Umbu-Ungu No Penge Bible Papua New Guinea

PULU YEMONGA UNGU KONDEMO
OU KORINI
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
This version of Total HTML Converter is unregistered.
OU KORINI OU KORINI
<<
11
>>
OU KORINI
Pollone KORINI Yamboma Pep OU Topa Sirimu Bokumu
Pollone I Pep Topa Sirimumunge Ungu Pulu Mare
Pollo kinie yuni pep topa sirimumanga ungu pulu mare inie yakondo gomo 714
molemo.
Kolea Korini akumu Akaya poropinjinge kolea ailimu. Akumu Giriki yamboma
moloringi kolea te. Pollo wale talo sipe koleamanga andopa Yesusinge ungumu nimbe
silipe andopalie Korini kepe purumula (Lipe Mundurumu Yema 18:1-17). Yu akuna
molopili Kirasinge yambo talape te akuna pulu monjiku moloringi, aku yambo talapemo
lipe taponjipe molorumu.
Nakolo Pollo yu aku koleamo mundupe kelepa kolea aili Epesasi pupe molorumu
kinie walse Kirasinge Korini yambo talape moloringine umbuni mare wendo orumu
pilipelie Ene lipu taponjembo. nimbe i pepmo ene topa sirimu. Unguma mimi siku
pilku, molko konjengi. nimbe pepmo topa sirimu (Ou Korini 16:7-9, Lipe Mundurumu
Yema 20:31).
Enene Sike. ningu tondolo munduku pilimele mele siye kolongenje. konopu
lepalie Pollone mini wale mundupe konopu aisili lipe mundupe molorumu mele nimbe
sipe, ene konopu telumu naa panjiku kapola naa moloringimunge ungu mare nimbe,
amboma kinie yema kinie ulu mare teko kenjiringimunge ungu mare nimbe, anju yando
kote tenjiringimunge ungu mare nimbe, ulsu yambomane kuru popo toko kaloringi
langimenga ungu mare nimbe, ambo ye pulime kinie ye ambo lilime kinie molko
konjing mele nimbe sipe, Pulu Yemonga Minimuni yamboma Teai. nilimo mele pilku
liku naa telemele kinie umbunime wendo olemo mele nimbe sirimula. Maku toko mimi
siku Pulu Yemo popo toko yunge imbi ambolko ola linjing mele nimbe sipe, Mini Kake
Telimuni Kirasinge yamboma tondolo lupe lupema we silimomonga ungu mare nimbe
sipe, konopu monjing ulumu paa olandopa mele nimbe sipe, yambo kololime lomboroko
ola molonge mele ungu mare nimbe sirimula. Aku ulumane Korini yamboma umbuni
sirimumunge aku ulumanga Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo mele Pollone ene
lipe taponjipe ungu peangama nimbe sirimu.
1:10-6:20munge ungu pulumu inie anjukundu 1:10** molemo. 7:1-16:12 akuna
ungu mare walsiringimenga ungu pulumu inie anjukundu 7:1* molemo.
Ya ungu pulumu pora nikimu.
1
1
Na Pollo, Pulu Yemone na walsipe mako torumuna Kirasi Yesusini Nanga
kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo,* na kinie olionga Kirasinge ungumu
pilili angenu Sositenisi pea molopololie i pepmo topo sikiru.
2
Pulu Yemonga yambo talape kolea aili Korini molemelema,* Kirasi Yesusi kinie tapu
toko molemelena Pulu Yemone Nanga yambo manjiku molko yambo kake tepili molangi
wai. nirimu yamboma, ene kinie koleamanga pali olionga Aili Yesusi Kirasinge imbimu**
ambolko ola linjiku popo tolemele yamboma kinie, ene pali i pepmo topo sikiru .
Ailimu olionga kepe enenga kepe pali Ailimu.
3
Olionga Lapa Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolone ene we kondo kolkolo, Ene
konopu pe nipili taka lelko molangi. niengili.
4
Ene Korini yamboma Kirasi Yesusinge yamboma molemelena Pulu Yemone ene we
kondo kolopa tepa konjirimumunge nane Pulu Yemondo alieli Ange. nimbu molio.
5-
6
Nane enendo Kirasi manda telemo temba mele temane peangamo topo sirindu unguma
Sike. ningu tondolo munduku pilku liringine ene kinie ulu peangama wendo orumu.
Kirasini enenga nimbe tenjirimumunge Pulu Yemone yunge unguma enene ningu konjing
tondolomo kinie, yunge ungumanga puluma pilku konjing tondolomo kinie, sirimuna kanu
tondolotolo kinie we tondoloma pali ene kinie pepili molemele.
7
Aku siku molemelena ene
Aili Yesusi Kirasi omba mona angilimbemonga konopu siku nokoko molemele kinie Mini
Kake Telimunge tondoloma pali yuni sirimu ene kinie pelemo.
8
Olionga Aili Yesusi Kirasi
omb walemo wendo omb kinie Pulu Yemone mongo simbe ulu te ene kinie naa
pepili. nimbe yuni Ene alieli enge ningu molangi. nilimo mele pe kepe nimb.*
9
Enendo
yunge Malo olionga Aili Yesusi Kirasi* pea Tapu toko molangi wai. nirimu Pulu Yemone
ulu Tembo. nilimoma paa sike telemo. Ene kinie aku sipe ulu peangama wendo
orumumunge pilipulie Pulu Yemo kinie alieli ange nilio .**
10
Angokeme, olionga Aili Yesusi Kirasinge* imbi lepo umbuni te ene kinie
pelemomonga ** ungu te mawa tekero: Ene konopu paa teluna mindi pupili, ungu telumu
mindi ningu, kapola kapola molangi. Lupe lupe naa molangi. Ene yambo talape telumu
mindi molko konopu telumu pepili molangi. nimbu mawa tekero.
11
Nanga angokeme,
kerepali ningu irinele teko molemele mele ambo Killoinge yambo marene ongo na
ningu siringi.
12
Enene telemele nikiru mele niembo: Ene marene ningindu: Olio Pollo
lombili pulimolo. nilimele.
Marene Olio Apollosi lombili pulimolo. nilimele.
Marene Olio Pita* lombili pulimolo. nilimele.
Marene Olio Kirasi lombili pulimolo. nilimele.
13
Nambemuna aku siku nilimeleye? Kirasi yu aisiliye? Na Pollone Ene lipu
taponjembo. nimbu unju perana kolonjirinduye? Ene no linjingindu Pollonga imbi lelko no
linjiringiye?
14-15
Nane ene Korini yambo mare no naa linjirindumunge yambomane Olio
Pollonga imbine no lirimulu. manda naa ningmunge ene papu no naa linjirindu. Nane
Kiripasi kinie Gayasitolo sike no linjirindu nakolo yambo mare pea molo.
16
(Sike, mare pea
no linjirindula. Sitepanasi kinie yunge ulkena peringi yamboma kinie no linjirindu lemo.
Akuma mindi no linjirindu. konopu lekero. Mare pea molonje. nimbu pilkiru.)
17
Kirasini
na No linjipui. nimbe lipe naa mundurumu. Yunge temane peangamo Toko sinjipui.
nimbe lipe mundurumumunge na yamboma no linjilipu naa andolio . Kirasinge temane
peangamo andopo tombondo yambo pilipe konginjili pelemomane temane lupe lupe
tolemele mele na aku sipu naa tolio. Aku sipu tembo kinie Kirasi kolorumu unju
peramo yunge engemo naa peli none tenjipu, aku unju peramonga tondolomo* topo manie
mundumbu. nimbu aku naa telio.
18
Sike Kirasi kolorumu unju peramonga ungu nilimolomo mindili nongo molko
kenjing aulkena pulimele yambomane ningindu: Uluri molo. Akumunge lipe taponjimbe
tondolo te naa pelemo. nilimele. Nakolo olio lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena
wendo lipe yu kinie pea molopo konjimul aulkena lipe monjimu yamboma olione Unju
peramonga ungumu Pulu Yemonga tondolo pelemo ungumu. nimbu pilimolo.
19
Aku
siku ningu pilimelemonga ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo, akumu i sipe:
Pilipe konginjili pelemo yambomanga
pilipe konginjilimu
nane topo manie mundumbu.
Yambomane Sumbi sipu pilimolo.
nilimele yambomanga
konopuma tepo embambo simbu.
nirimu kanumu.*
20
Pulu Yemone aku sipe pilili yamboma topa manie mundumbe liemo kini yambo
mare pilipe konginjili pelemo yamboma kinie, Mosisini sirimu ungu manema pilku konjiku
yamboma mane silimele yamboma kinie, uluma pali pilkulie kerepali nilimele yamboma
kinie, kanu yambomando nambolka nimulye? Ya ma koleana konopuni tondolo munduku
pilimele uluma pali Pulu Yemone aku uluma tondolo te naa pelemo mele naa lipe ora
sirimuye? Aku uluma tondolo te naa pelemo mele lipe ora sirimu kanumu.
21
Akumu nambe tepo pilipulie nikiruye? Pulu Yemo pilipe konginjili pepili
molemomonga ma koleana pilipe konginjili pelemo yambomane yu molopa pilimo mele
manda naa piling akumunge olione Yesusi kolorumu ungumu nimbu silimolo kanu
ungumundu pilipe konginjili yambomane Aroma toko, ningu kenjikimili. nilimele ungu
akumuni Aku ungumu sike. ningu tondolo munduku pilimele yamboma Pulu Yemone lipe
taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie molko konjing aulkena lipe
monjilimo.*
22
Juda yambomane Pulu Yemone ulu tondoloma telemo mele ulu mare
kanamili. nilimele;* Giriki yambomane Olio pilipe konginjili peangama pepili. Olio
ulumanga puluma paa pilipu konjemili. ningu mindili siku kongono telemele.
23-24
Nakolo
olione Yesusi unju perana toringi kolorumumunge temanemo mindi andopo topo silimolo.
Aku ungumu Juda yambomane ungumu we pilku ulu tondolo mare naa kanokolie Aku
ungumu ungu kerimu. Paa kapola molo. nilimele; Giriki yambomane ungumu we pilku
ungumunge pulumu naa pilkulie I ungumu aroma ungumu. nilimele; nakolo Pulu
Yemone Juda yambo mare kinie, Giriki yambo mare kinie Nanga yamboma molangi wai.
nirimu pilirimulu yambomane kanu ungumu pilipulie, Aku ungumuni Pulu Yemone
lipe mundupe olio sirimu ye nomi Kirasimu* molopa telemo mele nimbe silimo ungumu.
Yu Pulu Yemonga tondolomo; yu Pulu Yemonga pilipe konginjilimu. nilimolo.
25
Ma
koleana yambo marene Pulu Yemone konopuni pilimo ungu mare aroma topa pilimo.
nilimele nakolo yuni konopuni aroma topa pilimo mele kepe paa olandopa; yambomane
Paa pilipu konjilimolo. nilimele mele maniendopa. Pulu Yemone ulu mare telemo kinie
yambomane kanokolie, Aku uluma enge te naa pelemo. ningu kanolemele nakolo enge te
naa pelemo nilimele ulumanga tondoloma kepe paa olandopa, yambomane Ulu
tondoloma tekemolo. nilimele tondoloma paa maniendopa.
26
Angokeme, ou Pulu Yemone Nanga yamboma molangi wai. naa nipili moloringi
mele kini altoko mimi siku piliengi! Yambomane ene kanokolie Ene aisili pilipe konginjili
yamboma moloringi. naa niringi. Ene yambo aisili yamboma nokoli engemo pelemo. naa
niringila. Ene aisili enenga anda kolepama imbi molorumu. naa niringila.
27
Nakolo ma
koleana yambomane yambo mare kanokolie, Yambo konopu naa peli yambo aroma
tolime. nilimele yamboma Pulu Yemone mako topa Nanga yamboma molangi. nilimo;
Yambo enge naa peli yamboma. ningu kanolemelema mako topa Nanga yamboma
molangi. nilimo. Nanga yambomando aku siku ningu pilimele yambo pilipe konginjili
pelemo yamboma kinie, Olio enge pelemo. ningu pilimele yamboma kinie, pipili kolangi.
nimbe Pulu Yemone kanu we yamboma mako topa Nanga yamboma molangi wai. nilimo.
28
Ya ma koleana imbi naa molemo yamboma kinie, yambomane kanoko keri kanolemele
yamboma kinie, yambomane yambo koropama ningu kanolemele yamboma kinie, akuma
Pulu Yemone mako topa Nanga yamboma molangi. nirimu. Yambo imbi molemoma
kinie, tondolo pelemo yamboma kinie, aku yamboma we yambo koropama molangi.
nimbe, kanu we yamboma Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu.
29
Yambo
tene nanga kumbikerena yuyu kapi nimbe yunge imbi ambolopa ola manda naa limbe.
nimbelie Pulu Yemone kanu sili yamboma mako torumu.
30
Pulu Yemone yuyu ene Kirasi
Yesusi kinie pea tapu toko molangi. nimbe lipe mundurumuna yu kinie pea molemele
kanumu. Pe kini Pulu Yemone olio pilipe konginjilimu kinie konopuni mimi sipe pilili ulumu
kinie silimo akumunge pulumu Kirasi yu. Kirasini olionga nimbe tenjirimu ulu akumuni
Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime molko, nanga yamboma manjiku molko yambo
kake telime molangi. nilimo. Kirasini tenjirimu ulumuni Ene teko kenjiringimunge molko
kenjiku mindi pung aulkena wendo wangi, ulu pulu kerimene ene altopa naa ambolopili.
nilimo.*
31
Akumunge Pulu Yemonga bokuna ungu te nilimo mele mindi teamili. Aku
ungumu i sipe:
Yambo tene Konopu sipu kapi niembo. nimu liemo
Ailimuni yunge tenjirimumunge pilipelie
Ailimu mindi konopu sipe kapi nimbe
imbi ambolopa ola linjipili.*
nilimo kanumu mele teamili.
OU KORINI OU KORINI
<<
11
>>
1995 Wycliffe Bible Translators, Inc.
OU KORINI OU KORINI
<<
22
>>
2
1
Angokeme, akumunge nanga nanu pilipe konginjilimu kinie tondolomo kinie naa
pepili terindu mele* niembo: Na ene moloringine ombolie Pulu Yemonga ungumu ene
nimbu simbundu pilipe konginjili olandopa pelemo yambomane unguma sulu teko ningu
konjilimele mele naa nirindu.
2
Na ene kinie molopolie Yesusi ye nomi Kirasimu yu mindi
konopu kimbu sipu molopolie, yu unju perana toringi kolorumu mele mindi paa konopu
kimbu sipu molopo, ene akumu mindi piliengi nimbu simbu. nimbu molopolie pilipe
konginjili pelemo yambomane nilimele mele naa nirindu . Ungu lupe te konopu kimbu sipu
mane naa siembo. nimbu ou pilirindu.
3
Na ombo ene kinie molopo unguma nimbu
sirindu kinie na enge te naa perimu. Pipili kolopo alieli mini wale mundupu molorundu.
4
Temane peangamo ene topo simbundu pilipe konginjili pelemo yambomane nilimele
mele unguma naa nimbu sirindu. Nanga pilipe konginjili olandopa pelemomone ene
konopu alowa teangi. nimbu ene unguma tondolo mundupu naa nimbu sirindu. Mini Kake
Telimunge tondolomone na lipe taponjilimo kinie kanokolie nimbu sikiru mele pilku liengi.
nimbu yunge tondolomone unguma ene nimbu sirindu.
5
We yambomane pilipe konginjili
pepili unguma ningu konjilimelenje pilkulie Sike nikimili. ningu tondolo munduku
pilimelkanje kapola naa telka. Pulu Yemonga tondolomo mindi kanokolie Yunge ungumu
sike. ningu tondolo munduku piliengi! nimbu unguma aku sipu we nimbu sirindu.
6
We yambomando pilipe konginjili yambomane ningu silimele mele sike nimbu naa
silio nakolo Pulu Yemonga ungumu kamu pilku konjilimele yambomando unguma nimbu
simbundu pilipe konginjili pelemo unguma nimbu silio. Nakolo aku pilipe konginjilimu ya
mana yambomane pilku konjiku ningu silimele mele paa molo. Ya ma koleana nokoko
kamako molemele yambomane ungu mane silimele mele ungu mane naa silio. Mulu ma
pora nimb kinie enenga engemo pora nimb.
7
Nane nilio mele lupe. Nane Pulu
Yemonga konopu peanga pepa pilipe konginjili unguma mindi nimbu silio, aku ungumu
Pulu Yemone mulu matolo ou naa tepalie olio tepa konjipe Yu kinie pea molangi. nimbe,
nimbe panjirimu nakolo aku ungumu ou lopi tepa perimumu kini mindi kamu mona lemo,
aku ungumu mindi nimbu silio.
8
Nane pilipe konginjili nikiru akumu ya ma koleana
nokolemele ye kamakoma naa pilimele. Pilimelkanje tondolo pa teli pelemo ye Ailimu* unju
perana kolopili. ningu uku toko naa panjilimelka.
9
Nakolo aku ungumunge ungu te
Pulu Yemonga bokuna toringi nilimo, akumu i sipe:
Pulu Yemo konopu monjilimele yamboma
yuni tepa konjipe melema nosinjilimo mele
yambo telumuni kepe mongone naa kanoko,
ungu te naa pilku, konopuni naa piliringi.*
nilimo kanumu,
10
nakolo Pulu Yemone Yunge Minimuni tei. nirimu kinie Minimuni olio
kanu lopi terimu ulumu lipe ora sirimu.
Yunge Minimuni melema pali mimi sipe kanopa, Pulu Yemonga konopuna ulu tondolo
pelemoma kepe kanolemo.
11
Yambo tene yambo te konopuni pilimo mele naa kanolemo.
Yambo tenga minimuni mindi yuyu konopu lemo mele kanopa pilimo. Aku sipela Pulu
Yemo yuni konopuni pilimo mele yambo tene naa kanolemo, Pulu Yemo yunge Minimuni
mindi kanolemo.
12
Pe Pulu Yemone yunge Minimu olio sirimuna Pulu Yemone olio tepa
konjipe we silimo mele pilimolo. Olio ya ma koleamonga tondolo te lirimulu. nimbu naa
pilimolo.
13
Akumunge nane ungu nimbu silioma ma koleana pilipe konginjili tene naa nimbu
silio. Pulu Yemonga Minimuni na mane sipe Ningu si. nimbe ungu umbu tonjilimo
unguma Pulu Yemonga Minimu konopuna molemo yamboma nimbu silio.
14
Pulu Yemonga Minimu konopuna naa molemo yambomane Pulu Yemonga
Minimuni nimbe silimo mele naa pilku limele. Pulu Yemonga Minimu konopuna molemo
yambomane mindi Pulu Yemonga melema liku mimi siku pilimele akumunge Pulu Yemonga
Minimu konopuna naa molemo yambomane Aku melema uluri molo. ningu pilku
sundulimele.
15
Nakolo Pulu Yemonga Minimuni ambolemo yambomane melema pali
puluma mimi siku pilku apuruku konjilimele. Nakolo we yambomane Pulu Yemonga
Minimu konopuna molemo yamboma manda kanoko naa apuruku, Teko konjikimili. molo
Teko kenjikimili. ningu manda naa pilku nilimele.
16
Pulu Yemone konopuni pilimo mele
manda naa pilimelemonga ungu pulu te Pulu Yemonga bokuna nilimo, akumu i sipe:
Naene Ailimu konopuni pilimo mele
manda kanopa pilipe,
Ailimu manda mane simbeye?*
nimbe molemo kanumu. Akumu sike nakolo olio Pulu Yemonga Minimu konopuna
molemo yambomane Kirasi konopuni pilimo mele** aku sipu pilimolo akumunge
Ailimuni pilimo mele manda pilimolo .
OU KORINI OU KORINI
<<
22
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
33
>>
3
1
Angokeme, aku nikirumunge na ene kinie molopolie, yamboma Pulu Yemonga
Minimuni nilimo mele pilku liku telemele yamboma mane silio mele ene aku sipu manda
mane naa sirindu. We mana yambo umbu konopuni mindi pilimele yamboma mane silio
mele ene aku sipu mane sirindu. Kirasinge ambolango pamema mindi moloringimunge
2
nane ene ame mindi sirindu.* Ene langi enge nilime manda naa nonge. nimbu kanopolie
langi enge nilime naa sirindu. Kini kepe langi enge nilime manda naa nonge.
3
Enenga ou
konopu wemane ene ambolopili molemelemonga mana yambomane telemele mele telemele.
Ene Yambomane teko nosikimili mele nane aku sipu telkanje papu. ningu yamboma kinie
konopu keri panjiku, anju yando irinele teko, aku uluma telemele, akumu konopu ouma
pepili molemelemonga telemele.* Aku ulu telemelemane ene Mini Kake Telimuni kamu
ambolemo yamboma naa molko, yunge ungumu naa pilimele mele lipe ora silimo.
4
Enene i siku mele telemele: Yambo tene nimbendo: Na Pollonga yambomo. nilimo.
Tene nimbendo: Na Apollosinge yambomo. nilimo. Aku siku nilimele yamboma we mana
yamboma mindi naa molemeleye?
5
Apollosi kinie Pollotolo nambemuna arenale teko kerepali nilimeleye? Apollosi
naeye? Pollo naeye? Apollosi olto Ailimunge kendemandetolo mindi. Ailimuni kongono
lupe lupe sirimu yetolo molopolie, aku kongonomo terimbulumunge ene Kirasi sike.
ningu tondolo munduku piliringi* aulkemo akisinjirimbulu yetolo mindi molembolo.
6
Nane
langi umbu torundu; pe langi umbu tonjirindu koleana Apollosini andopa no mundurumu;
nakolo Pulu Yemone Langime toko raka nimbe opili. nirimu.
7
Akumunge yambo langi
umbu tonjilimomo imbi naa molemo; yambo poniena andopa no silimo yambomo kepe
imbi naa la molemo; Pulu Yemone Langime wendo opili. nilimo aku yemo mindi imbi
molemo.
8
Yambo langi umbu tolemo yambomo kinie poniena andopa no silimo yambomo
kinie aku yambotolonga kongono te olandopa te maniendopa molo. Aku yambotolone
Pulu Yemonga kongono mindi tengelemonga telembele mele mimi sipe kanopa apurupe
yu mele mele mele kalomba.
9
Apollosi olto kinie Pulu Yemo kinie tapu topo kongono
telemolo yema; ene Pulu Yemonga ponie mele, akumunge yu mindi olandopamo .
Ene Pulu Yemone ulkemo takopa molemo mele molemelela.
10
Na ene moloringine
ombo pulu monjipu unguma mane sirindu kinie Pulu Yemone we kondo kolopalie Na
ulke takoli kongonomonga pilipe konginjili pelemo yemo molopili. nimbe tondolo te we
sirimu. Ene yunge ulkemo angilipili. nimbe na aku tondolomo sipelie lipe mundurumuna
ene moloringine ombo, Ulke angilimbemonga ponga polangi. nimbu mana kouma talape
topo nosirindu, aku koumanga ola yambo tene ulkemo takopa molemo. Nakolo ulke
takolemele yambomane mimi siku pilku konjiku ulke takangi.*
11
Ulkemo ola takonge kouma
nane talape topo nosirindu akuma Yesusi Kirasi yu.* Yambo tene alowa tepa kou lupe mare
manda naa nosimbe.
12
Yambo marene Pulu Yemonga ulkemo kanu koumanga ola
takongendo kou gollo kinie, kou sillipa kinie, kou mone olandopa pulimo kouma kinie, aku
mele peangamane takoko, marene unju kinie angi kinie rasi witi unju aku mele kerimene
takoko, telemele.
13
Pe Pulu Yemone yamboma kote tenjipe pilimbe walemo wendo omb
kinie ulkemo takolemele mele mona lemba. Kanu walemo kinie tepe tene Yambomane
kongono teringime teko konjiringinje molo teko kenjiringinje? nimbe manda manjimbe.
14
Manda manjimbe kinie yambo tene manie talape topa lemo koumanga ola* ulke
takombamo tepene naa nomba pora simu liemo yu mele kalolimu limbe.
15
Molo yambo
tene ulke takombamo tepene nomba pora simu liemo aku kongono tembamonga mele
kalolimu naa limbe. Kanu yambomo yuyu Pulu Yemone lipe taponjipe Mindili naa
nopili. nimbe yu kinie molopa konjimbe ulu pulumu* simbe nakolo yu, tepene yambo te
nomb telemo kinie yambomane liku taponjiku yu wendo limele kinie tepene kamu naa
nolemo yambomo mele molomba.
16
Ene Pulu Yemo molemo ulke suluminia* paa kake telimu molemele; Pulu Yemonga
Minimu enenga konopuna sukundu molemo; akumu ene naa pilimeleye?
17
Akumunge
yambo tene Pulu Yemonga ulke suluminia* paa kake telimu tepa kenjimu liemo Pulu
Yemone kanu yambomo tepa kenjimbela. Pulu Yemonga suluminiamo Yunge suluminia
kake telimu. nilimo, aku suluminiamo ene eneno, akumunge aku sipe tepa kenjimbe
yambomo yuni yu kepe tepa kenjimbe.
18
Ene eneno konopuni kolo toko naa piliengi! Enenga yambo tene yuyu pilipelie, ma
koleana yambomane Olio pilipe konginjili pelemo yamboma molemolo. ningu pilimele
mele yuni aku sipe Pilipe konginjili yambomo molio. nimbe pilimu liemo Aku sipu nimbu
naa piliembo. nipili. Mana yambomane na kanokolie Aroma toli yambomo. ningu
kanangi. nipili. Aku sipe nimb kinie sike pilipe konginjili yambomo molomba.
19
Mana
yambomane pilkulie Akumu pilipe konginjilimu. ningu pilimele mele Pulu Yemone
kanopalie Kekelepa toli ulumu. nimbe kanolemo. Akumunge ungu te yunge bokuna
molemo, akumu i sipe:
Yambo marene yamboma teko kenjingindu
enenga konopuna pilipe konginjili pelemomone
uluma telemele nakolo
Pulu Yemone aku telemele uluma kanopalie
Aku pilkulie tekemelemonga ene eneno melu lelko
nomi suku mundukumili. nimbe kanolemo.*
nimbe molemo kanumu.
20
Akumunge ungu te pea molemola, akumu i sipe:
Ailimuni pilipelie,
konopuna pilipe konginjili pelemo yambomane
konopuni pilimele mele ene naa lipe taponjimbe.
Pilimele mele uluri molo. nimbe pilimo.*
nimbe aku sipe molemo.
21
Akumunge altoko yemanga imbime kapi ningu ambolko ola naa
linjengi.* Melema pali enenga.
22
Na Pollo kepe Apollosi kepe Pita* kepe, ma koleamo
kepe konde mololi ulumu kepe kololi ulumu kepe, kini lemo melema kepe pe lemba
melema kepe, akuma pali enenga; ene liku taponjingndu aku tapu yema kinie melema
kinie pelemele ;
23
ene Kirasinge yamboma, Kirasi Pulu Yemonga yemola, akumunge elte
kinie olio kinie melema pali enenga kene anju anju talape yu mele mele manda molame! *
OU KORINI OU KORINI
<<
33
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
44
>>
4
1
Apollosi olto molembolo mele yambomane pilku kanonge mele i sipe: Olto Kirasinge
kongono tenjili kendemandetolo molopolo, ungu ou lopi tepa perimuma Pulu Yemone ou
nimbe pra naa sirimu unguma* nokopo yamboma nimbu silimbolo yetolo molembolo.
Aku siku yetolo molembele. ningu pilngi liemo papu.
2
Yambo tene yambo tenga
kongono tenjilimo yambomone yunge aili nokoli yemone Tei. nilimo mele paa mimi sipe
pilipe tepili. Mimi sipe pilipe naa temu liemo kapola molo, ene pilimele.
3
Nane kongono
telio mele enene molo kote tenjilimo ye tene kanoko apuruku Mimi sipe tepa
konjilimonje. ningu kanongi liemo uluri molo. nimbu konopu kimbu sipu naa molio.
Nanu kepe telio mele naa apurulio.
4
Nane nanga konopuni pilipulie Pulu Yemone Tei.
nilimo kongonomo tepolie sike ulu te tepo naa kenjilio. nimbu pilio nakolo Nane sike
tepo naa kenjilio. Ye sumbi nilimu molio. nanu manda naa nimb.* Nane kongono telio
mele Ailimuni yuyu pilipe apurulimo.
5
Akumunge, Ailimuni omba kote pilipili. ningu
nokoko molkolie isili ou enene yambomane uluma telemele mele naa apurengi. Yu ombalie
sumbuluna pelemo uluma Pa teline mona lepili. nimbe, yambomane uluma tengendo
konopuni pilimele mele mona nimbe pra simbe. Aku temba walemonga Pulu Yemone
olione telemolo mele pilipe apurupelie tepo konjilimolo ulumanga olio kapi nimb.
6
Angokeme, nane Nokoli yambomanga unguma mimi siku pilku kongono teko
konjengi. nikiru mele Ene lipu taponjembo. nimbu Apollosi oltone telembolo mele
kanangi. nikiru. Tembolo mele pe kanokolie ungu te pelemomonga* pulumu ene manda
sumbi siku piliengi! nimbu molio. Kanu ungumu i sipe:
Pulu Yemonga bokuna Teangi. nilimo mele
mindi mimi siku pilku teangi.
Enene ulu te lupe naa teangi.
nimbe molemo mele pilkulie yambo tenga imbimu ambolko ola linjiku yambo tenga imbimu
toko manie mundunjiku naa teangi.
7
Ene Ailime molemolo. nilimele angokeme, Olio
imbi molopili. Yambo lupema imbi naa molopili. naene nimuye? Ene mele peanga liringime
Pulu Yemone naa sirimuye? Pe tondolo liringime Pulu Yemone simu liemo nambemuna
enenga imbime eneno ambolko ola liku kapi nilimeleye?
8
* Mele aisili koronga manda lirimulu. Minimunge mele aisili nosipu kapola
molemolo. ningu pilimeleye? Koronga Kirasi kinie kamako kingime molopo yamboma
nokolemolo. ningu pilimeleye?** Aku liemo olto pea aku sipu naa molemolo akumu keri.
Nakolo Ene aku siku naa molemele. konopu lekero. Ene paa sike ye nomi kingime
molemelkanje papu. Aku lelkanje olto ene pea kingime molemelka. Aku lelkanje papu.
konopu lekero. Nakolo olio isili ou kingime naa molemolo.
9
Olio molemolo mele
nane pilkirumu niembo: Olio Kirasini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
yema* olio paa maniendopa. konopu lekero. Kote tenjiku Toko konjengi. nilimele
yamboma mele molemolo. Yamboma konopu siku kanoko molangi toko konjengi. ningu
penana sukundu mundulimele yamboma mele molemolo. Mana yamboma kinie angelloma
kinie yambomane pali olio nemo nemo ningu kanoko molemele.
10
Kirasinge temanemo
andopo nimbu silimolomonga yambomane olio Ye aromama. nilimele nakolo ene Korini
Kirasinge yamboma ne Kirasinge yamboma molemolomonga olio pilipe konginjili
pelemo yamboma molemolo. nilimele. Olio Kirasini kongono sirimu yema ndo Ene
enge te naa pelemo. nilimele; enene eneno Olio enge paa pelemo. nilimele. Oliondo Ene
imbi naa molemo. nilimele nakolo enene eneno Imbi paa molemo. nilimele.
11
Olio Kirasini kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema sike ou
molorumulu mele kini kepe we molemolo. Olio paa engelene kolopo, no wakane kolopo,
mulu wambale sungu mengu nilime panjilimolola. Olio paa mindili nongo, kolangi. ningu
wale aisili kopene tolemele. Olio tenga taka lepo molomolo ulke te naa angilimo.
12
Kou
mone lipu langi kinie melema limulundu oliolio mindili sipu kongono telemolo.
Yambomane olio iri toko Molko kenjengi! nilimele kinie olione pundu topo Pulu
Yemone ene tepa konjipili. nilimolo;* Pulu Yemonga kongono telemolomonga
yambomane olio mindili silimele kinie pundu topo ungu te naa nimbu umbunime we
melemolo;
13
yambomane olio ungu taka tonjiku ningu kenjilimele kinie olione ene pundu
topo ungu peangama nilimolo. Ou kepe, pe yandopa kini kepe, yambomane Olio yambo
paa koropa, yambomane langi nurupulu toko ele telemelema mele molemolo. ningu
pilimele.
14
Ene pipili kolangi. nimbu nane i ungumu pepna naa tokoro. Ene nanga paa
konopu monjilio ambolangoma. nimbu ungu te lepi lepi topo i pepmo tokoro.
15
Ene
Kirasinge ungumu mimi siku piliengi! ningu nokolemelka tapu ye paa aisili, tene tausini
mele, molemelkanje enenga lapa aisili naa molemelka. Nane Kirasi Yesusinge ungumu ou
pulu pulu ene nimbu sirindu kinie Temane peanga akumu sike. ningu tondolo munduku
piliringimunge na enenga lapamo molorundu, ene nanga ambolangoma moloringi mele
molemele .
16
Na enenga lapamo molio, ene nanga ambolangoma molemele kene nane
ene tondolo mundupu mawa tepolie nimbundu: Ulu telioma kanokolie mimi siku manda
lelko teangi. nikiru.
17
Aku teangi. nimbu Timoti ene molemelena Opili. nimbu lipu
mundukuru. Yu Kirasinge yemo molopa yu kinie olto Kirasinge kongono pea andopo
telembolomonga yu nanga konopu monjilio kangomo. Yuni Ailimunge kongonomo mimi
sipe nokolemo. Nane Kirasi Yesusinge unguma pilipulie tepo molio mele altoko piliengi
nimbe simbe. Na Kirasi kinie molopolie tepo molio mele kinie, Kirasinge yambo
talapemanga* andopo Teangi. nimbu mane silio mele kinie, telu sipe. Aku sipe mele
Timotini ene altoko piliengi nimbe simbe.
18
Enenga yambo marene Pollo naa omb. konopu lelko kara puku mongo
kondolemele.
19
Nakolo Ailimuni na Pui. nimu liemo na paa sike ene molemelena
nondopo omb. Ombolie kara puku mongo kondolemele yambomane ungu nilimele mele
mindi pilimbundu naa omb. Ene sike tondolo te pelemonje molo Pulu Yemonga
kongono naa teko unguma we nilimelenje . nimbu kanombo omb.
20
Pulu Yemo ye nomi
kingi molopa nokolemo* yamboma ungu mindi naa nilimele. Yunge tondolomone yunge
kongono teko yunge yamboma sumbi siku molemele akumunge ne kara puli yamboma
sike tondolo pelemonje. nimbu kanombo .
21
Nane ene nambolka uluri tembo kinie
Peanga. konopu lekemeleye? Na ka pulse membo ombo ene ka pulsene topo mane
simbu kinie peanga. konopu lekemeleye? Molo nane ene molongena ombo konopu
monjipu taka lepo mane sipu kondo kolombo kinie Peanga. konopu lekemeleye? Ene
piliei.
OU KORINI OU KORINI
<<
44
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
55
>>
5
1
* Ene kinie wa ulu kerinele teli ulu te wendo olemo mele temane toko silimele akumu
na pilkiru. Kanu ulumu ulsu molemele yambomane** teko kenjilimele mele maniendopa, i
ulumu olandopa. Enenga ye tene lapanga ambomo yu lipe memba andolemo.***
2
Enenga
angenu ye tene aku sipe telemomonga enene Olio yambo peangama molemolo. ningu
eneno nambemuna kapi nilimeleye? Enenga imbi ambolko ola liku uluma telemele mele
munduku kelkolie, konopu keri panjiku kola teko, tepa kenjilimo ye kanumu Ene kinie
tapu topa naa molopili. ningu toko makoroko ulsu mundulimelkanje papu.
3
Sike nanga
kangimu ene kinie naa molemolo nakolo nanga konopumuni Ene kinie molemolo. konopu
lepolie, na pea molemelkanje yunge kotemo pilipulie Yu tepili. nilke mele ou na pilipu
molio.
4
Enene tenge mele pilkirumu niembo: Olionga Aili Yesusi* kinie maku toko
molonge kinie na konopuni enenga maku tongemo nokombo none temba, olionga Aili
Yesusinge engemo ene kinie molombala.
5
Aku sipu maku topo molomolo kinie ne tepa
kenjilimo yemo Kurumanga nomi Setenene* yu nokopili. ningu yu Setene liku siengi.
Ya mana Setenene yunge kangimu tepa kenjimbe mindili nomb kinie yu konopu
alowa tembanje. Pe Ailimu omba yambomanga kote pilimbe walemonga Yemonga
minimu kolea kerine naa pupe mindili nomba, yu kinie pea molopa konjimbe. ningu yemo
yu kinie aku siku teangi.
6
Ene kinie ye te molemomone ambo te kinie tepa kenjipe molopili enene eneno
kapi nilimele akumu paa kapola naa telemo. Paa teko kenjilimele. Pillawa akoli mele isi
pillawana mundukulie pillawa teko mimi telemele kinie isi paa wallo koltene pillawa aisili
akolemo mele* ene naa pilimeleye?
7
Akumunge, Juda yambomane ou teringi mele
pilkulie isi ouma toko ele tekolie, isi naa peli pillawa kondemo molangi. Pulu Yemonga
angellomone olio naa topa we omba pupili. ningu Juda yambomane sipisipi walomo toringi
mele Kirasini enenga sipisipi walomo mele molambo tangi. nimbe kolo wangopa
kolonjirimumunge ene sike pillawa konde mele molemele. Aku kene ne yemo isi mele
molemo. ningu yu makorangi.
8
Aku kene Pulu Yemonga angellomone we omba pupe
Juda yamboma naa torumu mele konopu siku pilingindu Juda yambomane isime pali liku ele
teringi mele * Kirasi olionga nimbe kolonjirimu mele konopu sipu pilimulundu ulu pulu
kerime kinie tepo kenjilimolo uluma pali kinie isi ouma mele nimbu mundupu kelepo, yu
kapi nimulundu Pulu Yemone ulu kake telime nimbe kanolemo uluma tepo, ungu sikema
mindi nimbu molamili. Aku uluma pillawa isi naa pelimu mele.
9
Nane ou pep te topo sirindu akumu* i sipu nimbu topo sirindu: Wapora toli
yamboma kinie ene teluna tapu toko naa molangi. nirindu kanumu.
10
Nakolo aku
nirindumu, ulsukundu molemele yambomane wapora toko, yambomanga melema kanoko
yama mengo, yambomanga melema kolo toko wa liku, we melema Olionga pulu yema.
ningu liku anjiku popo toko melema kalko silimele yambomando naa nirindu. Kanu
yamboma kinie tapu topo naa molopo mundupu keleamili. nilimelkanje ya ma koleamo
kamu munduku kelemelka, akumu manda molo .
11
Nane pep topo sirindumunge
pulumu i sipe: Yambo tene Na Kirasinge yambomo. nimbelie wa ulu kerinele tepa,
yambomanga melema kanopa yama memba, we melema lipe anjipe Nanga pulu yema.
nimbe popo topa melema kalopa sipe, yambomanga ungu bulkundu ninjipe, no nomba
kekelepa topa, yambomanga melema kolo topa wa lipe, temba yambo te kinie paa teluna
tapu toko naa molangi. Yambo tene Na Kirasinge yambomo molio. nimbe aku sipe temba
yambomo kinie teluna langi paa naa nangila. nimbu pep torundu kanumu.
12
Kirasinge
yambo naa molko ulsu molemele yamboma telemele mele manda apurumbuye? Akumu
nanga kongono te paa molo. Nakolo Kirasinge yambo ene kinie molemelema kanoko
apurung kinie papu. Akumu paa sike enenga kongonomo.
13
Kirasinge yambo talapena
ulsukundu molemele yamboma Pulu Yemone yuyu kanopa apurumbe. Nakolo ene Pulu
Yemonga bokuna ungu te molemo mele piliengi niembo. Kanu ungumu i sipe:
Ene kinie teluna tapu topa molemo yambo tene
uluma tepa kenjipe mindi tepa molomu liemo
kanu yambo kerimu toko makoroko
ulsu mundengi.*
nilimo, aku mele pilku teangi.
OU KORINI OU KORINI
<<
55
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
66
>>
6
1
Ene kinie umbuni te pea pelemomonga kini ungu te niembo: * Ene Kirasinge
yambomanga tene Kirasinge yambo te kinie umbuni te pelemo kinie nambemuna Pulu
Yemonga yambo kake telime pilku apurengi. naa nimbe, ene mundupe kelepa ulsukundu
pupe willisi kotena pupe kote tenjilimoye? Akumu pipili naa telemona aku sipe
telemoye?
2
Molo pe kote walemo wendo omb kinie olio Pulu Yemonga yambo kake
telimene ma koleana yambomanga pali kote pilipu ulu telemelema apurumulmu naa
pilimelemonga* ulsukundu puku kote tenjilimeleye ? Sike olione pe aku sipu ma koleana
yambomanga kote pilimul liemo kini nambemuna enenga kote kangama ene eneno manda
naa pilimeleye?
3
Pe mulu koleana angellomanga kotema olio pilimul mele ene naa
pilimeleye? Sike pe angellomanga kotema pilimul liemo ya ma koleamanga ulu kangama
manda sumbi sipu apurupu pilimul.
4
Pe ulsukundu yambomanga kote piling liemo ene
Kirasinge yambomanga umbuni te wendo olemo kinie enene nambemuna Yambo koropa
imbi naa molemoma. konopu lemele yambo ulsukundu molemele yambomane kote
pilinjengi! nilimeleye?*
5
Nane Ene pipili kolangi. nimbu aku nikiru. Ene Kirasinge
ungumu sike. ningu tondolo munduku pilimele yambomanga ye tene enenga kotema
apurupe pilimbe ye pilipe konginjili peli ye te naa molemoye?
6
Enenga angenu tene angenu
te willisi kotena memba pupe Kirasi sike. ningu naa pilimele yambo ulsukundu
molemelena memba pupe nambemuna kote tenjilimoye?
7
Enene enenga yamboma kote tenjilimele aku ulumuni ene Kirasinge yamboma
telemele mele naa teko molemelemo lipe ora silimo. Enenga yambo tene enenga yambo te
ulu te tepa kenjilimo kinie kanu yambomo nambemuna we siye naa kolemeleye? Yambo
tene yambo tenga melte kolo topa limo kinie nambemuna kanu yambomo we siye naa
kolemoye? Ene teko kenjilimele mele we siye kolemelkanje papu.
8
Nakolo ene kote
tenjilimele yamboma eneno kolo toko melema limele. Eneno kepe angenalime teko
kenjilimele.
9-10
Teko kenjilimele yamboma Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana*
sukundu manda naa pung akumu ene naa pilimeleye? I ungu nikirumu mimi siku piliei. Paa
kolo naa tokoro: Wapora andoko tolemele yamboma kinie, we melema anjiku Olionga pulu
yema. ningu popo toko melema kalko silimele yamboma kinie, ye tenga ambomo molo
ambo tenga yemo kinie wa ulu kerinele telemele yamboma kinie, yema eneno ulu kerinele
teko, amboma eneno ulu kerinele teko, telemele yamboma kinie, wa noli yamboma kinie,
yambomanga melema kanoko yama meli yamboma kinie, no nongo kekelepa toli yamboma
kinie, yambomanga ungu bulkundu ninjili yamboma kinie, kolo toko yambomanga melema
limele yamboma kinie, aku telemele yamboma** Pulu Yemone ye nomi kingi molopa
nokolemo koleana manda suku puku naa molonge.*** Kanu ungumu kolo tokomo. Kanu
uluma temolo kinie uluri naa temba. ningu naa piliengi!
11
Ou enenga yambo mare aku siku
teko moloringi nakolo kini Pulu Yemone enenga ulu pulu kerime kulumiye tonjipe,
Ene yunge yamboma manjiku kene kake telime molangi. nirimu. Aili Yesusi Kirasini sike
olionga nimbe kolo wangopa kolonjirimu. ningu tondolo munduku piliringimunge* olionga
Pulu Yemonga Minimuni ene kanopalie enenga ulu pulu kerime siye kolopa, konopu sumbi
nimbe peli yamboma. nimbe kanolemo.**
12
Enenga umbuni te pea pelemo akumunge ungu te niembo: Yambo marene
ningindu: * Nane ulu te teambo. konopu lendu liemo manda tembo. nilimele. Akumu
sike ungu manemane pali ene naa nokolemo nakolo Ulu telemelemane pali ene naa lipe
taponjilimo. nikiru. Uluma pali sike manda tembo. Ungu tene na manda pipi naa simbe.
sike aku siku papu nilimele nakolo** Na meltene tondolo mundupe nokopili. Na meltenga
kendemandemo molombo. naa nimb.
13
Yambo marene ningindu: Langime olomonga
mindi. Olomo langimenga mindi. nilimele,* akumu sike nilimele nakolo pe walse Pulu
Yemone Akuma pali manie pupili. nimb. Enene kangimuni waka kolemo uluma pali,
wa ulu pulu kerinele uluma kepe we tengendo mindi aku siku nilimele nakolo Pulu
Yemone kangimu tepalie Kangimuni andoko wapora tangi. naa nirimu. Kangimu
Ailimunge; kangimu Ailimuni nokolemo.
14
Pulu Yemo yunge tondolomone Ailimu nge
kangi kololimu topa makinjirimu, aku sipe mele olio nga kangime kepe pe topa
makinjimbela.*
15
Enenga kangime kinie Kirasinge kangimu kinie kangi telumu.* ningu naa
pilimeleye? Aku liemo na ene Kirasinge kangimu kinie ambo wapora tolimunge kangimu
kinie lipu tere lenjimbu kinie mandaye? Paa manda molo!
16
Ye te ambo wapora tolimu
kinie teluna pelembele kinie elte kangi telumu. ningu naa pilimeleye? Pulu Yemonga
bokuna aku sipe ungu te molemo kanumu. Pulu Yemone nimbendo:
Aku ambo yetolo teluna pengelemonga
elte yambo kangi telumu molongele.*
nirimu kanumu.
17
Nakolo Ailimu kinie konopu tenge sipe molomba yambomo yu kinie mini
telumu mele molomba.*
18
Wa ulu kerinele teli ulumu kinie nondoko puku naa molangi. Yambo tene we ulu
pulu keri telemo akumane kangimu ulu te naa telemo, nakolo yambo tene wa ulu kerinele
telemo kinie yunge kangimu yuyu tepa kenjilimo.
19
Enenga kangime Mini Kake Telimunge
ulke suluminia kake telimu.* Pulu Yemone kanu Minimu ene sirimu liringi, enenga konopuna
molemo. ningu naa pilimeleye? Akumunge ene eneno naa nokolemele;
20
Pulu Yemone
mele paa aili tene* ene topo topa lirimu. Aku terimu kene enenga kangimene ulu
telemelemane Pulu Yemonga imbimu ambolko ola linjiku kapi niengi.
OU KORINI OU KORINI
<<
66
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
77
>>
7
1
Kini enene na pep toko sikulie walsiku piliringi ungumanga pundu topo niembo:*
Ungu te walsiringimunge i nikiru: Ye te ambo naa limo akumu papu.
2
Nakolo ye
ambo naa lili marene amboma kinie wapora toko andolemele kene yema yu mele mele
ambo liku, amboma yu mele mele ye pangi.
3-4
Ambo tene yunge yemondo Pea peambili.
nimb kinie yemone Kapola. Pea peambili. nipili. Aku sipela, ye tene yunge ambomondo
Pea peambili. nimb kinie ambomone Kapola. Pea peambili. nipili.* Akumu ambo
yetolonga ulu pulu te kanumu. Ye puli ambomone yunge kangimu yuyu mindi naa
nokolemo; yunge kangimu menu yemongala. Aku sipela ambo lili yemone yunge kangimu
yuyu mindi naa nokolemo; yunge kangimu menu ambomongala. Akumunge ambomone
molo yemone Pea peambili. nimb kinie Molo. ningil aulke te naa lemo.
5
Ambo
yetolo we molembele kinie yemone molo ambomone menundu Teluna peambili. nimb
kinie menuni Molo. nimb kapola naa temba nakolo eltene konopu teluna pupili
molkololie Wale mare teluna naa pepolo, kanu walemanga Pulu Yemo kinie ungu nimbu
mawa tepo molambili. ningu, ningu panjikululie kanu walemanga teluna naa pengele kinie
uluri molo. Pe Teluna naa peambili. ningu, ningu panjingil walema pora nimb kinie
Wale aisili Molo. nimbulu teluna naa pembolo kinie Setenene* olto omba kondi tomba
kinie kangimu nokopo naa konjimbulnje. ningulu altoko teluna peangili.
6
Nane aku
nikirumu Ene lipu taponjembo. nimbu nikiru. Enene ye puku ambo liku teangi.
nimbe ungu mane aku sipe te naa pelemo.
7
Nakolo nane Peanga. konopu lekero mele i
sipe: Na ambo naa lipu we angilio mele yamboma aku siku yema ambo naa liku,
amboma ye naa puku, telemelkanje papu. konopu lekero. Nakolo Pulu Yemone yuyu
konopuni pilipelie yamboma tondoloma yu mele mele moke tepa silimo. Yambo te ulu te
tepili. nimbe tondolo te sipe, Yambo te ulu te tepili. nimbe tondolo te sipe, aku sipe
tondoloma yu mele mele moke tepa silimo limele.*
8
Ambo ye naa pulime kinie, ye ambo naa lilime kinie, ambo wayema kinie, nane
enendo i sipu nikiru: Na ambo naa lipu we angilio mele ene aku siku we angilngi liemo
papu.
9
Nakolo ye mare Ambo te pea pelembelkanje paa papu. konopu lemele yema
ambo lngi liemo papu. Ambo mare Ye te pea pelembelkanje paa papu. konopu lemele
amboma ye pngi liemo papu. Kangimuni aku siku wakane kolko aku siku tengendo mindi
konopu kimbu siku molonge kinie paa kapola molo. Aku tenge yamboma yema ambo liku
amboma ye puku tenge kinie papu. nikiru.
10
Ambo yemando nane Ulu te teangi. nimbu ungu mane te sikiru. Akumu sike na
nanu naa nimbu sikiru. Nimb tekero akumu Ailimunge ungu mane te. Akumu i sipe:
Ambomane enenga yema munduku naa keleangi.
11
Molo ambo te yunge menu yemo sike
mundupe kelemu liemo ye te naa pupe kamu we molopili. Molo Altopo ye pambo.
konopu lemu liemo yunge yemo molombana kelepa pupili, konopu teluna pupili molangili.
Yema enenga amboma Pai. ningu naa makorangi. nikiru.
12-13
Ambo ye marendo nane i sipu pilipulie nikiru: Kirasinge ye te yunge ambo
limomo Kirasinge ungumu sike. nimbe naa pilimo ambomo molemo nakolo Teluna
molambili. nilimo liemo kanu yemone yunge ambomondo Pui. nimbe naa makoropili.
Kirasinge ambo te ye pulimo yemo Kirasinge ungumu sike. nimbe naa pilimo yemo
molemo nakolo Ambomo kinie tapu topo molombolo kinie peanga. konopu lemo liemo
ambomo yunge yemo mundupe kelepa naa pupili. nikiru. (Aku nikirumu nanu konopuni
pilipulie nikiru. Ailimuni ungu te nimuna pilipulie naa nikiru.)
14
Nane aku nikirumunge
pulumu i sipe: Kirasinge ambo tenga yemo Kirasi sike. nimbe naa pilimo yemo Pulu
Yemone kanopalie ambomo kinie teluna molembelemonga yemo kepe kanopa sewe
anjimbela. Kirasinge ye tenga ambomo Kirasi sike. nimbe naa pilimo ambomo Pulu
Yemone kanopalie yemo kinie teluna molembelemonga ambomo kepe kanopa sewe
anjimbela. Aku sipe naa kanolkanje eltenga ambolangoma kepe kanopalie Ene kalaro
mololi ambolangoma. Nanga molo. nimbe kanolka. Nakolo Kirasinge ambomanga yema
kinie Kirasinge yemanga amboma kinie kanopa Nanga yambo kake telime. nimbe
kanolemomonga enenga ambolangoma kepe kanopalie Nanga ambolango kake telime.
nimbe kanolemola.
15
Nakolo Kirasi sike. ningu naa pilimele amboma kinie yema kinie yu mele mele
konopuni pilkulie Pui. ningu makoronge kinie molo eneno ulsu pulimele liemo pipi siku
Molo. naa niengi. Aku tengi liemo Kirasi sike. ningu pilimele yema kinie amboma kinie
enenga menupili kinie ka ulkena mele peangi. nimbe ungu mane te naa pelemo kene pangi
we siye kolangi. Pulu Yemone Taka lelko molangi. nilimomonga Teluna naa
molamili. nngi liemo karaye teko Teluna tapu topo molamili. naa niengi.
16
Kirasinge
ambo tene Nanga yemo konopu alowa tepa Kirasinge yemo molombanje. nimbe yemo
kinie taka lepa molopili. Kirasinge ye tene Nanga ambomo konopu alowa tepa Kirasinge
ambomo molombanje. nimbe ambomo kinie taka lepa molopili. Taka lelko molonge
kinie ulu te wendo omb mele ene naa pilimele kene ungu te naa ningu taka lelko molangi.
17
Ungu pulu te pilipulie nikiru akumu i sipe: Pulu Yemonga yamboma naa
moloringi kinie ou Ailimuni mako topa Aku siku molangi. nirimuna enene yu mele mele
aku siku molangi Pulu Yemone Ene nanga yamboma molangi wai. nirimu mele kini kepe
Pulu Yemonga yamboma molkolie aku sikula molangi. Aku ungu manemo Kirasinge yambo
talapema* pali nimbu silio.**
18
I sipu mele nikiru: Pulu Yemone Nanga yemo molani oi. ou naa nipili kanu
yemo Juda yemo molemomonga yu kangi te kopisili ye te* molomu liemo kapola Pulu
Yemone Nanga yemo molani oi. nimb kinie yuni Kangi kopisili yemo molio mele naa
molambo kene kangimu tepo mimi teambo. naa nipili. Molo ye te kangi te naa kopisili ye te
molopili Pulu Yemone Nanga yemo molani oi. nimu liemo yu altopa Kangi kopisili ye te
molambo kene kangi te kopisiembo. naa nipili.
19
Kangi kopisilimele ulumuni uluri naa
telemo; kangi naa kopisilimele ulumuni uluri naa la telemo. Pulu Yemone Teai. nilimo
unguma pilku liku telemele aku ulumu mindi tondolo te pelemo. Akumu mindi Pulu Yemone
kanopa yamboma apurulimo.
20
Aku kene Pulu Yemone Ene nanga yamboma molangi wai. ou naa nipili moloringi
mele kini yunge yamboma molkolie aku siku molangi.
21
Aku sipu nikirumunge ungu pulumu i sipe: Nu kongono we tenjili kendemande
yambo te molani Ailimuni Nanga yambomo molani oi. nirimuye? Aku siku
molorunumunge nunge konopuna umbuni te naa pepili. Aku siku we teko molonu liemo
uluri molo. Molo nu kendemande kongono naa teko we moloni aulke te wendo omu
liemo kapola nu aku siku wendo puku we molani.
22
Yambo te kongono we tenjili
kendemande te molopili Ailimuni Nanga yambomo molani oi. nimu liemo kini yu
Ailimunge we mololi yambomo molemo;* kendemande kongonomo naa tenjipe we molopili
Pulu Yemone walsirimu yambomo kini yu Kirasinge kendemande kongono tenjili
yambomo molemo kene kendemande molemele yamboma konopuna umbuni te naa pepili
molangi .
23
Pulu Yemone ene pali mele paa aili tene topo topa lirimu* kene ene yambo
tenga kendemande kongonomo naa tenjengi.**
24
Angokeme, Pulu Yemone ou olio naa
walsipili molorumulu mele kini aku sipu Pulu Yemone olio lipe taponjipe nokopili aku sipu
molamilila.
25
Ene pep toko na sikulie, ambo ye naa pulimelema kinie ye ambo naa limelema
kinie tenge mele walsiku piliringi mele kini ungu te niembo: aku walsikimilimunge ungu te
Ailimuni olio mane naa sirimu. Nakolo nanu konopuni pilipulie Teangi. konopu lekero
mele niembo. Nimb kinie Pulu Yemone na kondo kolopalie Ungu sikema mindi andoko
mane si. nimbe na tondolo sirimumunge kini nimb mele pilkulie Sike nikimu. ningu
pilngi liemo manda.
26
Na konopu lekero mele kanu yamboma enendo niembo: Kini
walemonga umbuni aisili wendo olemomonga ambo ye naa puku ye ambo naa lili
yamboma ou molemele mele pe aku siku we molongi liemo papu. konopu lekero.
27
Nu
ambo lirinu liemo Ambomo pupili. nini aulke te naa koroyo. Molo nu ambo naa lili ye te
molonu liemo Ambo te liembo. ningu konopu liku naa mundeni.
28
Molo nu ambo linu
liemo ulu pulu keri te naa teleno. Ambo wenepoma ye pngi liemo akumu ulu pulu keri te
naa la telemele. Nakolo Amboma ye puku yema ambo ling kinie ene kinie umbuni aisili
wendo omb. nimbu pilipulie Aku ulu umbunime ene kinie wendo naa opili kene aku siku
naa tengi liemo papu. nimbu nikiru.
29
Angokeme, nane nikiru mele i sipe: Walema nondopa pora nimb tekemo kene wale
wallotolo pekemo aku walemanga ye ambo lilimene ambo naa lili yema mele molangi.
30
Yambo kola telemelema kola naa teli yamboma mele molko, konopu siku molemele
yamboma konopu naa siku molemele yamboma mele molko, melema topo toko limele
yamboma yambo melema naa nosiku we molemele yamboma mele molko,
31
ma koleana
melemane uluma telemele yamboma aku melema konopu kimbu siku naa molangi. Ya ma
koleamo kinie melema kinie, kini lemo kanolemolo melema, pora nimb tekemo, altopa
konde te wendo omb tekemo kene aku sili yamboma mele molangi .
32
Mele aisilini enenga konopuma kundupe memba naa andopili. konopu lepolie
aku sipu nikiru . Ye ambo naa limomone Ailimuni kanopa peanga kanolemo uluma mindi
tembando konopu kimbu silimo. Ailimuni konopu sipili. nimbelie aku uluma mindi tepa
molemo.
33
Nakolo ambo limo yemone ya ma koleamonga melema konopu kimbu sipe,
Ambomo konopu sipili. nimbe yu kanopa peanga kanomba uluma pilipe tepa molemo.
34
Aku telemomonga yu konopu talo tepa lipe mundulimo. Ambo ye naa puli molemelema
kinie ambo wenepoma kinie enene Ailimunge uluma mindi konopu kimbu siku molemele.
Enenga kangikundu kepe minikundu kepe Ailimunge mele kake telimu lepili. ningu
molemele. Nakolo ambo ye pulimene ya ma koleamonga melema konopu kimbu siku,
Yema konopu siengi. ningu enenga yema kanoko peanga kanonge uluma teko molemele.
35
Nane Ene molko konjiku, umbuni te naa pepili molangi lipu taponjembo. nimbu Aku
siku teangi. nimbu nikiru. Enenga ulu tenge aulkemo pipi simbundu naa nikiru. Alieli
Ailimunge uluma mindi konopu kimbu siku teko, ulu sumbi nilime mindi teangi. nimbu aku
sipu nikiru.
36
Aku sipe nakolo ye te ambo wenepo te kanopalie Aku ambo wenepomo
limbu. nimbe ou nimbe panjipelie pe Kirasinge yemo molopalie konopu alowa tepalie
Naa liembo mangali aku tembo kinie ambomo tepo kenjimbunje. nimbe pilipelie ambomo
limu liemo uluri molo. Molo yunge konopumuni Ambomo paa lilke. konopu lemu liemo
yu ambomo paa kamu lipili.* Ambo kanumu kamu limu liemo aku tembamo ulu te tepa naa
kenjimbe.
37
Molo ye tene Ambo wenepomo paa naa limbu. nimbe yunge konopumuni
tondolo mundupe pilimu liemo, Ambomo paa lipili. ning aulke te naa lemu liemo, yuni
yunge kangimuni waka lembamo yuyu manda mimi sipe nokomu liemo, kapola, yuni
ambomo naa limbe kinie yu kepe ulu akumu tepa konjimbela.*
38
Aku liemo ye tene Ambo
wenepo te lipili. ningu ou ningu panjingmu kamu limu liemo akumu tepa konjilimola.
Nakolo ye tene Ambo wenepo te lipili. ningu ou ningu panjingmu naa limu liemo Ailimu
manjipe pilipe lipe molombamonga * akumu paa ulu olandopa peangamo.**
39
Ungu mane te i sipe mele pelemo: Ambo tenga yemo ou naa kolomba kinie yu
yemonga menu molemo, pe ye te lupe manda naa pumbe. Nakolo menu yemo kolomba
kinie Ye te lupe pambo. konopu lemu liemo yu manda pumbe.* Ye te lupe naa pupili.
ningu pipi sing aulke te molo, nakolo yu ye pumbemo Ailimu sike. nimbe tondolo
mundupe pilimbe ye te pupili.**
40
Nakolo na nanu i sipu pilkiru: Yu kelepa ye te naa pumu
liemo yu paa olandopa konopu sipe molomba. konopu lekero. Aku nikirumu Pulu
Yemonga Minimuni na aku siku ni. nikimuna pilipulie i ungumu ene nimbu sikiru.
konopu lekero.
OU KORINI OU KORINI
<<
77
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
88
>>
8
1
Kini ulsu molemele yambomane we melema anjiku Olio nokolemele pulu yema.
ningu langi popo toko kalko silimele langimenga ungu te ene Korini yambomane pep
toko na siku walsiringimunge ungu te niembo:* Ene marene Aku ulumu temolo mele
olio pilipe konginjili pelemo. nilimele . Akumu sikenje nakolo Pilipe konginjili aku
ulumuni Olio kara pangi. nilimo; yamboma konopu monjili ulumuni yamboma Kirasi
sike. ningu pilimele ulumu tepa tondolo mundunjilimo.
2
Ye tene Na akumu paa pilipu
konjilio. konopu lemo yemo yunge pilipe konginjilimu ou mimi sipe naa pelemo.
3
Nakolo
ye tene Pulu Yemo konopu monjilimo kanu yemo Pulu Yemone yu paa kanopa imbi silimo.
4
Aku kene we melema anjiku Olio nokolemele pulu yema. ningu langi popo toko kalko
silimele langime Kirasinge yamboma nongemonga ungu te niembo: Ene kinie olio
pilimolo, Melema anjikulie Olio nokolemele pulu yema. nilimele aku melema sike melte
molo; we kolo toko anjilimele. Pulu ye aisili naa molemele; telu mindi molemo. akumu olio
pilimolo.
5
Molo yambomane Pulu yema ningu, Ailime. ningu popo tolemele pulu ye
aisili nakolo sike mulu koleana molo ma koleana sike molemelkanje kepe
6
olio Kirasinge
yambomane pilkimulu, Pulu Ye telumu mindi molemo.* Yu olionga Lapa. Yu mindi
melemanga pali Pulu Yemo. Olio yunge yamboma mindi molangi. nirimuna yunge
yamboma molemolo. Aili telumu mindi molemo, akumu Yesusi Kirasi. Yuni melema pali
terimu; konde mololi ulu pulumu yuni olio mana yamboma silimo. nimbu pilimolo.**
7
Akumu olio mare pilimolo nakolo Kirasinge yambo mare akumu naa pilimele.
Kirasinge yambo marene kanu pulu ye kolo tolime Olio nokolemele pulu ye sikema.
ningu piliringi mele kini kepe aku siku pilkulie, ulsukundu yambomane we melema popo
toko langi kalko silimele langi kanuma nongolie, Imu pulu ye sikema popo toko kalongi.
ningu pilkulie nolemele kinie ene mimi sipe konopu naa pelemo. Ene mimi sipe konopu naa
pelemomonga Tepo konjikiru molo tepo kenjikirunje. ningu konopu aisili liku mundukulie
Kanu langime nolemolomonga olionga konopukundu tepo kalaro monjilimolo. ningu
pilimele.
8
Nakolo langi nolemolo akumane olio Pulu Yemo molemona nondopa naa memba
pulimo. Langi naa nolemolo ulumuni Pulu Yemone olio kanopalie Ulu te teko kenjikimili.
nimbe kanomba ulu te naa telemo. Molo langi nomulu liemo Pulu Yemone olio kanopalie
Ulu te teko konjikimili. nimbe naa la kanomba. Langimene Pulu Yemone olio molko
konjikimili molo molko kenjikimili. nimbe kanomba ulu te naa telemo.
9
Nakolo mimi siku kanai! Langi te kapola nomolo. konopu lelkolie nonge kinie uluri
naa temba nakolo enene Aku sipu temolo kinie Kirasinge yambo te konopu tondolo naa
pulimo yambo tene kanopalie Aku langime nomb kinie tepo kenjimbu. konopu lemba
langime nombnje. ningu pilkulie mimi siku pilku nangi .
10
Enenga pilipe konjilimo
yambo te melte ulke tenga anjiku Na nokolemo pulu yemo. ningu popo tolemele
melemonga ulkena pupe pulu ye kolo tolimu popo toko langi kalko sing langime nomb
kinie Kirasinge yambo te konopu tondolo naa pupe mimi sipe naa pilimo yambo tene
kanopalie Yu langi akuma pupe nokomo mele na akumu nomb kinie uluri naa temba.
nimbe pilipelie yu kepe sukundu omba kanu langi pulu ye kolo tolimu popo toko kalonge
langi mare nombla.
11
Enenga yambo te Pulu ye kolo tolime uluri molo. Langi popo toko
aku melemo silimele langime uluri molola. nimbelie langime nombmonga Kirasinge yambo
konopu tondolo naa pulimo yambomo, yunge angenu, Kirasi yunge nimbe kolo wangopa
kolonjirimu kanu yambomo, Kamu ulu pulu kerime tepa, kamu mindili nomba molopa
kenjimbe. nimbelie aku temba. Akumu kapola naa temba. *
12
Enene aku siku enenga
angenu te konopu tondolo naa pulimo yambomo teko kenjiku, yunge konopumu teko
embambo silimele kinie Kirasi teko kenjilimelela.
13
Akumunge langi noliomane nanga
angenumu molopa kenjipili. nilio liemo kapola na aku langime altopo paa naa nomb.
Nane ulu te tembomonga yu ulu pulu kerime temba liemo na ulu akumu paa kamu naa
tembo.*
OU KORINI OU KORINI
<<
88
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
99
>>
9
1
Ene marene Pollo Yesusini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu
ye te molo. nilimelemonga ungu te niembo:* Na molio mele ene kanolemele. Ungu mane
tene molo ulu tene na manda nokopalie tembo mele pipi simbeye? Na Yesusini Nanga
kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu ye te naa molioye? Yesusini ye mare
Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane yu kanoringi. nikimili
akumu na olionga Aili Yesusi na naa kanorunduye?** Nane Ailimunge kongonomo
andopo tenjirindumunge ene Kirasinge yamboma naa molemeleye? Andopo naa
tenjilkenje yunge yamboma molemelkaye?
2
Yambo marene Na Yesusini Nanga
kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu ye te molo. konopu lemele nakolo enene
aku siku ningu naa pilimele. konopu lekero. Ene Ailimunge yamboma molemele ulumuni na
Yesusini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo* molio mele lipe ora
silimomonga Aku sipe yemo naa molemo. ningu piling aulke te molo.
3
Nane ulu tepo molioma apurukulie Aku sili ye te naa molemo. ningu pilimele
yambomando nane aku sipu pundu topo niembo:*
4
Olio Yesusini Nanga kongonomo
tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane kongono tenjilimolomonga mele kalonge mele,
no kinie langi kinie namili siengi. nilimelkanje Manda molo. konopu lemeleye?
5
Yesusini
Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye wema kinie, Ailimunge angenupili
kinie Pita* kinie pea teringi mele na aku sipu Kirasinge talapena ambo lipu pea andolkanje
manda moloye?
6
Molo Banapasi oltone mindi* Ailimunge kongono andopo
tenjilimbolomonga mele kalolimu naa lipulu, Ailimunge kongonomo kinie kou kongonomo
kinie tere lepo tepo molembolomo Manda. konopu lekemeleye? Yesusini lipe
mundurumu ye wemane mindi Pulu Yemonga kongonomo telemelemonga mele kalolime
limele mele Banapasi olto aku sipu manda naa limboloye?
7
Ami ye naene ami kongono tepalie yuyu langi korolemoye? No waene ponie ye naene
tepalie yunge waene mongoma yuyu kepe naa nolemoye? Ye naene kongi sipisipi ari topalie
sipisipi ame naa nolemoye?
8
Yambomane konopu lemele mele mindi pilipulie aku sipu nikiru mele sikela. Nakolo
aku nikiru mele ungu mane te molemola.
9
Ungu mane te Mosisini ungu manema sirimu
bokuna torumu* mele i sipe:
Rasi witi mongoma wendo pupili. ningu
kongi kaoma witi unjuma
andoko kambiling kinie
Ene witi mare naa nangi. ningu
kerema pipi sing kinie
kapola naa temba kene pipi naa siengi.
Kongi kaoma witi nonge tenge kinie
Enenga mele kalolimu papu nokomele.
ningu siye kolangi. **
nirimu. Pulu Yemone aku sipe ungu mane sirimumu kongime nokoko konjing mele
konopuni pilipelie aku sipe nirimuye?
10
Olio yunge kongonomo tenjilimolo yema
konopuni pilipelie kanu ungumu olionga pea naa ninjirimuye? Yambo tene ponie
tembando ma akulimo yambomo kinie, rasi witi kanu poniena wendo omba tolemo
kinie yambo tene lipe maku topa rasi witi kilu tolemo yambomo kinie, peatolo*
Tembolo kinie poniena langime nombolo. ningu kongono telembele mele Mosisini olionga
nimbe bokuna aku sipe tonjirimu.
11
Olione enenga minimenga langi peangama andopo
panjinjilimolo kene enene olionga kangikundu langime sing kinie manda moloye? Enenga
minimenga langi umbu tonjirimulumunge olio liku taponjiku langi silimelkanje papu.
12
We ye marene ene Kirasinge ungumu mane sikulie Mele kalai. ning kinie mele
kalongi liemo enendo olione Mele kalai. nilimelkanje enene olio paa melema papu naa
kalemelkaye?
Sike Mele kalai. nilimelka kinie silimelka nakolo mundupu kelerimulu. Kirasinge
temane peangamo andopo topo simul aulkemo pipi simbe. nimbu Mele kalai. naa
nilimolo. Naa sing kinie kongono andopo temolomonga we umbuni memolo kinie
mandala. nimbu siye kolorumulu.
13
Pulu Yemo popo toko kalemele ulke tembele
Jerusalleme angilimo akuna kongono telemele yema Juda yambomane Pulu Yemo
kongi melema silimele ulke tembelena lemo kongi melemanga mare liku nolemele mele naa
pilimeleye? Pulu Yemo popo toko melema kalemele polona kongono telemele yema akuna
kongi mele kalemelemanga mare liku nolemele mele* enene naa pilimeleye?
14
Aku sipe,
Ailimuni ungu mane sipelie nimbendo: Temane peangamo andoko toko silimele yema aku
telemelemonga temane peangamo pilku limele yambomane enenga kangikundu lipe
taponjimbe melema siengi liengi. nirimu kanumu.*
15
Nakolo Ailimuni olio yunge kongonomo tenjilimolo yemane Melema siei.
manda nimul nirimu mele na aku sipu Melema siei. naa nimbu siye kolio. Enene na
sike liku taponjengi. nimbu i unguma i pepna naa tokoro. Enene na kongono teliomonga
mele kaloli te naa silimele aulkemo pipi siku, mele sike kalemelkanje Kirasinge
kongonomo we tenjipu, mele kalolimu naa liomonga nanga imbi ambolopo ola lipu kapi
nilio aulkemo kepe pipi sinjilimelka, akumu keri. Na melema naa silimelemonga kolondu
liemo peanga.
16
Nakolo Ailimuni na kongono sipelie Paa aku siku tei. nimbe na lipe
mundurumumunge nane yamboma temane peangamo andopo topo siliomonga nanga imbi
ambolopo ola lipu nanu manda kapi nimbu konopu simbu aulke te molo. Temane
peangamo andopo topo naa silkenje na paa molopo kenjilke. Pulu Yemone na umbuni lipe
silke.*
17
Nanu konopuni pilipulie Temane peangamo andopo topo siembo. nilkenje aku
telkamonga yambomane na mele kalemelka lilkenje papu. Nakolo nanu konopuni pilipulie i
kongonomo naa telio. Ailimuni i kongonomo Na teambo. nimbe sirimuna tepo
konjiliomonga Enene na mele kalai. nilkenje kapola molo .*
18
Aku liemo na mele kaloli
nambolkare limbuye? Nanga mele kaloli limbumu i sipe: Temane peanga andopo topo
siliomonga mele kalolimu naa lipu we andopo topo silio akumu nanga mele kalolimu. Na
Yesusini Nanga kongono tenjipui. nimbe lipe mundurumu ye te moliomonga Na mele
kalai. nilke mele papu naa nimbu, kongonomo we andopo tenjiliomonga na konopu silio
ulumu nanga mele kalolimu.
19
Aku nikirumunge ungu te pea niembo: Na mele kalolime limbundu kongono naa
telio. Na kongono teliomonga yambo tene molo ulu tene na naa nokolemo; na yambo tenga
kendemande tenjili ye te molo. Sike aku sipu molio nakolo na konopuni pilipulie yambo
aisili Kirasinge talape molemelena membo pumbundu Yambomanga kendemande tenjili
yemo mele molambo. nimbu molio.
20
Juda yamboma kinie molopolie Ene Kirasinge
talapena lipu membo sukundu pambo. nimbulie na Juda yamboma molemele mele na aku
sipu molio. Mosisini ungu mane sirimumane sike kini na naa nokolemo nakolo Ungu
manemane nokolemo yamboma lipu membo pambo. nimbulie na kanu yamboma kinie
molopolie ene molemele mele molio.
21
Mosisini sirimu ungu manemane naa nokolemo
yamboma kinie molopolie, Ene Kirasinge talapena lipu membo sukundu pambo.
nimbulie kanu yambo ungu manemane naa nokolemo yamboma mele molio. Nakolo Pulu
Yemonga ungu manemane kini na naa nokolemo. nimbu naa nikiru. Kirasinge ungu
manemane na nokopili. nimbu, pilipu lipu telio akumunge Pulu Yemonga ungu
manemane sike na nokolemola .
22
Konopu tondolo naa pulimo yamboma kinie molopolie
Ene lipu membo pambo. nimbulie na konopu tondolo naa puli ye te mele molopo
enenga konopuma tepo embambo sipu ulu mare naa telio .* Yambo mare Kirasinge
talape molemelena lipu membo pambo.** nimbulie na yambo lupe lupema pali molemele
mele na aku sipu molopolie ulu lupe lupema telio.
23
Nane telio uluma pali, Kirasinge
temane peangamo tondolo pupili. nimbulie aku sipu telio. Temane peangamone Pulu
Yemone olio tepa konjipe mele peanga nosinjilimoma simbe. nilimo melema na pea tepa
konjipe sipili limbundu uluma telio mele telio.
24
Aku teliomonga ungu te niembo: Mele peanga te nosilimelemo lingndu owe
toko panjilimelena yambo aisili keru kuru liku aulke lkisiku pulimele nakolo yambo telu
kumbi lepa pulimomone mindi kanu melemo pupe limo akumu ene naa pilimeleye? Aku
kene ene aku siku Pulu Yemone mele simbema liemili. ningu keru kuru liku tondolo
munduku lkisengi.
25
Mele kaloli singmu limul. konopu lemele yambomane ene keru
kuru liku lkisiku konjingindu walemo ou wendo naa opili enenga kangime pe nipili. ningu
manda manjiku lkisilimele. Nakolo ene keru kuru liku lkisikulie limele melema nondopa keri
lemo. Olio keru kuru lipu limul mele kalolimu pe keri naa lepa alieli lepa mindi pumbe
mlemo.
26
Aku nimbu pilipulie, yambo mare we andoko lkisilimele mele naa telio. Mele
kalolimu liembo kene owena sumbi sipu pambo. nimbu paa tondolo mundupu lkisilio.
Ye talo ki lumunale telembele kinie ye tene ye te tombando ki lumuni wena naa topa,
tondolo mundupe enge nimbe kangine sumbi sipe tolemo mele na aku sipu tondolo enge
nimbu telio.
27
Nanga kangimu paa tondolo mundupu nokopo Nanga kendemande
kongono tenjilimu molopili. nilio. Temane peangamo yamboma topo silipu andopolie, pe
na nanu tepo konjipu naa molombomonga mele kalolimu naa simbe limbunje. nimbulie
na aku sipu nanga kangimu tondolo mundupu nokopo molio .
OU KORINI OU KORINI
<<
99
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
10 10
>>
10
1
Angokeme, Tepo molamili. nikirumunge* ungu te pea niembo: Olionga
anda kolepalimene teringi mele pilipulie Aku sipu naa tepo molamili. nikiru. Enene
teringi mele altoko mimi siku piliengi niembo. Kolea Isipi ka kongono teko molko Isipi
munduku kelko wendo ongolie niringimuni, Pulu Yemone ene nokombando kupena suku
molorumu kupena maniekondo molko, nomu Kondoli nili akuna oringi kinie
akumu ekendo ekendo pupe pala mele terimu, aku nomu ai suku singine olionga anda
kolepali yamboma aulke lerimuna kimbu kongono teko ongo puringi kanumu.**
2
Olio
Kirasi lombili pulimolo. Yunge yamboma kamu molamili. nimbu no limul mele olionga
anda kolepalime Mosisinge yamboma molko yu mindi lombili pungindu kupena sukundu
puku, nomuna puringi akumu no liringi none terimu.*
3
Kolea ku leline pung puringi
kinie Pulu Yemone langi sirimumu ene pali nongo,*
4
Pulu Yemone kou tenga no
sirimumu ene pali noringi.* Kanu koumu, Pulu Yemonga koumu, kanumu ene kinie tapu
topa purumu, kanu koumu Kirasi yu.
5
Pulu Yemone aku sipe ene nokorumu, yu ene pea
puringi nakolo ene aisilini teringi mele Pulu Yemone kanopa keri kanopa Kolangi.
nirimumunge kolea ku leline kolea lupe lupemanga enenga onoma lerimu.*
6
Ou Isirele yambomane ulu pulu kerime tengendo konopu siku moloringi mele olio
kini aku siku naa molangi. nimbe Pulu Yemone Ene teringi mele temanema bokuna
molopili tangi. nirimu.
7
Ou we melemando Olio nokolemele pulu yema. ningu ambolko popo toko
moloringi mele naa molayo. Aku siku teringimunge Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo
mele i sipe:
Yambomane we melte anjiku akumundu
Olio nokolemele pulu yemo. ningu
popo toko kaloringi melemo
Olio kanopa peanga kanopili. ningu
kanumunge kumbikerena manie molko
langi nongo no nongolie
ola angilku au ningu uluma teringi..*
nimbe molemo mele naa teayo.
8
Ou yambo mare wapora toko wa ulu kerinele teliku andoringi mele ene naa teayo. Ou
aku siku teringi kinie Pulu Yemone walsikale yambo tuwendi tere tausini torumu koloringi.*
9
Ailimu sike olio kondo kolopa taka lepa molopa popenge tepa mumindili naa
kolemo nakolo Yu aku sipe molemo molomba. ningu Yunge ungumu su sipu olio
konopuni pilimolo mele tepo molamili. ningu aku siku naa nieyo. Ou yambo mare aku siku
ningu moloringi kinie Pulu Yemone wambiyema ene moloringine lipe mundurumu, akumane
ene nongo konjiringi koloringi kanumu.*
10
Ou yambo mare Pulu Yemo iri toko Yu olio kinie tepa kenjilimo. niringi mele ene
aku siku naa teayo. Ou aku siku teringi yamboma Yambo Topa Konjili Angello mone
topa konjirimu.*
11
I ulu wendo orumuma we wendo naa orumu. Ou aku teringi uluma mele yandopa
temanema pilkulie aku siku naa teangi. nirimuna i uluma wendo orumu. Ou aku uluma
teringi kinie Pulu Yemone ene mumindili kolopalie topa konjirimu. Kini Yandopa
yamboma kanokolie aku siku naa teangi. Aku siku tenge kinie tembo mele kanangi lepi lepi
topo lipu ora siembo. nimbe Aku temanema bokuna tonjei. nirimuna bokuna tonjiringi
molemo. Yandopa yambo nikiruma olio molamili kolea pora nimb walema wendo omb
yambo akumando nikiru.
12
Aku kene Olio konopu tondolo pepili molemolo. Ene teringi mele aku sipu manda
naa temolo. Pulu Yemone na kanopa peanga kanolemo. ningu molonge yamboma kanoko
konjiku molangi. Setenene Ene ulu pulu kerime teangi. nimbe kondi tomba kinie ene
Ulu pulu kerime temolonje. ningu pilku kanoko konjiku naa molongi liemo paa sike ulu
pulu kerime tenge.
13
Ene kondi tolemo ulumu kepe yambo lupema pali kondi tolemo uluma
kepe kondi tolemo uluma lupe lupe molo, telu sipe mele mindi. Pulu Yemone olio lipe
taponjimbendo walsikale kepe siye naa kolopa, olio pilipe kanopa mindi molopa nokolemo.
Ene ulu tene kondi tomba kinie kondi tomba yamboma Pulu Yemone Enenga engemo
manie pupili. Kondi tolemo ulumunge engemo olandopa pupe yamboma topa manie
mundupili. nimbe naa molemo. Ene meltene kondi tomba temba kinie ene kowa pung
aulke te akisinjimbe. Ene ulu tene kondi tomba kinie Ene kamu naa lipili, enge niengi.
nimbe yuni aku temba.
14
* Na konopu monjilio yamboma, ene naa kanoko konjikulie ulu pulu keri te
tenge kene we melemando Olio nokolemele pulu yema. ningu popo toko kalemele mele
akuma bulu siku, aku telemele koleama munduku kelko kowa pangi.
15
Nane konopu
tondolo pelemo yambomando nikiru kene nikiru mele eneno pilku apureyo.
16
Yesusi
Kirasini Imu liku nai. nirimu mele pilipulie pillawa berete kinie no waene kinie
nomolondo Pulu Yemone tepa konjilimo no waenemo Ange. nimbu nombolie
nilimolomone, Kirasini olionga nimbe yunge meme ondo lepa kolonjirimu mememo kinie
lipu tere lepo molemolo kanumu. Pillawa berete piki maka lepo nolemolo kinie Kirasinge
kangimu kinie lipu tere lepo molemolo kanumu. Sike nikiru molo moloye?
17
Akumunge,
berete telumu mindi nolemolomonga olio kinie Kirasi kinie kangi telumu mele
molemolo. Yambo aisili molemolo nakolo berete telumu, olio yamboma kangi telumula.*
18
Isirele yambomane ulu te pilku telemele mele pilieme: Pulu Yemo popo toko kongi
melema kalko silimele kinie Pulu Yemo kaloli kongi melema ongo nolemele yamboma kinie,
Pulu Yemo popo toko kongi melema kalemele yamboma kinie, ene pali konopu teluna
pupili Pulu Yemo popo toko kalko molemele kanumu.
19
Nakolo aku nikirumunge
Kouma kinie unjuma kinie liku anjiku Ime olio nokolemele pulu yema. ningu langime
popo toko kalemele langimene uluri telemo. konopu lepolie nikiruye? Molo Kanu kouma
kinie unjuma kinie akumane uluri telemo. konopu lepolie nikiruye?
20
Paa molo! Aku sipu
konopu lepolie naa nikiru.
Nikiru mele i sipe: Ulsu molemele yambomane we melema popo toko kalemele
kinie kuruma manjiku koyoko indime siku Pulu Yemo naa silimele. Walsikale Pulu Yemo
kinie kuruma kinie liku tere lelko indime manda naa sing. Kuruma lupela, Pulu Yemo
lupela. Ene kuruma pea tapu toko naa molonge kinie papu. konopu lekero.*
21
Ailimunge no waenemo kinie langimu kinie nongo, kurumanga langime nongo, liku tere
lelko walse tenga puku nongo walse tenga puku nongo, aku manda naa tenge. Ailimunge
langi polona kinie kurumanga langi polona kinie, walse tenga puku nongo walse tenga puku
nongo tenge kapola naa la temba.
22
Molo Ailimuni olio konopu keri panjipili. niemiliye?
Yunge tondolomo maniendopa, olionga tondolomo olandopaye? Aku sipe molo kene yu
manjipu pilipu konopu monjipu molamili.
23
Yambo marene ningindu: Olio Kirasinge yambomane uluma pali manda
temolo. Molo! nimb ungu mane te naa pelemo. nilimele. Aku sike ungu
manemane olio naa nokolemo nakolo aku ulumanga pali mare telemolo kinie aku ulumane
olio lipe naa taponjilimo. Telemolo uluma pali ungu te molo. nilimelemo sike nilimele
nakolo aku* ulumanga pali mare telemolomane olio Kirasinge yamboma molomolo
mele tepa tondolo naa mundunjilimo.
24
Olio Kirasinge yambomane Nanu mindi
kapola molopo konopu simbu uluma teambo. ni naa niemili. Olionga angenupili molko
konjing uluma teamili.*
25-26
Akumunge ulu te i sipe mele: Langi makete telemele koleana pukulie I
langimuni kuru koyonginje? I langimuni we melte anjiku pulu ye te ningu popo tonginje?
ningu aku siku langime naa pilku apuruku, we topo toko liku nangi. Akumunge ungu
te Pulu Yemonga bokuna molemo, akumu i sipe:
Mamo kinie mana lemo melema pali kinie,
akuma pali Aili Yawenga. *
nimbe molemo. pe melema pali Pulu Yemonga kene langime pali konopu liku munduku
naa nangi. We walu nangi.
27
Kirasi naa pilili yambo tene enendo Langi pea namili wai. nimb kinie Pamili.
konopu liengi liemo aku kapola. Ungu te molo. Pung kinie sing langime pali walu nangi.
Konopuni pilkulie, Imu manda nomolo molo i langimuni kolo toli pulu ye te popo tongi
liemo nomolo kinie kapola naa temba. ningu aku siku konopu liku naa mundengi. Langi
singme ungu te naa walsiku walu liku nangi.
28-29
Nakolo yambo tene enendo nimbendo: I
langimu pulu ye te popo topo kalomulu. nimb molo I langimu kuru koyomulu. nimu
liemo kapola Akumu nomolo kinie olio nimbe sikimu yambomone Enene pilku telemele
mele olio aku sipu pilimolo. konopu lemba. ningu pilkulie naa nangi. Sike eneno konopuni
Uluri molo. ningu pilimele nakolo kanu nimbe simbe yambomone ene Kirasinge
yambomane aku langime pilku kanokolie nonge kinie kanopalie yuni konopuni pilipelie
Nane we melema popo tombo kinie ungu te molo. nimbe pilimbe. Akumu kapola naa
temba.
Nakolo enenga yambo tene walsipe pilipelie nimbendo: Nane Ulu te teambo.
nimbulie Aku tembo kinie yambo tene ulu tembomonga pilipe sundupelie altopa yuyu
pilipe tepa kenjimbenje. nimbu ulu temboma pilipu apurupu, mare tepo mare siye kolopo
naa tepo nambemuna tembonje? Tembo mele nambemuna nanu manda naa pilipu sumbi
sipu temboye?
30
Pulu ye kolo tolime popo toko kalonge langime yambo mare kinie pea
langi nomb molomolo kinie Pulu Yemondo Ange. nimbulie nombo kinie yambo tene
nane tembo mele yunge konopuni apurupe pilipelie nando Teko kenjikinu. nambemuna
nimbye? Pulu Yemondo Ange. nimbulie nomb langimenga ungu te molo. Aku
tembomonga yambo tene nando ungu te nimb kinie mandaye? nimbe walsipe
molemonje?
31
Enenga yambo tene aku sipe nimbe walsimbemonga ungu te pundu topo
niembo: Akumunge, enene langi nonge molo no nonge molo ulu te tenge kinie aku ulu
tengema pali tengendo Pulu Yemo kapi nimbu yunge imbi ambolopo ola linjemili. ningu
aku uluma teangi.
32
Juda yambomane kanoko keri kanolemele uluma naa teko, Juda yambo
naa molemele yambomane* kepe kanoko keri kanolemele uluma naa la teangi. Kirasinge
yambo marene kanoko keri kanolemele uluma kepe naa la teangi. Nuni teni mele yambo tene
kanopalie yuni tepa kenjimbe ulu te naa teani.
33
Nane tembomonga yamboma pali kapola
molangi. nimbu uluma pali pilipu apurupu telio mele, aku siku teangi . Nane
tembomonga na kapola molambo. molo Tembomonga na imbi ola molopili. molo
Tembomonga na mele aisili nosembo. aku sipu naa nimbu, Nane tembomonga yambo
aisili Pulu Yemone lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molko
konjing aulkena lipe monjipili.* nimbu uluma pilipu apurupu telio mele enene aku siku
teangi .
OU KORINI OU KORINI
<<
10 10
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
11 11
>>
11
1
Na Kirasi tepa molorumu mele pilipu manda lepo molio mele ene aku siku na tepo
molio mele kanokolie manda lelko molangi.
2
Alieli na ene kinie molopolie terindu mele konopu kimbu siku, ungu mane
sirinduma tondolo munduku ambolko telemelemonga ene kapi nimbu Paa teko
konjilimele. nikiru.
3
Nakolo kini ungu te pea ene piliengi niembo:* Pulu Yemo popo toko kapi
ningindu i siku teangi: Amboma enenga pali nokolime** enenga yema;*** yemanga pali
nokolimu** Kirasi; Kirasinge nokolimu** Pulu Yemo. Akumu pilku konjengi.
4
Ene maku
toko molemele kinie enenga ye tene Pulu Yemo kinie ungu nimb molo Pulu Yemone
ungu umbu tonjimbe ungu te pilipe yamboma nimbe simbendo yunge pengemo aki tomu
liemo yunge nokoli ye Kirasi tepa kenjilimo.
5
Ene maku toko molemelena ambo
tene Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa temba molo Pulu Yemone ungu umbu tonjimbe
ungu te pilipe yamboma nimbe simbendo yunge pengemo aki naa tomu liemo yu ye
pulimomo yunge nokoli ye Kirasi * Pipili kolopili. nimbe tepa kenjilimo. Penge aki
naa tolemo akumu ambo te penge porolimu molemo mele,** yu aku sipe ambo te mele
molemo.
6
Ambo te yunge pengemo aki naa tomu liemo kapola, Yunge yemo lipe ai naa
silimo lepamo. nimbe yambo tene yunge pengemo kolomongo tepa ponjinjipili. nipili.
Molo ambo tenga pengemo kolomongo tenge molo poronge kinie aku siku tengemonga yu
teko pipili konjing liemo Na pipili naa tepili. nimbe yunge pengemo aki topili.
7
Yemo yu
Pulu Yemo none tepa, Pulu Yemo imbi molopa tondolo pupili molemo mele lipe ora silimo
kene yunge pengemo aki naa topili. Nakolo ambomo yunge pengemo aki tolemo kinie
yunge yemone yu nokolemo, yuni yemo pilipe molemo mele lipe ora silimomonga yuni
yemonga imbimu ambolopa ola linjilimo kene yunge pengemo aki tomba kinie papu .
8-
9
Pulu Yemone ambomonga kangi te wendo lipelie yemo naa terimu. Yemonga kangi te
wendo lipelie ambomo terimu. Yemone ambomo lipe taponjipili. nimbelie yemo naa
terimu. Ambomone yemo lipe taponjipili. nimbelie ambomo terimu.* Akumunge
Ambomone Na yemone nokopili. Yunge imbi ola molopili. nipili. nikiru.
10
Aku kene
ene maku toko molongena ambomo Pulu Yemo kinie ungu nimb molo Pulu
Yemonga ungu te yamboma nimbe simbendo yunge pengemo aki topili. Aku temba kinie
kanokolie angellomane Yuni yunge yemonga unguma pilipe lipe molemo. ningu kanonge.
11-12
Nakolo ene Ailimunge ambo ye molemelema teluna tapu toko molonge kinie
papu . Amboma eneno ulu mare teko, yema eneno ulu mare teko, molonge kinie kapola
naa temba. Ambomane yema liku taponjiku, yemane amboma liku taponjiku, telemele kinie
papu. Sike Pulu Yemone ou pulu pulu ambomo yemonga kangimuni terimu, nakolo
kini yema ambomanga kangine wendo olemele, nakolo ene pali Pulu Yemone telemo
akumunge amboma kinie enenga yema kinie aku siku kapola kapola molemele kinie
papu .
13
Ulu te eneno apuruku piliengi: Ene maku toko molongena ambo tene yunge
pengemo aki naa topa Pulu Yemo kinie ungu nimb kinie peangaye?
14
Yambomane
enenga pengema telemele mele olio temolo mele lipe ora silimo. Ye te yunge penge
indi omba sulu pupili. nimbelie siye kolemo kinie aku telemomone yuyu tepa pipili
konjilimo. nimbu pilimolo.
15
Nakolo Ambo tene yunge penge indi omba sulu pupili.
nimbelie siye kolemo kinie aku telemomone yuyu tepa konjipe yunge imbi ambolopa ola
limo. nimbu pilimolo. Pulu Yemone ambomonga penge indi we omba sulu pupe yunge
pengemo aki topili. nimbe silimomonga we omba sulu pulimomo papu .
16
Yambo
tene ya Teangi. nikiru mele pilipe keri pilipelie Kolo tokomo. Nikimumu lawa tepa nimbe
kenjikimu. nimbe Na kinie kerepali niembo. nimu liemo kanu yambomo i ungumu pilipili:
Olio telemolo mele lupe molo. Koleamanga pali Pulu Yemonga yambo talapemane*
kepe aku sikula telemele. Akumu pilipili.
17
Enene kini ulu te telemelemonga* nane ene mane simbundu kapi nimbu taka lepo
mane simbu naa tekero. Liku maku toko Ailimuni mako topa Nanga nirimu langime
nongo molongendo maku toko ulu mare tenge mele niembo: Ene maku toko molko
telemele ulumane ene lipe taponjipe Konopu tondolo pupili molangi. nilimo ulu te naa
pelemo. Ene maku toko molkolie teko kenjiku, molko kenjing uluma mindi telemelemonga
nane ene kapi nimbulie naa nikiru.
18
Ou kumbi lepo nane i sipu nikiru: Ene Kirasinge
yamboma maku toko molkolie ene konopu talo yepoko mele liku mundukulie talape lupe
lupe ningu molemele mele. ningu silimele pilio akumu mare sike nikimili. nimbu pilkiru.
19
Ene konopu talo yepoko mele liku mundukulie talape lupe lupe ningu molemele ulumane
ene mare Kirasinge yamboma sike molko yunge ungumu tondolo munduku pilimele mele*
lipe ora silimomonga ene mare sike aku siku molko kenjilimele. konopu lekero .
20
Ailimunge imbimu ambolopo ola linjipu yu kapi nimbu yu kinie tapu topo langi
namili. ningu maku tolemele nakolo sike aku siku langi naa nolemele.
21
Ene yamboma
pea langi nonge langime mengo ongolie Yamboma pali ou wangi. ningu nokoko naa
molko, enene yu mele mele langime nolemele. Aku telemelemonga yambo mare
koropa molemelemonga langi te naa mengo pe olemele yamboma engelene kolemele;
yambo mare no waene aisili nongo kekelepa tolemele. Aku telemelemonga pilipulie
Ailimu kinie tapu toko langime naa nolemele. nikiru .
22
Akumu nambemuna
telemeleye? Ene taki taki no nongo langi nonge ulkema naa angilimoye? Ailimunge
yambo talapemo kanopo keri kanopo lipu ai naa sipu, Ailimunge yambo mare melema molo
tolemo yamboma tepo pipili konjemili. nimul kinie papu. konopu lelko aku siku
telemeleye? Aku telemelemonga nane ene nambolka unguri niemboye? Ene aku
telemelemanga Papu tekemele. nimbu ene kapi niemboye? Ene paa kapi naa nimb.*
23
Ene nimbu sirindu ungumu ou Ailimuni yando na nimbe sirimu. Kanu ungumu
pilimelkanje telemele mele naa telemelka. Kanu ungumu i sipe:
Judasini Aili Yesusi yunge opa touma
ou naa lipe sipili kanu ipuluelimunge
Ailimu kinie yu lombili andolime kinie
langi nongo moloringi kinie Ailimu yuni
pillawa berete te lipelie nirimumuni,
24
Pulu Yemo kinie Ange nimbe ambolopa
pike lepa ene sipelie nimbendo:
Imu nanga kangimu.
Ene mindili naa nangi, lipu taponjembo.
nimbu nanga kangimu enenga nimbu
Na tangi. nimbu simbu tekero.
Pe pe kepe, nanga kangimu enenga nimbu
tenjimbu mele Altopo piliemili! ningu
i beretemo kinie tekero mele
ene aku siku tekolie piliengi! nirimu.
25
Pe ene langime nongo pora siringi kinie
yuni aku sipela no waene molorumu kapomo lipe
ene sipelie nimbendo:
I no waenemo Pulu Yemone Ene kinie tembo.
nimbe, nimbe panjipe mi lerimu ungu kondemo.*
Na kolopolie nanga mememo ondo lenjimbumunge
ungu kondemo kamu wendo omb.
Pe pe kepe, na enenga nimbu
nanga mememo ondo lenjimbu tekero mele
Altopo piliemili. ningulie
no waene altoko i siku nangi. nirimu.
26
Ailimu kelepa manie naa opili i beretemo kinie no waenemotolo taki taki nonge kinie aku
siku tenge ulumuni enene Ailimu kolorumu mele yamboma liku ora sing.
27
Akumunge, Ailimuni Yu pilku nangi. nirimu beretemo kinie no waenemotolo
yambo tene nombando Uluri molo. nimbe Ailimuni kanopa keri kanomba ulu te tepa
kenjilimo kinie aku telemo ulumuni yu Ailimunge kangimu kinie mememotolone uluri naa
temba. nimbe lipe ai naa silimo. Aku sipe telemo ulumu ulu pulu keri te telemo.
28
Aku
telemo kene yambo te yunge konopukundu apurupe pilipelie beretemo kinie no
waenemotolo nopili. We walu naa nopili.
29
Yambo tene Ailimunge kangimu nimbe naa
pilipelie beretemo kinie waenemotolo we walu nomu liemo aku telemomonga yu yuyu ulu
umbuni te wendo opili. nimbe aku telemo, akumunge sike Pulu Yemone Yu kinie umbuni
wendo opili. nimb, aku kene Konopukundu apuruku pilkulie nangi. nikiru.
30
Aku siku
teko kenjilimele akumunge enenga yambo aisili kangime enge naa pepili molko, kuruma
kanoko liku, mare kolemele.*
31
Nakolo olione telemolo mele oliolio konopukundu apurupu pilipulie Ailimuni
Nangi. nirimu langime nolemelka nje mindili nomolo ulu te naa pelka.
32
Ya ma koleana
yamboma teko kenjilimelemonga Pulu Yemone ene kolea kerine lipe mundumbe kinie olio
pea aku sipe naa tepili. nimbe Ailimuni olio ulu telemoloma kanopa keri kanopalie olio
mane simbendo ulu umbunime silimo.
33
Aku kene, nanga angokeme, ene Ailimu kinie angenali kinie tapu toko langi
nongendo ongo maku tolemele kinie yambo mare wangi nokoko molkolie, pea langi nangi.*
34
Yambo te engelene kolomu liemo yunge ulkena ou langi nopili. Engelene kolopo maku
topolie tepo kenjimul kinie Pulu Yemone olio pali mindili simbe. nimbelie aku sipe ou
tepalie makuna pupili.
Ungu ekendo we pelemo nakolo pe na ene molongena ombolie ene mane simbu.
OU KORINI OU KORINI
<<
11 11
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
12 12
>>
12
1
Kapola, angokeme, Pulu Yemonga Mini Kake Telimuni Kirasinge yamboma
tondoloma moke tepa silimomonga pep toko siringi pepna walsiku piliringimunge*
kini ungu te pundu topo Mini Kake Telimuni silimo tondoloma mimi siku piliengi!
nimbu akuma ene nimbu siembo.
2
Ene ou Kirasinge yambo talapena ulsu moloringi kinie*
ye marene ene kolo toko mane siringi kinie Sike. ningu pilkulie enene lawa teko, mele
ungu naa nili we melemando Ime olio nokolemele pulu yema. ningu melema popo toko
kalko, ulu akuma ou teringi mele pilimele.
3
Akumunge, ene ungu te paa piliengi, nimbu
siembo: Pulu Yemonga Minimuni ambolemo yambo tene Yesusi molopa kenjipili. paa
manda naa nimb. Yesusi yu Ailimu. nilimele akumu we naa nilimelela. Mini Kake
Telimuni ambolemo yambomane mindi Yesusi yu Ailimu nilimele. Akumu piliei!*
4
Minimunge we silimo tondolo lupe lupema pelemo nakolo silimo Mini telumu mindi.
5
Ailimunge kongono olione tenjilimolo kongono lupe lupema pelemo nakolo Kongono
teai. nilimo Ye Aili telumu mindi molemo.
6
Kongono telemolo tondolo lupe lupema
pelemo nakolo aku tondoloma pali yamboma silimo Pulu Ye telumu mindi molemo.
7
Kirasinge yamboma pali Anju yando liku taponjengi. nimbe Minimuni olio
tondoloma yu mele mele moke tepa silimo. We naa silimo.
8
Akumu i sipe mele:
Unguma apurupe sumbi sipe nimbe konjili tondolomo Minimuni yambo te silimo. Pulu
Yemonga ulumanga puluma pilipe konginjili tondolomo aku Mini telumuni mindi yambo tela
silimo.
9
Pulu Yemo mawa tembo mele paa sike temba. nimbe tondolo mundupe pilili
tondolomo* Mini telumunila yambo te silimo. Kuru tomba yamboma tepa konde linjili
tondolomo Mini telumunila yambo te silimo.
10
Ulu tondoloma teli tondolomo yambo te
sipe, Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe sili tondolomo yambo te
sipe, Minimunge unguma kinie uluma kinie, kurumanga unguma kinie uluma kinie, pilipe
mimi sipe apuruli tondolomo yambo te sipe,* umbu ungu lupe lupema naa pilipe we walu
leli tondolomo yambo te sipe, kanu umbu ungu lupe lupe we walu leli unguma pilipe
Yamboma piliengi! nimbe topele topa nimbe sinjili tondolomo yambo te sipe aku
sipe tondolo lupe lupema Mini telumuni moke tepa silimo .
11
Aku tondoloma aisili nakolo
Mini telumu. Aku tondoloma pali Mini telumuni mindi tenjilimo. Yu yuyu konopuni pilipe
tondoloma moke tepa yamboma yu mele mele silimo.
12
Minimuni tondolo lupe lupema yamboma yu mele mele moke tepa silimomonga
pulumu i sipe: Kangimu kimbu ki mele aisili angilimo nakolo kangi telumu. Sike
kangimunge kimbu ki mele aisili angilimo nakolo aku melema lipe tere lepa kangi telumu.
Kirasi yu aku sipela molemo. Yu kangi telumu nakolo mele aisili. Yunge kangimunge
melema olio.
13
Olio Juda yamboma kinie, Juda yambo naa molko ulsukundu molemele
yamboma kinie,* mele kaloli naa liku kongono we tenjili kendemande yamboma kinie,
yambo tene naa nokopa ene eneno we molemele yamboma kinie, olio pali Ene yambo
kangi telumu molangi. nimbe Mini Kake Teli telumuni mindi no linjirimu.** Pulu
Yemone No mele nangi. nimbe sirimu norumulu Mini telumu mindi olionga pali
konopuna molemo .
14
Olio pilimolo, kangimu yu mele telumu mindi molo. Yu mele paa aisili lipe tere lepa
kangi telumu.
15
Aku kene kimbumuni nimbendo: Na kimu molo kene na kangimunge melte
molo. nilkenje yu kangine angilimomonga yu kangimunge melte we naa angilkeye?
Kimbumuni aku nilkenje kepe yu kangine naa angilimbe aulke te wendo naa olka.
16
Molo komumuni nimbendo: Na mongomo molo kene na kangimunge melte molo.
nilkenje yu kangine angilimomonga yu kangimunge melte we naa angilkeye? Komumuni
aku nilkenje kepe yu kangine naa angilimbe aulke te wendo naa olka.
17
Kangimu pali
mongomo mindinje kangimuni nambe tepa unguma pilkeye? Kangimu pali komumu
mindinje kangimuni nambe tepa melemanga munema pilkeye?
18
Nakolo kangimu pali aku
sipe molo. Pulu Yemone Kangine melema angilipili. nirimuma yuyu I sipe i sipe
angilipili. konopuni pilirimu mele Angilipili. nirimu. Kangimunge melema we walu naa
angilimo.
19
Kangimunge mele teluri mindi angilkenje yu sike kangi te molo.
20
Nakolo
kangimu aku sipe molo. Kangine kimbu ki mele aisili angilimo nakolo lipe tere lepa yu
kangi telumu.
21
Akumunge, mongomone kimundu nimbendo: Nu naa molenanje na nanu
molopo konjilke. manda naa nilke. Pengemone kimbumundu Nu naa molenanje na nanu
manda molka. manda naa la nilke.
22
Nakolo aku sipe molo. Kangimunge mele
angilimomanga mare pilipulie Akuma uluri molo. Akumane kongono tondolo te naa
telemo. konopu lemolo melema naa angilkenje kangimu paa kapola naa molka.
23
Kangine
angilimo mele mare Mele peangama molo. nilimoloma mimi sipu nokolemolo; Kanopo
peanga naa kanolemolo melema. nimbu Mona angilkenje olio pipili telka. nilimolo
melema mimi sipu aki tolemolo;
24
kangimunge mele mare We angilimbe kinie uluri molo.
nimbu aki naa topo We lepili. nimbu siye kolemolo. Aku sipu kangimunge melema yu
mele mele pilipu apurupu telemolo nakolo kangine angilimo melema pali Pulu Yemone
Tere lelko angiliengi. nirimu. Kangine mele mare Imbi naa mololime. nilimele akuma
Pulu Yemone Paa kumbine molopili. nirimu.
25
Kangimunge melema pulue toko yu mele
mele opa tou naa angilipili. Anju yando telu siku nokoko molangi. nimbe Pulu Yemone
Kangimunge melema pali kapola kapola angilipili. Te imbi mololi, te imbi naa mololime
molo. nirimu.
26
Kangimunge melte umbuni telemo molo mindili nolemo kinie
kangimunge melema pali umbuni tepili mindili nongo molemelela. Kangimunge melte kapi
nilimele kinie kangimunge melema pali kanu mlemo kinie pea konopu siku molemelela.*
27
Kapola, kangimundu nikirumunge ungu te enendo niembo: Ene pali Kirasinge
kangimu; ene yu mele mele kanu kangimunge melema.
28
Kirasinge yambo talapemonga*
kongono teangi. nimbe Pulu Yemone yamboma tondolo lupe lupema sirimu. Yesusini
Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema Pulu Yemone ou kumbi lepa
mako topa Aku siku molangi. nimbe, talo sipe yuni ungu umbu tonjilimoma pilku
yamboma ningu silimele yamboma** mako topa Aku siku molangi. nimbe, yepoko sipe
unguma mimi siku pilku yamboma mane silimele yamboma mako topa Aku siku
molangi. nimbe, pe Pulu Yemone mindi manda telemo mele ulu tondoloma telemele
yamboma mako topa Aku siku molangi. nimbe, kuru tolemo yamboma teko konde
linjilimele yamboma mako topa, yamboma liku taponjilimele yamboma kinie, kongono lupe
lupema nokoko konjilimele yamboma kinie, umbu ungu lupe lupe naa pilimelema we walu
lemele yamboma kinie, akuma pali mako topa Aku siku molangi. nimbe aku siku sumbi
siku teko molonge tondoloma ene yu mele mele moke tepa sirimu .
29
Aku yamboma pali
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema molemeleye? Molo
akuma pali Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilku yamboma ningu sili yamboma
molemeleye? Molo akuma pali unguma mane sili yambomaye? Molo akumane pali ulu
tondoloma telemeleye?
30
Molo aku yamboma pali kuru tolemo yamboma teko konde
linjing tondolomo pelemoye? Molo akumane pali umbu ungu lupe lupe naa pilimelema
kapola we walu lemeleye? Molo aku yambomane pali yambo marene umbu ungu lupe lupe
we walu nilimele unguma sumbi siku pilku Yamboma piliengi! ningu topele toko
yamboma ningu silimeleye? Paa molo! Yambo telumuni mindi uluma pali manda naa
telemo.
31
Nakolo Mini Kake Telimuni tondolo moke tepa we silimomanga te
liembo. konopu lelkolie yamboma olandopa lipe taponjilimo tondoloma ene
tondolo munduku Paa liemili. ningu konopu kimbu siku molangi.
Tondolo olandopa akuma liemili. nngi liemo papu nakolo kini nane ene ulu paa
peanga olandopa teko molonge mele nimbu simbu tekero.
OU KORINI OU KORINI
<<
12 12
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
13 13
>>
13
1
Kanu ulumu yamboma konopu monjimul ulumu.
Yamboma kinie ungu nimbundu ma koleana pali yambomane umbu ungu lupe lupe
lemelema kinie, angellomanga umbu ungu lemele unguma kinie, yamboma konopu naa
monjipu we nilkenje na aku sipu unguma we nilke. Bella we toko, biyukele ungu we
silimele kinie ungu aisili we nilimo ungu pulumu mele mindi aku ungumuni uluri naa
telka.
2
Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma manda pilipu yamboma konopu naa monjipu
we nimbu sipu, Pulu Yemonga ungumanga puluma pali lopi telemona we yambomane
naa pilimele ungu puluma yamboma konopu naa monjipu we pilipu, yamboma konopu naa
monjipu ungu lupe pelemoma pali we pilipu konjipu, Sike temba. nimbu tondolo
mundupu pilio ulumuni* ma pangi te anju pupe tenga angilipili. nimbu, aku sipu uluma
yamboma konopu naa monjipu we telkanje na imbi paa naa mololi ye wemo molka.
3
Yambo koropama langi topo toko liku nangi. nimbu nanga mele nosilioma pali kou lipu
ene konopu naa monjipu we moke tepo silkenje, molo yamboma konopu naa monjipulie
Yamboma lipu taponjembo. nimbu Nanga kangimu tepene kamu nopili kolambo.
nilkenje na yamboma konopu naa monjilkemonga aku ulutolone na naa lipe taponjilke.
4
Yambo tene yamboma konopu monjipelie yambomane yu teko kenjing kinie
popenge tepa mumindili kolopa anju pundu naa tolemo. Yambo tene yamboma konopu
monjipelie ene kondo kolopa lipe taponjilimo. Yambo tene yamboma konopu
monjipelie yambo mele aisili nosiku tondolo pulimo yamboma kinie konopu keri naa
panjilimo. Yamboma konopu monjilimo yambo tene Na paa pilipe konginjili yemo.
Paa ulu tondolo olandopama telio. nimbe yuni yuyu kapi nimbe imbi ambolopa ola naa
limo.
5
Yamboma konopu monjilimo yambo tene yamboma kinie kara pupe mongo naa
konjipe, yuni yuyu mindi Uluma teambo. molo Melema liembo. nimbe konopu kimbu
sipe naa molopa, yamboma kinie popenge tepa mumindili kolopa iri naa topa, yambomane
yu teko kenjilimele kinie siye kolopa Pundu tambo. nimbe konopu lipe mundupe naa
molemo.
6
Yambo tene yamboma konopu monjipelie yambo marene ulu mare teko
kenjilimele kinie kanopalie konopu naa sipe, ulu sumbi nilime mindi telemele kinie kanopalie
konopu silimo.
7
Yamboma konopu monjipelie, enene yu kinie teko kenjilimele kinie
ene kinie umbuni te wendo opili. naa nilimo. Sike Pulu Yemone ene lipe taponjimbe
kinie konopu tondolo pupili molko, molko konjing. nimbe tondolo mundupe pilipe,
Aku siku sike alowa teko molongenje. nimbe kanopa nokopa molopa, ulu umbuni
telime telemele kinie kepe ene siye naa kolopa konopu monjipe mindi molemo.
8-10
Konopu monjili ulu pulu akumu pora naa nimb, lepa mindi pumbe. Mini Kake
Telimuni silimo tondoloma temba mele yu aku sipe naa temba. Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilku yamboma ningu silimele tondolomo lepa mindi naa pumbe; umbu ungu
lupe lupema naa pilku walu lemele tondolomo pora nimbla; Pulu Yemonga ungumanga
puluma pilipe konjili pelemo tondolomo manie pumbela. Kini ungumanga puluma pali
naa pilipu wallo kolte mindi pilipu, Pulu Yemone ungu umbu tonjilimo unguma pali pilipu
naa nimbu sipu wallo kolte mindi pilipu nimbu silimolo. Nakolo pe uluma pali kamu wendo
omb, aku ulu sikema wendo omb kinie, kini ulu laye keri lepa tondolo naa pulimo uluma
kamu manie pupe pora nimb, akumunge Pulu Yemonga unguma pilku ningu silimele ulumu
kinie, umbu ungu lupe lupema walu lemele ulumu kinie, Pulu Yemonga ungumanga puluma
pilku konjilimele ulumu kinie sike pora nimb.
11
Ya Ulu sikema wendo omb kinie ulu telemolo ulu kapola naa lemoma pora
nimb. nikiru akumu ambolangoma ai lemele mele. Na kango kanga kinie molopolie
ambolangomane ungu ningu, konopuni pilku, konopu kimbu siku molemele mele na aku
sipu ungu nimbu, konopuni pilipu, konopu sumbi sipu molorundu. Nakolo na ai lepo yemo
molopolie ambolangoma telemele mele mundupu kelerindu.
12
Nikiru akumu i sipe
melela: Kariypana* melemanga minime sumbi sipu naa kanolemolo mele kini Pulu
Yemonga mele kanolemoloma aku sipu kanolemolo; nakolo pe mulu koleana pupu
molopolie sumbi sipu kanomolo. Kini Pulu Yemonga uluma laye tepo mindi pilio,
nakolo yuni kini na molio mele sumbi sipe kanopa pilimo mele pe aku sipu nane yu
molemo mele sumbi sipu kanopo pilimbu.
13
Aku liemo,
Sike. nimbu tondolo mundupu pilili ulumu kinie,
Pulu Yemone olio mulu koleana memba pupe
Kamu molko konjengi. nimbe lipe taponjimbe walemo
sike wendo omb. nimbu konopu sipu
nokopo molemolo ulumu kinie,
yamboma konopu monjili ulumu kinie,
aku ulu yepoko kini pelemo. Nakolo yamboma konopu monjili ulu akumu paa
olandopa.*
OU KORINI OU KORINI
<<
13 13
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
14 14
>>
14
1
Yamboma konopu monjili ulu akumu paa olandopa kene * ene yamboma alieli
tondolo munduku konopu monjiku molangi. Mini Kake Telimuni tondolo we silimoma Paa
liemiliya! ningu konopu kimbu siku molangila. Kanu tondolomanga tondolo te olandopa
Paa liemili. konopu lenge akumu Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilku yamboma
ningu sing ulumu.**
2
Aku nikirumunge pulumu i sipe: Ene pilimele, yambo tene
yamboma kepe yu kepe naa pilimele umbu ungu te we walu lepa ungu te nilimo kinie
yuni ungu nilimoma yambomando naa nilimo; yuni nilimo unguma pilimele yambomane
kepe manda naa pilingmunge yu Pulu Yemo kinie mindi nilimo kanumu. Pulu Yemonga
Minimuni Yu aku sipe ungu te nipili. nilimomonga yu kinie, yuni walu nilimo unguma
pilimele yamboma kinie, ene ungu pulumu naa pilimele, ungu pulu akumu lopi tepa pelemo,
Pulu Yemone mindi pilimo
3
nakolo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma
nimbe silimo yambomone yambomando sumbi siku piling unguma nilimo akumunge yuni
nilimo ungumuni yamboma lipe taponjipe Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu
kamu olandopa tondolo munduku piliengi! nimbe, Ene ulu peangama teangi. nimbe, Ene
umbuni te pemba kinie enenga konopuma tondolo pupili molangi. nimbe, lipe taponjilimo.
4
Yambo tene umbu ungu naa pilimo te walu nilimo kinie yuni yuyu yunge konopumu mindi
tondolo pupili. nilimo; nakolo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma
nimbe silimo ungu akumuni Kirasinge talapena sukundu molemele yamboma pali* lipe
taponjipe konopu tondolo pupili. nilimo.
5
Ene pali umbu ungu lupe lupema walu
lemelkanje papu. konopu lekero. Leangi. konopu lekero nakolo na olandopa Teangi.
konopu lekeromo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilku yamboma ningu sing kinie
paa papu. konopu lekero. Yambo tene ungu te lupe walu lepa yamboma mane simbe kinie
Kirasinge talapena sukundu maku toko molemele yamboma yuni molo yambo tene
Yamboma ungumunge pulumu pilkulie konopu tondolo pupili molangi. nimbe kanu
ungumu topele topa yando yamboma nimbe naa simu liemo Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilku yamboma ningu silimele ulu akumu olandopa, umbu ungu lupema walu
lelko yamboma piliengi topele toko naa ningu silimele ulumu maniendopa.
6
Angokeme, imu piliei! Na ene molemelena ombolie, umbu ungu naa pilimele te lepolie
ungu nimbu silkenje aku telkamone ene manda lipu taponjilkeye? Ene lipu taponjimbundu
Pulu Yemone na lipe ora simbe mele ene lipu ora simbu molo Pulu Yemonga ungu marenga
ungu puluma ene nimbu simbu molo Pulu Yemone ungu umbu tonjimbe ungu te pilipulie
ene nimbu simbu molo ene ungu mare mane simbu. Ene konopu tondolo pupili lipu
taponjembo. nimbulie umbu ungu naa pilimele te lepolie ene mane naa silke.
7
I sipe
mele: Mini naa peli mele marene ungu nilimele kinie ene ungu pulumu nambe teko
pilimeleye? Kolape mingi molo gita molo* kanu sili melema ungu silimele kinie aku
melemane ungu sumbi siku naa nilimelkanje yambomane aku ungumu nambe teko
pilimelkaye? Manda naa pilimelka.
8
Molo Maku toko opa teangi. ningulie biyukele
mimi siku ungu naa silimelkanje nambe teko ungumu pilkulie opa tengendo maku
tolemelkaye? Manda molola.
9
Ene kepe aku sipela. Ene kerena ungumu sumbi siku naa
ningu, umbu ungu naa pilimele te lelko yamboma mane sing kinie pe yambomane nambe
teko kanu unguma pilingye? Aku siku telenomonga nuni nunu tenga molkolie nini ungumu
yamboma lipe taponjilke mele naa teleno. Ungumu paa we mindi nilino.
10
Akumunge
ungu te i nikirula: Ya ma koleana umbu ungu lupe lupe aisili sike lemele nakolo te naa
pilku ungu pulumu naa pepili walu lemele ungu te molo. konopu lekero.
11
Akumunge,
yambo tene ungu te lepalie ungu te nimbmo na naa pilimbu kinie kanopalie Yu kolea tenga
lupe yere. konopu lemba. Nane kepe yunge nimb ungumu naa pilipulie Yu ye lupere
lemo. konopu lembo.
12
Ene naa pilimele umbu ungu lupe lupe lemele kinie ene kepe
aku siku telemelela. Pulu Yemonga Minimuni we silimo tondoloma paa liemiliya. konopu
lemele kene Kirasinge talapena molemele yamboma yunge unguma sumbi siku pilku liku
konopu tondolo pupili molonge mele lipe taponjimbe tondoloma lipulie kongono teamili.
niengi.
13
Akumunge Na tondolo te limbumunge Kirasinge yamboma konopu tondolo
pupili lipu taponjembo. nimbelie yambo tene Umbu ungu te naa pilimolo te walu lepo
yamboma ungu te niembo. nimbelie Pulu Yemo mawa tepalie Ungu nimbumu topele topo
yamboma nimbu simbu tondolomo na sieni. nipili.
14
Na Pulu Yemo kinie ungu nimbundu
umbu ungu naa pilio te walu lendu liemo nanga minimuni yu kinie ungu nilio nakolo nanga
konopumu ulu te naa tepa we pelemo.
15
Aku liemo na nambe temboye? Nane i sipu
tembo. Nanga minimuni umbu ungu naa pilio te walu lepo Pulu Yemo kinie sike ungu
nimb nakolo konopuni kepe umbu ungu piliomo lepo Pulu Yemo kinie ungu nimbla;*
minimuni sike umbu ungu naa pilio tene konana te nimb nakolo konopuni kepe
umbu ungu piliomone konana nimbla.*
16
Enene enenga minimene umbu ungu naa
pilimelemane Pulu Yemo kapi nngi liemo maku toko molemele yambomanga yambo te
nuni nini ungumuni Pulu Yemo kinie Ange. nini mele sumbi sipe naa pilipelie nambe tepa
Aku nikinu mele tepili. nimbye? Manda naa nimb.
17
Enene Pulu Yemo kinie
Ange. ning mele sike mimi siku ning nakolo ungu ningmene kanu yambomo Konopu
tondolo pupili. nimbe lipe taponjimbe ulu te naa temba.
18
Na umbu ungu naa pilio unguma walu lepo wale aisili ungu nilio, enene umbu ungu
naa pilimele unguma walu lelko wale layetolo mele ungu nilimele akumunge nane Pulu Yemo
kinie Ange. nilio.
19
Nakolo Kirasinge talapena yamboma na kinie pea maku topo
molemolo kinie yambomane sumbi siku piling ungu paa ponjipu* nimbu simbu kinie paa
peanga. Umbu ungu naa pilimele te walu lepo yamboma ungu paa sulu tepo** nimbu simbu
kinie paa keri. konopu lekero.
20
Angokeme, ambolango kangamane konopu lemele mele ene aku siku konopu naa
leangi.* Ambolango pamema ulu kerime pilkulie teko molemele mele mindi aku siku
ambolango pamema mele molangi.** Nakolo konopu lelko konopu kimbu silimele mele
yambo yuma molangi.
21
Umbu ungu naa pilimelema lemelemonga Pulu Yemonga Ungu
Manema Molemo Bokuna* ungu te molemo akumu i sipe:
Ailimuni nimbendo:
I yambomando ungu te niembo. nimbulie
Ye mare umbu ungu lupe lenge yemane
ninjengi. nimb.
Kolea lupe yambo marendo
ungu umbu tonjimbu kinie pilkulie
i yamboma ningu sing nakolo kanu yambomane
nanga ungumu ningu sinjing kinie kepe
nanga ungumu naa pilku liku bulu sing.**
nirimu mele bokuna molemo.
22
Akumunge, umbu ungu naa pilimele lupe lupema walu lemele aku ulu tondolomone
Pulu Yemone enenga makuna molemele yambo mare yunge yambo naa molemele mindili
simbe yamboma ene lipe ora silimo. Nakolo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilku
yamboma ningu silimele ungumane enenga makuna molemele yambo yunge yambo
molemelema lipe ora silimo. Kanu ungumane Pulu Yemonga yamboma naa molemele
yamboma naa lipe ora silimo.
23
Aku liemo Kirasinge talapena yamboma pali maku toko molkolie, yambomane pali
ungu ningindu umbu ungu lupe lupe naa pilimelema walu lelko molangi Pulu Yemonga
ungumu mimi siku naa pilimele yambo mare molo Pulu Yemonga ungumu Sike. ningu naa
pilimele yambo mare sukundu ongo umbu ungu lupema lelko ungu ningu singme pilngi
liemo Ene Kirasinge yamboma konopu naa pepa kekelepa toli yamboma molemele. ningu
naa pilingye? Aku siku ningu piling
24
nakolo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma
enene pali pilku anju yando makuna yamboma ningu siku molangi Sike. ningu naa
pilimele yambo mare molo Pulu Yemonga ungumu mimi siku naa pilimele yambo mare
ongo pilngi liemo enene ningu sing ungumane kanu yamboma ene yambo kerime
molemele mele lipe ora sipe, enene Olio ulu pulu keri teli yamboma lepamo. ningu pilku,
25
ene sike konopuna lopi tepa pepili molemele mele ou naa pilimele akumu mona
lembamonga molemele mele sumbi siku piling. Kanu kinie enene ulu telemelema pilku
keri pilkulie tamalu peko Pulu Yemo popo toko imbi ambolko ola linjikulie ningindu:
Pulu Yemo ene Kirasinge yamboma kinie sike pea molemo. ning.
26
Angokeme, aku liemo, ene maku toko molkolie nambe teangi niemboye? Ene Pulu
Yemo popo toko kapi ningindu maku toko molkolie ene yu mele mele ulu mare pemba.
Yambo te konana nimbe, yambo te ungu mane te sipe, yambo te Pulu Yemone yu ungu
pulu te nimbe silimomo yamboma nimbe sipe, yambo te umbu ungu naa pilimele ungu te
walu lepalie ene ungu te nimbe sipe, yambo te kanu ungumu nimb mele Mini Kake
Telimuni yunge konopukundu nimbe simbe kinie pilipelie topele topa ene nimbe sipe, ene
aku siku teko molonge. Aku ulu tengema Kirasinge talapena yamboma konopu tondolo
pupili molangi. ningu tenge. We naa tenge.
27
Yambo marene umbu ungu naa pilimele unguma lelko ungu mare walu ningindu
yambo talo mindi niengili. Molo yambo yepoko ungu mare walu nngi liemo mandanje. Kise
molo te pakara paa molo. Enene unguma ningindu walsikale naa ningu, yu mele mele niengi.
Ning kinie enene ning mele Mini Kake Telimuni yambo tenga konopuna molopalie
nimbe simbe kinie pilipelie kanu yambomone enenga unguma topele topa yamboma
yando nimbe sipili.
28
Yambo tene umbu ungu lupe te walu nimb ungumu topele topa
yamboma nimbe simbe yambo te naa molomu liemo Kirasinge yamboma maku toko
molongena ungu te naa nipili. Pulu Yemo kinie oltolo piliembili. nimbe aku ungumu nipili.
29
Pulu Yemone ungu umbu tonjimbema yambo talo molo yepokone pilkulie yando
ningu siengi. Kanu unguma yamboma ningu sing kinie we molongemane mimi siku pilku
Sike Pulu Yemonga unguri molo we nikimilinje? ningu pilku apuruku konjengi.
30-
31
Yambo te aku sipe ungu te pilipelie yamboma nimbe sipe angilipili Pulu Yemone
makuna molomba yambo te ungu te umbu tonjimu liemo ou ungu nimbe sipe angilimbe
yambomondo Na ungu te konopuni pilkirumu niembo. nimb kinie ou nimbe sipe
angilimbe yambomo manie molopili, Te niembo. nimb yambomo ola angilipelie Pulu
Yemone yu ungu nimbe simbemo yamboma nimbe sipili. Pulu Yemone ene telu telu
nimbe ungu umbu tonjimbe kinie pilkulie yamboma ningu singndu Aku ungu nimbu
simulmane yamboma Pulu Yemonga unguma sumbi siku pilku liku, konopu tondolo pupili
molangi. ningulie yu mele mele manda ningu sing kene liku tere lelko ningu siku naa
angiliengi.
32
Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilku yamboma ningu silimele yamboma
enenga kerema manda nokolemele akumunge enenga ungu ning walema wendo omb
kinie ungu pilingme yamboma ningu sing. Wale te naa lemba kinie We molopo ungu
pilkirumu naa niembo. ningu manda we molongela.
33
Aku nikirumunge pulumu i sipe:
Pulu Yemone yunge talapena yamboma Konopu lupe lupe pepili teko embambo siku
molangi. nimbe tondoloma silimo yemo naa molemo. Yu Yamboma konopu teluna
pupili taka lelko kapola kapola molangi. nilimo yemo molemo.* Tondoloma silimo
akumu Yamboma liku taponjengi. nimbe silimo.
Koleamanga pali Kirasinge talapena sukundu Pulu Yemonga yambo kake telime
maku toko molkolie aku siku telemele.**
34
Makumanga ulu te pea telemele mele enene tenge mele i sipela: Kirasinge
talapena yamboma maku toko molongena ambomane ungu naa niengi. Ungu mane tene
Makuna ambomane ungu naa niengi. nilimo kanumu.* Pulu Yemonga ungu mane
tene Amboma liku ai siku molangi. nimbe pelemo mele** pilkulie ambomane makuna
Yamboma nokamili. ningu naa molko, liku ai siku molangi.
35
Amboma ene ungu marenga
molo ulu marenga puluma naa pilkulie piliemili. ningulie enenga ulkendo pukulie
enenga yema walsiku piliengi! Makuna sukundu ambo tene ungu te nimu liemo paa kapola
naa temba. Aku sipe tembamonga yuni yuyu tepa pipili konjimbe.*
36
Nambe temuye? Oliolio Pulu Yemonga ungumu ou pulu pulu pilipulie
yamboma nimbu sirimulumunge oliolio kanu ungumunge pulumu pilipulie Teamili.
konopu lemolo mele papu temolo . konopu lekemeleye? Molo Pulu Yemonga ungumu
olionga koleana mindi orumuna oliolio mindi pilipu lirimulu. konopu lekemeleye?
37
Enenga
yambo te yu Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipu yamboma nimbu silio
yambomo* molio. konopu lemu liemo, molo yu Mini Kake Telimuni na yamboma lipu
taponjimbu tondolo te sirimuna aku tondolomo na kinie pepili molio. konopu lemu liemo,
nane ya pep topo sikirumunge unguma Sike Ailimuni Teangi. nirimu unguma pepna
tokomo. nimbe, nimbe sipili.
38
Molo kanu sili yambo tene ya Teai. nikiru mele naa tepa
Pep tokoro unguma Ailimunge ungu manema. naa nimbe, siye kolomu liemo yu
kepe Ailimunge ungu te pilkirumu niembo. nimb kinie yu siye kolko yunge ungumu
naa la piliengi!
39
Aku kene, nanga angokeme, Pulu Yemone ungu te umbu tonjimbemo paa pilipu
yamboma nimbu siembo kene Mini Kake Telimuni aku sipu manda tembo tondolomo
sipili. ningu konopu kimbu siku molangi. Nakolo yambo tene Mini Kake Telimuni aku
sipe manda temba tondolomo simbena umbu ungu naa pilimbe te lepa ungu te nimb
kinie Nipili. niengila.
40
Enenga makuna aku siku teangi nakolo Pulu Yemo popo
toko kapi ningu imbi ambolko ola linjiku konjingindu ulu tengema pali* taka lelko sumbi
siku teko, yamboma teko embambo naa sinjengi.**
OU KORINI OU KORINI
<<
14 14
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
15 15
>>
15
1
Angokeme, Ou enendo Yesusi Kirasinge temane peangamo topo sirindu piliringi
mele komu altoko naa siku piliengi! nimbu altopo nimbu para sipulie kanu ungumanga
puluma nimbu siembo.* Kanu unguma ou pilku liringi, kini ambolemelemonga enge nipili
angilimele.
2
Kanu temane peangamo, akumu Yesusi Kirasini terimu mele nane enendo
nimbu sirindu ungu kanumu, ambolko konjikulie Paa sike. ningu tondolo munduku
piliringi mele altoko munduku naa kelengi liemo* kanu temane peangamone Pulu Yemone
ene lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing
aulkena lipe monjirimu,** akuna molemele mele molonge. Molo nane temane peangamo
topo sirindu mele mimi siku naa pilku, akumu we Sike. ningu piliringi liemo aku temane
peangamone ene lipe naa taponjilimo naa taponjimbe.
3
Ungu kumbine paa olandopamo na ou pilipu lirindu mele ene nimbu sirindumunge
nane enendo aku sipu kelepo nikiru . Kanu ungumu i sipe: Pulu Yemonga bokumuni
nilimo mele Kirasi olionga ulu pulu keri telemolomanga kolo wangopa kolonjirimu.
4
Pe ono
teringi. Ono teringi kinie pe Pulu Yemonga bokumuni nilimo mele yu wale talo pepalie
yepoko sipemonga lomboropa ola molorumu kanumu.
5
* Pe lomboropa ola molopalie
yu lombili andoli ye Pita molorumuna pupe Yuni na lomboropo ola molondu mele
kanopili. nimbe pupe mona angilirimu. Aku tepalie pe yu lombili andoli ye engaki
rurepo pali** moloringine Enene yu kanangi. nimbe pupe mona angilirimula.
6
Pe
angenupili pape anderete mele teluna moloringine Yu kanangi. nimbe purumula. Aku yu
kanoringi yamboma kini yandopa aisili we molemele, nakolo mare koloringila.*
7
Pe yu
Jemisi molorumuna Na kanopili. nimbe pupelie, pe yuni Nanga kongonomo tenjipai.
nimbe lipe mundurumu yema* pali yu lomboropa ola molorumu mele kanangi. nimbe
pupe mona angilirimu.
8
Paa akilipe na molorunduna Kanambo. nimbe omba mona
angilirimu.* Na ye paa keri, na ambolango nomba omba pulimo ambolango mele molopo
konde manda naa molombo mele molorundu nakolo aku terimu.
9
Na Kirasini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu ye tela nakolo na
paa maniendopa mele molio, yuni aku nimbe lipe mundurumu ye lupema olandopa mele
molemele. Nane Pulu Yemonga yambo talapemo* tepo kenjipu molorunduna Na Yesusini
lipe mundurumu ye te nilimele kinie na pipili telemo.
10
Nakolo na molio mele Pulu Yemone
na we kondo kolorumumunge aku sipu molio. Pe yuni na we kondo kolopalie na kinie
tepa konjirimu mele we naa pelemo. Na we kondo kolopa lipe taponjirimumunge paa
mindili sipu kongono tepo, Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
yemanga na kongono mindili sipu tondolo mundupu terindu mele olandopa, enene kongono
teringi mele maniendopa. Nakolo na nanu molo. Pulu Yemone na we kondo kolopalie lipe
taponjipe na kinie tapu topa molorumumunge na aku sipu manda kongono terindu.
11
Nakolo nane Pulu Yemonga ungumu nimbu sirindu akumu mandala. Molo Yesusini lipe
mundurumu ye wemane Pulu Yemonga ungumu ningu siringi akumu mandala. Olione pali
nimbu sirimulu ungumu telumu mindi. Kanu ungumu ene Korini yambomane pilku
likulie Sike ungumu. ningu tondolo munduku piliringi.
12
Nakolo Kirasi kolopalie lomboropa ola molorumu mele sike yamboma nimbu
silimolo liemo ene marene Yamboma kolkolie lomboroko ola naa molonge. nambe teko
aku siku mele ningu molemeleye?
13
Yamboma paa sike pe lomboroko ola naa molonge
liemo Kirasi yu kepe ou lomboropa ola naa molorumu. Onomo we mana pelemo.
14
Pe
Kirasi lomboropa ola naa molkanje olione yunge ungumu ene nimbu silimolomo uluri
naa telkala, ene kanu ungumu pilku ambolko molemelemo uluri naa la telka. We pilku
ambolemelka.
15
Ulu te lupe pea telkala: Kirasi lomboropa ola naa molkanje olione Kirasi yu
kolorumu kinie Pulu Yemone Lomboroko ola moloi. nimbe topa makinjirimu. nimbu
silimolo mele Pulu Yemondo kolo tolemelkala. Nakolo yamboma paa sike pe lomboroko
ola naa molonge liemo Pulu Yemone Kirasi ou Lomboroko ola moloi. naa nilkela.
16
Yamboma topa ola naa monjimbe liemo Kirasi kepe topa ola naa monjirimula.
17
Pe Kirasi ou topa ola naa monjilkenje ene pilku ambolemele ungumuni uluri naa telka, ulu
pulu keri teringime yandopa kini kepe konopuna we pepili molemelka.
18
Pe Kirasi kolopalie lomboropa ola naa molkanje yu yambomanga nimbe tenjirimu
mele Sike aku tenjirimu. ningu tondolo munduku pilkulie kanu ungumu pilku ambolkolie
uru peringi pelemele yamboma kepe* lomboroko ola naa molko , mindili nongo molko
kenjing koleana pulimelka.**
19
Pe kini ya ma koleana mindi yuni olio lipe taponjipelie pe kolomolo kinie olio lipe naa
taponjilkenje yambomane yamboma kondo kolemele mele maniendopa, yambomane olio
paa olandopa kondo kolemelkanje papu.
20
Kirasi lomboropa ola naa molkanje olio kolopolie lomboropo ola naa
molemolkala, akumu sike nakolo Kirasi kolopalie paa sike lomboropa ola molorumu.
Kanu kinie, langi te ou pulu monjipe mongo telu tolemo kinie kanopolie Pe pali tomba
lemo. nimbu pilimolo, aku sipe mele yu kolopalie paa sike lomboropa ola molorumumunge
pilipulie Yu sike. ningu tondolo munduku pilkulie uru pelemele yamboma kepe paa sike
pe Pulu Yemone topa makinjimbela. nimbu pilimolo.
21
Ye tene ou terimu kanu ulumuni
kololi ulu pulumu ma koleana wendo orumu pelemomonga* aku sipela ye tene kepe pe
terimu kanu ulumuni kolemele yamboma lomboroko ola mololi ulu pulumu ma koleana
wendo orumu pelemola kanumu.
22
Pulu pulu mana ye Adamene terimumunge olio yunge
pulu lemo yamboma pali kolemolo, aku sipe Kirasini terimumunge yunge pulu lemoma pali
topa makinjimbe kinie kelepo lomboropa ola molopo konde molomolo.
23
Nakolo Kirasi
kinie olio walsikale lomboropo ola naa molomolo. Ou kumbi lepa Kirasi; pe yu kelepa
manie omb kinie yunge yamboma.*
24
Pe yu omb kinie yunge yamboma lomboropo ola molomolo kinie pe ma
koleamo pora nimb. Yuni gapomanoma pali kinie, gapomanomanga uluma kinie, kolea
sukundu yambomane nokolemele uluma kinie, ulu tondoloma kinie, yambomanga kinie
kurumanga kinie * ulu tondoloma pali yuni topa manie mundupelie nimbmone, pe ye
nomi kingimu molopa melema pali nokolemo** nambamo yuni Lapa Pulu Yemo simbe.
25
Uluma aku sipe wendo omb nikirumunge pulumu i sipe: Pulu Yemone yunge opa
touma pali topa manie mundumbendo ou Kirasi yu ye nomi kingimu molopa melema pali
nokomba.*
26
Opa touma topa manie mundupe pora sipelie pe kamu kololi ulu pulumu topa
manie mundumbe.
27
Yuni aku tembamonga ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo
aku ungumuni nimbendo:
Pulu Yemone nimbendo:
Melema pali yuni nokopili.
Melema yunge maniekondo lepili nirimu.*
nimbe aku sipe nilimo. Nakolo Pulu Yemone Melema pali nokopili. Melema yunge
maniekondo lepili. nirimu kanu ungumuni Pulu Yemo yuyu pea Nokopili. nimbe naa
nirimu, molo. Sike Pulu Yemone Melema pali maniendopa, Kirasi melemanga pali
olandopa molopili. nimbe nirimu yemo molemo nakolo Pulu Yemo yuyu nambe tepa
meltenga maniekondo molombaye? Aulke te molo.
28
Pe Malone* melema pali topa manie
mundumbe, yu melemanga pali nokomba kinie kanu walemo kinie yu kepe manie mele
molomba. Pe Malone nimbendo: Nando Melema pali topa manie mundupe ye nomi
kingimu molopili. nirimu Pulu Yemo yu melema pali kamu kamu ye nomi kingimu kolo
wangopa molopalie nokopa molopili. Na kepe yunge maniekondo molambo. nimb. Kanu
kinie Pulu Yemo melema paa pali nokopa molomba.
29
Kini yamboma kolkolie lomboroko ola molongemonga ungu te i sipu nikirula:
Yamboma kolkolie sike lomboroko ola naa molonge liemo yambo mare Kirasinge
yamboma molkolie kolemelemanga pulu nambolkarenga Ene lipu taponjemili. ningu no
limeleye? Enenga yambo marene Pulu Yemone kolemele yamboma topa naa
makinjimbe. nilimele akumu sike liemo yambo mare nambemuna liku taponjiku kolo
wangoko no limeleye? Nambolka uluri temba ningu aku telemeleye?
30
Molo yambo
molemelema lomboroko ola naa molonge liemo olio kepe nambe telemolo yambomaye?
Telemolo mele nambemuna telemoloye? Olio temane peangamonga kongonomo
andopo telemolomonga alieli olio kinie umbuni wendo olemomane olio topa konjimbe
telemo akumu nambemuna aku telemoloye?
31
Angokeme, alieli Na kolopo pora sikiru.
konopu lelio.* Na ene kinie Aili Yesusi Kirasi kinie pea tapu toko molemele mele na
yamboma paa kapi nimbu molio. nikiru akumu kolo naa topo paa sike nikiru mele Alieli
Na kolopo pora sikiru. konopu lelio. nikiru akumu paa sike nikirula.
32
Ya kolea aili
Epesasi Kirasinge temane peangamo topo siliomonga na kote tenjikulie Mele takarama
kinie opa teambo. ningu na akuna liku munduringi akumu enene Yu yuyu konopuni
pilipelie i kongonomo telemo. konopu lengi liemo mongo toko ningu siengi. Na mele
nambolka melema limbu. nimbulie kolea aili Epesasi mele takarama kinie opa telemoloye?
Yambo kolemelema Pulu Yemone Lomboroko ola molangi. naa nimb liemo
Opali kolomolo kene
kini Konopu sipu molamili. nimbu no kinie
langi kinie aisili we nombo molamili.*
niemili.
33
Nakolo yambo marene ene kondi toko Ulu keri te teamili. nngi liemo aku
ungumu pilku Aku teamili. paa naa niengi. Akumunge ungu molemo kanumu. Akumuni
nimbendo:
Uluma teko kenjilimele yamboma kinie
ene kinie tapu toko molongi liemo
enenga teko kenjilimele ulumane
enenga teko konjilimele ulu peangama
kamu topa manie mundumbe.
nilimo.
34
Yambo marene Yamboma lomboroko ola naa molonge. nilimele kanu *
kekelepa toli ungu nilimelema munduku kelko, umbu konopu pepili molangi. Ulu pulu keri
telemele mele altoko naa teangi. Enenga yambo marene Pulu Yemo molemo mele naa pilku
yu kinie tapu toko naa molemelemonga pilipulie Aku siku teai. nikiru. Ene mare Pulu
Yemo naa pilimele. nikiru akumu pilkulie pipili kolongi liemo ene papu pipili kolonge.
35
Nakolo yambo tene walsipe pilipelie nimbendo: Yambo kololime nambe teko
lomboroko ola molongeye? Lomboroko ola molonge kinie kangi nambelime
angilimbeye? nilimonje.
36
Aku ungumu lawa tepa nimbe kenjili ungumu. Langi umbuma
telemo mele piliengi niembo: Langi umbu naa kololime poniena mundngi liemo konde
pupe wendo naa omb. Langi umbu kololime mindi poniena mundulimele kinie konde pupe
wendo olemo kanumu.*
37
Akumunge ungu te: Langi umbu te poniena mundemili.
ningulie unju te mongo tolimu pe molomba mele te likulie naa panjilimele. Mongo te mindi
liku panjilimele. Konapa opili. ningu konapa mongoma liku panjilimele. Konapa unju
mongo toli pe angilimbema naa liku panjilimele. Rasi witi akula. Unju mongo tolime pe
molomba mele liku naa mundulimele. Witi mongoma mindi. Langime pali akula telemele.
38
Langi umbu yu mele mele pe molomba mele Pulu Yemone ou nimbe panjipe Unju
gomoma i sipe i sipe wendo omba molopa langi i sipe i sipe topili. nilimo mele langi lupe
lupema poniena mundulimele kinie Aku sipe ola omba molopili. nilimo kanumu.
39
Kangime aku sipela. Kangime pali telu sipe molo. Yambomanga kangimu lupe;
owa kongimenga kangimu lupe; keramanga kangimu lupela; omamanga kangimu lupela.
40
Muluna angilimele melema lupe; mana lemele melema lupela. Nakolo muluna angilimele
melema kanopo peanga kanolemolo mele lupe, mana lemele melema kanopo peanga
kanolemolo mele lupela.
41
Enamo yunge au nimbe angilimo kanopo peanga kanolemolo
mele lupe; olimu au nilimo kanopo peanga kanolemolo mele lupela; kombukandipime au
nilimele kanopo peanga kanolemolo mele lupela; kombukandipime telu siku au naa la
nilimele, kombukandipime enenga yu mele mele au nilimelela.
42
Kolemele yamboma lomboroko ola molonge kinie aku sipe tembala. Ou kangi
angilimomo lupe; pe kangi angilimbemo lupela. Ou angilimo kangi ono telemele* akumu
purupe keri lemo kangimu; Pulu Yemone kanu kangimu topa makinjimbe kinie lomboropa
ola molomba kangimu purupe keri naa lemba kangimu.
43
Kangi ono telemele kangi akumu
mele kerimu, kanopo keri kanolemolo; kangi lomboropa ola molopalie angilimbemo kangi
peangamo, kanopo peanga kanomolo kangimu. Kangi ono telemelemo enge naa pelemo
kangimu; kangi lomboropa ola molombamo enge paa pemba kangimu.
44
Kangi ono
telemele akumu mana mindi manda angilimo kangimu; kangi lomboropa ola
molombamo mulu koleana manda angilimbe kangimu.
Ya mana molomolo kangi te angilimo liemo mulu koleana molomolo kangi te paa sike
angilimbela.
45
Aku sipe mele Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo. Kanu ungumuni
nimbendo:
Ou kumbi lepa mana ye Adame
Pulu Yemone tepa mimi tepalie
Mana konde molopili. nimbe
ulu pulu te sirimu kinie konde molorumu.*
nilimo; nakolo pe orumu Adame** Pulu Yemone konde mololi ulu pulumu sirimumu
lupe . Yu Mana yamboma mulu koleana konde molangi. manda nimb ulu pulumu
sirimu.***
46
Mulu koleana konde molomolo ulu pulumu ou kumbi lepa wendo naa orumu.
Mana konde molomolo ulumu ou kumbi lepa wendo orumu; mulu koleana konde
molomolo ulumu pe wendo orumu.
47
Ou kumbi lepa molorumu Adame Pulu Yemone ma
tene tepa mimi terimu; akilipe orumu Adame mulu koleana ye te orumu.
48
Ou kumbi lepa
mana ye molorumu Adamene mana yamboma kalopa limomonga ene yunge kangimu
angilipili molorumu mele mindi molemele; mulu koleana molonge yamboma mulu koleana
kangimu angilipili molemo yemo mele molonge.
49
Olio Kirasinge yamboma ou
mana yemo molorumu mele molemolo mele* pe aku sipula mulu koleana yemo molemo
mele molomolo.**
50
Angokeme, nane enendo paa sike nimbu sikirumu: mana meme pelemo kangimu
Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo* mulu koleana manda pupe naa molomba.
Mele kolopa purupe keri lemo te melema kolopa keri lemoma naa lemo koleana manda
pupe naa molomba.
51
Kini ungu te ou lopi tepa perimu te nimb tekeromo paa mimi siku
piliei! Kirasi kelepa wale talo sipe naa opili olio pali uru naa pemolo.* Nakolo uru
pelemele yamboma kinie * olio konde molomolo yamboma kinie pali sike
kangimu alowa tepa kangi te lupe angilimbe .
52
Aku ulumu paa walsikale temba.
Mulu matolo kamu pora nimbendo biyukelemo ungu nimb kinie* aku ulumu wendo omb.
Walsikale, kariap telemo mele, aku ulumu temba. Biyukelemo ungu nimb kinie yambo
kololime altoko kolou naa kolongendo lomboroko ola molonge. Pe olio Kirasinge yambo
konde molomoloma olionga kangime alowa temba.
53
Kangi purupe keri lemo akumu
alowa tepa, naa purupe keri lemba kangimu paa angilimbe; kangi kolemo akumu alowa tepa
kangi naa kolopa konde molopa mindi pumbe kangimu paa angilimbe. Olionga mana
kangimu alowa naa tepa kangi te lupe naa angilkenje mulu koleana pumbe aulke te paa naa
lelka akumunge aku sipe mele temba.*
54
Kanu kinie kangi purupe keri lemomo altopa
alowa tepa naa purupe keri lemba kangimu angilimbe, kanu kangi kolemomo altopa alowa
tepa konde molopa mindi pumbe kangimu angilimbe kinie Pulu Yemonga bokuna
molemo ungu te molemo mele sike kamu wendo omb. Kanu ungumu i sipe:
Kololi ulu pulumu
Pulu Yemo yunge opa toumu,
akumu kinie Pulu Yemone opa tepalie
kamu topa manie mundurumumunge
kololi ulu pulu akumu kamu manie purumu.*
nilimo.
55
Aku tembamonga ungu te pea bokuna molemo, akumu i sipe:
Kololi ulu pulumu, nuni yamboma
toko manie munduni engemo tena lemoye?
Kololi ulu pulumu, nuni yamboma
Mindili nangi. toleno tolomo tena lemoye?*
nilimo.
56
Kololimunge yamboma mindili sipe tolemo tolo akumu ulu pulu kerimu.
Yambomane ulu pulu keri telemelemonga Kolomolo kinie Pulu Yemone olio mindili
namili. nimb. ningu pilkulie kolongendo pipili kolemele kanumu. Ulu pulu kerimunge
tondolomo Pulu Yemonga ungu mane Mosisini yando sirimumane silimo.* Ungu
manemane nimbendo: Ungu manema naa pilku liku pulue tonge kinie mindili nonge.
nilimomonga pilkulie yambomane kololi ulumu aku siku pilkulie pipili kolemele kanumu. **
57
Akumu sike nakolo olionga Aili Yesusi Kirasini olionga nimbe tenjirimumunge* Pulu
Yemonga ungu manema kinie, ulu pulu kerime kinie, kololi ulumu kinie, kanumanga
tondoloma manie purumu, olio naa nokopa ulu te manda naa telemomonga Pulu Yemo
kinie Paa ange. nikimulu.
58
Nanga konopu monjilio angokeme, Kirasinge yambo kolemelema sike lomboroko
ola molko kangi te lupe konde angilipili molonge kene Sike. ningu pilimele mele
munduku naa kelko, tondolo munduku pilku mindi molame! Ene ulu umbuni te wendo
omb kinie Pipili kolkomolo kene pilipu molemolo mele manie pupili mundupu keleamili.
paa naa niengi! Ene Ailimunge kongono mindili siku telemelemo we manie naa pumbe,
kanu kongonomone langi mongoma sike tomba kene Ailimunge kongonomo mindi
tondolo munduku, siye naa kolko teko molangi.
OU KORINI OU KORINI
<<
15 15
>>
OU KORINI OU KORINI
<<
16 16
>>
16
1
Enene Pulu Yemonga yambo Jerusalleme molemelema ene liku taponjiku kou
mone singndu liku maku tokomelemonga ungu te niembo: * Ou nane kolea Gallesia
poropinji kolea lupe lupemanga Kirasinge yambo talapemo** maku tolemelemanga
Teangi. nimbu, nimbu sirindu mele ene aku siku teangi. Nane i sipu nimbu sirindu:
2
Alieli koro tenga tenga Juda yambomanga koro molemele wale Sambatemo pora
nimbe, pulu pulu kongono walemo wendo omb kinie ene yu mele mele ou kou mone
lingme apuruku pilkulie mare we nosingi. Pollo omb kinie olio kou mone nosimulma
kapola tepili. Yu omb kinie altopo mare lipu maku naa tamili. ningulie ou aku siku maku
toko nosiku molangi.
3
Kanu kinie na ombolie, enene Jerusalleme yamboma kou mone
mengo puku sing ye mare mako tongema nane pep mare topo ene sipulie Enene
Jerusalleme yamboma sing kou monema mengo pangi. nimbu lipu mundumbu.
4
Molo
Na kepe pumbu. konopu lendu liemo ene na kinie pea tapu topo pumul.
5
Na kolea Masedonia poropinji yambo molemelema pupu kanopolie
nimbumuni, pe ene molemelena omb. Na paa sike ou Masedonia pumbu.
6
Ene
molemelena ombolie wale mare ene kinie molombonje. Molo kolea ali tepa poporome
aili tepa tolemo olime pali ene kinie molombonje, naa pilkiru. Pe na kolea marenga pumbu
tembo kinie na liku taponjiku mundupangi. nimbu ene kinie wale mare molombo.
7
Na
kini isili ou ombo ene kinie wale wallo kolte mindi naa molombo. konopu lekero.
Ailimuni Na ene kinie wale aisili molani. nimu liemo aku teambo. nimbu
Masedonia ou pumbu.
8-9
Nakolo ya kolea aili Epesasi yambo aisili Kirasinge yamboma
molangi. nimbu lipu taponjimbu aulke te Pulu Yemone akisinjirimumunge Epesasi
nondopo mundupu kelepo tenga naa pumbu. Olio Juda yambomane Pendikosi
wale nilimolo kanu walemo* ou omba pupili na ya we molombo. Nakolo I
kongonomo naa tei! ningu aulkemo pipi sing tekemele yambo aisili molemele.
10
Ene molemelena Timoti omu liemo Yu pipili naa kolopili. ningu Papu okono.
Pea tapu topo molamili. niengi. Na Ailimunge kongonomo tepo molio mele yu aku sipe
telemo kene ene kinie molomba kinie Taka lepa molopili. ningu nokangi.
11
Yu
Ailimunge kongono tenjili ye te molemo kene enenga yambo marene yu liku bulu naa
siengi. Pe ene mundupe kelepa na moliona kelepa yando ombndo Yu konopu peanga
pepili. ningu liku taponjiku liku mundengi. Yu angenupili kinie omb. nimbu nokopo
molio.
12
Olionga angenu Apollosi* walsiku piliringimunge kini ungu te pundu topo
niembo: ** Olionga angenupilime ene kanonge onge kinie yu pea tapu toko pangi. nimbu
tondolo mundupu nilio. Nakolo isili ou yu Naa pumbu. nimbe molemo. Pe walse yu
yuyu aulke te kanopo lipulie pumbu. nimbe molemo.
13
Ene Ulu te wendo omb. ningu mimi siku kanoko molai! Kirasi sike. ningu
pilimele mele siye naa kolko tondolo munduku pilku molai! Umbuni mare wendo omb.
ningu pipili kolko naa molko, konopu tondolo pupili molai! Tondolo munduku molai!*
14
Uluma pali tengendo Pulu Yemo kinie yamboma kinie pali konopu monjiku teangi.*
15
Angokeme, ene Korini yamboma kolea Akaya poropinji molemele koleana
Kirasinge yambo molemelemanga Sitepanasinge yamboma* ene paa kumbi lelko Kirasi
sike. ningu tondolo munduku piliringi yamboma molemele mele ene pilimele. Yunge
yambomane Pulu Yemonga yambo kake telime lipu taponjemili. ningu aku siku mindi alieli
teko molemele. Angokeme, nane ene tondolo mundupu mawa tepolie nimbundu:
16
Sitepanasinge yamboma kinie, kanu yambomane telemele mele aku siku Pulu
Yemonga kongonomo mindili siku teko yamboma liku taponjilimele yamboma kinie
pali, liku ai siengi.
17
Sitepanasi kinie Potunatasi kinie Akaikasi kinie ene na molorunduna
oringi kinie konopu sirindu. Ene Korini yamboma Na kanopo lipu taponjipu nokamili.
ningu naa olemele nakolo i enenga ye yepoko ongo enenga ningu na liku taponjiku
nokoringimunge konopu sirindu.
18
Kanu yemane na kinie ene kinie pea Konopu peanga
pepili molangi. ningu teringi. Kanu ye yepokone telemele mele aku siku telemele yamboma
kapi ningu enenga unguma liku ai siku mimi siku piling kinie papu.
19
Na ya * kolea Esia poropinji molio kolea lupe lupema Kirasinge talapena
yambomane Ene manda molemeleye? ningu, ningu mundukumili.
Akuwilla kinie Pirisillatolone** Ene olto kinie pea Ailimunge yamboma molemolo.
ningulu Ene paa manda molemeleye? ningulu, ningu mundukumbilila. Kirasinge talapena
yamboma eltenga ulkena puku maku tolemele yambomane akula nikimili.
20
Olionga angenupili ya Epesasi molemele yambomane pali Ene manda
molemeleye? nikimili.
Pulu Yemonga yamboma telemele mele ene eneno anju yando Manda
Molemeleye? ningu kangulku* kondo kolangi.
21
Kini na nanu i pepmo topolie na Pollone Ene manda molemeleye? nimbu
tokoro.
22
Yambo te Ailimu konopu naa monjipe Yunge yambomo molambo. naa nimu liemo
kapola, Pulu Yemone yu molopa kenjipili. nipili. Ailimu, nu paa yando oyo!*
23
Aili Yesusini ene we kondo kolopa molopili molangi.
24
Ene kinie na kinie pea Kirasi Yesusinge yamboma molemolomonga nane ene pali
konopu monjikiru mele ene piliengi! nimbu nikiru.
Aku pea nikiru.
OU KORINI OU KORINI
<<
16 16
>>
JONO KUMBI LEPAMO
11
22
33
44
55
JONO KUMBI LEPAMO JONO KUMBI LEPAMO
<<
11
>>
JONONE PEP YEPOKO TOPA SIRIMU BOKUMA
Jonone Topa Sirimu Pepmanga Ungu Pulu Mare
I pep yepoko topa sirimu yemonga imbimu pep tenga naa molemo, nakolo
Temane peangamo kinie i pep yepoko kinie Jonone sike torumu. ningu pilimele.
Akumunge pulumu i sipe: Ou i boku ambolkonomonga yakondo boku JONO temane
peangamonga ungu pulumu gomo 449 kanani. Pe temanemo kinie ya pep yepoko kinie
anju yando ungu mare telu sipe mele i siku mimi siku kanani:
Temanemo...Jono Kumbi Lepamo...Talo Sipemo..Yepoko Sipemo
1:1,14 ....................1:1
1:14,18, 3:16.........4:9
3:19-21..................1:6-7
3:36 .......................5:12
5:24 .......................3:14
5:32,37...................5:9
8:44 .......................3:8
8:47........................4:6
13:34-35.................2:7.............................5
14:23......................5:3..............................6
15:11, 16:24 .........1:4 ............................12
...............................4:2-3 ...........................7
.....................................................................1.....................1
.....................................................................4 ....................4
Jono Kumbi Lepamo kinie Talo Sipemotolo pep topa sirimumunge ungu pulumu i
sipe:
Ye mare andoko Kirasinge yamboma mane sikulie ningindu: Kangimu mele keri
akumunge kangimuni ulu peanga te paa manda naa temolo. Ulu peanga te telemolo
kinie aku ulumu ulu kerila. Akumunge ulu peangama telemolo molo ulu kerime telemolo
aku uluma pali keri. Minimu mindi peanga. Pulu Yemo yu minimu akumunge yu
peanga. Yesusi yu Pulu Yemo molopalie paa sike mana kangi tenga naa orumu. Yu
Pulu Yemo molopili yu ye peanga. Sike mana ye te molkanje ye keri te molka akumunge
yu sike mana ye te au naa lerimu. niringi. Molo sike mana yambo kangi tenga omba
molorumu liemo kangine suku molorumu yambomo lupe, yu lupela. Kangimu kinie
minimu kinie yambo telumu molo. niringi. Ene i sipe i sipe pilipe konginjili mare
tondolo munduku pilngi liemo molko konjing aulkena pung. niringi. Pe Kirasinge
yambo marene kanu unguma pilku likulie Pilipe konginjili aisili konopuna pepili.
ningu konopuni pilingindu mindili siku molko, kangimene paa ulu kerime mindi teko
moloringi. Jonone enendo nimbendo: Kanu ye kolo toko sumbulu toline molemele
yamboma enenga talapena ene kinie paa naa molangi, toko makorangi. nimbe sike
sumbi siku molko, molko konjing aulkena pung mele ungu mare altopa mane sirimu.
Jono ye andamo molopa Epesasi taono molopalie, Epesasi taono lerimu kolea Esia
poropinji koleamanga Kirasinge yambo talapema i pepmo topa sirimu. ningu
pilimele.
JONO KUMBI LEPAMO
JONOne KUMBI LEPA Pep Topa Sirimu Bokumu
Jonone I Pep Topa Sirimumunge Ungu Pulu Mare
Ungu pulu mare inie yakondo nondopa gomo 1239 molemomo paa kanani.
Ungu paa tondolo te 1:5-2:2 molopa, te 3:1-2, te 5:11-12 molemo.
Ungu pulu mare boku ambolkonomonga alsena anjukundu 24. laip, 31.3.
pikinini bilong God, 32.2. Pikinini Bilong God, 42.4. wanpela samting nogut
molemo.
1
1
Konde molopa konjili ulu pulumu kinie molemo yemo ene nimbu siemili. Yu ou pulu
pulu molorumu yemo; yu olio pilirimulu yemo; yu mongone kanorumulu yemo; yu nemo
nemo nimbu kanorumulu yemo; yu kini ambolorumulu yemo; akumu Pulu Yemonga Ungu
Yesusindu nikimulu.
2
Konde molopa konjili ulu pulu kanumu* wendo omba mona
molorumu, olione yu kanopolie paa sike kanorumulu mele nimbu sikimulu. Molopa mindi
puli ulu pulumu Lapa kinie molopalie olio molorumuluna omba mona molorumu
kanorumulu mele ene nimbu sikimulu.
3
Ene olio kinie pea tapu topo molamili. nimbu
olione kanopo pilirimulu mele ene kepe nimbu sikimulu. Tapu topo molemolomonga pulu
kanumu i sipe: Olio Lapa kinie yunge Malo Yesusi Kirasi* kinie pea tapu topo molemolo
akumu.
4
Ene pea olio konopu kamu siemili. nimbu i ungumu nimbu pepna tokomolo.
5
Pulu Yemonga Malone olio nimbe sirimu ungumu ene nimbu sikimulu akumu i sipe:
Pulu Yemo pa telimu.* Yu kinie sumbulu toli te paa naa pelemo. Ulu pulu keri te kepe
kalaro te kepe yu kinie naa pepa, yu ye pilipe konginjili pepa kake tepa molopa konjili
yemo.
6
Olio Pulu Yemo yu kinie kapola tapu topo molemolo. nimbulie sumbulu toline
andopo molomulu liemo kolo topo, Telemolo. nilimolo mele naa telemolo.
7
Nakolo yu
pa teline molemo mele olio pa teline andopo molomulu liemo olionga angenupili kinie
kapola tapu topo molemolo kinie yunge Malone yunge meme olionga nimbe ondo
lenjirimumuni olio ulu pulu keri telemolo konopuna pelemoma pali kulu tonjilimo.*
8
Olione nimulundu: Ulu pulu kerime naa telemolo, te naa pelemo. nmulu liemo kolo
tolemolo, ungu sikema olio kinie naa pelemo.
9
Nakolo ulu pulu keri telemolo temoloma
nimbu para smulu liemo Sumbi Sipe Telemo Pulu Yemone Tembo. nimbe panjirimu
mele pilipelie tembando olionga ulu pulu keri nimbu para simulma Manie pupili. nimbe
siye kolopa, olionga konopuna kalaro mele molemo molombama kanopalie Kelepa kake
tepili. nimbe kulumiye tonjilimo tonjimbe.
10
Nakolo olione nimulundu: Olione ulu pulu
keri te paa naa telemolo, paa naa terimulu. nmulu liemo aku ungu nilimolomone Pulu
Yemo yu kolo toli yemo. nilimolo, yunge ungumu olio kinie naa pelemo.
<<
11
>>
<<
22
>>
2
1
Nanga ambolango nanama, Ene ulu pulu kerime naa teangi. nimbu i pepmo ene
simbu tokoro. Nakolo enenga yambo tene ulu pulu keri te temu liemo olionga nimbe lipe
taponjipe Lapanga kumbikerena mawa tenjilimo yemo molemo. Akumu ulu sumbi nilime
mindi teli ye Yesusi Kirasi.
2
Yu Enenga ulu keri telemelemanga Pulu Yemone ene naa
topili. Ene kolea kerine puku molko kenjiku mindi naa pangi. nimbu, Enenga ulu pulu
kerime omba manie pupili. nimbu, nanga mememo ondo lenjipu kolambo. nirimu yemo.
Olio Isirele yambomanga mindi molola. Ma koleana yambomanga pali ulu pulu keri teringi
telemelema Pulu Yemone Omba manie pupili. Pe altopo naa pilipu molopolie ene tepo
naa kenjembo. nipili. nimbe Kirasi yu mana yambomanga pali kolonjirimu.
3
Kirasini oliondo Teai. nirimu mele pilipu lipu temulu liemo Yu paa sike kanopo
pilipu molemolo. nimbu pilimolo.
4
Yambomane Yu olio kanopo pilimolo. ningulie yuni
Teai. nirimu mele pilku liku naa telemele, kanu yamboma ene ungu kolo toli yamboma,
yunge ungu sikema konopuna naa pelemo.
5-6
Nakolo yuni Teai. nirimuma pilku liku
telemele yamboma paa kamu Pulu Yemo konopu monjiku konjilimele. Olio yunge
yamboma molopo yu pea tapu topo molemolo. nilimele yamboma Pulu Yemone Tei.
nirimu mele Yesusini pilipe lipe tepa molorumu mele enene aku siku Yesusini Teai. nilimo
mele pilku liku teko molangi. Yesusi Pulu Yemonga unguma tepa molorumu aku mele
Yesusinge ungu manema pilipu lipu tepo molopolie Olio sike yunge yamboma molopo,
sike yu pea tapu topo molemolo. nimbu pilimolo.*
7
Nanga pulu lemo yamboma, i pep tokoro ungu manemo konde te molo. Akumu
koronga ou Kirasinge yamboma pulu monjiku molkolie nirimulu piliringi ungu manemo.
8
Aku sike nakolo kini i pep tokorona ungu mane konde te sikiru. I ungu manemonga pulu
yumu ou Kirasini tepa molorumu mele kanopo, yandopa ene teko molemele mele kanopolie
Aku ungu mane kondemo yu sike lemo. nimbu kanolemolo. Sumbulu tolimu kamu pora
nimb tekemo, pa telimu koronga wendo orumumu kini pa telemomonga ene aku siku
molemele mele kanopo Akumu ungu mane sikemo. nimbu kanolemolo.
9
Yambo tene Na pa teline molio. nilimo nakolo yunge angenupili kinie konopu keri
panjilimo akumunge yu sumbulu toline we molemo.
10
Yambo te yunge angenupili konopu
monjilimomo pa teline molemo, yu altopa a tomba melte pa teline naa lemo.
11
Nakolo
yambo te angenupili kinie konopu keri panjilimo yambomo sumbulu toline molopa,
sumbulu tolimuni yunge mongomo pipi silimona aulkema manda kanopa sumbi sipe naa
pulimo.
12
Nanga ambolangoma,
Kirasinge imbimu walsiringimunge*
Pulu Yemone enenga ulu pulu kerime
Manie pupili. nimbe siye kolorumumunge
i pepmo ene topo sikiru.
13
Tara keme,
i ye ou pulu pulu molorumu kini we molemo yemo
pilku imbi silimelemonga
nane ene i pepmo topo sikiru.
Kango yema, enene
ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru mu*
toko manie munduringimunge
nane ene i pepmo topo sikiru.
14
Ambolango nanama,
Lapamo kanoko imbi silimelemonga
Tara keme,
i ye ou molorumumu kini we molemomo
pilku imbi silimelemonga
Kango yema,
ene enge ningu, Pulu Yemonga ungumu
enenga konopuna pelemo, enene
ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru mu
toko manie munduringimunge
ene i pepmo topo sikiru.
15
Mana uluma kinie mana melema kinie konopu naa monjiku, aku melema konopu
kimbu siku naa molangi. Yambo te mana uluma konopu monjimu liemo kanu yambomone
Lapa konopu monjilimo ulu pulumu yu kinie naa pelemo.
16
Aku nambemuna, mana melema
pali, ulu pulu keri telemele yambomane melte kanoko Liemboa! molo Teamboa! nimbe
konopu monjilimele melema kinie, yambomane mongo kenge telemele uluma kinie, mongo
kondoko kara pulimele uluma kinie, aku mana uluma pali Lapa kinie wendo naa olemo, ma
koleana mindi wendo olemo kene aku mana uluma konopu naa monjengi.
17
Mamo kinie
mele konopu monjilimele melema pali pora nimb nakolo yambo te Lapane Tei. nilimo
mele pilipe lipe tenge panjipe tepa molemo yambomo alieli molopa konjipe mindi pumbe.
18
Nanga ambolangoma, ma kolea pora nimb walemo kini wendo okomo. Kirasinge
opa toumu* omb ene ou piliringi kanumu. Kini kepe Kirasinge opa tou aisili* wendo
olemele kanopolie Ma koleamo nondopa pora nimb tekemo. nimbu pilimolo.
19
Kanuma
olio munduku kelko ulsu puringi, nakolo ou olio kinie pea molorumulu kinie kanuma
olionga yamboma sike naa moloringi. Ene sike olionga yamboma molemelkanje olio kinie
pea we molemelka. Nakolo olio munduku kelko puringi akumunge kini lipu manjikimulu
akumu olionga yambo mare molo.
20
Nakolo Mini Kake Telimu Kirasini lipe mundurumu liringi akumunge kini ene pali
sike uluma pilku apuruku konjilimele.
21
Ene ungu sikema naa pilimele. nimbu i pepmo
naa topo sikiru. Ene ungu sikema pilimele, aku ungumanga ungu kolo tolime wendo naa
olemo. nimbu i pepmo tokoro.
22
Kolo toli yamboma nameleye? Yesusi yu Pulu Yemone
Lipu mundumbu. nirimu ye nomi Kirasimu* molo. nilimele yamboma ene kolo toli
yamboma. Kanu yambomane Lapa kinie Malotolo Molo. ningu liku bulu silimelemonga
ene Kirasinge opa touma molemele.
23
Yambo tene Malo* Molo. nimbe lipe bulu silimo
yambomone Lapa kepe Molo. nimbe lipe bulu silimola. Yambo tene Malo Sike. nimbe
Pea tapu topo molambili. nilimo yambomone Lapa kepe Sikela. nimbe Pea tapu topo
molambili. nilimola.
24
Ene ou piliringi unguma Konopuna paa kamu pepili. ningu konopuni tondolo
munduku pilku molangi. Aku siku tengi liemo ene Malo kinie Lapatolo kinie pea alieli tapu
toko molonge.
25
Yuni olio Simbu. nirimumu i sipe mele: Ene alieli molko konjiku mindi
pung ulu pulumu* simbu. nirimu.
26
Yambo marene ene kolo toko kondi tolemele aku yambomanga nane ene i pepmo
topo sikiru. Akuma Kirasinge opa touma .*
27
Nakolo ene Kirasini Mini Kake Telimu
sirimu liringi akumu ene kinie molemomonga yambo tene ene ungu mane simbe ungu te
molo. Mini Kake Telimuni ene uluma pali mane silimo. Aku ungu mane silimoma kolo naa
tolemo, ungu sikema mindi. Akumunge yuni ene mane silimo mele Kirasi kinie alieli tapu
toko molangi.
28
Sike, nanga ambolangoma, kini ene yu kinie tapu toko molko mindi pangi. Aku
temolo kinie pe yu omb kinie kanopolie pipili naa kolopo yunge kumbikerena sumbi sipu
pupu ola angilimolo. ningu aku siku yu kinie alieli tapu toko molangi.
29
Kirasi ye paa sumbi nilimu. ningu pilkulie nilimelemone, ulu sumbi nilime tepa
molemo yambo te kanokolie Yu Pulu Yemone Nanga ambolango molani. nirimu,* yunge
ambolangomo molemo. ningu pilimelela.
<<
22
>>
<<
33
>>
3
1
Olionga Lapane olio paa konopu monjilimo mele kanayo. Olio konopu aili tepa
monjipelie nilimomone, yuni imbi lepa oliondo Nanga ambolangoma. nilimo. Pe olio paa
sike aku sipu molemolo. We yambomane olio Kirasinge yambomando Pulu Yemonga
ambolangoma. ningu naa pilimelemonga pulumu niembo. Enene ou Yesusi kanokolie Yu
Pulu Yemonga Malo. ningu naa piliringi mele kini aku mele olio Pulu Yemonga
ambolangoma. ningu naa la pilimele.
2
Nane konopu monjilio pulu lemo yamboma, kini olio Pulu Yemonga ambolangoma
molemolo nakolo pe olio molomolo mele isili ou naa pilimolo. Naa pilimolo nakolo pe
Kirasi yando omba mona molomba kinie yu molemo mele kanopolie nimulmuni, olio yu
molemo mele aku sipu molomolo. nimbu pilipu molemolo.
3
Yambo Yu omb. ningu yu
nokoko molemelemane pali Kirasi yu konopu kake tepili molemo mele olio aku sipu
molamili. ningu enenga konopukundu kulumiye toko molemele.
4
Ulu pulu keri telemele yambomane Pulu Yemonga ungu manema liku su siku pulue
tolemele. Ulu pulu kerimenga pulumu i sipe: Pulu Yemonga ungu manema liku su siku pulue
tolemele aku ulumu ulu pulu kerimenga pulu akumu.*
5
Kirasini Ulu pulu kerime manie
pupili. nimbe mana manie orumu ene pilimele. Ulu pulu keri teluri kepe yu kinie paa naa
pelemo.
6
Yu kinie tapu toko molemele yamboma ulu pulu kerime teko mololiku naa
pulimele. Yambo ulu pulu kerime teko mololiku pulimele yamboma Kirasi naa kanoko naa
pilimele.
7
Nanga ambolango nanama, yambo tene ene kondi topa ulsu memba pumbe kene
nokoko konjiku molangi. Yambo te ulu sumbi nili uluma telemo yambomo Kirasi ye sumbi
nilimu molemo mele yu aku sipe molemola.
8
Ou pulu pulu kepe kini kepe kurumanga
nomi depelemone* ulu pulu kerime terimu telemomonga kini ulu pulu keri telemele
yamboma depelemonga* yamboma molemele. Pulu Yemonga Malone depelemonga
kongonomo topa manie mundumbendo mana omba kongono terimu.
9
Pulu Yemone
merimu yunge ambolango molemo yambomo Pulu Yemo yu molemo mele ulu pulumu aku
yambomo kinie pelemomonga aku yambomone ulu pulu kerime manda alieli pilipe naa
telemo temba. Pulu Yemone aku yambomo merimuna yuni ulu pulu kerime tepa molomba
aulke te naa pelemo.
10
Akumunge yamboma kanopolie, I yambomo Pulu Yemonga
ambolangomo lemo. Imu depelemonga ambolangomo lemo. nimbu manda kanopo
apurulimolo. Yambo tene Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo ulu puluma naa telemo
yambomo yu Pulu Yemone merimu ambolango te molo. Yambo tene yunge angenumu
kanopa konopu naa monjilimo yambomo yu Pulu Yemonga ambolango te molola.
11
Ou pulu pulu pilku moloringi mele yandopa yandopa kini pilku molemele ungumu i
sipe: Olio Anju yando konopu monjengi. nirimu ungu kanumu.
12
Ye Knene terimu mele
manda lepo tepo naa molamili. Yu ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru munge*
ye te molopalie nirimumuni, angenu topa konjirimu.** Nambemuna topa konjirimuye? Yu
ulu pulu kerime terimu, angenu ulu pulu kake telime terimuna yu topa konjirimu kanumu.
13
Angokeme, we yambomane ene sike konopu keri panjilimele nakolo* Nambemuna
aku telemeleye? ningu walsiku naa pilieme. Aku siku teringi mele telemele tenge mindi.
14
Olio angenupili konopu monjipu molemolona olio kolomolo aulkemo mundupu
kelepolie, molopo mindi pumul aulkena molemolo..* nimbu pilimolo. Yambo angenupili
konopu naa monjipe molemo yambomo yu kololi aulkemonga molemo.
15
Yambo angenu
konopu keri panjilimo yambomo yu yamboma topa konjili yambomo.* Akumunge pilipulie
Yamboma topa konjili yambo te molopa konjipe mindi puli ulu pulumu yunge konopuna
naa pelemo. nimbu pilipu molemolo.
16
Konopu monjili ulu pulumu pilimolo mele i sipe: Yesusi Kirasi yu olionga Kolo
wangopo kolonjembo. nimbelie kolorumu. Akumu olio paa konopu monjipelie we lipe
taponjirimu.* Pe kini akumu pilipulie olio Angenupilinge kolo wangopo kolonjemili.
nilimelkanje papu.
17
Yambo tene mana melema nosipe molopalie angenu te melte molo
tomba kinie kanopalie kondo naa kolomu liemo Pulu Yemonga konopu monjili ulu pulumu
yunge konopuna nambe tepa pelemoye? Naa pelemo.
18
Ambolango nanama, Na yamboma konopu monjipu molio. nimbu keremone
mindi nimbu naa molamili. Yamboma paa sike konopu monjimulundu ene kondo kolopo
enenga uluma tenjipu molamili.
19-20
Yamboma paa sike konopu monjipu kondo kolopo molomulu liemo Olio ungu
sikemo pilipu lipu molemolo lemo. nimbu pilimolo. Kanu kinie ulu te temolomondo
olionga konopumane pilipulie Aku sipu tekemolomo tepo kenjikimulu. konopu lepolie,
kelepo nimulundu: Olionga konopumane apurulimele mele maniendopa; Pulu Yemone
mindi uluma pali mimi sipe pilipelie yuni mindi olione telemolo uluma pilipe lipe
apurulimo mele olandopa kene yamboma konopu monjipu kondo kolopolie olio ungu sike
pelemo aulkena pupu ulu telemolomando konopumane Tepo kenjikimulu. nimbu pilimolo
mele naa pilipu, aku uluma konopu lipu naa mundemili. nimbulie nimulmuni, mini wale naa
mundupu yunge kumbikerena pipili naa kolopo pupu molomolo.
21
Nanga pulu lemo yamboma, olionga konopumane I siku i siku tengime teko
kenjengi. ni naa nngi liemo Olio Pulu Yemone uluri naa temba. nimbu pilipu yunge
kumbikerena mini wale paa naa mundupu we molomolo.
22
Kanu kinie, yuni Teai. nirimu
mele pilipu lipu tepo, yu kanopa peanga kanolemo uluma tepolie yundu Si. nimbu mawa
temolo melema pali yuni simbe limul.
23
Yuni Teai. nirimu mele i sipe: Nanga Malo
Yesusi Kirasi ou terimu, kini manda temba mele* Paa sike aku terimu, paa sike aku
manda temba. ningu tondolo munduku pilku yu monjiku pilku,** yuni Eneno anju yando
konopu monjei. nirimu mele aku siku teai. nirimu.
24
Yambo Pulu Yemone Teai. nirimu
mele pilku liku telemele yamboma pali ene Pulu Yemo kinie tapu toko molemele, yu ene
kinie tapu topa molemo.* Yuni yunge Minimu olio sirimu akumunge Yu olio kinie tapu
topa molemo. nimbu pilimolo.
<<
33
>>
<<
44
>>
4
1
Nanga pulu lemo yamboma, Pulu Yemonga Minimuni na ungu umbu tonjimuma
pilipu ene nimbu sikiru. ningu kolo toli yambo aisili molemele akumunge yambo te omba
aku sipe nimb kinie ene sumbi siku Sike lepamo. ningu yunge ungumu naa piliengi! Ou
enenga mololi ulu puluma kanoko apurukulie Sike Pulu Yemonga Minimuni nimbe simuna
pilipelie nikimunje molo kolo tokomonje? ningu kanangi.
2-3
Yambo tene konopuni pilipe
ungu nilimo ungumu Sike Pulu Yemonga Minimuni yu ungu umbu tonjimunje apurupu
piliemili! ningu i siku kanoko piliengi: Yambo tene Yesusi Kirasi sike mana ye te omba
molorumu. nimb yambomo* sike Pulu Yemonga Minimu yunge konopuna molopili
nilimo. Nakolo yambo tene Yesusindu aku sipe naa nimb kinie kanokolie Pulu Yemonga
Minimu yunge konopuna naa molemo, kuru te yunge konopuna molemo. ningu piling.
Kanu kurumu Kirasi kinie opa toumu, akumunge kanu yambomo Kirasi kinie opa toumu
molemola. Ou Omb. niringi piliringi opa tou kanumu kini ma koleana koronga omba
molemo.
4
Nanga ambolango nanama, enenga konopuna molemo Minimu yunge tondolomo
olandopa, we mana yamboma kinie molemo kurumanga nomi munge* tondolomo
maniendopa, akumunge ene Pulu Yemonga yamboma molko, Pulu Yemonga ungu nimbu
sikiru. ningu kolo tolemele yamboma toko manie munduringi.
5
Kanu yamboma we mana
yamboma mindi, akumunge enenga ungu nilimelema mana unguma mindi pilku nilimele,
akumunge we mana yambomane enenga unguma pilku molemele.
6
Nakolo olio Pulu
Yemonga yamboma molemolo. Pulu Yemone konopuni pilipe ulu telemoma paa pilimele
yambomane olione nilimolo unguma pilku molemele. Nakolo Pulu Yemonga yambo naa
molemelemane olionga unguma naa pilku molemele. Akumunge, yambomane ungu
nilimelema pilipulie I yamboma Pulu Yemonga Minimuni ungu sikema mindi nilimo Minimu
konopuna molemo, i yamboma yunge konopuna kolo toli kurumu molemo lepamo. nimbu
kanolemolo.
7
Na konopu monjilio pulu lemo yamboma, Pulu Yemone ou pulu pulu olio konopu
monjirimu kene olione oliolio anju yando aku sipu konopu monjemili. Konopu monjiku
mololiku pulimele yamboma Pulu Yemonga ambolangoma* molko yu telemo mele pilku
imbi silimele.
8
Konopu monjili ulu pulumu Pulu Yemo kinie mindi pepa wendo olemona
yamboma konopu naa monjilimele yambomane Pulu Yemo telemo mele kepe, molemo mele
kepe, imbimu kepe, naa pilimele.
9
Pulu Yemone konopu monjilimo mele olio lipe ora sirimu
mele i sipe: Yunge Malo telu mindi molorumu, nakolo Ene molko konjiku mindi pangi kene
nanga kangomo enenga nimbe kolo wangopa kolonjipili! nimbe yuni akumu lipe ma
koleana olio yambo kerimenga nimbe mundunjirimu aku sipe Pulu Yemone konopu
monjilimo mele olio lipe ora sirimu.*
10
Konopu monjili ulu pulumu i sipe: Olione Pulu
Yemo ou konopu naa monjemili yuni olio we konopu monjipelie nirimumuni, Nanga
kangomo yunge meme ondo lepa enenga nimbe kolo wangopa kolonjimbemonga enenga
ulu pulu keri teringi telemelema kamu manie pupili, altopo naa piliembo! nimbe, yuni yunge
Malo Olionga kolonjipili! nimbe olio sirimu kanumu.
11
Na konopu monjilio pulu lemoma, Pulu Yemone olio konopu monjipelie yunge
Malo olionga nimbe sirimu aku sipe olio konopu monjirimuna olione yambo lupema anju
yando konopu monjilimelkanje papu.
12
Mana yambo telurini kepe Pulu Yemo mongone naa
kanoringi. Nakolo olione oliolio anju yando konopu monjmulu liemo Pulu Yemo olionga
konopuna molemo, yuni olio konopu monjipe konjilimo mele olio oliolio aku sipu kamu
konopu monjipu konjilimolo.
13
Yuni yunge Minimu olio sirimuna pilipulie Yu olio kinie tapu topa molemo olio yu
kinie tapu topo molemolo. nimbu pilimolo.*
14
Lapane Mana yambomane ulu pulu keri
telemelemonga mongo lipu simbu molko kenjing kene molko naa kenjengi liku taponjeni
pui! nimbe yunge Malo* lipe mundurumu olio mongone kanorumulu mele temanemo topo
yamboma silimolo.
15
Yesusi yu sike Pulu Yemonga Malo. ningu, ningu para sing
yamboma Pulu Yemo ene kinie tapu topa molomba ene Pulu Yemo kinie tapu toko
molonge.
16
Aku pilipulie, Pulu Yemone olio konopu monjilimo pilipulie Yuni sike olio paa
konopu monjilimo monjimbe. nimbu tondolo mundupu pilimolo.*
Pulu Yemo yu konopu monjilimunge pulumu. Konopu monjiliku andoko molemele
yamboma Pulu Yemo pea tapu toko molemele, yu ene kinie tapu topa molemo.
17
Yesusi
mana molopa yamboma konopu paa sike monjipe molorumu mele olio aku sipu molomolo
kinie olio kinie konopu paa monjipe konjilimunge ulu pulumu pemba. Kanu kinie konopu
monjipe konjili ulu pulumu olio kinie pemba kinie Pulu Yemonga kote walemo wendo omb
kinie olio pipili naa kolomolo, Olio akumunge uluri molo. nimbu tondolo mundupu pilipu
molemolo.
18
Konopu monjili ulu pulumu kinie pipili kololi ulu pulumu kinie teluna naa
pelembelemonga konopu monjipe konjilimuni pipili kololi ulu pulumu makorolemomonga
konopu monjili ulu pulumu pelemo yamboma Pulu Yemo kinie yamboma kinie konopu
monjikulie pipili naa kolemele naa kolonge. Yamboma ulu pulu kerime telemele kinie aku
siku mongo limele kanu mongomanga pundu tongendo pipili kolemelela. Pipili kolemele
yamboma enenga konopuna konopu monjili ulu pulumu kamu naa pelemola.
19
Pulu Yemone olio pulu pulu konopu monjirimuna kini olione yu kinie yambo pulu
lemoma kinie konopu monjilimolo.*
20
Yambo tene Na Pulu Yemo konopu monjilio.
nilimo nakolo yunge angenu konopu keri panjilimo kinie yu kolo toli yambomo mindi
molemo. Yuni yunge angenu mongone kanopalie yu konopu naa monjilimo kinie yuni
mongone naa kanolemo Pulu Yemo nambe tepa konopu monjimbeye? Manda molo.
21
Pulu Yemone olio ungu mane sirimu te i sipe: Yambo Pulu Yemo konopu monjilimo
yambomo yuni yunge angenu konopu monjipilila!.* aku sipe ungu mane te sipe panjirimu
kanumu.
<<
44
>>
<<
55
>>
5
1
Pulu Yemone olio Nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe panjirimu ye
nomi Kirasi akumundu pe Yesusi kanu ye Kirasimu* omba molorumu. ningu pilimele
yamboma Pulu Yemonga ambolangoma molemele.** Yambo tene ye te konopu monjilimo
yambomone kanu yemonga ambolangomo konopu monjilimola.
2
Olione Pulu Yemo
konopu monjipu, yuni Teai. nirimu uluma pilipu lipu telemolo. nimbu pilipulie Olione
yunge ambolangoma konopu monjilimolo. nimbu pilimolo.
3
Pulu Yemo konopu
monjimulundu yuni Teai. nirimu uluma pilipu lipu temolo.* Yuni Teai. nirimu uluma
temolondo mindili naa sipu temolo.
4
Pulu Yemonga ambolango molemele yamboma mana
kondi tolemele uluma Molo! ningu ulu pulu kerime toko manie mundukulie altoko naa
telemele. Pulu Yemonga Malo Yesusi olionga. nimbu tondolo mundupu pilimolomonga
olione mana ulu kanuma Molo! nimbu topo manie mundulimolo.
5
Namele mana ulu pulu
kerime Molo! ningu toko manie mundulimeleye? Olio Yesusi yu Pulu Yemonga Malo..*
nimbu pilimolo yamboma mindi kanu uluma Molo! nimbu topo manie mundulimolo
lemo.
6
Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe panjirimu ye
Kirasimu pe Yesusi orumu. Yesusi Kirasi Pulu Yemonga Malo molopa no lirimula; Pulu
Yemonga Malo molopa Nanga mememo ondo lenjipili. nirimula. Yu Pulu Yemonga Malo
molopa no lirimumu manjipe molo. Pulu Yemonga Malo molopa no lirimula, meme Ondo
lenjipili. nimbe kolorumula. Mini Kake Telimu ungu sikemanga pulumu molopalie yuni
Yesusi yu sike Ye Nomi Kirasimu omba molorumu, yu sike Pulu Yemonga Malo.
nilimomo paa sike nilimo.
7
Mele yepokone Yesusi Kirasi omba molorumu mele lipe ora
silimo.
8
Akuma Minimu kinie nomo kinie mememo kinie, aku yepokonga ungu pulu telumu.
9
Mana yambomane unguma ningu silimele kinie pilipulie Sike lepamo. nimbu
pilimolo nakolo mana yambomane ningu silimele unguma maniendopa. Pulu Yemone yuyu
nimbe silimo unguma olandopamonga yuni yunge Malo molemo mele nimbe sirimu ungumu
Paa sike. nimbu pilmulu liemo papu.
10
Akumunge yambo tene Pulu Yemonga Malo yu
sike. nimbe tondolo mundupe pilimo yambomo yunge konopuni Pulu Yemone aku nimbe
silimo unguma sike lemo. nimbe pilimola. Yambo tene Pulu Yemone nilimo unguma sike
molo. nimbe pilimo yambomone aku sipe nimbe pilimomone Pulu Yemo yu kolo tolemo
yemo. nimbe pilimo. Nambemuna, kanu yambomone Pulu Yemone yunge Malo molemo
mele nimbe silimo unguma Kolo tokomo. nimbe pilimo kinie aku sipe Pulu Yemone
nilimo unguma ungu sikema molo. nimbe pilimola.
11
Pulu Yemone nimbe silimo ungumu i
sipe: Pulu Yemone olio alieli konde molopo mindi pumul ulu pulumu* sirimu. Kanu
molopa mindi puli ulu pulumu yunge Malo kinie pelemo.
12
Pulu Yemonga Malo kinie tapu
toko molemele yamboma aku konde molemele molonge ulu pulumu (Pulu Yemone sirimu
kanumu) ene kinie pelemo. Pulu Yemonga Malo kinie tapu toko naa molemele yamboma
aku konde mololi ulu pulumu ene kinie naa pelemo. Akumu Pulu Yemone nimbe silimo
ungumu.
13
Ene Pulu Yemonga Malonga imbi pilku yu molemo mele Sike. ningu tondolo
munduku pilimele yamboma ene Alieli molko mindi pung ulu pulumu ene kinie pelemo.
ningu tondolo munduku piliengi! nimbu i pepmo ene topo sikiru.
14
Olio Pulu Yemonga
kumbikerena pupu ulu mare mawa temolondo tondolo mundupu pilipulie pumul mele i
sipe: Pulu Yemo yuni Wendo opili. nimbe pilipe molemo mele pilipulie yu molemona
pupu mawa temolo kinie yu paa sike olionga unguma pilimbe. nimbu pilipu olio pipili naa
kolopo yunge kumbikerena sumbi sipu pulimolo.
15
Kanu kinie Olio yu mawa temolo mele
sike pilimbe. nimbu pilipulie ou naa sipili Mawa temolo melema olio sike sirimu simbe
koronga lmulu. nimbu pilimolola.
16
Kirasinge yambo tene Kirasinge yambo te ulu pulu keri te temba kanopalie, aku ulu
pulu keri tembamonga yu kolomba ulu te naa pemu liemo ulu pulu keri temba mele
kanomba yambomone kanu angenunge Pulu Yemo mawa tenjipili. Aku temba kinie Pulu
Yemone yu altopa konde molopili. nimb. We ulu pulu kerimendo nikiru. Yambo tene ulu
pulu keri te tembamonga yu kolomba ulu pulu te paa sike pelemo,* yambo tene kanu ulu
pulu kerimu temba kinie Kanu yambomonga Pulu Yemo mawa tenjengi. nimbu naa nikiru.
17
Pulu Yemo kinie yamboma kinie tepo kenjilimolo uluma pali Pulu Yemone Ulu pulu
kerime. nilimo. Nakolo ulu pulu keri mare yambomane telemele aku ulu pulu kerimenga
yambo kolonge uluri naa pelemo.* Nakolo ulu pulu keri telemelemanga mare, yamboma aku
uluma telemelemonga kolonge uluri naa pelemo.
18
Olio pilimolo, Pulu Yemone merimu yunge ambolango molemele yamboma ulu
pulu kerime taki taki teko naa molemele. Pulu Yemonga Malone kanu yamboma nokopa
konjilimomonga ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru muni* ene kamu manda
ambolopa mindili naa simbe. aku nimbu pilimolo.
19
Olio pilimolo: Sike ulu kerimenga pali
ulu pulumu pelemo kuru muni ma koleana yambomanga ye nomi molopa ene ambolopa
nokolemo nakolo olio Pulu Yemonga ambolangoma molemolo. nimbu pilimolo.
20
Ulu te
pilimolola. Akumu i sipe: Olio Sike ye molemomo molopa konopuni pilimo mele
piliengi! nimbe Pulu Yemonga Malo omba olio pilipe konginjili sirimu. Olio sike ye
molemomo kinie konopu teluna pupili tapu topo molemolo, yunge Malo Yesusi Kirasi yu
kinie kepe pea tapu topo molemolola. I Pulu Yemo Pulu Ye Sikemo, alieli konde molopa
mindi puli ulu pulumu pelemo yemo. nimbu pilimolola.
21
Nanga ambolango nanama, we melema anjiku Olio nokolemele pulu yema. ningu
popo toko melema* kalko silimele mele akuma liku bulu siku paa ambolopo popo naa
tomolo. ningu molangi.
Aku pea nikiru.
<<
55
>>
OU PITA
11
22
33
44
55
OU PITA OU PITA
<<
11
>>
OU PITA
PITAne Pep OU Topa Mundurumu Bokumu
Pitane I Pep Topa Mundurumumunge Ungu Pulu Mare
I pepmo Ou Pita nilimolo akumu kinie, Pe Pita nilimolo pepmotolo torumu
yemo Yesusi lombili purumu ye Pita, Yesusini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe
mundurumu yemo; Ou Pita 1:1, 5:1, Pe Pita 1:1, 1:12-15 (Jono 21:18-19), 1:16-18
(Mateyu 17:1-5).
Kirasinge talapena yamboma umbuni ailime melemele kanu yamboma Kirasi
sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu manie naa pupili tondolo munduku
molangi. nimbe Pitane i pepmo torumu. Ene Kirasinge yambomane Yesusi Kirasinge
temane peangamo altoko mimi siku piliengi! Yesusi kolopa lomboropa ola molopalie,
Kelepo yando omb. nimbe, nimbe panjirimu. Aku sipe nimbe panjirimu mele pilkulie
Yu kelepa yando omb. ningu nokoko molai. nirimu.
Sike Kirasinge yamboma kinie umbunime wendo olemo nakolo aku sipe wendo
olemo umbunimene olio Kirasi sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo mele manda
manjilimo. Akumunge, tondolo munduku pilku molemele mele Kirasi kelepa naa opili we
tondolo munduku pilku molangi. Pe yu omb walemo ene mele kaloli peangamo ling.
nirimu.
Jono 21:15-17 akuna Yesusini Pitando nimbendo: Nanga kongi sipisipime tapu
teko nokonjeni. nirimu kanu ungumu pilipelie Pitane i pepna 2:25 kinie 5:2-4 kinie
torumunje?
1
1
Na Pita, Yesusi Kirasini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu
yemone*
i pepmo topo, Pulu Yemone Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu
yamboma sikiru. Ene enenga koleamo munduku kelko puku, kolea Pondasi poropinji kinie
Gallesia poropinji kinie Kapadosia poropinji kinie Esia poropinji kinie Bitinia poropinji kinie,
aku koleamanga pali puku yambo ponengema mele** molemele yamboma topo sikiru.
2
I
pep topo sikiru yamboma ene ou naa molangi Lapa Pulu Yemone ene ou Yunge
yamboma molonge. nimbe pilipe kanopa imbi sipelie Yunge yamboma. nimbe mako
torumumunge pe moloringi kinie Mini Kake Teli muni Ene Pulu Yemonga yambo kake
telime molangi. nimbe lipe taponjirimu. Yesusi Kirasinge ungumu pilku liku tenge panjiku
molangi. Yunge mememone ene Pulu Yemonga kumbikerena konopu kake tepa pepili
molangi. nimbe kulumiye topili. nimbe aku sipe lipe taponjirimu. Ene yambo aku siku
molemelema i pepmo topo sikiru.
Pulu Yemone ene we kondo kolopa tepa konjilimo mele kinie, Ene konopu pe
nipili taka lelko molangi. nilimo mele olandopa olandopa pupili.
3
Olionga Aili Yesusi Kirasinge Lapa Pulu Yemo* kapi nimbu yunge imbi ambolopo
ola linjemili. Yuni olio mindili nangi. nilke nakolo olio paa kondo kolopa Naa tombo.
nimbe mundupe kelepalie Yesusi Kirasi yambo ono koleana lomboropa ola molopili.
nirimu kanu ulumuni Pulu Yemone konde mololi ulu pulu kondemo olio sirimu.**
Yambomane ambolangoma melemele mele ene aku siku yambo kondema molemele. ***
Aku konde mololi ulumuni olio tepa tondolo mundunjilimomonga Yuni mele peangama
simbu konopu lemoma pali sike simbe. nimbu nokopo molemolo mele pora naa nimb.
4
Olio Monge melema simbu. nimbe, nimbe panjirimu mele* akuma keri naa lepa, kalaro te
naa molopa, pora naa nimbe alieli lepa mindi pumbe mele akuma Pulu Yemone Mulu
koleana onge kinie simbu. nimbe nosinjilimoma Limul. nimbu, konopu sipu nokopo
molemolola.
5
Ene simbu. nilimo yamboma ene Kirasi sike. ningu tondolo munduku
pilimelemonga Pulu Yemonga tondolomo, kune tapiye mele, akumuni Ene molko
konjengi. nimbe nokolemo. Pe mulu matolo pora nimb kinie Lipe taponjipe, mindili
nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing koleana memba pumbe kanu
ulumu* wendo omb kinie paa sike kamu liengi. nimbe yunge tondolomone aku sipe isili
ou nokolemo.
6
Akumu pilkulie paa konopu siku molemele, nakolo kini wale laye kolonga ene kinie
umbuni lupe lupema wendo olemona konopuna mindili nongo molemele.
7
Umbunime
wendo olemomonga pulumu i sipe: Pulu Yemone Ene sike tondolo munduku pilimele mele
manda molo molonje. nimbe kanombando manda manjilimo. Enenga tondolo munduku
pilili ulu akumu olandopa; kou gollo sike mele paa peanga kou mone aili tepa pulimo nakolo
akumu paa maniendopa. Kou gollomo teko kenjilimele kinie pora nilimo nakolo Yu sike
kou gollo molo molonje, kanamili. ningu tepena manda manjiku kalemele. Aku sipe
mele, ene kinie umbuni wendo olemomane Ene sike Kirasi tondolo munduku pilimele
molo molonje? nimbe manda manjipe kanopa, Yesusi Kirasi kelepa omba mona angilimbe
kinie Pulu Yemone ene konopu sipe kapi nimbe imbi ambolopa ola linjipili. nimbe isili
ou enenga tondolo munduku pilimele ulumu aku sipe manda manjilimo.
8
Yesusi Kirasi
yu sike naa kanolemele nakolo yu konopu monjilimele. Kini yu sike naa kanolemele nakolo
Yu sike. ningu tondolo munduku pilku paa konopu silimele.* Aku konopu silimele mele
ya mana konopu silimele mele molo. Konopu silimele mele paa olandopa akumunge anju
yambomando ningu singndu perenge. Paa manda naa ningu sing.
9
Ene Kirasi sike.
ningu tondolo munduku pilimelemonga pulu akumu* Pulu Yemone ene mini pali lipe
taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, Pulu Yemo yu kinie pea molko konjing
aulkena lipe monjilimo, akumunge paa olandopa konopu silimele .
10-11
Mindili nolemelka aulkena wendo lipe, molko konjing aulkena lipe
monjilimomonga ungu mare Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu
siringi yemane* ou Kirasi ou naa opili ningu siringi. Pulu Yemone pe yamboma we
kondo kolopa lipe taponjimbe ulumundu ou ningu siringi. Ningu sikulie, I ulumu tewale
wendo ombnje? Pulu Yemone mako torumu ye nomi Kirasimu mana omba mindili
nomb ulumu kepe, aku temba kinie ulu peanga olandopama wendo omb mele uluma
kepe, Kirasinge Minimu enenga konopuna sukundu molopalie nimbe sirimu ulu kanuma
nambe tepa wendo ombnje. ningu Kirasi ou naa opili kanu yemane eneno alieli
konopu kimbu siku walsiku, akumunge pulumu paa mimi siku kororingi.
12
Pulu
Yemone kanu yemane yunge kongono tenjiringi aku kongonomo ene eneno lipe
taponjimbe kongonomo molo. nimbe, nimbe para sirimu. Ulu pe wendo omb ou ningu
siringi ulu akuma ene molangi wendo naa orumu. Ulu pe wendo omb ou ningu siringi ulu
akuma ene kini molemele yamboma enenga ningu, ou ningu sinjiringi. Yesusinge
kongono yemane ene kini molemele yamboma ningu silimele unguma Pulu Yemone ou
kanu yemando nimbe sirimu. Kanu unguma pe kini mulu koleana Mini Kake Teli lipe
mundurumumunge tondolomone Kirasinge ungumu andoko ningu silimele yemane temane
peangamo toko siringi piliringi unguma. Angellomane kepe Ene ningu silimele ungumanga
puluma paa piliemili! ningu molemele.
13
Akumunge enenga konopuma kongono tondolo mundupe tepili. ningu liku sumbi
sinjiku, ulu tengema mimi siku pilku konjiku teko, Yesusi Kirasi pe omba mona angilimbe
kinie Pulu Yemone ene sike we kondo kolopalie tepa konjimbe. ningu tondolo
munduku pilku nokoko molangi.
14
Unguma pilku liku tenge panjiku telemele ambolangoma
molko, ou ene i ungumu naa pilku walu molkolie ulu kerime konopu monjiku pilku
teringi mele kini aku siku pilku naa teangi.
15
Aku siku naa teko, Ene nanga yamboma
molangi wangi. nimbe walsirimu yemo paa kake tepili ulu peangama kinie ulu sumbi nilime
kinie mindi telemo ulu pulumu pelemo yemo molemo mele ene aku siku Alieli Pulu
Yemonga yamboma manjipu molamili. ningu ene eneno Pulu Yemo siku, uluma pali
tengendo ene kake tepili molko, ulu peangama kinie ulu sumbi nilime kinie teko
molangi.
16
Akumunge ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo, akumu i sipe:
Na enenga Pulu Yemo kake tepili
ulu peangama kinie ulu sumbi nilime kinie mindi
tepo molio kene
ene aku siku Nanga yamboma. ningu
konopu kake tepili molko
ulu sumbi nili peangama mindi teko molangi..*
nirimu. nimbe bokuna molemo kanumu pilkulie aku siku teko molangi .
17
Ene Tara. ningu Pulu Yemo walsiku yu kinie ungu nilimele yemone yambomanga
imbime pilipelie enene ulu telemelema naa apurupe pilimo. Yambomanga yu mele mele
uluma apurumbendo enenga imbime naa pilipelie ene pali telu sipe sumbi sipe apurulimo.
Kanu Tara. nilimele yemo aku sipe yemo molemo kene ma koleana molkolie I koleamo
olionga sike pulu koleamo molo. Ya ma koleana yambo ponengema molemolo. ningu
pilkulie* Yu ye paa aili olandopamo. ningu yunge unguma liku ai siku pilku molangi.
18
Yuni enenga nimbelie tenjirimu mele pilkulie aku siku molangi. Ene pilimele, enenga anda
kolenalime konopu kimbu naa siku walu moloringi mele ene yandopa yandopa aku siku
moloringi mele Pulu Yemone Munduku kelko molko konjing aulkena pangi. nimbe
lipe taponjipe wendo lirimu* akumu Wendo liembo. nimbelie kou sillipa molo kou gollo
tene wendo naa lirimu.
19
Kirasinge meme paa mele ailsini Pulu Yemone ene lipe taponjipe
kapola naa moloringi aulkena wendo lirimu . Kirasi yu ereli molo ru te paa naa peli kongi
sipisipi walo te,* yunge mememone aku sipe terimu.
20
Pulu Yemone mulu matolo ou naa
tepalie Kirasi aku kongonomo tepili. nimbe mako torumu yemo, kini molkomolo
walema, Pulu Yemone yamboma kote pilimbe walemo wendo omb tekemo walemo
kinie pelemo walema yu enenga nimbe lipe taponjimbendo mana manie omba mona
molorumu.
21
Yuni enenga nimbe tenjirimu mele pilkulie Yu yambo ono koleana topa
makinjipelie Yunge imbi paa ola molopili. nirimu Pulu Yemo sike. ningu tondolo
munduku pilimele. Aku terimumunge ene Pulu Yemo mindi sike. ningu tondolo munduku
pilku, Yuni Pe tembo. nimbe, nimbe panjirimu mele sike temba. ningu konopu siku
nokoko molemele.
22
Ene ungu sikema pilku liku tenge panjiku telemele aku ulumuni enenga konopuma
kulumiye tonjiringi, konopu kake tepili molemelemonga kolo toko Angenali konopu
monjikimulu. naa ningu, sike konopu monjilimele kene kini angenali kinie konopu paa
tondolo munduku monjeyo.*
23
Langi umbu poniena mundulimele kinie muli topa wendo
omba langi konde pulimo mele ene aku sipe mele meltene kelepa wale talo sipe merimuna
yambo kondema molemele. Langi umbu kapola wendo naa omba, omba keri lepa kolemo
umbumuni ene naa merimu. Langi umbu wendo omba molopa mindi pulimo akumuni ene
wale talo sipe merimu. Aku langi umbumu Pulu Yemonga ungumu; akumu molopa mindi
pupe konde mololi ungumu; akumuni ene wale talo sipe merimu.*
24
Aku ungumu pora
naa nilimo mele ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo, akumu i sipe:
Yamboma pali era mele,
ene molko konjilimele pillawa sindi mele.
Erama kolemo kinie
pillawa sindime ol lepa mana manie pulimo
25
nakolo Ailimunge ungumu
alieli lepa mindi pulimo pumbe..*
nimbe aku sipe molemo. Aku ungumu ene temane peangamo toko siringi kanu ungumu.
OU PITA OU PITA
<<
11
>>
OU PITA OU PITA
<<
22
>>
2
1
Ene wale talo sipe merimu konde molemele * kene enene i siku teangi: We
yamboma teko kenjilimele uluma kinie, konopuni lupe pilku liku kerena lupe kolo toko ningu
topele mapele toli** uluma kinie, we ulu lupe mare teko kolo toli uluma kinie, yamboma
mele aisili nosiku molko konjilimele mele kanokolie yama mengo konopu keri panjili uluma
kinie, yambo tenga ungu bulkundu ninjili uluma kinie, ulu keri akuma pali munduku kelko
toko makorayo.
2-3
Ailimuni ene kondo kolopa we tepa konjilimo mele wallo kolte pilkulie
pilku peanga piliringi* kene ambolango kikime ame paa waka kolemele mele ene aku siku
ame peangamo, mele keri te naa peli ame, kanumu waka kolangi. Kanu amemo kangimunge
molo, minimunge amemo. Ambolango kikime ame naa nongolie ai naa lelko molko
kenjilimele mele** aku siku enenga minime Pulu Yemonga ungumu naa nonge kinie minime
kapola naa pepa, tondolo naa pumbe.
4
Ene Kirasi molemona wangi. Yu kou konde mololi melemo. Yambomane Yu keri.
ningu pilkulie toko makororingi nakolo Pulu Yemone yu kanopa Paa peanga. nimbe
kanopalie mako torumu.
5
Ene pea kou konde mololi melema molemele. Ulke mare kouni
takolemele mele Pulu Yemone yunge Minimunge ulkemo takonjimbendo ene mako topalie
ulke takombamonga kou melema nilimo.* Ene Pulu Yemonga popo tonjili yambo** kake
telime molemele. Popo tonjili yemane Pulu Yemo popo tongendo yuni kanopa peanga
kanorumu melema kalko yu siringi aku siku ene eneno Pulu Yemo popo tongendo yu
kanopa peanga kanomba melema siengi. Kanu kinie, Yesusi Kirasini enenga nimbe
tenjirimumunge Pulu Yemo mele singme Pulu Yemo yuni sike kanopa peanga kanopa
limbe.
6
Akumunge ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo kanumu. Akumu i sipe nilimo:
Nane kou paa peanga te,
ponga mele polko Ulke enge nipili. ningu
simu mele polangi. nimbu mako torundu,*
kanu koumu paa olandopa mulu Sayono nosikiru.
Kanu kinie Yu sike. ningu tondolo munduku
piling yambomane pipili naa kolko
konopu keri naa panjing..**
nimbe molemo.
7
Ene Kirasi sike. ningu tondolo munduku pilimele yambomane* kanu
koumu kanoko peanga kanolemele nakolo naa pilimele yambomane yu kanoko keri
kanolemele mele i sipe:
Ulke takoringi yemane kanoko keri kanoko
toko ele teringi kou kanumu
kini kelepa ulke simu mele
ulke enge sinjili kou aili peangamo..**
nimbe molemo.
8
Sike. ningu tondolo munduku naa pilimele yambo kanuma kinie, kanu
koumu kinie, i sipe mele:
Kanu koumu
yu kou kanga te yambo te kambilimo kinie
koropele topa tepa
a tonjimbe telemo kou te mele;
yu kou aili tene
yambo topa manie mundulimo kou te mele..*
nimbe molemo. Kanu yamboma Pulu Yemonga ungumu liku su silimelemonga tepa a
tonjilimo. Pulu Yemone ou aku sipe nimbe panjirimu kanumu.
9
Kanu yamboma kinie uluma aku sipe wendo olemo nakolo ene Sike. ningu
tondolo munduku pilimele yamboma aku sipe molo. Ene yuni mako torumu yambo
talapemo molko, ye nomi kingimunge popo tonjili yamboma molko, yunge manjiku
molongemonga yambo kake telime molko, paa sike Pulu Yemonga yamboma molemele.
Yuni Aku siku molangi. nimbe ene mako torumumunge pulumu i sipe: Ene sumbulu toline
moloringi kinie Pulu Yemone Ene sumbulu toline wendo ongo nanga pa teli paa
peangamonga sukundu wai. nirimu,* kanu Pulu Yemo yuni Na molopo konjilio mele
kepe tepo peanga telio mele kepe yamboma piliengi kapi ningu temane toko siengi.
nimbe ene Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu.
10
Ene ou we yamboma
moloringi nakolo kini ene Pulu Yemonga yambo talapemo molemele. Ou yambomane teko
kenjiringimunge Pulu Yemone kondo kolopa mindili naa lipe sipe siye kololi ulu te ene kinie
naa perimu nakolo pe yuni kondo kolopa ulu pulu kerime we siye kololi ulumu sirimu liringi,
kini ene kinie pelemo.
11
Nanga pulu lemo yamboma, nane ene tondolo mundupu mawa tepolie ya ma
koleana ene yambo omba angililime mele, yambo ponenge mele molemelemonga* enenga
kangimene ulu kerime teamili. nilimele mele paa liku bulu siengi. Kangine ou we konopu
pelemo konopumane** waka kolemo ulumane enenga minime Topo manie mundemili.
ningu alieli minime kinie opa telemele.
12
Ene ulsukundu yamboma molongena ulu peangama
mindi teko sumbi siku molangi. Ulsu yambomane kini sike enendo Teko kenjilimele
yamboma molemele. ningu ungu bulkundu ninjilimele nakolo Olione ulu peangama temolo
kinie kanokolie pe Pulu Yemo yamboma molongena omb walemonga kanu yambomane
Pulu Yemonga imbi ambolko ola linjengi. ningu aku siku ulu peangama teko sumbi siku
molangi.
13-14
Ailimunge* imbi ola molopili. ningu gapomano yemanga pali unguma liku ai siku
pilku molangi. Ye nomi kumbine kingimu kinie kepe, gapomano poraminisitamo kinie
peremiamo kinie kingimuni mako topa Teko kenjilimele yamboma Mindili nangi. ningu,
teko konjilimele yambomanga imbime ambolko ola linjiku kapi niengi pangi. nimbe
koleamanga lipe mundulimoma kepe, kanu ye ailimenga pali unguma liku ai siku pilku
molangi.**
15
Ene Kirasinge yamboma kinie mumindili kolko teko kenjilimele yambo
aromamane Enene teko kenjikimili. ning ungu te naa pepili. nimbe Pulu Yemone
Ene Kirasinge yamboma ulu peangama mindi teko molangi. konopu lemo, akumunge
ye ailimenga unguma aku siku pilku molangi .
16
Ungu mane tene nokopa ka naa silimo
yamboma we molemele mele ene aku siku andoko molangi. Nakolo Ungu mane tene olio
naa nokolemomonga ulu kerime temulu liemo uluri molo. ningu ulu kerime andoko naa
teangi.* Olio Pulu Yemonga kongono kendemande yamboma. ningu yunge kongono
kendemande yambomane telemele mele teko molangi.
17
Ene pep topo sikiru yamboma
ne yamboma pali teko konjiku, unguma liku ai siengi. Sike. ningu tondolo munduku
pilimele angenalime konopu monjiku, Pulu Yemo pipili kolko liku ai siku, ye nomi
kingimunge imbimu ambolko ola linjengi.
18
Ene mele kalolime naa liku kongono we tenjili yamboma, enenga nokoli yambomane
ungu ningme taka lelko pilku liku ai siku molangi. Ene kinie karaye naa teko taka lelko
nokolemele tapu yambomanga unguma manjiku pilku liku teangi. nimbu naa nikiru. Ene
mindili siku teko kenjilimele tapu yambomane ning unguma kepe pilku liku teangi. nimbu
nikiru.
19
Aku nikirumu i sipu pilipulie nikiru. Pulu Yemonga unguma pilku likulie teko
konjing kinie yambomane ene teko kenjiku teko mindili konjngi liemo Kapola, mindili
nomolo kinie manda nakolo tepo naa kenjipu Pulu Yemonga ungu olandopamo kumbi lepo
pilipu temolo. ning kinie Pulu Yemone konopu simbe.
20
Teko kenjingmunge mane siku
teko mindili konjing kinie konopu tondolo pupili molkolie Manda, olio tepo
kenjmulumunge papu mindili sikimili kene we mindili namili. ning kinie yambomane ene
kapi ning kinie papuye? Kapola molo. Papu mindili nonge. Nakolo teko konjingmunge
mindili sing kinie we mindili nongo pundu toi naa toko we siye kolongi liemo papu. Aku
tenge kinie Pulu Yemone kanopa peanga kanopalie ene tepa konjimbe.*
21
Ene mindili
nangi. nimbe Pulu Yemone Ene nanga kongonomo tenjengi wai. nimbe ene walsirimu.*
Kirasi** yu Pulu Yemone Tei. nirimu mele tembando enenga nimbe mindili nonjirimu
kanu ulumu ene aku siku manda lelko tenge mele lipe ora sirimu. Akumunge Pulu Yemone
Teai. nirimu nilimo ulu akuma Teamili. ningulie tengendo mindili nongi liemo papu.
22
Kirasi yu tepa molorumu mele Pulu Yemonga bokuna ungu te i sipe nimbe
molemo:
Yuni ulu pulu keri te naa terimu.
Yuni walsikale kepe kolo topa ungu te
paa naa nirimu piliringi..*
23
Yu ungu taka tonjiku iri toko teringi kinie yuni enendo ungu
te pundu topa naa nirimu.* Enene yu we mindili siringi nakolo yu We mindili nambo.
nimbe ungu te naa nirimu. Kote pilipe uluma pali sumbi sipe apurulimo yemone yu teko
kenjiringi yambomanga kote tenjimbe. nimbe pilipe** enene yu teringi mele siye kolorumu.
24
Yuni olionga ulu pulu kerime Nangama. nimbelie akuma yuyu memba unju perana
kolorumu. Aku terimumunge pulumu i sipe: Yambo te kolemo kinie altopa mana uluma
manda naa telemo aku sipe mele olio yambo kololime mele molopolie ulu pulu kerime
temolo aulke te naa lepili. Kamu mundupu kelepo naa teamili. Pulu Yemone ulu sumbi nili
nimbe kanolemo uluma* mindi temolondo yambo kondema molamili. Kanu uluma mindi
teamili. nimbu konopu kimbu sipu molamili. nimbe yuni aku terimu.** Yambomane yu
toringimunge ene konde puringi.***
25
Kongi sipisipi aulke lou lemele mele ene aku siku
aulke lou leringi,* nakolo pe kini kelko enenga minime nokopa tapu telemo ye Kirasi
mu** molemona yando oringi molemele.
OU PITA OU PITA
<<
22
>>
OU PITA OU PITA
<<
33
>>
3
1-2
Kirasinge yambomane gapomano yambo ailimenga unguma pilku liku ai siku
molko, kendemandemane enenga yambo ailimenga unguma pilku ene liku ai siku molangi.
Kirasi yuni yuyu tepa molorumu mele pilkulie aku siku teangi. nikiru * aku siku mele
amboma ene enenga yemanga unguma pilku ene liku ai siku molangi. Amboma enenga ye
mare Pulu Yemonga ungumu pilku naa limelemane enenga ambomane ulu peanga sumbi
nilime mindi teko, yemane ungu ningme mimi siku pilku taka lelko molonge mele kanokolie
konopu alowa teko Pulu Yemonga yema molamili. niengi. ningulie ene amboma aku siku
teko molangi.
3
Olio ambo peangama kanoko niengi. ningu kangikundu mindi au siku
pengema lapise langoko, kou gollone teli mele peangama nomine lelko enenga mulu
wambalemanga moko toko monjiku, mulu wambale peanga kou aili pulimoma pakoko, naa
teangi.
4
Olio ambo peangama kanoko niengi. ningulie mele paa peanga, keri naa
lembamane enenga konopuna sukundu au siengi. Aku melema ene konopu peanga pepa,
konopu teluna pupili taka lelko molonge ulumu. Aku ulumu kanopalie Pulu Yemone Mele
paa peanga olandopamo. nimbe kanolemo.
5
Koronga ou moloringi ambo marene Pulu
Yemone olio kinie Tembo. nilimo mele sike temba. ningu pilku nokoko moloringi ambo
kake telimene Olio au niemili. ningulie aku siku moloringi kene pilkulie aku siku molangi.
Kanu ambomane enenga yemanga unguma pilku ene liku ai siku moloringi kanumu.
6
Serane
ye Eporayamonga unguma pilipe lipe, yundu Nanga nokoli ye ailimu. nirimu kanumu.*
Ene ambomane aku siku enenga yema kinie ulu peangama teko melte pipili naa kolongi
liemo ene Seranga lemenupili molemele.
7
Yema, ene aku siku enenga amboma kinie molongendo Amboma molko konjengi.
ningu ene konopuna mimi siku pilku molko, ambomanga kangime enge te naa pelemo kene
ene yemane amboma liku taponjengi. Pulu Yemone molopa konjipe mindi puli ulu
pulumu* ene yema mindi naa simbe. Amboma simbela. ningu pilkulie amboma kinie aku
siku teko molangi. Ene yemane Pulu Yemo kinie ungu nimbu mele mare mawa temolo kinie
ulu tene olionga unguma pipi naa sipili. ningu enenga amboma kinie aku siku teangi.
8
I pep tokoromo topo pora siembo, ungu te pea kamu niembo. Ene enenga
konopuma Teluna pupili kapola kapola molamili. ningu kandi angenupilimene anju yando
kondo kolko konopu monjilimele mele aku siku enene anju yando Kirasinge yamboma
Olionga angenupili. ningu kondo kolko konopu monjiku, liku taponjiku, Ene imbi ola
mele molopili, olio imbi manie mele molopili. ningu taka lelko yambomanga unguma pilku
molangi.
9
Yando ene kinie teko kenjing kinie anju pundu toko teko naa kenjengi! Yando iri
toko ungu keri te ning kinie anju pundu toko iri toko ungu keri te ningu naa teangi. Yando
ene teko kenjing kinie anju Tepo konjipu lipu taponjemili. ningu Pulu Yemone ene tepa
konjipe, Ene konopu siku molko konjengi. nipili. ningu Pulu Yemo enenga ningu mawa
tenjengi. Ou Pulu Yemone Ene lipu taponjipu tepo konjembo wai. nirimu kene enene aku
siku yamboma liku taponjiku teko konjei.*
10
Aku nikiru ungumunge ungu te Pulu
Yemonga bokuna molemo mele i sipe:
Yambo tene Na kapola molopo,
konopu sipu molambo. nimbelie
yu Ungu keri te naa nimbu,
kolo naa tambo. nimbe
yunge keremo nokopilila.*
11
Ulu pulu kerime
mundupe kelepa bulu sipe
ulu peangama tepilila.
Yamboma kinie
konopu teluna puli ulu pulumu pepili. nimbe
aku ulumu tondolo mundupe koropa
andopa molopalie lipilila.*
12
Aku ulu peangama nambemuna aku sipe tepiliye?
Akumunge pulumu niembo.
Ailimuni* yambo ulu sumbi nilime
teko molemele yamboma kanopa peanga kanopa,
enene yu mawa teko ning unguma
alieli komu tenjipe molemo,
nakolo ulu kerime telemele yamboma
lipe bulu silimo kene
yuni aku sipe tepili..**
nimbe bokuna molemo kanumu.
13
Ulu peangama manjipu teamili. ningu molonge kinie naene ene mindili lipe
simbeye? Yambo te molo kanumu.
14
Molo ulu sumbi nilime tenge kinie kanumanga sike
mindili nongo molongi liemo ene malo.* Yambomane ene teko pipili konjing tengi liemo
ene pipili naa kolko ene konopu umbuni tepili naa molayo.
15
Enenga konopuna Kirasi
yunge manjipu molopo, yunge ungumu manjipu pilipu lipu tepo molamili. ningu Yu mindi
olionga Ye Ailimu molopili. ningu yu mindi pipili kolayo . Kanu kinie ene aku siku teko
wale peanga wendo omb walemo nokoko molonge kinie yambo tene kanopalie, Ene aku
siku nambemuna teko molemeleye? nimbe walsipe pilimu liemo enene anju ungu te pundu
toko enenga ulu telemelemanga puluma ningu sing mele liku sumbi siku molayo. Nakolo
puluma ningu singndu ungu tondolo munduku ningu teko pipili naa konjikulie taka lelko
ningu liku sumbi sieyo.
16
Enenga konopuna Ulu keri te paa naa pepili. nieyo. Pe ene
Kirasi pilku ambolkolie molko peanga telemele mele kanu ulumunge yambomane Ene teko
kenjilimele. kolo toko ningu enenga ungu bulkundu ninjing kinie ene ulu keri te naa pepili
molongena kanu yamboma pipili kolonge.
17
Pulu Yemone Olio mindili nangi. nimbmonga ulu peanga te tepolie mindili nomulu
liemo papu; olio ulu kerime tepolie mindili nomulu liemo keri;* aku kene aku siku konopu
peanga pepili molangi .
18
Kirasi* ye peanga te molopalie mindili norumu mele piliengila! Yu ye sumbi
nilimu molopalie, ulu keri teli yambomanga kolo wangopa kolonjirimu** kanumu.
Enenga ulu pulu kerime pali kamu manie pupili. Ene Pulu Yemo molemona puku
kapola kapola molangi. nimbe Kirasi walsikale kolonjirimu.*** Pe yu yuyu molo yambo
te lupe ulu pulu kerimenga nimbe altopa wale talo sipe kolonjimbe aulke te paa naa lemo
naa lemba. Yunge kangimu toko konjiringi kolorumu nakolo pe yunge minimuni yu
lomboropa ola molopa mulu koleana pupe molorumu mele molemo.
19
Yunge mini akumu
kangi kolopa lepili yambo koloringimenga minime ka ulkena moloringine pupe
unguma nimbe sirimu.*
20
Kanu minime ou Noa molorumu kinie Pulu Yemonga ungu
nirimuma naa pilku, liku bulu siku moloringi yambomanga minime . Yamboma ulu keri
aisili teringi nakolo Pulu Yemone lkisipe pundu naa torumu. Noane sipimu tepa mimi tepa
molopili Yamboma ou naa tambo. nimbe taka lepa nokopa molorumu. Pe Noane
sipimu tepa pora sirimu kinie Pulu Yemone No topa yamboma topa konjipili. nirimu
kinie yambo engaki mindi none naa torumu. Aku yambo pokore mindi Pulu Yemone
Naa kolko konde pangi kene sipine suku pangi . nimbe lipe taponjipe nona wendo
lirimu.*
21
Kanu nona yambo engaki naa kolangi. nimbe lipe taponjipe wendo lirimu
kanu nomone kini no limele ulu pulumu lipe ora silimo. No limele nomone kangikundu uluri
naa tepa, kangine kalaro molemoma kulumiye topa wendo naa linjilimo. No limelemone ene
i siku nilimele: Pulu Yemo, no likiru kanoi. No likiru aku ulumuni na konopuna ulu keri te
naa pelemo. Nu mawa tepo Nanga konopu kamu peanga pepili kene liku taponji. nikiru.
nilimele mele Pulu Yemone Noa wendo lirimu nomone lipe ora silimo. Pulu Yemone Yesusi
Kirasi yambo ono koleana topa makinjirimumunge no limelemone ene lipe taponjipe mindili
nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjilimo.*
22
Aku
yemo yu lomboropa ola molopalie mulu koleana purumu, kini yu imbi ola molopili
Pulu Yemonga ki umbukundu molopa,* mulu koleana angelloma kepe, mana yambo ailime
kepe, kuru enge nili ailime kepe, akumanga pali yu ye ailimu molopa nokolemo.**
OU PITA OU PITA
<<
33
>>
OU PITA OU PITA
<<
44
>>
4
1
Akumunge, Kirasi* yunge kangine mindili nombalie Uluri molo. nimbe siye
kolorumu mele pilkulie** ene kepe yuni konopuni pilipe molorumu mele teangi. Yambo
tene yunge kangine mindili nomba umbuni melemo yambomo ulu pulu kerime mundupe
kelepa altopa naa telemo kene yuni konopuni pilipe molorumu mele teangi.
2
Aku tepalie
kanu yambomone yu naa kolopa, kangimu kinie we molopalie yunge konopu oumuni waka
kolemo ulu kerime naa telemo. Yu Pulu Yemone Teni kinie papu. nilimo uluma mindi
Teambo. nimbe telemo.
3
Ulsu molemele yambomane pilku telemele mele ene Kirasinge
yambomane ou aku siku teringi. Aku uluma wale paa aisili ou teko moloringi mele manda
teko, munduku keleangi.* Aku uluma i sipe:
Amboma kinie yema kinie andoko wapora toko
ulu kerinele teko kenjilimele ulumu kinie;
ulu kerime tengendo waka kolemele ulumu kinie;
no nongo kekelepa tolemele ulumu kinie;
liku maku toko no enge nili aisili nongo
kekelepa toko ulu keri aisili telemele ulumu kinie;
Pulu Yemone ungu mane nimbe panjirimuma liku bulu siku Pulu Yemone paa kanopa
keri kanopa Kalaro mololi uluma. nimbe kanolemo uluma tengendo we melema liku anjiku
olio nokolemele pulu yema ningu popo toko kapi nilimele ulumu kinie;** ulsukundu
yambomane aku siku uluma telemele mele enene ou aku siku wale aisili teringi.
4
Kini ene
ulsukundu yamboma kinie teluna molko kanu ulu pulu keri aisili konopu monjiku telemele
mele naa teko molemelemonga kanokolie ulsukundu yambomane Ou teringi mele naa
telemele. ningu suru ningu ene iri toko ungu taka tonjilimele.
5
Nakolo konde molemele
yambomanga kepe kolemele yambomanga kepe pe walse kote pilipe, enene ulu telemelema
apurumbendo molemo yemo kote pilimbendo molombana angiling, yuni aku siku teko
kenjilimele yambomando Nambemuna aku uluma teringiye? nimb kinie enene ulu
telemelema yundu paa sike ningu sing.
6
Temane peangamo ou koloringi yamboma kepe
toko siringila, akumunge pulumu i sipe: Ou pulu pulu yambotolone Pulu Yemonga ungumu
ta ningu ulu pulu keri teringili kinie Pulu Yemone yamboma pali mongo simbendo Kololi
ulu pulumu yamboma kinie pepili. nirimuna kolemele. Sike Pulu Yemone kanu mongo
sirimumunge yamboma kangine koloringi nakolo Pulu Yemonga ungumu pilku liku
kangine kolkolie Pulu Yemo konde molopa mindi pulimo mele yamboma enenga minime
molko mindi pung. Akumu piliengi! ningu ou koloringi yamboma kepe temane peangamo
toko siringi.*
7
Mana melema pali pora nimb walemo nondopa wendo omb tekemo. Nondopa
wendo omb tekemo kene ene umbu konopu pepili molko konjiku, Pulu Yemo kinie ungu
ningu molangi.
8
Nakolo aku ulumanga ulu olandopa te ene eneno anju yando tondolo
munduku konopu monjiku molayo. Yambo tene yambo te konopu monjilimo kinie yu
konopu monjilimo yambomone yu kinie walse walse tepa kenjimbe kinie yuni Pundu
tambo. naa nimbe we mundupe kelemba.
9
Enenga yambo te enenga ulke tenga omb kinie
ene ulke pulu yambomane konopu keri naa panjiku yu Molamili oi. ningu nokoko
konjeyo.
10
Pulu Yemone Kongonoma teko konjengi. nimbe ene yu mele mele we kondo
kolopa tondolo lupe lupema moke tepa we silimo kanu tondolomane ene anju yando liku
taponjiku molayo. Pulu Yemone kongono kendemande tenjili yambo peangama molkolie
aku siku teayo.
11
Yambo tene ungu nimbe simbe liemo Pulu Yemonga unguma mindi
nimbe sinjipili. Yambo tene yambo marenga kongono tenjimbe liemo Pulu Yemone enge
silimo engemone mindi tenjipili. Ulu temoloma pali yambomane kanokolie Pulu Yemo kapi
ningu yunge imbi ambolko ola linjengi. ningu Yesusi Kirasi pea tapu toko molkolie aku
uluma teayo. Yamboma kinie melema kinie pali yu imbi kamu kamu ola molopa mindi
pupe, yunge tondolomo alieli pepa mindi pupili molemo.* Aku sipe sike tepili.
12
Paa nanga angokeme, ene manda manjilimo ulu umbuni tene, tepe mele, ene mindili
silimo akumu I ulumu nambemuna wendo olemoye? Olio Pulu Yemonga yamboma
molemolo kanumu. ningu konopu liku naa mundengi.
13
Kirasi mindili norumu mele olio
mindili nolemolomonga papu mindili nolemolo. ningu konopu siengi. Yunge tondolo pa
telimu kinie imbi ola molopili omb kinie olio konopu sipu kamele peanga panjimul. ningu
aku siku konopu siku we mindili nongo molangi.
14
Ene Kirasinge yamboma
molemelemonga* ungu taka tonjngi liemo papu. Pa tondolo tepa peli Minimu, yu Pulu
Yemonga Mini kanumu, ene kinie molemomonga ene malo.**
15
Ene mindili nongi liemo
yambo toko konjing molo melte wa ling molo gapomanomonga ungu mane lupe lupema
pulue toko ulu te teko kenjing molo yambo tenga kongono telemomo teko embambo
singmunge mindili naa nangi.
16
Nakolo ene sing yamboma molemelemonga mindili nongi
liemo pipili naa kolangi. Ene Kirasinge yamboma molemele. ningu pilku Pulu Yemo kapi
ningu imbi ambolko ola linjengi.
17
Pulu Yemone yamboma kote tenjimbendo yunge
yamboma kumbi lepa kote tenjimbe walemo ou wendo omba pelemo kene konopu siku
mindili nongo molangi . Pe, Pulu Yemone olio aku sipe kumbi lepa kote tenjipelie
Aku siku mindili nangi. nimu liemo Pulu Yemonga temane peangamo liku bulu silimele
yamboma kote pilipelie nambe tembaye? Aku yamboma Mindili aili teko nangi. nimb
lemo.
18
Aku nikirumunge ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo. Akumuni
nimbendo:
Yambo konopu sumbi sipe pepili molemelema
mindili nolemelka aulkena wendo ongo
molko konjing aulkena pungindu
aku siku mindili sngi liemo
Pulu Yemo liku bulu siku
ulu pulu kerime telemele yamboma
nambe teko aulke kerine wendo ongeye?
Ene aulke kerine puku
mindili aili teko nonge. .*
19
Akumunge, Pulu Yemone Mindili nangi. nilimomonga
mindili nolemele yambomane Mulu matolo kinie olio yamboma kinie tepa mimi terimu Pulu
Yemone Tembo. nimbe, nimbe panjilimo mele sike tepa, alieli olio nokopa konjipe siye
naa kolemo. ningulie enenga konopu kangime kinie pali Pulu Yemone nokopili. ningu yu
siku, ulu peangama mindi teko molangi.
OU PITA OU PITA
<<
44
>>
OU PITA OU PITA
<<
55
>>
5
1
Ene kinie molemele tapu yema,* ene tapu ye molemele mele na kepe aku sipu tapu
yemola molio, na Kirasi mindili norumu kinie kanorundu yemo, na Pulu Yemonga mulu
koleana tondolo pa teli nondopa mona lemba ulumu Kirasinge yamboma kinie pea
limul ye tela, nane ene kinie molemele tapu yemando paa tondolo mundupu mawa tepolie
nimbundu:
2
Pulu Yemonga sipisipi ene nokolemelema mimi siku tapu teko nokangi. Pulu
Yemone i kongono Ene teangi. nimbe sirimu akumu Teai. nikimu kene teamili.
ningu konopu keri panjiku we naa teangi. Konopu pe nipili teangi. Pulu Yemone Teangi.
nirimu kongono akumu Kou mone limul. ningu naa teangi. Yamboma paa lipu
taponjipu nokamili. ningu paa konopu siku teangi.*
3
Pulu Yemone Ene nokangi.
nimbe sirimu yamboma Maniendopa molangi. Olionga imbime paa olandopa molopili.
ningu ene mindili siku naa nokoko molangi. Ene nokolemele sipisipime molonge mele ene
tapu yema aku siku ulu peangama mindi teko molangi. Enene kanokolie manda lelko
teangi. ningu aku siku teko molai.*
4
Sipisipime aku siku nokoko molonge kinie
Sipisipi Tapu Ye Ailimu* omb kinie ene mele tondolo pa teli paa peangamo, alieli keri naa
lepa, we lepa mindi pumbe mele kalolimu ling.
5
Kango yema, aku siku mele ene ye yumanga unguma taka lelko pilku ene liku ai
siengi.
Pulu Yemonga bokuna ungu te nimbe molemo akumu i sipe:
Na ailimu molio.
Na pilipe konginjili pelemo yemo.
Yambo lupema tondolo te naa pelemo.
ningu kara puku enenga imbime
we ambolko ola limele yamboma
Pulu Yemone Nanga opa touma. nimbe
topa manie mundulimo,
nakolo yambo eneno
Na imbi naa molemo yambo kerimu.
Yambo lupema pilipe konginjilimu pelemomonga
enenga unguma taka lepo pilipu molambo.
nilimele yamboma
yuni we kondo kolopa tepa konjilimo..*
aku sipe nimbe molemo kene ene eneno pali anju yando Olio imbi naa molemo. Yamboma
pilipu taka lepo molamili. nieyo.
6
Aku sipe ungu te molemo kene Pulu Yemo yu paa
tondolo pepili yamboma nokolemo. ningu enene Na ailimu naa molambo. Na imbi naa
molopili. ningu ene eneno imbi toko manie munduku taka lelko molayo. Aku sipu temolo
kinie yuyu pilimbe wale tenga olionga imbime ambolopa ola linjimbe. ningu aku siku
teayo.*
7
Yuni ene kondo kolopa nokopa molemo kene yu molemona puku enenga
konopuna umbuni pembama kinie mini wale pumbema kinie yundu ningu para sieyo.
8
Ene umbu konopu pepili molko, alieli kanoko konjiku molayo. Lopa posi llayono*
engele kolopalie kongi te topa nombando andolemo mele aku sipe enenga opa tou
kurumanga nomi depelemone** Na yamboma ambolopo tepo kenjembo. nimbe aku
tembando andopa molemo kene aku siku molai.
9
Pulu Yemone na alieli nokopa konjilimo.
Pe kini kepe yuni na mundupe naa kelembala. ningu tondolo munduku pilku molkolie*
Depelemo nanga opa toumu, yuni na naa ambolopili. ningu yunge ungumu naa pilku, liku
su siku, yu toko anjupe anjeyo. Ene pilkulie Ya olio konopuna umbuni tepili molemolo
mele we ma koleana pali molemele yambo olionga angenupilime aku siku umbuni tepili
molemelela. ningu pilkulie depelemo kinie aku siku teayo.**
10
Kanu kinie, ene wale laye kolte umbuni tepili molonge kinie Pulu Yemo yuni yuyu
ene kelepa sukundu lipe anjipe, Ene nanga yamboma molemele mele munduku naa
kelko tondolo pupili molangi. nimb. Pulu Yemo ene we kondo kolopalie yuni pe ene yu
pea Kamu kamu tondolo pa tepa mindi pulimu kinie molio koleana pea molamili wangi.
nimbe ya mana maniendo sirimu ye nomi Kirasi* kanumuni olionga nimbe tenjirimumunge
Pulu Yemone oliondo aku sipe manda nimb.
11
Yamboma kinie melema kinie pali Pulu
Yemo yuyu mindi kamu kamu tondolo pupe imbi ola molopa mindi pupili molemo. Aku
sipe sike tepili.*
12
I pep ponjili topo sikirumu Saillasini tonjikimu. Yu kongonoma siye naa kolopa
paa tondolo mundupe telemo angenumu. nimbu pilipu molio. I pep tokoromo Pulu
Yemone yamboma we kondo kolopalie lipe taponjilimo mele piliengi! nimbu tokoro. Pulu
Yemone yamboma paa sike we kondo kolopa konopu monjilimomondo nikiru akumu Paa
sike. ningu pilimele mele munduku naa kelko, tondolo munduku molangi.
13
Kirasinge yambo talape kolea aili Bepillono* molemelema, kanu yamboma kinie
ene pep topo sikiru yamboma kinie Pulu Yemone ou Nanga yamboma molangi.
nimbe mako torumu kanu Bepillono yambomane Ene mane molemeleye? ningu, ningu
mundukumili. Nanga malo Makone** Ene manda molemeleye? nimbe, nimbe
mundukumula.
14
Ene eneno anju yando kondo kolko kangulku Manda molemeleye?
niengi.*
Ene Kirasi kinie tapu toko molemele yamboma pali konopu pe nipili taka lelko
molangi.
Aku pea nikiru.
OU PITA OU PITA
<<
55
>>
OU TESALLONAIKA
11
22
33
44
55
OU TESALLONAIKA OU TESALLONAIKA
<<
11
>>
TESALLONAIKA Yamboma Pollone Wale Talo Pep Topa Sirimu
Bokutolo
Pollone I Pep Topa Sirimutolonga Ungu Pulu Mare
Pollo kinie yuni pep torumumanga ungu pulu mare bokumunge yakondo gomo
714 molemo.
Pollo kolea aili Tesallonaika purumu temanemo Lipe Mundurumu Yema 17:1-10
molopa, yu mindili siringi kinie kowa pupe Beria taono molopalie, pe altopa kowa pupe
kolea aili Atenesi purumu temanemo 17:11-15 molemo. Tesallonaika akuna Kirasinge
yambo talapemonga yambo koltalo sike Juda yamboma nakolo aisili yambo lupema
moloringi (Lipe Mundurumu Yema 17:4, ya Ou Tesallonaika 1:9-10). Tesallonaika
akumu Masedonia poropinji kolea te, no klona lerimu.
Pollo kolea aili Korini molopa Kirasinge Tesallonaika yamboma pep ou topa
sirimumunge pulumu i sipenje: Pollo Tesallonaika yamboma kinie molopalie Kirasinge
ungumu kamu mane naa sipili Juda yambo ungumu liku su siringimene yu toko
makororingi. Pe Tesallonaika yamboma Kirasi lombili puringimunge mindili nongo
moloringi pilipelie Pollone Timoti ene lipe taponjipili. nimbe yu ene moloringine lipe
mundurumu (Ou Tesallonaika 3:1-5). Pe Timoti kelepa Pollo molorumuna omba ene
moloringi mele Pollo temane topa sirimu kinie Pollone i pepmo ene sipe mundumbendo
torumu. Ene konopu tondolo pupili moloringimunge konopu sipe Pulu Yemo kinie
Ange. nirimu mele ene nimbe sipe, ene mimi siku molonge mele mane sipe, Aili Yesusi
pe kelepa ombmonga ungu aisili nimbe sirimu (1:9-10, 2:19-20, 3:13, 4:13-18, 5:1-
3,23-24). Ungu mare pea nu nunu kanani.
Oli mare mindi omba pupili Pollo kolea aili Korini we molopalie wale talo sipe
pep te Kirasinge Tesallonaika yamboma topa sirimu. ningu pilimele. Imbi lepo Pe
Tesallonaika nilimolo pep akumunge ungu pulumu Ou Tesallonaika kinie telu sipe.
Ailimu pe kelepa ombmonga ungu aisili torumu molemo. Ene mindili nongo moloringi
nakolo konopu tondolo pupili Kirasi sike. ningu piliringi mele munduku naa
keleringimunge Pollone Pulu Yemo kinie Ange. nirimula. Kote walemo wendo omb
kinie Pulu Yemone mindili siringi yamboma pundu tomba mele nimbe sirimula. Enenga
yambo mare kongonomo kapola naa teko we moloringimunge ungu tondolo te 3:6-15
molemo.
Ya Ou Tesallonaika kinie Pe Tesallonaika kinie ungu pulumu pora nikimu.
OU TESALLONAIKA
Pollone TESALLONAIKA Yamboma Pep OU Topa Sirimu
Bokumu
I pepmonga ungu pulu mare inie yakondo gomo 1026 molemo, akuna kanoko
pilini.
1
1
Pollo kinie Saillasi kinie Timoti kinie olione
ene Kirasinge yambo talape* kolea aili Tesallonaika molemelema
i pepmo topo sikimulu.**
Ene Lapa Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasi*** inie tapu toko molemele yamboma,
eltene ene we kondo kolkolo, Ene konopu pe nipili taka lelko molangi. niengili.
2
Olio ene molemele mele pilipulie alieli Pulu Yemo kinie Ange. nimbu, yu kinie
ungu nimulundu enenga kepe mawa tenjilimolo.
3
Olionga Lapa Pulu Yemo enenga nimbu
alieli mawa tenjipu molomolondo ulu telemelemane ene Yesusinge temanemo Sike.
ningu tondolo munduku pilimele mele lipe ora sipe, yamboma mindili siku liku
taponjilimele ulumane konopu monjilimele mele lipe ora sipe, tondolo munduku molko siye
naa kolemele ulumuni ene Aili Yesusi Kirasi Kelepa omb. ningu konopu siku nokoko
molemele mele lipe ora silimomonga aku siku molemele mele pilipulie alieli Ange.
nilimolo .*
4-5
Ene olionga angenupili Pulu Yemone konopu monjilimoma, Pulu Yemone ene
yunge yamboma molangi. nimbe mako torumu mele olio pilipulie akumunge kepe Ange.
nilimolo. Olione temane peangamo ene moloringine ombo topo sirimulu kinie ungumu yuyu
mindi wendo orumuna pilku naa moloringi. Aku temane peangamo topo sirimulu kinie
yunge tondolomo kinie Mini Kake Telimu kinie wendo orumu mele pilku kanoko, olione
aku temanemo Sike. nimbu tondolo mundupu pilipulie enendo tondolo mundupu nirimulu
mele kepe pilku kanokolie Sike nikimili. ningu tondolo munduku piliringine kanopolie
Pulu Yemone sike ene konopu monjipe Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu
lemo. nimbu kanorumulu. Olio ene lipu taponjimulundu ene kinie ombo molorumulu mele*
ene pilimele.
6
Ene olio kinie Ailimu kinie molorumulu mele manda lelko moloringi; ene kinie umbuni
aisili wendo orumu nakolo Pulu Yemonga ungumu konopu siku pilku liringi. Kanu
konopu sili ulumu Mini Kake Telimuni sirimu.
7
Aku teringimunge kolea Masedonia
poropinji kinie Akaya poropinjitolonga Sike. ningu tondolo munduku pilku moloringi
yamboma* molonge mele kolea aili Tesallonaika yamboma enene liku ora siringi.
8
Ene Kirasinge Tesallonaika yamboma moloringine Ailimunge ungumu Masedonia
kinie Akaya poropinjitolonga yamboma moloringine purumu, pali piliringi nakolo aku kolea
pokorenga mindi naa purumu. Enene Pulu Yemo Sike olionga Lipe Taponjilimu .
ningu tondolo munduku piliringi temanemo koleamanga pali anju anju purumu piliringi.
Akumunge ene Tesallonaika Kirasinge yamboma molemele mele olione altopo temane
te topo simul aulke te naa lemo.
9
Olio ene moloringine orumulu kinie ene kinie uluma
wendo orumu, enene teringi mele we yamboma eneno olio temane toko silimele akumunge
altopo yamboma enenga temanemo topo simul aulke te naa lemo . Ene Tesallonaika
yambomane we melema popo toringi pulu ye kolo tolime munduku kelko konopu alowa
teko, konde molopa mindi puli Pulu Ye sikemo* molorumuna puringi mele we yambomane
olio temane toko silimele. Yunge kendemandema molamili. ningu molko,
10
yunge Malo*
mulu koleamo mundupe kelepa kelepa omb. ningu konopu siku nokoko molongendo
Pulu Ye Sikemo molorumuna puringi mele temanemo toko silimele . Aku Malomo
kolorumu kinie Pulu Ye Sike kanumuni topa makinjirimu yemo; akumu Yesusi, olio yunge
yamboma lipe taponjilimomonga Pulu Yemo pe yamboma mumindili kolomba walemo
wendo omb kinie olionga uluri naa pemba yemo.
<<
11
>>
<<
22
>>
2
1
Angokeme, ene moloringine ombo kongono terimulu kanumu we manie naa purumu
ene pilimele.
2
Enenga koleana ou naa ombo kolea aili Pillipai molorumulu kinie olionga
kangikundu mindili siku olio ungu taka tonjiringi mele ene pilimele.* Nakolo pe Tesallonaika
orumulu kinie Kongono naa teangi. ningu kongono temolo aulkemo pipi sing teringi
kinie** olionga Pulu Yemone olio lipe taponjirimu kinie pipili naa kolopo tondolo mundupu
yunge temane peangamo ene topo sirimulu.
3
Olione enendo tondolo mundupu Yesusi
Kirasi piliengi! nimulundu olione ungu mare lawa tepo pilipu naa nimbu, Kalaro mololi
uluma pea teamili. nimbu konopu talo pepili unguma naa nimbu, Ene aulke tenga lupe
pangi kene kondi tamili. nimbu kolo naa torumulu. Aku paa naa terimulu.
4
Pulu Yemone
olio apurupe kanopalie Nanga temane peangamo manda sumbi siku toko sing. nimbe
kanopalie Ningu sinjengi. nirimu, akumunge I siku i siku ningu siei. nilimo mele mindi
alieli nilimolo. Yambomane olio kanoko peanga kanoko kapi niengi. nimbu unguma
andopo naa nimbu silimolo. Olionga konopuma kanopa apurulimo Pulu Yemone kanopa
peanga kanopili. nimbu kongono telemolo.
5
Olio sumbi sipu terimulu mele ene
pilimele. Pulu Yemo walsilimelkanje yuni Sike. nilkela. Olio kinie ulu te teko konjengi
kene ene kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili. nimbu unguma naa la nirimulu. Enenga
melema olio siengi. nimbu unguma naa la nirimulu. Kolo naa tokomolo ene pilimele; Pulu
Yemone pilimola.
6
Enene kepe ma kolea lupemanga yambomane kepe olio kapi niengi.
nimbu Pulu Yemonga ungumu andopo naa nirimulu.
Sike olio Kirasini Kongono tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema*
molorumulumunge ene lipu taponjipulie umbuni lipu sipu Enene melema siku olio
nokai. nimbu tondolo mundupu nilimolkanje papu.**
7
Nakolo aku sipu naa nirimulu.
Ene kinie molopolie ambomane enenga ambolangoma* taka liku nokoko ame siku
molemele mele ene aku sipu nokorumulu.
8
Olio ene paa konopu monjipu kondo kolopolie
Pulu Yemonga temane peangamo topo siemili. nimbu mindi naa terimulu; Ene lipu
taponjimulundu olio umbuni mare membo mindili nomulu liemo uluri molo. nimbu konopu
sipu terimulula.
9
Angokeme, Olio ene kinie molopolie kongono temolondo mindili sipu kongono
terimulu mele ene pilkimili. konopu lekero. Olione ene Pulu Yemonga temane peangamo
topo sipu molomolo kinie Enene olio nokoko langi siengi. naa nimul..* nimbu ipulueli
kepe tangoli kepe kongono terimulu.** Aku kongonomo kou limulundu kongono tepo,
ene lipu taponjipu kongono tepo, peatolo lipu tere lepo terimulu.
10
Ene Kirasi Sike. ningu tondolo munduku pilimele* yamboma pea tapu topo
molorumulu kinie Pulu Yemone kanopa ulu kake telime nimbe kanolemo uluma kinie,
yambomane ulu sumbi nilime ningu kanolemele uluma kinie tepo, ulu te tepo naa
kenjirimulu akumu ene pilimele; Pulu Yemo pilimola. Olio ulu te teko kenjiringi. manda
naa ning.
11
Yemane enenga ambolangoma nokoko teko konjilimele mele olione ene aku
sipu terimulu akumu ene pilimele.
12
Ene konopu tondolo pupe konopu wayongo nipili
molangi. nimbu, Ye nomi kingi molopo kolea paa peanga, tondolo pa teli koleana
molopo nokolio koleana* ene pea molamili wai. nimbe ene walsilimo Pulu Yemone kanopa
peanga kanolemo mele mindi alieli teko molangi. nimbu** paa tondolo mundupu mane
sirimulu.
13
Alieli Pulu Yemo kinie Ange. nilimolo* akumunge ulu te pea pelemo. Akumu i
sipe: Olio ene moloringine ombo Pulu Yemone olio ungu umbu tonjirimumu pilipulie
nimbu sirimulu kinie mana yambo tene ungu te nimbe silimo kinie pilku limele mele mindi
naa pilku liringi. Pilkulie Akumu Pulu Yemonga ungumu ningu sikimili. ningulie pilku
liringi. Akumu papu teringi. Aku ungumu paa sike Pulu Yemonga ungumu. Kanu
ungumuni ene Kirasi Sike. ningu tondolo munduku pilimele yambomanga
konopumanga kongono telemo.
14
Angokeme, ene kinie ulu wendo orumu mele kolea Judia disiriki Pulu Yemonga
yambo talape* moloringime kinie ou aku sipe wendo orumula. Ene Tesallonaika yamboma
enenga pulu lemo yambomane Mindili nangi. ningu teko kenjiringi mele, Judia koleana
Kirasi Yesusi pea tapu toko molemele yambomanga pulu lemo Juda yambomane ou aku
siku kepe Mindili nangi. ningu teko kenjiringi.** Akumunge pilipulie Ene ungu nimbu
sirimulumu sike enene Pulu Yemonga ungumu ningu, pilku liringi. nimbu pilimolo.
15
Juda
yambomane ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema*
toko konjiku, pe Aili** Yesusi toko konjiringi yambomane pe olio kepe mindili liku siku
toko makororingi. Pulu Yemone kanopa keri kanolemo uluma teko, yamboma kinie pali opa
tou molemele.
16
Olio Pulu Yemone Juda yambo naa molemele yamboma* lipe taponjipe,
mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie molko konjing aulkena lipe monjimbe
mele** naa niemili. ningu, olio andopo kanu yambo lupema ungu nimbu simul aulkemo
pipi sing telemele. Aku telemelemonga ene ulu pulu keri telemele mele alieli olandopa
olandopa paa pea pali telemele, akumunge ulu pulu keri aisili ene kinie kamu pemba. Pe
kini Pulu Yemonga mumindili kolomba walemo ene molemelena koronga kamu kamu
omba lemo.
17
Nakolo angokeme, Juda yambomane olio toko makororingi kinie olio ene
mundupu kelepo tenga purumulu kinie* sike olio ene kinie tapu topo naa molemolo nakolo
olionga konopumane ene kinie tapu topo molemolo. konopu lemolo. Lapalini
ambolangoma munduku kelko kolea suluna puku molko enenga ambolangoma konopu liku
munduku pilku molemele mele olione aku sipu ene mundupu kelepo pupu laye kolo mindi
molopolie, ene konopuni pilipu molopo Ene paa kanamiliya. nimbu omolondo aulke te
kororumulu.
18
Olio ene molemelena omolo. nimbu terimulu. Na Pollo nanu kepe wale
aisili kelepo omb terindula, nakolo kurumanga nomi Setenene* Molo. nimbe olio
pipi sirimu.
19
Olionga Aili Yesusi Kirasi kelepa omb kinie mele nambolkarene olio
Konopu tondolo pupili molangi. nimb kinie yunge kumbikerena konopu sipu
angilimoloye? Olione kongono tondolo mundupu tepo konjirimulu mele nambolka meltene
lipe ora sipili. nimbu membo pumulye? Ene lipu taponjirimulu yamboma mindi kapi
nimbu lipu ora simul. Akumunge kepe Ene molemelena wamili. nimbu terimulu.
20
Sike,
olione ene lipu taponjirimulu kinie ene Kirasinge yamboma molko uluma telemelemonga
ene mindi kanopo olio konopu peanga pepili molopo, ene kinie konopu silimolo.
<<
22
>>
<<
33
>>
3
1
Akumunge, Ene nambe teko molemelenje. nimbu olio paa konopu aisili lipu
mundupu Ungu te ningu mundungnje. nimbu nokopo molorumulu kinie ungu te naa
ningu munduringine siye terimumunge Saillasi kinie olto ya kolea aili Atenesi
molambili. nimbu panjirimulu kinie
2
oltone Timoti Ene molemelena pui. nirimbulu.
Timoti yu oltonga angenu, pea tapu topo Pulu Yemonga kongono tenjipu Kirasinge temane
peangamo andopo topo silimolo yemo. Yuni ene enge ningu molko Kirasi Sike. ningu
tondolo munduku pilimele mele munduku naa kelko paa ambolko molangi. nipili. nimbulu
yu ene molemelena lipu mundurumbulu.
3
Ene mindili nongo umbuni melemelemonga
konopu kimbu siku molongenje. nimbu aku terimbulu. Kirasinge yamboma aku siku
umbunime menge. nimbe Pulu Yemone nilimo mele ene pilimele.*
4
Olio ene kinie pea
molopolie ene lepi lepi topolie nimulundu: Olio paa sike mindili sing, olio kinie umbuni
aisili wendo omb. nirimulu kanumu sike aku sipe wendo orumu mele ene kanolemele.*
5
Akumunge Ene nambe teko molemelenje. nimbu konopu lipu mundurundu mele
siye terimuna Konopu lipu mundukuru mele manie pupili. nimbu nane Timoti ene
moloringine lipu mundurundu. Ene tondolo munduku pilku* molemelenje molo kondi
tolemo yemone ene kondi torumu kinie enenga tondolo munduku piliringi mele we aku siku
tondolo munduku pilimele molo aku siku teko moloringi ulumu munduku keleringinje.
Kongono mindili sipu terimulumu we manie purumunje, piliembo. nimbu yu lipu
mundurundu.
6
Nakolo kini mindi Timoti yando ombalie* ene Sike ningu tondolo munduku pilku
yamboma konopu monjiku molemele mele temane peanga te omba topa simu. Alieli olio
ene kinie pea molorumulu mele enene konopu kimbu siku pilkulie paa konopu siku
molemele mele nimbe sipe, olione Ene paa kanamiliya! nimbu molemolo mele ene aku
sikula Olio paa kanamiliya. ningu molemele mele nimbe simu.
7
Akumunge, angokeme,
sike olio umbuni membo mindili nolemolo nakolo ene Sike ningu tondolo munduku pilku
molemele mele temanemo pilipulie konopu peanga pepili tondolo mundupu molemolo.
8
Ene Ailimu* munduku naa kelko yu tondolo munduku ambolko molemelemonga pilipulie
yambo konde pulimele mele kini paa kapola molemolo.
9
Olio Pulu Yemo kinie ungu
nimbu molopo ene konopuni pilipulie, ene teko molemelemonga paa aili tepo konopu sipu
molemolo akumu nambe tepo Pulu Yemo kinie manda Ange. nimulye? Pulu Yemone
aku sipe olio konopu siemili. nilimomonga yunge kumbikerena pupu konopu lakopo sipu
molemolomonga olione taki taki yu kinie Ange. nimul kapola naa temba.
10
Ipulueli kepe tangoli kepe Pulu Yemo kinie ungu nimbulie Olio ene ombo kanamili.
Aulke te akisinjipili. nimbu paa tondolo mundupu mawa telemolo. Enenga tondolo
munduku pilimele mele kamu tondolo munduku piling ungu te pilku naa molongi liemo aku
molo tolemo unguma ombo nimbu siemili. nimbu aku sipu mawa telemolo.
11
Kini Pulu Ye olionga Lapa akumu kinie olionga Aili Yesusi kinie eltene olio ene
molemelena Wamili. ningulu aulke te akisinjingili.*
12
Olione ene konopu paa aili tepo monjilimolo mele Ailimuni Enene aku siku enenga
Kirasinge yamboma kinie we yamboma kinie pali konopu paa olandopa olandopa
monjengi. nipili.*
13
Olionga Aili Yesusi yunge yambo kake telime kinie kelepa omb walemonga ene
Pulu Ye olionga Lapamo molombana puku molonge kinie konopu kake tepa Pulu Yemone
kanopa keri kanopa kote tenjimbe ulu pulu te konopuna naa pepili molonge kinie yuni
kanopili. nimbe Ailimuni enenga konopuma tondolo mundunjipili.*
<<
33
>>
<<
44
>>
4
1
Angokeme, ungu te kamu niembo. Ou ene mane sipu Pulu Yemone kanopa peanga
kanolemo uluma tenge mele ou nimbu sirimulu. Aku siku sike teko molemele. Nakolo kini
Ene Aili Yesusinge yamboma molemelemonga aku uluma siye naa kolko teko mololiku
mindi pangi. nimbu tondolo mundupu mawa tekemolo.
2
Aili Yesusini olio ungu umbu
tonjirimuma ene nimbu sirimulu ungu manema ene pilimele kanumu.
3
Pulu Yemone Ene teangi. konopu lepa molemo mele i sipe:
Ene konopu kake tepili
Pulu Yemonga yamboma manjiku molko,
wa ulu kerinele teli ulu pulumu munduku keleangi.
4-5
Juda yamboma naa molko
Pulu Yemo naa pilimele yambomane
yambo lupema* kanoko pea ulu kerinele tengendo
konopu monjiku wa ulu kerinele telemele aku mele
aku uluma waka kolko naa teangi.
Ene yu mele mele ambo ling molo ye pungme
Enenga kangimu emenalinge manjipe angilipili. ningu
ulu peanga kake telime manjiku teko molayo.
6
Yema, enenga angenali Tepo naa kenjemili. ningu
aku ulu pulu kerimu naa teko,
enenga angenalinge amboma kinie
Ulu kerinele teamili. ningu kondi naa tangi.
Nanga molo, yunge. ningu yu kinie ulu te naa teangi.
Olione ou ene nimbu sipu lepi lepi torumulu mele paa sike nirimulu. Aku ulu pulu keri mele
uluma tenge yamboma Pulu Yemone aku tengemonga mongo lipe simbe. ou lepi lepi topo
nirimulu kanumu.
7
Pulu Yemone Ulu pulu kalaro mololi aku sipema teko molangi wai. ni
naa nirimu. Nanga yamboma manjiku molko ulu pulu kake telime teko molangi wai.
nirimu.
8
Aku sipe nirimuna I ungu manemo naa pilipu lipu temolo. ningu bulu silimele
yamboma yambo te lupe bulu naa silimele; Mini Kake Telimu ene silimo Pulu Yemo mindi
bulu silimele.
9
Ene Kirasinge yamboma enenga angenupilime konopu monjengi niemili. nimbu
pep naa tomolo. Pulu Yemone ene anju yando konopu monjing mele ou enenga
konopuna omba molopa mane sirimu kanumu, akumunge olione aku ungumunge pep te
naa tomulu liemo mandala.
10
Masedonia poropinji Kirasinge yamboma pali kepe* enene
aku siku konopu monjilimelela kanumu. Nakolo angokeme, enene aku ulumu telemele mele
olandopa olandopa teangi. nimbu tondolo mundupu mawa tekemolo.
11
Olione ou ene mane sipulie Taka lelko molai. Ene eneno yu mele mele mindi
kongono pilku teai. Ene eneno yu mele mele kongono tekolie langime nai. nirimulu mele
Paa aku sipu teamili. ningu tondolo munduku teko molayo.*
12
Aku sipu temolo kinie
Kirasinge yambo naa molko ulsu molemele yambomane olio aku sipu temolo mele
kanokolie olio yambo peanga ningu olionga ungumu piling.* Olio yu mele mele melte
molo naa tombala. ningu aku siku teko molangi.
13
Angokeme, Kirasinge yambo koloringimenga ungu te niemili. Kanu uru pelemele
yamboma kinie* pe wendo omb mele ene kini we molemelema ne mimi siku naa
pilku molongi liemo olio pilkimulu kapola naa tekemo. Kirasi naa pilili yambomanga yambo
te kolemo kinie we yambo kanuma kondo aili teko kolemele mele ene Kirasinge yamboma
aku siku kondo aili teko naa kolangi. We yambomane pilkulie Kolopolie walse lomboropo
ola molopo, olionga yamboma kinie altopo teluna tapu topo molomolo. ningu naa pilkulie
aku siku kondo aili teko kolemele kanumu.
14
Olio Kirasinge yambomane Yesusi
kolopa lomboropa ola molorumu. nimbu tondolo mundupu pilimolo.* Aku nimbu pilipulie
Yu terimu mele aku siku yambo Yesusi sike nanga nimbe kolo wangopa kolonjirimu.
Kini pea molemolo. ningu tondolo munduku pilkulie koloringi yamboma aku siku
tengela. nimbu tondolo mundupu pilimolola. Kanu yamboma pe Pulu Yemone Yesusi kinie
pea altopa yando memba omb.
15
Kini Ailimuni* yuyu nirimu ungu te ene nimbu siemili. Yuni nimbendo: Ailimu
kelepa manie omb kinie olio we konde molomolo yamboma ou koloringi uru pelemele
yamboma mundupu kelepo olio kumbi lepo naa pumul. Paa molo! nirimu.
16
Ailimu mulu
koleana mundupe kelepa manie ombando omb kinie* ungu tondolo te wendo omba,**
mulu koleana angello aili nomi tene ungu te nimbe, Pulu Yemonga biyukelemone ungu te
nimbe, Ailimu yuyu kanu unguma kinie mulu koleana manie omb. Omb kinie Kirasinge
yamboma molkolie kolemelema ou lomboroko ola molonge.
17
Kanu kinie olio we konde
molomolo yamboma kinie koloringi yamboma kinie pea kupena ola lipe, olio Ailimu yu
Aulkena liengi. nimbe olio olando limbe, olio ola muluna pupu yu aulkena lipumul. Aku
sipe ulu te wendo ombmonga olio Ailimu kinie pea kamu kamu tapu topo molopo mindi
pumul.
18
Ulu akumu wendo omb kene enenga yambo kondo kolongema Konopu
tondolo pupili molangi. ningu Kolemele yamboma pe konde molonge. i nikiru mele anju
yando ningu sieyo.
<<
44
>>
<<
55
>>
5
1
Nakolo angokeme, poniemo kepe enamo kepe Ailimu omb wale akumanga ungumu
ene pilimelemonga nane aku walemonga ungu te pep manda naa topo simbu.
2
Wa noli
yambo te omb walemo yambomane naa piliengi ipulueli lipe sinjipe olemo mele Ailimu
omb walemo aku sipela wendo ombmo ene paa pilimele kanumu.
3
Yambomane Olio
kapola kapola molopo mini wale mundupu umbuni kolomolo ulu te wendo naa olemo.
Molopo konjilimolo. ning kinie yamboma kote tenjipe mongo simbe ulu kanumu walsikale
lipe sinjipe wendo omb. Ambo te ambolango membando walsikale lipe sinjipe mindili
nolemo, kanu mindilimu mundupe kelepa pumbe aulke te naa lemo. Aku siku mele Kapola
kapola molemolo. ning kanu yamboma kote tenjipe mongo simbe ulumu walsikale lipe
sinjipe wendo omb, kanu kinie yamboma kowa manda naa pung.
4
Nakolo angokeme, ene sumbulu toline naa molemelena Wa noli yambo te omb.
ningu nokoko naa kanangi kiyongo nimbe lipe sinjipe olemo kinie yamboma pungu pungu
nilimele mele ene aku siku naa tenge. Kanu walemo wendo omb. ningu kanoko nokoko
molangi wendo ombmonga ene kinie umbuni te naa pemba.
5
Ene tangoli pa teline
molemele yamboma;* olio pea ipulueli sumbulu toline yamboma naa molemolo.
6
Aku sipu
molemolo kene we yamboma uru pelemele mele olio aku sipu uru naa peamili. Olio mongo
makilipu umbu konopu pepili molamili.
7
Uru pelemele yamboma ipulueli uru pelemele. No
tondolo nongo kekelepa tolemele yamboma ipulueli no tondolo nongo kekelepa tolemele.
8
Nakolo olio tangoli molemolo yamboma molemolo kene umbu konopu pepili
molamili. Ami yema ene olkondo naa tangi. ningu wale pakoli kapane telime pakolemele
mele olio aku sipu Yesusinge temanemo sike. ningu tondolo munduku pilili ulumu*
kinie, konopu monjili ulumu tolo tondolo mundupu ambolamili. Pengena naa tangi. ningu
wanie kapane telime pakolemele mele olio aku sipu Yesusini sike yunge yamboma lipe
taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing aulkemo lipe
monjilimo..** nimbu konopu sipu nokopo molemolo ulumu paa ambolopo konjemili.***
Kurumanga nomi Setenene olio tepa naa kenjipili kene molopo konjemili. Kondi toli ulu
tene olio topa manie naa mundupili. nimbu aku teamili.
9
Pulu Yemone olio kinie
Mumindili kolopolie mongo simbu. ni naa nirimu kanumu. Olionga Aili Yesusi Kirasini*
olio lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molopo konjimul
aulkena lipe monjipili. nimbe, nimbe panjirimu kene Yesusini aku sipe lipe taponjimbe.
nimbu nokopo mololi ulu pulumu tondolo mundupu ambolamili.
10
Olio Pea tapu topo
molamili. nimbe Yesusini olionga nimbe kolo wangopa kolonjirimu. Olio aku sipe lipe
taponjirimumunge Sike nanga nimbe tenjirimu. ningu tondolo munduku pilimele
yambomanga yu omb kinie olio yunge we molomolo yamboma kinie, kolko uru penge
yamboma* kinie, mulu koleana ola pupu yu pea molomolo.
11
Pe olio kinie aku sipe wendo omb kene kini telemele mele aku siku yu mele
mele Enge olandopa olandopa pupili ningu, konopu tondolo pupili. ningu anju yando
nieyo.
12
Angokeme, kini olione ene mawa tepo nikimulu: Ene nokolemele yema, Ailimuni
yunge Tesallonaika yambo talapemo nokangi. nimbe mako torumu yema, enenga unguma
liku ai siku molangi. Kanumane ene kinie pea molko kongono mindili siku teko, Ene i siku i
siku teangi. ningu mane silimele, Kanu yemane olio nokokomele. ningu pilku enenga
unguma liku ai siku molangi.
13
Enene kongono telemelemonga Ene kapi niemili. ningu
enenga unguma paa taka lelko pilku molko ene konopu monjengi. Ene angenali kinie anju
yando konopu teluna pupili molangi.*
14
Angokeme, olione ene tondolo mundupu mawa tekemolo: Kongono naa teko siye
kolko we molemele yamboma* Aku siku paa naa teai. ningu lepi lepi toko niengi.
Pipili kolemele yamboma Pipili naa kolko konopu enge nipili molangi. niengi. Pange
telemo yamboma kondo kolko liku taponjengi. Ene yamboma kinie taka lelko molangi.
15
Yambo marene ene teko kenjing kinie anju pundu toko teko naa kenjengi. Alieli angenali
kinie ulsu molemele yamboma kinie kondo kolko ulu peangama mindi tondolo
munduku teko molangi.
16
Alieli konopu siku molangi.
17
Taki taki Pulu Yemo kinie ungu ningu mawa teko molangi.
18
Ene mindili nonge kinie kepe umbuni wendo omb kinie kepe molko konjing kinie
kepe, aku siku ene kinie ulu lupe lupema wendo omb kinie Pulu Yemo kinie Ange. ningu
molangi. Ene Kirasi Yesusinge yambo molemelema Pulu Yemone Aku siku teangi.
nilimomonga aku siku teko molangi.
19
Mini Kake Telimunge tepemo toko naa kumunjengi.
20
Pulu Yemonga ungu umbu
tonjilimoma pilku yando ningu silimele unguma liku bulu naa siengi.
21
Uluma pali apuruku
kanokolie, peangama mindi ambolko,
22
ulu kerime pali munduku kelko ko liengi.
23
Ene konopu teluna pupe pe nipili taka lelko molangi. nilimo Pulu Yemo yuyu, yuni
enenga mini kangime pali Nanga manjipe kene kake tepa lepili. nipili. Aili Yesusi Kirasi
kelepa omb kinie enenga konopumu kepe minimu kepe kangimu kepe pali yuni mongo
simbe ulu te naa pepili molangi..* nipili.
24
Olio yunge yamboma molangi. nimbe
walsilimo yemone konopu alowa naa tepa Tembo. nilimo uluma aku sipe sike telemona
olio kinie paa sike aku sipe temba.*
25
Angokeme, Pulu Yemone olio lipe taponjipili. ningu enene olionga mawa
tenjengi.
26
Kirasinge yamboma Olionga angenupili. ningu ki liku kanguluengi.
27
Ailimuni I kongonomo teani pui. nimbe na lipe mundurumumunge nane ene paa
tondolo mundupu nimbundu: I pep topo sikirumu angenali pali piliengi kanoko ningu
siengi. nimbu nikiru.
28
Olionga Aili Yesusi Kirasini ene we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
<<
55
>>
OU TIMOTI
11
22
33
44
55
66
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
11
>>
OU TIMOTI
Pollone Ye TIMOTI Pep OU Topa Sirimu Bokumu
Ungu pulu mare yakondo gomo 714 molemo.
Timoti yu Gallesia poropinji LLisira taono yemo. Yunge anumu Juda ambo te, lapa
Giriki yemo. Yunge anumu kinie yunge bamu kinie Kirasinge ambotolo moloringili.
Anumunge imbimu Yunisi, bamunge imbimu LLoisi (Pe Timoti 1:5). Yu Kirasinge yemo
molorumu kinie Pollone Kirasinge temane peangamo andopa topa simbendo Timotindu
Pea tapu topo pambili oi. nimbe lipe memba purumu. Aku temanemo Lipe
Mundurumu Yema 16:1-3 molemo. Pe, Timoti kolea aili Epesasi Kirasinge yambo
talapemonga nokoli yemo molopili Pollone i pepmo yu topa sirimu (Ou Timoti 1:3).
Lipe Mundurumu Yemanga bokumu pora nimbndo Pollo yu Romo molorumu
(kolomongo aili 28). Yu ponie mare altopa andopalie pe altoko yu Romo ka siringi kinie
pepalie i pepmo Timoti topa sirimu.
Timoti molorumu mele ungu mare Pe Timoti 3:15, Ou Timoti 1:2, Lipe
Mundurumu Yema 17:14-15, 18:5, 19:22, 20:1-6 kinie molemo. Yunge kongonomonga
ungu mare Ou Timoti 3:1-7, 5:17-22, Taitasi 1:5 kinie molemo. Pillipai 2:19-22, Pe
Timoti 4:9,21, Ipuru 13:23 kinie kananila.
Yu Pollo kinie pea molangili Pollone Pe Korini kinie Pillipai kinie Kollosi kinie Ou
Tesallonaika kinie Pe Tesallonaika kinie Pillimono kinie boku akuma pali pep topa
sirimu.
Ungu pulu te: Ou Timoti kinie Pe Timoti kinie Taitasi kinie ungu aisili telu sipe
mele molemo. Aku boku yepoko liku tere lelko Tapu yemanga pepma. nilimele,
akumu kewa unguna pasollomanga pasime molo pasitamanga pasime nilimele,
nambemuna, Timoti kinie Taitasi kinie Kirasinge yambo talapema nokoko molangili
Pollone elte i pepma topa sipelie, Kirasinge yamboma tapu tekolo nokoko konjingil
mele mane sirimu. Yetolo molko konjingil mele mane sirimula.
Pepma ungu mare telu sipe molemo mele Pe Timoti ungu puluna inie anjukundu
nondopa gomo 1076 molemo akumunge maniekondo unguma pora nimbndo kanani.
Ungu pulu tondolo te bokumunge alsena anjukundu 21. kisim bek, 21.3 Man
Bilong Kisim Bek Yumi kanani.
1
1
Na Pollo, Yesusi Kirasini Nanga kongonomo tenji-pui. nimbe lipe mundurumu
yemo.* Olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Linjirimu Pulu Yemo**
kinie Olio paa sike tepa konjimbe. nimbu konopu sipu nokopo molemolo ye Kirasi
Yesusi kinie na mako tokolo I kongonomo tenji-pui. niringili-ne aku sipu andopo nimbu
silio yemone
2
nu Kirasinge yemo molko konjeni. nimbu nane nu nokolio, nu kinie olto
Kirasinge yetolo molembolomonga nu nanga kandi malo* Timoti nu i pepmo topo sikiru.
Lapa Pulu Yemo kinie olionga Ailimu Kirasi Yesusitolone nu we kondo kolko teko
konjikulu, nuni walse walse ulu mare teko kenjini kinie nu kondo kolkolo Mindili nani. naa
ningulu, Nu konopu pe nipili taka lelko molani. niengili.
3
Nane kolea Masedonia poropinji pumbundu nu tondolo mundupu mawa tepolie
Kolea aili Epesasi molani. nirindu mele kini nu altopo mawa tepolie Akuna we molani.
nikiru. Ye marene akuna kolo toko ungu lupema mane siku molemele kene Akuna we
molko kanu yemando Aku naa teai. ni. nimbu nu mawa tekero.
4
Kanu yemane Juda
yambomanga kangema toko* anda kolepalimenga imbime sulu teko toko mindi
molemele** ungumane enenga konopuma topa bulu-balu sipe, ungumanga pulumu
pilingindu we kerepali mindi ning aulkemo akisinjipe, Pulu Yemonga ungu sikema piling
aulkemo pipi silimo kene enendo Aku naa teai. ni. Kanu yemane mane silimele
ungumane Pulu Yemo pilimul aulkemo naa akisinjilimo. Pulu Yemonga ungumu kinie, yuni
Olio kinie tembo. nimbe, nimbe panjirimu uluma kinie, Kirasi Yesusi molopa olionga
nimbe tenjirimu mele Akumu sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo ulumuni mindi
akutolo pilimul aulkemo akisinjilimo.
5
Kanu yemane ningu kenjiku yamboma teko
embambo silimele yemando Aku siku naa teai. ni. nikiru mele Kirasinge yamboma
anju yando eneno konopu monjiku molangi. nimbu Kanu yemando aku siku ni. nikiru.
Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu* paa sike telemele ulumu kinie, konopu kake
teli ulumu kinie, konopuni pilkulie Pulu Yemone kanopa keri kanolemo ulu keri te
konopuna naa pelemo lemo. ningu pilili ulumu kinie,** aku sipe konopu peanga pepili
yamboma anju yando eneno konopu monjili ulumundu nikiru.
6
Yambo mare aku sipe
konopu peangama naa pepili molko kanu ulu peangama munduku kelkolie we unguma
kerepali ningu kekelepa tolemele.
7
Mosisini Pulu Yemonga ungu manema pilipelie yando
nimbe sirimu ungu manemanga mane silime molamili. nilimele nakolo ungu manemanga
puluma naa pilku, tondolo munduku mane singndu nilimele ungumanga puluma ene eneno
mimi siku naa pilimele.
8
Olio pilimolo, Mosisini ungu mane sirimuma sumbi sipu pilipu, aku ungu
manemanga ungu pulumu mimi sipu pilipulie ulu akuma temolo kinie aku ungu manema paa
peanga. nimbu pilimolo.*
9-10
Kanu ungu manemane kongono mimi sipe telemo mele
kanopolie Kanu ungu manema peanga. nimbu pilimolomonga ungu pulumu i sipe: Pulu
Yemone ungu manema simbendo Sumbi siku molemele yamboma pilku teangi. nimbe naa
sirimu. Ungu manema pulue toko kara pulimele yamboma kinie, Pulu Yemonga unguma liku
bulu siku ulu pulu kerime telemele yamboma kinie, Pulu Yemonga unguma naa pilku ulu
kake telime pilipu teamili. naa nilimele yamboma kinie, yambomane enenga anupili lapali
toko konjilimele yamboma kinie, yambo lupema toko konjilimele yamboma kinie, wa ulu
kerinele telemele kango yamboma kinie yambo yuma kinie, kolea aili Sodomo yambomane
yema eneno ulu kerinele teko amboma eneno ulu kerinele teringi mele* telemele yamboma
kinie, Makete tepo kou liemili. ningu yamboma wa limele yamboma kinie, kolo tolemele
yamboma kinie, kotena puku Sike nimul. ningu panjikulie kolo tolemele yamboma kinie,
Pulu Yemonga unguma pilipu Kirasinge yamboma teko molangi. nimbu mane silimolo
ungu** lupema pea pulue tongendo ulu kerime telemele yamboma pali kinie, Mosisini
sirimu ungu manemane aku siku teko kenjiku molemele yamboma pali nokopili. nimbe
Pulu Yemone Aku ungu manema pepili. nimbe, nimbe panjirimu.
11
Pulu Yemonga
unguma mane silimolo ungu sike akuma Pulu Yemone na mako topa Andoko ningu si.
nirimu unguma kinie telu sipe. Aku ungumu temane paa peanga olandopamo, imbi paa
pelemo Pulu Yemonga temanemo.
12
Yesusi Kirasi olionga Ailimuni* i kongono tenjiliomonga engemo sirimu yemo
Ange. nikiru. Yuni na kanopa peanga kanopa Nanga kongonomo mundupe naa kelepa
manda tepa konjimbe. nimbe pilipelie i kongono tenjiliomo na sirimumunge yundu Ange.
nikiru.
13
Sike ou yunge imbimu lipu ungu taka tonjipu, yunge yamboma kinie opa tou
molopo kara pupu mindili sipu topo konjimbu terindu* nakolo yu sike Pulu Yemonga Malo
molopa Pulu Yemone Olio nokopili. nimbe mana lipe mundurumu ye Kirasimu molorumu
mele pilipu sundupulie, yunge temanemo toringi pilipulie Kolo tokomele. nimbu tondolo
mundupu pilirindu mele akumu tepo lawa terindumunge yuni kanopalie na kondo kolopa
Mindili nopili. naa nirimu.
14
Na Kirasi Yesusi kinie pea tapu topo molorumbulu-na
olionga Ailimuni na paa we kondo kolopalie, Yu sike. nimbu tondolo mundupu pilili
ulumu kinie konopu monjili ulumu kinie na-kinie aisili pelemo kanu ulutolo Ailimuni sirimu.
15
Olio ulu pulu keri terimulu yamboma lipe taponjipe, mindili nolemolka aulkena
wendo lipe yu kinie pea molopo konjimul aulkena lipu monjembo. nimbe Pulu
Yemone mana lipe mundurumu ye nomi Kirasi Yesusi mana manie orumu. aku ungumu
paa sike ungumu, yambomane konopu talo naa pepili Paa sike aku terimu. ningu paa
tondolo munduku piling kinie papu. Aku temolo kinie paa sike ku naa pemolo. Ulu pulu
keri teringi telemele yambomanga na ulu pulu keri terindu mele paa olandopa,
16
nakolo
Kirasi Yesusini Yamboma konopu alowa teangi. nimbu taka lepo nokopo molopo lo
me topili molio. Nane sike manda lipe taponjimbe. ningu piling yamboma sike kondo
kolopo lipu taponjipu, konde molko konjiku mindi pung ulu pulumu* simbu ningu
kanangi. nimbelie na ulu pulu keri olandopa terindu yemo ou kondo kolopa Tepa
kenjirimumunge mindili naa nopili. nimbe lipe taponjirimu.
17
Alieli molopa mindi puli ye nomi kingimu molopa, kolou naa kolemo yemo molopa,
yambo tene naa kanolemo yemo molopa, yu telumu mindi sike Pulu Yemo molopa, aku
sipe molemo Pulu Yemo yu mindi imbi ola molopa tondolo pepa, tondolo mundupe pa
tepa, aku sipe pepa mindi pupili! Aku sipe mele paa sike tepili!*
18-19
Nanga malo Timoti, Pulu Yemone ungu umbu tonjilime pilku yando ningu silimele
Kirasinge ye marene nu moloni mele ou ningu siringi mele pilipulie Nu paa aku siku teani.
nimbu, nimbu sikiru.* Yamboma teko kenjiku molangi. nilimele melema manie pupe,
Pulu Yemonga kongono tepo moliomo tondolo pupili kene tondolo mundupu opa paa
teambo..** ningulie nu teni mele ou ningu siringi ungu akuma pilku liku teani. Kirasi
Yesusi sike. ningu tondolo munduku pilino*** mele munduku naa kelko, alieli konopuni
pilkulie Pulu Yemone kanopa keri kanolemo ulu keri te nanga konopuna naa pelemo.
Kongono telioma tepo konjilio lemo. ningu pilku molanila.**** Aku ulutolo ambolkolie
Opa tondolo mundupu teambo. ningu nu teni mele ou ningu siringi ungu akuma paa pilku
liku teko molani. Yambo marene Kanu ulutolo naa tembo kinie uluri molo. niringimunge,
nona andoli sipi te nona kou tene topa bulsulimo kinie paa keri lemo mele kanu yamboma
aku siku mele Sike. ningu tondolo munduku piliringi ulumu paa kamu keri lerimu.
20
Aku
teringi yambomanga ye Ameniyasi* kinie Allekesanda* kinie elte aku siku teringili-ne
kurumanga nomi Setene molorumuna pangili. nimbu lipu mundurundu.** Aku siku
molko kenjikululie Pulu Yemo ungu taka tonjiku yunge imbimu teko naa kenjingil mele
piliengili! nimbu aku sipu terindu.
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
11
>>
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
22
>>
2
1
Kapola, nane Ene teangi. nimb ulumanga ou kumbi lepo tondolo mundupu
Teangi. nimbu nikirumu i sipe: Yambomanga pali Pulu Yemondo unguma ninjiku, mawa
tenjiku, Ene lipe taponjipili. ninjiku, Ange, papu tenjikinu. ninjengi.
2
Ene nokolemele ye
nomi kingime kinie gapomano yamboma kinie kanumanga Pulu Yemo mawa tenjengi. Pulu
Yemo kanopa peanga kanolemo uluma tepo molopo konopu kake tepili molopolie olio
kapola kapola taka lepo molamili. ningulie aku teangi.*
3
Aku siku teko molonge kinie
peanga; olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Linjirimu Pulu Yemo*
kanopa konopu silimo.
4
Aku Lipe Taponjili Pulu Yemo yuni Yamboma pali mindili
nolemelka aulkena wendo ongo na kinie pea molko konjing aulkena puku, ungu sikemo
pilku ambolongi liemo papu. konopu lepa molemo ye kanumu.
5
Kanumunge ungu pulumu
i sipe: Pulu Ye telumu mindi molemo; ye telumu mindi Pulu Yemo kinie olio mana
yamboma kinie olionga suku singine yu molopa Olio Pulu Yemo kinie anjupe molemele
mele naa molangi. Yu kinie teluna kapola kapola molangi. nimbe molemo, kanu yemo
mana ye Kirasi Yesusi.
6
Kanu yemone Mana yamboma ulu pulu keri telemelemonga Pulu
Yemone ene naa topili mindili naa nangi. Ulu pulu kerimene ene altopa ka sipe naa nokopili
kapola molangi kene na enenga nimbu kolo wangopo kolonjembo. nimbe yambomanga
pali aku tenjirimu.* Aku sipe tenjimbe kinie aku sipu molomolo walemo wendo omb
ou ningu siringi mele aku walemo Pulu Yemone mako torumu walemo pe wendo orumu.
Yesusini olionga nimbe tenjirimumuni Pulu Yemo mana yamboma lipe taponjimbe mele
nimbe sirimu.
7
Kirasini Nanga ungumu puku ningu sinjiku, nanga kongonomo tenji-pui.
nimbe na lipe mundurumu* akumunge pulumu Pulu Yemo kinie yamboma kinie kapola
kapola molonge aulkemo akisinjimbendo kolorumu kanumu. Kolo naa tokoro. Paa sike
nikiru. Juda yambo naa molemele yambo lupema** Sike. ningu tondolo munduku piling
ulu sikemo ene mane siengi. nimbe na lipe mundurumu.***
8
Aku kene kolea lupe lupemanga pali Kirasinge yambomane Pulu Yemo popo toko
kapi ningindu maku toko molonge kinie Olionga kangi konopuma pali Pulu Yemonga.
ningu konopu kake tepili molonge yema Pulu Yemo kinie ungu niemili. ningulie, mumindili
kolko kerepali ning ulu te naa pepili ki ola munduku Pulu Yemo kinie ungu niengi.
9
Ambomanga ungu te ya nikirula: Olio kara pupu mongo kenge teamili. Yemane olio
kanoko yama meangi. ningu mulu wambale peangama naa pakangi. Enenga penge-indime
au siku lapise langoko, kou-gollone teli melema kinie kulumbu peanga kou mone olandopa
pulimoma kinie, akumane enenga kangime au siku mulu wambale kou olandopa pulime
pakoko, naa teangi. We mulu wambalema mindi pakangi.
10
Yamboma olio kanoko peanga
kanangi. ningulie ulu peangama mindi teangi. Aku uluma Pulu Yemonga amboma
molemolo. ningu yunge ungumu pilku molemele amboma au sing mele peangama.
Mulu wambale pakomolomane olio lipe taponjipili. naa niengi.
11
Kirasinge yambo maku toko molongena amboma taka lelko molko unguma naa
ningu, yemane mane sing unguma mimi siku pilku, unguma pilku liku ai siku molangi.
12
Ambomane yema naa nokoko, Pulu Yemonga unguma mane naa siengi. nilio. Ungu naa
ningu we taka lelko molangi.*
13-14
Pulu Yemone ye Adame ou kumbi lepa tepa, pe ambo
Ipu terimu. Pe kurumanga nomi Setenene kolo topa kondi torumu unguma Adamene
Sike nikimu. nimbe pilipe naa lirimu. Ambomone Wambiyemone sike nikimu.
nimbelie Pulu Yemone nirimu ungumu pulue topa ulu pulu kerimu terimu. Akumunge
amboma aku siku teko molangi.
15
Aku sike nakolo amboma Kirasi Yesusi molopa
tenjirimu tenjimbe mele sike. ningu tondolo munduku pilimele mele* munduku naa kelko
alieli tondolo munduku pilku mindi molko, alieli yamboma konopu monjiku, Olio Pulu
Yemonga amboma molamili. ningu yuni ulu kake telime nimbe kanolemo uluma teko,
enenga imbime toko manie munduku taka lelko molkolie, ambolango menge kinie Pulu
Yemone Ene molko konjengi. nimbe lipe taponjimbe.**
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
22
>>
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
33
>>
3
1
Ye te yu Kirasinge yambo talapemonga tapu yemo molopo nokondu liemo paa
papu. nimbe pilimo akumu kongono paa peanga tondolomo konopu monjilimo. nirimu
yemone ungu paa sike te nirimu.
2
Akumunge Kirasinge yambomanga tapu yemo molomba
yemo yu ye paa sumbi nili ye te molopa, yambomane kanoko keri kanonge ulu te yu kinie
naa peli yemo molopili. Tapu ye molomba yemo yu ambo telumunge yemo molopili. Yu
molopa konjipe, ulu peangama mindi konopu kimbu sipe, kimbu ki kangi konopu melema
waka kolopa temba mele mimi sipe nokopa, yambomane yu kanoko peanga kanoko yunge
unguma liku ai sing ulu peangama mindi tepa, yunge ulkena onge yamboma Sukundu
wangi. nimbe nokopa konjipe, Pulu Yemonga unguma yamboma paa mimi siku piling
mele sumbi sipe mane simbe mele mimi sipe pilipe, aku sipe yemo molopili.
3
No nomba
kekelepa naa topa, yamboma kinie mumindili kolopa opa naa tepa, yamboma kinie taka lepa
molopa, irinele konopu sipe temba yemo naa molopa, kou mone olandopa konopu naa
monjipili.
4
Yunge ambo ambolangoma nokopa konjipe, yunge ambolangoma yunge
unguma taka lelko pilku liku, liku ai siku molonge mele mane sipili.
5
Ye tene yunge ambo
ambolangoma nokopa konjimbe mele naa pilimu liemo Pulu Yemonga yambo talapemo*
nambe tepa Molko konjengi. nimbe nokombaye? Manda molo. Akumu pilipulie
yunge ambo ambolangoma nokomba mele ou kanani. nimbu nikiru.
6
Ye kokele Kirasinge ye molombamo Kirasinge yambo talapemonga tapu ye te naa
molopili. Aku sipe yemo tapu yemo molopalie kara pumbe kinie Pulu Yemone
kurumanga nomi depelemo* kote tenjipe Kara purumumunge mindili nani. nirimu
mele yu aku sipe temba kinie kapola naa temba kene wale mare aisili mele Kirasinge yemo
molopa umbu konopu pemba kinie Tapu yemo molopili. nieni.
7
Yu molomba mele
ungu te pea nikirula. Tapu ye molomba yemo ulsu molonge yambomane yu kanoko peanga
kanoko Yu ye peangamo. ning yemo mindi tapu yemo molopili. Yu tapu yemo molomba
kinie ulsu molemele yambomane Yu ye kerimu. ning kinie ulsu yambomane ningu
kenjing unguma kurumanga nomi depelemone lipe tapu yemonga melu lemba kinie
kanu yemo molopa kenjimbe.
8
Kirasinge yambo talapemonga kongono tenjili ye molongema ene kepe i siku mele
molko konjengi: Yambomane ene kanoko peanga kanoko enenga unguma liku ai siku, ene
olionga kongono tenjili yema molongi liemo papu. ning uluma tekolie kongono tengendo
mimi siku pilku taka lelko tenge yema molko; konopuna ungu lupe pilku kerena ungu lupe
ningu naa teko, yambo marendo ungu lupe ningu marendo alowa teko ungu lupe ningu naa
teko; no tondolo aisili nongo kekelepa naa toko, Kirasinge yambomanga kongono
tenjipulie kou mone aisili limbu. ning yema naa molangi.
9
Kanu yema olio Yesusi
Kirasini olionga nimbe tenjirimu lipe taponjilimo mele Sike. nimbu tondolo mundupu
pilimolo* yamboma Pulu Yemone ungu lopi terimuma nimbe para sirimu ungu sikema paa
ambolonge yema molangi. Enene ungu sikema ambolongendo konopuni pilkulie Pulu
Yemone kanopa keri kanolemo ulu te konopuna naa pelemo. Kongono telioma tepo konjilio
lemo. ningu pilkulie, ungu sikema ambolangi.
10
Molonge mele ou manda manjiku
kanokolie, ene molko konjiku, yambomane kanoko keri kanonge ulu te ene kinie naa pepili
molongi liemo Kirasinge yambo talapemonga kongono tenjili yema molangi. nieni.
11
Amboma* kepe, yambomane kanoko keri kanonge uluma naa teko, uluma tenge
mele mimi siku pilku taka lelko teko molonge amboma molko, yambo tenga ungu bulkundu
naa ninjiku, molko konjiku, enenga kongonoma mimi siku pilku teko konjing amboma
molangi.
12
Kirasinge yambo talapemonga kongono tenjimbe yemo yu ambo telumunge yemo
mindi molopili. Yunge ambo ambolangoma nokopa konjipe, yunge ambolangoma yunge
unguma taka lelko pilku liku, liku ai siku molonge mele mane sipe konjipili.
13
Yambo
talapemonga kongono teko konjing yema yambomane liku ai siku enenga imbime ambolko
ola linjilimele kepe, Kirasi Yesusi Sike. ningu pilimele mele olandopa tondolo
munduku pilkulie, aku siku tondolo munduku pilimele mele pipili naa kolko yamboma
sumbi siku ningu silimele.
14
I pepmo nu simbundu topo molopolie Nu kanambo. nimbu Nu molenona
nondopo paa wambo. konopu lepo molio.
15
Nakolo Ulu tene na pipi simbe kinie manda
nondopo naa ombnje kene nimbulie Pulu Yemonga yambo molemelema teko molonge
mele pilieni! nimbu i pepmo ou topo sikiru. Aku yamboma konde molopa mindi puli Pulu
Yemonga yambo talapemo. Aku talapemo ungu sikemo* lipe taponjipe tondolo pupe pepili
nilimo talapemo. Ungu sike akumu ulkemo mele, Pulu Yemonga yambo talape akumu ungu
sikemonga ulke simu mele.
16
Ou Pulu Yemonga ungu te yuni mane sirimu ungu lopi terimumu kini mona nimbe
para sirimu aku ungumuni olio Pulu Yemonga yamboma molopo yuni kanopa peanga
kanolemo uluma temolo mele lipe ora silimo aku ungumunge ulu pulumu paa tondolomo,
yambomane aku ungumunge pulumu manda toko manie naa mundung. Aku ungu pulumu i
sipe:
Yu mana ye te omba mona molorumu.
Yu ulu peangama tepa molopa konjirimu mele
Minimuni lipe ora sirimu.
Mulu koleana angellomane yu kanoringi.
Yunge temanemo ma koleana pali
yunge yambomane toko siliku andoringi.
Yamboma kanu temanemo pilkulie
Sike. ningu tondolo munduku piliringi.*
Pulu Yemone yu mulu koleana olando lipe,
yu ou ye tondolomo molorumu kolea
tondolo pa teline memba pupe monjirimu.
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
33
>>
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
44
>>
4
1
Kini ulu mare wendo olemomonga ungu mare Mini Kake Telimuni i sipe mele
sumbi sipe nimbe para silimo: Mulu ma pora nimb walemanga* kolo toli kurumane ungu
ningme kinie, kuru marene mane sing unguma kinie, yambo marene pilkulie Kirasi Sike.
ningu tondolo munduku piling mele munduku kelenge.
2
Kanu unguma ye topele mapele
tolimene* kolo toko mane silimele. Kanu yemanga penge-kikime naa pepa, enenga
konopuni naa pilku ulu pulu keri telemele mele naa pilku molemele.**
3
Kanu yemane mane
sikulie ningindu: Yema ambo naa liku amboma ye naa pangi. ningu, langi mare imbi
sikulie Aku langime kalaro molemo kene mi toko naa nai! nilimele. Nakolo langi akuma
Pulu Yemone Olio Yesusi yu sike. nimbu tondolo mundupu pilipu, ungu sikema pilipu
limul yambomane nangi. nimbe terimu. Aku langime lipu Pulu Yemo kinie Ange. nimbu
nomolo kinie uluri molo.
4-5
Pulu Yemone terimu melema pali peanga kanumu. Pulu
Yemonga ungumu kinie olione Pulu Yemo kinie ungu nimul ungutolone langi kinie melema
pali Pulu Yemonga mele kake telime lemba akumunge langi akuma munduku kelko naa
nonge kinie kapola molo. Pulu Yemo kinie Ange. ningu liku nonge kinie uluri naa temba.
6
I nikiru mele Kirasinge angenupili Aku siku teangi. ningu mane sini kinie nu
Kirasi Yesusinge kongono tenjili ye peangamo moloni. Olio ungu peangama Sike. nimbu
tondolo mundupu pilimolo unguma* kinie Kirasinge ungu puluma mane sirimuluma kinie ou
kepe yandopa kepe pilku liku teko molenoma Nanga konopu minitolonga langime.
ningu pilku liku teni kinie nunge konopu minitolo tondolo mundupe pepili moloni.
7
Juda yambomanga aroma topa Pulu Yemonga ungumu topa manie mundumbe telemo
kange kerime tolemele akuma bulu siku, Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma
mindi pilipu teambo. ningu aku uluma mimi siku pilku konjiku teko moloyo.
8
Sike
kangimu enge nipili. nimbu ulu mare telemolo kinie akumu peanga. Aku telemolo kinie
kangimu sike enge nilimomonga sike olio wallo-kolte lipe taponjilimo. Nakolo Pulu Yemone
kanopa peanga kanolemo uluma mimi sipu pilipu temolo ulu akumu paa olandopa
peangamo. Aku temolo ulumuni olio lipe taponjipe, kini ya mana molemolo mele kinie pe
mulu koleana molomolo mele kinie simbemonga akumu paa olandopa* kene Pulu Yemone
kanopa peanga kanolemo uluma mimi siku pilku teko moloyo.
9
I nikiru ungu akumu* paa sike. Aku ungumu yambomane konopu talo tepa naa pepili
Paa sike. ningu tondolo munduku piling kinie papu.
10
Alieli konde molopa mindi puli
Pulu Yemone yamboma pali Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Limo
Yemo* yuni paa sike olio Yu sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo yamboma lipe
taponjipe mindili nolemelka aulkena paa sike wendo limo. Aku telemomonga pilipulie, Yuni
olio lipe taponjipe tepa konjimbe. nimbu nokopo molopolie olio yunge kongonoma
tondolo mundupu mindili sipu telemolo.
11
I ungu nikiruma pali andi Epesasi Kirasinge yamboma pali ningu siku, ene teko
molonge mele mane siku moloyo.
12
Nu sike ye kangomo mindi, nakolo Yambomane Nu
ye yumu molo. Nu pilipe konginjili naa peli yemo. konopu lelko nunge ungumu bulu sing
aulke te naa lepili. Nunge ungumu pilku liengi. ningu moloyo. Kirasi sike. ningu
tondolo munduku pilimele yamboma na molopo tembo mele manda lelko molko tenge mele
kanangi. ningulie ninimuni, ungu peangama ning mele nu aku siku ningu, molko peanga
tenge mele nu aku siku teliku andoko, yamboma konopu monjing mele nu aku siku konopu
monjiku; Kirasinge unguma kinie yuni yambomanga nimbe tenjirimu tenjilimo mele
Paa sike. ningu tondolo munduku pilku molonge mele* aku siku teko; ulu peangama
manjiku teko, Pulu Yemone ulu kake telime nimbe kanolemo uluma teko, konopu kimbu
sikulie ninimuni;** aku uluma teko moloi.***
13
Na ou naa wambo nuni Pulu Yemonga bokuna ungu molemoma yamboma piliengi
kambu toko, aku ungumanga ungu puluma yamboma ningu siku, Kirasinge yamboma
teko molonge mele mane siku molani na wambo.
14
Kirasinge yambo talapemonga tapu
yemane nu ambolko Pulu Yemone Yunge kongonomo teko konjeni. nimbe lipe
taponjipili. niringi kinie Pulu Yemone ungu umbu tonjirimumu ye tene pilipelie yando nu
nimbe sirimu kinie* Pulu Yemone nu kongono teani. nimbe tondolo sirimu akumu nu
munduku naa kelei.
15
Aku tondolomo ambolko konjiku kongonoma tondolo munduku tei.
Aku kongonoma ambolko teko konjiku moloni mele yambomane pali kanangi.
16
Nu moloni
mele kinie, nuni yamboma mane sini unguma kinie, aku ulutolo nokoko konjeni. Siye naa
tepili tondolo munduku aku siku teni kinie aku siku tenimunge Pulu Yemone nu kepe nunge
ungumu piling yamboma kepe pea lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu
kinie pea molko konjing aulkena lipe monjimbe.*
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
44
>>
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
55
>>
5
1
Kini Kirasinge yambo talapena molemelema kinie teni mele niembo:
Ye anda te iri naa tani. Tepa kenjimbe kinie kanokolie Yu nanga lapamo. ningu
taka lelko mane sieni. Nunge angenali nokolena mele aku siku kango yema nokani.
2
Ambo
yuma Nanga anupilime. ningu, kango-amboma kinie ambo wenepoma kinie Nanga
kemulupili. ningu aku sikula nokani. Nakolo kango-amboma kinie ambo wenepoma kinie
nokonindu Na kinie ene kinie umbuni te wendo naa opili. ningu paa mimi siku kanoko
nokoi.*
3
Ambo wayema yambo marene ene liku naa taponjing kanuma paa liku taponjiku
nokani.
4
Nakolo ambo waye te yunge ambolangoma molo yunge bamupilime molongi
liemo kanu yambomane Pulu Yemonga ungumu pilipu teamili. ningulie ou kumbi lelko
enenga yambo pulu lemoma nokoko, kanu yamboma ene ambolangoma moloringi kinie
anupilini ene nokoringimunge enene kini aku siku pundu toko kanu ambo wayema liku
taponjiku nokangi. Aku siku telemele uluma Pulu Yemone kanopa peanga kanolemomonga
aku siku teangi.
5
Ambo waye te yu yambo tene nokomba yambo te naa molemomonga yu
paa sike ambo waye penge akoli molemo ambo akumu Pulu Yemone na sike lipe taponjipe
nokomba. nimbe pilipelie, ipulueli tangoli kepe Pulu Yemo kinie ungu nimbe Liku
taponji. nimbe mawa tepa molemo. Kanu sili ambo wayema liku taponjiku nokoni kinie
papu.
6
Ambo waye te yu yuyu konopuni pilipe wapora topa uluma telemo ambo kanumu
yu sike we molemo nakolo ambomo yambo kololimu mele molemo.
7
Kanu ambo wayema
kinie enenga yamboma kinie Yambomane kanoko keri kanonge uluma naa teangi. ningu
ene aku siku mane sieni.
8
Yambo tene yunge anumu lapatolo kinie kemulupili angenupili
melte molo tolemo molo umbuni te pelemo kinie naa lipe taponjipe nokopa, yunge pulu
lemo yambo wema kinie naa nokomu liemo aku telemo yambomo aku sipe telemomonga yu
Kirasi sike. nimbe tondolo mundupe pilimo mele mundupe kelepa bulu sipe, paa tepa
kenjilimo. Kirasinge yambo naa molko ulsu molemele yambomane teko kenjilimele mele
maniendopa, kanu yambomone tepa kenjilimo mele olandopa.
9
Kirasinge yambo talapena molemele ambo wayemanga imbime tamili. ningulie,
ambo waye mare, sike ambu lelko, walsikale mindi ye pulime mindi* ambo wayema ningu
imbi tangi.**
10
Kanu ambo wayema enene ou teringi mele piliengi! Ou enenga
ambolangoma langi siku nokoko konjiku, yambo ponengema Ulkena wangi. ningu
nokoko konjiku, Kirasinge yambomanga kongono kendemande tenjiku,* umbuni pelemo
yamboma liku taponjiku, aku siku ulu peangama tondolo munduku teko moloringi mele
ningu sing piling ambo wayemanga imbime mindi tangi.
11-12
Nakolo ambo waye kango-amboma Ambo wayema. ningu imbi naa tangi. Ene
Kirasi konopu monjiku pilimele mele ye te lupe konopu monjiku piling ulumuni topa manie
mundumbe kinie ou kokele ambo wayema molkolie Kirasinge kongonomo manjipu tenjipu
molomolo. ningu, ningu panjiringi mele munduku kelenge kinie Pulu Yemone ene
Teko kenjiringi. nimb kene enenga imbime ambo wayemanga imbime kinie tere lelko naa
tangi.
13
Ulu te i siku telemelela: Ene yamboma kinie we unguma nimbu tapu topo
molamili. ningu yambomanga ulkemanga andokolie kongono naa teko siye kololi ulumu
mindi pilku liku telemele. Aku mindi molola. Yambomane ulu te telemele mele naa kanoko
yambomanga anju anju we ninjiku temane toko siliku andoko, yambo mare ulu teko ungu
nilimelema paa piliemili! ningu andoko walsiku pilku komu tenjiku molemele. Yamboma
ungu kiyongo ningu nilimelema wa pilku anju puku ningu silimele.* Aku siku telemele mele
olio kanopo keri kanolemolo uluma ene andoko telemele.
14
Aku siku telemelemonga nane
ambo-waye kango amboma tenge mele i sipu nikiru: Ene altoko ye puku, ambolango
mengo, enenga yema kinie ambolangoma kinie nokangi. Aku tenge kinie olionga opa
toumanga tene* enene teko molonge ulu te kanokolie olio Kirasinge yambomanga bulkundu
ungu keri te ninjing aulke te naa lemba.
15
Mare ou moloringi mele koronga munduku kelko
bulu siku kurumanga nomi Setene* lombili pulimele kene** Wema aku siku konopu
alowa teko naa teangi. ningu ya nikiru mele teangi.
16
Ambo te Kirasi Sike. nimbe tondolo mundupe pilimo ambo te yunge pulu lemo
ambo mare ambo wayema molemelema aku ambomo yuni ene lipe taponjipe nokopili.
Kirasinge yambo talapemone* kanu ambo wayema nokongendo umbuni te naa tepili.
Kirasinge yambo talapemone ambo waye sike penge akolime mindi nokangi. Wema
nokonge kongonomone penge akolime nokonge aulkemo pipi simbe. ningu aku siku
teangi.
17
Kirasinge yambo talapemo kinie, talapemonga melema kinie, paa nokoko konjilimele
tapu yema* we yambomane olandopa kapi ningu mele olandopa kalonge kinie papu. Pulu
Yemonga ungumu ningu siku, yamboma mane silimele tapu yema kepe paa sike aku siku
mele kalonge kinie papu.
18
Pulu Yemonga bokuna aku tengemonga ungu te nimbe molemo
kene aku siku teangi. Aku ungumuni nimbendo:
Rasi witi mongoma wendo pupili. ningu
kongi kaoma witi unjuma
andoko kambiling kinie
Ene witi mare naa nangi. ningu
kerema pipi sing kinie
kapola naa temba kene
pipi naa siengi.
Kongi kaoma witi nonge tenge kinie
Enenga mele kalolimu papu nokomele.
ningu siye kolangi. .*
aku sipe ungu te molemo. Ungu te molemola, akumuni nimbendo:
Kongono tenjilimele yamboma
papu mele kalolime ling..**
nimbe molemola.
19
Yambo tene nimbendo: Tapu ye tene i sipe tepa kenjimu. nimb kinie naa pilieni!
Yambo talo molo yepokone Sike aku sipe temu. Olio mongone kanomulu. molo
Komuni pilmulu. ning kinie mindi Sike aku sipe temu lepamo. ningu pilieni!*
20
Tapu
ye marene ulu pulu keri mare sike tengi liemo we yamboma* pilku molangi ene mane
siku iri tani. Ene mane siku iri toni kinie we tapu yema pilkulie pipili kolko Olio aku sipu
naa teamili. niengi. ningu yamboma* pilku molangi ene mane siku iri tani.
21
Nane nundu nimb mele Pulu Yemo kinie Kirasi Yesusi kinie* Pulu Yemonga
angelloma kinie akumane Papu nikinu. ningu molangi. Nane nundu tondolo mundupu
nimbundu: Nuni Tei. nikiru mele paa aku siku sumbi siku tei. nikiru. Yamboma
nokoko Teangi. ninindu ene kinie pali telu siku nokani. Yambo mare konopu monjini
yamboma molo nunge pulu lemo yamboma manjiku taka lelko nokoko, wema tondolo
munduku nokoko, naa teani . nikiru.
22
Nuni ye te liku Pulu Yemonga tapu ye te molopili. ningu yu kini ambolko lkisiku
mako naa toi. Yema mimi siku kanoko apurukulie mako toyo. Mako toni ye marene pe ulu
pulu keri tenge kinie nu ene kinie umbunime menge akumunge mimi siku kanoko tapu yema
mako tani. Ulu peangama manjiku teko, Pulu Yemone ulu kake telime. nimbe kanolemo
uluma teko, konopu kimbu siku moloyo.*
23
( Nakolo Sumbi sipu molambo. ningu umbu no manjiku noleno mele pe aku
siku naa teani. Nu kuru taki taki topa nunge olona manda naa telemo kene Kuru pora
nimbe kangi tondolo pupili. ningu no-waene kolte nani.)*
24
Tapu ye marene ulu pulu keri telemelema sumbi sipe para lemo akumunge
kotena* ou naa pangi kote pilimo yemone ou teko kenjilimele mele sumbi sipe pilimo; ye
marene ulu pulu keri lopi teko telemelema ou sumbi sipe para naa lemba nakolo pe kotena
mona lemba.
25
Aku sipela, yambo marene ulu peangama telemelema sumbi sipe mona
lemo; marene telemelema lopi tepa pelemo, nakolo pe lopi tepa naa pemba. Pe akuma pali
mona lemba.
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
55
>>
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
66
>>
6
1
Kirasinge yema molemele yambo kendemande kongono we tenjili yambomane
Enenga kongono nokoli yambo akuma peangama. ningu enenga unguma pilku liku, liku ai
siku molangi. Kongono nokoli yema kinie ulsukundu molemele yambomane tepo
kenjimul mele kanokolie Pulu Yemonga imbimu kinie, Kirasinge unguma Pollo kinie ye
mare kinie enene mane siringi unguma kinie, ungu taka tonjiku naa niengi. ningu aku siku
taka lelko kongono teko konjiku molangi.
2
Kendemande yamboma enenga kongono nokoli
yamboma Kirasinge yamboma molemele kinie Ene kinie olio kinie angenupili
molemolomonga enenga unguma pilipu naa limul kinie uluri molo. ningu enenga unguma
bulu siku kongono sumbi siku naa tenge kinie keri. Aku siku paa naa teangi! Kongono
nokoli yamboma olionga angenupilime. Enenga unguma pilipu lipu kongono tepo konjimul
kinie ene molko konjing. ningu enenga kongono ningme olandopa teko konjengi.
Kirasinge yambo naa molemele nokoli yambomanga unguma pilku liku kongono we
telemele mele naa teko, olandopa teko konjengi.
I nu mane sikiru mele Yamboma paa aku siku teangi. ningu tondolo munduku mane
sieni.*
3
Olionga Aili Yesusi Kirasinge* ungu akumu ungu sikema mindi pelemo, kolo toli
ungu te naa pelemo; akumu Pulu Yemone olio I siku i siku teko molko konjengi. nimbe
mane silimo ungumu kinie, kanu unguma ye tene mundupe kelepa ungu te lupe kolo topa
mane simu liemo
4
yu kara pupe yuyu pilimo mele unguma mindi Ungu peanga sikema.
nimbe kanu unguma mindi konopu monjipe Na pilipe konginjili pelemo yemo molio.
nimbe pilimo nakolo yu konopu naa pelemo, ungu telu kepe mimi sipe naa pilimo. Konopu
siembo. nimbe yu ungumanga pulumu yamboma kinie keru kuru lipe kerepali nilimo. Aku
sipe telemo ulumane i sipe uluma Yamboma teangi. nilimo: Yambo marene anju yando
imbi olandopa molemo yamboma kanokolie ene kinie konopu keri panjiku, yamboma kinie
irinele teko, yambomanga ungu bulkundu ninjiku, yambo tene ungu te nilimo kinie molo ulu
te telemo kinie konopu aisili kimbu siku,
5
alieli konopu sumbi sipe naa pelemo yamboma
kinie irinele telemele. Aku siku telemele yema ungu sikema konopuna naa pelemo. Enenga
konopuni pilkulie, Pulu Yemonga kongono tenjimul kinie mele aisili lipu kamakoma
molomolo. konopu lemele.
6
Sike Pulu Yemonga kongono tenjimbe yambomo aku sipe tembamonga mele peanga
aisili limbe, nakolo akumu i sipe mele: Pulu Yemonga kongono tenjili yambo tene konopuni
pilipelie Nane Pulu Yemonga ungumu pilipu tepo molio. Mele nosikiruma manda tekemo.
konopu lepa konopu pe nipili molomu liemo yu aku sipe molemomonga yu mele aisili
nosilimo none telemomonga yu molopa konjilimo.
7
Olio meringi kinie melte naa membo we
orumulu kanumu. Altopo kolomolo kinie melte naa membo we pumulla.*
8
Mulu wambale
kepe langi kepe manda temu liemo konopu sipu konopu pe nipili molamili.
9
Yambo tene
Na mele aisili nosipu yambo kamakomo molambo. konopu lepalie kanu sili melema limbe
telemomonga kurumanga nomi Setenene yu kondi tolemo kinie melema limbendo tepa
kenjilimo. Kanu yemone aku sipe konopu lemo kanumu yunge konopuna melu mele lemo.
Mele aisili konopu lipe mundupelie yu kekelepa topa molopa kenjimbe aulke kerine kamu
pulimo.
10
Kou mone konopu monjili ulu akumu ulu pulu keri aisili wendo olemomonga
pulumu. Yambo marene Kou mone liemboa! ningu konopu paa olandopa liku mundukulie
ungu sike tondolo munduku pilimelemo munduku kelkolie konopuna pilku keri pilku
konopuna sukundu mindili aisili nongo molemele.
11
Nakolo nu Pulu Yemonga yemo kene ulu pulu kerime munduku kelko kowa pukulie
ulu peanga i silime mindi konopu kimbu siku teko molani: Ulu sumbi nilime kinie, Pulu
Yemonga kongonomo kinie, tondolo munduku pilili ulumu* kinie, yamboma konopu
monjili ulumu kinie, ulu peangama tenindu tondolo munduku ambolko munduku naa keleli
ulumu kinie, yambo tene nu tepa kenjimbe kinie pundu naa toko, taka lelko mololi ulumu
kinie, Aku sipe uluma mindi tepo molambo. ningu konopu kimbu siku molani.**
12
Yambo te mele kalolimu limbendo yamboma kinie pea keru-kuru liku lkisilimele kinie paa
tondolo mundupe lkisipe siye naa kolemo mele Kirasinge ye Sike. ningu tondolo
munduku pilino yemo molenomonga paa aku siku Mele kalolimu liembo. ningu keru-kuru
paa liku tondolo munduku lkisi! Nu konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu* paa lipu
ambolambo! ningu tondolo munduku lkisiku siye naa kolko molani.** Konde molopa
konjipe mindi puli ulu pulu nikiru kanumu yambo aisili pilku molangi nuni Sike. ningu
tondolo munduku pilirinu mele ningu para sirinu kinie Pulu Yemone Konde molopa
konjipe mindi puli ulu pulumu simbu lieni. nimbe nu ou walsirimu kanumundu nikiru.
13
Pulu Yemone melema pali Konde pupili. nilimo yemo kinie, Yesusi Kirasi Pondiasi
Paillatenga kumbikerena Yesusi Kirasi yunge ungu pulu sikemo pipili naa kolopa sumbi sipe
nimbe para sirimu yemo kinie, kanu Pulu Yemo kinie kanu Yesusi Kirasi kinie pilku kanoko
molangili i kongonomo nu paa teni mele nimbu sipulie nimbundu:
14
Nu Pulu Yemonga
kongono tenjeni. nimbu nu mako torumulu mele pilku * Pulu Yemonga ungumu nokoko
konjiku moloi! Aku ungumu yambomane kanoko keri naa kanangi. Nane ulu te tembo
kanoko keri naa la kanangi. ningu kalaro mololi uluma kinie ulu kerime kinie naa teko Pulu
Yemonga kongonomo mindi teko konjiku molani. Olionga Aili Yesusi Kirasi mona yando
omb kene nu aku siku mele munduku naa kelko teko mindi molani.
15
Yu yando omb walemo Pulu Yemone ou mako torumu aku walemonga Pui.
nimb kinie mona yando omb.
Pulu Yemo yu molopa konjili ulu pulumu pelemo yemo,
olio nokolemele yambomanga engema maniendopa,
yuni olio nokolemo engemo olandopa,
ye nomi kingimenga pali
yu ye nomi kingi aili olandopamo,
yambo ailimenga yu ye aili olandopamo.*
16
Kololi ulu pulumunge yu mindi manda naa kolomba,
alieli molopa mindi pulimo pumbe.
Yu molemona pa aili tepa telemomonga
olio akuna manda sukundu naa pumul.
Ou yambo tene yu naa kanorumu.
Kini yambo tene yu manda naa la kanomba,*
kanu Pulu Yemone wale te yuyu pilipe
yundu Pui. nimb.
Kanu Pulu Yemo yunge imbi olandopa molemomo kinie
yunge tondolomo kinie alieli pepa mindi pupili.
Aku sipe tepili.**
17
Ya mana mele aisili nosilimele yambo kamakomando i siku mane sieni: Aku melema
keri lemba kene kara naa puku, Mele aisili nosilimolomonga kapola molomolo. naa niengi.
Olio konopu sipu molamili. nimbe mele peanga aisili silimo simbe Pulu Yemo Sike olio
nokopa konjimbe. ningu tondolo munduku pilku nokoko molangi. nieni.
18
Kanu yambo
kamakomando i siku mane sieni: Yamboma liku taponjiku, ulu peanga aisili teko, mele
nosilimele melema konopu kimbu siku naa molko, yambo mele molo tombama mare toyo
toko moke teko siengi. niyo.
19
Aku tenge kinie ene pe kapola molonge ulumunge mele
tondolo aisili nosing kanu kinie paa molko konjing ulu pulu sikemo* liku ambolonge.
ningu aku siku enendo niyo.**
20
Kango Timoti, Pulu Yemone nu kongono sirimumu mimi siku nokoko moloi. Ma
koleamonga ungu wema, Pulu Yemone pilipe keri pilimo unguma kinie, kolo toli ungumane
Pulu Yemonga ungumu topa manie mundumbe telemo unguma kinie, naa pilku, bulu sieni.
Aku ungumando kolo toko Enenga pilipe konginjili pelemomane nimbu sikimulu. nilimele
kanumu.
21
Kanu unguma yambo marene Sike unguma. ningu tondolo munduku
piliringimunge Pulu Yemonga ungu sikema ou tondolo munduku piliringi mele munduku
kelko aulke lou leringi kene nu kanu unguma bulu siku naa pilieni!
Pulu Yemone ene we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
OU TIMOTI OU TIMOTI
<<
66
>>
PE KORINI
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
PE KORINI PE KORINI
<<
11
>>
PE KORINI
Pollone KORINI Yamboma Pep PE Topa Sirimu Bokumu
Ungu pulu talo inie yakondo gomo 714 kinie 796 kinie molemo kanani.
Ou Korini nilimolo pepmo Pollone ou topa sipelie pe oli mare omba purumu
kinie ya Pe Korini nilimolo pep akumu kolea aili Korini moloringi Kirasinge
yamboma kinie Korini lerimu kolea Akaya poropinji moloringi Kirasinge yamboma kinie
pep topa sirimu. ningu pilimele. (Pe Korini 2:13, 7:5 kanani.)
Ye marene Korini yambomando kolo toko ningindu: Pulu Yemonga ungu sikema
mane sikimulu. Pollone kolo topa nimbe kenjilimo. Pollo yu Yesusini Nanga
kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu ye te molo. niringine pilipelie Pollone i
pepmo topa sirimu. Pollone sike walsikale kolo mele torumu. Omb. nimbe wale te
mako torumu nakolo umbuni mare wendo omba yu pumbe terimu aulkemo pipi sirimu
kinie naa purumu. Kolo tambo. nimbe naa nirimu nakolo Yunge ungumu yamboma
naa piliengi! niringi yemane yu Omb. nimbelie naa orumumunge Yu kolo toli
yemo. Yunge ungumu naa piliengi! niringi. Akumunge ungu mare Pollone nirimu mele
Pe Korini kolomongo aili 1-7 molemo.
Kolomongo aili 8-9tolo sukundu Korini yamboma kolea Judia disiriki Kirasinge
yamboma liku taponjingindu kou mone mare liku maku toko moloringimunge Pollo yu
nondopa omba limbemonga Welea liku maku toko pora siengi. nirimu.
Pe kelepa kolomongo aili 10-13 sukundu Juda ye mare kolo toko mane sili
yemando Pollone nimbendo: Na Yesusini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe
mundurumu ye te sike molio. Ene molemelena sike omb. Ombolie Yesusini Nanga
kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo moliomonga teko kenjilimele yema
sike iri topo makorombo. nirimu. Pollo yu sike molorumu mele ungu pulu te 1.
aposel.
Pollone Yesusi Kirasinge kongonomo andopa tenjirimu kinie umbuni aisili yu kinie
wendo orumu, akumanga ungu aisili ya Pe Korini molemo. Kanu unguma 4:8-9, 6:4-5,
7:5, 11:16-33 molemo.
1
1
Na Pollo, Pulu Yemone na mako torumuna Kirasi Yesusini Nanga kongonomo
tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo,* na kinie olionga Kirasinge ungumu pilieli
angenu Timoti pea molopololie i pepmo topo sikiru.
Pulu Yemonga yambo talape kolea aili Korini molemelema kinie,** Pulu Yemonga
yambo kake telime kolea Akaya poropinji sukundu koleamanga pali*** molemele
yambomanga pali i pepmo ene topo sikiru.
2
3
Olionga Aili Yesusi Kirasinge Pulu Yemo molemo, yunge Lapa molemola,* aku
yemo yu kondo kololi ulu pulumu pelemo Lapamo, yu olio kinie umbunime wendo olemo
kinie Konopu enge nimbe pe nipili molangi. nimbe lipe taponjilimo Pulu Yemola, yu
kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili.
4
Yu, olio kinie umbunime wendo olemo kinie Ene
konopu enge nimbe pe nipili molangi. nilimo Pulu Yemo. Ou olio kinie umbunime wendo
olemo kinie Pulu Yemone olio Konopu enge nimbe pe nipili molangi. nimbe lipe
taponjilimo mele yambo mare umbunime wendo omb kinie aku siku Konopu enge nimbe
pe nipili molangi. ningu manda liku taponjing. nimbe yuni olio ou aku sipe lipe
taponjilimo.
5
Olione* yamboma manda lipu taponjipu konopu enge nimbe pe nipili molangi.
nimulmunge pulumu i sipe: Kirasi ou mindili norumu mele kini olio yandopa mindili
nombo molemolo, aku sipela Pulu Yemone Kirasi lipe taponjipe Konopu enge nimbe pe
nipili molopili. nirimu munge olio konopu enge nimbe pe nipili molangi. nimbe lipe
taponjilimo.
6
Olio mindili nombo umbunime melemolo kinie Ene konopu enge nimbe pe
nipili molko, mindili nolemelka aulkena wendo ongo, molko konjing aulkena pung aku lipe
taponjili ulumu* ene kinie pepili. nimbu aku sipu mindili nombo umbunime melemolo. Pulu
Yemone olio konopu enge nimbe pe nipili molangi. nilimomonga olio kelepo enge nimbu
molemolo kinie kanu ulumuni olione ene konopu pe nimbe enge nipili molangi. nimbu
manda lipu taponjilimolo kanu kinie olio mindili silimele kinie molemolo mele ene aku siku
mindili silimele kinie ene kepe konopu tondolo mundupe enge nipili taka lelko molongela.
7
Olio pilimolo, Ene umbuni te temba kinie tondolo munduku pilimele mele siye naa kolko
enge ningu molongela. nimbu tondolo mundupu pilkimulu. Ene olio kinie tapu topo
molopo, mindili pea nolemolo mele ene olio kinie tapu topo molopo pea konopu enge
nimbe pe nipili molemolola. nimbu pilipulie Ene aku siku molonge. nimbu tondolo
mundupu pilimolo.
8
Angokeme, ya kolea Esia poropinji na kinie umbunime sike wendo orumu mele Ene
mimi siku piliengi! nimbu siembo.* Ulu umbuni ailimene na lirimuna Na paa kolombonje.
konopu lerindu.
9
Sike nanga konopu sukundu kote tenjirimu pilipulie Kolopili.
nikimunje. konopu lepolie Kolombo. konopu lerindu.* Nakolo Pulu Yemonga kongono
tenjirindumunge umbuni kanuma wendo orumu kinie Nanga engemone na Pulu Yemonga
kongono telio. konopu naa leambo. nimbe aku ulumu wendo orumu. Pulu Yemo, yambo
kololime Lomboroko ola molangi. nilimo yemo, yunge engemonga mindi nane kongono
ime telio.
10-11
Kanu ulu wendo orumumuni na kolombo terindu nakolo ya nikiru Pulu Ye
akumuni na tepa konde lirimu. Aku sipela pe na kinie umbuni aku sipe te wendo omb kinie
lipe taponjipe na wendo limbe. Pe pe kepe, enene Pollo lipu taponjemili. ningu nanga
Pulu Yemo mawa tenjingmunge umbunime aku sipe altopa wendo omb kinie Pulu Yemo
yuni na sike alieli lipe taponjipe Uluri naa tepili. nimbe wendo limbe. nimbu tondolo
mundupu pilipu molio. Yambo aisilini nanga ningu Pulu Yemo mawa teko Lipe taponjipili.
ning kinie pilipelie mawa tenge mele tenjipe na tepa konjimbe kinie yambo aisilini pilku
kanokolie Pulu Yemondo ningindu: Ange. Pollo kinie yu kinie pea mindili nongi yema
liku taponjinumu papu tenu. ning.
12
Na andopo telio mele konopuni pilipulie Ulu terinduma pali tepo konjirindu. Walse
tepo naa kenjirindu. nimbu pilio mele ene manda nimbu sikirumanga konopu sikiru.* Na
ene kinie molorundu kinie Pulu Yemone kanopa kake teli uluma nimbe kanolemoma mindi
konopuna pepa, na konopu talo naa pepili ene kinie sumbi sipu molopo ulu mare terindu
mele pilipulie Molopo konjirindu. nimbu pilipu konopu sikiru. Aku uluma konopuni
pilipulie terindu kinie ma koleana pilipe konginjili ulu tene na lipe naa taponjirimu. Pulu
Yemone na we kondo kolopalie lipe taponjirimumunge na aku sipu andopo molorundu.
13-
14
I pep topo sikirumu ene kanoko sundung unguma topo naa sikiru. Ene manda kanoko
ungu pulumu sumbi siku piling mele tokoro. Ene pilku teangi. konopu lekero mele i sipe:
Sike ou na terindu mele aisili ene mare pilku sundulimele* nakolo olionga Aili Yesusi omb
walemo wendo omb kinie ene lipu taponjirindumunge molko konjilimele mele pilipulie
nimbu para sipu konopu sipu kapi nimb mele aku siku kini enene pali na tepo molio mele
pilkulie yamboma anju anju ningu siku konopu siku kapi niengi. konopu lekero.
15
Nane ene pe manda kapi nimb mele, enene kini na kapi ning mele, Sike aku
siku tenge. nimbu tondolo mundupu pilipulie Ene wale talo siku konopu peanga pepili
molangi. nimbu nane Ene molemelena ou omb. nirindu kanumu.
16
Na konopuni
pilirindu mele i sipe: Kolea Masedonia poropinji pumbundu ou ene molongena ombolie, pe
Masedonia pumbu. Pe Masedonia mundupu kelepo ene molongena kelepo yando omb
kinie enene na kolea Judia disiriki Pui. ning. konopu lerindu.*
17-18
Aku tembo. nirindu
mele konopuni naa pilipulie we nirinduye? Na I tembo. I tembo. nimbu, nimbu panjilio
mele mana yambomane konopu talo pepili ulu te naa tengendo kolo toko Temolo.
nilimele mele na aku sipu naa nilio. Ulu te tembondo Sike tembo. nilio. Naa tembondo
Sike naa tembo. nilio. Pulu Yemone konopu alowa malowa naa tepa sike nilimo mele
nane i paa sike nikiru: Ulu te Molo. nimbundu E. nimbu, E. nimbundu Molo.
nimbu, tere lepo paa naa nilio.*
19
Na keme Saillasi keme Timoti keme olione ene moloringine ombo Pulu Yemonga
Malo Yesusi Kirasinge* temanemo topo sirimulu, kanu yemone Sike. nimbendo Molo.
naa nimbe, Molo. nimbendo Sike. naa nilimo, paa molo! Yuni Tembo. nilimo mele
paa sike alieli telemomonga na yunge kongono tenjili yemone nilio ungumanga kolo te naa
la pelemo .
20
Pulu Yemone I sipu tembo. I sipu tembo. nimbe, nimbe panjirimu kanu
uluma sike wendo omb pulu yemo Kirasi yu kanumu. Akumu pilipulie Pulu Yemonga
ungumu yamboma nimbu sipulie Kirasinge imbi pilipu lepolie Imu sike temba. nimbulie
aku sipu Pulu Yemonga imbi ambolopo ola linjilimolo.
21
Na kepe ene kepe Pulu Yemone
enge silimona Kirasi kinie tondolo mundupu tapu topo molemolo. Olio* yunge kongono
tenjengi. nimbe Pulu Yemone olio* mako topa,
22
Olio yunge yamboma molemolo.
nimbu piliemili. nimbe olionga konopuna sukundu Pulu Yemo yuni Nanga nimbe imbi
topa, Olione pilipulie Olio sike yunge yamboma. nimbe mako torumu. Pe sike yunge
melema pali olio simbe. nimbu piliemili. nimbe isili ou yunge Minimu olionga konopuna
molopili. nimbe sirimu.* Melte kou aili pulimo kinie Liemili. nimbulie Kanu melemo
nosilimo yambomone Pe kou pali kamu ongo sing. nimbe pilipili. nimbulie melemo we
lepili ou kou mone layetolo mele sipulie yando olemolo, aku sipe mele.
23-24
Na Omb. nimbulie naa orundumu kolo torundu liemo Pulu Yemone nanga
konopuna kanopa kolo torundu mele mona nimbe para sipili. Nakolo kolo naa tokoro.
Nane ene umbuni te naa simbundu kolea aili Korini kelepo welea naa orundu. Enene
Kirasinge ungumu sike. ningu tondolo munduku pilimelemonga* Ene tondolo munduku
pilku molangi. nimbu na enenga ye ailimu molopo, ene nokambo. manda naa nimb. Ene
tondolo munduku pilimele ulu akumuni ene enge ningu molemelemonga Ene konopu
siengi. nimbu ene pea tapu topo kongono telemolo. Akumu Pulu Yemo walsiku pilkulie
Pollo naa orumumunge pulumu nimbe sikimumu sike nikimunje? ningu walsilimelkanje
yuni Sike nikimu. nilke.
PE KORINI PE KORINI
<<
11
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
22
>>
2
1
Akumunge na nanu konopuni pilipulie nimbu pilirindu mele i sipe: Na ene molongena
kelepo ombo wale talo sipu umbuni simbu kinie kapola naa temba. konopu lepolie naa
orundu.
2
Nane ene molongena ombo umbuni te silke kinie konopu keri panjiku
molemelkanje pe yambo naene na konopu simbu uluma tenjilkeye? Na ombmonga ene
konopu umbuni pepili molemelkanje pe na konopu simbu uluma nambe teko liku
taponjilimelkaye? Nane ene umbuni simbu kinie ene konopu umbuni pepili molkolie aku
siku konopu simbu ulu te manda naa telemelka. *
3
Aku sipu pilipulie Ene ou konopu
alowa teko molangi. Pe na omb kinie olio konopu sipu kapola kapola molamili. nimbu
nane umbuni simbuma ou piliengi! nimbu pep te ou topo sirindu kanumu.* Na pilkiru,
Na konopu silio kinie ene kepe konopu silimele. Konopu naa silio kinie ene konopu naa la
silimele. konopu lekero.
4
Sike nane ene pep te topo sirindu kinie ene ou teko moloringi
mele pilipulie pep tombondo na kamelena paa mindili tepa konopu umbuni tepili kola
tepo molopolie pepmo topo ene sirindu. Mindili siembo. nimbu naa sirindu. Nane ene
konopu paa lakopa monjilimo. ningu piliengi. nimbu topo sirindu.
5
Nakolo andi Korini ye tene tepa kenjirimu kanu yemone umbuni te sirimu aku
umbunimu na naa sirimu.* Aku ulu umbunimu ene sirimu, enenga yambo marene aku
umbunimunge mindili noringi. Nane tondolo mundupu naa nimbundu Ene pali mindili
noringi. naa nikiru. Mare mindili noringi. nikiru.
6
Yambo aisilini kanu yemo tepa
kenjirimumunge mane siku mindili siringi kanumu manda mele.
7
Manda kene pe kini yu
mindili siringi kanumu yu umbuni paa aili tene yu paa topa manie mundumbe. ningu kini
Undupe kanopili. ningu mindili siringi mele munduku kelko yuni ulu pulu keri terimumu
Manie pupili. ningu siye kolko yu kondo kolko, konopu wayongo sipili ulu mare tengi
liemo papu.
8
Akumunge Yu paa sike konopu monjilimele mele pilipili paa ningu siengi.
nimbu tondolo mundupu mawa tekero.
9
Ou nane ene pep topo sirindumunge* pulumu i sipe: Nane ene manda manjipu,
Teai. nilio mele enene pilkulie alieli pilku liku telemele molo molonje, piliembo. nimbu
kanu pepmo topo sirindu.
10
Kanu yemone tepa kenjirimu ulumu enene Manie pupili.
ningu siye kolkomele mele nane kepe Manie pupili. nimbu siye kolkorola. Kanu yemone
siye kolombo ulu te sike tepa kenjirimu liemo koronga Manie pupili. nimbu siye kolondu.
Ene kondo kolopo lipu taponjipu Kirasi kanopa molopili siye kolio.
11
Kurumanga
nomi Setenenga* tondolomone olio topa manie naa mundupili. Kirasi kinie tondolo
mundupu molamili. nimbu aku sipu olio teko kenjilimele yambomane teko kenjilimele
uluma Manie pupili. nimbu siye kolamili. Setenene olio Kirasinge yamboma
molemolomonga kondi topa Topo manie mundembo. nimbe ulu telemoma pali pilimolo
kanumu.
12
Ou na Kirasinge temane peangamo topo simbundu Toroasi taonondo purundu kinie
Ailimuni na akuna kongono manda tembo aulkemo lipe sumbi sinjirimu mele mona lerimu
kanorundu.
13
Nakolo nanga angenu Taitasi akuna naa omba molorumu koropo
kelepolie nanga konopumu wayongo naa nirimuna* Toroasi yambomando Molai. nimbu
mundupu kelepo Masedonia poropinji purundu.**
14
Sike konopu wayongo naa nirimu nakolo Pulu Yemone alieli olio Yesusini
Yunge kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema lipe taponjilimo, olio umbuni
te wendo olemo kinie Kirasinge tondolomone enge nimbu molopo, Pulu Yemo yunge
talape yamboma konopu sipu molemolo,* akumunge nane yundu Ange. nikiru. Pulu
Yemone olio lipe taponjilimomonga Kirasi yu molemo mele ulu tembama pali temane topo
silipu andolemolo. I ungumu mune tolemo, koleamanga pali pilku kapola tenjilimele.
15
Kirasinge mune peangamo tolemona Pulu Yemone olio aku sipe mele mune peangamo
tolemo pilimo. Aku mune peanga tolemomo yambomanga pali, mindili nolemelka aulkena
wendo ongo molko konjing aulkena pulimele yambomanga kepe* mindili nongo molko
kenjing aulkena pulimele yambomanga kepe, suku singine mune tolemo.
16
Nakolo aku
munemone ungu talo nilimo. Mindili nonge aulkena pulimele yambomane Kirasinge
temane peangamonga munemo pilimele kinie lkupendi tolemo. Kanu munemo ene mini
pali kolonge ulu pulumu pelemomonga aku sipe lkupendi tolemo. Molko konjing aulkena
pulimele yambomane temane peangamonga munemo pilkulie, ene konde molko konjiku
mindi pung ulu pulumu* pelemo munemo pilimele. Pe yu mele mele piling. Kirasinge
temane peangamone yambo mare molko konjing ulu pulumu papu silimo nakolo yambo
mare molko kenjing ulu pulumu silimo akumunge Kirasinge temane peangamo andopa
topa simbe kongonomo naene manda tembaye? Oliolio manda molo. **
17
Ye aisilini
telemele mele olio aku sipu naa telemolo kanumu. Pulu Yemonga ungumu mimi siku naa
ningu kolo toko bisinete mele teko kou mone aisili limele mele olio aku sipu naa telemolo.
Pulu Yemone olio i kongonomo silimomonga Kirasi kinie pea tere lepo molopo olionga
konopu sumbi sipe pepili Pulu Yemone kanopa molopili yunge unguma yamboma nimbu
silimolo.
PE KORINI PE KORINI
<<
22
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
33
>>
3
1
Nakolo aku sipu telio nikiru* akumu nane* altopo pulu monjipu nanu kapi
nimbu nanga imbimu nanu ambolopo ola limbu tekeroye? Molo yambo marene telemele
mele pilipulie tembondo Na tepo molio mele ene piliengi! nimbu Yambo tene pep
tonjipili. nimbu membo ombo ene lipu ora simbuye? Molo pep aku sili te enene Na lipe
taponjipili. ningu na pep membo pupu yamboma lipu ora simbumu manda toko singye?
2
Na molio mele yamboma lipe ora silimo pep akumu ene Korini Kirasinge yambo nane
konopu monjilioma mindi. Na molio mele kanamili. ningulie yambomane ene Korini
yamboma kambu mele toko pilimele.
3
Ene Kirasini pep topa mundurumu molemele mele
we yambomane kanolemele. Nane kongono telio akumuni Kirasini kanu pepmo torumu.
Nakolo pep kanuna penjollone ungu te naa torumu; konde molemo Pulu Yemonga
Minimuni kanu pepmo torumu. Pulu Yemone yunge kini kou karatolonga imbi topa Mosisi
sirimu mele* tenga pep naa torumu; ene yambomanga konopuna torumu.
4
Aku sipu nikirumunge pulumu i sipe: Kirasini nanga konopuna ungu nimbe silimona
pilipulie Pulu Yemone na sike yunge kongono tenjeni. nimbe mako torumumu mundupe
naa kelepa i kongono teliomo lipe taponjipe engemo silimo. Kongono nanga molo. nimbu
pilipulie aku sipu konopu talo naa pepili tondolo mundupu nikiru.
5
I kongono teliomo
Nanga engemone manda telio. paa manda naa nimb. Na tondolo te naa pelemo. Pulu
Yemo yuni na enge silimona nane i kongonomo manda telio.*
6
Pulu Yemone nimbe panjipe
mi lerimu ungu kondemonga kendemandemo molani. nimbe yuni enge silimona molio.
Aku ungu konde nimbe panjipe mi lerimumu ou Mosisi molopili Pulu Yemone Isirele
yamboma ungu mane sipe kouna ola imbime topa Teai. nimbe, nimbe panjipe mi
lerimu mele molo;* ungu konde nimbe panjipe mi lerimu akumu** Pulu Yemonga Minimuni
Wendo omba pepili. nirimu. Pulu Yemone ou Mosisindu Yamboma ungu mane si.
nimbe yu nimbe sirimu ungu kanumane yambo mini pali kolonge ulu pulumu silimo; nakolo
Pulu Yemonga Minimuni olio konde molopo konjipu mindi pumul ulu pulumu
silimo.***
7
Pulu Yemone kou karatolonga ungu mane topa Mosisi sirimu ungu mane
akumane* yambo molko kenjiku mindi pung aulkemo akisinjirimu, nakolo kanu ungu
manema wendo orumu kinie Pulu Yemonga tondolo pa telimu kinie wendo orumu. Kanu
tondolo pa telimu Mosisinge kumbikeremo aki torumu kinie, ena kanolemele kinie
mongoma takele telemo mele Isirele yambomane yunge kumbikeremo kanoringi kinie
enenga mongoma takele terimuna manda naa kanoringi. Nakolo pe wale mare omba
purumu kinie kanu Mosisinge kumbikerena pa terimumu pora nirimu.** Kololi ulu
pulumu perimu ungu manema*** wendo orumu kinie aku sipe tondolo pa telimu kinie
wendo orumu liemo
8
pe kini yambo konde molko konjiku mindi puli ulu pulumu pelemo
Pulu Yemonga Minimuni silimo mlemo kinie wendo olemo tondolo pa telimu paa
olandopa tondolo naa pumbeye? Paa pumbe.
9
Yamboma teko kenjilimelemonga
mindili nangi. nimbe kongono telemo mlemo mle tondolo te pea wendo orumu liemo
kini yamboma lipe taponjipe ulu pulu kerime siye kolopa ene sumbi sinjilimo kongono
telemo mlemo mle tondolo te pea wendo okomo mele tondolo akumu paa olandopa naa
pumbeye? Paa pumbe.
10
Kini wendo okomo tondolo pa teli akumu paa lakopa
tondolo pa teli olandopamo. Ou wendo orumu tondolo pa teli akumu paa maniendopa.
Akumu uluri molo mele.
11
Pe Pulu Yemone mulu Sainaine ola ungu oumu nimbe panjipe
mi lepa ungu mane sirimu unguma pora nimbndo wendo orumu unguma tondolo pa
telimu kinie wendo orumu liemo kini ungu konde nimbe panjipe mi lekemo ungumu pora
naa nimbe, pepa mindi pumbe ungumu kinie wendo okomo tondolo pa telimu paa
olandopa naa pulimoye?
12
Pe kini, Pulu Yemone ungu konde nimbe panjipe mi lekemomonga kongonomone
yamboma paa sike lipe taponjipe konjilimo, aku ungu kondemo sike pora naa nimb.
nimbu tondolo mundupu pilipulie, Yamboma pali piliengi! nimbu pipili naa kolopo mona
nimbu silipu andolio.*
13
Na Mosisini terimu mele naa telio. Na kumbikerena pa telemomo
kumbulupe pora nimb tekemo mele Isirele yambomane* naa kanangi. Tondolo pa terimu
mele we telemo. ningu piliengi! nimbe Mosisini mulu wambale te lipe yunge kumbikeremo
pipi sirimu.
14
Mosisini yunge kumbikeremo pipi sirimu nakolo Isirele yambomanga
konopuma meltene pipi sirimu mele we silimo.* Yandopa yandopa kini kepe Mosisini
yunge kumbikerena pipi sirimu mulu wambalemo Isirele yamboma kinie we lemomonga
Pulu Yemonga ungumu piling pilipe konginjilimu ene kinie naa pepili Pulu Yemone nimbe
panjipe mi lerimu ungu oumunge unguma molemo bokumu we kambu toko kanoko ungu
pulumu naa pilku molemele. Yambo tene Kirasinge yambo te molambo. nimbe yu kinie
tapu toko molembele kinie mindi Kirasini mulu wambalemo wendo linjilimomonga Isirele
yamboma kinie we lemo mulu wambalemo wendo naa purumu.
15
Paa sike yandopa
yandopa kini walemonga kepe Mosisini torumu bokuna molemo unguma kambu tolemele
pilimele kinie mulu wambale kanumuni enenga konopuma we aki tolemo.
16
Nakolo yambo
te konopu alowa tepa Ailimu molemona pulimo kinie Ailimuni mulu wambale kanumu
yambomonga konopuna wendo linjilimo, Mosisi Pulu Yemo molorumuna pumbendo
mulu wambalemo kumbikerena wendo lipe purumu mele .*
17
Ailimu yu Mini kanumu. Pe
yambo te Ailimunge Minimu kinie tapu topa molemo yambomo Pulu Yemo molemona
pupu molambo. nilimo kinie meltene yu manda pipi naa silimo. Ungu mane molo kololi
ulu pulumu molo ulu pulu kerimu, akumanga tene yu manda naa nokopa, manda pipi naa
simbe.
18
Akumunge, olio Kirasinge yamboma pali meltene kumbikerema aki topa pipi
naa silimomonga olionga kumbikerema kariypa mele angilipe Ailimunge tondolo pa
telimunge mini mana telimu akuna pelemomo yamboma lipu ora silimolo kanolemele. Aku
sipu tepo molamili yunge tondolo pa telimu olio kinie pepa olandopa olandopa tondolo
pupe telipe pulimo kinie olio kepe yu mele au lepo yu tepa molemo mele olandopa
olandopa manda lepo telipu pulimolo. Ailimu yu Minimu, akumuni aku ulumu telemo.
PE KORINI PE KORINI
<<
33
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
44
>>
4
1
Pulu Yemone ungu konde nimbe panjirimumu olandopa, akumunge tondolo pa
telimu olandopa, yamboma aku sipe lipe taponjilimo akumunge Pulu Yemone na* kondo
kolopa Tepo konjembo. nimbe i temane peangamo andopo topo silio kongonomo
sirimumunge pilipulie umbunime wendo olemo kinie ** Siye tekemo. Kongonomo
keleambo! naa nilio.
2
Lopi teko teli uluma kinie, pipili teli uluma kinie, koronga lipu bulu
sirindu. Kolo toli uluma naa tepo, Pulu Yemonga ungumu alowa naa telio. Pulu Yemone
kanopa molopili Yambomane pali enenga konopuni pilkulie na Pulu Yemonga kongonomo
tenjilio mele kanokolie Sike sumbi sipe telemo. ningu piliengi! nimbu nane ungu sikemo
mona nimbu para silio.
3
Molo temane peangamo topo silio kinie sike meltene pipi simbe
kinie* naa pilngi liemo molko kenjing koleana pulimo aulkena pulimele yamboma aku
telemo.
4
Ye Kirasimu yu paa Pulu Yemo none telimu molemo.* Kirasinge tondolo pa
telimunge temane peangamonga pa tenjilimu naa kanangi. Kanokolie ene we kondo
kolopa Lipu taponjembo. nilimo ye Kirasimu kanoko piling kene naa kanangi. nimbe
ya ma koleamo nokolemo pulu ye kolo toli kuru Setene ** yuni Kirasi sike. ningu naa
pilimele yambomanga konopuni piling aulkemo pipi sinjilimo kinie sike naa kanolemele.
5
Na ye peangamo molio. nimbu temane topo naa silio kanumu. Nane nimbundu:
Yesusi, Pulu Yemone olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako
torumu ye nomi Kirasimu yu Ailimu.* Yesusini nando Te. nirimu mele tepo, na ene
Kirasinge Korini yamboma nga kendemandemo molio.** nilio.
6
Akumunge pulumu i sipe:
Kolea sumbulu toline pa tepili.* nirimu kinie
ma koleana pa terimu kanu Pulu Yemo yuni
olionga konopuna sukundu pa tenjirimu.
Olione Pulu Yemonga tondolo pa telimuni
Kirasinge kumbikerena pa telemo.
nimbu piliemili. nimbe aku terimu.
7
Nakolo mane telemele mingi, akuma yambomane kanokolie konopu naa monjilimele
mingi, akumanga suku yambomane enenga mele peanga kou olandopa pulime panjilimele
aku sipe mele i mele peanga nikirumu olio kangi pange teli yema kinie pelemo. Aku
telemomonga yambomane kanokolie I tondolo paa peanga olandopa na kinie pelemomo
nanga tondolo te molo. Pulu Yemo yunge tondolomo mindi pelemo. ningu piling. Na
ma mingi kerimu mele moliona kanokolie na kapi naa ning, akumu peanga.
8
Taki taki,
koleamanga pali, na kinie umbunime wendo olemo nakolo akumuni na kamu topa manie naa
mundulimo; wale marenga na tembo mele konopuni pilipu sundulio nakolo nanga
konopumu kamu keri lepa tepa embambo naa silimo;
9
nanga opa toumane na teko kenjing
telemele nakolo Pulu Yemone na mundupe naa kelemo; enene na tolemele nakolo na kamu
toko naa konjilimele.*
10
Yesusi toringi kolorumu mele taki taki na Mindili nongo kolani.
ningu na teko kenjiku nanga kangimu tolemele nakolo naa kolopo we konde molio kanu
ulumuni Yesusi kamu naa kolorumu, we konde molemo mele lipe ora silimo. Na tolemele
kinie Yesusini na lipe taponjilimomonga konde molio akumu Yesusi konde naa molkanje na
manda naa lipe taponjilke kanumu.
11
Akumunge pulumu i sipe: Na konde molio yemone Yesusinge kongonomo
tenjiliomonga yambomane na toko konjing telemele kinie nanga kangikundu kololi ulu
pulumu pelemomonga kolka nakolo naa kolopo we konde molio akumunge nanga
kangimuni Yesusi konde molemo mele piliengi mona lepili. nimbe lipe ora silimo.
12
Akumunge, kongono teliomonga kololi ulu pulumu na kinie kongono telemo nakolo
Mindili nombo kolondu liemo uluri molo. nimbu temane peangamo andopo topo
siliomonga konde mololi ulu pulumu* ene kinie kongono telemo.
13-14
Ou ye tene nirimu, Pulu Yemonga bokuna molemo mele i sipe:
Pulu Yemone sike na lipe taponjipe
umbuni telemo mele wendo limbe.
nimbu tondolo mundupu pilipulie*
aku sipu nirindu.**
nirimu mele nane aku sipu tondolo mundupu pilipulie yamboma nimbu silio. Ye tene Aili
Yesusi kolorumu kinie topa makinjirimu ye akumuni na kepe ene kepe olio Yesusi kinie pea
topa makinjipe yu molemona lipe memba pumbe. nimbu pilipulie kololi ulumu kinie
konde mololi ulumutolonga ungumu aku sipu pipili naa kolopo andopo nimbu silio.
15
Na
kinie aku sipe umbunime wendo olemo* akumu ene Kirasinge yamboma lipe
taponjimbendo wendo olemo. Pulu Yemone we kondo kololi ulumuni anju anju pupe
yambo aisili lipe taponjilimomonga yambo aisili olandopa olandopa Pulu Yemo kinie
Ange. ningu yu kapi ningu imbi ambolko ola linjengi. nimbe aku ulu umbunime na kinie
wendo olemo .
16
Aku telio ulumuni ene aku sipe lipe taponjilimo, na kinie ene kinie olio aku sipe ulu
peangama wendo omb mele pilipulie umbunime na kinie wendo olemo kinie Apa,
siye tekemo. Kongonomo keleambo! nimbu konopuna umbuni pepili naa molio.* Sike
nanga kangimu kolemo nakolo taki taki mini konoputolo konde pupe mindi pelemo.
17
Aku
teliomonga pulumu i sipe: Na kinie umbuni wendo olemoma yu ulu aili te molo; yu wale
layekolo wendo olemo. Kanu ulu umbunimene Pulu Yemo tondolo pa telimu kinie
molemona pupu yu kinie pea aku kolea paa peangana molombolo aulkemo akisinjilimo.
pilipulie I ulumu paa mele tondolo ailimu; umbuni wendo olemoma pe nilimo. nimbu pilio.
18
Akumunge, na mongone kanolio melema Mimi sipu kanambo. naa nilio; naa kanolio
mele kanuma Paa kanamboa! nimbu molio. Mongone kanolio melema pora nimb. Naa
kanolio melema alieli lepa mindi pumbe. nimbu pilipulie Umbuni na kinie wendo olemo
akuma ulu pe nilime. nilio.
PE KORINI PE KORINI
<<
44
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
55
>>
5
1
Aku sipu pilipu molemolo mele nikirumunge* ungu pulu te i sipela: Olio
pilkimulu, olionga ya mana kangimu, sele ulkemo mele, sukundu molemolo. Akumu
purumbe tekising kinie Pulu Yemone ulke konde te Olio molamili. nimbe tepa mimi
telemomo olio simbe, kanu ulkemo mana yambomane takolemele kanu sili ulke te molo.
Kanumu mulu koleana alieli angilipe mindi pumbe ulkemo. Akumu olio pilimolo.
2
Pe aku
sipe ulkena sukundu molomolo nakolo isili ou ya ma koleana i ulkena molopolie, Olio
sukundu molomolo ulke kondemo Pulu Yemone paa pakonjipili! nimbu waka
kolopo konopuna kola tepo molemolo.
3
Akumu wale pakoli mele pakonjimbe kinie pe
we we naa molomolo. nimbu pilipulie kini aku sipu tepo molemolo.
4
Olio i sele
ulkena molopolie Mulu wambale te naa pakopo we molemolo. nimbu pilipu Mulu
koleana ulkemo pakmola! nimbu umbuni kolopo konopuna kola tepo molemolo kanumu.
Kini pakopo molemolo kangimu kulupu, topo ele teamili. nimbu aku sipu naa nikimulu.
I kangi kolombamo konde molopa mindi pumbemone aki topa topa manie mundumbe.
nimbu Olionga mulu koleana angilimo kangimu pakamili. nimbu molemolo.*
5
Pulu Yemo
yuyu Olio konde molopa mindi puli kangime pakangi. nimbe olio isili ou lipe sumbi
sinjipelie, Pe molonge nikiru mele paa sike molonge. ningu piliengi! nimbe isili ou
yunge Minimu olio sirimu.* Melte kou aili pulimo kinie Liemili. nimbulie Kanu
melemo nosilimo yambomone Pe kou pali kamu ongo sing. nimbe pilipili. nimbulie
melemo we nosinjipili ou kou mone layetolo mele sipulie yando olemolo aku sipe mele.
6-7
Pe kini, Pulu Yemone olio Minimu sirimu, yu kinie pea molemolo. nimbu
pilipulie, Pulu Yemone nirimu mele sike wendo omb. nimbu pilipulie na kinie
umbunime wendo olemo kinie siye naa kolopo alieli konopu tondolo pupili molio.* Sike pe
wendo omb mele konopuni mindi pilipulie Paa sike wendo omb. nimbu tondolo
mundupu pilio. Mongone kanopolie Sike lepamo. nimbu naa kanolio. Na ya mana
kangimunge sukundu molopolie Ailimu kinie yunge koleana pea naa molembolo. nimbu
pilio.
8
Nakolo nane ou nikiru mele* altopo nikirula: Umbunime wendo olemo kinie
kepe pe wendo omb mele pilipulie siye naa kolopo konopu tondolo pupili molio. Na
mana kangimu isili ou mundupu kelepo Ailimunge koleana pupu yu kinie pea
molembelkanje paa papu. konopu lepo molio.**
9
Akumunge, ma koleana kangimu kinie
molondu liemo, molo ma koleana ulkema kinie sulu tepo molondu liemo Ailimuni kanopa
peanga kanolemo uluma tembondo mindi konopu kimbu sipu molio.
10
Kirasini olio kote
tenjipe pilimbe kinie aulke tenga lupe pumbe yambo te naa molemo. Olio pali yunge
kumbikerena pupu angilimolo. Akumu pilipulie aku sipu Ailimuni kanopa peanga kanolemo
uluma teambo. nimbu pilipu molio. Pe yunge kotena angilimolo kinie ou ya ma koleana
kangime kinie molopolie olio tepo konjirimulu molo tepo kenjirimulu mele pilipe apurupelie
mele kalomba.
11
Akumunge, Kotena angilimolo. nimbu pilipu Ailimu kinie pipili kolopo lipu ai
silio mele pilipulie na* Kirasinge kongono tenjili yemo molopo nilio mele kinie, Kirasini
olio pe molopo naa kenjimul aulkemo akisinjirimu mele kinie, aku ungutolo yambomane
Sike. ningu tondolo munduku piliengi! nimbu paa tondolo mundupu nimbu silio. Na
konopuni pilipu uluma tepo molio mele yambo marene pilku sunduku kolo tolemele
nakolo Pulu Yemone sumbi sipe kanolemo. Ene kepe nane telio mele enene kanoko
konopuni pilkulie Aku ungumu sike. ningu pilngi liemo papu. nimbu pilkiru.
12
I ungu nikiru akumuni Enene na ye peangamo ningu piliengi! nimbu nanga imbi
olandopa molopili. nimbu altopo naa nikiru, molo. Enene na telio mele kanoko peanga
kanoko, Pollone telemo mele ye marene kanoko sunduku yunge ungu bulkundu kolo
toko ninjilimele mele yambomane naa pilku, yu sike molemo mele piling kinie papu.
ningu manda anju anju konopu siku ningu sing aulkemo lipu ora siembo. nimbu nikiru.
Yambo marene yambo tenga konopuna molemo melemo naa kanoko, mongone kangimu
mindi kanoko peanga kanoko yu kapi ningu yunge imbi ambolko ola linjiku ungu nilimele
mele* na aku siku kanokolie kolo toko nilimele yemando manda pundu toko ungu sike mare
manda ningu siengi. nimbu i unguma nikiru.
13
Kanu yemane na molio nilimele mele aku
sipu sike na kekelepa tondu liemo aku kapolala. Pulu Yemonga kongono tenjimbundu aku
sipu kekelepa topo molio. Molo na konopu sumbi sipe pepili kongono tepo molondu
liemo ene lipu taponjimbundu aku sipu tepo molio.
14
Kirasini na konopu monjilimo mele pilipulie i kongonomo manda mundupu naa
kelepo, Yambo marene na kanoko keri kanonge kinie uluri molo. nimbu, we
ambolopo molio. Na pilio: Ye telumu yambomanga pali kolonjirimu akumunge olio pali
kolorumulula. Akumu sike terimu. nimbu tondolo mundupu pilipulie, yuni na paa lakopa
konopu monjipelie aku sipe tenjirimu mele pilipulie I kongono teliomo naa tendu liemo
kapola naa temba. nimbu kongonomo we tepo molio.
15
Nakolo olio yambomanga pali
nimbe we naa kolonjirimu. Olio Kirasinge konde molemolo yamboma oliolio tepo
molomolo mele konopuni pilipu naa molamili. Olionga nimbe kolonjipe lomboropa ola
molorumu yemo mindi pilipu molopo yu kanopa peanga kanomba uluma mindi tepo
molamili. nimbe yuni olionga nimbe aku tenjirimu.*
16
Aku sipu pilipulie na ou Kirasinge unguma naa pilipu konopu alowa naa tepolie
mana konopuni pilipu yamboma apururundu mele lupe;* kini aku sipu yamboma naa
apurulio. Konopu oumu perimu kinie sike ou Kirasi kepe aku sipu apurupu, yu molorumu
mele pilipu sundurundu, nakolo kini yu aku sipu pilipu naa apurulio.
17
Akumunge,* yambo
te Kirasi kinie tapu topa molemo kinie Pulu Yemone kanu yambomo Yu yambo kondemo
molopili. nilimo, yu sike yambo kondemo molemo. Ou tepa kenjipe molorumu uluma
kamu manie purumu. Kini ulu kondema yu kinie wendo olemo.
18
I ulu kondema pali
Pulu Yemone mindi telemo.* Olio ou yu kinie opa tou molorumulu mele Kini aku siku naa
molangi. Olio kinie yu kinie kapola kapola molamili. nimbe Kirasi olio sirimu akumuni olio
yu kinie kapola kapola molemolo. Aku tepalie yamboma yu kinie opa tou molemele mele
munduku kelko na kinie kapola kapola molamili. nimbe Pulu Yemone aku kongonomo
na sirimu.**
19
Olio Pulu Yemo kinie aku sipu kapola kapola molemolomonga pulumu i
sipe: Kirasini olionga nimbe tenjirimumunge Pulu Yemone olio mana yamboma kinie yu
kinie opa tou naa molopo kapola kapola molomolo aulkemo lipe sumbi sinjirimu. Aku
tenjirimumunge Pulu Yemone yambomanga ulu pulu kerime mundupe kelepa, Aku teko
kenjiringimunge kote naa tenjimbu. nirimu. Pe Yamboma kinie na kinie kapola kapola
molamili. nimbe Pulu Yemone Kanu ungumu yamboma ningu siengi. nimbe aku
kongonomo na* sirimu.
20
Na aku sipe kongonomo sirimumunge na Kirasinge kere pundu
mako topo molopo yuni nando Yamboma ninji. nilimo mele unguma andopo yamboma
nimbu sinjilio.* Akumu i sipe mele: Pulu Yemo yuni Ene i siku i siku teangi. nimbendo
nando Ninji. nirimu mele andopo ninjilio. Pe kini nane Kirasinge kere pundu mako topo
molopo yunge kolo wangopo ene paa tondolo mundupu mawa tepolie Pulu Yemo kinie
opa tou molemele mele munduku kelko yu kinie kapola kapola molangi. nikiru.
21
Ulu pulu
keri te naa terimu yemo Pulu Yemone Kanu yemone olionga ulu pulu kerime lipe taponjipe
mepili. nimbe yu sirimu. Aku terimuna yu sike ulu pulu keri teli ye te none terimu. Pulu
Yemone aku terimumunge olio Kirasi kinie pea tapu topo molopolie Pulu Yemone olio
kanopalie Yambo sumbi nilime. nimbe kanolemo.*
PE KORINI PE KORINI
<<
55
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
66
>>
6
1
Na* Pulu Yemo kinie kongono tapu topo tepo molopolie ya nindu ungu kanumunge
ungu te pea ene tondolo mundupu nimb tekero: Ene Pulu Yemone we kondo kolopalie
ene lipe taponjipe tepa konjirimu ulu kanumu We naa terimu. Terimu ulumu we manie
naa pupili. niengi. Ou ene we kondo kolopalie lipe taponjirimu kinie moloringi mele kini
aku sikula molangi. Konopu alowa teko ulu pulu peangama naa teko molonge kinie kapola
naa temba. nikiru.
2
Aku nikirumunge ungu te Pulu Yemone nimbendo:
Nane ene we kondo kolombo terindu walemo
wendo orumu kinie
enenga ungu niringime pilirindu.
Ene mindili nolemelka aulkena wendo lipu
na kinie pea molko konjing aulkena
lipu monjimbu walemo wendo orumu kinie
ene lipu taponjirindu.*
nirimu. Nane ene paa nimbu sikiru: Pilieme! Pulu Yemone nirimu wale akumu paa kini.
Kini Pulu Yemone yamboma we kondo kolomba walemo. Kini Pulu Yemone yamboma
lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molko konjing aulkena
lipe monjimbe walemo.**
3
Nanga kongonomo manie naa pupili, ungu taka naa tonjengi. nimbu yambomane na
kanoko keri kanoko ungumu naa pilku ling ulu te naa telio.
4
Akumu molo. Yambomane
na kanokolie Pulu Yemonga kendemande yemo molio. ningu piliengi! nimbu aku telio.
Na kinie ulu mare wendo olemo kinie telio mele kanokolie Yu sike Pulu Yemonga
kendemandemo. ningu piling uluma i sipe:
Umbunime na kinie wendo olemo kinie
Siye tekemo. naa nimbu tondolo mundupu molio;
ulu umbuni lupe lupema na kinie wendo omba,
na teko kenjilimele uluma wendo omba,
na mindili sipu molio uluma wendo olemo.
5
Wale marenga enene na kopene toko,
wale marenga ka siku,
wale marenga yambomane pali na kinie mumindili kolko
ru ningu lkisiku sukundu sukundu ongo maku toko
na teko mundu mongo tenjilimelela.*
Na kongono mindili sipu tepo,
wale marenga uru naa pepo,
wale marenga engelene kolopo moliola;
6
yambomane na kanokolie Pulu Yemonga kendemande yemo molemo. ningu piling
mele i sipela:
Na ulu kake telime tepo,
pilipe konginjili peangamo ambolopo,
lo me topili molopo,
yamboma kondo kolopo tepo konjilio;
na Mini Kake Telimu kinie tapu topo molopo,
yamboma konopu monjilio ulu akumu
kolo naa topo paa sike konopu monjilio;*
7
sike unguma nimbu,
Pulu Yemonga engemone kongono telio;
yamboma opa tengendo ele tolo melema
ki ekendo ekendo ingi siku ambolemele mele
na aku sipu ulu sumbi nilime ambolio;*
8
yambo marene nanga imbimu ambolko ola linjiku,
marene nanga imbimu toko manie munduku;
marene nanga ungu bulkundu ninjiku,
marene na kapi nilimele.
Kongono sikema sumbi sipu telio nakolo nando
Kongonomo nu kolo toko tekeno. nilimele;
9
yambomane na kanoko imbi silimele nakolo
Pea molamili. naa ningu, bulu silimele.
Wale mare Paa kolkoro. konopu lelio nakolo
konde pupu we molio.
Na telio mele kanoko keri kanokolie
Munduku kelko konopu alowa teani. ningu
pulsene tolemele nakolo na toko naa konjilimele.
10
Na taki taki konopu keri aisili pelemo nakolo
Akumu yu tepili. nimbu konopu sipu molio;
koropamo molio nakolo yambo lupema
Kamakoma molangi. nimbu aulke te akisinjilio;
mele teluri kepe naa nosilio nakolo
mele aisili pali nosilio.
Yambomane na kanokolie Yu sike Pulu Yemonga kendemandemo molemo. ningu
piliengi! nimbu aku sipu tepo molio.
11
Korini yamboma, nane ungu te lopi naa tepo, pali enendo nimbu para sikiru. Nane
ene paa lakopo konopu monjilio.
12
Nane ene Kondo naa kolopo siye kolambo. paa
manda naa nilio nakolo enene na Kondo naa kolopo siye kolamili. nilimele monga
konopu teluna naa pupili molemolo .
13
Lapalini enenga ambolangomando nilimele mele
kini nane Ene nanga ambolangoma. nimbulie enendo i sipu nikiru: Nane ene konopu aili
tepo monjilio mele enene na aku siku konopu aili teko monjengi. nimbu nikiru.
14
Kirasinge yamboma Kirasi sike ningu naa pilimele yamboma kinie teluna tapu toko
naa andoko, tapu toko kongono naa teko, bisinete tapu toko naa teangi.* Ulu pulu kerime
kinie ulu sumbi nilime kinie liku tere lelko manda kongono tengeleye? Pa telimu kinie
sumbulu tolimu kinie elte** nambe teko tapu toko molongeleye? Akumu paa kapola
molo kene teluna tapu toko naa molangi.
15
Kirasi kinie kurumanga nomi tepa kenjili
Setene * kinie konopu teluna pupili molembeleye?** Kirasinge ungumu pilimele
yamboma kinie Kirasinge ungumu naa pilimele yamboma kinie konopu telu sipe pelemoye?
16
Pulu Yemo molemo ulke tembelemonga ulke suluminia kake teline kuru koyonge melema
manda mengo puku popo tongeye?* Olio, konde molopa mindi puli Pulu Yemonga
suluminia kake telimu molemolo,** yu olio kinie molemo kanumu. Yu kinie aku sipu
molemolo monga ungu te Pulu Yemone ou nirimu kanumu. Yuni nimbendo:
Na nanga yamboma kinie teluna tapu topo molopo,
enenga suku singine molopo ene pea andomolo.
Na enenga Pulu Yemo molombo;
ene nanga yamboma molonge.***
nirimu.
17
Ya nikiru akumunge
Ailimuni nimbendo:
Ulsukundu yamboma kinie, we melema anjiku
kapi ningu popo tolemele yamboma kinie,
ene kinie teluna naa molko, munduku kelko
puku kolea tenga lupe molopangi.*
Kalaro mololi melema ulsukundu yambomane
anjiku popo tolemele melema kinie
ulu pulu keri pelemo melema kinie kanuma
naa ambolko,
aku melema kinie ulu te naa teai.**
Naa ambolonge kinie nane
Molamili wai. nimbu ene yando limbu.***
18
Na enenga Lapamo molombo,
ene nanga ambolangoma molonge.*
Na Pulu Yemo, melemanga pali engemo
pelemo yemone** aku sipu nikiru.*** nirimu.
kanumu.
PE KORINI PE KORINI
<<
66
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
77
>>
7
1
Nanga konopu monjilio angokeme, Pulu Yemone yunge yambo molonge
yamboma -kinie aku sipe nimbe panjirimu unguma* ene kinie na kinie pelemomonga
pilipulie, kangikundu kepe konopukundu kepe kalaro monjilimo uluma mundupu kelepo,
Pulu Yemo kinie pipili kolopo lipu ai sipulie sike ulu kake telime tepo molamili.**
2
Enene altoko na konopu aili teko monjeyo! Nane enenga yambo te tepo naa
kenjipu, Yambo te tepa kenjipili. nimbu ulu te naa tepo, kolo topo yambo tenga melema
toropo naa lipu, aku uluma naa terindu.*
3
Nakolo aku nikiru ungu kanumuni nane Enene
teko kenjengi. nimbundu naa nikiru. Nakolo enenga yambo te tepo naa kenjirindu kene
na nambemuna liku bulu sikimiliye? Nane ou enendo nindu mele* i sipe: Nane ene paa
tondolo mundupu konopu monjiliomonga ene konopu monjilio mele ulu tene manda topa
manie naa mundumbe kololi ulumuni kepe, we konde molopolie umbuni te wendo omb ulu
tene kepe, ene konopu monjipu tapu topo molemolo mele molamili. nimbu molio aulkemo
manda pipi naa simbe. nirindu.** Nane ene aku sipu konopu monjiliomonga Teko
kenjikimili. naa nilke.
4
Nane enendo nikirumu Pilku naa sundung. Uluma pali sumbi siku
teko konjing. nimbu tondolo mundupu pilipulie enendo sumbi sipu nikirumu. Enene
telemele mele yamboma piliengi! nimbu ene paa olandopa kapi nimbu temane topo silio.
Ulu umbuni aisili wendo olemo kinie ene molemele mele pilipulie na paa konopu aili tepo
sipu konopu tondolo olandopa pupili molio.
5
Aku sipu molio monga pulumu niembo: * Ou na kolea Masedonia poropinji
pupulie, ene Korini yamboma molko kenjiringi mele pilipulie konopu wayongo naa nipili
laye kolte kepe kapola naa molorundu. Na kinie ulu umbuni lupe lupema wendo orumu.
Yambomane na kinie opa mele teko kerepali aisili niringi; konopuna sukundu umbuni tepa
mini wale purumuna manda naa molorundu.**
6
Nakolo Pulu Yemone yambo paa konopu
umbuni pepili molemelema konopu wayongo nipili molangi. nilimo kanu Pulu Yemone na
konopu wayongo nipili molopili. nirimu kinie Taitasi na molorunduna orumu akumunge na
konopu wayongo nipili molorundu.
7
Akumu sike nakolo yu na molorunduna orumu
akumuni mindi Pulu Yemone na konopu wayongo sipu molambo. ni naa nirimu, molo.
Ene Korini yambomane Taitasi yu konopu wayongo sipe molopili. niringi akumuni Pulu
Yemone na konopu wayongo sipu molambo. nirimula. Taitasini nando ene teko
molemele mele nimbe sirimu pilipulie na konopu paa olandopa sirindu uluma i sipe: Na
kanamilila! ningu waka kolko, na ou teko kenjiku, na teko konopu keri panjinjiringi mele
munduku kelko altoko alowa teko ene na kinie kapola kapola molamili. ningu konopu
aisili liku munduringi mele nimbe sirimu pilipulie na konopu paa olandopa sirindu.
8
Nane pep ou topo mundurundumu kanokolie ene sike umbuni terimu nakolo akumu
mandala, nane pep topo sirindu mele pilku teringimunge wale laye kolte ene konopu
umbuni pepili moloringi akumu uluri molo. Sike nane pep topo ene sirindumuni ene wale
laye kolte mindili noringi kinie pilipulie kondo terimu nakolo*
9
kini na konopu sikiru. Nane
ene umbuni sirindu akumunge konopu naa sikiru. Ene umbuni sirindu akumuni ene konopu
alowa tenjirimu akumunge na konopu sikiru. Pulu Yemo yuni Ulu umbuni akumu ene kinie
wendo opili. nirimuna nane pep topo sirindu akumuni ene laye kolte kepe tepo naa
kenjirindu.
10
Ene Pulu Yemone umbuni silimo akumuni Ene teko kenjilimele mele kanoko
keri kanoko konopu alowa teko, mindili nolemelka aulkena wendo ongo, yu kinie pea
molko konjing aulkena pangi. nimbe lipe monjilimona akumu papu,* uluri molo. Nakolo
mana wendo olemo ulu umbuni akumane kololi ulu pulumu wendo olemo.
11
Ene pilkulie, i
Pulu Yemone silimo umbuni akumuni ulu peanga lupe lupema ene kinie wendo
olemomonga papu silimo mele mimi siku pilku molangi. Umbuni akumuni ulu peanga lupe
lupema ene kinie wendo olemo mele i sipe:
Ou we moloringi nakolo alowa teko kini Unguma mimi
sipu pilipu, ulu pulu keri te olio kinie naa pepili
paa sumbi sipu molamili. ningu telemele ulumu kinie,
yambomane ene kolo toko Teko kenjilimele.
nilimele unguma ene mongo toko ningindu
popenge teko telemele ulumu kinie,
enenga ye tene* tepa kenjilimo kinie
enene pipili kolko yu iri tolemele ulumu kinie,
Ye tene* tepa kenjirimu kinie uluri naa tepo
we molorumulumunge mongo limul. ningu
mini wale munduku molemele ulumu kinie,
Olio Pollo altopo kanamola. Yu kinie kapola
kapola molamiliya. ningu molemele ulumu kinie,
ye tene* tepa kenjilimo kinie enene tondolo munduku
yu liku sumbi silimele ulumu kinie,
tepa kenjilimo yemo * Tepa kenjilimomonga mongo
lipili. ningu tondolo munduku telemele ulumu kinie,
kanu ulu peanga telemelemane ulu pulu keri ene kinie pemumu enene naa ambolongi mele
lipe ora sipe, akumunge mongo te wendo omb kinie ene kinie mongo naa ling mele lipe
ora silimo.
12
Akumunge, sike ene umbuni sirimu pepmo* nane ou topo sirindu nakolo Ye tene
tepa kenjirimu. nimbu pilipulie kanu pepmo topo naa sirindu. Kanu yemone yambo te
tepa kenjirimu. nimbu pilipulie topo naa sirindula. Yambo talonga manjipu pep topo ene
naa sirindu. Enene na paa lakoko konopu monjilimele mele Pulu Yemo kanopa molopili
eneno paa pilku konjengi. nimbu kanu pepmo ene topo sirindu. Pep topolie Ne tepa
kenjirimu yemo kinie teangi. nirindu mele pilkulie sumbi siku teringi kanu ulumuni enene na
konopu paa lakoko monjilimele mele lipe ora silimo.
13
Akumunge nane ene kanu
pepmo topo sirindu kinie kanokolie moloringi mele kanoko keri kanoko konopu alowa
teko, teko konjiringi mele pilipulie na konopu wayongo nipili molorundu.
Nakolo akumunge mindi konopu wayongo nipili konopu sipu naa molorundu. Taitasi
konopu aili tepa lipe mundupelie ene moloringine orumu kinie enene pali yu liku
taponjiringimunge Taitasi yu konopu wayongo nipili molorumu akumu kanopolie na
konopu paa olandopa sirindu.
14
Sike ou Taitasi pilipe molopili ene kapi nirindu ungu
kanuma yu pupe kanorumu kinie Paa sike nimu. nimbe kanorumumunge na pipili naa
kolorundu.* Ou enendo ungu nirindu unguma paa sike nirindu mele pe Taitasi pilipe
molopili ene kapi nirindu ungumu aku sipe sikela.
15
Taitasi ene moloringine orumu kinie ene
mini wale munduku pipili kolko Papu onu. Pea molamili. ningu, yuni ungu nirimu mele liku
ai siku pilku liku teringi mele kanorumu mele kini altopa pilipelie ene kondo kolopa
olandopa konopu monjilimo.
16
Kini na pilkiru, Enene uluma pali sumbi siku teko
konjing. nimbu tondolo mundupu pilipulie na konopu sipu molio.
PE KORINI PE KORINI
<<
77
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
88
>>
8
1
Kapola, angokeme, kini ungu te lupe niembo : Masedonia poropinji Kirasinge
yambo talape molemelema pali* Pulu Yemone we kondo kolopa lipe taponjirimuna
molemele mele ene piliengi! nimbu ya nimbu sikiru:
2
Kanu yamboma kinie umbuni aisili
wendo orumu, paa mindili noringi ulumane ene Molko konjingnje molo molko
kenjingnje. nimbe manda manjirimu kinie ene paa aili teko konopu siku moloringi. Ene
paa koropa pupili moloringi nakolo Kirasinge yambo talape mare melema molo
tolemoma * olio kou mone melema lipu taponjipu siemili. ningu kou mone aisili toyo toko
siringila.**
3
Enene teringi mele kanopolie nane Ene Korini yamboma piliengi! nimbu
para siembo. Masedonia poropinji yambomane Kou mone simul. niringi mele sikulie, pe
altoko mare pea olandopa liku siringila. Enene eneno konopuni pilkulie
4
na* paa tondolo
munduku mawa tekolie ningindu: Pulu Yemonga yambo kake teli kolea Judia disiriki
molemelema kolea marenga Kirasinge yambomane kou mone liku maku toko sing
tekemele olione kepe pea lipu taponjipu siemili. niringi.
5
Aku niringi kinie pilipulie Enene
kou mone sing. nimbu pilirindu nakolo enene aku siku mindi naa teringi. Ene eneno ou
Ailimu sikulie,* pe mindi Pulu Yemone Teai. nirimu ungu te pilipu nane enendo nirindu
unguma konopu talo tepa naa pepili Paa pilipu lipu teamili. ningu sumbi siku teringila.
6
Masedonia poropinji yambomane aku siku teringimunge pilipulie ene Korini
yambomane Judia disiriki yamboma we kondo kolko liku taponjiringi ulumu pulu
monjiku teringi kinie Taitasini ene kou mone liku maku tonge mele lipe taponjipili. nimbu
ene moloringine Pui. nimbu lipu mundurundu mele* Aku siku liku taponjing ulumu
kamu pora nipili. nimbu yu altopo ene molemelena lipu mundumbu tekero.
7
Enene
Teamili. nilimele uluma pali paa tondolo munduku olandopa telemele kanumu. Kirasinge
ungumu Sike. ningu tondolo munduku pilingindu paa olandopa tondolo munduku pilku
siye naa kolemele.* Aku sipu pilipu molemolo mele yamboma piliengi! ningu taka lelko
naa nilimele. Tondolo munduku yamboma ningu silimele. Ene paa aili tepa pilipe konginjili
pepili Pulu Yemonga ungumu pilku molemele. Konopu talo naa pepa kolo toli ungu te ene
kinie naa pepili Pulu Yemonga ungumu paa olandopa pilipu tepo molamili. nilimelela.
(Nane ene pulu monjipu konopu monjirindumunge)** enene na paa olandopa konopu
monjilimelela. Aku uluma olandopa telemele mele kini aku siku Yamboma lipu taponjipu
kou mone siemili. nilimele ulu peanga akumu kepe olandopa teangi.
8
Ya ene Korini yambomane Teangi. nikiru akumu ene tondolo mundupu mane sipu
naa nikiru. Ene Korini yambomane konopu monjilimele mele akumu paa sike telemelenje
manda manjipu piliembo. nimbu Yambo marene yambo lupema kondo kolko paa lipu
taponjemili. nilimele mele piliengi! nimbu, nimbu sikiru.*
9
Olionga Aili Yesusi Kirasini*
ene we kondo kolopalie terimu mele ene pilimele. Yuni mele aisili nosirimu nakolo yuni Ene
lipu taponjembo. nimbelie yu ye koropamo molorumu. Na koropa pumbe kinie ene mele
aisili nosing. nimbe enenga nimbe yu koropamo molambo. nimbe ye koropamo
molorumu.**
10
Kou mone liku maku toko sing .munge nane tenge mele pilkiru mele niembo:
Ou poniemonga ene Lipu taponjemili. ningu kou mone mare pulu monjiku liku maku
toringi kanumu kini kamu liku maku toko pora siengi. nikiru. Koleamanga pali
yambomane pe Lipu taponjemili. niringi nakolo ene Korini yambomane kumbi lelko Lipu
taponjemili. ningu, kumbi lelko kou mone liku maku toringila.
11
Aku kene ou liku
taponjingndu konopu siku kumbi lelko Lipu taponjemili. niringi mele kini aku siku
pilkulie kou mone yu mele mele ambolko molemelema mimi siku pilku kamu kou mone
singme liku maku tangi.
12
Yambo tene Yamboma paa lipu taponjembo. nimbelie yuni
nosilimo melemanga mele mare konopu sipe lipe yamboma lipe taponjipe silimo kinie yuni
silimo melema Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo. Yambo tene Lipu taponjembo.
nilimo kinie Pulu Yemone yundu Nu kou mone kinie melema naa nosilinoma liku si. naa
nilimo kanumu.*
13
Nane Yambo mare mindili nolemelema mindili naa nongo, mindili naa nolemelema
mindili nangi. nimbu naa nikiru. Nane ene pali melema kapola kapola nosengi! nimbu
nikiru.
14
Kini enenga we nosilimele melema molo tolemo yamboma liku taponjing. Kanu
kinie pe walse ene melema molo tomba kinie enene kini liku taponjiku melema sikimili
yambomane mele aisili nosikulie ene liku taponjing kinie kapola kapola molonge.*
15
Kapola kapola teko molongemonga ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo. Akumu
i sipe:
Yamboma langi mena liku maku toringi kinie
aisili liringime tondolo olandopa naa nosiringi;
kanga teko liringime molo naa torumu.
Aisili liringime kepe
kanga teko liringime kepe kapola terimu.
nimbe bokuna molemo* kanumu.
16
Nane Ene kondo kolopo lipu taponjembo. nimbu pilio mele Pulu Yemo Taitasinge
konopuna molorumumunge Taitasini Ene kondo kolopo lipu taponjembo. nimbe pilipe
molemola, akumunge Pulu Yemo kinie Ange. nikiru.
17
Taitasi aku sipe pilipe
molemomonga nane yundu nimbundu: Korini yamboma molemelena puku, yamboma liku
taponjiku Kou mone singme kamu liku maku tangi. puku nipui. nikiru kinie pilipelie
konopu sipe Paa aku sipu tepumbu. nikimu. Yuni yuyu konopuni pilipe Paa aku sipu
teambo. nimbe pilipe molemo akumunge nane aku sipu Pulu Yemo kinie Ange.
nikiru .
18-19
Olionga angenu te Taitasi kinie pea tapu toko pangili. nimbu lipu mundukuru,
temane peangamo andopa topa silimomonga aku yemo Kirasinge yambo talapemane pali
Yu papu telemo. ningu kapi nilimele yemo. Kanu yemo mako topo lipu mundukurumunge
ungu pulu te pea pelemola. Kou monema lipulie Jerusallemendo * simulundu membo
pumul kinie Kirasinge yambo talapemane pali kanu yemo mako tokolie Olio kinie pea
tapu toko pangi. niringi. Aku niringi pilipulie yu ene Korini yamboma molemelena Pui.
nimbu yu lipu mundukuru. Kanu kondo kolopa lipe taponjili kongonomo Yamboma
Ailimu kapi ning kinie yunge imbimu ola molomba. nimbu Paa teamili. nimbu molemolo.
Olione Ene paa lipu taponjemili. nimbu molemolo mele kepe kanangi. nimbu kanu kou
monema membo pumul.
20
Enene kou mone aisili liku taponjiku singme olione lipulie
Jerusalleme membo pumul kinie kou mone siringi yambomane Olione kou tepo
embambo sirimulu. ningu olionga ungu bulkundu ninjiku iri naa tangi. nimbu olionga
angenu ene kanoko peanga kanoko kapi nilimelemo kinie pea tapu topo andamili . nikiru.
21
I kondo kololi kongonomo temolo kinie Ailimuni Teko konjikimili. nimbe kanopili.
nimbu kanu kou mone singme mimi sipu nokombo tekero. Nakolo akumu mindi molo.
Yambomane kepe tekemolo mele kanokolie Teko konjikimili. ningu kanangila. nimbu
Kanu angenumu pea teamili. nikiru .
22
Olionga angenu te Elte kinie pea tapu toko pangi. nimbu lipu mundukurula. Kanu
yemone wale aisili kongono tondolo mundupe mimi sipe terimu mele kanorundu.* Kini
kepe Korini yambomane paa sike kou mone liku taponjiku sing. nimbe tondolo mundupe
pilipelie Ene molemelena paa pambo. nimbe molemo.
23
Taitasi lipu mundukuru aku yemonga ungu te i sipe pelemola: Yuni na kinie pea tapu
topo Pulu Yemonga kongonomo andopo tepo enenga kongonoma tenjilimbolo yemo.
Angenu ongeletolonga ungu te pea nikiru: Elte Kirasinge yambo talapemane Ene Korini
yamboma molemelena pale. ningu liku mundukumili yetolone kongono telembele
tengelemonga Kirasi kapi ningulu yunge imbi ambolko ola linjilimbele.
24
Aku kene Pollone
olio telemolo temolo mele Kirasinge yambo talapema nimbe sipe olio kapi nilimo mele
yambo talape lupemane Paa sike aku siku molemele. ningu kanangi. ningu yamboma
konopu monjilimele mele i ye yepoko ongema paa kanangi liku ora siengi.
PE KORINI PE KORINI
<<
88
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
99
>>
9
1-2
Ene Korini yambomane tondolo munduku Judia disiriki yamboma paa lipu
taponjemiliya! ningu molemele mele piliola. Liku taponjingndu teko molemele mele
Kirasinge yambo kolea Masedonia poropinji molemele yamboma konopu sipu temane
topo sipu ene Korini yamboma kapi nimbulie nirindumuni, kolea Akaya poropinji lemo
kolea aili Korini yambomane ou poniemonga kinie yandopa kepe Lipu taponjipu
melema siemili. ningu nokoko moloringi mele Masedonia yambomando nimbu sirindu kinie
pilkulie Korini yambomane telemele mele manda lepo teamili. ningu ene aisilini melema
sing uluma telemelela, akumunge, Pulu Yemonga yambo konopu kake teli kolea Judia
disiriki molemelema koleamanga pali Kirasinge yambomane liku taponjiku we sing kou
monema liku maku toko molemele mele ene Korini yamboma pilimele monga ene ungu
aisili pepna naa topo simbu kinie mandala.
3-4
Nakolo na omb kinie Masedonia
poropinji ye mare pea omulu liemo ene Korini yamboma ne kou mone singme kamu
naa liku maku tongi liemo nane kapi nimbu enene telemele mele yamboma temane topo
sirindu mele pilipulie paa pipili kolombo. Ene Korini yamboma kepe pipili kolonge.*
Akumunge pilipulie, na ene molongena omb kinie Yamboma kapi nimbu temane topo
sirindu mele paa sike aku siku teangi. Yambomane Pollone kolo torumu. Yuni Korini
yamboma we kapi nirimu. ningu naa piliengi! Kou mone limbu ombma sike liku maku
toko pora siengi. nimbu olionga angenu ye yepoko kanuma ene molemelena lipu
mundukuru.
5
Na kinie ene Korini yamboma kinie olio pipili naa kolamili. nimbu
olionga angenu ye yepoko ndo tondolo mundupulie nimbundu: Na ou naa pambo
ene kumbi lelko puku, Korini yamboma liku taponjiku, sing kou mone liku maku
tolemelema kamu liku maku toko nosiku molangi wambo kene ene molemelena liku
taponjengi kumbi lelko pangi. nimbu lipu mundukuru. Pe Simul ningu panjiringi mele
kamu liku maku tokolie na nokoko molangi omb kinie pilkulie konopu pe nipili yamboma
liku taponjing kou mone aisili na toyo toko sing. Kamu naa nosiku nokoko molangi
ondu liemo Pollone olio kou takisi tomoloma omba likimu. Olionga melema oliolio we
nosipu kolea Judia disiriki yamboma naa silimelkanje papu. ningu konopu keri panjiku
sing kinie kapola naa temba. Aku sipu nimbu pilipulie na ou naa wambo olionga ye
angenupili pokondo Ene liku taponjengi pai. nimbu lipu mundukuru.
6
Kou mone toyo toko siengi. nimbu nikirumunge ungu pulumu niembo piliengi!
Yambo te langi layetolo umbu tolemomone langi layetolo lipe nolemo; langi aisili umbu
tolemo yambomone aisili lipe nolemo.*
7
Yambomane yamboma liku taponjiku melema
konopu siku sumbi siku silimele akuma Pulu Yemone kanopa konopu monjilimo kene* ene
yamboma yu mele mele konopuni pilkulie Kou mone i sipu yamboma lipu taponjipu
siemili. ningu pilkulie siengi. Konopu keri panjiku naa siengi. Naa silimelka nakolo
yambomane Siei! ningu tondolo munduku mawa tekemelemonga sikimulu. ningulie sing
kinie kapola naa la temba.
8
Pulu Yemone ene mele paa aisili manda simbe nosiku kapola
tenjing, alieli konopu pe nimb uluma kinie, kongono tenge uluma kinie, melema molo
tombama pali manda sipe kapola tenjimbe kene konopu kimbu naa siku yamboma liku
taponjiku melema siengi. Enene liku taponjili ulu peangama pali kapola tenjengi. nimbe
aku temba.
9
Aku ulumunge ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo, akumu i sipe:
Yambo tene poniemanga langi aisili
umbu tolemo mele yambo peanga tene
yambo koropama lipe taponjipe
mele aisili andopa moke tepa silimo;
pe aku sipe kondo kolopa
tepa konjilimo ulu peangama*
alieli pepa mindi pumbe,
Pulu Yemo pilipe molomba .**
nilimo kanumu.
10
Langi umbu tolemo yemone langi umbu topili. nimbe umbuma silimo Pulu Ye
mo, yuni we yamboma langi lupe lupema nangi. nimbe silimo Pulu Yemola, yuni Enene
yamboma liku taponjengi. nimbe mele paa aisili simbe. Enene kondo kolopa tepa konjili
ulu peangama tenge kinie Olandopa olandopa teangi. nimbe lipe taponjipe melema simbe.
Yambo langi umbu tolemo kinie langi aisili tolemo mele ene kinie aku sipe wendo omb.*
11
Alieli, yamboma melema molo tomba kinie enene kanu yamboma liku taponjiku mele
aisili toyo toko siengi. nimbe Pulu Yemone ene mele aisili simbe kinie enene enenga
angenali mele aisili manda sing. Kanu kinie olione Kirasinge Judia disiriki yamboma
lipu taponjipu, ene Korini yambomane mele aisili toyo toko singme lipu membo pupu
simul kinie aku siku angenali liku taponjingmunge angenalini Pulu Yemo kinie Ange.
ning.
12
Enene aku siku Pulu Yemonga yamboma liku taponjiku melema sing ulumu
tengemonga ulu talo wendo omb. Aku tenge kinie yambo mele molo tolemoma molo naa
topa kapola temba. Nakolo aku mindi molo. Aku tengemonga yambo aisilini Pulu Yemo
kinie Ange. ningu yu kapi ningla.
13
Ene Korini yambomane Judia disiriki
yamboma aku siku liku taponjiku melema singmunge kanokolie we yambomane
ene sike Kirasinge yamboma molko, yunge temane peangamo sike pilku likulie yunge
unguma pilku liku tenge panjiku tenge mele kepe, enenga melemanga aisili Judia yamboma
kinie yambo lupe lupema pali kinie toyo toko liku taponjiku moke teko sing mele kepe,
mona lemba kanokolie Pulu Yemo kapi ningu imbi ambolko ola linjing.
14
Akumu kanokolie
ningmuni, Pulu Yemone ene Korini yamboma we kondo kolemo mele akumu paa
olandopa we kondo kolemo mele kanokolie Pulu Yemo kinie ungu ning kinie ene paa
konopu monjiku Pulu Yemo enenga mawa tenjing.
15
Pulu Yemone mele paa peanga
olandopa we sirimu akumu* olione yamboma nimbu simulundu perelemolo akumu Pulu
Yemo kinie paa aili tepo Ange. nikimulu.
PE KORINI PE KORINI
<<
99
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
10 10
>>
10
1
Kini nane ungu te Paa piliengi! nimbu, nimbu sikiru. Nimbu simbundu Kirasi yu
kara naa pupe andiki tepa taka lepa molopa yunge imbi ola naa molopili. nimbe molorumu
mele* na aku sipu nimbu molopolie, ene nimbu simbu ungumu paa mimi siku piliengi!
nimbu, nimbu sikiru. Ye marene nanga ungu bulkundu ninjikulie ningindu: Pollo yu ene
Korini yamboma kinie pea molemele kinie pipili kolopa ene unguma sumbi sipe mane
naa silimo, nakolo ene kinie naa molopa kolea tenga lupe molopalie, pipili naa kolopa
unguma tondolo mundupe nimbe silimo. nilimele.**
2
Aku siku nilimele mele pilipulie
Aku siku naa ningu konopu alowa teangi. nimbu, ene tondolo mundupu mawa tekero.
Molo konopu alowa naa tengi liemo Pollo tenga lupe molopalie mindi olio unguma pipili
naa kolopa tondolo mundupe nilimo. nilimele mele ene molemelena ombo ene kinie
molopolie ungu mare pipili naa kolopo paa tondolo mundupu ene mane simbu. Enene
Pollo tepa molemo uluma mana uluma mindi telemo. Kirasini kanopa peanga kanolemo
uluma naa telemo. nilimele mele aku siku ningu molangi ondu liemo na paa sike pipili naa
kolopo ene tondolo mundupu mane simbu kene Aku siku naa ningu, konopu alowa
teangi. nimbu, ene mawa tekero .*
3
Na sike ma koleana we yamboma pea molio
nakolo Kirasinge opa tembondo mana yambomane konopuni pilkulie opa telemele mele
lupe, na aku sipu konopuni pilipulie opa naa telio.
4
Na opa tembondo ma koleana
yambomanga opa telemele melema lipulie opa naa telio.* Pulu Yemonga opa teli mele enge
nilime lipu ambolopo, akumane opa toumanga opa pala tondoloma topo bulsulio.
5
Kolo
toko kerepali nilimele unguma topo manie mundupu, Pulu Yemonga unguma piling
aulkemo pipi silimo ungu kara pulime tepo kenjipu, yambomanga konopu lemele unguma
Opa touma. nimbu ka sipu, Yamboma enenga konopumane Kirasinge unguma mindi
piliengi! nilio.
6
Ene Korini yamboma kepe, Ene wemane konopu alowa teko nane
Teai. nikiru ungumu pilku liku teko molonge kinie kanopolie nanga unguma naa
pilimul. ningu liku su sing yamboma ombo mindili nangi simbu. nimbu nokopo
molio.
7
Yambomane ulu telemelema kanongendo mimi siku kanangi. Ne ye tene Na
Kirasinge yemo molio. konopu lemu liemo Na Kirasinge yemo molio mele Pollo kepe aku
sipe mele Kirasinge yemo molemola. konopu lepili. Yu yuyu mindi Kirasinge yemo
molio. konopu naa lepili.
8
Nane kongono telioma Ailimuni Teani. nimbe na namba
sirimu akumu Ailimuni Ene konopu tondolo pupili molangi liku taponjeni. nimbe na mako
topa nambamo sirimu. Ene molko kenjengi! nieni. nimbe na mako topa nambamo naa
sirimu. Aku sipe terimumunge nanga imbimu wallo kolte ambolopo ola lipu kapi nilio
nakolo aku teliomonga na pipili naa kolombo.
9
Ailimuni Ene molko kenjengi! nieni.
nimbe na nambamo naa sirimu. nikiru akumu pilkulie, Nane pep topo ene silio akuma
Olio pipili kolopo mini wale mundemili. nimbe pep topa sikimu. ningu naa piliengi!
nimbu aku sipu nikiru.
10
Sike ye marene ningindu: Pollone pep topa sipelie olio iri topa
ungu tondolo mare nilimo nakolo olio molemolona olemo kinie kanopolie Yu we ye te.
Imbi naa mololi ye te.* Ye marene ungu mane sumbi siku silimele mele yu aku sipe ungu
mane naa silimo. nimbu kanolemolo. nilimele.
11
Aku siku nilimele yema ene i siku piliengi:
Na ene kinie teluna naa molopo, kolea tenga lupe molopolie nane pep topo pipili naa
kolopo tondolo mundupu mane silio mele kinie, ene molemelena ombolie mane simbu mele
kinie, paa telu sipemo. Ya pep topo paa tondolo mundupu mane sikiru mele ombolie
mane simbu. ningu piliengi!
12
Ye marene Olio ye peangama. ningu eneno imbi ambolko ola liku kapi nilimele
mele na aku sipu tembo kinie paa kapola naa temba. Kanu yemane ene eneno konopuni
pilkulie Olio i sipu i sipu temolo kinie ye peangama molomolo. ningu pilkulie aku siku
telemele. Ene eneno telemele mele kanoko konopuni pilku apurukulie Olio ye peanga
olandopama. ningu pilimele. Aku telemele yema pilipe konginjili naa peli yemane lawa teko
telemele monga na ene eneno kapi nilimele mele na nanu aku sipu kapi nilkenje paa kapola
naa telka .
13
Nakolo na nanu nanga imbi walu ambolopo ola lipu kapi naa nimb. Na
nanu imbi ambolopo ola lipu kapi niembo. nimbu Pulu Yemone na mako topa Kongono
teani. nimbe sirimu mele mindi pilipulie na nanu imbi ambolopo ola lipu kapi nimb. Pulu
Yemone na kongono teani. nimbe sirimu kongonomo kinie ene Korini yamboma kinie
kongono telio akumu kepe kongono telumu.
14
Pulu Yemone Na kongono teani. nimbe
namba sirimu aku nambamone ene Korini yamboma pali kepe nokolemo akumunge
nane ene moloringine kumbi lepo ombo Kirasinge temane peangamo topo sirindu kinie Pulu
Yemone na kongono Tei. nimbe sirimumu mundupu kelepo kongono te lupe lawa tepo
naa terindu akumunge na nanu imbi papu ambolopo ola lio . Ene moloringine ombo
temane peangamo naa topo silkenje aku sipu Pulu Yemone na kongono sirimu te mundupu
kelkanje na nanu imbi ambolopo ola lio mele paa kapola naa telka. Aku telkanje lawa telka
nakolo na lawa naa telio. Andi ye mare molemele akumane mindi lawa telemele.
15
Na
nanu kapi nimbu imbi ambolopo ola lio akumu Pulu Yemone na kongono Te. nimbe
sirimu kongonomo teliomonga mindi aku telio. Yambo marene kongono telemelemonga
nanga imbi ambolopo ola naa lio. Nane Wendo omb kinie papu. konopu lekero mele i
sipe: Ene Sike. ningu tondolo munduku pilimele mele* olandopa pumbe kinie nane ene
mane sipu kongono telio uluma tondolo pupe aili tepa pepili. konopu lekero. Nakolo aku
sipu ene kinie kongono tembo kinie Pulu Yemone na kongono sirimumu mundupu kelepo
kongono te lupe naa teambo. konopu lekero.
16
Kanu kinie kongono ene kinie teliomo
tondolo pupe aili tepa pemba kinie na ene molemele kolea anjukundu temane peangamo
manda pupu topo simbu, kanu kinie ye marene andoko ungumu ningu siringi koleana naa
pupulie nimbumuni, kanu yemane kongono ou telemelemonga nane nanga imbi ambolopo
ola naa limbu.*
17
Nakolo Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo mele pilipu temolo kinie papu.
Akumu i sipe:
Yambo tene Yambo tenga imbi ola molopili.
nimu liemo Ailimunge imbimu mindi
ola molopili. nimbe ambolopa ola linjipili.*
nimbe bokuna molemo.
18
Yambo tene kongono telemo mele kanopa apurupe yu yunge
imbimu ambolopa ola limbe yambomo Pulu Yemone kanopalie I kongonomo papu temu.
Yu yambo peangamo. nimbe kapi naa nilimo, molo; Ailimuni yambo te molopa kongono
telemo mele kanopa apurupelie yundu Yambo peangamo. nimbe kapi nilimo yambomo
mindi sike imbi ola molemo.
PE KORINI PE KORINI
<<
10 10
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
11 11
>>
11
1
Na ungu te nimbu kenjimbu kinie siye kolonge kinie papu. Ungu te nimbu kenjimbu
tekero akumu nimbu kenjembo kene siye kolangi.*
2
Nane aku sipu mawa tekeromonga
pulumu i sipe: Pulu Yemone yamboma mako topa Yu mindi liku ai siku pilku molko, ye
lupe tenga unguma naa pilku lombili paa naa pangi. Ye te lupe lombili pung kinie paa
kanopo keri kanopo konopu keri panjimbu. nimbe molemo mele na aku sipu pilipu molio.
Korini yamboma, nane Ene Kirasinge ambomo mindi molangi. nimbu simbu.
nimbu, nimbu panjirindu. Ambo wenepo te ye te kinie naa pepalie ye pulimo mele ene aku
siku ye te kinie naa peko ambo wenepo mele molkolie Kirasi kinie pangi. nimbu yu
simbu. nimbu pilipu molorundu mele molio.*
3
Kirasi kinie mindi pangi. nimbu molio
nakolo nane pilkiru, Wambiye kolo toli uluma pali pilimomone ou ambo Ipu kiyongo
nimbe kolo topa kondi topa lipe lou sirimu kinie pilipe lipe lombili pupe lou lerimu mele ene
aku siku ye marene kondi toko liku lou sing kinie enenga ungumu pilkulie ningmuni, Olio
Kirasinge yambo kake telime mindi. ningu yu tondolo munduku pilku yunge ungumu mindi
pilku liku teko moloringi mele munduku kelko konopu alowa tekolie, ye lupemane kondi
tongema lombili puku lou lengenje. nimbu mini wale mundupu molio.
4
Ye tene lupe ene
molemelena omba, nane Yesusinge temanemo topo silio mele naa topa silimo, yuni
Yesusinge temanemo topo sikiru. nimbelie ye tenga lupe temanemo topa silimo kinie ene
we pilku liku molemele. Molo Mini. nilimele akumu te lupe, ene ou Mini Kake Telimu
liringi akumu molo, te lupe, akumu enenga konopuna pupe pelemo kinie We pepili. ningu
kamu limele. Molo ye marene kolo toko Temane peangamo topo sikimulu. nilimele kinie
nane temane peanga sikemo ene topo sirindu temanemo munduku kelko kanu yemane toko
silimele temanemo mindi Temane peangamo. ningu, taka lelko pilku limele* kene ungu
te nimbu kenjimbu kinie we niembo siye kolangi .**
5
Nane pilkiru, Kanu yema ene Sike Kirasini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu yema molemolo. nilimele kanu yemando Olionga ungu mane sili ye ailime.
nilimele, kanu yemanga na maniendopa naa molio. konopu lekero.*
6
Sike na ungu manema
mimi sipu simbu mele sukuli te naa terindumunge Kirasinge ungumu mane sipu
kenjilionje* nakolo na Kirasinge unguma paa mimi sipu pilio. Ene mane silio kinie
unguma mimi sipu pilio mele alieli ene lipu ora silio.
7
Pulu Yemonga temane peangamo ene topo simbundu Nanga imbi manie molopili.
nimbu Aku tekero kongonomonga mele kalangi. naa nirindu. Nanga imbi ambolopo ola
naa liembo. Enenga imbi ambolopo ola linjembo. nimbu aku terindu. Nane aku sipu terindu
ulu akumu ulu pulu keri te terindu molo ungu mane te pulue torunduye?
8
Ene lipu taponjipu
Kirasinge kongono tenjipu molorundu kinie Kirasinge yambo talape* marene kou mone liku
taponjiku siringi akumu Kirasinge yambo talapemanga kou mone wa lipu ene Korini
yamboma lipu taponjirindu none tekemo. nilke.
9
Na ene kinie molopo kongono terindu
kinie na melte molo torumu kinie nanga angenupili kolea Masedonia poropinji molko oringi
kanumane mindi na liku taponjiku mele molo torumuma pali mengo ongo na siringimunge*
ene Korini yambomando Na liku taponjiku melema siei. nimbu ene umbuni te naa sirindu.
Na enendo Liku taponjei. nimbu umbuni te paa naa simbu. nimbu pilirindu mele kini
kepe aku sipu pilipulie Ene na liku taponjengi. nimbu umbuni te pe pe kepe paa naa
simbu.
10
Na aku sipu Sike telio mele tembo. nimbu tondolo mundupu nimbu panjikiru mele
paa mi lepo Kirasinge ungu sikemo na kinie pelemomonga paa sike nikiru. Nane ene
Korini yamboma molemele kolea Akaya poropinji koleamanga pali andopo temane
peangamo topo simbu kinie Kou monene topo toko liei. naa nimb. nikiru akumu paa
sike nikiru. Aku sipu na nanu kapi nikiru mele manie naa pumbe.
11
Enenga kou mone
naa limbu. nikiru akumu nambemuna nikiruye? Nane ene konopu naa monjiliomonga aku
sipu nikiruye? Paa molo! Na ene paa konopu monjilio mele Pulu Yemone pilimo.
12
Mele
kalai. paa naa nimb akumunge pulumu i sipe: Ye mare enenga imbi ambolko ola liku
Yambomane olionga unguma pilkulie Olione kongono telemolo mele kinie Pollone
kongono telemo mele kinie telu sipe. Yu kinie olio kinie pea Kirasini lipe mundurumu
yema molopo, kongono telemolomonga mele kalolimu limul. ningu kanangi. ningu
telemele mele Paa naa teangi. Yambomane kanu yemanga ungu kolo tolime paa naa
piliengi! nimbulie Aku siku ningu piling aulkemo pipi siembo. nimbu kanu yemane
Kongono tekemolomonga mele kalai. nilimele mele nane paa naa tepo, na yamboma lipu
taponjipu Kirasinge kongono tenjiliomonga mele kalolimu naa lio mele pe kepe paa naa
limbu.
13
Aku siku telemele yemane Yambomane Olio Kirasini lipe mundurumu yema
molemolo. ningu kanangi. ningu kolo toko andoko Kirasini lipe mundurumu yemane
kongono telemele mele ene aku siku manda lelko andoko kongono teko molemele.
14
Aku
telemele mele kanokolie konopu kimbu siku naa molangi. Kurumanga nomi Setenene*
kepe yamboma kondi tombando yu sike molemo mele alowa tepa Mulu koleana
angello te pa teline molemo mele molambo. nimbe aku sipe manda lepa telemo kanumu.**
15
Setenene aku sipe telemo liemo yuni telemo mele yunge kongono tenjili kendemande
yema Yambomane olio kanokolie Ye sumbi nilimunge kongono tenjili kendemande yema
molemolo. ningu kanangi. ningu aku siku manda manjiku kolo toko tenge kinie kanokolie
konopu aisili kimbu naa siengi. Pe enenga aku telemelemonga mele kalolimu lingmu papu
ling.
16
Nane ou nindu mele altopo nikiru. Nane nimbu kenjimbu kinie, nimbu kenjembo
siye kolangi. nindu kanumu.* Aku sipu ya kamu nimb kinie Pollo yu ungu aroma
topa nimbe kekelepa tokomo. ningu naa piliengi! Molo nane nanga imbi nanu ambolopo
ola lipu nimbu kenjimbu kinie Pollo yu kekelepa tokomo. sike ningu pilngi liemo, kapola,
andi kapi ningu eneno imbi ambolko ola limele yemanga unguma taka lelko pilku liku
molko Kekelepa tokomele. naa nilimele mele ** nanga unguma aku siku taka lelko pilku
molko Kekelepa tokomo. naa la niengi.
17
Nane Na ye aili peangamo. nimbu aku sipu
nimbu kenjimbu kinie Ailimunge kongono tenjili yambo tene nilke mele naa nimb. Kekelepa
toli ye tene nilke mele na nanu imbi ambolopo ola lipu nimbu kenjimbu.
18
Ma koleana
yambomane enenga imbime ambolko ola limele mele ye aisilini aku siku telemelemonga na
aku sipu nanga imbimu nanu ambolopo ola lipu kapi nimb.
19
Ene kekelepa naa topo
pilipu konginjili peli yamboma molemolo. konopu lemele nakolo kekelepa tolemele
yema kekelepa we tangi. ningu siye kolko taka lelko pilku molemele.*
20
Ye marene ene ka
mele siku mindili siku nokolemele, molo enenga kongono tenjei. nilimele, molo ene ningu
pangu siku enenga melema we limele, molo ene liku lou siku kolo tolemele, molo Olio ye
peanga ailime molemolo. Ene yambo kerime molemele. nilimele, molo Olionga unguma
paa piliengi! Olio paa lombili wangi. ningu tondolo munduku kara puku ene laruwe
tolemele kinie kepe,* ene Korini yambomane aku siku telemele yema pali Aku siku
teangi. ningu siye kolko Ye peangama. Papu telemele. ningu enenga unguma taka lelko
pilku molemele.
21
Kanu yema enene telemele mele na ene Korini yamboma kinie
molorundu kinie aku sipu telka nakolo na enge naa perimuna Aku sipu teambo. naa
nirindu akumu lawa terindu mele kini aku sipu tepo kenjirindu mele paa pipili kolopo
nimbu para sikiru.*
Nakolo ye tene yu molemo mele kinie yu kinie uluma wendo olemo mele kinie pipili
naa kolopa tondolo mundupe nimbe para silimo liemo na kepe molio mele kepe na kinie ulu
wendo olemoma kepe pipili naa kolopo tondolo mundupu sumbi sipu nimbu simbula. Kini
ya nikiru ungumu kekelepa ngu langopo nikiru.** Ye marene eneno kapi ningu, teko
molemele mele yamboma ningu silimele mele nane ene kinie keru kuru lipu na nanu kapi
nimbu tepo molio mele nimbu siembo.
22
Andi ye kanuma Ipuru yemaye? Na Ipuru yemola.
Kanu yema Isirele yemaye? Na Isirele yemola.*
Kanu yema pulu pulu anda kolepa Eporayamone kalopa
lirimu yemaye? Na Eporayamone kalopa lirimu yemola.
23
Kanu yema Kirasinge kongono tenjili kendemande yemaye?
Ene Kirasinge kongonomo tenjilimele maniendopa mele;
na Kirasinge kongonomo paa olandopa tenjili yemo molio.*
(Ya na nanu imbi ambolopo ola lipu kapi nimbu nikiru mele na konopu naa peli ye te
kekelepa topo nikiru.)
Na Kirasinge kongonomo mindili sipu olandopa terindula.
Na wale olandopa ka ulkena perindu.**
Na wale paa aisili kopene toringi mindili
norundu mele** kanu yema topo manie mundulio.
Wale aisili na nondopo kolorundu.
24
Juda ye nokolimene na walse walse ningu ka siku
na Olandopa llo tepili. ningulie
ka pulsene wane paono tene nani ningu toringi,
aku walema lipe tere lepa te pakara.*
25
Wale yepoko Romo yemane na kopene toringi;
walse Juda yambomane na kouni toringi;*
wale yepoko na sipine andorundu kinie topa bulsupe
kamu keri lerimu; walse sipi te aku terimu kinie
na nomu kusana sukundu
ipulueli tangoli wale talo perindu;**
26
ulke tenga wale aisili naa pepo,
kolea lupe lupemanga aisili pelipu mindi andorundu;
andorundu kinie wale marenga pondeanga
na nona purundula;
wale marenga wa noli yemane na toko
melema wa ling teringila;
wale marenga nanga Juda yambomane na tonge teringi;
wale marenga Juda yambo
talapena ulsukundu yambomane na tonge teringila;
wale marenga taonomanga na tonge teringi;
wale marenga na kolea ku leline andorundu kinie
na pondeanga koleane nomb terimu;
wale marenga nomu kusana na no wangorundula;
wale marenga ye marene kolo toko Olio Kirasinge yema molemolo. ningulie nanga
kongonoma pipi sinjing teringila.
27
Mindili sipu umbunime pepili kongonoma andopo tepo,
kongono terindumunge wale aisili uru naa pepo,
wale aisili engele tepa no waka lepa tepili molopo,
wale aisili langi naa nombo we pepo,
wale aisili ali terimu kinie wale pakoli pakombo te
naa lerimuna alini paa kolorundu.
28
Akumu mindi molo. Umbuni mare pea na kinie wendo olemo. Alieli nane Kirasinge
yambo talapema nokombondo konopu paa aisili lipu munduliomonga na konopuna umbuni
aisili pepili molio.
29
Kirasinge yambo te yu enge nimbe molemo mele pora nilimo kinie
na kepe yu kinie kondo koliomonga konopu tondolo pupili naa molio. Meltene
Kirasinge yambo te kondi tolemo kinie yuni tondolo mundupe pilimo mele mundupe
kelepa tepa kenjilimo kinie na paa kamelena mindili telemo.
30
Na nanu imbi ambolopo ola naa limbu kinie enene nanga ungumu naa pilku ling
liemo, kapola, nanga imbimu kapi nimbu ambolopo ola liembo! Nakolo Nanga imbimu
kapi nimbu ambolopo ola liembo! nimbulie mele marene na topa manie mundulimo kinie
na enge te naa pelemo mele lipe ora silimo kanu melemanga nanga imbimu ambolopo ola
limbu.* Na enge paa pelemo. Na imbi paa molopa, pilipe konginjili paa pelemo. nimbu
pilipulie nanu kapi naa nimb.
31
Aili Yesusinge Lapa Pulu Yemo, yunge imbi alieli
ambolopo ola linjimulu kinie paa papu, yuni ungu ya nikiruma Kolo tokomo. manda naa
nimb.*
32
Kolea aili Damasikasi na purundu kinie ye nomi kingi Aretasinge kolea
nokonjirimu ye ailimuni Ami yemane na ka siengi. Damasikasi pala kerepuluna nokoko
angiliengi. nirimuna nokoko angiliringi.
33
Nakolo pala kerepuluna nokoko
angiliringimunge nanga angenupili marene na wale basiketena lakilkulie palana ka moko
toko liku ulsu munduringi.* Aku teringimunge kanu ye ailimuni na ka simbe terimumu Ka
naa sipili. nimbu talopa lepo purundu.
PE KORINI PE KORINI
<<
11 11
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
12 12
>>
12
1
Nane nanu kapi nimbu nanga imbimu nanu ambolopo ola likiru mele* paa ambolopo
ola limbula. Aku naa tembo kinie teko kenjilimele nimbu simbu nikiru mele naa piling. Aku
tembo kinie sike tepo kenjimbu, na nanu imbi ambolopo ola lipu kapi nimb ulumuni sike
ene kinie na kinie olio naa lipe taponjimbe nakolo nanga imbimu ambolopo ola lipu nanu
kapi nimbu ungu te pea niembo . Ailimuni uru kumbu mele sipe ungu lopi tepa perimu
ungu mare na nimbe sirimumanga ungu mare na nanu kapi nimbu niembo.
2
Kirasinge ye
te kanopo imbi silio, kanu yemo* ponie tene po omba pupili ou Ailimuni yu lipe sinjipe
memba mulu kolea ai suku singi mulu kolea tenga sukundu memba purumu.** Aku yemo*
kangi pali memba purumu molo minimu mindi memba purumunje, na naa pilio. Pulu
Yemone mindi yuyu pilimo.
3-4
Kanu yemo, Pulu Yemone mulu kolea paa peangana lipe
sinjipe memba purumu mele na pilkiru, nakolo akumu kangi pali memba purumu molo
minimu mindinje, na naa pilkiru. Pulu Yemone pilimo. Kanu yemone ungu mare pilirimu
kanu unguma Yamboma piliengi! ningulie yambomane ningindu perelemelka.
Yambomane naa ningu siengi. ningu mi tolemele unguma pilirimu.
5
Ye te aku sipe ulu te
terimu nikiru yemonga imbimu ola linjipu kapi ninjimb nakolo nanga imbimu ambolopo
ola lipu kapi naa nimb. Nanga imbimu ambolopo ola liembo. nimbulie na tondolo te naa
pelemo mele kinie umbuni na kinie wendo olemo mele kinie mindi nimbu sipu imbi
ambolopo ola limbu.*
6
Molo nane sike nanu kapi nimbu nanga imbi ambolopo ola lilkenje,
sike unguma mindi nilkemonga na kekelepa toli ye te naa molka. Nakolo Pulu Yemone
uru kumbuni lipe ora sirimu, na melema kanorundumunge nanu kapi nimbu nanga imbi
ambolopo ola lilkenje kapola naa la telka kene nanga imbimu ambolopo ola naa limbu. Na
kinie aku sipe uluma wendo orumu mele mindi yambomane pilkulie nanga imbi ambolko
ola linjiku na liku ai silimelkanje kapola naa telka. Na we tepo molopo ungu nimbu silioma
mindi pilkulie na molio mele sumbi siku piling kinie papu. Andi yemane enenga imbi kapi
ningu ambolko ola limele mele paa naa tembo. *
7
Pulu Yemone na mulu koleana memba pupe na mele paa peangama lipe ora sirimu
kanorundumunge na paa kara pulke nakolo Pulu Yemone Na kara naa pupili. nimbe
nanga kangikundu mindili nombo molombo melte sirimu.* Aku mlemo kurumanga
nomi Setenenga** kendemande tene Na mindili nopili. nimbe alieli mindili silimo. Pulu
Yemone Na nanu ye ailimu molio. konopu naa leambo. nimbelie na kinie aku sipe
umbuni wendo opili. nirimu.
8
Ailimuni na lipe taponjipe umbuni kanumu wendo linjipili.
nimbu wale yepoko yu tondolo mundupu mawa terindu
9
nakolo yuni umbunimu wendo
naa lipelie nando nimbendo: Yambo te tondolo naa pelemo kinie nanga tondolomone yu
enge paa olandopa pelemomonga nane nu we kondo kolio ulumuni nu manda moloni.
nirimu. Yuni aku sipe nirimu munge na tondolo naa peli yemo moliomonga na nanga
imbi ambolopo ola limbundu konopu silio.* Tondolo naa pepili moliomonga Kirasinge
tondolomo na kinie pepa na nokolemona pilipulie aku sipu telio.
10
Na Kirasinge kongono tenjiliomonga
kuru tolemo molo kangi pange mange telemo
molo konopu enge naa pelemo kinie kepe,
na teko kenjiku ungu taka tonjiku teko pipili
konjilimele kinie kepe,
na kinie umbuni aisili wendo olemomonga
mindili nolio kinie kepe,
yambomane na konopu keri panjikulie
Na umbunime wendo opili. ningu
na teko kenjiku mindili silimele kinie kepe,
na konopuna umbunime tepa wayongo naa nipili
molio kinie kepe,
aku sipe umbunime wendo wendo olemo kinie na tondolo te naa pelemo kinie, Kirasinge
tondolomo na kinie pepa na nokolemo monga tondolo pupili moliomonga konopu
wayongo sipu Kanu uluma wendo opili. nimbu molio.
11
Nanga imbi ola molopili. nimbu nanu kapi nimbu kanu ungu nikirumu manda
naa tepili, nimbu kenjipu kekelepa tokoro nakolo enene Na teambo. ningu ulku
tokomelena aku tekero. Andi yemane na ningu kenjiringi kinie ene piliengi ene Korini
yambomane na ye peangamo. ningu kapi ninjilimelkanje papu. Nakolo kapi naa
ninjiringimunge na nanu kapi nimbu imbi ambolopo ola lindu. Na sike imbi naa molemo
yemo nakolo andi yema Olio Kirasini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu ye peanga aili olandopama molemolo. nilimele yemanga na ye manie te naa
molio,* akumunge enene na aku siku kapi ninjilimelka.
12
Kirasini Nanga kongonomo
tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane telemele mele na ene kinie molopolie Na aku
sili ye te molemo. ningu kanangi. nimbu yuni lipe mundurumu yemane telemele mele
nane aku sipu ulu mare terindu. Na paa mindili sirindu umbunime We meambo. nimbu
siye naa kolopo tondolo mundupu molopolie, Pulu Yemone mindi manda ulu tondoloma
telemo mele ulu tondolo aisili lupe lupema tepo, yamboma kanokolie paa mini wale
mundulimele ulu tondoloma terindu kanumu.
13
Nane Kirasinge yambo talape* mare kinie
terindu mele olandopa, ene Korini Kirasinge yambo talapemo kinie terindu mele
maniendopaye? Ulu telu mindi yambo talape lupema kinie terindu, ene Korini yambo
talapemo kinie naa terindu, akumu kongono tenjirindumunge ene umbuni sipu Mele
kalai. naa nirindu. ** Ene umbuni aku sipu naa sirindumu lawa terindu nakolo lawa
terindumunge na kinie konopu keri naa panjiku, siye kolangi.
14
Kini na ene molemelena wale yepoko sipu omb tekero* nakolo ombolie ene
umbuni te si pu Melema siei. ni mbundu naa omb. Na enenga melema konopu
monjipu limbundu naa omb. Na ene konopu monjipu kanombondo omb.
Ambolangomane anupili lapali pe liku taponjingndu melema naa nosinjilimele; anupili
lapalini ambolangoma liku taponjingndu melema nosinjilimele kanumu.
15
Aku sipu, nane
Ene lipu taponjembo. nimbu konopu sipu nanga melema ene simbu, na nanu kepe ene
simbu. Nane ene konopu olandopa monjiliomonga enene na laye teko konopu monjing
kinie papuye?
16
Aku sikenje nakolo nane ene umbuni te naa sirindu. Nakolo enenga ye marene
Pollone olio umbuni we sikimu. Yu mele naa kalemolomonga kou mone wa
limbendo nimbe pangu sikimu. Yamboma lipe taponjimbendo Siei. naa nikimu.
nilimele. Kondi toli ulu pulumu Pollo kinie pelemo. nilimele.
17
Akumu nambemuna
nilimeleye? Nane ye mare ene molemelena Pai. nimbu lipu mundurundu kanumu Enenga
melema wa linjengi pai. nimbu lipu mundurunduye?
18
Nane ou Taitasi Ene molemelena
paa pui! nimbu tondolo mundupu lipu mundurundu kinie olionga angenu te Taitasi kinie
tapu toko pale. nimbu lipu mundurundula kanumu. Pe Taitasi ene moloringine ombalie ene
nimbe pangu sipe melema wa lirimuye? Taitasi kinie oltonga konopu telu sipe pepili
kongono naa telemboloye? Oltone ulu telemboloma telu sipu naa telemboloye?*
19
I pep topo sikirumu Yuni telemo mele sumbi sipe telemo. ningu piliengi!
nimbe topa sikimu. ningu pilimeleye? Paa molo! Pulu Yemo pilipe molopili i nikiru:
Kirasini Ni. nilimo mele nilio. Nanga yambo konopu monjilio yamboma, nane ulu telioma
pali ene lipu taponjipu konopu tondolo pupili molonge uluma mindi telio. nikiru. Akumu
kolo naa tokoro, Pulu Yemone pilimo.
20
Na ene molemelena ombo kanombondo laye
mini wale pukumu. Na ene molemelena omb kinie ene Olio molopo konjimulmunge
kanopa peanga kanopili. konopu lemele mele yambo te naa kanombo. nimbu piliomonga
aku sipe mini wale pukumu. Enene na ye peangamo konopu lelko Na kanamili. ningu
pilimele mele omb kinie na kanokolie Yu aku sipe naa molemo. ningu kanonge kinie
kapola naa temba. nimbu piliola. Ombo kanombo kinie ene nambolka uluma teko
molongenje. nimbu piliomonga mini wale pukumu.
Ene kerepali ningu,
teko konjiku mele peangama nosilimele yamboma kinie
konopu keri panjiku,
popenge teko mumindili kolko,
yamboma kondo kolko liku naa taponjiku
ene eneno yu mele mele nokoko,
yambomanga ungu bulkundu ninjiku,
andoko kolo toko yamboma temane toko siku,
kara puku,
anju yando unguma naa pilku konopu telumu
naa pepili uluma yu mele mele teko embambo siku,
ulu keri aku sipema teko paa molko kenjing kinie kanombonje. nimbu piliomonga na mini
wale pukumu.
21
Ene molemelena ombo kanombomonga ungu te pea pelemola. Ene
molemelena altopo omb kinie ene kanoko molangi nanga Pulu Yemone na tepa pipili
konjimbe. Ou ulu pulu keri teringi yambomane teko kenjiringi mele kanoko keri naa kanoko
konopu alowa naa teringi liemo ulu aku sipe mele te na kinie wendo omb.
Amboma kinie yema kinie wapora toringi uluma kinie,
ye naa puku ambo naa lili yamboma
ulu kerinele teringi uluma kinie,
aku siku ulu kerime mindi tengendo waka kolko
konopu kimbu siku andoko teringi uluma kinie,
aku siku teko kenjiringi ulu kanuma kanoko keri kanoko konopu alowa naa teringinje. Ou
teringi mele we teko molomelenje. nimbu pilipu na mini wale mundupu molio. Sike aku
siku teko molangi ondu liemo kanopolie na ene kinie konopu umbuni tepili kola tembo.
PE KORINI PE KORINI
<<
12 12
>>
PE KORINI PE KORINI
<<
13 13
>>
13
1
Kini na wale yepoko sipu ene molemelena omb tekero.* Ombo tembomonga
ungu te Pulu Yemonga bokuna nilimo mele i sipe:
Yamboma pilku molangi yambo tene yambo te
ulu te tepa kenjirimu mele nimbe simbe kinie
yambo kanumuni tepa kenjimbe mele
yambo talone molo yepokone kanokolie
yu temba mele manda ningu sing kinie mindi
ungumu pilku
Yambomone sike tepa kenjirimu. ningu piliengi!
Yambo telumuni mindi nimbe simbe kinie
naa piliengi! **
2-3
Kirasini nanga kerena ungumu nimbe silimo molo molonje?
ningu pilku Liku ora si. nilimelemonga nane ou wale talo sipu ene kinie ombo molopolie
lepi lepi topo Tembo. nirindu mele kini altopo aulke suluna molopolie lepi lepi topo
nikirula: Ou ulu pulu keri teringi yamboma kinie, we yambo lupema ne pe kini kepe ulu
pulu keri telemele yamboma kinie kepe, te mundupu naa kelepo Ene pali mindili nangi.
nimb. Ulu pulu keri telemele yamboma kinie tembo. nikiru mele tembo kinie
kanoko pilkulie Kirasi yuni enge pepili ene nanga kerena mane simbe. ningu kanonge.
Teko kenjilimelemonga mane simbendo enge naa pepili mane naa simbe. ningu
kanonge.
4
Sike ou yu enge te naa perimu kinie unju perana uku toko panjiringi kolorumu
nakolo Pulu Yemonga engemone yu konde molemo. Na yu kinie tapu topo
molembolomonga yu ou enge te naa pepili molorumu mele na enge te naa pepili moliola,
nakolo na ene molemelena omb kinie Kirasi pea tapu topo molombolomonga Pulu
Yemonga tondolomo na kinie pepili ene tondolo mundupu mane simbu.
5
Ene yu mele mele eneno enenga konopuma apuruku pilkulie, Olio Kirasi sike.
Yunge ungumu sike. nimbu tondolo mundupu pilipu molemolonje. Molo molonje.
ningu piliengi!* Eneno yu mele mele paa mimi siku piliengi! Kirasi Yesusi enenga
konopuna molemo. ningu pilimele. konopu lekero. Molo aku siku manda manjiku pilkulie
Sike. nimbu tondolo mundupu naa pilipu molemolo. ningu pilngiye?
6
Te i sipu
konopu lekerola: Na kongono telio mele mimi siku kanoko pilku apurukulie Na sike
Kirasini Nanga kongono tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo molio. ningu kanangi.
konopu lekero.*
7
Na Pulu Yemo kinie ungu nimbulie, Enene ulu te teko naa kenjengi liku
taponji. nimbu mawa telio. Na Kirasini Nanga kongono tenjipui. nimbe lipe
mundurumu ye te molemo. ningu kanangi. nimbu aku sipu yu mawa naa telio. Akumu
uluri molo. Enene na kongono telio mele kanoko apurukulie Yu kolo toli yemo. nngi
liemo mandala nakolo enene ulu sumbi nilime mindi teko molangi. konopu lekero. Aku
teko molonge kinie paa papu. konopu lekero.
8
Nane ungu sikemo topo manie
mundumbu aulke te naa lemo. Ungu sikemo alieli lepa mindi pumbe uluma mindi lipu
taponjipu tembo.
9
Ene enge pepili molemelemonga na ene mindili nangi. nimbu tondolo mundupu
mane simbu enge te naa pelemo kinie konopu sipu molio. Akumunge, Pulu Yemone ene
Kirasinge yamboma olandopa olandopa sumbi siku molko kamu sumbi siku molonge
tondolomo ene sipili. nimbu yu aku sipula mawa tenjipu molio.
10
Ailimuni Na yunge
kongonomo tenjeni. nimbe ene tondolo munduku molonge nambamo na sirimu aku
nambamone ene molemelena ombolie nane ene tondolo mundupu mane naa siembo.
nimbu na kolea suluna molopolie i pepmo ene topo sipu olandopa olandopa sumbi siku
molangi . nikiru. Ailimuni Ene molko kenjing kongonomo teani. nimbe na nambamo
naa sirimu kanumu.*
11
Kapola, nanga angokeme, pep manda tambo kene Ene molai. nikiru. Ene
olandopa olandopa yambo sumbi nilime molamili. ningu aku siku molonge uluma tondolo
munduku teko, nane ene Teangi. nikiru mele pilku liku teko, konopu teluna pupili kapola
kapola molko, taka lelko tapu toko molangi. Aku siku teko molonge kinie Pulu Yemone
ene konopu monjipe, Ene konopu teluna pupe pe nipili taka lelko molangi. nilimo yemo
ene kinie molomba.
12
Pulu Yemonga yambo kake telime molemelema Angenupili. ningu ene eneno anju
yando kangulku* kondo kolko Manda molemeleye? niengi.
13
* Pulu Yemonga yambo
kake teli ya molemelemane pali Ene manda molemeleye? nikimili.
14
Aili Yesusi Kirasini ene pali we kondo kolopa molopili molko, Pulu Yemone ene pali
konopu monjipe molopili molko, Mini Kake Telimu ene kinie pali tapu topa molopili
molangi. (Aku sipe tepili.)*
Aku pea nikiru.
PE KORINI PE KORINI
<<
13 13
>>
JONO TALO SIPEMO
11
JONO TALO SIPEMO JONO TALO SIPEMO
<<
11
>>
JONO TALO SIPEMO
JONOne Wale TALO SIPE Pep Topa Sirimu Bokumu
Ungu pulu mare inie yakondo gomo 1239 molemo, aku ungumu paa kanani. Ye
mare andoko Ungu mare piliengi mane siembo, pea peamili wambo. ning kinie paa
mimi siku kanoko apuruku, kolo tolemele yemando Pea peamili wai. ni paa naa
niengi. nimbe i pep talo sipemo kepe topa sirimu.
1
1-2
Na Kirasinge yambomanga tapu ye andamone* i pepmo topo,
Pulu Yemone mako torumu ambomo kinie yunge ambolangoma kinie** sike konopu
monjilio yamboma ene pep topo mundukuru .
Nane mindi ene konopu naa monjilio. Ungu sikema olio kinie pelemo mele pe kepe
pepa mindi pumbe akumunge ungu sikema pilimele yambomane pali ene konopu
monjilimelela.
3
Ungu sikemonga ulu pulumu kinie konopu monjili ulu pulumu kinie olio kinie pepili,
Lapa Pulu Yemo kinie, yunge Malo Yesusi Kirasi kinie,* eltene olio we kondo kolko teko
konjikulu, olione walse walse ulu mare tepo kenjimul kinie olio kondo kolkolo Mindili
nangi. naa ningulu, Olio konopu pe nipili taka lelko molangi. ningil.
4
Lapane olio ungu sikema pilku liku teai. nirimu mele nunge ambolango marene
pilku liku teko molemele kinie kanopolie na paa konopu sipu molio.
5
Ambo peangamo,
Olio oliolio anju yando konopu monjemili. nikiru akumu nane ungu mane konde te pep
topo naa sikiru, molo. Olio kokele Kirasinge yamboma molopolie pilirimulu ungu manemo
nimbu pep topo sikiru.*
6
Konopu monjimul mele i sipe: Olio yuni Teai. nirimu mele
ungu manema pilipu teamili. Yuni Teai. nimbe ungu mane sirimu ene ou pulu pulu piliringi
ungu mane kanumu Ene anju yando yamboma konopu monjiku molai. nirimu kanumu.*
7
Kolo toko yambo kondi toko,* Yesusi Kirasi manie omba mana ye au lerimu. naa
nilimele** yambo aisili koleamanga pali andoko molemele. Akumunge Olio oliolio anju
yando yamboma konopu monjemili. nimbu pep tokoro. Aku yamboma kolo toko
yambo kondi tolemele yamboma, Kirasi kinie opa touma*** molemele.
8
Ene Mele limul.
ningu kongono mindili siku telemelema Omba manie pumbe. ningu nokoko konjiku ingi
siku ambolko molangi. Ene mele kaloli peanga simbema pali ling kinie papu.
9
Yambo te
Kirasinge unguma tondolo mundupe ambolopa naa molopa, ungu te lupe piliembo. nimbe
pumu liemo Pulu Yemo yu kinie pea tapu toko naa molembele. Yambo te Kirasini ungu
mane silimo unguma tondolo mundupe ambolopa molomu liemo Lapa kinie Malotolo yu
kinie pea tapu toko molemele.
10
Yambo tene Ungu te nimbu simbu okoro. nimbelie i unguma mele naa nimbe ungu
te lupe nimbe simu liemo yu enenga ulkemanga naa mengo puku, Nu okonoye? ningu ki
naa liengi.
11
Yambo tene Nu okonoye? nimbe ki lipe Papu okono. nimb yambomo
omb yambomone tepa kenjipe molomba yambomo lipe taponjipe yu pea telembele.
12
Nane ungu aisili pep topo ene silke nakolo na olio paa kamu konopu aili tepo sipu
molamili kene ene molemelena ombo mongone kanopo ene kinie ungu nimbu sipu
molambo. nimbu pilipulie pep naa toli siye kolkoro.
13
Nunge angena, Pulu Yemone Nanga molopili. nimbe mako torumu ambomonga
ambolangomane Nu moloi. nilimele.
Aku pea nikiru.
<<
11
>>
PE PITA
11
22
33
PE PITA PE PITA
<<
11
>>
PE PITA
PITAne Pep PE Topa Mundurumu Bokumu
Pitane I Pep Topa Mundurumumunge Ungu Pulu Mare
Pita yuyu yunge ungu te inie yakondo gomo 1202 molemo.
Pitane konopuni pilipelie pep te ou topo mundurumumu kinie i pep pe topa
mundurumu akutolonga pulumu inie Pe Pita 3:1 molemo. Ulu peanga kake telime
mindi konopu kimbu siengi. nimbu i pep talo topo sikiru. nirimu. Nakolo Pep te ou
topa mundurundu. nirimu bokumu olio Ou Pita nilimolo bokumu molo te lupenje,
mimi sipu naa pilimolo.
I pepmonga ungu pulumu i sipe mele: Ungu kolo tolime mane silimele yemane
Kirasinge yamboma Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu kinie molko
konjilimele ulumu kinie tepo kenjipu, topo manie mundemili. ningu andoko telemele
yemanga unguma Kirasinge yambomane paa naa piliengi! Yesusini Nanga
kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane ningu siringi unguma mindi
Sike. ningu tondolo munduku piliengi! Aku siku tenge ulumuni Pulu Yemo kinie Aili
Yesusi Kirasitolo molembele mele paa piling. Yesusini ou lipe mundurumu yemane
Yesusi yu mongone kanoko, yu kinie andoko, yuni ene mane sirimu unguma sumbi siku
piliringi. nimbe pep torumu.
Ungu te: Yesusi olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili
Yemo wale aisili nirimu akumu 1:1,11, 2:20, 3:1-2,18 molopa, aku mele ungu te 3:15
molemo. Aku ungumunge ungu pulumu boku ambolkonomonga alsena anjukundu 21.
kisim bek, 21.3. Man Bilong Kisim Bek Yumi.
Ungu te: Yambo marene ningndu: Yesusi kelepa naa omb. niringi. Nakolo i
pepmone nimbendo: Sike yu welea naa olemo, nakolo Pulu Yemone Yambo telu kepe
kolea kerine naa pupili. Konopu alowa teangi. nimbe taka lepa nokopa molemomonga
Yesusi welea naa olemo. nilimo. (Aku ungumu 3:9 molemo.)
Pe Pita 2 kinie Jutu 4-18 kinie ungu aisili paa telu sipe mele molemo.
1
1
Na Saimono Pita, Yesusi Kirasini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe
mundurumu yemo,* na yunge kongono tenjili kendemande yemo molopolie i pepmo
topo sikiru .
Olionga Pulu Yemo, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili
Ye** Yesusi, Pulu Yemone Simbu. nimbe mana lipe mundurumu ye Kirasimu, yuni
uluma sumbi sipe telemomonga olio*** Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo ulu
peangamo ene aku siku Sike. ningu tondolo munduku pilimele yamboma, ene i pepmo
topo sikiru.
2
Pulu Yemo kinie olionga Aili Yesusitolo pilku imbi silimelemonga eltene ene paa we
kondo kolko teko konjilimbele mele kinie, Ene konopu pe nipili taka lelko molangi.
nilimbele mele kinie olandopa olandopa pupili.
3
Pulu Yemonga tondolomo Yesusi kinie pelemo, aku tondolomone olio molopo
konjipu Pulu Yemonga unguma mindi pilipu lipu temolo ulu pulumu sirimu. Tondolo pa
telimu pepa, ulu peangamanga pulumu pelemo yemone olio Nanga yamboma molangi
wai. nimbe walsirimu yemo pilipu imbi silimolomonga yunge tondolomone aku sipe ulu
pulumu sirimu.
4
Aku sipe molopa aku terimumunge yunge melema olio Simbu. nimbe ou
nimbe panjirimu mele paa tondolo puli peangama sirimu. Simbu. nimbu, nimbu
panjirindu melema simbu ene kinie pemba kinie Pulu Yemo yu molemo mele ulu pulumu
ene kinie pepili molko; mana yambomanga konopumane melema kanoko konopu monjiku
paa molko kenjiku, ulu keri telemele uluma ene Pulu Yemonga yamboma aku siku teko
molko naa kenjengi! Aku sili ulu kerime liku bulu siku, Pulu Yemonga yamboma molko,
molko konjengi . nimbe, yu Simbu. nirimu mele paa tondolo puli peangama sirimu.
5
Aku terimuna ene aku siku molemele kene ene Sike. ningu tondolo munduku
pilimele mele* aku siku kepe ulu peangama mindi paa mimi siku pilku tondolo munduku
teangi. Pe tondolo munduku ulu peangama tenge mele aku siku kepe Pulu Yemo kinie
Yesusi Kirasitolo molembele mele kinie nilimbele unguma kinie paa pilku konjengi.**
6
Pe
Pulu Yemo kinie Yesusi Kirasitolo pilku konjilimele mele, aku siku kepe ene eneno ulu pulu
kerime waka lemba kinie Paa naa teamili. ningu eneno kangimu nokoko konjiku ulu kerime
naa teangi. Pe eneno kangimu nokoko konjiku ulu kerime naa tenge mele aku siku kepe ene
kinie umbunime wendo omb kinie tondolo munduku molko taka lelko umbunime meangi.*
Pe umbunime tondolo munduku taka lelko menge mele aku siku kepe Pulu Yemonga
yamboma molemolo. ningu yunge unguma mindi pilku liku teko molangi.
7
Pe Pulu
Yemonga yamboma molkolie yu kanopa peanga kanolemo uluma tenge mele aku siku kepe
Kirasinge yamboma Olionga kandi angenupilime. ningu konopu teluna pupili kapola
kapola molangi. Pe Kirasinge yamboma Pulu lemoma. ningu molonge mele aku siku kepe
anju yando paa konopu monjiku molangi.
8
* I ulu peangama tondolo munduku
ambolko aku uluma ene kinie tondolo pupili molongi liemo olionga Aili Yesusi Kirasi** ene
pilku imbi silimele mele olandopa olandopa langi aisili mongo tomba. We manie naa pumbe
kene aku siku uluma teko molangi .
9
Nakolo Kirasinge yambo te aku sipe ulu
peangama naa tepa molemo yambomo yu mongo keri lemo yambo te sulu tepa lemo
melema naa kanopa, paa nondopa lemo melema mindi kanolemo yambo aku sipe te
molemo. Yuni ulu pulu keri ou terimuma Pulu Yemone kulumiye topa yunge konopu
tepa kake tenjirimu mele kini naa pilipe komu silimo.
10
Akumunge, nanga angokeme, ene Pulu Yemone Nanga yamboma molangi wangi.
nimbe walsipe mako torumu kene Paa yunge yamboma molopo mindi pamili. ningu
tondolo munduku molangi. Aku siku tenge kinie ene umbuni tene topa manie naa
mundumbe, enene yu manda munduku naa kelenge.
11
Aku siku teko molonge kinie
olionga Ailimu, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Ye Yesusi
Kirasimunge kolea, yu ye nomi kingi molopa nokopa mindi pumbe akuna* Molamili.
Sukundu wai. nimbe konopu sipe kune lipe nosinjimbe.
12
Akumunge,* sike nane nikiru mele ene ungu sikemo pilku Paa sike. ningu tondolo
munduku piliringi mele kini we pilimele nakolo Aku unguma komu naa siku munduku naa
keleangi. nimbu taki taki nimbu simbundu altopo nimbu sikiru.
13-14
Olionga Aili Yesusi
Kirasini na nimbe sirimumunge Na wale laye kolo nanga kangimu sele ulke melena
molopolie,* mundupu kelembo. nimbu pilipulie Kini na i sele ulkena* we molopolie Ene
ou ungu piliringime paa konopu kimbu siku molangi. nimbu nane altopo nimbu silio akumu
papu telio. konopu lekero.
15
Pe kepe, nanga kangimu mundupu kelepo pumbu kinie
ene ungu nimbu silioma kelko mimi siku pilku konopu kimbu siku molangi. nimbu ene
unguma mimi sipu nimbu sikiru mele tondolo mundupu nimbu simbu.
16
Olionga Aili Yesusi Kirasi yu paa tondolo pelemo mele kepe, yu pe kelepa yando
omb mele kepe, ene nimbu sirimulu kinie olione olionga konopuna pilipe konginjili
pelemomone kange temanema tepo mimi tepolie naa nimbu sirimulumunge Yesusi mana
molorumu kinie pea molopolie, tondolo pa telimu yu kinie molorumu mele mongone
kanorumulu mele ene temane topo sirimulu. We naa nirimulu.
17
Olio kanopo molamili
mulu kolea tondolo pa telimu pelemo koleana ungu te wendo ombalie yundu nimbendo:
I nanga paa konopu monjilio kangomo.* Yu nane konopu sipu molio yemo. nirimu kinie
Lapa Pulu Yemone Yunge imbimu paa ola molopili. Tondolo pa telimu yu kinie pepili.
nirimu.
18
Olio yu kinie Pulu Yemonga ma pangine ola molorumulu kinie kanu ungumu mulu
koleana maniendo orumu kinie olio pilirimulu kanumu.*
19
Akumu kanopo pilipulie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilkulie yando
yamboma ningu siringi yemane ningulie bokuna toringi mele pilipulie Paa sike niringi.
nimbu tondolo mundupu pilimolo akumunge enenga unguma mimi siku pilkulie pilku lngi
liemo paa papu. Pilkulie pilku ling kinie ene lipe taponjimbe mele i sipe: Ipulueli kolea
sumbulu tolemo kinie tepe llame pa tenjipe nomba molopili kolea tangolemo. Aku ye Pulu
Yemonga unguma ningu moloringime ene tepe llame mele. Pe kolea tangombando*
kombukandipime pali kumbulupe, telu mindi kamu tondolo pa tepa angilimo mele aku sipe
mele Yesusi kanu kombukandipimu mele omba olionga konopuna sukundu omba
angilipili. ningu kanu yemanga unguma isili ou konopuna pepili mimi siku pilku molangi.**
20
Ene ungu aili te pilingmu i sipe: Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yando
yamboma ningu siringi ye kanumane Pulu Yemonga bokuna toringi unguma ene eneno ungu
pulu te konopuni pilkulie bokuna naa toringi.
21
Pulu Yemone ungu umbu tonjimu ungu te
pilipu i sipu i sipu nikimulu. I sipe i sipe wendo omb. niringi ungu akumanga ungu telu
kepe yemane eneno Ungu mare konopuni pilipulie yamboma nimbu siemili. naa niringi.
Mini Kake Telimuni enenga konopuna sukundu molopalie nimbe sirimu mele pilkulie Pulu
Yemonga ungu te nikimulu. ningu yamboma ningu siringi.
PE PITA PE PITA
<<
11
>>
PE PITA PE PITA
<<
22
>>
2
1
Sike ou ye marene Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma mindi pilkulie yamboma
sumbi siku ningu siringi nakolo marene Pulu Yemone ungu umbu tonjilime naa pilku we
kolo toko yamboma ningu siringila.* Kini aku sipela ene molemelena ye marene Yesusi
Kirasinge unguma mane sikimulu. ningu kolo toko mane sing. Kanu kolo toko mane
sing yemane Ene tondolo munduku pilimele mele munduku keleangi. Olio mane sikimulu
unguma Sike. ningu tondolo munduku piliengi! ningu kiyongo ningu ongo kolo toko
kondi toko Pulu Yemo kinie kapola kapola molongendo i siku i siku teangi. ningu
ungu paa lupe mare mane sing. Ailimuni Ene kolea kerine naa pangi. nimbe enenga nimbe
kolonjirimu, yunge mememone ene kelepa yando lirimu akumu kepe Molo. ningu bulu
sing. Aku tengemonga ene eneno tamburembu mindili nongo molko kenjing aulkemo
akising.
2
Kirasinge yambo aisilini kanu yemane pipili naa kolko amboma kinie andoko
wapora toko tenge mele manda lelko tenge. Aku tengemonga yambo mare kanokolie ungu
sikemo pelemo temane peangamo* marake mele teko ungu taka tonjing.
3
Kanu mane sili
yemane Mele aisili lipu nosemili. ningulie ene eneno konopuni piling temanema kolo toko,
ene temane toko sikulie Kou mone melema siei. ningu pangu sing. Nakolo aku tenge
mele Pulu Yemone koronga ou pilipelie ene kote pilipe Mindili nangi. nimbe, nimbe
panjirimu. Ene mindili nonge. nirimu ungu kanumu manie naa purumu. We nokopa
molemo.
4
Pulu Yemone kanu yema sike mindili simbe. nimbu tondolo mundupu
pilimolomonga pulumu i sipe: Ou mulu koleana angello marene ulu pulu kerime teringi
kinie Pulu Yemone ene mundupe naa kelepa, Kote walemo wendo omb kinie kote teangi,
ou ka ulke paa sumbulu toli koleana nokoko molangi. nimbe ka senene ka topa mindili
nonge kolea kerine lipe mundurumu kanumu.
5
Koronga ou moloringi yamboma kepe Pulu
Yemonga ungumu naa pilku yu bulu siringi kinie mundupe naa kelerimu. Ene kolangi none
topili. nirimu kanumu. Nakolo none yamboma torumu kinie Noane Yamboma sumbi
siku molangi. nimbe yamboma mane sirimu ye kanumu kinie yunge yambo yepoko pakara
kinie ene Pulu Yemone None naa topili. nimbe lipe taponjirimumunge ene manda
moloringi.*
6
Kolea aili Sodomo kinie Gomoratolonga yamboma Teko kenjikimili kene
kolangi. nimbe Pulu Yemone kanu koleatolo tepene topa kalorumu kinie kanu koleatolo
tepe keku lerimu kanumu.* Yambomane na kolea Sodomo Gomoratolo topo kalorundu
mele pilkulie nanga unguma naa pilku na bulu sing yamboma kinie aku sipu umbuni mare
simbu mele piliengi! nimbe aku terimu.**
7
Kanu koleatolo tepene topa kalorumu kinie
Pulu Yemone ye sumbi nili LLoto mindi lipe taponjipe Naa kolopili. nimbe wendo lirimu
kanumu. Yambomane ulu paa kerime teko wapora toli ulu lupe lupema teringi kinie LLoto
yu paa kanopa keri kanopa paa kamele umbuni kolorumumunge lipe taponjirimu.
8
(Kanu ye
konopu sumbi nimbe pelimu Sodomo molopa walemanga pali kanorumu kinie Sodomo
yamboma alieli ungu manema pulue toko paa ulu lupe lupema teko kenjiringi mele
kanopalie yu mini wale mundupe konopu paa umbuni tepili molorumu.)
9
Ailimuni* teko kenjiringi yamboma kinie yambo sumbi nilime kinie sike aku sipe
mele terimu liemo yuni yunge ungumu pilku liku ulu peangama telemele yamboma kinie
umbuni wendo olemo kinie yuni Umbuni naa tepili. nimbe manda lipe taponjimbe mele
yuyu pilipe, ulu sumbi nilime naa teko, teko kenjilimele yamboma kote walemo wendo
omb kinie pundu tomba mele yuyu pilipe, aku walemo wendo ombndo kini kepe ene
mindili sipe molemo.
10
Ou we konopu kerimuni* waka kolemo mele pilkulie yambo mare
ambo molo ye mare kanoko Ulu te telemelkanje papu. konopu lelko, wapora toko ulu paa
kalaro mololime teko, Pulu Yemo kinie namba pelemo yambo ailime kinie akumanga
ungu mane tene olio naa nokolemo. ningu liku bulu siku, aku telemele yamboma mele kaloli
keri aisili olandopa simbe ling.
Kanu yambo kerime ene molemelena andoko kara puku, enenga konopumuni pilimele
uluma mindi andoko teko, mulu koleana angello tondolo pulimo ailime kepe pipili naa
kolko ungu taka tonjiku, telemele.
11
Kanu yema maniendopa, enge te naa pelemo,
angelloma ene olandopa, enge paa pelemo, nakolo kanu yemane teko kenjilimele mele
angellomane kepe Ailimunge kumbikerena kanu yemanga ungu bulkundu ninjiku Paa teko
kenjilimele. naa nilimele.
12
Nakolo kanu yema, mele takarama konopu naa pelemo mele,
aku sipe konopu naa pelemo. Mele takarama konopu kimbu naa silimele. Ulu te tenge mele
naa pilkulie walu telemele. Mele takarama walu molko, waloma walu lelko, yamboma
molemelena walu andolemele kinie yambomane ene toko konjilimele aku sipe mele kolo
toko mane sili ye kanumane ungu ningme mimi siku pilku naa ningu, unguma ningu
kenjilimele. Aku siku telemelemonga mele takarama walu andolemele kinie yambomane ene
toko konjiku mindili silimele mele ene yamboma kepe aku siku mindili nonge.
13
Kanu yemane yamboma teko kenjiku umbunime silimelemonga ene eneno mele
kalolimu lingndu mindili nongela. Tangoli kepe langi aisili nombo no tondolomo nombolie
konopu simul. ningulie, ene pep topo sikiru yamboma kinie langi nongo no nongo,
teko kalaro monjiku enenga imbime teko kenjiku, teko pipili konjilimele.* Kanu yema aku
siku kolo toli uluma telemele akumu konopu siku telemele.
14
Alieli amboma kanoko
mongo kenge teko ene kinie pea wa ulu kerinele teamili. ningu, ulu kerimu mindi teko
molemele. Kirasinge yambo mare tondolo munduku naa molemelema kondi toko Olione
telemolo mele pea teamili. ningulie ene kinie ulu pulu kerime telemele. Ene melema kanoko
konopu monjilimele ulu akumu eneno sukuli mele teringimunge kini yambomanga melema
liemili. ningu konopu monjiku molemele. Pulu Yemone aku telemele yema Paa
molko kenjengi! nimbe, nimbe panjirimu.
15
Kolo toko kondi tolemele kanu yema aulke
sumbi nilimu munduku kelko ene kekelepa toko, ye Beo malo Bellame purumu aulkena
lombili pulimele. Bellame yu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimumu pilipe yamboma
nimbe sirimu ye te* molorumu nakolo ulu keri te tepa kenjimbemonga kou mone mele
kalolimu sing limbe akumu konopu monjipelie ulu te sike tepa kenjirimu.
16
Kongi dongime
ungu naa nilimele nakolo telu mindi, Bellame kekelepa topa ulu te tepa kenjimbe terimu
kinie, Mundupe kelepili. nimbe, Bellame yu pumbe aulkemo pipi sipe, yu iri topa yambo
ungu nilimele mele ungu te nimbe Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma
nimbe sirimu ye kanumundu Teko kenjikinu. nirimu.*
17
Kanu yema no pikipe wendo omba kumbululimo mele ene aku silime.
Yambomane no namili. ningu no pikipe wendo olemona pilimele kinie kumbululimona
manda naa nolemele. Kupe topa pombera tolemo kinie kanokolie Lo tomba. ningu
konopu siku nokoko molemele nakolo poporomene kupema we topa memba pulimo
mele kanu yema aku silime molemele. Aku sipe, yamboma lipe taponjimbe ungu te kanu
yema kinie naa pelemo. Pulu Yemone aku yemanga kolea sumbulu topa paa pombera
toline molonge koleamo tepa mimi terimu.
18
Enene ungu nilimele akuma aroma toko
nilimele, kanu unguma tondolo te naa pelemo ungu wema. Ungu aisili kara puku ningu,
yamboma kondi toko Enenga ou-we-konopumu pepili* kangimuni wapora andopa topa,
ulu kerime tembando waka kolemo uluma teangi. nilimele. Pulu Yemone Naa teangi.
nilimo uluma ulsukundu yambomane telemele uluma yambo mare isili mindi wendo ongo
Kirasinge ungumu Sike. ningu molemele yamboma Olionga unguma piliengi! ningu
kondi tongendo aku telemele.
19
Teko kenjilimele ye kanumane enendo ningindu: Olio
telemolo mele manda lelko tenge kinie uluma pali enenga konopuni pilimele mele manda
tenge. Yambo tene molo ungu tene ene naa nokomba. nilimele nakolo ene eneno ulu kalaro
molemomane ene tepa kenjimbe ulumanga kendemande yema molemele, aku ulu kalaro
molemo ulumane kanu yema mindili sipe nokolemo. Meltene yambo te Kongono
kendemande tenji. nimu liemo yu aku melemonga kongono kendemandemo molemo
akumunge kanu yema aku siku kongono kendemande yema molko, We molemolo.
konopu lemele mele sike we naa molemele.
20
Yesusi Kirasi, olionga Ailimu, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena
Wendo Lili Yemo,* kanu yemane ou pilkulie Yu sike aku sipe yemo molemo. ningu
pilimele ulumuni Ma koleana ulu pulu kerimene ene pipi sipe naa ambolopili. Kanu uluma
munduku kelko wendo wangi. nimbe lipe taponjirimumunge we kapola molemele nakolo
altoko sukundu pngi liemo ulu pulu kerimene ene ka sing kamu paa molko kenjing. Ou
wendo naa wangi sike ka ulkena mele molko, molko kenjiringi nakolo altoko sukundu pngi
liemo paa kamu olandopa molko kenjing.**
21
Yamboma sumbi siku molonge aulkemo* kanoko sukundu ongolie altoko ulsu puringi
ye kanumane yamboma sumbi siku molonge aulkemo ou naa kanolemelkanje papu. Kini
aku aulkemo kanokolie, Yesusinge ungu mane nimbu sirimuluma** pilku likulie
munduku kelko liku bulu siringi liemo paa kapola molo.***
22
Aku telemele yambomanga
ungu iku tondolo kanga talo sike pelemo. Akutolone nimbendo:
Te: Owa tene meku topalie
anju pupe pe kelepa yuyu omba nolemo.
Te: Kongi te no lenjilimele kinie
pe kelepa oline pupe peko pelemo..*
nilimo kanutolondo nikiru.
PE PITA PE PITA
<<
22
>>
PE PITA PE PITA
<<
33
>>
3
1-2
Nanga konopu monjilio yamboma, i pep tokoromo enenga topo mundunjimbundu
wale talo sipu tokoro. Nane pilipulie i pep tokoro mele nimbu siembo: Yesusi ou mana naa
opili koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
yemane* Ailimu pe omb mele ningu siringi bokuna molemo unguma kepe, pe kini
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane** Ailimu olionga
Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Ye*** Yesusini ungu manema ene
nimbe sirimuma pilkulie yando yamboma ningu siringi unguma kepe, enene kanu unguma
ou pulu pulu piliringi mele kelko pilku konopu kimbu siku molangi. nimbu pep te ou
topo sirindula, kini imu kepe topo mundumbundu ungu pulu telumu pilipulie i pepmo
tokoro.
3
Ungu te ou nimb tekeromo mimi siku piliei: Yesusi omb kinie mulu matolo
pora nimb walemo nondopa wendo omb walemanga yambo mare ongo eneno enenga
konopu lelko Paa teamili. ningu piling ulu kerime mindi tenge yambo mare ene
molongena ongo ungu taka tonjikulie*
4
ningindu: Yesusi yu Pe kelepo yando omb.
nimbe, sike nimbe panjirimuye? Aku liemo kini tena molemoye? Olionga lapalime
koloringi wale kinie kepe, yandopa yandopa kini wale kinie kepe, ou pulu pulu melema
wendo ombalie lerimu mele yandopa kini we aku sipe lepa mindi pulimo. Ulu te lupe
wendo naa olemo. ning.
5
Nakolo aku yambomane Uluma ou pulu pulu wendo orumu
mele paa naa pilimolo. ningu komuma pipi silimele. Pulu Yemone nirimu ungumuni
mulmu wendo omba, mamo nona wendo omba lerimu.*
6
Kanu kinie pe Pulu Yemone
nirimu ungumuni ou nona mamo wendo orumu kanu nomo kelepa molopa ola ombalie
mama pali aki topa, moloringi melema pali topa konjirimu.*
7
Aku sipe mele Pulu Yemone
Pe tembo. nirimu mele paa sike aku ungumuni temba. Pulu Yemone yu liku bulu siku
teko kenjilimele yambomanga kote tenjipe ene mongo lipe simbe walemo wendo
ombmonga Isili ou mulu matolo we lepili. nilimo. Kanu kote walemo wendo omb kinie
mulumu kinie mamo kinie tepene nopili. Isili ou we lepili. nirimumunge kini yunge ungu
nirimumuni mulu matolo aku walemo wendo ombmonga we nokoko lembele.
8
Nanga konopu monjilio yamboma, ulu telumu komu naa siengi. Ailimuni* pilipelie,
ponie wane tausini wale telu mele pilipe, wale telumu ponie wane tausini mele pilipe molemo
kanumu** komu naa sieyo.
9
Ailimuni Omb. nimbe, nimbe panjirimu kanumunge
yambo marene Welea naa okomo. ningu pilimele. Nakolo yambomane ningu pilimele
mele yuni aku sipe nimbe naa pilimo. Yambo mare ulu pulu keri telemelema konopuna
we pepili molemelemonga mindili nongo molko kenjing koleana pung, kapola naa
temba. Ene kondo kolopolie, ulu pulu keri telemelema kanoko keri kanoko munduku kelko
konopu alowa teangi kene ene molemelena welea naa pambo. Ou konopu alowa teangi kene
ya ou nokopo molambo. nimbe pilipe welea naa olemo.
10
Nakolo Ailimu omb walemo paa sike wendo omb. Wa noli ye te omb. ningu
nokoko naa molangi lipe sinjipe olemo mele aku sipe wendo omb.* Omb kinie mulumu
tepe ungu nilimo mele sukuraka nimbe pora nimbe, Pulu Yemone mele kangamane mana
lemo mele terimuma pali tepene nomba pora simbe. Pe mamo kinie mana lemo melema
kinie pora nimbla.**
11-12
Kanu melema pali aku sipe pora nimb. ningu pilkulie ene kini nambolka yambo
mele molonge kinie papuye? Enene Pulu Yemonga walemo omb. ningu nokoko molkolie
Paa welea opili. ningu ulu pulu peangama kinie Pulu Yemonga yamboma manjipu
molamili. ningu yuni ulu kake telime nimbe kanolemo uluma teko molangi. Pulu Yemonga
Walemo wendo omb kinie tepene mulumu nomba pora sipe, tepe paa kondoline Pulu
Yemone mele kangamane mana lemo mele terimuma pali no lemba.
13
Sike aku sipe
ulumu wendo omb nakolo olione pilipulie Pulu Yemone olionga Mulu konde te
kinie ma konde te kinie tenjimbu. Kanuna ulu sumbi nilime manjipe pemba. nimbe, nimbe
panjirimu. Kanu mulu ma kondetolo wendo omb. nimbu olio konopu sipu nokopo
molemolo.
14
Akumunge, nanga konopu monjilio yamboma, Aku sipe uluma wendo omb.
ningu konopu siku nokoko molemele kene Yuni omba na kanomba kinie, na paa konopu
kake tepili, mongo simbe ulu te paa naa pepili, yu pea paa kapola kapola molambili, paa aku
sipu molambo omba kanopili. ningu yu mele mele aku siku molko yu nokoko molayo.*
15
Olionga Ailimu welea naa omba taka lepa molemo kanumunge pulumu ene pilku
molangi.* Yamboma lipe taponjipe, Mindili nolemelka aulkena wendo ongo, yu kinie pea
molko konjing aulkena pangi. nimbe** taka lepa nokopa molemo kanumu pilku molai.
Olionga konopu monjilimolo angenu Pollo Pulu Yemone pilipe konginjili sirimumunge nane
ya nikiru mele yuni aku sipe pep topa sirimula.
16
Yuni koleamanga pali pep topa sirimu
akumanga pali nane ya pep topo Ailimu kelepa omb. nikiru mele telu sipe mindi
nirimu. Sike yunge pepna ungu tolemomanga pulu mare pilimulundu perelemolo, kanu
unguma pilipe konginjili naa pepa, tondolo munduku naa pilimele yambomane lawa teko
mane silimele, kanu yambomane Pulu Yemonga bokuna molemo ungu mare kepe yamboma
lawa teko mane silimele. Aku telemelemonga Pulu Yemonga kote walemo wendo omb
kinie mindili aili teko nonge aulkemo ene eneno akisilimele.
17
Akumunge, paa nanga pulu lemo yamboma, kanu yemane pe ene kondi tonge
ulu aku sipema wendo omb mele ou pilku molemele kene mimi siku pilku konjiku molangi.
Pulu Yemonga ungu manema naa pilku, pulue toko kolo toli yemane olio kondi toko
mane singndu lawa teko unguma ningu sing kinie pilipulie tondolo mundupu pilipu
molemolo mele mundupu kelemolo. Akumu manie pumbe. ningu mimi siku pilku molai.
18
Yesusi Kirasi olionga Ailimu, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo
Lili Yemo, Yuni olio we kondo kolopa tepa konjilimo mele pilipu molemolo akumu
olandopa olandopa aku sipu pilipu molamili. ningu molko, yuni telemo mele kinie yu
molemo mele kinie olandopa olandopa tondolo munduku mimi siku pilku molangi.
Imbi paa ola molemo yemonga imbimu kini kepe pe pe alieli kepe yambomane
ambolko ola linjiku molangi. Aku sipe sike tepili.
Aku pea nikiru.
PE PITA PE PITA
<<
33
>>
PE TESALLONAIKA
11
22
33
PE TESALLONAIKA PE TESALLONAIKA
<<
11
>>
PE TESALLONAIKA
Pollone TESALLONAIKA Yamboma Pep PE Topa Sirimu
Bokumu
I pepmonga ungu pulu mare inie yakondo gomo 1026 molemo, akuna kanoko
pilini.
1
1
Pollo kinie Saillasi kinie Timoti kinie olione
ene Kirasinge yambo talape* kolea aili Tesallonaika molemelema
i pepmo topo sikimulu. Pulu Yemo olio kinie ene kinie olionga pea Lapamo kinie, Aili
Yesusi Kirasi** kinie, pea tapu toko molemele yamboma, pep topo sikimulu.
2
Lapa Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolone ene we kondo kolkolo, Ene konopu
pe nipili taka lelko molangi. niengili.
3
Angokeme, alieli ene nimbu pilipu konopu lipu mundupulie Pulu Yemo kinie Ange.
nimul mele mundupu kelemulu liemo keri. Ene Kirasi kinie yunge ungumu Sike.
ningu tondolo munduku pilimele mele olandopa olandopa tondolo munduku pilku, ene
eneno anju yando konopu monjilimele mele olandopa pulimo akumunge alieli Pulu Yemo
kinie Ange. nilimolo mele alieli aku sipu nimbu molomolo kinie papu.
4
Enene aku siku
telemelemonga Pulu Yemonga yambo talape kolea lupe lupe molemelemanga andopo, ene
kapi nimbu imbi ambolopo ola linjipu, yambomane ene umbuni silimele kinie ene mindili
nolemele nakolo tondolo munduku molko Kirasinge ungumu Sike. ningu tondolo
munduku piliringi mele siye naa kolko, kini kepe Akumu sike. ningu tondolo munduku
pilku molemele mele konopu sipu temane topo silimolo.*
5
Ene teko molemele mele kanopolie, Pulu Yemone yamboma sumbi sipe apurulimo
apurumbe. nimbu kanolemolo. Ene ulu aku sipema wendo olemo akumunge Pulu
Yemone ene pilipe apurupe konjipelie Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo
koleana* manda Kamu sukundu wangi. nimb mele lipe ora silimo. Kini Pulu Yemo ye
nomi kingi molopa nokolemo talapena molemelemonga mindili nolemele kanumu.
6
Pulu
Yemone yamboma sumbi sipe apurulimo, akumunge ene mindili silimele yamboma yuni
Mindili nangi. nimbe,
7
ene mindili nolemele yamboma kinie olio kinie pea konopu
wayongo siku molangi. nimb. Aili Yesusi yunge angello enge nilime kinie mulu koleamo
mundupe kelepa tepe aili tepa nomba pembana omba mona angilimbe kinie i ulumu wendo
omb.
8
Yu aku sipe ombalie Pulu Yemo naa pilku tapu toko naa molko, Aili Yesusinge
temane peangamo pilku liku tenge panjiku naa telemele yamboma aku telemelemonga
pundu tombando Mindili nangi. nimb.*
9
Teko kenjilimelemonga pundu tomba mindili
nonge mele i sipe: Pulu Yemone Ailimu molombana puku naa molko, yunge tondolo paa
olandopamonga pa tondolo tepa teline ongo naa molko, paa anju pangi. nimbe makoropa,
ene kamu topa manie mundumbe, molko kenjiku mindi pung.
10
Yunge yambo kake
telimene yu kapi ningu, yu sike ningu tondolo munduku pilimele* yambomane yunge imbi
ambolko ola linjengi. nimbe omb walemonga kanu uluma wendo omb. Olione ene ungu
nimbu sirimuluma Sike ningu tondolo munduku piliringimunge yu omb kinie enene
kepe pea yu kapi ningu imbi ambolko ola linjingla.
11
Akumunge Pulu Yemone Ene nanga yamboma molangi wai. nirimuna moloringi
mele kini ene kanopa peanga kanopa Wai. nirindu mele manie naa pupili. nipili..*
nimbu olione alieli Pulu Yemo kinie enenga nimbu mawa tenjilimolo. Yunge tondolomone
ene ulu peangama teamili. nilimele uluma Sike teangi. nimbe lipe taponjipe, ene Yu
sike. ningu tondolo munduku pilkulie kongono telemele kongonoma Peanga lepili. Teko
konjengi. nipili. nimbu yu mawa tenjilimolo.
12
Aku tengemonga yambomane olionga
Aili Yesusinge imbi ambolko ola linjing kepe, yu ene kinie molombamonga enenga imbi ola
molombala. nimbulie aku sipu enenga nimbu Pulu Yemo mawa tenjilimolo. Olionga Pulu
Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolonga we kondo kololi ulumuni aku uluma paa sike wendo
opili.
<<
11
>>
<<
22
>>
2
1
Angokeme, olionga Aili Yesusi Kirasi* kelepa yando omba olio lipe maku tomba
aku ulutolo wendo ombmonga olio ungu te nimul tekemolomo ene komu tenjiku
molangi. nimbu nikimulu.
2
Yambomane tondolo munduku ningulie Ailimunge walemo
koronga wendo omu. ning kinie ene konopu aisili kimbu siku mini wale munduku pungu
pungu ningu naa molangi. nimbu ene tondolo mundupu mawa tekemolo. Kolo tokolie
Pulu Yemone ungu umbu tonjimu ungu te pilindu nimbu siembo. ningulie aku siku ning
kinie, molo Pollone ungu te nimbe mundumumu niembo. ningulie aku siku ning kinie,
molo pep toko sikulie Na Pollone i pepmo topo sikiru. ning kinie, aku siku kolo toko
Ailimunge Walemo koronga wendo omu. ning kene uluri naa teai .
3
Nakolo
Yambo tene aku sipe kolo topa kondi tomba. ningu ungu nimbma naa pilku, Nikiru
ungumu piliengi. nimbe ulu mare temba kinie naa kanangi. Kanu walemo ou we wendo
naa omb. Ou yambo aisilini Pulu Yemo kinie kara puku Yunge ungumu paa naa pilimolo.
ningu bulu siku liku su sing walemo ou wendo omb. Aku tenge walemonga ye tene
ungu manema pulue topa paa tepa kenjimbe yemo, Pulu Yemone ou mako topa Kolea
kerine lipu mundumbu. nimbe, nimbe panjirimu yemo wendo omba mona molomba.
Aku ulumu ou wendo omb, Ailimunge walemo pe wendo omb.
4
Kanu yemone
yamboma Olionga pulu yema ningu popo toko kapi ning pulu yema Manie pupili.
nimbe, Na aku pulu yemanga kolo wangopo molopo nanga imbi mindi ambolko ola linjiku
na mindi kapi niengi. nimb. Pulu Yemo popo toko kalemele ulke tembelena sukundu
Pulu Yemo molemo suluminiana* kepe pupe polo te lipe akuna molopa Na nanu Pulu
Yemo. nimb.
5
Kini ya nikiru mele ou na ene kinie molopolie nimbu sirindu kanu unguma
komu siku naa pilkimiliye?
6
Nakolo kanu ulumu isili ou wendo omb aulkemo meltene pipi silimo, aku melemo
ene pilimele. Pulu Yemone yu wendo omba mona molomba wale mako torumumu
wendo omb kinie akumu sike wendo omba mona molomba.
7
Yambomane ungu manema
pulue toko paa teko kenjilimele ulu pulumu koronga kiyongo nimbe pelemo kanumu.
Nakolo pe wendo ombmo we kamu wendo omba mona naa molomba. Isili ou wendo
omba mona naa molopili. nimbe aulkemo pipi silimo yemo Pulu Yemone Wendo
pupili. nimb yu wendo pumbe kinie paa tepa kenjilimu kamu wendo omba mona
molomba.
8
Aulkemo pipi silimo yemo wendo pumbe kinie ungu manema pulue topa
paa tepa kenjimbe yemo tamburembu mona angilimbe. Mona angilimbe kinie Aili Yesusini
yunge kere mlumuni yu topa manie mundupe, yu tondolo pa telimu kinie omb kanu pa
telimuni kanu yemo topa konjimbe.
9
Ungu manema pulue topa paa tepa kenjimbe ye kanumu kurumanga nomi
Setenenga* tondolomo kinie ombalie, Setenenga ulu kolo tolimuni ulu tondoloma tepa,
yamboma kanokolie mini wale mundung ulu lupe lupema temba,
10
Setenene yu lipe
taponjimbemonga mindili nongo molko kenjing aulkena pulimele yambomane Sike
ningu piling ulu kolo topa kondi tomba ulu keri lupe lupema tepa ungu keri lupe lupema
nimb. Kanu yambomane Ailimuni olio lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo
lipe, yu kinie pea molopo konjimul aulkena lipe monjipili..* naa ningu ungu sikemo
konopu naa monjiku Paa pilipu liemili. naa niringimunge kolea kerine puku mindili nongo
molko kenjing.
11
Akumunge Pulu Yemone kanu yambomane kolo toli ungumu* sike
ungumu niengi. nimbe lou lenge tondolomo ene silimo.
12
Yuni aku telemomonga yambo
ungu sikemo naa pilku ulu pulu kerime mindi konopu siku telemele yamboma kote walemo
wendo omb kinie Pulu Yemone kote pilipe ene apurupe mele kalopa Ene teko
kenjiringimunge molko kenjengi! nimb.
13
Nakolo Ailimuni konopu monjilimo angokeme, Pulu Yemone ene lipe taponjipe,
Mindili nolemelka aulkena wendo ongo, yu kinie pea molko konjing aulkena pangi. nimbe
ene ou kumbi lepa mako torumu. Minimunge tondolomone ene Pulu Yemonga yambo
manjiku molko yambo kake telime molemele ulumu kinie, ungu sikemo tondolo munduku
pilimele ulu akutolo pelemomonga Pulu Yemone ene lipe taponjipe mindili nolemelka
aulkena wendo lirimu akumunge pilipu molopolie olione alieli Pulu Yemo kinie Ange.
nimbu molomulu liemo papu.
14
Olione ene temane peanga topo sirimulumuni Pulu Yemone
Ene aku siku yamboma molangi wai. nirimu. Yamboma olionga Aili Yesusi Kirasinge
tondolo pa telimu kinie yunge tondolomo kinie teluna tapu toko molonge kinie, ene kinie
pea teluna tapu toko molangi kene. nimbe enendo aku sipe Wai. nirimu.
15
Olionga
angokeme, aku terimu kene tondolo munduku molko, olione ene kinie molopolie Pulu
Yemonga unguma nimbu sipu, pe pep topo sipu, aku sipu mane sirimulu ungu sike
akuma munduku naa kelko tondolo munduku pilku molangi.
16
Pulu Ye olionga Lapa, olio konopu monjirimu yemone olio we kondo kolopalie
konopu tondolo pupe pora naa nimb ulumu kinie, Pulu Yemone olio kinie ulu
peangama temba. nimbu tondolo mundupu konopu sipu nokopo molemolo ulumu kinie,
silimo yemo kinie, olionga Aili Yesusi Kirasi yu kinie eltene
17
ene konopu tondolo pupili
toembo toko enge ningu molkolie alieli ulu peangama mindi teko ungu peangama mindi
ningu molonge tondolomo siengili.
<<
22
>>
<<
33
>>
3
1
Kapola, angokeme, kini ungu te kamu niembo: Pulu Yemo kinie ungu ningu olionga
mawa tenjikulie i siku niengi: Ene Tesallonaika yamboma Ailimunge temanemo topo
sirimulu kinie pilkulie Ungu peangamo. Yuni sike olionga nimbe aku tenjirimu. ningu
tamburembu pilku liringi mele aku siku anju anju yamboma i ungumu piling aulkemo
nondopa wendo opili. Ungumu pilkulie enene teringi mele akula teangi. ningu mawa
tenjiku,
2
Ye kerimene ulu kerime mindi teko, teko kenjiku molemele yema olio ulu te naa
teko umbuni te naa siengi kene Pulu Yemone lipe taponjipili. ningu mawa tenjengila. Ene
pilkimili, yambomane pali Ailimunge temane akumu sike. ningu naa pilimele* kanumu.
Akumunge aku siku Pulu Yemo kinie olionga ningu mawa tenjengi.
3
Ye kerimene olio teko kenjing telemele nakolo Ailimu olio paa naa mundupe
kelemba. Ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru muni* ene topa manie naa
mundupili. nimbe ene tondolo mundunjipe nokopa molomba.
4
Ene Ailimu kinie tapu toko
molemelemonga olione Teangi. nilimolo mele kini teko konjiku molemele. Pe aku sikula
sike teko mindi molonge. nimbu pilipu molemolo.
5
Pulu Yemone yamboma konopu monjilimo mele kinie, ene konopu monjing mele
kinie, Kirasini tondolo mundupe molopa siye naa tepili molemo mele ene aku siku manda
lelko teko molonge mele kinie, Ailimuni mane sipe aulke te lipe ora sipili. nimbu yu mawa
tekemolo.
6
Angokeme, Aili Yesusi Kirasinge imbi lepo* ene tondolo mundupu nimulundu:
Enenga angenu tene Kongono naa tembo. nimbe siye kolopa, ene mane sirimulu mele aku
sipe naa telemo yambomo pea teluna tapu toko paa naa molko ene anjupe molai!
7
Ene
pilkulie, Olio telemolo mele ene aku siku manda lelko tenge kinie papu. ningu pilimele. Ou
ene kinie pea molorumulu kinie olio we naa molorumulu.
8
Yambo marene olio langi siringi
kinie kepe we naa norumulu. Topo topo lipulie norumulu. Ene kinie pea molorumulu kinie
Ene kinie pea molemolomonga ene umbuni te naa tepili. nimbu ipulueli kepe tangoli kepe
olio tondolo mundupu Pulu Yemonga kongono temolondo kou kongono terimulula, Pulu
Yemonga kongono terimulula, akumunge olio paa mindili sipu molorumulu.*
9
Olione
ene lipu taponjilimolo kene olio pundu toko melte siei. nilimelkanje papu nilimelka.*
Nakolo Kongono telemolo mele kanokolie ene aku siku manda lelko teko we naa molangi.
nimbu lipu ora simulundu aku sipu mindili sipu kongono tepo we naa molorumulu.
10
Aku
nikirumunge ungu te olio ene kinie pea molopolie mane sirimulu kanumu ene pilimele. Kanu
ungu manemo i sipe: Yambo te kongono naa temu liemo aku yu ga naa nopilila. nirimulu
kanumu.
11
Nambemuna olione aku sipu nikimuluye? Enenga yambo mare kongono
tengendo sike kongono te naa teko, yambo mare ulu teko ungu nilimelema Paa
piliemili. ningu andoko walsiku pilku komu tenjiku mindi molemelena pilipulie aku sipu
nikimulu.*
12
Aili Yesusi Kirasinge imbi lepolie kanu yamboma tenge mele i sipu tondolo
mundupu nikimulu: Ene taka lelko molko, enenga langi nongendo ene eneno kongono
tekolie langi liku nangi. nikimulu.*
13
Nakolo angokeme, ene marendo i sipu nikimulu: Ene ulu peangama tengendo siye
naa kolko, enge ningu teai! nikimulu.*
14
I pep topo sikimulumunge sukundu ungu mane sikimuluma yambo tene pilipe lipe
tenge panjipe naa tepa molomu liemo enene kanokolie Yu aku sipe telemomonga pilipe
pipili kolopili. ningu yu molombana ene naa puku anju molangi.
15
Nakolo Enene Aku
yambomo olionga opa toumu. konopu leangi. nimbu naa nikimulu. Yu olionga angenu
kene yu tepa kenjimu mele pilipili. ningu lepi lepi toko ningu molangi.
16
Ailimu, Konopu teluna pupe konopu pe nipili ulu pulumu pelemo yemo, yuni Ulu
lupe lupema wendo omb kinie ene alieli konopu teluna pupe pe nipili molangi. nipili.
Ailimu ene kinie pali tapu topa molopili.
17
Nane pep topo silioma ye tene lipe taponjipe tonjilimo nakolo Yambomane I
pepmo paa sike Pollo yuyu tomu lemo. ningu kanangi. nimbu ungumu kamu topo pora
simbundu na nanu topo nanga imbimu tolio mele kini kepe i pepna topo
18
Olionga Aili Yesusi Kirasini ene pali we kondo kolopa molopili molangi. nikiru.
Aku pea nikiru.
<<
33
>>
PE TIMOTI
11
22
33
44
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
11
>>
PE TIMOTI
Pollone Ye TIMOTI Pep PE Topa Sirimu Bokumu
Pollo kinie Timotitolonga ungu pulu mare bokumunge yakondo gomo 714 kinie
gomo 1052 kinie molemo.
Pilipe konginjili yambo marene pilkulie Ye Niro, Romo Gapomano Ye Paa Aili
Kumbine molorumu kinie Pollo wale talo siku Romo ka siringi, ka ulkena pepa i pepmo
torumu. ningu pilimele. Yu kolea aili Romo ou kumbi lelko ka siringi kinie we ulke
tenga perimu (Lipe Mundurumu Yema 28:30) nakolo pe yu ka siringi kinie yu ka ulke
suluminia keri tenga panjiringi. Kolea akumu no molopa ali tepa pa aili tepa naa teli
koleamo. ningu pilimele. I pepna 4:13 kanani. Aku suluminia kerine pepalie i pepmo
torumunje.
Ka ulke nokoli yemane Pollo nokoko naa konjiringi. Yunge pulu lemo yamboma
naa la moloringi. Yu Nondopo kamu kolombo. nimbe pilirimula. Akumunge inie 1:16,
2:9, 1:15,17, 4:6-8 kanani.
Timoti kolea aili Epesasi molopili Pollone i pepmo topa sirimu. ningu pilimele.
Timoti yu kinie pea kongono andoko teringilimunge Pollone Yu ulu peangama
tepa molopili. nimbe i pepmo topa sirimu. Yambomane yu umbuni siku mindili sing
kinie kepe Pulu Yemonga kongonomo mundupe naa kelepa tondolo mundupe tepa
molopili. nimbe i pepmo topa sirimu. Yambomane kolo toko kondi tonge kinie komu
tenjiku naa pilieni! Aku siku ungu nilimelema pilimele yamboma enenga Pulu Yemo
tondolo munduku pilimele mele munduku kelemele. nirimula.
Pe Timoti 1:14 kinie Ou Timoti 6:20 kinie Pollone Timotindu Temane peangamo
nokoko konji! nirimu. Akumundu Pe Timoti 2:1,2; 3:8,10-12,14-16; 4:1-8,17 ungu
mare molemola.
Ungu pulu te: Ou Timoti kinie Pe Timoti kinie Taitasi kinie ungu aisili telu sipe
molemo mele i sipe: Ou Timoti 3:2-5 tapu yema molonge mele ungu te Taitasi 1:6-9
molopa, Ou Timoti 1:4 mele Taitasi 1:14 molopa, Ou Timoti 4:12 mele Taitasi 2:15
kinie 2:6 kinie molopa, opa temolo ulumu kinie keru kuru lipu lkisimul ulumutolo Pe
Timoti 4:7, 2:5 mele ungu mare Ou Timoti 1:18-19 kinie 6:12 kinie molemo. Aku kene
pep yepoko peama liku tere lelko mimi siku kanonu liemo papu.
1
1
tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo* molio. Kirasi Yesusi kinie pea tapu toko
molemele yamboma konde molko konjiku mindi pung mele** ungumu andopa yamboma
nimbe sipili. nimbe Pulu Yemone na mako torumu.
2
Nane Timoti nu nanga malo konopu monjiliomo i pepmo topo sikiru.
Lapa Pulu Yemo kinie olionga Ailimu Kirasi Yesusitolone* nu we kondo kolko teko
konjikulu, nuni walse walse ulu mare teko kenjini kinie nu kondo kolkolo Mindili nani. naa
ningulu, Nu konopu pe nipili taka lelko molani. niengili.
3
Nanga anda kolepalimene Pulu Yemonga ungu manema pilku liku teringi mele na aku
sipu ulu telioma konopuni pilipulie Te tepo kenjikiru. nimbu naa pilio. Telio mele Pulu
Yemone kanopa peanga kanolemo. nimbu pilio. Aku kongono tenjilio Pulu Yemo kinie
tangoli kepe ipulueli kepe ungu nimbu mawa tepo molopo, nuni teko moleno mele pilipu
nunge mawa tenjipulie, yu kinie Ange. nilio.
4
Nu ou kola terinu mele altopo pilipulie Na
konopu aili tepo siembo. Nu kanamboa! konopu lelio.
5
Nu moleno mele pilipulie, nu Pulu
Yemonga ungumu Sike. ningu tondolo munduku pilino mele altopo pilio. Tondolo
munduku pilino mele kolo te naa toleno. nimbu pilkiru. Nu tondolo munduku pilino mele
bami LLoisi kinie aminie Yunisitolo* ou piliringili. Elte piliringili mele nu aku siku pilino.
nimbu pilipulie Pulu Yemo kinie Ange. nilio .
6
Nu aku siku pilku moleno mele
pilipulie, nane nu ambolorundu kinie* Pulu Yemone nu tondolo te we sirimu akumu
yambomane Tepe tondolo aili tepa nopili. ningu popo tolemele mele nu aku siku Pulu
Yemone tondolo sirimumu enge paa olandopa nipili. ningu aku tondolomone nu alieli
enge ningu kongono teani. nimbu nikiru.
7
Pulu Yemone olio pipili kololi ulu pulumu naa
sirimu.* Tondolo puli ulu pulumu** kinie, konopu monjili ulu pulumu kinie, olio oliolio
nokopo konjimul ulu pulumu sirimu kene aku siku kongono teani .
8
Akumunge olionga Ailimunge ungumu yamboma ningu sinindu Aku tembo
kinie na mindili siku tongenje. ningu mini wale naa mundeni. Na yunge kongono
tenjiliomonga ka ulkena pelio akumu nu Aku siku ka singnje. ningu mini wale naa
mundeni. Na temane peangamo topo simbu kinie Pollo mindili silimele mindili nolemo mele
na aku sipu mindili sngi mindili nondu liemo uluri molo. ningu kongono teani. Pe sike
mindili sngi mindili nonu liemo Pulu Yemone nu tondolo silimomone nu tondolo munduku
moloni.
9
Tondolo mundupu molamili. nimbe tondolo silimo Pulu Ye akumu olio lipe
taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molopo konjimul aulkena lipe
monjipe,* olio mako topa Yunge yambo kake telime molangi wai. nirimu Pulu Yemo.
Olio aku sipe lipe taponjipe mako torumu olione oliolio ulu te terimulumunge kanopalie aku
sipe naa tenjirimu. Yuni yuyu olio temolo mele pilipe mako topa olio we kondo kolopalie
olio Wai. nimbe lipe taponjirimu. Paa koronga ou yuyu molopalie yuni Kirasi Yesusini
olionga nimbe tenjimbemonga olio we kondo kolopo lipu taponjimbu . nirimu,
10
nakolo kini olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Ye Kirasi
Yesusi* mana omba olionga nimbe tenjirumumunge Pulu Yemone olio we kondo kolemo
mele mona wendo orumu. Lipe Taponjili Ye Kirasi Yesusini kololi ulumu kamu topa manie
mundupe,** yunge temane peangamo Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu ni
naa kolopa konde molopa mindi puli ulu pulumu limul aulkemo wendo omba mona lerimu.
11
Kanu temane peangamonga Pulu Yemone na Pollo mako topalie, I temane
peangamo andoko ningu siku, Kirasini lipe mundurumu ye te molko, yunge ungumu
yamboma mane sini yemo molani. nirimu.*
12
Na aku sipu kongono teliomonga na aku siku
mindili silimele mindili nolio. Nakolo na Sike. nimbu tondolo mundupu pilio* yemo tepa
molemo mele pilipulie, na temane peangamo Sike. nimbu tondolo mundupu pilio ulumu
kinie, yunge kongono sirimu teliomo kinie, yuni mimi sipe nokombamonga keri naa lepa we
lepa mindi pupili mulu matolo pora nimb walemo wendo ombmonga pilipulie na pipili
kolopo konopu umbuni pepili naa molio.
13
Timoti nu Kirasi Yesusini lipe taponjimbe kinie nuni Yu sike. ningu pilino mele
tondolo munduku pilku, Yesusi kinie yamboma kinie konopu monjikulie nane unguma nu
nimbu sipu, mane sipu, nirindu pilirinu mele mimi siku pilkulie aku siku mindi manda lelko
yamboma mane sieni.
14
Pulu Yemone nu temane peangamonga kongono sirimu akumu
Mele paa peangamo. Kou olandopa pulimo melte mele. ningu nokoko konjeni. Olionga
konopuna Mini Kake Teli molemomone nu enge simbemone aku kongonomo mimi siku
nokani.
15
Esia poropinji nu moleno koleana molemele Kirasinge yamboma pali na
munduku keleringi mele nu pilino. Kanu yambomanga Pikillusi kinie Emekenesitolone na
munduku keleringilila.
16
Ye Onesiporasi* na ka ulkena perindu kinie pipili naa kolopa, Na konopu wayongo
sipili molambo. nimbe wale aisili lipe taponjirimumunge Ailimuni yu kinie yunge yamboma
kinie kondo kolopa lipe taponjipili.
17
Na ka ulkena perindu kinie yuni na pipili naa
kolorumu nikiru akumunge ungu te niembo: Yu kolea aili Romo ombalie na mindili sipe
koropa pe na molorunduna omba kanopa lenjirimu.
18
Kote walemo wendo omb kinie
Ailimuni yu kondo kolopa tepa konjipili. Na kolea aili Epesasi molorundu kinie kepe yuni na
wale aisili lipe taponjirimu mele Timoti nu pilino kanumu.
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
11
>>
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
22
>>
2
1
Nanga kangomo, Pulu Yemone nu kongono sirimu akumu mimi siku nokani.
nikiru * akumunge, Kirasi Yesusinge we kondo kololi ulumuni nu tepa tondolo
mundunjipili.
2
Kanu kinie yambo aisili pilku molangi nane nu nimbu sirindu ungu kanuma
Kirasinge ungumu nokoko konjilimele yema, yamboma manda mane siku konjing ye mare
ningu sieni.
3
Kirasi Yesusinge opa teli ami ye peangamo molio. ningu na mindili nolio mele mindili
noni kinie Uluri molo. ningu tondolo munduku molani.
4
Ye te opa teli ami ye te
molopalie, yu we kongono lupe lupema konopuni naa pilipe, yunge opa teli ye ailimuni yu
telemo mele kanopa peanga kanopili. nimbe aku kongonomo mindi tondolo mundupe
pilipe molemo.
5
Aku sipela, yambo te yambo mare kinie pea keru kuru liku aulke lkisilimele yambomo yu
Lkisembo. nimbe keru kuru liku lkisili ungu manema pilipelie lkisilimo. Ungu manema naa
pilipelie lkisimu liemo yu keru kuru lipe lkisilimomonga mele kaloli te naa limo.
6
Aku sipela, yambo tene ponie mindili sipe tepa nokopa konjilimo yambomone kumbi
lepa langi aisili peangama paa limbe.
7
Ya nundu nikiru ungumunge puluma Ailimuni* nu lipe ora simbe kene nikiru mele paa
mimi siku pilku moloi.
8
Yesusi, Pulu Yemone mako torumu ye nomi Kirasimu, yu ye nomi kingi Depisini
kalopa lirimu yemo,* kolopalie lomboropa ola molorumu mele temane peangamo topo
silio, aku yemo molemo mele konopu kimbu siku molani.
9
Kanu temane peangamo
nane topo silipu andoliomonga yambomane Na Gapomano ungu manema pulue topa tepa
kenjili yemo. ningu na umbuni aisili siku ka silimele mindili nolio nakolo Pulu Yemonga
ungumu ka manda naa silimele.
10
Akumunge, Pulu Yemone Nanga yamboma molangi.
nimbe mako torumu yamboma kepe Kirasi Yesusi Sike ningu tondolo munduku yu pea
tapu toko molemelemonga pe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molko
konjing aulkena lipe monjipili..* nimbu na alieli enenga nimbu mindili aisili noliomo Uluri
molo. nimbu taka lepo mindili nombo molio.
11
Ungu te, akumu paa sike manie naa pumbemonga olione Aku ungumu sike. nimbu
manda tondolo mundupu pilimolo ungu te, akumu i sipe:
Kirasi kinie pea kolomulu liemo*
yu konde molomba mele
olio yu kinie pea konde molomolo;
12
Olio mindili nomolo kinie
tondolo mundupu molopo siye naa kolomulu liemo
olio yu kinie pea ye nomi kingime molopo
melema nokomolo;*
olione yambomando Yesusi yu
kanopo imbi naa silimolo.
Yunge yamboma naa molemolo. nmulu liemo
yuni Lapando I yamboma
na kanopo imbi naa silio.
Ene nanga yamboma molo. nimbla.**
13
Yuni yunge unguma alowa naa telemomonga
olio ou Yu sike. Yunge ungumu sike. nimbulie
pe konopu alowa tepo Yu sike molo.
Yunge ungumu sike molo. nmulu liemo*
yuni nilimo mele sike wendo olemo omb..**
ungu akuma nimbe molemo mele paa sike.
14
Timoti, Aku unguma yamboma alieli pilku molangi. ningu alieli ningu sieni.
Pulu Yemo pilku moloi. ningu yu walsikulie yambomando i siku nieni: Ene naa lipe
taponjipe, kerepali ning ungumuni pilku molonge yamboma Sike. ningu tondolo
munduku pilimele mele topa manie mundulimo ungu lupe lupema kerepali naa ningu
molangi. niyo.
15
Pulu Yemone na kanopa peanga kanomba mele molambo. Yunge
kumbikerena pipili naa kolopo molambo. ningu yu kanopa peanga kanomba kongonoma
mindi tondolo munduku teko molko, aku ungu sikemanga puluma mimi siku pilku sumbi
siku mane silino yemo molani.
16
Mana we ungu lupe lupe nilimelema, Pulu Yemone pilipe
keri pilimo unguma, naa pilku bulu sieni.* Aku unguma pilkulie telemele yamboma Pulu
Yemonga unguma bulu siku yu kanopa keri kanolemo uluma telemele mele pe aku sikula
olandopa teko mololiku pung kene paa komu naa tenjiku molani .
17
Kanu mane silimele
unguma ereli kanga telemo mele telemo. Ereli kanga mele tepalie pe kamu ai lepa kangi aisili
nomba purupe lkupendi topa pe kangi pali kamu topa konjilimo mele kanu mane silimele
unguma anju anju pupe Yamboma molko kenjengi! nilimo.* Aku ungu mane silimele
yemanga ye talo Ameniyasi kinie Pallitasitolo molembele.
18
Kanu yetolone ungu sikema
munduku kelkolo lou lembele. Eltene ningilindu: Olio koronga lomboropo ola
molorumulumunge pe kangi pali lomboropo ola naa molomolo.* nilimbele ungumuni
yambo marene Sike. ningu tondolo munduku pilimele mele teko embambo
silimbelemonga enenga Sike. ningu pilimele ulumu manie pulimo.**
19
Sike nakolo ulke
simu te ye tondolo tene polemo kinie we tondolo mundupe angilimo mele, Pulu Yemo
Sike. ningu tondolo munduku pilimelemonga ungu pulumu tondolo pupe, pora naa
nilimo. Aku ulke simu melemonga ola imbi te molemo, akumu i sipe:
Ailimu yunge yamboma kanopa imbi silimo.*
nimbe molopa,
Yambo marene Ailimu yu nanga Pulu Yemo.
nilimele yambomane ulu kerime pali
munduku keleangi.
nimbe molemola.
20
Ulke aili tenga mingi kou gollone telime kinie kou sillipane telime kinie lepa, mingi
unjuni telime kinie mane telime kinie lemola. Ou nikiru mingime kou mone olandopa
pulimomane kongono olandopa peangama teko, mingi pe nikiru kou mone layetolo mele
pulimo wemane we kongonoma telemele. Mingi lupe lupema aku sipe lemo.
21
Yambo tene
ya yambo ningu kenjilimele ye keri nikiruma mundupe kelemu liemo yu Pulu Yemonga
mingi manjipe molopa, yunge mingi kake teli paa peanga te molopalie, yuni kongono
peangama manda tembando molombamonga yunge nokoli yemone yu mingi paa
peangamo mele kongono peangama manda simbe.
22
Sike nu kango yemo* nakolo kango yemane waka kolko konopu siku telemele
ulu pulu kerime Aku sipu paa naa teambo. ningu popenge teko liku bulu siku kowa
pukulie ulu peangama mindi konopu kimbu siku teko molani. Ulu sumbi nilime kinie,
tondolo munduku pilili uluma** kinie, konopu monjili uluma kinie, yamboma kinie taka
lelko mololi uluma kinie, Aku uluma mindi paa tepo molambo. ningu konopu kimbu siku
molani. Yambo mare molko konjiku paa sike Ailimunge yamboma mindi molemele
yamboma kinie aku siku uluma teko molani.***
23
Konopu naa pelemo yemane aroma toko
Anju yando kerepali niemili. nilimele yemanga unguma Paa naa pilimbu. ningu bulu sieni.
Ungu kanuma pilku nilimele yamboma kinie, ungu kanuma ningu silimele yamboma kinie,
ungu kanumane Irinele teko opanale teangi. nimbe perelemo mele nu pilino.
24
Ailimunge kongono tenjili kendemande yambomone mumindili kolopa Kerepali
niemili. nimb kinie kapola naa temba. Yuni i sipe tepili: Yu yamboma kondo kolopa lipe
taponjipe, unguma sumbi sipe mane simbe tondolomo peli yemo molopa, yambomane yu
kinie mumindili kolko teko kenjing kinie pundu naa topa siye kolopa,
25
yu uluma tepa ungu
nimbe silimo mele kanoko keri kanoko yu toko manie mundung tenge yamboma teko
kenjilimele mele nimbe para simbendo taka lepa mane sipili. Yuni aku temba kinie Pulu
Yemone kanu yamboma lipe taponjipe, konopu alowa teko, telemele mele pilku keri pilku
munduku kelko ungu sikema tondolo munduku piling aulkemo akisinjimbenje.
26
Kanu
kinie enenga umbu konopu altopa pepa pilipe konginjili pemba kinie ou kurumanga
nomi depelemone* Yunge yamboma molko yunge kongonoma tenjengi. nimbe kondi
ka tepa ka sirimu ka ulkena mele peringi ka ulkemo munduku kelko ulsu puku konopu
peanga pepili kapola molonge.
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
22
>>
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
33
>>
3
1
Kanu yema Setene munduku kelko altoko umbu konopu pepili molongenje *
nakolo kini umbuni wendo olemomando nu i ungumu paa pilku molani: Walema pora
nimb temba kinie** ulu umbuni aisili wendo omb.***
2
Kanu walemanga
yambomane kou mone kinie
ene eneno mindi konopu monjiku;
enenga imbime ambolko ola liku kara puku;
we yamboma marake teko iri toko;
anupili lapalinge unguma liku ai naa siku,
ulu peangamanga Ange. naa ningu;
ulu kake telime pilipu teamili. naa ningu;
3
yamboma kinie kondo naa kolko;
yambomane ene teko kenjing kinie siye naa kolko;
ungu bulkundu ninjiku;
enenga kangi nokoko naa konjikulie,
we waka lemo uluma pilku, umbu konopu naa pepili
konopuni ulu kerime mindi pilku teko;
owa takarama konopu naa pelemo kinie teko kenjilimele
mele enene yamboma aku siku teko kenjiku;
ulu peangama kinie opa tou molko;
4
enene enenga angenupili yamboma molko
kenjengi! ningu enenga opa touma kondi toko;
ulu mare tengendo I ulumu tembo kinie
tepo kenjimbunje. molo I ulumu tembo kinie
yambo te umbuni simbunje. ningu naa pilku
sumbi siku walu we teko,
ene eneno konopuni pilkulie
Olio ye imbi ola molemo yamboma. ningu pilku;
enenga kangikundu konopu sing uluma konopu monjiku
Pulu Yemone nilimo mele pilku tengendo
konopu naa monjiku;
5
Pulu Yemonga uluma kangikundu mindi kolo toko tenge, konopuna sukundu Pulu
Yemonga tondolomone olio lipe naa taponjipili olio oliolio manda telemolo. ningu aku siku
telemele.
Aku siku teko molemele yema kinie teluna kongono teko naa molko enenga unguma naa
pilku bulu sieni.*
6-7
Kanu yemanga marene Ambo mare olionga unguma piliengi kondi tamili. ningu
puku mane singndu yambomanga ulke marenga taka lelko sukundu pukulie ningmuni, aku
ulkemanga molemele ambo mare Pulu Yemonga unguma mimi siku naa pilku, konopuni
pilkulie Ulu pulu kerime tepo ambo kerime molemolo. ningu pilku, enenga konopu mimi
sipe naa pelemo kinie ulu lupe lupema tengendo konopu siku walu teko, yemane pali mane
silimele unguma alieli komuni pilimele nakolo ungu sikema mindi mimi siku naa pilku limele
ambo kanuma kondi tonge kinie kanu amboma enenga ungu kolo toli me pilku ling.
8
Ou ye Janesi kinie Jambirisitolone Mosisinge ungu nikimuma kolo tokomo. Isipi ye nomi
kingimu naa pilipili. ningulu Mosisinge unguma kinie opa tou moloringili mele* teko
kenjilimele ye kini nikirumane kepe aku siku yamboma ungu sikema naa piliengi! ningu
ene ungu sikema kinie opa tou molemele. Ene konopu paa kerime pepili molkolie konopuna
kolo toli unguma mindi pilku, ungu sikema mane sing ulu pulu te naa pepili
molemelemonga enenga tondolo munduku pilimele ulumu paa lupe.
9
Nakolo ungu sikema
kinie opa tou molemele yemane tenge mele yambomane pali kanokolie ningmuni, kanu
yema kekelepa mele toko tenge mele sumbi siku kanongemonga ene teko kenjilimele mele
tondolo aili tepa olandopa naa pumbe. Ou ye Janesi kinie Jambirisi tolone teringili mele
tondolo naa purumu mele aku sipe mele temba.
10
Enene aku telemele tenge nakolo Timoti nu na ulu lupe lupe peangama
telio mele pilku moleno.
Nane yambo ungu mane sirindu mele kinie,
nanu uluma tepo molorundu mele kinie,
na ulu terindumanga pulumu kinie, Kirasi Sike nimbu
tondolo mundupu pilirindu mele kinie,
yamboma kinie kara naa pupu andiki tepo taka lepo
molorundu mele kinie,
yamboma konopu monjirindu mele kinie,
yambomane na teko kenjiku mindili siringi kinie
kongonoma mundupu naa kelepo
tondolo mundupu terindu mele kinie, nu pilino.
11
Na kolea Andiyoko kinie Akoniamo kinie LLisira kinie aku taonomanga andopo Pulu
Yemonga kongonomo tenjipu molorundu kinie na teko kenjiku mindili siku umbuni aisili
siringi merindu mele nu pilino. Aku siku umbuni keri aisili siringi paa mindili norundu
kanumu.* Nakolo Ailimuni** Na isili ou naa kolambo. nimbe na lipe taponjirimu kinie
kapola molorundu.
12
Ungu te paa sike pelemo akumu i sipe: Kirasi Yesusi kinie pea tapu toko molkolie
Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma manjipu tepo molamili. ningu aku siku teko
molonge yamboma pali we yambomane teko kenjiku mindili sing;
13
nakolo teko kenjiku,
kolo toko Ungu sikema nikimulu. ningu mane sing yema olandopa olandopa teko kenjiku
molko kenjing. Enene yamboma anju kolo toko mane sing kinie kanu ungumane topele
topa ene kondi tombala, kanu kinie ene eneno kanu ungu koloma Ungu sikema. ningu
pilingla.
14
Nakolo Timoti nu ungu sikema pilku likulie Akumu paa sike. ningu tondolo
munduku pilirinu unguma Kirasinge yambo peangamane nu kanu unguma mane siringi
kene pilkulie aku unguma ungu sikema. ningu pilku tondolo munduku pilino mele kamu
mimi siku pilku konjiku molani.
15
Pulu Yemonga bokuna ungu molemomane Kirasi Yesusi
Sike. ningu tondolo munduku pilimele* yamboma Pulu Yemone lipe taponjipe mindili
nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie molko konjing aulkena lipe monjilimo mele** nimbe
silimo unguma nu kango paa kangamo molkolie pulu monjiku pilirinu kene Sike. ningu
tondolo munduku pilino mele kamu mimi siku pilku konjiku molani .***
16
Pulu Yemonga
bokuna molemo unguma pali Pulu Yemonga Minimuni nimbe sirimuna pilkulie toringi. Aku
ungumane yamboma lipe taponjilimo mele i sipe: Aku ungumane olio Pulu Yemonga
yamboma molomolo mele mane sipe, ulu pulu keri telemoloma naa teamili. nimbe
mane sipe, ulu pulu kerime mundupu kelepo molopo konjimul mele mane sipe, Pulu
Yemone Teko molai. nimbe, ulu sumbi nilime nimbe kanolemo uluma temolo mele
mane silimo.
17
Pulu Yemonga kongono tenjilimolo yamboma yunge kongonoma
tenjimulmanga pilipe konginjilime pepili kongono peangama sumbi sipu tepo
konjimulmunge tondoloma olio kinie pepili. nimbe olio aku sipe mane silimo .
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
33
>>
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
44
>>
4
1
Timoti, Pulu Yemo kinie Kirasi Yesusitolone yambo kondema kinie kololime
kinie enenga kote pilingil yetolo kanoko molangili Kirasi Yesusi omba mona molopa ye
nomi kingi molopa melema nokombamonga* nane nundu i sipu tondolo mundupu nikiru:
2
Kirasinge unguma yamboma ningu sieni.
Ningu sini kinie yamboma ungu piling kinie
molo naa piling kinie kepe alieli
unguma ningu siku munduku naa kelko,
Enenga ulu telemelema Tepo kenjilimolo. ningu pilku
konopu alowa teangi. ningu mane siku,
ulu pulu keri telemelema naa teangi iri toko mane siku,
Ene Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma teko
konopu tondolo pupili molangi. ningu mane sieni.
Ene mane sinindu alieli andiki teko taka lelko
mimi siku mane sieni.
3
Yamboma ungu sikema Naa pilimul. ningu bulu siku komu pipi
sikulie ningmuni, ene langi mele waka kolemele ungu konopu siku piling unguma mane
sing ye aisili mako tonge walemo pe wendo omb kene ungu sikema munduku naa kelko
mane siku konjeni .
4
Ene ungu sikemo bulu siku, kolo toko kange temane lupe lupe
tongema mindi komu tenjiku pilku molonge kene ungu sikema munduku naa kelko mane
siku konjeni .
5
Nakolo nu, alieli umbu konopu pepili unguma mimi siku apuruku konjiku
pilkulie, mindili te noni molo umbuni te nu kinie wendo omu liemo aku umbunime we
mengo, Yamboma temane peangamo paa pilku liku konopu alowa teangi. ningu toko
siliku andoko, Pulu Yemone Nu nanga kendemande yemo molani. nimbe kongono
sirimuma pali teani.
6
Na nondopa wendo omb mele pilipulie nu aku siku teani nikiru. Na, ou
Isirele yambomane Pulu Yemo popo toko kongi melema kaloringi polomonga puluna
Pulu Yemo popo toko no waene ondoko munduku yu siringi mele* kini na kolombondo
nanga kangimu Pulu Yemo popo topo simbu tekero. Na ma koleamo mundupu kelepo
pumbu walemo nondopa wendo omb tekemo.**
7
Mele peangama liembo. nimbu na
tondolo mundupu keru kuru lipu lkisirindu.* Lkisiku pangi. ningu owe toringine kamu
pupu pora sikiru. Kirasinge unguma mundupu naa kelepo tondolo mundupu pilipu
lkisirindu.
8
Aku sipu tepo molorundumunge kini ulu telu mindi we pelemo. Owena
kamu okoromonga na mele kalomba mele peangamo nosipe molemo,* kanu mele
peangamo Ailimu, kote sumbi sipe pilimo yemone nando Nu ye sumbi nilimu. nimb
kanumu.** Na mindi molola. Yuni yambomanga kote pilipe apurumbe walemonga na
kinie yu omb mele Paa kanamboa. ningu nokoko molemele yamboma kinie pea kanu
mele peangamo simbe.
9-11
Dimasini* na mundupe kelepa purumu yemo yu mana uluma olandopa konopu
monjipelie ulke kolea Tesallonaikando purumu. Ye Keresenje kolea Gallesia poropinji pupe,
Taitasi* kolea Dallemesia disiriki** purumu. LLuku* mindi ya na kinie pea molembolo kene
nu na moliona aulke te paa korokolie welea nondoko wani. Makone* na kongono manda
lipe taponjipe temba kene yu opili liku mengo pea wangili.
12
Andi nu ulke kolea Epesasi
molenona Tikikasi* pui. nimbu lipu mundurundu.
13
Oni kinie aulkena ongo ulke
kolea Toroasi* ongolie, ali wale pakoli kinie boku mare kinie kongimenga kiluni teli bokuma
kepe, Kapasinge ulkena nosirindu lemo akuma liku mengo wani. Kongimenga kiluni teli
boku paa peanga, kou aili tepa puli me paa naa komu siku paa liku mengo wani.
14
Allekesanda,* kou kapane melema tepa mimi teli yemo, yuni na paa tepa kenjirimu.
Yuni na kinie tepa kenjirimumunge Ailimuni yu pundu tomba.
15
Yuni olionga ungu
nilimoloma paa konopu naa monjipe aku unguma kinie opa tou molopa Manie pupili.
nirimu kene nu aku sipe tepa kenjimbe kene yu mimi siku kanoko moloi!
16
Nanga kotemo pulu monjiku piliringi kinie yambo tene na kote terindu mele naa lipe
taponjirimu. Enene pali na munduku keleringi. Pulu Yemone kanu yemane teko
kenjiringimunge pundu naa topa siye kolopili.
17
Yema na munduku keleringi nakolo
Ailimu na kinie tapu topa kotena angilipe na engemo sirimumunge kote koleana Juda yambo
naa molko yambo lupema moloringi yamboma* na temane peangamo topo sirindu kinie
kapola piliringi. Na kotena enge naa silkenje Lopa posi llayonomane na toko nangi.
nilimelka** nakolo Ailimuni Na naa kolambo. nimbe lipe taponjirimuna ya ka ulkena
we molio.
18
Yu mindili nopili, tepo kenjemili. ning walemanga pali Ailimuni* na lipe
taponjipe wendo lipelie nimbemone, yu ye nomi kingimu molopa nokolemo** mulu koleana
Na kapola opili kene ou mana molopa konjipili. nimb. Alieli yu kapi nimbu imbi
ambolopo ola linjilipu mindi pamili. Aku sipe paa sike tepili.
19
Ambo Pirisilla kinie yunge menu Akuwillatolo* kinie, Onesiporasi** yunge
yamboma kinie, Pollone Ene manda molemeleye? nikimu. ninjeni.
20
Ye Erasitasi* ulke kolea Korini we molemo. Toropimasi** kuru torumuna ulke kolea
Maillitasi molopili mundupu kelepo orundu.
21
Kolea ali telemo walema ou wendo naa opili na moliona wambo. ningu aulke te
tondolo munduku korokolie wani.
Yupullasi kinie Pudenje kinie LLainasi kinie* ambo Kollodia kinie olionga
angenupilime Kirasinge yambomane pali Nu manda molenoye? nikimili.
22
Ailimu nunge minimu kinie molopili molani.
Yuni ene we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
PE TIMOTI PE TIMOTI
<<
44
>>
JONO YEPOKO SIPEMO
11
JONO YEPOKO SIPEMO JONO YEPOKO SIPEMO
<<
11
>>
JONO YEPOKO SIPEMO
JONOne Wale YEPOKO SIPE Pep Topa Sirimu Bokumu
Ungu pulu mare inie yakondo gomo 1239 molemo, aku ungumu kanani.
Jonone ye mare Kirasinge unguma andoko mane siengi pangi. nimbe lipe
mundurumu yema Esia poropinji kolea tenga Kirasinge yambo talapemonga ye tene
Ya naa wangi. Anju pai. nimbe topa makororumu. Kanu yemonga imbimu
Diyorepasi. Yambo marene Jonone lipe mundurumuna oringi yemando Pea peamili
wangi. niringi kinie Diyorepasini kano yambomando Kirasinge yambo talapena ulsu
pai. nimbe topa makororumula. Jonone i pepmo ye Gayasi molorumuna topa
mundupelie nimbendo: Ye mare Koleamanga andoko mane siengi. nimbu lipu
mundulio yema Pea peamili wangi. Enenga unguma piliemili. ningu telenomo paa
teko konjilino. nimbe pepmo topa, Diyorepasini tepa kenjilimomonga yu ombo
kanopolie yu tondolo mundupu mane simbu. nimbe pepmo torumula.
1
1
Na Kirasinge yambomanga tapu ye andamone* nanga angenu peangamo, sike
paa konopu monjilio ye Gayasi nu i pepmo topo sikiru .
2
Nanga angenu peangamo, nane nunge minimu pepa konjilimo aku sipe nuni
kongonoma tenindu umbuni te wendo naa opili teko konjiku, nu kuru te naa topili molko
konjeni. konopu lekero.
3
Angenupili ye mare ongo nando temane tokolie ningindu: Nu
sike ungumu paa ambolko konjiku, nuni ungu sikema paa pilku liku teko moleno. niringi
pilipulie na paa konopu sirindu.
4
Nanga ambolangomane ungu sikema pilku liku teko
molemele mele pilipulie konopu silio mele paa olandopa.
5
Nanga angenu peangamo, angenupili nunge koleana olemelema sike paa ponenge
lemele nakolo ene paa liku taponjiku nokoko molenomonga paa teko konjilino.
6
Nuni ene
konopu monjiku nokoleno mele enene Kirasinge talape yamboma* ningu siringi. Nuni Pulu
Yemonga kongonomo tekero. konopu lelko Aulkena langi noliku pangi. ningu liku
taponjinu liemo papu.
7
We ulsu molemele yambomane* naa liku taponjengi. ningu kanu
yema ene Yamboma Yesusinge imbi paa piliengi! ningu enenga pulu koleama munduku
kelko andolemele.
8
Akumunge olione kanu yema lipu taponjipu langi sipu Ulkemanga
peangi. nilimolo kinie papu. Enene Ungu sikemonga kongono telemelemonga lipu
taponjemili. nimbu aku teamili.
9
Kirasinge yambo talapemo pep te topo sirindu nakolo Dayoterepisini yu enenga ye
ailimu molombo. konopu lepa molemo yemone olionga unguma naa pilipe limo.
10
Akumunge na ene molemelena ondu liemo yuni olionga ungu bulkundu ninjilimo mele
nimbu para simbu. Akumu mindi molo. Yuni angenupili ponenge lelko olemele kinie
Okomeleye? nimbe ki naa lipe Pea molamili. naa nimbe, yambo ponenge olemelema
Pea pepamili wai. nilimele kinie yuni Naa mengo pangi. Molo! nimbe, Kirasinge yambo
talape molemele ulkena makoropa pena pena telemo.
11
Nanga angenu peangamo, ulu kerime kanoko manda lelko naa teyo. Ulu peangama
mindi kanoko manda lelko teani. Yambo te ulu peangama telemo yambomo Pulu Yemonga
yambomo molemo. Yambo te ulu kerime telemo yambomone Pulu Yemo kinie tapu topo
molambili. ou naa nimbe yu molemo mele tondolo mundupe naa pilirimu.
12
Yambomane ye Demitiriasi yu ye peangamo nilimele. Yuni tepa konjilimo mele
ungu sikemone lipe ora silimola. Nane kepe ungu sikema mindi nilio nu pilino yemo molio
kanumu nane Yu molopa konjilimo. niliola.
13-14
Na ungu aisili pep topo silke nakolo olto paa kamu konopu aili tepo sipulu
molambili kene nu molenona ombo mongone kanopo nu kinie ungu nimbu sipu molambo.
nimbu pilipulie pep naa toli siye kolkoro.*
15
Nu konopu pe nipili molani. Nunge yambo pulu lemomane Nu moloi. nilimele.
Nuni olionga yambo pulu lemo nu kinie molemelema yu mele mele imbi lelko Olione Ene
molai. nikimulu. nieni.
Aku pea nikiru.
<<
11
>>
Lipe Mundurumu Yema
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
17 17
18 18
19 19
20 20
21 21
22 22
23 23
24 24
25 25
26 26
27 27
28 28
Lipe Mundurumu Yema Lipe Mundurumu Yema
<<
11
>>
LIPE MUNDURUMU YEMA
Yesusini Nanga Kongonomo Tenjipai. Nimbe Lipe Mundurumu
Yemanga Bokumu
I Bokumunge Ungu Pulu Mare
Ye kisene Yesusinge temanemo toringimenga te LLuku. Pe LLukuni Yesusinge
temanemo topa pora sipelie i bokumu torumu. Boku talo pea ye nomi Tiopillasi
simbendo torumu (LLuku 1:1-4, Lipe Mundurumu Yema inie 1:1-2). Inie 1:1 paa
kanani. Akuna boku ou torumu bokumunge Yesusini pulu monjipe terimu mele
torundu. nirimu (Mako 1:1 mele). Aku liemo i bokuna molemo temanema Yesusinge
temanemala, Yesusinge ungumala. Nakolo Yesusi mana molopalie terimu mele molo.
Yesusini yu lombili andoli yema yunge tondolomo ene simbu kinie nanga ungumu
ninjiku, nanga kongonomo tenjing. nimbe yunge Minimu ene sirimu (1:3-9, 2:1-3).
Yesusinge Minimu enenga konopuna molopa tondolo purumu kinie enene Jerusalleme
sukundu Yesusinge ungumu pulu monjiku ningu sinjikulie (2:1-8:1), pe kolea aisilinge
anju anju ningu sinjiliku puringi. Pe Pollo kepe Nanga kongonomo tenjipui. nimbe
lipe mundurumula. Kanu yema Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu yemane ulu mare aisili teringi. (Enenga imbimunge ungu pulu te boku
ambolkonomonga alsena anjukundu 1. aposel molemo.) Pita kinie Pollotolonga
temane aisili molemo. Pitanga temanema 1:15-5:11,29-32, 8:14-25, 9:32-11:18, 12:1-
19 molopa, Pollonga temanema 7:58 pulu monjipe nimbe, 28:31 nimbe pora silimo.
Nakolo kamu koloringili mele naa nimbe silimo.
Ou Juda yambomane mindi ungumu pilku Kirasinge yamboma moloringi. Nakolo
pe Juda yambo aisilini Ungumu naa pilimul. niringi kinie Juda yambo naa molko
yambo lupe moloringime ningu siringi kinie ene aisili Sike. ningu tondolo munduku
pilku Kirasinge yamboma moloringi. Yesusi Kirasi yunge yambo talapemo wendo
wendo oringi mele i bokuna molemo (1:15, 2:41,47, 8:1,4-8,26-40, pe aisilila).
Temane mare LLukuni we pilipelie boku torumunje. Nakolo wale mare yu yuyu
Pollo kinie andopa kanopalie torumula. (Yu pea andoringi kinie Olio i sipu sipu
terimulu. nimbe boku torumu mele 16:10-17, 20:5-21:18, 27:1-28:16 molemo.
Pillimono 23-24, Kollosi 4:10-17 kananila.)
Ungu pulu mare boku ambolkonomonga alsena anjukundu 8. bilip, 2. arapela
lain, 14. Grik mimi siku kanani.
1
1
Ye Aili Tiopillasi, Yesusini pulu monjipe uluma tepa yamboma ungu mane sipe
terimu mele ou boku tenga torundu kanumu.*
2
Ou uluma pulu monjipe telipe pupelie, pe
yandopa Kelepo mulu koleana altopo nondopo pumbu. nimbe pilipelie nirimumuni,
Nanga kongono tenjipai. nimbe mako topa lipe mundurumu yema,* Mini Kake Telimu yu
kinie molopa** lipe taponjirimuna Yesusini enendo Ene i siku i siku teangi. nimbe ungu
mane sirimu.***
3
Yesusi yu mindili nomba kolopa lomboropa ola molopalie nirimumuni,
yu Lombili andolime na paa sike lomboropo ola molondu mele kanangi. nimbe ene
moloringine yu pupe ene kanoko molangi ulu mare terimu. Yu walse walse nimbe ene
moloringine omba mona molopa, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa kolea nokolemo
nokomba mele* ene nimbe sirimu. Aku sipe tepa molopili wale paono talo omba purumu.
4
Walse ene kinie molopalie Yesusi yuni nimbendo: Ene ou kolea aili Jerusalleme
munduku naa keleangi. Ou Tarane Simbu. nirimu Minimu Ou opili pe pamili. ningu inie
we nokoko molangi. Akumu nane ene ou nimbu sirindu piliringi kanumu.*
5
Nane enendo
ou nimbundu: Jonone yamboma no linjirimu liringi nakolo wale aisili omba naa pupili ene
nanga yamboma Pulu Yemone Mini Kake Telimu simbe ling. nirindu kanumu. nirimu.*
6
Kanu kinie Yesusi lombili andolime yu kinie maku toko molkolie niringimuni, enene
Yesusindu ningindu: Ailimu,* kini walemonga nuni Isirele yamboma altoko eneno
molangi, Romo gapomano manie pupili, eneno gapomano liengi, na enenga ye nomi
kingimu molopo ene nokambo. nininje? ningu walsiku piliringi.
7
Yuni enendo nimbendo: Tarane ulu lupe lupe Tembo. nimbe mako tolemo
walema kinie melema inge teli walema kinie enenga kongono molo.* Tarane uluma temba
walema Tara yuyu akuma pilipe molemo.
8
Nakolo ene molongena Mini Kake Telimu
ombalie Ene tondolo pupili molangi. nimb. Kanu kinie pe ene tondolo pupili molkolie
kolea aili Jerusalleme kinie, kolea Judia disiriki lemo taonona kinie kolea kangama pali kinie,
kolea Sameria* disiriki lemo koleama pali kinie, kelko ma koleama pali kinie yambomando
enene na terindu mele kepe Tembo. nirindu mele kepe kanoko piliringi mele ningu siliku
pung. nirimu.
9
Yuni aku sipe nimbe molopalie, ene kanoko molangi yu ma koleamo mundupe kelepa
muluna olando purumu kinie kupe te omba yu pipi sirimu, pe altoko naa kanoringi.
10
Yu ola
pumbe purumu kinie ene olando siku nemo nemo ningu kanoko angiliringi kinie ene
angiliringine ye talo mulu wambale kake pakokolo tamburembu ongo angilkululie
niringilimuni,
11
eltene enendo ningilindu: Kolea Gallilli yema, ene muluna olando siku
nambemuna kanoko angilkimiliye? I Yesusi, Pulu Yemone kini mulu koleana olando likimu
yemo, yu kini pukumu kanokomele mele pe walse aku sipe kelepa manie omb. niringili.
12
Kanu kinie ene ma pangi Unju Ollipi Poniemo munduku kelko Jerusallemendo kelko
yando oringi. Aku ma pangimu kinie kolea aili Jerusalleme kinie paa nondopa mele
lerimu, aulke ponjilimu, Juda yamboma koro moloringi wale Sambatemonga* Isirele
yamboma andoringi aku mele.
13
Yesusi mulu koleana olando purumu kinie yu lombili andolime Jerusallemendo
yando ongo suku pukulie niringimuni, ulkena puku ulke olakondo peringine ola puringi.
Akuna peringi yemanga imbime i sipe: Pita keme Jono keme Jemisi keme Enderu keme,
Pillipu Tomasitolo kinie, Batollomiu Mateyutolo kinie, Allapiasi malo Jemisi keme Olio
Isirele yamboma oliolio gapomano molamili. ningu karaye teringi talape Sellote nili ye
Saimono keme elte kinie, Jemisi malo Judasi yu kinie, aku ye rureponga yepoko aku ulkena
peringi.*
14
Kanuna ene pali liku maku toko, konopu teluna pupili Pulu Yemo kinie ungu
ningu mindi moloringi. Ambo mare kinie Yesusinge anumu Maria kinie Yesusinge
angenupili kinie akuma pea pali Pulu Yemo kinie ungu ningu moloringi.
15
Kanu walemanga Yesusinge lombili andoli yambo wane anderete tuwendi* moloringi
kinie Pitane ola angilipe enendo nimbendo:
16
Angokeme, Mini Kake Telimuni ye nomi
kingi Depisinge kere punduna pe wendo omb mele nirimu yuni bokuna torumu mele yu
paa sike aku sipe wendo ombmondo nirimu. Akumu paa sike wendo orumu. Kanu
ungumu Judasini Yesusi yu opa touma lipe simbe Depisini ou nirimu kanu ungumunge
pulumu talko wendo orumu.*
17
Judasi olio kinie pea molopo kongono pea tepo
molorumulu kanumu. Akumunge ye te yunge kolo wangopa molopili nirimu.
18
(Aku ye Judasi yu tepa kenjirimumunge kou siringi kanumuni ma te topo topa lirimu
kinie* yu mana manie topa mundupe yunge olomo suku nimbe yunge oloma pali wendo
omba purumu.
19
Pe Jerusalleme moloringi yamboma pali Judasi aku terimu pilkulie enenga
umbu unguna kanu koleamo imbi lelko Akeltama niringi. Akeltama akumunge pulumu
Meme Ondo Lenjili Mamo.)
20
I ungu wendo omb nirimu Depisini bokuna torumu ungumu Konana bokuna
molemo mele i sipe:
Yunge ulkemo we angilipili,
Akuna yambo te naa peangi.*
nimbe molemo kanumu. Konana tene i sipe nikimula:
Yambo te yunge kongonomo kolo wangopa tepili.**
21-22
Kapola, i ungutolonga te ou kamu talko wendo orumu, kini te kamu wendo opili
teamili. Ou olio ye engaki rurepo molorumulu i nikirumunge te manie purumumunge kolo
wangopo te mako tamili. I ye mako tomolomo yu i sipe ye te molopili: Ou Jonone pulu
monjipe yambo no linjirimu mele kepe, pe kelepa yandopa yandopa Yesusini uluma tepa
unguma nimbe molopalie, yu olio mundupe kelepa mulu koleana olando purumu mele kepe,
aku uluma pali wendo orumu mele, olio kinie tapu topa andopa kanorumu ye te mako
tamili. Kanu yemo yuni Yesusi lomboropa ola molorumu mele kanorumumunge olio pea
manda andopo nimbu simul. nirimu.
23
Pitane aku nirimu kinie pilkulie enene ye talo mako toringi. Ye tenga imbi Josepo,
kanumundu Basipasi niringila, (yunge imbi te Jasitasi niringila;) ye te Matayasi.
24-25
Aku
yetolo mako tokolie Pulu Yemo walsikulie ningindu: Ailimu, nu yambomanga pali
konopuna kanoleno kene Yesusini Nanga kongono tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye
rureponga kongonomo Judasi mundupe kelepa yunge koleando purumu, kanu kongonomo
Judasi yu kolo wangopa temba ye te nuni i yetolonga te mako tonumu olio liku ora si.
niringi.
26
Kanu kinie pep gomo talonga yetolonga imbitolo toko manie mundukulie
mingimu ambolko lope lope tenjikulie wendo liringi kinie Matayasinge imbimu wendo
orumu, kinie Yesusini ou lipe mundurumu ye rureponga yepoko kinie pea kongono tapu
toko teangi. niringi. Kanu kinie kanu lipe mundurumu yema altoko engaki rurepo
moloringi.
<<
11
>>
<<
22
>>
2
1
Yesusi kolorumu koro yepoko pakara omba purumu kinie Juda yamboma mako
toko Pulu Yemo kinie ulu te teringi wale Pendikosi nilimu* wendo orumu. Aku
walemonga Yesusi lombili andoli yamboma kolea teluna maku toko moloringi.
2
Walsikale
ungu te, poporome aili ungu nilimo mele, muluna ola manie orumu, kanu melemo ulkena
moloringi yambomane pali piliringi.
3
Melema, tepe alimbelu mele, wendo orumu kanoringi,
aku melema pupe yambomanga pali pengena telu telu nimbe pupe molorumu.
4
Kanu kinie
Mini Kake Telimu Yesusi lombili andoli yambomanga konopuna sukundu omba molopa
kapola terimu. Kanu kinie Minimuni ene yu mele mele ambolopa Umbu ungu lupe lupe
kerena niengi. nirimu kinie ene umbu ungu ou naa niringi lupe lupema pulu monjiku ning
niringi.
5
Juda yambo mare ou ongo kolea aili Jerusalleme maku toko moloringi kinie aku
ulumu wendo orumu. Ene Pulu Yemonga ungu pilili yamboma. Ene ma koleana yambo lupe
lupema pea pali molkolie kanu yamboma munduku kelko Jerusalleme sukundu oringi.
6
Kanu poporome aili mele ungumu pilkulie kanu yamboma maku tokolie enenga umbu ungu
lupe lupema Yesusi lombili andolimene niringi pilkulie ene konopu aisili liku munduringi.
7
Ene suru ningu konopu aisili lelkolie ningindu:
A, i yamboma umbu ungu lupe lupe nikimilime ene kolea Gallilli disiriki yamboma
mindinje? Gallilli yambomane ungu telumu mindi nilimele kanumu.
8
Pe kini olionga ya
yu mele mele umbu ungu lupe lupe nilimoloma nambe teko pilkulie nikimiline olio
pilkimuluye?
9-11
Olio kolea Patia kinie, kolea Midia kinie, kolea Illame kinie, kolea Mesipotemia
kinie, kolea Judia kinie, kolea Kapadosia kinie, kolea Pondasi kinie, kolea Esia kinie, kolea
Pirisia kinie, kolea Pambillia kinie, kolea Isipi kinie, kolea LLipia* sukundu Sairini nondopa
lemo koleama kinie, kolea aili Romo kinie, kolea Kiriti kinie kolea Arepia kinie, aku kolea
lupe lupemanga pali molopo mulu yamboma molemolo. Olio Juda yamboma kinie yambo
lupe molopo Juda yambomanga ulu pulu alowa tepo telemolo yamboma kinie, olio yu mele
mele olionga umbu ungumane Pulu Yemone ulu tondoloma telemo ulumando nikimili
pilkimulu. niringi.
12
Ene suru ningulie Pilipu sundukumulunje? ningu pilkulie, anju yando kerepali
ningulie Imunge ulu pulumu nambolkamoye? niringi.
13
Nakolo yambo marene ungu taka
tonjikulie ningindu: I yema no tondolo nongolie kekelepa tokomele. niringi.
14
Kanu kinie Pita, Yesusini lipe mundurumu ye rureponga yepoko wema kinie pea
ola angilkulie yambomando tondolo mundupe nimbendo: Olionga Judia yamboma kinie,
ene Jerusalleme molemele yamboma kinie, i wendo okomo tekemolo ulumunge pulumu ene
nimbu siembo, mimi siku komu tenjiku piliengi! nirimu.
15
Olio kekelepa tokomolo.
ningu pilkimili akumu molo. Kini ipulueli ou nani killoko mindi, aku kinie yamboma no naa
nolemele kanumu.
16
Kini wendo okomo ulumundu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilipe yamboma nimbe sirimu ye* Joelene pe wendo omb mele ou nirimu. Yuni nirimu
mele i sipe:
17
Pulu Yemone* nimbendo:
Kolea pora nimb walema wendo omb kinie
nane nanga Minimu yamboma pali simbu.
Kanu kinie enenga lemenali marenalini
nanga ungu umbu tonjimbuma pilku
yamboma ningu siku,
enenga ye andamane uru kumbu teko,
enenga ye kangoma ongo angilili none temba
kumbikere lipe pinjimbe uluma kanonge.
18
Nanga kendemande ambo yema kepe
nanga Minimu simbu kinie nanga ungu umbu
tonjimbuma pilku yamboma ningu sing.
19-20
Ailimunge wale ailimu ou wendo naa opili
nane muluna ola kinie mana manie kinie
walema pora nimb lipe ora simbe ulu tondoloma*
Ene kanangi. nimbu tembo.
Mana meme kinie tepe kinie ikilie aili kinie,
aku ulu tondoloma tepili. nimb.
Muluna enamo sumbulu topa olimu meme tepili. nimbula.
21
Kanu kinie Ailimunge wale ailimu
kamu wendo omb kinie yambomane isili ou
Ailimunge imbi lelko* walsing yamboma
nane lipu taponjipu
mindili nolemelka aulkena wendo lipu
na kinie molko konjing aulkena
lipu monjimbu. nimbe**
Pulu Yemone nimu.***
nimbe Joelene nirimu.
22
Ene Isirele Yamboma, ene i ungu nimb tekeromo pilieyo. Kolea Nasarete ye
Yesusi Yu sike Pulu Yemone mako topa lipe mundurumu. ningu kanangi. nimbe Pulu
Yemone yu lipe taponjirimu kinie ene moloringine yamboma lipe ora sirimu ulu tondoloma
terimu. Akumu ene kanoko piliringi.
23
Enene kanu yemo kinie pe tenge mele Pulu Yemone
ou pilipe molorumu. Pulu Yemone I sipe wendo opili. nimbe pilipelie i yemo ene Juda
Yamboma sirimu kinie Teko kenjiringi yambomane olio liku taponjiku yu tangi. ningu ene
siringi, enene Yu kolopili. ningu unju perana pirimuni toko uku toko panjiringi kolorumu.*
24
Aku teringi nakolo Pulu Yemone Yu kamu mana naa pepili. nimbe topa
makinjirimu. Kololi ulu pulumuni yu ka sipe kamu manda naa ambolombamonga mindili
nongo kolemele mindilimenga pali Pulu Yemo yuni yu lipe taponjipe wendo linjirimu.
25
Depisi yuni kepe yu i yemo pe temba mele ou ungu te nirimu mele i sipe:
Ailimu nanga kumbikerena
alieli molorumu kanorundu.
Yu na lipe taponjimbendo
nanga ki umbukundu molemomonga
meltene umbuni na manda naa simbe.
26-27
Akumunge na kamele akopo molopo,
nanga kerena konopu sipu unguma nilio.
Nuni nanga minimu yambo kolko pulimele koleana
munduku naa kelko, nunge Ye Kake Teli onomo
We purupili. naa nini akumunge pilipulie,
Nanga kangimu kinie minimu kinie
na mele peangamo limbu. nimbu nokopo molio.
28
Nuni na konde molopo mindi pumbu aulkemo
liku ora sirinu,
nu na kinie tapu toko molonimunge
na konopu aisili simbu.*
nimbe Depisini aku sipe nirimu.
29
Angokeme, i ungumu sike nikiru. Olionga anda kolepa Depisi koronga ou
kolorumu ono teringi, yunge ono koleamo olionga koleana lerimu lemo. Aku liemo yuni
Nunge Ye Kake Teli onomo We purupili. ni naa nini. nirimumu yu yuyundu naa nirimu
lemo.
30
Nakolo yu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu
yemo molopalie, Pulu Yemone Nuni kalko lini ye te nu kolo wangopa ye nomi kingimu
molomba.* nimbelie Paa sike aku tembo. nimbe tondolo mundupe nirimu mele pilirimu.
31
Depisi yu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu yemo
molopa pe wendo omb mele ou pilipelie nimbendo:
Pulu Yemone yunge minimu
yambo kolko pulimele koleana
mundupe naa kelepa,
yunge onomo naa purumbe.*
nirimu akumu Pulu Yemone mako topa lipe mundurumu ye nomi Kirasimu** kolopalie
kelepa lomboropa ola molombamondo nirimu.
32
Pulu Yemone i ye Yesusi sike topa
makinjirimu, akumu olio kanorumulu mele nikimulu.
33
Topa makinjipelie yunge ki umbukundu lipe monjirimu. Akuna molopalie Lapane
ou Simbu. nirimu Mini Kake Telimu yu sirimu, lipelie, kini yando sikimu. Kini kanoko
pilkimilimu yuni sikimumu kanoko pilkimili.
34-35
Depisi mulu koleana olando naa purumu
nakolo yuni nimbendo:
Aili Pulu Yemo Yawene
nanga Ailimundu nimbendo:
Nunge opa touma nuni nokani. nimbu,
pe ene topo manie mundunjimbu kene
isili ou nu na kinie pea tapu topolo
ye nomitolo molopolo melema nokambili
nanga ki umbukundu ongo molani. nirimu.*
nimbe Depisini nirimu.
36
Akumunge Isirele yamboma ene pali i siku piliengi: I ye Yesusi enene unju perana
toko uku toringimu Pulu Yemone Yu Ye Ailimu kinie, yu Yamboma nokopa konjimbe ye
te lipu mundumbu. nimbu mako torundu ye nomi Kirasimu molopili. nirimu yemo
molemo. nimbe Pitane nirimu.
37
Pitane enene aku siku teringi mele nirimu ungumu pilkulie yamboma mini wale
mundukulie enene Pita kinie Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
ye* wema kinie enendo ningindu: Angokeme, kini olio nambe teamiliye? niringi.
38
Pitane enendo nimbendo: Ene Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime kanopa
konde tenjipili. ningu teko kenjilimele mele pilku keri pilku, konopu alowa teko, Na Yesusi
Kirasinge yambomo molambo. ningu* no liengi. Aku tenge kinie Pulu Yemone Mini Kake
Telimu ene we simbe lingla.
39
Pulu Yemone Mini Kake Telimu simbu. nirimu akumu ene
kinie enene kalko ling yamboma kinie yambo kolea sulumanga molemele molongema kinie
enendo pali nirimu. Ailimu olionga Pulu Yemo yuni Nanga yamboma molangi wai.
nimb yamboma pali Mini Kake Telimu simbu. nirimu. nimbe Pitane nirimu.
40
Pitane ungu lupe lupe aisili tondolo mundupe ene lepi lepi topalie nimbendo: Ya
mana yambo molko kenjilimelemenga Pulu Yemone ene mongo simbe tekemo kene yuni
Olio mongo naa sipili. ningu, pilku konjiku molai. nirimu.
41
Kanu kinie Pitane nirimu ungumu pilku liringi yamboma no liringi. Kanu walemonga
Yesusinge ungumu Sike. ningu tondolo munduku piliringi yambo talapemonga sukundu
yambo tere tausini mele* olandopa purumu.
42
Kanu kinie ungumu pilku liku no liringi
yamboma Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane ungu
mane siringime pilku, angenupili kinie teluna kapola kapola molko, pea tapu toko langi
nongo,* Pulu Yemo kinie ungu ningu moloringi.
43
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema Pulu Yemone
lipe taponjirimuna lipe ora sirimu ulu tondoloma teringimunge* kanokolie yamboma pali
pipili koloringi.
44
Yesusi yu sike Pulu Yemone Lipu mundumbu. nimbe mako torumu
ye nomi Kirasimu. ningu tondolo munduku piliringi* yamboma pali teluna molko, enenga
melema eneno yu mele mele naa nosiku, Olionga pea ningu nosiku moloringi.
45
Enenga
ma kinie mele nosiringime makete teko kou liku mele molo torumu yamboma kou moke
teko siringi.*
46
Alieli Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena puku maku toko,
enenga ulkemanga pali pea andoko Langi pea namili. ningu, konopu peanga pepili konopu
siku langi nongo,
47
Pulu Yemo kapi ningu imbi ambolko ola linjiku, moloringi. Yambomane
pali ene kanoko peanga kanoringi.* Ulu pulu keri kanoko keri kanoko konopu alowa teko
Yesusindu Mindili nolka aulkena naa pambo kene liku taponji.** niringi yamboma
Ailimuni Yunge yamboma molangi. nimbe taki taki sukundu sukundu lirimu.***
<<
22
>>
<<
33
>>
3
1
Yamboma Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena ena tere killoko Pulu
Yemo kinie alieli ungu niringi mele walse Pita kinie Jonotolo kanu enamonga Pulu Yemo
kinie ungu ningilindu puringili.
2
Kimbu keri lerimu ye te akuna molorumu. Anumuni merimu
kinie kimbu keri lelimu merimu. Yu yambo ongo ulke tembelena sukundu pungme mawa
tepa Kou mone siei. nipili. ningu alieli mengo ongo ulke tembele kerepulu te Paa
Peanga ningu imbi leringine monjiringi.
3
Yu akuna molopili Pita Jonotolo ongo ulke
tembelena sukundu pungil puringili kinie yuni elte mawa tepa Kou mare siele. nirimu.
4
Pita kinie Jonotolone yu nemo nemo ningu kanokololie Pitane nimbendo: Nuni olto
kanoi. nirimu.
5
Kanu kinie Kou singilindu nikimbili. konopu lepalie elte kanorumu.
6
Kanu kinie Pitane nimbendo: Na kou telu kepe paa naa mendu nakolo melte
mekeromo nu siembo. Akumu kolea kanga Nasarete Ye* Yesusi Kirasinge tondolomone**
Nu ola angilku andoi. nikiru. nirimu.
7
Aku nimbelie yunge ki umbukundu ambolopa lipe
ola anjirimu kinie walsikale yunge kimbutolo enge nirimu.
8
Yu pukue topa ola pupe ola
angilipe pulu monjipe andopa molorumu. Aku tepalie yetolo kinie pea tapu toko ulke
tembelena sukundu puringi. Yu kimbu kambilipe pukue tolipe Pulu Yemo kapi nilipe
sukundu purumu.
9
Yu kimbu kambilipe Pulu Yemo kapi nilipe orumu yambomane pali kanoringi.
10
Enene kanokolie, Yu alieli ulke tembele kerepulu Paa Peangamo niline manie molopa
kou mawa telemo ye kanumu okomo lemo. ningu kanoko pungu pungu ningu mini wale
munduringi.
11
Kimbu keri lerimu yemo ola angilipe Pita Jonotolo ambolorumu kinie kanokolie
yamboma pali mini wale munduku lkisiku ongo ulke tembelena Sollomononga ningu ulke
kerepulu takoko yando liringine Pita Jonotolo kinie kimbu keri lerimu yemo kinie
moloringine ene ongo maku toringi.*
12
Aku teringi kinie Pitane kanopalie enendo nimbendo:
Isirele yamboma, nambemuna i ulu wendo okomomo kanoko konopu aisili liku
mundukumiliye? Nambemuna enene olto nemo nemo ningu kanokomeleye? Oltone oltonga
tondolo tene I yemo ola angilipe pupili. nngili konopu lekemeleye? Paa molo. Molo
oltone Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo ulu pulu telembolomone i yemo teko konde
lngili konopu lekemeleye? Paa molola.
13
Eporayamo keme Aisake keme Jekopo keme
olionga anda kolepalimene Olionga Pulu Yemo. ningu popo toringi Pulu Yemo, yuni
yunge kendemande Yesusinge imbi ambolopa ola linjirimu. Aku yemo ene Isirele
yambomane Yu tangi. ningu yu Romo gapomano yema liku siringi. Kanu kinie Romo ye
nomi Paillatene Yu ulu te temu nimbu naa kanokoro. Yu pupili. nirimu nakolo enene Yu
tangi. ningu liku bulu siringi.
14
Ye Kake Tepa Sumbi Nilimu liku bulu siku, Yu kolopili
tangi. ningu, yamboma topa konjili ye Barapasi ka ulkena Kolo wangopa wendo pupili.
ni. niringi.
15
Konde mololi ulumunge pulu yemo toko konjiringi nakolo Pulu Yemone
yambo ono koleana topa makinjirimu. Oltone aku terimu mele kanorumbulu.
16
Yesusini
manda lipe taponjimbe. nimbu tondolo mundupu pilmbulumunge i ye ene kanoko imbi
silimele yemo konde pukumu. Yesusi kinie tondolo pelemo. nimbu pilipu yu imbi lepo
walsipulu, yuni i yemo manda Konde pupili. nimb. nimbu tondolo mundupu
pilmbulumunge i yemo konde pumu mele enene kanokomele.
17
Sike, angokeme, ene kinie enenga nokoli yema kinie pilku sundukulie Yesusi
toringi.
18
Nakolo talko wendo orumu mele ou Pulu Yemone Wendo opili. nirimu mele
wendo orumu. Yuni pe wendo omb mele yunge ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma
ningu siringi yemando nimbendo: Nane ene nokopa konjimbe ye te mako topo lipu
mundumbu ye nomi Kirasimu* mindili nomb. nirimu kanu mele ene nanga ungumu
pilkimilimene paa sike talko teringi wendo orumu.**
19
Akumunge, kini teko kenjiringi mele pilku keri pilku konopu alowa teko, Pulu
Yemo molemona wangi. Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime kamu mundupe kelenjipili.
ningu aku teangi. Aku tenge kinie Ailimuni* ene konopu pe nimbe enge nipili molonge
walema sipe,
20
ene molongena yuni Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe
mako torumu ye nomi Kirasimu ene simbe. Simbe ye akumu Yesusi.
21
Pulu Yemone Melema pali konde pupili. nimb walemo wendo ombmonga kini
isili ou Yesusi yu mulu koleana nokopa molemo. Ou Pulu Yemone aku sipe nimbe
panjirimu mele yunge ungu umbu tonjirimuma piliringi ye kake telimene aku siku yando
ningu siringi kanumu.*
22
Akumunge Mosisini nimbendo:
Ailimu enenga Pulu Yemone
ungu umbu tonjilimoma pilipu
ene nimbu silio yemo molio mele
pe enenga ye te na mele
Pulu Yemone ungu umbu tonjimbema
pilipe nimbe simbe ye te molopili. nimbe
mako tomba.
Aku ye ombmo yuni nimb mele ene paa pilku liengi.
23
Aku yemonga ungumu naa piling yamboma
Pulu Yemo yunge talapena Naa molangi. nimbe
Pulu Yemo yuni ene topa konjimbe.*
nimbe Mosisini nirimu.
24
Kini wendo okomo akumu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma
ningu siringi yemane pali ungu ningu siringi mele kini wendo okomo. Ye Samuele kinie,
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu yandopa yandopa
moloringi ye wemane pali aku siku niringi.
25
Pe kini Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilku yamboma ningu siringi yemane ou wendo omb niringi unguma kinie wendo
okomomo Enenga. nimbe wendo okomo. Ou enenga anda kolepalime kinie Pulu Yemone
nimbe panjipe mi lerimu ungumu* kinie Enenga. nimbe wendo okomo. Pulu Yemo yuni
enenga ou pulu pulu anda kolepa Eporayamondo nimbendo:
Nuni kalko lini ye tene tembamonga
mana yamboma pali molko konjing.**
nirimu.
26
Pulu Yemone yunge kendemande yemo mana manie lipe mundumbendo Ene
Juda yamboma lipe taponjipili. nimbe Ene Juda yamboma teko kenjilimele uluma kanoko
keri kanoko munduku keleangi. Ene yu mele mele konopu alowa tenjipili. nimbe ene
molongine yunge kendemande yemo yu ou kumbi lepa* lipe mundumu. Kanu yemone ene
aku sipe sewe anjipili. nimbe Pulu Yemone aku terimu. nimbe Pitane nirimu.
<<
33
>>
<<
44
>>
4
1
Pita Jonotolo yamboma ungu ningu sikulu molangili Pulu Yemo popo tonjiringi yema
kinie, ulke tembele nokoringi ele yemanga nokoli yemo kinie, Sadusi tapu yema* kinie, kanu
Juda yambomanga ye ailime elte ungu ningu siku moloringiline oringi.
2
Eltene Yesusi ono
koleana lomboropa ola molorumu mele ningu sikulu yu aku terimu mele yamboma pali
lomboroko ola molonge mele ningu siringili pilkulie ene mumindili koloringi.
3
Enene elte ka
siku, Kini ipu lemu kene opali kote tenjemili. ningu elte liku ka ulkena panjiringi.
4
Nakolo
ungu niringili piliringi yambomanga aisili Sike nikimbili. Yesusi yu paa sike ye nomi
Kirasimu . ningu tondolo munduku piliringi.* Kanu kinie ou Sike ningu tondolo
munduku piliringi yema kinie pe tondolo munduku piliringi yema kinie lipe tere lepa pape
tausini mele moloringi.
5
Opalikundu ye ailime kinie tapu yema kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma
pilku mane siringi yema kinie* kolea aili Jerusalleme maku toringi.
6
Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopa* ou molorumu ye Anasi kinie pe yunge kolo wangopa aku sipe
molorumu ye Kayapasitolo, elte kinie, Jono nili ye te kinie, Allekesanda kinie, Anasi yunge
pulu lerimu ye mare kinie, ene pea maku toringi.
7
Maku tokolie niringimuni Pita Jonotolo
kote tenjingindu enenga kumbikerena liku ola anjiku walsikulie ningindu: Elte kinie
nambolka engemo pelemo, molo naenga imbimunge walsikulie eltene kanu ulu tondolomo
tengiliye? ningu walsiringi.
8
Kanu kinie Mini Kake Telimu Pitanga konopuna pupe molopa kapola terimu kinie
Pitane enendo nimbendo: Ene Juda ye ailime kinie, tapu yema kinie,
9
enene olto
walsikimilimu, oltone ye kimbu keri lelimu kondo kolopo lipu taponjmbulumunge
walsikimili konopu lekero. Akumu nambe tepa konde pumu konopu lelkolie walsikimilinje?
10
Aku liemo ene kote pilkimili Isirele yema kinie enenga yamboma pali i ungumu piliei!
Kolea kanga Nasarete ye Yesusi Kirasi, enene unju perana uku toko panjiringi, Pulu
Yemone topa makinjirimu, kanu ye Yesusinge engemone yunge imbi lepo Konde pui.
nmbulu kinie i yemo konde pupe enenga kumbikerena angilkimu ene kanokomele.
11
Konana te tokolie ungu iku toko niringi mele i sipe:
Ulke takoringi yemane
kanoko keri kanoringi toko ele teringi kou kanumu
ulke enge sinjili kou aili peangamo.*
niringi kanu koumu yu. Kanu koumu ele teringi yema ene Isirele yema.
12
Yambo tene lupe
olio manda naa lipe taponjimbe. Ma koleamanga pali yambo tene lupe Olio lipe taponjipe
mindili nolemelka aulkena wendo lipe, molopo konjimul aulkena lipe monjipili. nimbu imbi
lepo walsimul yambo te lupe molo. Yesusi Kirasi yuyu mindi. nirimu.*
13
Pita Jonotolo pipili naa kolkolo unguma sumbi siku niringili kanoko, elte sukuli naa
tekolo we umbu yetolo moloringili kanokolie ene konopu aisili liku mundukulie, I yetolo ou
Yesusi pea tapu toko andoringili yetolo lepamo. ningu piliringi.
14
Nakolo ye konde
purumu kanumu elte pea tapu toko angiliringi kanokolie ene ungu te manda pundu toko naa
niringi.
15
Akumunge Elte kanjollo* ulkena pena pale. niringi pena puringili kinie ene eneno
kerepali ningulie ningindu:
16
I yetolo olio nambe teamiliye? Eltene Pulu Yemo kinie tapu
toko molemele mele lipe ora silimo ulu tondolo* paa peanga te tengili Jerusalleme
molemele yambomane pali pilku kanongi ulumu olione Naa tengili. nimbu manda aki naa
tomolo.
17
Nakolo i ungu nikimbilimu koleamanga pali niliku pung piling kinie kapola naa
temba kene Kelko i ye Yesusi nge temanemo yamboma toko siku yunge ungumu
koleamanga anju anju naa niengili!* Nngili liemo Elte mongo liengili. nimul. nimbu
Molo niemili. niringi.
18
Aku siku ningu panjikulie, Elte wale. ningulie eltendo ningindu: Paa ungu wallo
kolte kepe, Yesusinge temanemo tokolo yamboma ungu mane naa siele! Molo! niringi.*
19
Nakolo Pita Jonotolo eltene enendo pundu toko ningilindu: Pulu Yemone olto
Teale. nilimo mele mundupu kelepo, enene Teale. nikimili mele tembulu liemo Pulu
Yemone kanopa peanga kanombanje? Ene eneno pilieme!
20
Nakolo olto ulu kanorumbulu
mele kepe pilirimbulu mele kepe oltonga keremo pipi manda naa simbul. niringili.
21
Enene elte altoko tondolo munduku ningu pipili konjikulie Elte pale. niringi. Eltene
ulu tondolo teringili mele yambomane pali kanokolie, Pulu Yemo kapi ningu imbi ambolko
ola linjiringine ene kanokolie elte mongo sing aulke te koroko keleringi.
22
Ulu te lipe
ora sirimu ulu tondolomone teko konde liringili ye kanumu yunge ponie tu paono omba
purumu.
23
Pita Jonotolo Wendo pale. niringi kinie eltenga yamboma moloringine sumbi siku
pukululie, Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie*
kanu yemane eltendo niringi mele eltenga Yesusinge ungumu pilili yamboma temane toko
siringili.
24
Niringili mele pilkulie ene liku tere lelko molko Pulu Yemo kinie ungu ningulie
ningindu: Ye Aili Tondolo Olandopamo, nuni mulumu kepe mamo kepe nomu kusamo
kepe mele lemoma pali terinu.
25
Nuni ungu te ninindu nunge Minimuni olionga anda kolepa,
nunge kendemande Depisi nimbe sirimu kinie yuni pilipe yando nimbe sirimu mele i sipe:
Isirele yambo naa molko
yambo umbu lupe molemelema
nambemuna mumindili kolkomeleye?
Yambomane pali uluri manda naa tenge mele
nambemuna Teamili. ningu, ningu panjikimiliye?
26
Pulu Ye Ailimu kinie yuni
Nanga yamboma nokopa konjimbe ye te
lipe mundumbu. nimbe mako torumu
ye nomi Kirasi mu kinie*
koleamanga pali ye nomi kingime
Elte kinie opa teamili. ningu molemele.
Yambo nokoli yemane
Elte topo manie mundumul. ningu molemele.
Aku siku ulu manda naa tenge mele
nambemuna Teamili. ningu molemeleye?**
27
Sike i kolea ailine ye nomi kingi Erote kinie Romo ye Pondiasi
Paillatetolo Isirele yamboma kinie Isirele yamboma naa molko yambo umbu lupe mololi
yamboma* kinie ene maku toko, nunge kendemande kake teli ye ou mako torunu ye Yesusi
Tamili. ningu wa toringi.
28
Ou nunge tondolomone nunu konopuni pilku I siku teangi.
ningu panjirinu mele aku siku teringi.
29
Kanumunge Ailimu, kini olio kinie enene Temolo.
ningu olio ningu pipili konjikimili mele nuni pilkulie, nunge kendemandema nunge ungumu
ningindu pipili naa kolko sumbi siku niengi kene liku taponjiyo.
30
Nunge kendemande kake
teli ye Yesusinge imbi lepo yu walsimul kinie kuru tomba yamboma Konde pangi. ningu
ulu tondoloma teko, nunge kongono tekemolo mele Yamboma Sike akumu Pulu
Yemonga kongono lepamo! ningu kanangi. ningu lipe ora simbe ulu tondoloma tei.
niringi.
31
Aku siku Pulu Yemo kinie ungu ningu pora siringi kinie ulke moloringimu jimi jimi
mele tepa, Mini Kake Telimu ene kinie molopa kapola terimuna pipili naa kolko Pulu
Yemonga ungumu tondolo munduku yamboma andoko ningu siringi.
32
Yesusi yu sike Pulu Yemone Lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu. ningu tondolo munduku piliringi yamboma kapola kapola molko ene konopu
teluna pupili moloringi. Yambo te yunge mele nosirimuma nanga manjipe naa nimbe,
olionga pea ningu tere lelko nosiringi.
33
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe
lipe mundurumu yemane Aili Yesusi* lomboropa ola molorumu kanoringi mele temane
peangamo munduku naa kelko tondolo munduku toko siliku andoringi kinie Pulu Yemone
ene we kondo kolopa paa sewe anjipe Molko konjengi. nirimu.
34
Ene moloringine yambo
te langi kepe melte molo torumu yambo te naa molorumu. Walse walse nimbe yambo te ma
lepa ulke aisili angilipe terimumane ma we lepa ulke we angilirimuma kou mone liku mengo
ongo,
35
Yesusini lipe mundurumu yema moloringine ongo siringi, enene yambo te mele
molo torumu yamboma moke teko siringi.
36
Aku siku teringi mele Josepo nili ye tene aku sipe terimu. Kanu yemo Yesusini lipe
mundurumu yemane yunge imbi te Banapasi niringi.* Banapasinge ungu pulumu
Yamboma nimbe toembo tonjili yemo. Yu LLipai yemo, yunge pulu kolea Saipirasi.
37
Yunge ma te lerimu kanumu kou mone lipelie memba omba Yesusini Nanga kongonomo
tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema sirimu.
<<
44
>>
<<
55
>>
5
1
Kirasinge yamboma aku siku teko moloringi nakolo ulu teringi mele sumbi sipe naa
terimu ye te molorumu, yunge imbimu Ananayasi. Yunge menunge imbi Sapaira.
Ananayasini yunge ma te kou mone lipelie nirimumuni,
2
menu kanopa molopili kou
lirimumunge paki sipe, ekendo yuyu nosipe, ekendo Yesusini lipe mundurumu yema pupe
sipelie nimbendo: Nane ma te kou lipulie, aku kouma membo ombo i sikiru. nirimu.
3
Kanu kinie Pitane yundu nimbendo: Ananayasi, nambemuna nunge konopuna
Kurumanga nomi Setene* omba molopili. ningulie, Mini Kake Telimu kolo toko siku,
mamonga kou linuma paki siku mare anju nosiku mare mengo ongo olio kolo toko
sikinuye?
4
Ou kou naa linu kinie mamo nunge kanumu. Kou linuma nunu nokonu kanumu.
Mamo kou mone naa liembo. nilinanje yambo tene unguri naa nilke. Mamo nungemo.
Kou mone likulie Ekendo nanu nosipu, ekendo yamboma siembo. nilinanje unguri molola.
Mlemo nungemo. Akumunge nambolka konopu lelkolie kou mone likulie ekendo mindi
kolo toko sinuye? Nuni yema kolo toko naa sinu, molo. Pulu Yemo kolo toko sinu.
nirimu.
5-6
Pitane aku sipe nirimu ungumu Ananayasi pilipelie, yu kolorumu kinie yunge onomo
topa manie mundurumu. Ye kangoma ongo yunge onomo liku mulu wambalene kulupi toko
mengo puku ono tepuringi. Aku sipe ulu terimu temanemo yamboma pilkulie paa mini wale
munduringi.
7
Ananayasi menu yu i ulu wendo orumumu naa pilipelie, pe ena mongo yepoko omba
purumu kinie yu orumu.
8
Pitane yu walsipelie nimbendo: I kou mone omba simu ambolkoromo elte mamonga
aku siku lngili meleye? Na piliembo ningu si. nirimu.
Yuni nimbendo: Sike. Aku sipu lmbulu. nirimu.
9
Pitane yundu nimbendo: Nambemuna eltene Ailimunge Minimu Kolo topo
siembili. nngiliye? Nunge emenanga onomo mengo puku ono tepngi yema ongo
kerepuluna angilimele akumane nunge onomo liku mengo pungla. nirimu.
10
Kanu kinie walsikale ambomo Pitanga kumbikerena kolorumu kinie yunge onomo
topa manie mundurumu. Kolorumu kinie ye kangoma ongo yunge onomo kanoko likulie,
menu ono teringine nondoko yu mengo puku ono teringi.
11
Kanu kinie Kirasinge talapena
yamboma,* i ulu wendo orumu piliringime pali kinie ene paa mini wale munduringi.
12
Yamboma moloringine Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu yema* andoko ulu te wendo orumu lipe ora sirimu ulu tondolo** lupe lupe
aisili teringi. (Sike. ningu tondolo munduku piliringi) yamboma pali ulke tembelena
Sollomononga ningu ulke kerepulu takoko yando liringine ou alieli maku toringi.
13
Yambo
lupemane ene kanoko peanga kanoringi nakolo pipili kolkolie Kirasinge yamboma kinie
maku tamili. ningu naa oringi.
14
Akumu sike nakolo yambo aisilini Aili Yesusi yu
sike. ningu tondolo munduku pilkulie* sukundu sukundu ongo yunge yamboma moloringi.
15
Yesusini lipe mundurumu yemane teringi mele kanokolie yambomane yambo kuru
torumuma mengo wendo ongo aulkena nosiku moloringi. Pita omba pumbe kinie enana
yunge minimu ene lemelena omba aki tomba kinie konde pungnje. ningu aku siku nosiku
moloringi.
16
Kolea aili Jerusalleme lerimuna nondopa lerimu koleamanga moloringi yambo
aisili kuru torumu yamboma kinie kuru keri konopuna perimu yamboma kinie mengo oringi
kinie ene pali konde puringi.
17
Kanu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo kinie Sadusi talapena
sukundu ye mare* yu pea tapu toko moloringi yema kinie we yamboma ene munduku
kelko Yesusini lipe mundurumu yema aku siku lombili puringi mele kanokolie ene paa
konopu keri panjiringi. Aku yemane teringi mele naa teangi. ningulie
18
Yesusini Nanga
kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema ambolko liku, we yamboma panjiringi
ka ulke ailine ka siku panjiringi.
19
Nakolo ipulueli Ailimunge angello te omba ka ulke
nambune topa ene lipe memba pena ombalie nimbendo:
20
Ene Pulu Yemo popo toko
kalemele ulke tembelena puku angilku yamboma konopu alowa teko molko konjing mele
unguma pali ningu siei. nirimu.
21
Yuni nirimu mele pilku likulie kolea tangorumu kinie ulke tembelena puku yamboma
ungu mane siringi.
Kanu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo kinie, yu pea tapu toko
moloringi yema ongo, kanjolloma kinie, Isirele yambomanga tapu yema kinie* Maku tamili
wai. niringi. Ongo maku tokolie ungu te ningu mundukulie ningindu: Ka ulkena panjmulu
pelemele yema mengo wai. niringi.
22
Nakolo enenga ele yemane puku Yesusini lipe mundurumu yema lingndu ka ulkena
puringi kinie kanu yema naa moloringine kanokolie kelko yando ongolie ningindu:
23
Ka
ulke kunema pali nambune sili pemu, nokolemele yema kerepuluna nokoko angiliengi
kanomulu nakolo olio nambune topo ulke suku kanomulu kinie ye telu kepe naa molomu.
niringi.
24
Ulke tembele nokoringi ele yemanga ye ailimu kinie, Pulu Yemo popo tonjiringi ye
ailime* kinie enene ongo niringi mele pilkulie, I ulu wendo omu nambolka uluri wendo
ombando tekemonje? ningu ene pilku sunduringi.
25
Kanu kinie ye te ombalie enendo nimbendo: Pilieme! Enene ka sngi ye kanuma
ulke tembelena yamboma ungu mane siku molemele. nirimu.
26
Aku nirimu pilkulie ulke
tembele ele yema kinie enenga ye ailimu kinie Yesusini lipe mundurumu yema ling puringi.
Nakolo Yambomane olio kouni toko konjing. ningulie ene kopene naa toko taka lelko
mengo oringi.
27
Ye kanjolloma moloringine ele yemane Yesusini lipe mundurumu yema liku mengo
oringi kinie Pulu Yemo popo tonjiringi yemanga ye aili olandopamone enendo nimbendo:
28
Enendo ou nirimulu mele i sipe: Paa ungu wallo kolte kepe naa ningu, i ye Yesusi
nge temanemo toko* yamboma unguma mane naa siei. nirimulu kanumu.** Pe kini enene
Jerusalleme koleamanga pali ungu kanumu andoko ningu siku keliengi. Yambomane Olio
Juda yambomanga tapu yemane ye kanumu toko konjiringi. ningu piliengi! ningu enene i
unguma mane silimelela.
29
Pita kinie, Yesusini lipe mundurumu ye wema kinie, enene enendo pundu toko
ningindu: Yambomane Teai. nilimele mele olio pilipu lipu manda naa temolo. Pulu
Yemone Teai. nilimo mele mindi pilipu lipu tenge panjipu temolo.
30
Enene Yesusi
kolopili. ningu unjuna uku toko panjiringi* kolorumu kanu yemo, olionga anda
kolepalimenga Pulu Yemone yu kelepa topa makinjirimu.
31
Yuni olio Isirele yamboma
konopu alowa tenjipe olionga ulu pulu kerime siye kolopili. nimbe Pulu Yemone Yesusi
yu Ye Nomimu molopa, yamboma Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo
Limo Yemo* molopili. nimbe yunge ki umbukundu lipe monjirimu molemo.
32
Olio kinie
Mini Kake Telimu kinie yu aku sipe terimu mele andopo nimbu silimolo. Mini Kake Teli
nikimulumu Pulu Yemo yunge unguma pilku liku telemele yamboma Mini Kake Telimu
silimo kanumundu nikimulu. niringi.
33
Niringi mele pilkulie mumindili paa aisili kolko Ene topo konjemili. niringi.
34
Nakolo Parisi ye* kanjollo te, yunge imbi Gamelliele, yu Pulu Yemonga ungu manema
pilipe yamboma mane sirimu ye te, yu pilipe konginjili paa perimuna yambomane kanokolie
yu kapi niringi ye te, yu kanjolloma maku toringine ola angilipelie ele yemando nimbendo:
Yema ou laye kolte pena mengo pai. nirimu.
35
Kanu kinie mengo pena puringi kinie yuni
kanjollo yemando nimbendo: Ene Isirele Yema, enene i yema tenge mele ou pilku konjeyo.
36
Ou walse ye Tudasi omba yuni nimbendo: Na ye aili te, na enge pelemo. nirimu kinie ye
po anderete yu lombili puringi. Nakolo gapomanomone yu toko konjiku, yu lombili puringi
yema toko bulu balu siringi. Teamili. niringi mele kamu manie purumu.
37
Pe aku sipe gapomanomone yambo imbi torumu walema kinie Gallilli ye Judasi
kepe Oliolio gapomano molamili. nirimu kinie ye mare yu lombili puringi kinie
gapomanomo kinie opa teringi nakolo yu toko konjiku yu lombili puringi yema toko bulu
balu siringila.
38
Ou aku terimu kene kini enene i yema kinie tenge mele niembo. Enene i
yema kinie ulu te naa teko, we pangi keleayo. I yema ene eneno konopuni pilkulie
Teamolo. ningu tengi liemo uluri naa tepa we pora nimb.
39
Molo tekemele mele Pulu
Yemone Teai. nimuna tengi liemo ene kanjollomane akumu manda Molo. naa ning.
Molo Molo. nngi liemo Pulu Yemo kinie opa mele tenge kapola naa temba. nirimu.
40
Aku nirimu kinie ene pilkulie Aku teamili. ningulie Yema altoko ulkendo wai.
ningu, ene ka pulsene tokolie ningindu: Yesusinge temanemo altoko yamboma ningu siliku
naa andai. ningulie* Ene pai. niringi.
41
Yesusini lipe mundurumu yemane kanjolloma munduku kelko ulsu puringi. Pulu
Yemone enendo Ene Yesusinge yema molongemonga yambomane ene teko pipili konjngi
liemo mandala. nirimuna pilkulie ene paa konopu siringi.
42
Walemanga pali ulke tembelena
kepe yambomanga ulkemanga pali pipili naa kolko andoko temane peangamo toko siringi.
Koronga ou Pulu Yemone Ene lipe taponjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako
torumu ye Kirasimu Juda yambomane Opili. ningu nokoko moloringi kanu ye Kirasimu
Yesusi yu kanu yemo omba molopa ene lipe taponjirimu lipe taponjimbe mele temanemo
andoko toko siringi.*
<<
55
>>
<<
66
>>
6
1
Aku walemanga Yesusinge lombili andoli yambo* kambu paa aisili olando purumu.
Kanu kinie Giriki ungu niringi Juda yambomane ulu te kanoko keri kanokolie iri toko
ningindu: Ambo wayema alieli langi moke teko singndu Ipuru ungu nilimele Juda
yambomanga ambo wayema mindi siku, olionga ambo wayema naa silimele. niringi.
2
Akumunge, Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye
rurepone* Yesusinge lombili andoli yamboma pali liku maku tokolie enendo ningindu: Olio
Pulu Yemonga ungu nimbu silimolo kongonomo mundupu kelepo langi kongono temolo
kinie kapola naa temba.
3
Angokeme, enenga ye yepoko pakara, Mini Kake Telimu kinie
pilipe konginjilimu kinie pepa, yambomane kanoko peanga kanolemele yema kanoko mako
tangi. Langi kongono olio telemolomo enene tenjengi. nimbu siye kolopo,
4
olio alieli Pulu
Yemo kinie ungu nimbu, yamboma Pulu Yemonga ungumu Piliengi! nimbu lipu
taponjimul. niringi.
5
Aku niringi yamboma pali pilku peanga pilkulie, Sitipene* mako toringi. Yu Pulu
Yemo Sike. nimbe paa tondolo mundupe pilirimu yemo; yu Mini Kake Telimu konopuna
pepa kapola terimu yemo. Ye pokore mako toringimenga imbime i sipe: Pillipu keme,
Porokorasi keme, Naikena keme, Taimono keme, Pamenasi keme, Nikollasi keme. Nikollasi
kolea aili Andiyoko ye te, yu Juda ye te molo. Yu ye te lupemo molopalie, ou Juda
yambomanga ulu pulu teringi mele alowa tepa terimu yemo.**
6
Aku yema Yesusini lipe
mundurumu yemanga kumbikerena liku ola anjiringi kinie enene yemanga pengena
ambolkolie Pulu Yemo kinie ungu mare ningu mawa teringi.*
7
Aku teringi kinie yambo moloringi koleamanga pali Pulu Yemonga ungumu pupe
kapola terimu. Jerusalleme yambo aisili Yesusi yu sike Ye Kirasimu. ningu yu lombili
puku, Pulu Yemo popo tonjiringi ye aisili* pea Yesusini lipe mundurumu yemane ungu
niringi mele Sike ningu tondolo munduku pilku liringi.
8
Sitipene, yu Pulu Yemone yamboma we kondo kololi ulu pulumu kinie Pulu
Yemonga engemo kinie perimuna yambo moloringimenga andopa ulu te lipe ora sirimu
ulu tondolo* aisili terimu.
9
Nakolo ye marene Teko kenjikinu. Aku siku naa tei. ningu
Sitipene kinie ungu aisili niringi. Kanu yema ene ou kendemande yamboma molkolie pe we
ulsu moloringi yamboma, enenga Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke te lupe angilirimu.
Ene kolea Sairini kinie Allekesandia kinie Sillisia kinie Esia kinie moloringi yamboma molko,
Juda yamboma moloringi. Aku yema Sitipene kinie kerepali niringi
10
nakolo Mini Kake
Telimuni Sitipene paa pilipe konginjilimu sirimuna yuni nirimu mele pilkulie yambo tene
pang akuku ungu te manda naa niringi.
11
Ungu te ningindu koroko kelkolie enene ye marendo kiyongo ningu kondi tokolie
ningindu: Enene Mosisi kinie Pulu Yemotolonga unguma Sitipenene ungu taka tonjimu
pilmulu. niei. niringi.
12
Enene aku siku kondi toringimunge yamboma kinie Juda yambomanga tapu yema
kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie* enene
mumindili kolko Sitipene ambolko liku kanjollo yema** maku toko moloringine mengo
puringi.
13
Enene ye mare ungu umbu tonjikulie Kotena puku Sitipene terimu mele kolo
toko I sipe i sipe temu. niei. niringi* kinie ene kotena pukulie ningindu: I yemone Pulu
Yemo popo topo kalemolo ulke tembele kakemo kinie, Pulu Yemonga ungu
manema** kinie, alieli ungu taka tonjilimo.
14
Yuni nimu pilmulu mele i sipe: I kolea kanga
Nasarete ye Yesusini i ulke tembelemo tekisimbe. nimbe; Mosisini nimbe panjirimu
yandopa yandopa ningu siringi telemolo ulu puluma Pe altoko naa teko akuma munduku
kelko Yesusini Teai. nirimu uluma teai. nimula. niringi.
15
Kanjollo maku toko moloringimene pali Sitipene nemo nemo ningu kanoringi kinie,
yunge kumbikeremo angello tenga kumbikere none terimu kanoringi.
<<
66
>>
<<
77
>>
7
1
Kanu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamone* kote tenjipelie Sitipene
walsipelie nimbendo: I ungu nikimilime sikeye? nirimu.
2
Sitipenene pundu topa nimbendo: Ango Tara keme, nanga ungumu pilieme. Olionga
pulu pulu anda kolepa Eporayamo i kolea ou naa omba kolea Arano ou naa pupe kolea
Mesipotemia ou we molopili tondolo pupe olandopa molemo Pulu Yemo yu molorumuna
ombalie nimbendo:*
3
Nunge ma koleamo kinie pulu lemo yamboma kinie munduku kelko
nane nu Pui. nimbu lipu ora simbu koleana pani. nirimu.
4
Aku ungumu pilipelie Eporayamo yunge pulu kolea Kaltia taono mundupe kelepa
kolea kanga Arano pupe molorumu. Kanu kinie yunge lapa kolorumu kinie Pulu Yemone
olio i molemolo koleana yando lipe mundurumu.
5
I koleana ma kanga kolte kepe
Eporayamo yu kamu ambolopili. nimbe naa sirimu. Nakolo Pulu Yemone ungu te yundu
nimbendo: Nu kinie nunge kalko lini yamboma kinie i koleamo ling. nirimu.* Eporayamo
yu ambolango teluri kepe ou naa mepili aku sipe nirimu.
6
Pulu Yemone yundu nirimu mele i
sipe: Nunge kalko lini yamboma kolea tenga lupe yambo ponenge mele molonge. Akuna
molonge yambomane enendo Olionga kendemandema. ningulie teko kenjiku ka kongono
sing, mindili nongo teko molangi ponie po anderete omba pumbe.
7
Kanu kinie ene ka
kongono sing yamboma mongo simbu kinie pe ene kanu koleamo munduku kelko ulsu
ongo* i koleana ongo na popo tonge. nirimu.**
8
Aku nimbelie Pulu Yemone Tembo.
nirimu unguma Eporayamone Na kinie kamu pepili. nipili. nimbe yu kinie yunge kalopa
limbe kangoma kinie kangi te kopisiku wendo liku ele teangi. nirimu.* Pulu Yemone Aku
siku teai. nirimumunge Eporayamone kango Aisake membalie, yunge wale engaki omba
purumu kinie yunge kangi te kopisipe wendo lirimu.** Kanu kinie pe Aisakene Jekopo
merimu.*** Pe Jekopone olio Isirele yambomanga talape rurepo molemolomanga anda
kolepama merimu.****
9
Kanu kinie olionga anda kolepa Jekopone merimu yema enenga angenu Josepo kinie
konopu keri panjikulie kolea Isipi pung puringi ye mare kinie yu kou mone liringi. Josepo
kou mone likulie Yu yambo tenga kendemande yemo molopili mengo pai. niringi.*
Nakolo Pulu Yemo yu kinie molopalie nirimumuni,
10
yu lipe taponjipe umbuni wendo
orumumanga pali wendo lirimu. Yuni yu pilipe konginjilimu sipe, kolea Isipi ye nomi
kingimu Yu kanopa peanga kanopili. nirimu kinie ye nomi kingimuni Josepo yu Isipi
gapomano ye nomimu molopa, yunge ulkemo kinie Isipi koleamanga mele lemoma pali
nokopili. nirimu.*
11
Pe kolea Isipi kinie i kolea molemolo kolea Kenane kinie engele aili te lerimu,
yamboma umbuni perimu. Olionga anda kolepalime langi ling aulke te naa lerimu.
12
Jekopone Kolea Isipi ga maku toko nosilimele. niringine pilipelie yunge malopili olionga
anda kolepalime pulu pulu Isipi mundurumu.*
13
Wale talo siku Isipi puringi kinie Josepone
angenupilindu Na Josepo. nimbe yunge imbi lepa sirimu, pe kingimuni Joseponga
yamboma kanopa imbi sirimu.*
14
Kanu kinie Josepone yunge lapa Jekopo kinie Jekopo
yunge yamboma kinie Yando wangi. niei. nimbe, enendo nimbe mundurumu. Jekopo
yunge yamboma lipe tere lepa sependi pape moloringi.*
15
Yando wai. nirimu kinie
pilipelie Jekopo kolea Isipi purumu, kanuna yu kinie yunge malopili kinie anda lelko
koloringi.*
16
Enenga onoma kelko kolea Kenane mengo ongo Sekemo taono mengo ongo,
ou Eporayamone kolea kanga Sekemo ye Emonga malopilinge ma te topo topa lipe ou
yunge ambomo ono terimu kanuna mengo puku ene ono teringi.*
17
Pulu Yemone ou Eporayamondo Tembo. nirimu kanu walemo nondopa wendo
omb terimu kinie olionga yambo kolea Isipi moloringi mele anjupe anjupe aisili kalko liku
moloringi.*
18
Aku sipe telipe pupe pupelie, ponie aisili omba pupe Isipi ye nomi kingi te
kolo wangopa molorumu kanumuni Josepo yunge temanemo mimi sipe naa pilirimu.
19
Yuni
olionga yamboma kolo topa sipe tepa kenjipe, anda kolepalime mindili lipe sipe,
Ambolango mengema Kolangi. ningu ulkemanga pea naa molko pena nosei. nirimu.*
20
Aku siku teko molangi Mosisi meringi. Yu we kango te naa meringi. Pulu Yemone
kanopa peanga kanorumu kangomo meringi. Oli yepoko yunge lapanga ulkena nosiku
moloringi.
21
Kanu kinie pe pena nosiringi kinie ye nomi kingimunge lemenu kanopa lipe
Nanga kangomo. nimbe yunge ulkena memba pupe nokorumu.*
22
Isipi yambomanga
pilipe konginjili perimu mele pali Mosisi mane siringi kinie yu pilipe konginjili pepa unguma
sumbi sipe nimbe uluma enge nimbe tepa molorumu.
23
Mosisinge ponie tu paono pora
nirimu kinie yunge Isirele yamboma pupu kanopambo. konopu lerimu.
24
Pupe
kanopurumu kinie Isipi ye tene Isirele ye te tepa kenjirimu. Kanopalie yuni Isirele yemo lipe
taponjipe Isipi yemo topa konjirimu.*
25
(Mosisini pilipelie, Yunge yamboma Pulu Yemone Ene liku taponjeni pui.
nirimu. ningu piling. konopu lerimu nakolo ene aku siku ningu naa piliringi.)
26
Opalikundu Isirele ye talo opa teringili kinie Mosisi pupe kanopalie, yu pupe opa
teringili yetolo ambolopalie eltendo nimbendo: Angenungulutolo, nambemuna opa
tekembeleye? Angenungulu opa tekembele kapola naa tekemo. nirimu.
27
Kanu kinie tepa kenjirimu ye kanumuni Mosisi paka topa anju mundupelie
nimbendo: Naene nu Olio nokani. nimbe mako tomuye?
28
Bonongo nu Isipi yemo toko
konjinu mele kini na Topo konjembo. ningu nikinuye? nirimu.
29
Aku nirimu kinie Mosisi
pilipelie Kingimuni na tomba. nimbe kowa pupelie kolea Midiane pupe molorumu. Yu
akuna molopalie kango talo merimu.*
30
Kanu kinie Mosisi kolea Midiane molopili ponie tu paono omba purumu kinie
walse yu kolea ku leline andopa mulu Sainai lerimuna nondopa molorumu kinie Pulu
Yemonga angello te yu molorumuna omba unju tenga tepe nomba perimuna omba
molorumu.*
31
Mosisini akumu kanopalie yu konopu aisili lipe mundupe, terimu mele mimi
sipe kanombando nondopa purumu kinie Ailimunge ungu te unjuna wendo orumu pilirimu
mele i sipe:
32
Na nunge kolenalini popo toringi Pulu Yemo molio.* Eporayamo keme
Aisake keme Jekopo keme akumane popo toringi nokorundu Pulu Yemo molio. nirimu.
Kanu kinie Mosisi pungu pungu nimbe pipili kolopalie lipe wekendo kanopa tepemo naa
kanorumu.
33
Kanu kinie Ailimuni* yundu nimbendo: Nu i ma angilkinumu nanga kene
nunge kimbu su kulku wendo li!
34
Nanga yambo Isipi molemelema mindili nolemele mele
kanopo pora sipu molio. Ene kola tengi pilipulie kini ene lipu taponjimbundu manie ondu
kene Nu kolea Isipindu kelko pani. nimbu lipu mundumbu tekero. nirimu.*
35
I ye Mosisi yu ou Isipi molorumu kinie Isirele yambomane ningindu: Naene Nu
olio nokani. nimbe mako tomuye? ningu yunge ungumu liku su siringi kanu ye Mosisi
Pulu Yemone yu yuyu mako topa Nanga yamboma nokoko, ene liku taponjiku mindili
nolemelema wendo lieni. nimbe unjuna tepe nomba perimumunge angello tenga keremone
Mosisi nimbe sipili. nirimu.
36
Kanu ye Mosisi yuni yamboma kolea Isipi memba ulsu
orumu. Ene kolea Isipi sukundu moloringi kinie kepe, Nomu Kondoline oringi kinie kepe,
kolea ku leline ponie tu paono andoko moloringi kinie kepe, yuni yu yuyu molorumu
mele lipe ora sirimu ulu tondolo* mare aisili terimu.**
37
Ye tene Isirele yambomando
nimbendo:
Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma
pilipu ene nimbu silio yemo molio mele
pe enenga ye te na mele
Pulu Yemone ungu umbu tonjimbema
pilipe nimbe simbe ye te molopili. nimbe
Pulu Yemone lipe mundumbe.
nirimu ye kanumu i Mosisi telumu mindi.*
38
Isirele yamboma kolea ku leline moloringi kinie
kanu ye Mosisi ene pea moloringi. Yu olionga kolepalime kinie mulu Sainai molopa ungu
nimbe sirimu angellomo kinie pea moloringi. Pulu Yemone we pepa mindi pupe naa pora
nimb unguma Mosisini Olio nimbe sipili. nimbe Mosisi ungu umbu tonjirimu kanu
unguma yuni pilipelie yando olio nimbe sirimu.*
39
Aku sipe terimu nakolo olionga anda kolepalimene Pulu Yemone yundu Ene
nokoi. nimbe mako torumu ye Mosisinge ungumu tenge panjipu naa pilimul. ningu yu
bulu siku, ene Kolea Isipindu kelepo pamola! ningu waka kolko moloringi.
40
Mosisi
mulu Sainaine ola pupe welea maniendo naa orumu kinie Isirele yambomane enenga ningu
Pulu Yemo popo tonjiringi yemanga pulu pulu ye aili olandopa* Eronondo enene
ningindu: Olio mengo puku nokonge pulu ye popo tomolo pokore nuni unjuni molo kouni
teko mimi tenjiyo. Olio kolea Isipi yando lipe memba orumu ye Mosisi welea naa okomo
kene nambe temunje? niringi.
41
Kanu walemonga enene kongi pirimu kao walo none teli te
teko mimi teko, Imu olionga pulu yemo. ningu popo toko melema kalko siku, ene eneno
teko mimi teringi mele pilkulie konopu siku kongi kaloringime kinie langi nongo moloringi.*
42
Aku teringimunge Pulu Yemo ene lipe bulu sipe, oli kinie ena kinie kombukandipi kinie
muluna angilimoma enene Olio nokolemele pulu yamboma. ningu popo toko melema
kalko sing teringi kinie kanopalie Kapola, enenga aku siku teangi. nimbe siye kolorumu.
Aku teringi mele Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi ye tene
ungumu bokuna torumu mele kapola telemo. Akumu i sipe:
Pulu Yemone nimbendo: O Isirele yamboma,
ou ponie tu paono yambo naa peli kolea ku leline
ene kongi pirimu kao kinie sipisipi kinie
meme kinie popo toko kaloringime
popo toko kalko na siringiye?
43
Molo. Ene sele ulke mengo puringimu
Pulu ye Mollokonga tamandu ulkemo. ningu
mengo puku,
Repane olionga pulu ye te. ningu
yunge kombukandipi none teli te teko anjiku,
kanu melema Olionga pulu yamboma. ningu
kapi ningu popo toringi.
Aku teringimunge nane ene mindili lipu simbundu
Ene kolea sirinduna naa molangi. nimbu makoropo,
ene kolea aili Bapillono nekendo
kolea anjupe tenga lipu mundumbu. nirimu.*
nimbe bokuna torumu. Aku sipe nimbe bokuna torumu mele ene sike aku siku teringi.
44
Kolea ku leline olionga anda kolepalimene Pulu Yemo ene kinie molorumu sele ulke
kanumu kanoko Pulu Yemo olio kinie molemo. ningu enene yu popo toko melema
kaloringi sele ulkemo takoko anjiringi. Pulu Yemone Mosisindu I siku i siku takangi.
nimbe ulkemo angilimbe mele lipe ora sirimu aku siku enene takoko anjiringi.*
45
Pe
yandopa Josuane olionga anda kolepalime nokorumu kinie ene kanu sele ulkemo tekisiku,
Pulu Yemone sirimu koleana mengo ongo anjiringi.* Pulu Yemone kanu koleana yambo
talape lupe peringime olionga anda kolepalime Kolo wangoko molangi, aku mamo liengi,
kanuna pelemele yamboma kamu pangi. nirimu kinie kanu koleana ou peringi yambo
talapema enene toko munduku, sele ulkemo mengo ongo kanuna takoringi, yandopa ye
nomi kingi Depisi molorumu kinie we angilirimu.
46
Pulu Yemone Depisi yu kanopa peanga kanopa konopu monjirimuna yuni Pulu
Yemondo walsipelie nimbendo: Na kalopa lirimu ye Jekopo popo torumu Pulu Yemo
molomba ulke te, ou sele ulkemo angilirimu mele, manda lepo takonjemboye? nirimu.*
47
Nakolo Pulu Yemone Molo. nirimu kinie Depisinge malo Sollomono, yu Depisi kolo
wangopa ye nomi kingimu molopalie, Pulu Yemonga ulke tembelemo takonjirimu.*
48
Nakolo Imbi Paa Olandopa Mololi Pulu Yemo yambomane takolemele ulkemanga
naa molemo. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma yamboma nimbe sirimu ye tene aku
sipe nirimu kanumu. Kanu yemone nimbendo:
49
Pulu Ye Ailimuni nimbendo:
Mulu koleamo nanga manie molopo
koleama nokolio polomo,
ma koleamo nanga kimbu mundulio koleamo.
Pe enene nanga nambolka ulkemo takonjingye?
Molo na tena manda koro molomboye?
50
Nanga kimuni i melema pali naa terinduye? nirimu.*
nimbe Aisayane aku sipe nirimu kanumu. nimbe Sitipenene nirimu.
51
Ene karaye teli yamboma,* enene nando Pulu Yemo teko kenjiku yu ungu taka
tonjikinu. nikimili nakolo akumu molo. Ene Pulu Yemonga yamboma molamili. ningu
kangi te kopisiku wendo limele** nakolo yambo Pulu Yemonga ungu naa pilili yamboma
mele molko enenga komuma pipi siku konopuma pipi siku molemele.*** Ene enenga anda
kolepalime teringi mele teko, enene Mini Kake Telimunge ungumu liku bulu siku Naa
pilimul. niringi mele ene aku siku nilimele.
52
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku
yamboma ningu siringi ye te enenga anda kolepalimene mindili liku naa siringi ye te
molorumuye? Te naa molorumu kanumu. Kanu yemane Pulu Yemonga Ye Sumbi Nilimu
omb mele ningu siringime kepe enenga anda kolepalimene toko konjiringila. Kanu kinie
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane Omb. niringi
ye kanumu kamu orumu kinie ene nanga ungumu pilku molemele yemane Yu toko
konjengi. ningu opa touma liku siringi kinie yu toko konjiringi.
53
Ene Isirele yamboma, ene
angellomane Pulu Yemonga ungu manema* siringi yando likulie tenge panjiku naa teringi
yamboma, enene Pulu Yemonga Ye Kake Teli Yesusi aku siku toko konjiringi. nimbe
Sitipenene nirimu.
54
Yuni enendo aku sipe nirimu pilkulie, yu kinie paa mumindili kolko enenga kerema
kongilku pulue toringi.
55
Nakolo Mini Kake Telimu Sitipene yunge konopuna omba molopa
kapola terimuna yuni olando sipe kanopa mulu koleana sukundu kanorumu kinie Pulu
Yemonga tondolo pa telimu kinie yunge tondolomo kinie akuma kanopa, Yesusi Pulu
Yemonga ki umbukundu ola angilirimu kanorumu.*
56
Aku sipe kanopalie nimbendo: Mulu
koleamo kune lipe anju yando pukumu kanokoro kinie Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo* Pulu Yemonga ki umbukundu ola angilkimu kanokoro. nirimu.
57
Yuni aku sipe Pulu Yemo kinie Yesusi kinie kapola kapola moloringili mele nirimu
pilkulie, Pulu Yemo kinie ungu taka tonjikimu lepamo. ningu Yunge ungu nikimumu naa
piliemili. ningu komu pipi siku ene ungu lupe mare tondolo munduku niliku yu molorumuna
lkisiku ongo
58
yu ambolko kunduku kanu kolea ailimunge palana ulsu munduku, yu kouni
tonge toringi. Ou kotena I sipe i sipe temu kanomulu. ningu kondi toringi yemane yu
kouni tongendo enenga wale pakolime kulkulie, ye kango te kanopa angilirimuna Nokopili.
ningu nosiringi. Kanu yemonga imbimu Sollo.*
59
Enene yu kouni toko konjing toringi kinie Sitipenene Yesusi kinie ungu nimbendo:
Aili Yesusi, na mini pukuru. Nu molenona wambo ni. nirimu.
60
Kanu kinie yu kouni toko
manie munduringi kinie koporongo langopa ru nimbelie nimbendo: Ailimu,* i teko
kenjikimili ulumu pundu naa toko munduku kelei. nimbelie yu kolorumu.
<<
77
>>
<<
88
>>
8
1
Sollone Sitipene toko konjiringi kanopalie Papu tokomele. nimbe yu konopu
peanga lerimu.
Sitipene kouni toko konjiringi kanu walemonga Kirasinge yambo talape kolea aili
Jerusalleme moloringime* enenga opa toumane pulu monjiku teko kenjiku paa mindili aili
teko siringi kinie ene pali bulu balu ningu puku, mare kolea Judia disirikindu puku molko,
mare kolea Sameria disirikindu puku moloringi. Yesusini Nanga kongonomo tenjipai.
nimbe lipe mundurumu yema mindi Jerusalleme we moloringi.
2
Pulu Yemonga ungumu
pilku moloringi ye marene Sitipene ono teko kola aisili teringi.
3
Nakolo Sollone Kirasinge yambo talapemo kamu manie pangi. nimbe pulu monjipe
yambomanga ulkemanga pupe, yambo moloringime ki kundupe lipe memba pupe ka sirimu.
4
Kirasinge yambo bulu balu ningu puringimene Yesusinge temanemo kolea lupe
lupemanga pali toko siliku puringi.
5
Kirasinge yambomanga lipe taponjili kusikusi ye
Pillipu* Sameria disiriki lerimu taono tenga maniendo pupelie nirimumuni, Pulu Yemone
Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimunge** temanemo topa sirimu.
6
Pillipu yuni ungu nirimu mele pilku, Pulu Yemo
kinie tapu toko moloringili lipe ora sirimu ulu tondoloma* terimu kanokolie, yamboma
pali komu tenjiku pilku moloringi.
7
Yambo aisili kuru konopuna moloringime Pillipuni
Ongo ulsu pai! nirimu kinie ru ningu wendo ongo puringi. Kimbu kolopa pora sirimu
yamboma kinie, kimbu pange tepa karaye tepa perimu yamboma kinie tepa konde lirimu.
8
Pillipuni aku sipe ulu tondoloma terimuna aku taonona moloringi yamboma konopu aili
teko siringi.
9
Kanu taonona ye te molorumu, yemonga imbimu Saimono. Pillipu ou naa opili
kurumane Saimono yu liku taponjiringi kinie yuni Na ye ailimu. Na imbi molemo. nimbe
ulu tondoloma terimu. Kolea Sameria yambomane pali ulu tondoloma terimu mele
kanokolie konopu aisili liku munduringi.
10
Yambo kamakoma kinie koropama kinie yunge
ungumu komu tenjiku pilkulie ningindu: I yemo Pulu Yemo tondolo pelemo mele yu
tondolo aku sipe pelemo yemo. Yu Tondolo Pelemo Pulu Yemo molemo. niringi.
11
Saimono alieli ulu tondolo aisili terimuna kanoko konopu aisili liku mundukulie yunge
ungumu pilku yu lombili puringi.
12
Nakolo Pillipuni Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
melema nokolemo nokomba* mele temane peangamo topa sipe, Yesusi yu yamboma lipe
taponjipe kolo wangopa mindili norumu yemo molopa, yu Pulu Yemone Lipu
mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu molorumu mele** nimbe sirimu kinie
yambo aisilini Sike nikimu. ningu tondolo munduku pilkulie*** Saimono munduku
kelko konopu alowa teko no liringi.
13
Saimono kepe Pillipuni nirimu mele Sike nikimu.
nimbe tondolo mundupe pilipelie no lirimu. Lipelie Pillipu molorumuna lombili pupe,
Pillipuni Pulu Yemo kinie tapu toko moloringili lipe ora sirimu ulu tondolo aisili terimu
mele kanopalie konopu aisili lipe mundurumu.
14
Kanu kinie kolea Sameria disiriki yambomane Pulu Yemonga ungumu konopu siku
pilku liringi mele Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye kolea
aili Jerusalleme moloringi yemane pilkulie niringimuni, enenga ye Pita kinie Jonotolondo
Sameria yamboma liku taponjengili pale. ningu elte liku munduringi.
15-16
Akuna pukululie
niringilimuni, Sameria yamboma moloringine Mini Kake Telimu ou naa orumuna kanu liku
munduringi yetolone Ene Mini Kake Telimu liengi. ningululie, enenga ningu Pulu Yemo
mawa tenjiringili. Ou Aili Yesusinge imbi lelko* no mindi liringi.
17
Kanu kinie pe Pita kinie
Jonotolo pukulu enenga pengena amboloringili kinie ene Mini Kake Telimu liringila.
18
Kanu kinie eltene yambomanga pengena amboloringili kinie ene Mini Kake Telimu
liringi mele Saimonone kanopalie yu elte moloringiline kou mone memba ombalie eltendo
nimbendo:
19
Nane yambo tenga pengena ambolombo kinie Mini Kake Telimu lipili.
ningulu eltene i tekembele tondolomo na siengili. nimbu kou mone membo okoro.
nirimu.
20
Nakolo Pitane pundu topa nimbendo: Nuni Pulu Yemone we silimo melte kou
monene manda topo toko limele. konopu lekenomonga nunge kou monema mengo kolea
kerine pani.
21
Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo mele nu aku sipe molo, akumunge i
kongono telembolo mele nunge kongono te paa molo.
22-23
Nuni olto telembolo mele
kanoko kumu panjilinomonga nu molko kenjiku, ulu pulu kerimene nu ka silimo kene I
konopu lekero mele Ailimuni Manie pupili. nimbe siye kolombanje. ningu, kini aku teko
kenjilino ulu puluma kanoko keri kanoko konopu alowa teko, yu kinie ungu ningu mawa
teani. nirimu.
24
Aku nirimu pilipelie Saimonone pundu topa nimbendo: Na kinie wendo omb
nikimbili uluma wendo naa opili kene eltene na liku taponjiku Ailimu* kinie ungu ningu
mawa tenjengili. nirimu.
25
Pita kinie Jonotolone Yesusi kinie molkolo kanoringili mele ningu sikulu, Ailimunge
ungumu ningu sikululie, elte kelko Jerusalleme puringili. Pungil pukulie kolea Sameria*
disiriki sukundu taono lerimumanga temane peangamo toko siliku puringili.
26
Pulu Ye Ailimunge angello tene Pillipundu nimbendo: Jerusalleme munduku kelko
Gasa taono pung pulimele aulke akuna kolea ku leline pani pui. nirimu.
27
Kanu kinie
Pillipu akuna purumu. Pupe kanorumu kinie Itiopia ye te aulkena omba purumu kanorumu.
Kanu yemo yu ambo Kandasi, kolea Itiopia yambomanga Ambo Nomi Kuinimunge kou
mone nokonjirimu ye ailimu. Pillipuni yu aulkena ou naa kanopa lipili yu Pulu Yemo popo
topa imbi ambolopa ola linjimbendo ou Jerusalleme purumu.
28
Pe kelepa ulkendo
pumbendo kongi otene kundurumu karona ola molopa Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye* Aisayane torumu bokumu kanolipe ulkendo
pumbe purumu.
29
Kanu kinie Mini Kake Telimuni Pillipundu nimbendo: Nu puku kongi
otene karo kundupe memba omba pukumumu lombili pui. nirimu.
30
Kanu kinie Pillipu karo omba purumuna lkisipe pupe pilirimu kinie ye karona
molorumu kanumu yu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu
ye Aisayane torumu bokumu kanopa nilipe purumu pilipelie, walsipelie nimbendo: Nu
bokuna ungu kanoko nikinumunge ungu pulumu pilkinu molo moloye? nirimu.
31
Ye kanumuni pundu topa nimbendo: Yambo tene na nimbe naa simbe kinie na
nanu nambe tepo pilimbuye? nirimu.
Aku nimbelie Pillipundu nimbendo: Nu karona tapu topo molambili oi. nirimu.
32
Pulu Yemonga ungumu yemone kanorumu mele i sipe:
Kongi sipisipi waloma mengo puku tolemele mele
yu aku siku mengo puku toringi.* Aku kinie
kongi sipisipi indi porongendo ambolemele kinie
ungu naa nimbe we tenjipe lemo mele
yu tonge teringi kinie
aku sipe ungu naa nimbe molorumu.
33
Yu ulu te tepa naa kenjirimu nakolo
kote we tenjiku ka sikulie toko konjiringi.
Yu ambolango te naa mepili yu toringimunge
yunge kalopa lirimu yambo talape te naa molemo.*
nimbe, bokuna aku sipe molorumu ungumu kanorumu.
34
Itiopia yemone Pillipu walsipelie nimbendo: I bokumu torumu yemone naendo i
ungumu nirimuye? Yu yuyundu nirimu molo yambo te lupendo nirimuye? nimbe walsirimu.
35
Kanu kinie Pillipuni kanu yemondo unguma nimbendo yemone kanorumu ungumanga
pulumu pulu monjipe nimbe sipe Yesusinge temane peangamo topa sirimu.
36
Aulkena pungil pukulu no klo tenga puringili kinie Itiopia yemone Pillipundu
nimbendo: I no omba pukumumu kana. Meltene na no limbu aulkemo manda pipi simbe
molo no manda limbuye? nirimu.
37
(Pillipuni pundu topa nimbendo: Yesusinge ungu nimbu sikirumu Akumu sike
lemo. ningu tondolo munduku pilinu liemo no manda lini. nirimu.
Itiopia yemone pundu topa nimbendo: Yesusi Kirasi yu sike Pulu Yemonga Malo.
nimbu pilkiru.* nirimu.)**
38
Kanu kinie karo kanumu Lepili. nimbe Pillipu kinie elte pukue tokolo nona manie
pukululie Pillipuni Itiopia ye kanumu no linjirimu.
39
Nomo munduku kelkolo wendo oringili
kinie Ailimunge Minimuni Pillipu walsikale lipe memba purumu kinie nema terimuna Itiopia
yemone yu altopa naa kanopa, konopu silipe yunge ulkendo purumu.
40
Minimuni Pillipu memba pupe Asitote taonona monjirimu kinie yu akuna molopalie
koleamanga pali temane peangamo topa silipe andopa kolea aili Sisaria wendo purumu.
<<
88
>>
<<
99
>>
9
1
Sollo ou pulu monjipe Ailimunge lombili andoli yamboma mindili lipe sirimu mele*
mundupe naa kelepa, Ene kolangi. nimbe we mindili lipe sipe molorumu. Aku sipe tepa
molombando Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo** molorumuna pupe
2
mawa
tepa walsirimu kinie ye nomimuni pep te topa sipelie nimbendo: I ye Sollo kolea aili
Damasikasi pupe, Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulkemanga
pupe, Yesusini terimu mele pilku molemele yamboma kanopa ka sipe, Jerusalleme yando
memba opili. nirimu.
3
Kanu kinie Sollo yu kolea aili Damasikasi nondopa pumbe purumu kinie walsikale
mul koleana pa teli te manie omba yu molorumuna pa aili tepa terimu.
4
Yu topa manie
mundurumu* lepa pilirimu kinie ungu te yundu nimbendo: Sollo, Sollo, nambemuna nuni
na mindili liku silinoye? nirimu.
5
Sollone nimbendo: Ailimu,* nu naeye? nirimu.
Yuni pundu topa nimbendo: Na Yesusi nuni mindili liku silino yemo.**
6
Kini ola
molko ne kolea ailine sukundu pani. Akuna puni kinie nu teni mele ye tene nimbe simbe.
nirimu.
7
Sollo pea puringi yema poporome ungu mele pilku yambo te naa kanokolie, ene ungu
naa ningu we angiliringi.
8
Sollo mongo makilipe ola molorumu nakolo mongone melte naa
kanorumu. Akumunge yu pea puringi yemane yu ki ambolko mengo kolea aili Damasikasi
sukundu puringi.
9
Wale yepoko yu mongone melte naa kanopa langi kepe no kepe naa
nomba we molorumu.
10
Kolea aili Damasikasi sukundu Yesusinge lombili andoli ye te molorumu,* yunge
imbimu Ananayasi. Ailimuni Ananayasi molorumuna omba kumbu mele sipelie
Ananayasi. nimbe walsirimu.
Yuni pundu topalie nimbendo: Ailimu, na ya molio. nirimu.
11
Ailimuni yundu nimbendo: Aulke imbi lelko Aulke Sumbi Nilimu nilimele kanuna
nu pukulie ninimuni, Judasinge ulkena puku walsiku, kolea aili Tasisi ye te, yemonga imbi
Sollo, yu akuna na kinie ungu nimbe molemo kene puku kanani.
12
Sollo yu kumbu mele
tepa kanomu kinie ye te, yemonga imbimu Ananayasi, yu omba yunge kimuni mongona
ambolomu kinie yunge mongotolo peanga lemu kanomu. nimbe Ailimuni nirimu.
13
Ananayasini pundu topa nimbendo: Ailimu, ye kanumuni nunge yambo kake teli*
Jerusalleme moloringime tepa kenjipe mindili lipe sirimu mele yambo aisilini temane toko
nilimele pilio.
14
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene yu pep toko siringi lipe memba
ombalie, nunge imbi lelko nu kinie ungu nilimele yamboma ka simbendo orumu. nirimu.
15
Nakolo Ailimuni yundu nimbendo: Molo. Ye nikiru akumu Yu nanga kongono
tenjipili. nimbu mako torundu yemo. Yu nanga ungumu Isirele yamboma naa molko umbu
lupe mololi yamboma* kinie enenga ye nomi kingime kinie molongemanga kepe Isirele
yambo** molongemanga kepe pupe nanga ungumu nimbe simbe kene nikiru mele tepani.
16
Yuni nanga ungumu andopa nimbe sipelie umbuni memba mindili nomb mele nane lipu
ora simbu. nirimu.
17
Kanu kinie Ananayasi pupe ulke nirimu kanuna sukundu pupe Sollo ambolopalie
nimbendo: Ano Sollo, nu aulkena oni orunu kinie Ailimu nuni kanorunu, kanu ye Yesusini
Nu mongone altoko kanoko Mini Kake Telimu nunge konopuna omba molopa kapola
tepili. nimbe na Pui. nimuna okoro. nirimu.
18
Kanu kinie tamburembu yunge
mongotolonga melte pipi sirimu kanumu omba wendo purumu kinie yu kelepa mongone
melema manda kanopalie nirimumuni, yu ola molopa Kirasinge yemo kamu molambo.
nimbe no lirimu.
19
Aku tepalie, langi pokore norumu kinie yu kelepa enge perimu.
Sollo yu wale mare kolea aili Damasikasi molopa Yesusinge lombili andoli yamboma
kinie molorumu.
20
Yu sumbi sipe pupe Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu
piliringi ulkemanga pupe Yesusi molorumu mele nimbe sipelie nimbendo: I yemo Pulu
Yemonga Malo.* nirimu.
21
Yunge ungu piliringi yambomane mini wale mundukulie walsiku pilkulie ningindu:
Ne aku nikimu yemo, Yesusinge imbimu lelko Pulu Yemo kinie ungu niringi yambo
Jerusalleme moloringime tepa kenjipe topa bulu balu sipe mundupe mindili lipe sirimu ye
kanumu moloye? Pe kini ya omba aku siku teko molemele yamboma ka sipe Pulu Yemo
popo tonjiringi ye ailime* molemelena memba pumbe yemo imu lepamo. niringi.
22
Nakolo Sollo yunge engemo paa olandopa perimu, Pulu Yemone Ene nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* Yesusi yu kanu
yemo molorumu mele tondolo mundupe nimbe sirimuna Juda yambomane yundu ungu te
pundu toko manda naa niringi.
23
Wale aisili omba purumu kinie Juda yambomane Sollo tongendo langi niringi,
24
nakolo yu pilirimu. Yu tongendo tangoli kepe ipulueli kepe pala kerepulumanga nokoko
moloringi.
25
Nakolo walse ipulueli yu lombili puringi yambomane Yu naa tangi. ningu
mengo puku, kou palana ola mengo puku wale basiketena lakilku ka moko toko kolea aili
Damasikasi ulsu munduringi.*
26
Sollo Damasikasi mundupe kelepa pupe kolea aili Jerusalleme ombalie
nirimumuni, Yesusinge lombili andoli yamboma kinie pea molomba terimu nakolo enene
Yuni lipe lou sipelie we nikimu. Yu paa sike Yesusinge ungumu pilili ye te molo. ningu
pilkulie yu pipili koloringi.
27
Nakolo Banapasini* yu lipe Yesusini Nanga kongonomo
tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema** moloringine memba pupelie enendo nimbendo: I
yemo aulkena pupe Ailimu kanorumu, Ailimuni yundu ungu te nirimu kinie yu kolea aili
Damasikasi pupe Yesusinge ungumu nikiru. nimbe pipili naa kolopa unguma nimbe
sirimu. nimbe aku sipe mele nirimu.
28
Aku nirimumunge Sollo yu ene kinie pea molopa,
Jerusalleme we andopa molopa, Ailimunge ungumu nikiru. nimbe* pipili naa kolopa
andopa nimbe sirimu.
29
Yu kinie Giriki ungu niringi Juda yamboma kinie kerepali niringi
nakolo enene yu toko konjing teringi.
30
Tonge teringi mele Yesusi pilku moloringi
angenupilimene pilkulie, yu kolea aili Sisaria maniendo mengo pukulie Kolea aili Tasisi
pui. ningu munduringi.*
31
Kanu kinie Sollone yamboma tepa kenjirimu mele mundupe kelerimu kinie Judia
kinie Gallilli kinie Sameria* kinie kanu disirikimenga Kirasinge yambo talapemo kinie**
umbuni te wendo naa orumu, molko konjiringi. Ailimu pipili kolko Yunge ungumu pilipu
lipu teamili. ningu moloringine Mini Kake Telimuni ene lipe taponjirimu kinie yunge
talapemo enge nimbe yambo aisili yunge talapena sukundu sukundu puringi.
32
Pita koleamanga pali andopalie, walse LLida taono Pulu Yemonga yambo kake
teli moloringime* pupe kanopurumu.
33
Akuna ye te molorumumunge imbimu Iniasi, yu
kimbu ki kolopa pora sirimuna ponie engaki aniembo lerimu.
34
Pitane yundu nimbendo:
Iniasi, Yesusi Kirasini Nu konde pani. nikimu kene nu ola molko nunge aniembo leno
kunungumu kimb. nirimu. Aku nirimu kinie tamburembu yu ola molorumu.
35
LLida taono
yamboma kinie Sarone taono yamboma kinie pali yu kanokolie konopu alowa teko
Ailimunge ungumu pilku moloringi.
36
Jopa taono Ailimunge lombili andoli ambo te molorumu, yunge imbimu Tapita,
(Giriki Unguna Dokasi niringi). Yu alieli siye naa kolopa, umbuni perimu yamboma
kondo kolopa koropama lipe taponjirimu.
37
Pita LLida taono molorumu kanu walemanga
kanu ambomo kuru torumu kinie yu kolorumu, yunge onomo no lenjiku suluminia tenga
nosiringi.
38
LLida taono lerimuna Jopa taono nondopa lerimu. Akumunge Ailimunge lombili
andoli yambomane Pita LLida taonona molorumu pilkulie enene ye talo yu molorumuna liku
munduringi kinie elte ongo yu paa mawa tekololie ningilindu: Nu Pea pamili. nimbu,
limbul okombolo. niringili.
39
Pita elte kinie pea pupe yu ulkena purumu kinie enene yu ulke suluminiana mengo
puringi. Ambo wayema Pita angilirimuna nondoko ongo makaye teko angilku kola tekolie,
Dokasi yuni konde molopalie enenga mulu wambale tenjirimuma ongo liku ora siringi.
40
Pitane Ene suluminiana naa molko, ulsu pai. nimbelie, koporongo langopa manie
molopa Pulu Yemo kinie ungu nirimu. Aku tepalie ambo onomo lerimuna topele topa
kanopalie nimbendo: Tapita, nu ola moloi. nirimu. Kanu kinie mongo makilipelie Pita
kanopa imbi sipelie ola molorumu.
41
Pitane yu ki ambolopa lipe ola anjipelie, Pulu
Yemonga yambo kake telime kinie ambo wayema pea walsipelie Dokasi konde pumu
kene ongo liei. nirimu.
42
I ulu wendo orumumu Jopa taono yamboma pali pilkulie, yambo
aisilini Aili Yesusi yu sike Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu . ningu tondolo munduku piliringi.*
43
Pita wale aisili Jopa ye te kinie molorumu. Yemonga imbimu Saimono, yu kongi kao
kangi tepa mimi tepa kou lirimu yemo.
<<
99
>>
<<
10 10
>>
10
1
Romo ye te kolea aili Sisaria molorumumunge imbimu Konilliasi. Yu Romo ami ye
wane anderete nokorumu yemo. Aku ami yemanga talapemonga imbimu Italli Ami Ye
Talapemo.
2
Yu kinie yunge pulu lemo yamboma kinie ene Juda yamboma molo. Yambo
lupema molkolie Pulu Yemo pipili kolko liku ai siku yunge ungumu piliringi yamboma
moloringi. Yuni mele molo torumu yamboma lipe taponjipe kou mone sipe, alieli Pulu
Yemo kinie ungu nirimu.
3
Walse ipupini ena tere killoko mele Konilliasi yu Pulu Yemo kinie ungu nimbe
molopalie* kumbu mele tepa kanorumu. Pulu Yemonga angello te omba yu molorumuna
orumu sumbi sipe kanorumu. Angellomone yundu nimbendo: Konilliasi. nirimu.
4
Konilliasi pungu pungu nimbe yu nemo nemo nimbe kanopalie walsipe nimbendo:
Ailimu, nambe temuye? nirimu.
Angellomone pundu topa nimbendo: Nuni Pulu Yemo kinie ungu ningu, yambo
koropama liku taponjiku, telenomonga Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo.
5
Kini nuni
ye mare Jopa taonondo pangi liku mundukulie, akuna ye te molemomonga imbimu
Saimono, yunge imbi te Pita, Yu opili. niengi.
6
Saimono Pita yu pelemo ulke pulu
yemonga imbimu Saimonola nilimele. Yu kongi kao kilu tepa mimi tepa kou mone limo
yemo, yunge ulkemo nomu kusa klona angilimo. nirimu.
7
Angello kanumuni aku sipe nimbelie yu purumu. Kanu kinie Konilliasini yunge
kendemande ye talo kinie, yu lipe taponjirimu ami ye te kinie Ene wai. nirimu. Kanu ami
yemo yu Pulu Yemonga ungumu pilirimu yemola.
8
Konilliasini enendo ulu wendo orumu
mele pali nimbe sipelie, Ene Pita liku mengo wangi Jopa taonondo pai. nimbe lipe
mundurumu.
9
Ene puku aulkena pekolie, opalikundu anjupe puku ai tangoli Jopa taono nondoko
pung puringi. Ai tangoli Pita Pulu Yemo kinie ungu nimbendo ulke imuna ola purumu.
10
Kanu kinie Pita engelene kolopa Langi te namboa! nimbe pilirimu. Yamboma langi
kokele kaloringine nokopa molopalie, yu kumbu mele tepa kanorumu kinie,
11
mulna anju
yando pupe, mlu wambale paa aili te, ekendo ekendo pundu kisenga ambolopalie taka lepa
mana manie mundurumu.
12
Aku mulu wambalena suku kongi lopa kera wambiye mele
takarama pali moloringi.
13
Kanu kinie ungu te ombalie yundu nimbendo: Pita, ola molko i mele
molemelemanga te toko noi. nirimu.
14
Pitane pundu topa nimbendo: Ailimu,* paa naa nombo! Nuni kanoko keri kanoleno
melema kinie, kalaro molemo. nilino melema kinie, olio Juda yambomando Naa nangi.
ningu ungu mane sirinu melema na naa nolio naa nomb, molo! nirimu.**
15
Wale talo sipe kanu ungumu altopa wendo omba yundu nimbendo: Pulu Yemone
kake tenjilimo melemando nuni Kalaro molemo. ni naa ni. nirimu.
16
Elte aku siku wale yepoko kere pale niringili kinie walsikale mulu wambalemo kelepa
mulna olando purumu.
17
Pita konopu kimbu sipelie I kumbu mele tepo kanokoromonga pulumu
nambolkarenje? nimbe pilipe molopili Konilliasini lipe mundurumu ye kanuma ongo yambo
marendo Saimononga ulkemo temoye? ningu walsiliku ongolie, yunge ulke kerepuluna
ongo angiliringi.
18
Akuna angilku walsikulie, Saimono Pita andi molemoye? niringi.
19
Pita yu kumbu mele terimumunge Pulumu nambolkarenje? nimbe konopu kimbu
sipe molorumu kinie Minimuni yundu nimbendo: Ye yepoko nu koroko okomele.
20
Akumunge nu ola molko maniendo puku, konopu aisili liku naa munduku ene kinie pangi
puyo. Nane yema lipu mundunduna okomele. nirimu.
21
Pita maniendo pupe yemando nimbendo: Ene korokomele yemo na. Ene
nambemuna ongiye? nirimu.
22
Yemane pundu toko ningindu: Romo ami ye wane anderete nokolemo ye
Konilliasini olio lipe mundumuna mulu. Konilliasi yu ye sumbi nilimu, yu Pulu Yemo pipili
kolemo yemo. Juda yambomane pali Yu ye peangamo. nilimele. Pulu Yemonga angello
tene yundu nimbendo: Saimono Pita ungu te nipili nu pilieni kene Yu opili. ni. nirimu.
niringi.
23
Pitane nimbendo: Ene pea peamili, ulkendo wai. nirimu.
Pekolie niringimuni, ipulueli ou yu ene kinie purumu kinie Yesusi pilku moloringi
Jopa taono Juda ye mare yu kinie pea tapu toko puringi.
24
Ene puku aulkena pekolie,
ipulueli ou kolea aili Sisaria suku puringi. Konilliasini Kini onge. nimbe yunge angenupili
lapali kinie pulu lerimu yamboma kinie Sukundu sukundu wai. nirimu, ene liku maku toko
nokoko moloringi.
25
Pita ulkena sukundu pumbe purumu kinie Konilliasi omba yunge
kimbuna tamalu pepa yunge imbi ambolopa ola linjipe kapi nirimu.
26
Nakolo Pitane yundu
nimbendo: Na Pulu Yemo molo. Na we yemo. Nu ola moloi. nirimu.
27
Ungu nilikulu ulke sukundu puringili kinie yambo aisili maku toko moloringi
kanorumu.
28
Yuni enendo nimbendo: Juda yamboma kinie yambo lupema kinie teluna
naa molangi. nilimele ungu manemo ene pilkimili. Na Juda yemo molopo i ungu manemo
piliomonga ene yambo lupe molemelena na naa olka, nakolo Pulu Yemone na lipe ora simu
mele i sipe: Yuni nando nimbendo: Yamboma apuruku Te keri, kalaro mololimu. ningu
teluna naa moloni kinie kapola naa temba. nimu.*
29
Akumunge na Oi. ningu walsngi
kinie enenga ungu lipu su naa sipu ondu. Nambemuna nando Oi. nngiye? nirimu.
30
Konilliasini pundu topa nimbendo: Wale kise omba pukumu, kini ena tere killoko
tekemo mele, ou aku sipe ipupini tere killokona i nanga ulkena na Pulu Yemo kinie ungu
nimbu molorundu kinie walsikale nanga kumbikerena yambo te mulu wambale tondolo pa
telimu pakopa omba angilipelie
31
nimbendo: Konilliasi, nuni Pulu Yemo kinie ungu nilino
mele yuni pilipe lipe, yambo koropama liku taponjilino mele kanopa peanga kanolemo.
32
Kini nuni ye mare Jopa taonondo pangi liku mundukulie, akuna ye te molemo, yemonga
imbimu Saimono, yunge imbi te Pita, Yu opili. niengi. Pita yu kongi kao kilu tepa mimi
tepa kou mone limo ye Saimononga ulkena molemo, yunge ulkemo nomu kusa klona
angilimo. nirimu.
33
Aku nirimu pilipulie nane sumbi sipu nu molorununa ye marendo nu
Puku lipai. nirindumunge nu ongo lngi, nu papu onu. Kini olio Pulu Yemo kinie pea
ombo molemolo yamboma Pulu Yemone nu ungu nimbe simuma olio ningu sieni. nimbu,
pilimulundu ombo molemolo. nirimu.
34-35
Konilliasini aku sipe nirimu kinie Pitane pilipelie nirimumuni, Konilliasinge ulkena
moloringi yambomando pulu monjipe nimbendo: Ou na pilipulie, Pulu Yemone Isirele
yamboma manjipe konopu monjilimo. konopu lerindu. Nakolo kini pilkiru, yuni yambo
talapemanga pali yambo telu telu ningu yu pipili kolko liku ai siku ulu pulu peangama sumbi
siku telemele yamboma kanopa peanga kanopa Nanga kumbikerena kapola ongo molangi.
nilimo lepamo, akumu kini pilipero.
36
Pulu Yemone koro ou Isirele yambomando Ene nokopa konjimbe ye te
mundumbu. nimbe mako torumu yemo talko orumu ye Kirasi Yesusi yu yambomanga pali
Ailimu, akumuni olio Pulu Yemo kinie konopu teluna pupili kapola kapola molomolo
aulkemo akisinjirimu temane peangamo Isirele yamboma moloringine Pulu Yemone nimbe
mundurumu.
37
Ou kolea Judia disiriki koleamanga pali ulu wendo orumuma ene nanga ungu
nikirumu pilkimili yambomane ou pilku pora silimele. Ou Jonone yambomando Konopu
alowa tekolie no liengi. nimbe aku unguma nimbe sirimu. Pe Yesusi kolea Gallilli disiriki
yunge uluma pulu monjipe terimu.
38
Kopongo wele te pengena ondoko pakonjiringi mele*
Pulu Yemo yunge kongonomo tembando Pulu Yemone kolea Nasarete ye Yesusi Mini
Kake Telimu sipe Yesusi Tondolo pupili. nirimu. Kanu kinie Pulu Yemo Yesusi kinie
molorumuna Yesusi koleamanga andopa ulu peangama tepa, kurumanga nomi
depelemone** ambolorumu yamboma Konde pangi. nirimu. Akumu ene pilku pora
silimele. ***
39
Juda yambomanga koleama pali kinie enenga kolea aili Jerusalleme kinie yuni ulu
terimuma pali olio yu lombili andorumulumane mongone kanopo molorumulu. Enene Yu
kolopili. ningu unjuna uku toko panjiringi kolorumu.
40
Nakolo yu wale talo yambo ono
koleana perimu yepoko sipemonga Pulu Yemone topa makinjipelie Yambomane nu
kanangi mona moloi. nirimu.
41
Yamboma pali yu lomboropa ola molorumu naa kanoringi.
Ou Pulu Yemone Kanangi. nimbe mako torumu yambomane mindi kanoringi; olio Yesusi
lomboropa ola molorumu kinie yu pea langi nombo molorumulu yambomane mindi yu
kanorumulu.
42
Yuni oliondo nimbendo: Enene yamboma temane peangamo toko siku, Pulu
Yemone na Yambo konde molemelema kinie kolemelema kinie enenga pali kote tenjipe
pilimbe yemo molopili. nirimu.* ningu yamboma ningu siei. nirimu.
43
Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma yamboma ningu siringi yemane* pali ou yu ma koleana naa opili yunge
ungumu ningu sikulie ningindu: Yesusi Yu sike Pulu Yemonga Malo molopa, sike yu
mana manie omba nanga nimbe kolo wangopa kolonjirimu ningu tondolo munduku
piling** yamboma Pulu Yemone Yesusi yambomanga nimbe tenjirimumunge pilipelie kanu
yambomanga ulu pulu keri teringime We manie pupili. nimbe siye kolomba. niringi.
nimbe Pitane nirimu.
44
Pitane aku sipe nimbe molopili Mini Kake Telimu omba Pitane ungu nirimu pilku
moloringi yambomanga konopuna suku purumu.
45
Pulu Yemone Mini Kake Telimu ou
Juda yambo Kirasi pililime sirimu mele pe aku sipe kanu yambo talape lupe moloringime
sirimuna kanokolie Kirasi pilili Juda ye Pita pea tapu toko oringimene paa suru niringi.
46
Kanu yambo lupema Mini Kake Telimu liringimene umbu ungu lupe lupema ningu Pulu
Yemo kapi niringine pilkulie kanu yemane Mini Kake Telimu omba enenga konopumanga
pumu lepamo. ningu piliringi. Ou Kirasi pilili Juda yambomanga konopuna mindi Mini
Kake Telimu purumu kanumu.
Kanu kinie Pitane nimbendo:
47
Olio Kirasi pilili Juda yamboma Mini Kake Telimu
lirimulu mele kinie i yambo talape lupema kepe Mini Kake Telimu likimili kene naene Ene
no naa liengi. nimbe no manda mi tombaye? nirimu.
48
Aku nimbelie yuni nimbendo: Ene
Yesusi Kirasi yunge imbimunge no liei. nirimu. No liku pora sikulie enene Pitando
ningindu: Nu isili ou naa pani. Wale pokore nu olio kinie pea molkolie pepani. niringine
yu ene kinie wale pokore we molorumu.
<<
10 10
>>
<<
11 11
>>
11
1
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema* kinie Yesusi
pilku moloringi angenupili kolea Judia disiriki pali moloringime kinie enene Juda
yambomanga ulsukundu moloringi yamboma Pulu Yemonga ungumu pilku liringi mele
piliringi.
2
Akumunge Pita Jerusalleme olando purumu kinie kangomanga kangi te kopisiku
ele teringi ungu manemo* Paa teamili. niringi Kirasi pilili yemane Pita Romo ye
Konilliasinge ulkena purumuna yu iri tokolie
3
ningindu: Nu Juda yemo molko yambo kangi
naa kopisilimelemanga ulkena puku, ene kinie pea molko langi noringimu, paa teko
kenjirinu. niringi.
4
Nakolo Pitane ulu pali wendo orumuma ene temane topa sirimu. Yuni nimbendo:
5
Tena. Na Jopa taonona molorundu kinie na Pulu Yemo kinie ungu nimbu molopolie
nirindumuni, kumbu mele tepo kanorundu kinie mulmu anju yando pupe, mlu paa aili te,
ekendo ekendo pundu kisenga ambolopalie taka lepa mana manie mundurumu, na
molorunduna omba lerimu.
6
Akuna sukundu kanorundu kinie kongi lopa kera wambiye
mele takarama pali akuna sukundu moloringi.
7
Kanu kinie ungu te ombalie nirimu pilirindu.
Yuni nando nimbendo: Pita, ola molko i mele takara te toko noi. nirimu.
8
Nane pundu topo nimbundu: Ailimu, paa naa nombo. Nuni kanoko keri kanoleno
melema kinie, Kalaro molemo. nilino melema kinie, olio Juda yambomando Naa nangi.
ningu ungu mane sirinu melema ou walse kepe te paa naa norundu. nirimu.*
9
Wale talo sipe kanu ungumu altopa muluna wendo omba nando nimbendo: Pulu
Yemone kake tenjilimo melemando nuni Kalaro molemo. ni naa ni. nirimu.
10
Olto aku sipu wale yepoko kerepali nirimbulu kinie walsikale mulmu kelepa
mluna olando purumu.
11
Mulmu kelepa olando purumu kanu wale kolea aili Sisaria ye tene Pai. nimbe
mundurumu ye yepoko na molorundu ulkena oringi.
12
Minimuni nando nimbendo:
Konopu aisili liku naa munduku i yema kinie pangi pui. nirimu. I Kirasinge ye talo pakara
ene na kinie pea tapu topo pupu, kanu Sisaria yemonga ulkena sukundu purumulu.
13
Ulkena sukundu purumulu kinie kanu yemone oliondo nimbendo: Pulu
Yemonga angello te nanga ulkena ombalie nimbendo: Nuni ye mare Jopa taonondo
pangi liku mundukulie, akuna ye te molemo, yemonga imbimu Saimono, yunge imbi te Pita,
Yu opili. niengi.
14
Nu kinie nunge ulkena pelemele yamboma kinie Pulu Yemone Ene
mindili nolemelka aulkena wendo ongo yu kinie pea molko konjing aulkena pangi. nimbe
lipe taponjimbe. nimbe* angellomone nando aku sipe nirimu. nimbe kanu yemone nirimu.
15
Kanu kinie nane pulu monjipu ungu nimb nirindu kinie ou olio molorumuluna Mini
Kake Telimu manie orumu mele aku sipe ene moloringine orumu.
16
Aku terimu kinie nane
Ailimuni ungu te ou nirimu mele altopo pilirindu. Yuni nimbendo:
Jonone yambo no mindi linjirimu nakolo
Pulu Yemone ene Mini Kake Telimu linjimbe.*
nirimu mele altopo pilirindu.
17
Aku liemo olio Ailimu Yesusi Kirasi Yu sike. nimbu
tondolo mundupu pilirimulu* kinie Pulu Yemone olio ou Mini Kake Telimu sirimu mele pe
aku sipe aku yambo lupema sirimu liemo na nae molopolie na Pulu Yemondo Molo.
nilkeye? nimbe Pitane nirimu.
18
Pitane aku sipe nirimu mele pilkulie enene ou yundu niringi mele kamu munduku
kelkolie, Pulu Yemo kapi ningulie ningindu: Akumunge Pulu Yemone Yambo lupema
konopu alowa tekolie manda molopa mindi puli ulu pulumu* liengi. nimbe panjirimu
lepamo. niringi.
19
Ou Sitipene toko konjikulie pe Kirasinge yamboma mindili liku siringi kinie ene bulu
balu ningu puringi kinie mare kolea Pinisia puku, mare kolea Saipirasi puku, mare kolea aili
Andiyoko pukulie niringimuni, Juda yamboma mindi temane peangamo toko siringi.
20
Nakolo ye mare, enenga pulu kolea Saipirasi kinie Sairini kinie, ene kolea aili Andiyoko
pukulie pulu monjiku Aili Yesusinge temane peangamo yambo lupema toko siringila.
21
Pulu
Yemone ene lipe taponjirimuna yambo aisili I ungumu sike. ningu tondolo munduku
pilkulie konopu alowa teko Ailimunge yamboma molamili. ningu moloringi.
22
Aku teringi temanemo Kirasinge yambo talape Jerusalleme moloringimene* pilkulie
enene Banapasindu** Kolea aili Andiyoko pui. niringi.
23-24
Banapasi yu ye peangamo,
Pulu Yemo Sike. nimbe paa tondolo mundupe pilirimu yemo; Mini Kake Telimu
konopuna molopa kapola terimu yemo. Yu kolea aili Andiyoko pupe kanorumu kinie Pulu
Yemo yambo aisili we kondo kolopa tenjirimu mele* kanopalie yu paa konopu sipe, ene
Ailimu mindi tondolo munduku pilku, mele te lupe alowa teko konopu naa monjengi.
nimbe ungu mare nimbe sirimu. Yambo aisili Ailimunge talapena sukundu ongo moloringi.
25
Kanu kinie Banapasi yu kolea aili Andiyoko mundupe kelepa, Sollo korombando
Tasisi taono purumu.
26
Pupe yu kanopa lipelie kolea aili Andiyoko yando memba orumu.
Kanu kinie elte kolea aili Andiyoko Kirasinge yambo talapemo kinie pea molkolo yambo
paa aisili ungu mane sikulu molangili ponie telu omba purumu. Kolea aili Andiyokona,
Yesusinge lombili andoli yambomando* we yambomane imbi lelko pulu monjiku Kirasinge
Yamboma niringi.
27
Kanu walemanga Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
ye mare* kolea aili Jerusalleme molkolie kolea aili Andiyoko maniendo oringi.
28
Kanu ye
oringimenga ye te, yunge imbimu Akapasi, yu ola angilipelie, Minimuni yu pe wendo omb
mele nimbe sirimu pilipelie nimbendo: Romo gapomanone nokolemo koleamanga pali
engele pe lemba. nirimu. (Aku nirimu mele pe ye Lodiasi, Romo koleamanga pali
nokorumu ye paa aili kumbinemo molorumu kinie, sike aku engelemo wendo orumu.)
29
Ye
Akapasini aku nirimu kinie pilkulie ou wendo naa opili Ailimunge lombili andoli yambomane
Olionga angenupili Judia disiriki molemelema lipu taponjipu kou mone i sipu mako topo
siemili. ningu panjiringi.
30
Kanu kinie kou mone popo sikulie Banapasi kinie Sollotolo
Kou mone Jerusalleme mengo puku Aili Yesusinge yambo nokolemele yema* puku
sipale. niringi kinie mengo puku sipuringili.**
<<
11 11
>>
<<
12 12
>>
12
1
Ye Nomi Kingi Erotene kolea aili Jerusalleme molopa Kirasinge yambo
talapemonga* yambo mare mindili lipe sipe tombando yunge ami yemando Mare puku ka
sipai. nirimu kinie ka siringi.
2
Jononga angenu Jemisi Tai! nirimuna pilkulie opa teli lou
pulsene yu toko konjiringi.
3
Aku teringi kinie Juda yamboma pilku peanga piliringine
kanopalie nirimumuni, pe Pita puku ka sipai. nirimu kinie yu puku ka siringila. Juda
yambomane ponie tenga tenga kolea aili Jerusalleme ongo akuna suku Pulu Yemone enenga
anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* piliringi wale akumu imbi lelko
Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi Walema* niringila, aku
walemanga yuni aku terimu.
4
Pita ka siku ka ulkena panjiringi kinie ami ye talape kise,
talapena sukundu ye kise kise ningu moloringi ene pali lipe tere lepa tene sikisi kanumu,
Ene yu nokoko molai. nimbelie nirimumuni, Pulu Yemone enenga anda kolepalime Naa
Topa We Omba Purumu mele piliringi wale akumu omba pumbe kinie Yamboma
kanangi. nimbu ene molongena membo pupu kote tenjipu pilipu ami yemando Tai.
nimb. nirimu.
5
Mimi siku nokai! nirimuna kanu ami yemane Pita ka ulkena pepili nokoko
moloringi. Nakolo Kirasinge yambomane Pulu Yemo kinie Pitanga ungu tondolo munduku
ninjiku moloringi.
6
Ipulueli oukundu Erotene Pita wendo lipe kote tenjimbe terimu kinie ipulueli mele
Pitanga kitolo ami ye talo kinie ka senene ka toringi, Pita ai suku singine we uru perimu. Ka
ulkena peringi yamboma nokoli ye mare kerepuluna angilku ka ulke pali nokoko angiliringila.
7
Kanu kinie Ailimunge angello te Pita uru perimuna orumu kinie kanuna pa terimu. Yuni
Pitanga wanguna topa makinjipelie, Welea ola moloi. nirimu. Kanu kinie ka senetolo yuyu
moki lepa manie purumu.
8
Angellomone Pitando nimbendo: Nunge kako toko kimbu su monji. nirimu kinie
aku terimu. Kanu kinie yuni Kini ola ali walemo pakoko na lombili oi. nirimu.
9
Pita
molorumu suluminiamo mundupe kelepa yu lombili pupelie nirimumuni, angellomone terimu
mele yu naa pilipelie Kumbu tepo kanokoro. konopu lerimu.
10
Pukululie niringilimuni, ka
ulkena peringi yamboma nokoli ye telu angilirimuna ongo pukulu, nokoli ye talo sipe
angilirimuna ongo pukululie, kolea ailine wendo pungilindu ka ulke pala kune kapane teline
puringili kinie kunemo yuyu lirimu kinie ulsu ongo pukulu, aulke pulna wendo pukulu aulke
paka maliena oringili kinie angellomo Pita tamburembu mundupe kelepa yu purumu.
11
Kanu kinie Pita, ou yu Kumbu tendu. konopu lerimu nakolo pe kini yunge umbu
konopu omba perimu kinie yuni pilipelie, A, kini na pilipero. Kingi Erotene nando
Teambo. nirimu mele kepe Juda yambomane nando Teamili. ningu piliringi mele kepe
Aku siku naa teangi. nimbe Ailimuni* yunge angellomo na Ka ulkena wendo lipui.
nimbe mundumu lepamo, kini na pilipero. nirimu.
12
Aku sipe pilipelie nirimumuni, Jono,
yunge imbi te Mako niringi, kanumunge anumu Marianga ulkena Pita yu purumu. Kanuna
yambo aisili maku toko Pulu Yemo kinie ungu ningu moloringi.
13
Pita aku ulkena pupelie nirimumuni kune topa kilu kilu sirimu kinie kongono teli
ambo wenepo te, yunge imbimu Roda, kune limbendo ombalie nirimumuni,
14
Pitanga
ungumu pilipe imbi sipelie, Yu okomo lepamo. nimbe pilipe konopu sipelie kune naa lipe
yu kelepa lkisipe anju pupe yambomando Pita omba kerepuluna angilimo. nirimu.
15
Nirimu kinie pilkulie niringimuni, Pita ka ulkena pelemo. konopu lelkolie ambomo yundu
Nu kekelepa tokolie nikinuye? niringi. Nakolo yuni karaye tepalie, Molo. Sike Pita omba
kerepuluna angilimo. nirimu.
Kanu kinie enene ningindu: Pita nokolemo angellomo omba kerepuluna angilimo
lepamo. Paa sike Pita molo. niringi.
16
Aku siku kerepali ning niringi kinie Pitane kune topa kilu kilu sipe angilirimu kinie
kune wendo liku kanoringi kinie sike Pita kerepuluna angilirimu kanokolie suru ningu mini
wale munduringi.
17
Nakolo yuni enendo Ungu naa niei. nimbe kimuni pipi sipelie
nirimumuni, Ailimuni yu ka ulkena wendo lirimu mele temane topa sirimu. Topa pora sipelie
yuni enendo nimbendo: I nikiru mele Jemisi* keme, olionga angenupilime kinie, ene puku
ningu sipai. nimbelie yu ene mundupe kelepa kolea tenga lupe purumu.
18
Kolea tangorumu kinie opa teli ami yema ola molkolie, A, Pita tena pumunje?
ningu pilku mini wale paa aili teko munduringi.
19
Erotene Pita koropa naa kanopa lipelie
nirimumuni, yu nokoringi ami yemanga kote tenjipe pilipelie, ami ye lupe marendo
nimbendo: Pita nokoko knjingi ami yema ene kolangi mengo puku toko konjipai. nirimu.
Kanu kinie kingi Erote kolea Judia disiriki mundupe kelepa kolea aili Sisaria maniendo
pupe wale mare kanuna molorumu.
20
Kolea aili Taya kinie Saidonotolonga yamboma Kingi Erotene mumindili kolopa
molorumuna ene maku tokolie yu molorumuna oringi. Kanu yamboma Kingi Erote
nokorumu koleana langi puku topo toko liku no pu opu teringimunge yu kinie Taka lepo
molamili. ningindu oringi. Erotenga ulke kinie melema pali nokorumu ye Billasitasi Olio
lipe taponjipe Erotendo nimbe sipili. ningu ou yu molorumuna puku yu kinie ungu niringi.
Aku tekolie Erote molorumuna puku Kinie olio kinie taka lepo molamili. ningu puku
mawa teringi.
21
Kanu kinie Erote kinie Taka lepo molamili. nimbu, pupu nipumul. ningu
panjiringi walemonga Erote yunge ye nomi kingi wale pakoli peangama lipe pakopa yunge
kingi kongono tembando molorumu polona molopalie ungu aisili yamboma nimbe sirimu.
22
Kanu kinie yamboma yu kapi ningu ru ningulie ningindu: I ungu nikimu mele yambo tene
nilimo mele naa nikimu. Pulu ye tene nilimo mele nikimu. niringi.
23
Kanu kinie enene Yu
pulu ye te mele molemo. niringi mele Erotene pilipe peanga pilipe Pulu Yemo kapi naa
nirimuna Pulu Ye Ailimunge angello tene yu topa nosirimu, opiye kawene yu norumu kinie
yu kolorumu.
24
Nakolo Pulu Yemonga ungumu koleamanga pali pilku kapola tenjiringi.
25
Banapasi kinie Sollotolo kolea aili Andiyoko munduku kelko kolea aili Jerusalleme
kou mone mengo puringilime yamboma siku pora sikulie niringilimuni,* Jerusalleme
munduku kelko Andiyokondo yando Jono liku mengo oringili. (Jononga imbi te Mako
niringi.**)
<<
12 12
>>
<<
13 13
>>
13
1
Kirasinge yambo talapemo* kolea aili Andiyoko moloringimenga mare Ailimuni ungu
umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema molko,** mare yamboma ungu mane
siringi yema moloringi. Enenga imbime i sipe: Banapasi keme, Ye Pombera niringi ye
Simiono keme, kolea Sairini ye LLusiasi keme, (poropinji te nokorumu ye nomi kingi
Erotenga ulkena ai lerimu) ye Maneyene keme, Sollo keme.
2
Kirasi pilili yamboma Ailimu*
kapi ningu imbi ambolko ola linjiku langi naa nongo mi toko moloringi kinie Mini Kake
Telimuni nimbendo: Nane Banapasi kinie Sollotolo teangili. nindu kongonomo teangili
mako tangi. nirimu.
3
Aku nirimuna pilkulie langi naa nongo mi toko Pulu Yemo kinie ungu ningulie, elte ki
ola munduku ambolkolie Pale. ningu munduringi.
4
Mini Kake Telimuni Elte pale. nimbe lipe mundurumu kinie Sellusia taono
maniendo pukulu, nomuna sipi lerimuna suku pukulu kolea Saipirasi puringili.
5
Sallamasi
taono ongolo sipine manie pukululie, Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu
piliringi ulkemanga andoko Pulu Yemonga ungu ningu siringili. Jono Mako elte lipe
taponjipe pea tapu toko andoringi.
6
Kolea Saipirasi nomu kusa suku singine lerimu kolea te. Akuna kimbu kongono
tekolo kolea kangamanga ungu ningu siliku pukululie, Peposi taono nomu kelona lerimuna
wendo puringili. Kanuna Juda ye te molorumu kanoringili. Kanu yemo kurumanga nomi
Setenene lipe taponjirimuna ulu tondoloma tepa, yu kolo topa Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilipu ene nimbu sikiru nimbe yamboma kolo topa sirimu yemo. Yemonga
imbimu Josua Malo. Imbi te Ellimasi niringila.
7
Ellimasi yu Saipirasi poropinji nokorumu
Romo gapomano ye Sesiasi Pollasi kinie tapu toko moloringili yemo. Sesiasi Pollasi yu
pilipe konginjili paa perimu yemo. Yuni Pulu Yemonga ungu piliembo. nimbe yuni
Banapasi kinie Sollotolo Wale. nirimu.
8
Nakolo kurumanga nomi Setenene lipe
taponjirimu kinie ulu tondoloma terimu ye kanumu, yunge imbi te Ellimasi niringi, kanumuni
Naa wangili. nimbe pipi simbe tepa, gapomano ye endisimuni Eltenga ungu pilipelie
Sike. nimbe konopu alowa naa tepili. nimbe, endisimu pilimbe aulkemo pipi simbe
terimu. (Imbi Ellimasi kanumu Giriki ungu te, kanumunge pulumu kurumanga nomi
Setenenga ulu tondoloma tenjili yemo.)
9
Kanu kinie Sollo, yunge imbi te Pollo niringila, yu Mini Kake Telimu konopuna
molopa kapola terimu kinie yuni Ellimasi nemo nemo nimbe kanopalie nimbendo:
10
Nu
depelemonga* malo te, nu mele sumbi silimenga opa tou te moleno. Kiyongo nimbe
andopa wa nomba kolo topa tepa kenjili ulumanga pali puluma nu kinie pelemo. Ailimuni
yamboma lipe taponjilimo aulkemo pipi siku, Yamboma aulke tenga lupe pamili. ningu
kolo toleno uluma manda munduku naa keleniye?
11
Aku kapola, Ailimuni nu kinie Opa tou
molambili. nikimu.
Nunge mongotolo tambulumbe kinie nu kolea pa temba mele naa kanoko, wale mare
sumbulu toline moloni. nirimu.
Pollone aku nirimu kinie tamburembu kupe mele tene Ellimasinge kumbikeremo pipi
sipe sumbulu torumuna yu andopa pererimu. Yambo tene yu ki ambolopa aulke lipe ora
sipe memba pupili. nimbe kororumu.
12
Gapomano ye endisimuni ulu wendo orumu
kanumu kanopalie, Aili Yesusi molopa terimu mele Pollo Banapasitolone mane siringili
kanumu pilipe mini wale mundupe I nikimbili mele sike nikimbili lemo. nimbe tondolo
mundupe pilirimu.
13
Pollo kinie tapu toko puringi yema kinie Peposi taono munduku kelko sipine Peka
taono puringi. Peka akumu Pambillia poropinji lerimu taono te. Kanuna Jono Mako* elte
mundupe kelepa Jerusallemendo kelepa purumu.
14
Kanu kinie Pollo kinie Banapasitolo
Peka taono munduku kelkolo kolea Pisidia poropinji Andiyoko taono* puringili. Pukululie
Juda yamboma koro moloringi wale Sambate kinie** Juda yamboma maku toko Pulu
Yemonga ungumu piliringi ulkena puku moloringili.
15
Yambo maku toringime nokoringi
tapu yemane boku lipe Mosisini Pulu Yemonga ungu manema pilipelie boku torumu
ungu te kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane
boku toringi ungu te kinie* kambu toko pora sikulie, elte walsikulie ningindu:
Angenungulutolo, Yamboma ungu mane te simbul. konopu lngili liemo piliemili ongo
ningu siele. niringi.
16
Kanu kinie Pollo ola angilipelie nimbendo:
Ene Isirele yamboma kinie Pulu Yemonga imbi ambolko ola linjili yambo lupema
kinie ungu te niembo piliei. nimbelie yuni nimbendo:
17
Olio Isirele yambomanga Pulu Yemone olionga anda kolepali mako topa Ene kinie
enene pe pe kepe kalko lingme kinie na nokopo molombo. nirimu.* Kanu kinie ene kolea
Isipi moloringi kinie Ene yambo talape paa aisili molangi. nirimu.** Kolea Isipi ene yambo
talape paa aisili moloringi kinie yuni yunge tondolomone ene aku koleamonga ulsu memba
omba,***
18
kolea ku lepa langi naa oli koleana memba pupelie, ene ponie paono talo omba
pupili kolea ku leli akuna teko kenjiku moloringi mele yuni kanopalie, yunge konopuna
umbuni tepili kanopa molorumu.
19
Yunge yamboma Kolea Kenane kamu molangi.
nimbelie yambo talape yepoko pakara akuna ou moloringime topa mundupe mamo yunge
yamboma lipe sirimu.*
20
Ene kolea Isipi puku molko, kelko yando ongo molko, kolea pulu
yamboma toko mundengi ponie po anderete pipiti omba purumu.*
Kanu kinie Pulu Yemone Nanga yamboma nokai. nimbe walse yambo tela lipe
monjipe, walse yambo tela lipe monjilipe pupelie nirimumuni,** pe yuni ungu umbu
tonjirimuma pilipe*** yando nimbe sirimu ye Samuelene Ene nokopili. nirimu.
21
Kanu ye
Samuelene ene nokopa molopili ene we tapu yambomane nokoringimunge siye terimuna
Ye nomi kingi tene olio nokopili mako toi. niringi. Kanu kinie Benjaminini kalopa lirimu ye
te, Kisi malo Sollo, Pulu Yemone mako torumu, yu enenga pulu pulu ye nomi kingimu
molopili ponie paono talo omba purumu.
22
Pulu Yemone Sollo makoropalie Depisi enenga ye nomi kingimu kolo wangopa
molopili. nirimu.* Yuni Depisindu nimbendo: Jesi malo Depisi nanga uluma pali pilipe
lipe temba lemo na kanopolie yu kanopo peanga kanolio. nirimu.
23
Kanu kinie Pulu
Yemone Isirele yambomando* Ene lipe taponjimbe ye te simbu. ou nirimumu** Kamu
siembo. nimbelie yuni kanu ye Depisini yandopa kalopa lirimu yambo tene Yamboma
Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Limbe Ye Yesusi*** mepili.
nirimu.****
24
Yesusi ou naa opili No Linjili Jonone Isirele yambomando pali ungu mane
sipelie nimbendo: Ulu pulu kerime munduku kelko konopu alowa teko no liei. nirimu.*
25
Jono yu aku kongonomo nondopa tepa pora sipelie yuni enendo nimbendo: Na nae
konopu lemeleye? nirimu. Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.
nirimu ye Kirasimu Omb. ningu nokoko molemele Akumu na. konopu lekemeleye? Na
aku yemo molo. Omb yemo paa peangamo na paa kerimu, yunge we kongono kepe
manda naa tepo yunge kimbu su ka pilke manda naa tonjilke. nirimu.*
26
Angokeme, ene Eporayamone kalopa lirimu yamboma* kinie, ene Pulu Yemo pipili
kolko liku ai silimele yambo lupema kinie, i temane peangamo, Pulu Yemone olio lipe
taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molopo konjimul aulkena
lipe monjirimu temane peangamo olionga.
27
Jerusalleme moloringi yamboma kinie enenga ye ailime kinie enene Yesusi kanoko
imbi naa siku, Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te mundumbu. nimbe mako
torumu ye Kirasimu yu. konopu naa lelko, yunge imbi we lelko Yu we yere. konopu
leringi. Nakolo olionga ye nomi kanumane Yesusi toko konjengi. niringimunge Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane I siku i siku tenge.
koronga ou niringi aku mele wendo orumu. Kanu unguma kanu yemane bokuna toringi
molemo unguma Yesusi tangi. niringi yambomane ene koro molemele wale
Sambatemanga pali boku kanoko piliringi nakolo kanu ungu taki taki bokuna kanoko
piliringimenga pulumu naa piliringi.
28
Yu ulu te tepa kenjirimumu kanokolie Yu kolopili. ni
naa niringi nakolo Romo ye nomi Paillatendo mawa tekolie Kolopili, unjuna ola uku toko
panji . niringi.
29
Ou yambomane ene pe tenge mele ningu boku toringi uluma pali Jerusalleme
yambomane Yesusi kinie teko pora siringi yu kolorumu kinie yambo marene yu ongo
unjuna manie liku yambo ono teli kou kande tenga mengo puku nosiringi.
30
Nakolo Pulu
Yemone Yu yambo ono koleana kelepa lomboropa ola molopili. nirimu.
31
Kanu kinie yu
lomboropa ola molorumu kinie ou yu naa tangi yamboma yu kinie kolea Gallilli disiriki
munduku kelko kolea aili Jerusallemendo olando puringi kanu yambomane enamanga taki
taki yu kanoringi. Kini kanu yambomane kanoringi mele olionga Isirele yamboma ningu
siliku andolemele.
32-33
Pulu Yemone pe wendo omb mele olionga anda kolepalimendo nirimu kanu
ulumu olio kalko liringime molamili kamu wendo omu, kanumu Banapasi oltone kinie ene
temane peangamo topo sikimbulu. Pulu Yemone Yesusinge onomo topa makinjirimu kanu
ulumuni ou yuni Tembo nirimu mele wendo omu. Kanumundu Pulu Yemone yunge
konana talo sipemonga suku nirimu nimbe molemo mele i sipe:
Nu nanga malo; kini na nunge lanie.*
nirimu.
34-35
Pulu Yemone Yu paa pe kepe naa purupili. nimbe yu topa makinjirimu
kanumu ou naa tepili ungu talo pea ou nirimula. Kanu ungutolonga te i sipe:
Depisindu tepo konjipu ulu peanga paa sikema
simbu nirindu mele nu simbu.*
nirimula. Te Depisini i sipe nirimu:
Pulu Yemo, nunge Ye Kake Telimu kolomba kinie
nuni We purupili. naa nini.**
nirimu.
36
Depisini Pulu Yemondo aku nirimu Depisi yuyu temba mele naa nirimu. Pulu
Yemone yundu Tei. nirimu kongonoma pali tepa lipelie yu kolorumu, ono teringi kinie
pururumu.
37
Nakolo ye kolorumu ono teringi kinie Pulu Yemone topa makinjipe
Lomboroko ola moloi. nirimu kanu yemo yu puru naa pururumu. Aku yemo Yesusi.*
38
Angokeme, aku terimuna Ene piliengi! nimbu nimb tekero mele i sipe: Yesusini
terimumunge yuni olionga ulu pulu kerime pali Kamu manie pupili. nimbe akuma siye
kolomba.
39
Mosisini ungu mane ou sirimumane Yambomanga ulu pulu kerime kamu omba
manie pumbe, ene konopu sumbi nimbe peli yamboma molonge. manda naa nirimu nakolo
kini Yesusi olionga nimbe tenjirimu uluma Sike aku terimu. ningu tondolo munduku
piling* yamboma Pulu Yemone ene kanopalie, enenga ulu pulu kerime siye kolopa, ene
konopu sumbi nimbe peli yamboma. nimbe kanomba.**
40
Akumunge ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
yemane ulu wendo omb niringi mele Olio kinie wendo naa opili. ningu, pilku konjiku
molangi.
41
Kanu yemanga tene nimbendo:
Ene ungu taka tonjilimele yamboma pilieme.
Konopu aisili liku mundukulie kolangi.
Ene molemele walemanga nane ulu te tembo,
kini yambo tene akumu kanopa
I sipe i sipe wendo omu kanondu. nimbe
ene temane topa simbe kinie
Ulu te aku sipe manda wendo naa omb. ningu pilku
Kolo tokono. ningu, naa piling kene
ene ungu taka tonjilimele yamboma pilieme.
Konopu aisili liku mundukulie kolangi.*
nirimu. nimbe Pollone nirimu.
42
Pollo Banapasitolo Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemo munduku kelkolo pungil
teringili kinie yambomane elte mawa tekolie ningindu: I ungu ningu sikimbilimu pe koro
molomolo wale Sambatemo kinie* altoko ongo ningu siele. niringi.
43
Bulu balu ningu
pena puringi kinie Juda yamboma kinie yambo lupe* Pulu Yemonga ungu piliringime kinie
enenga yambo aisili Pollo Banapasitolo lombili puringi. Eltene ene ungu ningu sikulu, Ene
Pulu Yemone we kondo kolopa tepa konjilimo ulu pulumu olio kinie pelemo mele pepa
mindi pupili. ningu molangi.** niringili.
44
Pe Sambate walemo wendo orumu kinie aku taonona yambo paa aisili Pulu
Yemonga ungu pilingindu maku toringi.
45
Nakolo yambo aisili Pollonga ungu pilingindu
maku toringine Juda yambomane kanokolie konopu keri panjiku Pollone ungu nirimuma
ungu taka tonjiku Nimbe kenjikimu. niringi.
46
Kanu kinie Pollo Banapasitolone enendo tondolo mundukulu ningilindu: Pulu
Yemone Ene Juda yamboma yunge ungumu ou piliengi! ou nirimuna ene kumbi lepo
ombo nimbu sirimbulu. Nakolo enene Olio molopo naa konjilimolomonga alieli konde
molopa konjipe mindi puli ulu pulumu* manda naa limul. ningu ungu nimbu sikimbulumu
liku bulu siku naa pilimelemonga oltone ene Juda yamboma mundupu kelepo yambo
lupema molemelena pumbul.
47
Ailimuni* oltondo Aku teale. nirimu kanumu. Yuni
nimbendo:
Koleamanga pali yamboma
mindili nolemelka aulkena manda wendo ongo
Pulu Yemo kinie molko konjing mele
ningu sieni. nimbu
Nu Isirele yambomanga ulsu molemele yambomanga
pa tenjilimu molani. nikiru. nirimu.**
niringili.
48
Juda yambo naa moloringi yambomane aku niringili pilkulie konopu siku Ailimunge
ungumu peanga. niringi. Pulu Yemone Alieli konde molko konjiku mindi pangi. nimbe
mako torumu yambomane Ungu nikimbili mele sike. ningu tondolo munduku pilku liringi.
49
Elte moloringili koleamanga pali Ailimunge ungumu pupe kapola terimu.
50
Nakolo
Juda yambomane Pulu Yemo pipili kolko piliringi ambo nomime kinie kanu koleana ye
ailime kinie teko mumindili konjiringi, kinie enene yamboma pali teko mumindili konjiku,
Pollo Banapasitolo Enenga koleana naa molangili. ningu toko makoroko ulsu munduringi.
51
Aku teringimunge Teko kenjikimili kanangi. ningulu eltenga kimbuna ma kulu
tokolo* Akoniamo taono puringili.
52
Andiyoko taonona moloringi Yesusinge lombili andoli
yamboma* paa konopu aisili siku, Mini Kake Telimu ene kinie molopa kapola tepili
moloringi.
<<
13 13
>>
<<
14 14
>>
14
1
Pollo Banapasitolo Akoniamo taono pukululie niringilimuni, alieli taono tenga
sukundu pukululie teringili mele aku siku Akoniamo kepe Juda yamboma maku toko Pulu
Yemonga ungumu piliringi ulkena sukundu pukulu ungu mane siringili. Ningu konjiringiline
pilkulie Juda yamboma kinie yambo lupema* kinie enenga yambo aisili Yesusi molopa
terimu mele nikimbili ungumu paa sike. ningu tondolo munduku piliringi.**
2
Nakolo Kolo
tokombele. ningu ungu naa piliringi Juda yambomane yambo lupema teko mumindili
konjiku kondi toringi kinie yambo lupemane Pollo kinie Banapasitolo konopu keri panjiringi.
3
Pollo Banapasitolo wale aisili Akoniamo taono molko Ailimunge ningulu ungu pipili naa
kolkolo tondolo munduku niringili kinie, Pulu Yemone Nane yambo we kondo kololi ungu
ninjikimbilimu Paa sike nikimbili. ningu, pilku liengi! nimbe Eltene aku sipe mele lipe
ora simbe ulu tondolo* aisili teangili. nimbe lipe taponjirimu kinie ulu tondolo aisili teringili.
Eltene ulu tondoloma tengele kinie yambomane kanokolie, Paa sike Pulu Yemonga
ungumu nikimbili lepamo. ningu piliengi! nimbe Pulu Yemone Aku siku ulu tondoloma
teangili. nirimu.
4
Kanu kinie aku taonona yamboma konopu talo teko panjiku moloringi. Marene Juda
yambomane nikimilimu sike nikimili. niringi, marene Pollo Banapasitolone nikimbilimu
sike nikimbili. niringi.
5
Juda yamboma kinie yambo lupema kinie enene Pollo
Banapasitolo tepo kenjipu kouni tamili. ningu langi niringi
6
nakolo langi niringi mele
pilkululie elte kowa pukulu kolea LLikoniya poropinji pukulu kanuna LLisira taono kinie
Depi taono kinie kolea nondopa lerimu koleamanga pali andokolo
7
temane peangamo we
toko siliku andoringili.
8
LLisira taono ye te kimbu tambululimu molorumu. Anumuni merimu kinie kimbu
tambululimu merimu,* walsikale kepe aulke naa andorumu.
9
Pollone ungu nirimu mele
pilipe molorumu. Pollone yu nemo nemo nimbe kanopalie, Pulu Yemone na manda tepa
konde limbe. nimbe pilipe molorumu kanopalie,
10
tondolo mundupelie yundu nimbendo:
Nu kimbu kambilku ola angili! nirimu. Kanu kinie ye kanumu walsikale kimbu kambilipe
ola angilipe purumu.
11
Pollone ye kimbu tambulurumumu tepa konde lirimu kanokolie yambo maku toko
moloringimene enenga LLikoniya ungu lelko ningindu: Olio popo tolemolo pulu yemanga
ye talo manie ongo mana ye au lelkolo olio molemolona okombele lepamo. niringi.
12
Pollo
ungu aisili nirimuna kanokolie Yu pulu ye Emisi niringi.* Banapasi Pollo kinie tapu toko
oringiline kanokolie Yu pulu ye Susi. niringi.**
13
Kolo toli pulu ye Susi kanumunge
tamandu ulkemo* kanu taonona ulsukundu angilirimu, yunge ala yemo kongi kao pelea
pokore kinie pillawa sindi mulkewe pokore kinie lipe Elte au sipu popo topo kongime
kalopo siemili. nimbe taono pala kerepuluna memba orumu.
14
Nakolo Yesusini Nanga kongonomo tenjipale. nimbe lipe mundurumu ye*
Banapasi kinie Pollotolone tenge teringi mele pilku keri pilkululie eltenga wale pakolime liku
sungu sikulu,** yamboma maku toringine lkisiku ru niliku pukululie ningilindu:
15
Yema,
aku ulumu nambemuna tekemeleye? Olto ene mele, mana yetolo mindi. Temane peangamo
ene topo simbul ombulu. Ene pulu ye kolo toli koropama munduku kelko, kanu mele
koropama bulu siku, mulu kinie ma kinie nomu kusa kinie melema pali tepa, yu yuyu konde
molemo Pulu Yemonga ungumu Pilku liengi! nimbululie, nimbu simbul ombulu kanumu.
16
Ou sike yambo lupe lupema enenga konopuni pilku ulu teringime Pulu Yemone kanopa
we siye kolopa, teko molonge kinie yu kanopa peanga kanomba mele kamu naa nimbe para
sirimu.
17
Nakolo ou Pulu Yemone Na molio mele naa piliengi! nimbe melema pali lopi naa
terimu. Yuni olio Nane ene kondo kolopo tepo konjilio mele kanangi. nimbe Lo manie
omba langi peangama wendo opili, ene nongo kapola tenjiku konopu siku molangi. nimbe
aku sipe terimu. nirimu.
18
Eltene aku niringili nakolo yambomane Elte pulu yetolo. ningu
popo toko kongime kalonge teringi uluma Munduku keleangi. ningulu tondolo munduku
karaye teko Molo! niringili kinie munduku keleringi.
19
Kanu kinie Akoniamo taono kinie kolea Pisidia poropinji lerimu Andiyoko taono
kinie moloringi Juda yambo mare LLisira taono ongolie ene kondi toringi kinie enene Pollo
kouni tokolie, Kolomu. konopu lelko yunge onomo kunduku liku mengo puku taonona
ulsukundu toko ele teringi.
20
Nakolo Yesusinge lombili andoli yamboma yu lerimuna ongo
kakapu teringi kinie yu ola angilipe kelepa taonona sukundu purumu.
Opalikundu Banapasi kinie Depi taono puringili.
21
Akuna temane peangamo toko
siringili kinie yambo aisili Yesusinge ungumu pilku liringi.
Pe elte kelko LLisira taono yando ongolo, Akoniamo taono ongolo kolea Pisidia
poropinji lerimu Andiyoko taono oringili.
22
Kanu taonomanga Yesusinge lombili andoli
yamboma Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana* ou naa pupu ya mana
molopolie Kirasinge yamboma molemolomonga mindili nombo umbunime memolo nakolo
Paa sike Pulu Yemo nokopa molemo koleana pambo. ningu yunge ungumu munduku naa
kelko, tondolo munduku pilku molai. ningu silikulu oringili.
23
Pollo Banapasitolone
taonomanga pali Kirasinge yambo talapemanga tapu yema* mako tonjikulu, Pulu Yemo
kinie ungu ningu mawa tengelendo langi mi toko naa nongololie ningilindu: Aili**
Yesusi Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu
ye nomi Kirasimu omba sike lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lirimu. Yu
sike. ningu tondolo munduku pilimele yemo ene nokopa konjipili. niringili.
24
Kolea Pisidia poropinji ongololie, pe kolea Pambillia poropinji sukundu ongolo,
25
kanuna Peka taono ongo yamboma ungumu ningu silikulu, Atelliya taono oringili.
26
Atelliya taono munduku kelko, sipine kelko kolea Siria poropinji lerimu kolea aili
Andiyoko* kamu oringili. I kongono teko liringili kongonomo ou pulu monjiku tengele mele
yambomane Pulu Yemone i kongonomo sikimu yuni elte kondo kolopa lipe taponjipili i
kongonomo tepale.** ningu liku munduringi kolea aili*** kanuna kongono teko pora
sikululie kelko sukundu oringili kanumu.
27
Kanuna ongo molkololie, Kirasinge yambo
talapemo liku maku tokolo, Pulu Yemone elte lipe taponjirimu kinie teringili mele kepe, Pulu
Yemone Juda yambomanga ulsukundu molemele yambo lupemane yunge ungumu pilku liku
yunge koleana manda pung aulkemo akisinjirimu mele kepe, temane toko siringili.
28
Kanu
kinie elte akuna Yesusinge lombili andoli yamboma* kinie wale aisili pea moloringi.
<<
14 14
>>
<<
15 15
>>
15
1
Juda ye mare kolea Judia disiriki molko kolea aili Andiyoko maniendo ongolie Kirasi
pilku moloringi yambo lupema ungu mane siku moloringi. Enene ningindu: Kirasinge
ungumu manjiku pilimele kapola naa temba. Enene Mosisinge ungu manemo pilku yemanga
kangi te kopisiku makaye teko wendo naa lngi liemo* mindili nolemelka aulkena wendo
ongo molko konjing pung aulkemo Pulu Yemone naa lipe taponjimbe.** niringi.
2
Aku
niringimunge Pollo Banapasitolone ene kinie kerepali ningu irinele teringi. Akumunge
Kirasinge yambomane Pollo Banapasitolo kinie Kirasinge ye mare kinie Ene kolea aili
Jerusalleme puku Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema kinie
Kirasinge yambo talape moloringimenga tapu yema kinie* puku kanoko, i irinele
tekemolomonga ningu sumbi sinjengi puku walsipai. ningu liku munduringi.
3
Kirasinge yambo talape Andiyoko taonona moloringimene* Ene pai. ningu
munduringi kinie Jerusalleme pungindu kolea Ponisia poropinji kinie kolea Sameria
poropinji kinie puku, ou kolea lupe lupema temane peangamo toko siliku andoringili kinie
Juda yambo naa molko yambo lupe moloringi yamboma konopu alowa teko Pulu Yemonga
ungumu pilku liringi mele temanemo toko siliku puringi. Kirasinge yambo temanemo
piliringimene paa konopu siringi.
4
Jerusalleme kamu suku puringi kinie Kirasinge yamboma
kinie, enenga tapu yema kinie, Yesusini lipe mundurumu yema kinie enene Papu okomele.
niringi. Kanu kinie Pollo Banapasitolone Pulu Yemone elte lipe taponjirimu kinie teringili
mele pali temane toko siringili.
5
Kanu kinie Parisi ye* Kirasinge ungumu pilku liringi yema ola angilkulie ningindu:
Juda yambo naa molemele yambo lupemane Yesusi Kirasinge yamboma molamili. ningu
yemanga kangi te kopisiku makaye teko, Mosisinge ungu manema** pali pilku liku tenge
panjiku teangi. niringi.
6
Kanu kinie Yesusini lipe mundurumu yema kinie tapu yema kinie I ungu wendo
okomomo lipu sumbi siemili. ningu maku toringi.
7
Ene ungu aisili kerepali ningu moloringi
kinie Pita ola angilipelie enendo nimbendo: Angokeme, ene ou ulu te wendo orumu mele
pilku molemele. Pulu Yemone ene molemelemanga na mako topalie, Kirasinge temane
peangamo Juda yambo naa molemele yambo lupema pilku liengi* nu puku toko sipui.
nirimu.**
8
Pulu Ye yambomanga pali konopumanga kanolemo Pulu Yemone kanu yambo
lupema konopu alowa teko yunge ungumu pilku liringi kinie kanopalie Aku tekemelemonga
na konopu peanga pekemo mele Juda yamboma kanangi. nimbe Mini Kake Telimu, ou olio
Juda yamboma sirimu mele, kini ene yambo lupema aku sipe sirimu.
9
Yuni ene yambo
lupema ulu te lupe tepa, olio Juda yamboma ulu te lupe tepa, naa terimu. Ene Yunge
ungumu sike ungumu. ningu tondolo munduku piliringi kinie Enenga konopuma kake
tepili. nirimu.
10
Akumunge kini ene nanga ungumu pilku molemele Juda yema, enene Yambo
lupema aku siku teangi. nikimilimu nambemuna Pulu Yemo olio kinie mumindili kolomba
molo molonje. ningu aku siku nikimiliye? Ou olionga anda kolepalime kinie olio umbuni
manda naa merimulu umbunimu kinie enene i yambo lupe Yesusinge lombili andoli yambo
molemelema* nambemuna meangi. nikimiliye? Pulu Yemone olio Juda yamboma
Teangi. nimbe ungu mane sirimuma Mosisini pilipe yando nimbe sirimu ungu manema
temolondo perelemolo aku unguma Yambo lupema teangi. nikimilimu paa kapola naa
tekemo.
11
Aku siku paa naa niengi, molo! Olio pilimolo mele i sipe: Aili Yesusini* kanu
yambo lupema we kondo kolopa lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu
kinie pea molko konjing aulkena lipe monjimbe mele olio Juda yamboma kepe aku sipela
we kondo kolopa lipe taponjilimo. Pulu Yemo kinie kapola kapola molomolo aulke te
lupe paa molo. nimbe Pitane aku sipe nirimu.
12
Kanu kinie Banapasi kinie Pollotolone Pulu Yemone elte lipe taponjirimu kinie kolea
lupemanga andoko Pulu Yemo kinie tapu toko moloringili lipe ora sirimu ulu
tondoloma* teringili mele temane toko siringili kinie maku toringi yamboma pali ungu naa
ningu we pilku moloringi.
13
Eltene temane tokolo pora siringili kinie Jemisini* nimbendo:
Angokeme, na ungu te niembo piliei.
14
Pulu Yemone yambo lupemanga Mare nanga
yamboma molangi kene lipu taponjembo. nimbe molemo mele ou kumbi lepa lipe ora
sirimu mele Saimono Pitane ene nimbe simu.
15
Nimbe simu kanu mele kinie, Pulu Yemone
ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane* ou ungu ningu bokuna
toringi mele kinie, telu sipe. Aku bokuna toringi molemo mele i sipe:
16
Pulu Ye Ailimuni ungu iku te topalie nimbendo:
Na pe kelepo yando ombolie,
ye nomi kingi Depisinge ulke* toko tekisinjiringimu
altopo ombo takombo.
Ulke melema keri lerimuma kondenga lipu
ou angilirimu mele altopo takombo.
17
Akumunge yambo lupema pali
Pulu Ye Ailimu andoko koronge.
Nanga yamboma. nimbu mako torundu yamboma
na andoko koronge.
18
nimbe koronga ou i unguma
nimbe para sirimu Pulu Ye Ailimu yuni
aku sipe nikimu.*
nimbe bokuna aku sipe nimbe molemo.
19
Akumunge nanga konopuni pilkiru mele i sipe: Yambo lupe konopu alowa teko
Pulu Yemo pilipu molamili. ning yamboma mindili lipu simul kinie kapola naa temba.
konopu lekero.
20
Aku ulumu mundupu kelepo ulu te lupe teamili konopu lekero mele i sipe:
Pep te topo mundupulie i sipu niemili: Melema liku ola anjiku, Olionga pulu yema.
ningulie popo toko langi kalko silimele langime Kalaro mololi langime. ningu naa nongo,*
wa ulu kerinele naa teko, kongi kepe melema Meme naa omba pupili. ningu nomi
kolomongo naa tengema naa nongo, melemanga meme naa nangi.** nimbu pep tamili.
konopu lekero.
21
Mosisini Pulu Yemone sirimu ungu manema nimbe sirimuma koleamanga
pali paa koronga ou ningu siringi mele yandopa yandopa kini kepe ningu silimele, alieli
Juda yambomane Sambate walemanga pali* koro molko Pulu Yemonga ungumu maku toko
pilimele ulkemanga kanu unguma Mosisini torumu bokumanga kambu tolemele pilimele
kinie i yambo lupe Kirasinge yambo molemelema naa teangi. nikiru mele pea maku toko
pilkulie naa tenge kene aku siku naa teangi. nimbu pep topo siemili. konopu lekero.
nirimu.
Aku nirimu kinie enene E. niringi.
22
Kanu kinie Yesusini lipe mundurumu yema kinie Kirasinge yamboma nokoringi
tapu yema kinie Kirasinge yamboma pea pali kinie enene ningindu: Pollo Banapasitolo
kinie olionga ye mare kolea aili Andiyoko pea tapu toko pangi lipu mundemili. niringi. Aku
ningulie, Judasi, yunge imbi te Basipasi,* yu kinie, Saillasi kinie mako toringi. Kanu yetolo
yambomanga pali kumbine moloringilitolo.
23
Kanu yetolo mako tokolie, Elte mengo
pangili. ningu pep te i siku toringi:
Olio, Yesusini lipe mundurumu yema kinie,
tapu yema kinie,
olio enenga angenalini i pepmo topo,
ene kolea aili Andiyoko molemele yambo lupema kepe
kolea Siria poropinji molemele yambo lupema kepe
kolea Sillisia poropinji molemele yambo lupema kepe
kolea lupe lupemanga molemele yambo lupema kepe
ene pali pep topo
Angokeme, ene kapola molemeleye? nikimulu.
24
Olio pilirimulu, olionga ye mare olio
molorumuluna munduku kelko puku, olione
Teai. naa nimbu sirimulu mele teringi.*
Kanu yemane niringi ungumuni enenga konopu toko
bulu balu sinjiku ene ningu embambo siringi.
25
Kanumunge Olione olionga pulu lemo ye peanga
Banapasi Pollotolo kinie ye mare mako topo,
ene elte kinie pea tapu toko pangi mundemili.
nimbu panjirimulu.
26
Banapasi Pollotolone Olto toko konjing kinie
kolombulu liemo unguri molo. ningulu pipili
naa kolko olionga Ailimu Yesusi Kirasinge
kongonoma tenjikulu yunge imbi
ambolko ola linjiringili.
27
Aku sipu nimbu panjirimulu akumunge,
olione Judasi Saillasitolo mako topo,
Pep tokomolomo ene kanoko piling kinie
i yetolone ungu ningu singil kinie
Enene aku siku paa sike
ningu panjiringi lepamo. ningu piliengi!
nimbu elte mako topo lipu mundukumulu.
28
Mini Kake Telimuni olio lipe taponjirimu kinie
olio pilipulie nimbu panjirimulu mele i sipe:
Olione umbuni lupe aisili ene simul
kapola naa temba. I siku mindi pilku teangi:
29
Melema liku ola anjiku, Olionga pulu yema.
ningulie popo toko kalko silimele langime
Kalaro mololi langime. ningu naa nongo,
melemanga meme naa nongo,
kongi kepe melema Meme naa omba pupili.
ningu nomi kolomongo naa tengema naa nongo,
wa ulu kerinele naa teangi.
Aku uluma naa tenge kinie akumu papu.
Aku pea.
Kapola, ene molko konjeyo.
ningu aku siku pep te toringi.
30
Pep toko pora sikulie, Mengo puku kolea aili Andiyoko maniendo pai. niringi
kinie yema akuna puku Kirasinge yamboma liku maku toko pep kanumu siringi.
31
Pep
toko ungu niringi mele yambomane kanokolie Ungu paa peanga. ningu kanoko konopu
siringi.
32
Judasi kinie Saillasitolo elte Pulu Yemonga ungu umbu tonjirimuma pilkulu
yamboma ningu siringili yetolo moloringilimunge Kirasinge yamboma Molko konjengi.
ningulu ungu peanga aisili ningu siringili.
33
Kanu yetolo wale aisili mele Andiyoko
moloringili kinie pe Kirasinge yambomane Elte yando pale. ningu liku munduringime
molemelena elte kelko konopu pe nipili pale. niringi.
34
(Nakolo Saillasi yu Andiyoko we
molambo. nimbe naa purumu.)
35
Pollo kinie Banapasitolo kolea aili Andiyoko molkolo, ye
mare lupe aisili pea Ailimunge ungumu yamboma mane siku temane peangamo toko siringi.
36
Pe wale aisili omba purumu kinie Pollone Banapasindu nimbendo: Olto kelepo ou
Ailimunge ungumu nimbu silipu andorumbulu koleamanga altopo pupu, Kirasinge
yamboma kapola molemelenje, nambe telemelenje, kanopambolo. nirimu.
37
Banapasini nimbendo: Jono Mako pea tapu topo pamili. nirimu.
38
Pollone nimbendo: Molo. Ou pea tapu topo kolea Pambillia purumulu kinie olto
mundupe kelepa kongono naa tepa yu purumu kanumu.* Kini pea naa pumul. nirimu.
39
Aku nirimu kinie kerepali ningulu kongono tere lelko naa tepuringili. Banapasini
Makondo Pea tapu topo pambili oi. nimbe memba pupe, sipi tenga kolea Saipirasi
puringili.
40
Pollone Saillasindu Pea tapu topo pambili. nirimu. Pungil teringili kinie Kirasinge
yambomane ningindu: Pulu Ye Ailimuni elte we kondo kolopa nokopa konjipili pangili.*
niringi kinie elte kolea aili Andiyoko munduku kelkolo puringili.
41
Elte kolea Siria poropinji
kinie kolea Sillisia poropinji kinie Kirasinge yambo talapema taonomanga lupe lupe
moloringi yamboma Ene molko konjiku Pulu Yemonga ungumu tondolo munduku pilku
molangi. ningulu ungu mane siliku andoringili.
<<
15 15
>>
<<
16 16
>>
16
1
Pollo Saillasitolo kolea Depi taono pukulu LLisira taono puringili kinie kanuna
Yesusinge lombili andoli ye te molorumu, yemonga imbimu Timoti. Yu Juda ambo tenga
malo. Anumu Kirasi pilili ambomo molorumula, nakolo lapa Juda ye te molo, yu ye te
lupe.*
2
LLisira kinie Akoniamo taonotolonga Kirasi pilku moloringi angenupilimene
ningindu: Timoti yu ulu peangama tepa, yu paa molopa konjilimo yemo. niringi.
3
Pollone
Timoti pea pamili. konopu lepalie yunge kangi te kopisipe wendo linjirimu. Juda yambo
aku koleana peringimene Timoti lapa yu Juda ye te molo, ningu Timoti kepe ye
lupemo. ningu yunge ungu nimbma liku su sing. nimbelie Pollone Timotinge kangi te
kopisinjirimu.*
4
Kanu kinie ene koleamanga puku, Yesusini Nanga kongonomo tenjipai.
nimbe lipe mundurumu yema kinie Kirasinge yambomanga tapu yema kinie* enene ou
Jerusalleme maku toko Kirasi pilili yambo lupemane tenge mele, ungu mane siku ningu
panjiringi ungu akumu,** koleamanga pali ningu siliku andoringi.
5
Aku teringimunge Kirasi
yambo talapemanga yambomane* Sike. ningu piliringi mele tondolo pupe, enenga yambo
talapemanga yambo aisili taki taki sukundu sukundu oringi, yambo kambumu olandopa
purumu.
6
Pollo yu kinie pea tapu toko puringili yetolo kinie ene Mini Kake Telimuni Kolea
Esia poropinji ungu naa ningu sipai. nirimuna ene kolea Pirisia poropinji kinie kolea
Gallesia poropinji kinie suku singi owena koleamanga puku yamboma ungu ningu
siringi .
7
Ningu siliku puku kolea Misia poropinji kinie kolea Bitinia poropinji kinie owena
pukulie Kolea Bitinia poropinji pamolo. niringi nakolo Yesusinge Minimuni Molo. nimbe
aulkemo pipi sirimu.
8
Yuni Molo. nirimu pilkulie kolea Misia munduku kelko ongo puku
nomu kusa klona Toroasi taono puringi.
9
Kanu kinie akuna moloringi kinie ipulueli Pollo kumbu mele tepa kanorumu kinie
kolea Masedonia poropinji ye te omba ola angilipe Pollondo mawa tepalie nimbendo: Nu
nomu kusa lumbilku yakondo ongo olio kolea Masedonia yamboma liku taponjeni oi.
nirimu.
10
Pollone aku sipe kanorumu kinie olione* nimulundu: Kapola, kolea Masedonia
poropinji pamolo. nirimulu. Pulu Yemone olio walsipe Akuna nanga temane peangamo
yamboma toko siei. nikimu lepamo kene nimbu pilipulie Sumbi sipu pamolo. nimbu
pumul terimulu.
11
Olio sipine pupu Toroasi taono mundupu kelepo sumbi sipu kolea Samoteresi
purumulu. Kanuna pepolie opalikundu Niapollisi taono pupu* sipine wendo purumulu.
12
Niapollisi taono mundupu kelepo kolea aili Pillipai purumulu. Pillipai Romo yambo aisili
moloringi taono aili te; yu kolea Masedonia poropinji sukundu taono aili te. Akuna wale
mare molorumulu.
13
Kanu kinie Juda yambomanga* koro moloringi wale
Sambatemonga** kolea aili Pillipai pala kerepuluna ulsu pupu no klona purumulu. Olio
konopuni pilipulie Akuna Juda yamboma puku maku toko Pulu Yemo popo toko yu
kinie ungu ning kolea te lemonje. konopu lepo purumulu.*** Akuna pupu kanorumulu
kinie ambo mare maku toko moloringi kanopolie manie molopo kanu amboma ungu nimbu
sirimulu.
14
Ungu pilku moloringi ambomanga te, ambomonga imbimu LLidia niringi, kanu
ambomonga kolea Tayatara taono; yu mulu wambale kondolimene bisinete terimu; yu Juda
ambo te molo, nakolo yu Pulu Yemonga ungu pilipe popo topa molorumu ambomo. Kanu
ambomo Ailimuni* Pollo ungu nimbema pilipe lipili. nimbe yunge konopuna ungu pilimbe
aulkemo sumbi sinjirimuna ungumu pilipe lirimu.
15
Kanu kinie ambo LLidia kinie yunge
ulkena moloringi yamboma kinie ene no liringi. No lipe pora sipelie yuni oliondo nimbendo:
Yu Ailimu sike. nimbe tondolo mundupe pilimo. konopu lengi liemo nanga ulkena
molamili wangi. nirimu. Yuni olio karaye tepa walsikimu kene olio yunge ungu tenge
panjipu pamolo. nimbu purumulu.
16
Walse olio Juda yamboma puku maku toko Pulu Yemo popo toko yu kinie
ungu niringi koleana pumul purumulu kinie ye marenga kongono kendemande tenjirimu
ambo wenepo te aulkena kanorumulu. Yunge konopuna kuru te molorumumuni yu
yamboma kinie pe ulu mare wendo omb mele nimbe sirimu mele pilipe yamboma nimbe
sirimu kinie yu nokoringi yemane kou mone aisili liringi.
17
Pollo kinie olio purumulu kinie
kanu ambomo olio lombili omba tondolo ru nimbelie nimbendo: I yema Paa Olandopa
Pulu Ye Ailimunge kendemandema. Pulu Yemone yamboma lipe taponjipe mindili naa
nongo molko konjing aulkemo* liku ora sing okomele. nirimu.
18
Alieli kanu ambo
wenepomo aku sipe mindi nirimu kinie Pollone pilipe keri pilipelie, topele topa, ambo
wenepomonga konopuna kuru molorumu kanu kurumundu nimbendo: Nane Yesusi Kirasi
walsipu yunge tondolomone nundu nikiru: Nu i ambo wenepomo munduku kelko ongo
wendo pui. nikiru. nirimu. Kanu kinie kurumu ambo kanumu walsikale mundupe kelepa
omba wendo purumu.
19
Ambomo nokoringi yemane kanokolie, enenga kou mone liringi aulke kanumu omba
wendo purumu kanokolie niringimuni, Pollo kinie Saillasitolo ongo ambolko liku, Ye
ailimene kote tenjengi. ningulie, ki kunduku yamboma taki taki maku toko moloringi
koleana mengo puringi.
20
Elte kote pilili yema moloringine mengo pukulie ningindu: I
yetolo Juda yetolo. Eltene olionga yamboma teko mini wale mundunjingiline membo
okomolo.
21
Olio Romo yamboma manda naa pilipu, manda naa temolo. nilimolo ulu
mare Teangi. nngili. niringi.
22
Yambo moloringimene Paa mongo liengili. ningu Elte paa sike aku siku tengili.
niringi. Kanu kinie kote piliringi yemane ningindu: Eltenga wale pakolime wendo linjiku, ka
pulsene elte tai. niringi.
23
Kanu kinie enene ka pulsene elte toko toko ka sikulie, ka ulke
nokorumu yemondo ningindu: I yetolo mimi siku nokoi. niringi.
24
Ka ulke nokorumu
yemo enene aku siku ungu tondolo munduku niringi pilipelie, elte lipe memba paa
suluminiana sukundu pupe eltenga kimbutolo unju pellangene talapu lipe lloko torumu.
25
Kanu kinie ai burumi Pollo kinie Saillasitolo Pulu Yemo kinie ungu ningulu Pulu
Yemonga imbi ambolopo ola linjembili. ningulu konana niringili kinie ka ulkena pea peringi
yambomane pilku moloringi.
26
Kanu kinie walsikale ma jimi jimi aili te tepalie, ka ulke
kanumu kolkalu sipe nambune kanuma topa bulsupe bulu balu terimu. Ka ulkena peringi
yamboma ka senene ka toringime pali wendo orumu, ka yamboma we moloringi.
27
Kanu
kinie ka ulke nokorumu yemo makilipe ola molopa kanorumu kinie nambune kanuma pali
bulsupe lerimu kanopalie Ka yamboma ongo pngi lepamo. konopu lepalie, yunge opa
teli lou pulse kanumu kulu topa wendo lipe yu yuyu Kolambo. nimbe nomi karu lemba
terimu.
28
Nakolo Pollone yundu ru nimbelie nimbendo: Nu nunu uluri naa tei! Olio pali ya
we molemolo. nirimu.
29
Kanu kinie ene nokorumu yemone ru nimbe Kiye kandoko mengo wai! nimbe, yu
omba Pollo kinie Saillasitolo moloringiline lkisipe sukundu omba, yu pungu pungu nimbe
mini wale mundupelie, eltenga kumbikerena tamalu perimu.
30
Kanu kinie elte lipe memba
pena pupelie, walsipelie nimbendo: Yetolo, na nambe tembo kinie manda we molopo
mongo naa limbuye? nirimu.
31
Eltene yundu ningilindu: Nu Aili Yesusi Yu sike Pulu Yemonga Malo molopa na
manda lipe taponjimbe. ningu tondolo munduku pilini kinie yuni nu lipe taponjipe mindili
nolena aulkena wendo lipe yu kinie molko konjini aulkena lipe monjimbe.* Nu kinie nunge
yamboma kinie ene aku sipe lipe taponjimbe molko konjing. niringili.
32
Kanu kinie eltene
yu kinie yunge yamboma kinie enendo Ailimunge ungumu ningu siringili.
33
Sike ai burumi
aku siku teko moloringi nakolo yuni elte lipe memba pupe elte toringi ereli kanuma kulumiye
tonjirimu. Kanu enamonga yu kinie yunge yamboma kinie no liringi.
34
Kanu kinie pe yuni
elte lipe memba yunge ulke pupe elte langi sirimu. Yunge yamboma kinie ene konopu
alowa teko Pulu Yemo Yu telumu mindi sike molemo. ningu tondolo munduku pilku
konopu siringi.
35
Kolea tangorumu kinie kote piliringi yemane enenga ele yema ka ulkena liku
mundukulie ningindu: Yetolo wendo liku munduku Pangili. niei. niringi.
36
I ungu
niringime ka ulke nokorumu yemone Pollo nimbe sipelie nimbendo: Kote pilimele yemane
Elte pangili. ningu mundungi kene pangili. Elte konopu pe nipili pangili. nirimu.
37
Nakolo Pollone ele yemando nimbendo: Olto Romo yetolo* nakolo kote naa
pilkulie yambo aisilini kanoko molangi olto we ka pulsene toko ka sngi kanumu. Pe kini
Yamboma naa kanangi kiyongo nimbu lipu mundumul. ningu nikimiliye? Paa manda
molo. Olto ka sngi yema eneno ongo olto Pale. niengi. nirimu.
38
Kanu kinie ele yema Pollone aku nirimu pilkulie kelko anju puku kote piliringi yema
ningu siringi. Kanu kinie kote piliringi yemane ungu niringilimu pilkulie Elte Romo yetolo
lepamo. ningu mini wale mundukulie niringimuni,
39
elte moloringiline ongo Tepo
knjimulu lepamo. ningu ka ulkena wendo liku mengo ulsu ongolie ningindu: I kolea
ailimu munduku kelkolo pangili. niringi.
40
Kanu kinie Pollo kinie Saillasitolo ka ulkemo
munduku kelko pukululie niringilimuni, ambo LLidianga ulkena pukulu Yesusinge yambo
talape akuna maku toringimendo ningilindu: Ungu nmbuluma munduku naa kelko tondolo
munduku pilku molangi. ningulu, ungu mare ningu sikululie elte puringili.
<<
16 16
>>
<<
17 17
>>
17
1
Pollo Saillasitolo Pillipai taono munduku kelko pukulu, kolea Ambipollisi kinie
Apollonia kinie kanu taonotolo ongo munduku kelko anju pukulu, Tesallonaika taono
puringili. Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke te akuna
angilirimu.
2
Kanu kinie Pollo yu ou alieli terimu mele tembando Juda yamboma maku toko
Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena purumu. Kanuna yambo koro moloringi wale
Sambate yepoko* Pulu Yemonga bokuna ungu ou toringi molorumuma Ene piliengi!
nimbe paa mimi sipe nimbe sipe,
3
Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* mindili nomba kolopalie kelepa
lomboropa ola molomba mele, bokuna aku sipe wendo omb mele ou toringi molorumu
mele pilipelie, ene nimbe sirimu. Pe yuni nimbendo: I ye Yesusi temane topo sikiru aku
yemo kinie Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako
torumu ye nomi Kirasimu kinie akumu ye telumundu nikiru. nirimu.
4
Juda yambo mare
yuni nirimu ungumu pilkulie, Yu paa sike nikimu. ningu Pollo Saillasitolo lombili puringi.
Juda yamboma pea Pulu Yemonga ungu piliringi yambo lupe* aisili lombili puringila. Ye
ailimenga menupili aisili aku siku lombili puringila.
5
Nakolo yambo aisili Juda ye ailime munduku kelko Pollo Saillasitolo lombili puringine
kanokolie Juda yema ene elte kinie konopu keri panjiringi. Konopu keri panjikulie yamboma
maku to pu opu teringi koleana mongo kondoringi ye mare moloringime liku maku toko,
yamboma pali teko mumindili konjiku Andoko ru niengi. niringi kinie, lkisiku puku
Jesononga ulkena Elte molongele. ningu koroko, yamboma liku singndu kororingi.
6
Pollo Saillasitolo naa moloringiline koroko kelkolie, Jesono kinie Kirasinge ye mare kinie
liku mengo kanu koleamonga tapu yema moloringine mengo ru niliku pukulie ningindu:
Koleamanga pali teko kenjiringili yetolo kini ya olionga taonona ongili.
7
Ongili kinie
Jesonone Elte pea molamili wale. nimbe yunge ulkena memba pumula. Enene Olionga
Romo koleamanga pali nokolemo Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga ungu manema kamu
manie pupili, ye te, imbi Yesusi, kolo wangopa ye nomi kingimu molemo. nilimele.
niringi.
8
Aku niringi pilkulie yambo maku toringime kinie Tesallonaika taono tapu yema
kinie paa mini wale munduku Nambe temolonje? ningu, pilku sunduringi.
9
Kanu kinie
Jesono kinie ye liku mengo oringime kinie, ye kanuma Pame kote teko ene pai. niringi.
10
Pollo kinie Saillasitolo kamu liku ka naa siengi. ningu ipu lerimu kinie Kirasinge
yambomane tamburembu elte Kolea Beriando pale. ningu liku munduringi.
Pollo Saillasitolo Beria taono suku pukululie, Juda yamboma maku toko Pulu
Yemonga ungumu piliringi ulkena puringili.
11
Eltene Beria taono yamboma temanemo toko
siringili kinie ou Tesallonaika taono yambomane teko kenjiringi mele Beria yambomane aku
naa teringi. Ungu niringili mele paa pilku peanga pilku, Sike nikimbilinje, molo kolo
tokombelenje, kanamili. ningu taki taki Pulu Yemonga boku nosiringimenga mimi siku
kanoko moloringi.
12
Kanoko pilkulie Juda yambo aisilini Yesusi yu sike Pulu
Yemone ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu ningu tondolo munduku piliringi.* Yambo lupe aisilini aku sikula Sike. ningu
tondolo munduku piliringi. Yambo lupemanga ambo imbi molorumu ambo aisili kinie kanu
ambomanga ye aisili kinie aku teringi.
13
Juda yambo Tesallonaika taonona moloringimene Pollone Beria taonona moloringi
yamboma Pulu Yemonga ungumu nimbe sirimu pilkulie, Beria taonondo yando ongo Beria
yambomanga konopuma toko bulu balu sinjiku Pollone nirimu ungumu pilku liringi
yamboma kinie Pollo yu kinie we yambomane ene mumindili kolangi. ningu kondi toringi.
14
Aku teringi kinie Kirasinge yambomane Pollo liku nomu kusa klona maniendo mengo
puku mundupuringi, nakolo Saillasi kinie Timotitolo Beria taonona we moloringili.
15
Pollo mundupuringi yema Atene taono mengo puku mundukulie niringimuni, kelko
yando onge teringi kinie Pollone ungu te enendo nimbe mundupelie nimbendo: Saillasi
kinie Timotitolo na moliona welea yando wangili niei. nirimu kinie Beria yema yando
oringi.
16
Pollo Atene taono pupe Saillasi kinie Timotitolo nokopa molopalie nirimumuni,
kanorumu kinie kolea akuna unju kinie kou kinie akumane pulu ye kolo toli none telime teko
anjiringi kanopalie yu paa konopu keri panjirimu.
17
Aku siku teringi kanopalie yuni Ungu
mare nimb. konopu lepa, Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi
ulkena pupe, Juda yamboma kinie, Pulu Yemonga ungu piliringi yambo lupema kinie anju
yando ungu mare niringi.
Atene yamboma maku toringi koleana yu alieli pupelie yambo akuna ongo
moloringime kinie ungu mare pea niringila.
18
Epikurina yamboma kinie* Sitoke yamboma
kinie** akumane Yamboma molko konopu lemelemanga pulumu pilimul. ningu mane
siringi, kanu yambo talapetolonga ye mare kinie ene Pollo kinie kerepali niringi.*** Pollone
Yesusinge temane peangamo topa sipelie Yesusi ono koleana lomboropa ola molorumu
mele nimbe sirimumunge pilkulie enenga ye marene ningindu: I ye ungu aisili nikimumuni
nambolka ungu mare nimbendo nikimunje? niringi. Marene ningindu: Olio pulu ye naa
pilipu imbi silimolo pulu yemando nikimunje? niringi.
19
Kanu kinie enene Pollo liku
Ariopakasi kanjollo yema maku toko moloringine mengo puringi. Akuna mengo puringi
kinie enene yundu ningindu: Nuni ungu konde te yamboma mane sinu akumu nambolka
unguri ninuye? Olio piliemili ni. niringi.
20
Nuni ungu nikinumu olio pilipu sundukumulu. I
ungumu paa konde toko nikinumu. Olio ungu pulumu piliemili ningu si. niringi.
21
(Atene
yamboma kinie yambo ponenge ongo Atene moloringime kinie ene pali kongono te lupe
naa teko enamanga pali ungu konde wendo orumuma mindi pilku anju yando kerepali ningu
moloringi. Pollo kanjolloma moloringine mengo puringi yemane i ungu wendo orumumu
pilingindu mengo puringi.)
22
Ariopakasi kanjolloma maku toko moloringi penana ongolie Pollondo I ungu
nikinumunge pulumu piliemili ningu si. niringi kinie yu ola angilipelie nimbendo:
Atene yamboma, Ene pulu ye lupe lupemanga unguma tondolo munduku pilimele
yamboma molemele. nimbu kanokoro.
23
Ou omb orundu kinie Atene yamboma enenga
popo tolemele melema andopo kanorundu. Mimi sipu kanorundu kinie enenga popo
tolemele polo tenga ungu mare toko monjiringi kanorundu mele i sipe:
PULU YE NAA PILIPU IMBI SILIMOLOMONGA POLOMO
aku sipe ungu nimbe molorumu kanorundu. Kanu pulu yemo, ene naa pilku we popo
tolemele akumunge ungu pulumu nane nimbu simbu tekero.
24
Ma kinie melema pali terimu Pulu Yemo yu mulumu kinie mamo kinie melema pali
nokolemo Ye Nomi Ailimu.* Yambomane Olio ku naa pepo, kapola molamili. nimbu ulke
takopo pelemolo mele yu aku sipe molo. Pulu Yemo olio kinie molopili. ningu takonjing
ulke akuna manjipe yu manda naa molomba.
25
Yu melte manda molo naa tolemo, yu
yambo tene manda lipe naa taponjimbe, molo. Yuni yu yuyu konde mololi ulu pulumu*
yamboma sipe, mlu limele mlumu sipe, melema pali yamboma silimo. Akumunge
yambomane yu nambe teko manda liku taponjingye? Manda molo.
26
Pulu Yemone olionga
anda kolepa telu mindi terimu kanumuni olio mana yamboma pali kalopa lirimu. Olio
koleamanga pali molangi. nimbe aku terimu. Yu yuyu yambomanga walema nimbe
panjipe, yambo talape lupe lupe molonge mama mako torumu.
27
Mana yamboma yu waka
lembama yu kanoko ling uluma teangi. nimbe Pulu Yemone aku terimu. Yu koroko ling
uluma pali teliku pung kinie manda temu liemo ene yu manda ling. Nakolo yu olio kinie
sulu tepa naa molemo. Olio yamboma kinie telu telu nimbe nondopa molemo.
28
Akumunge
enenga ye konopuni pilku konana toringi yemanga ye tene torumu konanamonga sukundu
nimbe pelemo mele i sipe:
Yu kinie molopa, yuni mindi
olio konde mololi ulu pulumu kinie,
aulke andopo uluma telemolo tondoloma kinie,
yuni mindi olio silimo.
nimbe pelemo kanumu. Ye tene konana te torumu, kanu konanamonga ungu te nimbe
pelemo mele i sipe:
Olio kepe yunge kalopa lirimuma molemolo.
nimbe pelemo. Enenga yemane ou konana pilku niringi mele kinie, nane kini nikiru mele
kinie, telu sipe.
29
Sike olio Pulu Yemonga kalopa lirimu yamboma molemolo kene Yu kou gollo
kinie kou sillipa kinie umbu kou kinie yu aku sipe mele. konopu naa leamili. Pilipe konginjili
pelemo yambo tene konopuni pilkulie melte kini telemele mele Pulu Yemo yu aku sipe
molo.
30
Ou yambomane Pulu Yemo yunge imbi naa pilku walu molko we melema popo
toringi kinie Pulu Yemo yu ene aku siku ulu teko kenjiringime pundu topa mongo naa
sirimu, kanopa siye kolopa molorumu. Nakolo kini Yamboma pali konopu alowa teko
molko konjengi. nikimu.
31
Yuni mana yamboma pali kote tenjipe apurumbe wale te mako
torumumu wendo omb kene Kini ene konopu alowa teai. nikimu. Yuni mako torumu ye
kanumuni kanu kotemo sumbi sipe tenjimbe.* Yambomane I walemo sike wendo omb.
ningu piliengi! nimbe yuni kanu yemo ono koleana topa makinjirimu. nimbe Pollone
nirimu.
32
Yambo te kolkolie lomboroko ola molonge. nirimu kinie ene pilkulie, marene
Kolo tokomo. ningu ungu taka tonjiringi. Nakolo marene ningindu: I ungu temba nikimu
mele walse altopo piliemili nipili. niringi.
33
Aku niringi kinie Pollo ene mundupe kelepa yu
purumu.
34
Yambo pokore yuni nirimu unguma Sike unguma. ningu tondolo munduku
pilkulie Pollo lombili puringi. Te Diyonisasi, yu Ariopakasi kanjollo te; te ambo te,
ambomonga imbimu Damarisi; yambo mare lupe pea yu lombili puringi.
<<
17 17
>>
<<
18 18
>>
18
1
Pe Pollo Atene taono mundupe kelepa kolea aili Korini purumu.
2
Akuna Juda ye te
molorumu, yemonga imbimu Akuwilla. Yunge pulu kolea Pondasi. Yu kinie yunge menu
Pirisilla kinie elte kolea Italli poropinji molkololie nondoko mele kolea aili Korini yando
ongo molangili Pollo yu pe orumu. Romo koleamanga pali nokorumu ye nomi kingimuni ou
nimbendo: Juda yamboma pali kolea aili Romo munduku kelko pangi. nimbe panjirimuna
oringili. Pollo elte moloringiline pupelie nirimumuni,
3
elte sele ulke tambuluringili mele yu
aku sipe ou tambulurumumunge yu elte kinie tapu toko molko kou mone ling kongono
teringi.
4
Juda yamboma kinie Pulu Yemonga ungu piliringi yambo lupema* kinie enene
Yesusi yu Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako
torumu ye nomi Kirasimu molopa, olionga nimbe kolonjipe, lomboropa ola molorumu
mele Paa sike. ningu tondolo munduku piliengi. nimbe Pollo yu Juda yambomanga
koro moloringi wale Sambatemanga pali** ene maku toko Pulu Yemonga ungumu
piliringi ulkena pupe ene kinie kerepali nimbe tondolo mundupe nimbe sirimu.
5
Nakolo Saillasi kinie Timotitolo kolea Masedonia poropinji munduku kelkolo kolea
aili Korini oringili kinie Pollo sele ulke kongono terimumu mundupe kelepa, walemanga
pali Juda yamboma ungu nimbe sipe tondolo mundupe nimbendo: Yesusi yu Pulu
Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu.* nimbe molorumu.
6
Nakolo yuni nirimu mele Juda yambomane pilku naa liku,
ungu taka tonjiringi kinie Teko kenjikimilimenga nane ene mundupu kelkero mele kanangi.
nimbe yuni yunge wale pakoline nurupulu lerimuma tanda sipe ele tepalie* enendo
nimbendo: Ene mongo lngi liemo nanga ungu te molo. Enene ungumu liku su siku
Molo. nikimilimunge mongo ling kinie ulu enengamo.** Kirasinge ungumu naa
pilimul. nikimiline kini na ene Juda yamboma mundupu kelepo yambo lupema
molemelena pukuru. nirimu.
7
Kanu kinie Pollo Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemo
mundupe kelepa ulke te nondopa angilirimuna purumu, kanu ulke pulu yemo, yemonga
imbimu Tisiasi Jasitasi, yu Pulu Yemonga imbi ambolopa ola linjirimu yemo.
8
Juda
yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemo nokorumu ye nomimu,
yemonga imbimu Kirisipasi, yu kinie yunge ulke moloringi yamboma pali kinie Pollone
nirimu ye Aili Yesusi Yu sike Pulu Yemone Lipu mundumbu. nimbe ou mako
torumu ye nomi Kirasimu . ningu tondolo munduku piliringi.* Korini yamboma Pollone
ungu nirimumu piliringi yambo aisili aku sikula Sike nikimu. ningu konopu alowa teko
no liringi.
9-10
Walse ipulueli Pollo kumbu mele tepa kanorumu kinie Ailimuni yundu nimbendo:
Nu kere pipi siku pipili naa koloi. nirimu. Nanga yambo molongema aisili i taono
ailimunge molemelemonga na alieli nu kinie molombo, yambo tene nu tepa kenjipe mindili
manda naa simbe. Akumunge nuni alieli nanga ungumu yamboma ningu sieni. nirimu.
11
Akumunge Pollo Korini yamboma Pulu Yemonga ungumu mane sipe molopili ponie telu
oli talo pakara omba purumu.
12
Ye Gallio yu kolea Akaya poropinji Romo gapomano endisi molorumu kinie Juda
yamboma Pollo kinie mumindili kolko maku toko ongo yu ambolko likulie, Gallio
molorumuna mengo puku kote tenjikulie ningindu:
13
I yemone olio ungu mane pilipu
telemolo mele naa nimbe, Pulu Yemonga ungu mane* sipe, Pulu Yemo kapi nimbu imbi
manda ambolopo ola linjimul mele nilimomo kapola naa telemo. niringi.
14
Pollone pundu topa ungu te nimb terimu kinie Gallione Juda yemando nimbendo:
I yemone Romo gapomano ungu mane te pulue tolka molo yambo te tepa kenjilkenje ene
Juda yemane kote papu tenjilimelka, nane enenga ungumu pilke.
15
Nakolo enene enenga
unguma kinie imbime kinie ungu manema kinie nilimele puluma akumanga ongo yu kote
tenjikimilimu kapola naa tekemo. Ene eneno anju puku piliengi! Nane i kotemo naa pilimbu.
nirimu.
16
Aku nimbelie, yuni ene kotena makoropa pena mundurumu.
17
Akumunge yambo
lupemane pali Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemo
nokorumu ye nomi Sotenisi ambolko liku, Gallio kanopa molopili yu toringi. Nakolo Gallio
yu aku teringi mele kanopalie siye kolorumu.
18
Pollo wale aisili kolea aili Korini we molopalie nirimumuni, pe Kirasinge
yambomando nimbendo: Na pukuru. Ene konopu pe nipili molko konjei. nimbelie yu
pupe, Sengiria taono nomu klona pupe, sipine kolea Siria poropinji purumu. Akuwilla kinie
Pirisillatolo Pollo pea tapu toko puringi. Sipine ou naa pupe Sengiria taono we molopalie
yuni Pulu Yemo kinie Ulu te paa sike tembo. nimbe mi lepalie yunge penge indi ye tendo
Poronji. nirimu.
19-21
Ene Epesasi taono puringi kinie Pollo Juda yamboma maku toko
Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena pupe Juda yamboma kinie ungu aisili kerepali niringi.
Enene yundu Wale pokore pea molamili. niringi nakolo ene niringi mele naa pilirimu.
Nakolo pumbe tepalie enendo nimbendo: Pulu Yemone Pui. nimu liemo walse kelepo
yando omb. nimbe Ene molai. nimbelie nirimumuni, Akuwilla kinie Pirisillatolo Epesasi
taonona molangili mundupe kelepa sipine yu purumu.
22
Sipimu pupe kolea aili Sisaria lerimu kinie Pollo manie pupelie, Kirasinge yambo
talape kolea aili Jerusalleme moloringine* olando pupe Ene manda molemeleye?
nimbelie, kelepa kolea aili Sisaria maniendo omba sipi tenga kolea aili Andiyokondo
kamu purumu.
23
Kolea aili Andiyoko molopili wale aisili omba purumu kinie pe yu kelepa kolea aili
Andiyoko mundupe kelepa, kolea Gallesia poropinji kinie Pirisia poropinjitolonga pupe aku
koleatolonga lerimu koleamanga pali andopa Yesusinge lombili andoli yamboma* yunge
ungumu komu naa siku, siye naa kolko mimi siku pilku molai. nimbe, nimbe silipe purumu.
24
Juda ye tenga imbi Apollosi,* kanu yemonga pulu kolea Allekesandia, yu Epesasi
taono orumu. Yu ungu paa nimbe konjipe, Pulu Yemonga bokuna molemo unguma pali
pilirimu yemo.
25
Ailimuni yamboma molko konjingindu tenge aulkemo akisinjirimu mele ou
yu mane siringi pilipelie, Yesusinge temanemo yamboma sumbi sipe topa sipe, paa tondolo
mundupe nirimu, nakolo yu No Linjili Jonone yamboma no linjimbendo mane sirimu mele
mindi pilipelie mane sirimu.*
26
Apollosi yu Epesasi taono ombalie, Juda yamboma maku
toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena pulu monjipe ungumu nimbe simbendo pipili
naa kolopa tondolo mundupe nirimu. Akuwilla kinie Pirisillatolo yu ungu nirimu mele
pilkululie eltenga ulkena mengo pukulu, Pulu Yemone yamboma lipe taponjipe paa mindili
naa nongo molko konjing aulkemo akisinjirimu mele pali kamu mimi siku ningu siringili.
27
Pe Apollosi Na kolea Akaya poropinji pambo. nirimu kinie Kirasinge yambo
Epesasi taonona moloringimene yundu ningindu: Papu nikinu. Nu Kirasinge kongono
kolea Akaya poropinji puku tepani. ningu, Yesusinge lombili andoli yambo kolea Akaya
moloringimene yu kanoko imbi sikulie Pea molamili. niengi. ningu pep toko siringi. Yu
pepmo memba kolea Akaya poropinji pupelie nirimumuni, Pulu Yemone we kondo
kolorumumunge Aili Yesusinge ungumu Sike. ningu tondolo munduku pilku Kirasinge
yamboma moloringime Apollosini ene paa lipe taponjirimu.
28
Yamboma kanoko molangi
Apollosi tondolo mundupe, Juda yambo Yesusinge ungumu nikimili akumu kolo
tokomele. niringime kinie yu kinie kerepali niringi, Yesusi yu sike Pulu Yemone Ene
nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu molorumu
Pulu Yemonga bokuna nimbe molorumu mele mimi sipe lipe ora sipe mane sirimu.
<<
18 18
>>
<<
19 19
>>
19
1
Ye Apollosi kolea Akaya poropinji pupe akumunge kolea aili Korini molopili, Pollo
ma pangi aulkena pupe Epesasi taono maniendo purumu. Akuna pupelie Yesusinge lombili
andoli yambo mare kanorumu.
2
Kanopalie nirimumuni, ene walsipelie nimbendo: Enene
ungumu piliringi mele Sike. ningu pilkulie Mini Kake Telimu liringi molo moloye? nirimu.
Enene pundu toko ningindu: Molo, Mini Kake Teli te molemo mele olio naa
pilimolo. niringi.
3
Aku niringine pilipelie Pollone enendo nimbendo: Aku liemo ene no nambe teko
liringiye? nirimu.
Enene ningindu: Jonone* nirimu unguma pilipulie no lirimulu. niringi.
4
Pollone nimbendo: Jonone yambomando nimbendo: Ulu pulu kerime munduku
kelko konopu alowa teko no liei. nirimu nakolo i ungumu mindi naa nirimu. Ungu te pea
nimbendo: Akilipe omb ye Yesusi Yu sike. ningu tondolo munduku piliengi!* nirimu.
nimbe Pollone nirimu.
5
Aku sipe nirimu mele pilkulie, ene Aili Yesusinge yamboma
molomolo. ningu Yesusinge imbi lelko no liringi.
6
Kanu kinie Pollone enenga pengena
ambolorumu kinie ene moloringine Mini Kake Telimu orumu kinie enene umbu ungu lupe
lupema lelko, Ailimuni ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi.
7
Aku teringi
ye rurepo mele moloringi.
8
Pollo Epesasi molopalie nirimumuni, Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga
ungumu piliringi ulkena pupe, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa melema pali nokomba
mele* pipili naa kolopa tondolo mundupe nimbe sirimu. Ene paa pilku Sike. niengi.
nimbe oli yepoko aku sipe nimbe sipe molorumu.
9
Nakolo Juda yambo mare karaye teko
ungu liku su siku, Ungu imu kolo tokomo, naa pilimul. ningu, yamboma pilku molangi
I Pollone ungu nikimuma nimbe kenjikimu. ningu ungu taka tonjiringi. Aku teringine
Pollone ene mundupe kelepa purumu. Yesusinge lombili andoli yamboma* lipe memba
pupe, Tiranasini ungu ningu si pu opu teringi ulke nokorumu kanuna memba purumu, akuna
alieli kerepali ningu moloringi.
10
Aku teko molangi ponie talo omba purumu kinie Juda
yamboma kepe yambo lupe kolea Esia poropinji moloringime pali Ailimunge ungumu
piliringi.
11
Pulu Yemone Pollo lipe taponjirimu kinie ulu tondolo paa te lupe mele terimu.
12
Pollo kongono tembando mulu wambale panjirimuma yamboma sirimu kinie liku mengo
puku kuru torumu yamboma simbi tonjiringi kinie enenga kuru torumuma pora nimbe,
enenga konopuna kuru moloringime ongo wendo puringi.
13
Juda ye mare andoko yambomanga konopuna kuruma toko makoroko Wendo
pai! ningu kou kongono andoko teringi. Ene mare Aili Yesusinge imbi lelko walsiku*
kuruma Ongo wendo pai! ningindu i siku niringi: Pollone ungu mane silimo ye Yesusinge
imbi lepo walsipulie Ene ongo wendo pai! nikimulu. niringi.
14
Ye Sipa yunge malopili
yepoko pakara aku siku teringi. Sipa yu Pulu Yemo popo tonjiringi yemanga ye aili* te.
Aku yemonga malopilini aku siku Yesusinge imbi lelko walsiku kurumando Ongo wendo
pai! niringi kinie
15
kurumane pundu toko ningindu: Olio Yesusi kanopo imbi silimolo.
Pollo kanolemolo. Nakolo ene nameleye? niringi
16
kinie kuru konopuna molorumu yemone
ene moloringine pukue topa pupe enenga mulu wambalema ambolopa sungu mangu sinjipe
ene paa torumuna kanu ulkemo munduku kelko mulu wambale te naa pakoko meme
pakoko we kowa puringi.
17
Pe Epesasi taonona moloringi Juda yamboma kinie yambo lupema kinie aku ulu
wendo orumumu pilkulie ene mini wale munduku, Aili Yesusinge imbimu ambolko ola
linjiku yu kapi niringi.
18
Akumunge yambo aisili ou Yesusi Yu sike. ningu tondolo
munduku piliringime kanu ulumu wendo orumu kinie ongo ou ulu keri teringime ningu para
siringi.
19
Aku siku teringimenga yambo mare ou kuru ala toko teko kenjiringi kanu
yambomane yamboma kanoko molangi enenga ala toringi bokuma pali tepena kaloringi.
Boku kaloringimenga kou mone purumu mele kou sillipa pipiti tausini mele purumu.
20
Aku
sipe mele Ailimunge ungumunge tondolomone kanu ulu kerime topa manie mundurumuna
ungumu enge nimbe koleamanga pali pupe kapola terimu.
21
Kanu uluma pali ou teringi kinie pe Pollo konopuni pilipelie Kolea Masedonia
poropinji pupu kolea Akaya poropinji* pupulie, kolea aili Jerusalleme pumbu. Jerusalleme
pupulie, pe kolea aili Romo pumbu. konopu lerimu.
22
Pollo yu liku taponjiringi yemanga
Timoti kinie Erasitasitolo Kolea Masedonia pale. nimbe lipe mundupelie yu wale mare
kolea Esia poropinji we molorumu.
23
Aku walemanga Epesasi taono kanuna Ailimunge temane peangamo toko
siringimunge umbuni aili te wendo orumu. Wendo orumu mele i sipe:
24
Ye te, yunge imbi
Demitiasi, yuni yamboma popo toringi pulu ambo kolo toli Atemisi* none teli melema kou
sillipane tepa mimi tepa nosirimu. Yamboma kanu none telime enenga ulkemanga anjiku
popo tongendo kou mone siku liringimunge Demitiasi kou mone aisili lipe yunge kongono
tenjiringi yema mele aisili kalorumu.
25
Kanu yemone yunge kongono tenjiringi yema kinie ye
Atemisinge kongono lupema tenjiringi yema kinie Ene wai. nimbe, lipe maku topalie
nimbendo: Yema, pulu ambo Atemisinge kongono tenjilimolomonga kou mone paa
olandopa limul.
26
Aku ye Pollone ungu nilimomone yambo aisili kondi topa anju limo mele
ene pilku kanolemele. Yuni nimbendo: I kini telemele pulu yamboma kolo toko telemele.
nilimo ungumu Epesasi taono yamboma kinie kolea Esia poropinji pali kepe yamboma pilku
liku yu lombili pulimele.
27
Yuni nilimo ungumuni olionga kou mone kongonomo mindi topa
manie naa mundumbe. Pulu ambo Atemisi molemo popo tolemolo tamandu ulkemo kepe
yambomane Akumu uluri molo. ningu kanoko keri kanonge. Atemisi yu kepe yunge imbi
paa ola molemomo topa manie mundunjimbe tekemo. Pollone kanu temanemo we topa
molomu liemo kolea Esia poropinji kepe we koleamanga pali kepe i pulu ambomo popo
toko imbi ambolko ola linjilimele mele munduku kelenge lemo. nirimu.
28
Enene kanu ungumu pilkulie paa mumindili kolkolie ru ningulie ningindu: Olio
Epesasi yambomanga pulu ambo Atemisi paa aili olandopamo molemo. niringi.
29
Aku
niringi kinie yamboma pali ru ningu naka lelko sukundu sukundu lkisiku ongo maku tokolie,
Gayasi kinie Arisitakasitolo ambolko liku mengo puku, enenga maku toringi koleana
puringi. Kanu yetolo elte kolea Masedonia poropinji yetolo, Pollo kinie pea tapu toko
andoringi.
30
Pollo ene maku toringine ungu nimb pumbe terimu nakolo Yesusinge lombili
andoli yambomane Molo. niringi.
31
Kolea Esia poropinji ye nomi mare Pollo kinie perene
niringimene kepe ningu mundukulie ningindu: Pollo nu maku tokomelena paa naa pui.
niringi.
32
Maku toringi yamboma konopu naa pepa bulu balu nirimu. Enene ru ningu, ungu
lupe lupe niringi. Yambo aisilini ene maku toringimunge pulumu naa piliringi.
33
Juda
yambomane enenga ye nomi Allekesanda yambo moloringine suku singine liku munduringi.
Kanu kinie yu Ungu te niembo. nimbe ki ola mundupe, ungu te nimb terimu.
34
Nakolo
enene yu Atemisi popo naa torumu Juda ye te ningu kanokolie ene ru ningulie ningindu:
Atemisi yu olio Epesasi yamboma nokolemo pulu ambo ailimu. ningu molangi ena
mongo talo omba purumu.
35
Kanu kinie Epesasi taono kusikusi yemo ola angilipe Ungu naa niei! nirimu.
Yamboma taka lelko moloringi kinie yuni nimbendo: Epesasi yema nameleye, olio kolea
Epesasi yambomane pulu ambo aili Atemisi molemo tamandu ulke olionga taonona
angilimomo kinie akuna yu none teli kou muluna manie orumu kou akuna angilimotolo
olione nokolemolo, yambo naene naa kanolemoye?
36
Akumunge, yambo tene Kolo
tokomele. manda naa ning kene ene taka lelko molko ulu te popenge teko naa teangi.
37
Andi ye mengo ongitolone ulu te teko naa kenjiku, olionga pulu ambomo ungu taka
tonjiku yunge tamandu ulkemonga melte wa naa lngili nakolo we mengo ongi.
38
Demitiasi
kinie yunge kongono yema kinie ene yambo te kinie ungu te pemu liemo kapola, kote wale
te wendo omb kinie kote tenjengi, gapomano ye aili endisimene kotena manda lipe sumbi
sinjimbe.
39
Ungu te lupe ning liemo yambo maku tonge wale tenga ningu sumbi siengi.
40
Kini we maku toko opa teko ungu aisili kerepali ningu ru nikimilimunge olio mongo
pemba. Endisimene olio kini ulu tekemolomonga kote tenjilimelkanje olio kotena ungu te
pundu topo nimul aulke te naa lelka. Tekemolomonga pulu te naa pekemo. nirimu.
41
Aku
nimbelie, taono kusikusimuni yambomando Bulu balu ningu pai! nirimu kinie pilku liku
puringi.
<<
19 19
>>
<<
20 20
>>
20
1
Epesasi taono yamboma ungu aisili ningu Pollo kinie mumindili koloringi mele pora
nirimu kinie Pollone Yesusinge lombili andoli yamboma* Wai. nimbe, ene nimbe
mundupelie nirimumuni, Ene enenga konopu enge nipili molko konjengi. nimbe ungu mare
nimbe sipelie, Ene molai. nimbe yu Epesasi taono mundupe kelepa kolea Masedonia
poropinji pumbe purumu.
2
Kanu koleana andopa Konopu enge nipili molko konjengi.
nimbe yamboma ungu nimbe silipe pupelie, kolea Akaya poropinji suku pupe,
3
akuna oli
yepoko molorumu. Yu kelepa kolea aili Andiyoko taono yando ombando Kolea Siria
pambo. nimbe sipine pumbe terimu nakolo Juda yambomane Yu topo konjemili. ningu
langi niringi pilipelie, yu Kolea Masedonia poropinji kelepo yando pambo. nirimu.
4
Yu
pea tapu toko puringi yemanga imbime i sipe: Beria taono molorumu ye Pirasi malo Sopata
kinie, Tesallonaika taono molorumu ye Arisitakasi Sekandasitolo kinie, Depi taono
molorumu ye Gayasi kinie, akuma pea puku, Timoti kinie kepe, kolea Esia poropinji ye
Tikikasi Toropimasitolo kepe, aku yema Pollo kinie pea tapu toko puringi.
5
Olio Pillipai
taono molamili ene kumbi lelko puku Toroasi taono pukulie olio nokoko moloringi.
6
Juda
yambomane ponie tenga tenga kolea aili Jerusalleme puku akuna suku Pulu Yemone enenga
anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* piliringi walema, akumu imbi lelko
Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi Walema* niringila, aku
walema omba purumu kinie olio kolea aili Pillipai mundupu kelepo sipine pupu molamili
wale te pakara omba purumu kinie Toroasi wendo pupu, ye ou kumbi lelko puringime
akuna kanopo lipu koro te ene kinie pea tapu topo Toroasi molorumulu.
7
Sambate walemo omba pupe, koro konde tenga pulu pulu kongono walemo
wendo orumu kinie,* olio Yesusinge lombili andoli yamboma pea langi nombo Yesusini
Pilku nangi. nirimu mele pilipu nombo tapu topo molomolondo** maku torumulu.
Pollone yamboma ungu mane sirimu. Yu Opali pumbu. nimbe yamboma ungu mane sipe
molopili kolea ai burumi lerimu.
8-9
Olio ulke olakondo polo yepoko sipemonga suluminiana
maku torumuluna tepe llame aisili kandopo nosipu molorumulu. Akuna kango ye te
molorumu, yunge imbi Yutikasi. Yu Ulke pa tepili. ningu suru toringine ola molorumu.
Pollo we ungu nimbe mindi molorumu kinie Yutikasi yu uruni sumbili tambili nirimuna yu
kamu uru perimu kinie topa ulke sumbiliana manie mundurumu. Yu ling puku kanoringi
kinie yu ou kolopa pora sirimu.
10
Pollo manie pupe kango onomo lerimuna pupe tamalu
pepa kangulupelie enendo nimbendo: Ene mini wale naa mundei. Yu we konde molemo.
nirimu.
11
Aku tepalie kelepa suluminiana olando pupe, ene kinie langi liku nongolie, altoko
ungu ningu molangi kolea tangorumu kinie yu purumu.
12
Ye kango kolorumu kanumu yu
altopa konde molorumuna ene paa konopu peanga pepili yu konopu siku mengo puringi.
13
Pollo Toroasi taonona we molopili olio sipine Asosi taono kumbi lepo purumulu.
Pollone Na kolea Asosi nendo manie aulke omb. nirimuna olio kumbi lepo pupulie Yu
kolea Asosi omb kinie sipine pea pamili. nimbu nokopo molorumulu.
14
Pe Pollo kolea
Asosi orumu kinie kanopo lipu yu pea sipine pupu Mitillini taono pupu pepo,
15
ipulueli ou
anju pupu, kolea Kiosi purumulu kinie ipu lerimu. Pupu molamili kolea tangorumu. Kelepo
kolea Semosi purumulu kinie altopa ipu lerimu. Pupu molamili kolea tangorumu kinie pupu
Maillitasi taono purumulu.
16
Pollo Sumbi sipu kolea aili Jerusalleme pupu, Pendikosi
walemo* ou wendo naa opili na akuna sukundu pumbu. konopu lepalie, Kolea Esia
poropinji pumbu kinie walema we pora nimb kinie manda naa pumbu. konopu lepa
Epesasi taono mundupu kelepo Jerusalleme sumbi sipu pumbu. konopu lerimu.
17
Pollone Epesasi naa pumbu. konopu lepalie nirimumuni, kolea Maillitasi
molorumulu kinie Pollone Epesasi taono Kirasinge yambo talape moloringimenga tapu
yemando* nimbe mundupelie Na moliona wai. nirimu.
18
Kanu kinie ene yu molorumuna
oringi kinie yuni enendo nimbendo:
Na kolea Esia poropinji ou pulu pulu ombo, akuna sukundu koleamanga pali
andopolie kongono tepo ulu terindu mele ene kanoko pilku, kini telio mele pilimele.
19
Kolea Esia poropinji sukundu lemo koleamanga temane peangamo tolipu andorundu kinie
Juda yambomane nanga kongonomo alieli teko kenjinjiku pipi sing teringi akumunge na
umbuni aisili lipu mindili silio nakolo nanga imbimu ambolopo ola naa lipu, Ailimunge
kongonomo taka lepo tenjirindu mele tenjipulie niliomone, Ungumu paa piliengi! nimbu
kolama omba manie manie pupili molorundu.
20
Ene temane peangamo topo simbundu
mundupu naa keleambo. nimbu, Ene lipu taponjembo. nimbu temane peangamo pipili
naa kolopo topo silipu andopo, maku toringimenga kepe enenga ulkemanga kepe ene
unguma pali mane sirindu kanumu ene kanoko pilimele.
21
Juda yamboma kinie yambo
lupema kinie tondolo mundupu nimbundu: Ulu pulu kerime munduku kelko, konopu alowa
teko Pulu Yemo molemona puku, olionga Aili Yesusi molopa tenjirimu molemo mele Yu
sike. ningu tondolo munduku pilku molangi.* nimbu alieli ene nimbu silipu andorundu
kanumu.
22
Akumunge kini Minimuni ka mele sipe lipe mundukumuna na Jerusallemendo
pukuru. Na Jerusalleme pumbu kinie nambolka uluri kamu wendo ombanje naa pilkiru,
23
nakolo koleamanga pali andolio kinie Mini Kake Telimuni unguma tondolo mundupe na
nimbe silimo mele i sipe: Nu ka ulkena peko mindili noni. nilimo akumu mindi pilio.
24
Nakolo na molopo konjipu, mindili naa nombo, na naa kolambo. nimbu kele topo ulu te
manda naa telio. Aili Yesusini na kongono sirimu kongonomo tepo lipulie mindi na
konopu simbu. nimbu pilipu molio. Kanu kongonomo i sipe: Pulu Yemone olio mana
yamboma we kondo kolemo mele temane peangamo topo silio kanumu.
25
Kapola, na altopo ungu te nimb tekero. Nane ou enenga koleamanga andopolie
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa melema nokolemo nokomba mele* ene nimbu sirindu
piliringi yambomanga telurini kepe na altoko naa kanonge.
26
Aku tembamonga nane kini
ene sike i nimbu sikiru: Yambomanga te molopa kenjipe kolea kerine pumu liemo nanga ulu
te molo, yu ungu lipe su simbemonga pumbe.*
27
Nane ene pilku molangi Pulu Yemone
Tembo. nimbe panjirimu mele uluma pali Mundupu naa keleambo. nimbu pipili naa
kolopo sumbi sipu ene nimbu sirindu kanumu.
28
Mini Kake Telimuni ene tapu yema mako
topa Kongi sipisipi nokangi. nirimu sipisipime nokoko konjiku ene eneno nokoko
konjengi. Pulu Yemone yunge meme ondo lenjirimumuni ene lirimu Pulu Yemo yunge
yambo talape molemelemanga tapu ye peangama molangi.*
29
Na pilkirumu ene mundupu kelepo pumbu kinie ene molongena owa takara paa
kerime ongo Yesusinge kongi sipisipime toko bulu balu sing lemo.
30
Enenga yambo mare
kepe pe unguma alowa teko kolo toko, Yesusinge lombili andoli yambo mare kondi toko
Olio lombili wai. ningu aku tenge.
31
Aku sipe uluma wendo omb kene ene alieli nokoko
konjiku molayo. Ene pilku molonge mele i sipe: Nane I unguma piliengi! nimbu ipulueli
tangoli enamanga pali kolama omba manie manie pupili tondolo mundupu ene lipu
taponjipu lepi lepi topo nimbu sipu, walse kepe siye naa kolopo, we nimbu molambo ponie
yepoko pora nikimu. Aku sipu terindu mele pilku komu naa siku, nimbu sirindu unguma
paa pilku molangi.
32
Kini ene Pulu Yemonga kne lipu monjipu, Pulu Yemone we kondo kololi ungu
ene nimbu sirindu akumane ene enge sipe, Pulu Yemone nanga yambo manjiku molko,
yambo kake telime molangi nilimo yamboma yu mele peangama simbe kinie ene aku sipe
simbe ling, aku we kondo kololi ungumu ene kinie pepili. nimbu nikiru.
33
Na yambomanga kou mone gollo sillipama kinie mulu wambale melemanga te
kanopo kumu naa panjirindu.
34
Na kinie, na pea tapu topo andorumulu yamboma kinie, olio
melema molo torumu kinie nanga kitolone enge nimbu kongono tepo melema lipulie lipu
taponjirindu.
35
Nanga kongonoma pali ene aku siku teangi. nimbu, lipu ora sirindu. Olione
aku sipu tepolie pange teli yamboma lipu taponjipu tondolo mundupu teamili. Aili Yesusini
nirimu mele pilku molangi. Yesusi yuni nimbendo: Yambo tene yambo te lipe taponjipe
melema sipelie konopu silimo mele olandopa; yu yuyu melema lipelie konopu silimo mele
maniendopa. nirimu.* nimbe Pollone nirimu.
36
Aku unguma nimbe pora sipelie nirimumuni, yu Epesasi tapu yema kinie koporongo
langopa enenga nimbe Pulu Yemo kinie ungu ningu mawa tenjirimu.
37
Kanu kinie ene pali
kola teko Pollo kangulku kondo koloringi.
38
Ene kamelena mindili aili tepa tepili moloringi.
Pollone Na kelko naa kanonge. ou nirimu akumu pilkulie ene aku siku mindili pulumu
koloringi. Kanu kinie yu liku mengo sipine puku mundupuringi.
<<
20 20
>>
<<
21 21
>>
21
1
Epesasi taono tapu yemando Olio pukumulu kene ene molai. nimbulie kamelena
mindili tepa pepili ene mundupu kelepo sipine pupu, kolea Maillitasi mundupu kelepo wale
tenga sumbi sipu purumulu. Kolea Kosi pupu, ipulueli ou Kosi mundupu kelepo kolea Rosi
pupu, ipulueli ou Rosi mundupu kelepo kolea Patarando purumulu.
2
Akuna pupulie
nirimulumuni, sipi te kolea Pinisia poropinji lemo kolea aili Taya pumbe terimuna kanopolie
akuna ola purumulu.
3
Nomuna purumulu kinie kolea Saipirasi ki tarokondo lerimu kanopo
mundupu kelepo ombo pupu, kolea Siria poropinji pupu, kolea aili Taya purumulu kinie
Sipine meringi melema manie liengi. nimbu olio we nokopo molorumulu.
4
Akuna Yesusinge lombili andoli yambo mare* moloringi kanopolie ene pea koro telu
molorumulu. Mini Kake Telimuni ene tondolo sirimumuni enene Pollondo Jerusalleme
kelko paa naa pui. ningu karaye teringi.
5
Aku niringi nakolo walema pora nirimu kinie
Olio pukumulu. nimbu pumul terimulu. Kirasinge yema kinie enenga ambo
ambolangoma kinie tapu topo ombo taonona ulsu pupu nomu klona mundupuringi kinie
no klona koporongo langopo manie molopo Pulu Yemo kinie ungu nirimulu.
6
Kanu kinie
oliondo Pai. niringi kinie olione Ene molai. nimbu sipine ombo suku purumulu kinie ene
kelko ulkendo puringi.
7
Sipine kolea aili Taya mundupu kelepo Tollemesi taono purumulu. Akuna Kirasinge
yamboma moloringine pupulie, kangulupu Ene molongi lemo. nimbu wale te ene kinie
molorumulu.
8
Ipulueli oukundu Tollemesi taono mundupu kelepo kolea aili Sisaria pupu
sipine kamu manie pupulie, temane peangamo andopa topa sili ye Pillipunge ulkena pupu
molorumulu. Ou Jerusalleme liku taponjili ye yepoko pakara mako toringi yemanga
te yu.*
9
Pillipu lemenupili ambo wenepo kise moloringi, kanu amboma Ailimuni ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu sili amboma moloringi.
10
Olio kolea aili Sisaria wale mare molorumulu kinie Ailimuni ungu umbu tonjirimuma
pilipe yando nimbe sirimu ye te,* yemonga imbi Akapasi, yu kolea Judia disiriki molopalie
Sisaria maniendo orumu.
11
Olio molorumuluna omba Pollonga kako torumumu posipe lipe
yunge kimbu kime yuyu ka topalie nimbendo: Mini Kake Telimuni nimbendo: Jerusalleme
molemele Juda yambomane i kako pulu yemo ambolko liku i siku ka toko mengo puku
yambo lupema sing. nikimu. nirimu.
12
Aku sipe nirimuna olio pilipulie olio kinie akuna moloringi yamboma kinie olione
Pollondo paa tondolo mundupulie nimulundu: Nu Jerusalleme olando paa naa pui.
nirimulu.
13
Nakolo Pollone pundu topa nimbendo: Ene nambemuna nanga konopu toko
embambo sinjiku kola tekemeleye? Na Jerusalleme pumbu kinie ka sngi liemo uluri molo.
Molo Aili Yesusinge imbimu ambolopo ola linjiliomonga* kamu toko konjngi liemo uluri
molola. Kowa naa pumbu. nirimu.
14
Karaye tepo Paa molo. Naa pui. nimbu
molorumulu nakolo olionga ungu nirimuluma naa pilirimuna kanopolie olione nimulundu:
Aku kapola. Ailimuni pilipelie Wendo opili. nimb mele wendo opili. nimbu siye
kolorumulu.
15
Wale pokore Sisaria molopolie nirimulumuni, olionga melema lipu undu undu sipu
molopolie, pe Jerusalleme olando purumulu.
16
Jerusalleme pumul purumulu kinie
Yesusinge lombili andoli Sisaria yambo mare pea tapu topo pupu, Nesononga ulkena olio
puku mundupuringi. Nesono yu kolea Saipirasi ye te, yu koronga ou Yesusinge lombili
andoli yemo molorumu. Ou ningu panjiku Yunge ulkena pemolo. niringi.
17
Jerusalleme kamu sukundu purumulu kinie Kirasinge yambomane konopu siku
Papu okomele. niringi.
18
Ipulueli oukundu Pollo keme olio Jemisi kanomolo purumulu kinie tapu yema pali*
yu kinie moloringi.
19
Pollone Ene molongiye? nimbelie Pollo yu Juda yamboma mundupe
kelepa yambo lupema moloringine andopa kongono terimu kinie Pulu Yemone yu lipe
taponjipe terimu uluma pali ene temane topa sirimu.
20
Yuni aku sipe nirimu pilkulie ene Pulu Yemo kapi niringi. Aku tekolie Pollondo
ningindu: Ango, Juda yambo tausini aisili Yesusi yu sike ye nomi Kirasimu ningu
tondolo munduku pilku* yunge yamboma molemele nu kanoleno. Mosisini ungu mane
sirimuma** Paa pilipu teamili. ningu molemele mele nu kanolenola.
21
Nakolo Juda ye
marene ongolie nu teleno mele olionga Juda yambo Kirasi pilili yambomando ningu siringi
ene pilku keri pilku molemele. Nuni teleno mele ongo niringi mele i sipe: Juda yamboma
yambo lupema kinie molemele yambomane Mosisini ungu mane sirimuma naa pilku
munduku kelko, enenga kangomanga kangi te kopisiku makaye teko naa ele tenjiku* olio
Juda yambomanga ulu puluma naa teangi. ningu nuni aku siku nilino nilimele.
22
Ene pilku
keri pilku molemele akumunge olio nambe teamiliye? Nu yando onu mele ene sike piling.
Nu kanoko keri kanonge kene
23
olione Nu tei. nimul mele teani. Olio kinie ye kise
molemele akumane Pulu Yemo kinie wale marenga ulu mare temolo. ningu mi lelko ningu
panjiringi.
24
Aku yema nu kinie pea tapu toko pukulie, enenga mi leringi walema pora
nimbendo nu kinie pea Pulu Yemone ene kake tepili molonge kanomba uluma teko, enenga
penge poronjing kinie nuni kou mone sinjeni. Aku teni kinie yambomane kanokolie, Nu
kepe Mosisinge ungu manema pilku teko moleno, nuni ulu mare teko kenjilino niringi
temanemo kolo toko bulkundu ninjiringi lemo. ningu kanonge.
25
Nakolo Juda
yambomanga ulsukundu yamboma Yesusi yu sike ye nomi Kirasimu ningu tondolo
munduku pilku yunge yamboma molemele mane tenge mele pep te ou topo sirimulu
kanumu. Aku pepna Teai. nirimulu mele i sipe: Unju kou melema liku anjiku Olionga
pulu yema. ningulie popo toko langi kalko silimele langime Kalaro mololi langime. ningu
naa nongo, melemanga memema naa nongo, kongi kepe melema Meme naa omba pupili.
ningu nomi kolomongo naa tengema naa nongo, wa ulu kerinele naa teangi. Ulu akuma naa
tenge kinie aku papu. nimbu aku sipu pep torumulu kanumu. niringi.*
26
Kanu kinie ipulueli oukundu tapu yemane Tei. niringi mele tembando Pollone ye
kise kanuma lipe memba pupelie, ene pea Pulu Yemone kake tepili molonge kanomba
uluma teringi. Yu aku tepalie, Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena sukundu
pupelie Olio kake tepili molomolo uluma tepo molomolo walema pora nimb mele nimbu
sipu Pulu Yemo popo topo kalomolo melema nane simbu walemo nimbu siembo. nimbe
ulke tembelena purumu.
27
Pollo kinie ye kise kanuma Pulu Yemone ene kake tepili molonge kanomba uluma
teko moloringi wale yepoko pakara pora nimb terimu kinie kolea Esia poropinji Juda
yambo marene Pollo ulke tembelena molorumu kanokolie, ulke tembelena maku toko
moloringi yamboma teko mumindili konjiku Pollo ambolko liku,
28
ru ningulie ningindu:
Isirele yema, olio ongo liku taponjeyo. I yemone koleamanga pali andopa yamboma
temane topa silimo mele i sipe: Olionga yamboma kinie, olionga ungu manema kinie, i
ulkemo kinie, kanoko keri kanoko, olio Juda yamboma telemolo mele naa teai. nimbe
mane silimo yemo imu. Aku uluma mindi naa telemo. Ulu te kini ya tekemola. I ulke kake
telimunge Juda yambomanga ulsu yambo lupe mare memba omu akumunge i ulkemo tepa
kenjimu. niringi.
29
(Enene Epesasi taono ye Toropimasi Pollo kinie Jerusalleme sukundu
tapu toko andoringili kanokolie, Olio Juda yamboma Pulu Yemo popo topo kalemolo
ulke tembelena sukundu pea pngili. konopu lelkolie aku siku niringi.)
30
Kanu kinie Jerusalleme moloringi yamboma pali mumindili kolko lkisiku sukundu
sukundu ongo Pollo ambolko liku ulke tembelena ulsu kunduku mengo pukulie
tamburembu ulke kunema pipi siringi.
31
Yu tonge teko moloringi kinie Romo ami yema nokorumu ye nomimu Jerusalleme
yamboma pali teko kenjiku moloringi mele temanemo pilirimu.
32
Pilipelie yu ami ye mare
kinie kanu yemanga nokoli yema kinie popenge tepa lipe memba yambo maku toko
moloringine lkisipe memba purumu. Amime kinie enenga ye nomimu kinie oringi kanokolie
teko kenjiku moloringi yambomane Pollo altoko kopene naa toko we siye koloringi.
33
Ami ye nomimu Pollo molorumuna omba yu ka sipelie ami yemando nimbendo:
Yu ka sene talone ka tai. nirimu. Aku nimbelie yuni yamboma walsipelie nimbendo: I
yemo naeye? Yu nambe temuye? nirimu.
34
Maku toringi yambomanga marene I sipe i sipe temu. ningu yu mele mele ungu
aisili niringine ami ye nomimu ulumunge pulumu naa pilipe imbi sipelie, yuni nimbendo: Yu
ami yemanga ulkena mengo pai. nirimu.
35
Mengo puringi kinie Pollo ulkena ola puringi
polona nondopa purumu kinie yamboma nondoko nondoko ongo yu tonge teringimunge
ami yemane yu taropola teko mengo puringi.
36
Yambo lombili puringimene ru ningu
Kolopili toko konjei. niliku lombili puringi.
37
Ami yemane Pollo enenga ulkena sukundu mengo pung teringi kinie Pollone ami ye
nomimu mawa tepalie Nane nu ungu te niembo. nirimu.
Ye nomimuni pundu topa nimbendo: Nu Giriki ungu pilino lepamo.
38
Aku liemo ou
kolea Isipi ye tene Romo gapomano tamili. nimbe yamboma toko konjili ye po tausini
lipe kolea ku leline memba purumu kanu yemo nu molo lepamo. nirimu.
39
Pollone pundu topa nimbendo: Na Juda yemo, kolea Sillisia poropinji lemo kolea
aili Tasisi nanga koleamo. Nanga koleamo we te molo. Imbi molemo kolea ailimu. Nane
yamboma ungu nimbu siembo. nimbulie nu mawa tekero. nirimu.
40
Ami ye nomimuni Manda, ni. nirimu kinie Pollo polona ola angilipelie Na ungu te
niembo, ene taka lelko molai. nimbe ki ola mundurumu.
Ene taka lelko moloringi kinie yuni Ipuru ungu lepalie enendo nimbendo:
<<
21 21
>>
<<
22 22
>>
22
1
Ango tara keme, kini enenga ungu pundu tambo piliei. nirimu.
2
Yuni Juda yamboma enenga Ipuru ungu lepalie nirimuna pilkulie niringimuni, paa
ungu naa nili taka lelko moloringi.
Kanu kinie Pollone nimbendo:
3
Na Juda yemo. Amane na kolea Sillisia poropinji lemo kolea aili Tasisi merimu.
Nakolo na i kolea aili Jerusalleme molopo ai lerindu. Ai lepolie Gamellielene yema sukuli
tenjirimu kinie na pea sukuli terimulu. Yu paa pilipe konginjili perimu yemo molopalie
olionga anda kolepalimenga ungu manema* pali olio mimi sipe mane sirimu. Akumunge
enene kini Pulu Yemo tondolo munduku pilkulie Yambomane Pulu Yemo paa teko naa
kenjengi! nilimele mele na aku sipu tondolo mundupu pilipu Yambo tene Pulu Yemo tepa
naa kenjipili. nimbu molorundula.
4
Aku nimbu molopolie nirindumuni, i ulu konde wendo orumumu* pilku liku tenge
panjiku teringi yamboma nane pilipu, Pulu Yemo teko kenjikimili. nimbu, ene mindili lipu
sipu Kolangi. nimbu, ambo yema ka sipu panjirindu.
5
Pulu Yemo popo tonjili ye aili
olandopamo kinie* kanjolloma kinie aku terindu kanoringi mele, kini nanga kote tenjikimili
yema ene kanu yemane manda ningu silimelka. Kanu yemane pep toko siringi na lipu
enenga angenupili kolea Siria poropinji kolea aili Damasikasi moloringine membo
purundu. Akuna kanu ulu konde te wendo orumumu pilku teringi yamboma ka sipu, enene
aku siku teko kenjilimelemonga mindili nangi. nimbu Jerusalleme yando membo ombondo
pepmo lipu membo purundu.
6
Kanu kinie kolea aili Damasikasi nondopo pumbu purundu kinie ai tangoli walsikale
mulu koleana pa teli te manie omba na molorunduna pa aili tepa terimu.
7
Na topa manie
mundurumu lepo pilirindu kinie ungu te omba nando nimbendo: Sollo, Sollo, nambemuna
nuni na mindili liku silinoye? nirimu.
8
Nane walsipulie nimbundu: Ailimu, nu naeye? nirindu.
Yuni pundu topa nimbendo: Na Nasarete taono ye Yesusi, na nuni mindili liku silino
yemo. nirimu.
9
Na kinie pea tapu topo purumulu yema pa terimumu kanoko, ye tene
nando ungu nirimumu piliringi nakolo ungumu pilku imbi naa siringi.
10
Nane walsipulie nimbundu: Ailimu, na nambe temboye? nirindu.
Ailimuni nimbendo: Ola molko kolea aili Damasikasi sukundu pani. Akuna puni kinie
nu Teani. nimbu ou nimbu panjirindu mele ye tene nu nimbe simbe. nirimu.
11
Tondolo
pa telimuni nanga mongomo sumbulu tonjirimuna melte naa kanorundu. Akumunge na pea
tapu topo purumulu yemane na ki ambolko mengo, Damasikasi sukundu puringi.
12
Kanu kinie ye te, yemonga imbimu Ananayasi, na molorundu ulkena na
kanombando orumu. Pulu Yemonga ungu mane Mosisini yando nimbe sirimuma yu paa
pilipe lipe terimu yemo; Damasikasi moloringi Juda yambomane Yu ye peangamo. ningu
kanoringi.
13
Yu na molorunduna omba angilipelie nimbendo: Ango Sollo, nu mongone
kelko kanoi. nirimu. Kanu kinie walsikale na mongo makilipu yu kanorundu.
14
Kanu kinie yuni nimbendo: Olionga anda kolepalimene pilku popo toringi Pulu
Yemone Nu pilku teani. nimbe nu ou mako torumu mele i sipe: Yuni nu Teani. konopu
lemo mele pilku, Ye Sumbi Nilimu ningu kanoko, kanu yemo yunge ungumu pilieni! nimbe
nu mako torumu.
15
Nuni melema kanoko unguma pilirinu mele yamboma pali ningu sini
akumunge nu yunge unguma ningu sinjili yemo moloni.
16
Kapola, nu kini we naa moloyo.
Nanga ulu pulu kerime yuni kulumiye tonjipili. ningu yunge imbi lelko walsikulie, no li.
nirimu.
17
Kanu kinie na pe Jerusalleme yando kelepo ombo Pulu Yemo popo topo
kalemolo ulke tembelena Pulu Yemo kinie ungu nimbu molopolie kumbu mele tepo
18
Ailimu kanorundu kinie yuni nando nimbendo: Plie. Nuni nanga ungumu ya Jerusalleme
ningu sini kinie molemele yambomane naa pilku ling kene nu Jerusalleme isili welea
munduku kelko pui. nirimu.
19
Nane pundu topo nimbundu: Ailimu, ou nane Juda yamboma maku toko nunge
ungumu piliringi ulkemanga andopo, yambomane nu Sike olionga Ailimu. niringi
yamboma ka sipu ka pulsene torundu kanumu ya molemele yambomane pilku molemele.
20
Ulu te lupe terindula. Ou Sitipenene nunge ungu nimbe sirimumunge yu toko konjiringi
kinie nane kanopolie Papu tokomele. nimbu na konopu peanga panjipu, yu toringi
yemanga wale pakolime nokonjipu, angilirindu.* Aku terindu uluma ene kanoko konopu
siringi kanumu. Pe kini nambemuna nane ungu nimbma naa piling. konopu lelkolie
welea pui. nikinuye? nirindu.
21
Nakolo yuni nando nimbendo: Pui. nirimu. Nane Juda yambomanga ulsu
molemele yamboma nanga ungumu piliengi! nimbu ene molemele kolea sulumanga Nu
pani. nimbu lipu mundumbu tekero. nirimu. nimbe Pollone nirimu.
22
Juda yambo maku toringime Pollone ungu nirimuma ou we pilku angiliringi nakolo
yuni Ailimuni na Juda yambomanga ulsu molemele yamboma molemelena Lipu
mundumbu. nirimu. nimbe Pollone nirimu kinie pilkulie niringimuni, pilku keri pilkulie
tondolo ru ningulie ningindu: Ya ma koleana yu we konde molomba kinie kapola naa
temba. Yu kolopili toko konjei. niringi.
23
Ene tondolo ru ningu, enenga wale pakolime
kulku liku ambolko wako wako kulku, ma nurupulu ambolko liku toko ola munduringi.*
Yu kinie mumindili kolkomolo mele Romo ami yemane paa piliengi! ningu aku teringi.
24
Aku teringi kinie ami yemanga ye nomimuni nimbendo: Yemo enenga ulkena liku
mengo pai. nirimu kinie mengo sukundu puringi. Kanu kinie ye nomimuni ami yemando
nimbendo: Yambomane nambemuna yu kinie mumindili kolko aku siku ru nikimilinje
piliemili nimbe para sipili kene yu ka pulsene toko walsiku piliei. nirimu.
25
Nakolo enene
Pollo ka pulsene tongendo yu unjuna ka toko panjiringi kinie ami ye wane anderete
nokorumu yemo, nondopa kanopa angilirimu, kanumundu Pollone nimbendo: Kote naa
pilkulie Romo ye te ka pulsene we tonge kinie Romo gapomanomone Teai. nimbe mane
silimo ungu mane te pulue tongenje konopu lekero. Sikeye? nirimu.
26
Yuni aku nirimuna ami ye wane anderete nokorumu yemone pilipelie, yu pupe ami ye
nomimundu nimbendo: I yemo Romo ye te lepamo. Pe kini nambe teniye? nirimu.
27
Kanu kinie ami ye nomimu Pollo molorumuna omba walsipelie nimbendo: Nu sike
Romo yemoye? Na ningu si. nirimu.
Pollone pundu topalie nimbendo: Na sike Romo yemo. nirimu.
28
Ami ye nomimuni nimbendo: Na Romo yemo molambo. nimbulie kou mone paa
aisili sipu pep lirindu. nirimu.
Pollone nimbendo: Aku sike lepamo nakolo na amane merimu kinie Romo yemo
molorundu. nirimu.*
29
Ami ye Pollo ka pulsene toko walsing teringi yema yuni Romo yemo molio.
nirimuna pilkulie mini wale munduku anju puringi. Ami ye nomimuni kepe Nane Romo ye
te Ka sene toko panjiku ka pulsene tai. nindumunge na mongo pembanje. konopu lepa
mini wale mundurumu.
30
Romo ami ye nomimuni Pollo nambolka uluri tepa kenjimuna Juda yemane yu
tonge tekemelenje piliembo. nimbelie nirimumuni, ipulueli ou Pollo ka ulkena wendo
pupili. nimbe, Pulu Yemo popo tonjili ye ailime kinie Juda kanjollo wema kinie ene maku
tamili wai. nimbelie, kanjolloma* maku toringi kinie Pollo lipe memba omba enenga
kumbikerena anjirimu.
<<
22 22
>>
<<
23 23
>>
23
1
Kanu kinie Pollone kanjolloma nemo nemo nimbe kanopalie nimbendo: Angokeme,
na Pulu Yemo kanopa molopili yuni Tei. nilimo mele andopo telio kinie Na Pulu
Yemone kanopa keri kanolemo ulu te tepo kenjikiru lemo. nimbu naa pilirindu. nirimu.
2
Aku nirimu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopa* Ananayasini Pollo kinie
nondoko angiliringi yemando nimbendo: Yu kerena laruwe tai. nirimu.
3
Ananayasini aku nirimu kinie Pollone yundu ungu iku topalie nimbendo: Ulke
kengelena peneme kake teli kanjngimu,* nu Pulu Yemone laruwe tomba. Pulu Yemone
Teai. nimbe mane silimo mele pilkulie na kote tenjembo. konopu lekeno nakolo Na
laruwe tai. nikinumunge nu nunu Pulu Yemonga ungu manema pulue tokono lemo.
nirimu.
4
Pollo kinie nondoko angiliringi yemane ningindu: Nu Pulu Yemo popo tonjili ye aili
olandopa kake telimu pipili naa tekemona ungu taka tonjikinuye? niringi.
5
Pollone nimbendo: Angokeme, yu kanu ye nomimu kanopo imbi naa sipulie aku
sipu nindu. Ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo mele i sipe:
Enenga ye nomimu ungu taka naa tonjengi.*
nimbe molemo, akumu na pilio. Yu aku ye nomimu molemo. nimbu kanopo imbi silkenje
yu ungu taka naa tonjilke. nirimu.
6
Pollone aku nimbelie nirimumuni, yu yuyu konopu kimbu sipelie I kanjollo ye mare
Sadusi yema, mare Parisi yema lemo.* konopu lepalie, yuni nimbendo: Angokeme, na
Parisi yemo moliola. Tara Parisi yemo molorumula. Yamboma kolkolie lomboroko ola
molonge. nimbu pilio. Na aku sipu konopu leliomonga na kote tenjikimili. nirimu.
7
Yuni
aku nirimu pilkulie, Parisi yema kinie Sadusi yema kinie kerepali ningulie, kanjollo yema
talape talo mele moloringi.
8
(Kerepali niringimunge pulumu i sipe: Sadusi yemane ningindu:
Yambo te kolopalie lomboropa ola naa molomba. Angelloma kinie minime kinie kuruma
kinie naa molemele. niringi nakolo Parisi yemane ningindu: Yamboma lomboroko ola
molonge. Angelloma kinie minime kinie kuruma kinie paa sike molemele. niringi.)
9
Aku ningu piliringi mele Pollone pilipelie ungu nirimu pilkulie kanjolloma mumindili
kolko tondolo kerepali ningu anju yando ungu panjiringi. Pulu Yemonga ungu manemanga
puluma pilku mane siringi ye mare,* ene Parisi yema moloringi, kanumane ola angilku
tondolo mundukulie ningindu: I yemo Ulu te tepa naa kenjimu. nimbu pilkimulu. Yu mini
tene molo angello tene ungu te nimbe simunje? niringi.
10
Ene tondolo irinele teko paa
mumindili koloringine Romo ami ye nomimuni mini wale mundupelie, Pollo anju yando
kundukulie yu toko konjing. konopu lepalie, ami yemando nimbendo: Ene maniendo
puku, yu tondolo munduku liku mengo ulkendo wai. nirimu.
11
Opalikundu ipulueli Ailimu* Pollo molorumuna nondopa ombalie nimbendo: Nu
pipili naa kolko toembo toko moloi. Kini ya kolea aili Jerusalleme nanga ungumu ningu
sinu, aku siku mele nuni kolea aili Romo** ungumu ningu sini lemo. nirimu.
12
Ipulueli ou Juda ye ailimene ungu te ningu panjikulie ningindu: Pollo topo konjemili.
Ou naa topo konjipulie, no kinie langi naa nomolo. ningu mi leringi.
13
Pollo tongendo langi
niringi ye tu paono mele moloringi.
14
Aku siku ningu panjikulie, ene Pulu Yemo popo
tonjiringi ye ailime kinie Juda yambomanga tapu yema kinie* moloringine pukulie ningindu:
Olio ungu te nimbu panjipu mi lemulu mele i sipe: Pollo ou naa topolie nimulmuni, langi
wallo kolte kepe paa naa nomolo. nmulu.
15
Aku temulu kene kanjolloma kinie enene ami
ye nomimu molemona ningu mundukulie kolo toko yundu Pollo ungu mare altopa omba
nimbe sipili. Puluma paa mimi sipu piliemili, memba maniendo opili. niei. niringi. Pe yu
mengo onge kinie ene molongena ou naa opili aulkena nokopo molopo yu topo konjimul.
niringi.
16
Nakolo Pollo kemulunge malone, enene yunge kepa tongendo langi niringi mele
pilipelie, yu ami yema peringi ulkena Pollo molorumuna pupe nimbe sirimu.
17
Kanu kinie Pollone ami ye wane anderete nokorumu ye te Oi. nimbelie yundu
nimbendo: I kango yemo enenga ye nomimu ungu te pelemomo nimbe sipili, yu molemona
mengo pani. nirimu.
18
Pollone aku nirimu pilipelie kanu yemo yunge ye nomimu
molorumuna kango yemo memba purumu.
Memba pupelie ami ye nomimundu nimbendo: Ya ka ulke pelemo ye Pollo nili
kanumuni nando Oi. nimbelie nimbendo: I kango yemo nunge ye ailimundu ungu te
nimb kene yu molemona mengo pui. nimuna membo okoro. nirimu.
19
Ye nomi kanumuni kangomo ki ambolopa memba tenga lupe pupe eltelte molkololie
yu walsipelie nimbendo: Nuni nambolka unguri ninindu onuye? nirimu.
20
Kangomone yundu nimbendo: Juda ye ailimene Opali nu walsiku, Ene Pollo ungu
mare altopa omba nimbe sipili, puluma paa mimi sipu piliemili, nuni olio kanjolloma
molomolona mengo maniendo wani. kolo topo aku sipu niemili. ningu ou ningu panjngi.
21
Nakolo enenga ungu ning mele naa pilieni! Enenga ye tu paono mele Olio ou Pollo topo
naa konjipulie langi kepe no kepe naa nomolo. ningu mi lengi. Nuni E. ningu mengo oni
kinie toko konjingindu aulkena nokoko molonge. nirimu.
22
Ami ye nomimuni kango yemondo nimbendo: Kini na ningu sikinu mele anju
yambo tendo lupe paa naa ningu sikulie we pui. nirimu.
23
Kangomo purumu kinie ami ye nomimuni ami ye wane anderete wane anderete
ningulu nokoringili yetolo Wale. nimbelie nimbendo: Elte ami ye tu anderete kinie kongi
otena andolemele ami ye tere paono tene kinie tlo mengo andolemele ami ye tu anderete
kinie liku maku tokolie, kini ipulueli ena nani killoko Pollo mengo kolea aili Sisaria pangi.
24
Pollo aulkena tonge kene yu kongi otena molopili kolea Pellisitane disiriki Romo
gapomano ye Pillikisi kolea aili Sisaria molemona mengo pangi. Yu aulkena ulu te wendo
naa opili nokoko konjiku mengo pangi. nirimu.
25
Aku nimbelie ye nomimuni Pillikisi puku siengi. nimbe pep te topalie nimbendo:
26
Na Lodiasi LLisiasini i pepmo
nu gapomano ye paa aili Pillikisi topo sikiru.
Nu molko konjikinuye? nikiru.
27
I ye mengo okomelemo Juda yambomane
ambolko liku toko konjing tengi nakolo
na kinie nanga ami yema kinie ombolie
Yu Romo yemo. nimbu pilipulie na kinie
ami yema olione yu wendo lipu membo pmulu.
28
Yu tepa kenjimu. ningu
tonge tengimunge pulumu pilimbundu
enenga kanjollo yema molongine membo pundu.
29
Membo pupulie pilindu kinie
enenga ungu manema pulue tomuna
aku siku nngi pilindu. Yu kote tenjikulie
Kolopili. ning molo Ka siemili.
ning aulke te naa lemu.
30
Kanu kinie pe yu tongendo langi nngi mele
yambo tene na nimbe simu pilipulie, tamburembu
ami yemando Nu molenona mengo pai. nindu.
Yu kote tenjemili. nngi yemando Yu tepa
kenjimu kene kolopili. nngimunge pulumu
Nu pilieni. nimbu Sipai. nindu.
nimbe yu pep te topa aku sipe nirimu.
31
Kanu kinie ami ye nomimuni Teai. nirimu mele tengendo ipulueli Pollo liku mengo
Andipatirisi taonona puku pekolie niringimuni,
32
ipulueli ou Kongi otena andoli ami yema
Pollo lkisiku mengo pangi. ningu ami ye wema kelko yando oringi.
33
Otena andoli ami
yema Pollo mengo kolea aili Sisaria suku ongolie, gapomano ye ailimu molorumuna Pollo
mengo pukulie pepmo siringi.
34
Gapomano ye ailimuni pepmo lipe kanopalie, Pollo walsipelie nimbendo: Nunge
poropinji tenaye? nirimu.
Pollone nimbendo: Na kolea Sillisia poropinji yemo. nirimu kinie pilipelie
nirimumuni,
35
yuni nimbendo: Nu kote tenjemili. nikimili yema onge kinie nunge kotemo
piliembo. nirimu. Aku nimbelie yuni nimbendo: Pollo ye nomi kingi Erotene ou takopa
perimu gapomano ulkena pepili mengo puku nokai. nirimu.
<<
23 23
>>
<<
24 24
>>
24
1
Pollo kolea aili Sisaria mengo puringi pe wale te pakara omba purumu kinie Pulu
Yemo popo tonjiringi ye aili olandopa Ananayasi kinie Juda yambomanga tapu ye mare
kinie* Juda yambomanga ungu manema pilirimu ye Tetallasi kinie kolea aili Sisaria
maniendo ongolie niringimuni, gapomano ye aili Pillikisindu Pollo kote tenjing mele ningu
siringi.
2-3
Kanu kinie yuni Pollondo Oi. nirimu orumu kinie Juda ye ailimenga lipe taponjipe
kote tenjili ye Tetallasini Pollo kote tenjipelie Pillikisindu nimbendo:*
Ye Paa Aili Pillikisi, nuni olio nokoleno kinie opa te wendo naa opili molopo
konjilimolo. Ou olio molopo kenjirimulu nakolo nuni olio nokoko I sipe i sipe wendo
opili. nilinomonga kini olio molopo konjilimolo. Akumunge kini olio konopu peanga
pekemona nu kinie Paa ange. nikimulu. Paa papu teleno.
4
Nakolo olione we ungu aisili
nimul kinie nu siye temba kene ponjipu niemili pilku molani.
5
I yemo Yamboma mongo liku molko kenjengi. nimbe, Juda yamboma molemele
koleamanga pali andopa Ene anju yando konopu keri panjiku irinele teko molko kenjengi.
nilimo yemo. Yu olio Juda yambomanga ungu manema munduku kelko Nasarete yemonga
yamboma* nilimelemanga ye nomi te.
6
Yu aku sipe mindi tepa naa kenjilimo. Olio Juda
yamboma Pulu Yemo popo topo kalemolo ulke tembelemo tepa kenjimbe terimula. Aku
sipe tepa molorumu kinie yu pupu ambolorumulu. Ambolopolie Olionga ungu manema
pilipu yu kote tenjemili. nirimulu,
7
nakolo Jerusalleme nokoringi Romo ami yemanga ye
nomi LLisiasini omba tondolo mundupe wendo lipe memba pupelie
8
nimbendo: Yu kote
tenjing yema Pillikisi molombana puku kote tenjengi. nirimu. Kini nuni yu sumbi siku
walsini kinie, olione kote tenjilimolo mele yuni nimb pilkulie nuni ungu pulumu sumbi siku
pilini. nirimu.
9
Tetallasi pea angiliringi Juda yemane Pollo sike aku sipe temu mele nikimu. niringi.
10
Kanu kinie gapomano ye ailimuni Pollondo Sike aku siku terinuye? nirimu kinie
Pollone pundu topa nimbendo:
Nu ponie aisili olio Juda Yambomanga kote ailime pilino yemo molenomonga nanga
kote, kini pilinimunge na konopu pe nipili kote tembo.
11
Na Pulu Yemo popo topo kapi
nimbundu Jerusalleme olando purundu kinie pe kini koro talo mele mindi omba pukumu.
Pe kini yamboma walsinu liemo Sike aku sipe terimu. ning.
12
Na ulke tembelena suku
yambo te kinie irinele tepo, ene maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulke tenga pupu
yamboma tepo mumindili konjipu, kolea aili Jerusalleme sukundu ulu te tepo kenjirindu
mele na kote tenjikimili yemane te paa naa kanoringi, molo.
13
I na kote tenjikimili yemane na
ulu temu nikimili mele Ye te omba I uluma paa sike temu, na mongone kanondu. nipili.
ningu te paa manda naa liku mengo ongela.
14
Nakolo nane nundu ungu te paa sike nimbu para simbu. Akumu i sipe: Na olionga
anda kolepalimene popo toringi Pulu Yemo popo topo imbi ambolopo ola linjimulundu
Yesusi kinie ulu konde wendo orumu akumu na sike pilipu tepo molio. Kanumu Juda
ye ailimene Olionga ungu puluma lawa teko talape talo tepo molamili. nilimele kanu ulumu
na sike pilipu tepo molio. Mosisini boku torumuma kinie, Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane boku toringime kinie,* kanu bokumanga
molemo unguma pali nane Sike unguma. nimbu tondolo mundupu pilipu molio.
15
I nanga
kote tenjikimili yemane Pulu Yemone Tembo. nirimu mele sike temba. ningu konopu
siku nokoko molemele ulumu kinie, nane Pulu Yemone Tembo. nirimu mele sike
temba. nimbu konopu sipu nokopo molio ulumu kinie, telumu. Akumu i sipe: Olio mana
yamboma kolopolie, tepo peanga tepo molemoloma kinie, tepo kenjipu molemoloma kinie,
pali lomboropo ola molomolo. nimbu tondolo mundupu pilimolo.
16
Aku sipu temolo.
nimbu pilipu moliomonga Pulu Yemone kepe mana yambomane kepe nane ulu telioma
kanokolie Tepo kenjikiru. ningu naa kanangi. nimbu konopuni pilipu molio.
17
Na ponie pokorenga kolea lupemanga molopolie nirindumuni, pe kelepo nanga
yamboma molemelena Jerusalleme yando talko orundu.* Kolea lupe yambomane
Jerusalleme yambo koropama kondo kolko liku maku toringi kou monema ene simbundu
membo ombo, Pulu Yemo popo topo melema kalombondo orundu.
18
Olio Juda
yambomane Pulu Yemone olio kake tepili molomolo kanopili. nimbu telemolo mele tepo
ulke tembelena kake tepili molorundu kinie na ongo kanoringi. Ongo kanoringi kinie na kinie
yambo aisili maku naa topo, na yamboma kinie ungu aisili naa nirimulula.
19
Nakolo Esia poropinji Juda ye mare ongo* yamboma teko mumindili konjiku na
amboloringi kanu yemane ya kotena ongo na kinie ungu te pelemomo kote tenjilimelkanje
papu.
20
Na Juda yambomanga kanjollo* maku toringine angilirindu kinie na kinie mongo
perimu piliringi mele** i ongo angilkimili yemane ningu para silimelkanje papula.
21
Molo
kanjolloma moloringine molopolie ungu te tondolo mundupu nirindu kanumunge ya kini
kote tenjikimilinje? Nirindu mele i sipe: Yamboma kolkolie lomboroko ola molonge.
nirindu akumunge kini enene na kote tenjikimilinje?* nimbe Pollone aku sipe nirimu.
22
Pillikisi yu Juda yamboma kinie ulu te lupe wendo orumu enenga yambo marene
pilku tenge panjiku moloringi mele ou pilirimu. Pollone ungu nimbe pora sirimu kinie yuni
nimbendo: Romo ami ye Jerusalleme moloringimenga ye nomi LLisiasi omb kinie ene
ungu nikimili mele kamu pilipu pora simbu kene isili ou we nokoko molopai. nirimu.
23
Aku
nimbelie nirimumuni, ami ye wane anderete nokorumu yemondo nimbendo: Pollo mengo
puku ka ulkena panjipani. Nakolo yu tondolo ingi siku ka naa toko, yunge pulu lemo
yambomane Yu nokamili. Molo tomba melema nimbu pilipu yu lipu taponjemili. ningu
onge kinie enene Molo. naa niei. nirimu.
24
Wale mare omba purumu kinie Pillikisi kinie yunge menu Derusillatolo oringili.
Derusilla yu Juda ambomo. Oringili kinie Pillikisini Pollo opili. nimbe, ungu nimbe
mundurumu kinie Pollo omba yambomane Yesusi yu sike Pulu Yemone Ene nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu.* ningu manda
tondolo munduku piliengi mele nimbe sirimu kinie pilipe molorumu.
25
Kanu kinie Pollone
yamboma sumbi nilime molonge mele kinie, yamboma ene eneno nokoko konjing mele
kinie, Pulu Yemone yamboma kote tenjimbe walemo wendo omb mele kinie, kanu
unguma nimbe molorumu kinie Pillikisi mini wale mundupelie nimbendo: Manda ningu,
pani. Pe ena te we lemba kinie nu kelko Oi. nimb kene pui. nirimu.
26
Kanu kinie
Pillikisini Pollo yu Lipe taponjipili. nimbe kou sipili. nimbe alieli Pollondo Oi. nirimu
kinie Pollo yu Pillikisi molorumuna alieli orumu, yu kinie ungu ningu moloringili.
27
Pollo kolea Sisaria taono ka ulkena pepili ponie talo omba purumu kinie Posiasi
Pesitasi omba Pillikisi kolo wangopa molorumu kinie Pillikisini Juda yema na kinie konopu
peanga panjengi. nimbe Pollo ka ulkena we pepili yu purumu.
<<
24 24
>>
<<
25 25
>>
25
1
Pesitasi kolea Judia disiriki gapomano ailimu omba kolo wangopa kolea aili Sisaria
molopalie nirimumuni, wale yepoko omba purumu kinie Jerusallemendo olando purumu.
Pollo kolea aili Sisaria ka ulkena pepili yu Jerusallemendo olando purumu.
2
Akuna purumu
kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie* Juda yambomanga ye ailime kinie Pesitasi
molorumuna ongo, Pollo kinie ungu te perimu kote tenjing teringi mele ningu siringi.
3
Enene yu tondolo munduku mawa tekolie ningindu: Nuni olio konopu siemili liku
taponjiku, Pollo ya ka ulkena pepili Jerusalleme yando liku mundengi. ni. niringi. Enene
Pollo aulkena nokoko molko tongendo* aku siku niringi.
4
Pesitasini enendo pundu topa nimbendo: Pollo kolea aili Sisaria ka ulkena pelemo,
na nondopo Sisariando maniendo pumbu kene
5
na pumbu kinie enenga ye aili mare pea
pamili. Kanu yemo ulu mare tepa kenjirimu liemo Sisaria pumul kinie yu kote tenjengi.
nirimu.
6
Kanu kinie Pesitasi koro telu molo koro talo mele Jerusalleme molopalie nirimumuni,
Sisaria maniendo ombalie ipulueli ou Kote teamili Pollo liku mengo wai. nirimu.
7
Pollo yu
kotena orumu kinie Jerusalleme molko Pesitasi kinie pea maniendo oringi Juda yema yu
angilirimuna nondoko ongo angilkulie, yuni ulu te tepa kenjirimu mele naa kanoringi nakolo
kolo tokolie ningindu: Yuni ulu aisili paa tepa kenjirimu. niringi.
8
Pollone Yu sike terimu mele piliengi! nimbelie nimbendo: Juda yambomanga ungu
manema* kepe, ene Pulu Yemo popo toko kalemele ulke tembelemo kepe, Romo
Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga ungu manema kepe, ungu taka tonjipu tepo
naa kenjirindu lemo. nirimu.**
9
Nakolo Pesitasini Juda yamboma na kinie konopu peanga panjengi! nimbelie
Pollondo nimbendo: Nunge kote Jerusalleme piliembo, olando pamiliye? nirimu.
10
Pollone yundu pundu topa nimbendo: I kote tepo molemolomo Romo Gapomano
Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga kotemo. Nane Juda yamboma kinie ulu te tepo naa
kenjirindu mele nu pilku moleno. Akumunge Juda yambomanga kotena na nambemuna
pamboye? Ya Romo gapomanomone kote pilkimumu manda.
11
Na kolambo. nimbu ulu
te tepo kenjirindu liemo aku manda, toko konjengi. Na ungu te naa nimb. Nakolo kolo
toko na kote tenjngi liemo yambo tene na lipe ene simbe te naa molemo. Kolea aili Romo
molopa koleamanga pali nokolemo Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamone
nanga kote pilipili na akuna pambo liku mundoi. nirimu.
12
Kanu kinie Pesitasini yu kinie tapu toko molko liku taponjiringi yema kinie anju
yando kerepali ningulie, pe yuni pilipelie nimbendo: Nuni Romo Gapomano Ye Paa Aili
Kumbine Sisamone nanga kote pilinjipili yu molemona pambo. nikinumunge akuna sike
puni lemo. nirimu.
13
Wale mare omba purumu kinie ye nomi kingi Akiripa kinie yunge kemulu Benasitolo
Pesitasi gapomano ye aili molomba omu kene kanambili pambolo. ningulu kolea aili
Sisaria oringili.
14
Elte Wale aisili Sisaria molombolo. niringili pilipelie Pesitasini ye nomi
kingimundu nimbendo: Pillikisini ye te ka ulkena pepili purumu kanu yemo ya ka ulkena we
pelemo.
15
Na talko Jerusalleme olando purundu kinie Pulu Yemo popo tonjili ye ailime
kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie,* enene na molorunduna ongolie ningindu: Yu i
sipe i sipe tepa kenjimu kene yu mongo lipili ni. niringi.
16
Nane enendo pundu topo nimbundu: Olio Romo gapomano yemane yambo te we
umbuni te naa silimolo. Kote pilipu, kote tenjilimele yambomanga unguma pilipulie, kote
tenjilimele yambomo yuni yando ungu te pundu topa nilimo kinie pilipulie, yambomo
mongo te pelemo kinie pilipulie mongo silimolo. We naa silimolo. nirindu.
17
Kanu kinie
ene na kinie pea Jerusalleme mundupu kelepo maniendo orumulu kinie nane ipulueli
oukundu sumbi sipu Yu kotena opili. nirindu.
18
Yu kote tenjiringi yema ongo angilku yu
kote tenjiringi kinie Yu mongo simbu ungu te ning. konopu lerindu nakolo te naa niringi.
19
Yu kinie mumindili koloringimunge ungu pulu talo pelemo. Enenga Pulu Yemonga ungu
pulumu lupe lupe ningu pilku, ye ou kolorumu, yunge imbi Yesusi niringi, kanu yemo
Pollone Konde molemo. nirimu kinie Kolo tokomo. ningulie, kerepali niringi.
20
Aku siku niringimunge ungu pulumu pilimbu pilipu sundupulie yu walsipulie
nimbundu: I kotemo Jerusalleme teamili olando pamiliye? nirindu.
21
Nakolo Pollone
nimbendo: Molo. Nanga kotemo Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamone
pilipili. nirimu kinie pilipulie nane nimbundu: Kapola, Romo puni aulke te koronjembo
kene ou ka ulkena we pei. nirindu. nirimu.
22
Kanu kinie Pesitasini nirimu mele ye nomi kingi Akiripane pilipelie yuni yundu
nimbendo: Nane i yemonga ungumu piliembo konopu lekero. nirimu.
Pesitasini nimbendo: Kapola, opali pilieni. nirimu.
23
Ipulueli oukundu Kingi Akiripa kinie kemulu Benasitolo au ningu konjikulu, yambo
maku toko moloringi ulkena yamboma kanokolie kolape mingi langoko imbi ambolko ola
liku, taka lelko molangi elte ulkena sukundu oringili. Ami ye ailime kinie kolea aili Sisaria
nokoringi ye ailime kinie oringi kinie pea maku toringi. Kanu kinie Pesitasini Pollo mengo
wai. nirimu kinie yu mengo oringi.
24
Omba angilirimu kinie Pesitasini nimbendo:
Ye Nomi Kingi Akiripa kinie ene pea ya molemolo yamboma pali, enene i yemo
kanayo. Juda yambo Jerusalleme molemelema kinie ya molemelema kinie enene pali na
kanopo molambo i yemo kote tenjikulie tondolo munduku ningindu: Yu konde molomba
kinie kapola naa temba. Kolopili. niringi.
25
Nakolo yu kolomba ulu pulu te naa pilirindu.
Nakolo yuni nimbendo: Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamone nanga kotemo
pilipili. nirimune Kapola, Kolea aili Romondo pani. nirindu.
26
Nakolo Romo Ye
Ailimuni yu kote pilimbe mele pep topo simbu ungu pulu te naa pilkiru. Akumunge, Kingi
Akiripa kinie ene ya molemele yamboma pali Pollone nimb mele enene pilkulie pep
tombo mele ningu siengi. nimbu membo okoro.
27
Ka ye te Romo ye ailimu molemona we
lipu mundumbu kinie kapola naa temba. konopu lekero. Yunge kote pelemomonga pulumu
pep topo nimbu para sipulie yu lipu mundumbu kinie papu. nirimu.
<<
25 25
>>
<<
26 26
>>
26
1
Pesitasini aku sipe nirimu kinie Akiripane Pollondo nimbendo: Nu ungu te pemba na
ningu si. nirimu.
Kanu kinie Pollone Kolo tokolie yu kote tenjiringi mele pilipili. nimbe pundu topa
nimbendo:
2
Ye Nomi Kingi Akiripa, Juda yemane na kote tenjiku, Tepa kenjirimu. nikimili,
kolo toko nikimili mele nu pilieni nimbu simbumunge na konopu sikiru.
3
Juda yambomanga
ulu puluma kini ene eneno konopuni pilku kerepali nilimele mele nu paa pilku
konjilinomonga na konopu paa peanga pepili nu nimbu simbu. Akumunge Nane ungu
nimbumu toko pulue toko mumindili naa kolko, we mimi siku pilku molani. nimbu mawa
tekero.
4
Na ou kango kinie nanga pulu koleana molopolie terindu mele kinie, pe ai lepo
Jerusalleme pupu molopo terindu mele kinie, Juda yambomane pali pilku kanolemele.*
5
Nane terindu mele ponie aisili pilku kanokolie, nane tepo molorundu mele Piliengi nimbu
siemili. nilimelkanje nane ou Parisi molopolie terindu mele ningu silimelka. Parisi yema*
olio Juda yambomanga ungu manema paa mindili siku pilku telemele. Juda yambomanga
ungu manema Parisi yemane pilku telemele mele olandopa; we yambomane olionga ungu
manema pilku telemele mele maniendopa.
6
Na kote tenjikimili yema kinie olio, Pulu Yemone
olionga anda kolepalimendo Tembo. nirimu mele nane pilipulie Paa aku sipe temba
tekemo. konopu leliomonga na kini kote tenjikimili.
7
Nane Wendo omb. konopu lepo
nokopo molio mele olio Juda yambomanga talape tuwellepo molemolo yambomane pali I
ulumu wendo opili. ningu, ipulueli tangoli Pulu Yemonga ungu pilku yunge imbi ambolko
ola linjiku nokoko molemelela. Ye Nomimu, aku ulu telumu mindi olio Juda yamboma
nokopo molemolo nakolo na aku sipu pilipu nokopo moliomonga Juda yambomane eneno
na kote tenjikimili.
8
Ene yambo marene nambemuna Pulu Yemone yambo kolemelema
manda naa topa makinjimbe. konopu lemeleye?
9
Ou nane kepe Yamboma Nasarete ye Yesusi paa naa piliengi! nimbu ulu umbuni
aisili siembo. nimbu molorundu.
10
Jerusalleme nane aku sipu terindu. Pulu Yemo popo
tonjili ye ailimene* Aku siku tei. ningu namba siringi kinie Pulu Yemonga kake teli
yambo** aisili ka sirindu. Kolangi. niringi kinie nane E. nirindula.
11
Juda yamboma
maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga pupu Yesusi piliringi yamboma
kanopo lipu Mindili nangi. nimbu, Yesusi yu Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye
te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu molo. ningu, yu ungu taka
tonjei. nirindu. Yu pilku moloringi yamboma mumindili paa kolopolie, kolea lupemanga
moloringime lipu, mindili lipu sipu ka simbundu lombili purundu.*
12
Aku sipu telipu andopolie, Pulu Yemo popo tonjili ye ailimene Aku siku tepui.
ningu pep te toko na siringi kinie lipu membo kolea aili Damasikasi purundu.
13
Ye Aili
Akiripa, na kolea aili Damasikasi pumbu purundu kinie, ai tangoli aulkena purundu kinie
muluna pa terimu kanorundu. Akumu ena tolemo mele maniendopa. Yu tondolo pa terimu
kinie na kinie tapu topo purumulu yema kinie olio molorumuluna tondolo pa terimu.
14
Aku
terimu kinie olio pali topa manie mundurumu kinie na manie lepo pilirindu kinie ungu te
omba Ipuru unguna nimbendo: Sollo, Sollo, na nambemuna mindili liku silinoye? Nunu
tolo wisiku anjikulie lendiy pulino.* nirimu.
15
Kanu kinie nane walsipulie nimbundu: Ailimu, nu naeye? nirindu.
Ailimuni pundu topalie nimbendo: Na Yesusi, nuni alieli mindili liku silino yemo.
16
Kini ola angili. Nu nanga kendemande yemo molko, na kanonu mele kepe, nane pe lipu
ora simbu mele kepe, pilku kanokolie yamboma anju ningu sieni. nimbu nu ongo puni
pununa ombo mona angilipu, na molio mele nu lipu ora sikiru.
17-18
Nunge Juda yamboma
kinie yambo lupema kinie enene Nu tamili. ning kinie Nu naa tangi. nimbu lipu
taponjimbu. Na sike molopa ene lipe taponjimbe. nilimele yamboma Pulu Yemone enenga
ulu pulu kerime Manie pupili. nimbe siye kolopa, yuni Nanga yamboma manjiku molko,
yambo kake telime molangi. nirimu yamboma Sike yunge yamboma molangi. nimbu, nu
ene molemelena Pui. nimbu lipu mundukuru.* Enenga mongo kumbulku molemele
yamboma Makiliengi. ningu, sumbulu toline molemele yamboma Munduku kelko pa
teline molangi. ningu, kurumanga nomi Setenenga** tondolomone yamboma
ambolemomo Naa ambolopili. Munduku kelko Pulu Yemo molemona wangi. nieni. Ene
kinie aku siku teni kinie sike aku siku tenge yamboma ene sike Pulu Yemonga yamboma
molongena Aku teani. nimbu ene molemelena nu lipu mundukuru. nimbe yuni nando aku
sipe nirimu.
19
Ye Nomi Kingi Akiripa, na muluna wendo omba ungu nirimu mele pilipulie, lipu su
sipu mundupu naa kelerindu.
20
Tei. nirimu mele tembondo ou pulu pulu kolea aili
Damasikasi pupu ungu nimbu sipu, pe kolea aili Jerusalleme ombo nimbu sipu, Judia
disiriki sukundu lerimu koleamanga pali andopo nimbu sipulie, pe yambo lupe moloringi
koleamanga andopo nimbu sirindula. Nane ene nimbu sipulie nimbundu: Enenga ulu pulu
kerime kanoko keri kanoko konopu alowa teko, Pulu Yemo molemona ongolie, Sike
konopu alowa tendu lepamo. ningu Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma teangi.
nirindu.*
21
Nane aku sipu andopo nimbu sirindumunge Juda yamboma Pulu Yemo popo
toko kalemele ulke tembelena molorundu kinie Juda yambomane na ambolko liku toko
konjing teringi.
22
Nakolo Pulu Yemone na lipe taponjirimu mele kini kepe aku sipe lipe taponjilimo,
akumunge na ya angilipu, ene we yamboma kinie yambo ailime kinie pilipu lipu terindu mele
teliomo ene nimbu silio. Mosisi kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku
yamboma ningu siringi yema kinie, enene* Wendo omb. niringi mele mindi ene temane
topo sikiru. Te lupe naa nikiru. Akumu i sipe:
23
Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye
te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* mana omba mindili nombalie,
yambomanga pali yu kumbi lepa yambo ono koleana lomboropa ola molomba. Aku
tembamonga yunge Isirele yamboma kinie yambo lupema kinie ene lipe taponjipe pa
tenjimbe. niringi mele kamu aku sipe wendo orumu. Kanu ye nomi Kirasimuni sike
yamboma lipe taponjimbe. nimbu ene temanemo topo silio. nirimu.
24
Pollone kokele aku sipe nimb nirimu kinie Pesitasini yunge ungumu topa pulue topa
ru nimbelie nimbendo: Pollo, nu kekelepa topano. Nu sukuli aisili terinu akumuni nu lipe
kekelepa mundukumu. nirimu.
25
Pollone pundu topalie nimbendo: Ye Aili Pesitasi, na kekelepa naa tokoro. Nikiru
ungumu sike nikiru, umbu konopu pepili nikiru.
26
I nikiru mele ya ye nomi kingi Akiripa ou
pilimomonga na pipili naa kolopo yundu manda sumbi sipu nimb. I ulu wendo orumuma
yamboma naa kanoko molangi lopi tepa wendo naa orumuna yu kepe kanorumula.
27
Ye
Nomi Kingi Akiripa, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
yemane wendo omb niringi mele Sike aku sipe wendo omb. ningu pilkinuye? Nuni
sike aku siku ningu pilkinu. nimbu pilkiru. nirimu.
28
Kanu kinie Akiripane Pollondo nimbendo: Na kini walsikale nuni ungu ninimu
pilipulie Kirasinge yemo molambo. nimb konopu lekenoye? nirimu.
29
Pollone pundu topa nimbendo: Kini walsikale kepe mandala, molo pe walse
mandala. Nane Pulu Yemo kinie ungu nimbu mawa tepolie nimbundu: Nu kepe, ungu
nikiru pilkimili yamboma kepe, ene pali na molio mele molangi. nimbu nikiru. Nakolo na ka
senene ka tongi angilkiru akumundu naa nikiru. Kirasinge yamboma molko Pulu Yemo
kinie kapola kapola molonge kinie papu. nimbu nikiru . nirimu.
30
Kanu kinie kingimu ola angilirimu kinie gapomano ye ailimu kinie kingimunge kemulu
Benasi kinie ene pea moloringi yamboma pali ola angilkulie niringimuni,
31
pena pukulie, anju
yando eneno ningindu: I yemo Ka ulkena pepili. nimul aulke te kepe Kolopili. nimul
aulke te kepe paa naa lemo. Yuni ulu te tepa naa kenjimu lemo. niringi.
32
Akiripane Pesitasindu nimbendo: Yuni Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine
Sisamone nanga kotemo pilipili. naa nilkenje yu We pui. manda nilina. nirimu.
<<
26 26
>>
<<
27 27
>>
27
1
Olio sipine kolea Italli poropinji pamili. ningulie niringimuni, Pollo kinie ka yambo
lupe mare kinie ami ye wane anderete nokorumu ye Julliasi Nokoi. ningu siringi. Julliasi yu
Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga ami ye te.
2
Kolea Aramitiamo sipi te,
kolea Esia poropinji nomu klona taono lemomanga pumbe terimu, aku sipine olio ola
pupu, nomuna pumul purumulu. Kolea Tesallonaika ye Arisitakasi pea purumulu.*
Kolea Tesallonaika Masedonia poropinjine lerimu taono te.
3
Ipulueli oukundu kolea aili Saidono purumulu. Akuna Julliasini Pollo kondo kolopa,
Yunge pulu lemo yambo ya molemelemane yu nokoko, yu molo tolemo melema liku
taponjiku siengi kene, nimbe Ene kanopui. nirimu.
4
Kolea aili Saidono mundupu kelepo
sipine altopo pupulie, poporomene sipi kumbikundu topa memba yando orumuna kelepo
makaye tepo kolea Saipirasi anjukundu purumulu.
5
Nomu kusana we pupulie, kolea Sillisia
poropinji kinie Pambillia poropinjitolo mundupu kelepo pupu, kolea LLisia poropinji lerimu
Maira taono purumulu.
6
Akuna kanu sipimu mundupu kelerimulu, ami ye ailimuni
Allekesandia sipi te kolea Italli poropinji pumbe terimu kanopalie sipi akuna oliondo Pamili
wai. nimbe lipe memba purumu.
7
Wale aisili perelipu pupulie, Naidasi taono nondopo pupu, poporomene sipimu pipi
sirimuna perepolie, kolea Kiriti anjukundu makapu tepo pupu, akuna lerimu taono
Sallomoni mundupu kelepo,
8
nomu klona perelipu ombo pupu, LLasia taono nondopa
lerimu kolea te, aku koleamo imbi lelko Sipi Manda Lemo Kolea niringi, akuna purumulu.
9
Wale aisili we omba pupe, Juda yamboma langi naa nongo mi toringi walema kepe
omba purumuna kanu poniena sipime andorumu walema pora nirimu. Poniemanga pali
poporome aili tepa torumu walema wendo omb orumu kinie sipime pali naa andoringi
kanumu. No paa aili tepa topa nondopa naa kelemba terimuna Pollone ene lepi lepi topalie
nimbendo:
10
Yema, Kini pmulu liemo sipimu topa melema pali ondo lepa, olio kepe no
wangopo kolomolonje. konopu lekero. nirimu.
11
Nakolo ami ye ailimuni Pollo ungu
nirimumu pilipe, lipe su sipe, sipi pulu yemo kinie sipi kongono terimu yemo kinie eltene
niringili mele pilipelie Pamolo. nirimu.
12
I koleana poporome tolemo kinie sipimu manda
naa lemo lemba. niringili kinie sipine moloringi yambo aisilini ningindu: Kapola,
poporome aili ou naa tokomo kinie Pinikisindu pamolo. Akuna pumul kinie poporome aili
tepa tomba walemanga sipimu manda akuna nosimul. niringi. Kolea Pinikisi nomu suku
singine lerimu ma kolea Kiritine lerimu taono te.
13
Pe poporome laye tepa topa, sipimu manda taka lepa memba pumbe mele ningu
kanokolie Manda pumul. ningu sipimu mengo puringi, kolea Kiriti nomu klona
purumulu.
14
Nakolo wale talo mele omba purumu kinie poporome paa aili te topa, sipimu
nomuna kelepa topa memba sukundu purumu. Kanu poporomemonga imbi Giriki
unguna Yurakillo. niringi. Walse walse nimbe yunge walemo wendo orumu kinie
torumu.
15
Poporome yando sipe topa enge nirimuna pumul purumulu mele manda naa
terimuna Kapola, olio we tenga memba pupili. nimbu sipine ola we molorumulu.
16
Nomuna sukundu kolea kanga te lerimu, aku koleamonga imbimu Koda, akuna anju
sipine pupulie, sipi purumulumuni sipi kanga kundupe merimumu nondopo lipu ka tepo
panjimulundu pererimulu.
17
Yemane sipi kanga kanumu sipi ailine kamu ola liku nosikulie,
sipi aili purumulumu Bulsumbe. ningu ka marene sipimu makaye teko ka toko ingi siringi.
Poporomene sipimu kolea Apirika memba pumbe kinie olio tombanje. ningu mulu sele
wendo liku nosiku, We pamili. niringi.
18
Sipimu poporomene paa torumuna opalikundu
Kamu keri lembanje. ningulie mele wale merimuluma liku nona manie manie teringi.
19
Opalikundu sipi kongono teringi melema sipi pulu yema eneno liku manie manie
teringi.
20
Wale aisili ena kepe kombukandipi kepe melte naa kanopo, poporome mindi paa
aili tepa torumu kinie Yambo te omba olio lipe taponjipe wendo naa limbe. Olio sike
kolomolo lemo. nimbu ulu te altopo naa tepo we molorumulu.
21
Wale aisili yema langi te naa nongo moloringi kinie ene moloringine Pollo ola
angilipelie nimbendo: Yema, Olio kolea Kiriti anju molamolo. nirindu mele pilipu lipu
anju we molemelkanje kini mindili nokomolo mele naa nombo, melema naa topo ele
telemelka.
22
Nakolo kini olio yambo te naa kolomolo kene konopu wayongo siku molangi.
Sipimu mindi keri lemba.
23
Nane nikirumunge pulumu niembo pilieyo. Na Pulu Yemonga
kendemande yemo molopo alieli yunge kongonomo tenjilio, kanu Pulu Yemonga angello te
kini ipulueli na molonduna omba angilipelie
24
nimbendo: Pollo, mini wale naa munduyo.
Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamone nunge kotemo sike pilimbemonga nu
nona naa puni. Nu kinie pea sipine pukumili yamboma kepe Pulu Yemone kondo kolopa
nu pea konde molonge. nimu. nimbe angellomone nimu.
25
Yema, Pulu Yemone nilimo
mele na pilipulie Paa sike nilimo. nimbu tondolo mundupu pilio mele pilipulie,* yuni kini
nando nimu mele paa sike aku sipe temba kene ene mini wale naa munduku konopu
wayongo siku molai.
26
Nakolo sipimu nomuna suku lemo kolea tenga klona sike pupe
tomba lemo. nimbe Pollone nirimu.
27
Olio sipine purumulu kinie poporome topa molopili koro talo omba purumu kanu
walemanga pali poporomene mindi olio topa memba purumu kinie sipimu ye tene kongono
naa tepili Nomu Kusa Eria niringine poporomene manjipe topa memba purumu. Aku sipu
purumulu kinie walse ai burumi sipimu mengo puringi yemane pilkulie, Kini nondopo
kolea tenga pumul ombamolo. ningu piliringi.
28
Aku siku ningu pilkulie niringimuni,
manda manjili kamo nona manie munduku kanoringi kinie teti sikisi mita* perimu kanoringi.
Laye kolte purumulu kinie altoko manda manjili kamo munduku kanoringi kinie tuwendi
sepene mita** perimu kanoringi.
29
Akumu kanokolie, Olio kou leli tenga sipimuni memba
pumbe kinie olio tombanje. ningu mini wale mundukulie, Sipimu we naa pupili. ningu
mele umbuni teli kise kane moko toko sipi bulkundu nona manie mundukulie, Ipulueli olio
sipine naa topili, kolea welea tangopili. niringi.
30
Sipi kongono teli yemane Olio naa topili, sipimu mundupu kelepo pamili. ningu
sipi kanga membo purumulumu liku nomuna manie munduringi. Enene yambomando
ningindu: Sipimu naa pupe we lepili mele umbuni teli mare sipimunge kumbikundu moko
topo nona manie mundemili. ningu aku teringi nakolo kolo toko ene eneno kiyongo ningu
kowa pungindu aku siku teringi.
31
Kanu kinie Pollone ami yema nokorumu yemo kinie ami
yema kinie enendo nimbendo: Sipi kongono teli yema pea sipine we naa molomulu liemo
ene kinie sipine molemele yamboma pali kolonge lemo. nirimu.
32
Aku nirimuna pilkulie ami
yemane sipi kangamo moko toringi kama louni karu lelko nona manie munduringi.
33
Kolea nondopa tangomba terimu, muni kinie ou Pollone Ene langi nangi. nimbe
yambomando pali tondolo mundupelie nimbendo: Koro talo ene langi te mimi siku naa
nongo mini wale mindi munduku we moloringi.
34
Aku kapola naa tekemo kene akumunge
nane ene tondolo mundupulie nikiru: Ene langi nongo enge ningu molangi. nimbu nikiru.
Ene telu kepe paa naa kolonge. Sipimu tomba kinie enenga kimbu ki penge indi melema
kepe ulu te naa temba. nirimu.
35
Aku nimbelie nirimumuni, Ene mini wale naa munduku,
konopu wayongo siku langi nangi. nimbelie kanoko molangi yu berete te lipe pike lepa
Pulu Yemondo Ange. nimbelie norumu.
36
Aku terimu kinie yambomane kanokolie ene
konopu wayongo siku langi liku noringi.
37
(Olio sipine molorumulu mele yambo tu anderete
sependi sikisi.)*
38
Ene langi noringi olo terimu kinie rasi witi wale we lerimuma Sipimu
umbuni naa tepili. ningu nona toko ele teringi.
39
Kolea tangorumu kinie ene kolea te kanoringi nakolo kanoko imbi naa siringi. Ene no
klona kanoringi kinie sipimu manda pupe lemba kolea te kanoringi. Kanokolie Sipimu
akuna manda pupe lembanje. ningu pilkulie niringimuni,
40
ye marene Sipimu naa pupe we
lepili. ningu mele umbuni telime moko toko nona manie munduringi kanu melema ka karu
lelko melema nona lepili siye kolko, marene sipimunge mulkupiyemo liku toko monjiku
Sipimu kongono tepo nomu klona membo pamili. niringi. Marene Poporomene sipimu
nomu klona memba pupili. ningu sipi kumbine mlu sele te ola anjiringi kinie no klona
pumul purumulu.
41
Nakolo mengo puringi kinie ma te nomuna suku lerimuna sipimu pupe
topa ingi sirimu. Sipi kumbimu mana topa ingi sipelie wendo pumbe pererimuna no topa
omba sipi bulkundu topa bulsurumu.
42
Sipimu ou elke naa topili ami yemane ningindu: Ka yamboma no lelko kowa pung
kene topo konjemili. niringi
43
nakolo enenga ye ailimu Pollo naa tangi. konopu lepalie
nimbendo: Molo, ka yamboma naa tai. No lemele yambomane ou sipimu munduku kelko
no lelko no klona pame.
44
We molonge yamboma unju pellange sipine elke malke
tombama liku ambolko no lelko no klona pai. nirimu. Aku tekolie yamboma pali no
klona ulsu puringi. Te no paa naa wangoringi.
<<
27 27
>>
<<
28 28
>>
28
1
No lepo no klona pupu pilirimulu kinie I kolea kanga nomu suku singine lemo
koleamonga imbimu Molta. niringi.
2
Aku kolea pulu yambomane olio paa kondo kolko
liku taponjiku, lo omba ali paa terimuna unju sulku tepe kalonjikulie, tepe keku puluna
nondoko mengo puku monjikulie Pea molamili. niringi.
3
Pollone unju kola mare lipe maku topalie memba omba tepena kalorumu kinie kongi
ka wambiye te tepene norumu pilipelie wendo omba Pollonga kne kongilipe molorumu.
4
Kolea pulu yambomane wambiyemo Pollonga kimu norumu kanokolie ene eneno ko likulie
ningindu: I yemo yambo te topa konjirimu lemo. Yu no naa wangomu nakolo Sumbi Nili
Pelemo Yemone Yuni aku terimumunge we konde naa molopili. Sike kolopili. nikimu
lemo. niringi.
5
Nakolo Pollone Wambiyemo pupili. nimbe kimu tanda sirimu kinie
wambiyemo tepena suku purumu, Pollo kolou naa kolopa we konde molorumu.*
6
Kolea
pulu yambo kanumane Wambiye tene yambo te kongilimo kinie tomo memena sukundu
pulimo kinie yambo kanumu kolemo. ningu pilku, Pollonga kimu akombanje, molo yu
topa mundumbe kinie kolombanje? ningu ena aisili omba purumu kanoko moloringi nakolo
yu aku sipe ulu te naa tepa we kapola molorumu kanokolie, ene kelko konopu alowa tekolie
ningindu: I yemo pulu ye te lepamo. niringi.
7
Aku koleamo nokorumu ye nomimu yunge ulke paa ailimu nondopa angilirimu.
Yemo yunge imbi Papillasi. Ene nanga ulkena molamili wai. nirimu kinie purumulu, wale
yepoko yuni olio langi sipe nokopa konjirimu.
8
Yunge lapa kangi nomba olo omba pupe
kuru torumuna we aniembo lerimu. Yu aniembo lerimuna Pollo pupe, Pulu Yemo mawa
tepa yu ambolopa tepa konde lirimu.
9
Aku sipe terimu kinie yu konde purumuna kanokolie,
aku koleana kuru torumu yamboma pali Pollo molorumuna oringi, yuni ene tepa konde
lirimula.
10
Pollone aku terimuna kanokolie olio nokoko konjiku mele aisili siringi. Pe olio
sipine pumul terimulu kinie olio mele mare molo torumuma enene sipine mengo puku
nosinjiringila.
11
Aku koleana oli yepoko molorumulu kinie sipi te, poporome torumu walema wendo
orumu kinie aku koleana omba nokopa lerimu, kanu sipimunge purumulu. Kanu sipimu
Allekesandia taono sipimu. Sipimunge kumbine pulu ye kolo toli Susini kango talo olo
pakilieme merimu ningu popo toringi pulu yetolonga none teli meletolo teko sipi kumbine
monjiringi.
12
Olio sipine pupu kolea Molta mundupu kelepo kolea Sairakusi taonona pupu
wale yepoko molorumulu.
13
Sairakusi taono mundupu kelepo pupu Risiame taonona
purumulu. Opalikundu poporome peanga te topalie sipimu paka topa melipe purumuna olio
wale te we pupu wale talo sipemonga Putolli taonona pupu sipimu kamu mundupu
kelerimulu.
14
Aku taonona Kirasinge yambo mare moloringi, kanopo lirimulu kinie enene oliondo
ningindu: Ene ya molamili. niringine koro telu ene kinie molopolie, kolea aili Romo kamu
manie aulke pumul purumulu.
15
Kirasinge yambo kolea aili Romo moloringime Yema
okomele. niringi pilkulie niringimuni, ene kolea aili Romo munduku kelko, mare Apiasi
Makete niringi koleana ongo olio kanoko liku, mare Yambo Ongo Pe Pu Opu Teringi
Ulke Yepoko Angilirimu Koleamo niringi koleana ongo olio kanoko liringi. Pollone kanu
Kirasinge Romo yamboma oringi kanopalie Pulu Yemondo Ange. nimbe konopu
wayongo sirimu.*
16
Olio kolea aili Romo kamu suku purumulu kinie Romo gapomanomone Pollo yuyu
ulke tenga pepili, akuna ami ye tene nokopili. nirimu.
17
Pollo wale yepoko Romo molopalie Romo moloringi Juda ye ailime Wai. nirimu.
Ongo maku toringi kinie enendo nimbendo: Nanga angokeme, nane olionga Juda
yamboma kinie olionga anda kolepalimenga ungu manema kinie lipu su sipu ulu te naa
terindu* nakolo na Jerusalleme molorundu kinie Juda yambomane na ka siku Romo ami
yema siringi.**
18
Enene nanga kote tenjiringi mele Romo gapomano yemone pilipelie, Yu
toko konjengi. nimb ungu te naa pilkiru. Yu we pupili. nirimu.
19
Juda yemane Molo.
ningu karaye teringi kinie nane nimbundu: Kapola, Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine
Sisamone nanga kotemo pilipili. Romo pambo. nirindu. Nakolo nane nanga Juda
yambomanga kote tenjimbundu ungu te aku sipu naa nirindu. Ene karaye teko na tonge
teringine aku sipu nirindu.*
20
Na Romo yando ondumunge pulumu ene nimbu siembo
piliengi! nimbu Ene wai. nimbu walsindu. Olio Isirele yamboma Pulu Yemone Tembo.
nirimu mele Tepili. nimbu nokopo molemolomonga ka senene nanga kne ka tongine
molkoro. nirimu.
21
Romo moloringi Juda ye ailimene pundu toko Pollondo ningindu: Judia molemele
Juda yemane nu terinu mele olio piliemili pep te toko yando naa siringi. Yando oringi
yemane nuni ulu te teko kenjirinu mele ungu te naa ningu siringila.
22
Nakolo olio Juda
yambomane ungu manema pilipu telemolo mele Juda yambo marene munduku kelko ulu te
wendo orumu mele pilku telemele akumu koleamanga pali yambo aisilini Teko kenjikimili.
nilimele kene nu konopuni pilino mele olio piliemili ningu sieni. niringi.*
23
Enene aku ningulie Pollo kinie maku tonge wale te mako toringi. Kanu walemo
wendo orumu kinie Juda yambo paa aisili Pollo perimu ulkena sukundu sukundu ongo
maku toringi kinie yuni ipulueli ou pulu monjipe ungu nimbe molopili ipupini lerimu. Yuni
Pulu Yemo yamboma nokopa kingimu molomba mele* nimbe sipe, Mosisini torumu
bokuma kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane
toringi bokuma kinie, aku bokumanga** ye te omba temba mele niringi, kanumu Juda
yamboma pilku Wendo omb. ningu nokoko moloringi mele we nokoko molemele,
Kanu yemo Yesusindu niringi. nimbe Enene Sike lepamo. ningu piliengi! nimbe
tondolo mundupe ene nimbe sirimu.
24
Kanu kinie maku toko moloringi yambo marene
Sike nikimu. ningu piliringi, nakolo marene Kolo tokomo. ningu piliringi.
25-29
Pollone ene ungu te Paa piliengi! nimbe enendo ungu te kamu nimbendo:
Enenga anda kolepalime piliengi! nimbe Mini Kake Telimuni ye Aisayando ungu umbu
tonjipe nimbe sirimu ungumu pilipe ene yando nimbe sirimumu* sike nirimu. Mini Kake
Telimuni Aisayando nirimu mele i sipe:
Nu i yambo molemelena puku i siku nipani:
Ene komu tenjiku unguma piling nakolo
ungu pulumu naa piling;
melte nemo nemo ningu kanonge nakolo
melemo kanoko imbi naa sing.
Enenga konopuma kamu pipi silimele;
komuni pilingindu siye kolemele;
Melte mongone naa kanomolo. ningu
mongo kumbulimelemonga aku siku tenge.
Aku naa telemelkanje
mongone sike kanoko,
komuni sike pilku,
konopuni sike ungu pulumu pilkulie,
konopu alowa teko na moliona olemelka
nane ene tepo konde lilke.
nikimu. ni.**
nirimuna pilipelie Aisayane aku sipe nirimu . Mini Kake Telimuni Aisayanga kerena
nirimu mele ene Juda yambomanga anda kolepalimene ou aku siku teringi mele ene sike
kini aku siku telemelemonga ene i ungumu piliengi: Pulu Yemone yamboma lipe taponjipe,
ene mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing aulkena lipe
monjimbe mele Juda yambo ulsu molemele yambo lupema piliengi! nimbe Pulu Yemone
olio Juda ye mare yambo lupema moloringine lipe mundurumu. Kanu yambomane
kanu ungumu sike pilku ling. nirimu.
Pollone aku sipe nirimu kinie Juda yamboma eneno kerepali niliku konopu aisili liku
munduliku puringi.
30
Pollo ponie talo pali Romo ulke tenga yuyu perimu. Yamboma alieli yu molorumuna
oringi kinie Molamili wai. nirimu.
31
Yambo tene Pollone ungu nimb aulkemo pipi naa
siengi yuni Pulu Yemo melema pali nokopa ye nomi kingimu molemo molomba mele kinie,
Aili Yesusinge temanemo kinie, Yesusi Pulu Yemone Lipu mundumbu. nimbe mako
torumu ye nomi Kirasimu molorumu mele kinie,* yamboma pipili naa kolopa tondolo
mundupe nimbe sirimu.**
Aku pea.
<<
28 28
>>
KOLLOSI
11
22
33
44
KOLLOSI KOLLOSI
<<
11
>>
KOLLOSI
Pollone KOLLOSI Yamboma Pep Topa Sirimu Bokumu
molemo.
Pollo ou pulu pulu kolea aili Romo ka siku ulke tenga pepili amimene nokoringi
kinie i pepmo torumu. ningu pilimele (Lipe Mundurumu Yema 28:16-31, Epesasi
kinie Pillipai kinie Pillimono kinie pea.)
Kollosi akumu Esia poropinji lerimu taono aili te. Akumu Epesasi taono nondopa
lerimu nakolo Pollo yuyu akuna naa purumunje. Temane te naa molemo. Epesasi taono
molopalie ye mare Kollosi akuna Temane toko siengi pai. nimbe lipe mundurumunje.
Ye Epaparasini unguma nimbe sirimu mele Kollosi 1:7-8 molemo. Ou Korini 16:19
molemo ungu akumu Kollosi yambomando nirimulanje?
I pepmo Pollone nambemuna topa sirimunje? Ye marene kolo toko mane siringi
mele Kirasinge yamboma pilku lombili puringi mele pilipelie pep topa sirimu.
Teko kenjiringi mele i sipe: Te: Pulu Yemonga yamboma molongendo langi mare
kinie no kinie walema kinie kangi kopisili ulumu kinie ou Mosisini mane sirimu mele
pilku liku teringi mele Pollone naa piliengi. nirimu (2:16-17 kinie 2:11, 3:11 kinie).
Te: Kolo toko Melema naa ambolko, naa nongo piliengi, molo. ningu mane siringi
(2:21,23). Te: Angelloma popo toko imbi ambolko ola linjiringi (2:18). Te: Kirasi toko
manie munduringinje. Pollone Kirasi tondolo mundupe kapi nirimu (1:15-20, 2:2-3,9).
Te: Kolo toko Ungu mare lopi terimu. niringi akumu Pollone nimbendo: Kirasi kinie
pea mindi pilipe konginjili ungu lopi telime pelemo. nirimu (2:18, 2:2-3). Te: Mana
yambomane pilipe konginjili pelemo unguma kinie mana yambomane ulu pulu teringi
mele kinie pilipu teamili. niringi. Pollone aku siku pilku aku siku teringi mele Paa
manda molo. nirimu. Kapola molamili. ningu Kirasi mindi pilku, Kirasi mindi pea
molangi. nirimu. Yu Pulu Yemo mele molopa, yu mindi melema kinie ungumanga kinie
paa olandopa (1:15,16,17,18,19, 2:9, 1:20-22, 2:10). Kolo toli ungumane naa lipe
taponjilimo. nirimu (2:8, 2:23).
1
1
tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo,* na kinie olionga Kirasinge ungumu pilili
angenu Timoti pea molopololie i pepmo topo sikiru.
2
Ene Pulu Yemonga yambo kolea aili
Kollosi pelemele, ene Kirasi kinie tapu toko molemelena yu Sike. ningu tondolo munduku
pilku ambolko molemele angenupilime i pepmo topo sikiru.
Olionga Lapa Pulu Yemone ene we kondo kolopa, Ene konopu pe nipili taka lelko
molangi. nipili.
3
Oltone Pulu Yemo, olionga Aili Yesusi Kirasinge Lapa,* yu kinie ungu nimbulu
mawa tenjilimbolo kinie alieli Ange. nilimbolo.**
4
Ene Kirasi Yesusi Sike. ningu
tondolo munduku pilimele mele* kinie Pulu Yemonga yamboma pali konopu
monjilimelemonga aku telembolo.
5-6
Temane peanga, akumu ungu sikemo, ene moloringine
orumu kinie mele Pulu Yemone enenga nimbe mako topa mulu koleana nosinjirimu lemo,
Akumu sike. ningu pilku Akumu paa liemili. ningu nokoko molemele. Pe aku nokoko
molemele ulumuni ene Sike ningu tondolo munduku pilimele ulumu kinie konopu
monjilimele ulumu kinie Ene liengi. nirimu.* Ene ou pulu pulu temane peangamo pilku
Pulu Yemone ene we kondo kolorumu ungu sikema pilkulie akumunge pulumu paa pilku
konjiringi kinie yandopa aku temane peangamone ene tepa konjipe ulu peangama wendo
wendo opili. nilimo mele ma koleamanga pali aku sipe ulu peangama wendo wendo opili.
nilimo.
7
Pulu Yemone ene we kondo kolorumu temane peangamo ye Epaparasini* ene
ou nimbe sirimuna piliringi. Kanu yemo yu olio pea tapu topo kendemande tepo molemolo
yambomanga ye te, olio konopu monjilimolo yemo. Yu olionga kongono tenjembo.
nimbe Kirasinge kongono tenjilimu paa ambolopa konjipe siye naa kolemo yemo.
8
Enenga
konopuna Mini molemomone ene lipe taponjirimuna konopu monjilimele mele kepe
Epaparasi yuni olio nimbe sirimu.
9
Akumunge ene kinie aku sipe uluma wendo orumumunge ou pulu pulu pilirimbulu
kinie yandopa taki taki Pulu Yemo kinie enenga nimbulu mawa tenjipululie, Pulu Yemone
Teangi. nimbe pilipe molemo mele ene paa pilkulie, akumunge ungu puluma paa piliengi
kene Mini Kake Telimu enenga konopuna molopa pilipe konginjilimu sipili. nilimbolo.*
10
Aku siku pilku teko molkolie, Ailimuni ene kanopa peanga kanopili kene yunge
yamboma teko molemele mele aku siku teko molko, ulu peanga lupe lupema aisili teko,
Pulu Yemo molemo mele kinie, nilimo unguma kinie, pilku molemele mele paa olandopa
pupili. nimbu mawa tenjilimbolo.
11-12
Ene, umbuni pemba kinie mini wale naa munduku,
Umbuni walema pora nimb. ningu taka lelko nokoko molangi kene Pulu Yemo tondolo
paa olandopa pulimomanga yuni ene enge nipili molangi. nimbe ene tondolo lupe lupema
sipili. Yunge yambomanga nimbe yu ye nomi kingi molopa nokolemo kolea* pa
telimunge** mele nosinjilimoma ene Kollosi yambomanga kepe pea nosinjilimo ling
aulkemo akisinjirimu ye, akumu enenga Lapamo, yu kinie paa konopu siku Ange niengi.
nimbu Pulu Yemo enenga mawa tenjilimbolola.
13
Yuni olio lipe taponjipe sumbulu tolimu
yu kingi molopa nokolemo tondolomonga* wendo lipe, yunge konopu monjilimo Malone**
nokolemo tondolomonga sukundu lipe monjirimu kene aku siku teangi . nimbu mawa
tenjilimbolo.
14
Yunge Malo akumu (yunge meme ondo lenjirimumuni)* olionga ulu pulu
kerime Kamu manie pupili. nimbe siye kolopa, olio ka sipe ambolorumu aulkena wendo
lipe We kapola molangi. nirimu yemo.**
15
Pulu Yemonga Malo Kirasi akumu
Pulu Ye naa kanolemolomo none teli yemo.*
Pulu Yemo molemo mele
Malo yu mona molemo kanolemolo.
Mulu ma melema ou wendo naa opili yu ou molorumu,
melemanga pali yu ye nomi olandopamo molemo yemo.
16
Malomo aku sipe yemo molemomonga pulumu i sipe:
Muluna angilimo melema kinie mana lemo melema kinie,
kanolemolo melema kinie naa kanolemolo melema kinie,
aku mele Pulu Yemone Tepo mimi teambo.
nirimu melema pali Malonga kimuni terimu.*
Tondolo pelemo kuruma kinie,
mulu koleana yambo namba molemo yambo ailime kinie,
imbi paa olandopa molopa
mele aisili nokolemelema kinie,
enge nilime kinie,
aku mele paa enge nilime muluna kinie
mulu koleana kinie molemelema pali** kepe
mele mongone kanolemolo melema pali pea
yunge kimuni terimu.
Melema paa pali Malone mindi tepa mimi terimu.
Aku melema yunge mindi lepili.
Yunge imbi ambolko ola linjengi. nimbe aku melema
terimu akumunge yu aku sipe yemo molemo.**
17
Melemanga pali yu kumbi lepa molorumu;*
melema pali yunge engemone wendo orumu;**
pe kini Kirasi yunge engemonela melema pali
wendo olemo.***
18
Kirasinge talape yamboma* yunge kangimu;
Kirasi yu kangimunge pengemo.**
Yu yunge kangimu konde molemomonga ulu pulumu.
Yu melemanga pali kumbi lepa molemo Malo,
Yu melemanga pali ye nokoli ailimu molopili.
nimbe Pulu Yemone yu topa makinjirimuna
yu kumbi lepa lomboropa ola molorumu yemo molemo.***
19
Pulu Yemo yuyu molopa telemo mele
aku sipe ulu puluma Malo kinie pepili.
konopu lerimuna
Pulu Yemo yuyu tengepea tepa pelemo mele
Malo kinie aku sipe pelemo,
Pulu Yemonga Malo, Lapa molemo mele molemo .*
20
Pulu Yemone Mulu ma melema pali yu kinie
konopu teluna pupili, kapola kapola molamili kene
Malone aku temba aulkemo akisinjipili. nimbe pilipelie
Kirasinge mememo unju perana ondo lerimumuni
Pulu Yemone olio kinie opa tou molorumulu ulu pulumu
kamu topa manie mundurumu.*
21
Aku tenjirimu nikirumuni ene lipe tere lenjilimo. Ou enene ulu kerime teko enenga
konopumane yu kinie opa tou moloringimunge Pulu Yemo kinie sulu teko moloringi.
22
Nakolo kini Malo Kirasinge kangimu toringi kolorumu aku ulumuni Pulu Yemone
ene yu kinie konopu teluna pupili nondoko ongo molangi. nirimu. Ene yunge yambo
kake telime molko, kalaro te naa pepa, yuni kanopa keri kanolemo ulu te naa pepili* yu
molemona ongo molangi. nimbelie aku terimu.**
23
Nakolo Kirasi Sike ningu tondolo
munduku piliringi mele ningu pilku, Kirasi enenga ulke simu mele. ningu yu tondolo
munduku ambolko siye naa kolangi. Aku tengi liemo yuni molonge mele nikimu aku siku
molonge . Temane peangamo ou pulu pulu piliringi kinie Sike. ningu tondolo munduku
pilku kanu temanemone wendo omb mele kinie ene molonge mele kinie nilimo aku sipe
mele olio kinie paa wendo opili. ningu konopu siku nokoko moloringi mele ulu umbuni te
wendo omb kinie siye kolonge kene mimi siku kanoko molai. Kanu temane peangamo ma
koleamanga pali toko siringi, ene pilimele temanemo. Kirasini na Pollo Kanu temane
peangamonga kendemande yemo molani. nirimuna molio.
24
Pe kini na ene lipu taponjimbundu mindili noliomonga konopu sikiru. Kirasinge
kangimu, akumu yunge yambo talape kanumu,* yuni enenga nimbe lipe taponjipe mindili
norumu mele mindili mare we pelemo akumu na yunge talapemo lipu taponjembo.
konopu lepo Kirasi mindili norumu mele nanga kangine mindili nombo kapola tenjilio.
25
Pulu Yemone na Kirasinge talape yambomanga kendemande yemo molopili. nimbe
enenga nimbu lipu taponjimbu kongono te sirimu. Aku kongonomo Ene Pulu Yemone
nilimo unguma sumbi siku pilku, akumunge ungu puluma pali paa piliengi! nimbu, nimbu
simbu kongonomo.
26
Paa koronga ou walemanga pali Pulu Yemone i ungumu lopi terimu
yamboma pali naa piliringi, nakolo kini yunge yamboma piliengi! nimbe, nimbe para
silimo.*
27
I ungu lopi terimu ungu akumu paa peanga olandopa, Juda yambo naa molko
yambo lupe molemelema* paa manda lipe taponjimbe mele yunge yambomane pali piliengi
kene mona lepili. nimbe, Pulu Yemone nimbe para sirimu. Aku ungu lopi terimumu i sipe:
Kirasi yu ene kinie molemo. Yu ene kinie molemomonga yuni ene Pulu Yemo mulu
koleana tondoloma kinie pea pepili molemo akuna tapu topo molamili lipu membo pumbu.
nirimuna pilkulie Sike. ningu konopu siku nokoko molemele kanumu.
28
I nikiru ye Kirasi akumuni telemomo yamboma temane topo nimbu silimolo. Ene
Kirasi kinie pea tapu toko molko yunge yambo konopu tondolo peli yambo yuma molonge
kinie membo pupu Pulu Yemo siemili. nimbu, pilipe konginjili pelemomone yamboma
mimi sipu lepi lepi topo mane silimolo.
29
Aku teambo. nimbu yuni* na enge sipe tondolo
mundupe lipe taponjilimo ulumane pali tondolo mundupu mindili sipu kongono telio.
KOLLOSI KOLLOSI
<<
11
>>
KOLLOSI KOLLOSI
<<
22
>>
2
1
Ene kinie, Kirasinge yambo talape LLadosia taono molemelema kinie, koleamanga
pali yambo na naa kanolemele yamboma kinie, ene Paa lipu taponjembo. nimbu mindili
sipu kongono tenjilio mele ene piliengi! konopu lekero.
2
Ene konopu tondolo pupili
molko, anju yando konopu monjing ulumuni ene lipe tere lenjimbe kinie ene Kirasinge
ulu puluma pali mimi siku pilkulie Sike. ningu tondolo munduku pilimele mele kamu kamu
aku siku olandopa pilku molangi. nimbu na paa mindili silio. Aku siku pilkulie Pulu
Yemonga ungu lopi tepa pelemomonga ene piliengila. nimbu na mindili siliola. Aku lopi
tepa pelemo ungumu Kirasi yu.*
3
Pilipe konginjili ulu puluma kinie, konopuni pilimele ulu
puluma kinie, aku ulu puluma Kirasi yu kinie lopi tepa pelemo. Akuma kou mone mele
bengena tengepea tepa lemo mele yu kinie aku sipe pelemo.
4
Yambo marene enendo kolo
toko ungu peanga mare ningu kondi tonge. nimbulie i ungumu ene nimbu sikiru.
5
Na ene
kinie naa molio nakolo ene kinie molio. konopu lepo, ene tapu toko tondolo munduku
kongonoma sumbi siku teko Kirasi Sike. ningu tondolo munduku pilku* siye naa
kolemele mele nanga konopumuni kanopolie lakopo konopu silio.
6
Pe kini Kirasi Yesusi olionga Ailimu* molopili, pea molamili konopuna opili.
niringi mele yu kinie pea tapu toko molangi.
7
Unju te tondolo mundupe angilimbendo
yunge pulkenoma mana manie mundulimo,* ulke te tondolo pupe angilipili. ningu
simu enge nili te polemele,** ene aku sipu tondolo mundupu angiliemili. ningu unjumu
mamo kinie tapu topa angilipe ulkemo simu kinie tapu topa angilimo mele ene Kirasi kinie
aku siku tapu toko angilku, olione ene mane sirimulu unguma Sike. ningu tondolo
munduku piliringi mele olandopa tondolo munduku pilkulie, alieli Pulu Yemo kinie Ange.
niengi.
8
Yambo tene yunge konopuni pilimo mele ene aku siku mele paa konopuni pilku
molangi. nimbe we unguma kolo topa ene nimbe simbe. ningu kanoko konjiku molangi.
Anda kolepalimene ou mane siringi yandopa piliringi mele kinie, ma koleamanga pali
nokolemele kurumanga unguma kinie, kanu yambomane pilkulie ene ningu silimele.
Kirasinge konopuni pilimo unguma naa pilku ningu silimele.*
9
Kirasi mana ye au lerimu kinie Pulu Yemo yuyu molopa telemo mele aku sipe ulu
pulumu Kirasi yunge kangine pepa tengepea telemo mele* ene pilimele kanumu.
10
Akumunge, aku yemo Pulu Yemo molopa telemo ulumu yu kinie pelemo akumu ene yu
kinie tapu toko molemele kinie Pulu Yemone ene kepe silimo ene kinie tengepea tepa
pelemola. Kanu ye Kirasimu yu muluna kuru enge nilime kepe, aku mele namba pelemona
melema nokolemelemanga pali, yu ye olandopamo molemo.*
11
Ene yu kinie ongo tapu toko moloringi kinie kangi te kopisiku wendo lili ulu pulumu
ene sirimu liringi. Aku kangi te kopisili ulu sirimumu yambomane kangikundu telemele
akumundu naa nirimu. Kirasini tenjirimu ulumuni olio kangi te kopisipe wendo lili ulumu
lirimulu, akumu olio ulu pulu keri terimulumanga ou we konopumanga tondoloma manie
purumu.* Aku ulumu kangi te kopisipe wendo lili ulu sikemo.**
12
Ene no linjiringi kinie
Kirasi kinie pea ene ono teringi kanumu. Pe ene Sike Pulu Yemone yunge tondolomone
Kirasi topa makinjirimu. ningu tondolo munduku piliringimunge Kirasi topa makinjirimu
Pulu Yemone ene no liringi kinie Kirasi kinie pea topa makinjirimula.*
13
Ene ou we konopuma pepili ulu pulu kerime teringi kinie kepe, ene Juda yamboma
naa molko yambo lupema moloringimunge Pulu Yemonga ungu manemane ene naa
nokorumu kepe, aku ulutolone ene topa konjirimu, yambo kololime mele moloringi,*
nakolo Pulu Yemone Ene Kirasi kinie pea konde molangi. nirimu.** Yuni olionga ulu pulu
kerime siye kolopa Kamu manie pupili. nimbe,
14
Mosisini Pulu Yemonga ungu manema
bokuna torumumane oliondo alieli Teko kenjilimele. nilimo ungu manema olio tondolo
mundupe nokorumu tondolomo Olio kotena uluri naa tenjipili. Kamu manie pupili topo
manie mundembo. nimbelie Pulu Yemone aku ungu mane ma lipe Kirasinge
unju perana pirimni uku topa monjirimu.
15
Muluna kuru enge nilime kepe, aku mele namba
pelemona melema nokolemelema pali* enenga tondoloma unju perana kolorumumunge
topa manie mundupe,** Kurumanga enge te naa pepa kamu manie purumu lemo. ningu
kanangi. nimbe ene lipe ora sirimu.***
16
Yuni aku terimu kene Yambo tene olio langi nombo no nombo wale kake
telimenga uluma tepo, oli ke tolemo kinie uluma tepo, koro mololi wale Sambatemanga*
uluma tepo, aku ulumanga yambo tene temolo mele apurupe ungu mane te naa nimbe
panjipe, iri topa Teko kenjikimili. ni naa nipili. niengi.**
17
Ulu akuma Teangi. ningu ou
ungu manema ningu panjiringi akuma pe wendo omb ulu te manda lelko aku uluma
teringi.* Aku ulumanga sike ulumu Kirasi kinie pelemo.
18
Yambo te kumbu tepa kanolemo
melema temane topa yu yuyu Konopu siembo kene nanga imbi ola naa molopili
molambo. nimbe kolo topa, angellomanga imbi ambolopa ola linjipe kapi nilimo yambo
tene Aku sipu teliomonga na nanu pilipe konginjili olandopa pelemo. nimbe Ene telemele
mele teko kenjilimelemonga Pulu Yemone ene mele naa kalomba ling. nimb kinie yunge
ungumu naa piliengi! Kanu yambomo yu yuyu yunge ou we konopumuni aku sipe pilipe
yuyu imbi ambolopa ola limo.
19
Kanu yambomo yu Kirasi kinie tere lelko naa molembele,
lupe lupe molembele. Olio Kirasinge kangimu, yu kangimunge pengemo.* Pengemone
kimbu ki kangi melemanga pali nokopa, ombele pulkeno melema pali enge nipili. nimbe**
langi silimo, aku sipe mele Kirasi olionga pengemone olio yunge kangimu yu kinie lipu tere
lepo molemolo kinie aku telemo. Aku telemomonga Pulu Yemonga engemone Kirasinge
kangimu tepa ai silimo.
20
Ene Kirasi kinie pea kolkolie ma koleana uluma kamu siye koloringi, teluna manda
naa molongemonga nambemuna kini ene ya ma koleana yamboma mele molko ma koleana
ungu manema pilku liku teko molemeleye?
21
Ungu manemane langi mare kinie no mare
kinie akumando Naa ambolai! nimbe, Naa nai! nimbe, Kini simbi naa tonjengila.
nilimo aku ungu manema mele nambemuna pilku liku telemeleye?*
22
Aku ungu manema pali
mana yambomane mindi konopuni pilku I siku teai. I siku teai. ningu ungu mane
silimelemonga aku ungu manemane Pilku teai. nilimele melema kinie ulu mare telemele
kinie walsikale kamu kamu keri lepa manie pulimo. Kanu melemane ene lipe taponjimbe
ulu te naa pelemo.
23
Kanu ungu manemane olio imbi naa molopili molamili. ningu,
melema kapi ningu imbi ambolko ola linjiku, olionga kangime mindili nopili. niengi. ningu
ulu mare aku siku telemele mele kanokolie aku ungu manema pilipe konginjili paa pepa
peanga lemo. sike nimbu kanolemolo nakolo olio we konopu oumuni ulu kerime mindi
pilipu ulu pulu kerime mindi waka lemo uluma Topo manie mundemili. nimbe lipe
taponjimbe ulu te kanu ungu manema kinie paa naa pemele.
KOLLOSI KOLLOSI
<<
22
>>
KOLLOSI KOLLOSI
<<
33
>>
3
1
* Pulu Yemone ene Kirasi kinie pea topa makinjirimu kene** Kirasi wi ola Pulu
Yemonga ki umbukundu molemo koleamonga uluma mindi konopuni pilku waka kolko
molangi.
2
Mulu koleana melema mindi paa konopu kimbu siku, ma koleana melema konopu
naa kimbu siku molayo.
3
Ene enenga ou we konopuma* kinie pea Kirasi kinie
kolkolie** yu pea lomboroko ola moloringi kini konde molemelemonga*** Kirasi yu
mulu koleana Pulu Yemo kinie pea teluna tapu toko molembele naa kanolemolo mele ene
aku siku elte kinie pea teluna tapu toko molko paa sike molonge mele ou naa kanolemele
kene aku siku mulu koleana melema mindi konopu kimbu siku molayo .
4
Enenga sike
molemele ulu pulumu Kirasi yu, akumunge yu omba mona angilimbe kinie ene yu kinie pea
molko, tondolo pa telemo koleana yu ye aili olandopamo molopa mele tondoloma nosipe
melema nokolemo koleana yu kinie pea tapu toko molonge.
5
Akumunge, enenga ou we konopuma Kirasi kinie pea kolkolie yu pea lomboroko
ola moloringi * kene mana ulu enenga konopumane pilkulie tengendo waka kolemele
uluma toko manie mundeyo! Ulu akuma i sipe:
Wa ulu kerinele teli ulu pulumu kinie,
we melema kinie kepe ulu kerinele tengendo taki taki
konopu kimbu siku molemele ulu pulumu kinie,**
ambomane ye peangama kanoko Pea tapu topo
andolembelkanje papu. ningu konopu monjiku,
yemane amboma kanoko konopu monjiku
aku siku teli ulu pulumu kinie,***
yambo lupemanga melema yama meli ulu pulumu kinie,
aku uluma.
Yambo lupemanga melema yama melemele mele kinie,
kuruma kinie pulu ye kolo tolime kinie popo toko
kapi nilimele mele kinie,****
aku ulutolo telu sipe mele.*****
6
Aku ulu pulu kerime telemelemonga Pulu Yemone
yamboma mumindili kolopa tomba walemo yunge ungu manema ta nilimele yamboma
molemelena wendo omb okomo.
7
We mana yamboma teko molemele mele ou ene Kirasinge Kollosi yamboma kepe
Kirasi naa pilku molkolie aku siku ulu kerime mindi teko moloringi.
8
Nakolo kini Aku uluma naa teamili. ningu we siye kolayo.
Yambo mumindili kololi ulu pulumu kinie,
yambo iri toli ulu pulumu kinie,
yambo pilku keri pilili ulu pulumu kinie,
Yamboma pipili kolko molko kenjengi! ningu
kolo toko ungu bulkundu ninjili ulu pulumu kinie,*
Tae teangi. ningu ungu keri nili ulu pulumu kinie,
aku ulu puluma siye kolayo.**
9-10
Ou we konopuma kinie aku konopumane pilku teringi
uluma kinie siye kolko, Yambo kondema molamili. ningu Kirasi liringimunge ene yambo
kondema tepa mimi terimu Pulu Yemone ene konopu konde lipe panjinjirimu, yandopa
yandopa yu molemo mele* ene olandopa olandopa pilkulie aku siku molangi. nimbe aku
telemo kene anju yando kolo naa tayo.**
11
Pulu Yemone yuyu yambo kondema pea pali tepa mimi telemomonga olio
yambo kondema mele molemolo yamboma telu sipu molemolo. Juda yambo naa
molemelema lupe,* Juda yamboma lupe molo; yambo kangi te kopisili yamboma lupe,**
kangi te naa kopisili yamboma lupe molola; kewa yamboma lupe, umbu yamboma lupe
molola; yambo kamakoma lupe yambo koropama lupe molola; mele kalolimu naa liku
kongono we tenjili kendemande yamboma lupe, we molemele yamboma lupe molola. Kirasi
yu olionga pali olandopa molemo; yu olionga pali konopuna molemo, akumunge olio
yambo lupe lupe manda apurupu naa nimbu naa kanomolo. Olio pali telu sipu
molemolo.***
12
Akumunge, ene Pulu Yemone Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu
yambo konopu aili tepa monjipe, konopu kake tepa peli yamboma nimbe kanolemo
yamboma molemele kene
yambo lupema kondo kolko liku taponjiku,
enenga imbime ambolko ola naa liku,
yamboma kinie kara naa puku andiki teko taka lelko molko,
lo me topili molko, aku siku teko molangi.*
13
Enenga angenu tene ene tepa kenjipe ulu
tepa mumindili konjili ulu te temba kinie ene yundu ungu te naa ningu, siye kolangi.* Ene
Pulu Yemo teko kenjiringi ulu pulu kerime yu Manie pupili. nimbe we siye kolorumu mele
ene aku siku teko kenjing uluma Manie pupili. ningu we siye kolangi.
14
Nakolo aku ulu
pulu peanga nikiru ulu pulumanga pali konopu monjili ulu pulumu paa olandopa pelemo
kene yamboma konopu tondolo munduku monjengi.* Aku tenge kinie aku siku ulu pulu
peanga lupema pali we sumbi siku teko paa kapola kapola molonge.**
15
Kirasinge yamboma kinie konopu teluna pupili kapola kapola molopo konopu pe nili
ulu pulumu Kirasini silimo aku ulu pulumuni Ene aku siku taka lelko konopu wayongo siku
molangi. nimbe omba nokopili. Kangi telumunge kimbu ki melema lupe lupe angilimo
nakolo kangi telumu mindi angilimo aku mele ene yamboma pali telu mele molemele.* Ene
aku siku molkolie Pulu Yemone Ene anju yando konopu teluna pupili kapola kapola
molangi wai. nirimu. Akumunge Pulu Yemo alieli Ange. ningu molangi.
16
Kirasinge unguma enenga konopuna paa tengepea tepa pepili molangi. Aku siku
molkolie ene pilipe konginjilimu pepili enene yamboma ungu mane siku, yamboma ulu keri
peangama pali tenge mele Pilku konjengi. ningu siku; Pulu Yemone enenga nimbe
tenjirimu tenjilimomonga yu kinie Ange. ningindu Pulu Yemonga bokuna molemo
konanama kinie, makuna sukundu konana nilimele konanama kinie, Mini Kake Telimuni
enenga konopuna nimbe silimo pilimele konanama kinie, niengi.*
17
Ungu ningu uluma teko kongono tenge ulu akuma pali tengendo I ulumane Aili
Yesusinge imbi ambolopo ola linjemili. ningu aku uluma teko,* Lapa Pulu Yemo kinie
Ange. ningindu Aili Yesusi yuni enenga nimbe tenjirimumunge Lapa Pulu Yemo kinie
Ange. niengi.
18
Ene amboma, enenga emenali yemanga unguma taka lelko pilku liku molayo. Aku
ulumu Ailimuni kanopa peanga kanolemo ulu pulu te kene aku teayo.
19
Ene yema, enenga amboma konopu monjiku, ene teko mumindili konjiku iri naa toko
molangi.
20
Ambolangoma, ene aminieli lanielini ning unguma pali alieli pilku tenge panjiku teko
molayo. Aku ulumu Ailimuni kanopa peanga kanolemo.*
21
Ambolangomanga lapali, enenga ambolangoma Popenge teko mumindili naa kolko,
nikimulu mele bulu siku siye naa kolangi. ningu taka lelko ungu manema siku popenge teko
iri naa toko ungu manema tondolo munduku naa sieyo.
22
Mele kaloli te naa liku kongono we tenjili kendemande yamboma,* enenga kongono
nokolemele mana yambomane ning unguma pali pilku liku teangi. Nokoli yamboma
kanoko molangi kongono tepo konjimbu kinie kanokolie kapi niengi. ningu kongono naa
teangi. Aili Kirasi nge ungumu liku ai siku pilku liku telemele mele aku siku kongono
nokoli yambomane Teai. ning unguma pilku liku kongono konopu siku teko konjengi.
23
Ene konopu talo tepa pepili enenga kongono nokoli yambomanga kongono naa tenjengi.
Kongono tengema pali tengendo Ailimunge kongono tenjilimelka mele aku siku kongono
nokoli ye kanumanga kongonoma konopu peanga pepili toyo toko tenjengi. Mana
yambomanga kongono mindi tenjikimulu, akumu uluri molo. ningu kongono naa teangi.
24
Ailimuni pe yunge yamboma mele kalombando nosinjilimo mele peangama olio simbe.
ningu pilkulie konopu peanga pepili kongono nokoli yemanga kongono toyo toko
tenjengi . Kirasinge kongono kendemande tenjilimele; yu enenga Ye Nokoli Paa Aili
kanumu.*
25
Teko kenjing yamboma pali teko kenjingmunge mele kalolimu ling. Ailimuni
Yambo imbi molemoma lupe, imbi naa molemoma lupe. nimbe kanopa apurupe mele naa
kalomba. Telemolo mele kanopa apurupelie mele kalomba kene, ningu kongono aku
siku tondolo munduku teangi.
KOLLOSI KOLLOSI
<<
33
>>
KOLLOSI KOLLOSI
<<
44
>>
4
1
Kongono nokoli yamboma, enenga kongono we tenjili kendemande yamboma taka
lelko nokoko teko konjiku, teko mini wale naa mundunjengi. Olio kongono nokoli
yambomanga kepe Nokoli Ye te mulu koleana molemo. ningu pilkulie kongono we tenjili
kendemande yamboma aku siku teko konjengi.
2
Pulu Yemo kinie paa alieli ungu ningu siye naa kolko, Pulu Yemo kinie ungu
ningindu umbu konopu pepili Pulu Yemo kinie ungu ningu ,* Pulu Yemo kinie Ange
ningu molangi.
3
Pulu Yemo kinie ungu ningu molkolie olionga kepe mawa tenjikulie, Olio
yunge temane peangamo andopo topo siemili aulke te akisinjipili. niengi. Aku temanemo
Kirasinge temanemo, akumu ou lopi tepa perimu kanumu. Aku temanemo topo siliomonga
na ka ulkena pelio.*
4
Pulu Yemo kinie nanga mawa tenjikulie Kirasinge temane lopi tepa
perimumu yamboma paa sumbi siku piliengi nimbu para sipu konjembo. niengi. Na aku
sipu kongono teambo. nimbe Pulu Yemone sirimu kene aku tenjengi .
5
Kirasinge yambo talapena naa molko ulsukundu molemele yamboma ene Kirasinge
yambo molemelemane kanoko konjiku aulke andoko, Kirasinge ungumu kanu yamboma
ningu singndu aulkemo mimi siku kanoko, aulke te mona lemba kinie kanokolie ungumu
ene piliengi sumbi siku ningu siengi.
6
Ene ungu ningu singme alieli api mele songo tepili.
Waka kolko Paa piliemiliya. ningu komu tenjing ungu peangama niengi. Yambomane
walsing kinie olione ungu peangama pundu topo niemili. ningu aku siku teangi.
7
Olio paa konopu monjilimolo angenu Tikikasi* omb kinie na molio mele pali ene
temane topa simbe. Yu Ailimunge** kongono paa tenjipe siye naa kolopa, olio kinie pea
tapu topo telemolo yemo.
8
Yu aku sipe tapu topo kongono pea telemolomonga Olio
molemolo mele ene piliengi! Ene konopu tondolo pupe pe nipili molangi. nipili. nimbu
nane yu ene molemelena lipu mundukuru.
9
Ene Kollosi yambomanga ye Onesimasi, olionga
konopu monjilimolo angenumu kongono paa tepa konjipe siye naa kolemo yemo, yu
Tikikasi kinie pea lipu mundukuru. Ya olio molemolona ulu wendo olemoma pali ene ningu
singil.
10
Na pea ka ulkena pelembolo ye Arisitakasini Ene manda molemeleye? nimbe,
nimbe mundukumu. Banapasinge pelepa* Mako ya tapu topo molemolo yemone Ene
manda molemeleye? nimbe, nimbe mundukumula. (Mako kinie ene tenge mele ou nimbu
mundurundu** kanumu. Ene molongena omu liemo Pea molamili oi. niengi.)
11
Ye te,
yunge imbi Yesusi, aku yemo yunge imbi te Jasitasi nilimele, aku yemone Ene manda
molemeleye? nimbe mundukumula. Pulu Yemo ye nomi kingi molopa melema
nokombamonga* nimbu silio kongonomo na liku taponjiku pea telemele yambomanga aku
yema mindi Juda yema**. Kanu yemane kongono tondolo mundupu teambo. ningu paa
liku taponjilimele.
12
Epaparasi, ene Kollosi yambomanga ye te, yuni kepe Ene manda molemeleye?
nimbe, nimbe mundukumu. Yu Kirasi Yesusinge kongono tenjili ye te molopa, Pulu Yemo
kinie ungu nimbndo siye naa kolopa alieli enenga nimbe tondolo mundupe mawa tenjipelie
Ene Kirasinge yambo yuma molko, Sike. ningu tondolo munduku pilku molemele mele
konopu alowa malowa naa teko Pulu Yemo kanopa peanga kanomba ulu Teai. nilimoma
pilku liku tengendo tondolo munduku teko molangi. nilimo.
13
Yuni enenga kepe, LLadosia
taono yambomanga kepe Irapollisi taono yambomanga kepe, Ene lipu taponjembo. nimbe
paa kongono mindili sipe telemo akumu ene paa piliengi! nimbu nikiru.
14
Olionga konopu monjilimolo ye doketa LLukuni Ene manda molemeleye?
nikimula. Ye Dimasini aku sipe nikimula.
15
Olionga angenu LLadosia taonona molemelema kinie ambo Nimba kinie Kirasinge
yambo talape* yunge ulkena maku toko molemele yamboma kinie Ene manda
molemeleye? ninjengi.
16
Ene Kollosi yamboma i pepmo piliengi kambu tonjiku pora sing kinie Kirasinge
yambo talape LLadosia taono molemelema kanoko piliengi! ningu liku mundengi.
LLadosia yamboma pep topo sindumu Olio kanamili yando siengi. niengila.
17
Akipasindu i siku ningu siengi: Nu Ailimunge kongono Tenji. ningu siringimu
Paa pali tepo pora siembo. ningu tondolo munduku tei. niengi.
18
Na Pollo nanu i pepmo topo Ene manda molemeleye? nikiru.
Na ka ulkena we pelio mele komu naa sinjengi.
Pulu Yemone ene we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
KOLLOSI KOLLOSI
<<
44
>>
^^
<<
>>
The New Testament in the No Penge Dialect of the Umbu-Ungu
Language of Papua New Guinea
Nupela Testamen long tokples Umbu-Ungu No Penge long Niugini
copyright 1995 Wycliffe Bible Translators, Inc.
Language: Umbu-Ungu No Penge
Dialect (if applicable): No Penge
Language in English: Umbu-Ungu
Print publisher: The Bible League
Electronic publisher: PNG Bible Translation Association
Translation by:
Wycliffe Bible Translators
This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons
Attribution-Noncommercial-No Derivative Works license. In addition, you have
permission to port the text to different file formats, as long as you don't change any of
the text or punctuation of the Bible.
Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for
use with those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respective
copyright owners.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this
work, provided that:
You include the above copyright information and that you make it clear that the
work came from http://pngscriptures.org/.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or
punctuation of the Scriptures.
Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with
your request. If you want to revise a translation, use a translation in an adaptation, or use
a translation commercially, we will relay your request to the appropriate copyright
owner.
If you have further questions about this web site or the Terms of Use, please contact us.
Tok Orait
Dispela Buk Baibel i kamwantaimtok orait na lo bilong Creative Commons Attribution-
Noncommercial-No Derivative Works license. Em i tok olsem yu ken givim kopi long
narepela manmeri. Yu ken wokim kopi na givim long husat i laikim. Tasol, yu mas tok
klia dispela samting i kamlong http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisimmani na salim
dispela. Yu mas givim nating. Na tu, yu no ken senisim Tok.
Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buk i stap long dispela sait i gat tok orait
long usim wantaim dispela samting tasol. Sapos yu laik narapela tok orait, yu mas askim
husat i papa bilong copyright long dispela ol piksa.
Sapos yu laik stretim samting i no orait long dispela tok orait, stretim tok, salim Buk
Baibel, o tainim Tok bilong God long nupela tok ples, yu ken askimmipela.
Olgeta tok orait na lo long tok ples English i stap long
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/legalcode.
Sapos yu gat askim long dispela, plis askimmipela.
2012-01-20
^^
<<
>>
^^
<<
>>
Go!
The New Testament in the No Penge Dialect of the Umbu-Ungu
Language of Papua New Guinea
Nupela Testamen long tokples Umbu-Ungu No Penge long Niugini
copyright 1995 Wycliffe Bible Translators, Inc.
Language: Umbu-Ungu No Penge
Dialect (if applicable): No Penge
Language in English: Umbu-Ungu
Print publisher: The Bible League
Electronic publisher: PNG Bible Translation Association
Translation by:
Wycliffe Bible Translators
This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons
Attribution-Noncommercial-No Derivative Works license. In addition, you have
permission to port the text to different file formats, as long as you don't change any of
the text or punctuation of the Bible.
Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for
use with those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respective
copyright owners.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this
work, provided that:
You include the above copyright information and that you make it clear that the
work came from http://pngscriptures.org/.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or
punctuation of the Scriptures.
Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with
your request. If you want to revise a translation, use a translation in an adaptation, or use
a translation commercially, we will relay your request to the appropriate copyright
owner.
If you have further questions about this web site or the Terms of Use, please contact us.
Tok Orait
Dispela Buk Baibel i kamwantaimtok orait na lo bilong Creative Commons Attribution-
Noncommercial-No Derivative Works license. Em i tok olsem yu ken givim kopi long
narepela manmeri. Yu ken wokim kopi na givim long husat i laikim. Tasol, yu mas tok
klia dispela samting i kamlong http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisimmani na salim
dispela. Yu mas givim nating. Na tu, yu no ken senisim Tok.
Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buk i stap long dispela sait i gat tok orait
long usim wantaim dispela samting tasol. Sapos yu laik narapela tok orait, yu mas askim
husat i papa bilong copyright long dispela ol piksa.
Sapos yu laik stretim samting i no orait long dispela tok orait, stretim tok, salim Buk
Baibel, o tainim Tok bilong God long nupela tok ples, yu ken askimmipela.
Olgeta tok orait na lo long tok ples English i stap long
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/legalcode.
Sapos yu gat askim long dispela, plis askimmipela.
2012-01-20

HTML generated 4 Jul 2014 fromsource files dated 3 Jul 2014
^^
<<
>>
EPESASI
11
22
33
44
55
66
EPESASI EPESASI
<<
11
>>
EPESASI
Pollone EPESASI Yamboma Pep Topa Sirimu Bokumu
Pollo yuyu kinie yuni pep topa sirimumanga ungu pulu mare inie yakondo gomo
714 molemo.
Pollone i pepmo topa Epesasi yamboma sipe mundurumu ungumu Epesasi inie
1:1, 3:1 molemo. Yu ka ulkena pepa i pepmo torumunje (Epesasi 3:1, 4:1, 6:20). Aku
liemo kolea aili Romo ka ulkena pepalie topa mundurumunje. ningu pilimele.
(Akumunge ungu te Pillipai kumbi lepa gomo 990 kananila.)
Epesasi akumu kolea aili te. Koleamanga pikisamo gomo 648 molemo akuna nom
klona lerimu mele kanani. Kou kongono kambani bisinete aisili akuna teko, sipi ailime
akuna ongo pu pu opu teringi. Olio nokolemo Pulu Ambomo ningu popo toko kapi
niringi kolo toli pulu ambo Dayana Atimasi akumu popo toringi ulke tembele te Epesasi
angilirimu. (Lipe Mundurumu Yema 19:23-28). Pollo akuna pupe ponie yepoko mele
molopa terimu temanemo Lipe Mundurumu Yema 19:1-20:1 molopa, Kirasinge Epesasi
yambomanga tapu yema kinie teringi temanemo 20:17-21:1 molemo. Kirasinge Epesasi
yambo talapemonga ungu te Lipe Ora Sirimu 2:1-7 molemola.
Kirasinge Epesasi yambomanga talapena umbuni te pepili i pepmo naa torumu.
We mele torumu. Pulu Yemone ene tepa konjilimo mele Pollone ene pep topa nimbe
sirimu ungu mare i sipe: Kirasi yu yunge yambo talapemonga ye nomi nokolimu
nirimu. Aku talapena molkolie tenge mele nimbe sirimula. Ou ene pali Pulu Yemone
mongo lipe simbe aulkena puringi. Wendo pung aulke te molo. Ulu peanga te naa teko
molangi Pulu Yemone ene paa we kondo kolopalie aulke te akisinjirimu. Pe kini ene
Juda yamboma kinie Juda yambo naa molemele yamboma kinie enenga pali Kirasi yu
mindi aulkemo. Ulu te lupe tengemone uluri naa temba, aku sipe nirimula. Kirasinge
yamboma ambolangoma mindi naa molko, yambo yuma molonge mele nimbe sipe, ene
ambo yema kinie, anupili lapali ambolangoma kinie, kongono nokoli yamboma kinie
kongono tenjili yamboma kinie, ene teko molonge mele mane sirimula.
Ungu paa tondolo peanga te 1:3-14 molemo. 1:15-23, 3:14-21, 6:10-18
bokumunge alsena anjukundu 43. sios, aku unguma paa kananila.
1
1
tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo* molopolie i pepmo topo sikiru.
Ene Pulu Yemonga yambo kake telime kolea aili Epesasi molko, Yesusi Kirasi Sike
ningu tondolo munduku pilku ambolko molemele yamboma i pepmo topo sikiru.
2
3-4
Pulu Yemone mulu matolo ou naa tepili Kirasini pe olionga nimbe tenjimbe mele
pilipelie olio yambo kake teli yambo mongo simbe ulu te naa peli yamboma molangi.
nimbe mako torumu kene* Pulu Yemo, olionga Aili Yesusi Kirasinge Lapamo, kapi nimbu
imbi ambolopo ola linjemili. Kirasini olionga nimbe tenjirimu, olio kinie tapu topa
molemomonga Pulu Yemone olio sewe anjipe mulu koleana yando olionga konopuma kinie
minime kinie sewe anjipe tondolo pupe kapola pepili. nimbe, mele peangama sipe
mundurumu. Mulu matolo ou naa tepili olio konopu monjipelie
5
olio mako topa
Yesusi olio lipe taponjimbemonga ene nanga ambolangoma tepo limbu. nirimu. Konopu
siembo kene aku teambo. nimbe pilipe aku sipe nimbe panjirimu.
6
Pulu Yemone yunge
Malo pea konopu monjirimumu* olionga nimbe tenjirimumunge olio kinie tapu topa
molemomonga Pulu Yemone olio olandopa we kondo kolopa we lipe taponjilimomonga
Pulu Yemo yunge imbi ambolopo ola linjipu yu kapi niemili.
7
Pulu Yemo we kondo kololi ulumu yu kinie tengepea tepa pelemomone Yesusi
olionga nimbe yunge meme ondo lenjipe kolorumu aku mememone olionga ulu pulu kerime
kamu manie pupili. nimbe akuma siye kolopa, ka sipe ambolorumu aulkena wendo lipe
We kapola molangi. nirimuna* aku sipu molemolo.
8
Pulu Yemone yunge we kondo
kololi ulu peangamone olio aku sipe lipe taponjipe olio pilipe konginjilimu kinie uluma
pilipe apuruli ulu pulumu kinie aisili toyo topa sirimuna aku sipu molemolo .
9
Mulu
matolo ou naa tepili Kirasini olionga nimbe tenjimbemonga Pulu Yemone olio kinie
konopu sipe temba mele nimbe panjirimumu lopi tepa perimu* nakolo pe kini olio nimbe
para sirimu.
10
Ulu lupe lupema ou wendo omb kinie Wendo omb. nimbe panjirimu
ulumu wendo omb walemo pilipelie Wendo opili. nimb. Ulu wendo opili. nimb ou
lopi tepa perimu akumu i sipe: Mulu matolo terimu melema kinie yandopa melema pali aku
melemanga pali ye tenga altopa lipe tere lepa lepili. Kirasi kanu melemanga pali nokoli yemo
molopili. nimb.*
11
Yuyu konopuni pilipe melema kinie uluma pali mako topa Nanga kongono
tenjengi. nimbe ou nimbe panjirimu Pulu Yemone olio Juda yamboma * kanu ye
Kirasimuni olionga nimbe tenjimbe mele pilipelie mulu matolo ou naa tepili Nanga
yamboma molangi. nimbe mako torumu.
12
Olio Juda yamboma ou pulu pulu Pulu
Yemone olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu* sike omb. nimbu nokopo molorumulu yambomane temolo uluma we
yambomane kanokolie Pulu Yemo paa ye aili tondolo olandopa pupe tondolo pa telimu
kanoko yu kapi niengi. nimbe Pulu Yemone aku sipe olio mako topa Nanga yamboma
molangi. nirimu .
13
Ene Juda yambo naa molemele yambo talape lupema kepe i ungu
sikemo pilku liringi kinie Kirasinge yamboma moloringila. Kanu ungumu Kirasini enenga
nimbe tenjirimumuni Pulu Yemone ene lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe,
yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjimu ungumu. Kirasini enenga nimbe tenjirimu
mele Sike. ningu tondolo munduku piliringimunge Olio sike Pulu Yemonga yamboma
molemolo. ningu kanangi. nimbe Simbu. nimbe, nimbe panjirimu Mini Kake Telimu
sirimu liringi.*
14
Mini Kake Teli lirimulu akumunge Pulu Yemone olio pe monge mele
simbu nimbe panjirimu mele peangama yunge yamboma sike simbendo lipe ora silimo.*
Pe sike simbe limul. nimbu pilipulie Pulu Yemone olio yunge yamboma kamu limbe
kinie kurumanga nomi Setenenga ulu keri tene olio altopa manda naa ambolomba.
Kapola molomolo.** nimbu pilimolo. Olionga nimbe aku tenjimbe kinie kanopolie olio yu
kapi niemili. nimbe tenjimbe kene yunge imbimu sike ambolopo ola linjipu yu kapi niemili.
15
Akumunge ene Aili Yesusi Sike ningu tondolo munduku pilku* Pulu Yemonga
yamboma pali konopu monjilimele mele ou pulu pulu pilirindu kinie yandopa kini kepe
16
ene aku telemelemonga Pulu Yemondo alieli Ange nimbu, nane Pulu Yemo kinie ungu
nimbu molopolie enenga mawa tenjilio.
17
Olionga Aili Yesusi Kirasinge Pulu Yemo, yu
tondolo pa telimu pelemo Lapamo, nane alieli yu mawa tepolie Enene yu molemo mele paa
olandopa olandopa piliengi kene pilipe konginjilimu kinie ungumanga ungu pulumu pilipe
nimbe para silimo tondolomo kinie pelemo Minimu ene sipili. nimbu mawa tenjilio.
18-
19
Enenga konopuni yunge ungumanga pulumu paa piliengi! nimbu yu kinie enenga mawa
tenjiliola. Yuni Ene mele peangama simbu. Ene molko konjing. nimbe, nimbe panjirimu
melema nokoko molemele akuma kinie, Nanga yamboma monge mele paa peangama
simbu. nirimuma kinie, Yu sike nimbu tondolo mundupu pilimolo yamboma yuni lipe
taponjilimo tondolo paa olandopa olandopa pelemomo kinie, mona lepili paa piliengi.
nimbu aku sipu yu kinie enenga mawa tenjiliola. Kanu tondolomo olione manda naa manda
manjilimolo tondolomo. Pulu Yemonga tondolo olandopa pelemo akumuni kongono
tondolo mundupe telemo akumuni
20
Kirasi kolorumu kinie Pulu Yemo yunge Lapane yu
topa makinjipe yu imbi ola molopili. nimbe mulu koleana olando lipe Melema pea
nokopo molambili. nimbe yunge ki umbukundu molopili. nimbe lipe monjirimu.*
21
Melema nokongendo tondolo pelemo kuruma kinie, mulu koleana yambo namba molemo
yambo ailime kinie, imbi paa olandopa molopa mele aisili nokolemelema kinie, enge nilime
kinie,* pali, akuma kini molemelema kepe pe mulu ma pora nimb kinie imbi molomba
yamboma kepe, Pulu Yemone yu kanu yambo ailimenga pali ye paa olandopamo lipe
monjirimu.**
22
Pulu Yemone Kirasi yu melemanga pali olandopa molopili. Melema
pali yunge kimbumuni kambilipe molopili. nirimu. Aku nirimumunge Kirasi yunge yambo
talapemonga* yu ye aili olandopamo molemola.
23
Kirasinge yambo talapemo yunge
kangimu, yu kangimunge pengemo.* Yunge yambo talape molemelena yu pupe molopa
tengepea telemo. Yu yunge yambo talape molemelemanga pali yu pupe molopa kapola
tenjilimo, yunge yambo talapemanga pali Kirasi yu liku kapola tenjilimele. Kirasi kinie yunge
yambo talapemo kinie ene lipe tere lepa yambo telumu mele molemele.
EPESASI EPESASI
<<
11
>>
EPESASI EPESASI
<<
22
>>
2
1
Ene Juda yambo naa molemelema , ene teko kenjiringi uluma kinie, ulu pulu
kerime kinie, perimumunge ene ou yambo kololime moloringi.*
2
Kanu walemanga ya ma
koleamanga ulu pulu kerime mindi teko, kuruma nokolemo yemo mindi lombili puku pilku
moloringi. Kini yambo mare Pulu Yemonga ungumu liku su siku naa pilimele yamboma
kanu kurumanga ye nomimuni tondolo mundupe nokopa enenga konopuna molemo.
3
Kanu
yamboma kini molemele mele ou olio yamboma pali teluna molopo, ou konopu keri
pelimene waka koloringi ulu pulu kerime mindi pilipu tepo, kanu konopumane kinie
kangimene kinie konopu monjiku teamili. niringi mele* mindi pilipu lombili pupu tepo
molorumulu. Ou we yamboma kinie aku sipu molorumulu mele we molemelkanje Pulu
Yemone we yamboma Mindili nongo pundu tangi. nimb mele oliondo pea papu nilke.
4-5
Sike olio tepo kenjirimulumunge yambo kololime molorumulu nakolo Pulu Yemone
olio Kirasi kinie pea altoko konde molangi nirimu. Tepo kenjirimulumunge Pulu Yemone
pundu tai. nilke nakolo paa we kondo kololi ulumu pelemo Pulu Yemone olio paa
konopu monjipelie* olio Kirasi kinie pea altoko konde molangi. nirimu.** Pulu Yemonga
we kondo kololi ulumuni mindi olio lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu
kinie pea konde molomolo aulkena lipe monjirimu.***
6
Yesusi Kirasini olionga nimbe
tenjirimumuni olio yunge yamboma molemolomonga Pulu Yemone Kirasi topa makinjirimu
kinie olio kinie pea topa makinjipelie Pulu Yemo nokolemo mulu koleana yu molopa
melema nokolemo polona Kirasi kinie pea molangi. nimbe lipe monjirimu.
7
Pe pe kepe
yambo molongema na Pulu Yemo yamboma na kinie paa olandopa olandopa we
kondo kololi ulumu pelemo mele piliengi lipu ora siembo. nimbe Pulu Yemone olio aku
sipe Kirasi Yesusini olionga nimbe tenjirimumunge kondo kolopa tepa konjirimu.
8
Kirasi
enenga nimbe tenjirimu mele Sike ningu tondolo munduku piliringimunge* Pulu
Yemonga we kondo kololimuni ene lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu
kinie pea molko konjing aulkena lipe monjirimu. Aku ulumu ene eneno naa teringi, Pulu
Yemone ene we sirimu.
9
Aku ulumu enene kongono teringimunge mele kalolimu naa liringi.
Akumunge i ulumu limo yambo tene Nanga kongono tendumunge i ulumu likiru.
nimbe yunge imbi yuyu manda ambolopa ola naa limbe.*
10
Olio molemolo mele Pulu
Yemone tenjirimuna molemolo kanumu. Olio oliolio ulu te terimulumunge molo. Kirasi
Yesusini olionga nimbe tenjirimumuni Pulu Yemone olio yambo kondema tepa mimi terimu.
Olio ulu peangama Pulu Yemone koronga ou teangi. nimbe, nimbe panjirimu mele
teangi nimbe olio aku siku yambo kondema molangi. nirimu.*
11
Akumunge, Epesasi yamboma ene altoko ulu te konopuni piliengi! Ene Juda
yambomane naa meringi. Juda yamboma naa moloringimunge ene imbi lelko kangi kopisili
yamboma nilimele yambomane enendo kangi naa kopisili yamboma niringi.* (Aku ulumu
yemane ene eneno kangikundu teringi ulumu mindi.) Akumu kini altoko piliengi!
12
Ou aku
siku moloringi walemanga ene Kirasi kinie pea teluna naa molko yu mele mele moloringi
mele kini altoko piliei. Aku walemanga ene Isirele yambo talapena sukundu onge aulke te
naa lerimu, Pulu Yemone yunge yamboma kinie tembo. nimbe, nimbe panjipe mi lerimu
ungu akumu* ene kinie naa perimula. Enenga ulu peanga te pe wendo omb. ningu
konopu siku nokoko molonge ulu pulu te naa pepa, ya ma koleana Pulu Yemonga imbi
pilku yu kinie tapu toko molonge aulke te naa perimu mele kini piliei.
13
Nakolo kini ene
ou walse Pulu Yemo kinie sulu teko moloringi yamboma Kirasi yunge meme ondo
lenjirimumuni Kirasi Yesusi yuni ene kinie tapu topa molopa ene Pulu Yemo kinie nondoko
molangi. nimbe lipe tere lenjirimu, yu kinie teluna molemele.*
14
Kapola kapola molomolo ulu pulumu Kirasi yu kinie pelemo yemo yuni Juda
yamboma kinie ene we yambo lupema kinie opa tou molorumulu ulu pulumu topa manie
mundupe, anju yando konopu keri panjirimulu palamo akunjipelie yambo talape talo tere
lelko talape telumu molangi. nirimu.
15
Pulu Yemone Mosisi ungu mane sirimuma*
kinie, aku ungu mane sipelie Teai. nirimu unguma kinie, ungu manemanga sukundu
perimu unguma kinie, pali yunge kangimuni terimu ulumuni kamu manie pupili altopa uluri
naa tepili. nirimumunge kanu palamo akunjirimu. Yuni molangi nimbe pilipe aku terimu
mele i sipe: Ene yambo talape talo nanga yambo talape telumu molangi. nimbe lipe tere
lenjirimula. Aku siku molkolie ene konopu teluna pupili kapola kapola molangi. nimbelie
aku sipe terimula.**
16
Yu unju perana kolorumumuni kanu yambo talape talo ou opa tou
moloringime kamu kangi telumu molko, Pulu Yemonga yamboma molangi. nimbe lipe
tere lenjirimu. Yu unju perana kolorumumuni ou opa tou moloringi ulumu topa manie
mundurumu.
17
Ene Juda yambo naa molko Pulu Yemo kinie sulu teko moloringi
yamboma kinie, Juda yambo Pulu Yemo kinie nondoko moloringi yamboma kinie
Kirasi omba ene pali temane peanga te topa sipelie nimbendo: Ene konopu teluna pupili
kapola kapola molonge aulkemo akisinjindu. nirimu.
18
Yuni yambomanga nimbe
tenjirimumuni olio Juda yamboma kinie we yambo lupema kinie pali Mini telumuni lipe
taponjipe aulke akisinjilimomonga Lapa molemona nondopo manda pulimolo.
19
Aku tenjirimuna aku sipu molemolo akumunge kini ene yambo mare ma naa
lepa yambo omba angilili yamboma mele naa molemele. Ene Pulu Yemonga Juda
yamboma kinie talape telumu molko, Pulu Yemonga yambo talape sikemo molko,
20
Pulu
Yemo molemo ulkemo mele molemele. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku
yamboma ningu siringi yema kinie,* Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu yema kinie,** kanu yema kanu ulkemonga pongama; Kirasi Yesusi yu kanu
ulkemonga simumu.
21
Ulke simumuni pele kokeyama ingi sipe ambolemo kinie ulkemo
tondolo pupe angilimo, aku ulke simumu Kirasi yu. Pulu Yemone ulkemo pele kokeya tepa
molemo, aku ulkemo kamu takomba kinie Ailimu yunge ulke kake telimu angilimbe.
22
Ene
Kirasini tenjirimumunge yu kinie tapu toko molemele yamboma kepe Pulu Yemone
lipe tere lenjipe Pulu Yemo yunge ulkemo takolemo, aku ulkena Pulu Yemonga Minimu
molemo, akumu Pulu Yemo molemo.
EPESASI EPESASI
<<
22
>>
EPESASI EPESASI
<<
33
>>
3
1
Kirasini yambo lupema kinie Juda yamboma kinie pea Pulu Yemonga yamboma
molangi. nimbe aku sipe yambo talape talo lipe tere lerimu * akumunge na Pollo Pulu
Yemo kinie ungu nimbu enenga mawa tenjilio . Ene we yambo lupema lipu
taponjiliomonga na ka ulkena peli yemo molopolie, enenga mawa tenjilio .**
2
Ungu te ou pilkirumu niembo: *
Pulu Yemone na kinie ene kinie terimu mele piliringi. konopu lekero. Akumu i sipe:
Pulu Yemone ene we kondo kolorumumunge lipe taponjimbe mele Kamu piliengi! nimbe
na mako torumu.
3
Akumu Pulu Yemone ulu temba mele ou lopi terimu akumu na nimbe
para sirimu,* akumu ou wallo kolte pep topo nimbu sindu kanumu.**
4
I pep tokoromo
kanokolie piling kinie Pulu Yemone temba mele lopi tepa perimumu Kirasini terimumunge
mona lerimu pilio mele piling.
5
Ulu temba lopi tepa perimu kanumu* ou moloringi
yamboma kepe yandopa yandopa moloringi yamboma kepe nimbe para naa sirimu.
Yambo mare mindi wallo kolte nimbe para sirimu. Kini mindi Yesusini Nanga
kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema kinie, Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilku yamboma ningu silimele yamboma kinie,** yunge yambo kake teli aku
yamboma mindi Pulu Yemonga Minimuni nimbe para silimo.
6
Kanu ulu ou lopi terimu
kini para lemomo i sipe: Kirasi Yesusini yambomanga nimbe tenjirimumuni temane
peangamo pelemo akumuni we yambo lupema* kinie olio Juda yamboma kinie lipe tere
lenjipe kangi telumu molangi. nimbe, Pulu Yemone yamboma kinie tembo nimbe
panjirimu mele Juda yamboma kinie we yamboma kinie pali telemola.
7
Pulu Yemone we kondo kolopa yuni yuyu na temane peangamo andopo topo
siembo. nimbe mako topa, aku kongonomo teambo, nimbe tondolomo na sirimu.*
8
Pulu Yemonga yambo molemelemanga pali na paa maniendopa molio,* nakolo Pulu
Yemone na we kondo kolopalie kongono i sipe mele sirimu: Juda yambo naa molemele
yamboma temane peangamo toko siliku andoi. nirimu.** Aku temane peangamo Kirasinge
mele peanga, olione manda naa apurupu pilipu kambu manda naa tolemolo melema.***
9
Mulu matolo ou naa tepili yuyu molopalie Pulu Yemone Tembo. nimbe panjirimu
ulumu kamu temba mele yamboma pali piliengi! ningu temane peangamo toko siliku
andoi. nirimu. Mulu ma melema pali terimu Pulu Yemone Pe tembo. nimbe panjirimu
mele koronga ou yuyu pilipe yu kinie lopi tepa perimu mele pe yambo te naa pilirimu
kanumu kini nando Yamboma piliengi ningu sinjipui. nirimu.
10
Aku ungumu Kirasinge yambo talapemo* piling kinie melema nokongendo tondolo
pelemo kuru muluna molemelema kinie, mulu koleana yambo namba molemo yambo ailime
kinie, aku yambo tondolo aisili pelemomane** Pulu Yemonga pilipe konginjili lupe lupe
pelemoma piling kene. nimbe nando aku temane peangamo ningu siliku andoi.
nirimu .
11
Pulu Yemone aku sipe terimumu mulu ma ou naa tepili paa koronga ou
Tembo. nimbe panjirimu mele olionga Aili Kirasi Yesusini terimumunge kamu wendo
opili. nimbe Pulu Yemone aku sipe terimu.
12
Kirasi yu olionga nimbe tenjirimumu
Sike. nimbu tondolo mundupu pilipu* yu kinie tapu topo molopolie, olio Pulu Yemo kinie
pupu ungu nimulundu pipili naa kolopo sumbi sipu manda pulimolo. Kirasi yu olio Pulu
Yemo molemona pulimolo aulkemo,** akumunge yu molemona pumul telemolo kinie
meltene olio pipi naa simbe.
13
Akumunge nane ene mawa tepolie nimbundu: Na ene lipu
taponjimbundu mindili nombo molio mele konopu aisili naa liku mundukulie Sike ningu
tondolo munduku pilku molemele mele pange naa tepili. Na mindili nolio ulumuni Pulu
Yemo kinie pea tapu toko molemele mele lipe taponjilimomonga konopu siku molangi .*
14
Ou nimb tendu akumu kini ya kamu nikiru. * Pulu Yemone Juda yambo
talapemo kepe we yambo lupema kepe olio pali Tembo. nimbe panjirimu mele kini
telemo ulumu pilipulie akumunge na Olionga Lapamo kinie ungu nimbu enenga mawa
tenjembo. nimbu yunge kumbikerena koporongo langolio.
15
Pulu Yemonga yambo
talape akumu mulu koleana sukundu molemelema kinie, ya ma koleana molemoloma kinie,
pali Yambo talape telumu. nimbe yuni enenga imbi simbe. Mulu koleana yamboma kinie,
ma koleana yamboma kinie, anju yando lapa nilimele kanumu Pulu Yemo melemanga pali
lapa molemomonga pilku imbi Lapa ningu pilkulie akula nilimele.*
16
Nane Lapamo
kinie ungu niembo. nimbu yu molemona koporongo langopolie yu kinie ungu nimbu
mawa tepolie nimbundu: Yunge mele paa peanga nosilimomanga Enenga konopuma enge
nipili. nimbe yunge tondolomo ene sipili. nimbu mawa tekero. Aku tondolomo yunge
Minimu ene kinie molopalie ene tondolo silimo kanumu.
17
Ene Kirasi sike. ningu
tondolo munduku pilingmunge Kirasi yu enenga konopumanga yunge ulkemo.* nimbe
kamu kamu molopili. nimbu aku sipula enenga mawa tenjilio. Unju te tondolo mundupe
angilimbendo yunge pulkenomo mana manie pulimo mele** ene aku siku konopu monjili
ulu pulumunge sukundu molko tondolo pupili molangi. nimbu mawa tenjiliola.
18
Aku
siku molkolie Kirasini olio pali konopu monjilimo mele paa manda manjiku pilku konjing
tondolomo Pulu Yemonga yamboma pali kinie ene kinie pea pepili. Kirasini olio pali
konopu monjilimo akumu paa sulu tepa pupe paa pera topa paa olando sipe pupe paa
maniendo sipe pulimo mele piling tondolomo ene kinie pepili.
19
Pulu Yemo yunge ulu
pulu peanga nosipe silimoma enenga konopumanga aku uluma pali tengepea tepa pepili.
nimbu kanu Kirasini konopu monjilimo ulu pulumu enene piliengi! nimbu enenga mawa
tenjiliola. Aku Kirasini konopu monjilimo ulumu we konopuni mindi manda apurupu
pilimolo aulke te naa lemo.
20-21
Akumunge Pulu Yemonga imbimu paa olandopa molopa mindi pupili. niemili.
Pulu Yemo yunge tondolomone olionga konopumanga kongono telemomonga olione mawa
temolo uluma kinie Teambo. molo Aku sipu molambo. molo aku sipu ulu lupe lupe
konopuni pilimolo mele uluma pali yuni yunge tondolomone paa olandopa manda temba
yemo molemo, akumunge Kirasinge yambo talapena sukundu molopo Kirasi Yesusi
pea olio tapu topo molemolo yambomane kanu kongono telemo Pulu Yemonga imbimu
pe pe kepe paa kamu kamu paa olandopa molopa pupili. nimbu yu kapi nimbu imbi
ambolopo ola linjemili. Aku sipe tepili.
EPESASI EPESASI
<<
33
>>
EPESASI EPESASI
<<
44
>>
4
1
Akumunge,* na Ailimunge kongono terindumunge ka ulkena pepo molio yemo,**
nane tondolo mundupu ene ungu mane sipulie nimbundu: Pulu Yemone enendo Ene nanga
yamboma molko nanga kongonomo tenjengi wangi. nimbe mako torumuna ongo yunge
yamboma moloringi mele molemele kene yuni kanopa peanga kanolemo uluma teko
molayo.
2
Alieli Nanga imbi ola naa molopili. ningu molko, yamboma kinie kara naa puku
andiki teko taka lelko molko, yambomane ene yando teko kenjing kinie anju enene konopu
monjiku pundu naa toko we siye kolko konopu aisili liku naa mundeyo.*
3
Olio Kirasinge
yambo talape telumu molemolo yamboma konopu teluna pupili taka lepo molamili. ningu
Konopu teluna pupili. nilimo Minimuni ene Ambolopili. ningu molayo.
4
Pulu Yemone oliondo Yunge yamboma molangi wai. nirimumunge kolea
peangana pupu molomolo . nimbu konopu sipu nokopo molemolo ulu telumu mindi, aku
sipela olio yambo kangi telumu mele molemolo;* Mini Kake Teli olionga konopumanga
molemomo telumula;
5
olionga Ailimu telumula; tondolo mundupe pilili ulumu telumula; no
lili ulu pulumu telumula;
6
olionga pali Lapa Pulu Yemo telumula. Yu olio Kirasinge
yambomanga pali olandopa molemo; yu olio molemolomanga pali suku singine molemo; yu
olionga pali konopumanga molemo.
7
Pulu Yemo we kondo kololimunge Kirasini olio tepo molomolo tondoloma moke
tepa olio telu telu nimbe aili tepa we sirimu.*
8
Pulu Yemonga bokuna aku sipe nilimo
kanumu. Yuni nimbendo:
Yu paa muluna olandopa pumbe pupelie
yunge opa touma topa mundupe
yambo aisili ka sipe memba pupelie
ya mana yunge yamboma melema we sirimu.
nirimu.*
9
Yu olandopa purumu nirimu akumu olando purumumunge lipe ora sirimuye?
Molo. Ou yu paa mana maniendo purumumunge lipe ora sirimu.*
10
Ye muluna paa
olandopa purumu ye kanumu ou mana maniendo purumu yemo. Mulu ma koleamanga pali
molambo. nimbe aku terimu.
11
Kanu yemone mindi mana yamboma tondoloma moke tepa we sirimu. Yambo
mare Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundumbendo ene aku kongonomo tenge
tondolomo sipe, mare mako topa yuni ungu umbu tonjimbema pilku yamboma ningu sing
tondolomo sipe,* mare mako topa temane peangamo toko siliku andonge tondolomo sipe,
mare Kirasinge yambo talapemanga tapu yema molko Pulu Yemone kanopa peanga
kanomba mele mane singme mako topa aku tenge tondolomo sirimu.**
12
Kirasini
Nanga yambo talapemo nanga kangimu enge nimbe molopa konjipili kene Pulu Yemonga
yamboma pali Kirasinge kendemande kongonomo teko molangi. nimbe aku sipe
tondoloma yunge yamboma moke tepa we sirimu.
13
Olio yunge yamboma Sike
nimbu tondolo mundupu pilimolomonga* konopu teluna pupili molopo, Pulu Yemonga
Malone** konopuni pilipe molemo mele olio pali telu sipu pilipu konjipu, umbu konopu
enge nimbe pepili mololipu pupu, kamu Kirasi molemo mele olio umbu konopu pepili
molamili. nimbe aku terimu.
14
Aku sipu tepo molomolo kinie ambolango kangama konopu naa pepili molemele
mele naa molomolo. Nomuna poporome topa sipi mare we topa memba andolemo mele ye
mare kondi toko kolo tolemele yema ongo ene I siku teangi. I siku teangi. ningu mane
silimele kinie we pilku konopuma alowa malowa teko lombili pulimele mele olio aku sipu
naa temolo.
15
Kolo toli yemane ning mele komu tenjipu naa pilipulie Kirasinge kangimu
molemolo yambomane Olio nokopa olionga penge* molemo ye Kirasimu molemo mele
molamili. nimbu anju yando konopu monjipu ungu sikema mindi nimbu molamili.
16
Yu
kimbu ki kangi melemanga pali nokolemo pengemo. Yuni ombele pulkeno melema pali
enge nipili. nimbe tondolo mundunjilimo. Akumunge kangimunge melema pali anju yando
konopu monjipe lipe taponjilimo kinie kangimu olandopa olandopa tondolo pupe enge aili
tepa pelemo.*
17
Akumunge, Ailimuni Ene nokopili. nimbe na namba sirimumunge nane ene tondolo
mundupu ungu te i sipu nimbu sikiru: Kirasinge yambo talapena ulsukundu molemele
yambomane teko molemele mele paa naa teangi. Kanu yamboma Pulu Yemonga unguma
naa pilimolo. nilimelemonga enenga konopuma mimi sipe naa pepa kekelepa mele
tolemo.
18
Kanu yamboma ene uluma pali naa pilku enenga konopuma pipi silimelemonga
Pulu Yemo molopa telemo mele naa pilku, enenga pilipe konginjilime sumbulu tolemo
akumunge ene Pulu Yemonga konde molopa konjilimunge ulsukundu molemele.
19
Ulu
telemelema pilku apuruku pipili kolonge ulu pulumu manie purumu ene kinie naa
pelemomonga ene ulu kerimenga sukundu walu sumbi siku puku, yamboma kanokolie pipili
kolemele ulu kalaro mololime konopu kimbu siku teko molemele.*
20-21
Kanu yamboma
sike aku telemele nakolo Kirasinge ungumu mane sipu Teangi. nirimulu* mele ene
Epesasi yamboma piliringi unguma lupe, kanu yambomane telemele mele lupe . aku
konopu lekero. Ene Kirasinge ungumu pilku liku yu kinie tapu toko moloringi kinie Yesusi
molemo mele kinie yu kinie ungu sikemo pelemo mele kinie mane sirimulu piliringi. konopu
lekero. Ulsu molemele yamboma telemele mele mane naa sirimulu.
22
* Ene tenge mele
ningu mane sirimulu mele i sipe: Ene ou moloringi kinie enenga ou we konopumane** ulu
pulu kerime waka kolko teko kenjiku moloringi kanu konopuma munduku keleangi. Aku
teringi ulumane ya ma koleana molko kenjilimelka; kolkolie kolea kerinela puku mindili
nongo molko kenjiku mindi pulimelkamo.
23
Kanu ou we konopuma munduku kelko ene
konopu kondema pepili molangi.
24
Pulu Yemo konopu pelemo mele olio konopu konde
aku sipe pepili. ningulie Pulu Yemone ulu pulu peanga sumbi nilime tepa paa kake tepili
molemo mele aku siku molangi. nimbu ungu mane aku sipu sirimulu.
25
Akumunge ou we konopuma munduku kelko konopu kondema liku panjikulie
ene ungu kolo toli ulu pulumu munduku kelko,* kangi telumunge kimbu ki melema angilimo
mele aku sipu olio Kirasinge yamboma pali konopu telumu pepili molemolo kene olionga
pulu lemo yambomando ungu sikema mindi ningu molangi.
26
Ene mumindili temba kinie Ulu pulu keri te naa teamili. ningu, pilku konjiku
molangi. Ene mumindili kolko molangi ena pumu liemo
27
ene depelemone* olio kamu
kondi topili. ningu aku tenge. Akumu kapola naa temba.
28
Melema wa limele yamboma aku ulumu munduku kelko kini wa naa liku, kou mone
kongono teangi. Enenga kimene melema wa naa likulie ningmuni, Yambo mare mele molo
tombama lipu taponjipu melema siemili. ningulie kanu wa noli yambomane enenga kimene
kongono peangama teangi.*
29
Enenga keremanga Ungu keri te wendo naa opili. niengi. Kirasinge yambo konopu
pange tembama kinie molko kenjingma kinie ene tondolo mundunjimbe unguma mindi
niengi. Ungu mare kanu yamboma piling kinie ene lipe taponjimbe unguma mindi niengi.
30
Mini Kake Telimuni ene yamboma ulu pulu kerimene kondi tolemo koleamonga pe kamu
wendo puku, ulu pulu keri te naa pelemo, kapola molonge koleana wangi kene* ene isili ou
nokopa molopili. nimbe Pulu Yemone Mini sirimu** aku Minimuni kanopa keri kanopa
konopu wayongo naa simbe uluma naa teangi.
31
Yambo lupema kinie konopu keri panjiku teko kenjiku, iri toko mumindili kolko, opa
teko ungu bulkundu ninjiku, aku ulu telemelemanga ulu puluma toko manie mundengi.*
32
Enene eneno anju yando kondo kolko teko konjiku, Kirasini enenga nimbe
tenjirimumunge Pulu Yemone enenga ulu pulu kerime Manie pupili. nimbe we siye
kolorumu mele aku siku yambomane ene teko kenjing uluma Manie pupili. ningu we siye
kolangi.*
EPESASI EPESASI
<<
44
>>
EPESASI EPESASI
<<
55
>>
5
1
Akumunge, ene Pulu Yemone paa konopu monjilimo ambolangoma molkolie*
Pulu Yemo yu yuyu tepa molemo mele manda lelko teko molko,
2
ene eneno anju yando
konopu monjiku mindi molangi. Kirasini olio konopu monjipelie olionga nimbe kolo
wangopa kolonjirimu aku siku yamboma konopu monjiku molangi. Ou kongi kinie
melema kalko Pulu Yemo popo toko siringi kinie munemo pilipe peanga pilipe lirimu mele
Kirasini olio konopu monjipe Pulu Yemo popo topa yunge kangi toringimu sirimu akumu
aku sipe pilipe lirimu.
3
Ene Pulu Yemonga ambolangoma molemele kene wa ulu kerinele naa teko,
yambo tenga kangine ulu kalaro mololi uluma naa teko,* mele nosilimele melema Kapola
naa tekemo. ningu yambo marenga melema yama mengo Na lipu nosemboa! ningu naa
teangi. Aku ulumanga temane te kepe paa naa tangi. Pulu Yemonga yambo kake telime aku
uluma tenge molo temane tonge kinie kapola naa temba kene aku siku paa naa teangi.
4
Yamboma pilkulie pipili kolonge ungu kerime kepe naa ningu, marake teko Yamboma tae
teangi. ningu temane kerime toko aku lawa teko unguma naa niengi. Aku sipe ungu kerime
olio Kirasinge yamboma nimul kinie kapola naa temba. Aku unguma naa ningu, Pulu
Yemone ene tepa konjilimomonga yu ange ningu molangi. Aku tenge kinie peanga.
5
Ene
paa i siku mimi siku piliengi: Wa ulu kerinele teko, yambo tenga kangine ulu kalaro mololi
uluma teko, mele nosilimele melema Kapola naa tekemo. ningu yambo marenga melema
yama mengo Na lipu nosemboa! nilimele yamboma Pulu Yemo kinie Kirasitolo ye nomi
kingi molkolo nokolembele koleana* puku mele peangama ling aulke te paa naa lemo.**
Melema yama melemele yambomane we melemando Olionga pulu yemo. ningu popo
toko kapi nilimele yamboma molemele.*** Akumu paa sike nikiru.
6
Yambo tene olio teko kenjikimili. nimbe ungu pulu te naa peli we unguma kolo
topa kondi tomba. ningu paa kanoko konjiku molai. Aku siku telemele yamboma Pulu
Yemone Nanga ungumu liku su siku naa teko molemele. nimbe ene kinie mumindili
kolopa mongo lipe simbe kene ene kanoko konjiku molai.
7
Pulu Yemone kanu yamboma
mongo lipe simbe kene ene kinie tapu toko naa la molangi.
8
* Ou ene sumbulu toline moloringi nakolo kini Ailimunge yamboma molemelemonga
pa teline molemele kanumu.** Akumunge pa telimunge ambolangoma telemele mele***
teko molangi.
9
(Pa telimunge ulu pulu akuma ulu peangama kinie ulu sumbi nilime kinie
ungu sikema kinie kanumu.)
10
Ailimuni kanopa konopu silimo uluma pilipu konjipu
teamili. ningu molangila.
11
Sumbulu tolimunge ulu puluma paa naa teai! Sumbulu tolimunge
ulu puluma ene lipe taponjimbe tondolo te naa pelemo kanumu. Sumbulu tolimunge ulu
puluma naa teko, yambomando Sumbulu tolimunge ulu puluma keri. ningu, ningu sing
kinie papu.
12
Pulu Yemonga ungumu liku su siku naa telemele yambomane lopi teko
konopu siku telemele mele nimbu simulundu kepe pipili kolemelka.
13
Nakolo pa telimuni mele tepa mona lenjilimoma pali ulumanga puluma pra lemo.
14
Pa telimuni melte tepa mona lenjilimo kinie kanu melema kepe pa telemo akumunge
melemanga puluma pra lemo. Akumu pilku konana tenga ungu te toringi kanumu. Akumu i
sipe:
Yambo uru pelimu, nu ola moloyo.
Lomboroko ola moloyo.
Aku teni kinie
Kirasini nu molonine pa tenjimbe..*
nilimo.
15
Akumunge ene teko molonge mele kanoko konjiku molai! Ene yambo pilipe
konginjili naa peli yamboma mele naa andangi. Pilipe konginjili peli yamboma andoko
molangi.
16
Kini molkomele walema yambomane teko kenjilimele kenjing walema
akumunge ene pilipe konginjili peli yamboma andoko molkolie, ulu peangama tenge enama
wendo wendo omb kinie Popenge tepo naa temolo kinie ulu marene omba pipi simbe
kene popenge tepo teamili. ningu kanu ulu peangama sumbi siku teangi.
17
Akumunge, ulu
lawa teli uluma naa teangi. Ailimuni Ene teai. nilimo mele pilku konjikulie aku siku teangi.*
18
No aisili nongo kekelepa naa tangi. Aku tenge kinie ene eneno tepa kenjimbe uluma
tenge kene aku naa teai. Aku tenge kinie keri. Pulu Yemonga Minimu enenga konopuna
molopa kapola tepili. niengi. Aku siku ning kinie peanga.
19
Minimu enenga konopuna
molopa tepili ene eneno anju yando Pulu Yemonga yamboma kinie ungu niemili.
ningulie Pulu Yemonga bokuna molemo konanama kinie, ene maku toko konana nilimele
konanama kinie, Minimuni enenga konopuna nimb piling konanama kinie, ningu; Ailimu
kapi niemili. ningu kerena kepe konopuni kepe konana ningu;*
20
olionga Aili Yesusi Kirasi
enenga nimbe tenjirimumunge imbi lelko* alieli Lapa Pulu Yemondo melemanga pali
Ange niengi.
21
Kirasi yu olionga Ye Nomi Ailimu. ningu yunge ungumu liku ai siku molkolie anju
yando Pulu Yemonga yambomanga unguma kepe taka lelko pilku liku molangi.*
22
Ene ambomane Ailimunge ungumu taka lelko pilku liku molemele mele enenga
yemanga unguma taka lelko pilku liku molangi.
23
Kirasi yu yunge yambo talapemonga Lipe
Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Yemo molopa,* kanu yambo talapemo
yunge kangimu yu kangimunge pengemo molopa yunge kangimu nokolemo,** aku sipe
yema ene ambomanga pengema akumunge ambomane aku siku teangi.
24
Kirasinge yambo
talapemone Kirasi nanga Ailimuni na nokolemo. nimbe yunge ungumu taka lepa pilipe lipe
molemo mele ambomane aku siku enenga yema Olio nokangi. ningu enenga unguma pali
alieli pilku liku molangi.
25
Ene yema, Kirasini yunge yambo talapemo paa konopu monjipelie yunge kolo
wangopa kolonjirimu aku siku mele enenga amboma konopu monjengi.
26
Yunge yambo
talapemo Pulu Yemonga talape yunge manjipe kene kake telimu molopili. nimbe Kirasini
yunge kolo wangopa kolonjipe, yunge ungumuni kanu yambo talapemo kulumiye torumu.
27
Yunge yambo talapemo yunge kangimu nimbe kalaro te naa molopa ereli te naa tepa,
aku sipe telu kepe naa tepa, kangi paa kake telimu angilipe Pulu Yemone kanopa keri
kanomba melte naa angilipili nane nanu nanga ambo paa peangamo* na nanu liembo.
nimbe aku sipe terimu.
28
Aku siku yemane enenga kangime konopu monjikulie nokolemele mele enenga
amboma konopu monjing kinie papu. Ye tene yunge ambomo konopu monjilimo akumu
yu yuyu konopu monjilimo.
29
Yambo tene yunge kangimu kanopa keri kanopa naa nokopa
konjilimoye? Kirasini yunge yambo talapemo nokopa konjilimo mele aku sipe yambo tene
yunge kangimu nokolemo kanumu.
30
Olio Kirasinge kimbu ki mongo melema molemolona*
olio yunge yambo talapemo aku sipe nokopa konjilimo .
31
Ye tene yunge ambomo
konopu monjilimo akumu yunge kangimu konopu monjilimo. nikiru * akumunge pulumu
Pulu Yemonga bokuna i sipe ungu te molemo:
Pulu Yemone ambomo kinie yemo kinie
aku sipe terimumunge
ye tene anumu lapatolo mundupe kelepa
yunge ambomo kinie pekolo
elte kangi telumu mele molongele..**
32
Aku ungumunge ungu pulu tondolo te lopi mele telemo. Nane
pilkiru, Kirasi kinie yunge yambo talapemo* kinie akutolondo nirimu. konopu lekero.
33
Nakolo aku ungumunge sumbi sipe ungu pulu te enenga pelemola. Ene yema yu mele
mele konopu monjilimele mele enenga amboma aku siku konopu monjengi. Ambomane
enenga yema ning unguma liku ai siku ene teko konjiku molangi.
EPESASI EPESASI
<<
55
>>
EPESASI EPESASI
<<
66
>>
6
1
Ambolangoma, Pulu Yemone Anupili lapalini ene nokangi. nilimo kene aminieli
lanielinge unguma pilku tenge panjiku teangi. Aku tenge kinie papu.
2
Pulu Yemone ou ungu
mane sirimu bokuna molemo mele i sipe:
Aminieli lanieli kinie teko konjiku
enenga unguma pilku liku teangi..*
nilimo kanumu. Nakolo ungu mane lupema we sirimu mele imu aku sipe we naa sirimu. I
ungu manemo sipelie Aku tenge kinie nane tembo. nimbe, nimbe panjirimu mele i sipe:
3
Ene Ma koleana molopo konjipu,
ponie aisili konde molamili. ningu aku teangi..*
nimbe aku sipe olandopa nimbe panjirimu.
4
Ambolangomanga lapali, enenga ambolangoma teko mumindili naa konjengi. Ene
Ailimunge unguma mane siku nokoko konjengi.
5
Kongono we tenjili kendemande yamboma,* ene enenga kongono nokolemele mana
yemane ning ungumu liku ai siku pipili kolko teangi. Ene konopu talo tepa pepili enenga
kongono nokoli yemanga kongono naa tenjengi. Enene Kirasinge ungumu pilku liku telemele
mele aku siku kongono nokoli yemanga unguma pilku liku teangi.
6
Enenga kongono nokoli
yemane Teai. nilimele mele kanoko molangi Tenge panjipu temolo kinie kapi ning.
ningu aku siku mindi ningu pilkulie unguma tenge panjiku naa teangi. Enene Kirasinge
kendemande yamboma molopo yunge kongono tenjilimolo. ningu pilku aku siku mele
enenga kongono nokoli yemanga kongonoma tenjingindu Pulu Yemonga kongonoma
konopuni pilkulie kongonoma tondolo munduku tenjengi.
7
Yambomanga kongono mindi
tenjikimulu kene uluri molo. ningu kongono nokoli yemanga kongonoma naa tenjengi.
Kongono nokoli yemanga kongono kanumu Ailimunge kongono tenjilimelka mele aku siku
kongono nokoli ye kanumanga kongonoma konopu peanga pepili toyo toko tenjengi.
8
Ailimuni kongono tenjilimele yamboma kepe, we molemele yamboma kepe pali teko
konjing mele kanopalie mele kalomba. ningu pilkulie enenga kongono nokoli yemanga
kongonoma aku siku tondolo munduku tenjengi.
9
Kongono nokoli yema, enene aku siku kongono we tenjili kendemande yamboma
teko konjengila. Mulu koleana molemo yemo yu kendemande yamboma kinie nokoli yema
kinie enenga pali Nokoli Yemo. Yuni yambomanga imbime kanopalie ene naa apurulimo.
ningu pilkulie enene enenga kongono we tenjili kendemande yamboma teko mini wale naa
mundunjengi.
10
Kini ungu te kamu niembo: Olio enge olandopa olandopa nipili molamili. ningu
Ailimu kinie tapu toko molko yunge enge aili tepa pelimu olio liemili sipili. ningu molayo.
11
Kurumanga nomi depelemone* uluma kolo topa tepa olio kondi tolemo kene enge
nimbu angiliemili. ningu ene Pulu Yemone opa teli mulu wambale silimoma pali liku
pakoko molayo.
12
Mimi siku piliei. Olio mana yambo mongone kanolemoloma kinie
opa naa telemolo. Melema nokongendo tondolo pelemo kuruma kinie, namba molopa kolea
lupe lupe nokolemele kuruma kinie, i mulu ma naa pora nilimo wale sumbulu tolime ma
koleana nokolemele kuruma kinie, muluna ola molemele kuruma kinie,* akuma kinie opa
tepo molemolo.
13
Akumunge Pulu Yemone opa teli mele silimoma pali liku pakoko
ambolko molayo.* Aku tenge kinie umbuni walema wendo omb kinie ene manda enge
ningu angilku opa kapola tenge. Kanu kinie wale mare opa welea pora naa nimbe opa touma
welea toko manie naa mundukulie we naa molko opa tapu tengendo enge ningu angiliengila.
14
Akumunge Olio topa manie naa mundupili. Enge nimbu angiliemili. ningu ungu
sikema kako toko, ulu sumbi nilime kapane teli wale pakoli mele luwikundu pakoko,
15
yamboma Pulu Yemo kinie kapola kapola molonge temane peangamo toko siliku
andonge kimbu sume monjeyo.
16
Aku melema pakokolie, Pulu Yemo sike. Yesusi Kirasi
sike. Nanga nimbe tenjirimumu sike. ningu tondolo munduku pilili ulumu* enenga
kune tapiyemo. ningu liku alieli ambolko molangi. Aku kune tapiyemone ulu kerimenga pali
ulu pulumu pelemo kuru muni** mera tepe nomba pelimene ene tomba kinie tepemo
manda toko ku mundung.
17
Pulu Yemone yamboma lipe taponjipe mindili nolemelka
aulkena wendo lipe yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjilimo wanie kapane telimu
liku pakoko, Minimunge opa teli lou pulsemo liku ambolangi. Lou pulse akumu Pulu
Yemonga ungumu.*
18
Minimuni ene tondolo simbemone alieli Pulu Yemo kinie ungu niengi. Ene
molongena ulu lupe lupema pali wendo omb kinie Pulu Yemo kinie ungu lupe lupe ningu
mawa teangi. Yuni yunge yamboma lipe taponjipili. ningu tangoli kepe ipulueli kepe alieli
mimi siku pilku kanoko koro naa molko Pulu Yemo enenga mawa tenjiku molangi.
19
Pulu
Yemone na lipe taponjipili. ningu nanga kepe yu mawa tenjikulie, Na yamboma ungu
nimbu simbu tembo kinie na mini wale naa mundupu yamboma pipili naa kolopo temane
peangamonga ungu pulu lopi tepa pelemoma sumbi sipu nimbu para siembo kene Pulu
Yemone nanga kerena omba molopa ungumu nimbe sipili. niengi.
20
Kanu temane
peangamo nando Toko sipui. nimbe Pulu Yemone lipe mundurumuna andopo topo
siliomonga na ka ulkena pelio. Kanu temane peangamo Ailimuni nando toko siliku andoi.
nimbe kongono sirimu kene na yamboma pipili naa kolopo nimbu siembo. ningu Pulu
Yemo mawa tenjengi.*
21
Ungu ninduma pora nikimu. Na kongono tepo, ungu nimbu, konopuni pilipu,
molio mele ye Tikikasini ene molemelena omba nimbe simbe. Tikikasi yu nanga konopu
monjilio angenumu, Ailimunge kongonomo tondolo mundupe lipe taponjipe telemo yemone
na molio mele nimbe simbe.
22
Ene konopu wayongo siku molangi. nimbe olio
molemolo mele ene nimbe sipili. nimbu* ene molemelena yu lipu mundukuru.
23
Lapa Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolone Ene Kirasinge yamboma konopu pe
nipili molko, anju yando yamboma konopu monjiku, Eltene sike olio teko konjingil. ningu
tondolo munduku pilku molangi. niengili.
24
Yambo olionga Aili Yesusi Kirasi konopu
monjilimele mele siye naa kolko yu konopu monjiku mindi molemele yamboma Pulu
Yemone we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
EPESASI EPESASI
<<
66
>>
GALLESIA
11
22
33
44
55
66
GALLESIA GALLESIA
<<
11
>>
GALLESIA
Pollone GALLESIA Yamboma Pep Topa Sirimu Bokumu
Ungu pulu mare inie yakondo gomo 714 molemo.
Kolea Gallesia akumu disiriki ningu poropinji niringila. Pulu Yemonga bokuna
temondo nilimonje, mimi siku naa pilimele. Pollo Gallesia pupe andorumu temane mare
Lipe Mundurumu Yema 13:16-14:25 mele, 16:6, 18:23 molemo.
Gallesia pepmonga ungu pulu te i sipe: Ou Juda yamboma mindi Yesusinge
talapemo moloringi. Nakolo pe Pollo Juda yambo naa molko yambo lupema moloringi
koleamanga aisili andopa temane peangamo topa sirimu kinie kanu yambo lupemanga
mare Yesusinge talapena sukundu oringi kinie umbuni te wendo orumu. Kanu
umbunimu i sipe: Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimuma ou Juda yambomane
pilku liku teringi mele kanu yambo lupemane naa pilku teringimunge Juda ye marene
ningindu: Juda yambo naa molemelemane Kirasinge yamboma kamu molongendo
yema kinie kangoma kinie Mosisini ungu mane sirimu mele pilkulie enenga kangi te
kopisiku makaye teko wendo liengi. Mosisini ungu mane sirimuma pali pilku liku
teangila. niringi. (Ungu te Lipe Mundurumu Yema 15:5 molemo. 15:1-6 pali kanani.
Molo. niringi mele 15:19-21 molemo.)
Kanu Juda yema Gallesia poropinjine andoko Kirasinge talapena yambo
moloringimendo ningindu: Sike. ningu pilimele ulu akumuni mindi ene naa lipe
taponjimbe. Mosisini ungu mane sirimuma pilku liku teangila. niringi nakolo Pollone
nimbendo: Paa molo! nirimu. Yesusi Kirasi yu Sike. nimbu tondolo mundupu
pilimolo ulumuni mindi Pulu Yemone olio kanopalie olionga ulu pulu kerime siye
kolopa, Konopu sumbi nimbe peli yamboma. nimbe kanolemo, yu kinie pea kapola
kapola molemolo aulkemo akisinjilimo. Kanu ulumuni mindi olio molopo konjipu mindi
pumul ulu pulumu limul aulkemo akisinjilimo. Mosisini ungu mane sirimu akumane
olio lipe taponjimbe ulu te naa pelemo. nimbe i pepmo ene topa sirimu. Ungu
akumunge ungu pulu tondolo te Gallesia 2:16 molemo.
Boku Romo kinie Gallesiatolo ungu tondolo aisili telu sipe. Ungu pulu mare
bokumunge alsena anjukundu 26. lo, 18. katim skin, 31.3. pikinini bilong God,
45. stretpela man, 2. arapela lain molemo kanani.
1
1
Na Pollo, Yesusini Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu ye te.*
Mana yambomane Aku kongonomo tepui. ningu na mako naa toringi. Mana ye
tene Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe naa la mundurumu. Yesusi Kirasi kinie Kirasi
kolorumu kinie topa makinjirimu Lapa Pulu Yemotolone mindi na Eltenga kongonomo
tenjipui. ningu liku munduringili.
2
Nane ene Kirasinge yambo talapemo* kolea Gallesia poropinji taonomanga maku
toko molemele yamboma i pepmo topo sikiru. Na kinie pea kongonomo tapu topo
telemolo angenupili pea molopolie i pepmo topo sikiru.
3
4
Kanu Aili Yesusi Kirasi* yuni yuyu Olio
lipu taponjembo. Olionga ulu pulu kerime manie pupili. Olio, mana yamboma ulu pulu
kerimenga suku naa molangi lipu taponjipu wendo liembo kene enenga nimbu kolonjembo.
nimbe kolonjirimu yemo. Aku terimumu Lapa Pulu Yemone Teani. nirimu mele pilipe lipe
tembando aku terimu.**
5
Kanu Lapa Pulu Yemonga imbimu kamu kamu ola molopa mindi
pulimo. Aku sipe sike tepili.
6
Kirasini ene we kondo kolopalie enenga nimbe tenjirimumunge Pulu Yemone Ene
nanga yamboma molangi wai. nirimu mele ene pilku liringi mele nondoko konopu alowa
teko, ye marene Temane peangamo topo sikimulu mele piliengi! nilimele temane te
lupe pilku molemelemonga na ene kinie konopu keri panjipu konopu aisili lipu mundupu
molio.
7
Nakolo kanu temanemo sike temane peangamo molo. Temane peanga te lupe paa
naa pelemo! Ye marene ene teko embambo siku Kirasinge temane peangamo topo
sikimulu. ningu ungu mare lupe alowa malowa teko Kirasinge temane peangamo teko
kenjing tekemele.
8
Nakolo olione kepe, mulu koleana molemo angello tene kepe, temane
peanga te lupe topo sipu, olione ene ou pulu pulu topo sirimulu temane peangamo mindi
naa topo smulu liemo aku sipe kolo tomba yemo Pulu Yemone Yu alieli mindili
nomba molopili. nimbe kolea kerine lipe mundupili.
9
Ou nane ya nindu mele kini
altopo nikiru: Ou temane peangamo Sike. ningu pilku liringi kanumu yambo tene naa topa
sipe, Temane peangamo tokoro. nimbe temane te lupe topa simu liemo Pulu Yemone
Yu alieli mindili nomba molopili nimbe kolea kerine lipe mundupili.
10
Kini nane ya ungu nikirumu Yambomane na kapi ningu ye peangamo. niengi.
nimbu nikiru molo Pulu Yemone na kapi nimbe ye peangamo. nipili. nimbu nikiruye?
Molo Yambomane pilkulie konopu siengi. nimbu temane peangamo topo silioye? Nane
Yamboma konopu siengi. nimbu uluma telkanje na Kirasinge kongono tenjili kendemande
te naa molka.
11
Nanga Kirasi pilili angenupilime, nane temane peanga ene topo sirindu kanumu
mana yambo tene konopumuni pilipelie na nimbe sirimu temane te molo. Akumu paa
piliengi! nimbu nikiru.
12
Kanu temane peangamo mana yambo tene na topa sirimuna
pilipu lipu andopo naa topo sirindu. Kanu temanemo yambo tene na mane naa sirimula. Paa
molo. Yesusi Kirasini Kanu temanemo Pollo pilipili. nimbe na temane peanga akumu lipe
ora sirimuna pilipu lirindu.
13
Na ou Kirasinge temanemo ungu sike te paa molo. nimbu pilipu paa konopu
lupe pepili molorundumunge Kirasini yuyu na naa lipe ora silkenje paa pilipu naa lilke. *
Na ou molorundu mele ene temanemo piliringi. Na ou Juda yambomanga ungu manema paa
pilipu tepo molopo, ene Pulu Yemo kapi ningu popo toringi mele nane aku sipu tepo
molopolie, Kirasinge yambo Pulu Yemonga talapena moloringime paa tondolo mundupu
mindili lipu sipu, Yamboma pali Kirasinge ungumu kamu munduku keleangi. Yunge
talapemo kamu pora nimbe manie pupili. nimbu aku terindu.
14
Na kinie kapola meringi
Juda yemanga aisili topo akili lenjipu, nane Juda yambomanga ulu puluma paa olandopa
pilipu tepo molopo, olionga anda kolepalimenga ungu manema paa tondolo mundupu pilipu
lipu, Yamboma pilku liku teko molko, kanu ungu manema paa munduku naa keleangi.
nimbu ungu manema paa mimi sipu nokorundu.
15
Nakolo na ou naa meangi Pulu Yemone
na we kondo kolopa yunge yemo molambo. nimbe mako torumu, kanu Pulu Yemone
yuyu temba mele konopuni pilipelie
16
Nane yunge Malo kanopo imbi siembo. nimbe lipe
ora sirimu. Na Juda yambo naa molko yambo lupe* molemelena andopa yunge temane
peangamo topa sipili. nimbe yunge Malo** na lipe ora sirimu. Konopu alowa tepo
Kirasinge ye te molopolie nane mana yambo tendo Na nambe tembonje? Temane
peangamo piliembo na toko si. naa nirindu.
17
Na ou aku sipu naa molambo Yesusini ou
kumbi lepa Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema kolea aili
Jerusalleme moloringine naa la purundu. Pulu Yemone na mane sipili. nimbu sumbi
sipu kolea Arepia* pupu akuna wale mare molorundu. Pe kelepo kolea aili Damasikasindu
yando ombo ungu mane sipu molorundu.**
18
Kanu kinie Pulu Yemone yunge Malo na ou lipe ora sipili pe ponie yepoko
omba purumu kinie Na Pita kanopo imbi siembo. nimbu Jerusalleme pupu, yu kinie pea
koro talo molorundu.
19
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
yemanga te pea naa kanorundu. Ailimunge angenu Jemisi mindi* kanorundu.
20
Nane i
temane pepna topo sikirumu kolo naa tokoro. Pulu Yemo kanopa molopili mi lepo ene
nimbu sikiru akumu paa sike nimbu sikiru.
21
Pe na kolea Siria kinie Sillisia poropinjitolonga
andorundu.
22
Kolea Judia disiriki sukundu kolea wemanga Kirasinge yambo talapemane na
naa kanoringi.*
23
Terindu mele temanemo mindi ou piliringi. Akumu i sipe: Ou olio
Kirasinge yamboma andopa mindili lipe sirimu ye kanumuni temane peangamo ou
Kamu manie pupili. nirimu temane peanga kanumu kini yuni andopa topa silimo. ningu
yambomane temane toko siringimu mindi piliringi.
24
Pe Pulu Yemone na kinie terimu mele
pilkulie Pulu Yemo kapi ningu imbi ambolko ola linjiringi.
GALLESIA GALLESIA
<<
11
>>
GALLESIA GALLESIA
<<
22
>>
2
1
Pe ponie tene po omba purumu kinie na kelepo wale talo sipu Jerusalleme
purundu.* Banapasi kinie pea purumbulu. Taitasi nane lipu merindu, pea purumulula.
2
Nakolo Kirasinge yambo Jerusalleme moloringime nokoringi yemane nando Oi.
niringine pilipu naa purundu. Pulu Yemone Na pambo. nimbe lipe ora sirimuna
purundu. Pupulie nane Juda yamboma naa molko yambo lupema* moloringi koleamanga
andopo temane peanga topo sirindumu nimbu sirindu. Nakolo Nane andopo yamboma
lipe taponjilimo kongonomo telio mele kinie, ou kongono terindu mele kinie, kamu manie
naa pupili. nimbu Kirasinge yambo talapemo nokoringi yema kanopo imbi sipu, we
yamboma naa molangi kanu yema eneno tenga molangi temane peanga andopo topo
sirindumu nimbu sirindu.
3
Sike Kirasinge Juda ye marene pilkulie, Juda yambo naa
molko yambo lupe molemolemanga yema Kirasinge yema kamu molongendo enenga kangi
te kopisiengi. niringi nakolo Taitasi na kinie molorumbulu yemo yu sike Giriki yemo*
nakolo kanu ye ailimene Yunge kangi te kopisinjemili. ningu karaye naa teringi.**
4
Kangi kopisili ungu te wendo naa olka nakolo ye kolo toli mare enene oliondo
Enenga angenupilime. ningu Kirasinge talapena kiyongo ningu oringi. Olio Kirasi
Yesusinge yamboma molemolomonga Mosisini ungu mane sirimumane olio naa nokolemo.
Kanuma naa pilipu lipu ka ulkena mele naa molopo we molomolo kinie kapola. nimbu
molorumulu mele kanu kolo toli yemane Kanamili. ningu oringi. Mosisini ungu mane
sirimuma pilku limele yambomane mindi Pulu Yemone kanopa yambo sumbi nilime nimbe
kanolemo mele piliengi! ningu kanu kolo toli yema Kirasinge yambo talapena oringi,
nakolo Aku teringimunge Mosisini ungu mane sirimumane olio ka sipili, molko kenjengi!
ningu oringi. konopu lekero.
5
Yambo lupemanga yemanga kangi te kopisiengi. sike
niringi nakolo enenga niringi ungumu paa naa pilipu lirimulu. Mosisini ou ungu mane
sirimumane laye kolte kepe olio Kirasinge yamboma naa nokolemo . Temane peangamo
mindi ungu sikemo, akumuni mindi ene nokopili, akumu mindi ene kinie pepili. nimbu Paa
molo! nirindu.
6
Jerusalleme Kirasinge yambomane Olionga ye ailime niringi kanu yema Ene
sike imbi molemo molo naa molemonje, akumu uluri molo. konopu lekero. Pulu Yemone
kangikundu kanopa Kamakoma nimbe imbi naa mololime nimbe yamboma apurupe naa
kanolemo. Kanu yemane na ungu nimbu siliomonga ungu lipe taponjimbe ungu te lupe naa
niringi.
7
Paa molo! Pulu Yemone Pitando Juda yamboma temane peangamo puku toko
si. nirimu mele aku sipela nando Temane peangamo Juda yamboma naa molemele yambo
lupema puku toko si. nirimu mele* kanokolie I siku ni. I siku naa ni. ningu ungu te
olandopa naa niringi.
8
Yesusini Pitando Juda yamboma molongena nanga kongonomo
tenjipui. nimbe lipe mundurumu kinie Pulu Yemone yu tondolo sipe lipe taponjipe molopili
kanu kongonomo tenjirimu kanu mele Yesusini nando Juda yamboma naa molemele
yambo lupema molongena nanga kongonomo tenjipui. nirimu kinie Pulu Yemone na
tondolo sipe lipe taponjipe molopili kanu kongonomo andopo terindu mele kanokolie,
9
Jemisi keme, Pita keme, Jono keme, Jerusalleme yambomane Enene olio nokolemele
ye ailime. niringi kanu yemane Pulu Yemone na i kongonomo paa sirimu mele kanokolie,
Sike kongono telu sipu telemolo lemo. ningu Banapasi kinie olto Enenga kandi
angenutolo mele molangili. ningu ki liringi. Ene kinie olto kinie olione ungu te nimbu
panjipulie, Banapasi kinie oltone yambo lupema lipu taponjipulu Pulu Yemonga
kongonomo teambili. Enene Juda yamboma liku taponjiku Pulu Yemonga kongonomo
teangi. nirimulu.
10
Ungu telu mindi Tondolo munduku teangili. niringi. Kirasinge yambo
Jerusalleme talapena sukundu yambo koropa pupili molemelema liku taponjengili.
niringi. Kanu kongonomo na koronga ou tembondo konopu sirindu yandopa kini kepe
tondolo mundupu kanu kongonomo telio.*
11
Jerusalleme ye ailimene nando Teleno mele papu teleno. We teko molani.
niringi nakolo pe na kolea aili Andiyoko pupu molambo Pita orumu kinie yuni ulu
te terimumu paa tepa kenjirimumunge kanopolie yu molorumuna pupu, tepa kenjirimu
mele sumbi sipu nimbu para sipu iri torundu.
12
Jemisini* Andiyoko pai. nimbe lipe
mundurumu yema ou naa wangi Pita Juda yamboma naa molemele yambo lupema kinie pea
andoko tapu toko langi noringi. Nakolo pe Jemisini lipe mundurumu ye kanuma oringi kinie
Ye lupe Kirasinge ye molemelema kangi te kopisiengi. niringi yema** pipili kolopa,
Tekero mele naa kanangi. nimbe Pita yambo lupema kinie andopa langi norumu mele
mundupe kelepa yuyu molorumu.
13
Kanu kinie Pitane Manda tembo. nimbe konopuni
pilipelie kanu yema naa ongo molangi terimu mele pe oringi kinie mundupe kelepa
Okomele yema kinie konopu teluna pupili molemolo. nimbe topele mapele topa ulu kolo
toli te terimu mele* Andiyoko Juda yambo Kirasinge yambo moloringime kanokolie
ene kepe Pitane topele mapele topa kolo toli ulumu terimu mele aku siku manda lelko
teringila. Pe enene topele mapele toko kolo toli ulumu teringi mele Banapasini kanopalie
Ou lawa tendu lepamo. Ene tekemele mele teko konjikimili. Na aku sipu teambo. nimbe
yuni kepe aku sipe lawa terimu.
14
Kanu kinie enene temane peangamonga ungu sikemone Teangi. nilimo mele sumbi
siku naa teko lawa teringi mele kanopolie, ene pali kanoko molangi nane Pitando nimbundu:
Nu Juda ye te nakolo Juda yambomane langi nongendo ungu manema pilkulie telemele
mele naa teko, Juda yambo naa molko yambo lupe molemelemane telemele mele teleno,
akumunge nuni yambo lupemando Juda yambomane ungu manema pilku telemele mele
aku siku manda lelko teangi. ningu nambemuna mane silinoye? nirindu. *
15
Juda yamboma naa molko yambo lupe molemelemando Juda yambomane ulu
pulu keri teli yamboma. nilimele kanu yamboma olio Juda yamboma molo; Juda
yambomane olio meringimunge olio Juda yamboma molemolo kanuma Kirasinge
yamboma molopolie ungu talo pilimolo mele i sipe. Te:
16
Mosisini ungu mane sirimuma
yambomane mimi siku pilku liku telemelemonga Pulu Yemone ene kanopalie enenga ulu
pulu kerime siye naa kolopa, Konopu sumbi nimbe peli yamboma. nimbe naa
kanolemo..* nimbu pilimolo. Te: Yambomane Yesusi Kirasi sike. ningu tondolo
munduku pilimele yamboma mindi aku siku telemelemonga Pulu Yemone ene kanopalie
enenga ulu pulu kerime siye kolopa, Konopu sumbi nimbe peli yamboma. nimbe
kanolemo..** nimbu pilimolola. Aku ungutolo pilipulie Mosisini ungu mane sirimumane
olio Juda yamboma kepe manda naa lipe taponjimbe. nimbu pilipulie, Pulu Yemone
olio kanopa olionga ulu pulu kerime siye kolopa, konopu sumbi nimbe peli yamboma.
nimbe kanopili. nimbu Yesusi Kirasi sike. nimbu tondolo mundupu pilirimulu. Mosisini
ungu mane sirimuma mimi siku pilku liku telemele yambomanga paa telu kepe aku sipe
tembamonga Pulu Yemone yu kanopalie yunge ulu pulu kerime siye naa kolopa, konopu
sumbi nimbe peli yambomo. paa naa nimbe kanomba. nimbu pilipulie Yesusi Kirasi
sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo.
17
Aku liemo, olio Juda yambo marene Pulu Yemone olio kanopa olionga ulu pulu
kerime siye kolopa, konopu sumbi nimbe peli yamboma. nimbe kanopili. kene Yesusi
Kirasi sike. nimbu tondolo mundupu piliemili. nilimolo kanu ulumuni olio i sipe mele lipe
ora silimo: Olione Juda yambo naa molko yambo lupe molemelema ulu pulu keri teli
yamboma molemele. nilimolo mele olio kepe Mosisini ungu mane sirimumane olio
manda naa lipe taponjilimo. Kirasini mindi olio manda lipe taponjimbe. nimbu pilipu
Mosisini ungu mane sirimuma mundupu kelemolomonga aku sipe ulu pulu keri teli
yamboma molemolo mele lipe ora silimo, mona lemo. Aku liemo olio Juda yamboma
ulu pulu keri teli yamboma molemolo mele aku sipe lipe ora silimo mona lemomonga
Kirasini Ulu pulu kerime teangi. nilimo lepamo. nimbu pilimolo kinie peangaye? Paa
molo! Kirasini aku sipe paa naa nilimo.
18
Nane ou pilipulie, Mosisini ungu mane
sirimumane na naa lipe taponjipe, Pulu Yemone na mindili nopili. nimb ulu pulu keri te
naa peli yambo sumbi nilimu molemo kanokoro. nimb ulu te manda naa temba. nimbu
tondolo mundupu pilipu Mosisini ungu mane sirimuma mundupu kelerindu akumu pe
kelepo Mosisini ungu mane sirimumane na manda lipe taponjipe Pulu Yemone na yambo
sumbi nilimu. nimb ulu pulumu pelemo. nimbu altopo Mosisini ungu mane sirimuma
ambolopo pilipu lipu telkanje aku telka ulumuni Na Mosisini ungu mane sirimuma ou
mundupu kelerindu kinie tepo kenjirindu. nimbe lipe ora silke.
19
Aku nikirumunge ungu
pulu te i sipela: Yambo te kolemo kinie yu nokolemo ulu puluma mundupe kelemo,
kanu ulu pulumane yu kolemomonga altopa naa nokolemo aku sipe mele Mosisini ungu
mane sirimumane na nokorumu kinie mimi sipu pilipu lipu naa terindumunge ungu mane
kanumane Pulu Yemone na ulu pulu keri naa peli ye sumbi nilimu nimbe kanombamonga
ulu pulumu na manda naa sirimumunge kanu ungu manema na mundupu kelepo kanu ungu
manema kinie ye kololimu mele molorundu. Pe kini kanu ungu manema kinie kololi yemo
moliomonga Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma tembondo konde molio.*
20
Kirasi unju perana uku toko panjiringi kolorumu kinie na kinie pea uku toko panjiringi
kolorumbulu.* Akumunge kini na nanu we konde naa molio. Kirasi na kinie tapu topa
molemomonga yunge konde mololi ulumu na kinie pelemo. Akumunge kangikundu uluma
tepo molio mele Pulu Yemonga Malo yu sike. nimbu tondolo mundupu pilipulie** aku
sipu kangikundu uluma tepo molio. Pulu Yemonga Malo nikiru yemo yu na konopu
monjipe nanga nimbe kolo wangopa kolonjirimu yemo.
21
Pulu Yemone yamboma we
kondo kolemo ulumu uluri molo. naa nimbu, mundupu naa kelio. Mosisini ungu mane
sirimumane Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime nimbe kanomba ulu pulumu manda
silkenje Kirasi we kolka. Yu kolorumu ulumuni uluri naa telka. nimbu Pitando nirindu. *
GALLESIA GALLESIA
<<
22
>>
GALLESIA GALLESIA
<<
33
>>
3
1
Ene Kirasinge yambo Gallesia molemele kekelepa tolime, nane ou Yesusi Kirasi
unju perana uku toko panjiringi kolorumu mele nimbu sirindu kinie ene paa piliringi
yamboma, ene yambo naene konopuma tepa embambo sipe lipe lou lenjirimuye?
2
Nane
ungu paa telumu piliembo ene walsembo: Mini Kake Telimu aulke nambolkarenga
liringiye? Mosisini ungu mane sirimuma pilku liku tenge panjiku teringimunge Mini Kake
Telimu liringi, molo temane peanga topo sirindumu pilkulie Sike. ningu tondolo
munduku piliringimunge liringiye?
3
Ene nambolka unguri pilkulie aku siku kekelepa
tolemeleye? Ou pulu pulu Kirasinge yamboma molamili. Pulu Yemone olio kanopa
peanga kanopili. ningulie Mini Kake Telimu liringi kanumu, pe kini konopu alowa
teko eneno enenga engemane Mosisini ungu mane sirimuma pilipu lipu tepolie aku
sipu molamili. ningu pilimeleye?*
4
Kirasi sike. ningu tondolo munduku piliringi kinie
ulu peanga aku sipe mare* ene kinie wendo orumu akuma we wendo orumuye? Uluma
we wendo orumu. Wendo orumu kinie Mosisini ungu mane sirimumane olio naa lipe
taponjilimo. ningu naa pilngi liemo paa keri. konopu lekero.
5
Mosisini ungu mane
sirimuma pilku liku telemelemonga Pulu Yemone yunge Minimu ene sipe, ene molemelena
ulu tondoloma telemonje, molo temane peangamo pilkulie Sike. ningu tondolo
munduku piliringimunge aku telemoye?
6
Eporayamondo Pulu Yemonga bokuna nimbe molemo mele pilku piliei:
Pulu Yemone yu kinie Tembo.
nirimu mele Eporayamone Sike temba. nimbe
tondolo mundupe pilirimumunge kanopalie
Pulu Yemone Yu ye sumbi nilimu. nimbe kanorumu..*
nimbe molemo.
7
Akumunge, Temane peangamo sike. ningu tondolo munduku
pilimele yamboma Eporayamonga ambolangoma molemele. ningu piliei.*
8
Pe wendo
omb mele Pulu Yemonga bokuna ou molorumu. Pe Juda yambo naa molko yambo
lupemane* Sike. ningu tondolo munduku pilingmunge Pulu Yemone ene kanopalie
Enenga ulu pulu kerime siye kolopo, Konopu sumbi nimbe pepili molemele yamboma.
nimbu kanombo. nimb mele Pulu Yemone ou Eporayamondo temane peangamo pemba
mele topa sipelie nimbendo:
Nuni kalko lini ye tene tembamonga
mana yamboma pali molko konjing. nirimu..**
nimbe molemo.
9
Pulu Yemone aku sipe Eporayamondo nimbe panjirimu munge yuni
Pulu Yemo sike. nimbe tondolo mundupe pilirimu ye Eporayamo sewe anjipe tepa
konjirimu kinie yandopa yandopa Pulu Yemo sike. ningu tondolo munduku pilimele
yamboma kepe Eporayamo kinie pea sewe anjipe tepa konjilimola.
10
Mosisini ungu mane sirimuma pilipu lipu tenge panjipu temolo kinie Pulu
Yemone olio ulu pulu keri naa peli yambo sumbi nilime nimbe kanomba. ningu tondolo
munduku pilimele yamboma Pulu Yemone Molko kenjengi! nimb. Pulu Yemone aku
nimbmonga ungu te pilipulie aku nikiru akumu Pulu Yemonga bokuna molemo. Akumu i
sipe:
Ungu manema molemo boku Mosisini torumu munge
ungu mane paa pali alieli pilku liku
tenge panjiku naa tenge yamboma*
Pulu Yemone Molko kenjengi! nimb..**
11
Pulu Yemonga bokumuni nimbendo:
Pulu Yemo sike. ningu
tondolo munduku piling yamboma mindi
Pulu Yemone kanopa Yambo sumbi nilime.
nimbe kanomba yambo kanuma mindi
konde molko konjiku mindi pung..*
nimbe molemo mele pilipulie Mosisini ungu mane sirimuma pilku liku tenge yamboma
Pulu Yemone kanopa enenga ulu pulu kerime siye kolopa, konopu sumbi nimbe peli
yamboma molemele. nimbe kanomba aulke te paa naa lemo mele paa sumbi sipu
pilimolo.**
12
Mosisini ungu mane sirimumane olio lipe taponjimbe. ningu, mindili
siku lombolko tenge ulumu kinie, Kirasini olio lipe taponjimbe. ningu tondolo
munduku piling ulumutolo walsikale liku tere lelko manda naa tenge. Paa manda molo!
Mosisini ungu mane sirimuma tengemonga ungu te Pulu Yemonga bokumuni
nimbndo:
Ungu manema paa pali
alieli mimi siku pilku liku tenge panjiku
teng yamboma mindi aku tengemonga
molko konjiku mindi pung.
Ungu mane mare walsikale kepe
munduku kelko naa tenge kinie
manda molko konjiku mindi naa pung. .*
13
Pulu Yemone Kirasi Molopa kenjipili. nirimuna yu sike molopa kenjirimu
ulumuni, Kirasi yuni olio Juda yamboma ungu manemane Molko kenjengi! nilimo
aulkena wendo linjirimu.* Pulu Yemone Kirasi tepa kenjirimumunge ungu pulu te Pulu
Yemonga bokumuni nimbendo:
Yambo unjuna ola Kolangi. ningu
uku toko panjilimele yamboma
Pulu Yemone Molko kenjengi! nimb..**
bokuna nimbe molemo akumunge Kirasi yu unjuna uku toko panjiringimunge Pulu Yemone
Yesusi Molko kenjeni. nirimula.
14
Pulu Yemone Eporayamondo Nuni kalko lini ye
tene tembamonga mana yamboma pali molko konjing. nimbe, * nimbe panjirimu ungu
peangamo Kirasi Yesusini ulu te tenjimbemonga Juda yambo naa molko yambo lupema
kinie pepili. nimbe Pulu Yemone ou olio kolea kerine molopo kenjipu mindi pulimelka
aulkena wendo linjirimu. Mini Kake Telimu liengi simbu. nimbe, nimbe panjirimu akumu
Kirasini tenjirimumu olionga nimbe lipe taponjimbendo tenjirimu. ningu tondolo
munduku piling yambomane paa liengi! nimbe Pulu Yemone aku sipe nirimu.
15
Angokeme, Ungu te mane simbumu sumbi siku piliengi! nimbu ya mana
yambomane ulu te telemele mele enene pilimelemo nimbu siembo. Yambo talone I sipu i
sipu teambili. ningu anju yando ungu te ningu panjilimbele kinie pe kanu ningu panjilimbele
ungumunge yambo tene ungu te wendo naa limo, yambo tene ungu te sukundu naa
mundulimo. Sike aku ungumu mana yambotolone mindi ningu panjilimbele nakolo pe kanu
ungumu yambotolonga tene alowa naa telemo. Ungumu ningu panjilimbele mele aku sipe we
pelemo. Akumu manda lepa, Pulu Yemone Eporayamo kinie terimu mele lipe ora
silimo.
16
Pulu Yemonga bokumuni nilimo mele i sipe: Pulu Yemone Tembo. nimbe,
nimbe panjirimu ungumu olio Juda yambomanga anda kolepa Eporayamo kinie yuni
kalopa limbemo kinie eltendo nimbe, nimbe panjirimu. nilimo. Ye kalopa limbemo.
nilimo kanumu ye telumundu mindi nilimo. Nuni kalko linimu. nilimo.* Nuni kalko
linime. naa nilimo. Yambo aisilindu naa nilimo, telumundu mindi nilimo. Aku ye telu
kanumu Pulu Yemone mako torumu ye Kirasimu.
17
I ungu nikirumunge pulumu i sipe: Pulu Yemone Aku teni kinie nane i sipu i sipu
tembo. nimbe, nimbe panjipe mi lerimu kanu ungumu* yu koronga kumbi lepa wendo
omba perimu. Kanu ungumu ou we pepili pe ponie po anderete kelepa teti omba purumu
kinie Mosisini ungu mane sirimuma wendo orumu.** Kanu ungu manema sike pe
akilipe wendo orumu nakolo Mosisini ungu mane sirimumane Pulu Yemone ou nimbe
panjipe mi lerimu ungumu manda naa topa manie mundumbe, Pulu Yemone ou nimbe
panjirimu ungumu we pemba mindi pelemo, ungu akumunge kongonomo manie manda naa
pumbe.
18
Yamboma Pulu Yemone We simbu. nirimu mlemo lingndu Mosisini ungu
mane sirimuma pilku liku tekolie kanu mlemo limelkanje Pulu Yemone We simbu.
nimbe, nimbe panjirimu ungumu Sike. ningu tondolo munduku pilkulie manda naa
limelka. Nakolo Pulu Yemone Eporayamondo We simbu. nirimu mlemo ungu nimbe
panjirimu ungumuni mindi aku mlemo yu we simbendo yuyu pilipelie mako torumu.
Eporayamone ulu te terimuna kanopa peanga kanopalie Pulu Yemone Simbu. naa
nirimu. Yuni yuyu pilipelie aku sipe nimbe panjirimu. *
19
Pulu Yemone We simbu. nirimu mlemo simbendo yuni ou nimbe panjirimu
ungumu pilipelie simbe liemo Mosisini ungu mane pe sirimuma nambemuna sirimuye?
Kanu ungu manemane nambe telemoye? Aku, Yamboma ulu pulu kerime telemele mele
piliengi lipu ora siembo. nimbelie Pulu Yemone I siku teai. I siku naa teai. nimbe
kanu ungu manema sirimu. Pulu Yemonga ungu mane Mosisini yando sirimuma naa
pelkanje ulu pulu kerime tepolie Tepo knjimulu. nimbu naa pilimelka. * Nakolo Kanu
ungu manema kamu pepili. nimbe Pulu Yemone naa sirimu. Eporayamone kalopa
limbemondo ou nimbe panjirimu kanu kalopa limbe yemo** ou naa opili ungu manemane
yamboma nokopili. Yu omb kinie ungu manemanga tondolomo manie pupili. nimbe Pulu
Yemone ungu manema sirimu. Pulu Yemonga ungu manema mulu koleana angellomane
yando ningu sinjiringi, yamboma kinie mulu koleana angelloma kinie suku singine ye tene
yando linjirimu kinie kamu perimu. Kanu suku singine yemo yu Mosisi kanumu.
20
Pulu
Yemone ungu manema simbendo suku singine ye tene sinjirimu, Pulu Yemone yuyu
yambomando sumbi sipe ungu te naa nirimu, nakolo ye tene yuyu ungu te sumbi sipe
nimbe panjilimo kinie suku singine yambo tene uluri naa tenjilimo. Pulu Yemo yu ye telu
mindi molopa yuni yuyu sumbi sipe Eporayamo kinie ungu te nimbe panjirimu. Yambo tene
suku singine ulu te naa tenjirimu.
21
Pulu Yemone aku sipe terimuna Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sinjirimu
ungu ma kinie Pulu Yemone Eporayamo kinie nimbe panjirimu ungumu kinie anju
yando opa tou mele molembeleye? Paa molo! Pulu Yemone konopu talo lepalie Ungu
manemane ene nokopili siembo. naa nirimu. Yamboma konde molko mindi puli ulu
pulumu manda simbe ungu mane te pelkanje Pulu Yemone kanu ungu manema pilku liku
telemele yamboma kanopa yambo sumbi nilime nimbe kanolka. Pe olio aku sipe
ungu mane pelkamo pilipu lipu tepolie konopu sumbi nimbe pelime molopolie yunge
kumbikerena manda pupu molemelka.
22
Nakolo aku sipe teli ungu mane te naa perimu, naa
pelemo. Pulu Yemonga bokumuni i sipe mele nilimo:
Koleamanga pali yamboma pali ulu pulu kerimene
ka silimo, ka ulkena mele pelemele.
Kowa manda naa pulimele..*
nilimo. Pulu Yemonga ungu manema pelemomonga aku telemo. Mosisini ungu mane
sirimumane yamboma nokolemomonga ulu pulu kerimene yamboma pali ka silimomonga
pulumu i sipe: Pulu Yemo yuni nimbe panjirimu mlemo yambomane lingndu Yesusi
Kirasini tenjirimumu Paa sike. ningu tondolo munduku piling yamboma siembo liengi
kene ulu pulu kerimene yamboma pali ka sipe pepili. nirimu. Simbe ling aulke te lupe
molo.**
23
Yesusini olionga nimbe tenjirimu mele Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo
aulkemo ou wendo naa opili Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimu mane olio
mongo simbendo ka mele sirimu. Yesusini pe omba olionga nimbe tenjirimu mele tondolo
mundupu pilimolo ulumu ulke ki mele lepa, ungu mane ou perimumanga ka ulkemonga
lloko mele perimu kanumu pe ki linjimbemonga Mosisini ou sirimu ungu manemane aku
terimu.
24
I sipu mele nikiru: Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime siye kolopa,
konopu sumbi nimbe peli yamboma molemele. nimbe kanopili. ningu Kirasini olionga
nimbe tenjirimu mele Sike. ningu tondolo munduku piliengi!.* nimbe Kirasi ou mana naa
opili Pulu Yemone Ungu manemane olio yunge nokonjipili. nimbe, ungu manema sirimu.
25
Nakolo kini olio Kirasini tenjirimu mele Sike. nimbu tondolo mundupu pilipu
molomolo aulkemo wendo omba pelemona Pulu Yemonga ungu mane ou sirimumane
olio naa nokolemo.
26-27
Kini Kirasi Yesusini pe tenjirimu mele Sike olionga nimbe tenjirimu .
ningu tondolo munduku pilimele ulumuni* ene pali kini Pulu Yemonga ambolangoma
molonge aulkemo akisinjirimuna aku siku molemele. Ene no liringi kanu ulumuni Kirasi kinie
ene kinie yambo telumu mele moloringime** pali Kirasi, mulu wambale mele,
pakoringimunge*** sike Pulu Yemonga ambolangoma molemele.
28
Ene pali Kirasinge
yambo molemelema Juda yamboma lupe, Juda yambo naa molemele yamboma* lupe
molo; kou mone naa liku we kendemande kongono tenjili yamboma lupe, we molemele
yamboma lupe molola; yema lupe, amboma lupe molola; kini ene pali Yesusi Kirasinge
yambo talape telumu mindi molemelemonga yambo lupe lupema naa molemele.**
29
Ene
Kirasinge yamboma molongi liemo ene Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemelela;*
Pulu Yemone ou Eporayamone kalopa limbe yamboma Simbu. nimbe, nimbe
panjirimu mlemo ene pea ling.
GALLESIA GALLESIA
<<
33
>>
GALLESIA GALLESIA
<<
44
>>
4
1
Ambolangoma kinie monge melema ling yamboma kinie akumando nimb
nikirumu i sipe: Kango tene yunge lapanga monge melema sike limo, nakolo ou yu kanga
kinie lapanga kongono kendemande yambo te mele molemo. Lapanga melema pali sike
yunge, nakolo yu kango kangamo mindi molemo kinie naa limo.
2
Lapane pe yu monge
melema lipili. nimbe, nimbe panjilimo walemo ou wendo naa opili Kangomo kinie melema
kinie nokopili. nimbe mako tolemo yambomanga unguma mindi pilipe molemo.
3
Olio aku
sipela. Olio ambolango kangama molorumulu kinie ungu manemane mindi* Nanga
kendemandema. nimbe olio nokopa, kangimene ulu puluma temolo mele mane sirimu.
4
Nakolo Pulu Yemone ou yuyu konopumuni pilipe mako torumu walemo wendo
orumu kinie yuni yunge Malo lipe mana mundurumu akumu Mosisini ungu mane
sirimumane nokorumu yambo talapena* suku ambo tene** merimu.
5
Mosisini ungu
mane sirimumane nokolemo yambo kanuma altopa naa nokopili. Ene we molko,
Mosisini ungu mane sirimuma kapola naa pilku liku telemelemonga mindili nongo
kolonge aulkena wendo ongo, nanga ambolango ma molko nanga monge melema
liengi. nimbe yuni yunge Malo* Enenga nimbe yunge mememo ondo lepa kolo
wangopa kolonjipili. nimbe** mana maniendo lipe mundurumu. Malone olionga nimbe
tenjimbe ulumuni olio kapola molomolo aulkemo akisinjipili. nimbe** yu olio mana
yamboma molemolona lipe mundurumu.
6
Pe Pulu Yemonga ambolangoma molemolona yuni yunge Malonga Minimu olionga
konopumanga suku Molopili. nimbe lipe mundunjirimu. Aku Minimu Pulu Yemondo
Tara. Nanga Lapa..* nilimo Minimu. Pe olionga konopumanga molopa Tara; nanga
Lapa. nilimo kinie, pilipulie Olio yunge ambolangoma. nimbu pilimolo.
7
Pulu Yemone
aku terimuna kini melemane ou ene nokorumu kinie kanu melemanga kendemandema
moloringi mele naa molemele; Pulu Yemonga ambolangoma molemele. Pe yunge
ambolangoma molemelena yuni Nanga nosilio melema ene pe monge melema liengi
simbu. nirimu.*
8
Ou Pulu Yemo naa pilku yunge yamboma naa molkolie niringimuni, Pulu Yemo naa
molorumu we melema olionga pulu yema ningu liku anjiku popo toringi melemanga
kendemande kongono paa mindili siku tenjiringi.
9
Nakolo kini Pulu Yemo pilku imbi siku
yunge yamboma molemele. Nakolo sike akumu molo. Nane i sipu niembo: Pulu Yemone
nimbendo: Ene na pilku imbi siku nanga yamboma molangi. nirimu. Aku liemo kini
aku siku molemele mele nambemuna munduku kelko bulu siku, enge naa peli ungu
manema,* nambemuna altoko pilku molemeleye? Kanu ulumane olio altopa nokopili. Olio
kanu ulumanga kendemande tenjili yamboma altopo molomolo kinie papu. ningu
pilimeleye?
10
Juda yambomane koro tenga tenga wale tenga koro molonge walema kinie, oli
kondenga ke tomba walema kinie, ponie kondenga wendo omb walema kinie, langi nou
lemba kinie pulu monjiku sukundu ling walema kinie, kanu walema wendo omb kinie ulu
mare pilku tenge mele Pulu Yemone Mosisi nimbe sirimu kinie pilipelie Isirele yamboma
ungu mane sirimumunge pilku liku telemele mele ene Kirasinge Gallesia yamboma Pulu
Yemone olio kanopa peanga kanopili. ningu pilku liku telemele.
11
Aku siku
telemelemonga Nane ene mindili sipu mane sirindu mele we terindunje. Ene kinie
kongono terindumu we manie pumbe. Na ene mane sirindu unguma munduku kelko ou
pilku teringi mele altoko pilku tenge kinie keri. nimbu na paa mini wale mundukuru.
12
Angokeme, nane ene paa tondolo mundupu mawa tepolie, na ou Mosisini ungu
mane sirimuma mundupu kelepo ene Juda yambo naa molko yambo lupe moloringimene
Mosisini ungu mane sirimuma naa piliringi mele molorundu kene kini na Kirasinge
ungumu pilipu molio mele ene aku siku pilku molangi.
Na ene kinie molorundu kinie enene na kinie uluri teko naa kenjiringi.
13
Ene
pilimele, na kuru te torumumunge ou kumbi lepo ene moloringine ombo temane peangamo
topo sirindu.
14
Nanga kangimu enge naa nirimumunge ene umbuni sirindu nakolo enene na
kanoko keri kanoko bulu naa siku, na munduku naa keleringi. Pulu Yemone angello te ene
molemelena lipe mundulke kinie Pea molamili oi. nilimelka mele, molo Kirasi Yesusi yu
olka kinie Pea molamili oi. nilimelka mele na aku siku Pea molamili oi. niringi.
15
Ou na
kinie konopu siku Papu onu. Pea molamili oi. niringi mele kini nambe telemoye? Nane
paa sike nimbu sikiru: Ou na ene kinie pea molorumulu kinie mele paa konopu lakoko
monjiringi melema na silimelka. Nanga mongo te keri lelkanje Na lipu taponjemili. ningu
enenga mongo te akuku na silimelka. nimbu sikiru.
16
Aku liemo nane ene ungu sikema
nimbu sikirumunge kini na enenga opa toumu molioye?
17
Kanu ye Mosisini ungu mane sirimuma pilku teangi. ningu mane silimele
yemane* Olionga unguma paa piliengi! ningu tondolo munduku mane silimele nakolo aku
telemele ulumu Ene lipu taponjemili. ningu naa telemele. Ene na kinie nanga
angenupilime kinie tapu toko naa molangi. ningu pipi siku, Ene kinie mindi tapu toko
molko enenga unguma mindi konopu kimbu siku pilku liku molangi. ningu aku siku
tondolo munduku mane silimele.
18
Na ene kinie naa molio kinie ye lupe marene Ene lipu
taponjemili. ningu tondolo munduku Pulu lepili. Tapu topo molamili. nilimelkanje papu.
Ye marene aku siku ongo alieli telemelkanje papu nakolo ye marene ongo Olionga unguma
pilku liengi. ningu kolo toko tondolo mane silimele akumu keri.
19
Nanga konopu monjilio
ambolangoma, amboma ambolango mengendo mindili nolemele mele Ene Kirasi yu mele
molko yunge ungumu mindi pilku liku molangi. nimbu na aku sipu altopo mindili nokoro
yemo molopolie,
20
Na ene kinie molopolie enenga kumbikerema kanopo unguma kerena
sumbi sipu nimbu silkenje papu. Pep mindi topo mundukurumu laye kapola molo.
nimbu molopo, enene kini telemele mele pilipulie Nane ene nambe tepo lipu
taponjimbunje. nimbu pilkirumunge ene paa kondo tepa umbuni tekemo.
21
Ene Juda yambomanga ungu manemane* olio nokopili. nilimele yamboma,
kanu ungu manemane nilimo mele ene naa pilimeleye? Na ningu sieme.
22
Pulu Yemonga
bokumuni nimbendo: Eporayamone kango talo merimu, te kongono we tenjipe mele kaloli
te naa lili kendemande ambomone merimu; te mindili te naa nomba we molorumu
ambomone merimu..* nilimo
23
Kendemande ambomone kango menjirimumu
ambolangoma melemele mele aku sipe we menjirimu. Nakolo we molorumu ambomone
yunge kango menjirimumu we naa menjirimu. Pulu Yemone Yuni kango te menjimbe.
nimbe, nimbe panjirimumunge kanu kangomo menjirimu.*
24
Kanu ambotolo Pulu Yemone ungu talo nimbe panjipe mi lerimutolo mele manda
lelkolo, eltene teringili ulutolonga ungu iku te pelemo. Kendemande ambo Aka yu Pulu
Yemone ungu te mul Sainaine nimbe panjipe mi lerimu ungumu* mele molemo. Kanu
ungumu Pulu Yemone Mosisi sirimu muni kongono kendemande yambo molonge
ambolangoma melemo.
25
Ambo Aka kinie kolea Arepia mul Sainai polemotolonga ungu
pulumu telumu. Kolea aili Jerusalleme molemele yamboma Mosisini ungu mane
sirimumanga kongono kendemande tenjili yamboma mele molemelemonga Jerusalleme
kini lemo akumu mul Sainai lerimu mele aku sipela lemo. Jerusalleme akumu akuna
molemele yambomanga anumu yu kongono kendemande tenjili ambo mele kanumu.
26
Nakolo Jerusalleme te mulu koleana lemomonga yamboma mindili te naa nongo we
molemele. Aku Jerusalleme olio Kirasinge yamboma nga anumu.*
27
Aku nikirumunge
pulumu Pulu Yemonga bokuna molemo kanu ungumu i sipe:
Ambo wayongonomo,
ambolango naa meleno ambomo, nu konopu siyo.
Ambolango mengendo
konopu siku mindili nolemele mele
ambolango naa melenomonga
mindili naa noleno ambomo,
nu konopu peanga pepili konana ningu
tondolo ru niyo.
Ambo wayongonomone melem ambolangoma
paa aisili,
we ambomanga ambolangoma layetolo mele,
akumunge paa konopu siku aku teyo..*
ungumu aku sipe bokuna molemo.
28
Angokeme, Pulu Yemone Eporayamondo Wendo omb. nimbe, nimbe
panjirimu mele akumu* wendo ombndo Eporayamone yunge kango Aisake merimu,
aku sipe mele, kini ene Kirasinge yamboma kinie kepe Pulu Yemone Wendo
omb. nimbe, nimbe panjirimu ungumu wendo ombndo Pulu Yemonga
ambolangoma molemelela.**
29
Eporayamonga kangotolo meringili kinie ambolango we
melemele mele meringi kangomone Pulu Yemonga Minimunge tondolomone meringi
kangomo tepa kenjipe mindili sirimu.* Kini aku sipela Mosisini ungu mane sirimumanga
kendemande yambomane Kirasinge yamboma mindili siringi .**
30
Nakolo kanu ambotolo
kinie eltenga kangotolo kinie Pulu Yemonga bokumuni nambolka nilimoye? I sipe mele
nilimo:
Pulu Yemone Eporayamondo nimbendo:
Kongono kendemande ambomonga malo kangomo kinie
we molemo ambomonga malo kangomo kinie
lapanga monge melema
moke teko paa naa liengili kene
kendemande ambomo kinie malotolo
kamu makoroi. nirimu ..*
31
Akumunge, angokeme, olio kendemande ambomonga
ambolangoma naa molemolo; ka kongono naa tepa we molorumu ambomonga
ambolangoma molemolo.
GALLESIA GALLESIA
<<
44
>>
GALLESIA GALLESIA
<<
55
>>
5
1
Ka kongono naa tepa we molorumu ambomonga ambolangoma molemolomonga
pulumu i sipe: * Mosisini ou ungu mane sirimumane olio naa nokopili. We kapola
molangi. nimbe Kirasini olio wendo lirimu. Akumunge Meltene altopa naa ambolopili;
meltenga kendemande yamboma naa molopo, we mindi molamili. ningu tondolo munduku
molangi.
2
Nanga unguma paa piliengi! Na Pollone enendo nimbundu: Ene Kirasinge yema
enenga kangi te kopisiku wendo linjengi! nngi liemo* Kirasini yambomanga nimbe
lipe taponjirimu ulumuni ene wallo kolte kepe paa uluri manda naa temba.
3
Altopo
yemando pali sumbi sipu nikiru: Pulu Yemone na kanopa peanga kanopili kene kangi
te kopisinjengi. ning yema Mosisini ungu mane sirimumane pali nokomba. Kangi te
kopisiengi. nilimo ungu manemo pilku liku telemele yemane kanu ungu manema pali pilku
tenge aulkemo akising.*
4
Ene Kirasinge Gallesia yambomanga yambo mare Pulu
Yemone olio kanopalie olionga ulu pulu kerime siye kolopa, konopu sumbi nimbe peli
yamboma nimbe kanopili. ningu* Mosisini ungu mane sirimuma** pilku liku telemele
yamboma Kirasi munduku kelko, yu kinie teluna moloringi aulkemo pipi siringi; Pulu
Yemone yamboma we kondo kolemo ulumuni ene naa nokolemo.
5
Nakolo Mosisini
ungu mane sirimumane manda naa lipe taponjimbe. nilimolo yamboma, Mini Kake
Telimuni Sike nimbu tondolo mundupu pilimolo ulumu tondolo pupili. nilimomonga
pe yambo sumbi nilime sike molomolo. nimbu konopu sipu nokopo molemolo.*
6
Kirasi
Yesusi kinie tapu topo molemolo kinie yamboma kangi te kopisilimele molo kangi te naa
kopisilimele aku ulumane uluri naa telemo. Yu sike olionga lipe taponjilimu. ningu
tondolo munduku pilkulie yamboma konopu monjilimele ulu kanumu mindi sike tondolo te
pelemo.*
7
Mele kalolimu liemili. ningu keru kuru liku lkisiku konjiringi.* Pe kini yambo
naene omba ene Kirasinge ungu sikemo pilku liku telemele aulkemo pipi silimoye?
8
Naene ene kondi topa Ungu sikemo munduku keleangi. nimuye? Kini ene konopuni
pilimele ulu akumu Nanga yamboma molangi wai. nimbe walsilimo Pulu Yemone*
Aku siku piliengi! naa nilimo.
9
Pilieme! Ungu iku toko
Pillawa akoli mele isi
pillawana mundukulie pillawa telemele kinie
isi paa wallo koltene pillawa aisili akolemo..*
nilimele kanumu. Ene kondi tolemo ye kolo tolimu aku sipe telemo. Yu ene kinie
molemomonga ene aisili yunge ungumu lombili pulimelka.
10
Nakolo ene sike tenge
mele tondolo mundupu pilkiru. Ailimu kinie tapu topo molemolomonga yuni ene lipe
taponjimbe kinie nane ou ungu sikemo nimbu sirindu unguma Sike. ningulie ungu te lupe
konopu kimbu naa sing. nimbu tondolo mundupu pilkiru. Ye tene ene tepa embambo sipe
kondi tolemo akumu naenje, na naa pilkiru nakolo aku telemomonga sike mele kaloli kerimu
limbe.
11
Angokeme, Pollone Kangi te kopisiengi! nilimo. nilimele mele sike aku sipu nane
nilio liemo nambemuna Juda yambomane na mindili silimeleye? Aku sipu nilkenje na
mindili silimele aulke te naa lelka. Aku sipu nilkenje Kirasi unju perana olionga
nimbe kolonjirimu mele nimbu silio ungu akumu pilkulie Juda yambomane pilku keri
pilku na umbuni te naa silimelka .*
12
Kanu yemane ene ningu embambo siku Pulu
Yemonga yamboma molangi. ningu kangi te kopisiku wendo liengi. nilimele yemane
enenga kangi te kopisikulie enenga lka kamu tolemelkanje papu. konopu lekero.
13
Nanga angokeme, Pulu Yemone Ungu mane tene ene nokopa umbuni te naa sipe
ene naa ambolopili paa we molangi. sike ou nimbe ene mako torumu nakolo pe enene
ningindu: Kapola, ungu mane tene olio naa nokolemo, we molemolo kene ou we
konopumane* ulu pilkimulu mele teamili. ningu ulu pulu kerime naa teangi. Ungu mane
tene olio naa nokolemo. ningu ene eneno anju yando konopu monjiku eneno anju yando
liku taponjiku kongono tenjengi.**
14
Mosisini ungu mane sirimu pelemomanga pali ungu
mane telumuni lipe tere lemo, akumu i sipe:
Eneno yu mele mele konopu monjiku,
enenga kangime eneno kondo kolko nokolemele mele
aku sikula pulu lemo yamboma
konopu monjiku nokoko molangi.
nimbe pelemo ungu manemo.*
15
Nakolo enene eneno anju yando irinele teko mumindili
kolko kerepali ningu, aku teliku pngi liemo Aku temolomonga olio pali molopo
kenjimul. ningu, pilku konjiku molangi.
16-17
Akumunge nane enendo mane sipulie paa i sipu nikiru: Enenga ou we
konopumane konopu monjilimele ulumane Mini Kake Teli mu topa manie mundumbe
telemola; Minimuni ou we konopuma topa manie mundumbela telemo kene Mini
konopuna molemo mone olio ambolopili. ningu molko, yunge unguma pilku, yuni
Teai. nilimo mele pilku liku teko molayo. Aku tekolie enenga ou we konopumane pilku
konopu monjiku telemele uluma altoko paa manda naa tenge. Eltene I yambomo na pilipe
molopili. ningu keru kuru limbelemonga enene Teamili. konopu lemele mele manda naa
telemele kene Minimu olio ambolopili. ningu, yunge unguma mindi pilku liku teko
molangi.
18
Nakolo Minimuni ene ambolemo, yuni nilimo unguma pilku liku teko molongi
liemo Mosisini ungu mane sirimumane ene ka sipe mindili sipe naa nokolemo.*
19
We konopu oumane pilku ulu telemelema ene pilimele. Yambomane we konopu
oumane pilku ulu telemele uluma i sipe:
Wa ulu kerinele teko,
ambo yema anju yando kanoko konopu monjiku
ulu te teamili. ningu konopu kimb siku,
amboma kinie yema kinie
ulu kerime mindi teliku andoko,
aku siku telemele uluma kinie;
20
I melema olionga pulu yema. ningu
akuma anjiku popo toko kalko kuru koyoko,*
ala toko pindu toko,
Yambo topo konjemili. ningu meambu liku
tomo ambolko kuru koyoko telemele,
yamboma kinie konopu keri panjiku,
opa tou molko, irinele teko,
Nanga melema nanu ambolambo. Yambo lupemane
naa liengi! ningu paa ambolko konjiku,
mumindili kolko,
Na mindi tepo konjipu, molopo konjilio. konopu lelko,
yambo lupemane telemele mele alieli kanoko keri kanoko
Teko kenjikinu. ningu iri toko,
yamboma kinie Kapola kapola naa molopo konopu
teluna pupili naa molamili. ningu sungu siku,
21
yambo lupema molemele mele kepe enenga melema
yama mengo Ene malo. konopu lelko,
no tondolo aisili nongo kekelepa toko,
maku toko no tondoloma nongo kekelepa tokolie
ungu kerime ningu konana kerime ningu
ulu kerime teko molko,
aku siku telemele uluma kinie.
Ulu keri lupe lupe telemelema we konopu oumane pilkulie telemele. Ene ou lepi lepi torundu
mele kelepo altopo lepi lepi tokoro: aku siku teko molemele yamboma Pulu Yemo ye nomi
kingi molopa nokolemo koleana* naa puku yunge melema naa ling.**
22
Nakolo Mini Kake Teli muni konopuna molopa ambolemo yambomane ulu
telemelema i sipe:
Yamboma konopu monjiku,
konopu siku molko,
konopu pe nipili molko,
lo me topili molko,
yamboma kondo kolko liku taponjiku,
yambo melema molo tolemoma
liku taponjiku melema siku,
ulu sikema mindi sumbi siku teko,
23
yamboma kinie kara naa puku
andiki teko taka lelko molko,
Ou we konopuni pilirindu mele paa naa pilimbu.
ningu munduku kelko taka lelko molko,
ulu peanga akuma teko molemele. Ulu peanga aku sipema naa teangi. nimbe ungu mane te
paa naa pelemo.*
24
Yesusi Kirasinge yambo molemelemane enenga ou we konopuma Kamu kolopa
manie pupili. ningu koronga unju perana uku toko panjiringi kinie kanu konopumane waka
lemo uluma kinie, konopu monjiku Paa teamili nilimele uluma kinie, akuma pali unju
perana uku toringila.* Unju perana uku toko panjiringimunge kini altoko ou we
konopumane pilku ulu pulu keri akuma tenge aulke te naa lemo.
25
Minimuni olio konde molopa konjili ulu pulumu silimo kene yuni Teko molangi.
nilimo mele pilipu lipu tepo molamili.
26
Oliolio olionga imbime we ambolopo ola naa lipu,
olionga yambomanga te Mumindili kolopili. nimbu anju yando konopu naa lepo, yambo
lupemanga melema kinie uluma kinie yama membo Ene malo! nimbu konopu anju yando
naa leamili.
GALLESIA GALLESIA
<<
55
>>
GALLESIA GALLESIA
<<
66
>>
6
1
Angokeme, enenga angenu tene ulu pulu keri te temba kinie kanokolie ene Pulu
Yemonga Minimuni nilimo mele pilku liku molko konjilimele yambomane kanu yambomo
Konopu alowa tepa altopa Pulu Yemo kinie kapola molopili. ningu liku taponjingndu yu
kondo kolko taka lelko, liku taponjeyo. Ene kepe yu mele mele Na aku sipe kondi ka
temba kinie i tekemo mele tembone naa tembone? ningu pilkulie kanu yambo ulu keri te
tembamo iri naa toko taka lelko liku taponjeyo.
2
Kirasini ungu mane sipe Teai. nirimu*
aku mele teamili. ningu enene angenalinge umbuni we wendo omba pemba uluma ene pea
menjeyo.**
3
Yambo tene yu imbi ola naa molemo kinie Na imbi ola molemo akumunge
nanga angenu naa lipu taponjimbu . konopu lemomo yu yuyu kolo topalie yunge imbi
sike ola molemo. nimbe konopuni pilimo.
4
Aku sipe konopu lemba kapola naa temba kene
yambomane yu mele mele konopu lelko ulu telemelema manda manjiku apuruku Nane imu
tepo konjikiru molo imu tepo kenjikiruye? ningu ene eneno yu mele mele piliengi! Yambo
tene yuyu mindi kanopa pilipelie tepa konjimbemanga Paa tekero. nimbe manda kapi
nimbe konopu simbe. Akumu peanga. Yunge kepe yambo lupemanga kepe teluna tere lepa
manda manjipe apurupe kanopalie Nanga peanga, enenga keri. nimbe apurumbe akumu
keri.*
5
Yamboma yu mele mele ulu telemelemonga umbuni wendo ombma eneno yu mele
mele umbuni menge kene aku siku teangi .*
6
Kirasinge unguma mane sili yambo tenga ungumu pilku molemele yambomane
kanu yambomo Lipu taponjemili. ningu enenga mele peanga nosilimele ma moke teko
yu siengi.*
7
Nane ungu nimbu konopu lepo ulu temboma Pulu Yemone naa kanomba. ningu
pilku enenga eneno konopuna kolo toko naa pilieyo. Yamboma Pulu Yemone naa pilipe naa
kanomba tenga manda lopi naa teko, Pulu Yemo manda kolo toko naa sing kanumu.
Yambomane poniena mele umbu mundulimelemanga mindi melema tolemo inie toko yando
limele aku mele,* yambomane telemele mele yuni apurupe pilipelie mare tepa kenjipe mare
tepa konjimbe.
8
Mele keri tenga umbu poniena panjilimelkanje mele keri te wendo olka inie
toko limelka mele aku sipe yambo tene yunge ou we konopumuni* pilipe konopu sipe
telemo yambomo aku telemomonga langi keri purulimo mele aku sipe kanu yambomo yu
mini pali molopa kenjimbe. Yambo tene Pulu Yemonga Minimuni nilimo mele konopu
sipe pilipe lipe telemo yambomo aku telemomonga langi umbu peanga te mundulimo mele
telemomonga Minimuni yu mini pali konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu simbe.**
9
Yambomane langi umbuma panjikulie, Omb. ningu siye naa kolko taka lelko
nokoko molemele mele olio aku sipu ulu peangama temolondo siye naa kolamili. Langi
umbu panjilimele kinie pe sike wendo omba langi tolemo, liku nolemele mele olio ulu
peangama temolondo tondolo mundupu tepo ou we siye naa kolopo molomulu liemo pe
Pulu Yemone pilimbe walemo kinie sike yuni mele peangama simbe limul.
10
Akumunge,
yamboma lipu taponjimul aulke te mona lemba kinie kanopolie ene pali lipu taponjemili.
Nakolo Kirasi Sike. ningu tondolo munduku pilimele yamboma kumbi lepo lipu
taponjemili.*
11
Kini i pepmo nanu ya topo imbi paa aili tepo tokoro mele kanayo.*
12
Yemane tondolo munduku Kangi te kopisiei..* nilimele ye kanumane Juda
yambomane olio kanoko peanga kanangi. ningulie aku telemele. Ene pipili kolkolie
Kirasini sike olionga nimbe unju perana kolonjirimu . nimbu tondolo mundupu
pilimolo mele Juda yambomane pilkulie pilku keri pilku olio teko kenjiku mindili naa
siengi. ningu aku telemele. We naa telemele.**
13
Kangi kopisilimele yemane kepe
Mosisini ungu mane sirimuma* naa pilku liku telemele nakolo Juda yambomane
olio temolo mele kanokolie olio kapi niengi. ningulie ene Kirasinge Gallesia yamboma
ndo Kangi te kopisiengi. nilimele.
14
Nakolo nane Nanga imbi ola molopili. molo Yambo tenga imbi ola molopili.
molo Ulu tenga imbi ola molopili. nimbulie paa kapi naa nimb. Aili Yesusi Kirasi olionga
nimbe kolonjirimu unju peramo mindi na konopu sipu kapi nimbu imbi ambolopo ola
linjimb. Melte lupe paa molo! Yu unju perana kolonjirimu akumuni na ye kololimu mele
moliomonga* ma koleamanga ulumane na uluri manda naa telemo; ma kolea uluma kepe
unju perana kolopa pora sirimu none telemomonga nane kanu uluma naa konopu monjipu
moliola.**
15
Juda yambomane kangi te kopisilimele molo yambo lupemane kangi te
naa kopisilimele akumu uluri molo.* Pulu Yemone Olio yambo kondema molangi.
nilimo aku ulumu mindi sike ulu te pelemo. Aku ulumu mindi Pulu Yemone kanopalie
yamboma kanopa imbi silimo.
16
Ya nikiru mele Sike. ningu pilku liku telemele
yamboma ene Pulu Yemonga sike Isirele yamboma molemele.* Kanu yamboma
konopu pe nipili molangi; Pulu Yemone ene kondo kolopa, ou teko kenjiringi mele
mundupe kelepa Pundu tangi. naa nipili.
17
Ungu te kamu niembo: Na Yesusinge kongonomo andopo tenjirindumunge na
toringi makoma nanga kangine pelemo kene* yambo tene na tepa kenjipe umbuni te naa
sipili.
18
Angokeme, olionga Aili Yesusi Kirasini* enenga minime we kondo kolopa molopili
molangi. Aku sipe sike tepili.
Aku pea nikiru.
GALLESIA GALLESIA
<<
66
>>
UNGU PULU MARE UNGU PULU MARE
<<
11
>>
PULU YEMONGA BOKUNA IMBI MOLEMO
MARENGA UNGU PULUMA
1. aposel
I ungumu Giriki ungumu, akumu kongono imbi mele. Akumunge ungu pulumu
lipe mundulimu. Akumu i sipe mele: Papua Nu Gini gapomanomone ye molo ambo te
mako topa, Asitaralliya molo Amerika molo Japane lipe mundupelie nimbendo: Nu akuna
puku olionga keremo ninjiku, olionga kongonomo tenjiku, molani pui. nilimele yambo
akumu yambo aposollo mele.
Yesusi ou ye mare mako topalie Na lombili wai. nirimu ye akuma lombili
andoli yema nilimolo. (Akumunge pulumu inie anjukundu 10. disaipel molemo.) Pe
Yesusini kanu yemando nimbendo: Nanga kongonomo tenjengi pangi. nimbe lipe
mundurumu kinie ene Giriki unguna imbi lelko aposolloma niringi. Akumunge i Pulu
Yemonga bokuna kewa unguna naa topo, Umbu Unguna kanu kongono imbimu lemolondo
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema nimbu bokuna
torumulu molemo.
Ene pali Yesusi kanokolie yu pea andoringi yema (LLuku 6:12-16, Lipe
Mundurumu Yema 1:12-26). Ou ye engaki rurepo moloringi. (Akumu Kewa unguna
tuwellepe kanumu.) Pe Pollo yu Yesusini mako topa Nanga kongonomo tenjipui.
nimbe lipe mundurumu ye te molorumula. Juda yambo naa moloringi ulsukundu yamboma
moloringine Ungumu piliengi! nimbe lipe mundurumu (Lipe Mundurumu Yema 9:15,
26:17-18, Romo 11:13, Ou Korini 9:1-2). Ungu mare Romo 1:1, Ou Korini 1:1, Pe Korini
1:1, Gallesia 1:1, Epesasi 1:1 molemo.
Aku imbimunge ungu mare Ou Korini 12:28-29, Epesasi 2:20, 4:11, Lipe Ora
Sirimu 21:14. Yesusi yu kepe aposollo te, yu Pulu Yemone Nanga kongonomo
tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo (Ipuru 3:1).
2. arapela lain
Pisini unguna ol arapela lain kinie ol manmeri bilong ol arapela lain kinie
inie anjukundu 15. haiden kinie, aku unguma wale aisili Giriki ungu telumu, aku Giriki
ungumunge pulumu ol arapela lain, Umbu Unguna yambo talape lupe lupema molo
koleamanga lupe lupe yamboma. Nakolo Juda yambomane i ungumu niringi akumu Juda
yamboma naa moloringi yambo lupemando niringi. ulsukundu yamboma molo Kewa
yamboma ningindu aku siku niringi. Ene eneno Pulu Yemonga yamboma, yambo paa
peangama. Yambo talape lupema yambo kerime, yambo ulu pulu keri telime. ningu pilkulie
aku siku niringi. arapela lain nimbe molemo ungu mare Umbu Unguna Mateyu 4:15,
12:18,21, 20:19,25, Lipe Mundurumu Yema 4:25, 9:15, 13:44-48, Pe Korini 11:26, Romo
1:13, 2:14,24, 9:24, Gallesia 1:16, 2:2,8,9,12, 3:8, Epesasi 3:1 molemo.
Wale mare arapela lain bokuna molemo akumunge ungu te inie anjukundu 14.
Grik molemo mele kananila.
3. baim bek
Ingillisi unguna ransom.
Yesusini olionga nimbe tenjirimumunge ungu tondolo talo molemo, te baim
bek, te kisim bek. Nakolo Giriki unguna pondeanga telu sipela. Yesusini olionga nimbe
tenjirimu mele paa piliembo. ningulie Pulu Yemonga bokuna i ungu talo pea mimi siku
kanoko pilieyo. Pisini Baipelena kinie Umbu Unguna kinie kanokolie Ou Timoti 2:6 kinie
(baimbek), Taitasi 2:14 (kisimbek) molemo mele mimi siku kanani. Giriki unguna
pondeanga telu sipemo. Ou Pita 1:18-19 (baimbek) akumunge Giriki ungumu kinie
Taitasi 2:14 kinie (kisim bek) paa nondopa telu sipe mele.
Giriki ungumunge ungu pulumu Pisini unguna lusim. Umbu Unguna Wendo
pupili. ningu liku ulsu mundulimele, molo Wendo pupili. ningu kune llokomo wendo
limelenje. Gallesia 3:13 (kisimbek) kinie 4:5 (baimbek) kinie Giriki ungumu telu
sipemola, nakolo akumunge pulumu baimna lusim.
Ou i siku mele teringi: Yambo tene yambo te Yunge kongonomo tenjipili.
nimbe topo topa lipe yunge ulkena memba ombalie, kou mone te naa sipe mele naa kalopa,
ka kongono mele sirimu. Kanu kendemande yambomo ulsu pumbe aulke te paa naa lerimu.
Kamu kamu kanu yemonga kongono tenjili kendemande yambomo mindi molorumu. Yuyu
ulsu pupe kowa pulkenje nokoli yemone kelepa lipelie Paa mindili nopili. nilke. Pe yambo
tene kanu kendemande yambomo mindili sipe kongono tenjipe kapola naa molorumu mele
kanopa kondo kolopa Wendo omba pupe we molopili. nimbelie, kendemande
yambomonga nokoli yemo kou mone molo melte sirimu kinie nokoli yemone Kendemande
yambomo we omba pupili. nimbe ulsu lipe mundurumu. Kendemande yambomo altopa
yando limbe aulke te molo. Yambo tene yunge wendo pumbe aulkemo topo topa
lirimumunge yu ulsu ombalie kamu kapola we molorumu. baimna lusim akumunge ungu
pulumu aku sipe mele.
kisim bek akumunge ungu pulu te inie anjukundu 21. molemo nakolo Ingillisi
unguna kinie Pisini unguna kinie apuruku boku tongendo pereko alowa malowa teko
tolemele.
Ingillisi unguna we yambomane ransom nilimolo akumunge pulumu i sipe: Ye
marene yambo te wa liku mengo puku lopi teko monjikulie, ungu te yando ningu munduku,
Ene kou pape anderete tausini kina siku mundung kinie i yambomo We pupili. nimbu
ulu te naa temolo. Molo Naa simul. nngi liemo yu topo konjimul. ning. Aku telemele
kinie kou monemondo Ingillisi unguna ransom nilimolo. Kou monema kinie, wa liku
monjilimele yambomonga konde mololi ulu pulumu kinie, kapola kapola mele telemo. Kou
monema anju siku mundung kinie kolo wangoko likulie Yambomo we pupili. ningu
yando siku mundulimele. Molo kou monema kolo wangoko naa sngi liemo yambomo sike
toko konjingnje. Pundu mele tolemele nakolo paa sike pundu molo.
Pulu Yemonga bokuna aku sipe melela. Nakolo Yambomo topo topa lipe
wendo lirimu mele Umbu Unguna naa nilimelka. Melema sitowana topo toko limele.
Akumunge Mateyu 20:28, Mako 10:45 akuna Yesusini olionga nimbe tenjirimu akumu
Umbu Unguna baimbek nimulundu ungu sumbi nili te naa pilirimulu. Akumunge Mateyu
20:28 i sipu mele torumulu molemo: Ulu pulu kerimene yamboma altopa ka sipe
nokolemo mele naa tepili, kapola molangi kene na yambo aisilinge nimbu pundu tonjipu
nanga kangimu sipu, enenga kolo wangopo kolonjembo..** nimbe orumu. nirimu. Ou
Timoti 2:6 paa telu sipemo. LLuku 21:28 (kisim bek), Ipuru 9:12,15 (baim bek). Romo
8:23, Ou Korini 1:30, Epesasi 1:7,14, 4:30, Kollosi 1:14, Ou Pita 1:18-19, Kambu 18:16
kananila. Lipe Ora Sirimu 5:9, 14:3,4 Giriki unguna yunge mememone topo topa lirimu
mele, akumu Pisini unguna baim bek molemo. Umbu Unguna topo topa lirimu
nilimelka nakolo pilku sundulimelkanje? Ingillisi unguna mare purchase molopa, mare
redeem molemo. Lipe Ora Sirimu 5:9 kinie 14:4tolo Giriki unguna sike Pulu Yemonga
molangi. nimbe mememone topo topa lirimu. molo Pulu Yemo simbendo topo topa
lirimu. mele nimbu tolemelka.
4. Belsebul
Pisini Baipelena aku sipe molemo, Pisini ungu Nupella Testamen oumunge
Bielsebul molemo. Akumu Setenenga imbi te. Imbimunge pulumu kurumanga nomi
ailimu (Mako 3:22-23). Juda ye ailimene Yesusi kinie konopu keri panjiku yundu Nu
Belsipuli. niringi (Mateyu 10:25, 12:22-28, 9:32-34, LLuku 11:14-22). Mateyu 12:28 kinie
Mako 3:28-30 kinie paa kanani. Ungu pulu te LLuku 11:18* molemola.
5. bikman
bikman kinie bikpela kinie laye lupe lupe. Yesusindu Bikman niringi Umbu
Ungu bokuna Ye Nomimu molemo. Akumunge pulumu ye nokolimu mele, Pisini
unguna Bos nilimelela. Kanu yema yu yamboma nokongendo namba molemo mele.
Yamboma yunge kongono kendemande yema. ningu pilkulie Yesusindu Bikman
niringinje. Boku LLuku mindi molemo (5:5, 8:24,45, 9:33,49, 17:13). (Ingillisi unguna
master.)
6. bikpela
bikpela kinie bikman kinie laye telu sipe. Yesusindu Bikpela niringi, akumu
Yu enenga imbi mololi yemo. Ene manie, yu ola. ningu yu aku siku niringi mele. Imbi talo
pea Umbu Unguna Ye Nomimu nilimelka nakolo Bikpela Pisini unguna lombili puku
manda lelko Ailimu niringi mele pilipulie bokuna torumulu molemo. Miti yambomane i
imbimundu Nomi nilimele. Ingillisi unguna wale aisili Lord molopa (Mateyu 7:21, 8:25,
15:22, Mako 5:19, LLuku 5:8, 6:46, Jono 6:68, Lipe Mundurumu Yema 2:36, Romo 1:3),
wale mare Master molemo (Mateyu 6:24, Mako 13:35, LLuku 14:21, Romo 14:4). Wale
mare Ailimu nilimo kinie Pulu Ye Yawendo nilimo (Mateyu 1:20-24, Mako 12:11,29-30,
LLuku 1:6,9,11, 19:38, Lipe Mundurumu Yema 2:34, Ipuru 7:21, 8:8-11).
7. bikpris
(Inie anjukundu 34. pris 34.2. kanani.)
8. bilip
Akumunge ungu pulumu nambolkaye? Mimi siku naa pilkulie, yamboma mane
siku Kewa unguna nilimele mele manda manjiku bilip teangi. nilimele akumu kapola naa
tekemo. Ungu pulumu mimi siku pilkulie yamboma Umbu Ungu mindi lelko ningu
silimelkanje papu. bilip akumunge pulumu i sipe mele:
Te: Kango te unjuna ola molomba kinie lapane nimbendo: Nu pou ningu manie
oni kinie nu naa topili kangulupu limbu. nimb kinie kangomone Sike nikimu. nimbe
tondolo mundupe pilipelie mini wale naa mundupe walu pou nimbe manie omb. Aku
temba kangomone bilip tepa aku temba.
Te: Yambo tene nimbendo: Opali ye nomi poraminisamo omb kene ya maku
tamili wangi. nimb kinie Sike nikimu. ningu pilkulie yu omb kanongendo puku maku
toko nokoko molonge. bilip tekolie aku siku tenge.
Te: Yambo tene Pulu Yemonga bokuna kanomba kinie Nu mindili naa nani.
nimbe Yesusi nunge nimbe kolo wangopa kolonjirimu. nimb kanopalie, Sike aku terimu.
nimbe tondolo mundupe pilipelie yu konopu pe nipili Kolea kerine pupu mindili naa
nomb. nimbe pilimbe.
Akumunge Kewa unguna bilip Umbu Unguna topele topo bokuna tomolondo
walu naa torumulu. Ungu pulumu mimi sipu pilipulie topele topo bokuna torumulu. Wale
mare Sike. ningu tondolo munduku piliringi. torumulu nakolo wale mare Sike. mindi
we molomba kinie pilku sundung kinie ungu pulu te torumulu molemo. Jono 3:16
manmeri i save bilip long en akuna long en akumunge pulumu nambolkanje? I sipe
melenje: Yu Pulu Yemone sike lipe mundurumu yemo. Sike olio lipe taponjipe mindili
nolemelka aulkena wendo limbe yemo. ningu tondolo munduku piling yamboma, aku
sipe mele. Akumunge alieli bilip topele topo bokuna tomolondo ungu pulumu mimi sipu
pilipulie bokuna torumulu molemo.
Giriki unguna kinie Ingillisi unguna kinie ungu talo believe kinie faith kinie
molemo. Ungu pulumu Umbu Unguna nimulundu manda molo. Giriki unguna imbi talo paa
nondopa telu sipe mele, nakolo believe akumu ulu te telemolo; faith akumu meltenga
imbimu. faith konopuna pelemo kinie manda believe telemolo. Nakolo Pisini unguna
kinie Umbu Unguna kinie ungu telumu mindi bokuna toringi molemo.
Ingillisi unguna believe ungu mare: Mateyu 8:13, 9:28, 27:42, Mako 5:36,
9:23,24, LLuku 1:20, Jono 1:7,12,50, 3:12,15,16,18,36, 4:39,41,42, 6:29-47, 12:44-46,
20:8,25,27-31, Lipe Mundurumu Yema 5:14, 9:42, 16:31, 17:12, 18:8, Romo 1:16, 3:22,
10:9-11, Ou Timoti 4:12, Pe Timoti 1:12.
Ingillisi unguna faith ungu mare: Mateyu 8:10, 14:31, 21:21, Mako 2:5, 5:34,
LLuku 7:50, 18:42, Lipe Mundurumu Yema 3:16, Gallesia 2:16 wale talo,20, 3:wale aisili,
Ou Timoti 1:4,5,14,19, 2:15, Ipuru 10:22,38, 11:pali.
9. devil
I ungumu Giriki unguna kinie Ingillisi unguna kinie molemo. Akumu Setenenga
ungu pulu te pelemo imbi te (Mateyu 4:8-11). Inie anjukundu 42. Seten kananila. devil
akumunge ungu pulumu kolo topa kote tenjilimu kinie ungu bulkundu ninjilimu kinie.
Yu Pulu Yemonga kumbikerena yambomanga kolo topa kondi tolemo yemo. Jopo 1:6-12
kanani. Akuna Setene nimbe molemo.
Ingillisi unguna devil ya molemo lupe, Pisini unguna tewel akumu Umbu
Unguna mini, akumu paa lupe. devil akumu Umbu Unguna depele molemo. Pisini
Baipelena devil naa toringi, naa molemo. Satan mindi toringi molemo. Lipe Ora Sirimu
12:9 mindi ungu pulumu tongendo Baipelena Man I Save KotimOlgeta Manmeri toringi
molemo.
Giriki unguna kinie Umbu Unguna kinie Mateyu 4:3 kondi tolimu molopa,
Mateyu 4:5,8, LLuku 4:2,3,5,6,13 depelemo molopa, Mateyu 4:10, LLuku 4:8 Setene
molemo. Kurumanga nomi depelemo yu molemo mele Jono 8:44, Ou Pita 5:8, Jono Kumbi
Lepamo 3:8 molemo. Lipe Ora Sirimu 12:9,10, 20:2, Ou Pulu Pulu 3:1,2,14, Mateyu 25:41,
Lipe Ora Sirimu 20:10 kananila.
Yu ma koleamonga ye nomi kingimu (Mateyu 4:8-9, Jono 12:31, 14:30, 16:11,
Pe Korini 4:4, Epesasi 2:2, Jono Kumbi Lepamo 5:19), nakolo yunge tondolomo manie,
Pulu Yemonga tondolomo olandopa mele nilimo ungu mare pea Mateyu 4:8-11, Epesasi
6:11, Ipuru 2:14, Jemisi 4:7, Jono Kumbi Lepamo 3:8, 4:4 molemo. Pe Timoti 3:3 kinie
Taitasi 2:3 kinie Giriki unguna paa telu sipe mele molemo nakolo akuna Pollone
depelemondo naa nirimu, we yambomando nirimu pilkulie Pisini unguna kinie Ingillisi
unguna kinie ungu pulumu topele toko bokuna toringi.
Ingillisi ungu pilku imbi kanolemele yambomando i sipu nikimulula: Giriki unguna
dimon akumu kuru mindi, nakolo wale mare Ingillisi unguna lawa teko devil toringi
molemo. devil paa telumu mindi molemo, akumu Setene. Pulu Yemone kurumanga nomi
depelemo kinie kuruma pali tepe nomba mindi pelemo pembamonga mindili nongo
molko mindi pangi. nimbe tepa mimi tepa kalorumu akuna Kirasinge yambo naa molko
ulsu molemele yamboma lipe mundumbela (Mateyu 25:41). Akuna kurumando angelloma
nimbe molemo. Pe Pita 2:4 kepe. Ene kepe depelemo yu kepe ou mulu koleana angelloma
moloringi ungu talo LLuku 10:18, Lipe Ora Sirimu 12:7-12 molemo. Aisaya 14:12-15 yundu
nirimulanje.
10. disaipel
Giriki ungumunge ungu pulumu Mane sili ye te lombili puku unguma pilimele
yamboma. (Mateyu 10:24,25). Pisini unguna ou kumbi lelko toringine ya skulboi
molopa, pe toringimunge sumatin molemo. (Yesusinge temane peangamo molemo
bokumanga Giriki ungumundu Ingillisi unguna wale aisili disciple molopa, wale mare
student molopa, pupil molemo.) Mendo Imbo Unguna yunge ki sipi kanoli yema
nilimele, akumu peangala. Akumu Ingillisi unguna aperendisi (apprentice) mele. Yesusi
lombili andoko yuni terimu mele wamoko kanoringi yema nilimelkalanje.
Umbu Unguna Yesusinge lombili andoli yema bokuna torumulu molemo
akumunge pulumu Mateyu 4:18-22 molemo. Wale mare bokuna lombili andolime nimbe
molemo kinie ye rurepondo nilimo. Nakolo yambo mare pea yu paa taki taki lombili puku
yunge ungumu pilku liringila, akumando wale mare bokuna lombili andolime molo
lombili andoli yamboma nimbe molemola. Mare amboma (Lipe Mundurumu Yema 1:14,
LLuku 23:49, 8:1-3.) We yamboma yuni uluma tepa unguma nirimu mele Kanamili.
Piliemili. ningu yu walse walse lombili puringila, nakolo we mele, kamu molo (Mateyu 4:25,
Jono 6:60, 61,66-69). No Linjili Jononga lombili andolimenga ungu talo Mateyu 9:14, 11:2
molopa (Yesusinge lombili andolime 11:1 kanumu), Parisimenga lombili andolime Mateyu
22:16 molopa, Mosisinge lombili andolime Jono 9:28 molemo. Olio pali Yesusinge lombili
andolime molemolo mele Jono 8:31 molemo. Nakolo Yesusini nimbendo: Na we lombili
naa wangi. nirimu (LLuku 12:49-53, 14:25-27,33, Mateyu 10:17-18,21-25,32-33,34-39).
Yesusinge lombili andoli ye rureponga imbime Mateyu 10:1-5a molemo.
11. Farisi na Sadyusi (Mateyu 16:1)
(Inie anjukundu 38. Sadyusi kananila.)
Yesusi mana molorumu kinie Parisi yema kinie Sadusi yema kinie Pulu Yemonga
ungu manema nokoringi ye talape talo moloringi. Enene pali Pulu Yemonga ungu manema
pilku tenge panjiku tengendo mindili siku teko moloringi nakolo yambomane kangikundu
mindi kanangi. ningu aku teringi. Konopuna sukundu ene ye sumbi nilime naa moloringi
nakolo Ye sumbi nilime molemolo. We yamboma teko kenjili yamboma molemele. ningu
we yamboma kinie teluna tapu toko naa moloringi. We yamboma kanoko keri kanoko ene
eneno aku siku konopu talo pepa topele mapele toli yema moloringimunge No Linjili Jono
kinie Yesusi kinie eltene kanu yema iri tokolo Kolo toli wambiyemonga waloma
molemele. niringili (Mateyu 3:7 (Parisime kinie Sadusime kinie), 12:34, 23:33). Enene
Yambo ulu pulu keri telime niringi yamboma Yesusi kanu yamboma kinie molopa ga
norumuna kanokolie Yesusi yu kepe ye kerimu. ningu piliringi (Mateyu 9:9-13, LLuku
7:36-50, 18:9-15).
Yesusi kinie konopu keri panjiku Yu nimbe kenjimbe kinie yu mongo lipu
simul. ningu yu taki taki ungu mare walsiringi mele ungu pulu te Mateyu 16:1* molemo.
Yesusindu Nu sike Pulu Yemonga Malo molenonje kanamili liku ora si. niringi ungu mare
Jono 2:11* molemo. Yesusini ene kanopa keri kanopa, wale aisili ene iri torumu. Iri torumu
mele ungu te teluna mindi kanoni liemo yuni Ene topele mapele toli yema. nirimu mele
Mateyu 23:1-36 molemo kanani. Te LLuku 11:37-54. Topele mapele tolimunge ungu
pulumu inie anjukundu 47. tupela maus molemo.
Parisimene Pulu Yemonga ungu manemanga ungu mane aisili olandopa olandopa
ene eneno pilku ningu panjiringila. Parisime kinie Sadusime kinie enene teko kenjilimele
mele paa aku siku naa teangi. nimbendo Yesusini ungu iku topa Kanu yemanga pillawana
mundulimele mele isi akumu paa naa liengi. nirimu (Mateyu 16:6,11-12). Inie anjukundu 49.
yis kananila. Enene Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimuma paa mindili siku pilku
teringi nakolo yamboma konopu naa monjiringi. Yesusi Pulu Yemone mana naa lipe
mundurumu. ningu yu toringila. Ungu mare Mateyu 21:28-32, LLuku 5:27-31, 7:29-30,33-
35,36-50, 18:9-14, Jono 8:1-11, Mateyu 21:33-46, 22:1-14,15-22,34-40,41-46.
Ene Juda yambomanga tapu yema moloringi (Mateyu 21:23,45). Mare Juda
yambomanga kanjollo yema moloringi (Lipe Mundurumu Yema 5:34).
Nikodimasi yu Parisi yemo molopa, konopu alowa tepa Yesusi sike. nimbe
tondolo mundupe pilirimu ungu mare Jono 3:1, 7:50-51, 19:39 molemo.
Pollo yu Parisi yemola. Ou yu we ye Parisi te molopalie, Yesusinge ungumu
sike. ningu tondolo munduku piliringi yamboma torumu (Lipe Mundurumu Yema 8:1,3,
9:1-2, 23:6, 26:5), nakolo pe Parisi yemane pilku teringi mele yu mundupe kelerimu (Pillipai
3:5-11).
12. giaman, man bilong giaman
(Inie anjukundu 47. tupela maus kanani.)
13. God, god giaman
God akumu yambo tenga sike imbimu molo. Akumu yunge kongono mele,
molo yu molemo mele imbimu. Poraminisa molo peremia nilimolo akumu yambo tenga
imbi molola. Yunge kongonomo. Nakolo pe yu yuyula imbi lepo Poraminisa molo
Peremia nilimolo. Ungu god aku sipe melela. Aku ungumunge pulumu i sipe mele:
Yambo te olio mana yamboma kinie melema pali nokolemo yambomo. nimbu pilipulie, yu
popo topo melema kalopo silimolo yambomo. Yambo talape lupe lupemane god lupe
lupela nilimele. Marene Enamo olionga god nilimele; marene Olimu olionga god
nilimele; marene Opa telemolo kinie god tene olio lipe taponjilimo nilimele; marene God
tene poniema nokolemo nilimele. Paa aisili. Aisili ye ningu, mare ambo niringi (Wendo
Oringi 32, Josua 24:2,14-18,23-24, Nokoli Yema 16:23-30, Ou Samuele 5:1-5, Ou Kingime
18:16-40, Jeremaya 2:11, Konana 115, Lipe Mundurumu Yema 19:23-28). Olio nokolemo
pulu yemo. molo Olio nokolemo pulu ambomo. ningu yambo molo kongi mele mare
toko konjiku popo toko siringi. Umbu yambomane kurumando Olio nokolemele. ningu
popo toko koyoringimunge ungu te Ou Korini 10:14-22 molemo.
Nakolo olione God sikemo yuni melema pali tepa mimi tepa, yamboma kinie
melema pali nokolemo. Naa nokolkanje naa lelka. nimbulie yu melemanga pali pulu yemo.
nimbu yu imbi lepo Pulu Yemo nilimolo (Jono 1:1-4, Lipe Mundurumu Yema 14:8-17,
17:16-31). Yambo marene yundu Ola Yemo nilimele mandala. Miti yambomane nomuna
yambomanga imbi te mengo ongolie Anutu nilimele. Ye telumu.
Kanu Pulu Yemo yunge sike imbi naeye? Yu uluma telemo mele pilkulie yunge
imbi lupe lupe lemele, nakolo te sike yunge imbimu Yawe. Akumunge pulumu Wendo
Oringi 3:14-15 molemo (Pisini Baipelena ungu pulumu molemo).
14. Grik
Romo yambomane koleamanga pali opa teliku andoko yamboma toko manie
munduku gapomano molko yamboma naa nokangi Giriki yambomane aku teringi. Giriki
yambomanga ye Allekisanda yu paa opa tondolo mundupe teli yemo, yuni koleamanga pali
yunge ele yema memba andopa koleama topa kalopa mundupe nokorumu. Ya Papua Nu
Gini ou Kewa yambomane gapomano moloringi kinie Pisini ungu kinie Ingillisi ungu kinie
anju anju purumu kinie yambo aisili pilku leringi mele Allekisanda Giriki gapomano ye ailimu
molopili koleamanga pali Giriki ungumu pilku leringi (Jono 19:20, Lipe Mundurumu Yema
21:37). Pulu Yemonga Ungu Kondemo molemo bokuna (Nupella Tesamene) Ou pulu pulu
Giriki unguna toringi. Pe Romo yamboma gapomano moloringi kinie koleamanga pali
yambomane Giriki ungu niringi. Yesusi mana andopa molorumu kinie aku siku niringila.
Pulu Yemonga bokuna wale mare Giriki ye molo Giriki yamboma nimbe molemo
kinie paa sike Giriki yambomando nirimunje, mimi sipu naa pilimolo (Jono 12:20).
Nakolo ya umbu yambomane ulsukundu yambomando Kewa yamboma
nilimele mele aku sipe wale aisili Juda yambomane Juda yambo naa moloringi yambo
lupemando ungu iku mele toko Giriki yamboma niringi. Pisini unguna wale mare Grik
molopa, wale mare arapela lain molemo (Lipe Mundurumu Yema 14:1, 16:1,3, 17:4, 18:4,
Romo 1:14,16, 2:9,10, 10:12, Gallesia 3:28, Kollosi 3:11). Inie yakondo 2. arapela lain
nimbe molemo aku sipe mele.
15. haiden
Pisini Baipelena i ungumu Mateyu 6:7,32, 18:17, molemo. Giriki ungu telumunge
Pisini unguna ungu talo bokuna molopa, Ingillisi unguna ungu yepoko molemo. Giriki
ungumunge ungu pulumu inie yakondo 2. arapela lain nimbe molemo.
16. hetman
Kanu yemo yambo talape te nokolemo yemo. Akuma Umbu Unguna tapu
yema nilimolo. Pulu Yemonga Ungu Konde Molemo Bokuna tapu yema nimbe molemo
akumanga kongono talo pelemo.
16.1. Juda yambomanga ye nokolime, ene Juda yambomanga kanjollo sukundu
moloringi ye mare (Mateyu 21:23, 26:3, LLuku 9:22, 22:66, Lipe Mundurumu Yema 4:5).
Inie anjukundu 19. kaunsil kananila.
16.2. Kirasinge yambo talape lupe lupema nokoringi yema (Lipe Mundurumu
Yema 14:23, 20:17, Ou Timoti 5:17). Ou Timoti 3:1,2 Pisini unguna wasman molemo,
Ingillisi unguna aku sipela, nakolo Umbu Unguna ungu talo naa pelemomonga Ungu
pulumu telumu. Kongono telumu. nimbu Umbu Unguna tapu yema-la torumulu molemo.
Taitasi 1:5-7 kinie Ou Timoti 3:1,2 kinie paa ungu telumu mele nakolo Giriki unguna Taitasi
1:5 hetman mele molopa, Taitasi 1:7 wasman mele molemo. Kirasinge yambo talapema
nokonge tapu yema mako toko Tapu yema molangi. ningindu kanoko apurung mele
ungu mare Lipe Mundurumu Yema 20:28-31, Ou Timoti 3:1-7, Taitasi 1:5-9 molemo.
(Kirasinge yambo talapemanga kongono tenjing yema, Kewa unguna dikene
nilimolo, kanu yema aku sikula molonge mele ungu mare Lipe Mundurumu Yema 6:1-6, Ou
Timoti 3:8-13 molemo.)
17. hetpris
(Inie anjukundu 34. pris, 34.3. kanani.)
18. katim skin bilong pikinini man
Ou pulu pulu, Isirele yambomanga pulu pulu anda kolepa Eporayamo, yunge
imbi Eporamo lepili, yu molorumuna Pulu Yemo omba yu sewe anjipe kamu kamu pulu
lemba mele ungu te nimbe, nimbe panjipe mi lerimu. Eporamonga imbimu alowa tepa
Eporayamo nimbe imbi lepa, Eporayamo kinie yuni kalopa limbe yamboma kinie nane
Ene kinie tembo. nimbu, nimbu panjipu mi lerindu ungumu kamu pepa mindi pupili kene.
nimbe yundu Kangomanga kangi te kopisiengi. nirimu. Aku temanemo kinie ungu
manemo Ou Pulu Pulu 17:pali molemo (17:10-12). Akumunge ungu mare Ou Pulu Pulu
34:14-17, Wendo Oringi 12:48, 4:24-26, LLipai 12:3 molemola. Kanu ungu manemo pilkulie
Isirele yambomane yandopa yandopa, kini kepe, kangomanga kangi te kopisilimele.
Kangi te kopisiringi mele i sipe: Ombe punduna kangi te we angilimo akumu
kopisiku makaye teko wendo liku toko ele teringi. Kanu ungu manemo pilkulie No Linjili
Jono kinie Yesusi kinie kango kikitolo molangili aku sikula tekolie imbi siringi (LLuku 1:59,
2:21). Kangoma kanoko liringi kinie pe koro te omba pupe wale engaki sipemo wendo
orumu kinie aku siku teringi. Wale engaki sipe akumu Sambate Walemo liemo kanu ulumu
munduku naa kelko we teringila (Jono 7:22-23).
Isirele yambomane aku siku teringimunge enenga imbi lelko kangi kopisilimele
yamboma niringila. Isirele yambomane Isirele yambo naa moloringi yamboma konopu keri
panjikulie imbi keri mele lengendo kangi naa kopisili yamboma niringi. Aku mele ungu
mare Ou Pulu Pulu 34:14, Nokoli Yema 14:3, 15:18, Lipe Mundurumu Yema 7:51, Romo
2:25,29, Ou Korini 7:18,19, Gallesia 5:2-6 molemo. Gallesia 2:7,8, Kollosi 2:13, 3:11 akuna
Giriki unguna kangi kopisilime kinie kangi naa kopisilime nimbe molemo nakolo Pisini
unguna kinie Umbu Unguna kinie Ingillisi unguna boku mare kinie ungu pulumu sumbi sipe
molemo. Gallesia 2:12, Kollosi 2:11 akuna Giriki unguna molemo mele sumbi sipe molemo.
Isirele yambomando pe imbi talo lelko Juda yamboma niringila kanumane
pilkulie, Olio ungu manemo pilipulie kangomanga kangi te kopisilimolomonga Pulu
Yemone olio yambo sumbi nilime nimbe kanolemo. ningu piliringi. Nakolo Pollone
Molo! nirimu. Pulu Yemone kangimu kanopa yamboma naa apurulimo. Konopuna
sukundu kanopa yamboma apurulimo. nirimu (Romo 2:25-29, 3:20-30).
Juda ye mare Yesusi Kirasi sike. ningu tondolo munduku pilku Kirasinge
yamboma molkolie, i siku mele niringi: Juda yambo naa molemele yambo lupema
Kirasinge yamboma molamili. Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime nimbe kanopili.
ningu i ungu manemo pilku kangimu naa kopisngi liemo Kirasinge sike yamboma paa
manda naa molonge. niringi (Lipe Mundurumu Yema 15:1,5, Gallesia 6:12-13). Nakolo
Pollone nimbendo: Nikimili mele paa molo! Kirasinge yamboma paa sike molamili.
ningulie Kirasini olionga nimbe tenjirimu mele olandopa ungu mane tene pilku liku teko
molonge kinie paa teko kenjing. Paa uluri kapola naa tepa naa lipe taponjimbe. nirimu (Ou
Korini 7:18, Romo 4:9-12).
19. kaunsil
Juda yambomanga kanjollomonga ungu mare LLuku 9:22, 22:66, 23:50, Lipe
Mundurumu Yema 4:5-6, 5:21,27,34, 22:30, 23:1-9,15,20,28 molemo. Romo
gapomanomone Juda yamboma nokorumu, yunge ungu manema olandopa nakolo Juda
yamboma eneno enenga ungu manema pilkulie teringila. Juda yamboma teringi mele kinie
moloringi mele kinie enenga kanjollo yemane nokoringi. Ye tere paono tene wane kanjollo
yema moloringi. Te Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo, yu kanjollo yemanga
nokorumu ye peresidendemo. Kanjollo sukundu Pulu Yemo popo tonjili ye aili mare Sadusi
yema moloringi; ungu manema pilku mane siringi ye mare Parisi yema moloringi. Kanu
yemane Yesusi kinie Pita Jonotolo kinie Pollo kinie enenga kotema piliringi. Kanoni ungu
mare Mateyu 26:57-67, Lipe Mundurumu Yema 4:1-22, 5:17-42, 22:30, 23:6-9, Jono 3:1,10
molemo. Ungu mare inie 11. Farisi kinie 38. Sadyusi kinie molemola.
20. kingdom bilong God, kingdom bilong heven
I ungu talonga Mateyuni alieli kingdombilong heven nimbe bokuna torumu
molemo (3:2, 4:17, 5:3,10, 10:7, 11:11, 25:1,34 molemo mele). 6:33, 12:28, 21:43 mindinje
Mateyuni kingdombilong God nimbe torumu molemo. Mako kinie LLuku kinie Jono
akumane alieli kingdombilong God ningu toringi molemo (Mako 1:15, 4:26, 12:34,
LLuku 4:43, 7:28, 21:31, Jono 3:3,5 molemo mele.) Nakolo ungu talonga ungu pulumu
telumu. kingdom bilong Pulu Yemo lupe, kingdom bilong mul koleamo lupe molo.
Talo pea bokuna toringi molemo ungutolonga ungu pulu te i sipe: Juda
yambomane imbi lelko Pulu Yemo ningindu wale aisili pipili terimumunge mul
koleamo niringi kanumu. Mul koleamo Pisini unguna heven nilimele kanumu.
kingdom akumu Lapangala (Mateyu 6:10, 13:43), Yesusingela (Mateyu 16:28).
No Linjili Jono kinie Yesusi kinie eltene akumu nondopa wendo omb tekemo.
niringili (Mateyu 3:2, 4:17).
kingdom (kingdom) akumunge ungu ekendo king kana! Kewa unguna
king akumu Umbu Unguna ungu te molo, nakolo yu ye nomi paa aili, kolea aili nokopa,
yambo aisili tondolo mundupe nokolemo. Akumunge Umbu Unguna ye nomi kingimu
nimbu bokuna torumulu molemo (Mateyu 27:37).
Umbu Unguna kingdombilong God kinie kingdombilong heven kinie telu
sipe mele bokuna torumulu molemo nakolo sumbi sipu manda naa torumulumunge Pulu
Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo akumunge bokuna wale mare kolea topo,
yamboma kinie melema topo, walemo molo enamo bokuna torumulu molemo. Wale
mare kini wendo okomo bokuna topo, wale mare pe wendo omb torumulu. Akumu
limolola. Akuna sukundu pulimolola. Mimi sipu pilipulie ungu pulumu bokuna torumulu
molemo. Mateyu 13:11,24,31,33,44,45,47, 20:1; LLuku 9:60,62, 10:9,11, 11:20, 16:16,
17:20-21, 18:29, 21:31, 22:16, Jono 3:3,5.
Mateyu 18:1,3 akuna koleana pung nmulu liemo mandala, molo yambo
talapena sukundu pung mandalanje. Kolea Arimatia ye Josepo Kanu walemo wendo
opili. nimbe nokopa molorumu (LLuku 23:50-51). Yambo mare ungu telu sipe melela
LLuku 2:25,38, 24:21 molemo. Ungu mare Lipe Mundurumu Yema 1:3,6, 8:12, Romo 14:7,
Ou Korini 6:9, Gallesia 5:21, Epesasi 5:5, Ou Tesallonaika 2:12 molemo.
21. kisim bek
(Inie yakondo 3. baim bek kananila.
kisim bek lupe, baim bek lupela, nakolo Pisini unguna kisim bek ungu pulu
talo pepa, baimbek ungu pulu talola pelemo. kisimbek Giriki unguna kinie Ingillisi
unguna kinie ungu talo molemo. Ingillisi unguna te redeem (ya 21.1.), te save (ya
21.2.). Ungu pulumu nambolkanje? Umbu Unguna nambolka nimul, nambepa
molombanje?
21.1. Ingillisi unguna redeem akumunge pulumu i sipe:
Te: Opa toumane yambo talape te topa mundupe kolea tepe mundung molo
kolea kamu liku molonge kinie kowa pung yambomanga opa lkerayemane Lipu
taponjemili. ningu ongo opa touma kinie opa teko toko mundunjiku koleamo kolea pulu
yamboma altoko molangi. ningu liku sing. Opa lkerayemane kowa pung yamboma kisim
bek tenge.
Romo yambomane Juda yamboma tondolo munduku nokoringimunge Juda
yamboma ene eneno we kapola naa moloringimunge Juda yambomane pilkulie, Pulu
Yemone mako topa ene molongena lipu mundumb. nimbe, nimbe panjirimu ye nomi
Kirasimuni ene lipe taponjimbendo Romo yamboma topa enenga koleana ulsu mundupe
ene eneno Kapola molangi. nimb. konopu leringi. Yuni ene kisim bek temba.
konopu leringi (LLuku 1:68-75, 24:21).
Te: Ya ou nirimulu ungumu kinie i ungumu kinie telu sipemo. Isirele yamboma
kolea Isipi moloringi kinie Isipi yambomane ene ka kongono siringi, Isirele yamboma paa
mindili aili teko nongo moloringi kinie Pulu Yemone nimbendo: Ene lipu taponjipu, ene ka
kongono silimele yambomanga kne wendo lipu, tenga kapola we molangi, membo pupu
monjimbu. nimbe sike aku sipe terimu (Wendo Oringi 6:6). Aku sipe nirimumu Ene
kisim bek tembo. nirimu.
Te: Yambo tene tepa kenjimbemonga yu LLo tepili. ning. Kou mone naa
pembamonga yu ka sing. Kanu kinie yambo tene yu kondo kolopalie Wendo omba pupe
we molopili. nimbe kote pilili yambomo kou mone ningme sinjimbe. Aku sipe mele, Pulu
Yemone olio Pundu tangi. nimbe mongo lipe simbe aulkena pulimolo kinie Yesusini yuyu
yunge kangimu kinie mememotolo (baimbek meletolo) olionga nimbe Pulu Yemo
sinjirimu. Aku sipe terimu ulumuni olionga pundu tonjipe Pulu Yemone olio mongo silke
kinie mindili nolemelka aulkena wendo lirimu. Kisimbek yumi terimu (Mako 10:45, Ou
Pita 1:18-19).
Imunge ungu aisili kinie ungu mare Pulu Yemonga bokuna molemo unguma kinie
inie yakondo 3. baim bek molemola.
21.2. Ingillisi unguna save akumunge pulumu i sipe:
Te: Yambo te no wangolemo kinie Yu no naa wangopa kolopili. ningu liku
taponjiku nona puku yu wendo limele (Lipe Mundurumu Yema 27:20).
Te: Yamboma ulke suluminiana uru peangi ulkemo tepene nomb kinie Ene
tepene naa nopili, naa kolangi. ningu liku taponjiku ulkena suku puku yamboma toko
makinjiku wendo limele (Ou Korini 3:15).
Te: Ambolango te aulke baretena andopa molopili karo te omb kinie kanokolie
Tomba. ningu liku taponjiku lkisiku puku yu liku aulke alsena mengo pulimele.
Kanu ungumunge Umbu Unguna ungu ponjili naa pelemomonga Pulu Yemonga
bokuna Ingillisi unguna save kanopo, ungu pulumu pilipu topo, Yesusi ye Saviour
kanopolie ungu pulumu pilipu torumulu. Pisini unguna Helpim molo Umbu Unguna Lipe
taponjimbe molo Lipe Taponjilimu manjipu tomolo kapola molo. Aku ungumu pange
telemo. Yambomane yamboma we liku taponjilimelela. Ulke takolemele kinie liku
taponjilimele. Ponie kepe liku taponjiku telemele. Kou mone tene liku taponjilimele. Akumu
we uluma.
Wale mare we mana umbunimendo Ingillisi unguna save nimbe molemo. Juda
yambomane pilkulie, Pulu Yemone ye te sipe mundumbe, yuni olio lipe taponjipe Romo
yambomane tondolo munduku nokolemelemanga kne wendo limbe. ningu piliringi. Giriki
unguna kinie Ingillisi unguna kinie ungu talo nimbe molemo, te redeem, te save, nakolo
ungu pulumu paa telu sipe mele pelemomonga Pisini unguna kinie Umbu Unguna kinie ungu
telu sipe mele torumulu molemo. LLuku 1:68 akumu inie yakondo nondopa ungu pulu 21.1.
redeem akumunge ungu te, nakolo LLuku 1:69,71 akumu ya ungu pulu 21.2. save
akumunge ungu te.
LLuku 1:71 kisimbek kinie 1:74 tekewe kinie sike Giriki unguna ungu lupe
lupe, nakolo ungu pulumu paa telumu. Akuna opa touma Romo yamboma. ningu
piliringinje, nakolo kini Opa tou kurumanga nomi Setene. nimbu pilimolo kinie mandala.
Wale aisili olio Pulu Yemo kinie kapola kapola naa molemolomondo nilimo.
Olione Pulu Yemonga ungu pilipu naa lipu, yu bulu sipu, ulu pulu keri aku sipu mele
telemolomonga mindili nomolo aulkena pulimolo. Nakolo Yesusini olio save molo kisim
bek tembando ulu mare terimu. Mateyu 1:21, LLuku 1:47 (Pisini unguna ya Helpim molo
Lipe Tapondolimu mindi molemo), 2:11,30, Jono 10:9, LLuku 19:10, Romo 10:1,9,
Epesasi 2:5,8, Ou Timoti 1:15, 2:4, Taitasi 2:13, Ou Pita 1:9. Yambo talape talo
molemelemonga ungu tondolo te Mako 16:16. Ou Pita 3:18 akuna kisimbek nimbe naa
molemo nakolo kisim bek akumunge ungu pulu te sike molemo.
I siku piliengila: Yesusini olio kisimbek telemomonga ungu pulu talo mele. Te:
Yamboma lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo limo. Te: Molopo konjipu mindi
pumul aulkena lipe monjilimo. Aku pilipulie Umbu Unguna aku sipu bokuna torumulu
molemo. Jono 3:17 kisimbek akumunge ungu pulumu 3:16 kinie 3:18 ekendo kinie
molemo (Jono 3:16*-18 ungu mare molemola). Ungu mare i siku kananila: Lipe Mundurumu
Yema 2:21, 4:12, Ipuru 9:12,15.
21.3. Man Bilong KisimBek Yumi
Akumunge ungu pulu ya 21.1. redeem kinie 21.2. save pea lipe tere lepa i
imbimunge pelemo. LLuku 2:11, Jono 4:42, Taitasi 1:3, Pe Pita 1:1, 2:20, 3:18 kanani.
LLuku 1:47 akuna Pisini unguna Helpimbilong mi mindi molemo, Umbu Unguna nanga
Lipe Taponjilimu mindi naa torumulu. Torumulu molemo mele i sipe: Olio Lipe Taponjipe
Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Yemo. LLuku 1:47 kinie 2:11 kinie Giriki unguna
kinie Ingillisi unguna kinie talo pea telu sipemo. Yemo mindi lupe lupe. LLuku 1:47 akumu
Pulu Yemo nilimo, 2:11 akumu Kirasi nilimo.
22. kontrak
Akumunge pulumu i sipe melenje: Yambo te kinie yambo te kinie anju yando
ningilindu: Nuni i siku teni kinie nane i sipu tembo. ningu, ningu panjikululie, Ungumu
manie naa pupili. Paa kamu kamu pepa mindi pupili. ningu mi lelko eltenga imbitolo
pepna tolembele. Pulu Yemone ou Eporayamo kinie Eporayamo yuni kalopa lirimu Isirele
yamboma kinie aku sipe mele terimula nakolo yambomane ungu te naa niengi yuni yuyu
nimbendo: Enene i siku i siku teko molonge kinie nane ene kinie i sipu i sipu tepo
konjimbu. nimbe, nimbe panjipe mi lerimu. Ou Pulu Pulu 15 akuna Pulu Yemone kongi
yepoko kinie kera talo kinie Eporayamondo Tou. nirimuna torumu kinie yuni Eporayamo
kinie temba mele nimbe panjipe mi lerimu. Pe Ou Pulu Pulu 17:1-14 akuna kamu pemba
mele lipe ora simbe mako te pepili. nimbe ungu mane te sirimu (17:11-14). Aku makomo i
sipe: Kangomanga kangi te kopisiengi. nirimu; akumunge ungu mare pea inie yakondo 18.
katimskin bilong pikinini man kananila.
Pe Mosisi molopili Isirele yamboma kinie ungu te nimbe panjipe mi lerimu ungu
oumunge ungu mare Wendo Oringi 31:16, Ungu Manema 4:13,23, 5:2, 29:1, 9:11, Kambu
10:33 molopa, akumunge ungu tondolo te Wendo Oringi 24:3-8 molemo. Wendo Oringi
24:8 paa kanoi! Ungu manema sipelie Tenge kinie i sipu i sipu ene tepo konjimbu. nirimu
mele Ungu Manema 28:1-14 molopa, Naa tenge kinie i sipu sipu ene tepo kenjimbu.
nirimu mele Ungu Manema 28:15-68 molemo. (Ou Pulu Yemone Isirele yamboma mindili
noringi aulkena wendo limbe tepalie, pe pe kepe pilku molonge mele ungu mane te nimbe
panjirimu ungumu Wendo Oringi 14-20 molemo. Akumu kananila.)
Yesusi mana naa opili Pulu Yemone ou aku sipe terimu mele molopa, yunge
Isirele yamboma nokorumu mele unguma molemo bokumu Kewa unguna Olpela
Testamen molo Olpela Kontrak nilimolo. Akumu Umbu Unguna Pulu Yemone Nimbe
Panjipe Mi Lerimu Ungu Oumu nimbu, ponjipu Ungu Oumu nilimolo. Pe Yesusi mana
manie ombalie Pulu Yemone ungu konde te nimbe panjipe mi lerimumu kamu wendo
omba pepili. nirimumunge yunge temanemo kinie yunge unguma kinie molemo bokumu
imbi lepo Pulu Yemone Nimbe Panjipe Mi Lerimu Ungu Kondemo nimbu, ponjipu
Ungu Kondemo nilimolo. Kewa unguna Nupela Testamen molo Nupela Kontrak
nilimolo. Aku ungutolo bokuna torumulu molemo. Pulu Yemone Ungu konde te nimbu
panjipu mi lembo. ou nirimu mele ungu talo Jeremaya 31:31-34 kinie Ipuru 8:6-13 kinie
molemo (Isikiele 37:26 kananila).
Ou yambomane ungu te ningu panjiku mi lelkolie, Kamu wendo omba pepili.
ningu wale mare meltenga mememo ondo lenjiringi. Aku sipe mele pilipelie Pulu Yemone
olio yunge yambo molomoloma kinie ungu te nimbe panjipe mi lemba terimumunge ungu te
nirimu mele i sipe: Na enenga ulu pulu keri telemele tengema naa pilipu siye kolopo
akumanga ene ulu te naa tepo, ene konopu kake tepili altopo tapu topo kapola kapola
molamili kene nanga Malo enenga nimbe yunge mememo ondo lepa kolo wangopa
kolonjipili. nimbe yunge Malo mana lipe mundurumu. Akumunge, Yesusi kolomba walemo
wendo orumu kinie yu kolopa meme olionga nimbe ondo lenjimbemonga ungu kondemo
kamu wendo omba pemba mele ungu pulumu yu lombili andoli yemando nimbe para
sirimu. Kanu ungumu Mateyu 26:28, Mako 14:24, LLuku 22:20, Ou Korini 11:25 kinie
molemo. Pe pe kepe pilku molangi. nirimu ungu manemo Ou Korini 11:25-26 molemo.
Yesusinge mememonga ungu mare pea Ipuru 7:18-22, 9:11-28 molemo. Mememonga ungu
talo pea LLipai 4:15:10 kinie Wendo Oringi 24:8 kinie molemo.
23. Krais
Krais akumu Giriki ungu. Ipuru unguna Mesaya niringi. Ungu pulumu
telumu. Akumu Yesusi (Mateyu 1:1,17,18,25, Jono 20:31, Lipe Mundurumu Yema 5:42,
8:12). Kirasimunge pulumu inie anjukundu 27. Mesaia molemo, akumu ou inie anjukundu
gomomo wendo liku kanokolie, pe kelko i gomomo i ungumu wendo liku kanani.
Ye Mesaya Kirasimunge kongono temba orumu talo i sipe mele: Te: Ye nomi
kingimu molopa yamboma nokopa konjimbendo orumula. Aku pilkulie Yesusindu wale
mare ye nomi kingimu sumbi siku niringila (LLuku 1:32-33, Mateyu 2:2-6, 21:5,
27:11,37,42, Mako 15:26,32, Jono 1:49, 11:27, 12:13, 18:33-37, 19:14-15,19-22). Te: Olio
kinie Pulu Yemo kinie altopo kapola kapola molamili. nimbe olionga Pulu Yemo popo
tonjili ye paa aili olandopamo molombando orumula (Ipuru 7:21-28, 9:11-15, Mateyu 27:51.
Inie anjukundu 35.3. hetpris kananila.).
Ingillisi Baipelena kinie Pisini Baipele kondena kinie wale aisili ungu pulumu naa
toko, we Krais mindi sumbi siku toringi (Mateyu 1:1,17,18), nakolo wale mare Pisini
Baipelena ungu pulumu toringi (Jono 3:28, 1:41, 4:25,42, Mateyu 16:16, 22:42, 24:23, 27:17,
Mako 13:21, LLuku 2:11, 9:20). Jono 4:29 kinie 7:31 kinie ungu pulu tela toringi. Mateyu
1:16 Pisini Baipelena imbi kinie ungu pulumu kinie toringi molemo. Yu meringi molemo
mele ungu te Romo 9:5, 1:3-4 molopa, orumumunge ungu pulu te Lipe Mundurumu Yema
3:18, 2:31-36 molemola.
Yesusindu Kirasimu niringi we imbi lelko naa niringi, ungu pulumu pilku niringi.
Akumu pilipulie Umbu Unguna temane peanga toringi bokumanga alieli imbimunge ungu
pulumu torumulu. Sumbi siku piliengi. nimbu ungu pulumu kinie Kewa ungu Kirasi kinie
lipu tere lepo torumulu molemo. Nakolo pe pepma siku mundungndu toringi pepmanga
Kirasi wale aisili we walu mele imbi toringinje. nimbu pilipulie imbi Kirasi sumbi sipu
torumulu. Pasimenga wale koltalo mindi ungu pulumu torumulu.
Ye Nomi Kirasimu kinie Pikinini Bilong Devit kinie Pikinini Bilong God
kinie Pikinini Bilong Man kinie ye telumu. Kanu imbime inie anjukundu 32. molemo.
Kirasimunge kongono imbi te inie anjukundu 35. profet molemola.
24. laip
Yambo marene Pulu Yemonga ungumu yamboma ningu singndu Kewa unguna
laip nilimele paa kapola naa tekemo. Ungu pulumu pilkulie Umbu Unguna niengi. We
ungu pulu akumu konde mololi. i stap laip akumu konde molemo (Ou Pulu Pulu 2:7,
Gallesia 2:20).
Nakolo wale aisili Pulu Yemonga bokuna laip molemo akumunge ungu pulumu
we ya mana konde molomolomondo mindi naa nilimo. Mulu koleana molopo konjipu mindi
pumulmundu nilimo (Mateyu 7:14, Mako 9:43,45, 10:17,30, LLuku 12:15, Jono 1:4,
3:15,16, 6:27-68, 8:12, 10:28, 14:6, 17:2,3, 20:31, Lipe Mundurumu Yema 3:15, 11:18,
13:48, Romo 6:4,22,23, Gallesia 6:8, Lipe Ora Sirimu 2:10).
Umbu Unguna ungu pulumu torumulu molemo mele i siku kanoko pilieni:
Te: bret bilong laip Jono 6:35,48,51.
Te: buk bilong laip Pillipai 4:3, Lipe Ora Sirimu 3:5, 13:8, 20:12,15, 21:27
(LLuku 10:20 kananila.)
Te: diwai bilong givimlaip akumu Pulu Yemone pulu pulu ambo yetolo
monjirimu poniena anjirimu unjumu, akumu mulu koleana angilimola (Ou Pulu Pulu 2:9,
3:22-24, Lipe Ora Sirimu 2:7, 22:2,14,17,19).
Te: wara i gat laip, wara bilong givimlaip - Ungu talo peatolonga ungu pulu
telumu. wara i gat laip Jono 4:10-15, 7:37-39, Lipe Ora Sirimu 7:17 molopa, wara bilong
givimlaip Lipe Ora Sirimu 21:6, 22:1,17 molemo. No waka kolemolomonga ungu te
Aisaya 55:1 molemola.
25. lepra
Umbu Unguna kuru kendi nolemo ningu kuru lak nolemo nilimele kanumu.
Ou Isirele koleana kuru lak norumu akumu kinie ya umbu koleana nolemomo kinie telu
sipe melenje? Mimi sipu naa pilimolo. Wale mare aku sipe mele sikenje, nakolo wale mare
ereli katekate telemo akumundu kinie pea niringinje. ningu pilimele. Isirele yambomanga
kimbu kimenga mongoma, aku mele kamu wendo purumu molo ereli terimuma we
terimunje. Naa pilimolo.
Isirele yamboma kangine kuru lak norumumunge kangi te kake terimu molo
kondoli terimu kanokolie i siku mele teringi: Pulu Yemonga ungu mane te Mosisini Isirele
yamboma mane sirimu akumu LLipai 13:1-46 molemo, akumu pilkulie, Pulu Yemo popo
tonjili yema moloringine puku enenga kangimu liku ora siringi. Pulu Yemo popo tonjili ye
tene kangine mimi sipe kanopalie, Uluri molo. Kangimu kalaro te naa molemo. nirimu
kinie kapola. Nakolo kangine uluri terimu mele kanopalie kamu Nu kangine kalaro mololi
yambo te. nirimu kinie pilipelie kuru lak norumu yambomo we yambo peringi koleana
ulsukundu pupe perimu. Aulkena andombando ungu te tondolo mundupe nimbendo:
Kalaro mololimu! Kalaro mololimu! nilipe andorumu. We yamboma olio kuru lak noli
yamboma molemolona nondoko naa wangi. ningu aku teringi. Kuru lakmo nomba
kelerimu kinie kanokolie altoko Pulu Yemo popo tonjili ye te molorumuna puku enenga
kangimu liku ora siringi kinie yemone kanopalie Altopa umbu kangi angilimo. nimbendo
Kangi kake teli molemo. nirimu kinie pilkulie kuru kendi nomba kelerimu yamboma
enenga pulu koleana altoko puku peringi. Ou ulkendo naa pangi Pulu Yemo popo tonjili
yemone melte kalonjipe Pulu Yemo popo topa simbe melte kanu yemo sikulie ulkendo
pangi. We molo. nirimu mele LLipai 14:1-32 molemo.
Yesusini aku sipe teli ye mare tepa konde lirimu kinie LLipai 14 molemo ungu
manema pilkulie teringi mele temane talo LLuku 5:12-16, 17:11-19 molemo. Ungu pokore
pea Mateyu 10:8, 26:6, LLuku 4:27 molemo. (LLuku 4:27 nilimo temanemo Pe Kingime 5:1-
14 molemo).
26. lo
Akumu Umbu Unguna ungu manema nilimolo. Akumu we nilimolola. Romo
gapomano llo molo Papua Nu Gini gapomano llomando ungu manema-la nilimolo.
26.1.
Nakolo Umbu Unguna Pulu Yemone ou Mosisi ungu umbu tonjipe ungu mane
sirimumando we ungu manema mindi naa torumulu. Ungu pulumu sumbi siku piliengi.
nimbu Mosisini sirimu ungu manema torumulu bokuna molemo (Mateyu 5:17,18,
LLuku 10:26). Kanu ungu manemanga ungu aisili boku Romo molemo (Romo 2:pali, 3:pali,
10:4, 13:10, aisili pea). Wendo Oringi 20:1-17 sirimu ungu mane rureponga talondo Miti
yambomane mi unguma nilimele, yambo aisilini we Kewa unguna tenepella llo nilimele.
Pulu Yemonga Ungu Kondemo molemo bokuna wale mare Pisini unguna lo
molemo kinie sike we ungu mane rureponga talondo nilimo (LLuku 18:20), nakolo wale
aisili Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sinjirimumando pali nirimu. Ou Pulu Pulu, Wendo
Oringi, LLipai, Kambu, Ungu Manema, kanu bokuma pali Mosisini torumu, aku bokuma
liku tere lelko Mosisini torumu bokuma niringila. Ungu Manemo niringila. (Mosisini
torumu bokumanga ungu te inie anjukundu nondopa 26.2. Lo nimbe molemo.)
Juda yambomane pilkulie Mosisini sirimu ungu manema temolo kinie Pulu
Yemone olio kanopa peanga kanomba. ningu piliringi. Juda yambo mare Yesusini
yambomanga nimbe tenjirimu mele pilkulie kamu Sike nanga nimbe tenjirimu. ningu yunge
yamboma molkolie ungu manema pea pilku moloringi. Ungu mane te aku siku pilkulie
niringimunge ungu te inie yakondo 18. katimskin akuna molemo. Kanu yambomane
ningindu: Yesusinge mememo mindi kapola molo. Yesusini olionga nimbe kolo wangopa
kolonjirimu akumu mindi kapola molo. Akumu Sike. nimbu tondolo mundupu pilipu,
ungu manema kepe pilipu lipu temolo kinie Pulu Yemone olio kanopa yambo sumbi
nilime nimbe kanomba. niringi. Nakolo akumu paa molo. Romo 3:19-31, 4:1-8, 9:30-33,
Gallesia 2:14-21, 3:1-25, 5:1-12 kanani. Romo 3:20-22, Gallesia 2:16, 3:24 paa mimi siku
kanani.
26.2. Wale mare Lo molo Lo na Profet molo
Mosis na Profet bokuna molemo akumunge ungu pulumu paa lupe. Ungu
manemando molo Mosisindu we naa nilimo. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku
yamboma ningu siringi yemane toringi bokumando mindi naa la nilimo. Yesusi mana naa
omba molopili, yunge temanemo ou naa tangi, Isirele yambomane Pulu Yemonga Bokumu
liku tere lelko imbi lengendo Lo molo Lo na Profet niringi. Kewa unguna Olpela
Testamen akumundu niringi. Akumu pilkulie LLuku 24:27,44,45-46 paa mimi siku kanani.
LLuku 24:44 mindi Konana Bokumu pea nimbe molemo. (Romo 3:21 ungu talo pea
molemo. Te: Mosisini Pulu Yemonga ungu manema sirimuma; te: Pulu Yemonga Boku
Oumunge pali. Akumu kanani.) Boku palinge ungu mare i sipela: Mateyu 5:17, 7:12, 11:12-
13, 22:40, LLuku 16:16,29,31, Lipe Mundurumu Yema 24:14, 26:22, 28:23. Wale mare
Pisini Baipelena Lo mindi molemo Mosisini torumu bokumando sike nilimo (Jono 8:17
kinie Mateyu 18:16tolo Kambu 35:30 kinie Ungu Manema 17:6 kinie molemo), nakolo Jono
10:34 kinie 12:34 kinie ungu niringitolo Mosisini torumu bokumanga naa molemonje. Jono
10:34 mele Konana 82:6 molopa, Jono 12:34 mele Konana 110:4, Aisaya 9:7, Isikiele 37:25,
Deniele 7:14 kinie molemo.
27. Mesaia
Akumu Isirele yambomane Ipuru ungu leringi akumunge ungu te. Pe Giriki
unguna Krais niringi akumu ungu pulu telumu. Yesusi mana omba naa molopili Ye
Mesayamo pe omb kinie toko konjing ungumu Deniele 9:25,26 mindi molemo. Deniele
9:25,26 akuna Pisini Baipelena imbi Mesaia tongendo Mesaia naa toringi, ungu pulumu
mindi toringi. Ingillisi Baipele marenga akula imbi toringi molemo. Pisini unguna dispela
bikman God i bin makim molemo.
Ou Isirele yambomane yambo te i bin makim teringi akumu makim we naa
teringi. Aku teringimunge pulu talo i sipe mele: Te: Ye te Ye nomi kingimu molopili. ningu
mako toko namba singndu kopongo wele te yunge pengena ondoko kanjinjiringi (Ou
Samuele 9:15-16, 10:1, 16:1,12-13, Pe Samuele 2:1-4). Te: Ye te Pulu Yemo popo tonjili
ye aili olandopamo molopili. ningu mako toko namba singndu akula teringi (Wendo
Oringi 29:5-7, LLipai 8:10-12). Ungu Mesaia akumunge pulumu akumu mindi. Ye te
mako toko kopongo wele pengena ondoko kanjinjiku kongono temba namba te sing
yemo.
Wale talo mindi Giriki unguna Krais bokuna naa toko, Ipuru ungumu manda
manjiku Mesaia ningu toringi. Aku ungutolo Jono 1:41 kinie 4:25 kinie mindi. Akumu
Pisini unguna ungu pulumu naa toringi, Mesaia ningu we imbi toringi. Ungu pulumu
tongendo Jono 1:41 kinie 4:25tolonga Kirasi molemola, akumu tongendo Mesaya kinie
Kirasi kinie ye telumu, ungu pulumu telumu. ningu ungu Kirasimunge ungu pulumu toringi.
Imbi Krais akumunge ungu pulu mare inie yakondo 23. molemo kananila.
28. nem
Em i gat nem akumu yu imbi molemo molo yu imbi ola molemo sumbi
siku nilimele. Nakolo wale mare nem bokuna molemo kanumu aku sipe molo. Ungu
marenga ungu pulumu pilipulie torumulu bokuna molemo. Imbi leringi molo imbi walsiringi
kinie ye imbi molorumumunge tondolomo pilkulie imbimu leringi. Imbimu yuyu uluri molo.
Yemo yuyu tondolo perimu mele pilkulie yunge imbi leringi molo walsiringi.
Te i sipe mele: Mi i kamlong nembilong en. nimulndu Yuni na lipe
mundumuna okoro. nilimolo (Konana 118:26, Mateyu 21:9, 23:39, LLuku 19:38, Jono
12:13).
Te i sipe mele: baptaisimlong nembilong Papa na Pikinini na Holi Spirit
nimulndu yamboma no linjipu, Lapa kinie Malo kinie Mini Kake Telimu kinie walsipu
imbi lepo nu no linjikiru. nilimolo (Mateyu 28:19, Lipe Mundurumu Yema 2:38, 8:16).
Olione oliolio pilipu we naa telemolo. Enenga kongonomo tenjipu, Tenjei. nilimele mele
pilipu, Enenga tondolomo yamboma kinie pepili. nimbulie enenga imbime lepo ene
walsipu yamboma no linjilimolo.
Te: bilip long nembilong en; Lipe Mundurumu Yema 3:16, Jono 2:23, 3:18
kinie kanani. (Jono 8:30,31, Lipe Mundurumu Yema 2:21 telu sipe mele).
Te: askimlong nembilong en; Jono 14:13, 15:16 kanani. Jono 15:16 akumu
Kewa unguna pilipulie i sipu mele bokuna tolemelkanje: Nanga imbi lelko Tata mawa tenge
mele simbe. nimbu tolemelka nakolo Nanga imbi lelko akumunge pulumu nambolkanje?
Ungu pulumu sulu tepo i sipu mele tolemelka: Tata kinie ungu ningindu: Nunge Marena
Yesusi nanga nimbe kolonjirimumunge nuni na liku taponjini aulkemo yuni lipe nosinjirimu.
nimbu pilipulie nu mawa tekero. ningu mawa teayo.
Te: tokaut long nembilong en; Lipe Mundurumu Yema 4:17,18, 5:28,40,
9:27,29 kanani.
Te: sik i ken pinis long nembilong en; Lipe Mundurumu Yema 3:6,16 kanani.
Ungu mare i sipe: Mateyu 7:22, 12:21, 28:19, Mako 9:37-41, 11:9-10, 13:6,13,
16:17, Jono 1:12, 2:23, 17:6,11,12,26, 20:31, Lipe Mundurumu Yema 5:40, 8:12, Romo
9:17, 10:13, Ou Korini 1:2,10,13,15, 6:11, Epesasi 5:20, Pillipai 2:9,10, Kollosi 3:17, Jemisi
5:10,14, Ou Pita 4:14, Jono Yepoko Sipemo 7, Lipe Ora Sirimu 2:3,13, 3:8.
29. olpela bel
Akumunge pulumu i sipe mele: Ou konopu alowa naa tepo, Mini Kake Telimu
konopuna naa molopili Yesusinge yamboma naa molamili olionga konopu pelemoma paa
umbu konopu kerime mindi. Kanu konopumane olio tepo kenjemili. mindi niringi mele we
walu pilipulie terimulu. Yesusi olionga konopuna omba alowa tenjilimo kinie olionga ou we
konopu kerime kolemo none telemo. Pe olio konopu konde Yesusini alowa tepa silimoma
pelemo, akumane nilimo pilimolo mele lupe. Nakolo umbu konopu kerimu kamu manie naa
pulimo. Akumuni Yu paa piliemili! nimbe karaye telemo. Akumu bokuna imbi lepo ou
we konopumu nimbu torumulu molemo. Akumunge ungu mare Romo 6:1-14, 7:5, 8:1-12,
13:14, Ou Korini 3:3, Gallesia 5:19-21,24, Epesasi 2:3, Jemisi 3:15 kinie molemo.
30. Pasova
Ingillisi unguna pass over akumu Umbu Unguna olakondo omba puli mele.
Kera molo ballosi mangopa olionga pengena olakondo muluna omba pulimo akumu
pasova telemo. Nakolo Ipuru unguna ungu pulu te pelemo, akumu naa topa mundupe
kelepa olakondo we omba puli.
Pasova aku walemonga ungu yepoko pelemo.
Te: Pulu Yemone Yamboma kinie kongime kinie melemanga pali komolayema
topo konjembo. nirimu kinie yunge angellomo kolea Isipi andopa Isipi yamboma kinie
melemanga komolayema topa konjirimu. Nakolo Pulu Yemone I siku i siku tenge kinie
kanopolie yambo te naa tombo. nirimu mele pilkulie Isirele yambomane kongi sipisipi walo
tenga meme ulke kere puluna ape kanjiringi yambomanga komolayema naa torumu. Pulu
Yemone lipe mundurumu angellomone mememo ulke tenga tenga kerepuluna molorumu
kinie kanopalie kanu ulkemanga sukundu naa pupe ola we omba purumu. Aku temanemo
kinie ungu manema kinie Wendo Oringi 12 molemo. Pe poniemanga pali oli te kinie wale te
kinie nimbe sipe, wale yepoko pakara Pulu Yemonga wale kake telime. ningu koro molko
Ene lipu taponjirindu mele pilku molangi. nimbe mane sirimu mele Wendo Oringi 12:2-3,
14-16 kinie Ungu Manema 16:1-8 kinie Ipuru 11:28 kinie molemo. Aku ungu manemo
pilkulie yandopa yandopa ponie tenga tenga aku siku teringi. Paa kini kepe Isirele yambo
marene aku siku telemelela. Yesusi mana molopili i walema bokuna Pulu Yemone Isirele
Yambomanga Anda Kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele Piliringi Walemo
nimbe molemo (LLuku 2:41-43, Jono 2:13,23, Mateyu 26:2,17).
Te: Pulu Yemone Juda yambomanga komolayema naa torumu walema pilingndu
pulu pulu walemo wendo orumu kinie kongi sipisipi walo te toko nongo, Pillawa te
kalopo namili. ningu pillawana mundulimele kinie akolemo mele isimu naa mundukulie
pillawa we kalko nangi. nimbe mane sirimu (Wendo Oringi 12:3, 5,8,17,18; 23:14-15
kanani). Aku walemo pe kini bokuna Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We
Kalko Noringi Walemo nimbe molemola (Mako 14:1, Mateyu 26:17, LLuku 22,1-2,7-16,
Lipe Mundurumu Yema 12:3, 20:6).
Te: Pulu Yemone we omba pupe olio naa topa konjimbemonga kongi sipisipi
walomo Yesusi yu. Ou Korini 5:6-8 kanani. Akumunge, Juda yamboma Pulu Yemone
enenga anda kolepalimenga komolayema naa torumu mele temanemo piliringi walemanga
Yesusi naa tolemelka naa kolkanje paa kapola naa telka. Akumunge, kanu walemonga
kolambo. nirimu (LLuku 9:51). Pe paa sike sipisipi walo te toko nongo ou Pulu Yemone
terimu mele piliringi walemonga Yesusi toko konjiringi (Wendo Oringi 12:21 mele Mako
14:1-2,12,22-25,63-64; 15:1,6-15, LLuku 22:7,14-16, Jono 18:28).
Yesusi yu Pasopa kongi sipisipi walo paa kake telimu, Wendo Oringi 12:5
mele (Mateyu 27:4, Jono 18:38, LLuku 23:47, Ou Korini 5:7, Ipuru 4:15, Ou Pita 1:19).
Yesusi sipisipi walomo molorumu mele ungu mare inie anjukundu 44 sipsip, 44.3. molemo.
31. pikinini
Pulu Yemonga bokuna ambolango nimbe molemo akumu wale mare sike
ambolangomando nilimo. Nakolo wale mare Kewa unguna pikinini molemo kinie
kanopolie ungu pulumu pilipulie torumulu.
(Yesusi yuyu Pikinini Bilong Devit, Pikinini Bilong God, Pikinini Bilong
Man molorumu mele inie anjukundu nondopa 32. nimbe molemo.)
31.1. pikinini bilong Abraham
Akumu Eporayamone kalopa lirimu yamboma nimbu torumulu molemo (Mateyu 3:9,
Jono 8:39). Nakolo akumunge ungu iku mare toringi molemola. Yesusi sike. ningu naa
piliringi yamboma kurumanga nomi depelemonga ambolangoma molemele; Yesusi sike.
ningu tondolo munduku pilimele yamboma Eporayamone sike kalopa lirimu yamboma
molemele (LLuku 3:8, 9:9, Jono 8:33-44, Romo 4:pali, 9:6-8, Gallesia 3:5-14).
31.2. pikinini bilong Isrel
Akumu Isirele yamboma (LLuku 1:16, Lipe Mundurumu Yema 5:21, Romo 9:3-5, Mako
7:27nje). Ungu pulu te LLuku 22:30* molemola.
31.3. pikinini bilong God
Wale marenga Giriki unguna Pulu Yemonga kangoma molo ambolangoma nimbe molemo
akumu olio Yesusi sike. nimbu yunge yamboma molemolo, sike Pulu Yemonga
ambolangoma molemolola (Mateyu 5:9, Jono 1:12-13, 8:41-47, LLuku (8:19-21), 6:35,
20:36, Romo 8:13-17,23, 9:24-26, Pe Korini 6:18, Gallesia 3:26, 4:5, Epesasi 1:5, 5:1, Ipuru
2:10-17, 12:5-6, Ou Pita 1:14, Jono Kumbi Lepamo 3:1-6, Jono Talo Sipemo 1). Mare pea
telu sipemo ime: Jono 3:3-8, Taitasi 3:5, Ou Pita 1:23, Jono Kumbi Lepamo 3:9-10, 4:7,
5:1-2,4,18-19. Isirele yambomanga ungu te Romo 9:4 molemo.
(Yesusi yu Pikinini Bilong God molemomonga ungumu inie anjukundu 32.2. molemo.)
31.4. tok bokis bilong pikinini
Yesusini ungu iku topalie, ambolango kangamane anupili lapalimenga unguma taka lelko
pilku liku karaye naa telemele mele yambo aku siku Pulu Yemonga ungumu taka lelko pilku
telemelema mindi yu ye nomi kingi molemo mulu koleana manda pung (Mateyu 18:1-6,10-
14, Mako 9:33-37, 10:13-16). Imu plie: Mateyu 18:2,3,4,5 Giriki ungu te molemo,
akumunge ungu pulumu sumbi sipe ambolango kanga. Nakolo Mateyu 18:6,10,14, 10:42
Giriki ungu tela molemo, akumunge pulumu sumbi sipe ambolangoma molo. Ungu
pulumu lipe tere lepa nanama kepe, kangama kepe, imbi naa mololime kepe aku sipe
mele. Imbi naa mololimenga ungu talo LLuku 22:24-27 kinie Jono 13:12-17 kinie molemo.
Giriki unguna imbi tela molemo. Akumu ambolango kiki molo ambolango pame, ungu
naa nili. Sike ungu te Mateyu 21:16 molemo. Ungu iku topa, konopu tondolo naa puli
yamboma molo umbu konopu naa peli yambomando nilimo ungu mare Mateyu 11:16,
LLuku 10:21, Romo 2:20, Ou Korini 3:1, Epesasi 4:14, Ipuru 5:13 kinie molemo.
Ou Korini 14:20 akumunge ungu pulumu i sipenje: Ambolango pamemanga konopu
tondolo te naa pepili molkolie ulu kerime walu teko mimi siku naa pilimele akumu ya naa
nikimunje. Ambolango pamemane Ulu pulu kerime teamili. ningu konopu kimbu siku naa
molko, Ambolango pamemane Yamboma mindili nongo, molko kenjengi! ningu naa
pilku walu molemele mele ene yambo yuma aku siku molangi. nimbe nirimunje?
32. Pikinini
Yesusi, yunge imbi te Kirasi ningu kanumunge imbi mare Pikinini Bilong
Devit, Pikinini Bilong God, Pikinini Bilong Man ningu lieringila.
(Pikinini wemando inie yakondo nondopa 31. kanani.)
32.1. Pikinini Bilong Devit
Devit - Yu ou Isirele yambomanga ye nomi kingi ailimu. Yambomane yu konopu siringi.
Pulu Yemone yu konopu sirimula (Ou Samuele 13:14, Ou Kingime 15:5, Jeremaya 3:15,
Lipe Mundurumu Yema 7:45-46, 13:22).
Pikinini Bilong Devit - Akumu Yesusindu niringi. Yu Pikinini Man Bilong Devit.
Depisini sike Yesusi kalopa lirimu (Mateyu 1:1,17, LLuku 3:31). Nakolo pe walse Mateyu
9:27 ye talone niringili imbimunge pulumu tela, aku ungu pulumu Mateyu 22:41-44 molemo.
Depisini kalopa limbe ye te Pulu Yemone Ene nokomba ye te lipu mundumbu. nimbe,
nimbe panjipe mako torumu ye nomi kingi Mesaya Kirasimu molomba. ningu pilku,
Yesusi yu aku yemo omba molemo. ningu pilkulie Yesusi yundu Depisini Kalopa Lirimu
Yemo. niringi. Depisini kalopa limbe yemo kamu kamu ye nomi kingimu molopa mindi
pumbe. Pe Samuele 7:11ekendo-16, Aisaya 9:6-7, 11:1, Jeremaya 23:5-6, Mateyu 12:22-23,
21:9, LLuku 1:32-33, 68-69, Lipe Ora Sirimu 22:16, (Mateyu 1:1,6,16,17, 9:27, 15:21-22,
20:29-31, LLuku 2:11). Inie yakondo 23. Krais kananila.
32.2. Pikinini Bilong God
(I imbimunge ungu te inie yakondo 31.4. molemola.)
Pisini unguna Yesusindu Pikinini Man Bilong God nilimelkanje papu. Umbu Unguna
Pulu Yemonga Malo torumulu molemo. Yesusi yu paa sike Pulu Yemonga Kandi Malo.
Pulu Yemone Yesusindu Nanga Kangomo nirimu (Mateyu 3:17, 17:5, Lipe Mundurumu
Yema 13:33, Pe Pita 1:16-18). Yesusini Pulu Yemondo Tata nirimu (Mateyu 11:25-27,
Jono 5:19-27; LLuku 22:70-71 kananila).
No Linjili Jonone yu Pulu Yemonga Malo nirimula (Jono 1:34).
Yu aku sipe molorumu mele kurumanga nomi Setene kinie kuruma kinie enene ningu para
siringila (Mateyu 4:3,6, Mako 3:11, 5:7, LLuku 4:41).
Yesusi lombili andoli yambomane yu aku sipe molorumu mele ningu para siringila (Mateyu
14:33, 16:16, Jono 11:27, 1:49) nakolo we yambo aisilini Yu Pulu Yemonga Malo naa
molemo. ningu piliringi (Mateyu 26:63-66, 27:40,43).
Yesusi yu sike Pulu Yemonga Malo. ningu tondolo munduku pilimele yamboma konde
molko mindi puli ulu pulumu limele (Jono 20:31).
Yesusi Pulu Yemonga Malo molemo ungu mare pea i sipe: Mateyu 11:27, 27:54, Mako 1:1,
LLuku 1:35, 9:35, Jono 1:14,49, 3:16,36, 5:17-26, 6:40, Lipe Mundurumu Yema 9:20,
Romo 8:3,29,32, Gallesia 2:20, Ou Tesallonaika 1:10, Ipuru 1:1-8, 3:3,6, 4:14, 5:5 (Konana
2:7, Lipe Mundurumu Yema 13:33), Ipuru 7:3, Jono Kumbi Lepamo 1:3,7, 2:23, 3:8, 4:9,14,
5:5,11.
32.3. Pikinini Bilong Man
Akumunge Umbu Unguna Mana Ye Tenga Malo molo Mana Yambo Tenga Malo
bokuna tolemelka nakolo Yambomane we walu kambu toko, akumu ye tenga imbi tondolo
te naa pilingnje. nimbu, Kanu yemo we mana ye te naa molorumu sumbi siku ningu
piliengi. nimbu Mulu Koleana Molopa Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo nimbu
bokuna torumulu. Pe ponjipu Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo torumulu akumu
bokuna molemo.
Aku imbimu Ou pulu pulu niringi mele Deniele 7:13-14 molemo. Akuna nimbe molemo
kanu yemo yu Isirele yambomane pilkulie, Yu Pulu Yemone mako topa, Ene nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe, nimbe panjirimu ye nomi aili Mesayamo. ningu
Yu omb. ningu nokoko moloringi nakolo Yesusi yu kanu yemo omba molorumu mele
Juda yambomane naa piliringi. Mako 14:62, Lipe Ora Sirimu 1:7,13 kanani. Manie Omba
Mana Ye Au Lerimu Yemo kinie Pulu Yemonga Malo kinie Pulu Yemone mako topa
mana lipe mundurumu ye nomi Kirasi Mesayamo kinie ye telumu mele ungu talo Mateyu
16:13-17, 26:63-64 molemo (LLuku 22:66-71). Yesusini wale aisili Pulu Yemone mako
topa mana lipe mundurumu yemo na. nimbendo Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo
i sipe i sipe temba. nirimu (Mateyu 12:8, 32,40, 13:37,41, 20:18,28, 24:30,44, Mako 8:38,
LLuku 9:22,58, 19:10, Jono 3:14, Lipe Mundurumu Yema 7:56). Inie yakondo 23. Krais
kinie 27. Mesaia kinie kananila.
33. pikinini sipsip
(Inie anjukundu 44. sipsip, 44.3. kanani.)
34. pris
pris kinie profet kinie ye lupe lupema. Kongono teringi mele lupe lupela. Sike
talo pea yamboma kinie Pulu Yemo kinie ai suku singi yema moloringi nakolo pris yema
yamboma kinie Pulu Yemo kinie ai suku singine molko yambomanga unguma kinie
umbunime kinie Pulu Yemonga kumbikerena mengo puringi; profet yema Pulu Yemo
kinie yamboma kinie ai suku singine molko Pulu Yemonga unguma yambomanga
kumbikerena mengo oringi. profet yemanga ungumu inie anjukundu 35. molemo.
34.1. pris
yema enene Pulu Yemone yamboma kanopa keri naa kanopili. Pulu Yemo kinie kapola
kapola molangi. ningu ai suku singi yema molko yambomanga ningu melema kalko Pulu
Yemo popo toko sinjiringi. Aku teringimunge Umbu Unguna ou Pulu Yemonga ala yema.
nimbu bokuna torumulu. Pe i bokumu topele toli tapu yemane ningindu: Akumu paa
kapola naa tekomo. Molo. niringi. Yambomane kuruma mindi ningu piling. niringi.
Kanu kinie kongono teringi mele imbi sulu tepo bokuna torumulu. Pe ponjipu imbi lepo
Pulu Yemo popo tonjili yema nimbu bokuna torumulu molemo.
Pulu Yemo popo tonjili yemanga ungu mare i sipe molemo: Te: Ou Pulu Pulu 14:18 (Yesusi
yu mele, Konana 110:4, Ipuru 5:6, 7:1-17). Te: Wendo Oringi 28:1, 29:9. Enene kongono
teringi mele boku LLipai nimbe silimo (1:5, 4:3, 6:24-26, 7:31-36, 21:pali). Kambu 4:46-48,
18:1-7, Josua 3:3,6,14, Mateyu 8:4, 12:5, Mako 2:26, LLuku 10:31, Jono 1:19. Kanu
yemane paa taki taki Pulu Yemo melema kalko popo tonjiringi nakolo Yesusini walsikale
kamu olionga nimbe yuyu yunge mememo Pulu Yemo popo topa sinjirimu (Ipuru 10:8-14).
Yu olionga Pulu Yemo popo tonjili yemo (Ipuru 7:11-25).
Olio Kirasinge yamboma pali Pulu Yemo popo tonjili yamboma molemolola (Ou Pita
2:5,9).
34.2. bikpris
Akuma Umbu Unguna Pulu Yemo popo tonjili ye ailime nimbu bokuna torumulu
molemo. Kanu yemane Yesusi kinie paa konopu keri panjiku, yu toko konjing aulke te
koroko kanoko likulie yu toringi (Mateyu 2:4, 16:21, 20:18, 21:15,23,45, 26:3,47, Mako
14:1,10, 15:1,3,10,11,31, LLuku 23:4,10, Jono 7:32,45).
34.3. hetpris
Paa telu mindi Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo molorumu. Te kolorumu kinie
mindi te alowa teko monjiringi. Ou pulu pulu Mosisi angenu Erono kanu yemo molorumu
(Wendo Oringi 28:1, 29:1,10,15,44, LLipai 8:pali, 16:pali, 21:10-17). Pe yunge malo te yu
alowa tepa molorumu (Kambu 20:22-29). Mare: Mako 2:25-26, Akai 1:12,14, 2:2,4.
Yesusi mana omba molopili Anasi yu Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo
molorumu, nakolo Romo gapomanomone yu toko manie munduku te lupe liku monjiringi,
kanu yemo Kayapasi. Aku teringi nakolo Juda yambomane Anasinge unguma mindi
piliringi. Romo Gapomanomone aku sipe terimumunge wale aisili Anasi kinie Kayapasi
eltenga imbi talo pea liku tere lelko bokuna toringi (LLuku 3:2, Jono 11:49-51, 18:13-14,24,
Lipe Mundurumu Yema 4:6). Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo yu Juda
yambomanga kanjollo makumunge nokoli yemo (Jono 18:12-14,19-24, Mateyu
26:57,62,63,65, Lipe Mundurumu Yema 23:1-5).
Pe Yesusi yu kamu Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo molorumu (Ipuru 2:17-18,
3:1, 5:1-5,10, 6:20, 7:26-28, 8:1-6, 9:6-15, 13:11-12). Pulu Yemo popo tonjili ye aili
olandopamanga pali yu ye paa aili olandopamo molorumu molemo (Ipuru 4:14-16).
35. profet
Profet yambomanga ungu te inie yakondo nondopa 34. pris molemo. Pris
yemane yambomanga kongonomo Pulu Yemonga kumbikerena tenjiringi. Profet
yambomane Pulu Yemonga kongonomo yambomanga kumbikerena tenjiringi.
Poropetemane kongono teringi mele i sipe: Pulu Yemone Mosisi ungu umbu tonjirimu
mele pilipelie Mosisi Erono nimbe sirimu. Mosisini ungu umbu tonjirimu unguma Eronone
pilipelie Isipi ye nomi kingimu nimbe sirimu. Mosisi Pulu Yemonga keremo, yunge
poropetemo (Ungu Manema 18:15). Erono yu Mosisinge keremo, yunge poropetemo-
la (Wendo Oringi 6:287:2). Imbi bokuna torumulu molemo akumu i sipe mele: Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yando yamboma ningu siringi yamboma.
Pulu Yemonga keremo moloringi yambomanga kongonomo kinie kolo toli
yambomanga unguma kinie piling mele ungu mare Ungu Manema 13:1-5, 18:15-22 (Wendo
Oringi 20:18-22) molemo. Jeremaya 1:1-5, 2:1-5, 7:1-3, Jona 1:1-3, 3:1-3, Akai 1:1-13, 2:1-
2, Wendo Oringi 15:20, Nokoli Yema 4:4 kananila.
Kanu yemanga ye mare imbime taki taki pilimolo i sipema: Illainja, Illaisia, Aisaya,
Jeremaya, Isikiele, Deniele, Osia, Joele, Emosi, Opadaya, Jona, Maika, Neyame, Apakake,
Sepenaya, Akai, Sekaraya, Mallakai.
Yesusi paa pe wendo omba molopa temba mele Pulu Yemone nirimu ungu umbu
tonjirimu aisili ou pilku bokuna toringi. Pe Yesusi kamu orumu kinie yunge yamboma kanu
unguma piliringi. Aisaya 7:14 mele Mateyu 1:22-23 molopa, Maika 5:2 mele Mateyu 2:3-6
molopa, Osia 11:1 mele Mateyu 2:14-15 molopa, Jeremaya 31:15 mele Mateyu 2:16-18
molopa, Aisaya 40:3-5 mele LLuku 3:2-6 molopa, Sekaraya 9:9 mele Mateyu 21:1-5
molopa, Konana 22:18 mele Jono 19:23-24 molopa, Konana 22:1 mele Mateyu 27:46
molopa, Wendo Oringi 12:46, Kambu 9:12, Konana 34:20; Sekaraya 12:10 mele Jono
19:33-37 molemo. Ungu talo LLuku 24:25-27, Lipe Mundurumu Yema 8:30-35 molemola.
Yesusi kamu omba Pulu Yemonga kongono tenjimbendo No Linjili Jono kamu
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu yemo wendo omba
Yesusi omb aulkemo akisinjirimu (LLuku 1:76, 3:2-3, 7:24-28). Jono yu omba kongono
temba mele Mallakaini ou nimbe sirimula (Mallakai 3:1).
Yesusi yu kepe Pulu Yemone ungu umbu tonjirimu unguma pilipe yamboma
nimbe sirimu ye te (Mateyu 21:46, LLuku 7:16, 13:33-34, 4:24, Mako 6:4, Jono 4:19,44,
7:40, 9:17, 15:15). Mosisini Ungu Manema 18:15,17-19 nirimu yandopa yandopa ye mare
yu mele mele aku kongono tenge yemando nimbe nirimu nakolo Juda yambomane Ye telu
omb. ningu pilku nokoko moloringi. Yu kinie Pulu Yemone mako topa sipe
mundumbe. ningu nokoko moloringi yemo kinie ye telumu. ningu piliringi (Jono
1:21,25,45, 5:46, 6:14, Lipe Mundurumu Yema 3:17-24, 7:37).
Yambo marene kolo toko Pulu Yemone ungu umbu tonjimu te pilipulie nikiru.
ning yambomanga ungu mare Mateyu 7:15, 24:11,24, Lipe Mundurumu Yema 13:6, Pe Pita
2:1, Lipe Ora Sirimu 16:13, 19:20, 20:10 molemo.
36. Rabai, Rabonai
(Akumunge ungu pulumu Jono 1:38* molemo.)
37. Sabat
Wale talo pakera Pulu Yemone mulu ma melema tepa mimi tepa molopalie wale
yepoko sipemonga we mulu pilipe koro molorumu (Ou Pulu Pulu 2:1-3). Pe Mosisini Isirele
yamboma aku siku pilku teangi nirimu mele Wendo Oringi 16:21-30 molemo. Akuna imbi
Sambate nimbe pulu monjipe molemo. Kanu imbimunge ungu pulumu mulu pilku koro
mololi. Pe Pulu Yemone Isirele yamboma kinie ulu mare tenge kinie yuni ene nokopa
enenga Pulu Yemo molomba ungumu (Kewa unguna kontrak nilimolo) nimbe panjipe mi
lembando ungu mane rureponga talo sirimu kanu ungu manemanga tene nimbendo: Wale
te Sambate ningu Pulu Yemonga wale kake telimu ningu kongono naa teko koro
molangi. nirimu (Wendo Oringi 20:8-11, 31:12-17).
Mateyu 24:20, Lipe Mundurumu Yema 1:12: Juda yamboma Sambate walemonga
aulke sulu tenga manda naa andoko, wane killomita mele mindi kapola pungmunge ungu
mane te perimu, akumunge ungu pulu mare Wendo Oringi 16:29, Kambu 35:5, Josua 3:4
molemo. Nakolo Pulu Yemone aku ungu manemo sumbi sipe nirimu ungu te Pulu Yemonga
bokuna naa molemo. Juda yambomane ene eneno kanu ungu manemo ningu panjiringinje.
Eneno pilku teringi mele pilipelie Yesusini Mateyu 24:20 molemo mele nirimunje.
Juda yamboma Sambate walemonga koro moloringi ungu mare Jono 19:31,41-
42, LLuku 23:54-56, 24:1 molemo. Sambate walemonga ene maku toko Mosisinge ungu
manema kinie Pulu Yemonga ungumu kinie pilku, Pulu Yemo kinie ungu niringi. Yesusi ene
pea maku toringi ungu te LLuku 4:16 molemo. Pollo pea maku toringi ungu mare Lipe
Mundurumu Yema 13:5, 14-15, 14:1, 17:1-3 molemo.
Kini walemanga imbime nimbu walema kambu tolemolo mele olio tepa
embambo silimo. Kini Koro Aili molo Sande nilimolo aku walemo Juda yambomanga
kongono wale telumu. Sarere molo Koro Kanga nilimolo wale akumu Juda yambomane
Sambate Walemo niringi. Akumunge Umbu Unguna namba wan de bilong wik nimbu
bokuna tomolondo ungu te sumbi sipu pilipu nimul ungu te naa pilirimulu. Yesusi
kolopalie, namba wan de bilong wik lomboropa ola molorumu (Mateyu 28:1, Mako 16:1-
2, LLuku 24:1, Jono 20:1).
Kini Kirasinge yambo mare kanu ungu manemo pilkulie Sarere kinie Koro Aili
molo Sambate ningu kanu walemonga koro molko maku toko Pulu Yemo popo toko
imbi ambolko ola linjiku yunge ungumu pilimele.
Nakolo Kirasinge yambo aisilini Yesusi lomboropa ola molorumu walemo
olionga Sambate walemo ningu kanu walemonga koro molko maku toko Pulu Yemo
popo toko imbi ambolko ola linjiku yunge ungumu pilimele. Koro konde tenga pulu pulu
wale, Kewa unguna Sande nilimele, akumu Sambate ningu Ailimunge Walemo ningu
koro molemelemonga pulumu i sipe mele: Yesusi Juda yambomanga koro konde tenga
pulu pulu walemo kinie lomboropa ola molorumu kene Sande kinie maku topo yuni terimu
mele temanemo pilipu yunge ungumu pilimul kinie papu. nilimele. Kirasinge pulu pulu
yambomane aku sikula teringi. nilimele. Lipe Mundurumu Yema 20:7 koro kondemonga
pulu pulu walemonga Kirasinge yamboma maku toko Yesusini berete kinie no waene kinie
nangi nirimu mele pilkulie teringi. Ou Korini 16:2 kinie Lipe Ora Sirimu 1:10tolonga ungu te
molemola. Pe yandopa yandopa Sande kinie koro molko, Pulu Yemo popo toko yunge
ungumu pilingindu maku toliku oringi.
Yesusi mana molopa andopa yunge kongonomo terimu kinie wale aisili Juda
yambomanga ye ailime kinie kerepali niringi. Enene Sambate walemonga manda temolo.
ningu piliringi mele lupe, yuni Sambate walemonga pilipelie terimu mele lupe. Walse yu
lombili andolime witi mongoma inie toko noliku puringi kinie (Mateyu 12:1-8) Juda
yambomanga ye ailimene ene iri toringi kinie yuni enendo Na Sambate walemonga nokoli
yemo. nirimu (Mateyu 12:8). Yesusini Sambate walemonga yamboma tepa konde lirimu
kinie kanoko keri kanoringi mele LLuku 6:6-11 kinie 14:1-6 kinie molemo. Sambate
walemonga temane mare i sipe mele manda kanonila: LLuku 6:1-5, 13:10-17, Jono 5:1-
15,16-18, 7:21-24, 9:pali.
38. Sadyusi
Sadusi yema ene Juda yambomanga ye ailimenga ye talape te. Enene Pulu
Yemonga ye sumbi nilime molemolo. ningu piliringi nakolo Yesusi mana andopa
molorumu kinie Sadusime kinie Parisime kinie yuni terimu mele paa kanoko keri kanoringi.
Enene pali pilku teringi mele ungu mare inie yakondo 11. Farisi kanani.
Sadusi yema i siku ningu piliringi: Yamboma kolkolie lomboroko ola naa
molonge. ningu piliringi (Mateyu 22:23, (29-32), Lipe Mundurumu Yema 23:8, (Ou Korini
15:12-20).) Angelloma kinie kuruma kinie naa molemele. ningu piliringila. Parisi yemane
Kolopolie sike lomboropo ola molomolo. Angelloma kinie kuruma kinie sike molemele.
ningu tondolo munduku piliringi.
39. Sameria
Yesusi manie naa opili paa koronga ou, Isirele yamboma kolea Isipi ka kongono
teringi kinie Pulu Yemone ene lipe tapondopa kolea Kenane memba pupe kanu koleamo
sirimu, akuna peringi. Pe Isirele yambomanga talapemo pulue tokolie ekendo yambo talape
te molko ye nomi kingi te monjiku, ekendo yambo talape te molko ye nomi kingi te
monjiringi. Yambo talape te imbi Isirele ningu, te Juda niringi. Ekendonga kolea aili, Mosipi
mele, kingimu molorumu kolea aili Jerusalleme, ekendonga kolea aili Sameria. Pe yambo
talape te, Asiria nili, kolea aili Sameria ongo Sameria yamboma kinie opa teko yambo aisili
ka siku mengo pukulie yambo lupe mare yando siku munduku Kolo wangoko Sameria
akuna peangi. niringi. Kanu temanemo Pe Kingime 17:24-34 molemo. Kolea pulu yambo
koltalo moloringime kinie ongo peringi yamboma kinie anju yando ambo liku ye puku, Pulu
Yemo kinie we melema kinie pulu yema ningu liku tere lelko popo toringi. Kanu
yambomane ambolango meringime paa sike Juda yamboma naa molko meme kangi lupe
lupe moloringimunge Juda yambo sikemane ene paa kanoko keri kanoringi. Kanu
yambomando Sameria yamboma niringi. Sameria yambomane Pulu Yemo popo
tongendo enenga ma pangi tenga aku teringi. Pulu Yemone kolea aili Jerusalleme mindi
ongo na popo tai. nirimu nakolo Jerusalleme puku naa teringi. Pe Yesusi mana manie
omba andopa molorumu kinie Juda yambomane Sameria yamboma lakoko konopu keri
panjiku teluna paa naa moloringi. Sameria yamboma kolea Sameria disiriki peringi,
disirikinge kolea aili akumu Sameria niringila. Juda yamboma winju mendo pungindu
Sameria disiriki makaye teko puringi. Jono 4:1-42, LLuku 9:51-55, 10:25-37, 17:11-19,
Mateyu 10:5-6 molemo temanemanga ungu pulumu akumu mindi.
40. Satan
(Akumu inie anjukundu nondopa 42. Seten kanani.)
41. saveman bilong lo
Pisini unguna ungu telumu mindi bokuna toringi molemo, nakolo Giriki unguna
ungu talo molemomonga Umbu Unguna ungu talola bokuna torumulu molemo. Kanu
yemane Ye paa sumbi nilime molemolo. ningu piliringi. Aku siku ningu piliringimunge
Yesusini Parisi yema iri torumu mele ene kepe iri torumula. Parisi yemane Yesusi kanoko
keri kanoko, iri toringi mele kanu saveman bilong lo yemane kepe aku siku teringila
(LLuku 5:30, 9:22, 19:47, 20:19, 22:2, 23:10). Yesusini Pulu Yemonga ungu manema pulue
tolemo. niringi. Moloringi ungu pulu mare inie yakondo 11. Farisi kinie 38. Sadyusi kinie
molemo.
Saveman bilong lo akumunge ungu pulu talo i sipe:
Te: Wale paa aisili Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi
yema nimbe molemo. Kanu yema Juda ye aili Parisime pea Yesusi molorumuna ongo ungu
niringi (Mateyu 2:4, 5:20, 7:29, 9:3, 12:38, 15:1, 16:21, 17:10, 20:18, 21:15,
23:2,13,(14),15,23,25,27,29, 26:57, 27:41, Mako 2:6-7, 12:28,32,35,38, 14:1, LLuku 9:22,
20:46). Mare sike Parisi yema moloringi (LLuku 5:30, Lipe Mundurumu Yema 23:9).
Te: Wale koltalo mele Pulu Yemonga ungu manema pilku konjiringi yemanga
unguma molemo. Ene Ingillisi unguna lloya nilimele (Mateyu 22:35, LLuku 7:30, 10:25,
11:45,46,52, 14:3).
42. Seten, Satan
Pisini unguna ou nomi ka lemolo mele pilkulie Seten toringi nakolo kini
Ingillisi unguna boku tolemele mele manda lelko Satan tolemele.
42.1. Seten
Kanu imbimunge pulumu opa toumu kinie kote kolo topa tenjilimu kinie. Yu
kurumanga nomimu (Mateyu 4:10, 12:26, 16:23, LLuku 10:18, 22:3, Romo 16:20, Pe Korini
11:14, Ou Tesallonaika 2:18, Lipe Ora Sirimu 12:9, 20:2,7).
Setene yunge tondolomo kinie kurumanga tondolomo kinie manie, Yesusinge tondolomo
olandopa mele ungu mare inie yakondo 9. devil nimbe molemona molemo. Akumunge ungu
mare ya niemilila:
Te: Mateyu 4:11, LLuku 4:13, Ipuru 4:15 Setenene Yesusi kondi torumu kinie yunge
ungumu naa pilipe lirimu.
Te: Kuruma yambomanga konopumanga moloringime Yesusini topa makororumu temane
aisili molemo. Mare i sipe molemola: Mako 1:23-27, 3:11-12,14-15, 5:1-20, Mateyu 12:22-
23, LLuku 4:41.
Te: Kollosi 2:10,15, Epesasi 1:21, 6:10-13.
42.2. devil
Akumu Setenenga kongono ungu pulu peli imbi te, akumunge pulumu inie yakondo 9. paa
kananila.
42.3. Belsebul
Akumu Setenenga imbi tela, akumunge pulumu inie yakondo 4. kananila.
42.4. wanpela samting nogut
Akumu Setenenga imbi tela. wanpela samting nogut yu Setene kinie depelemo kinie
molemo mele Mateyu 13:19 kinie Mako 4:15 kinie LLuku 8:12 kinie molemo. Aku unguma
temane telumu.
Giriki unguna kerimu mele mindi molemo. Pisini unguna Satan toko, man nogut
toko, man nogut Satan toko, ol samting nogut toko, Man bilong mekim ol pasin
nogut ningu toringi molemo. Umbu Unguna topele topo bokuna torumulu molemo mele i
sipe: ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru nomimu nimbu torumulu (Mateyu
5:37, 6:13, 13:19,38, Jono 17:15, Epesasi 6:16, Pe Tesallonaika 3:3, Jono Kumbi Lepamo
2:13,14, 3:12, 5:18,19).
43. sios
Kini Kirasinge yamboma maku tolemele ulkema sios nilimolo nakolo Pulu
Yemonga bokuna sios nimbe molemo akumu ulkemando naa nirimu, yambomando
nirimu. Giriki ungumunge ungu pulumu i sipenje: Yamboma ungu te pelemo kinie pilkulie
ningindu mako tolemele. Umbu Unguna yambo talape nilimolo. Kirasinge yambo
talapemando pali liku tere lelko ningindu yunge sios niringi (Mateyu 16:18, Lipe
Mundurumu Yema 2:47, Epesasi 5:23-32, Pillipai 3:6, Kollosi 1:18,24). Akumu Pulu
Yemongala (Ou Timoti 3:15). Kirasinge yamboma kolea yu mele mele maku toringi yambo
talapemando yu mele mele sios niringila (Lipe Mundurumu Yema 9:31, 20:17, Romo
16:5,16, Ou Korini 1:2, Pillipai 4:15, Kollosi 4:15,16, Lipe Ora Sirimu 1-3).
Olio Yesusi Kirasinge yambo talapemo olio yunge ambomo molemolo mele
Epesasi 5:25-32 molemo. Olio kangi telumu, yu olionga pengemo, molemolo mele ungu
mare Epesasi 1:22-23, 4:12,15-16, Kollosi 1:18,24, 3:15, Ou Korini 6:13-20 molemo.
44. sipsip, pikinini sipsip, man i save lukautim sipsip
44.1. Olio Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo
yamboma olio Yesusinge kongi sipisipime, yu olionga tapu yemo (Jono 10, Mako 14:27,
Ipuru 13:20, Jono 21:15-17, Konana 23).
44.2. Sipisipi yu walu molopa aulke lou lepa pulimo mele
olio yamboma aku sipu telemolo. Tapu yemane sipisipime nokoko naa konjilimele kinie
kapola naa molemo (Mateyu 9:36, LLuku 15:1-7, Ou Pita 2:25, Lipe Mundurumu Yema
20:28).
44.1. kinie 44.2. kinie ungu te Pisini Baipelena Isikiele 34 molopa, boku ambolkonomonga
Mateyu 2:5-6 molemola.
44.3. Pikinini Sipsip
No Linjili Jonone nimbendo: Yesusi yu Pulu Yemonga sipisipi walomo. nirimu (Jono
1:29,36). Aisaya 53:7-8 kinie, Lipe Mundurumu Yema 8:31-35 kinie kananila. Yesusi yu
sipisipi walomo molorumu mele ungu pulu talo pelemo.
Te: Yesusi mana naa opili Isirele yamboma Pulu Yemone mane sirimu mele pilkulie
tengendo Ulu pulu kerime manie pupili. ningu kongi sipisipi molo kao molo meme paa
peanga te toko kalko Pulu Yemo popo toko siringi (LLipai 1-7). Kongi peangama mindi,
kerime paa molo (Wendo Oringi 12:15, LLipai 22:18-25). Kongimenga mememonga
pulumu ungu mare Ou Pulu Pulu 9:4-6, LLipai 17:11,14, Mateyu 26:28, Ipuru 9:22 molemo.
Yesusini yu yuyu yunge kangimu kinie mememotolo olionga nimbe Pulu Yemo popo topa
sinjirimu.
Te: Isirele yamboma kolea Isipi wendo pungndu Pulu Yemone olionga ambolango
komolayema kinie kongimenga komolayema topa naa konjipili. ningu sipisipi walo paa
peanga te liku toko konjiku mememone ulu te teringi. Kini Yesusinge meme ondo
lenjirimumuni aki tolemo yamboma Pulu Yemone naa tolemo. Imunge ungu aisili inie
yakondo 30. Pasova molemo kananila.
Sipisipi walo kinie meme kinie aku meletolonga ungu mare niringi molemo akuma ulu talo
pea pilkulie niringinje. Nuni nunu mimi siku kanoko pilieni! Jono 1:29,36, Romo 3:25, 5:9,
Epesasi 1:7, 2:13, Kollosi 1:20, Ipuru 9(:14,22), Ou Pita 1:18-19, Jono Kumbi Lepamo 1:7,
Lipe Ora Sirimu kolomongo aili 5(:6,9), 6, 7, 12, 13(:8), 14, 15, 17, 19, 21, 22 molemo.
45. stretpela man o meri
Ungu pulu mare i sipe:
Te: Yambomane yambo te molemo mele kanokolie yambo sumbi nilimu molo
yambo peangamo nilimele (Mateyu 1:19, Mako 6:20, LLuku 2:25, 23:50, Lipe
Mundurumu Yema 10:22).
Te: Pulu Yemone yamboma aku sipe naa kanopa nilimo. Yuni olio yambo
sumbi nilime nimbe kanomba ulu te oliolio manda naa temolo. Kangikundu kanopa naa
nilimo. Konopu sukundu kanopa nilimo. Akumunge ungu aisili Romo molemo: 2:13, 3:5,9-
10, 4:3, 9:30-32.
Te: Ungu te Giriki unguna telu sipe mele molemo nakolo ungu pulumu laye lupe
mele perimu kinie laye lupe mele imbi torumulu molemo. Akumu Pisini Baipelena telu
sipemo toringi nakolo Umbu Unguna ungu pulumu mimi sipu pilipulie torumulu (mare
Romo 3:30, 4:25, 5:1). Pulu Yemone yambo konopu sumbi nimbe pelime nimbe
kanombando enenga ulu pulu kerime mundupe kelemola. Nakolo we naa telemo. Kirasi
sike. ningu tondolo munduku pilimele yamboma kinie aku sipe telemo (Gallesia 2:16 paa
kanani). Imunge ungu mare inie yakondo 26.1. lo molemola.
46. tisa
(Akumunge imbi talo inie yakondo kanani.
Te 36. Rapai, te 41. saveman bilong lo.)
47. tupela maus
Yamboma aku siku molemelemando Giriki unguna kinie Ingillisi ungutolone ungu
telu hypocrite mindi Pulu Yemonga bokuna nimbe molemo. Ungu telumu nakolo Pisini
unguna kinie Umbu Unguna kinie ungu telumu sumbi siku naa nilimele. Ungu pulumu
bokuna tomolondo pererimulu. Pisini Baipelena ungu talo molo yepoko mele molemo.
Te: man bilong tupela maus - (Mateyu 6:2,5,16, 7:15, 16:3, 23:13,15,23,25,27).
Mateyu 23 pali mimi siku kanokolie ungu akumunge pulumu pilingnje. Mare Mako 7:6,
LLuku 6:42, 11:44, 12:56, 13:5 molemola. Pulu Yemonga ungu manema pilku yamboma
mane siringi yema kinie (akuma inie yakondo 41. saveman bilong lo), Parisi yema kinie (inie
yakondo 11. Farisi), Sadusi yema kinie (inie yakondo 38. Sadyusi), enene pilku konopu
kimbu siringi mele lupe, kerena niringi mele lupe. Andoko teringi mele yambomane
kanokolie Ene ye peanga sumbi nilime ningu kanoringi nakolo konopu sukundu kalaro
molorumu (Mateyu 23:25-26, 15:1-20). Akumunge ungu tondolo te Gallesia 2:6 molemo
(Ou Samuele 16:6-7 kepe). Yambo te naa kanopa molopili ene eneno molkolie nambolka
uluma teringinje. Kanu yema konopuna perimu mele lupe, kangine molko teringi mele lupe,
yambo telu yambo talo mele moloringimunge pilipelie Yesusini wale aisili ene imbi lengendo
iri topalie man bilong tupela maus nirimu.
Te: man bilong giaman - Yesusini yambomando aku sipe nirimu ungu mare
Mateyu 6:16, 7:5 kinie LLuku 6:42 telu, 12:56, 20:20-23, (boku marenga LLuku 11:44 kepe)
molemo. Yesusini Pulu Yemonga ungu manema pilku konjiku yamboma mane siringi yema
kinie Parisi yema enendo nirimu mele Mateyu 15:1-9 (Mako 7:5-15) molemo, akuna ungu
pulu tondolo te molemo. Te Mako 12:15 molemo. Ou Timoti 4:2, Ou Pita 2:1 kananila.
Te: Mateyu 24:51 ungu talo lipe tere lepa molemo, man bilong giaman emol
man bilong tupela maus.
Te: Mateyu 6:2, Ol dispela man i laik giamanimol manmeri, kanu yema tepe
koleana pung lemo (Mateyu 24:51).
Te: LLuku 12:1 laye telu sipe mele (giaman pasin bilong ol). Yesusini Sadusi
yemando aku sipe nirimula (Mateyu 16:6; Gallesia 2:13 kananila).
Akumanga pali Ingillisi ungumu kinie Giriki ungumu kinie hypocrite mindi
nimbe molemo. Gallesia 2:13 mindi Ingillisi boku lupe lupemanga ungu laye lupe lupe
toringi molemo.
tupela maus molo man bilong giaman akumu Umbu Unguna ou bokuna i
sipu torumulula: Yambomane olio kanokolie Pulu Yemonga ye sumbi nilime molemolo.
Sike unguma nilimolo. ningu kanangi. ningu kolo toko konopu talo teko kimbu silimele
yema. nimbu bokuna torumulu nakolo akumu ungu paa sulu. Kini ponjipe, topele
mapele toli yema kinie topele mapele toli yamboma kinie Pulu Yemonga bokuna
molemo nakolo kanu ungumu laye pange telemonje. Wale mare Ungu pulumu paa sumbi
siku piliengi! nimbu laye kolte sulu tepo torumulu molemo. topele mapele toli yema
bokuna Mateyu 23, Mako 7:1-14 kanokolie ungu pulu sikemo paa mimi siku piliengi! Olio
pali konopuni pilimolo mele kinie, lopi tepo telemolo uluma kinie, kiyongo nimbu nilimolo
unguma kinie, walse mona lemba (LLuku 12:3, 16:14-15). Olio papu molomolo mele ungu
te LLuku 14:9-14 molemo. Olio naa molamili mele ungu talo LLuku 6:39-42, 20:45-47
molemo.
48. wasman
(Inie yakondo 16. hetman kanani.)
49. yis
Pillawa sikono molo berete kalamili. ningu pillawa aisiline isi paa koltalo
mundulimele kinie pillawa akolemo, akumunge ungu iku mare Pulu Yemonga bokuna
molemo. Ungu iku peanga te Mateyu 13:33 molemo. Isi akumu mele peangamo, nakolo
ungu mane sikulie ungu iku aisili tongendo isi niringi akumu ulu pulu keri molo ungu mane
kerimendo niringi. Ungu keri molo ulu keri koltalo anju anju pulimo kinie ulu keri aisili
wendo wendo olemo molo yambo aisili ambolopa tepa kenjilimo. Akumunge ungu talo Ou
Korini 5:6-8 kinie Gallesia 5:7-10 kinie molemo. Pollone kanu isimu wendo wendo liku
toko ele teai! nirimu akumu Wendo Oringi 12:8,15,17-20 akuna Pulu Yemone Isirele
yambomando teangi nirimu mele pilipelie aku sipe ungu iku topa nirimunje. Parisi yema
kinie Sadusi yema kinie enenga isimunge ungu talo Mateyu 16:6,11-12, LLuku 12:1-3, Mako
8:15 molemo. (Kanu yemanga ungu pulu mare inie yakondo 11. kinie 38. kinie molemo.)
<<
11
>>
IPURU
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
IPURU IPURU
<<
11
>>
IPURU
IPURU Yamboma Pep Topa Sirimu Bokumu
Isirele yambomanga anda kolepa Jekopo, yunge imbi te Isirele niringi, akumuni
yandopa Yesusi molopili kalopa lirimu yambomando Isirele yamboma niringi; Juda
yamboma niringila; Ipuru yamboma niringila. Ou pulu pulu Ipuru yamboma
niringi ungumu Wendo Oringi 1:22 molemo. Nakolo i pep topa sirimu Ipuru yambo
akuma Juda yambo konopu alowa teko Yesusi yu sike Pulu Yemonga Malo. Yu sike
Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe, nimbe panjipe
mako torumu ye nomi Kirasimu. ningu tondolo munduku piliringi yamboma.
Kanu Ipuru yamboma ou Mosisini sirimu ungu manema pilku liku Pulu Yemo popo
tongendo kongime toko kalko kongimenga memema Pulu Yemo siringi yamboma
moloringine pilipelie pepmo torumu yambomone kanu Ipuru yamboma Kirasinge
unguma mane simbendo Mosisi kinie, kongi toko Pulu Yemo siringi kongime kinie
kongimenga memema kinie, Pulu Yemo popo toringi ulke tembelemo kinie, Pulu Yemo
popo tonjili yema kinie kanu yemanga ye aili olandopamo kinie, kanuma paa manie.
nimbe, Yesusi kinie Yesusinge mememo kinie Yesusi yuyu kepe paa olandopa. nirimu.
Yu munduku kelko ou pilku teko moloringi mele kelko naa teangi. nimbe i pepmo topa
sirimu.
Ungu pulu mare boku alsena anjukundu molemo akuma i sipe: 32.2. Pikinini
Bilong God, 26. lo, 34. pris, 34.3. hetpris.
I pepmo topa sirimu yemo naenje, naa pilimolo. Marene Pollone torumu konopu
lemele. Nakolo Matini LLuta kinie yambo marene Pollo molo. Ye tene lupe torumu.
niringi. Yambo marene Lipe Mundurumu Yema 18:24-28 kanokolie Aku ye Apollosini
torumu. konopu lemele. Marene aku temanemo kanokolie ningindu: Ambo Pirisillane
torumunje. nilimele. Koronga ou ye pilipe konginjili ye tene Banapasini torumunje.
nirimu. Lipe Mundurumu Yema 4:36, 13:1-4 kanopalie aku sipe pilirimunje. Molo,
LLukuni torumunje. Molo ye tene lupe torumunje. nilimele. Nakolo i pep torumu
yambomonga imbimu unguri molo. Pulu Yemonga Mini Kake Telimuni Pulu Yemonga
ungumu tonjipili. nirimu kinie pilipelie yambo tene torumu, akumunge i bokune molemo
ungumu sike Pulu Yemonga ungumu.
1
1
Paa ou Pulu Yemone alieli olio Ipuru yambomanga anda kolepalimendo Nanga
unguma piliengi! nimbe yunge ungumu pilku yando ningu siringi yema* yuni ungu umbu
tonjirimuma pilkulie olionga anda kolepalime ningu siringi. Yamboma paa piliengi! nimbe
lipe taponjirimu kinie kanu yemane ulu aisili liku ora siku teko ungu aisili ningu siringi.
2
Nakolo pe kini* Yunge Malone olio yunge unguma nimbe sinjipili. nimbe Pulu
Yemone** yu mana maniendo lipe mundurumu. Kanu kangomo Pulu Yemone Nanga
melema kamu yu simbu, lipe nosipe molomba. nirimu kangomo. Kanu kangomo yu Pulu
Yemone ou mulu ma melema Teambo. nirimu melema pali terimu yemola.***
3
Enamo
pa telemo mele aku sipe Malo pa telemo akumuni Pulu Yemonga pa tondolo mundupe
telemo pa telimu olio lipe ora silimo.* Pulu Yemo molemo mele Malo aku sipe molemo.
Malonga ungu tondolomone melema pali kapola molemele. Yuni olionga ulu pulu kerime
omba manie pupili, olio yambo kalaro naa mololime molangi. nimbe kongono tepa pora
sipelie melema pali nokombando mulu koleana Ye Nomi Kingi Aili Olandopamonga ki
umbukundu pupe molemo.**
4
Aku terimuna* yunge imbi lepa Nanga Malo nirimu aku imbimu paa olandopa
purumu, mulu koleana angellomando imbi lepa Pulu Yemonga kongono tenjili yema
nirimu aku imbimu paa manie, aku sipe mele yu yuyu paa olandopa angelloma maniendopa.
5
Nu nanga Malo. Kini na nunge Lanie..*
nirimu mele angello tendo walse aku sipe nirimuye? Molo. Yunge Malondo mindi aku
sipe nirimu.
Molo yuni nimbendo:
Na yunge Lapa molombo,
yu nanga Malo molomba..**
nirimu akumu angello tendo nirimuye? Molola. Malondo mindi aku sipe nirimu.
6
Yundu
ungu te pea nirimula. Yunge kango komolayemo* mana lipe maniendo mundupelie Pulu
Yemone yunge angellomando nimbendo:
Kangomo popo toko kapi ningu
yunge imbi ambolko ola linjei..**
nirimu. Aku unguma pilipulie Malo olandopa angelloma maniendopa. nimbu pilimolo.
7
Angellomando Pulu Yemone nimbendo:
Yunge angelloma poporomema mele molko,
yunge kongono tenjili yema
tepe mele molangi..*
nilimo.
8
Nakolo Pulu Yemone Malondo nimbendo:
Pulu Yemo, nu alieli ye nomi kingimu
moleno mele molko mindi puni.*
Nuni ulu sumbi nilime teko yamboma nokoni.
9
Nuni ulu pulu sumbi nilime manjiku
konopu siku teleno.
Ulu pulu kerime konopu naa monjiku
paa naa teleno, akumunge
nunge Pulu Yemone Nu ye nomi kingi molko
melema pali nokani. nimbe mako topalie
nunge pulu lemo yambomanga pali
namba paa olandopamo nu sirimu.
Nu aku sipe tepa konjirimumunge
nu kinie nunge pulu lemo yamboma kinie
konopu sing.
nirimu.*
10
Pulu Yemone Malondo ungu te pea nimbendo:
Ailimu,* ou pulu pulu nuni mamo teko,
nunge kimuni nunu mulumu teko mimi terinu.
11
Aku meletolo pora nimb, nakolo
nu alieli molko mindi pulino.
Mulu wambalema pingi pupe
sungu nimbe keri lemo mele
mulu matolo aku temba.
12
Yambomane wale pakoli suluma
toko ele tengendo kimbulimele mele
nuni mulu matolo aku siku kimbuni;
mulu wambale te lupe panjingindu alowa telemele mele
nuni aku siku aku meletolo alowa teni.
Nakolo nu nunu aku siku alowa naa teko,
moleno mele alieli molko,*
anda naa lelko, alieli molko mindi puni..**
nirimu.
13
Pulu Yemone ou walse nimbendo:
Nunge opa touma nuni nokani. nimbu
isili ou nu na kinie pea
tapu topolo ye nomitolo molopolo
melema nokambili
nanga ki umbukundu ongo molani..*
nirimu aku ungumu angellomando nirimuye?
14
Aku ungumu angellomando naa nirimu
liemo angelloma nameleye? Angelloma mini mele molko Pulu Yemonga kongono tenjili
yema. Kanuma Pulu Yemone lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie
pea molko konjing aulkena lipe monjilimo* ulu pulumu ling yamboma Liku taponjiku
nokangi pai. nimbe lipe mundulimo yema.
IPURU IPURU
<<
11
>>
IPURU IPURU
<<
22
>>
2
1
Kapola, Malo sike angellomanga olandopa molemo akumunge, Pulu Yemone
olio kinie ulu peangama temba mele Yesusini nimbe sirimu ungu sike ou pilirimuluma siye
kolopo naa pilipulie kamu mundupu kelemolo kene aku ungumu konopu kimbu sipu
ambolopo molamili.
2-3
Pulu Yemone ou olionga anda kolepalime kinie ungu nimbe
panjipe mi lerimu ungumuni ene nokorumu kinie Pulu Yemone olionga anda kolepalime
ungu mane Mosisini sipili. nimbe angellomane Mosisi ningu siei. nirimu kinie *
yunge ungu mane niringi aku ungu manema tondolo pupe perimu. Kanu ungu manema naa
pilku pulue toringi yamboma teko kenjiringimunge mele kalolime liringi. Kini Pulu Yemone
olio lipe taponjipe, Mindili nolemelka ulkena wendo ongo na kinie pea molko konjing
aulkena pangi. nilimo ulu akumu** paa olandopamo. Pe angellomane ou ningu siringi
unguma pulue toringi kinie mongo liringi liemo Pulu Yemone olio kini lipe taponjimbendo
taponjilimo ulu Aili*** Yesusi yuni yuyu ou kumbi lepa nimbe sirimu aku ulu paa
olandopamo mundupu kelemulu liemo pe olio ulu pulu keri telemolomanga nambe tepo
kowa pupu mindili naa nomoloye? Kini Pulu Yemone olio kinie ungu konde te nimbe
panjipe mi lerimumu pelemo walemanga Pulu Yemone olio lipe taponjili kongonomo paa
olandopa akumunge olio manda kowa paa naa pumul.
Pulu Yemone olio lipe taponjimbe mele ungu akumu ou kumbi lepa Aili Yesusi
yuni yuyu nimbe sirimu kinie pe aku ungu nirimumu piliringi yemane yando oliondo
ningindu: I ungumu paa sike. niringi.
4
Aku siku ningu molangi Pulu Yemone kepe
Malonga ungumu paa sike. ningu piliengi! nimbe kanu yema lipe taponjipe tondoloma
sirimu kinie enene lipe ora sirimu ulu tondoloma teringi.* Pulu Yemone Mini Kake
Telimunge tondolomo lipe yuyu konopuni pilipelie kongono molo ulu lupe lupema tenge
tondoloma ungu ningu siringi yamboma moke tepa sirimu.** Pe kanu ungu kondemo
Paa piliengi! nimbe Pulu Yemone yuyu kanu ungu kondemo lipe taponjirimu liemo kanu
ungumu pilku likulie munduku kelenge yamboma mongo naa lingye?
5
Ma konde te wendo ombmondo nikimulu aku mamo Pulu Yemone nokangi.
nirimu akumu angellomando naa nirimu.
6
Aku molo. Pulu Yemonga bokuna yambomane
ma pe wendo ombmo nokongema ungu te nimbe sipelie nimbendo:
Pulu Yemo,
nuni olio yamboma nambolka melema
konopu lelkolie
olio kanoko imbi silinoye?
Mana yambomane melemele yamboma
nambemuna nuni kondo kolko nokolenoye?*
7
Nuni yambomando ninindu:
Yamboma angellomanga laye kolo
maniendopa* molangi. nimb. nirinu.
Pe nuni enenga imbime ambolko ola linjiku,
nambama siku,
8
enene melema pali nokangi. nirinu..*
nimbe molemo. Pulu Yemone Mana yambomane melema pali nokangi. nirimu bokuna
molemo liemo Pulu Yemone mele terimumanga teluri kepe Enene naa nokangi. nirimu
melte paa naa lemo.
Nakolo yambomane melema pali nokonge nilimo nimbe molemo mele kini aku
sipu nimbu naa kanolemolo. Kini yambomane melemanga mare naa nokolemele. nimbu
kanolemolo.**
9
Aku sike nakolo kini mana ye telu sike yunge imbi kinie nambatolo
melemanga pali paa olandopa molkomo. nimbu kanolemolo.* Akumu Yesusi. Ou Pulu
Yemone olio we kondo kolopa yu yamboma lipe taponjipe enenga pali kolo wangopa
mindili nomba kolonjipili. nimbe yu angellomanga manie mele molopili. nirimu. Yu
mindili nomba kolorumumunge Pulu Yemone yu melemanga pali namba olandopa sipe
yunge imbi ambolopa ola linjirimu nimbu kanolemolo.
10
Akumunge ungu te pea niembo: Pulu Yemone melema pali terimu, yu melemanga
pali Pulu Yemo. Yuni yuyu pilipelie melema terimu, akuma kini nokolemo akumunge yuni
yambo aisili mako topa Nanga ambolangoma molko,* na kinie pea tapu topo molamili.
nirimu kinie ene lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie molko
konjing aulkena lipe monjirimu yemo mindili nopili. nirimu akumu papu nirimu. Yu
mindili norumumunge yu ye paa peanga sumbi nilimu molopa ene lipe taponjipe mulu
koleana pung aulkemo lipe ora simbendo memba pulimo.
11
Yuni Pulu Yemonga
ambolango aisili manda mulu koleana memba pulimomonga pulumu i sipe: Yu kinie ene
kinie yambo talape telumu. Ye tene yamboma lipe taponjipe Pulu Yemone kanopa yunge
yambo kake telime nimbe kanopili..* nilimo yemo kinie kanu yemone yamboma lipe
taponjilimona ene Pulu Yemone kanopa nanga yambo kake telime nimbe kanolemo
yamboma kinie olionga Lapa telumu. Akumunge yuni enendo Ano nimbendo pipili naa
kolemo.**
12
Akumunge ou ungu te nimbendo:
Pulu Yemo, nu moleno mele
nanga angenupilindu nimbu simbu.
Ene kinie pea nu popo tomolondo
maku topo molomolo kinie ene pilku molangi
konana nimbu nu kapi nimb..*
nirimu.
13
Akumunge kelepa walse yuni ungu te nimbendo:
Nanga angenupilimene telemele mele
nane aku sipu Pulu Yemone
Na nokombo. nirimu mele Sike temba.
nimbu pilipu taka lepo molombo..*
nirimula.
Akumunge ungu te pea nimbendo:
Pulu Yemone na ambolango sirimuma kinie
pea molemolo..**
nirimula.
14
Ambolangomando Nanga angenupilime nirimu akumu mana yambomando
nirimu, akumunge Yesusi yu ene mele molambo. nimbe mana ye au lepa molorumu.
Enenga nimbu kolonjipulie kololi ulu pulumu nokolemo yemo topo manie mundembo.
nimbe* aku sipe mana ye au lepalie kolorumu. Kololi ulu pulumu nokolemo ye** akumu
depelemo.***
15
Kolongendo alieli konopu kimbu siku pipili kolko mindi molemele
yamboma aku siku molemele aulkena wendo liembo. nimbe Yesusi kolorumu.
Kurumanga nomi Setenene Ene pipili kolangi nilimo akumu ka ulkena mele panjilimo.
16
Yesusini aku sipe terimu akumu angelloma lipe taponjimbendo paa naa terimu. nimbu
kanolemolo; Eporayamone kalopa lirimu yamboma lipe taponjimbendo paa sike terimu.
nimbu kanolemolo.
17
Akumunge yunge angenupilime mana molemele mele yu aku sipe
mana molopa ene umbuni telemo molo mindili nolemele aku sipe uluma pali yu kinie telu
sipe wendo naa olkanje kapola molo. Yu yambomanga kondo kolopa Pulu Yemo popo
tonjili ye aili olandopamo* molopa Pulu Yemonga kumbikerena aku kongonomo tondolo
mundupe ambolopa molomba aulke te lupe naa perimu. Yu Pulu Yemone yambomanga
ulu pulu kerime omba manie pupili. nimb, yu kinie kapola kapola molonge kongonomo
tembando aku sipe mana ye te mindi omba molorumumunge kini aku kongonomo kapola
tepa molemo. Wenje kapola naa tepa molka.**
18
Yu kinie kondi topa manda manjili ulu
aisili wendo omba, mindili norumu* akumunge yamboma kinie kondi topa manda manjili
uluma wendo olemo kinie yuni manda ene lipe taponjilimo.
IPURU IPURU
<<
22
>>
IPURU IPURU
<<
33
>>
3
1
Angokeme, na kinie pea Kirasinge yambo molemelema, mulu koleana molemo Pulu
Yemone ene kepe mako topa Nanga yamboma molangi. nilimo yamboma, aku nikiru
ungumu ungu sikemo kene Yesusi molemo mele paa konopu kimbu siku molangi. Yu Pulu
Yemone Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo, akumu Pulu Yemo
Popo Tonjili Ye Aili Olandopamola,* aku yemo Sike nimbu yu molemo mele yamboma
temane topo silimolo akumu mimi siku piliengi!
2
Ou Mosisini Pulu Yemonga yamboma
nokopalie Pulu Yemone Tei. nirimu mele pilipe sumbi sipe tepa ungu te siye naa
kolorumu aku sipela Pulu Yemone Yesusi mako topa kongono sipe Tei. nirimu mele
pilipe lipe tenge panjipe terimu. Pulu Yemonga yamboma yunge ulkemo mele. *
3
Ye
tene ulke takolemo aku ulke pulu yemo yunge imbi olandopa molemo, yu paa kapi
nilimele, ulkemo yunge imbi olandopa naa molemo, aku sipe mele i ye Yesusi Pulu Yemo
kinie pea ulkemo takoringilimunge yunge imbimu Paa ola molopili. ningu yu olandopa
kapi ningu, ye nomi Mosisi ulkemonga ponga molo simu mele angilirimumunge yu
manie mele kapi nngi liemo papu.
4
Ulke te we wendo naa omba angilimo. Yambo tene ulke
te takolemo kinie angilimo. Nakolo Pulu Yemone melema pali angilipili nirimuna
angilimo.*
5
Yesusi kinie Mosisi kinie lupe lupetolo mele ungu te pea i sipela: Mosisi
yu Pulu Yemonga kongono tenjili yemo molopa Pulu Yemone Tei. nirimu mele paa pilipe
lipe Pulu Yemo yunge ulkena kongono tembando siye naa kolopa kongono tepa mindi
molorumu. Yunge kongono terimu i sipe: Pulu Yemone pe nimbe simbe mele Mosisini ou
nimbe sirimu.*
6
Mosisi ulkena kongono kendemande tenjili yemo molorumu nakolo
Pulu Yemone pe lipe mundurumu ye nomi Kirasimu yu Pulu Yemonga Malo* molopa
yamboma Pulu Yemonga ulkemo moloringime yuni nokopa Pulu Yemone Tei. nirimu
mele paa pilipe lipe kongono tembando siye naa kolopa kongono tepa mindi molorumu.
Yesusini olio lipe taponjimbe. nimbu tondolo mundupu pilirimulu mele mundupu naa
kelepo, konopu tondolo pupili Sike aku temba. nimbu tondolo mundupu pilipu pipili naa
kolopo konopu sipu nokopo molomulu liemo olio yunge ulkemo molemolo. Olio kepe
Pulu Yemonga yamboma molemolo.
7
Pe kini olio Pulu Yemonga yamboma molemolo monga Mini Kake Telimuni
nilimo mele piliemili. Yuni nimbendo:
Pulu Yemone kini nikimu ungumu
kini pilngi liemo
8-9
ou enenga anda kolepalimene
kolea ku leline Pulu Yemone
mumindili kolombanje? ningu kara puku
ungu nirinduma Paa naa pilimul. ningu
ta niringi mele naa teayo.
Akuna ponie tu paono omba pupili ene kanoko molangi
nane Ene lipu taponjembo nimbu
ulu tondolo mare terindu nakolo kanokolie
Pulu Yemone olio uluri naa tembanje,
kanopo kanamili. ningu
nanga ungumu naa pilku ta ningu,
na ene nokambo. naa niringi.*
10
Akumunge nane kanu yamboma kinie
paa mumindili kolopolie nimbundu:
I yamboma nane ungu nilioma naa pilku
ta ningu enenga aulke mako tonjirinduna
naa puku munduku kelemele. nirindu.
11
Ene kinie mumindili kolopolie
mi lepo nimbundu:
Nane Konopu taka lepa pepili molangi.
nirindu ulu pulumu
ene paa naa ling. nirindu..*
nirimu.
12
Nanga angokeme, ene yambo molemelemanga tene ou olionga anda kolepalimene
aku teringi mele temba kene kanoko konjiku molai. Enenga yambo tene Ulu pulu kerime
teambo. nimbe konopu lipe mundupe yu Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe
tondolo mundupe pilimo mele mundupe kelepalie yamboma tondolo mundupe nokolemo
tondolomo pelemo Pulu Yemo bulu simbe kene kanoko konjiku molai.
13
Aku naa tekolie
i siku teangi: Ulu pulu kerimene olio kondi topa Kara pangi. nimb kene ningu
yamboma anju yando konopuma tondolo pupili. ningu liku taponjengi. Pulu Yemone
Kini nirimu inie olakondo tondu akumu* olione alieli Kini** uluma manda temolo.
Kini** manda tondolo mundupu pilimolo. nilimolo aku walemanga aku sipu nimbu pilipu
anju yando yamboma ungu peangama nimbu siemili. Opali talu nambolka uluri wendo
ombnje kene kini mindi aku teamili.
14
Aku nikirumunge pulumu i sipe: Olio Pulu
Yemone sike lipe taponjimbe. nimbu pilirimulu mele aku sipu kamu paa tondolo mundupu
pilipu ambolopolie kolomulu liemo Pulu Yemone melema Kirasi simbe kinie Kirasini
Yunge yamboma simbu. nimbe panjirimu melema olio moke tepa simbela akumunge aku
siku teangi. nikiru.
15
Aku mele inie olakondo tondu mele paa konopu kimbu siku
molangi. Akumu i sipe:
kini pilngi liemo
ou enenga anda kolepalimene kara puku
ungu nirinduma Paa naa pilimul. ningu
ta niringi mele naa teai.
nirimu kanumu.*
16
Namelene ou Pulu Yemone ungu nirimuma pilkulie Naa pilimul. ningu kara
puringiye? Akumu Mosisini Isipi mundupe kelepa memba ulsu purumu aku yambomane
aku siku naa teringiye?
17
Ponie tu paono omba pupili Pulu Yemone namele kinie mumindili
kolopa molorumuye? Ulu pulu keri tekolie kolea ku leline koloringi onoma akuna lepili siye
koloringi* yamboma kinie ulu pulu keri teringimunge mumindili kolorumu kanumu.**
18
Na Pulu Yemone
Konopu taka lepa pepili molangi.
nirindu ulu pulumu
ene paa naa ling. nirindu..*
nirimu akumu namelendo nirimuye? Akumu yunge ungu naa pilimul. ningu ta niringi
yambomando naa nirimuye?
19
Akumu pilipulie Pulu Yemonga ungumu Sike nikimu.
nimbu tondolo mundupu naa pilimul. ningu moloringimunge Pulu Yemone Konopu taka
lepa pepili molangi. nilke koleana ou akuna pung aulke te paa naa lerimu. nimbu pilimolo
kanumu.
IPURU IPURU
<<
33
>>
IPURU IPURU
<<
44
>>
4
1
Akumunge, Pulu Yemone olionga anda kolepalimendo Konopu taka lepa pepili
molangi. nimb koleana membo pambo. ou nimbe panjirimu ungumu, kini kepe we
pelemo kene yuni enenga yambo te apurupe kanopalie Konopu taka lepa pepili molangi.
nirindu ulu pulumu naa lipili. nimb kene pipili kolko molangi.
2
Nambemuna aku nimbu
pipili kolamiliye? Ou olionga anda kolepali Mosisini kolea Isipi mundupe kelepa memba
ulsu purumu kanu yamboma temane peangamo piliringi, kini olio temane peangamo
pilimolola. Nakolo kanu anda kolepalime aku ungumu pilkulie Pulu Yemone sike nikimu.
ningu tondolo munduku naa piliringimunge ungu piliringimuni ene lipe naa taponjirimu,
akumunge Kini olio kinie ulu aku sipe wendo omb. ningu pipili kolko molangi.
3
Olio Pulu Yemonga Tembo nilimo mele Sike temba. nimbu tondolo mundupu
pilirimulu* yamboma mindi kini sike Pulu Yemone Konopu taka lepa pepili
molangi. nimb. nirimu ulu pulumu manda limul. Ou Pulu Yemone nirimu mele aku sipe
pelemola. Ou yuni nimbendo:
Ene kinie mumindili kolopolie mi lepo nimbundu:
Nane Konopu taka lepa pepili** molangi.
nirindu ulu pulumu ene paa naa ling..***
nirimu. I ulumu ou Mosisi naa molopili we perimu. Ou Pulu Yemone mulu ma melema
terimu aku kongonomo tepa pora sirimu kinie aku koro mololi** ulu pulumu perimu.
4
Pulu
Yemonga bokuna ungu te molemo mele pilipelie Konopu taka lepa pepili mololi ulu
pulumu Mosisi naa molopili ou perimu. nimbu pilimolo. Bokuna molemo ungu akumuni
wale yepoko pakara sipemondo nimbendo:
Wale te pakara talo pakara
Pulu Yemone kongonoma tepa pora sipelie
wale yepoko pakara sipemonga mulu pilipe koro molorumu..*
nimbe molemo.
5
Koro molorumumunge ungu te pea nirimu akumu inie olakondo
molemola.* Akumu i sipe:
Nane Konopu taka lepa pepili molangi.
nirindu ulu pulumu ene paa naa ling.
nimbe molemo.
6
Aku ungumuni olio lipe ora silimo mele i sipe: Pulu Yemonga konopu taka lepa pepili
mololi ulu pulu ou perimu akumu* kini we pelemo akumunge kini yambo mare aku
konopu taka lepa pepili molonge ulu pulumu limele. Sike Mosisini memba purumu anda
kolepalime temane peangamo pilkulie kara puku ungumu naa pilku likulie koro naa
moloringi nakolo kini yambo mare manda konopu taka lepa pepili molemele .
7
Ou ene
konopu taka lepa pepili koro naa moloringimunge ponie aisili omba pupili pe walse Pulu
Yemone altopa ye nomi kingi Depisinge kerena altopa Kini nirimu. Depisini ou
nirimu nindu kanumu i sipe:
kini pilngi liemo
kara puku Paa naa pilimul. naa niengi..*
nirimu kanumu. Kini. nirimu akumunge pulumu i sipe: Pulu Yemone altopa wale te mako
topalie I walemo konopu taka lepa pepili molonge walemo. nimbe nirimu.
8
Mosisi kolorumu kinie Josua yu kolo wangopa olionga anda kolepalime
nokorumu yemo yuni koro molonge ulu pulumu ene sirimu kinie* Pulu Yemone ou
enendo Koro molangi. nimb. nimbe panjirimu** mele kamu pora nilkenje Pulu
Yemone pe altopa Koro molangi. nimb wale tendo naa nilke.***
9
Akumunge,* Pulu
Yemone yunge yambomando Konopu taka lepa pepili molangi. nilimo ulu pulumu kini
kepe we pelemo. Aku koro mololi ulu pulumu Pulu Yemone mulu matolo kinie melema tepa
pora sipelie wale yepoko pakara sipemonga Sambate walena mulu pilipe koro molorumu
aku sipe mele pelemo.
10
Aku nikirumunge pulumu i sipe: Pulu Yemone Konopu taka
lepa pepili molangi. nilimo ulu pulumu limele yamboma Pulu Yemone yuyu kongonoma
tepa pora sipelie kamu koro molorumu mele aku siku ene yu mele mele Pulu Yemone
Teai. nilimo kongonomo teko pora sikulie walemanga pali konopu taka lepa pepili
molemele.*
11
Akumunge, Pulu Yemone Konopu taka lepa pepili molangi. nimb.
nimbe panjirimu ulu pulumu Lipulie konopu taka lepa pepili molamili. ningulie konopu
taka lepa pepili molonge uluma mindi tondolo munduku teko siye naa kolayo. Ou anda
kolepalime ungu naa pilku kara pukulie Konopu taka lepa pepili molangi. nirimu mele koro
naa moloringi mele olio aku sipu olionga anda kolepalimene teringi mele naa teamili. Ou aku
tekolie molko kenjiringi mele kini olio Kirasinge yambomanga yambo te aku sipe tepalie
molopa kenjimbe kinie kapola naa temba.
12
Nirimu mele sike aku sipe wendo orumu pilipulie Pulu Yemone nirimu ungumu
we naa molemo. Yunge ungumu konde molopa uluma tepa* enge nilimo. nimbu pilimolo.
Kanu ungumu nee paa molemo, opa teli lou pulse ekendo ekendo nee molemo aku
maniendopa, yu paa olandopa. Opa teli lou pulsemone ombelemo kinie kikimemo kinie
sumbi sipe topa suru tolemo mele Pulu Yemonga ungumuni aku sipe minimu kinie
konopumu kinie topa suru tolemo, akumunge olio konopu kimbu silimolo mele kinie,
konopuni pilipu Temolo. konopu lemolo mele kinie, pali pilipe apurulimo.
13
Pulu Yemone
mele terimumanga pali te Pulu Yemone naa kanopili. ningu manda lopi naa tenge. Yambo
te mulu wambalema naa panjipe we we angilimo mele yunge kangine melema mona angilimo
manda sumbi sipu kanolemolo mele aku sipe melema pali Pulu Yemonga kumbikerena
mona lemo, aku Pulu Yemone olio ulu telemoloma pali pilipe apurumbe.*
14
Kapola, ou ungu te nindu* akumu kini kamu niembo: Olionga mulu koleana
Pulu Yemo molemona purumu Pulu Yemo popo tonjili ye aili paa olandopa** akumu olio
ou lipe taponjirimu ye Yesusi, Pulu Yemonga Malo.*** Kini Yuni lipe taponjirimu,
taponjilimo mele aku sipe sike tembala. nimbu tondolo mundupu pilipulie nimbu para
silimolo mele siye naa kolopo aku sipu ingi sipu ambolopo molamili.
15
Kurumanga
nomi Setenene olio kondi tolemo kinie Molo! nimbu ulu pulu kerime topo manie
mundumulundu tondolo naa pupili molemolo kinie olionga popo tonjili ye aili
olandopamone kanopa naa kondo kolemoye? Yu kanopa kondo kolemo. Setenene olio ulu
lupe lupema pali kondi tolemo mele ou aku sipe olionga popo tonjili ye aili olandopa Yesusi
kondi torumu, nakolo kondi torumu kinie naa pilipe lipe ulu pulu kerimenga te naa terimu.
16
Akumunge Setenene olio kondi tolemo mele ou Yesusi kepe aku sipe kondi torumu
mele pilipulie olio Pulu Yemo molemona pipili naa kolopo nondopo pupu yunge
kumbikerena yu kinie ungu niemili. Setenene olio kondi tomba molo umbuni te pemba kinie
Pulu Yemo yu we kondo kololi ulu pulumu pelemo yemo, olio kanopalie kondo kolomba
yemo, akumunge olio lipe taponjimbe. nimbu aku sipu pipili naa kolopo yunge
kumbikerena sumbi sipu pamili.
IPURU IPURU
<<
44
>>
IPURU IPURU
<<
55
>>
5
1
Walse walse Juda yambomanga ningu Pulu Yemo popo tonjili yemanga ye te
popo tonjili ye aili olandopamo* molopili. ningu, kanoko mako toko kongono tepili.
nilimele mele i sipe: Pulu Yemone mana yambomanga ye te mako topalie yu Pulu
Yemonga kumbikerena yunge kongono tenjipe mana yamboma lipe taponjipili. nilimo.
Popo tonjili ye aili olandopamo yuni yamboma lipe taponjimbendo yambomane Pulu
Yemondo Ange ningu silimele mele lupe lupema yuni lipe Pulu Yemo sinjipe,
Yambomanga ulu pulu kerime mundupe kelepili. nimbe kongi melema Pulu Yemo popo
topa kalonjipe silimo.
2
Kanu popo tonjili ye aili olandopamo yu kepe mana ye tela; Pulu
Yemone Teai. nilimo unguma pilipe lipe tembando yu umbuni pelemola, akumunge
yamboma Pulu Yemonga unguma pilku sundukulie yunge aulkena lou liku molemele
yamboma kondo kolopa lipe taponjilimo.* Yu yuyu kepe mana ye te naa molopa Pulu
Yemonga ungumu tembando umbuni naa pelkanje yuni yamboma kondo kolopa lipe
taponjimbe aulke te naa lelka.
3
Wale mare yu yuyu kepe Pulu Yemone Teai. nirimu
mele naa telemola akumunge yambomane ulu pulu keri teringimenga popo tonjipe melema
kalopa Pulu Yemo silimo aku mele yunge ulu pulu kerime mundupe kelepili. nimbe popo
topa kalopa silimola.
4
Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamonga ungu te pelemola. Ye tene yuyu
Nanga imbimu ola molopili, popo tonjili ye aili olandopamo molambo. naa nilimo. Ou
pulu pulu Pulu Yemone Erono mako torumu mele* aku sipe yandopa yandopa kepe mako
topa Aku kongonomo tei. nilimo yemo mindi aku kongonomo telemo.
5
Aku sipe mele
Pulu Yemone lipe mundurumu ye nomi Kirasimu* yu kepe yuyu Nanga imbi ola
molopili kene popo tonjili ye aili olandopamo molambo. naa nirimu. Pulu Yemone Yu
imbi ola molopili. nimbelie nimbendo:
Nu nanga Malo.** Kini na nunge Lanie..***
nirimu. Yu mako topo nanga kongono tenjipe melema nokonjipili. nikiru mele
yamboma piliengi! nimbelie aku sipe nirimu kanumu.
6
Boku tenga Pulu Yemone ungu te
pea nimbendo:
Mellekisedeke molorumu mele* nu nunu
aku siku Pulu Yemo popo tonjili ye te
alieli molko mindi puni..**
nirimu.
7
Kirasinge ungu te pea i sipe: Yesusi ya ma koleana molopalie nirimumuni, Pulu
Yemone Tei. nirimu mele taka lepa pilipe lipe tepa Yunge imbi manie molopili.
nirimumunge yu kolomba aulkena manda wendo linjimbe Pulu Yemo kinie ungu nimbe
tondolo mundupe walsipe kola tepa mawa terimu kinie* mawa terimu mele Pulu Yemone
pilirimu.
8
Sike yu Pulu Yemonga Malo nakolo yu mindili norumu akumuni yu Pulu Yemone
Tei. nirimu unguma pilipe lipe tenge panjipe temba mele pilirimu.
9
Aku sipe terimumunge
yu Pulu Yemone Tei. nilimo unguma paa toyo topa pilipe lipe tepa, kongono simbema
paa tepa konjimbe yemo molopalie, yunge ungumu pilku liku tenge panjiku telemele
yamboma lipe taponjipe, ene mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko
konjing aulkena lipe monjilimo yemo molemo.*
10
Aku sipe tepa molomba yemo
molopili kene Popo tonjili ye aili olandopamo molopili. niembo. nimbe Pulu Yemone
yundu Ye Mellekisedeke popo tonjili yemo molorumu mele nu aku siku popo tonjili ye aili
olandopamo molani. nimbe mako torumu.
11
Yesusi yu Mellekisedeke popo tonjili yemo molorumu mele popo tonjili ye aili
olandopamo molemo mele ungu aisili we pelemo nimbundu nane kepe perekero. I
ungumunge ungu pulumu paa tondolomo . Nimbu silke nakolo ene ungu aisili nimbu
silioma pilingindu mindili sikulie naa pilimelemonga i ungu nikirumunge ungu pulumu ene
nimbu simbu mele koropo kelkero.
12
Ene paa koronga ou Kirasinge yamboma moloringi,*
akumunge kini ene Pulu Yemonga unguma mane sili yamboma molko yambo mare mane
silimelka nakolo ambolango kokele sukuli tengendo A B D piliengi! ningu mane silimele
aku mele ene aku siku Pulu Yemonga ou pulu pulu ungu pulu ou kumbi lelko pilimelkama
naa pilimelemonga yambo tene Ene mane siembo. nimbelie Pulu Yemone Kirasi mana
lipe mundurumu, yu olionga nimbe kolo wangopa kolonjirimu ungu akuma mindi altopa
manda mane simbe kinie pilingnje, ungu tondoloma manda mane naa simbe. Naa
pilimelka . Ene ambolango pamema mele ame mindi nolemele, langi tondoloma manda naa
nolemele.
13
Kirasinge yambo ame mindi nolemele akuma ambolango pamema mindi
molemele. Nambolka uluma telemele kinie Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe
kanopa, nambolka uluma telemele kinie Pulu Yemone yambo sumbi nilime naa molemele.
nimbe kanolemo aku ulumanga puluma mimi siku naa pilimele akumunge ene ambolango
pamema mindi molemele. nikiru .
14
Nakolo langi enge nili akuma yambo yumane mindi
nolemele. Yambo mare mimi siku kanoko pilkulie I ulu peangama, i ulu kerime. ningu
apuruku pilku molemelema mindi langi enge nilime manda nolemele.
IPURU IPURU
<<
55
>>
IPURU IPURU
<<
66
>>
6
1-2
Kapola, Kirasi olionga popo tonjili ye aili olandopamone* olionga nimbe manda
tenjimbemonga ** ungu tondolo mare pilimoloma we pelemo kene kokele Kirasinge
yamboma molorumulu kinie mane siringi pilirimulu A B D unguma mindi konopu kimbu
sipu naa molamili. Ou ningu siringi A B D unguma mindi altopo piliemili mane siengi.
nngi liemo i siku mele telemele: Ulke takongendo ponga polemele akumu mindi konopu
kimbu siku molko, wale aisili ponga mindi polemele nakolo ulkemo kamu naa takolemele
mele ene A B D unguma mindi pilku molko, olandopa ungu tondoloma naa pilku molemele
yambomane aku siku telemele. Ou kumbi lelko ningu siringi ungu kanuma i sipe mele:
Konopu alowa teko Pulu Yemonga ungumu Sike ningu
tondolo munduku pilimele.***
Konde molko konjiku mindi puli ulu pulumu naa pepa
kololi ulu pulumu mindi pelemo uluma pali
liku bulu silimele unguma.
No lingndu no limelemonga ungu pulu aisili nilimele.
Pulu Yemone sewe anjipili. ningu yambomanga pengena
molo pendekona ola kini ambolongemonga unguma.
Yamboma kolkolie lomboroko ola molonge. ningu
ungu aisili ningu,
Pulu Yemone mana yamboma kote tenjipe pilipelie
yambo mare molko konjiku mindi pangi. nimbe,
yambo mare molko kenjiku mindi pangi. nimbmonga
ungu mane silimele unguma. Aku ulumanga unguma mindi ningu pilku naa molangi. Yambo
yuma ungu manema pilimele mele aku sipu pilipu molamili.
3
Kapola, ou kumbi lelko mane
siringi ungu akuma munduku kelko Pulu Yemone oliondo Umbu konopu peli yambo yuma
molko ungu olandopa piliengi! nimu liemo aku sipu temolo.
4-6
Pulu Yemone Kapola. nimu liemo temolo. nikiru akumunge pulumu i
sipe: Pulu Yemone Kirasi lipe mundurumu kinie yuni omba tenjirimumunge pulumu pilku
konjiku Sike ningu pilku limele yamboma mulu koleana mele we silimo melema* liku,
yambo lupema kinie pea Mini Kake Telimu konopuna liku, Pulu Yemonga ungumu ou pilku
likulie Aku ungumu paa peanga. ningu pilku, Pulu Yemonga tondolomone pe kolea pora
nimb walemonga ulu enge nilime temba aku tondolomone kini ulu tondoloma telemo
uluma kanoko, aku uluma pali tekolie altoko konopu alowa teko Naa pilimul. ningu
Kirasi munduku kelengi liemo kelko manda konopu alowa teko Kirasinge unguma Sike
ningu tondolo munduku pilku yando onge aulke te paa naa lemo.** Yambo tene aku sipe
telemo aku ulumuni Pulu Yemonga Malo*** altopa kolopili. nimbe unju perana uku
topa panjipe, yambomane yu kanoko ungu taka tonjengi. nilimo.
7
Kirasi munduku kelkolie kelko konopu alowa teko Kirasinge yamboma altoko
manda naa molongemonga ungu iku te tambo: Lo tolemo kinie mana no aisili pupe, aku
mana ponie telemele yambomane langi kapola liku nonge langime omba konjilimo kinie Pulu
Yemone aku sipe kanu mamo tepa konjilimomonga aku telemo.
8
Nakolo ma tenga siri ka
kinie* era keri lupe lupe olemo kinie kanu mamo ma keri, Pulu Yemone lepa kenjipili.
nimb uluma telemo. Pe walse ma akumu tepene nomb.
9
Nanga paa pulu lemo angokeme, Kirasinge yamboma molkolie pe yu munduku
kelemele yambomando aku sipu nilio nakolo ene pep topo sikiru yamboma aku siku
naa tenge nimbu pilipu molio. Ene ma peanga mele molko Pulu Yemone ene lipe
taponjilimomonga ene mindili nolemelka aulkena wendo ongo, yu kinie pea molko konjing
aulkena pung uluma* teko molemele. nimbu kanolio.
10
Pulu Yemone enenga uluma pilipe
sundupe naa apurulimo. Ulu sumbi nilime mindi telemo. Enenga kongono telemelema kinie,
ene Pulu Yemo konopu monjingndu yunge yamboma liku taponjilimele mele kini kepe
alieli telemele uluma kinie, kanopa keri kanopa mundupe naa kelemo. Pilipe mindi
molemo.
11
Ene pali aku siku telemele mele tondolo munduku teko molko siye naa
kolangi mana molonge walema pora nipili. nimbu paa konopu lelio. Pe Pulu Yemone
Olio simbu. nirimu mele peangama sike limul. ningu tondolo munduku pilimele mele
manie naa pupili. ningu aku teayo.
12
Ene siye naa tepili. konopu lepo molio. Yambo
Pulu Yemo Sike ningu tondolo munduku pilku siye naa kolkolie Pulu Yemone yunge
ambolangoma monge melema simbu. nirimu melema sirimu liringi yamboma mele manda
lelko molangi. konopu lepo molio.
13
Ou Pulu Yemone olionga anda kolepa Eporayamo kinie ungu te nimbe
panjipelie, paa olandopa molemo yambo tenga imbi lepa mi lembando* Pulu Yemo yu
maniendopa yambo te paa olandopa te naa molorumumunge Pulu Yemo yuyu yunge imbi
lepa mi lepalie
14
nimbendo:
Nane paa sike nikiru.
Nane nu sewe anjipu,
Yambo aisili kalko lieni. nimb..*
nirimu.
15
Aku nirimumunge pilipelie Eporayamo Pulu Yemone yu mele simbu nimbe
panjirimumu Pe sike tepa konjipelie simbe. nimbe ou siye naa kolopa we nokopa
molopalie sike lirimu.
16
Yambo tene Paa sike nikimu. ningu piliengi! nimbe yunge yambo te aili
olandopa molemomo imbi lepa Paa sike nikiru. nimbe mi lemo. Yambomane yunge
ungumu toko manie naa mundunjengi. nimbelie aku telemo.
17
Akumunge, aku sipe melela
Pulu Yemone Eporayamo kinie nimbu panjikiru mele yuni kalopa limbe yambomane paa
pilku konjengi. Nane Tembo. nimbu panjilio mele konopu alowa naa tepo paa sike telio.
ningu kanangi. nimbe yunge imbi yuyu lepa Paa sike nikiru. nimbe mi lerimu.
18
Pulu
Yemo yu konopu alowa naa telemo, ene kinie Tembo. nimbu panjikiru mele pe pe kepe
Sike temba. ningu konopu kimbu siku molangi. nimbe aku ulutolo terimu. Ulu te:
Ungumu ou nimbe panjirimu. Ulu te: Ungumu nimbe panjipelie pe yunge imbi yuyu lepa
Paa sike tembo. nimbe mi lerimu aku ulutolo terimu kanumu. Aku ulutolo Pulu Yemo
konopu alowa manda naa tepa, kolo paa manda naa tolemo ulutolo. Akumu pilipulie Pulu
Yemone olio simbu. nimbe panjirimu melema sike simbe. nimbu pilipu Umbuni te
wendo naa opili, olio nokopili. nimbu Pulu Yemo molemona nondopo pulimolo yamboma
olionga konopu tondolo pupili siye naa kolopo manda nokopo molomolo.*
19
Aku ungumunge ungu iku te topo siembo: Nona andoli sipi te poporomene
nona topa memba pumbe. ningu tenga ka teko panjilimele.* Aku sipe olionga minime sipi
mele. Pulu Yemone olio kinie tembo nilimo ungumu kolo naa topa sike telemo temba.
nimbu pilimolo ulu akumu minimenga ka mele tenga ka telemo. Aku telemomonga yunge
ungumu mundupu kelepo anju pupu molopo naa kenjimul. Aku kamo Pulu Yemo molemo
suluminia paa kake teline,** mlu aili tene pipi silimo,*** akuna sukundu pupe ka telemo.
20
Kanu suluminia paa kake teline ye te olionga nimbe lipe taponjimbendo kumbi lepa
sukundu purumu. Pupelie Mellekisedeke* molorumu mele yu aku sipe alieli olionga nimbe
Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo molemo.** Akumu Yesusi.
IPURU IPURU
<<
66
>>
IPURU IPURU
<<
77
>>
7
1
Kirasi Mellekisedeke mele molemo. nikiru kanu ye Mellekisedeke yu* kolea aili
Salleme yambomanga ye nomi kingimu molopalie, Pulu Ye Paa Olandopa Koleamanga Pali
Nokorumumunge kongono tenjimbendo yambomanga Pulu Yemo popo tonjipe
molorumula.** Ou Eporayamo kolea tenga pupe opa tepa ye nomi kingi kisenga ami yema
topa mundupelie ene meringi melema lipe memba *** kelepa lkondo omb orumu kinie
kanu ye Mellekisedeke kanumu yu omba aulkena kanopalie Pulu Yemone nu sewe anjipili.
nirimu.
2
Yuni aku sipe Pulu Yemo kinie ungu nimbe Eporayamonga mawa tenjirimu
kinie Eporayamone tene tene nimbe merimu melemanga pali telu telu nimbe peangama
wendo lipe Mellekisedeke sirimu. Mellekisedeke yunge imbimunge ungu pulumu ulu sumbi
nilime telemo ye nomi kingimu. Yu nokorumu kolea aili Sallemenga imbimunge ungu
pulumu yamboma kinie taka lelko kapola kapola mololi ulu pulumu akumunge yemonga
imbi talo sipemo Yamboma Kinie Taka Lelko Kapola Kapola Mololi Ulu Pulumu
Nokolemo Ye Nomi Kingimu.
3
Yunge Temanemo bokuna tonjirimu yemone yunge
anumu lapatolonga imbitolo naa topa, yunge anda kolepa tenga imbimu kepe naa tonjirimu.
Yu meringi walemo kepe naa tonjipe, kolorumu walemo kepe naa tonjirimu.* Yuni popo
tonjili yemo molorumu mele walse mundupe kelerimu ungu te bokuna naa tonjirimu naa
pilimolomonga yu Pulu Yemonga Malo** alieli konde molopa mindi pulimo mele yu aku
sipe mele molorumu. nimbu pilimolo.
4
Mellekisedeke yu imbi paa olandopa molorumu mele pilieyo. Olio yambo talape
aisilinge pulu pulu anda kolepa paa aili Eporayamone opa tepalie mele lirimumanga pali tene
tene nimbe melemanga telu telu nimbe wendo lipe yu sirimu.
5
Ou ye nomi aili tene yunge
yambomanga mele tene tene ningu nosiringimenga telu telu nimbe yuni wendo lirimu nakolo
Isirele yamboma laye lupe mele teringi. LLipaini kalopa lirimu ye mare* Pulu Yemo popo
tonjili yema moloringi, kanu yemanga ungu mane** te pelemo, akumu i sipe mele:
Isirele yambomanga mele tene tene ningu
nosing melemanga telu telu ningu wendo liku
LLipai yema siengi..***
nimbe pelemo. Melema siringi yamboma kinie LLipai yema kinie angenupili, ene pea pali
Isirele yamboma Eporayamone kalopa lirimu nakolo LLipai yemane angenupilinge melema
aku siku mare liringi.
6
Mellekisedeke yu LLipaini kalopa lirimu ye te molo nakolo
Eporayamone LLipai yamboma ou naa kalopa lipili yunge mele tene tene nimbe
melemanga pali telu telu nimbe wendo lipe Mellekisedeke sirimu lirimu. Pulu Yemone kanu
yemo yu kinie tembo. nimbe panjirimu yemondo Mellekisedekene Pulu Yemone sewe
anjipili. nirimula.
7
Olio pilimolo: Ye tene Pulu Yemone nu sewe anjipili. nilimo aku yemo
yu ye olandopamo, ye tendo Pulu Yemone nu sewe anjipili. nilimo ye akumu
maniendopamo. nimbu pilimolo. Aku liemo Mellekisedeke olandopa, Eporayamo
maniendopamo.
8
Akumunge ungu te pea pelemo mele i sipe: LLipai yemane Isirele
yambomanga mele tene tene ningu nosiringi melemanga telu telu ningu liringi yema
koloringi, nakolo Eporayamonga mele tene tene nimbe merimumanga telu telu nimbe lirimu
yemo Pulu Yemonga bokuna yu kolorumu ungu te nimbe naa molemo, akumu pilimolola.*
9
Aku ungumunge olione ungu te pea i sipu mele manda nilimelka: Eporayamone yunge
mele tene tene nimbe merimu melemanga telu telu nimbe lipe Mellekisedeke sirimu kinie Pe
LLipai yemane tene tene ningu nosiringi melemanga telu telu ningu liringi yema* kalopa
lirimu anda kolepa LLipaini ou yunge mele tene tene nimbe nosirimu melemangala
Eporayamone telu telu nimbe lipe Mellekisedeke sinjirimu. aku nilimelka.
10
Sike LLipai ou
naa meringi nakolo LLipai yunge anda kolepa Eporayamonga olona sukundu molopili
Mellekisedekene Eporayamo aulkena kanorumu akumunge aku sipu nilimelka .
11
Kapola, akumu pilipu pora sipulie kini Yesusi Kirasi molemo mele* altopo
piliemili. Ou Mosisini Isirele yambomando Pulu Yemonga ungu manema simbendo ungu
mane te sipelie nimbendo: LLipai yambomane Pulu Yemo popo tonjili kongonomo
teangi. nirimu. Aku siku teangi. nirimu kinie kanu popo tonjili yemane kongono teringi
mele kapola terimu liemo Ou pulu pulu popo tonjili ye aili olandopa Eronone** kalopa
lirimu popo tonjili yema mele kini aku sipe ye te naa molopili. Mellekisedeke mele ye te
kini molopili. nirimu akumu nambemuna nirimuye? Kanu popo tonjili yemane
yambomanga ningu tenjiringimunge yambomane ulu pulu kerime konopuna we perimuna
Pulu Yemonga kumbikerena manda naa puringimunge Pulu Yemone aku nirimu. ***
12
Akumunge Pulu Yemone yu popo tonjili yema alowa tembando ungu manemo kepe
alowa naa temu liemo kapola naa temba. Akumunge ungu manemo sike alowa terimu.
13
Pulu Yemone popo tonjili ye aili olandopamo kolo wangopa molopili. nirimu kanu
yemo yu Isirelenga malo LLipaini kalopa lirimu yambo talapemonga suku molorumu ye te
molo. Yu Isirelenga malo tene lupe kalopa lirimu yambo talapemonga suku molorumu ye
te. Yunge angenupili lapali kepe te Pulu Yemo popo toko kongi melema kaloringi polona
puku kongono naa teringi.
14
Olio pilimolo, olionga Ailimu* Isirelenga malo Judane
kalopa lirimu, aku yambomanga te Pulu Yemo popo tonjili ye te molomba. nimbe
Mosisini ou naa nirimu kanumu.
15
Kini ye konde te popo tonjipe molemo paa mona lemona kanokomolo akumu
Mellekisedeke yu molorumu mele aku sipe yu popo tonjili ye te lupe, popo tonjiringi
LLipai ye akuma lupe. nimbu akumu manda sumbi sipu nimbu kanopolie Ou Pulu
Yemo popo toringi aulkemo maniendopa; kini olio Pulu Yemo popo tomolo aulke
olandopamo wendo okomo. nimbu sumbi sipu kanokomolola. *
16
Kanu yemo ungu
manemone LLipaini kalopa limbe yema popo tonjili yema molangi. nirimu akumanga yu
popo tonjili ye te naa molorumu, molo. Nakolo yu alieli konde molopa mindi pumbemonga
tondolomo perimumunge yu popo tonjili ye te molorumu, yu toko manie mundung aulke te
molo.
17
Pulu Yemone yundu ou ungu te nirimu. Yuni nimbendo:
Mellekisedeke molorumu mele
nu nunu aku siku Pulu Yemo popo tonjili ye te
alieli molko mindi puni..*
nirimu.
18
Aku ungumuni olio i sipe mele lipe ora silimo: LLipai yemane yambomanga
ningu Pulu Yemo popo tonjiku molangi. nirimu. Ungu mane oumu pange tepa olio lipe
taponjimbe enge te naa perimuna Pulu Yemone kanu ungu manemo kamu manie pupili.
nirimu,* akumu lipe ora silimo.
19
Mosisini ungu mane sirimumane Pulu Yemone
yamboma kanopa ulu pulu kerime konopuna naa peli yamboma nimbe kanomba aulke te
naa lerimu* kanumu. Akumunge kanu popo tonjili yemanga ungu manemo alowa tepalie
Pulu Yemone aulke konde peanga te lupe akisirimu, akumu olandopa, ou ungu manemo
maniendopa, aku aulke kondemonga pupulie olio Pulu Yemo molemona nondopo manda
pulimolo.
20
Akumunge ungu te pea i sipe: Pulu Yemone Yesusi kanu aulke kondemonga
popo tonjili yemo molopili. nirimu * akumu kepe we naa nirimu. Yu aku popo tonjili
yemo molopili. nimbe Paa sike nikiru. nimbe, nimbe panjipe mi lerimu. Ou popo tonjili
ye moloringime aku siku teko molangi. nimbe Pulu Yemone mi naa lerimu,
21
nakolo
Yesusi Pulu Yemo popo tonjili ye te molopili. nimbe Pulu Yemone Paa sike nikiru.
nimbe mi lerimu. Yuni yundu nimbe panjipelie
Ailimuni yunge imbi yuyu lepa
Paa sike nikiru. nimbe mi lepalie
Nu popo tonjili ye te moleno mele
alieli aku siku molko mindi puni.
nimbe panjipe mi lerimu.
Yu pe konopu alowa tepa
ungu te lupe paa naa nimb.
nirimu.*
22
Pulu Yemone Yesusi mako topa yu kinie aku sipe nimbe panjipelie Paa sike
nikiru. nimbe mi lerimumunge Yesusi olionga popo tonjili yemone olionga nimbe lipe
taponjilimomonga Pulu Yemone olio kinie nimbe panjirimu ungu kondemo* olandopa, ou
Isirele yamboma kinie nimbe panjirimu ungumu maniendopa .**
23
Akumunge ungu te pea i sipe: Ou popo tonjiringi yema alieli konde molko mindi
naa puku, alieli kolkolie altoko mare kolo wangoko moloringi akumunge ene aisili moloringi,
24
nakolo Yesusi alieli konde molopa mindi pulimona yu kamu kamu popo tonjili yemo
molemo mele molomba. Yu olionga popo tonjili yemo molemo mele yambo tene Naa
tepili. Manie pupili. nimb aulke te molo. Akumunge alieli popo tonjili kongonomo
mundupe naa kelepa, tepa mindi pumbe, ye tene yu manda alowa naa temba .
25
Akumunge alieli konde molopa mindi pupelie Pulu Yemone ene lipe taponjipili. nimbe
alieli mawa tepa molemomonga* yambo marene ningulie Yesusini sike nanga nimbe
tenjirimu. ningu tondolo munduku pilku yunge imbi walsikulie Pulu Yemo molemona
nondoko pulimele yambo akuma yuni Mindili nolemelka aulkena wendo ongo Pulu Yemo
kinie molko konjing aulkena pangi. nimbe** alieli aku sipe manda lipe taponjilimo.***
26
Popo tonjili ye aili olandopa* aku sili tene olionga nimbe tenjilimo mele papu tenjipe
molemo. Yu Pulu Yemone kanopa ye paa kake teli nimbe kanolemo yemo molopa, ulu te
tepa naa kenjipe, ulu keri te walsikale kepe Teambo. konopu naa lepa, yambomane ulu
pulu keri teringi kinie Na kinie pea teamili. nimbe naa terimu, akumunge Pulu Yemo yuyu
mulu koleana paa olandopa molemona molopili. nimbe monjirimu.
27
Ou popo tonjiringi
ye aili olandopamane teringi mele telemo aulke te naa lemo. Enene walemanga taki taki Pulu
Yemo popo toko kongi melema kalko singindu ou enenga ulu pulu kerime manie pupili.
ningu melema popo toko kalko sikulie, pe yambomanga ulu pulu kerime manie pupili.
ningu melema popo toko kalonjiku siringi,* nakolo Yesusini aku sipe naa telemo. Yu yuyu
walsikale mindi Pulu Yemo popo topa yunge kangimu sirimu aku sipe Yambomanga ulu
pulu kerime kamu manie pupili. nimbe walsikale mindi Pulu Yemo popo topa kalonjipe
sirimu.**
28
Aku nikiru ungumunge ungu te altopo kamu niembo : Ungu mane te
pelemomo pilku tenge panjiku tengendo ye mako toko popo tonjili ye aili olandopama
molangi. nilimele ye enge naa pelime,* nakolo Mosisini kanu ungu mane sirimumu ou
wendo orumu, Pulu Yemone Malondo Nu popo tonjili ye aili olandopamo molani. nimbe
Paa sike nikiru. nimbe, nimbe panjipe mi lerimu ungu akumu pe wendo orumu. Kanu
Malo ulu pulu keri te paa naa tepa Pulu Yemone Tei. nirimu unguma paa pali pilipe lipe
sumbi sipe terimu ye alowa naa tepa konopu tondolo pupili konde molopa mindi pumbe
yemo molemo.
IPURU IPURU
<<
77
>>
IPURU IPURU
<<
88
>>
8
1
Nane Pulu Yemone mako topa Olionga popo tonjili yemo molopili. nirimu.
nikiru akumunge ungu pulumu i sipe: Ye nindu kanu sili* te olionga popo tonjili ye aili
olandopa molemo kanumu** melema pali nokombando mulu koleana Ye Nomi Kingi
Aili Olandopamo kolea nokopa molemo polomonga ki umbukundu pupe molemo.***
2
Akuna molopa yu mulu koleana angilimo sele ulkemonga suluminia paa kake
telimunge* olionga nimbe Pulu Yemo popo tonjipe molemo. Yu aku kongonomo tenjipe
molemo sele ulke akumu Pulu Yemo molemo sele ulke sikemo. Akumu ye tene naa
takorumu, Ailimu yuyu takorumu.**
3
Yu akuna telemomonga pulumu i sipe: * Pulu Yemo popo tonjili ye aili
olandopamane Mosisini sirimu ungu manemone nirimu mele pilkulie tengendo Pulu
Yemo popo toko we melema kinie kongi mele kalolime kinie mengo ongo siringi, akumunge
ye Pulu Yemo popo tonjili ye nomi aili olandopa pe orumu ye Yesusi nikiru akumuni
Pulu Yemo popo topa meme peli melte naa silkenje kapola naa telka akumunge yuni
kepe melte popo topa sirimula.
4
Nakolo ma koleana Pulu Yemo popo tonjili ye* ungu
manemone** nilimo mele pilkulie Pulu Yemo popo toko kongi melema kalko silimele yema
molemelemonga*** kanu yemo yu ma koleana molkanje Pulu Yemo popo tonjili ye te naa
molka.
5
Kanu yemane popo tonjili kongono telemele akumu Pulu Yemo molemo mulu
koleana telemo kongonoma none tepa, mulu koleamonga minimu mele none teko molemele.
Akumunge Pulu Yemo mana molomba sele ulkemo Mosisini kokele takomba terimu kinie
Pulu Yemone yu mane sipelie nimbendo:
Nane mul Sainai ola
Mosisi nu lipu ora sindu aku sipe mele
melema pali paa sumbi siku manda lelko teani..*
nirimu.
6
Aku sike nakolo kanu yemanga Pulu Yemo popo tonjili kongonomo paa
maniendopa. Pulu Yemone Yesusindu Tei. nimbe sirimu popo tonjili kongonomo paa
peanga olandopa. Yunge kongonomo olandopa telemomonga pulumu i sipe: Pulu Yemone
olio kinie ungu konde nimbe panjipe mi lerimumu* Yesusi ai suku singine angilipe Pulu
Yemo kinie olio kinie kapola kapola molangi. nimbe lipe taponjilimo yemone kamu wendo
opili. nimbe tenjirimu, aku ungu kondemo olandopala. Ungu kondemone olio simbu.
nimbe panjilimo aku melema olandopa, ungu oumuni simbu. nirimu aku melema
maniendopa, akumunge ungu kondemo olandopa.**
7
Pilieme! Pulu Yemone nimbe panjipe mi lerimu ungu oumunge tondolomo pelkanje*
Pulu Yemone altopa ungu te naa nimbe panjilke.
8
Ungu oumunge tondolomo pelkanje
Pulu Yemone yamboma teringi mele kanopa keri naa kanolka. Nakolo yambomane teringi
mele Pulu Yemone kanopa keri kanopalie nimbendo:
Na Aili Yawe ne enendo nimbundu:
Pilieyo! Nane Isirele yamboma kinie
Juda yamboma kinie* ungu konde te
nimbu panjipu mi lembo walemo wendo omb.
9
I ungu konde nikiru akumu
ou enenga anda kolepalime kolea Isipi wendo lipu
ulsu membo orundu walemonga kanu yamboma kinie
nimbu panjipu mi lerindu mele* telu sipe molo.
Nane ene kinie ungu nimbu panjipu
mi lerindu ungumu naa piliringimunge
nane Ene molko kenjengi! nimbu lipu bulu sirindu.
10
Isirelene kalopa lirimu yamboma kinie
kelepo tembo mele pe ungu konde te
nimbu panjipu mi lembo, akumu i sipe:
Ene teko molonge kinie
nane ene kanopo peanga kanombo. nirindu mele
konopuni pilku konjengi. nimbu
nanga ungu manema
enenga konopuna pepili panjinjipu,
Nanga ungu manema konopu monjiku Pilipu teamili.
ningu molangi. nimbu nane kanu ungu manema
boku mele enenga konopuna imbi tombo.
Na mindi ene pilku popo tonge Pulu Yemo molombo,
ene nane nokombo yamboma molonge.
11
Aku walema wendo omb kinie
yambo kamako imbi molombama kepe,
koropa imbi naa molombama kepe, akumane pali
Na Ailimu. ningu kanoko imbi singmunge
yambomane enenga kandi pulu lemo yamboma kepe
ulke kere pongolo penge yamboma kepe
Ailimu molemo mele piliengi! naa nimul.
Ene pali na pilku pora singmunge
altoko ningu naa sing.
12
Nane ene kondo kolopo
enene teko kenjing uluma mundupu kelenjipu
enenga ulu pulu kerime
altopo paa naa pilimbu..* nimbu
na Pulu Ye Ailimuni nikiru..**
nirimu.
13
Pulu Yemone pe olio kinie nimbe panjipe mi lerimu ungu akumu Ungu kondemo
nirimu ungu akumuni ou Isirele yamboma kinie nimbe panjipe mi lerimu ungu ou akumu
yuni Kamu nondopa manie pumbe tekemo. nimbe nirimu. Pe kini olio pilimolo, mele ou
te kamu nondopa manie pumbe tekemo mele, akumu sike nondopa kamu pora nimb.*
IPURU IPURU
<<
88
>>
IPURU IPURU
<<
99
>>
9
1
Kirasinge kongonomo kinie ungu kondemo kinie olandopa, popo tonjili ye
oumanga kongonomo kinie ungu oumu kinie maniendopa. nindu* kanumunge kini ungu
mare pea niembo. Ou Pulu Yemone Isirele yamboma kinie nimbe panjipe mi lerimu
ungumuni** Pulu Yemo popo toko kapi ning mele nirimu ungu manema perimu, kanu
ungu oumunge Pulu Yemo popo toringi ulke te mana angilirimula.***
2
Aku ulkemo sele
ulke te takoringi, akuna sukundu suluminia talo lerimu. Takokolie, yunge suluminia
kiyekondo lerimuna tepe llame yepoko pakara norumu mlemo kinie pillawa kaloli Pulu
Yemonga ningu nosiringi polomo kinie nosiringi, aku suluminiamo imbi lelko Suluminia
Kake Telimu niringi.*
3
Anjukundu mlu aili sulu tene pipi sirimu akuna anjukundu
Suluminia Paa Kake Telimu lerimu.*
4
Pulu Yemo popo tongendo mele mune tolime
kaloringi polo kou gollo kanjiringimu kinie* kete kou gollo kanjiringimu kinie** aku
meletolo aku koleamonga meletolo*** lerimu. Aku ketena sukundu langi mena**** perimu
mingi te kinie, Erononga apulu mingi ambolorumu kiri kiri terimu apulumu kinie,**** Pulu
Yemone Isirele yamboma kinie mi lerimu unguma kou kar talonga imbi topa monjirimu
koutolo kinie, akuma perimu.****
5
Aku ketemonga pipine ola mele talo mulu koleana
angello none telitolo Pulu Yemonga tondolomo molorumuna lerimutolonga kongomane
pipimu kunungu mele pakonjirimu.* Aku pipimu Pulu Yemone yamboma kondo kolopa
enenga ulu pulu kerime mundupe kelenjirimu pipimu niringi.** Nakolo kini ena te naa
pelemomonga aku melemanga ungu aisili manda naa nimb.
6
Aku siku sele ulkemo kinie akuna sukundu suluminiatolo kinie teko mimi teko
melema teko mimi teko akuna sukundu nosiku pora siringi kinie popo tonjili yema* pulu
monjiku suluminia kiyekondo lerimuna alieli sukundu puku Pulu Yemo popo tonjili
kongonomo te pu opu teringi.
7
Nakolo popo tonjili ye aili olandopamo* mindi anjukundu
suluminia lerimuna sukundu purumu. Taki taki naa purumula. Ponie tenga tenga walsikale
mindi purumu. We naa la purumu. Kongi mele te topalie meme mare memba sukundu
pupelie yuni ulu pulu keri naa pilipe walu terimuma kinie yambomane ulu pulu keri naa pilku
walu teringime kinie konopuni pilipe aku mememo Pulu Yemo popo topa sirimu.**
8
Popo
tonjili ye aili olandopamo yu manjipe Suluminia Paa Kake Teline sukundu pupili. nimbe
ungu mane te perimu aku ulumuni olio lipe ora silimo mele Mini Kake Telimuni nimbe
silimo. Akumu i sipe: Ou Pulu Yemo popo toringi sele ulkemo we angilipili olio Pulu Yemo
molemona manda pumul aulke te naa lerimu mele Mini Kake Telimuni nimbe silimo.
9
Kanu
sele ulkena ulu teringimene olio kini molemoloma ungu te lipe ora silimo. Aku ulumuni olio
lipe ora silimo mele i sipe: Ou alieli Pulu Yemo popo toko we melema siku, kongi melema
kalko siringi akumane Pulu Yemo aku siku popo toringi yambomanga konopuna ulu pulu
keri perimuma kamu kulu naa tonjirimu, we pilku mindi moloringi.
10
Ou Pulu Yemo popo
toringi ungu manemane langi nongo, no nongo, kimbu ki kangime kulumiye tonge aku
uluma mindi mane sirimu. Pulu Yemo yu enene sumbi siku popo tonge kinie ene yambo
konopu sumbi nilime nimbe kanomba ulu kondema wendo ombmonga i ungu mane
yambomanga kangikundu tenge mele sirimu ungu manema isili ou teko molangi. nirimu.
Aku ulu ou teringime kapola naa terimu mele aku sipe olio kini lipe ora silimo.
11
Ou aku sipe nakolo kini Kirasi yu Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo
molemo, Pulu Yemone mele peangama simbu. nirimu melema yuni silimo. Ou Isirele
yambomanga popo tonjili ye aili olandopamane* kongi kera melema kalko Pulu Yemonga
kumbikerena puku popo toringi sele ulke akumu maniendopa; akuna teringi uluma
maniendopala. Pe Kirasi yu Pulu Yemo mulu koleana molorumu koleana pupe popo
topurumu aku koleamo olandopa peangamo; aku mulu koleana angilimo sele ulkemonga**
suku Kirasi yu purumu aku sele ulkemo mana yambomane kini naa teringi, akumu mana
lemo melemanga melte molo.
12
Yu Pulu Yemo mulu koleana molorumu Suluminia Paa
Kake Teline kamu walsikale sukundu purumu. Nakolo akuna pumbendo ou mana sele
ulkemonga suku pungindu teringi mele yu naa terimu. Enene kongi meme pokore kinie
kongi kao walo pokore kinie toko memema mingi tenga kolko akumu Pulu Yemonga
kumbikerena mengo puringi mele aku sipe naa terimu, molo. Yunge mememo mindi yuyu
memba pupe walsikale mindi Pulu Yemo popo topa sirimu.* Aku terimumunge olio ulu
pulu kerimene ka sipe nokolemo mele naa tepili nimbe yunge mememone mindili nolemelka
aulkena wendo lipe Pulu Yemo kinie kamu tapu topo kapola molomolo aulke pumulmu
akisinjirimu.**
13
Pulu Yemone yambo kanopa kangimenga kalaro molopili molemele
nimbe kanolemo yamboma yuni kanopa kake tepili molonge nimbe kanopili. ningulie
niringimuni, ou kongi memema kinie kao peleama kinie toko memema kolko, kongi kao
ambu kondoli, walo ou naa leli te toko tepene nomba pora sipili. ningu kaloringi kinie
norumu kekumu liku, memena sukundu ondoko munduku nosikulie, kanu yambomanga
kangimenga tanda sinjiringi kinie kanu yamboma altopa kanorumu kinie kangikundu yambo
kake telime nimbe kanorumuna Pulu Yemo kinie altoko kapola moloringi .*
14
Pulu
Yemone ungu nimbe panjipe mi lerimu ungu oumunge uluma tengendo aku kongimenga
mememane yamboma aku sipe lipe taponjirimu liemo pe Kirasinge mememone kini paa
olandopa manda lipe taponjilimo. Yu ulu pulu keri te paa naa pepili alieli molopa mindi puli
Mini Kake Telimunge tondolomo yu kinie molopili, yunge kangimu Pulu Yemo popo topa
simbendo yu kolorumu. Aku yemonga mememone olionga kangikundu mindi kulumiye naa
tonjilimo. Yuni olio ulu pulu keri telemolomonga kolea kerine pupu molopo kenjipu mindi
pulimelka ulu pulu keri konopuni pilimoloma* kulu tonjilimomonga Pulu Yemone olio
kanopa keri kanomba ulu te konopuna naa pelemo. nimbu pilimolo. Olio Konde Mololi
Pulu Yemonga unguma pilku liku yu kanopa peanga kanolemo uluma teangi. nimbe aku
terimu.
15
Akumunge ungu te pea i sipe: Kirasini olionga ulu pulu kerimenga kolo wangopa
mongo lirimuna olio pipili naa kolopo Pulu Yemonga kongonomo manda temolo
akumunge yunge mememo ondo lenjipe kolorumu aku ulumuni Pulu Yemone ungu nimbe
panjipe mi lerimu ungu kondemo Yesusini Kamu wendo omba lepili. nirimu.
Yambomanga nimbe kolonjirimu ulumuni ulu talo terimu. Te i sipe: Pulu Yemone nimbe
panjipe mi lerimu ungu oumu sungu siku yunge ungu manema liku su siku ulu pulu keri
teringime Yesusini Manie pupili. Pulu Yemo akuma siye kolopa, akumanga ene mongo naa
sipili. Aku teringimenga ene mini pali molko kenjiku mindi pung aulkena wendo wangi.
nimbe enenga nimbe kolo wangopa mindili nomba kolopa yunge mememone enenga pundu
tonjirimu. Te i sipe: Yunge mememo ondo lenjipe kolorumumunge ungu oumuni
nokorumu yamboma Pulu Yemo pilku moloringimenga konopuma yunge mememone kamu
kulumiye tonjipelie Yesusini yambomanga nimbe tenjirimumuni olione ulu pulu keri
telemoloma omba manie pulimo, akuma Pulu Yemone altopa naa pilipe molemona Pulu
Yemo yuni mako topa Wai. nilimo mele pilkulie olemele yamboma Pulu Yemo yuni
molko konjiku mindi puli ulu pulumu kinie mele peangama kinie Nanga pulu lemba
yamboma simbu. nimbe, nimbe panjirimu akuma simbe ling.*
16
Kirasi kolorumumunge pulumu niembo: Ye tene pe walse na kolombo kinie
nanga mele nosilioma nanga ambolangomane liengi! nimbe pep topa nimbe panjilimo.
Nakolo ambolangomane kanu melema we manda naa limele. Pe lapa kolemo kinie
yambomane kanokolie Kapola. Kini lapane Moke teko liengi! nimbe panjirimu mele
kamu liengi! nilimele.*
17
Ye tene ungu nimbe panjilimo yemo we molemo kinie yunge ungu
nimbe panjilimomo uluri manda naa telemo. Yemo kolemo kinie mindi ungu nimbe
panjilimo mele sike aku siku manda melema limele.
18
Ulu pulu akumu pilku teringi aku sipe,
ou Pulu Yemone ungu nimbe panjipe mi lerimu mele Wendo opili. ningu Melte
kolopili. ningu kongi mele te toko* mememo ondo leringi. Melte naa kolkanje Pulu
Yemone ou nimbe panjirimu mele wendo naa olka.
19
I siku mele teringi: Mosisini ou yamboma piliengi! nimbe Pulu Yemonga ungu
manema* pali nimbe sipelie kongi kao walo mare kinie kongi meme mare kinie topa
memema mingine kolopa, no kinie topele mapele topalie, unju kanga isopo kola mare lipe
sipisipi indi kondoli marene ka topalie, memena sukundu mundupelie Pulu Yemone sirimu
ungu manema molorumu bokuna kinie yambomanga kangine kinie tanda sipe kanjinjirimu.**
20
Tanda sipe kanjinjipe molopalie nimbendo:
I mememo Pulu Yemone ene kinie
ungu nimbe panjipe mi lerimu ungumu
Pilku teko molangi. nikimumu
ene kinie wendo omba tondolo pupili.
nilimo mememo.
nirimu.* Melte kolopili. nimbe naa tolkanje Pulu Yemone nimbe panjirimu ungumu
kamu wendo naa omba tondolo naa pulke. **
21
Aku sipe mele Pulu Yemo popo toko
kaloringi sele ulkemo kinie sele ulkena sukundu Pulu Yemo popo tongendo nosiringi
melema kinie pali Pulu Yemonga mele kake telime lepili. nimbe Mosisini kongi mele
topa meme mingi tenga ondo lepa mememo tanda sipe kanjirimula.*
22
Pulu Yemonga
ungu mane te nimbe perimu mele pilipelie Mosisini aku terimu. Kanu ungu manemo nimbe
molorumu mele i sipe mele: Mele aisili Pulu Yemone kanopa mele kake telime nimbe
kanopili. nimbe mememane mindi manda tenjimbe. Kongi tenga mememo omba wendo
pupili. ningu Yu kolopili. ningu yunge nomi karu naa lenge kinie Pulu Yemone meme te
omba naa pumbe kanopalie meltenga kalaro molo yambo tenga ulu pulu kerime Manie
pupili. Altopo naa kanombo. manda naa nimb. ungu mane te aku sipe nimbe pelemo.*
23
Pulu Yemone Melemanga kalaroma mememane topa manie mundunjipili. nimbe
ungu mane akumu sirimumunge mulu koleana lerimu melema kepe mana manda lelko
tengendo Pulu Yemone nimbe sirimu mele pilkulie teringi kanu mele none teli mana
lerimuma Kake tepili. ningu kongimenga mememane aku uluma teringi. Nakolo mulu
koleana lemo melema, sike melema lemo, aku melema Kake tepili. ningu kongimenga
memema ondo lemelka kinie manda kake naa tenjilke. Kirasi yunge mememo ondo lepalie
kolorumu aku meme peanga paa olandopamone mindi manda kake tenjirimu.
24
Kirasi yu
kolopa lomboropa ola molopalie ya mana Pulu Yemonga suluminia none teli teringi
lerimu suluminia akuna sukundu naa purumu. Yu Paa sike suluminiamonga pambo. nimbe
sumbi sipe mulu koleana mindi purumu, we tenga lupe molo. Akuna olio lipu
taponjembo. nimbe Pulu Yemonga kumbikerena pupe molemo.*
25
* Ya mana yambomanga nimbe Pulu Yemo popo tonjili ye aili olandopamo Pulu
Yemo molemo Suluminia Paa Kake Teline poniemanga pali walse walse nimbe mele
lupemanga memema memba suku pupe Pulu Yemone yambomanga ulu pulu kerime we
siye kolopili. nimbe Pulu Yemo sirimu. Nakolo ya mana Pulu Yemo popo tonjili ye aili
olandopamone yambomanga nimbe aku sipe taki taki Suluminia Paa Kake Telimunge
sukundu meme te lupe memba purumu mele Yesusi Kirasini aku sipe Pulu Yemo
molemo mulu koleana taki taki pupe yunge mememo popo topa naa sirimu.
26
Mana popo
tonjili ye aili olandopamone terimu mele Kirasini aku telkanje taki taki mindili nambo.
nimbe Pulu Yemone ou pulu pulu ma terimu kinie yuni pulu monjipe mindili nomba pe
yandopa yandopa mindili nomba mololipe pulke. Nakolo aku naa terimu. Ma kolea
nondopa pora nimb wale akumunge Pulu Yemone yambomanga ulu pulu kerime we siye
kolopa kamu naa pilipe molopili. nimbe mana omba, walsikale mindi yunge mememo
olionga nimbe ondo lenjipe Pulu Yemo popo topa sirimu.*
27-28
Yamboma pali ya mana walsikale mindi kolkolie pe kote tenjipe pilimbe koleana
pung ulu pulumu pelemo. Aku ulu pulumu paa sike pelemo mele ulu pulu te lupe paa
pelemola. Akumu i sipe: Kirasini walsikale mindi Yambo aisilinge ulu pulu kerime omba
manie pupili. nimbe yu yuyu Walsikale tangi. nirimu. Pe wale talo sipe kelepa omb
nakolo Yambomanga ulu pulu kerime nane lipu membo altopo kolonjembo. nimbe naa
omb. Yu omb. ningu nokoko molemele yamboma Ulu pulu keri pelemo koleamo paa
kamu munduku kelko kolea paa peangana puku molko konjiku mindi pangi. nimbe* ene
limbendo omb. Ulu pulumu aku sipe pelemo. Yamboma kini kolkolie pe kote tenjimbe
koleana pung akumu paa sike mele, aku sipe Kirasi ou olionga nimbe tenjirimu pe omba
temba mele akumu paa sikela.
IPURU IPURU
<<
99
>>
IPURU IPURU
<<
10 10
>>
10
1
Kirasi olionga nimbe kolonjirimumunge ungu te altopo niembo. Nomuna kinie
kariypana kinie kanopolie nilimolomone, mele sikema naa kanopo melemanga minime
mindi angilimo kanolemolo. Melemanga minime kinie melemanga pikisa doro telemelema
kinie akumane sike melema molemo mele we lipe ora silimo, yu yuyu mele sike te molo.
Aku sipe Mosisini yambomane Pulu Yemo popo tonge mele ungu mane sirimuma* pe ulu
peanga te wendo ombmonga minimu mele mindi.** Aku ungu manema pilku teringi uluma
paa sike melema mele molo. Akumunge Pulu Yemo popo tamili. ningulie aku ungu
manema pilkulie kongi melema kalko Pulu Yemo siringimene yambomanga ulu pulu kerime
kamu kulumiye naa tonjipe, Pulu Yemone ene kamu kanopa konopu peanga kake tepili
molemele. nimbe kanomba uluri naa tepa, Enene Pulu Yemo kinie tepo kenjirimulu.
ningu konopuni naa pilku molangi. nimbe uluri naa terimumunge*** alieli poniemanga pali
ene Pulu Yemo popo tongendo ou pulu pulu teringi mele telu siku mindi tengendo kongi
melema kalo pu opu teringi.
2
Aku siku teringi ulumane enenga konopuma kamu kamu kulumiye tonjilkenje altoko
kongi melema kalemelkaye? Kamu kamu kulumiye tolkanje walsikale Pulu Yemo popo toko
kalko sikulie, enenga ulu pulu kerime manie pulke, kanu kinie Konopukundu umbuni te naa
pepa, ulu pulu kerime we naa pelemomonga mongo naa limul. ningu pilkulie altoko kongi
mele mare naa kalko aku uluma munduku kelemelka.
3-4
Nakolo kongi kao peleama kinie
kongi memema kinie toko kaloringimenga mememane enenga ulu pulu kerime kamu
kulumiye manda naa tonjirimumunge alieli ipulueli tangoli poniemanga pali Pulu Yemo
altoko kongi melema kaloliku pukulie Pulu Yemonga ungu manema pulue toringimunge
enenga konopuna ulu pulu kerime we pepa mindi purumu mele kelko piliringi.
5
Pe kongi melema toko Pulu Yemo popo toko kaloringimenga mememane
yambomanga ulu pulu kerime konopuna perimuma manda kamu kulumiye naa tonjirimu
na pilipelie Kirasi ma koleana omb tepalie nirimumuni, Pulu Yemondo nimbendo:
Kongi mele toko nu kalko siringime kinie,
mele nu we siringi melema kinie,
konopu naa monjikulie nuni na
Yambomanga ningu ma koleana kolonjeni pui.
ningu umbu kangi te teko nosirinumu sikinu.
6
Pulu Yemo kapi niemili. ningu
Tepene nomba pora sipili. ningu
kaloringi kongi melema kinie,*
Ulu pulu keri telemolomanga kalopo sikimulu.
ningu kaloringi kongi melema kinie** akuma
nu kanoko keri kanorunu.
7
Aku kongi mele kaloringime
konopu naa monjirinumunge nane nimbundu:
Pulu Yemo, na ya molio kanoyo.
Nuni nando Teani pui. nirinu mele
Teambo. nimbu nanga kangimu yambomanga nimbu
nu popo topo simbu omb tekero.
Nane aku sipu tembo mele
ou bokuna toringi molemo kanumu. nirindu..*
nirimu.
8
Sike Pulu Yemone yuyu yambomando Teai. nimbe ungu mane sirimu mele
pilkulie tengendo kongi melema kalko yu siringi nakolo Kirasini nirimu mele nikiru aku
ungumunge ou Kirasini nimbendo:
Kongi mele toko nu kalko siringime kinie,
mele nu we siringi melema kinie,
Tepene nomba pora sipili. ningu
kaloringi kongi melema kinie,
Ulu pulu keri konopuna pelemomanga
kalopo sikimulu. ningu
kaloringi kongi melema kinie, akuma kanokolie
nu konopu naa siku kanoko keri kanorunula.
nirimu.
9
Kongi mele kaloringimunge aku sipe nimbelie pe nimbendo:
Na ya molio kanoyo. Nuni nando Teani pui.
nirinu mele Teambo. nimbu omb tekero.
nirimu. Pulu Yemo olio kanopa peanga kanopili. ningu yu ou popo tongendo kongi
melema kaloringi ulu pulumu Pulu Yemone topa manie mundupe, kini yu molemona
nondopo kapola pumul aulkemonga ulu pulu konde pe nirimumu Kamu wendo omba
tondolo mundupe pepili. nimbe yuni Yesusi Kirasindu Tei. nirimu mele pilipelie omba
terimu.*
10
Pulu Yemone yundu Tei. nirimu ulumu pilipe lipelie Yesusi Kirasini
Teambo. nimbe omba yunge kangimu walsikale mindi yuyu kamu Pulu Yemo popo topa
sirimumunge Pulu Yemone kanopa peanga kanopalie olionga ulu pulu kerime mundupe
kelenjipe olio yunge yambo kake telime molangi. nirimu.
11
Akumunge ungu te pea i sipe: Walemanga pali Pulu Yemo popo tonjili yema*
ola angilku popo tonjili kongono te pu opu telemele. Paa alieli ipulueli tangoli ola angilku ulu
pulu kerime paa manda naa kulu tonjilimo kongi melema popo toko kalonjiku silimele.
12
Nakolo pe orumu Pulu Yemo popo tonjili ye kanumuni yambomanga pali alieli telemele
tenge ulu pulu kerime paa kamu manda kulu tonjimbe ulu te tenjimbendo yuni kamu
walsikale mindi yunge toringi kangimu Pulu Yemo popo topa sirimu kinie kongi melema
toko kalko Pulu Yemo siringi ulu pulumu kamu manie purumu. Yu aku tepalie imbi ola
molopili Pulu Yemo kinie melema nokombando Pulu Yemonga ki umbukundu* pupe
molorumu.** Mana Pulu Yemo popo tonjiringi yemanga kongonomo pora naa
nirimumunge alieli ola angilku popo toko mindi angiliringi nakolo Kirasini walsikale mindi
Pulu Yemo popo torumu kinie kapola terimuna we molorumu.
13
Akuna molorumu mele
kini yandopa Pulu Yemone Yesusi yunge opa touma kamu topa manie mundumbe walemo
wendo ombmonga we nokopa molemo.*
14
Yuni Yambomanga ulu pulu keri telemele
konopuna we pelemoma kamu manie pupili. nimbe yambomanga nimbe yuyu yunge meme
walsikale ondo lenjipe kolorumu aku ulumuni yambo konopuna kake temba telemo
yamboma Pulu Yemo kamu kamu kanopa peanga kanomba ulumu tenjirimumunge* altopa
Pulu Yemo pe melte popo topa naa kalombamonga ou molorumu mele kini we
molemo .
15
Yuni olionga nimbe tenjirimumunge olio konopu kake tepili molomolo aku ulumundu
Mini Kake Telimuni ungu talo nilimo. Ou Mini Kake Telimuni nimbendo:
16
Na Ailimuni nimbendo:
Isirelene kalopa lirimu yamboma kinie
kelepo tembo mele pe ungu konde
nimbu panjipu mi lembo akumu i sipe:*
Nanga ungu manema konopu monjiku
Pilipu teamili. ningu molangi. nimbu
enenga konopuna pepili panjinjipu,
Ene teko molonge kinie
nane ene kanopo peanga kanombo nirindu mele
konopuni pilku konjengi. nimbu
nane kanu ungu manema boku mele
enenga konopuna imbi tombo. nirimu..**
yuni nilimo.
17
Aku nimbelie ungu te pea nimbendo:
Enenga ulu pulu kerime kinie
Pulu Yemonga ungu manema naa pilipu temolo.
ningu pulue tolemele uluma kinie
na altopo naa pilimbu. nirimu..*
nilimo.
18
Akumunge Kirasini olionga nimbe tenjirimumunge Ailimuni olionga ulu pulu
kerime Manie pupili. nimbe siye kolorumuna kini olione Olionga ulu pulu kerime manie
pupili. nimbu altopo kongi melema topo kalopo yu popo topo simul aulke te naa lemo.
19-21
Angokeme, olio Pulu Yemo paa sike molemo kolea paa kake telimunge suku
pipili naa kolopo manda sumbi sipu pupu yunge kumbikerena molomolo. ningu tondolo
munduku pilimelemonga pulu pokore i sipe:
Te: * Yesusini olionga nimbe yunge meme ondo lenjirimu mememone olionga ulu pulu
kerime kamu omba wendo pulimomonga kini yunge mememone olio Pulu Yemonga
kumbikerena manda pumul. nimbu pilimolo.
Te: Pulu Yemonga mana Suluminia Paa Kake Telimunge suku We yamboma naa
pangi. ningu ou kerepuluna mulu wambale aili tondolo tene pipi siringi.** Nakolo pe
Yesusi yambomanga nimbe kolonjirimu kinie kanu mulu wambalemo olakondo maniendo
sipe ol topa anju yando purumu. Yesusi toringi kinie yunge kangimu suku nirimu
akumu*** Pulu Yemo yu paa sike molemona olio we yamboma pali kini manda
pumul aulke kondemo.**** Yunge mana kangimuni tenjirimumuni konopu konde pepili
ulu peangama tepo molopo konjipu pumul aulke kondemo lipe nosinjirimumunge kepe,
Pulu Yemonga kumbikerena kini manda pumul. nimbu pilimolola.
Te: Kini olionga Pulu Yemo popo tonjili ye aili paa olandopamone***** Pulu
Yemonga yamboma nokolemomonga kepe Pulu Yemonga kumbikerena kini pipili naa
kolopo manda pumul. nimbu pilimolola.
Akumunge,
22
Pulu Yemo molemona nondopo pamolo. Pulu Yemo molemona
nondopo pamolo. nimbulie nimulmuni, Kirasini yunge mememo olionga konopuna
kanjinjirimumuni olio ulu pulu keri te konopuna naa pepa konopu peanga tepa pepili
molopo, ou popo tonjiringi yemane no paa kake teli te lelkolie kangi peanga tepa angilipili
Pulu Yemonga ulkena sukundu puringi mele * olio aku sipu ulu peangama mindi tepo
molopo konjipu, kolo toli ungu te konopuna naa pepili Yuni kanopa peanga kanolemo
uluma mindi teamolo. nimbu, Yuni Tembo. nilimo mele paa sike temba. nimbu
tondolo mundupu pilipulie** Pulu Yemone Tembo. nilimo mele sike temba molo naa
tembanje. nimbu konopu talo tepo kimbu naa sipu olio Pulu Yemo molemona pipili naa
kolopo nondopo pupu molamili.
23
Ene kinie tembo. nimbe panjirimu yemone kolo naa topa Tembo. nilimo mele
sike telemo kene ene Yu olio kinie tepo konjimbu. nimbe panjirimu mele sike temba.
ningu ou tondolo munduku piliringi mele siye naa kolko, ambolko konjiku naa likulie yu
paa sike omba temba. ningu konopu siku nokoko molangi.
24
Anju yando konopu monjiku liku taponjei. ning aulke te koroko pilku molai.
25-
27
Yambo mare angenupili kinie liku maku naa toko ulsu molemele aku mele naa teai. Ene
Kirasinge yamboma liku maku toko molkolie anju yando yamboma Konopuna tondolo
pupili molko, Kirasi yu sike. ningu tondolo munduku pilimele mele aku siku ningu
pilku molangi..* niengi. Ailimuni yambomanga kote pilimbe walemo nondopa wendo
omb tekemo** pilkulie i Teangi. nikiru mele tondolo munduku teko molai.
Yesusini olionga nimbe yunge toringi kangimu Pulu Yemo popo tonjipe sirimu ***
ungu sikema pilku likulie kelko Naa pilimolo. Ulu pulu kerime we tepo molamili. ningu
munduku kelko ulu pulu kerime taki taki teko mindi molongi liemo altoko ulu pulu keri
tengema kulu tonjimbe mele Pulu Yemo popo toko sing melte paa naa lemo. Ungu
sikemo pilku likulie altoko munduku kelemelemonga Pulu Yemonga kote walemo wendo
omb kinie tepe paa aili nomba pelemomone yunge opa touma nomb kinie olio pea
nomb. ningu pilku pipili kolko mindi molonge akumunge Maku toko anju yando enenga
yamboma Konopu tondolo pupili. niei. nikiru.
28
Yambo tene Mosisini ungu mane sirimuma Naa pilipu tembo. nimbe pulue torumu
kinie ye talone molo yepokone kanoko ningu siringi kinie yu kondo naa kolko sumbi siku
kamu toko konjiringi.
29
Ou aku sike teko kenjiringi yamboma aku siku mindili siringi
liemo yambo tene Pulu Yemonga Malo* Yu uluri molo. nimbe mundupe kelepa ungu
taka tonjipe , Pulu Yemone ungu konde nimbe panjipe mi lerimu ungumu Kirasinge
mememone tondolo mundunjirimu aku mememone kanu yambomo Pulu Yemonga yambo
konopu kake telimu molopili. nirimu aku mememo uluri molo nimbe ungu taka tonjipe,
Pulu Yemone olio konopu monjipe lipe taponjilimo mele lipe ora silimo Mini Kake
Telimu** ungu taka tonjilimo aku yambomo papu olandopa mindili nomb molo molo.
konopu lekemeleye?
30
Aku nikirumunge ungu talo i sipe bokuna molemo:
Te: Teko kenjilimelemenga pundu toli kongonomo
nanga kongonomo.
Nanu mindi pundu topo ene mindili simbu.
Yambo te lupene aku naa temba.
nimbe aku ungumu molemo.*
Te: Ailimuni yunge yambomanga kotemo
yuyu tenjipe pilimbe.
nimbe aku ungumu molemola.** Aku ungutolo nirimu Pulu Yemo olio pilipulie aku siku
yunge Malo kinie Malonga mememo kinie Mini Kake Telimu kinie teko kenjing yamboma
sike paa mindili nonge. nimbu pilimolo.
31
Konde molopa mindi puli Pulu Ye paa
tondolo puli olandopamone yambo tendo mumindili kolopalie Mindili nani. nimb liemo
papu yu paa mini wale mundumbe. Aku kene maku topo anju yando yamboma konopu
tondolo pupili. niemili. *
32
Ene ou Pulu Yemonga ungumu pulu pulu pilkulie pilku liringi kinie teringi mele
altoko piliei. Ene mindili siringi kinie we mindili nongo tondolo munduku molko Pulu Yemo
munduku naa keleringi.
33
Wale mare ene liku yambomanga kumbikerena anjiku ene ungu
taka tonjiku mindili nangi. niringi. Wale mare aku siku mindili noringi yamboma ene kinie
tapu toko molko liku taponjiringila.
34
Ka siringi ka ulkena peringi yamboma enene kondo
koloringi. Enenga mele paa peanga alieli lepa mindi pumbe melema we lemo. ningu
pilkulie Molko kenjengi! ningu enenga mana melema liringi kinie We liengi. ningu we
siye kolko konopu siringi. Aku siku teringi walema altoko konopu liku munduku piliei!
35
Ou aku siku teringi mele altoko pilkulie Sike lipe taponjilimo. Sike aku sipu
molomolo. ningu tondolo munduku piliringi mele kini munduku naa keleangi. Tondolo
munduku pilku molonge kinie akumunge mele kaloli peangama ene aili teko ling.
36
Pulu
Yemone olio Teai. nilimo mele temolo kinie yuni Simbu. nimbe panjirimu mele
peangama limul. ningu pilkulie tondolo munduku pilimele mele munduku naa kelko, teko
mindi molangi. Munduku kelenge kinie naa ling.
37
Ungu te pilipulie aku sipu nikiru. Aku
ungumu i sipe:
Wale layetolo mindi omba pumbe kinie
Omb. nirimu yemo sike omb.*
Yu walsikale lkisipe omb.
38
Nane yambo sumbi nilime nimbu
kanolio yamboma nane nimbu molio mele
Sike. ningu tondolo munduku pilimelemonga
konde molko konjiku mindi pung.
Nakolo ningu tondolo munduku pilimele mele
munduku kelengi liemo
na ene kinie konopu naa simbu..* nirimu.
nimbe aku sipe molemo.
39
Nakolo olio yambo ningu tondolo munduku pilimele mele
munduku kelkolie kolea kerine pulimele yambomanga yamboma naa molemolo. Olio Sike.
nimbu tondolo mundupu pilimolo yamboma Pulu Yemone lipe taponjipe, mindili nolemelka
aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing aulkena pangi. nilimo yamboma
molemolo.
IPURU IPURU
<<
10 10
>>
IPURU IPURU
<<
11 11
>>
11
1
Pulu Yemo Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo. nikiru* aku tondolo
mundupe pililimunge ungu pulumu i sipe: Pulu Yemone olio Simbu. nimbe panjirimu
melema Paa sike limul. nimbu tondolo mundupu pilipu nokopo molemolo. Melema
mongone naa kanolemolo nakolo Mele akuma paa sike lemo. nimbu tondolo mundupu
pilimolo.**
2
Yambo ou moloringimene aku siku ningu tondolo munduku piliringimunge
Pulu Yemone ene kanopa peanga kanopalie Teko konjikimili. nirimu.
3
Pulu Yemone nilimo mele olio Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolomonga
Mosisini bokuna torumu mele pilipulie * Pulu Yemone mulu kinie ma kinie tembando
Wendo opili. nirimu kinie ungumuni mulu matolo wendo orumu. nimbu pilimolo.
Akumunge mele naa lerimu melemane Pulu Yemone olio kanolemolo melema sike terimu.
nimbu pilimolo.
4
Epelene Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge Pulu Yemone kanopa peanga kanorumu mele te Pulu Yemo popo topa
kalopa sirimu nakolo Knene Pulu Yemo popo topa kalopa sirimu melema Pulu Yemone
kanopa keri kanorumu.* Epelene Pulu Yemo Sike. nimbe tondolo mundupe
pilirimumunge Pulu Yemone Epele ye sumbi nilimu nimbe kanorumu. Yuni Pulu Yemo
popo topa kalopa sirimu melema Pulu Yemone konopu monjipelie Papu tekeno. nirimu.
Aku ulumuni Pulu Yemone Epele ye sumbi nilimu nimbe kanorumu mele olio lipe ora
sirimu. Epele ou kolorumu nakolo yunge temanemo bokuna molemona yuni Pulu Yemo
Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimumunge olio kini Pulu Yemo kapola popo
tomolo mele ungu we nimbe silimo.
5
Inokene Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge naa kolorumu. Yu konde molopili Pulu Yemone yu lipe memba purumu.*
Pulu Yemone yu lipe memba purumuna yambomane yu naa kanoko liringi. Pulu Yemone
Inoke lipe memba naa pupili Inokene Pulu Yemo kanopa peanga kanorumu uluma
terimumunge Pulu Yemone aku terimu.
6
Yambo tene Pulu Yemo popo topo kapi niembo
kene yu molemona nondopo pambo. nimbelie, Pulu Yemo sike molemo. Yu molemona
pupu Teko konjiku liku taponji. nimb kinie sike tepa konjipe lipe taponjimbe. nimbe
tondolo mundupe pilipelie yunge kumbikerena manda pumbe. Aku sipe naa nimbe pilimu
liemo paa manda naa pumbe. Akumunge Pulu Yemone nilimo mele Sike. nimbe tondolo
mundupe naa pilipelie Pulu Yemone kanopa peanga kanomba ulu mare paa manda naa
temba.
7
Noane Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge Pulu Yemone yundu Mana umbuni te wendo opili. nimb tekero.
nirimu kinie* pilipelie, Noane Sike nikimu. nimbe Pulu Yemone Tei. nirimu mele
pilipe manda lepa nona lemba sipi aili te tepa mimi terimu. Pulu Yemone tembo nirimu
mele sike ou walsikale kepe yambomane naa kanoringi nakolo Noane Sike nikimu. nimbe
pilipelie sipi te tepa mimi terimu. Aku terimumunge no torumu kinie yu kinie yunge
yamboma kinie kapola moloringi** nakolo we yamboma kinie melema pali none torumu.
Yuni Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipelie terimu ulumuni
Pulu Yemone yamboma kanopa keri kanopalie tomba terimumu yamboma lipe ora sirimu.
Aku sipe nimbe pilirimumunge Pulu Yemone yu ye sumbi nilimu nimbe kanorumula.***
8
Eporayamone Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge Pulu Yemone yundu Nu moleno koleamo munduku kelko pe simbu
koleana pui. nirimu kinie pilipelie kanu koleamo suluna lerimumunge ou naa kanorumu
nakolo ungumu pilipe lipe tenge panjipe we walu purumu.*
9
Pulu Yemone nirimu mele
Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimumunge Pulu Yemone Simbu. nimbe panjirimu
koleana pupelie ye omba angilili akuna kamu perimu. Sike ulke te kamu naa takopa, sele
ulke te takopa pelipe aku koleana andorumu. Pe anjupe Pulu Yemone Eporayamondo
Simbu. nirimu koleamo Eporayamo yunge malo Aisake kinie Aisake yunge malo Jekopo
kinie eltendo aku sipela nirimuna pilkululie elte kepe eltenga yamboma kinie sele ulke
takoko peringi.*
10
Pulu Yemone yuyu pilipelie kolea aili tenga kamu angilimbe ulkema
takopa pora sirimu koleana pe walse kamu pembo. nimbe pilipelie Eporayamone Isili ou
sele ulkena pembo kinie mandala. Uluri molo. nimbelie sele ulkena perimu.
11
Eporayamo ambolango memb* poniema pora nirimu,** yunge ambo Sera
wayongono perimu, nakolo Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo munduku
pilkulu moloringilimunge Pulu Yemone elte tondolo sirimu kinie ambolango meringili.***
Pulu Yemone Tembo. nimbe panjilimo mele sike telemo. Kolo naa tolemo. ningu
pilkululie meringili.
12
Akumunge ye te anda lepa ye kololi mele molorumu yemo yambo paa
aisilinge anda kolepamo molorumu. Yambo kombukandipi mele molo kou okiya mele
kambu paa manda naa tonge yamboma yuni kalopa lirimu.
13
Kanu yemane* Pulu Yemo Sike. ningu tondolo munduku pilku mololiku pukulie
koloringi. Ene ma koleana ou we molkolie Pulu Yemone Simbu. nimbe panjirimu melema
ou naa liringi. Pe sike limul. ningu konopuni piliringi akumu suluna mele lerimuna
mongone mele kanokolie Likimulu. ningu konopu siku molkolie yambo moloringi kinie
pipili naa kolko Olio ya ma koleana yambo ponenge lepo ombo angilimolo. niringi.
14
Yambomane aku siku nilimele kinie pilipulie Enenga kamu molonge kolea te koroko
kanoko lingndu nilimele. nimbu pilimolo kanumu, akumunge kanu yema aku siku ningu
piliringi. nimbu pilimolo .
15
Kolea munduku kelko oringi koleana kelepo pumul. ningu
pilimelkanje ene kelko manda pulimelka.
16
Nakolo molko oringi kolea akumu altoko
konopu kimbu siku naa molkolie kolea paa peanga olandopa te lupe akuna pamiliya.
ningu piliringi. Aku koleamo mulu koleamo. Akumunge Pulu Yemone yu sike ningu
tondolo munduku pilimele yamboma akuna molangi. nimbe kolea aili peanga te tepa
mimi terimumunge kolea Kenane yamboma kanu yemane enenga Pulu Yemo molopa telemo
mele ningu siringi kinie Pulu Yemo yu pipili naa kolorumu.
17-18
Pulu Yemone Eporayamone Tei. nimb mele sike pilipe lipe tembanje
kanambo. nimbe manda lerimu kinie Eporayamone Pulu Yemone Tembo. nirimu mele
sike temba. nimbe tondolo mundupe pilipelie yunge malo Aisake Pulu Yemo popo topa
kalopa simbe terimu. Sike ou Pulu Yemone Eporayamondo nimbe panjipelie nimbendo:
Nunge malo Aisakene kalopa limbe yamboma mindi Nuni kalko lini. nimbu, nimbu
panjirindu yamboma molonge. nirimu* nakolo aku pilipe Sike nikimu. Sike aku sipe
temba. nimbe pilipelie yunge malo telu mindi molorumumu aku sipe temba terimu.
Eporayamone Aisake kalomba terimu kinie Pulu Yemone Molo! naa nilkenje sike kamu
topa kalka .
19
Eporayamone konopuni pilipelie, Aisake kolomba kinie Pulu Yemone yu
lomboropa ola moloi. nimb kinie manda konde molomba. nimbe pilirimu.
Eporayamone Aisake konde molopili manda ulkendo membo pumbu. nimbe pilirimu.
Pulu Yemone ou Nu kinie malo Aisake kinie tembo. nimbe panjirimu mele Sike
temba. nimbe pilipe malo konopu talo naa kimbu sipe topa kalomba terimu kinie Pulu
Yemone Molo! nirimumunge yunge kangomo kolopa leli none terimu akumu kelepa
konde molopili lirimu.
20
Aisakene Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge yu kolombando malo akilio Jekopo kinie malo komo Isotolo ungu
peanga tondolo te nimbe sipelie pe Pulu Yemone nokomba kinie teko molongele mele ou
nimbe sirimu.*
21
Jekopone Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge yu paa anda lepa apulu ambolopa andorumumu ambolopa pi polopa ma
kanopa Pulu Yemo kapi nimbe imbi ambolopa ola linjirimu.* Kolomba tepalie yunge malo
konopu monjirimu Joseponga kango akiliomo kinie komomo tolo ungu peanga
tondolo te nimbe sipelie pe Pulu Yemone elte nokomba kinie teko molongele mele
nimbe sirimu.**
22
Josepone Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe
molorumumunge Josepo yu nondopa kolomba tepalie yunge Isirele yambomando*
nimbendo: Ya kolea Isipi kamu naa molonge. Pulu Yemone Simbu. nirimu koleamo
sike pe walse kamu simbe akuna sike kamu puku molonge kene ene pe kolea Isipi munduku
kelko Pulu Yemone Simbu. nirimu koleana pung tekolie nanga onomo ya naa lepili,
mengo puku aku koleana kamu ono teangi. nirimu.**
23
Mosisinge anumu lapatolone Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo
munduku pilkulu moloringilimunge Mosisi mengololie yu oli yepoko lopi teringili. Yu
kango paa peanga. ningu kanokolo Pulu Yemone lipe taponjimbe kango te lmo. ningu
kanokololie Isipi ye nomi kingimuni yunge Isipi yamboma kinie ungu mane sipe panjipelie
Ipuru yamboma kango mengema pali toko konjengi. nirimu mele pulue tongelendo pipili
naa kolkololie kangomo oli yepoko lopi teringili.*
24
Pe Isipi ye nomi kingimunge lemenuni Mosisi nona kanopa lipe Nanga kangomo
nimbe nokorumu nakolo Mosisi yu Isipi ye nomi kingimunge ulkena molopa ai lepalie
Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipelie Na Pulu Yemonga
Isirele yambomanga ye te molio akumunge na Isipi ye nomi kingimunge lemenunge malo
na naa molombo. nirimu.
25
Isipi ye nomi kingimunge ulkena konopu siku ulu pulu
kerime teringi mele wale mare pea teamili. nimbe naa pilipelie Pulu Yemonga yamboma
umbuni melemele mele aku sipu meambo. nimbe pilirimu.*
26
Yuni konopuni pilipelie Isipi
koleana mele aisili aisili peangama nanga nosilkenje uluri molo. nimbe pilipelie Pulu
Yemone mele peanga simbu. nirimu melema pe limbu. nimbe pilipelie, Pulu Yemone
Nanga yamboma nokopa konjimbe. nimbu lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye
nomi Kirasimu mindili sing nomb mele* na aku sipu mindili nomb kinie paa peanga.
nimbe pilipe molorumu.
27
Mosisi Isipi mundupe kelepa purumu kinie Isipi ye nomi
kingimuni yu kinie mumindili kolorumumunge pipili kolopa kowa naa purumu. Pulu
Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilipe molorumumunge yu Isipi
mundupe kelepa kolea ku leline purumu.* Yambomane mongone naa kanolemele yemo
konopuni mele kanopalie yu Pulu Yemone Tei. nirimu mele pilipe tembando siye naa
kolopa tondolo mundupe terimu.
28
Isirele yamboma Isipi moloringi kinie Pulu Yemone
Mosisindu nirimu mele Mosisini Sike nikimu. Sike aku temba. nimbe tondolo mundupe
pilipelie yuni Isirele yambomando nimbendo: Pulu Yemonga angellomone enenga kango
komolayema kinie kongimenga komolayema kinie naa topili. ningu kongi sipisipi molo
meme walo mare tokolie memema kolko ulke kerepulumanga ape kanjinjengi. Naa tenge
kinie komolayema sike tomba. nirimu. Pe yunge ungumu pilku likulie teringi kinie Pulu
Yemonga angellomone enenga komolayema sike naa torumu.*
29
Isirele yambomane Pulu Yemone Tembo. nirimu mele sike temba. ningu
tondolo munduku pilku moloringimunge Nomu Kondoli kumbulupe mamo we lerimu kinie
nekendo puringi. Nakolo Isipi yemane Isirele yamboma tongendo akiliku lombili puringi
kinie nomo kelepa omba nunumu sipe ene lipe aki torumu kinie no wangoko koloringi.*
30
Jeriko taono yamboma enenga opa touma naa wangi. ningu kou pala paa aili
tondolo te teringi nakolo Isirele yambomane kokele kolea Kenane sukundu puku Jeriko
lerimuna pukulie Pulu Yemone Tembo. nirimu mele sike temba. ningu tondolo
munduku pilkulie, palana makaye teko puku molangi wale yepoko pakara omba purumu
kinie yepoko pakara akumunge kou pala kanuma kalalu nirimu.*
31
Wapora ambo Reyapo Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe
pilipe molorumumunge Isirele ye talone Jeriko yamboma nambe telemelenje? ningulu
kanoko panjingil oringili kinie yuni elte lipe taponjipe Nanga ulkena sukundu wangili.
nimbe lipe lopi tepa monjirimumunge Isirele yambomane Jeriko yambo Pulu Yemonga
ungu naa pilku liringi yamboma ongo toringi kinie yu naa toringi.*
32
Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo munduku pilku moloringimunge
Pulu Yemone yu Sike. ningu tondolo munduku piliringi yambo kanuma lipe taponjirimu
yambo marenga temanema pea tamboye? Tolkanje ena we pora nilke. Olionga anda
kolepali Gidiono keme, Barake keme, Samisono keme, Jepita keme, Depisi keme,
Samuele keme,* Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
yema** ene kinie temane mare topo silke nakolo aku temanema topo simbu ena te naa
lekemo.
33
Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo munduku pilku moloringimunge
olionga anda kolepali marene ye nomi kingi marenga ami yema kinie opa tekolie enene
nokoringi koleama toko kaloringi. Marene Yamboma molko konjengi. ningu ulu sumbi
nilime teko nokoringi. Marene Pulu Yemone Ene tepo konjimbu. nimbe panjirimu mele
ene molangi sike wendo orumula. Marene Lopa posi llayonone olio naa nomba konjipili.
ningu kerema pipi siringi.*
34
Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo munduku
pilku moloringimunge yuni ene lipe taponjirimuna marene tepe aili tepa norumumu Naa
nopili. niringi.* Marene Opa teli lou pulsene naa tangi. ningu kowa puringi.** Mare ou
enge te naa perimu nakolo pe enge pepili moloringi.*** Mare opa tengendo paa ye enge
nilime molko, enenga opa tou ami yema toko munduringila.****
35
Pulu Yemone nirimu
mele Sike. ningu tondolo munduku pilku moloringimunge yambo mare koloringime
kelko lomboroko ola moloringi kinie anupilini ene konde moloringi kinie kelko liringila.*
Nakolo mare ka siku Mindili nongo kolangi. ningu kopene tokolie ningindu: Enene
Pulu Yemonga ungumu mundupu kelemolo. ning kinie We pangi. nimul. niringi kinie
Kolomulu liemo kelepo lomboropo ola molopo, kamu paa konde molopo konjipu mindi
pumul. konopu lelkolie enenga opa toumane niringi mele naa piliringimunge toko
konjiringi.
36
Mare ungu taka tonjiku ka pulsene tondolo toko, mare ka senene ka toko ka
ulkena panjiringila.
37
Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo munduku pilku
moloringi yambo mare Kolangi. ningu kouni toringi; mare konde molangi so liku
suku singine kolomongo teringi;* mare opa teli lou pulsene toko konjiringila.** Mare mulu
wambale molo torumu kinie kongi sipisipi molo mememanga kangime liku panjiringila.
Melema molo topa paa koropa pupili moloringila. Mare mindili noringi. Mare yambomane
teko kenjiringi.
38
Mare kolea ku lelimenga kinie, ma pangimenga kinie, kou kandemanga
kinie, ma angamanga kinie, puku peliku andoringi. Kanu yamboma mindili siringi nakolo
Pulu Yemo Sike ningu tondolo munduku pilku moloringi akumunge mana we moloringi
yamboma kinie, kanu yamboma kinie, pea teluna papu naa moloringi. We yambomane
Pulu Yemone nirimu mele Sike. ningu tondolo munduku piliringi yambo kanuma
yambo kerime ningulie toko makororingi nakolo kanu yamboma kinie we yamboma kinie
telu sipe molo. Ene Pulu Yemonga ungumu pilku moloringi, we yamboma naa
piliringimunge ene we yamboma kinie pea teluna papu naa moloringi.
39
Ya nikiru yambomane pali Pulu Yemone Tembo. nirimu mele sike temba. ningu
tondolo munduku pilku moloringimunge Pulu Yemone ene kanopa peanga kanorumu mele
Piliengi! nimbe lipe ora sirimu. Aku sike nakolo ma koleana molkolie Pulu Yemone
Simbu. nimbe panjirimu melema naa liringi.*
40
Pulu Yemone mele olandopa olandopa
terimuma yuni nimbe panjipe mi lerimu ungu oumu* pepili moloringi yamboma kinie, pe
kini nimbe panjipe mi lerimu ungu kondemo* pepili molemolo yamboma kinie, pea pali
walsikale simbu. nirimumunge ene ou naa liringi.**
IPURU IPURU
<<
11 11
>>
IPURU IPURU
<<
12 12
>>
12
1
Ou yambo paa aisili aku siku Pulu Yemone nirimu mele Sike ningu tondolo
munduku pilkulie* teko konjiku moloringimunge aku sipu olio tepo konjimul mele liku ora
silimele kene kanopo pilipulie pe kini olio kepe aku sipu mele peangama limulundu Pulu
Yemone owe te mako torumu owemonga Lkisiku pangi. nirimuna pilipulie Paa lkisemili.
nimbu olio lipe naa taponjilimo ulu lupe lupema mundupu kelepo, ulu pulu kerime kepe
Olio naa ambolopa pipi naa sipili. nimbu siye naa kolopo konopu tondolo pupili keru
kuru lipu lkisemili.**
2
Tondolo mundupu lkisimulundu olio tondolo mundupu pilimolo
ulu pulumunge pulu ye Yesusi* mimi sipu kanolipu** pamili. Tondolo mundupu pilipu,
tepo konjipu, siye naa kololipu pumul ulu pulumu yula. nimbu yu tepa molorumu mele
kinie molemo mele kinie nilimo mele kinie Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo mele
siye naa kolopo pilipu pamili. Yuni terimu mele manda lepo teamili. Yu pilipelie, Pulu
Yemone Tei. nilimo mele tepo konjimbu kinie paa konopu sipu molopo konjimbu.
nimbelie yu mindili nomba unju perana kolorumu. We yambomane unju perana kolemele
yamboma yambo kerime nilimele*** nakolo Yesusi unju perana uku toko panjingmunge
pipili naa kolopa konopu aisili lipe naa mundupelie akuna angilipe kolorumumunge kini
melema pali nokombando Pulu Yemo kolea nokopa molemo polomonga ki
umbukundu yu pupe molemo.****
3
Olio siye naa tepili. ningu Yesusi terimu mele mimi siku pilieyo. Ulu pulu keri teli
yambomane Yesusi kinie mumindili kolko mindili siringi kinie yu tondolo mundupe
molorumu mele mimi siku pilku molayo. Yu aku siku teringi kinie molorumu mele ningu
kanokolie ene sike konopu tondolo pupili molko, mini wale naa munduku tondolo munduku
pilimele mele munduku naa kelenge.
4
Ene sike ulu pulu kerime teli yambomane mindili nangi. ningu ene teko kenjilimele
kinie tondolo munduku molemele nakolo telemele ulumuni enenga yambo te ou topa naa
konjirimu kanumu.
5-6
Pulu Yemonga bokuna molemo ungu tene ene tondolo munduku
molangi. nimbe ene yunge ambolangoma.* nimbelie enendo nirimu ungumu komu sngi
lemo. Aku ungumuni nimbendo:
Nanga ambolangomo,
Ailimuni yambo konopu monjilimoma
Molko konjengi. nimbe mindili silimo.
Yunge ambolangoma molangi. nilimo yambo akuma
kopene tolemola. Akumunge
Ailimuni Nanga ungumu pilipili. nimbulie
mindili simbu kinie Akumu uluri molo. naa ningu,
yuni nu iri topa mane simbe kinie
umbuni aisili naa kolani..**
nirimu.
7
Pulu Yemo olionga Lapamone olio yunge ambolangoma. nimbe aku telemo.
ningulie mindili nonge molo umbuni te ene kinie wendo omb kinie Pulu Yemone yunge
ungumu pilku teangi. nimbe tekemo. ningu tondolo munduku molangi. Ambolango te
yunge lapane mane naa silimo ambolango te molemoye? Molo.
8
(Ambolangoma pali
enenga lapalini Molko konjengi. ningu kopene toko mane silimele) akumunge Pulu
Yemone ene Molko konjengi. nimbe mindili naa simu liemo ene wakangoma molemele,
yunge ambolango sikema naa molemele.
9
Imu piliengila: Olio ambolangoma molorumulu
kinie olionga ya mana lapalini Molko konjengi. ningu mindili siku mane siringi kinie olione
enenga unguma lipu ai sipu taka lepo molopo Papu tekemele. nimbu molorumulu. Aku
liemo olionga minime kinie konopuma kinie nokolemo Lapamone olio mane silimo kinie
Alieli konde molopo konjipu mindi pamili. nimbulie yunge ungumu paa olandopa pilipu
lipu taka lepo molomulu liemo papula.
10
Wale laye kolo mele olionga lapalini olio Molko
konjengi. ningulie eneno konopuni pilkulie mindili siku mane siringi, nakolo Pulu Yemone
pilipe konjipe olio sumbi sipe mane silimo akumuni olio alieli paa lipe taponjilimo. Yu kake
telemo mele olio aku sipe kake tepili. nimbelie aku telemo.*
11
Olionga lapalini Molko
konjengi. ningulie olio mindili silimele kinie konopu naa sipu molemolo. Mindili nombolie
konopu keri mindi panjipu molemolo. Nakolo ou mane silimele kinie pilipu lipulie pe ulu
sumbi nilime tepo konopu pe nipili taka lepo molemolo.
12
Akumunge,* yamboma keru kuru liku lkisilimele kinie** enenga kime enge naa
nimbe pange tepa maniendo sipe we lemo kinie ola liku enge nipili we lkisiku, enenga
koporongoma limo kinie munduku naa kelko tondolo munduku we lkisilimele mele ene aku
siku teangi. Kangi molo konopu pange temba kinie tondolo pupili ola angilku kongono siye
naa kolko tondolo munduku teangi.
13
Kimbu keri lemo yamboma enenga kimbuma kamu
keri naa lepili. Altopa peanga lepili. ningulie aulke sumbi niline pangi.*
14
Yamboma kinie konopu teluna pupili taka lelko molko konjing uluma tondolo
munduku teko molko,* enenga konopuma kinie kangime pali Pulu Yemonga ningu Pulu
Yemone kanopa kake telemo nimbe kanolemo uluma tondolo munduku teko molangi.**
Aku naa tenge kinie Ailimu naa kanonge kene aku teai.
15
Ene mimi siku kanoko molonge
mele i sipe: Pulu Yemone ene we kondo kolopalie lipe taponjirimu aulkemo ene yambo te
mundupe kelemba kene mimi siku kanoko molai.* Unju te mongo kombili telime tolemo
aku mongomanga te liku langi kalemelena suku mundulimele kinie langime pali kombili
telemo,** aku sipe mele enenga yambo te molopa kenjimbe kinie ene pali yu manda manjiku
teko umbuni ene kinie pepili molko Pulu Yemone ene kalaro molopili molemele nimbe
kanomba kene mimi siku kanoko molangila.***
16
Wa ulu kerinele naa teko, Pulu Yemone
Ambo yema kangikundu ulu teangi. nirimu mele mindi pilku teko molangi. Ou Isone Pulu
Yemo bulu sirimu mele aku siku naa teangila. Iso yu komomo molopalie lapane monge
mele simbema uluri molo nimbe angenuni langi te nopili. nimbe sirimu kinie engelene
kolopa langi lipe nombando lapane monge mele simbe terimuma pali angenundu Lieni!
nirimu* mele aku siku enene Pulu Yemo bulu siku aku naa teai.
17
Yu sike Pulu Yemo bulu
sirimu. nimbu pilimolo mele i sipe: Pe Iso lapa Aisakene kango akilio Jekopo monge
melema kamu sirimu kinie yu paa liemboa. nirimu kinie Pulu Yemone Molo! nirimu.
Yuni lapando Na molombo mele ungu peanga te ningu si. nimbe mawa tepa kola terimu
nakolo ou tepa kenjirimu mele mundupe kelepa altopa ulu peanga te temba aulke te naa
lerimu* kanumu. Akumu pilkulie ungu pulumu mimi siku piliei.
18
Ene mimi siku kanai. nikirumunge ungu pulu te i nikirula: Ene mul tenga
oringi molemele mulmu kinie ou Isirele yamboma nondoko moloringi mul Sainai kinie
lupe lupe. Ene kini molemele mul kanumu mongone kanoko kini ambolonge aulke te
naa lemo. Isirele yamboma nondoko moloringi mul Sainai akuna kuli tepe mele aili tepa
nomba, kupe pombera toli aili tene aki topa, ikilie paa aili tepa tepa, sumbulu paa aili tepa
topa, poporome tondolo mundupe topa, kariap tepa, mulu torumu mele kanoko pilku
moloringi.*
19
Akuna biyukele te ungu paa tondolo mundupe nimbe, yambo tene ungu
tondolo mundupe nirimu pilkulie yamboma mini wale munduku Mosisindu ningindu:
Pulu Yemone oliondo altopa sumbi sipe naa nipili. niringi.*
20
Ungu pilkulie mini
wale munduringi akumu i sipe: Yambo te molo kongi te kepe muluna nondopa pupe
olando pumbe temba kinie kouni toko konjengi..* nirimumunge pilkulie mini wale
munduku aku siku Mosisindu niringi.
21
Ulu mare wendo orumu kanokolie mini wale
munduringi uluma Mosisi yu pilipe kanopalie Na kepe mini wale mundupu pungu pungu
nikiru. nirimu.*
22
Isirele yamboma aku mulna puringi nakolo ene pep topo sikiru yamboma
Pulu Yemone pe nimbe panjipe mi lerimu ungu kondemo pepili molemele yamboma* ene
Pulu Yemo molomu mul Sainai none teli mul tenga naa ongi molemele. Ene Pulu
Yemo molemo mul Sayono ongi molemele. Akumu kolea aili Jerusalleme. Aku kolea
ailimu konde molopa mindi puli Pulu Ye tondolo pulimu molemo kolea mulu koleana lemo
koleamo. Angello kambu manda naa tolime konopu siku maku toko molemelena ene ongila.
23
Akuna Pulu Yemonga yamboma, enendo Nanga ambolango komomo. nilimo*
yamboma molemelena oringila, kanu yambomanga imbime mulu koleana boku tenga
molemo yamboma. Yambomanga pali kote pilipe apuruli Pulu Yemo molemona oringila.
Yesusi kolonjirimumunge Pulu Yemone kanopa yambo sumbi nilime nimbe kanorumu
yamboma koloringi kinie mulu koleana kapola wangi. nirimuna puringi molemelena
oringila.
24
Ungu kondemo kamu wendo opili. nimbe terimu ye Yesusi molemona oringi
molemelela. Olionga ulu pulu kerime kinie kalaroma pali kamu manie pupili. nimbe akuna
memba pupe tanda sirimu meme molemo koleana ongila. Aku mememo kinie ou Knene
Epele kolopili. nimbe Epele torumu kinie yunge mememo* omba purumu memetolone
ungu niringilitolo telu sipe mele molo. Akumunge memetolo kepe telu sipe mele molola.
Yesusinge mememone ungu nilimo akumu olandopa, akumunge yunge mememo
olandopala. Aku mememo molemo koleana oringi.
25
Akumunge ene kanai! Ungu nilimo yemonga ungumu paa mimi siku pilku
molangi. Pulu Yemone ou ya ma koleana mul Sainai molopalie olionga anda
kolepalime ungu tondolo mare nimbe sipe lepi lepi torumu kinie Naa pilimul. niringi kinie
teko kenjiringimunge umbuni sirimu kinie ene kowa pung aulke te naa lerimu. Mana
moloringimunge aku sipe liemo kini Pulu Yemone mulu koleana molopalie ungu
tondoloma oliondo yando nimbe sipe lepi lepi tolemo kinie Naa pilimul. nimbu bulu
smulu liemo mindili simbe kinie kowa pumul aulke te lembaye? Paa naa lemba.
26
Ou
Isirele yamboma mul Sainai moloringi kinie Pulu Yemone ungu nirimu ungumuni ma
lope lope tenjirimu, nakolo kini yuni ungu te nimbe panjipelie nimbendo:
Altopo walsikale kamu lope lope tepili.
nimb akumu mamondo mindi naa nimb.
Mamo kinie mulmu kinie pea jimi jimi tepili.
nimb kinie temba..*
nirimu.
27
Yuni altopo walsikale kamu tepili. nimb. nirimu akumu i sipe nimb nirimu:
Mulmu kinie mamo kinie mele terindumanga we lepa mindi pumbe melema we lepili, pora
nimb melema pora nipili. nimbe melema pali lope lope tenjimbe kinie we lepa mindi
pumbe melema mindi lope lope naa teli we lemba. aku sipe Pulu Yemone nirimu.
28-29
Pe kini ye nomi kingimuni nokolemo koleamo* jimi jimi tepa pora naa nimb**
koleana pulimolomonga Pulu Yemo kinie Ange. niemili.
Tepene melema nomba pora silimo mele.
olionga Pulu Yemo tepe mlemo molemo..***
akumunge Pulu Yemo popo topo imbi ambolopo ola linjipu kapi nimulundu yuni kanopa
peanga kanolemo uluma tepo pipili kolopo Yu ye paa aili olandopa tondolo pulimu.
nimbu yunge ungumu taka lepo pilipulie, kanopa keri kanolemo uluma naa tepo molamili.
IPURU IPURU
<<
12 12
>>
IPURU IPURU
<<
13 13
>>
13
1
Tenge kinie Pulu Yemone kanopa peanga kanomba ungu mare kamu niembo.
Ene Kirasinge yamboma Nanga angenupili ningu konopu anju yando monjiku molai.
Konopu monjikulie i siku teangi:
2
Kolea suluna Kirasinge yambo ponenge mare
onge kinie munduku naa kelko enenga ulkendo mengo pangi. Ou yambo marene aku teringi
kinie We yambo mare nokokomolo. konopu leringi nakolo mulu koleana angelloma
nokoringi* kene aku siku teai .
3
Kirasinge yambo ka ulkena pelemelema ene we
molemele yambomane Olio ene kinie pea ka ulkena pelemelkanje Olionga yambomane
olio ongo nokangi. nimbu pilimelka. ningu pilkulie kanu ka ulkena pelemele yamboma
kondo kolko nokai. Enenga opa toumane enenga yambo mare teko kenjing kinie ene we
molemelemane Opa toumane olio aku siku teko kenjilimelka mele ene teko kenjikimili.
ningu pilku kondo kolko nokai.
4
Amboma ye puku yema ambo liku telemele mele akumu paa peanga ningu pilku
molangi. Ambo yema eneno teluna peangi. Ambo ye pulime kinie ye ambo lilime kinie wa
ulu pulu keri telemelema Pulu Yemone apurupe mindili lipe simbe kene ambo yetolo eneno
teluna peangi.
5-6
Kou monema kanoko yama naa mengo molai. Pulu Yemone nimbendo:
Nane ene paa mundupu naa kelepo
anju paa naa pumbu.
Ene eneno molangi naa nokombo. paa naa nimb..*
nirimu. Aku nirimumunge pilipulie
Ailimu nanga lipe taponjilimu;
na mini wale naa mundumbu.
Yambo tene na kinie
nambolka ulu keri te manda tembaye?.**
nimbu manda tondolo mundupu pilimolo kene mele nosilimelema Manda nosilimolo.
ningu pilku molai.
7
Ene Kirasinge yamboma, ene ou nokoringi tapu yemane ou pulu pulu Pulu
Yemonga ungu ningu siringi yema pilku molai. Kanu yema molkolie koloringi mele pilkulie
Pulu Yemone lipe yando mundurumu ye nomi Kirasimu yu sike. Yuni sike olio lipe
taponjilimo taponjimbe. ningu tondolo munduku pilku moloringi mele* pilkulie aku siku
manda lelko teko molangi.
8
Yesusi Kirasi ou molorumu mele kini kepe aku sipe we
molemo, pe alieli alowa naa tepa aku sipe molopa mindi pumbe kanumu.*
9
Akumunge
enenga ou tapu yemane mane siringi mele munduku naa kelkolie ningmuni, ungu mane
ouma pilku Pulu Yemo popo tolemele yemane kolo toko ungu lupe lupe ningu mane
silimelema naa piliengi! Aku ungumane olio Kirasinge sike yamboma molomolo aulkemo
munduku keleangi. nimb. ningu pilku aku unguma komu naa tenjiku molai. Pulu
Yemone olio we kondo kolemo ulumuni olionga konopuma tepa tondolo mundunjilimo
kinie papu. Ye marene ungu mane sikulie Ene Pulu Yemo kinie kapola kapola
molamili. ningu langi i sipe i sipema nangi. nilimele ungu manema pilkulie langi Nangi.
nilimelema nongi liemo aku tenge ulumuni enenga konopuma tepa tondolo naa
mundunjimbe. Aku ungu manema pilkulie aku langime nolemele yamboma aku langimene
uluri naa telemo.*
10
Ou Pulu Yemone na popo toko sele ulkena suku kongi melema kalai. nirimu mele
pilkulie Pulu Yemo popo toko kongi melema kalko silimele yambomane olio Kirasinge
yamboma ne Pulu Yemo popo tolemolo mele tapu toko manda pea naa tenge.*
11
Ou sele ulkena teringi mele pilipelie aku sipe mele tembando Pulu Yemo popo
tonjili ye aili olandopamone* Pulu Yemone yambomanga ulu pulu kerime kanopa siye
kolopili. nimbe kongi tenga mememo kolopa memba suluminia paa kake teline suku
memba pupe Pulu Yemo sirimu, nakolo aku kongimu yambo molko peringi koleamo
munduku kelko ulsu mengo puku Tepene nopili. ningu kaloringi.
12
Ou aku siku
teringimunge Yesusi kepe yunge mememone Pulu Yemone yamboma kanopa kake telime
nimbe kanopili. nimbe yambo molko peringi kolea ailimunge pala* ulsukundu mindili
norumu.**
13
Akumunge Yesusi pala ulsukundu molemona lombili ulsu pupu yu teko pipili
konjiringi* mele olio kepe yu pea teko pipili konjengi tapu topo molamili. nimbu akuna
pamili.**
14
Ya mana olionga kolea lepa mindi pumbe kolea te naa lemo, kolea te pe wendo
ombmo* nokopo molemolo akumunge Pulu Yemo popo toli ulu ouma mundupu kelepo
teko pipili konjngi liemo uluri molo. nimbu Yesusi lombili pamili .
15
Yesusi olionga kolo wangopa kolonjirimu; yuni yuyu olionga Pulu Yemo popo
tonjipe sirimu kene pilipu, Aku sipe terimumunge Pulu Yemo molemona manda
pumul. nimbu pilipulie Pulu Yemo popo topo melte kalopo siemili. nimbu* Pulu Yemo
alieli kapi nimbu molamili. Pulu Yemo paa aili olandopamo. nimbu yu popo tomolondo
olionga keremane yu alieli kapi niemili.
16
Pulu Yemo popo tamili. ningulie i siku mele
teangila: Yamboma tepo konjemili. ningu liku taponjiku, mele molo tomba yamboma
enenga mele mare moke teko siengi. Pulu Yemo popo tongendo aku siku telemele uluma
yuni kanopa peanga kanopa konopu silimo kene komu naa siku aku siku teko molai.
17
Enenga nokoli yemane* Teai. nilimele mele pilku liku teko taka lelko molayo.
Kanu yemane pe Pulu Yemo kongono telemolo mele nimbu simul kinie Teko konjiringi.
nipili. ningu pilku ene molko konjengi. ningu nokolemele. Akumunge enenga ning
unguma pilku liku, Olio aku sipu kongono temolo kinie olionga nokoli yema konopu siku
konopu umbuni naa pepili olio nokangi. ningu enene Teai. ning mele teko molai. Enene
enenga nokoli yemanga unguma pilku liku naa teko anju pngi liemo nokoli yema konopuna
umbuni te pemba** aku ulumuni ene manda naa lipe taponjimbe kene aku teangi.
18
Pulu Yemone olio lipe taponjipili mawa tenjengi. Olio konopuni pilipulie ulu te tepo
kenjilimolo. nimbu naa pilipu, Olio alieli sumbi sipu andamili. nimbu pilipu
molemolomonga enene aku siku Pulu Yemo olionga mawa tenjing kinie pilimbe .
19
Ungu te pea ene tondolo mundupu mawa tekerola. Pulu Yemo kinie ungu ningulie na ene
molemelena paa nondopo kelepo wambo kene Pulu Yemone na lipe taponjipili. ningu
mawa tenjengila.
20-21
Kini Pulu Yemo kinie enenga mawa tenjembo: Konopu pe nipili taka lelko
molangi. nilimo Pulu Yemone enene tenge kinie kanopa peanga kanomba uluma manda
tenge tondolo paa peangama sipili. Yu olionga Aili Yesusi kolorumu kinie Pulu Yemone
yunge yamboma kinie ungu konde nimbe panjipe mi lerimu ungumu yunge mememone
kamu pepa mindi pupili. nirimu kinie kelepa ola molopili. nirimu Pulu Yemo. Yesusi
Kirasini olio lipe taponjilimo kene Pulu Yemo yu kanopa peanga kanomba uluma Pulu
Yemo yuni olio kinie tepili. Olionga Aili Yesusi yu kongi sipisipimenga tapu ye enge
nilimu.* Yu alieli kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili. Aku sipu temolo kinie papu.
22
Angokeme, nane ene i pep topo sikiru akumu ungu wallo kolte mindi tokoro kene
akuna sukundu Teai. nikiru mele siye naa tepili mimi siku pilku molai. nimbu tondolo
mundupu mawa tekero.
23
Nane ene piliengi! nimbu nikiru: Olionga angenu* Timoti kini ka ulkena we naa
pelemo, yu ulsu munduringi. Yu na moliona nondopa omu liemo olto pea ene molemelena
ombolo.
24
Ene nokolemele yema kinie Pulu Yemonga yamboma pali kinie Manda
molemeleye? ninjengi. Kolea Italli yambo ya molkorona oringi molemelemane ene
Ipuru yambo Kirasinge molemelema Manda molemeleye? nikimilila.
25
Pulu Yemone ene pali we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
IPURU IPURU
<<
13 13
>>
Go!
Download and unzip
ubu-nopenge_html.zip
to read this offline.
Linguistic publications
Ethnologue

HTML generated 4 Jul 2014 fromsource files dated 3 Jul 2014
MATEYU MATEYU
MAKO MAKO
LLUKU LLUKU
JONO JONO
ROMO ROMO
OUKORINI OUKORINI
PE KORINI PE KORINI
GALLESIA GALLESIA
EPESASI EPESASI
PILLIPAI PILLIPAI
KOLLOSI KOLLOSI
OUTESALLONAIKA OUTESALLONAIKA
OUTIMOTI OUTIMOTI
PE TIMOTI PE TIMOTI
TAITASI TAITASI
PILLIMONO PILLIMONO
IPURU IPURU
JEMISI JEMISI
OUPITA OUPITA
PE PITA PE PITA
JUTU JUTU
LIPE ORA SIRIMU LIPE ORA SIRIMU
UNGUPULUMARE UNGUPULUMARE
1995 Wycliffe Bible 1995 Wycliffe Bible
Translators, Inc. Translators, Inc.
JEMISI
11
22
33
44
55
JEMISI JEMISI
<<
11
>>
JEMISI
JEMISIni Pep Topa Sirimu Bokumu
I Pep Topa Sirimumunge Ungu Pulu Mare
I pep torumu ye Jemisi kanumu Yesusi lombili andorumu Jemisi molo. konopu
lemele. Kanu yemo ou toko konjiringi kolorumu (Lipe Mundurumu Yema 12:2 kanani).
Yesusi angenu Jemisini i pepmo torumunje. ningu pilimele. Yu molorumu mele
piliembo. ningulie Mateyu 13:55, Jono 7:2-5 kanoko, Ou Korini 15:7, Gallesia 2:9,
1:19, Lipe Mundurumu Yema 21:18, 12:17, 15:13, Jutu 1:1 kanani. Ponie sikiti tu yu
toko konjiringi. ningu pilimele. Pilipe konginjili yambo mare aisilini Lipe Mundurumu
Yema 8:1 kinie 11:19 kinie kanoko, Jemisi 1:1 kanokolie, Ye Sitipene toko konjiringi
kinie Kirasinge yambo moloringi Juda yambo aisili bulu balu ningu kowa puku kolea
lupe lupe aisilinge anju anju puku moloringi kanu yamboma i pepmo topa sirimunje.
ningu pilimele.
Pep torumumunge ungu pulu mare: Te: Jemisini i pep torumu akumu Pulu
Yemonga yamboma molko konjengi. nimbe mane simbendo pep topa ungu peanga
aisili nirimu. Pepna tokoro ungumu yamboma paa piliengi! Ulu peangama mindi
konopu siku teko molangi. nimbe ungu mare aisili iku topa nirimu (1:23-25, 3:3-12,
4:14, 5:7). Umbunime wendo omb, mindili nonge kinie tondolo munduku molko
munduku naa kelengi. nirimula (1:2-12, akumunge 1:12 paa kanoi, 5:7-11,13-18).
Ungu te: Yambo te Yesusi Kirasi sike. nimbe tondolo mundupe pilimo yambomo we
naa molopili. nimbe Jemisini tondolo mundupe nirimu. Kanu yambomone yambo mare
lipe taponjipe ulu peangama tepili. Aku sipe temba kinie yambomane kanokolie Yu sike
Kirasi tondolo mundupe pilimo lemo. ningu piling. nirimu. Bokumunge alsena
anjukundu 8. bilip, 45. stretpela man kananila. Ungu te: Yambo kamakomando
lepi lepi topa nirimu ungu mare 1:10-11, 2:1-7, 5:1-6 kinie molemo. Ungu te: Yesusini
mane sirimu ungu mare kinie, Jemisini i pepna torumu ungu mare kinie, telu sipe mele
molemo i siku mele kanani: Jemisi 2:5 mele Mateyu 5:3 molopa, Jemisi 3:10-12 mele
Mateyu 7:15-20 molopa, Jemisi 3:18 mele Mateyu 5:9 molopa, Jemisi 5:2-3 mele
Mateyu 6:19-20 molopa, Jemisi 5:12 mele Mateyu 5:33-37 molemo.
1
1
Na Jemisi, Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolonga* kongono tenjili kendemande
ye te,
nane i pepmo topo,
Isirele yambo talape rureponga yambo** bulu balu ningu kowa puku kolea Judia
disiriki ulsukundu kolea lupe lupemanga molemele yamboma topo sikiru.
Ene manda molemeleye?
2-3
Nanga angokeme, Ene Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu* kapola
pembane manie pumbene. nimbe manda manjilimo umbunimene enenga konopuma tepa
tondolo mundunjilimo. ningu pilimele kene ene topa manie mundumbe temba umbuni lupe
lupema ene molemelena wendo omb kinie Papu wendo okomo. ningu konopu siengi.
4
Ene molko konjiku, kamu umbu konopu pepili Pulu Yemonga yambo yuma molko,* Pulu
Yemone kanopa peanga kanolemo ulu peanga te enenga konopuna molo naa topili molangi
kene alieli tondolo munduku umbunime meangi; konopu tondolo mundunjili uluma ene kinie
tondolo mundupe pepili.
5
Yambo te pilipe konginjili naa pemu liemo Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa tepalie
Pilipe konginjili te si. nimb kinie melema mawa telemele kinie iri naa topa mele aisili toyo
topa silimo Pulu Yemone sike simbe.
6
Nakolo kanu yambomo Mawa tembo mele sike
simbe. nimbe tondolo mundupe pilipelie mawa tepili. Konopu talo tepa kimbu silimo
yambomo, poporomene unju mumu memba andolemo mele,* yunge konopumu aku telemo
kene Simbene naa simbene. Lipe taponjimbene naa taponjimbene. nimbe konopu talo
tepa naa kimbu sipelie melema mawa tepili .
7-8
Yambo te aku sipe konopu talo tepa
pelemo yambomo yu konopu talo tepa pelemomonga yunge konopumu bulu balu nimbe,
mele telu mindi konopumu pilipe ulu te temba aulke te naa lemo kene Ailimuni na melte
simbe. nimbe naa pilipili.
9
Ene Kirasinge yambomanga angenu te koropa pupili molopa imbi naa molemo
yambomo Pulu Yemone yu kinie ulu peanga te tepa, Imbi ola molopili. nimb kene
konopu sipili.
10
Nakolo pillawa sindi te enge naa nimbe nondopa tanda lemo mele
yamboma aku siku kamu naa molko nondoko kolemele kene pilipelie Kirasinge yambo
kamakomo Pulu Yemone Yu imbi naa molopa we yambo mele molopili. nimb kinie
konopu sipili.*
11
Ena paa kondolemo kinie era melema topa konjilimo kinie pillawa sindi
peanga tolemoma kolopa ol lepa manie pulimo.* Aku sipela yambo te mele aisili nosilimo
yambomo kou limbe kongonomo tepa molopalie kolomba kanumu.**
12
Yambo te umbuni lupe lupema wendo olemo kinie aku umbunime memba tondolo
mundupe molemo yambo akumu umbuni wendo olemomane yu topa manie naa
mundulimomonga Pulu Yemone alieli konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu* simbe,
akumu yunge mele kalolimu limbe kene umbuni lupe lupema wendo omb kinie Aku
umbunime papu na kinie wendo okomo. nimbe konopu sipili. Kanu mele kalolimu koronga
ou Pulu Yemone Yu paa konopu monjing yamboma aku sipu mele kalombo. nimbe,
nimbe panjirimu mele kalolimu.
13
Ulu tene yambo te Ulu pulu keri te tei. nimbe ulu te manda manjimbe kinie kanu
yambomone Pulu Yemone na tepo kenjembo. nimbe kondi tokomo. ni naa nipili. Ulu
pulu kerimuni Pulu Yemondo Ulu pulu keri te tei. manda naa nimb. Nimb mele Pulu
Yemone pilimbe aulke te paa naa pelemo.* Pulu Yemone yambo tendo Ulu pulu keri te
tei. paa manda naa nimbla kene aku siku naa niengi .
14
Yamboma enenga konopumane
aku ulu pulu kerime teangi. nimbe kondi tolemo kinie enenga konopu keri akumane Ulu
pulu kerime teangi. nimbe kondi topa ene kundulimo.
15
Kanu kinie ambo te ambolango
monjipelie melem mele konopumuni waka kolopalie ulu pulu keri te melem. Kanu kinie
ulu pulu kerimu akopa pora sipelie kololi ulu pulumu melem.*
16
Nanga paa konopu monjilio angokeme, enenga konopuni Sike nikiru. ningu kolo
toko enenga konopuma liku kekelepa naa tonjeyo.
17
Mele peangama kinie ulu peangama
kinie, aku sipe ulu paa peangama pali yando we naa limul. Kanu melema mulu koleana
wendo olemo. Muluna pa tenjili angilimoma tepa panjirimu Lapamone kanu mele paa
peangama silimo. Muluna angilimo pa tenjilime omba pulimo kinie kolea tangopa sumbulu
topa, unju kinie melemanga minime angilimo mele alowa malowa teko pulimele mele kanu
Pulu Yemo aku sipe alowa malowa naa tepa, olio sumbulu tonjimbe mele te yu kinie paa
naa pepa, konopu telumu mindi pepili molemo.
18
Kanu alowa malowa naa telemo
yemone Olio yunge ambolangoma molangi meambo. nimbelie* Yunge temanemo, olio
lipe taponjipe yamboma konde molonge tondolomo pelemo temane paa sikemone olio
menjipili. nirimu.** Yuni olio melema terindumanga pali kumbi lelko molangi. nimbe olio
aku sipe merimu.
19-20
Paa nanga angokeme, Yambo tene ungu te nimb kinie Mimi sipu piliemili. ningu
komu tenjiku molko, ungu te nondoko pundu toko naa ningu, sumbi siku mumindili naa
kolangi. Kanu ungumu yambomane pali paa mimi siku pilku konopuna panjengi! Pulu
Yemone yamboma sumbi siku molonge kinie papu. konopu lepa kanolemo mele
yambomanga mumindili kololi ulu akumuni Aku siku molangi. nimbe naa lipe taponjilimo
kene nondoko mumindili naa kolangi.
21
Akumunge Ga pupili. ningu era telemele mele
ulu kalaro mololime kinie ulu kerime kinie telemelema pali Na kinie naa molopili. ningu
munduku kelko, Pulu Yemone ungu ou enenga konopumanga panjinjirimu, aku
ungumuni ene mini pali lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena manda wendo lipe Pulu
Yemo kinie pea molko konjing aulkena manda lipe monjimbe akumu taka lelko pilku liku
molangi.
22
Pulu Yemonga ungumuni nilimo mele we komuni mindi naa piliengi! Pilkulie
pilku liku tenge panjiku teangi. We komuni mindi pilkulie nilimo mele naa telemele liemo ene
eneno kolo toko Papu tepo molemolo. konopu lemele.
23-24
Aku teangi. nikirumunge
ungu pulu te i sipe mele: Yambo tene ungumu we komuni mindi pilipelie, nilimo mele
pilipe lipe naa temu liemo yu yambo tene ulu te telemo mele yu aku sipe manda manjipe
telemo. Yambo te yunge kumbikeremo kariypana kanopalie, pe yunge minimu kanopa
pora sipelie yu sumbi sipe molomba mele ulu te naa tepa anju pupe yu molemo mele
tamburembu komu sipe naa pilimo, aku sipe mele yambo nikirumuni aku telemo.
25
Nakolo
yambo tene, ulu pulu kerimene olio ambolopa ka kongono silimo aulkena Mindili naa
nongo we molangi. nimbe wendo linjilimo ungu mane peangamo kariypa mele mimi sipe
kanopa siye naa kolopa molopa, nilimo mele komu naa sipe pilipe lipe tepa molomu liemo
kanu yambomone ulu telemomane yu tepa konjimbemonga yu molopa konjimbe.*
26
Yambo tene Na Pulu Yemonga ungumu paa pilipu lipu yu popo topo kapi nimbu
konjipu molio. nimbe pilipe molemo nakolo yunge alimbelumu nokopa naa konjimu liemo
yuni yuyu kolo topa konopuni mindi Sike aku telio. nimbe pilipe, yunge konopumu lipe
kekelepa tonjilimo. Yu Pulu Yemonga ungumu pilipu lipu, yu popo topo kapi nimb ungu
manema paa pilipu molio. nilimo ulu akumuni yu lipe taponjimbe uluri naa telemo.
27
Olione
Pulu Yemonga yamboma molopo yu popo topo kapi niemili. nimul yambomane olionga
Lapa Pulu Yemone ulu kake tepa kalaro naa molemo nimbe kanolemo uluma temolo mele i
sipe: Anupili lapali kolemele ambolango kolumuluma kinie, ambo wayema kinie, mindili siku
umbunime wendo opili molemelema aku siku naa molangi. ningu nokoko, Mana
yambomane ulu pulu kerime telemele mele naa tenge. Kanu ulu pulu kerimene olio ulu te naa
tepa, olio kalaro te naa monjipili. ningu molko konjilimele. Aku telemele yamboma
olionga Lapa Pulu Yemone yambo sumbi nilime molemele. nimbe kanolemo.
JEMISI JEMISI
<<
11
>>
JEMISI JEMISI
<<
22
>>
2
1
Nanga angokeme, ene olionga Ye Aili Yesusi Kirasi* ye paa peanga imbi ola molopa
tondolo pulimu Sike. ningu tondolo munduku pilimelemane** yamboma apuruku
yambo te imbi ola mololimu liku taponjiku, yambo te imbi ola naa mololimu naa
liku taponjiku, naa teangi.
2
Ye te mulu wambale paa peangama panjipe kou gollone teli ki
ongi te monjimbe ye te kinie, ye koropa te mulu wambale kerime panjimbe ye te kinie, aku
yetolo ene maku toko molongena ongele kinie kanokolie
3
ye mulu wambale peangama
panjimbe yemo kanoko peanga kanokolie paa nokoko I polo peangana ongo moloi.
ningu, ye koropamo kanoko keri kanokolie yundu Inie ongo ola angili. molo Nanga
kimbu munduliona ongo manie moloi. nngi liemo
4
aku tengemonga ene konopu keri pepili
ene eneno anju yando apuruku naa kenjilimeleye? Ene aku siku yamboma apurulimele mele
eneno konopuni pilkulie I yambomone na manda lipe taponjimbe. Imuni na naa lipe
taponjimbe. nimbu kanopo apurupu kenjilimolo lemo. ningu naa pilimeleye?
5
Paa nanga angokeme, pilieme! Pulu Yemone Yambo mare nanga yamboma
molangi. nimbe mako tombando ya ma koleana yambomane yamboma kanoko yambo
koropa pupili molemele. ningu kanolemele yambo kanuma Pulu Yemone mako topalie
Yambo kamako mele molangi. nimbe enendo nimbendo: Enene Yu sike. ningu
tondolo munduku pilku konjikulie Yambo na konopu monjing yamboma nane ye nomi
kingimu molopo nokolio koleana* na kinie pea molamili. nimbu panjirindu akumu ene pea
aku sipu molamili wangi. koronga nilimo.
6
Nakolo nanga angokeme enene yambo
koropama Pipili kolangi. ningu teko kenjilimele. Angokeme, yambo namelene ene
kondi toko enenga melema liku, mindili siku, Kote tenjemili wai. ningu, telemele yambo
akuma nameleye? Ye koropamane aku telemeleye? Molo! Ye kamakomane ene kinie
aku telemele kanumu.
7
Ene Yesusi Kirasinge yamboma molemele kanu yemonga imbi
peangamo namelene ungu taka tonjilimeleye? Ye koropamane aku telemeleye? Molo!
Ye kamakomane aku telemele kanumu.
8
Pulu Yemonga bokuna ungu mane te sirimu paa olandopa molemo kanu ungu
manemo pilku liku tenge panjiku tengi liemo paa papu. Kanu ungu manemone nimbendo:
Eneno yu mele mele konopu monjiku,
enenga kangime eneno kondo kolko
nokolemele mele
nimbe molemo ungu mane kanumu* pilku liku tengi liemo peanga.
9
Nakolo yamboma
kanoko apurukulie Yu peanga. Lipu taponjembo. Yu keri. Naa lipu taponjembo. nngi
liemo ulu pulu keri te telemele, akumunge Pulu Yemonga ungu manemane* Nu ungu
mane te pulue tonu lemo. nimbe lipe ora simbe.
10-11
Olio pilimolo, Ambo ye puli te molo ye ambo lili te yambo te lupe kinie wa ulu kerinele
naa teangili. nimbe ungu mane sirimu yemone Yambo te toko naa konjengi. nimbe mane
sirimula pilimolo. Aku liemo nu wa ulu kerinele naa tekolie yambo te toko konjinu liemo
ungu manema pulue toli yambomo moleno. Akumunge yambo te ungu manema pali pilipe
lipe telemo nakolo telu mindi pulue tomu liemo aku telemomonga ungu manema pali pulue
tolemo kanumu.*
12-13
Ulu te tengendo molo ungu te ningindu ou i siku ningu piliengi: Ulu pulu
kerimene olio ambolopa ka kongono silimo aulkena Mindili naa nongo we molangi. nimbe
wendo linjilimo ungu mane peangamone nilimo mele pilipelie Pulu Yemone olio uluma tepo
unguma nimbu telemolo mele pilipe apurumbe kene. pilkulie kanu ungu manemo pilku
uluma teko unguma ningu teko molemele mele pilku teko konjengi.* Yambo tene yambo te
kondo naa kolomu liemo pe Pulu Yemone kote pilipelie yu kepe kondo naa kolombala.**
Yambo tene yambo te kondo kolomba yambomo Pulu Yemone yunge kote pilipelie yu
kepe kondo kolomba. Pulu Yemone aku sipe kote pilipe temba kene pilkulie unguma ningu
uluma tenge mele pilku konjikulie teangi.
14
Nanga angokeme, yambo tene nimbendo: Na Pulu Yemone lipe mundurumu ye
nomi Yesusi Kirasi sike. nimbu tondolo mundupu pilio..* nilimo nakolo Sike. ningu
tondolo munduku pilimele yambomane telemele mele ulu peangama naa telemo liemo yuni
tondolo mundupe pilimo ulumuni yu lipe taponjilimoye? Yuni tondolo mundupe pilimo
ulumuni yu mindili nolka aulkena wendo lipe Pulu Yemo kinie molopa konjimbe aulkena
manda lipe monjimbeye? Ulu peangama naa telemo liemo paa manda molo.
15
Angena
te mulu wambale keri te panjipe, langi nomb te naa lemba kinie,
16
enenga yambo tene yu
langi kinie mulu wambale mare naa sipelie yundu nimbendo: Nu konopu pe nipili puku, ali
naa tepili mulu wambale peanga te pakoko, olo temba langi mare nani pui. nimu liemo aku
sipe nimbemone yu sike lipe taponjimbeye? Uluri kapola naa temba.
17
Yambo tene
yambo te naa lipe taponjipe kerena Kapola molani pui. we nilimo kinie kanu yambomo
naa lipe taponjipe uluri naa telemo aku sipela. Yambo tene Sike. nimbe tondolo
mundupe pilipelie ulu peangama naa temu liemo yunge tondolo mundupe pilimo ulumu mele
kololimu mele; uluri manda naa temba.*
18
Nakolo yambo tene nane ya nikirumu Kolo tokomo. nimbelie nando
nimbendo: Yambo marene Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulu akumu
mandala . Yambo marene ulu peangama teko yamboma liku taponjilimele ulu akumu
mandala . Ulu talo pea telu sipemo. Yambo tene kanu ulutolonga ulu te mundupe kelepa
te pilipelie temba kinie kanu ulu telumuni manda lipe taponjimbe. nilkenje.
Aku sipe nilke yambomondo nane pundu topo i sipu nilke: Nu Kirasini sike
nanga nimbe tenjirimu tenjilimo . nimbu tondolo mundupu pilio mele lipu ora
siembo. ningu ulu peanga te naa tenu liemo nu sike ningu pilino mele na nambe tepo
kanomboye? Manda naa kanombo. Na ulu peangama tepo yamboma lipu taponjimbu
ulumane Sike. nimbu tondolo mundupu pilio mele lipu ora simbu.
19
Nuni Pulu Ye
telu mindi molemo. ningu tondolo munduku pilino. Akumu papu teleno. Nakolo
kurumane kepe aku siku tondolo munduku pilimele. Pilkulie pungu pungu ningu mini wale
mundulimele.
20
Aroma toli yambomo, we Sike. ningu tondolo munduku pilku ulu peangama naa
teleno ulumuni uluri manda naa temba mele* ungu pulumu pilieni nimbu siemboye?
21
Olionga anda kolepa Eporayamone ulu te terimu mele kanopalie Pulu Yemone yunge ulu
pulu kerime siye kolopa, Yu konopu sumbi nimbe peli yemo. nimbe kanorumu.
Eporayamone yunge malo Aisake Pulu Yemo popo topa kalopa simbendo polona ola
nosirimu kinie kanopalie* Pulu Yemone Yu ye sumbi nilimu. nimbe kanorumu.**
22
Mimi
siku piliei! Eporayamone Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimu ulumu kinie ulu terimuma
kinie kapola kapola terimu kinie yuni terimu ulumane yunge Sike. nimbe tondolo mundupe
pilirimu ulumu kamu tepa tondolo mundunjirimu kanumu.
23
Aku sipe terimumunge Pulu
Yemonga bokuna yundu ungu te nilimomonga pulumu wendo orumu. Kanu ungumu i sipe:
nirimu mele Eporayamone Sike temba.
nimbe tondolo mundupe pilirimumunge kanopalie
Pulu Yemone Yu ye sumbi nilimu.
nimbe kanorumu..*
Eporayamone aku terimumunge Pulu Yemone yundu
Nanga pulu lemo yemo. nirimula..**
aku sipe molemo kanumu. Yambo tene nando ungu te aku sipe nilkenje*** nane aku sipu
pundu topo nilke.
24
Eporayamo kinie Pulu Yemo kinie eltene teringili mele pilkulie,
yambo tene we Sike. nimbe tondolo mundupe pilimo kinie kanopalie Pulu Yemone
Yunge ulu pulu kerime siye kolopo, Yu konopu sumbi nimbe peli yambomo. nimbu
kanolio. naa nilimo. Yambo te Sike. nimbe tondolo mundupe pilipelie ulu peangama
telemo kinie kanopalie Pulu Yemone Yunge ulu pulu kerime siye kolopo, Yu konopu
sumbi nimbe peli yambomo. nimbu kanolio. nilimo mele pilimele.
25
Aku sipela, Josuane ye talo Jeriko taonona lipe mundurumu kinie Yamboma
nambe telemelenje. ningu kanoko panjingil puringili kinie ambo wapora Reyapone Elte
naa tangi. nimbe lipe taponjipe Ya lopi teko peangili. nimbe nokopalie, pe Aulke tenga
lupe kelko yando wangili. nimbe lipe mundurumu kinie aku sipe terimumunge kanopalie
Pulu Yemone Yu ambo sumbi nilimu. nimbe kanorumu.*
26
Yambo tenga minimu
kangimu mundupe kelepa pulimo kinie kangimu kolemo, aku sipe yambo tene Sike. nimbe
tondolo mundupe pilipelie ulu peangama naa telemo kinie yunge tondolo mundupe pilimo
ulumu kolemola.* Minimu kangimunge sukundu pelemo kangimu kapola konde molemo
mele aku sipe, Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu kinie yamboma liku
taponjing ulu peangama kinie liku tere lelko tenge kinie manda temba. Te teko te naa tenge
kinie manda naa temba.
JEMISI JEMISI
<<
22
>>
JEMISI JEMISI
<<
33
>>
3
1
Nanga angokeme, Pulu Yemone yambomanga ulu telemelema apurupe pilimbe
kinie olio yamboma yunge unguma mane silimolo yemanga ulu telemoloma paa
tondolo mundupe apurupe pilimbe kene enenga ye mare aisilini Pulu Yemonga unguma
yamboma mane siemili. naa niengi.
2
Aku nikirumunge pulumu niembo: Wale aisili olio
ulu peanga te temolo. konopu lepolie naa telemolo; Ulu keri te naa temolo. konopu
lepolie telemolo. Aku sipe uluma olio yamboma kinie pali wendo olemo. Yambo tene
walsikale kepe ungu keri te naa nilimo liemo kanu yambomo yu yambo paa peangamo,
yunge kangime pali manda nokopa konjimbe.
3
Ungu nikirumunge pulumu i sipe mele: Yambo tene Kongi ote te nanga ungumu
pilipili. nimbe yunge kerena aini te panjinjilimo kanu kinie yuni Otemo i sipe pupili, i sipe
pupili. nimbe ainimu lipe sumbi sinjilimo kinie otemo aku sipe topele topa pulimo.*
4
Sipi
telemo mele piliengila! Sipime paa mele ailime nakolo poporomene kolea lupe marenga topa
mundumbe telemo kinie sipimenga sitiyama paa mele kangama nakolo sipi kongono
telemele yemane Kolea tenga pumul. konopu lelkolie sitiyama ambolko pup tolemele
kinie Pumul. nilimele kolea akuna pulimo.
5
Aku sipe mele olionga alimbelumu
kangimunge mele kangamo nakolo yu yuyu kapi nimbe yunge imbi ambolopa ola limo.
Tepe kanga tene kolea aisili kuli tepe nolemo mele ene piliengi!
6
Alimbelumu tepe
mlemola. Olionga kangimenga pali yu mele kangamo nakolo yuni ulu pulu keri aisili tepalie
kangime pali tepa kalaro monjipe, akumuni ungu nilimolo ungumane kuli tepene
koleamanga pali nolemo mele yamboma tepo kenjilimolo. Aku tepemo yu Pulu Yemone
kurumanga nomi Setene lipe mundumbe tepe koleana* wendo omba kalemo tepemo.
7
Yambomane kongi kinie kera kinie wambiye kinie takara mele lupema kinie nomu
kusana suku molemo melema kinie aku mele lupe lupe aisili liku Aku melemane olionga
nimul unguma pilku teangi. ningu mane siku nokolemele,
8
nakolo yambo tene yunge
alimbelumu aku sipe manda mane sipe naa nokolemo. Yu ulu keri tembando taka lepa naa
pelemo mlemo; yamboma kolemele tomoma mele olionga alimbeluna si nimbe pelemo.
9
Alimbelumuni kerena Ailimu olionga Lapamo kapi nimbu imbi ambolopo ola
linjilimolo; Pulu Yemone yu molemo mele aku sipe terimu yamboma alimbelumuni kepe
Molko kenjengi! nimbu, nimbu kenjilimolo.
10
Kere teluna Pulu Yemo molo yambo te
kapi nimbe imbi ambolopa ola linjilimo ungu peangama kinie nimbe kenjilimo ungu kerime
kinie wendo olemo. Nanga angokeme, aku sipe ulumu ulu peanga te molo.
11
Mana no telu
pikipe wendo olemona no peanga te kinie no kombili teli te kinie teluna wendo naa olemo.
12
Nanga angokeme, unju piki te unju ollipi mongo manda tombaye? Molo unju waene te
unju piki mongo manda tombaye?* Aku sipe, no kombili teli tenga no peanga te manda
wendo naa omb.
13
Enenga yambo te unguma mimi sipe pilipe, yambomanga uluma pilipe apurupe
konjipe, pilipe konginjili pelemoye? Aku sipe telemo yambo te molomu liemo Yambomane
yu sike aku sipe yambomo molemo mele ningu kanangi. nimbe yunge aulke andopa ulu
tembama paa peanga lepili. Yu kara pupe yunge imbi ambolopa ola naa lipe, konopuni
pilipe konjipe, pilipe konginjili pelemo ulu peangama mindi tepili. Aku temba kinie
yambomane kanokolie yu sike pilipe konginjili peli yambomo molemo. ningu kanonge.
14
Nakolo yambo mare imbi ola molemo molo teko konjilimele molo ulu telemele mele
kanokolie Aku siku naa molangi. Aku siku naa teangi. Olio aku sipu molemelkanje papu.
ningu ene kinie konopu keri panjiku mumindili kolongi liemo aku siku konopuni pilimele
mele Tepo konjikimulu. Olio pilipe konginjili pelemo. ningu eneno kapi ningu imbi
ambolko ola naa liku, aku siku kolo toko ungu sikema toko manie naa mundeyo.
15
Aku
sipe pilipe konginjilimu mulu koleana wendo naa olemo; ya ma koleana wendo olemo. We
konopu oumanga* Pulu Yemonga Minimu naa molorumuma perimu kanu
konopumanga wendo olemo; aku sipe ulu wendo olemomanga lapamo depelemo yu.**
16
Aku ungu nikirumunge pulumu i sipe: Yambo mare imbi ola molemo molo teko
konjilimele molo ulu telemele mele kanokolie Aku siku naa molangi. Aku siku naa teangi.
Olio aku sipu molemelkanje papu. ningu ene kinie konopu keri panjiku mumindili kolemele
uluma telemele yamboma molemele kinie ene molemelena yamboma konopu teluna pupili
naa molko konopu lupe lupe pepili molko, marene ulu pulu keri lupe lupema telemele
akumunge kanu pilipe konginjilimu mulu koleana wendo naa olemo. nikiru .
17
Nakolo mulu koleana wendo olemo pilipe konginjili akumu lupe . Pulu Yemone
pilipe konginjilimu yamboma silimo kinie kanu yambomane i siku telemele:
Ulu kumbinemo ulu kake telime telemele.
Ulu mare i sipela: Yamboma mindili naa siku
ene kinie konopu teluna pupili taka lelko molko,
yamboma kinie kara naa puku andiki teko
taka lelko molko,
enenga nokoli yemane ungu nilimelema
mimi siku pilku teko,
yambo mare umbuni pelemoma
kondo kolko liku taponjiku,
we yambo koropama molo kamakoma
apuru naa apuruku
yamboma kinie pali aku siku teko konjiku,
kolo toko Ulu peangama teamili. naa ningu,
Temolo. nilimele mele sike telemele.
18
Yamboma konopu teluna pupili. ningu
uluma telemele yambomane poniena langi umbu mele
mundulimele. Konopu teluna pupili uluma
poniena mundulimele kinie yamboma sumbi siku molko
ulu peangama tenge uluma poniena wendo omb.
JEMISI JEMISI
<<
33
>>
JEMISI JEMISI
<<
44
>>
4
1
Ene irinele teko, opa teko, telemele akumu pulu nambolkarenga aku telemeleye?
Enenga konopumanga melema kinie uluma kinie Teamili. konopu lemele ulu akumane
enenga konopuna sukundu kerepali ningu opa mele telemomonga enene konopu talo
yepoko pepili aku siku telemele.
2
Melte kanokolie konopu monjiku Liemili. konopu
lemele nakolo naa limele. Naa likulie yamboma toko konjilimele.* Yambo tenga melema
kanoko yama melemele nakolo aku melema ling aulke te naa lemomonga paa mumindili
kolko lakoko irinele teko opa telemele. Ene Pulu Yemone melema sipili. ningu yu kinie
ungu ningu melema mawa naa telemelemonga Liemili. nilimele melema naa limele.
3
Melema liemili. ningu Pulu Yemo mawa telemele akuma Liemili. nilimele mele
enenga konopuma Pulu Yemone kanopalie mawa telemele melema naa silimo. Ene eneno
konopu sipu kapola molamili. ningu mawa telemelemonga kanopalie naa silimo.
4
Ambo tene yunge yemo mundupe kelepa wapora andopa tolemo mele ene pep
topo sikiru yamboma Pulu Yemo munduku kelko melema konopu monjilimele yamboma,
ma koleana uluma kinie melema pulu lemo. ningu tapu toko molemele yamboma aku siku
molemelemonga Pulu Yemo kinie opa tou mele molemele akumu ene naa pilimeleye? Ma
koleana melema kinie uluma kinie konopu monjiku olio kinie pulu lepili tapu topo
molamili. nilimele yambomane aku siku nilimelemonga Pulu Yemo kinie opa tou
molamili. nilimele.*
5
Molo Pulu Yemonga bokuna molemo ungumuni we nilimo. konopu
lemeleye? Kanu ungumuni nimbendo:
Olio yambomanga minime Pulu Yemone sirimumane
Yunge unguma mindi pilku,
yunge kongonoma manjiku teko molangi.
Ungu te lupe pilku liku tenge kinie
olio minimene paa kanopo keri kanopo
konopu keri panjimul. nilimele.
nimbe molemo* aku ungumu We nilimo. konopu lekemeleye?*
6
Nakolo Pulu Yemone
olio we kondo kolopalie lipe taponjilimo . Aku sipe telemomonga ungu te Pulu
Yemonga bokuna nimbe molemo. Akumu i sipe:
Yambo te yunge imbimu yuyu ambolopa ola limomo
Pulu Yemone yunge imbimu
topa manie mundunjipe
naa lipe taponjilimo.
Yambo te yuyu yunge imbimu
topa manie mundulimomo
Pulu Yemone we kondo kolopa lipe taponjilimo.
nimbe molemo kanumu.*
7
Akumunge Pulu Yemo liku ai siku yunge unguma pilku molangi. Kondi tolemo
depelemone* ungu nimbma paa naa pilku tondolo munduku liku bulu siengi. Aku tenge
kinie ene mundupe kelepa kowa pumbe.**
8
Pulu Yemo kinie tapu topo molamili. ningu
yu molemona nondoko wangi. Nondoko onge kinie Ene kinie tapu topo molamili. nimbe
yu ene molongena nondopa omb. Ene ulu pulu keri telemele yambomane Pulu Yemo
molemona nondopo pamili. ningulie yambo tenga ki kalaro molemo kinie kulumiye
tolemo mele enenga konopuna eneno pilimele uluma kulumiye tangi . Ene yambo
konopu talo pepa, Pulu Yemo kinie ma koleana melema kinie konopu monjilimele
yambomane Konopuma kake tepili. We melema konopu kimbu sipu molemolo mele manie
pupili. niengi.
9
Ene ulu telemelema kanoko keri kanoko, konopu umbuni tepa kamele
mindili tepili kola aisili teko molangi. Tae telemele ulumu munduku kelko yambo tenga pulu
lemo yambo te kolemo kinie konopu keri panjipe kola telemo mele aku siku teangi. Paa
konopu siku molemele ulumu munduku kelko konopu paa umbuni pepili molangi.
10
Ailimunge* kumbikerena Yu ye ailimu. Olionga imbime manie molopili. ningu taka lelko
molangi. Aku tenge kinie yuni enenga imbime ambolopa ola linjimbe.**
11
Angokeme, anju yando enenga angenali marenga ungu bulkundu naa ninjengi.
Yambo tene yunge angenu tenga ungu bulkundu ninjipe, Tepa kenjilimo yambo kerimu.
nilimo yambomone Pulu Yemonga ungu manemanga kepe ungu bulkundu ninjipe,
Mele kerimu. nilimo. Ungu manema* apurupe mele kerimu nilimo yambomo ungu
manema pilipe lipe naa tepa, ungu manemanga pilipe apuruli yambomo mele molemo.
12
Ye
telu mindi ungu manema sipe panjipe, uluma pilipe apuruli yemo molemo, akumu Pulu
Yemo . Kanu yemo yambo mindili nolemelka aulkena pulimele yambo mare lipe taponjipe
wendo lipe, yambo mare Mindili nangi. nimbe topa manie mundulimo yemola.* Pe nu
nambe telenomone nunge pulu lemo yambo tenga uluma pilku apuruku Tepa kenjilimo.
nilinoye?**
13
Kini nane ungu te nimb tekeromo piliei. Yambo marene ningindu: Kini molo
opali kolea aili tenga pupu bisinete tepumul. Akuna pupu ponie telu bisinete tepo kou
mone aisili limul. nilimele yamboma piliei.
14
Opali ulu te wendo omb kinie molonge mele
ene naa pilimele kanumu. Enenga konde mololi ulu akumu lamana tepe kalemele kinie
walsikale ikilie wendo omba nondopa pora nilimo mele.
15
Akumunge aku siku naa ningu, i
siku niengi: Ailimuni Na aku siku teani. nimu liemo kolou naa kolopo konde molopolie i
Teambo. nikiru mele sike tembo..* niengi.
16
Nakolo enene aku siku naa nilimele. Ene
kara puku eneno kapi ningu imbi ambolko ola liku Kongono aili te temolo. ningu
yamboma ningu silimele. Aku siku ningu kapi nilimele ulumu paa ulu kerimu.
17
Akumunge
yambo tene ulu peanga te konopuni pilipe Aku sipu tembo kinie papu. nimbe pilipelie pe
naa temu liemo aku sipe telemo ulumu ulu pulu keri te telemo.
JEMISI JEMISI
<<
44
>>
JEMISI JEMISI
<<
55
>>
5
1
Ene mele aisili nosilimele yamboma, enendo nimb tekero ungumu pilieyo. Ene
molongena umbuni aili mare wendo omb kene tondolo ru ningu kola teayo!
2
Enenga mele
aisili nosilimelema purupe lkupendi topa, enenga mulu wambale mele peangama lkuriniane
nomba,
3
enenga kou golloma kinie kou sillipama kinie urelo tolemo. Kouma urelo
tolemomonga enene teko kenjilimele mele mona lepa, kouma urelo tolemomone enenga
kangine tepe mele nomb. Mulu ma nondopa pora nimb tepili ene aku siku mele aisili
sukundu sukundu liku we nosilimele* kene tondolo ru ningu kola teayo .
4
Mimi siku piliei. Enenga rasi witime inie tonjiringi kongono kendemande yema kolo
toko melema mimi siku naa kaloringimene tondolo munduku ningindu: Olio teko
kenjikimili. ningu walsilimele. Enene aku siku walsiringi mele Aili Paa Tondolo Olandopa
Pelimuni yunge komuni pilipelie enene kendemande yema teko kenjiringimunge ene pundu
tomba .
5
Ya ma koleana molkolie mele lupe lupe peangama konopu monjiku Liemili.
ningu topo toko liku nosiku konopu siku molko, molko konjiringi. Kongi toko nongendo
Kongi akopili. ningu langi aisili nopili silimele mele ene langi paa aisili nongo yambo
kapoma molemele nakolo kini toko konjing walemo wendo okomo.*
6
Yambo mare ene
kinie karaye teko ulu keri te naa teko yambo sumbi nilime moloringi yamboma kote tenjiku
toko konjiringi. Kanu yamboma tongendo amboloringi kinie Naa tangi. ningu karaye naa
teko we moloringi.
7-8
Akumunge angokeme, yambomane ene umbunime silimele kinie Ailimu* ou naa
opili we umbunime meai. Yambo ponie telemelemane enenga poniena langi peanga te
wendo omb, lipu nomolo. ningu nokolemele. Langi umbu mundukulie Lo omba ena
tepa temba kinie langi ola omba nou lemba. ningu taka lelko nokoko molemele mele ene
pilimele. Ene kepe, ponie telemo yembomone langi umbu panjipelie Langi wendo omba
nou lemba kinie nomb. nimbe taka lepa nokolemo mele aku siku enenga konopu tondolo
pupili umbunime we mengo taka lelko molangi. Ailimu yando omb walemo paa nondopa
omb tekemo kene ningu aku siku molangi.
9
Angokeme, anju yando Pulu Yemonga yambomane ulu telemelemonga
umbunime wendo wendo olemo. ningu iri toko ungu bulkundu ninjiku naa teangi. Pulu
Yemonga kotena naa angiliemili. ningu aku siku naa teangi. Kote Pilimbe Yemo nondopa
okomo.
10
Angokeme, Ailimuni ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane*
Ailimunge ungu ningu siringimunge opa toumane ene teko kenjiringi kinie tondolo
munduku umbunime taka lelko meringi mele pilkulie aku siku manda lelko teangi.
11
Ene
pilimele. Yambo konopu tondolo pupili umbunime we mengo Sike. ningu tondolo
munduku pilimele mele munduku naa kelemele yamboma ene malo. nimbu pilimolo
kanumu. Ou molorumu ye Jopo tondolo mundupe, yu kinie umbuni wendo orumuma
we memba molorumu kinie pe Ailimuni Yu kelepa molopa konjipili. nimbe ulu mare
terimu mele temanemo* ene pilimelela. Olio pilimolo, Ailimuni yamboma paa kondo
kolopa, ulu telemelemanga pundu topa mindili silke nakolo we mundupe kelemo kanumu.
12
Nanga angokeme, ulu te kumbi lelko tenge mele i sipe: Mulu koleana molo ma
koleana molo meltenga imbi lelko Paa sike nikiru, ningu mi naa leangi. Ulu te Temolo.
nngi liemo paa sike teangi. Ulu te Naa temolo. nngi liemo paa sike naa teangi. Kolo toko
E. ningu ulu te naa tenge molo kolo toko Molo. ningulie ulu te tenge kinie Pulu
Yemonga kotena angiling kinie Teko kenjiringi kene mindili nangi. nimb.*
13
Enenga yambo te umbuni melemoye? Umbuni te melemo liemo Pulu Yemo
mawa tepili. Enenga yambo te konopu silimoye? Konopu silimo liemo yu konana nimbe
Pulu Yemo kapi nimbe imbi ambolopa ola linjipili.
14
Enenga yambo te kuru tolemoye?
Kuru tolemo liemo Kirasinge talapena* molemele tapu yema** walsipelie Enene yunge
ningu Pulu Yemo kinie ungu ningu Yu altopa kapola molopili. nipili. ningu
mawa tenjikulie Ailimunge imbimu walsiku*** yunge kangine kopongo wele kanjinjengi
wangi. nimbe walsipili.
15
Kanu kinie walsimbe yema ongolie Pulu Yemone sike temba.
ningu tondolo munduku pilkulie* yu mawa tenge kinie Ailimuni Yunge kurumu pora nipili.
nimb kinie yu kelepa kapola molomba. Aku yambomo ulu keri mare temu liemo Ailimuni
Manie pupili. nimbe siye kolombala.
16
Akumunge enenga kuru tolemoma pora nipili,
konde pamili. ningulie ene yu mele mele enenga ulu pulu keri telemelema yambomando
ningu para siengi, enene enenga ningu Pulu Yemo mawa tenjengi. Aku tenge kinie
Pulu Yemone Ene altoko manda molangi. nimb. Yambo konopu sumbi nimbe
pelimuni yambo tenga Pulu Yemo mawa tenjilimo kinie yuni mawa tenjilimo mele paa
tondolo enge nimbe yambomo paa manda lipe taponjilimo. Akumunge aku siku Pulu
Yemo yambomanga ningu mawa tenjing kinie pilipelie aku sipe tenjimbe.
17
Aku nikirumunge temane te tambo: Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilipe yando nimbe sirimu ye Illainja yu olio mele ye te molorumu. Nakolo yuni Pulu
Yemo kinie tondolo mundupe mawa tepa Lo naa opili. ni. nirimu kinie ponie yepoko
oli talo pakara lo naa orumu.
18
Altopa Lo opili. nimbe mawa terimu kinie lo kelepa
omba poniena langime altopa wendo orumu.* Kini kepe Pulu Yemo aku sipe
yambomane mawa tenge mele pilipelie temba.
19
Nanga angokeme, enenga yambo tene Pulu Yemonga ungu sikemo mundupe
kelepa ulsu pumbe kinie enenga yambo tene yu kelepa yando limu liemo
20
tepa peanga
temba mele i siku piliengi: Yambo tene ulu pulu keri teli yambomo tepa kenjilimo aulkena
pumbe kinie kanopalie Pulu Yemonga ungumu pilipe yunge talapena omba molopili.
nimbe lipe taponjipe yando limbemonga ulu pulu keri teli yambo mini pali kolka aulkena
kelepa limbe. Aku sipe tembamonga Pulu Yemone ulu pulu keri aisili mundupe
kelenjimbe akumu mimi siku piliengi!
Aku pea nikiru.
JEMISI JEMISI
<<
55
>>
JONO
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
17 17
18 18
19 19
20 20
21 21
JONO JONO
<<
11
>>
JONO
Temane Peangamo JONOne Torumu Bokumu
I bokumu torumu yemo yu Yesusini konopu monjirimu lombili andoli yemo
(13:23-24, 19:26, 20:2, 21:7,20,23-24). Akumu lombili andoli ye Jono. ningu
pilimele. We lombili andolimenga imbime bokuna molemo nakolo Jononga imbimu naa
molemo. 1:35-42, 18:15-16, 20:2-8 kananila. Jono Pitatolo sike wale mare tapu toko
andoringili ungu mare LLuku 22:8,13, Lipe Mundurumu Yema 3:1,3-4,11,
4:1,3,7,13,19 molemo.
Jonone konopu lepalie boku torumu ungu pulumu Jono 20:30-31 molemo. Yesusi
yu Pulu Yemonga malo kepe, yu Pulu Yemone Yamboma lipe taponjipe Mindili naa
nangi. nimbe kolo wangopa kolonjipili. nimbe lipe mundurumu ye nomi Mesaya
Kirasimu kepe, yu mindi konde molko mindi pung ulu pulumu kepe, aku sipe molemo
mele Yambomane Sike aku sipe molemo. Sike nanga nimbe aku sipe tenjirimu. ningu
tondolo munduku piliengi! nimbe Jonone i bokumu torumu. Akumu sike. nimbu
tondolo mundupu pilipulie, pe mindili naa nombo, konde molopa mindi puli ulu pulumu
limul. (Jono 1:7,12-13,17,29,35,40-42, 3:13-18, 4:10,13-14,25-26,39-42, 7:37-41,
5:21,24-27, 6:33,35,40,47-48,51,53-58, 8:12, 10:7,9, 10:11,14-15, 11:25, 14:6,
15:1,5, 8:42-47,51,56-58. Mare pea molemonje nuni nunu koroyo.) Boku
ambolkonomonga alsena paa anjukundu ungu pulu mare 8. bilip, 24. laip, 27.
Mesaia, 23. Krais kinie molemo.
Jono kolomongo aili 13-17 pali molemo unguma Jonone mindi boku torumu.
Yesusini ungu iku topa yu yuyu molorumu mele, mele yepoko pakara nirimu aku
unguma Jonone nimbe sirimu: Gamo molio. nirimu Jono 6:35 molemo; pa telimu
8:12; ulke kerepulumu; kongi sipisipi tapu tepa konjilimu 10:7,9; 10:11,14-15;
kololime topa makinjilimu kinie molopa mindi puli ulu pulumu kinie 11:25;
aulkemo, sike ungumu, konde mololi ulu pulumu 14:6; unju waenemo 15:1,5.
Na akuma molio. nirimu.
Jono yuni pep yepoko topa mundupe, Lipe Ora Sirimu bokumu torumula.
1
1
Paa koronga ou, mulu matolo kepe melte naa lepili, Ungumu molorumu. Aku
Ungumu Pulu Yemo kinie moloringili. Aku Ungumu yu Pulu Yemo.*
2
Paa koronga ou,
melte mana naa lepili, yu Pulu Yemo kinie moloringili.
3
Ungumu yuni yuyu melema pali
terimu. Melte we pora naa purumu. Mele wendo orumuma pali yuni terimuna wendo orumu.
4
Mololi ulu pulumu yu kinie mindi perimu.* Kanu mololi ulu pulumu yambomanga pa
tenjilimu.**
5
Aku pa telimuni sumbulu tolemomo pa tenjilimo. Sumbulu tolemomone altopa
pa telimu manda pipi sipe sumbulu altopa naa tomba.
6
Ye te orumumu Pulu Yemone lipe mundurumuna orumu, yunge imbi Jono. Yu No
Linjili Jono kanumu. *
7
Jonone pa tenjilimunge pulumu nimbe simbe orumu. Yambomane
Nondopa omb yemo yu sike aku pa tenjilimu. ningu tondolo munduku piliengi!* nimbe
omba nimbe sirimu.
8
Jono yu aku pa tenjilimu molo. Yu aku pa tenjilimu omb mele nimbe
simbe orumu.
9
Jonone yamboma ungu nimbe sipe molopili paa sike pa tenjilimuni yamboma pali pa
tenjilimo kanumu mana omb orumu.
10
Yu ma koleana omba molorumu. Yuni yuyu ma koleamo terimu nakolo ma koleana
yambomane yu kanokolie Yu ma kolea terimu Pulu Yemo. ningu naa kanoko Yu we
mana ye te. ningu piliringi.
11
Yu yunge koleana omba molorumu nakolo yunge
yambomane Nu olionga Ailimu okono kene olio ongo nokoko moloi. ni naa niringi.*
12
Nakolo yundu Nu sike Pulu Yemone lipe mundurumuna orunu yemo kene * olio
nokani pea molamili oi. ningu yunge unguma tondolo munduku pilku liringi yamboma yuni
Pulu Yemonga ambolangoma molangi. nirimu.**
13
Nakolo kanu yamboma Pulu
Yemonga ambolangoma au leringi, aku ulumu kangimunge kongonomo molo. Anupili
lapalini Pulu Yemonga ambolangoma meamili. ni naa niringila. Pulu Yemone yuyu mindi
enendo Nanga ambolangoma. nirimu.*
14
Ungumu Pulu Yemo pea moloringilimu manie omba mana ye au lepa olio kinie
pea wale wallo kolte molorumu. Yu mana omba molorumu kinie nemo nemo nimbu
kanopolie, yu ye paa peanga, imbi molemo ye tondolomo, kanopo pilirimulu. Kanu ye paa
peanga tondolomo Malo telu molorumumu Lapa molorumuna yu pea molkololie mana
manie orumumunge yu ye paa peanga lepa imbi paa ola mololi ye tondolomo mindi kanopo
pilirimulu. Yu kondo kololi ulu pulumu kinie sike nili ulu pulumu kinie yunge konopuna
pepa tengepea terimu yemo.
15
Jono yamboma no linjipe molopili Yesusi Pulu Yemonga Ungumu orumu kinie
Jono yuni yamboma kanu yemo lipe ora sipe yu molorumu mele nimbe sirimu. Yuni ru
nimbelie nimbendo: I yemo nane enendo ou Nondopa omb. nimbu sirindu kanu yemo
imu. Na naa molambo i yemo yu koronga ou Pulu Yemo kinie molorumuna Yu ye nomi
ailimu na paa we koropamo. nirindu* kanu yemo imu. nirimu.
16
Yuni olio we kondo kolemo ulu pulumu yu kinie pelemomonga yuni olio alieli kondo
kolopa mindi molopa olio Konopu wayongo siengi. nimbe taki taki sewe anjilimo.
17
Mosisini olio Pulu Yemonga ungu mane sirimuma mindili sipu tepo molorumulu.* Nakolo
olio we kondo kololi ulu pulumu kinie sike unguma kinie aku uluma Yesusi Kirasi yu kinie
mindi pepili orumu.
18
Mana yambo tene ou kepe, kini kepe, Pulu Yemo naa kanolemele.
Pulu Yemonga Malo telu mindi molemo, akumu Lapa kinie pea tapu toko molembele,
akumuni mindi Pulu Yemo molemo mele kanangi. nimbe yu lipe ora sirimu.
19
Juda yamboma nga ye aili * kolea aili Jerusalleme moloringi kanu yemane
Pulu Yemo popo tonjiringi ye pokore kinie,** LLipai ye pokore kinie Jono no linjipe
molorumuna liku mundukulie, Jonondo Nu naeye? ningu walsiku piliengi pai. niringi.
20
Ene ongo yu walsiku piliringi kinie yuni kolo naa topa sumbi sipe nimbelie nimbendo:
Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu* na molo. nirimu.
21
Enene Nu aku yemo molo liemo nu naeye? Nu Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Illainja, Pulu Yemone ou olando lirimu
akumu * nu kelko onuye? ningu walsiku piliringi.
Yuni Na akumu molo. nirimu.
Enene ningindu: Aku liemo Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma
nimbe simbe ye te pe omb. ou niringi yemo nuye?.** niringi.
Yuni Molo! nirimu.
22
Kanu kinie enene yundu ningindu: Nu naeye? Olio liku mundungi yemane Ongo
ningu sing. ningu nokoko molemele kene nunge imbi lelko si. Nunu nae konopu lekenoye?
niringi.
23
Jonone nimbendo: Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe
sirimu ye Aisayane koronga ou nimbendo:
Kolea ku leline ye tene
Ailimunge omb aulkemo sumbi sinji.
nikimu pilkiru.*
nirimu. Aisayane kanu ou pilirimu ungumu nane kini nikiru. nimbe Jonone nirimu.
24
Kanjollomane munduringi ongo moloringi yemanga Parisi ye mare moloringila.*
25
Aku Parisi yemane yundu walsiku pilkulie ningindu: Nu ye nomi Kirasimu molola, Illainja
molola, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe simbe ye te pe
omb. ou niringi yemo molola. Pe kini nu nambemuna yambo no linjilinoye? niringi.
26
Jonone enendo pundu topa nimbendo: Na sike no linjilio nakolo nanga kongonomo
manie. Ye te olionga koleana sukundu molemo akumu ene kanokolie we yere konopu
lelko, kanoko imbi naa silimele,
27
akumu na lombili akilipe okomo yemo. Yambo
ailimenga kongono keri teli yambomane sike enenga ailimenga kongono keri tenjingindu
enenga kimbu su ka pilke toko su wendo linjilimele nakolo i ye na lombili akilipe
okomomonga kimbu su ka pilke topo su wendo linjimbu kongonomo kepe paa olandopa
mele, nane manda naa tenjimbu. Na ye paa keri mele; yu ye paa nomi ailimu. nirimu.
28
I ulu wendo orumuma Betani taono, no Jodane nekendo lemo koleana, wendo
orumu. Jonone akuna yambo no linjirimu.
29
Opalikundu No Linjili Jono molorumuna Yesusi omb orumu kanopalie
nirimumuni, yambomando nimbendo: Kaname! Pulu Yemonga Kongi Sipisipi Walomo*
okomo. Yu yambomanga pali ulu pulu keri teringi telemelema kulu tonjilimo tonjimbe yemo
okomo. nirimu .
30
Ou nane ye te nirindu kanumu andi okomo ye akumundu nirindu.
Ou nane nimbundu: Ye na lombili omb ye te na naa molambo yu koronga ou
molorumuna yu olandopa na maniendopa. nirindu kanumu i yemo.
31
Na kepe yu naa
kanorundu nakolo Isirele yamboma yu kanokolie piliengi lipu ora siembo. nimbu na ombo
yamboma no linjilio. nirimu.
32
Jonone yundu ungu te pea nimbendo: Yu no linjipu molopo kanondu kinie Mini
Kake Telimu kera waembono mele mulu koleana maniendo omba yu molomuna omba
molomu kanondu.
33
Nane yu kanopolie yu imbi naa pilipu Yu we yere. konopu lelka
nakolo nando Yamboma no linjipui. nimbe lipe mundurumu yemone na nimbe sipelie
nimbendo: Mini Kake Telimu manie omba ye tenga kangi tenga ola omba molomba
kanoni kinie aku yemone yamboma Mini Kake Telimu linjimbe yemo. nirimuna pilipulie
yu kanopo imbi sipulie
34
enendo Yu Pulu Yemonga Malo. nilio. nirimu.
35
Opalikundu No Linjili Jono no Jodane kelo akuna altopa angilipelie nirimumuni,
yu lombili andolimenga* ye talo pea angiliringi.
36
Kanu kinie Yesusi omba purumu kinie
yuni kanopalie nimbendo: Kanale! Pulu Yemonga Kongi Sipisipi Walomo* omba
pukumu. nirimu.
37
Yu lombili andolitolo yuni nirimumu pilkululie Yesusi lombili puringili.*
38
Yesusi topele topa elte yu lombili oringili kanopalie eltendo nimbendo: Nambolka
korokombeleye? nirimu.
Eltene yundu Rapai, nu tena pelenoye? niringili. (Rapainge ungu pulumu Ungu
Mane Silimu.)*
39
Yuni eltendo Kanangili wale. nirimu. Elte yu perimuna puku kanokololie ipupini po
killoko mele terimuna kanu enamonga yu pea peringi.
40
Ye talo Jonone nirimumu pilkululie Yesusi lombili puringili yetolonga te Enderu,
Saimono Pitanga angenu.
41
Yu sumbi sipe pupe angenu Saimono koropa kanopa lenjipelie
yundu nimbendo: Pulu Yemone olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe
mako torumu ye nomi Mesayamo* kanopo lenjmulu. nirimu. (Mesaya akumu Juda
yambomanga ungu te. Mesayamondo Giriki unguna Kirasimu nilimele.)
42
Aku nimbelie Enderuni angenu Saimono Yesusi molorumuna memba purumu.
Yesusini yu kanopalie nimbendo: Nu Saimono, Jono nili ye tenga malo. Nunge imbi te
Sipasi ningu lenge. nirimu. (Sipasindu Pita niringila. Juda yambomanga unguna
Sipasi ningu, Giriki unguna Pita nilimele, aku ungutolonga pulumu kou mulu.)
43
Opalikundu Yesusi Kolea Gallilli disiriki pambo. konopu lepa pumbe purumu.
Pupelie Pillipu aulkena angilirimu kanopalie, Na lombili oi. nirimu.
44
Pillipu kepe Besaida
taono yemo, Enderu kinie Pitatolonga koleamo.
45
Pillipu Nataniele kanopa lenjipelie yuni yundu nimbendo: Mosisini boku torumu
bokumanga* Ye te omb. nimbe temane torumu kanu yemo kepe, Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilku yando ningu siringi yemane enenga bokumanga Ye te omb.
ningu temane toringi kanu yemo kepe, kini olio kanopo lenjmulu. Yu Nasarete taono ye
Yesusi, Josepo malo. nirimu.
46
Nakolo Aku kolea kelna ye aili te manda wendo naa omb. nimbe pilipelie
Natanielene Pillipundu nimbendo: Nasarete taonona ulu peanga te manda wendo ombye?
nirimu.
Pillipuni Natanielendo nimbendo: Ongo kanoi. nirimu.
47
Kanu kinie Nataniele omb orumu kinie Yesusini kanopalie, yundu nimbendo: I ye
okomomo paa sike Isirele yemo, yu kolo toli ungu te paa naa pelemo yemo. nirimu.
48
Natanielene Yesusindu nimbendo: Nuni na nambe teko kanoko imbi sikulie aku
nikinuye? nirimu.
Yesusini pundu topa nimbendo: Molo. Pillipuni nu ou naa walsipili nu unju piki
puluna molonu kinie nu kanopo imbi sindu. nirimu.
49
Aku nirimu kinie Natanielene tondolo mundupe nimbendo: Rapai,* nu Pulu
Yemonga Malo,** olio Isirele yambomanga ye nomi kingimu*** lepamo. nirimu.
50
Yesusini nimbendo: Nane Nu unju piki puluna molonu kinie kanondu. nindu
kanumunge nuni na Pulu Yemonga Malo molemo. ningu pilkinuye? Kini nane nundu
nindu mele maniendopa. Pe ulu tondolo paa olandopama wendo omb kanoni. nirimu.
51
Aku nimbelie Yesusini ungu te pea nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Pe
mulu koleana anju yando pupe, Pulu Yemonga angelloma Manie Omba Mana Ye Au
Lerimu Yemo* molombana olando puku maniendo ongo tenge kanonge. nirimu.**
JONO JONO
<<
11
>>
JONO JONO
<<
22
>>
2
1
Wale yepoko sipemonga Kena taono, kolea Gallilli disiriki sukundu lerimu, akuna ye
te ambo limbendo langi koyopa yamboma simbe terimu, akuna Yesusi anumu pea maku
toko moloringi.
2
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie* kanu ambo limbe yemone Ene
kepe langi pea namili wai. nirimuna ene ongo langi pea noringi.
3
Langi nongo molangi no waene pora nirimu kinie Yesusi anumuni Yesusi yundu
nimbendo: Enenga no waene pora nimuna mini wale mundukumili. nirimu.
4
Yesusini yundu nimbendo: Ambomo, nane ulu temboma nunge kongono te molo.
Nane ungu tembo walemo ou wendo naa oli.* nirimu.
5
Yunge anumuni ulke pulu yemonga kendemande yambomando nimbendo: Yuni
enendo Teai. nimb mele aku siku teai. nirimu.
6
Juda yambomane no lengendo no kolko monjiringi ma mingi aili talo pakara akuna
angilirimu. Mingimenga tenga tenga nimbe no wane anderete llita molo wane anderete teti
llita mele manda molorumu.
7
Yesusini ulke pulu yemonga kendemande yambomando nimbendo: Mingi kanga
marenga no puku kolkolie, andi mingi aili lemomanga munduku peke siei. nirimu. Kanu
kinie ene no kolko paa peke siringi.
8
Yuni enendo kelepa nimbendo: Olama liku mundukulie langi nokoli yemo mengo
puku siei. nirimu. Kanu kinie mengo puku yu siringi.
9
Kanu langi nokoli yemone umbu nomo no waene au lerimu naa kanopalie nomo we
nomba pilirimu. Nakolo kendemande no koloringimene nomo kanoko imbi siringi. Langi
nokoli yemone nomba pilipelie ambo limbe yemondo Oi. nimbelie
10
yundu nimbendo:
Yemane pali alieli no waene peangamo ou sikulie, pe yambomane no aisili nongo pora siku
altoko ko naa pilimele kinie no keri mele silimele. Nakolo nuni no waene peangamo ou we
nosikulie pe kini sikinumu, paa papu sikinu . nirimu.
11
Kolea Gallilli disiriki sukundu lerimu kolea Kena taonona Yesusini terimu ulu akumu
pe yu molopa kongono terimu mele lipe ora sirimu ulu tondoloma* tembando i ulumu pulu
pulu terimu. Aku sipe yu we ye te molo, yu Pulu Yemonga tondolo peli yemo ene
kanangi. nimbe lipe ora sirimu. Kanu kinie yu lombili andolimene Yu paa sike Pulu
Yemone lipe mundurumu . ningu tondolo munduku piliringi.**
12
Ye ambo limbemonga langi nongo pora sikulie Yesusi kinie anumu kinie angenupili
keme lombili andolime keme Kapeniame taonondo pukulie, akuna wale pokore moloringi.
13
Juda yambomane ponie tenga tenga kolea aili Jerusalleme ongo akuna suku Pulu
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele piliringi walema*
nondopa wendo omb terimu kinie Yesusi Kapeniame taono mundupe kelepa kolea aili
Jerusalleme olando purumu.
14
Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembele akuna
sukundu pupe kanorumu kinie kongi pirimu kao kondema kinie kongi sipisipi kondema
kinie kera waembono kondema kinie kou mone liku bisinete teringi yamboma kepe, kou
mone alowa teringi yamboma kepe akuna sukundu aku teko moloringi kanorumu.*
15
Kanopa keri kanopalie nirimumuni, ka mare lipe lakopalie kanu ka pulsemone kongime
pali ulke tembelena topa makoropa pena pena tepa, kou alowa teringi yambomanga kou
mone walena perimuma lipe ondo lepa enenga kou nosiringi poloma lipe topele topalie,
16
kera monjiku bisinete teringi yambomando nimbendo: I Taranga ulkena bisinete naa teko
i melema wendo liku mengo pame! I Taranga ulkemo sitoamoye? nirimu.
17
Yuni aku terimumu yu lombili andolimene kanokolie enene ungu te Pulu Yemonga
bokuna sukundu nimbe molemomo konopuni piliringi. Aku ungumuni nimbendo:
Na paa mindili sipulie nunge ulkemo
Angilipe peanga tepili. nimbu nokopo molio.*
nimbe molemo kanu ungumu konopuni piliringi.
18
Kanu kinie yuni terimumu Juda ye aili mene* kanokolie yundu ningindu: Nu
namba nambolka nambare likulie aku siku tekenoye? Lipu ora siembo. ningu Pulu
Yemone Tei. nimu liemo Pulu Yemone telemo mele ulu tondolo te olio kanamili tei.
niringi.**
19
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Enene i ulke tembelemo tekising kinie
nane wale talo takopo yepoko sipemonga takopo limbu. nirimu.*
20
Nirimu mele Juda ye aili mene pilkulie ningindu: I ulke tembelemo ponie paono
talo omba pupe kelepa ponie talo pakara omba purumu kinie takoko liringi kanumu. Pe nuni
Wale talo takopo yepoko sipemonga takopo limbu. nikinuye? niringi.
21
Nakolo yuni
ulke tembelemo nirimu akumu yunge kangimundu nirimu.
22
Kanu kinie pe Yesusi kolopa
wale talo ono koleana pepa yepoko sipemonga lomboropa ola molorumu kinie yu lombili
andolimene yuni ou ulke tembelemondo nirimu mele kelko piliringi. Pilkulie Pulu Yemonga
bokuna Yesusindu nimbe molorumu ungumu kinie Yesusini nirimu ungumu kinie
Sike. ningu tondolo munduku piliringi.
23
Pulu Yemone Juda yambomanga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu
mele piliringi walemanga* Yesusi Jerusalleme molopalie yambomane yuni yu molopa
kongono terimu mele lipe ora sirimu ulu tondolo terimuma kanokolie Yu sike Pulu Yemone
Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu yemo omba
molemo.** ningu tondolo munduku piliringi.
24-25
Nakolo Yesusini yamboma pali teko
moloringi mele pilipe kelepalie uluma pali yambo tene yu lipe ora sipe naa nipili yu yuyu
pilipe molorumu. Enene ningu piliringi mele yuni konopuni pilipelie, We ningu pilimele.
Sike kini aku siku ningu pilimele nakolo opali kepe talu kepe konopu alowa tekolie na
Tamili. ningu piling. nimbe pilipelie, Ene kinie we walu sipu molambo. ni naa nirimu.
JONO JONO
<<
22
>>
JONO JONO
<<
33
>>
3
1
Juda yambomanga ye mare Parisi moloringi. Aku ye Parisimenga ye te, imbi
Nikodimasi, yu Juda yamboma nokorumu kanjollo ye te,*
2
yu Yesusi molorumuna
ipulueli* ombalie nirimumuni, yundu nimbendo: Rapai,** Nu Pulu Yemo pea molkololie
ungu mane sinindu orunu. nimbu pilimolo. Ye te Pulu Yemo kinie naa molkanje Pulu
Yemone ulu tondoloma telemo mele nuni teleno aku sipe yuni manda naa telka. Ulu
telenomane Pulu Yemo pea molembele mele lipe ora silimo.*** nimbu pilimolo. nirimu.
3
Yesusini pundu topa yundu nimbendo: Nane nundu paa sike nimbu sikirumu:
Yambo te kelko naa mengi liemo* kanu yambomone Pulu Yemone ye nomi kingimu
molopa yamboma nokolemo koleamo** manda naa kanopa yunge talapena manda naa
molomba. nirimu.
4
Nikodimasini yundu nimbendo: Yambo te anda lepa molemo kinie yu nambe teko
mengeye? Yu anumunge olona altopa manda suku pumbe, yuni yu manda membaye?
nirimu.
5
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane nu paa sike nimbu sikirumu: Yambo te
nomone kepe Minimuni kepe mei naa mengili liemo kanu yambomo Pulu Yemonga
ambolango* naa molopa Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana suku manda
naa pumbe, molo.
6
Mle kangimuni melem mle akumu kangimu, yu mana molomba
mlemo mindi; mle Pulu Yemonga Minimuni melem mle akumu minimu, aku mlemo
mindi Pulu Yemo molemona manda pupe molomba.
7
Akumunge nane nundu nimbundu: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
nokolemo koleana pamili. ning yamboma pali ou altoko meangi. nikirumundu konopu
aisili naa lieyo.
8
Poporomemo yuyu pilipe kolea lupe lupemanga tolemo kinie enene yunge
ungumu pilku, melema lope lope telemo kanolemele, nakolo yu naa kanoko yu wendo
olemona kepe pulimona kepe naa kanolemele. Pulu Yemonga Minimu aku sipela. Minimuni
melem yamboma mini konde pepili ene paa yambo lupe mle molemele yambomane
kanolemele, nakolo Pulu Yemonga Minimuni kanu yamboma mini kondema silimo kanu
Minimu naa kanolemele. nirimu.
9
Nikodimasini yundu nimbendo: I uluma nambe tepa wendo okomoye? nirimu.
10
Yesusini yundu nimbendo: Nu Isirele yambomanga ungu mane sili ye te nakolo i
nikiru mele naa pilkinu lepamo.
11
Nane nundu paa sike nimbu sikirumu: Olio pilimolomando
nilimolo; kanolemolomando nimbu silimolo. Nakolo i ungu nilimolo unguma enene pali
pilku limele yambo te molo.
12
Ya ma koleana uluma ene nimbu silio kinie enene Kolo
tokomonje. ningu pilimelemonga pe kini mulu koleana uluma nimbu sindu liemo Sike
nikimu ningu nambe teko manda tondolo munduku pilingye? Manda naa piling lemo.
13
Yambo telu kepe olando siku mulu koleana suku naa puringi. Ye telumu mindi, mulu
koleana maniendo sipe orumu yemo mindi ou mulu koleana molorumu. Yu Manie Omba
Mana Ye Au Lerimu Yemo.*
14
Ou Mosisini yambo naa peli kolea kune kongi ka wambiye kapane telimu lipe ola
uku topa monjirimumu mele* aku siku yambomane Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo liku ola uku toko panjing.**
15
Kanu kinie, ou yambo wambiyemane nongo
konjiringi kolonge teringi yambomane Mosisini lipe ola uku topa monjirimu wambiye
kapane telimu kanokolie konde puringi kanu mele pe kini aku siku Yambomane yu mele
mele Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo yu uluma tepa molemo mele sike. ningu
tondolo munduku piling* yamboma pali molko konjiku mindi pangi. nimbe Pulu Yemone
Yu unjuna ola uku toko panjengi. nimb nirimu. nimbe Yesusini nirimu.
16
Pulu Yemone mana yamboma konopu paa aili tepa monjipelie Ene mindili nongo
molko kenjing koleana naa puku, alieli molko konjiku mindi pangi. nimbe yunge Malo
telumu mindi molorumu nakolo kanumu mana yamboma sirimu. Pe kini yambomane yu
mele mele Yu sike Pulu Yemonga Malo, olio mindili nolemelka aulkena wendo lili
yemo . ningu tondolo munduku pilku molonge yamboma mindili nongo molko kenjing
koleana naa puku, alieli molko konjiku mindi pung.*
17
Pulu Yemone Malondo Nuni mana yamboma kote pilku ene ka ulkena liku
mundeni pui. ni naa nirimu. Nanga kangomo ene lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena
wendo lipe na kinie molko konjing aulkena lipe monjipili. nimbe yuni Malondo Ma
koleana manie pui. nimbe yu lipe mundurumu.*
18
Yambo Yu sike Pulu Yemonga
Malo, olionga nimbe tenjirimu yemo . nimbe tondolo mundupe pilipe molomba
yambomonga kote naa pemba. Nakolo yambo tene Yu aku sipe naa molemo. Nanga
nimbe ulu te naa tenjirimu.* nimbe pilimbe yambomo, yunge kotemo koronga wendo
okomo. Kanu yambomone Pulu Yemonga Malo telumu mindi molemo kanumundu Yu
sike Pulu Yemonga Malo. nimbe naa pilimuna kanu yambomo kote pilimo yemone lipe
kote tenjipe Yu kolopili. nimbe koronga ou tenjirimu.
19
Kotemonga ungu pulumu i sipe: Pa telimu mana wendo orumu* nakolo mana
yambomane ulu pulu kerime mindi tekolie pa telimu konopu naa monjiku sumbulu tolimu
mindi konopu monjilimele.
20
Yambo ulu pulu kerime telemelemane pa telimu kanoko keri
kanokolie, Pa telimuni nanga uluma mona lenjimbe. ningu pa telimunge wendo naa
olemele.
21
Nakolo yambo ulu sikema telemo yambomone Pulu Yemone na lipe
taponjilimona i ulu pulu sikema telio kene telio uluma yambomane kanangi. nimbe pa
telimunge yu wendo olemo. nirimu.
22
Pe Yesusi kinie yunge lombili andoli yema kinie* kolea Judia disiriki lerimu kolea
tenga pukulie niringimuni, akuna wale mare yu ene kinie molkolie, yuni yamboma no
linjirimu.**
23
Jono yu yamboma no linjipe molorumula. Kolea Sellimi nondopa kolea Inono
no aisili omba purumuna Jono yuni akuna yamboma no linjirimu, yambo aisili yu
molorumuna no ling oringi.
24
(Jono yu ye nomi kingi Erotene ka ou naa sipili* aku tepa
molorumu.)
25
Walse No Linjili Jononga lombili andoli yema kinie Juda ye te kinie anju yando
tondolo kerepali ningulie, Olio no nambe tepo lemolo kinie Pulu Yemone olio kake temba
kanombaye? ningu kerepali niringi.
26
Pe Jononga lombili andolime Jono yu molorumuna ongolie ningindu: Rapai,* ye te
no Jodane nekendo nu pea moloringili kinie nuni yu molemo mele ningu sirinu kanu yemone
no linjipe molemona yambo aisili pukumili. niringi.
27
Aku niringi pilipelie Jonone pundu topa nimbendo: Mulu koleana Pulu Yemone Ye
te ulu te tepili. ni naa nilkenje kanu yemone manda naa telka.
28
Nane ene ou nimbu sirindu
piliringi mele i sipe: Nane nimbundu: Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* na molo. Pulu Yemone Kirasi yu
omb. nimbe na ou kumbi lepa lipe mundurumu. nirindu piliringi kanumu.
29
Ye ambo
limbemo yemo yunge mindi. Ye ambo limbe yemonga pulu lemba yemone ambo limbe
yemone ungu nimb mele pilimbendo pulu lemba yemo komu tenjipe molomba. Yunge
ungumu pilipelie paa konopu simbe. Akumunge yemo kinie pulu lemba yemo konopu
simbe mele na aku sipu kamu konopu silio. Ambo limbe yemo olandopa. Yunge pulu lemo
yemo yu kinie we tapu topa molemo, aku yemo maniendopa.
30
Aku sipe mele ne no linjipe
molemo yemo yunge imbimu sike paa olandopa pumbe. Nanga imbimu sike manie pumbe.
nirimu.
31
Ye wi ola molopalie maniendo orumu yemo yambomanga pali yu olandopamo. Olio
mana yambo molemoloma mana melemanga mindi molopo, mana melemanga mindi imbime
nimbu sipu temane tolemolo. Olio maniendopa, mulu koleana molopalie manie orumu yemo
yu yambomanga pali olandopa.
32
Yuni mulu koleana kanopa pilirimu mele nimbe silimo
nakolo yambomane Kolo tokomo. ningu liku su siku naa pilimele.
33
Yambo tene yunge
ungumu pilipe lipe Sike nikimu. nimbe yambomone aku sipe Pulu Yemone sike nilimo.
nimbla.
34
I Pulu Yemone lipe mundurumu yemo Pulu Yemo yunge Minimu paa aili tepa
silimo konopuna pepa kapola telemona yuni Pulu Yemonga ungumu sumbi sipe nilimo.
35
Lapane Malo konopu monjipelie Melema pali Malo nokopili. nimbe sirimu.
36
Yambo te
Yu sike nikimu. Yu sike Pulu Yemonga Malo. nimbe tondolo mundupe pilimbe
yambomo alieli konde molopa mindi pumbe, nakolo yambo te Malo bulu sipe yunge
ungumu lipe su sipe naa pilimbe yambomo konde mololi ulu pulumu naa limbe. Aku
yambomo kini kepe pe kamu kamu kepe Pulu Yemone mindili lipe simbe ulu pulumu yu
kinie pelemo.
JONO JONO
<<
33
>>
JONO JONO
<<
44
>>
4
1
Parisi yemane* ungu te piliringi mele i sipe: Yesusi molemona yambo aisili No
linjipili. ningu pulimele Jono molemona yambo layetolo mele No linjipili. ningu pulimele.
niringi ungumu piliringi.**
2
(Nakolo Yesusi yu lombili puringi yamboma yuni no naa
linjirimu, yu lombili andoli yemane* yamboma no linjiringi.)
3
Yesusini yambo no
linjirimu temane akumu Parisi yemane piliringi mele pilipelie Ailimuni kanu walemonga
kolea Judia disiriki mundupe kelepa kolea Gallilli disirikindu kelepa pumbe purumu.
4
Yu Gallilli purumu aulke akumu kolea Sameria ai suku singine lepa purumu.
5
Aulkemo aku sipe lerimuna yu kolea Sameria taono tenga orumu, aku taonomonga imbimu
Saika. Aku koleamo Juda yambomanga anda kolepa Jekopone yunge malo Josepo sirimu
mamonga nondopa lerimu.
6
Jekopone No molopili. nimbe muru akurumu aku no
mongolomo kanu kolea Saika lerimu.* Yesusi aulke suluna orumumunge siye terimuna aku
no klona omba manie molopa mulu pilirimu. Kolea ai tangoli mele akuna omba molorumu.
7-8
(Yesusi yu lombili andoli ye pea oringime yu mulu pilipe molopili ene langi topo
toko lingndu Saika taonona puringi.) Pe yu mulu pilipe molorumu kinie Sameria ambo te
no kolombando orumu kinie Yesusini yundu nimbendo: No te nambo si. nirimu.
9
Sameria ambomone yundu nimbendo: Nu Juda yemo. Na Sameria ambomo. Pe
nambemuna nando No si. nikinuye? nirimu. (Aku nirimumunge ungu pulumu i sipe: Juda
yambomane Sameria yamboma konopu keri panjiku langi telumu moke teko naa nongo, ene
kinie teluna tapu toko naa andoringimunge aku nirimu kanumu.)
10
Yesusini pundu topalie ambomondo nimbendo: Pulu Yemone melemo we silimo
mele pilku, i ye No si. nikimu yemo kanoko imbi silinanje yundu No si. nilina kinie yuni
konde molopa mindi puli nomo* nu silke. nirimu.
11
Ambomone pundu topa nimbendo: Ailimu, nu no koloni mingi te naa menu, no
mongomo paa maniendopa lemo. Pe i no konde molopa mindi puli nikinu nomo nu tena
kolkolie siniye?
12
Olionga anda kolepa i no mongolo sirimu ye Jekopo, yu kinie yunge
ambolangoma kinie kongime kinie i nomo noringi, kanu yemo maniendopa nu olandopa.
ningu nikinuye? nirimu.
13
Yesusini pundu topa nimbendo: I no mongolona no nonge yamboma altopa no
waka lemba,
14
nakolo nane no simbu nonge yamboma pe ene no paa waka naa lemba.
Nane paa sike nikiru: Nane no simbu akumu nonge yambomanga konopuna no pikipe mindi
molopa, konde molko mindi pung ulu pulumu simbe. nirimu.
15
Yesusini ungu iku torumu mele naa pilipelie nirimumuni, ambomone yundu
nimbendo: Ailimu, na no altopa waka naa lepili, ya altopo taki taki ombo no naa kolambo
kene nuni no nikinumu nambo si. nirimu.
16
Yuni yundu nimbendo: Nunge yemo pea kelko wangili, puku walsipui. nirimu.
17
Ambomone pundu topa nimbendo: Nanga ye te naa molemo. nirimu.
Yesusini yundu nimbendo: Nunge ye te naa molemo. nikinumu sike nikinu.
18
Ou
nu ye te pakara purunu. Pe kini nu ye te pea pelembelemo nunge emena molo. Nuni kini
ungu nikinumu sike nikinu. nirimu.
19
Ambomone yundu nimbendo: Ailimu, na pilkiru nu Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilku yamboma ningu silino ye te lepamo.*
20
Olionga anda kolepalimene i ma
pangine Pulu Yemo popo toko kapi niringi nakolo ene Juda yambomane ningindu: Pulu
Yemo popo toko kapi ning koleamo paa Jerusalleme mindi. nilimele. nirimu.
21
Yesusini tondolo mundupe nimbendo: Ambomo, nane ya nikirumu nu pilku lini.
Wale te wendo omb kanu walemonga i ma pangine kepe Jerusalleme kepe yambomane
Lapa popo toko kapi naa ning. nirimu. Aku ungumunge pulumu: Koleamanga pali Pulu
Yemo popo toko kapi ning. nirimu kanumu.
22
Ene Sameria yambomane popo toko
kapi nilimele yemo pilku sunduku we nilimele. Olio Juda yambomane popo topo kapi
nilimolo yemo molemo mele pilipu konjilimolo. Nambemuna, mana yamboma Pulu Yemone
lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing aulkena
lipe monjilimo ulu pulumu Juda yamboma kinie wendo omb, enene koleamanga pali
yamboma liku ora singmunge aku sipe.
23
Nakolo Pulu Yemo sike popo toko kapi ning
yambomane Taranga ungumu Sike ungumu. ningu pilku yunge Minimuni tondolo
silimomonga Pulu Yemo popo toko kapi ning wale wendo ombmo koronga wendo omu.
Pulu Yemo aku siku popo toko kapi ning yamboma Tarane korolemomonga kanu walemo
wendo omu.
24
Pulu Yemo yu minimu, akumunge yu popo toko kapi ning yambomane
yunge Minimuni tondolo silimomonga Yunge ungumu sike ungumu. ningu sumbi siku aku
tenge. nirimu.
25
Ambomone nimbendo: Ye nomi Mesayamo* omb. Yu ombalie ungumanga
puluma pali olio mimi sipe nimbe simbe mele na pilipu molio. nirimu. (Ipuru unguna
Mesaya niringi akumu, Giriki unguna Kirasi.* niringi aku ungutolonga pulumu telumu.
Ungutolonga pulumu i sipe: Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.
nimbe mako torumu ye nomi kanumu.)
26
Kanu kinie Yesusini tondolo mundupe nimbendo: Nu Ye nomi Mesayamo omb.
nikinu akumu na. Na nu kinie ungu nimbu molkombolo yemo kinie, nuni Ye nomi Mesaya
nikinu kanu yemo kinie, ye telumu. nirimu.
27
Yu aku nimbe molopili yu lombili andoli yema kelko yando ongolie niringimuni, yu
ambo te kinie ungu ningu moloringili kanokolie konopu aisili liku munduringi. Nakolo
enenga ye tene Nu nambolka melte lini tekenoye?, molo Yu kinie nambemuna ungu
ningu molembeleye? ningu tene kepe naa walsiringi.
28
Kanu kinie ambo kanumu yunge no mingimu mundupe kelepa yu kelepa kanu
taonona yando pupe yambomando nimbendo:
29
Na ulu terinduma pali ye tene na nimbe
simu yemo ene ongo kaname! Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nirimu ye nomi Kirasimu yunje. nirimu.
30
Aku nirimuna pilkulie yamboma
taono munduku kelko Yesusi molorumuna onge oringi.
31
Aku teko molangi yu lombili andolimene yu paa karaye tekolie ningindu: Rapai,*
langi te nou. niringi.
32
Nakolo yuni enendo nimbendo: Na langi nombmo lemo, nakolo akumu ene naa
pilku naa kanolemele. nirimu.
33
Aku nirimu pilkulie yu lombili andolimene anju yando kerepali ningulie ningindu:
Yambo tene langi ou memba omba simunje? niringi.
34
Yesusini nimbendo: Nanga langi i sipe: Na kongono teani pui. nimbe lipe
mundurumu yemone* konopu silimo uluma tepo, yunge kongonomo tepo pora simbu.
Akumu nanga langimu.
35
Enene Oli kise omba pumbe kinie rasi witi nou lemba, inie topo
lipu nosimul. nilimele kanumu. Nakolo nane enendo nimbundu: Poniema kaname! Langi
pali koronga nou lemu.
36
Langi inie tonjilimo yemo langi inie tonjilimomonga mele kaloli
koronga lipe, Lepa mindi pupili. nimbe langime inie tonjipe molemo. Aku tenjilimomonga
ponie tepa langi panjirimu yemo kinie langi inie tonjilimo yemo kinie peatolo konopu singil.
37
Akumunge ungu te pelemomo sike. Ye tene langi umbu tonjilimo. Tene langi inie
tolemo. nilimele ungumu sike.
38
Langi enene umbu naa toringime nane Ene inie topai.
nimbu lipu mundurundu. Yambo lupemane ponie mindili siku teringi, nakolo yambo
lupemane teringi langime ene inie tolemele. nirimu.
39
Ambomone Na ulu terinduma pali yuni na nimbe simu. nirimuna pilkulie kanu
taonona moloringi Sameria yambo* aisili Yu sike Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe
ye te lipu mundumbu. nimbe ou mako torumu ye nomi Kirasimu. ningu tondolo
munduku piliringi.**
40
Akumunge Sameria yamboma yu molorumuna ongo, Nu paa ya
pea molamili. niringi, kanu kinie wale talo yu ene kinie molorumu.
41
Kanu kinie yambo
aisili pea yu yuyu ungu nirimumu pilkulie Yu sike ye nomi Kirasimu omba molemo. Yuni
sike nikimu. ningu tondolo munduku piliringila.
42
Enene ambomondo ningindu: Nuni ou ungu ninumu pilipu Yu sike. nimbu
tondolo mundupu pilmulu nakolo kini olio oliolio yunge ungumu pilipulie Sike i yemo
olio mana yamboma Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Limo Yemo*
molemo. nimbu tondolo mundupu pilimolo. niringi.
43
Sameria yamboma kinie wale talo molopalie Yesusi ene mundupe kelepa kolea
Gallilli disiriki pumbe purumu.
44
(Gallilli Yesusi yunge pulu koleamo. Ou walse Yesusi yuni
nimbendo: Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo ye tene
yunge pulu koleamonga yamboma ungu nimbe silimo kinie pilkulie nilimelemone, enene Yu
olionga we yere. Yu imbi mololi ye te molo. ningu yu nilimo unguma naa pilku liku su
silimele. nirimu kanumu.)* We koleamanga yambomane kanu yemonga ungumu limele
nakolo yunge pulu lemo yambomane naa pilku limele. nimbe nirimu.
45
Yu Gallilli suku
purumu kinie Gallilli yamboma yu orumu kanokolie Papu okono. ningu konopu siringi.
Ou Pulu Yemone Juda yambomanga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele*
piliringi walema wendo orumu kinie ene Jerusalleme puku molangi yuni akuna ulu mare
terimu kanoringimunge enene aku siku teringi.
46
Yesusi kolea Gallilli disiriki pupelie altopa Kena taonona sukundu orumu. Kanu
taonomonga ou yuni umbu no koloringime no waene au lenjirimu.* Kapeniame taono ye
nomi kingimunge kongono tenjili ye aili te kanu kolea Kena molorumu, kanumunge malo
kuru aili te torumu.
47
Yesusi kolea Judia disiriki mundupe kelepa kolea Gallilli disiriki
sukundu orumu. pilipelie nirimumuni, kanu yemo Yesusi molorumuna pupelie nirimumuni,
yundu mawa tepalie nimbendo: Nanga kangomo nondopa kolomba tekemo kene
maniendo ongo yu teko konde li. nirimu.
48
Aku nirimu kinie pilipelie Yesusini yundu nimbendo: Na sike Pulu Yemo kinie
molopalie mana maniendo orumu . we ningu naa piling lemo. Pulu Yemone ulu
tondoloma telemo mele Yuni aku sipe mele temba kinie kanopolie Yu sike Pulu Yemo
kinie molopalie mana maniendo orumu . nimbu tondolo mundupu pilimolo. ningu nando
alieli Ulu tondoloma ongo tei. ningu mawa telemele..* nirimu.
49
Kingimunge kongono tenjili ye ailimuni yundu nimbendo: Ailimu, nanga kangomo
mini ou naa pupili nu welea maniendo oi. nirimu.
50
Yesusini yundu nimbendo: Marena konde pumu kene pui. nirimu.
Yemone Yesusini nirimu mele pilipelie Sike nikimu. nimbe tondolo mundupe pilipe
yu purumu.
51
Maniendo pumbe purumu kinie yunge kendemandema aulkena ongo yu maniendo
orumu kanoko likulie enene yundu ningindu: Marena konde pumu. niringi.
52
Kanu kinie yuni enendo nimbendo: Ena nambolkana kuru topa kelemuye? nimbe
walsipe pilirimu.
Enene yundu ningindu: Bonongo ai tangoli wane killoko mele kangi nomba kelemu.
niringi.
53
Lapane pilipelie Yesusini Marena konde pumu. nirimu kanu enamonga Kangi
nomba kelemu lepamo. nimbe pilipelie, yu kinie yunge ulke peringi yamboma kinie enene
Yesusi yu sike Pulu Yemo kinie molopalie mana manie orumu lepamo . ningu tondolo
munduku piliringi.
54
Kolea Judia disiriki mundupe kelepa* kolea Gallilli disiriki omba molopalie Yesusini
kangomo tepa konde lirimu kanu ulumu aku koleana yu molorumu mele lipe ora sirimu ulu
tondolo talo sipe mele terimu. Te ou walse aku koleana umbu no koloringime no waene au
lenjirimu kanumu.**
JONO JONO
<<
44
>>
JONO JONO
<<
55
>>
5
1
Pe walse, Juda yambomane ponie tenga tenga ningu Jerusalleme puku Pulu Yemo
kinie ulu te teringi wale te* wendo orumu kinie Yesusi Jerusalleme olando purumu.
2
Jerusalleme sukundu, kongi sipisipimenga pala kerepuluna nondopa, no mongo te
molorumu, kanu no mongomondo Ipuru unguna Beteseda niringi, akuna ulke takaye te
pakara angilipe makaye terimu.
3
Akuna kuru torumu yambo aisili aniembo leringi.
Mongo keri lerimu yamboma kinie,
kimbu pange tepa karaye tepa perimu yamboma kinie,
kimbu kolopa kukurumu yamboma kinie
enene (Nomo lope lope temba. ningu nokoko moloringi.
4
Walse walse nimbe Ailimunge
angello te manie omba nomo lope lope tenjirimu kinie yambo te kumbi lepa nona suku
purumu yambomo konde purumu.)*
5
Ye te akuna molorumu ponie wane paono tene eti* kuru torumu yu aniembo lerimu.
6
Yesusi omba, yemo aniembo lerimu kanopa, yu koro ou lipe aniembo lerimu pilipelie,
yemo walsipelie nimbendo: Nu kuru wayongo nipili. konopu lekenoye? nirimu.
7
Aniembo lerimu yemone pundu topa nimbendo: Ailimu, no lope lope telemo kinie
yambo te na lipe taponjipe nona memba pumbe te naa molemo. Na nanu pumbu telio kinie
yambo mare ou kumbi lelko nona pulimele. nirimu.
8
Aku nirimu kinie Yesusini yundu nimbendo: Nu ola angilku nunge uru peleno
kunungumu liku mengo ongo pui. nirimu.
9
Aku nirimu kinie walsikale yemonga kurumu
pora nirimu kinie yu ola angilipe yunge kunungumu lipe memba purumu.
I ulu wendo orumu wale akumu Juda yambomanga koro moloringi wale Sambate
te,*
10
akumunge Juda ye aili * marene kuru pora nirimu yemondo ningindu: Kini
koro mololi wale Sambatemonga nambemuna nunge kunungumu mengo ongo
pukunuye? Sambate wale kinie melema naa mengo andai. nimbe ungu mane pelemo
kanumu. niringi.
11
Nakolo yemone pundu topa nimbendo: Na tepa konde limu yemone nimbendo:
Nunge kunungumu liku ambolko pui. nimu. nirimu.
12
Aku nirimumunge enene yu altoko walsikulie ningindu: Ye naene Nunge
kunungumu liku ambolko pui. nimuye? niringi.
13
Nakolo ye kuru pora nirimu yemo ou aniembo lerimu koleana yambo aisili
moloringine Yesusi kiyongo nimbe purumumunge yuni manda yunge imbimu walsipe naa
pilirimu.
14
Pe Yesusi kanu yemo Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena kanopalie
yundu nimbendo: Piliei. Kini nunge kuru pora nimu nu altoko konde moleno kene nu ulu
pulu kerime manda teko, altoko naa tei! Altoko tenu liemo nu ulu umbuni aili te wendo
ombnje. nirimu.
15
Ye kanumuni anju pupe Juda ye ailimendo nimbendo: Na tepa konde
limu kanumu Yesusi. nirimu.
16
Yesusini ene koro moloringi wale Sambatemonga* aku sipe uluma terimuna Juda ye
ailimene Yesusi yu pulu monjiku teko kenjiku umbuni siringi.
17
Yesusini enendo nimbendo:
Tarane ou yamboma walemanga pali lipe taponjirimu mele kini kepe aku sipe tepa
molemo. Na aku sipe Sambate walemanga kongono teliola. nirimu.
18
Yuni aku nirimuna
pilku Juda ye ailimene Yesusi yu paa kamu topo konjimulu. konopu lelko aulke te koroko
moloringi. Ou Sambate walemonga ungu manemo pulue torumumunge pilku yu mumindili
kolkolie; pe Pulu Yemo yunge lapa. nirimumunge yu Pulu Yemo kinie kapola kapola
molembolo. nimbe nirimumunge yu kamu mumindili kolko yu tonge teringi.
19
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Nane ene paa sike nimbu sikirumu: Malone
yuyu uluma manda naa telemo temba. Yunge Lapane telemo mele kanopalie manda lepa
telemo. Lapane telemo uluma mindi Malone telemo.*
20
Nambemuna, Lapane Malo konopu
monjipelie yuni telemo mele pali Malo lipe ora silimo. Ye tepa konde limu akumu
maniendopa. Paa sike pe ene paa kanoko konopu aisili liku mundung ulu tondolo
olandopama Lapane Malo lipe ora simbe.
21
Akumu nambe tepa wendo ombye? Lapane
yambo kololime topa makinjipelie Konde molangi. nilimo mele aku sipe Malone yambo
kololime Konde pangi. konopu lemo yamboma tepa konde limo.*
22-23
Ungu te pea i sipe:
Yambomane Lapanga imbimu ambolko ola linjilimele mele Malonga imbimu aku siku
ambolko ola linjengi. nimbe Lapane kote pilipe yamboma naa apurupe kote pilili kongono
akumu Malo sirimu. Akumunge yambomane Malonga imbimu ambolko ola naa linjilimele
yambomane aku siku Malo yando lipe mundurumu Lapanga imbimu kepe ambolko ola naa
linjilimelela.
24
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Nanga ungumu pilku, na lipe mundurumuna
orundu yemo Yu sike Pulu Yemo. ningu tondolo munduku pilimele* yamboma konde
molopa mindi puli ulu pulumu ene kinie pelemo. Pe kote walemo wendo omb kinie ene
kotena naa angilingla. Kanu yamboma kololi ulu pulumu pelemo aulkemo munduku kelko
konde molopa mindi puli aulkena pulimele.
25
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Wale
wendo ombmo kini koronga wendo omu. Kanu walemonga Pulu Yemo Malonga ungumu
kololi yamboma piling. Kanu kinie yunge ungumu Sike ningu pilku liku molonge
yamboma konde molonge.
26
Melema konde mololi ulu pulumu Lapa kinie pelemo mele aku
sipe Lapane Melema konde mololi ulu pulumu Malo kinie pepili. nirimula.
27
Malo yu
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo molemomonga Lapane Malo yambomanga kote
pilipili. nimbe nambamo sirimu.
28
Nakolo akumunge mindi ene konopu aisili liku naa mundengi. Nambemuna, wale te
wendo omb, kanu walemonga yambo ono koleana pelemelemane Malonga ungumu
pilkulie ningmuni,
29
ono koleamo munduku kelko wendo onge. Kanu kinie lomboroko ola
molonge yambomanga ou mana konde molkolie teko konjiku moloringi yamboma konde
molonge; ou mana teko kenjiku moloringi yamboma pe kotena angilkulie pe mindili nonge.
30
Na nanu ulu te manda naa tembo. Tarane nilimo mele pilipulie yambomanga
kotema apurupu pilio. Na nanu konopu siembo. nimbu uluma naa tepo, Na lipe
mundurumu yemo konopu sipili. nimbu uluma teliomonga kote sumbi sipu pilipu apurupu
konjilio. nirimu.
31
Sike na molio mele na nanu nimbu sindu liemo Kolo tokomonje. ningu pilngi
liemo papu.
32
Ye tene lupe* na molio mele nimbe silimo, akumu na pilkiru nando nilimo
mele paa sike nilimo, Kolo tokomonje. manda naa ning.
33
Enene ye mare No Linjili Jono molorumuna Pai. ningu liku munduringi kinie
yuni na molio mele sike nimbe sirimu.*
34
Mana yambo tene na molio mele yamboma
nimbe sipe Sike nikimu. Sike aku sipe molemo. nimu liemo na konopu aisili lipu naa
mundupu, Uluri molo. konopu lelio, nakolo Pulu Yemone ene lipe taponjipe mindili
nolemelka aulkena wendo lipili.* nimbu Jonone nando nirimu mele ene nimbu sikiru.
35
Jonone kongono terimumunge yu kiye mele nomba yamboma pa tenjirimu. Kanu kinie
layekolo ene konopu siku kanu pa tenjirimuna moloringi.
36
Nakolo Jonone na lipe taponjipe na molio mele ene nimbe sirimu mele maniendopa.
Ulu te na molio mele lipe taponjipe lipe ora silimo mele olandopa. Tarane Ulu tondolo
teko pora sieni. nimbe na sirimu ulu tondolo telio kanumane na lipe taponjipe, Tarane na
Pui. nimbe lipe mundurumu mele ene lipe ora silimo.
37
Tarane na Pui. nimbe lipe
mundurumuna orundumuni kepe nanga nimbe para sinjlimu molopa na molio mele nimbe
sirimu. Enene yunge kerena ungu nirimuma walsikale kepe komumuni naa pilku,* yunge
kumbikeremo mongone naa kanoringi.
38
Ungu te pea kepe. Tarane lipe mundurumu
yemonga ungumu Kolo tokomo. ningu pilimelemonga yu lipe mundurumu Lapanga
ungumu enenga konopumanga naa pelemo.
39
Pulu Yemonga bokuna ungu molemomane
olio alieli konde molopo mindi pumul ulu pulumu simbe. ningu mimi siku kanolemele.
Aku mimi siku kanolemele bokumuni na molio mele nimbe silimo
40
nakolo Konde molopo
mindi pumul ulu pulumu liemili. naa ningu, na moliona naa omolo. ningu karaye
telemele.
41
Yambomane na kapi ningu nanga imbi ambolko ola linjing kinie na ailimu
molambo. nimbu aku naa telio.
42
Ene molemele mele nane pilio. Pulu Yemo konopu
monjili ulu pulumu ene kinie naa pelemo pilio.
43
Nanga Tarane na namba sipe yunge
kongonomo tenjipui. nimbe na lipe mundurumuna orundu* nakolo nanga ungumu ene naa
pilku limele. Nakolo yambo tene yuyu namba lipe omba kongono telkanje aku
yambomonga ungumu pilku limelka.
44
Ene eneno anju yando imbi molopili. ningu, Pulu
Ye telumu mindi molemo akumuni enenga imbi ambolopa ola linjipili. naa nilimele liemo
na molio mele nimbu silio ungumu Sike nikimu. ningu nambe teko pilingye?
45
Nakolo na kinie teko kenjilimelemonga Pulu Yemonga kote walemo wendo
omb kinie Tarane kote pilipe molopili nane nanu kote tenjimbe. ningu naa piliengi!
Mosisini* ene lipe taponjimbe. konopu lemele yemone enenga kote tenjimbe.
46
Mosisini
na ombo molombo mele boku torumuna enene Mosisini nirimu unguma sike nirimu. ningu
pilimelkanje nanga ungumu kepe Sike nikimu. ningu pilimelka.
47
Nakolo yuni nanga
temane bokuna torumumu Sike nikimu. ningu naa pilimelemonga nanga ungu nikirumu
Sike nikimu. ningu nambe teko pilingye? nimbe Yesusini nirimu.
JONO JONO
<<
55
>>
JONO JONO
<<
66
>>
6
1
Pe walse Yesusi Nomu Gallilli nona andoli sipine molopa nekendo purumu. (Aku
nomumunge imbi te Nomu Tapiriasi niringi.)
2
Aku nomuna nekendo purumu kinie kuru
torumu yamboma tepa konde lirimu kanokolie Pulu Yemone mindi ulu tondoloma telemo
mele yuni aku sipe tekemo. ningu kanokolie* yambo paa aisili yu purumuna akiliku lombili
puringi.
3
Yesusi ma pangine ola pupe lombili andolime* pea puku manie moloringi.
4
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* pilingindu Pulu
Yemo kinie ulu te teringi walema nondopa wendo omb terimu.
5
Yesusi ma pangine ola molopa maniendo sipe kanopalie yambo paa aisili yu orumu
aulkena lombili oringi kanorumu. Kanopalie yuni yu lombili andoli ye Pillipundu nimbendo:
I yamboma nonge langime tena topo topo linjemili konopu lekenoye? nirimu.
6
Yuni aku
sipe Pillipundu we walsipe pilirimu. Yesusi yuni temba mele yuyu pilipe molorumu nakolo
Pillipu yuni nambolka nimbenje? Nane ulu tondolo te tepolie manda langi simbu. konopu
lemba, molo we mini wale mundumbenje piliembo. nimbelie yuni aku sipe Pillipundu
walsipe pilirimu.
7
Pillipuni yundu nimbendo: Kakopoi ye tene oli engaki kongono tepalie mele
kalolimu limo kou monemane langi topo topo limelkanje yambo mare mindi laye kolte liku
nolemelka. Mare molo tolka naa nolemelka. nirimu.
8
Lombili andoli te, Saimono Pitanga angenu Enderu, yuni nimbendo:
9
Ya kango te
rasi balli pillawa kaloli kanga te pakara kinie oma kaloli talo kinie nosipe molemo. Nakolo
akumu layetolo, yambo paa aisili. Kapola naa temba lemo. nirimu.
10
Yesusini Yamboma Manie molangi. niengi. nirimu. Aku koleana era aisili
orumuna manie moloringi. Ye pape tausini mele akuna manie moloringi.
11
Kanu kinie
Yesusini balli pillawa kalolime lipe ambolopalie Pulu Yemondo Ange. nimbe yambo
moloringime moke tepa ene manda nonge mele sirimu. Omatolo aku sipela moke terimu.
Nongo olo tenjiringi.
12
Kanu langi noringi olo terimu kinie yuni yu lombili andolimendo nimbendo: Langi
kakena lemoma we manie pupe lemba kapola naa temba kene liku maku tai. nirimu.
13
Kanu
kinie nongo pora siringi kinie kakena lerimuma lombili andolimene liku maku toko wale
basikete engaki rurepo lakilku toko peke siringi.
14
Yesusini Pulu Yemone mindi ulu tondolo manda telka mele akumu terimu kinie
kanokolie yambomane pulu monjiku ningindu: Pulu Yemone ungu umbu tonjilime pilipe
yando nimbe simbe ye te ma koleana omba olio nokomba. ningu panjiringimu* paa sike i
yemo yu lepamo. niringi.
15
Aku ningu pilkulie enene Yu olionga ye nomi kingimu
molopili. ningu yu tondolo munduku ambolko liku enenga kingimu molopili. ning teringi.
Aku tenge teringi pilipelie yu yuyu molombando ma pangine ola altopa pupe molorumu.
16
Ena pupe kolea kala torumu kinie yu lombili andolime ma pangine maniendo puku
nomu klona maniendo puku
17
akuna nona andoli sipi tenga ola puku nomuna yakondo
ongo Kapeniame taono ongo pung puringi. Aku kinie sumbulu torumu nakolo Yesusi naa
orumuna lombili andolime eneno puringi.
18
Sipine ola molko pung puringi kinie
poporome tondolo torumu kinie nomo ola pupe manie omba terimu, sipimu topa ola
munde manie munde tepa topele mapele torumu.
19
Sipimu kunduringi nomu ai suku sngi melena purumu kinie Yesusi nomuna ola
kimbu kongono tepa sipimu purumuna orumu kanokolie Kuru te okomo. konopu lelkolie
paa mini wale aili teko munduringi.
20
Nakolo yuni enendo nimbendo: Na mindi okoro,
pipili naa kolai. nirimu.
21
Aku nirimuna pilkulie Ailimu okomo lepamo. Sipine pea
molamili. ningu enene konopu siku yu sipimunge sukundu liringi. Sukundu orumu kinie ene
pung puringi nomu klona sipimu walsikale purumu.
22
Ipulueli ou yamboma nomu klo nekendo ipulueli moloringime konopu kimbu sikulie
niringimuni, Bonongo ipulueli nomuna andoli sipi telu mindi ya lemu, Yesusi akuna suku
naa pumu, yu lombili andolime eneno akuna suku puku nomu klo nekendo pngi. ningu
piliringi.
23
Kanu kinie bonongo Ailimuni langi wallo kolte lipe ambolopa Pulu Yemondo
Ange. nimbe yamboma sirimu noringi koleana nondopa kolea aili Tapiriasi yambomanga
sipi mare nomu klona oringi.
24
Yesusini langi sirimu noringi koleana yambomane Yesusi
yu korokolie niringimuni, yu kinie yu lombili andolime kinie akuna naa moloringi kanokolie
sipi ene moloringine nomu klona nondoko ongo leringimenga suku puku Kapeniame
taonondo Yesusi koronge puringi.
25
Nomu nekendo ongo Yesusi kanoko lenjikulie enene yu walsiku pilkulie ningindu:
Rapai,* nu tewale yando onuye? niringi.
26
Nakolo yu orumu mele nimbe para naa sipelie pundu topa enendo nimbendo: Nane
enendo paa sike nimbu sikirumu: Nane Pulu Yemone na lipe taponjilimo mele lipe ora
silimo ulu tondoloma* teliomonga enene na naa korokomele. Nane ene langi sindu nongo
olo tenjngi kanumunge mindi na korokomele lemo.
27
Ene langi nondopa purulimoma Lipu
nomolo. ningu kongono naa teayo.* Kanu langime nongolie nilimelemone, kolonge walema
wendo olemo kinie kolemelela. Langi, Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone** silimo
langi, kanumu naa purulimo, kanumu nolemele kinie konde molko konjiku mindi pulimele
kanu langimu Lipu namili. ningu mindi kongono teayo. Ye akumuni sike kanu langimu
yamboma simbe. ningu piliengi! nimbe Pulu Yemone ulu tondoloma telemo mele Aku
yemone ulu tondoloma aku sipe tepili. nimbe Pulu Yemo yuni yu sirimu. nirimu.
28
Sike langimundu nikimu. ningu pilku yuni nirimu ungumu pilku sundukulie
niringimuni,* enene yundu walsiku pilkulie ningindu: Konde molopo mindi pumul langi
lipu namili kene olio nambe tepolie Pulu Yemone kanopa peanga kanomba kongonoma
temoloye? niringi.
29
Yuni pundu topa nimbendo: Pulu Yemonga kongonomo i sipe: Pulu Yemone ma
koleana lipe mundurumu yemo yu sike Pulu Yemonga malo, yu sike olio molopo konjipu
mindi pumul ulu pulumu simbe yemo . ningu tondolo munduku pilku molai. nirimu.
30
Aku nirimu pilkulie enene yundu walsikulie ningindu: Nuni Na sike Pulu Yemone
lipe mundurumu. Nane nikiru unguma sike unguma. nilio akumu Sike. ningu tondolo
munduku piliengi. ningu Pulu Yemone mindi ulu tondolo manda telemo uluma mele nuni
aku siku nambolka ulu tondolo te liku ora siniye? Nambe teni kinie kanopolie Nuni sike
nikinu. nimbu pilimulnje? niringi.
31
Olionga anda kolepali ou moloringime kolea ku
leline langi mena noringi.* Langi mena orumu mele Pulu Yemonga bokuna temanemo
molemo:
Yuni Ene mulu koleana yando
langi nangi. nimbelie sirimu.**
ungu akumu molemo. Nuni olionga aku siku tenjini molo nambe tenjiniye? niringi.
32
Yesusini enendo nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Moloringi
yamboma mulu koleana yando langi sirimu yemo Mosisi molo. Tarane sirimu. Molko
konjiku mindi puli ulu pulu pelemo langi nikiru kanu sike langimu mulu koleana yando silimo
yemo Tara mindila.
33
Mulu koleana manie omba mana yamboma molko konjiku mindi
pung ulu pulumu silimomo yu Pulu Yemone silimo langimu. nirimu.
34
Yesusini nirimu mele pilku sundukulie, Ailimu,* aku langimu kini kepe pe pe kepe
si. niringi.
35
Kanu kinie Yesusini enendo nimbendo: Molko konjiku mindi pung langimu na.*
Umbu langi nongolie engele naa kolko kangi tondolo pupili molemele mele aku sipe na
molombona onge yamboma enenga minimu engele naa kolomba, konopu tondolo pupili
molonge. Umbu no nongolie no waka naa kolko kapola molemele aku mele na nilio unguma
kepe molio mele kepe manda tembo mele kepe Sike. ningu tondolo munduku piling
yamboma altoko alieli minimu no waka naa lepili molonge.**
36
Aku tenge yamboma aku
siku molonge nakolo Enene na Pulu Yemonga ulu tondoloma telio mele kanokolie
kanoko sunduku We telemo. Yu Pulu Yemone naa lipe mundurumu. ningu pilimele. ou
nimbu sirindu kanu mele kini kepe aku siku we teko molemele.
37
Tarane Nanga yamboma
molangi. nimbe mako tonjilimo yamboma pali na molombona ongo na tondolo munduku
piling. Kanu kinie na lombili andongendo na molombona onge yamboma telurindu kepe
Lombili naa ongo anju pui. paa naa nimbumu.
38
Na nanu konopuna pilkiru mele teambo. nimbu na mulu koleana mundupu kelepo
mana maniendo naa orundu, molo. Na lipe mundurumumuni konopuni pilimo mele tembo
orundu.
39
Na lipe mundurumu yemone konopuni pilirimu mele i sipe: Nane Malo
simbu yamboma pali Malone nokopa konjipe, telu kepe mundupe kelepalie, mindili
nonge koleana paa naa pumbe,* ma kolea pora nimb walemonga ene pali topa makinjipe
olando lipili. konopu lemo.
40
Na lipe mundurumu Tarane konopuni pilirimu mele i sipe:
Nanga malo* olio lipe taponjipe, mindili nolemolka aulkemo wendo limbe. ningu tondolo
munduku piling yamboma molko konjiku mindi pangi. nimbe konopuni pilimo. Kanu kinie
aku tenge yamboma ma kolea pora nimb walemonga kinie nane topo makinjipu olando
limbu. nirimu.
41
Yesusini Na mulu koleana maniendo orundu langimu. nirimu pilku keri pilkulie
Juda ye ailimene* yu mumindili kolko eneno pulu monjiku konokono ningulie
42
ningindu:
Aku ungu nikimu yemo Joseponga malo Yesusi mindi. Yunge anumu lapatolo kanolemolo
kanumu. Pe yu Mulu koleana molopo mana maniendo orundu. nikimumu nambe tepa
nikimuye? niringi.*
43
Yesusini nimbendo: Ene anju yando konokono manda nieme!
44
Yambo teluri kepe
na we manda naa lombili onge. Na lipe mundurumu Tarane konopuna kundulimo yamboma
mindi na lombili olemele. Na moliona ongo na tondolo munduku pilimele yamboma kolea
pora nimb walemonga nane topo makinjipu olando limbu.
45
Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemanga bokuna molemo ungu te i sipe:
Pulu Yemone yamboma pali ungu mane simbe.*
ningu toringi bokuna aku sipe molemo. Tarane nilimo mele pilkulie kanu ungumanga puluma
pilku limele yamboma pali na moliona olemele.
46
Taranga ungumu pilimele nikiru akumu
paa sike yunge ungumu pilimelemondo nikiru nakolo yu mongone naa kanolemele. Ma
koleana yambo telurini kepe Tara naa kanoringi naa kanolemele. Yambo telumuni mindi yu
kanorumu. Tara kinie molopalie manie orumumuni mindi yu kanorumu.
47
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Nilio unguma Sike nilimo. ningu tondolo
munduku pilimele yamboma molko konjiku mindi pung ulu pulumu ene kinie pelemo.*
48
Mini pali molko konjiku mindi pung gamo na.*
49
Enenga koro ou moloringi yambomane
kolea ku leline langi mena* noringi nakolo molko mindi naa puringi. Enenga kolonge
walema wendo orumu kinie koloringila.
50
Nakolo i kini nikiru langimu mulu koleana maniendo okomo langimu. Akumu
nonge yamboma mini pali naa kolonge.
51
Pora naa nimbe we lepa mindi puli langimu, akuna
suku molko konjiku mindi puli ulu pulumu pelemo langimu, akumu mulu koleana maniendo
orumu langimu na.* Aku langimu nanga kangimu. Ma koleana yamboma, mini pali molko
konjiku mindi pangi. nimbu nane nanga kangimu enenga langi simbu. nirimu.
52
Yesusini aku nirimu pilku sundukulie yambomane kerepali ningulie, I yemo olio
yunge kangimu Nangi. nimbe nambe tepa manda simbendo nikimuye? niringi.
53
Yesusini enendo nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Enene Manie
Omba Mana Ye Au Lerimu Yemonga kangimu naa nongo yunge mememo naa nongi liemo
molko konjiku mindi puli ulu pulumu ene kinie manda naa pemba.
54
Nanga kangimu kinie
mememotolo nonge yamboma alieli molko konjiku mindi pung ulu pulumu ene kinie
pelemo. Kanu yamboma ma kolea pora nimb walemonga nane topo makinjipu olando
limbu.
55
Nanga kangimu sike langimu; nanga mememo sike nomo. Umbu ga kinie no kinie
nongolie, kolonge wale wendo olemo kinie kolemele. Nakolo nanga kangimu kinie
mememotolo nolemele yamboma molko konjiku mindi pung.
56
Nanga kangimu kinie
mememotolo nolemele yamboma ene na kinie tapu toko molemele, na ene kinie tapu topo
molio.*
57
Molopa mindi pulimo Tarane na lipe mundurumu, yuni na Molko mindi pani.
nirimuna molopo mindi pulio, aku siku melela na nonge yamboma Molko mindi pangi.
nimb, kanu kinie ene mini pali molko mindi pung.
58
Aku langimu mulu koleana maniendo
orumu langimu. Olionga ou anda kolepali moloringimene langi mena nongolie kolonge
walema wendo orumu kinie koloringi, nakolo pe kini orumu langimu kinie ou orumu
langi menamo kinie telu sipe molo. Pe kini orumu langi imu* nonge kinie alieli molko
konjiku mindi pung. nirimu.
59
Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke te, Kapeniame
taonona angilirimu, akuna suku Yesusini yamboma ungu mane sipe aku unguma nirimu.
60
Yesusini yunge kangimu kinie mememotolo langi kinie no kinie nongemonga
nirimu mele pilkulie Yesusi lombili andoringi yambo* aisilini ningindu: I ungumu aroma
topa nikimu. Naene manda pilipe limbeye? Olio naa pilkimulu. niringi.
61
Yu lombili andoringi yamboma yu nirimumunge pilku keri pilku anju yando
konokono ningu kerepali niringi Yesusini pilipelie nirimumuni, yuni enendo nimbendo: I
ungumu ene pilku keri pilkimiliye?
62
Pe kini Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ou
molorumuna kelepa olando pumu kanongi liemo nambe tengeye? Kamu mumindili
kolongenje?
63
Minimuni konde molko puli ulu pulumu silimo; kangimuni konde molko pung uluri
naa telemo. Nane enendo ungu nindu akuma konde molko mindi puli ulu pulumu. Akuma
enenga konopuna suku pemba kinie ene mini pali konde molko mindi pung.
64
Nakolo ene
molemele yambo marene yu kolo tokomo. ningu pilkimili. nirimu. Yuni pilipe Yu kolo
toli yemo. ningu piling yamboma kinie Yu sike ungu nili yemo. ningu piling yamboma
kinie koronga apurupe pilipe, Yesusi yu yunge opa touma lipe simbe yemo koronga pilipe
molorumuna Ene mare na Kolo tokomo. ningu pilkimili. nirimu.
65
Yuni ungu te pea nimbendo: Ene marene na Kolo tolemo. ningu pilimelemonga
Tarane Na moliona pai. ni naa nilimo yamboma na moliona manda naa ongo, na tondolo
munduku manda naa pilku andonge. ou nimbu sindu kanumu.* nirimu.
66
Aku ungu nirimu enamonga kepe pe enamanga kepe yu lombili andoringi yambo
aisili yuni nirimu mele pilku keri pilkulie yu munduku kelko bulu siku altoko yu lombili naa
puringi.
67
Yu munduku keleringi kinie yu lombili andoli rurepondo yuni walsipe pilipelie
nimbendo: Ene kepe na mundupu kelepo anju pumul. konopu lekemeleye? nirimu.
68
Saimono Pitane pundu topa nimbendo: Ailimu, nae molemona pumulye? Molopo
konjipu mindi pumul unguma nu kinie pelemo.
69
Olio pilipu nu Pulu Yemonga Kake Teli
Yemo nimbu tondolo mundupu pilimolo. nirimu.
70
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane nanu ene rurepondo pali Nanga yema
molangi. nimbu mako torundu nakolo enenga ye te depele* mele molemo. nirimu.
71
(Aku
nirimumu Saimono Isikeriote malo Judasini tembamondo pilipelie nirimu. Judasi Isikeriote
yu ene ye rurepo akumanga ye te nakolo yuni pe Yesusi lipe yunge opa touma sirimuna
toringi.)*
JONO JONO
<<
66
>>
JONO JONO
<<
77
>>
7
1
Kanu kinie pe Yesusi kolea Gallilli disiriki andopa molorumu. Juda ye aili kolea Judia
disiriki moloringimene yu tonge nokoko moloringimunge pilipelie yu kelepa Judia naa
pumbu. nimbe anju molorumu.
2
Nakolo Juda yambomane ou kolea ku leline sele ulke
takoko peringi walema* piliringi wale kake telime nondopa wendo omb terimu kinie
3
Yesusi yunge angenupilini yundu ningindu: Nuni ulu tondoloma teleno mele nu lombili
andolemele yamboma* kanangi. ningu nu ya munduku kelko Judiando pani. konopu
lekemolo. niringi.
4
Yambo tene yu kongono tepa molemo mele pilku yu kanoko imbi
siengi. nimbe uluma lopi tepa naa telemo. Akumunge nu aku uluma sike teleno liemo
yambomane pali kanangi puku tepui. niringi.
5
Yesusi angenupilini kepe Yesusi yu Pulu
Yemone lipe mundurumuna orumu yemo. ningu naa pilkulie aku siku niringi.
6
Aku niringimunge Yesusini enendo nimbendo: Nanga walemo ou wendo naa oli.*
Kini alieli ulu tenge walema enenga walema.
7
Ma kolea yambomane ene kinie konopu keri
naa panjilimele nakolo nane yambomando Ulu telemelema teko kenjilimele. niliomonga na
kinie konopu keri panjilimele.
8
Ene wale kake telimu wendo omb pilipung liemo pangi.
Nakolo nanga walemo ou naa wendo okomona na isili ou naa pumbu. nirimu.
9
Aku
nimbelie yu Gallilli we molorumu.
10
Nakolo Yesusi yunge angenupili Wale kake telime* pea piliemili. ningu ou puringi
kinie Yesusi kepe purumu. Nakolo Yesusi yu naa kanoko imbi siengi. nimbe kiyongo
nimbe kolea Judia disiriki pupe kolea aili Jerusalleme purumu.
11
Akuna Juda yambomanga
wale kake telime piliringi Juda ye ailimene* Yesusi omunje. ningu koroko molkolie eneno
ningindu: Kanu yemo tena molemonje? niringi.
12
We yambomanga aisilini yundu olo toko ningu andoko moloringi.
Marene ningindu: Yu ye peangamo. niringi.
Nakolo marene ningindu: Yu yandopa yamboma kolo topa silimo. niringi.
13
Nakolo
ene Juda ye ailime pipili kolkolie Olio nikimulu mele ene piling kinie mongo limul. ningu
ungu tondolo teko naa niringi.
14
Kake teli walema ou wendo orumu suku singine Yesusi Pulu Yemo popo toko
kaloringi ulke tembelena pupe yamboma mane sirimu.
15
Juda ye ailimene konopu aisili
liku mundukulie ningindu: Nambe tepa i yemo pilipe konginjili pelemoye? Yu sukuli aili
tenga naa purumu. niringi.
16
Yesusini pundu topa nimbendo: I ungu nimbu siliomo nanga ungu te molo. Na lipe
mundurumuna orundu yemonga ungumu.
17
Pulu Yemone Teai. nilimo uluma pilipu lipu
teambo. konopu lepa molemo yambomone nane ungu nilio ungumunge pulumu pilipelie,
Nane Pulu Yemonga ungumu nilimo. molo Yuni yuyu konopuni pilipe nilimo. nimbe
pilimbe.
18
Yambo tene yuyu konopuni pilipelie ungu nimbe silimomone Nanga imbi ola
molopili. nimbe telemo, nakolo yambo tene Lipe mundurumu yemonga imbimu
ambolopo ola linjembo. nimbe kongono telemo yambomo yu sumbi nili yambo te molopa,
tepa kenjipe kolo toli yambo te naa molemo.
19
Ou Mosisini ene Pulu Yemonga ungu
manema naa sinjirimuye? Sirimu nakolo ene molemelemanga telurini kepe kanu ungu
manema pilku tenge panjiku naa telemele. Aku liemo Na kanu ungu manema pulue tolemo.
ningu nambemuna toko konjing tekemeleye? nirimu.
20
Yuni aku sipe nirimu pilkulie yambomane pundu toko ningindu: Naene nu topa
konjimbe tekemoye? Nunge konopuna kuru te molemomonga pilkulie aku siku nikinu
lepamo. niringi.
21
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Nane ulu tondolo te terindu kinie ene
konopu aisili liku munduringi.
22
Mosisini Kangomanga kangi te makaye teko kopisiengi.
nimbe ungu mane sipe panjirimumunge ene koro molemele wale Sambatemo* kinie
kangomanga kangi te makaye teko kopisilimele. (Sike Mosisini ou pulu pulu aku ulumu
teamili. ni naa nirimu. Ou enenga anda kolepalimene aku ulumu teringi, nakolo pe Mosisini
kanu ungu manemo sipe panjirimumunge pilkulie telemele.)
23
Enene Mosisini ungu mane
sirimumu pilku likulie kango tenga kangi te kopising walemo* ene koro molemele wale
Sambatemo wendo olemo kinie kopisilimele liemo kapola na Sambate walemo kinie ye te
tepo konde lirindumunge na kinie nambemuna mumindili kolemeleye? Sambate walemo
kinie kango tenga kangi te kopisiku wendo likulie Papu tekemolo. nngi liemo Sambate
walemo kinie nane ye tenga kangi pali tepo konde lio akumu papula telio.
24
Enene
mongone kanolemele uluma kanokolie sumbi siku Imu sike. Imu kolo. ningu naa piliengi!
Uluma mimi siku kanoko konopuni pilkulie sumbi siku apuruku konjengi. nirimu.
25
Yu aku sipe nimbe molopili Jerusalleme moloringi yambo marene ene eneno walsiku
pilkulie ningindu: I yemo Topo konjemili. ningu molemele yemo naa molemoye?
26
Nakolo kaname. Yambo aisili molemelena yu mona omba angilipe ungu mane sikimu
nakolo ye ailimene yu ulu te naa tekemele. Enene Yu sike Pulu Yemone Olio nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. nirimu ye nomi Kirasimu. ningu pilkimilinje?
27
Nakolo
olione i yemonga pulu koleamo kanolemolo. Pulu Yemone lipe mundumbe ye nomi
Kirasimu omb kinie yambo tene yu molopa omb koleamo naa kanopa imbi simbe.*
niringi.
28
Kanu kinie Yesusi, ou ulke tembelena ungu mane sipe molorumu mele we sipe
molopalie, ru nimbelie nimbendo: Sike enene na kanoko imbi siku, na molopo ondu
koleamo kanolemeleye? Na nanu konopuni pilipulie naa orundu. Na lipe mundurumuna
orundu yemo yu kinie sike ulu pulumu pelemo yemo. Kanu yemo ene naa pilimele
29
nakolo
na yu pea molopolie, yuni na lipe mundurumuna orundu akumunge nane yu kanopo imbi
silio. nirimu.
30
Aku nirimuna pilkulie yu ambolko liku ka sing teringi nakolo yu tonge walemo ou
wendo naa orumuna yambo tene yu naa ambolorumu.*
31
Yambo aisilini aku tenge teringi
nakolo yambo aisilini ningindu: Pulu Yemone Lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye
nomi Kirasimu* ombalie nimbemone, i yemone yu molemo mele lipe ora silimo ulu
tondoloma** telemo mele kanu yemone ulu tondolo olandopama manda tembaye? Ye
nomi Kirasimuni temba. nimbu pilimolo uluma i yemone telemo. ningulie Yu sike kanu
yemo. ningu tondolo munduku piliringi.
32
Yambomane aku sipe Yesusi molorumu mele aku siku anju yando olo toko kerepali
niringi mele Juda ye aili Parisimene pilkulie niringimuni, ene kinie Pulu Yemo popo tonjiringi
ye ailime kinie enene* ulke tembele ele ye mare Yesusi puku ka sipai! ningu liku
munduringi.
33
Kanu kinie Yesusini nimbendo: Layekolo mindi ene kinie molopolie, pe na lipe
mundurumu yemo molemona kelepo pumbu.
34
Pe enene na koronge nakolo naa kanoko,
molombona manda naa onge. nirimu.
35
Juda ye ailimene eneno anju yando kerepali ningulie ningindu: Yu tena pumbena
olio manda yu naa pupu kanomoloye? Aku liemo olionga Juda yambo mare ou kolea
lupemanga puringi molemele koleamanga pupe yambo talape lupema* ungu mane sipe
molombana naa kanomolonje?
36
Yuni ou nimbendo: Na koronge nakolo enene na naa
kanonge. Na molombona ene manda naa onge. nimu kanumu ungu pulumu nambolkanje?
niringi.
37
Pe, yamboma Jerusalleme ongo maku toko kake teli walemanga* uluma teringi
walema pora nimbndo wale ailimu wendo orumu kinie Yesusi ola angilipelie tondolo
mundupelie nimbendo: Yambo te no waka kolomu liemo na moliona omba no nopili.
38
Na
molio nilio mele Sike. ningu tondolo munduku piling* yamboma enenga konopumanga
konde molopa mindi puli noma pikipe wendo omb.** Pulu Yemonga bokuna ungu te aku
sipe nimbe molemo. nirimu.
39
Yuni ungu nirimumunge pulumu i sipe: Yu Pulu Yemone
sike lipe mundurumu, olio lipe taponjimbe yemo molemo. ningu tondolo munduku piling
yamboma pe walse Pulu Yemonga Minimu enenga konopumanga omba molomba
lingmundu nirimu. Yesusi ou kolopa lomboropa ola molopa mulu koleana kelepa olando
naa purumuna Minimu ou naa oli.
40
Yambomane Yesusini ungu nirimuma pilkulie, marene ningindu: I yemo Mosisini
Pulu Yemonga ungu umbu tonjimbema pilipe yamboma nimbe simbe ye te omb.
nirimumu* i yemo lemo. niringi.
41-42
Marene ningindu: Yu Pulu Yemone olio nokopa konjimbe lipu mundumbu.
nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu. niringi.
Marene ningindu: Pulu Yemone lipe mundumbe ye nomi Kirasimu kolea Gallilli
disiriki molopalie ombye? Yu Gallilli naa menge. Pulu Yemonga bokumuni nimbendo:
Pulu Yemone lipe mundumbe ye nomi Kirasimu ye nomi kingi Depisini kalopa limbe.
Depisi yu meringi Betellieme taono akuna ye nomi Kirasimu menge. nilimo* kanumunge yu
Gallilli disiriki manda naa menge lemo. niringi.
43
Aku siku yamboma Yesusi molorumu mele kerepali ningu konopu lupe lupe leringi.
44
Yambo marene Yesusi ka siemili. konopu lelko moloringi nakolo tene yu pupe
ambolopa naa lirimu.
45
Ulke tembele ele yema Yesusi kinie yamboma kinie ningu moloringi mele pilku
molkolie, pe we kelko yando ongo Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie Parisi yema
kinie moloringine puringi. Yesusi ka siku naa mengo oringine kanokolie enene ele yemando
ningindu: Yemo nambemuna naa mengo ongiye? niringi.
46
Ele yemane ningindu: Molo. Ye tene ou ungu mane silimele mele yuni aku sipe naa
simu. Yuni ungu mane paa olandopa simu. niringi.
47
Parisimene pilku keri pilkulie ningindu: Yuni kolo topa ungu nimuma Sike nimu.
konopu lelko ene we kelko yando ongiye?
48
Olionga ye ailime kinie Parisi yema kinie
olionga ye tene Yu molemo nilimo mele sike akumu molemo. nimbe pilimuye? Molo,
tene aku sipe naa nimbe pilimu kanumu. *
49
Nakolo we yambo maku toko molongime
Mosisini ungu mane sirimu pelemoma paa naa pilimele. Pulu Yemone enenga kotemo
koronga pilipe, kolonge kinie Mindili nangi. nimbe panjirimu. niringi.
50
Nikodimasi, yu ou walse Yesusi molorumuna purumu ye kanumu,* Parisi ye
kanumanga te yu, yuni ene walsipelie nimbendo:
51
Olionga ungu manemane Yambo te
kote naa pilkulie we mongo liku siei. nilimoye? Yu ou kotena ombalie nilimo mele pilipulie
pe ungu nilimomanga puluma apurupu pilimolo. nirimu.
52
Parisi yemane yundu pundu toko ningindu: Aku nu kepe kolea Gallilli ye teye? Pulu
Yemonga bokuna sukundu mimi siku kanani. Mimi siku kanokolie, Pulu Yemone ungu
umbu tonjilime pilipe yando nimbe simbe ye te Gallilli wendo omb. nimbe pelemo
kanoniye? niringi.*
53
Yamboma pali ulkendo bulu balu ningu puringi
JONO JONO
<<
77
>>
JONO JONO
<<
88
>>
8
1
nakolo Yesusi ma pangi te Ma Pangi Unju Ollipi Ponie nili akuna olando purumu.
2
Kanu kinie kolea tangorumu kinie ipulueli ou yu kelepa Pulu Yemo popo toko
kaloringi ulke tembelena purumu kinie yamboma yu molorumuna ongo maku toko
moloringi kinie ene ungu mane simbendo yu manie molorumu.
3
Kanu kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie*
Parisi yema kinie** enene ambo ye puli te ye te kinie wa ulu kerinele teringilimu liku mengo
ongo yamboma moloringi kumbikerena ongo anjikulie,
4
Yesusindu ningindu: Ungu Mane
Silimu, i ambo ye pulimu ye te kinie wa ulu kerinele teko molongili yambomane kanongine
membo okomolo.
5
Mosisini ungu mane te sipe panjipelie nimbendo: Ambo aku tembamo
kouni toko konjei. nirimu* kene nuni nambolka niniye? niringi.
6
Nakolo enene sike
pilingindu naa niringi. Yuni nambolka nimbenje? Nimbe kenjimbe kinie kote tenjimul.
ningu aku siku walsiringi.*
Nakolo Yesusi ma kanopa kimuni mana we imbi topa molorumu.
7
Kanu kinie yu
alieli walsi pu opu teringine olando sipe kanopalie enendo nimbendo: Enenga ye te ulu
pulu keri te naa pelemo ye tene i ambomo kumbi lepa kouni topili.* nirimu.
8
Aku nimbelie
yu kelepa ma kanopa mana we imbi topa molorumu.
9
Aku nirimuna pilkulie ye ailime ene te talo ningu pena pena puku Yesusi munduku
kelko ene puringi. Ye ailimenga ye nomime ou kumbi lelko puringi kinie we ye ailime akiliku
puringi kanu kinie ye aili te Yesusi kinie naa molopa yuyu molopa, ambomo yu
molorumuna we angilirimu.
10
Kanu kinie Yesusi olando sipe kanopalie ambomo walsipelie
nimbendo: Ambomo, yema tena molemeleye? Ye tene nu Teko kenjinumunge kote
tenjembo. naa nimuye? nirimu.
11
Ambomone nimbendo: Ailimu, tene na kote naa tenjimbe tekemo. nirimu.
Yesusini nimbendo: Nane kepe Nuni teko kenjinumunge mongo lieni. naa nikiru
kene nu pukulie ulu pulu keri teleno mele munduku kelko altoko naa tei! nirimu.
12
Yambo moloringimendo Yesusini kelepa nimbendo: Na ma koleamanga pali
yambomanga pa tenjilimu.* Na andopo molombona lombili andoko molonge yamboma
sumbulu toline naa andoko molonge. Konde mololi ulu pulumu silimo pa telimu kinie
molonge. nirimu.
13
Aku nirimuna ye aili Parisimene* pilkulie yu karaye tekolie ningindu: Nu moleno
mele nunu ningu silino kene nuni ungu nikinuma pilipulie Sike nikimu. nimbu pilimelkanje
manda naa telka. niringi.**
14
Yesusini pundu topa nimbendo: Na ou molopo orundu koleamo kinie kelepo
pumbu tekero koleamo kinie pilipu moliomonga na molio mele sike nanu nilio nakolo nane i
ungu nikirumu sike ungumu. Nakolo na molopo orundu koleamo kepe pe pumbu tekero
koleamo kepe ene naa pilkimili.
15
Mana yambomane pilku apuruku telemele mele ene Parisi
yemane aku siku pilkulie apurulimele, nakolo nane yambo te naa apurulio.
16
Nakolo nane
sike pilipu apurulkenje na nanu manjipu naa apurulkemonga sumbi sipu apurulke. Na lipe
mundurumu ye Tara kinie pea tapu topo molembolomonga sumbi sipu pilipu apurulke.
17
Enenga ungu mane te bokuna molemo kanumu i sipe: Yambo talone ungu te ningu sngili
liemo Aku ungumu sike. niengi. aku sipe nimbe pelemo.*
18
Akumunge na molio mele
nanu nimbu silio kepe; na lipe mundurumu ye Tarane na molio mele nimbe silimola.
nirimu.
19
Kanu kinie enene walsikulie ningindu: Lanie tena molemoye?* niringi.
Yesusini pundu topa nimbendo: Enene na kepe nanga Lapamo kepe naa kanoko imbi
silimele. Enene na kanoko imbi silimelkanje Tara kepe kanoko imbi silimelka. nirimu.
20
Yesusi ulke tembelena sukundu, Pulu Yemonga ningu yambomane kou mone siringi unju
ketema lerimu koleana molopa yamboma ungu mane sipe molopalie i unguma nirimu.
Nakolo yunge walemo* wendo naa orumuna yambo tene yu ambolko liku ka naa siringi.
21
Yesusini altopa Juda ye ailimendo nimbendo: Na kinie pumbu tekero, kanu kinie
enene na koroko kelkolie enenga ulu pulu kerime konopuna pepili kolonge. Na pumbu
koleana ene manda naa onge. nirimu.
22
Aku nirimuna pilkulie Juda ye ailimene eneno kerepali ningu walsikulie ningindu:
Aku nambemuna Na pumbu koleana ene manda naa onge. nikimuye? Aku liemo yu yuyu
topa konjimbenje? niringi.
23
Yesusini kelepa nimbendo: Ene manie yamboma, na ola yemo. Ene ma kolea pulu
yamboma, na ma kolea pulu ye te molo.
24
Nane enendo ou nimbundu: Ulu pulu kerime
konopuna we pepili kolonge. nindu kanumu. Akumu Na kini molio ou pulu pulu
molorundu pe molopo mindi pumbu yemo. nimbu silio mele enene Sike akumu
molemo.* ningu tondolo munduku naa pilngi liemo pe ene kolonge kinie sike enenga ulu
pulu kerime konopuna we pepili kolonge. nirimu.
25
Parisi yemane yu walsikulie ningindu: Nu naeye? niringi.
Yesusini pundu topa nimbendo: Na molio mele ene alieli nimbu silio kanumu na
mindi.
26
Nane ene molko ulu telemele mele pilipu apurupulie enene teko kenjilimele mele
ungu aisili nimbu silke nakolo nanu konopuni pilipulie unguma naa nilio. Na lipe
mundurumu yemo, yu ulu sikema mindi tepa ungu sikema mindi nilimo ye, kanumuni nilimo
mele mindi pilipulie mana yamboma nimbu silio. nirimu.
27
Yuni Lapando nirimu nakolo ene yuni nirimu mele pulumu naa piliringine
28
Yesusini
enendo nimbendo: Pe enene Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ola uku toko
panjing kinie* enene pilkulie Na kinie molio ou pulu pulu molorundu pe molopo mindi
pumbu yemo. nimbu silio mele enene Sike akumu molemo.** ningu pilkulie kepe, Na
nanu konopuni pilipulie naa telio.*** Tarane na mane silimo mele mindi pilipulie nilio. alieli
nimbu silio Akumu sike lemo. ningu piling.
29
Na lipe mundurumuna orundu yemo na
kinie pea tapu topo molembolo; alieli yu kanopa peanga kanolemo uluma mindi teliomonga
yuni walsikale kepe na mundupe naa kelemo. nirimu.
30
Yuni aku sipe nimbe molopili kepe
yambo aisili Yesusi yu Pulu Yemone sike lipe mundurumu. ningu tondolo munduku
piliringi.*
31
Yu sike. ningu piliringi Juda yambomando Yesusini nimbendo: Nane ungu mane
silioma sike pilku liku tenge panjiku molongi liemo ene sike nanga lombili andolime
molonge.*
32
Aku tekolie, enene sike ungumu piling kinie ene ka silimo melema sike
ungumuni wendo linjipe ene we molko konjengi. nimb. nirimu.
33
Enene pundu toko yundu ningindu: Olio Eporayamone kalopa lirimu yamboma
molopo, yambo tenga ka kongono te naa tenjipu molorumulu.* Aku liemo nuni Ka silimo
melema wendo pumbe olio molko konjing. ninu kanumu nambe teko pilkulie ninuye?
niringi.
34
Yesusini pundu topalie nimbendo: Nane ene paa sike nimbu sikirumu: Yambo ulu
pulu keri telemelema ulu pulu kerimene ka silimo kinie aku ulu pulu kerimenga ka kongono
telemele.
35
Ka kongono telemo kendemandemo ulke pulu yamboma kinie pea kamu naa
molemo, nakolo ambolango te yunge ulke pulu yamboma kinie alieli teluna tapu toko
molemele.
36
Akumunge Ulke Pulu Yemonga Malone Ene ka silimo melema mundupe
kelepili, ene we molko konjengi. nimu liemo meltene sike ka naa simbe, we paa sike molko
konjing.
37
Ene Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemele. na pilipu molio nakolo
enenga konopuna nanga ungumu naa pelemomonga na toko konjing tekemele.
38
Nane Tara
kinie molopolie kanorundu mele ene nimbu silio. Enene enenga laniene nilimo mele pilkulie
telemele. nirimu.
39
Yesusini yambomando Ene lanienga ungumu pilkulie telemele. nirimu kinie pilkulie
Juda yambomane pundu toko ningindu: Olionga lapa kalopa lirimumu Eporayamo.*
niringi.
Yesusini nimbendo: Molo. Ene sike Eporayamone kalopa lirimu yamboma
molemelkanje Eporayamone terimu mele ene aku siku telemelka.
40
Nakolo aku naa telemele.
Pulu Yemone na nimbe sirimu unguma na pilirindu ungu sikema ene nimbu silio yemo toko
konjing tekemele. Eporayamone aku sipe naa terimu.
41
Ene enenga laniene telemo mele
manda lelko telemele. nirimu.
Enene tondolo karaye tekolie ningindu: Olionga anumu ye te lupe kinie wapora
topalie olio naa merimu. Olionga lapa kanumu Pulu Yemo telu mindi. niringi.
42
Yesusini enendo nimbendo: Na Pulu Yemo kinie molopolie orundu ya moliomonga
Pulu Yemo yu sike enenga Lapa lelkanje enene na konopu monjilimelka. Na nanu konopuni
pilipulie naa orundu. Yuni na lipe mundurumuna orundu.
43
Nane ungu niliomanga pulumu
nambemuna sumbi siku naa pilimeleye? Ungu pulumu naa pilimolo. ningu liku su silimele
akumunge nanga ungumu ene naa pilimele.
44
Ene Depelemonga* ambolangoma, Setene
enenga lapamo. Laniene kanopa peanga kanolemo mele teamili. ningulie yuni Ene teai.
nilimo mele Paa teamili. nilimele. Ou pulu pulu mulu matolo kokele wendo orumu kinie yu
yambo topa konjili yemo molorumu mele aku silimu yandopa kini we molemo. Yu sike
ungu pulu te naa perimuna sike ungu te walsikale kepe paa naa nirimu. Yu kolo tolemo
yemo; yu sike kolo toli ungumunge pulu yemo molemomonga ou yu kolo torumu mele
yandopa kini kepe pe kepe kolo mindi tolemo tomba.
45
Nakolo nane ungu sikema nimbu
siliomonga ene naa pilku Kolo tolemo. ningu pilimele.
46
Naene nanga konopuna ulu pulu keri telu kepe pelemo manda lipe ora simbeye? Te
naa pelemo nakolo nane ungu sikemo nindu liemo Sike nikimu. ningu ene nambemuna naa
pilimeleye?
47
Pulu Yemonga ambolangomane Pulu Yemone nilimo ungumu pilku limele.
Ene Pulu Yemonga ambolangoma naa molkolie* yunge ungumu nane nimbu silioma Naa
pilimul. ningu naa pilku limele. nirimu.
48
Juda ye ailimene* yundu pundu toko ningindu: Nu Sameria ye te moleno, nunge
konopuna kuru te molemo. nilimolo kanumu sike nilimolo. niringi. Juda yambomane
Sameria yamboma kinie konopu keri panjiringi kanumunge** yu iri toko ungu taka tonjiku
Yu ye keri te. ningindu Nu Sameria ye te. niringi.
49
Niringi mele pilipelie Yesusini pundu topa enendo nimbendo: Nanga konopuna
kuru te naa molemo. Nane Taranga imbi ola linjilio, nakolo enene nanga imbi teko
kenjinjilimele.
50
Nanu Imbi ola molopili. naa nilio, nakolo ye te molemo akumuni Na imbi
ola molopili. nimbe nanga imbi ambolopa ola linjilimo. Kanu yemone nane nilio mele kepe
enene nilimele mele kepe mimi sipe pilipe apurupe tene Sike nikimu. nimbe pilipe molemo.
51
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Yambo te nanga ungumu pilipe lipe tepa molomba
yambomo paa kamu naa kolopa molopa mindi pumbe. nirimu.
52
Juda ye ailimene yundu ningindu: Kini olio pilkimulu, kuru te paa sike nunge
konopuna molemo lemo. Anda kolepa Eporayamo kolorumu;* Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema** koloringila. Nakolo nuni ninindu: Nanga
ungumu pilipe lipe molomba yambomo kamu naa kolomba. nikinu.
53
Eporayamonga imbi
manie mele molopa nunge imbi ola molemoye? Yunge imbi paa ola, nakolo yu kepe
kolorumula. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yamboma
kepe imbi ola molorumu nakolo koloringila. Nunge imbimu ola enenga imbime manieye?
Paa molo! Nu koropamo. niringi.
54
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane nanga imbi nanu ambolopo ola lilkenje na
imbi paa sike ola naa molka, na we mindi nilke. Nakolo akumu molo. Tara, yundu enene
Olionga Pulu Yemo. nilimele kanumuni nanga imbi ambolopa ola linjilimo.
55
Enene yu
naa kanoko naa pilimele nakolo nane yu kanopo pilio. Nane Yu naa kanopo naa pilio.
nilkenje ene kolo tolime molemele mele na aku sipu molka. Nakolo nane yu paa sike kanopo
pilipu, yunge ungumu pilipu lipu tepo molio.
56
Enenga anda kolepa Eporayamone na mana
manie omb walemo kanomba pilipelie konopu sipe molorumu. Kanu walemo kamu
kanopalie konopu sirimu. nirimu.
57
Kanu kinie Juda ye ailimene yundu ningindu: Nunge ponie tokapu talo ou naa pora
nili. Nu kango yemo mindi. Pe nu Eporayamo kanorundu. nikinuye? Nuni yu manda naa
kanorunu. Kolo tokono. niringi.
58
Yesusini enendo nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Eporayamo
sike paa koronga ou molopa kolorumu nakolo yu ou naa molopili na molorundu.* nirimu.
59
Aku nirimuna pilkulie enene Yu topo konjemili. ningu kou liku yu tonge teringi.
Nakolo Yesusi lopi tepalie, ulke tembelena kiyongo nimbe omba ulsu purumu.
JONO JONO
<<
88
>>
JONO JONO
<<
99
>>
9
1
Yesusi aulkena pumbe purumu kinie mongo keri lerimu ye te molorumu kanorumu.
Anumuni olona sukundu mongo keri lelimu merimu.
2
Pe yu lombili andoli yemane yu
walsikulie ningindu: Rapai,* naene ulu pulu keri terimumunge i yemonga anumuni yu olona
sukundu mongo keri lelimu merimuye? Yemo yuyu terimu molo anumu lapatolone
teringiliye? niringi.
3
Yesusini nimbendo: Yemo yuni kepe anumu lapatolone kepe ulu pulu keri te
teringine yu mongo keri naa lerimu. Pulu Yemonga ulu tondolo te i yemo kinie mona
wendo opili yamboma pali kanangi. nimbe i yemo mongo keri lerimu.
4
I walemo pora naa
nimbe ena ou naa pupili na lipe mundurumu yemonga kongono paa temolo. Ipu lemba kinie
yambo tene manda kongono naa temba.
5
Na i ma koleana molopolie, na ma koleana
yambomanga pa tenjilimu molio.* nirimu.
6
Aku nimbelie yu mana lkambe topalie mamo kinie ambolopa topele mapele topalie
yemonga mongotolonga kanjipelie nimbendo:
7
Nu no mongo Silloamo puku kumbikerena
no lepui. nirimu. (Silloamonga ungu pulumu lipe munduli.) Yu akuna pupe kumbikerena
no lerimu kinie mongotolo peanga lerimu, melema kanolipe ulkendo purumu.
8
Kanu kinie yunge kolea yamboma kinie Yu kou mone siei. nimbe ou aulkena mawa
tepa molorumu kanoringi yamboma kinie yu aku sipe orumu kanokolie enene eneno anju
yando kerepali ningu walsikulie ningindu: I yemo ou Kou mone siei. nimbe mawa tepa
molorumu kanu yemonje? niringi.
9
Marene ningindu: Sike, yu aku yemo mindi. niringi.
Marene ningindu: Molo. Elte kumbikere telu sipe nakolo i yemo lupe. niringi.
Nakolo yemo yuyu tondolo mundupelie nimbendo: Ye kanumu na mindi. nirimu.
10
Enene pundu tokolie ningindu: Nunge mongotolo nambe tenu kinie peanga lemuye?
niringi kinie
11
yuni pundu topa nimbendo: Ye te Yesusi nilimele kanumuni ol lipe
mongotolonga ape kanjipelie nimbendo: No mongo Silloamo puku kumbikerena no lepui.
nimu kinie pupu kumbikerena no lepundu kinie nanga mongotolo peanga lemuna kolea
kanondu. nirimu.
12
Aku yemo tena molemoye? niringi kinie
Na naa kanondu. nirimu.
13
Ye ou mongo keri lerimumu yambomane Parisi yema* moloringine mengo puringi.
14
Kanu kinie, Yesusini le ol lipe yemonga mongotolonga ape kanjipelie yemonga
mongotolo altopa peanga lepili. nirimu kanu walemo Juda yamboma koro moloringi
wale Sambate kinie* terimu,
15
akumunge Parisi yemane kepe yu walsikulie ningindu:
Nunge mongotolo nambe tepa peanga lemuye? niringi.
Yemone pundu topa nimbendo: Nanga mongotolonga oli ape kanjimu kinie na
kumbikerena no lepolie kinie na mongone kanokoro. nirimu.
16
Parisi ye marene ningindu: I yemo Sambate walemo naa pilipe we andolemo, aku
sipe ulu pulu keri telemomonga Pulu Yemone yu naa lipe mundurumu lemo.* niringi.
Nakolo marene ningindu: Pulu Yemone lipe taponjimbe kinie mindi yambo tene i ulu
tondoloma mele manda temba** aku sipe mele ye ulu pulu keri telemo tene manda telkaye?
niringi.
Akumunge ene anju yando kerepali ningu konopu teluna pupili naa moloringi.
17
Akumunge mongo ou keri lerimu yemo altoko walsikulie ningindu: Kanu yemone
nunge mongomo tepa peanga tenjimu akumunge yundu nu nambolka konopu lekenoye?
niringi.
Yemone pundu topalie nimbendo: Yu Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe
yamboma nimbe silimo ye te.* nirimu.
18
Nakolo Juda ye ailimene* I yemo ou yunge mongomo paa sike keri lerimu, pe
kini peanga lemu. nimbu sike lemo. we naa nimul. Yu olio kanopo imbi naa silimolo
kene anumu lapatolo walsipu piliemili wale. niringi.
19
Kanu kinie anumu lapatolo oringili
kinie walsikulie ningindu: I yemo eltenga marenaye? Anumuni merimu kinie mongomo
keri lerimu. nilimbele kanu yemo imuye? Aku liemo kini nambe tepa mongone
kanolemoye? niringi.
20
Anumu lapatolone pundu tokolo ningilindu: Yu sike oltonga malo, anumuni merimu
kinie yunge mongomo keri lelimu merimu yemo olto kanokombolo.
21
Nakolo kinie yunge
mongotolo peanga lemumu nambe tepa temunje olto naa kanombulu. Yu naene mongotolo
tepa peanga tenjimunje akumu olto naa la kanombulu. Yu yemo molemo kene yu temu mele
yuyu nimbe sipili yu walsiku piliei. niringili.
22
Anumu lapatolo Juda ye ailime pipili
kolkololie aku siku niringili. Juda ye ailimene ou ningu panjikulie ningindu: Yambo tene
Yesusi yu sike Pulu Yemone lipe mundurumu ye nomi Kirasimu. nimu liemo aku
yambomo ulke maku topo Pulu Yemonga ungumu pilimolo ulkemanga naa opili kamu
makoromolo. niringimunge aku siku niringili.
23
Ou ye ailimene aku siku ningu panjiringimu
anumu lapatolo pilkululie Yu yemo kene yuyu nipili walsiku piliei. niringili.
24
Juda ye ailimene kelko talo siku ou mongo keri lerimu yemo Oi. ningulie yundu
ningindu: Nuni Pulu Yemo pilipe molemo. ningu kolo naa toko, nu temu mele sumbi siku
olio piliemili ningu si! Olio Pulu Yemonga ungumu mimi sipu pilimolo yemane
pilkimulu, Nunge mongo tepa peanga tenjimu. nikinu yemo yu ulu pulu keri teli yemo.
nimbu pilkimulu. niringi.*
25
Yuni enendo pundu topa nimbendo: Na mongo tepa peanga tenjimu yemo ulu pulu
keri teli yemo molo molonje, na naa pilkiru. Nakolo ulu te na paa sike pilkiru. Ou nanga
mongotolo paa sike keri lerimu nakolo kinie nanga mongotolo peanga lemuna kolea
kanokoro, akumu na paa pilkiru. nirimu.
26
Kanu kinie enene yu walsiku pilkulie ningindu: Yuni nu nambe temuye? Nambolka
uluri temu kinie nunge mongotolo peanga lemuye? niringi.
27
Yuni pundu topa nimbendo: Nane ene ou nimbu sindu nakolo naa pilingindu ungu
nindumu liku su sngi kanumu. Pe kini nambolkare pilingindu altoko ni! nikimiliye? Ene
kepe yu lombili pungindu walsikimilinje? nirimu.
28
Kanu kinie enene yu kinie mumindili kolkolie iri toko ningindu: Nu aku ye
kerimunge lombili andolimu nakolo olio Mosisinge lombili andolime.*
29
Pulu Yemone sike
Mosisi kinie ungu nirimu. nimbu pilipulie Mosisi Pulu Yemonga ye ailimu. nimbu pilipu
molemolo * nakolo i ye kerimu yu terenga molopa orumunje, olio naa pilkimulu. niringi.
30
Yemone pundu topa nimbendo: I yemone nanga mongotolo tepa peanga tenjimu
nakolo yu tena molopa orumunje ene Pulu Yemonga ungumu mimi siku pilimele yemane
naa pilimele akumu paa ulu te lupe.
31
Olio pilimolo, Ulu pulu keri telemele yamboma Pulu
Yemo mawa teko Liku taponji. nilimele unguma naa pilimo. Yambo te Pulu Yemonga
imbimu olandopa molopili. nimbe uluma tepa molopa, yuni Tei. nilimo mele pilipe
telemo yambomo Pulu Yemo mawa tepa Liku taponji. nilimo unguma pilimo. akumu
olio pilimolo.
32
Ou Pulu Yemone mulu matolo terimu kinie kepe yandopa kepe yambo te
anumuni merimu kinie olona sukundu mongo keri lerimu yambomonga mongomo yambo
tene tepa peanga tenjirimu ningu temane telu kepe ou tene naa toringi pilirimulu kanumu.
33
Pulu Yemone i yemo lipe naa mundulkenje yuni aku sipe ulu tondolo te manda naa telka.
nirimu.
34
Yuni aku nirimuna pilkulie enene pundu toko ningindu: Nu aminiene merimu kinie
ulu pulu keri aisili pepili merimu. Pe kini nuni olio mane siembo. konopu lelkolie
nikinuye? niringi. Aku ningulie yu Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena kamu
makororingi.
35
Juda ye ailimene Yesusini mongo tepa peanga tenjirimu yemo Pulu Yemonga
ungumu piliringi ulkena kamu makororingi kinie pilipelie Yesusi yu pupe kanopalie
nimbendo: Nu Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo Yu sike Pulu Yemone lipe
mundurumu . ningu tondolo munduku pilkinu* molo moloye? nirimu.
36
Yemone walsipelie nimbendo: Ye Ailimu,* i ye nikinumu yu naeye? Nane yu sike
aku yemo molemo. nimbu tondolo mundupu piliembo kene ningu si. nirimu.
37
Yesusini nimbendo: Kanu yemo nu kinie kanoko moleno. Kini nu kinie ungu ningu
molkombele akumu. nirimu.
38
Kanu kinie ye kanumuni nimbendo: Ailimu, kini Nu aku yemo sike lepamo.
nimbu tondolo mundupu pilkiru. nimbelie Yesusinge imbi ambolopa ola linjipe yu kapi
nirimu.
39
Yesusini nimbendo: Na yamboma ulu pulu keri teko molemele mele mona lepili
piliengi! nimbu ma koleana orundu. Yambo mongo keri lemoma mongone melema
kanoko, mongo peanga lemoma mongone melema naa kanangi. nimbu ma koleana
orundu.* nirimu.
40
Parisi ye* yu pea moloringi marene yuni aku nirimu pilkulie Yu ungu iku te topa
oliondo nikimunje? ningu yu walsikulie ningindu: Nu nambolka ningu nikinuye? Olionga
mongoma keri lemolaye? niringi.
41
Yesusini nimbendo: Enenga mongoma keri lelkanje enenga konopuna ulu pulu
kerime pelemo. ningu pilkulie, Pulu Yemondo Ulu pulu kerime manie pupe konopu
peanga lepili. ni. nilimelka. Nakolo Mongone melema kanolemolo. nilimelemonga
enenga ulu pulu kerime konopuna we pepili molemele.* nirimu.
JONO JONO
<<
99
>>
JONO JONO
<<
10 10
>>
10
1
Walse Yesusini yambo moloringimendo nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu
sikirumu: Ye te kongi sipisipi pala kerepuluna suku naa pupe, we tenga topa tangonjipe
pulimo yemo yu wa noli yemo.*
2
Nakolo ye te kerepuluna suku pulimo yemo yu sipisipi
nokoli yemo.*
3
Kerepulu nokoli yemone yunge kune linjilimo. Sipisipimene nokoli
yemonga ungumu pilimele, yunge sipisipimenga imbime lepa pala kerepuluna ulsu memba
pulimo.
4
Yunge sipisipime wendo lipelie, yu kumbi lepa pulimo kinie yunge ungumu pilkulie
ene lombili pulimele.
5
Ye lupe tenga ungu nilimomo naa pilkulie yu lombili naa puku talopa
lelko pulimele. nirimu.
6
Yesusini aku ungu ikumu topa sirimu nakolo ungu pulumu naa piliringi.
7
Yesusini kongi sipisipimenga ungu ikumu topalie nirimumuni, ungu pulumu naa
piliringine kelepa ungu te pea nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Na
sipisipimenga pala kerepulumu.*
8
Yambo lupe ou na naa wambo oringi yamboma wa noli
yema mindi, nakolo enenga unguma sipisipimene naa piliringi.
9
Na kerepulumu. Yamboma
Sukundu pamili. ningulie na molombona ongema mindili nolemelka aulkena wendo ongo
na kinie kapola molko sukundu puku* pena ongo era nongo tengemo.
10
Wa lili yemo wa
nomba topa konjipe tepa kenjimbendo mindi olemo. Nakolo nane Ene konde molko paa
molko konjengi. nimbu orundu.
11
Na nanu kongi sipisipi tapu tepo konjilio yemo. Sipisipi tapu tepa konjili yemone
yunge sipisipime Mindili naa nongo, kolou naa kolangi. nimbelie ene lipe taponjipe enenga
nimbe kolo wangopa kolonjimbe telemo.*
12
Ye te yu sipisipi pulu yemo molo, yu we kou
kongono mindi tepa sipisipime we nokonjilimo, kanu we tapu tenjili yemo owa takara te
Sipisipi te topo nambo. nimbe olemo kinie kanopalie, yu sipisipime mundupe kelepa
talopa lepa pulimo. Kanu kinie owa takaramone sipisipime topa bulu balu silimo.
13
Yemo
yu kou kongono teli yemo mindi molopalie, sipisipime kondo naa kolopa yu talopa mindi
lemo.
14-15
Na nanu sipisipi pulu yemo molopolie ene tapu tepo konjilio. Tarane na kanopa
pilimo nane yu kanopo pilio mele aku sipe melela, nane nanga sipisipime kanopo pilio enene
na kanoko pilimelela. Nane sipisipime ene Naa kolangi. nimbu enenga kolo wangopo
kolonjimbu.
16
Nanga sipisipi mare lupe molemelela, i Juda koleana sipisipime molo. Na
kanu sipisipi wema kepe membo ombla. Membo omb kinie kanuma nanga unguma pilku
ling kinie pe sipisipime pali talape telumu mindi molonge, sipisipi pulu ye telu mindi
molopa ene tapu tepa konjimbe. Akumu na.
17
Na kolambo. nikirumunge Tarane na konopu monjilimo. Nakolo Kolopolie
onomo ono koleana kamu leambo. ni naa nimbu, Lomboropo ola molambo. nimb.
nimbu pilipulie Na kolambo. nikiru.
18
Yambo tene na Kolopili tambo. ni naa nikimu;
nanu konopuni pilipulie Kolambo. nikiru. Na kolambo tangi. nikirumu nanu Kolambo.
manda nimb. Kolopolie nimbumuni, Na altopo konde molambo. nimbumu nanu manda
nimb. I tembomo Tarane Aku siku tei. nirimu mele tembo. nirimu.
19
Yesusini aku nirimuna Juda yambomane pilkulie ene altoko konopu teluna naa pupili
yu mele mele konopu liku munduringi.
20
Yambo aisilini ningindu: Yunge konopuna kuru keri te molemomonga* yu kekelepa
topa aku sipe ungumu nimbe kenjilimo. Nambemuna yunge ungumu pilkimiliye? niringi.
21
Nakolo marene ningindu: I ungu nikimuma kuru te konopuna molomba ye tene aku
sipe mele manda naa nilke. Kuru tene nambe tepa yambo tenga mongo keri lelimu manda
tepa peanga tenjilkeye? niringi.
22
Kanu kinie Juda yambomanga ulu te wendo orumu wale te wendo orumu. Koronga
ou yambo marene Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena teko kake tenjiringi
walemo* ponie tenga tenga pilingindu Jerusalleme maku toringi aku walemo wendo orumu.
Aku walemo kolea ali tepa kalopera torumu walemanga wendo orumu.
23
Kanu walemo
wendo orumu kinie Yesusi ulke tembele kerepuluna Sollomononga ningu takoko anju
liringine* andopa molorumu
24
kanu kinie yu molorumuna Juda ye ailime* ongo maku toko
angilkulie yundu ningindu: Olio konopu talo tepo naa lipu mundupu molamili kene Pulu
Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu nu liemo olio mongo toko ningu si. niringi.
25
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane aku yemo molio ou nimbu sirindu nakolo
Sike nikimu. ningu naa pilimele. Nanga Tarane na namba sipe yunge kongonomo
tenjipui. nirimuna* ulu tondolo teliomane na molio mele lipe ora silimo,
26
nakolo ene
nanga kongi sipisipime naa molemelemonga molio mele nilio akumu Kolo tokomo. ningu
pilimele.
27
Nanga sipisipime nanga unguma pilimele. Nane ene kanopo imbi silio, ene na
lombili olemele.*
28
Nane ene konde molko mindi pangi. nilio. Ene mindili nongo molko
kenjing koleana naa pung.* Ene nane nokopo molambo yambo tene manda wendo naa
limbe.
29
Tara yuni kanu sipisipime na sirimu yemo yu melemanga pali olandopamo, yuni
kanuma nokopa molopili yambo tene manda wendo naa limbe.
30
Na kinie Tara kinie olto
telumu. nirimu.*
31
Juda ye ailimene altoko kou liku Yesusi tonge teringi,
32
nakolo yuni enendo
nimbendo: Nane Taranga ulu tondolo aisili peangama ene lipu ora sipu terindu, akumanga
temo kanoko keri kanokolie na kouni tonge tekemeleye? nirimu.
33
Juda ye ailimene pundu toko ningindu: Ulu tondolo terinumanga nu kouni tomolo
naa tekemolo. Nu we mana yemone Pulu Yemo liku ungu taka tonjiku nuni ninindu: Na
Pulu Yemo. nilino, akumunge nu kouni tomolo tekemolo. niringi.
34
Yesusini pundu topa nimbendo: Pulu Yemonga boku nosilimelemonga* Pulu
Yemone ungu te nimbendo:
Nane ene ou nimbundu:
Ene pulu yema. nirindu kanumu.**
nirimu, nimbe bokuna molemo.
35
Pulu Yemonga bokuna ungu molemomane kolo naa
tolemo, ungu nilimoma pepa mindi pulimo kanumu. Pe Pulu Yemone yunge ungu piliringi
yambomando pulu yema. nirimu liemo
36
Tarane mako topa nanga yemo molopili.
nimbe ma koleana lipe mundurumuna orumu yemone yu Pulu Yemonga Malo. manda naa
nimbeye? Pe nane Na Pulu Yemonga Malo. niliomonga nando Pulu Yemo liku ungu
taka tonjikinu. nambemuna nikimiliye?*
37
Tarane uluma telemo mele nane aku sipu uluma
naa tendu liemo na sike yunge malo nikimu ningu naa piliengi!
38
Nakolo Tarane uluma
telemo mele nane sike aku sipu uluma tembo kinie Yu Pulu Yemonga Malo molo. Kolo
tokomo. ningu pilngi liemo aku kapola ulu tondolo telioma kanokolie Pulu Yemonga ulu
tondoloma. ningu kanangi. Tara na kinie tapu topa molemo, na Tara kinie tapu topo
molio.* ningu pilingindu aku siku nane telio uluma kanokolie Pulu Yemonga ulu
tondoloma. ningu kanai. nirimu.
39
Yuni aku nirimumunge enene altoko yu ka sing teringi nakolo yu ene mundupe
kelepa yu purumu.*
40
Aku tepalie nirimumuni, Yesusi kelepa no Jodane lumbilipe nekendo pupe, Jono ou
yamboma no linjirimu koleana pupe molorumu.
41
Kanu kinie yambo aisili yu molorumuna
oringi. Ongolie ningindu: No Linjili Jonone sike Pulu Yemonga kongono tenjirimu
mele lipe ora sirimu ulu tondolo telu kepe* naa terimu, nakolo i yemone pe omba molopa
temba mele Jonone ou nimbe sirimu aku unguma paa sike nirimu. niringi.
42
Kanu kinie aku
koleana yambo aisilini Yesusi yu sike. ningu tondolo munduku piliringi.*
JONO JONO
<<
10 10
>>
JONO JONO
<<
11 11
>>
11
1
Ye te kuru torumu, yunge imbi LLasirasi. Yunge kolea Betani, akuna yunge kemulu
Maria kinie Matatolo pea moloringi.
2
Kanu ambo Mariane pe walse Ailimunge kimbuna
kopongo wele ondo lepa ape kanjinjipelie Maria yunge penge indimuni Ailimu yunge
kimbuna kulu tonjirimu.* Ambo akumunge kemulu LLasirasi kuru torumu.
3
Yunge kemulutolone LLasirasi kuru torumuna Yesusi molorumuna ungu te ningu
mundukululie ningilindu: Ailimu, nuni konopu monjilino yemo kuru tomu. niringili.
4
Yesusini aku ungumu pilipelie yu lombili andolimendo nimbendo: LLasirasi kuru
tokomomo manda naa kolomba, molo. Pulu Yemonga tondolomo mona lepa yunge imbi
ola molombamonga yu kuru tokomo. Yu kuru tokomomonga Pulu Yemonga Malonga
tondolomo mona lepa imbi ola molombala. nirimu.*
5
Yesusini ambo Mata kinie angenu Mariatolo eltenga kemulu LLasirasi kinie ene paa
konopu monjirimu
6
nakolo LLasirasi kuru torumu pilipelie yu molorumu koleana wale talo
we molorumu.
7
Wale talo molopalie pe yu lombili andoli yemando* nimbendo: Olio kolea Judia
disirikindu kelepo yando pamili. nirimu.
8
Nakolo enene ningindu: Rapai,* Juda ye ailimene** nu ou kouni tonge teringi
kanumu. Pe nu akuna kelko puni tekenoye? niringi.
9
Yesusini pundu topa ungu iku topalie nimbendo: Wale tenga ekendo kolea sumbulu
topa, ekendo tangopa naa telemoye? Kolea tangolemo kinie yambo te ma koleana pa
tenjilimona pupelie aulke sumbi sipe kanopa pupe manda a naa tolemo.*
10
Nakolo yambo
te ipulueli pulimomo pa tenjilimu yu kinie naa pelemomonga yu a tolemo. nirimu.
11
Aku nimbelie pe yuni altopa enendo ungu te pea nimbendo: Olionga pulu lemo ye
LLasirasi uru pelemo. Nakolo nane pupu yu topo makinjimbu. nirimu.
12
Yunge lombili andolimene ningindu: Ailimu, yu uru pemu liemo kelepa kapola
molombamo. niringi.
13
Yesusini LLasirasi kolorumumundu nirimu nakolo yunge lombili andolimene Yu we
uru pelemo. konopu leringi.
14
Aku siku konopu leringine Yesusini ungu ikumunge pulumu
nimbe para sipelie nimbendo: LLasirasi kolopa pora simu. nirimu.*
15
Nakolo na yu kinie
naa molondumunge ulu tondolo wendo omb kene enene na molio nilio mele Sike. ningu
tondolo munduku pilingmunge yu kinie naa molondumu papu tendu. Yu lemona pamili
wai. nirimu.
16
Aku nirimu pilipelie, Tomasi, yunge imbi te Didimasi, yuni lombili andoli marendo
nimbendo: Olio Yesusi yu kinie pea kolamili pamolo. nirimu.
17
Yesusi kolea kanga Betani omba pilirimu kinie LLasirasi ono koleana wale kise
pemu. niringi pilirimu.
18
Kolea kanga Betani kinie kolea aili Jerusalleme kinie paa nondopa
mele lerimu, manda leli killomita yepoko mele. Nondopa lerimuna
19
Juda yambo aisili
LLasirasi kolorumuna pilkulie Mata Mariatolo moloringiline ene kola ulke oringi.
20
Matane Yesusi orumu pilipelie yuni Aulkena kanopo limbu. nimbe purumu, nakolo
Maria yu ulke suku we molorumu.
21
Matane Yesusi kanopa lipelie yundu nimbendo:
Ailimu, nu ya pea molemelkanje nanga kemulu naa kolka. nirimu.
22
Nakolo na pilkiru,
kini kepe nuni Pulu Yemo kinie mawa teni kinie nu mawa teni mlemo yuni pilipelie nu
simbe. nirimu.
23
Yesusini yundu nimbendo: Kemilie altopa lomboropa ola molomba. nirimu.
24
Matane nimbendo: Sike, na pilio. Mulu ma pora nimbe walemonga yamboma
lomboroko ola molonge kinie LLasirasi kepe lomboropa ola molomba. nirimu.
25
Yesusini yundu nimbendo: Yambo lomboroko ola molonge ulu pulumu kinie
konde mololi ulu pulumu kinie aku ulutolonga pulumu na. nirimu.* Na molio i nikiru mele
Sike. nimbe tondolo mundupe pilimo yambomo kolopalie konde molomba.
26
Yambo
konde molopa Yu sike Pulu Yemone lipe mundurumu yemo. nimbe tondolo mundupe
pilimo yambomo paa sike kolou naa kolopa alieli konde molopa mindi pumbe.* Aku
nikirumu Sike nikimu. ningu tondolo munduku pilku molkono molo moloye? nirimu.
27
Matane Yesusindu nimbendo: Sike, Ailimu. Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe
ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu kinie Pulu Yemonga
Malomo* kinie, aku yemo Ya mana omb. niringi ye akumu nu ongo moleno. nimbu
tondolo mundupu pilipu molio. nirimu.
28
Matane aku nimbelie yu yando pupelie angenu Maria kiyongo nimbe walsipe Pea
molambili oi. nimbelie yundu nimbendo: Ungu Mane Silimu omba molopalie, Yu
moliona oi. nikimu. nirimu kinie
29
Maria pilipelie yu tamburembu ola angilipe Yesusi
molorumuna purumu.
30
Kolaulke moloringine Yesusi ou naa omba, Matane yu aulkena
angilipili pupe kanopa orumu akuna yu we molorumu.
31
Kanu kinie Juda yambo kolaulke
pea moloringimene Maria tamburembu ola angilipe omba pena purumu kinie kanokolie
niringimuni, Yunge kemulu ono tengi koleana kola temba pukumunje. ningu lombili
puringi.
32
Maria Yesusi angilirimuna omba Yesusi kanopalie yunge kumbikerena omba tamalu
pepalie nimbendo: Ailimu, nu ya pea molemelkanje nanga kemulu naa kolka. nirimu.
33
Maria kinie Juda yambo yu kinie pea oringime kinie kola teringine kanopalie yu ene
paa kondo kolopa konopu umbuni aili tepa kolorumu.
34
Yuni walsipelie nimbendo: Yu
ono tena tengiye? nirimu.
Enene pundu toko ningindu: Ailimu, nu ongo kanoi. niringi.
35
Yesusi kola terimu.
36
Aku terimuna kanokolie Juda yambomane ningindu: Kaname. Ye kolomumu yu paa
konopu monjilimo lepamo. niringi.
37
Nakolo marene ningindu: Ye tenga mongo keri lerimumu manda tepa peanga
tenjirimu yemo yuni* i kolomu yemondo Naa kolopili. manda naa nilkeye? niringi.
38
Yesusi yu altopa kamelena mindili terimu pilipelie ono koleana orumu. Aku ono
koleamo yu kou kandemo. Yu ono teringi kou kande kerepuluna kou aili tene pipi siku
nosiringi lerimu.
39
Yesusini nimbendo: Koumu wendo liei. nirimu.
Nakolo kolorumu yemonga kemulu Matane nimbendo: Ailimu, yu ono koleana pepili
wale kise omba pumu lkupendi paa tomba. nirimu.
40
Yesusini yundu nimbendo: Nane nundu Na molio mele nindu ungumu* Sike
nimu. ningu tondolo munduku pilinu liemo nuni Pulu Yemonga tondolomo kanoni. nindu
kanumu. nirimu.
41
Aku nirimu kinie enene kou akumu wendo liringi.
Kanu kinie Yesusini olando sipe kanopalie nimbendo: Tara, nuni na pilinumunge nane
nu Ange. Paa tenu. nikiru.
42
Nuni nanga ungumu alieli pilino, nuni pilino mele na pilio
nakolo Yambo ya i angilkimilimene Na nuni mundurunu yemo. ningu piliengi! nimbu
nane nundu Na pilinumunge ange. nindu. nirimu.
43
Aku nimbelie nirimumuni, tondolo walsipelie nimbendo: LLasirasi, nu makilku
wendo oi. nirimu.
44
Kanu kinie ye kolorumu kanumu makilipe wendo orumu. Yu wendo
orumu kinie yunge kimbu kime banisini ka toko yunge kumbikeremo kepe maminiane
okoko yu ono teringime wendo naa lipe we omba angilirimuna Yesusini enendo nimbendo:
Yu okongi mulu wambalemo wendo lieyo. Yu omba pupili. nirimu.
45
LLasirasi kolorumu kinie Yesusini yu topa makinjirimuna Juda yambo kolaulke
oringimenga aisilini yuni aku terimu ulumu kanokolie Yu molemo nilimo mele sike akumu
molemo. ningu tondolo munduku piliringi.
46
Nakolo mare Parisi yema Jerusalleme
moloringine puku Yesusini terimu mele temane toko siringi.
47
Aku ungumu pilkulie Parisime kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie enene
Olio Judamanga kanjolloma* pali maku tamili wai. ningulie ningindu: Olione i yemo
nambe temoloye? I yemone Pulu Yemo kinie tapu toko molembele mele lipe ora silimo ulu
tondolo aisili** telemo. niringi.
48
Olione yu aku sipe tepa molopili siye kolomulu liemo
yambomane paa pali Yu molemo nilimo mele sike akumu molemo. ningu tondolo
munduku pilkulie yu lombili andonge kinie Romo gapomanomo olio kinie Opa
temolo. konopu lelkolie ningmuni, ongo olionga Pulu Yemo popo topo kalemolo ulke
tembelemo toko tekisiku olionga yamboma toko bulu balu siku mundung. niringi.
49
Kanu kinie enenga ye Kayapasi nili ye te, yu aku poniemonga Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopamo* molorumu, yuni nimbendo: Ene kekelepa toko, i ulu wendo
okomomonga pulumu naa pilimele.
50
Yambo te yambomanga pali kolo wangopa kolonjimu
liemo papu. Te kolo wangopa naa kolonjimbe kinie yamboma pali kolongi liemo kapola naa
temba. nirimu.
51
Yuni aku nirimumu yuyu pilipe naa nirimu. Yu aku poniemonga Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopamo molorumumunge Pulu Yemone yunge konopuna sukundu
ungu umbu te tonjipe nimbe panjirimu kinie pilipelie aku sipe walu nirimu. Aku nirimu
ungumunge sike pulumu naa pilirimu. Yesusi yu temba mele Kayapasini nirimumunge
pulumu i sipe: Yesusi Juda yambomanga pali nimbe kolo wangopa kolonjimbe.*
52
Nakolo
Juda yambomanga manjipe molo. Pulu Yemonga ambolango koleamanga pali molemele
akuma pea teluna lipe memba omba maku tombamonga* yu enenga pea nimbe
kolonjimbemondo Kayapasi yuni nirimu.
53
Kanu kinie Kayapasini kerena nirimu mele pilkulie kanjollomane Yesusi tongendo
pulu monjiku langi niringi.
54
Kanu kinie Juda ye ailimene yu tongendo langi niringi pilipelie Yesusi ene
moloringine yu we mona naa andorumu. Yu ene mundupe kelepa kolea ku leline nondopa
lerimu kolea kanga Ipereme pupe, akuna yunge lombili andolime pea moloringi.
55
Yemone enenga enda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele piliringi walema*
nondopa wendo omb terimu kinie Juda yambo aisili enenga pulu koleama munduku kelko
puku, Pulu Yemone ene kake tepili molonge kanomba uluma tengendo Jerusalleme olando
puringi.
56
Akuna pukulie Yesusi korokolie, Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena
maku toko angilkulie anju yando kerepali ningulie ningindu: Ene nambolka konopu
lekemeleye? Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele
pilimulundu Pulu Yemo kinie ulu temoloma pea teamili. nimbe naa ombye? niringi.
57
Nakolo Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie* Parisi yema kinie** enene ou ningu
panjikulie ningindu: Yambo tene Yesusi tenga molomba kanopalie, ka siemili olio nimbe
sipili. niringi.
JONO JONO
<<
11 11
>>
JONO JONO
<<
12 12
>>
12
1
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele piliringi walema* aku
poniemo wendo ombando wale te pakara we pepili Yesusi LLasirasi molorumu kolea kanga
Betani purumu. Kanu yemo yu ou kolorumu ono teringi kinie pe Yesusini Wendo oi.
nirimu kinie yu lomboropa wendo orumu.**
2
Betani kanuna ulke tenga yamboma langi
Yesusi pea nongendo teko mimi teringi. LLasirasi kemulu Matane langime moke terimu.
Yesusi pea langi nongo moloringi yambomanga te LLasirasi yu.
3
Kanu kinie LLasirasi kemulu Mariane kopongo wele sipaikenate nili mingi te lipe
Yesusi molorumuna memba orumu. Kanu kopongo welemo yunge mingi tenga sikele ape
llita mele, kanumu kou mone paa aili tepa purumu. Lipe memba ombalie nirimumuni,
Yesusinge kimbutolonga ape kanjinjipelie Maria yunge penge lapisemo lipe kimbutolo kulu
tonjirimu. Ulkena suku kopongo wele mune paa aili tepa torumu.
4
Nakolo Yesusi yunge lombili andoli ye te, Judasi Isikeriote, yuni Yesusi pe lipe
Yesusi yunge opa touma sirimu ye kanumu, yuni nimbendo:
5
Yuni nambemuna i
kopongo wele mune paa toli mingi pali we naa simuye? Silkenje aku welemo kou mone
limelkanje kou aisili, kou mongo wane tausini mele, lipulie yambo koropama moke tepo
silimelka. nirimu.
6
Nakolo yuni koropama kondo kolopalie aku sipe naa nirimu. Yu wa
limbendo nirimu. Yu Yesusi lombili andoli yemanga kou walemo nokopa menjipe, enenga
kou mone lakiliringime alieli yu wa lirimu.
7
Judasi Isikeriote yuni aku nirimu kinie Yesusini pundu topalie nimbendo:
Ambomone temumunge unguri naa ni! Na ono tengemonga kanjinjimbendo papu
nosirimu.
8
Yambo koropama ene kinie alieli molonge nakolo na ene kinie alieli naa
molombo. nirimu.
9
Yesusi kolea kanga Betani ulke tenga molorumu Juda yambo aisili pilkulie yu
molorumuna oringi. Yesusi mindi kanongendo naa oringi. LLasirasi ou kolorumu Yesusini
topa makinjirimu kanu yemo konde molorumu mele* kanonge oringila.
10
Aku teringine Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene* pilkulie LLasirasi kepe
tongendo langi niringi.
11
LLasirasi kinie ulu tondolo te wendo orumumunge Juda yambo
aisili enenga Juda ye ailime munduku kelko Yesusi molemo nilimo mele Sike. ningu
tondolo munduku pilku yu lombili andoringine LLasirasi yu kepe Tamili. ningu langi
niringi.
12
Pulu Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele piling
uluma tengendo kolea aili Jerusalleme sukundu sukundu ongo maku toko moloringi. Yesusi
bonongo mele kolea kanga Betani LLasirasinge ulkena molorumu. Pe ipulueli oukundu
yu Jerusalleme omb orumu mele kanu yambo maku toko moloringimene pilkulie
niringimuni,
13
enene kipiyala gomo mare langoko mengo puku, aulkena Yesusi ling pukulie
tondolo mundukulie ningindu:
Kini olio lipe taponjimbe ye peangamo okomo.
Pulu Ye Yawene lipe mundurumuna
yunge kongonomo tenjimbe okomo yemo*
molopa konjipili.**
Olio Isirele yambomanga ye nomi kingimu***
molopa konjipili.
niliku puringi.
14
Yesusi kongi dongi te kanopa lipe, ola pupe bulu mingine molopa orumu . Aku
terimu kinie Pulu Yemonga bokuna ungu te, pe wendo omb koronga ou niringi mele,
wendo orumu. Aku ungumu i sipe:
15
Jerusalleme yamboma, pipili naa kolayo.
Enenga ye nomi kingimu kongi dongi walo tenga
bulu mingine molopa okomo kanai.*
nirimu mele bokuna molemo.
16
Ou Yesusi naa tangi ene kinie molorumu kinie yu lombili
andolimene* kanu ulumanga pulumu naa piliringi, pe mindi piliringi. Pe Yesusi yu
yambomane toringi Pulu Yemone yu kelepa mulu koleana olando lipe yu tepa konjirimu
kinie ene kanu uluma, ou yu mulu koleana naa pupili wendo orumu, kelko pilkulie, Yesusi
mana manie naa opili Pulu Yemonga bokumuni yundu pe wendo omb mele ou nimbe
sirimu molemo mele pe yambomane yu kinie teringi mele kepe yuni terimu mele kepe
piliringi.
17
Yambomane Yesusi aulkena we naa lipuringi. Ou kolea kanga Betani LLasirasi
kolopa ono koleana perimu kinie Yesusini yu topa makinjirimu yambo maku toko
moloringimene kanoringi.* Kanu yambomane kanu ulu tondolomo Yesusini terimu
kanoringi mele temanemo andoko toringi.
18
Yambomane yu Pulu Yemone lipe mundurumu,
yu kinie tapu toko molembele mele lipe ora sirimu kanu ulu tondolo terimumu* pilkulie yu
aulkena ling puringi.
19
Kanu kinie Parisi yemane* aku teringi kanokolie enene enenga
ailimendo ningindu: Enene yu toko manie mundung teringi telemele mele manda naa
tekemo kanayo. We yamboma pali puku yu lombili pukumili kanai. niringi.
20
Pulu Yemone Juda yambomanga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu
mele * piling uluma tenge walema wendo omb terimu kinie yamboma Pulu Yemo popo
tonjipu yunge imbi ambolopo ola linjemili. ningu Jerusalleme puringi kanu yambomanga
mare Giriki yambo** mare ene pea puringi.
21
Kanu Giriki yamboma kolea Gallilli disiriki
lerimu kolea Besaida taono ye Pillipu molorumuna ongo mawa tekolie ningindu: Ailimu,
olio Yesusi kanamili. niringi.
22
Niringi mele Pillipuni pilipelie anju pupe Enderu nimbe
sirimu. Kanu kinie Yesusi lombili andoli ye Pillipu kinie Enderutolo elte pukulu Yesusi ningu
siringili.
23
Yesusini pundu topa yu nondopa temba mele nimbe sipelie nimbendo: Manie
Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* altopa pupe yunge kolea peangana molopa konjimbe
walemo** wendo omu.
24
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Langi mongo naa kolomu
liemo yuyu telu mindi we lemba. Nakolo yu kolopa mana manie pemu liemo poka topa
wendo omba mongo aisili tomba.* Aku sipela na naa kolondu liemo nanga yambo aisili
naa molonge, nanu manjipu molombo. **
25
Yambo te ya mana Na molopo konjipu, na nondopo naa kolambo. konopu lemo
yambo te yu kolopalie kolea kerine mindili nomba molopa mindi pumbe. Nakolo yambo te
na lombili andopa nanga kongono tenjimbendo Na ya mana mindili nombo molombo
mandala, kolombo mandala. konopu lemo yambo te yu pe kamu kamu molopa konjipe
mindi pumbe.
26
Yambo nanga kongono tenjilimo yambo te yu na lombili andopa na telio
mele tepili. Na yamboma lipu taponjipu, Pulu Yemonga ungumu enendo nimbu simbundu
mindili nombo molio molombo mele kanu yambomone aku sipe nanga kongono tenjipili.
Kanu kinie na molombo koleana nanga kendemandemo kepe pea tapu topo molombolomo.
Yambo te nanga kongono tenjipe molomu liemo pe Tarane kanu yambomonga imbi
ambolopa ola linjimbe. nirimu.
27
Aku nimbelie Yesusini ungu te pea nimbendo:
Yambomane na tongemonga kini na mini wale pupemo. Nambolka nimbunje?
Tarando Tara, kini na ulu pulu wendo omb okomomo Naa wendo opili. ni.
niembonje? Molo. Na I ulu pulumu wendo opili. nimbu orunduna aku sipu paa naa
nimb.
28
Tara, nunge imbi Ola pupili. ni. nirimu.
Kanu kinie ungu te mulu koleana wendo ombalie nimbendo: Nu terinu telenomonga
nanga imbimu koronga ola purumu. Pe kini tenimunge kamu ola pumbe. nirimu.
29
Maku toko moloringi yambomane aku ungumu pilkulie niringimuni, Mulu topamo.
niringi.
Marene ningindu: Mulu koleana angello tene yundu ungu te nimu. niringi.
30
Yesusini nimbendo: I ungu wendo omumu na Lipu taponjembo. nimbe i ungumu
naa nimu. Ulu pulu wendo omb okomomo wendo omb kinie ene konopu enge nipili
molangi. nimbe i ungumu nimu.
31
Kini Pulu Yemone ma koleana yamboma mongo lipe
simbe walemo nondopa wendo omb tekemo. Na kolombo kinie ma koleamo nokolemo ye
nomi Setenenga tondolomo manie pumbe.*
32
Nakolo na liku ola monjing kinie* na
molombona yamboma pali Wai. nimb. nirimu.
33
(Yuni Na liku ola panjing.
nirimumunge Na Kolopili. ningu unju perana uku toko ola panjing yunge lombili
andolime piliengi! nimbe yuni aku nirimu.)
34
Yuni aku nirimumunge yambo maku toringimene ningindu: Pulu Yemonga bokuna*
Pulu Yemone olio Nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye
nomi Kirasimu** ombalie kolou naa kolopa alieli molopa mindi pumbe. nimbe molemo
kanumu pilipu molemolo.*** Akumunge nuni Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo
liku ola monjing. nikinu akumu nambe teko nikinuye? Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Ye nikinumu naeye? niringi.
35
Kanu kinie Yesusini enendo nimbendo: Wale layekolo pa telimu ene kinie
molomba.* Akumunge kini pa tenjilimu ene kinie molemo kinie ene pangi. Pe ene
sumbulumuni pipi naa sipili. Yambo sumbulu toline pulimo yambomo pulimo aulkemo
kanopa imbi naa silimo.
36
Kini pa telimu ene kinie molemo kene Olio pa telimunge
yamboma molamili. ningu Pa telimu sike. ningu tondolo munduku piliengi! nirimu.
Unguma nimbe pora sipelie nirimumuni, Na naa kanangi. nimbe Yesusi yamboma
mundupe kelepa tenga pupe lopi tepurumu.
37
Yesusini Pulu Yemone yu kongono tenjipili. nimbe lipe mundurumu, yu pea tapu
toko moloringili mele lipe ora sirimu ulu tondolo aisili* terimu yambomane kanoringi
nakolo ou kepe, kanoringi kinie kepe, Yu sike Pulu Yemone lipe mundurumu yemo.
ningu tondolo munduku naa piliringi.**
38
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe
yamboma nimbe sirimu ye Aisayane ou nirimu mele pe kamu wendo ombmonga enene
aku siku ningu naa piliringi. Aisayane nimbendo:
Ailimu, olione nimbu sirimulu unguma
naene Sike nikimili. nimbe pilimuye?*
Ailimuni yunge tondolomo nae lipe ora sirimuye?**
nirimu.
39
Aisayane aku nirimu akumunge ene Yesusi molemo nilimo mele Sike. ningu
tondolo munduku piling aulke te naa lerimu. Aku ningu piling aulke te naa lerimumunge
Aisayane ungu te pea nirimu, yuni bokuna torumu molemo, akumu i sipe:
40
Pulu Yemone enenga mongoma pipi sinjipe,
enenga konopuma pipila sinjilimo.
Nane ene tepo konde naa liembo kene
ene mongone naa kanoko,
konopuni melte naa pilku,
konopu alowa teko na moliona naa wangi.
nimbelie enenga mongo konoputolo aku sipe terimu.*
Nirimu.
41
Aisayane Yesusinge tondolomo kanopalie* yuni Yesusinge aku sipe ninjirimu.
42
Sike Juda ye aili aisilini Yesusi molemo nilimo mele Kolo tokomo. Aku yemo naa
molemo. ningu piliringi nakolo enenga ye aisilini Yu aku yemo sike omba molemo. ningu
tondolo munduku piliringi. Nakolo ene Parisi yema* pipili kolkolie, Yu sike. nimbu
tondolo mundupu pilimolo mele nimbu para simul kinie Parisi yemane Pulu Yemonga
ungumu maku topo pilimolo ulkemanga naa wai. ningu kamu makoronge. ningu pilkulie,
ningu para naa siringi.
43
Ene Pulu Yemone kapi nimb kinie papu. ningu naa pilku,
Yambomane olio kapi ning kinie papu. ningu aku siku we molko, yu Sike. ningu
tondolo munduku piliringi mele ningu para naa siringi.
44
Kanu kinie Yesusini tondolo ru nimbelie nimbendo: Yamboma Na molio nilio mele
sike. ningu tondolo munduku pilimele yamboma na manjiku Sike ningu tondolo
munduku naa pilimele. Na lipe mundurumu yemo kepe Sike ningu tondolo munduku
pilimelela.*
45
Yambo Na sike. ningu tondolo munduku pilimele yambomane na
kanolemele akumu na lipe mundurumu yemo kanolemelela.*
46
Yambo tene Na molio nilio
mele sike. nimbe tondolo mundupe pilimbe yambo te sumbulu toline naa molopili. nimbu
na ma koleamanga pali pa tenjilimu ma koleana orundu.*
47
Nakolo yambo te nanga ungumu pilipelie tenge panjipe naa temu liemo nane yu
kote naa tenjimbu. Nane mana yambomanga kote pilipu mindili nongo molangi. nimbu naa
orundu kanumu. Ene lipu taponjipu mindili nolemelka aulkena wendo lipu, na kinie molko
konjing aulkena lipu monjimbu.* nimb orundu.
48-49
Yambo te na bulu sipe nanga
unguma Sike. nimbe naa pilipe limbe yambomo kotena pilipe apurumbe mlemo pelemo.
Mulu ma pora nimb wale kinie ungu nimbu silio ungumane yu kote tenjimbe. Na nanu
konopuni pilipulie i unguma naa nilio. Tarane na lipe mundurumuna orundu yemone Ni.
nilimo mele pilipulie niliomonga, nilio ungumane kanu yambomo kote tenjimbe.
50
Na
pilkiru, Tarane Ni. nimuna nilio ungumuni yamboma alieli molko konjiku mindi pung ulu
pulumu silimo. nimbu piliomonga yuni Aku siku ningu si. nilimo mele nimbu silio.
nirimu.
JONO JONO
<<
12 12
>>
JONO JONO
<<
13 13
>>
13
1
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilingindu kongi
sipisipi nonge walemo opali mele wendo omb terimu.* Yesusi yu nondopa ma kolea
mundupe kelepa Lapa molorumuna pumbe yu kini mele pilirimu.** Yuni yunge mana
moloringi yamboma konopu monjipe molorumu mele pe kini kepe yu kolombando ene
kamu paa konopu monjipe kolorumu.
2
Yesusi yunge opa tou yema Saimono Isikeriote malo Judasini lipe simbe ungumu
kurumanga nomi depelemone* Judasi yunge konopuna koronga panjinjipili,** Yesusi
kinie yu lombili andolime kinie ipupini langi nongo moloringi.***
3
Yesusi pilipelie, Lapane
melema pali yu Nokoi. nirimu, yu Pulu Yemo mundupe kelepa manie orumu, altopa Pulu
Yemo molombana olando kelepa pumbe terimu mele pilipe molorumu.
4
Aku sipe pilipelie, yu langi nongo moloringimu mundupe kelepa ola angilipelie yunge
ola wale pakoli pakorumumu kulupe wendo lipe nosipe, kendemandemane yambomanga
kimbu kulumiye tonjingindu teringi mele* yuni aku sipe kangi kulu toli mlu te lipe panjipelie
nirimumuni,
5
pellete tenga no ondo lepa mundupe yu lombili andolimenga* kimbuma pulu
monjipe kulumiye tonjipe kulu toli mlumu porona panjirimumuni kulu tonjirimu.
6
Kulumiye topa kulu tonjilipe ombalie Saimono Pita molorumuna orumu kinie Pitane
yundu nimbendo: Ailimu, nuni nanga kimbumu kulumiye tonjini tekenoye? Paa manda
molo! nirimu.
7
Yesusini pundu topa yundu nimbendo: I tekero mele nu kini naa pilkinu nakolo pe
pilini. nirimu.
8
Pitane yundu nimbendo: Nu nanga ye ailimu kene kini kepe pe kepe nuni nanga
kimbutolo kulumiye paa naa tonjini, molo. nirimu.
Yesusini nimbendo: Kulumiye naa tonjindu liemo nu kinie na kinie pea tapu topo naa
molombolo. nirimu.
9
Yesusini aku nirimuna pilipelie Saimono Pitane Kimbu ki kepe kangime pali
kulumiye tonjimbe kinie paa kamu kamu pea tapu topo andombolonje. konopu lepalie
nimbendo: Ailimu, aku temba kene kimbu mindi molo! Kimbu ki kepe kangime pali
kulumiye tonji! nirimu.
10
Yesusini nimbendo: Yambo te yunge kangime pali kulumiye topalie pe yu kolea
tenga pulimo kinie yunge kimbuna ma angilimoma kelepa kulumiye tolemo kinie yu kangime
pali altopa kake telemo. Kini ene kake tepili molemele, nakolo ene pali molo. nirimu.
11
Yuni pilipelie Ene molemelemanga ye tene na lipe nanga opa touma simbe tekemo.
nimbe pilipelie Kanu yemo konopu kalaro molopili molemo. nimbendo ungu iku topa
Ene pali kake tepili naa molemele. nirimu.
12
Kanu kinie yuni enenga kimbuma kulumiye topa pora sinjipe, yunge ola wale
pakolimu lipe pakopa kelepa manie molopalie nirimumuni, ene walsipe pilipelie nimbendo:
Nane kini enenga tenjindumunge ulu pulumu enene pilkimiliye?
13
Enene na imbi lelkolie
Ungu Mane Silimu nilimelela, Ailimu* nilimelela. Aku imbitolo papu lemele, na aku sipu
moliomo.
14
Na enenga Ailimu molopo enenga Ungu Mane Silimu molio nakolo pe kini
kendemande koropamane telemele mele tepo enenga kimbuma kulumiye tonjindu kene ene
kepe Kendemande koropama mele molamili. ningu anju yando eneno kimbu kulumiye
tonjengila.*
15
I ulu pulumu nane Ene teangi. nimbu lipu ora sindu kene enene aku siku pe
pe kepe teangi. Kimbumundu mindi naa nikiru. Ene Yambo peangama molopolie
yamboma lipu naa taponjimul. naa ningu, Kendemandema mele molamili. ningu
molangi. nimbu i ulumu tendu.
16
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kongono tenjili yambo tene yunge nokoli
yemo Manie mele pupili. yu Ola mele pambo. manda naa nimb.* Yambo kongono
pupe tenjilimo yambo tene Yu kongono pupe tenjipili. nimbe mundulimo yambomo
Manie pulimo. yu Olandopa mele molemo. manda naa nimb kene na enenga ailimu
molopolie enenga kongono keri te tenjindu aku mele ene yambo lupemanga aku siku
kongono tenjengila.
17
Enene i unguma pilku konjikulie nikiru mele tenge kinie ene molko
konjiku konopu sing. nirimu.*
18
Nane enendo nikiru akumu enendo pali naa nikiru. Nane enenga konopuma
kanopolie Nanga yema molangi. nimbu ou mako torundu,* nakolo Pulu Yemonga
bokuna ungu te molemo mele aku sipe wendo opili. nimbu nane enenga ye te mako
torundu. Aku ungumu molemo mele i sipe:
Na kinie pea ga nombo molemolo ye te
na kinie opa tou molomba.**
nilimo.
19
Aku ulumu wendo omb kinie Na sike ou molorumu, kini molopa mindi pulimo
yemo.* ningu tondolo munduku piliengi!** nimbu aku ulumu ou wendo naa opili nane
aku ungumu ene nimbu sikiru.
20
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Yambo te Nanga
kongono tenjipui. nimbu lipu mundulio yambomo kolea tenga pupe yambo te molemona
pulimo kinie Papu okono. Pea molambili oi. nilimo yambomone na kepe Pea molambili
oi. nilimola. Kanu kinie kanu yambo nando Pea molambili oi. nilimo yambomone na lipe
mundurumu ye Tara kepe Pea molambili oi. nilimola. nirimu.
21
Yesusini aku nimbelie nirimumuni, yunge konopumu paa umbuni terimuna yu lombili
andoli yemando nimbe sipelie nimbendo: Nane ene paa sike nimbu sikirumu: Ene
molkomele yemanga tene na lipe nanga opa touma simbe. nirimu.
22
Yuni aku nirimuna pilkulie lombili andolime eneno anju yando kumbikerena nemo
nemo ningu kanokolie Naene aku tembamondo nikimunje? konopu leringi.
23
Enenga ye te, kanumu Yesusini paa konopu monjirimu,* aku yemo Yesusi
molorumuna nondopa molorumu.
24
Akumunge Saimono Pitane aku yemondo olo topa
kiyongo nimbelie nimbendo: Yu naendo nikimunje? Walsiku pili. nirimu.
25
Kanu kinie lombili andoli kanumu Yesusi molorumuna nondopa pupe molopalie
yundu komuna olo topalie nimbendo: Ailimu, naendo ninuye? nirimu.
26
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane langi te lipu simbu ye akumundu nindu.
nirimu. Aku nimbelie langi te lipe Saimono Isikeriote malo Judasi sirimu.
27
Yesusini langi sirimumu Judasi lirimu kinie yunge konopuna kurumanga nomi
Setene* sukundu purumu kinie Yesusini yundu nimbendo: Nuni ulu teni tekenomo welea
puku tepui. nirimu,
28
nakolo langi pea nongo moloringi yema Yesusini Judasindu ungu
nirimumunge pulumu naa piliringi.
29
Judasini enenga kou walemo nokonjilimomonga
marene pilkulie, Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu
mele* pilimulundu langi nomolo mare pupe topo topa lipupili. nimbe nikimunje molo
Yambo koropama lipe taponjipe kou te pupe sipupili. nimbe nikimunje. konopu leringi.
30
Judasi langi sirimumu lipelie walsikale omba pena purumu. Omba pena purumu kinie
kolea sumbulu topa pepili omba pena purumu.
31
Judasi Isikeriote pena purumu kinie Yesusini we lombili andoli ulkena pea
moloringimendo nimbendo: Kini Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemonga imbimu
paa olandopa molomba tekemo.* Kanu kinie yunge imbi paa olandopa molombamonga
Pulu Yemonga imbimu kepe paa olandopa molomba.
32
Kanu kinie Manie Omba Mana Ye
Au Lerimu Yemonga imbi paa olandopa molombamonga Pulu Yemonga imbimu paa
olandopa molomu liemo* Pulu Yemone kanu yemonga imbimu kinie peatolo paa olandopa
molopili. nimb. Aku nimbmo paa nondopa isili mele nimb.
33
Nanga ambolangoma, na ene kinie layekolo molkoro. Pe enene na koroko kelenge.
Juda ye ailime ou aku sipu nindu mele kini* enendo aku sipu nimbu sikiru. Na pumbu
tekero kolea akuna ene manda naa onge.** nirimu.
34
Nane ene teangi. nimbu ungu mane kondengamo ene nimbu sikirumu: Ene anju
yando konopu monjengi. Nane ene konopu monjindu mele ene anju yando aku siku konopu
monjengila.
35
Ene anju yando konopu monjngi liemo aku siku tenge kinie we yambomane
kanokolie Ene nanga lombili andolime molemele. ningu kanonge. nirimu.
36
Saimono Pitane yu walsipelie nimbendo: Ailimu, nu tena puniye?* nirimu.
Yesusini pundu topa nimbendo: Na pumbuna nu isili ou manda naa oni. Nakolo pe
nu sike lombili oni. nirimu.
37
Pitane walsipelie nimbendo: Ailimu, nu puni aulkena na isili ou nambemuna manda
lombili naa omboye? Na nu lipu taponjipu kolondu liemo mandala. nirimu.*
38
Yesusini pundu topa nimbendo: Nu sike na liku taponjiku koloniye? Nane nundu
paa sike nimbu sikirumu: Kera gulta ou ko naa topili nuni pipili kolkolie wale yepoko
nando kolo toko Yu naeye? Na naa kanolio. nini. nirimu.
JONO JONO
<<
13 13
>>
JONO JONO
<<
14 14
>>
14
1
Yesusini yunge lombili andolimendo kelepa nimbendo: Ene konopuna umbuni tepili
mini wale munduku naa molayo. Pulu Yemo ene Lipe taponjimbe. ningu tondolo
munduku piliengi! Nane ene Lipe taponjimbe. ningu tondolo munduku piliengila!
2
Nanga
Taranga ulkena suluminia aisili lemo. Naa lelkanje nane enendo Naa lemo. nimbu, nimbu
silke. Nakolo sike lemomonga nane enenga molonge koleamo pupu tepo mimi tenjipukuru.*
3
We naa la tenjimbu. Enenga molonge koleamo pupu tepo mimi tenjipulie nimbumuni, pe
na molombona Ene pea molamili. nimbu ene ombo limbu.
4
Pumbu koleamonga aulkemo
ene kanolemele. nirimu.
5
Lombili andoli ye Tomasini yundu nimbendo: Ailimu,* nu puni koleamo olio naa
kanolemolo. Pe kini olio aku koleamonga aulkemo nambe tepo kanolemoloye? nirimu.
6
Yesusini yundu nimbendo: Na aulkemo, na sike ungumu, na konde molko mindi
pung ulu pulumu.* Yambo te Tara molemona pumbendo na molombona mindi manda
omb. Aulke te lupe molo.
7
Enene na pilku konjiku molemelkanje Tara pilimelkala. Nakolo
kini nimbu sikiru kinie Tara yu pulu monjiku kanoko imbi sikimili. nirimu.
8
Yu lombili andoli ye Pillipuni yundu nimbendo: Ailimu, Lanie liku ora siyo.
Kanopolie olione Manda. nimul. nirimu.
9
Yesusini yundu nimbendo: Pillipu, ene wale aisili na pea molemolo nakolo na Tara
mele molio naa pilimele lemo. Na kanolemelemane Tara kanolemele. Pe kini Tara liku ora
si. nikinu akumu nambemuna nikinuye?
10
Na Taranga konopuna sukundu molopo yu kinie
tapu topo molio, yu nanga konopuna sukundu molopa na kinie tapu topa molemo, kanumu
nane Kolo topa nilimo. ningu pilimeleye? Ungu enendo nilioma nanga nanu konopuni
pilipu naa nilio. Tara nanga konopuna sukundu molopalie na ulu telioma yuni yunge mindi
telemo.
11
Na Tara kinie konopuna sukundu molio, yu na kinie konopuna sukundu
molemo. nikiru akumu Sike nikimu. ningu tondolo munduku pilieyo. Molo ungumu
mindi pilkulie Sike nikimu. ningu we naa pilngi liemo nane ulu telioma kanokolie Tarane
manda telemo ulu tondoloma mele mindi nane sike aku sipe telemo. ningu kanokolie Tara
kinie na kinie ye telumu molembolo. nikiru Sike nikimu. ningu tondolo munduku piliei.
nirimu.*
12
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Nane molio nilio mele Sike nikimu. ningu
tondolo munduku piling* yamboma nane ulu tondoloma telio mele aku yambomane aku
siku tengela. Nakolo nane ulu tondolo terindumu layetolo mele terindu. Kini Tara
molemona pumbumunge enene tondolo aisili mele tenge.
13
Nanga imbi lelko Nanga
ningu tenjirinumunge nu molenona ombo mawa tekero. ningu * ulu te na mawa tenge
ulumu nane tembo. Malone Lapanga imbi ambolopa ola linjipili. nimbu na aku siku mawa
tenge mele pilupulie tembo.
14
Nando ulu te molo mele te nanga imbi lelko mawa tengi liemo
nane mawa tenge mele pali tembo. nirimu.
15
Yesusini ungu te pea nimbendo: Enene na konopu monjngi liemo nanga ungu
mane silioma pilku liku tenge.*
16-17
Aku tenge kinie nane Tara enenga nimbu mawa tenjimbu
kinie yu Lipe Taponjipe Konopu Enge Sinjili te lupe Ene kinie kamu molopili. nimbe
akumu ene simbe. Yu Sike Unguma Lipe Ora Sili Minimu. We yambomane yu naa kanoko
yu naa pilimelemonga kanu yambomane yu yando manda naa ling. Nakolo na lombili
andolime, yu ene kinie molemo, pe enenga konopuna molombana* enene yu pilku imbi
silimele.
18
Ene mundupu kelepo pupulie nimbumuni, nane Ene eneno ambolango kolu
muluma mele molangi. nimbu naa tembo, molo. Kelepo ene molongena omb.
19
Pe
nondoko we yambomane na kamu naa kanonge. Nakolo enene na kanonge. Na konde
molopo mindi puliona ene kepe konde molko mindi pung.
20
Aku enamonga enene pilkulie,
Na Taranga konopuna sukundu molio mele kepe, ene nanga konopuna sukundu molemele
mele kepe, na enenga konopuna sukundu molio mele kepe piling.
21
Yambo te yu nane
Teai. nilio ungu manema pilipe molemo yambomo yuni na konopu monjilimo. Yambo
tene na konopu monjilimo yambomo Tarane kanu yambomo konopu monjimbe. Nane kanu
yambomo konopu monjipulie Na pilipu molio mele pilipili. nimbu yu molombana ombo
teluna kopu tepo molopolie molio mele lipu ora simbu. nirimu.
22
Yesusini aku nirimu kinie yu lombili andoli ye Judasi nili te, Judasi Isikeriote molo,
Judasi te lupe, yuni Yesusi yundu nimbendo: Ailimu, nuni olio manjipu lipu ora simbu.
nikinu, we yamboma nambemuna Naa lipu ora simbu. nikinuye? Nambe tekolie aku
teniye? nirimu.
23
Kanu kinie Yesusini pundu topa yu lombili andolimendo nimbendo: Yambo tene na
konopu monjimu liemo yuni nanga ungu manema pilipe lipe temba. Kanu kinie kanu
yambomo nanga Tarane konopu monjipelie Tara kinie olto Yu pea teluna molamili.
nimbulu yu molombana ombolo.
24
Na konopu naa monjilimo yambomone nanga ungu
manema pilipe lipe naa telemo. I nikiru pilkimili ungumu nanga molo. Tarane na lipe
mundurumu yemonga ungumu mindi. nirimu.
25
Na ene kinie molopolie i unguma pali nilio.
26
Nakolo na nondopo tembomonga
Tarane Ene Lipe Taponjilimu yando lipe mundumbe. Akumu Mini Kake Telimu. Mini Kake
Telimu yuni ene unguma pali mane sipe nimb; nane enendo nirindu unguma pali te komu
sing kinie aku ungumu altopa nimbe simbe.
27
Na ene nondopo mundupu kelepo pumbundu Ene konopu pe nipili molangi.
nimbu isili ou nikiru. Na konopu wayongo sipu molio mele ene konopu wayongo siku
molangi. nikiru. Nanga ungumu naa pilimele yamboma konopu wayongo silimele mele
lupela; na konopu wayongo silio mele lupela. Nanga ungumu naa pilimele yamboma walse
konopu wayongo siku walse mini wale munduku telemele. Nakolo ene na lombili andolime,
Na alieli konopu pe nipili molio mele ene alieli konopu pe nipili molangi. nikiru kene ene
walse kepe konopu umbuni tepili naa molko mini wale naa munduku konopu wayongo siku
mindi molangi.*
28
Nane ou nindumu ene piliengi. Na ene mundupu kelepo pumbu. Pe altopo ene
molongena yando omb. nindu piliengi kanumu. Tara yu olandopa na maniendopamonga
enene na konopu monjilimelkanje na Tara molemona pumbumunge ene konopu silimelka.*
29
Nane enendo Pupulie kelepo yando omb. nikiru ungumu pe wendo omb kinie Sike
nirimu. ningu tondolo munduku piliengi! nimbulie ou naa pupulie tembo mele enendo
nimbu sikiru.
30
Ya ma koleamo nokolemo ye nomi Setene okomona nane pe ene kinie ungu
aisili altopo naa nimb. Na mana molombo walemo pora nikimu. Yuni na Tangi. nimbe
okomo nakolo na naa nokolemona uluri we manda naa tembamo.* Nane Yuni na uluri
tepili. nindu liemo na manda temba. We manda naa temba.
31
Nakolo Mana
yambomane pali na Tara konopu monjilio. ningu piliengi! nimbu Tarane nando Tei.
nirimu ungu manema pali pilipu lipu tembo. nimbe Yesusini nirimu.
Aku nimbelie Manda nikiru kene kini pamili wai. nirimu.
JONO JONO
<<
14 14
>>
JONO JONO
<<
15 15
>>
15
1
Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo:
Na unju waene sikemo.* Tara yu unju waene ponie nokolemo yemo.
2
Tarane nanga
unju kola mongo naa tolemoma pali langopa wendo limo.* Kola mongo tolemoma pali
Peanga tepa angilipe kamu mongo aisili topili. nimbe yuni akumanga mele kerime langopa
wendo lipe tepa mimi telemo.
3
Na lombili andolime, ene ungu nimbu silio kanumuni enenga konopuna kalaro
molorumuma kulumiye tonjimuna ene konopu kake tepili molemele.
4
Unju kolama
paka kapola telemo kinie unjuna kapola angilipe mongo tolemo, aku siku ene na kinie tapu
toko molko, na ene kinie tapu topo molombo kinie ene kapola molko ulu pulu peangama
tenge. Kola te kerepa manie omba lemomo altopa mongo naa tolemo. Kola unjuna ola paka
tepa angilimomo yu mongo tolemo. Aku siku ene na pea Tapu topo molamili.* naa nngi
liemo ene Teai. nilio mele manda naa teko nanga kongono manda naa tenjing.
5
Na unjumu, ene kolama. Kola paka tepalie unjuna angilipe mongo tolemo mele ene
na kinie tapu toko molko na ene kinie tapu topo molopo aku temulu liemo nane Teai.
nilio mele ene manda teko nanga kongono kapola tenjing. Ene na munduku kelko ene na
kinie tapu toko naa molongi liemo nanga uluma ene manda naa tenge.*
6
Unju kola langoko
wendo liku ele tekolie, kolemo kinie aku kolama liku maku toko tepena kalemele kinie
nolemo. Aku sipela, yambo te na kinie tapu topa naa molopalie ulu peangama naa temu
liemo unju kola kololime telemele mele yu aku siku tenge.
7
Ene na kinie tapu toko molko nanga unguma enenga konopumanga pepili pilku liku
molongi liemo ulu te Teamboa! ningu, ungu te Piliemboa! konopu lelko, melte molo
tombamo Liemboa! ningu, aku siku pilkulie Tara kinie ungu ningu mawa tenge mele yuni
tenjimbemo.*
8
Ene nane Teai. nilio mele paa teko konjiku, nanga kongono paa teko
konjing kinie aku siku tengemone Taranga imbi ambolko ola linjing molomba kepe, ene
tenge mele yambomane kanokolie Ene paa sike Yesusinge lombili andolime* molemele.
konopu lengela. nirimu.
9
Tarane na konopu monjilimo mele nane ene konopu monjilio. Nane ene Kamu
konopu monjipili. ningu molayo.
10
Tarane nando Tei. nilimo ungu manema na tepo
moliomonga yuni na kamu konopu monjilimo mele enene aku siku nane Teai. nilio ungu
manema pilku liku tengi liemo aku siku tengemonga nane ene Kamu konopu monjipili.
ning.
11
Na konopu sipu molio mele ene aku siku konopu siku konopu kapola pepili
molangi. nimbu i unguma nimbu sikiru.*
12
Nane Teai. nilio ungu manemo i sipe: Nane ene konopu monjilio mele enene
eneno anju yando aku siku konopu monjengi. nimbu nikiru.*
13
Yambo tene yunge pulu
lemo yamboma konopu monjipelie enenga nimbe kolo wangopa kolonjimu liemo yuni
konopu monjilimo mele olandopa, we yambomane konopu monjilimele mele maniendopa.*
14
Nane enendo Teai. nilio ungu manema tengi liemo ene nanga pulu lemo
yamboma molonge.
15
Kini nane enendo altopo Nanga kendemandema. naa nimbu,
Nanga pulu lemoma. nilio. Kendemandema enenga nokoli yemone uluma tepa konopu
lepa andopa molemo mele ene naa nimbe silimo naa kanoko naa pilimelemonga kini
enendo aku sipu Nanga kendemandema. ni naa nilio. Ye tenga pulu lemoma mindi
yemo yu andopa molemo mele nimbe silimo pilimele. Aku pilipulie nane enendo Nanga
kendemandema. ni naa nimbu, Tarane nando nimbe sirimu pilirinduma pali ene nimbu
sirinduna nane ene Nanga pulu lemoma. nilio.*
16
Ene eneno na Olionga Ailimu. ningu mako naa toringi. Nane nanu ene Nanga
yema molangi. nimbu mako torundu. Ene puku, Teai. nimb mele teko nanga kongono
tenjengi. Aku ulu peanga tengema pora naa nimbe we pepa mindi pupili. nimbu nane
enendo Nangama. nimbu ene mako topo Na lombili wai. nirindu. Akumunge Tara kinie
ungu ningu Olio Aili Yesusinge yamboma molemolo. ningu* mele te mawa tenge kinie
yuni pilipelie mawa tenge melemo ene sipe enenga tenjimbe.**
17
Nane ene ungu mane
sipulie Eneno anju yando konopu monjei. nilio mele nikiru.* nirimu.
18
We mana yambomane ene na lombili andolime kinie konopu keri panjing
kanokolie Ou na kinie konopu keri panjiringi. konopu lelko molangi.
19
Ene we yamboma
kinie konopu teluna pupili molemelkanje we yambomane ene olionga yamboma ningu
konopu monjilimelka. Nakolo ene we yamboma kinie ene manga umbu telumu molo. Ene
ma koleana uluma munduku kelko nanga yamboma molangi. nimbu mako torundumunge
we yambomane ene kinie konopu keri panjilimele.
20
Nane ene nimbu sirindu unguma konopuni pilku molangi. Nane ou enendo
nimbundu: Kongono tenjili yambo tene yunge nokoli yemo Maniendopa molemo. Na
yunge olandopamo molio. manda naa nimb. nirindu kanumu.* Akumunge na mindili liku
silimele mele ene kepe aku siku mindili liku sing. Nanga ungumu pilku liku tenge panjilimele
yambomane enenga ungumu pilku liku tenge panjingla.
21
We yambomane na lipe
mundurumu yemo pilku imbi naa sikulie, ene nanga imbi lelko kongono tenjingmunge ene
mindili liku sing.
22
Na Pulu Yemone lipe mundurumuna yamboma molemelena ombo
ungu te naa nilkenje na liku ai naa siku, bulu silimele mele naa telemelkamonga ulu pulu
keri telemelemonga mongo naa limelka. Nakolo na sike orundu, ungu nilio mele
pilimelemonga Ulu pulu keri telemolo mele naa pilimolo. manda naa ning.*
23
Yambo te
na kinie konopu keri panjilimo yambomone Tara kinie kepe konopu keri panjilimola.
24
Kongono lupe lupema, ou yambo tene ulu tondoloma naa terimu mele nane enenga suku
singine ombo naa telkanje enene na liku bulu siku ulu pulu keri telemele mele naa telemelka.
Nakolo ulu tondolo terinduma kanokolie kepe Tara olto kinie konopu keri panjilimele.
25
Nakolo enenga ungu mane te Pulu Yemonga bokuna molemo mele wendo ombmonga
aku tekemele. Bokuna ungu te molemo mele i sipe:
Ene na kinie we konopu keri panjilimele.*
nimbe bokuna molemo. nirimu.
26
Ene Lipe Taponjipe Konopu Enge Sinjilimu* Tara pea molembelena pupulie lipu
mundumbu akumu ombalie nimbemone, nanga ulu telio mele ene nimbe simbemo. I Lipe
Taponjipe Konopu Enge Sinjilimu yu Sike Unguma Lipe Ora Sili Minimu, yu Tara
molemona molopalie olemo Minimu.
27
Nakolo Minimu yuni manjipe nanga melemando naa
nimbe simbe. Ene na pea ou pulu monjipu molorumulu mele kini yandopa
molemolomonga ene kepe nanga ungu anju ningu sili yema molemelela.* nirimu.
JONO JONO
<<
15 15
>>
JONO JONO
<<
16 16
>>
16
1
Enene na munduku kelko lou naa leangi. nimbu i unguma nikiru.
2
Yamboma maku
toko Pulu Yemonga ungu pilimele ulkena yemane ene Sukundu naa wai! ningu
makoronge. Yambomane Pulu Yemonga kongono tenjemili. ningu ene nanga lombili
andolime toko konjing walemo sike wendo ombla.*
3
Tara kinie olto pili naa
pilimelemonga yambomane ene kinie aku siku teko kenjing.
4
Nakolo Aku uluma tenge walemo wendo omb kinie enene A, yambomane olio i
siku tenge walemo Yesusini pe wendo omb nimbe lepi lepi torumu walemo ya sike i
wendo okomo lepamo. ningu pilku molangi. nimbulie pe omb ene mindili nonge mele,
kini ou lepi lepi topo nikiru. Na ene pea ou molorumuluna ene nimbu naa sirindu.*
5
Nakolo na ou mana lipe mundurumumu molemona pumbu tekerona kini ou naa pupulie
enendo nimbu lepi lepi topo sikiru.
Nane Kini pumbu tekero. nikiru nakolo aku nikirumunge enenga ye tene Nu tena
pukunuye? ningu naa walsiku pilkimili.*
6
Nane Pumbu tekero. nikirumunge enenga
konopuna sukundu meme kulupi pemuna pilkulie paa kondo kolkolie* aku naa walsiku
pilkimili. nimbu pilkiru.
7
Nakolo na pumbumunge Yu pea altopo tapu topo naa molomolo
lemo. ningulie enene na kondo naa kolayo. Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: na
pumbumunge ene lipu taponjimbu. Na naa pundu liemo ene Lipe Taponjipe Konopu Enge
Sinjilimu naa omb. Nakolo pundu liemo nane yando ene molongena yu lipu mundumbu
pumbu.*
8
Yu yando ombalie nimbmone, ulu pulu kerimenga perelemelemonga pulumu kinie
konopuna ulu pulu keri te naa pepa konopu sumbi silimunge pulumu kinie kotemonga
pulumu kinie nimbe sumbi sipe, yambomane kanumanga puluma ningu pilku sundulimele
mele yuni lipe ora sipe nimb.
9
Na Pulu Yemonga Malo molopo, yuni na lipe
mundurumuna mana manie orundu mele pilkulie yambomane na liku su siringi kanu ulumu
yu ulu pulu kerimenga pali pulumu Minimuni nimbe lipe ora sipe;
10
Pulu Yemo kanopa
peanga kanolemo ulu pulu peangama lipe ora simbendo na Tara molemona pumbu altoko
naa kanongemonga na ulu pulu keri te naa tepo, te konopuna naa pepa konopu sumbi sipe
pepili molorundu molio mele lipe ora sipe;
11
Kotemonga pulumu lipu ora siembo. nimbe
ya ma koleamo nokolemo ye nomi Setene * mongo lirimumunge Pulu Yemone koronga
Kote walemo wendo omb kinie yu kamu mindili simbu. nimbe panjirimu mele lipe ora
simbela.
12
Nane enendo ungu nimb aisili we pelemo, nakolo kini nilkenje ene mindili siku
pilimelka.
13
Nakolo Minimu, yu sike ungumanga pulumu, yu ombalie nimbemone, yuni
ungu sikema pali Pilku konjengi. nimbe akuma ene nimbe simbemo. Yuni yuyu konopuni
pilimbe mele naa nimbe simbe. Ungu umbu tonjilimoma komuni pilipelie nimbe simbe. Ulu
pe wendo omb ulumanga ou nimbe simbela.
14
Na telio mele kepe molio mele kepe nilio
mele kepe aku melemanga yuni pilipelie yando ene nimbe simbe kinie aku sipe nanga
imbimu ambolopa ola linjimbe.
15
Taranga melema pali nangamonga pilipulie nane
Minimuni nanga melemanga pilipe yando ene nimbe simbe. nikiru. nirimu.
16
Nondoko enene na naa kanonge. Pe nondoko kelko na kanonge. nirimu.
17
Yu lombili andoli mare* ene eneno anju yando kerepali ningulie ningindu: Oliondo
nikimumu nambolka unguri nimbelie nikimunje? Nondoko enene na naa kanonge. Pe kelko
nondoko na kanonge. nimbe, Na Tara molemona pumbumunge aku temba. nikimu,**
nambolka unguri nimbendo nikimunje?
18
Yu nondoko nikimumu nambolka nimbendo
nondoko nikimunje? Olio naa pilkimulu. ningu moloringi.
19
Enene yundu Walsipu piliemili kene. ningu konopu leringi kinie Yesusi yuni
pilipelie nirimumuni, yuni enendo nimbendo: Ene anju yando kerepali nikimili nane nindu
mele ene na walsiku pilingindu nikimiliye? Nane Nondoko enene na naa kanonge. Pe
nondoko kelko na kanonge. nindu kanumundu nikimiliye?
20
Nane ene paa sike nimbu
sikirumu: Na tembomonga ene kola teko kondo kolonge. Nakolo we yamboma konopu
sing. Na lombili andolime ene ou kamelena mindili temba nakolo kelko na kanokolie alowa
teko konopu sing.
21
Ambore yu ambolango memb walemo nondopa wendo olemo kinie
ambolangomone yu peue tolemo kinie mindili nomba perelemo. Nakolo ambolangomo
kanopa lipelie yu ou umbuni tepili molemo mele komu sipe yambo konde te mana
molombando wendo olemona yu alowa tepa konopu silimo.
22
Ene aku sipela. Ambomane
ambolango mengendo mindili nolemele aku siku mele Na ene mundupu kelepo pumbu.
nikirumunge ene kini kamelena mindili tepili molemele.* Nakolo amborene ambolango
kamu membalie kelepa konopu silimo mele nane ene kelepo kanombo kinie ene konopu
singla. Kanu kinie ene konopu siku molongemondo yamborene ene konopu naa siengi uluri
manda naa tenge.
23
Kanu kinie na pumbumunge Minimu ombna ungu nikirumanga pulumu pilkulie
enene na unguri altoko walsi naa walsing. Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Tarando
melte molo ungu te molo ulu te Mawa teamili. ningulie ningmuni, nane enenga nimbu
tenjimbumunge Nanga yamboma molemolo. ningu mawa tenge kinie Tarane mawa teko
walsing melema ene simbemo.
24
Ou enene nanga imbi lelko* melte mawa naa teringi.
Mawa teame.** Pe ene konopu paa manda singndu ling. nirimu.
25
Na lombili andolime, nane ene unguma nimbu simbundu taki taki ungu iku mindi
tolio. Nakolo pe walse nane enendo aku sipu naa nimb. Nanga Tarane ulu telemoma nane
sumbi sipu nimbu simbu.
26
Aku walemonga nanga imbi lelko mawa tenge.* Kanu kinie
Nane Tara enenga nimbu mawa tenjimbu. ni naa nikiru,
27
molo. Enene na konopu
monjiku, na Pulu Yemo kinie molopololie ya mana orundu enene Sike aku terimu. ningu
tondolo munduku pilimelena* Tarane ene konopu monjilimomonga ene eneno yu mawa
tenge mele yuyu pilimbe.
28
Ou Tara molorumuna molopo mana manie orundu. Pe kini
kelepo mana mundupu kelepo Tara molemona pumbu. nirimu.
29
Yu lombili andolimene ningindu: A, kini ungu iku naa toko sumbi siku mindi
nikinu olio pilipemolo.
30
Nu uluma pali pilku konginjilino. Mele naa pilinomo yambo tene
nimbe simbe mele manda molo. Olio aku sipu pilipulie Nu Pulu Yemo pea molkololie
mana orunu. nimbu tondolo mundupu pilkimulu. niringi.
31
Enene aku niringi kinie pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Na Pulu Yemo pea
molopololie mana orundu enene kini Sike aku terimu. ningu kamu pilkimilinje?
32
Pilieme.
Wale te wendo omb, molo, kanu walemo koronga wendo omu lemo, kanu walemonga
yambo lupemane ene toko bulu balu sing. Kanu kinie Na nanu molambo. ningu na
munduku kelko eneno yu mele mele enenga ulkendo pungmu. Nakolo Tara pea tapu topo
molembolona na nanu naa molio, molo.
33
Ene Na tondolo munduku pilkulie konopu wayongo siku molangi. nimbu kini
ipulueli ene kinie molopolie i unguma nane enendo nimbu sikirumu. Ma koleana ene umbuni
tepa mongo aisili ola olemo. Nakolo mana yamboma enge nilimele akumu laye pange
telimu, na paa ola, na paa enge nilio. Aku telio kene pilkulie enenga konopukundu tondolo
pupili molangi. nirimu.
JONO JONO
<<
16 16
>>
JONO JONO
<<
17 17
>>
17
1-2
Yesusini yu lombili andolimendo aku unguma nimbe pora sipelie nirimumuni, mulu
koleana olando sipe kanopalie nimbendo:
Tara, nane tembo ningu panjirinu walemo wendo okomo.* Nuni yambo sirinu
yamboma enendo pali nane Konde molko mindi pangi. nipili. ningu, nane mana
yamboma pali Nokopili. ningu, nunge Marena namba sirinu kene nunge imbi Ola
molopili. ningu nunge Marenanga imbi ambolko ola linjiyo.**
3
Konde molko mindi pung mele i sipe: Nu telumu mindi sike Pulu Yemo. ningu
pilku, Na nuni yamboma nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ningu mako tokolie na
liku mundurunu ye nomi Kirasimu. ningu pilku, olto pea tapu toko molemele molonge
yamboma konde molko mindi pung.
4
Nuni kongono na sirinu kanumu tepo pora
sindumuni nunge imbi ambolopo ola linjindu.
5
Tara, ma koleamo wendo naa opili nu pea
molambili na imbi ola molopa tondolo pupili molorundu kanu mele Kini na pea kelepo
molambili. ningu ou molorundu mele Kelepo na aku sipe imbi ola molopa tondolo pupili
pea molambili. ningu tei. nirimu.
6
Mana yambomanga nuni sirinu yema* enendo nu tondolo pulino mele kinie, paa
olandopa moleno mele kinie, nimbu para sirindu. Ou ene nungema moloringi, pe na sirinu.
Ene nunge ungumu pilku liku teko moloringi mele molemele.
7-8
Nuni nando nirinu unguma
nane enendo nimbu sirindu kinie, enene kanu unguma pilku likulie nu molorununa wendo
orundu pilku konjikulie Nuni na sike mana liku mundurunu. ningu tondolo munduku
pilkulie aku siku teko moloringine kini melema nuni na sirinu melema pali nu molenona
wendo olemo enene pilimele.
9
Enenga nimbu nu kinie ungu nimbu mawa tenjikiru. We mana yambomanga nu kinie
ungu naa nimb, molo. Nuni sirinu yema nunge yema molemelena na enenga manjipu nu
kinie ungu nikiru.
10
Nanga melema pali nungemo, nunge melema pali nangamo. Nuni sirinu
yema ene molko konjilimelemone na imbi ola molemo.
11
Kini na nu molenona
okoromonga na mana yamboma kinie pea naa molemolo none tekemo. Nakolo yema ene
mana yamboma kinie molemele mele molonge.
Tara Kake Telimu, na nu molonine omb kinie na sirinu lombili andolime ene eneno
mana yamboma pea molonge kinie Olto yambo telumu mele molopo konopu teluna pupili
molembolo kanu mele na sirinu lombili andolime ene aku siku yambo telumu mele molko
konopu teluna pupili molangi.* ningu nunge tondolo na sirinu akumuni ene nokoyo.
12
Na
ene pea molorumulu kinie nunge tondolo na sirinu akumuni* nane ene ulu te naa tepili.
nimbu nokorundu. Nane ene tapu terindu kinie ulsu pupe yamboma mindili nonge koleana
pulimo aulkena naa purumu.** Ye telumu mindi, nunge boku tonjiringi ungu te wendo
ombndo yamboma mindili nonge koleana pumbe telemo yemo mindi ulsu molopa nomb
koleana pulimo.***
13
Kini nu molenona okoromonga na konopu sipu kamele akopo molio Aku mele
ene aku siku konopu peanga panjiku molangi. nimbu ou na olando naa ombolie ya ma
koleana molopo i unguma nikiru.*
14
Nunge ungumu ene sipu pora sirindu. Na ya ma
koleamonga ye te molo, aku siku ene ma koleamonga yema molola. Oltonga yema molko
oltonga ungu manema pilku liku telemelena mana uluma manjiku pilku telemele yambomane
ene konopu keri panjiku ene kinie opa touma molemele.
15
Ene ma koleana wendo li.
nimbu mawa naa tekero. Nakolo Ya mana oltonga kongono tenjiku molonge kinie ulu
kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru muni* ene kondi topa tepa naa kenjipili. ningu
nokoi. nimbu i enenga nimbu mawa tekero.
16
Na ma koleamonga yemo naa molio mele
ene ma koleamonga yema naa la molemele.
17
Ungu sikemone ene nunge manjiku molko ye kake telime molangi. ningu teyo.
Nunge ungumu ungu sikemo.
18
Nuni na ma koleana liku mundurunu mele nane ene ma
koleana lipu mundurundula.
19
Ene konopu kake tepili molko nunge ningu manjiku
molangi. nimbu na konopu kake tepili nunge nimbu manjipu molambo. nimbu molio.*
nirimu.
20
Nane nanga lombili andolimenga manjipu mawa naa tenjikiru. Pe enene ungu ningu
singme Na sike nunge malo ya mana liku mundurunu. ningu tondolo munduku piling*
yambomanga kepe mawa tenjikiru.
21
Tara, nu nanga konopuna moleno, na nunge
konopuna molio mele aku siku kanu yamboma pali yambo telumu mele konopu teluna
pupili molangi.* nimbu aku sipu enenga mawa tenjikiru. Ma koleamanga yambomane pali
Nuni na liku mundurununa orumu. ningu tondolo munduku piliengi! nimbu kanu
yamboma olto kinie yambo telumu mele konopu teluna pupili molamili. nimbu aku sipu
mawa tenjikiru.
22
Nuni na Imbi ola molopili. ningu sirinu ulumu nane ene sirindu. Akumu
Olto konopu teluna pupili molembolo mele ene aku siku konopu teluna pupili molangi.
nimbu ene sirindu.*
23
Ene paa kamu konopu teluna pupili molangi. nimbu aku sipu Nu
nanga konopuna moleno mele na enenga konopumanga molambo. nimbu mawa tenjikiru.
Na konopu monjilino mele nanga ungumu Sike. ningu tondolo munduku pilimele
yamboma aku siku konopu monjilino mele kepe nuni na liku mundurunu mele kepe, ma
koleamanga pali yambomane piliengi! nimbu nane aku sipu nu mawa tepo Ene paa kamu
konopu teluna pupili molangi. nikiru.
24
Tara, nuni na yambo sirinuma na molombona pea molopo, mamo ou naa teambili
na konopu monjikulie nanga imbi ola molopa pa tepa tondolo pupili. ningu sirinu akumu
kanangi. konopu lekero.
25
Tara Sumbi Nilimu, sike we mana yambomane nu naa kanolemele nakolo nane nu
kanolio, yambo nanga ungumu pilku limelemane Nuni na liku mundurununa orumu. ningu
pilimele.
26
Nane nu moleno mele ene nimbu sirindu. Pe nimbu sipu molombola. Nuni na
konopu monjilino mele ene eneno aku siku anju yando konopu monjengila. Na enenga
konopuna molambola. nimbu aku sipu nimbu slie slie tepo molombo. nimbe Yesusini
Pulu Yemo kinie aku sipe nirimu.
JONO JONO
<<
17 17
>>
JONO JONO
<<
18 18
>>
18
1
Yesusi aku sipe Pulu Yemo kinie nimbe pora sipelie nirimumuni, ipu lepili yu kinie yu
lombili andolime* kinie aku koleamo munduku kelko no Kirone nekendo unju ollipi ponie
lerimuna suku puringi.
2
Ipulueli no Kirone nekendo unju ollipi ponie lerimuna puringi aku mele Yesusi taki
taki yu lombili andolime pea kanu poniemonga puringine Judasi Isikeriote ene aku
poniena puringi mele pilirimu. Judasi yu Yesusi pe lipe Yesusi yunge opa touma sirimu ye
kanumu.
3
Kanu kinie Judasini Yesusi akuna pea taki taki pupu molemolona yu akuna
molomba. konopu lepalie, akuna orumu. Yu ami ye talape te kinie* Pulu Yemo popo
tonjiringi ye ailime kinie** Parisi yema kinie*** kanu yemane liku munduringi ele ye mare
kinie akuna memba orumu. Ene kiye kandoko mengo, tepe llamema kandoko mengo, opa
teringi melema mengo oringi.
4-5
Yesusini yu nondoko tenge mele pilipelie, ene Yesusi ka siengi. nirimu ye Judasi
pea oringine Yesusi yu anju pupe ene walsipe pilipelie nimbendo: Ene nae korokomeleye?
nirimu.
Enene pundu toko yundu ningindu: Kolea Nasarete ye Yesusi korokomolo. niringi.
Yesusini Akumu na. nirimu.
6
Yesusini Akumu na. nirimu kinie ene anju bulu mini mini pukulie a toringi.
7
Yuni altopa ene walsipe pilipelie nimbendo: Ene nae korokomeleye? nirimu.
Enene Nasarete ye Yesusi korokomolo. niringi.
8
Yesusini nimbendo: Akumu na. nindu kanumu. Enene na korongi liemo na pea
molemolo yema Naa ka siemili, yando pangi. niei. nirimu.
9
Yesusi pe temba ou nirimu
mele Paa sike aku tepili. nimbe aku sipe opa toumando Nanga yema naa ambololi Anju
pangi. niei. nirimu. Yuni ou Pulu Yemondo nimbendo: Nuni na sirinu yemanga te ulsu
pupe mindili nonge aulkena naa pumu,* ene pali nokopo konjirindu. nirimu,** kanu
ungumunge pe sike te molopa naa kenjirimu.
10
Kanu kinie Saimono Pitane yunge lou pokete napimu kulu topa wendo lipe Pulu
Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga kendemande ye te topa yunge komu te topa
laka lenjirimu, aku komumu wendo orumu. Kanu kendemandemonga imbi Malkasi.
11
Yesusini Pitando nimbendo: Nunge lou pokete napimu altoko lakili! Na Tarane
Mindili nani. nirimu mele naa nomboye?* nirimu.
12
Kanu kinie amime kinie amime nokoli yemo kinie Juda yambomanga ele yema kinie
enene Yesusi ka siku mengo puringi.
13
Yesusi ka tokolie ou pulu pulu Anasi molorumuna mengo puringi. Anasi yu
Kayapasinge ambomonga lapa, yunge kolepa. Kayapasi yu kanu poniemonga Pulu Yemo
popo tonjiringi ye aili olandopamo* molorumu.
14
Ye tene Juda ye ailimendo ou nimbendo:
Ye te yambomanga pali kolo wangopa kolonjimbe kinie papu. nirimu kanumu Kayapasi
yuni nirimu.*
15
Saimono Pita kinie Yesusi lombili andoli ye te kinie* Yesusi lombili pungil puringili.
Kanu lombili andolimu Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamone kanopa imbi
sirimuna, kanu ye aili olandopamonga ulkena yambo maku toringi koleana sukundu Yesusi
mengo puringine yu sumbi sipe purumu
16
nakolo Pita we yambo maku toringi ulke
kerepuluna ulsu we nokopa angilirimu. Akumunge Yesusi lombili andoli ye te molorumu
kanumu kelepa yando omba kendemande ambo ulke kerepulu nokorumumundu Pita
sukundu opili. nimbe mawa tepalie Pita lipe memba sukundu purumu.
17
Kerepulu nokorumu ambo kanumuni Pitando nimbendo: Nu ne yemonga lombili
andoli ye teye? nirimu.
Pitane Molo. nirimu.
18
Ipulueli ali terimuna kongono teli kendemandema kinie ele yema kinie tepe kalkolie
makaye teko pilku moloringi. Pita pea ene kinie tepe pilipe angilirimu.
19
Pita kinie yamboma kinie aku siku ningu molangi Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili
olandopamone Yesusi lombili andolime kinie yuni yamboma ungu mane sirimu mele kinie
Yesusi walsipe pilirimu.
20
Yesusini pundu topa nimbendo: Na mona molopo yamboma ungu mane silio.
Pulu Yemo popo toko kalemele ulke tembelemo kinie, yamboma maku toko Pulu
Yemonga ungumu pilimele ulkema kinie aku ulke Juda yamboma pali maku tolemele
ulkemanga ungu mane silio. Lopi tepo kiyongo nimbu ungu te naa nilio. nirimu.
21
Aku
teliona nuni na ungu niliomo nambemuna walsikinuye? Nanga ungu pilimele yambomando
walsiku pilieyo. Nilio mele aku yamboma pilku molemele. nirimu.
22
Yesusini aku nirimu kinie yu nokoringi ye te yu kinie nondopa angilirimumuni yu
kumbikerena laruwe topalie nimbendo: Nu aku siku Pulu Yemo popo tonjili ye aili
olandopamondo pundu toko nikinu papuye? nirimu.
23
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane ungu nindumunge te nimbu kenjindu liemo
ungu keri nindu akumu ningu para siyo. Molo sike unguri nindu liemo nuni na nambemuna
tokonoye? nirimu.
24
Kanu kinie yu ka toringi akumu we pepili Anasini Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili
olandopa Kayapasi molemona mengo pai. nimbe lipe mundurumu.*
25
Saimono Pita tepe pilipe angilirimuna enene yundu ningindu: Nu ne yemonga
lombili andoli ye teye? niringi.
Yuni pundu topa kolo topa nimbendo: Na molo. nirimu.
26
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga kendemande ye te, kanu yemo
kinie Pitane komu kari lerimu yemo kinie pulu lerimu kanumuni Pitando nimbendo: Nu ne
yemo kinie unju ollipi ponie lemo koleana pea molongili kanondu kanumu sikeye? nirimu.
27
Pitane kelepa wale yepoko sipe Molo. nirimu kinie kera gulta ko pulu monjipe
torumu.
28
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopa Kayapasi kinie Juda yambomanga
kanjollo yema pali kinie enene Kayapasinge ulkena Yesusi kote tenjiku pora sikulie,
Judamanga ye ailime Kayapasi munduku kelko ene nokorumu Romo gapomano yemonga
ulkena Yesusi mengo puringi. Kolea tangomba muni lerimu kinie akuna mengo puringi.
Mengo pukulie ene Juda yambomanga ungu mane te perimumu pilkulie Olio Romo yambo
tenga ulkena pumul kinie kalaro mele molomba kene Pulu Yemone olionga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilimolo walemonga* kongi sipisipi walo
manda naa nomolo. ningu pilkulie ene ulkena sukundu naa puringi.
29
Ene pena ulke kerepuluna angiliringine kanopalie ene angiliringine Romo gapomano
ye nomi Paillate pena omba enendo walsipelie nimbendo: Ene i yemo ulu nambe temuna
kote tenjikimiliye? nirimu.
30
Enene pundu toko ningindu: Yu mongo naa lilkenje nu molonuna naa membo
ombo silimelka. niringi.
31
Paillatene nimbendo: Yu yando mengo pukulie ene eneno enenga ungu mane
pelemomane nilimo mele pilkulie yu kote tenjiku mongo siei. nirimu.
Juda yambomanga aili mene* ningindu: Aku teamili mangali Romo
gapomanomone olio ungu mane sipelie nimbendo: Ene we yambomane yambo toko konji
naa konjei. nilimo kanumu. niringi.
32
Aku niringimunge Yesusini yu kolomba mele ou
nimbe sirimu aku sipe sike kolombando ene yuni nirimu mele naa pilkulie we eneno pilkulie
Yu kolopili. ningu yu Paillate molorumuna mengo oringi.* Yesusini Na kolopili. ningu
unju perana uku toko monjing. ou nirimu mele Romo gapomanomone mindi mongo liringi
yamboma aku sipe torumu, Juda yambomane aku siku manda naa teringi.
33
Juda ye ailimene niringi mele pilipelie, Paillate altopa ulke ailimunge sukundu pupe
Yesusindu Ou. nimbelie yundu walsipelie nimbendo: Nu Juda yambomanga ye nomi
kingimu molenoye? nirimu.
34
Yesusini pundu topa walsipelie nimbendo: Nuni nunu pilkulie aku ungumu nikinunje
molo nando yambo lupemane nu ningu sngine pilkulie akumu nikinuye? nirimu.
35
Paillatene pundu topa nimbendo: Na Juda yere. ningu pilkulie aku siku
walsikinuye? Nunge yamboma kinie nunge Pulu Yemo popo tonjili ye ailime kinie akumane
nu na molonduna mengo ongi. Nu nambe tenuna liku mengo ongiye? nirimu.
36
Yesusini nimbendo: Na ya mana ye nomi kingimu molopo mana yamboma
nokombo mele molo. Sike mana ye nomi kingimu molkanje nanga yambo talapemane na
Juda yambomane ka naa siengi. ningu opa telemelka. Nakolo na mana ye nomi kingimu
molo. nirimu.*
37
Paillatene nimbendo: Aku liemo nu paa sike ye nomi kingi te lepamo. Sike nikiruye?
nirimu.
Yesusini pundu topa nimbendo: Sike. Pulu Yemone Na kingimu molopili meai.
nirimuna meringila. Yamboma ungu sikema piliengi! nimbu mana orundula.* Yambo
ungu sikema waka kolkolie piliemili. nilimele yambomane na pilimele. nirimu.
38
Paillatene ungu taka tonjipelie nimbendo: Ungu sike te pelemoye? Te naa
pelemo. nirimu.
Aku nimbelie yu altopa Juda yema angiliringine penando pupelie nimbendo: Yu
mongo simbumunge mongo te limumu naa pilkiru. Yuni ulu te tepa naa kenjimu. nirimu.
39
Paillatene Yesusi uluri naa tepa kenjirimu konopu lepalie Naa kolopili. nimbe
pilipelie Juda yambomando nimbendo: Ene kinie na kinie telemolo ulu pulu pelemomo
pilipulie teambo. Ponie tenga tenga, ene Juda yambomane enenga anda kolepali kolea Isipi
moloringi kinie Pulu Yemone ene Naa Topa We Omba Purumu mele pilingindu langi
noringi walema* wendo olemo kinie enene ka ulkena perimu ye te imbi lelko Wendo liku
mundu. ningu mawa telemele kinie nane kanu yemo wendo lipu ene silio. Akumunge kini
kanu walemo wendo okomomonga Juda yambomanga ye nomi kingimu wendo lipu ene
siembo. konopu lekemeleye? nirimu.
40
Nakolo enene anju tondolo mundukulie ningindu: Aku yemo paa molo. Barapasi
wendo liku si! niringi. (Barapasi yu Romo gapomano kinie opa terimumunge ka siringi
yemo.)*
JONO JONO
<<
18 18
>>
JONO JONO
<<
19 19
>>
19
1
Aku niringine pilipelie Paillatene Yesusi lipe Romo ami yemando Ka pulsene tai!
nirimu.
2
Aku tekolie enene yu ungu taka tonjiku Yu Ye nomi kingimu molio.
nimumunge yu ye nomi kingi te none tepili. ningu mulu wambale kondoli peanga te
yunge pakonjiku, unju ka koko molorumu te mulkupiye teko Ye nomi kingimunge
waniemo. ningu pengena mere mundunjiku
3
yu angilirimuna puku Juda yambomanga
kingimu, nu akuna angilinoye? ni pu opu teko, yu kumbikerena laruwe toringi.
4
Paillate altopa penando ombalie Judamando nimbendo: Kanayo! Yu mongo te
limumunge pilipulie yu manda tombo mele molo. ningu piliengi! nimbu ene molemelena yu
membo okoro. nirimu.
5
Kanu kinie Yesusi ka koko mololini teli wanie kiraono none telimu
kinie wale pakoli kondolimu pakopa wendo orumu kinie Paillatene enendo nimbendo:
Yemo i okomo kanai! nirimu.
6
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie* enenga kendemande ele yema kinie enene
Yesusi penando kokele orumu kanokolie sumbi siku ningindu: Kolopili, unju perana ola
uku toko panjiyo! Kolopili unju perana ola uku toko panji! niringi.
Nakolo Paillatene nimbendo: Na molo. Na yu mongo limumunge tombo mele naa
pilkiru kene enene yu mengo puku unju perana ola uku tai! nirimu.
7
Judamanga ailimene ningindu: Olionga ungu mane te pelemomone nimbendo:
Yambo tene Pulu Yemonga imbi lepa
ungu taka tonjimbe kinie,
kanu yambomo kolopili tangi.* nilimo,
aku ungu manemo pilipulie yuni Pulu Yemonga Malo molio.** nimumunge pilipulie
Kolopili. nimbu pilkimulu. niringi.
8
Enene Yu Pulu Yemonga Malo molio. nirimu. niringine Paillatene pilipelie yu paa
kamu pipili kolopalie,
9
kelepa ulke ailine sukundu pupe Yesusindu walsipelie nimbendo:
Nu tena molko orunuye? nirimu, nakolo Yesusini yundu pundu topa ungu te naa nirimu.
10
Ungu te naa nirimuna Paillatene yundu nimbendo: Nando Ungu te naa nimb.
konopu lekenoye? Nanga tondolo pelemomone Nu we pani. manda nimbla; Nu kolani
unju perana ola uku tangi. manda nimbla. Aku nikiru ungumu naa pilkinuye? nirimu.
11
Yesusini pundu topa nimbendo: Nunge tondolo pelemomone na ulu te manda naa
telena. Olandopa Molemo Yemone Nuni na teani. nimb mele mindi teni. Akumunge nuni
na teni mele ulu pulu keri kel mele teni. Ye na Kolopili. ningu mengo ongo nu sngi
yemanga ulu pulu keri akumu ailimu. nirimu.
12
Yesusini aku nirimu pilipelie Paillatene Yesusi yu We pupili. nimb aulke te
kororumu, nakolo Judamane tondolo munduku ni pu opu tekolie ningindu: Na kingi te
molio. nilimo ye te Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisa kinie opa toumu
molemona nuni aku Kingi te molio. nilimo yemo We pupili. ninu liemo aku siku
tenimunge nu Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga opa tou te liku
taponjinimunge nu kinie Sisa kinie pulu naa lemo. niringi.*
13
Aku niringi pilipelie Paillatene Yesusi memba penando omba, kolea te akumundu
kou polomo niringine pupe kote pilimbe kongono manie molopa terimu polona pupe
manie molorumu. (Kou polomondo Juda yambomanga unguna Gapata niringi.)
14
Aku
kote tenjiringi walemo yu kini mele. Opali Pulu Yemone Juda yambomanga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* pilku kongi sipisipi walomo nonge walemo
wendo omb. Aku koro molonge walemo wendo omb pilkulie kini mele Juda
yambomane langi nongema liku undu undu siringi walemo**, kanu walemonga ai tangoli
mele, Paillate kinie kote tenjiringi. Paillate kote pilimbe polona omba manie molopalie
nirimumuni, Juda yambomando nimbendo: Enenga ye nomi kingimu kanai! nirimu.
15
Nakolo enene tondolo munduku ningindu: Kolopili. niyo! Kolopili. niyo! Unju
perana ola uku toko panji! niringi.*
Paillatene walsipelie nimbendo: Enenga ye nomi kingimu kolopili. nimbu unju
perana ola uku topo panjembo. konopu lelkolie nikimiliye? nirimu.
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene pundu toko ningindu: Olionga ye nomi kingi te
lupe naa molemo. Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamo mindi.** niringi.
16
Kanu kinie Paillatene kamu nimbendo: Kapola, Unju perana kolopili. ningu mengo
puku unju perana uku toko panjipai. nirimu.
Paillatene aku sipe nirimu kinie Romo ami yemane yu ambolko liku mengo pukulie
17
yu unju pera te siringi, akumu yu yuyu memba Jerusalleme ulsu purumu.
Yesusi unju pera siringimu memba pupili ene Jerusalleme munduku kelko Kolea
Penge Ombele niline mengo puringi. (Kolea Penge Ombele kanumundu Juda
yambomanga unguna Golkota niringi.)
18
Aku koleana Yesusi unju perana ola uku toko
panjiringi. Ye talo pea unju pera talonga uku toko panjikulie, te ekendonga anjiku te
ekendonga anjiku Yesusi suku singine anjiringi.
19
Paillatene Yesusinge unju perana ola imbi toko monjei. nirimu mele toko
monjiringila. Akumu i sipe:
KOLEA NASARETE YE YESUSI,
JUDA YAMBOMANGA YE NOMI KINGIMU
ningu toko monjiringi.
20
Yesusi unju perana ola uku toko panjiringi koleamo Jerusalleme
nondopa lepa, imbi unju perana ola toringime Juda yambomanga ungu kinie Romo
yambomanga LLatini ungu kinie Giriki ungu kinie, ungu lupe yepoko akumanga ningu
toko monjiringi molorumuna aku imbime Juda yambo aisilini kanoringi.
21
Juda
yambomanga Pulu Yemo popo tonjili ye ailimene* kanu imbime kanoko keri kanokolie
Paillatendo pukulie ningindu: Nuni Judamanga ye nomi kingimu ningu Akumu imbi tai.
ninu kanumu kapola naa tekemo. Yu olionga kingimu molo kene Aku yemone Na
Judamanga kingimu molio. yu yuyu nimu. Aku siku imbi tai. ni. niringi.
22
Paillatene pundu topa nimbendo: Nane imbi Toko monjei. nindu aku ungumu
papu tongi. Altopo ungu te naa nimb. Ou tongi aku ungumu molopili. nirimu.
23
Ami yemane Yesusi unju perana ola uku toko panjiku pora sikulie, yunge mulu
wambale kulku nosiringime liku, ene ye kise ling mele moke teko liringi. Aku tekolie
wale telu mindi, sukundu pakorumumu, goli lerimu. Akumu suku singi tenga tambulu naa
tambulku we sulumu teringine
24
ami yemane ningindu: Imu ol naa tamili kene ye telu
manjipe lipili kene ou kou kate teamili. niringi. Aku teringi mele Pulu Yemonga bokuna
ungu te molemomone pe aku siku tenge ou nirimu mele wendo orumu. Kanu ungu bokuna
molemomone nimbendo:
Nanga mulu wambalema moke teko liku,
nanga manie pakolio walemo
Ye telu mindi lipili.
ningu kou kate tengi.*
nirimu, aku mele teringi.
25
Yesusi unju perana ola perimu akuna nondopa yunge anumu kinie, anumu papamo
kinie, Killiopasinge ambo menu Maria kinie, kolea Makatalla ambo Maria kinie, aku ambo
kise angiliringi.*
26
Anumu kinie anumu nondopa angilirimu ye Yesusi konopu monjirimu
yemo kinie* Yesusini kanopalie anumundu Andi yemo nunge malo molopili. nimbe,
27
kanu lombili andoli yemondo* Andi ambomo nunge aminie molopili. nirimu. Aku
nirimu pilipelie lombili andolimuni Yesusi anumu lipe yunge ulkendo memba pupe nokopa
molorumu.
28
Pe Yesusini yunge kongonoma pali tepa pora sirimu pilipelie, Na no waka lekemo.
nirimu. Aku ungu nirimumu ungu te ou niringi Pulu Yemonga bokuna molemomone ulu te
pe wendo omb mele pilipelie Wendo opili. nimbe aku sipe nirimu.
29
No waene kombili
teli mingi te akuna lerimu kanokolie ul pinje melte liku no waene akuna suku mundukulie,
pinje melemo no pepili unju isopi kola tene unju toko olando siku Yesusinge kerena
koponjiringi.*
30
Yuni nomo nombalie Nanga kongonomo pora nikimu. nirimu. Aku nimbelie ma
kanopa yunge pengemo maniendo sipe mundupe Kini kolambo. nimbe yunge minimu
Pui. nimbelie yu kolorumu.
31
Yu kolorumu walemo akumu kini mele, opali mele enenga koro molonge wale
Sambate olandopa te wendo omb terimu. Sambate walemo wendo omb kinie koro
molongendo kini mele, melema liku undu undu siringi walemo.* Akumu pilkulie Juda
yambomanga ye ailimene Opali Sambate walemo kinie yema unju perana ola we penge
kapola naa temba. ningulie enene Paillatendo puku mawa tekolie ningindu: Ene kini
manie liemili kene Ene mindili aili nongolie kini mindi walsikale kolangi. ningu
Enenga kimbuma elke tonjei. ni. niringi.**
32
Kanu kinie ami yema ongolie kumbi lelko Yesusi kinie wikindunge perimu yemonga
kimbutolo elke tonjiku, pe merekendonga perimu yemonga kimbutolo elke tonjiringi.
33
Nakolo Yesusi perimuna ongo yu kanoringi kinie yu koronga kolorumu kanokolie siye
koloringi. Yunge kimbutolo elke naa tonjiringi
34
nakolo ami ye tene Yesusinge wanguna
tolone torumu, akuna meme kinie no kinie waka maka orumu.
35
Ye aku teringi mongone kanorumu yemone teringi mele temanemo topa sirimu. Aku
yemonga ungumu sike. Yu Sike nikiru. nimbe pilipelie Ene i temanemo piling
yambomane pilkulie Yesusi yu sike Pulu Yemonga Malo. Yu sike Pulu Yemone Olio
lipe taponjipili. nimbe lipe mundurumu ye nomi Kirasimu . ningu tondolo munduku
piliengi! nimbe i temanemo topa silimo.*
36
Ulu pe wendo omb Pulu Yemonga bokumuni
ou nirimu ulu pokore sike wendo ombando enene aku siku Yesusi kinie teringi. Pulu
Yemonga bokuna molemo ungu te i sipe:
Yunge ombelemanga telu kepe elke naa tonjing.*
nimbe molemo.
37
Pulu Yemonga bokuna molemo ungu te pea i sipe:
Tolone tonge yemo nemo nemo ningu kanonge.*
nimbe molemo.
38
Yesusi kolopa pora sirimu kinie pe kolea Arimatia ye Josepo pupe Paillatendo
Yesusinge onomo na si. nirimu. Josepo yu Yesusinge ungumu pilipe lipe molorumu ye
te, nakolo Juda ye aili lupe ma* pipili kolopalie mona lombili naa andopa kiyongo
nimbe Yesusinge unguma pilipe molorumu.
Onomo si. nirimu kinie
Paillatene Kapola, li. nirimu kinie Josepo yu omba onomo manie lirimu.
39
Ye te, ou
walse ipuluelikundu Yesusi molorumuna purumu pea ungu ningulu moloringili ye te, yunge
imbi Nikodimasi,* kanu yemo yu Josepo pea oringili. Yu unju talonga unju to liku akumuni
kopongo mune toli te telemele akumu aisili, yunge umbuni teti pape killokarame mele,
memba orumu.
40
Elte pukulu Yesusinge onomo manie likululie niringilimuni, Juda yambomane ono
tengendo teringi mele pilkululie tengelendo mlu te liku olo mala toko, unju totolone
teringi kopongomo onomonga kanjikululie onomo kulupi toringili.
41
Yesusi unju perana ola
toringi koleana unju ponie te lepa, akuna kou kande te lerimu. Kanu kou kandena ono te ou
naa nosiringi, yu mindi pulu pulu nosiringili.
42
Yesusi ono terimu walemo yu kini mele,
opali mele Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo* nondopa wendo omb
terimu. Sambate walemo wendo omb kinie koro molongendo kini mele, melema liku undu
undu siringi walemo.** Sambate walemo nondopa wendo omb terimu pilkululie aku ono
teringi kou kandemo nondopa lerimuna Yesusi akuna ono teringili.
JONO JONO
<<
19 19
>>
JONO JONO
<<
20 20
>>
20
1
Judamanga koro moloringi wale Sambatemo* pora nimbe, enenga pulu pulu
kongono walemo wendo orumu kinie kolea sumbulu topa pepili paa muni kinie ou kolea
Makatalla ambo Maria Yesusinge onomo nosiringi kou kandena omba kanorumu. Omba
kanopalie kou kande kerepulumu pipi siringi koumu perele marele pupe ekendonga lepa
kerepulumu we lerimu kanorumu.
2
Kanopalie yu lkisipe pupe Saimono Pita kinie Yesusi
lombili andoli Yesusini ou konopu monjirimu yemo kinie* moloringiline pupelie nimbendo:
Yambomane olionga Ailimu ono koleana wendo lngi. Yu nosngi koleamo olio naa
pilkimulu. nirimu.
3
Aku nirimu kinie pilkulie Pita kinie Yesusi lombili andoli ye akumu kinie ono teringi
kou kandena pungil puringili.
4
Lkisiku pukululie, lombili andoli ye te akumuni Pita topa
akilinjipe yu kumbi lepa ono teringi kou kandena purumu.
5
Pupe kou kandena wake tepa
kanopalie Yesusi kulupi toko ono teringi mluma we lerimu kanorumu, nakolo yu sukundu
naa purumu.
6
Kanu kinie Saimono Pita akilipe omba kou kandena sukundu pupe kanopalie, yu
kulupi toko ono teringi mluma ono teringi koleana we lepa,
7
yunge pengena ka toringi
mlumu yunge penge lerimu koleana ka toringi mele we lerimu kanorumu.
8
Kanu kinie
lombili andoli kumbi lepa orumumu yu kepe sukundu pupe kanopalie, Yu paa sike
lomboropa wendo pumu lepamo. nimbe tondolo mundupe pilirimu.
9
(Pulu Yemonga
bokumuni Yesusi lomboropa ola molomba ou nimbe sirimu* nakolo Yesusi sike
lomboropa ola molorumu ou naa kanokolie yu lombili andolimene kanu ungumu naa pilku
konjiringi. Yu kolorumu kinie Kamu kolomu. konopu lelko, Lomboropa ola molomba.
konopu naa leringi.)
10
Kanoko pora sikululie yu lombili andoli yetolo kelko ulkendo puringili.
11
Kolea Makatalla ambo Maria Yesusi lombili andoli yetolo kumbi lelko puringili kinie
akilipe ombalie Yesusi ono teringi kou kande kerepuluna kola tepa angilirimu. Kola tepa
angilipelie kou kandena sukundu wake tepa kanorumu kinie
12
mulu koleana angello talo
wale pakoli kake teli talo pakokolo Yesusi ono ou lerimuna moloringili kanorumu. Te yunge
penge ou lerimuna molopa, te yunge kimbu lerimuna molorumu.
13
Eltene yundu walsikulie: Ambomo, nambemuna kola tekenoye? niringili.
Yesusi lomboropa ola molorumu mele naa pilipelie yuni nimbendo: Nanga Ailimu yu
liku mengo puku nosngi koleamo na naa pilkiru. nirimu.
14
Aku nimbelie yu topele topa
kanorumu kinie yunge bulkundu Yesusi angilirimu kanorumu. Nakolo akumu Yesusi nimbe
kanopa imbi naa sirimu.
15
Yuni nimbendo: Ambomo, nu nae korokolie kola tekenoye? nirimu.
Yesusi yu ponie tapu yemo konopu lepalie Makatalla ambo Maria yuni nimbendo:
Yemo, nuni Yesusi mengo punu liemo nosinu koleamo na ningu siyo. Yu lipu membo
pambo. nirimu.
16
Yesusini yundu nimbendo: Maria. nirimu.
Yu angilirimuna ambomo kamu topele topa sumbi sipe kanopalie Juda yambomanga
Ipuru ungu nimbelie Raponai.* nirimu. (Akumunge pulumu Ungu Mane Silimu.)
17
Yesusini nimbendo: Na Tara molemona kelepo olando ou naa pundu kene na naa
amboloyo. Nanga angenupilime molemelena puku enendo ningu sikulie ninindu: Na kinie
ene kinie olionga Lapa Pulu Yemo molemona kelepo olando pukuru. nimu. ni. nirimu.
18
Kanu kinie Maria yu Yesusi lombili andolime moloringine pupe yu Ailimu*
kanorumu mele kinie Ailimu yuni nirimu mele kinie pupe temane topa sirimu.
19
Yesusi lomboropa ola molorumu kanu walemo Juda yambomanga pulu pulu
kongono wale lerimu kanumunge ipupini lepa kolea kal torumu kinie lombili andolimene
Juda ye ailime* pipili kolkolie niringimuni, ene moloringi ulkemo lloko toko molangi Yesusi
omba ene moloringine angilipe enendo nimbendo: Ene konopu pe nipili molai. nirimu.
20
Aku nimbelie, Na toringine kanokolie Na sike enenga Ailimu omba angilkimu. ningu
piliengi! nimbe yunge kitolo kinie wanguna kinie lipe ora sirimu. Ailimu kanokolie enene
konopu paa aili teko siringi.
21
Yesusini enendo altopa nimbendo: Ene konopu pe nipili molayo. Tarane na lipe
mundurumu mele ene nane lipu mundukurula. nirimu.
22
Aku nimbelie yuni ene moloringine
kere mlumu popo topa ulsu mundupelie nimbendo: Mini Kake Telimu enenga konopuna
molopili lieyo.
23
Enene yambo te ulu pulu keri tembama Omba manie pupili. nngi liemo
kapola kanu ulu pulu keri tembama omba manie pupe pora simbemo. Molo yambo tenga
ulu pulu kerime We pepili. ning kinie kapola kanu yambomonga ulu pulu kerime we
pembamo. nirimu.*
24
Yesusi lombili andolime moloringine Yesusi lomboropa ola molopalie ou orumu
kinie enenga ye te naa molorumu. Kanu yemo Tomasi. (Yunge imbi te Didimasi*
niringila.) Yu Yesusi lombili andoli ye rurepo akumanga tela.
25
Ye lupemane Ailimu ya
omu kanomulu. niringi kinie
yu Kolo tongi. konopu lepalie nimbendo: Nane mongone yunge kne pirimuni
toringimu naa kanopo, akuna nanga ki sundumu suku naa mundupu, tolone wanguna
toringine nanga kimu suku naa mundundu liemo Yu lomboropa ola molomu. nimbu naa
pilimbu, paa molo. nirimu.
26
Pe wale engaki omba purumu kinie Yesusi yunge lombili andolime altoko Tomasi
pea ulkena suku moloringi. Ene ulke moloringimu kunema pali lloko toringi nakolo Yesusi
omba ene moloringine angilipelie, Ene konopu pe nipili molai. nirimu.
27
Nimbelie yuni
Tomasindu nimbendo: Nunge ki sundumuni nanga kimu simbi tonjikulie kanoyo. Nanga
wanguna nunge kimu sinio siku mundukulie kanoyo. Kanokolie na Lomboropa ola manda
naa molomba. ningu naa pilku, Sike lomboropa ola molomu. ningu tondolo munduku
pili! nirimu.
28
Tomasini yundu nimbendo: Nanga Ailimu, nanga Pulu Yemo. nirimu.
29
Kanu kinie Yesusini yundu nimbe sipelie nimbendo: Na kanokolie Sike lomboropa
ola molomu we molemo. ningu pilkinu. Na naa kanokolie Yu sike lomboropa ola
molorumu kini we molemo. ningu tondolo munduku piling yamboma ene malo.* nirimu.
30
Yesusi lombili andolime kanoko molangi Yesusi yuni Pulu Yemone yu lipe
mundurumuna omba molorumu, yu Pulu Yemo kinie tapu topa molopa kongono tenjirimu
mele lipe ora sirimu ulu tondolo aisili* terimu, kanu uluma pali i bokuna naa tondu,
pokore mindi tondu.
31
Nakolo Yesusini enenga nimbe tenjirimumunge ene alieli molko
konjiku mindi pangi. nimbu Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nimbe ou mako torumu yemo, pe Yesusi yu sike kanu ye nomi Kirasimu*
orumu. ningu pilku, Yu sike Pulu Yemonga Malo. ningu piliengi! nimbu i boku wallo
kolte tondu. Kanu kinie ene sike aku siku ningu tondolo munduku piling kinie yuni ya ma
koleana enenga nimbe tenjirimumunge ene alieli molko konjiku mindi pungmu.**
JONO JONO
<<
20 20
>>
JONO JONO
<<
21 21
>>
21
1
Pe Yesusi Nomu Tapiriasi aku nomumunge imbi te Gallilli kanumu aku nomu
klona Ene yu altoko kanangi. nimbe lombili andolime* moloringine orumu. Orumu
kanoringi mele temanemo i sipe:
2
Saimono Pita kinie, Tomasi (yunge imbi te Didimasi)* yu kinie, kolea Gallilli disiriki
Kena taono ye Nataniele kinie, Seperi malo talo kinie,** lombili andoli ye talo lupe kinie,
ene teluna maku toko moloringi.
3
Saimono Pitane Yesusi lombili andoli marendo nimbendo: Na oma lipukuru. nirimu
kinie
pilkulie Olio pea pamolo. ningulie, nona andoli sipine ola puku, nomu ai suku
singine puku oma lili walema ipulueli nona munduliku andoko kolea tangonjiringi nakolo
oma te naa liringi.
4
Kanu kinie ena mundi wendo omb terimu kinie Yesusi no klona angilirimu nakolo
lombili andolimene Yu Yesusi. ningu kanoko imbi naa siringi.
5
Yesusini ene walsipelie nimbendo: Nanga kangoma, oma mare lngiye? nirimu.
Enene pundu toko Molo. niringi.
6
Yuni nimbendo: Sipi kumbikundu angilkulie oma lili walemo ki umbukundu nona
manie mundengi. Mare manda ling. nirimu. Kanu kinie yuni nirimu mele teringi kinie oma
paa aisili walena omba suku purumuna sipine ola ling pereringi.
7
Aku terimuna kanopalie Yesusi yunge konopu monjirimu lombili andoli yemone*
Pitando nimbendo: Ne yemo Ailimu lepamo. nirimu. Yuni Ne yemo Ailimu lepamo.
nirimuna pilipelie Saimono Pita yunge wale pakoli ola pakorumumu kongono tembando
kulupe nosirimumu kelepa lipe pakopa pukue topa nona manie pupe no lepa klona ulsu
purumu.
8
We lombili andolime sipine oma peke lepa perimu walemo kunduku mengo Pita
lombili akiliku puringi. Ene no klona nondoko pung mele manda manjili wane anderete
mita mele lerimuna manda puringi.
9
No klona ulsu pukulie kanoringi kinie tepe te nomba
perimuna oma mare kaloli perimu kanoko, pillawa kaloli mare lerimu kanoringi.
10
Yesusini enendo nimbendo: Andi oma liku mengo okomelemanga mare mengo
wai. nirimu.
11
Kanu kinie Saimono Pita sipine ola pupe oma perimu walemo kundupe memba no
klona ulsu orumu. Oma walemo peke lerimu, oma walena sukundu wane anderete pipiti
tere* oma paa ailime perimu nakolo wale sungu naa nirimu.
12
Yesusini enendo nimbendo:
Langi ongo nai. nirimu. Lombili andolimene I yemo yu sike olionga Ailimu. ningu
pilkulie enenga ye tene Nu naeye? nimbe lipe su sipe walsipe naa pilirimu.
13
Yesusi omba
pillawa kalolime lipe ene moke tepa sipe, pe omama aku sipe lipe ene moke tepa sirimula.
14
Yesusi kolopa lomboropa ola molopalie ou wale talo Yu lomboropo ola we molio
mele kanangi. nimbe lipe ora sirimu mele* imu wale yepoko sipe terimu.
15
Langi nongo pora siringi kinie Yesusini Saimono Pitando nimbendo: Jono malo
Saimono, i yemane na konopu monjilimele mele maniendopa, nuni na konopu monjilino
mele sike paa olandopaye? nirimu.*
Pitane pundu topa nimbendo: Ailimu, sike nane nu konopu monjilio kanoleno.
nirimu.
Yesusini nimbendo: Aku liemo nanga kongi sipisipi waloma** langi sinji. nirimu.
16
Yesusini altopa wale talo sipe nimbendo: Jono malo Saimono, sike nuni na konopu
monjilino molo moloye? nirimu.
Pitane pundu topo nimbendo: Ailimu, sike nane nu konopu monjilio kanoleno.
nirimu.
Yesusini nimbendo: Aku liemo nu nanga kongi sipisipime tapu tenji. nirimu.
17
Wale yepoko sipe Yesusini Pitando nimbendo: Jono malo Saimono, na konopu
monjilinoye? nirimu.
Yesusini wale yepoko sipe Na konopu monjilinoye? nimbe walsirimu mele pilipelie
Pita konopu keri panjipelie nimbendo: Ailimu, nu uluma pali kanoleno. Nane sike nu
konopu monjilio nu kanoleno. nirimu.
Yesusini yundu nimbendo: Aku liemo nuni nanga kongi sipisipime langi sinji.
nirimu.
18
Nane nundu paa sike nimbu sikirumu: Ou nu kango kinie molkolie nu nunu
wambale panjiku, nu nunu tenga punindu konopuni pilkulie purunu, nakolo nu anda lelkolie
nunge kitolo sinio sini kinie ye tene lupe nunge wambale panjinjipe, nu naa pumbu. nini
koleana memba pumbe. nirimu.
19
Yesusini i ungu iku torumu akumu Pulu Yemonga
imbi ambolopa ola linjimbendo Pita tonge kolomba mele nirimu.* Aku nimbelie yuni
Pitando Na lombili oi. nirimu.**
20
Pitane topele topa Yesusini konopu monjirimu lombili andolimu* kanorumu kinie
akilipe elte lombili orumu. (Pitane kanorumu yemo yu ou Yesusi pea langi nongo moloringi
kinie yu Yesusi molorumuna nondopa molopalie nimbendo: Ailimu, olionga ye naene nu
opa touma lipe simbeye? nirimu kanu yemo.)**
21
Pitane kanu yemo kanopalie Yesusi
walsipelie nimbendo: Ailimu, ne yemo nambe tembaye? nirimu.
22
Yesusini pundu topa nimbendo: Na kelepo yando ombndo yu ou konde
molopili. nindu liemo nunge kongonomoye? Nu na lombili oi. nirimu.
23
Yesusini aku nirimuna pilkulie ungu te anju anju angenupilime ningu siringi mele i
sipe: I lombili andolimu kolou naa kolomba. niringi. Nakolo Yesusini Yu naa kolomba.
ni naa nirimu. Na kelepo yando omb kinie yu ou we konde molopili. nindu liemo nunge
kongonomoye? nirimu.
24
Kanu lombili andolimu yuni aku ulu wendo orumuma pali kanorumu mele nimbe sipe
bokuna torumu. Kanu yemo olio pilimolo Yuni kanorumu mele nimbe silimomo paa sike
nilimo. nimbu pilimolo.
25
Yesusini ulu aisili terimuma kepe. Ulu terimuma pali bokuna tolemelkanje i ma
koleana si nilke boku akuma manda naa nosilimelkanje.
Aku pea.
JONO JONO
<<
21 21
>>
JUTU
11
JUTU JUTU
<<
11
>>
JUTU
JUTUni Pep Topa Mundurumu Bokumu
Jutuni I Pep Topa Mundurumumunge Ungu Pulu Mare
Imbi Jutu niringi akumu ponjiku niringi (Kewa unguna we Jut niringi). Ipuru
unguna Juda ningu, Giriki unguna Judasi niringi. Ye Judasi te Yesusi lipe yunge
opa touma sirimu ye Judasi Isikeriote. Kanu yemo ou kolorumu kanumu. Judasi te
Yesusi lombili andoli ye te, pe Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu yemanga ye tela molorumu. Kanu yemo yunge ungu mare LLuku 6:16,
Lipe Mundurumu Yema 1:13 kinie molemo.
Judasi te Yesusi angenu Judasi. Yunge ungu mare Mateyu 13:55, Mako 6:3 kinie
molemo. Kanu yemo yuni i pepmo torumu. konopu lemele. Jutu kolomongo kanga 1
kana. Jutu kinie Jemisi kinie angenungulutolo, kanu angenungulutolo Yesusinge
angenutolo niringi ungu mare Mateyu 13:55, Jono 7:3-10, Lipe Mundurumu Yema
1:14, Ou Korini 9:5, Gallesia 1:19 kinie molemo.
Jutuni yambo namele i pepmo topa sirimuye? Mimi sipu naa pilimolo. Kolomongo
1 kolea te naa nimbe, Juda yamboma molo Juda naa molko yambo lupema naa nirimu.
Lapa Pulu Yemo kinie Yesusi Kirasitolonga yamboma topo sikiru. mindi nirimu.
I pepmo kinie Pe Pita kinie telu sipe mele; Kirasinge yamboma toko
siringilimunge ungu pulumu telumu. Pe Pita kolomongo aili 2 kinie Jutu kolomongo 4-
18 kinie sike paa nondopa telu sipe mele. Pe Pita 2:1 kinie Jutu 4 kinie paa kana. Inie
yakondo gomo 1225 Pe Pita pepmonga ungu pulumu kananila. Jutuni Kirasinge
yamboma temane peangamonga opa toumanga unguma naa piliengi! nimbendo i
pepmo torumu. Jutu 3 nimbendo: Sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo aulke
telumu mindi Pulu Yemone olio yunge yamboma sirimu. Olio Sike. nimbu tondolo
mundupu pilimolo ulu akumu yambo tene manda alowa naa temba. nilimo.
1
1
Na Jutu, Yesusi Kirasinge kongono tenjili kendemande ye te, Jemisinge angenuni i
pepmo topo,
Pulu Yemone Nanga yamboma molangi wai. nirimu yamboma, Lapa Pulu
Yemone konopu monjipe, Yesusi Kirasini nokolemo yamboma i pepmo topo sikiru.
2
Pulu Yemone enene walse walse ulu mare teko kenjing kinie ene kondo kolopa
Mindili nangi. naa nimb mele kinie, Ene konopu pe nipili taka lelko molangi. nilimo
mele kinie, ene konopu monjipe molopa, anju yando konopu monjing ulu pulumu silimo
mele kinie, olandopa olandopa pupili.
3
Paa nanga pulu lemo yamboma, i pepmo ene topo simbundu Pulu Yemone na kinie
ene kinie olio lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molopo
konjimulu aulkena lipe monjilimo mele* Pep topo nimbu siembo. nimbu tondolo
mundupu konopu lendu. Nakolo altopo pilipulie kini pep topo ene nimbu simbu tekero
akumu Sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu** Pulu Yemone ou yunge
yamboma paa kamu walsikale sirimu kanumu Manie naa pupili. Akumu yambo tene paa
alowa naa tepili. ningu nokoko konjengi. nimbu pep te topo simbu. nimbu pilipulie i
pepmo ya lkisipu tombo tokoro.
4
Kanumunge pulumu i sipe: ene Kirasinge yambo
talapema molemelena ye mare kiyongo ningu ongo molemele, kanu yemando Pulu Yemone
koronga ou nirimu, yunge bokuna molemo mele, nimbendo:
Kanu yemanga kote walemo wendo omb kinie
Teko kenjiringi kene
kolea kerine puku molko kenjengi! nimb..*
nimbe bokuna molemo kanumu. Ene Pulu Yemo liku bulu siku molko kenjiku, yunge
unguma alowa teko, Yuni yamboma we kondo kolopa lipe taponjilimo temane peangamo
manie pupili. ningu alowa teko, Aku temanemo munduku kelko kolo wangoko, Pulu
Yemone yamboma we kondo kolemomonga olio amboma kinie wa ulu kerinele temolo
kinie olio we kondo kolopa uluri naa temba. ningu aku teko mindi molemele.** Kanu
yemane olionga Ye Aili Tondolo Olandopa Ye Nomi Yesusi Kirasimu*** liku bulu siku
Yu uluri molo. nilimelela. Kanu yema ene molemelena ongo molko aku siku
telemelemonga pilipulie i pepmo tokoro.
5
Ailimuni yunge Isirele yamboma lipe taponjipe mindili nongo moloringi kolea
Isipi wendo lipe memba purumu akumu ene pilimele nakolo Altoko piliengi! nimbu pep
topo aku temanemo altopo topo siembo. Ailimuni ene wendo lipe memba pupelie
nirimumuni, pe Yuni olio lipe taponjimbe. ningu tondolo munduku naa pilku yu liku
bulu siringi yambo aisili topa konjirimu akumu ene pilimele nakolo altoko piliengi!*
6
Mulu koleana angello mare Pulu Yemone ene mele mare nokangi. nimbe tondolo te
sirimu melema taka lelko naa nokoko, moloringi koleamo munduku kelko anju puringi
angellomanga temanemo pilimele akumu altoko piliengila! Aku teringimunge Pulu Yemone
ene ka sipe, lepa mindi pumbe ka senene ka topa, kolea paa sumbulu toline lipe suku
mundurumu. Pulu Yemonga kote wale ailimu wendo ombmonga nokoko molemele.*
7
Kanu angellomane teko kenjiringi mele kolea aili Sodomo Gomoratolo kinie, aku
koleatolonga nondopa lerimu kolea mare kinie, kanu koleamanga moloringi yambomane aku
siku teringila. Kanu yamboma andoko wapora toko, ambomane amboma kinie ulu kerinele
teko, yemane yema kinie ulu kerinele teko, aku ulu paa kerime teringi kanumu.* Kanu
yamboma tepe alieli nomba pepa mindi pulimo tepemone topa kalorumu. Aku temanemo
altoko piliengila! Ene teko kenjiringimunge Pulu Yemone mindili sirimu aku ulumuni
Olio manda lepo temolo kinie Pulu Yemone olio aku sipe tepa kenjimbe. ningu piliengi!
nimbe lepi lepi tolemo.**
8
Aku siku mele ene kinie ne molemele yema enenga konopu teko embambo
sinjing telemele kanu yemane aku siku ulu kerimu telemele. Uru kumbu lupe lupe mare
teko kanokolie ene eneno enenga kangikundu ulu kalaro mololime telemele. Pulu Yemo
kinie namba pelemo yambo ailime kinie akumanga ungu mane tene olio naa nokolemo.
ningu liku su siku, mulu koleana angello tondolo pulimo ailime ungu taka tonjilimelela.
9
Nakolo kanu yemane angelloma ungu taka tonjilimele mele angellomanga ye nomi aili
Maikelene kepe* naa terimu. Maikele kinie depelemo** kinie Mosisinge onomo liembili.
ningulu kerepali niringili kinie Maikelene yundu Depelemo, nu teko kenjikinu mele nu iri
topo ungu taka tonjembo. nimbe tembando paa pipili kolopa naa terimu. Yuni
depelemondo nimbendo: Teko kenjikinumunge Ailimuni nu iri topa Teko kenjikinu.
nipili! nirimu.***
10
Maikelene Setene iri tombando pipili kolorumu nakolo ne ene
kinie molemele yemane ungu marenga puluma pilku sundulimele unguma Ungu kerime.
ningu ungu taka tonjilimele. Ene mele takaramane telemele mele telemele. Mele takarama
ulu te tengendo konopu kimb naa siku walu telemele. Aku siku konopu kimbu naa siku
uluma walu andoko telemelemonga ene melte molo yambo te topa konjimbe aulkena
pulimele kinie mindili nongo kolemele. Kanu yema aku sipe. Mele takaramane ungu wallo
kolte pilkulie andoko telemele mele kanu yema enenela ungu wallo kolte mindi pilkulie walu
uluma teko unguma nilimele akumunge ene mindili nonge aulkena pungla.
11
Ene paa mindili nongo molko kenjing! Knene terimu mele* ene aku siku telemele.
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Bellamene tepa
lawa terimu mele** ene aku siku Yamboma lipu taponjipu kongonomo we teamili. naa
ningu, Kou mone liemili. ningu uluma telemele. Ou Pulu Yemone Yamboma
nokangili. nimbe Mosisi Eronotolo mako topa tondolomo sirimu yetolonga unguma ye
Korane Naa pilimbu. nimbe karaye terimu mele ne yema aku siku Pulu Yemo teko
kenjilimelemonga Kora kinie, Kora kinie teko kenjiku kara puringi yema kinie topa
konjirimu mele*** ne yema kepe Pulu Yemone Mindili nongo kolangi. nimbla.
12
Ereli te yambo tenga kangine telemo kinie yambomo kapola naa molemo, molo nona
andoli sipi te nona pulimo kinie kou te ne sipimu topa bulsumbendo nona manie pelemo,
aku sipe mele, ene Kirasinge yamboma anju yando konopu monjiku, teluna langi nongo
molemele kinie kanu kolo toli tapu yema ene eneno tapu teko, ene Kirasinge
yamboma molemelena puku pea molko kalaro mololi uluma teko, ene eneno molko langi
aisili kinie no aisili nongo tengendo pipili naa kolko we nolemele.* Kupe topa pombera
tolemo kinie kanokolie Lo tomba. ningu konopu siku nokoko molemele nakolo
poporomene kupema we topa memba pulimo mele kanu yema aku silime molemele. Unju te
mongo naa topa kolemo kinie pulu akuku ele telemele mele ene aku siku molemele. Ene
wale talo siku kolemele yema. Aku sipe yamboma lipe taponjimbe ungu te kanu yema
kinie naa pelemo.
13
Poporome tolemo kinie nomu kusa ombea lepa anju yando pulimo
mele ene aku siku ulu kerime tengendo pipili naa kolko we telemele. Noma amme melemo
kinie yambomane kanolemele mele enene pipili naa kolko ulu kerime telemele mele aku sipe
mona lemo. Kombukandipi mare enenga aulkena naa puku aulke lupemanga andoko
pulimelemonga Pulu Yemone kanu kombukandipime kolea sumbulu topa paa pombera
tolemo kolea keri te mako topa Pangi. nirimu kanu kombukandipime mele ne yema aku
siku molemelemonga akuna pungla.
14-15
Inoke yu pulu pulu anda kolepa Adamenga moloringi yemanga yepoko pakara
sipemonga molorumu yemo, yu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimu ungu te pilipelie kanu
kolo toli yemando nimbendo:
Kaname!
Ailimu yunge angello kake teli
tausini paa aisili kinie okomo.
Yu yambomanga pali kote tenjipe,
yunge ungumu naa pilku liku bulu siku,
yu kanopa keri kanolemo uluma
telemele yamboma kinie,
yunge ungumu naa pilku
ulu pulu keri telemelemane
yu ungu taka tonjiku ungu kerime
tondolo munduku nilimele yamboma kinie
Ene teko kenjiringi ulumanga pundu toko
mindili nangi. nimb..*
nirimu.
16
Ulu peanga mare kanu yema kinie wendo olemo kinie alieli konopu keri
panjiku Ulu kerime. ningu Teko kenjikimili. ningu, aku siku ungu aisili nilimele. Ene
eneno konopumuni pilku I sipu temolo kinie konopu simul. ningu pilimele ulu kerime
mindi teko, ene kara puku ene eneno kapi ningu imbime ambolko ola liku, Yambomane
olio mele mare siengi. ningu kondi toko ningu pangu singndu yamboma kapi ningu Ene
yambo peangama. nilimele.
17
Nakolo paa nanga pulu lemo yamboma, olionga Aili Yesusi Kirasini Nanga
kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yemane* ou niringi ungu te piliringi mele
altoko piliengi! Pe wendo omb mele ou ningu sikulie
18
ene Kirasinge yambomando
ningindu: Yesusi kelepa omb kinie mulu matolo pora nimb walemo nondopa wendo
omb kanu walemanga ye mare ongo Pulu Yemonga unguma ungu taka tonjiku liku
bulu siku , enenga konopumuni piling uluma Pulu Yemone kanopa keri kanomba uluma
mindi teko, Sumbi sipu molamili. ning yamboma ungu taka tonjiku, tenge..* niringi
kanumu altoko piliei.
19
Yesusini lipe mundurumu yemane pe aku sipe yema wendo onge
niringi mele kini kanu yema ene molemelena ongo molko, ene Kirasinge talape yamboma
toko bulu balu siku lupe lupe molangi. nilimele. Kanu yema ya ma koleana we
yambomane pilku telemele mele mindi teko, Mini Kake Telimu konopuna naa molemo
yema molemele.
20
Nakolo nanga paa pulu lemo yamboma, enenga Sike. ningu tondolo munduku
pilimele ulu paa kake teli uluma Pulu Yemone yuyu sirimu akumuni eneno tondolo paa
olandopa pumbe uluma teko, Mini Kake Telimu konopuna molopa lipe taponjilimomonga
Pulu Yemo kinie ungu niengi.
21
Olionga Aili Yesusi Kirasi omba ene kondo kolopa
mindili silke uluma mundupe kelepa, ene alieli konde molko konjiku mindi pung ulu
pulumu* simbendo omb. ningu nokoko molkolie** Pulu Yemone ene konopu monjilimo
mele paa kamu konopu monjipe mindi pupili. ningu mimi siku pilku, yu kinie nondoko
puku molangi.
22
Yambo mare Sike. ningu tondolo munduku piliringi mele kelko konopu talo tepa
pepili molemele yamboma kondo kolko liku taponjiku ,
23
yambo mare tepe koleana
pung telemelema lkisiku yando liengi! Yambo mare teko kenjing kinie kanokolie
kondo kolko liku taponjengi. Liku taponjingndu Olione kepe mindili nomolo uluma
temolo. ningu pipili kolko, enenga ou konopumane pilku teringi ulu pulu kerimene
enenga mulu wambalema kepe kalaro monjirimu kalaroma molemo mulu wambalema paa
kanoko keri kanokolie, kanu mele kalaro molemo melema Pulu Yemone kanopa keri
kanolemo melema. ningu ambolongendo Olio kalaro te monjimbe. ningu kanu
yamboma paa mimi siku kanoko liku taponjengi.
24
Ene ulu pulu keri tene naa ambolopa topa manie naa mundupili. Kirasi tondolo
munduku ambolko, munduku naa keleangi. nimbe ene manda nokopa konjipe, pe yu
mongo lipe simbe ulu te konopuna paa naa pepili* konopu aisili siku molangi ene yu
molemo kolea tondolo pa teline manda memba pupe,
25
aku sipe manda temba Pulu Ye telumu mindi molemomone olionga Lipe Taponjipe
Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Limo Yemo* yu, olionga Aili Yesusi Kirasini olionga
nimbe tenjirimumunge aku sipe molemo Pulu Yemonga imbi paa ola molopa, melemanga
pali yu paa ye nomi aili olandopa molopa, yu tondolo aili tepa pupe, namba pelemo
yambomanga pali yu namba olandopa pepa, yu aili tepa pa telimu kinie molopa, koronga ou
mulu matolo naa lepili kepe yandopa kini kepe pe pe kepe aku sipe molorumu mele we
molopa mindi pulimo pumbemonga yu kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili. Sike aku
sipe tepili.
Aku pea nikiru.
JUTU JUTU
<<
11
>>
LLUKU
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
17 17
18 18
19 19
20 20
21 21
22 22
23 23
24 24
LLUKU LLUKU
<<
11
>>
LLUKU
Temane Peangamo LLUKUni Torumu Bokumu
Ungu pulu mare inie yakondo gomo 1 molemo. Ye LLuku yu doketa ye te molorumu
(Kollosi 4:14). Yu Juda ye te molonje. Juda yambomanga ulsu yerenje. ningu pilimele.
Yu Pollo kinie pea andoringili (Lipe Mundurumu Yema 16:10-17, 20:5-15, Pe Timoti
4:11, Pillimono 24).
LLuku yuni yuyu I bokumu tokoro. nimbe para sipe naa torumu nakolo yuni
Lipe Mundurumu Yemanga bokumu sike torumu liemo ya Temane Peangamo kepe yuni
yuyu sike torumula. LLuku 1:3-4 kinie Lipe Mundurumu Yema 1:1-2 kinie molemo ungu
mare paa telu sipe mele. Mateyu, Mako, LLuku, Jono keme, enene boku toringimenga
LLukuni torumu bokumu kamu sulu. Temane mare Mateyu, Mako, Jono kanu yemane
naa toringi temane mare yuyu torumu.
Olio mana yamboma lipe taponjipe, Pulu Yemo bulu sipu ulu pulu keri
telemolomonga mindili nomolo aulkena molemolomonga wendo lipe, Pulu Yemo ye nomi
kingimu molopa yamboma nokopa konjilimo yambo talapena sukundu pupu molomolo
ulu pulumu liemili. nimbe Yesusi olionga nimbe kolo wangopa kolonjirimu mele Paa
pilipu konjemili. nimbe LLukuni i bokumu torumu.
LLukuni pilipelie i bokumu torumu ungu pengmo mele 19:10 molemo (boku
ambolkonomonga alsena anjukundu 21. kisim bek 21.2.). Yesusini yuyu
Yambomanga nimbu kolonjembo tangi. nimbe alieli konopu kimb sipe molorumu
ungu tondolo te 9:51 molemo (Jono 3:14-18).
Ungu te kamu pilini. Ye talo molo yepoko molo kisene ungu telumu molo temane
telumu bokuna toringi nakolo wale aisili laye lupe lupe toringi. Temane te molo ungu te
paa mimi sipu piliembo. ningulie bokumanga yu mele mele molemo mele kanokolie
boku gomoma wendo liku pali mimi siku kanani. I sipe mele: Mako 1:12-13 ponjili,
Mateyu 4:1-11 kinie LLuku 4:1-13 kinie sulu tepa. Kanu temanemo Mateyu
LLukutolone telu siku mele bokuna toringili molemo, nakolo angelloma oringi mele
Mateyuni mindi torumu (4:11), Setenene Walse kelepo omb. nirimu ungumu
LLukuni mindi torumu (4:13). Ungu te LLuku 11:13 molemo akumu Mateyu 7:11 naa
molemo. LLuku 22:62 Pita kola terimu temanemo Mateyu Makotolonga molemola
nakolo Jono 18:27 naa molemo.
1
1-2
Ye paa aili Tiopillasi, olio molemolo koleana Yesusi kinie ulu wendo orumuma pulu
pulu wendo orumu kinie kanoko, yandopa wendo orumuma kanoko andoko moloringi
yambomane pe olio temane toko siringi mele, aku temanemo Sike. nimbu tondolo
mundupu pilimolo kanumu yambo aisilini Aku temanemo bokuna kamu molopili tamili.
ningu boku toringi.
3-4
Akumunge pe kelepo nane kepe Temanemonga pulumu paa pilipu konjembo.
nimbu ou pulu pulu wendo orumu mele kepe yandopa ulu lupe lupema wendo orumu mele
kepe akuma pali walsipu pilipu konjipu molorunduna nane Aku ulumando yambo marene
Tiopillasi nundu temane toko ungu mane silimele mele aku sipe wendo orumu uluma nu
pilieni. nimbu, Nane nundu ulumanga pali paa sike wendo orumu mele temane topo nimbu
siembo. nimbu, boku topo nu simbu kinie papu. nimbu pilipulie aku temanemo topo i
bokumu tokoro.
5
Ye Nomi Kingi Erote kolea Judia nokopa molorumu kinie Pulu Yemo popo tonjirimu
ye te molorumu,* yunge imbi Sekaraya. Pulu Yemo popo tonjiringi yambomanga talape
tenga imbi Apaya, Sekaraya yu kanu talapemonga ye te. Sekaraya menu ambo Illisapete
Pulu Yemo popo tonjiringi yemanga talape tenga ambo te. Eltenga pea pulu pulu anda
kolepamo Pulu Yemo popo tonjiringi yemanga pulu pulu ye nomi aili Erono.**
6
Aku ambo
yetolo moloringili mele Pulu Yemone kanopa Yambo sumbi nilitolo. nimbe kanorumu.
Eltene yunge ungu manema kinie Yamboma teai. nirimu unguma pali pilku liku teko
konjiku moloringili.
7
Nakolo Illisapete we wayongono perimu, ambolango te naa meringili.
Elte we ambu anda lelko moloringili.
8-9
Walse Sekarayanga talapemone Pulu Yemo popo toko kaloringi kongono tenjiringi
kinie yu kepe pea Pulu Yemonga kumbikerena kanu kongonomo tenjiringi. Aku tenjiku
molkolie niringimuni, Pulu Yemo popo tonjiringi yemane teringi mele tengendo enenga
talapena ye te Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembele akumunge suluminiana suku
Nae pupe mune tolemo paura kekumu yambomanga nimbe kalonjimbenje piliemili. ningu
kou kate teringi. Aku tekolie Sekaraya yu kanu kongonomo tenjimbe. ningu kanoringine
yu ulke tembele suluminiana suku pupe mune toli paura kekumu kalonjipurumu.
10
Aku tepa
angilirimu kinie ulke tembelena we yamboma maku toko Pulu Yemo popo toringi koleana
yambo aisili Pulu Yemo kinie ungu ningu angiliringi.
11
Sekaraya mune toli paura kekumu kalonjipe angilirimu kinie kanu paura kekumu
kalonji pu opu teringi polomonga ki umbukundu Ailimunge angello te omba mona
angilirimu kanorumu.
12
Akumu kanopalie pungu pungu nimbe pipili aili tepa kolorumu.
13
Kanu kinie angellomone yundu nimbendo: Sekaraya, pipili naa koloi. nirimu. Nu
Pulu Yemo kinie mawa teleno mele Pulu Yemo yuni pilirimu. Nunge ambomo kango te
kanopa limbe. Yunge imbi Jono ningu leani.
14
Yu molombamonga nu konopu aili teko
siku kamele akoko moloni. Yu mengele kinie yambo aisili konopu sing.
15
Ailimuni yu
kanopa ye aili peangamo nimbe kanomba. No waene kinie no tondoloma kinie walsikale
kepe paa naa nopili. Anumunge olona we sukundu molomba kinie Pulu Yemonga Mini
Kake Telimu omba yunge konopuna molopa kapola temba.
16
Isirele yambomane enenga Aili Pulu Yemo* liku bulu siringi yambomanga aisili
Jonone tembamonga altoko konopu alowa teko Aili Pulu Yemo pea altoko pilku kapola
kapola molonge.
17
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu
ye Illainja tondolo pepili uluma tepa molorumu mele Jono yu aku sipe tondolo pepili
uluma tepa molomba. Aku sipe tondolo pepili uluma tepa molombamonga lapalini konopu
alowa teko ambolangoma kelko konopu monjingla; Pulu Yemonga ungu manema liku su
silimele yambomane konopu alowa teko, konopu sumbi nili yambomane telemele mele
Aku sipu teamili. ningu molongela; Jono yuni tembamonga Ailimu omb kinie Ailimu
yunge ungumu sumbi siku pilku ling yambo talape te molongela. nimbe angellomone
Sekarayando nirimu.
18
Aku nirimu kinie pilipelie Sekarayane angellomondo walsipelie nimbendo: Aku
nikinumu nambe tepo nane Sike nikinu. nimbu pilimbuye? nirimu. Na anda lepo nanga
ambomo ambu lerimu kanumu. Pe i nikinumu nambe tepa wendo ombamondo nikinuye?
nirimu.
19
Angellomone pundu topa nimbendo: Nanga imbi Geperiele. Na Pulu Yemonga
kumbikerena angilio. I kini nundu nikiru mele Pulu Yemone Aku siku nipui. nimbe lipe
mundumuna nundu ombo i temane peangamo topo sikiru.
20
Nakolo nane Kango
mengele. nikirumu Kolo tokomonje? ningu pilkinu kene i ulumu ou wendo naa opili nu
ungu naa nili moloni. Pe Wendo omb. nikiru mele amboma ambolango olona monjikulie
melemelemanga walema omba pulimo mele aku sipe walema omba pumbe kinie i nikiru
ungumu paa sike wendo omb. nirimu.
21
Aku siku ungu ningu angiliengili Sekaraya ulke tembelemonga suluminiana sukundu
koronga ou pupe molopa, welea wendo naa orumuna yamboma ulsukundu yu nokoko
angiliringime konopu aisili liku munduringi.
22
Kanu kinie yu wendo ombalie nirimumuni,
ungu te kerena manda naa nimbe kimuni mindi manda lepa angilirimu kinie kanokolie,
Sekaraya yu suluminiana suku molopalie melte omba angilili none tepa kumbikere lipe
pinjimuna kanomu. konopu leringi.
23
Pe ulke tembelena yunge kongono walema pora nirimu kinie yunge ulkendo purumu.
24
Ulkendo pupe ambo Illisapete kinie pekolo moloringili kinie pe Illisapete ambolango
olona monjirimu. Monjipelie oli te pakara Yambomane yu naa kanangi. nimbe lopi tepa
molorumu.
25
Yuni nimbendo: Kini na kinie ulu tekemomo Ailimuni nanga nimbe
tenjikimu. Na ambolango te naa merindumunge yamboma na kanoko keri kanoringi kinie
pipili kolorundumunge Ailimu yuni na kondo kolomu lemo. nirimu.
26
Illisapete ambolango olona monjipili oli te pakara kolopa talo pakara sipemo ke
topa angilirimu kinie Pulu Yemone mulu koleana angello Geperiele kolea Gallilli disiriki
Nasarete taonona lipe mundurumu.
27
Kanuna ambo wenepo te, ye te kinie ou naa peli we
molorumu ambo wenepo te molorumuna mundurumu. Kanu ambo wenepomo yunge pulu
lerimu yambomane Yu ye te pupili. ningu mako toringi yemonga imbi Josepo. Kanu yemo
yunge anda kolepa te ye nomi kingi Depisi. Ambo wenepomonga imbi Maria.
28
Maria molorumuna angello Geperiele ombalie yundu nimbendo: Ambomo, nu
molonuna na okoro. Nu malo. Ailimu nu pea tapu toko molembele. nirimu.
29
Nakolo kanu
ungumu pilipelie yu konopu aisili lipe mundupelie, A! I nikimumu nambolka unguri nimbe
nikimunje? nimbe pilirimu.
30
Angellomone yundu nimbendo: Maria, Pulu Yemone nu kanopa peanga kanokomo
kene pipili naa koloyo.
31
Plie. Nu pe olona kango te monjikulie menimu. Mengolie yunge
imbi Yesusi ningu leani.
32
Yu ye nomi molomba, yu imbi lelko Paa Olandopa
Molemomonga Malo. ningla; Aili Pulu Yemone Yunge anda kolepa Depisi Isirele
yambomanga ye nomi kingi tondolomo molorumu mele yu aku sipe molopili. nimbla;
33
Enenga anda kolepa Jekopone kalopa lirimu yamboma yuni kamu kamu nokombala; Yu
ye nomi kingi ailimu molopa mindi pumbe. nirimu.
34
Mariane angellomondo nimbendo: I nikinu ulumu nambe tepa tembamondo
nikinuye? Na ye te naa purundu kanumu. nirimu.
35
Angellomone yundu nimbendo: Nu molonine Paa Olandopa Yemonga Mini Kake
Telimu omba nunge olona kango te monjinjimbe. Aku tembamonga kango nuni menimu yu
kango kake telimu molomba; yu imbi lelkolie Pulu Yemonga Malo.* ningla.
36
Pulu
Yemone nu Tembo. nikimu mele sike temba. Ulu tondolo te Tembo. nimbelie terimu
mele niembo. Nunge pulu lemo ambo Illisapetendo Ambo wayongono pelemo. nilimele
nakolo kini yu ambo ambu lepili oli te pakara kolopa talo pakara sipemo ke topa angilipili
yu kango te olona monjikimu kanumu.
37
Pulu Yemone ulu manda naa temba ulu te paa naa
pelemo. Yuni uluma pali kapola telemo kanumu. nirimu.*
38
Angellomone yundu aku sipe nirimu kinie pilipelie Mariane nimbendo: Na
Ailimunge kongono kendemande ambomo molio. Nuni nikinu mele Pulu Yemo yuni na
kinie aku sipe tepili. nirimu.
Kanu kinie angellomone Maria mundupe kelepa yu purumu.
39
Mulu koleana angellomone Mariando ungu nimbe pora sipelie kelepa purumu
kinie pe Maria kolea Judia disiriki pupe ma pangi tenga ola taono te lerimuna purumu.
40
Pupe akuna ye Sekarayanga ulkena suku pupelie ambo Illisapete kanopa Na okoro.
nirimu kinie kanguluringili.
41
Illisapetene Marianga ungumu pilirimu kinie Illisapete yunge olona ambolangomo
pukue topa ola manie terimu pilirimu. Kanu kinie Pulu Yemonga Mini Kake Telimu
Illisapetenga konopuna pupe molopa kapola terimu kinie I siku i siku ni. nirimu mele
42
Illisapetene ungu tondolo tepa nimbelie nimbendo:
Ambo molemelemanga pali nu malo. Ambomanga pali Pulu Yemone nu olandopa
tepa konjirimu. Ambolango nu olona monjilinomo kepe yuni tepa konjimbela.*
43
Na ambo
keri te molonduna nanga Ailimunge anumu nu onumunge na konopu aisili lipu mundukuru.
Aku tenumunge na kinie teko peanga sikinu.
44
Nu ongolie Na okoro. ninuna komuni
pilindu kinie nanga olona molomu ambolangomo paa konopu sipe pukue topa ola manie
temu.
45
Ailimuni nundu nirimu ungumu pilkulie Sike nikimu. Yuni Tembo. nikimu mele
sike aku temba. ningu tondolo munduku pilirinumunge* yuni nu tepa konjikimu mele tepa
konjimbe kene nu konopu siku molani. nirimu.
46-47
Illisapetene nimbe pora sirimu kinie Mariane nimbendo:
Pulu Yemo nanga Lipe Taponjipe, Mindili Nombo
Molopo Kenjilio Aulkena Wendo Lipe,
Kapola Molopo Molopo Konjimbu Aulkena
Lipe Monjimbe Yemo kinie*
na konopu paa aili tepo sikirumunge
nanga konopumuni
Ailimu kapi nimbe imbi ambolopa ola linjikimu.
48
Pulu Yemo yuni yunge we ambo kendemande kerimu
siye naa kolopa konopu lipe mundurumumunge
nanga konopumuni aku sipe yu kapi nikimu.
Yambomane pe pe kepe kalko ling yambomane nando
Pulu Yemone nu tepa konjikimu. Nu malo. ning.
49
Tondolo Pulimuni na ulu tondoloma tenjirimumunge
nando aku siku ning.
Tondolo Pulimu yu ye kake telimu.
50
Yu kinie pipili kolko pilku limele yamboma
yu kondo kolopa molemo.
Enene pe pe kepe kalko lingme kepe
kondo kolopa molopa mindi pumbe.
51
Yuni yuyu ulu tondoloma terimu.
Yambo kara puku enenga konopuna
eneno kapi ningu molemele yamboma
yuni anju anju topa makoropa mundulimo.
52
Yamboma nomi molko koleama nokoko molemelema
yuni topa manie mundupe,
yamboma enenga imbime
ene eneno topa manie mundumbema
yuni enenga imbime ambolopa ola linjilimo.*
53
Engelene kolemele yamboma yuni
Olo tepili. nimbe langi peangama sipe,
yambo kamakoma mele teluri kepe naa sipe
We pai. nimbe makorolemo.
54-55
Yuni olionga pulu pulu anda kolepalimendo
Tembo. nimbe, nimbe panjirimu ungumu
komu naa sipe pilipe molopalie,
anda kolepa Eporayamo kinie, Eporayamo yuni
yandopa yandopa kalopa lirimu yamboma kinie,
enendo Tembo. nimbe,
nimbe panjirimu mele tembando
olio Pulu Yemo yunge kendemande
Isirele yambo molemolo akuma yuni
kondo kolopa lipe taponjimbe tepa molemo.
nirimu.
56
Maria Illisapete kinie pea molangili oli yepoko omba purumu kinie pe Maria yu
yunge ulke koleando kelepa purumu.
57
Illisapete ambolango memba walemo wendo orumu kinie yuni kango te kanopa
lirimu.
58
Yunge ulke kere pongolo yamboma kinie yunge pulu lerimu yamboma kinie
Ailimuni yu kondo aili tepa kolorumu mele pilkulie ene yu pea konopu siku moloringi.
59
Wale yepoko pakara kangomo kanopa lipe nosipe molorumu kinie wale engaki
sipemonga yamboma sukundu sukundu ongo maku tokolie yunge kangi te kopisiku makaye
teko wendo liku ele tekolie niringimuni,* yunge imbimu yunge lapanga imbi manda lelko
Sekaraya niemili. niringi
60
nakolo kangomonga anumuni Molo. nimbelie Yunge imbi Jono nimul.
nirimu.
61
Enene yundu ningindu: Eltenga pulu lemo yambo tenga imbi aku sipe naa molemo.
niringi.
62
Kanu kinie enene Lapane nambolka konopu lekemone, yunge imbi lepa nae
nimbne, walsipu piliemili. ningu lapando kimuni manda leringi kinie
63
yuni pundu topa
kimuni manda lepalie Boku siei. nimbelie, yuni bokuna topalie nimbendo: Yunge imbi
Jono. nirimu. Akumu kanokolie yambomane paa konopu aisili leringi.
64
Kanu kinie
walsikale Sekaraya yunge kerena kelepa ungu nimbelie Pulu Yemo kapi nirimu.
65
Aku terimuna kanokolie yunge ulke kere pongolo yambomane pipili paa koloringi.
Kolea Judia disiriki ma pangima polorumu koleamanga pali aku temanemo mindi toliku
puringi.
66
Aku ulumu piliringi kinie yambomane pali konopu liku mundukulie ningindu: Ulu
akumu we naa telemo. Ailimu i kangomo kinie molombamonga aku tekemo lemo. ningu
pilkulie I kangomo pe nambe tepa molombanje? niringi.
67
Mini Kake Telimu Jono lapa Sekarayanga konopuna omba molopa kapola terimu
kinie Sekaraya yuni Pulu Yemone ungu umbu tonjirimu ungu te pilipe, pe wendo omb mele
yamboma nimbe sipelie nimbendo:
68
Ailimu, Isirele yambomanga Pulu Yemo,
yu kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili.
Yu omba yunge yamboma lipe taponjipe
umbuni tene ene ambolorumuna
mindili nongo moloringi kanu umbunimunge
wendo limuna* pilipulie aku teamili.
69
Pulu Yemo yuni yunge kendemande
olionga ye nomi kingi Depisini
kalopa lirimu yambomanga ye tondolo peli te
olio Lipe taponjipe mindili nombo
molopo kenjilimolo aulkena wendo lipe,
kapola molopo konjimul aulkena
lipe monjipili. nimbe simu.
70
(Yuni ungu umbu tonjirimuma pilku
yando ningu siringi yemane pe tembamondo
koronga ou ningindu:)
71
Yuni olio lipe taponjipe
olionga opa touma topa mundunjipe,*
olio kanoko keri kanoko mindili silimele yamboma
Aku siku naa teangi.
Wendo ongo kapola molangi. nimbe
aku siku telemele aulkena wendo limbe.*
niringi mele kini aku temba tekemo.
72-73
Olionga anda kolepalime kondo kolopa,
olionga pulu pulu anda kolepa Eporayamo kinie
Tembo. nimbe, nimbe panjipe mi lerimu mele*
komu naa sipu, nirindu mele teambo. nimbelie
aku temba tekemo.
74-75
Pipili naa kolko, nanga kongonomo
tondolo munduku tenjiku, konopu kake tepili molko
nane kanopo peanga kanolio uluma mindi
mana teko mololiku pangi. nimbelie
olionga opa toumane olio toko mindili silimelema
Naa teangi. Olio we molamili.
Lipu taponjipu tokomele aulkena wendo limbu.
nimbe,* nimbe panjipe mi lerimu mele
Teambo. nimbelie aku tekemo.
nirimu.
76
Nanga kango Jono ,
nu kumbi lelko puku Ailimu omb aulkemo
akisinjinmunge pilkulie ningmuni,
yambomane pe nundu Olandopa Molemomonga
ungu umbu tonjilime pilipe
yando nimbe sili yemo.* ning.
77
Ailimu yunge aulkemo akisinjembo. ningulie
nuni yunge yambomando i siku ningu sini:
Ailimu yuni enenga ulu pulu keri telemelema
Manie pupili. nimbe siye kolopalie
ene lipe taponjipe
mindili nolemelka aulkena wendo lipe,
yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjimbe.
ningu, aku ungumu enendo ningu sini.*
78-79
Pulu Yemone olio kondo aili tepa kolopalie
olio sumbulu toline molopo kololi aulkena molomoloma
konopu pe nipili molomolo aulkena
Manda kanoko pangi. nimbe
Pa tenjipili. nimbe olio molemolona
pa tenjilimu lipe mundukumu.
nimbe Sekarayane nirimu.
80
Kango Jono yu ai lepa konopu tondolo pupe kapola molorumu.* Yu pe Isirele
yambomanga kumbikerena kongono tepa molombando ou kolea ku leline pupe molorumu.
LLUKU LLUKU
<<
11
>>
LLUKU LLUKU
<<
22
>>
2
1
Jono pamemo molopili Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisa Okasitasi
nilimuni ungu mane te nimbe panjipelie Romo gapomanomone nokolemo koleamanga
molemele yamboma pali imbi tamili. nirimu.
2
(Kiriniasi kolea Siria poropinji nokorumu
yemo molopili Romo gapomanomone yambomanga imbime pulu pulu torumu.)
3
Ungu
mane akumu Okasitasini nimbe panjirimu kinie yamboma pali enenga anda kolepalimene
kalko liringi koleamanga yu mele mele ene puringi.
4
Ye Josepo kolea Gallilli disiriki Nasarete taonona molopa, Romo ye nomimuni
Yamboma imbi tamili. nirimu pilipelie nirimumuni, Nasarete mundupe kelepa yu kalopa
lirimu anda kolepa Depisi ou perimu kolea Judia disiriki pupe Betellieme taonona* purumu.
5
Akuna Oltonga imbitolo tangi pambili. ningulu yu nondopa limbe ambo Maria kinie elte
akuna puringili. Maria ulke pelimu pea puringili.
6-7
Betellieme suku pukululie, yambo
ponenge ongo pe pu opu teringi ulkemo si nirimuna elte kongi dongi kinie kaoma
panjiringi ulkena puku peringili. Akuna peringili kinie Maria ambolango mini torumu. Pe
kango te kanopa lirimu. Aku kangomo yunge komolayemo. Kanopa lipelie mulu wambale
marene lipe kangomo okopa, kongime langi noli kete tenga suku nosirimu.
8
Betellieme ulsukundu kongi sipisipi tapu ye mare era poniemanga ipulueli enenga
sipisipime tapu teko moloringi.
9
Kanu kinie ene moloringine Ailimunge angello te omba
mona angilirimu kanoko, Ailimunge pa tondolo tepa telimu omba ene moloringi kolea pa
terimu kanokolie, ene mini wale aili teko munduringi.
10
Nakolo angellomone nimbendo: Nane ene temane peanga te topo simbu okoro
kene pipili naa kolayo. I temanemo yamboma pali konopu sing temanemo.
11
Kini ou
molorumu ye nomi kingi Depisinge taonona* ambo tene kango te memu. Yu Yamboma
Lipe Taponjipe Mindili Nongo Molko Kenjilimele Aulkena Wendo Lipe, Kapola Molko
Konjing Aulkena Lipe Monjimbe Kangomo;** yu Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye
te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu; yu Ailimu.***
12
Sike nikiru
molo kolo tokoronje ene puku kanangi mele nimbu siembo. Ambolango kiki te mulu
wambalene okoko, kongime langi noli kete tenga nosngi puku kanoko lenjing. Aku siku
kanoko lenjikulie nane Sike nimu lemo. ningu piling. nirimu.
13
Aku nirimu kinie tamburembu mulu koleana angello paa aisili ou orumu angellomo
angilirimuna ongo mona angilkulie niringimuni, Pulu Yemonga imbi ambolko ola linjiku yu
kapi ningulie ningindu:
14
Mulu Koleana Paa Olandopa Pulu Yemonga imbi
paa ola molopili.
Mana yambo yuni kanopa peanga kanolemo yamboma,
konopu wayongo siku molangi. niringi.
15
Aku ningulie ene kongi sipisipi tapu yema munduku kelko mulu koleana kelko
olando puringi.
Angelloma kelko mulu koleana olando puringi kinie sipisipi tapu yemane anju yando
ningindu: Olio Betellieme pupu i ulu kini wendo okomo mele Ailimuni nimbe simumu
kanopamolo. niringi.
16
Aku ningulie popenge teko pukulie niringimuni, Maria Josepotolo
moloringili kanoko, ambolango kikimu kongimenga langi noli ketena suku lerimu kanoko
lenjiringi.
17
Yu kanokolie, ou angellomone ene aku ambolangomondo nimbe sirimu mele
yamboma ningu siringi.
18
Kanu kinie sipisipi tapu yemane ningu siringi mele pilkulie yambomane konopu aisili
liku munduringi.
19
Nakolo Maria i unguma kinie ulu wendo orumuma pali konopuna
panjipelie, pe kepe konopu kimbu sipe molorumu.
20
Sipisipi tapu yema kelko yando ongolie niringimuni, angellomone nimbe sirimu mele
pali pilku kanoringimunge Pulu Yemo kapi niliku yunge imbi ambolko ola linjiliku yando
oringi.
21
Kangomo kanoko liku nosiku molangi wale yepoko pakara omba purumu kinie wale
engaki sipemonga yunge kangi te kopisiku makaye tekolie,* anumuni yu olona naa monjipili
angellomone nirimu mele pilkulie yunge imbi Yesusi ningu leringi.
22-24
Josepo kinie Mariatolo, elte kamu kake tepili molongele walemo wendo orumu
kinie, Mosisini ungu mane sirimu te* pilku liku tengelendo kolea aili Jerusalleme pukululie
niringilimuni, kake tepili molongelendo Pulu Yemo popo toko kalopuringili. Ailimunge ungu
mane te ou sirimu perimu akumu i sipe:
Ambo tene ambolango kanopa lipelie
yu pena pemba mele molomba.
Pena pemba walema pora nimb kinie
kake tepili molombando
kera waembono mele talo molo kera imili mele talo
Pulu Yemo popo topa kalopa sipili.**
nimbe ungu mane aku sipe nimbe perimu kanumu pilkulie tengelendo puringili. Ailimunge
ungu mane nimbe perimu te pea pilku liku tengelendo puringilila. Aku ungu manemo i sipe:
Kango komo kanoko lingme pali
Ailimunge ningu yu siengi.***
nimbe perimu kanumu. Aku ungu manemo nimbe perimuna pilkululie Oltonga kango
komomo Pulu Ye Ailimu siembili. ningululie Jerusalleme pungilindu Yesusi mengo
puringilila.
25
Ye anda te Jerusalleme molopili elte puringili, yunge imbi Simiono. Yu sumbi nirimu
yemo; yu Pulu Yemonga ungu pilipe alieli Pulu Yemo kinie ungu nirimu yemo; yu Isirele
yamboma kapola kapola molangi omba tenjimbe yemo kanombando nokopa molorumu;*
Mini Kake Telimu yunge konopuna sukundu molorumu.
26
Mini Kake Telimuni yundu ungu
te ou nimbendo: Nu ou we naa koloni. Nu ou Ailimuni Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu kanokolie pe koloni. nirimu.
27
Mini
Kake Telimuni Simiono yu lipe mundurumuna yu Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke
tembelena purumu.
Kanu kinie Yesusi anumu lapatolo ungu manemone kangomando Teai. nimbe sirimu
mele tengelendo kango Yesusi mengolo ulke tembelena sukundu puringili kinie
28
Simionone
omba kangomo kangulupe lipe Pulu Yemonga imbi ambolopa ola linjipelie nimbendo:
29-30
Ye Aili Tondolo Olandopamo,
yamboma lipe taponjipe
mindili nolemelka aulkena wendo lipe
nu kinie pea molko konjing aulkena
lipe monjimbe ye sikinumu*
na kini nanga mongone kanokoro kinie
ou nando ningu panjirinu mele wendo okomo kene
kini na nunge kendemande yemo
konopu pe nipili kolombo. nirimu.
31
Kanu lipe taponjipe wendo lili ulumu
koleamanga pali yambomane kanangi. ningu tekeno.
32
Yu Isirele yambomanga ulsu
molemele yambomanga pa tenjipe,
nunge Isirele yambomanga imbi
ambolopa ola linjimbendo
pa tenjili mlemo molemo.
nirimu.
33
Anumu lapatolo Simionone kango Yesusindu nirimu mele pilkululie konopu aisili liku
munduringili.
34
Simionone Pulu Yemone ene tepa konjipili. nimbelie Yesusi anumu Mariando
nimbendo: Plie. I kangomo molombamonga Isirele yambo aisili imbi ou molorumuma pe
manie pungla; aisili imbi ou naa molorumuma pe kini imbi molombala. Yu molomba kinie
yambomane kanokolie bulu siku ungu taka tonjing.
35
Ambomo, nu kepe ulu te wendo
omb. Nunge kamelena mindili aili tepa temba kinie yambo aisili konopu lenge mele mona
lemba. nirimu.
36
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ambo te, yunge
imbi Ana, yu Juda yambomanga talape kanga Asa, ye Panuelenga lemenu; yu paa ambu
lerimu; yunge menu yemo pea molangili ponie yepoko pakara omba purumu, pe yunge
menu kolorumu kinie yu wayemo molorumu.
37
Yu mana molopili yunge ponie paono kise
kelepa yepoko omba pupe paono kise kelepa kise sipemonga yu we molorumu. Yu ulke
tembelemo mundupe naa kelepalie alieli kanuna mindi molopa ipulueli kepe tangoli kepe
Pulu Yemonga popo topa imbi ambolopa ola linjimbendo taki taki langi naa nomba Pulu
Yemo kinie ungu nimbe mawa tepa mindi molorumu.
38
Simionone Yesusindu ungu nimbe
molopili ene moloringine kanu ambomo yu ombalie Pulu Yemone kanu kangomo Juda
yamboma sirimumunge Pulu Yemo kinie Ange, papu tekeno. nirimu. Kanu kinie pe
Jerusalleme yamboma lipe taponjipe, umbuni tene ene ambolorumuna mindili nongo
moloringi kanu umbunimunge wendo limbendo* omb yemo Omb. ningu nokoko
moloringi yambomando Ana yuni kango akumu orumu mele kinie temba mele kinie nimbe
sirimu.
39
Josepo Mariatolo eltene Ailimunge ungu manetolo nimbe perimu mele pali pilku liku
tekololie niringilimuni, elte Yesusi kinie kelko kolea Gallilli disiriki pukulu eltenga kolea
kanga Nasarete yando oringili.
40
Kangomo ai lepa enge nimbe molopa yunge konopuna pilipe konginjili aisili omba
pepili molorumu, Pulu Yemone yu kanopa peanga kanopa yu tepa konjirimu.*
41
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* pilku ulu mare teringi
kanu walema Yesusi anumu lapatolo kepe Kanu walemo piliembili. ningulu ponie tenga
tenga Jerusalleme olando puringili.
42
Kango Yesusi molopili yu ponie engaki rurepo omba
purumu kinie kanu wale Pulu Yemonga wale. ningu koro moloringi walemo altopa wendo
orumu kinie alieli Juda yamboma Jerusalleme puringi mele Yesusi anumu lapatolo kinie yu
kinie pea olando puringi.
43
Jerusalleme puku kanu ulumu piliringi walema pali pora nirimu kinie anumu
lapatolo ulkendo pungil puringili kinie kango Yesusi anju molorumu elte naa kanoringili.
44
Olionga yambo mare kinie okomo. konopu lelkolo wale telumunge we pukululie
niringilimuni, pe ipupini kolea kal torumu kinie puku aulkena pengendo eltenga pulu lerimu
yamboma kinie we yamboma kinie pea puku moloringimendo walsiku piliku andoko
kororingili.
45
Yu naa kanoko lenjikulie Jerusalleme altoko puku koropuringili.
46
Wale talo koroko kelkololie niringilimuni, pe wale yepoko sipemonga Pulu Yemo
popo toko kaloringi ulke tembelena puku kanoringili kinie yu akuna suku molorumu
kanoko lenjiringili. Yu ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema* kinie pea
moloringi, yuni enenga ungu niringime pilipelie, anju enendo walsipe pilirimula.
47
Yu enene
niringime mimi sipe pilirimu mele kepe, pundu topa nimbe konjirimu mele kepe, yambo
moloringimene pilkulie enene Yunge pilipe konginjili paa pepamo. ningu pilku konopu liku
munduku mini wale munduringi.
48
Eltene yu kanu ulkena molorumu puku kanokololie suru ningulu anumuni yundu
nimbendo: Kangomo, olto kinie pea pamili ou naa oli, nambemuna tenuye? Lanie olto mini
wale mundulipulu nu andopo koropo kelembulu. nirimu.
49
Aku nirimu kinie yuni anumu lapatolondo nimbendo: Elte koleamanga pali
nambemuna na andoko korongiliye? Na ya Taranga ulkena molemo. konopu naa
lengiliye? nirimu.
50
Nakolo yuni nirimu ungu pulumu eltene naa piliringili.
51
Yu elte kinie Nasarete taono maniendo pupelie nirimumuni, eltenga unguma pilipe
tenge panjipe molorumu. Yunge anumuni kanu uluma konopuna panjipe pilipe mindi
molorumu.
52
Yesusi yu ai lemba lerimu kinie yu pilipe konginjili olandopa olandopa pemba
perimu; Pulu Yemo kinie yamboma kinie yu kanoko paa peanga kanoko moloringila.*
LLUKU LLUKU
<<
22
>>
LLUKU LLUKU
<<
33
>>
3
1
Ye Tapiriasi Sisa, Romo gapomanomone nokorumu koleamanga pali, Isirele
yambomanga kolea akumanga pali kepe yu ye paa aili kumbinemo molorumu. Yu kanu
koleamanga pali Romo ye paa aili kumbinemo molopili ponie tene po omba pupe ponie
tene pape sipemo wendo orumu kinie yu aku sipe we molorumu. Kanu poniemonga
Pondiasi Paillate kolea Judia disiriki yambomanga ye nomimu molorumu; Erote kolea
Gallilli disiriki yambomanga ye nomimu molorumu; Erote angenu Pillipu kolea Ituria disiriki
kinie Terekonaitisi disirikitolo yambomanga ye nomimu molorumu; LLaiseniasi kolea
Apillini disiriki yambomanga ye nomimu molorumu.
2
Ene aku koleama nokoko molangi Anasi kinie Kayapasitolo Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopatolo molangili Sekaraya malo Jono kolea ku leline molorumu kinie
Pulu Yemone Jono yu ungu umbu tonjirimu.
3
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimu kinie pilipelie Jono yu pupe no Jodane nekendo
yakondo andopa yamboma ungu mane sipelie nimbendo: Ene ulu pulu keri telemelema
kanoko keri kanoko konopu alowa tekolie Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime We
manie pupili. nimbe siye kolopili. ningu No liemili. ningu wai. nirimu.
4
Aku kongonomo Jonone terimu mele yu naa molopili koronga ou yuni yamboma
Yesusinge unguma sumbi siku pilku ling aulkemo lipe nosinjimbe mele Pulu Yemone
ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane nimbe boku torumu
akuna molemo mele i sipe:
Kolea ku leline
kumbi lepa pumbe ye tenga kerena
ungu te nimbendo:
Ailimu omb aulkemo teko mimi teame.
Yu omb aulke kangama toko sumbi siei. nikimu.
5
Ma pangima akuku kalalu siku,
kolo lemomanga akuku pe toko,
aulke anekale manekale telemoma toko sumbi siku,
aulke ola manie pulimoma kolta lenge.
6
Aku tenge kinie
Pulu Yemone olio lipe taponjipe
Mindili nolemelka aulkena wendo ongo
yu kinie pea molko konjing aulkena
pangi. nimbe lipe mundumbe yemo
yambomane pali kanonge. nikimu.*
nimbe Jonone pe temba mele Aisayane ou aku sipe nimbe sipe bokuna torumu
molemo.
7
Yambo aisili Jono molorumuna Yuni olio no linjipili. ningu onge oringi kinie yu
kanopalie nirimumuni, ene iri topalie nimbendo:
Kolo topa yamboma tepa kenjili wambiyemonga waloma, Pulu Yemo mumindili
kolomba walemonga naene Ene talopa lelkolie pai. nimu kinie ene Pulu Yemone naa tepa
kenjipili. ningu No liemili. ningu okomeleye?
8
Ene sumbi siku molko, ulu peangama
mindi teko molonge kinie ene ulu pulu keri teringime paa sike munduku kelko konopu alowa
tenge mele mona lemba. Olio anda kolepa Eporayamone kalopa lirimuma molemolomonga
yambo peangama molemolo. ningu aku siku ningu naa pilieme. Nane ene nimbu sikiru:
Pulu Yemone i koumando Eporayamone kalopa lirimu yamboma au leangi. nilkenje
kouma Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemelka. nikiru. Ene Eporayamone kalopa
lirimu yamboma molemelemonga uluri naa telemo.*
9
Unju peko tomba loumu Pulu Yemone koronga unju puluna ambolopa ola lipe
molemo. Unju mongo peanga naa tomba unjuma* yuni peko topalie tepena kalomba.
nimbe Jonone aku nirimu.
10
Yambo Pulu Yemo kanopa peanga kanolemo ulu puluma naa telemelema Pulu
Yemo yuni mongo simbe mele Jonone nimbe sirimu kinie pilkulie ongo maku toringi
yambomane ningindu: Yuni olio mongo naa sipili. nimbu nambe temoloye? niringi.
11
Yuni enendo pundu topa nimbendo: Wale pakoli talo nosilimele yamboma enene
yambo wale pakoli te naa nosingme moke teko siengi. Langime kepe aku siku teangila.
nirimu.
12
Kou takisi lili yema kepe No liemili. ningu oringi. Yuni ungu nirimumu pilkulie
yundu walsiku pilkulie ningindu: Ungu Mane Silimu, olio nambe temolo kinie Pulu Yemo
yuni olio kanopa peanga kanombaye? niringi.
13
Yuni enendo nimbendo: Ene kou takisi likulie gapomano yuni Kou i siku liei.
nimbe mako topa simbe mele liengi. Enene kolo toko mare ola panjiku limele aku mele naa
liengi. nirimu.
14
Kanu kinie ami ye mare yu walsiku pilkulie, Olio kepe nambe teamiliye? niringi.
Yuni pundu topa nimbendo: Enene yambomanga kou mone wa lingndu kolo toko
kopene we naa tangi. Gapomanomone mele kalomba koumu mindi liku nosiku, taka lelko
molangi. nirimu.
15
Jonone terimu mele kanokolie yambomane yu kinie konopu aisili liku munduku,
Pulu Yemone olionga anda kolepalimendo Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.
nirimu ye nomi Kirasimu* i yemonje? ningu pilku moloringi.
16
Ningu piliringi mele pilipelie Jonone pundu topa enendo nimbendo: Nane yamboma
no mindi linjilio. Nakolo ye te ombmo yuni Pulu Yemonga Mini Kake Telimu kinie
tepemo kinie ene linjimbe ling . I omb yemo yunge tondolomo paa olandopa, nanga
tondolomo paa maniendopa. Na yu kinie manda molo. Yambo ailimenga kongono keri
teli kendemande yambomane sike enenga ailimenga kongono keri tenjingindu kimbu su
wendo linjilimele nakolo omb yemonga kimbu su wendo linjimbu kanu kongonomo paa
olandopa mele nane tenjimbu kapola naa telka, na ye paa keri.
17
Yuni yunge rasi witi apuruli
apulu pokomo ambolopalie yunge rasi witi mongo kinie rasi witi kilu kinie apurumbendo
molemo. Yunge rasi witi apuruli polomo tepa mimi tembando rasi witi pali wendo liembo.
nimbe apurupelie mongoma lipe rasi witi nosilimo mingine Lepili. nimbe nosimbendo
mingi topa, pe kiluma lipe maku topa tepe naa kumbulupe nomba pepa mindi pulimona
kalomba. nirimu.
18
Yambomane Olio yambo molopo kenjilimolo yamboma. Olio ulu pulu kerime
mundupu kelepo konopu alowa teamili. niengi. nimbe Jonone yamboma ungu mane aisili
aku sipe sipe, temane peangamo topa sirimu.
19
Walse, pe mele, Jonone kolea Gallilli disiriki yambomanga ye nomi kingi Erote iri
torumula. Yu angenunge ambo menu Erodiasi mangopa lirimu ulumu kinie ulu pulu keri
lupe aisili terimuma kinie nimbe para sipe yu iri torumu.
20
Jonone yu iri torumumunge
Erotene mumindili kolopalie yu ka sipe ka ulkena panjirimu. Yuni aku terimumu tepa
kenjirimula.
21
Erotene Jono ou ka naa sipili yambo aisili Jono no linjipe molorumuna ongo no
liringi kinie Yesusi kepe omba no lirimula. No lipelie Pulu Yemo kinie ungu nimbe angilirimu
kinie mulumu kengeya lepa anju yando purumu,
22
Pulu Yemonga Minimu, kera waembono
mele, manie omba Yesusi molorumuna pupe kangine ola molorumu. Muluna ungu te wendo
ombalie nimbendo: Nu nanga konopu monjilio kangomo. Nu kinie konopu sipu molio.
nirimu.
23
Yesusi yu mana molopili ponie wane paono tene mele omba purumu kinie yunge
kongonomo pulu monjipe terimu.
Yambomane Yesusindu Josepo malo. ningu piliringi.
Josepo yunge lapa Illai.
24
Illai lapa Matate.
Matate lapa LLipai.
LLipai lapa Melkai.
Melkai lapa Janai.
Janai lapa Josepo.
25
Josepo lapa Matatayasi.
Matatayasi lapa Emosi.
Emosi lapa Neame.
Neame lapa Esillai.
Esillai lapa Nakai.
26
Nakai lapa Meate.
Meate lapa Matatayasi.
Matatayasi lapa Semene.
Semene lapa Joseke.
Joseke lapa Joda.
27
Joda lapa Joanane.
Joanane lapa Resa.
Resa lapa Serapapele.
Serapapele lapa Sialtele.
Sialtele lapa Nerai.
28
Nerai lapa Melkai.
Melkai lapa Edai.
Edai lapa Kosame.
Kosame lapa Ellemadame.
Ellemadame lapa Ere.
29
Ere lapa Josua.
Josua lapa Elliesa.
Elliesa lapa Jorimu.
Jorimu lapa Matate.
Matate lapa LLipai.
30
LLipai lapa Simiono.
Simiono lapa Juda.
Juda lapa Josepo.
Josepo lapa Jonamo.
Jonamo lapa Ellayakimu.
31
Ellayakimu lapa Mellia.
Mellia lapa Mena.
Mena lapa Matata.
Matata lapa Netane.
Netane lapa Ye Nomi Kingi Depisi.*
32
Depisi lapa Jesi.
Jesi lapa Opete.
Opete lapa Boasi.
Boasi lapa Sallimono.
Sallimono lapa Nasono.
33
Nasono lapa Aminadape.
Aminadape lapa Ramo.
Ramo lapa Esirono.
Esirono lapa Peresi.
Peresi lapa Juda.
34
Juda lapa Jekopo.
Jekopo lapa Aisake.
Aisake lapa Eporayamo.
Eporayamo lapa Tira.
Tira lapa Neyo.
35
Neyo lapa Serake.
Serake lapa Reu.
Reu lapa Pelleke.
Pelleke lapa Epe.
Epe lapa Silla.
36
Silla lapa Kenane.
Kenane lapa Apakisate.
Apakisate lapa Seme.
Seme lapa Noa.
Noa lapa LLameke.
37
LLameke lapa Metusalla.
Metusalla lapa Inoke.
Inoke lapa Jarete.
Jarete lapa Mallallele.
Mallallele lapa Kenane.
38
Kenane lapa Inosi.
Inosi lapa Sete.
Sete lapa Adame.
Adame lapa Pulu Yemo.
Adame Pulu Yemonga malo.
LLUKU LLUKU
<<
33
>>
LLUKU LLUKU
<<
44
>>
4
1
Yesusi no lirimu kinie Mini Kake Telimu yu kinie omba molopa yunge konopuna
molopa paa tengepea tepili no Jodane mundupe kelepalie nirimumuni, Mini Kake Telimuni
yu kolea ku leline memba purumu.
2
Akuna Yesusi Mini Kake Telimu kinie molopili
kurumanga nomi depelemo* omba yu kondi topa molopili** oli te koro talo*** omba
purumu. Kanu walemanga langi naa noli we molopa perimu kinie yu engelene kolopa
molorumu.
3
Kanu kinie kurumanga nomi depelemone yu kondi topalie nimbendo: Nu
Pulu Yemonga Malo liemo i kouma Pillawa kaloli au lepili. ni. nirimu.
4
Nakolo yuni pundu topa nimbendo: Pulu Yemonga bokumuni nimbendo:
Langimene mindi yamboma konde mololi ulu pulumu
naa silimo.*
nimbe molemo kanumu. nirimu.
5
Kanu kinie depelemone Yesusi yu lipe memba pupe ma pangi paa olana tenga
anjipelie, yu ma koleama pali walsikale lipe ora sipelie nirimumuni,
6-7
yundu nimbendo: I
koleamanga pali tondolomo kinie mele peangama kinie Pulu Yemone nando Nokoi.
nimbe koronga sirimu. Ime nane Yambo te simbu. nindu liemo manda simbu. Nu na
popo toko nanga imbi ambolko ola linjinu liemo i tondolomo kinie mele peangama kinie pali
nu lieni simbu. nirimu.
8
Kanu kinie Yesusini depelemondo nimbendo:
Pulu Yemonga bokumuni nimbendo:
Pulu Yemo enenga Ailimu manjiku
popo toko imbi ambolko ola linjiku,
yunge kongonomo manjiku tenjiku molangi.*
9-11
Kanu kinie depelemo yuni Yesusi lipe kolea aili Jerusalleme memba pupe, Pulu
Yemo popo toko kaloringi ulke tembelemonga memba, paa ola imuna memba pupe
anjipelie nirimumuni, yundu nimbendo: Nu Pulu Yemonga Malo liemo nu lipe taponjimbe
kene pou ningu manie pui. nirimu. Pulu Yemonga bokumuni nimbendo:
Pulu Yemone yunge mulu koleana angellomane
Nu ongo nokangi. nimb.
Enene nu Kou tene kepe naa topili. ningu
nu enenga kimene oko polko ling.*
nimbe molemo kanumu. Aku sipe nirimu kene pilkulie aku siku tei. nirimu.
12
Yesusini yundu pundu topalie nimbendo: Pulu Yemonga yambomando ungu te pea
nimbe molemola. Akumu i sipe:
Pulu Yemo enenga Ailimuni Tembo. nilimo mele
Sike nilimonje molo kolo tolemonje kanamili.
ningu enene yu manda manjiku naa teangi.*
nimbe molemola kanumu. nirimu.
13
Depelemone Yesusi kondi pali topa pora sipelie nirimumuni, Pe yu manda altopo
kondi tombo wale te nondopo pilipulie kelepo ombo. nimbe yu mundupe kelepa purumu.
14
Kanu kinie Minimunge tondolomone Yesusi kelepa kolea Gallilli disirikindu yando
memba orumu kinie akuna andopa terimu mele temanemo koleamanga pali anju anju
purumu piliringi.
15
Yuni Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi
ulkemanga pupe ungu mane sirimu kinie yambomane pali yu kapi niringi.
16
Yesusi kolea Gallilli disiriki yamboma ungu mane silipe andopalie nirimumuni, yu
Gallilli lerimu kolea Nasarete taono ou molopa ai lerimuna kelepa orumu. Ombalie Juda
yambomanga koro moloringi wale Sambatemonga* koleamanga pali ene maku toko Pulu
Yemonga ungumu piliringi ulkemanga yu alieli purumu mele Nasarete ungu piliringi ulke
akuna aku sipe purumu. Maku toko moloringi kinie yuni Na bokumu kanopo niembo.
nimbe ola angilirimu.
17
Pulu Yemonga bokuma nokorumu yemone Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane* koronga ou torumu bokumu
lipe sirimu kinie, Yesusini lipe sukundu ungu molorumu te kanopalie nimbendo:
18
Aisayane i sipe nimbendo:
Ailimunge Minimu na kinie molemomo
yuni nando nimbendo:
Yambo koropama temane peangamo toko siku,
ka ulkena pelemele yambomando
Wendo ongo we molangi. ningu
mongo keri leli yambomando
Mongo peanga lepili kanangi. ningu,
mindili nongo molemele yamboma
Mindili naa nongo, molko konjengi ningu,
19
Kini poniena Ailimuni yamboma kanopa
kondo kolomba poniemo wendo okomo.
ningu siliku andoi. nimbe
Minimuni aku sipe ye te mako topalie nirimu.*
nimbe Aisayane nirimu. nimbe Yesusini aku sipe boku kambu topa nirimu.
20
Ungu akumu kanopa nimbe pora sipelie bokumu altopa pipi sipe bokuma nokorumu
yemo sipe, Ungu te niembo. nimbe Yesusi yu manie molorumu. Yamboma pali yu
mindi nemo nemo ningu kanoko moloringi.
21
Kanu kinie yuni enendo nimbendo: Kini
Pulu Yemonga bokuna ungumu kanopo nindu pilngi akuna Aisayane Wendo omb.
nimbe, ou nirimu mele kini wendo okomo. Kini na tembo okoro ulu akumanga ou
nirimu. nirimu.
22
Moloringi yambomane Yu ye peangamo. Yu paa telemo. ningu yu nirimu mele
pilkulie Paa nimbe konjikimu. ningulie mini wale munduringi. Nakolo enene ningindu:
I yemo yu nae konopu lekemoye? Yu Josepo malo mindi, olionga we ye te mindi
lemo . niringi.
23
Nakolo Yesusini yuyu molorumu mele nirimu kinie pilkulie yu konopu keri
panjiringi mele pilipelie * enendo nimbendo: Ungu iku tolemelemanga te nando toko ning
teko molemelenje konopu lekero. Enene nando i siku ning tekemelenje: Nu sike doketa
moleno liemo nu kuru tomba kinie nunge maratenemo nunu liku nani. Pe nu konde puni
kinie kanopolie Nu sike doketa moleno lemo. nimbu pilimul. ningu aku ungu ikumu na
toko sing tekemelenje? Nando ningindu: Nuni Kapeniame taono ulu tondoloma terinu
pilirimulu mele ya nunge pulu kolea Nasarete akuna aku siku teani. Kanopolie nu
molio. nikinu mele Sike nikinu lemo. nimbu pilimolo. ning tekemelenje?
24
Nane enendo sike nimbu sikirumu: Yambomane ulu pulu te telemele mele i sipe:
Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo ye tene yunge pulu
koleamonga yamboma ungu nimbe silimo kinie pilkulie nilimelemone, enene Yu olionga we
yere. Yu imbi mololi ye te molo. ningu yu nilimo unguma naa pilku liku su silimele. Kolea
lupe yambo marene ongo ungu ningu silimele kinie aku unguma mindi pilku limele.
Yambomane aku siku telemele mele enene aku sikula telemele. *
25
Nane paa sike nimbu
sikiru mele ene piliengi! nimbu temane talo tambo.
Illainja Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yunge pulu lerimu Isirele
yamboma nimbe sipe molopili ulu te wendo orumumu niembo. Pulu Yemone Lo naa
opili. nirimu kinie ponie yepoko kelepa oli kise talo pakara lo naa omba paa engele lerimu
kinie Isirele koleana sukundu ambo waye aisili engelene kolko moloringi.
26
Nakolo Pulu
Yemone Isirele ambo waye te liku taponjiku langi sieni. nimbe Illainja akuna naa lipe
mundurumu. Isirele ulsukundu lerimu kolea aili Saidono nondopa lerimu kolea kanga
Sarepate ambo waye te Langi pora naa nipili. nimbe Pulu Yemone kanu ulsukundu
ambomo molorumuna Illainja lipe mundurumu kanumu.*
27
Illaisia kepe ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yunge pulu lerimu
Isirele yamboma nimbe sipe molopili Isirele koleana sukundu yambo aisili kuru kendi
norumu, nakolo ene pali telu kepe konde naa puringi, kuru kendi nomba we perimu.
Kolea Isirele ulsukundu lerimu kolea Siria ye Nemana mindi kuru kendi norumu kinie
Illaisiane yu lipe taponjipe tepa konde lirimu.* Pulu Yemone Illainja kinie Illaisiatolo
lipe mundurumuna ulsukundu yambo talo aku siku liku taponjiringili nikiru mele paa sike
nikiru piliei. nirimu.
28
Aku sipe mele nirimu kinie pilku keri pilkulie Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena
sukundu moloringi yamboma pali paa lakoko mumindili koloringi.
29
Mumindili kolkolie ola
angilku yu kanu koleana ulsu toko pulu siku munduku, kanu koleana nondopa kop te
lerimuna toko manie mundung teringi.
30
Nakolo yu ene maku toko angiliringine sumbi sipe
pupe tenga lupe pumbe purumu, yu manda naa amboloringi.
31
Kanu kinie Yesusi yu kolea Gallilli disiriki lerimu taono te Kapeniame akuna
maniendo purumu. Akuna Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo* wendo
orumu kinie Yesusi Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke
kanuna suku pupe ene ungu mane sirimu.
32
Mane sirimu kinie yu namba lerimu yemane
pipili naa kolko tondolo munduku mane siringi mele yuni aku sipe mane sirimuna pilkulie
yambomane mini wale munduringi.
33
Kanu kinie ulke kanuna suku kuru te ye tenga konopuna molopa ya ambolorumu ye
te molorumu, yemonga konopuna suku molorumu kanu kurumuni yu Ungu ni. nimbe
tpe sirimuna opa ungu tondolo mundupe nimbelie nimbendo:
34
Kolea Nasarete ye
Yesusi, nu pea olio kuruma kinie teluna tapu topo manda naa molomolo. Nu olio kinie
nambemuna onuye? Nu olio toko konjini onuye? Nane nunge imbi pilio. Nu Pulu Yemonga
Ye Kake Telimu. nirimu.
35
Aku sipe nirimuna pilipelie Yesusini kanu kurumu iri topalie yundu nimbendo:
Nu ungu naa ningu yemonga konopuna ongo wendo pui! nirimu kinie kurumuni yemo
topa manie mundupelie omba wendo purumu. Yemo yu uluri naa terimu, we manda
molorumu.
36
Yesusini aku terimu kanokolie yamboma suru ningu, mini wale munduku, enene
eneno anju yando ningindu: I ulumu nambolka uluri tekemonje? Ungu mane konde te
wendo ombmo. Ye namba leli tene we yambomando Teai. nilimo mele i yemone
kurumando kepe aku sipe nilimo kinie kanu kuruma yunge ungumu pilku liku wendo
olemele. niringi.
37
Kanu kinie yuni aku sipe terimu mele temanemo kanu koleamonga
sukundu lerimu koleamanga pali anju anju purumu piliringi.
38
Kanu kinie kanu maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemo Yesusi
mundupe kelepa pupelie nirimumuni, Yesusi Saimononga ulkena suku purumu. Akuna
Saimononga kolepa ambomo kuru topa kangi nomba konjipili lerimuna Yesusindu Liku
taponji. ningu mawa teringi.
39
Aku siku yu mawa teringi kinie ambomo lerimuna pupe
angilipelie nimbendo: Kangi manda noi. nirimu kinie kangi nomba kelerimu. Ambomone
sumbi sipe ola angilipe wendo ombalie, oringi yema langi sipe nokopa molorumu.
40
Kanu walemonga ipupini, ena pumbe purumu kinie, kuru lupe lupe torumu yamboma
Yesusi molorumuna mengo oringi kinie kanu yamboma ene yu mele mele kini ambolopalie
ene pali tepa konde lirimu.
41
Konopuna kuru molorumu yambo aisili oringi. Kanu kuruma ndo Ongo
wendo pai. nirimu kinie ongo wendo puku ru ningulie ningindu: Nu Pulu Yemonga
Malo moleno.* niringi. Kurumane yu aku siku imbi sikulie yu Pulu Yemone mako topa
lipe mundurumu ye nomi Kirasimu** molorumu mele piliringine yuni ene iri topa Molio
mele anju ningu naa siei. nimbe enenga kerema pipi sirimu.
42
Ipulueli ou Yesusi ola molopa penando pupe kolea ku leli tenga purumu kinie yambo
aisili yu koroko yu molorumuna ongo yundu ningindu: Olio kinie pea kamu molamili.
Tenga naa pui. ningu mawa teringi.
43
Yuni enendo pundu topa nimbendo: Pea molamili
mangali kolea wemanga pea pupu, Pulu Yemo omba ye nomi kingi molomba* temane
peangamo topo silipu andombo. Akumunge na yando lipe mundurumu kanumu. nirimu.
44
Aku nimbelie yu pupe kolea Gallilli disiriki sukundu andopa, kolea lupe
lupemanga pupe Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga
pupe kanu temane peangamo topa silipe andorumu.
LLUKU LLUKU
<<
44
>>
LLUKU LLUKU
<<
55
>>
5
1
Walse, Yesusi nomu Geneserete, akumundu Nomu Gallilli niringila kanumu,
aku nomu klona angilipe yamboma Pulu Yemonga ungumu nimbe sirimu kinie pilingindu
ene yu angilirimuna puku maku toko nondoko nondoko puku ekelepa teko molko piliringi.
2
Kanu kinie yuni nona andoli sipi talo nomu klona lerimutolo kanopalie, oma lili yema
koronga nomu klona wendo puku enenga oma lili walema kulumiye toko moloringi
kanorumu.
3
Sipi te Saimono Pitanga, akuna sukundu pupelie yuni yundu mawa tepalie
nimbendo: Sipimu laye kolte paka toko nona sukundu mundoi. nirimu. Paka topa nona
sukundu mundurumu kinie aku sipimunge suku yu manie molopalie nirimumuni, no klona
liku maku toko moloringi yamboma ungu mane sirimu.
4
Ene ungu mane sipe pora sipelie yuni Saimonondo nimbendo: Sipimu nomu ai suku
singine kunduku mengo pukulie oma lili walema nona manie mundu. nirimu.
5
Saimonone pundu topa nimbendo: Ye Nomimu,* sumbulu telu oma lili kongono
tondolo mundupu tepo molopo tangonjipulie** oma te paa naa lmulu. Nakolo aku nikinu
kene walemo nona manie mundembo. nirimu.
6
Kanu kinie walema nona manie munduringi kinie oma aisili walemanga sukundu
puringine walema nomu sipine sukundu ling teringi kinie sungu nimb terimu.
7
Walema
sungu nimb terimu kanokolie enene enenga oma lili kongono pea tapu toko teringi yema,
sipi tenga moloringime walsikulie Ongo liku taponjengi wai. niringi. Oringi kinie sipi talo
pea peke siringi umbuni tepa nona manie pumbe terimu.
8
Aku ulumu kanopalie Saimono Pita Yesusinge kumbikerena omba manie molopa
tamalu pepalie nimbendo: Ye Ailimu,* na ulu pulu keri ambololi yemo nu kake teli
yemo . Teluna molkombolo kapola naa tekemo kene anju puku nu lupe moloi.
nirimu.
9
Yu kinie, yu kinie pea moloringime kinie, enene oma aisili walsikale tangoli liringi
kanokolie ene suru ningu mini wale munduringine Saimonone aku sipe nirimu .
10
Seperinge malo Jemisi kinie Jonotolo elte Saimono Pita kinie kongono teluna tapu toko
teringili yetolo, elte pea mini wale munduringilila.
Kanu kinie Saimonone nirimumu pilipelie Yesusini yundu nimbendo: Nu pipili naa
koloyo. Kini oma linindu oma lili wale liku nona manie mundulino kinie omama walena
omba pelemo mele, pe nanga kongono tenjinindu nanga ungumu pilku ningu siliku andoni
kinie yamboma nanga talapena sukundu ongo molonge. nirimu.
11
Kanu kinie enenga
sipitolo nomu klona mengo ulsu ongolie, sipitolo melema pali lepili munduku kelko Yesusi
lombili puringi.*
12
Kolea Gallilli disiriki sukundu lerimu koleamanga tenga Yesusi molorumu kinie
ye te kuru kendi aili tepa nomba perimumu omba Yesusi kanopalie manie molopa tamalu
pepa yu mawa tepalie nimbendo: Ailimu, nunge konopumuni na Konde pambo. konopu
lenu liemo nuni na manda teko konde lini. nirimu kinie
13
Yesusini yemo kini ambolopalie
yundu nimbendo: Nu konde pani. konopu lekero kene konde pui. nirimu kinie
tamburembu kuru kendimu nomba kelerimu.
14
Kanu kinie Yesusini yu ungu te tondolo mundupe nimbendo: Nuni ya ulu tekeromo
yambo telurindu kepe paa naa ni! Sumbi siku puku Pulu Yemo popo tonjili yemo nunge
kangimu liku ora siku, Na altopo kangi peanga lepili molkoro kene. ningu Mosisini Tei.
nimbe ungu mane sirimumu* pilku liku tenindu Pulu Yemo popo toko kalko si. nirimu
melemo liku Pulu Yemo popo tonjili yemondo Kalonji. ningu yu sieni. Pe yambomane nu
kanokolie Yu sike kangi peanga lepili molemo. ningu piliengi kene nikiru mele isili ou
tepui. nirimu.
15
Nakolo yuni terimu mele anju anju yambo aisilini pilkulie niringimuni, yu molorumuna
sukundu sukundu ongo yu temane peanga topa nirimumu pilingindu ongo, yuni Ene tepa
konde lipili. ningu oringi kanopalie
16
yu ene oringine mundupe kelepa kolea ku leli tenga
pupe Pulu Yemo kinie ungu nirimu.
17
Walse Yesusi yuni yamboma ungu mane sipe molorumu. Kuru toli yamboma tepa
konde lili tondolomo yu kinie pepili molorumu. Pulu Yemone kanu tondolomo yu sirimu.
Parisi yema kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,*
yu ungu mane sirimuma pilku moloringila. Kanu yema, kolea Gallilli disiriki sukundu lerimu
koleamanga moloringime kinie, kolea Judia disiriki sukundu lerimu koleamanga moloringime
kinie, kolea aili Jerusalleme moloringime kinie, Yesusi molorumuna ongo maku toko yu
ungu mane sirimuma pilku moloringi.
18-19
Yu molorumuna ye marene kimbu ki kolopa pora sirimu ye te taropola teko
mengo onge oringi nakolo yambo aisili ulke kerepuluna ekelepa teko angiliringine ulkena
suku Yesusi molorumuna nondoko mengo pung aulke te naa kanokolie niringimuni, ulke
imuna mengo ola pukulie* Yesusi molorumuna kana kana ulkemo tekisikulie yemo
taropola pali moko toko manie munduringi.
20
Yesusini i yemo manda tepa konde limbe.
ningu tondolo munduku pilkulie yu mengo oringi kanopa pilipelie Yesusini kanu yemondo
nimbendo: Kangomo, nunge konopuna ulu pulu keri terinu pelemoma manie pupili, we
siye kolkoro. nirimu.
21
Parisi yema kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema
kinie, Yesusini aku nirimu pilkulie pilku keri pilku konopu kimb sikulie, I ye Pulu
Yemo marake tekemo yemo naeye? Yambomane ulu pulu keri telemelema naene Manie
pupili, we siye kolkoro. manda nimbeye? Pulu Yemone mindi manda telemo. ningu eneno
ningu pilku molko konopu kimbu siringi.*
22
Kanu kinie Yesusini ene aku siku konopu kimb siku moloringi mele pilipelie enendo
nimbendo: Enene nane nikirumunge aku siku nambemuna konopu kimb sikimiliye?
23
I yemondo Nunge ulu pulu kerime manie pupili, we siye kolkoro. nimb kinie ene ulu te
naa kanokolie We we tepa nikimu. konopu lengeye? Molo Ola angilku nunge
kunungumu liku mengo kimbu kongono teko andoi. nimb kinie yu ola angilimbene naa
angilimbenje mona lemba manda kanokolie Aku sipe mindili sipe nikimunje? konopu
lengeye?
24
Nakolo Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo tondolo pelemomone ya ma
koleana yambomanga ulu pulu kerime Manie pupili, siye kolkoro. manda nimb. ningu
piliengi! nimbu aku sipu nindu . nirimu.
Aku nimbelie kimbu ki kolopa pora sili yemondo nimbendo: Nane Nu ola angilku
nunge kunungumu liku mengo ulkendo pui. nikiru. nirimu.
25
Aku nirimu kinie ene kanoko
molangi yemo sumbi sipe ola angilipe yunge kunungumu lipe memba omba pena pupelie
Pulu Yemo kapi nilipe ulkendo purumu.
26
Yu aku terimu kanokolie ene suru ningu mini
wale munduku Pulu Yemo paa pipili kolko yunge imbi ambolko ola linjiku yu kapi ningulie
ningindu: Olio i ulu wendo okomo kanokomolomo ulu paa te lupe lepamo. niringi.
27
Kanu kinie Yesusi ulkemo mundupe kelepa pena pupelie nirimumuni, kou takisi
lirimu ye te, yunge imbi LLipai, kou takisi lipe molorumu kanopalie yundu Na kinie pea
pambili lombili oi. nirimu.
28
Kanu kinie LLipai yu ola angilipe kou takisi melema we lepili
mundupe kelepa yu lombili purumu.
29
Pe LLipaini yunge ulkena Yesusinge langi aisili kalonjirimu. Akuna kou takisi lili ye
aisili kinie, we ye mare kinie, ene Yesusi LLipaitolo kinie pea manie molko kanu langime
noringi.
30
Aku teringi kanokolie Parisi yema kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma
pilku mane siringi yema kinie,* enene Yesusi yu lombili andolimendo ningindu: Ene kou
takisi lili yema kinie ulu pulu kerime teli wema kinie ene pea nambemuna langi nokomeleye?
niringi.
31
Aku siku niringi pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Kuru naa tolemo yamboma
doketana naa pulimele. Kuru tolemo yamboma mindi doketana pulimele kanumu.
32
Nane
Yambo sumbi nilime na molombona wangi. nimbundu ma koleana naa orundu.* Ulu pulu
keri teli yamboma lipu taponjipu enendo Ene ulu pulu keri telemelema kanoko keri
kanoko konopu alowa teko na molombona wangi . nimbundu orundu. nirimu.
33
Kanu kinie enene Yesusindu walsiku pilkulie ningindu: No Linjili Jono
lombili andolime kinie, Parisi yema lombili andolime kinie, enene walse walse langi mi toko
naa nongo* Pulu Yemo kinie mawa telemele nakolo nu lombili andolimene aku siku naa
telemele, langi kinie no kinie we nolemele. Pe nu lombili andolimene telemele mele
papuye ? niringi.
34
Aku siku niringi pilipelie Yesusini pundu topa enendo ungu iku te topa yu kinie ulu
te wendo omb mele nimbelie nimbendo: Ambo limbe ye te yunge pulu lemo yema kinie
molemo kinie ene konopu sikulie Langi mi topo naa namili. manda ningye? Manda naa
ning.
35
Pe mindi, ambo limbe yemo* ene molongena ongo wendo ling kinie kanu
walemanga sike konopu keri panjiku langi naa nongendo mi tonge. Isili ou molo.
nirimu.
36
Yesusini aku nimbelie nirimumuni, Ou Juda yambomane ulu teringi uluma kinie pe
ulu konde wendo okomomo kinie teluna manda naa pengele mele paa piliengi! nimbe
ungu iku talo topalie nimbendo:
Mulu wambale ou te sungu nilimo kinie olione mulu wambale paa konde tenga te
kopisipu lipu, sungu nilimomonga naa topo tambululimolo kanumu. Yambo tene aku sipe
topa tambulkenje kanu mulumbalemo nona panjilke kinie mulu wambale konde kopisilimu
kanga lepa lli nimbelie mulu wambale oumu kelepa kamu aili tepa sungu nilke. Ulu te i
sipela: Mulu wambale oumu kinie mulu kopisili kondemo telu sipe molo akumunge kapola
kapola molo.
37
Kongi meme kalumuni teli mingi ou tenga* no waene konde naa kolemolo kanumu.
Yambo tene mingi ou tenga no waene konde te kolkanje kanu no waenemo mingine
sukundu pepalie pe akolka kinie kanu mingi oumu naa akopa sungu nilke. Kanu kinie nomo
kepe mingimu kepe kamu keri lelka.
38
Akumunge no waene konde kongi meme kalumuni
teli mingi kondena mindi kolemolo kanumu.
39
Ye tene no waene ou te nombalie kanu waene oumu nomba peanga pilipelie no
waene konde waka naa kolemo.* nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
55
>>
LLUKU LLUKU
<<
66
>>
6
1
Walse, Juda yambomanga koro moloringi wale Sambate tenga, Yesusi kinie yu
lombili andolime kinie rasi witi poniemanga ongo puringi kinie yu lombili andoli yemane*
rasi witi mongo mare nongendo inie toko liku kilu toringi.
2
Aku teringi kanokolie Parisi
yemane* Yesusi yundu ningindu: Kna! Koro molemolo wale Sambatemonga
Kongono naa teangi. nimbe pelemo ungu manemo** nambemuna nunge lombili andoli
yemane ungu manemo pulue tokolie aku siku tekemeleye? niringi.
3
Yesusini pundu topa nimbendo: Ene Pulu Yemonga bokuna sukundu anda kolepa
ye nomi kingi Depisini* terimu mele nimbe molemo temanemo kanokolie temanemonga
pulumu naa pilimeleye? Depisi kinie yu pea puringi yema kinie ene engelene kolkolie
niringimuni,
4
Depisi Pulu Yemo molorumu sele ulkena sukundu pupe, Pulu Yemonga
kumbikerena lerimu pillawa kalolime lipe nomba, yu pea puringi yema sirimu noringila
kanumu.* Kanu pillawa kalolimendo Pulu Yemone ungu mane sipelie nimbendo:
We yambomane paa naa nangi.
Pulu Yemo popo tonjili yema manjiku nangi.**
nirimu kanu ungu manemo pulue torumu kanumu. Ene konopu talo nambemuna
lemeleye? Depisi yuni ou aku terimu mele ene pilku keri naa pilimelemonga pe kini na
lombili andoli yemane tekemele mele kanoko keri naa la kanai. nirimu.
5
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone Sambate walema nokolemona
Sambate wale kinie yamboma molko konjingindu tenge mele manda nimb kanumu .
nirimu.
6
Pe walse, koro mololi wale Sambate tenga, Yesusi omba Juda yamboma maku toko
Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena suku pupelie ungu mane sirimu. Kanu ulkena ye te
molorumu, yunge ki umbukundu kamu kolopa kukurumu.
7
Kanu kinie akuna moloringi
Parisi yema kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,*
enene Yesusini ulu te tepa kenjimbe kinie yu kote tenjimul. ningu ulu te tepa kenjimbe te
alieli koroko molkolie Koro molemolo wale Sambate kinie yuni yemo tepa konde
limbenje. ningu yu mimi siku kanoko moloringi.
8
Ene konopuni piliringi mele pilipelie
Yesusini kanu ki kolopa kukurumu yemondo nimbendo: Yamboma molemelena ongo ola
angilieni. nirimu kinie yemo yu akuna omba ola angilirimu.
9
Kanu kinie yemando nimbendo: Ene i sipu walsipu pilkiru. Sambate wale kinie ulu
nambolka ulu te manda temoloye? Sambate walemonga ungu manemone Teangi. nilimo
mele teamili. nimbu yamboma lipu taponjimul kinie manda molo tepo kenjimul kinie
mandaye? Naa kolangi. Konde pangi. nimbu temolomo manda molo topo konjimulmu
mandaye? nimbu walsikiru. nirimu.
10
Aku sipe ene nimbe walsipelie yuni ene pali nemo
nemo nimbe kanopalie ki kukuli yemondo nimbendo: Nunge kimu sinio si. nirimu kinie
yemone yunge ki sinio sirimu kinie ki kolopa kukurumumu altopa kamu peanga lerimu.
11
Aku terimu kanokolie mumindili aili teko kolko enene eneno anju yando ungu mele
teko ningindu: Tepa kenjikimumunge yu nambe teamiliye? ningu moloringi.
12
Pe walse ipulueli Yesusi yu Pulu Yemo kinie ungu nimbendo ma pangi tenga ola
pupe Pulu Yemo kinie ungu nimbe molopili kolea tangorumu.
13
Ipulueli ou yu lombili andolimendo Wai. nimbelie Enenga ye engaki rurepo nanga
kongonomo teangi lipu mundembo. nimbelie aku yema mako topalie enendo nimbendo:
Ene Nanga kongonomo tenjipangi. nimbu lipu mundukuru yema. nirimu.*
14
Kanu ye engaki rurepo mako torumumanga imbime i sipe: Saimono (yunge imbi
te Pita) yu keme, Pita angenu Enderu keme, Jemisi keme, Jono keme, Pillipu keme,
Batollomiu keme,
15
Mateyu keme, Tomasi keme, Allapiasinge malo Jemisi keme, Olio
Juda yamboma oliolio gapomano molamili. niringi talape ye Saimono keme,
16
Jemisi malo
Judasi keme, Judasi Isikeriote, Yesusi pe lipe opa touma sirimu yemo keme, aku yema
nanga kongono tenjipangi lipu mundukuru. nimbe mako torumu yema .
17
Kanu kinie yu kinie, yuni Nanga kongonomo tenjipangi. nimbe lipe mundurumu
yema kinie, ma pangine manie oringi kinie yu lombili andoringi yambo aisili kinie, kolea
Judia disiriki moloringi yambo aisili kinie, kolea aili Jerusalleme peringi yambo aisili kinie,
nomu kusa klona lerimu kolea aili Taya kinie Saidonotolonga peringi yambo aisili kinie, yu
molorumuna sukundu sukundu ongo liku maku toringi.
18
Yu temane peanga topa, ungu
mane sipe terimu pilingindu ongo, yuni ene kuru torumuma Tepa konde lipili. ningu
oringi. Enenga yambo mare konopuna kuru keri molorumuma tepa konde lirimula.
19
Yamboma tepa konde lili tondolomo yu pepili molorumuna ene oringime pali Yu
ambolamili. ningu yu molorumuna nondoko nondoko oringi. Kanu kinie ongo yu
amboloringi kinie kanu tondolomone ene pea pali tepa konde lirimu.
20
Kanu kinie Yesusi manie molopa yu lombili andoringime olando sipe kanopalie
enendo nimbendo:
Ene koropa pulimoma
Pulu Yemo enenga ye nomi kingimu molopa
ene nokolemomonga* ene malo.
21
Ene kini engele telemoma
ene pe walse olo tembamonga ene malo.
Ene kini kola telemelema
ene pe walse tae tengemonga ene malo.
22
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo
pilku molemele yamboma,
ene nanga yamboma molemelemonga
we yambomane ene kinie konopu keri panjiku,
Olio molemolona anju pai. ningu,
enendo Ene yambo kerime. ningu,
ningu kenjiku, enenga imbime
pilku keri pilku tenge kinie ene malo.
23
Yambomane ene aku siku mele telemelemonga ene mulu koleana pung kinie
kanuna Pulu Yemone ene mele kalopa konjimbe kene kanu yambomane ene aku siku
teko kenjing kinie konopu aili teko siku, konopu paa peanga pepili molangi.*
Yambomane kini ene mindili silimele mele, aku siku ene naa molangi koro ou Pulu Yemone
ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siliku andoringi yamboma we yambomane
ene kepe mindili siringila kanumu.
24
Nakolo ene kamako lemelema,
ou kini ene molko konjiku
konopu peanga pepili molemele
melema koronga nosilimele,
pe aku siku naa molongemonga
mindili nongo molko kenjing.
25
Ene kini olo telemo yamboma
pe walse engelene kolongemonga
Ene kini tae telemele yamboma
pe walse ene kola tengemonga
26
We yambomane pali ene kapi ningu
taki taki enendo Yambo peangama. ning kinie
ene mindili nongo molko kenjing.
Kanu yambomane enendo
ungu peangama ningu kapi ning mele
ou ene naa molangi koro ou
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma naa pilku
we kolo toko yambo ningu siringi yambomando
i yambomanga anda kolepalimene
ungu peangama aku siku niringila.
Pulu Yemonga unguma sumbi siku niringi yambomando kapi naa ningu mindili siringi
kanumu. nirimu.
27
Aku nimbelie Yesusini we moloringi yambomando nimbendo: Akumu na
lombili andolimendo nikiru nakolo nane ungu nikiruma pilku molemele yamboma, enendo
ungu te pea niembo piliengila! Enene enenga opa touma konopu monjiku, ene kinie konopu
keri panjilimele yamboma teko konjiku teangi.
28
Enendo Yambo kerime kene molko
kenjengi! nilimele yambomando Ene yambo peangama kene molko konjengi. niengi. Ene
teko kenjilimele yamboma Pulu Yemone lipe taponjipili. ningu enene enenga mawa
tenjengi.*
29
Yambo tene nunge kumbikere ekendonga laruwe tomba kinie topele toko
ekendonga kamu laruwe topili. nieni. Nunge wale sulu peangamo liembo. nimb
yambomo nunge wale pakolimu kepe pea we lipili. nieni.
30
Melema si. ningu mawa
tenge yamboma pali melema we sieni. Nunge melema we limbe yambomondo Altoko nanu
si. ni naa nieni.
31
Yambomane nu kinie teangi. konopu leno mele, nuni anju yamboma aku siku
teani.*
32
Ulu pulu keri telemele yamboma kepe eneno anju yando kondo kolemele pilkulie
ene yando kondo kolemele yamboma mindi kondo kolonge manda molo. Ene kanoko keri
kanolemele yamboma pea kondo kolangi.
33
Ulu pulu keri telemele yamboma kepe eneno
anju yando kondo kolko teko konjilimele pilkulie ene yando kondo kolko teko konjilimele
yamboma mindi teko konjing manda molo. Ene teko kenjilimele yamboma pea teko
konjengi.
34
Ulu pulu keri telemele yamboma kepe eneno anju yando pundu anjiku, Walse
altopo sukundu limbu ningu pundu anjilimele pilkulie, ene yando pundu tolemele yamboma
mindi pundu anjing manda molo. Ene pundu naa tolemele yamboma pea pundu anjengi.
35
Ulu pulu keri telemele yamboma eneno anju yando telemele mele ene ulu te
olandopa teangila. Enene enenga opa touma kepe kondo kolko, teko konjiku, pundu
anjiku, teangi. Enene pe walse altoko aku siku yando teangi. ni naa ningu, we teangi. Aku
siku tenge kinie Pulu Yemonga ambolangoma molkolie,* yuni ene mele aisili kalomba ling.
Pulu Yemo yuni mana yamboma kinie aku sipe tepa molemola. Yu teko kenjilimele
yamboma kinie, yundu Ange. naa ningu we molemele yamboma kinie kanuma tepa
konjilimo.
36
Enenga Lapa Pulu Yemo teko kenjilimele yamboma kepe yu aku sipe kondo
kolopa we tepa konjilimo mele ene teko kenjing yamboma aku siku kondo kolko teko
konjengi. nirimu .
37
Enene yamboma telemele uluma naa apurung kinie Pulu Yemone ene ulu
telemelema naa apurumbela. Enene anju yambomane telemele mele apuruku kanokolie
Teko kenjikimili. Tekemele mele Pulu Yemone kanopa keri kanopili. naa ning kinie
Pulu Yemone enene telemele mele apurupe kanopalie Teko kenjikinu. Tekeno mele
kanopo keri kanokoro. naa nimbla.* Yambomane ene kinie teko kenjing uluma Manie
pupili. ningu siye kolonge kinie Pulu Yemone enenga ulu pulu kerime Manie pupili.
nimbe siye kolombala.**
38
Enene yamboma pe pe kepe Pundu naa tangi. ningu melema
we sing kinie yuni ene aku sipe we simbela. Melema simbendo layetolo naa simbe;
olandopa olandopa simbe. Enene anju sing kanopalie ene yando aku sipe simbela. nirimu.
39
Yesusini enendo ungu iku wallo te topa sirimula. Akumu i sipe:
Mongo keri leli ye tene mongo keri leli ye te aulke manda lipe ora simbeye? Peatolo
kombuna manda naa tolkaye?*
40
Ungu mane pilku mololi yamboma enenga ungu mane
silimu toko manie naa mundulimele. Ou ungu mane pilku puku pora silimele kinie pe mindi
enenga ungu mane silimu pea kapola kapola mele molemele.*
41
Nuni angenanga mongona nurupulu te lemo kanoleno nakolo nunge mongona unju
aili te lemomo naa kanoleno akumu nambemuna telenoye?
42
Nunge mongona unju aili
lemomo naa kanokolie angenando Ano, nunge mongona nurupulu te lemomo wendo
linjembo. nambe teko nilinoye? Topele mapele toli yambomo,* nuni nunge mongona lemo
unju ailimu ou wendo likulie pe kanoko konjiku angenanga mongona lemo nurupulumu
manda wendo linjini. nirimu.
43
Kanu kinie Yesusini ungu te pea nimbelie ungu iku pokore topalie nimbendo:
Unju peangamone mongo keri te manda naa tomba; unju kerimuni mongo peanga te
manda naa tombala.
44
Unju mongo te kanokolie kanu mongo torumu unjumu imbi manda
silimele.* Amu nambo. ningu, takeme manda olko toko naa nolemelka. Molo Me te
nambo. ningu, silipu manda mengo naa nolemelka. Amu lupela takeme lupela kanoko, me
lupela silipu lupela kanolemele kanumu.**
45
Aku sipe mele, yambo peanga tene yunge
konopuna ulu peanga pelemoma telemo, nakolo yambo keri tene yunge konopuna ulu keri
pelemoma telemo. Yambo te yunge konopuna pelemo unguma mindi kerena nilimo.
nirimu.
46
Nane nilio unguma pilku liku naa tekolie enene nando Ailimu we nambemuna
nilimeleye? nimbelie pe yuni ungu iku te pea enendo topa nimbndo:
47
I nanga unguma pilku liku tenge yamboma ene ye te molemo mele niembo:
48
Ye te
yuni yunge ulkemo Ingi nimbe angilipili. nimbe we ma kinie okia kinie akupe ele tepalie,
akuna manie kou polona ola takorumu. Ulkemo aku sipe takopa konjirimuna pe no topa
ulkemo paa topa kalalu simbe terimu kinie topa tekisi naa tekisipe ingi nimbe we angilirimu.
49
Nakolo i nanga unguma pilku liku naa tenge yamboma ene ye te molemo mele
niembo: Ye te yunge ulke we ma pange teline ola walu takorumu. Pe no topa ulke kanumu
topalie ulkemo walsikale kamu topa kalalu sirimu. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
66
>>
LLUKU LLUKU
<<
77
>>
7
1
Yamboma piliengi kanu unguma nimbe pora sipelie Yesusi Kapeniame taonona
sukundu purumu.
2
Akuna Romo yambomanga ami ye wane anderete nokorumu ye tenga
kendemande te yu paa konopu monjirimumu kuru aili tepa topalie yu kolomba tepa lerimu.
3
Kanu ami ye nomimuni Yesusi orumu pilipelie yuni Juda tapu ye mare* lipe Yesusi
molorumuna mundupelie nimbendo: Nanga kendemandemo kuru aili tepa tomu kene
ongo teko konde li. nirimu.
4-5
Kanu Juda tapu yemane Yesusi molorumuna ongo aku siku
ningu, yunge ningu tondolo munduku mawa tenjikulie ningindu: I kendemande
kolkomomonga ami ye nomimu yu paa peanga. Yu Juda ye te molo nakolo olio Juda
yamboma konopu monjipe, olio maku topo Pulu Yemonga ungumu pilimolo ulkemo yuni
takonjirimu kene nuni yu liku taponjinu liemo papu. niringi.
6
Aku niringi pilipelie Yesusi ene kinie kanu yemonga ulkena pumbe purumu. Kanu
ulkemonga nondopa orumu kinie kanu ami ye nomimuni yunge pulu lemo yambo mare
Yesusi orumuna lipe mundurumu ongolie yundu ningindu: Ami ye nomimuni i sipe nikimu:
Ailimu,* na ye kerimu mele molio, nu nanga ulkena oni kinie kapola naa temba kene nu
mindili siku ya naa wani.
7-8
Nu molenona na ye kerimu manda naa ombla konopu lendu.
Na ye tene kepe nokopa molemo, yunge ungumu pilipu lipu telio. Nane kepe ami ye mare
nokopo molio. Kanu yemanga tendo Pui. nilio kinie yu pulimo. Molo tendo Oi. nilio
kinie yu olemo. Molo nanga kongono tenjili kendemande yambo tendo I siku tei. nilio
kinie yu aku sipe telemo kanumu. Aku sipela, nuni ungu te we nini kinie nanga kendemande
yemo we konde pumbe kene nu we ni. nikimu. niringi.
9
Yesusini Romo ami ye nomimuni nimbe mundurumu mele pilipelie yu konopu aisili
lipe mundupelie yu lombili oringi yambomando nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu
sikirumu: I Isirele yambomanga talapena ulsu mololi yemone na ungumuni mindi manda
temba mele nimbe tondolo mundupe pilimo mele koleamanga pali, Isirele koleana sukundu
kepe, yambo telurini kepe aku siku piliringi mele paa naa kanorundu. nirimu.*
10
Aku
nirimu pilkulie ami ye nomimuni Yesusi molorumuna mundurumu yema kanu ami yemonga
ulkena yando ongolie kendemandemo konde purumu kanoringi.
11
Yesusi Nene taonondo purumu, yu lombili andolime kinie yambo mare aisili kinie
pea puringi.
12
Yu taono pala kerepuluna nondopa purumu kinie Nene ye te kolorumumu
ono tengendo taropola teko mengo ulsu pung oringi. Kanu kolorumu yemo yunge anumu
lapatolone yu komolayemo meringili kinie pe te lupe naa meangili lapa kolorumu. Pe yunge
anumu ambo wayemo molopili yu kolorumula. Kango kanumu ono tengendo yambo aisili
anumu kinie tapu toko puringi.
13
Ailimuni ambomo kanopalie paa kondo kolopa yundu Kola naa tei. nirimu.
14
Kanu kinie yu yambo taropolamonga nondopa omba taropolamo omba ambolopalie,
meringi yema we mengo angiliengi yuni nimbendo: Kango yemo, ola moloi. nirimu.
15
Kanu kinie kolorumu yemo ola molopa yu ungu nirimu. Kanu kinie Yesusini ye
kolorumumu lipe yemo yunge anumu yuyu sirimu.
16
Yesusini aku terimuna yambomane pipili kolkolie ningindu: Pulu Yemonga ungu
umbu tonjilime pilipe yamboma nimbe sili ye aili te olio molemolona wendo omu lepamo.
ningu Pulu Yemo yunge imbi ambolko ola linjikulie ningindu: Pulu Yemo yunge yamboma
molemelena omba lipe taponjimu. niringi.
17
I Yesusini terimumunge temanemo kolea Judia
disiriki pali kinie Judia ulsu kolea lupe lupema pali kinie anju anju purumu piliringi.
18
Yesusini terimu mele Jono yu lombili andolimene yundu ningu siringi kinie yuni yu
lombili andolimenga talo Yando wale. nimbelie Yesusi molorumuna elte lipe mundupelie
nimbendo:
19
Pulu Yemone olio nokopa konjimbe yere Lipu mundumbu. nimbe,
nimbe panjirimu yemo Omb. nimbu nokopo molemolo kanumu nu molo te lupe
ombmo nokopo molamiliye? nirimu.
20
Kanu yetolone Yesusi molorumuna ongolo yundu ningilindu: No Linjili Jonone olto
lipe mundupelie nimbendo: Pulu Yemone olio nokopa konjimbe yere Lipu
mundumbu. nimbe, nimbe panjirimu yemo Omb. nimbu nokopo molemolo kanumu nu
molo te lupe omb nokopo molamiliye? nimu. niringili.
21
Aku siku walsiku pilkululie
niringilimuni, ena tenga we kanoko angiliengili Yesusini kuru lupe lupe torumu
yamboma kinie, konopuna kuru molorumu yamboma kinie, mongo keri lerimu yambo aisili
kinie, tepa konde lipe molorumu kanoringili.
22
Pe Yesusini eltendo pundu topa nimbendo: Eltene ya kanokombele mele kepe
pilkimbili mele kepe Jono ningu sipale.
Mongo keri leli yamboma mongone kanoko,
kimbu keri leli yamboma kapola andoko,
kuru lak nolime umbu kangi angilipe,
komu silime komuni pilku,
kolopa lelime ola molemele kepe,
koropa pulime temane peangamo topo silio pilimelela
kanumu.* Aku siku Jonondo ningu siele.
23
Na kanokolie Yu sike kanu yemo molemo.
ningu tondolo munduku pilkulie, altoko konopu talo naa panjiku molonge yamboma ene
malo. nirimu.
24
Jonone mundurumu yetolo kelko nendo puringili kinie Yesusini kelepa yambo aisili
maku toko moloringimendo Jonondo nimbendo: Kolea ku leline Jono no linjipe
molorumu kinie ene kanu kolea ku leline nambolka kanonge puringiye? Molo lkepanie
mele poporomene lope lope tenjipe molorumu te kanonge puringiye? Jono yu aku sipe
mele molo kanumu.
25
Alieli kanolemele mele kanonge naa puringi liemo ulu
nambolkare kanongendo puringiye? Ye te mulu wambale paa peangama pakopa molorumu
kanonge puringiye? Akumu molola. Yambo kamako molko, mele aisili nosiku, mulu
wambale paa peangama pakolemelema ye nomi kingimenga ulkena manjiku molemele
kanumu.
26
Aku sili te kanonge naa puringi liemo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma
pilipe yamboma nimbe sili ye te kanonge puringiye? Akumu sike nakolo nane enendo nimbu
sikiru. Jono yu sike Pulu Yemonga ungu umbu tonjirimuma pilipe nimbe sili ye te nakolo yu
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe nimbe sili ye we te molo.
27
Yuni Pulu Yemone
ou Lipu mundumbu. nirimu yemonga* aulkemo tepa mimi temu kanumu.** Kanu
yemondo Pulu Yemonga bokuna sukundu molemo ungu te i sipe:
Pulu Yemone yunge Malondo nimbendo:
Piliyo! Nanga ungu ninjimbe yemo
nane nu puni aulkena yu
kumbi lepo lipu mundukuru.
Yuni nunge aulkemo akisinjimbe. nirimu.***
kanu ungumu bokuna molemo.****
28
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ou mana
moloringi yambomanga te No Linjili Jono kinie manda molo. Jono olandopa mele.
Nakolo kini wale kondemo wendo okomo. Kanu walemo Pulu Yemo ye nomi kingi
molopa nokolemo yambomanga* te paa imbi naa molopa paa koropa puli yambomo
olandopa; Jono yu maniendopa. Ou moloringi yamboma manie mele; kini na Sike.
ningu tondolo munduku pilingmunge konopu peanga pemba yamboma olandopa.
nirimu.
29
Yesusini aku sipe nirimu pilkulie we yamboma kinie kou takisi liringi yema kinie
Yesusini Jonondo nirimu ungumu pilku peanga pilku Pulu Yemo kapi niringi. Kanu
yambomane ou No Linjili Jonone nirimu ungumu pilku peanga pilkulie ene ulu pulu keri
teringime bulu siku, konopu alowa teko Olio Jonone no linjipili. ningu no liringi.
30
Nakolo
Parisi yema kinie,* Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku konjiringi yema kinie,
enene Pulu Yemone Jono naa mundurumu. ningu pilkulie, Pulu Yemone Yambomanga
lipu taponjipu tenjimbu. nirimu ungumu pilku keri pilku bulu sikulie pe Jonone olio no naa
linjipili. ningu no naa liringi.
31
Kanu kinie Yesusini ungu te pea nimbendo: Kini mana molemele yamboma
nambolka melte ene manda lepo manda nimbunje? Ene molemele mele i sipu nimbu
siembo:
32
Ene yamboma maku tolemele koleana ambolangoma pepe pereko molemele
mele.* Kanu ambolangomanga marene ne anju molemele ambolango mare pea pepe
pereko molonge aulke te koroko kelkolie enendo walsikulie ningindu:
Konana nmulu kinie
ene Pea konana niemili. naa ningu
Molo. nngi.
Pe kelepo kola temulu kinie
ene Pea kola teamili. ni naa nngi.
Pea pepe perepo molomolo aulke te molo lepamo.
nilimele. Kini molemele yamboma ene kanu ambolangoma mele molemele.
33
Na
kinie No Linjili Jono kinie oltone nilimbolo unguma enene pilku keri pilimele; telembolo mele
kanoko keri kanolemelela . Jono ombalie ga kinie no waene kinie naa nomba molorumu
kinie kanoko keri kanokolie ningindu: Yunge konopuna kuru te molemo. niringi.
34
Pe
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo omba ga kinie no waene kinie norumu kinie
kanoko kerila kanokolie ningindu: Yu ga aisili nomba keri pilipe, no waene aisili nomba
kekelepa topa telemo yemo. Yu kou takisi lili yema kinie,* ulu pulu keri telemele yambo
wema kinie Yu kinie pulu lepili pea tapu topo molamili. nimbe telemo. nilimelela. Enene
aku siku Jono kanoko kerila kanolemele. Na kanoko kerila kanolemele.
35
Nakolo pilipe
konginjili ulu pulumu Pulu Yemo kinie pelemona yunge ambolangomane pali yuni telemo
melemando Papu telemo. ning. nirimu.
36
Walse, Parisi ye tene Yesusindu Langi pea nambili oi. nirimu kinie yunge ulkena
suku pupe akuna langi polona nondopa polo tenga manie molorumu kinie
37
kanu koleana
molorumu ambo ulu pulu keri teli tene Yesusi yu kanu Parisi yemonga ulkena suku langi
nomba molorumu pilipelie, yu kopongo wele paa peanga te mingi pali lipe akuna memba
pupelie nirimumuni,
38
Yesusi molorumuna bulkundu kimbuna nondopa kola tepa
angilipelie, pe Yesusi yunge kimbutolo kola mongone kulumiye tonjipe, pe ambomo yunge
penge lapisemo lipe kanu kimbutolo kulu tonjipe, kimbutolo kangulupe, kopongo wele
memba orumu kanumuni kimbuna ape kanjinjirimu.*
39
Kanu ulke pulu ye Parisi Saimono yuni ambomone aku terimu kanopalie yuyu
konopuni pilipelie I yemo paa sike Pulu Yemone ungu umbu tonjilimo pilimo ye te*
molkanje i ambo yu ambolkomomo molemo mele kinie ulu keri telemo mele kinie manda
pilipelie Na naa ambolko, ongo wendo pui. nilke. konopu lerimu.
40
Yesusini Saimono konopuni pilirimu mele pilipelie yundu nimbendo: Saimono,
nu ungu te niembo. nirimu kinie
Saimonone pundu topa nimbendo: Ungu Mane Silimu, kapola, ni. nirimu.
41
Aku nirimu kinie Yesusini yundu temane te topa nimbendo: Ye tene ye talo kou
mone pundu anjipe sirimu. Ye te wane anderete kina mele sipe, ye te tene kina mele sirimu.
42
Pe elte pea pundu manda naa tonjiringili kinie ye pundu anjirimu kanu yemone pundutolo
we siye kolopa Uluri molo, yu tepili. nirimu. Aku nirimumunge yetolonga naene yu
konopu olandopa monjirimu konopu lekenoye? nimbe Yesusini Parisi yemondo aku nimbe
walsirimu.
43
Kanu Parisi ye Saimonone yundu pundu topa nimbendo: Pundu aili anjirimu
yemo, konopu lekero. nirimu kinie
Yesusini Paa nikinu. nirimu.
44
Kanu kinie Yesusini topele topa kanu ambomo angilirimuna kanopalie Saimonondo
nimbendo: I ambomo kna! Na nunge ulkena sukundu ondu kinie olio Isirele
yambomane ye ponenge kokele olemo kinie telemolo mele nuni nando aku naa tenu. Nuni
Kimbu kulumiye toi. ningu no naa sinu nakolo i ambomone nanga kimbumu yunge kola
mongone kulumiye tonjipe, yunge penge lapisemo lipe nanga kimbumu kulu tonjimu.
45
Na
ondu kinie nuni na naa kangulunu nakolo i ambomone na ondu kinie kepe yandopa kini
kepe nanga kimbumu kangulupe molemo.
46
Na ondu kinie nuni nanga pengena kopongo
wele liku ape naa kanjinu nakolo i ambomone nanga kimbutolo kopongo wele peanga tene
ape kanjinjimu.
47
Yuni ulu pulu keri aisili terimuma manie pumumunge na konopu aili tepa
monjipelie aku sipe temu. Nakolo ulu pulu keri layetolo mindi telemo yambomo yunge
terimu mele Manie pupili, siye kolkoro. nimb yemo konopu laye tepa monjimbela.
nirimu.
48
Ye Saimonondo aku sipe nimbe pora sipelie nirimumuni, ambomondo nimbendo:
Nunge konopuna ulu pulu keri terinu pelemoma manie pupili, siye kolkoro. nirimu.
49
Aku nirimu pilkulie yu kinie langi nongo moloringime yuni nirimu mele pilku keri
pilkulie enene anju yando ungu mele teko ningindu: Yambomane ulu pulu keri telemelema i
yemone Manie pupili, siye kolkoro. nikimu yemo yu naeye? Na Pulu Yemo. konopu
lepalie nikimunje? niringi.*
50
Kanu kinie Yesusini ambomondo kamu nimbendo: Nane nu ulu pulu keri terinu
mele Omba wendo pupili. manda nimb. ningu pilku onumunge na sike aku sipu
manda lipu taponjikiru kene nu konopu pe nipili mololiku pani. nirimu.*
LLUKU LLUKU
<<
77
>>
LLUKU LLUKU
<<
88
>>
8
1
Kanu kinie pe Yesusi pupe, kolea ailime kinie kangama kinie akumanga andopalie
nirimumuni, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokomba* temane peangamo
topa silipe, yamboma ungu mane silipe andorumu. Yu lombili andoli ye engaki rurepo kinie
2
ambo mare kinie yu pea andoringi. Kanu ambomanga mare ou kuru topa, mare ou kuru
enenga konopuna perimu kinie Yesusini ene pali tepa konde lirimu. Te, kolea Makatalla
ambo Maria, ou yunge konopuna kuru yepoko pakara moloringimendo Yesusini Ongo
wendo pai. nirimu kinie ongo wendo puringi.
3
Te, ambo Joana, Susa menu. Susa yu kolea
Gallilli disiriki ye nomi kingi Erotenga ulke tapu yemo. Te, ambo Susana. Ene kinie we
ambo aisili kinie Yesusi nokoringi. Kanu ambomane enenga kou mone nosiringime likulie
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie enenga langi kinie melema topo toko liku siku
nokoringi.
4
Kanu kinie Yesusi molorumuna kolea lupe lupemanga moloringi yamboma sukundu
sukundu ongo, liku maku toringi kinie yuni enendo ungu iku te topalie nimbendo:
5
Ye tene rasi witi umbu poniena andopa tanda sirimu. Tanda silipe andorumu kinie
umbu mare aulkena manie purumu, kanuma yambomane kimbuni kambiliringi; keramane
ongo liku noringila.
6
Umbu mare kou perimuna manie pupelie akuna no naa molorumuna mulie topa wendo
omba walsikale kolorumu.
7
Umbu mare kombulu siri ka mele molorumuna manie purumu, siri ka melemo wendo
omba witi umbuma topa norumuna omba peanga naa lepa mongo te naa torumu .
8
Umbu mare ma peangana manie purumuma wendo omba mongo peangama topa, mongo
tokapu kise mele torumu. nirimu.
Aku nimbelie Yambo komu peo lemomane i ungumu piliei. nirimu.
9
Yesusini aku nirimu kinie yu lombili andolimene yundu ningindu: Aku ungu
ikumunge pulumu ningu si. niringi.
10
Kanu kinie yuni enendo nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma
kinie melema kinie nokolemomonga* ulu pulu ou yuyu pilirimu kanu ulu puluma Ene kini
na lombili olemele yamboma piliengi! nimbelie ene Ungu ikumanga puluma piliengi!
nimbelie ene nimbe sikimu. Nakolo we yamboma Unguma nimbu siembo. nimbulie ungu
ikuma mindi topo silio. Pulu Yemone Aisayanga kerena nimbendo:
Ene mongone kanokolie naa kanoko,
komuni pilkulie naa pilimele.**
nirimu akumunge we yambomando ungu ikuma mindi tolio. nirimu.***
11
Aku nimbelie yuni nimbendo: Aku ungu ikumunge* pulumu i sipe:
Langi umbu tanda sirimu kanu umbuma Pulu Yemonga ungumu.
12
Umbu mare aulkena manie purumuma yambo mare aku silime molemele. Enene ungumu
pilimele kinie pe kurumanga nomi depelemo* omba Aku ungumu kamu tondolo
munduku pilngi liemo Pulu Yemone ene lipe taponjipe aulke kerine wendo limbe** kinie
manda molo. nimbe ungu tanda sili konopuna pupe pelemoma wendo limo.
13
Umbu mare tanda sirimu kou perimuna manie purumuma yambo mare aku silime
molemele. Enene ungumu pilkulie konopu siku pilku limele. Nakolo ene pulkeno naa
mundukulie ungumu laye kolte mindi pilku molemele. Pe ene konopuna umbuni temba kinie
molo Setene omba manda manjipe kondi ka temba kinie, ene pilimele ungumu siye
kolemele.
14
Umbu mare tanda sirimu kombulu siri ka mele molorumuna manie purumuma yambo
mare aku silime molemele. Enene ungumu pilkulie pe aulkena pung pung kinie konopuna
umbuni telemo umbunime kinie, mele aisili nosilimele melema kinie ya ma koleana uluma
teko konopu sing uluma kinie, kanu sili ulu mare wendo omba ungu kanumu topa nolemo
kinie ungumuni uluri naa tepa langi mongo kamu naa tolemo.
15
Umbu mare tanda sirimu ma peangana manie purumuma yambo mare aku silime
molemele. Enene enenga konopu peanga pepili molko ungumu pilkulie kanu ungumu kamu
liku tondolo munduku pilkulie, tondolo pupili molemele kinie kanu umbuma langi mongo
aisili tolemo. nirimu.
16
Yesusini enendo ungu iku te pea topa nimbendo:
Yambomane tepe llame kandokolie mingine suku naa panjiku polo maniekondo naa
nosikulie nilimelemone, Yambo ongema kolea kanangi ulkena suku pa tepili. ningu polo
tenga ola nosilimele.*
17
Aku sipe mele, kini lopi telemo melema pe walse mona lemba
yamboma kanonge; kini aki topa lemo melema pe walse pa temba kinie yambomane kanu
melema kanonge.
18
Aku temba kene enene ungu pilimele akumu mimi siku piliengi! Pulu Yemonga
ungumu pilku molemele yamboma paa olandopa nimbe simbe piling. Pe paa aisili piling.
Nakolo naa pilku molemele yamboma ene laye kolte pilimele ungumu kepe wendo limbe.*
nirimu.
19
Walse Yesusi ulke tenga suku molorumu kinie yunge anumu kinie angenupili kinie yu
kanongendo oringi. Akuna yambo aisili ekelepa teko moloringine yu molorumuna nondoko
manda naa ongolie
20
ungu te ningu munduringi kinie yambomane yundu ningindu:
Aminie kinie angenali kinie nu kanongendo ongo pena angilimele. niringi.
21
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Pulu Yemonga ungumu pilku liku telemele
yamboma nanga anumu kinie nanga angenupili kinie molemele. nirimu.
22
Walse, Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene nona andoli sipi tenga sukundu
puringi kinie pukulie, yuni enendo nimbendo: Nomu nekendo pamolo. nirimu kinie akuna
pung puringi.
23
Sipine pung puringi kinie Yesusi yu uru perimu. Yu uru pepili poporome
aili te nomuna torumu. Aku terimuna nomumu apisipe ola ombalie no sipine sukundu
sukundu omba peke lepalie sipimu memba nona manie pumbe terimu kinie ene no
wangonge teringi.
24
Kanu kinie yu uru perimuna puku toko makinjikulie ningindu: Ye Nomimu,* Ye
Nomimu, olio no wangokomolo. niringi kinie yu makilipelie poporomemo kinie no apisipe
ola orumu nomumu kinie iri torumu. Kanu kinie poporomemo topa kelepa, nomumu lope
naa tepa we lerimu.
25
Kanu kinie yuni lombili andolimendo nimbendo: Pulu Yemone olio nokomba.
ningu tondolo munduku naa pilkimiliye? nirimu.
Yuni terimu mele kanokolie yemane pipili kolko mini wale mundukulie anju yando
eneno walsikulie ningindu: Apa! I yemo naenje? Poporomemone kepe nomumuni kepe
yuni eltendo Teale. nilimo ungumu pilku liku kelkembele. niringi.
26
Kanu kinie nomuna nekendo puku kolea Gerasa puringi. Nomu yakondo kolea
Gallilli, nomu nekendo kolea Gerasa kanumu.
27
Akuna oringi kinie Yesusi sipine wendo omba klona angilirimu kinie kanu kolea ye
te yu molorumuna orumu. Kanu yemo kuru aisili yunge konopuna molorumumunge mulu
wambale telu kepe naa panjipe, we we andopa, ulke tenga naa pepa, yambo ono koleana
pelipe andopa molorumu.
28-29
Kurumuni kanu yemo taki taki lirimuna yambomane ka senene yu kimbu kime ka
toko yu nokoko moloringi nakolo ka senema sungu sirimu kinie pe kurumuni kolea ku leline
yu memba purumu. Kanu yemone Yesusi kanopalie kalle nimbe yu angilirimuna manie
molopa tamalu pepa tondolo mundupelie nimbendo: Yesusi, Pulu Ye Paa Olandopa
Ailimunge Malo, na kinie ulu nambolka uluri tenindu onuye? Na mindili paa naa lipu
simbu. ni. nimbu mawa tekero. nirimu. Yu kokele omb orumu kinie Yesusini ou
nimbendo: Kurumu, i yemonga konopuna ongo wendo pui. nirimu mele pilipelie yemone
aku sipe Naa tei. nimbe mawa terimu.
30
Aku nirimu kinie Yesusini yemondo walsipelie nimbendo: Nunge imbi naeye?
nirimu kinie
yemo yunge konopuna kuru aisili molorumuna pilipelie yuni Nanga imbi Paa Aisili.
nirimu.
31
Kanu kuru aisilimene wale aisili Yesusi mawa tekolie ningindu: Olio ongo wendo
pangi. ningu toko makorokolie I ma koleamo munduku kelko Pulu Yemone kowa
muru paa lepa mindi pupe naa pora nilimo murumunge olionga ye nomi Setene walse lipe
mundumbe kanu murumunge* pai. ni naa ni. ningu mawa teringi.
32
Akuna ma pangi tenga umbu kongi aisili mu nongo moloringi kanokolie Yesusi
mawa tekolie ningindu: Olio toko makorokolie Ne kongimenga konopuna
molopangi. ni. niringi kinie
yuni Kapola, akuna pangi. nirimu.
33
Aku sipe nirimu kinie kuruma kanu yemonga konopuna wendo ongolie kongi akuna
moloringimenga konopuna puku moloringi kinie kanu kongime kekelepa toko lkisiku puku
kopona pukue toko nomuna suku puku no wangoringi.
34
Ulu akuma wendo orumuna kanokolie kongi tapu teko moloringi yema talopa lelko
pukulie niringimuni, kolea ailine moloringi yamboma kinie, kolea kangamanga moloringi
yamboma kinie, ulu akuma wendo orumu mele temanemo toko siliku puringi.
35
Kanu
temanemo piliringi yamboma Uluma wendo orumu mele kanamili. ningu wendo puku
Yesusi molorumuna ongolie ou kuru aisili konopuna molko ongo wendo puringi yemo mulu
wambale pakopa, umbu konopu pepili Yesusi molorumuna nondopa manie molorumu
kanokolie ene pipili koloringi.
36
Yesusini terimu mele mongone kanoringi yambomane pe
oringi yamboma ningu siringi. Kuru aisili konopuna moloringi yemonga konopuna kuruma
ongo wendo puringi kinie yemo yu umbu konopu pepili molorumu mele ningu siringi.
37
Kanu kinie kolea Gerasa yamboma pali paa mini wale mundukulie Yesusi mawa
tekolie ningindu: Olionga koleana naa mololi kelko pui. niringi kinie yu kelepa pumbendo
nona andoli sipine suku purumu.
38
Yu pumbe terimu kanopalie kuru aisili konopuna ou
molko wendo oringi yemone yundu nimbendo: Pea pambili. nimbe mawa terimu.
Nakolo Yesusini Molo. nimbe yundu nimbendo:
39
Nu ulkendo puku Pulu Yemone
nu lakopa tepa konjimu mele nunge yamboma ningu sipui. nirimu. Yesusini aku nirimuna
pilipelie ye kanumu pupe kolea ailine suku moloringi yamboma pali Yesusini yu kinie lakopa
tepa konjirimu mele nimbe sirimu.
40
Kanu kinie Yesusi yu nomu yakondo orumu kinie yu Omb. ningu maku toko
nokoko moloringi yambomane Nu papu okono. ningu konopu siringi.
41-42
Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke te nokorumu ye
te, yunge imbi Jairasi, Yesusi molorumuna orumu. Kanu kinie yu Yesusinge kimbuna
nondopa omba manie molopa tamalu pepa yundu mawa tepalie nimbendo: Nanga ulkendo
pea pambili oi. nirimu. Yemo yunge ambolamo, yunge lemenu telu mindi, yu ponie engaki
rurepo mele omba purumu kanu ambolamo, kuru paa aili tepa torumumunge yu nondopa
kolomba tepa lerimumunge yemone Yesusi aku sipe mawa terimu.
Pe Yesusi kanu ulkena pumbe purumu kinie yambo aisili liku maku toko yu kakapu
teko ekelepa teko pea puringi.
43
Kanu yambo pea puringimenga ambo te yunge pena perimu walema pora naa nirimu.
Yu pena mindi pepili ponie engaki rurepo omba purumu. Yu doketamanga yunge kurumu
Pora nipili. nimbe andopa, yunge kou mone pali ene sirimu nakolo kuru kanumu pora naa
nirimu.
44
Kanu ambomo Yesusi pumbe purumu kinie bulkundu omba, yunge wale
pakolimunge pundumu ambolorumu kinie walsikale yunge kuru torumu kanumu pora
nirimu.
45
Aku terimu kinie Yesusini nimbendo: Na naene ambolomuye? nirimu. Enene pali
Na molo. niringi kinie yu lombili andoli ye Pitane yundu nimbendo: Ye Nomimu,*
yambo aisili nu angilinona nondoko nondoko ongo kakapu teko ekelepa teko angilkimili
kanumu. nirimu.
46
Nakolo Yesusini altopa nimbendo: Na yambo lipu taponjilio tondolo mare nanga
kangine omba ulsu pumuna pilipulie yambo tene na ambolomumundu nikiru. nirimu.
47
Aku
sipe nirimu pilipelie ambomo yu lopi manda naa tepa, yu terimu mele Yesusi pilipe
molorumu kanopalie yu kimbu ki pungu pungu nipili Yesusi molorumuna omba manie
molopa tamalu pepalie, yamboma pilku angiliengi yuni Kuru pora nipili. nimbe omba yu
ambolorumu kinie walsikale konde purumu mele nimbe para sirimu kinie
48
Yesusini yundu nimbendo: Ambomo, Nu manda tepa konde limbe. ningu
tondolo munduku pilinu kanu ulumuni nu konde pukunu. Konopu pe nipili mololiku pani.
nirimu.*
49
Yesusini ambomondo aku sipe nimbe molorumu kinie, ye te, yamboma maku toko
Pulu Yemonga ungu piliringi ulke nokoli ye Jairasi nge ulkena molopalie omba
Jairasindu nimbendo: Nunge ambolamo kolopa pora simu. Ungu Mane Silimu Mindili
nopili. ningu we naa mengo wani. nirimu.
50
Yuni nirimu mele Yesusini pilipelie ulke nokoli yemondo nimbendo: Mini wale
naa munduyo. Nunge ambolamo nane Manda lipe taponjimbe. ningu tondolo munduku
pilku moloni kinie* yu konde pumbe. nirimu.
51-53
Kanu kinie Yesusi yemonga ulkena ombalie ulkena sukundu yambo aisili ambola
kolorumumu kondo kolko kola teko moloringi kanopalie enendo nimbendo: Ambolamo
kolou naa kolomu. We uru mindi pelemo* kene kola naa teai. nirimu. Nakolo yu sike
kolopa pora sirimu pilkulie yuni We uru pelemo. nirimumunge enene yu ungu taka tonjiku
tae tenjiringi. Pe yu ambolamonga suluminiana pumbe purumu kinie We yamboma pali
naa ongo anju pai. nimbelie Pita keme, Jono keme, Jemisi keme, kanu ambolamonga
anumu lapatolo kinie Ene mindi pea pamili. nimbe ambola onomo lerimu suluminiana
ene memba purumu.
54
Pupelie ambolamonga kimu ambolopa yundu walsipelie nimbendo: Ambolamo, nu
ola moloi. nirimu kinie
55
yunge mini purumu kanu minimu altopa sukundu orumu kinie
ambolamo walsikale ola molorumu. Kanu kinie Yesusini anumundu nimbendo:
Ambolamo langi mare liku si. nirimu.
56
Yuni terimu mele kanokololie ambolamonga anumu lapatolo elte paa mini wale
munduringili nakolo yuni eltendo tondolo mundupe nimbendo: Ulu i tekeromo yambo
telurindu kepe anju puku paa naa ningu siele. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
88
>>
LLUKU LLUKU
<<
99
>>
9
1
Walse Yesusini yu lombili andoli ye engaki rurepondo Yando wai. nimbelie, enene
yambomanga konopuna kuru molemoma Ongo wendo pai. ningu toko makoronge
tondolomo sipelie, yambo kuru tolime Konde pangi. ning nambamo sirimu.
2
Aku sipe
tepalie enendo nimbendo: Ene puku, Pulu Yemo omba ye nomi kingimu molomba*
temane peangamo yamboma toko siliku andoko, kuru tolime teko konde liliku pangi.
3
Pungindu, ene melema naa mengo we pangi. Apulu mingi kepe, mele wale kepe,
langi kepe, kou mone kepe, wale pakoli talo kepe naa mengo we pangi.*
4
Pe kolea tenga suku pukulie akuna molongendo ulke teluringe suku pukulie akuna
mindi peko molkolie pe aku koleamo munduku kelko pangi. Ulke pinie pinie naa andoko,
ulke teluringe mindi langi nongo peangi. *
5
Kolea marenga suku pung kinie kolea pulu
yambomane Papu ongi. Pea peamili wai. ni naa ningu enene ungu ningme pilku naa lngi
liemo kanu koleana yambo kerime munduku kelko pungindu ene liku su singmunge kanu
koleana yamboma Kamu molko kenjengi! Pulu Yemone ene lipe naa taponjimbe mele
piliengi! ningu enenga kimbuna kanu koleamanga ma angilimbema kulu tokolie pangi.
nirimu.
6
Aku nirimu kinie kanu yema puku, koleamanga andoko, Pulu Yemonga temane
peangamo toko siliku, kuru torumu yamboma teko konde liliku, teliku andoringi.
7-8
Kolea Gallilli disiriki nokorumu ye nomi kingi Erotene Yesusini terimu mele temane
toringi pilipelie, I yemo naenje? nimbe pilipe sundurumu. Yambo marene ningindu: I
yemo No Linjili Jono talko kolorumu kanumu lomboropa wendo omunje. ningu
moloringi. Marene ningindu: Pulu Yemone ou konde molopili olando lirimu ye Illainja*
kelepa omba molemo. ningu moloringi.
Marene ningindu: Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
ye koro ou moloringimenga ye te kolopalie lomboropa wendo orumu. ningu moloringi.
9
Ye nomi kingi Erotene Yesusini terimu mele temane toringi pilipelie
nimbendo: No Linjili Jono yunge pengemo wendo pupili. nimbu nomimu karu
lerindu yu kolorumu* nakolo i ulu tondolo lupe lupe telemo pilio yemo yu naenje? nirimu.
Aku sipe nimbelie I ye Yesusi kanamboa! nimbe molorumu.**
10
Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema* yu
molorumuna kelko yando ongolie niringimuni ulu teringime yu temane toko siringi. Kanu
kinie kanu yema lipe memba pupe Tenga oliolio molamili. nimbe ene Besaida taonona
memba purumu.
11
Nakolo yambo paa aisili ene akuna puringi mele pilkulie yu purumuna akilku lombili
puringi. We yamboma oringi kanopalie Yesusini enendo Papu ongi. nimbelie ene Pulu
Yemo omba ye nomi kingi molomba temane peangamo topa sipe, enenga yambo kuru
torumuma Konde pangi. nimbe ene tepa konde lirimu.
12
Pe ipupini ena pumbe terimu kinie yu lombili andoli ye engaki rurepo yu
molorumuna ongo yundu ningindu: I koleana yambo te naa pelemo kene ya maku toko
molemele yamboma Puku kolea marenga langi topo toko liku nongo pepangi. ni. niringi.
13
Aku niringi kinie Yesusini lombili andolimendo nimbendo: Enene eneno yamboma
langi mare liku siengi. nirimu.
Enene yundu ningindu: Ya langi aisili molo. Pillawa kaloli kanga te pakara kinie oma
kaloli talo kinie, aku langi pokore mindi lemo. Molo nuni Olio kolea tenga puku i
yambomanga langi topo toko linjipangi. ningu nikinuye? ningu walsiringi.
14
(Kanu
yamboma layetolo molo, ye pape tausini mele akuna moloringi.)*
Kanu kinie Yesusini enendo nimbendo: Yambomando ene tokapu talo talo** ningu
manie molangi. niengi. nirimu kinie
15
enene aku siku yambomando niringi kinie yamboma
pilku liku aku siku manie moloringi.
16
Kanu kinie Yesusini pillawa kaloli te pakara kinie oma talo kinie kanuma lipelie mulu
koleana olando sipe kanopa Pulu Yemo kinie Ange. nimbe langi akuma ambolopa
pike lepa lombili andolime moke tepa sipelie Anju yamboma siei. nirimu, enene
yamboma moke teko siringi .
17
Ene pali kanu langime noringi kinie olo terimu. Pe lombili
andolimene langi goli lerimuma liku maku toko wale basikete engaki rurepo toko peke
siringi.*
18
Walse, Yesusi yuyu Pulu Yemo kinie ungu nimbe molorumu kinie yu lombili andoli
ye pea moloringimendo walsipelie nimbendo: Yambomane na imbi lelko nae nilimeleye?
nirimu.*
19
Enene yundu pundu toko ningindu: Marene Nu No Linjili Jono kolorumumu
kini kelepa lomboropa ola molemomo . ningu pilku, marene Nu, Pulu Yemone ou
konde molopili olando lirimu ye Illainja kelepa omba molemo. ningu pilku, marene Nu
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye te ou kolorumumu
kini lomboropa ola molemo. ningu pilimele. niringi.
20
Aku niringi kinie yuni enendo walsipe pilipelie nimbendo: We yambomane
aku siku nilimele nakolo enene eneno na nae nilimeleye? nimbe walsirimu.
Pitane pundu topa nimbendo: Nu Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu. nirimu.
21
Pitane aku nirimu pilipelie Yesusini enendo tondolo mundupe nimbendo: Na molio
mele Pitane kini nikimumu enene anju yambo telurindu kepe isili ou paa naa ningu
siei. nirimu.*
22
Nimbelie yuni yu kinie wendo omb mele ene nimbe sipelie nimbendo:
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* sike mindili aisili nomb. Juda yamboma
nokolemele tapu yema kinie,* Pulu Yemo popo tonjili ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane sili yema kinie,** enene ningindu: Yu Pulu Yemone naa
mundurumu. Yu Pulu Yemonga Malo naa molemo. ningu yu liku bulu siku yu toko
konjing. Yu toko konjing kolomba kinie wale talo omba pumbe kinie yepoko sipemonga
Pulu Yemone yundu Lomboroko ola moloi. nimb. nirimu.***
23
Kanu kinie Yesusini akuna maku toko moloringimendo pali* nimbendo: Yambo
tene Yu lombili pambo. nimbelie yuni alieli yunge konopumuni pilimo melemanga Topo
manie mundembo. nimbe, yamboma unju perana angilku mindili nongo kolemele mele yuni
unju pera mele gomo lembando Na yu lombili pumbundu mindili nondu liemo papula;
kolondu liemo papula. nimbelie na lombili opili. We naa opili.
24
Yambo tene yunge mana
molopa naa kololi ulu pulumu ambolomba temba kinie yu kolopalie sike molopa kenjipe
mindi pumbe. Nakolo yambo tene na konopu monjipelie nanga kongono Tenjembo.
nimbe temba kinie yu kolopalie yu konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu sike
kanopa limbe.
25
Akumu nambemuna nikiruye? Yambo tene mana melema pali yuyu lipe
nosipelie yu mini pali Pulu Yemo naa molomba koleana pupe mindili nomba molopa
kenjilkenje kanu melemane kanu yambomo nambe tepa lipe taponjilkenje? Lipe naa
taponjilkemo.
26
Nanga yambo mare we yamboma kinie molkolie ningindu: Olio Yesusinge
unguma pilipu lipu, yu lombili andopo molemolo mele we yambomane naa piliengi!
ningulie, na kiyongo ningu lombili andolemele yamboma ene kinie ulu te pe wendo omb
mele nimbu siembo: Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo pe Lapanga tondolo pa
telimu kinie mulu koleana angello kake telime kinie manie omb temba kinie, kanu
we yamboma molongena yunge yamboma mona molongendo we yamboma molongena
kanokolie yu ou naa opili Olio yunge yamboma molemolo mele we yambomane naa
piliengi! ningu pipili kolko lopi teko molonge yamboma yuni lipe wekendo kanopa, Na
moliona naa wai. nimbla. nirimu.
27
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ene ya angilkimilimenga mare ou kolou naa
kolangi Pulu Yemo ye nomi kingimu omba molopa kolea nokombando* omb kanonge.
nirimu.**
28
Yesusini yu lombili andolimendo aku sipe nimbe sirimu kinie * pe koro te omba
purumu kinie Pita keme, Jemisi keme, Jono keme, ene lipe memba pupe Pulu Yemo kinie
ungu niembo. nimbelie ma pangine** ola ene lipe memba purumu.
29
Yuni akuna Pulu
Yemo kinie ungu nimbe molopili yunge kumbikeremo alowa tepa, yu pakorumu mulu
wambalema ena tondolo topa yambomanga mongo takele telemo mele aku sipe kake
terimu.
30-31
Yu aku sipe molopili, Juda yambomanga koronga ou moloringili ye aili talo,
Mosisi kinie Illainjatolo, ongolo pa terimuna ongo angilkululie elte kinie Yesusi kinie enene
Yesusi yu kolea aili Jerusalleme akuna Pulu Yemone yundu Tei. nirimu mele tepa
kolomba mele ningu moloringi.
32
Pita kinie, yu pea akuna moloringi yetolo kinie, ene siye tepa uru omb terimu
nakolo pe ene makilku umbu konopu pepili molkolie Yesusi yunge kangi alowa tepa
molorumu mele kinie, yunge tondolo pa terimu mele kinie, yu kinie angiliringili yetolo pea
kanoringi.
33
Kanu kinie aku yetolo pungil puringili kinie Pitane Yesusindu nimbendo: Ye
Nomimu,* olio ya molopamolo peanga lepamo. Olione ulke takaye yepoko takonjemili. Te
nunge, te Mosisinge, te Illainjanga takonjemili. nirimu. (Nakolo aku nirimumu pipili paa
kolopalie yuni nimb mele naa pilipe ungu te walu nirimu.)
34
Pitane aku sipe nimbe
molopili kupe te omba ene aki torumu. Kupena sukundu puringi kinie ene pipili terimu.
35
Kupe torumuna sukundu ungu te wendo ombalie nimbndo: I yemo nanga Malomo.*
Nane Enenga nimbu yu mako topo lipu mundurundu. Yuni ungu nimbma pilku
liengi. nirimu.
36
Aku ungumu nimbe kelerimu kinie Yesusi yu mindi molorumu kanoringi.
Enene aku siku kanoringi mele anju naa ningu para siku, yambo teluri kepe ou naa
ningu siringi.
37
Opali, ipulueli ou Yesusi kinie yu lombili andoli ye yepoko kinie ene ma pangine
maniendo onge oringi kinie yambo aisili yu ling oringi.
38
Oringi yambomanga ye tene
Yesusindu nimbendo: Ungu Mane Silimu, Nanga kango nanamo, yu nanga kango telumu
mindi, kondo kolko liku taponjeni. nimbu mawa tekero.
39
Yunge konopuna kuru te
pelemomone yu lipe mindili sipe tolemo kinie kangomone kalle nimbe, yu kuru kopalli
topalie apapu memba molemo. Yu aku sipe taki taki telemona kangomo yu kangime pange
mange telemola.
40
Nu lombili andolimendo aku temanemo topo sipu enene kanu kurumu
Makorangi. nimbu mawa tendu nakolo ene manda naa tengi. nirimu.
41
Aku nirimu kinie pilipelie Yesusini yamboma iri topalie nimbendo: Kini
molemele yamboma ene Pulu Yemone uluma sike manda temba. ningu tondolo
munduku naa pilimele. Ene konopu karaye tepa pepili molemele yamboma, na ene kinie
molopo, wale nambepa molopo mane sipu ulu mare lipu ora simbu kinie mimi siku
pilingye? Na ene kinie siye tekemo. nimbelie pe kanu yemondo nimbendo: Nunge
kangomo na moliona mengo oi. nirimu.
42
Memba omb orumu kinie kanu kurumuni kango
kanumu topa lipe manie mundupelie yu torumu kinie Yesusini kurumu iri topa kangomo
tepa konde lipelie, yu konde molorumu kinie lapa sirimu.
43
Aku sipe terimu kanokolie
yamboma Pulu Yemonga tondolomo konopuni pilkulie mini wale munduringi.
Yuni terimu mele ene suru ningu mini wale munduku molangi Yesusini yu lombili
andolimendo nimbendo:
44
I nikiru mele pilku konjeyo. Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo ka sikulie yu tonge yema anju sing. nirimu.
45
Nakolo yuni nirimu ungumu pilku sundukulie I ungumunge pulumu nambolkarenje,
naa pilkimulu. niringi nakolo Nambolka ningu nikinuye? ningu walsiku pilingindu pipili
kolko naa walsiringi. Pulu Yemone Ene kanu ungumunge pulumu isili ou naa piliengi!
nimbe terimu kanumu.
46
Walse Yesusi lombili andolimene ene eneno anju yando ungu mele tekolie
ningindu: Olionga ye nae paa olandopa molemoye? niringi.*
47
Enene konopu leringi mele pilipelie, Yesusi ambolango kanga te lipe yu molorumuna
nondopa monjipelie
48
enendo nimbendo: Yambo tene Na Ailimunge yambomo molio.
nimbe i ambolangomo* lipe taponjimbe kinie kanu yambomone aku tembamonga na lipe
taponjimbela. Kanu kinie na lipe taponjimbe yambomone na lipe mundurumu yemo lipe
taponjimbela. Enenga ye tene Nanga imbi ola naa molopili. nimbe, Ye tenga lupe imbi ola
molopili. nilimo yemo yu enenga paa olandopa molombamonga aku sipe ulumu
pemba . nirimu.
49
Yesusi lombili andoli ye Jonone Yesusindu nimbendo: Ye Nomimu,* olio
kanomulu, ye tene nunge imbi lepa** kuru mare yambomanga konopuna molongime Ongo
wendo pai. nimbe topa makoropa molomu kanomulu. Kanopolie yu olio pea tapu topo
naa molemolo kene yundu Nu aku siku naa tei. nmulu. nirimu.
50
Aku nirimu kinie pilipelie Yesusini yundu kanu yemone terimu ulumundu
nimbendo: Yambo te olio kinie opa tou naa molemo yambomo olionga opa lkerayemo
molemo kene enene yundu Molo. naa niengi. nirimu.
51
Kanu kinie Yesusi kolea aili Jerusalleme yu kolopalie pe mulu koleana olando pumbe
walemo nondopa wendo orumu pilipelie konopu tondolo mundupe Jerusallemendo
pambo. nimbelie pumbe purumu.
52
Yu lombili andoli ye mare lipe mundupelie nimbendo: Kini ipulueli kolea Sameria
lerimu taono te nondopa lembana peamili kene ene akuna puku olio manda pemolo ulke te
koroko liengi. nirimu kinie puku kororingi.
53
Nakolo kanu Sameria yamboma ene kinie
Isirele yamboma kinie opa tou molkolie * yu Jerusallemendo pumbe purumu kanokolie
enene Molo, ya manda naa penge. niringi.
54
Aku siku niringi kanokolie yu lombili andoli ye Jemisi kinie Jonotolone yundu
ningilindu: Ailimu, oltone Mulu koleana tepe wendo omba i Sameria yamboma nomba
konjipili. niembili. konopu lekenoye? ningu walsiringili.
55
Nakolo yu topele topa elte kanopa iri topa Aku ningu kenjikimbili. nirimu kinie
56
yu kinie ene kinie kolea tenga puku pepuringi.
57
Ene aulkena pung puringi kinie ye te omba Yesusindu nimbendo: Nu puni
koleamanga pali nu lombili omb. nirimu kinie
58
Yesusini yundu nimbendo: Plie! Owa takarama ulke pelemelemanga pelemele;
kerama enenga mi takolemelemanga pelemele; nakolo Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemonga* pelemo kolea te naa lemo kene, nu Yu lombili pupulie kapola naa molombo.
ningu pilkulie na lombili wani. We naa wani. nirimu.
59
Kanu kinie yuni ye tendo nimbendo: Na pea pambili lombili oi. nirimu kinie kanu
yemone yundu pundu topa nimbendo: Ailimu, nu kamu lombili wambo mangali ou
pupu nanga lapamo kinie pea molambo. Pe yu kolomba kinie ono tepolie nu lombili
omb. nirimu.*
60
Nakolo Yesusini yundu altopa nimbendo: Nanga ungumu naa pilku yambo
kololi none teli yambomane yambo kolongema ono teangi.* Nu Pulu Yemo omba ye
nomi kingimu molopa yamboma nokomba** temane peangamo yamboma piliengi! ningu
toko siliku andani. nirimu.
61
Kanu kinie ye tene yundu nimbendo: Ailimu, nu lombili omb nakolo ou pupu
nanga yamboma kondo kolopo Molai. nimbulie pe nu lombili omb. nirimu kinie
62
Yesusini yundu nimbendo: Na Lombili ombmo. nimbe ombalie nondopa siye
kolomba yambo te yu Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokomba koleamonga
kongonomo manda naa temba. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
99
>>
LLUKU LLUKU
<<
10 10
>>
10
1
Kanu kinie Yesusi kolea aili Jerusallemendo pumbe pupelie nirimumuni, yu pumbe
purumu kolea marenga ye pokore kumbi lepa lipe mundurumu. Yuni ye tokapu yepoko
mako topa ye talo talo nimbe lipe mundupelie
2
ene ungu iku mele topa nimbendo:
Poniena langi aisili nou lepa pelemo nakolo kanu langime puku liku nosing yamboma
layetolo kene Ponie Pulu Yemone Kanu langime liku nosili kongonomo puku tenge
yamboma poniena lipe mundupili. ningu mawa teangi.
3
Ene lipu mundukuru yema ene
sipisipi melema, yambo owa takara aili kerimene sipisipi topa nolemo mele yamboma
molemelena lipu mundukuru.* Nanga ungumu andoko ningu sing kinie pilku keri pilkulie
yambomane ene mindili liku sing.
4
Pukulie, wale tapi kepe, kou mone kepe, mele wale
kepe, kimbu su alowa teko monjingme kepe naa mengo we pangi. Aulkena pukulie
yamboma kanoko enendo ungu te naa ningu we pangi.
5
Kolea tenga sukundu pukulie akuna molongendo ulke teluringe puku pepukulie ou
aku ulke pulu yambomando ningindu: Ene konopu peanga pepili molangi. niengi.
6
Aku
ning kinie kanu ulkena Konopu peanga pepili molambo. nimb yambo te molomu liemo
yu konopu peanga pepili molomba. Molo aku ning kinie kanu ulkena Konopu peanga
pepili molambo. nimb yambo te naa molomu liemo ene akuna Pangi. nimbu mundukuru
yema eneno konopu peanga pepa umbuni te naa tepili molonge.
7
Kongono telemo yemo yu
mele papu kalemele kene* pung ulkena peko, ulke pulu yemone langi simbema nangi. Ulke
pinie pinie naa andoko, ulke teluna mindi langi nongo peangi.
8
Kolea tenga suku pukulie ningmuni, kanu kolea pulu yambomane enendo Papu
ongi. Olio pea molamili wai. nngi liemo ene langi singme nongo,
9
akuna kuru tomba
yamboma teko konde liku, enendo ningindu: Pulu Yemo omba ye nomi kingi molopa olio
nokomba walemo* ene molemelena nondopa omb. niengi.
10
Molo kolea tenga suku pukulie aku kolea pulu yambomane enendo Ene
nambemuna ongiye? ningu, Pea peamili wai. naa nngi liemo aku koleamo munduku
kelko pungindu aulkena puku angilkulie yambomando ningindu:
11
Enene olio liku su
sngimunge Ene kamu molko kenjengi! Pulu Yemone ene lipe naa taponjimbe mele paa
piliengi! nimbu, olionga kimbuna ya koleamonga ma angilkimuma kepe kulu topolie
pukumulu. niengi. Akumu piliengi! ningu aku siku ningulie pe ungu te pea enendo kamu
ningindu: Ene lepi lepi tamili piliengi! Pulu Yemo omba ye nomi kingi molopa
yamboma nokomba walemo nondopa omb. niengi.
12
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kote walemo wendo omb kinie kolea aili
Sodomo yamboma* ou ulu pulu keri aisili sike teringi** nakolo enenga kote kanga mele
pemba. Nakolo i yambo enendo Pea molamili wai. ni naa ningu, enenga ungu pilku naa
ling yamboma, kote walemo wendo omb kinie enenga kote aili mele pemba. nirimu.***
13
Kolea Korasini kinie Besaida taonotolo akuna molemele yamboma mindili
nongo paa molko kenjing. Kanu koleatolonga sukundu ulu tondolo aisili terindu nakolo
akuna molemele yamboma konopu alowa naa telemele . Kolea aili Taya kinie
Saidonotolonga sukundu* ulu tondolo naa terindu** nakolo kanu koleatolonga sukundu
nane ulu tondolo aku sipu telka kanolemelkanje kanu koleatolonga yambomane ene ulu
pulu keri telemelema koronga munduku kelko, bulu siku, konopu alowa telemelka.
14
Akumunge kote walemo wendo omb kinie kanu kolea aili Taya kinie Saidonotolonga
yamboma ulu pulu keri sike telemelemonga enenga kote kanga mele pemba. Nakolo ene
kolea Korasini kinie Besaidatolonga yamboma na ulu tondoloma terindu kinie
kanokolie konopu alowa naa teringimunge kote walemo wendo omb kinie enenga kote
aili mele pemba.
15
Kapeniame taono yamboma enene Mulu koleana pupu molamili. konopu
lekemeleye? Aku manda molo. Enene nanga unguma alieli pilimele nakolo konopu alowa
naa telemelemonga ene kolea kerine puku molonge. nirimu.
16
Aku nimbelie yuni lipe mundumbe terimu yemando ungu te pea nimbendo:
Enene ungu ningme pilipe limbe yambomone nane ungu nilio ungumu pilipe limbela.
Enene ungu ningme naa pilipe Olio pea molamili. naa nimbe temba yambomone na kinie
Pea naa molambili. nimbla. Nando Pea naa molambili. nimb yambomone na ma
koleana lipe mundurumu ye kanumundu Pea naa molambili. nimbla. nirimu. Yesusini
aku nimbe pora sipelie Yunge kongono tenjipangi. nimbe ene lipe mundurumu.
17
Walse Yesusini lipe mundurumu ye tokapu yepoko yu molorumuna paa konopu
siku yando ongolie enene yundu ningindu: Ailimu, olione nunge imbi lepolie kuru kerime
kepe olione ungu nirimuluma pilku liku teringi. niringi.
18
Yesusini enendo nimbendo: Aku siku teliku andoringi kinie kurumanga nomi
Setene* kariap mele tepa, topa manie mundurumu nane kanorundu,
19
Pilieme! Ene
tondolo te sirindu. Yambo nomba konjili kongi ka wambiye molo kiriwara* aku melema ene
naa kanoko kambiling kinie aku melemane ene nanga yamboma Uluri naa tepili. nimbu
ene kanu tondolomo sirindu.** Olio kinie opa tou Setene yu sike tondolo pulimo
nakolo ene kanu tondolo sirindumunge yuni ene uluri manda naa temba.
20
Nakolo aku sipu
nikirumunge konopu naa siku, kuruma enenga ungumu pilku liku telemelemonga konopu
naa siku; Pulu Yemone mulu koleana molopa enenga imbime topa monjirimumunge
konopu siku molangi. nirimu.
21
Yesusini Pulu Yemonga Mini Kake Telimu kinie konopu aili tepa sipelie Pulu
Yemondo nimbendo: Tara, Mulu Matolo Kinie Nokoko Moleno Ye Nomimu, nane nu
kinie Ange. nikiru. Olio pilipe konginjili pelemo. Olio oliolio ungumanga puluma pali
pilipu konjilimolo. ningu pilimele yamboma ene nane telio ulumanga pulumu Naa piliengi!
ningu naa ningu sirinu. Yambo ambolango pame mele * molko, nane nilio unguma komu
tenjiku molemele yamboma mindi nane telio ulumanga pulumu Piliengi! ningu, ene ningu
sirinu kanumunge nu kapi nimbu Papu terinu. nikiru. Sike Tara, nuni aku sipe wendo
omb kinie konopu simbu. ningu aku siku terinumunge aku sipe wendo okomo.
nirimu.
22
Pulu Yemondo aku sipe nimbelie kelepa yambo moloringimendo nimbendo:
Melema pali Tarane na sirimu. Yambo tene Malo paa sike molemo mele pilipe kanopa
imbi silimo yambo te molo; Lapane mindi kanopa imbi silimo. Yambo tene Lapa paa sike
molemo mele pilipe kanopa imbi silimo yambo te molo. Malone mindi kanopa imbi silimo;
Malone Lapa lipu ora siembo. nimb yamboma ene Lapa kanoko imbi singla. nirimu.
23
Kanu kinie yu lombili andoli yema ene eneno moloringine pupe Ene mindi piliengi!
nimbe enendo nimbendo: Ene mongone kanolemele melema kinie uluma kinie kanolemele
yamboma ene malo.
24
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ou moloringi yamboma, Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema kinie, ye nomi kingime
kinie, kanu yambo aisili kini ene mongone kanoko molemele melema kinie uluma kinie
kanongendo Kanamola! ningu moloringi nakolo naa kanoringi. Ene kini komuni pilku
molemele melema pilingindu Piliemola! ningu moloringi nakolo naa piliringi. nirimu.
25
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilipe konjirimu ye tene Yuni nimbe
kenjimbenje manda manjipu piliembo. nimbe Yesusindu walsipe pilipelie nimbendo: Ungu
Mane Silimu, na nambe tembo kinie konde molopo konjipu mindi puli ulu pulumu limbuye?
nirimu.*
26
Yesusini yundu nimbendo: Pulu Yemonga ungu manema Mosisini bokuna torumu
bokuna kanokolie nambolka nimbe molemo kanolenoye? nirimu.*
27
Yuni pundu topa nimbendo: Pulu Yemonga ungu manemane nimbendo:
Enene enenga kamelema kinie,
enenga minime kinie,
enenga tondolomo kinie,
enenga pilipe konginjilime kinie,
akumane Aili Yawe enenga Pulu Yemo manjiku
tondolo munduku konopu monjengi.
nimbe pepa,
Enene eneno yu mele mele konopu monjiku
enenga kangimu eneno
kondo kolko nokolemele mele
nimbe pelemo.* nirimu.
28
Yesusini yundu nimbndo: Nu paa sike nikinumu. Nu aku siku tenu liemo molopa
mindi puli aulkena puni. nirimu.
29
Nakolo Pulu Yemonga ungumanga puluma pilipe yamboma mane sili yemone*
Yambomane Na paa pilimo yemo ningu piliengi! nimbelie kelepa nimbendo: Nanga
pulu lemo yamboma nameleye? nirimu.
30
Yesusini ungu te pundu topa nimbendo:
Juda ye te kolea aili Jerusalleme mundupe kelepa kolea aili Jeriko pumbe purumu
kinie wa noli yema ongo yunge mulu wambale toroko kulku liku yu toko nosiku ene puringi.
31
Kanu kinie Pulu Yemo popo tonjili ye te* kanu aulkemonga maniendo pumbe pupelie
nirimumuni, yemo aulkena lerimumu omba kanopalie yu lerimuna siye kolopa aulke kiririme
ekendonga omba purumu.
32
Pe aku sipela Pulu Yemonga kongono tenjili talape LLipai ye
te* yemo toko nosiringine omba kanopalie yu lepili siye kolopa aulke kiririme ekendonga
omba yu purumula.
33
Nakolo Sameria ye te* kanu aulkena pumbe ombalie yemo lerimuna omba kanopalie
yu kondo kolopa,
34
lerimuna nondopa pupe kangi toringimenga kopongo kinie no waene
kinie ondo lepa kanjinjipelie banisini ka tonjipelie nirimumuni, pe yuni yu kangulupe ola lipe
yunge kongi dongi bulu mingine ola nosipe memba pupelie yambo ponenge ongo pe pu
opu teringi ulke tenga memba pupe nosipe nokopa molorumu.
35
Peringili kinie ipulueli ou
yu pumbe tepalie nirimumuni, kou pape kina mele wendo lipe ulke pulu yemo sipelie
nimbendo: Yu nokoko konjiyo. Pe i sikiru koumu manda naa tepa nunge kou mare
olandopa pumu liemo pe kelepo yando ombolie nunge kou pundu tombo. nimbe Sameria
yemone nirimu. nimbe Yesusini aku nirimu.
36
Aku nimbelie kelepa nimbendo: I ye yepoko ongo puringimenga ye wa
nolimene toko nosiringi yemonga pulu lerimu yemo naeye? Juda ye ou pulu pulu ongo
kanokolo we ongo puringili yetolonga te molo yunge opa tou ye akilipe orumu yemoye?
nimbe walsipe pilirimu.
37
Pulu Yemonga ungumanga puluma pilipe yamboma mane sili yemo yuni nimbendo:
Yemone yu we kondo kolorumu yemo lemo. nirimu.
Kanu kinie Yesusini yundu nimbendo: Nu puku aku siku tepui. nirimu.
38
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene ongo pukulie kolea tenga pupe
ambo Mata yunge ulkena Pea molamili oi. nirimu kinie yu akuna purumu.
39
Mata yunge
angenu Maria molopalie yu Yesusini ungu peanga nilimo nimbmo Piliembo. nimbe
Yesusi molorumuna omba nondopa manie molopalie nirimumuni, Yesusi ungu nimbe
molorumu mele yu pilipe molorumu.
40
Nakolo Mata yuyu langi kalonjipe, kongono tepa molopalie yu kongono takaraki
lerimuna kanu kongonomo mindi pilipelie Yesusi molorumuna pupe nimbendo: Ailimu,
nanga angenu na lipe naa taponjikimuna na nanu mindi langi simbundu kongono tepo
molkoro kanokolie kondo naa tekemoye? Yuni na Omba lipe taponjipili. ni. nirimu.
41
Aku nirimu kinie pilipelie Yesusini yundu pundu topa nimbendo: Ambo Mata, ulu
aisili mele nu konopu aisili liku munduku konopu umbuni tepili moleno
42
nakolo ulu telu
mindi nu naa pilku teleno. Kanu ulu peangamo Mariane Teambo. nimbelie nanga
ungumu pilipe molemo. Kanu ulu peangamo yuni naa temba aulke te molo. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
10 10
>>
LLUKU LLUKU
<<
11 11
>>
11
1
Walse, kolea tenga, Yesusi yu Pulu Yemo kinie ungu nimbe molopalie pe nimbe pora
sirimu kinie yu lombili andoringi ye tene yundu nimbendo: Ailimu,* olio Pulu Yemo kinie
ungu nimul mele mane sieni. No Linjili Jono yu lombili andoringi yema mane sirimu
mele olio aku siku mane sieni. nirimu.
2
Aku sipe nirimu kinie pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Ene Pulu Yemo kinie
ungu ningindu i siku mele niengi:
Tara,
yambomane Nu imbi ola molopa,
ye kake teli peangamo moleno. ningu molangi.
Nu ye nomi kingimu molko
yamboma nokoni walemo wendo opili.*
3
Kini kepe pe alieli kepe
olio nomolo langime siyo.
4
Yambomane olio teko kenjilimele kinie
siye kolopo ulu te naa telemolo kene
olione nu tepo kenjilimolo kinie
nuni aku sikula siye kolko
olio ulu te naa teyo.
Olio Ulu tene kondi topili. naa nieni.
ningu aku siku niengi. nirimu.
5
Aku nimbelie pe enendo ungu te pea nimbendo: Nu nunge pulu lemo yambo te paa
ipulueli ai burumi molombana pukulie yundu ninindu: Ano, ga mare siyo.
6
Ye ponenge te
kolea tenga pumbendo nanga ulkena pemba okomo nakolo na ga te naa lemo kene nuni na
ga mare si. nilina kinie
7
yuni nundu nimbendo: Nuni na umbuni te aku siku naa si. nilke. Ambolangoma
kinie ou nambune sipu uru pemulu kene na ola molopo wendo ombo melte nu manda naa
simbu, molo. nilke.
8
Nane enendo nimbu sikiru: Yu angena molemomonga ola molopa ga naa silke
nakolo nuni yu kimbu kimbu siku mawa telinamonga yu siye kolopa wendo omba ga silke.
9
Aku telkamonga ene nanga lombili andolime ndo ungu te pea nikirula: Lapa,
Mulu Koleana Molemo Yemo, melema mawa teko Si. niengi. Aku tenge kinie melema
sike simbe ling. Lapa molemona melema korangi. Aku tenge kinie melema sike kanoko
ling. Ulke kerepuluna angilku Sukundu wamili. niengi. Aku ning kinie Sukundu wai.
nimbe nambune tonjimbe.
10
Mawa tenge melema sike simbe ling, koronge melema sike
kanoko ling, Sukundu wamili. ning kinie sike nambune tonjimbe. Aku temba kene aku
teai.*
11
Enenga ye te yunge malo ombalie Tara, oma te nambo si. nimb kinie yunge
lapane wambiye te simbeye?
12
Molo kangomone Tara, kera mulu te nambo si. nimb
kinie yunge lapane kiriwara* molo makena* te lipe simbeye?
13
Pe ene konopu keri pepili
molemele yambomane aku siku enenga ambolangoma mele peangama silimele liemo,
enenga mulu koleana molemo Lapamone mele paa olandopa naa simbeye? Olandopa
simbemo. Yambomane yundu Mini Kake Telimu olionga konopuna omba pepili si.
ningu mawa tenge yamboma yuni ene simbe ling. nirimu.
14
Walse ye te yunge konopuna kuru te molorumuna ungu manda naa nirimu kinie
Yesusini kanu kurumu makoromba makororumu. Kurumu wendo omba ulsu purumu kinie
kanu yemo ungu nirimu. Aku terimu kanokolie yambomane mini wale munduku moloringi.
15
Nakolo yambo mare Yesusi kinie konopu keri panjiringi kanumane ningindu:
Kurumanga nomi Belsipuli* Yesusinge konopuna molopalie yu tondolo silimona yuni
kuruma topa makorolemo. niringi.
16
Yambo marene Yesusi manda manjiku Nambolka
nimbenje. ningu* yundu ningindu: Nu sike Pulu Yemone Kongono tenjeni. nimbe lipe
mundurumunje kanamili, mulu koleana Pulu Yemone mindi manda temba ulu tondolo te
tei. niringi.**
17
Enene aku siku konopuni piliringi mele Yesusini pilipelie Yesusi Setene kinie opa
tou moloringilimunge Setenene yu naa lipe taponjilke mele paa piliengi! nimbe enendo
nimbendo: Yambo talape te konopu teluna naa pupili molko suku singine owe panjiku ene
eneno opa teko lupe lupe molemele kinie kanu talapemo pora nilimo. Molo ulke teluna
pelemele yamboma konopu teluna pupili naa molko ene eneno opa telemele kinie kanu
yambo talapemo sungu siku lupe lupe molonge.
18
Aku sipela, Setenene yunge kuru te
makorolkanje aku telkamonga yunge talapemo kinie opa mele telka. Pe yunge talapemo
nambe tepa kapola molemelkaye? Pora nilke. Enene nando Belsipulini yu lipe
taponjilimona yuni kuruma makorolemo. nikimili kanumu. Sike aku telkanje Belsipuli yunge
talapemo pora nilke.*
19
Ungu te piliengila! Nane Belsipulinge tondolomone kuruma makorolio liemo enenga
yemane naenga tondolomone kuruma makorolemeleye? Akumunge, enenga ye kuruma
makorolemele yemane Pulu Yemone olio tondolo silimona olione kuruma makorolemolo.
ningu pilimelena enene nando i nikimili unguma kanu yemane pilku apurukulie Ene kolo
tokomele. ning.
20
Nakolo sike Pulu Yemone na tondolo silimona nane kuruma
makorondu liemo Pulu Yemo ye nomi kingimu molomba walemo* ene molemelena
koronga wendo omu. nirimu.
21
Ye enge nili tene opa melema ambolopa yunge ulkemo nokopa konjilimo kinie ye
tene we manda sukundu omba melema wa naa limo. Yunge ulke lemo melema kapola lemo.
22
Kanu ulke nokolemo pulu yemone Nanga opa melema ambolopolie nanga melema
manda nokopo konjimbu. nilimo nakolo yunge opa tou ye te tondolo olandopa pulimomo
omba yu tomba tepalie opa toumuni ulke nokolemo yemo topa manie mundupe yu
ambolemo opa melema anju lipe, yunge ulkena lemo melema lipe memba pupe yunge pulu
lemo yamboma moke tepa silimo.
23
Na naa lipe taponjilimo yambomone na kinie opa tou molemo. Yambo tene na lipe
taponjipe kongi sipisipime sukundu naa limo yambomone kongi sipisipime topa
bulu balu silimo. nirimu.
24
Yesusini ungu te pea nimbendo: Kuru te ye tenga konopuna wendo ombalie,
no naa mololi koleamanga pupe manda koro molomba tenga korolemo. Te naa kanopa
lenjipelie yuni nimbendo: Na ou molopolie wendo ondu ulkena* kelepo pambo. nimb.
25
Aku nimbelie yu omba yu ou molopa purumu ulkemo kanolemo kinie, ulke puri memba
tepa peanga tepa we lemo kinie kanopalie nilimomone,
26
yu kelepa anju pupelie, kuru kara
puli paa olandopa yepoko pakara lipe memba omba ene pea kanu ulkena sukundu puku
molemele. Kanu kinie aku yemo ou molopa kenjilimo nakolo pe paa kamu olandopa mele
molopa kenjilimo. nirimu.
27
Yesusini aku sipe nimbe molopili maku toko moloringine ambo tene ungu tondolo
tepa nimbendo: Nu paa teko konjilinomonga ambo nu memba ame sirimumu yu malo.
nirimu.
28
Yesusini nimbendo: Sike nakolo yambo Pulu Yemonga ungumu pilku liku teko
molemele yamboma ene malo paa olandopa. nirimu.
29
Yesusi molorumuna yambo aisili sukundu sukundu ongo liku maku toringi kinie yuni
enendo nimbendo: Kini mana molemele yamboma kerime mindi molemele. Ene teko
kenjiku Pulu Yemo liku su silimele yambomane Na molopo nilio mele sikenje, kanamili
kene Pulu Yemone mindi ulu tondoloma manda telemo mele tei. ningu na mawa telemele.
Nakolo na Pulu Yemo kinie tapu topo kongono telembolo mele lipe ora simbe ulu te*
wendo naa omb. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu
ye Jona kinie wendo orumu ulu akumuni mindi lipe ora silimo manda kanonge.
30
Jona
kinie oma aili te kinie ulu tondolo te wendo orumu ulumuni Ninipa yamboma kinie ulu
umbuni te wendo omb mele lipe ora sirimu aku sipe mele Manie Omba Mana Ye Au
Lerimu Yemo kinie ulu tondolo te wendo omb ulumuni kini molemele yamboma kinie ulu
te pe wendo omb mele lipe ora simbe. Lipe ora simbe ulu te lupe wendo naa omb, naa
kanonge. *
31-32
Ou kolea aili Ninipa yamboma sike molko kenjiringi nakolo Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimu mele Jonane pilipe pupe Ninipa yamboma nimbe sirimu kinie pilkulie
teko kenjiringi mele kanoko keri kanoko konopu alowa teko molko konjiringi.* Aku
teringimunge kini molemele yambomane Jonanga olandopa ye te ya molemo yemonga
ungumu liku su siku naa pilimelemonga kote walemo pe wendo omb kinie Ninipa
yambomane kotena angilku, kini molemele yambomando Teko kenjiringi. Mindili nonge
kinie papu. ning.
Ou olio Isirele yambomanga ye nomi kingi Sollomono yu ye paa tondolo te
molopa, yu ungu lupe lupema pilipe konginjilimu pepili molorumu mele kolea Sipa
nokorumu ambo nomi kuinimu pilipelie, Sollomonone ungu peangama mindi nirimu mele
pilimbendo yu kolea suluna molopalie Sollomono molorumuna wale aisili aulkena pelipe
orumu.** Aku sipe terimumunge, ye nomi Sollomononga olandopa ya molemo yemone
nilimo ungumu kini mana molemele yambomane naa pilku, liku su silimelemonga kote
walemo wendo omb kinie kolea Sipa ambo nomi kuinimuni nimbendo: Nane
Sollomonone ungu peanga nirimu mele pilimbundu aulke suluna orundu nakolo
Sollomononga olandopa molorumu yemone nirimu ungumu ene naa pilku, liku su siringi
yamboma aku teringimunge ene papu mindili nonge. nimb. nirimu. ***
33
Aku nimbelie Yesusini ungu te pea nimbendo: Yambomane tepe llame
kandokolie loyekolona naa nosiku, mingine suku naa nosikulie nilimelemone, Ulkena suku
pa tepili. Yambo ongema kolea kanangi. ningu polona ola nosilimele. nirimu. *
34
Nunge mongomo nunge kangimunge tepe llame mlemo. Aku kene nunge mongo
peanga angilimo kinie nu kangi pali pa tepili moleno kinie nu molko konjilino. Nakolo nunge
mongomo keri lemba kinie* nunge kangi pali sumbulu topili andoni.
35
Akumunge, nunge
kangine pa teli pembamo alowa tepa sumbulu naa topili. ningu kangi pa tepili molemo
mele molko konjiyo .
36
Nunge kangine pa tepa tengepea tepili molko sumbulu telu kepe
naa topili moloni kinie nunge kangi konopuma pali pa tepili moloni. Tepe llame pa telemo
kanolemolo mele nunge kangi konoputolo pa tepili moloni. nirimu.
37
Yesusini ungumu nimbe pora sirimu kinie kanu Parisi yemanga tene* Yesusindu
nimbendo: Langi pea nambili oi. nimbelie yu kinie pupe langi nombando manie
molorumu.
38
Nakolo yu ou ki kulumiye naa topalie ga we norumu kanopalie kanu Parisi
yemone konopu aisili lipe mundurumu.
39
Yesusini yu konopu lipe mundurumu mele pilipelie ungu iku mele topa
yundu nimbendo:
Ene Parisi yema pellete kinie kapo kinie ulsukundu kulumiye tolemele nakolo
akumunge sukundu, enenga konopuna sukundu mele, kalaro aisili molemo. Ulu pulu kerime
kinie, melema wa limele ulu pulumu kinie akuna pelemo.
40
Ene paa aroma tolemele. Kangi
terimu yemone konopumu pea naa terimuye? Peatolo terimu kene ene kangi no lelko
kake tepili molemele mele aku siku enenga konopu kake tepili molongi liemo papu.
41
Ene
konopu alowa tekolie yambo koropama kondo kolko enenga nosilimele melema sing kinie
enenga konopu kalaro molemomo kolo wangopa kake tepili molonge mele yambomane
kanonge. nirimu.
42
Parisi yema, ene mindili nongo paa molko kenjing! Enene poniena olemo mele
kangama lkepa kulue kemu aku sipe melema mengo kambu toko tene tene ningu liku
nosikulie telu telu ningu wendo liku Pulu Yemonga kongono tenjili yema siemili. ningu
silimele. Pulu Yemone aku siku Teai. nirimu mele ene papu telemele nakolo ulu olandopa
uluma naa telemele. We yamboma kondo naa kolko, Pulu Yemone yamboma konopu
monjilimo mele ene manda lelko yamboma konopu naa monjilimele. Aku siku ulu olandopa
mele telemelkanje papu. Kini ulu maniendopama telemele mele munduku naa kelkolie aku
uluma kinie ulu olandopama kinie peatolo telemelkanje papu.* Nakolo aku siku naa
telemelemonga ene mindili nongo paa molko kenjing!
43
Parisi yema, ene Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulkena
sukundu pukulie manie molongendo ye ailime molemele polo peanga akuna molamili.
ningu mendo puku polo akuna konopu siku molemele.* Yamboma maku toko molemele
koleamanga mongo kenge teko andonge kinie We yambomane olio kanoko kapi niengi.
ningu pilkulie konopu siku pilku molemelela. Aku telemelemonga ene mindili nongo paa
molko kenjing!**
44
Parisi yema, ene yambo ono kolea tenga Yambo inie ono telemele. ningu naa
pilku walu siku kimbu kambilimele mele ene aku siku molemelemonga mindili nongo paa
molko kenjing! nirimu.*
45
Yesusini aku sipe nirimu pilkulie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilipe
konjirimu ye tene yundu nimbendo: Ungu Mane Silimu, Nuni Parisi yema aku siku iri
tokonomonga olio kepe iri tokono. konopu lekemolo. nirimu kinie pilipelie
46
Yesusini kelepa ene iri topalie nimbendo: Sike nikinu. Ene Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku konjili yema mindili nongo paa molko kenjingla! Enene ungu
mane siku Teai. nilimele mele we yamboma ene pilkulie tengendo umbuni kolemele. Aku
siku umbuni aisili mindili siku menge mele Meangi. ningu sikulie enene eneno laye kolte
kepe Lipu taponjipu meamili. naa ningu molemelemonga ene kepe mindili nongo paa
molko kenjingla!*
47-48
Ene Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku konjili yema, enenga anda
kolepalimene Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema*
toko konjiringi. Kini, yandopa, ene kanu yema ono teringi koleama au silimele.** Anda
kolepalime enene kanu yema toko konjiringi pilku peanga pilkulie pe kini ene kanu yema
Papu toringi. ningu enene ono teringi koleama au silimelemonga ene mindili nongo paa
molko kenjing!
49
Ou enenga anda kolepalimene aku siku teringi, kini enene aku siku telemele
monga Pulu Yemo yuyu ungu pali pilipe konginjili yemone ou nimbendo: Nane ye mare
ungu umbu tonjipu Enene yamboma ningu siengi. nimbu lipu mundupu, ye mare Nanga
kongonomo tenjipai. nimbu lipu mundumbu kinie* yambomane mundumbu yemanga mare
mindili siku, mare toko konjing. Pulu Yemone nirimu.
50-51
Koro ou Pulu Yemone ma kokele tepa wamorumu kinie enene Pulu Yemone
ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi ye kanuma toko, pe yandopa yandopa
kanu sili yema pali toko konjiringi. Koro ou Adame malo Epele toko konjiku, pe yandopa
yandopa kanu sili ye lupe lupema toliku puku, pe kamu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimu
unguma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Sekaraya Pulu Yemo popo toko kaloli ulke
tembelena sukundu toko konjiringi. Kanuna sukundu suluminia kake telimu anjukundu lepa,
Pulu Yemo popo toko melema kaloringi polomo yakondo lerimu, kanu suku singine yu
toko konjiringi. Ou moloringi yambomane kanu yema toko konjiringimunge Pulu Yemone
ene sike mongo sirimu nakolo kini molemele yambomane ene Pulu Yemone kote pilipelie
anda kolepalimene aku siku teringimunge ene mongo simbela.*
52
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku konjili yema, enene ungu
manemanga puluma pilku konjilimele nakolo We yambomane naa piliengi! ningu ene
piling aulkemo pipi silimele. Ene Pulu Yemonga bokuna molemo ungumu alieli kanolemele
nakolo apurukulie Pulu Yemone Ye te ene lipe taponjipili. nimbu lipu mundumbu.
nirimu yemondo nimbe bokuna molemo unguma kanokolie pilku sundulimele. Sumbi siku
piling aulkemo ene naa pulimele; bokuna aku yemondo nilimo unguma Piliemili pamili.
ningu molemele yambo lupema piling aulkemo Molo. ningu pipi silimelela. Aku
telemelemonga ene mindili nongo paa molko kenjing! nirimu.*
53-54
Yesusini aku ungumu nimbe pora sipelie aku ulkemo mundupe kelepa pumbe
purumu kinie yuni iri torumu ye Parisime kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma
pilku mane siringi yema kinie* enene Yu ungu nambolka ungu mare pea nimbelie, yu ungu
nimbe kenjimbe kinie yu kote tenjimul. ningulie enene ungu lupe lupe aisili popenge teko
walsiku pilkulie Pundu toko ni. ningu tondolo munduku niringi.**
LLUKU LLUKU
<<
11 11
>>
LLUKU LLUKU
<<
12 12
>>
12
1
Kanu kinie Yesusi molorumuna yambo tausini aisili liku maku toko angiliringine
ekelepa tepili angiliringi kinie yu lombili andoringimendo ou kumbi lepa nimbendo:
Ene lepi lepi topo, Parisi yema pillawa akoli mele isi nosilimelemo kanoko konjei.
nikiru.* Enenga isi nosilimele akumu enene Pulu Yemonga ulu peangama telemolo.
ningu kolo toko topele mapele tolemele ulumu. Akumu manda lelko naa teangi.
nimbu lepi lepi tokoro.** Parisi yemane sike teko kenjiku molemele mele kamu lopi
manda naa tenge.
2
Aki tolemo ulumanga telu kepe pe aki naa topa pali mona lemba. Lopi
telemo ulumanga telu kepe pe lopi naa temba. Kanu uluma kinie unguma pali yambomane
pali piling.
3
Sumbulu toline ungu niringime yambomane pa teline piling. Ulke suluminiana
ungu lo toko niringi unguma ulke imuna ola angilku ru ningu ning. nirimu.
4
Nanga pulu lemo yamboma, enendo ungu te nimbu siembo: Kangimu mindi toko
konjikulie pe kelko minimu pea ulu te manda naa tenge yamboma pipili naa kolangi.
5
Nakolo ene paa pipili kolonge yemo nimbu siembo: Kangi topa konjipelie pe mini pali tepe
koleana manda topa mundumbe Pulu Yemo yu pipili kolangi. Paa sike nimbu sikiru. Yu
pipili kolangi.
6
Kera kalsindipele paa kangamo molemo, topo toko lingndu kera te pakara kou
kololi talo mindi pulimo kanumu. Nakolo Pulu Yemone kanu kerama nokombando komu
naa silimo.
7
Pilieme! Ene na lombili andolime , enenga penge indime kepe yuni koronga
telu telu nimbe pali kambu torumu. Kera kalsindipele yu kou paa layetolo mele pulimo
nakolo kanu keramo Pulu Yemone kanopa molemo. Ene yamboma paa olandopa ailime
kanopalie ene paa nokopa konjipe molomba kene pipili naa kolai. nirimu.
8
Nane enendo ungu te nimbu siembo: Yambo tene yambomanga kumbikerena ola
angilipe Na Yesusinge yambomo molio. nimb kinie pe Pulu Yemonga angellomanga
kumbikerena Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone ola angilipe Kanu yambomo
nanga yambomo. nimbla.
9
Nakolo yambomanga kumbikerena Yesusi yu naeye? Yu na
naa pilkiru. aku mele nimb yambomo pe Pulu Yemonga angellomanga kumbikerena
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone Aku yambomo yu naeye? Yu na naa pilkiru.
nimbla.*
10
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ungu taka tonjipe ungu nimbe kenjilimo
yambomo aku sipe ulu keri telemoma Pulu Yemone Manie pupili. nimbe siye
kolomba. Nakolo Mini Kake Telimu ungu taka tonjipe, ungu nimbe kenjipe, marake telemo
yambomo aku sipe ulu keri telemomo Manie pupili. naa nimbe, paa siye naa kolomba.
11
Kanu kinie pe ene nanga yamboma molonge kanokolie ene ongo ka siku, ene
maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulkemanga ye ailime kinie, ye nomime kinie,
gapomano ye ailime kinie ene molongena ene mengo puku kote tenjing kinie Kotena
nambolka unguri nimulnje? Olio ungu te walsiku piling kinie nambolka unguri pundu topo
nimulnje? ningu mini wale naa mundengi.
12
Akuna Mini Kake Telimuni enene anju ning
mele mane simbe kene mini wale naa mundengi. nirimu.
13
Yesusi molorumuna liku maku toringi yambomanga tene yundu nimbendo: Ungu
Mane Silimu, nanga angenumu kinie oltonga lapane sirimu monge melema yuni Na mare
moke tepa sipili. ni. nirimu.
14
Nakolo Yesusini yundu pundu topa nimbndo: Yemo, Nane enenga kote pilinjiku
enenga melema moke tenji. nimbe naene na mako torumuye? Yambo tene nando aku sipe
naa nirimu kanumu. Nanga kongono te molo. nirimu.
15
Aku nimbelie yuni enendo kelepa nimbendo: Mele aisili lipu nosipu kamako
molambo. ni naa ningu, Melema lili ulu pulumu yu ulu pulu kerimu kene aku naa teambo.
konopu lelko molangi. Yambo tene mele aisili lipe nosilimomonga mini pali konde molopa
konjimbe aulkemo naa lemo.* nirimu.
16
Aku nimbelie Yesusini Enendo nikiru ungumanga pulumu kamu piliengi! nimbe
yuni ungu iku te topalie nimbendo:
Walse ye kamako te molopalie yunge poniena langi paa aisili orumu.
17
Akumunge
yuni yuyu nimbendo: Langi nosilio ulkema pali si nimu, langi aisili goli lepa we lemo kene
na nambe teamboye? nirimu.
18
Pe kelepa yuni yuyu nimbendo: Kini na pilipero. Na i
sipu teambo. Na langi nosilio ulkema tekisipulie langi nosimbu ulke paa ailime kelepo
takopolie akumanga nanga rasi witi kinie langi kinie nanga poniena olemo langime pali
nosembo.
19
Akuna nosipulie na nanu pilipulie nimbundu: Na papu. Na langi aisili, ponie
aisili omba pumbe kinie nombo molombo mele lemo kene koro molopo, kongi nombo, no
waene nombo, konopu sipu molambo. nirimu.
20
Nakolo Pulu Yemone kanu yemondo
nimbendo: Ye aromamo. Kini ipulueli nane nunge minimu ombo limbu kinie nunge
nosilino melema naene limbeye? nirimu. nimbe Yesusini nirimu.
21
Ungu ikumu topa pora sipelie ungu te pea nimbendo: Aku sipe mele, Na mele
aisili nosilio. nilimele yamboma Pulu Yemone ene kanopalie ene yambo koropa pulime
nimbe kanolemo. Pulu Yemo kanopa peanga kanolemo ulu puluma naa teko molemele
yamboma enenga minime koropa pupili mele molemele. Kanu yamboma ene aku ungu iku
tokoro yemo mele molemele. nirimu.
22-23
We yambomando aku sipe nimbelie Yesusini yu lombili andolimendo kelepa
nimbendo: Kolonge kinie mana melemane ene naa lipe taponjimbe kene nane enendo
ungu te nimbu siembo: Kangikundu molopo konjemili. ningu konopu aisili liku naa
mundengi. Langi nongemonga kepe no nongemonga kepe mulu wambale pakongemonga
kepe akumanga konopu aisili liku munduku naa molangi. Ene kapola molonge mele
olandopa, langi nonge mele maniendopa; enenga kangi yu olandopa mele, mulu wambale
pakonge maniendopa mele kene langi nonge mele kinie, mulu wambale pakonge mele kinie,
konopu aisili liku naa mundengi.
24
Kerama kaname. Langi te panjikulie nou lemo kinie liku
mengo ulkendo puku nosiku naa nolemele nakolo Pulu Yemone kerama langi silimo.
Kerama we mele, ene yamboma olandopamonga yuni ene paa nokomba.
25
Enenga yambo
tene konopu aisili lipe mundumbemone yu kolomba ena te manda We lepili. nimbye?
Manda naa nimb.
26
Enene ulu wallo kolte aku sipe mele te manda naa telemelemonga ulu
wema ene nambemuna konopu aisili liku munduku molemeleye?
27
Pillawa sindime kaname. Pillawa sindimene kongono mindili siku naa teko, mulu
wambale te teko mimi naa telemele nakolo pillawa sindime molemele mele olandopa, ye
nomi kingi Sollomono* kongono aisili tepalie wale paa peangama pakopa au nirimu mele
maniendopa.
28
Era sindi tolemoma kini mele molemo, opali mele poroko tepena
kalemelema Pulu Yemone aku sipe nokopa konjilimo liemo ene Pulu Yemone olio manda
nokombanje? ningu laye kolte mindi pilimele yamboma pakonge melemanga yuni manda
lipe naa taponjimbeye? Ene lipe taponjimbe.
29
Pulu Yemone kerama kinie era sindime kinie aku we melema aku sipe
nokolemo kene ene konopu aisili liku mundukulie Esi, langi te tena lipu nomolonje?;
molo No tena kolopo nomolonje? ningu pilku naa molangi.
30
Pulu Yemonga yamboma
naa molko ulsukundu molemele yambomane* aku siku telemele nakolo enenga Lapa Pulu
Yemone ene yunge yambomanga mele molo tolemoma kanopa molemo kene ene langi
nongemanga kinie mele pakongemanga kinie konopu naa liku mundengi .
31
Pulu
Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokolemo uluma* Kumbi lepo teambo. konopu
lelko molangi. Aku tenge kinie yuni we melema kepe ene simbe. nirimu.
32
Nanga kongi sipisipi layetolo, enenga Lapa walse ye nomi kingi molopa yamboma
nokomba kinie Ene pea ye nomime molko yamboma nokangi. nimb. Yu aku sipe
tembando konopu sipe molemomonga pipili kolko naa molangi.
33
Akumunge ene
nosilimele melema kou mone liku aku kou mone lingme yambo koropama moke teko
siengi.* Aku siku tekolie pe kou kamu manie naa puli koumu liku nosiku, mele aisili liku
mulu koleana pe pungmunge nosiku teangi. Akuna wa lili yema ongo wa naa liku, koka
molo lkurinia melemane ongo teko kenjiku naa tenge. Ene akuna nosing melema kamu
kapola lemba.
34
Enenga nosilimele melema lemo kolea akuna ene konopuni pilku konopu
monjiku molemele kene mulu koleana mindi melema lepili. ningu molangi. nirimu .*
35
Na lombili andolime, enene Ailimu kini ombnje. ningu mulu wambale
pakoko, kako toko, kiye kandoko, molangi.
36
Ye aili te tenga pupe ye te ambo limbe langi
koyolemele yamboma kinie anju langi nomba molemo kinie yu kelepa ulkendo ombmonga
yunge kendemande yambomane Yu omb. ningu ulke kune linjingindu nokoko molemele
mele ene aku siku molangi.
37
Kanu kendemandemanga nokolimu omba yunge
kendemandema kanopalie, uru naa peko we molonge kanomba kendemandema ene konopu
siku molonge.
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Alieli kendemandemane enenga ailimu
nokoko langi kalonjiku silimele mele yu aku siku nokolemelka nakolo kendemandemanga
ye ailimuni kanu kendemande peangama konopu sipe yuni kongono mulu wambale
pakopa enendo Langi noli polona molai. nimbe Langi nangi. nimbe enenga kongono
tenjipe ene nokomba.
38
Ipulueli ai burumi ombne, kera gulta ko tomba kinie ombnje, ene
uru naa peko nokoko molongi kanomu liemo ene konopu siku molonge.
39
I ungumu konopu liku munduku pilieyo. Ulke pulu ye tene wa noli ye te yunge
ulkemo omba bulsupe melema wa limbe enamo pilkenje Wa noli yemo omb. nimbe
nokopa molka kinie wa noli yemo yu manda suku naa olka.
40
Aku siku ene nokoko molai.
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo omb enamo naa pilimele kene Yu sike omb.
ningu aku siku nokoko molangi. nirimu.
41
Pitane yundu nimbendo: Ailimu, aku ungu iku toko ningu sikinumu olio nunge
lombili andolimendo manjiku ningu sikinu molo yambo wemando pea ningu sikinuye?
nirimu.
42
Aili Yesusini pundu topa nimbendo:
Kongono tenjili kendemande ye naene kongono tepa konjinjilimo kinie kanopalie
yunge ye ailimuni Yuni kongono silioma sumbi sipe telemomonga yu kongono simbu kinie
tepa konjimbemonga na altopo konopu kimbu sipu naa molombo. nilimoye? Kendemande
ye te aku sipe mele tepa konjipe molemomo kanopalie yunge ye ailimuni yu mako topalie
yundu nimbendo: Nuni kongono tenjili kendemandema pali nokonjiku enenga langi
nongema ena mako toliomonga ene nangi moke teko sieni, nokonjiku moloi. nimbe yu
tenga pulimo .*
43
Pe ye ailimuni kongono simumu kanu kongono tenjili kendemandemone
mimi sipe tenjipe molopili ailimu kelepa omu liemo kendemandemo yu konopu sipili.
44
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kanu ye ailimuni kanu kendemandemondo
Nanga mele nosilioma pali nuni nokonji. nimb.
45
Nakolo ye ailimuni kanu kendemande yemondo nimbendo: Nanga kendemande
yamboma pali nokonji. nimbe tenga pulimo kinie kanu kendemande yemone Nanga
ailimu welea naa omb. konopu lepalie yuni nokonjilimo kendemande yamboma kopene
topa, langi nomba no tondoloma nomba kekelepa topalie, aku sipe tepa kenjipe molomu
liemo
46
walse kanu kendemande yemo Yunge ye ailimu omb. nimbe naa pilipe
kongono sirimu mele naa tepa walu tepa kenjipe molomba kinie omb. Omba kanu
yemo tepa molomba mele kanopalie yu paa kopene topa konjipelie, yunge ungumu pilku
su siku kongono ambolko naa konjili yamboma kolea keri molemelena Pupili. nimbe
lipe mundumbe.
47
Kongono teli yambo te yunge ailimuni I siku i siku tei. nimb ungumu sumbi sipe
pilipelie ungumu ta nimb, molo Nikimu mele naa tembo. nimbe pilipe aku sipe pilipe lipe
naa temba yambo kanumu yunge ailimuni pe yu mongo paa aisili simbe.
48
Nakolo Tei.
nimb mele mimi sipe naa pilipelie we walu tepa kenjimbe yambomo yunge ailimuni mongo
laye kolte mele simbe. Yambo mele aisili siringi lipe nosirimu yambomo Pundu toko mele
aisili si. ning. Yambo Mele aisili nokoko moloi. niringi yambomo Kelko mele aisili si.
ning. nirimu.
49
Na lombili andolime, * na ya ma koleana tepe mundumbu orundu. Kanu tepemo
isili ou welea nolkanje papu. Na konopu silke.**
50
Na no limbu ulu akumu na kinie wendo omb. Ulu akumu isili ou wendo naa
okomomonga na konopu umbuni tepili molio. nirimu. *
51
Ya mana yamboma opa naa teko teluna kapola kapola molangi. nimbu orundu
konopu lekemeleye? Aku molo. Yamboma konopu lupe lupe pepili anju yando opa tou
mele molangi. nimbu orundu.
52
Kini kepe pe anjupe kepe ulke teluna pelemele
yambomanga marene nanga ungumu pilku molko marene nanga ungumu liku su siku
molkolie, ene eneno opanale teko yambo te pakara ulke teluna peko, yepoko eneno
molonge, talo eltelte molongele, yu mele mele molonge.
53
Lapane malo kinie opa tepa,
malone lapa kinie opa tepa, teluna kapola naa molongele. Anumuni lemenu kinie opa tepa,
lemenuni anumu kinie opa tepa, teluna kapola naa molongele. Bamuni yunge malonga menu
kinie opa tepa, malonga menuni bamu kinie opa tepa, teluna kapola naa molongele. Kanu
yamboma kapola naa molonge. nirimu.
54
Aku nimbelie Yesusini liku maku toringimendo nimbendo: Enene kolea kolopalie
kupe tolemo kinie kanokolie Lo omb lemo. nilimele kinie lo sike olemo.
55
Pe kelepa
ipulueli poporome topa, kombukandipi angilimo kinie kanokolie Ena tondolo temba
lemo. ningu pilimele kinie ena sike telemo.
56
Naa pilkimulu. nilimele nakolo sike
pilimele yambo kolo toko topele mapele tolime!* Ene mulumu kinie ya mamo kinie
kanokolie kolea i sipe i sipe temba. ningu kanolemele nakolo kini na mana orundu
kinie wendo olemo uluma kanoko molkolie kanu ulumanga ulu pulumu naa pilimele. Aku
nambemuna lipe ora silimo mele naa kanoko naa pilimeleye? nirimu.
57
Enene nambemuna uluma pilku apuruku ulu peangama pilku naa telemeleye?
58
Nu
kote tenjimbe temba yambomo Kapola kapola molambili ulu te teambo. ningulie welea
teani. Aku naa tenu liemo nu kote tenjimbe yambomone nunge kote pilili yemo molombana
memba pupe simbenje? Pe kote pilili yemone nu ka ulke nokoli yemo lipe simbe, yuni nu ka
ulkena lipe mundumbe.
59
Nane nundu paa sike nimbu sikirumu: Nu ka ulkena wendo
onindu pundu paa pali tokolie mindi wendo onimu. We manda wendo naa oni. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
12 12
>>
LLUKU LLUKU
<<
13 13
>>
13
1
Kanu kinie Yesusini ungu mane sirimuna moloringi yambo marene yundu temane
toko sikulie ningindu: Kolea Gallilli disiriki yambo marene Pulu Yemo popo melema toko
kalko molangi Romo gapomano ye aili Paillatene ene topa konjirimu. ningu temane
toringi.
2
Aku temanemo toringi kinie pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Kanu kolea Gallilli
yamboma aku siku mindili noringine pilkulie Gallilli yambo moloringi lupe wemane ulu pulu
keri teringi mele maniendopa, kanu mindili noringi yamboma ulu pulu keri teringi mele paa
olandopa. konopu lekemeleye?
3
Paa sike nane enendo Aku sipe molo. nikiru. Ya
molkomele yamboma, ene ulu pulu keri telemelema bulu siku munduku kelko konopu alowa
naa tengi liemo ene aku siku toko konjingla. nirimu.
4
Pe kelepa Yesusini temane te topalie nimbendo: Kolea aili Jerusalleme sukundu
kolea kanga Silloamo kouni takoli ulke aili olana te topa kalalu sipe topa manie mundupelie
yambo tene eti* topa konjirimu koloringi. Kanu yamboma Kolea aili Jerusalleme yambo
lupe moloringimene pali ulu pulu keri teringi mele maniendopa, koloringi yambomane ulu
pulu keri teringi mele paa olandopa. konopu lekemeleye?
5
Paa sike nane enendo Aku sipe
molo. nikiru. Ya molkomele yamboma, ene ulu pulu keri telemelema bulu siku munduku
kelko konopu alowa naa tengi liemo ene aku siku kolongela. nirimu.
6
Aku nimbelie kelepa ungu iku te topalie enendo nimbendo:
Ye tene unju piki te yunge unju waene poniena umbu lerimu. Pe Piki mongo tomba.
nimbe omba kanorumu kinie te naa torumu.
7
Piki mongo te naa torumuna yunge unju
waene ponie tapu yemondo nimbendo: Plie. Ponie talo yepoko pea i unju piki
angilimomonga ombo kanorundu nakolo piki mongo telu kepe naa torumu kene yuni ma
kopongo we nolemo kene peko toko ele tei. nirimu.
8
Ponie pulu yemo aku sipe nirimu kinie ponie tapu yemone yundu pundu topa
nimbendo: Ailimu, i ponie telumu mindi aku unjumu we angilipili. Unjumu akopa mongo
topili. nimbu unju puluna era tepo, ma mundupu, kongi le lipu mundupu, teambo.
9
Pe
nekendo poniemonga mongo tomu liemo papu. Naa tomu liemo kamu peko tani. nirimu.
nimbe Yesusini nirimu.
10
Walse, Juda yambomanga koro moloringi wale Sambate tenga* Juda yamboma
maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke tenga suku Yesusi pupelie yamboma ungu
mane sipe molorumu.
11
Akuna ambo te molorumu, yu kuru topa bulu langorumuna ola
angilipe sinio simbendo perepa molorumu. Yu aku sipe molopili ponie tene eti omba
purumu.
12
Yesusini kanu ambomo kanopalie yundu Oi. nimbelie nimbendo: Ambomo,
nu kuru torumumu topa kelepili. nimbelie
13
ambomo kini ambolorumu kinie yu
tamburembu sumbi sipe ola angilipelie Pulu Yemo kapi nirimu.
14
Nakolo kanu ulkemo nokorumu yemo yuni Yesusi koro mololi wale
Sambatemonga yambo tepa konde lirimuna kanopa keri kanopalie akuna maku toringi
yambomando nimbendo: Kongono wale talo pakara lemomanga Konde pamili. ningu
onge manda. Koro mololi Sambate walemonga manda molo. nirimu.
15
Yemone aku sipe nirimu kinie Yesusini nimbendo: Ene topele mapele toli yema,*
alieli koro mololi wale Sambate wendo olemo kinie ene pali yu mele mele enenga kongi
kao molo kongi dongi langi nomba molorumuna moki lelko no olemo kolea tenga No
nopili. ningu mengo pulimele kanumu.
16
Ene enenga kongime Sambate walemonga papu
moki lelko nokolemele kene i ambomo Sambate walemonga papu lipu taponjikirula.
Kongimu maniendopa mele, ambomo olandopa mele kanumu. Akumunge i ambomo, yu
Eporayamone kalopa lirimu ambo te, kurumanga nomi Setenene* yu ponie tene eti ka
mele sirimu ambomo Sambate walemonga moki lepo nokokoromo tepo kenjikiruye?
nimbe walsirimu.
17
Yuni aku sipe nirimu kinie kanu ungumuni yu terimu mele kanoko keri kanoringime
olie poloringi nakolo we yambomane yu ulu tondolo peangama terimu kanokolie konopu
aili teko siringi.
18
Kanu kinie Yesusini yambomando kelepa nimbendo:
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokomba,* mele nambolka mele
kanu silimu lembaye? Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo mele
piliengi! nimbu akumu nambe tepo nimbu simbuye? Nimbu siembo.
19
Akumu i sipe
mele: Ye tene yu unju masetete umbu te lipe yunge poniena umbumu mundurumu kinie kanu
unju umbumu wendo omba ai lepa unjumu angilirimu kinie aku unjumunge kolamanga
kerama ongo peringi. Pulu Yemo ye nomi kingi molomba mele aku sipe. nirimu.
20
Aku nimbelie kelepa walsipe pilipelie nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu
molopa yamboma nokomba mele piling nambe tepo nimbu siemboye? Nimbu siembo.
21
Akumu i sipe mele: Ambo tene yu langi pillawa akoli mele isi* wallo kolte lipelie pillawa
aisilinge mundurumu kinie pillawa pali akorumu. Pulu Yemo ye nomi kingi molomba mele
aku sipe. nirimu.
22
Aku sipe nimbelie pe Yesusi kolea aili Jerusalleme pulimo aulkena pumbe pupelie
kolea ailime kinie kangama kinie pupe, akumanga moloringi yamboma ungu mane sirimu.
23
Kanu yambomanga tene yu walsipe pilipelie nimbendo: Ailimu, mindili nomolo aulke
molemolona Pulu Yemone yamboma lipe taponjipe wendo lipe yu kinie molko konjing
aulkena lipe monjimbe* yamboma wallotolo mindiye? nimbe walsirimu.
Pilipelie yuni enendo nimbendo:
24
Ulke kerepulu paa kanga si niline yambo aisili
ongo suku pungindu perenge. Akumunge Kanu kerepuluna ene ongo sukundu puku
molongendo mindili siku pangi. nimbu nikiru.*
25
Ulke pulu yemone ola angilipe kune
anjimbe kinie ene pena molkolie ningmuni, kune toko walsikulie ningindu: Ailimu, olio nu
kinie pea molamili wamili kene olionga kune linji. ning kinie yuni enendo nimbendo:
Enenga imbime na naa pilipu ene kepe enenga koleama kepe na naa kanolio. nimb.
26
Yuni aku nimb kinie enene yundu ningindu: Nu pea ga norumulu. Olionga
koleamanga nu ongolie olio ungu mane sirinu. ning.
27
Nakolo yuni enendo nimbendo: Ene niembo piliei. Enenga imbime na naa pilipu
enenga koleama na naa kanolio. Ene ulu pulu keri teko molemele yamboma pali na moliona
anju pai. nimb.
28
Akuna ulsu molkolie ene anda kolepali Eporayamo kinie, Aisake
kinie, Jekopo kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi
yema pali kinie, ene Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba koleana sukundu
molonge kanokolie ene eneno akuna ulsu molonge kanokolie ene eneno mumindili kolko
kola teko mini wale mundung. nirimu.*
29
Isirele yamboma ene Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba koleana
sukundu ene manjiku naa pung Piliengi! nimbelie yuni kelepa nimbendo: Ma koleana pali
yambo mare Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba koleana sukundu puku Pulu
Yemo pea langi nonge.
30
Pilieme. Akilku olemele yambo mare Pulu Yemo ye nomi kingimu
molopa nokomba koleana sukundu kumbi lelko pung. Kumbi lelko oringi yambo mare
akilku pung. nirimu.*
31
Walse, Yesusi ou Jerusalleme naa pupelie kolea tenga ungu nimbe molorumu kinie
Parisi ye marene* ongo yundu ningindu: Ye nomi kingi Erotene Nu topo konjembo.
nimbe molemo kene nu ya naa molkolie tenga kowa pui. niringi.
32
Yesusini enendo nimbendo: Na tomba tekemo yemo, yu kolo topa konopu keri
peli owa takara pokisi* mele akumu molemona i ungumu puku ningu sipai. nimbelie
nimbendo: Kini mele kepe opali talu mele kepe kuruma yambomanga konopuna
pelemoma makoropo, kuru toli yamboma tepo konde lipu, molopolie laye pe mele na
kongono tepo moliomo pora simbu.
33
Nakolo Jerusalleme pumbundu kini kepe opali talu
kepe na we kongono telipu pumbu. Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma
nimbe silimo ye te kolea aili Jerusalleme ulsukundu manda naa kolomba kene na Pulu
Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipulie yamboma nimbe silimo yemo molio kene na
Jerusalleme ulsukundu manda naa kolombo. nirimu. *
34
Aku nimbelie Yesusini Jerusalleme moloringi yamboma yu kondo kolopa
akumundu ungu te nimbelie nimbendo:
O Jerusalleme yamboma , Jerusalleme yamboma , Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema toko konjiku, yuni ene molemelena lipe
mundulimo yema kouni toko konjiku telemele yamboma, kera gulta anumumuni yunge
waloma lipe yunge kongona lopi tepa nokolemo mele nane wale aisili ene aku sipu nokolka
nakolo eneno Molo. niringi.
35
Akumunge pilieme. Opa touma ene tonge onge kinie
Pulu Yemone altopa ene naa nokopa naa lipe taponjimbemonga opa toumane ongo sike
toko munduku enenga koleamo kinie enenga ulke tembelemo kinie kamu toko
kalongemonga ene ku penge.* Nane ene ungu te pea nimbu sikiru: Ene Jerusalleme
yamboma, enene nando
Pulu Ye Yawene lipe mundurumuna okomo yemo
imbi ola molopa, molopa konjipili.**
ning walemonga na altoko kanonge. Ou molo. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
13 13
>>
LLUKU LLUKU
<<
14 14
>>
14
1
Juda yambomanga koro moloringi wale Sambate tenga* Parisi ye aili tenga
ulkena Yesusi langi pea nongendo purumu. Omba molorumu kinie pea langi nongo
moloringi yemane yu nemo nemo ningu kanoko moloringi.
2
Yunge kumbikerena ye kangi
akorumu te molorumu.
3
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku konjiringi yema
kinie, Parisi yema kinie,* ene Yesusini walsipelie nimbendo: Koro mololi wale
Sambate kinie kuru toli yambo te tepo konde limelkanje kapola molo moloye? nirimu.
Pulu Yemonga ungu manemanga sukundu nambolka nimbe molemoye? nirimu.
4
Nakolo
yundu ungu te pundu toko naa ningu we moloringi. Kanu kinie yuni kanu yemo lipe tepa
konde lipelie yundu Pui. nirimu.
5
Aku tepalie Yesusi yuni pea moloringi yambomando nimbendo: Ene molkomele
yambomanga ye tenga kango te molo kongi kao te Sambate wale tenga no muru tenga
manie tomu liemo kanu yemone yunge kangomo molo kongi kaomo tamburembu wendo
naa limbeye? nirimu.*
6
Aku nirimu pilkulie Olione Sambate wale tenga kango molo
kongi kao wendo limbe akumu papu. nmulu liemo yuni Yemo papu Sambate walemo
kinie lipu taponjikiru. nimbe. ningu pilkulie ungu te pundu toko ning aulke te naa lerimu.
7
Parisi ye ailimunge ulkena langi nongendo oringi yamboma ye ailimenga polo
kumbikundu olio molamili. ningu konopu siku moloringi* kanopalie Yesusini ene ungu
mane sipelie nimbendo:
8-9
Ye tene nu kinie yambo mare pea Langi namili wai. nimb kinie nu ongolie ye
ailimenga polo kumbikundu tenga puku naa molani. Nu kanu polomonga moloni kinie pe ye
aili te yu imbi olandopa molomba ye te yu kepe Langi pea namili oi. nimb ye te omb
kinie ulke pulu yemone nundu nimbendo: I ye ailimu nu moleno polo akuna molopili
polomo si. nimb kinie nu pipili kolkolie polo te lupe, namba naa leli yambomanga polo
tenga puku moloni.
10
Akumunge, ye tene nundu Langi pea namili oi. nimb kinie yunge ulkena puku
namba naa leli yambomanga polo tenga puku molani. Akuna moloni kinie ulke pulu yemone
nu molonine ombalie nundu nimbendo: Ano, i polona naa molko ye ailimenga polona
ongo moloi. nimb kinie langi pea nongo molonge yambomane nu kinie temba mele
kanokolie nu Ye ailimu. ningu kanonge. nirimu.
11
Yambomane eneno imbime ambolko ola limele yamboma Pulu Yemone topa
manie mundumbe, nakolo yambo eneno toko manie mundulimele yamboma yuni enenga
imbime ambolopa ola limbe kanumu. nirimu.*
12
Kanu kinie Yesusini ulke pulu yemondo nimbendo: Nu yambomanga langi
kalonjikulie nunge pulu lemoma kinie, nunge angenali kinie, ye kamakoma kinie enendo
Langi pea namili wai. ni naa nieni. Enene walse altoko pundu mele toko, nando Langi
pea namili oi. niengi. ni naa nieni, molo!
13
Nu yambomanga langi kalonjikulie yambo
koropama kinie, kimbu ki lkinuwa tambulurumu yamboma kinie, kimbu keri lerimuna mimi
siku aulke naa andoringi yamboma kinie, mongo keri lerimu yamboma kinie enendo Langi
pea namili wai. nieni.
14
Enene aku langime pundu paa manda naa tongemonga nu konopu
siku molko konjini. Walse konopu sumbi nimbe pepili molemele yamboma kolko
lomboroko ola molonge aku walemonga ya nikiru mele nu aku siku tenimunge mele
kalomba lini. nirimu.
15
Parisi yemonga ulkena Yesusi pea langi nongo moloringi ye tene Yesusindu
nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba koleana* langi nomolo
yamboma olio malo. nirimu.
16
Nakolo Pulu Yemonga Isirele yamboma Yesusi yunge
ungumu naa pilku liku su siringimunge mulu koleana puku naa molonge pilipelie yemone
nirimu ungumu pilipelie Yesusini ungu te pundu topa ungu iku te topalie nimbendo:
Ye tene Yambo aisili pea langi namili kalambo. nimbelie yambo aisilindu Langi
kalopolie namili wai. nimb kinie wangi. nimbe, nimbe mundurumu.
17
Langi nonge enamo
wendo orumu kinie yunge kendemandemondo nimbe mundupelie nimbendo: Oi Langi
pea namili wai. nirindu yambomando Kini enamonga langi kalonjindu kene namili
wangi. nipui. nirimu.
18
Nakolo ene pali naa ongendo yu mele mele Takaraki lekemo kene naa omolo.
niringi.
Tene nimbendo: Na ma konde te topo tondumu kanopumbundu na naa omb kene
ninji. nirimu.
19
Tene nimbendo: Nane kongono teli kongi kao rureponga talo topo tonduma pupu
kanopumbundu manda naa omb kene ninji. nirimu.
20
Tene nimbendo: Kini mindi ambo lindumunge na manda naa omb. nirimu.
21
Aku siku niringi kinie pilipelie kendemandemo kelepa yando ombalie niringi mele
yunge ye ailimu nimbe sirimu.
Kanu kinie ulke pulu yemone mumindili kolopalie kendemandemondo nimbendo: Nu
welea lkisiku puku, i kolea ailimunge aulke ailimenga kinie aulke kangamanga kinie puku,
yambo koropama kinie kimbu ki lkinuwa tambulurumu yamboma kinie, mongo keri lerimu
yamboma kinie kimbu keri lerimuna mimi siku aulke naa andoringi yamboma kinie, ene liku
mengo oi. nirimu.
22
Kendemandemone aku tepalie kelepa omba nimbendo: Ailimu, ninu
mele tendu nakolo langi noli polona kolea mare we lemola. nirimu.
23
Kanu kinie Ailimuni yunge kendemandemondo nimbendo: Aku tekemo kene nu
altoko puku, kolea ailine ulsu puku aulke ailimenga kinie aulke paka makamanga puku,
yambo kanoko lenjinime pali mengo wani. Molo. ning yamboma kepe karaye teko
mengo wani. Nanga ulkemo si nipili kene aisili wangi. nirimu.
24
Paa tambu ya kana.
Na paa sike ene nimbu sikirumu: Nane pulu pulu Langi pea namili wai. nimbu, nimbu
mundurundu yambomanga telu kepe paa naa ongo langi nonge. Paa molo. nirimu. nimbe
Yesusini aku sipe ungu iku te torumu. *
25
Yesusi aulkena omba purumuna yambo aisili liku maku toko yu lombili andoringi
kinie yu we angilipe topele topa kanopalie enendo nimbendo:
26
Yambo tene na lombili
ombando na olandopa konopu naa monjipelie na lombili manda naa omb. Yunge lapa
kinie, anumu kinie, menu kinie, ambolangoma kinie, angenupili kinie, kemulupili kinie, yu
yuyu kepe, ene pea olandopa konopu monjipe, na manjipe konopu naa monjipelie na
lombili manda naa omb.
27
Yambo tene Yu lombili pambo. nimbelie yamboma unju
perana angilku mindili nongo kolemele mele yuni unju pera mele gomo lembando Na yu
lombili pumbundu mindili nondu liemo papula; kolondu liemo papula. naa nimu liemo na
lombili manda naa ombla.*
28
Enenga ye tene ulke aili tondolo te takombando yu ou naa takopalie kanu
ulkemonga konopu lipe mundupelie yuyu nimbendo: Ulke takopo pora simbumunge kou
mone manda nosilionje molo molo tombanje? nimbe pilipelie Nanga kou mone manda
nosindu liemo manda takombo. konopu kimbu sipe naa molombaye? Aku sipe temba
kanumu.
29
Yu aku sipe ou naa telkanje pe yu kanu ulkemo takombando unju pote mindi
topo topa lipe polopalie pe kou mone molo tomba kinie kamu manda naa takopa pelka.
Akumunge yambomane yu ungu taka tonjiku tae tenjilimelka.
30
Enene tae tenjiku ungu
ururumi toko ningindu: I yemo ulke aili tondolo te takomba takorumu nakolo yunge kou
mone molo torumuna yu manda naa takopa pora sirimu. ningu tae tenjilimelka.
31
Te walsikirula. Enenga ye nomi tenga talapemo kinie ye nomi kingi tenga lupe
talapemo kinie opa tengele kinie te yu tomba temba, te yunge koleana we molomba. Ene
omba tomba ye nomi kingimu yu opa teli ye tuwendi tausini memba omb. Nakolo we
molomba ye nomimu yunge opa teli ye tene tausini mindi molonge. Kokele tonge onge kinie
we molomba ye nomimu yunge yema walsipe pilipelie nimbendo: Olio opa teli ye tene
tausini mindi molopolie olio ongo tonge yamboma anju manda tamili molo moloye? ni naa
nimbye? Aku sipe manda manjipe pilipe molomba kanumu.
32
Kanu kinie kanu ye nomi
kingimu yuni Olione ene anju manda naa tamili. nimbe pilimu liemo yunge ye mare lipelie,
ye tuwendi tausini memba omb ye nomimu aulke suluna ombmonga Pai. nimbe lipe
mundupelie nimbendo: Opa naa tepo we taka lepo molamili kene nane nambolka ulu te
teamboye? ningu walsiku pilipai. nimb. nirimu.
33
Ungu ikutolo topa kelepalie nirimumuni, pe ungu ikutolonga ye talone telembelka
melemonga ungu pulumu ene nimbe sipelie nimbendo: Kanu yetolone telembelka
aku sipe mele enenga yambo te yuni Na lombili wambo. nimbelie yunge melema pali kinie,
yunge yamboma kinie, yunge kou mone kinie, yunge kangi kinie, aku melema mindi konopu
monjipe na olandopa konopu naa monjilimo yambomo na lombili manda naa omb.*
nirimu.
34
Aku nimbelie kelepa nimbendo: Api kusa akumu mele peangamo nakolo yu
songo naa temba kinie Yu kelepa songo tepili. ningu ulu te manda temoloye?
35
Kanu api
kusa songo naa telimu nambe temoloye? Poniena lipu mundumul kinie langi manda naa
omb; yu ma kopongo te molo. nimbu kanopolie we ele temolo.* nimbelie
Yambo komu peo lemba yambomane i nikiru mele piliei. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
14 14
>>
LLUKU LLUKU
<<
15 15
>>
15
1
Kou takisi lili yema kinie ulu pulu kerime teli ye wema kinie ene pali Yesusinge ungu
pilingindu yu molorumuna nondoko oringi.
2
Parisi yema kinie Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie enene aku teringi mele kanokolie
konokono ningu ningindu: I yemo yu tepa kenjikimu. Ulu pulu kerime ambololi yamboma
Pea molamili wai. nimbelie, langi alieli ene pea nongo molemelela. niringi.
3
Yesusini ene aku siku niringi pilipelie i ungu ikuma ene topa sirimu. Ungu iku imu
topalie nimbendo:
4
Enenga ye tene kongi sipisipi* pape paono monjilke kinie te talopa lelkanje yuni
sipisipi po paono tene kelepa nani wema kolea ku leline molangi kelepa pupe, talopa lelka
sipisipimu kanopa limbendo korolipe naa pulkeye? Korolipe pulke.
5
Pe kanopa lipelie
yuni konopu sipe apu topa ulkendo memba pulke.
6
Kanu kinie ulkendo ombalie yemone
yunge pulu lemo yambomando kinie yunge ulke kere pongolo pelemelka yambomando
kinie walsipelie nimbendo: Nanga kongi sipisipi* talopa lemumu kanopo lindu kene pea
konopu sipu molamili wai. nilke. nirimu.
7
Nimbelie ungu ikumunge pulumu nimbe para sipelie nimbendo: Nane ene ungu
te nimbu sikirumu: Yambo konopu sumbi nimbe pepili molemele yamboma aku siku
molemelena ene ulu pulu kerime munduku kelko konopu alowa tenge aulke te naa lemo
kanumu,* kanu yamboma mulu koleana angellomane konopu we silimele. Nakolo sipisipi
nokoli yemone yunge sipisipi talopa lelimu kanopa lipelie paa olandopa konopu silke mele
aku sipe ulu pulu keri ambololi yambo te yunge ulu pulu keri telemoma pilipe keri pilipe
mundupe kelepa konopu alowa tembamonga angellomane paa olandopa konopu sing.
nirimu.
8
Nimbelie kelepa ungu iku te pea topalie nimbendo: *
Te i walsikirula: Ambo te kou mone suruli mele engaki rureponga talo nosipelie
nilkemone, pe kanu kou suruli mele te manie pulkenje yu tepe llame kandopa ulke puri
memba kanopa limbendo naa korolkaye? Paa korolkamo.
9
Kanu kinie kanu koumu
kanopa lipelie yunge pulu lemo yamboma kinie yunge ulke kere pongolo pelemelka
yamboma kinie walsipelie nimbendo: Nanga kou mone suruli manie pumumu kanopo lindu
kene pea konopu sipu molamili wai. nilke.
10
Nane ene nimbu sikirumu: Kanu ambomo konopu silke mele aku sipe ulu pulu keri
ambololi yambo te yunge ulu pulu keri telemoma pilipe keri pilipe mundupe kelepa konopu
alowa tembamonga Pulu Yemonga angellomane konopu sing. nirimu.*
11
Aku nimbelie Yesusini kelepa ungu iku yepoko sipemo pea topa ye ailime
mane sipelie * nimbendo:
Ye te, yunge kango talo moloringili.
12
Walse akiliomone lapando nimbendo: Tara,
nu kolonimunge monge melema isili ou moke teko na sini mele sieni. nirimu kinie kanu
yemone yunge nosirimu melema moke tepalie yunge kangotolo sirimu liringili.
13
Kanu melema elte sirimu kinie akiliomo wale pokore mindi molopalie, pe mele
sirimuma pali lipe memba aulke sulu tenga purumu. Aulke sulu pupelie nirimumuni, kolea
tenga pupe molopalie yu Langi peangama nambo. nimbe, Mulu wambale peangama
pakambo. nimbe kou mone aili tepa pulimo melema topo topa lipe panjipelie, No
nambo. nimbe topo topa lipe, Amboma pea peamili. nimbe kou mone sipe, aku telipe
purumu kinie yunge kou mone melema pali pora nirimu.
14
Yunge melema kinie kou mone kinie pora nirimu kinie yu paa koropa purumu. Kanu
kinie yu molorumu koleana engele aili tepa lerimu kinie yu melema pali molo torumu kinie yu
paa engelene kolorumu.
15
Yu engele terimuna yu kanu kolea pulu ye te molorumuna pupe
Kou kongono te teambo si. nimbe mawa terimu kinie yuni nimbendo: Kapola, nanga
kongi tapu tenjiku langi nurupuluma Nangi. ningu liku si. nirimu.
16
Ga kiluma kinie
konapa buluma kinie kongi sirimuma Nambo. nimbe pilipe molorumu nakolo yu te naa
siringi.
17
Kanu kinie pe yu konopu lipe mundupe pilipelie yu yuyu nimbendo: Taranga
kongono tenjilimele yamboma ga aisili nongo olo telemo nakolo na ya engelene kolopolie
kamu kolombo tekero.
18
Akumunge na pupu Tara molemona pupulie yundu nimbundu:
Tara, nu kinie Mulu Koleana Molemo Yemo kinie nane tepo kenjirindu.
19
Na kango
kerimu kene nunge marena molombo kapola naa temba kene nunge kongono ye te
molambo. nimb. nimbe pilirimu.
20
Aku nimbe pilipelie yu molorumu koleamo mundupe
kelepa, lapa molorumuna pumbe purumu.
Yu ulkendo pumbe purumu kanu kinie yunge lapane yu sulu tepa orumu kanopalie yu
kondo kolopa lkisipe pupe yu kangulurumu.
21
Kanu kinie kangomone lapando nimbendo: Tara, nu kinie Mulu Koleana Molemo
Yemo kinie nane tepo kenjirindu. Na kango kerimu kene nunge marena molombo kapola
naa temba kene nunge kongono ye te molambo. nirimu.
22
Aku sipe nimbe molorumu kinie lapane yunge kongono tenjiringi kendemande
yemando nimbendo: Welea puku nanga mulu wambale peangamo liku mengo ongo yu
pakonjiku, ki ongi te liku yunge kne monjinjiku, kimbu su liku yunge kimbuna monjinjeyo.
23-24
Aku tekolie kongi kao walo ailimu toko kalonjiku molombolona mengo wai. nirimu.
Nanga kangomo yu koronga ou purumu, Yu kolorumunje. nimbu pilirindu nakolo kini
yu kelepa okomo. Yu ou pupe tepa nema lirimu nakolo kini altopa okomo kanopo likimulu
kene konopu sipu kongi kao nombo molamili. nirimu kinie ene aku siku konopu siku kongi
nongo moloringi.
25
Nakolo yunge kango komomo poniena kongono tepa molopalie pe ipupini ulkendo
omb orumu kinie ene konopu siku musiki toko denisi teko moloringi ungumu pilipelie
26
yuni kongono kendemande ye tendo Ungu te niembo oi. nimbelie nirimumuni, yundu
walsipelie nimbendo: Ulu tekemelemo nambemuna tekemeleye? nimbe walsirimu.
27
Kanu kongono kendemande yemone yundu pundu topa nimbendo: Angena omuna
laniene kanopa yu manda mele molopa ulu te naa tepa omuna kanopalie konopu sipe
Kongi kao walo ailimu namili. nimbe topa kalomu. nirimu.
28
Aku sipe nirimu pilipelie komomo yu mumindili kolopalie Na ulkena suku paa naa
pumbu! nirimu.
Aku nirimu pilipelie lapane wendo omba yundu nimbendo: Olio pea konopu sipu
molamili oi. nimbe mawa terimu kanu kinie
29
lapando pundu topa nimbendo: Plie! Na alieli, ponie aisili, nunge kongono tenjipu
molopolie nu nilino unguma alieli pilipu lipu tenge panjipu, walse kepe nunge ungu te karaye
naa tepo molio nakolo nuni nando walse kepe kongi meme walo te Kangoma kinie pea
konopu siku nongo molangi. ningu naa silino.
30
Nakolo kini nunge kango te omba, yuni
ambomando Na pea peambili kou mone siembo. nimbe nunge kou mone ene sipe pora
sirimu, kanu kangomo omu kinie nu konopu siku Kongi kao walo ailimu namili. ningu
tonu lepamo. nirimu.
31
Lapane yundu pundu topa nimbendo: Kangomo, nu kinie na pea alieli molembolo
kinie nanga melema pali oltonga.
32
Nakolo kini angena kolorumu kanumu altopa omu. Yu
ou pupe tepa nema lirimu, kini kelepa omu kanopo likimulu kene olio papu konopu sipu
musiki topo langi nombo molkomolo. nirimu. nimbe Yesusini nirimu.*
LLUKU LLUKU
<<
15 15
>>
LLUKU LLUKU
<<
16 16
>>
16
1
Aku nimbelie Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo:
Walse ye kamako te molorumu kinie yunge mele nosirimumanga nokoli ye te
molorumula. Walse yambo marene kamakomo molorumuna ongo, yunge melema nokonjili
yemone terimu mele ongolie yundu ningindu: Nunge mele nosilinomanga nokonjili yemone
nu tepa kenjipe, nunge melema We manie pupili. nimbe yu akuma nokopa naa konjilimo.
niringi.
2
Aku niringi pilipelie kamakomone kanu yemondo Oi. nimbelie yundu iri topa
nimbendo: I ungu nambolka ungumu nikimiliye? Nuni nanga melema teko kenjilino mele
nngi kinie pilipulie nuni nanga melema terinu teleno mele bokuna toko, yando sikulie pe
pani. Nu nanga melema altoko manda naa nokani. Nu makorombo. nirimu.
3
Kanu melema nokonjili yemo yuyu nimbendo: Apa! Kini nambe teamboye? Nanga
ailimuni nanga kongono teliomo wendo lipe na makoromba tekemo kene na nambe
teamboye? Na ma akumbundu tondolo naa pulimona aku kongonomo manda naa tembo.
Yamboma langi mawa tembondo pipili kolombo.
4
Akumunge na tembo mele kini pilipero.
Nanga ailimuni pundu anjirimu yamboma lipu taponjipulie enendo Pundu ekendo mindi
tangi, ekendo manie pupili. nimb kinie pe na makoromba kinie kanu yambomane na
konopu siku liku taponjikulie nando Pea peamili oi. ning. nimbelie nirimumuni,
5
yunge ailimuni pundu anjirimu yamboma Yu mele mele wangi. nimbe kumbi lepa
orumu yemondo nimbendo: Nanga ailimuni nu kinie nambolka mele pundu anjirimuye?
nimbe walsirimu kinie
6
yuni pundu topa nimbendo: Wele mingi pape paono pundu anjirimu. nirimu kinie
kamakomonga melema nokonjili yemone yundu altopa nimbendo: Pundu anjili
bokumu i sikiru; ya manie molko, pape paono toko monjiringi gomomo ora toko ele tekolie
kolo wangoko gomo kondena wele mingi tu paono tene welea toko monji. nirimu.
7
Yunge bulkundu orumu yemondo nimbendo: Nanga ailimuni nu kinie nambolka
mele pundu anjirimuye? nimbe walsirimu kinie
yuni pundu topa nimbendo: Rasi witi wale pape paono pundu anjirimu. nirimu kinie
melema nokonjili yemone yundu altopa nimbendo: Pundu anjili bokumu i sikiru; ya
manie molko, rasi witi wale pape paono toko monjiringi gomomo ora toko ele tekolie kolo
wangoko gomo kondena rasi witi wale po paono welea toko monji. nirimu.
8
Yu aku terimu pilipelie ye kamako ailimuni kanu tepa kenjili yemo yu kapi nirimu.
Yunge melema sike wa mele lipe tepa kenjirimu nakolo yunge pilipe konginjilimu paa
olandopa perimu pilipelie yu kapi nirimu.
Ya mana molko, Pulu Yemo konopu naa monjilimele yamboma, enenga pilipe
konginjilimu paa olandopa; pa teline molko Pulu Yemo konopu monjilimele yamboma
enenga pilipe konginjilimu maniendopa. We yambomane yambo te kinie kou kongono
tengendo, molo ulu te tengendo aulkemo sumbi siku kanoko akisiku konjilimele; pa teline
melemele yamboma aku sipe tondolomo maniendopa pelemo. We yamboma aku siku
molemelemonga ye ailimuni tepa kenjili yemo aku sipe kapi nirimu. nimbe Yesusini
nirimu.
9
Nane enendo nimbu siembo: Kini ya mana molkolie mana melema liku Yamboma
nunge angenali mele molangi. ningu nunge mele nosilinomanga ene liku taponjeni. Pe
melema pora nimb kinie nu kolea peanga kamu kamu lembana puni kinie akuna
molongemane nundu Ya kamu pea molamili. ning. nirimu.
10
Yambo tene yambo tenga mele layetolo nokopa konjinjilimo kinie kanopalie Mele
aisili simbu kinie nokopa konjinjimbe lemo. nilimo. Yambo tene yambo tenga mele layetolo
nokopa kenjinjilimo kinie kanopalie Mele aisili simbu kinie nokopa kenjinjimbe lemo.
nilimo.
11
Nuni ya mana nosilimele melema nokoko naa konjinu liemo nu paa sike mele aisili
peanga lupema, Pulu Yemone silimo mele aisili peangama, Nokonjeni. manda naa nimb.
Ya mana nosilimele melema maniendopa, Pulu Yemone silimo mele aisili peanga lupema
olandopa kanumu.
12
Nuni ya mana nosilino melema paa sike nunge molo, kanu melema
Pulu Yemonga. Akumunge nuni yunge melema nokoko naa konjinjinu liemo pe yuni nunge
noseni. nimbe simbe tepa molemo melema manda simbeye?
13
Kendemande yambo teluni ye aili talonga kongono lipe tere lepa manda naa
tenjimbe. Ye aili te konopu keri panjipe, te konopu monjimbe. Molo aku naa temu liemo ye
aili tenga ungu nimbma paa konopu sipe pilipe lipe kongono nimbma tondolo mundupe
tenjipe, te konopu keri panjipe yunge ungu nimbma ta nimb. Yambomane Pulu Yemonga
kongonomo kinie Kou Monemonga kongonomo kinie liku tere lelko manda naa tenjing.
nirimu.*
14
Yesusini aku sipe nirimu pilkulie Parisi yema ene kou mone kepe melema kepe
konopu paa aisili monjiringimunge yuni ungu nirimumu liku su siku tae teringi kinie
15
Yesusini enendo nimbendo: Ene eneno i siku ningindu: We yambomane olio Parisi
yema konopu sumbi sipe pepa, peangama molemolo kanoko niengi. ningu molemele
nakolo enenga konopuna paa sike pelemo mele Pulu Yemone kanopa molemo. Mana
yambomane kanokolie Mele paa peanga, mele paa olandopamo. nilimele melema Pulu
Yemone kanopa keri kanolemo. nirimu.
16
No Linjili Jono ou mana naa omba molopili Pulu Yemone yamboma Teai.
nirimu mele Pulu Yemonga ungu manema yando nimbe sirimu ye Mosisini torumu
bokuma kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane
boku toringime kinie, kanu bokumanga molorumu, yandopa yandopa mane siku yamboma
ningu siringi.* Nakolo kini, Pulu Yemone omba ye nomi kingimu molopa yamboma
nokopa konjimbe temane peangamo topo silipu andolemolo. Pulu Yemo ye nomi kingimu
molopa yamboma nokomba yambo talapena** sukundu puku molongendo yamboma
ekelepa teko pulimele.
17
Mulu kinie ma kinie walse manda pora nimb nakolo Pulu Yemone
ungu manema Mosisini yando nimbe sipe boku torumu bokumanga molemo ungumanga
imbi torumumanga imbi telu paa wallo kolte kepe manie manda naa pumbe.* Pulu Yemonga
ungu manema pali lepa mindi pumbe. nirimu.
18
Ye tene yunge ou limo ambomo makoropa Kamu pui. nimbelie kelepa ambo te
limo kinie aku yemone wa ulu kerinele telemo. Pui. nimbe makorolemo ambomo pe ye
tene yu limo kinie kanu yemo kepe wa ulu kerinele telemola. nirimu.
19
Nimbelie Yesusini kelepa temane te topalie nimbendo:
Ye kamako te molorumu. Yunge wale pakoli paa peanga kou paa olandopa pulime
pakopa, alieli yunge ulkena langi peangama mindi nomba perimu.
20
Ye koropa te
molorumula, kanumunge imbi LLasirasi. Yu enamanga taki taki Kamakomone yu kondo
kolopa kou mone te molo langi te simbenje. ningu yunge ulke kerepuluna Molopili. ningu
mengo ongo monjiringi. Yunge kangime pali ereli terimu.
21
Aku erelime owamane ongo
pene mane leringi. Yu Kamakomonga langi pundu manie pumbema lipu nomb. nimbe
molorumu.
22
Pe walse koropamo kolorumu. Kolorumu kinie angellomane yunge minimu liku,
Juda yambomanga pulu pulu anda kolepa Eporayamo molorumuna mengo puringi.
Kamakomo kolorumula. Yambomane yu ono teringi.
23
Kanu kinie yu tepe koleana mindili
nomba molopalie, yuni mongone olando sipe kanopa aulke suluna Eporayamo kanopa
LLasirasi pea moloringili kanorumu.
24
Kanopalie ungu te tondolo mundupe nimbendo:
Toto Eporayamo, na kondo kolkolie LLasirasini nona ki sundumu manie mundupelie
Nanga alimbeluna koma lepili. nimbe tenjipili. ningu yu yando munduyo. Na i tepemonga
paa mindili nombo molio. nirimu.*
25
Nakolo Eporayamone yundu nimbendo: Toto, ou moloringili mele plie! Elte mana
moloringili kinie nu mele aisili nosiku kapola molorunu; LLasirasi yunge mele kerime
nosipe, molopa kenjirimu kanumu. Pe kini yu konopu peanga pepili molemo, nu mindili
nongo moleno.
26
Molo nane E. nilkenje yu andine manda naa la olka. Olio kinie ene kinie
ai suku singine Pulu Yemone kombu ailimu lirimu lemo kanumu. Pe kini ya molemolo
yamboma Ene molemelena anju pamili. ning kinie manda naa pungla; enenga yamboma
Yando wamili. ning kinie yando manda naa ongela. nirimu.
27
Kanu kinie kamakomone nimbendo: Aku lepamo kene, Toto, yu nanga pulu
koleana pupili mundeni nimbu mawa tekero.
28
Nanga angenupili te pakara molemele
kanumu. I kolea mindili noli koleana ene kepe naa wangi kene yuni ene lepi lepi topa ungu
nimbe sipe konjipili. nirimu.
29
Nakolo Eporayamone yundu nimbendo: Mosisini boku torumu bokuma kinie Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane boku toringi bokuma
kinie* nosilimele kanumu. Enene kanu bokuma kanoko piliengi! nirimu.
30
Kanu kinie kamakomone nimbendo: Toto Eporayamo, aku manda molo. Kolorumu
yambo te lomboropa ola molopa ene molemelena pupe nimbe simu liemo ulu pulu keri
telemelema pilku keri pilkulie siye kolko konopu alowa tenge. nirimu.
31
Eporayamone yundu nimbendo: Mosisinge unguma kinie Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemanga unguma kinie bokumanga toringi
molemo akuma pil naa pilngi liemo kolorumu yambo te lomboropa ola molopa pupe
nimu liemo yunge ungumu naa la piling. nirimu. nimbe Yesusini temane te aku sipe
torumu.
LLUKU LLUKU
<<
16 16
>>
LLUKU LLUKU
<<
17 17
>>
17
1
Yesusini yu lombili andolimendo* nimbendo: Na Sike ningu tondolo
munduku pilimele yamboma kelko bulu siku munduku kelenge uluma sike wendo omb
nakolo yambo tene nanga yambo te kondi tombamonga aku yambomo na bulu sipe anju
pumu liemo kanu kondi tomba yambomo mindili nomba paa molopa kenjimbe.
2
Nanga
yamboma aku sipe kondi tomba yambomo yu kou paa aili te* moko toko nomine lenjiku
Yu kamu kolopupili. ningu paka toko nomuna paa maniekondo mundulimelkanje paa
papu. Aku siku toko mundulimelka kinie yu kolopalie pe yu Pulu Yemonga ambolango
tendo Ulu kerime tepili. nimbe kondi manda naa tolka. Nakolo yu aku siku nomuna naa
mundulimelka kinie yu yamboma kondi tombamonga Pulu Yemone yu mongo aili tepa silke
kene enene yu nomuna papu paka toko mundulimelka.
3
Nanga yamboma, ene eneno telemele mele kanoko konjeme.
Angena tene nu kinie ulu te tepa kenjimbe kinie yu molombana puku ninindu: Ano,
nuni na teko kenjinu. nieni. Aku nini kinie yu pilipelie nimbndo: Ano, sike tepo kenjindu
kene kondo kolambo. nimb kinie nu kinie kanu ulu keri temba ulumu Manie pupili.
ningu siye kolani.
4
Kanu kinie ena telumunge yu wale yepoko pakara aku sipe nu kinie tepa
kenjipe, pe kelepa wale yepoko pakara konopu alowa tepa nundu Ano, kondo kolambo.
nimb kinie kapola, nu wale yepoko pakara kanu ulu keri tembama Manie pupili. ningu
siye kolani. nirimu.*
5
Kanu kinie Yesusini ou Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
yemane* yundu ningindu: Ailimu, nu ungu nilino mele olio Sike ungumu. nimbu laye
tepo mindi pilipu lipu ambolemolo kene nuni aili teko pilku liku tondolo munduku
ambolangi. ningu liku taponjeni. ningu mawa teringi kinie
6
Ailimuni enendo pundu topa nimbendo: Unju tenga mongo akumu mele paa
kangamo nakolo kanu mongomo mana mundulimolo kinie unju akopa ai lepa angilimo
kanumu. Aku sipe mele, ene nane ungu nilio mele unju mongo kanga mele paa wallo kolte
mindi pilku liku ambolemelkanje, enene Pulu Yemone nanga ungumu manda pilimbe.
ningu ya angilkimu unju aili akumundu Nu pulkeno pali lkuruku puku, nomuna kelko
angili. nilimelka kinie kanu unjumu enenga ungumu pilipe lipelie aku sipe manda telka.
nirimu. *
7
Nimbelie ungu te pea nimbndo: Enenga ye te yunge kendemande ye tene ponie
tenjimbe molo kongi sipisipi tapu tenjimbe kinie pe ipupini ulkendo omb kinie yunge
ailimuni yundu Ya ongo manie molko ga noi. nimbye? Aku manda naa nimb.
8
Kanu kongono tenjili yemo yu kongono tepa kelepa ulkendo omb kinie yunge ailimuni
yundu i sipe nimb: Nanga ga kalonjiku boroko sikulie pe na nanu ga nombo pora simbu
kinie nu puku nunge ga kalko nani. nimb.
9
Ye ailimuni Tei. nimb mele yunge
kendemande yemone pilipe lipe tembamonga Ange, papu tenu. nimbye? Aku naa nimb.
10
Aku sipela, enene Pulu Yemone enendo Kongono tenjei. nilimo mele pali teko
likulie ene eneno ningindu: Olio kendemande kerime. niengi. Yuni olio Teai. nilimo
mele manjipu tepo, kongono olandopa te naa tepolie olio kendemande kerime molemolo.
niengi. nirimu.
11
Yesusi kolea aili Jerusalleme pumbe pupelie nirimumuni,* kolea Gallilli kolea
Sameria disirikitolo aulke ai suku singine pupelie,
12
kolea kanga tenga sukundu purumu.
Sukundu purumu kinie kuru kendi noli ye rureponga talo yu aulke omba purumuna ongo
anju siku angilku
13
enene ru ningulie ningindu: Yesusi, Ye Nomimu,* olio kondo koloi.
niringi.
14
Yuni ene kanopalie nimbendo: Pulu Yemo popo tonjili yema molemelena puku,
enenga kangime liku ora sipai.* nirimu. Kanu kinie ene pung puringi kinie ene kuru pora
nimbe umbu kangi angilirimu.
15
Enene konde pukulie kanoringi kinie ye akumanga te yando omba ungu tondolo
nimbe Pulu Yemonga imbi ambolopa ola linjilipe omba
16
Yesusi angilirimuna manie pupe
tamalu pepa yundu Paa ange. nirimu. Kanu yemo yu Sameria yemo.*
17
Kanu kinie Yesusini nimbendo: Nane ye rureponga talo tepo konde naa linduye?*
Pe kini rureponga telu akuma tena molemeleye?
18
Te pea yando ongo Pulu Yemonga imbi
ambolko ola naa linjikimiliye? I ye lupemo mindi okomoye? Isirele ye kuru kendi nomu tepo
konde linduma tena molemeleye? nirimu.
19
Kanu kinie yuni Sameria yemondo nimbendo: Ola angilku puyo. Nane nu manda
tembomonga tondolo munduku pilinumuni nu konde punu. nirimu.
20
Parisi yemane* Yesusi walsiku pilkulie ningindu: Pulu Yemo ye nomi kingimu
molopa yamboma nokomba walemo tewale wendo ombye? niringi.
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
yamboma nokomba walemo wendo ombndo yamboma mongone kanonge ulu te naa
wendo omb.
21
Ene kini ya molemelena Pulu Yemo koronga ye nomi kingimu molopa
yambo mare nokolemona yu ye nomi kingimu molopa yamboma kinie melema pali
nokomba ulumundu yambo tene Kaname! I wendo okomo. ningu, Andi wendo
okomo. ningu, aku mele manda naa ning. Kanu walemo koronga wendo okomo lemo.
nirimu.*
22
Aku nimbelie Yesusini yunge lombili andolimendo nimbendo: Enene Manie Omba
Mana Ye Au Lerimu Yemo wallo kolte kanamili. ning walema wendo omb nakolo naa
kanonge.
23
Yambomane Wine molemo., Ya molemo., ning. Nakolo aku sipe ning
kinie kolo tonge kene ene lombili naa pangi.
24
Kariap lipe sinjipe telemo kinie koleama pali
pa telemo yambomane pali kanolemele. Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo aku sipe
mele kelepa omb.
25
Nakolo ou yu mindili aili tepa nomb, kini molemele yambomane yu
liku su siku bulu sing. Kanu kinie kolopa lomboropa ola molopalie nimbemone, pe
Omb. nikiru mele omb.
26
Ou ye Noa molopili yambomane teringi mele Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo omb temba kinie yambomane aku siku tengela.
27
Ma koleamanga pali no ou naa
topili yamboma langi nongo, yema ambo liku, amboma ye puku, aku uluma mindi teko
mololiku puringi.* Noa nona andoli sipi ulkemonga suku purumu kinie kepe ene aku siku
uluma mindi teko molangi no topa koleama pali none aki topa yamboma pali topa
konjirimu.**
28
LLote pea moloringi yambomane aku siku teringila. Ene langi nongo bisinete teko
ponie panjiku ulke takoko, we ulu akuma teko moloringi.
29
Nakolo LLote kolea aili
Sodomo mundupe kelepa kowa purumu kanu walemonga tepe kinie kou tepene nolime
kinie lo mele muluna manie omba Sodomo moloringi yamboma pali topa konjirimu.*
30
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kelepa omb walemonga ou teringi nikiru
mele pe aku siku teko molongela.
31
Yu omb kanu walemo wendo omb kinie ulke imuna ola molonge yamboma
altoko ulkendo puku enenga ulke sukundu nosing melema puku naa lipangi. Aku sikula
poniena molonge yamboma melema lepili nosiku poniena pung kinie kanu walemo wendo
omb kinie nosing melema altoko puku naa lipangi.
32
LLote menu terimu mele pilieme.
LLote pea Sodomo munduku kelkolo kowa puringili nakolo Sodomo tepe manie
orumuna pilipelie Pulu Yemonga angello tene ou Iki teko naa kanokolo we sumbi siku
kowa pale. nirimu mele LLote menu naa pilipe lipe, iki tepa kanorumu kinie api kusa au
lepa kou mele we angilirimu. *
33
Na naa kolopo konopu simbu uluma mindi tepo
molambo. ningu Pulu Yemonga ungu naa pilku ling yamboma sike kolonge. Nakolo Na
kolondu liemo papula. ningu Pulu Yemonga ungu pilku liku teko molonge yamboma naa
kolko molko mindi pung.
34
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo
kelepa omb walemonga ipulueli yambo talo suluminia teluna pengele kinie Pulu Yemonga
angello tene omba yambo te we pepili mundupe kelepa te lipe memba pumbe.
35
Ambo
talo langi kalongele teko molongele kinie angello te omba ambo te we molopili
mundupe kelepa te lipe memba pumbe.
36
Ye talo lamana* unju toko angilingil kinie Pulu
Yemonga angello tene omba ye te we molopili mundupe kelepa te lipe memba pumbe.
nirimu.**
37
Yuni nirimu mele pilkulie enene ningindu: Ailimu, aku ulumu tena tembaye?
niringi.
Yesusini pundu topa ungu iku te topalie nimbendo: Melema kolopa lemo koleamanga
mele kololime nolemele kera ilsepema mele kolopa lemoma kanokolie nongendo manie
ongo liku maku tolemele. nirimu.*
LLUKU LLUKU
<<
17 17
>>
LLUKU LLUKU
<<
18 18
>>
18
1
Walse, Yesusini Ene alieli Pulu Yemo kinie ungu ningu siye naa kolangi. nimbe yu
lombili andolimendo ungu iku te topalie nimbendo:
2
Walse, kolea tenga kote pilirimu ye te molorumu. Kanu kote pilirimu yemo yu Pulu
Yemo kepe mana yamboma kepe, pipili naa kolorumu.
3
Aku koleana ambo waye te
molorumula. Kanu ambomo yuni kote pilili yemo molorumuna alieli omba yundu nimbendo:
Na tepa kenjirimu yemo kote tenjembo. Nuni na liku taponjiku kote pilinji. nimbe mawa te
pu opu terimu.
4
Ambomo ou kokele orumu kinie kote pilili yemone yundu Molo, nunge kote naa
pilinjimbu. nirimu nakolo ambomo yu alieli omba mawa terimumunge kote pilili yemo
pilipe keri pilipelie yu yuyu nimbendo: Na Pulu Yemo pipili naa kolopo, yamboma kondo
naa kolopo molio
5
nakolo i ambo wayemo alieli omba walsilimomonga pe altopa omba
mawa temba kinie na kamu pilipu keri pilimbu kene yunge kote pilinjembo. nirimu.
6
Aili Yesusini aku ungu ikumu topa pora sipelie ungu te pea nimbendo: Kote
pilirimu ye kerimuni ambo wayemondo terimu mele pilieyo.
7
Aku sipe mele Pulu Yemone
yunge yamboma umbuni silimele yamboma aku telemelemonga kote pilili yemo molopalie
kote naa tenjimbeye? Yunge ou mako torumu yambomane ipulueli kepe tangoli kepe alieli
Olionga kote pilinji. ningu mawa telemele kinie yuni enenga kote naa pilinjimbeye? Yu ou
we molopa pe mele Ene lipu taponjembo. nimbe taka lepa ombye?
8
Yu temba mele
nimbu siembo: Pulu Yemo yu welea omba yunge yamboma lipe taponjimbendo, ene
umbuni silimele yamboma kote tenjipelie mindili simbe. Nakolo Manie Omba Mana Ye Au
Lerimu Yemo kelepa wale talo sipe manie omb kinie Yambo marene Yuni ene lipe
taponjimbe. ningu yu mawa teko molonge molo molonje? nimbe omba kanomba. nirimu.
9
Yambo mare ene enene pilkulie Na peanga. Na sumbi sipu molio, yambo lupema
molko kenjilimele. Ene yambo kerime. Ene kinie tapu topo naa molambo. ningu pilku
andoko moloringi yambomando Yesusini i ungu ikumu topalie nimbendo:
10
Ye talo yu mele mele Pulu Yemo kinie ungu niembili. ningulu Pulu Yemo popo
toko kaloringi ulke tembelena puringili. Te Parisi ye te, te kou takisi lili ye te.
11
Parisi yemo* pende tepa ola angilipelie yu yuyu konopuni pilirimu unguma
nimbendo: Pulu Yemo, yambo lupe molemele mele na aku sipu naa moliomonga nu
Ange. nikiru. Ene wa nongo, ulu pulu kerime teko, ambo yema wa ulu kerinele teko,
telemele. I kou takisi lili yemo tepa molemo mele kepe na naa telio.
12
Na koro tenga tenga
wale talo langi mi topo naa nombo,* kou mone kinie melema kinie mele tene tene nimbu
liomanga telu telu nimbu nu silio. nirimu.**
13
Nakolo kou takisi lili yemo nondopa naa omba anju tenga lupe ma kanopa angilipe,
Na ye paa keri te. nimbe pilipelie pipili kolopa ki lumuni yunge luwine topa angilipelie
nimbendo: Pulu Yemo, na konopuna ulu pulu keri peli yemo kondo koloi. nirimu.
14
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: I yetolonga Pulu Yemone kou takisi lili
yemonga ulu pulu kerime siye kolopa, yu ye sumbi nilimu. nimbe kanopa molopili
ulkendo purumu, nakolo Parisi yemo yunge ulu pulu kerime konopuna we pepili ulkendo
purumu.* Yambo eneno imbi ambolko ola limele yamboma Pulu Yemone topa manie
mundumbe, nakolo yambo eneno toko manie mundulimele yamboma yuni enenga imbime
ambolopa ola linjimbe. nirimu.
15
Kanu kinie yambomane enenga ambolango kangama Yesusi yunge kimuni
ambolopili. ningu yu molorumuna mengo oringi. Mengo onge oringi kanokolie Yesusi
lombili andolimene iri toko Naa mengo wai. niringi.
16
Nakolo Yesusini ambolangomando Wai. nimbelie yu lombili andolimendo
nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo yambo talape akumu* i
ambolangoma mele molemele yamboma enenga yambo talapemo kene enene i
ambolangoma na moliona wangi pipi siku Molo. naa niei. nirimu.
17
Nane enendo
paa sike nimbu sikirumu: Ambolangomane* Pulu Yemo olionga ye nomi kingimu
molopili. ningu molemele mele aku siku naa nilimele yamboma yunge koleana suku paa naa
pung, molo. nirimu.
18
Walse Juda yambomanga ye nomi te Yesusi molorumuna omba yundu
walsipe pilipelie nimbendo: Ungu Mane Sili Peangamo, na nambolka uluri tembo kinie na
konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu limbuye? nirimu.*
19
Yesusini yundu nimbendo: Nuni na nambemuna Peangamo. nikinuye? Yambo
peanga te molo. Pulu Yemo mindi peangamo. nirimu. *
20
Aku nimbelie yemone walsirimumunge pundu topa nimbendo: Nu Pulu
Yemonga ungu manema Mosisini yando nimbe sirimuma pilino. Yuni nimbendo:
Ambo ye pulime molo ye ambo lilime yambo
lupema kinie wa ulu kerinele naa teangi. nimbe,
Yambo toko naa konjengi. nimbe,
Melema wa naa liengi. nimbe,
Yambomanga kote kolo toko naa tenjengi. nimbe,
Aminieli lanieli kinie teko konjiku, ungu ning mele
pilku liku teko molangi. nimbe,*
ungu mane akuma sirimu pelemo kanumu. nirimu.
21
Aku nirimu kinie pilipelie kanu yemone nimbendo: Na kangomo molopolie aku
ungu manema pali pilipu lipu tepo molorundu mele yandopa kini kepe tepo molioko.
nirimu.
22
Yu aku nirimu pilipelie Yesusini yundu nimbendo: Papu teleno nakolo ulu telu
mindi naa teleno. Nu puku nunge mele nosilinoma pali kou mone lipukulie, kou mone linime
yambo koropama moke teko sikulie na lombili oi. nirimu. Nunge mana melema aku
teni kinie mulu koleana nunge mele aisili peangama lemba. nirimu.
23
Kanu ye nomimu mele paa aisili nosirimuna Yesusini aku nirimu kinie pilipelie yu
konopu keri panjipe konopu umbuni paa tepili anju purumu.
24
Yu aku sipe purumu kanopalie Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo: Pulu
Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo koleana suku pungindu yambo kamakoma paa
mindili siku suku pung.
25
Kongi kemele kongi paa aili te* nakolo kale suru toline suku
pumbendo mindili kanga mele sipelie pumbe. Nakolo yambo kamakoma Pulu Yemo ye
nomi kingimu molopa nokolemo koleana suku pungindu mindili paa aili mele siku pung.
nirimu.**
26
Yuni aku nirimu piliringi yambomane ningindu: Aku liemo mindili nolemelka
aulkena nae manda wendo pupe, molopo konjimulu aulkena pumbeye?* Te molonje?
niringi kinie
27
yuni enendo nimbendo: Yambomane paa manda naa telemele uluma Pulu Yemone
manda temba. Pulu Yemo yuni uluma pali kapola telemo. Ulu te yuni manda naa temba te
molo. nirimu.
28
Yuni aku nirimu kinie pilipelie Pitane yundu nimbendo: Pe olio kinie
nambolka uluri wendo ombye? Olio olionga melema pali mundupu kelepo nu lombili
purumulu mele pulimolo kanumu. nirimu.
29
Yesusini nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Pulu Yemo omba ye
nomi kingimu molopa nokomba walemo* wendo omb mele Yamboma piliengi! ningu
siliku andongendo enenga ulkema kinie, menupili kinie, angenupili kinie, anupili lapali kinie,
ambolangoma kinie, akuma siye kolonge yamboma pali
30
ya mana paa olandopa mele aisili
likulie pe pung koleana konde molko konjiku mindi puli ulu pulumu lingla. nirimu.
31
Kanu kinie Yesusini yu lombili andoli ye engaki rurepo na kinie ene kinie oliolio
molamili. nimbe ene lipe anju memba pupelie enendo nimbendo:
Pilieme. Olio kolea aili Jerusalleme pumul pukumulu.* Akuna pumul kinie ou Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane wendo omb mele
ningu bokuna toringi uluma pali Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kinie kamu wendo
omb.
32
Juda yambomanga ye ailimene Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo liku Juda
ye naa molemele yema sing.* Enene yu ungu taka tonjiku yu teko kenjiku yunge
kumbikerena lkambe toko,
33
yu ka pulsene toko yu toko konjing. Yu toko konjing kinie
wale yepoko sipemonga lomboropa ola molomba. nirimu.
34
Nakolo yuni ungu nirimumu pilku sunduringi. Ungu pulumu naa pilkulie ungu
nirimumu pilku sunduringi.
35
Kanu kinie Yesusi Jeriko taono nondopa omb orumu kinie mongo keri lerimu ye te
aulke alselsena molopa yamboma Kou mone siei. nimbe mawa terimu.
36
Kanu yemone
yambo aisili ongo pung puringi pilipelie yuni Nambe tekemeleye? nimbe walsirimu kinie
37
enene yundu ningindu: Nasarete ye Yesusi omba pukumu. ningu, ningu siringi.
38
Aku niringi pilipelie yuni tondolo ru nimbe walsipelie nimbendo: Yesusi, ye nomi
kingi Depisini kalopa lirimu yemo, na kondo koloi. nirimu.
39
Kumbi lelko puringi yambomane yu iri toko Nu ungu naa nili taka lelko moloi.
niringi.
Nakolo yuni paa tondolo ru nimbe walsipelie nimbendo: Depisini kalopa lirimu yemo,
na kondo koloi. nirimu.
40
Yesusi we angilipelie Yu yando mengo wai. nirimu. Yu Yesusi angilirimuna
nondopa orumu kinie Yesusini yundu walsipe pilipelie nimbendo:
41
Nane nu nambe
teambo konopu lekenoye? nirimu.
Yuni pundu topa nimbendo: Ailimu,* na mongone melema kanambo nanga
mongotolo teko peanga tenjeni. nirimu.
42
Yesusini yundu nimbendo: Nane nunge mongotolo kapola tenjimbu. konopu
lenumunge nu umbu mongo kapola angilipili. nirimu.
43
Yesusini aku nirimu kinie yu
tamburembu mongotolo peanga lerimu, melema kanopalie Pulu Yemo kapi nimbe yunge
imbi ambolopa ola linjilipe Yesusi lombili purumu. Yambomane pali kanu ulu tondolo
wendo orumumu kanokolie enene kepe Pulu Yemo kapi niringi.
LLUKU LLUKU
<<
18 18
>>
LLUKU LLUKU
<<
19 19
>>
19
1
Yesusi yu Jeriko taono omba pumbe purumu.
2
Jeriko akuna kou takisi lipe takisi
liringi yema nokorumu ye te, yunge imbi Sakiasi, yu akuna molorumu. Yu mele aisili nosipe
yu kamakomo molorumu.
3
Kanu yemone Yesusi orumu kanomba terimu. Yesusi orumuna
yambo aisili liku maku toringine Sakiasi yu ye ponjilimu molopalie Yesusi manda naa
kanorumu.
4
Akumunge Yesusi orumuna yu lkisipe kumbi lepa pupelie unju sikamo piki te
Yesusi omb orumu aulkena nondopa angilirimu unju tenga omba ola purumu.
5
Yesusi akuna ombalie we angilipe olando sipe kanopalie yundu nimbendo: Sakiasi,
nunge ulkena kini na pea molambili pambili welea manie oi. nirimu kinie
6
yu popenge tepa manie omba yundu Kapola. nimbe konopu sirimu.
7
Yesusi Sakiasinge ulkena pea puringili kanokolie ou akuna liku maku toringi
yambomane ningindu: Yu ulu pulu keri teli ye te kinie Molambili. nimbe pukumu.
ningulie yu terimu mele kanoko keri kanoringi.*
8
Kanu kinie Yesusi kinie Sakiasi kinie elte ulkena suku molkololie Sakiasi ola angilipe
Ailimundu nimbendo: Ailimu, nane nundu ungu te niembo plie. Nanga mele nosilioma
ekendo lipu yambo koropama sipulie, pe kou te molo melte kolo topo wa mele lirindu melte
altopo wa lirindu mele pundu topo yepoko ola panjipu anju simbu. nirimu.
9
Yuni aku sipe nirimu kinie Yesusini yundu nimbendo: Kini i ulke pulu yamboma
Pulu Yemone lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo ongo, yu kinie pea molko
konjing aulkena pangi. nilimo ulu pulumu likimili.* Kini i ulke pulu yemo yu kepe anda
kolepa Eporayamone kalopa lirimu ye te kanumu.**
10
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone* Yambo aulke lou lelko molko
kenjilimele yamboma koropo, ene lipu taponjipu mindili nolemelka aulkena** wendo lipu na
kinie molko konjing aulkena lipu monjimbu.*** nimbe orumu. nirimu.
11
Aku sipe nirimu pilkulie Yesusi yu kolea aili Jerusalleme nondopa omb terimuna*
kanokolie we yamboma enene Pulu Yemo omba ye nomi kingimu molomba walemo paa
nondopa omb. konopu lelko moloringi. Enene aku siku pilku moloringi pilipelie
Yesusi yuni enendo ungu iku te topalie
12
nimbendo:
Ye nomi tenga malo kolea tenga aulke sulu pupe yu kingi molomba namba tondolo te
lipupelie Pe yando omb. nimbelie yu purumu.
13
Ou naa pupili yunge kendemande
rureponga talondo Wai. nimbelie kou kulupi rureponga talo moke tepa ene yu mele mele
kou kulupi telu telu nimbe sipelie enendo nimbendo: Na wele anju molambo i kou mone
sikiru likimilimunge Kou te olandopa pea liemili. ningu konopu tondolo munduku teko
molangi. Pe omb. nimbe yu purumu.
14
Kanu yemo purumu kinie yunge talapena yamboma yu kinie konopu keri piliringine
enenga ye te Yu akilipe pupili. ningu liku mundukulie ningindu: I ye nomimu olionga
ye nomi kingi naa molopili. nimbu molemolo. ninji. ningu yu liku munduringi.
15
Pe kanu yemo kingi nambamo sike lipe memba yando orumu kinie ou kou mone
sipe purumu kendemandemando Wai. nimbelie Ene kou mone sirindumunge olandopa
kou nambepa liringiye? nimbe walsirimu.
16
Ou kumbi lepa sirimu yemone omba yundu nimbendo: Ailimu, nunge kou kulupi te
sirinu kanumunge ola panjipu kulupi rureponga talo lirindu. nirimu kinie
17
ye nomi kingimuni yundu nimbendo: Kendemande peangamo. Papu terinu. Mele
kanga sirindumunge nu teko konjirinu kene nu kolea aili rureponga talo nokani. nirimu.
18
Ye talo sipemone omba yundu nimbendo: Ailimu, nunge kou kulupi te sirinu
kanumunge ola panjipu kulupi te pakara lirindu. nirimu kinie
19
ye nomi kingimuni yundu nimbendo: Aku siku terinumunge nu kolea aili te pakara
nokani. nirimu.
20-21
Pe kendemande te omba yundu nimbendo: Ailimu, nane pilipulie Nu bisinete
tondolo munduku teko, Kou mone lipu nosimbumunge yamboma mindili nongi liemo
mandala. ningu kendemande yamboma Kongono mindili siku teangi. ningu siku, ene
mele layetolo siku melema pali nunu mindi lino yemo; ponie yambomane panjinjilimele
kinie nu nunu langi melema we akuku liku; ponie naa teleno poniena langi liku nosiku, nu
aku siku teko moleno yemo. pilipulie pipili kolopo nuni na sirinu koumu kulupi topo
nosirindumu i sikiru. nirimu.
22
Aku nirimu kinie pilipelie ye nomimuni iri topalie yundu nimbendo: Nu kendemande
kerimu. Nane nunge kote pilimbu kinie nunge nikinu ungumuni nunu kote tenjimbe. Nuni
pilkulie Ponie yambomane panjinjilimele kinie na nanu langi melema we akupu lipu; ponie
naa telio poniena langi lipu nosipu, na aku sipu tepo molio. ningu pilku molenoye?
23
Aku
ningu pilkulie nanga kou monemo kou benge ulkena nambemuna naa nosirinuye? Aku
telenanje na ombo nanga koumu wendo lipulie kou wallo kolte ola panjiku silimelka lilkela.
nirimu.
24
Kanu kendemande yemondo aku sipe nimbe pora sipelie yuni nondoko
angiliringi yambomando nimbendo: I yemo tepa kenjirimu kene yunge koumu wendo
likulie kou kulupi rureponga talo ambolkomo yemo siei. nirimu.
25
Enene yundu ningindu: Ailimu, yu kou kulupi rureponga talo ambolkomo kanumu.
niringi.
26
Enene aku niringi kinie ye nomi kingimuni kelepa nimbendo: Enendo nimbu siembo:
Melema nosilimo yambomo* nane mare pea simbu, yu paa aisili nosimbe. Nakolo melema
naa nosilimo yambomo** yu nosilimoma kepe wendo limbu. nirimu.
27
Aku sipe nimbelie kanu ye nomi kingimu yuni ungu te pea nimbendo: Kini na teko
kenjiringi yamboma mengo wame. Enene nando ningindu: I yemo olionga ye nomi kingimu
naa molopili. niringi kanu yamboma mengo ongo na kanopo molambo ene toko konjei.
nirimu. nimbe Yesusini aku sipe kanu ungu ikumu topa pora sirimu .
28
Topa pora sipelie kolea aili Jerusallemendo kelepa pumbe purumu.*
29
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene kolea aili Jerusalleme
nondoko ongo, ma pangi te Ma Pangi Unju Ollipi Ponie nili akuna lemo kolea kanga talo,
Betepasi kinie Betanitolonga oringi. Kanu kinie Yesusini yu lombili andoli ye talo lipe
mundupelie, eltendo nimbendo:
30
Ne kolea kanga kanokombelena pukululie kongi dongi
walo te, yambo te yunge bulu mingine walsikale kepe naa molopa andorumumu ka teko
panjingmu ne sukundu molomba kanongele kanumu puku posiku mengo wangili pale.
31
Posingil teko molongele kinie yambo tene eltendo Dongimu nambemuna posikimbiliye?
nimbe walsimu liemo eltene i siku niengili: Ailimu yu Dongimuni mepili. nimuna ombo
likimbulu. niengili. nimbe elte lipe mundurumu.
32
Kanu lipe mundurumu yetolo pukulu yuni nirimu mele kanoko lenjikululie
33
pe kanu
kongi dongi walomo posikulu moloringili kinie dongi pulu yemane eltendo ningindu:
Olionga dongimu nambemuna posikimbiliye? ningu walsiringi kinie
34
eltene Ailimu yu Dongimuni mepili. nimuna ombo likimbulu. niringili.
35
Kanu kinie dongi kanumu likulu Yesusi molorumuna mengo ongololie enene enenga
mulu wambalema kulku, dongimunge bulu mingine ola pauwe tonjiku Yesusi kanuna ola
monjiringi.
36
Marene enenga mulu wambalema kulku yu omb aulkena pauwe toliku puringi.
37
Kanu kinie yu Jerusalleme paa nondopa omba, Ma Pangi Unju Ollipi Ponie nili
akuna manie omb orumu kinie yu lombili puringi yambo aisili konopu aili teko siku
Yesusini ulu tondolo aisili terimu kanoringimenga Pulu Yemo kapi ningu ungu tondolo
munduku ningindu:
38
yunge kongonomo tenjimbe okomo* ye nomi kingimu
molopa konjipili.**
Mulu koleana konopu pe nipili molomolo walemo welea opili.
Mulu koleana molemo Pulu Yemonga imbi
paa ola molopili lakopo kapi niemili.***
niliku puringi.
39
Aku siku niringi pilkulie pea oringi Parisi ye marene* we yambomane aku siku
niringi mele pilku keri pilkulie yundu ningindu: Ungu Mane Silimu, nu lombili andolimene
nikimili mele Naa niengi. ningu ene iri toi. niringi kinie**
40
Yesusini enendo nimbendo: Nane enendo i sipu nikiru: I yambomane i siku naa
ningu we molongi liemo ya kou lemomane ru ning. nirimu.
41
Kolea aili Jerusalleme paa nondopa omba kanumu kanopalie nirimumuni, Yesusini
kola tepalie
42
nimbendo: Jerusalleme yamboma, kini ene kepe mindili naa nongo
kapola kapola molonge aulkemo pilimelkanje papu. Nakolo kini naa pilimele, naa piling.
43
Ene molongena wale mare wendo omb, kanu walemanga enenga opa touma ongo
Enenga koleamonga aulke naa lepili. ningu ma liku maku toko, pala mele teko opa touma
ene molko makaye teko Ene sukundu molangi. ningu aku tenge.*
44
Aku tekolie
ningmuni, pe Jerusalleme ulkema pali toko tekisiku bulu balu sikulie suku molonge
yamboma tonge, aku siku tenge walema wendo omb lemo. Pulu Yemone ene lipe
taponjimbendo omu walemo enene naa pilingimunge kanu walema wendo omb. nirimu.
45
Yesusi Jerusalleme suku pupelie nirimumuni, Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke
tembelena Juda yambo naa molemele yamboma Pulu Yemo popo tamili. ningu maku
tolemele kolea niringi akuna suku pupe kanopalie akuna melema makete teko moloringi
yamboma topa makoromba makoropalie
46
enendo nimbendo: Pulu Yemonga bokuna
ungu te i sipe nilimo:
Yambomane nanga ulkemondo
Pulu Yemo kinie ungu nilimolo ulkemo. ning.*
kanumu. Ungu aku sipe molemo nakolo enene i ulkemo
wa nolemele yamboma lopi teko molemele ulkemo mele**
ningu pilkulie aku siku telemele. nirimu.
47
Yuni enamanga taki taki ulke tembelena suku Juda yambo naa molemele
yamboma Pulu Yemo popo tamili. ningu maku tolemele kolea niringi akuna yamboma
ungu mane sirimu. Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,* Juda yamboma nokoringi ye ailime
kinie, enene yu toko konjing aulke te kororingi
48
nakolo we yambomane yunge ungu komu
tenjiku pilku moloringine enene yu toko konjing aulke te naa kanoko liringi.
LLUKU LLUKU
<<
19 19
>>
LLUKU LLUKU
<<
20 20
>>
20
1
Walse Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena Yesusi akuna maku toringi
yamboma ungu mane sipe, temane peangamo topa sipe molorumu kinie ye mare, Pulu
Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane
siringi yema kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie,* ene ongo
2
yu walsiku pilkulie
ningindu: Nu namba nambolka nambamo likulie i kongonomo telenoye? Naene i
kongonomo Tepui. nimbe nu nambamo sipe lipe mundurumuye? niringi.
3
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Nane ene ungu te walsipu piliembola. Ene
walsimbu mele enene na pundu toko niengi.
4
Ou No Linjili Jono omba yamboma no
linjirimu kinie yu mulu koleana molemo yemonga kongonomo tenjimbendo yamboma
no linjirimu molo ya mana yambomanga kongonomo tenjimbendo yamboma no linjirimuye?
Naene Tei. nirimuna terimuye? Ningu siei. nirimu.
5
Yuni aku sipe walsirimu mele pilkulie enene eneno kerepali ningulie ningindu:
Yuni walsikimu mele olione pundu topo, Jono yu mulu koleana molemo yemonga
kongono tenjimbendo yamboma no linjirimu . nmulu liemo yuni oliondo nimbendo:
Aku liemo ene Jonone nirimu ungumu nambemuna I ungumu sike. ningu naa pilku
liringiye?* nimb.
6
Molo olione nimulundu: Yu mana yambomanga kongono
tenjimbendo yamboma no linjirimu . nmulu liemo we yambomane olio kouni tonge. We
yambomane Jono yu paa sike Pulu Yemone ungu umbu tonjirimumu pilipe yamboma
nimbe sirimu ye te molorumu. ningu pilimele kene enene olio kouni tonge. ningu eneno
aku siku kerepali niringi.
7
Eneno aku siku anju yando kerepali ningulie , Yesusindu pundu toko ningindu:
Yuni Pulu Yemonga kongono tenjipelie yamboma no linjirimu, molo mana yambomanga
kongono tenjipelie yamboma no linjirimunje. Olio naa pilkimulu. niringi.
8
Aku siku niringi kinie pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Kapola. Nane ene
walsikiru ungumunge ungu te pundu toko naa nikimilimunge enene na walsikimili
ungumunge ungu te pundu topo nando i kongonomo Tepui. nimbe na lipe mundupe
namba sirimu yemonga imbimu ene naa nimbu simbula. nirimu.
9
Kanu kinie maku toko moloringi yambomando Yesusini ungu iku imu topalie
nimbendo:
Ye tene unju waene ponie terimu. Ye mare kanopa lipelie enendo nimbendo: Nanga
poniemo tapu tenjiku unju mongoma inie toko nokonjengi. Pe waene mongo polo tomba
kinie unju mongoma moke tepo, kongono tenjing mele mare ene liengi, mare na liembo.
nimbe kanu poniemo ene sipelie yu kolea paa suluringe pupe akuna wale aisili molorumu.
10
Kanu kinie pe waene mongo polo tomba terimu kinie ponie pulu yemone yunge
kendemande ye te Nanga waene mongo siengi puku liku menjiku wani pui. nimbe ponie
nokoringi yema moloringine lipe mundurumu. Nakolo kendemande yemo orumu kinie
ponie nokoli yemane yu wale aisili kopene toko, waene mongo mare naa siku, Yemo
molemona kelko pui. ningu yando we liku munduringi.
11
Altopa ponie pulu yemone kendemande ye te lipe Nanga waene mongo linjipui.
nimbe lipe mundurumu. Nakolo kendemande yemo orumu kinie ponie nokoli yemane
yu ambolko likulie kopene toko, teko kenjiku, waene mongo mare naa siku yando we liku
munduringi.
12
Altopa ponie pulu yemone kendemande ye te lipe mundurumu kinie enene yu tokolie
poniena ulsu munduringi.
13
Aku siku teringimunge ponie pulu yemone konopuni pilipelie Kini na tembo
mele pilipero. Nanga malo, na konopu monjilio kangomo,* ene yu pipili kolko liku ai siku
yu waene mongo mare singnje. konopu lepalie yunge malo lipe mundurumu .
14
Nakolo
ponie nokoli yemane ponie pulu yemonga malo omb orumu kanokolie enene eneno
ningindu: Andi okomo yemo pe lapanga monge melema limbe yemo okomo. Yu topo
konjipu, i poniemo olio kamu liemili. ningulie
15
enene yu ambolko liku poniena ulsu
mundukulie* yu toko konjiringi. nimbe Yesusini nirimu.
Nimbelie ungu iku akumu topa pora simbendo akuna maku toko moloringi
yambomando nimbendo:
Ponie nokoli yemane aku siku teringimunge pe ponie pulu yemone ene kinie
nambolka uluri tembaye?
16
Yu omba kanu ye kerime topa konjipelie Ye marene lupe
poniemo nokonjengi. nimbe lipe simbe. nirimu.
Kanu kinie Yesusini aku sipe nirimu kinie pilkulie enene ningindu: Pulu Yemone Aku
sipe wendo naa opili, paa molo! nipili. niringi.*
17
Yesusini Pulu Yemonga Juda yamboma nokoringi yemane yu toko konjing mele
pilipelie * enendo nimbendo: Pulu Yemonga ungu te bokuna molemomonga ungu
pulumu nambolkanje konopu lemeleye? Aku ungumu i sipe mele:
Ulke takoringi yemane kanoko keri kanoko
toko ele teringi kou kanumu
ulke enge sinjili kou aili peangamo.**
18
I kou nikiru munge ola yambo te a topa topalie ombele
melema elke tomba. Nakolo yambo te molombana ola koumu omba yu topalie kanu
yambomo topa nurupulu tomba.* nirimu.
19
Kanu kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie,* ene Yesusini ungu iku torumu kanumu**
pilkulie enene teko kenjiku yu tonge teko moloringi mele yuni nirimu pilkulie enene kanu
enamonga yu ka sing teringi nakolo kanu ye ailimene we yamboma pipili kolkolie yu naa
liku ka siringi.
20
Kanu kinie Juda yambomanga ye ailimene Yesusi ka sipu kote tenjimulundu
gapomano yemo molombana membo pumul. ningu molkolie yu kanoko moloringi. Yuni
ungu te nimbe kenjimbe kinie ka simul. ningulie ye mare, Konopu sumbi nimbe pepili
molemolo. Yunge ungumu konopu sipu pilipu molemolo. ningu kolo toko molonge ye
mare, liku yu molorumuna liku munduringi.
21
Kanu yemane ongo yundu kondi tokolie * ningindu: Ungu Mane Silimu, olio
pilipulie, Nu alieli ungu sikema mindi sumbi siku ningu, ungu mane sikema manjiku sumbi
siku mane siku tekolie, nu yambo teluringe kepe konopu kimb naa siku, yamboma pipili
naa kolko, enendo pali ungu telu siku kapola kapola ningu siku, Pulu Yemone Teai.
nilimo uluma paa sike unguma mane siku, aku siku teleno. konopu lemolo.
22
Aku siku
teko molenomonga nu nambolka konopu lekenoye? Olione Romo Gapomano Ye Paa
Aili Kumbine Sisamo kou takisi tomulu liemo kapola molo moloye? Pulu Yemone
akumundu ungu mane sirimu ungu mane nambolkamo pelemoye? Ningu si. niringi.
23
Nakolo Yesusini enene yu teko kenjingindu aku siku liku lou siku walsiringi pilipelie
enendo nimbendo:
24
Takisi tolemele kou mongo te na liku ora siei. nimbelie
enendo kelepa walsipe pilipelie nimbendo: I kouna naenga kumbikeremo kinie imbimu
kinie molemoye? nirimu.
25
Enene yundu ningindu: Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga
kumbikeremo kinie imbimu kinie molemo . niringi.
Kanu kinie yuni enendo nimbendo: Kou monemo Sisamonga kene Sisamonga
melema Sisamo yuyu siku, Pulu Yemonga melema Pulu Yemo yuyu siei. nirimu.
26
Yuni aku sipe paa sumbi sipe nirimu mele pilkulie Olionga ungumu paa pundu
topa nimbe konjikimu. ningu pilku konopu aisili liku mundukulie ungu te altoko naa niringi.
Yamboma kanoko molangi yu liku lou siku walsiringi kinie yuni ungu te nimbe na
kenjirimumunge Yu ka siemili. ning aulke te naa lerimu.*
27
Kanu yema Yesusi kinie kou takisi toli ungumu ningu pora siringi kinie pe Sadusi
ye mare Yesusi molorumuna oringi. Sadusi yema ene Pulu Yemone pe kolemele yamboma
topa naa makinjimbe, lomboroko ola naa molonge. ningu pilku moloringi talapemo.* Kanu
Sadusi yema ongo
28
Yesusi walsiku pilkulie ningindu: Ungu Mane Silimu, Pulu
Yemonga ungu manema olio sirimu ye Mosisini ungu mane sipelie nimbendo:
Ambo limbe ye te ambolango naa membalie
ambomo we molopili kolomba kinie
kanu yemo yunge angenu molombamone
yunge ambo wayemo lipe
angenu lipe taponjipe ambolango menjipili.*
nirimu aku sipe nimbe bokuna torumu molemo kanumu.
29
Aku ungu manemonga ulu te
olionga ye mare kinie wendo orumu mele nu walsipu piliemili.
Angenupili yepoko pakara moloringi. Komomo ambo lipe ambolango te naa
membalie kolorumu.
30-31
Ambolango te naa molopili kolorumuna yunge bulkundu
angenumuni yunge angenu kolorumumunge ambolango Menjembo. nimbe ambo
wayemo kelepa lirimu. Yu ambolango te naa menjipelie yu we kolorumula. Yunge angenu
bulkundumuni kanu ambomo lirimula nakolo yu kepe we kolorumula. Aku teliku pukulie ye
yepoko pakara pali ambolango telu kepe naa mengolie kolko pora siringi kinie akiliomo we
kolorumula.
32
Pe ambomo yu kolorumula.
33
Akumunge, kolemele yamboma pe lomboroko
ola molonge kinie kanu ambomo ye yepoko pakara pali ya mana liringine ambomo yu ye
paa naenga menu molombaye? niringi.
34
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Ya mana molemele yambomanga yema
ambo liku, amboma ye puku telemele
35
nakolo Pulu Yemone Yambo kolkolie manda
lomboroko ola molko mulu koleana puku molangi. nilimo yambomanga yema ambo naa
liku, amboma ye naa puku, aku paa naa tenge.
36
Kanu yamboma lomboroko ola molongena
ene mulu koleana molemele angelloma molemele mele aku siku molkolie, kelko kolou naa
kolkolie Pulu Yemonga ambolangoma molonge.
37
Nakolo ene Sadusimene Kolemele yamboma lomboroko ola naa molonge.
konopu lemelemonga ungu te niembola. Mosisini olio lipe ora sirimu mele niembo: Walse
Mosisi unju kanga tenga tepe nomba perimu tepemone unjumu naa norumu kanopalie
nirimumuni, akuna yuni Pulu Ye Yawendo imbi lepalie nimbendo: Eporayamo kinie,
Aisake kinie, Jekopo kinie* enenga Pulu Yemo. nirimu.**
38
Pulu Yemo yu kololi
yambomanga Pulu Yemo molo. Yu yamboma pali konde molemele kanopalie yu konde
mololi yambomanga Pulu Yemo. nimbe Yesusini nirimu.
39-40
Aku nirimu pilkulie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi ye
marene altoko yu ungu te walsiku pilingindu pipili kolkolie yundu ningindu: Ungu Mane
Silimu, nuni papu nikinu. niringi.
41
Kanu kinie Juda yambomanga ye aili mare aku siku we moloringi kinie Yesusini
enendo altopa ungu te nimbendo: Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* yu ye nomi kingi Depisinge
kalopa limbe ye te molomba. ningu pilimele, nakolo yu aku sipe manjipe molo .
42-
43
Aku nilimele yemane Depisi yuni yuyu kanu yemondo nirimu mele naa pilimelenje.
Depisini ye nomi Kirasimu molomba mele konana te konopuni pilipelie bokuna torumu
mele i sipe:
Aili Pulu Ye Yawene nanga Ailimundu nimbendo:
melema nokambili
44
Depisini ye nomi Kirasimu yundu Nu nanga Ailimu. nirimu.
Pe enene Yu Depisini kalopa limbe yemo mindi molomba. nambe teko pilkulie
nilimeleye? nimbe Yesusini nirimu.
45
Yesusi molorumuna yambo aisili liku maku toko moloringime pilku molangi Yesusini
yu lombili andolimendo lepi lepi topa ungu te nimbendo:
46
Enene Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane sili yema* mimi siku
kanoko konjiku enene telemele mele manda lelko naa teko molayo. Yambomane olio
kanoko Ye peangama niengi. ningu wale pakoli paa sulu peangama, ye nomime
pakolemele mele, pakoko andolemele. Yamboma maku toko molemele koleamanga
andongendo mongo kenge teko We yambomane olio kapi niengi. ningu pilkulie konopu
siku pilku andoko molemelela.** Yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele
ulkena sukundu pukulie manie molongendo ye ailime molemele polo peanga akuna
molamili. ningu mendo puku polo akuna konopu siku molemelela. Yambomane langi
nongo yambomando Namili wai. nilimele kinie kanu yema ongolie ye ailimenga polo
kumbikundu olio molamili. ningu konopu siku molemelela.
47
Yema kolemele kinie enene kanu yemanga ambo wayema toko makoroko
mundukulie ulkema Olionga ningu we limele. Pulu Yemo kinie ungu ningindu ningu sulu
munduku kolo toko nilimele.* Pulu Yemone we yamboma ulu pulu keri telemelemonga ene
sike mongo lipe simbe nakolo ya ye nikirumane aku uluma telemelemonga Pulu Yemone
aku yema mongo aili tepa lipe simbe. nirimu.
LLUKU LLUKU
<<
20 20
>>
LLUKU LLUKU
<<
21 21
>>
21
1
Yesusi Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembele kerepuluna molopa ulke
tembelena sukundu kongono tenge kou mone munduringi unju ketena nondopa molorumu.
Akuna molopalie yu olando sipe kanopalie ye kamakomane kanu ketena kou mone ongo
munduringi kanorumu.
2
Aku sipe kanopa molorumu kinie ambo waye paa koropa te
omba yu kou kololi talo mindi mundurumu kanopalie
3
nimbendo: Nane enendo paa sike
nimbu sikirumu: Andi ambo waye koropamo yuni kou mone mundukumumu paa olandopa
mele mundukumu, we mundukumilime maniendopa mele.
4
Ene kou mone aisili
nosilimelemanga wallotolo mindi ongo mundukumili. Nakolo ambo wayemo kou mone te
paa naa nosilimo. Yunge layetolo nosimutolo pali memba omba mundumu. Langi nomb te
kepe naa nosilimo. nirimu.
5
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie ene Pulu Yemo popo toko
kaloringi ulke tembele kolea akuna molkolie ulke tembelemo paa peanga angilirimu mele
kinie* ulke tembelemo takoringi kou paa peanga lupe lupema kinie aku kouna au siringi mele
kinie kanoko, marene ungu anju yando ningu moloringi kinie Yesusini enendo nimbendo:
6
Ya ulke tembele peanga angilimo kanokomele melema pe walse ya kolea aili
Jerusalleme yamboma mindili nonge walemo wendo omb kinie i ulke tembelemo
tekisikulie kouma pali toko manie mundung.* nirimu.
7
Yesusini aku nirimu pilkulie enene yundu walsiku pilkulie ningindu: Ungu Mane
Silimu, nuni nikinu mele tewale wendo ombye? Pe nuni i nikinu uluma nondopa wendo
ombndo ou nambolka uluri temba kinie olione kanopolie Sike i wendo omb tepamo.
nimbu pilimulye? ningu walsiringi kinie*
8
yuni enendo nimbendo: Aku uluma wendo ombmonga ungu mare yambomane
ene kolo toko sing kene kanoko konjiku molangi. Ye aisili nanga imbi lelko* ongolie yu
mele mele kolo toko ningindu: Pulu Yemone Nanga yamboma nokopili lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasi akumu na. ningulie, Ma pora
nimb wale nirimumu wendo omb tekemo. ningla. Ene lombili naa pangi.
9
Kolea
marenga opa aili teko tenge mele pilku, yambomane enenga ye nomime tonge pilkulie mini
wale naa mundengi. Opa tengema kinie aku uluma Pulu Yemone Ou wendo opili. Laye pe
mele ya ma koleamo pora nimb. nimbe, nimbe panjirimumunge aku uluma sike wendo
omb nakolo aku kinie mulu matolo ou naa pora nimb. nirimu.
10
Kanu kinie Yesusini yu lombili andolimendo kelepa nimbendo: Mulu ma pora
nimb walemo ou wendo naa opili yambo talape aili te kinie talape aili te kinie opa tekolo,
ye nomi kingi marenga talapema kinie marenga talapema kinie opa tenge.
11
Ya mana kolea
tenga tenga ma jimi jimi aili tepa tepa, engele lepa, kuru aili tepa topa, aku sipe temba.
Yamboma pipili aili tepa tepa konjili ulu tondoloma muluna wendo omb kanongela.
12
Aku sipe mele pe wendo omb nakolo ou naa wendo opili ene nanga
yamboma molongemonga* ene mare liku ambolko, teko kenjing. Ene mare Juda
yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulkemanga liku mengo puku akuna
kote tenjiku , ene mare ka ulkena mengo puku panjiku, ene mare ka siku ye nomi
kingime kinie gapomano ye ailime kinie molongena kote tenjingindu mengo pungla.
13
Ka siku kote tenjing kinie kotena angilkulie kanu yema kinie kanu yema nokonge ye
nomime kinie enene Nanga ungumu piliengi! ningu, ene ningu sing.
14-15
Ene ka siku
kote tenjing kinie Enenga kere kinie konopu kinie tondolo pupili. nimb kinie enene ning
unguma ene teko kenjing tenge yambomane enene ungu ning mele ungu ningu pundu
tongendo perenge. Akumunge ene ou ongo ka naa siengi Kotena nambolka unguri
nimulnje? Olio ungu te walsiku piling kinie nambolka unguri pundu topo nimulnje?
ningu mini wale naa mundengi.
16
Enenga kandi aminieli lanieli kinie angenali kinie, pulu lemba yamboma kinie, enene
kepe liku ka siku kote tenjikulie ene mare toko konjingla.
17
Nanga yamboma
molongemonga yambomane pali ene kinie konopu keri panjing.
18
Nakolo enenga kangine
uluri naa tepa penge indi kepe telu omba manie naa pumbe.
19
Nanga yamboma
molongemonga enene ene aku siku teko kenjing kinie na munduku naa kelko tondolo
munduku molonge yamboma mini pali konde molko konjiku mindi puli ulu pulumu ling.
nirimu.
20
Pe walse, ami yema i kolea aili Jerusalleme yamboma tongendo ongo liku makaye
teko molonge kanokolie i kolea Jerusalleme yamboma toko mundung walemo nondopa
wendo omb mele piling.*
21
Aku siku mele wendo omb kanokolie Umbuni ailime
wendo omb tekemo. ningu pilku kolea Judia disiriki lerimu koleamanga molonge
yamboma enenga koleama munduku kelko ma pangi lembamanga kowa puku,
Jerusalleme suku molonge yamboma wendo ongo kowa puku, Jerusalleme ulsu molonge
yamboma altoko suku naa pangi.*
22
Aku walemanga Jerusalleme yambomane ou taki taki
Pulu Yemo teko kenjiringimunge yuni ene mongo simbe. Koronga ou yuni Walse aku sipu
tembo. nimbe, nimbe panjirimu kanu ungumu yunge ye marene yunge bokuna toringi
molemo kanumu.
23
Pulu Yemone Jerusalleme yamboma mumindili kolopalie Ami
yema ene kinie mumindili kolko ongo tangi. nimb kinie ulu umbuni teli aisili ene
molongena wendo omb.
Aku sipe wendo omb kinie ambo ambolango monjingme kinie, ambo ambolango
ame singme kinie, ene manda lkisiku kowa naa pungmunge * ene kinie paa umbuni
wendo ombmonga ene kondo tekemo.
24
Jerusalleme yamboma tonge walemanga yambo
toli lou pulsemane yambo mare toko konjing, mare ka siku kolea sulu lupe lupemanga
mengo pung. Juda yambomanga talapena ulsu mololi yamboma* ya Juda yambomanga
kolea aili Jerusalleme suku ongo toko munduku kolea liku kolo wangoko molonge. Kanu
kinie pe Pulu Yemone Enenga walema pora nipili. nimb kinie Juda yamboma Jerusalleme
kelko ongo molonge. nirimu.
25
Aku mindili nonge nikiru uluma wendo omb kinie ena kinie li kinie
kombukandipime kinie pali uluma temba yambomane kanokolie piling. Ma koleana
nomu kusane ungu paa aili tepa nimbe, paa aili tepa topa piki maka lepa no tomba
kanongela. Uluma aku sipe wendo omb kinie yambo talapema mini wale mundung.
26
Muluna angilimo mele tondoloma lope lope tepa anju yando pumbe kinie yamboma pipili
paa aili teko kolko Ma koleana nambolka uluri wendo omb tekemonje? ningu pilku
konopu paa aisili liku mundung.
27
Aku uluma wendo omb kinie Manie Omba Mana Ye
Au Lerimu Yemo tondolo pulimu kinie, tondolo pa aili tepa telimu kinie, kupe tenga suku
molopa, kamu manie omb* yambomane kanonge.
28
Aku uluma pulu monjipe temba kinie Pulu Yemone ene ulu pulu kerimene ka sipe
nokolemomonga mindili siku molemele koleana wendo lipe,* yu kinie kamu tapu toko
kapola molonge kolea peangana sukundu limbe walemo nondopa wendo omb kene aku
uluma wendo omb kinie ene ola angilku olando siku kanangi. nirimu.
29-30
Yesusini aku sipe nimbelie nirimumuni, yu omb walemo Piliengi! nimbe
ungu iku te topalie nimbendo: Unju piki kinie we unjuma pali kinie kuku topa gomo tolemo
kinie kanokolie Kini ena temba walemo wendo omb tekemo lemo. ningu pilimele.
31
Aku
sipela i ulumu Wendo omb. nikiruma sike wendo omb kinie kanokolie ningmuni,
Pulu Yemo ye nomi kingimu molomba walemo* nondopa wendo omb tekemo. ningu
piling.
32
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kini molemele yamboma ou naa kolangi
i Wendo omb. nikiru uluma pali wendo omb.
33
Mulumu kinie mamo kinie pora
nimb nakolo nanga ungu nilioma paa pora naa nimb. Nilio mele pali paa sike wendo
omb. * nirimu.
34
Akumunge naa kanoko molangi kanu walemo omb paa piliei! Lopa te yunge tapu
andolemona Pumbu. nimbe olemo kinie melu lelko panjilimelemo naa kanopa Yu
tomba. konopu naa lepa walu olemo kinie pe meluna walsikale tolemo, aku siku ene no
tondolo nongo kekelepa toko we umbuni tepili molko konopu naa makilipili molongi liemo
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo yu omb kanu walemo ene naa kanangi lipe
sinjipe wendo omb kene kanoko konjiku pilku molayo.
35
Aku walemo ma koleana pali
yamboma molongena wendo omb kene
36
enene Pulu Yemo kinie mawa tekolie ningindu:
Na pe Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemonga kumbikerena pupu ola angiliembo
kene na enge nipili, i ulu wendo ombmane na topa manie naa mundupili. ni. ningu alieli
kanoko konjiku pilku molai! nirimu.
37
Yesusini enamanga taki taki ulke tembelena yamboma ungu mane si pu opu tepa,
ipulueli taki taki Jerusalleme ulsukundunge pupe ma pangi Unju Ollipi Poniena ola pupe pe
pu opu terimu.
38
Yamboma pali paa ipulueli ou Yu ungu mane simbema piliemili. ningu
ulke tembelena ongo maku to pu opu teringi.
LLUKU LLUKU
<<
21 21
>>
LLUKU LLUKU
<<
22 22
>>
22
1
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* piliringi walema,
akumu imbi lelko Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi
Walemo* niringila, aku walemo nondopa wendo orumu kinie
2
Pulu Yemo popo tonjiringi
ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,*
enene Yesusi toko konjing aulke te koroko moloringi nakolo enene Olio yambomane
kanangi yu ka simul kinie yambomane olio kinie mumindili kolko iri tonge. ningu pipili
kolko we moloringi.
3
Kanu kinie Yesusi yu lombili andoli ye rurepo akumanga ye Judasi, yunge imbi te
Isikeriote nili, kanumunge konopuna kurumanga nomi Setene* omba sukundu
purumu.
4
Setene yunge konopuna suku purumu kinie yu Pulu Yemo popo tonjiringi ye
ailime kinie, ulke tembele nokoli ele yemanga ele ye ailime kinie, ene moloringine pupelie,
ene Yesusi ka sing aulkemo yuni akisinjimbe mele ene kinie kerepali niringi.
5
Yuni temba
mele nirimu kinie pilkulie ene konopu aili teko siku Nu kou mone te simul. ningu, ningu
panjiringi.
6
Yuni enenga unguma pilipelie Kapola. nimbe, we yamboma Yesusi pea naa
molonge kinie yu ene lipe simbe mele aulkemo koropa molorumu.
7
Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi Walemo wendo
orumu kinie Juda yambomane Pulu Yemone ou enenga anda kolepalime Naa Topa We
Omba Purumu mele pilingindu kongi sipisipi walo te toko nonge mele pilipelie nirimumuni,*
8
Yesusini Pita kinie Jonotolo lipe mundupelie nimbendo: Elte pukulu, Pulu Yemone
olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilimulndu kongi sipisipi walo
te kini nomolomo teko mimi tepale. nirimu.
9
Eltene walsikululie ningilindu: Tena tepo mimi tepambili konopu lelko nikinuye?
niringili.
10
Yuni eltendo pundu topa nimbendo: Piliele. Ne ulke kolea aili Jerusallemendo
pukululie, ye te mingine no kolopa memba omb aulkena puku kane kane tokololie,* yu
pumbe mele lombili pukulu yu suku pumbe ulkena suku pukululie
11
ulke pulu yemondo
ningilindu: Ungu Mane Silimuni i sipe walsipelie nimbendo: Na kinie na lombili andoli
yema kinie olione Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu
mele pilimulundu kongi sipisipi walomo tena nomoloye? Nomolo suluminiamo tena
lemoye? nimu. niengili.
12
Aku ningil kinie yuni elte ulkemonga olakondo suluminia aili te,
akuna langi noli polo te kinie, manie molomolo poloma kinie, melema kinie akuna ou
lemoma, lipe ora simbe. Aku suluminiamonga nomolo sipisipi walomo teko mimi
teangili. nirimu.
13
Kanu kinie elte pukululie, Yesusini nirimu kanu mele aku uluma teli lerimu kanoko
lenjikululie, akuna Pulu Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele
piling kongi sipisipi walo nongemo kinie langi nongema teko mimi teko nosiringili.
14
Juda yambomane ipupini kolea kal torumu kinie Pulu Yemone enenga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Walemo pilingindu kongi sipisipi walomo nonge
enamo* kamu wendo orumu kinie, Yesusi kinie yunge kongonomo tenjipai. nimbe lipe
mundurumu yema kinie** ene langi noli polona moloringi.
15
Langi nongo moloringi kinie
yuni enendo nimbendo: Na mindili ou naa nombolie i wale wendo okomomonga langime
ene kinie pea namili. paa tondolo mundupu konopu lepo andopo molorundu mele
yandopa paa konopu lepo pilipu molio.
16
Nane enendo i sipu nimbu sikirumu: Isili ou i
langime na altopo naa nomb. Pulu Yemo ye nomi kingimu kamu molomba walemo*
wendo ombalie i langimenga sike ulu pulumu wendo omb kinie altopo nomb. nirimu.
17-18
Yu no waene kapomo lipe ambolopalie Pulu Yemondo Ange. nimbelie
nimbendo: Imu ene eneno moke teko nayo. Nane enendo i sipu nimbu sikirumu: Isili ou na
no waene altopo paa naa nomb. Pe mindi, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo
walemo wendo omb kinie na no waene kondemo kelepo nomb kene ene eneno isili ou
nangi . nirimu.
19
Berete te lipe Pulu Yemo kinie Ange. nimbelie ambolopa pike lepa yu lombili
andolime sipelie nimbendo: Imu nanga kangimu ene liku nangi . Nanga kangimu
enenga nimbu lipu taponjembo. nimbu tangi simbu tekero imu. Pe pe kepe, Ene lipu
taponjembo. nimbu nanga kangimu enenga nimbu Na tangi. nimbu simbu tekero mele
Altopo piliemili. ningu i beretemo Nanga kangimu. nimbu sikiru mele ene aku siku
berete te nongolie piliengi! nirimu.
20
Pe ene langime nongo pora siringi kinie yuni berete te kinie terimu mele aku
sipela no waene kapomo lipe ene sipelie nimbendo: I no waene kapo ene
sikirumu nanga mememo. Pulu Yemone Ene kinie tembo. nimbe, ungu te nimbe
panjipe mi lerimu kanu ungumu* Kamu wendo omba pepili. nimbu nane enenga nimbu
nanga mememo ondo lenjipulie kolombo aku mememo i no waenemo.**
21
Nakolo na lipe nanga opa touma simbe yemo na kinie pea i langi nokomolo polona
molemo. nirimu.
22
Kini Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kinie tenge mele Pulu
Yemone koronga ou nimbe panjirimu mele sike opa toumane tenge, nakolo yu lipe opa
touma simbe yemo mindili nomba molopa kenjimbe. nirimu.
23
Aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andolimene anju yando walsikulie ningindu:
Olionga ye naene ulu akumu tembanje? niringi.
24
Aku walemo kinie ungu te pea wendo orumula. Yesusi lombili andolimene ene
eneno anju yando ungu mele tekolie ningindu: Olionga ye nae paa olandopa molemoye?
ningu keru kuru liku moloringi.*
25
Yesusini enendo nimbendo: Olio Juda yambomanga ulsu molemele yambo
talapemanga ye nomime enenga yamboma tondolo munduku nokoko kongono enge nilime
alieli silimele. Ye imbi ola molemo yema enenga yamboma Mindili nangi. ningu
nokolemele yemane ene eneno imbi ambolko ola liku, Olio yamboma nokopo konjipu lipu
taponjili yema. nilimele.
26
Nakolo we yambomanga ye nomimene enenga yamboma
tondolo munduku nokolemele mele na lombili andoli yema ene eneno aku siku anju yando
naa teangi. Enenga ye te imbi ola molomba kinie aku yemo ye koropa mele molopili. Ye
nomi molopa we yema nokomba yemo ye kendemandemo mele molopa we yemanga
kongono tenjipili. nirimu .
27
Ye nae paa ye olandopamoye? Langi nolemo yemo ye olandopamo molo langi
peko topa kalopa pellete kulumiye topa aku kongonoma tenjilimo yemo ye olandopamoye?
Langi nolemo ye akumu ye nomimu lemo. Aku sipe, nakolo na aku sipe molo. Na sike
enenga ye ailimu nakolo enenga kongono tenjili kendemande mele molopo ene lipu
taponjili yemo molio. nirimu.
28
Yesusini yu lombili andoli engaki rurepondo kelepa nimbendo: Na mindili sipu
molorundu molio mele ene na kinie pea tapu topo mindili sipu molorumulu molemolola.
29
Nanga Lapa ye nomi kingimu omba molopa yamboma nokomba kinie nando Akuna
yamboma nokonjipilila. nilimo nimb mele nane enendo Akuna yamboma nokonjengi.
nilio nimbula.
30
Akuna na ye nomi kingi molopo yamboma nokombo kinie ene na kinie pea
langi polona molopo ga nombo molomolo. Ene ye nomi kingi polomanga molkolie
ningmuni, Isirele yambo talape rurepo* nokonge. nirimu. **
31
Nimbelie, Yesusini lombili andoli ye Pitando nimbendo: Saimono, plie!
Kurumanga nomi Setenene* Pulu Yemondo mawa tepalie nimbendo: Ene teko
kenjingnje manda manjipu kondi topo kanambo. nirimu kinie Pulu Yemone Manda.
nirimu.
32
Nakolo Saimono, nane Pulu Yemo kinie ungu nimbu nunge mawa tenjipulie
nimbundu: Setene yuni nu aku temba kinie Pita yuni na naa mundupe kelepa na pilipe
molopili. nindu. Saimono, Setene laye kolte pilku na munduku kelkolie, pe konopu alowa
teko na kelko tondolo munduku pilku molkolie ninimuni, angenalime tondolo mundunji.
nirimu.
33
Nakolo Pitane nimbendo: Ailimu,* nane nu pe siye kolopo talopa lepo pumbu
ningu nikinuye? Manda molo. Olto pea Ka siemili. nngi liemo papula. Molo olto pea
Topo konjemili. nngi liemo uluri molo. Pea kolambili. nirimu.
34
Yesusini Pitando nimbendo: Pita, nane nundu i sipu nimbu sikirumu: Kini kera
gulta ou ko naa topili nuni pipili kolkolie wale yepoko nando kolo toko Yu naeye? Na naa
kanolio. nini. nirimu.
35
Nimbelie Yesusini yu ye rurepondo pali kelepa nimbendo: Nane ene ou
Kongono tepangi. nimbu lipu mundurundu kinie Kou naa mengo, mele wale naa
mengo, kimbu su naa mengo, we pangi. nimbu lipu mundurundu kinie ene melte molo
torumu molo moloye? nimbe walsipe pilirimu kinie
enene Mele telu kepe molo naa torumu. niringi.
36
Yuni enendo kelepa nimbendo: Nakolo kini na kinie uluri wendo ombmonga, kou
mone nosilimo yemo kanu kou monemo lipe ambolopa, mele wale nosilimo yemo kanu
walemo lipe ambolopa, aku siku teko molangi. Opa teli lou pulse naa nosilimo yemo yunge
wale pakoli te anju sipe lou pulse te yando lipili.
37
Nane aku sipu nambemuna nikiru,
niembo. Ou yambomane nando ningu Pulu Yemonga bokuna toringi molemo mele kini
wendo omb tekemo mele i sipe:
Yu kinie, yambo mongo liku
ulu pulu kerime teli yamboma kinie,
liku tere lelko mako toringi.*
niringi bokuna molemo kanumu. nirimu.
38
Yuni aku nirimu mele pilku sundukulie enene yundu ningindu: Ailimu, ya opa teli
lou pulse talo nosilimolo kanoi. niringi kinie
yuni enendo nimbendo: Ungu manda nimbu, pamolo. nirimu.
39
Kanu kinie Yesusi ulke mundupe kelepa kolea aili Jerusalleme ulsukundu pupelie
nirimumuni, yu taki taki ma pangi Unju Ollipi Poniena ola pu pu opu terimu mele akuna
purumu. Yu lombili andolime yu lombili akilku pea puringi.
40
Akuna purumu kinie yuni yu lombili andolimendo nimbendo: Kurumanga nomi
Setenene Olio kondi tomba kinie tepo kenjimul kene ningulie Pulu Yemo kinie ungu
ningu mawa teko molai. nirimu.
41
Nimbelie yu yuyu laye kolte anju pupe koporongo langopa, Pulu Yemo kinie ungu
nimbe mawa tepalie nimbendo:*
42
Tara, na mindili noli no mingine no nombmo Naa
nambo. konopu lenu liemo aku siku teani nakolo Nane tepolie nanu konopu simbu.
konopu lekero mele naa teambo. Nuni kanoko peanga kanoni ulumu mindi teambo. nirimu.
43
Aku nirimu kinie angello tene mulu koleana mundupe kelepa Yesusi yu molorumuna
omba Yu tondolo pupili. nimbe terimu mele Yesusini yu kanorumu.
44
Kanu kinie yu
konopuna umbuni aili tepa tepa, kamelena mindili tepili molopalie yu Pulu Yemo kinie
tondolo mundupe ungu nimbe mawa terimuna yunge kangine kru omba kanu krumu
meme none tepa mana manie purumu.
45
Yu Pulu Yemo kinie aku sipe ungu nimbelie ola angilipe yu lombili andoli yema
moloringine yando omba enene yu kondo kolko molkolie uru peringi kanopalie
46
enendo
nimbendo: Ene uru nambemuna pekemeleye? Kurumanga nomi Setenene olio kondi
tomba kinie tepo kenjimul kene ningulie ola molko Pulu Yemo kinie ungu ningu mawa
teko molai. nirimu.
47
Yesusini aku nimbe molopili ene moloringine ye aisili oringi. Oringi yemanga te
kumbi lepa orumu yemo yu ye Judasi, Yesusi lombili andoli rureponga ye te. Judasi yu
Yesusi molorumuna nondopa omba yu kangulurumu.
48
Aku terimu kinie Yesusini yundu
nimbendo: Judasi, opa tou yemane Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kanoko imbi
siku ka siengi. ningu nuni na kangulkunuye? nirimu.
49
Kanu kinie Yesusi pea tapu toko angiliringi yemane yu ulu temba terimu mele
kanokolie enene yundu ningindu: Ailimu, opa teli lou pulsemane i yema tamiliye? niringi
kinie
50
enenga ye tene yunge lou pokete napimu lipe ambolopalie * Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopamonga kendemande ye tenga komumu topa lak lerimu kinie
komumu omba manie purumu.
51
Aku terimu kanopalie Yesusini yundu nimbendo: Kini manda, kelei! nimbelie
torumu yemonga komumu lipe ambolopa tambu sinjirimu.*
52
Yesusi ka sing oringi yema i sipe: Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili mare kinie,
tembele ulkemo nokoko moloringi ami yema nokoringi ye mare kinie, Juda yambomanga
tapu ye mare kinie,* enene Yesusi ka sing oringi kinie kanopalie enendo nimbendo: Na
yambo topo wa noli yere molemo. konopu lelkolie lou pulsema kinie kopema kinie mengo
okomeleye?
53
Ulke tembele kerepuluna alieli ene pea molemolo kinie na ambolko liku ka
naa silimele kanumu.* Nakolo kini i ena wendo okomomo Pulu Yemone ou Enenga.
nirimu enamo wendo okomo. Sumbulu tolimunge tondolomo kinie olandopa pelemo.
nirimu.
54
Kanu kinie enene Yesusi ka sikulie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili
olandopamonga ulkena sukundu mengo puringi. Yesusi mengo puringi kinie Pita lombili
akilipe taka lepa purumu.
55
Yesusi mengo oringi ulke kanumunge ulke angilipe makaye terimu, suku we
lerimuna* tepe kalko pilku moloringine Pita pupe ene kinie molorumu.
56
Yu akuna molopili
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga * kendemande ambo te omba tepe
nomba pa terimuna Pita molorumu kanopalie yu nemo nemo nimbe kanopalie nimbendo: I
yemo Yesusi pea moloringili kanorundu. nirimu.
57
Nakolo Pitane kolo topalie nimbendo: Ambomo, aku nikinu yemo na naa kanolio.
nirimu.
58
Laye pe mele ye te Pita kanopalie yundu nimbendo: Nu Yesusinge talape ye te
lepamo. nirimu kinie
Pitane yundu nimbendo: Yemo, na akumu molo. nirimu.
59
Pe ena mongo telu mele omba purumu kinie yambo te Pita yu ungu laye lupe mele
nirimu mele pilkulie yuni tondolo mundupelie nimbendo: Kolea Gallilli disiriki
yambomane ungu nilimele mele yu aku sipe ungu nikimu pilkiru. Yesusi kinie yu lombili
andoli yema kinie kolea Gallilli disiriki yemala, yu kepe Gallilli ye te, aku kene Yu paa
sike Yesusi lombili andoli ye te. konopu lekero. nirimu.
60
Aku nirimu kinie Pitane yundu nimbendo: Yemo, nu nikinu mele na paa naa
pilkiru. nirimu. Aku sipe nimbe molopili kera gulta ko torumu.
61
Kanu kinie Yesusini topele topa Pita kanorumu kinie Yesusini yundu Kera gulta ou
ko naa topili nuni wale yepoko kolo tokolie Yu naa kanolio. nini. nirimu ungu kanumu
Pita kelepa pilirimu.*
62
Pilipelie Ama, paa tepo kenjindu lepamo. Paa naa tembo.
konopu lerindu mele sike tendu. nimbe pilipelie pena pupe kola paa aili tepa terimu.
63
Kanu kinie Yesusi akuna nokoko moloringi ele yemane yu ungu taka tonjiku, yu
laruwe toko, teringi.
64
Yunge kumbikeremo mlu tene pipi sinjikulie ki lumuni toko Nu
Pulu Yemonga yere molio. konopu leno kene naene nu tokomonje ningu si. niringi.
65
Ungu taka tonjingindu enene yu aku mele ulu aisili teko ungu aisili ningu yu aku siku teko
kenjiringi.
66
Kolea tangorumu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga
ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie, kanu Juda yambomanga tapu ye
kanjolloma pali Yesusinge kote piliemili. niringi.* Enenga ele yemane yu ene liku maku
toko moloringine mengo puringi kinie enene yundu ningindu:
67
Pulu Yemone olio
Nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu sike
nu molo moloye? Ningu si. niringi.
Yuni enendo nimbendo: Na akumu molio. nilkenje enene naa pilku Kolo tokono.
nilimelka.
68
Nane enendo ungu te walsipu pilkenje yando ungu te naa la nilimelka.
69
Nakolo
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kini kepe pe pe kepe tondolo pali pelemo Pulu
Yemo kinie melema nokombando yunge ki umbukundu molomba. nirimu.
70
Enene pali yundu ningindu: Nu Pulu Yemonga Malo molio. ningu nikinuye?
niringi kinie
yuni nimbendo: Akumu na. nirimu.
71
Enene ningindu: Yuni mongo lirimu mele nimbe simbe yambo te pea nambemuna
koromoloye? Yuni yuyu nimbe kenjikimu pilkimulu. niringi.
LLUKU LLUKU
<<
22 22
>>
LLUKU LLUKU
<<
23 23
>>
23
1
Aku ningulie Juda yambomanga ye ailime pali ene ola angilku Yesusi liku mengo
puku Romo gapomano ye nomi Paillate molorumuna mengo puku kote tenjiringi.
2
Yu
kote tenjikulie Paillatendo ningindu: I yemone nimbendo: Romo gapomanomone olio
Juda yamboma naa nokopili. nimbe, Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamo kou
takisi naa tangi. nimbe,* Yu yuyu Pulu Yemone olio nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. nimbe mako torumu ye Kirasimu, ye nomi kingimu molio. nimbe molemomo
olio pilipu kanolemolo. niringi.
3
Ene aku siku niringi kinie pilipelie Paillatene Yesusinge kotemo yu walsipe
pilipelie nimbendo: Nu Juda yambomanga ye nomi kingimu molo moloye? nirimu.
Yesusini pundu topa nimbendo: Sike nikinu. Akumu na. nirimu.
4
Yuni aku nirimu kinie pilipelie Paillatene Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie,
we yamboma akuna liku maku toringime kinie, enendo nimbendo: I yemo ulu te naa tepa
kenjimu. nirimu.
5
Nakolo enene karaye teko tondolo munduku ningindu: Yuni ungu mane sipelie We
yamboma ulu teko kenjiku, mongo liku teangi. nimbe mane sirimu. Yuni ou pulu pulu
kolea Gallilli disiriki ungu akumu mane sipe, pe yandopa kolea Judia disiriki koleama pali
silipe andopalie, pe kamu ya kolea aili Jerusalleme omba ungu akumu mane sipe molemo.
niringi.
6
Kolea Gallilli niringi kinie pilipelie Paillatene enendo walsipe pilipelie nimbendo: I
yemo yu Gallilli ye teye? nirimu kinie
7
enene E. niringi pilipelie yuni nimbendo: Ye
nomi kingi Erote, Gallilli disiriki nokoli yemo, Yesusinge kotemo yuni pilipili yu
molemona mengo pai. nirimu. Aku walemonga kanu ye nomi kingi Erote yu
Jerusalleme omba molorumuna pilipelie, Yu molemona mengo pai. nirimu. Paillate yu
Jerusalleme lerimu kolea Judia disiriki nokorumu yemo.
8
Erote molorumuna mengo puringi kinie yu Yesusi kanopalie konopu sirimu. Yu
Yesusini ulu terimu mele ungu aisili pilipelie, Kanu yemo kanamboa! nimbe molopa, Yuni
ulu tondolo te tepili kanamboa! konopu lepa molorumuna* yu orumu kinie kanopa konopu
sirimu.
9
Akumunge Erote Yesusi ungu aisili walsipe pilirimu nakolo Yesusini ungu te pundu
topa naa nimbe we molorumu.
10
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga
ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,* akuna angilkulie enene Erotendo
ningindu: Yesusini i sipe ungu nimbe kenjipe, i sipe ulu aisili tepa kenjipe molemo. ningu
tondolo munduku niringi.
11
Kanu kinie Erote kinie yunge ami yema kinie enene Yesusi yu
ye nomi molo, yu we yere. ningu ye nomimene pakolemele mulu wambale peanga te liku
pakonjiku, yu ungu taka tonjiku tae teringi. Kanu kinie Paillate molorumuna Erotene Yesusi
lipe yando mundurumu.
12
Paillatene Erote molorumuna Yesusi ou naa lipe mundupili Paillate kinie Erote elte
opa tou moloringili. Nakolo Yesusi aku teringili walemonga pe elte angenungulu mele
moloringili.
13
Yesusi Paillate molorumuna yando mengo oringi kinie Paillatene Pulu Yemo popo
tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie, we yamboma kinie, enendo
Wai. nimbelie nimbendo:
14
Enene I yemone yambomando Romo gapomanomo olio
naa nokopili. nimbe Ene mongo liku teangi. nimbe molemo. ningu* na moliona mengo
ongi. Kanu kinie ene kanoko molangi nane kote pilipulie enene Yu tepa kenjirimu. nngi
mele na ulu te naa pilkiru.
15
Gallilli disiriki ye nomi kingi Erote, yu pea i yemo ulu te
tepa kenjirimu te naa la pilipelie yu altopa yando mundumu. Pilkimiliye? Yu ulu te tepa naa
kenjimu. Yu we nambemuna topo konjimulye?
16
Ulu te tepa naa kenjimumunge nane yu
we kopene topolie Kelko pui. niembo. nirimu.
17-19
(Kolea aili Jerusalleme sukundu ye te, yunge imbi Barapasi, yu kinie ye mare
kinie Romo gapomanomone olio Juda yamboma naa nokopili. ningu ou Romo
gapomanomo kinie opa tekolie yambo mare toko konjiringimunge yu ka siringi. Romo
gapomano ka ulkena kanu ye Barapasi we pepili Juda ye ailimene Yesusi kote tenjiringi .
Juda yambomane ponie tenga tenga kolea aili Jerusalleme ongo akuna suku Pulu Yemone
enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele piliringi walemo* wendo orumu
kinie Romo gapomano ye ailimuni ka ye te ka ulkena wendo lipe mundupe Pui.
nirimu.)** Aku sipe terimu mele piliringimunge Paillatene Yesusindu Pui. niembo.
nirimu kinie pilkulie enene pali yundu tondolo mundukulie ningindu: I yemo molo. Yu
kolopili mengo pukulie, Barapasi, ka ulkena wendo liku si. niringi.
20
Paillatene Yesusi we pupili. nimbelie enendo ungu te pea nirimu
21
nakolo enene
yundu wale aisili tondolo munduku ningindu: Yu kolopili unju perana uku toko panji!
ningu moloringi.
22
Aku niringi kinie yuni enendo altopa wale yepoko sipe walsipelie nimbendo: Aku
nambemunaye? Yu mongo nambolka mongore limuye? Yu ulu te tepa naa kenjimu. Yu we
nambemuna topo konjimulye? Nane yu we kopene topolie Kelko pui. niembo. nirimu.
23
Nakolo enene karaye teko ungu tondolo mundukulie ningindu: Yu kolopili unju
perana uku toko panji! niringi kinie enene tondolo munduku niringi mele pilipelie Paillatene
ene niringi mele temba terimu.
24
Kanu kinie Paillatene kote pilipelie enene yu kinie Paa tei. ningu karaye teko mawa
teringi mele Aku sipe tepili. nirimu kinie
25
ye Barapasi, Romo gapomanomone olio
Juda yamboma naa nokopili. nimbe ou Romo gapomanomo kinie opa tepalie yambo mare
topa konjirimumunge ka ulkena perimu kanu yemo, wendo lipe ene sipelie nirimumuni, pe
enene Yesusi kolopili. niringi mele pilipelie Yu toko konjengi. nimbe ami yema sirimu.
26
Romo ami yemane Yesusi mengo pung pukulie niringimuni, kolea Sairini* ye te,
yunge imbi Saimono, yu Jerusalleme pumbe orumu kinie kanoko yu ambolko liku ka mele
siku Yesusi kolomba unju peramo liku pendekona ola nosinjikulie Imu menjiku yu lombili
aki liku pui. niringi.
27
Yambo aisili yu lombili puringi. Ambo mare yu tongemonga kola teliku puringi.
28
Kanu kinie Yesusini topele topa kanu ambomando nimbendo: Jerusalleme amboma, ene
na kolombomonga pilkulie kola naa teangi. Ene eneno kinie enenga ambolangoma kinie ulu
pe wendo ombmonga pilkulie kola teangi.*
29
Aku sipu nikirumu, nambemuna nikiruye?
Niembo: Walse ene Jerusalleme yamboma mongo simbe walemo wendo omb kinie ene
kinie enenga ambolangoma kinie mindili nonge kinie yambomane ningindu: Ambo
ambolango te naa mengo, ambolango ame naa siku, wayongono molemele amboma,
enenga ambolango te mindili nomba ene naa kanongemonga ene malo. ning.*
30
Pe
yamboma kelko mulu aili polemomando
Ma ange topa olio topili. ningu,
ma pangimendo
Ma ange topa olio aki topili. ning.*
nirimu.
31
Nimbelie pe kamu ungu iku te topa enendo nimbendo: Unju konde
angilimomo peko tokomele. Pe unju kololimu nambe tengeye?* Akumunge enene ene aku
siku umbuni sing, mindili nonge . nirimu.
32
Ye talo pea Yesusi kinie kolangi. ningu unjuna ola uku toko panjingindu mengo
puringi. Aku yetolo mongo liringili yetolo.
33
Kolea Penge Ombele niline oringi kinie yu kinie mongo liringili yetolo kinie unju
pera yepokonga ola uku toko panjiringi. Mongo liringili yetolonga te Yesusi yunge ki
umbukundu uku toko, te Yesusi yunge ki tarokondo uku toko panjiringi.
34
Aku teringi kinie
Yesusini nimbendo: Tara, na kinie tekemele mele tekemele yambomane naa pilkimili kene
nuni tekemelemonga mongo naa siku siye koloi. nirimu. Aku tekolie, ou unjuna ola uku
toko naa panjikulie yunge mulu wambale kulunjiku nosiringime Moke teamili. ningu
ene yu mele mele ling mele pilingindu kou kate teko pe mulu wambalema liringi.
35
We yamboma enene yu teringi mele kanoko we angiliringi nakolo enenga ye ailimene
yundu ungu taka tonjiku ningindu: Yu yambo wema Naa kolko konde pangi. nimbe lipe
taponjirimu mele kini yuni Naa kolopo unju perana wendo pambo. nimbe yu yuyu lipe
taponjipe unju perana wendo opili. Yu sike Pulu Yemone mako topa olio Nokopa
konjipili. nimbe lipe mundurumu ye nomi Kirasimu omba molomu liemo kini yu yuyu aku
sipe lipe taponjipili. niringi.
36
Ami yema pea yu ungu taka tonjiku molkolie no waene kombili teli te Nopili
siemili. ningulie
37
yundu ningindu: Nu Juda yambomanga ye nomi kingi molonu liemo
Naa kolambo. ningu nu nunu liku taponji. niringi.
38
Yu mongo lirimu mele yamboma
kanangi. ningu
I YEMO JUDA YAMBOMANGA YE NOMI KINGIMU
ningu imbi toko unjuna ola monjiringi.
39
Mongo liringili yetolo unju perana ola uku toko panjiringi yetolonga tene Yesusindu
ungu taka tonjipelie nimbendo: Nuni Pulu Yemone mako topa olio Nokopa konjipili.
nimbe lipe mundurumu ye nomi Kirasimu molio. nilino mele sike molo moloye? Sike aku
siku moleno liemo nu kinie olto kinie pea Naa kolamili. ningu liku taponjiku unju perana
wendo li. nirimu.
40
Nakolo mongo liringili yetolonga tene yuni nirimu mele pilipelie yu iri topalie
nimbendo: Nu kinie yu kinie mongo telu siku mele sngimunge Pulu Yemo pipili naa
kolkonoye?
41
Nu kinie olto tepo kenjirimbulumunge mongo papu sngi. Nakolo i yemo yu
mongo te naa lirimu. nirimu.
42
Aku nimbelie yuni Yesusindu nimbendo: Yesusi, nu ye nomi kingimu molko
melema nokokolie ninimuni, na konopu liku mundu. nirimu kinie
43
Yesusini pundu topa yundu nimbendo: Nane nundu paa sike nimbu sikirumu: Kini
nu na kinie pea Yamboma Molko Konjilimele Kolea Peangana* pupu molombolo lemo.
nirimu.
44-45
Yesusi unju perana ola we pepili ai tangoli ena tuwellepo killoko terimu kinie kolea
pali sumbulu topalie pe ipupini ena tere killoko kinie ena kelepa topa kolea tangorumu.
Ulu aili te walsikale wendo orumula. Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembele
Jerusalleme suku angilirimu akuna sukundu Pulu Yemo molorumu suluminia paa kake
telimunge kerepuluna Yamboma sukundu naa pangi. ningu ou alieli mulu wambale aili
tene pipi siku panjiringi angilirimu. Kanu mulu wambalemo ai suku singine ol torumu.*
46
Yesusini ungu te tondolo mundupe nimbendo: Tara, nanga minimu Nu molenona
opili. nimbu nu sikiru. nirimu. Aku nimbelie yu kolorumu.
47
Romo ami ye wane anderete nokorumu ye te Yesusi toringi ami yema nokopa
molorumu kanu yemone Yesusi ungu te nimbe kolorumu mele pilipe kanopalie yuni Pulu
Yemo kapi nimbelie nimbendo: I yemo yu paa sike ye konopu sumbi nili te lepamo.
nirimu.
48
Kanu kinie Yu unju perana uku toko panjing kanomolo. ningu ou liku maku toringi
yamboma yu terimu mele kanoko bulu balu ningu ungu aisili konopu liku munduku kondo
kololiku ulkendo puringi.
49
Yu kinie ou tapu toko andoringi yema kinie, kolea Gallilli disiriki
munduku kelko yu lombili andoko Jerusalleme pea oringi amboma kinie* enene yu
toringi kolorumu mele sulu teko kanoko angiliringi.
50-51
Yesusi kolorumu kinie ye te, yunge imbi Josepo, yu Juda yambomanga kanjollo
ye aili te molopa, ulu peangama manjipe tepa molorumu. Yu konopu sumbi nili ye te, kolea
Judia disiriki Arimatia taono yemo. Yu Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa olio nokomba
walemo* wendo opili. nimbe nokopa molorumu yemo. Yu Juda yambomanga kanjollomo
sike molorumu, nakolo kanjollo yemane ou ene eneno kote pilkulie Yesusi kolopili.
niringi kinie** yuni E. naa nimbe we molorumu.
52
Kanu yemone Romo gapomano ye
nomi Paillate molorumuna pupelie Yesusinge onomo na si. nimbe mawa terimu.
53
Paillatene Kapola. nirimu kinie Josepo pupe onomo manie lipe, mulu konde tene
lipe kulupi topalie, kou kande tenga memba pupe suku nosirimu. Aku kou kandena yambo
ono te ou naa nosiringi, yu mindi pulu pulu nosirimu.
54
Yesusi ono terimu walemo yu kini
mele, opali mele Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo* nondopa wendo
omb terimu. Sambate walemo wendo omb kinie koro molongendo kini mele melema liku
undu undu siringi walemo wendo orumu, aku walemonga Yesusi ono teringi.
55
Ou Yesusi kinie kolea Gallilli disiriki munduku kelko yu pea Jerusalleme oringi
amboma Josepone Yesusi ono terimu kou kandemo kanoko akuna suku onomo nosirimu
mele nemo nemo ningu kanokolie niringimuni,
56
pe kanoko pora sikulie yando ongo,
Yunge onona kopongo welema kinie mele lupe mune tolime kinie kanjinjemili. ningu teko
mimi teringi. Nakolo Sambate walemo wendo orumu kinie Pulu Yemonga ungu manemone
Sambate wale kinie koro molangi.*
nirimu mele pilku likulie mele teko mimi teringi melema sumbi siku ono koleana naa mengo
pukulie we nosiku koro moloringi.
LLUKU LLUKU
<<
23 23
>>
LLUKU LLUKU
<<
24 24
>>
24
1
Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo* pora nimbe, enenga pulu
pulu kongono walemo wendo ombando kolea tangomba muni lerimu kinie amboma
kopongo mune toli ou teko nosiringime liku mengo puku, Yesusinge onomo nosiringi
kou kandena mengo puringi.
2
Akuna pukulie kou kande kerepulumu pipi siringi koumu perele marele pupe wilkindu
lerimu kanokolie,
3
suku puringi kinie akuna Ye Aili Yesusinge onomo ou lerimuna naa
lerimu kanoringi.
4
Kanu kinie Onomo nambe temunje? ningu konopu liku munduku
moloringi kinie ye talo kariap tepalie pa telemo mele teli wale pakoli pakoringili yetolo ene
moloringine angiliringili.
5
Kanokolie amboma mini wale munduku tamalu peringi kinie yetolone enendo
ningilindu: Konde molemomo, ya ono koleana nambemuna korokomeleye?
6
Yu ya naa
lemo. Lomboropa ola molopa wendo pumu. niringili. Yu ene kinie kolea Gallilli
molopa enendo nirimu mele pilieyo. Yuni nimbendo:
7
Juda yambomanga ye ailimene
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo liku talape lupe yambo ulu pulu keri telime yu liku
sing, enene yu unju perana kolopili uku toko panjing kinie kolopalie wale yepoko
sipemonga lomboropa ola molomba. nirimu kanumu. niringili.*
8
Kanu kinie Yesusini ou aku nirimu mele ambomane altoko piliringi.
9
Kou kandemo munduku kelko, kelko yando ongolie niringimuni, lombili andoli
rureponga yepoko kinie akuma pea moloringi yamboma kinie enendo pilku kanoringi mele
temane toko siringi.
10
Kolea Makatalla ambo Maria keme, ambo Joana keme, Jemisi anumu
Maria keme, ene pea puringi amboma keme, kanu ambomane Yesusini ou Nanga
kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye rureponga yepoko* aku temanemo toko
siringi.
11
Nakolo ambomane niringi ungumu pilkulie Ene kolo tokomele. ningu piliringi.
12
Aku ningu piliringi nakolo Pita ola angilipe ono nosiringi kou kandena lkisipe
pupelie, wake tepa kanopa Yesusinge onomo kulupi toringi mluma yuyu akuna we lerimu
kanopalie konopu aisili lipe mundupe I nambolka uluri temunje? nimbe pilipe yando
orumu.
13
Yesusi lomboropa ola molorumu aku walemonga yu lombili andoringimenga
yambo talo* kolea kanga Emeasi pungil puringili. Aku kolea kangamo kinie kolea aili
Jerusalleme kinie aulkemo laye sulu mele, illepene killomita mele.
14
Eltene Yesusi
kolorumumundu anju yando ungu mele teliku puringili.
15
Aulkena aku ulumando ungu mele teliku pangili Yesusi yuyu elte puringiline omba
elte kinie tapu topa purumu,
16
nakolo Yesusi yu We ye lupere okomo konopu leangili.
nimbelie terimu, eltene yu naa kanoko imbi siringili.
17
Yuni elte walsipelie nimbendo: Elte nambolkamondo ungu mele teliku pukumbiliye?
nirimu.
Elte Yesusi toringi kolorumumunge nono ningu we angiliringili.
18
Tenga imbi
Killopasi,* akumuni yundu walsipelie nimbendo: Jerusalleme sukundu talko ulu wendo
orumuma nu naa kanorunuye? Yambo aisili akuna ongo maku tokolie kanoringi nakolo nu
pea naa molko kanoringi. Tenga lupe molkolie okono lepamo. nirimu.
19
Orumu yemone Nambolka ulumaye? nirimu.
Eltene ningilindu: Kolea Nasarete ye Yesusinge ulu kanuma. niringili. Yesusi yu
Pulu Yemone ungu umbu tonjilime pilipe yando nimbe sili ye te* molopalie Pulu Yemo
kinie olio mana yamboma kinie kanopo molamili ungu tondoloma nimbe ulu tondoloma
terimu.
20
Kanu kinie olionga ningu Pulu Yemo popo tonjili ye ailime kinie* olio nokolemele
ye ailime kinie Yu kote pilku Kolopili. ningu tangi. ningu Romo gapomano yema
anju siringi enene Yu kolopili. ningu unju perana uku toko panjiringi.
21
Nakolo olio
pilirimulu, Yu Pulu Yemone lipe mundurumu, Romo gapomano yambomane olio
Isirele yamboma tondolo munduku nokolemelemonga mindili nombo umbuni tepili
molemolomonga olio lipe taponjipe enenga kne wendo lipe Molko konjengi. nimbe
kolo wangopa olionga ye nomi kingimu molopa olio nokopa konjimbe. nimbu pilipu
konopu sipu molorumulu nakolo yu toringi. Akumunge ungu te pea i sipe: Talko toringi,
kini wale yepoko sipe mele omba pukumu.
22-23
Pe kini ulu te lupe wendo omula. Yu lombili andorumulumanga ambo pokore
kini ongo nngi mele pilipulie mini wale mundmulu. Kini paa ipulueli ou kanu amboma yu
ono teringi kou kandena puku kanongi nakolo yunge onomo naa lemu. Ene ongo oliondo
ningindu: Mulu koleana angello talo kanomulu, eltene Yu we molemo. nngili. nngi.
24
Kanu kinie olio pea molomulu ye talo ono kou kandena pukululie ambomane nngi mele
kanongili, nakolo yu naa kanongili. niringili.
25
Aku niringili kinie elte lombili akilipe orumu yemone eltendo nimbendo: Elte aroma
topambele. Elte konopu naa pelemomonga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjiringime pilku
yamboma ningu siringi yemane yundu niringi bokuna molemo mele mongone kanoko
komuni pilkululie konopuna liku mengo andolembelkanje Yesusi kinie talko teringi mele
kinie yuni terimu tekemo mele kinie kamu kamu pilimbelka lemo.
26
Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane Pulu Yemone Ene nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu manie ombalie,
ya ye nikimbilimu talko mindili norumu mele mindili nomba mulu koleana ye nomi aili pupe
molomba mele ou ningu naa siringiye? Ningu siringi kanumu. Pe kini ou ningu siringi mele
yu aku temu. nirimu.
27
Aku nimbelie Mosisini Yesusi yu yuyu temba mele ou boku marenga topa nirimu
mele pulu monjipe nimbe sipe, yandopa yandopa Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilku yamboma ningu siringi yemane yu temba mele ou boku marenga toko niringi mele
nimbe sipe, aku Pulu Yemonga bokumuni nilimo mele pali* nimbe silipe yambotolo kinie
aulkena purumu.
28
Yambotolo puringili koleamo nondoko wendo oringi kinie Yesusi we sumbi sipe
tenga lupe pumbe terimu.
29
Nakolo eltene karaye tekolie ningilindu: Molo. Ena pupe ipu
nondopa lemba kene pea peamili. niringiline yu elte kinie pupe molorumu.
30
Kanu kinie elte pea kere nongo moloringi kinie yuni pillawa kaloli te lipe Pulu Yemo
Ange. nimbe, ambolopa pike lepa elte sirimu.
31
Aku terimu kinie elte yu kanokolo eltenga
Aili Yesusi ningu kanoringili kinie tepa nema lirimu altoko naa kanoringili.
32
Kanu kinie elte
eltelte anju yando kerepali ningulu ningilindu: Aulkena olto kinie omba ungu nimbe Pulu
Yemonga bokumuni nilimo mele ungu pulumu nimbe silipe omu kinie olto kamele kongulu
topili ombulu kanumu. Aili Yesusi kinie ombulumunge aku temu lepamo. niringili.
33
Kanu kinie elte ola angilku kelko sumbi siku Jerusalleme yando ongolo, lombili
andoli ye rureponga yepoko kinie ene pea maku toko moloringi yambo lupema kinie
moloringine puringili.
34
Suku puringili kinie enene eltendo ningindu: Ailimu* paa sike lomboropa ola
molomu lemo. Yu yuyu Saimono molomuna pupe mona angilimu. niringi.
35
Kanu kinie yambotolone aulkena puringili kinie ye te omba nirimu mele kepe kanu
yemone pillawa kaloli te ambolopa pike lerimu kinie kanokolo Yu Yesusi. ningu
kanoringili mele kepe enendo temane toko siringili.
36
Yesusi lombili andoli yambomane Yesusi yu lomboropa ola molorumu
kanoringimundu ungu mele teko molangi Yesusi yu omba ene moloringine sumbi sipe
angilipelie Ene konopu pe nipili molai. nirimu.
37
Ene Yambo kololi tenga minimu kanokomolo. konopu lelkolie pungu pungu ningu
pipili koloringi.
38
Yuni enendo nimbendo: Mini wale munduku konopu talo panjiku
nambemuna molemeleye? nirimu.
39
Nanga kitolo kinie kimbuma kanoko Imu na
nanu. ningu kanayo. Ambolko pilieme. Nanga kangi kinie ombele kinie angilkimu mele
minimenga aku sipe angilimoye? Aku sipe naa angilimo kanumu. nirimu.
40
Aku nimbelie yunge kimbu ki pirimu toringime ene lipe ora sirimu.
41
Kanu kinie ene yu kanokolie pondeanga konopu siku paa konopu liku munduringi
nakolo Sikenje molo nambolkare kanokomolonje? ningu konopu talo panjiku we
moloringine yuni ene mawa tepalie nimbendo: Langi nomb te ya lemoye? Siei. nirimu.
42
Enene yu oma kaloli te liku siringi,
43
akumu lipe ene kanoko molangi norumu. Minimu
naa molopo yambomo molkoro kanangi. nimbe aku terimu.
44
Yuni enendo nimbendo: Na ou naa kolopo ene kinie molopolie ene ulu wendo
omb mele nimbu sirindu kanu ulumu i wendo okomo. Mosisi kinie Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema kinie enene nando ningu boku
marenga toringi uluma kinie, Pulu Yemonga konana niringi bokuna molemo konanamane
nando nilimo uluma kinie,* kanu uluma sike wendo omb. nirindu kanumu. nirimu.
45-46
Aku nimbelie Pulu Yemonga bokumuni nilimo mele pilku konjengi. nimbe yuni
ungu pulumu ene nimbe sipelie nimbendo:
Bokuna toringi molemo mele i sipe: Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu mindili nomba kolopalie wale
yepoko sipemonga ono koleana lomboropa ola molomba.
47
Aku temba kinie kanu ye
Kirasimu yunge talape yambomane yunge tondolomone yamboma ulu pulu keri tengema
pilku keri pilku konopu alowa tenge mele kinie, ulu pulu keri tengema Pulu Yemone siye
kolopa altopa naa pilipe mongo naa simbe mele kinie,* ningu singndu Isirele yambomanga
kolea aili Jerusalleme pulu monjiku ningu siku koleamanga pali pukulie ningu siliku
andonge.,
48
aku mele nando ou ningu boku toringi.*
Pe kini nane terindu uluma kinie na kinie teringi uluma kinie kanoringi teringi
kanokomelemonga yamboma manda ningu sing.
49
Nakolo we naa teangi. Pulu Yemone
Simbu. nimbe nimbe panjirimu Minimu nane olando pupulie lipu mundumbu kene aku
Mini Tondolomo yu mulu koleana manie omba Ene tondolo pupili molangi. nimbe ene
kinie molomba kene ou tenga lupe naa puku Jerusalleme suku we nokoko molai. nirimu.
50
Yesusi yu lombili andoringi yamboma kolea kanga Betani lerimuna nondopana
memba pupelie nirimumuni, Pulu Yemone ene sewe anjipili. nimbe yunge kitolo ola
mundupe, Pulu Yemone ene nokopa konjipe Ene konopu enge nipili molangi. nipili.
nirimu.
51
Enendo aku sipe nimbe molopili Pulu Yemone yu mulu koleana olando lirimu
kinie ene mundupe kelepa mulu koleana olando purumu.*
52
Kanu kinie enene Yesusi yu kapi ningu imbi ambolko ola linjikulie kamele paa
akoliku, Jerusallemendo kelko yando oringi.
53
Akuna pukulie Pulu Yemo popo toko
kaloringi ulke tembelena taki taki molko, Pulu Yemone terimumunge Ange. ningu yu
kapi ningu yunge imbi ambolko ola linjiringi.
Yesusinge temane peanga ekendo topo pora sikiru. *
LLUKU LLUKU
<<
24 24
>>
MATEYU
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
17 17
18 18
19 19
20 20
21 21
22 22
23 23
24 24
25 25
26 26
27 27
28 28
MATEYU MATEYU
<<
11
>>
TEMANE PEANGAMO
Mateyu, Mako, LLuku, Jono Keme, Enene Toringi Bokuma
Aku Bokumanga Ungu Pulu Mare
Yesusinge temanemondo temane peangamo nilimolomonga ungu pulumu Mako
1:1 molemo. Ye kisene Yesusi mana manie omba molopalie tepa andopa molorumu mele
temanemo bokuna toringi. Makone boku te ou torumu. Mateyu LLukutolone pe
toringili. Jonone paa pe boku torumu. ningu pilimele. Makone torumu bokumu ponjili
mele, Mateyu LLukutolone toringili bokutolo sulu mele. Kanu boku yepoko temane kinie
ungu kinie molemo mele telu sipemo. Nakolo Jonone konopuni pilipelie bokuna torumu
mele lupe. Yuni torumu bokuna temane molemomo sike Yesusinge temanemola nakolo ye
yepokone temane aisili toringime yuni naa topa, Yesusini nirimu ungu aisili Jono yuni
mindi torumu, ye yepokone naa toringi. Ye kise akumane bokuma walu naa toringi.
Enene yu mele mele Yesusi molorumu mele kinie ungu mane sirimu unguma kinie
yambomane pilkulie konopuni apuruku pilku teangi. ningu temanema pilku apuruku
bokuna toringi.
Mateyu kinie Jonotolo mindi Yesusi lombili andoli yetolo molkolo Yesusi pulu
monjipe yunge kongonomo andopa terimu kinie pea andoringi, yuni terimu mele sumbi
siku kanokolo, nirimu unguma sumbi siku piliringili. Boku Mako ye Makone sike boku
torumu liemo Yesusi lombili andorumu ye Pitane temane topa sirimuma pilipelie bokuna
torumu. ningu pilimele. Yambo marene pilkulie Mateyu LLukutolone Makone ou
torumu bokumu kanokololie mare manda lelko toringilinje. ningu pilimele. LLuku yu
konopu pilipe konginjili ye doketamo molopalie, Yesusi molopa andopa terimu mele yuyu
andopa walsipe pilipe, temane aisili mimi sipe pilipe bokuna torumu (Kollosi 4:14,
LLuku 1:1-4).
Yesusi yu sike Pulu Yemonga kandi Malo nakolo yu mana ye molombando meringi
yambomanga anda kolepalime Mateyu LLukutolone temane bokuna toko (Mateyu 1:1-
17, LLuku 3:23-37); yu meringi mele temanemo kanu yetolone mindi toringilila.
Ungu te kamu pilini: Ye talo molo yepokone temane telumu toringi kinie kanokolie,
akuma pali mimi siku kanokolie laye lupe lupe toringi mele kanani.
MATEYU
Temane Peangamo MATEYUni Torumu Bokumu
Imbi Mateyunge ungu pulumu Ailimuni we sirimumu. Yu Romo gapomano kou
takisi linjili yemo molopili Yesusini yundu Na lombili oi. nirimu. Yunge imbi te LLipai
(Mako 2:14,15, LLuku 5:27-29). Yuni boku Mateyu sike torumu nimbe para silimo
ungu te bokumunge sukundu naa nimbe molemo. Nakolo koronga ou pilipe konginjili
perimu yambo marene pilkulie Mateyuni sike torumu. ningu piliringimunge kini kepe
aku sipu nimbu pilimolo.
Mateyuni Yesusinge temanemo bokuna tombando Pulu Yemone yunge
yambomando Walse ene nokopa konjimbe ye nomi te ene molongena lipu
mundumbu. nimbe, ou nimbe panjipe mako torumu yemo, Yesusi yu kanu yemo omba
molorumu mele Isirele yambomane paa pilkulie Yu sike aku yemo. ningu tondolo
munduku piliengi! nimbe, Yesusinge temanemo tombando kanu ye nomi Kirasimu pe
omba molopa temba mele ou Yesusi mana manie omba naa molopili ou ningu siringi
mele Yesusini omba molopa terimu temanema wale aisili topa sirimu. Pe wendo omb
mele ou ningu siku bokuna toringi ungu mare Mateyuni mindi nimbe sirimu (Mateyu
1:22-23, 2:15, 2:17-18, 2:23, 4:14-16, 8:17, 12:17-21, 13:35, 27:9-10). Ye nomi
kingi Depisini kalopa lirimu yemo wale aisili bokuna torumula, akumunge pulumu telu
sipemo. Pulu Yemo ye nomi kingimu molombamonga ungu aisili bokuna torumula.
Yesusini ungu mane sirimu aisili bokuna torumu (Mateyu kolomongo aili 5-7 pali,
10 pali, 13 pali, 18 pali, 24-25 pali).
Ungu pulu mare boku ambolkonomonga alsena paa anjukundu i sipe mele molemo
kanani: 23. Krais, 32. Pikinini 32.1 Bilong Devit, 32.2. Bilong God, 32.3. Bilong
Man, 20. kingdom.
1
1
Isirele yambomanga ou pulu pulu anda kolepa Eporayamo kinie* pe yandopa
enenga ye nomi kingi aili Depisi kinie eltene Yesusi Kirasi** kalko liringili mele i sipe:
2
Eporayamone Aisake merimu;
Aisakene Jekopo merimu;
Jekopone Juda kinie Judanga angenupilime kinie
merimu;*
3
Judane Peresi kinie Sera kinie merimu,
kanu yetolonga anumu Tema;
Peresini Esirono merimu;
Esironone Ramo merimu;
4
Ramone Aminadape merimu;
Aminadapene Nasono merimu;
Nasonone Sallimono merimu;
5
Sallimonone Boasi merimu, Boasi yunge anumu Reapa;
Boasini Opete merimu, Opete yunge anumu Rute;
Opetene Jesi merimu;
6
Jesini ye nomi kingi Depisi merimu.*
Depisini Sollomono merimu. Sollomononga anumu
ou Yurayanga ambo menumu molorumu.
Pe Depisini kanu ambomo konopu monjipe
Yuraya topa konjipe ambomo yu lirimu.**
7
Sollomonone Riapoamo merimu;
Riapoamone Apaya merimu;
Apayane Eta merimu;
8
Etane Josipate merimu;
Josipatene Joramo merimu;
Joramone Asaya merimu;
9
Asayane Jotamo merimu;
Jotamone Eyasi merimu;
Eyasini Esikaya merimu;
10
Esikayane Manasa merimu;
Manasane Emosi merimu;
Emosini Josaya merimu;
11
Josayane Jekonaya kinie yunge angenupilime kinie
merimu. Josaya kolopili yunge malopili molangi opa
tou yamboma Isirele yamboma kinie ongo opa
tekolie toko munduku Isirele yambo aisili ka siku
enenga kolea aili Bepillono mengo puringi.*
12
Ka siku mengo puringi kinie pe
Jekonayane Sialtele merimu;
Sialtelene Serapapele merimu;
13
Serapapelene Apayate merimu;
Apayatene Ellayakimu merimu;
Ellayakimuni Eso merimu;
14
Esone Sedoke merimu;
Sedokene Ekimu merimu;
Ekimuni Ellayate merimu;
15
Ellayatene Elliesa merimu;
Elliesane Matano merimu;
Matanone Jekopo merimu;
16
Jekopone Josepo merimu.
Josepo Maria menu. Josepone Maria ou naa lipili
Maria yu ambolango olona monjipe molorumu.
Pe ambo yetolo moloringili kinie
Mariane Yesusi merimu.
Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye nomi te lipu mundumbu. ou nimbe mako
torumu yemo pe Yesusi aku yemo omba molorumuna yunge imbi te pea sikulie
Kirasimu* niringila.
17
Eporayamo kinie Eporayamone yandopa yandopa kalopa lipe Depisi kalopa lipe
terimu yema Yesusinge anda kolepa tene po* moloringi. Pe Depisini yandopa yandopa
ou Bepillono yambomane Juda yambo mare ka siku Bepillono anju naa mengo pangi anda
kolepa tene pola moloringi. Bepillono ka siku mengo puringi kinie pe yandopa ye nomi
Kirasimu kinie kalko liringi ye tene pola moloringi.
18
Yesusi, Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe
mako torumu ye nomi Kirasimu,* yu meringi temanemo i sipe:
Yunge anumu Marianga pulu lerimu yambomane Maria Josepone lipili. ningu
koronga niringi nakolo ou Josepo pea teluna naa peangili Mini Kake Telimuni Maria yunge
olona ambolango te monjinjirimumu Maria yuyu pilirimu.
19
Kanu kinie yunge ye Josepo yu
ye sumbi nilimu molorumuna Maria ambolango monjirimu kinie pilipelie Maria olie naa
polopili. nimbe Yambo aisili molangi yu temu mele nimbu para naa sipu yu yuyu
molomba kinie kiyongo nimbu we Kamu pui. niembo. konopu lerimu.
20
Josepo aku sipe konopu lipe mundupe molopili Ailimunge angello tene Josepo uru
kumbu sipelie nimbendo: Josepo, ye nomi kingi Depisini kalopa lirimu yemo, Mini Kake
Telimuni Maria ulu te terimuna yu ambolangomo olana monjilimo kene yu linindu pipili naa
kolko li. nirimu.
21
Yu kango kanopa limbe. Kanu kangomone yunge yamboma Enenga
konopuna ulu pulu keri telemelema pepili molkolie mindili nonge. nimbe ene lipe taponjipe,
mindili nolemelka ulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjimbe
kene yunge imbi lelko Yesusi* nieni. nirimu.
22
Aku sipe wendo orumu ulumanga pali koronga ou Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye tene ulu mare pe wendo omb ou nirimu mele
kamu wendo orumu. Akumu i sipe:
23
Pilieyo.
Ambo wenepo tene ambolango olona monjipelie
kango te memba.
Kanu kinie yunge imbi lelko Imenuele ning.*
nirimu. I imbimunge ungu pulumu Pulu Yemo** olio kinie molemo.
24
Josepo uru pepa makilipelie Ailimunge angellomone nirimu mele pilipe lipe tepalie
ambomo lirimu.
25
Nakolo yu ambolangomo ou naa mepili Teluna naa peambili. nirimu.
Pe Mariane kango te merimu kinie* Josepo yuni yunge imbi lepa Yesusi nirimu.**
MATEYU MATEYU
<<
11
>>
MATEYU MATEYU
<<
22
>>
2
1
Erote kolea Judia disiriki yambomanga ye nomi kingi molopili Mariane kolea Judia,
Betellieme taonona Yesusi merimu. Kanu walemanga ena wendo oli koleana pilipe konginjili
peli ye pokore alieli Ulu mare wendo okomonje piliemili. ningu kombukandipime mimi
siku kanoko moloringime kolea aili Jerusalleme ongolie ningindu:
2
Juda yambomanga ye
nomi kingi molomba kango meringimu* tena molemoye? Olio ena wendo olemo koleana
molopolie ye te ye nomi kingi molomba meringimu lipe ora sili kombukandipi te pulu pulu
wendo omba angilirimu kanopolie nirimulumuni, yu popo topo imbi ambolopo ola
linjimulundu okomolo. niringi.
3
Ye nomi kingi Erote i ungumu pilipelie Ye te yu kolo wangopa kingi molomba
lepamo. nimbe pilipelie yu mini wale mundupe, Jerusalleme yamboma pali mini walela
munduringi.
4
Kanu kinie yuni Juda yambomanga Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime pali kinie
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema pali kinie* Sukundu
wai. nimbelie ene walsipe pilipelie nimbendo: Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te
lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu** tena mengemondo niringiye?
nirimu.
5
Enene yundu ningindu: Kolea Judia sukundu Betellieme taonona yu menge. Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Maikane * pe aku
sipe wendo ombamondo ou nimbe boku torumu akuna molemo kanumu. Yuni nimbendo:
6
Betellieme, kolea Juda* lemo kolea te,
yu kolea Juda sukundu kolea ailimenga
yu kolea manie te molo.
Yunge sukundu ye nomi aili te wendo omb,
akumuni nanga Isirele yambomanga
sipisipi tapu yemo molopa ene nokomba.**
nirimu kanumu. niringi.
7
Kanu kinie yambo lupema naa kanoko naa pilku molangi Erotene pilipe konginjili peli
yema Wai. nimbe kombukandipimu pulu pulu wendo omba angilirimu walemo walsipe
pilipelie nirimumuni, yundu ningu siringi kinie
8
pilipelie enendo nimbendo: Ene Betellieme
puku kangomo wamoko koropayo! Kanoko lenjikulie na ongo ningu sieyo. Na kepe yu
ombo popo topo imbi ambolopo ola linjembo. nirimu.
9
Kingimuni aku sipe nirimu pilkulie
ene kelko puku kanopuringi.
Kanu kinie ena wendo oli koleana molkolie kombukandipi kanoringimu ene puringine
kumbi lepa pumbe pupelie kangomo molorumu ulke imuna pupe ola angilirimu.
10
Enene
kombukandipimu kanokolie konopu paa aili teko siringi.
11
Ulkena sukundu pukulie
kangomo kinie anumu Maria kinie moloringili puku kanoko lenjiringi. Kanokolie
kangomonga kumbikerena koporongo langoko ma kanokolie yu popo toko imbi ambolko
ola linjiringi. Linjikulie ene wale peanga mengo oringime apisiku mele peangama wendo liku
yu siringi. Kou gollo kinie, paura kalemele kinie mune paa toli paura te kinie, kopongo wele
mune paa toli te kinie, aku melema yu siringi.
12
Kanu kinie Pulu Yemone ene uru kumbu sipelie enendo nimbendo: Ene Erote
molemona kelko pu naa pangi, molo. nirimu kinie pilkulie ene aulke tenga lupe ongolie
ulkendo puringi.
13
Kanu kinie pilipe konginjili peli yema kelko puringi kinie Ailimunge angello tene
Josepo uru kumbu sipelie nimbendo: Ye nomi kingi Erotene nondopa yunge ami yemando
Kangomo koroko toko konjipai! nimb kene nu ola molkolie kangomo kinie anumu kinie
liku mengo kolea Isipindu kowa puku molopayo. Ne anju molkolie ningmuni, pe nane
Kelko yando wai. nimb kinie wangi. Ou molo. nirimu.
14
Aku nirimu kinie pilipelie
Josepo ola molopalie ipulueli anungulutolo lipe memba Isipindu purumu.
15
Erote kolomba
kinie kelepo ulkendo pumul. ningu ou Isipi anju moloringi.* Aku teringimunge Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye tene ulu te pe wendo
omb ou nirimu mele kamu wendo orumu. Akumu i sipe:
Nanga kangomondo
Kolea Isipi munduku kelko
wendo oi. nirindu. nirimu.**
nimbe kanu ye Osiane nirimu kanumu.
16
Kanu kinie anumu lapatolo Yesusi pea Isipi puku molangi, pilipe konginjili peli yemane
Erote yu liku lou lenjiringi Erote yuni pilipelie mumindili paa pulumu kolorumu. Mumindili
kolopalie ami ye marendo nimbendo: Betellieme taono kinie Betellieme nondopa lemo
koleama kinie kanumanga puku kango ponie talo omba puli kangoma kinie ponie talo naa
pora nili kangoma kinie koroko toko konjipai! nirimu. Kombukandipi kanoko pilipe
konginjili peli yemane kombukandipimu pulu monjipe wendo omba angilirimu walemo
yundu ningu siringi mele pilipelie ponie aku sipe nirimu.
17
Aku sipe terimumunge koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe
yamboma nimbe sirimu ye Jeremayane ulu te pe wendo omb ou nirimu mele wendo
orumu.
18
Yuni nimbendo:
Ene kolea Rama* suku ungu te piliringi;
kola teringi pilku,
yambo kolemele kinie kola telemele mele
kola aku siku teringi piliringi.
Ambo Reselene yunge ambolangomanga kola terimu.
Yu Konopu pe nipili. ningulie teringi nakolo
yunge ambolangoma naa moloringine
yu kondo kolopa mindi molorumu.**
nimbe Jeremayane ou aku nirimu kanumu.
19
Pe Erote kolorumu kinie Ailimunge angello tene Josepo Isipi molopili uru kumbu
sipelie nimbendo:
20
Kangomo toko konjengi koropai. nirimu yemo kolorumu kene ola
molko anumu malotolo liku mengo kolea Isirelendo kelko pui. nirimu kinie
21
pilipelie yu
ola molopa anumu malotolo lipe memba Isirelendo purumu.
22
Nakolo Akellesi yunge lapa Erote kolo wangopa ye nomi kingimu molopa kolea
Judia disiriki nokorumu pilipelie Josepo yu kanuna altopa pumbendo pipili kolorumu. Kanu
kinie Pulu Yemone uru kumbu sipelie nimbendo: Marena tongenje kene akuna naa pui.
nimbe yundu lepi lepi torumu kinie yu kelepa kolea Gallilli disiriki pupe
23
akuna lerimu
Nasarete taonona pupe molorumuna Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma
ningu siringi yemane Yesusi kinie ulu te pe wendo omb ou niringi mele kamu wendo
orumu. Enene ningindu:
Yambomane Yu Nasarete taono ye te. ning.
niringi kanumu.
MATEYU MATEYU
<<
22
>>
MATEYU MATEYU
<<
33
>>
3
1
Yesusi Nasarete taonona we molopili No Linjili Jono omba kolea Judia disiriki
sukundu kolea ku leline opa ungu nimbelie nimbendo:
2
Pulu Yemo ye nomi kingimu
molomba walemo nondopa wendo omb tekemo kene enenga ulu pulu keri teringi
konopuna pelemoma munduku kelko konopu alowa teai. nirimu.
3
Kanu yemo ou naa molopili paa koronga ou Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye* Aisayane Pulu Yemonga ungu te nimbe sipe
boku torumu. Kanu ungumu i sipe:
Kolea ku leline yambo tenga kerena
ungu te nimbendo:
Ailimu omb aulkemo teko mimi tenjei.
Yu omb aulke kangama
toko sumbi siei. nikimu.**
nirimu. Aisayane Jonone paa pe temba mele ou aku sipe nimbe panjipe boku torumu.
4
Jono yu kongi kemelenga indini teli wale te pakopa, kongi kilumuni teli kako te
topalie, kulikumbe kinie pilimu no kinie aku langitolo mindi nomba molorumu.
5
Kanu kinie
kolea aili Jerusalleme yamboma kinie Jerusalleme lerimu kolea Judia disiriki pali yamboma
kinie kolea Jodane pali yamboma kinie kanu yemo molorumuna pukulie niringimuni,
6
no
Jodane sukundu pukulie enene ulu pulu keri teringime ningu para siringi kinie yuni ene no
linjirimu.
7
Yuni Juda yambomanga ye aili Parisime kinie Sadusime kinie* aisili no
lingndu oringi kanopalie nirimumuni, ene iri topalie nimbendo:
Kolo topa yamboma tepa kenjili wambiyemonga waloma, Pulu Yemo mumindili
kolomba walemonga naene Ene talopa lelko pai. nimu kinie ene Pulu Yemone naa tepa
kenjipili. ningu No liemili. ningu okomeleye?
8
Ene sumbi siku molko, ulu peangama
mindi teko molonge kinie ene ulu pulu keri teringime paa sike munduku kelko konopu alowa
tenge mele mona lemba.
9
Olio anda kolepa Eporayamone kalopa lirimuma
molemolomonga yambo peangama molemolo. ningu aku siku ningu naa pilieme. Nane ene
nimbu sikiru: Pulu Yemone i koumando Eporayamone kalopa lirimu yamboma au leangi.
nilkenje kouma Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemelka. nikiru. Ene
Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemelemonga uluri naa telemo.*
10
Unju peko tomba loumu Pulu Yemone koronga unju puluna ambolopa ola lipe
molemo. Unju mongo peanga naa tomba unjuma* yuni peko topalie tepena kalomba.
11
Nane ulu pulu kerime siye kolko konopu alowa telemele yamboma sike no linjilio. Nakolo
te na akilipe ombmo yuni Pulu Yemonga Mini Kake Telimu kinie tepemo kinie ene
linjimbe ling . I na akilipe omb yemo yunge tondolomo paa olandopa, nanga
tondolomo paa maniendopa. Na yu kinie manda molo. Yambo ailimenga kongono keri teli
kendemande yambomane sike enenga ailimenga kongono keri tenjingindu kimbu su wendo
linjilimele nakolo na akilipe ombmonga kimbu su wendo linjimbu kanu kongonomo paa
olandopa mele nane tenjimbu kapola naa telka, na ye paa keri .
12
Yuni yunge rasi witi apuruli apulu pokomo ambolopalie yunge rasi witi mongo kinie
rasi witi kilu kinie apurumbendo molemo. Yunge rasi witi apuruli polomo tepa mimi
tembando rasi witi pali wendo liembo. nimbe apurupelie mongoma lipe rasi witi nosilimo
mingine Lepili. nimbe nosimbendo mingi topa, pe kiluma lipe maku topa tepe naa
kumbulupe nomba pepa mindi pulimona kalomba. nirimu.
13
Jonone yamboma no linjipe molopili Yesusi kolea Gallilli disiriki mundupe kelepalie
nirimumuni, Jonone na no linjipili. nimbe Jono no Jodane molorumuna yu purumu.
14
Orumu kinie Jonone nimbendo: Aku paa molo. Nane nu no nambe tepo linjembo ningu
nikinuye? Nuni na no linjilinanje papu. nirimu.
15
Nakolo Yesusini pundu topa nimbendo: Molo. Ulu kake teli uluma pali kapola tepili
kene nikiru mele tei. nirimu. Kanu kinie Jonone Kapola. nimbe yu no linjirimu.
16
Yesusi no lipe pora sipelie nona sumbi sipe wendo orumu. Wendo omb orumu
kinie mulmu kengeya lepa anju yando purumu, Pulu Yemonga Minimu, kera waembono
mele, manie omba Yesusi molorumuna pupe kangine ola molorumu kanorumu.
17
Kanu
kinie muluna ola ungu te wendo ombalie, I nanga konopu monjilio kangomo. Yu kinie
konopu sipu molio. nirimu.*
MATEYU MATEYU
<<
33
>>
MATEYU MATEYU
<<
44
>>
4
1
Yesusi no lirimu kinie Pulu Yemonga Minimu yu kinie omba molopalie
nirimumuni, Minimu yuni Kurumanga nomi depelemone* yu kondi topili.** nimbe
Yesusi kolea ku leline memba purumu.
2
Akuna Yesusi oli te koro talo mele* langi naa noli
we molopa perimu kinie yu engelene kolopa molorumu.
3
Kanu kinie kuru kondi toli Setene ombalie yundu nimbendo: Nu Pulu
Yemonga Malo* liemo i kouma Pillawa kaloli au lepili. ni. nirimu.
4
Nakolo yuni pundu topa nimbendo: Pulu Yemonga bokumuni nimbendo:
Langimene mindi yamboma konde mololi ulu pulumu
naa silimo.
Pulu Yemone ungu nilimoma pali
pilku liku teko molonge kinie
konde mololi ulu pulumu ling.
nimbe molemo.* nirimu.
5
Kanu kinie depelemone Yesusi lipe kolea aili Jerusalleme, akumundu kolea aili kake
teli nilimu, akuna memba pupe Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena memba,
paa ola imuna pupe anjipelie nirimumuni,
6
yundu nimbendo: Nu Pulu Yemonga Malo
liemo nu lipe taponjimbe kene pou ningu manie pui. nirimu. Pulu Yemonga bokumuni
nimbendo:
Pulu Yemone yunge angellomane
Nu ongo nokangi. nimb.
Enene nu Kou tene kepe na topili. ningu
nu enenga kimene oko polko ling.*
nimbe molemo kanumu. Aku sipe nirimu kene pilkulie aku siku tei. nirimu.
7
Yesusini yundu nimbendo: Pulu Yemonga yambomando ungu te pea nimbe
molemola. Akumu i sipe:
Pulu Yemo enenga Ailimuni Tembo. nilimo mele
Sike nilimonje molo kolo tolemonje kanamili.
ningu enene yu manda manjiku na teangi.*
nimbe molemola kanumu. nirimu.
8
Altopa depelemone yu lipe mulu te paa olandopa lerimuna ola memba pupe anjipelie,
yu ma koleama pali kinie koleamanga mele peangama pea lipe ora sipelie
9
yundu nimbendo:
Nu nanga kumbikerena koporongo langoko manie molko na popo toko nanga imbi
ambolko ola linjinu liemo i nu kanokono ma koleana lemo melema pali nu simbu. nirimu.
10
Kanu kinie Yesusini yundu nimbendo: Setene,* nu anju pa! Pulu Yemonga
bokumuni nimbendo:
Pulu Yemo enenga Ailimu manjiku popo toko
imbi ambolko ola linjiku,
yunge kongonoma manjiku tenjiku molangi.**
nimbe molemo kanumu. nirimu.***
11
Kanu kinie depelemo Yesusi yu mundupe kelepa yu purumu. Purumu kinie mulu
koleana angelloma ongo Yesusi nokoringi.*
12
Kanu kinie No Linjili Jono ka siku ka ulkena panjiringi* kinie pilipelie Yesusi
kelepa kolea Gallilli disirikindu yando omba
13
Nasarete taonona ombalie nirimumuni, pe
aku taonomo mundupe kelepa Kapeniame taono, nomu Gallilli klona lerimu, akuna pupe
Kini i koleamo nanga molombo kamu koleamo lepili. nimbe akuna molorumu.
Kapeniame ye Sepullano kinie Napatallaitolone kalko liringili yamboma ou moloringi
koleana* lerimu.
14
Kapeniame taonona pupe molorumumunge koronga ou Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane* ulu te pe
wendo omb ou nirimu mele kamu wendo orumu. Aisayane nimbendo:
15
Sepullanone kalopa lirimu yamboma
pelemele koleamo kinie,
Napatallaine kalopa lirimu yamboma
pelemele koleamo kinie,
nomuna pulimo aulkemo no Jodane nekendo
lemo koleamo kinie,
kolea Gallilli wikindu yambo lupe aisili*
molemele koleamo kinie,
aku koleamanga molemele yamboma
paa sumbulu toline molemele .
16
Kanu yambo paa sumbulu toline molemelema
pa tondolo paa aili tepa teli te kanoringi.
Kololi ulu pulumu aki topa sumbulu tonjilimo
koleana pelemele yambomanga koleana
pa tenjikimu. nirimu.*
17
Kapeniame omba molorumu kanu walemonga Yesusini yamboma pulu monjipe
unguma nimbe sipelie nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba walemo*
nondopa wendo omb tekemo kene Pulu Yemo yuni nokomba yambomanga talapena
sukundu molamili. ningu ulu pulu keri telemelema munduku kelko konopu alowa teai.
nirimu.**
18
Yesusi Nomu Gallilli klona andopalie angenungulu talo kanorumu, akutolo Saimono
kinie angenu Enderutolo oma lili wale te nomuna toko munduku moloringili kanorumu. Pe
Saimononga imbi te Pita niringila. Oma liringili akumu eltenga kou kongono teringili
kanumu.
19
Aku siku teko moloringili kanopalie nimbendo: Na lombili wangili. Oma
lingilindu oma lili wale te liku nona manie mundulimbele kinie omama walena omba pelemo
mele, pe nanga kongonomo tengelendo nanga ungumu pilkulu ningu siliku andongele kinie
yamboma nanga talapena sukundu ongo molangi. nimbu Elte na lombili wale. nikiru.
nirimu.
20
Aku nirimu kinie pilkululie tamburembu eltenga oma lili walema munduku
kelkololie Yesusi lombili puringili.
21
Kanu kinie yu laye kolte wilsu pupelie angenungulu talo lupe kanorumu, akutolo
Seperi malo Jemisi kinie Jemisi angenu Jonotolo, lapa Seperi kinie enenga nona andoli
sipine sukundu oma lili walema toko tambulku moloringi kanopalie elte walsipelie Na
lombili wale. nirimu.
22
Aku nirimu kinie pilkululie eltenga lapa Seperi kinie nona andoli
sipimu kinie tamburembu munduku kelkololie Yesusi lombili puringili.
23
Kanu kinie Yesusi kolea Gallilli disiriki sukundu koleamanga pali andopa, yamboma
maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga yamboma ungu mane sipe, Pulu
Yemo nondopa ye nomi kingimu molopa nokomba mele* temane peangamo topa sipe,
yambo kuru lupe lupe torumuma kinie kangine ulu aisili terimuma kinie tepa konde lirimu.
24
Yu terimu mele temanemo kolea Siria poropinji koleamanga pali anju anju purumu
pilkulie enenga yambo kuru lupe lupe torumu yamboma kinie, mindili lupe lupe nongo
moloringi yamboma kinie, yambomanga konopuna kuru molko amboloringi yamboma
kinie, kuru kopalli torumu yamboma kinie, kimbu ki kukurumu yamboma kinie, yu
molorumuna mengo oringi kinie yuni ene tepa konde lirimu.
25
Yambo paa aisili yu lombili
puringi. Kolea Gallilli disiriki yamboma kinie, Kolea Aili Rureponga Talo niringi kolea
yamboma kinie, kolea Judia disiriki lerimu kolea aili Jerusalleme yamboma kinie, kolea Judia
sukundu lerimu we koleamanga moloringi yamboma kinie, no Jodane nekendo koleamanga
yamboma kinie, paa aisili yu lombili puringi.
MATEYU MATEYU
<<
44
>>
MATEYU MATEYU
<<
55
>>
5
1
Yesusini yambo aisili maku toko yu lombili puringime kanopalie ma pangine ola pupe
molorumu kinie yu lombili andolime* yu molorumuna oringi.
2
Kanu kinie yuni ene ungu
mane sipelie nimbendo:
3
Yambo konopuna koropa pulimo pilimele yamboma Pulu Yemo enenga ye nomi
kingimu molopa* ene nokolemomonga ene malo.
4
Yambo kola teko konopu keri pepili molemele yamboma Pulu Yemone Ene
konopu peanga pepa toembo topili. nimbemonga ene malo.
5
Yambo taka lelko molko yambo lupema pilku molemele yamboma ma koleama pali
Pulu Yemone ene simbe lingmunge ene malo.
6
Pulu Yemone Teai. nilimo ulu sumbi nilime tengendo waka kolko molemele
yamboma manda molongemonga ene malo.
7
Yambo lupema kondo kolemele yamboma Pulu Yemone kondo kolombamonga ene
malo.
8
Yambo konopu kake tepili molemele yambomane Pulu Yemo kanongemonga ene
malo.
9
Yamboma konopu teluna pupili molangi. nilimele yamboma Pulu Yemone Ene
nanga ambolangoma.* nimbemonga ene malo.
10
Pulu Yemone Teai. nilimo ulu sumbi nilime teko molemelemonga yambo
lupemane ene mindili silimele akumunge Pulu Yemo enenga ye nomi kingimu
molombamonga ene malo.
11
Na pilku molemele yamboma, ene nanga yamboma molemelemonga we
yambomane ene ungu taka tonjiku mindili siku, ungu keri lupe lupema enenga bulkundu
kolo toko ninjing kinie ene malo.
12
Yambomane ene aku siku mele telemelemonga ene
mulu koleana pung kinie kanuna Pulu Yemone ene mele kalopa konjimbe kene konopu paa
aili teko siku konopu peanga pepili molayo.* Yambomane kini ene mindili silimele mele
aku siku ene na molangi koro ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma
ningu siliku andoringi yamboma** we yambomane ene kepe mindili siringila kanumu.
nirimu.
13
Ene ma koleana yambomanga api kusa mele molemele. Akumu mele peanga
nakolo yu songo na temba kinie Yu kelepa songo tepili. nimbu ulu te manda temoloye?
Yu kongono temba tondolo te altopa na pembamonga we topo ele temolo kinie yamboma
kimbu kongono teko andoko kambiling kinie papu.
14
Ene ma koleana yambomanga pa tenjilime molemele.* Kolea aili ma pangine ola
lembamo manda lopi na tenge.
15
Yambomane tepe llame kandokolie mingine suku na
panjilimele. Melema kanangi, ulke sukundu pa tepili. ningu polo tenga ola nosilimele.*
16
Aku sipe mele Olione ulu peangama telemolo mele yambomane kanokolie olionga Lapa,
mulu koleana molemomo, kapi niengi. ningu* enenga pa telemomone yamboma kanangi,
pa tenjengi. nirimu.
17
Nane Pulu Yemonga ungu manema Mosisini bokuna torumu unguma kinie
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane bokuna toringi
unguma kinie* manie pupili. nimb okomo. ningu na piliengi! Nane Kanu unguma kamu
manie pupili. nimb naa okoro. Aku ungumanga ungu pulu pelemoma kamu wendo opili.
nimb okoro.
18
Nane enendo paa sike nikiru: Mulu matolo ou pora na nipili Pulu Yemonga
ungu manemanga ungu wallo kolte kepe paa we manie na pumbe. Ungu manemanga pali
ungu aili kangamanga pali kongonoma ou wendo omb.*
19
Akumunge, yambo tene kanu
ungu manemanga ungu mane kanga te kepe pulue topa,* yambo lupema mane sipelie
Pulue tangi. nimb yambomo Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana**
yunge imbi paa manie molomba. Nakolo yambo tene kanu ungu manema pilipe lipe tenge
panjipe molopa, yambo lupema mane simbe yambomo Pulu Yemo ye nomi kingi molopa
nokolemo koleana yunge imbi paa olandopa molomba.
20
Nane ene nimbu sikiru: Parisime
kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma mane silimele yema kinie* enene ulu sumbi
nilime telemele ulumanga olandopa ene we yambomane na tengi liemo, Pulu Yemo ye nomi
kingi molopa yambo nokolemo talapena sukundu ene paa na puku molonge. Kanu
yemane ungu manema pilkulie telemele mele lupe. Pulu Yemone kanopa ulu sumbi nilime
nimbe kanolemo mele lupe. nirimu. **
21
Koro ou Mosisini anda kolepalimendo ungu mane te sirimumu ene pilimele.
Kanu ungu manemo i sipe:
Ene yamboma toko na konjengi.*
Yambo topa konjimbe yambomo mongo limbe,
kote pilimele yambomane
yu kote tenjikulie mongo liku sing.**
nirimu kanumu.
22
Nakolo kini nane ene kanu ungu manemonga ungu pulumu i nimbu
simbu tekero: Yambo tene yunge angenu kinie mumindili kolomba yambomo willisi kotena
mengo puku kote tenjing. Yambo tene yunge angenundu Nu kamakoye? nimb
yambomo poropinjili kotena mengo puku kote tenjing. Yambo tene yambo tendo Nu paa
kongi mele aroma tolimu! nimb yambomo tepe koleana pumbe.
23
Aku siku tenge yamboma mongo ling kene nuni Pulu Yemone na kanopa peanga
kanopili. ningu yunge melema tepena kaloli polona Pulu Yemo kongi molo kera popo toko
kalko sinindu mengo ongolie nu angenane nu kinie we mumindili te kolomba pilkulie
ninimuni,
24
nu Pulu Yemo kalko sini melema Pulu Yemo popo toko kaloli polo alsekondo
we lepili nosikulie kelko anju puku angenando Teluna kapola kapola molambili. ningu
puku nipukulie, pe kelko ongo nu Pulu Yemo kaloni melema ongo yu kalko sieni.
25
Nu kote tenjimbe temba yambomo Kapola kapola molambili ulu te teambo.
ningulie welea teani. Aku na tenu liemo nu kote tenjimbe yambomone nunge kote pilili yemo
molombana memba pupe simbenje. Pe kote pilili yemone nu ka ulke nokoli yemo lipe
simbe, yuni nu ka ulkena lipe mundumbe.
26
Nane nundu paa sike nimbu sikirumu: Nu ka
ulkena wendo onindu pundu paa pali tokolie mindi wendo onimu. We manda wendo na
oni. nirimu. *
27
Ou Mosisini ungu mane te sirimumu ene pilimele. Kanu ungu manemo i sipe:
Ambo ye pulime ye lupema kinie
wa ulu kerinele na teko,
ye ambo lilime ambo lupema kinie
wa ulu kerinele na teangi.*
nirimu kanumu.
28
Nakolo kini nane ene kanu ungu manemonga ungu pulumu i nimbu
sikiru: Ye tene ambo te kanopalie Yu pea tapu topo pelembelkanje papu. konopu lemo
akumu konopu sukundu ambomo kinie kamu wa ulu kerinele telemo.
29
Nunge mongotolone melte kanokolie konopuni Liemboa. ningu pilku ulu pulu keri
te tenu liemo mongotolo akuku ele teani. Nunge mongotolo angilipili nu tepe koleana liku
mundung kinie kapola na temba kene kangimunge melte wendo liku ele tekolie molko
konjini kinie papu.
30
Nunge kitolone ulu pulu keri te tenu liemo aku kitolo kari lelko ele
teani. Nunge kitolo angilipili nu tepe koleana liku mundung kinie kapola na temba kene
kangimunge melte wendo liku ele tekolie molko konjini kinie papu. nirimu. *
31
Ou Mosisini ungu mane te sipelie nimbendo:
Ye tene yunge ambomondo
Kamu pupili. nimbe makorombando
ambomo Kamu pui. nimb mele
pep te topa ambomo sipelie
yundu Kamu pui. nimbe aku tepili.
nirimu kanumu.*
32
Nakolo nane kini ene nimbu sikiru: Ye puli ambo te ye te kinie wa ulu
kerinele na tepili yunge yemone yu makoropa Kamu pui. nimu liemo Wa ulu kerinele teli
ambomo molopili. nimbe aku telemo. Pui. nimbe makorolemo ambomo pe ye tene yu
limo kinie kanu yemo kepe wa ulu kerinele telemola.* nirimu.
33
Koro ou Mosisini anda kolepalimendo ungu mane te pea sirimumu ene
pilimele. Kanu ungu manemo i sipe:
Paa sike tembo. ningu, ningu panjiku
mi lenge ungumu pulue na tangi.
Ailimundu Paa sike tembo. ningu, ningu panjiku
mi lenge mele paa sike aku siku teangi.*
nirimu kanumu.
34
Nakolo kini nane ene nimbu sikiru: Paa sike nikimu. ningu piliengi!
ningu mele aili tenga imbi lelko paa mi na leangi. Mulu koleamo kepe imbi lelko mi na leangi.
Aku koleamo Pulu Yemo molopa melema nokolemo koleamo kene aku na teangi.
35
Ma
koleamo kepe imbi lelko mi na leangila. Akumu Pulu Yemo yunge kimbu mundulimo
polomo kanumu. Jerusalleme kepe imbi naa la leangi. Akumu Ye Nomi Kingi Paa
Ailimunge* kolea ailimu kanumu.
36
Nunge penge kepe. Akumu nuni penge indi te Kake
tepili. molo Pombera topili. ningu ulu te manda na teni kene pengemo walsiku imbi lelko
mi na leai.
37
Ulu te sike teni liemo sumbi siku Tembo. nieni. Naa teni liemo Naa tembo.
nieni. Ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru muni* ambolemo yambomane mindi
ungu sulu teko niliku puku mi lemele. nirimu. **
38
Yambo tene yambo tenga mongomo
topa akumbe kinie
yunge mongomo toko akunjengila.
Yambo tene yambo tenga ung topa langomba kinie
yunge ung toko langonjengila.*
nirimu kanumu.
39
Nakolo kini nane ene nimbu sikiru: Ene tepa kenjimbe yambomo anju
uluri na teko, We tepa kenjipili. niengi. Yambo tene nunge kumbikere ekendonga laruwe
tomba kinie topele toko ekendonga kamu laruwe topili. nieni.
40
Yambo tene Nunge wale
pakolimu liembo. nimbe kote tenjimbe temba yambomo nunge wale sulu peangamo kepe
pea we lipili. nieni.
41
Romo ami ye tene nu ambolopalie Nuni na liku taponjiku mako
tenga nanga melema menjeni pambili. nimb kinie mako tenga pea yu we liku taponjiku
melema menjiku pani.
42
Melte si. nimbe mawa temba yambomo mawa temba melemo we
sieni. Kou te pundu anjiku si. nimb yambomo Molo. na nieni. nirimu.
43
Opa lkerayemo konopu monjiku,*
opa toumu kanoko keri kanani.**
nirimu kanumu.
44
Nakolo kini nane ene nimbu sikiru: Enene enenga opa touma konopu
monjiku, ene teko kenjilimele yamboma Pulu Yemone tepa konjipili. ningu Pulu Yemo
enenga mawa tenjengi.
45
Enenga Lapa mulu koleana molemomonga ambolangoma*
molamili. ningu aku siku teangi. Yuni yambo keri peangama molemelena Ena topili.
nilimo. Yambo ulu sumbi nilime telemele yamboma kepe yambo ulu sumbi nilime na
telemele yamboma kepe enenga pea pali Lo topili. nilimola.
46
Ene konopu monjilimele yamboma mindi konopu monjilimele kinie Pulu Yemone
kanopa peanga kanombaye? Romo gapomano kou takisi limele yambo kerime
kepe* anju yando akula telemele kene ene kanoko keri kanolemele yamboma pea konopu
monjing kinie peanga .
47
Enene enenga pulu lemo yambomando mindi Ene manda
molemeleye? nilimele kinie we yambomane telemele mele maniendopa, enene telemele mele
olandopaye? Ulsukundu yambomane aku sikula na telemeleye?
48
Akumunge Mosisini
sirimu ungu manema we pilku na teko, enenga Lapa mulu koleana molemo ye paa sumbi
nilimu molemo mele ene aku siku yambo sumbi nilime molangi.* nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
55
>>
MATEYU MATEYU
<<
66
>>
6
1
Yesusini ungu mare nimbe molopalie ungu mare pea nimbendo: *
Yambomane Olio yambo paa peangama. Uluma paa tepo konjilimolo. ningu
kanangi. ningu yamboma kanoko molangi enenga ulu peangama paa na teangi. Aku siku
tenge kinie yambomane ene kapi ning. Kanu kapi ning unguma enenga mele kalolimu
lingmunge enenga mulu koleana molemo Lapamone ene mele na kalomba.**
2
Enenga mulu koleana molemo Lapamone aku siku tenge yamboma mele na
kalomba kene enene yambo koropa pulime kondo kolko Lipu taponjemili. ningu kou
mone te singndu Temolo mele yambomane kanangi. ningu, ru ningu melte naa siengi.
Topele mapele toli yemane* Na yambomane kapi niengi. ningu yamboma maku toko Pulu
Yemonga ungumu pilili ulkemanga kinie aulkemanga kinie we yambo aisilini mongone
kanangi yambo koropama liku taponjilimele. Aku yemane telemele mele enene aku siku na
teangi. Nane enendo paa sike nimbu sikiru: Aku telemelemonga ene yambomane kapi
nilimele unguma enenga mele kalolimu koronga limele.**
3
Nakolo enene yambo koropama kondo kolko melte singndu Yambomane paa naa
kanangi. Yambo te pea tapu topo andolembolomone kepe naa kanopili, lopi tepo kiyongo
nimbu lipu taponjembo. niengi.
4
Kanu kinie yambomane naa kanangi, tenge mele yambo te
naa ningu sikulie koropa puli yambo te liku taponjing kinie enenga mulu koleana
molemo Lapamone lopi teko telemele uluma kanolemomone ene mele kalomba.
nirimu.
5
Ene Pulu Yemo kinie ungu ningindu topele mapele toli yemane* Pulu Yemo kinie
ungu nilimele mele aku siku naa teayo. Kanu topele mapele toli yemane Na ye paa
peangamo molio mele yambo aisilini mongone kanoko na kapi niengi. ningu yamboma
maku toko Pulu Yemonga ungu pilili ulkemanga kinie aulkemanga kinie yamboma kanoko
molangi konopu siku angilku Pulu Yemo kinie ungu nilimele. Nane enendo paa sike nimbu
sikiru: Aku siku telemelemonga ene enenga mele kalolimu koronga limele kanumu.**
6
Nakolo ene Pulu Yemo kinie ungu ningindu enenga suluminiana sukundu puku nambune
sikulie kanu lopi teli koleana enenga mulu koleana molemo Lapa naa kanolemele yemo
kinie ungu nieyo. Yu akuna molemo. Aku tenge kinie enenga mulu koleana molemo
Lapa lopi teko telemele uluma kanolemomone ene pe mele kalomba.
7
Na Pulu Yemo kinie ungu niembo. ningulie Isirele talapemonga ulsu molemele
yambomane* enenga kuruma molo pulu ye kolo tolime kinie ungu ningindu we ungu aisili
nilimele mele aku siku naa teangi. Kanu yambomane Na ungu aisili nimb kinie pilimbe.
ningu aku siku nilimele kanumu.**
8
Enenga mulu koleana molemo Lapamo ou mawa
naa teangi ene molo tolemo melema yuni pilipe kanolemo kene aku yambomane telemele
mele aku siku naa teangi.
9
Ene Pulu Yemo kinie ungu ningindu i siku niengi:
Olionga mulu koleana moleno Lapamo,
yambomane Nu imbi ola molopa
ye kake teli peangamo moleno.
ningu molangi.
10
Nu ye nomi kingimu molko
yamboma nokoni walemo* wendo opili.
Nunge ungumu mulu koleana pilku liku telemele mele
aku siku ya ma koleana pilku liku teangi.
11
Olio kini langi nomolo mele kini siyo.
12
Yambomane olio teko kenjngi kinie
siye kolopo ulu te na temulu mele
aku sikula olione nu tepo kenjmulu uluma
siye kolko olio ulu te na teyo.*
13
Olio Ulu tene kondi topili. naa ningu
ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru muni*
olio na ambolopili. ningu yunge kne wendo liyo.
(Nu koleama kinie melemanga pali ye nomi kingimu molko, tondolo olandopamo nu kinie
pepa, nu imbi paa olandopa molopa nu kinie pa tondolo tepa tepili alieli molko
mindi pulino kene
aku sipe tepili.)**
ningu aku siku Pulu Yemo kinie niengi.
14
Yambomane ene teko kenjing uluma We manie pupili. ningu siye kolongi liemo
enenga mulu koleana molemo Lapamone enenga ulu pulu kerime Manie pupili. nimbe siye
kolombala.
15
Nakolo yambomane ene teko kenjing uluma We manie naa pupili. ningu
siye naa kolongi liemo enenga mulu koleana molemo Lapamone enenga ulu pulu kerime
Manie naa pupili. nimbe siye naa kolombala. nirimu. *
16
Ene langi naa nongo mi toko we molonge ulu pulumu tengendo topele mapele toli
yemane* Na nono nimbu molambo. nilimele mele aku siku naa niengi. Kanu yemane Na
langi naa nombondo mi topo molio mele yambomane kanangi. ningu ene kumbikere teko
enenga kumbikerema teko kenjiku molemele. Nane enendo paa sike nimbu sikiru: Kanu
yemane aku telemelemonga yambomane ene kapi nilimele unguma enenga mele kalolimu
koronga limele.**
17-18
Nakolo ene langi na nongo mi toko we molongendo We yambomane na aku
tekero mele naa kanangi. Tarane manjipe kanopili. ningu we yambomane kanonge uluma
naa teangi. Aku tenge kinie enenga mulu koleana molemo Lapa lopi teko telemele uluma
kanolemomone ene mele kalomba. nirimu.
19
Ya ma koleana mele nosilimelema urelo tepa koka molo lkurinia melemane ongo
teko kenjiku, wa lili yema ongo melema wa limele kene ya mana kamako molopo mele
aisili lipu nosemili. ni naa niengi.
20
Aku naa tekolie mulu koleana melema urelo naa tepa
koka molo lkurinia meltene omba tepa na kenjipe, wa lili yema ongo wa na limele kene ene
mulu koleana pe pungmunge mele aisili pe limulma ou lepili. ningu ya ma koleana
ulu peangama teko molangi.
21
Enenga nosilimele melema lemo kolea akuna ene konopuni
pilku konopu monjiku molemele kene mulu koleana mindi melema lepili. ningu
molangi. nirimu .
22
Nunge mongomo nunge kangimunge tepe llame mlemo. Aku kene nunge mongo
peanga angilimo kinie nu kangi pali pa tepili moleno kinie nu molko konjilino.
23
Nakolo
nunge mongomo keri lemba kinie nunge kangi pali sumbulu topili andoni. Kanu kinie nunge
kangine pa teli pembamo alowa tepa sumbulu tomba kinie akumu paa kamu sumbulu
tomba. nirimu.
24
Yambo tene ye aili talonga kongono lipe tere lepa manda naa tenjimbe. Ye aili te
konopu keri panjipe, te konopu monjimbe. Molo aku naa temu liemo ye aili tenga ungu
nimbma paa konopu sipe pilipe lipe kongono nimbma tondolo mundupe tenjipe, te
konopu keri panjipe yunge ungu nimbma ta nimb. Yambomane Pulu Yemonga
kongonomo kinie Kou Monemonga kongonomo kinie liku tere lelko manda na tenjing.*
25
Akumunge nane ene tenge mele nimbu siembo. Kangikundu molopo
konjemili. ningu konopu aisili liku na mundengi. Langi nongemonga kepe no nongemonga
kepe mulu wambale pakongemonga kepe akumanga konopu aisili liku munduku naa
molangi. Ene kapola molonge mele ulu pulumu langi kinie mulu wambale kinie mindiye?
26
Kerama kaname. Langi te panjikulie nou lemo kinie liku mengo ulkendo puku nosiku naa
nolemele nakolo ene yambomanga mulu koleana molemo Lapamone kerama langi silimo.
Kerama we mele ene yamboma olandopamonga yuni ene naa nokombaye?
27
Enenga
yambo tene konopu aisili lipe mundumbemone yu kolomba ena te manda We lepili.
nimbeye? Manda naa nimb.
28
Ene pakonge melemanga konopu aisili nambemuna liku mundulimeleye? Pillawa
sindime mana olemo mele ene naa kanolemeleye? Pillawa sindimene kongono mindili siku
na teko, mulu wambale te teko mimi naa telemele
29
nakolo pillawa sindime molemele mele
olandopa, ye nomi kingi Sollomono* kongono aisili tepalie wale paa peangama pakopa
au nirimu mele maniendopa.
30
Era sindi tolemoma kini mele molemo, opali mele poroko
tepena kalemelema Pulu Yemone aku sipe nokopa konjilimo liemo ene Pulu Yemone olio
manda nokombanje. ningu laye kolte mindi pilimele yamboma pakonge melemanga yuni
manda lipe naa taponjimbeye? Ene paa sike lipe taponjimbe.
31
Pulu Yemone kerama kinie era sindime kinie aku we melema aku sipe
nokolemo kene ene konopu aisili liku mundukulie Esi, langi te tena lipu nomolonje?;
molo No tena kolopo nomolonje?; molo Wale pakoli tena lipu pakomolonje? ningu
pilku naa molangi.
32
Pulu Yemonga yamboma naa molko ulsukundu molemele yambomane
aku siku telemele nakolo enenga mulu koleana molemo Lapamone ene yunge yambomanga
mele molo tolemoma kanopa molemo.
33
Ene langi nongemanga kinie mulu wambale
pakongemanga kinie konopu naa liku munduku, Pulu Yemo ye nomi kingi molopa
yamboma nokolemo* uluma kinie yu kanopa kake telemo kanolemo uluma kinie melema
kinie Kumbi lepo teambo. konopu lelko molangi. Aku tenge kinie yuni we melema kepe
ene simbe.
34
Yuni aku temba kene Opali nambe tembonje? ningu kini konopu aisili liku
na mundengi. Opalimunge langi molo melema aku opali, kinimonga langi molo melema
kinie, opalimunge kinie, liku tere lelko naa piliengi! Enamanga yu mele mele umbunime
pelemo pembama kanu enamanga mindi. Kini umbuni wendo ombma kinie, opali talu
umbuni wendo ombmanga kinie tere lelko konopu liku naa mundengi. nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
66
>>
MATEYU MATEYU
<<
77
>>
7
1-2
Yesusini ungu mare nimbe molopalie ungu mare pea nimbendo: *
Enene anju yamboma telemele uluma apurung kinie aku sipe Pulu Yemone
ene telemele mele yando apurumbela.** Enene anju yambomane telemele mele apuruku
kanokolie Teko kenjikimili. Tekemele mele Pulu Yemone kanopa keri kanopili. ning mele
Pulu Yemone aku sipe ene apurumbe. Aku temba kene Pulu Yemone olio ulu
telemoloma naa apurupili. ningu enene yamboma telemele uluma naa apurengila.***
3
Nuni angenanga mongona nurupulu te lemo kanoleno nakolo nunge mongona unju
aili te lemomo naa kanoleno akumu nambemuna telenoye?
4
Nunge mongona unju aili
lemomo naa kanokolie angenando Ano, nunge mongona nurupulu te lemomo wendo
linjembo. nambe teko nilinoye?
5
Topele mapele toli yambomo,* nuni nunge mongona
lemo unju ailimu ou wendo likulie pe kanoko konjiku angenanga mongona lemo nurupulumu
manda wendo linjini. nirimu. **
6
Pulu Yemonga nilimele melema liku owa naa sieme. Nombalie pe topele topa ene
nombanje kene aku naa teangi. Enenga mele peangama kongi angilimbena toko naa
mundengi. Kimbuni kambilimbenje kene aku naa teangi. nirimu.
7
Lapa, mulu koleana molemo yemo melema mawa teko Si. niengi. Aku tenge
kinie melema sike simbe ling. Lapa molemona melema korangi. Aku tenge kinie
melema sike kanoko ling. Ulke kerepuluna angilku Sukundu wamili. niengi. Aku ning
kinie Sukundu wai. nimbe nambune tonjimbe.
8
Mawa tenge melema sike simbe ling,
koronge melema sike kanoko ling, Sukundu wamili. ning kinie sike nambune tonjimbe.
Aku temba kene aku teai.*
9
Enenga ye te yunge malo ombalie Tara, pillawa kaloli te nambo si. nimb kinie
yunge lapane yu kou mul te simbeye?
10
Molo kangomone Tara, oma te nambo si.
nimb kinie yunge lapane wambiye te simbeye?
11
Pe ene konopu keri pepili molemele
yambomane aku siku enenga ambolangoma mele peangama silimele liemo enenga Lapa
mulu koleana molemomone Melema si. ningu mawa tenge yamboma mele peangama paa
olandopa na simbeye? Paa simbemo.
12
Akumunge, Yambomane nu kinie teangi.
konopu leno mele nuni anju yamboma aku siku teani. Aku teangi. nikinu ulumuni Mosisini
Pulu Yemonga ungu mane sirimu bokuna torumumanga pulumu kinie, Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane bokuna toringi ungumanga pulumu
kinie,* lipe tere lepa nilimo kene aku siku anju yando yamboma kinie teko konjengi.**
nirimu.
13
Ene pala kerepulu kangamonga paa pangi.* Kolea kerine pulimo kerepulumu paa
ailimu, akuna pulimo aulkemo paa anju yando pupe paa par lemo akuna yambo aisili
mindili naa siku we we teko pulimele.
14
Nakolo alieli konde molopa konjipe mindi puli
koleana* pulimo kerepulumu paa kanga, yunge aulkemo paa tengepea teli kangamo lemona
yamboma akuna pungindu mindili silimelemonga yambo telu telu ningu mindi aku aulkemo
kanokolie pulimele.** Aku telemele kene ene kanu kerepulu kangamonga pangi.
nirimu.
15
Pulu Yemone ungu umbu tonjilime na pilku we kolo toko yando ningu sing yema
onge kene kanoko konjiku molayo. Kongi sipisipi paa taka lelko molemele mele aku siku
kanu yamboma ongo molonge nakolo owa takara* paa engelene kolkolie Melte topo
namili. ningu andoko molemele mele aku siku kanu yambomane Ene mindili nangi. Ene
tepo kenjemili. ningu molemele.**
16
Kanu kolo toli yamboma ongo ulu tengema kanokolie,
Ene sike kolo tolime. ningu kanonge. Amu namili. ningu takeme manda olko toko
nolemelkaye? Molo Me te namili. ningu silipu manda akuku nolemelkaye? Paa molo.
Amu lupe takeme lupela, me lupe silipu lupela. ningu kanolemele. Aku siku mele Pulu
Yemone sike ungu umbu tonjilime pilku yamboma sike ningu silimele mele lupe, Pulu
Yemone ungu umbu na tonjilime yamboma kolo toko ningu silimele mele lupela ningu
kanonge. Unjuma mongo tolemo kinie kanokolie Ime nomolo lemo. Ime naa nomolo
lemo. ningu kanoko imbi silimele kanumu.*
17
Unju peangamone mongo peangamo tolemo;
unju kerimuni mongo kerimu tolemo.
18
Unju peangamone mongo keri te manda naa tomba;
unju kerimuni mongo peanga te manda naa tombala.*
19
Unju mongo peangama naa tomba
unjuma pali peko tokolie tepena kalemele.*
20
Unjuma mongo tolemo kinie kanokolie, Imu
peanga, imu keri. ningu apurulimele mele, onge yambo kanumane tenge uluma enene
kanokolie yamboma molemele mele sike aku siku kanonge.
21
Yambomane nando Ailimu. nilimele yamboma pali Pulu Yemone nokolemo
mulu koleana* suku pung. ningu na pilieyo. Tara mulu koleana molemomonga unguma
pilku liku tenge yamboma mindi akuna pung.
22
Yamboma apurumbe wale kanumu wendo
omb kinie yambo aisilini nando ningindu: Ailimu, nane nunge imbi lepo* nunge unguma
nimbu sirindu kanumu; nunge imbi lepo yambomanga konopuna kuru moloringime Ongo
ulsu pai. nirindu kanumu; nunge imbi lepo ulu tondolo aisili terindu kanumu. ning.
23
Nakolo aku siku ning kinie nane enendo nimbundu: Na enenga imbime paa na pilipu ene
kanopo imbi naa silio.* Ene Pulu Yemonga ungumu na pilku liku teringi kene nanga
kumbikerena naa ongo anju pai. nimb.
24
Akumunge, i nanga unguma pilku liku tenge yamboma ene ye te molemo mele
niembo: Ye pilipe konginjili perimu ye te yuni yunge ulkemo Ingi nimbe angilipili. nimbe
kou polona ola takorumu.
25
Pe lo topa no topa poporome topalie ulkemo paa topa kalalu
simbe terimu nakolo ulke simumu kou polona angilirimuna topa tekisi naa tekisipe ingi
nimbe we angilirimu. Nanga unguma pilku liku telemele yamboma ene kanu yemo mele
molemele.
26
I nanga unguma pilku liku na tenge yamboma ene ye te molemo mele niembo: Ye
pilipe konginjili naa perimu ye tene yunge ulkemo okiana ola takorumu.
27
Pe lo topa no
topa poporome topalie ulke kanumu topa kalalu sipe paa bulu balu sirimu. Nanga unguma
na pilku liku tenge yamboma ene kanu yemo mele molemele. nirimu.
28
Yesusini aku unguma nimbe pora sirimu kinie yuni mane sirimu pilku moloringi
yambomane yuni ungu mane sirimu mele pilkulie mini wale munduringi.
29
Pulu Yemonga
ungu manemanga puluma pilku ene mane siringi yemane* we mane siringi mele Yesusini aku
sipe mane naa sirimu. Namba lerimu yemane pipili naa kolko tondolo munduku mane siringi
mele aku sipe mane sirimuna pilkulie ene mini wale munduringi.
MATEYU MATEYU
<<
77
>>
MATEYU MATEYU
<<
88
>>
8
1
Yesusi ma pangine maniendo omb orumu kinie* yambo aisili liku maku toko yu
lombili oringi.
2
Kanu kinie ye te kuru kendi nomba perimumu Yesusi orumuna omba yunge
kumbikerena koporongo langopalie yundu nimbendo: Ailimu, nunge konopumuni na
konde pambo. konopu lenu liemo nuni na manda teko konde lini. nirimu kinie
3
Yesusini
yemo kini ambolopalie yundu nimbendo: Nu konde pani. konopu lekero kene konde
pui. nirimu kinie tamburembu kuru kendimu nomba kelerimu.
4
Kanu kinie Yesusini yundu
altopa nimbendo: Nuni ya ulu tekeromo yambo telurindu kepe paa naa niyo. Sumbi siku
puku Pulu Yemo popo tonjili yemo* nunge kangimu liku ora siku, Na altopo kangi peanga
lepili molkoro kene. ningu Mosisini Tei. nimbe panjirimu mele pilku liku tenindu Pulu
Yemo popo toko kalko si. nirimu mlemo liku Pulu Yemo popo tonjili yemondo
Kalonji. ningu yu sieni. Pe yambomane nu kanokolie Yu sike kangi peanga lepili
molemo. ningu piliengi kene nikiru mele isili ou tepui. nirimu. Aku siku teni kinie
yambomane nu kanoko keri naa kanonge, nu altoko we yamboma molemelena manda
teluna puku moloni. nirimu.
5
Yesusi Kapeniame taonona sukundu purumu kinie Romo yambomanga ami ye wane
anderete nokorumu ye te yu orumuna omba yundu mawa tepalie nimbendo:
6
Ailimu,
nanga kendemande yemo kimbu ki kolopa pora sipe mindili nomba perepa ulkena lepili
okoro. nirimu.
7
Yesusini yundu Ombo tepo konde limbu. nirimu.
8-9
Aku nirimu kinie pilipelie ami ye wane anderete nokorumu yemone yundu
pundu topa nimbendo: Ailimu, na ye kerimu mele molio, nu nanga ulkena oni kinie kapola
naa temba. Na ye tene kepe nokopa molemo, yunge ungumu pilipu lipu telio. Nane kepe
ami ye mare nokopo molio. Kanu yemanga tendo Pui. nilio kinie yu pulimo. Molo tendo
Oi. nilio kinie yu olemo. Molo nanga kongono tenjili kendemande yambo tendo I siku
tei. nilio kinie yu aku sipe telemo kanumu. Aku sipela, nuni ungu te we nini kinie nanga
kendemande yemo konde pumbe kene nuni we ni. nirimu.
10
Yesusini yu nirimu mele pilipelie yu konopu aisili lipe mundupelie yu lombili oringi
yambomando nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: I Isirele yambomanga
talapena ulsu mololi yemone na ungumuni mindi manda tembo mele nimbe tondolo
mundupe pilimo mele koleamanga pali, Isirele koleana sukundu kepe, yambo telurini kepe
aku siku ningu piliringi mele paa na kanorundu.
11
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu:
Ena mundi olemo koleamanga kinie ena pulimo koleamanga kinie yambo aisili wendo ongo
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo* mulu koleana sukundu Eporayamo kinie
Aisake kinie Jekopo kinie pea ongo langi nongo molonge.**
12
Nakolo Pulu Yemone
yunge yamboma nimbe mako torumu Isirele yamboma yu nokopa molemo koleana
puku molemelka yamboma yuni topa makoropa sumbulu toline mundumbe. Kanuna paa
mindili nongolie kola teko pereko molonge. nirimu.*
13
Aku nimbelie yuni ami ye wane anderete nokorumu yemondo nimbendo: Nane nu
manda tenjimbe konopu lenu mele* tenjindu kene pui. nirimu. Kanu kinie yuni aku sipe
nirimu enamonga kendemande yemo yu kuru topa kelepa konde pupe molorumu.
14
Kanu kinie Yesusi Pitanga ulkena sukundu ombalie Pitanga kolepa ambomo
kuru topa kangi norumuna aniembo lerimu kanopalie,
15
yunge kimu ambolorumu kinie
kangi nomba kelerimu kinie ambomo ola angilipe wendo ombalie Yesusi langi sipe yu
nokorumu.
16
Pe kolea ipu lemba terimu kinie konopuna kuru molorumu yambo aisili Yesusi
molorumuna mengo oringi kinie yuni kurumando Ongo wendo pai. nirimu kinie ongo
wendo puringi. Kuru torumu yamboma pali tepa konde lirimula.
17
Aku sipe terimumunge
koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye*
Aisayane ulu te pe wendo omb ou nirimu mele kamu wendo orumu. Aisayane nimbendo:
Yuni yuyu olio kuru torumuma makoropa,
olio aniembo lerimulu kuruma
lipe ulsu mundurumu.
nirimu.**
18
Walse * Yesusi nomu Gallilli klona molopili yambo aisili liku maku toko yu
liku makaye teko moloringi kanopalie nirimumuni, lombili andolimendo Nomuna
nekendo pamili wai. nirimu.
19
Nakolo ou naa pupe we angilipili Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilipe
mane sirimu ye te* yu angilirimuna omba yundu nimbendo: Ungu Mane Silimu, nu puni
koleamanga pali nu lombili omb. nirimu.
20
Aku nirimu kinie Yesusini yundu nimbendo: Plie! Owa takarama ulke
pelemelemanga pelemele; kerama enenga mi takolemelemanga pelemele, nakolo Manie
Omba Mana Ye Au Lerimu Yemonga pelemo kolea te naa lemo kene, nu Yu lombili
pupulie kapola naa molombo. ningu pilkulie na lombili wani. We naa wani. nirimu.
21
Kanu kinie yu lombili andorumu ye tene* yundu nimbendo: Ailimu, nu kamu
lombili wambo mangali ou pupu nanga lapamo kinie pea molambo. Pe yu kolomba
kinie ono tepolie nu lombili omb. nirimu.
22
Nakolo Yesusini yundu nimbendo: Nanga ungumu naa pilku yambo kololi
none teli yambomane yambo kolongema ono teangi. Nakolo nu na lombili oi. nirimu.
23
Aku nimbelie nomu Gallilli nekendo pumbendo nona andoli sipi tenga sukundu
purumu kinie yu lombili andolime yu lombili sukundu puringila.
24
Kanu kinie nomuna
pung puringi kinie poporome aili te nomuna torumu. Aku terimuna nomumu apisipe ola
ombalie sipimu lipe aki tomba terimu nakolo Yesusi we uru perimu.
25
Kanu kinie enene yu
uru perimuna puku toko makinjikulie ningindu: Ailimu, olio liku taponjiyo. Olio no
wangokomolo. niringi.
26
Yu makilipelie enendo nimbendo: Pulu Yemone olio nokomba. ningu konopu
tondolo naa pekemo yema, ene nambemuna mini wale mundukumiliye? nirimu. Aku
nimbelie ola molopa poporomemo kinie nomumu kinie iri torumu. Kanu kinie poporomemo
topa kelepa nomumu lope naa tepa paa we lerimu.
27
Yuni terimu mele kanokolie
yemane mini wale mundukulie ningindu: Apa! I yemo nambolka yerenje? Poporomemone
kepe nomumuni kepe yunge ungumu pilku liku kelkembele. niringi.
28
Kanu kinie yu lombili andolime kinie pea nomu nekendo pupe kolea Gadara
puringi kinie kanu kolea Gadara ye talo, konopuna kuru molorumu yetolo, yambo ono
koleana wendo ongolo yu molorumuna oringili. Elte paa enge ningulu yamboma tongele
teringilimunge we yamboma elte peringili koleana Eltene ene tongele. ningu aulkena ongo
naa puringi.
29
Yesusi kanokololie tondolo munduku walsikululie ningilindu: Pulu Yemonga
Malo, olio kinie ulu nambolka uluri tenindu onuye? Olio mongo lipe simbe walemo ou
wendo naa opili nuni isili ou olio mindili liku sini okonoye? niringili.
30
Akuna anjupe kolea tenga umbu kongi aisili mu nongo moloringi kanokolie
31
kurumane Yesusi mawa tekolie ningindu: Olio toko makorokolie ne kongimenga
konopuna molopangi. ni. niringi kinie
32
Yuni enendo nimbendo: Kapola, akuna pangi. nirimu kanu kinie kuruma kanu
yetolonga konopuna wendo ongolie kongi akuna moloringimenga konopuna puku moloringi
kinie kanu kongime pali kekelepa toko lkisiku puku kopona pukue toko nomuna suku puku
no wangoringi.
33
Ulu akuma wendo orumu kinie kanokolie kongi tapu teko moloringi yema talopa
lelko pukulie niringimuni, taonona puku akuna moloringi yamboma enenga kongime terimu
mele kepe kuruma konopuna moloringi yetolo terimu mele kepe temane toko siringi.
34
Niringi mele pilkulie taonona moloringi yamboma pali Yesusi molorumuna ongo
kanokolie yu mawa tekolie ningindu: Olionga koleana naa mololi kelko pui. niringi.
MATEYU MATEYU
<<
88
>>
MATEYU MATEYU
<<
99
>>
9
1
Kanu kinie Yesusi altopa nona andoli sipi tenga sukundu pupelie nirimumuni, nomu
Gallilli yakondo omba yunge kolea Kapeniame taono orumu.
2
Yu Kapeniame kelepa omba molorumuna ye marene kimbu ki kolopa pora sirimu
ye te taropola teko mengo oringi. Enene Yesusini i yemo manda tepa konde limbe. ningu
pilkulie yu mengo oringi, Yesusini kanopa pilipelie kimbu ki kolopa pora sirimu yemondo
nimbendo: Nanga kangomo, nunge konopu wayongo nipili. Nunge konopuna ulu pulu keri
terinu pelemoma manie pupili, siye kolkoro. nirimu.
3
Aku nirimu kinie pilkulie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi
ye marene* eneno konopuni pilkulie, I yemone Pulu Yemo marake tekemo. ningu piliringi.
4
Ene konopu leringi mele Yesusini pilipelie nimbendo: Ene nambemuna konopu lelko
kenjikimiliye?
5
I yemondo Nunge ulu pulu kerime manie pupili, siye kolkoro. nimb kinie
ene ulu te naa kanokolie We we tepa nikimu. konopu lengeye? Molo Ola angilku nunge
kunungumu liku mengo kimbu kongono teko andoi. nimb kinie yu ola angilimbene naa
angilimbenje mona lemba manda kanokolie Aku sipe mindili sipe nikimunje? konopu
lengeye?
6
Nakolo Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* tondolo pelemomone ya ma
koleana yambomanga ulu pulu kerime Manie pupili, siye kolkoro. manda nimb. ningu
piliengi! nimbu aku sipu nindu. nirimu.
Aku nimbelie kimbu ki kolopa pora sili yemondo nimbendo: Nu ola angilku nunge
kunungumu liku mengo ulkendo pui. nirimu.
7
Aku nirimu kinie yemo ola angilipe ulkendo
purumu.
8
Yambo aisili akuna maku toko moloringimene yu aku terimu kanoko mini wale
mundukulie, mana yamboma ulu tondolo aku mele tenge tondolomo sirimu Pulu Yemonga
imbi ambolko ola linjiku kapi niringi.
9
Kanu kinie Yesusi pumbe pupelie nirimumuni, kou takisi lipe molorumu ye te, yunge
imbi Mateyu, kanopalie yundu Na kinie pea pambili lombili oi. nirimu. Kanu kinie Mateyu
yu ola angilipe yu lombili purumu.
10
Pe Yesusi Mateyunge ulkena langi nomba molorumu kinie kou takisi lili yema kinie,
Juda ye ailimene ulu pulu kerime teli ye niringi wema kinie aisili ongo Yesusi kinie
yu lombili andoli yema kinie* ene pea manie molko langi noringi.
11
Ene aku siku teluna
langi nongo moloringine Parisi yemane kanokolie yu lombili andolimendo walsiku pilkulie
ningindu: Enenga ungu mane sili yemo kou takisi lili yema kinie ulu pulu kerime teli ye
wema kinie ene kinie yu nambemuna langi pea nokomeleye? niringi.*
12
Aku siku niringi mele pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Kuru naa tolemo
yamboma doketana naa pulimele. Kuru tolemo yamboma mindi doketana pulimele
kanumu.*
13
Nane Yambo sumbi nilime na molombona wangi. nimbundu ma koleana naa
orundu.* Ulu pulu keri teli yamboma na molombona wangi. nimbundu orundu. Ulu pulu
keri teli yamboma lipu taponjimbundu orundu kene** ene puku Pulu Yemonga bokuna
molemo ungu tenga pulumu puku pilipayo. Pulu Yemone nimbendo:
Na melema popo toko kalko siengi.
nimbu pilipu naa molio.
Ene yambo lupema konopu monjiku
kondo kolangi.
nimbu pilipu mindi molio.***
nirimu kanumu. nimbe Yesusini nirimu.
14
Pe No Linjili Jono lombili andoringi yema Yesusi molorumuna ongolie yundu
walsiku pilkulie ningindu: Olio kinie Parisi yema kinie olio alieli langi mi topo naa
nolemolo* nakolo nu lombili andolime aku siku naa telemele akumu nambemuna na
telemeleye? niringi.
15
Aku siku niringi kinie pilipelie Yesusini pundu topa enendo ungu iku te topa yu
kinie ulu te wendo omb mele nimbelie nimbendo: Ambo limbe ye te yunge pulu lemo
yema kinie molemo kinie ene konopu sikulie Kola tepo langi naa namili. manda ningye?
Manda na ning. Pe mindi, ambo limbe yemo ene molongena ongo wendo liku tonge
kinie kanu walemanga sike konopu keri panjiku langi naa nongendo mi tonge. Isili ou
molo. *
16
Mulu wambale ou te sungu nilimo kinie olione mulu wambale paa konde tenga te
topa tambulkenje kanu mulu wambalemo nona panjilke kinie mulu wambale konde
kopisilimu kanga lepa lli nimbelie mulu wambale oumu kelepa kamu aili tepa sungu nilke.*
17
Kongi meme kalumuni teli mingi ou tenga no waene konde naa la kolemolo
kanumu. Yambo tene mingi ou tenga no waene konde te kolkanje kanu no waenemo
mingine sukundu pepalie pe akolka kinie kanu mingi oumu naa akopa sungu nilke. Kanu
kinie nomo kepe mingimu kepe kamu keri lelka. Akumunge no waene konde kongi meme
kalumuni teli mingi kondena mindi kolemolo kanumu. Pe nomo akolemo kinie kalumuni
teli mingi kondemo anju yando pupe sungu naa nilimomonga nomo kinie mingi kondemo
pea kapola lemo. nirimu.
18
Yesusini Jononga lombili andoli yemando ungu nimbe molopili Juda yamboma
maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke te nokorumu ye te Yesusi molorumuna
omba yunge kumbikerena koporongo langopa yundu nimbendo: Nanga ambolamo kini
isili kolopa pora sikimu. Nakolo nu ongo yu kimuni amboloni kinie yu konde pumbe.
nirimu.
19
Aku nirimu kinie Yesusi ola angilipe yu lombili purumu. Yesusi lombili andolime pea
puringila.
20-21
Kanu kinie ambo te molorumu kanumunge pena perimu walema pora na nirimu.
Yu pena mindi pepili ponie engaki rurepo omba purumu. Kanu ambomone Yunge wale
pakolimu mindi ambolondu liemo na konde pumbu. nimbe pilipelie Yesusi pumbe purumu
kinie bulkundu omba, yunge wale pakolimunge pundumu ambolorumu.*
22
Ambolorumu
kinie Yesusi topele topa yu kanopalie nimbendo: Ambolamo, nu konopu wayongo nipili
moloyo. Nu manda tepa konde limbe. konopu lenu kanu ulumuni nu konde pukunu.
nirimu. Kanu enamonga ambomo konde pupelie we molorumu.
23
Kanu kinie Yesusi Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi
ulkemo nokoli yemonga ulkena sukundu ombalie yambo aisili molko kondo kolko,
kolape mingi langoko, kola aili teko teko moloringi kanopalie yuni nimbendo:
24
Ene anju
pame! Ambolamo kolou na kolomu. We uru mindi pelemo. nirimu.* Aku nirimu kinie
ambola kanumu sike kolopa pora sirimu pilkulie yuni We uru pelemo. nirimumunge
yu ungu taka tonjiku tae tenjiringi.
25
Kanu kinie yambo maku toko moloringime pulu sipe pena pena tepalie ambola
onomo lerimu suluminiana pupe yunge kimu ambolorumu kinie ambolamo ola molorumu.
26
I ulu tondolo terimumunge temanemo kanu koleamonga sukundu lerimu koleamanga pali
anju anju purumu piliringi.
27
Yesusi kanu koleamo mundupe kelepa pumbe purumu kinie mongo keri lerimu ye
talo yu lombili ongo walsikululie ningilindu: Ye nomi kingi Depisini kalopa lirimu yemo,*
nu olto kondo koloi. ningu wale aisili niliku oringili.
28
Yu ulke tenga sukundu purumu kinie mongo keri leli yetolo yu molorumuna lombili
oringili kinie yuni elte walsipelie: Elte na mawa tekembele mele Manda temba. konopu
lekembele* molo moloye? nirimu kinie
eltene ningilindu: Ailimu, Manda teni. konopu lekembolo. niringili.
29
Kanu kinie yuni eltenga mongotolonga ambolopalie nimbendo: Nane manda
temba. konopu lekembele mele aku sipe wendo opili. nirimu
30
kinie eltenga mongotolo
peanga lerimu, melema altoko kanoringili. Yesusini elte tondolo mundupe mane sipelie
nimbendo: Eltene i ulu wendo okomomo yambo teluri kepe paa naa piliengi, naa ningu
siele! nirimu.
31
Nakolo elte pena pukulu Yesusini terimu mele aku koleamonga sukundu
lerimu koleamanga pali temane toko silikulu andoringili.
32
Kanu yetolo Yesusi munduku kelkolo pungil puringili kinie ye te konopuna kuru
molorumumunge ungu te naa nirimu ye te Yesusi molorumuna mengo oringi.
33
Yesusini
yemonga konopuna molorumu kuru kanumu topa makororumu kinie ungu naa nirimu ye
kanumuni ungu nirimuna yambo maku toko moloringimene kanokolie konopu aisili liku
mundukulie ningindu: Ou Isirele koleana sukundu i sipe ulu te wendo na orumu kanumu.
niringi.
34
Nakolo Parisi yemane* ningindu: Kurumanga nomimuni yu lipe taponjilimona yuni
kuruma topa makorolemo. niringi.**
35
Yesusi kolea ailimenga kinie, kolea kangamanga kinie pelipe andopalie nirimumuni,
Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga pupe ungu mane
sipe; Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokolemo* nokomba ungu pulumunge
temane peangama topa sipe; kuru lupe lupema torumu yamboma tepa konde lirimula.
36
Yambo paa aisili yu molorumuna ongo liku maku toko moloringime kanopalie ene umbu
konopu naa pepili andoko, kangime enge naa perimuna ene eneno manda liku na taponjiku
molkolie ene kongi sipisipime enenga tapu ye te na molorumumunge we moloringi mele ene
aku siku moloringine* kanopalie ene paa kondo kolorumu.
37
Kanu kinie yambo aisili
Yuni lipe taponjipili. ningu moloringine kanopalie lombili andolimendo nimbendo:
Langi pulumu poniena nou lemo nakolo kongono ye aisili molo.
38
Na ye telumu mindi i
kongonomo tekero kene Langi Pulu Yemo mawa tekolie yuni Langi nou lelime ling
kongono tenge yamboma yunge poniena lipe mundupili. niei. nirimu.*
MATEYU MATEYU
<<
99
>>
MATEYU MATEYU
<<
10 10
>>
10
1
Yesusini yu lombili andoli ye engaki rurepondo* Yando wai. nimbelie enene
yambomanga konopuna kuru molemoma Ongo wendo pai. ningu toko makoronge
tondolomo sipelie, yambo kuru tolime kinie kangi pange mange telime kinie Konde pangi.
ning nambamo sirimu.
2
Yuni Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye* engaki rureponga
imbime i sipe: Ou Saimono, yunge imbi te Pita niringila, yu keme yunge angenu Enderu
keme, Jeperinge malo Jemisi keme Jemisi yunge angenu Jono keme,
3
Pillipu keme
Batollomiu keme, Tomasi keme kou takisi lirimu ye Mateyu keme, Allapiasinge malo Jemisi
keme Tadiasi keme,
4
Olio Juda yamboma oliolio gapomano molamili. niringi talape ye
Saimono keme Yesusi pe lipe opa touma sirimu ye Judasi Isikeriote* keme, akuma.
5
Yesusini aku ye engaki rurepo lipe mundupelie enendo nimbendo:
Yambo lupema molemelena naa la pangi. Sameria yambomanga* taono tenga naa la
pangi.
6
Isirele yamboma mindi enenga kongi sipisipi pena lou lelko pelemele mele* aku siku
molemele yamboma molemelena mindi pangi.
7
Ene molemelena pung pukulie, enendo
Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokomba walemo* nondopa wendo omb
tekemo. niliku pangi.
8
Kuru tomba yamboma teko konde liku, kolko lenge yamboma Lomboroko ola
molai. ningu, kuru lak nomb yamboma* Umbu kangi angilipili. ningu, kuru konopuna
molopili molonge yamboma Konopuna naa molangi, ongo wendo pangi. ningu teliku
pangi. I kongonomo tengemonga tondolomo kou te molo meltene topo toko naa likimili
kene anju yamboma aku siku liku taponjikulie ningmuni, Kou te liemili. ningu naa la
teangi. We teangi.
9
Pungindu kou gollo mare molo kou sillipa mare molo kou kopa mare kakona
panjiku mengo pu naa pangi.
10
Mele wale kepe wale pakoli talo kepe kimbu su kepe apulu
mingi kepe naa mengo we pangi. Yambo kongono tenjilimomo kongono tenjilimo
yambomone langi simbe kinie papu kene* melte mei naa meangi. We pangi.
11
Pe kolea aili tenga molo kolea kanga tenga suku pukulie ningmuni, yamboma
walsiku pilkulie Ye nae ye peanga te molemomonga oliondo Pea peamili wai. nimbeye?
niengi. Kanu kinie te ningu sing kinie pilku yu kanoko lenjikulie kanu yemonga ulkena puku
yu kinie mindi pea peko molkolie pe aku koleamo munduku kelko pangi. Ulke pinie pinie
na andoko ulke teluringe mindi langi nongo peangi. *
12
Kolea tenga puku ye peanga te
liku ora sing kinie kanoko lenjiku yunge ulkena sukundu pukulie ningmuni, ulke pulu
yambomando Ene konopu peanga pepili molai. nieyo.
13
Kanu kinie kanu yambomane
Pea peamili sukundu wai. nngi liemo, enenga ungu peanga ning kanumu kanu yamboma
kinie pepili. Nakolo kanu yambomane konopu peanga naa panjiku, Pea peamili wai. na
nngi liemo ungu peanga ou sukundu pukulie ning kanumu Ene kinie naa pepili. ningu,
kelko mengo ene munduku kelko yando wangi .
14
Yambo tene enendo Pea peamili wai. ni naa ningu enene ungu ningme pilku naa
lngi liemo kanu ulkemo molo kanu taonona yambo kerime munduku kelko pungindu
kanu koleana yamboma Kamu molko kenjengi! Pulu Yemone ene lipe naa taponjimbe
mele piliengi. ningu enenga kimbuna kanu koleamanga ma angilimbe mamo kulu toko
pangi.
15
Nane ene paa sike nimbu sikirumu: Kote walemo wendo omb kinie kolea aili
Sodomo kinie Gomoratolo eltenga yamboma ou ulu pulu keri aisili sike teringi* nakolo
eltenga kote kanga mele pemba. Nakolo i yambo enendo Sukundu wai. ni naa ningu
enenga ungu pilku na ling yamboma kote walemo wendo omb kinie enenga kote ailimu
pemba.
16
Ene lipu mundukuru yema ene sipisipi melema, yambo owa takara aili kerimene*
sipisipi** topa nolemo mele yamboma molemelena ene lipu mundukuru. Nanga ungumu
andoko ningu sing kinie pilku keri pilkulie yambomane ene mindili liku sing. Yamboma
owa takara mele aku siku molemele kene kongi ka wambiyema pilipe konginjilimu paa
pelemona uluma tembando mimi sipe pilipe telemo mele ene aku wambiyema mele molko,
kera waembono molemo mele molangi. Aku keramone melema mindili sipe tepa kenjimbe
ulu pulu te naa pelemo.
17
Yamboma mimi siku kanangi. Enene Na lombili andoli yamboma mindili nongo,
kolangi. ningu, ene mare liku ambolkolie kanjollomanga makumanga mengo puku
kote tenjiku, ene mare Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele
ulkemanga liku mengo puku kopene tongela.
18
Ene nanga yamboma molongemonga ene
mare ka siku yambo lupemanga gapomano ye ailime kinie ye nomi kingime kinie
molongena kote tenjingindu mengo pungla. Aku siku tenge kene ene eneno kanoko
konjiku molayo. Nakolo kote tenjing kinie kotena angilkulie kanu yema kinie kanu yema
nokonge ye nomime kinie enene Nanga ungumu piliengi! ningu ene ningu sing.
19
Nakolo
ene ka siku kote tenjing kinie Kotena nambolka unguri nimulnje? Olio ungu te walsiku
piling kinie nambolka unguri pundu topo nimulnje? ningu mini wale naa mundengi. Aku
tenge enamonga ene ungu ning mele piling.
20
Ene ungu ningme eneno pilkulie naa ning.
Enenga mulu koleana molemo Lapanga Minimu enenga kerena molopalie nimbe simbe
unguma enene anju ning kene konopu kimbu naa siku, piling mele niengi.
21
Aku walemanga angenuni yunge angenu nanga yambo molombamonga
Kolopili toko konjengi. nimbe kote tenjimbe. Lapane yunge ambolangoma akula temba.
Ambolangomane kepe enenga anupili lapali kinie mumindili kolko kotena mengo puku
Toko konjengi. ningla.
22
Nanga yamboma molongemonga yambomane pali ene kinie
konopu keri panjing, nakolo na munduku naa kelko walema pora naa nipili tondolo
munduku molonge yamboma Pulu Yemone lipe taponjipe Mindili nonge koleana naa
puku pea molopo konjipu mindi pamili. nimb.*
23
Kolea tenga yambomane ene mindili
nangi. ningu teko kenjing kinie kolea tenga kowa pangi. Nane enendo paa sike nikirumu:
Ene kolea Isirele sukundu koleamanga pali andoko nanga kongonomo teko pora naa
sinjengi Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* kelepa yando omb.
24
Mane sili ye te lombili puku unguma pilimele yamboma Enenga mane silimu
maniendopa, ene olandopa. manda naa ning. Kendemande yambo tene yunge nokoli
yemo maniendopa, yu olandopa. manda naa la nimb.
25
Lombili pupe unguma pilimo
yambomo kinie yunge ungu mane silimo yemo kinie kapola kapola molembele akumu
manda. Kendemande yambomo kinie yunge nokoli yemo kinie kapola kapola molembele
akumu mandala. Ulke pulu yemonga ungu na pilimele yambomane yu kinie mumindili kolko
iri tongendo kurumanga nomi Setenenga imbi manda lelko Yu Belsipuli ningu imbi
lemele kanumu.* Pe kini ulke pulu yemondo aku siku nngi liemo yunge ulkena pelemele
yambomando pali paa aili teko olandopa ungu kerime ningla.
26
Nanga opa toumane na teko kenjilimele mele ene na lombili andoli yema sike teko
kenjingla akumunge ene kanu yamboma pipili naa kolayo. Aki tolemo ulumanga telu kepe
pe aki naa topa pali mona lemba. Lopi telemo ulumanga telu kepe pe lopi naa temba. Kanu
uluma kinie unguma pali yambomane pali piling kene pipili naa kolangi.
27
Nane enendo
sumbulu toline nilio unguma pa teline nieyo. Ungu lo toko ning eneno komuna piling
unguma ulke imuna ola angilku ru ningu niengi.
28
Kangimu mindi toko konjikulie minimu manda toko naa konjing yamboma pipili
naa kolayo. Pulu Yemo mindi pipili kolayo . Yuni kangimu kinie minimu kinie peatolo
tepe koleana manda topa konjimbe kene yu mindi pipili kolai.*
29
Kera kalsindipele paa kangamo molemo, topo toko lingndu kera talo pea tene toya
mele mindi pulimo kanumu. Nakolo te kolopa we manie naa pulimo. Kanu kerama na
lombili andoli yambomanga mulu koleana molemo Lapamone kanolemo.*
30
Ene na
lombili andolime , enenga penge indime kepe yuni koronga telu telu nimbe pali kambu
torumu.
31
Enenga mulu koleana molemo Lapamone aku sipe ene molemele mele
kanopa mololipe pulimo kene Yambomane olio teko kenjing. ningu pipili naa kolayo.
Kera kalsindipele yu kou paa wallotolo mele pulimo nakolo kanu keramo Pulu Yemone
kanopa molemo. Ene yamboma paa olandopa ailime kanopalie ene paa nokopa konjipe
molomba.
32
Yambo tene yambomanga kumbikerena ola angilipe Na Yesusinge yambomo
molio. nimb kinie nane Tara mulu koleana molemomonga kumbikerena ola angilipu
Kanu yambomo nanga yambomo. nimbula.
33
Nakolo yambomanga kumbikerena Yesusi
yu naeye? Yu na naa pilkiru. aku mele nimb yambomo yu nane Tara mulu koleana
molemomonga kumbikerena Aku yambomo yu naeye? Yu na naa pilkiru. nimbla.
34
Ya mana yamboma opa naa teko teluna kapola kapola molangi. nimbu orundu.
konopu naa leangi. Ene yamboma Taka lelko molko kapola kapola molangi. nimbundu
naa orundu. Mumindili kolko opa teangi. nimbundu orundu.*
35-36
Yambomane teangi.
nimbundu orundu mele i sipe:
Ye tene yunge lapa kinie opa tepili,
lemenu tene yunge anumu kinie opa tepili,
malo tenga menuni yunge bamu kinie opa tepili.
Ulke teluna pelemele yamboma opa tou molonge.*
Aku teangi. nimbundu orundu.
37
Yambo tene na olandopa konopu naa monjipe, yunge lapa molo anumu olandopa
konopu monjimbe yambomo Nanga yambomo molopili. nimb kapola naa temba.
Yambo tene na olandopa konopu naa monjipe, yunge malo molo lemenu olandopa konopu
monjimbe yambomo Nanga yambomo molopili. nimb kapola naa temba.
38
Yambo tene
Yu lombili pambo. nimbelie yamboma unju perana angilku mindili nongo kolemele mele
yuni unju pera mele gomo lembando Na yu lombili pumbundu mindili nondu liemo papula;
kolondu liemo papula. naa nimu liemo Nanga yambomo molopili. nimb kapola naa
temba.*
39
Yambo te ya ma koleana Na molopo konjipu, nondopo naa kolambo. nimbe
pilimo yambomo kolopalie kolea kerine mindili nomba molopa mindi pumbe. Nakolo
yambo te na lombili andopa nanga kongonomo tenjimbendo Ya mana mindili nombo
molombo kinie mandala, kolombo kinie mandala. nimb yambomo konde molopa konjipe
mindi pumbe.*
40
Ene kolea tenga pung kinie yambo tene Pea molamili wai. nimbe lipe taponjilimo
yambomo na pea aku sipe lipe taponjilimo. Na Pea molambili oi. nilimo yambomone na
Ma koleana pui. nimbe lipe mundurumu yemo Pea molambili oi. nilimola.*
41
Yambo
tene Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo yambo te olemo
kinie Yu Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo yambo te*
kene nimbe pilipelie Pea molambili oi. nimbe lipe taponjilimo yambomo Pulu Yemone
yunge ungumu nimbe silimo yambomo mele kalomba mele kanu lipe taponjilimo yambomo
kepe telu sipe mele kalombala. Yambo tene Pulu Yemonga ungumu pilipe lipe konopu
sumbi nipili molemo yambo te olemo kinie Yu Pulu Yemonga ungumu pilipe lipe konopu
sumbi nipili molemo yambo te kene. nimbe pilipelie Pea molambili oi. nimbe lipe
taponjilimo yambomo Pulu Yemone kanu yambo sumbi nilimu mele kalomba kinie yu
lipe taponjilimo yambomo kepe telu sipe mele kalombala.
42
Yambo tene ene nanga lombili
andoli yambo imbi naa mololi yambo te* kanopa yu nanga lombili andoli yambo te kene
nimbe kanopalie yu lipe taponjipe we no kepe kolopa simu liemo nane ene paa sike nimbu
sikirumu, kanu yambomo paa sike mele kalolimu limbe. nirimu.**
MATEYU MATEYU
<<
10 10
>>
MATEYU MATEYU
<<
11 11
>>
11
1
Yesusini yu lombili andoli ye rurepondo yunge kongono tenjing mele mane sipe
pora sipelie nirimumuni,* yu aku koleamo mundupe kelepa kolea Gallilli disiriki taonomanga
andopa mane sipe Pulu Yemonga ungumu nimbe sirimu.
2
Pulu Yemone Nanga yamboma nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe
ou mako torumu ye nomi Kirasimuni* ulu tondoloma terimumunge Jono ka ulkena pepa
pilipelie nirimumuni, Yesusindu i siku i siku walsiku pilinjengi! nimbe yu lombili andoli
mare Yesusi molorumuna lipe mundurumu.
3
Kanu yema Yesusi molorumuna ongo yu
walsiku pilinjikulie ningindu: Pulu Yemone olio nokopa konjimbe yere Lipu mundumbu.
nimbe, nimbe panjirimu yemo Omb. nimbu nokopo molemolo kanumu nu molo te lupe
ombmo nokopo molamiliye? niringi.
4
Yesusini enendo pundu topa nimbendo:
Enene ya kanokomele mele kepe pilkimili mele kepe puku Jono ningu sipayo.
5
Mongo keri leli yamboma mongone kanoko,
kimbu keri leli yamboma kapola andoko,
kuru lak nolime* umbu kangi angilipe,
komu silime komuni pilku,
kolopa lelime ola molemele kepe,
koropa pulime temane peangamo topo silio pilimelela kanumu.** Aku siku Jono ningu
sieyo.
6
Na kanokolie Yu sike kanu yemo molemo. ningu tondolo munduku pilkulie,
altoko konopu talo naa panjiku molonge yamboma ene malo. nirimu.
7
Jono lombili andolime pung puringi kinie Yesusini kelepa yambo aisili maku toko
moloringimendo Jonondo nimbendo: Kolea ku leline Jono no linjipe molorumu kinie
ene kanu kolea ku leline nambolka kanonge puringiye? Lkepanie mele poporomene lope
lope tenjipe molorumu te kanonge puringiye?
8
Molo kanumu. Alieli kanolemele mele
kanonge naa puringi liemo ulu nambolkare kanongendo puringiye? Ye te mulu wambale
paa peangama pakopa molorumuna kanonge puringiye? Akumu molola. Yambo mulu
wambale paa peangama pakolemelema ye nomi kingimenga ulkena manjiku molemele
kanumu.
9
Aku sili te kanonge na puringi liemo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma
pilipe yamboma nimbe sili ye te* kanonge puringiye? Akumu sike nakolo nane enendo
nimbu sikiru: Jono yu sike Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe sili
ye te nakolo yu Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe nimbe sili ye we te molo.
10
Yuni Pulu Yemone ou Lipu mundumbu. nirimu yemonga* aulkemo tepa mimi temu
kanumu.** Kanu yemondo Pulu Yemonga bokuna sukundu molemo ungu te i sipe:
Pulu Yemone yunge Malondo nimbendo:
Pilieyo. Nanga ungu te ninjimbe yemo
nane nu puni aulkena yu kumbi lepo
lipu mundukuru.
Yuni nunge aulkemo akisinjimbe. nirimu.***
kanu ungumu bokuna molemo.****
11
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ou mana
moloringi yambomanga te No Linjili Jono kinie manda molo. Jono olandopa mele. Nakolo
kini wale kondemo wendo okomo. Kanu walemo Pulu Yemo ye nomi kingi molopa
nokolemo* yambomanga te paa imbi naa molopa paa koropa puli yambomo olandopa;
Jono yu maniendopa. Ou moloringi yamboma manie mele; kini na Sike. ningu tondolo
munduku pilingmunge konopu peanga pemba yamboma olandopa.
12-13
Jono ou mana na
omba molopili ungu manema pelemo boku Mosisini torumuma kinie, Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siku bokuna toringi bokuma kinie, aku bokumane*
Pulu Yemonga unguma ningu siku, Jono kinie Pulu Yemone Ene nokomba ye nomi te lipu
mundumbu. nimbe panjirimu yemo kinie** ongele mele unguma niringi. Nakolo Jono
orumu kinie yandopa Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokolemo ulumu paa
tondolo mundupe wendo omba yunge opa touma topa manie mundulimola; ye enge
nilimene aku ulumu ambolongendo tondolo munduku karaye teko ling tekemelela.***
14
Ungu te nimb tekeromo pilimul konopu ling liemo piliengi! Pulu Yemonga bokuna
Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe simbe ye Illainja omb.
nirimu* ye kanumu Jonondo nirimu.**
15
I nikiru mele komu angilimo yambomane paa mimi
siku piliei! nirimu.
16
Kini mana molemele yamboma nambolka melte ene manda lepo manda nimbunje?
Ene molemele mele i sipu nimbu siembo: Ene yamboma maku tolemele koleana
ambolangoma pepe pereko molemele mele. Aku ambolangomanga marene ne anju
molemele ambolango mare pea pepe pereko molonge aulke te koroko kelkolie enendo
walsikulie ningindu:
17
Konana nmulu kinie
ene Pea konana niemili. na ningu Molo. nngi.
Pe kelepo kola temulu kinie
ene Pea kola teamili. ni na nngi.
Pea pepe perepo molomolo aulke te molo lepamo.
nilimele. Kini molemele yamboma ene aku ambolangoma mele molemele.
18
Na kinie
No Linjili Jono kinie oltone nilimbolo unguma enene pilku keri pilimele; telembolo mele
kanoko keri kanolemelela . Jono ombalie ga kinie no waene kinie na nomba molorumu
kinie kanoko keri kanokolie ningindu: Yunge konopuna kuru te molemo. niringi.
19
Pe
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo omba ga kinie no waene kinie norumu kinie
kanoko kerila kanokolie ningindu: Yu ga aisili nomba keri pilipe, no waene aisili nomba
kekelepa topa telemo yemo. Yu kou takisi lili yema kinie,* ulu pulu keri telemele yambo
wema kinie Yu kinie pulu lepili pea tapu topo molamili. nimbe telemo. nilimelela. Enene
aku siku Jono kanoko kerila kanolemele. Na kanoko kerila kanolemele. Nakolo pilipe
konginjili ulu pulumu Pulu Yemo kinie pelemona yuni telemo temba mele kanokolie Papu
telemo. ning. nirimu.
20
Aku nimbelie Yesusi kolea ou andopa ulu tondolo aisili terimu koleamanga
moloringi yamboma * yuni terimu mele kanokolie enenga ulu pulu kerime kanoko keri
kanoko munduku kelko konopu alowa naa teringi kanopalie yuni ene iri topalie nimbendo:
21
Kolea Korasini kinie Besaida taonotolonga molemele yamboma mindili nongo paa
molko kenjing! Kanu koleatolonga sukundu ulu tondolo aisili terindu nakolo akuna
molemele yamboma konopu alowa naa telemele . Kolea aili Taya kinie Saidonotolonga
sukundu* ulu tondolo te naa terindu** nakolo kanu koleatolonga sukundu nane ulu
tondolo aku sipu telka kanolemelkanje kanu koleatolonga yambomane ene ulu pulu keri
telemelema koronga munduku kelko, bulu siku, konopu alowa telemelka.
22
Akumunge nane
enendo nimbu sikiru: Pe kote walemo wendo omb kinie kanu kolea Taya kinie
Saidonotolonga yamboma ulu pulu keri telemelemonga enenga kote kanga mele pemba.
Nakolo ene kolea Korasini kinie Besaidatolonga yamboma nane ulu tondoloma terindu
kinie kanokolie konopu alowa naa teringimunge kote walemo wendo omb kinie enenga
kote aili mele pemba.
23
Kapeniame taono yamboma enene Mulu koleana pupu molamili. konopu
lekemeleye? Aku manda molo. Enene nanga unguma alieli pilimele nakolo konopu alowa
naa telemelemonga ene kolea kerine puku molonge.* Enenga koleana sukundu ulu
tondolo aisili terindu nakolo ene konopu alowa na teringi . Kolea aili Sodomo
sukundu** ulu tondolo te na terindu nakolo kanu koleana sukundu nane ulu tondolo
aku sipu telka kanolemelkanje yamboma konopu alowa telemelka, pe kini kepe kanu
koleamo we lelka.
24
Akumunge nane ene Kapeniame yambomando nimbu sikirumu:
Kote walemo wendo omb kinie kolea Sodomo yamboma ou ulu pulu keri aisili sike
teringi nakolo enenga kote kanga mele pemba. Nakolo ene kolea Kapeniame yamboma
nane ulu tondolo terinduma kanokolie konopu alowa na teringi yamboma, kote walemo
wendo omb kinie enenga kote aili mele pemba. nirimu.*
25
Aku walemanga Yesusini nimbendo:
Tara, Mulu Matolo Nokoko Moleno Ye Nomimu, nane nu kinie Ange nikiru. Olio
pilipe konginjili pelemo. Olio oliolio ungumanga puluma pali pilipu konjilimolo. ningu
pilimele yamboma ene nane kini telio ulumanga pulumu nuni Naa piliengi! ningu naa
ningu sirinu. Yambo ambolango pame mele molko nane nilio unguma komu tenjiku
molemele yamboma mindi nane telio ulumanga pulumu Piliengi! ningu, ene ningu sirinu
kanumunge nu kapi nimbu Papu terinu. nikiru.
26
Sike, Tara, nuni aku sipe wendo omb
kinie konopu simbu. ningu aku siku terinumunge aku sipe wendo okomo . nirimu.
27
Pulu Yemondo aku sipe nimbelie kelepa yambo moloringimendo nimbendo:
Melema pali Tarane na sirimu.* Yambo tene Malo paa sike molemo mele pilipe kanopa
imbi silimo yambo te molo; Lapane mindi yu kanopa imbi silimo. Yambo tene Lapa paa
sike molemo mele pilipe kanopa imbi silimo yambo te molo. Malone mindi kanopa imbi
silimo; Malone Lapa lipu ora siembo. nimb yamboma ene Lapa kanoko imbi singla.**
28
Ene kongono mindili siku telemele yamboma kinie, konopuna umbuni telemo
yamboma kinie, na moliona wayo. Onge kinie na pea konopu teluna pumbemonga nane
Konopu pe nipili koro molai. nimb.
29
Nando Nunge kongono teleno mele pea
ambolambili. Nu nanga ungu mane silimu molani. Nunge ungu ninime pilipu lipu molambo.
ningu teayo. Na taka lepo molopo, yambomane na teko kenjilimele kinie pilipu siye kolopo
moliona i nikiru mele ene na molombona ongo tenge kinie enenga konopuma pe nimbe.
30
Nanga kongono teliomo pea ambolombolo kinie taka lelko teni. Mele pe nilime mindi silio
kene* moliona wai. nirimu.**
MATEYU MATEYU
<<
11 11
>>
MATEYU MATEYU
<<
12 12
>>
12
1
Walse, Juda yambomanga koro moloringi wale Sambate tenga,* Yesusi kinie yu
lombili andolime kinie rasi witi poniemanga ongo puringi kinie yu lombili andoli yema
engelene kolkolie rasi witi mongo mare inie toko noringi.
2
Aku teringi kinie kanokolie Parisi
yemane* Yesusi yundu ningindu: Kna! Koro molemolo wale Sambatemonga
Kongono naa teangi. nimbe pelemo ungu manemo** nu lombili andoli yemane manemo
pulue tokolie aku siku tekemele. niringi.
3
Yesusini pundu topa nimbendo: Ene Pulu Yemonga bokuna sukundu anda kolepa
ye nomi kingi Depisini* terimu mele nimbe molemo temanemo kanokolie temanemonga
pulumu naa pilimeleye? Depisi kinie yu pea puringi yema kinie ene engelene kolkolie
niringimuni,
4
Depisi Pulu Yemo molorumu sele ulkena sukundu pupe, Pulu Yemonga
kumbi kerena lerimu pillawa kalolime lipe nomba, yu pea puringi yema sirimu noringila
kanumu.* Kanu pillawa kalolimendo Pulu Yemone ungu mane te sipelie nimbendo:
We yambomane paa na nangi!
Pulu Yemo popo tonjili yema manjiku nangi!**
aku sipe mele nirimu kanu ungu manemo pulue torumu kanumu. Ene konopu talo
nambemuna lemeleye? Depisi yuni ou aku terimu mele ene pilku keri naa pilimelemonga pe
kini na lombili andoli yemane tekemele mele na kanoko keri kanai. nirimu.
5
Ungu mane te pelemola. Pulu Yemo popo tonjili yemane* koro mololi wale
Sambatemanga Pulu Yemonga ulkena kongono telemele kinie Sambate walemanga ungu
manemo pulue tolemele nakolo aku kongono telemelemonga mongo naa pemba. nimbe
molemo** akumu naa la pilimeleye?
6
Nane enendo nimbu sikiru: Mele konde te* kini
pelemo akumu Pulu Yemo popo toko kalemele ulke tembelemonga olandopamo.
7
Pulu
Yemone nirimu ungu te yunge bokuna molemo mele i sipe:
Enene yamboma kondo kolemele kinie
kanopo peanga kanolio.
Na popo toko kongime kalemele akumu uluri molo.*
nilimo, akumunge ungu pulumu ene Parisi yemane pilimelkanje i ye ulu teko naa kenjikimili
yema Teko kenjikimili. na nilimelka.
8
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone*
Sambate walema nokolemo yemo molemona Sambate wale kinie yamboma molko
konjingindu tenge mele manda nimb kanumu . nirimu.
9
Kanu kinie Yesusi aku koleamo mundupe kelepa pupe Juda yamboma maku toko
Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke tenga purumu.
10
Kanu ulkena ye te molorumu, yunge
ki te kamu kolopa kukurumu. Kanu kinie akuna moloringi ye marene Yesusini tepa
kenjimbe kinie kote tenjemili. ningu yu walsiku pilkulie ningindu: Koro molemolo wale
Sambate kinie yambo kuru tolemoma tepo konde limul kinie manda molo aku temulu
liemo Pulu Yemonga ungu manemo pulue tomoloye? niringi.
11
Yesusini yemando pundu topa nimbendo: Sambate wale kinie ye tenga kongi
sipisipi te muruna topa manie mundumbe kinie sipisipi ari telemo yemone kundupe ola lipe
memba naa ombye?
12
Aku liemo sipisipi maniendopa mele, yamboma paa olandopa,
akumunge Sambate wale kinie ulu peangama manda na temoloye? nirimu.
13
Aku nimbelie ki kolopa kukurumu yemondo nimbendo: Nunge kimu sinio si.
nirimu kinie yemone yunge kimu sinio sirimu kinie yunge ki ekendo peanga lerimu mele ki
keri lerimumu altopa kamu peanga lerimu.
14
Nakolo Yesusini aku terimu kinie kanokolie
Parisi yemane pena puku maku toko Yu nambe tepo topo konjimulye? ningu aulke te
kororingi.
15
Parisi yemane yu tonge teringi pilipelie Yesusi aku koleamo mundupe kelepa
purumu. Kanu kinie yambo aisili Yesusi purumu mele yu lombili puringi kinie yuni yambo
kuru torumuma pali tepa konde lipelie
16
nimbendo: Na sike yemo molopolie i ulu
tondoloma tekero mele enene yambo lupe marendo na ningu siei! nirimu.*
17
Aku sipe
wendo orumumunge koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma
nimbe sirimu ye Aisayane* ulu te pe wendo omb ou nirimu mele kamu wendo orumu.
Aisayane nimbendo:
18
I yemo
nanga mako torundu kongonomo tenjili yemo;
nane i yemo konopu monjipu,
yu kanopo paa peanga kanolio yemo.
Nanga Minimu yunge konopuna panjinjimbu.
Yuni ma koleana yamboma pali*
nane ene sumbi sipu nokombo mele nimbe simbe.
19
Yambomane yu iri tonge kinie
yuni pundu topa ungu te naa nimbe,
ungu te tondolo mundupe naa nimbe,
yamboma andoko molemele koleamanga
yuni opa ungu naa nimb.
20
Kamaye enge naa nilimo te elke naa topa,
tepe llame mimi sipe naa nolemo kinie
kamu topa naa kumunjimbe.*
Pulu Yemone yamboma kamu sumbi sipe
nokomba walemo kamu wendo opili. nimbe
yu aku sipe naa tepa taka lepa molomba.
21
Kanu kinie mana yamboma pali
Yuni olio mongo naa liemili. nimbe
lipe taponjimbe. ningu molonge.*
nirimu ungu akumu wendo orumu.
22
Kanu kinie ye te yunge konopuna kuru te molorumuna mongo keri lepa melema naa
kanopa ungu naa nirimu ye te Yesusi molorumuna mengo oringi kinie Yesusini yemo tepa
konde lirimu kinie kanu yemo ungu nimbe melema kanorumu.
23
Aku terimu kanokolie
yambomane pali mini wale mundukulie ningindu: I yemo ye nomi kingi Depisinge malonje?
* niringi.
24
Nakolo aku niringi ungumu pilkulie Parisi yemane* ningindu: Molo. Kurumanga
nomi Belsipuli** mindi i ye Yesusinge konopuna molopalie yu tondolo silimona yuni
kuruma topa makorolemo. niringi.
25
Enene aku siku konopuni piliringi mele Yesusini pilipelie Yesusi Setene kinie opa
tou moloringimunge Setenene yu naa lipe taponjilke. ningu paa piliengi! nimbe enendo
nimbendo: Yambo talape te konopu teluna naa pupili molko suku singine owe panjiku ene
eneno opa teko lupe lupe molemele kinie kanu talapemo pora nilimo. Molo kolea tenga
yamboma molo ulke teluna pelemele yamboma konopu teluna pupili naa molko ene eneno
opa telemele kinie kanu yambo talapemo sungu siku yu mele mele molemele.
26
Aku sipela,
Setenene* yunge kuru te makorolkanje aku telkamonga yunge talapemo kinie opa mele
telka. Pe yunge talapemo nambe tepa kapola molemelkaye? Pora nilke.
27
Ungu te piliengila! Nane Belsipulinge tondolomone kuruma makorolio liemo enenga
yemane naenga tondolomone kuruma makorolemeleye? Akumunge enenga ye kuruma
makorolemele yemane Pulu Yemone olio tondolo silimona olione kuruma makorolemolo.
ningu pilimelena enene nando i nikimili unguma kanu yemane pilku apurukulie Ene kolo
tokomele. ning.
28
Nakolo sike Pulu Yemonga Minimuni na tondolo silimona nane kuruma
makorondu liemo Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokomba walemo* ene
molemelena koronga wendo omu. nirimu.
29
Ungu te pea i sipe: Ye enge nili tene yunge ulkemo nokopa konjilimo kinie ye tene
we manda sukundu omba melema wa lipe memba pulimoye? Akumu manda molo. Ou wa
noli yemone ye enge nilimunge kimbu kime ka topalie yunge ulkena manda omba melema
wa limo kanumu.*
30
Na naa lipe taponjilimo yambomone na kinie opa tou molemo. Yambo tene na lipe
taponjipe kongi sipisipime sukundu naa limo yambomone kongi sipisipime topa
bulu balu silimo.
31
Akumunge nane enendo nikiru: Yambo tene ulu pulu kerime tepa, ungu
taka tonjipe nimbe kenjilimo uluma Pulu Yemone manda Manie pupili. nimbe siye
kolomba. Nakolo yambo tene Pulu Yemonga Minimu nimbe kenjipe ungu taka tonjimbe
uluma Pulu Yemone Manie naa pupili. nimbe siye naa kolomba.
32
Manie Omba Mana Ye
Au Lerimu Yemo* ungu taka tonjipe ungu nimbe kenjilimo yambomo aku sipe ulu keri
telemoma Pulu Yemone Manie pupili. nimbe siye kolomba. Nakolo Mini Kake Telimu ni
ulu te telemo kinie yambo tene ungu taka tonjipe, opa tepa sipe Yuni naa tekemo.
Kurumanga nomi Setenene yu lipe taponjilimona aku telemo. nilimo yambomo aku sipe
ulu keri telemomo kini kepe mulu ma pora nimb wale kinie kepe Manie naa pupili.
nimbe paa siye naa kolomba.**
33
Unju peanga te kanokolie Mongo peangama tomba nomolo. ningu kanolemele.
Unju keri te kanokolie Mongo kerime tomba manda naa nomolo. ningu kanolemele. Unju
te mongo tolemo kinie kanokolie I unjumu peanga, i unjumu keri. ningu apuruku
kanolemelemonga aku siku ningu kanolemele.*
34
Ene Parisi yema, kolo topa yamboma tepa
kenjili wambiyemonga waloma,* ene ye keri molemelemane nambe teko ungu peangama
manda ningye? Yambo te yunge konopuna pelemo unguma mindi kerena nilimo akumunge
ene ye kerimene nambe teko ungu peangama manda ningye?
35
Aku sipe mele, yambo
peanga tene yunge konopuna ulu peanga pelemoma telemo, nakolo yambo keri tene yunge
konopuna ulu keri pelemoma telemo.
36-37
Akumunge nane enendo nimbu sikirumu: Pulu
Yemone yamboma kote tenjimbe walemonga eneno ungu nilimelema apurupe pilipelie Nu
yambo peangamo, nu yambo kerimu. nimb akumunge yambomane mana we ungu
nilimelema pali kepe apurupe pilipelie Aku unguma nambemuna niringiye? nimb.*
nirimu.
38
Kanu kinie Parisi ye mare kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane
siringi ye mare* kinie enene Yesusindu ningindu: Ungu Mane Silimu, Nu sike Pulu
Yemone Kongono tenjeni. nimbe mana lipe mundurumunje olio kanamili. ningu Pulu
Yemone mindi manda ulu tondolo telemo mele te tei. niringi.**
39
Yesusini pundu topa nimbendo: Kini mana molemele yamboma keri mindi
molemele. Ene teko kenjiku Pulu Yemo liku su silimele yambomane Pulu Yemone mindi
ulu tondoloma manda telemo mele kanamili tei. ningu na mawa telemele. Nakolo Pulu
Yemone na lipe mundurumuna ombo molkoro. Yu kinie tapu topo kongono telembolo
mele* lipe ora simbe ulu tondolo te wendo naa omb. Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye** Jona kinie wendo orumu ulu akumuni mindi
lipe ora silimo manda kanonge.
40
Oma aili tene Jona topa penge mundurumu kinie yu
omamonga olona ipulueli tangoli wale yepoko molopa perimu kinie omamone yu nomu
klona meku topa wendo mundurumu kinie yu altopa we molorumu mele* Manie Omba
Mana Ye Au Lerimu Yemo ono teko panjing kinie aku sipe ipulueli tangoli wale
yepoko mana sukundu pepalie lomboropa ola molomba .**
41
Ou kolea aili Ninipa yamboma sike molko kenjiringi nakolo Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimu mele Jonane pilipe Ninipa yamboma pupe nimbe sirimu kinie pilkulie
teko kenjiringi mele kanoko keri kanoko konopu alowa teko molko konjiringi.* Aku
teringimunge kini molemele yambomane Jonanga olandopa ye te ya molemo yemonga
ungumu liku su siku naa pilimelemonga kote walemo pe wendo omb kinie Ninipa
yambomane kotena angilku, kini molemele yambomando Teko kenjiringi. Mindili nonge
kinie papu. ning. nirimu.
42
Ou olio Isirele yambomanga ye nomi kingi Sollomono yu ye paa tondolo te
molopa, yu ungu lupe lupema pilipe konginjilimu pepili molorumu mele kolea Sipa
nokorumu ambo nomi kuinimu pilipelie, Sollomonone ungu peangama mindi nirimu mele
pilimbendo yu kolea suluna molopalie Sollomono molorumuna wale aisili aulkena pelipe
orumu.* Aku sipe terimumunge, ye nomi Sollomononga olandopa ya molemo yemone
nilimo ungumu kini mana molemele yambomane naa pilku, liku su silimelemonga kote
walemo wendo omb kinie kolea Sipa ambo nomi kuinimuni nimbendo: Nane
Sollomonone ungu peanga nirimu mele pilimbundu aulke suluna orundu nakolo
Sollomononga olandopa molorumu yemone nirimu ungumu ene naa pilku, liku su siringi
yamboma aku teringimunge ene papu mindili nonge. nimb.** nirimu.
43
Kuru te ye tenga konopuna wendo ombalie, no naa mololi koleamanga pupe manda
koro molomba kolea te korolemo. Te naa kanopa lenjipelie
44
yuni nimbendo: Na ou
molopolie wendo ondu ulkena* kelepo pambo. nimbe yu omba yu ou molopa purumu
ulkemo kanolemo kinie ulke puri memba tepa peanga tepa we lepa yambo te naa molemo
kinie kanopalie nilimomone,
45
yu kelepa anju pupelie kuru kara puli paa olandopa yepoko
pakara lipe memba omba ene pea kanu ulkena sukundu puku molemele. Kanu kinie kanu
yemo ou molopa kenjilimo nakolo pe paa kamu olandopa mele molopa kenjilimo. Aku sipe
kini ya teko kenjiku molemele yamboma pe kamu molko kenjing. nirimu.
46
Yesusi yambo maku toko moloringime ungu mane sipe molopili yunge anumu kinie
angenupili kinie yu kinie ungu ningindu ongo pena angiliringi.
47
Yambo tene yundu
nimbendo: Aminie kinie angenali kinie* enene nu kinie ungu ningindu ongo pena
angilimele. nirimu.
48
Yesusini yundu pundu topa ungu iku topalie nimbendo: Nanga anumu naeye?
Nanga angenupili nameleye? nimbelie nirimumuni,
49
yu lombili andoli yamboma lipe ora
sipelie nimbendo: I yamboma nanga anumu kinie nanga angenupili kinie molemele.
50
Nanga Lapa, mulu koleana molemomone Teangi. nilimo mele pilku liku telemele
yamboma nanga anumu kinie nanga angenupili kinie nanga kemulupili kinie molemelemonga
aku sipu nikiru. nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
12 12
>>
MATEYU MATEYU
<<
13 13
>>
13
1
Yambo maku toko moloringimendo aku sipe nimbe pora sipelie nirimumuni, Yesusi
ulkena molopa pena pupe nomu klona pupe manie molorumu.
2
Yambo paa aisili yu
molorumuna ongo maku toko moloringimunge nona andoli sipi te nona ola lerimumunge
suku pupe manie molorumu, yamboma nomu klona angiliringi.
3
Yuni enendo ungu aisili
nimbe simbendo ungu iku pokore torumu.
Ungu iku te i sipe topalie nimbendo: Pilieme!
Ye tene rasi witi umbu poniena andopa tanda sirimu.
4
Tanda silipe andorumu kinie umbu mare aulkena manie purumu, kanuma keramane ongo
liku noringi.
5
Umbu mare kou perimuna manie pupelie ma wallo kolte mindi lerimuna nondopa mulie
topa wendo orumu.
6
Nakolo pulkeno naa mundurumuna ena terimu kinie kanuma
kolorumu.
7
Umbu mare kombulu siri ka mlemo molorumuna manie purumu, siri ka melemo wendo
omba witi umbuma topa norumuna omba peanga naa lepa mongo te na torumu .
8
Umbu mare ma peangana manie purumuma wendo omba mongo peangama torumu. Mare
mongo tokapu kise mele topa, mare mongo tokapu yepoko mele topa, mare tokapu telu
mele torumu. nirimu.
9
10
Yesusi lombili andolime yu molorumuna ongolie yundu ningindu: Nu yambomando
ungu te ninindu ungu ikuma alieli nambemuna tolenoye? niringi.
11
Yuni enendo pundu topa nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
yamboma kinie melema kinie nokolemomonga* ulu pulu yu yuyu pilirimu kanu ulu puluma
Kini ene na lombili olemele yamboma piliengi! nimbelie ene nimbe sikimu. Nakolo
we yamboma nimbe naa sikimu.**
12
Pulu Yemonga ungumu pilku molemele yamboma paa
olandopa nimbe simbe piling. Pe paa aisili piling. Nakolo naa pilku molemele yamboma
ene laye kolte pilimele ungumu kepe wendo limbe.*
13
komuni pilkulie naa pilimele.*
akumunge nane we yamboma enendo Unguma nimbu siembo. nimbulie ungu ikuma mindi
topo silio.
14
Aku siku teko molemelemonga koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
yamboma nimbe sirimu ye Aisayane Aku siku tenge. ou nirimu mele wendo olemo.
Aisayane nimbendo:
Enene alieli komuni piling nakolo
konopuni pilkulie paa naa piling;
mongone kanonge nakolo
melte paa sike na kanonge.
15
I yambomanga konopuma paa pipi silimo;
enene ungu pilingindu komu na tenjiku molemele;
enenga mongoma kumbulku molemele.
Aku siku teko molemelemonga
na kanoko na pilku molemele.
I uluma aku sipe na telkanje
enene enenga mongone kanoko
komuni pilku
konopuni pilkulie alowa telemelka,
kanu kinie nane Ene konde pangi. nilke.*
nirimu. Aisayane aku sipe nirimu mele aku siku kini we yamboma teko molemele.
16
Nakolo na lombili andolime enene mongone paa sike kanoko komuni paa sike
pilku molemelemonga ene malo.
17
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ou moloringi
yamboma, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema kinie,*
Pulu Yemonga unguma pilku liku sumbi siku moloringi yamboma kinie, kanu yambo aisili
kini ene mongone kanoko molemele melema kinie uluma kinie kanongendo Kanamola!
ningu moloringi nakolo na kanoringi. Ene kini komuni pilku molemele unguma pilingindu
Piliemola! ningu moloringi nakolo naa piliringi akumunge nane Kini sike kanoko sike
pilimelemonga ene malo. nikiru .
18
Akumunge, yambo tene rasi witi umbu tanda sirimu ungu ikumunge pulumu kini
niembo pilieyo.
19
Umbu mare tanda sirimu aulkena manie purumu kanumanga ungu pulumu i sipe:
Yambo tene Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa melema nokolemomonga ungumu
pilipelie na pilimo kinie ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru muni* omba umbu
tanda sili konopuna pupe pelemoma walsikale toropa wendo limo.
20
Umbu mare tanda sirimu kou perimuna manie purumuma yambo mare aku silime
molemele. Enene ungumu pilkulie walsikale sumbi siku konopu siku pilku limele.
21
Nakolo
ene pulkeno naa mundukulie ungumu laye kolte mindi pilku molemele. Pe ene konopuna
umbuni telemo kinie molo ene Pulu Yemonga ungumu pilku liku molemele mele yambo
lupemane kanoko keri kanokolie ungu taka tonjiku teko kenjiku mindili silimele kinie enenga
pilimele unguma siye kolemele.
22
Umbu mare tanda sirimu siri ka mele molorumuna manie purumuma yambo mare kepe
aku silime molemele. Enene ungumu pilimele kinie konopuna umbuni telemo umbunime
kinie, mele aisili nosikulie Aku melemane olio lipe taponjilimo taponjimbe. ningu pilku
molemele uluma kinie,* kanu sili ulu mare wendo omba ungu kanumu topa nolemo kinie
ungumuni uluri naa tepa langi mongo na tolemo.
23
Umbu mare tanda sirimu ma peangana manie purumuma yambo mare aku silime
molemele. Enene ungumu pilkulie ungu pulumu pilku konjilimele. Pe ene langi mongo
tolemele. Kanu yambo marenga langi mongo tokapu kise mele topa, yambo marenga
mongo tokapu yepoko mele topa, marenga mongo tokapu telu mele topa, aku sipe tolemo.
Ungu ikumunge ungu pulumu aku sipe. nirimu.
24
Yesusini ungu iku te pea yamboma topa sipelie nimbendo:
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa melema nokolemo akumu i sipe mele:
Ye tene yunge poniena rasi witi umbu peangama tanda sirimu.
25
Nakolo yamboma uru
peringi kinie yunge opa tou ye te omba era rasi witi none teli era umbu te witi poniena
tanda sipelie kelepa purumu.
26
Kanu kinie umbu peangama wendo omba witi mongo
torumu kinie era kinie pea wendo orumu mele mona molorumu kanoringi.*
27
Kanu kinie ponie pulu yemonga kongono tenjili yema ongo yundu ningindu: Ailimu,
nunge poniena langi umbu peangare tanda naa sirinuye? Pe kini era nambe tepa wendo
okomoye? niringi.
28
Yuni enendo nimbendo: Tena. Opa tou ye tene aku era umbuma omba tanda sirimu
lepamo. nirimu.
Kongono tenjili yemane ningindu: Era pea waka maka wendo okombele kene pupu
erama akupu lipu maku tamili. konopu lekenoye? niringi.
29
Nakolo yuni nimbendo: Molo. Era tengi liemo witi pea pulu akungnje.
30
Pe witi
kamu lipu maku tomolondo ou pea ongolo molangili. Pe witi kamu limul walemo wendo
omb kinie nane witi kari lelko linjing yambomando nimbundu: Ou era kalongendo liku
piye teko maku tokolie ningmuni, pe witi liku nanga witi nosilio ulkena maku toko
nosengi. nimb. nirimu. nimbe, Yesusini Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
yamboma nokolemo akumu aku sipe mele. nirimu.*
31
Ungu iku te pea yamboma topa sipelie nimbendo:
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo akumu i sipe mele:
Ye tene unju masetete umbu te lipe
32
yunge poniena umbumu mundurumu. Masetete umbu
akumu langi umbumanga pali yu paa kangamo nakolo wendo omba ai lemo kinie poniena
molemo melemanga pali yu paa ailimu. Kamu ai lepa unju mele angilimo kinie kerama kanu
unjuna ongo kolamanga pelemele. Pulu Yemo ye nomi kingimu molomba mele aku
sipe . nirimu.
33
Ungu iku te pea yamboma topa sipelie nimbendo:
Ambo tene yu langi pillawa akoli mele isi wallo kolte pillawa aisilinge mundurumu kinie
pillawa pali akorumu.* Pulu Yemo ye nomi kingimu molomba mele aku sipe . nirimu.
34
Kanu unguma pali Yesusini yambomando nimbendo yu ungu iku mindi topa nirimu.
We ungu te enendo sumbi sipe naa nimbe ungu iku manjipe topa nirimu.
35
Aku sipe
terimumunge koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe
sirimu ye tene ou nirimu ungu te kamu wendo orumu. Akumu i sipe:
Nane i ungu nimbundu
ungu iku manjipu topo nimb.
Pulu Yemone ou mulu matolo terimu kinie kepe
yandopa yandopa kepe mona naa niringi
lopi tepa perimu unguma nimbundu
ungu iku mindi topo nimb.*
nirimu.
36
Yesusini ungu iku akuma topa pora sipelie, yu maku toko moloringi yamboma
mundupe kelepa ulkendo purumu kinie yu lombili andolimene yu molorumuna ongolie
ningindu: Poniena era orumu ungu ikumunge ungu pulumu olio ningu para si. niringi.
37
Yuni pundu topa nimbendo:
Langi umbu peangama tanda sirimu yemo Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo.*
38
Poniemo ma kolea pali. Langi umbu peangama yambo Pulu Yemo nanga ye nomi
kingimu molopili. nilimelemonga enenga konopumanga Pulu Yemone tapu tepa molopa
nokolemo yamboma. Era umbu akuma ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo kuru
munge* yamboma.
39
Era umbu tanda sirimu opa tou akumu kurumanga nomi
depelemo.* Witi sukundu liku maku tonge wale akumu ma kolea pora nimb walemo. Witi
mongoma sukundu ling yamboma mulu koleana angelloma.
40
Erama liku maku tokolie tepena kalemele mele ma kolea pora nimb walemonga
aku sipe.
41
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemone yunge angelloma lipe mundumbe,
enene Yamboma Pulu Yemonga unguma naa pilku, teko kenjiku molangi. nilimele
yamboma pali kinie, ulu pulu keri telemele yamboma pali kinie, Pulu Yemone tapu tepa
molopa nokolemo yamboma molongena wendo liku maku tokolie ningmuni,*
42
tepe aili
nomba pelemo koleana sukundu toko mundung, kanuna yamboma kola teko paa mindili
nongo pereko molonge.*
43
Kanu walemanga konopu sumbi nili yamboma enenga Lapa ye
nomi kingimu molopa nokolemo koleana ena pa telemo mele ene aku siku kanuna pa tepili
molonge.
Yambo komu peo lemomane i ungumu piliei. nirimu.
44
Yesusini aku nimbelie kelepa nimbendo:
Sumele ombele te laku teko ponie tenga ou lopi teringi we perimu kanumu ye tene pe walse
kanopa lipelie kelepa aki torumu. Aki topalie konopu sipe pupe yunge melema pali lipe
makete tepa kou pokore yando lipelie kanu poniemo pupe topo topa yando lirimu. Pulu
Yemo ye nomi kingimu molomba mele aku sipe. nirimu.
45
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo akumu i sipela:
Kou bisinete teli ye tene siripelu plle nili peangama koropa molorumu.
46
Kanu kinie
siripelu plle kou paa aisili puli te kanopalie nirimumuni, yu pupe yunge melema pali makete
tepa kou yando lipelie kanu siripelu pllemo topo topa yando lirimu. Pulu Yemo ye nomi
kingimu molomba mele aku sipe. nirimu.
47
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo akumu i sipe melela:
Oma lili wale te nomuna toko munduringi kanumuni oma lupe lupema lirimu.
48
Walemo paa
peke lerimu kinie kunduku liku nomu klona nosikulie, manie molko apurukulie peangama
liku wale basikete pokorenga munduringi nakolo kerime toko ele teringi.
49
Ma koleamo pora nimb walemonga aku sipela. Mulu koleana angelloma ongolie
ningmuni, yambo teko kenjiku molongema kinie yambo sumbi siku molko konjingme kinie
apuruku
50
yambo teko kenjiku molongema liku tepe aili we nomba pelemo koleana toko
suku mundung, kanuna kola teko paa mindili nongo pereko molonge.* nirimu.
51
Ungu ikuma topa pora sipelie Yesusini lombili andolime walsipe pilipelie
nimbendo: Aku unguma pali ungu puluma ene pilngiye? nirimu.
Enene yundu ningindu: Pilmulu. niringi.
52
Yuni enendo nimbendo: Aku liemo Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku
mane silimele yemane* Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemomonga
unguma mane silimolo kinie pilku liku molemele kanu yema ene i sipe: Ulke pulu ye tene
yunge mele peanga aisili nosilimomanga mele kondema kinie mele ouma kinie pea wendo
limo. nirimu.
53
Yesusini aku ungu ikuma topa pora sipelie kanu koleamo mundupe kelepa yu
purumu.
54
Mundupe kelepa pupelie yunge pulu kolea Nasarete ombalie Juda yamboma
maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena suku pupe yamboma mane sirimu kinie
pilkulie ene suru ningu mini wale mundukulie ningindu: I yemo yunge pilipe konginjilimu
kinie yunge ulu tondolo telemomanga tondolomo kinie yu tena lirimuye?
55
Yu ulkema
takorumu yemonga* malo moloye? Maria yunge anumu naa molemoye? Jemisi keme,
Josepo keme, Saimono keme, Judasi keme, yunge angenupili moloye?**
56
Yunge
kemulupili kinie pali olio kinie pea na molemoloye? Yu paa sike aku yemo molemomo .
Aku liemo yunge pilipe konginjilimu kinie yunge ulu tondolo telemomanga tondolomo kinie
yu tena lirimuye? niringi.
57
Aku siku unguma ningu yu ungu nimbe uluma tepa
molorumu mele kanoko keri kanoko yu kinie paa konopu keri panjiringi.
Kanu kinie ene yu kinie mumindili koloringimunge ulu pulumu pilipelie Yesusini
enendo nimbendo: Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo ye
te* koleamanga pali imbi ola molemo, yambomane pali yunge unguma pilku limele. Nakolo
yunge pulu koleana yu kinie pea tapu toko molemele yamboma mindi yuni nilimo ungumu
pilkulie Yu olionga we yere. Yu imbi mololi ye te molo. ningu yu nilimo unguma naa
pilku, liku su silimele. nirimu.
58
Kanu kinie yu ungu nimbe uluma tepa yu yuyu molorumu mele Sike. ningu
tondolo munduku naa piliringimunge yu kanu koleana ulu tondolo aisili na terimu, wallotolo
mindi terimu.
MATEYU MATEYU
<<
13 13
>>
MATEYU MATEYU
<<
14 14
>>
14
1
Kanu walemanga kolea Gallilli disiriki nokorumu ye nomi kingi Erotene Yesusini
terimu mele temane toringi pilipelie
2
yu kinie tapu toko molko yu liku taponjiringi tapu
yemando nimbendo: I uluma telemo yemo No Linjili Jono lepamo! Yu kolopalie
lomboropa wendo omumunge ulu tondoloma temba tondolomo yu kinie pelemo. nirimu.
3-4
Kingi Erotene aku sipe nirimu ungumunge pulumu i sipe: Ou walse Erotene
yunge angenu Pillipunge ambo menu Erodiasi mangopa lirimu. No Linjili Jonone Erote
aku sipe terimu kanopalie yundu alieli nimbendo: Nuni Pulu Yemonga ungu mane te
pulue toko angenanga ambomo mangoko lirinu. Akumu teko kenjirinu. nirimu kinie
Erotene yu lipe ka sipe ka ulkena panjirimu.*
5
Ka ulkena panjipelie Yu topo konjembo.
konopu lerimu nakolo we yambomane Jono yu Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma
pilipe yamboma nimbe silimo ye te molemo.* ningu kanoringimunge yu pipili kolopalie
Jono topa na konjirimu.
6
Pe walse kingi Erotenga meringi walemo wendo orumu kinie Erodiasi lemenu ulkena
sukundu omba, yema maku toko kanoko molangi yu denisi terimu. Erotene ambo
wenepomo aku terimu kanopa paa peanga kanopalie
7
yundu nimbendo: Nando Si. nini
melemo paa sike simbu. nimbe, nimbe panjipe Pulu Yemonga imbi lepa mi lerimu.
8
Yuni
aku sipe nirimuna anumuni pilipelie lemenu ungu te nimbe sirimu kinie pilipelie ambo
wenepomone Erotendo nimbendo: No Linjili Jononga nomimu karu lelko* yunge
pengemo pellete tenga nosiku yando si. nirimu. Jonone ou alieli Erote kinie
Erodiasitolone teko kenjiringili. nirimumunge mumindili kolopalie Erodiasini Yu kolopili.
Sike kolomunje na kanambo. nimbe Pengemo ongo si. nirimu.
9-10
Yuni aku sipe mele mawa terimuna pilipelie Erote konopu umbuni terimu nakolo
yuni Paa sike simbu. nimbe, nimbe panjipe Pulu Yemonga imbi lepa mi lerimu mele kepe,
yu konopu alowa temba kinie yu kinie pea langi nongo moloringi yema yu kanoko keri
kanonge mele kepe, aku ulutolo pilipelie, ka ulkena nokoringi yemando ungu te nimbe
mundupelie Yuni mawa tepa Si. nikimu mele siengi kene No Linjili Jononga
nomimu karu lelko yunge pengemo yando mengo wai. nirimu.
11
Aku nirimu kinie
pilkulie Jono toko konjiku, yunge pengemo pellete tenga nosiku, yando mengo ongo ambo
wenepomo siringi kinie yuni lipe anumu molorumuna memba pupe sirimu.
12
Aku teringi pilkulie Jono lombili andoringi yema ongo yunge onomo liku mengo
puku ono tekolie Yesusi molorumuna puku temane toko siringi. Kingi Erotene No Linjili
Jono ou aku sipe topa konjirimu kolorumumunge pe Yesusini ulu tondoloma terimu mele
pilipelie Jono nomi karu lerindu yemo lomboropa ola molemo lemo. nirimu.
13
Ye nomi kingi Erotene No Linjili Jono topa konjirimu pilipelie nirimumuni,
Yesusi yu molorumu koleamo mundupe kelepa Tenga nanu molambo. nimbe nona andoli
sipi tenga sukundu pupe nomu Gallilli nekendo pupe kolea ku leli tenga yuyu pumbe
purumu. Nakolo yambo aisili yu aku terimumu pilkulie enenga koleama munduku kelko
kimbu kongono teko nomu klona makaye teko puku yu purumuna akilku lombili puringi.
14
Yesusi no klona ombalie yambo paa aisili akuna maku toko moloringi kanopalie ene
kondo kolopa enenga kuru torumuma Konde pangi. nimbe ene tepa konde lirimu.
15
Pe ipupini ena pumbe terimu kinie yu lombili andolime yu molorumuna ongo yundu
ningindu: I koleana yambo te naa pelemo, ena kamu pukumu kene ya maku toko molemele
yamboma Puku kolea marenga langi topo toko lipangi. ni. niringi.
16
Nakolo yuni yu lombili andolimendo pundu topa nimbendo: Nambemuna yambo
akuma We pangi. niembo. ningu nikimiliye? Enene eneno yamboma langi mare liku siei.
nirimu.
17
Enene yundu ningindu: Ya langi aisili molo. Pillawa kaloli kanga te pakara kinie oma
kaloli talo kinie aku langi pokore mindi lemo. niringi.
18
Yuni Na moliona yando mengo wai. nirimu.
19
Kanu kinie yambomando Erana manie molai. nimbelie yuni kanu pillawa kaloli te
pakara kinie oma talo kinie lipelie mulu koleana olando sipe kanopa Pulu Yemo kinie
Ange. nimbe pillawa kalolime ambolopa pike lepa oma kinie lombili andolime moke
tepa sipelie Anju yamboma siei. nirimu, enene yamboma moke teko siringi.
20
Ene pali
kanu langime noringi kinie olo terimu. Pe lombili andolimene langi goli lerimuma liku maku
toko wale basikete engaki rurepo toko peke siringi.
21
Langi noringi yema manjipe pape
tausini mele. Ambo ambolango mare pea langi noringi akuma olandopa.
22
Yamboma langi sirimu noringi kinie Yesusini yu lombili andoli yemando sumbi
sipe nimbendo: Maku toko molemele yamboma nane Pangi. niembo. Ene nona andoli
sipine ola puku no nekendo kumbi lelko pai. nirimu.
23
Yambomando Pai. nimbelie yu
yuyu Pulu Yemo kinie ungu nimbendo ma pangine ola purumu. Kanu kinie ena pupe kolea
kala torumu kinie akuna yuyu molorumu.
24
Sipimu no nekendo pumbendo nomu ai suku singine kokele pumbe purumu kinie
sipi kumbikundu mendo sipe poporomene topa, nomu torumula kinie nomo ola pupe manie
omba terimu, sipimu topa ola munde manie munde tepa topele mapele torumu.
25
Kanu kinie ipulueli kolea muni naa lepili yu lombili andolime sipine ola molko
puringine Yesusi nona ola kimbu kongono tepa omb orumu.
26
Enene yu nona ola kimbu
kongono tepa orumu kanokolie niringimuni, pipili aili teko kolkolie Kuru te okomaa!
ningu mini wale munduringi kinie
27
Yesusini tamburembu enendo nimbendo: Ene konopu
tondolo pupili molayo. Na mindi okoro. Pipili naa kolai. nirimu.
28
Yuni aku nirimu piliringi kinie Pitane pundu topa nimbendo: Ailimu,* akumu
sike nu nunu onu liemo nu okonona na nona ola angilipu wambo walsi. nirimu.
29
Yuni Oi. nirimu kinie Pita sipine ulsu pupe pukue topa nona manie pupelie nona
ola kimbu kambilipe Yesusi molorumuna pumbe purumu.
30
Nakolo poporome tondolo torumu kinie kanopalie pipili kolopa yu no wangomba
tepalie, Ailimu, na liku taponji! nimbe ru nirimu.
31
Kanu kinie Yesusini ki sinio sipe mundupe Pita kundupe ola lipelie yundu nimbendo:
Nane ulu telioma nu wallo kolte mindi pilino lemo. Ou Yuni na lipe taponjimbe, sike nona
ola manda pumbu. konopu lelkolie altoko konopu alowa nambemuna teko Na no
wangombonje? ningu pilinuye? nirimu.
32
Sipine suku puringili kinie poporome topa kelerimu.
33
Aku terimuna kanokolie sipine
suku moloringi yemane Yesusinge imbi ambolko ola linjiku kapi ningu Nu paa sike Pulu
Yemonga Malo lepamo. niringi.*
34
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andolime kinie nomu Gallilli nekendo
pukulie nomu klona kolea Geneserete lerimuna wendo oringi.
35
Kanu koleana sipine
manie oringi kinie akuna moloringi yemane Yesusi kanoko imbi sikulie akundu lerimu
koleamanga moloringi yamboma pali ningu munduringi kinie yambomane kuru torumu
yamboma pali yu omba molorumuna mengo ongolie niringimuni,
36
Nunge wale pakoli
pundumu kepe ambolangi. ni. ningu mawa teringi. Kanu kinie kuru torumu yambomane
yunge wale pakolimu amboloringi yamboma pali kamu konde puringi.*
MATEYU MATEYU
<<
14 14
>>
MATEYU MATEYU
<<
15 15
>>
15
1
Kanu kinie Parisi ye mare kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane
siringi ye mare kinie* ene Jerusalleme munduku kelko Yesusi molorumuna ongo yu walsiku
pilkulie ningindu:
2
Olionga anda kolepalimene Teai. niringi ungu manemo nu lombili
andolimene nambemuna pulue tolemeleye? Anda kolepalimene Teai. niringi mele mimi
sipu pilipulie olione kme kulumiye tolemolo mele enenga kme aku siku kulumiye na toko
langi we nolemele kanumu. niringi.
3
Yesusini pundu topa nimbendo: Enene kepe enenga anda kolepalimene Teai.
niringi mele mindi pilku liku tengendo Pulu Yemonga ungu manema nambemuna pulue
tolemeleye?
4
Akumunge Pulu Yemone nimbendo:
Aminieli lanielinge unguma pilku liku,
liku ai siku teai.*
nimbe
Yambo tene yunge anumundu molo lapando
ungu te nimbe kenjipe iri tomu liemo
kanu yambomo toko konjengi.**
nirimu kanumu.
5
Nakolo ene yemane ningindu: Yambo tene yunge anumu lapatolondo
nimbendo: Nane elte mele mare lipu taponjipu silkema koronga Pulu Yemo simbu.
nimbu panjirindu kanumunge elte manda naa lipu taponjipu simbu. nimb kinie
6
aku sipe
nimbemonga yunge lapa imbi ambolopa ola linjimbe ungu te naa pemba. nilimele. Aku
siku nilimele ungumuni Anda kolepalimene mane siringi unguma olandopa. ningu Pulu
Yemone nirimu ungumu uluri molo. Manie pupili. nilimele.
7
Ene ungu manema pilku mane silimele yema kinie Parisi yema kinie ene topele
mapele toli yema molemele!* Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma nimbe
sirimu ye Aisayane enendo nirimu mele papu nirimu. Enene kini telemele mele yuni ou
nimbe Pulu Yemonga bokuna torumu molemo mele i sipe:
8
Kanu yamboma enenga keremane na kapi ningu
Ye aili olandopamo.
Nu lipu ai silimolo. ningu
na imbi ambolko ola linjilimele nakolo
enenga konopuma kinie nanga konopumu kinie
teluna naa pulimo. Lupe lupe pelemo.
9
Enene Nanga imbi
ambolopo ola linjemili. ningu
na we popo toko kapi nilimele.
Mana yambomane mane silimele unguma mindi
mane sikulie
I ungu manema Pulu Yemone
Teai. nilimo ungu manema.
ningu pilku liku telemele,
akumunge na sike popo tonge kinie
uluri naa temba.*
nirimu kanumu. nirimu.
10
Aku nimbelie Yesusini maku toko moloringi yambomando Na moliona wai.
nimbelie enendo nimbendo: Nane aku nikirumunge* ungu te nimb tekero ungumu
komu tenjiku ungumunge pulumu pilku konjeyo.
11
Yambomanga kangine ulsukundu lepalie
kerena pupe olona suku pulimo meltene Pulu Yemo manda popo tonge aulkemo pipi
silimo kalaro te manda naa monjilimo. Yambomanga konopuna sukundu pepalie wendo
olemo ulumane mindi yamboma kalaro monjilimo. nirimu.
12
Aku nirimu pilkulie niringimuni, yu lombili andolime yu molorumuna ongolie
ningindu: Nu aku siku nikinu mele pilkulie Parisi yemane paa pilku keri pilngi mele nu
pilkinuye? niringi.
13
Nakolo Yesusini pundu topa ungu iku topa Parisime moloringi mele nimbelie
nimbendo: Nanga mulu koleana molemo Lapamone umbu naa panjirimuma pali pulu
akumbe.*
14
I yemane nilimele mele konopu kimbu siku naa pilku molangi. Ene mongo keri
lelimene mongo keri lelime aulke liku ora silimele yema molemele. Mongo keri leli ye
tene mongo keri leli ye te aulke te lipe ora sipe ki ambolopa memba pumbe kinie elte
peatolo kombuna topa manie mundumbe.* nirimu.
15
Kalaro molemomonga ungu ikumu aku sipe torumu kinie pilipelie Pitane yundu
nimbendo: Aku ungu ikumunge pulumu nambolkanje? Ningu para si. nirimu kinie
16
Yesusini enendo nimbendo: Kini kepe naa pilkimiliye?
17
Yambo tenga kangine
ulsu lepalie kerena pulimo melte olona suku pupe ulsu omba le muruna kamu pulimo mele
naa pilkimiliye?
18-19
Kerena sukundu pulimo melemane uluri na telemo kanumu. Ulu kerime
ou konopuni pilkulie pe kamu wendo olemomonga konopuna pepalie kerena wendo olemo
kanu melemane mindi Pulu Yemo popo tomba aulkemo pipi silimo kalaro te monjilimo.
Kanu melema i sipe: Konopuni ulu kerime pilimele, yamboma toko konjilimele, ambo ye
pulime molo ye ambo lilime yambo lupema kinie ulu kerinele telemele, wa ulu kerinele lupe
lupema andoko telemele, wa nolemele, kolo toko yamboma kote tenjilimele, Yamboma
pipili kolko molko kenjengi! ningu ungu bulkundu ninjilimele, ulu pulu akuma pilku
telemele.*
20
Aku telemele ulu akumane yamboma Pulu Yemonga kumbikerena pung
aulkemo pipi silimo kalaro te monjilimo. Nakolo ki ou naa kulumiye toko langi we sumbi
siku nolemele ulu pulumuni yambo tenga konopuna suku kalaro te naa monjilimo.
nirimu.*
21
Kanu kinie Yesusi molorumu kolea Geneserete * mundupe kelepa Juda
yamboma moloringi kolea Gallilli disiriki ulsukundu kolea aili Taya kinie Saidonotolo
lerimu koleana sukundu purumu.
22
Akuna purumu kinie kolea Kenane ambo te* molorumu,
yu wendo omba tondolo ru nimbelie nimbendo: Ailimu, Ye Nomi Kingi Depisini Kalopa
Lirimu Yemo,** nanga ambolamo kuru te konopuna sukundu molopa yu tondolo
ambolemo kene nuni na kondo koloi! nirimu.
23
Nakolo Yesusini yundu ungu te pundu
topa na nirimu.
Kanu kinie yu lombili andolimene ongo yundu ningindu: Ambomone nu walsilipe olio
lombili okomomo siye tekemo kene Anju pupili. ni. niringi.
24
Ambomo yu ambo lupe, Juda ambo te molo, nimbe kanopalie Yesusini
yundu nimbendo: Pulu Yemone na Isirele yambo talapemonga kongi sipisipi talopa
lemele mele* molemele yamboma molemelena mindi lipe mundurumu kanumu. Yambo
talape lupema molemelena lipe naa mundurumu. nirimu.
25
Aku sipe nirimu kinie pilipelie ambomo omba yunge kumbikerena koporongo
langopa ma kanopalie nimbendo: Ailimu, na liku taponji. nirimu.
26
Aku nirimu kinie Yesusini pundu topa ungu iku te topalie nimbendo:
Ambolangomanga langime lipu owama simul kinie kapola naa temba. nirimu.*
27
Ambomone nimbendo: Ailimu, sike nikinu nakolo owamane kepe enenga pulu
yambomanga langi pundu manie pulimoma liku nolemele kanumu. nirimu.
28
Kanu kinie Yesusini yundu nimbendo: Ambomo, nu manda tembo mele tondolo
munduku pilino lemo kene mawa tekeno mele aku sipe wendo opili. nirimu kinie yuni aku
sipe nirimu mele aku enamonga ambomonga lemenu konde pupe kapola molorumu.
29
Kanu kinie Yesusi kanu koleamo mundupe kelepa nomu Gallilli klona aulke te
lerimuna omba pupe ma pangi tenga ola pupe manie molorumu.
30
Kanu kinie yu molorumuna yambo paa aisili oringi.
Kimbu keri lerimuna aulke mimi siku na andoringi
yamboma kinie,
mongo keri lerimu yamboma kinie,
kimbu ki karaye terimu yamboma kinie,
ungu manda naa niringi yamboma kinie,
aku sipe kuru lupe lupe torumu yambo aisili
mengo ongo yu molorumuna nondoko nosiringi kinie
yuni ene tepa konde lirimu.
31
Ungu naa niringi yamboma ungu niringi;
kimbu ki karaye terimu yambomanga kimbu kime
kelepa sumbi sipe angilirimu;
kimbu keri lerimuna aulke mimi siku naa andoringi
yamboma kapola andoringi;
mongo keri lerimu yamboma mongone melema kanoringi;
aku sipe ulu tondoloma wendo orumu kinie kanokolie we maku toko moloringi yambomane
paa konopu aisili liku munduku, Pulu Yemo ene Isirele yamboma nokorumu popo toringi
Pulu Yemo kapi ningu imbi ambolko ola linjiringi.
32
Kanu kinie Yesusini yu lombili andolimendo Na moliona wai. nimbelie enendo
nimbendo: I yambo maku toko molemelema na kondo tekemo. Wale yepoko na kinie
molongi, pe kini ga nonge te naa lemo. Ene langi naa nongo we pung kinie aulkena kimbu
ki pange mange tepa, topa ne munde ya munde temba kene ene engele tepa pepili ulkendo
pai. naa nimb. nirimu.
33
Aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andolimene ningindu: Sike nikinu nakolo i
kolea ku leline molemolo. I yambo paa aisili manda nonge mele pillawa kaloli tena lembana
lipu simulye? niringi.
34
Yesusini enendo Pillawa kaloli nambepa nosikimiliye? nimbe walsirimu kinie
enene Pillawa kaloli yepoko pakara kinie oma wallotolo kinie nosikimulu. niringi.
35
Kanu kinie yuni maku toko moloringi yambomando Manie molai. nimbelie,
36
pillawa kaloli yepoko pakara kinie omama kinie lipe Pulu Yemo kinie Ange. nimbe,
langi akuma pike lepa yu lombili andolime sirimu kinie enene yamboma moke teko siringi.
37
Yamboma pali nongo keri piliringi. Pe langi kakena lerimuma lombili andolimene liku wale
basiketemanga lakiliringi, wale aili yepoko pakara peke lerimu.
38
Ye po tausinini aku
langime noringi. Ambo ambolangoma kinie pea langi noringi.
39
Kanu kinie Yesusini maku toko moloringi yambomando Ulkendo pai. nimbelie
nirimumuni, nona andoli sipi tenga suku pupe, nomuna nekendo kolea Makatane*
purumu.
MATEYU MATEYU
<<
15 15
>>
MATEYU MATEYU
<<
16 16
>>
16
1
Kolea Makatane purumu * kinie Yesusi molorumuna Parisi yema kinie Sadusi
yema kinie** ene ongo, Yuni nambe tembanje? Kanamili. ningu yu manda manjiku***
mawa tekolie ningindu: Ungu Mane Silimu, Nu sike Pulu Yemone Kongono tenjeni.
nimbe ya mana lipe mundurumunje kanamili. ningu mulu koleana molemo Pulu Yemone
mindi manda ulu tondolo telemo mele te tei. niringi.****
2
Yesusini pundu topa nimbendo: Ipupini ena pumbendo mulmu kondoli telemo
kinie kanokolie wale peangamo wendo omb. nilimele.
3
Ipulueli ou kolea tangombando
kolea kupe topa mulmu sumbulu tolemo kinie kanokolie* Lo omb lemo. ningu pilimele
kanumu. Mulmu kanokolie koleamo i sipe i sipe temba. ningu kanolemele nakolo i
walemanga uluma wendo olemoma kanokolie ulumanga pulumu manda naa pilimele.
4
Kini
mana molemele yamboma yambo kerime mindi molemele. Ene teko kenjiku Pulu Yemo liku
su silimele kanu yambomane Pulu Yemone mindi ulu tondoloma manda telemo mele
kanamili tei. ningu na mawa telemele. Nakolo Pulu Yemone na lipe mundurumuna ya
ombo molkoro. Yu kinie tapu topo kongono telembolo mele lipe ora simbe ulu tondolo
te wendo naa omb. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu
ye Jonane terimu* ulumuni mindi lipe ora silimo mele manda kanonge. Te pea wendo naa
omb. nimbelie ene mundupe kelepa purumu.
5
Ene nomu Gallilli nekendo pungindu Yesusi lombili andoli yema pillawa
kaloli komu siku na mengo puringi.
6
Kanu kinie Yesusini enendo lepi lepi topa ungu
iku topalie nimbendo: Paa mimi siku kanai! Parisi yema kinie Sadusi yema kinie* enene
pillawa akoli mele isi nosilimelemo kanoko konjei! nirimu.**
7
Aku sipe nirimu kinie pilkulie yu lombili andoli yemane eneno kerepali ningulie
ningindu: Olio pillawa kaloli nomolo mare na lipu membo omulumunge aku sipe
nikimunje. niringi.
8
Aku siku niringi mele pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Ene nane manda lipe
taponjimbe. ningu wallo kolte mindi pilimele yema, Pillawa kaloli naa memulu. ningu
nambemuna kerepali nikimiliye?
9
Ene kini kepe naa pilku konjilimeleye? Pillawa kaloli te
pakara ye pape tausini moke teko siringi mele komu silimeleye? Nongo pora siringi
kinie langi kakena lerimuma liku wale basikete aisili toko peke siringi mele komu siku na
pilkimiliye?*
10
Molo pillawa kaloli yepoko pakara moke teko ye po tausini siringi mele naa pilku,
nongo pora siringi kinie wale basikete aili mare langi kakena lerimuma toko peke siringi
mele naa pilku molemeleye?
11
Yuni sike pillawa kalolimundu naa nikimu. ningu
nambemuna naa pilngiye?* Parisi yema kinie Sadusi yema kinie pillawa akoli mele isi
nosilimelemo mimi siku kanangi. nimbu nikiru. nirimu.
12
Yuni aku nirimu kinie pilkulie
enene pillawa kalongendo isi mundulimele akumundu naa nikimu. Parisi yema kinie Sadusi
yema kinie enene ungu mane siringi ungumando nikimu. ningu piliringi. Parisi yema kinie
Sadusi yema kinie enene ungu mane mare kolo toko siringime yunge lombili andolimene paa
na piliengi! nimbe nirimu mele ningu piliringi. *
13
Yesusi kolea aili Sisaria Pillipai lerimu koleana pupelie nirimumuni, yu lombili
andolimendo walsipelie nimbendo: Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemondo
yambomane yu imbi lelko nae nilimeleye? nirimu.
14
Enene yundu ningindu: Marene Nu No Linjili Jono kolorumu, kini kelepa
lomboropa ola molemo . ningu pilku, marene Nu Pulu Yemone ou konde molopili
olando lirimu ye Illainja* kelepa omba molemo. ningu pilku, marene nu Jeremaya**
molo Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye ou
kolorumu kini lomboropa ola molemo te lupe. nilimele. niringi.
15
Aku niringi pilipelie Yesusini enendo nimbendo: We yambomane aku siku
nilimele nakolo ene eneno na nae nilimeleye? nirimu.
16
Saimono Pitane pundu topa nimbendo: Nu Konde Molopa Mindi Puli Pulu
Yemonga Malo,* Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe
mako torumu ye nomi Kirasimu.** nirimu.
17
Yuni aku nirimu pilipelie Yesusini yundu nimbendo: Jona* Malo Saimono, nu malo.
I nikinumu mana yambo tene nu na nimbe simu. Tara mulu koleana molemomone nimbe
simu.
18
Ungu te pea nundu nikirula: Nunge imbi Pita, (kanu imbimunge ungu pulumu kou
kanumu). Kanu koumunge ola* nanga yambo talapemo** lipu maku topo monjimbu. Kanu
kinie kololi ulu pulumunge tondolomone i nanga talapemo topa manie manda na
mundumbe, molo.
19
Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokomba ulke kimu* nu
simbu. Kanu kinie nuni mana meltendo Molo. nini mlemo mulu koleana sukundu
Molo. nimbla. Nu mana meltendo Kapola. nini mlemo mulu koleana sukundu
Kapola. nimbla. nirimu.**
20
Kanu kinie yu lombili andolimene Yesusindu Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe
yere lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu nu ongo moleno. niringi
kanu ungumundu yuni enendo tondolo mundupe nimbendo: Enene anju yambo telurindu
kepe na kanu yemo molio mele isili ou paa na ningu siei! nirimu.*
21
Kanu kinie Yesusi yu lombili andolimene yundu Pulu Yemone olio Nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu nu. ningu,
ningu para siringi kinie pilipelie yuni yu kinie wendo omb mele pulu monjipe* ene sumbi
sipe nimbe sipelie nimbendo: Na mindili aisili nombondo kolea aili Jerusalleme paa
pumbu. nimbu pilipu molio.** Juda yamboma nokolemele tapu yema kinie, Pulu Yemo
popo tonjili ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane silimele
yema kinie,*** enene na paa toko mindili konjing. Na toko konjing kolombo kinie wale
talo omba pumbe kinie yepoko sipemonga Pulu Yemone nando Lomboroko ola moloi.
nimb. nirimu.
22
Aku nirimu kinie pilipelie Pitane yu anju lipe memba pupelie yu pulu monjipe iri
topalie nimbendo: Ailimu, aku siku paa naa ni! Nu nikinu mele aku sipe paa wendo naa
ombmo. nirimu.
23
Nakolo yuni kurumanga nomi Setenene ungu umbu tonjirimu mele pilipelie
nirimuna pilipelie Yesusini topele topa Pitando nimbendo: Setene,* nu anju pa! Pulu
Yemone nando Tei. nirimu kongono tembo tekeromo pipi sini tekeno kene nu anju pa!
Nuni na teko embambo sini tekeno. Nu Pulu Yemone konopu lemo mele naa leno.
Yambomane konopu lemele mele mindi leno. nirimu.**
24
Kanu kinie Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo: Yambo tene Yu lombili
pambo. nimbelie yuni yunge konopumuni pilimo melemanga Topo manie mundembo.
nimbe yamboma unju perana angilku mindili nongo kolemele mele yuni unju pera mele
gomo lembando Na yu lombili pumbundu mindili nondu liemo papula; kolondu liemo
papula. nimbelie na lombili opili. We na opili.
25
Yambo tene yunge mana molopa na kololi
ulu pulumu ambolomba temba kinie yu kolopalie sike molopa kenjipe mindi pumbe. Nakolo
yambo tene na konopu monjipelie nanga kongonomo Tenjembo. nimbe temba kinie yu
kolopalie yu konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu sike kanopa limbe.
26
Akumu
nambemuna nikiruye? Yambo tene mana melema pali yu yuyu lipe nosipelie yu mini pali
Pulu Yemo na molomba koleana pupe mindili nomba molopa kenjilkenje kanu melemane
kanu yambomo nambe tepa lipe taponjilkenje? Lipe na taponjilkemo. Molo yambo tene Na
mini pali konde molopo konjipu mindi pambo. nimbelie yu nambolka meltene mini pali
konde molopa konjipe mindi puli ulu pulumu topo topa lilkeye? Meltene manda topo topa
na limbe.*
27
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo pe Lapanga tondolo pa telimu kinie*
yunge mulu koleana angelloma kinie pea omb. Ombalie yuni olio ya mana yamboma
yu mele mele telemolo ulumanga olio yu mele mele pundu tombamonga nane aku nikiru.
28
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ene ya angilkimilimenga mare ou kolou na
kolangi Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ye nomi kingimu omba molopa melema
kinie yamboma kinie pali nokomba* omb kanonge. nirimu.**
MATEYU MATEYU
<<
16 16
>>
MATEYU MATEYU
<<
17 17
>>
17
1
purumu kinie Pita keme Jemisi keme Jemisi angenu Jono keme ene lipe memba pupe
mul** paa olandopa polorumu tenga ola purumu. Olio oliolio mindi molamili. nimbe ene
akuna lipe memba purumu.
2
Akuna puringi kinie ene kanoko molangi yunge kangimu alowa
tepa, yunge kumbikeremo ena tondolo topa yambomanga mongo takele telemo mele pa aili
tepa tepa, yu pakorumu mulu wambalema pa telemo mele aku sipe kake terimu.
3
Yu aku
sipe molopili, Juda yambomanga koronga ou moloringili ye aili talo, Mosisi kinie
Illainjatolo ongolo Yesusi kinie ungu ningulu mona angiliringili kanoringi.
4
Kanu kinie Pitane Yesusindu nimbendo: Ailimu, olio ya molopamolo peanga
lepamo. Nuni E. ninu liemo, ulke takaye yepoko takonjimbu. Te nunge, te Mosisinge, te
Illainjanga takonjimbu. nirimu.
5
Yuni aku sipe nimbe molopili kupe tondolo pa teli te omba
ene aki torumu kinie kupena suku ungu te wendo ombalie nimbendo: I yemo nanga
konopu monjilio Malomo.* Yu kanopo paa peanga kanolio. Yuni ungu nimbma pilku
liengi. nirimu.
6
Aku nirimu pilkulie yu lombili andoli ye yepoko paa mini wale mundukulie mana
manie molko tamalu peringi.
7
Ene tamalu peringine Yesusi omba ene ambolopalie
nimbendo: Mini wale na munduku ola angiliei. nirimu.
8
Pe olando siku kanoringi kinie
Yesusi yuyu molorumu kanoringi.
9
Mul polorumumunge manie onge oringi kinie Yesusini ene mane sipelie nimbendo:
Enene kini kanongi mele isili ou yambo teluri kepe ningu na siengi. Pe mindi, Manie
Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kolopalie lomboropa ola molomba kinie temanemo toko
anju siengi. Ou molo! nirimu.
10
Aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andolimene yu sike molorumu mele ningu
kanokolie * yundu walsiku pilkulie ningindu: Pulu Yemone olio nokopa konjipe lipe
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu nu liemo Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane silimele yemane Illainja kelepa kumbi lepa omb. Ye
nomi Kirasimu pe akilipe omb. nilimele mele** nambemuna nilimeleye? Illainja kelepa
na opili nu koronga orunu moleno kanumu. niringi.
11
Yesusini pundu topa nimbendo: Illainja kelepa kumbi lepa ombalie melema
pali tepa mimi temba. nilimele kanumu sike nilimele.
12
Nakolo akumunge ungu te pea
nimbu sikirula. Pilieme. Illainja koronga orumu. Yu orumu kinie kanu yemane yu
kanoko imbi na siku Yu we yere. konopu lelkolie Yu kinie temolo. ningu piliringi uluma
pali teringi.* Aku siku mele Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo** mindili liku
singla.*** nirimu.
13
Aku sipe nirimu kinie pilkulie lombili andolimene No Linjili Jonondo nikimu. ningu
piliringi.*
14
Yesusi kinie yu lombili andoli ye yepoko kinie ene muluna manie ongolie
yamboma maku toko moloringine oringi kinie ye te Yesusi orumuna omba koporongo
langopa
15
mawa tepalie nimbendo: Ailimu, nanga kangomo kondo koloyo. Yu kuru
kopalli tolemona mindili aili tepa nolemo. Taki taki yu tepena pupe nomanga pulimo.
16
Nu
lombili andoli yema molongine kangomo membo ondu kinie enene yu manda teko konde na
lngi. nirimu.
17
munduku na pilimele. Ene konopu karaye tepa pepili molemele yamboma, na ene wale
nambe tepo mane sipu ulu mare lipu ora simbu kinie mimi siku pilingye? Na ene kinie
siye tekemo. nimbelie
Na moliona kangomo mengo wai. nirimu.
18
Mengo oringi kinie Yesusini kanu
kurumu iri torumu kinie yu kangomonga konopuna omba wendo purumu kinie kanu
enamonga kangomo manda molorumu.
19
Aku terimu kinie kanokolie Yesusi lombili andoli yema Yesusi yuyu molorumuna
ongo walsiku pilkulie ningindu: Kuru akumu olione nambemuna manda na makoromuluye?
niringi kinie
20
Yesusini pundu topa nimbendo: Pulu Yemone sike olio lipe taponjimbe.
ningu tondolo munduku na pilimelemonga ulu tondolo isilime manda na telemele. Nane
ene paa sike nimbu sikirumu: Unju tenga mongo akumu mele paa kanga nakolo kanu
mongomo mana mundulimele kinie unju akopa ai lepa angilimo mele, aku sipe enene Pulu
Yemone olionga unguma pilimbe. Olio lipe taponjimbe. ningu wallo kolte mindi pilkulie i
polemo mulmundu Anju puku ne koleana angili. ning kinie sike aku sipe pupe
angilimbe. Teamili. ning ulumanga ulu manda na tenge ulu te na pemba.*
21
(Pulu Yemo
mawa teko langi mi toko na nongolie kuru isilime yambomanga konopumanga manda
makoronge. Ulu tondolo isilime we manda na tenge.) nirimu.*
22
Pe walse, kolea Gallilli disiriki puku moloringi kinie Yesusini yu lombili
andolimendo nimbendo: Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ka sikulie yu tonge
yema anju sing kinie*
23
enene yu toko konjing. Kolopalie wale yepoko sipemonga Pulu
Yemone yundu Lomboroko ola moloi. nimb. nirimu. Aku nirimu pilkulie enenga
konopuna sukundu meme kulupi perimuna pilkulie paa kondo koloringi.*
24
Pe Yesusi kinie yu lombili andolime kinie Kapeniame taonona oringi kinie Pulu
Yemo popo toringi ulke tembelemonga kou takisi* liringi yema ongo Pita walsikulie
ningindu: Nunge ungu mane sili yemone ulke tembelemonga kou takisi tolemo. konopu
lekemolomo. Sikeye? niringi kinie
25
Pitane Tolemo. nirimu.
Kanu kinie Pita ulkena sukundu pupelie ungu te nimb terimu kinie Yesusini yu ou
walsipelie nimbendo: Saimono, nu nambolka konopu lekenoye? Ye nomi kingimene kou
takisi lupe lupema lingndu namele Tai. nilimeleye? Enenga yamboma kinie kou takisi
limele molo yambo lupema Tai. nilimeleye? nirimu.
26
Pitane pundu topa nimbendo: Yambo lupemando Takisi tai. nilimele. nirimu.
Aku nirimu kinie pilipelie Yesusini yundu nimbendo: Aku liemo kingimunge*
yambomane takisi na tonge.
27
Nakolo takisi na tombolo kinie ulke tembele takisi limele
yemane olto kanoko keri kanonge kapola na temba kene* nomuna puku uku mundupani.
Uku mundukulie oma te toni aku omamonga keremo ak tenjini kinie kou te** pemba, aku
koumu likulie mengo puku oltonga pea liku tere lelko takisi toi. nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
17 17
>>
MATEYU MATEYU
<<
18 18
>>
18
1
Aku walemonga Yesusi lombili andolimene yu molorumuna ongo yu walsiku pilkulie
ningindu: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo* yambomanga nae paa
olandopa molemoye? niringi.
2
Enene walsiringi mele Yesusini pilipelie yu ambolango
kanga te Na moliona oi. nimbe ene moloringine monjipelie
3
enendo nimbendo: Nane ene
paa sike nimbu sikirumu: Ene konopu alowa teko ambolango kangama mele na molongi
liemo Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo koleana* suku paa manda
na pung.
4
Akumunge yambo tene Na we yambomo molambo. Nanga imbi te olandopa na
molopili. nimbe i ambolango kangamo mele na molemo yambomo yu Pulu Yemo ye nomi
kingimu molopa nokolemo kolea na yambo imbi paa mololimu molemo.* nirimu.
5
I ambolangomondo ungu te pea niembo: Yambo tene Na Ailimunge yambomo
molio. nimbe i ambolangomo mele lipe taponjimbe kinie kanu yambomone aku
tembamonga na lipe taponjimbela.
6
Nakolo yambo tene i ambolango kangamonga
mele yambo te na Sike nimbe tondolo mundupe pilimo ambolango kanga te*
Ulu kerime tepili. nimbe kondi tombamonga kanu ambolango kangamo tondolo
mundupe pilimo mele mundupe kelepa bulu simu liemo ambolango kangamo ou kondi
na topili kou paa aili te** moko toko nomine lenjiku Yu kamu kolopupili. ningu paka toko
nomuna paa maniekondo mundulimelkanje paa papu.***
7
Na Sike ningu tondolo munduku pilimele yamboma kelko bulu siku munduku
kelenge uluma ya mana lemomonga na ene kondo tekemo. Sike aku sipe uluma wendo
omb nakolo yambo tene nanga yambo te kondi tombamonga kanu yambomo na bulu sipe
anju pumu liemo kanu kondi tomba yambomo mindili nomba paa molopa kenjimbe.
8
Nunge kitolone molo kimbutolone ulu pulu keri te temu liemo aku kitolo molo
kimbutolo karu lelko ele teani. Nu konde mololiku mindi puni koleana* kitolo molo
kimbutolo na angilipili puni kinie peangamo. Nunge kimbu ki pali we angilipili tepe na
kumbulupe nomba pepa mindi pumbe koleana liku toko mundung kinie kerimu.
9
Molo
nunge mongotolone melte kanokolie konopuni liemboa. ningu pilku ulu pulu keri te tenu
liemo aku mongotolo akuku ele teani. Nu konde mololiku mindi puni koleana mongotolo na
angilipili puni kinie peangamo. Mongo talo we angilipili nu tepe koleana suku liku toko
mundung kinie kerimu.* nirimu.
10
I ambolango kangama mele yamboma nga te* kanoko keri kanoko Yu
koropamo. ningu paa na teangi. Enenga nokolemele mulu koleana angelloma** alieli Tara
mulu koleana molemona pea molemele kene aku na teai .
11
(Manie Omba Mana Ye Au
Lerimu Yemone Yambo aulke lou lelko molko kenjilimele yamboma koropo lipu
taponjembo. nimbe orumu kanumu.)* nirimu.
12
Ene nambolka ningu pilkimiliye?
Ye tene kongi sipisipi pape paono monjilke kinie, te talopa lelkanje, yuni sipisipi po paono
tene kelepa nani wema ma pangine molangi mundupe kelepa pupe, talopa lelka sipisipimu
kanopa limbendo korolipe na pulke. konopu lekemeleye?
13
Nane enendo paa sike nimbu
sikirumu: Sipisipi talopa lelka kanumu kanopa lipelie kanu sipisipimu kinie paa olandopa
konopu silke. Talopa na lemelkama we konopu silke.
14
Aku sipela enenga Lapa mulu
koleana molemomone i ambolango kangama mele molemele yamboma * aulke lou lelko
molko kenjing kinie paa keri. nimbe molemola. nirimu.
15
Na lombili andolimenga angenu tene nu* tepa kenjimu liemo nu puku tepa
kenjimbe yambomo pea eltelte molangili kanu ulu pulu kerimu yuni nu temba mele ningu
sieni. Nuni nini ungumu tepa kenjimbe angena pilimu liemo angena kinie elte altoko kapola
kapola molongele.
16
Nakolo nuni nini ungumu yu na pilimu liemo pe nuni I ungumu pora
nipili kene tembo mele yambo mare kanoko molangi altopo niembo. ningulie, kanonge
yambo talo molo yepoko liku angena molombana mengo ongo ene kanoko molangi
angenando Teluna molambili. altoko nieni.* Kanu kinie nuni teni kinie angenane temba
mele kanu yambomane kanokolie yambo lupemando manda temane toko sing.
17
Kanu
kinie yuni enenga ungumu kepe na pilimu liemo Kirasinge yambo talapemondo* puku ningu
sieni. Pe Kirasinge yambo talapemo* kepe angenane na pilimu liemo Yu olionga angenu
molo. Yu ulsukundu molko konopu alowa na teli yamboma mele** molemo lemo. ningu
kanayo.***
18
* Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ya mana enene uluma kinie yamboma
kinie Molo. ning kinie Pulu Yemone mulu koleana sukundu Molo. nimbla; enene
mana Kapola. ningme Pulu Yemone mulu koleana sukundu Kapola. nimbla.**
19
Akumunge nane enendo ungu te pea nimbu sikirumu: Enenga yambo talone ya
mana I sipu mawa teambili. ningu panjngili liemo eltene mawa tengele mele mulu koleana
molemo Tarane eltenga mawa tengele mele aku sipe tenjimbe.*
20
Yambo wallotolo, talo
molo yepoko, na enenga Ailimu imbi lelko walsiku, Pea tapu topo molemolo. konopu
lelko maku toko molemelemanga na ene kinie molemolona mawa tenge mele Tara yuni
aku sipe tenjimbemo . nirimu.
21
Yesusini yambo teko kenjilimelemando ungu mane aku sipe sirimu kinie yu
molorumuna Pita nondopa ombalie yu walsipe pilipelie nimbendo: Ailimu, nanga angenu
tene na wale nambepa tepa kenjimbe kinie na we Manie pupili. nimbu siye kolomboye?
Wale sepene yuni temba mele siye kolopo we molopolie engaki sipemonga Pundu topili.
nimb kinie papuye? nirimu.*
22
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane Wale sepene mindi yuni nu tepa kenjimbe
kinie yuni tembama siye kolko altoko pilku na moloi. ni na nikiru. Wale sepene anderete
sependi sepene yuni nu tepa kenjimbe walema pali yu tepili, siye kolko we moloi. nikiru.
23
Akumunge Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa melema nokolemo* akumu i sipe
mele:
Walse ye nomi kingi tene yunge kongono nokonjiringi kendemandema kinie pundu
angilirimuma Kini mimi sipu kanopolie pundu tangi. niembo. nirimu.
24
Aku sipe
nirimu kinie kingimuni kou tene milliene kina mele* ou pundu angilirimu ye te kumbi lelko yu
molorumuna mengo oringi.
25
Nakolo yu manda aku kou pundumu tomba aulke te paa na
lerimuna ailimuni nimbendo: Kapola, i yemo kinie yunge ambo ambolangoma kinie yunge
melema pali kinie makete teko kou mone likulie* koumu ongo pundu tonjengi. nirimu.
26
Aku nirimuna pilipelie kendemandemo ye nomimunge kumbikerena koporongo
langopa tamalu pepa mawa tepalie nimbendo: Nuni na kondo kolko we nokoko moloyo.
Nane pundu pali tombo. nirimu.
27
Kanu kinie ye nomimuni yunge kendemandemo paa kondo kolopa yu
kendemandemo kinie pundu angilirimuma pali Yu tepili. Altoko pundu na tani. nimbe
kamu siye kolopa yemo ka na sipe We pui. nirimu.
28
Nakolo ka sing teringi kendemande kanumu yu pena pupe kendemande te
yunge kou wane anderete kina mele sirimumu kanopalie, yu pupe yunge nomine ambolopa
Yu kolopili. nimbe ambolopa elkele lakurupelie Nanga kou sirindumu pundu toi! nirimu.
29
Aku terimu kinie yuni tomba terimu yemo yunge kumbikerena koporongo langopa
tamalu pepa mawa tepalie nimbendo: Nuni na kondo kolko we nokoko moloyo. Nane
pundu pali tombo. nirimu.
30
Nakolo kendemande lupemone Molo, paa isili pundu tani. nimbelie Nu ka ulkena
pekolie pundu toko pora siku wendo wani. nimbe yu ka sipe ka ulkena panjirimu.
31
Yuni aku terimu mele kendemande wemane kanokolie ene konopu keri panjiku puku
enenga ye nomimundu kendemandetolo teringili kanoringi mele kondi toringi.
32
Kanu kinie ye nomimuni aku niringi pilipelie kendemande yunge pundu Naa toko
we pui. nirimu kendemande kanumu Yando oi. nimbelie yundu nimbendo:
Kendemande kerimu, nuni na tondolo munduku mawa tenuna nu na kinie pundu paa aili
tepa angilirimumu Yu tepili, na toi. nimbulie we siye kolondu kanumu.
33
Pe nane nu we
kondo kolondu mele nuni aku siku kendemande te nambemuna kondo na kolonuye?
nirimu.
34
Ye nomimuni yu mumindili kolopalie ka ulke nokoko ka ulkena peringi yamboma
teko mindili konjiringi yema yu lipe sirimu. Yuni nimbendo: Nu mindili nongolie pundu
tani. Ou pundu pali toko pora sikulie pe mindi wendo wani. Ou molo. nirimu. nimbe
Yesusini nirimu. *
35
Yesusi yuni aku nimbelie ungu ikumunge pulumu kamu nimbendo: Aku sipela,
angenalini ene aku siku teko kenjing kinie ene kerena mindi Manie pupili. Siye kolkoro.
we ningu, sike munduku na kelko, we konopuni pilku molongi liemo, kendemandemonga
ye nomimuni kendemandemo tepa kenjirimu mele mulu koleana molemo Tarane siye na
kolko we konopuni pilku molonge yambo kanuma enenga ulu pulu kerime Manie na
pupili. nimbe, we siye na kolopa kanu ulu pulu kerimenga Mindili nangi. nimbe aku
tembala. nirimu.*
MATEYU MATEYU
<<
18 18
>>
MATEYU MATEYU
<<
19 19
>>
19
1
Yesusini aku sipe unguma nimbe pora sipelie nirimumuni, kolea Gallilli disiriki
mundupe kelepa kolea Judia disiriki pupe no Jodane lumbilipe nekendo purumu.
2
Kanu
kinie yambo aisili yu lombili oringi kinie yuni kuru torumu yamboma tepa konde lirimu.
3
Parisi ye mare* yu molorumuna ongo Yu nambolka nimbenje? Nimbe kenjimbenje
manda manjipu piliemili. ningu** yu walsiku pilkulie ningindu: Ye tene yu yuyu pilipelie
yunge ambomo Kamu pui. nimb kinie kapola temba molo aku temba kinie ungu mane te
pulue tombaye? niringi.
4
Yuni anju pundu topa nimbendo: Pulu Yemone ungu nirimu yunge bokuna molemo
mele kanoko kambu na tongiye?
Ou pulu pulu, Pulu Yemone melema tepalie,
yuni yambo tembando
yemo kinie ambomo kinie tepalie*
5
nimbendo:
Aku sipu tendumunge ye tene ambo te lipelie
yunge anumu lapatolo mundupe kelepa
yunge ambomo kinie eltelte teluna tapu toko peko
kangi telumu mele molkolo
eltenga konopu teluna pupili molongele.*
nirimu kanumu na pilngiye?
6
Pulu Yemone aku sipe nirimuna ye te ambo te limo kinie
kangi telumu mele molembelena elte altoko talo mele na molembele, elte yambo telumu mele
molembele. Yambo telumu molembele kene Pulu Yemone ambo ye talo Telumu
molangili. nilimo ambo yetolo yambo tene liku lupe lupe na mundengi. Aku tengi liemo
kapola na temba. nirimu.
7
Aku sipe nirimu kinie enene ningindu: Aku liemo Mosisini ungu mane te sirimu mele
nambemuna sirimuye? Mosisini nimbendo:
pep te topa ambomo sipelie
yundu Kamu pui. nimbe aku tepili.
nirimu kanumu.* niringi.
8
Yesusini nimbendo: Mosisini sike aku sipe nirimu nakolo ene kara puku Pulu
Yemone ambo yetolo kapola kapola molongele mele ungu mane sirimumu liku su siku na
piliringine yuni Aku teangi. nirimu. Nakolo ou pulu pulu, Pulu Yemone melema kokele
tepa mimi terimu kinie , ungu mane aku sipe te na perimu kene
9
nane ene i sipu nimbu
sikiru: Ye tene yunge ou limo ambomo makoropa Kamu pui. nimbelie kelepa ambo te
limo kinie aku yemone wa ulu kerinele telemo. Yemonga ambomone ye te kinie wa ulu
kerinele temu liemo manda topa makoromba. We molo. (Pui. nimbe makorolemo
ambomo pe ye tene yu limo kinie kanu yemo kepe wa ulu kerinele telemola.)* nikiru.
nirimu.
10
Yuni aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andoli yemane yundu ningindu: Ye tene
ambo limo kinie nuni nikinu mele aku siku molongele mele ungu mane te pelemo liemo ye te
ambo na lilkenje papu. niringi.
11
Nakolo Yesusini pundu topa nimbendo: I ungu mane sikirumu yambomane pali
manda na pilku ling. Pulu Yemone mako topa tondoloma simbe yamboma mindi
manda amboma ye na puku yema ambo na liku tenge.
12
Ye mare anupilini melemele
kinie amboma kinie teluna tapu toko peko ulu kerime tenge enge te na pelemo. Ye mare
Amboma kinie teluna na peangi. ningu enenga lka tonjilimele.* Marene eneno Ye nomi
kingi Pulu Yemonga yema molopo yunge kongonoma manjipu tenjemili. ningu ene eneno
mi lelko ambo na limele. I ungumu yambo pilku ling yamboma piliengi! nirimu.**
13
Kanu kinie yambomane enenga ambolangoma Yesusi yunge kimuni ambolopa Pulu
Yemo kinie enenga mawa tenjipili. ningu yu molorumuna mengo oringi. Nakolo yu lombili
andolimene iri toko Naa mengo wai. niringi.
14
Molo. niringi kinie kanopalie Yesusini nimbendo: Pulu Yemo ye nomi
kingimu molopa nokolemo yambo talape* akumu i ambolangoma mele molemele yamboma
enenga yambo talapemo kene enene i ambolangoma na moliona wangi pipi siku Molo. na
niei. nirimu.
15
Aku nimbelie yuni ambolangoma kondo kolopa yunge kimuni ene telu
telu nimbe ambolopalie kanu koleana mundupe kelepa purumu.
16
Walse ye te Yesusi molorumuna omba yundu walsipe pilipelie nimbendo: Ungu
Mane Silimu, na nambolka ulu peangamo tembo kinie konde molopa konjipe mindi puli ulu
pulumu limbuye? nirimu.*
17
Yesusini yundu nimbendo: Nuni na nambemuna ulu peangamondo walsiku
pilkinuye? Yambo telu mindi peanga molemo. Nuni konde molopo konjipu mindi puli ulu
pulumu limbu. konopu lenu liemo Pulu Yemonga ungu mane Mosisini yando nimbe
sirimuma tenge panjiku teko molani. nirimu.
18
Yemone walsipelie nimbendo: Aku ungu manemanga temando nikinuye? nimbe
walsirimu kinie
Yesusini pundu topa nimbendo:
Yambo toko na konjengi. nimbe,
Ambo ye pulime molo
ye ambo lilime yambo lupema kinie
wa ulu kerinele na teangi. nimbe,
Melema wa na liengi. nimbe,
Yambomanga kote
kolo toko na tenjengi. nimbe,
19
Aminieli lanieli kinie teko konjiku,
ungu ning mele pilku liku teko molangi.
nimbe,*
Ene eneno yu mele mele konopu monjiku
konopu monjiku nokoko molangi. nimbe,**
20
Aku nirimu kinie pilipelie kanu kango yemone nimbendo: Na kanu ungu manema
pali pilipu lipu tepo molio. Pe kini nambolka uluri olandopa teamboye? nimbe walsirimu.
21
Yesusini yundu pundu topa nimbendo: Nu kamu ye sumbi nilimu* molambo.
konopu lenu liemo nu puku nunge mele nosilinoma pali kou mone lipukulie, kou mone
linime yambo koropama moke teko sikulie na lombili oi. nirimu. Nunge mana melema
aku teni kinie mulu koleana nunge mele aisili lemba. nirimu.**
22
Kanu kango yemo mele paa aisili nosirimuna Yesusini yundu aku nirimu kinie
pilipelie yu konopu keri panjilipe anju purumu.
23
Aku terimuna kanopalie Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo: Pulu
Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana suku pungindu yambo kamakoma paa
mindili siku suku pung.
24
Enendo altopo nikiru: Kongi kemele kongi paa aili te* nakolo
kale suru toline suku pumbendo mindili kanga mele sipelie pumbe. Nakolo yambo
kamakoma Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana** suku pungindu mindili
paa aili mele siku pung. nirimu.
25
Aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andolime paa mini wale munduku suru ningulie
anju yando ungu mele tekolie ningindu: Aku liemo mindili nolemelka aulkena nae manda
wendo pupe, molopo konjimulu aulkena pumbeye?* Te molonje. niringi.
26
Yesusini ene nemo nemo nimbe kanopalie nimbendo: Sike yamboma eneno manda
molo nakolo Pulu Yemone manda tenjimbe. Pulu Yemo yuni uluma pali kapola telemo. Ulu
te yuni manda na temba te molo.* nirimu.
27
Yuni aku nirimu kinie pilipelie Pitane yundu nimbendo: Pe olio kinie nambolka
uluri wendo ombye? Olio olionga melema pali mundupu kelepo nu lombili purumulu
pulimolo kene mele nambolka melema limulye? nirimu.
28
Yesusini nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Pe Pulu Yemone
melema pali konde pupili. nimb kinie Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo yunge ye
nomi kingi polo pa tondolo teline molopa yamboma nokomba kinie, ene na lombili
andolemele yema pea ye nomi kingi polo rureponga molkolie ningmuni, Isirele yambo
talape rurepo* nokonge.**
29
Yambo na konopu monjiku nanga kongono tenjingindu
enenga ulkema, angenupili, kemulupili, anupili, lapali, ambolangoma, koleama, akuma
munduku keleringi yamboma pali, ya mana paa olandopa mele aisili likulie, konde molko
konjiku mindi puli ulu pulumu lingla.*
30
Nakolo kini aili molemele yambomanga aisili pe
Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokomba koleana yambo koropama molonge; kini
koropa pupili molemele yamboma pe yambo ailime molonge. nimbe Yesusini nirimu. *
MATEYU MATEYU
<<
19 19
>>
MATEYU MATEYU
<<
20 20
>>
20
Yesusini yu lombili andolimendo ungu te pea nimbendo:
1
Aku nikiru ungumunge* ungu te niembo : Pulu Yemone ye nomi kingimu molopa
yamboma nokolemo** akumu i sipe mele:
Walse ponie pulu ye tene Kongono tenjili ye mare yunge unju waene poniena
kongono tenjengi. nimbe paa ipulueli ou pupe lipurumu.
2
Kongono teangi. nimbe lirimu
yemando nimbendo: Kini tenge walemonga ene kou mone pape kina* pape kina nimbu
mele kalombo. nirimu kinie
enene Kapola. niringi kinie
yuni ene yunge unju waene poniena Kongono teangi pai. nimbe ene lipe
mundurumu.
3
Pe, ipulueli ou nani killoko mele terimu kinie, yu kelepa yamboma maku toringi
koleana pupe ye mare akuna we angiliringi kanopalie
4
enendo nimbendo: Ene kepe
nanga unju waene poniena kongono tenjengi payo. Pe nane ene kou kapola mele
kalombo. nirimu
5
kinie ene puringi.
Pe ai tangoli terimu kinie kepe, ipupini tere killoko mele terimu kinie kepe, kelepa aku
sipe pupe ye mare pea lirimula.
6
Ipupini pape killoko mele terimu kinie altopa pupe ye mare we angiliringi
kanopalie enendo nimbendo: Walemonga pali kongono na teko ya inie nambemuna we
angilimeleye? nirimu.
7
Enene yundu ningindu: Ye tene olio kongonona na limuna we angilimolo. niringi.
Yuni enendo nimbendo: Ene kepe nanga unju waene poniena kongono tenjipai.
nirimu.
8
Ena pora nirimu kinie unju waene ponie pulu yemone yunge kongono nokoli
yemondo nimbendo: Kongono tekemele yema sukundu wai. ningu ene kongono
tengimunge mele kalonindu paa akilku ongi yema pulu monjiku mele kaloliku puku kumbi
lelko ongi yema paa akilku mele kaloi. nirimu.
9
Aku nirimu kinie ipupini pape killoko
mele terimu kinie Kongono tenjengi. nimbe lirimu yema kumbi lelko ongo pape kina
pape kina nimbe sirimu liringi.
10
Akilku ongo kongono tenjiringi yema kou aku siku liringi
kanokolie kumbi lelko ongo kongono tenjiringi yema ongolie Olio kou olandopa mele
limul. konopu leringi nakolo ene pape kina pape kina nimbe sirimu liringila.
11
Likulie enene ponie pulu yemondo iri tokolie ningindu:
12
Akilku ongi yema ena telu
manjiku kongono tengi, olio ipulueli ou ombo kongono aili tepo temulu, ena aili tomumuni
olio paa nomu kanumu, nakolo ene kinie olio kinie kou kapola kapola teko sikinumu, kapola
na tekemo. niringi.
13
Yuni enenga ye tendo pundu topa nimbendo: Kangomo, nane nu tepo na kenjikiru.
Pape kina simbu. nindu kinie Kapola. ninu kanumu.
14
Kou sikirumu liku mengo puyo.
Nanga konopuni mindi pilipulie akilipe omu yemo nu sikiru mele yu aku sipu sindu.
15
Nanga nosilio melemanga konopuni pilipulie manda na temboye? Molo pe ongi yema kou
aili tepo sindumunge nu konopu keri panjikinuye? nirimu. nimbe Yesusini nirimu.
16
Ungu iku akumu topa pora sipelie ungu ikumunge pulumu kamu nimbendo:
Aku sipela, akilku onge yamboma Pulu Yemone nokolemo talapena sukundu kumbi
lelko pung; kumbi lelko onge yamboma akilku pung. nirimu.*
17
Kanu kinie Yesusi kolea aili Jerusalleme pumbe purumu kinie yu lombili andoli
engaki rurepo* na kinie ene kinie oliolio molamili. nimbe ene lipe anju memba pupelie
enendo nimbendo:
18
Pilieme! Olio Jerusalleme pumul pukumulu.* Akuna pumul kinie Manie Omba
Mana Ye Au Lerimu Yemo ye tene Tangi. nimbe Pulu Yemo popo tonjili ye ailime kinie,
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie,** lipe simbe,
enene yu kote tenjiku Yu kolopili tangi. ningulie
19
Juda ye na molemele yema liku sing.*
Kanu kinie kanu yemane yu ungu taka tonjiku, ka pulsene toko, Yu kolopili. ningu unju
perana uku toko panjing. Kolopalie wale yepoko sipemonga Pulu Yemone yundu
Lomboroko ola moloi. nimb. nirimu.
20
Kanu kinie Seperi malo Jemisi kinie Jonotolonga anumu Yesusi molorumuna omba
koporongo langopa yundu Nu ulu te teani. nimbu mawa tembo okoro. nirimu kinie
21
yuni yundu nimbendo: Nambolka uluri nane tenjembo. ningu nikinuye? nirimu.
Ambomone nimbendo: Nu pe ye nomi kingimu moloni kinie i nanga kango talo
elte nu kinie pea ye nomime molamili. ningu eltenga te nunge ki umbukundu monjiku
te nunge ki tarokondo monjeni.* nimbu mawa tekero. nirimu.
22
Yesusini enendo nimbendo: Mawa tekemele mele ene pilku na konjikimili. Na no
mingine no nondopo nombomo elte manda nongeleye?* nirimu kinie
eltene Manda nombolo. niringili.
23
Yuni eltendo nimbendo: Na no mingine no nombomo pe elte paa sike nongele
nakolo nane elte Nanga wangutolonga ongo molangili. nimbumu kapola na temba. Tarane
yuyu akuna molongeletolo koronga mako torumu. nirimu.
24
Angenungulu Jemisi kinie Jonotolone Yesusinge wangutolonga molambili.
ningu mawa teringili mele pilkulie lombili andoli ye rureponga talo* wemane elte kinie
konopu keri panjiringi.
25
Kanu kinie Yesusini ene Wai. nimbelie nirimumuni, enendo nimbendo: Olio Juda
yambomanga ulsu molemele yambo talapemanga ye nomime enenga yamboma tondolo
munduku nokoko kongono enge nilime alieli silimele. Ye imbi ola molemo yema enenga
yamboma Mindili nangi. ningu nokolemele. Yambomane enenga ye nomimenga unguma
liku su sing aulke te na lemo. Aku siku telemele mele enene pilimele kanumu.
26
Nakolo
we yambomanga ye nomimene enenga yamboma tondolo munduku nokolemele mele na
lombili andoli yema ene eneno aku siku anju yando na teangi. Enenga ye te Na imbi
olandopa molopili. Na ye ailimu molambo. nimb yemo enenga kongono tenjili yemo
molopili.
27
Na enenga ye nomimu molopo ene nokambo. nimb yemo enenga kongono
kendemande tenjili yemo molopili.*
28
Aku sipela, Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo* kepe Yambomanga ye ailimu molopo ene nokambo. Enene nanga kongono tenjili
kendemande yamboma molangi. nimbe na orumu. Yambomanga kongono tenjili
kendemande yemo molopo ene lipu taponjipu, ulu pulu kerimene ene ka sipe nokolemo
mele na tepili kapola molangi kene na yambo aisilinge nimbu pundu tonjipu nanga kangimu
sipu, enenga kolo wangopo kolonjembo.** nimbe orumu. nirimu.
29
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene kolea aili Jeriko munduku kelko pung
puringi kinie we yambo aisili yu lombili puringi.
30
Kanu kinie mongo keri lerimu ye talo
aulke alselsena molkolo Yesusi omba purumu mele pilkululie yundu tondolo ru ningu
walsikulie ningilindu: Ailimu, ye nomi kingi Depisini kalopa lirimu yemo,* olto kondo
koloi. niringili.
31
Yambomane elte iri toko Ungu na nili taka lelko molale. niringi.
Nakolo eltene paa tondolo ru ningu walsikululie ningilindu: Ailimu, Depisini kalopa
lirimu yemo, olto kondo koloi. niringili.
32
Yesusi we angilipelie Elte wale. nimbelie eltendo nimbendo: Nane elte nambe
teambo konopu lekembeleye? nirimu kinie
33
mongo keri lerimu yetolone ningilindu: Ailimu, oltonga mongotolo Altopa umbu
mongo angilipili. nieni. konopu lekembolo. niringili.
34
Kanu kinie Yesusini elte kondo kolopa mongona ambolorumu kinie elte tamburembu
mongoma peanga lerimu, melema kanokololie, Yesusi lombili puringili.
MATEYU MATEYU
<<
20 20
>>
MATEYU MATEYU
<<
21 21
>>
21
1
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene kolea aili Jerusalleme nondoko ongo,
ma pangi te Ma Pangi Unju Ollipi Ponie nili akuna lemo kolea kanga Betepasi oringi. Kanu
kinie Yesusini yu lombili andoli ye talo lipe mundupelie,
2
eltendo nimbendo: Ne kolea
kanga kanokombelena pukululie kongi dongi te ka teko panjingmu kinie yunge walomo pea
ne sukundu molongele kanongele, kanutolo puku posiku yando mengo wangili pale.
3
Posingil teko molongele kinie yambo tene eltendo ungu te nimu liemo eltene i siku niengili:
Ailimu yu Dongimuni mepili. nimuna ombo likimbulu. niengili. Aku ningil kinie yuni
sumbi sipe Kapola, mengo pale. nimb. nirimu.
4
Aku sipe wendo orumumunge koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilipe yamboma nimbe sirimu ye tene ulu te pe wendo omb ou nirimu mele kamu wendo
orumu. Akumu i sipe:
5
Enene kolea aili Sayono* yambomando
i siku niengi: Kanayo!
Ene molemelena enenga ye nomi kingimu okomo.
Yu ye imbi na mololi yemo mele
taka lepa molemomo
kongi dongi bulu mingine molopa okomo.
Kongi dongi tenga walomonga bulu mingine
molopa okomo. ningu, ningu siei.**
nirimu kanumu. Aku nirimu mele Yesusi terimu.
6
Kanu kinie lombili andolitolo pukulu Yesusini Tepale. nirimu mele tepuringili.
7
Eltene kongi dongimu kinie yunge walomo kinie mengo ongololie, enene enenga mulu
wambalema kulku dongitolonga bulu mingine ola pauwe toringi kinie Yesusi kanuna ola
molorumu.
8
Yambo maku toringimenga aisilini enenga mulu wambalema kulku yu omb
aulkena pauwe toliku puku, marene kipiyala gomo langoko liku yu omb aulkena pauwe
toliku puringi.
9
Kumbi lelko puringi yambomane kepe akilku oringi yambomane kepe naka
lelko unju ambololiku pukulie ningindu:
Ye Nomi Kingi Depisini Kalopa Lirimu Yemo*
Imbi ola molopili. niemili.
yunge kongonomo tenjimbe okomo yemo
molopa konjipili.**
Mulu koleana ola yu imbi ola molopili.
niliku puringi.
10
Yesusi Jerusalleme suku purumu kinie kanu kolea ailimunge sukundu moloringi
yamboma pali konopu aisili liku mundukulie Imu naeye? niringi.
11
Maku toko moloringi yambomane ningindu: Imu Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo ye Yesusi,* kolea Gallilli disiriki Nasarete taono
ye te. niringi.
12
Yesusi Jerusalleme suku pupelie nirimumuni Pulu Yemo popo toko kaloringi
ulke tembelena Juda yambo na molemele yamboma Pulu Yemo popo tamili. ningu
maku tolemele kolea niringi akuna suku pupe kanopalie akuna melema makete teko
moloringi yamboma kinie, melema topo toko liku moloringi yamboma kinie akuma
kanopalie ene pali topa makoropa, kou mone lupe lupema alowa teko anju siringi
yambomanga poloma kinie, kera waembono makete teringi yambomanga manie moloringi
poloma kinie, topele topa, topa bulu balu sipelie,
13
enendo nimbendo: Pulu Yemonga
bokuna ungu te i sipe nilimo:
Pulu Yemo kinie ungu nilimolo ulkemo. ning.*
kanumu. Ungu aku sipe molemo nakolo enene i ulkemo
wa nolemele yamboma lopi teko molemele ulkemo mele**
14
Kanu kinie Yesusi ulke tembelena molopili yambo mongo keri lepa, kimbu ki keri
lerimu yambo aisili yu molorumuna oringi kinie yuni ene tepa konde lirimu.
15
Nakolo yuni
we yambo tene manda na telka ulu tondolo peangama terimu mele kinie, ulke tembelena
ambolangomane tondolo ru ningulie:
Ye Nomi Kingi Depisini Kalopa Lirimu Yemo*
Imbi ola molopili. niemili.
niringi mele kinie, kanu ulutolo wendo orumu mele kanokolie Pulu Yemo popo tonjiringi ye
ailime kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie** enene
konopu keri panjikulie
16
Yesusi walsikulie: Andi ambolangomane ungu nikimili mele nu
naa pilkinuye? niringi.*
Nakolo Yesusini enendo nimbendo: Na pilkiru. Andi ambolangomane tekemele
mele ungu te bokuna molemo mele ene na kanolemeleye? Kanumu i sipe molemo:
Ambolango kangama kinie ambolango pamema kinie
Pulu Yemo nu paa kapi ning mele
mane sirinu.**
aku ungumu bokuna molemo mele ene na kanolemeleye? nirimu.
17
Aku nimbelie yu kanu yema mundupe kelepa kolea aili Jerusalleme ulsukundu
pupe kolea kanga Betani pupe akuna perimu.
18
Ipulueli ou Jerusalleme nondopa lerimu kolea Betani mundupe kelepa Yesusi
kelepa kolea aili Jerusalleme pumbe purumu kinie yu engele terimu.
19
Kanu kinie yu
orumu aulke klona unju piki te angilirimu kanopalie nondopa pupe kanorumu kinie unju
mongo te topa na perimu, gomo mindi terimu kanorumu. Gomo mindi terimuna
kanopalie Nu altoko mongo te na tani. nirimu kinie unju piki kanumu walsikale kolorumu.
20
Aku ulumu wendo orumu kinie kanokolie yu lombili andolimene paa mini wale
mundukulie ningindu: I unju pikimu nambe tepalie walsikale kolomuye? ningu walsiringi.
21
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ene
konopu talo tepa na pepili Pulu Yemone nanga ungumu sike pilimbemonga nimb mele
paa sike wendo omb. ningu tondolo munduku pilngi liemo nane i unju pikimu tendu
mele manda tenge. Unjuma mindi molola. Ne ma pangimundu Ung toko nomu kusana
sukundu pui. ning kinie pumbela.*
22
Olio Pulu Yemone paa sike lipe
taponjimbemonga Teamili. nimul mele sike manda aku sipu temolo. molo Nimul kinie
sike aku sipe wendo omb. ningu tondolo munduku pilkulie Pulu Yemo kinie ungu
ningu mawa tenge mele pali Pulu Yemone sike tenjimbemonga kanu uluma sike wendo
omb. nirimu.*
23
Kanu kinie Yesusi kamu Jerusalleme omba ulke tembele kerepuluna omba,
yamboma ungu mane sipe molorumu kinie ye mare, Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime
kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie* ene ongo yu walsiku pilkulie ningindu: Nu
namba nambolka nambamo likulie i kongonomo telenoye? Naene i kongonomo Tepui.
nimbe nu nambamo sipe lipe mundurumuye? niringi.
24
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Nane ene ungu te walsipu piliembola. Pe
nane ene walsimbu mele enene na sumbi siku pundu toko nngi liemo Na i kongonomo
teambo. nimbe namba sirimumunge pulumu ene nimbu simbula.
25
Nane i sipu ene
walsipu pilkiru: Ou No Linjili Jono omba yamboma no linjirimu kinie yu mulu koleana
molemo yemonga kongonomo tenjimbendo yamboma no linjirimu molo ya mana
yambomanga kongonomo tenjimbendo yamboma no linjirimuye? Naene Tei. nirimuna
terimuye? Ningu siei. nirimu.
Aku liemo ene Jonone nirimu ungumu nambemuna I ungumu sike. ningu na pilku
liringiye? nimb.
26
tenjimbendo yamboma no linjirimu . nmulu liemo we yambomane olio tongenje nimbu
pipili kolkomolo. We yambomane No Linjili Jono yu paa sike Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye te* molorumu. ningu pilimele kene olio
nambe temolonje? ningu eneno aku siku kerepali niringi.
27
Nuni walsikinu mele olio na pilkimulu. niringi.
walsikiru ungumunge ungu te pundu toko na nikimilimunge enene na walsikimili
ungumunge ungu te pundu topo nando i kongonomo Tepui. nimbe na lipe mundupe
namba sirimu yemonga imbimu ene na nimbu simbula. nirimu.
28
Yesusini kelepa kanu Juda yambomanga ye ailimendo* nimbendo: Ene
nambolka konopu lekemeleye? Ye te yunge kango talo moloringili. Yu pupe kango
komomondo nimbendo: Kangomo, kini nu unju waene poniena puku kongono tepui.
nirimu.
29
Yuni pundu topa lapando Molo, na na pumbu. nirimu, nakolo pe yu konopu
alowa tepalie purumu.
30
Lapa pupe komomondo nirimu mele aku sipe akiliomondo nirimu kinie yuni
pundu topa Tepumbu. nirimu, nakolo na purumu.
31
Kanu kangotolonga naene lapanga ungumu pilipe lipe terimuye? nirimu.
Enene pundu toko Komomo. niringi.
Yesusini enendo nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ene Juda
yambomanga ye ailime Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo talapena
sukundu* kumbi lelko na pung .. Kou takisi lili yema kinie wapora toli amboma kinie
kanu yamboma, ene Juda yambomanga ye ailimene kanoko keri kanolemelema kumbi
lelko pung.
32
No Linjili Jono omba ene sumbi siku molonge aulkemo lipe ora sirimu
kinie enene yu nirimumu Kolo tokomo. konopu lelko yunge ungumu pilku na liringi
nakolo kou takisi lili yema kinie wapora toli amboma kinie yuni nirimu ungumu Sike. ningu
tondolo munduku piliringi. Nakolo kanu ambo ye kerimene aku teringi kinie kepe kanokolie
Konopu alowa tepo Yuni sike nikimu. nimbu tondolo mundupu piliemili. na niringila.
Akumunge kanu ambo ye Tepo kenjilimolo. ningu konopu alowa telemelema Pulu
Yemo molemona kumbi lelko pung . nirimu. *
33
Aku nimbelie Yesusini kanu ye ailimendo* altopa nimbendo: Ungu iku te pea
tambo pilieyo.
Kolea pulu ye tene unju waene ponie tepalie pala terimu. Poniena sukundu loyekolo
akupe waene no ingi tepa monjimbendo tepa mimi tepalie nirimumuni, pe ponie nokonge
ulke takaye te polo kulupe ola takorumu. Ye mare kanopa lipelie enendo nimbendo: Nanga
kinie unju mongoma moke tepo, kongono tenjing mele mare ene liengi mare na liembo.
nimbe kanu poniemo ene sipelie yu kolea paa suluringe pupe molorumu.
34
kendemande ye mare Nanga waene mongo siengi puku liku menjiku wangi pai. nimbe
ponie nokoringi yema moloringine lipe mundurumu.
35
Nakolo kendemande yema oringi
kinie ponie nokoli yemane ene ambolko likulie te kopene toko, te toko konjiku, te kouni
toringi.
36
Altopa ponie pulu yemone kendemande ye mare aisili mele lipe Nanga waene
mongo linjipai. nimbe lipe mundurumu, ou kendemande ye wallotolo mele lipe
mundurumu. Nakolo ponie nokoli yemane ou pulu pulu oringi kendemande yema kinie
teringi mele pe kendemande oringi yema kinie akula teringi.
37
Kanu kinie ponie pulu yemo yuni konopuni pilipelie Nanga kangomo pipili
kolko yunge unguma pilku liku, yu waene mongoma sing. konopu lepalie yunge malomo
lipe mundurumu.
38
Nakolo ponie nokoli yemane ponie pulu yemonga malo omb orumu
kanokolie enene eneno ningindu: Andi okomo yemo pe lapanga melema limbe yemo
okomo. Yu topo konjipu i poniemo olio kamu liemili. ningulie
39
enene yu ambolko liku
poniena ulsu mundukulie yu toko konjiringi.* nimbe Yesusini nirimu.
40
Yesusini ungu iku akumu topa pora simbendo kanu Juda yambomanga ye
ailimendo walsipelie nimbendo:
Ponie nokoli yemane aku teringimunge ponie pulu yemo ombalie kanu ponie nokoli
yema kinie yuni nambolka uluri temba konopu lekemeleye? nirimu.
41
Enene yundu pundu toko ningindu: Yuni kanu ye kerime kamu molko kenjengi.
nimbe tepa kenjipelie ponie nokonge ye lupe mare lipe waene mongo polo tomba kinie
waene mongoma moke teko, mare ponie pulu yemo sing yema poniemo simbe. niringi.*
42
pilipelie * enendo nimbendo: Pulu Yemonga bokuna sukundu molemo ungu te kanoko
na pilimeleye? Aku ungumu i sipe mele:
kanoko keri kanoko toko ele teringi kou kanumu
ulke enge sinjili kou aili peangamo.
Ailimuni aku ulumu terimu olione
kanopo paa peanga kanolemolo.**
43
Aku nirimu munge nane ene Pulu Yemonga Juda
yamboma nimbu sikirumu: Pulu Yemo enenga ye nomi kingi molopa ene nokolemo mele
mundupe kelepalie nimbmone, yambo talape lupe tene yunge ungumu pilku liku teko
molongema lipe nokomba.*
44
(I kou nikiru munge ola yambo te a topa topalie ombele
melema elke tomba. Nakolo yambo te molombana ola koumu omba yu topalie kanu
yambomo topa nurupulu tomba.) nirimu.*
45
Kanu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie Parisi yema kinie* Yesusini
ungu iku torumuma pilkulie enene yu tonge teko moloringi mele yuni nirimu pilkulie
46
enene
yu ka sing teringi nakolo yambomane Yu Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe
yando nimbe silimo ye te.* konopu leringine yamboma pipili kolkolie yu isili ou ambolko
ka na siringi.
MATEYU MATEYU
<<
21 21
>>
MATEYU MATEYU
<<
22 22
>>
22
1
Yesusini kelepa ungu mare Juda ye ailimendo nimbendo ungu iku te pea topalie
nimbendo:
2
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo* akumu i sipe mele:
Ye nomi kingi tene yunge malo ambo limbemonga langi aisili kalonjirimu.
3
Koronga
Ye ambo limbe langi pea namili sukundu wangi. nirimu yamboma yunge
kendemandemando Kini langi namili wai. nipai. nimbe mundurumu, nakolo puku aku
siku niringi kinie
ene Naa omolo. niringi.
4
Altopa kendemande mare lupe lipe mundupelie nimbendo: Langi pea namili
wangi. nirindu yambomando puku ningindu: Langi tepa mimi tepa pora simu. Yunge
kongi kao peleama kinie kongi kao walo wami telime kinie tomu. Langi pali tepa mimi tepa
nosilimo kene ye ambo limbemonga langi pea namili wai. nipai. nirimu.
5
Nakolo puku niringi kinie na pilku siye kolko, te yunge poniena pupe, te yunge
bisinetena pupe,
6
marene kingimunge kendemandema ambolko liku teko kenjikulie toko
konjiringi.
7
Aku teringimunge kingimu mumindili kolopalie yunge ami yemando nimbendo:
Ene molemelena puku toko konjiku enenga koleamo tepe lelko topai. nimbe ene lipe
mundurumu kinie pukulie, nirimu mele teringi.
8
Kanu kinie kingimuni yunge kendemandemando nimbendo: Ye ambo limbemonga
langi nosilimolo nakolo Pea namili wangi. nirindu yamboma nonge kapola na temba kene
9
ene pukulie aulke lupe lupe lemomanga pali puku yambo kanongema Ye ambo
limbemonga langi pea namili wai. nipai. nirimu.
10
Pilkulie kanu kendemandema
aulkemanga pali puku yambo kanoringime pali liku maku toringi. Yambo peangama kinie
yambo kerime kinie pea liku maku toringi. Kanu kinie ye ambo limbemonga koleana
yamboma paa ongo si siku moloringi.
11
Ongo moloringi kinie kingimu Yambo maku toko molemelema kanambo. nimbe
ene moloringine ombalie, yamboma ye ambo limbe makuna ongemonga wale pakoli
kamuma pakoko sukundu wangi. ningu siringi wale pakolimenga* ye te wale pakoli
akumanga te na pakopa molorumu kanopalie
12
yundu nimbendo: Kangomo, nu ye ambo
limbe wale te na pakokono kanokoro kene nu aulke tena sukundu onuye? nirimu kinie kanu
yemone unguri na nirimu.
13
Kanu kinie kingimuni langi nokoringi kendemandemando nimbendo: I yemo kimbu
kime ka tokolie pena kolea sumbulu tokomona toko pena mundei! nirimu. Akuna
yamboma paa mindili nongolie kola teko pereko molonge. nimbe Yesusini nirimu.
14
Aku nimbelie Yesusini ungu ikumunge pulumu kamu nimbendo: Sike Pulu
Yemone yambo aisilindu Wai. nilimo nakolo yambo wallotolo mindi* mako topa
Sukundu wai. nilimo. nirimu.
15
Yesusini aku sipe nirimu kinie pilkulie Parisi yema* ulsu puku ene eneno liku
maku tokolie ningindu: Yesusini ungu te nimbe kenjipili. nimbu nambe teamiliye? ningu
kerepali ningulie niringimuni,**
16
ene lombili andolime kinie ye nomi kingi Erotenga talape
ye mare kinie liku Yesusi molorumuna liku munduringi, ene puku Yesusindu ningindu:
Ungu Mane Silimu, olio pilimolo, nuni ungu sikema mindi ningu, Pulu Yemone
Teai. nilimo uluma paa sike unguma mane siku, nu yambo teluringe kepe konopu kimbu
na siku, yamboma pipili na kolko enendo pali ungu telu siku kapola kapola ningu silino.
konopu lemolo.
17
Aku siku ningu molenomonga nu nambolka konopu lekenoye? Olione
Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisa nilimu kou takisi tomulu liemo kapola molo
moloye? Pulu Yemone akumundu ungu mane sirimu ungu mane nambolkamo pelemoye?
Ningu si. niringi.
18
Nakolo Yesusini yu kinie konopu keri panjiku yu teko kenjing teringi pilipelie
enendo nimbendo: Ene kolo toko topele mapele toli yema,* Yuni nimbe kenjipili. ningu
nambemuna na manda manjiku kolo toko walsikimiliye?**
19
Takisi tolemele kou mongo te
na liku ora siei. nirimu.
Enene yu molorumuna te mengo ongo yu siringi.
20
Kanu kinie Yesusini enendo nimbendo: I kouna naenga kumbikeremo kinie imbimu
21
kumbikeremo kinie imbimu kinie molemo. niringi.
22
Yuni aku sipe paa sumbi sipe nirimu mele pilkulie Yu paa pilipe konginjili
pelemo yemo lepamo. ningu pilku konopu aisili liku mundukulie yu munduku kelko ene
puringi.
23
Kanu yema Yesusi kinie kou takisi toli ungumu ningu pora siringi kinie pe aku
enamonga Sadusi ye mare* Yesusi molorumuna oringi. Sadusi yema ene Pulu Yemone pe
kolemele yamboma topa na makinjimbe, lomboroko ola na molonge. ningu pilku moloringi
talapemo. Aku Sadusi yema ongo Yesusi walsiku pilkulie ningindu:
24
Ungu Mane Silimu,
Pulu Yemonga ungu manema olio sirimu ye Mosisini ungu mane sipelie nimbendo:
Ambo limbe ye te ambolango na membalie
kolomba kinie kanu yemo yunge angenu
molombamone yunge ambo wayemo lipe
nirimu aku sipe bokuna molemo kanumu.
25
Aku ungu manemonga ulu te olionga ye mare
kinie wendo orumu mele nu walsipu piliemili.
Angenupili yepoko pakara moloringi. Komomo ambo lipelie kolorumu. Ambolango
te na molopili kolorumuna yunge bulkundu angenumuni yunge angenu kolorumumunge
ambolango Menjembo. nimbe ambo wayemo kelepa lirimu.
26
Nakolo ambolango te na
menjipelie yu we kolorumula. Yunge bulkundumuni kanu ambomo lirimula nakolo yu kepe
we kolorumula. Aku teliku pukulie ye yepoko pakara pali ambolango telu kepe na mengolie
kolko pora siringi kinie akiliomo we kolorumula.
27
Pe ambomo yu kolorumula.
28
Akumunge, kolemele yamboma pe lomboroko ola molonge kinie kanu ambomo ye
yepoko pakara pali ya mana liringine ambomo yu ye paa naenga menu molombaye?
niringi.
29
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Ene Pulu Yemonga bokuna ungu
molemoma kinie, Pulu Yemo kinie tondolo pelemo mele kinie, na pilku lou lemelemonga
yamboma pe tengemondo nikimili mele pilku sunduku kolo tokomele .
30
Lomboroko
ola molonge yambomanga yema ambo na liku, amboma ye na puku, aku paa na tenge.
Mulu koleana molemele angelloma molemele mele aku siku molonge. Angellomane mana
yamboma telemele mele na telemele kanumu. Aku tengemonga Ene Pulu Yemonga
ungumu pilku sunduku lawa telemele. nikiru.
31-32
Nakolo ene Sadusimene Kolemele yamboma lomboroko ola na molonge.
konopu lemelemonga ungu te Pulu Yemone enendo nirimumu enene na kanoko pilimeleye?
Yuni i sipe nimbendo:
Na Eporayamo kinie Aisake kinie Jekopo kinie
enenga Pulu Yemo molio. nirimu.*
Pulu Yemonga bokuna aku ungu molemomo na kanoko pilimeleye? Enenga Pulu Yemo
molorundu. na nirimu. Enenga Pulu Yemo molio. nirimu kanumu. Pulu Yemo yu kololi
yambomanga Pulu Yemo molo; yu konde mololi yambomanga Pulu Yemo. nirimu.**
33
Yuni aku nirimu mele yambo maku toko moloringimene pilkulie yunge ungu mane
sirimu unguma pilkulie pungu pungu ningu paa konopu aisili liku munduringi.
34
Nakolo Yesusini aku ungu nirimumuni Sadusi yemanga ungumu pipi sinjirimu, ene
ungu te na perimuna Parisi yemane* pilkulie ene liku maku toko Yesusi molorumuna
oringi.
35
Oringi kinie enenga ye te, yu Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilipe
konjirimu yemone Yuni nimbe kenjimbenje manda manjipu piliembo. nimbe* Yesusindu
walsipe pilipelie nimbendo:
36
Ungu Mane Silimu, Pulu Yemone ungu mane sirimu
pelemomanga nambolka ungu manemo yu olandopaye? nirimu.*
37
Yesusini yundu nimbendo:
Ungu mane olandopamo i sipe:
akumane Ailimu enenga Pulu Yemo manjiku
aku nimbe pelemo.*
38
Aku ungu manemo yu paa tondolo, olandopamo.
39
Talo sipe ungu manemo yu kinie telu sipe mele. Akumu i sipe:
nimbe pelemo.*
40
Pulu Yemonga ungu mane Mosisini sirimuma pali kinie, Pulu Yemone
ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane bokuna toringi unguma pali
kinie,* kanu ungumanga pulumu aku ungu manetolo mindi. nirimu.
41
Kanu kinie Parisi yema aku siku we maku toko molangi Yesusini enendo i sipe
walsipelie nimbendo:
42
Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou
nimbe mako torumu ye nomi Kirasimundu* enene nambolka konopu lekemeleye? Yu nae?
Yu naene kalopa limbe konopu lemeleye? nirimu kinie
enene ningindu: Ye nomi Kirasimu yu ye nomi kingi Depisini kalopa limbe ye
te.** niringi.
43
Yuni altopa ene walsipelie nimbendo: Aku liemo Pulu Yemonga Minimu
Depisinge konopuna molopalie ungu te nirimu kinie Depisini pilipelie ye nomi Kirasimundu
Ailimu nirimu akumu nambemuna nirimu konopu lekemeleye? Depisi yuni ye Kirasimu
molomba mele i sipe nirimu:
44
melema nokambili
nimbe Depisini nirimu kanumu.
45
Depisini ye nomi Kirasimu yundu Nu nanga Ailimu.
nirimu liemo yu pe nambe tepa Depisini kalopa limbe ye te mindi molombaye? nirimu.
46
Yesusini aku sipe walsirimu mele pilkulie ye akuna moloringimenga tene ungu
telu kepe pundu toko manda na niringi. Enene yu walsiku piliringi unguma pali yuni pundu
topa anju nimbe konjirimu pilkulie pe altoko yu ungu te walsiku pilingindu pipili kolko na
walsiringi.
MATEYU MATEYU
<<
22 22
>>
MATEYU MATEYU
<<
23 23
>>
23
1
Kanu kinie Yesusini yambo maku toringime kinie, yunge lombili andoli yema kinie,
ungu nimbe sipelie nimbendo:
2
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie Parisi yema
kinie* enene Mosisini ungu manemanga puluma mane sirimu mele yandopa mane silimele.
3
Akumunge kanu yemane ene mane silimelema pali mimi siku pilku teangi, nakolo kanu
yemane mane silimele mele kanu yema eneno pilku liku na telemelemonga kanu yema enene
ulu telemelema manda lelko na teangi.*
4
Yambo tene wale umbuni teli te tepa mimi tepalie
yambo te mepili. nimbe ola lipe buluna menjilimo mele aku siku kanu yemane
yambomando ungu mane siku I siku i siku teai. ningu umbuni silimele nakolo laye kolte
kepe Lipu taponjipu meamili. na nilimele.*
5
Kanu yemane ulu telemelema we teamili. ningu na telemele. Yambomane olio
kanokolie molko konjilimele. ningu kanangi. ningu uluma telemele. Pulu Yemonga ungu
manema molemo pep te kulupi toko mambelena molo kne ka tongendo Yamboma paa
kanangi. ningu kulupi paa aili teko toko,* enenga wale pakolimenga ka moko toko
monjingindu ka sulu peanga mare aili teko moko toko monjilimele.**
6
Yambomane langi
nongo yambomando Namili wai. nilimele kinie kanu yema ongolie ye ailimenga polo
kumbikundu olio molamili. ningu konopu siku molemelela. Yamboma maku toko Pulu
Yemonga ungumu pilimele ulkena sukundu pukulie manie molongendo ye ailime molemele
polo peanga akuna molamili. ningu mendo puku polo akuna konopu siku molemelela.*
7
Yamboma maku toko molemele koleana andongendo mongo kenge teko We yambomane
olio kanoko kapi niengi. ningu pilkulie konopu siku pilku andoko molemelela. Yambomane
enendo Rapai* nilimele kinie paa konopu silimelela.
8
Kanu yemane aku telemele nakolo enenga nokoli ye aili telumu mindi molemo,
ene pali angenupili molemele kene yambomane ene olionga Rapaime. na niengi.
9
Enenga
Lapa telumu mindi molemo, akumu mulu koleana molemo, akumunge mana yambo tendo
olionga ye ailimu ningu Tara na niengi.
10
Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye
te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu* mindi enenga nokoli ye
ailimu molemo kene yambomane enendo olio nokolemo yemo ningu Ye Ailimu naa
la niengi.
11-12
Yambo tene yunge imbimu yuyu ambolopa ola limbe kinie Pulu Yemone
yunge imbimu topa manie mundumbe; yambo tene yunge imbimu yuyu topa manie
mundumbe kinie Pulu Yemone yunge imbimu ambolopa ola linjimbe kene enenga ye te
ene nokomba ye aili te molopa enenga kongono kendemande yemo molopili.* nirimu.
13
Yu lombili andolimendo ungu nimbe kelepalie Yesusini Juda yambomanga ye aili
moloringimendo nimbendo : Ene Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane
silimele yema kinie, Parisi yema kinie, ene mindili nongo paa molko kenjing! Ene topele
mapele toli yema!* Enene yamboma Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo** mulu
koleana pung pulimele kerepulumu pipi silimele. Ene eneno sukundu na pulimele; yambo
lupema pung telemele kinie aulkemo pipi siku Molo. nilimelela.***
14
(Ene ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie Parisi yema kinie ene
mindili nongo paa molko kenjing! Ene topele mapele toli yema! Enene ambo wayema liku
lou siku enenga ulkema wa liku, enene Yamboma kanangi. ningu Pulu Yemo kinie unguma
sulu teko we ningu angilimele, akumunge kote walemo wendo omb kinie ene kinie umbuni
aili tepa pemba.)*
15
Ene ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie Parisi yema kinie ene
mindili nongo paa molko kenjing! Ene topele mapele toli yema! Yambo telu mindi kepe
konopu alowa tepa olio lombili andomba kinie papu. ningu ma koleamanga kimbu
kongono teko kolea sulumanga puku, nomu kusa sipimenga andolemele nakolo pe yambo
te sike enene nilimele unguma pilipe lipe konopu alowa tepa lombili andolemo kinie kanu
yambomo tepa kenjilimo mele paa olandopa, enene teko kenjilimele mele maniendopa,
akumunge yu tepe koleana paa sike pumbe aulkemo akisinjilimele.
16
Ene mongo keri lelimene Mongo keri leli yamboma aulkemo lipu ora siemili.
nilimele yema ene mindili nongo paa molko kenjing! Enene yamboma mane sikulie
ningindu: Yambo tene mi lembando ulke tembelemo imbi lepa Paa sike tembo.
nimbelie pe Tembo. nimbe panjimbe mele na temba kinie uluri molo. Nakolo yambo tene
mi lembando ulke tembelena ape kanjiringi kou gollomo imbi lepa Paa sike tembo.
nimbelie pe Tembo. nimbe panjimbe mele na temba kinie kapola na temba. Yu sike kamu
tepili. nilimele.*
17
Ene aroma toko mongo keri leli yema! Mele nambolka melemo
olandopaye? Kou gollo akumu mele olandopamo molo Pulu Yemo molemo ulke
tembelemone kou gollo mako topa Pulu Yemonga nimbe kake tenjilimo ulkemo
olandopaye?
18
Enene ungu te pea yamboma mane sikulie ningindu: Yambo tene mi lembando
Pulu Yemo popo toko melema kalemele polomo imbi lepa Paa sike tembo. nimbelie pe
Tembo. nimbe panjimbe mele na temba kinie uluri molo. Nakolo yambo tene mi
lembando aku polona ola melte singmu imbi lepa Paa sike tembo. nimbelie pe
Tembo. nimbe panjimbe mele na temba kinie kapola na temba. Yu sike kamu tepili.
nilimele.
19
Ene mongo keri leli yema! Mele nambolka melemo olandopaye? Polona ola
Pulu Yemo popo toko kalonjengi. ningu silimele melemo olandopamo molo polomone
kanu melema mako topa Pulu Yemonga nimbe kake tenjilimo polomo olandopaye?
20
Akumunge, yambo tene mi lembando Pulu Yemo popo toko melema kalemele
polomo imbi lemba kinie mele polona ola lemba melemo kepe imbi lepa mi lemba.
21
Aku
sipela yambo tene mi lembando ulke tembelemo imbi lemba kinie ulke tembelemo kinie
akuna sukundu molemo yemo kinie imbi lepa mi lemba.
22
Yambo tene mi lembando mulu
koleamo imbi lemba kinie Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa kolea nokombando
molemo polomo kepe aku polona ola molemo yemo kepe imbi lepa mi lembala.
23
Ene ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie, Parisi yema kinie, ene
mindili nongo paa molko kenjing! Ene sike unguma nikimulu. ningu kolo toko topele
mapele toli yema!* Langi kalongendo songo tepili. ningu enenga poniena mele kanga lupe
lupe olemomanga inie toko langine mundulimele akumanga ungu mane te pelemomo pilku
tene tene ningu nosilimelemanga telu telu Pulu Yemonga ningu yu silimele.** Aku telemele
nakolo ungu mane tondolo olandopa mare munduku kelko na pilku telemele. Yamboma
apuruku yambo ailime liku taponjiku yambo kerime teko kenjiku na teko, yamboma na
apuruku pali kondo kolko, Pulu Yemo Sike. ningu tondolo munduku pilku Temolo.
nilimele mele sumbi siku teko molko, aku teangi. nimbe pelemo ungu manemando
nikiru.*** Ungu mane wema pilku telemelema munduku na kelko mare na telemele nikiru
akuma pali telemelkanje papu.
24
Ene mongo keri lelimene Mongo keri leli yamboma
aulkemo lipu ora siemili. nilimele yema,* ene ungu mane wema tondolo munduku pilku
teko, ungu mane tondoloma na pilku telemele aku telemele mele ungu iku topo niembo:
Langi nongendo mele kanga lopalo molo lomou langine pelemo kanokolie Naa namili.
ningu wendo liku ele telemele, nakolo kongi kao te langine pelemo kinie na kanoko we liku
toko penge mundulimele.**
25
Ene ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie Parisi yema kinie, ene
mindili nongo paa molko kenjing! Ene topele mapele toli yema! Pellete kapomanga
ulsukundu kulumiye toko konjilimele nakolo akumanga sukundu langi pelemoma enene
tondolo munduku wa liku, enene eneno waka kolko eneno konopu kimbu siku limele
uluma.*
26
Ene mongo keri leli Parisi yema! Pellete kapomanga sukundu kulumiye tonge
kinie ulsukundu kepe kake temba.
27
Ene ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie Parisi yema kinie, ene
mindili nongo paa molko kenjing! Ene topele mapele toli yema! Yambo ono koleamo
kanoko peanga kanangi. ningu pene kake telimu ape kanjilimele mele ene aku silime mele
molemele. Yambo ono koleama sike ulsukundu peanga lemo kanolemele nakolo sukundu
yambo kololimenga ombelema kinie mele puruli nurupuluma kinie peke lepa pelemo.
28
Ene
aku siku mele molemele. Yambomane enenga kangikundu kanokolie Ene ye sumbi nilime
konopu lemele nakolo enenga konopuna sukundu kolo toli uluma kinie ulu pulu kerime kinie
mindi si nimbe pelemo.
29
Ene ungu manemanga puluma pilku mane silimele yema kinie Parisi yema kinie ene
mindili nongo paa molko kenjing! Ene topele mapele toli yema! Pulu Yemone ungu umbu
tonjilimoma pilku yando ningu silime kolemele kinie enenga ono telemele koleama teko mimi
teko, sumbi nili yambomanga ono koleama au silimele.
30
Aku tekolie enene ningindu: Olio
olionga anda kolepalime kinie molemelkanje enene Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilku yamboma ningu siringi yema* toko konjiringi kinie olionga anda kolepali na lipu
taponjipu ene na tolemelka. nilimele.
31
Aku nilimelemonga Kanu yema toko konjiringi
yambomane kalko liringi yema molemolo. ningu eneno liku ora silimele.
32
Aku liemo
kapola enenga anda kolepalimene pulu monjiku teko kenjiringi mele enene kamu teangi.
33
Yamboma nongo konjili wambiyema! Ene kolo topa yamboma tepa kenjili
wambiyemonga waloma!* Pulu Yemone enendo Teko kenjiringimunge tepe koleana pai.
nimb kinie ene manda kowa pung aulke te lembaye?
34
Akumunge nane Pulu Yemone
ungu umbu tonjimbema pilku yamboma ningu sing yema kinie, pilipe konginjili pemba
yema kinie, mane sing yema kinie, ene molemelena lipu mundukuru. Aku yemanga mare
toko konjiku, mare Kolangi. ningu unju perana uku toko monjiku, mare ene maku toko
Pulu Yemonga ungumu pilili ulkemanga mengo puku ka pulsene toko, koleamanga tamili.
ningu pul siku akilku lombili pung.
35
Aku tengemonga ou pulu pulu Pulu Yemone mulu
matolo terimu kinie kepe yandopa kini kepe yambo sumbi nilime toko konjiringimunge
ulu umbunime ene Juda yambomanga ye ailime kinie pemba. Pulu Yemonga
bokuna ou pulu pulu sumbi nili ye Epele kinie, yandopa moloringi yambo sumbi nilime
kinie, yandopa Pulu Yemonga bokumu pora nilimo akuna Berekia malo Sekaraya kinie
toko konjiringi akumanga pali* ulu umbunime ene kinie pemba. Sekaraya akumu Pulu
Yemonga ulke suluminia lerimu ulkemo kinie Pulu Yemo popo toko melema kaloringi
polomo kinie ai suku singine toringi kanumu.
36
Nane paa sike enendo nikiru: Ou teko
kenjiringi ulumanga pali ulu umbunime i yambo kini molkomelema kinie pemba.
nirimu.
37
Aku nimbelie Yesusini Jerusalleme moloringi yamboma yu kondo kolopa
akumundu ungu te nimbelie nimbendo:
O Jerusalleme yamboma , Jerusalleme yamboma , Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema toko konjiku, yuni yamboma liku
taponjengi. nimbe ene moloringine lipe mundurumu yema kouni toko konjiku telemele
yamboma, kera gulta anumumuni yunge waloma lipe yunge kongona lopi tepa nokolemo
mele nane wale aisili ene aku sipu nokolka nakolo eneno Molo! niringi.
38
Akumunge
pilieme! Opa touma ene tonge onge kinie Pulu Yemone altopa ene na nokopa na lipe
taponjimbemonga opa toumane ongo sike toko munduku enenga koleamo kinie enenga
ulke tembelemo kinie kamu toko kalongemonga ene ku penge.
39
Akumunge nane ene
ungu te pea nimbu sikiru: Ene Jerusalleme yamboma, enene nando
Pulu Ye Yawene lipe mundurumuna okomo yemo
imbi ola molopa, molopa konjipili.*
ning walemonga na altoko kanonge. Ou molo. nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
23 23
>>
MATEYU MATEYU
<<
24 24
>>
24
1
Kanu kinie Yesusi Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena ulsu pupe
aulkena pumbe purumu kinie yu lombili andolime ongo ulke tembelemonga ulke lupe lupe
paa peanga angiliringime * yu Kanoi. ningu liku ora siringi.
2
Aku teringi kinie yuni
enendo nimbendo: Ya ulke tembele peanga angilimo kanokomele melema pali paa sike
nimbu sikirumu: Pe walse ya kolea aili Jerusalleme yamboma mindili nonge walemo
wendo omb kinie i ulke tembelemo tekisikulie kouma pali toko manie mundung.*
nirimu.
3
Kanu kinie yu ma pangi Unju Ollipi Poniena ola pupe manie molorumuna we
yamboma na molangi yunge lombili andoli yema ongo ene eneno molkolie yundu walsiku
pilkulie ningindu: Nuni nikinu mele tewale wendo ombye? Pe nu nondoko oni teni
walemo kinie kepe ma pora nimb walemo kinie kepe wendo ombndo ou nambolka uluri
temba kinie olio kanopolie Kini omb tekemo. nimbu pilimulye? Ningu si. ningu
walsiringi.
4
Yuni enendo nimbendo:
Kanu uluma wendo ombmonga ungu mare yambomane ene kolo toko sing
kene kanoko konjiku molangi.
5
Ye aisili ongo na molio mele yu mele mele kolo toko
ningindu: Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako
torumu ye nomi Kirasi akumu na. ningulie aku siku kolo toko sing kene kanoko konjiku
molangi. Yambo aisilini kanu yemanga unguma pilku liku Sike nikimili. ning.
6
Kolea marenga opa aili teko tenge mele pilku, Opali talu opa aili i sipe i sipe wendo
omb. ningu we ning kinie pilkulie mini wale na mundengi. Opa tengema kinie aku uluma
Pulu Yemone Ou wendo opili. Laye pe mele ya ma koleamo pora nimb. nimbe, nimbe
panjirimumunge aku uluma sike wendo omb nakolo aku kinie mulu matolo ou na pora
nimb.
7
Mulu ma pora nimb walemo ou wendo na opili yambo talape aili te kinie
talape aili te kinie opa tekolo, ye nomi kingi marenga talapema kinie marenga talapema kinie
opa tenge. Ya ma kolea tenga tenga engele lepa, ma jimi jimi tepa, aku sipe temba.
8
Ambo
tene ambolango kokele kanopa limbendo ou mini topa mindili nolemo mele, mulu ma pora
nimb walemo kokele wendo ombndo umbuni lupe lupe aku sipema ou wendo omb.
nirimu .
9
Kanu uluma wendo omb walemanga Na lombili andoli yamboma mindili
nongo, kolangi. ningu ene mare kote teko ka sing. Nanga yamboma molko nanga
unguma andoko ningu singmunge koleamanga pali yambomane ene kinie mumindili kolko
konopu keri panjing.
10
Kanu umbunime wendo omb walemanga na Sike. ningu
tondolo munduku piling yambo aisili tondolo munduku piling mele siye kolko anju yando
eneno konopu keri panjiku, Kirasinge yamboma molemelemonga mindili nangi. ningu
enenga opa touma liku sing.
11
Kanu walemanga Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma
na pilku we kolo toko yando ningu sing yambo aisili wendo ongela. Aku tenge kinie we
yambo aisilini Sike nikimili. ningu enenga unguma pilku ling.
12
Ulu paa keri aisili
olandopa olandopa wendo ombmonga nanga yambomane anju yando konopu
monjing mele kinie, na konopu monjing mele kinie siye kolongela.
13
Nakolo nanga
ungumu munduku na kelko mulu ma pora na nipili tondolo munduku molonge yamboma
Pulu Yemone lipe taponjipe Mindili nonge koleana na puku pea molopo konjipu mindi
pamili. nimb.*
14
Pulu Yemone ye nomi kingimu molopa yamboma nokombamonga*
temane peangamo Yamboma pali piliengi! ningu koleamanga pali andoko ningu sing kinie
pe mulu ma pora nimb walemo kamu wendo omb. nirimu.
15
( Na i bokumu tokoro yemone ene boku kanokomele yambomando ungu te
niembo: Yesusini nirimu ungumu inie anjukundu molemo akumu ene imbi
kanokomele yambomane ungu pulumu paa pilku konjengi. nimbu nikiru: Yesusini
nimbendo: )
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Denielene
bokuna imbi topa nimbe sirimu mele yambo tepa pipili konjili mele paa kerimu ulke
tembelena suku Pulu Yemonga ulke suluminia kake teline angilimbemonga kolea akumu
paa kalaro molomba mele nirimu, bokuna molemo. Aku mlemo akuna wendo omba
angilimbe kanokolie*
16
Umbuni ailime wendo omb tekemo. ningu pilku kolea Judia
poropinji koleamanga molonge yamboma enenga koleama munduku kelko ma pangi
lembamanga kowa pangi.
17
Yambo te ulke imuna ola molopili aku sipe wendo omb kinie
kanopalie kowa pumbendo manie omba Melema lipu membo pambo. nimbe ulkena
sukundu na pupili.
18
Yambo te poniena molopalie Kowa pambo. nimbe kelepa
ulkendo pupe yunge ali wale sulumu na lipili. Sumbi siku kowa mindi pangi.
19
Aku sipe
wendo omb walemonga ambo ambolango monjingme kinie, ambo ambolango ame
singme kinie, ene manda lkisiku kowa na pungmunge ene kinie paa umbuni wendo
ombmonga ene kondo tekemo.
20
Pulu Yemo mawa tekolie, Ali telemo olimenga kinie koro molopo manda na
andomolo wale Sambatemanga kinie manda kowa na pumul kene kanu walemanga kanu
umbunime wendo na opili. nieyo.*
21
Kanu walemanga umbuni paa ailime wendo omb, ou
mulu matolo pulu monjipe terimu kinie kepe, yandopa kini kepe umbuni aku sipe te wendo
na orumu. Pe kepe aku sipe umbuni ailime na wendo ombla.
22
Kanu umbunime wendo
omb kinie Pulu Yemone Nondopa pora nipili. nimbe ou na nimbe panjilkenje
yamboma pali kolemelka. Nakolo Pulu Yemone Nanga yamboma molangi. nimbe mako
torumu yamboma Pali na kolangi. nimbe Umbuni wale akuma nondopa pora nipili.
nimbe, nimbe panjirimu.
23
Kanu umbunime omba pemba walemanga yambo marene ningindu: Kanai! Pulu
Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu ya omba molemo. ning molo Nena omba molemo. ning kinie enenga unguma
na pilku, Sike nikimili. ningu na piliengi!
24
Ye mare ongo kolo tokolie ningindu: Pulu
Yemone mako torumu ye nomi Kirasimu na. ning, molo kolo tokolie Pulu Yemone ungu
umbu tonjimuma pilipulie ombo nimbu sikimulu. ning. Yamboma pali, Pulu Yemone
Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu yambomane kepe lipu lou sipu, nikimulu
mele Sike. ningu tondolo munduku piliengi! ningu Pulu Yemone mindi ulu tondolo
kapola telemoma mele manda lelko ulu paa tondolo aisili tenge. Nakolo Pulu Yemonga
yamboma aku siku kondi tonge kinie enenga unguma na pilku, liku su sing.
25
Pe ulu akuma
wendo omb mele Ene ou piliengi! nimbu ya nimbu sikiru mele piliei.
26-27
Wendo omb mele nimbu sikiru, pilkimili kene pe yambo tene nimbendo:
Ye nomi Kirasimu * ne yambo na peli kolea ku leline molemo. nimb kinie Kanamili.
ningu akuna na payo. Molo I ulkemonga suluminiana molemo. nngi liemo enene Sike
nikimili. ningu na piliengi! Muluna kariap telemo kinie ena mundi wendo olemo koleana
kepe ena pulimo koleana kepe kariap telemo walsikale kanolemele, aku sipe Manie Omba
Mana Ye Au Lerimu Yemo altopa manie omb kinie koleamanga pali yambomane yu
walsikale kanonge aku kene Ya molemo ongo kanai. ning kinie, molo Ne molemo puku
kanopai. ning kinie, enenga unguma na piliengi!
28
Mele kololi te lemo koleana kera
ilsepema ongo maku tolemele kanumu.*
29
Kanu walemanga aku mindili nonge nikiru uluma wendo omb kinie pe sumbi sipe
ulu lupe lupe mare wendo ombla. Akuma i sipe:
Kolea tangombando ena pa telemo mele
na tepa, sumbulu topa,
oli ipulueli pa telemo mele na tepa,
kombukandipime muluna manie omba,
muluna angilimo mele tondoloma*
lope lope tepa anju yando pupe,
aku sipe ulu lupe lupema wendo omb.**
30
Kanu uluma wendo omb kinie Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kamu omb
temba mele lipe ora simbe melte muluna angilimbe kinie kanokolie koleamanga pali
yambomane paa kola aili teko tenge. Pe kanoko molangi Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo tondolo pulimu kinie, pa aili tepa telimu kinie kupe tenga suku molopa kamu manie
omb yambomane kanonge.*
31
Kanu kinie biyukele ungu paa tondolo tepa nipili* yuni
yunge angelloma lipe mundumbe kinie ene winju mendo anju yando mulu ma
koleamanga pali puku Pulu Yemone Nanga yamboma molangi. nimbe ou mako torumu
yamboma sukundu sukundu ling.
32
Unju pikimuni telemo aku sipe ungu iku mele pelemo kene pilkulie ungu pulumu
piliei. Unju piki kuku topa gomo tolemo kinie kanokolie Kini ena temba walemo wendo
omb tekemo lemo. ningu pilimele.
33
Aku sipela, i ulu Wendo omb. nikiruma sike
wendo omb kinie kanokolie ningmuni Yu paa sike nondopa omb tekemo. Yu paa kamu
okomo. ningu piling.
34
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kini molemele yamboma
ou na kolangi i Wendo omb. nikiru uluma pali wendo omb.
35
Mulmu kinie mamo
kinie pora nimb nakolo nanga ungu nilioma paa pora na nimb.* Nilio mele pali paa sike
wendo omb. nirimu.
36
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo paa sike omb nakolo yu omb
walemo na pilimolo. Ipulueli ombne, tangoli ombne na pilimolo. Mulu koleana angelloma
kepe na pilimelela. Pulu Yemonga Malo kepe naa la pilimo. Tara yuyu mindi aku
walemo pilipe molemo. nirimu.
37
Ou ye Noa molopili yambomane teringi mele Manie Omba Mana Ye Au Lerimu
Yemo omb temba kinie yambomane aku siku tengela.
38
Ma koleamanga pali no ou na
topili yamboma langi nongo, yema ambo liku, amboma ye puku, aku uluma mindi teko
mololiku puringi.* Noa nona andoli sipi ulkemonga suku purumu kinie kepe ene aku uluma
mindi we teko moloringi.
39
Ene Noanga ungumu na pilku aku siku uluma mindi teko
molangi no topa koleama pali none aki topa yamboma pali topa konjirimu.* Pe Manie
Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kelepa omb walemonga ou Noa molopili teko moloringi
nikiru mele aku siku teko molongela.
40
Yu omb walemonga ye talo lamana* unju toko
angilingil kinie Pulu Yemonga angello tene omba ye te we molopili mundupe kelepa te
lipe memba pumbe.
41
Ambo talo langi kalongele teko molongele kinie angello te omba
ambo te we molopili mundupe kelepa te lipe memba pumbe.
42
Akumunge enenga Ailimu omb walemo paa na pilimele kene Yu omb. ningu
kanoko molai. nirimu .
43
Ene i ungumu konopu liku munduku pilieyo: Ulke pulu ye tene ipulueli wa noli ye
tene yunge ulkemo omba bulsupe melema wa limbe mele pilkenje Wa noli yemo omb.
nimbe nokopa molka kinie wa noli yemo yu manda suku na olka.
44
Aku siku ene nokoko
molai. Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* omb enamo na pilimele kene Yu sike
omb. ningu aku siku nokoko molangi. nirimu.
45
Akumunge ungu te niembo: Kongono tenjili kendemande ye naene kongono
tepa konjinjilimo kinie kanopalie yunge ye ailimuni Yuni kongono silioma sumbi sipe
telemomonga yu kongono simbu kinie tepa konjimbemonga na altopo konopu kimbu sipu
na molombo. nilimoye? Kendemande ye te aku sipe mele tepa konjipe molemomo
kanopalie yunge ye ailimuni yu mako topalie yundu nimbendo: Kongono tenjili
kendemandema pali nokonjiku enenga langi nongema ena mako toliomonga ene nangi moke
teko sieni, nokonjiku moloi. nimbe yu tenga pulimo .
46
Pe ye ailimuni kongono simumu
kanu kongono tenjili kendemandemone mimi sipe tenjipe molopili ailimu kelepa omu liemo
kendemandemo yu konopu sipili.
47
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kanu ye ailimuni
kanu kendemandemondo Nanga mele nosilioma pali nuni nokonji. nimb.
48-49
Nakolo ye ailimuni kanu kendemande yemondo nimbendo: Nanga kendemande
yamboma pali nokonji. nimbe tenga pulimo kinie kanu kendemande yemone tepa kenjipe
Nanga ailimu welea na omb. konopu lepalie yuni nokonjilimo kendemande yamboma
kopene topa, no nongo kekelepa toli yema kinie langi nomba no tondoloma nombalie, aku
sipe tepa kenjipe molomu liemo
50
walse kanu kendemande yemo Yunge ye ailimu omb.
nimbe na pilipe kongono sirimu mele na tepa walu tepa kenjipe molomba kinie omb.
51
Omba kanu yemo tepa molomba mele kanopalie yu paa kopene topa konjipelie, kolo
tolemele yambo topele mapele toli yamboma* kolea keri molemelena Pupili. nimbe
lipe mundumbe. Kanu koleana yamboma paa mindili nongo kola teko pereko molonge.**
nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
24 24
>>
MATEYU MATEYU
<<
25 25
>>
25
1
Aku nimbelie nirimumuni, Yesusini yuyu kelepa omb mele ungu mare pea nimbelie
nimbendo: *
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kelepa wale talo sipe mana manie omb
kinie Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokomba** akumu i sipe mele:
Ye te ambo limbe uluma yamboma pea tengendo kanu yamboma maku toko
moloringine yemo omb terimu kinie pilkulie Ipulueli omb. ningu ambo wenepo
rureponga talo enenga tepe llamema liku Yu aulkena limul. ningu puringi.
2
Kanu ambo
wenepomanga te pakara konopu na pepili aroma toko moloringi; te pakara pilipe konginjili
pepili moloringi.
3
Konopu na pepili aroma toko moloringi ambo wenepomane enenga tepe
llamema mengo puringi nakolo llame karasene pea na mengo puringi.
4
Nakolo pilipe
konginjili pepili moloringimene karasene kinie enenga tepe llamema kinie mengo puringi.
5
Ambo limbe yemo welea na orumuna ambo wenepoma pali uru orumuna uru peringi.
6
Kanu kinie ai burumi ungu te wendo omba nimbendo: Ambo limbe yemo okomo
kanayo! Aulkena liengi wai! nirimu.
7
Kanu kinie ambo wenepoma ola angilku tepe llame Aili tepa nopili. ningu teko mimi
teringi.
8
Konopu na pepili moloringimene pilipe konginjili pepili moloringimendo ningindu:
Olionga tepe llamema kumbulkumu kene enenga karasene mare olio liku munduku siei.
niringi kinie
9
pilipe konginjili pepili moloringimene pundu toko ningindu: Karasene ene kinie olio
kinie manda na tembanje. Ene sitoana puku enenga topo toko lipai. niringi.
10
Kanu kinie sitoana topo toko lingndu puringi kinie ambo limbe yemo orumu. Kanu
kinie ye ambo limbemonga langi akuna nongendo maku toringi yamboma, pilipe konginjili
pepili moloringi wenepoma pea ulkena suku puringi. Kanu kinie ulke kune toko ingi siku
langi nongo moloringi.
11
Pe langi nongo molangi ambo wenepo sitoana puringime ongolie ningindu: Ailimu,
Ailimu, olionga kune ongo linji. niringi.
12
Nakolo yuni enendo pundu topa nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu:
Na enenga imbime na pilkiru. Ulsu molemelema manda sukundu na onge. nirimu.
13
Aku nimbelie yuni altopa nimbendo: Aku sipe temba kene Manie Omba Mana
Ye Au Lerimu Yemo kelepa omb walemo kepe ene na pilku, ipulueli ou ombne tangoli
ombne, ipulueli ombne, na pilimele kene yu omb nokoko konjiku molai. nirimu.
14
Nimbelie Yesusini ungu iku te pea topalie nimbendo: Pulu Yemone ye nomi
kingimu molopa yamboma nokolemo akumu i sipe melela:*
Ye te kolea tenga pupe molombando yunge kendemande yema Wai. nimbe yunge
melema Nokonjei. nimbelie nirimumuni,
15
enene kongono telemele mele pilipe apurupe
yunge melema ene moke tepalie ye te kou pape tausini kina mele sipe, te kou tu tausini kina
mele sipe, te wane tausini kina mele sirimu. Aku tepalie yu purumu.
16
Ye pape tausini kina lirimumu sumbi sipe pupe kanu koumuni bisinete tepalie
nirimumuni, kou pape tausini kina olandopa pupe lirimu.
17
Aku sipela ye tu tausini kina
lirimumu olandopa tu tausini kina pupe lirimu.
18
Nakolo wane tausini kina lirimumu pupe
Lopi teambo. nimbe yuni mana muru akupe yunge nokoli yemonga koumu lowa terimu.
19
Kanu kinie wale aisili omba purumu kinie kanu kendemandemanga nokoli yemo
omba enendo nimbendo: Kouma ene teringi mele kanambo liku ora siei. nirimu.
20
Kanu kinie pape tausini kina lirimu yemone pape tausini kina olandopa pupe
lirimumu memba ombalie nimbendo: Ailimu, nuni na pape tausini kina sirinu kanumu. Nane
pape tausini kina olandopa pupu lirindumu i ambolkoro kanoi. nirimu.
21
Nokoli yemone yundu nimbendo: Kendemande ye peangamo, paa papu terinu.
Kongono wallo kolte mele sirindumu nuni teko konjirinumunge Nuni nanga mele aisili
nokonji. nimb kene nu ongo na pea tapu topo konopu sipu molambili oi. nirimu.
22
Ye tu tausini kina lirimu yemo yu kepe ombalie nimbendo: Ailimu, nuni na tu tausini
kina sirinu kanumu. Nane tu tausini kina olandopa pupu lirindumu i ambolkoro kanoi.
nirimu.
23
Yunge nokolimuni yundu nimbendo: Kendemande ye peangamo, paa papu terinu.
Kongono wallo kolte mele sirindumu nuni teko konjirinumunge nanga mele aisili Nu
nokonji. nimb kene nu ongo na pea tapu topo konopu sipu molambili oi. nirimu.
24
Kanu kinie wane tausini kina lirimu yemo kepe ombalie nimbendo: Ailimu, nane
pilipulie, Nu bisinete tondolo munduku teko Kou mone lipu nosimbumunge yamboma
mindili nongi liemo mandala. ningu kendemande yamboma Kongono mindili siku
teangi. ningu siku, ene mele wallotolo siku melema pali nunu mindi lino yemo; ponie
yambomane panjinjilimele kinie nu nunu langi melema we akuku liku; rasi witimunge kilu
kinie mongotolo yambo wemane kilu toko apurunjilimele kinie nu nunu rasi witi mongo we
lino mele. na pilirindu.
25
Aku siku telenomonga nane nu pipili kolopolie na pupu nunge
kou na sirinumu mana lowa terindu. Kanu koumu i ambolkoro kanoyo. I nunge koumu
nunu sikiru li. nirimu.
26
Aku nirimu kinie pilipelie nokoli yemone yundu pundu topa nimbendo: Teko kenjili
kendemande ye kerimu, nuni pilkulie, Ponie yambomane panjinjilimele akuna na nanu langi
melema we akupu lipu; rasi witimunge kilu kinie mongotolo yambo lupemane apurunjilimele
kinie na nanu rasi witi we lio. ningu pilirinu lemo.
27
Aku siku pilkulie nanga kou monemo
kou benge ulkena nosilinanje papu. Aku telenanje na ombo nanga koumu wendo lipulie kou
wallo kolte ola panjiku silimelka lilkela. nirimu.
28
Kanu kendemande yemondo aku sipe nimbe pora sipelie yuni we kendemande
yemando nimbendo: I yemo tepa kenjirimu kene yunge koumu wendo likulie tene tausini
kina ambolkomo yemo siei. nirimu.
29
Melema nosilimo yambomo* nane mare pea simbu, yu paa aisili nosimbe. Nakolo
melema na nosilimo yambomo** yu nosilimoma kepe wendo limbu kene*** aku siku
tekolie,
30
kendemande ye kerimu sumbulu toline liku paka toko pena mundeyo. Akuna
yamboma paa mindili nongolie kola teko pereko molonge.* nirimu. nimbe Yesusini
nirimu.
31
Aku nimbelie yu pe kelepa omba temba mele nimbelie nimbendo:
Manie Omba Mana Ye A Lerimu Yemo yunge tondolo pa telimu kinie ombalie
nimbemone, yunge mulu koleana angelloma kinie pali onge kinie tondolo pa teline suku ye
nomi kingi polomo lembana yu molomba.*
32
Yunge kumbikerena ma koleana yamboma
pali liku maku tonjing. Kanu kinie kongi tapu teli ye tene yunge kongime apurupelie kongi
sipisipime lupe lipe mundupe, kongi memema lupe lipe mundulimo mele aku sipe Ye Nomi
Kingimuni yambo maku toko molongema apurupelie nimbemone,
33
yambo kongi sipisipi
mele molongema yunge ki umbukundu lipe mundupe, kongi memema mele molongema
yunge ki tarokondo lipe mundumbe.
34-36
Aku tepalie, yuni yunge ki umbukundu molonge yambomando nimbendo: Na
engelene kolorundu kinie enene na langi siringi. Na no waka kolorundu kinie enene no kolko
siringi. Na aulke ponenge orundu kinie enene na Pea molamili oi. niringi. Na pulue
wambale na panjipu we we andorundu kinie mulu wambale te siringi. Na kuru torumu kinie
nokoringi. Na ka ulkena perindu kinie ongo kanoringi. Tarane Ene molko konjengi.
nirimuna konopu peanga pepili molemele yamboma, enene ulu akuma na kinie teringi kene,
ya ongo, ou mulu matolo na lepili Tarane yu nokomba koleana ene pea Tapu topo
molomolo. nimbe, nimbe panjirimu koleana sukundu wai. nimb.
37
Aku sipe nimb kinie pilkulie sumbi nili yambomane pundu toko yundu ningindu:
Ailimu,* tewale nu engelene kolorunu kinie kanopolie nu langi sirimuluye? Tewale nu no
waka kolorunu kinie kanopolie nu no kolopo sirimuluye?
38
Nu ye ponengemo tena
molorunu kinie kanopolie Ulke sukundu molamili oi. nirimuluye? Mulu wambale na
pakoko we we andorunu kinie kepe nu tena kanopolie mulu wambale sirimuluye?
39
Nu kuru
torumu kinie kepe, ka ulkena perinu kinie kepe, tewale ombo kanorumuluye? ning.
40
Aku siku ning kinie Ye Nomi Kingimuni enendo pundu topa nimbendo: Nane
enendo paa sike nimbu sikirumu: I nikiru mele i nanga angenupili imbi na mololi te kepe liku
taponjiringi akumu na liku taponjiringi. nimb.
41-43
Kanu kinie yunge ki tarokondo molonge yambomando nimbendo: Pulu Yemone
Ene molko kenjengi. nilimo yamboma, na engelene kolorundu kinie enene na langi te na
siringi. Na no waka kolorundu kinie enene na no nambo. ningu kolko na siringi. Na aulke
ponengemo orundu kinie na Pea molamili oi. na niringi. Na mulu wambale te na pakopo
we we andorundu kinie na mulu wambale te na siringi. Na kuru torumu kinie na na
nokoringi. Na ka ulkena perindu kinie na na ongo kanoringi. Enene na aku siku na liku
taponjiringi kene ene nanga kumbikerena na ongo anju puku, depelemo* kinie yunge
angelloma kinie enenga tepe we nomba pepa mindi pulimo pumbe tepe kalonjirindu**
akuna anju pai. nimb.
44
Aku sipe nimb kinie pilkulie kanu yambomane kepe pundu toko ningindu: Ailimu,
nu engelene kolorunu kinie kepe, no waka kolorunu kinie kepe, nu ponenge lelko orunu
kinie kepe, we we andorunu kinie kepe, kuru torumu kinie kepe, ka ulkena perinu kinie
kepe, olione nu aku siku molorunu kinie tewale kanopolie nu na lipu taponjirimuluye?
ning.
45
Aku siku ning kinie yuni enendo pundu topa nimbendo: Nane enendo paa sike
nimbu sikirumu: Enene i nanga angenupili yambomanga imbi na mololi te na liku taponjiringi
aku kinie na naa la liku taponjiringi. nimb.
46
Kanu kinie kanu teko kenjilimele yamboma puku kamu kamu molko kenjiku
mindi puli koleana pung, nakolo sumbi nili yamboma puku kamu kamu molko konjiku
mindi puli koleana* pung. nimbe Yesusini nirimu.
MATEYU MATEYU
<<
25 25
>>
MATEYU MATEYU
<<
26 26
>>
26
1
Yesusini yu pe yando omb mele ungu akuma nimbe pora sipelie yunge lombili
andolimendo nimbendo:
2
Ene pilkimili, wale talo we omba pumbe kinie Pulu Yemone
olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele Pilimolo Walemo* wendo
omb. Aku walemo wendo omb kinie Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo Kolopili
unju perana ola uku tangi. ningu liku anju sing.** nirimu.
3
Yesusini aku sipe nirimu walemonga Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda
yamboma nokoringi tapu yema kinie,* ene Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopa
Kayapasi nili ye akumunge ulkena puku liku maku tokolie niringimuni,
4
Yesusi kiyongo
ningu ka siku tongendo langi ningu moloringi.
5
Ningu molkolie ningindu: Nondopo
tamili, nakolo Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele
Pilimolo Walemanga uluma tepo molamili. ningu yambo aisili ya Jerusalleme ongo
maku toko molongemonga yu isili ou tomolo kinie enene olio kinie mumindili kolko opa
tenge kene isili ou na topo, keleamili. niringi.
6
Kolea kanga Betani ye te ou kuru lak nombalie kelerimu ye te,* imbi lelko Ye Kuru
Lak Noli Saimono niringi kanumunge ulkena Yesusi molopili
7
ambo te kopongo wele ma
mingi paa peanga te yu molorumuna memba orumu. Kanu wele paa mune tolimunge kou
mone paa aili tepa purumu. Akumu memba ombalie Yesusi langi noli polo molorumuna
memba omba Yu tepo konjembo. nimbe pengena ondo lenjirimu.*
8
Yuni aku terimu
kinie kanokolie Yesusi lombili andolime konopu keri panjikulie ningindu: Aku kopongo
welemo nambemuna we teko kenjikinuye?
9
Aku welemo kou mone limelkanje kou aisili
lipulie yambo koropama moke tepo silimelka. niringi.*
10
Enene ambomondo aku siku niringi pilipelie Yesusini enendo nimbendo: I
ambomo kinie nambemuna ungu aisili nikimiliye? Yuni na kinie ulu peanga te temu.
11
Yambo koropama ene kinie alieli molonge nakolo na ene kinie alieli na molombo.
12
Na
ono tengemonga yuni i wele mune tolimu nanga kangine ondo lenjimu.*
13
Nane enendo paa
sike nimbu sikirumu: Ma koleamanga pali i nanga temane peangamo andoko toko sing
kinie i ambomone kini temu temanemo kepe Yambomane pilkulie Yuni tepa konjirimu.
ningu piliengi! ningulie aku temanemo toko singla. nirimu.
14
Kanu walemonga Yesusi yu lombili andoli ye rurepo akumanga ye te, yunge imbimu
Judasi Isikeriote, Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime moloringine pupe,
15
ene walsipe
pilipelie nimbendo: Nane ene Yesusi ambolko ka sing aulke te lipu ora sindu liemo enene
na kou nambepa singye? nirimu. Aku nirimu kinie pilkulie enene kou sillipa
mongo wane paono tene* kambu toko yu siringi.
16
Kanu kinie yu kelepa yando ombalie
Yesusi lipe ene simbe aulke te koropa molorumu.
17
Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi* Koromonga
pulu pulu walemo wendo orumu kinie Juda yambomane Pulu Yemone ou enenga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* pilingindu kongi sipisipi walo te toko nonge
mele pilkulie niringimuni, Yesusi lombili andoli yema yu molorumuna ongo walsiku
pilkulie ningindu: Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu
mele pilimulndu kongi sipisipi walo te kini nonimu kolea tena pupu tepo mimi tepamili
konopu lekenoye? niringi.
18
Aku siku ningu walsiringi kinie Yesusini ye te molomba mele ene lipe ora
sipelie nimbendo: Ne kolea aili Jerusalleme suku pukulie, ne ye akumu molombana*
puku yundu i siku niengi: Ungu Mane Silimuni i sipe nimu: Na kinie ulu te wendo omb
walemo nondopa wendo omb tekemo.** Nunge ulkena sukundu na kinie na lombili
andolime kinie olio Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu
mele pilimul kongi sipisipi walomo nomolo. nimu. niengi. nirimu.
19
Kanu kinie lombili andolime puku Yesusini nirimu mele tepukulie niringimuni, Pulu
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele piling kongi sipisipi
walo nongemo teko mimi teko nosiringi.
20
Kanu kinie, ipupini ena pupe kala torumu kinie Yesusi kinie lombili andoli ye rurepo
kinie ongo langi noli polona moloringi.
21
Langi nongo moloringi kinie Yesusini
nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Enenga ye tene na lipe nanga opa touma
simbe. nirimu.
22
Aku nirimu kinie pilkulie enenga konopuna umbuni aili tepa terimu pilkulie yu
mele mele walsikulie ningindu: Ailimu, nando nikinuye? niringi.
23
Yesusini pundu topa nimbendo: Ene nanga ye rureponga ye te na kinie langime
polo ai suku singine ola lemo te walsikale lipu nombolo yemone na lipe, opa touma anju
simbe.
24
Kini Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kinie tenge mele koronga ou ningu
panjiringi temanemo Pulu Yemonga bokuna molemo mele* sike opa toumane tenge,
nakolo yu lipe opa touma simbe yemo mindili nomba paa molopa kenjimbe. Yu molopa
kenjimbemonga ye akumu anumuni na melkanje papu. Yu mindili na nolka. nirimu.
25
Yesusini aku sipe nirimu pilipelie Judasi, yu lipe anju simbe terimu yemo, yuni yundu
nimbendo: Rapai,* nikinu yemo na molonje? nimbe walsirimu kinie
Yesusini yundu Sike, nu. nirimu.
26
Ene langi nongo moloringi kinie Yesusini berete te lipe Pulu Yemo kinie Ange.
nimbe ambolopa pike lepa yu lombili andolime sipelie nimbendo: Imu nanga kangimu ene
liku nangi. nirimu.*
27
Pe no waene kapo te lipelie Pulu Yemo kinie Ange. nimbe ene sipelie nimbendo:
I no waenemo ene pali liku nangi.
28
I no waene sikirumu nanga mememo. Pulu
Yemone yu kinie yunge yamboma kinie molonge mele ungu te nimbe panjipe mi lerimu
kanu ungumu* Kamu wendo omba pepili. nimbu Yambo aisilinge ulu pulu kerime kamu
manie pupili. Pulu Yemone altopa na kanopa siye kolopili. nimbu nanga mememo ondo
lenjipulie kolombo aku mememo imu.** Akumu ene pali liku nangi.
29
Nane enendo i
sipu nimbu sikirumu: Isili ou na no waene altopo paa na nomb. Pe mindi, Pulu Yemo ye
nomi kingimu molopa nokolemo koleana* ene kinie no waene kondemo kelepo nomb.
nirimu.
30
Langi nongo pora sikulie ene Pulu Yemonga konana te ningulie, pena puku ma
pangi Unju Ollipi Poniena ola puringi.*
31
Kanu kinie Yesusini yu lombili andolimendo nimbendo: Paa kini ipulueli opa
toumane na kinie tenge ulumu kanokolie enene pali na munduku kelenge. Aku siku tenge
mele Pulu Yemone ou nirimu yunge bokuna molemo kanumu. Pulu Yemone ungu iku te
topalie nimbendo:
Kongi sipisipi tapu yemo tangi. nimb,
yu tonge kinie sipisipime bulu balu ning.*
nirimu, aku mele kini wendo omb .
32
Isili ou na toko konjing kinie ene sike bulu
balu ning nakolo na lomboropo ola molopolie nimbumuni, na kumbi lepo kolea
Gallillindu pumbu, ene pe akilku akuna onge kinie altopo pea molomolo . nirimu.*
33
Yesusini aku sipe nirimu kinie pilipelie Pitane nimbendo: Nu kinie ulu te wendo
ombmonga kanokolie enene pali Nu sike. ningu tondolo munduku pilimele mele manie
pumbe kinie nu munduku kelengi liemo nane nu aku sipe paa mundupu na kelembo, paa
molo. nirimu.
34
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane nu paa sike nimbu sikirumu: Paa kini
ipulueli, kera gulta ou ko na topili nuni pipili kolkolie wale yepoko nando kolo toko Yu
naeye? Na na kanolio. nini. nirimu.
35
Nakolo Pitane yundu nimbendo: Na nu kinie tapu tolembolomonga olto pea
Tomolo. nngi liemo kepe nu Naa kanolio. paa na nimb. nirimu. Lombili andoli ye
wemane pali Nu na kanolemolo. paa na nimul. niringila.
36
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie kolea Gesemani niline puringi.
Akuna puringi kinie yuni enendo nimbendo: Na anju pupu Pulu Yemo kinie ungu
nipukuru kene ene ya molai. nirimu.
37
Aku nimbelie Pita kinie Seperi malo Jemisi kinie
Jonotolo pea lipe memba pupelie Na teko kenjing ulumu paa nondopa wendo omb
tekemo. nimbe pilipelie yu yuyu kondo kolopa konopu keri panjipe kamelena mindili
tepili molorumu.
38
Yuni enendo nimbendo: Nanga konopuna umbuni paa aili te tepamo
kene na kolkoro none tekemo. Ene uru na peko na kinie pea tapu topo nokopo konjipu
molamili, ene ya we mimi siku kanoko molai. nirimu.
39
Aku nimbelie yu yuyu laye kolte anju pupe koporongo langopa tamalu pepalie
Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa tepalie nimbendo: Nanga Tara, na nondopo mindili
noli no mingine no nombmo* Naa nambo. nini aulke te lemo liemo paa papu nakolo
Nane tepolie nanu konopu simbu. konopu lekero mele na teambo. Nuni kanoko peanga
kanoni ulumu mindi teambo. nirimu.
40
Aku nimbelie kelepa yunge lombili andoli ye yepoko moloringine yando omba ene
uru peringi kanopalie Pitando nimbendo: Ene uru na peko na kinie ena laye kolte manda
we kanoko konjiku na molemelkaye?
41
Kurumanga nomi Setenene olio kondi tomba
kinie tepo kenjimul kene. ningulie uru na peko Pulu Yemo kinie ungu ningu kanoko
konjiku molayo. Sike tepo konjemili. nimbu konopumane pilimolo nakolo temolondo
kangimu siye tepa tondolo na pulimo. nirimu.
42
Aku sipe nimbelie yu altopa anju pupe ou Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa terimu
mele altopa nimbendo: Nanga Tara, na Mindili noli no mingine nomo nani. nirinu
nomo na nomb kinie we pemba liemo nuni Wendo opili. konopu leno mele na kinie
wendo opili. nirimu.
43
Altopa yando orumu kinie ene uru orumuna altoko uru peringi kanopalie
44
yu altopa
wale yepoko sipe anju pupe Pulu Yemo kinie ungu ou nimbe mawa terimu mele altopala
nirimu.
45
Kelepa yando ombalie lombili andolimendo nimbendo: Nambemuna we uru peko
mulu pilku molemeleye?* Kaname! Yemone Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo
tonge ulu pulu keri telemele yema lipe simbe enamo** wendo omb tekemo.
46
Ola
angilku pamili wame! Na lipe anju simbe yemo okomo kanai! nirimu.
47
Yesusini kolea Gesemani yu lombili andolimendo aku nimbe molopili yu lombili
andoli rurepo akumanga ye Judasi orumu. Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie,* Juda
yambomanga tapu yema kinie, kanu yemane liku munduringi ye aisili, yambo toli lou
pulsema kinie kopema kinie mengo, Judasi kinie oringi.
48
Ou Yesusi molorumuna naa
wangi Yesusi Juda ye ailime lipe simbe nimbe panjirimu ye Judasini ene Yesusi yu
ipulueli manda kanonge mele nimbe sipelie nimbendo: Nane ye te kanopolie kangulumbu
akumu Yesusi. Yu ambolko ka siei. nirimu.
49
Aku yema oringi kinie Judasi yu
Yesusi molorumuna sumbi sipe ombalie Rapai,* nu akuna angilinu lemo. nimbe omba yu
kangulurumu.
50
Aku terimu kinie Yesusini yundu nimbendo: Ano, nuni teni okono mele sumbi siku
tei. nirimu.
Judasini Yesusi kinie terimu mele kanokolie oringi yemane yu liku ka siringi.
51
Aku
teringi kinie kanopalie Yesusi pea tapu toko angiliringi ye tene* yunge lou pokete napimu
kulu topa wendo lipe Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga kendemande ye te
topa yunge komu te topa lak lenjirimu, aku komumu wendo orumu.
52
Yuni aku terimu kinie kanopalie Yesusini yundu nimbendo: Nunge lou pokete
napimu altoko lakil! Lou napi liku yambo tonge yamboma lou napini toko konjingla, aku
kene Molo. nimbu lou napimene ulu te na teamili .
53
Nane nanga Tara walsipulie Liku
taponji. nilkenje yuni angello ami talape rurepo,* molo olandopa malapunge telu molo talo,
tamburembu na Liku taponjengi pai. nimbe lipe mundulke akumu nu na pilkinuye?
54
Nakolo angellomane ongo opa toumane na na tangi. ningu liku taponjilimelkanje
Pulu Yemonga bokuna na kinie wendo omb nimbe molemo mele nambe tepa wendo
olkaye? nirimu.
55
Aku nimbelie Yesusini yu ka sing oringi ye aisili ongo moloringimendo
nimbendo: Na yambo topa wa noli yere molemo. konopu lelkolie na ka singndu yambo
toli lou pulsema kinie kopema kinie mengo okomeleye? Ulke tembele kerepuluna we
yamboma maku toko molemele koleana alieli ene pea molemolo kinie ungu mane sipu
molio kinie na liku ka na silimele kanumu.
56
Nakolo i sipe wendo okomo ulumanga pali
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi ye marene ulu mare na
kinie pe wendo omb mele ou ningu bokuna toringi molemo mele kamu wendo okomo.
nirimu.
Kanu kinie yu lombili andolime pali Olio pea ka singnje. ningu pilkulie yu
munduku kelko ene talopa lelko puringi.
57
Kanu kinie Yesusi ka sikulie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopa Kayapasi
molorumuna mengo puringi. Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi
yema kinie,* Juda yambomanga tapu yema kinie, enene Yesusi kote tenjipu piliemili.
ningu akuna ou ongo maku toko moloringi.
58
Nakolo Yesusi mengo puringi kinie Pita lombili aki lipe taka lepa pupe, Pulu
Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga ulkena, ulke angilipe pala mele makapu terimu,
ai suku singine yambo maku toringi kolea we lerimuna paa sukundu pupe, Yesusi nambe
tengenje piliembo. nimbe Yesusi nokoko moloringi ele yema kinie molorumu.
59
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga kanjollo yema* pali
kinie, akumane Yesusi yu toko konjingindu ulu te tepa kenjirimu ulu te Yambo tene yu i
sipe i sipe tepa kenjirimu. nimbe kolo topa nipili. ningu yambo te koroko moloringi kinie
60
yambo aisili ongo ungu mare kolo toko niringi nakolo enene yu manda toko konjing
ungu te na niringi.
Laye pe mele yambo talo ongolo
61
kolo toko ningilindu: I yemo i sipe nirimu
pilirimbulu : I Pulu Yemo popo toko kaloli ulke tembelemo nane topo tekisipulie
wale yepoko omba pupili ulke tembele konde te manda kolo wangopo takombo.
nirimu.* Yuni aku nirimumunge Yu Pulu Yemo mele molio. konopu lepalie aku
nirimumu nimbe kenjirimunje . niringili.
62
Aku niringili pilipelie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo ola angilipe
Yesusi walsipelie nimbendo: Ungu te pundu toko na nikinuye? Nu ningu kenjirinu mele
nikimbilimu nambolka ulumu ningu kenjirinumundu nikimbiliye? nirimu.
63
Nakolo Yesusi ungu te pundu topa na nimbe we angilirimu.
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamone yundu altopa nimbendo: Nu
moleno mele paa sike ningu sieni. Konde Molopa Mindi Puli Pulu Yemo pilipe molopili
Paa sike nikiru. ningu mi lelkolie, Pulu Yemo yunge Malo,* yuni olio Nokopa konjimbe
ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu** sike nu molo moloye?
Olio paa ningu si! nirimu.
64
Yesusini nimbendo: Akumu na. nirimu . Ungu te pea enendo pali nikirula. Pe
walse Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo, Ye Tondolo Olandopa Pulimu kinie
melema nokombando yunge ki umbukundu molopa, kupemanga ola molopa manie omb
ene kanonge. nirimu.
65
Aku sipe nirimumunge Yu Pulu Yemo mele molio. nimbe nirimuna pilipelie
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamone paa pilipe keri pilipe yunge wale
pakolimu yuyu ambolopa sungu sipelie nimbendo: Kini yu yuyu paa sike Pulu Yemo
ungu taka tonjikimu kene pilipulie mongo lirimu mele nimbe simbe yambo te pea
nambemuna koromoloye? Yu yuyu paa sike Pulu Yemo ungu taka tonjikimu pilkimulu.
66
Nambolka konopu lekemeleye? Yu kinie nambe teamiliye? nirimu kinie
enene ningindu: Yu Pulu Yemo ungu taka tonjimumunge topo konjmulu liemo
papu. niringi.
67
Kanu kinie enene yunge kumbikerena lkambe toko munduku, ki lumuni toringi.
Marene yu laruwe tokolie ningindu:
68
Nu Pulu Yemone olio nokopa konjimbe ye te Lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu molio. nilino kene naene nu
tokomonje ningu si. niringi.*
69
Kanu kinie Pita yu pena mele, yamboma liku maku toringi koleana molorumu kinie*
kongono tenjili kendemande ambo te Pita molorumuna omba yundu nimbendo: Nu kepe
Gallilli disiriki ye Yesusi kinie pea tapu toko moloringi kanumanga ye te lemo. nirimu.
70
Nakolo akuna moloringi yamboma pali kanoko molangi Pitane kolo topalie Molo.
nimbe Nu nikinu mele na na pilkiru. nirimu.
71
Aku nimbelie Pita yu ulke kerepuluna pupe molopili kongono tenjili kendemande
ambo tene yu kanopalie akuna moloringi yambomando nimbendo: I yemo yu Nasarete ye
Yesusi kinie pea tapu toko molongi ye te lemo. nirimu.
72
Pitane altopa Molo. Nuni nikinu yemo na na kanolio. nimbelie Pulu Yemonga imbi
lepa mi lerimu.
73
Laye kolte pe mele, Pita angilirimuna nondoko angiliringi yemane yu ungu laye
lupe mele nirimu mele pilkulie yu angilirimuna ongolie yundu ningindu: Kolea Gallilli
disiriki yambomane ungu nilimele mele nu aku siku ungu nikinu pilkimulu. Yesusi kinie yu
lombili andoli yema kinie kolea Gallilli disiriki yemala, nu kepe Gallilli ye te, aku kene Nu
paa sike yu lombili andoli ye te lemo. konopu lekemolo. niringi.
74
Aku niringi kinie Pitane Pulu Yemonga imbi lepa tondolo mundupe mi lepalie
nimbendo: Paa sike nikiru. Ene nikimili yemo paa na kanolio. Kolo tokoro liemo Pulu
Yemone na topa konjipili. nirimu.
Aku nirimu kinie tamburembu kera gulta ko torumu.
75
Aku terimu kinie pilipelie Yesusini yundu Kera gulta ou ko na topili nuni wale
yepoko kolo tokolie Yu na kanolio. nini. nirimu ungu kanumu Pita kelepa pilirimu.*
Pilipelie Ama, paa tepo kenjindu lepamo. Paa na tembo. konopu lerindu mele sike
tendu. nimbe pilipelie pena pupe kola paa aili tepa terimu.
MATEYU MATEYU
<<
26 26
>>
MATEYU MATEYU
<<
27 27
>>
27
1
Ipulueli ou kolea kokele tangorumu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie,*
Juda yambomanga tapu yema kinie enene pali Yesusinge kotemo pilku pora sikulie Yu
topo konjemili. ningu, ningu panjiringi.
2
Aku ningu panjikulie yu liku, ka toko, mengo
puku, Romo gapomano ye nomi Paillate molorumuna mengo puku kote tenjiringi.
3
Kanu kinie Judasi, yu Yesusi lipe yunge opa touma sirimu ye kanumu, Yesusinge
kotemo pilkulie Kolopili, toko konjengi. niringi kinie pilipelie yuni Yesusi ene lipe sirimu
mele pilipe keri pilipelie kelepa konopu alowa tepa enenga kou sillipa wane paono tene ou
yu siringime kelepa memba pupe Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie Juda
yambomanga tapu yema kinie sipelie nimbendo:
4
Nane ye ene lipu sindu kanu yemo yu
ulu te tepa na kenjili yemo* Toko konjengi. nimbu lipu sindumu paa ulu pulu keri te
tendu. nirimu.
Nakolo enene pundu toko ningindu: Akumu olionga ungu te molo. Nu nunu mindi
olio liku sinu. Akumu nunge kongonomo. niringi.
5
Kanu kinie Judasi yuni kou sillipa kanuma memba pupe Pulu Yemo popo toringi
ulke tembele palana topa anjukundu mundupelie yu ene mundupe kelepa anju purumu. Anju
pupelie Ka nombo kolambo. nimbelie ka te lipe memba pupelie ka nomba kolorumu.
6
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene kou kanuma manie polona lerimu kanoko
likulie ningindu: I kouma yambo topo konjimulundu smuluma kene ulke tembele kouma
kinie tere lepo nosimul kinie kapola na temba. Akumunge ungu mane te pelemo kene na
nosemili. ningulie
7
ungu te ningu panjikulie ningindu: I kou monemane mingi sosipene
mane tepa mimi telemo yemonga mamo topo topo liemili. Yambo ma te na lepa enenga
kolea suluna yambo ya ongo molemelemanga yambo kolongema akuna ono teangi.
ningulie aku siku topo toko liringi.
8
Kanu kou monemane ye te toko konjing aulkemo
akisinjiringi koumane aku teringimunge kanu mamo imbi lelko Yambo Toko Meme
Ondoringi Mamo niringi mele kini kepe aku sipu nilimolo.
9-10
Juda ye ailimene aku siku teringimunge Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma
pilipe yamboma nimbe sirimu ye Jeremayane ulu te pe wendo omb ou nirimu mele kamu
wendo orumu. Yuni nimbendo:
Ailimuni nando Tei. nirimu mele
ene aku siku tengendo
Isirele yambomane Ye akumu kou sillipa
wane paono tenene topo toko liengi.
niringi kouma likulie,
kanu koumane mingi sosipene
mane tepa mimi terimu yemonga mamo
topo toko liringi.*
nirimu.
11
Judasi aku sipe tepa molopili Yesusi Romo gapomano ye nomi Paillate
molorumumunge kumbikerena angilirimu kinie kanu ye nomimuni yunge kotemo
pilipelie yu walsipe pilipelie nimbendo: Nu Juda yambomanga ye nomi kingimu molo
moloye? nirimu.
12
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie,
enene Yesusi kote tenjiku Paillatendo kolo toko ungu aisili ningulie ningindu Yesusi yu
tepa kenjilimo. ningu yu kote tenjiringi kinie Yesusi yu ungu te na nimbe we angilirimu.
13
Yesusini ungu te na nirimu kanopalie Paillatene yundu nimbendo: Nu ulu keri
aisili terinu nikimili mele nu na pilkinuye? nirimu kinie
14
Yesusi yu tepa kenjirimu niringi mele pundu topa ungu telu kepe na nimbe
karaye na tepa we angilirimu kinie kanopalie Romo gapomano ye nomi kanumuni paa
mini wale mundupe konopu aisili lipe mundurumu.
15-16
Yesusi kote tenjiku molangi, ye te, yunge imbi Barapasi, yu mongo lirimu mele
yamboma pali pilku moloringi kanu yemo yu ka ulkena perimu. Ponie tenga tenga, Juda
yambomane kolea aili Jerusalleme ongo akuna suku Pulu Yemone enenga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilingindu* langi noringi walema wendo
orumu kinie enene ka ulkena perimu ye te imbi lelko Wendo liku mundoi. ningu mawa
teringi kinie Romo gapomano ye nomimuni kanu yemo wendo lipe yamboma sirimu.
17
Aku siku te pu opu teringi walema kamu wendo omba pepili Yesusi kote tenjiringi
pilipelie nirimumuni, Juda yamboma liku maku toko moloringi kinie Paillatene ene
walsipelie nimbendo: Ye nae ka ulkena wendo lipu ene siembo konopu lekemeleye? Ye
Barapasi wendo lipu siembo, molo enene Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu.* nilimele ye Yesusi wendo lipu
siemboye? nirimu.
18
We yamboma Juda yambomanga ye ailime munduku kelko enenga
unguma liku su siku Yesusinge ungumu pilku yu lombili andoringimunge Juda yambomanga
ye ailime Yesusi kinie konopu keri panjikulie* kote tenjiringine pilipelie Paillatene aku sipe
nirimu.
19
Paillate kote pilili polona molopa Juda ye ailimene pundu toko ungu te ningnje.
nimbe nokopa molorumu kinie yunge menuni ungu te yu molorumuna nimbe mundupelie
nimbendo: Nuni andi ye sumbi nilimu ulu te na tei. Kini yu kumbu tepo kanondumunge
nanga konopuna umbuni aisili wendo omu kene yu ulu te paa na tei. nirimu.
20
Paillatene Ka ye nae wendo lipu siemboye? nirimu kinie pilkulie Pulu Yemo
popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie, enene we yamboma
kondi toko ungu umbu tonjikulie Yesusi topa konjipili. Barapasi wendo lipe sipili. niei.
niringi.
21
Aku niringi kinie pilipelie Romo gapomano ye nomimuni enendo yetolonga
nae wendo lipu siembo. konopu lekemeleye? nimbe walsirimu kinie
enene pundu toko ningindu: Ye Barapasi wendo liku yando si. niringi.
22
Aku niringi kinie pilipelie Paillatene enendo nimbendo: Aku liemo, enene Pulu
Yemone Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu. nilimele ye Yesusi, nambe teamboye? nimbe walsirimu kinie
enene pali Yu unju perana kolopili uku toko panji! niringi.
23
Aku niringi pilipelie yuni enendo nimbendo: Aku nambemunaye? Yu mongo
nambolka mongore limuye? nirimu.
Nakolo enene altoko paa tondolo munduku ningindu: Molo! Yu kolopili, unju
perana uku toko panji! niringi.
24
Yunge ungumu na pilku, opa tenge teringi kanopalie Paillatene no mare kolopa lipe,
yambo liku maku toko angiliringime kanoko molangi ki kulumiye topalie nimbendo: I yemo
toko konjing kolomba kinie* ene kinie ungu pemba; nanga ungu te na pemba.** nirimu.
25
Aku sipe nirimu kinie pilkulie yambomane pundu toko ningindu: Yu tonge
kolombamonga umbuni pembamo olio kinie olionga ambolangoma kinie pepili. niringi.
26
Kanu kinie ye Barapasi ka ulkena wendo lipe ene sirimu. Aku tepalie Yesusi lipe
yunge ami yema sipelie nimbendo: Yu ka pulsene tokolie pe Unju perana kolopili.
ningu mengo puku unju perana uku toko panjipai. nirimu.
27
Kanu kinie Romo gapomano ye nomimunge ami yemane Yesusi liku kanu ye
nomimu perimu ulke aili* akuna suku yamboma liku maku toko moloringi koleana
pukulie, enenga ami talape yema pali Yesusi ya molemona sukundu sukundu wai.
niringi.
28
Kanu kinie yunge mulu wambalema kulku wendo linjiku, Yu ye nomi kingi te
none tepili. ningu mulu wambale kondoli peanga te pakonjiku,
29
unju ka koko molorumu te
mulkupiye teko Ye nomi kingimunge waniemo. ningu pengena mere mundunjiku,
kingimene unju kope te we ambolemele mele kol te liku yunge ki umbukundu amonjikulie
niringimuni, yu angilirimuna koporongo langoko ungu taka tonjiku imbi we klo toko ola
linjingindu Juda yambomanga ye nomi kingimu, nu angilinoye? ningu
30
yunge
kumbikerena lkambe toko kanjiku, kol kope ambolorumumu liku yunge pengena kope to
pu opu teringi.
31
Yu aku siku ungu taka tonjiku pora sikulie mulu wambale kondolimu kulunjiku,
yunge ou panjirimu mulu wambalema altoko panjinjikulie Yu unju perana kolopili,
panjipamolo. ningu yu liku mengo puringi.
32
Romo ami yemane Yesusi Jerusalleme palana ulsu mengo pung pukulie
niringimuni,* kolea Sairini** ye te, yunge imbi Saimono, ambolko liku ka mele siku Yesusi
kolomba unju peramo Kolo wangoko menji. ningu siringi.
33
Pukulie kolea Golkota
puku akuna moloringi. (Golkotanga ungu pulumu penge ombele leli koleamo.)
34
Yesusi
akuna mengo pukulie niringimuni, Yamboma mindili na nangi. ningu no waenena suku
maratene kombili teli te munduku nosiringi aku no waenemo* Yu nopili. ningu, siringi
nakolo aku no waenemo nomba pilipelie Molo. nimbe na norumu.**
35
Kanu kinie ami yemane yu unju perana ola panjikulie unjumu liku ola anjiringi.
Aku tekolie, ou unjuna ola uku toko na panjikulie yunge mulu wambale kulunjiku
nosiringime Moke teamili. ningu ene yu mele mele ling mele pilingindu kou kate teko pe
mulu wambalema liringi.*
36
Pe yu unju perana ola angilipili tapu teko kanoko moloringi.
37
Yu mongo lirimu mele yamboma kanangi. ningu
I YE YESUSI JUDA YAMBOMANGA YE NOMI KINGIMU
ningu imbi toko yunge pengena olakondo unjuna monjiringi.
38
Opa tekolo melema wa liringili ye talo pea unju pera talonga uku toko panjiringila. Te
Yesusi yunge ki umbukundu uku toko, te ki tarokondo uku toko panjiringi.*
39
Akuna ongo puringi yambomane Yesusi kanoko keri kanokolie yu ungu taka
tonjiku iri mele tokolie
40
ningindu: Aa! Ulke tembelemo tekisipulie altopo wale yepoko
omba pupili takopo limbu. nirinu yemo,* Naa kolambo. ningu nu nunu liku taponji. Nu
sike Pulu Yemonga Malo liemo unju perana manie oi. niringi.
41
Aku sikula Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,* Juda yambomanga tapu yema kinie,
enene kepe yu ungu taka tonjikulie ningindu:
42
Yu yambo wema Naa kolangi. nimbe lipe
taponjirimu nakolo yu yuyu Naa kolambo. nimbe manda na lipe taponjikimu. Yu Isirele
yambomanga ye nomi kingimu molio. nilimo mele sike aku sipe molemo liemo yu yuyu
unjuna manie opili. Yu yuyu unjuna manie omb kinie kanopolie Yu sike olionga ye nomi
kingimu. nimbu tondolo mundupu pilimolo.*
43
Yuni Pulu Yemone na lipe taponjimbe.
nimbe tondolo mundupe pilipe molemo kanumu; yu Pulu Yemonga Malo molio. nilimo*
kene Pulu Yemone yu kanopa peanga kanopa, Yu manie we olkanje papu. konopu lemu
liemo kapola, yu omba yu lipe taponjipe unjuna wendo lipili . Aku sipe temu liemo
Yu sike Pulu Yemonga Malo. nimbu tondolo mundupu pilimolo . niringi.
44
Wa noli ye talo yu kinie unjutolonga uku toko panjiringi yetolone yu aku siku ungu
taka tonjiringilila.
45
Yesusi unjuna ola we angilipili ai tangoli ena tuwellepo killoko terimu kinie kolea
pali sumbulu topalie, pe ipupini ena tere killoko terimu kinie kelerimu.
46
Ipupini ena tere
killoko mele terimu kinie Yesusini ru nimbelie nimbendo:
Elloi, Elloi, llama sapakatani.
nirimu. Akumu Juda yambomanga ungu te. Akumunge pulumu i sipe:
Nanga Pulu Yemo, nanga Pulu Yemo,
na nambemuna munduku kelenuye?*
nirimu.
47
Akuna nondoko angiliringimenga marene yuni aku nirimu kinie pilku sundukulie
ningindu: Pilieme. Yu Illainja walsikimu. niringi.*
48
Aku nirimu kinie piliringimenga ye te tamburembu lkisipe pupe ul pinje mele te lipe
no waene kombili teli mare akuna panjipelie, Yesusi no waene kombili teli pinjena
pelemomo nopili.* nimbe memba omba unju pepena tenga ka topa olando sirimu.
49
Nakolo yu no waenemo sirimu mele kanokolie we yambomane ningindu: Molo.
Kini unjuna we angilipili. Illainjane sike yu Naa kolopili. nimbe lipe taponjipe manie
limbendo okomonje, kanopo kanamili. niringi.
50
Yesusini ungu te tondolo ru nimbelie,* pe yunge minimundu Pui. nimbe yu
kolorumu.
51
Yu aku sipe kolorumu kinie ulu aili mare walsikale wendo orumu. Pulu
Yemo popo toko kaloringi ulke tembele Jerusalleme suku angilirimu akuna sukundu Pulu
Yemo molorumu suluminia paa kake telimunge kerepuluna Yamboma sukundu na
pangi. ningu ou alieli mulu wambale aili tene pipi siku panjiringi angilirimu. Yesusi
kolopa pora sirimu kinie kanu mulu wambalemo ai suku singine olakondo maniendo sipe
ol torumu.* Aku tepa, ma jimi jimi te tepa, kou ailime topa ungu mengu topa,
52
yambo
ou ono teringi koleama anju yando pupe, Pulu Yemonga yambo kake teli ou koloringime*
Pulu Yemone topa makinjirimu.
53
Lomboroko ola molko ono kolea peringine wendo
ongolie, Yesusi pe lomboropa ola molorumu kinie Pulu Yemonga kolea aili kake teline*
suku pukulie yambo aisili Kanangi. ningu puringi.
54
Romo ami ye wane anderete nokorumu yemo kinie, yu pea Yesusi terimu mele
tapu teko kanoko moloringi ami yema kinie, enene ma jimi jimi tepa ulu lupe lupema wendo
orumu kinie kanokolie ene paa mini wale mundukulie ningindu: I yemo yu paa sike Pulu
Yemonga Malo lepamo. niringi.
55
Ambo aisili mele, Yesusi unju perana kolorumu akuna sulu teko kanoko
angiliringi. Ou kanu amboma enenga pulu kolea Gallilli disiriki munduku kelko Yesusi
lombili andoko liku taponjiku nokoko Jerusalleme pea oringi amboma.
56
Enenga ambo
te Makatalla taono ambo Maria, te Jemisi kinie Josese kinie eltenga anumu Maria, te ye
Seperinge malotolonga anumu.
57
Ipupini, kolea kala tomba terimu kinie Arimatia taono ye kamako te, yunge imbi
Josepo, yu kepe Yesusi lombili andorumu ye te, yu omba
58
Romo gapomano ye nomi
Paillate molorumuna pupe, Yesusinge onomo na si. nimbe mawa terimu kinie Paillatene
yu Onomo lipili. nimbe ami yemando nimbe mundurumu .
59
Paillatene Kapola. nirimu kinie Josepo pupe onomo manie lipe, mulu konde
tene lipe kulupi torumu. Kulupi topalie
60
kou kande konde te, Josepo yu Kolombo kinie
akuna na ono teangi. nimbe kou kande te akupe nosirimu kou kandemonga suku memba
pupe nosirimu. Nosipelie kou kande kerepuluna kou aili te perele marele memba omba pipi
sipelie yu kelepa purumu.
61
Makatalla taono ambo Maria kinie Maria te kinie* elte kou
kandemo lerimu kerepuluna nondoko yu onomo kou kandena nosirimu mele kanoko **
moloringili.
62
Kanu kinie, Opali koro molomolo wale Sambatemo.* ningu pilkulie, kini
mele, melema undu undu siringi kanu walemo pora nirimu kinie opalikundu Pulu Yemo
popo tonjiringi ye ailime kinie, Parisi yema kinie,** ene Romo gapomano ye nomi
Paillate molorumuna puku liku maku toko angilkulie
63
ningindu: Ye Ailimu, ye kanumu ou
na kolopa we molopalie yambomane Sike. ningu piling unguma kolo topa nirimu kanu
yemo yu Kolopolie wale yepoko omba pumbe kinie lomboropo ola molombo. nirimu*
olio pilirimulu kene
64
nuni ami yemando Kanu yemo bonongo ono tengi kou
kandemo wale yepoko paa mimi siku nokai! nieni. Naa nokonge kinie yunge lombili andoli
yemane onomo ongo wa liku mengo pukulie Yu lomboropa ola molopa omba pumu.
ning. Aku siku kolo toko ning kinie yu ou Sike nikimu. niengi. nimbe kolo torumu
ungumu maniendopa, enene Yambomane Yuni sike aku sipe temu. niengi. ningu kolo
tonge ungumu paa olandopa pemba. niringi.*
65
Paillatene Juda ye ailimendo pundu topa nimbendo: Aku liemo, ami ye
mare liku mengo puku, Yemo ono tengi koleamo nokoko konjengi. ningu monjiku,
Yambomane ono koleamo ulu te na teangi. ningu Aulkemo tondolo pipi siemili. konopu
lenge mele teangi. nirimu.
66
Aku nirimu kinie pilkulie ami ye mare liku mengo puku,
yambo ono kou kandemo pipi siringi koumu pala teko pele lelko enenga imbimu akuna
toko monjikulie, Ami yema akuna nokoko molangi. ningu monjikulie ene puringi .
MATEYU MATEYU
<<
27 27
>>
MATEYU MATEYU
<<
28 28
>>
28
1
Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo pora nimbe, enenga pulu
pulu kongono walemo* wendo ombando kolea tangombando muni lerimu kinie Makatalla
taono ambo Maria kinie, Maria te kinie,** pukulu Yesusinge onomo nosiringi kou
kandena onomo kanongele puringili.
2
Ailimunge mulu koleana angello te manie orumu kinie ma jimi jimi paa tondolo tepa
terimu.* Angellomone omba kou kandena pupe kou kande kerepulumu pipi siringi koumu
wendo lipe perele marele memba pupe nosipe akuna ola molorumu.
3
Kanu angellomonga
kumbikeremo kariap tepa pa telemo mele pa tepa, mulu pakorumuma kalopera topa paa
kake telemo mele kake terimu.
4
Yesusi ono kolea nokoringi ami yema angellomo kanoko
paa mini wale munduku pungu pungu ningulie yambo kololimene ungu na ningu ulu te na
telemele mele ene aku siku uluri na teko we moloringi.
5
Angellomone ambotolondo nimbendo: Pipili na kolale. Yesusi Kolopili. ningu
talko unju perana uku toko panjiringi kanu yemo kanongele okombele na pilkiru.
6
Yu ya na
lemo. Kolopolie wale yepoko sipemonga lomboropo ola molombo. ou nirimu aku
mele temu. Onomo ou lerimu koleamo ongo kanale.
7
Kanokololie popenge teko pukulu
yunge lombili andolime i siku ningu siengili: Yesusi ono koleana lepalie lomboropa ola
molopa kolea Gallilli disirikindu kumbi lepa pulimo kene ene akuna yu kanonge.* ningu
siengili. Ungu nimbu sinjimbundu ondu kanu ungumu nimbu pora sikiru. nirimu.
8
Angellomo aku sipe omba mona molopalie nirimu mele kanoko pilkululie
ambotolo pipili kolkolo kamele paa akokolo, aku sipe konopu talo pepili lkisiku pukulu
yunge lombili andolime ningu singil puringili.
9
Lkisiku pungil puringili kinie Yesusi lipe
sinjipe elte aulkena kanopa lipelie Okombeleye? nirimu. Kanu kinie eltene yunge
kimbukundu puku kangulkulu yu kapi ningu imbi ola linjiringili.
10
Kanu kinie Yesusini eltendo nimbendo: Pipili na kolkololie, elte pukulu nanga
angenupilindu ningilindu: Kolea Gallillindu pangi. Yu akuna kanonge. nipale. nirimu.
11
Ambotolo kelko yando ongele oringili kinie Yesusinge ono kou kandemo nokoringi
ami ye mare kolea aili Jerusalleme suku puku Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimendo*
uluma wendo orumu mele pali ningu sipuringi.
12
Piliringi kinie popo tonjiringi ye ailime, Juda yambomanga ye ailime kinie pea
maku tokolie ene kinie ungu ningulie ningindu: We yamboma i uluma wendo omu mele
pilkulie Yesusi lomboropa ola molomunje. ning kene Naa piliengi! nimbu nambe
teamolonje? ningu kerepali ningulie tenge mele ningu panjikulie niringimuni, ami yema
kou mone aisili sikulie
13
enendo ningindu: Yambomane Yesusi nambe temuye? ningu
walsing kinie enene i siku niengi: Ipulueli uru pemulu kinie yunge lombili andolimene
kiyongo ningu ongo yu liku mengo pngi. niengi.
14
Olio Juda yamboma nokolemo
Romo gapomano ye nomimuni aku tengi mele ungu te pilimu liemo Ene mongo na
liengi. nimbu olione enenga lipu taponjipu yu kinie ungu nimul, kanu kinie Enene ono
koleamo mimi siku na nokoko we uru pengi. konopu lembamonga mongo na ling.
niringi.
15
Aku niringimunge pilkulie ami yemane kou mone liku enene Niei. niringi mele
yambomando niringi. Akumunge yandopa kini i boku tokoro walemo kepe Juda
yambomanga koleamanga pali i ungumu anju anju pulimo pilkulie yambo aisilini kanu
temanemo toko molemele.
16
Amboma pukulie kanoko piliringi mele temane toko siringi kinie pilkulie Yesusi
lombili andoli ye rureponga yepoko kolea Gallilli disiriki puku, Yesusini ma pangi te imbi
lepa ou Akuna wangi. nirimu ma pangine puringi.
17
Akuna puku Yesusi kanokolie
niringimuni, yu kapi ningu yunge imbi ambolko ola linjiringi nakolo marene Yesusi
kolorumu. Imu Yesusi molo naenje? ningu konopu talo teko leringi.
18
Kanu kinie Yesusi yu nondopa omba enendo nimbendo: Tarane nando Nu nunu
mulu koleana melema kinie yamboma kinie, ma koleana melema kinie yamboma kinie
nokani. nimbe tondolomo* na sirimu, na kinie pelemo.
19
Aku tondolo na sirimumu ene
simbu ene kinie pemba kene ene ma koleamanga pali puku Yamboma pali nanga ungumu
pilku liku, nanga lombili andolime molangi. ningu, puku ningu sipukulie ningmuni, pilku
liku molonge yamboma no linjingindu Lapa kinie Malo kinie Mini Kake Telimu kinie
enenga imbi lelko* ene no linjiku,
20
enendo Na lombili andolimene teangi. nirindu mele
pali Aku yamboma teangi. ningu ene mane siengi. Aku siku niliku andoko molonge kinie
na ene kinie alieli molambo mulu matolo pora nimb. nirimu.*
Aku pea.
MATEYU MATEYU
<<
28 28
>>
MAKO
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
MAKO MAKO
<<
11
>>
MAKO
Temane Peangamo MAKOne Torumu Bokumu
I bokumu torumu yemonga imbimu bokuna sukundu naa molemo, nakolo Makone
torumunje. ningu pilimele. Makone sike boku torumu liemo Mako 14:51-52 kango ye
tene ulu te terimu akumu Mako yuyunje. ningu pilimele. Imbimu nimbe para naa
sirimumunge yu yuyu lemo. ningu pilimele. Yunge imbi Jono Mako ningu leringila
(Lipe Mundurumu Yema 12:12). Mako kolea aili Romo purumu, Pita pea moloringili
ungu talo molemo (Pe Timoti 4:11, Ou Pita 5:13. Ou Pita akuna Pitane Bepillono
nirimu akumu Romo nimbemondo nirimu). Pitane Yesusinge temanemo topa sirimu
ungu te Lipe Mundurumu Yema 10:37-42, 2:14-41, 3:12-26, 4:8-12, 5:29-32 molemo.
Wale aisili, wale paono talo mele, Yesusini mane sirimu molo Yesusi imbi
lembando ungu mane sili yemo, aku sipe unguma bokuna torumu molemo. Yesusi
unju perana kolorumumunge ungu aisili mele bokuna molemo (12:12, 14:1-2, 15:10
molopa, 8:31, 9:31, 10:33). Yesusini yu molorumu mele Ningu para naa siengi.
nirimu mele 1:34,44, 3:11, 5:43, 7:36-37, 8:26,30, 9:9 molemo. Yesusi mana ye te
molorumu (3:5, 6:6,31,34, 7:34, 8:12,33, 10:14, 11:12), nakolo Pulu Yemonga
Malomo molorumula (1:1,11, 3:11, 5:7, 9:7, 12:1-11, 13:32, 15:39).
Temanemo tombando Makone ou No Linjili Jonone terimu temanemo topa, Jonone
Yesusi no linjirimu kinie kurumanga nomi Setenene Yesusi kondi torumu mele temanemo
ponjipe torumu. Pe yamboma umbuni aisili meringimunge kanopalie Yesusi ene kondo
kolorumu mele bokuna molopa, Yesusini yamboma mane sirimu mele temane mare
molemo. Yesusini ulu terimumunge ungu pulumu yunge lombili andoli yemane naa
piliringi nakolo walse walse wallo wallo teko ungu pulumunge mare pilku Yesusi sike
molorumu mele piliringi.
Ye aisili Yesusi kinie opa tou molko, umbunime siringi mele temane mare molopa,
yu toringi kolorumu mele temane mare molemo. Nakolo kolorumu kinie temanemo pora
naa nirimu. Yesusi kelepa lomboropa ola molorumu mele temane mare bokuna kamu
molemola.
1
1
Yesusi, Pulu Yemone mako topa Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou
nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu, Pulu Yemonga Malo,* yunge temane peangamo
pulu polorumu mele** ya inie tombo tokoro .
2
Yesusi, Pulu Yemone mako torumu ye nomi Kirasimunge temane peanga imu
wendo ombndo ye te ou omba temba mele Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe
yamboma nimbe sirimu ye Aisayane* Pulu Yemonga ungu te nimbe boku torumu akuna
molemo mele i sipe:
Pulu Yemone nimbendo: Plie!
Nane Nanga ungu umbu tonjilime pilipe
nimbe sipili. nimbu lipu mundumbu yemone
nunge aulkemo akisinjipili. nimbu
yu Kumbi lelko pui. nikiru.**
3
Kolea ku leline
kumbi lepa pumbe ye tenga kerena
ungu te nimbendo:
Ailimu omb aulkemo teko mimi teame.
Yu omb aulke kangama toko sumbi siei. nikimu.*
nimbe Aisayane Jonone paa pe temba mele ou aku sipe nimbe sipe bokuna torumu
molemo.
4-5
Akumunge, temane peangamo pulu monjimbendo No Linjili Jono kolea ku leli
tenga wendo omba aku sipe ungu mare yamboma nimbe sipe molorumu. Kolea Judia
disiriki yamboma pali kinie kolea Judianga kolea aili Jerusalleme yamboma pali kinie ene yu
molorumuna puku yunge ungumu piling puringi. Yuni ungu te enendo nimbe sipelie
nimbendo: Ene ulu pulu keri telemelema kanoko keri kanoko konopu alowa tekolie Pulu
Yemone olionga ulu pulu kerime We manie pupili. nimbe siye kolopili. ningu No liemili.
ningu wai. nirimu. Aku sipe nirimu kinie enenga ulu pulu keri teringime ningu para siringi
kinie yuni ene no Jodane kolo no linjirimu.
6
Jono kongi kemelenga indini teli wale pakoli te pakopa, kongi kilumuni teli kakomo
topalie, kulikumbe kinie pilimu no kinie aku langitolo mindi nomba molorumu.
7-8
Yuni yamboma ungu nimbe sirimu mele i sipe: Nane sike ene no linjilio nakolo ye
te akilipe nondopa omb tekemo mo yuni ene Pulu Yemonga Mini Kake Telimu
linjimbe ling .. I na akilipe omb yemo yunge tondolomo paa olandopa, nanga
tondolomo paa maniendopa, na yu kinie manda molo. Yambo ailimenga kongono keri tenjili
kendemande yambomane sike enenga ailimenga kongono keri tenjingindu manie molko
enenga yambo ailimenga kimbu suma ka pilke tonjilimele nakolo na ye paa kerimu
moliomonga kanu omb yemo yunge kimbu su ka pilke tonjili kanu kongonomo paa
olandopa mele, nane tenjilkenje kapola naa telka. Na ye paa kerimu, yu ye paa ailimu.
nirimu.
9
Jono yamboma no linjipe molorumu kanu walemo kinie Yesusi kolea Gallilli
disiriki Nasarete taono mundupe kelepa Jono molorumuna orumu kinie Jonone yu no
Jodane kolo no linjirimu.
10
Yesusi no lipe pora sipelie nona wendo omba angilirimu
kinie sumbi sipe mulmu kengeya lepa anju yando purumu kanopalie, Pulu Yemonga
Minimu, kera waembono mele, manie omba Yesusi molorumuna pupe kangine ola
molorumu kanorumula.
11
Kanu kinie muluna ola ungu te wendo ombalie nimbendo: Nu
nanga konopu monjilio kangomo. Nu kinie konopu sipu molio. nirimu.*
12
Yesusi no lirimu kinie Pulu Yemonga Minimu yu kinie omba molopalie
nirimumuni, sumbi sipe Minimuni Yesusi kolea ku leline pulu sipe mundurumu.
13
Akuna purumu kinie, oli te koro talo Yesusi aku kolea ku leline takara melema kinie
molopili kurumanga nomi Setene* omba yu kondi torumu.** Kanu kinie mulu
koleana angelloma ongo yu nokoringi.
14
Kanu kinie No Linjili Jono ka siku ka ulkena panjiringi* kinie pilipelie Yesusi
kelepa kolea Gallilli disiriki omba Pulu Yemonga temane peangamo topa silipe andorumu.
15
Topa silipe andopalie nimbendo: Kini enamo kamu wendo okomo, Pulu Yemo ye
nomi kingimu molomba enamo* nondopa wendo okomo kene ulu pulu kerime munduku
kelko konopu alowa teko, Temane peangamo yu sike ungumu. ningu tondolo munduku
piliei. nirimu.
16
Aku sipe nilipe andopa nomu Gallilli klona andopalie Yesusini Saimono kinie
Saimono angenu Enderutolo oma lili wale te nomuna toko munduku moloringili kanorumu.
Oma liringili akumu eltenga kou kongono teringili kanumu.
17
Aku siku teko moloringili
kanopalie Yesusini eltendo nimbendo: Na lombili wale. Oma lingilindu oma lili wale te
liku nona manie mundulimbele kinie omama walena omba pelemo mele, pe nanga
kongonomo tengelendo nanga ungumu pilkulu ningu siliku andongele kinie yamboma nanga
talapena sukundu ongo molangi. nimbu Elte na lombili wale. nikiru. nirimu.
18
Aku
nirimu kinie pilkululie tamburembu eltenga oma lili walema munduku kelkololie Yesusi
lombili puringili.
19
Kanu kinie yu laye kolte wilsu pupelie, Seperinge malo Jemisi kinie Jemisi
angenu Jono kinie eltenga nona andoli sipine sukundu molkolo oma lili walema toko
tambuluringili kanopalie
20
walsikale eltendo Wale. nirimu. Kanu kinie lapa Seperi kinie
kongono yema kinie sipine sukundu molangi munduku kelkololie Yesusi lombili puringili.*
21
Kanu ye pokore Yesusi lombili puringi kinie yu kinie ene Kapeniame taono
puringi. Kanu kinie Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo* wendo orumu
kinie Yesusi Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena suku pupe
yamboma mane sirimu.
22
Mane sirimu kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku
ene mane siringi yemane* we mane siringi mele Yesusini aku sipe mane naa sirimu. Namba
lerimu yemane pipili naa kolko tondolo munduku mane siringi mele yuni aku sipe mane
sirimuna pilkulie yambomane mini wale munduringi.**
23
Kanu kinie ulke kanuna suku kuru te ye tenga konopuna molopa ya ambolorumu ye
te molorumu, yemonga konopuna suku molorumu kanu kurumuni yu Ungu ni. nimbe
tpe sirimuna
24
yuni opa ungu nimbelie nimbendo: Nasarete taono ye Yesusi, nu pea
olio kuruma kinie teluna tapu topo manda naa molomolo. Nu olio kinie nambemuna
onuye? Nu olio toko konjini onuye? Nane nunge imbi pilio. Nu Pulu Yemonga Ye Kake
Telimu. nirimu.
25
Aku sipe nirimuna pilipelie Yesusini kanu kurumu iri topalie yundu nimbendo:
Nu ungu naa ningu yemonga konopuna ongo wendo pui. nirimu kinie
26
kurumuni yemo
ambolopa tondolo mundupe puru puru sipelie kalle nilipe omba wendo purumu.
27
Yesusini aku terimu kanokolie yamboma suru ningu, mini wale munduku ene
eneno anju yando ningindu: I ulumu nambolka uluri tekemonje? Ungu mane konde te
wendo ombamo. Ye namba leli tene we yambomando Teai. nilimo mele i yemone
kurumando kepe aku sipe nilimo kinie kanu kuruma yunge ungumu pilku liku telemele.
niringi.
28
Kanu kinie kolea Gallilli disiriki koleamanga pali yuni aku sipe terimu mele
temanemo tamburembu anju anju purumu piliringi.
29
Kanu kinie Yesusi kinie, yu lombili andoli yema kinie ene kanu maku toko Pulu
Yemonga ungumu piliringi ulkemo munduku kelko wendo ongolie niringimuni, ene kinie,
Jemisi Jonotolo kinie ene puku Saimono kinie Enderutolonga ulkena puringi.
30
Ulkena
sukundu puringi kinie Saimononga kolepa ambomo kuru topa kangi nopili lerimumu Yesusi
ningu siringi.
31
Aku siku niringi pilipelie ambomo lerimuna pupe yunge kimu ambolopalie
yu ola lirimu kinie kangi nomba kelerimu kinie ambomone ola angilipe wendo ombalie
oringi yema langi sipe nokorumu.
32
Pe kolea kal topa ena purumu kinie, kuru torumu yamboma kinie, konopuna kuru
molorumu yamboma kinie, Yesusi molorumuna mengo oringi.
33
Kanu koleana moloringi
yamboma pali Saimononga ulke kerepuluna ongo maku toringi.
34
Kanu kinie Yesusini
yambo kuru lupe lupe torumu aisili tepa konde lipe, yambomanga konopuna moloringi kuru
aisili topa makororumula.* Kurumane Yesusi Pulu Yemonga Malo, yu Pulu Yemone
mako topa lipe mundurumu ye nomi Kirasimu molorumu mele piliringine yuni enendo
Molio mele anju ningu naa siei. nimbe enenga kerema pipi sirimu.
35
Ipulueli ou, kolea muni ou naa lepa sumbulu topa pepili Yesusi ola molopa penando
pupelie nirimumuni, kolea ku leli tenga pupe, akuna Pulu Yemo kinie ungu nimbe
molorumu.
36
Saimono kinie pea moloringi yema kinie ene yu koroliku lombili pukulie
niringimuni,
37
yu kanoko lenjikulie yundu ningindu: Yambomane pali nu korokomele.
niringi.
38
Aku niringi pilipelie yuni enendo nimbendo: Na kolea marenga kepe ungu
nimbu siembo kene i koleamo mundupu kelepo kolea tenga pamili. Ne nondopa lemo
koleamanga pamili. Na koleamanga pali ungu nimbu simbundu mana manie orundu
kanumu. nirimu.
39
Aku nimbelie yu kolea Gallilli disiriki sukundu koleamanga pali andopa Juda
yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga sukundu pupe ungu nimbe
sipe, yambomanga konopuna kuru moloringime topa makororumu.
40
Walse ye te kuru lak nomba perimumu* Yesusi molorumuna omba yunge
kumbikerena koporongo langopa yu mawa tepalie nimbendo: Nunge konopumuni na
Konde pambo. konopu lenu liemo nuni na manda teko konde lini. nirimu.
41
Kanu kinie Yesusini yu paa kondo kolopalie yunge kimuni yemo ambolopalie yundu
nimbendo: Nu konde pani. konopu lekero kene konde pui. nirimu kinie
42
kuru lakmo
tamburembu nomba kelerimu, yemo konde pupe umbu kangi lirimu.
43-44
Kanu kinie Yesusini yu ungu te tondolo mundupe nimbendo: Nuni ya ulu
tekeromo yambo telurindu kepe paa naa ni!* Sumbi siku puku Pulu Yemo popo tonjili
yemo** nunge kangimu liku ora siku, Na altopo kangi peanga lepili molkoro kene. ningu
Mosisini Tei. nimbe ungu mane sirimumu pilku liku tenindu Pulu Yemo popo toko
kalko si. nirimu mlemo liku Pulu Yemo popo tonjili yemondo Kalonji. ningu yu sieni.
Pe yambomane nu kanokolie Yu sike kangi peanga lepili molemo. ningu piliengi kene
nikiru mele isili ou tepui. nirimu.
45
Nakolo yemo yu anju pupelie ungu aisili yambo aisilindu anju anju nimbe para silipe
andopa, Yesusini yu kinie terimu temanemo topa sirimu. Yemone aku terimuna Yesusi
Yambo aisili na molombona nondoko nondoko ongo maku naa tangi. nimbe altopa
taonomanga sukundu mona manda naa andopalie kolea ku leline molorumu, nakolo kanuna
yambo aisili kolea lupe lupemanga molko sukundu sukundu ongo yu molorumuna maku
toringi.
MAKO MAKO
<<
11
>>
MAKO MAKO
<<
22
>>
2
1
Wale mare omba purumu kinie Yesusi Kapeniame taono altopa sukundu purumu. Yu
ou perimu ulkena altopa omba molorumu yambomane pilkulie
2
ene aisili ongo ulkena
sukundu sukundu ongo liku maku toko moloringi kinie ulke kanuna ekelepa terimuna
yambo mare molonge kolea te naa lerimuna pena moloringila. Yuni ene Pulu Yemonga
ungumu nimbe sipe molorumu.
3
Yuni nirimu mele aku siku maku toko pilku molangi yambo mare kimbu ki kolopa
pora sirimu ye te mengo oringi. Kanu yambomanga ye kisene kanu yemo taropola teko
mengo Yesusi molorumuna onge oringi nakolo
4
yambo aisili ulkena ekelepa teko
angiliringine yu molorumuna nondoko mengo pung aulke te naa lerimuna ulke imuna
mengo ola pukulie* Yesusi molorumuna kana kana ulkemo tekisikulie yemo taropola pali
moko toko manie munduringi.
5
Yesusini i yemo manda tepa konde limbe. ningu tondolo munduku pilkulie* yu
mengo oringi kanopa pilipelie Yesusini kimbu ki kolopa pora sirimu yemondo nimbendo:
Nanga kangomo, nunge konopuna ulu pulu keri terinu pelemoma manie pupili, we siye
kolkoro. nirimu.
6-7
Kanu kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi ye
mare* eneno akuna molko Yesusini aku nirimu kinie pilkulie pilku keri pilku konopu
kimbu sikulie, Nendi yemone ungu aku sipe nambemuna nikimuye? Yu Pulu Yemo marake
tekemo. Yambomane ulu pulu keri telemelema naene Manie pupili, siye kolkoro. manda
nimbeye? Pulu Yemone mindi manda telemo. ningu eneno ningu pilku molko konopu
kimb siringi.
8
Kanu kinie Yesusini ene aku siku konopu kimb siku moloringi mele yunge konopuni
sumbi sipe pilipelie enendo nimbendo: Enene nane nikirumunge aku siku nambemuna
konopu kimb sikimiliye?
9
I yemondo Nunge ulu pulu kerime manie pupili, we siye
kolkoro. nimb kinie ene ulu te naa kanokolie We we tepa nikimu. konopu lengeye?
Molo Ola angilku nunge kunungumu liku mengo kimbu kongono teko andoi. nimb kinie
yu ola angilimbene naa angilimbenje mona lemba manda kanokolie Aku sipe mindili sipe
nikimunje. konopu lengeye?
10
Nakolo Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo*
tondolo pelemomone ya ma koleana yambomanga ulu pulu kerime Manie pupili, we siye
kolkoro. manda nimb. ningu piliengi! nimbu aku sipu nindu. nirimu.
Aku nimbelie kimbu ki kolopa pora sili yemondo nimbendo:
11
Nane Nu ola angilku
nunge kunungumu liku mengo ulkendo pui. nikiru. nirimu.
12
Aku nirimu kinie yemo ola
angilipe tamburembu kunungumu lipe memba, ene pali kanoko molangi omba pena purumu.
Yu aku terimu kanokolie ene suru ningu mini wale mundukulie Pulu Yemonga imbi ambolko
ola linjiku yu kapi ningulie ningindu: Olio i ulu wendo okomo kanokomolo mele ou walse
kepe ulu te aku sipu paa naa kanorumulu. niringi.
13
Yesusi ulkemo mundupe kelepa pena pupelie altopa nomu Gallilli klona pupe
andopa molorumu. Kanu kinie yu molorumuna yambo aisili ongo liku maku toko moloringi
kinie yuni ene mane sirimu.
14
Kanu kinie yu pumbe pupelie nirimumuni, Allapiasi malo LLipai* kou takisi liringi
ulkena kou takisi lipe molorumu kanopalie yundu Nu na kinie pea pambili lombili oi.
nirimu. Kanu kinie LLipai yu ola angilipe yu lombili purumu.
15
Pe Yesusi LLipainge ulkena langi nomba molorumu kinie kou takisi lili yema kinie,
Juda ye ailimene ulu pulu keri teli ye niringi wema kinie aisili ongo Yesusi kinie yu
lombili andoli yema kinie ene pea manie molko langi noringi. Aku sili yambo aisili alieli yu
lombili andoringimunge ene aisili akuna lombili puku pea langi nongo moloringi.
16
Yesusi yu ulu pulu keri telime niringi yambo wema kinie kou takisi lili yema kinie
pea langi nongo moloringi kanokolie Parisi ye marene,* Pulu Yemonga ungu manemanga
puluma pilku mane siringi kanu yemane, Yesusi lombili andolimendo ningindu: Kou takisi
lili yema kinie, ulu pulu kerime teli wema kinie, ene kinie yu nambemuna langi pea
nokomeleye? niringi.
17
Aku siku niringi pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Kuru naa tolemo yamboma
doketana naa pulimele. Kuru tolemo yamboma mindi doketana pulimele kanumu.* Nane
Yambo sumbi nilime na molombona wangi. nimbundu ma koleana naa orundu.** Ulu
pulu keri teli yamboma na molombona wangi. nimbundu orundu. Ulu pulu keri teli
yamboma lipu taponjimbundu orundu. nirimu.
18
No Linjili Jono lombili andoringi yema kinie, Parisi yema lombili andoringime kinie,
ene walse walse langi mi toko naa noringi mele* walse aku siku teko moloringila. Aku
teringine yambo mare Yesusi molorumuna ongo yu walsiku pilkulie ningindu: Jono
lombili andolime kinie,** Parisi yema lombili andolime kinie,** alieli langi mi toko naa
nolemele nakolo nu lombili andolime** aku siku naa telemele akumu nambemuna naa
telemeleye? niringi.
19
Aku siku niringi kinie pilipelie Yesusini pundu topa enendo ungu iku te topa yu
kinie ulu te wendo omb mele nimbelie nimbendo: Ambo limbe ye te yunge pulu lemo
yema kinie molemo kinie ene konopu sikulie Langi mi topo naa namili. manda ningye?
Manda naa ning.
20
Nakolo pe, ambo limbe yemo ene molongena ongo wendo ling
kinie kanu walemanga sike konopu keri panjiku langi naa nongendo mi tonge. Isili ou
molo. * nirimu.
21
* Mulu wambale ou te sungu nilimo kinie olione mulu wambale paa konde tenga te
topa tambulkenje kanu mulu wambalemo nona panjilke kinie mulu wambale konde
kopisilimu kanga lepa lli nimbelie mulu wambale oumu kelepa kamu aili tepa sungu nilke.
22
Kongi meme kalumuni teli mingi ou tenga* no waene konde naa la kolemolo
kanumu. Yambo tene mingi ou tenga no waene konde te kolkanje kanu no waenemo
mingine sukundu pepalie pe akolka kinie kanu mingi oumu naa akopa sungu nilke. Kanu
kinie nomo kepe mingimu kepe kamu keri lelka. Akumunge no waene konde kongi meme
kalumuni teli mingi kondena mindi kolemolo kanumu. nirimu.
23
Walse, Juda yambomanga koro moloringi wale Sambate tenga,* Yesusi kinie yu
lombili andolime kinie rasi witi poniemanga ongo puringi kinie yu lombili andoli yemane rasi
witi mongo mare nongendo inie toringi.
24
Aku teringi kanokolie Parisi yemane*
Yesusindu ningindu: Kna! Koro molemolo wale Sambatemonga Kongono naa
teangi. nimbe pelemo ungu manemo** nambemuna nu lombili andoli yemane manemo
pulue tokolie aku siku tekemeleye? niringi.
25
Yesusini pundu topa nimbendo: Ene Pulu Yemonga bokuna sukundu anda
kolepa ye nomi kingi Depisini* terimu mele nimbe molemo temanemo kanokolie
temanemonga pulumu naa pilimeleye? Depisi kinie yu pea puringi yema kinie ene
langi molo torumu munge engelene kolkolie niringimuni,
26
Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopa Apayata molopili Depisi Pulu Yemo molorumu sele ulkena
sukundu pupe, Pulu Yemonga kumbikerena lerimu pillawa kalolime lipe nomba, yu pea
puringi yema sirimu noringila kanumu.* Kanu pillawa kalolimendo Pulu Yemone ungu mane
sipelie nimbendo:
We yambomane paa naa nangi!
Pulu Yemo popo tonjili yema manjiku nangi!**
nirimu kanu ungu manemo pulue torumu kanumu.
Ene konopu talo nambemuna lemeleye? Depisi yuni ou aku terimu mele ene pilku keri naa
pilimelemonga pe kini na lombili andoli yemane tekemele mele kanoko keri naa la kanai!
nirimu.
27
Aku nimbelie ungu te pea nimbendo: Pulu Yemone Yamboma molko konjengi.
nimbe koro molonge wale Sambatemo lipe ene sirimu kanumu. Sambate walemo pepa
konjipili. nimbe yamboma lipe Sambate walemo naa sirimu.
28
Akumunge Sambate walemo
kepe Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo nokolemo yemo molemona Sambate wale
kinie yamboma molko konjingindu tenge mele manda nimb kanumu . nirimu.
MAKO MAKO
<<
22
>>
MAKO MAKO
<<
33
>>
3
1
Pe walse Yesusi pupe Juda yamboma maku toko Pulu Yemonga ungu piliringi ulke
tenga purumu. Kanu ulkena ye te molorumu, yunge ki te kamu kolopa kukurumu.
2
Kanu
kinie akuna moloringi ye marene Yesusini ulu te tepa kenjimbe kinie yu kote tenjimul.
ningu ulu te tepa kenjimbe te alieli koroko molkolie Koro molemolo wale Sambate
kinie* yuni yemo tepa konde limbenje. ningu yu mimi siku kanoko moloringi.
3
Yesusini
kanu ki kolopa kukurumu yemondo nimbendo: Yamboma molemelena ongo ola angilieni.
nirimu.
4
Kanu kinie yemando nimbendo: Sambate wale kinie ulu nambolka ulu te manda
temoloye? Sambate walemonga ungu manemone Teangi. nilimo mele teamili. nimbu
yamboma lipu taponjimul kinie manda molo tepo kenjimul kinie mandaye? Naa kolangi
konde pangi. nimbu temolomo manda molo topo konjimulmu mandaye? nimbe
walsirimu kinie pilkulie enene ungu te pundu toko naa ningu we moloringi.
5
Yuni ene nemo nemo nimbe kanopalie mumindili kolopa ene yemo kondo naa
koloringi kanopalie lakopa konopu keri panjipelie ki kolopa kukurumu yemondo nimbendo:
Nunge kimu sinio si. nirimu kinie yemone yunge kimu sinio sirimu kinie ki kolopa
kukurumumu altopa kamu peanga lerimu.
6
Yesusini aku terimu kinie kanokolie Parisi yema* pena puku, ene kinie ye nomi
kingi Erotenga talapena yema kinie maku toko Yu nambe tepo topo konjimulye? ningu
aulke te kororingi.
7-8
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie* ene nomu Gallilli puringi kinie yambo aisili
lombili puringila.* Kolea Gallilli disiriki yamboma kinie, Judia disiriki yamboma kinie, kolea
aili Jerusalleme yamboma kinie, Idumia disiriki yamboma kinie, no Jodane nekendo lemo
koleamanga yamboma kinie, kolea aili Taya kinie Saidonotolo lerimu koleamanga yamboma
kinie, aku koleamanga moloringi yamboma pali Yesusi uluma tepa molorumu mele pilkulie
yu molorumuna oringi.
9-10
Yesusini yambo aisili tepa konde lirimuna yambo kuru lupe lupe torumumane Yu
ambolamili. ningu* yu angilirimuna nondoko pungindu ekelepa teringine Yesusini yu
lombili andolimendo nimbendo: Yambo paa aisili ongo molemele. Yamboma na
molombona nondoko ongo ekelepa naa teangi kene sipi te nondoko mengo ongo nosengi.
Na molombona yamboma nondoko ongo ekelepa tenge kinie sipine suku pumbu. nirimu.
11
Yambomanga konopuna kuru moloringimene yu kanokolie alieli koporongo
langoko tondolo ru ningulie ningindu: Nu Pulu Yemonga Malo.* niringi
12
nakolo Yesusini
enendo nimbendo: Yu sike molemo mele yambomane naa piliengi kene paa naa
ningu para siei! nirimu.
13
Pe walse Yesusi yu ma pangi tenga ola pupelie yuyu pilipelie yu kinie pea tapu
topo molamili. nimbe pilirimu yemando Wai. nirimu kinie yu molorumuna oringi.
14-
15
Oringi yemanga ye engaki rurepo lipe, yu kinie pea tapu toko molko, Ene nanga
kongonomo tenjipangi lipu mundumbu yema molangi. nimbe ene mako torumu.* Ene
koleamanga andoko Pulu Yemonga temane peangamo toko sipuku, yambomanga
konopuna kuru molombama toko makoronge tondolomo ene kinie pepili andoko toko
makorangi lipu mundumbu. nimbe kanu ye engaki rurepo aku sipe lipe mako torumu.
16
Kanu ye rurepo mako torumumanga imbime i sipe: Saimono (yunge imbi te Pita) yu
keme,
17
Seperi malo Jemisi keme, Jemisi angenu Jono keme, (elte imbi te Boanekesi
sirimula. Boanekesi yunge ungu pulumu mul tolimunge malotolo.) elte kinie,
18
Pita
angenu Enderu keme, Pillipu keme, Batollomiu keme, Mateyu keme, Tomasi keme,
Allapiasinge malo Jemisi keme, Tadiasi keme, Olio Juda yamboma oliolio gapomano
molamili. niringi talape ye Saimono keme,
19
Judasi Isikeriote, Yesusi pe lipe opa touma
sirimu yemo keme, aku yema yunge kongonomo tenjipangi lipu mundumbu. nimbe
mako torumu yema .
20
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene ulke tenga sukundu puringi
kinie yambo aisili akuna ongo liku maku toko moloringine ene langi nonge ena te kepe paa
naa lerimu.*
21
Kanu kinie Yesusi pulu lerimu yamboma Yesusini aku terimu mele
pilkulie Kangomo paa kekelepa tomu. ningu yu ling oringi.
22
Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi ye mare* Jerusalleme
molko oringi kanu yemane ningindu: Kurumanga nomi Belsipuli** Yesusinge konopuna
molopalie yu tondolo silimona yuni kuruma topa makorolemo. niringi.
23
Aku siku niringi pilipelie Yesusi Setene kinie opa tou moloringilimunge Setenene
yu naa lipe taponjilke paa piliengi! nimbe Yesusini enendo Wai. nimbelie enendo ungu
iku topa nimbendo: Setenene Setene yuyu* nambe tepa topa makorombaye?
24
Yambo
talape te konopu teluna naa pupili molko suku singine owe panjiku ene eneno opa teko lupe
lupe molemele kinie kanu talapemo pora nilimo.
25
Molo ulke teluna pelemele yamboma
konopu teluna pupili naa molko ene eneno opa telemele kinie kanu yambo talapemo sungu
siku yu mele mele molemele.
26
Aku sipela, Setenene* yunge kuru te makorolkanje aku
telkamonga yunge talapemo kinie opa mele telka. Pe yunge talapemo kapola naa molemelka.
Pora nilke.
27
Ye enge nili tene yunge ulkemo nokopa konjilimo kinie ye tene we manda sukundu
omba melema wa lipe memba pulimoye? Akumu manda molo. Ou wa noli yemone ye enge
nilimunge kimbu kime ka topalie yunge ulkena manda omba melema wa limo kanumu.*
28
Akumunge nane enendo paa sike nimbu sikiru: Yambomane ulu pulu kerime
teko Pulu Yemo ungu taka tonjiku ningu kenjilimele uluma kinie, enenga ulu pulu keri
wema kinie pali Pulu Yemone Manie pupili. nimbe siye kolomba.
29
Nakolo yambo
tene Mini Kake Telimu ungu taka tonjipe, nimbe kenjipe, marake telemo yambomo yu Pulu
Yemone aku sipe ulu pulu keri telemoma Manie naa pupili. nimbe paa siye naa kolomba.
Alieli pepa mindi pupili.* nimb. nimbe Yesusini nirimu.
30
Enene Yu kuru te yunge konopuna molemo. niringimunge aku siku Mini Kake
Telimu ningu kenjiringimunge Yesusini enendo aku sipe nirimu.
31-32
Kanu kinie yambo aisili manie molko Yesusini mane sirimu unguma pilku
molangi yunge anumu kinie angenupili kinie yu kinie ungu ningindu ongo pena angilku Yu
kinie ungu niemili opili. ningu ungu te ningu munduringi kinie yambomane yundu ningindu:
Aminie kinie angenali kinie nu kinie ungu ningindu ongo pena angilimele. niringi.
33
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Nanga anumu naeye? Nanga angenupili
nameleye? nimbelie nirimumuni,
34
yunge ungumu manie molko pilku moloringi yamboma
nemo nemo nimbe kanopalie nimbendo: I yamboma nanga anumu kinie nanga angenupili
kinie molemele.
35
Pulu Yemone Teangi nilimo mele pilku liku telemele yamboma nanga
anumu kinie nanga angenupili kinie nanga kemulupili kinie molemelemonga aku sipu nikiru.
nirimu.
MAKO MAKO
<<
33
>>
MAKO MAKO
<<
44
>>
4
1
Walse Yesusi altopa nomu Gallilli klona pupe yamboma mane sipe molorumu
kinie yambo paa aisili yu molorumuna ongo maku toko moloringimunge nona andoli sipi te
lerimumunge suku pupe manie molorumu, yamboma nomu klona angiliringi.
2
Yuni enendo
ungu aisili nimbe simbendo ungu iku pokore torumu.
Ene mane siembo. nimbelie ungu iku te i sipe topalie nimbendo:
3
Pilieme.
Ye tene rasi witi umbu poniena andopa tanda sirimu.
4
Tanda silipe andorumu kinie umbu mare aulkena manie purumu, kanuma keramane ongo
liku noringi.
5
Umbu mare kou perimuna manie pupelie ma wallo kolte mindi lerimuna nondopa mulie
topa wendo orumu.
6
Nakolo pulkeno naa mundurumuna ena terimu kinie kanuma
kolorumu.
7
Umbu mare kombulu siri ka mele molorumuna manie purumu, siri ka melemo wendo
omba witi umbuma topa norumuna omba peanga naa lepa mongo te naa torumu.
8
Umbu mare ma peangana manie purumuma wendo wendo omba akopalie mongo
peangama torumu. Mare mongo tokapu telu mele topa, mare mongo tokapu talo mele topa,
mare tokapu kise mele torumu. nirimu.
9
10
Pe we yamboma pali puringi kinie yu lombili andoli ye engaki rurepo kinie yambo
mare pea yu kinie moloringime kinie, enene yu walsikulie ningindu: Nu yambomando ungu
te ninindu nambemuna ungu iku tolenoye?* niringi.
11-12
Yuni enendo pundu topa nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
yamboma kinie melema kinie nokolemomonga ulu pulu* ou yuyu pilirimu kanu ulu puluma
Kini ene na lombili olemele yamboma piliengi! nimbelie ene nimbe sikimu. Nakolo
ulsu molemele yamboma Unguma nimbu siembo. nimbulie ungu ikuma mindi topo silio.
Pulu Yemone Aisayanga kerena nimbendo:
komuni pilkulie naa pilimele.
Konopuni pilkulie alowa telemelka kinie,
Pulu Yemone enenga ulu pulu kerime
manie pupili. nimbe siye kolka.**
nirimu akumunge we yambomando ungu ikuma mindi tolio. nirimu.
13
Aku nimbelie Yesusini enendo kelepa nimbendo:
Ungu iku topo nindu* akumunge ungu pulumu naa pilimeleye? Akumu naa pilkulie we
ungu ikumanga pali ungu puluma nambe teko pilingye? Ungu ikumunge pulumu i sipe:
14
Langi umbu tanda sirimu yemone tanda sirimu umbuma Pulu Yemonga ungumu.
15
Umbu mare tanda sirimu aulkena manie purumuma yambo mare i siku mele molemele.
Enene ungumu pilimele kinie pe kurumanga nomi Setenene* sumbi sipe omba ungu
tanda sili konopuna pupe pelemoma wendo limo.
16
Aku sipela, umbu mare tanda sirimu kou perimuna manie purumuma yambo mare i siku
mele molemele. Enene ungumu pilkulie walsikale sumbi siku konopu siku pilku limele.
17
Nakolo ene pulkeno naa mundukulie ungumu laye kolte mindi pilku molemele. Pe ene
konopuna umbuni telemo kinie molo ene Pulu Yemonga ungumu pilku liku molemele
mele yambo lupemane kanoko keri kanokolie ungu taka tonjiku teko kenjiku mindili silimele
kinie enenga pilimele unguma siye kolemele.
18
Umbu mare tanda sirimu siri ka mele molorumuna manie purumuma yambo mare kepe i
siku mele molemele. Enene ungumu pilimele
19
nakolo konopuna umbuni telemo umbunime
kinie, mele aisili nosikulie Aku melemane olio lipe taponjilimo taponjimbe. ningu pilku
molemele uluma kinie,* mele naa nosilimelema waka kolko liemili. konopu lemele ulu mare
kinie, kanu sili ulu mare wendo omba ungu kanumu topa nolemo kinie ungumuni uluri naa
tepa langi mongo naa tolemo.
20
Umbu mare tanda sirimu ma peangana manie purumuma yambo mare i siku mele
molemele. Enene ungumu pilkulie ungu pulumu pilku konjiku ungumu kamu pilku limele. Pe
ene langi mongo mele tolemele. Kanu yambo marenga langi mongo tokapu telu mele topa,
yambo marenga mongo tokapu talo mele topa, marenga mongo tokapu kise mele topa, aku
sipe tolemo.*
Ungu ikumunge ungu pulumu aku sipe. nirimu.
21
Aku nimbelie ungu iku te pea topa nimbendo:
Yambomane tepe llame kandokolie mingine suku panjilimeleye? Molo polo
maniekondo nosilimeleye? Polo tenga ola nosilimele kanumu.
22
Aku sipe mele, kini lopi
telemo melema pe walse mona lemba yamboma kanonge; kini aki topa lemo melema pe
walse pa temba kinie yambomane kanu melema kanonge.
23
Yambo komu peo lemomane ungu nikirumu piliei. nirimu.
24
Enene ungu pilimele akumu mimi siku piliengi! Enene melema yamboma silimele
mele Pulu Yemone ene aku sipe mele kalomba. Mare olandopa simbela.
25
Melema
nosilimo yambomo nane mare pea simbu, yu paa aisili nosimbe. Nakolo melema naa
nosilimo yambomo yu nosilimoma kepe wendo limbu.* nirimu.
26
Yesusini ungu te pea nimbendo:
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo akumu* i sipe mele:
Ye tene langi umbu mana tanda silimo.
27
Aku yemo ipulueli uru pepa, tangoli ola
molopa andopa kongono tepa , telemo kinie langi umbu tanda silimoma mulie topa
omba ai lemo nakolo aku sipe telemomonga pulumu yemone nimbe naa kanopa naa pilimo.
28
Langi umbu tolemoma mamone yu yuyu wendo opili. nilimo. Ou kumbi lepa mulie
tolemo. Pe gomo angilimo. Pe langi mongo tolemo.
29
Pe langi nou lemo kinie Langi inie
topo sukundu sukundu limbu walemo wendo okomo. nimbelie* langi umbu tolemo
yemone langi inie tolemo. Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokolemo aku
sipe molemo. nirimu.
30
Pe Yesusini enendo kelepa nimbendo:
Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa yamboma nokolemo akumu nambolka melte
mele niemboye? Yu kingimu molopa yamboma nokolemo mele piliengi nimbu siembo.
nimbulie nambolka ungu ikumu topo niemboye? nimbelie nirimumuni, altopa ungu iku te
pea topalie nimbendo:
31
Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokolemo akumu unju masetete umbu
mele:
Yamboma langi umbu poniena mundulimelemanga pali unju masetete umbumu yu paa
kangamo.
32
Nakolo poniena mundulimele kinie wendo omba ai lemo kinie poniena molemo
melemanga pali yu paa ailimu. Kamu ai lepa unju mele angilimo kinie kerama kanu unju
kolamanga ongo pelemele. Pulu Yemo ye nomi kingi molomba mele aku sipe. nirimu.
33
Yesusini unguma yamboma nimbe simbendo ungu iku aisili aku sipema topa sirimu.
Ene manda piling mele topa sirimu.
34
Ene ungu te nimbe simbendo ungu iku te mindi
torumu. Ungu te sumbi sipe naa nimbe sirimu. Nakolo yu kinie yu lombili andolime
kinie* ene eneno moloringi kinie yuni yunge ungumanga puluma pali ene sumbi sipe nimbe
para sirimu.
35
Kanu walemonga kolea kala torumu kinie Yesusini yu lombili andoli yemando
nimbendo: Nomu nekendo pamolo. nirimu kinie
36
nona andoli sipi tenga Yesusi ou suku
molopalie unguma nirimu* akuna suku yu we molopili nomu klona maku toko moloringi
yamboma munduku kelko yu mengo puringi. Sipine puringi kinie sipi mare pea puringila.
37
Kanu kinie, nomuna pung puringi kinie poporome paa aili te nomuna torumu. Aku
terimuna nomumu apisipe ola ombalie no sipine sukundu sukundu omba peke lepalie
sipimu memba nona manie pumbe terimu
38
nakolo Yesusi sipimunge bulkundu penge
kanda wale tenga we uru perimu. Yu lombili andoli yemane yu toko makinjikulie ningindu:
Ungu Mane Silimu, olio no wangopo kolomolomonga nu mini wale naa pukumuye?
niringi.
39
Yu makilipelie poporomemo iri topa nomumundu nimbendo: Taka lelko moloi!
nirimu kinie poporomemo topa kelepa nomumu lope naa tepa paa we lerimu.
40
Kanu kinie yuni lombili andolimendo nimbendo: Pulu Yemone olio nokomba.
ningu konopu tondolo naa pekemo yema, ene nambemuna mini wale mundukumiliye?
nirimu.
41
Yuni terimu mele kanokolie yemane mini wale munduku pipili aili teko kolkolie
anju yando eneno walsikulie ningindu: Apa! I yemo naenje? Poporomemone kepe
nomumuni kepe yunge ungumu pilku liku kelkembele. niringi.
MAKO MAKO
<<
44
>>
MAKO MAKO
<<
55
>>
5
1
Kanu kinie, Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie ene nona andoli sipine
nomu nekendo puku kolea Gerasa puringi.
2
Akuna oringi kinie Yesusi sipine wendo orumu
kinie konopuna kuru molorumu ye te, yambo ono koleana pelipe andorumumu tamburembu
wendo omba yu molorumuna orumu.
3-4
Kanu yemo, yambo ono koleana yunge perimu
koleamo lerimu. Kurumu yunge konopuna molorumumunge yu paa enge nirimuna
yambomane yu taki taki ka wemane kinie, ka senene kinie kepe yu kimbu kime ka toringi ka
senema yu sungu sipe, kimbutolo anakapa panjiringimu elke malke tonjirimu. Ye teluri kepe
enge te perimuna Yu taka lepa molopili. nimbe manda ambolopa nokomba ye te paa naa
molorumu.
5
Alieli, ipulueli kepe tangoli kepe, yambo ono koleana kinie ma pangimenga
kinie kalle nilipe andopa, yunge kangimu yu yuyu kou nee angilili marene kopisilipe
andopa molorumu.
6-8
Kanu yemone sulu tepa molopa Yesusi kanopalie yu molorumuna lkisipe orumu.
Orumu kinie Yesusini nimbendo: Kurumu, i yemonga konopuna ongo wendo pui!
nirimu mele pilipelie yemone yunge kumbikerena koporongo langopa tamalu pepa yundu
tondolo ru nimbelie nimbendo: Yesusi, Pulu Ye Paa Olandopa Ailimunge Malo,* na kinie
ulu nambolka uluri tenindu onuye? Pulu Yemonga imbimu lelko mi lelko Paa sike nikiru.
Na mindili paa naa lipu simbu. ni! nimbu mawa tekero. nirimu.
9
Aku nirimu kinie Yesusini yemondo walsipelie nimbendo: Nunge imbi naeye?
nirimu kinie
yuni nimbendo: Olio paa aisili kene nanga imbi Paa Aisili. nirimu.
10
Aku
nimbelie wale aisili Yesusi mawa tepalie nimbendo: Olio ongo wendo pangi. ningu toko
makorokolie I koleamo munduku kelko kolea luperenga pai. ni naa ni. niringi.
11
Akuna ma pangi tenga umbu kongi aisili mu nongo moloringi kanokolie
12
kurumane
Yesusi mawa tekolie ningindu: Olio toko makorokolie Ne kongime molemelena puku,
enenga konopuna molopangi. ni. niringi kinie
13
yuni Kapola, akuna pangi. nirimu kinie kuruma kanu yemonga konopuna wendo
ongolie kongi akuna moloringimenga konopuna puku moloringi kinie kanu kongime
kekelepa toko lkisiku puku kopona pukue toko nomuna suku puku no wangoringi. Kongi
kanuma paa aisili, tausini talo mele.
14
Ulu akuma wendo orumuna kanokolie kongi tapu teko moloringi yema talopa
lelko pukulie niringimuni, kolea ailine moloringi yamboma kinie, kolea kangamanga
moloringi yamboma kinie, ulu akuma wendo orumu mele temane toko siliku puringi. Kanu
temanemo piliringi yamboma Uluma wendo orumu mele kanamili. ningu wendo puku
15
Yesusi molorumuna ongolie ou kuru paa aisili konopuna molko ongo wendo puringi
yemo mulu wambale pakopa, umbu konopu pepili molorumu kanokolie ene pipili koloringi.
16
Yesusini terimu mele mongone kanoringi yambomane pe oringi yamboma ningu siringi.
Kuru aisili konopuna moloringi yemo kinie, kongime kinie uluma wendo orumu mele
temanemo toko siringi.
17
Kanu kinie yamboma paa mini wale mundukulie Yesusi mawa
tekolie ningindu: Olionga koleana naa mololi kelko pui. niringi.
18
Aku siku niringi pilipelie Yesusi pumbendo nona andoli sipine suku pumbe purumu
kinie kuru aisili konopuna ou molko wendo oringi yemone yundu nimbendo: Pea pambili.
nimbe mawa terimu.
19
Nakolo Yesusini Molo. nimbe yundu nimbendo: Nu ulkendo puku Ailimuni nu
kondo kolopa Molko kenjinu mele pora nipili. nimbe, lakopa tepa konjimu mele nunge
pulu lemo yamboma ningu sipui. nirimu.
20
Yesusini aku nirimuna pilipelie ye kanumu pupe
yunge kolea, Kolea Aili Rureponga Talo niringi koleana andopa Yesusini lakopa tepa
konjirimu mele nimbe sirimu. Nimbe sirimu kinie pilkulie yamboma pali paa suru ningu mini
wale munduringi.
21
Yesusi yu lombili andolime kinie nona andoli sipine suku pupe nomu yakondo
altopa ombalie nomu klona wendo orumu kinie yambo aisili yu molorumuna ongo liku
maku toko kakapu teko moloringi. Yu nomu klo akuna molopili
22
Juda yamboma maku
toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulke te nokorumu ye te, yunge imbi Jairasi, Yesusi
molorumuna orumu. Kanu kinie yu Yesusi kanopalie Yesusi yunge kimbuna nondopa omba
manie molopa tamalu pepa
23
yundu tondolo mundupe mawa tepalie nimbendo: Nanga
ambola nanamo nondopa kolomba tekemo kene Yu konde pupe kapola molopili. ningu
ongo yu kimuni amboloi. nirimu.
24
Aku nirimuna pilipelie Yesusi yu pea puringili.
Pungil puringili kinie yambo aisili liku maku toko lombili puku yu kakapu teko ekelepa
teko pea puringi.
25
Kanu kinie ambo te molorumu kanumunge pena perimu walema pora
naa nirimu. Yu pena mindi pepili ponie engaki rurepo omba purumu.
26
Yu doketa
aisilimenga yunge kurumu Pora nipili. nimbe andorumu nakolo mindili mindi siringi.
Yunge kou mone pali ene sirimu nakolo yunge kuru pora naa nirimu. We topa olandopa
mindi purumu.
27
Kanu ambomo Yesusi ulu tondoloma terimu mele temanema pilipelie
yamboma maku toko angiliringine sukundu omba Yesusinge bulkundu omba yunge wale
pakolimu ambolorumu.*
28
Yunge wale pakolimu mindi ambolondu liemo na konde
pumbu. nimbe pilipelie aku terimu.*
29
Ambolorumu kinie walsikale yunge kuru torumu
kanumu pora nirimu, yunge kangimu ou umbuni perimu mele wayongo nirimu pilirimu.
30
Nakolo yu Yesusinge wale pakolimu ambolorumu kinie Yesusi yuni yamboma
lipe taponjili tondolo mare yunge kangine omba ulsu purumu sumbi sipe pilipelie topele
topa kanopa yambomando walsipe pilipelie, Nanga wale pakolimu naene ambolomuye?
nirimu.
31
Nakolo yuni walsirimu mele pilkulie yu lombili andoli yemane pundu toko
ningindu: Yambo aisili nu angilinona nondoko nondoko ongo kakapu teko ekelepa teko
angilkimili kanumu. Pe nambemuna Naene na ambolomuye? nikinuye? niringi.
32
Nakolo Yesusi mongo male male tepa koropalie Akumu naene temuye? nimbe we
angilirimu.
33
Kanu kinie tondolo tene yunge kangine kurumu pora nirimu pilipelie ambomo paa
pipili kolopa kangime puru puru nipili Yesusi molorumuna omba manie molopa tamalu
pepalie yu ulu terimuma pali nimbe para sirimu.
34
Yesusini yundu nimbendo: Ambolamo, Nu manda tepa konde limbe. ningu
tondolo munduku pilinu kanu ulumuni nu konde pukunu. Nu kuru pora nimbe konopu pe
nipili molopani. nirimu.
35
Yesusini ambomondo aku sipe nimbe molorumu kinie, ye mare, yamboma maku
toko Pulu Yemonga piliringi ulke nokoli ye Jairasinge ulkena molkolie ongo Jairasindu
ningindu: Nunge ambolamo kolopa pora simu. Nambemuna Ungu Mane Silimu Mindili
nopili. ningu we mengo oniye? niringi.
36
Nakolo Yesusini ene niringi ungumu pilipe naa lipelie ulke nokoli yemondo
nimbendo: Mini wale naa munduyo. Nunge ambolamo nane Manda lipe taponjimbe.
ningu tondolo munduku pil. nirimu.*
37
Kanu kinie yuni maku toringi yambomando Naa ongo anju pai. nimbelie Pita keme
Jemisi keme angenu Jono keme akuma mindi lipelie Pea pamolo. nirimu.
38
Ulke nokoli
yemonga ulkena oringi kinie yambo aisili molko kondo kolko kola aili teko teko moloringi
kanorumu.
39
Yu ulke suku pupelie yambo moloringimendo nimbendo: Ene nambemuna
kola teko kalle ningu molemeleye? Ambolamo kolou naa kolomu. We uru mindi pelemo.*
nirimu.
40
Nakolo aku nirimu kinie enene yu ungu taka tonjiku tae tenjiringi.*
Ene pali makoropa pena pena tepalie, ambolamonga anumu lapatolo kinie, kanu
lombili andoli ye pokore kinie lipe memba ambola onomo lerimu suluminiana purumu.
41
Pupelie ambolamonga kimu ambolopa Juda yambomanga ungu lepa yundu Tallita
kumi! nirimu. (Ungu akumunge pulumu i sipe: Ambolamo, nu ola moloi. nikiru.
nirimu.)
42
Aku nirimu kinie ambolamo tamburembu ola molopalie andorumu. (Ambola
kanumu ponie engaki rurepo mele omba pupili yu molopalie kolorumu kinie Yesusini omba
tepa konde lirimu.) Akumu kanokolie yu kinie moloringi yamboma suru ningu mini wale
aili teko munduringi.
43
Kanu kinie Yesusi yuni enendo tondolo mundupe nimbendo: Ulu i tekeromo
yambo telurindu kepe anju puku paa naa ningu siei! nimbelie anumundu nimbendo:
Ambolamo langi mare liku si. nirimu.
MAKO MAKO
<<
55
>>
MAKO MAKO
<<
66
>>
6
1
Yesusi molorumu koleamo mundupe kelepa yunge pulu kolea Nasarete purumu,
yu lombili andoli yema pea puringi.*
2
Juda yambomanga koro moloringi wale
Sambatemo* wendo orumu kinie ene maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkena
suku pupelie yamboma mane sipe molorumu. Yunge ungumu pilku moloringi yambo aisilini
suru ningu mini wale mundukulie ningindu: Ne yemo aku unguma tena lirimunje? Yunge
pilipe konginjilimu kinie yunge ulu tondolo telemomanga tondolomo kinie yu tena lirimuye?
3
Yu ulkema takonjirimu yemo* moloye? Yu Maria malo moloye? Jemisi keme Josepo
keme, Judasi keme Saimono keme, enenga angenu moloye? Yunge kemulupili olio kinie pea
naa molemoloye? Yu paa sike aku yemo molemomo . niringi. Yu paa we yemo nambe
tepa i tondoloma yu kinie pelemoye? ningu pilkulie ene yu kanoko keri kanoko yu kinie paa
konopu keri panjiringi.
4
Kanu kinie ene yu kinie mumindili koloringimunge ulu pulumu pilipelie Yesusini
enendo nimbendo:
Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilipe yamboma nimbe silimo ye te*
koleamanga pali imbi ola molemo, yambomane pali yunge unguma pilku limele. Nakolo
yunge koleana yu kinie pea tapu toko molemele yamboma kinie, yunge pulu lemo yamboma
kinie, ene mindi yuni nilimo ungumu pilkulie Yu olionga we yere. Yu imbi mololi ye te
molo. ningu yu nilimo unguma naa pilku, liku su silimele. nirimu.
5
Yunge ungumu liku
su siringine kolea akuna yuni ulu tondoloma manda naa terimu. Kuru torumu yambo telu
telu nimbe mindi kimuni ambolopalie tepa konde lirimu.
6
Yu ungu nimbe uluma tepa
molorumu mele Sike. ningu tondolo munduku naa piliringimunge yu paa konopu aisili
lerimu.
Kanu kinie Yesusi kolea kanga lupe lupemanga andopalie Pulu Yemonga ungumu
mane silipe andorumu.
7
Yesusini yu lombili andoli engaki rurepondo Wai. nimbelie enene yambomanga
konopuna kuru molemoma Ongo wendo pai. ningu toko makoronge tondolomo sipelie
ene talo talo nimbe Koleamanga andopai. nimbe lipe mundurumu.
8-9
Lipe mundupelie ene tenge mele ungu mane sipelie nimbendo:
Pungindu ene melema naa meangi. Apulu mingime mindi liku ambolko pangi. Kimbu
su monjing manda nakolo wale pakoli talo kepe langi kepe mele wale kepe naa mengo, kou
mone kakona kepe naa panjiku we pangi.*
10
Pe kolea tenga suku pukulie akuna molongendo ulke teluringe suku pukulie akuna
mindi peko molkolie pe aku koleamo munduku kelko pangi. Ulke pinie pinie naa andoko
ulke teluringe mindi langi nongo peangi. *
11
Kolea marenga suku pung kinie kolea pulu
yambomane Pea peamili wai. ni naa ningu enene ungu ningme pilku naa lngi liemo kanu
koleana yambo kerime munduku kelko pungindu kanu koleana yambomane ene liku su
singmunge Ene kamu molko kenjengi! Pulu Yemone ene lipe naa taponjimbe mele
piliengi! ningu enenga kimbuna kanu koleamanga ma angilimbema kulu toko pangi.
nirimu.
12
Yu lombili andolime yuni aku sipe lipe mundurumuna pilku pukulie
yambomando ningindu: Ulu pulu keri telemelema kanoko keri kanoko konopu alowa teai.
ningu
13
yambomanga konopuna kuru aisili moloringime Ongo wendo pai. ningu toko
makoroko, kuru torumu yambo aisili Konde pangi. ningu enenga kangine ollipi kopongo
ondo lelko kanjinjiku teko konde liku, teliku andoringi.
14
Kanu kinie Yesusi yunge imbimu yamboma pilku leringimunge ye nomi kingi Erote
Yesusini terimu mele temane toringi pilirimula.
Yesusini tepa nirimu mele pilkulie yambo marene ningindu: I uluma telemo yemo
No Linjili Jono lepamo! Yu kolopalie lomboropa wendo omumunge ulu tondoloma temba
tondolomo yu kinie pelemo. ningu moloringi.
15
Yambo marene ningindu: Yu ou konde molopili Pulu Yemone olando lirimu*
ye Illainja kelepa omba molemo.** niringi.
Yambo marene ningindu: Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma
ningu siringi ye koro ou moloringi yema mele yu aku sipe Pulu Yemonga ungu umbu
tonjilimoma pilipe yando nimbe silimo yemo molemo.** niringi.
16
Nakolo ye nomi kingi Erotene Yesusi yuni terimu mele temane toringi pilipelie
nimbendo: I uluma telemo yemo No Linjili Jono, Yunge pengemo wendo pupili.
nimbu nomi karu lerindu kanu yemo. Yu kolopalie lomboropa wendo omu lepamo. nirimu.
17-18
Kingi Erotene aku sipe nirimu ungumunge pulumu i sipe: Ou walse Erotene
yunge angenu Pillipunge ambo menu Erodiasi mangopa lirimu. No Linjili Jonone Erote
aku sipe terimu kanopalie yundu alieli nimbendo: Nuni Pulu Yemonga ungu mane te
pulue toko* angenanga ambomo mangoko lirinu. Akumu teko kenjirinu. nirimu kinie
Erotene yu lipe ka sipe ka ulkena panjirimu.
19-20
Jonone aku nirimumunge ambo Erodiasini
yu mumindili kolopa Yu topo konjembo. nimbe molorumu nakolo Erotene Jono yu
konopu sumbi sipe pepa Pulu Yemonga ye kake telimu molemo. nimbe kanopa yu pipili
kolopalie nokopa konjirimumunge ambo Erodiasini Jono kinie ulu te manda naa terimu.
Jonone ungu nirimuma pilipelie ye nomi kingi Erote yu paa konopu aisili lipe mundupe mini
wale mundurumu nakolo aku unguma yu paa konopu sipe pilirimu.
21
Pe walse, ambo Erodiasi konopuni pilipe molorumu ulumu manda temba
walemo wendo orumu. Wendo orumu mele i sipe: Kingi Erote meringi walemo wendo
orumu kinie yunge kendemande ailime kinie, yunge ami yemanga ye nomime kinie, kolea
Gallilli disiriki yambomanga ye nomi ailime kinie, enendo Langi pea namili wai. nirimu.
22
Ene ongo yu kinie pea langi nongo molangi Erodiasi lemenu ulkena sukundu omba
ene moloringine denisi terimu. Erote kinie, yu kinie pea langi nongo moloringi yema kinie
enene ambo wenepomo aku terimu kanoko paa peanga kanoringi. Kingimuni paa kanopa
peanga kanopalie ambo wenepomondo nimbendo: Nuni konopu monjikinu melte na mawa
ta. Mawa teni melemo nu simbu. nirimu.
23
Pulu Yemonga imbi lepa mi lepalie yundu
kelepa nimbendo: Paa sike nikiru. Nuni na mawa teni mele te paa sike simbu. Nane ye
nomi kingi molopo nokolio koleamo ekendo kepe Si. ninu liemo paa sike simbu. nirimu.
24
Erotene yundu nirimu mele pilipelie ambo wenepomo pena pupe, anumu
molorumuna pupe walsipelie nimbendo: Mele nambolka melemo Si. niemboye? nirimu
kinie
anumuni nimbendo: No Linjili Jononga nomimu karu lelko yunge pengemo si.
ni. nirimu.
25
Anumuni aku nirimu pilipelie yu kingimu molorumuna tamburembu lkisipe omba
mawa tepalie nimbendo: Paa isili ou No Linjili Jono nomi karu lelko * yunge pengemo
pellete tenga nosiku yando si. nirimu. Jonone ou alieli Erote kinie Erodiasitolone teko
kenjiringili. nirimumunge mumindili kolopalie Erodiasini Yu kolopili. Sike kolomunje na
kanambo. nimbe Pengemo ongo si. nirimu.
26
Yuni aku sipe mele mawa terimu kinie pilipelie Erote paa konopu umbuni terimu
nakolo yuni Paa sike simbu. nimbe, nimbe panjipe Pulu Yemonga imbi lepa mi lerimu
mele kepe, yu konopu alowa temba kinie yu kinie pea langi nongo moloringi yema yu
kanoko keri kanonge mele kepe, aku ulutolo pilipelie, Yuni mawa tepa Si. nikimu mele
Molo. manda naa nimb. nimbe pilipelie
27
yu nokoringi ami yemanga te lipe mundupelie
No Linjili Jono nomi karu lelko yunge pengemo yando mengo oi. nirimu kinie
kanu ami yemone ka ulkena pupe Jononga nomimu karu lepalie
28
yunge pengemo pellete
tenga nosipe yando memba omba ambo wenepomo sirimu kinie yuni anumu sirimu.
29
Aku teringi pilkulie Jono lombili andoringi yema ongo yunge onomo liku mengo
puku ono teringi. Kingi Erotene No Linjili Jono ou aku sipe topa konjirimu
kolorumumunge pe Yesusini ulu tondoloma terimu mele pilipelie Jono nomi karu lerindu
yemo lomboropa ola molemo lemo. nirimu. *
30
* Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu yema** yu
molorumuna kelko yando ongolie niringimuni, ulu teringime kinie yamboma ungu mane
siringime kinie yu temane toko siringi.
31
Nakolo yambo aisili ongo puku ongo puku teko
ungu ningu panjiku teringimunge Yesusi kinie yuni lipe mundurumu ye yando
oringime kinie langi nonge ena wallo kolte kepe naa lerimumunge* kanopalie Yesusini
yemando nimbendo: Ene eneno yambo naa mololi kolea ku tenga laye kolte mulu piliengi
kene na kinie pea pamili wai. nirimu.
32
Kanu kinie ene eneno mindi nomuna andoli sipi
tenga suku puku yambo naa mololi kolea ku leli tenga puringi.
33
Nakolo pung puringi kinie kanokolie yambo aisili Yesusi kinie yu lombili andolime
kinie kanoko imbi siringimunge koleamanga yamboma pali kimbu kongono teko lkisiku
nomu klona makaye teko puku ene nomuna wendo pung koleana kumbi lelko puku
nokoko angiliringi.
34
Yesusi nomu klona ulsu omba kanopa yambo paa aisili akuna ongo
maku toko moloringi kanopalie ene kongi sipisipi tapu teli ye te naa mololi sipisipime mele*
ku peko moloringine nimbe kanopalie ene kondo kolopa ungu aisili mane simbe terimu.
35
Kanu kinie mane sipe molopili ena pumbe terimumunge yu lombili andolime yu
molorumuna ongo yundu ningindu: I koleana yambo te naa pelemo, ena kamu pukumu
kene
36
ya maku toko molemele yamboma Puku kolea marenga langi topo toko lipangi.
ni. niringi.
37
Nakolo yuni yu lombili andolimendo pundu topa nimbendo: Enene eneno
yamboma langi mare liku siei. nirimu.
Enene yu walsikulie ningindu: Kakopoi ye tene oli engaki kongono tepalie mele
kalolimu limo kou monemane* olio langime topo topo lipulie yamboma siemili. ningu
nikinuye? niringi.
38
Aku siku niringi pilipelie yuni ene walsipe pilipelie nimbendo: Pillawa kaloli
nambepa nosikimiliye? Puku kanopai. nirimu.
Puku koroko kanoko lenjiku yu molorumuna kelko ongolie ningindu: Ya langi aisili
molo. Pillawa kaloli kanga te pakara kinie oma kaloli talo kinie aku langi pokore mindi
lemo . niringi.
39
Kanu kinie Yesusini nimbendo: Yambomando Era kondili niline maku toko manie
molangi. niei. nirimu kinie
40
yamboma tokapu talo molo tokapu kise ningu maku toko
moloringi.
41
Kanu kinie Yesusini pillawa kaloli te pakara kinie oma talo kinie kanuma lipelie mulu
koleana olando sipe kanopa Pulu Yemo kinie Ange. nimbe pillawa kalolime
ambolopa pike lepa lombili andolime moke tepa sipelie Anju yamboma siei. nirimu,
enene yamboma moke teko siringi . Oma talo kepe lipe moke tepa yamboma pali
sirimula.
42
Ene pali kanu langime noringi kinie olo terimu.
43
Kanu kinie lombili andolimene
pillawa kaloli kinie oma kinie kanumanga goli lerimuma liku maku toko wale basikete engaki
rurepo toko peke siringi.
44
Langi noringi yema manjipe pape tausini mele.*
45
Yamboma langi sirimu noringi kinie Yesusini yu lombili andoli yemando sumbi
sipe nimbendo: Maku toko molemele yamboma nane Pangi. niembo. Ene nona andoli
sipine ola puku no nekendo, Besaida taono lemona, kumbi lelko pai. nirimu.
46
Kanu kinie
yamboma mundupe kelepalie yu yuyu Pulu Yemo kinie ungu nimbendo ma pangine ola
purumu.
47
Kanu kinie ena pupe kolea kala torumu kinie sipimu nomu ai suku singine
purumu, Yesusi yuyu ma pangi ne molorumu.
48
Sipi kumbikundu mendo sipe
poporomene torumumunge yu lombili andoli yema sipine suku molkolie sipimu nomu
klona mengo pungindu pereringi kanopalie ipulueli kolea muni naa lepili ene puringine yu
nona ola kimbu kongono tepa omb ombalie ene sipine puku molangi yuni ene topa
akilinjipe yu kumbi lepa pumbe orumu.
49-50
Nakolo yu lombili andolimene pali yu nona ola
kimbu kongono tepa orumu kanokolie niringimuni, paa pipili aili teko kolkolie Kuru te
okomaa! ningu mini wale munduringi kinie Yesusini tamburembu enendo nimbendo: Ene
konopu tondolo pupili molayo. Na mindi okoro. Pipili naa kolai. nirimu.
51-52
Kanu kinie yu sipine suku purumu kinie poporome topa kelerimu. Aku terimuna
kanokolie paa mini wale munduringi. Yuni ou tangoli pillawa kalolime moke
terimumunge pulumu naa pilku we konopu lou lelko moloringi. Yu kinie tondolo te
perimuna pillawa kalolime kinie ulu tondolo te terimu mele mimi siku naa pilkulie ene
konopu naa perimuna kanu tondolomone poporomemo topa kelerimu mele kepe naa
pilkulie* poporomemo topa kelerimu kinie kanokolie ene paa mini wale munduringi.**
53
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie nomu Gallilli nekendo pukulie nomu
klona kolea Geneserete lerimuna wendo ongolie sipimu ka teringi.
54
Sipine manie oringi
kinie akuna moloringi yambomane Yesusi tamburembu kanoko imbi sikulie
55
akundu lerimu
koleamanga pali lkisiku puku yu andorumu koleama pilkulie enenga kuru torumu yamboma
liku taropola teko yu andorumuna mengo oringi.
56
Yu andorumu koleamanga pali, kolea
kangamanga kinie, kolea ailimenga kinie, kolea wemanga kinie, aku koleamanga yamboma
maku toko moloringi koleamanga kuru torumu yamboma mengo ongo nosikulie, Nunge
wale pakoli pundumu kepe ambolangi. ni. ningu mawa teringi. Kanu kinie kuru torumu
yambomane yunge wale pakolimu amboloringi yamboma pali kamu konde puringi.*
MAKO MAKO
<<
66
>>
MAKO MAKO
<<
77
>>
7
1
Walse Parisi ye mare kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane
siringi ye mare kinie* ene Jerusalleme munduku kelko Yesusi molorumuna ongo maku toko
moloringimene
2
yu lombili andolimene* ki kalaro molopili ou kulumiye naa toko langi we
ambolko noringi kinie kanokolie kanoko keri kanoringi.
3
( Sike kalaro naa molorumu
nakolo Parisi yema kinie we Juda yamboma kinie enenga anda kolepalimene Teai.
niringi mele pilku liku tengendo ou ki pali nona munduku kulumiye toko konjikulie langi pe
noringi. We naa noringi.
4
Makete koleana puku ulkendo ongolie ki ou kulumiye naa tokolie
maketena topo toko liringi langime naa noringi. Anda kolepalimenga teringi ulu pulu
lupe lupe aisili pilku liku teko moloringila. Kpoma kinie, mingime kinie, langi noringi
poloma kinie, aku sipe melema taki taki we kulumiye toringi.)
5
Juda yambomane aku siku teringi ne Parisi yema kinie, Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie, enene Yesusi lombili andolimene aku
siku ki kulumiye naa toko langi we noringi kanokolie Yesusindu walsiku pilkulie ningindu:
Anda kolepalimene Teai. niringi mele nunge lombili andolimene nambemuna naa pilku
liku telemeleye? Enenga kime kalaro molopili langi nolemele kanumu. niringi.
6
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Ene ungu manema pilku mane silimele
yema kinie Parisi yema kinie ene topele mapele toli yema molemele!* Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane enendo nirimu mele papu
nirimu. Enene kini telemele mele yuni ou nimbe Pulu Yemonga bokuna torumu
molemo mele i sipe:
Kanu yamboma enenga keremane na kapi ningu
Ye aili olandopamo.
Nu lipu ai silimolo. ningu
na imbi ambolko ola linjilimele nakolo
enenga konopuma kinie nanga konopumu kinie
teluna naa pulimo. lupe lupe pelemo.
7
Enene Nanga imbi
ambolopo ola linjemili. ningu
na we popo toko kapi nilimele.
Mana yambomane mane silimele unguma mindi
mane sikulie
I ungu manema Pulu Yemone
Teai. nilimo ungu manema.
ningu pilku liku telemele,
akumunge na popo tonge kinie
uluri naa temba.*
nirimu kanumu.
8
Pulu Yemone Teai. nirimu ungu manema munduku kelkolie anda
kolepalimene Teai. niringi mele mindi ambolko molemele. nimbe Yesusini nirimu.
9
Yesusini ungu mare pea enendo nimbendo: Enenga anda kolepalimene Teai.
niringi mele pilku liku tengendo Pulu Yemone Teai. nirimu ungu manema bulu silimele
mele papu telemeleye?
10
Akumunge Mosisini nimbendo:
Aminieli lanielinge unguma pilku liku,
liku ai siku teai.*
nimbe
Yambo tene yunge anumundu molo lapando
ungu te nimbe kenjipe iri tomu liemo
kanu yambomo toko konjengi.**
nirimu kanumu.
11
Nakolo ene yemane ningindu: Ye tene yunge anumu lapatolondo
nimbendo: Nane elte mele mare lipu taponjipu silkema koronga Pulu Yemo simbu.
nimbu panjirindu kanumunge elte manda naa lipu taponjipu simbu. nimbelie
12
yunge
anumu lapatolo naa lipe taponjimbe kinie papu. ningu mane silimele.
13
Aku siku mane
silimele ungumuni Anda kolepalimene mane siringi ulu puluma olandopa. ningu Pulu
Yemone nirimu ungumu uluri molo. Manie pupili. nilimele. Enene ulu lupe lupe aisili aku
siku teko molemele. nirimu.
14
Aku nimbelie Yesusini maku toko moloringi yambomando Na moliona wai.
nimbelie enendo nimbendo: Nane aku nikirumunge* ungu te nimb tekero ungumu
enene pali komu tenjiku ungumunge pulumu pilku konjeyo.
15
Yambomanga kangine
ulsukundu lepalie kerena pupe olona suku pulimo meltene Pulu Yemo manda popo tonge
aulkemo pipi silimo kalaro te manda naa monjilimo. Yambomanga konopuna sukundu
pepalie wendo olemo ulumane mindi yamboma kalaro monjilimo.
16
(Yambo komu peo
lemba yamboma i ungumu mimi siku piliengi! nirimu.)*
17
Kanuna maku toko moloringi yamboma Yesusini mundupe kelepa ulkena suku
purumu kinie yu lombili andolimene yu walsiku pilkulie ningindu: Aku ungu ikumunge
pulumu nambolkanje? Ningu para sieni. niringi kinie
18-19
Yesusini enendo nimbendo: Kini kepe naa pilkimiliye? Yambo tenga kangine
ulsu lepalie sukundu pulimo melte yunge konopuna naa pupe, olona suku pupe ulsu omba
le muruna kamu pulimomonga yu kalaro manda naa monjilimo mele naa pilkimiliye? nirimu.
(Yesusini aku sipe nirimumunge Langimene pali yamboma kalaro te naa monjilimo.
nimbendo nirimu.)*
20-21
Kerena sukundu pulimo melemane aku sipe uluri naa telemo. nimbelie yuni
kelepa nimbendo: Yambo tenga konopuna sukundu pepalie wendo olemo kanu melemane
yambo te Pulu Yemo popo tomba aulkemo pipi silimo kalaro te monjilimo. Ulu pulu
kerime ou konopumuni pilkulie pe kamu telemelemonga Konopuna pepalie wendo
olemo melemane kalaro monjilimo. We naa telemele. nikiru. Kanu melema i sipe:
konopumuni ulu kerime pilimele;
wa ulu kerinele lupe lupema andoko telemele;
wa nolemele; yamboma toko konjilimele;
ambo ye pulime molo ye ambo lilime yambo lupema kinie ulu kerinele telemele;
22
yambomanga mele nosilimelema Na liembo. nilimele;
ulu pulu keri lupe lupema telemele; kolo tolemele;
yambomane kanokolie pipili kolemele uluma pipili naa kolko sumbi siku telemele,
yambo lupema molemele mele kepe enenga melema yama mengo Yu malo. konopu
lemele;
Yamboma pipili kolko molko kenjengi! ningu ungu bulkundu ninjilimele;
Na imbi ola molemo. Na pilipe konginjili olandopa pelemo. Yambo lupema tondolo te naa
pelemo. ningu kara pulimele;
kekelepa toli uluma telemele;
ulu pulu akuma pilku telemele.*
23
Aku ulu pulu kerime pali yambomanga konopuna
sukundu pepa wendo olemomane yamboma Pulu Yemonga kumbikerena pung aulkemo
pipi silimo kalaro monjilimo. Ulsu lepa olona pulimo melemane uluri naa telemo .
nirimu.
24
Kanu kinie Yesusi molorumu kolea Geneserete * mundupe kelepa Juda
yamboma moloringi kolea Gallilli disiriki ulsukundu kolea aili Taya kinie Saidonotolo
lerimu koleana sukundu purumu. Akuna purumu kinie yu Yamboma na naa kanangi.
nimbe ulke tenga sukundu pupe molorumu nakolo yu omba molorumu mele yamboma
piliringi.
25-26
Yesusi yu omba molorumu akumu pilipelie ambo te yu molorumuna sumbi
sipe omba yunge kumbikerena manie molopa tamalu perimu. Kanu ambomo yu Pulu
Yemonga Juda yambomanga talapena ulsukundu ambo te, kolea Siria poropinji sukundu
kolea Ponisia disiriki yunge pulu koleamo. Ambomonga lemenunge konopuna kuru te
molopa ambolorumuna Yesusi molorumuna omba manie molopa tamalu pepa yundu mawa
tepalie nimbendo: Nanga ambolamo kuru te konopuna sukundu molemo kene yu kondo
kolko kurumu toko makoroi. nirimu.
27
Ambomo yu ambo lupe, Juda ambo te molo, nimbe kanopalie Yesusini
ambomondo ungu iku te topalie nimbendo: Ambolangoma langi ou nangi olo tepili.
Enenga langime lipu owama simul kinie kapola naa temba. nirimu.*
28
Ambomone yundu nimbendo: Ailimu,* sike nikinu nakolo owamane kepe
ambolangomanga langi pundu manie pulimoma liku nolemele kanumu. nirimu.
29
Kanu kinie Yesusini yundu nimbendo: Ambomo, nu aku siku nikinumu papu
nikinu. Aku siku nikinumunge kuru kanumu nunge ambolamonga konopuna sukundu
molopa omba wendo pumu kene nu konopu wayongo siliku pui. nirimu.
30
Yesusini
aku sipe nirimu pilipelie ambomo kelepa ulkendo pupe kanorumu kinie lemenu konopuna
kuru te naa molopili uru peli polona ola we molorumu kanorumu.
31
Yesusi kolea aili Taya mundupe kelepa kolea aili Saidono sukundu omba pupe,
Kolea Aili Rureponga Talo niringi koleana sukundu omba pupe, nomu Gallilli klona
sukundu orumu.
32
Akuna moloringi yambomane yu molorumuna ye komu sipe ungu sumbi sipe naa
nirimu ye te mengo ongo Yu konde pupili nunge kimuni amboloi. ningu tondolo
munduku mawa teringi.
33
Kanu kinie yambo kakapu teko moloringime mundupe kelepa Oltolo molambili.
nimbe kanu yemo tenga memba pupelie nirimumuni, komutolonga ki sundu suku mundupe,
lkambe topa yemonga alimbelumu kimuni ambolopalie,
34
mulna olando sipe kanopa,
tondolo mundupe mlu lipe, Juda yambomanga ungu lepa yemondo nimbendo: Epata!
nirimu. (Kanu ungumunge pulumu Komumuni pil! nirimu.)
35
Aku nirimu kinie
tamburembu yemo komu peo lepa yu ungu kapola pilipe, alimbelumu takele terimu kanumu
pe nimbe umbu alimbelu angilirimu kinie yu ungu sumbi sipe nirimu.
36
Kanu kinie Yesusini enendo tondolo mundupe nimbendo: Nane i ulu tekero mele
anju yambo telurindu kepe paa naa ningu siei! nirimu. Nakolo yu Molo. nimbe karaye
terimu mele ta ningu anju yamboma yuni terimu mele temane toko siliku mindi andoringi.
37
Yu terimu mele kanoringi yamboma kinie, anju temane toko siringi piliringi yamboma
kinie ene paa mini wale munduku suru ningulie ningindu: Apa! Yu telemo uluma
peangama mindi telemo. Komu silimoma ungu pilku, ungu naa nilimelema ungu ningu,
teai. nilimo kinie kepe unguma pilku unguma ningu telemele. niringi.
MAKO MAKO
<<
77
>>
MAKO MAKO
<<
88
>>
8
1
Walse Yesusi molorumuna yambo aisili altoko ongo liku maku toko moloringi.
Moloringi koleana nonge langi te naa lerimuna Yesusini yu lombili andolimendo* Na
moliona wai. nimbelie enendo nimbendo:
2
I yambo maku toko molemelema na kondo
tekemo. Wale yepoko na kinie molongi, pe kini ga nonge te naa lemo.
3
Mare aulke suluna
oringimunge nane Ene engele tepa pepili ulkendo pai. nilkenje ene aulkena kimbu ki pange
mange tepa, topa ne munde ya munde telka. nirimu.
4
Aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andolimene yundu pundu toko ningindu: Sike
nikinu nakolo i kolea ku leline molemolo. I yamboma manda nonge mele pillawa kaloli
tena lembana lipu simulye? niringi.
5
Yesusini enendo Pillawa kaloli nambepa nosikimiliye? nimbe walsirimu kinie
enene Yepoko pakara nosikimulu. niringi.
6
Kanu kinie yuni maku toko moloringi yambomando Manie molai. nimbelie, pillawa
kaloli yepoko pakara lipe Pulu Yemo kinie Ange. nimbe, akuma pike lepa yu lombili
andolimendo Yamboma moke teko siei. nimbe ene sirimu. Nirimu kanu mele teringi.
7
Ene
oma kaloli kanga pokore kepe nosiringila, akuma lipe Pulu Yemo kinie Angela.
nimbelie yu lombili andolimendo Ime yamboma moke teko siei. nirimu.
8
Yamboma langime noringi kinie olo terimu. Pe langi kakena lerimuma lombili
andolimene liku wale basiketemanga lakiliringi, wale aili yepoko pakara peke lerimu.
9
Ye po
tausinini aku langime noringi.
Kanu kinie Yesusini maku toko moloringi yambomando Ulkendo pai. nimbelie
nirimumuni,
10
yu lombili andolime kinie yu kinie ene nona andoli sipine suku puku,
nomuna nekendo kolea Dallamanuta* puringi.
11
Akuna puringi kinie Parisi yema* Yesusi molorumuna ongo, Yuni nambe tembanje?
Kanamili. ningu yu manda manjiku** mawa tekolie ningindu: Ungu Mane Silimu, Nu
sike Pulu Yemone Kongono tenjeni. nimbe ya mana lipe mundurumunje kanamili. ningu
mulu koleana molemo Pulu Yemone mindi manda ulu tondolo telemo mele te tei.
niringi.***
12
Aku siku walsiringi kinie pilipe keri pilipelie Yesusi yunge konopuna paa umbuni
terimuna mlu aili tepa lipelie nimbendo: Kini mana molemele yambomane Pulu Yemone
mindi ulu tondoloma manda telemo mele kanamili tei. ningu na nambemuna mawa
telemeleye? Na molio mele nambemuna Sike. we naa ningu tondolo munduku
pilimeleye? Nane ene sike nimbu sikiru: Na Pulu Yemo kinie tapu topo kongono
telembolo mele lipe ora simbe kanonge ulu tondolo te, kini mana molemele yamboma
kinie wendo naa omb. nirimu.
13
Aku sipe nimbelie nirimumuni, ene mundupe kelepa
sipine suku kelepa pupelie nomuna nekendo purumu.
14
Kanu kinie ene nomuna nekendo pungindu Yesusi lombili andoli yema pillawa
kaloli komu siku naa mengo puringi. Pillawa kaloli telu mindi sipine suku lerimu, te pea
molo.
15
Kanu kinie Yesusini enendo lepi lepi topa ungu iku topalie nimbendo: Paa
mimi siku kanai! Parisi yema kinie ye nomi kingi Erote yunge yema kinie enene pillawa
akoli mele isi nosilimelemo kanoko konjei! nirimu.
16
Aku sipe nirimu kinie pilkulie yu lombili andoli yemane eneno kerepali ningulie
ningindu: Olio pillawa kaloli nomolo mare naa lipu membo omulumunge aku sipe
nikimunje. niringi.
17
Aku siku niringi mele pilipelie Yesusini enendo nimbendo: Enene Pillawa kaloli naa
memulu. ningu nambemuna kerepali nikimiliye? Ene kini kepe naa kanoko, mimi siku naa
pilkimiliye? Na tondolo te perimuna pillawa kalolime kinie ulu tondolo te terindu mele ene
naa piliringiye? Ene konopu naa pepili molemelemonga nane nikiru mele ungu pulumu naa
pilkimiliye?*
18-19
Ene mongo angilimo nakolo melema naa kanokomeleye? Komu angilimo
nakolo unguma naa pilkimiliye? Pillawa kaloli te pakara lipu pike lepo ye pape tausini moke
tepo sirindu kanumu ene komu sikimiliye? Nongo pora siringi kinie langi kakena
lerimuma liku wale basikete nambepa toko peke siringiye?* nirimu kinie
yu lombili andolimene yundu pundu toko Engaki rurepo. niringi.
20
Yuni enendo kelepa nimbendo: Pe pillawa kaloli yepoko pakara lipu pike lepo
yambo po tausini moke tepo sirindu kinie nongo pora siringi kinie wale basikete aili
nambepa langi kakena lerimuma toko peke siringiye? nimbe walsirimu kinie
enene yundu pundu toko Yepoko pakara. niringi.
21
Yuni enendo kelepa nimbendo: Enene kini kepe mimi siku naa pilkimiliye?*
nirimu.
22
Yesusi kinie, yu lombili andolime kinie, ene Besaida taonona puringi kinie mongo
keri lerimu ye te Yesusi molorumuna mengo ongo mawa tekolie ningindu: Nuni i yemo kini
amboloi. niringi.
23
Aku niringi kinie Yesusini mongo keri lerimu yemo ki ambolopa taono ulsukundu
memba pupelie yunge mongotolonga lkambe topa kanjipe kimuni ambolopalie nimbendo:
Nu kini melte kanokono molo moloye? nirimu kinie
24
yemone olando sipe kanopalie nimbendo: Na kini yambo mare, ene unju melema
ongo pukumili kanokoro. nirimu.
25
Yesusini yunge mongotolonga kelepa ambolorumu kinie yemo yu mongo makilipe
melema pali mongotolone sumbi sipe kanorumu.
26
Yesusini yemondo Ulkendo pui. nimbelie nimbendo: Nu kelko ulkendo punindu
ne kolea molopo wendo ombulu akuna kelko yando naa pui. nirimu.*
27
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie puku kolea aili Sisaria Pillipai nondopa lerimu
kolea kangamanga pung puringi. Akuna pung puringi kinie Yesusini yu lombili
andolimendo walsipelie nimbendo: Yambomane na imbi lelko nae nilimeleye? nirimu.
28
Enene yundu ningindu: Marene Nu No Linjili Jono kolorumu kini kelepa
lomboropa ola molemo . ningu pilku, marene Nu Pulu Yemone ou konde molopili
olando lirimu ye Illainja kelepa omba molemo. ningu pilku, marene Nu Pulu Yemone
ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye te ou kolorumu kini
lomboropa ola molemo. ningu pilimele. niringi.*
29
Aku niringi pilipelie Yesusini enendo walsipe pilipelie nimbendo: We yambomane
aku siku nilimele nakolo ene eneno na nae nilimeleye? nirimu.
Pitane pundu topa nimbendo: Nu Pulu Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu
mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu. nirimu.
30
Pitane aku nirimu pilipelie Yesusini enendo tondolo mundupe nimbendo: Na
molio mele Pitane kini nikimumu enene anju yambo telurindu kepe isili ou paa naa
ningu siei! nirimu.*
31
Kanu kinie Yesusi yu lombili andolimene yundu Pulu Yemone olio Nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu nu. ningu, ningu
para siringi kinie pilipelie yuni yu kinie wendo omb mele pulu monjipe* ene mane sipelie
nimbendo: Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo mindili aisili nomb. Juda yamboma
nokolemele tapu yema kinie, Pulu Yemo popo tonjili ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane sili yema kinie,** enene ningindu: Yu Pulu Yemone naa
lipe mundurumu. Yu Pulu Yemonga Malo naa molemo. ningu yu liku bulu siku yu toko
konjing. Yu toko konjing kolomba kinie wale talo omba pumbe kinie yepoko sipemonga
yu lomboropa ola molomba. nirimu.
32
Yesusi yu kinie wendo omb mele aku sipe sumbi sipe nimbe para sirimu kinie
pilipelie Pitane yu anju lipe memba pupelie Yesusi yuni Na toko konjing.
nirimumunge yu pulu monjipe iri torumu.
33
Nakolo yuni kurumanga nomi Setenene*
ungu umbu tonjirimu mele pilipelie nirimuna pilipelie Yesusini topele topa yu lombili
andolime kanopalie Pita iri topalie yundu nimbendo: Setene, nu anju pa! Nu Pulu Yemone
konopu lemo mele naa leno. Yambomane konopu lemele mele mindi leno kene anju pui!
nirimu.
34
Kanu kinie yambo akuna liku maku toko moloringime pali kinie yu lombili andolime
pea Na moliona wai. nimbelie enendo nimbendo: Yambo tene Yu lombili pambo.
nimbelie yuni yunge konopumuni pilimo melemanga Topo manie mundembo. nimbe
yamboma unju perana angilku mindili nongo kolemele mele yuni unju pera mele gomo
lembando Na yu lombili pumbundu mindili nondu liemo papula; kolondu liemo papula.
nimbelie na lombili opili. We naa opili.
35
Yambo tene yunge mana molopa naa kololi ulu
pulumu ambolomba temba kinie yu kolopalie sike molopa kenjipe mindi pumbe. Nakolo
yambo te na konopu monjipe nanga yambomo molopa, Yamboma temane peangamo
piliengi! nimbe ene nimbe sipe molomba kinie yu kolopalie yu konde molopa konjipe
mindi puli ulu pulumu sike kanopa limbe.
36
Akumu nambemuna nikiruye? Yambo tene
mana melema pali yuyu lipe nosipelie yu mini pali Pulu Yemo naa molomba koleana pupe
mindili nomba molopa kenjilkenje kanu melemane kanu yambomo nambe tepa lipe
taponjilkenje? Lipe naa taponjilkemo.
37
Yambo tene Na mini pali konde molopo konjipu
mindi pambo. nimbelie yu nambolka meltene mini pali konde molopa konjipe mindi puli
ulu pulumu topo topa lilkeye? Meltene manda topo topa naa limbe.
38
Nanga yambo mare ulu pulu keri teko Pulu Yemo munduku kelko mele lupema
imbi ambolko ola linjiku molemele yamboma kinie molkolie pipili kolko ningindu: Olio
Yesusinge unguma pilipu lipu, yu lombili andopo molemolo mele we yambomane naa
piliengi! ningulie na kiyongo ningu lombili andolemele yamboma, ene kinie ulu te pe wendo
omb mele nimbu siembo: Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* pe Lapanga tondolo
pa telimu kinie mulu koleana angello kake telime kinie manie omb temba kinie,
kanu we yamboma molongena yunge yamboma mona molongendo we yamboma
molongena kanokolie, yu ou naa opili Olio yunge yamboma molemolo mele we
yambomane naa piliengi! ningu pipili kolko lopi teko molonge yamboma yuni lipe
wekendo kanopa, Na moliona naa wai! nimbla. nirimu.
MAKO MAKO
<<
88
>>
MAKO MAKO
<<
99
>>
9
1
Yesusi yuni enendo ungu te pea nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu:
Ene ya angilkimilimenga mare ou kolou naa kolangi Pulu Yemo ye nomi kingimu omba,*
enge nimbe molopa, melema kinie yamboma kinie pali nokomba omb kanonge. nirimu.**
2
purumu kinie Pita keme Jemisi keme Jono keme ene lipe memba pupe mul** paa olandopa
polorumu tenga ola purumu. Olio oliolio mindi molamili. nimbe ene akuna lipe memba
purumu. Akuna puringi kinie ene kanoko molangi yunge kangimu alowa tepa,
3
yu
pakorumu mulu wambalema ena tondolo topa mongo paa takele telemo mele aku sipe paa
kake terimu. Ya mana yambo tene wale pakoli te sopone kulumiye topa kake tenjimbe mele
kapola molo. Yunge mulu wambalema kake terimu mele paa olandopa.
4
Yu aku sipe
molopili, Juda yambomanga koronga ou moloringili ye aili talo, Illainja kinie Mosisitolo
ongolo Yesusi kinie ungu ningulu mona angiliringili kanoringi.
5
Kanu kinie Pitane Yesusindu nimbendo: Rapai,* olio ya molopamolo peanga
lepamo. Olione ulke takaye yepoko takonjemili. Te nunge, te Mosisinge, te Illainjanga
takonjemili. nirimu.
6
(Nakolo aku nirimumu ene pipilini paa koloringine yuni nimb mele
naa pilipe ungu te walu nirimu.)
7
Kanu kinie kupe te omba ene aki torumu kinie kupena suku ungu te wendo ombalie
nimbendo: I yemo nanga konopu monjilio Malomo. Yuni ungu nimbma pilku liengi.
nirimu.
8
Pe walsikale, ene mongo male male teko kanokolie yetolo altoko naa kanoringi.
Yesusi yu mindi ene kinie molorumu kanoringi.
9
Mulu polorumumunge manie onge oringi kinie Yesusini ene mane sipelie nimbendo:
Enene kini kanongi mele isili ou yambo teluri kepe ningu naa siengi. Pe mindi, Manie
Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* kolopalie altopa lomboropa ola molomba kinie
temanemo toko anju siengi. Ou molo! nirimu.
10
Aku nirimu kinie ene yunge ungumu pilku
liku ou anju naa niringi nakolo yu kolopolie altopo lomboropo ola molombo. nikimu
ungu kanumunge pulumu nambolka ulurindu nikimunje? ningu ene eneno kerepali niringi.
11
Kanu kinie yu lombili andolimene yu sike molorumu mele ningu kanokolie yundu
walsiku pilkulie ningindu: Pulu Yemone olio nokopa konjipe lipe taponjimbe. nimbe
mako torumu ye nomi Kirasimu nu liemo Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku
mane silimele yemane Illainja kelepa kumbi lepa omb. Ye nomi Kirasimu pe akilipe
omb. nilimele akumu nambemuna nilimeleye? Illainja kelepa naa opili nu koronga
orunu moleno kanumu. niringi.
12
Yesusini pundu topa nimbendo: Illainja kelepa kumbi lepa ombalie melema
pali tepa mimi temba. nilimele kanumu sike nilimele. Aku liemo Manie Omba Mana Ye Au
Lerimu Yemo kanoko keri kanoko mindili liku sing mele Pulu Yemonga bokuna
nambemuna imbi toringi molemoye?
13
Nakolo akumunge ungu te pea nimbu sikiru.
Pilieme! Illainja koronga orumu. Yu orumu kinie kanu yemane yu kanoko imbi naa siku
yu we yere. konopu lelkolie yu kinie temolo. ningu piliringi uluma pali teringi.* Yu kinie
aku siku tenge mele ou bokuna imbi toringi molemola. nirimu.
14
Yesusi kinie yu lombili andoli ye yepoko kinie ene yu lombili andoli ye wema
moloringine yando ongo, yambo paa aisili akuna kakapu teko maku toko moloringi
kanoringi. Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yemane* Yesusi
lombili andoli ye wema kinie ungu ningu, ungu mare walsiku pilku moloringi kanoringila.
15
Yesusi orumu kinie kanokolie kanu maku toko moloringi yamboma suru aili teko ningu yu
orumuna lkisiku ongo yundu Ailimu, nu okonoye? niringi.
16
Kanu kinie yuni enendo Enene ungu nambolka ungumu kerepali nikimiliye? nimbe
walsirimu kinie
17
kanu maku toko moloringi yambomanga ye tene pundu topa yundu nimbendo:
Ungu Mane Silimu, nanga kangomo, kuru te yunge konopuna molemomonga ungu manda
naa nilimona nu molonu konopu lepolie membo ondu.
18
Kurumuni kangomo wale
marenga ambolopalie yu topa manie mundulimo kinie yu kuru kopalli topa, apapu memba,
ung kinirok lipe telemo. Nu lombili andolimendo aku temanemo topo sipu enene kanu
kurumu Makorangi. nimbu mawa tendu nakolo ene manda naa tengi. nirimu.
19
munduku naa pilku molemele yamboma, na ene kinie molopo, wale nambe tepo mane sipu
ulu mare lipu ora simbu kinie mimi siku pilingye? Na ene kinie siye tekemo. nimbelie
Na moliona kangomo mengo wai. nirimu kinie
20
kangomo yu molorumuna mengo oringi. Mengo oringi kinie kangomonga konopuna
molorumu kurumuni Yesusi kanopalie kangomo topa manie mundurumu kinie kangomo
kimbu kime peue mundupe apapu merimu.
21
Aku terimu kinie kanopalie Yesusini kangomonga lapa walsipelie nimbendo:
Kangomo i kurumu tewale pulu monjirimuye? nirimu.
Lapane nimbendo: Yu kokele anumuni merimu kinie aku sipe terimu.
22
Wale aisili yu
kopalli topa tepena topa mundupe, nona topa mundupe telemo kene nuni manda liku
taponjinu liemo olio kondo kolko liku taponji. nirimu.
23
Yesusini nimbendo: Nuni nambemuna Manda liku taponjini molo moloye?
nikinuye? Nane nu manda lipe taponjimbe. ningu tondolo munduku pilinu liemo* uluma
pali sike wendo omb. nirimu.
24
Yesusini aku nirimu kinie pilipelie kangomonga lapane tondolo ru nimbelie
nimbendo: Nane sike nuni liku taponjini. nimbu pilkiru nakolo Sike. nimbu pilkiru
ungumu tondolo mundupu ambolombo mele manda naa tekemo kene Sike. nimbu pilkiru
mele tondolo pupili. ningu liku taponjeni. nirimu.
25
Kanu kinie yamboma lkisiku sukundu sukundu kanonge onge oringi kanopalie
Yesusini kurumu iri topalie nimbendo: Kere pipi siku, komu pipi siku teleno kurumu,
kangomonga konopuna ongo wendo puku, altoko paa naa ongo molani. Kamu pui! nirimu
kinie
26
kurumuni kangomo tondolo topa manie mundurumu kinie yu kimbu kime peue
mundurumu kinie kurumu kalle nimbe yunge konopuna wendo orumu. Kanu kinie kangomo
yu kolopa lerimu none terimu kanokolie yambo aisilini Yu kolomu. niringi.
27
Nakolo
Yesusini yunge kimu ambolopalie yu ola lirimu kinie ola angilirimu.
28
Kanu kinie Yesusini kurumu topa makoropa pora sipelie ulkena sukundu yu
lombili andolime kinie purumu kinie lombili andolime enene Yesusi pea eneno molkolie yu
walsiku pilkulie ningindu: Kuru akumu olione nambemuna manda naa makoromuluye?
niringi kinie
29
Yesusini pundu topa nimbendo: I ulumu mele temolondo Pulu Yemo kinie ungu
nimbu mawa temolomone mindi manda temolo. We manda naa temolomo. nirimu.
30-31
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene aku koleamo munduku kelko
yamboma moloringi koleama naa puku kolea Gallilli disiriki sumbi siku ongo pung
puringi. Akuna pung puringi kinie yu lombili andolime ungu mane silipe purumuna Na
lombili andolime ungu mane sikiru mele we yambomane naa piliengi kene olio we
yambomane naa kanangi, pea naa pamili. nimbe yu kinie yu lombili andolime kinie eneno
kiyongo ningu puringi. Yu kinie pe wendo omb mele yuni ene ungu mane silipe
purumu mele i sipe:
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ka sikulie yu tonge yema anju sing
kinie* enene yu toko konjing. Kolopalie wale yepoko sipemonga yu lomboropa ola
molomba. nirimu.
32
Nakolo yuni nirimu ungumu pilku sundukulie I ungumunge pulumu nambolkarenje,
naa pilkimulu. niringi nakolo Nambolka ningu nikinuye? ningu walsiku pilingindu pipili
kolko naa walsiringi.
33
Ongolie kamu Kapeniame taonona suku oringi.
Molonge ulkena suku puku moloringi kinie Yesusini yu lombili andolime walsipe
pilipelie nimbendo: Ene aulkena ungu nambolkarenga kerepali niliku ongiye? nirimu.
34
Nakolo enene Olionga ye nae paa olandopa molemoye? ningu kerepali ningu keru kuru
liringine Yesusindu ene niringi mele ningu para singmunge pipili kolkolie molko duma
liringi.
35
Kanu kinie Yesusi yu manie molopalie yu lombili andoli rurepondo Na moliona
wai. nimbelie nimbendo: Yambo tene Yambomanga ailimu molambo. nimbelie yu we
yambomo molopa yambomanga kendemandemo molopili. nirimu.*
36
Aku nimbelie
ambolango kanga te lipe yu lombili andolime angiliringine monjipelie nirimumuni, aku
ambolangomo yuni kangulupe enendo nimbendo:
37
Yambo tene Na Ailimunge yambomo
molio. nimbe* i ambolangomo mele lipe taponjimbe kinie kanu yambomone aku
tembamonga na lipe taponjimbela. Na lipe taponjimbe yambomone na manjipe naa lipe
taponjimbe. Ambolangomo lipe taponjimbemonga kanu yambomo yuni na lipe mundurumu
yemo lipe taponjimbela. nirimu.**
38
Yesusi lombili andoli ye Jonone Yesusindu nimbendo: Ungu Mane Silimu, olio
kanomulu, ye tene nunge imbimu lepa* kuru mare yambomanga konopuna molongime
Ongo wendo pai! nimbe topa makoropa molomu kanomulu. Kanopolie yu olio pea tapu
topo naa molemolo kene yundu Nu aku siku naa tei! nmulu. nirimu.
39
Aku nirimu kinie pilipelie Yesusini yundu kanu yemone terimu ulumundu
nimbendo: Yambo tene nanga imbi lepa ulu tondolo te tepalie yuni kelepa nondopa nando
ungu te manda nimbe naa kenjimbe kene enene yundu Molo! naa niengi.
40
Yambo te olio
kinie opa toumu naa molemomo olionga opa lkerayemo molemo kanumu. nirimu.
41
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ene no waka lemba kinie yambo tene Ene
Kirasinge yamboma molemele kene no te nangi kolopo siembo. nimbe ene te kolopa simu
liemo, Kirasinge kongono tenjing yamboma yuni mele kalomba kinie kanu yambomo kepe
komu naa sipe yu konopu lipe mundupe mele kalombala. nirimu.
42
Yambo tene i ambolangomonga mele yambo te na Sike nimbe tondolo
mundupe pilimo ambolangomo* Ulu kerime tepili. nimbe kondi tombamonga kanu
ambolangomo tondolo mundupe pilimo mele mundupe kelepa bulu simu liemo
ambolangomo ou kondi naa topili yu kou paa aili te** moko toko nomine lenjiku Yu
kamu kolopupili. ningu paka toko nomuna paa maniekondo mundulimelkanje paa
papu.*** Aku siku toko mundulimelka kinie yu kolopalie pe yu Pulu Yemonga ambolango
tendo Ulu kerime tepili. nimbe kondi manda naa tolka. Nakolo yu aku siku nomuna naa
mundulimelka kinie yu yamboma kondi tombamonga Pulu Yemone yu mongo aili silke kene
enene yu nomuna papu paka toko mundulimelka.
43-44
Nunge kitolone ulu pulu keri te temu liemo aku kitolo karu lelko ele teani. Nu
konde mololiku mindi puni koleana* kitolo naa angilipili puni kinie peangamo. Nunge ki talo
we angilipili nu tepe kolea,
(akuna Pulu Yemo teko kenjilimele yambomanga korowama kolou naa kolopa
nolipe mindi pulimo,
tepe toko kumunji naa kumunjilimele kolea)**
akuna suku toko mundung kinie kerimu.
45-46
Molo nunge kimbutolone ulu pulu keri te temu liemo aku kimbutolo karu lelko ele
teani. Nu konde mololiku mindi puni koleana kimbutolo naa angilipili puni kinie peangamo.
Nunge kimbu talo we angilipili nu tepe kolea,
(akuna Pulu Yemo teko kenjilimele yambomanga korowama kolou naa kolopa nolipe mindi
pulimo,
tepe toko kumunji naa kumunjilimele kolea)
47-48
Molo nunge mongotolone melte kanokolie konopuni liembo. ningu pilku ulu
pulu keri te tenu liemo aku mongotolo akuku ele teani. Nu Pulu Yemo ye nomi kingimu
molopa nokolemo koleana* mongotolo naa angilipili puni kinie peangamo. Mongo talo we
angilipili nu tepe kolea,
akuna Pulu Yemo teko kenjilimele yambomanga korowama kolou naa kolopa nolipe mindi
pulimo,
tepe toko kumunji naa kumunjilimele kolea**
49
Yambomane Pulu Yemo popo toko kalemele melema singndu Pulu Yemone
kanopalie Langi kake telime. nimbe kanopili. ningu api kusa mundukulie silimele* aku
siku mele yamboma molongena tepemo, api kusa mele, yamboma kinie pali wendo
omb.**
50
Api kusa yu mele peangamo nakolo yu songo naa temba kinie Yu kelepa
songo tepili. ningu ulu te manda telemeleye?* Api kusa langimenga mundulimele kinie
songo telemo aku siku ene api kusa mele molko yamboma kinie anju yando konopu
teluna pupili taka lelko molangi. ** nirimu.
MAKO MAKO
<<
99
>>
MAKO MAKO
<<
10 10
>>
10
1
Kanu kinie Yesusi molorumu koleamo mundupe kelepa kolea Judia disiriki pupe no
Jodane lumbilipe nekendo purumu. Kanu kinie altoko yambo aisili yu molorumuna ongo
maku toringi kinie alieli aku teringi kinie yuni yamboma ungu mane sirimu mele maku
toringime altopa mane sirimula.
2
Parisi ye mare* yu molorumuna ongo Yu nambolka nimbnje? Nimbe kenjimbenje
manda manjipu piliemili. ningu** yu walsiku pilkulie ningindu: Ye tene yu yuyu pilipelie
yunge ambomo Kamu pui. nimb kinie kapola temba molo aku temba kinie ungu mane te
pulue tombaye? niringi.
3
Yuni anju pundu topa nimbendo: Mosisini aku ulumundu ungu mane sipe nambolka
nirimuye? nirimu.
4
Enene ningindu: Mosisini nimbendo:
pep tenga topa ambomo sipelie
yundu Kamu pui. nimbe aku tepili.*
nirimu. niringi.
5
Yesusini nimbendo: Mosisini sike aku sipe bokuna torumu nakolo ene kara puku
Pulu Yemone ambo yetolo kapola kapola molongele mele ungu mane sirimumu liku su
siringi naa piliringine yuni Aku teangi. nirimu.
6
Nakolo ou pulu pulu Pulu Yemone
melema tepalie
yuni yambo tembando
yemo kinie ambomo kinie terimu.
7
Aku sipe terimumunge ye tene ambo te lipelie
yunge anumu lapatolo mundupe kelepa
yunge ambomo kinie eltelte teluna tapu toko peko,
8
kangi telumu mele molkolo
eltenga konopu teluna pupili molongele.*
Ye te ambo te limo kinie kangi telumu mele molembelena elte altoko talo mele naa
molembele, elte yambo telumu mele molembele.
9
Yambo telumu molembele kene Pulu
Yemone ambo ye talo Telumu molangili. nilimo ambo yetolo yambo tene liku lupe lupe
naa mundengi. Aku tengi liemo kapola naa temba. nirimu.
10
Altoko ulkena suku puku moloringi kinie yu lombili andolimene Yesusi yundu aku
ungumunge pulumu walsiku piliringi kinie
11
yuni enendo pundu topa nimbendo: Ye tene
yunge ou limo ambomo makoropa kamu pui. nimbelie kelepa ambo te limo kinie aku
yemone wa ulu kerinele tepa, ou limo ambomo tepa kenjilimo.
12
Molo ambo te yunge ou
pulimo yemo mundupe kelepa wendo pupe ye te pulimo kinie aku ambomone wa ulu
kerinele telemola. nirimu.
13
Kanu kinie yambomane enenga ambolangoma Yesusi yunge kimuni ambolopili.
ningu yu molorumuna mengo oringi. Nakolo yu lombili andolimene iri toko Naa mengo
wai! niringi.
14
Molo. niringi kinie kanopalie Yesusini konopu keri panjipe yu
lombili andolime enendo nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo
yambo talape akumu* i ambolangoma mele molemele yamboma enenga yambo talapemo
kene enene i ambolangoma na moliona wangi pipi siku Molo. naa niei! nirimu.
15
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ambolangomane* Pulu Yemo olionga ye nomi
kingimu molopili. ningu molemele mele aku siku naa nilimele yamboma yunge koleana suku
paa naa pung, molo. nirimu.*
16
Aku nimbelie yuni ambolangoma kangulupe yunge kimuni
ene telu telu nimbe pengena ambolopa ene tepa konjimbendo Pulu Yemone Ene molko
konjengi. nipili. nirimu.
17
Kanu kinie Yesusi ola angilipe kolea marenga pumbe purumu kinie ye te yu pumbe
purumuna lkisipe omba yunge kumbikerena koporongo langopa yundu walsipe pilipelie
nimbendo: Ungu Mane Sili peangamo, na nambolka uluri tembo kinie na konde molopa
konjipe mindi puli ulu pulumu limbuye?* nirimu.
18
Yesusini yundu nimbendo: Nuni na nambemuna Peangamo nikinuye? Yambo
peanga te molo. Pulu Yemo mindi peangamo. nirimu.*
19
Aku nimbelie yemone walsirimumunge pundu topa nimbendo: Nu Pulu
Yemonga ungu manema Mosisini yando nimbe sirimuma pilino. Yuni nimbendo:
Yambo toko naa konjengi. nimbe,
Ambo ye pulime molo ye ambo lilime
yambo lupema kinie
wa ulu kerinele naa teangi. nimbe,
Melema wa naa liengi. nimbe,
Yambomanga kote
kolo toko naa tenjengi. nimbe,
Yambomanga melema
kolo toko we naa liengi. nimbe,
Aminieli lanieli kinie teko konjiku,
ungu ning mele pilku liku teko molangi.*
nimbe,
20
Aku nirimu kinie pilipelie kanu yemone nimbendo: Ungu Mane Silimu, na kangomo
molopolie aku ungu manema pali pilipu lipu tepo molorundu mele yandopa kini kepe tepo
molioko. nirimu.
21
Yesusini yu nemo nemo nimbe kanopa konopu monjipelie yundu nimbendo: Papu
teleno nakolo ulu telu mindi naa teleno. Nu puku nunge mele nosilinoma pali kou mone
lipukulie, kou mone linime yambo koropama moke teko sikulie na lombili oi. nirimu.
Nunge mana melema aku teni kinie mulu koleana nunge mele aisili lemba. nirimu.
22
Kanu yemo mele paa aisili nosirimuna Yesusini yundu aku nirimu kinie pilipelie yu
kumbikere tepa konopu keri panjilipe anju purumu.
23
Aku terimuna kanopalie Yesusi topele topa yunge lombili andolimendo
nimbendo: Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo koleana* suku pungindu
yambo kamakoma paa mindili siku suku pung. nirimu.
24
Aku ungumu nirimu kinie
pilkulie yu lombili andolimene mini wale munduringi. Nakolo Yesusini altopa enendo
nimbendo: Kangoma, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo koleana suku
pungindu yamboma paa mindili siku pung.
25
Kongi kemele kongi paa aili te nakolo
kale suru toline suku pumbendo mindili kanga mele sipelie pumbe. Nakolo yambo
kamakoma Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo koleana suku pungindu mindili
paa aili mele siku pung. nirimu.
26
Aku nirimu kinie pilkulie yu lombili andolime paa mini wale munduku suru ningu
anju yando ungu mele tekolie ningindu: Aku liemo mindili nolemelka aulkena nae manda
wendo pupe, molopo konjimulu aulkena pumbeye?* Te molonje? niringi.
27
Yesusini ene nemo nemo nimbe kanopalie nimbendo: Sike yamboma eneno manda
molo, nakolo Pulu Yemone manda tenjimbe. Pulu Yemo yuni uluma pali kapola telemo. Ulu
te yuni manda naa temba te molo.* nirimu.
28
Yuni aku nirimu kinie pilipelie Pitane yundu nimbendo: Pe olio kinie nambolka
uluri wendo ombye? Olio olionga melema pali mundupu kelepo nu lombili purumulu
mele pulimolo kanumu. nirimu.
29
Yesusini nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Yambo na konopu
monjiku nanga kongono tenjiku temane peangamo toko siliku andongendo enenga ulkema,
angenupili, kemulupili, anupili, lapali, ambolangoma, koleama, akuma munduku keleringi
yamboma pali
30
ya mana paa olandopa mele aisili likulie, pe pung koleana konde molko
konjiku mindi puli ulu pulumu lingla.* Ya mana ulkema, angenupili, kemulupili, anupili,
ambolangoma,** koleama kinie, akuma pali aisili olandopa lingla; na konopu naa
monjing yambomane ene mindili singla.
31
Nakolo kini aili molemele yambomanga aisili
pe Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba koleana * yambo koropama
molonge; kini koropa pupili molemele yamboma pe yambo ailime molonge. nirimu.
32
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene kolea aili Jerusalleme
pung puringi. Yesusi kumbi lerimuna lombili andolime paa konopu aisili liku munduliku yu
lombili puringi. We yambo akilku lombili oringime kepe mini wale munduku pipili kololiku
puringi.
Yesusini yu lombili andoli ye engaki rurepo na kinie ene kinie oliolio molamili.
nimbe ene lipe anju memba pupelie yu kinie wendo omb mele altopa pulu monjipe nimbe
sipelie nimbendo:
33
Pilieme. Olio Jerusalleme pumul pukumulu. Akuna pumul kinie
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo ye tene Tangi. nimbe Pulu Yemo popo tonjili ye
ailime kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane sili yema kinie,* lipe
simbe, enene yu kote tenjiku Yu kolopili tangi. ningulie Juda ye naa molemele yema liku
sing.**
34
Kanu kinie kanu yemane yu ungu taka tonjiku yunge kumbikerena lkambe toko
yu ka pulsene toko yu toko konjing. Yu toko konjing kinie wale yepoko sipemonga
lomboropa ola molomba. nirimu.
35
Kanu kinie Seperi malo Jemisi kinie Jonotolo elte Yesusi molorumuna ongololie
ningilindu: Ungu Mane Silimu, nuni Olto ulu te teani. nimbu mawa tembolo okombolo.
niringili.
36
Yuni eltendo nimbendo: Nambolka uluri nane elte kinie tenjembo. ningu
nikimbiliye? nirimu.
37
Eltene pundu toko ningilindu: Nu pe nunge kolea tondolo pa teline ye nomi
kingimu molkolie ninimuni, olto nu kinie pea ye nomime molamili. ningu olto te nunge
ki umbukundu monjiku te nunge ki tarokondo monjeni. nimbu mawa tekembolo. niringili.
38
Yesusini eltendo nimbendo: Mawa tekembele mele elte pilku naa konjikimbili. Na
no mingine no nombomo elte manda nongeleye? Molo na no limbumu elte manda lingilye?
nirimu.*
39
Eltene yundu pundu toko ningilindu: Manda tembolo. niringili.
Yuni eltendo nimbendo: Na no mingine no nombomo pe elte sike nongelela. No
limbumu pe sike lingilla.
40
Nakolo nane elte Nanga wangutolonga ongo molangili.
nimbumu kapola naa temba. Pulu Yemone yuyu akuna molongeletolo koronga mako
torumu. nirimu.
41
Jemisi Jonotolone Yesusinge wangutolonga molambili. ningu mawa teringili
mele pilkulie lombili andoli rureponga talo* wemane elte kinie konopu keri panjiringi.
42
Kanu kinie Yesusini ene Wai. nimbelie nirimumuni, enendo nimbendo: Olio Juda
yambomanga ulsu molemele yambo* talapemanga ye nomime enenga yamboma tondolo
munduku nokoko kongono enge nilime alieli silimele. Ye imbi ola molemo yema enenga
yamboma Mindili nangi. ningu nokolemele. Yambomane enenga ye nomimenga unguma
liku su sing aulke te naa lemo mele ene pilimele.
43
Nakolo we yambomanga ye
nomimene enenga yamboma tondolo munduku nokolemele mele na lombili andoli yema
ene eneno aku siku anju yando naa teangi. Enenga ye te Na imbi olandopa molopili. Na ye
ailimu molambo. nimb yemo enenga kongono tenjili yemo molopili.
44
Na enenga ye
nomimu molopo ene nokambo. nimb yemo enenga pali kongono kendemande tenjili
yemo molopili.*
45
Aku sipela, Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kepe
Yambomanga ye ailimu molopo ene nokambo. Enene nanga kongono tenjili kendemande
yamboma molangi. nimbe naa orumu. Yambomanga kongono tenjili kendemande yemo
molopo ene lipu taponjipu, ulu pulu kerimene ene ka sipe nokolemo mele naa tepili kapola
molangi kene na yambo aisilinge nimbu pundu tonjipu nanga kangimu sipu, kolo wangopo
kolonjembo. nimbe orumu.* nirimu.
46
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene kolea aili Jeriko oringi. Ongolie
ene kinie we yambo aisili kinie Jeriko munduku kelko pung puringi kinie mongo keri lerimu
ye te, imbi Ba Timiasi, (akumunge pulumu Timiasi malo,) aulke alselsena molopa yamboma
Kou mone siei. nimbe mawa terimu.
47
Kolea Nasarete ye Yesusi omba purumu mele pilipelie mongo keri lerimu yemo yuni
pulu monjipe tondolo ru nimbe walsipelie nimbendo: Yesusi, ye nomi kingi Depisini
kalopa lirimu yemo,* na kondo koloi! nirimu.
48
Yambo aisilini yu iri toko Nu ungu naa nili taka lelko moloi! niringi.
Nakolo yuni paa tondolo ru nimbe walsipelie nimbendo: Depisini kalopa lirimu yemo,
na kondo koloi! nirimu.
49
Yesusi we angilipelie Yu opili niei. nirimu.
Aku nirimuna ene mongo keri lerimu yemo walsikulie ningindu: Yuni Nu oi. nikimu
kene konopu wayongo siku ola angilku ongo pui. niringi.
50
Yu popenge tepa ola
pakorumu wale pakolimu kulupe ola angilipe Yesusi molorumuna orumu.
51
Yesusini yundu nimbendo: Nane nu nambe teambo konopu lekenoye? nirimu kinie
mongo keri lerimu yemone nimbendo: Raponai,* na mongone melema kanambo
nanga mongotolo teko peanga tenjeni. nirimu.
52
Yesusini nimbendo: Nane nunge mongotolo kapola tenjimbu. konopu lenumunge
nu umbu mongo kapola angilkimu kene pui. nirimu. Yesusini aku nirimu kinie yu
tamburembu mongotolo peanga lerimu, melema kanopalie, Yesusi purumu aulkena lombili
purumu.
MAKO MAKO
<<
10 10
>>
MAKO MAKO
<<
11 11
>>
11
1
Yesusi kinie yu lombili andolime kinie ene kolea aili Jerusalleme nondoko ongo,
ma pangi te Ma Pangi Unju Ollipi Ponie nili akuna lemo kolea kanga talo, Betepasi kinie
Betanitolonga oringi. Kanu kinie Yesusini yu lombili andoli ye talo lipe mundupelie,*
2
eltendo nimbendo: Ne kolea kanga kanokombelena pukululie kongi dongi walo te, yambo
te yunge bulu mingine walsikale kepe naa molopa andorumumu ka teko panjingmu ne
sukundu molomba kanongele, kanumu puku posiku yando mengo wangili pale.
3
Posingil
teko molongele kinie yambo tene eltendo Aku nambemuna tekembeleye? nimu liemo
eltene i siku niengili: Ailimu* yu Dongimuni mepili. nimuna ombo likimbulu. Yu dongi
walomo altopa nondopa yando lipe mundumbe. niengili. nimbe elte lipe mundurumu.
4
Lipe mundurumu yetolo pukulu, kongi dongi walo te, ulke kerepuluna ka teko
panjiringimu kanokololie kongi kanumu puku posiringili. Aku siku tengele teringili kanokolie
5
akuna angiliringi yambo marene eltendo Kongi dongi walomo nambemuna posikimbiliye?
ningu walsiku piliringi kinie
6
eltene, Yesusini i siku i siku niengili. nirimu mele niringili kinie Kapola, dongi
walomo mengo pangili. niringi.
7
Kanu kinie eltene kongi dongi walomo Yesusi molorumuna mengo ongololie, enene
enenga mulu wambalema kulku dongimunge bulu mingine ola pauwe toringi kinie Yesusi
kanuna ola molorumu.
8
Yambo aisilini enenga mulu wambalema kulku yu omb aulkena
pauwe toliku puku, marene unju kipiyala poniena puku kipiyala gomo langoko liku yu omb
aulkena pauwe toliku puringi.
9
Kumbi lelko puringi yambomane kepe akilku puringi
yambomane kepe naka lelko unju ambololiku pukulie ningindu:
Yunge imbi ola molopili. niemili!
yunge kongonomo tenjimbe okomo yemo*
molopa konjipili!**
10
Olionga anda kolepa ye nomi kingi Depisi ni
kalopa lirimu yemo
ye nomi kingi molomba tekemo yemo*
Pulu Yemone tepa konjipe
Yu tondolo pupili. nipili.
Mulu koleana ola yu imbi ola molopili!**
niliku puringi.
11
Kanu kinie Yesusi Jerusalleme suku pupelie Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke
tembelena pupe akuna suku teko moloringi uluma pali kanorumu, nakolo kolea ipu
lerimuna kanopalie Isili ou ulu te naa teambo. nimbe yu lombili andoli ye engaki
rurepo kinie Jerusalleme ulsukundu puku, kolea kanga Betani peng puringi.
12
Ipulueli ou Jerusalleme nondopa lerimu kolea kanga Betani munduku kelkolie
kelko Jerusalleme pung puringi kinie Yesusi yu engele terimu.
13
Kanu kinie yu unju piki
te gomo tepa angilirimumu sulu tepa kanopalie Mongo te tomunje. nimbe nondopa pupe
kanorumu nakolo, piki mongo torumu walemo ou wendo naa orumumunge unju mongo
topa te naa perimu, gomoma mindi terimu kanorumu.
14
Gomo mindi terimuna
kanopalie Nu altoko yambomane nonge mongo te naa tani! nirimu. Aku nirimumu yu
lombili andolimene piliringi.
15
Jerusalleme kamu oringi kinie Yesusi yu Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke
tembelena Juda yambo naa molemele yamboma Pulu Yemo popo tamili. ningu maku
tolemele kolea niringi akuna suku pupe kanopalie akuna melema makete teko moloringi
yamboma kinie, melema topo toko liku moloringi yamboma kinie, akuma kanopalie ene pali
topa makoropa, kou mone lupe lupema alowa teko anju siringi yambomanga poloma kinie,
kera waembono makete teko manie moloringi poloma kinie, lipe topele topa, topa bulu balu
sipelie,
16
yambomando nimbendo: Yamboma kou mone ling makete tenge melema kolea
tenga lupe makete tenge pungindu ulke tembele palana naa pangi. Anekale teko pangi.
nirimu.
17
Ene mane sipelie nimbendo: Pulu Yemonga bokuna ungu te i sipe nilimo:
Koleamanga pali yambo talapemane*
Pulu Yemo kinie ungu nilimolo ulkemo. ning.**
kanumu ene naa pilimeleye?
Ungu aku sipe molemo nakolo enene i ulkemo
wa nolemele yamboma lopi teko molemele ulkemo mele***
18
Yesusini aku nirimuna pilkulie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu
Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,* ene yu toko konjing
aulke te kororingi. We yamboma yuni mane sirimu mele pilkulie mini wale munduringine
kanokolie kanu Juda yambomanga ye ailimene yu pipili kolko yu toko konjing aulke te
kororingi.
19
Pe ipupini, kolea kala tomba terimu kinie Jerusalleme ulsu pupe tenga*
pepurumu .
20
Ipulueli ou, unju piki angilirimu koleana ongo pukulie kanu unju pikimu kamu
pulu pali kolorumu kanoringi.
21
Aku sipe terimu mele Pitane kanopalie Yesusini
unjumundu bonongokondo nirimu mele kelepa pilipelie yundu nimbendo: Rapai,* kna!
I unju piki nuni bonongo iri tonumu walsikale kolomu. nirimu.
22
Yesusini pundu topa nimbendo: Pulu Yemone nanga ungumu sike pilimbe monga
nimb mele Paa sike wendo omb. ningu tondolo munduku piliengi!
23
Nane ene paa
sike nimbu sikirumu: Yambo tene nane nimb mele paa sike wendo omb. nimbe konopu
talo tepa naa pepili ne ma pangimundu Ung toko nomu kusana sukundu pui! nimb kinie
yu nimb mele paa sike wendo omb.
24
Akumunge ene i sipu nimbu siembo: Olio Pulu
Yemone paa sike lipe taponjimbemonga Teamili. nimul mele sike manda aku sipu
temolo. molo Nimul kinie sike aku sipe wendo omb. ningu tondolo munduku pilkulie
Pulu Yemo kinie ungu ningu mawa tenge mele pali Pulu Yemone sike tenjimbemonga kanu
uluma sike wendo omb. nirimu.*
25
Ulu pulu keri temuluma olionga Lapa, mulu koleana molemomone We manie
pupili, siye kolambo. nipili. ningu, Pulu Yemo kinie ungu ningu angilkulie yambomane ene
teko kenjingmunge konopu keri panjiku molonge uluma We manie pupili. Siye kolamili.
niengila.*
26
(Nakolo yambomane ene teko kenjing uluma We manie pupili. ningu siye naa
kolongi liemo enenga Lapa, mulu koleana molemomone kepe enene ulu pulu keri tengema
Manie pupili. naa la nimbe siye naa la kolomba.) * nirimu.
27
Jerusalleme altoko oringi kinie Yesusi yu ulke tembelena suku andorumu kinie ye
mare, Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma
pilku mane siringi yema kinie, Juda yambomanga tapu yema kinie,*
28
ene ongo yu walsiku
pilkulie ningindu: Nu namba nambolka nambamo likulie i kongonomo telenoye? Naene i
kongonomo Tepui. nimbe nu nambamo sipe lipe mundurumuye? niringi.
29
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Nane ene ungu te walsipu piliembola. Pe
nane ene walsimbu mele na sumbi siku pundu toko nngi liemo Na i kongonomo teambo.
nimbe namba sirimumunge pulumu ene nimbu simbula.
30
Nane i sipu ene walsipu
pilkiru: Ou No Linjili Jono omba yamboma no linjirimu kinie yu mulu koleana molemo
yemonga kongonomo tenjimbendo yamboma no linjirimu molo ya mana yambomanga
kongonomo tenjimbendo yamboma no linjirimuye? Naene Tei. nirimuna terimuye?
Ningu siei. nirimu.
31
Aku liemo ene Jonone nirimu ungumu nambemuna I ungumu sike. ningu naa pilku
liringiye? nimb.
32
tenjimbendo yamboma no linjirimu . nmulu liemo we yambomane olio tongenje. ningu
aku siku ningindu pipili koloringi. We yambomane No Linjili Jono yu paa sike Pulu
Yemone ungu umbu tonjirimumu pilipe yamboma nimbe sirimu ye te molorumu.* ningu
pilimele kene olio nambe temolonje? ningu eneno aku siku kerepali niringi.
33
Nuni walsikinu mele olio naa pilkimulu. niringi.
walsikiru ungumunge ungu te pundu toko naa nikimilimunge enene na walsikimili
ungumunge ungu te pundu topo, nando i kongonomo Tepui. nimbe na lipe mundupe
namba sirimu yemonga imbimu ene naa nimbu simbula. nirimu.
MAKO MAKO
<<
11 11
>>
MAKO MAKO
<<
12 12
>>
12
1
Walse Yesusini Juda yambomanga ye ailimendo ungu ikuma ene topa simbendo
ungu iku te i sipe torumu:
Ye tene unju waene ponie tepalie pala terimu. Poniena sukundu loyekolo akupe
waene no ingi tepa monjimbendo tepa mimi tepalie nirimumuni, pe ponie nokonge ulke
takaye te polo kulupe ola takorumu. Ye mare kanopa lipelie enendo nimbendo: Nanga
kinie unju mongoma moke tepo, kongono tenjing mele mare ene liengi, mare na liembo.
nimbe kanu poniemo ene sipelie yu kolea paa suluringe pupe molorumu.
2
kendemande ye te Nanga waene mongo siengi puku liku menjiku wani pui. nimbe ponie
nokoringi yema moloringine lipe mundurumu.
3
Nakolo kendemande yemo orumu kinie
ponie nokoli yemane yu ambolko likulie yu wale aisili kopene toko waene mongo mare naa
siku yando we liku munduringi.
4
Altopa ponie pulu yemone kendemande ye te lipe Nanga waene mongo linjipui.
nimbe lipe mundurumu. Nakolo yu orumu kinie ponie nokoli yemane yu ambolko
likulie toko pengemo toko siku yu teko kenjiringi.
5
Altopa ponie pulu yemone kendemande ye te lipe mundurumu kinie enene yu toko
konjiringi. Kendemande ye mare aisili mele lipe mundurumumanga mare wale aisili kopene
toko, mare toko konjiringi.
6
Kanu kinie ponie pulu yemo yunge ye telu mindi molorumu, yunge malo, yu konopu
monjirimu kangomo. Yuni konopuni pilipelie Nanga kangomo pipili kolko liku ai siku,
yu waene mongo mare sing. konopu lepalie yunge malomo kamu lipe mundurumu.
7
Nakolo ponie nokoli yemane ponie pulu yemonga malo omb orumu kanokolie enene
eneno ningindu: Andi okomo yemo pe lapanga melema limbe yemo okomo. Yu topo
konjipu i poniemo olio kamu liemili. ningulie
8
enene yu ambolko liku toko konjiku yunge
onomo poniena toko ulsu munduringi.* nimbe Yesusini nirimu.
9
Yesusini ungu iku akumu topa pora simbendo kanu Juda yambomanga ye
ailimendo walsipelie nimbendo:
Ponie nokoli yemane aku teringimunge pe ponie pulu yemone ene kinie nambolka
uluri tembaye? Yu omba kanu ye kerime topa konjipelie Ye marene lupe poniemo
nokonjengi. nimbe lipe simbe. nirimu. *
10
pilipelie* enendo nimbendo: Pulu Yemonga bokuna sukundu ungu te kanoko naa
pilimeleye? Aku ungumu i sipe mele:
kanoko keri kanoko toko ele teringi kou kanumu
ulke enge sinjili kou aili peangamo.**
11
Ailimuni aku ulumu terimu olione
kanopo paa peanga kanolemolo.*
12
Kanu Juda yambomanga ye ailime enene Yesusini ungu iku torumu kanumu
pilkulie enene yu tonge teko moloringi mele yuni nirimu pilkulie enene yu ka sing teringi
nakolo kanu ye ailimene we yamboma pipili kolkolie yu liku ka naa siringi. Yu munduku
kelkolie anju puringi.
13
Pe walse Juda yambomanga ye ailimene * Parisi ye mare kinie** ye nomi kingi
Erotenga talape ye mare kinie liku, Yesusini ungu te nimbe kenjipili. ningu i siku i siku
yundu niengi. ningu Yesusi molorumuna liku munduringi.
14
Liku munduringi yemane
Yesusi molorumuna ongo yundu ningindu:
Ungu Mane Silimu, olio pilimolo, nuni ungu sikema mindi ningu, nu yambo teluringe
kepe konopu kimbu naa siku, yamboma pipili naa kolko enendo pali ungu telu siku kapola
kapola ningu siku, Pulu Yemone Teai. nilimo uluma paa sike unguma mane siku, aku siku
teleno. konopu lemolo. Aku siku teko molenomonga nu nambolka konopu lekenoye?
Olione Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisa nilimu kou takisi tomulu liemo
kapola molo moloye? Yu kou takisi simulne naa simulne? Pulu Yemone akumundu
ungu mane sirimu ungu mane nambolkamo pelemoye?* Ningu si. niringi.
15
Nakolo Yesusini, ene topele mapele toli yema* molemele mele pilipelie enendo
nimbendo: Yuni nimbe kenjipili. ningu nambemuna na manda manjiku kolo toko
walsikimiliye?** Takisi tolemele kou mongo te kanambo, mengo ongo siei. nirimu
kinie
16
enene yu molorumuna te mengo ongo yu siringi.
Kanu kinie Yesusini enendo nimbendo: I kouna naenga kumbikeremo kinie imbimu
kumbikeremo kinie imbimu kinie molemo. niringi.
17
Yuni aku sipe paa sumbi sipe nirimu mele pilkulie Yu paa pilipe konginjili
pelemo yemo lepamo. ningu pilkulie konopu aisili liku munduringi.
18
Kanu yema Yesusi kinie kou takisi toli ungumu ningu pora siringi kinie pe Sadusi
ye mare* Yesusi molorumuna oringi. Sadusi yema ene Pulu Yemone pe kolemele
yamboma topa naa makinjimbe, lomboroko ola naa molonge. ningu pilku moloringi
talapemo. Aku Sadusi yema ongo Yesusi walsiku pilkulie ningindu:
19
Ungu Mane Silimu,
Pulu Yemonga ungu manema olio sirimu ye Mosisini ungu mane sipelie nimbendo:
Ambo limbe ye te ambolango naa membalie
ambomo we molopili kolomba kinie
kanu yemo yunge angenu molombamone
yunge ambo wayemo lipe
nirimu aku sipe nimbe bokuna torumu molemo kanumu.
20
Aku ungu manemonga ulu te
olionga ye mare kinie wendo orumu mele nu walsipu piliemili.
Angenupili yepoko pakara moloringi. Komomo ambo lipe ambolango te naa
membalie kolorumu.
21
Ambolango te naa molopili kolorumuna yunge bulkundu
angenumuni yunge angenu kolorumumunge ambolango Menjembo. nimbe ambo
wayemo kelepa lirimu. Yu ambolango te naa menjipelie yu we kolorumula. Yunge angenu
bulkundumuni kanu ambomo lirimula nakolo yu kepe we kolorumu.
22
Aku teliku pukulie ye
yepoko pakara pali ambolango telu kepe naa mengolie kolko pora siringi kinie akiliomo we
kolorumula. Pe ambomo yu kolorumula.
23
Akumunge, kolemele yamboma pe lomboroko
ola molonge kinie kanu ambomo ye yepoko pakara pali ya mana liringine ambomo yu ye
paa naenga menu molombaye? niringi.
24
Yesusini enendo pundu topa nimbendo: Ene Pulu Yemonga bokuna ungu
molemoma kinie, Pulu Yemo kinie tondolo pelemo mele kinie, naa pilku lou lemelemonga
yamboma pe tengemondo nikimili mele pilku sunduku kolo tokomele .
25
Lomboroko
ola molonge yambomanga yema ambo naa liku, amboma ye naa puku, aku paa naa tenge.
Mulu koleana molemele angelloma molemele mele aku siku molonge. Angellomane mana
yamboma telemele mele naa telemele kanumu. Aku tengemonga Ene Pulu Yemonga
ungumu pilku sunduku lawa telemele. nikiru .
26
Nakolo ene Sadusimene Kolemele yamboma lomboroko ola naa molonge.
konopu lemelemonga ungu te niembola. Mosisi unju kanga tenga tepe nomba perimu
tepemone unjumu naa norumu kanopalie nirimumuni akuna Pulu Yemonga ungu te wendo
omba Mosisindu ungu te nirimu temanemo enene naa kanoko pilimeleye? Pulu Yemone
Mosisindu nimbendo:
Na Eporayamo kinie Aisake kinie Jekopo kinie
enenga Pulu Yemo molio. nirimu.*
Pulu Yemonga bokuna Mosisini torumu aku ungu molemomo naa kanoko pilimeleye?
Enenga Pulu Yemo molorundu. naa nirimu. Enenga Pulu Yemo molio. nirimu
kanumu.
27
Pulu Yemo yu kololi yambomanga Pulu Yemo molo; yu yambo kondemanga
Pulu Yemo. Aku siku pilku sundukulie ene lou lemele. nirimu.*
28
Sadusi yema kinie Yesusi kinie aku siku kerepali ningu molangi Pulu Yemonga
ungu manemanga puluma pilipe mane sirimu ye te* omba ene anju yando ungu mele teko
kerepali ningu moloringi omba pilirimu. Enene ungu mare Yesusindu walsiku piliringi kinie
yuni anju pundu topa nimbe konjirimu mele pilipelie ungu mane sirimu yemone Yesusindu
walsipe pilipelie nimbendo: Pulu Yemone ungu mane sirimu pelemomanga pali nambolka
ungu manemo yu olandopamoye? nirimu.
29
Yesusini pundu topa nimbendo: Ungu mane olandopamo i sipe:
Isirele yamboma, pilieme!
Aili Yawe olionga Pulu Yemo
yu mindi Aili telumu molemo,
te lupe molo.
30
akumane Aili Yawe enenga Pulu Yemo manjiku
tondolo munduku konopu monjengi.*
nimbe, ungu mane paa olandopamo aku sipe nimbe molemo.
31
Ungu mane talo sipemo
i sipe:
konopu monjiku nokoko molangi.*
nimbe molemo. Aku ungu manetolonga olandopa te paa naa pelemo, molo. nirimu.
32
Yesusini aku nirimu pilipelie yemone yundu nimbendo: Ungu Mane Silimu,
papu nikinumu. Nuni ninindu: Pulu Yemo telumu mindi molemo. We te lupe naa molemo.
Yu yuyu molemo. nikinumu paa sike nikinu.
33
Yu konopu monjingndu
enene enenga kamelema kinie,
akumane Ailimu enenga Pulu Yemo manjiku
nimbe pelemo ungu manemo kinie
Ene enenga kangime eneno kondo kolemele mele
yambo pulu lemoma* aku siku kondo kolangi.
nimbe pelemo ungu manemo kinie, aku ungu manetolo temolo kinie olandopa; Pulu Yemo
kongime kinie melema popo topo kalopo Imu nu sikiru. nilimolo akumu maniendopa.
nirimu.
34
Yuni pundu topa nimbe konjirimu pilipelie Yesusini yundu nimbendo: Nu konopu
lelko molenomonga Pulu Yemone ye nomi kingi molopa nokolemo yambo talapena
sukundu* nondoko puni tekeno lemo. nirimu.
Kanu kinie Yesusindu walsiku piliringi unguma pali yuni pundu topa anju nimbe
konjirimu pilkulie altoko yu ungu te walsiku pilingindu pipili kolko naa walsiringi.
35
Yesusi Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena suku yamboma ungu
mane sipe molorumu. Mane sipe molopalie ungu te nimbendo: Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane sili yemane ningindu: Pulu Yemone Ene nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu ye nomi
kingi Depisini kalopa limbe yemo molomba. nilimele akumu nambemuna Yu Depisini
kalopa limbe yemo molomba. nilimeleye?*
36
Aku nilimele yemane Depisi yuni yuyu
kanu yemondo nirimu mele naa pilimelenje. Mini Kake Telimu Depisinge konopuna
molorumu kinie Depisi yuni ye Kirasimu molomba mele nimbendo:
melema nokambili
nimbe Depisini nirimu kanumu.
37
Depisini ye nomi Kirasimu yundu Nu nanga Ailimu.
nirimu. Pe enene Yu Depisini kalopa limbe yemo mindi molomba. nambe teko
pilkulie nilimeleye? nirimu.
We yambo aisili maku toko moloringime Yesusini nirimu unguma pilkulie konopu aili
teko siku pilku moloringi.
38
Yesusini ungu mane sipe molopalie nirimumuni lepi lepi topa ungu te nimbendo:
Enene Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane sili yema* mimi siku
kanoko konjiku enene telemele mele manda lelko naa teko molayo. Yambomane olio
kanoko Ye peangama niengi. ningu kanu yemane wale pakoli paa sulu peangama, ye
nomime pakolemele mele, pakoko andolemele. Yamboma maku toko molemele
koleamanga mongo kenge teko andonge kinie We yambomane olio kapi niengi. ningu
pilkulie konopu siku pilku andoko molemelela.
39
Yamboma maku toko Pulu Yemonga
ungumu pilimele ulkemanga sukundu pukulie manie molongendo ye ailime molemele polo
peanga akuna mendo puku polo akuna konopu siku molemelela.* Yambomane langi nongo
yambomando Namili wai. nilimele kinie kanu yema ongolie ye ailimenga polo
kumbikundu olio molamili. ningu konopu siku molemelela.
40
Yema kolemele kinie enene kanu yemanga ambo wayema toko makoroko
mundukulie ulkema Olionga ningu we limele. Pulu Yemo kinie ungu ningindu ningu sulu
munduku we kolo toko nilimele.* Pulu Yemone we yamboma ulu pulu keri telemelemonga
ene sike mongo lipe simbe nakolo ya ye nikirumane aku uluma telemelemonga Pulu
Yemone aku yema mongo aili tepa lipe simbe. nirimu.
41
Yesusi Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembele kerepuluna ulke tembelena
sukundu kongono tenge kou monema munduringi unju ketena nondopa manie molopalie
yambo aisilini aku unju ketena kou mone ongo munduringi mele kanopa molorumu. Kanopa
molorumu kinie yambo kamakomane kou mone aisili ongo munduringi kanorumu.
42
Aku
sipe kanopa molorumu kinie ambo waye paa koropa te omba yu kou kololi talo mindi
mundurumu. Kanu kou kololitolo lipe tere lepa wane toya mele mundurumu.
43
Ambo wayemone aku terimu kanopalie Yesusini yu lombili andolime walsipe
Wai. nimbelie enendo nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Andi ambo
waye koropamo yuni kou mone mundukumumu paa olandopa mele mundukumu, we
mundukumilime maniendopa mele.
44
Ene kou mone aisili nosilimelemanga layetolo mindi
ongo mundukumili. Nakolo ambo wayemo kou mone te paa naa nosilimo. Yunge kou
layetolo nosimutolo pali memba omba mundumu. Langi nomb kepe te naa nosilimo.
nirimu.
MAKO MAKO
<<
12 12
>>
MAKO MAKO
<<
13 13
>>
13
1
Kanu kinie Yesusi Pulu Yemo popo toko kaloringi ulke tembelena ulsu pumbe
purumu kinie yu lombili andolimenga tene yundu nimbendo: Ungu Mane Silimu,
tembelemonga ulke lupe lupema kinie, ulkema takoringi kou peanga lupe lupema kanoi.
nirimu.*
2
Aku nirimu kinie Yesusini yundu nimbendo: Ya tembelemonga ulke lupe
lupe peanga angilimo kanokomelema, pe walse ya kolea aili Jerusalleme yamboma mindili
nonge walemo wendo omb kinie i tembelemonga ulkema pali tekisikulie kouma pali toko
manie mundung. nirimu.*
3
Kanu kinie yu ma pangi Unju Ollipi Poniena ola pupe Pulu Yemo popo toko
kaloringi ulke tembelena wilkindu manie molorumuna we yamboma naa molangi yu
lombili andoli ye mare Pita keme, Jemisi keme, Jono keme, Enderu keme ene ongo, ene
eneno molkolie yundu walsiku pilkulie ningindu:
4
Nuni nikinu mele tewale wendo ombye?
Pe nuni i nikinu uluma nondopa wendo ombndo ou nambolka uluri temba kinie olio
kanopolie Uluma i wendo omb tepamo. nimbu pilimulye? Olio ningu si. ningu
walsiringi kinie
5
yuni enendo nimbendo:
Kanu uluma wendo ombmonga ungu mare yambomane ene kolo toko sing
kene kanoko konjiku molangi.
6
Ye aisili ongo na molio mele yu mele mele kolo toko
ningindu: Pulu Yemone Nanga yamboma nokopa konjimbe lipu mundumbu. nimbe
mako torumu ye nomi Kirasi akumu na. ningulie aku siku kolo toko sing kene kanoko
konjiku molangi. Yambo aisilini kanu yemanga unguma pilku liku Sike nikimili. ning.
7
Kolea marenga opa aili teko tenge mele pilku, Opali talu opa aili i sipe i sipe wendo
omb. ningu we ning kinie pilkulie mini wale naa mundengi. Opa tengema kinie aku uluma
Pulu Yemone Ou wendo opili. Laye pe mele ya ma koleamo pora nimb. nimbe, nimbe
panjirimumunge aku uluma sike wendo omb nakolo aku kinie mulu matolo ou naa pora
nimb.
8
Mulu ma pora nimb walemo ou wendo naa opili umbuni aili mare wendo
omb. yambo talape aili te kinie talape aili te kinie opa tekolo, ye nomi kingi marenga
talapema kinie marenga talapema kinie opa tenge. Ya ma kolea tenga tenga ma jimi jimi tepa,
engele lepa, aku sipe temba. Ambo tene ambolango kokele kanopa limbendo ou mini topa
mindili nolemo mele, mulu ma pora nimb walemo kokele wendo ombndo umbuni lupe
lupe aku sipema ou wendo omb. nirimu.
9
Kanu uluma wendo omb walemanga yamboma mimi siku kanangi. Enene
Na lombili andoli yamboma mindili nongo, kolangi. ningu, ene mare liku
ambolkolie kanjollomanga makumanga mengo puku kote tenjiku, ene mare Juda
yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilimele ulkemanga liku mengo puku kopene
tongela. Ene nanga yamboma molongemonga ene mare ka siku gapomano ye ailime
kinie ye nomi kingime kinie molongena kote tenjingindu mengo pungla. Aku siku tenge
kene ene eneno kanoko konjiku molayo. Nakolo kote tenjing kinie kotena angilkulie kanu
yema kinie kanu yema nokonge ye nomime kinie enene Nanga ungumu piliengi! ningu
ene ningu sing.
10
Temane peangamo Yamboma pali piliengi! ningu koleamanga pali
andoko ou ningu sing kinie, pe mulu ma pora nimb walemo kamu wendo omb ..*
11
Ene ka siku kote tenjing kinie ou Kotena nambolka unguri nimulnje? Olio ungu te
walsiku piling kinie nambolka unguri pundu topo nimulnje? ningu mini wale naa
mundengi. Ene ungu ningme eneno pilkulie naa ning. Mini Kake Telimuni enenga kerena
molopalie nimbe simbe unguma enene anju ning kene aku tenge enamonga ene ungu ning
mele pilkulie aku siku ning. nirimu.
12
Aku walemanga angenuni yunge kandi angenu nanga yambo
molombamonga Kolopili toko konjengi. nimbe kote tenjimbe. Lapane yunge kandi
ambolangoma akula temba. Ambolangomane kepe enenga kandi anupili lapali kinie
mumindili kolko kotena mengo puku Toko konjengi. ningla.
13
Nanga yamboma
molongemonga yambomane pali ene kinie konopu keri panjing, nakolo na munduku naa
kelko walema pora naa nipili tondolo munduku molonge yamboma Pulu Yemone lipe
taponjipe Mindili nonge koleana naa puku pea molopo konjipu mindi pamili. nimb. *
nirimu.
14
( Na i bokumu tokoro yemone ene bokumu kanokomele yambomando ungu te
niembo: Yesusini nirimu ungumu inie maniekondo molemo akumu ene imbi
kanokomele yambomane ungu pulumu paa pilku konjengi. nikiru: Yesusini nimbendo: )
Yambo tepa pipili kondoli mele paa kerimu ulke tembelena suku Pulu Yemonga
Ulke Suluminia Kake Teline Pulu Yemone We yamboma naa pangi! nimbe mi
tolemona* yu manda naa pupe angilimbe, nakolo walse akuna angilipelie kolea akumu paa
tepa kalaro monjimbe. Aku melemo akuna wendo omba angilimbe kanokolie**
Umbuni ailime wendo omb tekemo. ningu pilku kolea Judia poropinji koleamanga
molonge yamboma enenga koleama munduku kelko ma pangi lembamanga kowa pangi.
15
Yambo te ulke imuna ola molopili aku sipe ulu te wendo omb kinie kanopalie kowa
pumbendo manie omba Melema lipu membo pambo. nimbe ulkena sukundu manda naa
pupili.
16
Yambo te poniena molopalie Kowa pambo. nimbe kelepa ulkendo pupe
yunge ali wale sulumu naa lipili. Sumbi siku kowa mindi pangi.
17
Aku sipe wendo omb
walemonga ambo ambolango monjingme kinie, ambo ambolango ame singme kinie, ene
manda lkisiku kowa naa pungmunge ene kinie paa umbuni wendo ombamonga ene
kondo tekemo.
18
Pulu Yemondo mawa tekolie, Ali telemo olimenga kanu umbunime wendo naa
opili. nieyo.
19
Kanu walemanga umbuni paa ailime wendo omb, Pulu Yemone ou mulu
ma pulu monjipe terimu kinie kepe, yandopa kini kepe umbuni aku sipe te wendo naa
orumu. Pe kepe aku sipe umbuni ailime naa wendo ombla. Akumunge aku siku Pulu Yemo
kinie mawa teangi.
20
Kanu umbunime wendo omb kinie Aili Pulu Yemo ne
Nondopa pora nipili. nimbe ou naa nimbe panjilkenje yamboma pali kolemelka. Nakolo
Pulu Yemone mako topa Nanga yamboma molangi. nirimu yamboma Naa kolangi.
nimbe Umbuni wale akuma nondopa pora nipili. nimbe, nimbe panjirimu.
21
Kanu umbuni omba pemba walemanga yambo marene ningindu: Kanai! Pulu
Yemone Olio nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi
Kirasimu ya omba molemo. ning molo Nena omba molemo. ning kinie enenga unguma
naa pilku, Sike nikimili. ningu naa piliengi!
22
Ye mare ongolie kolo toko ningindu: Pulu
Yemone mako torumu ye nomi Kirasimu na. ning, molo kolo tokolie Pulu Yemone ungu
umbu tonjimuma pilipulie ombo nimbu sikimulu. ning. Yamboma pali, Pulu Yemone
Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu yambomane kepe lipu lou sipu, nikimulu
mele Sike. ningu tondolo munduku piliengi! ningu Pulu Yemone mindi ulu tondolo
kapola telemoma mele manda lelko ulu tondolo lupe lupema tenge. Nakolo Pulu Yemonga
yamboma aku siku kondi tonge kinie enenga unguma naa pilku, liku su sing.
23
Akumunge,
pe ulu akuma wendo omb mele Ene ou piliengi! nimbu ya nimbu sikiru mele pilkulie
kanoko konjiku molai! nirimu.
24
Kanu walemanga aku mindili nonge nikiru uluma wendo omb kinie pe ulu lupe
lupe mare wendo ombla. Aku uluma i sipe:
Kolea tangombando ena pa telemo mele
naa tepa, sumbulu topa,
oli ipulueli pa telemo mele naa tepa,
25
kombukandipime muluna manie omba,
muluna angilimo mele tondoloma*
lope lope tepa anju yando pupe,
aku sipe ulu lupe lupema wendo omb.**
26
Aku temba walemonga Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo tondolo pulimu
kinie, pa aili tepa telimu kinie kupe tenga suku molopa kamu manie omb* yambomane
kanonge.
27
Ombalie yuni yunge angelloma lipe mundumbe kinie ene winju mendo anju
yando mulu ma koleamanga pali puku Pulu Yemone Nanga yamboma molangi. nimbe ou
mako torumu yamboma sukundu sukundu ling. nirimu.
28
Unju pikimuni telemo aku sipe ungu iku mele pelemo kene pilkulie ungu pulumu
piliei. Unju piki kuku topa gomo tolemo kinie kanokolie Kini ena temba walemo wendo
omb tekemo lemo. ningu pilimele.
29
Aku sipela, i ulu Wendo omb. nikiruma sike
wendo omb kinie kanokolie ningmuni Yu paa sike nondopa omb tekemo. Yu paa kamu
okomo. ningu piling.
30
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Kini molemele yamboma ou naa kolangi i
Wendo omb. nikiru uluma pali wendo omb.
31
Mulumu kinie mamo kinie pora nimb
nakolo nanga ungu nilioma paa pora naa nimb. Nilio mele pali paa sike wendo omb.
* nirimu.
32
Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo paa sike omb nakolo yu omb
walemo naa pilimolo. Ipulueli ombne, tangoli ombne naa pilimolo. Mulu koleana
angelloma kepe naa pilimelela. Pulu Yemonga Malo kepe naa la pilimo. Tara yuyu mindi
aku walemo pilipe molemo.
33
Yu kelepa omb walemo ene naa pilimele kene yu omb
kanoko konjiku, uru naa peko (Pulu Yemo kinie ungu ningu)* molayo.
34
Yu omb walemo
i sipe: Ye te kolea marenga wale mare molomba pumbe telemo kinie yunge koleamo
mundupe kelembando yunge kendemandemando Nanga koleamo nokonjei. nimbelie
yunge kongonomo tenjing mele ene yu mele mele moke tepa sipe ulke kerepulu nokolemo
yemondo Na walse omb kene kanoko moloi. nimbelie pulimo.
35
Ulke pulu yemo sike omb nakolo yu omb walemo naa pilimele kene Yu omb.
ningu kanoko molayo. Ipupini omb, molo ai burumi omb, molo kolea tangombando kera
gulta ko tolemo kinie omb, molo ipulueli ou ombnje, ene naa pilimele kene
36
Na uru
peambo walsikale yu lipe sinjipe omba na kanomba. ningu, kanoko molangi. nimbu nikiru.
37
Enendo i nikiru mele yambomando pali nikirula, Omb. ningu kanoko
molangi. nimbu nikiru. nirimu.
MAKO MAKO
<<
13 13
>>
MAKO MAKO
<<
14 14
>>
14
1
Yemone enenga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele* pilku, Pillawa Akoli
Mele Isi Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi Walemo* talu mele wendo ombndo,
kini mele Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga
puluma pilku mane siringi yema kinie,** enene Yesusi kiyongo ningu ka siku tonge aulke te
koroko moloringi.
2
Akumundu ungu mele tekolie ningindu: Nondopo tamili, nakolo
Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu Mele Pilimolo
Walemanga uluma tepo molamili. ningu yambo aisili ya Jerusalleme ongo maku toko
molongemonga yu isili ou tomolo kinie enene olio kinie mumindili kolko opa tenge kene isili
ou naa topo, keleamili. niringi.
3
Kolea kanga Betani ye te ou kuru lak nombalie kelerimu ye te,* imbi lelko Ye Kuru
Lak Noli Saimono niringi kanumunge ulkena Yesusi pupe langi nomba molopili ambo te
kopongo wele ma mingi paa peanga te yu molorumuna memba orumu. Kanu wele paa
mune tolimunge kou mone paa aili tepa purumu. Akumu memba ombalie Yesusi langi noli
polo molorumuna memba omba Yu tepo konjembo. nimbe mingimu kako topa
welemo pengena ondo lenjirimu.**
4
Yuni aku terimu kinie kanokolie kanuna moloringimenga marene konopu keri
panjikulie anju yando eneno ningindu: Aku kopongo welemo nambemuna we tepa
kenjikimuye?
5
Aku welemo kou mone limelkanje kou aisili, kou mongo wane tausini mele,
lipulie yambo koropama moke tepo silimelka. ningu ambomo tondolo munduku iri toringi.
6
Enene ambomondo aku siku niringi pilipelie Yesusini enendo nimbendo: I
ambomo kinie nambemuna ungu aisili nikimiliye? Yuni na kinie ulu peanga te temu kene yu
kinie ungu aisili naa ningu munduku keleangi.
7
Yambo koropama ene kinie alieli molonge
kene Ene lipu taponjemili. ning walemanga pali ene manda liku taponjing nakolo na ene
kinie alieli naa molombo.
8
Ambomone Manda tembo. konopu lemu mele temu. Na ono
tengemonga yuni isili ou i wele mune tolimu nanga kangine omba ondo lenjimu.*
9
Nane
enendo paa sike nimbu sikirumu: Ma koleamanga pali nanga temane peangamo andoko
toko sing kinie i ambomone kini temu temanemo kepe Yambomane pilkulie Yuni tepa
konjirimu. ningu piliengi! ningulie aku temanemo toko singla. nirimu.
10
Kanu kinie Yesusi yu lombili andoli ye rurepo akumanga ye te, Judasi Isikeriote,
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene ka sing aulkemo yuni akisinjembo. nimbe ene
moloringine pupe, temba mele nimbe sirimu.
11
Yuni temba mele nirimu kinie pilkulie ene
konopu aili teko siku Nu kou mone te simul. ningu, ningu panjiringi. Kanu kinie yu
Yesusi ene lipe simbe mele aulkemo koropa molorumu.
12
Pillawa Akoli Mele Isimu Naa Munduku Pillawa We Kalko Noringi Koromonga*
pulu pulu walemo wendo orumu kinie Juda yambomane Pulu Yemone ou enenga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilingindu kongi sipisipi walo te toko nonge
mele pilkulie* niringimuni, Yesusi lombili andoli yema yu molorumuna ongo walsiku pilkulie
ningindu: Pulu Yemone olionga anda kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele
pilimulundu kongi sipisipi walo te kini nonimu kolea tena pupu tepo mimi tepamili konopu
lekenoye? niringi.
13
Aku siku ningu walsiringi kinie yuni yu lombili andoli talo lipe mundupelie nimbendo:
Ne kolea aili Jerusalleme * suku pukululie, ye te mingine no kolopa memba omb
aulkena puku kane kane tokololie yu lombili pangili.**
14
Yu suku pumbe ulkena suku
pukululie , ulke pulu yemondo ningilindu: Ungu Mane Silimuni i sipe walsipelie
nimbendo: Na kinie na lombili andolime kinie* olione Pulu Yemone olionga anda
kolepalime naa topa we omba purumu mele pilimulundu kongi sipisipi walomo tena
nomoloye? Nomolo suluminiamo tena lemoye? nimu. niengili.
15
Aku ningil kinie yuni elte
ulkemonga olakondo suluminia aili te, akuna langi noli polo te kinie, manie molomolo
poloma kinie, melema pali ou teko mimi tengi lembamo, lipe ora simbe. Aku
suluminiamonga nomolo sipisipi walomo teko mimi teangili. nirimu.
16
Kanu kinie yu lombili andoli ye akutolo kolea aili akumunge suku pukulu, Yesusini
nirimu kanu mele ulu akuma teli lerimu kanoko lenjikululie, akuna Pulu Yemone enenga anda
kolepalime naa topa we omba purumu mele piling kongi sipisipi walo nongemo teko mimi
teko nosiringili.
17
Ipupini ena pupe kolea kala torumu kinie Yesusi kinie yu lombili andoli rurepo kinie
oringi.
18
Langi nongo moloringi kinie Yesusini nimbendo: Nane enendo paa sike nimbu
sikirumu: Ene pea molopo langi nokomolomanga ye tene na lipe nanga opa touma simbe.
nirimu.
19
Aku nirimu kinie pilkulie enenga konopuna umbuni terimu pilkulie yu mele mele
walsikulie ningindu: Ailimu, nando nikinuye? niringi.
20
Yesusini pundu topa nimbendo: Ene nanga ye rureponga ye te na kinie langime
polo ai suku singine ola lemo te walsikale lipu nombolo yemone na lipe, opa touma anju
simbe. nirimu.
21
Kini Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo kinie tenge mele koronga
ou ningu panjiringi temanemo Pulu Yemonga bokuna sukundu molemo mele* sike opa
toumane tenge, nakolo yu lipe opa touma simbe yemo mindili nomba paa molopa kenjimbe.
Yu molopa kenjimbemonga yu anumuni naa melkanje papu. Yu mindili naa nolka.
nirimu.
22
Ene langi nongo moloringi kinie Yesusini berete te lipe Pulu Yemo kinie Ange.
nimbelie ambolopa pike lepa yu lombili andolime sipelie nimbendo: Imu nanga
kangimu ene liku nangi . nirimu.*
23
Pe no waene kapo te lipelie Pulu Yemo kinie Ange. nimbe ene sirimu kinie enene
pali kanu no waenemo noringi.
24
Yuni nimbendo: I no waene sikirumu nanga mememo. Pulu Yemone yu kinie
yunge yamboma kinie molonge mele ungu te nimbe panjipe mi lerimu kanu ungumu*
Kamu wendo omba pepili. nimbu yambo aisilinge nimbu nanga mememo ondo lenjipulie
kolombo aku mememo imu.**
25
Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Isili ou na no
waene altopo paa naa nomb. Pe mindi, Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo
koleana* no waene kondemo kelepo nomb. nirimu.
26
Langi nongo pora sikulie ene Pulu Yemonga konana te ningulie, pena puku ma
pangi Unju Ollipi Poniena ola puringi.
27
Kanu kinie Yesusini lombili andolimendo nimbendo: Pe opa toumane na kinie
tengemonga kanokolie enene pali na munduku kelenge. Aku siku tenge mele Pulu Yemone
ou nirimu yunge bokuna molemo kanumu. Pulu Yemone ungu iku te topalie nimbendo:
Kongi sipisipi tapu yemo tangi. nimb,
yu tonge kinie sipisipime bulu balu ning.*
nirimu, aku mele kini wendo omb ..
28
Isili ou na toko konjing kinie ene sike bulu
balu ning nakolo na lomboropo ola molopolie nimbumuni, na kumbi lepo kolea
Gallillindu pumbu, ene pe akilku akuna onge kinie altopo pea molomolo . nirimu.*
29
Yesusini aku sipe nirimu kinie pilipelie Pitane nimbendo: Enene pali Nu sike
ningu tondolo munduku pilimele mele manie pumbe kinie nu munduku kelengi liemo nane
nu aku sipu paa mundupu naa kelembo, paa molo. nirimu.
30
Yesusini pundu topa nimbendo: Nane nu paa sike nimbu sikirumu: Paa kini
ipulueli, kera gulta wale talo sipemo ou ko naa topili nuni pipili kolkolie wale yepoko nando
kolo toko Yu naeye? Na naa kanolio. nini. nirimu.
31
Nakolo Pitane tondolo mundupe nimbendo: Na nu kinie tapu tolembolomonga olto
pea Tomolo. nngi liemo kepe nu Naa kanolio. paa naa nimb. nirimu. Lombili andoli
ye wemane pali Nu naa kanolemolo. paa naa nimul. niringila.
32
Kanu kinie Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie kolea Gesemani niline
puringi. Akuna puringi kinie yuni enendo nimbendo: Na Pulu Yemo kinie ungu nipukuru
kene ene ya molai. nirimu.
33
Aku nimbelie Pita keme Jemisi keme Jono keme lipe memba
pupelie Na teko kenjing ulumu paa nondopa wendo omb tekemo. nimbe pilipelie yu
yuyu kondo kolopa konopu keri panjipe kamelena mindili tepili molorumu.
34
Yuni enendo
nimbendo: Nanga konopuna umbuni paa aili te tepamo kene na kolkoro none tekemo. Ene
uru naa peko, ya kanoko konjiku molai. nirimu.
35
Aku nimbelie yu yuyu laye kolte anju pupe koporongo langopa tamalu pepalie yu
kinie nondopa wendo omb mele Wendo naa omu liemo paa papu. nimbe* Pulu Yemo
kinie ungu nimbe mawa tepalie nimbendo:
36
Nanga Tara, nuni uluma pali manda teleno
kene na mindili noli no mingine no nombmo* Naa nambo. nieni. Nakolo Nane tepolie
nanu konopu simbu. konopu lekero mele naa teambo. Nuni kanoko peanga kanoni ulumu
mindi teambo. nirimu.
37
Aku nimbelie kelepa yunge lombili andoli ye yepoko moloringine yando omba ene
uru peringi kanopalie Pitando nimbendo: Saimono, nu uru penu lemo. Nu uru naa peko
ena laye kolte manda we kanoko konjiku naa molenaye?
38
Kurumanga nomi Setenene
olio kondi tomba kinie tepo kenjimul kene. ningulie uru naa peko Pulu Yemo kinie
ungu ningu kanoko konjiku molayo. Sike tepo konjemili. nimbu konopumane pilimolo
nakolo temolondo kangimu siye tepa tondolo naa pulimo. nirimu.
39
Aku sipe nimbelie yu altopa anju pupe ou Pulu Yemo kinie ungu nimbe mawa terimu
mele altopa nirimu.
40
Altopa yando orumu kinie ene uru paa orumuna altoko uru peringi kanorumu. Enene
uru peringimunge pipili kolkolie yundu ning mele naa piliringi.
41
Altopa wale yepoko sipemonga anju pupe Pulu Yemo kinie ungu nimb
pupe kelepa yando ombalie yuni enendo nimbendo: Nambemuna we uru peko mlu
pilku molemeleye?* Manda peame! Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo tonge ulu
pulu keri telemele yema liku sing enamo** wendo omb tekemo.
42
Ola angilku pamili
wame! Na lipe anju simbe yemo okomo kanai! nirimu.
43
Yesusini kolea Gesemani yu lombili andolimendo aku nimbe molopili yu lombili
andoli rurepo akumanga ye Judasi orumu. Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Pulu
Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie,* Juda yambomanga tapu
yema kinie, kanu yemane liku munduringi ye aisili, yambo toli lou pulsema kinie kopema
kinie mengo Judasi kinie oringi.
44
Ou Yesusi molorumuna naa wangi Yesusi Juda ye ailime
lipe simbe nimbe panjirimu ye Judasini ene Yesusi yu ipulueli manda kanonge mele
nimbe sipelie nimbendo: Nane ye te kanopolie kangulumbu akumu Yesusi. Yu ambolko ka
siku mengo pangi. nirimu.
45
Aku yema oringi kinie Judasi yu Yesusi molorumuna
sumbi sipe ombalie Rapai,* nu akuna angilinu lemo. nimbe omba yu kangulurumu.
46
Aku
terimu kinie kanokolie Yesusi liku ka siringi.
47
Aku teringi kinie kanopalie Yesusi kinie nondoko angiliringi ye tenga* lou pokete
napimu kulu topa wendo lipe Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga
kendemande ye te yunge komu te topa laka lenjirimu, aku komumu wendo orumu.
48
Kanu kinie Yesusini yu ka sing oringi yemando nimbendo: Na yambo topa
wa noli yere molemo. konopu lelkolie na ka singndu yambo toli lou pulsema kinie kopema
kinie mengo okomeleye?
49
Ulke tembele kerepuluna we yamboma maku toko molemele
koleana alieli ene pea molemolo kinie ungu mane sipu molio kinie na liku ka naa silimele
kanumu. Nakolo Pulu Yemonga bokuna toringi molemo mele kamu wendo
ombmonga enene tenge tekemele uluma wendo okomo. nirimu.
50
Kanu kinie yu lombili andolime pali Olio pea ka singnje. ningu pilkulie yu
munduku kelko ene talopa lelko puringi.
51
Kango ye te mlu telu mindi pakopa Yesusi
lombili andorumu. Kanu kangomo Yesusi ka siringi yemane amboloringi kinie
52
yunge
mlumu mindi ambolko molangi, melte naa panjipe we we talopa lepa purumu.*
53
Kanu kinie Yesusi ka sikulie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo
molorumuna mengo puringi. Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga
tapu yema kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema
kinie,* enene pali Yesusi kote tenjipu piliemili. ningu akuna ongo maku toringi.
54
Yesusi mengo puringi kinie Pita lombili akilipe taka lepa pupe, Pulu Yemo popo
tonjiringi ye aili olandopamonga ulkena, ulke angilipe makaye terimu, ai suku singine yambo
maku toringi kolea we lerimuna paa sukundu pupe, Yesusi nokoko moloringi ele yema
kinie tepe pilipe molorumu.
55
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie, Juda yambomanga kanjollo yema pali*
kinie, akumane Yesusi yu toko konjingindu ulu te tepa kenjirimu ulu te Yambo tene yu i
sipe i sipe tepa kenjirimu. nipili. ningu yambo te kororingi nakolo yambo te naa kanoko
liringi.
56
Yambo aisilini ongo ungu mare kolo toko I sipe i sipe tepa kenjirimu. niringi
nakolo enenga unguma kapola naa terimu.
57
Kanu kinie ye marene yu tepa kenjirimu mele ola angilku kolo toko ningindu:
58
I
yemo i sipe nirimu pilirimulu: I Pulu Yemo popo toko kalemolo ulke tembelemo, mana
yemane takoringimu nane topo tekisipulie mana yemane manda naa takonge ulke te wale
yepoko omba pupili kolo wangopo takombo. nirimu.* Yuni aku nirimumunge Yu Pulu
Yemo mele molio. konopu lepalie aku nirimumu nimbe kenjirimunje . niringi.
59
Ene kepe
laye lupe lupe niringi, enenga unguma kapola naa la terimu.
60
Aku niringi pilipelie Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamo ene maku
toringine ola angilipe Yesusi walsipelie nimbendo: Ungu te pundu toko naa nikinuye? Nu
teko kenjirinu mele nikimilimu nambolka ulumu teko kenjirinumundu nikimiliye? nirimu.
61
Nakolo Yesusi ungu te pundu topa naa nimbe we angilirimu.
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamone yu altopa walsipe pilipelie nimbendo:
Pulu Yemone olio Nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye
nomi Kirasimu sike nu molo moloye? Kapi Nimbu Imbi Ambolopo Ola Linjilimolomonga
Malo nu molo moloye? nirimu.
62
Yesusini nimbendo: Akumu na. nirimu. Pe walse Manie Omba Mana Ye Au
Lerimu Yemo,* Ye Tondolo Olandopa Pulimu kinie melema nokombando yunge ki
umbukundu molopa, kupemanga ola molopa manie omb ene kanonge. nirimu.**
63
Aku sipe nirimumunge yu Pulu Yemo mele molio. nimbe nirimuna pilipelie
Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamone paa pilipe keri pilipe yunge wale
pakolimu yuyu ambolopa sungu sipelie nimbendo: Kini yuni mongo lirimu mele nimbe
simbe yambo te pea nambemuna koromoloye?
64
Yu yuyu paa sike Pulu Yemo ungu taka
tonjikimu pilkimulu. Nambolka konopu lekemeleye? Yu kinie nambe teamiliye? nirimu
kinie
enene ningindu: Yu Pulu Yemo ungu taka tonjimumunge topo konjmulu liemo
papu. niringi.
65
Kanu kinie enenga ye marene yunge kumbikerena lkambe toko munduku, yunge
kumbikeremo mlu tene pipi sinjikulie ki lumuni toko Nu Pulu Yemonga yere molio.
konopu leno kene naene nu tokomonje ningu si! niringi. Ele yemane yu liku laruwene
toringi.
66
Kanu kinie Pita ulke maniekondo, yamboma liku maku toko moloringi koleana
molorumu kinie* Pulu Yemo popo tonjiringi ye aili olandopamonga kendemande ambo te
Pita molorumuna ombalie
67
yu tepe pilipe molorumu kanopalie nemo nemo nimbe
kanopalie nimbendo: Nu kepe Nasarete ye Yesusi kinie pea tapu toko moloringi
kanumanga ye te lemo. nirimu.
68
Pitane kolo topalie Molo! nimbe Nu nikinu mele na naa pilkiru! nirimu. Aku sipe
nimbelie ulke kerepuluna purumu kinie kera gulta ko torumu.
69
Pita yu ulke kerepuluna pupe molopili kanu kendemande ambomone yu kanopalie
akuna angiliringi yambomando altopa nimbendo: I yemo Yesusinge talape ye te lemo.
nirimu.
70
Pitane altopa Molo! nirimu.
Laye kolte pe mele Pita angilirimuna nondoko angiliringi yemane yu ungu laye lupe
mele nirimu pilkulie yundu ningindu: Kolea Gallilli disiriki yambomane ungu nilimele mele
nu aku siku ungu nikinu pilkimulu. Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie kolea Gallilli
disiriki yemala, nu kepe Gallilli ye te, aku kene Nu paa sike yu lombili andoli ye te.
konopu lekemolo. niringi.
71
Aku niringi kinie Pitane Pulu Yemonga imbi lepa tondolo mundupe mi lepalie
nimbendo: Paa sike nikiru. Ene nikimili yemo paa naa kanolio! Kolo tokoro liemo Pulu
Yemone na topa konjipili. nirimu.
72
Aku nirimu kinie tamburembu kera gulta wale talo sipe ko torumu. Aku terimu kinie
pilipelie Yesusini yundu Kera gulta wale talo sipe ko naa topili nuni wale yepoko kolo
tokolie Yu naa kanolio. nini. nirimu ungu kanumu* Pita kelepa pilirimu. Pilipelie Ama,
paa tepo kenjindu lepamo. Paa naa tembo. konopu lerindu mele sike tendu. nimbe
pilipelie kola paa aili tepa terimu.
MAKO MAKO
<<
14 14
>>
MAKO MAKO
<<
15 15
>>
15
1
Ipulueli ou kolea kokele tangorumu kinie Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie,
Juda yambomanga tapu yema kinie, Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane
siringi yema kinie, kanjollo yema pali,* Yesusinge kotemo pilku pora sikulie enene pali
yu tenge mele ungu te ningu panjiringi. Aku ningu panjikulie yu liku, ka toko, mengo
puku, Romo gapomano ye nomi Paillate molorumuna mengo puku kote tenjiringi.
2
Paillatene Yesusinge kotemo pilipelie yu walsipe pilipelie nimbendo: Nu Juda
yambomanga ye nomi kingimu molo moloye? nirimu.
3
Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene Yesusi kote tenjiku Paillatendo kolo toko
ungu aisili ningulie ningindu Yesusi yu tepa kenjilimo. ningu yu kote tenjiringi.
4
Aku
niringimunge Paillatene Yesusindu nimbendo: Nu ulu keri aisili terinu nikimili mele pilkulie
ungu te pundu toko naa nikinuye? nirimu.
5
Nakolo Yesusi yu tepa kenjirimu niringi
mele pundu topa ungu telu kepe naa nimbe karaye naa tepa we angilirimu kinie
kanopalie Paillate mini wale mundupe konopu aisili lipe mundurumu.
6-7
Yesusi kote tenjiku molangi, ye te, yunge imbi Barapasi, yu kinie ye mare kinie
Romo gapomanomone olio Juda yamboma naa nokopili. ningu ou Romo gapomanomo
kinie opa tekolie yambo mare toko konjiringimunge ka ulkena peringi. Ponie tenga tenga
Juda yambomane kolea aili Jerusalleme ongo akuna suku Pulu Yemone enenga anda
kolepalime Naa Topa We Omba Purumu mele pilingindu langi noringi walema wendo
orumu kinie* enene ka ulkena perimu ye te imbi lelko Wendo liku mundoi. ningu mawa
teringi kinie Romo gapomano ye nomimuni kanu yemo wendo lipe yamboma sirimu.
8
Romo ye nomimuni kanu walemo wendo orumu kinie aku terimu mele pilkulie
yamboma ongo yundu mawa tekolie ningindu: Ou ponie telu telu ningu i walemo kinie
teleno mele kini kepe aku siku teani. niringi.
9
Aku niringi pilipelie Paillatene enendo walsipelie nimbendo: Juda yambomanga ye
nomi kingimu wendo lipu ene siembo. konopu lekemeleye? nirimu.
10
We yambomane
Juda yambomanga ye ailime munduku kelko enenga unguma liku su siku Yesusinge ungumu
pilku yu lombili andoringimunge Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailimene Yesusi kinie
konopu keri panjikulie* kote tenjiringine pilipelie Paillatene aku sipe nirimu.
11
Nakolo Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime we yamboma kondi toko ungu umbu
tonjikulie Yesusi molo. Barapasi wendo lipe sipili. niei! niringi.
12
Aku niringi kinie pilipelie Paillatene enendo nimbendo: Aku liemo Judamanga ye
nomi kingi nilimelemo nambe teambonje. nimbe walsirimu kinie
13
enene tondolo munduku ningindu: Yu unju perana kolopili uku toko panji! niringi.
14
Aku niringi pilipelie yuni enendo nimbendo: Aku nambemunaye? Yu mongo
nambolka mongore limuye? nirimu.
Nakolo enene altoko paa tondolo munduku ningindu: Molo! Yu kolopili, unju
perana uku toko panji! niringi.
15
Kanu kinie Paillatene Na kinie konopu peanga leangi. nimbelie ye Barapasi ka
ulkena wendo lipe ene sirimu. Aku tepalie Yesusi lipe yunge ami yema sipelie
nimbendo: Yu ka pulsene tokolie pe Unju perana kolopili. ningu mengo puku unju
perana uku toko panjipai. nirimu.
16
Kanu kinie Romo ami yemane Yesusi liku gapomano ye nomimu perimu ulke
aili* akuna suku yamboma liku maku toringi koleana pukulie, enenga ami talape yema pali
Yesusi ya molemona sukundu sukundu wai. niringi.
17
Akuna ongolie niringimuni
Yu ye nomi kingi te none tepili. ningu mulu wambale kondoli peanga te pakonjiku
unju ka koko molorumu te mulkupiye teko Ye nomi kingimunge waniemo. ningu pengena
mere mundunjiku,
18
pe yu ungu taka tonjiku imbi we klo toko ambolko ola linjingindu
Juda yambomanga ye nomi kingimu, nu angilinoye? ningu
19
kol kope liku yu
pengena kope to pu opu tekolie kumbikerena lkambe toko kanjiku, yu angilirimuna ongo
koporongo langoko tamalu peko yu we klo toko kapi ningu imbi ambolko ola linjiringi.
20
Yu aku siku ungu taka tonjiku pora sikulie mulu wambale kondolimu kulunjiku yunge
ou panjirimu mulu wambalema altoko panjinjikulie Yu unju perana kolopili uku topo
panjipamolo. ningu yu liku ulsukundu* mengo puringi.
21
Romo ami yemane Yesusi Jerusalleme pala ulsukundu mengo pung pukulie
niringimuni, kolea Sairini* ye te, yu Allekesanda kinie Rupasitolonga lapa Saimono, yu
Jerusalleme pumbe orumu kinie kanokolie yu ambolko liku ka mele siku Yesusi kolomba
unju peramo Kolo wangoko menji! ningu siringi.
22
Pukulie kolea Golkota Yesusi mengo
puku akuna moloringi. (Golkotanga ungu pulumu penge ombele leli koleamo.)
23
Yesusi
akuna mengo pukulie niringimuni, Yamboma mindili naa nangi. ningu no waenena suku
maratene mo nili te munduku nosiringi aku no waenemo Yu nopili. ningu, siringi nakolo
naa lipe norumu.
24
Kanu kinie ami yemane yu unju perana ola uku toko panjikulie unjumu liku ola
anjiringi. Aku tekolie, ou unjuna ola uku toko naa panjikulie yunge mulu wambale
kulunjiku nosiringime Moke teamili. ningu ene yu mele mele ling mele pilingindu kou
kate teko pe mulu wambalema liringi.
25
Ena topa nane killoko terimu kinie yu unju perana panjiringi.
26
Yu mongo lirimu
mele yamboma kanangi. ningu
I YEMO JUDA YAMBOMANGA YE NOMI KINGIMU
ningu imbi toko unjuna ola monjiringi.
27
Opa tekolo melema wa liringili ye talo pea unju talonga uku toko panjiringila. Te
Yesusi yunge ki umbukundu uku toko, te ki tarokondo uku toko panjiringi.
28
(Aku
teringimunge ungu te ou Aisayane nimbe boku torumu mele wendo orumu. Aku ungumu i
sipe:
Yu kinie
yambo mongo liku
ulu pulu kerime teli yamboma kinie
liku tere lelko mako toringi.*
nirimu.)
29
Akuna ongo puringi yambomane Yesusi kanoko keri kanokolie yu ungu taka
tonjiku iri mele tokolie ningindu: Aa! Ulke tembelemo tekisipulie altopo wale yepoko
omba pupili takopo limbu. nirinu yemo,*
30
Naa kolambo. ningu nu nunu liku taponjiku
unju perana manie oi. niringi.
31
Aku sikula Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime kinie Pulu Yemonga ungu
manemanga puluma pilku mane siringi yema kinie* enene kepe yu ungu taka tonjikulie
ningindu: Yu yambo wema Naa kolangi. nimbe lipe taponjirimu nakolo yu yuyu Naa
kolambo. nimbe manda naa lipe taponjikimu.
32
Yu sike Pulu Yemone olio Nokopa
konjimbe ye te lipu mundumbu. ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu omba molopa,
yu sike olio Isirele yambomanga ye nomi kingimu* molemo liemo yu yuyu unjuna manie
opili. Yu yuyu manie omb kinie kanopolie yu sike Pulu Yemone mako topa lipe
mundurumu ye nomi Kirasimu. Yu sike olionga ye nomi kingimu. nimbu tondolo mundupu
pilimul. niringi.
Ye talo yu kinie unjutolonga uku toko panjiringi yetolone yu aku siku ungu taka
tonjiringilila.
33
Yesusi unjuna ola we angilipili ai tangoli ena tuwellepo killoko terimu kinie kolea
pali sumbulu topalie, pe ipupini ena tere killoko terimu kinie kelepa tangorumu.
34
Ipupini
ena tere killoko terimu kinie Yesusini ru nimbelie nimbendo:
Elloi, Elloi, llama sapakatani.
nirimu. Akumu Juda yambomanga ungu te. Akumunge ungu pulumu i sipe:
Nanga Pulu Yemo, nanga Pulu Yemo,
na nambemuna munduku kelenuye?*
nirimu.
35
Akuna nondoko angiliringimenga marene yuni aku nirimu kinie pilku sundukulie
ningindu: Pilieme! Yu Illainja walsikimu. niringi.*
36
Aku nirimu kinie piliringimenga ye te lkisipe pupe ul pinje mele te lipe no waene
kombili teli mare akuna panjipelie, Yesusi no waene kombili teli pinjena pelemomo
nopili.* nimbe memba omba unju pepena tenga ka topa olando sirimu. Sipelie yuni
nimbendo: Kini unjuna we angilipili. Illainjane sike yu unjuna manie limbendo
okomonje, kanopo kanamili. nirimu.
37
Yesusi ungu te tondolo mundupe nimbelie* kolorumu.
38-39
Romo ami ye wane anderete nokorumu ye te Yesusi toringi ami yema nokopa
molorumu kanu yemone Yesusi ungu te nimbe kolorumu mele pilipe kanopalie nimbendo:
I yemo yu paa sike Pulu Yemonga malo lepamo. nirimu.
Yesusi aku sipe kolorumu kinie ulu aili te walsikale wendo orumu. Pulu Yemo
popo toko kaloringi ulke tembele Jerusalleme suku angilirimu akuna sukundu Pulu Yemo
molorumu Suluminia Paa Kake Telimunge kerepuluna Yamboma sukundu naa pangi.
ningu ou alieli mulu wambale aili tene pipi siku panjiringi angilirimu. Yesusi kolopa pora
sirimu kinie kanu mulu wambalemo* ai suku singine olakondo maniendo sipe ol torumu.
40
Ambo mare Yesusi toringi mele sulu teko kanoko angiliringi. Enenga ambo te
Makatalla taono ambo Maria, te Josese kinie angenu Jemisi kinie eltenga anumu Maria, te
ambo Sallomi.
41
Yesusi kolea Gallilli disiriki, kanu ambomanga pulu kolea, akuna ou
we andorumu kinie kanu amboma yu lombili andoko liku taponjiku nokoringi. Yu kinie,
Jerusalleme olando oringi ambo aisili wema kepe, ambo pokore kanoko angiliringi akuna
ene kepe Yesusi toringi mele kanoko angiliringi.
42
Opalikundu Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo* nondopa
wendo omb terimu. Sambate walemo wendo omb kinie koro molongendo kini mele
melema liku undu undu siringi walemo wendo orumu, aku walemonga Yesusi ou
kolopili kolea kala tomba terimu kinie,
43
Arimatia taono ye Josepo, yu Juda yambomanga
kanjollo ye aili te molopa, yu kepe Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa olio nokomba
walemo* wendo opili. nimbe nokopa molorumu yemo. Yu omba pipili naa kolopa**
Romo gapomano ye nomi Paillate molorumuna sumbi sipe pupe Yesusinge onomo na
si. nimbe mawa terimu.
44
Yesusi walsikale kolorumu pilipelie Paillate yuni Yamboma unju perana uku topo
panjilimolo kinie ena aisili omba pupili we pelemele. Pe kini yu sike walsikale kolomunje
molo nambe temunje? nimbe pilipe konopu lipe mundupe ami ye wane anderete
nokorumu yemo Opili. nimbelie yundu walsipelie Yesusi koronga kolomuye? nirimu.
45
Ami yema nokoli yemone E. nirimu kinie pilipelie yuni ami yema nokolimundu
nimbendo: Kapola, ya yemone Yesusinge onomo lipili. nirimu.
46
Paillatene Kapola. nirimu kinie Josepo pupe mulu wambale te topo topa lipe
onomo manie lipe, mlumuni kulupi topalie kou kande te akuku nosiringi kou kandemonga
suku memba pupe nosirimu. Nosipelie kou kande kerepuluna kou aili te perele marele
memba omba pipi sirimu.
47
Makatalla taono ambo Maria kinie Josese anumu Mariatolone
yunge onomo kou kandena nosirimu mele kanoringili.
MAKO MAKO
<<
15 15
>>
MAKO MAKO
<<
16 16
>>
16
1
Ena pupe ipu lerimu kinie Juda yambomanga koro moloringi wale Sambatemo*
omba purumu kinie Makatalla taono ambo Maria keme Jemisi anumu Maria keme ambo
Sallomi keme enene Yesusinge onona kopongo wele mune toli pokore ape kanjinjemili.
ningu mare topo toko liku nosiku peringi .
2
Pekolie paa ipulueli ou, enenga pulu pulu kongono walemo wendo ombando ena
mundi orumu kinie kanu amboma puku Yesusinge onomo nosiringi kou kandena pung
pukulie niringimuni,
3
anju yando walsikulie ningindu: Kou kande kerepulumu pipi siringi
koumu naene wendo lipe perele marele memba pupe nosinjimbenje? niringi.
4
Nakolo ongo olando siku kanoringi kinie kou kanumu, paa kou kapo ailimu, ou
wendo liku perele marele mengo puku nosiringi, kerepulumu we lerimu kanoringi.
5
Kou
kandena suku pukulie kou kandemonga ki umbukundu ye kango te mulu maminia sulu paa
kake te pakopa molorumumu kanokolie mini wale munduku konopu liku munduringi.
6
Kanu kinie yuni enendo nimbendo: Konopu liku naa mundeyo. Kolea Nasarete ye
Yesusi Kolopili. ningu talko unju perana uku toko panjiringi kanu yemo kanonge
okomelemo na pilkiru. Yu lomboropa ola molopa omba pumu. Ya naa lemo. Onomo ou
nosiringi koleamo ongo kaname.
7
Kanokolie anju puku Pita keme* yu lombili andolime
kinie pali i siku ningu siengi: Yesusi kolea Gallilli disiriki kumbi lepa pulimo kene akuna
Ene na kanonge. ou nirimu mele** sike ene akuna yu kanonge. ningu sipai. nirimu.
8
Angellomone aku sipe omba mona molopalie nirimu mele kanoko pilkulie
amboma pungu pungu ningu konopu aisili liku mundukulie kou kandena ulsu puku
munduku kelko paa lkisiku puringi. Pipili kolkolie yambo telu kepe kanoko piliringi mele
ningu naa siringi.
9
Juda yambomanga pulu pulu kongono walemo kinie,* paa ipulueli ou, Yesusi
lomboropa ola molopalie nirimumuni, ulke kolea Makatalla ambo Maria, ou walse kuru
yepoko pakara konopuna moloringime Yesusini topa makororumu ambo kanumu
molorumuna pupe Na lomboropo ola molondu we molio mele kanopili. nimbe lipe
ora sirimu.
10
Kanu kinie Yesusi mona angilirimu kanopalie ambomo yu pupe, ou
Yesusi kinie moloringi yamboma kamelena mindili nongo kola teko moloringine pupelie
kanorumu mele ene nimbe sirimu.
11
Yuni ene Yesusi konde molorumu mele kanopalie
nimbe sirimu kinie pilkulie Yu kolo tokomo. ningu piliringi.
12
Makatalla ambo Maria Yesusi yu lipe ora sipelie nirimumuni, pe yu lombili
andoringimenga yambo talo ulke kolea aili Jerusalleme munduku kelko aulke tenga
puringiline Yesusi yu kumbikere kangi alowa tepa Na kanangili. nimbe omba mona
angilirimu.
13
Pe yu kanoko imbi sikululie kanu yambotolo kelko yando ongolo lombili
andoli wemando eltene kanoringili mele ningu siringili nakolo eltene ningu siringili mele
kepe Kolo tokombele. ningu piliringila.
14
Pe walse lombili andoli rureponga yepoko langi nongo moloringine Yesusi omba
mona molopalie nirimumuni, ene iri topalie nimbendo: Enene na Lomboropa ola
molomu. ningu tondolo munduku naa pilku, na konde molondu mele yambo marene
kanokolie ene ningu sngi kinie Kolo tokomele. Aku paa naa temu, manda naa temba.
ningu piliengi, akumu nambemuna aku siku karaye teko ningu pilngiye? nirimu.
15
Aku nimbelie yuni enendo nimbendo: Ene ma koleamanga pali puku yamboma
pali temane peangamo toko siliku andopayo.
16
Ning mele pilkulie Akumu sike nikimili.
ningu tondolo munduku pilkulie no ling yamboma kote walemo wendo omb kinie
Pulu Yemone ene lipe taponjipe Ene mindili nolemelka koleana naa puku, molko konjiku
mindi pangi. nimb.* Nakolo ene lombili andolimene ning mele pilkulie Akumu kolo
tokomele. ningu pilkulie liku su sing yamboma kote walemo wendo omb kinie Pulu
Yemone Ene mindili nongo mindi pung koleana pangi. nimb.**
17
Aku temanemo sike. ningu tondolo munduku piling yamboma Na ene kinie sike
molio we yambomane ningu kanangi. nimb kinie ulu tondoloma tenge kinie yamboma
kanonge mele i sipe: Ene nanga tondolomone* kuru mare yambomanga konopuna
molongema toko makoroko; umbu ungu lupe lupe naa pilingme ningu;
18
yambo nongo
konjili kongi ka wambiyema naa kanoko kimuni ambolonge kinie akumane ene naa nongo
konjing; tomo pelemo no te naa pilku nonge kinie uluri paa naa temba; kuru tomba
yamboma kimuni ambolonge kinie konde pung. nirimu.*
19
Aili Yesusini yu lombili andolime ndo aku sipe nimbe pora sirimu kinie Pulu
Yemone yu mulu koleana olando lirimu. Akuna imbi ola molopili Pulu Yemo kinie
melema nokombando Pulu Yemonga ki umbukundu pupe molorumu.*
20
Yesusi yu mulu koleana olando purumu kinie yu lombili andolime koleamanga pali
puku Yesusinge temane peangamo yamboma toko siliku andoringi kinie Enene nanga
unguma yamboma ningu sing kinie kanu yambomane Ungu sikemo. ningu pilku liengi.
nimbe Ailimu ene kinie pupe lipe taponjirimu kinie yuni lipe mundurumu yamboma enene
Pulu Yemone mindi ulu tondoloma manda telka mele teangi. nimbe lipe taponjirimu.
Aku pea.
MAKO MAKO
<<
16 16
>>
PILLIMONO
11
PILLIMONO PILLIMONO
<<
11
>>
PILLIMONO
Pollone Ye PILLIMONO Pep Topa Sirimu Bokumu
molemo.
I pepmo Romo ka ulkena pepalie torumu. ningu pilimele. Epesasi kinie Pillipai
kinie Kollosi kinie aku taonomanga yambomanga pepma yu ka ulke teluna pepalie
torumula. ningu pilimele.
Pillimono yu ye aili molopa yambo mare yunge kongono we tenjiku mele kalolime
naa lili yamboma nokopa molorumu. Yunge kongono we tenjili ye te, Onesimasi nilimu,
kowa pupe Romo purumu kinie Pollonga ungumu pilipe konopu alowa tepa Kirasi
sike. nimbe tondolo mundupe pilirimu. Pe yuni Pollo nokorumu.
Kongono we tenjili yamboma kowa pulimele kinie Romo gapomano ungu mane
tene nimbendo: Mongo liku singindu toko konjengi. nimbe perimu. Nakolo Pollone
Onesimasi konopu monjipe Pillimono pep topa sipelie nimbendo: Yu altoko ulkena
liku Ano. ningu taka lelko nokani. nirimu. Nakolo Pollone Pillimono aku sipe mele
mawa tembando sumbi sipe naa nimbe ou ungu mare we nirimumunge ungu marenga
ungu pulumu mindili sipu pilimolo. Kowa purumu ye Onesimasinge imbimu kolomongo
kanga 10 pulu monjipe nimbe, pepmo topa pora simbendo kamu ungu te mawa
terimu.
1
1-2
Na Pollo, Kirasi Yesusinge kongono tenjiliomonga ka ulkena pelio yemo, na kinie
olionga angenu Timoti pea molopololie i pepmo topo sikiru.
Oltonga paa pulu lemo ye Pillimono, tapu topo kongono telemolo yemo, nu kinie,
olionga kemulu Apia keme, olio pea tapu topo opa teli ye Akipasi keme, Kirasinge yambo
talape* Pillimono nunge ulkena maku tolemele yamboma kinie, ene i pepmo topo sikiru.
3
Olionga Lapa Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolone* ene we kondo kolkolo, Ene
4-5
Nanga pulu lemo ye Pillimono , nu Aili Yesusi molopa, olionga nimbe
tenjirimu tenjilimo mele Sike. ningu tondolo munduku pilku molko,* Pulu Yemonga
yamboma pali konopu monjiku moleno mele pilipulie Pulu Yemo kinie ungu nimbundu alieli
nunge mawa tenjipu, nanga Pulu Yemo kinie Ange. nilio.
6
Pulu Yemo kinie nunge mawa
tenjipulie, Nu kinie olio Yesusi Kirasi sike nimbu tondolo mundupu pilimolomonga
konopu teluna pupili tapu topo molemolo ulumuni nu paa pilipe konginjilimu sipili. Aku
pilipe konginjilimu pemba kinie Kirasinge mele peanga olio silimo limulma kamu tondolo
munduku pilini. nilio.
7
Nuni, ango, Pulu Yemonga yamboma konopu monjikulie konopu
peanga pepili molonge uluma tenjirinu mele pilipulie na konopu sipu konopu paa tondolo
pupili molio.
8
Nane nu ulu te tei. nimbu mawa tembo tekero akumu nu kinie olto Kirasinge yetolo
molembolomonga Nu paa sike tei. nimbu tondolo mundupu manda nilke nakolo nuni
teleno mele nikiru aku siku molko Pulu Yemonga yamboma kondo kolko teleno
akumunge
9
aku sipu naa nimb ..* Konopu monjili ulumuni olto lipe tere lenjipe Teluna
molangili. nilimona aku sipu molembolomonga nane Nu i siku tei. nimbu tondolo
mundupu naa nimbu, Ulu te teani. nimbu nu taka lepo mawa tembo tekero. Sike na
Pollo, na ye andamo,** Kirasi Yesusinge kongono tenjiliomonga ka ulkena pelio, na aku
sipu yemo moliomonga
10
nanga malo Onesimasinge mawa tenjipulie nuni yu teko konjeni.
nikiru. Na ka ulkena pepolie yu mane sirindu kinie yu konopu alowa tepa Kirasi
sike. nimbe tondolo mundupe pilipe Kirasinge yemo molorumu mele molemomonga
kini yu nanga malo mele , na yunge lapamo molio.
11
Ou sike yuni nunge kongono
peanga te mimi sipe naa tenjirimu nakolo kini nu kinie olto pea yuni mimi sipe lipe
taponjipe kongono tenjimbe yemo molemo.
12
Kini yu nu molenona Kelko pui. nikiru nakolo pukumu kinie na paa konopu
umbuni tekemo.
13
Na temane peangamo topo silipu andorundumunge ka siringi ka ulkena
pelio kinie Onesimasini nunge kolo wangopa Na liku taponjiku ka ulkena nokani moloi.
nilke
14
nakolo nuni paa sike na liku taponjeni kene nu molenona yu ou naa opili. Yu pipi
sipu nunge nimbe na lipe taponjipili. nimbu we karaye tepo naa nimb. Nu nunu konopuni
pilkulie teani. nimbu nu molenona yu opili. nikiru. Nu molenona omb kinie yu pe
molopa temba mele nu nunu pilieni!
15
Pe nu molonine kelepa sukundu omba nu kinie kamu kamu molombando Onesimasi
ou wallo kolte nu molenona mundupe kelepa kolea tenga purumu molemonje.*
16
Nakolo
aku liemo yu nunge kongono we tenjili kendemande yemo mindi molombando aku sipe
ulumu wendo naa orumu. Yu sike nunge kongono we tenjili yemo molemo nakolo kini
akumu mindi molo. Kini nunge angena kepe molomba kinie nuni yu paa konopu
monjinimunge aku sipe mele ulumu wendo orumunje. Nane Onesimasi paa konopu monjipu
Yu nanga paa sike kandi angenunje. konopu lelio. Pe yu kinie nu pea Ailimunge
angenungulutolo molongelemonga kepe, yu nunge angena molopa kendemande
kongonomo tenjipe konjimbemonga kepe, nuni Onesimasi yu konopu monjini mele
olandopamo, nane yu konopu monjilio mele maniendopa. konopu lekero.
17
Akumunge, Na nu kinie pea Kirasinge kongonomo tapu topo telembolo. konopu
leno liemo na olka kinie Pea molambili oi. nilina mele yu omb kinie Pea molambili oi.
nieni.
18
Yuni nu kinie ulu te tepa kenjirimu liemo, molo yunge pundu te nu kinie angilirimu
liemo akuma Onesimasindu Pundu toi. naa ningu, siye kolani. Aku punduma pali nane
tombo kene nanga imbi tonjeni.
19
Na Pollo, nanu aku punduma tombomonga nanga kimuni
nanga imbimu i pepna tokoro. Nakolo nu na kinie pundu te angilimo, aku pundumu naa
nindu liemo nu we pilku moleno. konopu lekero. Nu na kinie pundu angilimo akumu, nane
nu lipu taponjirindumunge nu konde molko konjiku mindi puni ulumu nu kinie pelemo
kanumu.
20
Ano, Ailimunge kongono te tenjembo. ningu na liku taponjiku ulu peanga te
teani.* Olto Kirasinge yetolo molembolomonga nuni na konopu peanga pepili ulu te teani.
21
Na paa mimi sipu pilkiru: Nane Tei. nikiru ungumu nu paa pilku liku teni.
konopu lepolie i pepmo nu topo sikiru. Nane nu Onesimasi kinie teani. nimbu
mawa tekero akumu nuni paa olandopa yu liku taponjiku teni. konopu lekero.
22
Na ungu te pea mawa tekerola: Na pilkirumu, Enene Pulu Yemo kinie mawa
telemele mele yuni pilipelie Na ene molemelena wambo. nimb. konopu lekero.
Akumunge na nunge ulke ombo pembo kene suluminia te teko mimi teko nosinjeni.
nimbu mawa tekero .
23
Epaparasi, yu* Kirasi Yesusinge kongono tenjirimumunge yu ka siringi, kini olto
pea ka ulkena tapu topo pelembolomo, yuni Nu manda molenoye? nimbe, nimbe
mundukumu.
24
Na kinie pea tapu topo kongono telemolo ye Mako kinie Arisitakasi kinie*
Dimasi kinie LLuku kinie** enene Nu manda molenoye? nikimilila.
25
Aili Yesusi Kirasini enenga minime we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
PILLIMONO PILLIMONO
<<
11
>>
PILLIPAI
11
22
33
44
PILLIPAI PILLIPAI
<<
11
>>
PILLIPAI
Pollone PILLIPAI Yamboma Pep Topa Sirimu Bokumu
molemo.
Pollo ka ulkena pepalie i pepmo topa sirimu (1:13-14). Ka ulkena pepalie
Epesasi, Pillipai, Kollosi yambomanga pepma topa, ye Pillimononga pepmo topa
sirimu. ningu pilimele. Ka ulke temunje, naa pilimolo nakolo yambo marene pilkulie
Romo molopalie pepma torumu. ningu pilimele (Lipe Mundurumu Yema 28:14-31).
Pollo ou pulu pulu kolea aili Pillipai orumu temanemo Lipe Mundurumu Yema
16:8-15 molemo. Pepmo paa pe mele torumu. Pillipai akumu Masedonia poropinji
lerimu kolea aili te. Kambani bisinete kongono akuna paa teringi. Romo yambo aisili
akuna molko, Juda yambo paa koltalo moloringi.
Pillipai yamboma kinie umbuni te pepili Pollone i pepmo naa torumu. Ungu mare
nirimu akuma i sipe:
Ungu Te: Kirasi pilili Pillipai yambomane kou mone mare Pollone kongono
telemomo lipu taponjemili. ningu, siku munduringimunge ene kinie Ange. nirimu
(1:5, 4:10-19).
Ungu Te: Kirasinge yamboma molemelemonga mindili nolemele akumu konopu
tondolo pupili molko, kele toko mini wale naa munduku konopu siku molangi. nirimu
(1:27-30, 4:4-7).
Ungu Te: Imbi naa mololi yamboma mele molko, anju yando taka lelko
yambomanga unguma pilku konopu teluna pupili molangi. nirimu (2:1-11, 4:2-5).
(Pulu Yemone mako topa Pui. nimbe mana lipe mundurumu ye nomi Kirasi Yesusi
akumunge ungu aili paa tondolo te 2:5-11 molemo, akumu paa kanoi.)
Ungu Te: Timoti kinie Epapodaitasitolo ongele kinie konopu siku Pea tapu topo
molamili. niengi. nirimu (2:19-30).
Ungu Te: Ye mare ene kinie molko ungu mane mare kolo toko siringimenga
unguma pilku naa liei. nirimu (kolomongo aili 3).
1
1
Olto Pollo Timotitolo,* Kirasi Yesusinge kongono tenjili kendemande yetolone
ene Pulu Yemonga yambo kake telime kolea aili Pillipai molemelema i pepmo topo
sikimbulu. Ene ungu pilili yambo wema kinie, enenga tapu yema kinie, Kirasinge
yambomanga kongono tenjili yema kinie, ene pali i pepmo topo sikimbulu.**
2
Olionga Lapa Pulu Yemo kinie Aili Yesusi Kirasitolone* ene we kondo kolkolo, Ene
3
Nane ene walse walse konopuni pilipulie nanga Pulu Yemo kinie Ange nilio.
4-5
Na
temane peangamo pulu monjipu ene topo sirindu kinie kepe, yandopa yandopa kanu
kongonomo telio kinie kepe, enene na liku taponjiringi liku taponjilimelemonga Pulu Yemo
kinie ungu nimbu enenga mawa tenjimbundu konopu sipu mawa tenjilio.
6
Nane pilipulie,
Pulu Yemone enenga konopuna kongono pulu monjipe terimu kongono peangamo telipe
pupe pupe, Kirasi Yesusi yando omba olio limbe walemonga kanu kongonomo tepa
limbe. nimbu tondolo mundupu pilio.*
7
Na ene konopuni pilipu andopo moliona na enendo konopu lelio mele papu lelio. Na
ka ulkena pelio kinie kepe, temane peangamo topo sipu Yu paa sike temanemo yamboma
paa pilku liengi. nilipu andorundu kinie kepe, enene na liku taponjilimelena na kinie ene
kinie olio Pulu Yemone we kondo kolopa lipe taponjilimo.
8
Kirasi Yesusini ene kondo
kolopa konopu monjilimo mele nane aku sipu ene kondo kolopo konopu monjipu waka
kolopo molio. nikiru akumu sike nikiru. Pulu Yemone ungu nilkenje nane Sike nikimu.
nilkela.
9-10
Nane Pulu Yemo enenga mawa tenjilio mele i sipe: Enene ulu keri peangama
apuruku konjikulie ulu peangama mindi pilku liku teangi. nimbu ene Pulu Yemo kinie
Kirasitolo pea eltenga yamboma pea konopu monjilimele mele paa olandopa olandopa
monjiku mololiku puku, enenga pilipe konginjilime kinie ulu keri peangama apuruli ulu
pulumu kinie enenga konopumanga pepa si nilipe pupili konopu monjiku molangi. nimbu
Pulu Yemo mawa tenjilio. Aku siku molonge kinie Kirasi altopa omb walemo wendo
omb kinie ene konopu kake tepili molko yu kanopa peanga kanolemo ulu puluma mindi
enenga konopumanga pepili molko,
11
Yesusi Kirasini ene kinie tapu topa molopa lipe
taponjilimomonga yu kanopa sumbi nili uluma nimbe kanolemo uluma mindi teko molonge.
Ene aku siku teko molongemone Pulu Yemonga imbi ambolko ola linjiku yu kapi ning.
nimbu aku sipu Pulu Yemo enenga mawa tenjilio.*
12
Angokeme, na kinie ulu umbuni wendo omu akumuni temane peangamo pipi naa
simu. Na ka siringi ka ulkena pelio ulumuni temane peangamo tepa tondolo mundunjilimo.
13
Akumunge Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga ulkemo nokolemele ami
yema kinie we yamboma pali Na Kirasinge kongonomo tenjiliomonga ka siringi ka ulkena
pelio. ningu kanolemele.
14
Na ka ulkena peliomonga nanga angenupili aisilini kanokolie
Ailimuni olio sike lipe taponjimbe. ningu pilku konopu tondolo pupili Yambomane olio
mindili sngi liemo uluri molo. ningu Pulu Yemonga ungumu pipili naa kolko tondolo
munduku ningu siliku andolemele.
15
Sike ye marene na kolea aisilinge andopo ungumu nimbu sirindumunge yambo
aisili kanu ungumu pilku limele mele kanoko keri kanokolie Pollonga imbimu manie
pupili. Olionga imbime ola molopili. ningu Kirasinge temanemo toko silimele nakolo
marene konopu peanga pepili Kirasinge imbimu ola molopili. ningu Kirasinge
temanemo toko silimele.
16
Na temane peangamo yu paa sike. nilipu andoliomonga ka
ulkena pelio mele kanokolie na konopu monjilimelemonga Kirasinge temanemo toko
silimele;
17
nakolo ye marene konopu sumbi sipe naa pepili enenga imbi ola molopili.
ningu Kirasinge temanemo toko silimele. Na ka ulkena pelio kinie umbuni mare olandopa
siemili. ningu aku telemele.
18-19
Nakolo Na mindili nopili. ningu aku telemele mele uluri
pelemoye? Ene konopu peanga pepili temanemo toko silimele molo konopu sumbi sipe naa
pepili toko silimele akumu uluri molo. Enene pali Kirasinge temanemo yamboma toko
silimelemonga na paa konopu sipu molio.
Konopu sipu molombomonga ulu te pelemola. Na pilipulie, na ka ulkena pepo
mindili nolio kinie enene Pulu Yemo nanga ningu mawa tenjilimelemonga kepe, Yesusi
Kirasinge Minimu* yu na kinie molopa na lipe taponjilimomonga kepe, i ulutolonga na
kapola molombo..** nimbu pilipulie konopu sipu molio mele molombo.
20
Nane teambo.
konopu lekero mele i sipe: Na telio mele kepe molio mele kepe akumunge pipili naa kolopo
Kirasinge kumbikerena angilimbo kinie paa papu. nimbu yunge kongonomo tondolo
mundupu telio. Molombo kinie kepe molo kolombo kinie kepe nanga kangimuni Kirasinge
imbi ambolopo ola linjirindu linjilio mele aku sipu linjembo. nimbu aku telio.
21
Na konde
molio kinie Kirasi nanga konopuna molemo pea tapu topo molembolo akumu papula;
kolopolie molombo mele paa olandopa.
22
Mana we molondu liemo nane nanga kongono
peanga we lemomo manda tembo. Akumunge kolombomo kinie konde molombomo kinie
kanu ulutolonga te tembo mele na pilipu sundupu lou lelio.
23
Na konopu talo pelemo. Ma koleamo mundupu kelepo Kirasi molemona pupu pea
molombolondo na konopu sipu molio. Aku tendu liemo paa peanga.
24
Nakolo kolondu
liemo nane ene nambe tepo manda lipu taponjimbuye? Pe ene nambe tengenje? Aku sipu
nimbu pilipulie mana we molondu liemo paa papula.
25
Nane ene lipu taponjimbu kinie ene
Kirasinge yamboma molko konjiku yu sike ningu tondolo munduku pilku konopu siku
molonge. nimbu pilipulie Na ene kinie pea ma koleana sike molomolo. nimbu tondolo
mundupu pilkiru.
26
Pe na ene molongena altopo yando ombo pea molomolo kinie enene
Kirasi Yesusinge imbimu ambolko ola linjiku molonge. nimbu pilipu Sike aku sipu ene
kinie altopo molombo. konopu lekero.
27
Nakolo na ondu liemo kepe naa ondu liemo kepe uluri molo. We yambomane olio
kanokolie Sike Kirasinge yamboma molemele. ningu piliengi! ningu Kirasini yu lombili
andolime molonge mele nimbe sirimu mele ene aku siku molangi. Aku siku molonge ulumu
olandopamo. Pe aku siku teko molangi ombo mongone kanondu liemo molo ene teko
molemele mele temane te ka ulkena molopolie pilindu liemo ene konopu teluna pupili
tondolo munduku molko, yamboma Pulu Yemone mako torumu ye nomi Kirasi Yesusini
yambomanga nimbe tenjirimumunge molko konjing mele sike. ningu tondolo munduku
piliengi!.* ningu temane peangamo toko siku,
28
enenga opa tou yambomane ene mini
wale mundengi. ningu ulu mare telemele kinie Uluri molo. ningu mini wale naa munduku
we angilimele mele piliembo. nimbu molio. Enenga opa toumane ene mini wale naa
munduku we angilimele kinie kanokolie Ene opa touma mindili nongo molko kenjing
nakolo ene Kirasinge yamboma mindili nolemelka aulkena wendo ongo, molko konjing
aulkena pung. ningu kanonge. Pulu Yemone ene lipe taponjipe opa touma topa manie
mundumbemonga aku siku ningu kanonge.
29
Pulu Yemone ene tepa konjipelie Kirasi yu
sike. ningu tondolo munduku piliengi! nilimo. Kirasinge imbi ola molopili kene mindili
nangi. nilimola. Akumunge opa toumane aku siku ningu kanonge.
30
Ou na Yesusi
Kirasi yu sike. nimbu tondolo mundupu pilirindumunge opa toumane na toko manie
mundung teringi kinie tondolo mundupu molopo mindili norundu mele ene Kirasinge
yambomane kanoringi, pe kini aku sipu molio mele pilimelela. Kini ene mindili nolemele
mele telu sipela.
PILLIPAI PILLIPAI
<<
11
>>
PILLIPAI PILLIPAI
<<
22
>>
2
1
Ene Kirasi pea tapu toko molemelemonga ene toembo toko molko, yuni konopu
monjilimo ulumuni ene kundupili molko, ene eneno Minimuni anju yando kapola tapu toko
molko, yambo lupema konopu monjiku kondo kolko, aku siku molongi liemo
2
na Konopu
aili tepa sipe molopili. ningu ene konopu telumu pepili molko, eneno anju yando konopu
monjiku molko, enenga konopu teluna pupili molko, mele lupe lupema yu mele mele naa
konopu monjiku molayo.
3
Ene Na yambo aili te molambo. Nanga imbi ola molopili. ningu
naa molayo. Na kamakomo molio. Nanga imbi paa olandopa molemo. ningu pilku kara
puku naa molayo. Ene molonge mele i sipe: Yamboma aili mele molemele, na manie mele
molio. ningu aku siku anju yando pilku molayo.
4
Ene eneno yu mele mele konopuni pilku
tenge mele manjiku pilku naa molayo. Enenga yamboma Teamili. ning mele molo umbuni
pembama kepe pilku liku taponjiku molayo.*
5
Kirasi Yesusi mele molayo.*
Kirasi Yesusi pilipe tepa molorumu mele ene aku siku pilku teko molongi liemo paa
papu.
6
Kirasi Yesusi yu terimu mele i sipe:
Yu Pulu Yemo molorumu mele molorumu nakolo
Pulu Yemo molio mele kamu molambo. ni naa nirimu.
7
Yu Pulu Yemo molorumu mele mundupe kelepa
Kongono tenjili kendemande ye te molambo. nimbe
yu olio molemolo mele au lepa molorumu.
Yu mana ye te meringimu molorumu.*
8
Yu mana ye te molorumu kanoringi kanu kinie
Na we ye molambo. nimbe molopa,
Pulu Yemone Tei. nirimu uluma pali
pilipe lipe terimu.
Nu kolani, unju perana uku toko monjengi.
nirimu ungumu kepe mundupe naa kelepa
pilipe lipe yu kolorumu.
9
Pe yu Pulu Yemonga unguma pali
pilipe lipe terimumunge
Pulu Yemone yu paa olandopa lipe monjipe,
imbi te we imbime pali topa manie mundupe
paa olandopa molemo imbimu sirimu.
10
Yesusinge imbimu pilkulie
mulu koleana sukundu molemele yamboma kinie
mana molemele yamboma kinie
mana manie pelemele yamboma kinie
enene pali yu imbi ambolko ola linjiku
Yu ye ailimu molopili,
olio maniendopa molamili. ningu
yunge kumbikerena koporongo langoko,
11
Lapa Pulu Yemo imbi ambolko ola linjingndu
Yesusi Kirasi yu Ailimu..* niengi. nimbe
Pulu Yemone Yesusi yu kanu imbimu sirimu.
12
Nanga pulu lemo yamboma, Kirasi Yesusini aku terimu mele pilkulie nanga unguma
ou alieli pilku tenge panjiku teringi mele kini kepe tenge panjiku teangi. Na ene kinie
molopo Teai. nirindu kinie pilku liku teringi mele kini na ene kinie naa molio kinie kepe
nane Teai. nilio mele liku ai siku pilku liku teko molangi. Pulu Yemone ene lipe taponjipe
mindili nolemelka aulkena wendo lirimumunge yu kinie pea kapola kapola molemele mele
Aku sipu we molamili. Aku sipu molomolo mele meltene pipi simbenje. ningu Pulu
Yemonga kumbikerena pipili kolko mini wale munduku Pulu Yemone We simbu.
nirimu melema paa liemili. ningu akuma ling kongonomo mindili siku teko molangi.*
13
Olio pilimolo, Pulu Yemo ene kinie molopa, yuni Teko molangi. nimbe konopu lemo
mele Teangi. nimbe tondoloma sipe lipe taponjipe, Tengendo waka kolangi. nilimo kene
aku siku teko molangi.
14-16
Pulu Yemone olio mongo simbe ulu te naa pepili kanopa yambo kake telime
mindi nimbe kanopili. Kini yambo ulu peangama munduku kelko ulu kalaro mololime kinie
ulu pulu kerime mindi telemele yamboma kinie pea molopo yunge ambolangoma* sumbi
sipu molopo yuni olio kanopa ulu kalaro mololi uluma nimbe naa kanopa yambo sumbi
nilime mindi molemele nimbe kanopili. ningulie ene ulu telemelema pali tengendo ungu
aisili ningu kerepali naa ningu taka lelko teangi. Kanu yambo kerime konde mololi ulumu**
pelemo ungumu pilku liengi. ningu silimelemonga kanu yamboma molemelena tepe llame
mele molko pa tenjilimele. Aku tenge kinie Kirasinge walemo wendo omb kinie ene
kanopolie Nane ene kinie mindili sipu kongono telioma we naa telio. Nanga ungu tondolo
mundupu nilioma manie naa pumu. nimbu kanopolie na paa konopu sipu molombo.
17
Juda yambomane Pulu Yemo popo toko melema kalko sikulie, mingi te no waene
molemomo liku Pulu Yemonga kumbikerena kamu ondo lelko munduku silimele mele*
enene Yu sike. ningu tondolo munduku pilimele ulumu** kinie yunge kongonomo
tenjilimele kinie yunge popo toko kalko silimele mele akumunge olandopa na Pollo
kolambo. ningu tonge kinie nanga mememo no waene mele ondo lepa omba pumbenje.
Aku liemo na konopu sipu, ene kinie pea paa konopu silio.
18
Na kinie aku sipe wendo
omu liemo na ene kinie konopu simbu, akumunge ene kepe konopu siku na kinie pea paa
konopu silimele liemo papula.
19
Aili Yesusini E. nimu liemo nane nondopo Timoti ene molemelena opili. nimb.
Yu kelepa yando ombalie ene molemele mele na temane topa simbe mele pilimbu kinie na
konopu peanga pemba. nimbulie Aku teambo. nimbu molio.
20
Timoti na kinie tapu topa
molopa Ene molko konjengi lipu taponjembo. nimbe molemo mele yambo te lupe aku
sipe naa molemo.
21
We yamboma pali Yesusi Kirasi lipu taponjipu yunge kongonomo
teamili. naa ningu enenga melema mindi konopu kimbu siku pilku molemele.
22
Nakolo
Timoti tepa konjilimo mele ene pilimele. Kango tene yunge lapamo lipe taponjipe nokolemo
mele yu kinie olto temane peangamonga kongonomo pea tapu topo telembolo.
23
Akumunge Ene molemelena yu opili. nimbu lipu mundumbu tekero. Opali talu na
kinie nambolka uluri wendo ombnje. nimbu nokokoro. Pe pilipulie, Yu ene molemelena
opili. nimbu sumbi sipu lipu mundumbu.
24
Na kepe Ailimuni na lipe taponjimbe kinie
nondopo ene ombo kanombo. nimbu tondolo mundupu pilkiru.
25
Nakolo kini isili ou enene Na lipe taponjipe nokopili. ningu liku munduringi ye
Epapodaitasi Ene molemelena altopa opili paa lipu mundumbu. konopu lekero. Yu
olionga angenu, na kinie pea tapu topo kongono tepolo, temane peangamo manie naa
pupili. nimbulu pea opa telembolo yemo.
26
Ene altopo kanamboa. nimbe molopa, yu
kuru torumu piliringimunge yu konopu umbuni tepili molemola.
27
Yu paa sike kuru torumu,
yu pondeanga kamu kolorumu. Kamu kolka nakolo Pulu Yemone yu kondo kolopa
Konde pupili. nirimu. Pulu Yemone yu mindi kondo naa kolorumu. Yu kolomba
kinie na kinie umbuni ailime olandopa olandopa omb. nimbe pilipelie na kepe kondo
kolopa yu tepa konde lirimu.
28
Akumunge Ene yu altoko kanokolie Kuru pora nirimu
lemo. ningu konopu siengi. Na konopu umbuni aili tepa naa la tepili kene Ene
molemelena yu opili. nimb kinie paa papu. nimbu tondolo mundupu pilipu molkoro.
29-
30
Akumunge yu omb kinie konopu siku Papu okono. niengi. Yu yuyu umbuni te wendo
omb mele konopuni naa pilipe, yuni Kirasinge kongonomo mindi pilipe tepa molopalie
kolomba tepa, enene Na lipe taponjipili. ningu kongono siringimu tepo molambo. nimbe
yu kuru torumu kinie kepe pili keli tepa we kongono terimu kene Yu pea Ailimunge
yamboma molemolo. ningu Ange ningu konopu siku Papu okono. Pea tapu topo
molamili. ningu, yu molemo mele molemele yamboma liku ai siku enenga imbime ambolko
ola linjengi.
PILLIPAI PILLIPAI
<<
22
>>
PILLIPAI PILLIPAI
<<
33
>>
3
1
Nanga angokeme, i pepmo topo pora simbundu i sipu nikiru: Ene Ailimu kinie
tapu toko molemelemonga konopu siku molangi.
Ou pep te topo lepi lepi topo nirindu mele altopo pep tombo kinie siye naa
temba. Aku tembo kinie ene lipe taponjimbe kene altopo niembo :
2
Ye owa takara mele molemelema kanoko konjiku molayo. Kanu yema ene teko
kenjing yema,* kangimu kopisiku teko kenjilimele yema.
3
Olio Kirasinge yamboma mindi
paa sike kangi kopisili* Isirele yamboma molemolo. Olio Pulu Yemonga Minimuni lipe
taponjilimomonga Pulu Yemo popo tolemolo yamboma molemolo. Kirasi Yesusinge
imbimu mindi ambolopo ola linjipu, kangikundu uluri telemele akumu olio naa lipe
taponjilimo. nimbu pilimolo yamboma molemolo.
4
Kangikundu ulumane manda lipe
taponjilkenje Na Pulu Yemone uluri naa temba. Molopo konjimbu. nimbu tondolo
mundupu pilipu pipili naa kolka.
Yambo marene Kangikundu uluri telemolomonga sike kapola molomolo. ningu
tondolo munduku pilimele liemo nane kepe aku sipu manda Sike. nimbu olandopa
tondolo mundupu pilimbu.
5
Amane na merimu kinie wale yepoko pakara omba purumu
kinie engaki sipemonga nanga kangi kopisiringi. Na Isirele ye tela, Isirelene merimu ye
Benjaminini kalopa lirimu ye te;* ama taratolo Ipuru** yambotolo, na Ipuru kangomola. Na
Parisi ye te*** molopo Parisi yemane Pulu Yemonga ungu manema**** pilku tondolo
munduku telemele mele aku sipu pilipu paa terindu.
6
Pulu Yemonga ungumu tondolo
mundupu pilipu tepo, yu paa lipu taponjembo. nimbu Kirasinge yambo talapemo* tepo
kenjipu mindili sirindu.** Na Kirasinge yemo naa molopolie Pulu Yemone Teai.
nirimu ungu manema pali paa mimi sipu pilipu lipu terindumunge Nane ulu te lawa teko,
teko kenjikinu. ningu paa naa kanoringi.*** Kangikundu aku sipu tepo molorundumunge
kangikundu telemele mele uluri lipe taponjilkenje na paa sike lipe taponjilke.
7
Nakolo kini Kirasinge yemo molopo yu lombili pupu kongono tenjimbumunge
Kirasi na molorunduna naa opili ou molorundu mele kinie terindu mele kinie paa
olandopa lipe taponjilke uluma Tondolo te naa pelemo. Uluri molo. Aku sipu tepo
molorundu uluma Pulu Yemone kanopa peanga kanomba ulu te naa pelemo. nimbu pilio.
8-9
Nane Juda yambomanga ulu pulumando mindi naa nikiru. Kirasi Yesusi nanga Ailimu*
paa pilipu paa tapu topo molembolo aku ulumu paa peanga. nimbu we melema kinie uluma
waka naa kolopo uluri molo nimbu mundupu kelepo yu mindi lombili pulio. Kirasi mindi
ambolopo yunge unguma tondolo mundupu pilipu lipu tepo, yu kinie tapu topo molambili.
nimbu we uluma langi purupe lkupendi tolemo kinie toko ele telemele melema mele lemo.
nimbu pilipu molio. Kini nane Ungu manema pilipu lipu terindumunge na Pulu Yemone
na ye sumbi nilimu. nimbe kanolemo. nimbu naa pilio. Na ye sumbi nilimu molambo.
nimbu aulke te lupe pulio. Kirasi kinie yuni nanga nimbe tenjirimumu kinie sike.
nimbu tondolo mundupu pilio akumu mindi ye sumbi nilimu molio aulkemo akisinjilimo.
Kirasi sike ningu tondolo munduku pilimele yamboma mindi Pulu Yemone yambo sumbi
nilime nimbe kanolemo.**
10
Na Kirasi molemo mele paa pilipu, yu kinie paa tapu topo
kapola kapola molambili. konopu lekero. Kirasi kolopa lomboropa ola molopalie tondolo
te lirimu aku tondolomone na molopo tembo mele paa lipe taponjipili. Yu kolombando
mindili norumu mele na yu kinie pea tapu topo mindili nambo. Kolombando konopuni
pilipe molorumu mele na aku sipu molambo.
11
Pe kamu kolombo kinie yuni na
Lomboroko ola moloi. paa nipili. konopu lekero.*
12
Nakolo Na i sipu i sipu molambo. nikiru akumu* ou aku sipu molkoro. nimbulie
naa nikiru. Ye paa peanga ulu pulu keri naa pelimu molio. naa la nikiru. Kirasini na
molopo konjembo. nimbe na ambolorumumunge na aku sipu ulu akumu paa
ambolambo. nimbu kongono tondolo mundupu tepo molio.
13-14
Angokeme, Ulu akumu
ou ambolopo molio. nimbu naa pilkiru. Nakolo ulu te sike tepo molio, akumu i sipe:
Yambomane melte sing kinie lingndu mako tolemele owena Na ou kumbi lepo lkisipu
pupu liemboa. ningu keru kuru liku lkisilimele mele na aku sipu Kirasi Yesusini olionga
nimbu tenjirimumunge Pulu Yemone na konde molko konjiku mindi pani oi. nirimu ulumu
paa liembo. nimbu na umbuni sipe ambolemo melema wendo wendo lipu mundupu
kelepo, mulu naa pilipu we mele lupema konopuni naa pilipu owe torumu owena pumbundu
tondolo mundupu lkisilio.*
15
Olio Kirasinge yambo pilipe konginjili molemoloma pali aku sipu nimbu pilipu
molomulu liemo papu. Molo enenga yambo marene i nikiru mele Sike nikimu. ningu naa
pilku konopu lupe lengi liemo ene konopuni sike ungu piling mele Pulu Yemone lipe sumbi
sinjimbe.
16
Nakolo ulu peangama teamili. isili ou nimbu tepo molemolo mele mundupu
naa kelepo paa kamu aku sipu tondolo mundupu tepo molamili.
17
Angokeme, enene pali nane telio mele manda lelko teko molangi. Olio tepo
molemolo mele mimi siku manda lelko teko molemele yamboma mimi siku kanoko molangi.
18
Ou wale aisili nane enendo nimbundu: Yambo aisili Kirasi kolorumu unju peramo kinie
opa touma molemele.* Kanu yambomane teko kenjilimele ulumane Kirasi unju perana
olionga nimbe kolonjirimu tondolomo uluri naa telemo. nilimele. nimbu sirindu akumu
kini altopo kola tepo ene nimbu sikiru.
19
Ene kangikundu uluma enenga pulu yemo mele
ningu pilimelemonga alieli molko kenjiku mindi puli kolea kerine pung. Ene pipili kolemelka
uluma kapi ningu ulu peangama ningu, mana melema mindi konopu kimbu siku molemele.
20
Nakolo olio mulu koleana yamboma molemolo. Olio Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka
Aulkena Wendo Limo Ye,* akumu Aili Yesusi Kirasi, yu aku koleamo mundupe kelepa
omb. nimbu konopu sipu nokopo molemolo.
21
Kanu yemo omba olio lipelie
nimbemone , yunge tondolo pelemomone yu melema pali topa manie mundupe yu ye
ailimu molomba tondolo akumuni olionga kangi kerime alowa tenjipe yunge kangi paa
peanga olandopa pulimo mele olio kangime simbe.
PILLIPAI PILLIPAI
<<
33
>>
PILLIPAI PILLIPAI
<<
44
>>
4
1
Akumunge, nanga angokeme, na konopu monjipu Paa ene kanamboa! nimbu
kondo kolopo molio yamboma, na ene kinie kongonomo terindumunge ene nanga mele
kaloli namba peangamo molemelemonga konopu sipu molio yamboma, nanga pulu lemo
yambo konopu monjilioma, Aili Kirasini aku sipe ene kinie manda temba kene pilkulie* ene
Ailimu munduku naa kelko tondolo munduku ambolko molangi.
2
Ambo Yodia kinie Sindiketolo, Ailimunge yamboma Molangi. nimbe pelemo ungu
manemo mele elte aku sikulu Ailimunge ambotolo molembele kene konopu teluna pupili
molangili. nimbu elte paa mawa tekero.
3
Sisikosi, nunge imbimunge pulumu pilkulie *
tapu topo pea kongono telembolo sikemo nuni ambotolo Kapola kapola molangili.
ningu liku taponjeni. nimbu mawa tekero. Yambomane temane peangamo piliengi!
ningulu elte na kinie pea tapu topo kongono mindili sipu tepo molorumulu kene aku teani.
Ye Killemene kepe yambo mare pea tapu topo andopo kongono terimulula, aku
yambomanga imbime konde molko mindi pung yambomanga imbime molemo bokuna**
molemo.
4
Ene Pillipai yamboma, Ailimu* kinie tapu toko molemele kene alieli konopu siku
molayo. Altopo nikiru. Konopu siku molayo.
5
Ailimu ene molemelena nondopa omb
tekemo kene* enene Yambomane teko kenjing kinie ene popenge tepo iri topo tondolo
mundupu mane naa sipu, yamboma taka lepo lipu taponjipu molemolo mele yambomane
pali kanangi. ningu aku siku teko molayo.
6
Mele teluri kepe ene kele toko mini wale naa
mundeyo.* Enenga melema kinie uluma kinie enenga konopuna umbuni pelemoma pali Pulu
Yemo ningu para siku, yu kinie ungu ningindu mawa tekolie** yu kinie Ange. ningu, aku
siku teko molayo.
7
Aku tenge kinie Pulu Yemone ene konopu pe nili ulu silimomo,*
kanumu yambomane pilkulie manda naa pilimele, kanu pe nilimuni Kirasi Yesusi kinie tapu
toko molangi enenga konopuma** nokomba.
8
Ungu te kamu niembo. Angokeme, ulu paa peanga olandopa, yambomane kanokolie
konopu siku kapi nilimele aku sipe uluma mindi konopu kimbu siku pilku molangi. Ulu
sikema kinie, yambomane kanoko peanga kanolemele ulu sumbi nilime kinie, ulu kalaro naa
mololi uluma kinie, yambomane pilku peanga pilimele uluma kinie, kanoko Teko
konjikinu. nilimele uluma kinie, aku sipe uluma mindi konopu kimbu siku pilku molangi.
9
Nane ene mane silio piliringi mele kinie, ulu telioma pilku kanolemele mele kinie, aku uluma
ene alieli teko molangi. Aku tenge kinie Ene konopu pe nipili taka lelko molangi. nilimo
Pulu Yemo ene kinie molomba.
10
Na Ailimunge yemo molopolie enene na kondo kolko liku taponjiringi mele talko
altoko teringimunge paa konopu sikiru. Ou sike, Lipu taponjemili. niringila nakolo liku
taponjing aulke te naa lerimu.
11
Na melema molo tokomona naa nikiru. Ulu lupe lupe keri
peangama na kinie wendo olemo kinie Uluri molo. Aku uluma mandala. nimbu konopu
kimbu sipu pilipu naa molio.
12
Na wale mare mele molo tolemo mele kepe, wale mare mele
aisili ambolio mele kepe pilipu molio. Nakolo na langi aisili lemo walema kepe engele
lemo walema kepe, melema molo tolemo kinie kepe mele aisili nosilio kinie kepe, ulu keri
peanga aku sipema pali na kinie wendo olemo kinie Uluri molo. nimbu konopu aisili lipu
naa mundulio ulu pulumu na pilio.
13
Kirasini na tondolo silimo aku tondolomone na
uluma pali manda telio.
14
Akumu sike nakolo ene na kinie tapu topo nanga umbunime talko meringi akumu
papu.
15
Ene Pillipai yambomane pilimele, nane ou pulu monjipu temane peangamo topo
silipu andopolie ene moloringine ombo topo sirindu piliringi kinie pe enenga kolea
Masedonia poropinji mundupu kelepo kolea lupe marenga purundu kinie enene mindi na
liku taponjiku kou mone mare siku munduringi lirindu. We Kirasinge yambo talape* lupe
marene naa siringi.
16
Kolea Masedonia poropinji ou mundupu naa kelepo * kolea aili
Tesallonaika pupu molorundu kinie kepe Na melte molo naa topili. ningu wale mare ene
Pillipai yambomane liku taponjiku melema siku munduringila.
17
Na melema we siengi.
nimbu mawa tepo naa nikiru. Na liku taponjiku melema we singmunge Pulu Yemone
ene mele peangama olandopa simbe ling, aku kinie na konopu simbu. nimbu aku sipu
nikiru.
18
Akumunge melema pali sngimunge pepmo i topo sikiru. Melema siringi lirindu
akuma na molo torumu melemanga olandopa siringi lirindu. Kini enene mele siku
munduringi melema Epapodaitasini menjipe orumuna lirindumunge na mele paa aisili nosilio.
Aku melema sngi, olio Pulu Yemo popo topo mele kalopo silimoloma Pulu Yemone mune
pilipe peanga pilipe limo mele aku sipe kanu melema popo topa kaloli melema mele yuni
kanopa peanga kanolemo.
19
Kirasi Yesusini enenga nimbe tenjirimu, yunge yamboma
molemelemonga, nanga Pulu Yemone mele peanga aisili nosilimomanga mare ene mele
molo tolemoma pali nosengi! nimbe simbe.
20
Alieli olionga Lapa Pulu Yemonga imbi ambolopo ola linjipu yu kapi nimbu
mololipu mindi pamili. Sike aku teamili.
21
Ene Kirasi Yesusinge yamboma pali nane Ene manda molemeleye? nikiru. Na kinie
pea molemolo angenupilimene kepe Ene manda molemeleye? nikimilila.
22
Pulu Yemonga
yamboma pali, Romo Gapomano Ye Paa Aili Kumbine Sisamonga ulkena pelemele
yamboma kinie pea, enene Ene manda molemeleye? nikimilila.
23
Aili Yesusi Kirasini* enenga minime we kondo kolopa molopili molangi. Aku sipe
tepili.
Aku pea nikiru.
PILLIPAI PILLIPAI
<<
44
>>
LIPE ORA SIRIMU
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
17 17
18 18
19 19
20 20
21 21
22 22
<<
11
>>
LIPE ORA SIRIMU
Pe Wendo Omb Mele Kirasini Jono Ou LIPE ORA SIRIMU
Bokumu
Bokumunge Ungu Pulu Mare
I bokumu ye Jonone torumu (1:1,4,9, 22:8). Nakolo Jono temonje? Yambo aisilini
pilkulie I ye Jono yu Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
yemanga ye Jono. ningu pilimele (Mateyu 10:2). Aku liemo Temane Peangamo kinie
pep yepoko kinie i bokumu kinie ye telumuni torumu.
Jonone i bokumu torumumunge ungu pulu te i sipe: Romo ye paa aili kumbine
Sisamone nimbendo: Pulu ye te molio kene nokolio yambomane pali na kapi ningu
popo tangi. nimbe ungu te nimbe panjirimu. Nakolo Juda yamboma kinie Kirasinge
yamboma kinie enenga Pulu Ye telu mindi Pulu Yemo ningu popo toko kapi ningu
imbi ambolko ola linjiringimunge Sisamo paa naa popo tomolo. Molo. niringi.
Kirasinge yambomane Molo. niringimunge Romo gapomanomone enenga yambo
aisili mindili sipe ka sipe ene tepa kenjirimu. Jono kepe nomuna kolea kanga te lerimu
akuna ka sipe panjirimu. Akuna pepalie i bokumu torumu (1:9).
Jonone pep torumu unguma yuyu konopuni pilipelie naa torumu. Yesusini yu lipe
ora sirimu uluma kanopalie pep torumu (1:10-11). Kanu ulu kanorumumanga ulu
mare olio naa molamili ou sike kamu wendo orumunje, naa pilimolo. Ulu mare sike pe
wendo ombnje (1:1). Nakolo ulu mare kinie mele mare kinie kanorumu akuma sike
melema molonje. Ungu ikuma perimu. Ungu paa aisili ungu iku torumu, akumanga
ungu pulumu yambo marene ungu aisili kerepali nilimele.
Kurumanga nomi Setene yu sike tondolo pulimo nakolo yunge tondolomo manie
purumu pumbe; Pulu Yemonga Sipisipi Walomonga tondolo olandopamo sike paa
pelemo pembamo. Pulu Yemonga opa touma wendo onge, umbuni mare sike wendo
omb nakolo Yesusi sike walse omba Setene kamu kamu topa manie mundupe yunge
yamboma lipe memba pumbela, yu kinie pea kamu molopo konjimul. Akumu pilkulie
Kirasinge yamboma Yesusi tondolo munduku ambolko molko, ungu talo pea naa pilku,
ungu sikemo munduku naa kelko, taka lelko molangi. nimbe pep torumu. Ungu mare i
siku kanoko pilieni: 2:10, 3:10; 2:13, 6:9; 2:14-15.
Pulu Yemo Yesusitolo kapi ningu eltenga imbi ambolko ola linjiringi ungu aisili
molemola. Umbu Unguna topele tomolondo pererimulu nakolo ungu paa peangama.
Paa kanokolie aku sikula elte kapi ningu imbi ambolko ola linjeyo! I unguma kanangi:
4:8,11, 5:9-10,12,13 ekendo, 7:10,12, 11:15,17-18, 12:10-12, 15:3-4, 16:5,7, 19:1,5-
7.
Ungu pulu pokore boku ambolkonomonga alsena anjukundu 24. laip, 44.3.
Pulu Yemonga Sipsip Walomo molemo.
1
1
Pe wendo omb mele Pulu Yemone Yunge kendemande yamboma piliengi! nimbe
Yesusi Kirasi lipe ora sirimu mele inie molemo. Olio piliemili. nimbe Yesusi Kirasi yuni
yunge angellomo na yunge kendemande ye Jono molorunduna lipe mundurumu.
2
Nane
kanorundu mele pali nimbu para sikiru. Pulu Yemonga unguma kinie, Yesusi Kirasini Pulu
Yemone nilimo unguma sike unguma. nilimo mele kinie, lipu ora sikiru.
3
Pe wendo omb mele i bokuna nimbe silimo yamboma pilku molangi mele kanoko
ningu sing yamboma kinie, bokuna molemo unguma konopuna monjiku pilimele yamboma
kinie ene malo. Nambemuna, ulu wendo omb nilimoma nondopa wendo ombmonga kanu
yamboma ene malo.
4
Ene kolea Esia poropinji Kirasinge yambo talape* yepoko pakara molemelena na
Jonone i pepmo topo sikiru.
We kondo kololi ulu pulumu kinie konopu pe nili ulu pulumu kinie ene kinie pepili. Ou
molorumu, kini molemo, pe omb Pulu Yemone** aku ulu pulutolo sipili. Kanu yemo
molopa koleama nokolemo koleana wendo olemele mini yepoko pakarane aku ulu pulutolo
siengila.***
5
Yesusi Kirasi, Pulu Yemonga unguma kolo naa topa sumbi sipe nimbe silimo
yemo, yambo kololime lomboroko ola molonge yambomanga yu kumbi lepa lomboropa
ola molorumu yemo, ma koleana pali molemele ye nomi ailimenga ye nomimu molopa
nokolemo ye nomi paa ailimu, yuni aku ulu pulutolo ene sipilila.
Olio konopu monjilimo yemo, yuni yunge meme olionga nimbe ondo lenjirimu
mememone olionga ulu pulu kerime Manie pupili. nimbe kulu tonjipe,
6
Yunge Lapa Pulu
Yemonga kongonomo tenjengi. nimbe Olio yu kinie melema nokopo molopo, Pulu Yemo
popo tonjili yamboma* molangi. nirimu yemo,** yunge imbimu taki taki paa ola molopa,
yamboma nokomba tondolomo yu kinie kamu kamu pepa mindi pupili. Aku sipe wendo
opili.
7
Kaname! Yu kupena molopa omb tepa molemo.
Omb kinie yambomane pali enenga mongone kanonge.
Yu toko konjiringi yambomane kanongela.
Yu omb kinie
ma koleana yamboma pali kola aili teko tenge.
Sike aku sipe wendo omb.
Aku sipe wendo omb.
8
Tondoloma pali yu kinie pelemo Pulu Ye Ailimuni nimbendo: Na ou kumbi lepo
molorundu pe akilipu molombo yemo. nikimu.* Kanu Yemo yu kini molemo mele ou
molorumu, pe omb yemo.**
9
Na enenga angenu Jono, ene kinie olio Yesusinge yamboma molemolomonga mindili
nombo umbuni melemolo. Mindili molo umbuni te wendo olemo kinie Olio mindilime we
namili. nimbu tondolo mundupu molopo, olio Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa
nokolemo talapena* molemolo yamboma. Na Pulu Yemonga unguma yamboma nimbu
sipu, Yesusinge temanemo topo siliomonga na ka siku nomu kusana sukundu ma kanga
lemo akumu Kolea Patemosi nilimele akuna ka siku mengo oringi molio.
10
Ailimunge wale
te wendo orumu kinie* Mini Kake Telimuni na molorunduna omba na ambolorumu kinie
nanga bulkundu ungu tondolo te, biyukele mele, pilirindu.
11
Aku ungu nirimumuni
nimbendo: Nu mongone kanoni mele pepna tokolie Kirasinge talape yepoko pakara,
Epesasi kinie Simena kinie Pekamame kinie Tayataira kinie Sadisi kinie Pilladepia kinie
LLadosia kinie, aku taonomanga Kirasinge yambo talape molemelemanga pep toko
mundeni. nirimu.
12
Naene nikimunje? nimbu bulkundu topele topo kanorundu kinie kou gollone teli
tepe llame yepoko pakara lerimu kanorundu.
13
Kanu llamema lerimu suku singine ye te
angilirimu, yu mana ye none teli te,* yu ye nomi telemele mele wale pakoli sulu te pakopa
kimbu aki topa, kou gollone teli kako te luwine torumu.
14
Yunge pengemo kinie penge indi
pali paa kake telimu, yu kongi sipisipimenga indi kinie* kalopera kinie akutolo kake telemo
mele terimu. Yunge mongotolo tepe mele tondolo pa terimu.
15
Yunge kimbutolo kou kopa
tepena kalemele kinie* tondolo pa telemo mele pa terimu. Yunge ungumu no topa ungu
nilimo mele ungu nirimu.
16
Yunge ki umbukundu kombukandipi yepoko pakara
ambolorumu. Opa teli lou pulse ekendo ekendo pea ne nolimu yunge kerena perimu.*
Enane tondolo mongo takele telemo mele yunge kumbikeremo aku sipe none terimu.
17
Nane yu kanorundu kinie na yambo kololi none telimu yunge kumbikerena sumbi
sipu tamalu perindu. Kanu kinie yuni yunge ki umbukundu na ambolopalie nimbendo: Nu
pipili naa koloi. Na Kumbinemo Pe Akilipemo.*
18
Na Konde Mololimu. Ou sike kolorundu
nakolo kini na kamu konde molopo mindi pulimu molio kanumu. Na kololi ulu pulumu
kinie kololi yambomanga koleamotolonga* kimu ambolio.
19
Akumunge nu kanokono mele temanema pepna tani. Ulu kini wendo olemoma
kinie pe wendo omb uluma kinie pepna tani.
20
Kombukandipi yepoko pakara kinie kou
gollone teli tepe llame yepoko pakara kinie kanonu akuma ungu iku mele akumanga ungu
pulumu i sipe: Kombukandipi yepoko pakara nanga ki umbukundu ambolondu akuma na
Kirasinge yambo talape yepoko pakaranga angelloma;* tepe llame yepoko pakara akuma
Kirasinge yambo talape yepoko pakara. nirimu.
<<
11
>>
<<
22
>>
2
1
Aku yemone aku nimbelie pe nando nimbendo:
Epesasi taono Kirasinge yambo talapemonga* angellomondo** pep toko i siku
ningu munduyo:
Ye kombukandipi yepoko pakara ki umbukundu ambolopa, kou gollone teli tepe
llame yepoko pakara lemona andolemo yemone yundu nieni. nimbu, nimbu mundukuru:
2
Nuni* teleno mele pali na kanolio. Kongonomo tondolo munduku teko, umbunime wendo
olemo kinie munduku naa kelko tondolo munduku molemele mele** kanolio. Ulu pulu keri
telemele yema kanoko paa keri kanoko teluna andoko naa molemele mele kanoliola. Ye
marene Olio Yesusini lipe mundurumu yema*** molemolo. nilimele nakolo kolo tolemele
yema nuni Sikenje. ningu apuruku pilku kanokolie Ene kolo tokomele. ningu kanoleno
mele kanolio.
3
Nanga imbimu ambolenomonga* yambomane nu teko kenjilimele nakolo nu
kanu umbunime we mengo nanga kongonomo siye naa koleno akumu na kanolio.
4
Akumu peanga nakolo nane nu kinie ungu te pelemomo niembo: Nuni ou pulu
monjiku na monjiku pilkulie paa konopu monjirinu mele kini aku siku na konopu naa
monjilino.
5
Ou pulu pulu na konopu monjiku nanga ungumu ambolorunu nakolo kini siye
telemo mele pilku konopu alowa teko, ou terinu mele pilku altoko aku siku teani. Molo aku
naa tenu liemo nu molonine ombolie nunge tepe llamemo lemo koleana wendo limbu.
6
Nakolo ulu peanga te telenomone nu lipe taponjilimo: Nu ye Nikollasi lombili pulimele
yambomane telemele uluma* paa kanoko keri kanoleno. Nane kepe Nikollasinge talape
yambomane telemele uluma kanopo keri kanoliola.
7
Yambo te komu angilimbemone Mini Kake Telimuni Kirasinge yambo talapemando
nimbe sikimu ungumu pilipili. Yambo te enge nimbe opa toumu kamu topa manie
mundumbemo Alieli molopa mindi puli ulu pulumu pelemo unjumunge mongoma nopili.
nimb. Aku unjumu Pulu Yemonga poniena angilimo..* ningu pep toko Epesasi
yambomanga nokolemo angellomo sieni. nirimu.
8
Simena taono Kirasinge yambo talapemonga angellomondo* i siku pep toko
mundeni: I ungu tokoromo ou kumbi lepa molorumu pe akilipe molomba yemonga**
ungumu. Ou kolorumu pe lomboropa ola molorumu we molemo akumuni i ungumu nimbe
mundupelie nimbendo:
9
Ene mindili nongo koropa pupili molemele mele kanolio. Sike kangikundu koropa
pupili molemele nakolo konopukundu kamakoma molemele. * Yambo marene Juda
yamboma molemolo. nilimelemane enenga ungu taka tonjiku ungu bulkundu ninjilimele
mele kanolio. Kanu yamboma paa sike Juda yamboma molo. Ene kurumanga nomi
Setenenga talapena molemele yamboma.**
10
Ene mindili nonge mele pilku mini wale naa
mundengi. Depelemone* ene yambomanga mare Na munduku keleangi. nimbe ka ulkena
panjimbe kinie wale rureponga talo ene mindili nonge. Pe na munduku naa kelko nanga
yamboma molkolie kamu kolongi liemo nane Ene mele kaloli siembo. nimbu alieli molko
konjiku mindi pung ulu pulumu simbu.**
11
nimbe sikimu ungumu pilipili. Enge nimbe opa toumu kamu topa manie mundumbe
yambomo Yamboma wale talo siku kolangi. nimb kinie* yu kinie ulu te paa naa pemba.
ningu pep toko Simena yambomanga nokolemo angellomo sieni. nirimu.
12
Pekamame taono Kirasinge yambo talapemonga angellomondo* i siku pep toko
mundeni: I unguma opa teli lou pulse ekendo ekendo ne molemomo nosipe molemo
yemonga ungumu topo mundukuru:
13
Nu moleno koleamo na pilkiru. Nu Setene ye nomi
kingi molopa nokolemo koleana moleno. Nakolo na ambolko konjiku, na monjiku pilirinu
mele Naa piliembo. ningu na munduku naa kelerinu. Nanga unguma pipili naa kolopa
yamboma nimbe sirimu ye Andipasi enenga kolea Simena, Setene akuna nokopa molemo
kolea kanuna toko konjiringi wale kinie kepe na munduku naa kelko Kirasi yu ailimu molo.
ni naa nirinu.*
14
Nakolo nane nu kinie kanopo keri kanolio ungu mare pelemo, akuma i sipe:
Nuni na Kirasinge yambo nokoleno talapemonga ye mare Bellamene mane sirimu mele
tondolo munduku pilku molemele. Bellamene ye nomi kingi Bellake mane sirimu mele i sipe:
Nuni Isirele yamboma molko kenjengi! ningu ene kondi toko, we melema Olionga pulu
yema. ningu popo toko kalemele langime nongo, wa ulu kerinele tenge mele aulke te liku
ora sieni. nirimu.*
15
Aku sikula nu kinie molemele yambo mare ye Nikollasi lombili
pulimele yamboma unguma pilku limele mele* aku siku unguma pilku likulie teko kenjiku
molemele.
16
Akumunge nu akumu kanoko keri kanoko konopu alowa teani. Naa tenu liemo
nane nu molonine ombo nanga opa teli lou pulse kerena pelemomone* nu kinie ombo opa
tembo.
17
nimbe sikimu ungumu pilipili. Yambo te enge nimbe opa toumu kamu topa manie
mundumbe yambomo nane langi mena* lopi tepa lemomo simbu. Kou kake teli te,
akumunge imbi konde te tombo molombamo, yambo te paa manda naa kanopa imbi
simbe,** kou simbu limbe yambomo mindi kanu imbi tombomo kanopa imbi simbe.
ningu pep toko Pekamame yambomanga nokolemo angellomo sieni. nirimu.
18
Tayataira taono Kirasinge yambo talapemonga angellomondo* pep toko munduku
i siku nieni:
I unguma Pulu Yemonga Malo,** tepe nolemo mele yunge mongomo tondolo pa
tepa, kapa konde kariypa mele mini mana telemo mele aku sipe kimbu pa telemo ye
akumunge unguma.
19
Nu ulu telenoma kanolio. Nu konopu monjiku, na monjiku pilku,
nanga kongono tenjiku, umbunime wendo olemo kinie tondolo munduku molko, nu ou
terinu mele maniendopa, kini teleno mele olandopa, akumu nane kanolio.
20
Aku sike nakolo nane nu kanopo keri kanolio mele i sipe: Kolo topa Pulu
Yemonga ungu umbu tonjilimoma pilipu nimbu silio. nilimo ambo Jesepele,* yuni nanga
kendemande yamboma kondi topa mane sipelie nimbendo: Wa ulu kerinele teko, we
melemando Olionga pulu yema. ningu popo toko langi kalemele langime nonge kinie
papu. nilimo** kanu ambomo iri toko Pui. naa ningu we molopili siye koleno.
21
Yu
wapora tolemo mele kanopa keri kanopa konopu alowa tepili. nimbu wale mare we
molorundu nakolo yu Konopu alowa naa tembo. nimbe tepa kenjirimu mele we tepa
molemo.
22
Akumunge nane Yu kuru aili tepa topili. nimb. Yu pea wa ulu kerinele
telemele yema yuni ulu telemoma kanoko keri naa kanoko konopu alowa naa tengi liemo
Mindili aili teko nangi. nimbula.
23
Yunge ambolangoma paa topo konjimbula. Aku tembo
kinie na Kirasinge talape yambomane kanokolie, Nanga yambomane konopuna pilimele
mele kepe ulu te tengendo konopu monjilimele mele kepe nane apurupe kanopalie, enenga
ulu telemelemanga yu mele mele mele kalomba. ningu piling.
24
Ene na Kirasinge yambo mare Tayataira taonona molko, kanu ambomonga ungu
nilimoma yambo marene Aku unguma Setenenga ungu tondoloma. nilimele aku unguma
naa pilku limele yambomando ungu te nimb tekero. Umbuni te pea ene meangi. naa
nimb. I telu mindi niembo:
25
Ene mele ambolkomelema tondolo munduku ambolko
molangi na wambo.
26
Yambo te enge nimbe opa toumu kamu topa manie mundupe, nane Tei. nilio
unguma pilipe tepa molopili walemo pora nimb kinie nane aku temba yambomo Yambo
talapema nokopili. nimbu namba simbu.
27
Tarane na Yamboma nokambo. nimbe namba
sirimu mele yambo kanumu simbu kinie
yuni kanu yambo talapema
tondolo mundupe nokomba.
Mane telemele mingime
kopene tondolo toko nurupulu tolemele mele
yuni aku sipe enge nimbe nokomba.*
28
Kombukandipi kolea tangombando ipulueli ou angilimo akumu kepe yu simbu.
29
Yambo
te komu angilimbemone Mini Kake Telimuni Kirasinge yambo talapemando nimbe sikimu
ungumu pilipili. ningu pep toko Tayataira yambomanga nokolemo angellomo sieni.
nirimu.
<<
22
>>
<<
33
>>
3
1
Sadisi Taono Kirasinge yambo talapemonga angellomondo* i siku pep toko
mundeni:
Pulu Yemonga mini yepoko pakara kinie kombukandipi yepoko pakara kinie
ambolopa molemo yemone Pep toko mundeni. nimbu, nimbu sikiru. Yuni nimbendo:
Nane nu uluma teleno mele pilipu kanolio. Yambomane Nu konde moleno. nilimele
nakolo nu kolko pora sirinu.
2
Nu uru naa peli makilku ola moloi. Ulu peanga wallo kolte
telenoma kamu manie naa pupili. ningu aku uluma tondolo munduku altoko tei. Nuni
teleno uluma nane kanolio kinie nanga Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma aku
sipu mele naa kanolio kene aku tei.
3
Aku kene ungu ou pilku lirinu unguma altoko konopu
kimbu siku pilku, pilku liku tenge panjiku konopu alowa tei. Molo altoko nu makilku ola naa
molonu liemo na wa noli ye te olemo mele kiyongo nimbu nu molonine omb. Omb
enamo nu naa pilku molani omb.
4
Aku nakolo nunge kolea Sadisi yambomanga mare enenga mulu wambalemanga
kalaro naa molopili. niringi. Ene kanopo peanga kanolio uluma teko molemelemonga mulu
wambale kake telime simbu pakoko na pea tapu topo molomolo.
5-6
Yambo te enge nimbe
opa toumu kamu topa manie mundumbe yambomo ene mulu wambale kake telime simbu
pakonge mele aku sipe yu mulu wambale kake telimu simbu pakopa molombala, kanu
yambomonga imbimu konde molko mindi pung yambomanga imbime molemo bokuna* pe
pe kepe paa kulu naa tonjimbu. Tara kinie yunge angelloma kinie enenga kumbikerena
yunge imbimu lepo Nanga yambomo. nimb lemo.** Yambo te komu angilimbemone
Mini Kake Telimuni Kirasinge yambo talapemando nimbe sikimu ungumu piliengi! ningu
pep toko Sadisi yamboma nokolemo angellomo sieni. nirimu.
7
Pilladepia taono Kirasinge yambo talapemonga angellomondo* i siku pep toko
munduku nieni:
Ye paa sike kake tepa, ulu pulu sikemo yu kinie pepa, ou ye nomi kingi Depisini
yunge yamboma nokopa Pai. nirimu kinie puku, Kongono i siku teai. nirimu kinie teringi
tondolomo yu kinie perimu mele kanu yemo aku sipe tondolo pepili yunge talape yamboma
nokopa yuni kune wendo limo kinie yambo tene manda lloko naa tolemo, lloko tolemo kinie
yambo tene manda ki naa limo, kanu yemone ungu te nimbe mundupelie nimbendo:
8
Nane nu uluma teleno mele pilipu kanolio. Kna! Nu molenona ombo kune te
wendo lindu kanumu* yambo tene manda pipi naa simbe. Kanolio kinie nunge enge wallo
kolte mindi pelemo nakolo nanga ungumu munduku naa kelko, nanga imbimu teko naa
kenjiku Yu naa pilio. naa nilino.**
9
Yambo mare Juda yamboma molemolo. nilimele
nakolo kolo tolemele. Ene Juda yamboma molo, ene kurumanga nomi Setenenga talape
molemele yambo* kanuma Nunge kumbikerena ongo tamalu pekolie Nane nu sike
konopu monjilimo. niengi. nimb.
10
Nane Nu enge ningu nanga unguma munduku naa
kelei. nilio mele teko molenomonga ulu umbunime koleamanga pali wendo omb kinie
nane nu lipu taponjimbu. Mana yamboma enge ningu molemelenje..* nimbe kanombando
umbuni kanuma wendo omb.
11
Na nondopo omb tekero kene nu amboleno melema tondolo munduku ambolko
moloyo. Nunge mele kaloli nosinjiliomo yambo tene lupe naa lipili. ningu aku siku teko
moloyo.
12
Enge nimbe opa toumu kamu topa manie mundumbe yambomo nanga Pulu
Yemonga ulke tembelemonga ulke simu mele angilipili. nimb. Kanu kinie yu altopo
ulkemo mundupe kelepa penando manda naa pumbe. Nanga Pulu Yemonga imbimu kinie,
nanga Pulu Yemone kolea aili Jerusalleme konde temba Pulu Yemo molemo mulu koleana
lepa manie ombmonga imbimu kinie, nanga imbi kondemo kepe,* aku imbi poko nane
yunge mambelena imbi topo monjimbu.
13
Yambo te komu angilimbemone Mini Kake
Telimuni Kirasinge yambo talapemando nimbe sikimu ungumu piliengi! ningu pep toko
Pilladepia yamboma nokolemo angellomo sieni. nirimu.
14
LLadosia taono Kirasinge yambo talapemonga angellomondo* pep toko
munduku i siku nieni:
Ungu i pepna tokoroma ungu sikema mindi pelemo yemo, Pulu Yemonga unguma
kolo naa topo sumbi sipu mindi nimbu silio yemo, Pulu Yemone mele terimumanga pali
pulumu, melemanga pali nokolemo ye nomi olandopamo,** akumuni i unguma nimbe
mundukumu.
15
Ulu telenoma pali nane pilipu kanolio. Nu tondolo mondo naa topa, tondolo mulu
mulu naa nimbe, suku singine mele moleno kanolio. Nu kamu mondo topili molenanje
papu. Molo nu kamu mulu mulu nipili molenanje papula. konopu lekero.
16
Nakolo nu
tondolo mondo naa topa, tondolo mulu mulu naa nimbe, kume kume lepili molenomonga
nane nu meku topo ele tembo tekero.
17
Nuni ninindu:
Kou mone kinie mele aisili
nosipu molopo kamako molio.
Melte molo naa tolemo..*
nilino nakolo koropa pupili mindili nongo molko kenjiku, melte naa panjiku we we molko,
mongotolo keri lepili kolea naa kanoko moleno mele nu nunu Molopo kenjikiru. ningu naa
pilino. Yambomane yambo koropama kondo kolemele mele nu aku siku moleno.**
18
Tekolie molko konjini mele nimbu siembo: Kamako leambo. ningu kou gollo tepena
kamu kalopa kake teli nosiliomo topo toko liku, We we naa andopo molambo. Pipili naa
tepili. ningu mulu wambale kake nosilioma pakani topo toko liku, Kolea kanambo. ningu
mongona kanjini maratene nosiliomo topo toko lieni.
19
Yambo konopu monjilioma Molko konjengi. nimbu mane sipu iri tolio kene nu
konopu liku mundukulie teko kenjilino mele kanoko keri kanoko munduku kelko konopu
alowa teai!
20
Kna! Na sukundu wamboye? nimbu kerepuluna walsipu angilio. Yambo te
nanga ungumu pilipe imbi sipelie Sukundu oi. nimu liemo na sukundu ombo yu kinie pea
tapu topo molopolo, na pea ga nombo molombolo.*
21
Ou na enge nimbu opa toumu topo manie mundurundu kinie Tara ye nomi kingi
molopa kolea nokopa molorumu polona pupu pea molorumbulu molembolo mele aku sipe
enge nimbe opa toumu kamu topa manie mundumbe yambomo na ye nomi kingi molopo
koleama nokopo molio polona Pea nokopo molambili oi. nimb.
22
Yambo te komu
angilimbemone Mini Kake Telimuni Kirasinge yambo talapemando nimbe sikimu ungumu
piliengi! ningu pep toko LLadosia yamboma nokolemo angellomo sieni. nimbe kanu
yemone nando * nirimu.
<<
33
>>
<<
44
>>
4
1
Aku unguma pilipu pora sipulie pe kanorundu kinie mulu koleana ulke nangapemo
topa lerimu kanorundu. Kanu kinie ungu ou pilirindu kinie biyukele mele ungu nirimu*
akumuni nimbendo: Pe wendo omb uluma nane nu lipu ora siembo inie olando oi.
nirimu.
2
Aku nirimu kinie walsikale na molorunduna Mini Kake Telimu omba na
ambolorumuna* kanorundu kinie mulu koleana ye nomi kingimu molopa koleama nokolemo
polo te lerimu, akuna ye te molorumu.**
3
Akuna ola molorumu yemo i sipe mele
molorumu. Kou mone olandopa pulimo kou jasipa kinie* kou kondoli konillianetolo pa
telemo mele yu aku sipe pa terimu. Kou mone olandopa pulimo kou kondili nili emera pa
telemo mele mulna wambiye te kolombe kaweya melemo aku sipe ye nomi kingimunge
polomo lipe makaye tenjipe kanu kou emera mele tondolo pa tepa lerimu.
4
Kanu ye nomi kingimunge polona ye nomi kingimenga polo wane paono po* nosiku
makaye teringi, aku polomanga ola ye nomi wane paono po moloringi. Ene wale pakoli
kake telime pakoko, ye nomi kingime wanie kou gollone telime pakolemele mele wanie
pakoko moloringi.
5
Ye nomi kingimunge polona kariap tepa, ungu tondolo mundupe
nimbe, mul torumu. Polomonga kumbine kiye yepoko pakara norumu, akuma Pulu
Yemonga Mini yepoko pakara.*
6
Polomonga kumbine nomu kusa molorumu akumu gallsi
none tepa paa kake terimu.
Mele kise konde mololime kolea ai suku singine ye nomi kingimunge polomonga
makaye teko moloringi, aku melemanga bulkundu olkondo pali mongo aisili angilirimu.
7
Aku melemanga te lopa posi llayono melemo,* te kongi kao melemo, te yunge
kumbikeremo yambo melemo, te muluna mangopa andolemo kera iliaka melemo aku siku
mele moloringi.
8
Konde mololi mele kise aku poko enenga yu mele mele pou talo pakara
nimbe angilipe, mongo paa aisili kangimenga angilipe, poumanga pea olakondo kepe
maniekondo kepe angilirimu. Ipulueli tangoli ene mlu naa pilku taki taki ningindu:
Pulu Ye Olandopa Molopa Enge Nilimu
yu paa kake telimu,
yu paa kake telimu,
yu paa kake telimu,
ou molorumu, kini molemo, pe omb yemo.
ningu molemele.
9
Ye nomi kingimunge polomonga molemo ye, alieli molopa mindi pulimo
pumbe yemo yu konde mololi mele kisene taki taki kapi ningu imbi ambolko ola linjiku
Ange. nilimele kinie
10
ye nomi wane paono po ene ne ye polona molemomonga
kumbikerena manie puku tamalu peko, kanu ye alieli konde molopa mindi pulimo pumbe
yemo kapi ningu imbi ambolko ola linjiku, enenga ye nomi kingi pakolemele wanie mele
pakolemelema wendo liku yunge kumbikerena manie nosikulie ningindu:
11
Olionga Ailimu, olionga Pulu Yemo,
melema pali nuni wengenjiku terinu.
Nunu konopuni pilkulie nunge engemone
melema terinu kinie wendo oringi,
nunge engemone melema kinie
wendo wendo ongo molemele, akumunge
yambomane pali
Nu Ye Ailimuni teleno mele paa teleno. ningu
Ange. ningu
Nunge imbimu paa ola molemo.
Nu ye nomi paa ailimu molko
melema pali nokoleno nokoni tondolomo
pelemo yemo. ningu
nu aku siku kapi ningu molonge kinie papu.
nilimele.
<<
44
>>
<<
55
>>
5
1
Pe na kanorundu kinie ye nomi kingimunge polona molorumu yemo yunge ki
umbukundu boku panga teli te lerimu kanorundu, akumunge olakondo maniekondo pea
imbi mare molopa, wale yepoko pakara wakaye lelko tambu siringi.
2
Kanorundu kinie
angello enge nili te molorumu kanumuni tondolo ru nimbelie nimbendo: Yambo nae
molopa konjilimomone boku wakaye lelko tambu siringime manda wendo limbeye? nirimu.
3
Nakolo mulu koleana kepe mana kepe mana sukundu kepe yambo tene manda wendo lipe,
sukundu imbi molorumuma manda kanomba yambo te molopa paa konjilimo yambo te naa
molorumu.
4
Kanu kinie yambo molopa konjipelie manda bokumu wendo lipe kanomba
yambo te naa molorumumunge kanopolie na kola aisili terindu.
5
Kanu kinie ye nomi wane
paono po moloringimenga tene nando nimbendo: Kola naa ta! Pilie! Juda Talapemonga
Lopa Posi LLayono,* ye nomi kingi Depisini kalopa lirimu yemo,** yuni enge nimbe opa
toumu kamu topa manie mundurumu. Ye akumu molopa paa konjilimomone boku
wakaye leli yepoko pakara manda wendo lipe sukundu kanomba. nirimu.
6
Kanu kinie na kanorundu kinie Kongi Sipisipi Walo* te angilirimu kanorundu. Yu
kongi sipisipi toko konjiku nosilimele mele yu aku sipe molopa, yu ye nomi kingi polona ai
suku singine angilirimu. Mele konde mololi kise kinie** ye nomi wane paono po kinie yu
liku sukundu munduku ene molko makaye teringi. Yunge pengena ola kongi kao ung mele
yepoko pakara wendo omba angilipe, mongo yepoko pakara angilirimu, kanu mongoma
Pulu Yemo yunge mini yepoko pakara yuni ma koleamanga pali lipe mundurumu akuma.
7
Kanu Kongi Sipisipi Walomo yu omba ye nomi kingi polona molorumu yemonga ki
umbukundu lerimu bokumu lirimu.
8
Lirimu kinie mele konde mololi kise kinie ye nomi wane
paono po kinie yunge kumbikerena manie puku tamalu peringi. Ene yu mele mele gita mele
mare ambolko, pellete kou gollone teli, akuna paura kaloringi kinie mune paa torumu
pauramo peko lepili amboloringi.* Aku paurama Pulu Yemonga yambomanga pali Pulu
Yemo popo toko mawa telemele unguma.
9
Enene konana konde te ningulie ningindu:
Nu toringi kinie
yambo ungu lupe lupe lelime kinie,
kangi lupe lupe angililime kinie,
talape lupe lupema kinie,
kolea lupe lupe molemelema kinie,*
nunge mememone
Pulu Yemo kinie tapu toko molonge aulkemo
akisinjirinu** akumunge
nuni boku manda liku wakaye lelime wendo lini.
10
Nuni Kanu yamboma olionga Pulu Yemonga
kongonomo tenjengi! ningu
Pulu Yemonga popo tonjili yambo*
Pulu Yemo enenga ye nomi kingimu molopa
ene nokomba yambo talapemo molangi!
ningu terinu,** akumunge
ene ye nomi kingime molko
ma koleana melema nokoko molonge.
niringi.
11
Pe kelepo kanorundu kinie angello paa aisili ungu niringi unguma pilirindu.
Angelloma kambu tolemelkanje tausini kelepo olandopa tausini nimbu, milliono kelepo
olandopa milliono nilimelka. Akuma ye nomi kingi polomo kinie mele konde mololi kise
kinie ye nomi wane paono po* kinie liku makaye teko sukundu munduku moloringi.
12
Aku angellomane tondolo mundukulie ningindu:
Sipisipi Walo ou toko konjiringimundu
yambomane pali ningindu:
Yu yamboma nokomba tondolomo kinie
yu kamako molomba mele aisili kinie
pilipe konginjilimu kinie engemo kinie
yu kinie pepa kapola tepa,
yunge imbimu paa ola molopa,
tondolo pa telimu yu kinie pelemo. ningu
yu ange ningu kapi ning kinie* papu.
niringi.
13
Kanu kinie mulu koleana molemele melema kepe, mana molemele melema kepe,
mana sukundu molemele melema kepe, nomu kusana molemele melema kepe, koleamanga
pali molemele melemane niringi mele pilirindu. Enene ningindu:
Ye nomi kingi polona molemo yemo kinie
Sipisipi Walomo kinie eltendo:
Molko konjengili! nimbu alieli kapi nimbu
imbimu paa olandopa molopa,
tondolo pa telimu kinie
yamboma nokomba tondolomo kinie
kamu kamu elte kinie pepa mindi pulimo pumbe.
nimbu molamili!
niringi.
14
Aku niringi kinie mele konde mololi kisene ningindu: Paa aku sipe wendo opili!
niringi. Ye nomi wane paono pone manie molko tamalu peko kapi ningu eltenga imbi
ambolko ola linjiringi.
<<
55
>>
<<
66
>>
6
1
Na kanopo molorundu kinie Sipisipi Walomone* bokumu wakaye lelko tambu siringi
yepoko pakara kanumanga te wendo lirimu. Kanu kinie mele konde mololi kise kanumanga
tene mul tolemo mele tondolo mundupe ru nimbelie nimbendo: Oi. nirimu.
2
Kanu kinie
pilipulie kanorundu kinie kongi ote kurumul te molorumu. Aku otemonga bulu mingine ola
ye te molorumu kanumu ele ambolorumu. Yamboma keru kuru limele kinie te enge
nilimomo wanie pakonjilimele mele yu aku siku wanie te siringi, pakopalie, yu opa tepalie
enge nimb engemo pepili pupe opa tepa yunge opa touma topa mundumbe purumu.
3
Sipisipi Walomone bokumu wakaye lelko tambu siringi talo sipemo wendo lirimu
kinie mele konde mololi kise kanumanga talo sipemone Oi. nirimu.
4
Kanu kinie kongi ote
paa kondoli te wendo orumu, aku otemonga bulu mingine ola ye te molorumu, Mana
yamboma opa naa teko we molemele wale peangama pora nipili. Yamboma opa teko anju
yando yamboma toko konjiku, teangi. nimb tondolomo siku,* opa teli lou pulse te siringi.
5
Sipisipi Walomone bokumu wakaye lelko tambu siringi yepoko sipemo wendo lirimu
kinie mele konde mololi kise kanumanga yepoko sipemone Oi. nirimu. Kanorundu kinie
kongi ote pombera te molorumu. Akumunge bulu mingine ola ye te molorumu, kanumu
sikele te ambolorumu.
6
Kanu kinie mele konde mololi kise moloringi suku singine yambo
tenga ungu mele te wendo orumu pilirindu, akumuni nimbendo: Engele aili te
lembamonga langi peangamanga killokereme telu telu ningu ye tene wale tenga kou
kongono tepalie kou mone limo aku sipe mele kou mone pumbe mele sikele teko, langi
wemanga killokereme yepoko yepoko ningu ye tene wale tenga kou kongono tepalie kou
mone limo aku sipe mele kou mone pumbe mele sikele teani. Nakolo kopongo wele
telemele unju ollipime kinie no waene telemele unjuma kinie teko naa kenjeni! niringi.*
7
Sipisipi Walomone bokumu tambu sirimu wakaye kise sipemo wendo lirimu kinie
mele konde mololi kise kanumanga kise sipemone Oi. nirimu.
8
Kanorundu kinie kongi
ote kanie teli* te molorumu. Aku otemonga bulu mingine ola molorumu yemonga imbimu
Kololimu. Yambo Kolemelema Pulimele Koleamo yu pea oringili. Mana yambomanga
pali yambo kisenga te kisenga te ningu kolangi. ningulu Mare opa teli lou pulsene tonge
kinie kolko, mare engelene kamu kolko, mare kuru tomba kinie kolko, mare mele
takaramane nongo konjengi. ningu teangili. ningu elte engemo siringi.
9
Sipisipi Walomone bokumu tambu sirimu wakaye kise pakara sipemo wendo lirimu
kinie yambo kololimenga minime Pulu Yemo popo toko melema kaloringi polona manie
moloringi kanorundu. Aku minime ou ma koleana molkolie Pulu Yemonga ungumu Sike
ungumu. ningu tondolo munduku pilku, Yamboma aku ungumu piliengi! ningu andoko
ningu siringi kinie ene toko konjiringi yambomanga minime.
10
Enene tondolo ru ningulie
ningindu: Ye Aili Tondolo Olandopamo, ye kake tepa ungu sikema pelemo yemo,* wale
nambepa omba pumbe kinie mana yambo olio toko konjiringimenga kote pilkulie pundu
tonjiniye? niringi.
11
Aku niringi kinie ene yu mele mele wale pakoli kake telime sipelie
nimbendo: Laye kolte nokoko molangi. Pe enenga opa toumane enenga angenali kongono
pea teringi kini we teko molemele kanuma kamu toko konjing kinie Pulu Yemone opa
toumanga kote pilipelie pundu tonjimbe. nirimu.
12
Pe na kanopo molorundu kinie Sipisipi Walomone bokumu tambu sirimu wakaye
talo pakara sipemo wendo lirimu. Wendo lirimu kinie ma jimi jimi paa aili te tepa, enamo
paa pombera topa kolea pa naa tepa, olimu kondopa meme tepa,
13
unju piki mongoma nou
naa lepili poporome tondolo tepa tolemo kinie manie olemo mele kombukandipime aku sipe
mana manie oringi.
14
Kunungu mele mulmu kimbupe anju anju pupe kolea tenga lepa, ma
pangima kinie kolea nomu kusana lerimuma pupe tenga lupe lerimu.
15
Aku sipe uluma wendo orumu kinie ma kolea ye nomi kingime kinie, ye aili imbi
molorumuma kinie, opa teli amimenga ye nomime kinie, kamakoma kinie, ye enge nilime
kinie, yambo kou naa liku kongono we teringi kendemandema kinie, we moloringi
yamboma kinie, pali kou kandemanga kepe ma kowamanga kepe kowa puku lopi teko
molkolie niringimuni,
16
ma pangima kinie kou ailime kinie akumando ru ningulie ningindu:
Ye nomi kingi polona molemo yemone olio naa kanopa, Sipisipi Walomone olio kinie
mumindili kolopa mongo simbe ulumu wendo naa opili kene olio molemolona ongo aki
tangi.
17
Pulu Yemo kinie Sipisipi Walomotolonga mumindili walemo wendo okomomonga
aku siku olio aki tangi. Aku walemo kinie yambo nae mindili naa lipe we molombaye?
niringi.
<<
66
>>
<<
77
>>
7
1
Akumu kanopolie pe altopo kanorundu kinie ma kolea pundu kisenga angello kise
angilku, mana tolemo poporome kise Ma kinie nomu kusa kinie unju kinie akumanga
poporome naa topili. ningu ambolko angiliringi.
2
Kanu kinie altopo angello te kanorundu,
yu ena mundi olemokondo Konde Molopa Mindi Puli Pulu Yemone yunge yamboma mako
tomba mele yunge imbi molemomo* memba orumu. Kanu angellomone angello kise Ma
kinie nomu kusa kinie teko kenjengi! nimbe engemo sirimu angellomando tondolo ru
nimbelie nimbendo:
3
Mamo kepe nomu kusamo kepe unjuma kepe ou melte teko naa
kenjengi! Ou olionga Pulu Yemonga kendemande yambo molemelemanga mambelena olio
andopo Ene Pulu Yemonga yamboma kanangi. nimbu mako tamili. Pe kolea teko
kenjengi! nirimu.
4
Kanu kinie yambo mako toringimenga kambumu pilirindu. Isirelene
kalopa lirimu yambo talape rureponga* pali wane anderete poti po tausini** mako toringi.
5
Judane kalopa lirimu yambo talapemonga
tuwellepo tausini mako toko,
Rupenene kalopa lirimu yambo talapemonga
Getene kalopa lirimu yambo talapemonga
6
Asane kalopa lirimu yambo talapemonga
Napatallaini kalopa lirimu yambo talapemonga
Manasane kalopa lirimu yambo talapemonga
7
Simionone kalopa lirimu yambo talapemonga
LLipaini kalopa lirimu yambo talapemonga
Isakani kalopa lirimu yambo talapemonga
8
Sepullanene kalopa lirimu yambo talapemonga
Josepone kalopa lirimu yambo talapemonga
Benjaminini kalopa lirimu yambo talapemonga
tuwellepo tausini mako toringi.*
Yambo talape ime Pulu Yemonga makomo liringi yamboma.
9
Akumu kanopolie, pe altopo kanorundu mele i sipe: Yambo paa aisili, yambo tene
paa manda kambu naa tomba mele, moloringi kanorundu. Aku yamboma ene kolea lupe
lupe yamboma, talape lupe lupe yamboma, kangi lupe lupe angilili yamboma, umbu ungu
lupe lupe leli yamboma moloringi.* Ye nomi kingi polona yakondo angilku, Sipisipi
Walomonga** kumbi kerena angiliringi. Ene wale pakoli kake teli suluma pakoko kipiyaka
gomo ambolkolie niringimuni,***
10
tondolo mundukulie ningindu:
Olionga Pulu Yemo
ye nomi kingi polona molemo yemo yu kinie
Sipisipi Walomo kinie eltene
olio liku taponjiringilimunge
mindili naa nombo molopo konjilimolo..*
niringi.
11
Ye nomi kingi polomo kinie, ye nomi wane paono po* kinie, mele konde mololi
mele kise kinie, akuma sukuna molangi angelloma pali angilku makaye tekolie ye nomi kingi
polona kumbikundu tamalu peko Pulu Yemo kapi ningulie
12
ningindu:
Paa sike aku terimu.
Kapi nili ulumu kinie,
tondolo pa teli ulumu kinie,
pilipe konginjili pelemo ulumu kinie,
ange nili ulumu kinie,
imbimu paa olandopa mololi ulumu kinie,
yu melema pali nokomba tondolomo kinie,
yu paa enge olandopa pelemo ulumu kinie,
aku uluma pali yu kinie mindi
kamu pepa mindi pupili.
Paa sike aku sipe tepili.
niringi.*
13
Kanu kinie ye nomi wane paono po kanumanga tene na walsipelie nimbendo: I
yambo wale pakoli kake teli sulu pakokomelema nameleye? Kolea tena molkolie oringiye?
nirimu.
14
Nane pundu topo yundu nimbundu: Nanga ailimu, na naa pilkiru. Nu pilkinu.
nirindu.
Yuni nimbendo: I yamboma enenga opa toumane mindili siku umbuni aisili siringi
walemanga mindili paa aili teko noringi yamboma.* Ene enenga wale pakoli suluma Sipisipi
Walomonga mememone kulumiye toringine kake tekemo.
15
Akumunge
Ene Pulu Yemonga ye nomi kingi polo
kumbikundu angilku,
yunge ulke suluminia paa kake teline*
ipulueli tangoli kongono tenjiringi.
Ye nomi kingi polona molemo yemo
ene kinie tapu topa molopa ene nokomba.
16
Pe pe kepe ene altoko
engelene naa kolko no waka naa kolko,
enane naa nomba, tepe molo meltene
enenga kangimu naa nopili molonge.
17
Sipisipi Walomo
ye nomi kingi polona suku singine molemomo
yuni ene nanga sipisipime nimbe
ene tapu tembamonga*
ene aku siku kapola molko konjing.
Ene no nangi. nimbe
konde molopa mindi puli no pikilimomanga
memba pumbe.**
Pulu Yemone Ene altoko kola naa teangi. nimbe
kolama pali kulu tonjimbe.
nirimu.
<<
77
>>
<<
88
>>
8
1
Sipisipi Walomone bokuna wakaye yepoko pakara siku leringimu wendo lirimu kinie
ena mongo telu mele mulu koleana melte paa ungu naa nirimu.
2
Kanu kinie pe kanorundu kinie angello yepoko pakara Pulu Yemonga kumbikerena
angilimelema kanorundu, biyukele yepoko pakara sirimu liringi.
3
Angello te lupe kou gollone teli pellete, mune toli paura kekuma kalko Pulu Yemo
siringi pellete ambolorumu kanumu memba omba Pulu Yemo popo toko melema kaloringi
polona nondopa omba angilirimu. Kanu kinie paura keku kaloringi kinie mune paa torumu
paura keku aisili kanu angellomo sirimu. Pulu Yemonga ningu paura keku aku sipe mune
tolemoma kaloringi polo kou gollone teli, aku polomo ye nomi kingi polona lerimumunge
aku paura kekumu kalopa Pulu Yemonga yambomane pali Pulu Yemo kinie ungu ningu
mawa teringi unguma Pulu Yemo yu pilipili. nimbe paura keku kanuma kalopa mune
tombamo yu sipili. nimbe aku paura aisili sirimu.*
4
Aku terimu kinie paura keku
kalorumumunge ikiliema* kinie Pulu Yemonga yambomane Pulu Yemo kinie ungu ningu
mawa teringi unguma angellomo angilirimuna mundupe kelepa Pulu Yemo molorumuna
purumu.
5
Kanu kinie angello kanumuni paura keku kaloringi pelletemo lipe, Pulu Yemo
melema popo toko kaloringi polona tepe norumu tepe mare lipe pelletena mundupe peko
sipelie mana topa mundurumu kinie mul topa kolea kariap tepa ma jimi jimi terimu.
6
Kanu kinie angello yepoko pakara biyukele ou siringi amboloringime ungu sing
teringi.
7
Angello tene kumbi lepa biyukele ungu sirimu kinie lo kopu mongo kinie tepe kinie
meme kinie waka maka mana manie purumu. Kanu kinie ma kinie unju kinie owe topa
yepoko tepa, owe te ma kinie unju kinie pali tepene nomba, era kondema pali tepe norumu.
8
Angello talo sipemone biyukele ungu sirimu kinie ma pangi paa aili kuli tepe nomba
aki torumu none teli te nomu kusana toko munduringi kinie nomu kusamo owe topa yepoko
terimu, owe te meme au lepa,
9
nomu kusana moloringi melema owe topa yepoko terimu,
owe te koloringi, nomu kusana sipi lerimuma owe topa yepoko terimu, owe te keri lerimu.
10
Angello yepoko sipemone biyukele ambolorumumu ungu sirimu kinie kombukandipi
paa kapo te, paa kiye mele nomba, muluna manie omba noma owe topa yepoko tepa, owe
tenga yu nona sukundu purumu.
11
Kombukandipimu yunge imbimu Kombili Telimu.
Akumu nona suku purumu noma owe topa tepoko tepa, owe te kombili terimu. No kombili
terimu akuma yambo aisili noringime koloringi.
12
Angello biyukele ambolko angiliringimenga kise sipemo yunge biyukele
ambolorumumu ungu sirimu kinie ena kinie oli kinie kombukandipime kinie yu mele mele
yepoko yepoko ningu owe toringi, owe te keri lepa sumbulu topa pa naa terimu, akumunge
tangoli owe topa yepoko tepa owe te kolea pa naa tepa, ipulueli owe topa yepoko tepa,
owe te kolea pa naa la terimu.
13
Na kanopo molorundu kinie kera iliaka te* muluna ola mangopa andopalie tondolo
ru nimbelie nimbendo: Mana molemele yamboma ene kinie paa umbuni aili pokore wendo
omb, paa umbuni aili pokore wendo omb, paa umbuni aili pokore wendo omb. Angello
yepoko enenga biyukele ungu naa sili we ambolko angilimelema ungu sing kinie mini wale
mundung umbuni paa aili pokore wendo omb. nirimu.
<<
88
>>
<<
99
>>
9
1
Biyukele ambolko angiliringi angellomanga te pakara sipemone yunge biyukelemo
ungu sirimu kinie kombukandipi te muluna mundupe kelepa mana manie omba lerimumu
kanorundu. Kanu kombukandipimu* mana manie kowa muru te paa lepa mindi pupe naa
pora nilimomonga** kerepulu kimu sirimu.
2
Aku kowa murumunge kerepulumu omba ki
lirimu kinie kuli tepe nombalie ikilie telemo mele muruna paa aili tepa ikilie wendo ombalie
ena kinie mulu kinie pipi sipe sumbulu tonjirimu.
3
Kanu ikiliena suku kuli kumba paa aisili
wendo wendo ongo ma koleana ongo moloringi. Pilimu kerena tomo pepili yambo nolemo
kinie mindili nolemele mele* aku sipe aku kuli kumbamanga aline** tomo pepili yamboma
topili. nirimu.
4
Kuli kumbamando nimbendo: Unju kepe era kepe mana molemo melemanga
gomoma naa nangi. Pulu Yemonga makomo yambo tenga mambele naa molomba
yamboma mindi* nangi. nirimu.
5
Yamboma toko konjengi. nimbe tondolomo naa sirimu.
Nonge kinie oli te pakara mindili nongo molangi. nimbe tondolomo sirimu. Kanu kinie
pilimuni yambo tolemo kinie mindili nolemele mele* kuli kumbamane yambo toringi kinie
yamboma aku siku mindili aili teko nongo moloringi. Nakolo pilimuni nolemo kinie mindili
nolemele akumu laye teko nolemele. Ne kuli kumbamane noringi kinie paa mindili aili teko
noringi.
6
Aku ulumu wendo omb kinie mindili nonge yambomane Paa kolamiliya! ning
nakolo kololi ulu pulumu kowa pumbe naa kolonge. Mindili nongo mindi molonge.
7
Kuli kumbama kanorundu kinie ami yema opa tengendo kongi otena pulimele kongi
ote none telime kanorundu. Kuli kumbamanga pengena kou gollone teli ye nomi kingime
pakolemele wanie mele pakoko, enenga kumbikerema yambo kumbikere none terimu.
8
Enenga penge indime paa sulu pupe,* enenga ungma lopa posi llayono ung none terimu.
9
Ami yema opa tengendo wale pakoli kapane telime luwine pakolemele mele kanu
kumbamanga olona aku sipe none tepa, opa tengendo kongi otene karo kundupe lkisipe
omba pulimo kinie ungu nilimo mele aku sipe enenga pouma ungu nirimu.
10
Kanu kuli
kumbamanga aline kale nili mele angilipe yambomanga kangine tonge kinie tomomo aline
pepalie kangine sukundu pumbe kinie oli te pakara mindili nongo molonge tomomo sirimu.
11
Kuli kumbama nokorumu ye nomi kingimu kowa muru lepa mindi pupe pora naa nilimo
murumu* nokolemo angello kerimu, kanumunge imbimu Ipuru unguna Apadono ningu,
Giriki unguna Apolliono nilimele. Aku ungutolonga pulumu Melema Pali Topa
Konjilimu.
12
Kera iliakamone Umbuni yepoko wendo omb. nirimumunge * umbuni te i
pora nirimu. Talo we perimutolo pe wendo omb terimu.
13
Biyukele ambolko angiliringi angellomanga talo pakara sipemone yunge biyukelemo
ungu sirimu kinie ungu te wendo orumu pilirindu. Paura keku mune tolime kaloringi polo
kou gollone telimu Pulu Yemonga kumbikerena lerimu akuna ola kongi kao ung mele kise
teko mimi teko anjiringi* akuna kanu ungumu wendo orumu pilirindu.
14
Akumuni angello
biyukele ambolorumumundu nimbendo: Angello kise no aili Yuperetisi ka siku panjiringi
akuma wendo liku mundui. nirimu.
15
Kanu kinie Ponie imunge, oli imunge, wale imu kinie,
ena mongo imunge yamboma owe toko yepoko teko, owe te toko konjengi. nimbe mako
topa ka sipe panjirimu angelloma wendo lipe mundurumu.
16
Ami ye kongi ote bulu mingine
ola moloringimenga kambumu pilirindu mele i sipe: tu anderete milliono.
17
Kongi otema kinie otemanga bulu mingine moloringi yema kinie kanorundu mele i
sipe: Luwine mera naa molopili. ningu wale pakoli kapane telime pakoringi akuma mare
kondolime pakoko, mare mukuma pakoko, mare kanie telime pakoringi. Kongi otemanga
pengema lopa posi llayono pengema none tepa, tepe kinie ikilie kinie kou sallapa tepene noli
kinie* akuma enenga keremanga wendo orumu.
18
Yamboma owe toko yepoko tekolie,
kongi otemanga kerena umbuni sili mele yepoko wendo orumumane owe tenga yamboma
toko konjiringi.*
19
Kanu kongi otemanga engema enenga kerena kinie aline kinie perimu.
Enenga alime yambo nomba konjili kongi ka wambiye mele, akumanga pengemane
yamboma toko mindili siringi.
20
Umbuni wendo orumumane toko naa konjiringi we moloringi yamboma aku
umbunime wendo orumu kinie kepe kini teko kenjiringi uluma kanoko keri naa kanoko
konopu alowa naa teringi. Kuruma popo toko, kou gollo kinie kou sillipa kinie kou barase
kinie kou kinie unju kinie akumane melema kini teko mimi teko anjiku, kanu mele mongone
naa kanoko ungu manda naa ningu aulke manda naa andoringi akuma Olionga pulu yema
ningu popo toringi melema munduku naa keleringi.*
21
Yambo toko konjiku, tomo
ambolko, meambu liku, wa ulu kerinele teko, melema wa nongo, aku ulu teko kenjiringime
kepe pali* munduku kelko konopu alowa naa la teringi.
<<
99
>>
<<
10 10
>>
10
1
Aku uluma pora nirimu kinie pe angello enge nili te mulu koleana manie orumu
kanorundu. Yu kupemo wale pakoli mele pakopa, yunge pengena ola wambiye kolombe
kaweya lepa, yunge kumbikeremo ena mele pa tepa, yunge kimbutolo ulke simu tepe
nomba peli none tepa angilirimu.
2
Yu boku kanga panga teli te wendo lipe ambolopa
angilirimu. Yunge kimbu umbukundu nomu kusana kambilipe, tarokondo mana kambilipe,
3
lopa posi llayonone tondolo mundupe kalle nilimo mele aku sipe yuni tondolo mundupe ru
nirimu. Tondolo ru nirimu kinie mul yepoko pakara tokolie eneno ungu mare niringi.
4
Kanu kinie mul yepoko pakara toko ungu niringi mele pilipulie bokuna tombo terindu
kinie mulu koleana ungu te wendo orumumu pilirindu. Akumuni nimbendo: Mulu yepoko
pakarane ungu nngi mele nunge konopuna mindi pilieni! Bokuna imbi naa toi. nirimu.
5
Kanu kinie angello kimbu te nomu kusana kambilipe te mana kambilipe angilirimu ou
kanorundu kanumuni yunge ki umbukundu mulu koleana ola mundurumu.
6
Alieli molopa
mindi pulimo yemone mulma tepa akuna mele lemoma tepa, mamo tepa mana melema
tepa, nomu kusamo tepa akuna molemele melema terimu aku yemonga imbi lepa mi lepalie
nimbendo: Pulu Yemone Tembo. nirimu uluma kamu temba walemo wendo okomo.
7
Biyukele yepoko pakara ambolko angilimele angellomanga yepoko pakara sipemone
yunge biyukelemo ungu simbe kanu walemanga Pulu Yemone ou nimbe para naa sipe lopi
tepa tepa panjirimu mele kamu wendo omb. Ou yunge kendemande yema yuni ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemando* nirimu mele, aku sipe kamu wendo
omb. nirimu.
8
Kanu kinie ungu ou mulu koleana wendo orumu pilirindumuni altopa wale talo sipe
nirimu pilirindu kinie nimbendo: Nu puku, angello nomu kusana kinie mana kinie kambilipe
angilipe boku panga teli wendo lipe kne ambolemomo puku lipui. nirimu.
9
Aku nirimu pilipulie angellomo angilirimuna pupu Boku kanga panga telimu na si.
nirindu.
Yuni nando nimbendo: Liku nou. nirimu. Noni kinie sike kerena pilimu no mele
songo temba nakolo nongo merekendo munduni kinie olona nomb. nirimu.
10
Aku
nirimu kinie pilipulie angellomonga kne ambolorumu boku kangamo na lipu norundu.
Norundu kinie pilimu no mele songo terimu nakolo nombo merekendo mundurundu kinie
na olona norumu.
11
Kanu kinie ungu tene nando nimbendo: Nane nu ou ungu umbu tonjirinduma nuni
pilku yamboma ningu sirinu mele kini kangi lupe lupe angilili yamboma kinie, kolea lupe
lupe molemele yamboma kinie, ungu lupe lupe lemele yamboma kinie, ye nomi kingime
kinie, ene pali* uluma wendo omb mele kelko ningu si. nimb kinie kelko ningu sini.
nirimu.
<<
10 10
>>
<<
11 11
>>
11
1
Manda leli kol pepena te na sipelie nimbendo: Pulu Yemo popo toko kalemele ulke
tembelemo kinie akuna melema popo toko kalemele polomo kinie akutolo puku manda
lelko, akuna Pulu Yemo popo toko kapi ningu imbi ambolko ola linjiku molemele yamboma
kambu silieni pui. nirimu.
2
Nakolo Pulu Yemonga ulke tembele palana sukundu
koleamo yambo talape lupema* sirimulu kene akumu manda naa leani. Kanu yamboma Pulu
Yemonga kolea aili kake telimunge kambiliku andoko molangi oli tu paono tu omba
pumbe.**
3
Nane nanga unguma andoko ningu sinjingil yetolo Elte tondolo pupili. nimbu
enge simbu kinie wale wane tausini tu anderete sikiti* andokolo nane ungu umbu
tonjimbuma pilkulu pe wendo omb mele ningu silikulu andongele. Yamboma kolaulke
molongendo mele pingi kerime pakolemele mele elte aku siku wale pakoli pingi kerime
pakokolo yamboma nanga unguma ningu siliku andongele.
4
I yetolo ou Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Sekarayane Unju ollipi talo kinie tepe
llame talo kinie ma koleamo nokolemo Ye Nomi Ailimunge kumbikerena angilimbele.
nirimu* akumu i yetolondo nirimu.
5
Yambo tene kanu yetolo ulu te tepa kenjimbe temba
kinie eltenga kerena tepe wendo omba eltenga opa touma nomba konjimbe. Yambo tene
Elte ulu te tepo kenjembo. nimb yambomo yu paa sike aku sipe kolomba.
6
Elte Pulu
Yemonga ungu wendo omb mele ningu siliku andongele kinie Lo naa opili. ningu pipi
singil engemo elte kinie pembala. Eltene Noma meme topili. ningil engemo elte kinie
pembala. Eltene Mana we yamboma ulu umbunime wendo opili. ningil engemo pembala.
Aku siku eltene Yamboma mindili simbul. konopu lengele kinie manda mindili singil.
7
Eltene Pulu Yemonga unguma andoko ningu siku pora singil kinie mele takara enge
nili te kowa muru te paa lepa mindi pupe naa pora nilimomonga wendo olemomo wendo
omba elte molongelena Tambo. nimbe omba elte topa konjimbe.
8
Eltenga onotolo kolea
aili, ou eltenga Ailimu unjuna toringi kolorumu kolea paa aili akumunge aulke tenga akuna
we lemba. Aku koleamo imbi lelko ungu iku tokolie Sodomo ningu Isipi nilimele.*
9
Yambo talape lupe lupema, ungu lupe lupe lelko, kangi lupe lupe angilipe, kolea lupe lupe
molonge yambomane eltenga onotolo nemo nemo ningu kano pu opu tenge nakolo marene
Ono teamili. naa ning. Aku teko molangi wale yepoko omba pupe kise sipemo wendo
omb.
10
Mana molonge yambomane eltenga onotolo kanokolie konopu siku, langi koyoko
nongo, enenga pulu lemo yamboma melema we siku mundung. Kanu yetolone mana
molonge yamboma ou mindili liku singilmunge aku tenge.
11
Nakolo wale yepoko omba pupe kise sipemo wendo orumu kinie Pulu Yemone
konde mololi popomo lipe mundurumu kinie yetolonga kangine sukundu purumu kinie elte
konde molkolo ola angiliringili kinie yambomane kanokolie paa pungu pungu ningu mini
wale munduringi.
12
Kanu kinie eltene mulu koleana ungu te tondolo mundupelie nirimumu
piliringili. Kanumuni eltendo nimbendo: Inie olando wale. nirimu. Kanu kinie eltenga opa
touma kanoko angiliengi elte kupe tenga mulu koleana olando puringili.
13
Olando pungil puringili kinie walsikale ma jimi jimi tondolo mundupe terimu kinie
kolea ailimu owe topa rureponga talo tepa, owe tenga ulke melema pali topa kalorumu. Ma
jimi jimi terimumuni yambo sepene tausini topa konjirimu kinie yambo naa kolko we
moloringimene paa pungu pungu ningu mini wale munduku mulu koleana molemo Pulu
Yemo kapi ningu yunge imbi ambolko ola linjiringi.
14
Ulu umbuni talo sipemo pora nimu;* yepoko sipemo nondopa wendo omb
tekemo.
15
Kanu kinie pe angello yepoko pakara biyukelema amboloringimenga yepoko pakara
sipemone yunge biyukele ungu sirimu kinie mulu koleana kere aisilinge ungu te tondolo
mundupe wendo ombalie nimbendo:
Ma koleamo nanga. nimbe
ou nokopa ye nomi kingi ailimu molorumumunge
kolo wangopa olionga Aili Pulu Yemo kinie
yuni Yamboma nokopa konjimbe ye te
lipu mundumbu. nimbe
mako torumu ye nomi Kirasi kinie eltene*
Kini oltonga. ningulu
elte kamu kamu kingitolo molkolo
nokoko mindi molko pungil..**
niringi.
16
Kanu kinie ye aili wane paono po* Pulu Yemonga kumbikerena enenga ye nomi
kingi polomanga moloringi akuma manie puku tamalu peko Pulu Yemo kapi ningu imbi
ambolko ola linjikulie
17
ningindu:
Pulu Ye Aili,
Tondoloma Pali Nu Kinie Pelemo Yemo,
ou molorunu mele kini kepe
molko mindi puli yemo,
nuni kolea melema pali nokoni
ulu pulu tondolo olandopamo likulie
nu nunu ye nomi kingimu kamu pulu monjiku molko
melema nokoni nokokono akumunge
nu kinie Ange nikimulu.
18
Koleamanga pali we yambomane
nu kinie paa mumindili koloringi nakolo
kini nu yamboma kinie mumindili kolko
kote tenjiku kamu toni walemo kamu wendo omu.
Yambo kololime apuruku,
nunge kendemande yambo
ou nuni ungu umbu tonjirinuma pilku
yamboma ningu siringi yamboma kinie*
nunge yambo kake telime kinie
Nu olionga ye ailimu. ningu
nunge ungumu taka lelko pilku tenge panjiku
nunge imbi ambolko ola linjiringi yamboma kinie,
yambo ailime kepe
yambo imbi naa mololime kepe
ene pali mele kaloli peangama siku,
ma koleamo teko kenjiringi yamboma
teko kenjeni walemo
kini kamu wendo omu.
niringi.
19
Ye nomi wane paono pone Pulu Yemo imbi ola molopili. ningu aku siku
niringi kinie Pulu Yemo popo toko kalemele ulke tembele mulu koleana sukundu
angilirimu akumu kune lipe lerimu, akuna sukundu Pulu Yemone mi lepa nimbe panjirimu
ungumu* suku perimu ketemo** mona lerimu kanorundu. Kanu kinie kariap tepa, ungu
mare wendo omba, mul kilkala nimbe, ma jimi jimi tepa, lo kopu mongo aisili torumu.***
<<
11 11
>>
<<
12 12
>>
12
1
Kanu kinie mulu koleana suku ulu paa aili tondolo te ungu pulu perimu ulu te
wendo orumu. Akumu i sipe: Ambo te molopa, enamo mulu mele pakopa, olimu yunge
kimbumuni kambilipe, pengena ambo nomi kuwininge wanie kiraono te kombukandipi
rurepo akuna angilipili pakopa molorumu.
2
Yu olona ambolango monjipelie, membando
mindili paa aili tepa nomba perepa kalle nimbe molorumu.
3
Kanu kinie mulu koleana sukundu ulu paa aili tondolo ungu pulu perimu ulu te kelepa
wendo orumula: Wambiye derekono paa aili kondoli te* molopa, yunge penge yepoko
pakara angilipe, kongi kao ung mele rureponga talo wendo omba, yunge pengemanga ye
nomi kingimunge wanie kiraono yepoko pakara pakopa molorumu.
4
Kombukandipime owe
yepoko tepa topa, kanu wambiye derekonomo yunge limuni kombukandipi owe te muluna
ola topa mana manie mundurumu. Ambolango memb terimu ambomonga kumbikerena
angilipe kanu ambolangomo ambomone kanopa limbe kinie nombando nokopa angilirimu.
5
Ambomone kango te kanopa lirimu. Kanu kangomo ma kolea yambo talapema pali
paa tondolo mundupe nokopa molomba. Merimu kinie ene popenge teko liku kangulku
Pulu Yemo kolea pali nokopa molorumu polona mengo puringi.
6
Ambomo kolea ku
lelimunge sukundu lkisipe kowa pupe, kolea te Pulu Yemone ou tepa mimi tenjirimu kolea
akuna purumu. Akuna Pulu Yemone Yu wale wane tausini tu anderete kelepa sikiti*
molopili nokonjengi. nirimu.
7
Kanu kinie mulu koleana sukundu opa aili te wendo orumu. Mulu koleana angello aili
Maikele kinie yunge mulu koleana we angelloma kinie wambiye derekonomo molorumuna
opa oringi. Derekonomo kinie yunge angelloma kinie kanokolie opa teringi nakolo
8
Maikelenga talapemone ene toko munduringi akumunge pe derekonomo kinie yunge
angelloma kinie mulu koleana suku molonge kolea te naa lerimu.
9
Derekono tondolomo yu
koronga ou molorumu wambiyemo;* yu kurumanga nomi depelemo.** ningu; yu
Setene nilimele yemo;*** yu mana yamboma pali kondi topa Lou lelko aulke tenga lupe
pangi. nilimo yemo. Kanumu toko mana manie munduringi, yu kinie yu lombili andoringi
angelloma kinie toko mana manie munduringi.
10
Kanu kinie mulu koleana sukundu ungu tondolo te wendo orumu pilirindu. Aku
ungumu ru nimbelie nimbendo:
Olionga angenupilime alieli
ipulueli kepe tangoli kepe
Pulu Yemonga kumbikerena kote tenjilimo yemo
kini mana manie toko mundngimunge
Pulu Yemo yunge tondolo pelemomone
Setenene olio naa ambolopa tepa kenjipe
mindili nolemelka koleana naa memba pupili.
nimbe, olio lipe taponjipe,*
yu paa sike ye nomi kingimu molopa
yu melema pali nokopa molopa,**
yu Pulu Yemone Ene nokopa konjimbe ye te
lipu mundumbu. nimbe mako torumu
ye nomi Kirasimunge,***
mele nokomba namba pelemomone
Kirasimu yuni melema pali
nokopa konjimbe walemo kini kamu wendo omu.
11
Kongi Sipisipi Walomone*
meme ondo lenjirimumu kinie
Pulu Yemonga ungumu ningu siku teringimu kinie
aku ulutolone olionga angenupilime
enge ningu opa toumu toko munduringi.
Ene mana molopo konjemili. ningu naa pilku,
opa toumane toko konjngi liemo mandala.
ningu piliringimunge aku sipe
engemo perimu kinie aku teringi.
12
Akumunge nu mulu koleamo kinie
akuna molemele yamboma kinie konopu siengi.
Nakolo nu mamo kinie nu nomu kusamo kinie
depelemo akuna manie purumumunge
ene kinie umbuni aili te wendo omu.
Pulu Yemone yu kamu topa mundumbe enamo
nondopa wendo omb. nimbe pilipe
yu paa mumindili kolopa molemo.
nirimu.
13
Wambiye derekonomo yu toko mana manie munduringi kinie kanopalie pe kango
merimu ambomo andopa pulu sirimu.*
14
Nakolo Yu wambiyemone naa topili. nimbe
kolea ku leli sulu tenga lerimuna yu ponie yepoko oli talo pakara molopili nokonge kolea te
Pulu Yemone tepa mimi terimumu yu akuna mangopa yu kowa pupili. nimbe* ambo
kanumu kera iliaka pou aili talo sirimu.
15
Yu kowa purumu kinie kanopalie wambiyemone
Yu none topa memba pupili. nimbe yunge kerena meku torumu kinie ambomo purumu
aulkena no aili tepa topa pulu sirimu.
16
Nakolo mamone ambomo lipe taponjipe ma aili tepa
kengeya lepa wambiye derekonomone meku torumu nomo pali akuna omba manie purumu.
17
Kanu kinie wambiyemone aku terimu kanopalie ambomo kinie paa mumindili kolopalie
ambomonga ambolango wema kinie opa temba purumu. Ambomonga ambolango kanuma
Pulu Yemone Teai. nilimo ungu manema pilku liku tenge panjiku teko, Yesusinge unguma
ningu siku molemele yamboma.
18
Wambiye derekonomo nomu kusa klona angilirimu.
<<
12 12
>>
<<
13 13
>>
13
1
Pe nane kanorundu kinie mele takara te nomu kusana wendo orumu. Yu kongi kao
ung mele rureponga talo angilipe, penge yepoko pakara angilirimu. Yunge ungmanga ye
nomi kingimenga wanie rureponga talo pakorumu. Yunge pengemanga yu mele mele imbi
molorumu, kanu imbi yepoko pakara Pulu Yemo marake tepa ungu taka tonjirimu unguma
molorumu.
2
Mele takara kanorundu kanumu
lopa posi llepate mele, nakolo yunge kimbumu lopa bea kimbu melemo, yunge keremo
lopa posi llayono kere melemo.* Wambiye derekonomone yu yuyu ye nomi kingi molopa
melema nokorumu polomo kinie, yunge tondolomo kinie, melema paa tondolo mundupe
nokomba nambamo kinie, sirimu.
3
Mele takaramonga penge te Yu kolopili. ningu toringi
mako te perimu. Sike kolka nakolo yu toringi erelimu uru lerimu kinie konde purumu. Aku
sipe konde purumu kanoko mini wale mundukulie yamboma pali yu lombili puringi.
4
Wambiye derekonomone aku mele takaramo yu melema nokorumu tondoloma sirimuna
yambomane Wambiyemo olionga pulu yemo. ningu yu kapi ningu imbi ambolko ola
linjiringi. Mele takaramo kepe akula teko yunge imbi ambolko ola linjiku kapi ningulie
ningindu: Mele takaramo mele nae molemoye? Yu kinie naene manda omba opa tembaye?
niringi.
5
Pulu Yemone Oli tu paono tu* mele takaramo we aku sipe yu yuyu ye nomi mele
imbi ambolopa ola linjipe na marake tepa, melema tondolo mundupe nokopa molopili.
nimbe siye kolorumu.
6
Yu pulu monjipe Pulu Yemo marake tepa yunge imbimu kinie yu
molorumu koleamo kinie mulu koleana moloringi yamboma kinie ungu taka tonjirimu.
7
Setenene mele takaramo Pulu Yemonga yamboma kinie opa tepa enge nipili. nimbe
tondolomo sipe, yu ye nomi kingimu molopa ma koleana pali yambo talape lupe lupema
kinie, ungu lupe lupe leringi yamboma kinie, kangi lupe lupe angilili yamboma kinie*
nokomba nambamo sirimu kinie Pulu Yemone Molo. naa nimbe, Aku tepili. nimbe siye
kolorumu.**
8
Mana yamboma ou Pulu Yemone mulu ma naa tepili Sipisipi Walo toko
konjiringimunge alieli molopa mindi puli bokuna* imbi naa molorumu yambomane pali
Mele takaramo olio nokolemo pulu yemo. ningu kapi ningu imbi ambolko ola linjing.
9
Yambo te komu angilimbemone i ungumu mimi siku piliengi:
10
Yambo te Ka ulkena pupili ka siemili.
ning kinie yu paa sike ka ulkena pumbe.
Pulu Yemone ulu te naa temba.
Yambo tene yambo te opa teli lou pulse tene
topa konjimu liemo
yu opa teli lou pulse tene toko konjingla.
Aku sipe uluma wendo omb kinie Pulu Yemonga yamboma ene ungu pilku ambolemelema
munduku naa kelko ambolko konjiku molangi.
11
Pe kanorundu kinie mele takara te lupe mana wendo orumu. Ung talo kongi sipisipi
walo tenga ung angilimo mele angilirimu nakolo yunge ungu nirimumu wambiye derekono
tene nilimo mele aku sipe nirimu.
12
Akilipe orumu mele takaramone ou kumbi lepa orumu
mele takaramonga ye nomi kingi molopa melema nokomba nambamo akilipe orumumuni
lipe ambolopa kumbi lepa orumumu lipe taponjipe yuni melema pali nokonjipe; kumbi lepa
orumu mele takara, akumunge penge tenga Yu kolopili. ningu toringi makomo uru
lerimuna konde purumu kanumu Ma koleana molemele yambomane pali Yu ailimu. ningu
yunge imbi ambolko ola linjiku kapi niengi. nimbe aku kongonoma tenjirimu.
13
Mele takara
talo sipemone ulu tondoloma mana yambomane manda naa telemele uluma terimu. Te i
sipe: Yamboma kanoko molangi mulu koleana tepe te mana manie opili. nirimu.
14
Ou
kumbi lepa orumu mele takaramonga kongonoma tenjipili. nimbe akilipe orumu mele
takaramo tondoloma sirimu aku tondolomane yu kanu ulu tondolo aisili tepa, yamboma
kondi topalie nimbendo: Mele takara kumbi lepa orumumu, yu opa teli lou pulsene toringi
kolka nakolo naa kolorumu akumu yu mele melte manda lelko teko mimi teko anjiku, yunge
imbi ambolko ola linjiku kapi ning melemo teai. nirimu.
15
Mele takara kumbi lerimu mele
teko mimi teko anjiringimu Yambo mele ungu nipili. nimbe akilipe orumu mele takaramone
konde mololi mlumu popo topa suku mundurumu kinie Pulu Yemone Aku kapola, ungu
nipili. nirimu kinie* mele teko mimi teringimuni ungu nirimu. Yambo marene mele teko
mimi teko anjiringimu Kapi nimbu imbi ambolopo ola naa linjimul. niringi kinie ene topa
konjirimu kinie Pulu Yemone kanopalie ulu te naa tepa siye kolorumu.
16
Yamboma pali,
kamakoma kinie koropama kinie, yambo nomime kinie imbi naa mololime kinie, yambo
marenga kendemande tenjiku mele kaloli naa lili yamboma kinie, yambo we molko enenga
konopuni pilku teringi yamboma kinie, enenga pali mambelena molo ki umbukundu mako te
kusi mele molopili tonjengi. nirimu kinie tonjiringi.
17
Yambo tenga mambelena molo ki
umbukundu makomo naa molorumu yambomo yu bisinete tepa kou mone limbe aulke te
naa lepa, langi kepe melema topo topa limbe aulke te naa lerimula. Mako akumu kumbi lepa
orumu mele takaramonga imbimu molo yunge imbimunge kambu sili nambamo.
18
Mimi sipe konopu kimbu sipe pilimbe yambomone imunge ungu pulumu pilimbenje?
Yambo imbimenga nambama mimi sipe kambu silimomone* kanu mele takaramonga
nambamo mimi sipe kambu topa pilipili. Yunge nambamo ye tenga nambamo. Yunge
nambamo Sikisi anderete Sikiti Sikisi.**
<<
13 13
>>
<<
14 14
>>
14
1
Pe kelepo kanorundu kinie Kongi Sipisipi Walomo* mulu Sayono** ola angilipe,
mambelena yunge imbimu kinie yunge Lapanga imbimu kinie mambelena molorumu wane
anderete poti po tausini*** yu pea angiliringi.
2
Mulu koleana ungu te wendo orumu
pilirindu akumu no topa ungu tondolo nilimo mele, molo mul kilkala tondolo nilimo mele,
molo gitama tolemele ungu nilimo mele, aku sipe ungu te wendo orumu pilirindu.
3
Ye nomi
kingi polomonga kumbikundu mele konde mololi kise kinie ye nomi wane paono po* kinie,
ene moloringimenga kumbikerena enene konana konde te** niringi. Wane anderete poti po
tausini ou mana moloringi kinie Pulu Yemone Lipu taponjembo. nimbe Malonga
mememone mindili nolemelka aulkena wendo linjirimu*** akumane mindi i konanamo
manda pilku niringi. We yambo tene aku konana niringimu manda naa piliringi.
4
Wane
anderete poti po tausini akuma Pulu Yemone olio kanopalie Kake tepili molemele. nipili.
ningu yuni kanopa keri kanolemo uluma amboma kinie naa teringi.* Kanuma Sipisipi
Walomo pulimo koleamanga pali lombili pulimele. Olio Isirele yambomane langi kumbi lepa
nou lemoma lipulie Pulu Yemo yunge nimbu silimolo mele ma koleana ime** Pulu
Yemone lipe taponjipe Malonga mememone mindili nolemelka aulkena wendo lipe Sipisipi
Walomo kinie oltonga. nirimu.
5
Ene kolo paa naa toringi. Pulu Yemone ene kanopalie
kalaro naa molopa kake telime nimbe kanorumu.
6
Angello te mulu ai suku singine mangopa andopa molorumu kanorundu. Yambo
talape ailime kinie yambo talape kangama kinie, ungu lupe lupe lemelema kinie, yambo lupe
lupema mana molemele yambo akuma pali kanu angellomone temane peanga alieli pepa
mindi pumbe temanemo topa simbendo mangopa andopalie,
7
ru nimbelie nimbendo: Pulu
Yemone yamboma kote tenjipe apurupe pilimbe walemo kamu wendo omu kene yu pipili
kolko yunge imbi ambolko ola linjeyo. Mulumu kinie mamo kinie nomuma kinie no pikipe
wendo olemoma kinie pali terimu yemo popo toko kapi niei. nirimu.
8
Kanu angellomo purumu kinie angello te ombalie nimbendo: Kolea aili imbi paa ola
molemo Bepillono* kamu keri lemu. Sike kamu keri lemu. Kanu koleana moloringi
yambomane we koleamanga pali yambo talapema Wa ulu kerinele tenge** pelemo no
waene*** paa tondolomo nangi. nimbe karaye terimumunge aku koleamo kamu keri
lemu. nirimu.
9
Angello talo sipemo purumu kinie angello te altopa ombalie tondolo mundupelie
nimbendo: Mele takaramo kinie mele takaramo yu mele manda lelko teko mimi teko
anjiringi melemo kinie eltenga imbi ambolko ola linjiku kapi ningu, yunge imbimu enenga
mambelena molo kne molomba yamboma
10
ene kepe Pulu Yemone ene kinie mumindili
paa kolomba ulu pulumu pelemo no waenemo* nangi. nimb. Enene aku siku teko
kenjingmunge yuni mumindili kolopa temba pelemo no waenemo* no pange teli te kinie
waka maka yunge mindili kolomba mingine naa mundupe, no waenemo paa enge nipili kanu
yamboma simbe. Pulu Yemonga angello kake telime kinie Sipisipi Walomo kinie kanoko
molangi kanu yamboma kou sallapa tepe nombmone ene nomb kinie paa mindili nongo
molonge.
11
Ene mindili simbe tepemonga ikiliemo pora naa nimbe alieli ikilie tepa mindi
pemba. Mele takaramo kinie yu none teli manda lelko teko mimi teringi melemo kinie popo
toko imbi ambolko ola linjing, molo yunge imbimu mambelena molo kne molomba
yamboma mlu naa pilku ipulueli tangoli mindili nongo mindi molonge. nirimu.
12
Aku
ulumu wendo omb kinie Pulu Yemonga yambo yuni Teai. nimbe mane sirimu ungumu
pilku liku tenge panjiku, Yesusi tondolo munduku pilimele yamboma konopu tondolo pupili
enge ningu molangi.
13
Kanu kinie na ungu te mulu koleana wendo orumu pilirindu kinie nimbendo: Pep
toko i siku nieni: Kini kepe pe kepe Ailimunge yamboma molkolie kolemele kolonge
yamboma ene malo. ningu pep toi. nirimu.
Minimuni kepe nimbendo: Sike, ene malo. Ene ulu pulu peanga telemelema Ailimuni
pilipe molombamonga mindili siku telemele kongonoma munduku kelko sike mlu piling.
nirimu.
14
Kanu kinie kanorundu kinie kupe kake te torumu. Akuna ola ye te manie molorumu,
akumu Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Ye* none telimu molorumu. Yu ye nomi
kingimunge wanie kiraono kou gollone teli te pakopa, langi nou lelime kolomongo teko
limele lou pulse nee noli te ambolorumu.
15
Kanu kinie angello te Pulu Yemo popo
toringi ulke tembele mulu koleana angilirimu akuna wendo omba kupe polona ola
molorumumundu ru nimbelie nimbendo: Kini ma koleana langime kamu nou lemuna kamu
kolomongo teko sukundu ling walemo kamu wendo okomo kene nunge langi kolomongo
teli lou pulsemo liku langime kolomongo teko li. nirimu.
16
Aku nirimu kinie pilipelie kupe
polona ola molorumu yemo manie pupe mana langime kolomongo tepa sukundu lirimu.
17
Kanu kinie angello te ulke tembele mulu koleana angilirimu akuna wendo orumu. Yu
kepe langi nou lelime kolomongo telemele lou pulse nee noli te ambolorumula.
18
Kanu kinie
angello te lupe, yu tepe nokorumu angellomo, yu Pulu Yemo popo toko melema kaloringi
polomo* mundupe kelepa omba, angello lou pulsemo ambolorumumundu tondolo ru
nimbelie nimbendo: Nunge lou pulse nee mololimu likulie unju waene tolemo mongoma
polo tomu kene inie toko maku toi. nirimu.
19
Nirimu ungumu pilipelie lou pulse
ambolorumu angellomo manie pupe mana waene mongo polo torumuma inie topalie, waene
no teko mimi tengendo kimbuni kambilku nakele makele telemele mele Pulu Yemone paa
mumindili kolorumu ulumu perimumu lerimuna memba pupe suku mundurumu.
20
Kolea
ailine ulsukundu waene mongoma mingine kimbuni kambilku nakele makele teringi kinie
mingine meme wendo omba tere anderete killomita mele omba pupe, olando olando omba
kongi ote te ola angilimo tenga kumbine mele orumu.
<<
14 14
>>
<<
15 15
>>
15
1
Kanu kinie mulu koleana suku ulu paa aili tondolo te kanopolie konopu aisili lipu
mundurundu. Akumu i sipe: Yamboma kinie kamu umbuni pemba mele angello yepoko
pakarane mele yepoko pakara ambolko angiliringi. Akumunge pulumu i sipe: Kanu
umbunime pora nimb kinie Pulu Yemone yamboma kinie mumindili kolomba uluma kamu
pora nimb.
2
Na kanorundu kinie nomu kusa mololi none tepa* te gallsi kinie tepe kinie waka
maka peli none terimu. Aku nommunge klona yambo mare angiliringi. Kanu yamboma
mele takaramo kinie, yu mele manda lelko teko mimi teko anjiringi melemo kinie, mele
takaramonga imbi manda lepa perimu nambamo kinie,** toko manie munduku enge niringi
yamboma. Ene Pulu Yemonga gita melema ambolko nom none telimunge klona angilkulie
niringimuni,
3
Pulu Yemonga kongono tenjili ye Mosisini konana nirimumu kinie Sipisipi
Walomonga* konanamo kinie ningulie ningindu:
Pulu Ye Aili Olandopamo
nuni ulu telenoma pali paa olandopa,
akuma kanopolie konopu aisili lipu mundulimolo.
Yambomanga Pali Ye Nomi Kingi
Alieli Molopa Mindi Puli Yemo,
nuni ulu paa sike sumbi siku telenoma
mona lemo kanolemolo.
4
Ailimu,
nu mindi paa kake tepili moleno akumunge
yambo naene nu pipili naa kolopa,
nunge imbi ambolko ola naa linjimbeye?
Nuni ulu sumbi siku telenoma pali
mona wendo olemo kanolemele akumunge
ma koleamanga pali yamboma
nu molenona ongo nu popo toko kapi ning.
niringi.
5
Pe mulu koleana kelepo kanorundu kinie Pulu Yemo popo toringi sele ulke
tembelena* sukundu suluminia paa kake telimu kune lipe lerimu. Akuna sukundu Pulu
Yemone nimbe panjirimu unguma perimu suluminiamo kanumu.** Akumu kune lipe lerimu.
6
Akuna yamboma umbuni sing mele yepoko pakara angello yepoko pakarane ambolko
mengo wendo oringi. Akuma mulu wambale paa kake tepa pa telime pakoko, kako kou
gollone telime toringi.
7
Wendo oringi kinie mele konde mololi kise akumanga tene mingi
kou gollone teli yepoko pakara, alieli molopa mindi puli Pulu Yemo yunge mumindili kololi
uluma perimuma angello yepoko pakara sirimu.
8
Sele ulke tembele kake teline Pulu
Yemonga imbi ola molopa tondolo pa telimu kinie yunge tondolomo kinie akutolonga ikilie
tepa ulke kake telimu si nirimu, akuna yambo te manda sukundu naa pumbe. Angello
yepoko pakara yamboma umbuni sing mele yepoko pakara amboloringime ou kamu
umbunime yamboma siku pora sing kinie pe mindi yamboma sele ulke tembelena suku
manda pung, ou molo.
<<
15 15
>>
<<
16 16
>>
16
1
Kanu kinie pe nane ungu te Pulu Yemo popo toringi ulke tembelemonga wendo
orumu pilirindu. Akumuni angello yepoko pakarando tondolo mundupelie nimbendo: Ene
puku Pulu Yemonga mumindili kololimu pelemo mingi yepoko pakara akuma mengo puku
mana ondo lepai. nirimu.
2
Kanu kinie angello tene yunge mingi ambolorumumu memba pupe mana ondo lerimu
kinie mele takaramonga imbimu enenga kangine molopa, takaramo none teli te teko mimi
teko anjiringi melemo popo toko kapi niringi yambomanga kangine paa mindili sirimu ereli
keri lkupendi toli aisili terimu.
3
Angello talo sipemo yunge mingi ambolorumumu nomu kusana memba pupe ondo
lerimu kinie nomu kusamo yambo kololi tenga mememo mele au lerimu kinie nona
moloringi melema pali koloringi.
4
Angello yepoko sipemo yunge mingi ambolorumumu memba pupe no omba
purumumanga kinie no pikipe wendo orumumanga kinie ondo lerimu kinie noma pali meme
au lerimu.*
5
Kanu kinie noma nokorumu angellomone ungu te nirimumu pilirindu. Yuni
nimbendo:
Nu kini moleno, ou molorunu,
ye paa kake telimu,
nuni yambo teko kenjiringimenga
kote pilku apuruku konjikulie
aku siku ene mongo sinumu papu tenu.
6
Nambemuna, aku yambomane nunge yamboma kinie
nuni ungu umbu tonjirinuma pilku yamboma
ningu siringi yamboma kinie*
toko konjiringi kinie meme omba purumumunge
Kini enene pundu toko meme nangi.
ningu sikinu akumu enenga teko kenjiringimunge
mele kaloli likimili akumu papu likimili.
nirimu.
7
Kanu kinie Pulu Yemo popo toko melema kaloringi polona ungu te wendo ombalie
nimbendo:
Pulu Ye Aili Olandopamo,
nuni sike nikinu.
Nuni kote pilkulie yamboma telemele mele
sumbi siku pilku apuruku konjilino lemo.
nirimu.
8
Angello kise sipemone yunge mingi ambolorumumu memba pupe enana ondo lerimu
kinie Pulu Yemone Enana tepe tondolomone yamboma nopili. nirimu.
9
Kanu kinie enana
tepe wendo omba paa konjirimumuni Yamboma paa mindili nangi. nimbe ene norumuna
enene Pulu Yemonga imbimu* ungu taka tonjiku marake teringi. Aku ulu umbuni sirimu
wendo orumuma Pulu Yemonga tondolomone I uluma wendo opili. nirimu nakolo enene
konopu alowa naa temolo. ningu Pulu Yemonga imbimu ambolko ola naa linjiringi.
10
Angello kise pakara sipemone mingi ambolorumumu memba pupe mele
takaramonga ye nomi kingi molopa nokorumu polona ondo lerimu kinie yuni nokorumu
koleama pali sumbulu torumu. Yamboma paa mindili nongo enenga alimbeluma kongilku
nongo,
11
ene mindili nongo ereli tepa terimu akumanga pilkulie mulu koleana molemo Pulu
Yemonga imbimu ungu taka tonjiku marake teringi. Enenga ulu pulu keri teringime
Mundupu naa kelepo konopu alowa naa temolo. niringi.
12
Angello talo pakara sipemone mingi ambolorumumu memba pupe no aili Yuperetisi
omba purumuna ondo lerimu kinie nomo kumbulupe ena mundi olemona moloringi ye nomi
kingi moloringime onge aulkemo akisinjirimu.
13
Kanu kinie na kanorundu kinie wambiye
derekonomo* kinie, mele takaramo kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma naa pilipe
ungumu we kolo topa yando nimbe sirimu yemo kinie, enenga keremanga kuru paa kanopo
keri kanorundu kuru, londea none teli, yepoko wendo orumu.
14
I kurumane ulu tondoloma
telemele, enenga kongonomo i sipe: Pulu Ye Olandopamonga wale ailimunge ma
koleamanga pali ye nomi kingime sukundu sukundu ongo opa teangi wangi. ningu puku
liku maku tolemele.
15
(Pilieme! Wa noli ye te omb. ningu naa pilku walu siku molemele
kinie lipe sinjipe olemo mele na ene molongena aku sipu omb. Yambo tene Yu omb
kinie na we we molopo pipili naa kolambo. nimbe uru naa pepa makilipe kanopa, yunge
mulu wambalema pakopa molomba yambomo yu malo. nirimu. )*
16
Kanu kinie kurumane ye nomi kingime kolea tenga liku maku toringi, aku
koleamonga imbimu Ipuru unguna Amakedono.
17
Angello yepoko pakara sipemone mingi ambolorumumu muluna ondo lerimu kinie
Pulu Yemonga ulke tembele kake teline ye nomi kingimunge polomonga ungu tondolo te
wendo ombalie nimbendo: Kini pora nikimu. nirimu.
18
Aku nirimu kinie kariap tepa,
ungu mare wendo omba, mulu kilkala nimbe, ma jimi jimi aili te terimu. Ma jimi jimi terimu
akumu paa olandopa; ou yamboma pulu pulu ma koleana moloringi kinie aku sipe te paa
naa terimu.
19
Aku terimu kinie kolea paa aili Bepillono* owe topa yepoko tepa,
yambomanga kolea lerimumanga kolea ailime** keri lepa pora sirimu. Pulu Yemone kolea
paa aili Bepillono komu naa sipelie Pulu Yemo yunge mumindili paa kolorumumu perimu
no waene mingimu yu pali nopili. nimbe sirimu.
20
Nomuna sukundu lerimu kolea kangama
pali kowa puringi, koleama pali ma pangi te kepe wendo naa orumu.
21
Mulna lo kopu
mongo aili tepa topa yamboma torumu. Lo kopu mongo akumanga umbunimu rasi beko
talonga mele. Lo kopu mongo olandopa torumumuni ene umbuni sirimu ene mindili
noringimunge Pulu Yemonga imbimu ungu taka tonjiku marake teringi.
<<
16 16
>>
<<
17 17
>>
17
1
Pulu Yemonga mumindili kololi uluma perimu mingi yepoko pakara ou ambolko
moloringi angellomanga tene na molorunduna ombalie nimbendo: Ambo wapora toli
ailimu, no aisili omba pulimomanga* ola molemomo, aku sipe telemomonga mindili sing
limbe mele lipu ora siembo oi. nirimu.
2
Mana moloringi ye nomi kingime kinie yu kinie
wa ulu kerinele teringi; we yambo mana moloringime kinie yu wa ulu kerinele terimumunge
no waene nongo kekelepa tolemele mele aku siku kekelepa toringi. nirimu.*
3
Kanu kinie pe na molorunduna Minimu omba ambolorumu kinie* angellomone na
kolea ku leline memba purumu kinie akuna ambo te mele takara kondoli tenga bulu mingine
molorumu kanorundu. Aku mele takaramonga kangine imbi aisili molorumu, aku imbime
Pulu Yemo marake teko ungu taka tonjiringi imbime molorumu. Aku melemonga penge
yepoko pakara kinie ung rureponga talo kinie angilirimu.**
4
Aku ambomo ambo kamako
nomime pakolemele mele wale pakoli kondoli talo pakopa, kou gollo kinie kou kangi lupe
lupe kololi kou mone aili tepa pulimoma kinie siripelu kake tepa kou mone aili tepa
pulimoma kinie akumane yu au nimbe molorumu.* Yu no mingi kou gollone teli te
ambolorumu, aku mingimunge sukundu yu wa ulu kerinele terimumunge mele paa keri
kalaro mololi aisili pepa peko lerimu.
5
Yunge mambelena yunge imbi molorumu, aku
imbimu ungu iku te molorumu, akumu i sipe:
BEPILLONO* PAA AILIMU, WAPORA TOLEMELEMA KINIE
MANA YAMBOMANE ULU PULU PAA KALARO MOLOLI KERIME
TELEMELEMA KINIE ENENGA ANUMU
nimbe molorumu.
6
Pulu Yemonga yamboma kinie, Yesusi Yu sike. ningu pilku yunge
unguma andoko yamboma ningu siringi yamboma kinie, aku siku teko moloringimunge
kanu ambomone ene topa konjirimu. Yambo te no tondolo nombalie kekelepa tolemo mele
yuni ene torumumanga memema omba purumumunge yu paa konopu sipe kekelepa mele
torumu.
Akumu kanopolie paa mini wale mundupu konopu aisili lipu mundurundu.
7
Aku
terindu kinie angellomone nimbendo: Nu nambemuna konopu aisili liku mundukunuye? I
ambomo kinie mele takara penge yepoko pakara kinie ung rureponga talo kinie
angilimomone ambomo memba pulimomo akutolonga ungu pulumu nu nimbu siembo.
8
Mele takara kanonumu ou molorumu, kini naa molemo, pe kowa muru te paa lepa mindi
pupe naa pora nilimomonga wendo omba yu kolomba aulkena pumbe.* Mana yambo
mare, mamo ou wendo naa opili Pulu Yemone molopa mindi puli bokuna** imbi naa
torumu naa molemo yambomane kanu mele takaramo kanokolie, ou molorumu kini naa
molemo nakolo kelepa wendo omb kinie kanokolie konopu aisili liku mundung.
9
Mimi siku konopu kimbu siku piling yambomane imunge ungu pulumu pilingnje.*
Penge yepoko pakara akuma ambomo manie molemo ma pangi yepoko pakara.**
10
Penge
yepoko pakara akumanga pulu talo sipemo ye nomi kingi yepoko pakara. Aku kingimenga
kise pakara koloringi; te kini we molemo; te ou wendo naa oli. Nakolo yu wendo omb
kinie wale laye kolte mindi kolea nokopa molomba.
11
Mele takara ou molorumu kini naa
molemo akumu ye nomi kingi engaki sipemo. Yu kinie kingi yepoko pakara kinie ene talape
telumu, yu kolomba aulkena pulimo.*
12
Ung rureponga talo kanonu akumu ye rureponga talo ou ye nomi kingi naa molko
koleama naa nokolemelema. Nakolo pe mele takaramo kinie pea ene ye nomi kingi
nambama likulie ena mongo telu mindi koleama nokonge.
13
Kingime enenga konopu telu
sipe pepili molkolie, enenga tondoloma kinie kolea nokonge nambama kinie mele takaramo
sing.
14
Ene Sipisipi Walomo* kinie opa tenge, nakolo Sipisipi Walomone ene topa manie
mundumbe. Yu ye ailimenga ye aili olandopamo, yu ye nomi kingimenga kingi olandopamo
molopa, yuni ou mako topa Nanga yamboma molangi wai. nirimuna yuni nilimo unguma
tondolo munduku pilku lombili pulimele yamboma yu kinie tapu toko puringine ene topa
manie mundumbe. nirimu.
15
Aku nimbelie angellomone nando nimbendo: Nu no omba pumu, akumanga ola
ambo wapora tolemomo ola molomu, aku noma yamboma kinie yambo talapema kinie
yambo kangi lupe lupe angilimoma kinie yambo ungu lupe lupe lemele yamboma kinie.*
16
Mele takaramo kinie ung rureponga talo kinie kanonu akumane* ambo wapora
tolemomo kinie konopu keri panjikulie, yu paa teko kenjiku Yu we we andopa molopili.
ningu mulu wambalema pali kulunjiku, yunge kangine mndi mare toko nongo, yu kamu
tepene nopili. ningu kalonge.
17
Pulu Yemone Kingime yunge kongonomo tenjengi. nimbe
konopuni pilku teangi. nimbe pilirimu mele enene aku siku pilku ene kinie mele takaramo
kinie konopu teluna pupili molamili. ningu enenga koleama nokonge nambama mele
takaramo sing. Ene aku siku teko molangi Pulu Yemone Wendo opili. ou nimbe
panjirimu unguma wendo omb. Kanu kinie enenga kongonomo pora nimb.
18
Ambo kanonumu mana molemele ye nomi kingime pali nokolemo kolea paa
ailimu..* nirimu.
<<
17 17
>>
<<
18 18
>>
18
1
Ou akumu kanopolie nirindumuni, pe altopo kanorundu kinie angello te mulu koleana
manie orumu. Akumu yu kolea nokomba namba paa aili te monjipe, yunge tondolo pa
telimuni ma koleana pa tenjirimu.
2
Yuni paa tondolo ru nimbelie nimbendo:
Kolea Aili Imbi Paa Olandopa Mololi Bepillono
kamu keri lemu. Keri lepa pora simu.*
Ou yambo aisili akuna moloringi nakolo kini
Setenenga kendemande kuruma
Olionga koleamo. ningu akuna pelemele.
Kuru keri kalaro mololime kinie
kera kalaro mololime kinie
kanopo keri kanolemolo kerama kinie
akuna pelemele.
3
Kanu koleana yambo moloringimene
we koleamanga pali yambo talapema
wa ulu kerinele tenge uluma pelemo no waene
paa tondolomo nangi..* nimbe
karaye terimu noringimunge kamu keri lerimu.
Koleamanga pali ye nomi kingimene kepe
yu kinie wa ulu kerinele teringila.
Mana bisinete teringi yemane
kara puku mele kerime waka lerimumunge
ene yu kinie bisinete teko
kou mone aisili liringi.
nirimu.
4-5
Kanu kinie pe mulu koleana ungu te lupe wendo orumu pilirindu kinie nimbendo:
Nanga yamboma,
aku koleamonga ulu pulu kerime
lepa mulu koleana ola olemo,
aku koleamone tepa kenjirimu uluma
Pulu Yemone pilipe molemo kene
ene aku koleamo munduku kelko ulsu wangi.
Yunge ulu pulu keri telemo akuma
pea tapu topo naa teamili.
Ulu pulu keri telemo akumanga Pulu Yemone
umbuni simbema olio pea naa liemili. ningu
wendo wangi.
6
Yuni yando tepa kenjirimu akumunge
enene anju aku siku yu pundu toko siengi.
Yuni yando terimu akumunge
enene anju tere lelko pundu tangi.
Yuni no enge nili mingi kapona
tepa mimi terimumu liku tere lelko
no enge nili olandopa pulimu yu nopili siengi.
7
Yu yuyu ou molopo konjembo. nimbe
yunge imbi ambolopa ola lipe kara pupe molorumu
akumunge pundu toko yu mindili siku
umbunime mepili siengi.
Yuni konopuni pilipelie
Na ambo nomi kuwini molopo kuwininge polona molio.
Na ambo wayere naa molio.
Na walsikale kepe kola tepo kolaulke naa molombo.
nimbe pilimo.
8
Akumunge ena telumunge
yunge umbuni wendo ombma wendo omb.
Yambo kolonge kuru aisili wendo omba,
yambo aisili kola teko, kolea engele lemba.
Tepene yu nomba pora simbe.
Yuni uluma aku sipe tepa kenjimbemonga
yu kote tenjipe pilimo Pulu Ye Ailimu
paa enge nili olandopa pelemo yemone
yu apurupe mindili akuma simbe.
9
Yu kinie wa ulu kerinele teko, yu waka kolorumu uluma pea waka koloringi kara
puku teringi ye nomi kingimene yu tepene nomba ikilie wendo omb kinie kanokolie kola
teko kolaulkena wale aisili molonge.
10
Yu mindili nomb mele kanokolie paa mini wale
munduku paa sulu teko angilkulie ningindu:
Ai ya! Ai ya! Kolea imbi paa ola mololimu,
kolea paa aili enge nili Bepillono!
Ena mongo telumunge mindi
nunge teko kenjirinumunge
uluma walsikale wendo okomo. ning.
11
Mana bisinete tenge yema enenga bisinete teko kou mone ling melema naa
lingmunge ene kola teko wale aisili kolaulke molonge.
12
Bisinete teko nosing mele akuma i
sipe: Kou gollo kinie kou sillipa kinie umbu kou kou mone aili tepa pulimoma kinie siripelu
kake kou mone paa olandopa pulimoma kinie; mlu kake peangama kinie, mlu kondoli
lupe lupema kinie; unju lupe lupe mune tolime kinie, mele lupe lupe kongi ellepene ungni
teko mimi tenge melema kinie, unju kou mone aili tepa pulimene teko mimi tenge melema
kinie, kou boronisi kinie kou aini kinie kou mono wape teli kinie aku koumane teko mimi
tenge melema kinie, aku melema nosiku,
13
kangine mune topili. ningu kopongo wele teko
mimi teko kalemele sinamono kinie sipsi kinie, paura keku kalemele kinie mune tolemoma
kinie, wele lupe lupe mune tolime kinie, no waene kinie unju ollipi wele kinie, rasi witi kinie,
rasi witimuni teko mimi telemele pillawa kinie; kongi kao sipisipime kinie; kongi ote kinie
otene kundulimo karoma kinie; kongono we tenjing kendemande molonge yambo,
konopu naa pepa kongi mele molemele. ningu mengo puku kou mone bisinete tenge
yamboma kinie; aku mele nosingme pali yambomane altoko koleamanga lupe liku mengo
ongo makete teko kou ling aulkemo manie pumbemonga kola tenge.
14
Enene ningindu: Nu mele peanga kou mone olandopa pulimo melema paa
liemboa! konopu lenoma manie pumu. Mele peanga aisili nu waka lemuma kinie nunge au
nilino mele kou mone olandopa pulimo peangama kinie kamu kamu nu mundupe kelepa
manie pumu. Melema altopa nu kinie naa lemba kanoni. ning.
15
Aku melema bisinete teko
kou mone aisili liku sing yemane sulu teko angilku yu mindili aili tepa nomb mele
kanokolie paa mini wale mundung. Kola teko kolaulke molkolie
16
ambo kamakoma pakoko molemele mele
wale pakoli kondoli pakopa,
kou gollo kinie kou kangi lupe lupe kololi
kou mone aili tepa pulimoma kinie,
siripelu kake tepa
kou mone aili tepa pulimoma kinie
akumane yu au nimbe molorumu.*
17
Ena mongo telumunge yuni kou mone
aili tepa purumu nosilimo melema
paa kamu keri lemu. ning.
Nomu kusana andoli sipi nokolemele yema kinie sipimenga kongono telemele yema
kinie nona andoko bisinete teko kou mone limele yamboma kinie aulke sulu teko angilkulie
kanonge.
18
Tepe nombmonga ikiliemo kanokolie ningindu: I kolea ailimu none teli te
lerimuye? ning.
19
Ma kingipu liku pakoko* kola teko kolaulke molkolie ningmuni ru
ningulie ningindu:
sipi mengo andoko
akuna kou mone aili tepa nosirimu
kou mone aili teko liringi koleamo!
Ena mongo telumunge
aku koleamo kamu keri lemu. ning.
20
Mulu koleana molemele yamboma kinie,
Pulu Yemonga yamboma kinie
Kirasini Nanga kongonomo tenjipai.
nimbe lipe mundurumu yema kinie*
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku
yamboma ningu siringi yamboma kinie**
i koleamone ene mindili sipe tepa kenjirimumunge
Pulu Yemone apurupelie
yu mindili sipe tepa kenjikimumunge
yu lepa kenjilimomonga
konopu aili teko siei!
nimb.
21
Kanu kinie angello paa enge nili tene kou paa aili te* ola lipe nomu kusana topa
manie mundupelie nimbendo:
I tekeromo mele aku sipe
ulu tondolo wendo omb tene
kolea aili imbi paa ola mololi kolea Bepillono
topa kenjimbe kinie
yambomane i koleamo altoko naa kanonge.
22
Gita toko, kolape mingi langoko,
biyukele ungu siku, konana ningu,
aku siku ulu telemele unguma
altoko kamu kamu naa piling.
Ulke takoko mele teko mimi telemele kongonomanga
yamboma altoko kamu kamu naa kanongela.
Pillawa teamili. ningu kou aili tene
rasi witi kali lemele kinie ungu nilimo ungumu
altopa kamu kamu naa nimb naa piling.
23
Nu koleamo kamu kamu tepe llame pa naa temba.
Ye te ambo limbe molo ambo te ye pumbendo
ungu nilimele mele
nu koleamo altoko kamu kamu naa piling.
Ou nunge bisinete teringi yema
koleamanga pali ye kamakoma moloringi.
Nuni ma koleana yamboma pali
ambo konga melema
kolo toko kondi toko sirinu akumuni
yambomane ulu keri aisili teringi.
24
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimu unguma pilku
yamboma ningu siringi yamboma kinie
Pulu Yemo yunge yamboma kinie
yuni topa konjirimumanga memema
yunge koleana lemo;
ma koleamanga pali toko konjiringi yambomanga
memema kepe aku koleana lemo.
Aku uluma pali wendo orumuma
kolea Bepillonone tepa kenjirimumunge
wendo orumu.
nirimu.
<<
18 18
>>
<<
19 19
>>
19
1-2
Aku uluma pora nirimu kinie pe pilirindu kinie mulu koleana yambo aisili ungu
nilimele mele ungu te wendo orumu pilirindu. Akumane ru ningulie ningindu:
Pulu Yemone uluma pali
paa sike sumbi sipe apurupe telemo.
Wapora topa imbi paa ola mololi ambomo yuni
wapora toli uluma terimumuni
ma koleana yamboma molko kenjengi! nirimumunge
aku ulu terimuma Pulu Yemone pilipe apurupe
Yu mindili nopili. nirimu.
Aku ambomone Pulu Yemonga kendemandema
topa konjirimu akumanga mememanga
Pulu Yemone pundu tonjipe mindili sirimu akumunge
yu kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili!
Mindili nolemelka aulkena
lipe taponjipe wendo lipe
yu kinie molko konjing aulkena
lipe monjilimo ulumu* yu kinie pepa,
yunge imbi paa olandopa molopa,
tondolo pa telimu yu kinie pepa
yu melema pali nokomba nambamo kinie
engemotolo pelemo yemo.
niringi.
3
Altoko ru ningulie ningindu:
Yuni yu topa kalomumunge ikilie
alieli omba mindi pelemomonga
Pulu Yemo kapi nimbu
imbi ambolopo ola linjemili!
niringi.*
4
Ye nomi wane paono po* kinie, mele konde mololi kise kinie, ene ye nomi kingi
polona molemo Pulu Yemonga kumbi kerena manie puku tamalu peko, yu kapi ningu imbi
ambolko ola linjikulie ningindu:
Aku sipe tepili.
Pulu Yemo kapi nimbu
imbi ambolopo ola linjemili!
niringi.
5
Kanu kinie ungu te ye nomi kingi polona wendo ombalie nimbendo:
Ene yunge kongono yambo kendemande
molemelema pali,
Nu olionga ye ailimu. ningu
pipili kolko yunge ungumu taka lelko
pilku telemele yambo ailime kepe
imbi naa mololime kepe
enene olionga Pulu Yemo kapi ningu
imbi ambolko ola linjengi.
niringi.
6
Pe kelepo pilirindu kinie ungu te, yambo aisilini ungu panjilimele mele ungu te, no aili
topalie ungu nilimo mele molo mul tondolo kilkala nilimo mele ungu te pilirindu. Akumane
Olionga Pulu Ye Aili Tondolo Pepa
Namba Aili Olandopamo Lemo Yemo
kamu ye nomi kingimu molopa
melema pali nokolemomonga
yu kapi nimbu imbi ambolopo ola linjemili!
7
Sipisipi Walomo* ambo limbe walemo
kamu wendo okomo.
Yu ambo limbemone Na omba limbe. nimbe
nokopa molemomonga
olio konopu peanga pepili konopu sipu
Papu terimu. nimbu imbi ambolopo ola linjemili!
8
Pulu Yemone
Mulu wambale paa peanga tondolo pa tepa
kake telime pakopili. nimbe simu.
niringi. (Mulu wambale peangamanga pulumu Pulu Yemonga yambomane ulu peanga
telemele uluma yuni kanopa ulu sumbi nilime nimbe kanolemo uluma.)
9
Kanu kinie angellomone nando nimbendo: Ungu nimbmu pepna imbi tani:
Sipisipi Walomo ambo limbe langi koyongena Pulu Yemone yambomando Wangi.
nimb yamboma ene malo. aku mele pepna toi. nirimu. Aku nimbelie kelepa ungu te pea
nimbendo: I unguma paa sike Pulu Yemonga ungu sikema. nirimu.
10
Aku nirimu kinie
pilipulie angellomonga kumbikerena tamalu pepo kapi nimb terindu nakolo yuni nando
nimbendo: Nu aku siku naa tei! Nunge angenalimene Yesusinge unguma yamboma ningu
silimelema kinie nu kinie na kinie olio pali Pulu Yemonga kendemandema molopo kongono
tenjilimolo kene nuni Pulu Yemo mindi popo toko kapi nieni. Pulu Yemonga ungu nimbu
silimolo akumunge pulumu Yesusinge unguma nimbu silimolo ulumu akumunge nu kinie
angenali kinie na kinie olio peama yunge kendemandema molemolo. nikiru. nirimu.
11
Kanorundu kinie mulu koleamo nangape toli lerimu kanorundu kinie kongi ote
kurumul te angilirimu, akumunge bulu mingine ola ye te molorumu, akumu imbi lelko
Kongono Ambolopa Nokopa Konjipe Konopu Alowa Naa Teli Yemo ningu, Ungu
Sikema Mindi Pelemo Yemo nilimele. Yu kote pilipe sumbi sipe apurupe we naa lipe
taponjilimo.* Yu we Opa teambo. nimbe naa telemo. Ungu pulu te pelemo kinie pilipelie
telemo.
12
Yunge mongotolo tepe mele tondolo pa tepa, ye nomi kingime wanie kiraono
pakolemele mele wanie kiraono aisili yunge pengena pakolemo. Yunge kangine imbi te
molemo, aku imbimu yuyu pilimo yambo tene lupe naa pilimele.
13
Yu mulu wambale meme
kaloli sulu te pakolemo. Yunge imbimu Pulu Yemonga Ungumu.*
14
Mulu koleana amime
kongi ote kurumulmanga molko yu lombili pung puringi, akuma mulu wambale kake paa
peanga mare, kalaro naa mololime pakoringi.
15
Yunge kerena ma koleana yambo talapema
pali tomba opa teli lou pulse paa nee noli te pelemo.*
Yu yambomanga pali ye ailimu molopa
yamboma paa tondolo mundupe
nokopa molomba..**
Pulu Ye Olandopa Tondolomonga mumindili paa olandopa kololi ulumu pelemo waene
mongoma kimbuni kambilipe nakele makele telemo.
16
Yunge mulu wambale sulu akuna
kinie yunge porona kinie imbi te molemo, akumu i sipe:
YE NOMI KINGIMENGA YU YE NOMI KINGI PAA OLANDOPAMO;
YE AILIMENGA YU YE PAA AILI OLANDOPAMO.
nimbe molemo.
17
Kanorundu kinie enana sukundu angello te angilirimu, akumuni muluna mangoko
andoringi keramando tondolo ru nimbelie nimbendo: Pulu Yemone langi aili koyomumu
nangi wai. nirimu.
18
Ye nomi kingimenga onoma kepe, amimenga ye nomimenga onoma
kepe, ye enge nilimenga onoma kepe, otema kinie enenga bulu mingine ola molko
andolemele yema kinie enenga onoma kepe, yambomanga pali we molemele yamboma
kepe, kongonoma we tenjiku mele kaloli naa limele kendemandemanga kepe, imbi naa
mololime kepe, imbi mololime kepe, enenga onomanga mndime nangi wai. nirimu.
19
Kelepo kanorundu kinie mele takaramo kinie mana ye nomi kingime kinie Kongi ote
bulu mingine ola molemo yemo kinie yunge amime kinie opa teamili. ningu maku toringi.
20
Nakolo Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma naa pilipe ungumu we kolo topa yando
nimbe sirimu ye kanumu mele takaramone lipe taponjirimuna ulu tondolo aisili terimu akumu
kinie, mele takaramo kinie, elte ka siringi. Ou ulu tondolo terimu ulumane yambo mele
takaramonga makomo kangine molopili. ningu,* yu none teli te teko mimi teko anjiringimu
popo toko kapi niringi kanu yamboma kondi torumu. Yu kinie mele takaramo kinie ka
sikulie, kou sallapa** tepe nomba konjipe perimu muru*** paa ailine liku manie
munduringi.
21
Kongi ote bulu mingine ola molorumu yemonga kerena opa teli lou pulse
perimumuni wema pali topa konjirimu, kanu kinie enenga onomanga mndime keramane
ongo nongo ene olone koloringi.
<<
19 19
>>
<<
20 20
>>
20
1
Kanorundu kinie mulu koleana angello te, kowa muru te paa lepa mindi pupe naa
pora nilimomonga kere pulu kimu kinie ka sene paa aili te kinie ambolopa memba, manie
orumu.
2
Aku angellomone wambiye derekonomo ambolopa lipe Ponie wane tausini aku
sipe molopili. nimbe ka senene ka torumu. Aku wambiye derekonomo yu koronga ou
molorumu kongi ka wambiyemo,* yu depelemo,** yu Setene.***
3
Angellomone yu
ambolopa lipe ka senene ka topalie yu mana manie kowa muru te paa lepa mindi pupe naa
pora nilimomonga topa manie mundupe, Ponie wane tausini omba pupili yu altopa wendo
omba ma koleana yambo talapema andopa kolo topa kondi naa topili. nimbe kerepulumu
pipi sipe lloko torumu. Ponie akuma pora nimb kinie Yu wendo omba laye kolte
andopili. ningu wendo liku mundung.
4
Ye nomi kingi molemele poloma kanorundu, akumanga Pulu Yemone Yamboma
apurengi. nimbe namba sirimu yamboma moloringi.* Yambomane mana molko Yesusinge
unguma andoko ningu siku, Pulu Yemonga ungumu tondolo munduku pilku amboloringine
ene nomime karu lelko toko konjiringi, akumanga minime kanorundu. Ene mele takaramo
kinie mele takaramo none teli melte teko mimi teko anjiringimu tolo popo toko kapi ningu
imbi ambolko ola naa linjiku, mele takaramonga makomo** enenga mambelena molo kne
Naa molopili. niringi yamboma kanorundu. Akuma lomboroko ola molko, ponie wane
tausini Kirasi pea ye nomi kingime molko melema nokoringi.***
5
Yamboma pali
lomboroko ola molongemonga ene kumbi lelko lomboroko ola moloringi. (We yambo
koloringime aku yamboma kinie walsikale lomboroko ola naa moloringi. Ponie wane tausini
pora nirimu kinie lomboroko ola moloringi.)
6
Kumbi lelko ola moloringi akuma yambo
kake telime, ene malo. Yamboma wale talo siku kolonge aku ulumuni ene uluri manda naa
temba. Ene Pulu Yemo kinie Kirasitolo popo tonjili yamboma* molko, Kirasi kinie pea
ponie wane tausini kingime molko melema nokonge.
7
Ponie wane tausini pora nimb kinie kurumanga nomi Setene ka ulkena wendo liku
mundung kinie
8
ma koleana pali molemele yamboma, Goko kinie Mekoko kinie* kondi
topa Opa teangi wangi. nimbe sukundu sukundu limbe. Aku yamboma kou okiya mele
kapola.
9
Ma koleana pali kimbu kongono teko ongo ongolie, Pulu Yemonga yamboma
moloringi koleamo, Pulu Yemo konopu monjilimo kolea ailimu,* makaye teko tonge teringi
nakolo mulu koleana tepe te manie omba aku amime norumu.
10
Kanu kinie depelemone ene
kolo topa sipe kondi torumu yemo, liku kou sallapa* tepe nomba konjipe perimu muru**
paa ailine, mele takaramo kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma naa pilipe ungumu
we kolo topa yando nimbe sirimu yemo kinie, elte ou liku toko manie munduringi muruna,
yu liku toko manie munduringila. Akuna ene ipulueli tangoli alieli mindili nongo mindi
molonge.
11
Kanu kinie pe kanorundu kinie ye nomi kingi tenga polo kake teli aili te lerimu, akuna
ye te molorumu kanorundu. Mamo kinie mulumu tolo yu kinie tere lelko molonge kolea te
naa lerimuna yu molorumuna munduku kelko kowa puringi.
12
Yambo koloringime pali,
wema kinie imbi mololime kinie yu molorumu polomonga kumbikundu angiliringi
kanorundu. Boku mare wendo lipe kanorumu. Pe boku te lipe kanorumu, akumu konde
molopa mindi puli bokumu.* Kanu kinie bokumanga sukundu enenga ulu teringime kanopa
apurupe kote pilirimu.
13
Nomu kusana koloringi yamboma lomboroko ola molko, yambo
ono koleana leringi yamboma kepe Yambo Kolemelemanga Minime Pulimele Koleana
puringi yamboma kepe lomboroko ola molko kotena puku angiliringi. Kanu kinie enenga ulu
teringimenga yambo telu telu nimbe kote tenjirimu.
14
Kanu kinie kololi ulu pulumu kinie ou
kolkolie minime moloringi murumu kinie akutolo tepe nomba perimu muru paa ailimunge
topa manie mundurumu. I tepe nomba pelemo muru paa ailimu yamboma wale talo siku
kolemele ulumu.
15
Kote pilimbe yemone yambo tenga imbimu konde molopa mindi puli
bokuna naa molorumu kinie kanopalie kanu yambomo tepe nomba perimu muru paa
ailimunge topa manie mundurumu.
<<
20 20
>>
<<
21 21
>>
21
1
Pe mulu konde te kinie ma konde te kinie kanorundu. Ma oumu kinie mulu oumu
kinie pora nimbe, nomu kusamo kamu naa molorumu.
2
Kolea aili kake teli, akumu
Jerusalleme kondemo, Pulu Yemo molorumu mulu koleana mundupe kelepa manie omb
orumu kanorundula. Ambo te ye pumbendo au nilimo mele yu aku sipe au nimbe konjipe
orumu.
3
Pe pilirindu kinie ye nomi kingi polona ungu te wendo omba tondolo ru nimbelie
nimbendo: Kini Pulu Yemo molemo ulkemo omba yamboma molemelena angilimo,
yu ene kinie tapu topa molomba. Ene yunge yamboma molonge, yu enenga Pulu Yemo
molopa ene nokopa, ene kinie molomba.*
4
Yuni enenga mongona kola molombama kulu
tonjimbe. Ou uluma pora nirimuna yamboma altoko kolou naa kolko, kola naa teko,
kolaulke naa molko, mindili naa nonge. nirimu.
5
Ye nomi kingi polona molorumu yemone nimbendo: Nane melema pali kondenga
tekero. nirimu. Pe kelepa nimbendo: I nikiru unguma ungu sikema, yambomane manda
Nane nikiru mele sike telemo. ningu piling unguma kene aku unguma pepna imbi toi.
nirimu.
6
Nando kelepa nimbendo: Uluma pali wendo omba pora simu. Na Ou Kumbi Lepa
Yemo, Pe Akilipe Yemo;* na Melemanga Pali Pulu Yemo, Kongono Tembo. Konopu
Lelioma Alieli Tepo Pora Silio Yemo. Yambo te no waka lemo yambomo alieli konde
molopa mindi puli ulu pulumu pelemo no pikipe wendo olemomo kou mone naa lipu We
nou. nimbumu.**
7
Yambo te enge nimbe opa toumu topa manie mundumbemo monge
melema pali limbe, na yunge Pulu Yemo molombo, yu nanga ambolangomo molomba.*
8
Nakolo yambo
Opa naa teamili. ningu pipili kolemele yamboma kinie,
Na kolo tolemo. ningu pilku
na monjiku naa pilimele yamboma kinie,
paa ulu pulu kerime telemele yamboma kinie,
yambo toko konjilimele yamboma kinie,
wa ulu kerinele telemele yamboma kinie,
tomo ambolko meambu liku ala tolemele yamboma kinie,
we melema anjiku Olionga pulu yema. Olio nokolemele.
ningu popo toko kapi nilimele yamboma kinie,
kolo tolemele yamboma kinie,
aku siku telemele yamboma pali kou sallapa tepe nomba konjipe pelemo* muru paa ailine**
puku molonge, akumu enenga molonge koleamo.*** Aku ulu ene kinie wendo ombmo
wale talo siku kolonge ulumu..**** nirimu.
9
Kanu kinie angello yepoko pakara, kamu umbuni yepoko pakara perimu mingime
amboloringi* kanumanga te na molorunduna ombalie nando nimbendo: Sipisipi
Walomo** Ambo Limbemo yu kini ambo limbe tekemomo, nu lipu ora siembo, kanani
oi. nirimu.
10
Kanu kinie Mini Kake Telimuni na ambolorumu kinie angellomone na memba
ma pangi paa olandopa kou polorumu tenga memba pupe monjipelie, kolea aili kake teli
Jerusalleme Pulu Yemo molorumu mulu koleana mundupe kelepa manie omb orumumu na
lipe ora sirimu.
11
Jerusalleme pa terimumu Pulu Yemonga tondolo pa telimuni pa tepa,
umbu kou te kou mone paa olandopa pulimo te tondolo pa telemo mele, kou jasipa mele,
yu aku sipe tondolo pa tepa mini mana tepa, paa kariypa mele pa terimu.
12
Aku kolea
ailimu kou pala paa aili olana pepa, kerepulu rurepo lerimu. Angello rurepo aku kerepulu
rureponga nokoko angiliringi. Kou pala kunemanga Isirele yambo talape rurepo akumanga
imbime* telu telu nimbe molorumu.
13
Ena mundi olemokondo kerepulu yepoko lepa, ena
pulimokondo kerepulu yepoko lepa, wikindu kerepulu yepoko lepa, merekendo kerepulu
yepoko lerimu.
14
Kolea ailimunge kou palamonga kou aili rurepo monjiringi kou sipmenga
ola Sipisipi Walomone ou Yunge kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye
rureponga imbime* molorumu.
15
Angello na kinie ungu nirimumu melema manda manjili jilie kou gollone teli te
ambolorumu. Akumuni kolea ailimu kinie kou pala kerepuluma kinie kou palamo kinie
manda manjimbendo ambolorumu.
16
Koleamonga ekendo ekendo sululia ponjilia naa tepa
kapola kapola terimu. Kolea ailimu winju sipe manda lerimu kinie tu tausini po anderete
killomita mele; pera topa manda manjirimu kinie aku sipela terimu; olando sipe manda
lerimu kinie telula terimu.
17
Kou palamo manda manjirimu kinie akumu mita tere paono tene
mele. Angellomone mita manda manjirimumu mana yambomane manda manjilimele aku sipe
manda manjirimu.
18
Palamo kou jasipane teko, kolea ailimu kou gollo paa nurupulu te naa
pelimuni teringi, yu kariypa mele pa terimu.
19
Koleamonga pala sipine kou lupe lupe
peanga kou mone olandopa pulimomane au siringi. Pala sipi kumbinemo kou peanga jasipa
panjiku, sipi talo sipemo kou peanga muku teli kou sapaia panjiku, sipi yepoko sipemo kou
peanga kake teli kou akete panjiku, sipi kise sipemo kou peanga kondili nili kou emera
panjiku,
20
sipi te pakara sipemo kou peanga kondoli tepa kake tepa teli kou saronikisi
panjiku, sipi talo pakara sipemo kou peanga kondoli kou konilliane panjiku, sipi yepoko
pakara sipemo kou peanga kanie teli kou kirisollaite panjiku, sipi engaki sipemo kou peanga
kondili nili te lupe tepa nili kou berili panjiku, sipi rureponga telu sipemo kou peanga kanie
te lupe tepa teli kou topasi panjiku, sipi rureponga talo sipemo kou peanga kondili nimbe
kanie tepa teli kou kirisoperesi panjiku, sipi rureponga yepoko sipemo kou peanga muku te
lupe tepa teli kou aiyasini panjiku, sipi rurepo sipemo kou peanga kondoli te lupe kou
ametisi panjiringi.
21
Pala kune rurepo siripelu kake tepa kou mone paa olandopa puli rurepo
angilirimu. Kunema telu telu ningu siripelu aili telu telu ningu teringi. Kolea ailimunge aulke
barisime kou gollo paa peanga nurupulu te naa pelime munduringi, aulke akuma kariypa
mele pa terimu.
22
Kolea ailine sukundu Pulu Yemo ongo popo tonge ulke tembele te angilirimu naa
kanorundu. Aku nambemuna, mana Pulu Yemo molorumuna ulke tembelena puku yu popo
toko kaloringi* nakolo aku kolea ailimunge Pulu Ye Aili Tondolomo kinie Sipisipi
Walomotolo moloringilimunge ulke tembele te akuna naa angilirimu.
23
Pulu Yemonga
tondolo pa telimuni koleamo pa tenjilimo, Sipisipi Walomo koleamonga tepe llame
molorumumunge ena kepe oli kepe tene akuna pa naa tenjilimo.
24
Koleamanga pali
yamboma kolea ailimu pa tembamonga manda andoko molonge; mana ye nomi kingime
enenga mele kou olando pumbe aisili aku koleana mengo onge.
25
Aku koleamo sumbulu
naa tombamonga wale tenga pala kunema pipi naa sing.
26
Yambomane enenga mele kou
mone olandopa pumbe mele aisili akuna sukundu mengo pung.
27
Nakolo mele kalaro
mololime kinie, yamboma teko pipili konjili uluma telemele yamboma kinie, kolo tolemele
yamboma kinie, akuma aku koleana sukundu paa naa pung. Sipisipi Walomonga konde
molopa mindi puli bokuna imbi molomba yamboma mindi akuna sukundu pung.*
<<
21 21
>>
<<
22 22
>>
22
1
Kanu kinie angellomone alieli konde molopa mindi puli ulu pulumu pelemo no omba
purumumu* na lipe ora sirimu, akumu kariypa mele pa terimu. Pulu Yemo kinie Sipisipi
Walomo** kinie eltenga ye nomi kingi polomonga no akumu wendo omba,
2
kolea
ailimunge aulke barisi suku singine omba purumu. No ekendo ekendo klotolonga alieli
konde molopa mindi puli ulu pulumu pelemo unjumu angilirimu,* akumu ponie tenga tenga
wale rurepo mongo tolemo, oli tenga tenga mongo tolemo. Unjumunge gomomane
yamboma tepa konde limo.
3
Pulu Yemone mana umbuni sirimu mele umbuni paa telu kepe
aku koleana naa pemba. Pulu Yemo kinie Sipisipi Walomotolonga ye nomi kingi polomo
aku koleana lemba, Pulu Yemonga kongono tenjili kendemande yambomane yu popo toko
kapi ning.
4
Enene yunge kumbikeremo kanonge, yunge imbimu* enenga mambelena
molomba.
5
Aku koleana ipu naa lemba. Pulu Ye Ailimuni ene molongena pa
tenjimbemonga Ena tepili. molo Tepe llame kandamili. naa ning. Ene yambo nomi
kingime alieli molko nokoko mindi pung.
6
Angellomone nando nimbendo: I unguma ungu sikema, yambomane manda Nane
nikiru mele sike telemo. ningu pilku monjiku piling unguma.* Ailimu, Pulu Yemone ungu
umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yambomanga** minimenga Pulu Yemo,
yuni Yunge kendemandemane uluma nondopa wendo omb mele kanangi lipe ora sipili.
nimbe yunge angellomo lipe mundurumu. nirimu.
7
Yesusini nimbendo: Pilieme! Na nondopo omb. nirimu. I bokuna nimbe molemo
ungu pe wendo ombma pilipe lipe tenge panjipe temba yambomo yu malo.*
8
Na Jono, na i uluma pilipu kanorundu yemo. Pilipu kanopolie na uluma lipe ora
sirimu angellomo Yu popo topo kapi niembo. nimbu yunge kumbikerena tamalu perindu
9
nakolo yuni nando nimbendo: Paa aku naa tei! Nunge angenali Pulu Yemone ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yema kinie, i bokuna nimbe molemo unguma pilku
liku telemele yamboma kinie, nu kinie na kinie olio pali Pulu Yemonga kendemandema
molopo kongono tenjilimolo kene nuni Pulu Yemo yu mindi popo toko kapi nieni.
nirimu.*
10
Aku nimbelie kelepa nando nimbendo: I bokuna ulu pe wendo omb mele nimbe
molemo uluma nondopa kamu wendo omb kene* Naa piliengi! Naa nimbu para siembo.
ningu lopi naa teani.**
11
Yambo te tepa kenjilimo yambomo
yu kamu tepa kenjipe molopili.
Yambo te kalaro molopili molemo yambomo
kamu kalaro molopili yambo akumu molopili.
Yambo te tepa konjilimo yambomo
kamu tepa konjipe molopili.
Yambo te kake tepili molemo yambomo
kamu kake tepili molopili.
nirimu.
12
Yesusini nimbendo: Pilieme! Na nondopo omb tekero. Omb kinie yamboma
enenga ulu telemelemanga yu mele mele mele kalombondo mele kalombo melema membo
omb.
13
Na ou kumbi lepo molorundu pe akilipu molombo yemo;* Na Kumbinemo Pe
Akilipemo;** Na Melemanga Pali Pulu Yemo, Na Kongono Tembo. Konopu Lelioma
Alieli Tepo Pora Silio Yemo.***
14
Yamboma enenga mulu wambalema kulumiye tolemele yamboma aku
telemelemonga Alieli konde molopa mindi puli ulu pulumu pelemo unjumunge mongoma*
ongo nongo, kolea ailimunge kou pala kerepulumanga ongo puku sukundu wai.
nimulmunge kanu yamboma ene malo.
15
Ulu kerime mindi konopu kimb siku molemelema kinie,
tomo ambolko meambu liku telemelema kinie,
wapora andoko tolemelema kinie,
yambo toko konjilimelema kinie,
we melema anjiku pulu yema ningu popo toko
kapi nilimelema kinie,
kolo toli uluma konopu monjiku kolo toko telemelema kinie,
kanu yamboma ene kolea ailimunge kou palamonga ulsukundu molemele.*
16
Na Yesusi, nane Nanga yambo talapema* i unguma piliengi, pupe nimbe sinjipili.
nimbu nanga angellomo Nu puku ningu sipui. nimbu lipu mundurundu. Na ye nomi kingi
Depisini kalopa lirimu yemo; yu nanga andakolepamo;** ipulueli ou kolea tangombando
kombukandipime pali kumbulupe, telu mindi kamu tondolo pa tepa angilimo akumu
na..*** nirimu.
17
Minimu kinie Sipisipi Walomonga Ambo Limbe Ambomo kinie
eltene ningilindu: Nu paa oi! nilimbele. I unguma pilimbe yambomone Nu paa oi! nipili.
No waka lemo yambomo opili. Yambo te No nombo. konopu lemba yambomo kou
mone naa lipe we simbe no, alieli konde molopa mindi puli ulu pulumu pelemo nomo,
omba nopili.*
18
I bokumunge pe wendo omb mele nimbe molemo unguma piling yambomando
lepi lepi topolie nimbundu: Yambo tene i bokuna sukundu molemo ungumanga ungu te
suku mundupe nimu liemo i bokumunge ulu umbuni tondolo mare wendo omb nimbe
molemo ulu umbunime Pulu Yemone aku yambomo kinie wendo opili. nimb.
19
Molo
yambo tene i bokumunge ulu pe wendo omb nimbe molemomanga ungu te naa nimbe kulu
topa wendo limu liemo Pulu Yemone yu mundupe kelepa, Yu alieli konde molopa mindi
puli ulu pulumu pelemo unju i bokumuni nimbe silimomonga* mongo mare naa nomba,
kolea aili kake teli i bokumuni nimbe silimo koleana naa opili. nimb. nikiru.
20
I uluma wendo omb nimbe silimo yemone nimbendo: Sike. Na nondopo omb
tekero. nilimo.
Paa aku sipe tepili! Aili Yesusi, paa oyo!
21
Aili Yesusini Pulu Yemonga yamboma pali we kondo kolopa molopili molangi.
Aku sipe tepili!
Aku pea.
<<
22 22
>>
ROMO
11
22
33
44
55
66
77
88
99
10 10
11 11
12 12
13 13
14 14
15 15
16 16
ROMO ROMO
<<
11
>>
POLLONE PEP TOPA MUNDURUMUMA
(Romo, Ou Korini, Pe Korini, Gallesia, Epesasi, Pillipai, Kollosi, Ou Tesallonaika,
Pe Tesallonaika, Ou Timoti, Pe Timoti, Taitasi, Pillimono.)
Pollone Pep Topa Mundurumumanga Ungu Pulu Mare
Pollo molopa terimu mele piliembo. ningulie Pillipai 3:3-11, Pe Korini 11:22-29,
12:1-10, Gallesia 1:13-24, Ou Timoti 1:12-16, Lipe Mundurumu Yema 22:1-21, 26:1-
23 kanani. Yu Pulu Yemonga kongonomo teambo. nimbe Kirasinge yamboma ou
mindili silipe andorumu (Lipe Mundurumu Yema 7:58, 8:1,3, 9:1-2,13-14). Pe konopu
alowa tepa Yesusi sike Pulu Yemone olio molemolona lipe mundurumu yemo. nimbe
tondolo mundupe pilipe Kirasinge yemo molopa, yunge kongonomo andopa terimu
temanemo Lipe Mundurumu Yema 9:1 pulu monjipe molemo. Pe yu Yesusinge ungumu
andopa nimbe, Yesusi yu sike Pulu Yemone Lipu mundumbu. nimbe mako torumu
ye nomi Kirasimu. Yu mindi Pulu Yemone olio kanopa peanga kanomba aulkemo.
Mosisini sirimu ungu manemane uluri naa temba. nirimu kinie yu mindili siringila
(akumunge ungu mare Lipe Mundurumu Yema 9:16,22-25,28-30, 14:19-20).
Yesusini lipe mundurumu ye wemane Kirasinge Juda yamboma mindi nokoko
unguma ningu siringi nakolo Pollo koleamanga pali andopa Kirasinge ungumu Juda
yambo naa molko lupe moloringi yamboma nimbe sirimu (Lipe Mundurumu Yema
9:13-14, 18:6, 22:21, Gallesia 1:15-17, 2:2,8). Aku terimumunge Juda ye marene yu
kinie mumindili kolkolie toko konjing teringi kinie Romo ami yemane yu Jerusalleme ka
siku panjikulie, pe Sisaria mengo puku panjiku, pe kamu Romo mengo puku ka siringi
(Lipe Mundurumu Yema 21:27-28:16,30). Kolea aili Romo ponie talo molopalie,
altopa ka ulkena ulsu pupe Romo mundupe kelepa kolea marenga ponie mare altopa
andopa temane peangamo topa sirimula (Kiriti kepe, Girisi kepe, Sipne kepe purumu.
ningu pilimele; Taitasi 1:5, 3:12, Romo 15:24,28).
Ou pupe ungumu nimbe sirimu kinie konopu alowa teko Kirasinge yamboma
moloringime pe walse walse pep topa mundurumu. Mare topa sirimuma manie
purumunje, kini naa lemo. Mare manie naa purumuma i boku UNGU KONDEMOnga
sukundu molemo. Pep te topa simbendo alieli ou kumbi lepa yunge imbi topa yambo
talapemanga imbi torumu, bokumanga yu mele mele kolomongo aili wane, kolomongo
kanga wane (1:1) kanani. Bokumanga yu mele mele pulu monjipe torumumanga kumbi
lepa ungu pulumu torumulu molemo, akuma kananila.
ROMO
Pollone ROMO Yamboma Pep Topa Mundurumu Bokumu
I Pep Topa Mundurumumunge Ungu Pulu Mare
Pollo yuyu kinie yuni pep topa sirimumanga ungu pulu mare inie yakondo
nondopa gomo 714 molemo. Pollo yuni i bokumu pep topa Romo yamboma sipe
mundurumu akumu Romo 1:1,7 nimbe silimo.
Romo akumu kolea Italli kolea ailimu, ya Papua Nu Gini sukundu kolea aili Mosipi
mele. Romo yemane andoko yambo talape lupe lupemanga kolea aisili toko kalkolie
koleama kinie yamboma kinie tondolo munduku nokoringi. Pe Yesusi kinie Pollotolo
moloringili kinie Romo gapomanomone aku sipe Nomu Mediterenia winju mendo anju
yando koleama pali nokorumu. Kanu walemanga kolea aili Romo kanu koleamanga
pali kolea ailimu.
Pollone pepmo torumumunge ungu pulu te i sipe: Yu ou Romo naa pupili yuni
Romo paa pambo. nimbe molopalie i pepmo topa sirimu (Romo 1:8-15, 15:22-29).
Ungu pulu te: Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu ye te
ou Romo pupe Kirasinge yamboma Kirasi yunge ungumanga pulumu ou naa ningu
siringimunge Pollone pep topa nimbe sirimu, akumunge i bokuna sukundu olio
Kirasinge yamboma sumbi sipu molomolo mele ungu tondolo peangama molemo.
Ungu pulu te: Juda yamboma kinie kepe, Juda yamboma naa moloringi yamboma
kinie kepe, Pulu Yemone Yamboma nokomba ye te lipu mundumbu. nimbe mako
torumu ye nomi Kirasi akumu Juda yambomanga mindi nimbe naa lipe taponjirimu.
Ulsukundu yambomanga mindi nimbe naa la lipe taponjirimu. Juda yambomane ou
pilku teringi mele kapola naa lipe taponjirimu. Ene pali ulu pulu keri konopuna peli
yamboma. Yesusi Kirasi yu enenga pali Pulu Yemone yamboma sumbi siku molonge
kanomba aulkemo (Romo inie 1:14-17, 3:21-24,27-30, 6:23, 14:1-8,17-18). Pulu
Yemone yamboma aku sipe lipe taponjirimumunge ene teko molonge mele nimbe
sirimula (12:1-15:13).
Ungu pulu mare boku ambolkonomonga alsena anjukundu i siku kanani: 8.
bilip, 45. stretpela man, 18. katim skin, 2. arapela lain.
1
1
Na Pollo, Kirasi Yesusinge kongono tenjili kendemande yemo, yuni Nanga
kongonomo tenjipui. nimbe na lipe mundupe, Pulu Yemonga temane peangamo ningu
siliku andoi. nimbe na mako torumu yemo molopolie ene Romo yamboma i pepmo
topo sikiru.
2
Kanu temane peangamo koronga ou Yesusi mana naa opili Pulu Yemone
wendo omb nimbe, nimbe panjipe, yunge ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu
siringi yemane* bokuna molopili tangi. nirimu kinie yunge boku kake telimu toringi
molemo temane peangamo.
3
Kanu temane peangamo Pulu Yemo yunge Malo, olionga Ye
Aili Yesusi Kirasimunge temanemo. Yu Kingi Depisini kalopa lirimu yambomane meringi
yemo.*
4
Yu Pulu Yemonga ye kake telimu. ningu kanangi. nimbe Pulu Yemo yunge
tondolomone yu yambo ono koleana topa makinjirimuna lomboropa ola molorumu aku
tondolomone yu Pulu Yemonga Malo molorumu mele kanangi. nimbe Pulu Yemone lipe
ora sirimula.
5
Yesusi Kirasini terimumunge Pulu Yemone Yesusinge imbi ola molopili.
nimbe* olio we kondo kolopa olio yunge kongonomo tenjipai. nimbe lipe mundurumu
kongonomo temolo tondolomo sirimu. Aku kongonomo i sipe: Koleamanga pali
yambomane Yesusi sike Pulu Yemonga Malo. Sike olio lipe taponjimbe. ningu
tondolo munduku pilkulie yuni Teai. nilimo unguma pilku liku tenge kongonomo andopo
temolo.
6
Koleamanga pali yamboma nikiru akumu ene Romo yamboma i pepmo topo
sikirumu enendo pea nikiru. Ene pea Pulu Yemone mako topa Yesusi Kirasinge
yamboma molangi wai. nirimu yamboma.
7
Ene Romo yamboma Pulu Yemone konopu monjipe, ene mako topa Yunge yambo
kake telime molangi wai. nirimu yamboma* nane i pepmo ene topo sikiru.
8
Ou nane enendo nikiru: Ene Yesusi Kirasi Sike ningu tondolo munduku pilimele
mele ma kolea pali yambomane temane toko silimelemonga nane Yesusi Kirasinge imbi lepo
nanga Pulu Yemo kinie Ange. nikiru.
9-10
Nane Pulu Yemo kinie ungu nilio kinie alieli nane
ene nimbu pilipulie ene kepe tondolo pupili molangi. nimbu Pulu Yemo mawa tepo
nimbu molio mele nanga tondolomane pali yunge kongonomo mindi tondolo mundupu
tepo yunge Malonga temane peangamo andopo topo silio aku Pulu Yemo walsikulie Sike
Pollone nu kinie olionga nimbe mawa tenjilimonje? ningu walsilimelkanje yuni Sike aku
tenjilimo. nilke. Na ene molemelena wambo. nimbu Pulu Yemone aulke te lipe sipili.
nimbu alieli tondolo mundupu yu mawa tepo moliola.
11
Ene Kirasi sike. ningu pilimele yamboma kamu tondolo munduku pilku konopu
tondolo pupili molangi kene Mini Kake Telimuni ene sewe anjipe molko konjing ulu pulu
mare sipili kene ene lipu taponjembo pea molamili wamboa! nimbu aku sipu mawa tepo
molio.
12
Nane tondolo mundupu pilio ulumuni ene lipu taponjembo. Enene tondolo
munduku pilimele ulumuni na liku taponjengi. Aku temolo kinie na kepe ene kepe olio pea
tondolo mundupu pilimolo mele paa tondolo pupili. nimbu pilipulie Paa wamboa! nimbu
molio.
13
Angokeme, nane wale aisili ene molemelena kanambo wamboa! konopu lelio
nakolo ou aulke te naa lepa ulu wendo olemomane na pipi silimo, aku konopu lepo molio
mele kini paa piliengi! nimbu ene nimbu sikiru. Na kolea lupemanga andopo yamboma
Pulu Yemonga ambolangoma molangi. nimbu lipu taponjilio mele aku sipu ene kepe
molemele mele tondolo pupili lipu taponjembo. nimbu paa wamboa! nimbu molio.
14
Giriki yamboma kinie we yambo lupema kepe,* pilipe konginjili pelemo yamboma
kinie we umbu konopu pelemo yamboma kepe, akumanga pali kongono tenjili kendemande
yemo Pulu Yemone molani. nirimuna naa tembo kinie kapola naa temba.**
15
Akumunge
ene Romo yamboma kepe temane peangamo topo siembo. nimbu tondolo mundupu
pilipu molio.
16
Aku temane peangamonga Pulu Yemone yamboma lipe taponjipe mindili nolemelka
aulkena wendo lipe yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjilimo tondolomo
pelemomonga na temane peangamo topo simbundu pipili naa kolio. Juda yamboma kumbi
lepa, we yambo lupema kinie pea, akumanga yamboma temane peangamo sike ningu
tondolo munduku pilimele yamboma* pali i temane peangamone lipe taponjilimo.
17
Pulu
Yemone yamboma kanopa Yambo sumbi nilime. nimbe kanolemo mele* aku temane
peangamone lipe ora silimo kanumu. Olio alieli Sike nimbu tondolo mundupu pilimolo
kanu ulumuni mindi Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime nimbe kanolemo. Pulu
Yemonga bokuna ungu te molemo akumuni aku sipe nilimola. Akumu i sipe:
Yambo tene sike nimbe
tondolo mundupe pilimbe yambomo
Pulu Yemone kanopa yambo sumbi nilimu
nimbe kanomba yambomo mindi
konde molopa konjipe mindi pumbe.**
nilimo.
18-19
Pulu Yemo yu molemo mele yuyu ene lipe ora silimona yambomane manda mona
kanonge akumunge yuni mulu koleana kanopa molopalie yu bulu siku ulu pulu keri telemele
yamboma aku telemelemonga ene kanopa keri kanopa ene umbuni simbe telemo mele lipe
ora silimo. Aku telemelemonga enene ungu sikemo toko manie mundulimele.
20
Pulu
Yemone mulu matolo terimu kinie kepe yandopa yandopa mele terimuma pali yambomane
kanolemele akumunge yunge alieli pepa mindi pulimo tondolomo kinie yu yuyu ulu pulumu
pelemo mele kinie mongone naa kanolemele uluma kanokolie pilimele. Yuni terimu
melemane lipe ora silimo kanolemele akumunge yuni ene mongo liengi. nimb kinie enene
naa pilirimulu. manda naa ning.
21
Pulu Yemo sike molemo. sike niringi nakolo Yu Pulu Yemo ningu yunge imbi
ambolko ola linjiku kapi ningu yu kinie Ange. naa niringi, ene konopu naa pepa kekelepa
mele toko konopuma sumbulu topili moloringi.
22
Olio pilipe konginjili paa pelemo. sike
nilimele nakolo ene konopu naa peli yamboma molko,
23
Pulu Ye alieli molopa mindi plimu
popo naa toko munduku kelko, kolo wangoko mana yamboma kinie kera kinie wambiye
kinie we mele takara melemanga pali none telime manda lelko teko anjiku Olio nokolemele
pulu yema ningu popo toko kapi niringi.
24
Aku siku Pulu Yemo kinie teko kenjiringimunge yuni nimbendo: Kapola, ene
konopu kerimene kundupe memba purumu kinie ulu pulu keri aisili teko wa ulu kerinele
kinie enenga kangime eneno teko kenjiku,* aku telemele mele we waka kolko teko molangi.
nimbe siye kolorumu.
25
Pulu Yemonga ungu sikemo munduku kelko kolo wangoko kolo
toli ungumu konopu monjiku piliemili. ningu, Pulu Yemone terimu melema liku anjiku aku
melemane olio nokolemele pulu yema kolo toko ningu popo toko kapi ningu, melema pali
terimu Pulu Ye sikemo, yunge imbi alieli ambolko ola linjilimelkanje papu, aku Pulu Yemo
munduku keleringi. Melema pali terimu Pulu Yemonga imbi paa sike alieli ola mindi
molopili. nimbu ambolopo ola linjemili.
26
Aku teringimunge Pulu Yemone ene ulu kerime we waka kolko teko molangi.
nimbe ene siye kolorumu. Akumunge ambomane yema kinie telemelka mele naa teko
ambomane amboma kinie eneno teringi.
27
Aku sipe mele yemane kepe amboma kinie
konopu monjiku telemelka mele munduku kelko, yema kinie eneno konopu monjiku teringi.
Yemane yema kinie pipili teli ulu kerime teringimunge enenga ulu teko kenjiringimenga mele
kalolime ling.
28
Ulu teringimunge ungu te pelemola, akumu niembo: Pulu Yemo sike molemo mele
naa pilipu molomolo kinie uluri molo. niringi akumunge Pulu Yemone Ulu paa kerime
konopuni piling konopuma mindi pepili yambomane manda naa pilku telemelka mele we
teko molangi. nimbe siye kolorumu.
29
Enenga konopuna ulu pulu keri lupe lupe aisili
perimumunge enene ulu kerime teko,
mele aisili nosilimelema kanoko konopu monjiku
Liemboa! konopu lelko,
yambo mare kinie wa ulu kerinele teko,
aku uluma mindi teko molemele.
Yambo te mele aisili nosilimomo kanoko keri kanoko,
yamboma toko konjiku,
yamboma kinie taka lepo molamili. naa ningu
irinele teko,
kolo toli uluma teko,
yamboma kinie konopu keri panjiku teko kenjiku,
aku uluma tengendo mindi konopu kimbu siku molemele.
Enene yambomanga ungu bulkundu ninjiku,
30
yambo tene ungu te i sipe nimu. ningu kolo toko,
Pulu Yemo kinie konopu keri panjiku,
yambomando ungu keri aisili ningu,
mongo kondoko,
enenga imbi ambolko ola liku, kara puku,
ulu pulu keri mare konde toko tengendo
konopuni pilku i sipu teamili. ningu teko,
anupili lapalini ungu nilimelema naa pilku
enenga unguma ta ningu,
31
enenga konopu peanga te naa pepili molko,
ulu te aku sipu teamili. ningu panjikulie naa teko,
enenga angenupili lapali yamboma konopu naa monjiku,
we yamboma kondo naa kolko teko kenjiku,
aku telemele.*
32
Pulu Yemonga ungu mane sumbi nilimuni Yambomane aku uluma telemelema paa
kolonge. nimbe molemo ungu manemo sike pilimele nakolo enene ta ningu ulu pulu keri
akuma we teko molemele. Akumu mindi molo. Yambo aku ulu pulu kerime teko molemele
yambomanga imbi ambolko ola linjiku kapi nilimelela.
ROMO ROMO
<<
11
>>
ROMO ROMO
<<
22
>>
2
1
Akumunge, yambomane ulu telemelema enene kanokolie I yambomane teko
kenjikimili. ningu apuruku Aku tekemelemonga Pulu Yemone papu ene mongo sipili.
nilimelemo kapola naa telemo. Ene ulu te naa tepo kenjilimolo. konopu lelkolie yambo
lupemando Teko kenjilimele. nilimele kinie aku siku ene eneno Tepo kenjilimolo.
nilimelela. Yambomane ulu kerime telemele mele ene eneno aku siku ulu kerime
telemelemonga yambo lupema aku siku manda naa apurung.*
2
Kini olio pilkimulu:
Yambo aku ulu pulu kerime telemelema* Pulu Yemone kanopa apurupelie Teko
kenjikimili. nilimo akumu sumbi sipe pilipe nilimo.
3
Akumunge enene yambo lupema
kanoko apuruku Teko kenjikimili. nilimele nakolo ene eneno aku sikula teko kenjilimele
akumu Pulu Yemone yamboma apurupe Teko kenjiringimunge mindili nangi. nimb kinie
ene mundupe kelepa aku sipe enenga uluma apurupe naa nimb. konopu lemeleye?
4
Molo
Pulu Yemone ene tepa konjilimo mele Uluri molo. ningu bulu siku molemeleye? Pulu
Yemone ene kinie ulu aisili tepa konjipe, ene kinie popenge tepa mumindili naa kolopa,
enenga ulu kerimenga isili ou pundu naa tambo. nimbe molemo. Pulu Yemone aku sipe
ene kinie tepa konjilimo ulumuni ene enenga ulu pulu kerime kanoko keri kanoko konopu
alowa tenge aulkena pung mele lipe ora silimo mele naa pilkimiliye?
5
Nakolo ene konopu tondolo munduku konopu alowa naa telemelemonga Pulu
Yemone mumindili kolopa kote sumbi sipe pilimbe walemo mona lemba kanonge kinie Pulu
Yemone ene kinie mumindili paa olandopa kolopa mele kalopa mindili simbe.
6
Yambomane
pali yu mele mele telemele uluma apurupelie Pulu Yemone ene yu mele mele mele kalomba.
7
Yambo marene Pulu Yemo kinie yunge pa telimu kinie molopo konjipu, Pulu
Yemone nu teko konjirinu. nimbmonga nanga imbi ola molopili molopo, alieli molopa
mindi pupe pora naa nili ulu pulumu paa liemboa! ningu mindili siku ulu peangama telemele
yamboma Pulu Yemone alieli molopa konjipe mindi puli ulu pulumu simbe.*
8
Nakolo
yambo marene Yambo lupema uluri molo. Pulu Yemo uluri molola. ningu ene eneno pilku
teko ungu sikemo munduku kelko bulu siku, ulu kerime mindi pilku telemele yamboma Pulu
Yemone ene paa mumindili kolopa Mele kalambo. nimbe mindili nongo molonge ulu
pulumu simbe.
9
Teko kenjilimele yamboma pali ulu umbuni ailime kinie mindili noli ailime kinie ene
kinie yu mele mele wendo omb. Juda yamboma kinie kepe paa sike wendo omb; yambo
lupema* kinie wendo ombla.
10
Nakolo yambo marene teko peanga telemele yambomando
yu mele mele Pulu Yemone nimbendo: Ene na kinie nanga pa telimu kinie pea tapu topo
molopo konjipu, Teko konjiringi. nimbe imbi ola molopa konopu pe nipili molangi.
nimb. Juda yambomando kepe paa sike aku sipe nimb; yambo lupemando kepe nimbla.
11
Pulu Yemone yambo talapema lupe lupe naa apurupe, yamboma pali tere lepa apurumbe
akumunge Juda yamboma lupe, we yamboma lupe. nimbe yambomanga uluma naa
apurumbe. Kapola kapola apurumbe.
12
We yambomane Mosisini Pulu Yemonga ungu mane nimbe sirimuma* naa pelemona
naa pilkulie ulu pulu kerime telemele yamboma sike Pulu Yemone enenga kote pilipe mongo
lipe simbe nakolo Nanga ungu manema pulue toringi. naa nimb. Juda yambomane Pulu
Yemonga ungu manema ene kinie pelemo akuma pilkulie, ulu pulu kerime telemelemonga
Pulu Yemone enenga kote pilipelie Ene nanga ungu manema pulue toringi. nimbe ene
mongo lipe simbela.
13
Yambomane Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimuma komuni
mindi pilimelemonga Pulu Yemone kanopa yambo sumbi nilime nimbe naa kanolemo,
molo. Ungu manemane Teai. nilimo mele pilku tenge panjiku telemele yamboma Pulu
Yemone kanopa yambo sumbi nilime. nimbe kanolemo* akumunge Pulu Yemone aku
sipe yamboma pali sumbi sipe apurupe mongo lipe simbe .**
14
(Juda yambo naa
molemele yamboma* sike Pulu Yemonga Mosisini ungu mane nimbe sirimuma naa
pelemona naa pilku molemele nakolo we konopuni pilkulie I sipu tembo kinie peanga.
ningu pilkulie Pulu Yemonga ungu manemane Teai. nilimo mele aku siku telemele. Sike
ene eneno Pulu Yemonga ungu manema naa pelemo nakolo aku siku telemele kinie Pulu
Yemone ungu manemane nimbe molemo ene eneno we pilimele mele mona lemo.
15
Kanu
yambomane telemele ulumane Pulu Yemonga ungu manema enenga konopuna pelemo mele
lipe ora silimo. Enene uluma telemele kinie enenga konopumane apurupelie I siku tekemele
teko kenjikimili. I siku tekemele teko konjikimili. nilimo mele konopuni pilimele aku sipe
Pulu Yemonga ungu manema sike enenga konopuna pelemo mele enenga konopumane lipe
ora silimola.)
16
Akumunge* Pulu Yemonga kote walemo wendo omb kinie Yesusi Kirasi
kote pilili yemo molopa Pulu Yemonga kote pilinjipelie yambomanga konopumanga lopi
tepa pelemo uluma kepe apurumbendo yamboma pali aku sipe pilipe apurupe kote pilimbe.
Temane peangamo topo siliomone aku sipe nimbe silimo.
17
Pe kini, ene Juda yamboma molemolo nilimele yamboma; Pulu Yemonga ungu
mane Mosisini nimbe sirimuma pilipu tepolie kapola molemolo. ningu, Olio Juda
yamboma mindi Pulu Yemone mako topa Nanga yamboma. nirimu yamboma molemolo,
ene we yambomanga Pulu Yemo molo. ningu kara puku enenga imbi ambolko ola liku,
18
Pulu Yemone ene teangi. nimbe konopu monjilimo mele pilku, Pulu Yemonga ungu
manema ene mane siringi mele pilkulie ulu peanga sumbi nilime apuruku pilku ime peanga
ningu,
19-20
ene pilkulie Pulu Yemonga ungu manema sike olio kinie pepa ungu puluma kinie
ungu sikema kinie akuma pali aku ungu manema kinie sike pelemo akumunge olione mongo
keri lepa aulke naa kanolemele yamboma sike lipu taponjipu membo andopo, sumbulu
toline molemele yambomanga olio sike pa tenjilime molopo, yambo konopu naa pelemoma
kinie ambolango kangama* kinie sike mane silimolo. nilimele.
21
Aku siku sike nilimele liemo enene yambo lupema mane silimele mele ene eneno
nambemuna mane naa silimeleye? Enene yamboma mane sikulie Wa naa liengi. nilimele
liemo pe ene eneno nambemuna wa limeleye?
22
Enene yambomando Ambo ye pulime ye
lupema kinie wa ulu kerinele naa teko, ye ambo lilime ambo lupema kinie wa ulu kerinele naa
teangi. nilimele liemo pe ene eneno nambemuna aku siku telemeleye? Yambomane we
melema anjiku olionga nokolemele pulu yema ningu popo tolemele melema kanoko keri
kanolemele liemo pe Juda yambo naa molko we yambo molemelemane ulkema takoko
akuna sukundu puku kanu melema anjiku popo tolemele ulkemanga suku puku melema
nambemuna kanoko peanga kanoko wa limeleye?
23
Enene Pulu Yemonga ungu manema
olio kinie mindi pelemo akumunge olio yambo peanga olandopama. ningu enenga imbi
ambolko ola limele liemo nambemuna Pulu Yemonga ungu manema pulue tolemelemone
Pulu Yemonga imbimu teko kenjilimeleye?
24
Enene aku siku telemelemonga ungu te Pulu
Yemonga bokuna molemo akumu i sipe:
Ene Juda yambomane telemelemonga
Juda yambo naa molemele yambomane
Pulu Yemo marake teko
yunge imbimu ungu taka tonjilimele.*
nimbe molemo.
25
Ene Juda yambomane ungu manema pilku tenge panjiku tengi liemo kangomanga
kangi te kopisiku wendo limele ulumuni ene lipe taponjilimo, nakolo ungu manema pulue
tongi liemo kangomanga kangi te kopisilimelemone ulu te naa telemo. Aku siku
telemelemonga yambo kangi te naa kopisili yamboma mele molemele.*
26
We yambomane
kangi te naa kopisikulie Pulu Yemonga ungu manemane Teai. nilimo mele pilku tengi
liemo Pulu Yemone ene kanopa yambo kangi te kopisili Juda yamboma mele
molemele. nimbe naa kanombaye?
27
Kangi te naa kopisiku ungu manema tenge panjiku
telemele yambomane ene Juda yambo kangi te kopisiku ene kinie ungu mane pelemoma
pulue tolemele yamboma enendo ningindu: Pulu Yemonga ungu manema pulue
tolemelemonga aku siku teko kenjilimele kene ene papu mindili nangi. ning.
28
Yambo te yunge kangi kopisilimu mindi kanopalie yu Juda yambomo nimbmo yu
sike Juda yambomo molo. Kangi te kopisiku wendo liku ele telemele akumu Kangikundu
mindi uluri tepili. ningulie telemele kinie uluri naa telemo.
29
Yambo te konopuna sukundu
ulu te telemo akumu mindi sike Juda yambomo molemo. Kangi te kopisiku wendo limele
akumunge pulumu konopuna sukundu Pulu Yemonga yambomo nimbe mako pelemo.
Kangi te i siku kopisiku wendo liengi. nilimo ungu manemone yuyu uluri naa telemo. Pulu
Yemonga Minimuni konopuna sukundu telemo akumuni kanu yambomo lipe taponjilimo.
Aku yambomo, we yambomane kanoko peanga kanoko kapi ningu imbi ambolko ola naa
linjilimele, Pulu Yemone yu kanopa peanga kanopa kapi nimbe yunge imbimu ambolopa ola
linjilimo.
ROMO ROMO
<<
22
>>
ROMO ROMO
<<
33
>>
3
1
Juda yambomane kangi te kopisilimele aku ulu pulumuni naa lipe taponjimu *
liemo Juda yamboma we yambo lupemanga nambe teko olandopa molongeye? Molo kangi
te kopisilimele ulu pulumunge nambolka ulu peanga te wendo olemoye?
2
Ama, Pulu
Yemone Juda yamboma olandopa naa lipe taponjilimoye? Paa sike olandopa lipe
taponjilimo. Ungu kumbinemo i sipe: Pulu Yemone yunge unguma Juda yambomane
nokangi. nimbe sirimu.
3
Sike Juda yambo marene Aku unguma sike. ningu tondolo munduku naa pilimele
nakolo aku siku Pulu Yemonga unguma pilku naa limelemonga Pulu Yemone Tembo.
nimbe panjirimu mele Naa tembo. nimbye?
4
Paa molo! Yambomane pali sike kolo
tolemele nakolo Pulu Yemone mindi alieli ungu sikema mindi nilimo. Aku sipe mele yunge
bokuna ungu te nilimo, akumu i sipe:
Pulu Yemo,
nuni ungu te nilino kinie yambo tene
Kolo toleno. paa manda naa nimb.
Yambo tene nu kote tenjipelie
I yemone kolo tolemo. nilkenje
nuni sumbi siku nilina kinie,
yuni nu kotena ambolo naa ambolka.
kote we manie pulke.*
nimbe molemo.**
5
Kapola, olio Juda yambomanga ulu keri telemolo ulumane Pulu Yemonga ulu
sumbi nili telemoma tepa mona lenjilimo liemo olione nambolka ungu te manda nimulye?
Pulu Yemone olio ulu pulu keri telemolomanga pundu topa mindili silimo kinie tepa
kenjilimo. manda nimulye? (I nikiru akumu we yambo tene konopuni pilipe karaye tepa
nilke mele nikiru.)
6
Aku sipu paa manda naa nimul. Pulu Yemone ulu sumbi nilime mindi
naa telkanje mana yambomanga ulu puluma nambe tepa sumbi sipe pilipe apurulkenje?
Manda sumbi sipe naa pilipe apurulke.
7
Nakolo yambo tene konopuni pilipelie nimbendo:
Nane kolo tolio ulumane Pulu Yemonga imbi paa olandopa molombando yunge ungu
sikema tepa mona lenjimu liemo yuni nando Teko kenjilinomonga mindili nani.
nambemuna nilimoye? nilke.
8
Yambo tene aku nilkenje i ungu keri mele nilimelkanje
papunje: Ulu peangama wendo opili. nimbu ulu kerime teamili. nambemuna manda naa
nilimelkaye? I ungu kerimu mele yambo marene kolo toko nando Aku nilino. nilimele.
Aku nilimelemonga mindili nonge kinie papu.
9
Aku liemo i ungumunge pulumu nambolkare nimbu manda pilimulye? Pulu Yemone
olio Juda yamboma kanopa peanga kanopa yambo lupema* kanopa keri kanolemoye? Paa
molo! Nane ou akumundu ungu te nindu kanumu. Olione ulu pulu kerime telemolo. nindu
kanu ungumuni olio Juda yamboma kinie we yamboma kinie pali aki tolemo.
10
Pulu
Yemonga bokuna aku sipe ungu mare molemo. Akumuni nimbendo:
Pulu Yemone yambo teluri kepe
yambo sumbi nili te nimbe naa kanolemo.
11
Yambo te Pulu Yemone kanopa
ulu sumbi nilime nimbe kanolemo uluma
pilimo yambo te naa molemo.
Pulu Yemo kinie tapu topolo molambili.
nilimo yambo te naa molemo.
12
Yamboma pea pali
Pulu Yemonga aulkemo munduku kelemele.
Ene pali teko kenjiku
Pulu Yemone ene kinie ulu mare
tapu topa temba ulu te naa lepili molemele.
Yambomanga te ulu peangama
tepa molemo yambo teluri kepe naa molemo.
Te paa molo.*
13
Enenga kerema yambo ono kolea
muru akuli we lemo mele angilimo;
keremane ungu aisili
kolo toko mindi nilimele.*
Wambiemanga kerena tomo pelemo mele
enenga keremanga aku sipe
yamboma teko kenjilimele unguma pelemo.**
14
Alieli enene yamboma kinie
mumindili kolko paa molko kenjengi! ningu
keremane umbuni aisili silimele.*
15
Alieli yamboma toko konjingindu
konopu siku toko konjiku,
16
yamboma mindili nongo molangi. ningu
teko kenjiku umbuni siku,
17
yamboma kinie konopu teluna pupili
molonge aulkemo kanoko imbi naa silimele.*
18
Ene Pulu Yemo ye paa ailimu. ningu
yu kinie laye kolte kepe pipili naa kolemele.*
nimbe molemo mele aku sipu molemolo.
19
Sike olio pilimolo, Yambo telurini kepe Na molopo konjilio. Na yambo sumbi
nilimu. naa nipili. Koleamanga pali molemele yamboma Pulu Yemone kanopa Uluma teko
kenjilimele. nimbe kanopili. nimbe Pulu Yemonga ungu manemane* nilimo akumu ungu
manemane nokolemo Juda yambomando nilimo. Akumunge Juda yambomane kepe
Pulu Yemone olio molko konjilimele. nimbe kanolemo. ningu manda naa la ning.
20
Akumunge Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimuma yambomane mimi siku
pilku liku telemelemonga Pulu Yemone ene kanopalie enenga ulu pulu kerime siye naa
kolopa, konopu sumbi nimbe peli yamboma. nimbe naa kanomba.* Ungu manemanga
pulumu i sipe: Ungu manemane olio ulu pulu keri tepo molemoloma lipe ora silimo akumu
pilipulie Pulu Yemone kanopa keri kanolemo ulu puluma telemolo. nimbu pilimolo.
21
Pulu Yemonga ungu manemane Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime nimbe
kanomba aulke te naa sirimu, nakolo kini Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime nimbe
kanomba ulu pulumu mona wendo omba lemo. Aku ulu pulumu lupela; Pulu Yemonga
ungu mane Mosisini yando sirimumanga ulu pulumu lupela. Mosisini torumu bokuma
kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane toringi
bokuma kinie, aku bokumanga * enene Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime
nimbe kanomba ulu pulu pe wendo ombmondo bokumanga ningu siku toringi molemola.
Aku ulu pulumu kini mona lemo.
22
Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe kanolemo mele i sipe: Yesusi
Kirasini olionga nimbe tenjirimu kanu ulumu Sike. ningu tondolo munduku pilimele
yamboma* Pulu Yemone kanopa ene yambo sumbi nilime. nimbe kanolemo. Pulu
Yemone mana yamboma kanopa apurumbendo yunge Juda yamboma lupe kanopa apurupe
yambo talape lupema lupe kanopa apurupe naa telemo. Juda yamboma kepe, we
yamboma kepe, yamboma pea pali kanopa apurulimo aulke akumu telu mindi.**
23
Yambomane pali ulu pulu kerime teringi, telemele. Yambomane pali Pulu Yemone kanopa
peanga kanolemo uluma naa telemelemonga molko konjing mele nimbe panjirimumu kapola
naa ling.
24
Yambomane pali aku siku Pulu Yemone Teai. nimbe panjirimu ungu manema
pilku liku naa teko bulu siku teko kenjiku moloringi nakolo yuni mana yamboma pali we
kondo kolopa olio kanopalie, enenga ulu pulu kerimu siye kolopo ene konopu sumbi
nimbe peli yamboma molemele nimbu kanombo. nirimu. Olionga nimbe kolo wangopa
kolonjirimumuni Yesusi Kirasini olio kolea kerine naa pupu, Pulu Yemo pea altopo teluna
molomolo aulkemo akisinjirimumunge* Pulu Yemone olio aku sipe nimbe kanolemo.
25
Enenga ulu pulu keri telemelemanga kolangi tambo. naa niembo. nimbe Nanga kangomo
enenga nimbe kolo wangopa kolonjipili. nimbe Pulu Yemone yu yando sirimu. Pe kini
yambo yu mele mele Yu sike nanga nimbe kolo wangopa kolonjirimu. Yunge meme ondo
lenjirimumuni nanga ulu pulu keri telio konopuna pelemoma manda kulu tonjimbe kene sike
omba kulu tonjipili. ning yamboma paa sike konopu kake tepili molonge Pulu Yemone
kanomba. Na konopu sumbi nimbe pepili molopo ulu pulu sumbi nilime mindi kanopo
peanga kanopo, ulu pulu kerime kanopo keri kanolio mele piliengi! nimbe Pulu Yemone
Yesusi Kirasi yando sirimu. Ou sike yuni anda kolepa yamboma we kondo kolopa enenga
ulu pulu keri teringime kanopalie we siye kolopa ene mongo naa sirimu.
26
Nakolo kini
molemele yambomane Na konopu sumbi nimbe pepili molopo ulu pulu kerime we siye naa
kolopo ulu pulu sumbi nilime mindi kanopo peanga kanolio. ningu piliengi! nimbe Pulu
Yemone Yesusi olionga ulu pulu kerimenga kolo wangopa kolonjipili. nimbe yando
sirimu. Yesusini olionga nimbe tenjirimu ulumu manda. ningu tondolo munduku pilimele
yamboma Pulu Yemone kanopa enenga ulu pulu kerime siye kolopa, konopu sumbi nimbe
peli yamboma. nimbe kanolemo.
27
Pe kini yambo tene yunge imbimu yuyu ambolopa ola limbe aulke te tena lemoye?
Yambo tene yunge tondolomone ungu manema yuni yuyu pilipe lipe telemo uluma kapola
naa la telemo. Olio yu mele mele Yesusini olionga nimbe tenjirimu ulumu manda. nimbu
tondolo mundupu pilipu limul akumu mindi manda telemo. Aulke te lupe molo. Aulke
telumu mindi.
28
Olione pilipulie, Yesusini olionga nimbe tenjirimu ulumu mindi
manda. ningu tondolo munduku pilimele yamboma aku siku telemelemonga Pulu
Yemone ene kanopalie enenga ulu pulu kerime siye kolopa, Konopu sumbi nimbe peli
yamboma. nimbe kanolemo. nimbu pilimolo. Mosisini Pulu Yemonga ungu mane
sirimuma pilipu temolo kinie kapola naa temba. Akumunge yambo tene yunge imbimu
yuyu ambolopa ola limbe aulke te naa lemo.
29
Yambo tene yunge imbimu yuyu ambolopa ola limbe aulke te naa lemo ungu te
molemola. Akumu i sipe: Pulu Yemo Juda yambomanga manjipe Pulu Yemo molemoye?
We yambo lupemanga Pulu Yemo moloye? Molo. Pulu Yemo we yambo lupemanga kepe
pali Pulu Yemo.
30
Pulu Ye telumu mindi molemo, akumuni yambo kangi te kopisiku wendo
limelemane* Yesusini olionga nimbe tenjirimu ulumu manda. ningu tondolo munduku
pilimelema kanopa enenga ulu pulu kerime siye kolopa, Yambo konopu sumbi nimbe
pelime. nimbe kanopa, yambo kangi te naa kopisiku wendo limelemane Ye Nomi
Kirasimu yu mindi sike lipe taponjilimu. ningu tondolo munduku pilimelema kanopa enenga
ulu pulu kerime siye kolopa, Yambo konopu sumbi nimbe pelime. nimbe kanombala.
Yuni aku sipe nimb aulke telumu mindi, akumunge yu sike we yambo lupemanga
kepe pali Pulu Yemo.
31
Akumunge Kirasi sike. nimbu tondolo mundupu pilimolo
ulumuni ungu manema uluri molo nilimoloye? Paa molo. Kirasi sike. nimbu tondolo
mundupu pilimolo ulumuni ungu manema enge nipili. nilimolo.
ROMO ROMO
<<
33
>>
ROMO ROMO
<<
44
>>
4
1
Sike. ningu tondolo munduku pilimele yamboma Pulu Yemone kanopa Yambo
konopu sumbi nimbe pelime. nimbe kanolemo akumunge ungu nikiru akumunge olio
Juda yambomanga mana pulu pulu anda kolepa Eporayamo kinie ulu wendo orumumunge
olione nambolka ungu te nimulye?
2
Eporayamone yu yuyu ulu terimumanga sike Pulu
Yemone yu kanopa yunge ulu pulu kerimu siye kolopa ye sumbi nilimu nimbe kanorumu
liemo yu yuyu yunge imbi ambolopa ola lilkenje papu. Nakolo Pulu Yemonga kumbi kerena
angilipe yunge imbi ambolopa ola lipe Nanga tondolomone na ulu i sipu i sipu tendumunge
na ye sumbi nilimu molio. manda naa nilke. Pulu Yemone Aku sipe molo. nilke.
3
Aku ungumundu Pulu Yemonga bokumuni nambolka nilimoye? Akumuni nimbendo:
nirimu mele Eporayamone Sike temba.
nimbe tondolo mundupe pilirimumunge*
kanopalie Pulu Yemone
Yu ye sumbi nilimu. nimbe kanorumu.**
nimbe molemo.
4
Yambo tene yambo tenga kongonomo tenjilimo kinie mele kalemo limo akumu We
sikimuna naa likiru. Na yunge kongono tenjiliomonga sikimuna likiru. konopu lemo.*
5
Aku
sike nakolo yambo tene Pulu Yemone na yambo sumbi nilimu nimbe kanopili.
nimbe we ulu mare mindili sipe telemo kinie uluri naa telemo. Pulu Yemo kinie tepa
kenjilimo yambo tene konopu alowa tepa Yesusini yunge nimbe tenjirimumunge Pulu
Yemone yu kanopalie yunge ulu pulu kerime siye kolopa yu yambo sumbi nilimu sike
manda nimbe kanomba. nimbe tondolo mundupe pilimo yambomo sike Pulu Yemone
kanu yambomo aku telemomonga yu yambo sumbi nilimu. nimbe kanolemo.*
6
Depisini aku ungumunge telu sipela nirimu. Yambo tene mindili sipe ulu
peanga mare naa telemomo Pulu Yemone kanopa Yambo sumbi nilimu. nimbe
kanolemo yambomo yu malo. ningu piliengi! nimbelie nimbendo:
7
Yambomanga ulu teko kenjilimelema
Pulu Yemone Manie pupili. nimbe siye kolopa,
enenga ulu pulu kerime
konopuna kamu kulu tonjilimo yamboma
ene malo.
8
Yambo tenga ulu pulu kerimenga
Ailimuni altopa naa pilipe,
Teko kenjirinumunge pundu toko
mindili nani. naa nimb yambomo
yu malo.*
nirimu.
9
I molko konjing mele Depisini nirimu ulumu yambo kangi te kopisilimele yambo
akumanga mindiye? Molo kanu ulu pulumu yambo kangi te naa kopisilimele yambo
akumanga peyaye? Aku ungumu ou nilio kanumu.* Eporayamone Pulu Yemone nirimu
mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimumunge Pulu Yemone yu ye sumbi nilimu
nimbe kanorumu. ou nilio kanumu.**
10
Eporayamo nambe tepa molorumu kinie Pulu
Yemone kanopalie ye sumbi nilimu nimbe kanorumuye? Yu kangi te kopisirimu kinie Pulu
Yemone yu ye sumbi nilimu nirimu molo ou kangi te naa kopisipili aku sipe nirimuye? Yu
kangi te ou naa kopisipili Pulu Yemone yu ye sumbi nilimu nirimu kanumu. Akumunge
pilipulie Kangi te kopisirimu ulumuni Pulu Yemone yu ye sumbi nilimu. nimbe kanomba
uluri naa terimu. nimbu pilimolo.
11
Yu ou kangi te naa kopisipelie Pulu Yemone nirimu
mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimumunge Pulu Yemone yu ye sumbi nilimu
nimbe kanorumu. I yemo Pulu Yemone ye sumbi nilimu nimbe kanolemo. ningu
kanangi. nimbelie Kangi te i siku kopisieni. nimbe mane sirimu kanumu paa pe mane
sirimu. Akumunge yambo kangi te naa kopisiku Pulu Yemone nilimo mele Sike. ningu
tondolo munduku pilimelemonga Pulu Yemone kanu yamboma yambo sumbi nilime
nimbe kanolemo yambomanga pali Eporayamo yu aku yambomanga anda kolepamo.
12
Kangi te kopisilimele yambo talape akuna sukundu yambo mare kangi te we naa
kopisilimele. Ou Eporayamo kangi te naa kopisipelie Pulu Yemone nirimu mele Sike.
nimbe tondolo mundupe pilirimu mele enene aku siku ou Pulu Yemone nilimo mele Sike.
ningu tondolo munduku pilkulie pe kangi te kopisilimele aku Juda yamboma
Eporayamo yu enenga anda kolepamola. Kangi te naa kopisili yambo Sike. ningu
tondolo munduku pilimele yamboma kinie, kangi te kopisili yamboma kepe, Eporayamo yu
enenga pali anda kolepamo.
13
Pulu Yemone mana mele terimuma pali Eporayamo kinie yuni kalopa limbe
yamboma kinie ene monge mele simbu. nimbe panjirimu akumu Eporayamone ungu mane
mare* pilipe tenge panjipe terimumunge naa nirimu. Eporayamone Pulu Yemone nirimu
mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimumunge Pulu Yemone Eporayamo yu ye
sumbi nilimu. nimbe kanopalie Melema pali simbu. nimbe, nimbe panjirimu.
14-15
Ungu
manema pelemo kinie yambomane akuma pulue tolemelemonga ungu manemane Pulu
Yemone yamboma kanopa keri kanopa ene umbuni simbe telemo aulkemo akisinjilimo
nakolo ungu manema naa lemo kinie yambomane ungu manema pulue tonge aulkemo
naa lemola, akumunge ungu manema pilku tenge panjiku tengemonga Pulu Yemone
melema simbu. nimbe panjilkenje Yuni nikimu mele sike aku temba. ningu tondolo
munduku pilieli ulumuni uluri naa telka, Pulu Yemone Melema simbu. nimbe panjirimu
ungumu kamu manie pulkela.
16
Akumunge Pulu Yemone Eporayamondo Simbu. nimbu, nimbu panjikiru
ungumu nane yamboma we kondo koliomonga mindi wendo omb. Aku ungumu
Eporayamo kinie yuni kalopa limbe yamboma kinie enenga pali ungumu pepili. nimbelie
Pulu Yemone Tembo. nimbe panjirimu mele sike temba. ningu tondolo munduku
pilingmunge manjipe i ungumu kamu wendo opili. Aulke te lupe molo. nirimu.
Yambomane ungu manema pilku tenge panjiku telemele aku yambomando manjipe naa
nirimu. Eporayamone Pulu Yemone nirimu mele Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimu
mele aku siku ningu piling yamboma enendo kepe pea nirimu. Eporayamo yu olionga pali
anda kolepamo.*
17
Eporayamo olio Pulu Yemone nilimo mele Sike. nimbu tondolo
mundupu pilimolo yambomanga pali anda kolepamo akumunge ungu te Pulu Yemonga
bokuna molemo. Akumu i sipe:
Pulu Yemone Eporayamo kinie
nimbe panjipelie nimbendo:
Nu yambo talape aisilinge
anda kolepamo molani. nirindu. nirimu.*
kanumu. Akumundu Eporayamone Sike. nimbe tondolo mundupe pilirimu Pulu Yemone
Eporayamo yu olionga pali anda kolepamo molemo. nimbe kanorumu.** Pulu Yemone
kolemele yamboma konde molonge ulu pulumu sipe,*** mele naa lemoma wendo opili.
nilimo kinie sike aku sipe wendo olemo**** aku Pulu Yemo Eporayamone Sike nilimo.
nimbe tondolo mundupe pilirimu .
18
Pulu Yemone anda kolepa Eporayamondo Nu yambo talape aisili kalko lini. nimbe
panjirimu ungumu Eporayamo yuni tondolo mundupe pilipe lirimu. Kanu kinie Anda
lekembolomonga ungu nimbe panjirimu ungumu we manda wendo naa omb nakolo yuni
kamu temba. nimbe Eporayamo yu nokopa molopalie ou naa kanorumu nakolo Pulu
Yemone nirimu mele yuni Pulu Yemone kolo naa tolemona sike walse temba. nimbe pilipe
siye naa kolopalie Temba. nimbe we nokopa molorumu. Pulu Yemo yuni ungu nimbe
panjirimu ungumu yu i sipe: Yuni Eporayamondo nimbendo: Nuni kalko lini yamboma paa
aisili molonge. nirimu. * Aku nirimu kinie Eporayamone pilipe Sike temba. nimbe
tondolo mundupe pilipelie nokopa molopalie pe yu yambo talape aisilinge anda kolepamo
molorumu.
19
Yuni paa laye kolte kepe siye naa kolorumu. Yu molopili poniema pali wane
anderete mele omba purumu yu anda lepa pora sipelie ambomo kinie pepalie ambolango
memb tondolomo naa perimu, yunge ambo Sera ambu lerimu,* aku siku sike moloringili
nakolo Aku sipu molopololie ambolango nambe tepo membolonje? Manda naa
membolo. nimbe naa pilipelie,**
20-21
Pulu Yemone Nu kango meni. nimbe
panjirimumu pilipe mindi molopalie konopu talo tepa naa pilipe Paa sike temba. nimbe
tondolo mundupe pilipe molopalie nirimumuni, Pulu Yemone ungu nimbe panjirimumu paa
sike manda temba. nimbe pilipe molopalie yuni Pulu Yemonga imbi ambolopa ola linjipe
mindi molopalie yunge tondolo mundupe pilirimu ulumu olando olando purumu.
22
Yu aku
sipe tondolo mundupe pilirimumunge Pulu Yemone yu ye sumbi nilimu molemo. nimbe
kanorumu.*
23
Pulu Yemone yu ye sumbi nili te nimbe kanorumu. kanu ungumu Eporayamo
yunge mindi. ningu kanu ungumu bokuna naa tonjiringi.
24
Olio yandopa yandopa
piliengila. ningu kanu ungumu bokuna tonjiringi. Pe olio kini pilipulie Yesusi olionga
Ailimu* kolorumu kinie Yu lomboropa ola molopili. nimbelie terimu Pulu Yemo. nimbu
pilipu Yu nilimo mele kolo naa topa sike telemo temba. nimbu pilipu ambolopo
molomolo yamboma yuni Eporayamo kanorumu mele olio aku sipe yambo sumbi nilime.
nimbe kanolemola.
25
Yesusi yu olionga ulu pulu keri telemolomanga pundu tonjimbendo
kolo wangopa kolonjipili. nimbe Pulu Yemone yu mana maniendo olio sipelie nirimumuni,
pe yuni olio kanopa olionga ulu pulu kerime siye kolopa, olio konopu sumbi nimbe peli
yamboma molemele nimbu kanambo. nimbe* Yesusi yu Kelepa lomboropa ola
molopili. nirimu.
ROMO ROMO
<<
44
>>
ROMO ROMO
<<
55
>>
5
1
Akumunge, Pulu Yemone nirimu ungu akumu sike. nimbu tondolo mundupu
pilimolomonga* Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime siye kolopa konopu sumbi nimbe
peli yamboma molemele. nimbe kanolemo akumunge olionga Ye Aili Yesusi Kirasini
tenjirimumuni olio Pulu Yemo kinie kapola kapola molomolo aulkemo akisinjirimumunge yu
kinie kapola kapola molemolo.
2
Olio Sike nimbu tondolo mundupu pilimolo
yamboma, aku yemone olionga nimbe tenjirimumuni Pulu Yemone olio we kondo kolemo
ulu pulumunge sukundu molemolo aulkemo akisinjirimu. Pulu Yemo kinie pea pupu mulu
koleana tapu topo molomolo. nimbu pilipulie olio konopu sipu nokopo molemolola.
3
Akumunge mindi konopu naa silimolo. Olio kinie umbuni wendo olemomane olio
tondolo mundupu pilimolo ulumu tepa tondolo mundulimo. nimbu pilipulie aku umbunime
wendo olemo kinie olio konopu silimolola.
4
Pe olio tondolo mundupu pilimolo ulumu tepa
tondolo mundulimo ulumuni Ene nambe tengenje? nimbe manda lemo kinie Pulu Yemone
ene konopu tondolo pupili molemele nimbu kanolio ulumu olio kinie wendo opili.
nilimo. Pe manda leli ulumuni olio Pulu Yemone lipe taponjipe, Yu kinie pea molamili
wai. nimb. nimbu pilimolo mele tondolo pupili. Siye naa kolko nokoko molangi.
nilimo.
5
Pe Pulu Yemone olio lipe taponjimbe. nimbu pilimolo ulumu olio oliolio Sike
wendo omb. nimbu we nokopo naa molemolo. Pulu Yemone Mini Kake Teli ou olio
sirimu akumuni olionga konopuna Pulu Yemo olio konopu monjilimo ulu akumu ondo
lenjirimu akumunge Sike wendo omb. nimbu konopu sipu nokopo molemolo ulumu
Ombanje naa ombanje. nimbu konopu aisili lipu naa mundulimolo. Paa sike wendo omb.
6
Olionga ulu pulu keri telemoloma olio oliolione siye kolopo topo manie mundumul
enge te naa perimu kinie Pulu Yemone Tenjimbu. nimbe, nimbe panjirimu mele kamu
temba wale kanumunge olio Pulu Yemo bulu sipu tepo kenjili yambomanga nimbe Kirasi
kolonjirimu.*
7
Pulu Yemonga ungu manema pilipe lipe tepa konjilimo yambo konopu
sumbi nimbe peli te tonge tenge kinie olionga yambo tene yu kondo kolopa Molo. nimbe
Na yunge kolo wangopo tangi kolonjembo. nimbene naa nimbenje. Taki taki yambo tene
aku sipe naa nilimele kanumu. Molo yamboma kondo kolopa lipe taponjilimo yambo
peanga te tonge tenge kinie yambo tene yu kondo kolopa Molo. nimbe Na yunge kolo
wangopo tangi kolonjembo. nimbenje. Walse walse sike aku siku nilimelkanje.
8
Akumu
sike nakolo Pulu Yemone olio Konopu monjilio ulu imu ene kanangi. nimbe olio ulu
pulu keri teli yamboma mindi molamili Pulu Yemone olio naa topili. nimbe Pulu Yemo
yunge Malo Kirasi olionga nimbe kolo wangopa kolonjirimu aku sipe Pulu Yemo olio paa
sike konopu monjirimu monjilimo mele Pulu Yemo yuni olio lipe ora sirimu .*
9
Pe Kirasi olionga nimbe kolonjimbendo yunge meme ondo lepa omba wendo
purumu akumuni Pulu Yemone olionga ulu pulu kerime siye kolopa, olio konopu sumbi
nimbe peli yamboma. nimbe kanolemo* liemo akumunge olando sipe Kirasi olionga nimbe
tenjirimu kanumuni Pulu Yemo mumindili kolomba walemo wendo omb kinie olionga uluri
naa pemba.
10
Olio yu kinie opa touma molorumulu kinie yunge Malo* olionga nimbe
kolonjirimu kanu ulumuni olio Pulu Yemo kinie altoko konopu teluna pupili kapola kapola
molangi. nimbe olio lipe Pulu Yemo kinie tere lenjirimu. Aku sipu kini yu kinie paa sike
teluna molemolo liemo Kirasi kelepa lomboropa ola molorumu konde molemo aku ulumuni
Pulu Yemone olio paa sike lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo limbe.**
11
Aku
sipe mindi molola. Ulu te pea i sipe: Olionga Aili Yesusi Kirasini* olio Pulu Yemo kinie lipe
teluna kelepa tere lenjirimumunge yu kinie kelepo kapola kapola molemolona Kirasi yuni aku
terimumuni kini olio Pulu Yemo kinie paa konopu sipu molemolola.
12
Olio Pulu Yemo kinie opa touma molopolie pe yu kinie kelepo konopu teluna
pupili molemolo nikiru akumunge ungu te piliengi niembo: Ou pulu pulu ma koleana
Adamene* ulu pulu keri te terimu kinie ulu pulu kerimu kamu mana perimu pelemo. Yuni
terimu kanu ulu pulu kerimuni kololi aulkemo wendo orumula. Akumunge kini yandopa
yandopa olio yambomane pali ulu pulu kerime telemolona olio kinie pali kololi ulu pulumu
wendo olemola.
13
Pulu Yemone Mosisindu Yamboma i siku i siku teangi. ni. nimbe
ungu umbu tonjipe ungu manema ou naa nimbe sipili ma koleana ulu pulu kerime ou sike we
perimu.* Nakolo Mosisini Pulu Yemonga ungu manema yamboma ou naa nimbe sipili ou
ulu pulu kerime teringi kinie Pulu Yemo yuni kanopalie boku tenga naa topa akumanga
Pundu tai. ni naa nirimu.
14
Akumu sike nakolo kololi aulkemo Adame molorumu kinie
lerimu, pe yandopa Mosisi molorumu kinie we lerimula. Adamene Pulu Yemonga ungu te ta
nimbelie kolorumu aku siku yamboma pali Pulu Yemonga ungu telu sipe mele ta naa niringi
nakolo we koloringila.
Kanu ye Adamene terimu ulumu kinie pe orumu yemone* terimu ulumu kinie telu sipe
mele akumu i sipe: Adamene terimumunge ulu pulu te wendo orumula; pe orumu yemone
terimumunge ulu pulu te wendo orumula.
15
Nakolo teringilimunge ulu pulu lupe lupe wendo
orumu. Pulu Yemone olio we kondo kolopalie yuni terimu ulu akumu paa lupela; Adamene
terimu ulu pulu keri aku ulumu yu paa lupela. I ulutolo telu sipe molo, lupe lupetolo. Ye
telumuni ulu pulu keri terimu aku ulumuni yambo aisili kolemele nakolo Pulu Yemo olio
yamboma we kondo kololi ulumuni mele paa peangamo we simbendo Yesusi Kirasi we
sirimu,* aku yemone manjipe yamboma we kondo kolopa yambo aisili konde molko
konjiku mindi pung aulkemo akisinjirimu.
16
Akumunge ungu te pelemola. Pulu Yemone we sirimumu kinie, kanu ye telu ulu pulu
keri terimumunge wendo orumu ulumu kinie, lupe lupe. Ye telumuni ulu pulu keri terimu
akumuni yamboma pali Pulu Yemone kote tenjipelie Ene pali teko kenjilimelemonga mindili
nongo molko mindi pangi. nimb aulkemo akisinjirimu nakolo Pulu Yemone we sirimu
mele i sipe: Yambomane ulu pulu keri aisili teringi kinie Pulu Yemone Mindili nangi. nilke
nakolo we kondo kolopa yambomando aku naa nimb. Ene kanopalie, enenga ulu pulu
kerime siye kolopa ene konopu sumbi nimbe peli yamboma molemele. nimbe kanolemo.
17
Ye telumuni Pulu Yemonga ungu ta nirimu akumunge kanu yemone ulu pulu keri
terimumunge kololi ulu pulumu ye nomi kingi mele molopa yamboma pali tondolo mundupe
nokolemo. Akumu sike liemo Pulu Yemone yamboma we kondo kololi ulumu kinie yuni
olio we sirimu ulumutolonga tondolomo olandopamo. Pulu Yemone yamboma we kondo
aili tepa kololi ulu pulumu kinie Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe kanomba ulu
pulumu kinie ling yamboma ene ye telu Yesusi Kirasini terimumunge ye nomi kingime
molko* melema nokoko konde molko mindi pung.
18
Aku liemo ye telumuni* ungumu ta nirimumunge Pulu Yemone yamboma pali kote
tenjipe Mindili nangi. nimb ulumu wendo orumu, aku sipela ye telumuni* ulu sumbi
nilimu terimumunge Pulu Yemone yamboma pali kanopa, enenga ulu pulu kerime siye
kolopa, yambo konopu sumbi nimbe pepili molemele. nimbe kanolemomonga yamboma
konde molko mindi pung ulu pulumu wendo orumu.
19
Ye telumuni ungumu ta nirimu
akumunge yambo aisilini ulu pulu keri teringi yamboma moloringi, aku sipe ye telumuni
ungumu pilipe tenge panjipe terimumunge yambo aisili yambo sumbi nilime molonge.
20
Yamboma teko kenjiku molangi Pulu Yemone Ungu ta nilimele mele olandopa teko
ta niengi. nimbe Mosisi ungu manema sirimu. Nakolo Pulu Yemone ungu manema
sirimumunge yambomane ulu pulu keri olandopa olandopa teringi kinie Pulu Yemone
yamboma we kondo kololi ulumu olandopa purumula.
21
Aku liemo ulu pulu kerime kololi
ulu pulumunge ye nomi kingi mlemo molopa kololi ulu pulumu nokorumu aku sipela Pulu
Yemone yamboma we kondo kololi ulu pulumu ye nomi kingi mlemo molopa olio nokopa
olionga Ye Aili Yesusi Kirasimuni tenjirimumunge Pulu Yemone olio yambo sumbi nilime.
nimbe kanolemomonga alieli konde molopo mindi pulimolo ulu pulumu we kondo
kololimuni silimo.
ROMO ROMO
<<
55
>>
ROMO ROMO
<<
66
>>
6
1
Ou yambomane ulu pulu keri aisili teringi kinie Pulu Yemone ene paa kondo
kolorumumunge pe kini nambolka nimulnje? Pulu Yemone olio paa kamu we kondo
kolopili kene ulu pulu kerime kamu tepo molamili. niemiliye?*
2
Aku paa naa niemili. Olio
kini Kirasinge yambo molemoloma konopu keri akumane olio ou ulu pulu kerime
konopu monjipulie terimulu aku konopu keri perimuma kolopa pora sirimu. Aku konopuma
kolorumumunge* aku sipu ulu pulu kerime mundupu kelerimulu kanumu. Pe kini kelepo
nambe tepo manda ulu pulu kerime tepo molomoloye? Kelepo temolo aulke te molo.
3
Olio no lirimulu kanu ulumuni Kirasi Yesusi kinie olio kinie yambo telumu mele
molorumulu. Pe Kirasi kinie yambo telumu mele molorumuluna yu kolorumu kinie olionga
ou konopu keri perimuma yu pea kolorumulu. Imu naa pilimeleye?
4
Pe no lirimulu
akumuni olionga konopu keri ouma pepili yu pea kolopolie, yu pea ono teringi ono
koleana perimulu. Yu pea ono koleana peringi kinie Lapane Yu lomboropa ola molopili.
nirimu kanu ulu tondolomone olio ou konopu keri pepili molopo kenjirimulu mele siye
kolopo. kini ou konopu kerime kolorumu, kini konopu konde peangama pepili
molemolo.*
5
Kirasi kolorumu kinie olio yu kinie pea tapu topo kolorumulu, aku liemo pe yu
lomboropa ola molorumu kinie paa sike aku sipu olio yu kinie pea tapu topo lomboropo
ola molopo yu molemo mele pea molomolola.*
6
Olio pilimolo, Kirasi unjuna ola uku toko
monjiringi kolorumu kinie Pulu Yemone olionga ou perimu konopu kerime Yu pea unjuna
kolangi. nirimu. Ulu pulu keri telemolomanga ulu pulumu tondolo naa pupili, olio naa
ambolopili, altoko pilku naa teangi kene Kirasi pea kolangili. nirimu, pea toko konjiringi.
nimbu pilimolo.*
7
Yambo te kolemo kinie ulu pulu kerimene yu altopa lipe manda naa
ambolomba akumunge ulu pulu kerime altopo pilipu temolo aulke te molo .
8
Ou Kirasi pea kolorumulumunge yu pea molomolo. nimbu pilimolo.
9
Olio pilimolo,
Kirasi lomboropa ola molorumu akumunge kelepa kamu kamu manda naa kolomba. Kololi
ulu pulumuni kelepa yu manda naa ambolomba. nimbu pilimolo.
10
Kirasi kolorumu kanu
ulumuni Ulu pulu kerimene yu kamu kamu kondi naa topili. nimbe walsikale mindi
kolorumu. Nakolo kini yu we molemo kanu ulumuni Pulu Yemone Pilipu molopo pea
kapola kapola molambili. nimbe pea molembele.
11
Aku siku ene Kirasi Yesusi pea tapu
toko molemele kene, kini Olio kolorumulu kinie ulu pulu kerime manie purumu. Pe kini
ulu pulu kerime kinie olio kinie teluna naa molemolo. Pulu Yemo pea kapola kapola
molemolo. ningu pilku molayo.
12
Akumunge enenga ou we konopuma kolopa konopu konde pepili molemele kene
kini Ulu pulu kerimene olionga kangime naa nokopili, kangi akumane olio Ulu pulu
kerime waka kolkolie teangi. nimbe olio kondi tomba kinie aku naa temolo. ningu tondolo
munduku molayo.*
13
Olionga kangimenga kimbu ki angilimoma kinie we mele angilimoma
kinie akumane tepo kenjipu ulu pulu kerime teamili. naa niengi. Aku uluma naa tepo ulu
olandopamo teamili. ningu Olio Kirasi pea kolorumulu, kini kelepo konde molemolo
kene olionga kimbu ki kangime pali Pulu Yemo siemili. Olionga kangime pali Pulu Yemone
nokopili. Akumane ulu sumbi nilime manjipu tepo molamili. ningu teayo.*
14
Pulu Yemone
ou Mosisi nimbe sirimu ungu manemane* ene naa nokopa, Pulu Yemone ene we kondo
kolopalie Malo Yesusini enenga nimbe tenjirimumunge ene Pulu Yemonga yamboma
molemelemonga ulu pulu kerimuni Na enenga ailimu. nimbe naa nokopa molomba,
akumunge enene aku siku olionga kangime Pulu Yemonga mindi. ningu ulu sumbi
nilime mindi teamili. niengi.
15
Kini Pulu Yemonga ungu manemane olio naa nokolemomonga olio nambe
temoloye? Kini Pulu Yemonga we kondo kololimuni olio nokolemo akumunge ulu pulu
kerime teamiliye? Paa molo!
16
Yambo tene yambo tenga kendemandemo molambo.
nimbelie yu sike kanu yambomonga unguma mindi pilipe lipe yunge kongonoma manjipe
mindili sipe tenjilimo. akumu ene naa pilimeleye? Aku sipe melela ene ulu pulu kerimunge
kendemande tenjiku molongi liemo aku tengemonga kolonge. Molo Pulu Yemonga
kendemande tenjiku yunge unguma pilku tenge panjiku molongi liemo aku tengemonga Pulu
Yemone Ene yambo sumbi nilime. nimbe kanomba. Aku ningu naa pilimeleye?
17
Ene sike
ou ulu pulu kerimunge kendemande yamboma moloringi nakolo kini Pulu Yemonga
unguma pilku liengi. ningu ene mane siringi kinie aku unguma paa tondolo munduku
pilku liringi, aku siku teringimunge kini olione Pulu Yemo kinie Paa ange. niemili.
18
Ou
ulu pulu kerimuni ene tondolo mundupe ka sipe yunge kendemandema molangi. nirimu
nakolo pe Pulu Yemone ene lipe taponjipe wendo lirimu kinie ene ulu pulu sumbi nilimunge
kendemandema molemele.
19
Nane ungu mane we simbu kinie sumbi siku naa pilingnje. nimbu enenga umbu
konopumane we mana unguma temane toko nilimele mele nikiru. Ou ulu pulu kerime
enenga kimbu ki kangimenga pali ye nomi mele molopili. niringi kinie tondolo mundupe
nokorumu kinie kimbu ki kangimenga melemane ulu pulu peanga te naa teko, ungu manema
pulue topa kalaro molemo ulu pulu kerime mindi olandopa olandopa ka kongono mele
manjiku teko moloringi, aku siku mele kini alowa teko kimbu ki kangimenga pali ulu
sumbi nilimenga kendemande mele molamili. ningu Pulu Yemo kanopa peanga kanolemo
ulu pulu peangama kinie ulu pulu sumbi nilime kinie akuma mindi teko molayo. Pulu
Yemonga yambo kake telime molamili. ningu aku teangi.
20
Ulu pulu kerimene ene ambolorumu kinie yunge kongono kendemande tenjiringi. Ulu
pulu sumbi nilimuni ene manda ambolomba aulke te naa lerimu.
21
Ou teko moloringi uluma
kini pilkulie olie polemele kanu ulumanga ou mele peanga nambolkama liringiye? Mele
peangare naa liringi kanumu. Ulu pulu keri teringimenga ene kololi ulu pulumu mindi liku,
mini pali kolea kerine molko kenjiku mindi pung aulkena puringi .
22
Nakolo ulu pulu
kerimene ene ou ka mele sipe ambolopili moloringi kinie Pulu Yemone Naa ambolopili.
nimbe ene wendo lirimu, kini ene yunge kendemande yamboma molemele. Aku siku
molemelemonga yuni ene mele kalombando ene konopu kake telime silimo limele. Kanu
kinie konopu kake teli pelemo yambomando Molko konjiku mindi pangi. nimb.*
23
Ulu
pulu kerimuni yunge kongono tenjilimele yamboma mele kalemo. Mele kalemo akumu ene
kolkolie molko kenjiku mindi pung aulkemo silimo.* Nakolo olio Kirasi Yesusi olionga
Ailimu** yu pea teluna kapola kapola molemolo kinie Pulu Yemone olio melte we silimo.
Mele we silimo akumu olio peanga tepo molopo mindi pumul aulkemo silimo.***
ROMO ROMO
<<
66
>>
ROMO ROMO
<<
77
>>
7
1
Angokeme, Mosisini Pulu Yemonga ungu mane ou sirimuma* ene pilimele
yambomando nikiru, Yambo konde molemelema ungu manemane nokolemo nakolo
kolemele kinie naa nokolemo. akumu ene naa pilimeleye?
2
Akumu i sipe mele: Ambo te ye
pulimomo yunge yemo we konde molemo kinie ungu mane tene elte nokolemomonga
ambomo ulsu pumbe aulke te naa lemo. Nakolo yunge yemo kolemo kinie ungu manemone
yu naa nokolemo.
3
Akumunge yunge yemo we konde molopili yu ye te kinie ulu kerinele
temu liemo yu wa ulu kerinele teli ambomo nilimele. Nakolo yunge yemo kolemo kinie
ungu manemone yu naa nokolemomonga ye te lupe pulimo kinie uluri molo. Aku telemo
kinie Yu wa ulu kerinele teli ambomo. naa nilimele.
4
Nanga angokeme, ene aku siku teringi. Kirasi kolorumu kinie ene pea teluna molko
koloringimunge* kini Mosisini ungu mane sirimumane ene naa nokolemo; ene ye te
lupenga ambomo mele molemele,** aku yemo yambo ono koleana lomboropa ola
molorumu ye Kirasimu. Olio Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma teangi. nimbe
aku terimu.
5
Ou olionga ou we konopumane* olio nokorumu kinie ungu manemane
Teangi. molo Naa teangi. nirimu mele pilipu olionga kangimene pali ulu pulu kerime
mindi teamili. konopu lepo terimulu. Aku ulu terimuluma kolomolo ulumu mindi terimulu.
6
Nakolo kini olio Kirasi pea kolorumulu akumuni olio ou ka sipe ambolorumu ulumu
manie purumu. Kini Mosisini ungu mane sirimumane olio naa nokolemo. Akumunge ungu
mane sipe bokuna torumumanga kendemande yamboma* naa molemolo. Minimuni Teai.
nilimo ulu kondemanga kendemandema molemolo.
7
Ungu manemane olionga konopukundu ulu pulu kerime konopu kimbu siengi.
nilimo liemo, nambolka nimulye? Mosisini ungu mane sirimuma ulu pulu kerimu.
niemiliye? Aku paa molo! Ungu manemane na naa lipe ora silkenje ulu pulu kerime na
apurupu naa pilke. Ungu mane tene Yambo tenga melema kanoko kumu naa panji! ni naa
nilkenje yambo tenga melema kumu panjili ulumu keri nimbu naa pilke.
8
Aku sike
nakolo ulu pulu kerimuni na mele lupe lupe kumu panjimbu aulkemo kororumu kinie aku
ungu manemone aku tembo aulkemo akisirimu. Ungu manema naa pelkanje ulu pulu kerimu
yambo kololi mele pelka. Akumuni olio ulu te temba tondolo te naa pelka.
9
Na ou ungu
manema naa pilipu walu molorundu* nakolo pe Pulu Yemone Teai. nirimu unguma na
molorunduna wendo orumu kinie ulu pulu kerimu wendo omba tondolo purumu kinie nanga
konopuna yambo kololi none telimu molorundu.
10
Kanu kinie Pulu Yemone Teai. nirimu
ungu manema pilku liku tenge yamboma konde molopa mindi puli ulu pulumu* ling.
nimbelie sirimu kanu ungu manemane na kololi ulu pulumu sirimu nimbu kanorundu.
11
Aku
nambe tepa terimuye? Aku Teai. nirimu ungu manemane na nokorumu kanopalie ulu pulu
kerimuni kanu ungu manema lipe, akumane na kolo topa kondi topalie topa konjirimu.
12
Pe kini ungu manemando nambolka nimulye? * Mosisini Pulu Yemonga ungu
mane sirimuma Pulu Yemonga mele kake telimu. Ungu manemanga sukundu Pulu Yemone
Teai. nirimu ungu pelemoma pali Pulu Yemonga mele kake tepa, sumbi nili paa
peangamo.
13
Aku liemo aku mele peangamone na kololi ulu pulumu sirimuye? Aku paa molo! Ulu
pulu kerimuni kololi ulu pulumu sirimu. Pe nane ulu pulu kerime waka kolopolie
terindumunge kololi ulu pulumu na kinie omba perimu. Ulu pulu kerimuni Aku mele
peangamonga kololi ulu pulumu wendo opili. nirimu. Pulu Yemone Ulu pulu kerimu mona
lemba kinie yambomane akumu sike ulu pulu kerimu ningu kanangi. nimbe Tepili. nimbe
siye kolorumu. Akumunge Pulu Yemone Teai. nimbu ungu mane sirindumane ulu pulu
kerimu paa mele keri lkupendi tolimu yambomane kanangi. nimbe tepa mona lenjipili.
nirimu, akumunge ungu manemane aku terimu .
14
Olio pilimolo: Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimu akuma ungu mane
peangama nakolo nanga we konopu oumu perimu we pelemomo Pulu Yemonga ulu te
molo, akumunge na Pulu Yemonga unguma pilipu limbu aulke te naa pelemo. Ulu pulu
kerimuni na ka silimona na yunge we kongono kendemande tenjili yemo molio.
15
Ulu
telioma nambolka pulu tenga ulu akuma telionje, naa pilio. Na konopu monjipu Teamboa!
konopu lelio mele naa tepo, Naa teambo! konopu lepo konopu naa monjilio uluma telio.
16
Na konopu naa monjipu Naa teambo. nilio uluma teliomonga Pulu Yemonga ungu
manema sike peangama. nilio.
17
Akumunge aku ulu kerime na nanu Teambo. nimbu naa
telio. Ulu pulu kerimu nanga konopuna molopalie yuyu telemo.
18
Na pilio, nanga konopuna
sukundu ulu peanga te tembo ulu pulumu naa pelemo. Aku konopumu nanga we konopu
ou perimumundu nikiru. Sike na ulu peangama teamboa! konopu lelio nakolo manda naa
telio.
19
Ulu peanga teambo. konopu lelio akuma naa telio. Ulu keri naa teambo. konopu
lelio akuma tepo mindi molio.
20
Ulu keri naa teambo. konopu lelio aku ulu kerime telio
akumu nanu Teambo. nimbu naa telio. Nanga konopuna sukundu ulu pulu keri
pelemomone mindi aku uluma telemo.
21
Akumunge ungu mane tene na nokolemo nimbu kanolio akumu i sipe: Ulu
peangama teambo. nilio kinie ulu kerimenga aulkemo mindi na moliona wendo olemo.
22
Sike nanga konopuna sukundu Pulu Yemonga ungu manema kanopo peanga kanopo
paa teamboa! konopu lelio,
23
nakolo na Te. nilimo ungu mane te lupe nanga
kangimunge sukundu pali pelemo nimbu kanolio. Akumuni Na ungu mane teambo.
konopuni nimbu pilio ungu manemo kinie opa telemo. Aku ungu mane lupemo ulu pulu
kerimu, akumuni nanga kangine sukundu pali pepalie ka sipe nokolemo.
24
Aku ulumuni na
konopu topa bulu balu sipe umbuni silimomo naene na lipe taponjimbena kololi ulu pulumu
pelemo kangimu mundupu kelemboye?
25
Yesusi Kirasi olionga Ailimuni nanga nimbe
tenjirimumunge Pulu Yemone na lipe taponjilimomonga Pulu Yemo yu kinie Ange. nikiru.
Akumunge na nanu kinie, nanga konopu leliomo kinie pali Pulu Yemonga ungu
manemane nokolemo, akumanga kendemande yemo molio, nakolo we konopu keri oumu
ulu pulu kerimunge ungu manemone nokolemo.
ROMO ROMO
<<
77
>>
ROMO ROMO
<<
88
>>
8
1
Akumunge* Kirasi Yesusi kinie pea tapu topo molemolo yamboma yambo tene
olionga kote pilipe Teko kenjilimelemonga pundu toko mindili nangi. manda naa nimb.
Olionga kote tenjing ulu te naa pelemo. **
2
Olio Kirasi Yesusi kinie pea tapu topo
molemolomonga konde mololi ulu pulumu pelemo Mini Kake Telimuni olio nokopa, Ulu
pulu kerimu kinie kololi ulu pulumu kinie olio nokoringilitolone olio naa nokangili. Molko
konjengi. nilimo akumunge yambo tene olio kinie aku siku ulu te manda naa tepa
nimb .
3
Olionga ou we konopu kerime enge naa perimumunge Mosisini Pulu Yemonga
ungu mane sirimumane* tondolo naa pupelie olio kinie temba terimu mele manda naa terimu
nakolo manda naa terimu mele Pulu Yemone manda terimu. Yunge Malo mana
yambomanga ulu pulu kerimenga kolo wangopa kolonjipili. nimbe mana lipe mundurumu,
aku yemo omba olio mana yambo ulu pulu keri teli yamboma mele au lerimu.** Aku sipe
Pulu Yemone Yesusi kinie ulu pulu kerimu kamu olionga pundu tonjipe manie pupili.
nirimu.
4
Olio ungu manemane I siku i siku sumbi siku teangi. nilimo mele olione aku siku
kamu teangi. nimbe Pulu Yemone yunge Malo Yesusi mana manie lipe mundurumu.
Olio kini ou we konopu kerimuni Teai. nilimo mele naa pilipu tepo Mini Kake Telimuni
Teai. nilimo mele pilipu telemolo yambomando Pulu Yemone nirimu.
5
Ou we konopu kerimuni Teai. nilimo mele pilku teko molemele yamboma aku
konopumuni konopu monjilimo mele mindi konopu kimbu siku molemele, nakolo Mini
Kake Telimuni Teai. nilimo mele pilku teko molemele yambomane Mini Kake Telimuni
konopu monjilimo mele mindi konopu kimbu siku molemele.
6
Ou we konopu keri
pelemomo konopu kimbu sipe molemo yambomo kolomba, nakolo yambo te Mini Kake
Telimuni yunge konopumu nokolemona pilipe molemo yambomo konde molopa konopu
pe nipili molomba.
7
Yambo te ou we konopu kerimu* konopu kimbu sipe molemo
yambomone Pulu Yemonga ungu manema naa pilipe lipe telemomonga yu Pulu Yemo kinie
opa toumu molemo. Kanu yambomo Pulu Yemonga ungu manema manda pilipe lipe temba
aulkemo paa naa lemola.
8
Ou we konopu kerimene ambolemo yamboma Pulu Yemone
kanopa peanga kanolemo ulu telu kepe naa telemele.
9
Nakolo i bokuna tokoromo kanonge yamboma ene Pulu Yemonga Minimu paa
sike konopuna molomu liemo Minimuni ene ambolemona ou we konopu kerimene ene naa
ambolemo. Kirasinge Minimu konopuna naa molemo yamboma yunge yamboma naa
molemele.
10
Sike enenga ulu pulu keri teringime perimumunge enenga kangime kolonge
nakolo Kirasi enenga konopuna molomu liemo kini ene ulu pulu sumbi nilimu
pelemomonga enenga minime konde molonge.*
11
Pe Yesusi kolorumu kinie Yu
lomboropa ola molopili. nirimumunge Minimu enenga konopuna molomu liemo yu ungu
aku sipe nirimumuni Kirasi Yesusi topa makinjirimu kanu Pulu Yemone pe enenga kangime
kololi ulu pulumu pelemo kangime Konde pangi. nimbla. Yunge Minimu enenga
konopuna molemomonga yuni aku temba.
12
Akumunge,* angokeme, olio Pulu Yemonga Minimunge yamboma molemolo
akumunge olio kinie pundu sike angilimo nakolo olionga ou we konopu kerimenga pundu
paa naa angilimo. Olionga ou we konopu kerime ungumu pilipu temolo aulke te naa pelemo.
13
Ene ou we konopu keri pelemomonga pilku teko molongi liemo Pulu Yemone Ene mini
pali kolangi. nilimo. Nakolo Minimuni olio lipe taponjimbe kinie yunge tondolomone olio
ou we konopu kerimenga uluma kolopili. ningu toko konjngi liemo kolkolie ene molko
konjiku mindi pung.
14
Pulu Yemonga Minimuni memba andolemo kinie yuni nilimo mele pilku molemele
yamboma Pulu Yemonga ambolangoma* molemelemonga aku siku konde molonge .
15
Ene kelko Pulu Yemo mini wale mundupu molamili. ningu kelko piliengi! nimbe
ka kongono silimo mini te naa liringi, molo. Pulu Yemonga ambolangoma molangi. nilimo
Minimu liringi. Kanu Minimuni olio lipe taponjilimomonga olione Pulu Yemondo Tara.
nimbu walsilimolo.
16
We oliolio pilipu Tara. naa nilimolo. Yunge Minimuni olionga
minimendo Ene Pulu Yemonga ambolangoma molemele kene yundu Tara. niei. nilimo
kinie aku sipu nilimolo.
17
Olio yunge ambolangoma molomulu liemo pe yuni yunge
yamboma tepa konjilimo monge melema Moke tepo siembo. nimbelie olio simbela, Kirasi
kinie pea limul. Nakolo we naa simbe. Olio Pe yu pea yunge kolea peangana tapu topo
molopo konjemili. nimbu kini Kirasi pea tapu topo mindili nombo molomulu liemo Pulu
Yemone yunge tepa konjilimo monge melema Kirasi simbe limbe kinie olio pea simbe
limulla .
18
Na pilio, Pulu Yemonga pa telimu kinie molopo konjimul ulu peangama mona
lenjimbe kanu uluma paa olandopa mele; kini walemanga olio Kirasinge yamboma mindili
nombo molemolo uluma paa maniendopa mele. nimbu pilio.
19
Pulu Yemone Nanga
ambolangoma kangi peanga angilipili na kinie kamu tapu topo molamili. nimb ulumu
kanamili. ningu kanongendo Pulu Yemone terimu melema pali nokoko molemele.
20
Sike
Pulu Yemone terimu melema pali molko kenjilimele, nakolo melema eneno Molopo
kenjemili. ningulie molko naa kenjilimele, molo. Ulu pe wendo omb uluma kanangi
nokoko molangi. nimbelie Pulu Yemone yuyu melema tepa kenjipili. nimbe terimu.
21
Pe
wendo omb ulu peangamo kanongendo yuni terimu melema pali nokoko molemele
akumu i sipe: Pulu Yemone olio Tepo kenjembo. nimbelie Olio kinie melema pali kolko
purengi. nirimu, aku sipe yu olio kepe melema pali ka mele sirimumunge olio kinie melema
pali wendo limbe kinie yunge ambolangoma ulu peangamo liku, molko konjing mele yuni
terimu melema palila kanu ulumu liku molko konjingla.
22
Olio pilimolo, Amboma ambolango kanoko lingndu mindili nongo perelemele mele
Pulu Yemone terimu melema pali aku siku mele mindili noringi, yandopa kini kepe mindili
nongo pereko molemele.
23
Melema mindi molola, olio Pulu Yemone Minimu ou kumbi lepa
sipe pe melema pali simbe lipu nosimulu yamboma pea. I kangi sukundu mindili nombo
perepo molopolie ulu pulu kerimene olio kundupe ka mele silimo aku kangimunge olio
wendo lipe kangi te lupe, Kirasinge kangimu mele, sipe olio kamu kamu yunge
ambolangoma tepa limbemonga* nokopo molemolo. nimbu pilimolo.
24
Sike kini umbu kangine sukundu molopolie molopo kenjilimolo. Pe walse kangi te
lupe lipu Pulu Yemonga ambolangoma kamu kamu molamili. nirimulumunge Pulu Yemone
olio lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lirimu.* Nakolo I sipu kanomolo. I
sipu molomolo. nimbu pilimolo mele ou kanolemelkanje molo ou limelkanje I sipu limul,
molo i sipe wendo omb. nimbu pilipu nokopo molemelka aulke te naa lelka. Yambo
naene melte ou lipe nosipelie Limbu. nimbe pilipe nokopa molemoye? Aku naa telemolo
25
nakolo kini aku sipu limul, aku sipu molomolo. nimbu pilipu Aku walemo wendo
omb. nimbu taka lepo nokopo molemolo.
26
Akumunge ungu te pea pelemo: Olio konopukundu enge naa pelemo kinie Minimuni
olio lipe taponjilimola. Olio Pulu Yemo kinie ungu nimulundu melema kinie, uluma kinie
mawa temolo mele naa pilimolola; Yu kinie nambe tepo ungu nimulnje? nimbu, pilipu
sundulimolola kanumu. Olio aku sipu pilipu sundupu molemolo kinie Minimuni pilipelie
kerena nimulundu mindili sipu kapola naa nilimolo unguma yuni lipe sumbi sipe pilipelie
Pulu Yemo kinie olionga nimbe pupe mawa tepa ninjilimo.
27
Yambo konopumanga
sukundu kanolemo Pulu Yemo Minimuni nimb telemo ungumanga pulumu yuni pilimo.
Pulu Yemone Uluma wendo opili. nimbe pilimo mele Minimuni pilipelie olio lipe taponjipe
olionga mawa tepa popo tonjilimomonga Minimuni olionga mawa tenjilimo ungumanga
puluma Pulu Yemone pilimola.
28
Olio pilimolo, olio Pulu Yemo konopu monjilimolo yamboma yuni ene kinie
konopu lelio uluma teambo. nimbe mako topa Pea molamili wai. nimbe limo yamboma
Minimuni olio Ulu te we wendo opili. ni naa nilimo; Olio lipe taponjipe tepa konjimbe
uluma mindi wendo opili. nilimo, akumu olio pilimolo.
29
Paa koronga ou Pulu Yemone
yunge yambo molongema kanopalie Nanga malo komolayemo yuyu naa molopili,
angenupili kinie pea molangi kene nimbe Nanga yambo molonge. nimbe kanopa mako
torumu yamboma Nanga kangomo mele molangi. nimbe panjirimu.
30
Kanu kinie yuni aku
sipe nimbe panjipe mako torumu yamboma Nanga yamboma molangi wai. nirimu; Nanga
yamboma molangi wai. nirimu yamboma kanopalie enenga ulu pulu kerime siye kolopa,
konopu sumbi nimbe pepili molemele. nimbe kanorumu. Konopu sumbi nimbe pepili
molemele. nimbe kanorumu yamboma Nanga kolea peangana pea tapu topo molopo mele
peanga nosilioma pea nosemili wangi. nirimu.
31
Akumunge Pulu Yemone olio kinie telemo i nikiru mele pilipulie olione nambolka
nimulye? Pulu Yemo aku sipe olionga opa lkeraye molemomonga naene olio kinie opa
pulue molopa manda topa manie mundumbeye? Tene manda molo.
32
Yuni yunge malo
kepe olio naa simbu. naa nimbe, olionga pali Lipe taponjipe kolo wangopa kolonjipili.
nimbe toyo topa sirimu. Pe yunge malo telumu olionga nimbe sirimu liemo aku sipe pe we
melema pea pali konopu kimbu naa sipe olio toyo topa naa simbeye? Toyo topa simbela.
33
Pulu Yemone Nanga yamboma molangi nimbe mako torumu yamboma naene kote
tenjimbeye? Pulu Yemone yuyu mindi ene kanopalie enenga ulu pulu kerimu siye kolopa,
konopu sumbi nimbe peli yamboma molemele. nimbe kanolemomonga yunge yamboma
kote manda tenjimbe yambo te molo.*
34
Pe kini olio kote tenjipelie Nuni teko kenjinu
kene pundu toko mongo lieni. naene nimbeye? Te molo. Kirasi Yesusini kepe aku naa
nimb. Yu olionga nimbe kolonjirimu kanumu. Kolopalie pe yu Pulu Yemone topa
makinjirimu yu lomboropa ola molopa imbi ola molopili Pulu Yemo kinie melema
nokombando Pulu Yemonga ki umbukundu purumu akuna molopa,* yuni Pulu Yemo
olionga mawa tenjilimo.
35
Kirasini olio konopu monjilimo aulkemo naene manda pipi simbeye? Umbuni temba
meltene manda pipi simbeye? Molo kamele mindili temba meltene manda pipi simbeye?
Molo yambomane olio teko kenjing ulu tene, molo engelene kolomolo kanumuni, molo
gele wambale melema molo tomba kanumuni, molo meltene molo ulu tene olio topa
konjimbe temba kanumuni, molo opa te wendo omb kanumuni, kanu ulumanga pali tene
Kirasini olio konopu monjilimo aulkemo manda pipi simbeye?
36-37
Tene manda pipi naa
simbe, paa molo.
Sike Pulu Yemonga bokumuni umbuni aku sipema olio kinie wendo omb mele
nilimo, akumu i sipe:
Olio nunge yamboma molemolona
alieli enene olio toko konjing telemele.
Kongi konopu naa lelko we tolemele aku mele
olio aku siku tamili. ningu molemelela.*
aku sipe bokumuni sike nilimo nakolo Kirasi yuni olio konopu monjilimona olio Enge
niengi. nimbe telemo kanu kinie olio mindili silimo ulu akuma olione topo manie
mundulimolo, aku ulumane olio uluri naa telemo naa temba.
38
Na pilio, kololi ulu pulumuni, molo mololi ulu pulumuni, molo Pulu Yemonga mulu
koleana angellomane, molo Setenenga kurumane, molo kini pelemo ulumane, molo pe
pemba ulumane, molo mele tondolomane,
39
molo muluna paa ola melemane molo mana
manie pelemomane, molo mele lupe lupemane pali kepe, Pulu Yemone olio konopu
monjilimo aulkemo aku ulumanga pali tene manda pipi naa simbe, paa molo. nimbu akumu
na tondolo mundupu pilio. Pulu Yemone olio konopu monjilimo aulkemo Kirasi Yesusi
olionga Ailimuni kamu akisinjirimu.
ROMO ROMO
<<
88
>>
ROMO ROMO
<<
99
>>
9
1
Na Kirasinge yambo te moliona ungu sikemo nikiru. Kolo naa tokoro. Konopuni
pilipulie, Mini Kake Telimuni nanga konopuna Sike nikinu. nikimu pilkirula.
2-3
Nanga
angokeme, anda kolepalimene na pea kalko liringi Isirele yambo* akuma, enene
telemelemonga Pulu Yemone ene tepa kenjimbe, kolea kerine molko kenjiku mindi pungne
pilipulie niliomone, Nanga konopuna paa kondo kolopo alieli kamele umbuni kolopo
mindili paa nombo molio. akumu sike nikiru . Akumunge Wendo liembo. nimbu nane
Nanga Isirele yamboma lipu taponjembo. nimbu Pulu Yemone Ene molko kenjing
aulkena naa pangi. nimbe na Pollo Kirasi kinie pea molombolo aulke puliona naa pambo.
nimbe pipi sipe, Enenga kolo wangopo molopo kenjimbu aulkena pambo, ene nanga kolo
wangoko molko konjing aulkena pangi. nimb aulke te lelkanje nane Pulu Yemondo Aku
siku ni. nilke, nakolo aku sipe nimb aulke te naa lemo.**
4
Ou Pulu Yemone Isirele yamboma mako topa nanga ambolangoma molangi. nimbe
tepa lirimu ulumu kinie* Pulu Yemonga pa telimu kinie, ungu anju yando nimbe panjipe mi
lerimu unguma kinie,** Mosisini ungu mane sirimu ungu manema kinie,*** Pulu Yemo
popo toko kapi ning aulkemo kinie, Ene kinie i sipu i sipu tembo. nimbe panjirimu
unguma kinie, ime pali enenga.
5
Pulu pulu anda kolepa ye ailime* Isirele yamboma
enengala. Pulu Yemone Ene molopa konjimbe ye te lipu mundumbu. nimbe mako torumu
ye nomi Kirasimu** mana ye molombando anda kolepalimene yandopa kalko liringi yambo
tene ye nomi Kirasimu yu merimuna yu enenga talapena suku molorumula.*** Yu melema
pali nokopa molemo Pulu Yemo. Yu taki taki kapi nimbu siye naa kolopo imbi ambolopo
ola linjemili. Aku sipe tepili.
6
Anda kolepa Isirelene kalopa lirimu yambo nanga angenupili mare aisili Pulu
Yemo bulu silimelemonga sike Isirele yamboma naa molemelemonga na ene kanopo
kondo telemo nakolo aku sipu nikirumu Pulu Yemone Isirele yamboma kinie Tembo.
nimbe panjirimu ungumu kamu manie pumu. nimbu naa nikiru. Pulu Yemone Tembo.
nimbe panjirimu ungu akumu Isirele yambo sikemanga ungumu akumunge yunge ungumu
sike kamu manie naa pumu.* We pelemo.
7
Eporayamone kalopa lirimu yamboma pali*
Pulu Yemonga ambolangoma molemele. manda naa la nimul. Ou Pulu Yemone
Eporayamondo aku sipe nimbelie nimbendo:
Aisakene kalopa limbe yamboma mindi imbi lelko
Eporayamone kalopa lirimu yamboma. ning.**
nirimu.
8
Aku ungumunge pulumu i sipe: Olio Eporayamone kalopa lirimumunge Pulu
Yemonga ambolangoma molemolo. manda naa ning. Pulu Yemone Eporayamondo
Yamboma kinie tembo. nimbe panjirimu ungumu Sike. ningu tondolo munduku
pilimele yamboma mindi Pulu Yemone Eporayamonga ambolangoma. nimbe kanolemo.
9
Pulu Yemone Tembo. nimbe panjirimu ungumu i sipe: Wale wendo omb. nikirumu
wendo omb kinie kelepo yando omb kinie nunge emena Serane kango te memba.
nirimu.*
10
Akumu mindi molo. Ulu te peala i sipe: Eporayamonga malo Aisakenga menu
Repekane merimu kangotolonga lapa telumu mindi, akumu olionga anda kolepa Aisake
kanumu.
11-12
Akumu sike nakolo olo pakilieme kangotolo ou naa meringi kinie, ou ulu keri
peangama naa pilku teangili kepe Pulu Yemone Repekando nimbendo: Komomone
akiliomonga kongono kendemande tenjimbe. nirimu. Pulu Yemone yuyu alieli pilipe
wendo opili. nimbe mako tolemo mele pilipelie aku nirimu. Kangotolone ulu teringili mele
kanopa naa apurupe, yu yunge konopuni mindi pilipe mako topalie aku sipe nirimu.*
13
Aku
sipe Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo, akumu i sipe:
Jekopo konopu monjipu
Nanga yemo molopili. nilio
nakolo Iso kanopo keri kanopo
Teluna naa molambili. nilio. nirimu.*
14
Pulu Yemone aku sipe terimu ulumunge olione nambolka nimulye? Pulu Yemone
aku sipe terimu mele lawa tepa, tepa kenjirimu. nimulye? Akumu paa manda molo. Yuni
tepa naa kenjirimu.
15
Aku ulumunge Pulu Yemone Mosisindu nimbendo:
Nane nanu yambo te
tepa kenjimbe kinie kanopolie
Kondo kolopo Mindili naa nopili. nimb.
konopu lembo yambomo
kondo kolopo Mindili naa nopili. nimb.
Nane nanu yambo te
umbuni pemba kinie kanopolie
Kondo kolopo lipu taponjimbu.
konopu lembo yambomo
kondo kolopo lipu taponjimbu.*
nirimu.
16
Akumunge yambo tene Pulu Yemone na yunge yambomo nimbe mako topili.
konopu lemomonga Pulu Yemone yunge nimbe mako naa tolemo. Molo yambo tene Na
mako topili. nimbelie mindili sipe ulu telemo akuma kanopa mako naa la tolemo. Pulu
Yemone yuyu, yunge kondo kolemo akumuni mindi aku telemo.
17
Aku ulumunge* Pulu Yemone Mosisinge kerena Isipi ye nomi kingimundu
nirimu ungumu Pulu Yemonga bokuna molemo akumu i sipe:
Nu kinie tembo mele yamboma kanoko
nanga tondolomo kanangi.
Nanga imbimu ola molopili temanemo
ma koleamanga pali toko molangi. nimbu
Nu Isipi yambomanga
ye nomi kingimu molani. nirindu.**
nirimu.
18
Akumunge kini olio pilimolo: Pulu Yemone Yambo te kondo kolombo.
konopu lemo yambomo sike kondo kolemo. Nanga ungumu naa pilipe kara pupe
molopili. nimb. konopu lemo yambomo sike aku sipe molemo. nimbu pilimolo .
19
Akumunge kini ene yambomanga tene na walsipe pilipelie nimbendo: Pulu
Yemone aku telemo liemo olio ulu kerime telemolo mele kanopalie olio nambemuna
Teko kenjilimele. nilimoye? Pulu Yemone konopuni pilipe Tembo. konopu lemo mele
naene manda Molo. nimbye? nilke.
20
Aku nilkela nakolo mana yambo naene Pulu
Yemone ulu telemomanga Teko kenjikinu. nimbe iri tombaye? Yambo tene melte tepa
mimi temba kinie kanu melemone yambomondo Na nambemuna aku siku teko mimi
tekenoye? nimb kinie papuye?*
21
Mane mingi tepa mimi telemo ye tene mingi talo tepa
mimi tepalie ulu aili te wendo omb kinie kongono simbendo mingi peanga te tepa mimi
tepa, we walemanga kongono mingi te tepa, aku telemomo papu naa telemoye? Akumu
yunge konopuni pilipe telemo.
22
Aku liemo Pulu Yemone aku sipe manda naa tembaye? Pulu Yemone Nanga
mumindili kolio mele mona wendo opili. Nanga tondolomo kanangi. nimbe, mele Tepo
kenjimbu. konopu lemo melema tepa kenjimbe walemo wendo omb kinie tembando wale
aisili we lepili siye kolemo akumu kapola moloye?
23
Aku temba nikirumu Yunge pa
telimu kinie tondolomotolo kanoko, yunge molopa konjili ulumu kanangi. nimbe melema
pe lepa konjipe yunge pa teline lembama koronga ou tepa mimi tepa nosinjirimu aku
melema yu kondo kolomba melema temba kinie kapola moloye?
24
Melema kondo
kolombando temba melema. nikiru akuma olio mana yambo Pulu Yemone mako torumu
yamboma. Olio Juda yambomanga mare manjipe molo. We yambo lupemanga mare pea.*
25
Akumundu Pulu Yemone ou nirimu Osiane bokuna torumu molemo mele i sipe:
Nanga yambo naa moloringime
Ene nanga yamboma. nimb.
Yambo na konopu naa monjirinduma
Na konopu monjilio yamboma. nimb.*
nirimu.
26
Kolea tenga Ene nanga yamboma molo.
nirindu aku koleana
Konde molopa mindi puli ulu pulumu
pelemo Pulu Yemonga ambolangoma.* nimb.
nirimula.
27
Aisayane Isirele yamboma moloringi mele pilipelie nimbendo:
Isirele yamboma sike aisili molemele nakolo
nom kusa klona okiya mele kapola molemelkanje
kepe wema pali kolonge kinie
Pulu Yemone paa layetolo mindi
lipe taponjimbe kinie
enenga koleana altoko puku kapola molonge.*
28
Yawene mana yambomanga kote
popenge tepa pilipelie
enenga ulu telemelemanga sumbi sipe
kamu pundu topa mindili simbe akumunge
aku sipe Isirele yamboma layetolo mindi
lipe taponjimbe.*
nirimu.
29
Ou Aisayane nirimu mele aku sipe wendo orumu kanumu:
Pulu Ye Paa Engema Pali Pelemo Ailimuni
olio pali topa konjipe
olionga yambo mare we konde molko
yandopa yamboma kalko liengi. naa nilkenje
kolea aili Sodomo kinie Gomoratolonga
yamboma torumu pali koloringi
te konde naa moloringi mele*
olio aku sipu te konde paa naa molemelka.**
nirimu.
30
Aku liemo kini olione nambolka nimulye? I sipu nimul: Isirele yambo naa
molemele yambo lupemane yambo sumbi nilime molamili. ningu mindili siku uluma naa
teko moloringi aku yamboma Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe kanorumu. Pulu
Yemonga ungumu Sike. ningu tondolo munduku piliringimunge mindi Pulu Yemone ene
yambo sumbi nilime. nimbe kanorumu.*
31
Nakolo Pulu Yemone nanga nimbe mako
torumu Isirele yambomane Olio Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe kanomba
ungu mane te kanopo teamili. ningu molkolie te naa lerimuna koroko keleringi.
32
Nambemuna yambo sumbi nilime naa moloringiye? Ene Pulu Yemonga unguma Sike.
ningu tondolo munduku naa piliringi akumunge ene yambo sumbi nilime naa moloringi. Ene
eneno Mindili sipu ulu peangama temolo kinie olio yambo sumbi nilime nimbe
kanomba. konopu leringimunge Pulu Yemone ene yambo sumbi nilime nimbe naa
kanorumu . Yambo tele male tonjilimo kou akumuni ene topa manie mundurumu.*
33
Aku koumundu Pulu Yemonga bokuna Aisayane torumu ungu te molemo, akumu
i sipe:
Pilieyo! Yamboma tele male tonjilimo kou te,
yamboma topa manie mundumbe kou te,
nane Mulu Sayono* ola lepili nosirindu.
Kanu koumu molemo yemo Yu sike
Pulu Yemone Olio nokopili. nimbe
lipe mundurumu ye nomi Kirasimu . ningu**
tondolo munduku piling yambomane
yuni sike lipe taponjimbemonga
pe Yu kolo tokomo. ningu
konopu keri panjing aulke te naa lemba.***
ROMO ROMO
<<
99
>>
ROMO ROMO
<<
10 10
>>
10
1
Angokeme, Nanga pulu lemo Isirele yamboma mindili nolemelka aulkena wendo
ongo, yu kinie pea molko konjing aulkena pangi. konopu lepo na Pollone Pulu Yemo
alieli mawa tepo molio.*
2
Enene Pulu Yemone Teai. nilimo uluma Tondolo mundupu
teamili. ningu telemele mele na kanopo manda nimbu simbu nakolo Pulu Yemone kanopa
peanga kanolemo uluma naa pilku konjilimele akumunge aku sipu mawa tepo molio.
3
Pulu
Yemone yambo sumbi nilime. nimbe kanolemo mele naa pilku, ene eneno pilku I sipu
temolo kinie yambo sumbi nilime molomolo. ningu pilku teringi. Akumunge Pulu Yemone
ene yambo sumbi nilime nimbe kanolemo ulumu teamili. naa niringi.
4
Kirasini Yamboma
Na sike lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo limo. ningu tondolo
munduku pilimele yamboma pali Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe kanopili.
nimbe Mosisini Pulu Yemonga ungu manema sirimuma nga tondolomo Kirasini
manie pupili. nirimu kanumu.*
5
Mosisini sirimu ungu manema pilku liku tenge yamboma Pulu Yemone yambo
sumbi nilime nimbe kanomba mele Mosisini boku topalie nimbendo:
Ungu manema pali pilku konjikulie
sumbi siku tenge yamboma
aku tengemonga molko konjiku mindi pung.
nirimu.*
6
Nakolo Yesusi Kirasi sike nanga nimbe tenjirimu . ningu tondolo
munduku pilimelemonga Pulu Yemone yambo sumbi nilime. nimbe kanombamonga ungu
te i sipe molemo:
Ene eneno konopuni pilkulie,
Naene (Kirasi mana manie lipu membo wambo.
nimbe) mulu koleana ola pumbeye?
ni naa niengi.*
ungu te aku sipe molemo.
7
Molo i siku ning:
Naene (Kirasi kelepa kololi koleana
wendo lipe memba ombando)
yambo kololime pulimele koleana
manie pumbeye? ni naa niengi.*
nimbe molemo.
8
Aku sipe ungumu manda molo. Pulu Yemone yambo sumbi nilime nimbe
kanolemomonga ungumu nambolka nimbe molemoye? I sipe nilimo:
Ungumu ene kinie nondopa molemo.
Enenga kerena molopa konopuna pelemo.*
nilimo. Aku ungu nirimumu Kirasi sike olionga lipe taponjilimu . nimbu tondolo
mundupu pilimolo ungumu olione andopo nimbu silimolo ungu kanumu. Akumu i sipe:
9
Enene sumbi siku Yesusi yu nanga Ailimu. ningu siku, enenga konopuna Yu kolorumu
kinie Pulu Yemone yu ono koleana topa makinjirimu. ningu tondolo munduku pilimele
kinie Pulu Yemone lipe taponjipe ene mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea
molko konjing aulkena lipe monjimbe.*
10
Konopuni Yesusi sike nanga nimbe
kolonjirimu kinie Pulu Yemone sike yu topa makinjirimu. Yu nanga Ailimu. ningu
tondolo munduku pilimele yamboma aku siku pilimelemonga Pulu Yemone ene kanopalie,
enenga ulu pulu kerime siye kolopa ene yambo sumbi nilime. nimbe we kanomba.
Konopuni ningu pilimele mele Yamboma piliengi! ningu keremone ningu silimelemonga
Pulu Yemone ene lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie molko
konjing aulkena lipe monjilimo.
11
Akumu Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo mele i
sipe:
Yu sike lipe taponjimbe . ningu
tondolo munduku pilimele yambomane
yuni sike lipe taponjimbemonga
pe Yu kolo tokomo. ningu
konopu keri panjing aulke te naa lemba.*
nilimo.
12
Bokuna tondolo munduku pilimele yamboma nilimo akumu Juda yambomando
mindi naa nilimo. Juda yamboma naa molemele yambomando* kepe pali nilimo. Ye aili
telumu olionga pali ye Ailimu akumunge olio pali telu sipe nokolemo. Ailimu yu walsiku Na
liku taponji. ningu mawa telemele yamboma pali aili tepa, tepa konjilimo.
13
Ailimu imbi lelko walsiku
Liku taponji. ningu mawa telemele*
yamboma pali yu sike lipe taponjipe
mindili nolemelka aulkena wendo lipe
yu kinie pea molko konjing aulkena
lipe monjimbe.**
akumunge olio pali telu sipe nokolemo.
14
Aku liemo Yu sike. Yuni sike lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo
limbe. ningu tondolo munduku naa pilkulie Liku taponji. ningu nambe teko yu
walsingye? Yuni enenga nimbe tenjirimu, yu molemo mele temanemo naa pilkulie Yuni lipe
taponjimbe. ningu nambe teko tondolo munduku pilingye? Yambo tene yuni enenga
nimbe tenjirimu, yu molemo mele nimbe naa simbe kinie ene nambe teko pilingye?
15
Ungumu ningu sipai! nimbe lipe naa mundumbe kinie ene nambe teko ungumu puku
ningu singye? Aku sipe Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo, akumu i sipe:
Yamboma ungu peangamo ningu singndu
kimbu kongono teko olemele akuma
yambo paa peangama.*
nilimo.
16
Nakolo Isirele yambo mare temane peangamo pilku naa liringi. Akumunge Aisayane
nimbendo:
Ailimu, nunge ungu andopo nimbu smulumu
namelene Sike. ningu
tondolo munduku piliringiye?*
nirimu.
17
Akumunge Pulu Yemonga ungu ningu silimele pilimele aku ulumuni yambomane
Kirasi sike. Yuni sike na lipe taponjipe mindili nolka aulkena wendo limbe. ningu
tondolo munduku pilimele aulkemo akisinjilimo. Ungu ningu silimele pilimele akumu
Kirasinge ungumu.
18
Nakolo nane walsipulie: Isirele yamboma ene i ungumu naa piliringiye? nimbu
walsikiru. Molo, aku naa nikiru . Ene paa sike piliringi. Akumu Pulu Yemonga bokuna
ungu te molemo:
Kerena niringi unguma yambo moloringi
ma koleamanga pali wendo omba purumu.
Enenga unguma koleamanga pali piliringi.*
ungu te aku sipe molemo.
19
Altopo ungu te walsipulie: Isirele yamboma i ungumunge
pulumu naa piliringiye? nimbu walsikiru. Molo. Paa sike piliringi. Mosisini Isirele
yambomando Pulu Yemonga ungu te nirimumu ou niembo:
Na Pulu Yemone ene Isirele yamboma mindi
tepa konjimbe. konopu lemele mele pilipulie
enene Yambo talape imbi naa mololime.
ningu kanolemele yamboma
tepo konjimbu kinie
molko konjingmunge kanokolie
ene Isirele yambomane
kanu yamboma kinie konopu keri panjiku
Olio aku sipe tepa konjipili kene
yunge ungumu pilipu
yu bulu naa siemili. niengi. nimb.
Nane ene Isirele yamboma
lipu taponjembo. nimbu molio mele
enene Yambo talape konopu naa peli
molko kenjilimele yamboma.
ningu kanolemele yamboma
lipu taponjimbu kinie
molko konjingmunge kanokolie
nane ene Isirele yambomane akuma kanoko
mumindili kolko,
Olio aku sipe tenjipili
yu molemona pamili . niengi. nimb.*
nirimu.
20
Sike Isirele yambomane Olio manjipu Pulu Yemonga yamboma molemolo.
ningu piliringi nakolo Aisayane kepe aku sipe Isirele yamboma pipili naa kolopalie
Pulu Yemonga ungu te Isirele yambo talape ulsukundu yambomando sumbi sipe
nimbendo:
Na koropo kanamili. naa niringi yambomane
na kanoko lenjiringi.
Na ungu te walsiku naa piliringi yamboma
Na kanangi. nimbu ene moloringine
ombo mona molorundu.*
nirimu.
21
Isirele yambomando Aisayane Pulu Yemonga ungu te pea nimbendo:
Nanga ungumu naa pilku liku
kara pulimele yambomando
nane alieli Wangi. nimbu
koronga ou kepe kini yandopa kepe
kangulupu limbu tepo angilio.*
nirimu.
ROMO ROMO
<<
10 10
>>
ROMO ROMO
<<
11 11
>>
11
1
Akumunge nane ene walsikiru: Pulu Yemone yunge Isirele yamboma bulu sipe
mundupe kelerimuye? Paa molo! Na Pollo Isirele ye tela, Eporayamone kalopa lirimu ye
te, na Benjamininge yambo talapemonga ye te.* Na bulu sipe mundupe naa kelerimu
kanumu.
2
Pulu Yemone yunge yambo pe molonge mele ou pilirimu* kanu yamboma
mundupe naa kelerimu. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe
sirimu ye Illainjane terimu mele temane Pulu Yemonga bokuna molemomo ene naa
pilimeleye? Illainjane Isirele yambomane teko kenjiringi mele Pulu Yemondo tondolo
mundupe nimbe sipelie nimbendo:
3
Ailimu, nunge ungu umbu tonjilinoma
pilku andoko ningu silimele yema* toko konjiku,
nu popo toko kalemele poloma
toko bulsuku teko kenjiringi.
Kini na telumu mindi nunge ye moliomo
toko konjing tekemelela.
nirimu kanumu.
4
Nakolo Pulu Yemone yundu pundu topa nambolka nirimuye? Yuni
nimbendo:
Yambo sepene tausini molemele akuma
nane nokoliomonga enene olio nokolemo
pulu yemo ningu kolo toli Belenga*
kumbikerena tamalu peko popo naa tolemele.
nirimu.**
5
Aku sipela kini kepe Pulu Yemone Isirele yambo mare layetolo we kondo
kolopa nanga yamboma molangi. nimbe mako torumuna molemele.*
6
Pe yuni yuyu ene
we kondo kolopalie Yunge yamboma molangi. nimu liemo enenga kongono
telemelkamonga uluri naa telka.* Ene kongono tengemonga yuni kanopalie Nanga
yamboma molangi. nimu liemo yuni yamboma we kondo kolopalie, Nanga yamboma
molangi. nilimo aku we kondo kololi ulumu sike we kondo kololi ulumu molo.
7
Aku liemo kini olione nambolka nimulye? Isirele yambomane Pulu Yemo kinie
kapola kapola molko yuni ene yambo sumbi nilime nimbe kanomba ulumu * Paa
liemiliya! ningu kongono mindili siku teringi nakolo naa liringi akumu Pulu Yemone yuyu
konopuni pilipe mako torumu yamboma liringi. We Isirele yamboma konopu pipi
sirimumunge Pulu Yemonga ungumu piling aulke te naa lerimu.**
8
Akumunge ungu te
Pulu Yemonga bokuna toringi molemo, akumu i sipe:
Pulu Yemone ene
konopu naa peli yamboma mele molko,
mongone melema naa kanoko,
komuni unguma naa piliengi! nirimu akumu
pe kini kepe yandopa yandopa
aku siku molemele.*
nimbe molemo.
9
Kanu yamboma Depisini Yunge opa touma molangi. nirimu mele
molonge. Depisini yunge opa touma molonge mele ungu te i sipe nimbendo:
Enenga langi nongo molonge koleamo
kera mamuli anjili koleamo mele lepa,
yambo tepa a tonjilimo melte mele lepa,
enene teko kenjilimelemonga
pundu topa umbuni simbe mele te lepili.
10
Enenga mongomane melema naa kanangi.
nimbe pipi sipe, sumbulu topa,
alieli ene umbuni aili teko mengemonga
enenga buluma langopa olkondo sukundu opili
molko mindi pangi.*
nirimu.
11
Akumunge na ungu te pea walsikirula:* Isirele yamboma molko kenjiringi kinie
kamu molko kenjiringiye? Paa molo! Isirele yamboma Pulu Yemo kinie teko kenjiku bulu
siringimunge Pulu Yemone yambo lupemando lipe taponjipe Mindili nolemelka aulkena
wendo ongo, na kinie pea molko konjing aulkena pangi. nimbe lipe monjirimu. Na yambo
lupema lipu taponjimbu kinie Isirele yamboma kanokolie konopu keri panjiku olio yu kinie
kapola kapola molemelkanje papu. niengi. nimbe aku terimu.**
12
Nakolo Isirele
yambomane Pulu Yemo kinie teko kenjiku bulu siringimunge Pulu Yemone ma koleana pali
yamboma paa tepa konjirimu, Isirele yambomane Pulu Yemonga ulu peangama munduku
keleringimunge yambo lupema kinie ulu peangama terimu. Aku liemo Isirele yamboma Pulu
Yemo molemona kelko ongo yunge talapena sukundu molonge kinie yamboma kinie pali
ulu peanga aisili olandopa olandopa temba.
13-14
Ene Isirele yamboma naa molko yambo lupe molemelema, nane kini enendo
nikiru. Na yambo lupemanga nimbe Kirasini lipe mundurumu yemo* moliomonga yambo
lupema ungu peangamo nimbu silipu andolio mele Nanga Isirele yambomane kanokolie
Ene malo. ningu kumu panjikulie mindili nolemelka aulkena wendo ongo Pulu Yemo kinie
pea molko konjing aulkena pangi. nimbu Yesusini na yambo lupemanga nimbe lipe
mundunjirimu yemo molio mele yamboma pali nimbu silipu andolio.
15
Pulu Yemone Isirele
yambomando Naa ongo anju pai. nirimuna mana yamboma pali yu molemona sukundu
puku molko konjiku mindi pung aulkemo wendo orumu. Aku sipe Isirele yamboma molko
konjing aulkemo manie purumumunge yambo lupema molko konjing aulkemo wendo
orumuna nanga Isirele yamboma ene Pulu Yemone altopa sukundu limu liemo kololi ulu
pulumu manie pupelie molopa mindi puli ulu pulumu paa kamu kamu wendo omb.
16
Pillawa kalongendo pillawa topele tolemelemonga mare ou wendo liku Pulu Yemo popo
toko silimele akumu* Pulu Yemonga pillawa kake telimu lemo liemo pillawa we lemoma pali
kepe Pulu Yemonga pillawa kake telime lemola. Unju tenga pulkenoma Pulu Yemonga kake
telime liemo unjumu pali Pulu Yemonga unju kake telimula.**
17-18
Unju ollipi peanga poniena angilimomonga kola mare* Pulu Yemone langopa ele
tepalie, ene yambo lupema lamana unju ollipi keri angilimomonga kolama mele
moloringimunge kola mare langopa unju ollipi peangamonga lipe waka maka suku
panjirimumunge enene Unju peangamonga kola maniendopa, olio olandopa molemolo.
ningu konopuni naa piliengi! Kola peangama kinie unju peangamonga langi norumu langime
ene kinie pea nolemelemonga enene Unju peangamonga kola maniendopa, olio olandopa
molemolo ningu konopumuni naa piliengi! Aku siku konopu leringi liemo i siku piliengi:
Ene unju kolamane unjumunge pulkenoma Langi naa silimele. Unjumunge pulkenomane
Ene kolama langi silimo. konopu leayo.**
19
Nakolo pe ene Isirele yambo naa
molemelemane ningindu: Pulu Yemone Olio kola kerime lipu unju peangana panjembo.
nimbe unju peangamonga kola mare langopa ele terimu. ning.
20
Aku sikela. Nakolo unju
peangamonga kola langopa ele terimu akumane Pulu Yemone Ene nokopili. nimbe lipe
mundurumu ye nomi Kirasimu Yu sike orumu. ningu tondolo munduku naa
piliringimunge Pulu Yemo yuni ene langopa ele terimu; ene unju kerimunge kolama enene
Yu sike orumu. ningu tondolo munduku pilimelemonga* aku siku angilku konjilimele.
Aku sike nakolo Olio peanga. ningu enenga imbi ambolko ola naa liku kara puku naa
molangi. Pipili kolko pilku konginjiku molayo.
21
Pulu Yemone unju peangamonga kolama
kondo naa kolopa we angilipili siye naa kolopa, langopa ele terimumunge ene kepe aku
sipe we angilipili siye naa kolomba kene kara puku naa molayo.
22
Imu konopuni pilku molayo: Pulu Yemone yamboma kinie ulu peangama tepa
mindili silimo uluma tepa peatolo telemo. Yu munduku keleringi yamboma mindili sirimu,
nakolo enene yu kanopa peanga kanopalie ene tepa konjimbe uluma teko molongi liemo
yuni ene kinie ulu peangama terimu mele sike aku sipe temba. Aku naa tengi liemo ene
langopa ele tembala.*
23
Pe unju kola ou langopa ele terimuma konopu alowa teko altoko
Ye nomi Kirasimu yu sike orumu. ningu tondolo munduku pilngi liemo unju
langorumuna kelepa topa monjimbe. Pulu Yemone kanu kolama aku sipe manda temba.
24
Ene pilimele, ene lamana unju ollipi kerimunge kolama Pulu Yemone langopa unju ollipi
peanga poniena umbu topa nokorumu, kanumu enenga unjumu molo, akumunge ene
panjirimu. Aku sipe mele kapola naa temba. ningu naa telemele kanumu. Aku terimu kinie
kapola orumu liemo unju peangamo yunge kolama kelepa lipe topa monjimbe kinie paa
kapola naa angilimbeye?
25
Angokeme, Pulu Yemonga ungu pulu te ou lopi tepa perimumu ene naa piling kinie
kapola naa temba. Enene Olio pilipe konginjili yamboma molopo unguma pali pilimolo.
ningu naa piliengi! nimbu kanu ungu pulu lopi tepa perimumu piliengi nimbu siembo.
Akumu i sipe: Isirele yambomane pali Pulu Yemonga ungumu Sike. ningu pilku ling
aulkemo kamu kamu pipi naa silimo. Pulu Yemone yambo lupe mako torumu yamboma
pali yunge talapena sukundu sukundu olemele kinie mindi Isirele yambomanga konopuma
isili ou pipi silimo.*
26
Yambo lupema Pulu Yemonga talapena sukundu ongo pora sing
kinie Pulu Yemone yunge Isirele yamboma pali lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena
wendo lipe yu kinie pea molko konjing aulkena lipe monjimbe.* Pulu Yemonga bokuna
ungu te aku sipe nimbe molemo, akumu i sipe:
Pulu Ye Yawene nimbendo:
Isirele yamboma kamu molko naa kenjengi! nimbe
lipe taponjimbe yemo Jerusalleme** molopalie omb.
Kanu yemone
Jekopone kalopa lirimu yambo talapemo
Pulu Yemonga ungumu naa pilku
bulu siku molemele mele munduku kelko
konopu alowa teangi. nimbe lipe taponjimbe.
27
Nane enenga ulu pulu kerime manie pupili.
nimb walemonga
aku sipu aku ungumu nimbu panjipu mi lembo. nirimu. *
nimbe molemo.
28-29
Pulu Yemone yambo tendo Yu nanga yambomo molopili. nimbe mako topalie
kelepa konopu alowa naa telemo. Yu tepo konjimbu. nimbe panjilimo unguma konopu
alowa naa tepa siye naa kolemo akumunge Isirele yambomane Yesusinge temane
peangamo naa pilku liku bulu siringimunge Pulu Yemo Isirele yamboma kinie opa pulue
molemele akumunge ene yambo lupema lipe taponjipe Pulu Yemonga yamboma molonge
aulkemo akisinjirimu. Nakolo Pulu Yemone Isirele yambomanga pulu pulu anda kolepalime
konopu monjipe Enene kalko ling yamboma nanga yamboma molangi. nimb. nimbe
mako torumu mele pilipelie kini Isirele yamboma konopu monjipe molemo.
30
Ene yambo
lupemane ou Pulu Yemone Teai. nirimu mele pilku liku naa teko su siringi nakolo Isirele
yambomane Pulu Yemone Teai. nirimu mele su siringimunge Pulu Yemone ene yambo
lupema we kondo kolemo.
31
Aku sipela Pulu Yemo ene yambo lupema we kondo
kolemomonga Isirele yambomane Pulu Yemonga ungu naa pilku liku su silimele. Nakolo we
molo. Pulu Yemo yuni Isirele yamboma we kondo kolombala. Ene yambo lupema Pulu
Yemone we kondo kolemo mele aku sipe yuni Isirele yamboma kepe we kondo
kolombando Isirele yamboma ene yunge ungumu liku su silimelela.
32
Yamboma pali Pulu
Yemone We kondo kolambo. nimbelie Ene pali ou ungu ta niengi. nirimu.
33
Olionga Pulu Yemo paa molopa konjilimo.
Yu molemo mele olione pilipu sundulimolo.
Mulmu* paa olandopa lemo olione
yu kapola naa manda manjimul mele aku sipela
Pulu Yemo yunge ulu peanga telemoma kinie
yunge konopumu kinie
yunge pilipe konginjilimu kinie
paa aisili pelemo,
olione manda pilipu naa limul.**
Yu konopumuni pilipe nilimomanga puluma
olionga yambo tene paa manda naa pilipu nilimolo;
yu aulke pulimoma
paa manda naa kanopo lenjilimolo.***
34
Naene Ailimu konopu lemo mele pilimoye?
Molo naene unguma kinie, uluma kinie,
Ailimu lipe ora simbeye?*
35
Molo naene Yuni na mele pundu topili kene
nane yu kinie elou teambili. nimbe
yu melte we sirimuye? Yambo te molo. *
36
Yu melema pali terimu Pulu Yemo;
yu melema pali enge sipe nokopa molemo;
melema pali yunge mindi.
Kini kepe pe alieli kepe olione
Yu paa olandopa yemo. Yunge imbi
melemanga pali paa olandopa molemo. nimbu
yu kapi nimbu
imbi ambolopo ola linjilipu mindi pamili.
Sike aku sipe tepili.
ROMO ROMO
<<
11 11
>>
ROMO ROMO
<<
12 12
>>
12
1
Akumunge* angokeme, nane enendo tondolo mundupu nikiru: Pulu Yemone olio
kondo kolopa Naa tambo. nilimo kene yambomane kongi kinie kera kinie paa kake
telime Pulu Yemo popo toko kalko siringi yuni kanopa peanga kanopa lirimu mele enene
Pulu Yemo popo tamili. ningu ene eneno konde molangi kangi pali ulu pulu keri te naa
pepa kake tepili yu siengi. nimbu mawa tekero. Pulu Yemo kapi nimbu yunge imbi
ambolopo ola linjemili. ningu aku teangi.**
2
Aku tekolie enenga kangimene altoko we
mana yambomanga konopu lelko uluma telemele mele manda lelko naa teayo. Pulu
Yemone olio konopu kondema sipili. ningu alowa teko konopu lupe lelko ulu lupe teko
molayo. Aku siku tengi liemo enene Pulu Yemone Ulu teangi. konopu lemo uluma manda
piling. Ulu peangama kinie ulu yu kanopa konopu silimoma kinie ulu sumbi nilime kinie
manda piling.*
3
Pulu Yemone na we kondo kolopalie nando Andoko yamboma nanga ungumu
ningu si. nirimuna nane enendo nimbundu: Ene yu mele mele molemele mele konopu siku
imbi manie mele molopili molkolie Olio imbi ola mele molopili molemolo. konopu naa
leai. nikiru.* Pulu Yemone ene kongono lupe lupemanga pilipe konginjili lupe lupe sirimu
akumane konopu lelko konjiku ene yu mele mele telemele tenge mele apureyo.
4
Olionga
kangine kimbu ki mele angilimomane pali kongono lupe lupe telemele. Kini kongono lupe
tepa, mongone lupe tepa, komuni lupe tepa, kangimunge melemane aku siku kongono lupe
lupe telemele mele
5
aku sipu olio yambo aisili molemolo nakolo olio Kirasinge yamboma
molemolomanga olio kangi telumu mele molopo kangi telumunge kimbu ki melema mele
molemolo.*
6
Pulu Yemone yuyu Olio yu mele mele kongono lupe lupe teamili. nimbe, pilipe
konginjilime lupe lupe moke tepa silimo kanu kongonoma teamili. Ungu nimbe slimunge
pilipe konginjilimu simu liemo Pulu Yemone ungu umbu tonjilimoma pilimolo mele
yamboma unguma nimbu siemili. Kanu yambomanga te Pulu Yemo Sike lipe
taponjilimo. nimbe aili tepa tondolo mundupe pilimo yambomone ungu aisili tondolo
mundupe nimbe sipili. Molo te Pulu Yemo kanga tepa mele mindi pilimomone kanga tepa
nimbe sipili.
7
Yambo lipe taponjili pilipe konginjilimu silimo liemo yamboma lipe taponjipili.
Ungu mane sili pilipe konginjilimu silimo liemo akumu limo yambomone ungu mane sipili.
8
Umbunimene yamboma topa manie naa mundupili. Konopu tondolo pupili molangi.
nilimo pilipe konginjilimu pelemo yambomone aku sipe nipili. Yambo lupema lipe
taponjimbendo kou mone silimo yambomone konopu talo tepa naa lepa toyo topa kou
mone sipili. Yambo lupemanga kongono nokolemo yambomone nokopa konjipili. Yambo
mindili nolemelema kondo kolopa lipe taponjilimo yambomone konopu sipe lipe
taponjipili.*
9
Yambo lupema paa sike konopu monjiku konjeyo. Ulu pulu kerime kanoko keri
kanoko munduku kelko, ulu pulu peangama mindi konopu monjiku tondolo munduku teko
molangi.*
10
Enenga angenali konopu monjilimele mele Kirasinge yamboma anju yando
konopu monjeyo.* Enenga yambo mare molko konjing ene molko kenjing kinie konopu
aisili naa lelko konopu peanga pepili yambo lupema kapi ningu molayo.
11
Ulu peangama
tengendo siye naa kolko enge ningu teko, Yambomane olio Pulu Yemonga Minimu pea
molemolo kanangi. ningu Yu olio ambolopa molopili. ningu molayo. Ailimunge kongono
tondolo munduku tenjeyo.
12
Pe molopo konjimul. ningu pilku konopu sieyo. Mindili
sing kinie mumindili naa kolko taka lelko molayo. Alieli Pulu Yemo kinie ungu ningu
molayo.
13
Pulu Yemonga yambo mare mele molo tolemoma liku taponjiku mele mare
siengi. Yambo kolea suluna yambo mare ponenge lelko onge kinie liku taponjiku pea
peangi.
14
Yambo marene ene teko kenjingme Pulu Yemone ene tepa konjipe lipe taponjipili.
ningu yu mawa teangi. Sike Pulu Yemo mawa tenjikulie Kanu yamboma tepa konjipe lipe
taponjipili niengi. Ene pundu topa tepa kenjipili. ningu mawa naa teangi.
15
Yambo
konopu singme kinie ene konopu siku molangi. Yambo kola tengema kinie kola teko
molangi.*
16
Yamboma kinie konopu teluna pupili uluma telu siku teko molangi. Ene kakara
naa ningu Yambo ailime molemolo, we yamboma kinie naa andopo molomolo. naa ningu,
yambo imbi naa mololime kinie konopu siku teluna tapu toko molangi. Na imbi paa ola
molemo. Na paa pilipe konginjili pelemo yambomo molio. naa niengi.
17
Yambo marene ene teko kenjing kinie enene anju teko naa kenjengi! Yambomane
pali kanoko peanga kanolemele uluma mindi pilku teko molangi.
18
Opa teko mumindili
kololi ulu akuma konopu liku munduku naa piliengi! Alieli yamboma kinie pali taka lepo
molamili. ningu konopu kimbu siku pilku molangi.*
19
Nanga pulu lemo yamboma yambo
marene ene teko kenjing kinie ene pundu naa tangi. Pulu Yemone ene kinie mumindili
kolomba. ningu siye kolangi. Aku sipe mele Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo,
akumu i sipe:
Ailimuni nimbendo:
Teko kenjilimelemonga pundu toli kongonomo
nanga kongonomo mindi. Teko kenjilimelemonga
nane nanu pundu topo mindili simbu. nilimo.*
aku sipe molemo kene ene eneno naa teangi .
20
Aku siku paa naa tekolie Pulu
Yemonga bokuna nilimo mele teangi. Akumuni nimbendo :
Nunge opa toumu engelene kolomba kinie ga sieni.
No waka lekemo. nimb kinie no kolko sieni.
Aku teni kinie*
nu kinie tepa kenjimbe ulu kanuma pilipelie
pipili kolomba.**
nilimo mele teangi.
21
Ulu pulu kerimene ene topa manie naa mundupili. Ulu pulu
kerime topo manie mundemili. ningulie ulu pulu peangama teangi.
ROMO ROMO
<<
12 12
>>
ROMO ROMO
<<
13 13
>>
13
1
Yamboma pali gapomanone nilimo mele pilku liku molangi. Gapomano we naa
molemo. Pulu Yemone Kolea nokopili. nimbe mako tolemona molemomonga aku siku
teko molangi. Koleamanga pali gapomano molemelema Pulu Yemone mako topa molangi.
nilimona molemelemonga aku siku enene nilimele mele pilku liku molangi.
2
Akumunge
Gapomanonga ungu naa pilimul. nilimele yambomane aku siku Pulu Yemone teangi.
nimbe monjilimo yambomanga unguma naa pilimul. nilimele. Aku telemelemonga enenga
kotemo wendo omb.
3
Molko konjilimele yamboma nokoli yambomane teko naa kenjilimele. Teko kenjiku
molemele yamboma mindi pipili kolangi. Gapomanone ene mindi tepa kenjimbe. Nokoli
yamboma olione pipili naa kolamili. Enene olio teko naa kenjengi! ningulie ulu peangama
teko molayo. Aku tenge kinie gapomanone enene teko molemele mele kanopa kapi nimb.
4
Yamboma molko konjengi. nimbe Pulu Yemone Nanga kongono tenjilimu molopili.
nimbe gapomano lipe monjilimona gapomanone aku sipe temba. Nakolo gapomano we
tondolo naa pelemo. Gapomanomone yambo kerime konopu keri panjipe mongo simbendo
tondolomo pelemo kene enene teko kenjngi liemo yu pipili kolayo. Teko kenjing
yambomanga kote wendo omb kinie nanga kote pilinjipili. nimbe Pulu Yemone gapomano
monjilimo.
5
Akumunge Yuni olio tepa kenjimbe kene yuni nimb mele tepo molamili.
akumu manjiku ningu naa molangi. Olio konopu keri naa pepili, konopu wayongo sipu
molamili. ningu yuni nimb mele teko molangila.
6
Enene aku siku ningu pilkulie, nokoli yambomane Pulu Yemonga kongono manjiku
teko molemele kene kou takisi tangila.
7
Gapomanone ungu mane sipelie Mele siei. nilimo
melema siengi. Kou takisi limele yamboma kou takisi toko siengi. Mele limelemanga kou
takisi pulimo mele toko siengila. Ene nokolemele yamboma kinie karaye naa teko ungu
ningme taka lelko pilku molangi. Yambo te imbi ola molemomonga imbi ambolko ola
linjengila.*
8
Ene anju yando yamboma kinie pundu anjikulie We pepa mindi naa pupe aku
punduma welea pora nipili. ningu nondoko pundu tangi. Ulu telu mindi tekolie Pora naa
nipili. niengi. Akumu i sipe: Anju yando yambo ene eneno kinie konopu monjiku kondo
kolko mololiku pangi. Aku tenge yamboma aku siku Pulu Yemonga ungu manema pali paa
pilku liku tengena yamboma konopu monjiku siye naa kololiku pung kinie paa papu.*
9
Pulu Yemonga ungu mane Mosisini yando nimbe sirimu pelemo ungu manema i sipe:
Ambo yema wa ulu kerinele naa teangi.
Yamboma toko naa konjengi.
Melema wa naa liengi.
Yambo lupemanga melema kanoko yama naa meangi.*
kanumu. Aku ungu manema kinie ungu mane lupema pali kinie lipu tere lepo nimulundu
Ene eneno yu mele mele konopu monjiku
kondo kolko nokolemele mele aku sikula
yamboma konopu monjiku nokoko molangi.**
aku ungu mane pelemomo nilimolo.
10
Enene konopu monjilimele yamboma kondo kolkolie
manda naa teko kenjing.* Kanu kinie Pulu Yemonga ungu manema pali pilku liku
tengendo yamboma konopu monjiku kondo kolonge kinie aku siku paa sike ungu manema
pali pilku liku tenge.**
11
Aku sipu uluma teamili. nambemuna nikiruye? Wale te omba pelemomonga aku
sipu nikiru. Kanu walemo ene pilimele, akumu i sipe: Kini ene uru pelemelema makilku ola
molonge wale kanumu. Kirasini olionga nimbe tenjirimumu ou Sike. nimbu tondolo
mundupu pilirimulu* kinie yuni yu molombana olio yu pea molamili. nimbe kamu sukundu
limbe walemo nondopa naa omb terimu, nakolo kanu walemo kini nondopa wendo omb
tekemo kene ene uru pelemelema makilku ola molonge walemo koronga wendo omu.**
12
Ipulueli pora nimb tepa, kolea tangomba tekemo kene sumbulu tolemo kinie telemele ulu
puluma mundupu kelepo,* pa teline** opa telemele melema lipu panjemili.***
13
Ulu kake
telime kolea pa telemo kinie yamboma kanangi pipili naa temba uluma temolondo tondolo
mundupu teamili. Maku topo no tondolo nombo kara pupu kekelepa naa tamili.* Wa ulu
kerinele naa tepo, kanu uluma temolondo konopu lipu mundupu naa andamili. Irinele naa
tepo, yambo lupemanga melema kinie kangine angilimo melema kinie ulu mare lupe lupe
yambo marene telemele kinie kanopolie, yama naa membo Nanga aku sipe lepiliya! molo
Na aku sipu teamboa! nimbu pilipu konopu keri naa panjemili.**
14
Nakolo mulu
wambale pakolemele mele ene aku siku Aili Yesusi Kirasi konopu lemo mele aku sipu
konopu leamili. ningu yu liku pakokolie,* ou we konopumane** ulu kerime pilku waka
kolemele mele Waka naa kolamili ningu Konopumane pilipu waka kolemolo uluma
teamili. naa nieyo.
ROMO ROMO
<<
13 13
>>
ROMO ROMO
<<
14 14
>>
14
1
Yambo te Kirasi yu sike nimbe pilimo nakolo yu tondolo mundupe naa pilimo
yambo akumundu Pea molamili oi. ningu, yuni pilipe ulu telemoma naa pilku apuruku yu
kinie ungu aisili kerepali naa niengi.*
2
Kirasinge yambo te langime pali nomb kinie uluri
naa temba. nimbe pilimo nakolo Kirasinge yambo te konopu tondolo naa pupili molopalie
kongime pea pali mi lepa naa nomba, poniena olemo langime mindi nolemo.
3
Yambo te
langime pali nolemo yambomone yambo kongime mi lepa naa nolemo yambomo Yu keri,
na peanga. konopu naa lepili. Yambo te kongime mi lepa naa nolemo yambomone yambo
langime pali nolemo yambomo kanopa apurupelie Tepa kenjikimu. naa nipili. Yambo
langime pali nolemo kanu yambomo Pulu Yemone kanopa peanga kanopa nanga
yambomo molemo. nirimu kene aku naa teangi.
4
Nu nae konopu lelkolie yambo tenga*
kendemande yambomone ulu tembama kanoko Imu teko konjikinu. Imu teko kenjikinu.
ningu apurulinoye? Yunge ye aili nokolimuni mindi yunge* kongono telemoma kanopa Imu
teko kenjikinu. Imu teko konjikinu. nimbe apurumbe. Nakolo Ailimuni kanu yambomo
Konopu tondolo pupili molopili. nimbe lipe taponjimbemonga yu sike konopu tondolo
pupili molomba.
5
Kirasinge yambo tene I walema we walema. I walemo Pulu Yemonga wale kakemo.
konopu lemo. Nakolo Kirasinge yambo tene walema apurou naa apurupe walema telu
sipe konopu lemo. Yambomane pali yu mele mele konopu lemele mele konopuni pilkulie
Na aku sipu konopu lelio papu konopu lelio. ningu tondolo munduku piliengi!
6
Yambo
tene I walemo peanga olandopa.* nimbe pilimo yambomone Ailimuni kanopa peanga
kanolemo mele teambo. nimbe aku sipe nimbe pilimo. Yambo te langime naa apurupe walu
nolemo yambomo Ailimuni kanopa peanga kanolemo mele teambo. nimbe Pulu
Yemondo Ange. nimbelie langime nolemo. Yambo te langime mi lepa naa nolemo
yambomo Ailimuni kanopa peanga kanolemo mele teambo. nimbe aku sipe tepa Pulu
Yemondo Ange. nilimo.
7
Olio Kirasinge yambomanga tene konopuni pilipe Na nanu pilipulie i sipu tepo
molambo. manda pilipe naa nimb. Yuyu pilipelie I sipu kolambo. manda naa nimbla.
8
Olio konde molopolie Ailimuni* kanopa peanga kanolemo uluma mindi tepo molamili.
Molo kolomulu liemo Ailimuni Kolani. nikimu walemo wendo okomona yunge imbi ola
molopili kolambo. niemili. We konde molomolo kinie kepe kolomolo kinie kepe olio
Ailimunge yamboma molomolo.
9
Aku ulumunge ulu pulumu i sipe: Yu Yambo
kololimenga kepe konde molemelemanga kepe Ailimu molambo. nimbe Kirasi yu kolopalie
kelepa konde molorumu.
10
Akumunge nuni nambemuna nunge angenane ulu telemoma Imu teko kenjikinu. Imu
teko konjikinu. ningu apurulinoye? Nunge angena nambemuna kanoko keri kanoko Yu
yambo kerimu. nilinoye? Pe olio pali Pulu Yemonga kotena angilimulmunge kini aku
teleno kapola naa telemo.
11
Akumunge Pulu Yemonga bokuna ungu te molemo, akumu i
sipe:
Ailimuni nimbendo:
I konde molopo mindi pulio akumu paa sike mele
yamboma pali ongo nanga kumbikerena
koporongo langoko tamalu peko,
Pulu Yemo yu sike molemo. kerena ning
akumu paa sikela. nikimu.*
nimbe molemo.**
12
Akumunge olio yu mele mele olionga ulu telemolomanga puluma pali
sike Pulu Yemo nimbu simul.*
13
Akumunge olione anju yando yambomane ulu telemelema apurupu kanopo keri
kanolemolo mele mundupu keleamili. Ulu te lupe i sipu teamili: Nunge angena manie
pumbe molo ulu pulu kerime temba ulu te paa naa teambo. ningu* pilku molangi.
14
Na
Pollo , Aili Yesusi pea konopu teluna pupili molembolo yemo molopolie* Melemanga
pali melte** yuyu Pulu Yemone kanopa kalaro molemo nimbe naa kanolemo. nimbu
tondolo mundupu pilkiru. Nakolo yambo tene melte kalaro molemo konopu lemo liemo
sike kanu melemo kanu yambomone aku sipe konopu lemomonga aku melemo kanopa ulu
te temba kinie tepa kenjimbe. nimbu pilkiru.
15
Nuni langi te noleno kinie angenane
kanopalie yunge konopuna umbuni pelemo liemo nuni yu konopu naa monjikulie aku siku
teleno. Kirasi yunge nimbe kolo wangopa kolonjirimu angena akumu nu langi nolenona
kanopalie Kirasi mundupe kelepa kamu ulsu pupe molopa kenjimbe liemo aku langimu naa
nou.
16
Nuni ulu pilku peanga pilku telenomo yambomane kanokolie nunge bulkundu ninjiku
Tepa kenjikimu. ning kinie kapola naa temba kene nu teni uluma mimi siku pilku teko
molani.
17
Pulu Yemo ye nomi kingi molopa Kirasinge yamboma nokopalie* langi kinie
no kinie nolemele aku melemanga yu kanopalie ungu te naa nilimo. Yu ye nomi kingi
molopa nokopalie ulu sumbi nilime kinie, taka lepa mololi uluma kinie, konopu sili uluma
kinie, Mini Kake Telimuni silimo aku uluma mindi tenge kinie kanopo peanga kanombo.
nimbe pilipe molemo.
18
Yambomane Kirasinge kongono pilku tenjingindu aku uluma
telemele yamboma Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo, we yambomane kanoko teko
konjikimili ningu kanolemele.
19
Akumunge olione yamboma taka lelko konopu teluna mindi pupili molonge uluma
kinie, olionga angenupilime Kirasinge unguma pilku liku teko molongendo konopu
olandopa tondolo pupili molonge uluma kinie, paa tondolo mundupu teamili.*
20
Langi te
nonimunge Pulu Yemonga kongonomo kamu toko manie munduni kinie paa kapola naa
temba kene aku paa naa teani. Sike langime pali kalaro te naa molopa uluri naa telemo
nakolo langi te noni kinie yambo tene kanopalie yu konopu talo pembamonga Kirasinge
yambo molopa temba mele pilipe sundupe tepa kenjimbe liemo aku tenimu kapola naa
temba.
21
Nuni kongi te molo no waene te noni molo ulu te lupe teni kinie angenane
kanopalie yu konopu talo pembamonga Kirasinge yambo molopa temba mele pilipe
sundupe tepa kenjimbe liemo altoko aku siku naa teni kinie papu.
22
Nunu aku melema kanoko konopuni pilino mele akumu nu kinie Pulu Yemo kinie
eltenga kongonomo. Yambo tene melte kanopa I melemo peanga. konopu lepalie yunge
konopuni pilipe Tepo kenjikiru. nimbe ungu te naa pilimu liemo yu konopu sipili.
23
Nakolo yambo tene langi te kanopa I langimu kalaro molemonje. Nomb kinie kapola
naa tembanje. nimbe pilipelie nomu liemo tepa kenjilimo. Pulu Yemone kanopa peanga
kanolemo ulu te tekero. nimbe tondolo mundupe naa pilimomonga nomu liemo sike tepa
kenjilimo. Olione Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma telemolo. nimbu tondolo
mundupu naa pilimolo uluma telemolo kinie aku sipu ulu pulu kerime telemolo.
ROMO ROMO
<<
14 14
>>
ROMO ROMO
<<
15 15
>>
15
1
Olio Yesusi sike nimbu tondolo mundupu pilipu siye naa kolemolo
yambomane konopu tondolo naa pulimo yamboma Yesusi ambolko konjengi. nimbu
enenga umbunime pea menjipu, olio oliolio konopu sipu molomolo uluma mindi naa
teamili.*
2
Olio yu mele mele Kirasinge yamboma Kirasi yu sike. ningu tondolo munduku
pilimele mele siye naa kolko yu tondolo munduku ambolangi. nimbu ene lipu
taponjimulundu kanoko peanga kanolemele uluma teamili.
3
Olio pilimolo, Kirasi kepe yu
yuyu konopu sipu molombo uluma teambo. naa nirimu kanumu.* Yuni pilipe terimu mele
Pulu Yemonga bokuna molemo mele i sipe: Pulu Yemone Mana pui. nimbe lipe
mundumbe ye Kirasimuni pe omba temba mele Depisini ou pilipelie nimbendo:
Yambomane nu** ungu taka tonjiku marake tengi
akumu na pea tengila.
nirimu. ***
4
Ou Pulu Yemonga bokuna imbi toringi aku ungumane pali olio mane
simbendo molemo.* Olionga konopu tondolo pupili siye naa kolopo Kirasi ambolopolie
Pulu Yemone olio lipe taponjimbe walemo sike omb. nimbu tondolo mundupu pilipu
nokopo molamili. nimbe Pulu Yemone Aku unguma piliengi kene bokuna tangi. nirimuna
toringi molemo.
5
Konopu tondolo pupili siye naa kolko Kirasi ambolangi. nilimo Pulu Yemone Ene
Kirasi Yesusi tepa molemo mele manda lelko teko molemele yamboma anju yando konopu
teluna pupili kapola kapola molangi. nipili.
6
Ene pali konopu teluna pupili molkolie
olionga Aili Yesusi Kirasinge Lapa Pulu Yemonga imbi ambolko ola linjengi. nimbe aku
siku molangi. nirimu.
7
Pe kini ene Kirasinge yamboma molemele kene Pulu Yemonga imbi ola molopili.
ningu Kirasini enendo Pea tapu topo molamili wai. nirimu mele aku siku enene enenga
yamboma anju yando Pea tapu topo molamili wai. nieyo.
8-9
Nane ene Romo
yamboma nimbu sikiru: Kirasini Pulu Yemone sike nilimo ningu piliengi! nimbe, Pulu
Yemone anda kolepalindu wendo omb mele nimbe panjirimu mele paa sike wendo okomo
piliengi! nimbe, Juda yambo naa molemele yambomane Pulu Yemo kondo kolopa lipe
taponjilimunge Pulu Yemo yunge imbi ambolko ola linjengi. nimbe, Kirasi yu Juda
yambomanga kendemande yemo omba molorumu. Juda yambo molemele yambomando
ungu te aku sipe mele Pulu Yemonga bokuna toringi molemo kanumu. Akumu i sipe:
Isirele* yambomanga talapena
naa molemele yamboma molongena
nane nu kapi nimbu, konana nimbu
nunge imbi ambolopo ola linjimb.**
10
Ungu te lupe nimbe molemola. Akumu i sipe:
Isirele yambomanga talapena naa molemele yamboma,
ene Pulu Yemonga Isirele yamboma kinie pea
konopu siku molangi.*
nimbe molemo.
11
Ungu te lupe i sipela:
Isirele yambo naa mololi yamboma,
Ailimu kapi niengi.
Yambomane pali yu kapi ningu konana nieyo.*
nimbe molemo.
12
Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye te
Aisayane ungu te pea nimbendo:
Jesini kalopa limbe yemo omb.*
Yu omba Isirele talapena naa molemele
yambomanga ye nomi kingimu molopa ene nokomba.
Enene Yu olio lipe taponjimbe. ningu
pilku nokoko molonge.**
nirimu.
13
Mini Kake Telimunge tondolomone ene Pulu Yemo Tembo. nimbe panjirimu mele
Sike aku temba. ningu tondolo munduku pilimele mele Pe siye naa kolko Sike. ningu
tondolo munduku paa pilku mololiku mindi pangi. nimbe, ene Sike ningu tondolo
munduku pilimelemonga pulumu Pulu Yemo yuni ene Sike ningu tondolo munduku
pilimele kanu ulumuni Ene konopu aili teko siku konopu pe nipili molangi. nipili.
14
Nanga angokeme, Ene sike ulu peangama mindi alieli teko molko, unguma pali sike
pilku konjiku, anju yando manda mane sing tondolomo sike ene kinie pelemo. nimbu
tondolo mundupu pilio.
15
Ungu mare Ene altoko piliengi! nimbu na pipili naa kolopo
tondolo mundupu pep tondu. Na kongono paa peanga te siembo. nimbe Pulu Yemone
16
na mako topa Kirasi Yesusinge kongono tenjembo. ningu Juda yambo naa molemele
yamboma liku taponjeni. nirimumunge aku tendu. Yambo lupema Pulu Yemo popo toko
kalko silimele kanopa peanga kanolemo melema mele molko, Mini Kake Telimuni Ene Pulu
Yemonga yambo manjiku molko, yambo kake telime molangi. nipili. nimbe Pulu Yemone
na Yambomanga popo tonjili yemo molko yamboma temane peangamo toko siliku
andani. nimbe na mako torumumunge aku sipu ene ungu mare tondolo mundupu nimbu
sipu pep tondu.
17
Akumunge na Kirasi Yesusi kinie pea tapu topo kongono telembolomonga Pulu
Yemonga kongonomo tenjiliomonga na Papu telio. nimbu pilipu konopu silio.
18
Nane
ungu te lupe paa naa nimbu simbu. Kirasini na lipe taponjilimona nane ungumu nimbu sipu
ulu tondolo mare teliomonga yambo lupema Pulu Yemonga unguma pilku liku telemele
aulkemo akisinjindu ulu akuma mindi nimbu simbu.
19
Mini Kake Telimuni na tondolo
sirimumunge nane ulu tondolo mare terinduna* kanokolie yambo lupema aku teringi. Aku
kongono tembondo Kirasinge temane peangamo pali kolea aili Jerusalleme pulu monjipu
topo sipulie koleamanga pali topo silipu pupu kolea Illirikame poropinji topo sipu pora
sirindu.
20
Ou kepe kini yandopa yandopa kepe, Kirasinge imbimu naa pilimele
koleamanga yunge temane peangamo paa piliengi! nimbu andopo topo siembo. nimbu
pilio. Ye tene ulke ponga ou polorumuna ola ulke naa takambo. nimbu aku sipu
teambo. nimbu pilio.
21
Nane Teambo. konopu lelio mele bokuna ungu te molemo,
akumu i sipe:
Yambo ou yunge temanemo
naa toko siringi yambomane yu kanonge.
Ungumu naa piliringi yambomane
aku ungumunge ungu pulumu piling.*
nimbe molemo. Aku sipe mele nane ungu naa piliringi yamboma nimbu siembo. konopu
lelio.
22
Aku nimbu pilipu aku kongonomo ou ya tepo molio kongonomone ene Romo
yamboma ombo kanombo aulkemo wale aisili pipi silimo.
23
Nakolo kini i koleamanga na kongono tembo mare naa lemo, nane ponie aisili Ene
ombo kanamboa! konopu lepo molorundu, akumunge
24
na kolea Sipne pumbundu ou
ene ombo kanopolie pumbu. konopu lekero. Na ene kinie konopu sipu pea tapu topo
molomolo kinie pe na liku taponjiku kolea Sipne mundupangi. nimbulie Aku sipu
tembo. konopu lepo molio.
25
Kini aku telka nakolo isili ou Pulu Yemonga yambo*
Jerusalleme molemelema pupu lipu taponjipukuru.
26
Kirasinge yambo kolea Masedonia
kinie Akaya poropinjitolonga moloringi yambomane Pulu Yemonga yambo Jerusalleme
moloringimenga yambo koropama liku taponjingndu kou mone toyo toko liku maku toringi
kou monema simbu pukuru .*
27
Eneno pilkulie Aku teamili. ningu toyo toko siringi
nakolo pundu mele toringila. Yambomanga minime lipe taponjilimo melema ou Juda
yamboma kinie perimu aku Pulu Yemonga mele peangama yambo lupema kinie naa perimu
akuma siringi akumunge yambo lupemane pundu mele tongendo kangikundu lipe
taponjimbe melema Juda yamboma sikimili papu tekemele.
28
Akumunge na i kongonomo
tepo pora simbundu ou Jerusalleme pupu kolea Akaya kinie Masedonia poropinjitolo
yambomane liku maku toko na siringi kou monema yamboma sinji pupulie nimbumuni, pe
kolea Sipne pumbundu ou kolea aili Romo ombo ene kanombo.
29
Na pilkiru, omb kinie
Kirasini ene tepa konjimbe ulu paa aisili na membo omb.*
30
Angokeme, nane enendo tondolo mundupulie nimbundu: Na Lipu taponjemili.
ningu na kinie mindili siku Pulu Yemo nanga ningu mawa tenjiku molangi. nikiru. Aili
Yesusi Kirasi* sike. nimbu tondolo mundupu pilimolomonga kepe, Mini Kake Telimuni
olio anju yando konopu monjilimolo ulumu silimomonga kepe, akutolonga aku tenjengi.
nimbu mawa tekero.
31
Pulu Yemondo nanga ningu mawa tenjikulie, Kolea Judia disiriki*
Kirasinge temanemo naa pilku liringi yambomane na teko kenjiku mindili naa siengi. Nane
Pulu Yemonga yambo Jerusalleme molemelema lipu taponjimbu kinie kanoko peanga
kanangi. nieyo.
32
Na Pulu Yemone Kapola, pui. nimu liemo ene molemelena na konopu
silipu ombo ene kinie pea wale mare tapu topo molomolomonga altopa konopu enge nipili.
ningu aku siku Pulu Yemo mawa tenjeyo.
33
Olio konopu pe nipili taka lelko molangi.
nilimo Pulu Yemo ene kinie pali molopili. Sike aku tepili.
ROMO ROMO
<<
15 15
>>
ROMO ROMO
<<
16 16
>>
16
1
Olionga kemulu ambo Pimbi, yu Sengiria taono Kirasinge yambo talapemo* lipe
taponjili kongono te tenjilimo ambomo, yu omb kinie kanoko peanga kanoko
2
yu
Ailimunge ambo te kene ningu Molamili oi. ninjengi. Ene Pulu Yemonga yamboma*
molkolie aku siku teko, yuni Pulu Yemonga yambo aisili tondolo mundupe lipe
taponjipe, na kepe lipe taponjirimu kene yu umbuni te pemu liemo liku taponjengi. nimbu
mawa tekero.
3
Na kinie pea Kirasi Yesusinge kongono terimulu ambo Pirisilla kinie ye Akuwilla
kinie* Manda molembeleye? ninjengi.
4
Elte toko konjing kinie uluri molo. ningulu na
liku taponjiringili. Na liku taponjiringilimunge nanu mindi Ange. naa nikiru; Juda yamboma
naa molemele yambo lupe kolea lupe lupe Kirasinge yambo talapemanga yambomane kepe
Ange. nilimelela.
5
Kirasinge yambo mare eltenga ulkena maku tolemele yamboma Manda molemeleye?
ninjengila.
Nanga paa konopu monjilio pulu lemo ye Epainetasi, yu kolea Esia poropinji sukundu
koleamanga pali pulu pulu Kirasinge yemo molorumu yemo, yu Manda molenoye?
ninjengi.
6
Enenga kongono tondolo mundupe tenjirimu ambo Maria Manda molenoye?
ninjengi.
7
Nanga Juda ye Andoronikasi kinie Juniasitolo, na kinie pea ka ulkena perimulu,
aku yetolo Manda molembeleye? ninjengi. Yesusini Nanga kongonomo tenjipai. nimbe
lipe mundurumu yemane pali* aku yetolo Teko konjilimbele ye peangatolo. nilimele. Na
Kirasinge yemo ou naa molambo elte Kirasinge yetolo moloringili.
8
Yu Ailimunge yemo molemomonga yu konopu monjilio ye Ambilliatasi Manda
molenoye? ninjengi.
9
Olio Kirasinge kongono pea telemolo ye Upanasi kinie nanga pulu lemo konopu
monjilio ye Sitakisi kinie Manda molembeleye? ninjengi.
10
Apellesi, Kirasinge yemo molorumumunge mindili norumu nakolo Kirasi mundupe
naa kelepa tondolo mundupe ambolorumumunge yu kanoko kapi nilimele, aku yemo
Manda molenoye? ninjengi.
Aritopullasinge ulkena pelemele yamboma Manda molemeleye? ninjengi.
11
Nanga Juda ye Erotiane Manda molenoye? ninjengi.
Nasisasinge ulkena pelemele yambomanga mare Ailimunge yambo molemelema
Manda molemeleye? ninjengi.
12
Ailimunge kongono tondolo munduku tenjiringili ambo Tiripina kinie Tiriposatolo
Manda molembeleye? ninjengi.
Nanga konopu monjilio pulu lemo ambo Pesisi, Ailimunge kongono tondolo mundupe
tenjilimo ambo tela, akumu Manda molenoye? ninjengi.
13
Ailimuni Nanga yemo molopili. nimbe mako torumu ye Rupasi* kinie yunge
anumu kinie Manda molembeleye? ninjengi. Kanu ambomone nanga anumu mele molopa
na nokolemola.
14
Asinikiritasi, Pellekono, Emesi, Patoropasi, Emasi keme, enenga angenupili ene kinie
pea molemele yema kinie Ene manda molemeleye? ninjengi.
15
Pillollokasi keme Jullia* keme Nerusi keme yunge kemulu keme Ollimipasi keme
Pulu Yemonga yambo** ene kinie pea molemele yamboma pali Manda molemeleye?
ninjengi.
16
Olio pali Kirasinge yamboma ningu anju yando yamboma kangulku* Manda
molemeleye? niengi.
Kirasinge yambo talapemane pali Ene manda molemeleye? ningu mundukumili.
17
Ungu te kamu niembo. Angokeme, nane ene tondolo mundupulie nimbundu:
Yambo marene Kirasinge yambo talapemo sungu siku, ou mane siringi pilku liringi unguma
naa piliengi! ningu ungu lupe lupema ningu silimelemonga Kirasinge yamboma pilkulie,
Kirasinge ungumu ou pilimele mele kelko pilku sunduku teko kenjing kene* kanu yamboma
kanoko konjiku molai. Aku yamboma kinie nondoko teluna tapu toko naa molangi.
18
Kanu
yambomane olionga Aili Kirasinge kongonomo naa tenjilimele kene ene kinie teluna naa
molangi. Enenga kangikundu uluma mindi konopu monjiku telemele.* Yambomane Ene
sike nikimili. ningu piliengi! ningu kolo toko ungu peanga mare nikimulu ningu kondi
tolemele aku unguma Kirasinge yambo marene I ungumu sike ungumu. I ungumu kolo.
ningu naa apuruku konjiku we walu pilku limele yamboma ningu embambo silimele.
19
Enene
Aili Kirasinge unguma pilku liku ambolko konjilimele mele yambomane pali
pilimelemonga na ene kinie aili tepo konopu sipu molio, nakolo Ene ulu peangama paa
pilku konjengi. Ulu kerime pilku tenge aulke te paa naa lepili. konopu lekero.
20
Nanga yamboma konopu pe nipili taka lelko molangi. nilimo Pulu Yemone
nondopa mele Ene Romo Kirasinge yambomane kurumanga nomi Setene kimbuni
kambiliengi. nimb.*
Olionga Aili Yesusini ene we kondo kolopa molopili molangi.
21
Na pea kongono tapu topo telembolo ye Timotini* Ene manda molemeleye?
nimbe nimbe mundukumu. Nanga Juda ** ye LLusiasi keme*** Jesono keme****
Sosipate keme akumane kepe Ene manda molemeleye? ningu ningu mundukumilila.
22
Na Tetiasi, Pollone nikimu mele pilipu i pepmo tonjikiru yemone Ailimunge
yemola molopolie Ene manda molemeleye? nimbu nimbu mundukuru.
23
Na Pollo kinie Kirasinge yambo talape ya molemelema kinie yunge ulkena pea
peamili wai. nimbe nokolemo ye Gayasini* Ene manda molemeleye? nimbe nimbe
mundukumu.
Ya kolea aili Korini kou mone kinie koleamonga kongonoma kinie nokolemo ye
Erasitasi kinie** olionga angenu Kuwatasi kinie eltene Ene manda molemeleye? ningulu
ningu mundukumbili.
24
(Olionga Aili Yesusi Kirasini ene pali we kondo kolopa molopili molangi. Sike aku
sipe tepili.)*
25-27
Kini olione Pulu Yemonga imbi alieli lipu ola mundunjemili. Na temane
peangamo topo siliomone kinie, Yesusi Kirasindu nimbu silimolomone kinie, Pulu Yemone
ene konopu manda tondolo mundunjimbe. I temane peangamo ou lopi tepa perimu
ungumu.* Yu ponie paa aisili Pulu Yemone ou nimbe para naa sirimu nakolo pe kini mele
Mona lepa olio piliengi! nimbelie nimbe para sikimu.* Molopa Mindi Puli Pulu Yemone
Ma koleana yambo talapemane pali I temanemo yu sike ungumu. ningu tondolo
munduku pilku kanu ungumu pilku liku tenge panjiku teangi. nimbe yuni ungu umbu
tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemando Mona lepili ningu para siei. nirimu.
Kanu kinie kanu ungu ningu siringi yemane Yamboma paa piliengi! ningu enenga
bokumanga sukundu kanu temane peangamo wendo omb mele ningu siku boku toringi
nimbe pelemo. Yesusi Kirasini olionga nimbe tenjirimumunge Pulu Ye yu manjipe pilipe
konginjili pelemo yemo, yunge imbi kamu ola molopa mindi pupili. Sike aku sipe tepili.
Aku pea nikiru.
ROMO ROMO
<<
16 16
>>
TAITASI
11
22
33
TAITASI TAITASI
<<
11
>>
TAITASI
Pollone Ye TAITASI Pep Topa Sirimu Bokumu
Pollo kinie yuni pep topa sirimumanga ungu pulu mare yakondo gomo 714
molemo.
Taitasi yu Juda ye te molo nakolo Pollone Yesusi Kirasinge temane peangamo topa
sirimu kinie pilipelie yu konopu alowa tepa Yesusi yu sike Pulu Yemone lipe
mundurumu ye nomi Kirasimu, nanga nimbe mindili nonjirimu yemo. Yunge yemo
molambo. nirimu. Pe Kirasinge yemo molopalie Pollo lipe taponjipe, pea Yesusinge
kongonomo tapu toko teringili. Walse kolea Kiriti puringili kinie Pollone Taitasindu
Aku koleana molko Kirasinge yambo talapemo nokoi. nimbe, akuna nokopa molopili
Pollo yu tenga purumu.
Taitasi molopa terimu ungu mare i bokuna 1:4-5, 2:15, 3:12-13 kinie molopa, Pe
Korini 2:12-13, 7:5-7,13-14,12-18, 8:6 kinie, Gallesia 2:1-5 kinie, Pe Timoti 2:8, 4:10
kinie, molemo.
Kolea Kiriti akumu nomu Meditereniana suku lerimu ma aili te (Lipe Mundurumu
Yema 27:7-13. Kanu koleamo kolea pikisine molemomo bokumunge yakondo gomo 704
manda kanoni.) Pollone i pepmo topa sipelie ou nimbendo: Kiriti yambo wemane ulu
telemelema teko kenjilimele. nirimu. Ye marene Kirasinge yambo talapemonga tapu
yema molamili. konopu lemele yemane ulu sumbi nilime mindi teangi. nirimu. Pe
Taitasini yambo ambu andama kepe, kango yamboma kepe, kou naa liku we
kendemande teringi yamboma kepe, akuma mane simbe mele Pollone Taitasi mane
sirimu.
Pollone Taitasi kamu mane sipelie nimbendo: Yamboma konopu teluna pupili
molko, yamboma kinie ulu peangama teko, irinele naa teko, kerepali naa niengi. ningu
mane si. nirimu.
Ungu paa tondolo te 1:16, 2:7,14, 3:1,8,14 kinie molemo. Te 2:11-14 molopa, te
3:4-7 molemo.
Ungu pulu talo boku ambolkonomonga alsena anjukundu 21. kisim bek, 21.3.
Man Bilong Kisim Bek Yumi kananila.
Ungu pulu te: Ou Timoti kinie Pe Timoti kinie Taitasi kinie aku pepmanga ungu
aisili telu sipe mele molemomonga ungu te Ou Timoti pulu puluna anjukundu gomo
1052 molemo, akuna kanani.
1
1
Na Pollo, Pulu Yemonga kongono tenjili kendemande yemo, na Yesusi Kirasini
Nanga kongonomo tenjipui. nimbe lipe mundurumu yemo.* Yuni na lipe mundupelie,
Pulu Yemone Nanga yamboma molangi. nimbe mako torumu yamboma Sike ningu
tondolo munduku pilimele mele** olandopa tondolo munduku pilku, ungu sikemone
yamboma Pulu Yemone kanopa peanga kanolemo uluma pilku taka lelko tenge mele lipe
ora silimo ungumu pilku konjengi liku taponjipui. nimbe na lipe mundurumu.
2
Pulu
Yemone alieli konde molko konjiku mindi pung ulu* simbemo nokoko molangi. ningu liku
taponjeni. nirimu. Kanu ulumu walsikale kepe kolo paa naa tolemo Pulu Ye akumuni paa
koronga ou yuyu molopalie Olio konde molopo konjipu mindi pumul ulumu simbu.
nimbe, nimbe panjirimu ulumu. Yuni Tembo. nilimo mele paa sike telemo yemo.
3
Pe
yuyu mako topa Yambomane ungumu piliengi wendo opili. nirimu walemo* wendo
orumu kinie na mako topa yunge ungumu andoko ningu sinji. nirimu.** Aku nirimu Pulu
Yemo, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Limo Yemo. Yuni na
Ungu kanumu andoko ningu si. nirimuna na ungu kanumu nimbu silipu andolio.
4
Taitasi, nu kinie olto Kirasinge yetolo molembolo nu Kirasinge yemo molko
konjeni. nimbu nane nu nokolio monga nu nanga kandi malomo moleno, nane i pepmo
topo nu sikiru. Lapa Pulu Yemo kinie, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena
Wendo Lili Ye Kirasi Yesusi* kinie, eltene nu we kondo kolkolo, Nu konopu pe nipili taka
lelko molani. niengili.
5
Nu kinie pea kolea Kiriti kongono terimulumu Nuni teko pora sieni. Ou nane nu
Tei. nirindu mele nuni aku siku taonomanga pali andoko Kirasinge yambo talapema*
nokangi. ningu tapu ye** mare mako tani. nimbu Akuna moloi. nimbu orundu.***
6
Tapu yema mako tonindu ene uluma teko molonge mele kanokolie mako tani. Kanu yema
yambomane kanoko keri kanonge ulu te ene kinie naa peli yema molonge. Ene ambo telu
mindi lili yema molonge. Enenga ambolangoma Kirasi Sike. ningu tondolo munduku
pilku, yambomane I ambolangoma ulu kerime teko kara pulimele. naa ningu, enenga
anupili lapalinge unguma ta naa ning. Aku sili yema mindi tapu yema molangi mako tani.
7
Kirasinge yambo talapemanga tapu yemane Pulu Yemonga kongonomo nokolemele kene
yambomane kanoko keri kanonge ulu te ene kinie naa peli yema molangi. Olio paa pilipe
konginjili pelemo. yema ningu yamboma tondolo munduku nokoko, nondoko mumindili
kolko, no tondolo nongendo Aisili nomb kinie kekelepa tombo. ningu naa pilku walu
nongo, yamboma kinie opa teko, kou mone kinie melema yama panjiku Aku
kongonomonga kou aisili limul. ningu, aku siku molko kenjing yema Tapu yema naa
molangi. ningu mako naa tani.
8
Yambo ponenge olemelema nokoko konjiku, ulu peangama mindi tengendo konopu
siku teko, we waka lemo uluma bulu siku naa pilku umbu konopu pepili konopuni ulu
peangama mindi pilku teko, ulu sumbi nilime mindi teko, Pulu Yemonga ye kake telime
molko, ene eneno yu mele mele tondolo munduku nokoko konjilimele yema tapu yema
molangi.*
9
Kirasinge ungu sike ou mane sirimulu akumu tondolo munduku ambolongendo
ambolemele yema mindi tapu yema molangi. ningu mako tani. Aku sipe molemo ye tene
mindi yamboma manda lipe taponjipe, yambomane pilkulie Sike Pulu Yemonga ungumu
ningu tondolo munduku piling ungu sikemo manda mane sipe, ungumu naa pilku ta nilimele
yambomane pilku telemele mele paa piliengi tondolo mundupe mane simbe. ningu Aku sili
yema tapu yema molangi. ningu mako tani.
10
Kirasinge yambo kolea Kiriti molemelemanga ye aisili kara puku Pulu Yemonga
sike unguma naa pilku ta ningu, yamboma kolo toko siku ungu aisili we nilimele. Juda
yemane Pulu Yemonga ou ungu manema pilipu kangi te kopisiemili..* nilimele yemanga
aisili aku siku telemele kene mimi siku kanokolie tapu yema mako tani .
11
Kanu yemane
ningu kenjilimelemonga manga umbu marenga ambo ambolango yamboma pali Sike.
ningu tondolo munduku pilimele mele teko embambo siku altoko Sike. ningu pilingindu
perelemele kene Kolo toko mane silimele mele naa niengi, molo! nieni. Kou mone
liemili. ningu olio Kirasinge yamboma manda naa temolo uluma Teangi. ningu kondi toko
ungu mane silimele mele paa kapola molo.
12
Kanu kolea Kiriti yemanga pilipe konginjili
perimu ye tene kepe ou nimbendo:
Kiriti yamboma alieli kolo toko,
mele takarama mele yambo kerime molko,
langi aisili nongo
kongono naa teko siye kolko we molemele.
nirimu kanumu.
13
Yuni aku sipe nirimu ungumu paa sike nirimu kene kanu teko kenjilimele
yema Kirasinge ungumu mindi sike. ningu tondolo munduku pilku,* kolo toli unguma
munduku kelko naa piliengi! ningu tondolo munduku iri tani.
14
Juda yambomanga
kangema kinie, Ungu sikemo naa pilimul. nilimele yemane ungu lupema mane silimele
unguma* kinie, naa pilku molangi. tondolo munduku niyo.**
15
Yambo mare kake tepili molemelemane langi kinie melema kake telime ningu
kanokolie limele. Nakolo ulu pulu kerimene kalaro monjinjilimo yamboma, Kirasi sike
ningu naa pilku molemele yambomane langi kinie melema kalaro molemo ningu kanoko naa
ambolemele. Kanu yemanga konopuma kepe konopuni uluma pilku apurulimele mele kepe
kalaro mindi molopa keri lemo.*
16
Keremane Pulu Yemo pilimolo. nilimele nakolo ulu
telemelemane Pulu Yemo naa pilku yunge unguma liku su silimele. nimbe lipe ora silimo.
Kanu yema Pulu Yemone paa kanopa keri kanolemo, Pulu Yemonga unguma ta ningu, ulu
peanga telu kepe manda naa telemele tenge.
TAITASI TAITASI
<<
11
>>
TAITASI TAITASI
<<
22
>>
2
1
Kanu yemane aku siku teko kenjilimele nakolo nuni Kirasinge ungumu Ungu
sikemo ningu tondolo munduku pilku molemele yambomane pilkulie uluma teko molonge
mele yamboma mane sieni.
2
Ye andama ungu mane sikulie ninindu: Ene no aisili nongo kekelepa naa toko, mimi
siku konopu lelko, we waka lemo uluma bulu siku naa pilku umbu konopu pepili konopuni
ulu peangama mindi pilku teko, Pulu Yemonga ungumu Sike. ningu tondolo munduku
pilku,* munduku naa kelko, yamboma konopu monjili ulumu paa ambolko, ene kinie
umbunime wendo omb kinie tondolo munduku molangi. nieni.
3
Aku sikula ambo ambuma mane sikulie ninindu: Pulu Yemonga unguma taka lelko
pilku yuni kanopa peanga kanolemo uluma teko molko, yambomanga ungu bulkundu naa
ninjiku, No tondolomane ene naa ambolopili. ningu molko, amboma kinie enenga
ambolangoma kinie ulu peanga tengema mane siengi. nieni.
4
Ambo ambuma aku siku ulu peangama teko molongemonga kango amboma teko
molonge mele manda mane sikulie ningindu: Enenga yema kinie ambolangoma kinie
konopu monjiku,
5
we waka lemo uluma bulu siku naa pilku umbu konopu pepili konopuni
ulu peangama mindi pilku teko, we yema kinie ulu kerime naa teko, aku ulu kerimenga
konopu kepe naa lelko, enenga ulkema nokoko konjiku, enenga yamboma nokoko
konjiku,* enenga yemanga unguma taka lelko pilku liku teko,** molangi. ning. We
yambomane Pulu Yemonga unguma marake naa teangi. ningu ambo ambumane aku
siku teangi.
6
Kango yema kepe aku siku mane sikulie ninindu: Enenga konopuma kinie ulu
tengema kinie lakoko nokoko konjengi. tondolo munduku ningu,
7
nu nunu ulu telenoma
ene kanoko manda lelko tenge ulu peangama mindi teani.
Yambomane na kapi ningu kou mone siengi. ningu mane naa siyo. Unguma
yamboma mane siembo. ningulie konopuni pilku konjiku ungu sumbi nilime mindi ningu
kolo naa toko, Yamboma tae teangi. ningu ungu ururumi toko kara naa pani.*
8
Ungu
peanga sikema mindi ningu, yambomane pilkulie Kolo tokomo. ning unguma naa nieni.
Olionga opa toumane olio bulkundu manda ninjing aulke te naa lepili. Olio ningu kenjing
kinie pipili kolangi. ningu aku siku sumbi siku mane sieni.
9
Kou naa liku kongono we tenjili kendemande yamboma mane sikulie ninindu:
Enenga nokoli yemanga unguma taka lelko pilku liku, enene kanoko peanga kanoko
konopu sing kongonoma mindi teko, ning unguma karaye naa teko ene kinie kerepali naa
ningu,
10
enenga nokoli yemane Nokai. nilimele melema kepe wa naa liku, kongono
yambomane kongono sumbi siku naa teko, melema wa ling. ningu konopu aisili kimbu
naa sing uluma mindi teangi. Tepo molemolo mele we yambomane kanokolie olio Lipe
Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Pulu Yemonga* temane peangamo kapi
ningu pilku liengi. ningu kongono tenjili kendemande yamboma aku siku teko molangi.
nieni.
11
Pulu Yemone olio yamboma pali we kondo kolorumu mele mona lerimu kanumu.*
Mona lepalie, Pulu Yemone Mana yamboma mindili nolemelka aulkena wendo ongo, na
kinie pea molko konjing aulkena pangi lipu taponjembo. nimbe Yesusi enenga nimbe
kolonjipili. nimbe yu sirimu pilipulie Pulu Yemone aku sipe olio we kondo kolorumu
mele pilirimulu.
12-13
Pulu Yemonga we kondo kololi ulu pulumuni olio molopo konjimul mele mane
silimo. Kanu ulu pulumuni olio Pulu Yemonga unguma lipu bulu sipu, kurumanga nomi
Setenenga unguma pilimolo mele mundupu kelepo Molo! nimul mele mane sipe;* olio
oliolio konopuni pilimolo ulu kerime waka naa kolopo siye kolopo, konopuma kinie ulu
temoloma kinie lakopo nokopo konjipu, ulu pulu peangama tepo sumbi sipu molopo Pulu
Yemone kanopa peanga kanomba uluma mindi tepo molomolo mele mane silimo. Yesusi
Kirasi Olionga Pulu Ye Ailimu, olionga Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo
Lili Yemo pa teli tondolomo kinie ombmonga** olio ya mana konopu sipu nokopo
molemolo kinie Pulu Yemonga we kondo kololi ulu pulumuni Teangi. nimbe mane silimo
uluma tepo molomolo mele mane silimo.
14
Omb kanu ye Yesusi Kirasimuni Yambo
mare nanga yamboma molangi kene ulu pulu kerime naa teko, enenga konopumanga ulu
pulu kerime naa pepa kake tepili molangi. nimbe olionga pundu tonjimbendo olionga
nimbe kolo wangopa kolonjipe yunge mememo ondo lenjirimu.* Ulu pulu peangama mindi
tengendo konopu siku teko molonge yambo talape te wendo ongo, na nanu nokombo
talapena ongo molangi. nimbe yuni aku sipe tenjirimu.
15
Ungu aku sipema tapu teleno yamboma paa mane sieni.
Enenga tapu yemo molio. ningu ungumu pilku ulu peangama teko molemele
yamboma ulu peangama teko molko konjilimele mele munduku naa kelko konopu enge
nipili molangi. tondolo munduku ningu; yambo ungumu naa pilku teko kenjilimele
yamboma siye naa kolko iri toko Ulu akuma munduku kelko ulu peangama mindi teko
molangi. ningu tondolo munduku mane sieni.
Nunge ungu ninime liku su siku ungu taka tonjing aulke te naa lepili. Nunge unguma
yamboma pali piliengi! ningu sumbi siku molko unguma sumbi siku mane sieni.*
TAITASI TAITASI
<<
22
>>
TAITASI TAITASI
<<
33
>>
3
1
Nuni yamboma altoko mane sikulie ninindu:
Enenga ye nomime kinie gapomano yamboma kinie
enene ungu ningme taka lelko pilku liku,
liku ai siku teko molangi.
Enene ungu ningme munduku naa kelko,*
kongono singme alieli sumbi siku teko konjiku,
2
yambo tenga ungu bulkundu naa ninjiku,
yamboma kinie kerepali ningu karaye naa teko,
yamboma kinie andiki teko taka lelko molko,
ene enenga imbime ambolko ola naa liku
yamboma pali liku ai siku molangi. niyo!
3
Olio kepe ou ulu keri peangama konopu lepo apurupu konjipu naa molopo, olionga
ye nomimenga unguma lipu su sipu, kurumanga nomi Setenene olio kolo topa ungu
nirimuma pilipu lipu kekelepa topo ulu keri lupe lupema terimulu. Ulu pulu keri akuma mindi
temolondo kamele akopo konopu sipu molorumulu. Yambo lupema tepo kenjipu enenga
melema kanopo yama membo molorumulu. Olio anju yando yamboma kinie kanopo keri
kanorumulu.
4
Ou olio aku sipu tepo kenjipu molorumulu nakolo kini olio Lipe Taponjipe Mindili
Nolemelka Aulkena Wendo Lili Pulu Yemone* Yamboma nane ene we kondo kolopo ene
we konopu monjipu telio mele kanangi. nimbe
5
yuni olio lipe taponjipe, mindili nolemelka
aulkena wendo lipe, yu kinie pea molopo konjimul aulkena lipe monjirimu.* Olione ulu
pulu peanga mare terimuluna kanopalie yuni olio naa lipe taponjirimu. Ulu pulu peanga telu
kepe paa naa terimulu.** Ulu pulu kerime mindi tepo molamili yuni olio we kondo kolopalie
lipe taponjirimu.*** Yesusini tenjirimu akumu sike olionga nimbe tenjirimu. nimbu
tondolo mundupu pilipulie no lirimulu kinie kanopalie Mini Kake Telimuni olio Pulu
Yemonga ambolangoma molangi. nimbe**** aku tenjipe, Enenga minime konde pangi.
nimbe aku tenjirimu. Pulu Yemo yuni olio aku sipe lipe taponjirimu.
6
Olio Lipe Taponjipe Mindili Nolemelka Aulkena Wendo Lili Ye Yesusi Kirasimuni
olionga nimbe tenjirimumunge Pulu Yemone Mini Kake Teli kanumu olio paa koya lepa
sirimu.*
7
Kirasini olio we konopu monjipe kondo kolopa tenjirimu kanumunge Pulu
Yemone olio kanopalie olionga ulu pulu kerime siye kolopa konopu sumbi nimbe peli
yamboma. nimbe kanopa,* ene Sike konde molopo konjipu mindi pumul..** ningu
tondolo munduku pilku konopu siku nokoko konjiku molemele ulumu paa sike wendo
opili. nimbe yuni Mini Kake Telimu olio sirimu.
8
I ungu nikirumu paa sike.
Pulu Yemo yu sike. ningu tondolo munduku pilimele* yambomane ulu peangama
paa mimi siku pilku teangi. ningu i ungu nikiruma yamboma paa pilku liku teangi. ningu
tondolo munduku mane sieni. Aku sipe uluma paa ulu peangama, akumane yamboma lipe
taponjilimo uluma.
9
Nakolo yambomane kekelepa toko Kirasinge unguma sumbi siku naa pilkulie Ungu
marenga puluma piliemili. ningu kerepali we nilimele unguma kinie, anda kolepalimenga
imbime sulu teko toko silimele unguma kinie, yamboma kinie we irinele telemele unguma
kinie, Mosisini ungu mane nimbe sirimu ma kerepali we nilimele unguma kinie, aku
ungumane ene molko konjing mele naa lipe taponjilimomonga aku unguma bulu siku, aku
siku nilimele yamboma kinie irinele teko kerepali naa nieni.*
10
Yambo tene ungu mane te
simbe molo ulu te tembamonga Kirasinge yamboma kapola kapola naa molongi liemo kanu
yambomo mimi siku lepi lepi toko mane siku Temba mele mundupe kelepa sumbi sipe
molopili. nieni. Pe altoko wale talo siku aku siku lepi lepi toko mane siku Naa tei. nini
kinie naa pilimu liemo yu kamu munduku kelko bulu sieni.
11
Nuni pilino, Nunge ungumu
naa pilipe we aku sipe temba yambo kanumu ulu pulu kerimene yunge konopumu tepa
aroma tonjimbe, yuni tepa kenjimbe mele yuyu kepe pilipelie Tepo kenjilio. nimbe
pilimbe. ningu pilino. Yuni Telio mele keleambo. naa nimbmonga aku nikiru.
12
Nane ye Atemasi molo Tikikasi* nu molonine Pui. nimbu lipu mundumbu omb
kinie na Nikopollisi taono molombona Paa pambo. ningu aulke te kanoko liku paa lkisiku
wani. Kolea poporome topa ali temba walemanga na akuna we molombo kene akuna wani.
13
Apollosi* kinie ungu manema pilili ye Sinasi kinie elte aulkena pungil kinie melte
molo naa topili kene paa liku taponjini aulke te kanani.
14
Olionga Kirasinge yambomane mimi siku pilku konjikulie Melte molo tomba
yamboma kinie umbuni pemba yamboma kinie lipu taponjemili. ningu kongono peangama*
teko molangi. Ene we molko kongono peangama naa teko yamboma lipe taponjimbe uluma
naa teko molonge kinie keri.**
15
Na kinie molemele yambomane pali Nu manda molenoye? ningu, ningu
mundukumili. Kirasini Konopu monjei. nirimu mele olio aku siku konopu monjilimele
yamboma nuni Manda molemeleye? ninjeni.
Pulu Yemone ene pali we kondo kolopa molopili molangi.
Aku pea nikiru.
TAITASI TAITASI
<<
33
>>

Umbu-Ungu No Penge Bible Papua New Guinea

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Umbu-Ungu No Penge Bible Papua New Guinea

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PULU YEMONGA UNGU KONDEMO

You might also like