Professional Documents
Culture Documents
2
3
1 – SIRITIGƐLAN
I bɛ jalasun wolonwulan (7) fan naani fara bɔ. I bɛ
turabuden Adama sɛbɛn filen kura kɔnɔnan fan bɛɛ fɛ,
ka sɔrɔ ka jala fara kɛ filen kura in kɔnɔ, k’a daji tile
wolonwulan (7). I bɛ tila ka a ko tile wolonwulan (7)
tuguni.
2 – JUMADEN KA SARAKAATI
Fini jɛman mɛtɛrɛ wolonfila (m7) ani sɛmuso jɛman
kelen, i b’o di cɛ ma, min ye faantan ye. Jumadon ka
kuranɛ haya « siratalezina ana amta alehim ». Jumaden
1 – SIRITIGƐLAN
I bɛ jalasun wolonwulan (7) fan naani fara bɔ. I bɛ
turabuden Adama sɛbɛn filen kura kɔnɔnan fan bɛɛ fɛ,
ka sɔrɔ ka jala fara kɛ filen kura in kɔnɔ, k’a daji tile
wolonwulan (7). I bɛ tila ka a ko tile wolonwulan (7)
tuguni.
4
2 – JUMADEN KA SARAKAATI
Fini jɛman mɛtɛrɛ wolonfila (m7) ani sɛmuso jɛman
kelen, i b’o di cɛ ma, min ye faantan ye. Jumadon ka
kuranɛ haya « siratalezina ana amta alehim ». Jumaden
ka Alatɔgɔ « Yâ Alimou – Yâ Hakimou ». I bɛ olu naasi
bɔ siɲɛ kɛmɛ-kɛmɛ. I bɛ jala ladɔn ɲinin an’a bulu an’a
fara. I b’a daji, walima i b’a tobi ka i ko a la su ani tile.
3 – SIRITIGƐ
I bɛ “Qoul Houwal-Lahou” sɛbɛn siɲɛ wolonulan (7) ka
jalafara kɛ a la, ka i ko su wolonwulan (7)
5 – GARISIGƐ
I bɛ jalasun kɔnɔntɔn kɔrɔnyanfan an’a tilebinyanfan
fara bɔ. I b’a don bɔgɔdaga kura kɔnɔ « Iza dia-
5
anassroulahi » bɛ sɛbɛn siɲɛ kɔnɔntɔn k’o naasi kɛ a kan.
I bɛ turabuden Adama sɛbɛn kɛmɛ wolonulan ni bi
wolonwulan ni wolonwulan (777). I b’o naasi fara a
kan. I bɛ nin datugu tile saba (3) muso tile naani (4). Tile
duurunan i b’a koli daminɛ. Cɛ bɛ a koli daminɛ tile
naaninan. A bɛ ko tile wɔɔrɔ; o kɔfɛ i bɛ taa fura ɲaka fili
baji kɔnɔ.
6 – KA KIISI JUGUYA MA
I bɛ jala kɔnɔntɔn kɔrɔn an’a tilebin ani a banin an’a
baba fara bɔ, « Tabatiada » bɛ sɛbɛn siɲɛ kɔnɔntɔn, k’o
naasi kɛ a kan, ka pɔnti kɔnɔntɔn ani balajolo kɔnɔntɔn,
kaburuso bɛlɛ kɔnɔntɔn, i b’a datugu tile naani kɔnɔ. Tile
duurunan i b’a ko siɲɛ kelen. I bɛ fura ɲaka don
popilinin jɛman kɔnɔ ka taa a bila ntikiɲɛso sanfɛ.
6
➢ Gange kɔnɔdimi ani tonso ɲimin
I bɛ jalamugu kɛ ji kalan na, ka to k’a min, fo kalo kelen.
➢ Kɔdimin ani senkurubadimin fura
I bɛ jalamugu ɲagami situlu la, ka nin kilisi in fɔ :
« Tu Bisimilahi – Tu Bisimilahi – Tu bisimilahi, jɔn na
fali don kɔrɛ dɔ ? Ne karisa de ka fali don kɔrɛ dɔ, k’a
bɔ kɔrɛ dɔ, ka wa a don fata dɔ – Tu Bisimilahi jɔn na
gese don kɔrɛ dɔ ? Ne Karisa de ka gese don kɔrɛ dɔ,
k’a bɔ kɔrɛ dɔ, ka wa a don fata dɔ. Ne ko Ala, ne ko a
kira »
Cɛ siɲɛ kɔnɔntɔn (9) – Muso siɲɛ seegin (8)
I bɛ tulu in mun su kɔnɔntɔn i kɔ la, walima i senkuru la
➢ Ka suya bana furakɛ
I bɛ jalamugu ni dononkɔrɔ fan ɲagami situlu la k’a mun
farikolo fan bɛɛ la su kɔnɔntɔn (9)
➢ Ɲama bisi
Nkunjɛ den, i b’a laja k’a susu k’a mugu bɔ, ani jaba
kɛnɛ ka fara jalamugu kɔnɔntɔn kan. I b’a kɛ tulu la k’a
mun
➢ Ɲama daga
7
I bɛ nɛgɛbokaba kɔnɔntɔn don daga kɔnɔ ka fara jala
kɔnɔntɔn fara kan, ani kɔlɔn kɔnɔntɔn ji, k’o k’a kan, k’a
datugu tile 9 su kɔnɔntɔn
Ni ɲama bɔnna mɔgɔ kan, i b’a ko ni dagadji ye.
8 - KA MURA FURAKƐ
jala bulu naaro ani sunsunninfin bulu naaro, i b’a fara
ɲɔgɔn kan k’a susu. I bɛ a dɔɔnin kɛ i nun kɔnɔ, k’a
saman
8
10 – SUMAYA FURA
I bɛ jala fara ani baro lili ani baro bulu dɔɔnin, k’a tobi,
n’a mɔna, i bɛ li kɛ a la. I b’a min ani ka i ko a la
Hakililajigin na: min bɛ ko, li tɛ kɛ o la
11 – KA MARA FURAKƐ
I bɛ jala fara bɔ ani simanan fara dɔɔnin, k’a kɛ minɛn
kɔnɔ k’a daji su wolonwulan, ka li kɛ a la. I bɛ to k’a min
13 – FARIKOLOFUNUN BANA
I bɛ jala bolo jalan kari ani nponponpokolon bolo jalan
ani si bolo jalan kari. I bɛ a bɛɛ fara ɲɔgɔn kan, k’a jenin
fo k’a sisi. I bɛ sɔrɔ k’a da tile la; n’a jara, i b’a susu k’a
mugu bɔ. I bɛ dɔɔnin kɛ ji kalan na k’a min siɲɛ saba,
muso siɲɛ naani – O kɔfɛ i bɛ dɔ ɲagami situlu la k’a
mun tile saba
9
14 – KA I KOGOYA SUGABA YE
I bɛ jaladen sisi k’a mugu bɔ ani ka joro lili fara siyɛn k’o
lili susu k’a mugu bɔ. I b’o mugu fila fara ɲɔgɔn kan. I bɛ
kuleɲinɛnin sisi k’a mugu fara a kan ani layi dɔɔnin, k’o
k’a la
10
k’a tile kelen ja, k’a susu k’a mugu bɔ, ka to k’a wusu so
kɔnɔ
Ka fara a kan: Sugabaga tɛ se ka don o bɔlɔn kɔnɔ
18 -SIRITIGƐLAN
I b’i jɔ jalasun na k’i ɲɛsin kɔrɔn ma. I b’a fɔ
“Tu Bisimilahi, jɔbatigiw ka jôba fili, u y’a fili munni? U
y’a fili ji la. Ji ma to jɔ la, jɔ ma se ka ji minɛ k’a siri,
karisa kana ne Karisa minɛ, fo ka dugukolo melenge. Ne ko
Ala, ne ko a kira” I b’a fɔ ka jala lamunun- munun,
walima i b’a fɔ daba la, ka jala fara seleke naani bɔ ka
n’a don daga la, k’a tobi k’i ko « Cɛ koliko saba – Muso
naani »
11
20 – KA BƆ MƆGƆW KA ƝƐDONYA MA
I bɛ jala munun-munun ka nin kilisi fɔ « Tu Bisimilahi,
ne jara masa kɔrɔ wulitɔ ni n ka nɛgɛ jɔlɔkɔ ye, ɲɛ min
mana n ye, o ɲɛ ka ci; da min mana n lakali, o da ka fara;
ne ko Ala, ne ko a kira »
I b’a fan naani fara bɔ ka n’a daji, ka to k’i ɲɛ ko sanni i
ka bɔ
12
I b’a mugu kɛ ji wɔlɔkɔlen na k’a kɛ i da k’i da muguri
n’a ye k’a seri kogo la
➢ Ka barika don kumankan na
13
NTOMI
1 - GARISIGƐ
N’i ye cɛ ye, i bɛ ntomi bulu kuru saba ɲinin, walima
muso kuru naani ani suruku-ɲɛɲɛn (npalanpalan) kuru
saba, muso kuru naani. I b’a don daga la k’a tobi.
Cɛ b’a ko koliko wolonwulan – muso koliko seegin
3 – CƐYA FURA
Ntomi lili ani sinjan lili, i b’a kɛ bidɔn kɔnɔ ka
nkaaninfin dɔɔnin kɛ a kan. I b’a datugu su kelen ani tile
kelen; o kɔfɛ i b’a minni daminɛ
Sɔgɔmada fɛ i bɛ wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen min
Sufɛ sanni i k’i da, i bɛ wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen min
14
4 – KƆNƆNABANA
I bɛ ntomi seleke naani fara bɔ ani tɛrɛba seleke naani
fara ani nkunjɛ lili kuru kelen an’a bulu kuru kelen. I b’a
don daga la. I bɛ ntomi fara da daga ju la, ka tɛrɛba fara
da a sanfɛ, ka nkunjɛ lili da a sanfɛ, ka sɔrɔ ka nkunjɛ
bulu da a sanfɛ. I b’a tobi k’a mɔ
Sɔgɔma i bɛ li jeninbali dɔɔnin kɛ a la, k’a min, fo tile
wolonwulan
5 – KA SIRI TIGƐ
I bɛ “Tabbatyada” kalan
Bismillah Rrahmane Rahime
Tabbat-yada abin lahabin watabba
Ma aghna AAnhu malouhou wama kasaba
Sayasla naran zata lahabin
Wamraatouhou hammalataal hâtabi
Fii jiilhâ habloune mîne masadine
I bɛ nin kalan ntomi bulu kuru wolonwulan kelenna bɛɛ
la. I bɛ tila k’a fɔ « Ala, siri min bɛ ne na, n b’a ɲinin i fɛ, i
ka n siri tigɛ; adamaden siri, jinɛ siri, a bɛɛ lajɛlen ka tigɛ
ka bɔ n na ». I b’a don daga la, ka i ko tile wolonwulan
15
6 – BANA SIDƆNBALI FURA
Ntomi bulu kuru saba (muso kuru 4)
N’i ye ntomisun ye yɔrɔ jan na, i bɛ boli ka taa a sun
kɔrɔ, ka muru kɛ k’a tigɛ ani si kɔrɔn n’a tilebin bulu tigɛ
(cɛ kuru 3 – muso 4)
I b’a tobi k’a min
8 – ƝƐ JALANDIMIN FURA
I bɛ ntomi ladɔn ani ntomi bulu bɔ k’a don daga la, ka
“Hayyatoul Kourssyyou” bɛɛ sɛbɛn siɲɛ kɔnɔntɔn, k’o
naasi kɛ a la. I b’a tobi; n’a mɔna i b’i ɲɛ ko a la sɔgɔma
o sɔgɔma
16
9 – KA KIISI JUGUYA TƆƆRƆ MA
I bɛ ntomi ladɔn bɔ alamisa sɔgɔma ani lemuru-
kumunnin ladɔn ani folokofalaka ni zɛrɛninjɛ kuru
kelen. I b’a tobi k’a ko; tile wɔɔrɔ o kɔfɛ i bɛ taa furaɲaka
bila ntikiɲɛso sanfɛ
10 – GARISIGƐ
Folokofalaka kuru saba, zaban kuru saba ani ntomi bulu
kuru kelen, i b’a tobi ka a ko
11 – SƆGƆSƆGƆ FURA
I bɛ taa ntomi sanfɛfara caman wɔrɔ i tɛgɛ la. I bɛ a ni
jalankɔgɔ susu ni ɲɔgɔn ye k’a mugu bɔ
I b’a mugu kɛ seri, walima mɔni na ka a min
17
13 – NTOMI SERƆMU « FARIKOLO KƐNƐYA »
I bɛ ntomi fara bileman daji ka tile saba kɛ. I bɛ
ntomiden mɔnen bila ji la; i b’a sɛnsɛn ka to ka a min;
sɔgɔma bɔlinin ɲɛ tilancɛ ani sufɛ
14 – CƐYA LABƐN
I bɛ ntomi fara bileman kɔrɔn ni tilebin ni banin bɔ. I bɛ
kɛɲɛka to yen. I b’a don daga la, ani jala fara. I b’a tobi
ka a mɔ: I b’a min ani ka a ko (cɛ tile 3 – Muso tile 4)
18
SUNSUNFIN
1 – BANA SIDƆNBALI FURA
I bɛ sunsunfin ani manden-sunsun lili bɔ ani banan lili
ani simanan fara; I b’a don daga la, k’a tobi. I b’a ko ani
ka a min
19
ka furuko ye « Ala Ne karisa mako bɛ furu de la. Ala furu
nɔgɔya n ye ». I b’a tobi ka i ko a la su wɔɔrɔ (6) »
Hakililajigin na; kana a ko duguma. I b’i jɔ fɛn dɔ sanfɛ
20
7 – SENKURUBADIMIN ANI KƆDIMIN
Misibo kɛnɛ ani sunsunfin bulu kɛ ka senkuruba digi-
digi; i b’a kɛ ji la k’a sɛɛnɛ. O kɔfɛ i bɛ taa furaɲaka fili
jiri dɔ kɔrɔ ka i ka bana kalifa o jiri la. O kɔfɛ i kana gɛrɛ
o jiri la tuguni; n’o tɛ bana in bɛ kɔsegin
8 – KA MANDIYA SƆRƆ
I bɛ sunsunninfin ladɔn ɲinin. I b’a kɛ situlu la. I b’a fɔ a
la siɲɛ wolonwulan (7) “Tu Bisimilahi, Tu Bisimilahi, Tu
Bisimilahi, fɛn dɔ bɔlen saman ka bin duguma ko sanu
mandiya ; cɛw bɛ girin a kan, k’olu ta don ; musow bɛ girin
a kan, k’olu ta don. A’lu k’a ta k’a di ne Karisa ma ; jaa ne
karisa ta don ; a’lu k’a di ne Karisa ma. Ala ye, Kira ye.
Ne ko Ala, ne ko a Kira” I b’a kɛ tulubara ye ka to k’a
mun
9 – I BƐ KABAKO YE SUNSUNFIN NA
Alamisa sɔgɔma, i bɛ numu muru ta; i bɛna i jɔ ka i ɲɛsin
sunsunfin ma. I bɛ nin kilisi in fɔ muru la siɲɛ
wolonwulan (7)
« Tu Bisimilahi, Tu Bisimilahi, Tu Bisimilahi, diɲɛ mɔgɔw
ko k’olu finnen don; ne karisa finnen don ka tɛmɛn
21
galadaga kan; ne ko Ala, ne ko a kira » I bɛ sɔrɔ ka
sunsunninfin kuru saba tigɛ (muso kuru naani 4) I bɛna
a don bɔgɔdaga kɔnɔ k’a sigi tasa kolon sanfɛ, a ka tile
saba kɛ; a naaninan, i b’a koli daminɛ
11 – TASUMA JENINDA
I bɛ sunsunfin fara ani a bolo kalakala tigɛ ka a jenin k’a
mugu bɔ k’a da joli la
22
sanfɛ. I b’i hamina da a sanfɛ k’a tobi ka a ko tile
wolonwulan (7)
13 – KA SƆRƆ CAMAN KƐ
Suruku-ɲɛɲɛn kuru kelen ani sunsunninfin kuru saba, i
bɛ manden-sunsun kuru 3 fara a kan; i b’a tobi, n’a
mɔna i bɛ nɔnɔ kɛnɛ kɛ filen kura kɔnɔ ka fura sɛnsɛn ka
k’a la. I b’a fɔ “Ala nɔnɔ kɛnɛ jɛlen don cogo min na, Ala i
ka ne ka ɲɛnamaya jɛya n ten. Ala i ka n garisigɛ jɛya n ye
ten. Ala i ka n ka jamatigiya jɛya n ye ten’’ I bɛ filennin ta
ka taa i jɔ fɛn dɔ sanfɛ k’a ko tile wolonwulan (7)
14 - KA SIRI TIGƐ
I bɛ Sunsunninfin kuru naani bɔ ntɛnɛn sɔgɔmada fɛ. I
bɛ alamisa kɔnɔ. Ni alamisa sera, i bɛ taa kalakari jɛman
kuru saba bɔ. I bɛna a fara sunsunninfin kuru naani (4)
kan. I b’a daga sigi o don; n’a mɔna, i bɛ koliko fila kɛ
sɔgɔma ani wula fɛ, o kɔfɛ i b’a ko tile wolonwulan (7)
23
WƆLƆ
2 – JUGUYA
I bɛ wɔlɔ kuru saba (3) ɲinin ani kɔɔrikolo kuru
damandɔ. I b’a don daga la k’a tobi ka a ko
3 – KƆNƆNAJOLI FURA
I bɛ wɔlɔ fara n’a bulu, ani nɛrɛ fara ani finiɲaka. I b’a
don daga la, k’a tobi ka a mɔ ka to ka a min
4 – FANGADƆGƆYA (CƐYABANA)
I bɛ wɔlɔ bulu susu, ani ɲamanin dacibali den; i bɛ
kɔgɔfin dɔɔnin kɛ a la; i bɛ to ka a mugan sufɛ
5 – ƝƐDIMIN FURA
I bɛ wɔlɔ bulu dɔɔnin tigɛ, ani ɲamanin dacibali den; i
b’a fara ɲɔgɔn kan, k’a susu k’a mugu bɔ k’a kɛ minɛn dɔ
kɔnɔ ka ji dɔɔnin kɛ a kan, ka to k’a tonin i ɲɛkisɛ kan
24
6 – JABƐTI ANI FURUDIMIN FURA
Ɲama kuru saba (3) ani sofurannan binma kuru damadɔ,
i b’a tobi ka a min sɔgɔma ani wula fɛ
7 – GARISIGƐ
I bɛ wɔlɔ kuru kelen (1) ɲinin ani dubalen kuru kelen (1);
i b’a don daga la, k’a tobi. I b’i ko n’a ye siɲɛ saba
8 – KA BAARA SƆRƆ
I bɛ wɔlɔ kuru saba (3) ni bananku bulu kuru saba (3)
don daga la (cɛ koliko saba (3) – muso koliko naani (4)
9 – KA KUNNAFƐN FURAKƐ
Wɔlɔ kuru kelen (1) ani jun kuru kelen (1) ani
sunsunninfin kuru kelen (1) ani nkunjɛ kuru kelen (1); i
b’a tobi ka a mɔ, i b’a ko ani ka a ji min
10 – JUGUYA
I bɛ wɔlɔ kuru saba (3) ɲinin ani benbe kuru kelen (1),
k’a tobi; n’a mɔna, i b’a di den ma a k’a min, ani ka a ko
25
11 – KA SIRI TIGƐ
Wɔlɔ kuru kelen ani manden-sunsun kuru kelen ani
sununkun sanfɛbin dɔɔnin fara a kan. I b’a tobi ka a
koliko saba kɛ a la
12 –TANSIYƆN
I bɛ wɔlɔjɛ lili kuru kelen bɔ a’na fara n’a bulu kuru
kelen. I b’a fara ɲɔgɔn kan, ani koroninfin bulu kuru fila
fara a kan ani sɔmɔ fara kuru kelen ani nkunan kuru
kelen. I b’a tobi ka a ji dɔ sɛɛnɛ ka kɛ minɛn kɔnɔ; “fan
kelen min salen don’’, i bɛ fininkolon don furaji la k’a
digi-digi n’a ye ani situlu. I bɛ tila k’o ji bɔn ka ji kura kɛ
minɛn kɔnɔ ka a ko. I bɛ to k’o kɛ, fo kalo kelen
13 – FANKELEN SA (TANSIYƆN)
I bɛ wɔlɔjɛ lili n’a fara n’a bulu kuru kelen bɔ ani jiri min
fan kelen salen don, fan kelen ɲɛnama don (jiri su ni
ɲɛnama). Fan min salen don, i bɛ dɔ lɛsɛ o la, ani fan
kelen min kɛnɛman don, i bɛ dɔ lɛsɛ o fana na. I b’a fara
ɲɔgɔn kan, k’a tobi ka a mɔ; n’a mɔna, i b’a wusu ka sɔrɔ
ka situlu mun; o kɔfɛ ka bɔlinin ɲɛ kelen min
26
14 – CƐYABANA
I bɛ taa wɔlɔ lili bɔ, i b’a ko ka jɛ; fara min bɛ lili sanfɛ, i
b’o siyɛn k’o bɔ a la, k’a kɛ minɛn dɔ kɔnɔ ka
ɲamakubara dɔɔnin fara a kan ani kɔgɔfin dɔɔnin. I b’a
susu ka a laja tile la k’a mugu bɔ
15 – KƆNƆNAJOLI
I bɛ wɔlɔ fara bɔ ani ka sinjan lili kuru fila fara a kan ani
kungo nsiranin fara dɔɔnin. I b’a tobi ka a min
17 – KƆDIMIN
I bɛ wɔlɔ lili ani basa susu k’a mugu bɔ k’a ɲagami situlu
la ka i kɔ mun
27
18 – KOOKO FURA
I bɛ wɔlɔ lili bɔ an’a fara, samanɛrɛnin lili kuru fila ani
sulasinsan lili kuru kelen. I b’a don daga la k’a tobi ka a
mɔ; n’a mɔna, i bɛ bɔlinin ɲɛ kelen min ka situlu dɔɔnin
kɛ a la. I bɛ sɔrɔ ka i ko furaji tɔ la, fo dɔgɔkun kelen, o
kɔfɛ i bɛ sulasinsan mugu dɔwɛrɛ bɔ k’a ni situlu ɲagami
k’a sɔɔri i banakɔtaayɔrɔ la
19 – KA DEN BASIGI
I bɛ nin yɔrɔ sɛbɛn wɔlɔ bulu kelenna bɛɛ kan
« Innalezina amanou wa amilou sôlihati watta wassaw
bil haq watta wassaw bil sâbri »
I bɛ « souratoul kadri » bɛɛ sɛbɛn siɲɛ kɔnɔntɔn, k’a naasi
bɔ
Cɛ: wɔlɔ bulu den kɔnɔntɔn, muso bulu den tan ni kelen.
I bɛ ɲama dacibalinin fara a kan, ka a foroki ni ɲɔgɔn ye,
ka a da tile la, n’a jara, i bɛ naasi dɔɔnin k’a la, ka a laja
tuguni: i b’a mugu dɔɔnin kɛ den koliji la (a tɛ ko ɲɛgɛn
kɔnɔ)
I bɛ ji kɛ bidɔn kɔnɔ ka sɔrɔ ka naasi tɔ kɛ a kan, ani fura
mugu dɔɔnin, k’a bila a ka si; don o don sɔgɔmada fɛ, i
bɛ wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen di denw ma, u k’a min
28
KALAKARI
1 – GARISIGƐSIRI
I bɛ kalakari bilennin kuru wolonwulan ɲinin, ani
filenbara kɔnɔ furu dɔɔnin (cɛ: boloɲɛ 2 – muso boloɲɛ 4.
I b’a tobi ka a ko tile kɔnɔntɔn – muso tile tan ni kelen
2 – GARISIGƐ GƐLƐYA
I bɛ laturuden Adama sɛbɛn kɛmɛ duuru ni bi duuru ni
duuru (555) ani nafolo so (555). I b’a naasi fila fara
ɲɔgɔn kan. I bɛ kalakari bilennin kuru saba bila a naasi
la k’a tobi ka i ko a la tile saba; wa a tɛ ko ɲɛgɛn na. I b’i
jɔ fɛn dɔ sanfɛ ka a ko
3 – GARISIGƐ TELIMAN
Kalakari bilennin kuru 2 ani sunsunninfin kuru 2 ani
ntimintiminin kuru kelen. I bɛ ŋaniya siri a kan « Ala ne
mako bɛ garisigɛ teliman na » I b’a don daga la k’a tobi,
n’a mɔna, i b’a ko tile duuru
29
4 – GARISIGƐ
I bɛ kalakari jɛman ladɔn bɔ ntɛnɛn, walima alamisa, ani
nkunan ladɔn dɔɔnin ani sunsunninfin ladɔn ani
mandiya ani nɔnsin jalan. I bɛ a fara ɲɔgɔn kan k’a
foroki ka kɛ wusulan ye
5 – GARISIGƐ
I bɛ kalakari jɛman susu k’a mugu bɔ ani nkunan ladɔn.
I bɛ laturuden Adama sɛbɛn ba kelen ani kɛmɛ ni tan ni
kelen (1.111) walima (116) ani nafoloden kɛmɛ duuru ni
bi duuru ni duuru (555). I bɛ nkunan ladɔn ani kalakari
jɛman ladɔn kɛ naasi la
I b’a mun sɔgɔma
6 - GARISIGƐ
Kalakari jɛman ladɔn ani kalakari bileman ladɔn ani
zɛgɛnɛn fara seleke 4. I b’a fara ɲɔgɔn kan, k’a susu k’a
mugu bɔ ka barakante kɛ a la ani parifɛn “Dangoma +
Elhadj Abdoulaye + Nourou Mouhamad”
I bɛ parifɛn ninnu kɛ jiri mugu in kan, ka to k’a kɛ
tasuma na k’a wusu
30
7 – SUMAYA ANI CƐYABANA FURA
I bɛ kalakari bilennin kuru kelen tobi ka a min
31
12 – BANA SIDƆNBALI FURA
Kalakari kuru wolonwulan, i b’a naasi sɛbɛn siɲɛ
kɔnɔntɔn 9: i bɛ « falaki » sɛbɛn siɲɛ kɔnɔntɔn 9, i bɛ
« Qoul houwallahou » sɛbɛn siɲɛ kɔnɔntɔn 9, i b’a naasi
ko
I bɛ naasi kɛ jiri kuru wolonwulan in kan daga kɔnɔ k’a
datugu tile wolonwulan 7 – Tile wolonwulan 7 kɔfɛ i b’a
ko ka a min, fo tile wolonwulan wɛrɛ
13 – KA SIRI TIGƐ
Mɔgɔw bɛ tɛmɛn jiri min jukɔrɔ, i b’o kuru saba 3 tigɛ
ani kalakari kuru naani 4 ani siraba bɛlɛden wolonwulan
7. I b’o bɛlɛden 7 da daga ju la, ka jiri da a sanfɛ k’a tobi
ka a mɔ. I bɛ a ko tile saba 3 kɔnɔ
14 – KA KABAKO YE KALAKARI LA
I bɛ kalakari jɛman kuru wolonwulan 7 don daga la; n’a
bɛna mɔ, i bɛ nɔnɔ kɛnɛ dɔɔnin kɛ a la, ani li dɔɔnin. I bɛ
yɛlɛ fɛn dɔ sanfɛ ka a koko wolonwulan 7 kɛ yɔrɔnin
kelen sufɛ
32
15 – KA MƆGƆW KA JURU SARA
Kalakari bilennin kuru saba 3 (muso kuru 4),
npalanpalan kuru kelen 1, sunsunninfin kuru kelen 1,
manden-sunsun kuru kelen 1, seretoro kuru kelen 1 (nka
ni muso don sunsunninfin tɛ kɛ a la). I b’a don daga la. I
bɛ « fatiha » naasi bɔ kɛmɛ naani ni tan (410). I b’a tobi o
naasi la
Cɛ b’a koko wolonwulan kɛ, muso tile 8
N’a banna, i bɛ taa fura ɲaka fili ntikiɲɛso la
17 – JUGUYA BILEN
I bɛ dimin woro bileman den saba 3 ɲinin (muso 4) I bɛ
taa kalakari bilennin kuru saba 3 (muso 4) tigɛ. N’i bɛna
kalakari bulu kuru, i bɛ woro bileman don a kelen-kelen
bɛɛ kɔnɔ k’a siri. I bɛna a tobi ka a mɔ. I b’a ko koliko
33
saba 3 – muso 4, n’i tilala, i bɛ woro bɔ furabulu kɔnɔ k’a
siri, ka taa a bila dankun na – I bɛ sɔrɔ ka woro in susu
« cɛ ta 3 – muso ta 4) I b’a susu k’a mugu bɔ.
I bɛ to k’a mugu dɔɔnin-dɔɔnin kɛ i koliji la
34
21 – I BƐ NIN KƐ NI WARIKO ŊANIYA YE
Kalakari jɛman kuru saba 3 ani kalakari bilennin kuru
fila 2 ani suruku-ɲɛɲɛn (npalanpalan) kuru fila 2. I b’a
tobi k’a kɛ filen kura kɔnɔ ka nɔnɔ kɛnɛ dɔɔnin kɛ a la ka
a ko
22 – KA MOTO SƆRƆ
I bɛ laturuden Ɛnzan sɛbɛn kɛmɛ ni tan ni naani (114). I
bɛ kalakari jɛman kari-kari ka kɛ bidɔn kɔnɔ ka sɔrɔ ka
moto buzi k’a kɔnɔ, ka i tɛgɛ sɔninfara tan bɛ tigɛ k’a
jenin k’a mugu kɛ bidɔn kɔnɔ ani barakala. I b’o dɔɔnin
kɛ bidɔn kɔnɔ
I b’a mun n’i ka moto sɔrɔli hamina ye waati bɛɛ, fo tile
bi wɔɔrɔ
23 – SUMAYA FURA
Kalakari bileman ani jofaga ani musofin, u bɛ daji ka tile
naani 4 kɛ, ka laturuden Seju sɛbɛn i si hakɛ la, k’o naasi
kɛ jiri saba in kan, ka sɔrɔ ka li dɔɔnin kɛ a kan.
Sɔgɔma wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen – wula fɛ wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen
35
24 – MƆGƆ MIN KA DIƝƐNATIGƐ GƐLƐYARA
Kalakari jɛman kuru saba 3 ani kolokolo kuru saba 3 ani
mɛnzɛn kuru saba 3 ani bantɔrɔ kuru fila 2. I b’a tobi ka
a mɔ ka a koliko tan ni kelen kɛ 11
25 – BANA SIDƆNBALI
Kalakari kuru kelen 1 ani kolokolo kuru kelen 1 ani
sanan kuru kelen 1 ani nkunjɛ kuru kelen. I b’a don daga
la k’a tobi ka a min
26 – MURA FURA
I bɛ nkunjɛ kɛnɛ kuru kelen tobi ka a min
36
JIRI « CƐYALABƐN »
37
« Tu Bisimilahi – Tu Bisimilahi – Tu Bisimilahi, Nin ye mun
de jɔlɔkɔ ye ? Nin ye zira jɔlɔkɔ ye. A da bɛ minni ? A da tɛ ne
KARISA LA, A da bɛ minni ? A da bɛ kɛrɛfɛ; A da bɛ kɛrɛfɛ -
A da bɛ minni? A da bɛ sanfɛ. A da bɛ minni ? A da bɛ
duguma, Ne ko Ala, Ne ko a kira »
N’i tilala, i b’a tu-tu kɛ i tɛgɛ kɔnɔ, k’a mun i fari la
38
4 – BƆGƆBALI KILISI
I bɛ taa ntabakunba bere kɛnɛ tigɛ, ka sɔrɔ ka taa
nburencɛ jiri la
I bɛ kilisi in fɔ bere la. I b’a fɔ « Tu Bisimilahi, Tu
Bisimilahi, Tu Bisimilahi, « kippo bigrii wilissola dassola »,
ne ko Ala, ne ko a kira »
I bɛ nburencɛ lamunun-munun siɲɛ wolonwulan.
N’i ye i jɔ, i bɛ nburencɛ den bugɔ siɲɛ kelen ni
ntabakunba bere kɛnɛ ye. I b’a den ci k’a kisɛ bɔ. I b’o kɛ
bamanan fini (dalifini) kɔnɔ
I bɛ taa a tu, k’a don i cɛ la
Ni cɛ o cɛ y’i bugɔ, a bɛ bin duguma
5 – KA CƐ KƆ KƐNƐYA
Jiri farakolokanci ani kolokolo bileman ni kolokolo
finman ani gele ani nkiliki. I b’a tobi ka a ko
39
7 – KA SAYA BALI
I bɛ nin kilisi in fɔ kurusi jala la « Tu Bisimilahi, Tu
Bisimilahi, Tu Bisimilahi, diɲɛ kɔnɔ ka bon
Ne Karisa Ba kɔnɔ ka bon ni diɲɛ ye, Ne ma to o la, n bɔra
o la, n kana to mugu ni kisɛ la, n kana to dabali jugutigiw
ka dabali la. Ne ko Ala, ne ko a kira »
40
JIRI « FAYIDA »
2 – GARISIGƐ TELIMAN
Folokofalaka kuru wolonfila 7 – dubalen bulu kuru fila 2
I bɛ “fatiha” kalan siɲɛ wolonwulan 7 jiri kɔnɔntɔn na
ani “Ina aateynakal Kawçar” bɛ kalan siɲɛ wolonwulan
7 jiri in na
I b’a tobi ni baji ye, walima kɔlɔnji la. N’a mɔna, i b’a ko
3 – KƆNƆNABANA FURA
Jala fara ani banan fara, i b’a don daga la ka jalankɔgɔ
kɛ a la. I b’a susu k’a mugu bɔ
I bɛ a mugu dɔɔnin kɛ i da kɔnɔ, k’a mugan dumuni kɔfɛ
41
4 – GARISIGƐ
I bɛ « fatiha » kalan bamanan muru la siɲɛ wolonwulan
7 I b’i jɔ jiri manden-sunsun tilebinyanfan fɛ, ka i ɲɛsin
kɔrɔn ma ; i b’a fɔ
« Tu Bisimilahi, Ala kira nana ntɛnɛn, Ala kira ye don min
kofɔ, o don, ne bi Arafa ye. Don cɛ ani don muso, a’ ye na
ne sɔn garisigɛ caman na, Ni Ala kira bonya ye. Ne ko Ala,
ne ko a kira »
I bɛ sɔrɔ ka manden-sunsun bulu tigɛ kuru wolonwulan
7. I bɛna a don daga la, n’a mɔna, i b’a ko koliko saba 3
– muso 4
6 – KA SIRI TIGƐ
Manden-sunsun kuru saba 3 – sunsunninfin kuru saba 3
– zaban kuru saba 3 ani siri jiri kuru saba 3
• I bɛ siribulu ani manden-sunsun don daga la ɲɔgɔn
fɛ k’a ko tile saba 3
42
• O kɔfɛ i bɛ sunsunninfin tobi k’a ko tile saba 3
• I bɛ sɔrɔ ka zaban tobi k’o fana ko tile saba 3
O kɔfɛ i bɛ tamaro den tan ni kɔnɔntɔn sarakaati
denmisɛnninw na
7 – KƆNƆNAJOLI FURA
Toroba fara an’a bulu, i b’a tobi k’a min
I bɛ tila ka toroba fara susu k’a mugu bɔ ka kɔgɔfin
dɔɔnin kɛ a la ; i b’a mugan
8 – SUFƐBANA FURA
Sebe bulu kuru kelen 1 – kolokolo bulu kuru kelen 1 ani
sunsunninfin bulu kuru kelen 1 ani lemuru-kumunnin
bulu kuru kelen 1. I bɛ olu don daga la k’a tobi ka mɔ. I
b’a ko ka tila k’a ji min
9 – KUNNAFƐNBANA FURA
Sunsunninfin kuru kelen 1 – nkunjɛ kuru kelen 1 – sanan
kuru kelen 1 ani jun kuru kelen 1, i b’a don daga la k’a
tobi
I b’a ko ka a min
43
10 – SENKURUBADIMIN ANI KƆDIMIN FURA
I bɛ fali galaka dɔɔnin susu k’a ɲagami fali bo la. I b’a ni
situlu ɲagami ka i kɔ saalo n’a ye, walima senkuruba –
sɔgɔma ani sufɛ
11 – GARISIGƐSIRI
Genin ani barakala ani Alajɔ jiri, i b’o fara ɲɔgɔn kan,
k’a don daga la, ka a ko koliko saba 3 – muso 4
12 – KA GARISIGƐ DAYƐLƐ
Dubalen bulu kuru kelen 1 – Genin den saba 3 ani
barakante kuru saba 3 ani mandiya kuru saba 3, i b’a
fara ɲɔgɔn kan, k’a susu k’a mugu bɔ. I b’a kɛ bidɔn kɔnɔ
ka ji kɛ a kan
Sɔgɔma n’i bɛ taa sugu la, i bɛ i tɛgɛ fila jɔɔsi n’a ye ani i
ɲɛ
13 – BIƝƐDIMIN FURA
I bɛ « fatiha » bɛɛ sɛbɛn siɲɛ kɔnɔtɔn 9 k’a naasi bɔ. I bɛ
kalakari bilennin kɛnɛ susu ani cankurajɛ dɔɔnin susu
k’o fara a kan ani kɔɔribulu
44
I bɛ jiri ninnu kɛ daga kɔnɔ ka « fatiha » naasi kɛ a kan. I
b’a tobi ka mɔ
Sɔgɔma wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen
Sufɛ wɛrɛ n°8 ɲɛ kelen
Tile tan ni duuru 15 kɔnɔnan na biɲɛdimin bɛ ban pewu
14 – SINDIMIN FURA
Gabugu naalo ani gabugu ci ani kolo kɔrɔ ani suruku -
ntɔmɔnɔn lili. I bɛ ale jenin k’a mugu bɔ ani nburencɛ
den kelen 1. I bɛ sɛgɛkata dɔɔnin kɛ a mugu la
I bɛ to ka a mun muso sin na
16 – GARISIGƐ TELIMAN
I bɛ lemuru-kumunnin bulu kɔnɔntɔn 9 tigɛ ka Nuhun-
kɔrɔ den kelen-kelen sɛbɛn a bɛ kɔnɔ, mandiya den saba
45
3 ani barakante. I b’a fara ɲɔgɔn kan k’a susu k’a mugu
bɔ. I bɛ a da tile la k’a laja
I bɛ dɔɔnin kɛ tasuma na k’a wusu
17 – ƝƐDIMIN FURA
Zaban ladɔn ani ntomi kuru kelen 1 ani ntɔngɛn kuru
kelen 1. I b’a don daga la, ka a tobi; n’a mɔna,
I b’a suma ka i ɲɛ ko a la
18 – KA JABƐTI FURAKƐ
❖ I bɛ jabi susu k’a mugu bɔ ani nkunjɛ ani
npalanpalan, walima suruku-ɲɛɲɛn
I bɛ to k’a mugu mugan
❖ Jabi bulu saba 3 ani nkunjɛ fara ani mangoro bulu
kuru kelen 1 ani ntɔmɔnɔn bulu kuru kelen 1
I b’a tobi ka a min
19 – KA KƆRƆ DENMISƐNYA LA
I bɛ jabi mugu kɛ ji la ka waati kɛ, ka to ka i fari jɔɔsi n’a
ye waati bɛɛ
46
20 – KƆNƆDIMIN FURA
I bɛ jabi bulu ani ntimintiminin tobi ka wɛrɛ n°8 ɲɛ
kelen min
47
NKILIKI
1 – SƆGƆSƆGƆ FURA
I bɛ nkiliki bulu kɛ filen kɔnɔ ka ji kɛ a kan kɔfɛ i b’a min
sɔgɔma ani sufɛ
3 – ƝINDIMIN FURA
I bɛ nkiliki lili tobi ka i da muguri k’a seri kogo la
4 – CƐYABANA FURA
❖ I bɛ nkiliki lili ani lemuru-kumunnin tobi ka a min
❖ I bɛ nkiliki lili mugu bɔ ka kɔgɔfin kɛ a la ani
nkaaninfin ani ɲamakubaranin ani foronto dɔɔnin
ani ɲamaku, i bɛ nin mugan a ka ɲin cɛya ma
❖ I bɛ nkiliki ladɔn ani lemuru-kumunnin 9 mugu bɔ
ka cɛya wusu n’a ye
48
5 – BƆGƆBALI
I bɛ taa nkiliki sun kɔrɔ, ka i kannafini bɛɛ bɔ. I lankolon
tan ni fila, i bɛ kabakurun lɛsɛnnen ta ka nin kilisi fɔ a la
« Ala bɛ sanfɛ, Kira bɛ n ɲɛ, Badara Ali bɛ n kɔ » siɲɛ saba
3
I bɛ kabakurun kɛ ka nkiliki fu bɔ ka sɔrɔ ka i sigi nkiliki
kɔrɔ ka nkiliki fu tereke i sentɛgɛ kɔnɔ k’a kɛ tafo
wolonwulan ye 7. I bɛ nin kilisi fɔ tafo wolonwulan
kelenna bɛɛ la k’a siri ka taa i kɔfɛ i sigilen duguma
« Ala bɛ sanfɛ, Kira bɛ n ɲɛ, Badara Ali bɛ n kɔ san ta,
dugu bila – san ta, dugu bila – san ta, dugu bila »
Ni mɔgɔ min ye i bugɔ, a bɛ dugu ta. Walasa a tigi ka se
ka wuli, i bɛ nin kilisi in fɔ
« Ala bɛ sanfɛ, Kira bɛ n ɲɛ, Badara Ali bɛ n kɔ, dugu bila,
san ta – dugu bila, san ta – dugu bila, san ta »
I bɛ sɔrɔ ka tafo bɔ i cɛ la k’a su ji la k’a ji seri a kan,
walima i b’a bugɔ ni tafo ye
6 – KA FURU SƆRƆ
I bɛ nkiliki ladɔn ani jabi ladɔn ɲagami k’a susu k’a
mugu bɔ. I bɛ laturuden alimangusi sɛbɛn 77 ani Lomara
49
77, k’a naasi bɔ. I bɛ naasi ɲagami jiri mugu la, ka sɔrɔ
ka a da i sen na ani i tɛgɛ fila la
9 – KA MANDIYA SƆRƆ
I b’a fɔ
« Tu Bisimilahi, Nin ye mun jiri ye ? Nin ye nkiliki jiri ye ;
nkiliki, e ka cɛw karaba k’u di ne Karisa ma, ka musow
karaba k’u di ne Karisa ma, ka dugu nafolotigiw karaba ka
di ne Karisa ma »
I bɛ sɔrɔ ka nkiliki ladɔn tigɛ ka sanan ɲɛji fara a kan, k’a
susu k’a mugu bɔ. I bɛ to ka i tɛgɛ wusu a la
50
10 – KA DABALI TIƝƐ
Nkiliki bɔlɔ ba kelen (1000) ani zɛgɛnɛn ŋɔnin ba kelen
(1000), i b’a kɛ filen kɔnɔ ka a tobi, ka i ko ani ka a min
tile tan ni kelen 11
51
SƆSƆ (sɔ)
1- KA NAFOLO SƆRƆ
I bɛ sɔsɔ (sɔ) tobi ka a dun i ka denbaya la tile bi
naani ni kelen (41) don o don
2 – KA DABALI KƆSEGIN
Sɔkisɛ tan ni wolonwulan 17 ani tigakisɛ wolonwulan
7 ani ncɔngɔkisɛ wolonwulan 7, - I b’a susu k’a mugu
bɔ ka to k’a kɛ i koliji la
52
4 – KA BARIKA DON I KA DENBAYA LA
I bɛ sɔ tobi i ka denbaya la ntɛnɛn o ntɛnɛn ani juma
o juma, k’a kɛ sarakaati ye ka a di Ala ma
« Mouhammad salalahou alehi wa salam ».
5 – MANDIYA
I bɛ sɔ bulu kelen 1 cɔngɔ ani sɔkisɛ den saba 3 ; i b’a
fɔ a la
“Allahou-Akbar Allahou-Akbar-Allahou-Akbar”
I b’a fɔ tuguni, “mandiya min bɛ sɔ la, dawula min bɛ
sɔ la, o dawula kelen, o ka kɛ ne Karisa la: ne ko Ala; ne
ko a kira”
I b’a ɲagami i ka munnitulu la
53
7 – KA JIGIYA ƝUMAN SƆRƆ
I bɛ sɔ bulu fila 2 kɛ bɔgɔdaga kura kɔnɔ ani woso
bulu fila 2 ani zaban bulu fila 2 – I b’a tobi ka a ko
tile wolonwulan 7
I bɛ ŋaniya siri n’i ka jigiya ɲuman sɔrɔli ye
8 – KOLOTUGU KILISI
I bɛ malo bu ɲagami situlu la, ka kilisi siɲɛ saba 3; i
b’a fɔ
« Tu Bisimilahi; muguw fa, golow tugu, fasaw tugu,
sɛmɛw tugu, miniyankolo, tu-tu, kolo tu »
54
JIRIW TƆGƆ FILƐ BAMANANKAN NA AN’U TƆGƆW
DƆNNIYA NASIRA LA
55
25 Kalakari Hymenocardiaheudelotii
26 Kɔmurunin vitiverianigritane
27 Dabada watheriaamericana
28 Woroba cola nitida
29 Sulafinsan trichiliaemetica
30 Bolokurunnin cussonia arbore ou cussonia
djalonensis
31 Nkaba bilen ficuspatyphylla
32 Waninguwɛ cassia ficitula
33 Jofaga Cytolosantes viscosa
34 Toro ficus capensis
35 Fogofogo Calotropis procera
36 Taaba cola cordifolia
37 Bunbun bombax costatum
38 Sɔ Isoberliniadoka
39 Ntomi tamarin
40 Zɛkɛnɛn balanite aegyptica
41 Jala Kaya sénégalensis
42 Npalanpalan Cassia occidentalis
43 Kunguwɛlen, kunjɛ, nkunjɛ Guiera senegalensis
44 Tiriki, goro Dichrostachyscineria
45 Kolokolo Pericopsis laxiflora
46 Kulusama nɔnfɔn, mina nɔnfɔn Paulinia pinnata
47 Saguwan Bridelia micrantha
48 lɛngɛn Afzelia africana
49 Jala Caïlcédrat
50 Tilebato jiri Tournesol
51 Sinjan cassia sieberiana
52 Ɲama piliostigmarèticulatum
53 Barankante Commiphora africana
54 Kɛrɛkɛtɛ Anogeissus leiocarpus
55 soden kola tremaguineensis
56
56 subaga jɔ liane
57 Miningɔnin Ximenia americana
58 Sira Andasonia digitata
59 Ɲamaku gingembre
60 Filana, cègana balɛ, sidarhomnifolia
guwasaguwasa
61 Cɛkaka Cympbopogogigantus
62 Toro guwɛ Figuier blanc
63 Toro wulen Figuier rouge
64 Toro fin Figuier Noir
57
58
59
60