1. Ana Men Eviews ilk aldnda ana men ve bo 1 alma alan grlr.

Bir nesne penceresi faal ise ana mennn 2 alt kalemleri deiir. 2. Komut Penceresi Menleri kullanmadan komut yazarak 4 Eviewsda alabilirsiniz. 3. Ara ubuu- Bir alma dosyas aldnda ulalabilinen ve ana meny 6 destekleyen ikincil mendr. 4. alma Dosyas Veri ve rnek Aral al ma dosyas veri araln (Range) 8 gsterir. rnek aral dosya veri aralndan ksa olabilir. 9 5. Katsay Vektr Denklem tahmini sonucu kan katsaylar 10 Eviews burada saklar. 6. Seilmi SeriSeri Eviewsda en temel nesnedir. Seri stne mouseu getirip, sol dmesine basnca seri seilir. Bir ka seri semek iin bu ilemi yaparken pa rma n z kald r ma da n klavyedeki Ctrl tuuna basnz;

E-Views Ana Sayfa

Show cnfseries02.histogram

11. VAR Modeli- ki veya fazla seri seip, mouse n sa dmesine basp bunlar bir VAR modeli olarak ap, Eviews nesnesi olarak kaydedebilirsiniz. 12. Faal Pencere- Ayn anda bir 12 ka pencere aksa,faal pencere balk arka plan mavi, faal olmayan pencere gri grlr.

13 13. Seri Penceresi Ara

ubuu Seri nesnesi ana men dnda ek men sunar.

14

14. Histogram Quick mens Series Statistics kk seili seri 15 iin rnek aral (Sample 1947-1999, er aylk), gzlem says (Observations), ortalama 16 (Mean), st.hata (Std.Dev) sunar. 15. Dosya Aranlan Yer Veri ithalinde ve mevcut bir dosyay amak iin Eviewsun ilk bakt yerdir. Options mens File Locations kk bu yeri deitirir 16. Mevcut Veritaban (DB) ve alma Dosyas (WF) Ak veritaban ve alma dosyasnn adlar yazldr.

11
setikten sonra braknz. 8. Seri Grubu ki veya fazla seri basnca bunlar model (denklem seip grup olarak aarsanz, grubu grubu) olarak ap, Eviews 7. Denklem Denklem nesne olarak kaydedebilirsiniz. nesnesi olarak kaydedebilirsiniz. tahmini yaptktan sonra 10. Kalnt Serisi- Denklem denklem sonucu Eviews 9. Model ki veya fazla denklemi tahmini sonucu kalntlar saklar. nesnesi olarak kayedilebilir. seip, mousen sa dmesine

Eviewsu Kullanmaya Balamak alma dosyas amak balang noktasdr. File mensnn New kkndaki alt menden Workfile (alma dosyas) seiniz. kan pencerede alma dosyas veri aral ve skl belirlenir; Annual (yllk), Semi-annual (yar yllk), Quarterly (er aylk), Monthly (aylk), Weekly (haftalk), Daily (gnlk), Undated (tarihsiz gzlem). Mousen sol dmesiyle istenilen veri skl seilir. Pencerenin altndaki Start date (Balang) ve End date (Biti) ksmna istenilen tarihler girilir. rnein, yllk iin 1947 ve 2005; yar yllk iin 1947:1 ve 2005:2; eyrek iin 1947:1 ve 2005:4; aylk iin 1947:1 ve 2005:12; haftalk ve gnlk iin 1:1:1947 ve 12:31:2005 (ay:gn:yl); Undated kknda ise mesela toplam 212 gzlem varsa, alt pencereye 1 ve 212 girilir. Anlaml ekonometrik inceleme otuz gzlem gerektirir. Seri yaratmak gerekmektedir. Quick mensnden Empty Group kkn seerseniz bo bir seri alr. Her hcre stne gelip mousen sol dmesine basarak istenilen saylar girilir. Hcre faal deilse Edit +/komutuna baslr. Sonra pencerenin sa stndeki kapat (X) tuuna mousela basnca, yeni bir pencere alr. Seriyi bilgisayara kaydetmek isterseniz, kan pencerede Store kkn kullannz. Ama veri girilmise seriyi kaydetmeden ve seri akken grlen Name mensnde deiiklik yapmadan kapatrsanz (kan pencerede Yes dmesine mousela basarak), zaten seri alma dosyasnda ser01 ismiyle grlr. Serinin ismini deitirmek iin yeni yaratlan seri stne gelip mousela seip (a) iki kere hzl mousen sol dmesine baslrsa veya (b) mousen sa dmesine basp, kan mende Open kk seilirse

Temel Kullanm Bilgileri

seri alr. Seri penceresinde Name mensn seiniz ve seri ismini belirleyip (c, con, resid gibi baz isimleri seemezsiniz), seriyi tekrar kapatnz. Artk seri alma dosyasnda girdiiniz isimle grlr. Seri yaratmann dier bir yoluysa Excelde baz saylar- stun halinde yani alt alta olanlar- kopyalayarak Eviewsda atnz bo serinin gzlemlerin balad ilk hcresine mousen sol dmesiyle tklayp, mousen sa dmesine basnca kan Paste (yaptr) komutunu semektir. Eer Paste komutu silik grlyorsa seri nesne penceresinde Edit+/- komutunu mousen sol dmesiyle seip, tekrar yaptrma ilemini yapmak gerekir. Veri ithal etmek seri yaratmann bir dier yoludur. rnein, Excelde yeni bir alma kitab anz. Burada A1 ile A10 arasndaki hcrelere herhangi saylar giriniz (bu arada alma kitabnn alt sol ksmnda sheet (sayfa) 1 yazldr). Excel alma kitabn bilgisayara kaydediniz. Veri ithali iin Eviewsda File mensnden Import kkndan Read Text-Lotus-Excel komutunu seiniz. kan pencerenin st ksmndaki oka basarak Excel dosyasnn bulunduu yeri belirtiniz, alt ksmna ise Excel dosyasnn ismini giriniz. Bu penceredeki Open dmesine basnca yeni bir pencere (Excel Spreadsheet Import) alr. Data Order yazl sol st ksmda By Observation-series in columns kk seilir, nk veriler A1 ile A10 da stun olarak bulunmaktadr. Eer veriler mesela A1 ile J1 arasnda bulunsayd, By Series-series in rows kkn semek gerekirdi. Upper-left data cell penceresine verilerin balad en sol st hcrenin adresi girilir, yani A1. Excel 5+ sheet name penceresine ise sheet1 yazlr. Names for series

penceresine ithal edilen seri iin Eviews alma dosyasnda grlecek bir isim yazlr. OK dmesine basnca, ithal edilen seri Eviews alma dosyasnda grlr. Seri yarattktan sonra grafik izebilir, denklem ve model tahmini yapabilirsiniz. Seri d nesneler (grup, denklem, gibi) yaratnca kan nesne penceresinde Name kkndan yeni bir isim belirlemezseniz, o nesneyi kapattktan sonra alma dosyasnda grlmez. alma dosyasn kaydetmek iin ana mende File altndaki Save As kkn seiniz. Save in ksmna bilgisayarda nereye kaydedeceinizi kenardaki okla belirleyip, File name penceresine dosya ad giriniz, ve Save dmesine basnz. alma dosyasndaki tm nesneler (seri, grup, denklem, vb.) kaydolur. - Faal hale getirilmek istenen pencere stne mousela gelip, mousen sol dmesine basnz.

Temel Terimler
Nesne Series (seri), Group (seri grubu), Equation (denklem), VAR, Model (denklem grubu) temel Eviews nesneleridir. Nesne Penceresi Her nesnenin ana meny destekleyen ikincil bir mens vardr. Bu klavuz Series, Group, Equation, ve Model nesnelerinde bulunan Views ve Procs menlerini aklar. Label Nesne etiketidir. Veritabannda bir nesneyi bulmak iin buradaki bilgiler Eviews tarafndan taranr

File (Dosya) Mens

New- Yeni alma dosyas aar. Alt men drt ayr dosya tr sunar: S k kullanlan Workfile yeni bir alma alan iin pencere aar. Burada alma dosyas veri araln belirtmek iin balang ve biti tarihleri yazlr. Open- nceden kaydedilmi bir alma dosyasn aar. Save- Ak dosyay kaydeder Save As- Ak dosyay farkl bir isimle kaydeder. Close alma dosyasn kapatr, ama Eviews ak kalr. Import- Dardan veri almay salar. Export- Darya veri aktarm yapar. Print-alma alanndaki nesneleri yazcda yazdrr. Print Setup Yazdrma seeneklerini sunar. Run Yazdnz program iler hale getirir. Exit Eviews ve alma dosyasn kapatr.

View (Bak) Mens

Open Selected- Seilen nesneyi aar. Print Selected- Seilen nesneyi yazcda yazdrr. Show Seilen nesneleri ekranda gsterir. Select All- Katsay vektr () ve kalnt (residual) hari tm nesneleri seer. Select by Filter- Sadece alan pencerede belirlenen nesneleri seer. Deselect All Seili nesne kalmaz. Display Comments- Nesnelerle ilgili girilmi aklamalar gsterir. Display Filter Sadece alan pencerede seilen nesnelerle ilgili girilmi aklamalar gsterir. Name Display Nesne adlarnn yaz boyutunu belirler. Label- alma dosyas adn, oluturulduu tarihi verir.

Granger Causality Test iki seri arasndaki nedensellii snar. Estimate Equation- LS (en kk kareler), TSLS (iki aamal en kk kareler), Binary model (logit), vb. zmlerini yapar. Estimate VAR- Vector Auto Regression tahmini yapar.

Options (Seenekler) Mens

Window.. Eviewsda yaz tipi, bykl buradan belirlenir. File Locations Dosya adresini gsterir. Registry DB Veritaban kaydeder. DB Default.. Baz veritaban zelliklerini belirler. Frequency.. Gzlem s kl n rnein er aylk yerine yllk hale getirir. Backup.. Yedek dosya oluturma seenekleri sunar. Estimation.. Baz tahmin seenekleri sunar. Graphics.. Grafik tr, renk & izim niteliklerini belirler. Spreadsheet.. Veri tablolarnn niteliklerini belirler. Program.. Yazdnz Eviews program ilerken program durumu hakknda verilen bilgi akmn belirler. Print Setup Yazdrma seenekleri sunar. Error.. Hata mesajlarn farkl yerlerde gsterir. Series.. Serilerin eski adlarn kaydetme seeneidir.

Procs (lemler) Mens

Sample- rnek araln verir. Change..- alma alan gzlem uzunluunu deitirir. Generate..- Yeni seri oluturur. Sort Series- Seriyi kkten bye doru sralar. Extract..- Seilen serileri yeni alma alanna aktarr. Import rnein Excel dosyasndan veri alr. Export rnein Excel dosyasna veri gnderir.

Edit (Dzen) Mens

Bu mennn alt kalemleri mouse komut penceresi stne getirip sol dmesine basnca faal hale gelir. Undo- Metin komutlarnda son yaplan deiiklii geri alr. Cut- Seilen ksmlar olduklar yerden karp, hafzada tutup, ileride istenilen yere yaptrr. Copy- Seilen ksmlar hafzada tutup, daha sonra istenilen yere yaptrmaya imkan verir. Paste - Haf zadaki k s mlar istenilen yere yaptrr. Delete- Seilmi alan siler. Find Metin komutlar iinde istenilen kelime ve harfleri arayp bulur. Replace- Metin komutlar iinde istenilen kelime ve harfleri bulup belirteceklerinizle deitirir. Next Bir sonraki aranan kelime veya harfe geer. Merge Bir denklemi model nesnesiyle veya iki grafii tek grafie birletirmek iin kullanlr.

Quick (Hzl) Mens

Sample - rnek alan belirler Generate Series Alan pencere yeni seri oluturur. Show Seilmi serilerin tek v e y a b i r l i k t e grntlenmesini salar. Graph Seilmi serilerin ve zmlerin deiik trlerde grafiklendirilmesini salar. Empty Group Yeni bo seri yaratr veya grubu siler. Series Statistics Alt men bir serinin istatistiksel niteliklerini sunar. Her k seimi bir pencere aar. Bu pencereye incelenmesi istenilen seri ismi girilir. Histogram kk serinin ortalama, sapma gibi niteliklerini sunar. Correlogram otokorelasyon ve paral otokorelasyon hakknda bilgi verir. Unit Root Test serinin duraanlk snamas iin kullanlr. Exponential Smoothing (stel dzeltme) seriyi eilim (trend) etkisinden arndrr ve gelecek tahminleri yapar. Hodrick-Prescott Filter serinin uzun vade eilimini izer. Group Statistics- Alt men bir veya daha fazla serinin kendi aralarndaki ilikinin istatistiksel niteliklerini sunar. Her k seimi bir pencere aar. Bu pencereye incelenmesi istenilen serilerin isimleri girilir. Descriptive Stats kknda Common Sample, baz serilerde eksik gzlem varsa, tm seriler iin ayn gzlem aralnn ortalama, sapma, eiklik, basklk gibi niteliklerini sunar. Individual Sample, her serinin tm gzlem aral iin ayn deerleri verir. Covariances evaryans matrisini verir. Correlations korrelasyon matrisini verir. Cross Correlagram apraz korrelogram matrisi verir. Cointegration Test iki serinin uzun vade ilikisini snar.

Window (Pencere) Mens

Arrange Icons Nesneleri sralar. Close All Ak dosyalar kapatr. Close All Objects Ak nesneleri kapatr. Swap..-Seri (aksa) ve ana komut pencerelerini srayla faal yapar. Activate Next- Sonraki nesneyi faal yapar.

Help (Yardm) Mens

Eviews Help Topics Kullanma klavuzunu aar. READ ME Eviews 4 ve 4.1 srmlerinin getirdii yenilikleri yazar. Help Reference Nesneler, matriksler, programlama hakknda kullanma klavuzunu aar. Eviews 4.1 Update Srm 4.1 hakknda bilgi verir. Users Guide Kullanma klavuzu pdf dosyasn aar. Command.. Komuta ve programlama klavuzunu aar Eviews Registration Eviews kaytl hale getirir. Eviews on the Web nternete balysanz Eviews sitesine balanr. About Eviews Eviews seri numarasn ve p r o g r a m yazanlarn adlarn verir.

Objects (Nesneler) Mens

New Object Yeni bir nesne yaratr. from DB Fetch Veritabanndan nesne ithal eder. from DB Update Veritaban ndan nesneleri gncelletirir. Store to DB Veritabanna nesne kaydeder. Copy Object Nesneyi bilgisayarda baka bir yere kopyalar. Name Nesnenin ismini deitirir. Delete Nesneyi alma dosyasndan siler. Freeze Output Dondurulmu nesneleri kaydeder. Print Nesneleri yazdrr. View Options - Grafik gibi nesneler seildiinde renk, izim nitelikleri iin seenekler sunar.

Series (Seri Nesnesi) View Mens

Spreadsheet Seilmi seriyi tablo olarak sunar. Graph Alt menyle serilerin grafikleri izilir. Descriptive Statistics Alt men serinin ortalamasn, standard sapmas gibi temel niteliklerini tablo veya grafik olarak sunar. Tests..- Temel hipotez testlerini sunar. Distribution Seri olaslk dalmn sunar. Seri dalm testi yapar. One Way Tabulation Seride belli say aralklarnda ka say var olduunu gsterir. Correlogram Zaman serisinde verilerin birbiriyle ilikisini gsteren otokorelasyon grafiini sunar. Unit Root Test Serinin duraanlk snamas iin kullanlr. BDS Independence Test- Kalntlarn bamszln snar. Conversion OptionsVeri skl deiim kk verir. Label Seri nesnesi hakknda ksa bilgileri ierir.

Group (Grup Nesnesi) View Mens

Group Members Seri grubuna metin komutuyla seri eklenebilir, karlabilir. Spreadsheet - Gruptaki seriler tablo olarak grlr. Dated Data Table- rnein eyrek sklktaki seriler yllk tablolar halinde grlr. Graph Gruptaki serileri tek grafik stnde izer. Multiple GraphsGruptaki serileri ayr grafikler olarak izer. Descriptive Stats-Serilerde eksik gzlemleri dikkate alarak ortalama, sapma gibi nitelikleri sunar. Tests of Equality Gruptaki serilerin ortalama, varyans eitliini snar. N-Way.. Gzlemleri farkl ekillerde gsterir. CorrelationsSerilerin birbirleriyle ilikilerini gsterir. Covariances Evaryans matrisini verir. Principal ComponentsKovaryans ve korelasyon matrislerini ayrtrr. Correlogram Sayfann alt ksmnda grlen korrelogram grafiini verir. Cross Correlation apraz korelasyon matrisi verir Cointegration Test ki serinin uzun vade ilikisini snar. Granger Causality Seriler aras nedensellii snar. Label Grup nesnesi hakknda ksa bilgileri ierir.

Grafik izmek
Tek Grafikte Bir veya Bir Ka Seriyi izmek Eviewsda grafik izmek iin izilmesi istenilen seriler stne gelip,mousen sol dmesine basp bunlar seiniz (serileri amaya gerek yoktur). Quick mensndeki Graph kk seilen serileri tek grafikte gsterir. Alt menden grafik trn seiniz. kan pencere setiiniz serileri sralar;Mousen sol dmesiyle OK tuuna basnz Bir seriyi seip, mousen sa dmesine basnca kan mende Open kk seri nesnesini aar. Buradaki View mensnde Graph kk Spike, Seasonal Stacked ve Seasonal Split Line grafiklerini izer. Distribution kkndaki alt mende CDF bir serinin kmlatif dalm fonksiyonu grafiini izer; Empirical Distribution Tests serinin dalmn (Standard Normal, 2) snar. Bir ka seriyi seip, mousen sa dmesine basnca kan mende Open kkndan as Group seiniz. Gruptaki seriler tablo olarak alr. Grup tablosu faal nesneyken View mensnde Graph kk farkl Scatter, Error Bar, High-Low grafikleri izme imkan sunar. Farkl Grafiklerde Bir Ka Seriyi izmek En az iki seriyi seiniz. Mousen sa dmesini tklaynca kan mende Open kkndan as Group seiniz. Gruptaki seriler tablo olarak alr. Tablodaki veya ana Eviews penceresindeki View mensnden Multiple Graphs kkn seiniz. Alt menden istenilen grafik trn seiniz. Grafik Trleri Line- Serideki deerleri (dikey eksen) tarihlere (yatay eksen) veya sraya gre izer. Bir ka seri seiliyse bunlar ayn grafikte ayr bir ka izgi olarak izer. Bar- Serideki deerleri (dikey eksen) tarihlere (yatay eksen) veya sraya gre ubuklar olarak izer. Scatter- ki seri arasndaki ilikiyi gsterir. Yandaki gibi dikey eksende bir seri, yatay eksende dier seri olur. Scatter with Regression Scatter grafiindeki gzlemler arasndan dz izgi izer (regresyon izgisi). Scatter XYgrafii gibi, ama gzlemler birbirine bal izilir. Pie- Her tarih veya gzlem sras iin seilen serilerin toplam iindeki payn gsterir. Spike Bar grafii gibidir. Seasonal Stacked Line Line grafii gibidir, ama verileri (dikey eksen) mevsime (yatay eksende ilk ay, ikinci ay, vs.) gre sralar; aylk gzlem aralkl verilerde kullanlabilir. Mevsim ortalamasn verir. Seasonal Split Line Line grafii gibidir, ama verileri (dikey eksen) mevsime gre sralar (tarih yatay eksendir); aylk gzlem aralkl verilerde kullanlabilir. Error Bar ki seri varsa, her gzlemde hangi serideki deer yksekse o st nokta, dier serideki deer ise alt nokta olur. Bu iki nokta ubukla birletirilmi olarak grlr High-Low (Open-Close) Error Bara benzer. Hisse senedi al-kapan fiatlarn gstermek iin kullanlabilir Distribution Graphs Kmlatif dalm fonksiyonu gibi seri dalmyla ilgili grafikler oluturur.

Series (Seri Nesnesi) Procs Mens

Generate by Equation Denklem ile seri ret penceresini aar. Resample Mevcut seriden daha dar bir zaman aral seer. Seasonal Adjustment Mevsimsel arndrma seenekleri sunar. Exponential Smoothing Gemi verileri kullanarak tahmin yntemlerini sunar. Hodrick-Prescott Filter Serideki uzun vadeli eilimi gstermek iin kullanlr.

Group (Grup Nesnesi) Procs Mens

Make Equation Denklem tahmini yapma mens alr. Eviews gruptaki ilk seriyi baml deiken olarak belirler. Make VAR VAR tahmini yapma mens alr. Resample Alan men rnek araln daraltr.

Generate Series (Denklemle Seri ret)

Eviewsda mevcut serilerden yeni seri oluturmak iin kullanlr. Ana penceredeki Procs veya Quick mensnden Generate Series kk seilince alttaki pencere kar. st bolua (1) yaratlmak istenen yeni serinin ismini ve mevcut bir serinin nasl olacan tanmlarz. rnein, eer x serisi varsa ve bunun logaritmasn veren yeni bir seri oluturacaksak, (1)e yeniseri=log(x) yazp OK dmesine basarz. Yeniseri alma dosyasnda grnr. Yine x serisinin birinci farkn (first difference-serinin duraanlamas iin) almak iin z=x-x(-1) yazarz. z adl seri a l m a dosyasnda grnr. 1 arpma ilemi iin z=x*x yazarsanz, x2 deerlerini ieren yeni seri z oluur.

Correlogram (Korrelogram)
Seri nesnesi View mensnde Correlogram kk otokorelasyon (AC) ve ksmi otokorelasyon (PAC) fonksiyonlarn verir. rnekte ACde azalma vardr, fakat serinin duraan olmad grlmektedir. Denklem tahmini iin serinin birinci fark veya log deeri alnmaldr. AC ve PAClerin mmkn olan asgari deerlere indirilmesi istenilen bir niteliktir.

Grafik izmek Devam

Grafik Grntsn Deitirmek Grafik izildikten ve faal nesne halindeyken ana Eviews penceresinde Objects mensnde View Options altnda Options kk alttaki pencereyi aar. Ayn pencere grafik faal nesneyken Procs mensnden Options kkn seerekte alr. Bu pencereyi amann dier bir yolu ise grafik faal nesneyken mousen sa dmesine basnca kan alt mende yine Options kkn semektir.

dmesi stne mousela basnca denklem tahmin kt penceresi alr. Pencere kapat (X) tuuna basnca kan mende Store kk seilmezse, denklem alma dosyasndan silinir.

1 2 3 4 5 6 7 8
1.Baml deiken: CN (tketim harcamalar) 2.Tahmin yntemi (en kk kareler) 3.rnek aral: 1947 ikinci ayla 1999 son ay aras; Gzlem says: 211 4.Bamsz deiken katsaylar 5. t-istatistii: Bamsz de i kenin ba ml de i kendeki de i imleri aklamaktaki nemini gsterir 6.Dzeltilmi R2:Bamsz deikenler baml deikendeki deiimin %99unu aklyor 7.Modelin istatistiki olarak anlamllk derecesidir 8.D-W stat: otokorelasyon snamasdr. CN = -26,2 + 0,113679 Y + 0,843059 CN(-1) (4,670568) (23,82307) Yukardaki rnek ok deikenli dorusal bir modeldir. Denklemde bamsz deiken olan Y (milli gelir) ve CN(1) in (bir nceki dnemin tketim harcamalar) katsaylar (0,114 ve 0,843) bir birim deiimin CN stndeki birim etkisini verir. Denklemde baml ve bamsz deikenler arasndaki ilikinin yn eer belli ise anlamllk snamas iin tek tarafl hipotez testi yaplr. Yn belirsizse alttaki ift tarafl hipotez testi uygulanr. H0 : 1 = 0,113679 H1 : 1 0,113679; Serbestlik derecesine (n-k=211-3=208) gre t0.05,208 = 1,645 tablo deeri hesaplanan t deerinden kk olduu iin H0 red edilerek H1 kabul edilir. Yani Y 0,05 nem derecesinde anlamldr ve baml deikeni aklamada yeterlidir. CN(-1) ise baml deikeni aklamakta daha nemlidir.ok yksek R2 deeri, dk t-istatistikleri, ayn eyi gsteren/ok sayda bamsz deikenler model tahmin neticelerini manasz klabilir. Soldaki pencereye log(cn) c log(y) log(cn(-1)) yazlrsa (log-log modeli) elde edilen katsaylar bamsz deiken %1 deitiinde baml deikenin % deiimini, yani iki deiken arasndaki esneklii (elasticity) gsterir. rnein, Log-log modeli iin nce seri logaritmasn almak gerekmez. Logaritmik haliyle inceleneceini belirtmek iin pencereye log(seriad) yazmak yeterlidir.

ile hata terimlerini tablo ve grafiksel olarak grntler. Gradients and Derivatives Lineer olmayan tahmin yntemleri kullanldnda elde edilen tahminlerin deerlendirilmesi iin eitli veriler sunar. Covariance Matrix Evaryans matrisi oluturur. Ayrca @cov fonksiyonu kullanlarakta oluturulabilinir. Coefficient Tests- Tahmin edilen denklemin kararllk testlerini yapar. Residual Tests- Otokorelasyon ve deien varyans testleri sunar. Stability Tests Yapsal deiim testi sunar. Label Denklemin kayna, ad gibi bilgiler girilir.

Equation (Denklem Nesnesi) Procs Mens

Specify/EstimateDenklem yaps oluturulur; var olan denklemin yaps deitirilir. Forecast- Tahmin edilmi denklemi kullanarak gelecek tahmini iin altta grlen pencereyi aar. Make Residual Seriesalma dosyas iinde regresyondan elde edilen kalntlarn(hata terimlerinin) kaydedilmesini kullanlan ynteme gre farkl ekilde dzenleyerek verir. Make Regressor GroupRegresyondaki tm (sabit terim dahil) terimlerin tahmin deerlerini tablo olarak sunar. Make Gradient Group Fonksiyonun modeldeki katsaylara gre eilimlerini ieren bir gruptur. Make Derivative Group Regresyon fonksiyonunun fonksiyondaki katsaylara gre trev veren grup yaratr. Make Model Model penceresini aar. Baka denklemler ekleyip model yaratmak iin alma dosyasndaki bir denklemi seip, mousen sa dmesine basnca Copyle kopyalayp, sonra Model nesnesini tekrar faal yapp mousen sa tuuna basp kan mendeki Paste kkyla yaptrrsnz. Update Coefs.. Denklemin tahmin edilmi katsaylarn alma dosyasndaki katsay vektrne (C) koyar. Bu ilemi farkl tahmin yntemleri iin balang deerleri belirlemek iin kullanabilirsiniz.

Type mensnden grafik tr deitirilebilir. General mensnde grafiin ereve bykl ve renk kullanm seenekleri bulunur. Axes & Scaling mensnde Edit Axis penceresinin yanndaki oka mouse n sol dmesiyle basarak, nitelikleri deitirilmek istenen eksen belirlenir. Axis scaling method penceresi seriyi lineer veya logaritmik eksenle sunar. Legend mens seri adlarnn konumu, harf bykl gibi niteliklerin deimesine imkan verir. Lines & Symbols mens izgi rengi, kalnl, aralkl izgi gibi seenekler sunar. Bars & Pies mens bu tr grafiklerde seri etiketlerinin nerede olacan & renk niteliini belirler. stenilen deiiklikler yapldktan sonra OK dmesine basnz.

Denklem Tahmini Yapmak

Mousela baml deiken olacak seriyi ilk seip, klavyedeki Ctrl tuuna basarken bamsz deiken olacak serileri seiniz. Mousen sa dmesine basnca kan Open mensnden as Equation kkn seince alttaki pencere alr. Pencerenin st ksmnda denklemde yer alacak, setiiniz deikenler yer alr. lk olan her zaman baml deikendir. Bunu sabit terim (c) ve bamsz deikenler izler. Penceredeki deikenler arasnda birer boluk bulunur. Method penceresindeki oka mousela basarak tahmin yntemi belirlenir. OK

Forecast - Gelecek Tahmini Yapmak

Sayfann st ortasnda yer alan denklem tahmin kt penceresinden tahmini yaplan baml deikenin gelecek verilerini tahmin iin Forecast kk seilir. Bir ka dnem gelecek tahminini Method seeneklerindeki Dynamic (dinamik zm) kk sonraki dnem tahmin deerlerini denklemin tahmin ettii verileri koyarak retir. Static solution (statik zm) ise gereklemi tarihi verileri kullanr. OK dmesine basnca tahmin e d i l m i deerleri ieren yeni seri orijinalin adnn sonuna f harfi eklenerek a l m a dosyasna konulur.

Equation (Denklem Nesnesi) View Mens

Representations- Tahmin edilen denklem farkl formda grntlenir. Kopyalanarak farkl yerlerde kullanm salanr. Estimation OutputDenklemin tahmin sonularn stteki tabloda grld gibi verir. Actual..- Baml deikenin gerek ve tahmini deerleri

VAR (VAR Nesnesi) View Mens

Representations Tahmin edilen VAR farkl ekilde grntlenir. Estimation Output VAR tahmin kt penceresidir. Residuals Kalnt korelasyonu, kovaryans, ve grafiklerini verir. Endogenous.. Baml de i kenlerin gerek deerleri tabloyla sunulur. Endogenous.. Baml de i kenlerin gerek deerleri grafikle sunulur. Lag Structure VAR modelinde kullanlan serilerin gecikme dnemini belirlemek iin alt men sunar. Residual Tests Kalnt testleri sunar. Cointegration Test ki serinin beraber hareket etme lsn snar. Impulse Response Etki-tepki penceresini aar. Variance Decomposition Varyans ayrtrma tablosunu sunar. Label VAR nesnesiyle ilgili ksa bilgiler girilir.

Granger Causality Test - Nedensellik Sample: 1946:1 1995:4 Lags: 4 (gecikme deeri belirlenir) Null Hypothesis: Obs F-Statistic Probability GDP does not Granger Cause CS 189 1.391 0.03866 CS does not Granger Cause GDP 7.111 2.4E-05 189 gzlemli bu rnekte F-stat olaslk (Probability) deeri 0,03866 anlamllk dzeyinden (<0,05) kk olduu iin ilk hipotez rededilmez, ikincisi rededilir. Bu durumda GDPCS ynl bir nedensellik ilikisi vardr. Quick / Group Statistics / Granger Causality Test Unit Root Test - Duraanlk Null Hypothesis: TBILL has a unit root Exogenous: Constant Lag Length: 1 (Automatic based on SIC, MAXLAG=14) t-Statistic Prob. Augmented Dickey-Fuller test statistic -1.417 0.5734 Test critical values: 1% level -3.459 5% level -2.874 10% level -2.573 ___ MacKinnonn verdii istatistii %1, %5, %10 (-3.459; -2.874; -2,573) anlamllk dzeyleri hesaplanan (-1,417) deerinden mutlak deer olarak byk olduu iin TBILL serisi birim kk tar; seri duraan deildir. Duraan hale getirmek iin TBILLt - TBILLt-1 deerlerini ieren yeni seri retilmelidir. Quick / Series Statistics / Unit Root Test

Ekonometrik Testler

Chow Test - Yapsal Deiim Chow Breakpoint Test: 1973:1 __ F-statistic 38.391 Probability 0.000 Log likelihood ratio 65.754 Probability 0.000 Yapsal deiimin varolduu dnemi snarz. rnee gre 1973 ilk aynn gzlem deerinin ncesinde ve sonrasnda bir yapsal deiim yoktur. nk bu noktada F-stat ve Log-likelihood ratio testleri olaslk (Probability) deerleri sfrdr (=0,05ten kktr). Equation nesnesi View/ Stability Tests/Chow B.. White Heteroskedasticity Test - Deien Varyans F-statistic 0.1995 Probability 0.938 Obs*R-squared 0.8359 Probability 0.934 Cross ve no cross terms klar ile iki ekilde test yaplabilir. lk k deikenlerin fazla olduu durumda pratik bir seenek deildir. kinci seenekte ise regresyonda bulunan deikenlerin sadece kareleri ile kullanlr. n*R2 =0,8359 deeri seilen anlamllk dzeyindeki eik 2 deerinden bykse, deien varyansheteroskedasticity-vardr. Byle ise,denklem tahmini iin Equation Specification penceresinde Options mensnden Weighted LS seilmelidir. Equation nesnesi View/ Residual Tests/ White..

VAR analizi, bir denklem takmnda meydana gelen eanlln nsel analize bavurmadan isel (endogenous) ve dsal (exogenous) deiken olarak tahmin edilmesidir. Denklemlerin sanda isel deikenlerin gecikmeli serileri bulunur. Altta bu tr bir denklem takm sunulmutur. IPt = 11IPt-1 + 12M1t-1 + b11IPt-2 + b12M1t-2 + c1 + 1t M1t = 21IPt-1 + 22M1t-1 + b21IPt-2 + b22M1t-2 + c21 + 21t stte sanayi retimi (IP) ve para arz (M1) sadece sabit terimin dsal deiken olduu ve isel deikenlerin ise iki gecikmeyle kabul edildii VAR analizine tabi tutulmaktadr. Modelde ij, bij, ci katsaylarn tahmin edip sonuca ulalr. Deikenlerin VAR modeli iinde yer almasndan nce nedensellik (Granger-Causality Test) ve duraanlk (Unit Root Test) testlerinin yaplm olmas gerekmektedir. VAR modeli oluturmak iin alma dosyasnda mevcut en az iki seri seiniz ve mousen sa dmesine basnca kan mende Open komutunun alt mensndeki as VAR kkn tklaynz. Alan pencerede (1) kstsz VAR tr (Unrestricted VAR) seiniz. stenilen rnek araln (2) giriniz. sel (3),dsal (5) deikenleri tanmlaynz ve gecikme 1 araln (4) belirleyiniz. OK tuuna 3 basnca VAR tahmin kts 4 penceresi (6) alr. 2 VAR tahmin 5 ktsnda yer alan her bir stun denklemleri ifade eder. Denklemlerin sa ndaki deikenlerin herbirine ait katsaylar, standart hatalar ve tdeerleri her bir denklemin altnda aa doru yer alr. Altta (7) her bir denklem iin ayr ayr olmak zere standart en kk kareler( OLS) regresyon ktlar yer alr. Son ksmdaki (8) deerler ise VAR sisteminin analizi iin gerekli ktlar verir. Baka bir VAR sistemiyle

VAR Tahmini
karlatrma olana bu ktlardan elde edilir.

9 6

10 7

8
Tahminin ardndan View mensndeki alt menden Impulse Response kkn seince etki-tepki deerlendirmesi yapmak iin bir pencere (9) alr. Burada OK tuuna basnca deikenlerden birine verilecek bir okun (deiikliin) sadece kendini deil, dier isel deikenleri de etkileyecei gsterilmektedir. Bu okun etkilerinin bir sre sonra snmlenmesi (10) en uygun beklenen sonucu verecektir. rnein, olas bir devaluasyonun enflasyona ka ayda tamamiyle yansd incelenebilir. Analiz tablo veya grafik eklinde ifade edilebilir. View mensndeki alt menden Variance Decomposition kkn seince VAR sistemi iinde meydana gelen oklarn dourduu deiimler her bir isel deiken iin ayr ayr ifade edilerek tablo oluturulur. lk stunda varyans dnemini, ikinci stun gelecek dnemdeki deikenlerin gelecek tahmin hatalarn ifade eder. Kalan dier stunlar her oka ait tahmin varyansn yzde olarak verir. Her satrn toplam %100e gelir. Impulse Response tablosuyla Variance Decomposition tablosu arasndaki fark ikincisinin oklarn greceli nemlerini gstermesidir.

Model (Model Nesnesi) View Mens

Equations- Modeldeki denklemleri gsterir. Variables- Modelin denklemlerindeki (bamsz ve baml) deikenleri gsterir. Source Text- Modeldeki denklem isimlerini gsterir. Block .. Modelin yap s hakknda bilgi verir. Solve Options Model Solution (zm) penceresi alr. Scenarios Serilerde farkl deerler olursa modeli nasl etkiler sorusu iin senaryo penceresi aar. Solution.. Model komut penceresi alr. Trace Output Model zmne ulamadan elde edilen ara deerleri gsterir. LabelModel nesnesi hakknda ksa bilgileri ierir.

Model zmek
Eviewsda model iki veya fazla denklemden oluur. Alttaki rnekte, File mensnn en altnda grlen-Eviewsda mevcutmacromod.wf1 alma dosyasndaki denklem (eqcn, eqi, eqr) sunulmutur. Mousela bu dosyay seip, sol dmeye basp dosyay anz. Denklemlerde CN reel tketim harcamalar, I reel yatrm harcamalar, G reel kamu harcamalar, Y reel milli gelir (ihracat eksi ithalat hari), R aylk bono faizi, M reel para arz, C(i) bilinmeyen katsaylardr. cn = c(1) + c(2)*y + c(3)*cn(-1) i = c(4) + c(5)*(y(-1)-y(-2)) + c(6)*y + c(7)*r(-4) r=c(8)+c(9)*y+c(10)*(y-y(-1))+c(11)*(m-m(-1))+c(12)*(r(-1)+r(-2)) y = cn + i + g Denklemleri klavyedeki Ctrl tuuna basarken mousen sol dmesiyle seiniz. Mousen sa dmesine basnca kan mende Open as Model kkn seince model nesnesi penceresi alr. Pencere kapat (X) tuuna basnca kan

Model (Model Nesnesi) Procs Mens

Solve Model- Model Solution (zm) penceresi alr. Solve Control .. Ba ml de i ken istenilen de erleri alana kadar bamsz de i kenlere farkl deerler verilir. Links Denklemler model iinden veya dndan olabilir. Add Factors Bir nevi bamsz deiken ekler. Store series Modeldeki serileri kaydeder. Fetch seriesDaha nce kaydedilmi serileri aar Delete series Modeldeki serileri siler. Make Group/Table-Modeldeki serileri grup yapar Make Graph- Modeldeki serilerin grafiini izer.

Print - Yazdr
File mensndeki Print kk seilmi faal nesneyi yazcda yazdrmak iin Print Setup penceresini aar. ktnn alnaca yazcy belirlemek iin pencerenin st ksmndaki oka mousen sol dmesiyle baslr. Altta bir seriden retilmi grafik nesnesi iin alan pencere grlmektedir. Yazdrmak iin OK dmesine mousen sol dmesiyle baslr.

mende Store kk seilmezse veya model nesnesindeki Name mensnden model ismi belirtilmezse, model alma dosyasndan silinir. Drdnc denklem (y) milli gelirin harcamalar yntemi tanmdr. Bu denklemde tahmin sz konusu deildir, dolaysyla bunu eklemek iin model nesne penceresinde mousen sa dmesine basp kan alt menden Insert kkn seiniz. Alan pencereye y=cn+i+g yaznz ve OK dmesine basnz. Bu denklem model penceresinde TXT adl nesne olarak grlr. Modele istenilirse baka denklemler eklemek iin alma dosyasndaki bir denklemi seip, mousen sa dmesine basnca kan menden Copyle kopyalayp, sonra Model nesnesini tekrar faal yapp mousen sa tuuna basp kan mendeki Paste kkyla yaptrrsnz. Yeni denklem nesnesi oluturmak iin sayfa 4teki denklem tahminini yapnz (Method penceresinde TSLS seiniz, nk Y bir ka denklemde ayn zamanda bamsz deiken; LS uygun olmaz).Denklemin alma dosyasnda grlmesi iin kaydediniz. Modeli zmek iin model nesne penceresindeki Solve komutunu mousen sol dmesiyle seince Model Solution penceresi alr. Modelin kullanaca rnek aralnda hi eksik veri olmamas gerekir, bunun iin gecikmeli seriler kullanlmsa araln ksaltlmas iin istenilen tarihler (mesela 1960:1 1999:4) Solution sample penceresine girilir. Basic Options (temel seenekler) penceresi dndaki seenekler olduklar gibi braklabilir. Bu pencerenin

Dynamics ksmnda Dynamic solution (dinamik zm) kk sonraki dnemleri modelin tahmin ettii verileri koyarak retir. Static solution (statik zm) ise gereklemi tarihi verileri kullanr, fakat en fazla bir dnem ilerisini tahmin iin kullanlr. Fit kk seildiinde deerlendirme altnda olan isel deiken dndaki isel deikenler gerek deerleriyle girilir. Bu seenek denklemlerin birbirlerine etkilerini engelleyip, ayr ayr incelenmelerine izin verir. Model neticesini incelemek iin model kt penceresindeki Procs mensnden Make Graph kk yeni bir pencere aar. Pencerenin sanda Actual (gerekleen) ve Active (tahmin edilen) klarn seip OK dmesine basnz. kan grafik seilen deikenler iin gereklemi ve tahmini deerleri gsterir.

Seasonal Adjustment-Mevsimsel Dzeltme

Mevsimsel dzeltme eyrek veya aylk gzlemli bir serideki mevsimsel dalgalanmalar arndrp serinin eilimini verir. stenilen seriyi seip, atktan sonra Procs mensnden Seasonal Adjustment kkn seiniz. kan pencerede drt farkl mevsimsel dzeltme yntemi sunulur. Bunlarn arasnda Moving Average Methods (Hareketli Ortalama Yntemleri) seip, kan pencerede OK dmesine basnz. Karnza mevsimsel arlklarn verildii bir tablo kar (1in stnde deer o dnemin genelde ortalamann stnde, altnda deerse ortalamadan az gerekletii manasna gelir). Eviews dzeltilen seriyi orijinal serinin isminine sa uzantsn ekleyerek verir.

Exponential Smoothing-stel Dzeltme

stel dzeltme bir serinin gemi deerleriyle gncel verilere daha fazla arlk vererek - ayn serinin gelecekteki deerlerini tahmin yntemidir. stenilen seriyi seip, atktan sonra Procs mensnden Exponential Smoothing kkn seiniz. kan pencerede be farkl stel dzeltme yntemi sunulur. Hi bir deiiklik yapmadan OK dmesine basnca tahmini deerleri (gemi ve gelecek) ieren yeni seri orijinal seri ad sonuna sm harfleri eklenerek alma dosyasna konulur. lk ve yeni seriyi Ctrl tuuna basarken mousen sol dmesiyle seiniz. Mousen sa dmesi grubu aar. Mukayese iin grafik iziniz.

Yayn Hakk 2004 : G. Gkkent & M. engn

macroeconomist@excite.com , msengun@khas.edu.tr Tel: (212) 533 6532 dahili: 624