HALKIN SES GAZETES E.

BRAN MERTAN
10 Haziran 1993
Biran Mertan
ocuk Psikolou 19.01.07

OCUKTA SAVA VE BARI KAVRAMLARI

Baz lkelerde 1960l yllarda yaayan genler; Rock-and-roll genleri, Hippi genleri
diye isimlendirilirken, Kbrsta yaayan genler sava iinde byyp yetien genler
olarak tanmlanabilir. 20 Temmuz yaklarken sava ve bar kavramlar yeniden gndeme
gelmektedir. Zaten senelerdir devam etmekte olan Kbrs Meselesi, bu kavramlarn
gncelliini korumaktadr.

Bugn, bar iinde yaayan lkeler bile Sava ve Bar kavramlar zerinde aratrmalar
yapmaktadrlar. Geri bu tr aratrmalar ynetenler genellikle Musevi asl olmakta ve
gemite ailelerinin yaadklar kt olaylarn ibret verici olmasn istemektedirler.

Balangta bilim insanlar Sava ve Bar kavramlar zerinde almalar yaparken sava
kavramndan ok bar kavram zerinde durmulardr. Son yllarda (1992), kltrler aras
yntemler kullanlarak yaplan almalar bu hatay dzeltmitir. Hollanda, spanyol, Alman
ve sveli bilim insanlarindan oluan ekip, denek olarak ocuklar kullanarak her iki kavram
da ayr ayr ele alm ve nasl alglandn incelemilerdir.

Avrupa Geliim Psikolojisi rgtne bal Hollanda-spanyol-Alman ekibi ocukta bilisel
ve sosyal geliim zerine bir aratrma balatmlardr. (Oppenheimer, Eckensberger, Rocke,
Molenaar, 1992). Bu aratrma, boylamsal yntem kullanarak, 1991 ylnda balam ve 1995
ylna kadar srdrlecektir. ki yz on alt, 7-15 yalar arasndaki ocuk zerinde balatlm
olan bu aratrma, bilisel ve sosyal geliimin yan sra benlik kavramn da incelemektedir.
Bu aratrmann ncln yapan Prof. Dr. Louis Oppenheimer ve ekibi, daha imdiden
elde ettikleri sonular, seminerler ve konferanslar dzenleyerek ve makaleler yaynlayarak
sunmaya almaktadrlar. n bilgi olarak sunduklar sonular yle zetleyebiliriz:

1) Yedi yandaki ocuklar sava; silah, asker, kan ve ldrme ilevleri ile
tanmlamaktadrlar. Bar ise, sava durdurmak iin yaplan grme veya fiziki
olarak saldrmann sona ermesi olarak tanmlamaktadr.
2) Dokuz yandan itibaren ocuklar yaptklar tanmalara duygusal olgular da
katmaktadrlar. Kzlarda bu tr duygusal aklamalarn erkeklere kyasla daha fazla
olduu gzlenmektedir. Ayrca dokuz yandan sonra bar ortamna ulaabilmek iin
ocuklar birok alternatif stratejiler sunmaktadrlar. rnein 13-15 yandaki erkek
ocuklar sk sk silahszlanma stratejisini bara ulaabilmek iin en iyi strateji
olabileceini ifade etmektedirler. On be yandaki ocuklar ise, bara ulaabilmek
iin kullanlabilecek en iyi stratejilerin, kiileraras karlkl hogr ve saygya
dayandn savunmaktadrlar.

svete de (Hagglund, 1992) yukardaki aratrmaya benzer bir aratrma yaplm, 14- 16
yalar arasndaki lise rencileri zerinde yaplan aratrmada u sorular sormutur:
Bar ve savan tanmlar nedir?
Barn devamlln korumakta ve savaa engel olabilmekteki kiisel
sorumluluklar nelerdir?
lkeler aras atma ve sava durumlar zerindeki bilgiler nelerdir?
Okullarda renilen sava ve bar kavramlar nelerdir?



HALKIN SES GAZETES E. BRAN MERTAN
10 Haziran 1993
Biran Mertan
ocuk Psikolou 19.01.07
14-16 ya ocuklar zerinde toplanan verilerden kan sonular yle sralayabiliriz:

1) Bar kavram, byk bir ounlukla savan ztt olarak tanmlanmaktadr. lkelerin
birbirleri ile savamamalar (%62), insanlarn lkelerinde harmoni oluturmalar
(%43) ve nc olarak en skca verilen yant, sayg, hogr, dostluk (%18)
olmutur. Sava kavram ise byk bir ounlukla (%56) lkeler aras atma olarak
tanmlanmaktadr. Yzde 27lik bir oranda ocuklar sava; masum kiileri yok etme,
ldrme olarak tanmlamaktadrlar.
2) ocuklarn byk bir ounluu (%43) kibarca, arkadaa ve dosta davranlarn,
bakalarn saymann ve ayrmc olmamann, barn devamlln ve savaa engel
olmann bir cevab olacan dnmektedirler.
3) Yzde 54 orannda ocuk, Birlemi Milletler aracl ile konferanslar dzenlenerek,
atma iinde olan lkelerin biraraya getirilip bar iinde yaamalarnn salanmas
grndedirler.
4) Gnmzdeki uluslararas atma ve savala ilgili soruya %33 orannda ocuk cevap
vermemitir.
5) ocuklar bar kavramn ncelikle okullarda rendiklerini ve bunu televizyon ve aile
ii eitimin takip ettiini ifade etmilerler. Sava kavramn ise ounlukla
televizyondan rendiklerini bildirmilerdir.

Her iki aratrmada da, geliim ve cinsiyet zerinde varsaymlar ortaya atlm olmasna
ramen kz ve erkek ocuklar arasnda istatistiksel olarak farkl yantlar alnmamtr. Ancak
deiik yalarda bar ve sava kavramlar farkl olarak alglanmtr.

Bu kavramlarn Kbrsta da ele alnp ilenmesinde yarar vardr. Genellikle Kbrsta doup
yetien ocuklar anne-baba szcn renip kullanmaya baladktan sonra gnlk
yaantlarnda sava/bar szckleri en sk duyduklar szckler arasnda gelmektedir. Ancak
Sava ve Bar szcklerinin anlamlar kiilere gre deiiklik gstermektedir. Genelde
Kuzey Kbrs hudutlar ierisinde yaayan kiiler iin Barn anlam 1974 Harekatndan
sonra sava olmakszn herkesin, can gvenlii kaygsndan uzak erin iinde yaama
anlamn tamaktadr. Bu anlam szck anlamna ok uygundur; savan bittiinin, bir
antlamayla belirtilmesinden sonraki sulh durumudur. Ancak; Kbrsta atekes ve
grmeler halen srdrlmektedir. Savan anlam ise 1974 ncesi yaanan, hi kimsenin
can ve mal gvenliinin olmad durumlardr. Bireyi ortadan kaldrmak, yok etme
amacyla giriilen eylem (Trk Dil Kurumu Szl, 1983).

Kuzey Kbrsn zel konumu nedeniyle SAVA ve BARI kavramlar zerinde yaplacak
benzeri aratrmalardan elde edilecek nitel ve nicel veriler lkemiz asndan olduu kadar,
bilim dnyas iin de bir kazan olaca kansndaym.