Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1

Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 1

TNG QUAN V PHN TCH TI CHNH

Phn tch ti chnh (financial analysis) l mn hc c thit k dnh ring cho Chng
Trnh Ging Dy Kinh T Fulbright v c ging dy vo hc k Thu hng nm. Mn
hc ny c thit k trn c s kt hp cc mn hc: Ti chnh cng ty (Corporate
Finance), Qun tr ti chnh (Financial Management), Th trng ti chnh (Financial
Markets), v Ti chnh quc t (International Finance) c ging dy cc trng i
hc cc nc pht trin, trong ch trng n kha cnh phn tch v ra quyt nh ti
chnh nhm trang b cho cc nh hoch nh chnh sch v gim c doanh nghip cng
c v k nng phn tch trc khi ra quyt nh.
Ti chnh c 3 lnh vc ch yu bao gm: (1) th trng v th ch ti chnh, (2) u
t ti chnh, v (3) qun tr ti chnh. Cc lnh vc ny thng lin quan nh nhau n
nhng loi giao dch ti chnh nhng theo gic khc nhau. Trong phm vi mn hc ny
chng ta ch tp trung xem xt nhng vn lin quan n qun tr ti chnh, th trng
ti chnh v u t ti chnh.
1. QUN TR TI CHNH L G?
Qun tr ti chnh quan tm n vic u t, mua sm, ti tr v qun l ti sn doanh
nghip nhm t mc tiu ra. Qua nh ngha ny c th thy qun tr ti chnh lin
quan n ba loi quyt nh chnh: quyt nh u t, quyt nh ngun vn, k c phn
phi li nhun kim c, v quyt nh qun l ti sn.
1.1 Quyt nh u t
Quyt nh u t l quyt nh quan trng nht v n to ra gi tr cho doanh nghip.
Quyt nh u t l nhng quyt nh lin quan n: (1) tng gi tr ti sn v gi tr
tng b phn ti sn (ti sn lu ng v ti sn c nh) cn c v (2) mi quan h cn
i gia cc b phn ti sn trong doanh nghip.
Trong mn hc k ton bn lm quen vi hnh nh bng cn i ti sn ca
doanh nghip. Quyt nh u t gn lin vi pha bn tri bng cn i ti sn. C th n
bao gm nhng quyt nh nh sau:
Doanh nghip cn nhng loi ti sn no phc v cho sn xut kinh doanh?
Mi quan h gia ti sn lu ng v ti sn c nh nn nh th no?
Doanh nghip cn u t bao nhiu vo ti sn lu ng? Bao nhiu vo ti sn c
nh? Chi tit hn, doanh nghip cn u t bao nhiu vo hng tn kho, bao
nhiu tin mt cn c trong hot ng kinh doanh hng ngy? Nn mua sm
nhng loi ti sn c nh no? v.v
Trong cc chng tip theo ca mn hc ny chng ta s ln lt xem xt xem cng ty
nn ra quyt nh u t nh th no.
1.2 Quyt nh ngun vn
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 2

Nu nh quyt nh u t lin quan n bn tri th quyt nh ngun vn li lin quan
n bn phi ca bng cn i ti sn. N gn lin vi vic quyt nh nn la chn loi
ngun vn no cung cp cho vic mua sm ti sn, nn s dng vn ch s hu hay vn
vay, nn dng vn ngn hn hay vn di hn. Ngoi ra, quyt nh ngun vn cn xem
xt mi quan h gia li nhun li ti u t v li nhun c phn chia di hnh
thc c tc. Mt khi s la chn gia ngun vn vay hay ngun vn ca doanh nghip,
s dng ngun vn vay ngn hn hay vn vay di hn, hoc la chn gia li nhun
li v li nhun phn chia c quyt nh th bc tip theo nh qun tr cn phi
quyt nh lm th no huy ng c cc ngun ti tr . Nn s dng li nhun
tch ly hay nn ku gi thm vn t c ng, nn vay ngn hng hay nn huy ng vn
bng cch pht hnh cc cng c n, nn pht hnh tri phiu hay tn phiu, l
nhng quyt nh lin quan n quyt nh ngun vn trong hot ng ca doanh nghip.
1.3 Quyt nh qun l ti sn
Loi quyt nh th ba trong qun tr ti chnh l quyt nh v qun tr ti sn. Mt khi
ti sn c mua sm v ngun ti tr c s dng mua sm ti sn th vn
quan trng l qun l sao cho ti sn c s dng mt cch hiu qu v hu ch. Gim
c ti chnh chu trch nhim v vic qun l v s dng ti sn c hiu qu, c bit i
vi ti sn lu ng l loi ti sn d gy ra tht thot v lng ph khi s dng.
2. MC TIU CA CNG TY
nh gi qun tr ti chnh c hiu qu hay khng chng ta cn c chun mc nht
nh. Chun mc nh gi hiu qu qun tr ti chnh y chnh l mc tiu m cng
ty ra. D nhin cng ty c rt nhiu mc tiu c ra nhng di gic qun tr ti
chnh mc tiu ca cng ty l nhm ti a ho gi tr ti sn ca ch s hu. Tuy
nhin mc tiu ny khng phi din ra trong chn khng m trong mi trng kinh
doanh, do , n phi c xem xt trong mi quan h vi cc vn khc nh quan h
li ch gia ch s hu v ngi iu hnh cng ty, gia li ch cng ty v li ch x hi
ni chung. Suy cho cng, quyt nh ca nh qun tr phi nhm vo mc tiu gia tng ti
sn cho ch s hu. Mun vy, mi quyt nh ti chnh cn ch n kh nng to ra
gi tr. Mt quyt nh nu khng to ra c gi tr s khng lm tng m lm gim gi
tr ti sn ca ch s hu.
2.1 To ra gi tr
ng trn gic to ra gi tr, ti a ho li nhun l mc tiu chnh ca cng ty. Mc
tiu ny nhm khng ngng gia tng gi tr ti sn cho ch s hu doanh nghip. Mc
tiu ti a ho li nhun c c th v lng ho bng cc ch tiu sau:
Ti a ho ch tiu li nhun sau thu (Earning after tax EAT). Tuy nhin nu
ch c mc tiu ti a ho li nhun sau thu cha hn gia tng c gi tr cho c
ng. Chng hn, gim c ti chnh c th gia tng li nhun bng cch pht
hnh c phiu ku gi vn ri dng s tin huy ng c u t vo tri phiu
kho bc thu li nhun. Trong tng hp ny, li nhun vn gia tng nhng li
nhun trn vn c phn gim v s lng c phn pht hnh tng. Do ch tiu
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 3

ti a ho li nhun cn c b sung bng ch tiu ti a ho li nhun trn vn
c phn.
Ti a ho li nhun trn c phn (Earning per share EPS). Ch tiu ny c th
b sung cho nhng hn ch ca ch tiu ti a ho li nhun sau thu. Tuy nhin,
ch tiu ny vn cn c nhng hn ch ca n. (1) Ti a ho EPS khng xt n
yu t thi gi tin t v di ca li nhun k vng, (2) ti a ho EPS cng
cha xem xt n yu t ri ro, v cui cng ti a ho EPS khng cho php s
dng chnh sch c tc tc ng n gi tr c phiu trn th trng. Bi v nu
ch v mc tiu ti a ho EPS c l cng ty s khng bao gi tr c tc!
V nhng l l nh phn tch trn y, ti a ho th gi c phiu (market price
per share) c xem nh l mc tiu thch hp nht ca cng ty v n ch kt
hp nhiu yu t nh di thi gian, ri ro, chnh sch c tc v nhng yu t
khc c nh hng n gi c phiu.
Gim c l ngi iu hnh cng ty cn bit r mc tiu ca ch s hu (c ng) l gia
tng gi tr ti sn ca mnh v iu ny th hin qua gi c c phiu trn th trng. Nu
c ng khng hi lng vi hot ng ca cng ty v gim c th h s bn c phiu v
rt vn u t vo ni khc. iu ny i hi gim c cng ty phi tp trung vo vic
to ra gi tr cho c ng nhm lm cho c ng hi lng v thy mc tiu ca h c
thc hin.
2.2 Vn mu thun gia ch s hu v ngi iu hnh
c im ca cng ty c phn l c s tch ri gia ch s hu v ngi iu hnh hot
ng cng ty. S tch ri quyn s hu khi vic iu hnh to ra tnh hung khin gim
c hnh x v li ring ca mnh hn l v li ch c ng. iu ny lm pht sinh
nhng mu thun li ch gia ch s hu v gim c iu hnh cng ty.
khc phc nhng mu thun ny ch cng ty nn xem gim c nh l ngi
i din cho c ng v cn c s khch l sao cho gim c n lc iu hnh cng ty tt
hn v li ch ca c ng cng chnh l li ch ca gim c. Bn cnh vic to ra c ch
gim st v kim sot cn c ch khuyn khch gim c hnh x v li ch ca c
ng. Ch khuyn khch bao gm tin lng v tin thng tho ng, thng bng
quyn chn mua c phiu cng ty, v nhng li ch khc m gim c c th tha hng
nu hnh x v li ch ca c ng.
2.3 Trch nhim i vi x hi
Ti a ho gi tr ti sn cho c ng khng c ngha l ban iu hnh cng ty l i vn
trch nhim i vi x hi chng hn nh bo v ngi tiu dng, tr lng cng bng
cho nhn vin, ch n bo m an ton lao ng, o to v nng cao trnh ca
ngi lao ng v c bit l thc bo v mi trng. Chnh trch nhim x hi i
hi ban qun l khng ch c ch trng n li ch ca c ng (shareholders) m cn ch
trng n li ch ca nhng ngi c lin quan khc (stakeholders).
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 4

3. T CHC CNG TY V CHC NNG QUN TR TI CHNH
Mn hc ny nhn mnh n vai tr ca qun tr ti chnh trong cc cng ty c phn ch
khng phi cp n qun tr ti chnh doanh nghip ni chung. Do , y trnh by
s t chc cng ty v chc nng qun tr ti chnh theo kiu cng ty c phn (Hnh
1.1). S t chc cng ty nh c trnh by hnh 1.1 ch trng n chc nng quan
trng ca gim c ti chnh v phn bit s khc nhau v chc nng v vai tr ca phng
ti chnh v phng k ton. Trong khi phng k ton ch trng n vic ghi chp v phn
nh cc nghip v kinh t pht sinh v lp cc bo co ti chnh th phng ti chnh li
ch trng n vic dng cc bo co ti chnh do phng k ton lp ra phn tch v
hoch nh xem chuyn g s xy ra trong hot ng ti chnh ca cng ty.

Hnh 1.1: S t chc qun tr ti chnh trong cng ty





























4. H THNG THNG TIN TI CHNH
Trong phn 1 ca bi ny chng ta cp n nhng quyt nh ti chnh m ban gim
c cng ty phi quyt nh. c th ra quyt nh kp thi v ph hp, gim c cn c
Hi ng Qun Tr
Tng Gim c
Ph Gim c Ti
Chnh
Ph Gim c Sn
Xut v Tc Nghip
Ph Gim c Tip Th
Phng Ti Chnh

Hoch nh u t vn
Qun tr tin mt
Quan h giao dch vi NHTM
v NHT
Qun tr khon phi thu
Phn chia c tc
Phn tch v hoch nh ti
chnh
Quan h vi nh u t
Qun tr qu hu bng
Qun tr bo him v ri ro
Phn tch v hoch nh thu


Phng K Ton

K ton chi ph
Qun tr chi ph
X l d liu
S sch k ton
Bo co cho c quan Nh
nc
Kim sot ni b
Lp cc bo ti chnh
Lp k hoch ti chnh
Lp d bo ti chnh


Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 5

thng tin y , kp thi v chnh xc. Do vy, ban gim c cng ty cn quan tm hn
n vic t chc, thu thp, phn loi v tch ly thng tin nhm phc v cho vic ra quyt
nh qun l.
Thng tin phc v vic ra quyt nh qun l ni chung c th phn chia thnh 2
loi: thng tin ti chnh v thng tin phi ti chnh. Thng tin phi ti chnh c th thu thp
t cc b phn nh sn xut, kinh doanh v tip th, hnh chnh nhn s, trong khi
thng tin ti chnh ch yu thu thp t b phn k ton v ti v. Trong phm vi mn hc
ny chng ta ch yu tp trung xem xt thng tin ti chnh v cch thc t chc thu thp
thng tin ti chnh t phng k ton-ti v ni chung. Hnh 1.2 di y m t s t
chc v thu thp thng tin ti chnh t b phn k ton.

Hnh 1.2: H thng thng tin k ton



































Chi tin
Rt vn
Mua sm
ti sn
Tr lng
Dch v
Ch doanh
nghip
Thu tin
Gp vn
Tiu th
hng ho &
dch v
Thu khc
Bo co ngn lu:
Tn u k
+ Thu trong k
- Chi trong k
= Tn cui k
Bo co kt qu kd :
Doanh thu
- Gi vn hng bn
- Chi ph hot ng
= Li nhun
Bng cn i ti sn :
Ti sn
- N phi tr
= Vn ch s hu
Cc bo co ti chnh
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 6

Hnh 1.2 cho thy bt c mt nghip v pht sinh no lin quan n thu tin hoc chi tin
cng c k ton ghi nhn v phn nh trn ti khon k ton v cui k c phn nh
trn cc bo co ti chnh bao gm: Bng cn i ti sn, Bo co kt qu kinh doanh v
Bo co ngn lu. Nhim v ca phng k ton l ghi nhn, phn nh cc nghip v pht
sinh v to ra cc bo co ti chnh phc v cho vic qun l, kim sot v hoch nh ti
chnh cng ty. Mt khi cc bo co ti chnh c to ra, phng ti chnh hay b phn ti
v s s dng cc bo co ti chnh to ra thng tin ti chnh phc v cho vic ra quyt
nh ca ban gim c. Hnh 2.2 s m t vic s dng cc bo co ti chnh to ra
thng tin ti chnh phc v cho vic ra quyt nh.

Hnh 1.3: H thng thng tin ti chnh phc v vic ra quyt nh




























Hnh 1.3 cho thy phng ti chnh l ni s dng cc thng tin k ton t phng k ton
to ra thng tin ti chnh nhm nh gi c tnh hnh v hot ng ti chnh ca
cng ty. T cung cp thng tin kp thi cho ban gim c ra cc quyt nh lin quan
n u t, ti tr v qun l cng ty mt cch hiu qu. nng cao hiu qu qun l,
iu quan trng l phi hp cc b phn c lin quan, chng hn phi hi gia b phn k
ton v b phn ti v, phi hp gia phng k ton-ti v vi cc phng ban khc v
cui cng l phi hp gia ban gim c v cc phng ban chc nng c nhim v h tr
cho ban gim c.
Cc bo co ti chnh Bng cn i ti sn
Bo co kt qu kinh doanh
Cc t s ti chnh T s thanh khon
T s n by ti chnh
T s hot ng
T s kh nng sinh li
Phn tch ti chnh Xu hng
C cu
Ch s
Tnh hnh thanh khon
Tnh hnh hot ng
u t
Ti tr
Qun l
Thng tin ti chnh
Quyt nh ti chnh
H thng thng tin k ton
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 7


5. MI TRNG KINH DOANH CA CNG TY

Phn ny tp trung xem xt mi quan h gia qun tr ti chnh vi mi trng m cng
ty hot ng. Trc ht s xem xt nh hng ca mi trng kinh doanh bao gm loi
hnh doanh nghip, chnh sch thu v khu hao i vi qun tr ti chnh. K n s xem
xt quan h gia qun tr ti chnh vi th trng v cc t chc ti chnh.

5.1 Mi trng t chc doanh nghip

5.1.1 Cc loi hnh doanh nghip

Cn c vo hnh thc s hu, mi quc gia thng c nhng loi hnh doanh nghip khc
nhau. Tuy nhin v c bn, cc loi hnh doanh nghip bao gm: doanh nghip t nhn,
cng ty hp hp doanh, cng ty c phn v cng ty trch nhim hu hn.

M
Doanh nghip t nhn (Sole proprietorships) Doanh nghip ch c mt s hu ch
v chu trch nhim v hn i vi tt c cc khon n ca doanh nghip.
Cng ty hp danh (Partnerships) Doanh nghip c 2 hay nhiu s hu ch Cng ty
hp danh c th l hp danh trch nhim v hn, c th l trch nhim hu hn i
vi cc khon n ca cng ty. Trong cng ty hp danh trch nhim hu hn, thnh
vin khng chu trch nhim bng ti sn c nhn i vi cc khon n ca cng ty.
Cng ty c phn (Corporations) Hnh thc doanh nghip c thnh lp theo lut,
c nhiu ch s hu c ng gp vn bng hnh thc c phn. C ng chu trch
nhim hu hn trong phm vi vn gp ca mnh.
Cng ty trch nhim hu hn (Limited liability companies) Hnh thc kt hp mt
s c tnh ca cng ty c phn v cng ty hp doanh.

Vit Nam
1

Cng ty trch nhim hu hn nhiu thnh vin Doanh nghip trong : (1) thnh
vin c th l t chc, c nhn v s lng thnh vin khng qu nm mi, (2) thnh
vin chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh nghip
trong phm vi s vn cam kt gp vo doanh nghip.
Cng ty trch nhim hu hn mt thnh vin Doanh nghip do mt t chc lm ch
s hu chu trch nhim v cc khon n v cc ngha v ti sn khc ca doanh
nghip trong phm vi s vn iu l ca doanh nghip.
Cng ty c phn Doanh nghip trong : (1) vn iu l c chia thnh nhiu phn
bng nhau gi l c phn, (2) c ng ch chu trch nhim v n v cc ngha v ti
sn khc ca doanh nghip trong phm vi s vn gp vo doanh nghip, (3) c

1
Trnh by theo Lut Doanh Nghip c Quc Hi Kho X thng qua ngy 12/06/1999
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 8

ng c quyn t do chuyn nhng c phn ca mnh cho ngi khc, tr trng
hp c ng nm c phn u i v c ng sng lp trong 3 nm u.
Cng ty hp danh Doanh nghip trong : (1) phi c t nht 2 thnh vin hp
doanh, ngoi 2 thnh vin hp danh c th c cc thnh vin gp vn, (2) thnh vin
hp danh phi l c nhn, c trnh chuyn mn v uy tn ngh nghip v phi chu
trch nhim bng ton b ti sn ca mnh v cc ngha v ca cng ty, (3) thnh vin
gp vn ch chu trch nhim v cc khon n ca cng ty trong phm vi s vn
gp vo cng ty.
Doanh nghip t nhn Doanh nghip do mt c nhn lm ch v t chu trch nhim
bng ton b ti sn ca mnh v mi hot ng ca doanh nghip.

5.1.2 Nhng u nhc im ca cc loi hnh doanh nghip

Mi loi hnh doanh nghip u c nhng u nhc im ring. Bng 1.1 di y s
tm tt nhng u nhc im ca tng loi hnh doanh nghip. Tuy nhin trong phm vi
mn hc ny ch tp trung xem xt qun tr ti chnh trong loi hnh cng ty c phn
loi hnh doanh nghip c qui m ln nht v cha ng nhiu vn lin quan n qun
tr ti chnh.

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 9

Bng 1.1: Tm tt u nhc im ca cc loi hnh doanh nghip

Loi DN u im Nhc im
DN t nhn DN
nghip c s
hu v iu hnh
bi mt c nhn
n gin th tc thnh lp
Khng i hi nhiu vn khi
thnh lp
Ch DN nhn ton b li
nhun kim c
Ch DN c ton quyn quyt
nh kinh doanh
Khng c nhng hn ch
php l c bit
Chu trch nhim c nhn
v hn
Hn ch v k nng v
chuyn mn qun l
Hn ch kh nng huy
ng vn
Khng lin tc hot ng
kinh doanh khi ch DN qua
i
Cty hp doanh
Doanh nghip c
2 hay nhiu ng
s hu ch tin
hnh hot ng
kinh doanh nhm
mc tiu li
nhun
D dng thnh lp
c chia ton b li nhun
C th huy ng vn t cc
thnh vin
C th thu ht k nng qun
l ca cc thnh vin
C th thu ht thm thnh
vin tham gia
t b chi phi bi cc qui
nh php l
Nng ng
Khng b nh thu 2 ln
Chu trch nhim v hn
Kh tch ly vn
Kh gii quyt khi c mu
thun li ch gia cc thnh
vin
Ch ng nhiu tim nng
mu thun c nhn v
quyn lc gia cc thnh
vin
Cc thnh vin b chi phi
bi lut i din
Cty c phn T
chc kinh doanh
thnh lp theo
lut hot ng
tch ri vi quyn
s hu v nhm
mc tiu li
nhun
C ng chu trch nhim
hu hn
D thu ht vn
C th hot ng mi mi,
khng b gii hn bi tui
th ca ch s hu
C th chuyn nhng quyn
s hu
C kh nng huy ng c
k nng, chuyn mn, tri
thc ca nhiu ngi
C li th v quy m
Tn nhiu chi ph v thi
gian trong qu trnh thnh
lp
B nh thu 2 ln
Tim n kh nng thiu s
nhit tnh t ban qun l
B chi phi bi nhng quy
nh php l v hnh chnh
nghim ngt
Tm n nguy c mt kh
nng kim sot ca nhng
nh sng lp cng ty.

5.2 Mi trng thu
Hu ht cc quyt nh trong qun tr ti chnh nh s xem xt sau ny u trc tip hoc
gin tip c nh hng n thu thu nhp cng ty, do , c nh hng n mc tiu ca
qun tr ti chnh. Phn ny s xem xt nhng vn c lin quan n mi trng thu
thu nhp cng ty.
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 10

Hng nm cng ty phi np thu thu nhp cng ty (Corporate income taxes). Thu
thu nhp cng ty nhiu hay t ty thuc vo thu nhp chu thu v thu sut, trong thu
sut cn thay i ty theo mc thu nhp chu thu.
Thu nhp chu thu bng doanh thu tr i tt c chi ph hp l, bao gm khu hao
v li vay. V pha cng ty, nu thu nhp chu thu thp s tit kim c thu, do vy,
cng ty c khuynh hng a khu hao v li vay ln vo chi ph tit kim thu. V
pha chnh ph v c quan thu ch chp nhn nhng khon chi ph no hp l nhm hn
ch cng ty trnh thu. V vy, B ti chnh thng c nhng quy nh c th v cch tnh
khu hao nhm mc nh tnh thu cho hp l.
Khu hao l hnh thc phn b c h thng chi ph mua sm ti sn c nh vo
gi thnh sn phm theo tng thi k nhm mc ch bo co ti chnh hoc mc ch
tnh thu hoc nhm c hai. Khu hao c xem nh l khon chi ph c khu tr khi
thu nhp cng ty xc nh thu nhp chu thu, do , n c xem l mt yu t gip
cng ty tit kim thu. C nhiu cch tnh khu hao khc nhau dn n kt qu thu nhp
chu thu cng khc nhau.

5.2.1 Khu hao theo ng thng (straight-line depreciation)

Khu hao theo ng thng l phng php khu hao bng cch phn b chi ph mua sm
theo thi gian s dng ti sn c nh. Chi ph khu hao c xc nh bng cch chia gi
tr s sch ti sn c nh cho thi gian s dng ti sn c nh. Cch khu hao ny to ra
chi ph khu hao c nh v bnh qun theo thi gian. V d mt ti sn c nh c mua
sm vi chi ph l $10.000 v c tui th bnh qun l 5 nm, khu hao hng nm s l
$10.000/5 = $2.000.

5.2.2 Khu hao nhanh (Accelerated depreciation)

Phng php khu hao theo ng thng nu trn c u im l n gin trong tnh ton
khu hao nhng nhc im ca n l chm khi phc li chi ph c th mua sm thay
th ti sn c nh, khng tit kim thu v khng chnh xc v ti sn c nh hao mn
khc nhau qua cc nm. c th gia tng khu hao nhm sm khi phc v mua sm li
ti sn c nh cng ty thch s dng phng php khu hao nhanh. Lut Thu Ci Cch
(M) nm 1986 cho php cng ty p dng h thng khu hao nhanh (Accelerated Cost
Recovery System ACRS) cho mc ch tnh thu. n nm 1987 h thng khu hao ny
c b sung sa i nn c tn mi l MACRS (Modified Accelerated Cost Recovery
System). Thc cht MACRS l phng php khu hao theo s d gim dn (Declining-
balance depreciation). Phng php ny khu hao nhanh vo nm u, sau chi ph
khu hao gim dn cho nhng nm k tip. Theo phng php ny cng thc tnh khu
hao nh sau:
D = m(1/n)NBV

Trong : D l chi ph khu hao, n l tui th c s dng tnh khu hao ti sn,
NBV l gi tr ti sn cha c khu hao, v m l h s khu hao.
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 11

Vi cc ti sn c xp vo loi tui th 3, 5, 7 hoc 10 nm, h s khu hao m
qui nh bng 2, do , gi l double-declining-balance depreciation hay cn gi l
200%-declining-balance depreciation. Do phng php khu hao ny vn cha khu hao
ht gi tr ti sn c nh nn phn gi tr cha khu hao sau s c chuyn sang p
dng phng php khu hao theo ng thng khu hao cho ht phn gi tr ti sn
cha khu hao.
i vi ti sn c xp vo loi tui th 15 hoc 20 nm th h s khu hao p
dng l 1,5 hay 150%, sau chuyn sang khu hao theo ng thng vo thi im
thch hp.
Ngoi ra, lut khu hao phn na cn c p dng vo nm m ti sn c mua
sm. R rng h thng khu hao ny c u im l khu hao nhanh nhm gip doanh
nghip sm i mi ti sn c nh trnh c hao mn v hnh nhng nhc im ca
n l cch tnh khu hao rt phc tp. Sau y s ly v d minh ha cch tnh theo
phng khu hao ny.
Mt ti sn c gi tr $10.000 tui th 5 nm c mua sm vo thng 2 p dng
phng php khu hao gim dn theo s d c h s khu hao l 200% v lut khu hao
phn na p dng vo nm mua sm ti sn c nh v nm cui cng tnh khu hao,
ngoi ra t nm th t tr i chuyn sang khu theo ng thng (lu lc ny tui th
ti sn ch cn phn na), khu hao qua cc nm c xc nh nh sau:

Nm Cch tnh khu hao: m(1/n)NBV Chi ph khu hao NBV
0 - - $10.000
1 [2(1/5)10000]0.5 = 2000 2000 10000 2000 = 8000
2 2(1/5)8000 = 3200 3200 8000 3200 = 4800
3 2(1/5)4800 = 1920 1920 4800 1920 = 2880
4 2880/2.5 = 1152 1152 2880 1152 =1728
5 2880/2.5 = 1152 1152 1728 1152 =576
6 0.5(2880/2.5) = 576 576 576 576 = 0
Qua cch tnh khu hao trn y chng ta thy rng vic tnh khu hao theo
MACRS kh phc tp. trnh nhng kh khn trong tnh ton, B ti chnh a ra bng
t l khu hao dng tnh khu hao cho mc ch tnh thu nh trnh by bng 2.2
(trang 6).

5.2.3 nh hng li vay i vi thu

Li vay c xem nh l chi ph trc thu cho nn n l yu t gip cng ty tit kim
thu. Ngc li, c tc tr cho c phn u i v c phn thng khng c xem l
khon chi ph trc thu nn khng c tr ra khi tnh thu. Do vy, nu cng ty s
dng n thay v s dng vn huy ng bng cch pht hnh c phiu u i s gip cng
ty tit kim c thu.

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 12

Bng 2.2: Quy nh t l khu hao theo MACRS
Loi ti sn c tui th Nm
3 nm 5 nm 7 nm 10 nm
1 33,33% 20,00% 14,29 10,00%
2 44,45 32,00 24,49 18,00
3 14,81 19,20 17,49 14,40
4 7,41 11,52 12,49 11,52
5 11,52 8,93 9,22
6 5,76 8,92 7,37
7 8,93 6,55
8 4,46 6,55
9 6,56
10 6,55
11 3,28
Tng cng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00%

6. MI TRNG TI CHNH

Trong qu trnh hot ng, doanh nghip c lc tm thi thng d nhng cng c lc tm
thi thiu ht vn. Lc tm thi thng d, doanh nghip cn tm ni u t vn sinh
li, do , gia tng c hiu qu s dng vn. Lc tm thi thiu ht vn doanh nghip
cn tm ngun ti tr b p thiu ht nhm m bo cho hot ng ca doanh nghip
c lin tc v hiu qu hn. Tu theo mc khc nhau nhng hu ht cc doanh
nghip trong qu trnh hot ng u gn lin vi h thng ti chnh, bao gm: (1) th
trng ti chnh, (2) cc t chc ti chnh v (3) cc cng c ti chnh. Mi quan h gia
n v thng d v n v thiu ht vn tm thi qua h thng ti chnh c m t bi
hnh 1.4.

Hnh 1.4: Huy ng v phn b vn qua h thng ti chnh











Khi doanh nghip thng d vn, gim c ti chnh cn quyt nh nn u t s vn tm
thi thng d vo th trng ti chnh hay vo cc t chc ti chnh nhm gia tng li
nhun cho doanh nghip. Khi doanh nghip tm thi thiu ht vn, gim c ti chnh
cn quyt nh nn tm ngun ti tr t th trng ti chnh hay t cc t chc ti chnh.
Ngoi ra, gim c ti chnh cn phi quyt nh xem nn u t hay nn pht hnh loi
cng c ti chnh no cho ph hp. V th, qun tr ti chnh lun gn lin vi h thng ti
chnh. Mi quan h gi ti chnh doanh nghip v h thng ti chnh s ln lt c xem
n v thng d
vn:
H gia nh
Cc nh u
t t chc
Cc doanh
nghip
Chnh ph
Nh u t
nc ngoi
n v thiu ht
vn:
H gia nh
Cc nh u t
t chc
Cc doanh
nghip
Chnh ph
Nh u t
nc ngoi
Th trng ti
chnh
Th ch ti
chnh trung gian
Huy ng vn Phn b vn
Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 13

xt trong cc bi tip theo ca mn hc. Trong phm vi bi ny ch gii thiu hc vin
lm quen vi cc khi nim lin quan n h thng ti chnh.

6.1 Th trng ti chnh (Financial Market)
Th trng ti chnh l th trng giao dch cc loi ti sn ti chnh nh c phiu, tri
phiu, tn phiu, Thnh phn tham gia giao dch trn th trng ti chnh bao gm h
gia nh, doanh nghip, cc t chc ti chnh trung gian v chnh ph l nhng ngi
tham gia mua v bn cc loi ti sn ti chnh hng ho ca th trng ti chnh. Khi
bn n th trng ti chnh, chng ta cn phn bit:
Th trng tin t v th trng vn
Th trng tin t (money market) l th trng giao dch cc loi vn ngn hn, khng
qu 1 nm, trong khi th trng vn (capital market) l th trng giao dch cc loi vn
di hn trn 1 nm. Cc chng khon c thi hn khng qua 1 nm gi l chng khon
ca th trng tin t, trong khi cc chng khon c thi hn trn 1 nm gi l chng
khon ca th trng vn. Chng khon th trng tin t ni chung c tnh thanh khon
cao hn chng khon th trng vn, tuy nhin, chng khon th trng vn li to ra li
nhun hng nm cho nh u t cao hn chng khon th trng tin t.
Th trng s cp v th trng th cp
Bt lun giao dch trn th trng tin t hay th trng vn, chng ta cng cn phn bit
gia th trng s cp v th trng th cp. Th trng s cp (primary market) l th
trng pht hnh v giao dch cc loi chng khon mi pht hnh, trong khi th trng
th cp (secondary market) giao dch cc loi chng khon pht hnh. Giao dch trn
th trng s cp cung cp ngun vn cho cc nh pht hnh chng khon trong khi giao
dch trn th trng th cp cung cp thanh khon cho cc nh u t.
Th trng c t chc v th trng khng c t chc (th trng OTC)
Th trng c t chc (organized market) l th trng giao dch tp trung s giao dch
trong khi th trng khng c t chc l th trng giao dch khng tp trung, giao dch
ngoi s giao dch (over-the-counter OTC).
6.2 Cc t chc ti chnh (Financial institutions)

Bi v th trng ti chnh khng hon ho nn nhng ngi mua v ngi bn chng
khon khng c y thng tin cn thit cng nh khng th phn chia nh chng
khon theo qui m ph hp vi nhu cu ca h. Khi y h cn cc t chc ti chnh trung
gian gip h gii quyt nhng vn do s khng hon ho ca th trng gy ra. Cc t
chc ti chnh ny thu thp thng tin t ngi mua v ngi bn lm cho nhu cu mua
v bn gp nhau. Nu khng c cc t chc ti chnh th chi ph thng tin v giao dch s
rt ln khin cho cc giao dch rt kh c th xy ra. Ni chung t chc ti chnh trung
gian c th chia thnh 2 loi: T chc nhn k thc v t chc khng nhn k thc.

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 14

T chc nhn k thc (Deposistory institutions)
T chc nhn k thc l loi hnh ch yu ca cc t chc ti chnh, n nhn k thc t
nhng n v thng d vn v cung cp tn dng cho nhng n v thiu ht vn hoc u
t bng cch mua chng khon. T chc nhn k thc bao gm cc loi hnh sau y:

Ngn hng thng mi l t chc m hot ng ch yu v thng xuyn l
nhn tin gi ca cng chng di hnh thc k thc v s dng k thc cho
vay v thc hin cc dch v ti chnh khc.
T chc tit kim l mt loi hnh t chc nhn k thc thng c t chc
di hnh thc hip hi tit kim v cho vay hoc ngn hng tit kim, n hot
ng tng t nh l ngn hng thng mi nhng tp trung ch yu vo khch
hng c nhn hn l khch hng cng ty.
Hip hi tn dng Hip hi tn dng khc vi ngn hng thng mi v t chc
tit kim ch (1) chng l t chc phi li nhun, (2) hn ch hot ng trong
phm vi thnh vin ca hi, s dng hu ht ngun vn huy ng t hi vin v
cung cp tn dng li cho cc hi vin khc.

T chc khng nhn k thc (Nondeposistory institutions)
T chc khng nhn k thc cng ng vai tr quan trng trong h thng ti chnh.
Chng khng huy ng ngun vn bng hnh thc k thc m huy ng vn bng cc
hnh thc khc nh pht hnh tn phiu, tri phiu, hoc c phiu. V loi hnh, cc t
chc khng nhn k thc (i khi cn gi l t chc ti chnh phi ngn hng) bao gm:
Cng ty ti chnh huy ng vn bng cch pht hnh chng khon v s dng
vn huy ng c cho vay. Hot ng cho vay ca cng ty ti chnh cng
ging nh ngn hng thng mi nhng n ch yu tp trung vo mt phn khc
th trng c th no .
Qu u t h tng huy ng vn bng cch bn c phn cho cc nh u t v
s dng vn huy ng c u t chng khon trn th trng ti chnh.
Cng ty chng khon cung cp a dng cc loi dch v ti chnh nh mi gii,
kinh doanh, t vn v bao tiu chng khon.
Cng ty bo him huy ng vn bng cch bn chng nhn bo him cho cng
chng v s dng ngun vn huy ng c u t trn th trng ti chnh.
Qu hu bng qu ny hnh thnh t tin ng gp ca cc cng ty v i din
chnh ph v c s dng u t trn th trng ti chnh. Vn gc v li ca
qu ny dng chi tr cho ngi lao ng di hnh thc lng hu.

6.3 Cc cng c ti chnh

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 15

C rt nhiu loi chng khon hay cng c ti chnh c giao dch trn th trng ti
chnh, bao gm cc cng c trn th trng vn v cc cng c trn th trng tin t. Ba
loi chng khon giao dch ph bin trn th trng vn bao gm tri phiu (bonds),
chng khon cm c bt ng sn (mortgages) v c phiu (stocks).
Tri phiu l chng nhn n di hn do cng ty hoc chnh ph pht hnh huy
ng vn ti tr cho hot ng ca mnh.
Chng khon cm c bt ng sn l loi chng nhn n di hn c to ra
nhm ti tr cho vic mua bt ng sn.
C phiu (cn gi l chng khon vn) l chng nhn u t v s hu mt phn
trong cng ty c phn.

Cc cng c ti chnh trn th trng tin t l nhng loi ti sn ti chnh c thi hn
khng qua 1 nm, bao gm tn phiu kho bc, chng ch tin gi, thng phiu, thun
nhn ca ngn hng, qu lin bang, tho thun mua li, v k thc dollar ngoi bin.
Tn phiu kho bc (treasury bill) chng khon c thi hn khng qu 1 nm do
Kho bc pht hnh huy ng vn b p thiu ht cho ngn sch.
Chng ch tin gi (certificate of deposit) chng ch tin gi do cc t chc
nhn k thc pht hnh c nu r s tin gi, thi hn v li sut.
Thng phiu (commercial paper) chng khon ngn hn do cc cng ty rt uy
tn pht hnh huy ng vn ngn hn.
Thun nhn ca ngn hng (banks acceptance) tho thun theo ngn hng
chp nhn s thanh ton s tin ghi trn hi phiu khi hi phiu c xut trnh.
Qu lin bang K thc ca cc t chc nhn k thc gi ti Ngn Hng D Tr
Lin Bang.
Tho thun mua li (repurchase agreement repo) Tho thun theo ngn
hng (hoc cng ty) bn chng khon chnh ph m h s hu km theo cam kt
sau ny s mua li chng khon .
K thc dollar ngoi bin (eurodollar deposit) K thc dollar ti cc ngn hng
nm ngoi lnh th Hoa K.

Ngoi cc cng ti chnh ca th trng tin t v th trng vn, th trng ti chnh cn
giao dch cc cng c ti chnh hay chng khon phi sinh (derivatives). Chng khon
phi sinh (derivative securities) l loi chng khon m gi tr ca n c phi sinh t
gi tr ca ti sn c s (underlying assets). Chng khon phi sinh ph bin bao gm cc
loi hp ng k hn (forwards contracts), hp ng giao sau (futures contracts), hp
ng hon i (swaps contracts), v hp ng quyn chn (options contracts). Cc loi
chng khon phi sinh ny s c xem xt cc bi hc sau ny ca mn hc.

Chng trnh Ging dy Kinh t Fulbright Phn tch Ti chnh Bi ging 1
Nin kho 2006-07

Nguyn Minh Kiu 16

6.4 Khi nim v hiu qu ca th trng ti chnh
Khi nim hiu qu th trng ti chnh rt quan trng v n lm nn tng cho nhiu l
thuyt v m hnh ti chnh m chng ta s xem xt trong cc bi sau. Trong phm vi bi
ny ch gii thiu cc bn lm quen vi khi nim v mt s hnh thc hiu qu ca th
trng ti chnh.
Th trng ti chnh hiu qu (efficient financial market) l th trng ti chnh
trong gi hin ti ca ti sn ti chnh phn nh y mi thng tin c lin quan,
ngha l gi th trng ca nhng chng khon ring bit thay i rt nhanh theo thng tin
mi xut hin. Eugene Fama l ngi i du trong vic nghin cu th trng hiu qu.
ng m t 3 mc hiu qu ca th trng nh sau:
Hnh thc hiu qu yu Gi c hin ti phn nh u kt qu gi c trong qu
kh, hay ni khc i, hiu bit v ng thi gi c qu kh s gip bn ci thin
c kh nng d bo gi c trong tng lai.
Hnh thc hiu qu trung bnh Gi c hin ti phn nh y tt c nhng
thng tin c cng b chng hn nh bo co thng nin hoc nhng tin tc c
lin quan
Hnh thc hiu qu mnh Gi c hin ti phn nh y tt c thng tin k c
thng tin qu kh, thng tin c cng b ln thng tin ni gin (thng tin m ch
c nhng ngi bn trong cng ty mi bit).