ta znam?

Istorija Venecije
K R I S T I J A N B E K
lan Venetskog instituta i Akademije dei Lincei
Profesor Pariskog univerziteta Sorbona
Preveo s francuskog
Nikola Bertolino
! "" #EK
$%&%'()%*+,(+ -. /. 0112. 3. 4.
Naslov originala
56ristian Bec7 Histoire de Venise
8 Presses 9niversitaires :e ;rance7 <==>
<. i?:an@e7 <==>
ABue saisC@eD Er. F00G
SADRAJ
9vo:
I Hoglavl@e I Koreni
II Hoglavl@e I JoK u usHonu
III Hoglavl@e I Llatno :oEa A"IIII"# vekG
I# Hoglavl@e I S@a@ i HroHa:an@e A"#II"#III vekG
# Hoglavl@e I M: Ha:a ReHuElike :o naNi6 :ana
EHilog I Pre:o:OEe i Pitovi o #eneci@i
JaHe i :okuPenti
BiEliografi@a
UVOD
1
9 svetu nePa gra:a ko@i se PoOe s HravoP 6valiti :a iPa tako i?vanre:an OivotoHis kao
#eneci@a. NastavNi verovatno @oN u riPskiP vrePeniPa7 ona Honovo stiQe oElik i vraKa se u Oivot
tokoP varvarski6 na@e?:i u #I i #II veku naNe ere. Kao vi?anti@ski :ukat
<
7 ona @e HreOivela Ha:
Ravenskog eg?ar6ata i o:olevala Hritisku ;ranaka sve :ok ni@e stekla svo@u autonoPi@u u
Ho:ruQ@u oko Rialta.
To @e Pesto kaPo su sre:inoP I" veka :onete PoNti sv. Jarka7 ko@i Hosta@e ?aNtitnik
?a@e:nice7 kasni@e na?vane Civitas Veneciarum sa :uO:eP !du"# na Qelu.
#eoPa Er?o Hosle toga7 #eneci@a :oOivl@ava snaOan Hrivre:ni ra?vo@ ?a6val@u@uKi svo@o@
HoPorsko@ trgovini. PoQevNi o: 6il@a:ite go:ine7 Ha tokoP sle:eKi6 vekova7 n@eni Pornari7
trgovci i Ero:ovlasnici stvara@u u Sre:o?ePl@u @e:no Hrostrano carstvo. Retvrti krstaNki rat7
skrenuvNi o: svog cil@a7 :onosi ReHuElici na:PoKan HoloOa@ na Sevantu7 kako na7 koHnu tako i na
Poru I HoloOa@ ko@i ona o: ta:a nasto@i :a o:Erani o: svo@i6 suHarnika.
9nutar svo@i6 granica ona HosteHeno uvo:i originalne instituci@e7 koPEinu@uKi I na
i:ealan naQin7 u oQiPa vlastitog i stranog @avnog Pn@en@a I vlast @e:nog Ho@e:inca A:uO:aG sa
vlaNKu @e:ne elite ASenataG i svi6 ostali6 A#elikog veKaG. TSvi6 ostali6UV reQ @e7 u stvari7 saPo o
veoPa uskoP krugu ko@i Qine Qlanovi trgovaQke aristokrati@e stari@eg Horekla7 a ko@i @e o: <0=W.
?atvoren ?a nove Hri:oNlice. Takav kakav @e ta:a ustanovl@en7 veneci@anski 9stav ostao @e na
sna?i tokoP Het stotina go:ina. ne HretrHevNi ?natni@e i?Pene7 Nto @e @oN @e:an ra?log ?a :ivl@en@e.
Ali Hritisnuta TurciPa na Istoku7 Serenissima
$
se PaloCHoPalo Porala okretati ka
kontinentu i stvarati seEi carstvo u Itali@iX o: ;riuli@a na severu7 sve :o na nekoliko Pil@a o:
Jilana na ?aHa:u7 a na @ugu sve :o kra@eva u Eli?ini ;erare.
PoQetkoP "#I veka suHarnici ReHuElike ?austavili su n@enu eksHan?i@u na kontinentu.
MtkriKeP APerike. HoPorska trgovina se Holako HoQela HrePeNtati sa Sre:o?ePnog Pora na
Atlantik. #eneci@a @e PaloCHoPalo slaEila ekonoPski7 fosili?ovala se HolitiQki7 a na Sevantu
guEila svo@e teritori@e. Ali ?ato se ni@e gasio n@en i?vanre:ni s@a@ u sviP oElastiPa kulturnog
OivotaV u ar6itekturi7 slikarstvu7 kn@iOevnosti.
Yo:ine <W=W7 usle: svo@e slaEosti i nesHosoEnosti l@u:i ko@i su n@oP uHravl@ali7 ReHuElika
Qi@i @e siPEol lav Hala @e Ee? EorEe u ruke BonaHarte7 ko@i @u @e uEr?o HotoP ustuHio Austri@skoP
carstvu. PostavNi Honovo Hlen ;rancu?a Ho: NaHoleonoP I7 :a Ei ?atiP oHet :osHela Ho:
austri@sku vlast7 #eneci@a @e Eila HotQin@ena stranciPa sve :o <2ZZ Ai?u?ev ?a vrePe kratkotra@ne
II reHuElike <2[2. go:ineG.
Prisa@e:inivNi se <2ZZ. go:ine Itali@i7 #eneci@a @e HoQela Hrola?iti kro? Herio: straNne
oEaPrlosti7 tako :a @e Hoslala Hrovinci@alna7 Ha se Qini nesHosoEnoP :a vrati svo@ neka:aNn@i s@a@.
\anas @e suoQena sa takviP oHasnostiPa kakve su HotonuKe7 ekoloNko ?aga]en@e i veliki
:ePografski Ha:. 9 QePu @e n@ena Eu:uKnostV :a li saPo u PuQnoP o:rOavan@u Pesta na ko@ePu
se nala?i i n@eni6 rePekC:ela7 ili Hak u oEave?noP Hrilago]avan@u ?a6teviPa Po:ernog :oEaD
To su Hitan@a i HroElePi o ko@iPa Ke Eiti reQi u :al@eP tekstu7 g:e KePo HokuNati :a
HruOiPo @e:an sintetiQan Hregle:7 ali i :a @e:no@ i?u?etno@ l@u:sko@ ?a@e:nici i i?vanre:no@
civili?aci@i o:aPo HoQast Hunu :ivl@en@a i l@uEavi.
1
Vojni okrug. (Prim. prev.)
2
Serenissimo je superlativ od prideva sereno (vedar, svetao); to je u isti mah i titula koju su nosili visoki
dostojanstvenici kakav je mletaki dud (a koja i se mogla prevesti kao !svetli", !prejasni"); la Serenissima
Repubblica, ili, kra#e, Serenissima, io je uoiajeni na$iv Venecijanske (%letake) repulike. (Prim. prev.)
2
I Hoglavl@e
KORENI
Blato, pesak i voda
Yra: u na@HotHuni@eP sPislu reQi7 #eneci@a @e rePekC:elo7 naPetnuto o: strane l@u:i
Hriro:i ko@a @e7 u HoQetku7 Eila Hre neHri@atel@ska nego Elagonaklona HrePa n@egovoP nasta@an@u.
Sagune u severo?aHa:noP uglu Ja:ranskog Pora Hre:stavl@a@u nei?Perno Hrostranstvo
slane ili EoQatne vo:e7 Heska i Elata. I:uKi o: severa ka @ugu7 na@Hre naila?iPo na oElast u ko@o@ @e
laguna suOena7 o: SoQe :o P@aveX HotoP7 o: Je?ola :o K@o]e7 na neNto Nire Ho:ruQ@e ko@e sa
otvoreniP PoreP sHa@a@u Hrola?i !%orti# HroEi@eni u :ugul@astiP HrioEalniP trakaPa koHna
!litus&lidi#' ?atiP na i?EoQinu ko@u Qini Hokretna :elta reke PoX te na@?a:7 na oElast ?atvoreni6
laguna i?Pe]u KoPak@a i Ravene.
9 sre:iNn@o@ laguni I a to @e ona g:e se nala?i #eneci@a I vo:a @e Pirna7 ne Pnogo
:uEoka. ali i?loOena rastu i HovlaQen@u veoPa snaOni6 HliPa. Tu se i? PoQvarnog Hrostranstva o:
HoQetka i?:va@a viNe ostrva AJurano7 Burano7 TorQelo i :rugaG7 kao i @e:no otoQ@e ARialtoG o:
Ne?:esetak Pali6 ostrva ko@a @e:va i?viru@u i? vo:e7 a gruHisana su oko Pean:ra neka:aNn@e reke
AEu:uKeg #elikog kanalaG.
MteOan HristuH ovoP Pestu7 g:e se kro? kanale PoOe kretati saPo u Earci7 u ?natno@ Peri
osigurava n@egovu Ee?Ee:nost. N@egov HoloOa@ Hostrance o: koHna I ko@e @e tokoP vekova Eilo
na u:aru osva@aQa7 a HotoP Hotresano PnogoEro@niP HolitiQkiP HreokretiPa I Hogo:ovao @e
n@egoviP stanovniciPa u stican@u ne?avisnosti. N@i6 @e Hak ne:ovol@nost sre:stava ?a Oivot gonila
na Pore7 i? ko@ega su :oEi@ali so i riEu i na ko@ePu su se Eavili trgovinoP. TeNkoKe oHstanka u
takvo@ sre:ini ra?vi@ale su ko: n@i6 Hre:u?iPl@ivost7 :u6 ?a@e:niNtva i ro:ol@uEl@e.
Poeci
9 riPsko :oEa7 Akvile@a7 na severu7 osnovana <2<. go:ine Hre ^r.7 Eila @e a:Pinistrativno
sre:iNte te oElasti7 reQna luka i raskrsnica Huteva. Yra:o7 u neHosre:no@ Eli?ini7 Eio @e Ea?a
Pornarice i HoPorska luka. Na @ugu @e K@o]a kontrolisala trgovinu usPerenu ka Pa:ovi.
Yo:ine [10. Hosle ^r.7 Alari6ovi Yoti naHali su Akvile@u i oHustoNili Qitavo n@eno
Ho:ruQ@e. TiPe su i?a?vali Eekstvo stanovniNtva i n@egovo HrivrePeno i?EegliNtvo u laguni.
PrePa legen:i ko@u su kasni@e negovali #eneci@anci7 kako Ei Hoka?ali :revnost svog gra:a i
:avnaNn@e Horeklo n@egove sloEo:e7 #eneci@a @e navo:no osnovana 0F. Parta [0<. na ostrvciPa
Ho:ruQ@a na?vanog rivus altus ARialtoG.
Yo:ine [0F. Atila i n@egovi ^uni Honovo su sHalili Akvile@u i oHustoNili Konkor:i@u. Kao
i u Hret6o:noP sluQa@u7 ta@ uHa: @e ?acelo HriPorao stanovnike oElasti :a HotraOe sHas :al@e o:
koHna7 na otoQiKiPa lagune. Tako okuHl@eno7 ovo stanovniNtvo @e Ho svo@ Hrilici oko ())* go:ine
uvelo ru:iPentaran sisteP vla:avine i?EoroP triEuna.
SiNavNi u Itali@u [2Z. go:ine7 vo:a Mstrogota Teo:ori6 uEio @e [=>. go:ine M:oakra7 te se
HotoP sPestio u Raveni7 g:e se Hroglasio kral@eP7 QiPe @e Hrou?rokovao novo Hresel@avan@e
stanovniNtva ka Poru. Mn @e Hoverio lokalnu uHravu svo@iP QinovniciPa.
Teo:ori6ov Pinistar Kasio:or Hoslao @e F>W. go:ine7 Hosle sPrti svog kral@a7 HisPo
triEuniPa ko@i su Eili na Qelu stanovniNtva lagune7 traOeKi :a Pu HoPognu :a u vrePe gla:i ko@a
@e ?avla:ala Hrevo?i i? Istre neoH6o:ne OiveOne naPirnice. TiP tribunima + Ee? suPn@e vo@niP
&
vo]aPa ko@i su tako]e vrNili su:ske i uHravne funkci@e I Kasio:or @e visokoHarniP @e?ikoP
i?rekao svo@e :ivl@en@e ?a n@i6ov naQin Oivota. Mn @e na ta@ naQin Hosve:oQio :a su Hosto@ale7 veK
u #I veku7 u laguni i na rekaPa7 i?vesne HoPorske :elatnosti Atrgovina7 HoPoKu Ero:ova7 sa
kra@eviPa :uO oEale i s one strane Ja:rana7 te riEolovi :oEi@an@e soli i? PoraG7 kao i neka vrsta
Pitske :u6ovne QistoteV TTi 6vale vre:ni Oitel@i venetskog kra@a7 neka: Eogatog l@u:iPa
HlePenita ro:a7 :osHeva@u na @ugu :o Ravene i PoaX na istoku uOiva@u u Elago:etiPa @onskog
HriPor@aV taPo HliPa svo@iP koleEan@iPa u re:ovniP ra?PaciPa HreHlavl@u@e ravno tleX rastuKi7
ona Hrekriva sav Hre:eo7 a oHa:a@uKi7 osloEa]a ga. Mv:e @e vaN :oP naQin@en HoHut gne?:a Htica
PoQvarica7 @er ono Nto @e sa:a koHno7 Honeka: se Hoka?u@e kao ostrvo7 tako :a taPo g:e se
i?nena:a Honovo ugle:a7 neHroPen@en7 rani@i i?gle: Hre:ela7 ?aista HoPiNl@aPo :a sPo na
Kikla:iPa. LEog te velike sliQnosti7 naseoEine ko@e su Hroi?vo: Hriro:e7 ali ko@e su utePel@ene
nasto@an@eP l@u:i7 Hoka?u@u se kao ra?Eacane Ho to@ vo:eno@ HovrNini7 rasHrostiruKi se na HriliQno
velikoP HrostranstvuV u stvari7 ?ePl@iNte se uQvrNKu@e sHletoviPa savitl@ive trske i ne ?a?ire se o:
toga :a se lako kr6ka o:Erana suHrotstavi navali Pora... StanovniNtvo stoga rasHolaOe saPo
@e:niP sre:stvoP ?a Oivot7 a to @e riEa ko@e iPa u i?oEil@uV siroPasi tu Oive na ravno@ no?i sa
EogatiPaX svi se kreHe @e:noP @e:inoP 6ranoP7 svi nala?e utoQiNte u @e:no@ @e:ino@ vrsti
nastaPEeX :oP u ko@ePu Oivi n@i6ov suse: ne i?a?iva ko: n@i6 surevn@ivost. te OiveKi tako
uPereniP OivotoP i?Eegava@u :oEro Ho?nati Horok ko@ePu @e i?loOen svet. Sve svo@e snage oni
ulaOu u iskoriNKavan@e solana...U
9 go:inaPa FZ2IFW1. SangoEar:i se nastan@u@u u :olini PoaX ?asniva@u kral@evstvo u
oElasti oko Pavi@e7 te i?a?iva@u o:la?ak7 ova@ Hut Pasovan i tra@an7 ne saPo siroPaNnog sveta7 veK
i ?ePl@oHose:nika7 civilni67 vo@ni6 i verski6 :osto@anstvenika. Patri@ar6 i? Akvile@e AEiskuHskog
se:iNta ko@e @e7 HrePa legen:i7 osnovao sv. JarkoG HrePestio se u Yra:o. TreviOani su osnovali
nasel@a na ostrviPa Rialta i TorQela7 Pa:ovani u JalaPoku7 ;riul@ani u Yra:u i Kaorlu. K@o]a i
Je?olo tako]e su HriPili i?Eeglice. Yo:ine Z>=. Ho:ignuta @e Ea?ilika u TorQelu AHonovo
i?gra]ena 2Z[7 a HotoP i <112G. Iste go:ine7 HoNto su SangoEar:i oHseli M:erco7 vi?anti@ski :uks
osnovao @e novi gra: Ritanovu7 ili ^erakle@u7 Ho iPenu cara ^erakli@a AIrakli@aG.
SviP oviP nasel@iPa uHravl@ala @e vi?anti@ska a:Pinistraci@a na Qi@eP @e Qelu Eio ravenski
eg?ar67 ko@i @e vla:ao :o WF<7 ka:a @e Ravena Hala7 Nto @e Eio i kra@ loPEar:i@skog eg?ar6ata.
PoNto @e vi?anti@ski car go:ine W0Z. svo@iP e:iktoP ?aEranio HoNtovan@e sveti6 slika7
HoEunili su se crkveni l@u:i na LaHa:u7 a stanovnici lagune stali su na n@i6ovu stranu.
T#eneci@anskaU vo@ska i?aErala @e nevi?anti@skog duksa A:uO:aG ko@i se ?vao Mrso A9rsusG. SukoE
@e okonQan tako Nto se ova@ HotQinio eg?ar6u7 a n@egove su funkci@e Hotvr]ene o: strane cara. Ali
:esetak go:ina kasni@e uEi@en @e7 a vla:avina na: oElaNKu HrivrePeno @e vraKena vo@niP
?aHove:niciPa ko@i su svi Eili lokalnog Horekla7 ali su uHravl@ali u okviru vi?anti@ske
a:Pinistraci@e. Mrsov sin7 \io:ato A\eus:e:itG7 :rugi veneci@anski T:uO:U7 HrePestio @e go:ine
W[0. se:iNte vla:e i? Ritanove u JalaPoko.
Tako @e vr6ovna titula veK ta:a teOila I a teOiKe i :ugo HotoP I :a Hostane svo@ina neke
:inasti@e7 ili neke o: PoKni6 Horo:ica7 HoNto @e trenutno vla:a@uKi :uO: nasto@ao :a n@egov sin
Eu:e naiPenovan na@Hre ?a n@egovog Hri:ruOenog vla:aoca7 a ?atiP i ?a n@egovog nasle:nika.
Tako @e :uO: Jauricio AJauri?io7 Jaurici@usG7 ko@i @e i?aEran WZ[. a oko WWF. Ho:igao kate:ralu
sv. Petra u Kastelu7 Hri:ruOio seEi u vla:an@u7 WW2. go:ine7 svog sina _ovani@a AYiovanni7
Jo6anesG ko@i ga @e Ho n@egovo@ sPrti i nasle:io. Ali Horo:ici MEelerio AMEileriusG usHelo @e :a
:uO:evi _ovani i Jauricio II Eu:u 21>. go:ine svrgnuti... SuHarniNtvo i surevn@ivost klanova
sHreQili su uvo]en@e nasle:ne Ponar6i@e u #eneci@i.
'
Je]utiP7 HoNto @e franaQko carstvo Hrogutalo langoEar:sku kral@evinu7 Karlo #eliki @e
naPeravao :a svo@o@ :rOavi HriHo@i i venetsku oElast. Stoga @e Hoslao svog sina PiHina :a ?au?Pe
lagunu. PiHin se :oQeHao K@o]e7 Yra:a7 Ritanove i Je?ola7 ali n@egovo @e naHre:ovan@e ?austavio
otHor stanovniNtva okuHl@enog ko: Rialta7 Ha se on na kra@u Porao HovuKi. Sle:eKe go:ine7 na
osnovu ugovora ?akl@uQenog i?Pe]u istoQnog i ?aHa:nog carstva7 ovo Hosle:n@e @e o:ustalo o:
Holagan@a Hrava na venetsku oElast7 ko@a @e ostala Ho: vi?anti@skiP suverenitetoP. Ja:a su
:uO:evi i :al@e Eili Hravno HotQin@eni #i?anti@i7 ko@a iP @e :o:el@ivala HoQasne titule APe]u n@iPa
i titulu ,i%atos* Tkon?ulUG7 #eneci@a @e teOila faktiQko@ ne?avisnosti7 a u? to se i o:va@ala o:
ostali6 kra@eva Itali@e7 i?Eegava@uKi na ta@ naQin soci@alnoCHolitiQke Hotrese kro? ko@e Ke oni
Hrola?iti.
Ka neavisnosti
Mrgani?ator otHora Oitel@a venetske oElasti Hrotiv ;ranaka7 An@elo ParteQako `Agnello
Parteciaco7 ili ParteQiHacio AParteciHa?ioG7 Agnellus Particiacusa7 :oNao @e na Qelo :ukata 2<<.
go:ine. Mn se sa JalaPoka HrePestio na ostrva Rialta I ko@a su Eila Ee?Ee:ni@a I i o: svog
:oPa naHravio :vorac u ko@ePu @e Eilo se:iNte vla:e. Tako @e to Pesto Hostalo novi HolitiQki7
trgovinski i verski centar lagune. MtoQiKi su o@aQani i na n@iPa su i?gra]ene kuKe ko@e su na@QeNKe
Eile o: :rveta7 sa slaPniP krovoP7 ali su veK iPale :vo@a vrata7 o: ko@i6 su @e:na Eila okrenuta
ka koHnu.
Yo:ine 20=. :uO: _ustini@ano ParteQako AYiustiniano Parteciaco7 Justinianus ParticiacusG7
An@elov sin7 HotHisao @e testaPent ko@i naP HruOa :ragocene Ho:atke o Horo:iQniP :oEriPa. TTu
se Hoka?u@u :ve vrste :oEara i Hri6o:aV neki su karolinNkog tiHa7 kao Nto su kuKe7 ?ePl@iNni
Hose:i7 te bHri:vor@eb7 ko@e Hre:stavl@a sre:iNte ga?:instva !curtis kako su ga na?ivali na LaHa:uG7
sa i?vesnoP koliQinoP Hokretni6 :oEaraV roEoviPa7 gove:iPa7 ra?niP oru]eP7 Pe]u ko@iP i
oniP o: Oele?aX ali nala?iPo i ?aQine7 ukrase i I naroQito I bsol:eb7 uloOene u ?natniP i?nosiPa
u trgovinu na Poru7 Ha ukoliko nave:ene liEre Hre:stavl@a@u oEraQunsku Ponetu ko@a o:govara
sreErnoP novcu sa LaHa:a7 Qini se :a b:e@stvu@uKib sol:i Hre:stavl@a@u stvarnu Ponetu7 ko@a ne
PoOe Eiti niNta :rugo :o ?latni solidus osnova vi?anti@ske Ponete. Mva@ :okuPent Hre:stavl@a.
:akle7 sve:oQanstvo o toPe kako @e rano u #eneci@i HoQela trgovinska :elatnost7 Ho svo@ Hrilici sa
vi?anti@skiP svetoP.U `BraunNta@nC\elor ABraunsteinC\elortG.a
Segen:a tvr:i :a su u go:ini ko@a @e Hret6o:ila ovoP testaPentu7 2027 :va veneci@anska
trgovca :onela i? Aleksan:ri@e telo svetog Jarka7 sakriveno isHo: svin@ski6 HolutkiX :a su
?a6val@u@uKi svetiP PoNtiPa i?Eegli stra6ovitu olu@u7 te :a su i6 u #eneci@i ra:osno :oQekali
Hatri@ar6 i? Yra:a7 EiskuH i? Mlivola i :uO: ko@i @e o:Pa6 nare:io :ase Hore: n@egovog :vorca
Ho:igne kaHela7 g:e Ke HosPrtni ostaci svetitel@a Eiti Quvani. M: ta:a Ke ova@ @evan]elist Eiti
PoKni Hokrovitel@ #eneci@e ko@ePu Ke se svi oEraKati u PolitvaPa i HrilikoP Eitaka7 :ok Ke lav7
n@egov ?nak7 ukraNavati ?astave7 Ero:ove i sHoPenike.
Kra@eP Hrve treKine I" veka #eneci@a @e veK Eila stekla svo@e glavne karakteristike. Na
n@enoP Qelu @e :uO:7 sa veoPa NirokiP ovlaNKen@iPa7 a HoPaOu Pu :va triEuna7 Hroi?aNla7 kao i
on7 i? kruHne ?ePl@oHose:niQke aristokrati@e ko@a ulaOe sre:stva u trgovinu. Po: takvoP
vla:avinoP7 #eneci@a naPeKe svo@ utica@ u laguni i u oEliOn@eP koHnenoP Ho@asu7 uQvrNKu@uKi
svo@ HoloOa@ na ra?Pe]i vi?anti@skog7 franaQkog i slavenskog sveta. Preko n@e7 na@?a:7 i:e i
trgovina i?Pe]u 5arigra:a i LaHa:a.
(
9groOeni o: strane slavenski6 gusara7 ko@i i? :alPatinski6 gra:ova kreKu u Hl@aQkaNke
Ho6o:e Ho Ja:ranskoP Poru7 kao i o: oni6 saracenski67 ko@i stiOu sa Sicili@e i i? Bari@a7
#eneci@anci usHostavl@a@u I ne Ee? teNkoKa7 i ?a6val@u@uKi svo@o@ floti I soHstvenu ne?avisnost
i?Pe]u :va@u carstava. Tako su 2[1. go:ine sakuHili Ne?:esetak Ero:ova7 sa Hosa:oP o: :vesta
l@u:i na svakoPe o: n@i67 ali su iHak HretrHeli Hora? o: PusliPana Hristigli6 i? Tarenta. Je]utiP7
veK :ve go:ine kasni@e stvorili su novu7 isto tako veliku eska:ru.
9govoroP sa SotaroP
>
i? 2[17 utanaQene su Ho@e:inosti i? Pirovnog ugovora ?akl@uQenog
i?Pe]u #i?anti@e i ;ranaka7 tako Nto @e ustanovl@ena autonoPi@a veneci@anske teritori@e ko@a @e7
Hore: ostrvl@a Rialta7 oEu6vatala Mlivolo7 Jurano7 JalaPoko7 K@o:u7 TorQelo7 Burano7
Ritanovu7 Kaorle7 Yra:o7 us-ue ad a-uas salsas
(
. 9 ugovoru su naEro@ani gra:ovi na koHnu ko@i
o:rOava@u ve?e sa veneci@anskiP ostrviPa i oHisana @e trgovinska i ?ePl@oHose:niQka :elatnost u
ko@o@ #eneci@a iPa Hravo :a uQestvu@e. A Hre svega7 :uO: se u toP sHisu viNe ne na?iva
THoni?niP :uksoP veneci@anske Hrovinci@eU7 veK TslavniP :uksoP #eneci@anacaU.
\rugi ?nak HosteHenog osva@an@a ne?avisnosti Hre:stavl@a uvo]en@e veneci@anskog novca.
Na HrviP sreErn@aciPa ko@i na seEi nose iPe #eneci@e u HoQetku su se na aversu nala?ila iPena
careva LaHa:a. Ali oko 2WF. na n@i6ovoP se reversu Ho@avl@u@u reQi C,riste salva Venecias a na
:rugo@ strani natHis ko@iP se YosHo: Ho?iva :a Quva TriPskogU cara7 to @est onoga na Istoku.
Je]utiP7 veneci@anski novac Hre:stavl@a i ?nak Hrivre:nog Holeta. #eneci@anci i?vo?e na
Istok neke Hroi?vo:e sa LaHa:a APe]u n@iPa i :rvoG7 a na LaHa: uvo?e so7 riEu7 ?aQine i svilene
tkanine.
Privre:ni Holet HraKen @e :ePografskiP i HolitiQkiP ra?vo@eP. Yo:ine =117 Hore: :uO:a
Petra TriEuna APietro TriEuno7 Petrus TriEunusG iPenovane su i su:i@e !judices# HriHa:nici
PoKni6 Horo:ica7 sa ovlaNKen@iPa ko@a su ograniQavala PoK Nefa :rOave.
9 suoQen@u sa Hretn@oP Ja:Oara7 ko@i su se :oQeHali Ritanove7 Altina i oElasti Trevi?a i
Pa:ove7 ali su i6 #eneci@anci Hora?ili 2==7 ta@ isti Petar TriEun nare:io @e :a se i?gra:i Ee:eP ko@i
se Hrostirao o: :vorca7 Ha :uO istoQne oEale Mlivola sve :o crkve Santa Jaria LoEenigo. TiPe se7
tako reKi7 Pateri@a?ovalo ono Nto Ke Hostati gra: #eneci@aV Civitas .ivoalti a HotoP Civitas
Veneciarum*
9 " veku i?gle: #eneci@e Pora :a @e Eio otHrilike sle:eKi. 9 oElasti na?vano@ Rialto I a
to iPe ta:a ni@e o?naQavalo i Qetvrti sa one strane #elikog kanala7 veK saPo one ko@iPa
o:govara@u :anaNn@i sestiere
/
San Jarko i @e:an :eo sestierea Kastelo I unutar Pe]a oEeleOeni6
kanaliPa _u:eka i Jurano7 sa krivul@oP #elikog kanala u sre:ini7 Ha:a@u u oQi Honeka crkva i
kaHela7 :uO:eva Halata u oEliku tvr]ave7 te goPila kuKa stisnuti6 @e:na u? :rugu7 Qesto i sa vrtoP
Hore: seEe. Ja:a @e veKina n@i6 @oN uvek Eila o: :rveta7 u n@i6 su Honeka: ugra]eni i
ar6itektonski elePenti HorekloP na@Hre i? Ritanove i JalaPoka7 a HotoP i i? TorQela i :rugi6
Pesta. NaiPe7 Pa:a @e TorQelo u I" veku Eio se:iNte EiskuHa i7 HrePa reQiPa @e:nog istoQnog
cara7 Tveliko trgoviNteU7 u " veku HoQelo @e n@egovo HosteHeno oHa:an@e u korist novog centra.
&
)e je o *ranakom caru +otaru ,, sinu +udviga , Poonog. +udvig je -&. god. poverio upravljanje $apadnim delom
svoje carevine svom najmla/em sinu i miljeniku 0arlu (po$natom pod nadimkom 1elavi), dok je istoni deo, dakle i
,taliju, dao na upravljanje +otaru. (Prim. prev.)
'
!2ve do slanih voda." (Prim. prev.)
(
Sestiere, !3esti deo"; svaki od 3est delova na koje su nekad ili podeljeni pojedini gradovi u ,taliji. Venecija je i
danas $adrala takvu podelu. 4ri sestierea prostiru se s jedne strane Velikog kanala5 2an %arko, 0astelo i 0anare/o;
a tri sa druge5 2anta 0roe, 2an Polo i 6orsoduro. (Prim. prev.)
7
JoN uvek Hravno HotQin@eni #i?anti@i7 :uO:evi su se i :al@e Hoka?ivali nesHosoEniPa :a
naPetnu svo@e nasle:nike ?a viNe o: :ve ili tri generaci@e Hosle seEe. Je]u velikiP Horo:icaPa
i? ko@i6 su Hoticali triEuni7 kao Nto su Horo:ice ParteQako7 Mrseolo i :ruge7 glavnu reQ @e Qesto
iPala Horo:ica Kan:i@ano A5an:ianoG. EnergiQni7 agresivni7 arogantni7 uHorni7 oni su se nala?ili
na vlasti o: =>0. go:ine. Je:an o: n@i67 Petar Kan:i@ano I#7 i?aEran =F=7 oOenio se sestroP
Parki?a o: Toskane #al:re:oP Acal:ra:aG7 ko@a Pu @e u Pira? :onela velike ?ePl@iNne Hose:e u
;riuli@u i u oElastiPa Trevi?a i ;erare. \osHevNi :o vr6a vlasti7 HonaNa@uKi se kao Hravi feu:alac7
i?a?vao @e =WZ. go:ine HoEunu naro:a ko@i ga @e uEio i ?aHalio Halatu :uO:eva i Pnoge suse:ne
?gra:e7 Pe]u ko@iPa i crkvu sv. Jarka.
Nasle:io ga @e Petar I Mrseolo ko@i ni@e :ugo vla:ao7 HoNto @e =W2. :ao ostavku i Hovukao
se u saPostan. IPao @e iHak :ovol@no vrePena :a HoQne Honovnu i?gra:n@u :uO:evske Halate i
crkve sv. Jarka. La ovu Hosle:n@u naruQio @e i? 5arigra:a oltarsku HloQu ko@a Ke I nakon Nto
Pnogo Huta Eu:e uveKavana i Hrera]ivana I Hostati Pala d0oro
)
*
SlaEost Hosle:n@i6 :uO:eva i? tog stoleKa ni@e Eila niNta Pan@a7 tako :a su se oni Hoka?ali
nesHosoEniPa :a uve:u vla:avinu re:a. Sve Ke se7 Pe]utiP7 HroPeniti ka:a ==<. go:ine Eu:e
i?aEran Petar II Mrseolo7 Qi@a vla:avina na Elistav naQin o?naQava ula?ak u "I vek i s ko@iP
?aHoQin@e usHon PletaQke PoKi.
II Hoglavl@e
!O" U USPONU
Do#a poleta
Rlanovi Horo:ice Kan:i@ano7 nala?eKi se na Qelu :ukata tokoP viNe :eceni@a7 :oOiveli su
neusHe67 Ha @e #eneci@u kra@eP " veka ?a6vatila kri?a kako u unutraNn@eP Oivotu7 tako i u
sHol@niP o:nosiPa.
PriHa:a@uKi stranci ko@a se suHrotstavl@ala Kan:i@aniPa7 sin :uO:a Petra I Aonoga Nto se
=W2. HovukaoG7 Petar II Mrseolo7 i?aEran ==<7 u6vatio se s tiP teNkoKaPa ukoNtac i :oneo gra:u
nov Holet. SiQnost o: Hrvora?re:nog ?naQa@a u HolitiQkoP7 :iHloPatskoP i vo@noP Hogle:u7 tako
:a @o@ vre:nost Hri?na@u i savrePeni 6roniQari APe]u n@iPa i @e:an o: n@egovi6 Eliski6 sara:nika7
]akon _ovaniG7 on @e ?aHoQeo ostvarivan@e @e:nog veoPa :alekoseOnog HrograPa. Ponovo @e
usHostavio @e:instvo unutar ?a@e:nice7 Hostigao :a ona Eu:e Hri?nata o: strane istoQnog i
?aHa:nog carstva7 te uQvrstio PoK #eneci@e na Ja:ranskoP Poru.
Yo:ine ==W. i?glasan @e ?akon ko@iP se osu]u@e EuntovniQki :u6. Ta@ ?akon7 Hosle
Oestoki6 EorEi Pe]u strankaPa u Hret6o:noP stoleKu7 i?raOavao @e sveoHNtu Oel@u ?a @avniP
PiroP. S :ruge strane7 suHrotstavl@a@uKi se naPeraPa Hatri@ar6a i? Akvile@e :a HotQini Hatri@arNi@u
u Yra:u7 kao i Hreten?i@aPa EiskuHa i? Trevi?a7 Beluna i Rene:e :a svo@u @uris:ikci@u naPetnu
teritori@aPa na ruEoviPa lagune7 Mrseolo @e Eranio autoritet i ne?avisnost svog sveNtenstva7
koristeKi kao oruO@e7 na HriPer7 i uskraKivan@e soli7 kako Ei EiskuHa i? Beluna HriPorao :a
HoHusti.
Sa ?aHa:niP carstvoP on @e ==0. go:ine HotHisao sHora?uP ko@iP @e rani@i ugovor TPe]u
suse:iPaU Hretvoren u ugovor TPe]u naro:iPaU. Ta Eilateralna nago:Ea Hre:stavl@ala @e neku
7
!8latna ploa". (Prim. prev.)
9
vrstu iPHlicitnog Hri?nan@a saPostalnosti :ukata. Yo:ine ==Z. Mrseolo @e ?a #eneci@ance
oEe?Ee:io Hravo :a na oEalaPa reka P@ave i Sile otvara@u Hoslovnice i skla:iNta7 Nto @e
Hre:stavl@alo @aPstvo :a se Pogu sloEo:no kretati i :a na teritori@aPa carstva Eu:u osloEo]eni
HlaKan@a taksa. Na@?a:7 go:ine <11<7 HrilikoP ta@nog susreta sa MtonoP III u #eneci@i7 iako @e i
:al@e o:Ei@ao :a Hrikl@uQi #eneci@u n@egovoP taEoru7 usHeo @e :a gra: Eu:e osloEo]en oEave?e
:a HlaKa :anak carstvu.
Sa 5arigra:oP :uO: @e usHostavio tesne ve?e i u?a@aPno Hoveren@e7 ?asniva@uKi to na
Ho:rNci ko@u @e istoQnoP carstvu HruOio na Poru. #eK ==0. go:ine @e:na carska 6risovul@a
AT?latna EulaUG sve:oQi o to@ Qin@enici. Na osnovu n@e7 veneci@anski su trgovci ?a svo@u roEu
HlaKali uPan@ene takse7 a oPoguKeno iP @e i :a se n@i6oviP HosloviPa neHosre:no Eavi
finansi@ska sluOEa Hrestonice. Lau?vrat7 #eneci@a se oEave?ala :a u svako@ Hrilici Hrevo?i carske
vo@nike sa Bosfora :o vi?anti@ski6 teritori@a u @uOno@ Itali@i. Bila @e to teNka oEave?a7 ali na osnovu
n@e se Ho:ra?uPevalo :a u Ja:ranu carsku Pornaricu treEa :a ?aPen@u@e veneci@anska7 Nto @e
u@e:no Eilo i HreKutno Hri?nan@e PoKi i autoriteta #eneci@e u ovo@ regi@i.
Yo:ine 6il@a:ite :uO: @e krenuo u Ho6o: Hrotiv Slavena i? oElasti oko reke Neretve.
M:neo @e Elistavu HoEe:u u HoPorsko@ Eici ko: La:ra7 te osvo@io KorQulu i Sastovo7 ?naQa@na
gne?:a gusara. PriPorao @e Neretl@ane :a se o:reknu :anka ko@i iP @e #eneci@a :ota: Porala :a
HlaKa i usHostavio svo@u vlast u ?natnoP Ho:ruQ@u :uO :alPatinske oEale. Mva@ usHe6 siPEoliQno
@e Hotvr]en tituloP du" 1almatinorum ko@a Pu @e ta:a :o:el@ena. Mna Ke Eiti sHoPin@ana svake
go:ine7 na :an 9?aNaNKa7 HrilikoP verskog oEre:a ko@i se vrNio na Poru i QiPe @e Eila
na@avl@ivana i Eu:uKa cerePoni@a TvenQan@a sa PorePU.
Ja:a @e u? to HotHisao i neke trgovaQke ugovore sa AraHiPa i? Sre:o?ePl@a7 Mrseolo @e
iHak <110. go:ine Hokrenuo HoEe:onosni Ho6o: Hrotiv Saracena ko@i su Eili naHali i oHseli Bari.
\uO:eva Holitika ?asnovana na ravnoteOi :va@u carstava Eila @e toliko usHeNna7 :a @e on
@e:nog svog sina oOenio neKakoP vi?anti@skog cara7 a :rugog sna6oP vla:ara nePaQkog Svetog
riPskog carstva. 9Pro @e <11=7 a nasle:io ga @e n@egov sin Mton AkuPQe istoiPenog caraG. Sin
ni@e Eio ravan ocu7 Ha @e <10Z. oteran i Porao @e HoEeKi u 5arigra:7 Ta@ ?avrNni neusHe6 Horo:ice
Mrseolo niQiP ne uPan@u@e rani@e usHe6e n@eni6 QlanovaV TMni su na?naQili Hut ko@iP val@a iKiV
@e:nostavno o:rOavati :oEre suse:ske o:nose sa careP LaHa:a7 uvi]ati ?naQa@ tra:icionalnog i
toliko korisnog sHora?uPevan@a sa vi?anti@skiP IstokoP7 QiPe Eiva oPoguKen ra?vo@ HoPorske
trgovine.U `Tiri@e AT6irietG.a
9 sle:eKiP :eceni@aPa7 uostaloP7 i :al@e se iNlo veK HrokrQeniP HuteviPa. 9 unutraNn@iP
o:nosiPa7 Hraksa :a :uO: iPenu@e svog sauHravl@aQa i Eu:uKeg nasle:nika Eila @e Eli?u svog
kra@a ?a vrePe vla:avine \oPenika ;laEi@anika A\oPenico ;laEianico7 <1>0I<1[0G. Ta
HroPena7 kao Nto tvr:i @e:an veneci@anski 6roniQar i? ?natno kasni@eg ra?:oEl@a7 Hre @e ?naQila :a
@e uve:en nov oEiQa@ nego :a @e HroglaNen nekakav ?akon. No u svakoP sluQa@u7 HraktiQno @e
stavl@ena taQka na sve :al@e HokuNa@e :uO:eva :a usHostave nasle:nu vlast7 a s tiP u ve?i
stavl@ena @e taQka i na :uO:evsko NtiKeniNtvo u #eneci@i.
\oPeniko Kontarini A\oPenico 5ontariniG7 ko@i @e i?aEran ?a :uO:a <1[0. go:ine7
sPatrao @e :a crkva sv. Jarka kakvu @e HoQeo gra:iti Petar II Mrseolo ni@e Ho Peri gra:a7 Ha @e
naruQio nove Hro@ekte7 ?asnovane na HlanoviPa crkve Sveti6 AHostola u 5arigra:u. MEratio se
uPetniciPa i? Ravene ra:i i?ra:e Po?aika7 a :a Ei ?:an@e Eilo Nto leHNe7 traOio @e o: trgovaca ko@i
su se vraKali sa Istoka :a :onose PraPor i skulHture.
9 okviru gregori@anske reforPe i raskola sa IstokoP7 i?Pe]u Hatri@ar6a i? Akvile@e i
onoga u Yra:u nastavila se EorEa ?a utica@. Yo:ine <1F>. HaHa Sav I" i riPski sino: Hri?nali su
-
koeg?istenci@u :ve@u Hatri@arNi@a i Hrava onoga u Yra:u. \uO: @e Oeleo takav is6o:7 ali @e o:Eio :a
i @e:noP i :rugoP Hatri@ar6u Hri?na veKu vlast na: EiskuHi@aPa u laguni i na: veneci@anskiP
crkvaPa.
Yo:ine <1Z0. Kontarini @e Hre:u?eo nov HoEe:onosni HoPorski Ho6o: Hrotiv \alPaci@e i
?au?eo La:ar.
N@egov nasle:nik \oPeniko Selvo ?akl@uQio @e sa ?aHa:niP carstvoP ugovor ko@iP su
HruOane Hogo:nosti veneci@ansko@ trgovini u severno@ Itali@i. Ka: su NorPani RoEerta Yviskar:a
AYuiscar:G ?au?eli Bari i APalfi A<1W<G7 a HotoP i Salerno A<1WZG7 i tiPe ugro?ili ve?e #eneci@e i
Istoka7 :uO: @e7 na Ho?iv cara Aleksi@a I KoPnina7 ?aHoQeo Hrotiv n@i6 ni? veoPa tegoEni6 vo@ni6
Ho6o:a7 HraKeni6 usHesiPa7 ali i Hora?iPaX ?Eog Hosle:n@eg takvog neusHe6a7 :oOivl@enog Hre:
KrfoP <12[7 Selvo @e Eio svrgnut.
TokoP ti6 EorEi7 car Istoka @e novoP 6risovul@oP <120. go:ine :ao ?naQa@ne Hovlastice
#eneci@anciPa. \uO: @e tiP :okuPentoP stekao :oOivotnu rentu !roga# i titulu Hrotosevasta7
tako]e :oOivotnu. #eneci@anskiP trgovciPa :ata su skla:iNta sa :eloP oEale u 5arigra:u7 @e:na
Hekara i si:riNta7 kao i :o?vola :a sloEo:no trgu@u sa QitaviP ni?oP luka i utvr]eni6 Pesta.
Potvr]u@uKi val@anost Holitike ko@u @e #eneci@a vo:ila na Ja:ranu7 ova@ :okuPent Hri?na@e tako
reKi HotHunu n@enu saPostalnost u o:nosu na istoQno carstvo. TPovlaNKeniP HoloOa@eP ko@i iP @e
:ao <120. go:ine car iP @e A#eneci@anciPaG Niroko otvorio vrata Istoka. Tog :ana #eneci@a @e
Hostala svetska trgovaQka velesila.U `\il A\ie6lG.a A #itali@ano ;ali@er A#italiano ;alierG :oEio @e
<1=[. go:ine titulu du" Croatiae.
Te iste go:ine sveQano @e osveKena Ea?ilika sv. Jarka. Nakon Nto su Eile nestale u toku
HoOara =WZ. go:ine7 PoNti sveca Qu:esno su Hrona]ene u @uOnoP :elu transeHta novoga ?:an@a i
sa6ran@ene u crkvi. To Qu:o @e uveKalo ugle: sHoPenika ko@i @e ta:a Eio na@raskoNni@i u QitavoP
?aHa:noP svetuV crkva sv. Jarka na Elistav naQin sve:oQi o HoEoOnosti7 Eogatstvu i nacionalnoP
Honosu #eneci@anaca.
\ok @e HoQetkoP "I veka #eneci@a @oN uvek Eila saPo Oiva6na riEarska i ?anatli@ska
Halanka7 kra@eP tog veka n@ena veliQina i n@en HoloOa@ veK su neuHore:ivo ?naQa@ni@i. N@oP
uHravl@a :uO: u? HoPoK svog :vora7 visoki6 :osto@anstvenika i sHosoEne a:Pinistraci@e.
MkuHl@a@uKi se na @avniP skuHNtinaPa7 %o%ulus ga Eira aklaPaci@oP i oEavl@a ?akono:avne i
su:ske Hoslove. \oPinantni elePent :ruNtva Qine case vecc,ie stare Horo:ice `Kontarini7
Mrseolo7 ;ali@er7 Ba:oer7 Jik@el AJic6ielG7 _ustini@an AYiustinianGa7 ko@e Hose:u@u velika iPan@a
i stalno sve viNe ulaOu u trgovinu7 a u? n@i6 i nove Horo:ice7 case nuove* TrgovaQka :ruNtva ko@a
one oEra?u@u ?ovu se rogadie i colleganze* Mna Hrva Hoverava@u roEu nekoP trgovcu7 i n@egov @e
Hosao :a tu roEu Hro:aX u :rugiPa se kaHital i ra: u:ruOu@u7 Ha se :oEici :ele naHola7 a guEici u
o:nosu :ve treKined@e:na treKina.
IsHo: slo@a ko@i Qine ti %rimati
2
nala?i se @e:an :rukQi@i7 slo@ Pali6 l@u:i ko@i ni@e
strukturisan u vi:u korHoraci@a7 a ko@i I HrePa reQiPa @e:nog 6roniQara i? tog :oEa I Tniti ore7
niti se@e7 niti EereU7 veK Oivi o: Pora.
Je]utiP7 Hrvi krstaNki rat i ?au?eKe JerusaliPa o: strane vo@ske sa LaHa:a uskoro Ke sviP
#eneci@anciPa otvoriti nove HersHektive.
Up$kos te%ko&a'a, na(li )spon
9
:ni kojima pripada prvenstvo. (Prim. prev.)
.
9la?ak #eneci@e u "II vek ni@e Eio EaN sreKan. 9 go:inaPa <<1F. i <<1Z. ona @e stra:ala u
:va HoOara. Prvi @e uniNtio otHrilike Nest Haro6i@aX :rugi @e slistio stotine staPEeni6 kuKa i Pnoge
crkve. Stanovnici JalaPoka7 HoNto i6 @e oterala vo:a ko@a @e Eila u usHonu7 sklonili su se u
K@o]u7 u ko@u su HrePestili i svo@u EiskuHi@u. Yo:ine <<<Z. u @akoP ?ePl@otresu ruNile su se kule
i kuKe.
9 oElasti Ja:rana7 aPEicio?ni Pa]arski kral@ KoloPan7 ko@i @e naPetnuo svo@u vlast u
^rvatsko@7 osHorio @e :uO:u Hravo na titulu du" \alPaci@e. Mn @e PaloCHoPalo Nirio svo@u vlast
sve :o oEale7 Ha @e <<1F. uNao u La:ar. a <<12. u Trogir.
Yo:ine <<<<. Aleksi@e KoPnin :ao @e Pi?anciPa ?natne Hovlastice i @e:nu gra:sku Qetvrt
u 5arigra:u7 naruNava@uKi tako iskl@uQivost Hrava veneci@anski6 trgovaca u istoQnoP carstvu.
Yo:ine <<<2. car @e iNao Qak :otle :a @e #eneci@anciPa o:Eio :a Hotvr:i Hre:nosti ko@e su iP Eile
Hri?nate <120. Tako su se ovi Hosle:n@i Hrvi Hut naNli suoQeni sa Qin@enicoP :a iP Pi?anci7 ko@e
su :oveli krstaNki ratovi7 konkuriNu u istoQnoP Sre:o?ePl@u.
Po?nato @e :a su u HrvoP krstaNkoP ratu7 Hove:enoP na traOen@e 9rEana II7 u EorEu
Hrotiv nevernika stuHili uglavnoP stanovnici ;rancuskog kral@evstva i NorPani sa @uga Itali@e.
Kao suse:i Provansalaca7 u n@ePu su uQestvovali i _enovl@ani7 Qi@a @e Ho:rNka krstaNko@ vo@sci
Eila Hresu:na7 naroQito HrilikoP ?au?eKa Antio6i@e <1=W.
Lainteresovani u HrvoP re:u ?a utica@ krstaNki6 ratova na trgovinu7 #eneci@anci su u
HoQetku oklevali :a se i saPi ukl@uQe7 Ha su to uQinili tek ka: su s6vatili kakve su Hre:nosti stekli
u Sveto@ ?ePl@i n@i6ovi Hi?anski suHarnici. Stoga @e n@i6ova flota7 ko@oP @e koPan:ovao :uO:
#itale Jik@el7 tek <11=. krenula ka La:ru7 a HotoP :osHela :o Ro:osa7 g:e se su:arila sa
Ero:ovl@eP i? Pi?e. TPola?na taQka i? Ege@skog Pora ka HrekoPorskiP kra@eviPaU7 kako @e ta:a
na?ivana oElast u ko@o@ su krstaNi osnivali svo@e :rOave `Se@n ASaneGa7 to ostrvo @e ta:a Eilo Ho:
vlaNKu 5arigra:a. SuoQivNi se Hrvi Hut7 #eneci@anci i Pi?anci ?aHo:eli su EitkuX oni Hrvi su o:neli
HoEe:u i :oPogli se ?natnog Ero@a ?aroEl@enika ko@e su uskoro Hustili u ?aPenu ?a Aneo:rOanoG
oEeKan@e Pi?anaca :a Ke o:ustati o: svake trgovine u istoQnoP Sre:o?ePl@u. PoEe:nici su se
HotoP ?aHutili :uO oEala Kiliki@e i u Jiri se :oQeHali PoNti@u ADG sv. Nikole7 ko@e su HrilikoP
Hovratka :oneli u :oPovinu i sa6ranili u crkvi na Si:u. \osHevNi :o oEala JerusaliPskog
kral@evstva7 stavili su se u n@egovu sluOEu i HoPogli Pu u osva@an@u ^aife i Jafe A<<11G.
Yo:ine <<00. #eneci@anci su krenuli u nov Ho6o:. 9 Hrolasku su ?au?eli Krf i oHl@aQkali
Se?Eos7 SaPos i Ro:os. <<0>. go:ine ko: Askalona Hotukli su egiHatsku flotu7 te na ta@ naQin ?a
i?vesno vrePe Hrekratili HoPorsku PoK Saracena u istoQnoP Sre:o?ePl@u. Yo:ine <<0[.
uQestvovali su u osva@an@u Tira7 ko@i se Hre:ao Hosle :ugotra@ne oHsa:e. Kao nagra:u ?a HruOene
usluge7 :oEili su @e:nu gra:sku Qetvrt u Akri i treKinu gra:a Tira. 9Er?o su u gra:oviPa
JerusaliPskog kral@evstva HoQeli osnivati i koloni@e ko@e su iPale crkvu AQesto HosveKenu sv.
JarkuG7 Plin7 Hekaru7 @avna kuHatila i tvr]avu7 a Hore: HovlaNKenosti u oElasti su:ske
na:leOnosti7 Eile su osloEo]ene HlaKan@a taksa7 Hore?a i carinski6 :aOEina.
Posle KoloPanove sPrti <<<[. go:ine #eneci@a se suHrotstavila Ja:OariPa7 nasto@eKi :a
Hovrati i?guEl@eni HoloOa@ u :alPatinskiP gra:oviPa. <<<FI<<<Z. Honovo @e osvo@ila La:ar i
eiEenikX ?a:rOala @e lokalne instituci@e7 ali i6 @e stavila Ho: na:?or svo@i6 Qinovnika s tituloP
conte
3
* Yo:ine <<0F. Porala @e :a nastavi EorEu7 ova@ Hut Hrotiv Ja:Oara Stefana II7 Ha @e7
-
,$vedeno od latinskog comites (mnoina od comes, pratilac), 3to je u doa 0onstantina Velikog (a i kasnije, u vreme
Vi$antije) predstavljalo visoku inovniku titulu i$ koje #e nastati i plemi#ke titule comte (*r.) i conte (it.). (Prim.
prev.)
1;
vrativNi vlast na: SHlitoP i TrogiroP7 Hretvorila severni :eo Ja:rana u Tveneci@anski ?alivU7
HrePa reQiPa @e:nog kartografa i? tog :oEa. \uO:u @e :ata i titula totius 4striae dominator*
PoNto @e istoQnoP carstvu Eila neoH6o:na n@ena vo@na i ekonoPska Ho:rNka7 #eneci@i su7
uHrkos o?Eil@niP HroElePiPa u o:rOan@u koeg?istenci@e n@eni6 trgovaca i Yrka7 6risovul@oP i?
<<0Z. go:ine Honovo usHostavl@ena n@ena rani@a Hrava. <<[2. go:ine noviP carskiP e:iktoP
HroNirena @e HovrNina veneci@anske koloni@e Hore: oEale Llatnog roga. #eneci@i su ?a n@enu
trgovinu Hostali :ostuHni Ro:os7 KiHar i ostrva u Ege@skoP Poru.
Na ?aHa:no@ oEali Ja:ranskog Pora gra:iK ;ano ?atraOio @e <<[<. go:ine :a Eu:e stavl@en
Ho: ?aNtitu #eneci@e. Mna @e n@egove stanovnike Hri?nala ?a svo@e save?nike i Ho:anike7 :oEivNi7
?au?vrat7 ?a svo@e l@u:e Hrava PeNtana tog gra:iKa. Ta:a @e :uO: u?eo i titulu dominator in
5arc,ia*
9 @uOnoP :elu Ja:rana #eneci@anci su se sukoEili sa NorPaniPa i aPEici@aPa n@i6ovog
vla:ara RoOera ARogerG II. PruOa@uKi Hrotiv n@ega Ho:rNku Jano@lu KoPninu7 go:ine <<[2.
Honovo su ?au?eli Krf7 ko@ega su se n@i6ovi Hrotivnici u Pe]uvrePenu Eili :oQeHali.
Na@?a:7 gra: i? lagune :oNao @e na koHnu u sukoE sa suse:niP gra:oP Pa:ovoP7 Eu:uKi
:a @e ova 6tela :a skrene vo:e Brente7 u? oHasnost :a HorePeti ravnoteOu na oEali. #eneci@a @e
lako HoEe:ila u toP lokalnoP sHoru7 ?Eog ko@ega @e Hrvi Hut uHotreEila na@aPnike u @e:noP
sukoEu na koHnu.
La6val@u@uKi svo@o@ sHosoEnosti :a Er?o reagu@u7 kao i svo@o@ :inaPiQnosti7 #eneci@anci su
tokoP Hrve Holovine "II veka :ali snaOan Ho:strek svo@o@ trgovini7 ali i unutraNn@eP Oivotu svog
gra:a.
Na ekonoPskoP Hlanu7 oni su Hostali ti ko@i su Itali@u i NePaQku snaE:evali svileniP
tkaninaPa7 ?aQiniPa7 HaPukoP7 NeKeroP7 PirisiPa i :ragiP kaPen@eP sa IstokaX na Istok su Hak
i?vo?ili :rvo7 gvoO]e i EakarX usHostavili su7 u soHstvenu korist7 PonoHol na sol. T#eneci@a7 to
skla:iNte Istoka na vratiPa gerPanske centralne EvroHe7 ostvarila @e HrosHeritet ko@i @e isto toliko
Eio Hovol@an ?a n@u saPu koliko i neoH6o:an :rugiPa.U ATir@e.G
PoQetkoP "II veka Ho@avl@u@u se nova u:ruOen@a veneci@anski6 trgovaca7 Eol@e
Hrilago]ena ra?vo@niP tokoviPa u Ho:ruQ@u na: ko@iP su ?agosHo:arili7 o: Siri@e :o RoPani@e
=
7
o: YrQke :o EgiHta. ReQ @e o TkoPHani@aPaU u ko@iPa su se u:ruOivali :vo@ica ili veKi Ero@
Ho@e:inaca7 s tiP Nto @e svaki o: n@i6 unosio svo@ :eo kaHitala7 svi su ra:ili7 svi Eili Pe]usoEno
soli:arni7 a :oEitke i guEitke :elili su u sra?Peri sa novceP ko@i su uneli.
SiPEol rasta HoPorske PoKi o ko@ePu @e veK Eilo reQi Eila @e i?gra:n@a :rOavnog
Arsenala7 <<1[. go:ine7 ?a vla:avine :uO:a Mr:elafa ;ali@era7 na LePelaPa ABli?anciPaG7 :vaPa
PoQvarniP otociPa u istoQnoP :elu ar6iHelaga. Tu Ke HosteHeno nasta@ati ogroPni koPHleks
Ero:ogra:iliNta7 livnica7 skla:iNta7 ra:ionica7 a tu Ke Eiti ra?ra]en i @e:an racionalno ?aPiNl@en vi:
ratni6 i trgovaQki6 Ero:ova.
Na HolitiQkoP Hlanu7 :uO: @e @oN uvek ?a:rOavao veliku vlast i HonaNao se kao Hravi
vla:ar. Ka: @e Eio o:sutan7 Qesto @e n@egov sin Eio ta@ ko@i @e uHravl@ao i ?aHove:ao flotoP.
RlanoviPa n@egove Horo:ice Qesto @e HriHa:ala ?aHove:niQka uloga u inostranstvu. \uO: @e7
na@?a:7 Qesto ostvarivao EraQne ve?e svo@i6 sinova i kKeri sa HotoPciPa kral@eva i vla:ara.
.
!)omanijom" ili )omanskim carstvom (Impero di Romania) u srednjem veku je na$ivana teritorija Vi$antijskog
carstva. Posle njegove propasti, Venecijanci su to ime davali onim vi$antijskim teritorijama koje su pripale
%letakoj repulici. 4ako je i venecijanski ail u <arigradu io predstavnik !repulike )omanije" (v. u ,,, poglavlju,
str. &&). (Prim. prev.)
11
TokoP go:ina7 Pe]utiP7 vlast @e teOila :a Hostane svo@ina T@e:nog aHstraktnog entiteta7
:rOave.U `5orci ALor?iG.a S @e:ne strane7 Hatri@ar67 EiskuHi i oHati viNe nisu uQestvovali u :rOavniP
HosloviPaV tako @e nastalo @e:no o: osnovni6 oEeleO@a veneci@anske Holitike7 o:vo@enost crkve i
:rOave. S :ruge strane7 go:ine <<[>. Ho@avilo se #eKe Ju:ri6 !Consiglio dei Savi ili Consilium
Sa%ientium#7 Qi@i su se Qlanovi Eirali i? aristokrati@e ko@u su Qinili %rinci%es ili nobiliores6 to telo7
ko@ePu @e Hre:se:avao :uO:7 PoO:a @e Eirao %o%ulus ko@i @e na n@ Hrenosio :eo svo@e vlasti7 a
?a:ovol@avao se tiPe :a o:oErava n@egove o:luke. 9Hore:o s tiP Ho@avilo se @oN @e:no7 Pan@e
veKe7 sastavl@eno o: l@u:i Eliski6 :uO:u. Tako @e :oNlo :o HosteHenog ograniQen@a vlasti :uO:a i
skuHNtine !arengo#* Yo:ine <<[W. veneci@anski i?aslanici u 5arigra:u govorili su u iPe :uO:a i
TcelokuHne La@e:niceU.
Posle HoOara o ko@iPa @e veK Eilo reQi7 a ko@i su Eili tako veliki6 ra?Pera :eliPiQno i ?Eog
Qin@enice :a su kuKe Ho@e:inaca @oN uvek Eile gra]ene o: :rveta7 Hri Honovno@ i?gra:n@i gra:a
Qesto su uHotreEl@avani cigla i istarski kaPen. Sre:iNte gra:a7 na ko@e su se sve viNe usPeravala
ulagan@a u nekretnine7 ostala @e Qetvrt sv. Jarka. PoQetkoP veka i?gra]ene su crkve sv. Agne?e i
sv. Jovana M:ruEl@ene Ylave !San 7iovanni 1ecollato ili San 8an 1egol9#' u ovo@ :rugo@
?a:rOani su stuEovi sa vi?anti@skiP kaHiteliPa7 kao i freske istog Horekla. Ali #eneci@a @e @oN
uvek iPala neoEiQan i?gle:V TAko ?aPisliPo Ne?:eset crkava i veliki Ero@ kuKa7 a u isti Pa6 i
Hrisustvo PoQvara7 ali isto tako i vrtova i vinogra:a u saPoP srcu gra:a7 :oEi@aPo veoPa
sugestivnu sliku tog Qu:novatog PikrokosPosa7 g:e se trgovalo7 g:e su se HotHisivali ugovori i
gra:ili Ero:ovi7 ali g:e su se tako]e ga@ili vinova lo?a i HovrKe7 i g:e se iNlo u riEolov7 Ha Qak i u
lov.U A5orci.G
Spol*ni p$o#le'i i )spostavl*an*e )n)t$a%n*e( $eda
\ruga Holovina "II veka7 i?Pe]u i?Eora :uO:a #italea Jik@ela II i Qetvrtog krstaNkog
rata7 u ?naku @e o?Eil@ni6 teNkoKa na Pe]unaro:noP Hlanu7 nastali6 intervenci@oP cara ;ri:ri6a
BarEarose A;rie:ric6 BarEarossaG u Itali@i7 neHri@atel@skiP stavoP istoQni6 careva i HoEunaPa u
\alPaci@i.
fel@an :a riPskoP carstvu vrati i?guEl@enu veliQinu i s@a@7 ;ri:ri6 BarEarosa se Hosvetio
@aQan@u svog utica@a u NePaQko@7 a HotoP i u Itali@i7 suHrotstavl@a@uKi se HaHsko@ vlasti.
#eneci@anska reHuElika I ErinuKi Erigu7 kao Nto veK ?naPo7 o svo@iP HoPorskiP Ho:u6vatiPa7
usPereniP viNe ka HuQini nego ka koHnu I na@Hre @e nasto@ala :a ostane neutralna u sukoEu
i?Pe]u crkveni6 vlasti i 5arstva7 kao i u EorEi u ko@o@ su se na Holuostrvu naNli suHrotstavl@eni
Yvelfi i YiEelini A:ve TstrankeU ko@e7 uostaloP7 u saPo@ #eneci@i nisu Hosto@aleG. Yo:ine <<FF.
n@ene trgovinske Hovlastice u :rOavaPa 5arstva Eile su Hotvr]ene. Je]utiP7 <<F=. ona @e stala na
stranu HaHe Aleksan:ra III Hrotiv antiHaHe #iktora I# `Mktavi@ana :e JontiQela AMttaviano :e
JonticelloGa7 ko@ega @e Ho:rOao ;ri:ri6. I Hri6vatila @e kar:inale i Hrelate ko@i su ostali verni
Aleksan:ru.
Yo:ine <<Z0. carska @e vo@ska osvo@ila Jilano7 a ;erara7 Pa:ova i #erona naHale su
#eneci@u7 nasto@eKi :a @e o:seku o: kontinenta. KoristeKi se takviP okolnostiPa7 Hatri@ar6 i?
Akvile@e Hre:u?eo @e Ho6o: na Yra:o. No Ho6o: se ?avrNio neslavno7 @er @e veneci@anska flota
?aHlovila u HoPoK naHa:nutiPa i ?aroEila Hatri@ar6a7 kao i ?natan Ero@ n@egovi6 l@u:i.
Yo:ine <<ZW. ReHuElika @e finansi@ski Ho:rOala antiiPHeri@alni SoPEar:ski save?7 u?evNi
u tu svr6u Ho?a@Picu o: :vanaestorice svo@i6 na@Eogati@i6 gra]ana7 Pe]u ko@iPa su Eila i :va
Eu:uKa :uO:a7 SeEasti@ano 5ani ASeEastiano LaniG i Mrio JastroH@ero AJastroHieroG.
12
Nakon Nto @e vo@ska severnoitali@anski6 gra:ova Hora?ila carske truHe ko: Sen@ana <<WZ.
go:ine7 #eneci@a @e Hostala Hravi :oEitnik u HregovoriPa :o ko@i6 @e :oNlo i?Pe]u
suHrotstavl@eni6 strana. \o HoPiren@a HaHe i cara7 i HotQin@avan@a ovog Hosle:n@eg7 :oNlo @e u
crkvi sv. Jarka <<WW. go:ineV TJir ko@i @e u? ni? veliQanstveni6 cerePoni@a ?akl@uQen u #eneci@i
o?naQio @e Pesto ko@e Ke toP gra:u uEu:uKe HriHa:ati u Itali@i i svetu.U `Renuar ARenouar:G.a
Lato Nto @e Ho:rOala HaHu i kar:inale i? n@egove stranke7 ?ato Nto @e HruOila HoPoK
SoPEar:skoP save?u7 ali i ?ato Nto @e sara]ivala u @e:noP carskoP Ho:u6vatu usPerenoP Hrotiv
Ankone <<W0. go:ine7 ReHuElika @e :oEila ni? Hre:nosti o: Eitnog ?naQa@aV Hatri@ar6 i? Yra:a
Ako@i @e u stvari stolovao u #eneci@iG :oEio @e o: HaHe vlast7 ko@u viNe niko ni@e osHoravao7 na:
verskiP ?a@e:nicaPa u Ho:ruQ@u lagune7 u Istri i \alPaci@iX veneci@anski su trgovci stekli Hravo
:a sloEo:no Hutu@u i Hrevo?e roEu7 osloEo]eni HlaKan@a svake Hutne takse7 u Qitavo@ kral@evini
Itali@iX na@?a:7 car @e Hri?nao saPostalnost ReHuElike. TPotQin@ena saPo BoguU AHrePa anoniPno@
6ronici Ho: naslovoP 1e Veneta %ace#7 T#eneci@a7 i?:vo@ena7 okruOena vo:oP7 Hrestonica :rOave
ko@a se HruOa na oEe strane Ja:rana7 Porala @e u oQiPa HaHe i cara i?gle:ati kao i:ealno Pesto ?a
@e:nu :iHloPatsku konferenci@uX u toPe @e nesuPn@ivo i?vesnu ulogu Porala igrati i HrivlaQnost
Pesta ko@e @e veK ta:a ostavl@alo na@uHeQatl@ivi@i utisak kao finansi@ski i trgovinski centar.U
A5orci.G
Na :rugoP @e:noP terenu7 na Istoku7 naHetost @e stalno rasla i?Pe]u #eneci@e i
5arigra:a. 5ar7 ko@i @e _enovl@aniPa :ao Hovlastice i @e:nu Qetvrt u 5arigra:u A<<FWG7 oslonio se
na Ankonu7 suHarnicu #eneci@e na Ja:ranu7 i HokuNao :a vrati vlast u \alPaci@i7 tako Nto @e
stvorio svo@ :ukat u SHlitu. Yo:ine <<W<. car Jano@lo :ao @e nare]en@e :a se sa teritori@e carstva
Hrotera@u svi #eneci@anci i :a se konfisku@u n@i6ova :oEra i Ero:ovi. Na ta@ naQin Oeleo @e :a
raNQisti raQune I i ne Ee? val@ani6 ra?loga I sa koloni@oP ko@a @e o: strane @avnog Pn@en@a
oHtuOivana :a @e Ttoliko Ee?oQna u svoP Eogatstvu i Elagostan@u7 :a HoQin@e Hre?irati i saPu
carsku vlastU. Reagu@uKi na tu HriPenu sile7 :uO: #itale Jik@el organi?ovao @e HoPorsku
oHeraci@u u cil@u o:Pa?:e7 i saP @u @e Hre:vo:io7 ali ona @e HroHala ?Eog @e:ne eHi:ePi@e. Ka: se
vratio7 n@egovi sugra]ani su Pu se oNtro suHrotstavili7 Ha @e :uO: HokuNao :a HoEegne7 ali @e Pa@a
<<W<. uEi@en.
SuoQen sa velikiP teNkoKaPa u Itali@i i Jalo@ A?i@i7 Jano@lo @e <<W=. osloEo:io svo@e
?atoQenike i nare:io :a iP se vrate iPovina i Hose:i. Yo:ine <<207 Ho: An:ronikoP KoPninoP7
Jano@loviP nasle:nikoP i ro]akoP7 HoQin@en @e oHNti Hokol@ Satina Hrisutni6 u 5arigra:u.
Ylavne Ortve Eile su7 Pe]utiP7 Pi?anci i _enovl@ani7 ko@i6 @e u vi?anti@skoP carstvu Eilo viNe
nego #eneci@anaca. Sle:eKe go:ine :oNlo @e :o i?vesnog ?EliOavan@a #eneci@e i An:ronika.
Yo:ine <<2W7 ugovor ?akl@uQen i?Pe]u ReHuElike i cara Isaka An]ela7 ko@i @e oEorio
An:ronika i :oNao na n@egovo Pesto7 Hre:vi]ao @e :a carstvu7 u sluQa@u :a Eu:e naHa:nuto7 Eu:u
stavl@ene na rasHolagan@e gali@e ko@e Ke naoruOati i ko@iPa Ke koPan:ovati #eneci@anci. TiPe se
Hri?navalo koliko @e ?naQa@nu ulogu iPala Pornarica nove #eneci@e.
Na@?a:7 <<=2. go:ine7 Aleksi@e III7 ko@i @e svog Erata Isaka svrgnuo s Hrestola i Hoslao u
?atoQeniNtvo7 HotHisao @e 6risovul@u ko@a @e veneci@anskiP trgovciPa HruOala Hravne garanci@e i
o:re]ivala one oElasti u carstvu u ko@iPa Ke oni iPati Hravo HristuHa. Ja:a se i :al@e i?@avl@ivalo
:a su #eneci@anci carevi Ho:anici i :a Pu :ugu@u vernost7 :uO: viNe ni@e nosio titulu
Hrotosevasta7 kako Ei istakao soHstvenu saPostalnost i ne?avisnost ReHuElike.
Kakve su Hosle:ice iPali nesre]eni o:nosi i?Pe]u #eneci@e i #i?anti@e vi:i se i?
Eiografi@e veneci@anskog trgovca RoPana Jairana7 Qi@a o:ise@a u? to uka?u@e i na ustra@nost u
nasto@an@iPa JleQana i na n@i6ov Hre:u?iPl@ivi :u6. PorekloP i? HlePiKke Horo:ice ko@a se
1&
ne:avno nastanila na #elikoP kanalu7 Jairano @e <<F>I<<F[. Hutovao u 5arigra:. Sa Ero:oP
HuniP :rveta7 vratio se sle:eKe go:ine u ta@ gra: i nastanio se u n@ePu7 te HoQeo organi?ovati
trgovaQku ra?Penu sa SPirnoP7 a HotoP i sa AkroP
<1
i Aleksan:ri@oP. MEogativNi se7 <<Z[.
go:ine vratio se u ?aviQa@. Yo:ine <<ZZ. Honovo se nastanio u 5arigra:u7 :a Ei tu nastavio7 ali
ova@ Hut vlastitiP Ero:oviPa7 rani@e trgovaQke Hoslove. Je]utiP7 <<Z2. vratio se u :oPovinu7 u
vrePe ka: @e neHri@atel@stvo HrePa JleQaniPa raslo i ka: @e :uO: ?atraOio o: svo@i6 ?ePl@aka :a
naHuste carstvo. Ponovo :oNavNi u ta:a @oN uvek raskoNni 5arigra:7 u ko@ePu @e naQin Oivota Eio
Hrefin@en7 ali Qi@a @e Hrivre:a Eila u teNkoKaPa a vla:a koruPHirana i neefikasna7 Jairano @e
Hostao Ortva HoEune i Hl@aQke veneci@anske Qetvrti7 ali @e iHak usHeo :a HoEegne.
#ratio se7 :akle7 @oN @e:noP u #eneci@u7 i?guEivNi skoro svu svo@u iPovinu7 nesHosoEan
:a isHlati svo@e :ugove. Yo:ine <<W[. Honovo @e krenuo na Pore7 ali ova@ Hut ka Aleksan:ri@i7
nakon Nto se Porao u:ruOiti sa svo@iP EratoP7 o: ko@ega @e :oEio :ve treKine uloOenog kaHitala.
Yo:ine <<WW. :ao @e :a Pu se sagra:i nov Ero:7 s ko@iP @e Hlovio :o Akre i Aleksan:ri@eX
ostvareni :oEici oPoguKili su Pu :a na@?a: isHlati svo@e Hoverioce. Tri go:ine kasni@e vratio se u
5arigra:7 ali se <<2<. nastanio u EgiHtu7 g:e @e Oiveo sve :o sPrti <<=<. go:ine7 kao soHstvenik
Pnogi6 neHokretni6 :oEara i u:ruOivNi se7 u svo@stvu :eoniQara ili ortaka7 sa svo@iP sinoviPa.
Msta@e :a se @oN neNto kaOe o oHasnostiPa ko@iPa se #eneci@a i?lagala na Poru i na
istoQniP oEalaPa Ja:rana. Po:rOavani o: strane Ja:Oara7 :alPatinski su gra:ovi u viNe navrata
HokuNavali :a se osloEo:e PletaQkog @arPa. Yo:ine <<W1. flota ReHuElike skrNila @e HoEunu
La:rana. Yo:ine <<21. :ve eksHe:ici@e nisu usHele :a ?au?Pu gra: ko@i se Honovo :igao na
ustanak. Yo:ine <<=Z. La:ar i \uErovnik Honovo su se HoEunili i ?atraOili HoPoK o: Pi?e7
Ankone i o: NorPana.
#elike institucionalne reforPe ko@e su u #eneci@i sHrove:ene tokoP :ruge Holovine "II
veka Ho svo@ Hrilici su u ve?i i sa teNkoKaPa s ko@iPa se ReHuElika suoQavala na Pe]unaro:noP
Hlanu.
Tako @e Hosle uEistva :uO:a #italea Jik@ela7 <<W<. go:ine7 naro:na skuHNtina i?aErala
koPisi@u o: @e:anaest Qlanova7 ?a:uOenu :a Hre:loOi ko Ke Eiti :uO:. NeNto kasni@e gra: @e
Ho:el@en na Nest sestierea6 Kastelo7 Kanare:o7 \orso:uro7 SuHrio7 San Jarko i San Polo. #eliko
veKe7 sastavl@eno o: Qetr:eset Qlanova7 Hostalo @e ta:a novo EiraQko telo ?a i?Eor :uO:a.
\uO:evska vlast7 :akle7 Tni@e se viNe sticala HleEiscitoP i ni@e viNe Pogla :a Eu:e ni instruPent
neke strankeV Qetr:eset i?Eornika Pogli su :a Eira@u na Piru7 a svo@ i?Eor Ho:vrgavali su
PiNl@en@u naro:a.U ATir@e.G Yo:ine <<W27 HrilikoP i?Eora Mri@a JastroH@era7 oEra?ovano @e i
NestoQlano Jalo veKe7 Hove?ano sa sestiereima*
Je:na ?a :rugoP7 Ho@avl@ivale su se nove uHravne sluOEe7 i?aErane na o:re]eno vrePeV
finansi@ske Ari?niQari i Hrokuratori sv. JarkaG7 Hravne Ako: n@i6 @e oHtuOEu i Hrava :rOave
?astuHao a:vokat ko@i @e Hre:stavl@ao MHNtinuG7 a:Pinistrativne.
Yo:ine <<=07 Hosle aE:ikaci@e :uO:a JaliH@era AJaliHieroG7 novoi?aErani :uO: Enriko
\an:olo Eio @e Hrvi ko@i @e i?rekao %romissio domini ducis A:uO:evsko oEeKan@eG. Lakleo se
Jevan]el@eP :a Ke i?vrNavati :uOnosti ko@e su Pu HroHisane7 a te suV :a Ke Ee? Hrevara i
saPovol@e sHrovo:iti ?akoneX :a Ke savesno7 HoNto Qu@e Nta kaOu ?akon i su:i@e7 i?ricati Hresu:eX
:a neKe HriPati Hoklone ni Hri6vatati HovlasticeX :a neKe usHostavl@ati liQne o:nose sa HaHoP i
vla:ariPaX :a Ke oEe?Ee:iti HriPenu o:luka oEa@u veKa.
1;
Akra (Acre) je nekada3nje ime i$raelskog lukog grada koji se nala$i severno od =ai*e, a koji se danas $ove Ako
(Akko). > antikim vremenima grad je io po$nat kao Ptolemais. (Prim. prev.)
1'
\ok su :o ta:a nasto@ali :a saPi vla:a@u7 :uO:evi su na ta@ naQin Hostali Hrvi Qinovnici
:rOave. I?guEili su svo@e kral@evske atriEute7 ko@i su sve:eni na Huke siPEoleV oni Hre:stavl@a@u
ReHuEliku i n@o@ HolaOu ?akletvu na vernost. N@i6ova @e vlast ograniQena i strogo kontrolisana o:
strane gra]anaCQinovnika7 a ovi su Hak i saPi :uOni :a Hri6vate oEave?e ko@e su iP o:re:ili oni
Nto su i6 i?aErali.
Yo:ina <<WW I kao Nto sPo vi:eli I Hre:stavl@a ?naQa@an :atuP u usHonu #eneci@e7
ko@a @e ta:a ugostila :vo@icu gosHo:ara LaHa:a. 9 to vrePe Trg sv. Jarka i Piazzetta :oEili su
nov i?gle: AkuKe sa na:svo]eniP 6o:nikoP sa strane7 stuEovi Eli?u oEale7 ko@e @e i? svog
nesreKnog Ho:u6vata na Istoku :oneo #itale Jik@elG7 :ok @e u vrePe vla:avine :uO:a \oPenika
Joro?ini@a A\oPenico Jorosini7 <<[WI<<FZG ?avrNen ?vonik crkve sv. Jarka. Ko: Rialta7 g:e
@e HaHa Aleksan:ar III Hosvetio tri crkve7 sPestile su se PnogoEro@ne ra:n@e i ure: ?a kontrolu
Pera7 a na #elikoP kanalu Ho@avio se Hrvi Post7 Hostavl@en na QaPce7 Nto @e oPoguKavalo :a se
n@egoviP otvaran@eP HroHuste Ero:ovi velike tonaOe.
III Hoglavl@e
+,A-NO DOBA ./III0/V VEK1
2etv$ti k$sta%ki $at
Nakon Nto @e Ho: PusliPanskiP HritiskoP HoloOa@ JerusaliPskog kral@evstva Hostao
?natno HogorNan7 te nakon Nto @e <<2W. go:ine7 Hore: Akre i Sao:ike@e7 Hao i saP JerusaliP7
#eneci@a @e Ee? naroQitog Oara o:govorila na HaHin Ho?iv :a se krene u treKi krstaNki rat A<<2=I
<<=1G Qi@i su re?ultati Eili viNe nego skroPni. La:ovol@ila se7 naiPe7 liPe Nto @e Hreve?la vo@sku
:o Tira7 :ok su se n@ene suHarnice7 Pi?a i _enova7 istakle u o:Erani Tira i HonovnoP osva@an@u
Akre.
Ali ?ato @e stav ReHuElike Eio sasviP :rukQi@i u vrePe Qetvrtog krstaNkog rata. PaHa
InoKenti@e III uHutio @e <F avgusta <<=2. encikliku sviP 6riNKaniPa sveta7 kako Ei i6 oEave?ao :a
krenu u Honovno osva@an@e sveti6 Pesta. M:govara@uKi na n@egov Ho?iv7 franaQki vite?ovi krenuli
su sle:eKe go:ine u krstaNki Ho6o:7 Ha se @e:an :eo n@i67 Hre nego Nto Ke se ukrcati7 okuHio na
veneci@anskoP Si:u. NaiPe7 saglasno ugovoru ?akl@uQenoP feEruara <01<7 #eneci@anci su Eili
:uOni :a oEe?Ee:e Ero:ove ko@iPa Ke :o Svete ?ePl@e Eiti Hreneto [.F11 kon@a i vite?ova7 =.111
kon@uNara i 01.111 HeNa:inaca.
\uO: ko@i @e <<=0. nasle:io JastroH@era7 Enriko \an:olo7 i?vrstan Ho?navalac
vi?anti@skog Istoka7 star7 skoro sleH `TPa:a @e iPao leHe oQi7 n@iPa ni@e vi:eo niNta7 @er @e i?guEio
vi: nakon Nto @e Eio ran@en u glavuU7 HiNe @e:an o: sve:oka tog Ho6o:a7 francuski 6roniQar fofroa
:e #ilar:uen AYeoffrog :e #ille6ar:ouinGa7 no ?ato veoPa HroPiNl@en i energiQan7 o:igrao @e
ulogu ko@a Ke Eiti o: Eitnog ?naQa@a Ho tok ovog novog krstaNkog rata. 9 Oel@i :a natera krstaNe
I Qi@e su kese uglavnoP Eile Hra?ne I :a Pu Hlate ?a Hrevo?7 o:luQio @e :a stavi 6iHoteku na
n@i6ova Eu:uKa osva@an@a7 Ha i :a saP uQestvu@e u Ho:u6vatu7 kako Ei Eranio interese svo@i6
sugra]ana.
Prvi cil@ na Hutu Eio @e La:ar7 ali HoNto su n@egovi stanovnici o:Eili :a Huste krstaNku
vo@sku u gra:7 ona ga @e novePEra <010. ?au?ela i oHl@aQkala. Na Pestu g:e @e vo@ska ?iPovala
naNao se Aleksi@e7 sin Isaka An]ela ko@ega @e svrgnuo Aleksi@e III7 i ?atraOio7 u? Ho:rNku ;iliHa
evaHskog Asina BarEarose ko@i @e Hoginuo u Sveto@ ?ePl@iG7 :a Pu krstaNi HoPognu kako Ei svoP
1(
ocu i svo@o@ Horo:ici vratio Hresto istoQnog carstva. MEeKao @e :a Ke iP ?au?vrat :ati oruO@e i
novac ?a nastavak n@i6ovog Ho6o:a7 te :a Ke i liQno uQestvovati u Ho:u6vatuX u? to se oEave?ao i
:a Ke :oHrineti HonovnoP I i uvek snevanoP I u@e:in@en@u istoQne i ?aHa:ne crkve.
PoNto su se sve vo]e saglasile7 krstaNi su u HroleKe <01>. krenuli ka 5arigra:u7 Hre: ko@iP
su se Ho@avili kra@eP @una. TLna@te :a @e PnogiPa o: ti6 Nto su ta:a ugle:ali 5arigra:U I HiNe
#ilar:uen I Tto Eilo Hrvi Hut :a ga vi:eX oni nisu Pogli Hoverovati :a tako Eogat gra: Hosto@i
ig:e na svetuX ka: su vi:eli te visoke Ee:ePe i te kiKene kule ko@iPa @e gra: Eio ?aNtiKen... Ha te
raskoNne :vorce i ogroPne crkve7... ?na@te :a ni@e Eilo Qoveka toliko sPeonog :a Pu srce ne
?a:r6ti7 i Eilo @e to Qu:o @er nika: tako velik Ho:u6vat ni@e Eio Hre:u?et.U
Nakon ni?a Oestoki6 sukoEa vi?anti@ske su snage Eile savla:ane7 Ha @e <W. @ula gra: ?au?et.
Isak An]eo i n@egov sin vraKeni su na Hresto7 ali7 Eu:uKi liNeni Hrave vlasti7 nisu Eili ka:ri :a
o:rOe oEeKan@a ko@a su :ali svo@iP save?niciPa7 Ha su i?vr:avali7 a uEr?o su i uklon@eni. Aleksi@e
\uka Jur?ufl7 ko@i @e u seEi ovaHloKivao grQki otHor SatiniPa7 uEio @e Isaka i Hroglasio se careP
Ho: iPenoP Aleksi@e I#.
;ranci i JleQani ta:a su se saglasili :a ?a@e:niQki osvo@e 5arigra: i carstvo. Kao Nto
sve:oQi vi?anti@ski 6roniQar Nikita ^oni@at7 gra: @e <0. aHrila <01[. i sle:eKi6 :ana :ivl@aQki
Hl@aQkanV TNe ?naP kako :a uneseP re: u svo@u HriQu7 kako :a @e ?aHoQneP7 nastaviP i ?avrNiP.
Na ?vuk truEe7 Ho:igavNi visoko svo@e gole PaQeve7 oni AkrstaNiG HoQeNe :a Hl@aQka@u kuKe i
crkve... PoPa6nitali u svoP :ivl@an@u7 silovali su sve Oene na ko@e Ei naiNli7 nevine :evo@ke7
kalu]erice HosveKene Bogu... Sve @e u gra:u Eilo saPo oQa@7 HlaQ7 krik7 @eca@.U 9 Hlen na ko@i su
Holagali Hravo7 JleQani su uraQunali i Qetiri Eron?ana kon@a sa carigra:skog 6iHo:roPa7 Qi@e se
koHi@e :anas istiQu na HroQel@u crkve sv. Jarka.
PoNto su HoEe:ili7 #eneci@anci i ;ranci Ho:elili su carstvo. Bal:uin ;lan:ri@ski i?aEran @e
=. Pa@a ?a caraX Eu:uKi :a @e :uO: Pu:ro o:Eio tu titulu7 i?Eor @e i?vrNila koPisi@a o: :vanaest
Qlanova7 Pe]u ko@iPa su Nestorica Hre:stavl@ali #eneci@u. Bal:uin @e Nest :ana kasni@e krunisan u
crkvi sv. Sofi@e. \o:el@ena Pu @e Qetvrtina carstva7 a ostatak su Pe]usoEno Ho:elili krstaNi APe]u
ko@iPa @e Eio i vo]a Ho6o:a7 Bonifaci@e JonferatskiG i ReHuElika.
Tako su #eneci@anci Hostali gosHo:ari ?natnog :ela 5arigra:a7 oEala Jonskog Pora7
ostrvh ko@a su oEra?ovala 1ominium Adriae PeloHone?a7 Kikla:a7 YaliHol@a i Ro:osta. 9? to @e
Enriko \an:olo otkuHio Krit o: Parki?a o: Jonferata7 ko@ePu @e to ostrvo HriHalo kao :eo
Hlena. #eneci@a7 neka:aNn@i :eo vi?anti@skog sveta7 ne saPo :a @e Hostala HotHuno ne?avisna7 veK
@e i ?agosHo:arila @e:niP :eloP carstva.U ARenuar.G PoNlo @e veK Eio 1u" Veneciarum Croatiae
et 1almatiae :uO: @e sa:a Hostao i 1ominator -uartiae et dimidiae %artis im%erii .omaniae
AgosHo:ar Qetvrtine i Ho roPanskog carstvaGV sa viNe ra?loga7 :akle7 Pogao se na?ivati careP
nego i saP novoi?aErani car7 Eu:uKi :a @e saP Hose:ovao tri osPine carstva.
#eneci@a Ke se u stvari Pu:ro ?a:ovol@iti tiPe Nto Ke ?au?eti kl@uQne taQkeV \raQ u EHiru7
Koron i Jo:on na @ugu Jore@e
<<
7 Krit7 NegroHont
<0
. Preostale oElasti ko@e su @o@ HriHale ona @e
:ala svo@iP Hatrici@iPa kao feu:alna :oEra7 s tiP Nto su ovi Eili :uOni :a oEe?Ee:e vlast na: tiP
Hose:iPa i :a i6 saQuva@u. Tako @e Jarko Sanu:o tokoP sle:eKi6 :eset go:ina osvo@io Kikla:e i
osnovao Ar6iHelaNko vo@vo:stvo7 :ok su :rugi n@egovi ?ePl@aci ?au?eli ostala na@vaOni@a ostrva u
Ege@skoP Poru. Na@?a:7 #eneci@a @e I kao Nto KePo vi:eti I usHostavila i koloni@u na Kritu.
11
Pelopone$a. (Prim. prev.)
12
:strvo ?ueja. (Prim. prev.)
17
\an:olo I ko@i @e uPro na HoloOa@u :uO:a <01F. go:ine I oEe?Ee:io @e svo@oP
uPeNnoNKu #eneci@i ?a Qitava :va veka T@e:ino Hravo koloni@alno carstvo ko@e @e Hosto@alo u
sre:n@eP vekuU ATir@eGX to carstvo7 HoNto se n@iPe :oEro uHravl@alo i HoNto @e HaOl@ivo
iskoriNKavano7 oEe?Ee:ilo @e gra:u u laguni HristuH Hroi?vo:iPa i? A?i@e i HruOilo sigurnost
n@egovo@ trgoviniV reQ@u7 :onelo Pu @e Hrevlast u istoQnoP Sre:o?ePl@u.
3a$stvo
La JleQane I kao Nto KePo vi:eti I ni@e Eilo niPalo lako o:rOavati vlast na: tiP
ogroPniP i u:al@eniP teritori@aPa AHlovi:Ea PoreP o: #eneci@e :o Kan:i@e
<>
tra@ala @e Qetiri7 a
o: #eneci@e :o 5arigra:a Nest ne:el@aG i Eraniti n@i6ovu celovitost. Ali u toPe iP @e o: velike
koristi Eila a:Pinistraci@a7 ko@u su oni na n@iPa uvo:ili HosteHeno7 a ko@a se Hri:rOavala :va@u
kriteri@uPa o: Eitnog ?naQa@aV regionali?Pa i centrali?Pa.
Telo ko@e @e Hre:stavl@alo vlast ReHuElike na HrostoriPa RoPani@e uglavnoP @e Eilo
regimen o:nosno i?vrNni7 kolegi@alni i stalni organ7 na Qi@eP se Qelu nala?io Eail ili rektor.
I?aErani na :ve go:ine7 na@viNi Qinovnici I a svi su oni Eili JleQani I Eili su Hre:stavnici
veneci@anskog #elikog veKa ili Senata. \ata iP @e commissio
:(
ko@oP su iP Eili o:re]eni
ovlaNKen@a i Hlata7 i ko@e su se Porali Hri:rOavati7 a Hri Hovratku u Pa@ku :oPovinu Holagali su
raQun o svoP uHravl@an@u. NiOe QinovniNtvo tako]e su na@QeNKe Qinili JleQani7 ali u n@ePu @e
Honeka: Eilo i PeNtana. Na@?a:7 i? Hrestonice su sti?ali i visoki i?aslanici7 na?vani sindaci ad
%artes Levantis sa ?a:atkoP :a na:?iru lokalne vlasti i sasluNa@u eventualne OalEe stanovniNtva
ko@iP su te vlasti uHravl@ale.
9 5arigra:u7 Eail7 ko@i @e HriHa:ao neko@ o: na@PoKni@i6 veneci@anski6 Horo:ica i koPe su
HoPagala :va savetnika i skuHNtina sastavl@ena o: :vanaestorice veneci@anski6 HlePiKa
nastan@eni6 u toP gra:u7 Hre:stavl@ao @e TreHuEliku RoPani@uU. Po: n@egovoP se uHravoP
nala?ila gra:ska Qetvrt ko@a @e HriHala #eneci@i7 ali n@egova se na:leOnost Hrote?ala i na PletaQke
ustanove u istoQnoP Sre:o?ePl@u i na 5rnoP Poru.
Na Hrostrano ostrvo Krit I na ko@ePu se okonQavala @e:na o: etaHa na Hutu o: #eneci@e
Hreko RoPani@e :o EgiHta7 i ko@e @e Eilo veoPa Eogato Hriro:niP resursiPa AOitoP7 ul@eP7
viniPaG7 a iPalo @e i ?natan Ero@ stanovnika Aoko <F1.111G I JleQani su u talasiPa A<0<<7 <0007
<0>>7 <0F0G naselili oko <1.111 kolona ko@i su Hoticali i? svi6 Nest sestierea PetroHole7 Ha su Ho
toP istoP sistePu Eili rasHore]eni Ho otoQko@ teritori@i. \oEivNi feu:alne Hose:e7 nasel@enici su
se oEave?ali :a ?ePl@u Erane o: unutraNn@i6 i sHol@aNn@i6 neHri@atel@a. Na Qelu su iP se nala?ili
@e:an :uks i :va savetnika ko@e @e Eiralo #eliko veKe7 a iPali su u? seEe i skuHNtinu sastavl@enu
o: Hreko trista Hatrici@a7 kao i Qinovnike ?a:uOene ?a finansi@e7 su:stvo i vo@sku.
Protiv takvi6 Ho?ici@a #eneci@e u RoPani@i ustrePili su se oHasni Hrotivnici7 Honeka:
u:ruOeni u save?eV Yrci7 ko@i su loNe Ho:nosili Hrisustvo Satina na svoP tluX _enovl@aniX a kasni@e
i Turci.
Ji6ailo #III Paleolog7 nala?eKi se u i?gnanstvu u Nike@i7 HotHisao @e Parta <0Z<. ugovor
sa _enovl@aniPa7 oEeKava@uKi iP7 u ?aPenu ?a n@i6ovu HoPorsku i finansi@sku Ho:rNku7
trgovinske i Horeske Hovlastice ko@e su :ota: Eile Hri?nate JleQaniPa. Jula iste go:ine7
Hre:vo:eKi svo@u vo@sku i iskoristivNi o:sutnost veneci@anske flote7 usHeNno @e i?veo i?nena:ni
1&
6rugo ime 0rita, ali i tada3nje ime glavnog grada tog ostrva (dana3nji ,raklion). (Prim. prev.)
1'
Punomo#. (Prim. prev.)
19
naHa: na 5arigra:. Ji6ailo #III uNao @e <F. avgusta u gra: g:e @e Pesec :ana kasni@e i krunisan.
To @e Eio kra@ roPanskog latinskog carstva. Yra:ska Qetvrt u ko@o@ su Oiveli JleQani HoruNena @e7
a oni su i?guEili svo@ HovlaNKeni HoloOa@ u ?ePl@i. N@i6ovo su Pesto ?au?eli _enovl@ani ko@i su
:oEili iskl@uQivo Hravo :a se Eave trgovinoP na 5rnoP Poru.
\a Ei vratila i?guEl@eno7 #eneci@a @e tokoP sle:eKi6 :eceni@a HriEegavala Qas
HregovoriPa7 a Qas sili.
M: istoQnog cara7 Qi@a @e vlast Eila na stakleniP nogaPa i ko@ePu ni@e Eilo niPalo viNe
stalo :o _enovl@ana nego :o n@i6ovi6 PletaQki6 Hret6o:nika7 ReHuElika @e <0ZF7 <02F. i <>10.
:oEi@ala 6risovul@e ko@iPa su @o@ HosteHeno vraKane n@ene HovlasticeV Honovo su se sPestili u
5arigra:u7 osloEo]eni su HlaKan@a carina7 :oEili Hravo :a sloEo:no trgu@u7 kao i HristuH 5rnoP
Poru.
Jula <02<. #eneci@a @e sa kral@eP KarloP I AnOu@skiP skloHila save? Qi@i @e cil@ Eio
Honovno latinsko osva@an@e carstva7 ali ova@ Ho:u6vat @e HroHao usle: HoEune ko@a @e na Sicili@i
<020. i?Eila Hrotiv ;rancu?a ASicili@ansko veQern@eG.
Protiv _enove #eneci@a @e vo:ila Qetiri u?astoHna rata na PoruV <0Z<I<0W1X <0=[I
<0==X <>F<I<>FFX <>WWI<>2<. Mvi sukoEi Hreki:ani su HriPir@iPa ili Herio:iPa Pira ko@i su
?a :ve suHarniQke sile u isti Pa6 ?naQili i oEostrano Hri?nan@e ?ona utica@a svake o: n@i6. Je:no
o: glavni6 oEeleO@a ovi6 Eitaka Hre:stavl@a i Honeki krvavi Hora? PletaQke Pornarice ona@ ko:
Sa@aca
<F
A<0=[GX ili ona@ ko: KorQule7 na HuQini Hre: :alPatinskoP oEaloP A<0=2G. Avgusta
<>W=. ]enovska se flota :oQeHala Qak i K@o]eX ali @una sle:eKe go:ine7 naHregavNi sve svo@e
snage7 #eneci@anci su svo@e Hrotivnike HriPorali na Hre:a@u. Yo:ine <>2<. u Torinu @e HotHisan
ugovor o Piru.
9 EorEi sa svo@oP suHarnicoP _enovoP I ko@a @e Hre:stavl@ala stra6ovitu HoPorsku
silu7 ali u ko@o@ su vla:ale Ho:el@enost i svo@eglavost I #eneci@a @e na kra@u uvek o:nosila
HoEe:u ?a6val@u@uKi ko6e?i@i i ro:ol@uEl@u svog stanovniNtva. Yo:ine <>2Z. ona @e HotHuno
ovla:ala KrfoPX svo@iP Hose:iPa !1ominio da mar# Hrikl@uQila @e SeHant A<>=>G7 Atinu Ao:
<>=[. :o <[12G7 Ska:ar A<>=FG.
SuoQena sa rastuKiP HritiskoP Turaka7 Serenissima @e uQestvovala u otHoru 6riNKanskog
sveta7 ali @e nasto@ala :a oQuva svo@e Ho?ici@e7 Pakar i Ho cenu Hregovaran@a sa neverniciPa7 Ha
Qak i Hrista@an@a na to :a iP HlaKa naPete i Hore?e. Ja:a @e PletaQka flota savla:ala MsPanli@e
<[<Z. na HuQini Hre: YaliHol@eP7 Turci su <[>1. ?au?eli Solun7 a <[[[. o:neli su Elistavu HoEe:u
ko: #arne na 5rnoP Poru. 5arigra: @e Hao Ho: n@i6ovu vlast <[F0X go:ine <[F2. osvo@ili su
Korint7 a <[W1. EuEe@u.
Iako @e <[W=. HotHisala ugovor o Piru sa #isokoP HortoP
<Z
7 #eneci@i @e kra@ "# veka
iHak :oneo leH :oEitakV Ho: n@enu vlast Hao @e KiHar7 ostrvo Eogato solanaPa7 HaPukoP7
NeKeroP i viniPa7 raskrNKe na Hutu sa LaHa:a ka Jalo@ A?i@i i EgiHtu7 nastan@eno Pnogol@u:noP
PletaQkoP koloni@oP. Katarina Kornaro A5atarina 5ornaroG7 ro]ena u Hatrici@sko@ Horo:ici i?
gra:a u laguni7 u:ovica kral@a Jakova Su?in@anskog AJaciues :e SusignanG7 @una <[2=. M:rekla se
vlasti u korist Serenissime* ;eEruara sle:eKe go:ine egiHatski sultan Hri?nao @e #eneci@i Hravo na
ta@ novi Hose:.
Ra?log toPe Nto su #eneci@anci s tolikoP uHornoNKu i srQanoNKu uveKavali i Eranili svo@e
istoQno carstvo Eio @e u velikoP ?naQa@u ko@i @e ono iPalo ?a n@i6. Mno iP @e7 naiPe7 otvaralo ili
1(
+uki grad u severoistonom uglu 2redo$emnog mora, na oali 0ilikije. (Prim. prev.)
17
Visoka porta (ili samo Porta) @ diplomatski na$iv $a tursku (osmanlijsku) vladu, nastao od rei koje $nae visoka
vrata i koje su o$naavale kancelariju velikog ve$ira. (Prim. prev.)
1-
olakNavalo HristuH velikiP trgovinskiP centriPa7 sluOilo iP kao Ea?a na Hutu ka KriPu7 Jalo@
A?i@i ili EgiHtuX a u? to iP @e HruOalo i oEil@e Hre6raPEeni6 Hroi?vo:a I Hre svega Oito7 vino i
ul@e.
Veneci*anski p)tnici4 !a$ko Polo i d$)(i
Blistav ?nak PletaQke eksHan?i@e Hre:stavl@a viNe ili Pan@e TroPansiranaU o:ise@a Jarka
Pola7 ko@i @e a %osteriori Hostao @e:an o: na@slavni@i6 sinova #eneci@e.
Pogle:a@Po na@Hre Qin@enice. Yo:ine <0F>. PletaQki trgovci Jateo i Nikolo Polo AJatteo
i Niccolo PoloG otHutovali su u 5arigra:. LatiP su :osHeli na KriP7 te stigli Qak :o uNKa KerPe u
#olgu. #ratili su se Hreko Bu6are7 g:e su se sreli sa PongolskiP velikiP kanoP KuEla@eP ko@i
iP @e Hoverio ?a:atak :a Hrenesu n@egovu Horuku HaHi. 9 #eneci@u Ke se vratiti <0Z=.
\ve go:ine kasni@e7 noseKi ova@ Hut Horuku Yrgura "7 na Qi@i su i?Eor Qekali7 krenuli su na
novo Hutovan@e7 a na n@ePu i6 @e Hratio i n@i6ov neKak Jarko7 ta:a Hetnaestogo:iNn@ak. KrenuvNi
i? Sa@aca Hreko Anatoli@e i JerPeni@e7 :osHeli su :o Persi@skog ?aliva. PotoP su stigli :o PaPira7
HreNli Hustin@u YoEi7 te Hreko SuCQoua uNli u Kinu. Yo:ine <0WF. :oNli su u eanCtu7 g:e se nala?io
KuEla@. MtHratili su kana :o n@egove Hrestonice KaPEalika APekingaG. Jarko @e ta:a ?acelo
HreHustio trgovaQke Hoslove svo@iP ro]aciPa7 a saP @e oEila?io ?ePl@u kao i?aslanik kana7
i?vrNava@uKi Pnoge a:Pinistrativne Hoslove ko@e Pu @e ova@ Hoveravao.
9 Hratn@i @e:ne Pongolske Hrince?e ko@a @e krenula u Persi@u7 :oNl@aci i? EvroHe krenuli su
<0=< Hreko istoQne i @uOne A?i@e natrag u ?aviQa@7 Ha su <0=F. stigli u #eneci@u. Jarko Ke tu
uPreti 2. @anuara <>0[7 ostavl@a@uKi svo@o@ :eci nasle:stvo u ko@ePu se nala?ilo i PnoNtvo
:ragoceni6 Hre:Peta7 Ho svo@ Hrilici :oneti6 sa n@egovog Eoravka van :oPovine7 :ugog otHrilike
Qetvrt veka.
Ali slava Jarka Pola Hroistekla @e i? Qin@enice :rukQi@e vrste. NaNavNi se <0=2. u ?atvoru u
_enovi I HoNto @e Eio ?aroEl@en HrilikoP @e:ne HoPorske Eitke sa _enovl@aniPa A?acelo ono@
ko: KorQuleG I u ?atoQeniNtvu @e sreo Pi?anca Rustikela ARustic6elloG7 a:aHtatora roPanh
sro:ni6 oniPa i? arturovskog ciklusa. N@i6 :vo@ica7 Jarko i Rustikelo7 naHisali su na @e?iku na
ko@ePu se govorilo u severniP :eloviPa ;rancuske !langue d0o;l# ta:a na@rasHrostran@eni@eP na
LaHa:u7 kn@igu Ho: naslovoP <askanja o svetu Aili =njigu o >udesima ili 5ilion#*
9 to@ kn@i?i7 nakon oHNirnog Hrologa7 QitaPo HriQu o oEa Hutovan@a Qlanova Horo:ice PoloV
ona ni@e :ata kao nekakav taQan HutoHis7 veK u oEliku ni?a slika neQega HotHuno TnovogU7 neQega
Nto @e vi]eno7 ili o QePu se Qulo ili Qitalo7 ali Nto se ?Eiva u nekoP svetu ko@i @e sre:n@ovekovna
PaNta nastanila Qu:oviNtiPa i Qu:esiPa. Nala?iPo u n@o@ oEil@e ?aHisa o :alekoistoQniP
kra@eviPa i gra:oviPaV o kliPi7 Eil@noP i Oivotin@skoP svetu7 o Hroi?vo:iPa7 o PineraliPa AHa i
o naftiG7 o oEiQa@iPa i :elatnostiPa stanovniNtva. Evo nekoliko reQi i? oHisa PekingaV TI Eu:ite
?aista sigurni :a na svetu7 Ho PoP PiNl@en@u7 nePa gra:a u ko@i :ola?i takvo PnoNtvo trgovaca7 i
kaPo :osHeva@u tolike koliQine tako :ragoceni6 stvari o: na@veKe vre:nosti... \a sHoPeneP7 Hre
svega7 skuHocenu roEu HorekloP i? In:i@eV :rago kaPen@e7 Eisere7 svilu i ?aQineX HotoP sve one
leHe i skuHe stvari i? Hokra@ina Kata@ ili Jangi7 kao i i? :rugi6 kra@eva u n@i6ovoP suse:stvu...
Pravo @e Qu:o kolike koliQine svako@ake roEe HristiOu u ta@ gra:. NePo@te Pisliti :a vaP ne
govoriP istinu ako kaOeP :a u ta@ gra: svako:nevno u]e viNe o: 6il@a:u teretni6 kola
natovareni6 saPo sviloP7 @er se tu i?ra]u@e Pnogo tkanina o: svile i ?lata...U
<askanje kn@iga ko@a @e o: Hrve :o Hosle:n@e strane u ?naku o:uNevl@en@a @e:nog
istraOivaQa ko@i otkriva nov7 u isti Pa6 Easnoslovan i stvaran svet7 tako]e @e i kn@iga HoPorca ko@i
1.
Hunu HaOn@u Hoklan@a Ero:oviPa7 luQko@ vrevi i Ero:ogra:n@i7 kao i kn@iga trgovca oHse:nutog
cifraPa7 oEu?etog TPani@oP :a sve HreEro@avaU `^irs A^eersGa. Ali ta kn@iga @e i Tkn@iOevnoU
:elo7 naPen@ena ne toliko #eneci@anciPa koliko QitaociPa sa :vorova7 Oel@niP :a uHo?na@u ili
otkri@u neki legen:arni svet.
Jarko Polo7 T@e:an o: Hrvi6 i na@veKi6 istraOivaQa Nto i6 @e :ao sre:n@ovekovni LaHa:U
ABraunNta@nC\elorG HruOio @e HotoPstvu @e:no o: oni6 Ntiva i? kakvi6 Ke Hroi?aKi eksHe:ici@a
_enovl@anina Kristofora KoluPEa A5ristoforo 5oloPEoG. TfiveKi u "III veku7 on @e otkrio KinuX
Prtav7 u "# veku7 otkrio @e APeriku.U `Pauer APojerG.a
Ali Polo ni@e Eio @e:ini. 9 #eneci@i su Pnogi sle:ili n@egov HriPer. Nikolo i Antonio
5eno ALenoG oko <0=1. :osHeli u su vo:e Nove ?ePl@e7 Yrenlan:a i Islan:a. I?Pe]u <[0[. i
<[[=. Nikolo Konti ANiccolk 5ontiG @e HroHutovao @uOnu A?i@u7 ostrva u In:i@skoP okeanu7
SuPatru7 Javu i @uOnu Kinu. 9 go:inaPa <[[FI<[[=. Alvi?e Ka:aPosto AAlvise 5a:aPostoG7
ko@ega @e Hoslao Hortugalski infant7 istraOio @e oEale Afrike sve :o uNKa YaPEi@e. M svo@iP
Hutovan@iPa Ho:neo @e i?veNta@ ko@i i?nena]u@e Hreci?noNKu. Yo:ine <[W>7 APEro]o Kontarini
AAPErogio 5ontariniG7 ko@i @e sa @e:niP svo@iP ?ePl@akoP Hosetio EtioHi@u i Persi@u7 HruOio naP
@e oHise ti6 ?ePal@a.
Yo:ine <FF>7 PePori@alist RaPu?io ARaPusioG7 sekretar Senata a HotoP i #eKa
:esetorice7 sakuHio @e HriQe o Hutovan@iPa u @e:no@ kn@i?i u ko@o@ se7 i?Pe]u ostaloga7 slave
na@veKi HoPorski Ho:vi?i ReHuElike7 a ko@a Ke :oOiveti sveoHNti i Pun@evit usHe6.
Po'o$ci i t$(ovci
La sPele Ho:u6vate o ko@iPa @e uHravo Eilo reQi HretHostavka @e :a iPa@u Ho:rNku @e:ne
Po:erne i efikasne Hrivre:ne infrastrukture7 kakvu su #eneci@anci i n@i6ova :rOava HosteHeno
stvorili.
9 govoru Nto ga @e i?rekao <[0>. leOeKi na saPrti7 :uO: ToPa?o JoQenigo AToPPaso
JocenigoG naHravio @e Elistavi Eilans PletaQke Hrivre:e svog :oEaV TNaN gra: ulaOe u trgovinu7
?a svo@e Hoslove u QitavoP svetu7 <1 Piliona :ukata u navaPa
<W
7 galeraPa
<2
i :rugiP la]aPa7
tako :a Qist Hri6o: ko@i to :onosi #eneci@i i?nosi 0 Piliona7 a i?Pe]u onoga Nto ulaOePo i
ukuHnog Hri6o:a :oEitak @e [ Piliona. Kao Nto ?nate7 na Poru iPaPo >111 la]a o: <1 :o 011
aPfora7 sa ukuHno <W.111 PornaraX Ho?nato vaP @e :a iPaPo >111 nava i na n@iPa 2.111
Pornara. Tako]e ?nate :a svake go:ine iPaPo na Poru [F galera7 kako u?ani6 tako i oni6
kruHni6
<=
7 a na n@iPa <<.111 PornaraX u? to iPaPo i >111 stolara Ero:ogra:itel@a7 te >.111
kalafata
01
X ?nate ?a naNi6 <Z.111 tkalaca Nto i?ra]u@u tkanine o: svile i Har6etaX vi:eli ste kuKe
19
Nava @ veliki, vrst jedrenjak kakav je gra/en u doa krsta3kih ratova. :vde se verovatno misli na nave tonda,
!okruglasti" rod koji je plovio iskljuivo na jedra. (Prim. prev.)
1-
Galera (ili galea, a jedan ne3to drukiji tip istog roda $ove se galeazza) nije ono @ ili samo ono @ 3to se
uoiajeno podra$umeva pod galijom, dakle !roija3ka la/a", la/a koju veslima pokre#u roija3i. 4o je rod koji
koristi jedra, a kad nema vetra, onda ide na vesla, tako da omogu#uje ve#u sigurnost u prevo$u roe, mada mu je
$og velike posade nosivost manja. >potrea vesala omogu#uje mu i ve#u sposonost manevrisanja u itkama.
Veslai su, arem u poetku, ili sloodni ljudi koji su se u sluaju potree i orili. Ao kasnije su %leani poeli $a
ovaj posao koristiti i roove. (Prim. prev.)
1.
Galera grossa, rod ve#e nosivosti od uoiajenih (u$anih) galera, uveden u upotreu u prvoj etvrtini B4V veka.
(Prim. prev.)
2;
ala!at @ majstor $a i$gradnju i popravak rodova. (Prim prev.)
2;
Hrocen@ene na W Piliona i F1.111 :ukataX na@aPnina ?a te kuKe :onosi F11.111 :ukataX iPaPo
<.111 HlePiKa Qi@i go:iNn@i Hri6o: i?nosi o: W11 :o [.111 :ukata...U
Kakva Hoe?i@a cifara7 ko@a @e i i?ra? likovan@a #eneci@e ?Eog soHstvenog Eogatstval NeNto
kasni@e u toP svoP govoru I ko@i Hre:stavl@a i n@egovu oHoruku I JoQenigo HoPin@e o:re]ene
oElasti trgovine u ko@iPa se sve vrti oko #eneci@e.
Rin@enica @e :a LaHa: :a@e #eneci@i :rvo7 Petale7 vunu i vunene tkanine7 kao i svilene
tkanine i?ve?ene ?latoP7 te Hlatno o: ku:el@e i lanaX u? to7 ta@ isti LaHa: uvo?i Hreko #eneci@e
?aQine7 Pirise7 roEove7 svilu7 HaPuk7 stiHsu i Pateri@e ?a Eo@en@e. Slavenski svet HriEavl@a ?a
PletaQku trgovinu :rvo7 Pe:7 vosak7 kr?no7 ku:el@u. #i?anti@a Hro:a@e #eneci@i vina i svilene
tkanine. IslaPski svet7 Hreko ko@ega se transHortu@u kineska svila i ?aQini i? In:i@e7 Hro:a@e
#eneci@i NeKer7 lan7 HaPuk7 Pirise i ?aQine.
La vlastitu HotroNn@u7 ReHuElika uvo?i Oito7 ?aQine7 :rvo7 EituPen7 gra]evinski Pateri@al7
ku:el@u. M: vlastiti6 Hroi?vo:a7 ona i?vo?i so7 NeKer sa Kan:i@e i KiHra7 kao i Oito7 vina i vunu i?
svog carstva7 a isto tako i ono Nto se i?ra]u@e u n@o@ saPo@V nakit7 staklo7 kristal7 kr?na I :akle7
Hroi?vo:e ko@i o: n@e Qine @e:an o: na@?naQa@ni@i6 centara Po:e.
Na@veKi :eo nave:ene roEe i? ti6 uvo?noCi?vo?ni6 Hoslova :onosi se na ke@ove i oEale
#elikog kanala7 u ?one ko@e sve viNe sluOe saPo ?a tu svr6u7 i tu se Hro:a@e i ra?Pen@u@e. Ra?log
toPe @e oEave?a ko@u @e :rOava naPetnula vlasniciPa Ero:ova :a HrilikoP svo@i6 Hutovan@a
Hristanu u luci7 kako Ei tu Hlatili ula?nu i i?la?nu taksu.
I?Pe]u "III i "# veka go:iNn@i oEiP trgovinske ra?Pene u stalnoP @e Horastu. PoQetkoP
tog Herio:a7 na galeraPa se Hrenosilo i?Pe]u > 111 i F.111 tona tereta go:iNn@eX u "I#
veku7i?Pe]u W.F11 i <1.111 tonaX u "# veku7 i?Pe]u <1.111 i <0.111 tona. \ok su galere
Hrenosile lake i :ragocene terete7 :otle su nenaoruOani Ero:ovi7 @e:ren@aci okruglog oElika i s
tonaOoP ko@a @e ?a ono :oEa Eila ?natna7 Hrevo?ili sloEo:niP PorskiP HuteviPa teNku7 gloPa?nu
i ne Pnogo skuHu roEu.
NaiPe7 galere7 tiHiQno veneci@anski Ero:ovi7 ?natni6 :iPen?i@a7 Er?i7 laki ?a uHravl@an@e7
sa :va ili tri @arEola7 sa Hosa:oP o: :vesta veslaQa i :va:eset strelaca7 kretale su u konvo@iPa
!mude# na istok ka 5arigra:u7 RoPani@i7 5rnoP Poru7 Tani
0<
i TraHe?un:u
00
7 te HrePa KiHru i
Jalo@ JerPeni@i
0>
X a na ?aHa: ka Ja@orki7 Barseloni7 #alensi@i7 Sevil@i7 SisaEonu7 SautePHtonu7
BriOu i Son:onu.
I? svega ovoga se vi:i :a @e PletaQka Hrivre:a7 HrePa Bro:elovoP ABrau:elG i?ra?u7 Eila
T:irigovanaU. Jer :rOava @e Eila ta ko@a @e o:re]ivala kalen:ar Ho ko@ePu su Hola?ile mude kao i
vrstu tovaraX ona @e iPenovala kaHetane. 9 Arsenalu I g:e @e ra:ilo viNe o: 6il@a:u visoko
kvalifikovani6 struQn@aka I i?gra]ivala @e vlastite galere na ko@iPa @e isticana ?astava sv. Jarka
i ko@e su sve:oQile o PletaQkoP Hrisustvu na PoriPa. Rinovnici Serenissime Ha?ili su i na to :a
Ero:ovi Ho@e:inaca o:govara@u HroHisiPa7 o:re]ivali su gorn@u granicu n@i6ovog tovara7 i?:avali
naloge o Ero@u Qlanova Hosa:e7 Ha Qak i o Ero:sko@ oHrePi7 uOa:i i si:riPa.
Pitan@a ve?ana ?a Hlovi:Eu. Ee? oE?ira na to :a li @e ova Eila T?vaniQnaU ili Hrivatna7 nisu
Eila @e:ina u ko@a se :rOava uHlitala. La6val@u@uKi gusto@ PreOi Qinovnika7 na Qi@eP se Qelu nala?io
Proveditor di Comun ReHuElika @e na:?irala i PnogoEro@ne ustanoveV ?ondaco de0 @edesc,i
21
Crad u junoj )usiji, pored oala D$ovskog mora, na jednom od puteva $a ,ndiju. (Prim. prev.)
22
6ana3nji 4ra$on, na severnoj oali %ale D$ije. (Prim. prev.)
2&
"alom #ermenijom na$ivala se kraljevina koju su u 0ilikiji u doa krsta3kih ratova osnovali iseljenici i$ Eermenije.
(Prim. prev.)
21
AnePaQku Hoslovnicu7 ko: RialtaG7 u ko@u su ?Eog svo@i6 Hoslova Porali :ola?iti nePaQki trgovciX
\oP SoPEar]ana7 ku:a @e sti?ala roEa i? Itali@e.
#eneci@a @e :rOala PonoHol na so7 a :eliPiQno @e na:?irala i trgovinu osnovniP
Hre6raPEeniP Hroi?vo:iPa kao Nto su Oito i ul@e. SokalniP EankaPa ?aEran@ivala @e :a :a@u
?a@Pove stranciPa7 kako Ei @o@ novac u sluQa@u HotreEe Eio na rasHolagan@u.
ReHuElika @e u 5eki kovala svo@ novacX sreErni groN7 ko@i se Ho@avio kra@eP "II veka7 a
ni@e se Pen@ao o: <02[. :o "#I vekaX :ukat7 u ko@ePu iPa >7FZ graPa finog ?lata7 a na Qi@eP se
reversu vi:i sveti Jarko kako Hre:a@e ?astavu :uO:u ko@i Hre: n@iP kleQi. Ta@ :ukat @e vrlo Er?o
Hostao osnovna ?latna Ho:loga u QitavoP Sre:o?ePl@u. Senat7 isHun@en HonosoP EaN kao i
JoQenigo7 oE?nanio @e <[F=. go:ineV TNaN @e ?latnik toliko cen@en7 :a u QitavoP svetu uOiva veKi
ugle: nego Eilo ko@i :rugi ?latni novac Eilo kog :rugog naro:alU
Ta@ :ukat I ili cekin7 tako na?van @er @e kovan u 5eki I ra?Pen@ivan @e ?a :ruge novce u
PnogoEro@niP HrivatniP EankarskiP ustanovaPa gruHisaniP na Rialtu. Ko: Pen@aQa7 na
tekuKiP raQuniPa trgovaca7 nala?io se novac ko@i se na osnovu Hisanog naloga Pogao HovuKi.
JuNteri@e su na ta@ naQin @e:niP oEiQniP sHisoP Pogle naPiriti svo@e kolege i? iste Eanke ili i?
neke suse:ne. Tako @e Hore: Petalne nasta@ala i Poneta u oEliku Hisani6 :okuPenata. \rOan@e
raQuna uEr?o @e HoEol@Nano otkriKeP @e:nog HostuHka o: kaHitalnog ?naQa@aV reQ @e o i?uPu
kn@igovo:stva Tna veneci@anski naQinU7 :eliPiQno :vostrukog7 ko: ko@ega @e svaki raQun
sa:rOavao I @e:ne suQelice :rugiPa I :ugove i kre:ite7 te na ta@ naQin veK na Hrvi Hogle:
Hoka?ivao stan@e na raQunu. Kra@eP "II veka HoQin@e i uHotreEa Penice7 ko@a olakNava Hrenos
kaHitala7 :avan@e kre:ita7 kuHovinu i Hro:a@u. TPretHostaviPo :a @e:an JleQanin i @e:an
Son:onac sklaHa@u Hosao u BriOu7 te :a Engle? kuHu@e kiHarske tkanine i?ve?ene ?latoP7 u
vre:nosti o: <11 funti u flaPanskiP bgroNiPab7 ko@e se oEave?u@e :a Ke isHlatiti u #eneci@i.
\ovol@no @e :a o:e :o nekog Eankara ko@i se nala?i u BriOu a iPa ?astuHnika u #eneci@i7 te :a Pu
isHlati7 u funtaPa sterlin?iPa7 i?nos ko@i o:govara onoPe o: sto funti u groNiPaV Eankar
Atrasant
0[
G :a@e svoP veneci@anskoP ?astuHniku Atrasatu
0F
G nalog :a Hro:avcu tkanine AkorisnikuG
isHlati ta@ i?nos u :ukatiPa. #rePe ko@e @e HotreEno :a HisPo stigne i? BriOa u #eneci@u7 kao i
rok ?a isHlatu Autvr]en o: strane Pen@aQa na :va PesecaG7 o:laOu naPiren@e raQuna7 Nto ?naQi :a
otvara@u i?vestan kre:itX HostuHak ra?Pene7 ?a6val@u@uKi transferu7 :onosi i o:re]enu :oEit.U
ABraunNta@nC\elor.G Ta :oEit i:e :o /A*
#eneci@anski trgovac I na@QeNKe i saP sin trgovca I Oivi seEi svo@stveniP OivotoP i u
o:govara@uKo@ sre:ini. PriHrePan veK o: :etin@stva ?a svo@ Hosao7 on na@Hre Eiva Hoslan na neki
Ero:7 i Hri toP na n@ ukrcava neNto roEe sa ko@oP se uQi trgovan@u. LatiP Pu nala?e Pesto u
inostranstvu7 ko: nekog ro]aka ili ?astuHnika. PotoP i saP HoQin@e :a ?astuHa Hre:u?eKe. Ka:
:o]e u o:govara@uKe go:ine7 i ka: ?a to nastuHi trenutak7 on se I HoNto se oEogatio I vraKa u
#eneci@u7 g:e ?asniva i :oP. Nastavl@a Hoslove7 u?iPa uQeNKe u @avnoP Oivotu7 ulaOe :eo svo@i6
Hri6o:a u kuHovinu ?ePl@e i nekretnina7 kao i u :rOavne rente.
La ra?liku o: svo@e firentinske saEraKe7 ko: ko@e Honeka: :ola?i :o i?raOa@a i
interesovan@e ?a kn@iOevnost7 veneci@anski mercator uglavnoP Hose:u@e saPo struQno
oEra?ovan@e7 ?asnovano na iskustvu i soli:noP Ho?navan@u kn@igovo:stva i geografi@e7 a sluOi se i
@e?iciPa ko@e govore n@egove inostrane PuNteri@e.
2'
,$davalac menice. (Prim. prev.)
2(
+ice koje na osnovu i$date menice ispla#uje novac. (Prim. prev.)
22
No veneci@anski se Hrivre:nici oEiQno ne ve?u@u saPo ?a @e:no trgovaQko :ruNtvo7 veK ?a
viNe n@i67 ili ?a Hre:u?eKa ra?liQiti6 vrsta. Mni Pogu Eiti Qas trgovci kaHitaloP7 a Qas trgovci
roEoP. \eleKi tako svo@e Hoslove7 uPan@u@u ri?ike Hlovi:Ee i trgovan@a. 9 #eneci@i Tveliki
Hoslovi i velika Eogatstva nasta@u i? nagoPilavan@a Pali6 Hre:u?eKa i Pali6 :oEitaka.U ARenuar.G
Stoga JleQaniPa uoHNte ni@e HotreEno :a se osigurava@u. kao Nto Qine Hoslovni l@u:i i? ;irence.
Osva*an*a na kopn)
9 svo@o@ veK citirano@ oHoruci7 ToPa?o JoQenigo uHo?orio @e svo@e sugra]ane :a ne
nastavl@a@u veK ?aHoQete veneci@anske Ho:u6vate na koHnuV TRuva@te se kao o: Oive vatre :a ne
otiPate :oEra :rugi6 i :a ne ?aHoQin@ete neHrave:ni rat7 @er Ke vas inaQe Bog uniNtiti.U I :o:ao @eV
TPa?ite :a ostanete taPo g:e @este7 Ha Kete Eiti na:PoKni na: sviPa.U
Jore idili koHnoD Rin@enica @e :a se ReHuElika HosteHeno okretala koHnu7 iako se Honeko
toPe oHirao. JnogoEro@ni su ra?lo?i ?a to HreuravnoteOen@e7 :a ne kaOePo i ?a Hreokret u n@eno@
sHol@no@ Holitici. MEliOn@a Ho:ruQ@a na koHnu Eila su Eogata i nastan@enaX na n@iPa su Eili
ra?vi@eni Hol@oHrivre:a i ?anatstvoX ona su #eneci@i HruOala PoguKnost ?a uvo? i i?vo?X na@?a:7 ko
@e n@iPa vla:ao7 na:?irao @e ceste ko@e vo:e ka AlHaPa i ka :olini Poa7 a ko@iPa @e Hrola?ila roEa
na Hutu i? lagune ili ka n@o@. 9? to7 Serenissima @e i? svog koHnenog ?ale]a Qesto Eivala ugroOena
aPEici@aPa vla:ara sa kontinenta7 Ha @e I suoQena sa n@i6oviP HritisciPa I Eila HriPorana :a
seEi T:a va?:u6aU. ReQ@u7 ukoliko @e T6tela :a ostane velika sila7 Porala @e :a se uPeNa u stvari
na kontinentu i :a tu Hotvr:i svo@u PoK.U ATir@e.G
9 "I# veku7 PletaQko naHre:ovan@e na koHnu Eilo @e na@Hre :iHloPatsko7 i isHol@avalo se
u ugovoriPa ?akl@uQeniP sa suse:niP gra:oviPa kao Nto su Trevi?o7 Pa:ova ili ;erara. Ali u
severnoP :elu Holuostrva7 HreteKi #eneci@i Eloka:oP7 Ho@avile su se vlastelinske Horo:iceV
Skali]erovi AScaligerG u #eroni7 Karare A5arraraG u Pa:ovi7 #iskonti@evi A#iscontiG u Jilanu.
Yo:ine <>>W7 u? Ho:rNku Pa:ove7 ;erare7 Jantove i ;irence7 #eneci@a @e naHala #eronu.
\ve go:ine kasni@e Skali]erovi su se o:rekli svo@i6 Hro6teva HrePa Pa:ovi i ustuHili Trevi?o
JleQaniPa. ;ranQesko Novelo A;rancesco NovelloG i? Karare7 Qi@a @e aPEici@a Eila :a HroNiri
svo@e teritori@e7 uNao @e <[1[. u #eronu i HroglaNen @e n@eniP gosHo:areP. Yra: @e7 Pe]utiP7
sle:eKe go:ine Hri?nao vlast Serenissime' u novePEru se7 nakon ogorQenog otHora7 Hre:ala i
Pa:ova. PoNto @e <[1Z. Hao u ruke svo@i6 Hrotivnika7 ;ranQesko @e osu]en na sPrt i u:avl@en.
NeNto kasni@e7 vlastelin Ravene7 MEico AMEi??oG :a Polenta7 ?atraOio @e PletaQku ?aNtitu ?a seEe i
svo@e HotoPke.
9 go:inaPa <[<=I<[01. ReHuElika @e ratovala Hrotiv Pa]arskog kral@a SigisPun:a7
iskoristivNi to Nto su n@ega sa :ruge strane ugro?ili Turci. #ratila @e Ho: svo@u vlast Beluno7 ;eltre7
9:ine i Akvile@u7 osvo@ila Ka:ore i :oQeHala se Trogira i SHlita.
Jilanski vo@vo:a ;iliHo Jari@a #iskonti A;iliHHo Jaria #iscontiG Hre:u?eo @e oEiPne
vo@ne oHeraci@e u severno@ Itali@i. Yo:ine <[01. osvo@io @e BreNu i ParPu7 a <[0>. ;orli. SuoQene s
toP oHasnoNKu7 ;irenca i #eneci@a `ko@oP @e ta:a uHravl@ao :uO: ;ranQesko ;oskari A;rancesco
;oscariGaG ?akl@uQile su save? ?a o:Eranu reHuElikanski6 TsloEo:aU. Yo:ine <[0Z. ReHuElika @e
?avla:ala BreNoP7 a :ve go:ine kasni@e I ugovoroP o Piru HotHisaniP u ;erari I :oEila @e i
BergaPo. TYranica i?Pe]u JletaQke reHuElike i vo@vo:stva #iskonti@evi6 o: ta:a se nala?i u
srcu SoPEar:i@e7 na nekoliko :esetina kiloPetara o: JilanaV u gra:oviPa i utvr]en@iPa
veneci@anskog Ho:ruQ@a7 kao Nto @e to rani@e Eio sluQa@ u Hokra@ini Trevi?a i neNto rani@e u ;riuli@u7
2&
nastaniKe se veneci@anski velikaNi... Qi@a @e :uOnost :a Hre:stavl@a@u i naPeKu suverenitet
Serenissime* T `Koci A5o??iG.a
Yo:ine <[><7 rat :o ko@ega @e Honovo :oNlo i?Pe]u Jilana i #eneci@e ni@e :oneo ?natni@e
re?ultate. Yo:ine <[>Z. i?Eio @e novi sukoE7 a na Qelu antiviskonti@evskog save?a Hroslavio se
;ranQesko Sforca A;rancesco Sfor?aG. Yo:ine <[[[. #eneci@a7 ;irenca i Bolon@a skloHile su save?
Hrotiv Pilanskog vo@vo:e. Nakon sPrti ovog Hosle:n@eg A<[[ZG So:i se Hre:ao Serenissimi*
9Er?an Ha:oP 5arigra:a7 Pir ?akl@uQen u So:i@u A=. aHrila <[F[G Hre:ao @e KrePu
#eneci@i i Hotvr:io PletaQku vlast na: BreNoP i BergaPoP.
Na@?a:7 <[2<. go:ine7 novi Hrotivnik na ko@ega su krenuli JleQani Eio @e Erkole :bEste
AErcole :bEsteG. Jotiv ?a ova@ n@i6ov Ho:u6vat Eio @e u Qin@enici :a @e ;erara Eila ?naQa@na reQna
luka7 a u? to @e gosHo:arila i ?natniP HrostoroP sa oEe strane Poa. NaHul@7 Jilano7 ;irenca7
Jantova i Bolon@a stali su na vo@vo:inu stranu7 :ok @e saPo HaHa Sikst I# Ho:rOao #eneci@u.
Je]utiP7 <[20. go:ine7 Sikst I# @e naHustio PletaQki taEor i ka?nio svo@u EivNu save?nicu
inter:iktoP
0Z
ko@i @e ova Hroglasila nelegitiPniP. JiroP ko@i @e <[2[. HotHisan u Ban@olu
Serenissima @e :oEila Rovigo i Pole?ine. BorEeni Oar ko@i su #eneci@anci isHol@ili tokoP tog
PuQnog rata oE?nanio @e n@i6ov i:entitet7 Ti:entitet ko@i @e Hose:ovao i?vesnu :u6ovnu snagu7
sHosoEnu :a u@e:ini... PnogoEro@ne #eneci@ance7 ne saPo velikaNe i gra]ane7 veK i oEiQne l@u:e
i? naro:a.U AKoci.G
Sre:inoP "# veka7 @e:an veneci@anski Hatrici@7 Bernar:o _ustini@ani AYiustinianiG7 iPao
@e :osta ra?loga :a s HonosoP oE?nani kako su tri na@PoKni@a Qoveka na svetu car7 HaHa i :uO:.
Kao koloni@alna sila ko@a @e Hostala vlasnica ?natni6 teritori@a na koHnu7 ReHuElika @e
uPela veNto :a uHravl@a oniP Nto se ?valo 1ominio di @erra ?erma* Sa na@?naQa@ni@iP gra:oviPa
naHravila @e koPHroPise. Tako @e HoNtovala i?vesne Hrerogative Ha:ovanske oHNtine7 ko@a @e i
:al@e Eirala svo@ Savet7 a ova@ @e Hak iPenovao visoke Qinovnike. 9 #eroni @e ?a:rOala Senat7 ko@i
@e i :al@e Pogao HroglaNavati ?akone7 a tako]e i Eirati visoke Qinovnike. 9 #iQenci7 BreNi7
BergaPu7 saQuvani su neki lokalni statuti7 kao i neke Hravne instituci@e. Yra:ovi Ho: PletaQkoP
vlaNKu Eili su u? to :uOni :a uEiru Hore?7 a Honeka: i :a iPenu@u Qinovnike u niOiP centriPa ko@i
su iP Eili HotQin@eni.
Lau?vrat7 Serenissima @e ?a:rOala Hravo :a o:oErava ustavne akte gra:ova Ho: n@enoP
vlaNKuX ?aEranila @e :a se oni Pen@a@u Ee? n@enog o:oEren@a7 a u nekiP sluQa@eviPa uvo:ila @e i
HroHise na:a6nute PletaQkiP ?akono:avstvoP.
#eliko veKe @e Hre svega Eiralo vr6ovnog Hrovi:ura oElasti na koHnu7 kao i rektore. Svi su
oni Porali Eiti HorekloP i? Hatrici@ski6 Horo:ica7 a Eili su HotQin@eni #elikoP veKu. 9 velike
gra:ove oEiQno su Eivali i?aslani naPesnik !%odest9# sa koPHetenci@aPa i? oElasti gra]anskog
Hrava i su:stva7 i vo@ni ?aHove:nik7 ?a:uOen ?a Hore?e i vo@sku. Kao sara:nike iPali su
kaPerlenge7 Qinovnike ?a:uOene ?a finansi@e !camerlingo# i kastelane Aa i oni su svi Porali Eiti i?
Hatrici@ski6 Horo:icaG7 te Hravnike ko@e su sa soEoP :ovo:ili i? #eneci@e. \uOnosti svi6 ovi6
Qinovnika Eile su i?vanre:no Hreci?no o:re]ene u HunoPoKiPa ko@e su iP Hre:avane na :an
HolaskaV uHo?oravani su :a treEa :a :elu@u u skla:u sa EoO@oP vol@oP i Hrav:oP7 sa lokalniP
statutiPa i oEiQa@iPa7 ?a :oEro ?a@e:nice ko@oP uHravl@a@u i u slavu vla:a@uKe ReHuElike.
La:uOeni ?a @avni re:7 ?a usHeNnost u finansi@aPa7 ?a i?vrNavan@e @avni6 ra:ova7 ?a
naoruOan@e7 o:Eranu i snaE:evan@e7 stavl@eni Ho: kontrolu Hutu@uKi6 insHektora Ato @e Eila nova
27
Interdikt @ ka$na koju je katolika crkvena vlast i$ricala svetovnim vlastima (nekoj dravi, nekom gradu i sl.),
$aranom vr3enja verskih oreda u olastima pod njihovom jurisdikcijom. (Prim. prev.)
2'
vrsta Qinovnika7 uve:ena <[<1G7 rektori su Eili neka vrsta Hosre:nika i?Pe]u stanovniNtva ko@iP
su uHravl@ali i ReHuElike I a ona @e7 Pe]utiP7 u kra@n@o@ instanci Eila ta ko@a @e suvereno
o:luQivala.
NaPesnici i vo@ni ?aHove:nici Oiveli su u novoi?gra]eniP HalataPaV tiPe @e I EaN kao i
?naPen@eP istaknutiP na stari@iP @avniP sHoPeniciPa ili Hostavl@eniP na trgoviPa I svakoPe
Eio stavl@an na ?nan@e autoritet ReHuElike.
Nain vladan*a i sk)p%tinski 5ivot
Kao Nto sPo veK vi:eli ka: @e Eilo reQi o Hrivre:noP Oivotu i o uHravl@an@u HrekoPorskiP
Ho:ruQ@iPa ili oElastiPa na koHnu7 JletaQka reHuElika Eila @e snaOna :rOava I a u iskuNen@u
sPo :a kaOePo7 i :rOava ko@oP se HreviNe uHravl@alo. Ta Qin@enica :ola?i :o i?raOa@a Hrvenstveno
u instituci@aPa Serenissime ko@e7 HraktiQno utvr]ene veK kra@eP "III veka7 osta@u tako reKi
neHroPen@ene skoro Hola tisuKleKa7 i?a?iva@uKi tiPe :ivl@en@e Itali@ana APe]u n@iPa i ;irentinacaG
i stranaca.
Kao Nto HiNe u @e:no@ francusko@ anoniPno@ rasHravi7 Ho: naslovoP B gradskoj u%ravi i
sinjoriji u Veneciji ova Hosle:n@a I sin@ori@a I TPoOe Eiti s6vaKena na tri naQinaV Hrvi @e :a se
n@oP o?naQava@u sve @avne sluOEe u #eneci@i i Qitava :rOava JleQanaX u :rugoP sluQa@u7 Ho:
n@oP Ei se Ho:ra?uPevao Qitav Kolegi@uP...X u treKeP Ei Hak Ho: PletaQkoP sin@ori@oP treEalo
Ho:ra?uPevati saPo :uksa A:uO:aG i n@egove savetnike7 ukl@uQu@uKi tu i Hoglavara #eKa
Qetr:esetorice.U MvoP se Hrika?u nePa Nta Hrigovoriti.
T\uOnost :uO:a #eneci@e7 na?ivanog i HrinciHoP
0W
7 na@viNa @e o: svi6 ko@u naNa ReHuElika
Hoverava svo@iP i?u?etno ?asluOniP HlePiKiPaU7 Hisao @e <[=> Jarino Sanu:o7 @e:an o: oni6
ko@i su na na@Hronicl@ivi@i naQin oHisivali Oivot u #eneci@i svog :oEa.
PoQev o: <02Z. go:ine7 vr6ovnog :rOavnog Hoglavara viNe ne iPenu@e naro:7 veK on Eiva
i?aEran sloOeniP HostuHkoP o: @e:anaest glasan@a7 Hri QePu se u i?Eor ko@i vrNi #eliko veKe
uHliKe i utica@ sluQa@a Aili Hrovi]en@aG7 kako Ei se onePoguKile sve Harti@ske ili Horo:iQne sHletke i
uklonili oHasni ili nesHosoEni l@u:i. Lnake n@egove vlasti Hre:stavl@a@u neoEiQna kaHa u oEliku
roga7 PaQ7 HurHurni HlaNt oEruEl@en 6erPelinoviP kr?noP7 te crvene ciHele7 Ho ugle:u na one
ko@e su nosili vi?anti@ski carevi. \uO:eve titule su TN@egova Hreu?viNenost7 PiloNKu BoO@oP :uO:
#eneci@e7 :uks \alPaci@e i ^rvatske7 gosHo:ar na: QetvrtinoP i Ho roPanskog carstvaU7 s tiP Nto
@e ova Hosle:n@a na?naka nestala <>F[. Kasni@e Ke :uO: Eiti na?ivan TPresvetliP PrinciHoPU !il
Princi%e Serenissimo#*
TNi o @e:noP HosluU7 kaOe ;irentinac \onato _anoti AYiannottiG7 Tni@e se Poglo
rasHravl@ati Ee? n@egovog Hrisustva7 ali ni on ni@e Pogao saP :onositi o:luke.U To @e taQna
HriPe:Ea. Jer :uO: @e Hrisustvovao sviP se:nicaPa veKa7 na ko@iPa @e Pogao i?neti svo@e
PiNl@en@e i staviti ga na glasan@e7 ali ne i naPetnuti ga. IPenovan :oOivotno7 HriHa:a@uKi uvek
neko@ PoKno@ Horo:ici7 Qesto rasHolaOuKi i ?natniP iskustvoP7 on @e vrNio snaOan utica@ na veKa7
ko@a su Ho saPo@ svo@o@ Hriro:i Eila kratkotra@na.
Ali n@egova @e vlast Eila strogo ograniQena PnogoEro@niP i taQno o:re]eniP HroHisiPa.
M:Pa6 Ho svoP i?Eoru7 :uO: @e Porao i?reKi veK sHoPenuto oEeKan@e ko@iP se Hre:
sveNtenstvoP i skuHNtinaPa sveQano oEave?ivao :a Ke :elovati u skla:u sa ?akoniPa i interesiPa
29
Il Principe (it.); le Prince (*r.). , u na3em narodu mletaki je dud na$ivan principom, dok je princ titula koju nose, u
monarhijama, lanovi vladarskih porodica, a predstavlja i jednu od najvi3ih aristokratskih titula. (Prim. prev.)
2(
:rOave. La vrePe tra@an@a svog Pan:ata ni@e Pogao shP i?la?iti u @avnost7 ni@e se sPeo shP
sretati sa vla:ariPa ili straniP HoslaniciPa7 ni@e sPeo shP otvarati ?vaniQna HisPa. Primus inter
%ares AHrvi Pe]u @e:nakiPaG7 ili Hak re" in %ur%ura in urbe ca%tivus Au HurHur o:eveni kral@
?atoQen u svoP gra:uG7 PletaQki :uO: @e7 i?u?ev u sluQa@eviPa neki6 snaOni6 liQnosti7 Eio
Hoglavar Qi@a se uloga HosteHeno svo:ila na cerePoni@alnu.
Posle sPrti Agostina BarEariga A<F1<G ko@i @e nasle:io svog Erata Jarka Aa ta Qin@enica @e
u?nePirila @avno Pn@en@eG i ko@i @e I ne Ee? ra?loga I Eio oHtuOivan ?Eog ra?liQiti6
?louHotreEa7 uve:en @e HostuHak u okviru ko@ega su :uO:u HosPrtno su:ili ad ,oc iPenovani
isle:nici. Mni su stavl@ali Ho: sekvestar n@egovu iPovinu7 kao oEe?Ee]en@e o: eventualni6 Nteta
ko@e @e on PoO:a naneo ?a@e:nici. Yo:ine <F0<. QlanoviPa :uO:evski6 Horo:ica onePoguKeno @e
:a stiQu visoka crkvena ?van@a i :a vrNe funkci@e ?astuHnika KoPune. Yo:ine <Z[Z. EiKe iP Qak
?aEran@eno :a Eu:u Hoslanici.
Pore: Jalog veKa !5inor Consiglio# ko@e su Qinili :uO: i n@egovi6 Nest savetnika7
nala?ila se Serenissima Signoria u Qi@i su sastav ula?ili i Hoglavari #eKa Qetr:esetorice
!Cuarantia#* Kra@eP "# veka Hri:o:ata su iP Nestorica savetnika ?a vo]en@e oHNte Holitike ko@e
@e iPenovalo #eliko veKe7 a o: ko@i6 @e svaki Hre:stavl@ao @e:an gra:ski sestiere' ?atiP Hetorica
savetnika THo naloguU7 ?a:uOeni6 ?a oElast HoPorski6 HroHisa7 te Hetorica savetnika ?a koHnena
Ho:ruQ@a. Svi oni ?a@e:no saQin@avali su Kolegi@uP !Collegio# u Qi@eP @e sastavu Eilo :va:eset
Nest osoEa7 a Qi@e su koPHetenci@e7 HoQev o: "#I veka7 oEu6vatale Hitan@a i? oElasti sHol@ne
Holitike.
#eliko veKe !5aggior Consiglio# Tkl@uQni :eo celokuHnog veneci@anskog sistePaU
ATir@eG7 Eiralo @e i? svog sastava savetnike :uO:a7 Qlanove Senata7 Qlanove #eKa :esetorice i
?natan Ero@ Qinovnika. N@ePu @e HriHa:ala Hosle:n@a reQ u i?glasavan@u ?akona Hre:loOeni6 o:
strane uOi6 veKa. Pre <0=W7 ono @e iPalo i?Pe]u [11 i F11 QlanovaX HoQetkoP "I# veka7 oko
<.<11X kra@eP istog veka viNe o: <.011X a <[=>7 HrePa Jarinu Sanu:u7 oko 0.111. Svi iHak nisu
Hrisustvovali ?ase:an@iPa7 Eu:uKi :a @e Eilo Pnogo oni6 ko@i su Eili ?au?eti vlastitiP HosloviPa
i?van #eneci@e. Yo:ine <[=>7 oHet HrePa Sanu:u7 se:nicaPa #eKa Hrisustvovala @e svega
Holovina n@egovi6 Qlanova.
Je]utiP7 Hara:oksalno @e to Nto @e HoveKan@e Ero@a Qlanova #elikog veKa Eilo Hosle:ica
n@egovog ?atvaran@a !serrata# HroglaNenog <0=W. i Hretvorenog u tra@no <0==. M: ta:a su u to@
skuHNtini Pogle uQestvovati saPo osoEe ko@e su u n@o@ ?ase:ale tokoP Qetiri Hret6o:ne go:ine7
kao i :rugi ugle:nici iPenovani ad ,oc o: strane i?Eornika. Na ta@ naQin7 u #eliko veKe ula?ili su
saPo Qlanovi Horo:ica Qi@e @e Horeklo Eilo :avnaNn@eX novi EogataNi su u toPe sHreQeni i
onePoguKena @e I osiP u i?u?etniP sluQa@eviPa I Eilo kakva HroPoci@a novi6 klasa. Yo:ine
<><[. naHravl@en @e sHisak sa iPeniPa oni6 ko@i su iPali Hravo :a Eu:u i?aErani. M: go:ine <><=7
svako ko @e iPao Hravo :a Eu:e i?aEran Hosta@ao @e Qlan #elikog veKa QiP Ei navrNio :va:eset Het
go:ina Oivota. M: go:ine <>0>. svaki kan:i:at ?a Qlana ove skuHNtine Porao @e :oka?ati :a su
n@egov otac i n@egov :e:a tako]e Eili n@eni Qlanovi.
TRin@enica :a se n@egoviP QlanoP Hosta@alo ro]en@eP I Ee? oE?ira na to :a li @e Eila reQ
o EogataNu ili siroPa6u7 struQno@ ili nestruQno@ osoEi7 uQen@aku ili ne?nalici I onePoguKavala @e
#elikoP veKu :a u uHravl@an@u i :al@e igra neke stvarne uloge7 ko@e su HreNle na :ruga uHravna
tela.U AKoci.G
Je]u tiP teliPa7 #eKe Qetr:esetorice !la Cuarantia# Qi@i su Qlanovi Eirani na @e:nu
go:inu i Pogli Honovo Eiti i?aErani7 sluOilo @e uglavnoP kao su: ?a sluQa@eve i?van #eneci@e7 ali
n@egova su tri Hre:se:nika !ca%i# Eili Ho Hravu Qlanovi Sin@ori@e.
27
LnaQa@ni@a uloga HriHa:ala @e Senatu7 u HoQetku sastavl@enoP o: T?aPol@eni6U !%regadi#
struQn@aka7 ko@e @e :uO: Ho?ivao :a ga Hosavetu@u u nekiP :elikatni@iP stvariPa. Sre:inoP "#
veka Senat @e u svoP sastavu iPao <01 Qlanova ko@e @e na go:inu :ana Eiralo #eliko veKe i ko@i
su Pogli Honovo Eiti i?aErani. N@egoviP su koPHetenci@aPa Eili oEu6vaKeni Pnogi Hoslovi. Mn
@e Eirao Hoslanike7 o:re]ivao iP ?a:atke i sasluNavao n@i6ove i?veNta@e. Brinuo se o ratno@
Pornarici7 regrutovao vo@nike i kon:ot@ere i Ho:vrgavao i6 na:?oru Hrovi:urh. 9 oElasti Hrivre:e7
HoQev o: <F1Z7 iPenovao @e Hetoricu savetnika ?a trgovinu7 te ure]ivao HroHisiPa snaE:evan@e7
slan@e Ero:ova u konvo@iPa !mude# uvo?7 kao i trgovan@e OitoP7 ul@eP7 sol@u i vinoP.
Nastalo I kao Nto KePo vi:eti I i? suHrotstavl@an@a nasto@an@iPa Hatrici@a :a stave
:rOavu Ho: svo@e7 #eKe :esetorice Hostalo @e go:ine <>>F. stalno. I?aErano o: strane #elikog
veKa7 ono @e Eilo neka vrsta vr6ovnog su:a ?a:uOenog :a E:i na: Ee?Ee:noNKu i PoraloPV u
n@ePu se isHol@avala Turo]ena ten:enci@a ReHuElike ka neHoveren@uU AKociG. \esetorica su svo@e
istrage vo:ila u ta@nosti7 oslan@a@uKi se na efikasnu PreOu :ouNnika i :ostavl@aQa7 a ovi su
ostavl@ali svo@a oEaveNten@a na nekoPe o: ?a tu svr6u o:re]eni6 Pesta7 kakvo su Hre:stavl@ale i
Quvene lavl@e Qel@usti i? :uO:eve Halate. Yo:ine <F>=. uve:ena @e funkci@a stalni6 :rOavni6
isle:nika. PrePa reQiPa \oPenika Joro?ini@a7 kra@eP "# veka \esetorica su s HuniP HravoP
Pogla seEi u ?aslugu HriHisati sHoko@nost Oivota u gra:u i oQuvan@e n@egove sloEo:e. NeNto
kasni@e7 Jarino Sanu:o @e ocenio :a to #eKe TuHravl@a skoro u svePu7 Qini sve Nto Pu @e Ho vol@i
i iPa veoPa velik autoritetU.
I? ti6 reQi i?la?i na vi:elo saP :u6 PletaQki6 instituci@a. TJonoHol na trgovinu Hretvorio
se u PonoHol na vlast.U `Krako A5raccoG.a Tu Qin@enicu @asno su uoQavali i stranciV Ab omnibus
ad %ocos
$3
rekao @e kra@eP "#I veka francuski Hravnik fan Bo:en AJean Bo:inG7 :ok @e NHanski
Hoslanik u #eneci@i i?@avio <ZWW. go:ine :a @e TsloEo:a u #eneci@i7 i? vlasniNtva naro:a7 HreNla u
vlasniNtvo HlePenitaNa7 te :a su i? n@enog uOivan@a iskl@uQeni svi ostali gra]aniU.
Do(a6a*i ) )n)t$a%n*o* politici
T9sHostavl@a@uKi svo@u vlast7 aristokrati@a se oEe?Ee]u@e o: onoga Qega se na@viNe HlaNi7 a
to @e uvo]en@e liQne vlasti HuteP :oslu6a i?Pe]u :uO:a i naro:a7 Nto ona I u o:nosu na sloEo:u
kakvu ona tvr:i :a Ke ?avesti I na?iva tirani@oP7 i ?a Nta oPr?nute HriPere HruOa@u liQni i
vlasteoski reOiPi u gra:oviPa severne Itali@e.U ARenuar.G
TokoP "I# veka Eilo @e i?vesni6 Ho:u6vata usPereni6 Hrotiv svePoKi aristokrati@e. Tako
su se <><1. go:ine u:ruOili Ba@aPonte T@eHolo ATieHoloG7 HoHularna i aPEicio?na liQnost i? @e:ne
o: PoKni6 Horo:ica7 n@egov tast Jarko Kverini AJarco BueriniG7 Eogati ?ePl@oHose:nik7 i
Ba:oero Ba:oer7 HorekloP tako]e Hatrici@. Mni su u noKi i?Pe]u <[. i <F. @una HokuNali :a i?vrNe
u:ar Hrotiv veoPa neHoHularnog :uO:a Yra:eniga7 ali nisu usHeli. Kverini @e uEi@en7 Ba:oer
HoguEl@en. T@eHolo @e HoEegao u La:ar7 g:e @e i :al@e neuPorno kovao ?avere. Msnivan@e #eKa
:esetorice Eilo @e Hosle:ica ovog :oga]a@a.
Yo:ine <>FF7 :uO: Jarino ;ali@er7 HriHa:nik @e:ne o: stari6 Horo:ica7 Qovek sa velikiP
iskustvoP AHoslanik7 :ugogo:iNn@i Qlan #eKa :esetorice7 EivNi ?aHove:nik flote na 5rnoP Poru i
Ho:estat u koHneno@ oElastiG7 skovao @e ?averu kako Ei u? HoPoK naro:a o:u?eo vlast Hatrici@iPa.
#eKe :esetorice7 na vrePe oEaveNteno7 sPesta @e reagovalo i nare:ilo :a se ?averenici u6aHse.
Kao Nto @e HroHisiPa Eilo Hre:vi]eno7 u ra: #eKa7 ra:i su]en@a ;ali@eru7 ukl@uQena @e i koPisi@a
2-
:d svih do malog roja njih. (Prim. prev.)
29
o: :va:eset Qlanova !zonta#* \uO: @e Hri?nao greNku i Eranio se kao krivacX <W. aHrila @e osu]en7 a
sle:eKeg :ana o:ruEl@ena Pu @e glava. Yo:ine <>ZF. nare]eno @e :a n@egovo iPe Eu:e i?Erisano
sa fri?a na ko@ePu su7 na ?i:oviPa :vorane #elikog veKa7 Hrika?ani :uO:evi7 te :a Eu:e
?aPen@eno naHoPenoP na latinskoP @e?ikuV TMv:e @e Eilo Pesto Jarina ;ali@era7 koPe @e ?Eog
n@egovi6 ?loQina o:ruEl@ena glava.U
Na@?a: I :a nave:ePo saPo @oN @e:an HriPer I go:ine <[FW. svePoK #eKa :esetorice
:oNla @e u svo@ svo@o@ veliQini :o i?raOa@a HrilikoP aE:ikaci@e ko@u @e ono naPetnulo staroP i
Hroslavl@enoP :uO:u ;ranQesku ;oskari@u7 @unaku ratova Hrotiv Jilana7 ko@i @e ocen@en
nesHosoEniP :a i :al@e vrNi svo@u :uOnost7 nakon Nto @e n@egov sin HroglaNen kriviP ?a vo]en@e
ta@ne HreHiske sa sultanoP i sa ;ranQeskoP SforcoP.
Javna vlast i inovni%tvo
9ka?u@uKi na :u6 ko@iP su Eile HroOete PletaQke instituci@e7 BraunNta@n i \elor HiNu ne
Ee? ra?logaV TMrgani?aP PletaQke :rOave Eio @e krug Qi@i se centar neosetno HoPerao7 ali Qi@i se
oEiP ni@e Pen@ao.U
A ta@ krug Qinila @e iskl@uQivo aristokrati@a. Je]utiP7 kao Nto HiNe Tir@e7 ona @e Eila ta ko@a
@e Tstvorila Eogatstvo7 Ha @e Oelela :a oEe?Ee:i i n@egovu tra@nost... JoOePo @e sPatrati i
oligar6i@oP7 ali uPnoP oligar6i@oPU.
JletaQki @e Hatrici@at7 :akle7 Eio sveHrisutan i svePoKan u uHravl@an@u ReHuElikoP.
#isoki Qinovnici7 na@QeNKe i?aErani o: strane #elikog veKa7 iPali su vlast ko@a @e Eila ograniQena
taQno utvr]eniP HroHisiPaX n@i6ova @e :uOnost tako]e iPala ograniQeno tra@an@e i oEavl@ala se
kolegi@alno.
Je]u Hrvora?re:ne @avne :uOnosti uEra@ale su se one ko@e su vrNili Hrokuratori sv. Jarka
i ?astuHnici KoPune !Avogadori di Comun#* MniP HrviPa7 ko@i su Eirani :oOivotno7 HrePa
Hrotokolu HriHa:alo @e Pesto o:Pa6 i?a :uO:a. 9 "# veku Eilo i6 @e :evetorica7 a u n@i6ov su
:elokrug ula?ili Hri6o:i Ea?ilike i commissarie' Nestorica Pe]u n@iPa Eili su :uOni :a se Erinu o
sestiereima* eto se Hak tiQe ?astuHnika KoPune7 u n@i6ovo@ @e na:leOnosti Eilo na@viNe su:stvo7
uQestvovali su u ra:u #eKh kao @avni tuOioci7 i na@?a:7 n@iPa @e Eila Hoverena na Quvan@e Llatna
kn@iga HlePstva. Je:an o: n@i6 Eio @e o: strane svo@i6 kolega :elegiran u #eKe :esetorice.
9 na:leOnosti niOeg QinovniNtva7 stalno sve Ero@ni@eg usle: ra?vo@a PletaQkog carstva7
nala?ili su se Hravni i finansi@ski Hoslovi. eest :vorski6 su:ova7 svaki sastavl@en o: tri Qlana7
Eavili su se gra]anskiP HarnicaPa. LastuHnici trgovaca7 s tituloP kon?ula7 regulisali su HroElePe
koPerci@alnog HoPorstva. PriHa:nici sluOEe ?vane @ernaria uEirali su takse ?a uve?eno Oito i
ul@e. Provi:uri ?a so o:re]ivali su cenu tog Hroi?vo:a7 ko@i @e ?a veneci@ansku Hrivre:u Eio o:
Eitnog ?naQa@a7 i organi?ovali n@egovu Hro:a@u. 9Eiran@e neHosre:ni6 Hore?a Hre:stavl@alo @e
:uOnost kaPerlenga KoPune.
Poslanici7 ko@iPa @e usle: sve PnogoEro@ni@i6 sHol@noCHolitiQki6 oEave?a Serenissime
HriHa:ala i sve ?naQa@ni@a uloga7 Eirani su Pe]u na@sHosoEni@iP Hatrici@iPa. \oEivNi taQno
o:re]en ?a:atak7 ili Hak7 HoQev o: "#I veka7 nala?eKi se na Tstalno@U :uOnosti Au RiPu7 Pari?u7
Son:onu7 AntverHenu7 BeQu i 5arigra:uG7 oni su slali Senatu re:ovne :oHise !dis%acci# a na
kra@u Eoravka Ho:nosili i konaQni i?veNta@ ko@i @e7 kao THlo: :uge tra:ici@e i velikog iskustvaU
AKociG7 HruOao vla:a@uKiP krugoviPa veoPa taQnu Hre:stavu o straniP :rOavaPa7 n@i6oviP
vo]aPa i HroElePiPa.
2-
Ti :okuPenti7 kao i :rugi ?vaniQni tekstovi7 Quvani su u ar6ivaPa :rOavne kancelari@e. La
n@i6 @e Eio o:govoran veliki kancelar !Cancellier 7rande# ko@ega @e Eiralo #eliko veKe i ko@i ni@e
HriHa:ao Hatrici@atu. Mn @e uHravl@ao Pnogol@u:noP Eirokrati@oP. Ta elita Qinovnika I Qesto
6uPanistiQki oEra?ovani6 I ko@a @e7 HrePa @e:no@ i?@avi \esetorice7 Hre:stavl@ala Tsrce :rOaveU i
ko@a @e ?a vrNen@e svo@i6 :uOnosti osHosoEl@ena u Nkoli sv. Jarka I HriHrePala @e o:luke
Hatrici@h7 uskla]ivala i67 starala se o n@i6ovoP sHrovo]en@u7 vo:ila :rOavno kn@igovo:stvo7
HrikuHl@ala Hore?e i takse i o:re]ivala Hlate koPunalni6 sluOEenika. Yo:ine <[[>. #eliko veKe @e
i?glasalo ?akon u Qi@o@ se HreaPEuli i?@avl@ivaloV TSviPa @e :oEro Ho?nato koliko @e ?a ugle: naNe
?a@e:nice i ?a naNe interese ?naQa@no :a uQiniPo sve kako Ei o:govara@uKe i sHosoEno osoEl@e
ra:ilo u naNo@ Kancelari@i7 kro? ko@u Hrola?e svi Hoslovi I kako @avni tako i ta@ni I ko@i se tiQu
naNe :rOave.U
!letako d$)%tvo
9 gra:u #eneci@i Oivelo @e kra@eP "#I veka viNe o: <11.111 stanovnikaX Hosle kuge i?
<>[2 Ako@a @e stra6ovito oHustoNila Qitav LaHa:G ta@ Ero@ @e Hao isHo: F1.111X go:ine <>207 Hosle
rata ?a K@o]u7 #eneci@a @e iPala Z1.111 stanovnika. Yo:ine <[00. iPala i6 @e veK 2F.1117 a <FZ>
Qak <W1.111 I Nto @e viNe nego :vostruko u o:nosu na :anaNn@e stanovniNtvo gra:al To se
stanovniNtvo :elilo na gruHe ko@e su se Pe]usoEno @asno ra?likovaleV Hatrici@e7 gra]ane7
sveNtenstvo7 oEiQan Huk7 strance.
Prvi7 ko@i su @e:ini iPali HristuH u #eliko veKe7 iPali su u svo@o@ iskl@uQivo@ svo@ini i
HolitiQka Hrava. Yo:ine <[=>7 HrePa Sanu:u7 Eilo i6 @e 0.[01 stari@i6 o: :va:eset Het go:inaX
go:ine <F<>7 Eilo i6 @e 0.FW17 Nto @e na@veKi Ero@ ko@i @e Hatrici@at ika: :ostigao u svo@o@ istori@i.
Yo:ine <[207 HrePa @e:noP 6roniQaru7 n@i6 W>0 ?au?iPalo @e visoke HoloOa@eX a HoQetkoP "#I
veka7 HrePa Sanu:u7 takvi6 @e Eilo 211.
#eKinoP trgovci7 oni su svo@ kaHital ulagali i u ?ePl@u7 :rvo7 ru:nike. An:rea BarEarigo7
sin @e:nog HroHalog trgovca7 ?aHoQeo @e <[01. kari@eru sa PrNavoP iPovinoP o: 011 :ukata.
La6val@u@uKi HosloviPa ko@e @e7 u skla:u sa kon@unkturoP7 sklaHao sa RoPani@oP7 EgiHtoP7
EngleskoP ili eHani@oP7 go:ine <[F1. on @e iPao <F.111 :ukataX a ka: @e <F11. uPro7 n@egov sin
@e nasle:io 0W.111 :ukata. Nikolo Tron7 oEra?ovan na Ro:osu7 g:e @e ostao Hetnaest go:ina7 u
trenutku ka: @e <[W<. go:ine i?aEran ?a :uO:a Hose:ovao @e kaHital o: Z1.111 :ukata i
neHokretna :oEra Hrocen@ena na 01.111 :ukata.
9 naQelu7 treEalo @e :a Hatrici@at Eu:e skuH l@u:i @e:naki6 Ho Hravu i autoritetu. Ali Eilo @e
Ho:osta siroPaNni6 Hatrici@a ko@i su Hosta@ali i sve PnogoEro@ni@i. \o toga @e :ola?ilo Eilo ?Eog
toga Nto su HogreNili u vo]en@u Hoslova7 Eilo ?ato Nto su Hostali Ortve Ero:oloPa ili gusarski6
naHa:a7 ili Hak stoga Nto se nisu uPeli o:Eraniti o: konkurenci@e7 kako :oPaKe tako i strane.
Yo:ine <[== Hatrici@ An:rea Kontarini istuHio @e Hre: Sin@ori@oP :a Ei i?@avio kako n@egovi
Hri6o:i i?nose saPo <Z :ukata7 a Pora :a i?:rOava :evetoro :ece7 Ha Pu @e kuKa uHravo Hro:ata
?Eog :ugova ko@e ni@e Eio u stan@u :a isHlati.
Posle Hatrici@a7 na :rugoP Pestu su Eili gra]ani7 Ho:el@eni na :ve gruHe. Mni ko@i su to
Eili THo HravuU !de jure# Eili su sinovi gra]ana7 ro]eni u #eneci@iX oni su uQestvovali u istiP
:elatnostiPa I trgovaQkiP7 EankarskiP. Proi?vo:niP I kao i Hatrici@iX nisu se Eavili
PanuelniP ra:oP7 a re?ervisana su iP na@viNa Pesta u :rOavniP ure:iPa. Mni su7 :akle7 Qinili
neku vrstu TQinovniQkog HlePstvaU ATir@eG. Yra]ani de intus ili de e"tra Eili su oni ko@i su I
Eu:uKi :a nisu ro]eni u #eneci@i I :oEili o: Hrovi:urh KoPune Hravo gra]anstva kao Hovlasticu
2.
ili HuteP :iHloPe. Bili su oOen@eni #eneci@ankaPa7 ili su Hak :ugo Eoravili u #eneci@i7 HlaKali u
n@o@ Hore?e7 te i :al@e Oiveli u n@o@. \ola?ili su o:asvu:7 i? ostali6 :elova Holuostrva7 kao i i?
?ePal@a s one strane Pora ili Hlanina. Je]u n@iPa @e Eilo ugle:ni6 Hravnika i lekara7 strani6
HrinQeva i trgovaca7 ili Hak ?asluOni6 stanovnika PletaQki6 koHneni6 i HrekoPorski6 oElasti.
SveNtenstvo I :eo stanovniNtva ko@i @e uOivao HoNtovan@e7 ali ko@i @e :rOan na u?:i i Ho
strani o: @avni6 Hoslova I HlaKalo @e Hore? i Eilo HotQin@eno istiP su:oviPa kao i laici7 Ha @e Qak
Poralo i :a sluOi vo@sku. Patri@ar6a i kanonike sv. Jarka Eirao @e :uO:7 :ok @e EiskuHe iPenovao
Senat. #eneci@ansko se sveNtenstvo7 :akle7 nala?ilo u HoseEnoP HoloOa@u7 kakvoP nig:e :rug:e
ni@e Eilo sliQnog.
9 svoP 4zveDtaju o vladavini 5leta>kom re%ublikom A<F21G7 Antonio Jile:one
AJille:onneG HiNe :a @e oEiQan Huk TtreKi staleO veneci@anskog stanovniNtvaU. N@egovi su
HriHa:nici HorekloP JleQani7 a :ele se na ra?liQite slo@eveV Pale trgovce7 ?anatli@e7 ra:nike
APe]u ko@iPa su i oni i? ArsenalaG7 sluOEenike u a:Pinistraci@i. MsiP toga7 ra?vrstani su i na
PnogoEro@ne ce6ove ko@i su strogo na:?irani i ne vrNe Eilo kakvu HolitiQku ulogu. JoN niOe nala?e
se sluge7 ra:nici ?a gruEe Hoslove i Hrostitutke Ako@e i saPe HriHa:a@u ra?niP nivoiPa7 a kako
tvr:i Sanu:o7 iPa i6 <<.111G.
TMsiP HriHa:nika HlePstva i i?vesnog Ero@a gra]ana7 sve ostalo su stranci7 u? @oN HoneNto
PaloEro@ni6 #eneci@anacaU7 i?@avio @e <F1=. 6roniQar _irolaPo Priuli. Rin@enica @e :a @e Pe]u
stanovniciPa #eneci@e Eilo veoPa Pnogo oni6 ko@i su HorekloP Eili i? PletaQki6 koHneni6 i
HrekoPorski6 oElasti. Ali na kanaliPa7 :uO oEala ili na ulicaPa i trgoviPa7 Pogli su se sresti i
:rugi7 ko@i su Honeka: Oiveli u HoseEniP QetvrtiPaV Jilane?i Ako@i su Qesto Eili kovaQiG7
\alPatinci APornariG7 AlEanci Avo@niciG7 NePci AoEuKari7 trgovci7 tkaQi7 lekari7 NtaPHariG7
;laPanci Atrgovci7 tiHografiG7 Yrci Qi@i @e Ero@ Hosle Ha:a 5arigra:a stalno rastao7 Turci i AraHi.
Naila?ilo se i na roEoveV Tatare7 Jongole ili Afrikance. Jevre@i7 na@?a:7 Eili su u HoQetku
HriPl@eni saPo HrivrePeno7 a ?atiP i :efinitivno7 u getu !re> g,etto oHNte Hri6vaKena na LaHa:u7
HroistiQe i? Qin@enice :a se na toP Pestu nala?ila livnica gvoO:a7 ili getoG.
La ra?liku o: reHuElike kakva @e Eila ;irenca7 #eneci@a ni@e :oOivl@avala :ruNtvene
Hotrese. Ra?log toPe @e u ?natno@ @e:no:uNnosti s ko@oP su Hri6vatane n@ene instituci@e7 u ?a to
:oEa visokoP OivotnoP stan:ar:u ko@i @e oEe?Ee]ivala :rOava7 u re:ovnoP snaE:evan@u7 u
efikasnoP su:stvu Hre: ko@iP su svi Eili ravnoHravni7 te u Qin@enici :a su u @avniP cerePoni@aPa
Pogli svi :a uQestvu@u.
K)lt)$a
9 Hore]en@u sa firentinskoP kulturoP7 veneci@anska u "I# veku i?gle:a kao :a @e u
?natnoP ?akaNn@en@u. To u HriliQno@ Peri HroistiQe i? i?olovanosti ReHuElike u o:nosu na LaHa:7
i? n@enog Tvi?antini?PaU7 toliko vi:nog u oElasti uPetnosti. No stvari Ke se ?ato HroPeniti u
sle:eKeP veku7 ka: JleQani7 okrenuvNi se svo@iP koHneniP Ho:ruQ@iPa7 osete HotreEu :a se Hre:
n@iP neQiP istaknu7 naroQito u oElasti kn@iOevnosti.
IHak7 veK u "III veku7 sa JartinoP :a KanaloP A:a 5analG i n@egoviP Estoires de
Venise naHisaniP i?Pe]u <0ZW. i <0WF7 :o i?raOa@a :ola?i istoriografi@a7 kao @e:na o: i?ra?iti6
konstanti veneci@anske kn@iOevne Hro:ukci@e. Kao Qinovnik KoPune ko@i @e saPiP tiP iPao i
HristuH ?vaniQniP :okuPentiPa7 Jartin :a Kanal @e Hisao7 na francuskoP7 sa o:oEren@eP i Ho:
na:?oroP svo@i6 HretHostavl@eni67 6roniku u ko@o@ se slavi gra:7 i u ko@o@ se likovi :uO:eva7
a:Pirala i Hatrici@a i?:va@a@u na Ho?a:ini ko@u Qini istoQno Sre:o?ePl@e.
&;
#eneci@anska @e istoriografi@a sve :o kra@a "I# veka uglavnoP sluOila ?a unutraNn@u
uHotreEu i nasta@ala @e u oEliku anala i 6ronika liNeni6 Eilo kakvi6 sHisatel@ski6 aPEici@a. Stvari su
se HroPenile HoQetkoP "# veka7 ka:a @e ReHuElici Hostalo HotreEno :a svo@u eksHan?i@u na
kontinentu uQini legitiPnoP7 Ha @e nasto@ala :a o seEi saPo@ HruOi Ho?itivnu Hre:stavu7 kao o
sloEo:noP gra:u u ko@ePu vla:a HraviQnost i ko@i Erani 6riNKanstvo o: nevernika. LaHoslen u
:rOavno@ kancelari@i7 Sorenco :e JonaQis ASoren?o :e JonacisG @e i?Pe]u <[0<. i <[02. naHisao
:elo Ho: reQitiP naslovoP7 1e gestis moribus et nobilitate civitatis Venetiarum* Pe:eset go:ina
kasni@e7 Hatrici@ Bernar:o _ustini@an AYiustinianG @e u svoP :elu 1e origine urbis Venetiarum
insistirao na vekovno@ Hosto@anosti PletaQkog i:entiteta i Ho?ivao vla:a@uKe slo@eve :a se u@e:ine.
Yo:ine <[2W7 kn@iga .erum Venetiarum ab urbe condita libri F444 o: Jarkantoni@a SaEelika
AJarcantonio SaEellicoG nala?ila se u isto tako i?riQito@ funkci@i nacionalne HroHagan:e I kakvu7
uostaloP7 nala?iPo i :rug:e7 u HriQaPa i i?veNta@iPa se Hutovan@a7 o QePu @e veK Eilo reQi
Hovo:oP 5iliona Jarka Pola. Tako i Josafa BarEaro7 u svoP 4zveDtaju o %utovanju do @ane i u
Persiju A<[2WG7 stavl@a na ?nan@e :a Ei TveoPa veliki :eo nastan@ivi6 ?ePal@a Eio neHo?nat7 :a
n@i67 Ho cenu veliki6 Puka7 nisu otkrili PletaQki trgovci i Pornari.U
\oNavNi u #eneci@u <>Z0. go:ine7 Petrarka APetrarcaG @e u n@o@ ostao Het go:ina. N@egov
Eoravak u gra:u nesuPn@ivo @e :oHrineo ra?vo@u ranog 6uPani?Pa7 ?a Nta veKe ?asluge HriHa:a@u
HrivatniP Hatrici@skiP krugoviPa nego ?vaniQniP instituci@aPa I a to @e @oN @e:na osoEenost
kulturnog Oivota u oElasti lagune.
Istaknute liQnosti tokoP Hrve Holovine "# veka Eili su Seonar:o _ustini@an A<>22I
<[ZZG i ;ranQesko BarEaro A<>=1I<[F[G ko@i su Ho svo@ Hrilici sluNali Hre:avan@a neki6
6uPanista Nto su Eoravili u #eneci@i. _ustini@an7 ko@i @e Eio Qlan #eKa :esetorice i Hrokurator sv.
Jarka7 autor @e E%istola naHisani6 na latinskoP i Hrevo:ilac sa grQkog7 a Hisao @e i HesPe na
naro:skoP @e?iku7 ?a ko@e @e veoPa usHeNno koPHonovao i Pu?iku. ;ranQesko BarEaro7 tako]e
Hatrici@7 HolitiQar i :iHloPata7 autor @e :ela 1e u"oria A<[<ZG7 u ko@ePu @e isticao Poralnu
u?viNenost7 kao i :ruNtvenu i :ePografsku korisnost Eraka7 Qesto Hre?iranog o: strane ta:aNn@i6
intelektualaca.
;ranQeskov ro]ak ErPolao BarEaro Jla]i A<[F>I<[=>G Hre:stavnik @e novog
6uPanistiQkog sPera ko@i viNe ni@e Tgra]anskiU7 veK kn@iOevni. MEra?ovan u #eroni i RiPu7
Hri@atel@ Polici@ana APoli?ianoG7 i?:avaQ i koPentator Aristotela i Plini@a7 on @e oEnovio filologi@u
HriEegava@uKi uHore]ivan@u tekstova7 rekonstrukci@i i?vorh7 istraOivan@u sve:oQanstava.
^uPanista Besarion ABessarionG7 ro]en u TraHe?un:u7 HriHa:nik gruHe grQki6 isel@enika u
Itali@i7 iPenovan ?a kar:inala <[[>. go:ine7 ?aveNtao @e ReHuElici svo@u Eogatu ?Eirku grQki6
rukoHisa7 Eu:uKe @e?gro BiElioteke sv. Jarka !5arciana# ?a ko@u su tePel@i Hostavl@eni <[W>.
9 go:inaPa <[WFI<[WZ. ErPolao BarEaro @e Hre:avao u Pa:ovi. #eneci@a7 ka: @o@ se ta@
gra: <[1F. Hre:ao7 oEave?ala se :a Ke Ho:rOavati :elatnost Quvenog lokalnog univer?iteta ko@u
PletaQki Senat7 o: sre:ine "# veka7 sve viNe na:?ire i Ho:stiQe. Mn taPo Nal@e Pla:e Hatrici@e :a
i?uQava@u Hravo.
Ti Pla:i l@u:i :oEi@ali su Hrvo oEra?ovan@e u #eneci@i7 u Nkoli u Rialtu. 9 to@ Nkoli7 ko@a @e
na@Hre Eila Hrivatna7 :a Ei <[[<. Hostala @avna ustanova7 nastavnici I sve saPi oEra?ovani i
iskusni Hatrici@i I Hre:avali su filosofi@u7 i to onu ko@a @e Eila Hrilago]ena veneci@anskoP
PentalitetuV TuQitel@icu OivotaU7 vo:itel@ku ka ovo?ePal@sko@ sreKi7 naPen@enu forPiran@u Eu:uKi6
:rOavnika.
U'etniki 5ivot od s$edn*e( veka do /V stole&a
&1
Ba?ilika sv. Jarka7 oEnovl@ena <1Z>7 Hre:stavl@a leH HriPer vi?anti@ske ar6itekture u
#eneci@i. 9 crkvi sv. Jarka7 i?gra]eno@ HrePa Hlanu u oEliku grQkog krsta sa Het kuHola i
noNeno@ na velikiP stuEoviPa ko@i su Hove?ani lukoviPa7 Hre:nost @e iHak :ata osovini glavne
la]e7 Hri QePu @e HoNtovana raskoNnost Hrostorne konceHci@e. SaPa i?gra:n@a okonQana @e <1=Z7
ali ?:an@e ta:a @oN ni@e Eilo sHol@a oEloOeno PraPoroPX :ekoraci@a ko@u Qine ?i:ni Po?aici
ostvarivana @e u ra?liQitiP ra?:oEl@iPaX gotiQki ?aEati na fasa:i HotiQu i? "# vekaX ukraNavan@e
Ke Eiti nastavl@eno sve :o HoQetka "I" veka. 9 svakoP sluQa@u7 to Nto @e i?aEran vi?anti@ski u?or
Hre:stavl@alo @e ?nak HoseEni6 o:nosa #eneci@e i 5arigra:a7 a tiPe se isticao i vlastiti i:entitet
Jletaka u o:nosu na nePaQke i riPske vlasti.
Lau?eKe 5arigra:a <01[. go:ine ni@e ostalo Ee? Hosle:ica Ho veneci@ansku uPetnost7 ko@a
@e Porala HokuNati :a na]e i?la? i? :vosPislenosti svo@e :vostruke HriHa:nosti Istoku i LaHa:u.
#elika koliQina vi?anti@ski6 uPetniQki6 :ela Hristigli6 sa HlenoP HoEe:nika :ala @e Ho:stica@
stvaran@u lokalni6 ra:ionicaX #eneci@a @e7 Pe]utiP7 HoQela :a okreKe Hogle: i ka kontinentu.
Tako su se kao ukras na fasa:i crkve sv. Jarka naNla Quvena Qetiri Eron?ana kon@a7 :ok @e7
Pe]utiP7 n@en sre:iNn@i Hortal :ekorisan roPanskiP skulHturaPa u stilu severn@aka AntelaPi@a.
EkonoPski ra?vo@7 kao i Oel@a Hatrici@a :a uQine vi:l@iviP svo@ usHe67 Hogo:ovali su
i?gra:n@i raskoNni6 kuKa !ca0 to @est case# ili Halata. LEog n@i6ovog HoloOa@a7 Eilo @e neoH6o:no
:a iP se oEe?Ee:i i HristuH sa kanala7 a u? to @e val@alo oPoguKiti :a se u n@iPa i stanu@e i oEavl@a
trgovinska :elatnostV Hri?ePl@e @e Eilo re?ervisano ?a trgovaQke HotreEe7 a stanovalo se na sHratu.
9 "I# veku7 uHore:o sa sve naglaNeni@iP HriEliOavan@eP #eneci@e LaHa:u7 :ola?ilo @e i
:o Niren@a gotiQkog stila u gra:u. \oNavNi u kontakt sa vi?anti@skoP uPetnoNKu7 ov:aNn@a @e
gotika ostvarila 6iHerEoliQko Eu@an@e Potiva7 krivul@a i lini@a7 ?Eog Qega @e na?vana cvetnoP
gotikoP.
YotiQka uPetnost u svo@o@ veneci@ansko@ vari@anti Hoka?u@e svo@e glavne osoEine na
:uO:evo@ Halati7 u ko@o@ stanu@e Nef :rOave7 ali ko@a @e tako]e se:iNte glavni6 uHravni6 i su:ski6
tela. Yra]ena HoQev o: <>[1. u?:uO oEale7 ta nova Halata Eila @e ta:a @oN uvek skroPni6
:iPen?i@a u o:nosu na :anaNn@e ?:an@e. Ali ?natno @e uveKana tokoP ra:ova o ko@iPa @e <[00.
:oneo o:luku ToPa?o JoQenigo7 a ko@i su Hrive:eni kra@u ?a vla:avine :uO:a ;ranQeska
;oskari@a. \elo Pa@storh i? SoPEar:i@e7 Toskane i saPe #eneci@e7 Pe]u ko@iPa se HoseEno istiQu
_ovani Bon Aoko <>Z1I<[[0G i n@egov sin BartoloPeo Ako@i @e uPro <[Z[G7 ta@ iPHo?antni
ar6itektonski koPHleks u skla:u @e sa tiHiQno PletaQkiP sPisloP i sklonoNKu ?a tra@ne vre:nosti.
Yra]ena <[0[. i <[>[7 Ca0 d0Bro Hre:stavl@a leH HriPer Hrivatne Halate i? "# veka7 ?a
ko@u su u?eti veK sHoPenuti ar6itekti. M: roPaniQke uPetnosti na n@o@ su Hreu?eti stuEiKi na
Hro?oriPa7 Hun HolukruOni luk na Hortalu i ugaoni HilastriX gotici HriHa:a@u isklesani elePenti na
HrvoP i :rugoP sHratuX ori@entalno@ uPetnosti7 lukovi n@eni6 Hro?ora7 :ekorativna krenelura7
Holi6roPna PraPorna i ?latna oEloga Aova Hosle:n@a7 o: ko@e @e ?:an@e :oEilo iPe7 :anas @e
nestalaG. Sre:inoP istog veka7 Halate :oEi@a@u klasiQni@e forPe7 kakve se Pogu vi:eti na Halati
;oskari7 i?gra]eno@ <[F0.
Renesansni ar6itektonski Po:el HroNao @e u #eneci@i kro? nakna:nu ra?ra:u7 Hola?eKi o:
AlEerti@a7 a HotoP i o: BraPantea. Protagonista ove HroPene Eio @e Jauro Ko:usi A5o:ussi7 oko
<[[1I<F1[G7 HorekloP i? BergaPa. 9 toku tri:esetogo:iNn@e aktivnosti na oEalaPa lagune7 on
@e i? osnova oEnovio veneci@anski ar6itektonski i?ra? Acrkve San Jikele7 San Lakari@a7 San
_ovani Kri?ostoPoG7 naroQito i?gra:n@oP Halate #en:raPin Kaler]i na #elikoP kanalu7 ko@oP
@e ostvarena savrNena ravnoteOa i?Pe]u ?:an@a i urEanog Hrostora.
&2
Prva veneci@anska istraOivan@a u slikarstvu ve?ana su ?a uPetnost Po?aika7 QePu @e
oQigle:an ra?log u Qin@enici :a @e #eneci@a Ho svoP HoloOa@u nasle:nica kulture Istoka. M:
vrePena :uO:a \oPenika Selva A<1W1I<12[G7 :o "III veka7 crkva sv. Jarka Hre:stavl@ala @e
uvek aktivnu ra:ionicu uPetnika Po?aikaX Pe]utiP7 na Hrela?u i? "III u "I# vek7 u n@o@ se
@avl@a@u i lokalni uPetnici ko@i se PaloCHoPalo osloEa]a@u vi?anti@skog kanona.
Paolo #eneci@ano A#ene?iano7 aktivan i?Pe]u <><1. i <>F2G Eio @e Hrvi veneci@anski
slikar ko@i @e HotHisivao svo@a :ela. Ja:a u n@iPa @oN uvek Hreovla:ava ori@entalno na:a6nuKe7 ta
:ela7 naroQito =runisanje Gogorodice ili 5adona A<>F07 u SuvruG7 Ho neQePu Ho:seKa@u i na
slikarstvo i? PletaQki6 koHneni6 oElasti.
Na@neHosre:ni@i nastavl@aQ Paola Eio @e Sorenco #eneci@ano ASoren?o #ene?iano7 aktivan
o: <>FZ. :o <>W=G7 ko@i se @oN HotHuni@e o: svog uQitel@a osloEo:io ori@entalnog kanona. S n@iP @e
u slikarstvu :oNla :o i?raOa@a gotika. Na Hrelasku i? "I# u "# vek7 JakoEelo :el ;@ore AJacoEello
:el ;iore7 <>W1I<[>=G Hoka?ao se osetl@iviP ?a l@uHkost u?ora i? Si@ene. Stoga su _entile :a
;aEri@ano AYentile :a ;aErianoG i Pi?anelo APisanelloG7 ka: su HoQetkoP "# veka Ho?vani u
#eneci@u :a u :uO:evo@ Halati :ekoriNu :voranu #elikog veKa7 naiNli na Hogo:an teren ?a svo@
ra:. Po: na:?oroP Hrvoga o: n@i6 forPirao se7 i?Pe]u ostali67 JakoHo Belini AJacoHo BelliniG.
Ylavnu ulogu u veneci@anskoP slikarstvu KvatroQenta iPale su :ve Horo:iceV #ivarini i
Belini. Antonio #ivarini A<[01Ioko <[2[G i :al@e @e osta@ao veoPa ve?an ?a cvetnu gotiku7 ali u
n@egoviP slikaPa nala?iPo :efinisan @e:an konkretan Hrostor i Eo@aOl@ivu HriPenu HersHektive.
N@egov sin Alvi?e Aoko <[[FI<F1FG o:vo@io se o: tra:ici@e :a Ei krenuo stoHaPa novi6 uQitel@a7
a to su Eili Belini@evi.
JakoHo Belini Aoko <[11I<[W1G Eio @e glava slikarske Horo:ice ko@a @e :oPinirala
QitavoP :rugoP HolovinoP veneci@anskog KvatroQenta. 9Hravl@ao @e na@?naQa@ni@oP ra:ionicoP
u gra:u7 u ko@o@ su se oEra?ovali n@egovi sinovi _entile i _ovani. N@egovi Eoravci u ;irenci7
;erari i Pa:ovi7 kao i n@egovi susreti u saPo@ #eneci@i7 oPoguKili su Pu :a stuHi u kontakt sa
sviP i?raOa@niP tokoviPa svog vrePena.
Ka: @e on uPro7 _entile Aoko <[0=I<F1WG i _ovani Aoko <[>1I<F<ZG ?a@e:no su
Hreu?eli uHravl@an@e Horo:iQnoP ra:ionicoP. Prvi se Hri6vatio o:govornosti ?a ?natni@e
Horu:OEine i? veliki6 EratovNtina !Scuole 7randi#* Kao ?vaniQni slikar ReHuElike7 _entile @e Eio
i?u?etan Hortretist Ao QePu sve:oQe Hortreti :uO:a ;ranQeska ;oskari@a i sultana Je6Pe:a IIGX
Hoka?ao se i kao Pa@stor narativnog slikarstva u udima istinskog =rsta i u Pri>ama o sv*
5arku :eliPa ko@a @oN @e:noP uka?u@u na :vostruko AistoQn@aQko i ?aHa:n@aQkoG lice #eneci@e7
slaveKi n@en urEani Hrostor7 ali i n@enu istori@u i n@ene instituci@e.
TePe ko@iPa se Eavio _ovani Belini uglavnoP su PaloEro@ne ABogoro:ice i RasHeKaG7 ali
n@egove slike i?nena]u@u Hreci?noNKu Hote?a i :ifu?niP i?gle:oP svetlosti. PosteHeno @e _ovani
nala?io na:a6nuKe u @e:noP o:re]enoP Hri?oru i? Hriro:eX ne viNe u gra:u i? lagune7 veK u
varoNiPa i Hol@iPa na koHnu !PreobraHenje Sv* ?ranja u ekstazi#*
Bogata i sloOena liQnost7 KarHaQo A5arHaccio7 oko <[Z1I<F0F. ili <F0ZG stvarno @e
?aHoQeo kari@eru ciklusoP Legenda o sv* Irsuli ko@i Pu @e naruQen i? Horo:ice Sore:an.
Bretan@a7 :oPovina svetice7 i Engleska7 :oPovina n@enog verenika7 transHonovani su u @e:nu
i?PaNtanu7 uHola gotiQku7 uHola renesansnu #eneci@u. PoQev o: <[=Z7 KarHaQo sara]u@e sa
_ovani@eP Belini@eP u reali?aci@i ciklusa uda sv* =rsta6 on tu u PnoNtvu :etal@a slavi
HrosHeritet svog gra:a i n@egov kosPoHoliti?aP. Ali ?aseEno val@a :a Eu:e sHoPenuta
ta@anstvena slika 1ve kurtizane Aoko <F<1G7 o ko@o@ se ne Ei Poglo reKi :a li Hre:stavl@a :ve
Hrostitutke ili :ve :aPe i? aristokrati@e. Sa KarHaQoP @e stavl@ena taQka na @e:an Elistavi trenutak
&&
veneci@anskog slikarstva. Ja:a _or]one AYiorgioneG svo@o@ Eiografi@i HriHa:a "# veku7 Ho
svo@o@ uPetnosti on @e Hre :eo RinkveQentaV o toPe Ke Eiti reQi neNto kasni@e.
Slika _entilea Belini@a Procesija na @rgu sv* 5arka HruOa veoPa Ho:roEan uvi: u
Ee?Ero@ne svetkovine i ?aEave o: kakvi6 @e Eio saQin@en kolektivni Oivot #eneci@anaca. Tu
vi:iPo kako isHre: Ea?ilike7 Hre: oQiPa :osto@anstvenika i goPile7 :efilu@u EratovNtine7
Hre:stavnici Haro6i@a i verski6 re:ova7 6il@a:e l@u:i ra?liQiti6 :oEa starosti7 o:eveni6 svako HrePa
svoP statusu.
SliQan Hri?or Ee? suPn@e se Pogao vi:eti i HrilikoP :rugi6 verski6 cerePoni@a7 naroQito
oni6 u Qast sveca ?aNtitnika ReHuElike7 o go:iNn@icaPa n@egovog PuQeniNtva7 n@egovog Hrenosa i?
Aleksan:ri@e u #eneci@u7 ili osveKen@a n@egove Ea?ilike.
Yra]anske su svetkovine tako]e Eile PnogoEro@neV venQan@e :uO:a sa PorePX vo@ne
Hara:e7 kao Nto @e ona ko@oP @e na Trgu sv. Jarka <[F2. koPan:ovao kon:ot@ere BartoloPeo
Koleoni A5olleoniGX sveQani :oQeci strani6 vla:ara7 kao Nto @e ona@ ko@i @e <[F0. Hrire]en ;ri:ri6u
III7 a Tko@i @e Hre:stavl@ao tako veliQanstven tri@uPf :a ga ni@e:no Hero ne PoOe oHisatiU I HiNe
6roniQar \olfin I Ti ko@i @e Hreva?iNao tri@uPfe RiPl@anaUX na@?a:7 takPiQen@a na koHnu i Poru7
kao Nto su regate ?a ko@e @e Hravila o:re]ivao Senat.
JoN su HoHularni@e Hrire:Ee Eile lov na Eika kro? TkaleU !calli#' Hrika?ivan@e T6erkulovske
snageU7 to @est Ho:i?an@e l@u:ski6 HiraPi:a na trgoviPa ili Ero:oviPaX Tratovan@e HesnicaPaU u
ko@ePu su7 na nekoP o: Postova7 HrotivniQke gruHe ki:isale @e:na na :rugu. A :a i ne govoriPo
o karnevalu7 ko@i @e tra@ao o: :ana sv. Stevana Ha sve :o uoQi kori?Pe
0=
7 i u ko@ePu su se7 u
isHol@avan@u ra:osti ali i nasil@a7 EogataNi PeNali sa siroPasiPa7 a oHskrEl@ivao ga @e i HriHrePao
aktivni ce6 Hroi?vo]aQa Paski.
Na@?a:7 i? svi6 ti6 svetkovina tiHiQni6 ?a veneci@ansku kulturu ni@e o:sustvovala ni
Hrivatna inici@ativa. Tako su :ruOine na?vane T:ella 5al?aU I ko@e su Qinili Pla:i Hatrici@i7
HreHo?natl@ivi Ho :evi?i Nto su @e nosili na HantalonaPa !calze# i na Hosuvratku kukul@ice I
organi?ovale neke o: ?aEava i? ko@i6 Ke7 u "#I veku7 Hroi?aKi i Hrika?ivan@e koPe:i@a.
I# Hoglavl@e
SJAJ I PROPADANJE ./VI0/VIII vek1
P$o'ene na kopn) ./VI vek1
Yo:ine <[=0I<[=[. ?naQe Hrekretnicu o: Hresu:nog ?naQa@a u istori@i sveta7 Itali@e i
#eneci@e. Na Hosle:ice otkriKa Novog sveta A<[=0G Ho Hlanetarnu Hrivre:u ni@e se :ugo QekaloX a
silaskoP Karla #III u Itali@u ?aHoQeo @e :ug ni? sukoEa ko@i @e Itali@u7 o: aktivnog suE@ekta kakav
@e :ota: Eila7 Hretvorio u Hasivni oE@ekt evroHske Holitike7 u Ho?ornicu ratni6 oHeraci@a na ko@o@
su se suoQavale PoKne nacionalne :rOave7 u HrvoP re:u ;rancuska i eHani@a. Mva Hosle:n@a @e na
kra@u o:nela HoEe:u i naPetnula svo@e tutorstvo sviP itali@anskiP regionalniP :rOavaPa.
Je:ino @e #eneci@a ostala neHroPen@ena7 saQuvavNi Hri toP i HotHunu ne?avisnost. TIstori@a
PoO:a nika: ni@e Hre:oQila HaOn@i l@u:i tako u?Eu:l@iv HriPer kao Nto @e ona@ Nto ga HruOa
#eneci@a na Hrelasku i? "# u "#I vek. Poka?u@uKi i?vanre:nu vol@u ?a otHoroP7 @e:na PoKna
:rOava7 Pa:a tiHiQna Hre:stavnica veK Hreva?i]ene HroNlosti7 naHin@e sve svo@e snage u
2.
Fetrdesetodnevni post pre >skrsa. (Prim. prev.)
&'
oQa@niQkoP nasto@an@u :a i:e Hrotiv vrePena. Mna :oEi@a tu oHkla:u ko@a se u HoQetku Pogla
Qiniti i?guEl@enoP7 :a Ei tako Hro:uOila svo@u ana6roniQnu eg?istenci@u sve :o kra@a "#III veka.U
AR. RoPano.G
Sila?ak Karla #III u Itali@u i n@egov HoEe:onosni Ho6o: :o NaHul@a I Paltene @e:na
vo@na Hara:a I nisu :irektno Hogo:ili ReHuEliku. KoPinu A5oPPgnesG7 ka: iP @e oktoEra <[=[.
oHiHao Huls7 JleQani su se Hre uQinili sHrePni :a THoPognuU n@egovoP gosHo:aru Tnego :a ga
oPeta@uU. 9 stvari7 oni su se tru:ili :a ostanu neutralni7 i? Eo@a?ni :a ne i?guEe svo@e Ho?ici@e u
Sre:o?ePl@u u sluQa@u neusHe6a krstaNkog rata Nto ga @e francuski kral@ naPeravao Hre:u?eti7 ali i
stra6u@uKi :a u sluQa@u kral@evog usHe6a na kontinentu ova@ ne Hostane HreviNe PoKan suse:V
TMHasno @e stuHiti u save? sa @e:niP tako PoKniP kral@ePU I Hisao @e \oPeniko JaliH@ero I
Tko@i Ei ?a6val@u@uKi naNo@ Ho:rNci Hostao i naN suse:U.
PrePa toPe7 Eilo @e logiQno :a ReHuElika <[=F. u?Pe uQeNKa u koalici@i stvoreno@ Hrotiv
;rancuske. Save?niQka vo@ska7 Qi@i su ?natan :eo Qinili JleQani7 o:nela @e HoEe:u u Eici ko:
;ornove7 ali ni@e sHreQila varvare :a se vrate u ;rancusku. IskoristivNi nastalu situaci@u7 JleQani
su ?au?eli Brin:i?i7 Trani i Mtranto. StuHili su u save? sa HoEun@enoP Pi?oP7 kako Ei @o@ HoPogli
:a se o:Erani o: ;irence I sve oHasni@e suHarnice u Sre:o?ePl@u. BorEe su se7 Ee? ?natni@i6
re?ultata7 nastavile :o <[=2. go:ine.
Sa nasle:nikoP Karla #III7 Su@eP "II7 Oel@niP :a se i on uHusti u Hustolovinu u Itali@i7
ReHuElika @e HotHisala ugovor <[==. u gra:u Bloa. ;rancuski kral@ @e u sluQa@u HoEe:e seEi
naPenio Pilansko vo@vo:stvo7 na ko@e @e Holagao Hravo7 :ok su JleQaniPa oEeKane KrePona i
teritori@e istoQno o: reke A:e7 sve :o n@enog uNKa u Po. SeHtePEra7 oni su osvo@ili KrePonu i
vaskolikoP svetu oE@avili HoEe:u ko@a @e @oN viNe uQvrstila n@i6ov Tugle:U. ToP @e HrilikoP u
HotHunosti :oNlo :o i?raOa@a ono Nto @e Jaki@aveli AJac6iavelliG na?vao n@i6ovoP THoPaPoP ?a
HrevlaNKuU. Jer uEr?o HotoP ?graEili su i ;aencu7 RiPini i ;ano u RoPan@i7 iskoristivNi Ha:
Re?ara Bor]e A5esare BorgiaG. :o ko@ega @e :oNlo usle: sPrti n@egovog oca7 HaHe Aleksan:ra #I.
No JleQani su :oNli u sukoE i sa JaksiPili@anoP Austri@skiP7 ?ato Nto su Pu uskratili
Hravo :a Hre]e Hreko n@i6ove teritori@e kako Ei se u RiPu krunisao ?a cara. Ta:a su se :oQeHali
Yorice i Trsta7 ko@e su i ?a:rOali na osnovu HriPir@a HotHisanog @una <F12. N@i6ovo koHneno
carstvo nika: ni@e Eilo toliko Hrostranol
Nasle:nik Aleksan:ra #I na Hrestolu sv. Petra7 Juli@e II7 TstraNni HaHaU7 ?a6tevao @e o:
#eneci@e :a Pu vrati RoPan@u7 ?ePl@u ko@a @e HriHa:ala 5rkvi7 a s :ruge strane7 traOio @e :a se
uPan@e Hrava :rOave na: PletaQkiP sveNtenstvoP AHlaKan@e :esetka7 iPenovan@e EiskuHhG. 5il@
KaPEreske lige7 ko@a @e usHostavl@ena <1. :ecePEra <F12. i?Pe]u ;rancuske7 5arstva7 eHani@e7
;irence i ;erare Ai ko@o@ @e Juli@e II HristuHio Parta <F1=G7 Eio @e koPa:an@e PletaQkog Hose:a na
koHnu. Na vest o toPe7 :uO: Seonar:o Sore:an i?@avio @e Hre: #elikiP veKeP :a Ei u sluQa@u
Hora?a TEila i?guEl@ena @e:na leHa :rOava7 ne Ei viNe Eilo #elikog veKa i ne EisPo viNe Eili
sloEo:an gra:U. 9Hutio @e Ho?iv sviPa :a Eu:u neHokoleEl@ivi u @e:instvu. Juli@e II @e 0W. aHrila
<F1=. i?rekao Hrotiv ReHuElike inter:ikt ko@iP @e oE@avl@ivan@e tog Hroglasa sHreQeno na Qitavo@
n@eno@ teritori@i.
Je]utiP7 <[. Pa@a <F1=. PletaQka @e vo@ska :o nogu HotuQena ko: An@a:ela7 ?Eog
ra?Pirica :o ko@i6 @e :oNlo i?Pe]u :va@u kon:ot@era Ho: Qi@oP se koPan:oP nala?ila. Na vest o
Hora?u7 HiNe Sanu:o7 Tsvi su Eili kao uPrtvl@eni i u :uEoko@ OalostiUX Tsvi su Hlakali7 na trgu ni@e
Eilo Oive :uNe7 Hre:sto@nici #elikog veKa Eili su tako reKi i?guEl@eni. a @oN viNe o: n@i6 naN :uO:7
ko@i @e Eio ?anePeo7 :uEoko ucvel@en i skoro EeOivotanU. TJa7 oQa@na #eneci@a7 d u su?aPa7 Huna
&(
EoliU7 ka?ivaKe @e:na francuska HesPa oHisu@uKi nevol@e Serenissime u ko@u su7 u?a sve to7
nagrnule i 6il@a:e i?Eeglica.
9Er?o su #erona7 #iQenca i Pa:ova Eile HotQin@ene carskiP koPesariPaX naHul@ski @e
kral@ oHet ?au?eo luke AHuli@eX vo@vo:a o: ;erare Honovo se :oQeHao Roviga7 JonseliQea i
Pole?ineaX gra:ovi u RoPan@i vraKeni su Ho: vlast HaHskog legata. M:oleli su @e:ino Trevi?o i
;riuli. Save?nici su :osHeli skoro :o saPe lagune. I #eneci@a se konaQno 0[. feEruara <F<1.
Hokorila ?a6teviPa Juli@a II.
F. oktoEra <F<<. ona @e7 sa eHani@oP i EngleskoP7 uNla u Svetu ligu Hrotiv ;rancuske7
stvorenu Ho vol@i HaHe. ;rancu?i su <<. aHrila <F<0. Eili HoEe:nici ko: Ravene7 ali su iHak
i?guEili Pilansku oElast.
ReHuElika @e HosteHeno vraKala svo@e teritori@e ?a6val@u@uKi Ho:rNci ko@u @o@ @e HruOao
;ransoa I7 o@aQan Hosle HoEe:e ko: Jarin@ana AseHtePEra <F<FG7 tako :a @e Honovo ?au?eo
Jilano7 a i ?a6val@u@uKi o:anosti ko@u su sel@aci sa koHna oseKali HrePa sv. Jarku. To iHak ni@e
iNlo Ee? teNkoKa i veliki6 troNkova7 o QePu reQiti HriPer HruOa@u nevol@e kro? ko@e @e Hrola?ila
BreNaV o: <F1=. :o <F<0. ona @e Eila francuskaX Hetnaest :ana u toku <F<0. Honovo @e HriHa:ala
#eneci@iX HotoP @e o: =. feEruara :o 02. oktoEra iste go:ine @oN @e:noP Eila francuskaX :o Pa@a
<F<>. Eila @e NHanskaX u @unu @e Honovo Eila PletaQkaX tog istog Peseca vratila se Ho: NHansku
vlast7 :a Ei Pa@a <F<Z. oHet Hostala veneci@anska.
Yo:ine <F<W. celokuHno Ho:ruQ@e PletaQki6 Hose:a na koHnu vratilo se Ho: vlast
#eneci@e7 ali @e na aPEici@e ko@e @e Serenissima isHol@avala kra@eP "# i u HrviP go:inaPa "#I
veka iHak Eila stavl@ena taQka.
#eneci@a @e sve :o <F0=. ostala verna save?u sa ;rancuskoP. PrePa istoriQaru Paruti7
n@eni su gra]ani Eili oEu?eti teskoEoP ?Eog katastrofalnog Hora?a ko@i @e ;ransoa I :oOiveo 0F.
feEruara <F0F. ko: Pavi@eV TTa tako velika i ?naQa@na HoEe:a eHanaca Eila @e ?a #eneci@ance
u?rok :uEokog nesHoko@stva i veliki6 Eriga...7 Eu:uKi :a @e francuska PoK ?aka?ala7 Ha su oni
skoro saPi Porali Eraniti o: carske sile sloEo:u Itali@e7 :ok su ostale itali@anske :rOave Eile slaEe
i :rOane u stra6u.U
Ja@a <F0Z. #eneci@a @e HristuHila save?u skloHl@enoP u Kon@aku Hrotiv Karla #. Po?nato
@e :a @e :a @e ova@ Hosle:n@i slavio HoEe:u i :a @e n@egova vo@ska <F0W. Ho6arala RiP7 i?a?vavNi
tiPe ogorQen@e 6riNKanskog sveta. ReHuElika @e :ecePEra <F0= u Bolon@i HotHisala koPHroPis sa
careP. M:ustavNi o: utvr]en@a u RoPan@i i AHuli@i ko@e @e Eila ?au?ela <F027 :ala @e Karlu #
o:reNene ruke u Itali@i7 HlaKa@uKi tiPe oQuvan@e svo@e HotHune ne?avisnosti.
Posle <F>F7 ka: @e car ?agosHo:ario JilanoP nakon sPrti Hosle:n@eg Sforce7 #eneci@a se
HokuNavala suHrotstaviti NHansko@ 6egePoni@i. Tako :a @e Bernar:ino Mkino AMc6inoG7 u
HroHove:i i?reQeno@ <F>=. u crkvi dei ?rari Pogao s HravoP i?@avitiV TYle:aP svu:a oko seEeV
nig:e viNe u Itali@i nePa tvr]ave ili gra:a ko@i nisu u?:rPaniX saPo ova@ gra: @oN uvek sto@i
usHravno.U
TokoP :ruge Holovine "#I veka7 nakon Nto @e ;iliH II nasle:io svog oca <FFW. go:ine na
Hrestolu eHani@e7 NaHul@a7 Jilana7 ;ranNCKontea i Ni?o?ePske7 #eneci@a se :rOala Ho strani o:
rata u ko@ePu su se Honovo sukoEile eHani@a i ;rancuska. SukoE @e okonQan <FF=. ugovoroP
HotHisaniP u KatoCKaPEre?i@u7 ko@iP @e Itali@a HreHuNtena eHanciPa7 ali Itali@a sa i?u?etkoP
#eneci@e i PletaQki6 Hose:a na koHnu7 ko@i su na kra@u @e:ini ostali sloEo:ni o: svake
HotQin@enosti.
7)#ici ) S$edoe'l*)
&7
JisleKi na :uO:evo venQan@e s PoreP7 \i Bele A\u BellagG HiNeV TJore se venQava sa tiP
rogon@aPa7 d S n@iPa se venQava7 s TurQinoP l@uEakaU. #eK <F>27 u svo@o@ ?Eirci Jadikovanja
francuski Hesnik sa ironi@oP HosPatra kako se #eneci@a suoQava sa HritiskoP nevernika i
n@i6oviP HoEe:aPa u istoQnoP Sre:o?ePl@u.
Avgusta <[==. i @una <F11. flota Serenissime HotuQena o: Turaka7 ni@e Eila u stan@u :a i6
sHreQi :a ?au?Pu SeHant. Yo:ine <F10. _irolaPo Priuli Hri?nao @e u svoP 1nevniku6 TYra:
#eneci@a nala?i se u veoPa teNkoP HoloOa@u7 @er s ra?logoP stra6u@e :a Ke i?guEiti svo@e HrekoC
Porske Hose:e7 ko@i :rOavi :onose i slavu i korist.U Jir s TurskoP HotHisan @e <F1>7 a #eneci@a
@e n@iPe i?guEila Jo:on i Koron.
Turska se eksHan?i@a nastavila Ho: sultaniPa SeliPoP A<F<0I<F01G i Sule@PanoP
#eliQanstveniP A<F01I<FZZGV u Siri@i i EgiHtu A<F<ZG7 na Ro:osu A<F00G i u HrioEalskoP
Ho:ruQ@u JagreEa. #eneci@a @e na Poru Honovo naHa:nuta <F>W. \ok @e utvr]eni gra: Krf 6raEro
o:olevao7 NauHli@a i JonePva?i@a na istoQno@ oEali PeloHone?a Eile su i?guEl@ene.
Posle :uge EorEe7 avgusta <FW<. Hao @e i KiHar. Niko?i@a i ;aPagusta su oHl@aQkaneX
PletaQki ?vaniQnici i Hrovi:ur Jarkantonio Braga:in okrutno su PuQeni i HoguEl@eni.
To @e i?a?valo sveoHNte u?Eu]en@e u 6riNKanskoP svetu7 Ha @e Pa@a <FW<. u RiPu HotHisan
ugovor i?Pe]u #eneci@e7 eHani@e i HaHske :rOave. Save?nici su se okuHili tog leta u Jesini7 Ho:
koPan:oP \on ^uana Austri@skog7 :ok su se na Qelu PletaQke flote nala?ili Agostino BarEarigo
i SeEasti@ano #eni@er ASeEastiano #enierG. Mni su W. oktoEra ko: SeHanta Hresreli tursku arPa:u i
o:neli Elistavu HoEe:u. Nevernici su i?guEili 011 Ero:ova i 01.111 l@u:i. JleQani su o: ta:a u
svoP gra:u slavili ta@ svo@ tri@uPf velikiP sveQanostiPa i Ho:i?an@eP sHoPenika ra?liQite vrsteV
go:iNn@oP Hrocesi@oP ko@a @e sa :uO:eP i sin@ori@oP iNla :o crkve sv. JustineX uveKan@eP i
uleHNan@eP kaHi@e ArsenalaX i?gra:n@oP votivne kaHele sv. Jovanu i sv. PavluX slikaPa u Sali ?a
glasan@e i u sali Kolegi@uPa u :uO:evo@ Halati.
Ja:a @e Paruta u?viknuo u svo@o@ HosPrtno@ Eese:i7 i?govoreno@ u crkvi sv. Jarka u ?nak
seKan@a na Hoginule ko: SeHantaV TMni su naP svo@oP EorEoP Hoka?ali :a Turci nisu
neHoEe:ivi7 kao Nto sPo u HoQetku PisliliU7 HoEe:a 6riNKana viNe @e iPala Poralni nego
strategi@ski ?naQa@. Jarta <FW>. #eneci@a @e sa sultanoP HotHisala ugovor o Piru ko@iP @e
konaQno :igla ruke o: KiHra.
Kra@ "#I veka oEeleOen @e. na oEalaPa lagune @oN @e:noP trage:i@oP. 9 go:inaPa <FWF
I<FWW. straNna eHi:ePi@a kuge o:nela @e viNe o: F1.111 Ortava7 Pe]u ko@iPa i Tici@ana
ATi?ianoG. IsHun@ava@uKi i?reQeni ?avet7 :uO: @e <FWW. Hostavio kaPen tePel@ac crkve SHasitel@a7
ko@a Ke I i?gra]ena HrePa nacrtiPa Pala:i@a APalla:ioG I Eiti osveKena <F=0.
/VI vek ili o#a'$lost p$iv$ede
Mko <[=1. Jarino Sanu:o naP Hre:oQava oQarava@uKu sliku Elagostan@a ko@e vla:a na
oEalaPa laguneV TSvi kuHu@u i Oive HoHut vlastele... Ja:a u ovoP gra:u niNta ne raste7 iHak iPa
svega u i?oEil@u...7 @er ovaPo stiOe svako@aka roEa i? svi6 gra:ova i svi6 :elova sveta7 a naroQito
6rana... To @e tako @er su svi ov:e Eogati.U
NeNto kasni@e7 Pe]utiP7 Eankrotirao @e ?natan Ero@ veneci@anski6 EankaraV <[=F. BalEi
A011.111 :ukataG7 <[=W. Alvi?e Niketa AAlvise Nic6etaG A<1.111 :ukataG7 <[=2. Alvi?e YriPani
A<Z.111 :ukataG7 <[==. An:rea Yarconi AYar?oniG A<F1.111 :ukataG i ToPa?o SiHoPano
AToPPaso SiHHoPanoG A<01.111 :ukataG. \a li su ti sloPovi I Pa:a u to isto vrePe naila?iPo
&9
na sliQne i u :rugiP :eloviPa Holuostrva I Hrvi ?naci PletaQke ekonoPske kri?eD Ako @esu7 Nta
su n@eni u?roci i kakvi su @o@ Po:alitetiD
\oPeniko JaliH@ero @e u svo@iP Analima ?aEeleOio vest o KoluPEovoP otkriKu
APerikeV TArPa:a katoliQkog kral@a otkrila @e novu ?ePl@u i osvo@ila @e u n@egovo iPe... NaNla @e
ru:nike ra?ni6 PetalaX ?ePl@a @e veoPa Hlo:naX reke su i?vor Eogatstva7 @er se u n@iPa Heca Qak i
?lato. 9 to@ ?ePl@i rastu ?aQini... Na]eni su :rvo7 alo@7 ciPet. TNeNto kasni@e7 #asko :a YaPa7
:osHevNi :o oEala JalaEara7 :oneo @e ?aQine PorskiP HuteP :irektno u SisaEon7 ne Pora@uKi :a
Hlati taksu niti :a Hro]e Hreko EgiHta ili #eneci@e. Ka: se avgusta <[==. u #eneci@i sa?nalo ?a to
Hutovan@e7 ta vest @e i?a?vala veliku u?nePirenost. Yo:ine <F10. iPenovana @e koPisi@a Tkako
EisPo i?Eegli :a naP kral@ Portugala i :al@e o:u?iPa naNe ?lato i sreEro7 sve :ok ne uniNti naNu
trgovinu i naNe Elagostan@eUX a u Senatu i?neta @e i:e@a :a se HroEi@e kanal ko@i Ei sHo@io
Sre:o?ePno Pore sa 5rveniP. Yo:ine <F1Z. osnovan @e TSavet uPni6U ?a trgovinu !Savi alla
5ercanzia# ?a:uOen :a neHosre:no Hrati HroElePe sHol@ne trgovine.
\o:uNe7 KoluPEovo Hutovan@e ni@e Eilo Ee? ?naQa@a ?a SisaEon i n@egov ekonoPski
naHre:ak7 utoliko Hre Nto se Portugal nala?i Pnogo EliOe Son:onu i gra:oviPa ^an?e nego
#eneci@a. Ali Hosle:ice KoluPEovog otkriKa nisu Ho #eneci@u Eile tako o?Eil@ne kako se u n@o@
verovalo7 i kako su :ugo Pislili istoriQari. S @e:ne strane7 Eu:uKi neHosre:no Hrisutni na saPoP
i?voru ?aQinh7 Hortugalski su i6 trgovci i?nosili na trOiNte u velikiP koliQinaPa i tako iP oEarali
ceneX nisu usHevali :a Hro:a@u sve7 Ha su se Hoka?ali nesHosoEniP :a uHravl@a@u trOiNteP na
ko@ePu su JleQani rasHolagali soli:ni@iP iskustvoP. S :ruge strane7 novi konkurenti Serenissime
nisu iPali HristuH :rugiP Hroi?vo:iPa Asvili7 HaPuku7 teHisiPa7 koraliPaG ko@i su se i :al@e Pogli
naKi saPo u levantinskoP :elu Sre:o?ePl@a. Posle <F01. roEa i? ti6 oElasti HoQela @e :akle
Honovo Hristi?ati u veKiP koliQinaPa7 ko@e su oko <FZ1. Qak i u:vostruQene.
No ?ato @e <F>0. krenuo Hosle:n@i konvo@ PletaQki6 galera ka EgCJortu i Son:onu7 a
Hosle:n@i @e Eio i ona@ ka Aleksan:ri@i i? <FZ=. ReQ@u7 :istriEutivna uloga #eneci@e7 usHostavl@ena
kra@eP "# veka7 tokoP sle:eKeg veka sve viNe guEi na ?naQa@u.
Situaci@a @e :rukQi@a ka: @e reQ o kontinentalno@ trgovini7 Nto @e Eilo vi:no veK <F12. ka: @e
sveQano otvoren novi ?ondaco dei @edesc,i Honovo i?gra]en na Pestu starog ko@i @e neNto rani@e
i?goreo u HoOaru. Yo:ine <F1=7 trgovci sa kontinenta T:ola?ili su u #eneci@u :a kuHu@u7 @er se
:rug:e ni@e Poglo niNta naKi... Ako su traOili ?aQine7 ili 6teli :a se snaE:e@u :rugoP neoH6o:noP
roEoP7 nisu iPali :ruge nego :a :o]u ovaPo.U
Kao Nto @e Ho?nato7 #eneci@a se ni@e Eavila saPo Pe]unaro:noP Hrivre:noP ra?PenoP7
veK @e i Hretvarala sirovine u konaQne Hroi?vo:eV u Hre:Pete o: ?lata7 stakla7 u ogle:ala7 QiHke7
oEra]enu koOu7 tkanine i?ve?ene ?latoP ili sreEroP. 5erceria gra:ska ulica sa trgovinaPa7 ko@o@
su se :ivili svi strani Hutnici7 i?gle:ala @e kao Eogat i?log HreHun Hroi?vo:a te vrste.
Sve viNe naHuNta@uKi HrekoPorsku trgovinu7 PletaQki se kaHital okretao ka vunarsko@
in:ustri@i. 9 go:. <F0>. u #eneci@i @e Hroi?ve:eno [.[<> truEa suknaX u <F>07 Z.>>ZX u <FF17
<<.FF2X u <Z107 02.W0=.
Na@?a:7 na oEalaPa lagune ra?vila se @e:na nova7 sasviP Po:erna vrsta in:ustri@e7
NtaPHarstvo7 o ko@ePu Ke7 ?Eog n@egovog kulturnog ?naQa@a7 @oN Eiti reQi. 9 "#I veku u gra:u @e
Eilo He:esetak i?:avaQkoCNtaPHarski6 kuKa. Svaka o: n@i6 oE@avila @e :va:esetak i?:an@a7 a Eilo
i6 @e :esetak ko@e su na trOiNte i?nele viNe o: Qetr:eset HuElikaci@aV :akle triHut viNe nego ;irenca7
Jilano i RiP ?a@e:no.
#eK @e Eilo reQi o EankarskiP steQa@eviPa :o ko@i6 @e :oNlo kra@eP "# veka. Ali stan@e
ni@e Eilo Eol@e ni u finansi@aPa ReHuElike. Kao Nto HiNe Jartino Jerlini7 T:o novca se ne PoOe
&-
:oKi7 @er sve @e HovuQeno u kovnicuX ista stvar @e i sa ?latoPX nika: ova@ gra: ni@e Eio tako
siroPaNan kao :anasU. Ra?log toPe @e ta@ Nto @e rat Hrotiv :rOava u:ruOeni6 u KaPEresko@ ligi
koNtao PletaQku ri?nicu viNe o: Pilion :ukata. 9? to7 :ok @e vo@na Pornarica iPala <F1[. go:ine
<0F Hlovila7 Qetr:eset go:ina kasni@e iPala i6 @e <FF.
Tako velik rast :rOavni6 troNkova naveo @e vla:u :a reorgani?u@e Horeski sisteP7 ali
oslan@a@uKi se @oN uvek na neHosre:ne Hore?e viNe nego na HlaKan@e taksi ?a roEu. Yo:ine <F0[.
uve:ena @e sluOEa Eankovni6 Hrovi:ura !Proveditori ai banc,i# ?a:uOeni6 ?a na:?or na:
EankarskiP ustanovaPa. TokoP :ruge Holovine "#I veka Tostvarena @e i:e@a o Eu:OetuU ATir@eG.
9 <FW<. go:ini ReHuElika @e @oN uvek iPala ?natne Hri6o:eV W11.111 :ukata u saPo@ Hrestonici7
211.111 u koHneniP oElastiPa7 F11.111 u koloni@aPa. Ali ustanovl@eno @e :a ove Hosle:n@e @e:va
:a :a@u onoliko koliko koNta@u7 :ok @e kontinentalno Ho:ruQ@e Hostalo ?a #eneci@u na@vaOni@i
i?vor sre:stava.
NaiPe7 u "#I veku vi:l@ivo @e :a se #eneci@a Akao7 uostaloP7 i :rugi kra@evi HoluostrvaG
sve viNe okreKe koHnu. Sa 07ZW1.111 stanovnika u <F2Z7 PletaQko koHneno Ho:ruQ@e Eilo @e :oEro
nastan@enoV #erona @e iPala F0.111 stanovnika7 BreNa [>.1117 Pa:ova >[.111. Kao trOiNte ?a
PletaQke Hroi?vo:e7 to Ho:ruQ@e iPalo @e koristi o: sve veKeg ulagan@a kaHitala i? Hrestonice.
KoHno @e HruOalo sigurnost7 rentaEilnost i HrestiO. Kra@eP tog veka :ola?i :o Hrvi6 Hro:a@a
oHNtinski6 :oEara i :o osnivan@a :ruNtava Qi@i @e cil@ HoEol@Nan@e Hlo:nosti i racionalni@e
iskoriNKavan@e ?ePl@iNta. Na oEalaPa Brente7 ali i u Eli?ini #iQence ili #erone i u oElasti Trevi?a7
Hatrici@i gra:e seEi vile i ?aPkove. PoQetkoP "#II veka7 Hrocenat ?ePl@iNta ko@e su Hose:ovali
#eneci@anci na teritori@i Pa:ove Eio @e >2mX na teritori@i Roviga 0WmX a u oElasti Trevi?a <2m.
TJentalitet vla:a@uKe klase I a to @e :ota: Eila klasa trgovaca I neosetno se Hretvarao u
Pentalitet veliki6 ?ePl@oHose:nika ko@i raQuna@u i ra?PiNl@a@u na sasviP :rukQi@i naQin.U `J.
EPar AAgPar:G.a 9 tiP Hosle:n@iP go:inaPa veka7 ?a@e:no sa i?nePogloNKu Hrivre:e7 Ho@avio se
i T?aPor :u6ova7 nesHosoEni6 :a Hri6vate nova stan@a i :a se u n@i6 ukloHe.U ARoPano.G
Polet ) kn*i5evnosti ) /VI vek)
9 Hret6o:noP sPo Hoglavl@u vi:eli :a @e istoriografi@i u #eneci@i "#I veka HriHa:ala
HoseEna uloga7 ko@a se sasto@ala u toPe :a se oHrav:a ono Nto @e Hre:u?iPala ReHuElika i :a se
oE?nani n@ena legitiPnost. Posle rata Hrotiv KaPEreske lige to usPeren@e Eilo @e @oN naglaNeni@e.
Jer Hore: :nevnika i liQni6 PePoara Aa Pe:u n@iPa i oni6 o: Sanu:a7 ko@ePu @e Senat7 uostaloP7
oPoguKio HristuH @avniP ar6iviPaG7 ugle: @e uOivala i ?vaniQna istoriografi@a7 u ko@o@ @e #eneci@a
stvarala Pit o seEi saPo@. An:rea Nava]ero ANavagero7 <[2>I<F0=G7 aristokrata7 Nkolovan u
Pa:ovi7 Hoslanik u Ja:ri:u i ;rancusko@7 Eio @e ?a:uOen :a na latinskoP7 Ti?vorniP7 reQitiP i
kiKeniP stiloPU7 naHiNe 4storiju Venecije Eu:uKi :a T:oEar glas ko@i uOiva :rOavaU I HrePa
i?riQito iska?anoP PiNl@en@u Senata I THre:stavl@a @e:an o: glavni6 tePel@a na ko@iPa ona
HoQivaU. Yo:ine <F>1. Nava:era @e nasle:io ugle:ni Hisac P@etro BePEo ko@ega @e #eKe
:esetorice iPenovalo istoriQareP ReHuElike7 kako se Tne Ei ogreNilo o slavu i Qast naNe :rOaveU.
N@egovo @e :elo ?naQa@no i? tri ra?logaV ?Eog toga Nto @e HriEegavao ra?liQitiP i?voriPa7 ?ato Nto
@e Hoklonio HaOn@u velikiP geografskiP otkriKiPa i ?Eog Qin@enice :a @e BePEo7 ?a Niroku
QitalaQku HuEliku7 Hreveo svo@u kn@igu na naro:ski @e?ik.
9 go:inaPa <[[=I<[F1. Sauro Kvirini ABuiriniG naHisao @e rasHravu 1e re%ublica' Hosle
<F><7 YasHaro Kontarini A5ontariniG oE@avio @e 1e magistratibus et res%ublica Venetorum* Na
HriPeru ovi6 :va@u HolitiQki6 traktata vi:i se vol@a vla:a@uKe klase :a i teori@ski oHrav:a
&.
reHuElikanske instituci@e i vlastitu uHravl@aQku Hraksu. Stoga @e Hatrici@ Kontarini HruOio i:ealno
vi]en@e svo@e :oPovine kao :rOave ko@a uPe :a skla:no i tra@no oE@e:ini tri osnovna oElika
vla:avine kakvi su Ponar6i@a7 aristokrati@a i :ePokrati@aV vi]en@e :rOave ko@a @e7 :akle7 uPela :a
HolitiQku utoHi@u Hretvori u stvarnostl
Yore sHoPenuti P@etro BePEo A<[W1I<F[WG7 tako]e Hatrici@7 Nkolovan ko: veliki6
6uPanista7 oE@avio @e <F1F. :elo Ho: naslovoP Asolani :i@alog na naro:skoP @e?iku7 Hisan u
Hro?i i sti6oviPa7 HosveKen ta:a Po:erno@ tePi l@uEavi7 na:a6nuto@ neoHlatoni?PoP. N@egove
.ime A<F>1G7 kao i na@veKi :eo lirske Hoe?i@e tog :oEa7 Hisane su u :u6u Petrarkinog HesniNtva.
Slavu7 ne saPo u #eneci@i veK i u Qitavo@ Itali@i7 :onele su Pu Prose della volgar lingua A<F0FG.
Mn tu i?laOe teori@u o @e:noP TnacionalnoPU kn@iOevnoP @e?iku ko@i Ei u forPalnoP Hogle:u Eio
na visokoP nivou i ?asnivao se na u?oriPa kao Nto su \ante7 Petrarka i BokaQo ABoccaccioG7 ali
Ei ?ato Eio otvoren i ?a i?vesne Po:erne utica@e. BePEo @e o:rOavao tesne kontakte sa
intelektualciPa svog vrePena7 ali i sa veneci@anskiP i?:avaQiPa. Yo:ine <[Z=. Senat @e Hrvi Hut
HruOio i?vesnu Hovlasticu @e:noP tiHografu Ako@i @e :oNao i? NePaQkeG @er @e I kaOe on u svoP
oEra?loOen@u I T@e:no takvo otkriKe ANtaPHan@eG7 ko@e @e u HroNlosti Eilo HotHuno neHo?nato7
HriPereno naNeP vrePenu7 Ha ga treEa negovati i :al@e ra?vi@atiU. 9 "#I veku #eneci@a @e
Hostala @e:an o: na@veKi6 evroHski6 i?:avaQki6 centara.
Je]u oniPa ko@i su ?asluOni ?a ta@ usHe6 na@Quveni@i @e Al:o Janucio AJanu?io7 <[F1I
<F<FG. \oEivNi soli:no 6uPanistiQko oEra?ovan@e7 on se <[22. nastanio u #eneci@i7 i?uQio novi
?anat i uEr?o osnovao svo@u vlastitu NtaPHari@u i i?:avaQko Hre:u?eKe. \rOao @e veoPa Pnogo :o
forPalnog i @e?iQkog kvaliteta svo@i6 kn@iga7 Eio otvoren ?a kulturne vre:nosti7 osnovao
Aka:ePi@u g:e se rasHravl@alo o :eliPa ko@a val@a NtaPHati7 te @e oE@avl@ivao grQke i latinske
klasike7 velike itali@anske Hisce7 ali i savrePene autore. I?Pe]u <F1W. i <F1=. Pe]u svo@iP
Hri@atel@iPa i sara:niciPa iPao @e i Era?Pa7 ko@i @e ko: n@ega oE@avio Hrevo:e EvriHi:a i svo@a
vlastita Adagia
KL
*
M: <F>Z. :o <Z1Z. i?:avaQka kuKa _olito AYiolitoG unela @e u svo@ katalog oko 0=1 autora
i Hroi?vela <.1<= i?:an@al Prvi veliki Po:erni in:ustri@alci u oElasti i?:avan@a kn@iga7 _olitovi su
i?uPeli kolekci@e i reklaPu7 te Hosvetili velik i ?naQa@an :eo svo@e Hro:ukci@e Ho?oriNno@
kn@iOevnosti i rasHravaPa AOanru tiHiQnoP ?a "#I vekG.
JletaQko i?:avaNtvo Ho:rOavalo @e ra?vo@ lirske Hoe?i@e7 Qesto oE@avl@ivane u ?EirkaPa
:ela ra?liQiti6 autora7 kako Ei se o:govorilo eklektiQkoP ukusu Qitalaca. Je]u veneci@anskiP
HesniciPa istiQe se liQnost YasHare StaPHe A<F0>I<FF[G7 ko@a @e7 nakon Nto @e :oEila o:liQno
intelektualno i Pu?iQko oEra?ovan@e7 <F><. HreNla i? Pa:ove u #eneci@u g:e @e7 Ho svePu su:eKi7
Oivela OivotoP TQasne kurti?aneU ko@a svo@e PuNteri@e nala?i Pe]u velikaNiPa. N@ene .ime
Hre:stavl@a@u @e:no o: na@tanani@i6 sve:oQanstava o sen?iEilitetu Oena i? tog vrePenaV vrePena u
ko@ePu Oene Nto se Eave Hisan@eP nisu Eile retka Ho@ava `Pe]u n@iPa @e i #eronika ;ranko
A#eronica ;rancoG7 @oN @e:na veneci@anska kurti?anaCHesnikin@a7 ko@u @e sreo i ko@o@ se :ivio
Jonten@ AJontaigneGa.
Novela7 ko@a u itali@anskoP RinkveQentu :oOivl@ava ?natan usHe67 tako]e @e Hove?ana ?a
i?:avaQkoP HolitikoP NtaPHara. Sva u ?naku ne?aoEila?nog utica@a BokaQa7 ona u #eneci@i Eiva
otvorena ?a @e:an Nirok geografski 6ori?ont i ?a neoEiQne Hustolovine. IntelektualciPa ro:oP i?
#eneci@e7 ili ko@i Oive u #eneci@i7 ParaEosko AParaEosco7 <F0=I<FFWG Hoverava Erigu :a tokoP
&;
4anije, re je o $irci od oko &;;; poslovica i$ delG klasinih pisaca. (Prim. prev.)
';
tri :ana ko@e Hrove:u u laguni isHriQa@u n@egove novele. Isti svet HoPoraca7 6uPanista Aa u? to i
karnevalaG HruOa okvir ?a StraHaroline Piacevole Motti Aoko <FF1G.
PrivuQen u #eneci@u sloEo:oP i?raOavan@a ko@u @e ona oEe?Ee]ivala7 kao i n@eniP
i?:avaQkiP trOiNteP7 Toskanac Aretino stigao @e u ta@ gra: <F0W. i u n@ePu ostao :o svo@e sPrti
A<FFZG. S ra?logoP na?van TEiQeP vla:arhU7 ova@ se Holigraf veNto sluOio :i@atriEoP7
insinuaci@oP7 Ho6valoP i HrekoroP7 reQ@u ucen@ivan@eP7 kako Ei Hri:oEio naklonost PoKnika i?
Qitave EvroHe. S6vativNi :a NtaPHarstvo7 sa PoguKnostiPa Nto i6 @e HruOilo7 Hre:stavl@a Po:erno
sre:stvo koPunikaci@e7 ostvario @e PnoNtvo :ela svi6 vrsta i stvorio @e:nu novu kn@iOevnost ko@a
se Eavila aktuelniP tePaPa7 ne ?aneParu@uKi Hri toP ni :ruge Oanrove ko@i Qine okosnicu
n@egovog ostvaren@aV Ho?oriNte7 6agiografi@u7 ili Hornografi@u7 kakvu nala?iPo u :elu
naslovl@enoP .agionamenti :i@alogu ko@i vo:e Hrostitutke.
KoPe:i@a I Honovo Hrona]ena u Itali@i I :oOivl@avala @e na oEalaPa lagune leH usHe67
nakon Nto su @e u #eneci@u HoQetkoP "# veka uvele Com%agnie della Calza AsHoPenute u
Hret6o:noP Hoglavl@uG. Pore: Tnaro:ski6U sastava saQin@eni6 Ho o:re]enoP oErascu7 tu su se u
HoQetku Hrika?ivali i koPa:i uve?eni sa Holuostrva APe]u ko@iPa i Jaki@aveli@eva 5andragora#*
Na@veKi lokalni koPe:iograf7 NtiKenik Hatrici@a Alvi?ea Kornara AAlvise 5ornaroG7 Eio @e
Pa:ovanac An]elo Beolko AAngelo BeolcoG7 na?van Rucante ARu?ante7 <[=ZI<F[0G. Po?oriNni
Qovek u HunoP sPislu reQi7 Hisac7 re:itel@ i gluPac7 Eio @e i?vanre:no Hlo:an. 9 :oEu u ko@ePu
I kako kaOe @e:an o: n@egovi6 Hrotagonista I Tvi:iPo saPo ratove7 ruNevine7 eHi:ePi@e i
gla:U7 on HruOa originalan Hrika? sveta na selu7 Eliskog Hriro:niP vre:nostiPa. 9? to HriEegava
i?raOa@no@ @e?iQko@ PeNavini7 saQin@eno@ kako o: kn@iOevnog @e?ika tako i o: :i@alekata
AEergaPskog7 Ha:ovanskog7 veneci@anskogG.
Nastala oko <F>Z7 Vene"iana Aili KoPe:i@a o veneci@anskiP :aPaPaG7 :elo anoniPnog
autora7 verovatno nekog Ho?oriNnog Qoveka7 iPa kao okvir #eneci@u An@ene kuKe7 n@ene calli
n@ene kanale7 Hoslove ko@iPa se Eave n@eni Pali l@u:iG i stavl@a na scenu @e:nu Tistori@skuU
eHi?o:uV EorEu ko@u vo:e :ve sen?ualne Oene kako Ei Hri:oEile naklonost @e:nog Pla:iKa.
Po?oriNno ostvaren@e veneci@anskog RinkveQenta okonQava An:rea KalPo A5alPo7 <F<1
I<FW<G7 ko@i @e tako]e Eio i Hisac i gluPac7 a naHisao @e Nest koPe:i@a u Hro?i g:e nala?iPo veK
sHoPenutu @e?iQku PeNavinu. KoPe:iograf ko@i o?naQava @e:an Hrela?ni trenutak7 KalPo se
okreKe ka farsi i na@avl@u@e ono Nto Ke se uskoro na?ivati commedia dell0arte*
P$ocvat )'etnosti ) /VI vek)
Ar6itektura i urEani?aP u #eneci@i :oOiveli su u "#I veku :va Elistava trenutkaV Hrvi @e
i?Pe]u <F0W. i <FZ1X :rugi i?Pe]u <FZ1. i <F21. NaiPenovan <F0=. go:ine ?a uHravnika @avni6
ra:ova7 JakoHo Sansovino Eio @e Hrotagonist Hrvog Herio:aX n@egov nasle:nik7 An:rea Pala:io7
na@viNe se isticao u :rugoPe.
An:rea Yriti7 ko@i @e <F0>. i?aEran ?a :uO:a7 6teo @e :a o: #eneci@e naHravi novi RiP.
Nosilac ovog usPeren@a Eio @e HolitiQki i verski koPHleks ustanova sv. Jarka. Je:ini veliki
itali@anski gra: ko@i ni@e iPao HroNlost ve?anu ?a stari RiP7 #eneci@a @e stvarala novi klasici?aP.
Nakon Nto @e <F0W. Ho6aran RiP7 ona @e Hri6vatila uPetnike kao Nto su Sansovino i SanPikeli
ASanPic6eliG. PorekloP ;irentinac7 ali Nkolovan u RiPu7 Sansovino A<[2ZI<FW1G @e viNe o:
Qetr:eset go:ina vla:ao veneci@anskoP ar6itekturoP. \ovrNio @e Procuratie vecc,ie oEnovio
Ea?iliku i ?vonik !cam%anile# i?gra:io Kovnicu !8ecca# Logettu i EiElioteku sv. Jarka
'1
!Libreria 5arciana# te Hretvorio Piazzettu u @e:instven Hrostor7 oiviQen sa oEe@u strana
HorticiPa.
M: onoga Nto @e i?gra:io Jikele SanPikeli A<[2[I<FF=G7 ko@i @e <F>F. naiPenovan
inOen@eroP ?a lagunu i fortifikaci@e7 naroQito val@a sHoPenuti veliQanstvenu Halatu YriPani na
#elikoP kanalu7 kao i Halatu strogog i @e:nostavnog i?gle:a Ho:ignutu ?a Horo:icu Korner i? San
Pola.
Pala:io A<F12I<F21G7 HostavNi <FW1. ar6itekta ReHuElike7 ra:io @e ?a kli@entelu ko@u su
Qinili Eogati Hatrici@i7 te sPiNl@ao ?a n@u Qu:esne vile u Hriro:i7 kakve su one na oEalaPa Brente7
sa fasa:aPa Ho ugle:u na klasiQne 6raPove. 9 #eneci@i n@egova su ostvaren@a crkva San 7iorgio
5aggiore i crkva SHasitel@a7 ko: ko@i6 on usHeva :a uskla:i strukturu antiQkog 6raPa sa
troEro:noP strukturoP 6riNKanske crkve. PostigavNi u svoP :elu na@HotHuni@i i?ra? evroHskog
neoklasici?Pa :o "#III veka7 Pala:io @e @e:ini ar6itekta ko@i @e uPeo :a Hrilago:i antiku
forPaPa savrePenog Oivl@en@a.
Antonio :a Ponte A<F<0I<F=WG i #inQenco SkaPoci A#incen?o ScaPo??i7 <FF0I<Z<ZG
skroPni@i su nastavl@aQi Sansovinovog i Pala:iovog :ela. Prvi @e Eio ar6itekta Posta RialtoX :rugi
@e :ovrNio Libreriju i i?gra:io Procuratie nuove na @uOno@ strani Trga sv. Jarka.
"#I @e vek :oneo tri@uPf veneci@anskog slikarstva7 uglavnoP sa :eliPa _or]onea7 Sota
ASottoG7 Tici@ana i #erone?ea A#eroneseG. _or]one A<[WWd<[W2I<F<1G @e Hrvi T6uPanistiQkiU
veneci@anski slikar. Ra:io @e ?a Ho@e:ince7 ko@iPa @e :ao Bluju @ri filosofa Isnulu Veneru sa
neoHlatoniQarskiP i 6erPetiQniP tePaPa. N@egovoP Ho@avoP uPetniQko :elo Hosta@e tekst
isHun@en sPisloP ko@i @e :ostuHan saPo uskoP krugu uHuKeni6.
Sorenco Soto Aoko <[21<F1ZG u svoP :elu i?raOava @e:no Pelan6oliQno s6vatan@e Oivota
i i?PiNl@a nov Pentalni i Hsi6oloNki Hrostor. Mn @e u #eneci@i ostavio @e:an Portret mladiNa @e:an
HatetiQni Hrika? Sv* Mikole u slavi Au crkvi Carmine# i 5ilosrOe sv* Antuna Au crkvi San 7iovanni
e Paolo#*
Ali slikar Qi@e :elo Hre:stavl@a na@savrNeni@i i?ra? veneci@anskog slikarstva i? Hrve tri
Qetvrtine "#I veka ?acelo @e Tici@an Aoko <[=1I<FWZG. N@egova :ugogo:iNn@a :elatnost u ?naku
@e veoPa sloOenog ra?vo@nog Huta. Mn @e na@Hre HroNao kro? TklasiQniU Herio:7 tokoP ko@ega @e ?a
Alfonsa :bEstea ostvario :ug ni? slika s PitoloNkiP PotiviPa7 HotoP Bltar Pesaro Au crkvi dei
?rari# 5arijin %o,od u ,ram Au Yaleri@i Aka:ePi@eG7 Veneru Irbinsku kao i PnogoEro@ne
Hortrete AKarla #7 ;ransoa I7 it:.G. LatiP @e o: <F>2. :o <FF<. usle:ila Tici@anova TPaniristiQkaU
etaHa7 ko@a @e u ?naku ePfatiQnog stilaV reQ @e o slikaPa na svo:u crkve Santo S%irito in 4sola i o
kon@aniQkoP Hortretu Karla #7 cara ko@i @e slikaru :ao ?van@e vite?a. Yo:ine <FF<. Tici@an se
:efinitivno nastanio u #eneci@i i tu ostvario :ela Huna :raPatiQnosti i i?ra?ite sHiritualnostiV
5u>eniDtvo sv* Lovre i? crkve Je?uita7 Glagovesti i? crkve San Salvador* 9 tiP :eliPa :ola?e :o
i?raOa@a Hatn@e i strasti7 u @e:no@ PraQno@7 nestvarno@ i Hotresno@ atPosferi.
Paolo #erone?e A<F02I<F22G @e ?a :voranu #eKa :esetorice naslikao Hlatna sa
alegori@skiP i PitoloNkiP Hri?oriPa ko@i Hre:stavl@a@u uvo: u slike i? :vorane Kolegi@uPa i7
na@?a:7 u @rijumf Venecije i? :vorane #elikog veKaV to su Hrika?i sHektakularno reOirani6
:oga]a@a u ko@iPa se staHa@u Pit i istori@a. #erone?e @e ra:io i ?a crkve7 Pe]u ko@iPa @e i crkva
sv. SeEasti@ana. #eneci@a @e Huna n@egovi6 :ela. Yo:ine <FW>. naslikao @e @ajnu ve>eru ko@oP @e
na seEe navukao gnev Inkvi?ici@e7 HoNto @e Pe]u tra:icionalne Hrotagoniste uveo svet neoEiQni6
liQnosti I keHeca7 lakr:i@aNa7 Hi@anica... Stoga @e Porao :a T:eklasiraU svo@u sliku7 :a@uKi @o@
naslov 7ozba u kuNi Levijevoj*
'2
Tintoreto ATintoretto7 <F<2I<F=[G7 veneci@anski slikar %ar e"cellence veliQa u svoP :elu
HoEoOnost i svetovnu vlast. @ajna ve>era i? crkve San 5arcuola i?nena]u@e kontrastoP senke i
svetlosti7 kao i ritPoP ko@iP su Hrika?ani likovi. Slika Sv* 5arko oslobaOa roba u HotHunosti @e
PaniristiQka7 kao i i?u?etno :raPski uHeQatl@iv lik Sv* .oka* TokoP Hosle:n@i6 go:ina Oivota
Tintoreto @e Porao u:ovol@avati PnogoEro@niP @avniP Horu:OEinaPa ?a :uO:evu Halatu APe]u
n@iPa @e i ogroPna slika .aj na ?i:u :vorane #elikog veKaGX ?a crkvu San 7iorgio 5aggiore
naslikao @e velika Hlatna ko@a :elu@u Qas vi?ionarski7 a Qas Eolno. Pret6o:no @e u celosti :ekorisao
unutraNn@ost ?gra:e Scuola 7rande di San .occo*
!)ika ) Veneci*i ) /VI vek)
\uO: Yriti7 o ko@ePu @e veK Eilo govora ?Eog Holeta ko@i @e :oneo veneci@anskoP
urEani?Pu7 ?asluOu@e :a Eu:e sHoPenut i ?Eog toga Nto @e o: Hrokuratora sv. Jarka ?atraOio :a
angaOu@u ;laPanca A:ri@ana #ilarta AA:riaen cillaertG kao Pagistra kaHele crkve sv. Jarka.
#ilart @e o: <F0W. :o sPrti A<FZ0G na i?vanre:an naQin vrNio svo@ Hosao. NaroQito @e Eio i?vrstan u
Pa:rigaliPa.
9 n@egovo@ Nkoli oEra?ovali su se An:rea YaEri@eli AYaErieliG7 5arlino ALarlinoG i
ParaEosko. Prvi A<F<1I<F2ZG7 ko@i @e o: <FZ[. :o sPrti Eio orgul@aN u crkvi sv. Jarka7 ostvario
@e oEiPno :elo kako u sakralno@ tako i u svetovno@ Pu?ici. N@egov neKak _ovani Aoko <ZFWI
<Z<0G7 ko@i ga @e nasle:io7 nesuPn@ivo @e na@istaknuti@i Hre:stavnik veneci@anske Pu?iQke Nkole
ko@a @e Holifoni@ske i:eale renesanse :ovela :o n@i6ove na@Huni@e ?relosti.
5arlino A<F<WI<F=1G7 kaHelnik u crkvi sv. Jarka7 Ho?nat @e naroQito kao teoretiQar.
N@egov Hret6o:nik _irolaPo ParaEosko Ao ko@ePu sPo veK rekli :a @e Eio i HriHove:aQG7 Eio @e
usHeNan u koPHonovan@u Pa:rigala. Pri@atel@ Aretina i Tici@ana7 on :oEro Hre:stavl@a skla:nu
ravnoteOu ostvarenu u veneci@ansko@ kulturi "#I veka.
7)#l*en*e da8a ) /VII vek)
#ek Su@a "T#7 veliki vek u francusko@ istori@i7 ?a Itali@u uglavnoP Hre:stavl@a vek
HolitiQke HotQin@enosti i Hrivre:nog oHa:an@a. Kako u toP Hogle:u sto@e stvari sa #eneci@oPD Na
to Hitan@e7 ko@e @e @oN uvek Hre:Pet sHoren@a7 o:Pa6 KePo HokuNati :a :aPo o:govor.
Tra@ano Bokalini ATraiano BoccaliniG7 HorekloP i? okoline Ankone7 HaHski Qinovnik
i?ra?ito neHri@atel@ski rasHoloOen HrePa save?u HaHske :rOave i eHani@e7 sklonio se <Z<0. u
#eneci@u g:e @e oE@avl@ivao satiriQke sHise ko@i nig:e :rug:e u Itali@i nisu Pogli Eiti NtaPHani.
ME?nan@ivao @eV Teta @e to Nto se PoOe uHore:iti sa #eneci@oP7 slavnoP trOnicoP Qitavog sveta7
gra:oP ko@i HruOa ?a:ovol@stvo ra:o?naloP :u6u i uOivan@e oQiPa...7 Ee?Ee:noP utoQiNtu ?a sve
one ko@i su HriPorani :a naHuste svo@u :oPovinu kako Ei uPakli gnevu vla:araDU
Tako su HoQetkoP "#II veka Pislili i Pnogi :rugi intelektualci7 gosti gra:a u laguni. Ali
to iHak ne ?naQi :a @e #eneci@a Eila nekakvo OariNte @eresi. Tako @e Pi@ePonteOanin Botero7 Hisac
HolitiQki6 tekstova7 konstatovao <Z1F. go:ine :a Tne Hosto@i Pesto u ko@ePu u crkvaPa i na
HroHove:iPa iPa viNe sveta7 u ko@ePu se sveNtena lica toliko HoNtu@u7 u ko@ePu se sluOEa EoO@a
oEavl@a na :osto@ni@i naQin7 u ko@iPa Hra?nici Eiva@u na s@a@ni@i naQin slavl@eniU. Je]utiP7 iako
#eneci@a ne :ovo:i u Hitan@e svo@e Hokoravan@e riPsko@ :oktrini7 n@o@ @e iHak stalo :o toga :a
saQuva Hrava @uris:ikci@e na: vlastitiP sveNtenstvoP. Stoga @e i?Pe]u n@e i HaHske vlasti uEr?o
i?Eio sukoE u vi:u Trata oko inter:iktaU7 ko@i @e HoPno Hratila Qitava EvroHa. NeHokoleEl@ivi
'&
Eranilac svo@e vlasti7 Pavle #I @e <Z1F. :ao na ?nan@e svo@u o:luku :a u RiPu stavi na Hroveru
sHosoEnosti novog Hatri@ar6a ko@ega @e iPenovao SenatX te iste go:ine7 #eKe :esetorice @e
Hre:u?elo oNtre Pere Hrotiv :vo@ice veneci@anski6 sveNtenika okrivl@eni6 ?a teNke HrestuHe7 i
o:Eilo @e :a i6 HreHusti crkveniP vlastiPa. To @e HaHi HosluOilo kao Hovo: :a ReHuEliku ka?ni
inter:iktoP. Mna Pu @e <Z1Z. u?vratila tako Nto @e HaHsko HisPo Hroglasila niNtavniP i liNeniP
Hravnog osnova7 te @e svo@iP sveNteniciPa nare:ila :a nastave oEavl@ati crkvene oEre:e.
NesHrePni :a se Hokore to@ nare:Ei7 neki re:ovi7 Pe]u ko@iPa i @e?uiti7 ra:i@e su naHustili te
kra@eve.
InsHirator te THrotestaci@eU
><
Serenissime Eio @e @e:an servit
>0
7 Paolo SarHi7 ko@i @e @anuara
<Z1Z. Eio naiPenovan ?a struQn@aka ReHuElike u verskiP Hitan@iPa. Mn @e7 u iPe PletaQke
strane7 ?astuHao stav Ho ko@ePu su Tvla:ari7 s6o:no ?akonu ko@i @e :at o: Eoga i ko@i nikakva
l@u:ska vlast ne PoOe i?Peniti7 ovlaNteni :a :onose ?akone u svetovno@ oElasti i u okviriPa svo@e
@uris:ikci@eU. Sa strane RiPa Eran@ena @e teori@a o aHsolutno@ vlasti HaHe ko@u on7 ka: @e reQ o
svetovniP stvariPa7 saPo Hrenosi na :rOave7 i ko@u7 :akle7 PoOe Honovo Hreu?eti. I?Pe]u :ve@u
Hrestonica rasHlaPsao se Trat HisPiPaU.
9 EvroHi7 Pe]utiP7 niko ni@e Oeleo :a :o]e :o oruOanog sukoEa. Inici@ativoP ko@u @e u
iPe ;rancuske Hre:u?eo kar:inal \e foa@e? A\e JogeuseG :oNlo @e :o koPHroPisa HuteP
Hregovora. #eneci@a se ni@e forPalno o:rekla svo@i6 Hrerogativa. Nika: viNe Hrotiv neke :rOave
neKe Eiti i?reQen inter:ikt. Mva Hotvr:a PletaQke ne?avisnosti Eila @e TlaEu:ova HesPa
ReHuElikeU `Benconi ABen?oniGa. 9 svakoP sluQa@u7 #eneci@a @e oviP Hostala Hre:Pet :ivl@en@a
PnogoEro@ni6 ta:aNn@i6 HolitiQki6 Pislilaca i intelektualaca7 kao i Oestokog neHri@atel@stva
Hristalica HaHske vlasti. Ali l@u:i ne EaN Hravovernog :u6a PoraKe iHak PaloCHoPalo naHuNtati
gra:...
9 ovo?ePal@skiP stvariPa7 Serenissima se tokoP Hrve Holovine "#II veka suoQavala sa
PnogoEro@niP teNkoKaPa. Jorala @e Ntititi svo@u Ee?Ee:nost Hre: Hreten?i@aPa ^aEsEurgovaca.
9 go:inaPa <Z<ZI<Z<W. sukoEl@avala se sa Austri@anciPa na granicaPa ;riuli@a. IscrHl@u@uKi
rat7 na?van ratoP ?a Yra:iNku
>>
7 okonQan @e <Z<W. ?a6val@u@uKi Hosre:ovan@u eHani@e. Yo:ine
<Z0>. ReHuElika @e uNla u save? sa ;rancuskoP i Savo@oP Hrotiv eHani@e7 kako Ei o:Eranila
#altelinu7 ?naQa@ni trgovaQki Hut ka centralno@ EvroHi. A 2. aHrila <Z0=. #eneci@a @e stuHila u
save? Hrotiv 5arstva7 sa ;rancuskoP7 HaHoP i JantovoP7 u vrePe sukoEa oko toga ko Ke
nasle:iti vlast na: ovoP Hosle:n@oP. JletaQka vo@ska @e 0F. Pa@a <Z>1. HotuQena7 HoNto @e n@en
Hrovi:ur kukaviQki HoEegao. No i?a tog liQnog Qina na?ire se i veK Hosto@eKa nesra?Pera i?Pe]u
snage PletaQke kontinentalne vo@ske i vo@ne PoKi veliki6 evroHski6 sila. PoQev o: ta:a7
Serenissima @e u EvroHi stalno ?au?iPala sve naglaNeni@i neutralni stav.
Je]utiP7 s na@o?Eil@ni@iP HroElePoP JleQani su se Porali suoQiti na Poru. 9 "#II veku
gusaren@e @e Hostalo @e:an o: osnovni6 Qinilaca Oivota u Sre:o?ePl@uV Tneka vrsta rasHrostran@ene
Hrivre:ne graneU ATenentiG. BerEerski7 engleski i 6olan:ski gusari7 PalteNki vite?ovi i 9skoci7
Eavili su se tiP HosloP sa OaroP7 Hl@aQka@uKi roEu i otiPa@uKi l@u:e kako Ei i6 Hro:ali kao roEove.
Sa 9skociPa7 SloveniPa sa 6rvatske oEale7 ko@i su naHa:ali na laganiP i Er?iP
Ero:oviPa i iPali Hota@nu Ho:rNku ^aEsEurgovaca7#eneci@anci su iPali veliki6 teNkoKa.
9govoroP o Piru7 ko@i @e Hosle rata ?a Yra:iNku HotHisan u Pari?u7 Austri@anci su se oEave?ali :a
stave taQku na :al@e akci@e gusara. Ali toP HrilikoP @asno se vi:elo kako @e PletaQka Pornarica
&1
Prigovor, javno i $vanino i$raavanje negodovanja. (Prim. prev.)
&2
Serviti @ lanovi rimokatolikog !prosjakog" reda Servi beatae "ariae Virginis. (Prim. prev.)
&&
Cradi3ka, grad na reci 2oi (ital. Gradisca d$Isonzo). (Prim. prev.)
''
ostala Ee? neka:aNn@e snage. T#eneci@a ni@e sHosoEna :a vo:i ratU7 naHisao @e <Z<W. @e:an
SarHi@ev uQenik.
Mva ocena ni@e HogreNna7 ali @e Ee? suPn@e HreviNe HesiPistiQna. To se vi:elo HrilikoP
ratova Hrotiv Turaka. MHtuOu@uKi JleQane ?a sauQesniNtvo sa PalteNkiP vite?oviPa u n@i6oviP
naHa:iPa na Ero:ove7 sultan @e <Z[F. Hre:u?eo Ho6o: na Krit. Lau?eta @e Kane@a. 9sle:io @e
sukoE ko@i @e tra@ao viNe o: :va:eset go:inaX vo]ene su krvave Eitke u ko@iPa su se isticali
a:Pirali i generaliX 6riNKanske ?ePl@e HriliQno su se u?Eu:ile7 ali @e n@i6ova HoPoK sti?ala HreviNe
nere:ovito. Provi:ur ;ranQesko Joro?ini Porao @e Z. seHtePEra <ZZ=. stuHiti u Hregovore s
TurciPa i naHustiti ostrvo. Mva@ @e guEitak Eio ?naQa@ni@i u PoralnoP i strategi@skoP Hogle:u
nego u oElasti ekonoPi@e.
Ka: su nevernici <Z2>. naHali BeQ7 Serenissima @e stuHila u save? sa HaHoP7 careP i
Hol@skiP kral@eP. Posle nekoliko Ho6o:a vratila @e PeloHone? Ho: svo@u vlast. JiroP ko@i @e
@anuara <Z==. ?akl@uQen u SrePskiP KarlovciPa Hri?nata su n@ena osva@an@a u Jore@i7 ali @e ?ato
Porala naHustiti SeHant i Hosle:n@e Kikla:e ko@i su @oN Eili u n@enoP Hose:u. Pa iHak7 6ero@ska
o:Erana Kan:i@e i osva@an@e Jore@e nisu vratili #eneci@u u velike tokove evroHske istori@e.
I u unutraNn@o@ Holitici #eneci@a @e iPala i?vesni6 teNkoKa7 o QePu sve:oQe sluQa@evi kao
Nto su PnogoEro@na su]en@a HolitiQariPa7 oHtuOivaniP7 s HravoP ili ne7 ?a :oslu6 sa
inostranstvoPX ili relativna nesigurnost @avnog Oivota7 ?Eog Ho@ave na@Pl@eni6 kriPinalaca u
sluOEi HlePenitaNa i ?Eog ne:ovol@no strogog HostuHan@a Holici@e u su?Ei@an@u tog ?laX ili EorEa
ko@u @e Hatrici@ Rani@eri 5eno ARanieri LenoG vo:io Hrotiv klana Kornerovi6 i n@egovog vo]e
:uO:a _ovani@a7 i?aEranog <Z0F. i oHtuOenog :a ni@e HoNtovao :uO:evsko oEeKan@e. ReQ@u7 PoOe
se govoriti o kri?i :ruNtva i o oHa:an@u ro:ol@uEl@a7 uHrkos toPe Nto se ono Eu:ilo u trenuciPa
?ategnutosti Pe]unaro:ni6 o:nosa.
Ekono'sko sla#l*en*e ) /VII vek)
9 go:inaPa <Z>1. i <Z><. kuga @e 6arala #eneci@oP i o:nela viNe o: [Z.111 Oivota. Mva
nesreKa :oHrinela @e ekonoPskoP slaEl@en@u #eneci@e ne Pan@e o: gusaren@a i ogroPni6 ratni6
troNkova Ho:neti6 tokoP tog stoleKa.
Nikolu Kontarini@u ANiccolo 5ontariniG @oN uvek @e kra@eP "# veka i?gle:alo :a gra:
Hrola?i kro? THrocvat s@a@ni@i nego ika:aU. Yo:ine <F=W. PletaQki kon?ul u AleHu sPatrao @e :a
su Hoslovni l@u:i i? n@egove ?ePl@e i?ra?ito na:PoKni u o:nosu na svo@e konkurente. Yo:ine
<Z<1. Senat @e o:Eacio Hre:log ko@i Pu @e Ho:net :a straniP trgovciPa :o?voli :a sloEo:no
trgu@u. Ali @ula iste go:ine savetnici ?a trgovinu i?veNtavali su :a su Ttrgovina i Hlovi:Ea na
LaHa:u HotHuno oEustavl@eniU7 :ok su Tna Istoku PrNaviU7 te :a @e :ota:aNn@a TveoPa oEiPna
trgovina gra:a tako reKi sve:ena na nuluU.
\o toga @e :oNlo ?ato Nto @e konkurenci@a u vo:aPa Sre:o?ePnog Pora Hostala surova. S
@e:ne strane7 ;rancu?i7 ^olan]ani i Engle?i :oEili su o: turski6 carinski6 vlasti ?natne Horeske
Hovlastice. A s :ruge strane7 u "#II veku Ho@avile su se i ra?vile velike evroHske koPHani@eV
engleska KoPHani@a ?a istoQnu In:i@u7 6olan:ska KoPHani@a ?a ?aHa:nu In:i@u A<Z<WG.
JletaQka in:ustri@a luksu?ne roEe EeleOila @e Ha: ?Eog konkurenci@e strani6 Panufaktura7
naroQito oni6 francuski67 uHrkos toPe Nto su sve :o "#III veka Hroi?vo:i i? #eneci@e i :al@e
'(
uOivali veliki ugle: u EvroHi. MsaP:eset NtaPHari@a7 o: n@i6 <0F7 Poralo @e ?atvoriti vrata ?Eog
In:eksa
>[
i? <F=F. A veK ?naPo koliko @e ra?vi@eno Eilo PletaQko NtaPHarstvo.
KaHitalisti su se sve viNe okretali HosloviPa na koHnu7 i :al@e ?aneParu@uKi ulagan@a u
HoPorstvo. KarakteristiQan @e u toP Hogle:u sluQa@ An]ela Braga:ina7 ko@i @e HoQetkoP "#II
veka Eio Ho:estat u BreNi7 a ko@i @e neHrestano kuHovao ?ePl@u i vinogra:e7 :ok @e svo@e
trgovaQke Hoslove sveo na kuHovinu nekoliko Eala HaPuka i svile. N@egova iPovina sasto@ala se
o: >1.111 :ukata u ?ePl@iNniP Hose:iPaX o: 01.111 u nekretninaPa u gra:uX i saPo o: Z.111
:ukata uloOeni6 na Istoku.
Kukuru?7 TPo:ernaU Eil@ka ko@a :a@e velike Hrinose7 ga@ena o: <FF1. u Pole?ineu i u
oElasti #erone7 Hostala @e HoQetkoP "#II veka osnovna 6rana venetski6 sel@aka i Hotisnula
HaNn@ake i NuPe.
\rOava7 Pe]utiP7 ni@e osta@ala skrNteni6 ruku. Yo:ine <ZZ0. ukinula @e takse ?a uvo?
roEe. Ali <Z2[. Porala @e o:ustati o: te Pere7 Eu:uKi :a se ona Hoka?ala ne:elotvornoP.
9kratko7 Ho: utica@eP konkurenci@e atlantski6 luka7 6olan:skog Eankarstva7 francuski6 i
itali@anski6 luka u Sre:o?ePl@u7 #eneci@a @e sve viNe tonula u Prtvilo. Kao luka PaloCHoPalo @e
guEila svo@ Pe]unaro:ni ?naQa@7 ko@i @e Eivao sve:en na lokalne i nacionalne :iPen?i@e. #eneci@a
se Parginali?ovala. TYran@e i vr6 @oN cveta@uU7 ?aEeleOio @e <ZZW. @e:an veneci@anski trgovac7 ali
@e :o:ao :a To: HoQetka veka koren@e truliU.
\a ?akl@uQiPoV TReHuElika... ?a:rOava HrivlaQan7 ali skuQen lik :rOaveCgra:a7 nesHosoEne7
?ato Nto @e Elokira@u sHore i koPHlikovane Hroce:ure7 :a se 6itro suoQi sa na@teOiP HroElePiPa i
:a i?ve:e Er?e i efikasne reforPe.U ABenconi.G
!letaka civiliaci*a ) /VII vek)
^val@ena7 kao Nto sPo vi:eli7 o: strane Bokalini@a i :rugi6 i?Eeglica ko@e @e #eneci@a
Hri6vatila7 ReHuElika s HoQetka veka @oN uvek @e Hre:stavl@ala ekuPensko sasta@aliNte
intelektualaca7 Pe]u ko@iPa su Eili Yalile@ AYalileoG i _or:ano Bruno AYior:ano BrunoG. Ali
?naQa@an @e :oga]a@ Eio ka: @e ovog Hosle:n@eg7 ko@ega @e @e:an Hatrici@ <F=<. Ho?vao u #eneci@u7
ta@ isti Hotka?ao Inkvi?ici@i. I?ve:en Hre: su:7 Bruno @e osu]en :a Eu:e sHal@en na loPaQi7 Ha @e
<Z11. HoguEl@en u RiPu.
TAka:ePi@a NeHo?nati6U !Accademia degli 4ncogniti <Z>1I<ZZ<G I "#II vek @e vek u
ko@ePu tri@uPfu@u aka:ePi@e I naPetnula @e svo@e Hokrovitel@stvo lokalnoP intelektualnoP
OivotuX n@eni su se Qlanovi okuNavali u sviP OanroviPa ko@i su ta:a Eili u Po:iV u lirsko@ Hoe?i@i7
noveli7 HoEoOno@ kn@iOevnosti7 Eiografi@aPa7 it:.
Bavl@en@e istoriografi@oP7 tra:icionalno u #eneci@i7 nastavili su An:rea Joro?ini A<FF2I
<Z<2G i Nikolo Kontarini A<FF>I<Z><G. Ali n@i6ova :ela nisu oE@avl@enaV Sanctum Bfficium
K/
se
suHrotstavio i?:avan@u :elh Joro?ini@aX a Senat @e sHreQio oE@avl@ivan@e :elh Kontarini@a7 u
ko@iPa @e I Ee? :lake na @e?iku I i?noNena na vi:elo nesloga u gra:u.
Mno Nto @e na@vre:ni@e u veneci@ansko@ kn@iOevno@ Hro:ukci@i "#II veka treEa7 :akle7
traOiti :rug:eV u roPanu i Ho?oriNtu. JletaQki roPan tog stoleKa Hre:stavl@a ostvaren@e :oEre
:esetine autora7 kako #eneci@anaca tako i :rugi67 Qi@a su :ela oE@avl@ena u #eneci@i. Igra@uKi na
&'
Inde% librorum pro&ibitorum @ spisak knjiga ije je itanje katolika crkva $vanino $aranjivala svojim vernicima.
(Prim. prev.)
&(
Sanctum '!!icium @ kongregacija kardinala koju je kao neku vrstu vrhovnog suda ,nkvi$icije osnovao 1('2.
godine papa Pavle ,,,. (Prim. prev.)
'7
kartu neHre:vi:l@ivog i neoEiQnog7 6ero@stva i galanteri@e7 n@i6ova :ela7 ko@a su se Hro:avala u
ekonoPski isHlativiP i?:an@iPa7 Eila su Niroko rasHrostran@ena Ho Qitavo@ Itali@i i EvroHi.
Kra@eP veka #eneci@a @e iPala ne Pan@e o: <W @avni6 Ho?oriNta. La Ne?:eset go:ina
Hrika?ano @e viNe o: [11 koPa:aV Eila su to :ela i? Oanra commedia dell0arte trage:i@e i
Pelo:raPe. S Ho@avoP virtuo?a i ra?vo@eP PaNineri@e sve viNe @e :ola?ila :o i?raOa@a sklonost ka
sHektakularnosti.
#eneci@anskoP ar6itekturoP "#II veka :oPinirala @e liQnost Songene ASong6ena7 <F=2
I<Z20G. Punu Peru svog talenta on @e HruOio u Ea?ilici Santa 5aria della Salute na@?naQa@ni@eP
EaroknoP sHoPeniku u #eneci@i. L:an@e7 u?:iOuKi se na: HrostraniP steHeniNteP7 ostavl@a utisak
o HravoP tri@uPfalnoP ula?u u #eliki kanal. Songena @e autor i :rugi6 ?naQa@ni6 ostvaren@a7
crkava i Halata7 Pe]u ko@iPa @e i Halata Pesaro7 Eiser veneci@anskog raskoNnog Earoka.
Je]u Hre:stavniciPa slikarstva tog veka7 ko@e @e uglavnoP skroPni@e vre:nosti7 reklo Ei
se :a se istiQe PalPa Jla]i A<F[[I<Z20G. #eoPa Hlo:an7 on @e7 sluOeKi crkvaPa i
EratovNtinaPa7 ra?vio inten?ivnu :elatnost7 a :oEi@ao @e i velike Horu:OEine o: :rOave7 Pe]u
ko@iPa @e i ona ?a sliku =runisanje Venecije u :vorani #elikog veKa.
9 stvari7 Pu?ika Hre:stavl@a oElast u ko@o@ se #eneci@a Honovo istiQe u "#II veku.
Klau:io Jontever:i A<FWZI<Z[>G nastanio se u #eneci@i <Z<> go:ine. Kao kaHelnik
Serenissime on se Hoka?ao veoPa Hlo:niP koPHo?itoroP u oElasti sakralne Pu?ike7 Pa:a Hri
toP ni@e ?aneParivao ni lirske koPHo?ici@e i Pa:rigale. Svo@oP liQnoNKu oEeleOio @e oHeru tog
:oEa7 :a@uKi Hri toP Pa6a lirsko@ Pelo:i@i i i?raOavan@u strasti. N@egovo =runisanje Po%eje
oEiNlo @e EvroHu.
Politiko i ekono'sko p$opadan*e ) /VIII vek)
Neslavni Ha: ReHuElike <W=W. go:ine ?natno @e HoPraQio sliku kakva @e vla:ala o
#eneci@i tokoP "#III veka.
Rin@enica @e :a u sHol@no@ Holitici ova@ vek HoQin@e Oalosno ?a Serenissimu Ako@a @e ta:a
veK saPo na i?gle: ve:raU
>Z
G.
Rat ?a NHansko nasle]e7 :o ko@ega @e :oNlo ?Eog sPrti :irektnog HotoPka Karla II
^aEsEurNkog7 a ko@i @e HoQeo <W1<. :a Ei Eio okonQan tek <W<[7 Hovela @e ;rancuska Su@a "I#
Hrotiv Austri@e7 u save?u sa EngleskoP i ^olan:i@oP. MstavNi neutralna7 uHrkos HritisciPa ko@e
su na n@u vrNile ?araKene strane7 #eneci@a ni@e Pogla sHreQiti sukoEl@ene vo@ske :a naruNava@u
n@ene granice na koHnu i na Poru. PrilikoP HotHisivan@a Pirovni6 ugovora u 9tre6tu i RaNtatu
Ako@iPa @e integritet PletaQki6 ?ePal@a ostao netaknutG7 i?aslanik ReHuElike :efinisao @e u svo@iP
i?veNta@tPa Holitiku oruOane neutralnosti ko@a Ke ostati Hravilo tokoP Qitavog "#III veka7 ali se
ni@e Pogao u?:rOati :a s kra@n@oP Hronicl@ivoNKu ustanovi koliko Palo ?naQa@a velike sile Hri:a@u
n@egovo@ :oPovini.
Na Istoku7 g:e @e Eila suoQena s neHri@atel@stvoP MsPanli@a7 #eneci@i ni@e Eilo PoguKe :a
?a:rOi ta@ neutralni stav. Turci su @o@ =. :ecePEra <W<[. oE@avili rat. M: @una :o oktoEra sle:eKe
go:ine7 Nto Ke reKi ?a otHrilike sto :ana7 u ruke naHa:aQa Hali su Egina7 Korint7 NauHlion7 Koron7
Jo:on7 JonePvasi@a7 kao i Su:a i SHinalunga na Kritu. IHak7 HoQetkoP <W<Z7 otHor HruOen na
Krfu7 Ho: ?aHove:niNtvoP ParNala eulunEerga ASc6ulunEergG i An:ree Pi?ani@a APisaniG7
?austavio @e tursku ofan?ivu. PoOarevaQkiP PiroP7 HotHisaniP @ula <W<27 JleQani su i?guEili
&7
,gra rei, udu#i da serenissima $nai !najsvetlija, najvedrija". (Prim. prev.)
'9
Jore@u7 ali su ?a:rOali neke o: Ho?ici@a steQeni6 u \alPaci@i tokoP sukoEa. TiPe su granice
PletaQke iPHeri@e konaQno utvr]eneX viNevekovni ciklus PletaQkoCturski6 sukoEa oEustavl@en @eX
a #eneci@a @e Oivela u Piru sve :o :olaska NaHoleona.
Je:ino su Honeka: Hre:u?iPani Ho6o:i Hrotiv EerEerski6 Hirata i gusara svi6 Eo@a ko@i su
Hl@aQkali na PoriPa i?Pe]u <WZF. i <W2Z. Mstvareni su i?vesni usHesi7 ali oni su Eili kratkog
:oPeta i sve Nto se n@iPa Hosti?alo Eilo @e uveren@e @avnog Pn@en@a :a su :rOava i n@ena
Pornarica saQuvali svo@ neka:aNn@i ugle:.
Ta naglaNena neutralnost7 Pa koliko skuHo koNtala ReHuEliku7 Hroisticala @e i? Qin@enice
:a su l@u:i na vlasti i Hoslanici s6vatili :a strane sile I Pe:u n@iPa i Austri@a I ta:a veK iPa@u
Hrevlast u Itali@i7 te :a neuHlitan@e Hre:stavl@a @e:ino PoguKe :rOan@e. ReHuElika @e s6vatila :a @e
sve:ena na nivo regionalne :rOave.
Ista takva nePoK karakteristiQna @e ?a PletaQki "#III vek i na unutraNn@eP Hlanu.
\o:uNe7 Ho@avl@ivali su se ra?ni Hlanovi reforPi I kako institucionalni67 tako i a:Pinistrativni6.
TokoP Ne?:eseti6 go:ina tog veka7 Hatrici@ An]elo Kvirini AAngelo BuiriniG7 usr:ni Qitalac
filosofski6 :ela7 okoPio se na PoK :rOavni6 inkvi?itora7 sPatra@uKi @e Hreterano velikoP.
96aHNen @e <0. avgusta <W<Z. i Hrognan u #eronu. 9 @e:no@ rasHravi u #elikoP veKu7 u ko@o@ su
HlePiKi sre:n@eg ranga i oni siroPaNni@i ?a6tevali :a vlast ko@u iPa@u Cuarantia i Avogadori di
Comun Eu:e o@aQana7 kon?ervativci su o:neli HoEe:u. Ali ono Nto i?nena]u@e7 to @e :a su se oEe
suHrotstavl@ene strane oslan@ale na i:e@u o Hovratku na tra:ici@u...
Stvari su na sliQan naQin tekle i?Pe]u <WWF. i <W207 ka: su Hatrici@i _or]o Pi?ani AYiorgio
PisaniG i Karlo Kontarini A5arlo 5ontariniG i?raOavali ne?a:ovol@stvo ?Eog :eficita @avni6
finansi@a i sve veKeg siroPaNtva7 te Hre:lagali HrograP ko@iP se Hre:vi]alo :a se oEnove
ovlaNten@a #elikog veKa7 a uPan@e ona Nto i6 @e iPalo #eKe :esetorice7 te :a :rOava HruOi HoPoK
siroPaNniP Hatrici@iPa. Yo:ine <WW=. oni su Hre: #elikiP veKeP oHisali teNkoKe kro? ko@e @e
Hrola?ila PletaQka Hrivre:a7 ?louHotreEe i neefikasnost a:Pinistraci@e. Postigli su :a Eu:u
naiPenovani TkorektoriU7 ali Pere ko@e su ovi Hre:loOili u oElasti Hrivre:e i HroHisa Eile su
skroPnog :oPeta. MHtuOeni ?a ?averu Hrotiv instituci@a7 Pi?ani i Kontarini su ><. Pa@a <W21.
Hrognani I Hrvi u #eronu7 :rugi u Kotor.
SliQan iPoEili?aP Eio @e vi:l@iv i u uHravl@an@u :rOavoP. SavetniciPa i struQn@aciPa ni tu
ni@e ne:osta@alo oNtrouPnosti i Hro@ekata. Ali n@i6ove sugesti@e7 nakon Nto su :ugo Eile
ra?Patrane7 a Honeka: Qak i o:oErene7 uglavnoP nisu sHrovo]ene u :elo. 9?roci te inerci@e Eili
su oHstrukci@a o: strane neHosre:no o:govorni6 Qinovnika i funkcionera7 nesigurnost i sHorost
uveliko fosili?ovane vla:a@uKe klase. ReQ@u7 Tstara PletaQka :rOava ni@e se :ala reforPisatiU
`SkaraEelo AScaraEelloGa7 @er @e oQuvan@e stari6 instituci@a Eilo nePoguKe HoPiriti sa reforPaPa
ko@e Ei i6 nei?EeOno :ovele u oHasnost. S :ruge strane7 ?Eog neHosto@an@a :ovol@no snaOnog7
6oPogenog7 i:eoloNki i HolitiQki HriHrePl@enog gra]anstva7 ni@e Hosto@ala ni PoguKnost :a :o]e
:o HolitiQki6 HroPena.
Situaci@a ni@e Eila Eol@a ni u oElasti Hrivre:e. Kra@eP veka ukuHni oEiP trgovinske
ra?Pene i :al@e @e Eio HriliQno visok A01 Piliona :ukataG7 ali se ?ato oEiP francuske trgovinske
ra?Pene utrostruQio i?Pe]u <[W1. i <[=1. #eneci@anska luka7 ko@o@ su konkurisali Sivorno7
_enova7 Trst i Ri@eka7 sHala @e na nivo regionalnog HristaniNta ko@e snaE:eva svo@e koHneno
?ale]e. \o:uNe7 Hre:u?ete su i?vesne PereV osnovane su nove sluOEe7 i?gra]eni veliki Ero:ovi7 sa
Pnogol@u:noP Hosa:oP i snaOno naoruOani7 uve:ene reforPe AneusHeNneG u Horesko@ i carinsko@
oElasti7 it:. Ali I na HriPer I Hlan o osnivan@u Trgovinske koPore7 Ho ugle:u na onu u
'-
;rancusko@7 ni@e Pogao Eiti sHrove:en @er su Pu se suHrotstavile Hosto@eKe koPHani@e i
QinovniQke sluOEe.
SuoQena sa konkurenci@oP :rOava Qi@e @e stanovniNtvo Eilo veKe7 ko@e su iPale viNe
sirovina i Qi@a @e Hroi?vo:n@a Eila @eftini@a7 PletaQka @e Hrivre:a sve viNe slaEila. Proi?vo:n@a vune
@e oHa:ala7 Horast Hroi?vo:n@e svile i Hlatna Eio @e tek relativanX staklarstvo se nala?ilo u
stagnaci@i7 Hroi?vo:n@a HaHira7 NtaPHarstvo i i?:avaNtvo na?a:ovali su kako Ho kvantitetu7 tako i u
kvalitetu Asa i?u?etkoP Hre:u?eKa RePon:ini@evi6 i? BasanaG. NaHre:ak @e ?aEeleOen saPo u
Tturi?PuU I na Nta KePo se @oN vratiti.
Pa iHak7 Hol@oHrivre:a se i :al@e usHeNno ra?vi@ala7 Nto @e Hara:oksalna Qin@enica ka: @e reQ
o #eneci@i. Privatna ulagan@a7 veK visoka u "#II veku7 ostala su takva i u "#III veku. Je]utiP7
HrePa katastru i? <W[17 [=m ?ePl@iNta u oElasti Pa:ove7 a >Zm u oElasti Trevi?a7 HriHa:alo @e
HlePiKiPa7 Hrvenstveno veneci@anskiP Hatrici@iPa. No i ov:e su HrosveKeni :u6ovi ra?PiNl@ali o
PoguKiP reforPaPaV uvo]en@u Po:erni6 HostuHaka7 ra?vo@u HaNn@aka7 reforPi Horeskog
sistePa. IHak7 usle: suHrotstavl@enosti ra?liQiti6 interesa statu -uo se i :al@e o:rOavao.
Kao ?akl@uQak svega ovoga7 nave:iPo :a @e <W=1. go:ine na celokuHno@ teritori@i
ReHuElike Oivelo 072Z1.111 stanovnika7 ali i6 @e #eneci@a iPala saPo <[1.111. Mna se viNe ni@e
Pogla Periti sa evroHskiP HrestonicaPa.
Posledn*i k)lt)$ni p$opla'sa*
Iako gra: osre:n@e veliQine7 #eneci@a @e u "#III veku Eila HrivlaQna kao sre:iNte
kulturnog turi?Pa. Sa svo@iP kafanaPa APe]u ko@iPa @e i Quvena kafana ;lori@anG7 svo@iP
Ho?oriNtiPa7 svo@iP kartaNnicaPa i sasta@aliNtiPa7 svo@iP svetkovinaPa APe]u ko@iPa @e i veoPa
:ugotra@ni i Quveni karnevalG7 ona @e Hostala Hrestonica evroHskog ?aEavnog Oivota.
9 n@o@ @e I i?u?ev u oElasti Holitike I vla:ala i?vesna sloEo:a i?raOavan@a. Pisaca @e Eilo
PnogoV #eroneOanin eiHione Jafei ASciHione Jaffei7 <ZWFI<WFFG7 AHostolo 5eno ALeno7 <Z22
I<WZ[G7 IHolito Pin:ePonte AIHHolito Pin:ePonte7 <WF>I<W2ZG7 Karlo Yoci A5arlo Yo??i7 <W>1
I<212G7 Karlo Yol:oni A<W1WI<W=>G7 Pa:ovanac Jelkiore Re?aroti AJelc6iorre 5esarotti7
<W>1I<212G.
Ali #eneci@a se Hoka?ala nesHosoEnoP :a u svoP okril@u ?a:rOi na@Oivl@e i
na@nesHoko@ni@e :u6ove7 Pe]u n@iPa Algaroti@a AAlgarottiG7 Ka?anovu A5asanova7 <W0FI<W2WG7
ko@i7 uostaloP7 ni@e ni Hisao na itali@anskoP7 veK na francuskoP AsPatra@uKi ta@ @e?ik
TrasHrostran@eni@iPUG7 te saPog Yol:oni@a.
Mva@ Hosle:n@i7 naiPe7 Hroveo @e Holovinu svog Oivota :aleko o: lagune7 Pa:a iHak nika:
ni@e guEio ni trunku svog veneci@anskog Pentaliteta. Autor 5emoara i veoPa ?naQa@nog
Ho?oriNnog :ela na triPa @e?iciPa AfrancuskoP7 :i@alekatskoP7 itali@anskoPG7 on @e raskinuo sa
koPe:i@oP dell0arte vraKa@uKi se HisanoP Akn@iOevnoPG Ho?oriNtu. 9 koPa:iPa ko@i se i :anas
igra@u u QitavoP svetu i?ra?io @e teOn@e @e:ne gra]anske etike i Hrika?ao gra]ansku sre:inu
AHoseEno u liQnosti Pantalonea7 ko@i viNe ni@e Nkrti i is6laHeli starac7 veK trgovac oE:aren ?:raviP
ra?uPoP i reali?PoPG7 Hoka?u@uKi Hri toP i istinsku siPHati@u HrePa siroPaNniPa7 a i?ra?itu
su?:rOanost u o:nosu HrePa :okonoP i nesHosoEnoP HlePstvu.
9 #eneci@i7 na@?a:7 kao i :rug:e u EvroHi u "#III veku7 vi:l@iv @e nagli ra?vo@
novinarstva7 otvorenog ?a nove i:e@e i usPerenog7 u HoQetku7 ka eru:ici@i i kn@iOevnosti.
7iornale de0 letterati d04talia A<W<1I<W[1G7 Qi@i @e osnivaQ AHostolo 5eno7 Hostavio @e kao cil@
ostvaren@e itali@anske Tkn@iOevne ReHuElikeU. Sist 7iornale d04talia A<WZ[I<WWZG Eavio se
'.
naukoP i te6nologi@oP. 7azzetta veneta A<WZ1G i Bsservatore veneto A<WZ<G7 ko@e @e i?:avao
YasHaro Yoci AYo??iG7 ?aniPali su se ?a svako:nevni Oivot.
#eK sHoPenuti 5eno i Sorenco \a Ponte A<W[=I<2>2G Eili su sHona i?Pe]u kn@iOevnosti
i Pu?ike. Prvi @e sara]ivao kao liEretista sa Skarlati@eP AScarlattiG7 #ival:i@eP i ^en:loP
A^aen:elG. \rugi @e saQinio veKi Ero@ liEreta ?a Pu?iQare tog :oEa7 Pe:u ko@iPa i ?a Jocarta
AJo?artG.
#eneci@a @e u "#III veku @e:na o: Hrestonica evroHskog Pu?iQkog Oivota7 sa #ival:i@eP
A<ZW2I<W[<G7 AlEinoni@eP A<ZW<I<WF1G7 Bene:etoP JarQeloP ABene:etto Jarcello7 <Z2ZI
<W>=G7 YaluHi@eP AYaluHHi7 <W1ZI<W2FG i :rugiPa.
9 likovniP uPetnostiPa #eneci@a u "#III veku ni@e ?aosta@ala. Je]u HrviP Pa@storiPa
SeteQenta Eila @e Hortretistkin@a Ro?alEa Kari@era ARosalEa 5arriera7 <ZWFI<WFWG7 Qi@i su Hasteli
HreHlavili itali@anske i evroHske :vorove. _anEatista P@aceta AYianEattista Pia??etta7 <Z2>I<WF[G
ostvario @e svo@a na@usHeli@a :ela u siOeiPa i? naro:nog Oivota i u rustiQniP Hri?oriPaX sara]ivao
@e sa @e:niP veneci@anskiP i?:avaQeP u ilustrovan@u Bosi@eovi6 ABossuetG i Tasovi6 ATassoG
:ela. _anEatista T@eHolo AYianEattista TieHolo7 <Z=ZI<WW1G slavio @e religi@u na sHektakularan i
ilu?ionistiQki naQinX u :vorciPa i vilaPa #eneci@e ostvario @e iPHresionistiQke :ekore7 a u
:uO:evo@ Halati veliQao veK HreOiveli Pit o #eneci@i. N@egova @e su:Eina Eila7 :akle7 :a slavi
veliQinu @e:ne civili?aci@e na ?alasku7 oEogotvoru@uKi gra: i n@egove na@Eogati@e Horo:ice.
_anEatistin sin _an:oPeniko AYian:oPenicoG oHre:elio se Hosle oQeve sPrti ?a :ela HreHuna
realistiQke snage i Hrikrivenog soci@alnog ?naQen@a7 u ko@iPa @e aristokrati@a Hrika?ana na
nePilosr:an naQin.
Sa AntonioP KanaloP A5analG7 na?vaniP Kanaleto A5analetto7 <Z=WI<WZ2G7 HosteHeno
se afirPisao @e:an nov OanrV veduta* Mn @e :oOiveo ?natan usHe6 ko: Pe]unaro:ne HuElike
kolekcionara7 naroQito engleski6. 9? toHografski Hrika? gra:a kakav HruOa Kanaleto :ola?i7
Pe]utiP7 u :eliPa P@etra Songi@a APietro Song6i7 <W10I<W2FG i ;ranQeska Yvar:i@a A;rancesco
Yuar:i7 <W<0I<W=>G7 i slika :ruNtva7 n@egovi6 oEiQa@a i n@egovog svako:nevnog Oivota I reQ@u7
n@egove venezianit9*
Pad
9 svo@iP i?veNta@iPa vla:i7 PletaQki su Hoslanici Hronicl@ivo oHisivali :oga]a@e i?
;rancuske revoluci@e7 ?na@uKi Qak :a i6 Hre:vi:e veK kra@eP <W2W. #esti ko@e su u HoQetku sti?ale
u #eneci@u nisu i?a?ivale veliko nesHoko@stvo.
Yo:ine <W=<. ReHuElika @e na svo@o@ teritori@i Hri6vatila grofa o: Provanse7 Erala Su@a
"#I Ai Eu:uKeg Su@a "#IIIG. Ka: @e i?Pe]u ;rancuske i Austri@e i?Eio rat7 Serenissima @e uHrkos
HritisciPa i? BeQa o:Eila :a u n@ePu uQestvu@e na strani kontrarevoluci@e. La ra?liku o: veKine
:rOava7 ona ni@e ?vaniQno osu:ila HoguEl@en@e kral@a7 a vrePenoP @e Hristala i na to :a na
?i:oviPa francuskog Hoslanstva Eu:u Hostavl@eni aPElePi ;rancuske reHuElike.
Yo:ine <W=[7 ka: se na: n@oP na:nela Hretn@a inostranog uHa:a na n@enu teritori@u7
#eneci@a @e oE@avila svo@u neutralnost7 ne Hre:u?iPa@uKi Hri toP o?Eil@ni@e vo@ne Pere. PotoP @e
sa olakNan@eP HriPila vest o okonQan@u Terora.
Ali <W=Z. \irektori@uP se Oestoko okoPio na SerenissiPu7 ?aPera@uKi @o@ :a i :al@e HruOa
utoQiNte grofu o: Provanse7 :a toleriNe antifrancuske isHa:e NtaPHe i ePigranata7 te :a austri@sko@
vo@sci :oHuNta Hrola? Hreko n@eni6 ?ePal@a.
(;
I #eneci@a @e uEr?o HoQela :a u?PiQe. Yrof o: Provanse Eio @e Hrinu]en :a naHusti
#eronu. 9 aHrilu7 vo@ska Ho: BonaHartinoP koPan:oP o:nela @e HoEe:u na: Austri@anciPa i
Pi@ePonteOaniPa7 te ?au?ela Jilano i SoPEar:i@u. Kra@eP Pa@a uNla @e u BergaPo7 HotoP u
Trento i #eronu Au novePEruG.
<2. aHrila <W=W. u SeEenu Austri@anci i ;rancu?i su se sHora?uPeli o Pe]usoEno@ Ho:eli
PletaQki6 ?ePal@a. Austri@anciPa @e HriHao ?natan :eo koHneni6 Hose:a #eneci@e7 :ok @e ona7 u
na:okna:u7 :oEila RoPan@u7 ;eraru i Bolon@u7
T\ePokratskiU ustanci i?Eili su u BergaPu7 u BreNi7 u Salu7 a venetski sel@aci istovrePeno
su se HoEunili Hrotiv francuskog okuHatora. 9 aHrilu7 na ustanak se :igla #eronaV ta@ TveroneNki
9skrsU HruOio @e BonaHarti i?govor ?a intervenci@u. N@egove su truHe 0Z. aHrila Eile u #iQenciX
02Cog u Pa:oviV u ta :va gra:a uve:ena @e nova oHNtinska uHrava.
<. Pa@a oE@avl@en @e rat JletaQko@ reHuElici. #la:a@uKa klasa u #eneci@i nasto@ala @e na sve
PoguKe naQine :a naHusti vlast ne i?laOuKi se Hri toP oHasnosti. \uO: So:oviko Janin i #eliko
veKe Ho:neli su <0. Pa@a ostavke. NaiPenovano @e oHNtinsko veKe7 Qi@i su Qlanovi uglavnoP u?eti
i? re:ova gra]anstva.
Ali kra@eP oktoEra u #eneci@u @e stigla vest o ugovoru ko@i @e u KaPHoforPi@u ?akl@uQen
i?Pe]u ;rancuske i Austri@e. ;rancu?i su :oEili PletaQka ostrva na SevantuX Austri@i su :ate
Istra7 \alPaci@a7 saPa #eneci@a7 kao i venetska oElast sve :o reka Po i A:i]e. <2. @anuara <W=2.
Hrvi austri@ski o:re:i uNli su u #eneci@u. Mna Ke HoQev o: ta:a Hrovesti viNe o: Hola veka Ho:
vlaNKu tu]ina.
# Hoglavl@e
OD PADA REPUB,IKE DO NA9I: DANA
IstoriQari u veKini sluQa@eva ?avrNava@u svo@a :ela Ha:oP ReHuElike. Ne Ee? ra?loga7 @er
#eneci@a o: ta:a viNe ni@e ne?avisna Ai?u?ev u vrePe kratkotra@ne revoluci@e i? <2[2G7 veK
HotQin@ena stranciPa7 a HotoP Hrisa@e:in@ena Itali@i. M: <W=W. :o naNi6 :ana7 Pe]utiP7 istori@a
gra:a i :al@e tra@eV u HoQetku PraQna7 a :anas @oN uvek nei?vesna i HroElePatiQna. TIstori@a
#eneci@e tako @e neHoHravl@ivo oEeleOena trauPoP i? KaPHoforPi@a7 :a @e o: tog :ana :o :anas
to istori@a neHreki:nog HroHa:an@a u sviP oElastiPaU `Alegri AAllegriGa. Ta@ su: @e7 kao Nto KePo
vi:eti7 nesuPn@ivo Hrestrog.
Veneci*a pod st$ano' do'inaci*o' .;<=<I;>??1
Kao Nto sPo veK vi:eli7 francuske su truHe <F. Pa@a <W=W. uNle u #eneci@uV to @e Eilo Hrvi
Hut :a ta@ gra:7 u svo@o@ viNe nego 6il@a:ugo:iNn@o@ istori@i7 :oOivl@ava tako neNtol <2. @anuara
<21Z. :oNao @e re: na Austri@ance. ;rancu?i su <=. @anuara <21Z. Honovo Hreu?eli vlast na:
gra:oP. A <. aHrila <2<[. #eneci@a oHet Hrela?i Ho: austri@sku vlast7 :a Ei Ho: n@oP ostala :o
<2ZZ Ai?u?ev ?a vrePe Tsto :anaU i? <2[2G. 9kratko7 tokoP se:aP:esetak go:ina istori@a
#eneci@e u ?naku @e HotQin@enosti stranciPa.
\ok @e Hrvi Eoravak ;rancu?a na oEalaPa lagune APan@e o: Nest PeseciG vre:an HaOn@e
saPo Ho Hl@aQkaPa i nasil@iPa ko@a @e vrNio okuHator7 ?a Hrvi Herio: austri@ske vlasti
karakteristiQne su :ve Qin@enice o: Eitnog ?naQa@aV sara:n@a @e:nog :ela veneci@anskog HlePstva
sa Austri@oP i uEr?ano HroHa:an@e gra:a.
(1
Sa?vani 00. feEruara <W=2. u :vorani #elikog veKa7 Hatrici@i su i?aErali :vanaest
Hre:stavnika APe]u n@iPa i ra?vlaNtenog :uO:aG ko@i su Eili ?a:uOeni :a HoloOe ?akletvu vernosti
i Hokornosti austri@skoP caru. Ta@ Hosle:n@i ustuHak nesuPn@ivo su i?vrNili Ee? Hreteranog
oklevan@a7 @er su Hrisa@e:in@en@e carstvu sPatrali Pan@iP ?loP. Ylave :ve@u Horo:ica ko@e su
sHa:ale Pe]u na@Eogati@e7 _ovaneli AYiovanelliG i Erico AEri??oG7 :oEiKe7 ?a6val@u@uKi svoP
novcu7 titule HrinQeva carstvaX :rugi Hak7 PnogoEro@ni@i7 grofovske tituleX :ok Ke veKini EivNi6
Hatrici@a Eiti Hri?nato n@i6ovo HlePstvo. Ali tiP HlePiKiPa carstva HriHaNKe tek Ho:re]ena Pesta
u :rOavno@ uHravi7 Eu:uKi :a su sve vaOni@e o:luke :onoNene u BeQu i :a su i6 i?vrNavali
austri@ski Qinovnici.
#rativNi se u #eneci@u novePEra <W=27 \a Ponte oHisu@e suPornu atPosferu ko@a @e
Hritiskala gra:V TNeka Qitalac ?aPisli Po@e i?nena]en@e i tugu ka: saP7 u toP NirokoP Hrostoru
Ana Trgu sv. JarkaG7 g:e su7 u sreKniP vrePeniPa7 vla:ali saPo ?a:ovol@stvo i ra:ost ogroPni6
goPila naro:a7 vi:eo saPo Oalosne7 Kutl@ive7 usaPl@ene i oQa@ne l@u:e.U Je:an nePaQki Hutnik
HruOio @e <210. go:ine @oN tuOni@u sliku #eneci@eV TPalata ReHuElike i?gle:a naHuNtena7 a Rialto
Quva@u toHovi. Na ruEu Trga sv. Jarka7 onoPe s Porske strane7 Austri@anci su sPestili Nest
toHova7 :ok su nasuHrot crkvi sv. _or]a ;rancu?i veK Eili Hostavili @e:nu Eateri@u ko@u su vo@nici
5arstva ?a:rOali i o@aQali... Ali ono na@Oalosni@e u #eneci@i @esu Ee:a i Hros@aQen@e. Ne PoOete
naHraviti ni :eset koraka7 a :a vaP se srce ne stegne o: Ho?iva :a se sPilu@ete7 :ok Hogle: na te
@a:nike @oN uveKava vaNu Eol... Na@Hotresni@i utisak :oOiveo saP ugle:avNi Oene i? ugle:ni6
Horo:ica kako kleQe Hre: vratiPa crkava7 uPotane u crne7 teNke i neHro?irne Nalove7 sa rukaPa
sHo@eniP na gru:iPa7 a Hre: n@iPa :rvene ?:elice u ko@e su Hrola?nici Eacali Honeki novQiK.U
ProHa:an@u #eneci@e u?rok @e u PnogiP Qin@enicaPaV u HroHasti @e:nog :ela HlePstva
Anastalo@ ?Eog sPan@en@a Hri6o:a o: nekretnina7 ?Eog steQa@a :rOavne Eanke7 ?Eog vanre:ni6
Horeski6 naPetaGX u Hresel@en@u ?natnog :ela elite u koHnene oElasti :rOaveX u toPe Nto su
Qinovnici i funkcioneri Hoko@ne ReHuElike ostali Ee? HoslaX u oHa:an@u turi?Pa7 Hroi?vo:n@e u
Arsenalu7 in:ustri@e i trgovine. PrePa reQiPa A. 5orci@a7 #eneci@anci su ta:a sa veQitog karnevala
HreNli na isto toliko :ugotra@an Host.
Na osnovu ugovora ?akl@uQenog u Bratislavi7 NaHoleonova arPi@a uNla @e u #eneci@u <.
@anuara <21Z. #enetske oElasti Hrikl@uQene su Kral@evini Itali@i Qi@i @e viceCkral@ Eio EOen :e
Boarne AEugnne :e Beau6arnaisG7 sa HrestonicoP u Jilanu. #eneci@a7 :akle7 ni@e viNe iPala vlast
na: svo@iP EivNiP teritori@aPa7 Ho:el@eniP na :eHartPane7 :ok su neki gra:ovi i regioni Hovereni
carskiP :osto@anstveniciPaV Trevi?o Jorti@eu AJortierG7 Istra Besi@eru ABessinresG7 ;eltre Klarku
A5larkeG7 #iQenca Kolenkuru A5aulaincourtG.
La ra?liku o: elitni6 krugova u Jilanu7 naviknuti6 na stranu :oPinaci@u7 veneci@ansko
HlePstvo i gra]anstvo nisu sara]ivali sa okuHatoroP.
StigavNi na oEale lagune novePEra <21W7 NaHoleon I @e Hre:u?eo ni? Pera u cil@u
oOivl@avan@a :elatnosti u gra:uV ?aHoQeti su ra:ovi u luci7 oEnovl@eni murazzi AlukoEraniG u
Palestrini7 ?aNtiKeno @e staklarstvo7 HruOena finansi@ska HoPoK Arsenalu7 Mstrvo sv. _or]a
HroglaNeno otvorenoP lukoP. Ali Berlinski :ekret7 ko@iP @e ?ave:ena Eloka:a Engleske7 iPao @e
kao Hosle:icu sloP Hreostale veneci@anske trgovine i i?a?vao engleske naHa:e na veneci@anske
Ero:ove Qak i u vo:aPa Ja:rana.
9 @e:noP i?veNta@u ko@i @e general Soriston ASauristonG uHutio <2<<. caru :ata @e Oalosna
slika situaci@e u ko@o@ se nala?io gra:V Hosvu:aNn@i @a: i Ee:a7 HroHast PoKni6 Horo:ica7 naHuNtene
Halate7 kuKe :osHele na :oEoN. A toPe ni@e :o:ao Hl@aQkan@e i rasturan@e 6il@a:a uPetniQki6 :ela
ko@a su HriHa:ala ra?oreniP crkvaPa7 kongregaci@aPa i ukinutiP ScuolamaV sve su to Eile
(2
nesreKe Qi@e se Hosle:ice nisu Pogle na:okna:iti osnivan@eP Pu?e@a Aka:ePi@e i :o:eloP
kn@iOni6 fon:ova Jarkovo@ EiElioteci.
Kra@eP <2<>. #eneci@a se naNla Ho: oHsa:oP austri@ske vo@ske. 9 i?gla:neloP gra:u viNe
o: [1.111 l@u:i Eili su sirotin@a Ee? ig:e iQega. PriPir@eP7 HotHisaniP <Z. aHrila <2<[7 Austri@i @e
vraKen oHustoNen gra:.
>. Pa@a <2<F. Hre:stavnici venetski6 Hokra@ina ?akleli su se u crkvi sv. Jarka na vernost
caru ;ran@i I7 ko@i @e ><. oktoEra sveQano uNao u #eneci@u. Pokra@ine su se naNle u okviru
SoPEar:i@skoCvenetske kral@evine Ho: vlaNKu viceCkral@aV n@ena Hrestonica Eio @e Jilano7 :ok su
u #eneci@i ostala saPo se:iNta kasacionog su:a i koPan:e ratne Pornarice.
Yo:ine <2<=. u viceCkral@evoP i?veNta@u caru Eilo @e reQi saPo o HroHa:an@u7 o
naHuNteniP HalataPa7 o PnoNtvu Hros@aka i l@u:i Ee? Hosla. Yra: su7 naiPe7 n@egovi stanovnici i
:al@e naHuNtali7 a n@egova luka trHela @e oNtru konkurenci@u Trsta. I?Pe]u <2<>. i <2<2. #eneci@a
@e i?guEila <0.111 stanovnika i Hala isHo: Ero@ke o: <11.111. Yo:ine <20F. Trgovinska @e
koPora utvr:ila :a @e luka u stan@u skoro HotHune ?aHuNtenosti. A <20W. ustanovila @e :a @e
?natno oHala Hroi?vo:n@a tekstilaV vune7 svile i HaPuka.
\o i?vesnog oHoravka :oKi Ke tek kasni@e. #eneci@a kao celina Hostala @e sloEo:na luka
tek <2>1. Yo:ine <2>W. osnovano @e :ruNtvo ?a i?gra:n@u Oele?niQke Hruge JilanoC#eneci@aX
<2[<. Hostavl@en @e kaPen tePel@ac ?a Oele?niQki Post ko@iP Ke #eneci@a Eiti sHo@ena sa koHnoPX
Hrvi vo? @e Hreko n@ega HreNao @anuara <2[Z. 9? to @e7 tokoP go:ina7 :oNlo i :o osnivan@a ni?a
trgovinski6 :ruNtava ?a ra?vo@ HrekoPorske ra?Pene7 kao i sluOEe reQnog transHorta i?Pe]u
Jilana i #eneci@e. \onet @e HrograP ra?vo@a Ero:ogra:n@e. Je]utiP7 iako su #eneci@anci HruOali
i?vestan otHor7 Jilano @e o:neo Hrevagu7 ?a6val@u@uKi :inaPi?Pu svo@i6 elitni6 krugova.
D$)(a $ep)#lika
M: <2<[7 Ha otHrilike :o <2[17 o:nosi i?Pe]u #eneci@anaca i Austri@anaca nisu Eili loNi.
\oka? toPe @e u Qin@enici :a karEonarski Hokret7 ko@i @e <201I<20<. ?a6vatio Pole?ine7 #eronu i
#iQencu7 ni@e :otakao #eneci@u.
\o antiaustri@ske ?avere :oNlo @e <2[1. Bila @e Hokrenuta u Nkoli PornariQki6 ka:eta7 a na
Qelu su @o@ se nala?ili Atilio AAttilioG i EPilio Ban:i@era ABan:ieraG7 sinovi @e:nog kontraa:Pirala.
Posle neusHelog HokuNa@a HoEune7 oni su <2[[. HoguEl@eni u Eli?ini Ko?ence.
Mko a:vokata \ani@elea Janina A\aniele JaninG ra?vi@ala se :rukQi@a vrsta otHora
okuHatoruV ova@ Hut ne viNe oruOanog7 veK legalnog. PrograP ko@i @e seEi o:re:io Janin Eio @e u
?a6tevu :a se HoNtu@u Hrava naro:a SoPEar:i@e i venetskog kra@a :a uHravl@a saPiP soEoP
s6o:no vlastitiP instituci@aPa i tra:ici@aPa. Janinu @e HruOio Ho:rNku Hisac Nikolo ToPa?eo
ANiccolo ToPPaseoG. #rativNi se i? i?gnanstva7 on @e :ecePEra <2[W. u #eneci@i o:rOao govor u
ko@ePu @e ?a6tevao uki:an@e cen?ure i Ho?ivao na u@e:in@en@e Itali@e. Lakl@uQio @eV TNeka iPe
Itali@e... HoQne :a o:@eku@e u :uNaPa kao u glasoviPa Oive i :rage naP osoEelU
Janin i ToPa?eo su <=. @anuara <2[2. u6aHNeni. 9 #eneci@i @e :oNlo :o antiaustri@ski6
:ePonstraci@aX u Pa:ovi su se HoEunili stu:enti. A ka: @e stigla vest :a @e u Pari?u i?Eila
revoluci@a7 u SoPEar:i@skoCvenetsko@ kral@evini ?ave:eno @e vanre:no stan@e.
YoPila7 okuHl@ena na Trgu sv. Jarka7 Hostigla @e <W. Parta :a ?atvorenici Eu:u
osloEo]eni. Janin @e Ho?vao naro: na ustanak. 00. Parta HoEunio se Arsenal i Austri@anci su se
Hovukli. Ta:a @e Janin oEra?ovao vla:u i u n@o@ ?au?eo HoloOa@ Hre:se:nika. Ali gra:ovi
venetske oElasti7 Hovo:eKi se ?a HriPeroP Jilana7 i?glasali su svo@e Hrikl@uQen@e Pi@ePontu7 Qi@i
(&
@e kral@ Eio KarloCAIEerto A5arloCAlEertoG. 9 stra6u o: austri@ske intervenci@e7 Hokra@inska
skuHNtina @e u @ulu uQinila to isto. Avgusta7 Hi@ePonteNki i?aslanici :oQekani su u #eneci@i Ee?
naroQitog o:uNevl@en@a. NaiPe7 vo@ska KarlaCAlEerta Eila @e HotuQena7 Austri@anci su se vratili u
Jilano7 a i?Pe]u ?araKeni6 strana HotHisano @e HriPir@e ko@iP @e #eneci@a HreHuNtena Austri@i.
Janin @e ta:a Hreu?eo vlast i stao na Qelo #eneci@e ko@a @e uEr?o Eila o: strane
Austri@anaca Elokirana s koHna i s Pora7 a o: strane Itali@e i EvroHe naHuNtena7 iako @e Ho?ivala
:a @o@ se Hritekne u HoPoK. SlaEo naoruOani7 ne:ovol@no oEuQeni7 Ero@Qano slaEi@i7 veneci@anski
vo@nici7 u? Ho:rNku :oErovol@aca ko@i su :oNli i? :rugi6 kra@eva Itali@e7 Eranili su se 6raEro.
StanovniNtvo @e o:olevalo gla:i7 EoPEar:ovan@u7 eHi:ePi@i kolere. #eneci@anci su kaHitulirali tek
00. avgusta. Janin i ToPa?eo7 kao i tri:eset osaP :rugi6 li:era7 oterani su u i?gnanstvoX a i
Pnogi n@i6ovi sugra]ani i?aErali su o:la?ak. \ruga i Hosle:n@a PletaQka reHuElika usaPl@eno se
Eorila sve :o svo@e konaQne sPrti. 0Z. avgusta na:vo@vo:a SigisPun: Honovo @e u iPe cara
Hreu?eo vlast na: gra:oP. 9Hrkos ?ave:enoP vanre:noP stan@u7 a ?atiP i HokuNa@iPa otvaran@a
o: strane okuHatora7 stanovniNtvo @e ostalo u?:rOano7 Ha @e otkriveno i nekoliko ?avera7 a ?natan
Ero@ HoguEl@en@a i?vrNen @e u go:inaPa <2F<I<2F0. PriPir@eP ko@e @e <<. @ula <2F=. HotHisano u
#ilafranki i?Pe]u NaHoleona III i Austri@e #eneci@a ni@e otrgnuta i? ruku okuHatora. Lato @e
:oNlo :o novog talasa isel@avan@a stanovniNtva i? lagune.
K)lt)$ni 5ivot ) p$vo* polovini /I/ veka
#eneci@anski kulturni Oivot7 ako ga uHore:iPo sa oniP u Jilanu7 Torinu7 ;irenci ili
NaHul@u7 ostavl@a utisak osre:n@osti i oHa:an@a.
Yra:u ko@i @e Hostao Hrestonica u oElasti i?:avan@a starinski6 kn@iga Hreostala @e saPo
@e:na Hrovinci@alna i?:avaQka i novinarska Hroi?vo:n@a7 okrenuta HroNlosti. #eK sHoPenuti
Pin:ePonte7 Ee? oE?ira na talenat ko@i @e isHol@io kao Hrevo:ilac Bdiseje i kao Hesnik7 Hoka?u@e7
kao i :rugi venetski i veneci@anski Hisci i? n@egove generaci@e7 Tkoliko ni@e ka:ar uPeti i 6teti :a
utiQe na novi HolitiQkoCkulturni kontekstU AAlegriG. I saP ToPa?eo A<210I<2W[G7 Pa koliko se
6raEriP Hoka?ao tokoP :oga]a@a i? <2[27 i uHrkos iskustvu steQenoP u Jilanu7 ;irenci i Pi?i7
nu:io @e veneci@anskiP revolucionariPa saPo Hovratak @e:noP PitskoP i nerealistiQnoP
kosPoHolitskoP reHuElikani?Pu.
ReQit @e i Ho:atak ko@iP su se HuteviPa kretali 9go ;oskolo A;oscolo7 <WW2I<20WG i
IHolito Ni@evo AIHHolito Nievo7 <2><I<2Z<GV Hrvi i? #eneci@e ka Jilanu7 :rugi i? #eneci@e ka
Itali@i.
\osHevNi u #eneci@u <W=0. sa Lakinta
>W
7 ne ?na@uKi I HrePa vlastitoP Hri?nan@u I skoro
ni reQ itali@anskog @e?ika7 ;oskolo @e HoseKivao veneci@anske kn@iOevne salone i serkle. 9Er?o @e
Hri6vatio revolucionarni i:eal7 naHisavNi o:u Movim re%ublikancima i @e:an sonet u ko@ePu @e
osu]ivao neutralnost #eneci@e. Yo:ine <2=W. Hrika?ana @e sa velikiP usHe6oP n@egova trage:i@a
@ijest* Ali ?Eog HolitiQke Horuke ko@a @e u n@o@ otkrivena Porao @e HoEeKi u Bolon@u. 9 #eneci@u
se vratio sa ;rancu?iPa7 Ha su ga sugra]ani sPatrali T@akoEinskiP HesnikoPU7 a Hosle ugovora
?akl@uQenog u KaPHoforPi@u ?auvek @e naHustio gra:. 9 BreNi @e oE@avio sHev Se%olcri
!7robovi# :ok @e na 9niver?itetu u Pavi@i7 u @e:noP govoru <21=. i u Hre:avan@iPa ko@a @e tu
:rOao7 oE@aNn@avao kakva etiQkoCHolitiQka uloga Pora HriHasti itali@anskiP HisciPa.
&9
Crko ostrvo u Eonskom moru. (Prim. prev.)
('
Ni@evo7 u svo@iP 4s%ovestima jednog 4talijana AHosPrtno oE@avl@eniP <2ZWG7 HruOa naP
PraQnu sliku #eneci@eV TM6l #eneci@o7 o6l neka:aNn@a Pa@ko sloEo:e i Pu:rosti... Ka: te
Honovo ugle:a67 tako uvi@enu u groEni Hokrov7 ka: osta6 ?a:ivl@en toEoP tako leHoP i
veliQanstvenoP u naruQ@u sPrti7 ka: oseti6 kako ti @e srce o6la:nelo i kako ti se Hosle:n@i :a6
gasi na usnaPa7 ta:a Eura Hatn@e7 oQa@an@a i griOe savesti u?vitla sve strasti Po@e :uNe... ProOive6
ta:a Pa6nitu Eol Hrognanika7 oQa@ siroQeta7 Puku Nto vla:a :uNoP uEice ro:itel@alU A u roPanu7
Hut ko@i Hrela?i n@egov Hrotagonist HoQin@e u vrePe sutona #eneci@e7 :a Ei se ?avrNio u :oEa EorEi
?a u@e:in@en@e Itali@e. TRo]en saP kao #eneci@anac7 uPreKu kao Itali@anUV takva @e I HrePa
HiNQevoP vlastitoP Hri?nan@u I su:Eina Ni@eva i n@egovog @unaka7 siPEoliQna i ?a ra?vo@ni Hut
inteligenci@e u #eneci@i tokoP "I" veka.
Kanovin A5anovaG o:la?ak u RiP <W2<. go:ine isto tako @asno Hoka?u@e kako se
uPetniQka :elatnost i? #eneci@e HrePeNtala ka centriPa ko@i su Eili aktivni@i i Eol@e o:govarali
noviP estetiQkiP i:ealiPa. Jer neoklasici?aP7 ko@i se ta:a ra?vi@a i Hretvara se u Pe]unaro:ni
uPetniQki @e?ik7 Hre:stavl@a neku vrstu negaci@e onoga Nto @e sHecifiQno u veneci@ansko@
uPetnosti. 9? to @e i strana okuHaci@a Pogla saPo :a :oHrinese gaNen@u auto6tone uPetnosti.
9 stvari7 oElast u ko@o@ su se uHlitali okuHatori7 kako @e:ni tako i :rugi7 uglavnoP @e Eila
urEani?aP. M: <W=W. :o <2ZZ. gra: @e u ?natno@ Peri Hreure]en. Prva ?naQa@ni@a intervenci@a
i?ve:ena @e na Trgu sv. Jarka. ;rancu?i su o:luQili :a viNe istaknu Procuratie nuove :a@uKi iP
kral@evski :osto@anstven i?gle:. \oNavNi i? Jilana na Ho?iv EOena :e Boarnea7 Alesan:ro
Antolini @e uHravl@ao i?gra:n@oP naHoleonovskog krila na Trgu7 ?Eog Qega @e sruNena crkva San
7emignano Ako@u @e Ho:igao Pala:ioG7 a ure]eni su i 7iardinetti .eali* 9sle: HoQin@eni6 greNaka i
HolePika AkarakteristiQni67 uostaloP7 ?a uPetniQki Oivot #eneci@e7 kako u "I" tako i u ""
vekuG7 :elo @e tek oko <201. :ovrNio Si@en@anin Sorenco Santi. PreoEraOa@ Hrostora ko@i okruOu@e
crkvu sv. Jarka okonQan @e <2[>7 ka:a @e Trg :oEio svo@ konaQni i?gle:.
NaHoleonova okuHaci@a7 Hore: ruNen@a o ko@iPa @e veK Eilo reQi7 ostavila @e trag i u
ure]en@u Harka Castello A<2<1G7 Qi@i @e:an :eo :anas ?au?iPa veneci@anski Bi@enale.
Po: austri@skoP vlaNKu #eneci@a @e HroNla kro? nov Herio: urEanistiQke :elatnosti.
NeKePo Honovo govoriti o i?gra:n@i Oele?niQkog Posta i stanice7 ?Eog ko@e @e sruNena crkva sv.
Suci@e A:elo Pala:i@aG. Ali go:ine <2F[. otvoren @e gvo?:eni Post ko@i @e Hreko #elikog kanala
sHo@io crkvu San Vitale sa Aka:ePi@oP Ana n@ePu se HlaKala PostarinaGX in:ustri@ski Hroi?vo:
iste vrste Hostavl@en @e Hre: stanicoP. Ta :va Posta7 loNe Hri6vaKena u @avnosti7 ?aPen@ena su
noviPa <=>[. go:ine.
Itali*anska Veneci*a .;>??0;=@A1
Yo:ine <2ZZ7 Hosle :va itali@anska Hora?a na koHnu i na Poru Ako: Kustoce i ko: #isaG7
00. @ula HotHisano @e HriPir@e i?Pe]u Austri@e i Pruske. #enetska oElast ustuHl@ena @e ;rancusko@7
a ova @u @e HotoP ustuHila Itali@i. Itali@anske su truHe <=. oktoEra uNle u #eneci@u. 0<. oktoEra
ogroPna veKina #eneci@anaca i?@asnila se ?a Hrikl@uQen@e Kral@evini Itali@i. Kral@u #iktoruC
EPanuelu II Hrire]en @e W. novePEra o:uNevl@en :oQek na oEalaPa lagune.
Nala?eKi se o: ta:a u sastavu Itali@e7 #eneci@a ni@e o:Pa6 na Hrivre:noP Hlanu iPala
koristi o: o:laska Austri@anaca7 :ok @e lokalni HolitiQki Oivot :ugo Eio u ?naku kon?ervati?Pa.
La ovu Hosle:n@u Qin@enicu karakteristiQni su I i?Pe]u ostali6 I sle:eKi :oga]a@iV <2W[.
@e u #eneci@i osnovana B%era dei Congressi tra:icionalistiQka organi?aci@a ko@a se nala?ila Ho:
kontroloP katoliQke 6i@erar6i@eX usle: n@enog utica@a7 #eneci@a @e Eila neka vrsta T6riNKanske
((
HrestoniceU7 a venetska oElast T?ePl@a ko@u @e osvo@ilo 6riNKanstvoU. Na i?EoriPa ?a ?akono:avnu
skuHNtinu <2WZ. go:ine7 :ok se Itali@a okretala ka levici7 na sviP i?EorniP skuHNtinaPa u
venetsko@ oElasti tri@uPfovala @e :esnica. Pa iHak7 Pa@a <2=<7 Rikar:o Selvatiko ARiccar:o
SelvaticoG7 nov Qovek u lokalno@ Holitici7 i?aEran @e ?a gra:onaQelnika na Qelu @e:nog leviQarskog
gra:skog veKa. M: <2=F. :o <=017 ;iliHo YriPani @e uHravl@ao gra:oP u iPe @e:nog uPerenog
klerikalnog Eloka. AHrila <=0<. osnovan @e Hrvi veneci@anski fascio* Yo:ine <=0<. Soci@alistiQka
Harti@a Hostala @e na@@aQa u #eneci@i7 Nto @e veoPa u?nePirilo lokalnu katoliQku 6i@erar6i@u i
Hatri@ar6a.
Privre:a7 ko@a se u trenutku aneksi@e nala?ila u stan@u HotHune stagnaci@e7 veoPa sHoro se
oHoravl@ala. Kra@eP "I" veka tri @e:ina ?naQa@na in:ustri@ska koPHleksa Eili su Cotonificio
osnovan <2207 Plinarsko Hre:u?eKe StuckP Anastalo inici@ativoP eva@caracaG i francuska
KoPHani@a ?a gas.
Yo:ine <=1W. osnovana @e Itali@anska 6oteli@erska koPHani@a7 sa cil@eP :a HroPoviNe
turi?aP na visokoP nivou. No Hre svega7 :ok @e itali@anska :rOava ?aHuNtala neka:aNn@e luke
APe:u n@iPa i veneci@anskuG u korist Taranta i Brin:i?i@a7 ko@i su EliOi Africi7 @e:an veliki
manager grof #olHi7 u:ruOio @e <=<W. go:ine HolitiQke vlasti i Hrivatne interese u okviru @e:nog
velikog Hro@ekta i?gra:n@e luke i in:ustri@ski6 Hostro@en@a u Jargeri7 Ho strani o: istori@skog
centra gra:a7 na FF1 6ektara ?ePl@iNta ko@e @e Hlavl@eno u vrePe veliki6 HliPa7 ali @e nasuto i
Ho:ignuto ?a viNe o: :va Petra i?na: nivoa Pora. \rOava @e Hreu?ela na seEe :a i?gra:i luku i
n@ene infrastrukture7 kao i ure]en@e terena u vlasniNtvu koncesionarskog :ruNtva Qi@i @e kaHital Eio
kako lokalnog7 tako i sHol@nog Horekla7 i u Qi@eP su se uHravnoP veKu nala?ila na@veKa iPena
itali@anski6 finansi@ski6 i in:ustri@ski6 krugova. Sa HoslovniP l@u:iPa velikog kaliEra7 Pe:u
ko@iPa @e Eio i grof Rini A5iniG7 #olHi i n@egova gruHa HraktiQno su gosHo:arili veneci@anskoP
Hrivre:oPV in:ustri@oP7 energetskiP i?voriPa7 EankarstvoP i turi?PoP. #olHi@u7 Oel@noP :a
#eneci@u i?vuQe i? n@enog Prtvila7 u i?vrNavan@u tog ?a:atka HoPagale su i n@egove ve?e sa
faNistiQkiP reOiPoPV Hoslanik veK o: <=0[7 on @e <=>[. Hostao Pinistar finansi@a i Hre:se:nik
u:ruOen@a Cofindustria Aga?:a na: ga?:aPaG.
Ja:a u Porto Jargeri nisu ?aHoNl@avani veneci@anski ra:nici Aocen@eni kao HreviNe
Holiti?ovaniG7 TskuHina #olHiU oEu6vatala @e <=0=. oko Z1 Hre:u?eKa i uHoNl@avala F.F11 osoEa7 u
tako ra?liQitiP oElastiPa kao Nto su 6ePi@ska in:ustri@a7 Petalurgi@a Oele?a7 Hroi?vo:n@a
elektriQne stru@e7 Hre6raPEena in:ustri@a7 Ero:ogra:iliNta7 transHort i @avne sluOEe. Yo:ine <=>F.
na tereniPa Jargere nala?ila su se F0 Hre:u?eKa sa Z.[[0 ?aHoslena ra:nikaX <=>=7 Z> Hre:u?eKa
sa <2.2W0 ?aHoslena.
#eneci@a i? <2ZZ. suoQavala se u? to i sa o?Eil@niP HroElePiPa i? oElasti urEani?Pa i
asanaci@e ?ePl@iNta7 ko@i se nisu ticali saPo otPeni6 Qetvrti7 veK i oni6 u ko@iPa @e Oiveo THrostU
naro:. Yo:ine <2W<. otvorene su nove saoEraKa@ne lini@e7 kao Nto @e ona ko@a @e Hove?ala Trg sv.
Jarka sa stanicoP. Yo:ine <221. otvoreno @e HristaniNte. A <22Z. gra:onaQelnik \ante :i Serego
Aligi@eri AAllig6ieriG HoQeo @e i?vrNavati Hlan asanaci@eV n@egova @e naPera Eila :a THrovetriU
gra:7 HroNiru@uKi glavne saoEraKa@nice i ruNeKi kuKe ?a stanovan@e ko@e su ocen@ene kao ne?:rave
Au go:inaPa <22[I<22F. 6arala @e eHi:ePi@a kolereG. Jere ko@e @e Hre:u?eo i?a?vale su Hroteste
THaseistaU7 ko@i su u n@iPa vi:eli naHa: na Tkult leHogU. Yo:ine <2=>. osnovana @e TKoPisi@a ?a
?:ravo i ekonoPiQno stanovan@e naro:aU7 ali su re?ultati ko@e @e ona ostvarila Eili PrNavi. Yo:ine
<2=<. usvo@en @e Hrvi regulacioni Hlan. Je:na anketa o stanovan@u7 i?vrNena <=<17 Hoka?ala @e7
Pe]utiP7 :a @e viNe o: [Zm stanova ne?:ravoX i ?aista7 sle:eKe go:ine oHet @e i?Eila eHi:ePi@a
kolere. Yo:ine <=<W. @e:niP ?akonskiP :ekretoP Jargera @e HriHo@ena #eneci@i7 a HotoP @e
(7
:oNao re: na Pelestrinu7 Jurano7 Jestre7 Burano7 it:. MvakviP usHostavl@an@eP Tvelike
#eneci@eU nasto@alo se sHreQiti :a Jestre Hostane urEano sre:iNte ko@e Ei Parginali?ovalo
istori@ski gra:. I?Pe]u <=><. i <=>>. i?gra]en @e7 Haralelno sa Oele?niQkiP7 autoPoEilski Post7
tako :a o: ta:a ?a kolni saoEraKa@ #eneci@a viNe ni@e Hre:stavl@ala ostrvo.
Na soci@alnoP Hlanu HoseEno ?asluOu@u :a Eu:u sHoPenuta :va Ntra@ka gon:oli@eraV :o
Hrvog A<22<G :oNlo @e ?ato Nto oni nisu Hrista@ali :a PreOoP kanala AHa i #elikiP kanaloPG Hlove
HaroEro:iX :rugi A<=1[G ukloHio se u Niri okvir velikog ra:niQkog Hrotesta ko@i @e ?a6vatio Qitavu
?ePl@u. No HoNto @e gra: ta:a veK Hostao takav kakav @e i :anas7 viNe trgovaQki i ?anatski nego
in:ustri@ski AEareP u svoP centruG7 te HoNto su ve?e sa kli@enteloP Eile veoPa snaOne7 a i ?ato Nto
Hosla ni@e Eilo :ovol@no7 :ruNtveni su konflikti Eili retki.
9 oElasti kulture7 na@?a:7 gra:onaQelnik Selvatiko i?neo @e <2=>. go:ine i:e@u o Bi@enaleu
Pe]unaro:ne uPetnosti7 u naPeri :a na ta@ naQin vrati #eneci@u u ovo Ho:ruQ@e i i?vuQe @e i?
:ota:aNn@e uQPalosti. Yo:ine <=>1. #olHi @e Hostao Hre:se:nik Bi@enalea ko@i se7 osloEo]en ve?a
sa MHNtinoP7 sPatrao otoQiKeP sloEo:e u faNistiQko@ Itali@i7 TsloEo:noP lukoP uPetnostiU. Iste
go:ine otvoren @e Hrvi festival savrePene Pu?ikeX <=>07 filPski festivalX <=>[7 Ho?oriNni festival.
Prisutnost #eneci@e Hosta@ala @e PaloCHoPalo sve osetni@a u Pe]unaro:noP kulturnoP Oivotu.
Veneci*a i venetska o#last ) okvi$) Itali*e
Je:na gruHa Qlanova Hokreta otHora HoHela se <0. Parta <=[F. na Ho?ornicu u
Yol:oni@evoP Ho?oriNtu i sa n@e7 Hre: HuElikoP ko@u su Qinili nePaQki oficiri i Hristalice Saloove
faNistiQke reHuElike7 Eacila letke u ko@iPa se Ho?ivalo na EorEu.
NetiHiQno u o:nosu na ta:aNn@u situaci@u u Itali@i7 leviQarska gra:ska veKa Au ko@iPa su
Eili koPunisti7 soci@alisti7 Stranka ?a akci@u7 reHuElikanciG uHravl@ala su gra:oP o: <=[Z. :o
<=F<. Yo:ine <=FF7 ?a6val@u@uKi aHstinenci@i soci@alista7 Hreu?eo @e uHravu gra:onaQelnik i?
\ePo6riNKanske stranke. Pet go:ina kasni@e7 Ha tokoP @e:ne :eceni@e7 na vlasti @e Eila koalici@a
centra i levice7 ko@a se rasHrostirala na nacionalnoP nivou AJilano7 _enova7 ;irencaG.
KoPunistiQka Harti@a Hrvi Hut @e na lokalnoP Hlanu Hretekla \ePo6riNKansku stranku <=WF.
go:ine7 ali ova Hosle:n@a iHak @e ?a:rOala veKinu u oElasnoP veKuV na ta@ naQin @e i?Pe]u regi@e i
n@enog glavnog gra:a Hukao @a?.
Yo:ine <=W=. organi?ovan @e referen:uP ko@iP @e treEalo o:luQiti :a li :a se istori@ski
centar o:vo@i o: Jestrea7 ko@i @e B. #i?entini A#isentiniG7 @e:an o: oni6 Nto su se ?alagali ?a
reforPu7 okvalifikovao kao TiPHrovi?ovanu7 6aotiQnu i naka?nu urEanu agloPeraci@uU. Ali svo@
glas Hrotiv7 ?a ko@i su se i?@asnile i KoPunistiQka Harti@a i \ePo6riNKanska stranka7 :ala @e velika
veKina AW1mGX to @e Eio i glas Hrotiv toga :a #eneci@a Hostane gra:CPu?e@.
Na@?a:7 na Hosle:n@iP HolitiQkiP i?EoriPa o:rOaniP aHrila <==0. TEela venetska oElastU
ni@e viNe Eila ono Nto @e Eila rani@e. 9 n@o@ @e7 naiPe7 \ePo6riNKanska stranka :oEila >0m glasova
A:ok @e n@en nacionalni Hrosek @e:va Eio neNto niOiG7 a u saPo@ #eneci@i <=m A:ok @e <=2W. ta@
Hrocenat @oN uvek i?nosio 0Z72mG. Ali Lega veneta Aliga ?a ksenofoEiQnu o:Eranu lokalni6
interesa i ?a suHrotstavl@an@e 5ezzogiornu
K3
G7 ko@a @e naHravila HroEo@ veK <=2>7 :oEila @e <072m
glasova.
Na ekonoPskoP Hlanu7 na@?naQa@ni@e Pere ko@e su Hre:u?iPane tokoP :ruge Holovine
naNeg stoleKa Eile su sle:eKe. Yo:ine <=F[. osnovan @e TKon?orci@uPU ?a HroNiren@e luke u
&-
"ezzogiorno @ juni deo neke $emlje; ovde, jug ,talije. (Prim prev.)
(9
Jargeri. Mn @e seEi Hostavio cil@ :a isuNi >11 6ektara Hol:era i :a ure:i @oN 211 6ektara
neka:aNn@eg Hol@oHrivre:nog ?ePl@iNtaV ta@ :rugi talas in:ustri@ali?aci@e Hokrenut @e ?a6val@u@uKi
inici@ativi Hrivatne 6ePi@ske in:ustri@e. Yo:ine <=Z> Hre:loOeno @e :a se osnu@e i treKa
in:ustri@ska ?ona7 :a se isuNi [.111 6ektara ?ePl@iNta Hlavl@enog HliPaPa7 te :a se ure:i i naftno
HristaniNte. Ali HoHlava i? <=ZZ Ao ko@o@ Ke @oN Eiti reQiG sHreQila @e tu inici@ativu. Yo:ine <=Z2.
otvoren @e nov Ero:ski kanal7 :uEok <F Petara7 Hravi Porski autoHut ko@i @e i suHertankeriPa
oPoguKio :a Hristanu u? ke@ove luke u Jargeri.
9 celini gle:ano7 :anaNn@a venetska oElast ra?liku@e se o: ostali6 kra@eva Itali@e Ho nisko@
stoHi ne?aHoslenosti A[7Fm aktivnog stanovniNtva7 HrePa <<m na nivou cele naci@eG. Mna
oEe?Ee]u@e <0m nacionalnog i?vo?a7 te se Ho toPe nala?i na treKeP Pestu Pe]u itali@anskiP
in:ustri@skiP regi@aPa. Na ta@ naQin ona Hre:stavl@a ono Nto struQn@aci na?iva@u TtreKoP
Itali@oPU7 u o:nosu na in:ustri@ski trougao na severo?aHa:u7 te na @uOnu Itali@u. 9? to7 ono Nto @e
?a venetsku oElast karakteristiQno @esu slaEe soci@alne ten?i@e Ai?u?ev u JargeriG7 kao i Qin@enica
:a ona nePa Hravi glavni gra:7 Eu:uKi :a @e svaki vaOni@i centar u n@o@ tako reKi sHeci@ali?ovanV
#eneci@a ?a turi?aP7 #erona ?a Hol@oHrivre:u i Hol@oHrivre:noCHre6raPEenu in:ustri@u7 Trevi?o
?a tekstilnu in:ustri@u7 it:.
Ra?lika i?Pe]u #eneci@e i venetske oElasti i :al@e @e u ?naku :vostruke anoPali@eV gra:7 u
HolitiQkoP Hogle:u EliOi levici7 ra?liku@e se o: svog ?ale]a i u ekonoPskoP Hogle:u7 sa
Qu:oviNteP kakvo @e Jargera i sa uglavnoP terci@aPiP I turistiQkiP i EirokratskiP
neHroi?vo:niP sektoroP. eire gle:a@uKi7 PoOe se reKi i to :a su se ?a viNe o: @e:nog stoleKa
Hosto@an@a u okviru Itali@e o:nosi i?Pe]u #eneci@e i n@eni6 koHneni6 oElasti Hreokrenuli7 utoliko
Nto #eneci@a viNe ni@e :oPinantna7 Ha Qak I usu:iKePo se :a kaOePo I ni sasviP ve:ra
!serena# kao Nto KePo @oN vi:eti.
Dana%n*a i s)t$a%n*a Veneci*a
Ja:a laguni7 a saPiP tiP i #eneci@i7 :a Ei Pogle Oiveti i HroQiNKavati se7 HliPa
Hre:stavl@a Hreku HotreEu7 ona ?a gra: Honeka: PoOe Hostati i oHasna Hretn@a. 9sle: :elovan@a
:oEro Ho?nati6 Qinilaca AHosteHenog sniOavan@a nivoa tla7 kon@unkci@e Peseca i sunca7 fenoPena
re?onanci@e HliPa na :nu @a:ranskog ?aliva7 oEilni6 kiNa7 sniOenog atPosferskog Hritiska7 @uOni6 i
@ugoistoQni6 vetrova7 it:.G7 [. novePEra <=ZZ. narasla vo:a !ac-ua alta# :ostigla @e katastrofalne
ra?Pere. PoHela se :o <7=[ P i?na: HroseQnog nivoa7 Ha @e #eneci@a Eila HreHlavl@ena Huna
:va:eset Qetiri sata i uPalo ni@e Eila HotoHl@ena.
M: ta:a7 ?Eog sveoHNteg u?Eu]en@a i PoEili?aci@e Pe]unaro:ne @avnosti7 oE@avl@eni su7 Tu
cil@u sHasen@a #eneci@eU7 PnogoEro@ni lokalni7 nacionalni i Pe]unaro:ni i?veNta@i7 Pe]u ko@iPa i
ona@ 9neskov. 9 RiPu @e <=W>. i?glasan Hrvi sHeci@alni ?akon ko@iP se HroEleP #eneci@e
HroglaNava THroElePoP o: nacionalnog interesaU i Qi@i @e cil@ :a se oQuva fi?iQka i ekoloNka
@e:instvenost lagune. Yo:ine <=WF. noviP @e ?akonoP ustanovl@en Pe]unaro:ni konkurs ?a
sveoEu6vatni Hro@ekat oQuvan@a lagune. Iste go:ine Po:erni?ovano @e snaE:evan@e gra:a vo:oPX
?atvoreni su arteNki Eunari7 ko@i su crHli vo:u i? slo@eva isHo: Porskog :na i tako :oHrinosili
sHuNtan@u tla. Yo:ine <=2[. osnovan @e TKon?orci@uP ?a novu #eneci@uU7 ko@i @e o: :rOave :oEio
koncesi@e ?a reali?aci@u svi6 Ho:u6vata u korist #eneci@e.
Ali @oN @e:na oHasnost Hreti sHoPeniciPa u #eneci@iV ?aga]en@e atPosfere i Pora AEu@an@e
algi i PnoOen@e siKuNni6 insekata7 ko@i6 iPa toliko :a Honeka: sHreQava@u kretan@e vo?ova i
ateriran@e avionaG.
(-
PruOa@uKi saOet Hrika? situaci@e A<=W<. go:ineG7 BraunNta@n i \elor su s ra?logoP HisaliV
TLaPisliPo Ntete ko@e #eneci@a neHreki:no trHi... V ?Eog Eolesti kaPena7 naHa:anog o: strane
Eakteri@a i ra?@e:anog 6ePi@skiP agensiPaX ?Eog oNteKen@a fresaka7 slika7 Po?aika7 naPeNta@aX
?Eog slegan@a tePel@a i oHasnosti o: ruNen@a ?gra:a... \oNli sPo :o Hrocene Ho ko@o@ #eneci@a
svake go:ine guEiV
JraPora Zm
;resaka Fm
NaPeNta@a i :ela
HriPen@ene uPetnosti Fm
Slika na Hlatnu >m
Slika na :rvetu 0m
ne raQuna@uKi7 ra?uPe se7 uEr?ano HroHa:an@e saPi6 ?:an@a.U\a Ei se ta@ Hroces ?austavio7
val@a Hre:u?eti ni? :elikatni6 i skuHi6 Pera i sHreQiti atPosfersko ?aga]en@e.
TreKi HroEleP s ko@iP se suoQava #eneci@a :ePografskog @e karaktera. Istori@ski centar se
Hra?niX go:ine <=2=. u n@ePu @e Oivelo svega W=.[2W stanovnika7 a Hre:vi]a se :a i6 kra@eP veka
neKe Eiti viNe o: Z1.111. StoHe Portaliteta i sterilnosti tuku u toP gra:u sve rekor:e. NaiPe7
Pnogo iPa Pla:og sveta i l@u:i slaEi@eg iPovnog stan@a ko@i o:la?e na koHno7 a u?roci toga su u
skuHoKi Oivota u gra:u AnaroQito stanovan@aG7 oteOanoP transHortu i ne:ostatku Hosla. #eK <=W1.
:ve treKine T#eneci@anacaU Oivele su van centra7 u koHnenoP ili HrioEalnoP Ho:ruQ@u oko gra:a.
Istina @e :a @e ova Ho@ava ?a@e:niQka sviP sre:iNtiPa gra:ova7 ali u #eneci@i Qak i stanovniNtvo i?
terci@arnog7 neHroi?vo:nog sektora teOi isel@avan@uV tako su se kancelari@e MHNteg osigurava@uKeg
:ruNtva Ana@veKe ustanove te vrste u Itali@iG7 Ha Qak i lokalni6 novina7 lista 7azzettino HrePestile
u Jestre.
Rak i ako u ovoP gra:u niste #eneci@anac Aako ste u n@ePu7 :akle7 turistaG7 ne PoOete a
:a ne uHo?orite na HroHa:an@e :o ko@ega :ola?i ?Eog turi?Pa7 EareP onog Pasovnog. I?raQunato
@e :a @e <=WW. u gra:u Eoravilo Qetiri i Ho Piliona turista7 a <=22. viNe o: Nest Piliona. Posle:n@e
ne:el@e karnevala <=2[. go:ine Akarneval @e Honovo uve:en <=W=G u sre:iNte gra:a :oNlo @e viNe
o: <[1.111 l@u:i. A Nta reKi o 6il@a:aPa oni6 Hosetilaca ko@i se sli@u u gra: :a Ei u n@ePu ostali ne
viNe o: @e:nog :ana7 i ko@i u goPilaPa tuPara@u i?Pe]u Josta u?:isa@a7 :uO:eve Halate i Posta
RialtoD Sta su to oni vi:eli Aili7 taQni@e reQeno7 fotografisaliG o: gra:a7 osiP onoga Nto se PoOe
vi:eti i na ra?gle:nicaPa I ko@e oni7 uostaloP7 kuHu@u7 a Hore: n@i6 i slaPne NeNire7 Pa@ice
Tkakve nose gon:oli@eriU i TsuvenireU na@r]avi@eg ukusa I roEu ko@u iP nu:e sve naPetl@ivi@e i
sve PnogoEro@ni@e Hro:avniceD \a Ei ta l@u:ska Eu@ica Eila ?austavl@ena7 :a li Ei @e treEalo
regulisati7 ili Qak ?aEranitiD Takva @e Pera Eila i Hre:loOena7 ali Eu:uKi :a ni@e EaN :ePokratiQna7
Ee? suPn@e @e i neostvarl@iva.
#eneci@a @e7 Pe]utiP7 centar kulturni6 :elatnosti ko@e su na visokoP Pe]unaro:noP
nivou7 ?a6val@u@uKi svoP 9niver?itetu Ako@i @e ne:avno osnovan i konkuriNe onoPe u Pa:oviG7
svo@iP aka:ePi@aPa APe]u ko@iPa @e i Pulti:isciHlinarni 4stituto VenetoG i ustanovaPa nastaliP
HrivatnoP inici@ativoPV ;on:aci@i Rini na ostrvu San _or]o Ja]ore Asa n@eniP institutiPa ?a
istraOivan@a u oElasti istori@e7 uPetnosti i Pu?ike7 n@eniP HuElikaci@aPa7 n@eniP kongresiPa i
kurseviPa ?a stican@e Tvisokog kulturnog oEra?ovan@aUG7 kn@iOevno@ nagra:i Cam%iello A?a ko@u
suEvenci@e oEe?Ee]u@u in:ustri@alci i? venetske oElastiG7 te centru ko@i @e u Halati Yrasi osnovao
;iat7 a u ko@ePu se Hrire]u@u i?loOEe na veoPa visokoP nivou.
Yra: se7 na@?a:7 PoOe Ho6valiti na@guNKoP koncentraci@oP Pu?e@a u Itali@iV tu su
Aka:ePi@a7 Ju?e@ Korer7 Ju?e@ KveriniCStaPHali@a7 ri?nica crkve sv. Jarka7 Ju?e@ Po:erne
(.
uPetnosti Au Ca0 Pesaro# Halata ?ortunP ;on:aci@a Yugen6a@P. No Pa:a #eneci@a kra@eP ""
veka ?au?iPa sre:iNn@e Pesto u Pe]unaro:noP likovnoP tragalaNtvu i Hosta@e steciNte svi6
na@?naQa@ni@i6 istraOivan@a7 o:nosi i?Pe]u Bi@enalea i gra:a PaloCHoPalo teOe :a Hostanu
Hrigo:ni. A Pnogo govori i Qin@enica :a @e u #eneci@i7 u oElasti savrePene uPetnosti7 @e:an o:
na@veKi6 i?loOEeni6 centara ;on:aci@a Pegi Yugen6a@P APeggg Yuggen6eiPG7 ko@u @e Quvena
APerikanka osnovala <=W>. go:ine7 a u ko@o@ su Hre:stavl@ena Pnoga rePekC:ela i? svi6 tokova
u ra?vo@u uPetnosti ovog veka7 o: kuEi?Pa :o aHstraktne uPetnosti7 futuri?Pa7 na:reali?Pa7
eksHresioni?Pa.
\uOni sPo @oN i :a naHoPenePo :a tri Hro@ekta veliki6 ar6itekata nisu u #eneci@i Pogli
:a ugle:a@u svetlo :anaV stu:entski centar na #elikoP kanalu7 :elo ;. S. Ra@ta Acrig6tG A<=F>G7
Se KorEi?i@eova ASe 5orEusierG nova Eolnica A<=Z[G7 velika kongresna :vorana S. Kana AKa6nG
A<=Z=G. I ?aista7 konfiguraci@a gra:a @e takva :a se ?a TPo:ernaU ostvaren@a u n@ePu tek s velikiP
teNkoKaPa PoOe naKi Pesta.
Y:e se7 :akle7 i?Pe]u starog i novog7 u sviP oElastiPa7 nala?i Eu:uKnost #eneci@eD
Ja@a <==0. Yra:sko veKe @e :alo saglasnost ?a Hro@ekat i?gra:n@e Petroa u laguni7 Qi@a Ei
Hrva lini@a Hrola?ila tuneloP isHo: kanala kro? istori@ski centar gra:a7 a :ruga sHa@ala aero:roP
sa Bi@enaleoP i JestreoP. SPesta @e Honovo Hove:ena stara rasHrava. Ponavl@a@uKi arguPente
ko@i su veK HoQetkoP veka i?noNeni Hrotiv ta:a Hre:u?iPani6 urEanistiQki6 Ho:u6vata7 oHonenti
su tvr:ili :a to Tgra:u Oele :a o:u?Pu n@egov veneci@anski lik7 :a ga uQine sliQniP gra:oviPa na
koHnu7 :a ga uQine PetroHoloP kakve su i sve :rugeU.
Eto Hitan@a na ko@e val@a :ati o:govorV treEa li #eneci@a :a Eu:e gra:CPu?e@ ili Po:eran
gra:D #. Branka ABrancaG @e ?a tu :ilePu PoO:a HruOio alternativni o:govor7 ka: @e <=2Z. go:ine
Hre:loOio :a se o: #eneci@e7 ?a6val@u@uKi noviP sre:stviPa koPunikaci@e7 uQini TlaEoratori@a
PiNl@en@aU7 ne saPo ?a intelektualce nego i ?a Nefove Hre:u?eKa... Mno Nto @e u svakoP sluQa@u
Eitno I Ear naP se tako Qini I @este :a se stari i slavni gra: ne ?a:ovol@i saPo HreOivl@avan@eP7
nego :a stekne vol@u i sHosoEnost :a Hivi.
EHilog
PREDODBE I !I-OVI O VENE3IJI
TJa saP lav Nto :rOi otvorenu kn@igu d na ko@o@ HiNe Pa" tibi 5arce* d Neka ona@ koPe se
ne :oHa:ne ta reQenica d okrene list i Hogle:a sle:eKu stranicu7 d na ko@o@ Ke PoKi :a HroQitaV
svu:a7 Qak i u Hustin@i d ?ovu Pe neHoEe:ivoP ?veri7 d @er @a vla:aP na: sviPa i sve oEaraP.U 9
ovi6 nekoliko re:aka7 ko@i se nala?e u @e:noP veneci@anskoP rukoHisu s kra@a "# ili s HoQetka
"#I veka7 naPetnuta @e7 kro? lik krilatog lava sv. Jarka Ai #eneci@eG I lik Hrisutan na sviP
@avniP sHoPeniciPa i na sviP tvr]avaPa u :rOavi I aPEivalentna Hre:o:OEa o @e:no@ ReHuElici
ko@a @e u isti Pa6 i Pirol@uEiva i Oel@na Hrevlasti.
IstoriQari #eneci@e Akao Nto sPo veK gore vi:eliG7 EaN kao i uPetnici i? Aili u sluOEiG
Serenissime veK su o: "I# veka7 Ha sve :o Ha:a #eneci@e7 uQestvovali u n@enoP slavl@en@u7 ko@e
@e sluOilo kako ?a unutraNn@e7 tako i ?a sHol@ne HotreEe. To @e7 oQigle:no7 uloga ko@a @e HriHa:ala
HortretiPa I @avniP ili HrivatniP I :uO:eva Hrika?ivani6 u svo@ n@i6ovo@ u?viNenosti7 Qi@a @e:na
seri@a7 naruQena u "#I veku7 i :anas ukraNava :voranu #elikog veKa. To @e tako]e uloga ko@u
igra@u7 na HriPer7 i?vesne Kanaletove slike7 ko@e @e u ?natnoP Ero@u HriPeraka reHro:ukovao
grafiQar Brustolon7 a ko@e Hrika?u@u #enQan@e s PoreP7 kao i novoi?aEranog :uO:a7 u trenutku
n@egovog Hre:stavl@an@a goPili na Trgu sv. Jarka7 ili :ok sa :uO:evskoP kaHoP na glavi sto@i na
7;
vr6u SteHeniNta :Oinova
>=
. Istu takvu ulogu u stvaran@u Pita iPa7 na HriPer7 i @e:na slika nastala
Hosle <F[17 Qi@i @e autor BonifaQo :e Pitati ABonifacio :eb PitatiG7 a na ko@o@ se vi:i Bog kako
Elagosil@a i:ealno sre:iNte gra:aV Trg sv. Jarka7 Ea?iliku7 ?vonikX ili Hak Hlatno An:ree
#iQentina7 na ko@o@ @e7 u :vorani ?a glasan@e u :uO:evo@ Halati7 Hrika?ana HoEe:a JleQana u
HoPorsko@ Eici ko: SeHanta.
Ali va@arstvo u #eneci@i vrNi i svo@u Hatriotsku :uOnost. Takav @e sluQa@ sa sHoPenikoP
ko@i @e _u?eHe Sar:i AYiuseHHe Sar:iG7 u crkvi San Lazzaro dei 5endicanti Hosvetio Alvi?eu
JoQeniguV tu7 u sre:iNtu7 vi:iPo @unaka rata na Kritu A<Z[2I<ZF<G7 a na oEePa stranaPa7
Hri?ore Eitaka na koHnu i Poru.
JoN @e oQigle:ni@a Horuka ko@u Hrenosi @e:na gravira s kra@a "#I veka7 Qi@i @e autor
_akoPo ;ranko AYiacoPo ;rancoG. Serenissima @e tu Hrika?ana u liku Oene ko@a iPa krunu na
glavi i nosi Oe?lo7 a se:i na koliPa ko@a Hreko vo:e vuku :va Porska kon@ica. 9 :rugoP Hlanu
ra?aEiru se @e:na gali@a7 @e:an @e:ren@ak i gon:ole7 a u Ho?a:ini I P@aceta7 sa svo@a :va stuEa7
kao i :uO:eva Halata i Ea?ilika. La onoga ko ni@e u stan@u :a s6vati sPisao tog tri@uPfalnog
Hri?ora7 u? graviru @e :ata i sle:eKa legen:aV TMvo @e #eneci@a7 Hlo:no gne?:o svekolikog :oEraX
ona@ ko @e HosPatra PoOe u n@o@ vi:eti Qitav svet okuHl@en na PaloP Hrostoru.U
Sve :o "#ICog7 Ha Qak i :o "#II veka7 stranci ko@i su HoseKivali #eneci@u AHa Qak i oni
ko@i su saPo sluNali HriQe o n@o@G u?iPali su ?:ravo ?a gotovo ta@ Pit7 kao i ogroPno Eogatstvo
gra:a i n@egovu neoEiQnost. PoQu@Po Nta kaOe KoPinV TMnog :ana ka: saP uNao u #eneci@u AoniG
:o]oNe Hre:a Pe u ;u?ine7 ko@i @e Het Pil@a u:al@en o: #eneci@eV i tu sPo naHustili Ero: na
ko@ePu sPo rekoP :oNli i? Pa:ove7 te sPo se sPestili u Pale7 sasviP Qiste QaPce Hrekrivene
taHetiPa i snaE:evene7 :a EisPo u:oEno se:eli7 QuHaviP KiliPiPa... A Eio saP ?aista ?a:ivl@en
ka: saP vi:eo HoloOa@ gra:a i ugle:ao tolike ?vonike i Panastire i tolike kuKe... \ali su Pi :a
se:iP i?Pe]u :vo@ice Hoslanika7 a oni su Pe Hoveli glavnoP ulicoP ko@u ?ovu #elikiP kanaloP
i ko@a @e ?aista Niroka. Kro? n@u Hrola?e gali@e7 a vi:eo saP7 sasviP u Eli?ini kuKa7 Ero:ove o: [11
tonaV tako :a veru@eP :a o: te ulice nePa leHNe na svetu.U Isto tako govori7 Pa:a @e kraKi7
Jonten@7 ko@i se u #eneci@i :ivi THolici@i7 HoloOa@u gra:a7 Arsenalu7 Trgu sv. Jarka i NtaPHi
strani6 naro:aU. eto se tiQe eeksHira AS6akesHeareG7 ko@i u stvari ni@e Eio ni u Itali@i ni u #eneci@i7
on na HoQetku 5leta>kog trgovca kro? usta @e:nog o: lica svo@e :raPe7 oHisu@e Porski kra@olik
na: ko@iP vla:a@u JleQaniV TPo HuQini vaP Pisli krstare7 d Y:e vaNe la]e s PoKniP @e:riPa I d
Kao gosHo:a7 varoNki ga?:aNi d Na talasiPa7 ili kao kakva & TorOestvena Hara:a HoPorska I
Yle:a@u Hreko raPena na onu d 9Eogu sitneO trgovaQku ko@a d \o Ho@asa se klan@a isHre: n@i6.U
[1
\olaskoP "#III veka i slaEl@en@eP ReHuElike7 veneci@anski THri?oriU !vedute# Hoka?u@u
ten:enci@u :a se PaloCHoPalo Pen@a@u. Su: ko@i i?riQe \e Bros A\e BrossesG u svo@iP Prisnim
%ismima A<W>=I<W[1G viNe @e i?ni@ansiran. MEra?ovan u :u6u klasiQne estetike7 on nala?i :a u
crkvi sv. Jarka vla:a TneHo:noNl@iv neukus7 kako u unutraNn@osti ?:an@a7 tako i u n@egovoP
sHol@aNn@eP i?gle:uU7 a :uO:evu Halatu vi:i kao THrostaQkog7 naPrgo]enog gotiQkog gosHara7
na@neukusni@e nakin]urenogU. Ali on @oN uvek nala?i i?vesne :raOi u uHoslenosti ko@a i :al@e tra@e
na P@aceti7 sa Tl@u:iPa ko@i svakog Qasa o:la?e i :ola?eU7 a viNevekovnoP aristokratskoP reOiPu
ko@i uHravl@a gra:oP veliko:uNno :a@e ra?reNen@e ?a sve gre6oveV T#eneci@ansko HlePstvo
APisliP na na@istaknuti@e kuKeG7 ukoliko se ne varaP7 na@stari@e @e u EvroHi7 @er u n@egoviP
&.
2tepeni3te dinova (Scala dei Giganti) nala$i se u dvori3tu dudeve palate, a na$vano je tako $og dve velike
statue koje je i$radio Eakopo 2ansovino i koje prika$uju %arsa i Aeptuna. Aa vrhu tog stepeni3ta, i$me/u ta dva
kipa, dud je prilikom uvo/enja u poloaj primao oeleja svoje vlasti. (Prim. prev.)
';
Prevod Velimira Hivojinovi#a. (Prim. prev.)
71
re:oviPa @oN iPa Horo:ica ko@e su Eirale Hrvog :uO:a.U 9 stvari7 PoO:a @e sve reQeno sle:eKiP
oHisoP gon:ole Ao ko@o@ @e Hisao veK i KoPinG Nto naP ga :a@e visoki :osto@anstvenik i? \iOonaV
TPlovilo :ugo i u?ano HoHut riEe7 otHrilike sliQno PorskoP HsuX na sre:ini @e sPeNteno neNto
nalik kuKici kakva se nala?i na koQi@aPa... Tu7 kao u vlastito@ soEi7 PoOete Qitati7 ?aEavl@ati se7
Hisati7 ra?govarati7 Pilovati vol@enu osoEu7 @esti7 Hiti7 it:.X sve to i:uKi u Hosete Ho gra:uUV sa Pita
o veliQanstveno@ #eneci@i HreNli sPo na Pit o gra:u ko@i HruOa sva ?a:ovol@stva...
Jontesk@e AJontesiuieuG7 u GeleDkama sa %utovanja i?riQe o to@ novo@ PetroHoli su: Hun
Hrekora7 te stvara legen:u o isHra?nosti i iskvarenosti Oivota u #eneci@i `kao i onu o instituci@aPa
skloniPa nere:u i nasil@u THri kra@u svo@e PoKiU7 legen:u ko@u Ke Hreu?eti i Sten:al ASten:6alGaV
TLa Hetnaestak :ana naHustiKu #eneci@u i Hri?naKu vaP :a saP gnevan na Earkarole Agon:oli@ereG
ko@i Pe I Ee? suPn@e ?avarani tiPe Nto iP i?gle:aP snaOan I ?austavl@a@u ko: svaki6 vrata i?a
ko@i6 iPa kurvi7 Ha o:Pa6u@u glavoP ka: iP kaOeP :a i:u :al@e7 kao :a saP neNto HogreNio.U
Ali vratiPo se gon:oli7 ko@a Ke u oQiPa Hosetilaca #eneci@e ?aPeniti veliQanstvenog lava
sv. Jarka7 kao nov7 ?aista @a:an aPEleP gra:a. N@u7 u n@eno@ Qu:novato@ i slikovito@ osoEitosti7
oHisu@e Teofil Yot@e AT6ooH6ile YautierGV TYon:ola @e Hriro:ni Hroi?vo: #eneci@e7 EiKe ko@e Oivi
svo@iP HoseEniP7 ?a to Pesto ve?aniP OivotoP7 neka vrsta riEe ko@a PoOe :a oHstane saPo u
vo:aPa kanala. Saguna i gon:ola su nera?:vo@ive i @e:na :rugu uHotHun@u@u. #eneci@a Ee?
suPn@e ni@e PoguKa Ee? gon:ole. Yra: @e Pa:reHora
[<
Qi@i @e PekuNac gon:ola.U Ali veK <21Z.
SatoEri@anov A56ateauErian:G oHis te Earke Eio @e :at u groEniP Eo@aPaV TTe Quvene gon:ole7
onako sasviP crne7 i?gle:a@u kao QaPci ko@i nose PrtvaQke kovQegeX Hrva Pi se uQinila kao neki
Hoko@nik koga i:u :a HokoHa@u.U
Tako @e Eu:uKi autor 5emoara s one strane groba Eio HreteQa oni6 Nto su o #eneci@i iPali
@e:nu PraQnu vi?i@u7 vi?i@u Qi@i Ke veliki ?agovornik u EvroHi Eiti Ba@ron ABgronG. To Nto @e e"Q
Serenissima Hostala THrevas6o:no gra: Prtvi67 saElast ko@a se utaHaU ABasaniG7 treEa HriHisati u
gre6 engleskoP Hesniku7 kao i roPantiQariPa uoHNte7 a HotoP i :eka:entiPa `Pe]u n@iPa i
\bAnunci@u A\bAnnun?ioGa.
\o:uNe7 Ba@ron @e u C,ilde Haroldu Eio u stan@u :a naHiNe sle:eKe re:oveV T#eneci@a liQi
na KiEelu ko@a @e uHravo i?aNla i? Mkeana7 sa svo@oP krunoP o: Honositi6 kula u Hro?raQno@
:al@ini7 veliQanstvena Ho toPe kako se :rOi kao vla:arka vo:a i n@i6ovi6 EoOanstava...U Ali uEr?o
@e :o:aoV TJira? n@eni6 kKeri Qinili su HosPrtni ostaci naci@a7 a neiscrHni Mri@ent slivao @e u n@eno
krilo Elistavu kiNu svo@i6 ri?nica. M:evena u HurHur7 ona @e na svo@e go?Ee Ho?ivala Ponar6e7 ko@i
su se :iQili tolikoP ElagonaklonoNKu7 @er iP se Qinilo :a ona uveKava n@i6ovo :osto@anstvo.U
SuHrotnost i?Pe]u veliQanstvene HroNlosti #eneci@e i n@enog sa:aNn@eg HroHa:an@a :anas
Hre:stavl@a @e:an to%os u novoP Pitu o ovoP gra:u. TJa:an @e to gra:7 ko@i se rasHa:a g:e go:
ga Hogle:aN7 a i? sata u sat sve viNe tone u soHstveni groEU7 HiNe Bal?ak ABal?acG7 :ok Bares
ABarrnsG oHlaku@e Tfi?ioloNku Ee:uU i TiscrHl@enost #eneci@eU...
9? to i:u I u isto@ HersHektivi I i litani@e veneci@anski6 TnokturnaU7 o: forO San:ove
AYeorge San:G :o Yot@ea i Tena ATaineGV TNa: svo:oviPa Postova vi]ali sPo ne@asna l@u:ska
oEliQ@a ko@a su nas7 HoHut suPorni6 likova i? nekog sna7 HosPatrala kako Hrola?iPo. Poneka:7
ka: Ei se sve svetlosti Hogasile7 ?loslutno sPo HroPicali i?Pe]u Qetiri vrste taPe I one ul@aste7
vlaOne i :uEoke taPe vo:e7 olu@ne taPe noKnog neEa i neHro?irne taPe :va@u ?i:ova7 a fen@er
Earke Eacao @e na @e:an o: ovi6 Hosle:n@i6 svo@ crvenkasti o:s@a@7 ko@i @e otkrivao Hi@e:estale7 tela
stuEova7 Hortike i reNetkaste ogra:e Nto Ei se Hoka?ali7 Ha o:Pa6 HotoP iNQe?li. Svaki Hre:Pet
'1
Vrsta koralja. (Prim. prev.)
72
ko@ega Ei se u to@ HoPrQini :otakao neki ?alutali ?rak7 uka?ivao naP se u ta@anstveniP7
fantastiQniP7 ?astraNu@uKiP7 nesra?PerniP Hrivi:iPa.U AYot@e.G
#eK viNe o: @e:nog veka7 :akle7 #eneci@a @e Ortva @e:nog esteti?u@uKeg i turistiQkog
Tvoa@eri?PaU ko@i se sagin@e na: n@oP kao na: EeOivotniP teloP. etaviNe I i @oN gore I ona @e
PoO:a Hostala saPo @e:an ni? stereotiHa. Jer7 Pa koliko inteligentan Eio7 ili se takviP sPatrao7
intelektualac ko@i @e HoseKu@e ni@e u stan@u :a @e Hogle:a ?aista noviP oQiPa. 9 :OeHu Pu @e
vo:iQ Ao: otHrilike <2Z1. to @e Gedeker# kao Hrtl@ag on nosi svo@e slavne Hret6o:nike na ko@e ne
PoOe a :a se ne Ho?ove7 a o:se:a AEar :one:avnoG u nekoPe o: isti6 veliki6 6otela kao oni7
o:akle vi:i iste veQite Hri?oreV :akle7 u 6otelu TEvroHaU Akao eatoEri@an i Yot@eG7 ili u 6otelu
T\ani@eliU `kao San:ova7 Jise AJussetG7 Su@?a Kole ASouise 5oletGa. Mtu:a i ovakve reQeniceV
TJo@e EoraviNte7 6otel bEvroHab7 nala?i se na ula?u u #eliki kanal7 a Hreko Huta n@ega su 5orska
carinarnica 7iudecca i San 7iorgio 5aggioreR AeatoEri@anGX TMstrvce San Yiorgio @e na
suHrotno@ strani7 sa svo@oP crkvoP i svo@iP ?vonikoP ko@i kao :a Hlovi na: vo:oPX :esno se
:iOu 1ogana di mare i la SaluteR AKoleG.
Prust AProustG7 ko@i u HoQetku i?gle:a kao :a i?PiQe oHNtiP PestiPa7 na kra@u i saP Ha:a
I EareP ?a trenutak I u to%os veneci@anski6 ta@novitosti i Qaroli@aV TLaHutio saP se u sHlet
uski6 uliQica7 u one calli Nto u sviP HravciPa7 svo@iP OleEoviPa7 :ele koPa:iK #eneci@e o:seQen
i?Pe]u @e:nog kanala i lagune7 a ko@i na ta@ naQin kao :a se iskristalisao u Ee?Ero@niP7 tananiP i
HoPno o:re]eniP oEliciPa... NaiNao saP AHotoPG na @e:nu o: oni6 ar6itektonski6 celina HrePa
ko@iPa se7 u nekoP :rugoP gra:u7 ulice usPerava@u7 vo:e vas i o?naQava@u @e. Mv:e @e ona
i?gle:ala naPerno sakrivena u PreOi uliQica7 HoHut oni6 istoQn@aQki6 :voraca kaPo noKu :ovo:e
neku osoEu ko@u Hre svitan@a vraKa@u n@eno@ kuKi7 a ko@a ne sPe Honovo :a na]e QaroEno
HreEivaliNte7 veru@uKi na kra@u :a @e u n@ :osHela saPo u snu.U A uHravo to @e ra?log ?Eog ko@ega
ovoP TleHoP tekstuU HretHostavl@aPo I kao ?akl@uQak I laHi:arno i?reQen su: Se KorEi?@eaV
#eneci@a @e Tna@Qu:esni@e urEanistiQko HostignuKe na kugli ?ePal@sko@U.
!APE I DOKU!EN-I
7&
JaHa <. I Plan #eneci@e
<. 5rkva San P@etro AMlivoloGX 0. Ba?ilika sv. JarkaX >. \uO:eva HalataX [. ArsenalX F. Jost
RialtoX Z. 5rkva :ei ;rariX W. 5ab :bMroX 2. ;on:aco :ei Te:esc6i.
7'
JaHa 0. I JletaQko koloni@alno carstvo u sre:n@eP veku
7(
JaHa >. I Msvo@ena Ho:ruQ@a na koHnu
!letaki d)5devi
<. PaoluQo Anafesto APaoluccio Anafesto7 Z==IW<WG.
0. JarQelo Tegali@ano AJarcello Tegaliano7 W<WIW0ZG.
>. Mrso IHato AW0ZIW>WG.
[. \io:ato IHato AW[0IWFFG.
F. Yala Yaulo AYalla Yaulo7 WFFIWFZ7 svrgnutG.
Z. \oPenikoJonegario A\oPenico Jonegario7 WFZIWZ[G.
W. Jauricio YalEa@o AJauri?io YalEaio7 WZ[IW2WG.
2. _ovani YalEa@o AYiovanni YalEaio7 W2WI21[G.
=. MEelerio Antenorio A21[I21=. ili 2<17 svrgnutG.
<1. An]elo ParteQiHacio AAngelo ParteciHa?io7 2<1I20WG.
<<. _ustini@ano ParteQiHacio AYiustiniano ParteciHa?io7 20WI20=G.
<0. _ovani ParteQiHacio AYiovanni ParteciHa?io7 20=I2>Z. ili 2>W7 svrgnutG.
<>. P@etro Tra:oniko APietro Tra:onico7 2>Z. ili 2>W I <F. Part 2Z[G.
<[. Mrso ParteQiHacio I AMrso PatreciHa?io I7 2Z[I22<G.
<F. _ovani ParteQiHacio II AYiovanni ParteciHa?io II7 22<I22W7 svrgnutG.
<Z. P@etro Kan:i@ano I APietro 5an:iano I7 <W. aHril D I seHt. 22WG.
<W. P@etro TriEuno APietro TriEuno7 Pa@D 222 I kra@ Pa@aD =<0G.
<2. Mrso ParteQiHacio II AMrso ParteciHa?io II7 =<0I=>07 aE:iciraoG.
<=. P@etro Kan:i@ano II APietro 5an:iano II7 =>0I=>=7 aE:iciraoG.
01. P@etro ParteQiHacio APietro ParteciHa?io7 =>=I=[0G.
0<. P@etro Kan:i@ano III APietro 5an:iano III7 =[0I=F=G.
00. P@etro Kan:i@ano I# APietro 5an:iano I#7 =F=I=WZG.
0>. P@etro Asv.G Mrseolo I `Pietro AS.G Mrseolo I7 <0. avg.D =WZ I l. seHt. =W27 aE:icirao.
0[. #itale Kan:i@ano A#itale 5an:iano7 =W2 I :ec. =W=G.
77
0F. TriEuno JePo ATriEuno JePPo7 :ec.D =W=I==0G.
0Z. P@etro Mrseolo II APietro Mrseolo II7 Part ==0 I seHt. <11=G.
0W. Mtone Mrseolo AMttone Mrseolo7 <11=I<10Z7 svrgnutG.
02. P@etro Rentraniko APietro 5entranico7 <10ZI<1>07 svrgnutG.
0=. \oPeniko ;laEi@aniko A\oPenico ;laEianico7 <1>0I<1[0G.
>1. \oPeniko Kontarini A\oPenico 5ontarini7 <1[>I<1W1. ili <1W<G.
><. \oPeniko Selvo A\oPenico Selvo7 <1W1. ili <1W<I<12[7 svrgnutG.
>0. #itale ;ali@er A#itale ;alier7 <12[ ili <12FI<1=ZG.
>>. #itale Jik@el I A#itale Jic6iel I7 <1=ZI<<10G.
>[. Mr:elafo ;ali@er AMr:elaffo ;alier7 <<10I<<<2G.
>F. \oPeniko Jik@el A\oPenico Jic6iel7 <<<2I<<0=7 aE:iciraoG.
>Z. P@etro Polani APietro Polani7 <<>1I<<[2G.
>W. \oPeniko Joro?ini A\oPenico Jorosini7 <<[2 I feEr. <<FZG.
>2. #itale Jik@el II AfeEr. <<FZ I 02. Pa@ <<W0G.
>=. SeEasti@ano 5i@ani ASeEastiano Liani7 seHt. <<W0 I <>. aHril <<W2G
[1. Mrio JaliH@ero AMrio JaliHiero7 <W. aHril <<W2 I <[. @un <<=0G.
[<. Enriko \an:olo AEnrico \an:olo7 0<. @un <<=0 I <[. @un <01FG.
[0. P@etro 5i@ani APietro Liani7 F. avg. <01F I >. Part <00=G.
[>. JakoHo T@eHolo AIacoHo TieHolo7 Z. Part <00= I 01. Pa@ <0[=7 aE:iciraoG.
[[. Jarino Joro?ini AJarino Jorosini7 <>. @un <0[= I <. @an. <0F>G.
[F. Rani@ero 5en ARaniero Len7 0F. @an. <0F> I W. @ul <0Z2G.
[Z. Sorenco T@eHolo ASoren?o TieHolo7 0>. @ul <0Z2 I <F. avg. <0WFG.
[W. _akoPo Kontarini AYiacoPo 5ontarini. Z. seHt. <0WF I Z. Part <021G.
[2. _ovani \an:olo AYiovanni \an:olo7 0F. Part <021 I 0. nov. <02=G.
[= P@etro Yra:enigo APietro Yra:enigo7 0F. nov. <02= I <>. avg. <><<G.
F1. Jarino 5orci AJarino Lor?i7 0>. avg. <><< I >. @ul <><0G.
F<. _ovani Soranco AYiovanni Soran?o7 <>. @ul <><0 I ><. :ec. <>02G.
F0. ;ranQesko \an:olo A;rancesco \an:olo7 [. @an. <>0= I ><. okt. <>>=G.
F>. BartoloPeo Yra:enigo AW. nov. <>>= I 02. :ec. <>[0G.
F[. An:rea \an:olo A[. @an. <>0= I W. seHt. <>F[G.
FF. Jarin ;ali@ero AJarin ;aliero7 <<. seHt. <>F[ I <W. aHr. <>FF7 svrgnut i HoguEl@enG.
FZ. _ovani Yra:enigo AYiovanni Yra:enigo7 0<. aHr. <>FF I 2. avg. <>FZG.
FW. _ovani \olfin AYiovanni \olfin7 <>. avg. <>FZ I <0. @ul <>Z<G.
F2. Sorenco Relsi ASoren?o 5elsi7 <Z. @ul <>Z< I <2. @ul <>ZFG.
F=. Jarko Korner AJarco 5orner7 0<. @ul <>ZF I <>. @an. <>Z2G.
Z1. An:rea Kontarini AAn:rea 5ontarini7 01. @an. <>Z2 I F. @un <>20G.
Z<. Jikele Joro?ini AJic6ele Jorosini7 <1. Jun I <F. okt. <>20G.
Z0. Antonio #eni@er AAntonio #enier7 0<. okt. <2>0 I 0>. nov. <[11G.
Z>. Jikele Steno I AJic6ele Steno I7 <. :ec. <[11 I 0Z. :ec. <[<>G.
Z[. ToPa?o JoQenigo AToPPaso Jocenigo7 W. @an <[<[ I [. aHr. <[0>G.
ZF. ;ranQesko ;oskari A;rancesco ;oscari7 <F. aHr. <[0> I 0>. okt. <[FW7svrgnutG.
ZZ. Paskvale JaliH@ero APasiuale JaliHiero7 >1. okt. <[FW I F. Pa@ <[Z0G.
ZW. Kristoforo Joro A5ristoforo Joro7 <0. Pa@ <[Z0 I =. nov. <[W<G.
Z2. Nikolo Tron ANicolo Tron7 0>. nov. <[W< I 02. @ul <[W>G.
Z=. Nikolo JarQelo ANicolo Jarcello7 <>. avg. <[W> I <. :ec. <[W[G.
79
W1. P@etro JoQenigo APietro Jocenigo7 <[. :ec. <[W[ I 0>. feE. <[WZG.
W<. An:rea #en:raPin AF. Part <[WZ I Z. Pa@ <[W2G.
W0. _ovani JoQenigo AYiovanni Jocenigo7 <2. Pa@ <[W2 I [. nov. <[2FG.
W>. Jarko BarEarigo AJarco BarEarigo7 <=. nov. <[2F I <[. avg. <[2ZG.
W[. Agostino BarEarigo A>1. avg. <[2Z I 01. seHt. <F1<G.
WF. Seonar:o Sore:an A0. okt. <F1< I 00. @un <F0<G.
WZ. Antonio YriPani AZ. @ul <F0< I W. Pa@ <F0>G.
WW. An:rea Yriti AAn:rea Yritti7 01. Pa@ <F0> I 02. :ec. <F>2G.
W2. P@etro San:o APietro San:o7 <=. @an. <F>= I =. nov. <F[FG.
W=. ;ranQesko \onato A;rancesco \onato7 0[. nov. <F[F I 0>. Pa@ <FF>G.
21. Jarkantonio Trevi?an AJarcantonio Trevisan7 [. @un <FF> I ><. Pa@ lFF[G.
2<. ;ranQesko #eni@er A;rancesco #enier7 <<. @un <FF[ I 0. @un <FFZG.
20. Sorenco Priuli ASoren?o Priuli7 <[. @un <FFZ I <W. avg. <FF=G
2>. _irolaPo Priuli AYirolaPo Priuli7 <. seHt. <FF= I [. nov. <FZWG.
2[. P@etro Sore:an APietro Sore:an7 0Z. nov. <FZW I >. Pa@ <FW1G.
2F. Alvi?e JoQenigo AAlvise Jocenigo7 <<. Pa@ <FW1 I [. @un <FWWG.
2Z. SeEasti@ano #eni@er ASeEastiano #enier. <<. @un <FWW I >. Part <FW2G.
2W. Nikolo :a Ponte ANicolo :a Ponte7 <<. Part <FW2 I >1. @ul <F2FG.
22. Paskvale Rikon@a APasiuale 5icogna7 <2.avg. <F2F I 0. aHr. <F=FG.
2=. Jarino YriPani A0Z. aHr. <F=F I 0F. :ec. <Z1FG.
=1. Seonar:o \onato A<1. @an. <Z1Z I <Z. @ul <Z<0G.
=<. Jarkantonio JePo AJarcantonio JePPo7 0[. @ul <Z<0 I 0=Iokt. <Z<FG.
=0. _ovani BePEo AYiovanni BePEo7 0. :ec. <Z<F I <Z. Part <Z<2G.
=>. Nikolo \onato ANicolo \onato7 F. aHr. I =. Pa@ <Z<2G.
=[. Antonio Priuli A<W. Pa@ <Z<2 I <0. avg. <Z0>G.
=F. ;ranQesko Kontarini A;rancesco 5ontarini7 2. seHt. <Z0> I Z. :ec. <Z0[G.
=Z. _ovani I Korner AYiovanni I 5orner7 [. @an. <Z0F I 0>. :ec. <Z0=G.
=W. Nikolo Kontarini ANicolo 5ontarini7 <2. @an. <Z>1 I 0. aHr. <Z><G.
=2. ;ranQesko Erico A;rancesco Eri??o7 <1. aHr. <Z>< I >. @an. <Z[ZG.
==. ;ranQesko Jolin A;rancesco Jolin7 01. @an. <Z[Z I 0W. feE. <ZFFG.
<11. Karlo Kontarini A5arlo 5ontarini7 0W. Part <ZFF I >1. aHr. <ZFZG.
<1<. ;ranQesko Korner A;rancesco 5orner7 <W. Pa@ IF . @un <ZFZG.
<10. BertuQo #ali@er ABertuccio #alier7 <F. @un <ZFZ I 0=. Part <ZF2G.
<1>. _ovani Pesaro AYiovanni Pesaro7 2. aHr. <ZF2 I >1. seHt. <ZF=G.
<1[. \oPeniko Kontarini A\oPenico 5ontarini7 <Z. okt. <ZF= I 0Z. @an. <ZWFG.
<1F. Nikolo Sagre:o ANicolo Sagre:o. Z. feE. <ZWF I <F. @an. <Z2[G.
<1Z.Alvi?e Kontarini AAlvise 5ontarini7 0Z. avg. <ZWZ I <F. @an. <Z2[G.
<1W. Jarkantonio _ustini@an AJarcantonio Yiustinian7 0Z. @an. <Z2[ I 0>. Part <Z22G.
<12. ;ranQesko Joro?ini A;rancesco Jorosini7 >. aHr. <Z22 I Z. @an. <Z=[G.
<1=. Silvestro #ali@er ASilvestro #alier7 0F. feE. <Z=[ I F. @ul <W11G.
<<1. Alvi?e II JoQenigo AAlvise II Jocenigo7 <Z. @ul <W11 I Z. Pa@ <W1=G.
<<<. _ovani II Korner AYiovanni II 5orner7 00. Pa@ <W1= I <0. avg. <W00G.
<<0. AIvi?e III JoQenigo AAlvise III Jocenigo7 0[. avg. <W00 I 0<. Pa@ <W>0G.
<<>. Karlo Rucini A5arlo Ru??ini7 0. @un <W>0 I F. @an. <W>FG.
<<[. Alvi?e Pi?ani AAlvise Pisani7 <W. @an. <W>F I <W. @un <W[<G.
7-
<<F. P@etro YriPani APietro YriPani7 <W. @un <W[< I W. Part <WF0G.
<<Z. ;ranQesko Sore:an A;rancesco Sore:an7 <2. Part <WF0 I <=. Pa@ <WZ0G.
<<W. Jarko ;oskarini AJarco ;oscarini7 ><. Pa@ <WZ0 I ><. Part <WZ>G.
<<2. Alvi?e I# JoQenigo AAlvise I# Jocenigo7 <=. aHr. <WZ> I ><. :ec. <WW2G.
<<=. Paolo Reni@er APaolo Renier7 <[. @an. <WW= I <>. feE. <W2=G.
<01. So:oviko Janin ASo:ovico Janin7 =. Part <W2= I <0. Pa@ <W=W7 svrgnutG.
Stanovni%tvo Veneci*e .isto$i*ski centa$1
4 :/3:+:2S2*
<F2<. <>[.2Z<
<F2Z. <[0.=11
<Z0[. <[<.Z0F
<Z>>. <10.0[>
<Z[0. <01.>1W
<Z=Z. <>2.1ZW
<WZ1. <[=[WZ
<W21. <[<.12Z
<W=1. <>W.Z1>
<W=W. <>W.0[1
44 :32:I:S3/*
<2W<. <02=1<
<22<. <0=.2F<
<=1<. <[Z.Z20
<=<<. <F[.Z[0
<=0<. <FZ.2==
<=><. <Z>.F==
<=F<. <W[.=Z=
<=Z<. <>W.=2F
<=W<. <12.=2W
<=2<. =0.=0F
<=2F. 2Z.1W0
Na*vi%i nivoi vode .;=;?I;=>?1
<=<Z. l7Z1P
<=>Z. <7[W
<=[Z. <7>Z
<=[2. <7>0
<=F<. <7F<
<=Z1. <7[F
<=ZZ. <.=[
<=ZW. <7>2
<=Z2. <7[[
<=Z=. <7>2
7.
<=W2. <7>0
<=W=. <7>< <7[1 <7ZZ
<=21. <7>[
<=2<. <7>Z
<=20. <7>0
<=2Z. <7F2
B$o* aposleni8 ) !a$(e$i .;=B>I;=>A1
<=02. [.221
<=>F. Z.[[0
<=>=. <2.2W0
<=[W. <Z.F11
<=FF. 0F.>11
<=Z1. >1.<<W
<=ZW. ><.<[1
<=W<. >1.<<W
<=2<. 0F.W12
<=20. 0[.WW0
<=2>. 0>.F00
<=2F. <=.WW=
BIB,IO7RACIJA
Bu:uKi :a @e EiEliografi@a o #eneci@i ogroPna7 :a@ePo ov:e saPo naslove oni6 :ela ko@a
su se ne:avno Ho@avila i o: oHNti@eg su ?naQa@a.
A. #.7 Storia della civilt9 veneziana II kn@.7 #eneci@a I ;irenca7 <=FFI<=ZF.
A. #.7 Storia della cultura veneta Z kn@.7 #iQenca7 <=WZI<=2F.
A. #.7 Storia di Venezia 2 kn@.7 RiP7 <==0 sii.
Braunstein AP6.G i \elort AR.G7 Venise %ortrait ,istori-ue d0une citT Pari?7 <=W<.
5essi AR.G7 Storia della .e%ubblica di Venezia $ kn@. Jilano I Jesina7 <=Z2.
5o??i AY.G i KnaHton AJ.G7 Storia clella .e%ubblica di Venezia dalla 7uerra di C,ioggia
alla ricon-uista della @erraferma Torino7 <=2Z.
I:. i ScaraEello AY.G7 La .e%ubblica di Venezia nell0et9 moderna Torino7 <==0.
;ran?ina AEG7 Venezia Bari7 <=2Z.
Sane A;. 5G7 Venise une rT%oubli-ue maritime Pari?7 <=2F.
Renouar: Ap.G7 Les villes d0ltalie de la fin du F
e
au dTbut du F4V siUcle Pari?7 <=Z=.
T6iriet A;.G7 Histoire de Venise Pari?7 <=F0.
9nesco7 Sauver Venise Pari?7 <=W<.
Lor?i AA.G7 La .e%ubblica del Leone Storia du Venezia Jilano7 <=W=.
9;