T.C.

MLL ETM BAKANLII

YENLENEBLR ENERJ
TEKNOLOJLER












SEHPA ZERNE PANELLERN
MONTAJI











Ankara, 2013











Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.


i


AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. GNE PANELLERNN YAPISI VE DZLM ............................................................. 3
1.1. Gne Panellerinin Yaps ve eitleri ............................................................. 3
1.2. Panel Gruplandrma Hesab .............................................................................. 8
1.3. Panel Yerleimi .............................................................................................. 10
UYGULAMA FAALYET .................................................................................. 13
LME VE DEERLENDRME ........................................................................ 15
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 16
2. PANEL KABLOLAMASI ................................................................................................. 16
2.1. Panel Kablo Seimi ........................................................................................ 16
2.2. Panel Kol Balantlar .................................................................................... 19
UYGULAMA FAALYET .................................................................................. 23
LME VE DEERLENDRME ........................................................................ 25
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 26
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 27
KAYNAKA ......................................................................................................................... 28


NDEKLER

ii


AIKLAMALAR
ALAN
Yenilenebilir Enerji Teknolojileri
DAL/MESLEK Ortak Alan
MODLN ADI Sehpa zerine Panellerin Montaj
MODLN TANIMI
Bu modl, hazrlanm olan gne paneli sehpas zerine
gne panellerinin kurulmas ile ilgili bilgilerin kazandrld
bir renme materyalidir.
SRE
40/16
N KOUL Bu modln n koulu yoktur.
YETERLK
Sehpa zerine gne panellerinin kurulmasn yapmak

MODLN AMACI
Genel Ama
Projede belirlenmi olan dizilime gre panelleri yerletirerek
panel kablo geilerini yapabileceksiniz.
Amalar
1. Uygun ekipman kullanarak gne panellerinin
sehpalara montajn yapabileceksiniz.
2. Uygun ara gere kullanarak panellerin kablo
geilerini yapabileceksiniz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Yenilenebilir enerji sistemleri atlyesi
Donanm: Merdiven, matkap, el breyzi, pusula, su terazisi, el
aletleri, a ler, kablo pensi, pense, yan keski, kablo
konnektr, koruyucu eldiven ve gzlk
LME VE
DEERLENDRME
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Bu modl ile Yenilenebilir Enerji Teknolojileri alannda mesleiniz ile ilgili
konulardan biri olan sehpa zerine gne panellerinin montajn reneceksiniz.

Bu modl aldnzda gne panellerinin yaps ve eitleri, panel gruplandrma
hesab, panel yerleimi, panel kablo seimi ve panel kablolama yapmay reneceksiniz.

letmelere staj iin gittiinizde gne panellerinin montajnn ne kadar nemli
olduunu greceksiniz.

Bu modl baaryla tamamladnzda mesleki yeterliliinizi daha da artrarak
sektrn istedii vasflarda bir eleman olacaksnz.
GR

2


3


RENME FAALYET1



Gerekli ortam ve ekipman salandnda sehpa zerine gne paneli yerleimini
yapabileceksiniz.



Gne panelleri yaps hakknda bilgi toplaynz.
Gne panelleri eitlerini aratrnz.

1. GNE PANELLERNN YAPISI VE
DZLM

1.1. Gne Panellerinin Yaps ve eitleri

Fotovoltaik (PV) szc Yunanca k anlamna gelen photos ve elektriin ncs
Alessandro Voltadan gelen voltaic szcklerinin birlemesinden gelmektedir. Gne
pilleri, bir dier adyla fotovoltaikler, gne nmn dorudan elektrik akmna eviren yar
iletken devre elemanlardr.

Gne panelleri (PV modller) sistemin en nemli parasdr. Gne (PV) hcreleri,
gneten aldklar enerjiyle elektrik reten yar iletken malzemelerden retilmilerdir.
Kalnlklar mikronmetreyle llecek kadar ince olan bu hcrelerin boyutlar genelde kare,
dikdrtgen veya daireseldir. Tek bir PV hcreden elde edilen enerji olduka azdr. Bu
nedenle hcreler seri veya paralel balanarak modlleri, modller de birleerek panelleri
oluturur. Byk miktarlarda elektrik retmek iin paneller de birbirine balanarak solar PV
dizisini meydana getirir (Resim 1.1).

Gne pili modllerinin retiminde kullanlan balca maddeler; kristal silisyum,
galyum arsenit, amorf silisyum, kadmiyum tellrid ve bakr indiyum diseleniddir.

ARATIRMA
AMA
RENME FAALYET-1

4


Resim 1.1: Gne pili panel oluum prensibi
Gne pili hcrelerinin st tabakalar atlamalarn, krlmalarn ve enerji kaybnn
nlenmesi iin yansmay nleyici kaplama ve korumalardan oluur. Bu katmanlarn altnda
ise N tipi ve P tipi yar iletken maddeler bulunur. N ve P tipi maddeler yar iletken
maddelerin eriyik hlindeyken istenilen maddeler ile kontroll olarak katklandrlmas
sonucu oluur. Gne pillerinde yar iletken madde olarak ounlukla ok kristalli silisyum
kullanlmaktadr.

Aadaki resimde gne pillerinin yaps ve almas ematik olarak gsterilmitir
(Resim 1.2).

Gne pilinin alma prensibi aadaki gibidir:

Gne gne pili zerine der ve fotovoltaik hcreler tarafndan absorbe
edilir. Gne pilinde ok elektrona sahip P tipi yar iletken madde ve az
elektrona sahip N tipi yar iletken madde bulunur.
Gne P tipi yar iletken maddeden elektron koparr.
Enerji kazanan elektronlar N tipi yar iletken maddeye doru akarlar.
Bu sabit tek ynl elektron ak doru akm (DC) yaratr. Elektronlar kurulan
devreler boyunca akarak farkl alanlarda kullanlr ve P tipi yar iletken
maddeye geri dner.


5


Resim 1.2: Gne pilinin yaps ve alma prensibi
Gne panelleri, retim teknolojilerine gre aadaki gibi eitlendirilebilir:

Birinci nesil gne panelleri (Tek kristal ya da multikristal silisyum pul
(wafer) teknolojisi)

kinci nesil gne panelleri (Amorf silisyum (a-Si), Multikristal silisyum ince
film (mc-Si), Cadmium telluride (CdTe), Copper indium gallium diselenide
(CIGS) alam)

nc nesil gne panelleri (ou henz fikir aamasndadr) (Nanokristal
tabanl gne hcreleri, Photoelectrochemical (PEC) hcreler, Gretzel
hcreleri, Polimer tabanl hcreler, Boya ile duyarl hle getirilmi hcreler
[Dye sensitized solar cell (DSSC)(DSSC piyasaya kmaya balad.)]

Gne panelleri, retim ekillerine gre gruplandrldnda en yaygn olanlar;
monokristalin, polikristalin ve ince film (amorf silikon, thin film) paneller olmak zere e
ayrlr (Resim 1.3).


6


Resim 1.3: Gne pili hcre eitleri
Monokristalin gne panelleri: Monokristalin gne panellerinde malzemenin
atomik yaps homojendir. Monokristalin gne pilleri verimlilik kapasitesi dierlerine gre
en yksek olan %15-%20 aras gne pili eididir. Monokristalin gne panellerinin retimi
teknik adan daha zor olduundan ve daha ok zaman aldndan bu tip gne panellerinin
fiyatlar da dier gne panelleri eitlerinden daha yksektir. Ancak uzun sreli kullanmlar
iin dnldnde monokristalin gne panelleri dayankllk ve verimlilik asndan daha
iyi bir seenek olacaktr (Resim 1.4).

Resim 1.4: Monokristalin hcre ve panel
Polikristalin gne panelleri: Polikristalin gne panellerinde malzeme birok
monokristalden oluur ve atomik yap homojen deildir. Polikristalin gne panellerinin
verimlilik kapasitesi yaklak %14-%16 aras olup monokristalin gne panellerine gre

7

daha dktr. Kalite ve verimlilik asndan polikristalin gne pilleri monokristalin
olanlardan biraz daha dk verimli hcreler ile retilmitir. Buna ramen kullanm alan
daha yaygndr. Bunun en byk nedeni daha kolay ulalabilir ve buna bal olarak daha
uygun fiyatla bulunabilmesidir. Polikristalin gne panellerinin maliyeti monokristalin
gne pillerinden daha dk olduu ve verimlilik kapasitelerinin maliyete oran yksek
olduu iin bu tip gne panelleri en sk retilen gne panelleridir (Resim 1.5).


Resim 1.5: Polikristalin hcre ve panel
nce film (amorf silikon) gne panelleri: Ik yutma oran yksek olan bu hcreler,
dk verimlilikleri nedeniyle pazar paynn kk bir blmn oluturur. Amorf silikon
gne panelleri kristal yapl olmayan gne panelleridir. Amorf gne panellerinin yaps
nedeniyle verimlilik kapasiteleri %5 ile %10 aralnda dier gne panellerine gre dk
olan deerlere sahiptir (Resim 1.6).

Resim 1.6: nce film (amorf silikon) hcre ve panel

8

1.2. Panel Gruplandrma Hesab

Byk miktarlarda elektrik retmek iin paneller birbirine balanarak solar PV
dizilerini meydana getirir (Resim 1.7). Gne enerjisi, gne pilinin yapsna bal olarak %
5 ile % 20 arasnda bir verimle elektrik enerjisine evrilebilir.

Resim 1.7: Gne panellerinden gne dizisi oluumu
G kn artrmak amacyla ok sayda gne paneli birbirine paralel ya da seri
balanarak bir yzey zerine monte edilir. Bu yapya gne modl ya da fotovoltaik modl
ad verilir. G talebine bal olarak modller birbirlerine seri ya da paralel balanarak
birka Watt'tan megaWatt'lara kadar sistem oluturulur.

Panellerin seri balants

ekildeki devrede grld gibi EMKlar
1
,
2
,
3
ve i direnleri r
1
, r
2
, r
3
olan
panellerin birinin (+) ucu, dierinin (-) ucuna birletirilerek yaplan balamaya seri balama
denir (ekil 1.1).

ekil 1.1: Seri balama
Seri bal gne panellerinde;
Potansiyel fark, panellerin potansiyel farklar toplamna eittir.
3 2 1


Btn panellerden geen akmn deeri ayndr.

9

3 2 1
3 2 1
r r r R

I

Devredeki panellerin t kadar zamanda verdii enerjiler toplam, bu panellerin yerine
geen e deer modln ayn zamanda verdii enerjiye eittir.

rnek 1.1: Her biri 8 voltluk 3 tane gne paneli seri olarak balanmtr. Gne
dizisinin verebilecei toplam gerilimi bulunuz.

24 8 8 8
3 2 1
volt

rnek 1.2: Birbirine seri bal tane gne panelin i direnci 0,2 dur. Toplam i
direnci bulunuz.

r
iT =
r
1
+r
2
+r
3
= 0,2+0,2+0,2= 0,6 dur.

rnek 1.3: Birbirine seri bal 8 voltluk tane panelin i direnci toplam 0,9 dur.
Seri bal panelin ularna bal lamba 3 Amper akm ekerse lamba ularna den
gerilim ka volttur?

panel zerinde i direnlerden kaynaklanan kayp gerilim (U
r
):

U
r
=R
rT
x I
U
r
= 0,9 x 3 = 2,7 volt

U
L
= U
P
- U
r
= (3x8) 2,7= 24 2,7 = 21,3 volt olarak bulunur.

Panellerin paralel balants

EMKlar
1
ve i direnleri r
1
olan n tane panelin (+) ve (-) kutuplarnn ekil 1.2deki
gibi kendi aralarnda birletirilerek yaplan balantya paralel balant denir.

ekil 1.2: Paralel balant

10

n
r
r
1
e

Paralel balamada panellerin EMKleri eit olmaldr. Aksi takdirde R direncinden
gemesi gereken akm EMKleri kk olan ara devrelerden geerek istenmeyen durumlara
neden olabilir.

Devredeki panellerin t kadar zamanda verdii enerjiler toplam, bu panellerin yerine
geen e deer modln ayn zamanda verdii enerjiye eittir. Paralel bal panel devresinde
e deer EMK, panellerin birinin EMKine eittir.
1


EMKleri
1
ve i direnleri r
1
olan zde n tane panel paralel balanrsa e deer
diren,

olur.


Devreden geen akm iddeti,
n
r
R

I
1

olur.

Bir devrede hem paralel hem de seri bal paneller bulunuyorsa bu tr balamaya
kark balama denir. Byle devrelerde paralel ve seri bal ksmlardaki e deer panellerin
EMK ve i direnci hesaplanr. Sonra devreden geen akm iddeti bulunur.

rnek 1.4: Birbirine paralel bal 12 voltluk 3 panelin her birinin i direnci 0,3
Ohmdur. Buna gre modl devresinin toplam gerilimini ve panellerin i direnleri toplamn
bulunuz.

1
olduundan toplam gerilim 12 volttur.

1 , 0 r
0,3
1
0,3
1
0,3
1
r
1
r
1
r
1
r
1
e
3 2 1 e
veya

1 , 0
3
3 , 0
n
r
r
1
e
olarak bulunur.

1.3. Panel Yerleimi

Yaplarda ve ak alanlarda gne panel sisteminin hazrlanmas modllerinde panelin
yerletirilecei sehpa, yn ve a ayarna gre konumlandrlmt. Tm bunlardan sonra
projeye uygun seilmi olan gne panelleri dikkatli bir ekilde montaj yaplacak sehpaya
tanmal ve sehpann zerine yerletirilmelidir. Gne panellerinin olumsuz hava

11

koullarndan etkilenip zarar grmemesi iin sehpa zerine uygun ekipmanlar kullanlarak
montaj yaplmaldr (Resim 1.8).

Resim 1.8: Uygun ekipmanla montaj yaplm gne panelleri
Gne panellerini kurmak belirli seviyede yetenek ve bilgi gerektirir. Bu iler sadece
kalifiye ve zel olarak eitilmi personel tarafndan yaplmaldr. Gne na maruz
kalm panelleri tutarken veya kablolarken dikkat edilmelidir. Paneller tek noktadan
sabitlenmemelidir. Rzgarl havalarda paneller balant noktalarndan kurtulabilir (Resim
1.9).


12


Resim 1.9: Yanl sabitleme ve ondan dolay rzgardan zarar gren modller
Gne panellerinin yerleimi (kurulumu) iin aadaki ynergelere uymak gerekir:

Panelleri ekipmann yanna ya da yanc gazlarn kaca ya da toplanaca
alanlara kurmaynz.
Ayna ya da gne n suni olarak toplayan tehizatlar kullanmaynz.
Mekanik ve elektriksel bileenleri kurarken ve tarken ocuklar sistemden
uzak tutunuz.
Fotovoltaik sistemleri kurarken ve sistemlerdeki sorunlar giderirken metal
yzkler, saat kay, kulak, dudak veya burun kpeleri ya da baka metal
cihazlar tamaynz.
Panelin cam yzeyinde delikler amaynz. Bunu yapmak paneli yok eder ve
garanti kapsamnn dna karr.
Panel erevesinde ek montajlama delikleri amayn. Bunu yapmak paneli
garanti kapsamnn dna karr.
Panelin junction boxn ya da elektriksel levhalarn tutarak paneli yukar
kaldrmaynz.
Panele boya ya da yaptrc srmeyiniz.
Panelin zerine kmaynz ve panele basmaynz. Cam krma, ciddi yaralanma
ya da lm tehlikesi vardr.
Paneli drmeyiniz ya da nesnelerin panelin zerine dmesine izin
vermeyiniz.
Panellerin zerine herhangi ar nesneler yerletirmeyiniz.
Uygun olmayan tama ve kuruIum panel camna ya da panelin iindeki gne
hcrelerine zarar verebilir.


13

UYGULAMA FAALYET
Her biri 12 voltluk 90Wlk olan 6 tane gne panelinin paralel olarak balanmasn
aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.

Resim 1.10: Birbirine paralel bal gne panelleri

lem Basamaklar neriler
Dikkatli ve talimatlara uygun bir ekilde
gne panel sisteminin olduu yere
gne panellerini taynz.


ile ilgili gvenlik tedbirlerini alp ie
balamadan nce baret, i elbisesi, i
eldiveni ve i ayakkabs giyiniz.

alma ortam iin gerekli olan su
terazisi, pusula, dijital aler, alet
takmlarn ve metreyi temin ediniz.

Fotovoltaik sistemleri kurarken ve
sistemlerdeki sorunlar giderirken metal
yzkler, saat kay, kulak, dudak veya
burun kpeleri ya da baka metal cihazlar
tamaynz.
Gne panellerinin + ular kendi
arasnda ve ular da kendi arasnda
birletirilerek gne panellerinin paralel
balantsn yapnz.
Balant esnasnda oluacak arka kar
dikkatli olunuz.

Montaj esnasnda panelin elektrik
retmemesi iin panelin stn k
geirmez bir rt ile rtnz.
Paralel balamada panellerin gerilimleri
eit olmaldr. Aksi taktirde R
direncinden gemesi gereken akm
EMKleri kk olan ara devrelerden
geerek istenmeyen durumlara neden
olabilir.
alma sonlarnda alma ortamnzn
tertip, dzen ve temizliini salaynz.

Kullandnz gerelerin gerekli bakmn
yaparak yerlerine yerletiriniz.
UYGULAMA FAALYET

14

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.


Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. ile ilgili gvenlik tedbirlerini aldnz m?
2. Gne panellerini, kurulmu olan gne panel sisteminin
olduu yere gvenli bir ekilde tadnz m?

3. Gne panellerinin + ve ularn kendi aralarnda
birletirerek gne panellerini paralel baladnz m?



DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.



15

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

1. ( ) Gne (solar) hcreleri seri veya paralel balanarak gne modllerini oluturur.

2. ( ) Gne modlleri birleerek gne panellerini oluturur.

3. ( ) Byk miktarlarda elektrik retmek iin gne panelleri de birbirine balanarak
solar PV hcreleri meydana getirir.

4. ( ) Monokristalin gne pilleri verimlilik kapasitesi dierlerine gre en yksek olan
%15-%20 aras gne pili eididir.

5. ( ) Polikristalin gne panellerinin verimlilik kapasitesi yaklak %34-%36 aras olup
monokristalin gne panellerine gre daha yksektir.

6. ( ) Gne panellerinin birinin (+) ucunu dierinin (-) ucuna birletirilerek yaplan
balamaya seri balama denir.

7. ( ) Paralel balamada gne panellerinin EMKleri eit olmamaldr.

8. ( ) Gne panelinin zerine klmaz ve panele baslmaz.


DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
LME VE DEERLENDRME

16

RENME FAALYET-2



Gerekli ortam ve donanm salandnda nceden hazrlanm sehpa zerine gne
paneli montajnda gne panel kablolamasn renip yapabileceksiniz.



Elektrik kablolar hakknda bilgi toplaynz.
Kablo seim ltlerini aratrp bilgilendirme olarak dier grup arkadalarnza
sununuz.

2. PANEL KABLOLAMASI

2.1. Panel Kablo Seimi

Gne enerjisi ile gneten elektrik retimi uygulamalarnda, gne pili, gne paneli,
solar panel sistemlerinde verimlilik ok nemlidir. Enerji kaybn asgari (minium) seviyede
tutmak iin kullanlan elektrik kablosunun iletken kesit boyutuna azami dikkat edilmelidir.
Aksi hlde ciddi verim kayb oluacaktr. Uygun olmayan tasarmlarda snma ve yangn
tehlikesi bile oluabilir. Fotovoltaik sistem kurulumunda sistemin hesaplanmas ve gereken
rnlerin seimi kolay deildir. Genelde ihmal edilen ve ihmal edilmemesi gereken balant
rnlerinin nemi fazlasyla yksektir. Bir sistemin maliyetini incelediiniz zaman, balant
paralarnn deeri ortalama ~%5 ile snrldr. Fakat balant rnlerinde yanl seim
yaptnzda, yangn tehlikesi ile kar karya kalabilir, yksek zarara urayabilirsiniz ve
daha nemlisi insan hayat sz konusu olabilir.

Fotovoltaik uygulamalar iin zel olarak retilen solar tip kablolar stn kaliteli ham
maddeler ile zel olarak retilmektedir (Resim 2.1). Enerji iletiminin zel bir nem arz ettii
fotovoltaik uygulamalarda normal kablolarn kullanm hem sistem verimini drmekte hem
de gereken uzun mre sahip olmamaktadr. zellikle uzak mesafelerde enerji tama sz
konusu ise (20 m ve zeri) mutlaka fotovoltaik kablolarn kullanlmas gerekmektedir. Bu
kablolar fotovoltaik sistemlerin nemli bir parasdr. Fotovoltaik sistemlerin bina ve aygt
iinde veya dnda balants, yksek mekanik ypranma oluan ve ar hava artlar olan
blgeler iin zel tasarlanmtr. Solar enerji sistemlerinde kullanlan kablolarn uzunluu
arttka, mesafeler uzadka ve/veya kablodan geen akm arttka, iletken olmas gereken
kablomuzun zerinde gerilim dm olur yani bir ekilde diren oluur. Bu noktada uygun
kablo kesiti hesaplama ve uygun / yeterli zellikteki kablo seiminin nemi ortaya kar.
ARATIRMA
AMA
RENME FAALYET-2

17


Resim 2.1: Solar kablo
Yukarda aklanan stn zellikleri nedeniyle fotovoltaik sistemlerde bu sistemler
iin stn kaliteli ham maddeler ile zel olarak hazrlanm solar (fotovoltaik) kablolarn
kullanlmas kanlmazdr.

Fotovoltaik kablolar VDE 0295 / IEC60228 snf 5e uygun kalaylanm bakr iletken
tel ierir. Kablonun i ksm ise elektronik ortamda nlar ile birletirilmi zel bir
copolymerden ve etrafn saran ikinci bir polyolefine kopolimer tabakadan olumaktadr.
Solar kablolarn nominal kablo kesiti TV tarafndan onaylanm olmaldr. Youn kablo
ap olmal, fazla yer kaplamamaldr. Kesinlikle uzun mrl ve mukavim (dayankl)
olmaldr.

Genel olarak fotovoltaik kablolarda olmas gereken zellikler aadaki ekilde
sralanabilir:

zel elektron n dokulu izolasyon ve klf olmaldr.
Ar scaa ve soua dayankldr.
Yaa dayankldr.
Srtnmelere kar dayankldr.
Ozona kar dayankldr.
Ultraviyole nlara kar dayankldr.
Kt hava artlarna kar dayankldr.
Yangna kar daha iyi korumal, fazla duman retmez ve yanmaz.
Halojen iermez.
ok esnektir.
zolasyonu kolay alr.
Az yer kaplar.
Mekaniki dayanm yksektir.
Sznt kayplar minimum seviyededir.
Uzun mrldr.

Solar sistem iki blme ayrlabilir: Gne Panel Sistemi-Ak ve Ak-Tketici
blmlerinden oluur. Gne panel sistemi-Ak blm DC (doru akm) blmdr ve
genelde 12, 24 veya 48 V DC olarak kurulur. Gne panel sistemi-Ak blmnde gne
panelleri sayesinde retilen elektrik akm, arj reglatr zerinden aklere depolanr.
Sistemim gc 1000 W olarak alndnda ve sistem 12 V DC olarak kurulmu ise;

P = I . V

18



17V
1000W
I
V
P
~58 A

Burada akm; panel gcnn, panelde oluan ve arj reglatrnde dzeltilmemi
gerilime (17 V) blnmesiyle hesaplanmtr. Sistemde arj reglatr bulundurulmasnn
temel sebebi de bu k geriliminin regle edilerek aknn nominal deerde(12 V) arj
olmasn salamaktr. Bu sistem iin seilmesi gereken balant kablosunu en az 58 A akm
tama gcne sahip olmas gerekmektedir. Eer 5 m uzunluundaki yere kablo ekilmesi
gerekiyorsa aadaki gibi hesap yaplarak kablo kesiti bulunmaldr.

Kablo kesitini hesaplamak iin kullanlmas gereken forml:

U) . (
. . 2 ). 0175 , 0 (
S
fk
P L

=
) 17 . 03 , 0 (
1000 . 5 . 2 ). 0175 , 0 (
18 , 20
8,67
175
mm
2
bulunur.

Ancak kablo tablosunda bu deere en yakn st kablo kesiti olan 35 mm
2
lik kablo
kesiti kullanlr (Tablo 2.1).

S = letken kesiti (mm
2
)
fk[%] = Bakr iin iletken kayb(%3)(0,03)
0,0175 = Bakr iin spesifik diren(Ohm mm / m)
L = Kablo uzunluu(m)
P = Kablo tarafndan alnmas gereken g(W)
U = Gne panel sistemi voltaj(V)

Verilen formle gre yaplacak hesaplamalarla kullanlacak kablo kesiti bulunabilir.
Formlde kullanlan veriler bilgisayar ortamnda hesaplanarak pratik bir tablo
oluturulmutur. Tablo 2.1de 12 volt iin eitli amper ve kablo uzunluklarnda gereken ve
standart olan kablo kesitleri sunulmutur. Tabloda 2.1'de grld gibi saatte 58 A akm
tama gcne sahip olmas gereken saatte 1 kW g retecek ekilde tasarlanan gne
paneli sistemi iin 4 metreden uzun mesafeler iin 35 mm
2
kesitinde kablo kullanlmas
uygun grlmektedir.


19


Tablo 2.1: Solar panel sistemlerinde kablo seimi (12volt iin)
2.2. Panel Kol Balantlar

Byk glerde elektrik retmek iin gne panelleri birbirine balanarak solar PV
dizilerini meydana getirir. G kn artrmak amacyla ok sayda gne paneli birbirine
paralel ya da seri balanr. Gne panellerini birbirlerine balarken bir nceki konu olan
gne paneli kablo seim kriterlerine uyan solar kablolar tercih edilmelidir.

Gne panellerinin balantlar yaplrken solar kablo ve konnektrleri kullanlmaldr
(Resim 2.2).

Resim 2.2: Solar kablo ve konnektr zellikleri


20

Gne panellerinin birbirlerine balants yaplrken panellerin zerindeki birleme
kutularna (junction box), dii veya erkek konnektrler balanr (Resim 2.3, ekil 2.1).
Gne panelleri birbirleriyle paralel balanaca zaman paralel balant konnektrleri
balants kullanlr (Resim 2.4).

Resim 2.3: Dii ve erkek solar kablo konnektr

Resim 2.4: Panellere parallel balant yapma konnektr



21


ekil 2.1: Panellerde bulunan balant kutusu (junction box) ve konnektrler
Gne panellerinin konnektrler ile seri ve paralel kablolamasnn uygulama rnekleri
aada gsterilmitir (ekil 2.2).

ekil 2.2: Seri ve paralel kablolama rnekleri
Aadaki rnekte 4 adet gne paneli birbirine dii ve erkek konnektrler yardm ile
seri balanmtr (ekil 2.3).

22


ekil 2.3: Seri bal 4 adet gne panelinin kablo konnektr ile kablolama rnei


23

UYGULAMA FAALYET

Bir evin atsna gne panel gc 2000 W olan bir sistem kurulacaktr. Sistem
gerilimi 24V DC olarak planlanmaktadr. Kullanlacak olan gne panellerinde oluan ve
arj reglatrnde dzeltilmemi gerilim 27V DC gerilimdir. Bu sistem iin seilmesi
gereken balant kablosunun ne kadarlk bir akm tama gcne sahip olmas gerektiini ve
eer 5 m uzunluundaki yere kablo ekilmesi gerekiyorsa kullanlacak olan bakr kablonun
kesitini hesaplaynz. fk[%] = Bakr iin iletken kayb(%3)(0,03)

Resim 2.5: Gne paneli kurulumu
I=? , S=?

P = I . V


27V
2000W
I
V
P
74,07A


Kablo kesitini hesaplamak iin kullanlmas gereken forml:


U) . (
. . 2 ). 0175 , 0 (
S
fk
P L

=
) 27 . 03 , 0 (
2000 . 5 . 2 ). 0175 , 0 (
16
21,87
350
mm
2
bulunur.









UYGULAMA FAALYET

24

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Yaplacak hesaplama iin gerekli olan formlleri belirlediniz
mi?

2. Yaplm olan hesaba gre balant kablosunun tayaca
akm deerini buldunuz mu?

3. Yaplm olan hesaba gre balant kablosunun kesitini
buldunuz mu?

4. En son yaplm olan hesaplar kontrol ettiniz mi?


DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

25

LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.


1. ( ) Bir sistemin maliyetini incelediiniz zaman balant paralarnn deeri ortalama
~%5 ile snrldr.

2. ( ) Fotovoltaik uygulamalar iin zel olarak retilen solar tip kablolar stn kaliteli
ham maddeler ile zel olarak retilmektedir.

3. ( ) zellikle ksa mesafelerde enerji tama sz konusu ise mutlaka fotovoltaik
kablolarn kullanlmas gerekmektedir.

4. ( ) Solar enerji sistemlerinde kullanlan kablolarn uzunluu arttka, mesafeler
uzadka ve/veya kablodan geen akm arttka, iletken olmas gereken kablomuzun
zerinde gerilim dm olur.

5. ( ) Fotovoltaik kablolar VDE 0295 / IEC60228 snf 5e uygun altn iletken tel ierir.

6. ( ) Fotovoltaik kablolar ar scaa ve soua dayankl olmaldr.

7. ( ) Gne panellerinin balantlar yaplrken solar kablo ve konnektrleri
kullanlmaldr.

8. ( ) Gne panellerinin birbirlerine balants yaplrken panellerin zerindeki
birleme kutularna (junction box), dii veya erkek konnektrler balanr.


DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

26

MODL DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.


1. Gne modlleri birleerek gne . oluturur.

2. . gne pilleri verimlilik kapasitesi dierlerine gre en yksek olan
%15-%20 aras gne pili eididir.

3. Gne panellerinin birinin (+) ucunu dierinin (-) ucuna birletirilerek yaplan
balamaya .. balama denir.

4. .. balamada gne panellerinin EMKleri eit olmaldr.

5. Fotovoltaik kablolar VDE 0295 / IEC60228 snf 5e uygun . iletken tel
ierir.

6. Gne panellerinin balantlar yaplrken solar kablo ve
kullanlmaldr.


DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konularn faaliyetlerine geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

MODL DEERLENDRME

27

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Doru
2 Doru
3 Yanl
4 Doru
5 Yanl
6 Doru
7 Yanl
8 Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 Doru
2 Doru
3 Yanl
4 Doru
5 Yanl
6 Doru
7 Doru
8 Doru

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 Panellerini
2 Monokristalin
3 Seri
4 paralel
5 Bakr
6 Konnektrleri




CEVAP ANAHTARLARI

28

KAYNAKA

http://www.californiasolarcenter.org (12.03.2012 / 14:05)
UUR Ekin Moral, Gne Pillerinin Yap Kabuk Elemanlar ile
Btnletirilmeleri, T Yaynlar, Yksek Lisans Tezi, stanbul, 2006.
SAYIN Seluk, Yenilenebilir Enerjinin lkenin Yap Sektrnde Kullanmnn
nemi ve Yaplarda Gne Enerjisinden Yararlanma Olanaklar, Seluk
niversitesi, Yksek Lisans Tezi, Konya, 2006.









KAYNAKA