Hazrlayan : Ahmet TOPCU

Psikolojide Aratrma Yntemleri

1) Betimsel Yntemler
a) Gzlem b) Test (lek) c) Anket Grme d) Vaka ncelemesi

2) Deneysel Yntem

3) statistiksel Yntemler
a) Korelasyon b) Farklarn nem Derecesi Yntemi

4) Geliimsel Yntemler
a) Boylamsal Yntem b) Kesitsel Yntem c) Srasal Yntem

1) Betimsel Yntemler:
Belli bir davrann tanmlanmas, snflanmas ve dier davranlarla olan ilikilerin belirlenmesine ynelik oluturulan yntemlerdir. Betimsel yntemler de kendi iinde alt balklar barndrmaktadr.

A) Gzlem :
Olaylar kendiliinden oluan oluum biimleri iinde ve sistemli olarak izlemek ve kaydetmektir. amal a. Doal Gzlem: Organizma doal ortamnda, aratrcnn herhangi bir mdahalesi olmadan gzlenir. Katlml ya da katlmsz, aral ya da arasz olabilir. rnein; bir futbol taraftar gibi grnp stadyumda fanatik davranlarn incelemek b. Sistematik gzlem: Organizma aratrmacnn belirledii koullar altnda gzlenir. Yalnzca ilgilenilen konuya ilikin olanlarla snrl kalnr. Aratrmac zaman, mekan, davran asndan snrlamalar getirebilir.

B) Test:
Belirli davranlar veya bu davranla ilgili zellikleri lmede kullanlan bir tarama aracdr. Bu davranlar, kiilik zellikleri, genel veya zel yetenekler, belli konularda bilgi, ilgi yada tutumlar olabilir. yi bir testin zellikleri: Gvenirlik: Testin hatalardan arnk olarak lme yapabilme yeteneidir. Gvenilir test, her uygulandnda ayn sonucu verir. Geerlik: Testin lmeyi amalad zellii lebilme yeteneidir. Standart uygulanabilirlik Kltre uygunluk

C) Anket - Grme:
ANKET: nceden hazrlanm sorularn yazl olarak sunulduu bir tarama aracdr. Bireylerin bir konuda eilim, dnce veya nerilerini saptamak iin uygulanr. GRME (MLAKAT): Birey hakknda bilginin yz yze ve szel iletiim yoluyla elde edilmesidir. Belirli davranlar veya bu davranla ilgili zellikleri lmede kullanlan bir tarama aracdr. Bu davranlar, kiilik zellikleri, genel veya zel yetenekler, belli konularda bilgi, ilgi yada tutumlar olabilir.

D) Vaka ncelemesi:
Bireyin gemii, ailesi ve evresindeki kiilerle ilikileri ile ilgili bilgilerin aratrma ve grmeler yoluyla elde edilmesidir.

Hazrlayan : brahim KAVAKLI

2) Deneysel Yntem:
ncelenen olayla ilgili neden sonu ilikilerini saptamak zere aratrmacnn uygun laboratuvar koullarnda hazrlad ve inceledii kii ya da nesneyi ynlendirebildii yntemdir. Deneysel yntem srasnda incelenen insana denek, hayvana da kobay ad verilir. Deneyin amac deikenler aras neden-sonu ilikilerini ortaya koymaktr. Deneyde; Aratrmacnn varsayd bir nedenin (bir deikenin) bir sonucu dourduu (bir baka deikeni etkiledii) denenir.

Her deneyde iki deiken vardr:

1) Bamsz Deiken: Deneyde etkisi incelenen etkene deikene denir. 2) Baml Deiken: deikene bal olarak deikene denir. Deneyde deiiklik bamsz gsteren

Uykusuzluun dikkatsizlie yol atn varsayan bir aratrmac, bu varsaymn kantlayp kesinletirmek iin deneye bavurur.

rnek:

rneimizde uykusuzluk bamsz dikkat ise baml deikendir.

deikendir.

Her deneyde iki grup kullanlr:

1)

Deney Grubu: Aratrlan konunun zerinde uyguland gruptur. Gnlk yaam koullar deitirilir. rneimizde, uykusuz braklan gruptur.

2)

Kontrol Grubu: Deneyin sonucunun kontrol edildii gruptur. Gnlk yaam koullar deitirilmez. rneimizde, uykusuz braklmayan ve yalnzca kontrol iin kullanlan gruptur.

Hazrlayan : Muhammet KARAMAZI

statistiksel yntemler
a)Korelasyon b)Farklarn nem derecesi

 a) Korelasyon
Korelasyon, iki yada daha fazla deiken arasndan bir iliki

olup olmadn, eer iliki varsa bu ilikinin ynn saysal olarak belirlememize yarayan istatistiksel yntemdir. ki deiken arasndaki ilikinin deerinin saysal olarak veren katsays ise KORELASYON KATSAYISI dr. Korelasyon katsays -1,00 ile +1,00 arasnda deerler alr. Korelasyon Katsays; (*) +1,00 a yaklatka iki deiken arasnda ayn ynde iliki artar. (*) -1,00 a yaklatka iki deiken arasnda ters ynde iliki artar. (*) 0,00 a yaklatka iki deiken arasndaki iliki azalr.

 (-1) ila (0 )arasnda kan iliki negatif korelasyonu gsterir. (0) ila(+1) arasnda kan iliki ise pozitif korelasyonu gsterir

 rnein; deneme says ile hata miktar arasnda negatif korelasyon vardr ve korelasyon -1'e yakndr.
Zek dzeyi ile renme dzeyi arasnda pozitif korelasyon vardr ve korelasyon +1'e yakndr.

 b)

Farklarn nem derecesi

Bir aratrmada, sebep sonu ilikisini aratrmak istersek bir

deneysel yntem kullanmamz gerekir. Bylece, bamsz deikeni ayarladmz veya dzenlediimiz bir deney oluturur ve bu deneyde bamsz deikenin baml deiken zerindeki etkilerini belirlemeye alrz. Ancak, bir psikoloun, deneysel bir alma yapmak iin deitiremedii, ayarlayamad veya dzenleyemedii baz bamsz deikenler vardr. zellikle bu deikenler, bireylerin kendilerine zg deikenleridir. rnein, bir kiinin cinsiyeti, ya, medeni durumu, genetik zellikleri, geliri, sosyal snf, aile evresi ve baz kiilik zellikleri aka aratrmacnn kontrol altnda deildir.

Hazrlayan : Bekir KARACA

 Bu yntemin amac deiik yalarda insann byme

ve deimesini incelemektir.

Aratrmaclar, zaman ierisinde insanlarn eitli

ynlerinin nasl gelitiini anlamaya alrlar. Bu nedenle, insan geliiminin tm ynlerini anlamak iin ya dikkate alan aratrmalar planlarlar.

Geliimsel Yntemin 3 Tr Vardr 1- Boylamsal Yntem 2- Kesitsel Yntem 3- Srasal Yntem

1-) Boylamsal (uzunlamasna) Yntem

Ayn

bireyin (grubun) farkl yalardaki zelliklerinin, deiik zaman aralklarnda incelenmesidir.

Bylece aratrmac belli zelliklerini aratrmak iin

ayn ya grubundaki bireyleri alarak, belli zaman aralklarnda aratrmaya konu olan zelliin deiimini inceler.

Avantajl Ynleri
Olumlu ynlerinden biri geliime ilikin derinliine deerli bilgiler

verebilmesidir. Ayn ya grubundaki bireyler, uzun bir zaman diliminde tekrar tekrar llmekte ve ayn bireyler zerinde ilgilenilen zelliin deiimi gzlenebilmektedir.

rnein, ok uzun ve geni bir boylamsal alma ile yeni doan bir

grup bebek; yllar boyunca zihinsel ve sosyal geliimleri, zeklarndaki deimeleri etkileyen faktrler, arkadalk ilikileri, tutumlar, ilgileri, cinsiyet rolleri, renme biimleri gibi ok eitli ynlerden gzlenebilir.

Dezavantajlar
Aratrmann ok geni bir zaman dilimine yaylmas,

maliyetli olmas ve elde edilen verilerin genellenebilme imknnn dk olmas gibi dezavantajlar vardr.

rnek:
Mesela; bir bireyin dil geliimini farkl yalarda

(deiik zamanlarda) incelemek.

Halim

Halim

Halim

3 Yanda 1990

6 Yanda 1993

13 Yanda 2000

2- Kesitsel Yntem
Farkl yalardaki bireylerin (farkl gruplarn) belli

davranlarnn, ayn zamanda (tek seferde) llerek veya gzlenerek incelenmesidir.

 Bu aratrma sre ve maliyet asndan boylamsal

aratrmalara gre ok daha avantajldr.

 Fakat

farkl ya gruplarndaki denekler farkl dnemlerde doduklar iin baka deikenler iin iine girebilir ve kontrol gl doabilir.

rnek
3, 4, 6 ve 8 yalarna sahip drt bireyin dil geliimi

zelliklerinin ayn zamanda incelenmesi

Ahmet

brahim

Muhammet

Bekir

3 Yanda 01.03.2014

6 Yanda 01.03.2014

8 Yanda 01.03.2014

10 Yanda 01.03.2014

 Bir aratrmac ocuklarn yaa bal konuma

geliimi rntsn incelemek ister. Bu amala iki, drt ve alt yalarndan ellier ocuu rastgele rnekleme yntemiyle seerek toplam 150 ocuktan tek seferde veri toplar. Daha sonra verileri zmleyerek farkl yalarda dil geliimine ilikin genellenebilir sonular ortaya koyar.
Bu aratrmacnn kulland aratrma yntemi

aadakilerden hangisidir? A) Meta-analiz B) Kesitsel C) rnek olay D) Nitel E)zleme 2010 KPSS

3-) Srasal (ardk) Yntem

Boylamsal ve kesitsel yntemlerin snrllklarn

kaldrmak iin her ikisinin birlikte kullanld yntemdir

 Aratrma farkl yalardan olan bireyleri ieren kesitsel

bir alma ile balatlr. Daha sonra birka ay ve yl ayn bireyler tekrar llr. Bununla birlikte balangtaki grupta gerekleen deimelerin kontrol edilmesi iin zaman iinde aratrmaya yeni gruplar katlr.

Hazrlayan : Halim USTA

Temel Kavramlar
Geliim ve gelime
Byme renme

Olgunlama
Hazr bulunuluk Kritik dnem

Geliim ve Gelime
Geliim:

organizmann doum ncesinden balayarak bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal ynden olgunlama ve renme etkileimiyle srekli ilerleme kaydetmesidir. (sretir)

Gelime : Olgunlama, hazr bulunuluk ve renme

etkileiminin bir sonucudur. (rndr)

GELMN TEMEL LKELER

Geliim sreklilik gsterir Geliim dnemler halinde betimlenebilir

Geliim dzenli bir sray izler

Geliimin hz evrelere gre deiir Geliim batan ayaa, iten da, merkezi blgelerden uzaktaki organlar ynnde ve genelden zele doru gerekleir Geliimde bireysel ayrlklar vardr

 Yaamn deiik dnemlerinde farkl trden gelieler nem

kazanr

Geliim hem kaltmdan, hem de evreden etkilenir Geliim, organizmann eitli ksmlar iin farkl oran ve

hzlarda gerekleir

Geliim alanlar birbirleriyle ilikilidir.

Geliim Alanlar
Geliim psikolojisi iindeki geliim alanlar 3 farkl

boyutta incelenmektedir.

 Fiziksel Geliim: Bireyin bedeninde ve anatomik

zelliklerinde kapsamaktadr.

meydana

gelen

deimeleri

Arln artmas, boyun uzamas, bireydeki kas

gcnn yeterlilie ulamas vs.

 Bilisel Geliim:
Bireyin

zihinsel deimelerdir.

aktivitelerinde

ortaya

kan

Alg, akl yrtme, dil kullanma becerisi, bellek vs

 Psikososyal Geliim:
Bireyin duygular ve dier bireylerle olan ilikileriyle

ilgili deimelerden oluur. Bebeklik ve ilk ocukluk yllarnda sosyalleme sreci hzl ilerler ve sosyalleme sreci mr boyu devam eden bir sretir.
Arkadalk, bir gruba ait olma ya da ye olma vs.

 Byme
Geliim psikolojisi iinde yer alan byme kavram

vcut kitlesindeki art olarak ifade edilebilir. Daimi bir art ifade eden byme de kesinlikle azalma gsteren bir durum olamaz. Bir ocuun 2 kilo almas bymedir, ancak rahatszl sonucu 2 kilo vermesi tabi ki byme olarak ele alnamaz. Tanmda da belirtildii gibi vcut kitlesinde bir art olmas gerekmektedir.

renme
renme; tekrar veya yaant sonucu davranta

gzlenen, kalc deiiklikleri kapsar. Bu tanmda nemli e vardr. (1) renme, iyi yada kt nitelikte olan davran deiikliidir. (2) renme, yaant yada uygulama ile oluabilir. (3) renme sonucunda oluan davran deiiklii olduka kalc deiikliktir

 renmede esas olan, olduka kalc bir nitelik tayan

davrantr.
ocuun yeni bir davran kazanabilmesi iin evrenin

destei nemlidir.
Bir ocuun dzgn bir ekilde yaz yazabilmesi iin,

ncelikle kalemi dzgn tutabilmesi ve ocuun belli bir olgunlama dzeyine ulamas gereklidir

 Olgunlama gereklese dahi ocuun bakas

tarafndan yardmc olunarak renmesi gereklidir.

Bireyin herhangi bir konuda becerisi yada bilgisi

olmamasna ramen o konuda gsterdii aba sonucunda renebiliyorsa, burada renme gereklemi demektir.
rnein:Suluboya fras ile resim yapabilecek

olgunlua erien bir ocuk, fraya yeterli miktarda boya alarak resim yaplacak yzeye aktarmay renmi olmaldr

Olgunlama
Olgunlama; Bireyin doutan getirdii genetik yap ile

evrenin etkileimi sonucunda canlda grlen biyolojik deiikliklere denir. Ksaca; organizmann byyerek bir ii yapabilecek seviyeye gelmesidir. Bir organizma belli bir davran baaracak derecede yeterli olgunluk basamana ulamadka, o davran renemez yada gerei gibi renemez.
rnein;

ocuun parmak kaslar, gerekli olgunluk dzeyine ulamadka ona kalem tutmasn, dardan yaplacak etkilerle retmeliyiz

 Organizmann,

kendinden beklenen baz fonksiyonlar yerine getirebilmesi iin onun belirli bir olgunlua ulamas gerekir.

Henz kalem tutmasn yeni renen bir ocuktan

dzgn yaz yazmas beklenemez.

ocuun

kas ve kemik yaps yeter olgunlua gelmeden, ne kadar yrme altrmas yaptrrsak yaptralm, ocuk yrmesini renemez

 Olgunlama evre faktrlerinden olduka bamszdr.

evrenin

etkisi normal koullarda olgunlamay etkilememektedir.

evre koullarnda uyarc yoksunluunun youn

olmad durumlarda ocuklar yrmeyi renir.

nsann biyolojik donanm yrme davran iin

programlanmtr

 Olgunlama kendiliinden meydana gelen bir sretir. Bir

meyvenin olgunlamas iin meyvenin aba gstermesine gerek yoktur. gelir.

Kiinin olgunlamas da benzer bir ekilde zamanla meydana

ocuktan herhangi bir davran istenildiinde, o davrann

gerei olan olgunlamann gerekleip gereklemediinin nceden bilinmesi gereklidir.

Anne, baba ve eitimcilerin mutlaka ocuun olgunlama

dzeyini bilmeleri nemlilik arz etmektedir.

ocua dzgn yaz yazmasn isteyen bir anne babann

ocuun parmak kaslarnn yaz yazma olgunluuna ulap ulamadn dikkate almas gereklidir.

Hazr bulunuluk
Hazr bulunuluk; kiinin olgunlama ve renme

sonucunda belli bir davran gstermeye hazr olmasdr.

Bir

konunun, bir yaantnn istenen dzeyde renilebilmesi iin o konunun gerektirdii temel n yaantlara o konuyu renecek kiinin mutlaka sahip olmas gereklidir

 Okul ana gelmi olan bir ocuun ya ve geliimi

kadar okula kar tutum ve motivasyonu da onun okula hazr bulunuluk halini belirleyici olmaktadr.

rnein; dalma eylemi yapmasn renecek olan

ocuun hem dalma ile ilgili aletlerin zelliklerini kavrayabilecek olgunlua ulamas, renmeye hazr olmas, hem de dalmak iin gerekli olan temel bilgi ve becerilere sahip olmas gerekir. Bir yaanty renmeye hazr olmayan ocua o yaanty retmeye almak ocukta birtakm kalc izli olumsuz davranlar brakabilir.

 Ksaca hazr bulunuluk; belli bir seviyedeki renim

grevlerinin renilmesi iin gerekli olgunlamaya ve gerekli temel yaantlara sahip olma olarak tanmlanabilir.

Kritik dnem
Kritik dnem: Geliimin belli dnemlerinde belli

davranlarn gereklemesi beklenir. Bu dnemde birey bu davrann renilmesine kar daha yatkndr.
Bu renmelere ilikin evre etkilerine kar daha

duyarl olunur ve bu renmeler dier dnemlere gre daha hzl ve kolayca meydana gelir. te bu dnemlere geliimin kritik dnemleri denir

 Kritik dnemlerde kazanlmas gereken davran

kazanlmadnda daha sonra kazanlmas ya ok zor ya da imknsz hale gelir. Kritik dnemin en nemli noktas zamanlamadr.

Eer bireylere bu dnemlerde gerekli renme frsat

verilmezse geliim ya yavalar ya da bir daha gerekleemez. rnein konuma iin kritik ya 1-2 ya, yrme iin 1-1.5 ya, okuma-yazma iin 6-7 ya civardr.

TEEKKRLER