www. phi l osophi a.

cl / Escuel a de Fi l osof a, Uni versi dad ARCIS

CAPI TULUM QUI NTUM DECI MUM
CAP. XV.
5
10
15
20


MAGISTER ET DISCIPULI


Marcus librum et tabulum et stilum portans Tusculum ambulat.
Illic schola puerorum est. Multi pueri mane in scholam eunt.
In schola est magister, cui Diodorus nomen est. Magister est vir,
qui scholam habet. Marcus et Quintus magistrum suum metuunt
I
, nam
Diodorus magister severus est, qui pueros improbos virga verberat. Virga
est ramus tenuis, quo pueri improbi a magistro verberantur.
Pueri, qui in scholam eunt, discipuli sunt. Marcus et Quintus sunt
duo discipuli. Alii discipuli sunt Titus et Sextus. Sextus ante Marcum et
Titum ad scholam adveniens primus in scholam intrat. Sextus solus est,
nam ceteri discipuli nondum
II
adsunt.
Magister intrans Sextum solum in sella sedentem videt. Sextus de
sella surgit ac
III
magistrum salutat: Salve, magister! Magister
discipulum salutat: Salve, Sexte! Conside
IV
!
Sextus in sella considit. Discipulus quietus ante magistrum suum
sedet. Magister interrogat: Cur tu solus es, Sexte? Ego solus sum,
quod ceteri discipuli adhuc absunt, respondet Sextus.
Magister exclamat: O, discipulos improbos! Sextus: Num ego
discipulus improbus sum, magister? Magister: Tu discipulus improbus
non es, Sexte, at
V
Marcus et Quintus et Titus discipuli improbi sunt!

I
Metuere = timere
II
Non dum = adhuc sunt.
III
Ac = atque ante a e i o u h ac vel aque ante ceteras literas.
IV
Considere surgere.
V
At = Sed
I
www. phi l osophi a. cl / Escuel a de Fi l osof a, Uni versi dad ARCIS
CAPI TULUM QUI NTUM DECI MUM
CAP. XV.
25
30
35
40
45

Aperi librum tuum! Sextus magistro paret.
Titus ad scholam advenit et ostium pulsat, antequam in scholam
intrat. Titus non statim intrat, sed primum ostium pulsat. magister clamat:
Intra! Tum
VI
Titus intrat ac statim magistrum salutat: Salve,
magister!
Magister: O, Tite! Sextus iam
VII
hic est... Titus: ...at Marcus et
Quintus nondum hic sunt! Magister: Tace, puer! Claude ianuam
VIII
et
conside! Aperite libros, pueri!
Sextus: Liber meus iam apertus est! Magister: At liber Titi
nondum apertus est. Librum tuum aperi, Tite! Ubi est liber tuus? Titus:
Ego librum suum habet, tu librum tuum non habes? Cur librum non
habes, Tite?
Titus: Librum non habeo, quod Marcus librum meum habet!
Post Titum Marcus ad scholam venit. Is autem ianuam non pulsat, ante-
quam intrat. Marcus statim in scholam intrat nec
IX
magistrum salutat.
O, Marce! inquit magister, Cur tu ianuam non pulsas, cum
X
ad
scholam venis, nec me salutas, cum me vides? At Marcus Ego, inquit,
ianuam non pulso, cum ad scholam venio, nec te saluto, cum te video,
quia nec Sextus nec Titus hoc faciunt!
Sextus et Titus: Quid? Marcus (ad Sextum et Titum): Vos
ianuam non pulsatis, cum ad scholam venitis, nec magistrum salutatis,
cum eum videtis! Auditis-ne id quod dico?
Tum Sextus et Titus Id quod dicis, inquitunt, verum non est!
Nos ianuam pulsamus, cum ad scholam venimus, et magistrum

VI
Tum = deinde
VII
Iam = nondum
VIII
Ianua = ostium
IX
Nec = neque
X
Cum = quum
II
www. phi l osophi a. cl / Escuel a de Fi l osof a, Uni versi dad ARCIS
CAPI TULUM QUI NTUM DECI MUM
CAP. XV.
50
55
60
65
70

salutamus, cum ad scholam venimus, et magistrum salutamus, cum eum
videmus! Non-ne verum dicimus, magister?
Magister: Vos verum dicitis. Id quod Marcus dicit, verum non
est. Discipulus improbus es Marce! Statim ad me veni! Diodorus, qui
magister serverus est, tergum pueri virga verberat. Tergum Marco dolet,
sed Marcus non lacrimat, nam lacrimae puero Romano non convenit.
Marcus clamat: Au, au! Desine
XI
, magister! Iam satis est!
Desine! Nimis severus es! Magister puerum verberae desinens Ad
sellam tuam redi, inquit, atque conside!
Marcus ad sellam suam redit neque considit, sed ante sellam
stat. Cur non considis, Marce? interrogat magister. Non consido,
respondet Marcus, quod sedere non possum
XII
!
Magister: Quare
XIII
sedere non potes? Marcus: Sedere non
possum, quod inferior pars tergi mihi dolet. Pars tergi inferior est ea
pars, qua pueri sedent. Eam corporis partem nominare non convenit.
Magister: Ubi est frater tuus, Marce? Marcus: Quintus domi
XIV

est, nec in scholam ire potest, quia et pes et brachium et caput ei dolent
atque etiam stomachum ei dolere puto, nam nihil edere potest.
Magister ridens Ergo, inquit, fratri tuo nulla corporis pars non
dolet praeter eam partem, quae tibi dolet! Sed hoc satis est. Aperite
libros, Marce et Tite!. Titus: Marcus librum meum habet! Da mihi
librum meum, Marce!
Magister: Quare tu librum Titi habes, Marce? Marcus: Ego
librum Titi habeo, quod Titus et Sextus meas res habet! Magister: Num

XI
Descinere = incipere
XII
Pos-sum (<pot-sum) pot-es
XIII
Qua-re = cur?
XIV
Domi = in schola.
III
www. phi l osophi a. cl / Escuel a de Fi l osof a, Uni versi dad ARCIS
CAPI TULUM QUI NTUM DECI MUM
CAP. XV.
75
80
85
90
95

vos res Marci habetis, Tite et Sexte?
Titus et Sextus: Nos nullam rem habemus, quae Marci est.
Marcus verum non dicit. Magister imperat: Statim tito librum da,
Marce! Marcus, qui magistrum severum metuit, Tito librum dat.
Magister: Iam libros vestros aperire, Tite et Marce! Titus et
Marcus libros suos aperiunt. Magister quoque librum suum aperit ac
longum capitulum recitare incipit. Pueri autem dimidiam partem capituli
audiunt tantum. Nam ante-quam magister partem capituli porteriorem
recitare incipit, pueri dormiunt!
Magister pueros dormientes videns statim recitare desinit et
exclamat: O, pueri improbi! Dormitis! Id quod recito non auditis!
Magister iratus est. Marcus magistrum metuens Ego, inquit, non
dormio, te audio!
Item Sextus et Titus Neque nos dormimus, inquiunt, Te
audimis. Bene recitas! Bonus magister es! Magister laetus Verum est
quod dicitis, inquit, ego bene recito ac bonus magister sum at vos
male recitatis ac discipuli improbi estis!
Discipuli: Nos discipuli improbi non sumus! Bene recitamus!
Magister: Tacete! Ubi estis, pueri? Discipuli: in schola sumus.
Magister: Verum dicitis: in schola estis non domi in lectulis
XV
!!!
Magister iratus discipulos verberat. Tum magister imperat: Ad
sellas vestras redire atque considite, pueri! Pueri ad sellas suas redeunt,
neque considunt. Magister: Quare non considitis, pueri?
Discipuli: Non considimus, quod sedere non possumus
XVI
!
Magister: Quid? Sedere non potestis? Ergo ante sella state, dum partem

XV
Lectulus = parvus lectus
XVI
Pos-sumus (<pos-sumus) pot-estis
IV
www. phi l osophi a. cl / Escuel a de Fi l osof a, Uni versi dad ARCIS
CAPI TULUM QUI NTUM DECI MUM
CAP. XV.
100
105
110
115
120
capituli porteriorem recito! In lectulo dormire conveni, in schola vigilare
arque audire!

GRAMMATICA LATINA
Persona prima, secunda, terira.
Marcus: Ego bene recito tu male recitas, Tite! Sextus quoque
male recitat! Titus et Sextus: Nos tam bene recitamus quam magister!
Magister: Tacete, pueri! Vos male recitatis ego solus bene recito!
Nulli discipuli tam bene recitant quam magister!
Recito, recitamus persona prima dicitur, recitas, recitaris
persona secunda, recitat, recitant persona tertia.
Persona prima: -o (singularis), -mus (pluralis).
Persona secunda: -s (singularis), -tis (pluralis).
Persona tertia: -t (singularis), -nt (pluralis).
Exempla: 1. Clamo, clamamus. 2. rideo, ridemus. 3. dico, dicimus;
facio, facimus. 4. audio, audimus.
Discipulus, qui in schola clamat et ridet, malus est. Qui hoc non
facit, et verba magistri audit, bonus discipulus est.
Bonus discipulus malo discipulo dicit: Ego bonus discipulus sum:
in schola nec clamo nec rideo, et verba magistri audio. At tu malus
discipulus es: in schola clamas et rides, nec verba magistri audis! Verum
dico! Tu-ne hoc facis? Malus discipulus: Ego hoc non facio! Bonus
discipulus: Ha, ha! Ipse dicis te verba magistri non audire!
Discipuli, qui in schola clamant et rident, mali sunt. Qui hoc non
faciunt, et verba magistri audiunt, boni discipuli sunt.
V
www. phi l osophi a. cl / Escuel a de Fi l osof a, Uni versi dad ARCIS
CAPI TULUM QUI NTUM DECI MUM
CAP. XV.
125
130
135
140
Boni discipuli malis discipulis dicunt: Nos boni discipuli sumus:
in schola nec clamamus nec ridemus, et verba magistri audimus. At vos
mali discipuli estis: in schola clamtis et ridetis, nec verba magistri
auditis! Verum dicimus! Vos-ne hoc facitis? Mali discipuli: Ha-ha! Ipsi
dicitis vos verba magistri non audire!
Ut clamo, clamamus declinantur ea verba, quorum infinitivi in
are desinunt.
Ut rideo, ridemus declinantur ea verba, quorum infinitivi in ere
desinunt.
Ut dico, dicimus declinantur ea verba, quorum ut facio,
facimus (persona prima singularis: -io, persona tertia pluralis: -iunt):
accipere (accipio, accipiunt), aspicere (aspicio, aspiciunt), facere (facio,
faciunt), fugere (fugio, fugiunt), iacere (iacio, iaciunt), incipere (incipio,
incipiunt), parere (pario, pariunt), et alia item.
Ut audio, audimus declinantur ea verba, quorum infitivi in ire
desinunt, praeter unum verbum ire (persona prima singularis: eo;
persona tertia pluralis: eunt. Item ab-ire: ab-eo, ab-eunt; ad-ire: ad-eo, ad-
eunt; ex-ire: ex-eo, ex-eunt; red-ire: red-eo, red-eunt).
Ut sum, sumus declinatur pos-sum, pos-sum (sigularis:
possum, potes, potest; pluralis: possumus, potestis, possunt). Item ab-
sum, ab-sumus, ad-sum. Ad-sumus et alia.
VI