna karn bugnk bakm yntemleri aile-ddr (2 = 6.62, p <.01). almayan anneler grubunda anneler, ocuklarn gn iindeki bakmn stlenen balca kiidir (%69.2). alan anneler grubundaki ocuklarn % 55.8i bykanneleri, % 36.6s karma bir bakm sistemi (bykanne, akraba, kre), ve % 7.7si bakclar tarafndan gn iinde baklmaktadrlar.

OCUK BAKIMINDA SREKLLK

Birok ailenin 5 yana kadar aile-ii bakm tercih etmesine karn, oluan yeni eilim ocuun gn iinde aile dnda da baklabileceidir. ocuk bakmnn sreklilii, anne ve bykanne tarafndan paylalarak yaplan bakm olarak tanmlanmaktadr.

ocuk Cetvelindeki Kategorilerin ocuk Bakmnn Srekliliine Gre Kyaslanmas

Katogoriler AM Anneye Kar Sevgi IM Anneyi Taklit AgM Anneye Saldrganlk SM
Annenin Szn Dinleme

Aile-ii bakm 2.13 1.54 .77 1.71 2.05 1.87

Aile-d bakm 2.23 1.80 .86 1.87 2.54 2.24

t .65 1.47 .57 1.29 2.16 2.54

p NS NS NS NS p<.03 p<.01

Pr Tuvalet Eitimi A zbakm

Sonular

ocuk Cetveli iin hesaplanan 6 kategoriden ikisinde aile-ii bakm ve aile-d bakm arasnda farklar olduu ortaya kmtr. Aile-d bakmdan geen ocuklarn tuvalet eitimlerini kazanmalar (t(62)=2.16, p<.03) ve z bakmlar (t(62)=2.54, p<.01) aile-ii bakm gren ocuklara kyasla daha yksektir.

evre Cetvelindeki Kategorilerin ocuk Bakmnn Srekliliine Gre Kyaslanmas

Kategoriler MA
Annenin Sevecenlii

Aile-ii bakm 2.02 1.18 1.58 1.40 2.02 1.35 .85

Aile-d bakm 2.42 1.18 1.55 1.84 2.22 1.61 .71

t 2.89 .04 .21 2.19 1.57 1.66 .85

p p<.005 NS NS p<.03 NS NS NS

MR Annenin Katl ME Annenin Eiticilii Max

Annenin Tedirginlii

MF Annenin Zayfl RL Annenin Esneklii MP

A. Tuvalet Eitimini Verii

ocuklarn gn iinde aile-dnda bakma veren annelerin, ocuklarna kar daha sevecen davrandklar grlmektedir (t(62)=2.89, p<.005) . Aile-dnda bakm gren ocuklarn annelerinin, aile-iinde bakm gren ocuklarn annelerine kyasla daha kaygl olduklar grlmektedir (t(62)=2.19, p<.03) .

Annenin alma statsnn, annenin ocua kar davranlar ve ocuun anneye kar tepkileri t testi ile hesaplanmtr.

ocuk Cetvelindeki Kategorilerin Annenin alma Statsne Gre Kyaslanmas

Katogoriler AM Anneye Kar Sevgi IM Anneyi Taklit AgM Anneye Saldrganlk SM
Annenin Szn Dinleme

alan Anne

almayan Anne

t 0 2.06 .53 .09 .86 .90

p NS p<.04 NS NS NS NS

2.19 1.87 .78 1.80 2.44 2.15

2.19 1.52 .86 1.81 2.23 2.02

Pr Tuvalet Eitimi A zbakm

statistiksel dzeyde anlam gsteren tek kategori Anneyi Taklit kategorisidir. alan anneler grubundaki ocuklarn almayan anneler grubundakilere kyasla, annelerini daha ok taklit ettikleri grlmtr
(t(62)=2.06, p<.04) .

evre Cetvelindeki Kategorilerin Annenin alma Stsne Gre Kyaslanmas

Kategoriler MA
Annenin Sevecenlii

alan Anne

almayan anne

t 2.39 2.55 1.76 1.71 1.94 .33 1.61

p p<.02 p<.01 NS NS p<.05 NS NS

2.42 1.01 1.45 1.83 2.26 1.52 .63

2.09 1.35 1.68 1.49 2.01 1.47 .90

MR Annenin Katl ME Annenin Eiticilii Max

Annenin Tedirginlii

MF Annenin Zayfl RL Annenin Esneklii MP

A. Tuvalet Eitimini Verii

ocuk Bakm Sreklilii sonularnda olduu gibi, annenin alma stats, annenin sevecenlii kategorisi iin anlaml dzeyde farkllk ortaya kartmtr. alan anneler almayan annelere kyasla ocuklarna kar daha sevecen davranmaktadrlar (t(62)=2.39,
p<.02) .

almayan anneler, ocuklarna kar kat davranrken (t(62)=2.55, p<.01), alan annelerin ocuklarna kar daha zayf olduklar grlmtr (t(62)=1,94 p<.05) .

almayan annelerin, (42.85) alan annelere (37.50) kyasla daha yksek seviyede kaygl olduklar ortaya kmtr
(t(62)=2.41, p<.01) .

Ancak, annenin kayg dzeyi, ocuk cetveli kategorileri zerinde herhangi bir farkllk gstermemitir.

TARTIMA
Yaplan almann sonular; Kuzey Kbrstaki ailelerin, sanayilemi lkelerdeki ailelere kyasla farkl ocuk bakm yntemleri tercih ettiklerini gstermitir. Aile-ii bakm, ocuun z bakm ve tuvalet eitimini kazanmasnda nemli bir etkendir.

alan annelerin ocuklar, almayan annelerin ocuklarna kyasla, daha ok taklit davranlar gstermilerdir. almayan anneler, ocuklarna daha kat davrandklarn ifade ederlerken, alan anneler, ocuklarnn ihtiyalarna kar daha duyarl ve daha sevecen davrandklarn ifade etmilerdir. Beklenenin aksine, almayan anneler, alan annelere kyasla daha kaygldrlar.

Son olarak

ocuk yetitirme, sosyal ve balamsal deikenlerden ne derecede etkilenmektedir? Kuzey Kbrs rnekleminde, aile-ii bakmn (srekliliin), ocuk yetitirme konusunda olumlu eler tad ynn desteklemektedir.

KIBRIS TRK ALE YAPISI

GEN ALE
EKRDEK ALE EKRDEK ALE
ANA GR

EKRDEK ALE EKRDEK ALE

TEEKKRLER