On Yapim Asamalari1

T.C.
MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)
RADYO-TELEVZYON
NYAPIM AAMALARI - 1
ANKARA 2007
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 say l Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlard r).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlar nda
uygulanmaya balanmt r.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazand rmak koulu ile eitim retim s ras nda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar , iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.
i
NDEKLER
NDEKLER.............................................................................................................. i
AIKLAMALAR ........................................................................................................ii
GR ........................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 ........................................................................................ 3
1. PROGRAM TASARIM AAMASI ........................................................................ 3
1.1. Format ............................................................................................................... 3
1.2. TV Program Altyaps ...................................................................................... 6
1.2.1. Program Fikri ............................................................................................. 7
1.2.2. Program nerisi ......................................................................................... 8
1.2.3. Bte......................................................................................................... 11
1.2.4. Konu Aratrmas ..................................................................................... 16
UYGULAMA FAALYET................................................................................... 18
LME VE DEERLENDRME......................................................................... 19
RENME FAALYET2 ...................................................................................... 20
2. PROGRAM YAPIM HAZIRLIKLARI ................................................................. 20
2.1. TV Program Yapm Ekibi Oluturulmas ...................................................... 20
2.2. Program Yapm zellikleri ............................................................................. 22
2.2.1. Canl Yapm ............................................................................................. 22
2.2.2. Video Bant Yapmlar ............................................................................... 23
2.2.3. Film Yapmlar ......................................................................................... 24
2.3. ekim Meknlar ............................................................................................. 24
2.4. ekim ve Yayn zinlerinin Alnmas ............................................................. 25
2.5. ekim ve Kurgu Donanmlarnn Hazrlanmas.............................................. 26
2.6. Satn Alma ve Kiralamalarn Yaplmas ......................................................... 26
2.7. Kurum i Meknlarn ve Donanmlarn Kullanlmas iin Yazmalarn
Yaplmas ............................................................................................................... 27
2.8. Yapm Klasrnn Hazrlanmas .................................................................... 29
RENME FAALYET3 ...................................................................................... 32
3. PROGRAM METNLER VE ZELLKLER .................................................... 32
3.1. Televizyon Dili ................................................................................................ 32
3.2. Metin Yazmnda Dikkat Edilmesi Gerekenler............................................... 34
3.3. Televizyon Metinleri ....................................................................................... 35
MODL DEERLENDRME .................................................................................. 45
CEVAP ANAHTARLARI ......................................................................................... 46
KAYNAKA ............................................................................................................. 47
NDEKLER
ii
AIKLAMALAR
KOD 213GIM143
ALAN Radyo-Televizyon
DAL/MESLEK Radyo Televizyon Programcl
MODLN ADI nyap m Aamalar -1
MODLN TANIMI Program ekimi ncesi yaplan al malarla ilgili
temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme
materyalidir.
SRE
40/16
N KOUL Stdyo Programlarnn Hazrl ile Drama ve
Belgesel Programlarn Hazrl modllerini alm olmak.
YETERLK
Program format oluturma ve yap m hazrlklarn
yrtmek.
MODLN AMACI
Genel Ama
Gerekli ortam salandnda, televizyon yaync l
standartlarnda program nerisi oluturulmas
almalarn ve ekim ncesi hazrlklar
yrtebileceksiniz.
Amalar
1.Program fikri oluturarak ve konu aratrmas yaparak,
program nerisi hazrlayabileceksiniz.
2.TV program ekibi oluturulmas ve malzeme
hazrlanmas almalarnda grev alabileceksiniz.
3.Program trne uygun TV program metni
yazabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Bu modl projeksiyon cihaz, nternet balantl
bilgisayar, eitli televizyon programlarn televizyondan
veya nceden kaydedilmi eitli cihazlardan izlemeyi
salayacak kablolu veya uydu balantl televizyon, DVD,
VCD vs. ile rnek televizyon program bteleri, nerileri,
formatlar ve metinlerinin bulunduu snf ortam nda,
radyo-televizyon meslek dersi retmeni tarafndan
verilmelidir.
LME VE
DEERLENDRME
Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili
deerlendirme sorular ile kendi kendinizi
deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme arac
(uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar
ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
deerlendirecektir.
AIKLAMALAR
1
GR
Sevgili renci,
Bir televizyon programn n, ekrana gelmeden nce hangi aamalardan getiini,
sradan bir televizyon seyircisi olduunuz zamanlarda bile merak etmisinizdir. Ancak artk
sradan bir seyirci deil; ileride atlacanz meslek hayatnzda bu aamalar birfiil
uygulayacak kiilersiniz. te bu modl, size bu aamalardan nyapm aamalar yla ilgili
bilgileri kazandrmay amalyor.
Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve becerilerle, program ekimi ncesinde,
program fikrinin olumasyla balayan ve devamnda yaplan almalar tamamlay p bir
program nerisi aamasna nasl gelindiini renmi olacaksn z.
Daha sonraki aamalarda yapm ekibinin nasl oluturulduunu; ekim ncesi gerekli
teknik ara-gere ve donanmn nasl ve neye gre belirlendiini reneceksiniz. Bylece bir
televizyon kanalnda almaya baladnzda ve o ekibin bir paras olduunuzda,
rahatlkla sizden beklenen beceri ve davranlar gsterebileceksiniz.
Modln son aamasnda da televizyon program metinlerinin yazllaryla ilgili bilgi
ve becerileri edinerek, sizden istenen trde program metinlerini hazrlayabileceksiniz.
lkemizde zellikle zel televizyon yayncl yla birlikte, yaynclk teknolojisi
inan lmaz bir hzla gelime gsterdi. Teknolojideki bu geliime kar lk, yapmcl k alannda
bir gerileme olduu, herkesin malumu. Televizyon yapmlar , halk bunu istiyor mant na
dayandrlarak gn getike dzeysizleti, Bu durumun deimesi biraz da ileride bu ii
bugnn yapmclarndan, ynetmenlerinden devralacak sizlerin elinde.
Baarl televizyon programlarna imza atmanz dileiyle
GR
2
3
RENME FAALYET1
Program fikri oluturarak ve konu arat rmas yaparak program nerisi
hazrlayabileceksiniz.
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:
Trk televizyonlarnda yaynlanan yabanc formatl programlarla ilgili bilgi
edininiz. Trk televizyonlar nda retilmi ve yabanc televizyonlarda
yaynlanan bir program format olup olmadn aratr nz.
Televizyon kanalnda alan bir program yapmc syla rportaj yaparak, bir
programn fikir aamasndan, ekim aamasna gelene kadar ne tr almalar
yapld konusunda bilgi alnz.
Aratrma ilemleri iin televizyon kanallarndan, iletiim faklteleri radyo televizyon
blmlerinden ve nternetten yararlanabilirsiniz.
1. PROGRAM TASARIM AAMASI
1.1. Format
Bir kitle iletiim arac olan televizyonun mesaj olan programlar, geni izleyici
kitlelerine sunulmak iin retilir. Yapmclarn amac, programlarn izleyenler zerinde,
istenen etkinin yaratlmasdr. Yapmcnn amacyla izleyicinin isteklerinin rtmesi,
programn baarl olmasn salar. rnein izleyici gnlk sknt larndan kurtulmak, gerek
dnyann dertlerinden uzaklamak iin televizyon karsna oturmusa ve program bu
beklentisini karlayan bir yapdaysa, yapmcnn amac ile izleyicinin amac rtm
demektir.
Bununla birlikte, programn ierii ve sunum biiminin izleyici zerinde, bir etki
yaratmas da istenir. Bunun iin ncelikle, yapmcnn seslenmek istedii hedef kitlenin,
daha da iyisi hedef d ndaki kitlelerin de program izlemeyi tercih etmesi ya da ikna olmas
gereklidir.
Belli bir trde, belli ierikte ve izleyicinin ilgisini ekecek bir biimde bir televizyon
programnn anlat yaps nasl oluturulmald r?
Format, programn yapsn ve biimini, yapm yaklamn anlatan bir kavramdr.
rnek bir yaps vardr. Pek ok televizyon program, uluslararas pazarda format olarak
satlmakta, yap lan anlamalar erevesinde, satn alan lkelerin toplumsal, kltrel
yaplarna gre uyarlamalarna izin verilmektedir. lkemizde zellikle son yllarda yaplan
yar ma programlar , sitcom (situation comedy) denilen dizi trleri (Dad, Tatl Hayat bu
tarz dizilerin ilk rneklerindendir) yabanc formatl program trleridir.
RENME FAALYET1
AMA
ARATIRMA
4
Televizyon programcl nda format oluturmak, uzun ve youn aratrma gerektiren
bir sretir. zleyici beklentilerinin gz nnde tutulmasnn yan sra; verilmek istenen
mesajn izleyici zerinde yarataca etkilerin de belirlenmesi ve denenmesi gerekir.
rnein Susam Soka adl ocuk programnn format gelitirilirken, okul ncesi
ocuklarn kolayca dalmaya elverili dikkatlerini canl tutabilmek, katlmlarn salamak,
hem elendirip hem retebilmek hedeflerini birletirmitir. Dizide, okul ncesi ocuklarn
ilgisini eken tm televizyon gelerinden yararlanlm tr. Televizyonun teknik
imknlarndan (o yllar iin snrl bile olsa) yararlanlarak, srkleyici, elendirici bir
program retilmitir. ekici ve sevimli grnleriyle kuklalar programn drama ve mizah
ynlerine renklilik salamakta, ayn zamanda ocuklara da zdeim kurabilecekleri modeller
olmaktadr. Dizi, yapmc , yazar ve aratrmaclar ile akademisyenlerin ibirlii iinde
altklar bir yapdadr. Ayrca program yayna girmeden nce deneme yaynlar yap larak
ocuklara ulaabilecek bir format olup olmad belirlenmitir.
Resim 1.1: Susam Soka programnn format Amerikan televizyonlarndan satn alnarak
lkemiz koullarna uyarlanm; yaynland dnemde ok byk ses getirmiti.
Baka bir rnek de yarma programlarndan verilebilir. lkemizde y llardr en ok
izlenen yarma programlarndan biri olan Kim 500 Milyar ster, ABC televizyonunca
(Who Wants To Be A Millionaire) gel itirilmi, ngiltere ve Almanyada (RTL kanalnda) da
Kim Milyoner Olmak ster adyla yaynlanmaktadr. Sunucu zelliklerinden dekora,
izleyicilerin oturma biiminden k ve kamera kullanmna, mzie ve yarmacnn joker
haklarna dek formata sad k kal nmas gerekmektedir. nk tm bunlar pilot izleyici
zerinde yaratlan etkiler asndan snanmtr. rnein, yarmac soruyu cevaplama
aamasndayken ya da dnrken stdyo klar krmz, soruyu bildii zaman da mavi
olmaktadr. Burada renklerin insan psikolojisi zerindeki etkilerinden yararlanlmtr. Ekran
karsndaki izleyicinin de yarmac ile birlikte heyecan duymas, gerilmesi amacyla
krmz k kullanlmakta, buna gerilimi arttran mzik de eklenmektedir. Yarmac
rahatlad anda, izleyici de mavi kla rahatlamakta ve zme ulaldn gsteren mzik
5
kullanlmaktad r. Bu format deiik lke televizyonlarnca satn alnd nda ise, yalnzca
sorulara karlk gelen dl miktar ile sorularn ieriklerinin, yaynlanan lkenin ekonomik,
kltrel, sosyal yapsna gre belirlenmesine izin verilmekte ve yayn denetlenmektedir.
Resim 1.2: Yayn kurulular veya yapmirketleri format satn alrken daha ok yarma
programlarn tercih ediyorlar. Son dnemde en ok izlenen yarma programlarndan birisi de
Survivor.
Televizyon programlarnn etki aratrmalar lkemizde yok denecek kadar azdr. Bu
yzden lkemizdeki televizyon kanallarnda ounlukla etkileri snanm, baars
kantlanm, yabanc, ounlukla Amerikan kkenli programlar ya eviri eklinde, ya
uyarlama ya da esinlenme biiminde yeniden retilip yaynlanmaktadr.
zleyiciler farknda olmasalar bile, izledikleri programlarda baz unsurlar bulmak
isterler ya da bu unsurlar bulduklar iin o program izlerler. Bir program fikrini gelitirme
ya da metin yazma aamas nda aada s ralanan unsurlarn dikkate alnmas baary
arttracaktr:
6
Elendirilme
Otorite figrlerini yceltilmi ya da
kltlm grme
Deneyimlerin bakalar ile paylalmas
Merakn tatmini ve bilgilendirilmek
Dalgnlk ve oyalanma
Duygu katlm
Taklit edecek modeller bulmak
zdelik kazanmak
Dnya hakknda bilgi kazanmak
Adalet inancnn pekitirilmesi
Romantik aka inanmak
Sihre, olaanst olaylara ve mucizelere
inanmak
Bakalarnn hatasn grmek
Dzenin dnyaya verdii rahatszl
grmek
Hoa gitmeyen duygulardan arnmak
Ahlaki, ruhsal ve kltrel deerleri
onaylamak
Resim 1.3: zleyicilerin en ok tercih
ettii, iinde elence unsuru bulunan
programlardr.
Resim 1.4: Kurtlar Vadisi dizisi,
Taklit edecek modeller bulmak
maddesini fazlasyla doruluyor.
Bir televizyon format yaratlmak istenirken, verilmek istenen mesaj n etkilerini
yukarda sayd mz gereksinimlerle bir arada dnmek gereklidir.
1.2. TV Program Altyaps
Programn ierii, yaklam vb. tm dncelerin gelitirilip planland bu aama,
kayt veya yayn tarihinden gnler, haftalar, hatta aylar ncesinden balar. Bu aamada
yapmc ve ynetmenin ynlendirmeleri ve denetimlerinde metin yazar/senarist, teknik
ynetmen, ses ve aydnlatma sorumlular, dekoratr gibi yapm tak mnn balca
elemanlaryla ve her birinin grev alanna giren konularda tart larak ayrntl planlar
yapl r.
7
Bir program yapm, programn tr ve biimine gre deimekle birlikte, ou kez
gnler, haftalar, kimi zaman aylar sren bir sretir ve yaplan ilerin farkllat u
aamalarda gerekletirilir:
Program Fikri
Program nerisi
Bte
Konu Aratrmas
1.2.1. Program Fikri
Yapm srecinde ilk aama, program konusunun belirlenmesidir. Bu aama bazen bir
sorun eklinde de ortaya kabilir. nk programn konusu, iinde bulunulan koullar,
toplumsal eilimler, gndem, yldnmleri ya da izleyicinin beklentileriyle paralellik
gstermelidir. Btn televizyon kanallarnn daha ok ticari kayglarla yayn yapt
dnldnde de, program konusunun, ok fazla izleyicinin ilgisini eken, dolaysyla
televizyon kurumuna fazla getiri salayan bir konu olmas gerektii sonucu ortaya kar.
Program konular genellikle yapmclar tarafndan belirlenir. Konu ncelikle
yapmcnn zihninde beliren bir esinle ya da birikiminden kaynaklanan bir hareketle ortaya
kabilir. Yani bir anda akla tak lan bir konunun parlak bir fikir eklinde kendisini
gstermesiyle ortaya kabildii gibi, yllardr dnlp olgunlatrlan bir konunun son
biimi de olabilir. Gnlk takvime uygun olarak yldnm yaanan bir olay veya herhangi
bir biimde gndeme gelen bir kii de konu olabilir. Ancak akla gelen her fikir, program
hline dnr m? Hayr, bunun iin baz sorulara cevaplar aranr.
n Aratrma: Bulunan bir fikrin bir program fikrine dnebilmesi iin ncelikle n
aratrma gereklidir. Bu n aratrmann dayanak noktalar, byk lde, programcnn
grg ve deneyimleri ile yarglama niteliklerinden kaynaklanr. Ayr ca dncenin programa
dnebilmesi iin yapmcnn ilk dnmesi gereken konu; konuyla ilgili gsterilebilecek
nelerin bulunduu, bunlarn nasl gsterilebilecei sorusudur. nk televizyon grsel bir
medyadr. Ana malzemesi grntdr. Gsterilemeyecek ya da grnt konusunda s knt
ekilecek bir konuyu program yapmay dnmenin bir anlam yoktur. Program konusunun
grntlenebileceine, bu grntlerin, izleyicinin ilgisini ekebileceine ve ortaya yayn
ilkeleri dorultusunda bir program konulabileceine inanldktan sonra dier sorularn
cevaplar aranr. rnein, konu ilgi ekici midir, niin? Konu bir program sresini
dolduracak biimde ilenebilir mi? Belirli bir izleyici kitlesine hitap eden program iin en
uygun yayn zaman ne olmaldr? eitli teknik ve yapm imknlar gz nne alnrsa,
doyurucu bir televizyon program biimine dntrlebilecek midir? Biim olarak hangi
yntemle sunulmaya uygundur? Programn sresi tahminen ne olacaktr? Seilen konunun
bir televizyon programna dntrlp yay nlanmas ile ulalmak istenen ama nedir? Bir
televizyon program olarak ilendiinde, hangi tip izleyiciye hedef kitleye hitap edecektir?
Hedef kitlenin izleme alkanlklar, beenileri nelerdir? O hedef kitleye hitap eden ve
beenilen programlarn olumlu yanlar, reyting oranlar nasldr?
te programc, tm bu sorulara tatmin edici cevaplar verdikten sonra bir fikir, program
fikri biimine dnm saylabilir ve yapm iin nerilebilir.
8
1.2.2. Program nerisi
Bir program fikri artk neri hline gelmeye hazrdr. Bu aama, n arat rma
aamasn izleyen ve programn iskeletinin ortaya kmas n salayan bir aamadr. Bir baka
deyile, bu aamada hangi konunun, nasl (biim olarak), hangi izleyici kitlesi iin, ne
zaman, ne kadar sreyle yaplacayla ilgili durumlar belirlenir.
Gelelim program nerisinin nasl yapldna. Program nerisinin biimi ve neriyi
onaylayacak merciler, her lkede deiiklik gsterebilir. Kamu yaync lnda onaylamada
yetkili kiiler daha ok olmasna karn, zel televizyonlarda onaylamann seimi ve yetkili
kiileri farkldr. Trkiyede kamu yayncl yapan TRTnin program nerileri yapmc
tarafndan yapldktan sonra, bal bulunduu blm mdrlne onaylatlr. Daha sonra,
srasyla televizyon mdrl, televizyon dairesi bakanl ve son olarak da genel
mdrle gider. Bu arada, en st makama kana kadar, eitli deiiklikler yaplmak zere
geri gnderilebilir; dzeltildikten sonra yeniden onaya sunulur. Son aamada dzeltildii
hliyle yaplmasna karar verilirse, yapmcya bildirilerek yapm srecine geilir.
Bu sre her televizyon kanal nda farkllklar gsterebilir. Ayrca program neri
formu da standart deildir, eitli televizyon kanallar veya yapm irketlerinin talebi
dorultusunda, bu formda yer almas istenen bilgilere gre deiiklikler gsterebilir.
Program nerisi yazmak ok nemlidir. neriyi okuyan yetkili kii veya mercilerin,
program zihinlerinde canlandrabilmeleri, sizin onu sunuunuza bal dr. ok iyi bir
program fikri iyi anlatlamazsa heba olabilir.
Yapmc hedefini, amacn, programn ierii ve formatn , jeneriin balangcndan
sonuna kadar tm gei balantlarn aklayarak anlatmaya alr. Programn yap mna
onay verecekler, zaman zaman neriyi yeterli bulmayp bir pilot program grmek
isteyebilirler.
Genelde rutin olan programcnn kendi programn nermesidir. Ancak, kanal
ynetiminin sizden istedi i bir konuda neri sunmanz da istenebilir. Yapmcnn kendi
zerinde alt ve arat rmasn yapp tasarlad projelere zgn neri, yaync
kuruluun istei dorultusunda tasarlad projelere de sipari neri denir. te yandan
program sponsorlarnn da program konusu, z bakmndan belirleyici katklar olabilir.
Sizden format belirli bir program nermeniz de istenebilir.
Bu aamada yapm giderleri iin de tahmini bir bte dnlmelidir.
Program neri formu nasl hazrlanr? Hangi bilgilere yer verilir? Gelin inceleyelim.
9
PROGRAM NER FORMU
Programn Ad: Ksa, aklda kalan, programn ieriine uygun olmaldr. Programn ad
duyulduunda hedef kitle, kendisine seslenildiini anlamaldr. rnein Gen Bak,
ocuk Saati vb.
Programn Tr: Elence, yarma, belgesel, haber vs.
Programn Konusu: Programn hangi konuda olduu ksaca belirtilmelidir.
Amac: Neden byle bir program yap lmak istendii aklanmaldr. Konuyla birlikte
oluur. Kimi kez ama saptan r ve konu bu ama erevesinde gelitirilebilir.
Hedef Kitle: Programda toplumun hangi kesimine cinsiyet, ya, eitim, yerleim, al ma
durumu vs. seslenilmek istendii belirtilir.
Yayn Dnemi: Hangi dnemde (ilkbahar, yaz, sonbahar, k) yaynlanmas nn uygun
olduu yazlmaldr. Bir yay n dnemi 3 ay yani 13 haftadr.
Yayn Saati: Hedef izleyicinin yakalanmas asndan gnn hangi saatinde yaynlanmas
gerektii dikkate alnr. alan kadna ynelik bir program hafta ii mesai saatleri iinde
nerilemez. nerilirse, hedef kitleyle buluamaz.
Yayn Sresi: Programn bir blmnn sresinin ne kadar olaca belirtilir. Program
sreleri dakika olarak ifade edilir: 30 dk. (30 dakika), 90dk. (90 dakika). Program
sresinin gereksiz yere uzun tutulmas , izleyiciyi skar. Bu dikkate alnmaldr.
Yayn Periyodu (Skl): Gnlk, haftalk, ayl k vs.
Blm Says: Toplam ka blmden oluaca belirtilmelidir. Birok program iin
ncelikle 13 haftalk bir yayn dnemi hedeflenir. Program izleyicilerce beenilir ve
izlenirse sonraki yayn dnemine de uzatlabilir.
Programn Format: Programn i akn n hangi ana unsurlardan yararlanlarak, hangi
srada ve hangi ortamda (izleyici, konuklu, stdyo, d mekn vs.) gerekletirilecei
belirtilmelidir.
Yap m zellikleri: Teknik gereler ve donanm bilgileri, film ya da kaset bilgileri,
sanatsal gereksinimler, varsa telif hakk ya da resm izin gerektiren ayrntlar,
yararlanlacak ya da grne bavurulacak kiiler, varsa verilecek dl ve sponsor
olabilecek kurulularla ilgili bilgiler bu blmde yer alr.
Konu Dkm: Program birden fazlaysa, her programda ele al nacak konular aklanr.
Tahmin Bte: Harcama kalemleri belirtilerek, yaklak olarak maliyetin hesaplanmas
gerekir.
Aa da, rnek olarak verdiimiz program nerisini inceleyiniz. neri formu ksaltlarak
verilmitir.
10
Bu bilgiler nda, aada yer alan rnek program nerisini inceleyelim.
NER KMLK VE DEERLENDRME FORMU
(Kurum i zgn Yapm)
Yapmc Televizyon: TRT stanbul Televizyonu
Yapmc Mdrlk: ocuk ve Genlik Prog. Md.
Yapmn Ad: Kasaba
Yapmn Tr: ocuk-nteraktif Yarma
Blm Adedi : 80
Sresi: 30 dk.
Periyodu: Haftaii her gn
nerenin Ad-Soyad: M. F. ELKBLEK, A. G. KULA
Yapmcnn Ad-Soyad: M. F. ELKBLEK, A. G. KULA
Hedef Kitle: ocuklar (08-12 ya aras)
Yapmn Amac : 8-12 ya grubu ocuklara dnmeyi ve dndrmeyi salamak, karar
verdirmeyi ve bilgiyi kullandrmak. Bilgi depolama kaygs olmadan oyun oynayarak
elenceli bir program izlettirmek. Ayn zamanda katlm esneklii ile geni bir ocuk
platformu oluturmak.
Multimedya yapmcsnn avantaj, program hedeflerine ulamak iin birden fazla yol
izleyebilmesi ve ocuun kendi renme h zn ve eklini seebilmesidir. ocuklar farkl
zek trlerine sahiptirler. Bazlar grsel, bazlar iitsel unsurlar , bazlar da tmn
kullanarak renebilmektedir.
nteraktif televizyonculuk iin programcnn grevi bu aralarn nasl kullanld n
takip ederek yeni program formatlar oluturmaktr. Bu dorultuda byle bir programn
oluumu yazlm tasarmcsyla, program yapmclarnn birlikte bir yap oluturmalaryla
doru ynde bir geliim salayabilecektir.
Konu Dkm: Program getiimiz dnemde olduu gibi planlanan yayn dneminde
kkl deiiklikler yaplarak haz rlanmtr. Programn temel fikirlerinden biri olan
interaktiflik gesi yine n planda tutulmutur.
Yararlanlan Kaynaklar: Program n bir erkek sunucusu olacaktr. Sunucu canl yay nda
yar mac ile telefon balantlarn gerekletirecek ve telefon bandaki ocuun
ynlendirmeleriyle oyunu bilgisayardan ynetecektir.
11
Yazlm: nteraktif yarma program, oyun altyapsnn ve ieriinin oluturulmas, oyunun
teknik altyapsnn oluturulmas ve bilgisayar yazlmn n oyunun belirlenen kurallar
dorultusunda hazrlanmas ve gerekletirilmesi bakmndan TRT kurumunun zgn olarak
gerekletirdii bir yapmdr.
Katlmlar: Yazlm n bir baka zellii ise srekli byyen bir ocuk platformuna izin
vermesidir. ocuklar yarmac olmak iin, yarma boyunca anonslar araclyla belirlenen
konulara uygun yaptklar resimleri postalayabilir, programn e-posta adresine programla
ilgili fikirlerini ve yine yaptklar resimleri gnderebilir ve web adresine balanarak internet
zerinden mesaj gnderebilirler. Bylece bir yelik sistemi de devreye girecektir.
ocuklardan gelen ev resimleri yarma parkurlarndaki sokaklara eklenecektir.
erik ve Senaryo: Programn ierii oyun ve kat lm diyebileceimiz iki geyi
barndrmaktadr. Katlm programn yayn ndan bir sre sonra ocuklarn program
ynlendirmelerine imkn verecek altyapy oluturacaktr. Oyun, seim esasna
dayandrlacaktr. Yarmac ocuk kendi adna yaracak karakteri setikten sonra bilgisayar
yar lacak parkuru rastlantsal olarak atar. Bu hem parkur seimindeki tekdzelii ortadan
kald racak, hem de hazrlkl olunmayan parkurda yarmak, ekran bandaki izleyici iin de
izlenmesi keyifli bir ortam yaratacakt r.
Her parkurun farkl bir senaryosu ve her senaryoda da yarmac nn yerine getirmesi
gereken farkl grevler olacaktr. Bu grevler mahallenin tehlikelerden korunmasna,
dzenlenmesine ve gzelletirilmesine yneliktir.
Yapm Biimi: Stdyo (CANLI)
Yay nlanaca Kanal: TRT-1
Sponsor: Yok
1.2.3. Bte
Bir programn yapmcnn kafasndaki fikir olmaktan, ekranda izleyiciye sunulan bir
program hline dnebilmesi iin para harcanarak bir retim srecinden gemesi gereklidir.
Yapm ekibi yelerinin emeklerinin karlanmas ndan, teknik gereler ve dekor ya da mekn
iin yaplacak harcamalara, en kk aksesuardan, yiyecek iecek giderlerine, ngrlmeyen
giderlere dek tm harcamalarn nceden belirlenmesi zorunludur. Btenin bykl,
program nerisinin kabul edilip edilmemesini belirleyen en nemli etkenlerden biridir.
Birok nerinin, srf btesi ok yksek diye, pe atld karlalan bir durumdur. Ancak,
srf maliyeti dk gstermek pahas na, kalitesiz bir program nermek de doru deildir.
12
Resim1.5: Bir televizyon programnn tantm bror. Bu tr giderlere program btesinde
tantm giderleri ad altnda yer verilir.
Bir program btesi, yaplmas istenen programn ayr ntl maliyet tahminlerini ierir.
Tpk aile btesi gibi, baarya ulamas ve ngrlen ilerin yaplabilmesi, bteye tam
anlamyla sadk kalmaktan geer.
Btenin salkl haz rlanabilmesi iin, ncelikle programn uygulama plannn
ayr ntl olarak gelitirilmesi ve tm masraf kalemlerinin eksiksiz bir listesinin yaplmas
gerekir. Bu yzden, ekim ve ekim sonras sreleri de kapsayan alma takviminin
oluturulmas ile ie balanmaldr. nk programlanan zaman n bir gn bile almas,
mekn kiras ndan ulama, yiyecek iecek giderlerinden ekip yelerinin demelerine,
maliyeti arttraca iin btn bte hesab deiecektir.
ou programn btesi iki ana maliyet kalemine ayrlr:
Yaratc lkla ilgili maliyetler: Yapmc, ynetmen, yazar ve oyuncular
Teknikle ilgili maliyetler: Yapm harcamalar (Personel ve teknik donanm)
Program bte formlar deiiklik gstermekle birlikte, yaplan harcama kalemleri,
benzeri programlar iin her btede hemen hemen ayndr.
Genellikle yaratc ekibe yzde 55, teknie yzde 45 pay ayrl r. Ancak, zel baz
programlar ve bunlarn gereksinmelerine gre bu oranlarda dei iklik yaplabilir.
Bte hazrlanrken dikkat edilmesi gereken en nemli unsur, gerekli kalemlerin
tmnn gz nnde tutulmasdr. Btn kalemler sralandktan ve toplamlar alndktan
sonra da, yzde 10-15lik bir ekleme yaplarak beklenmedik giderler iin, ngrlmeyen
giderler kalemi oluturmak gerekir.
13
Birok kk stdyo ya da kanalda, d ekimler normal cret ve dier kalemlerin
zerinde olduundan, btelerin hazrlanmas srasnda en ok bunlar zerinde durulur ve
mmkn olduunca kstlanmalarna all r. nk eer d ekimler yapl yorsa; yemek,
ulatrma, konaklama gibi giderler kanlmaz olacaktr.
Her programn bir maliyeti vardr. Bu maliyet yayn kurumunun yatr m ve cari
harcamalar iinde kalabilecei gibi; onlarn dnda o programa zg personel altrlmas,
malzeme, ara-gere, donanm satn alnmas , kiralanmas ile ilgili harcamalar da
gerektirebilir.
Yapmcnn alt kurumdan kulland ara gere, kendisine denen maa,
kulland elektrik, bant, kamera, k, ses, kurgu sistemi ve dier baz kalemler, yatrm ve
cari harcamalarn iine girer. Programn maliyeti ya da btesi denildiinde ise, bunlarn
dnda gereken harcamalar anlalmaldr. Program nerisini yapan yapmc, programn z,
amac, biimi, yayn sresi, zaman ile ilgili nerilerine, programn -ya da neri bir diziyse-
dizinin kaa malolacan genel hatlar yla da olsa bildirmek durumundadr. Program
giderleri, eer program materyalinin byk blm, kurumun srekli elemanlar dndan
salanacaksa, doal olarak artacaktr. rnein ses ve k sisteminin kiralanmas, kurum
dnda yaplacak bir ekim iin mekn kiras; ynetmen, sunucu, metin yazar veya senarist,
kurum kameramannn dnda zel kameralar (rnein steadycam) kullanabilen bir
kameramann vs. altrlmas maliyeti epey arttran faktrlerdir.
Bu arada bteyi yakndan ilgilendiren nemli bir unsur da, son yllarda zel
televizyon yaync lyla gndemimize giren, daha sonra kamu yayncl n da etkileyen
sponsorluk kurumudur. Programn sat lmas ya da dier bir deile kurum d ndan maddi
olarak desteklenmesi uygulamas olarak nitelendirilebilecek sponsorluk, bteyi etkiler.
zellikle maliyeti yksek olan dizi programlarda bu tr bir durumun varl, programn
maliyetini azaltacandan, program nerisinin kabul edilmesinde bile nemli bir faktr olur.
14
PROGRAM BTE FORMU
PROGRAM TR : PROGRAM ADI :
PROGRAM NU : YAYIN TARH :
BLM NU : SRES :
YAPIMCI : YNETMEN :
MZA
:
Tahmini Bte
Gerekleen
Bte
GDER ETLER Birim Fiyat kii Gn TUTARI TUTARI
adedi KW
01.TELF GDERLER
01.zgn eserlere denen telif c.
02.steme eserlere denen telif.c.
03.Mzik eserlere denen telif c.
02.SERBEST MESLEK GDERLER
01.Ynetmen
02.Yapmc
03.Yardmc ynetmen
04.Asistan
05.Yapm yardmcs
06.Asistan
07.Konuk kord.
08.Kameraman
09.Kameraman
10.Sohbet blm
11.Prodksiyon amir yrd.
12. Manici
13.Set amir yrd.
14.Set iileri
15.Ik
16.Ik ef yrd.
17.A
18.Yardmc roller
19.Figranlar
20.Mzik dzenleme
21.Sunucu
22.Vokalistler
23.Saz sanatlar playback
24.Saz sanatlar canl
25.Program konuklar
26.Program hostesi
27.Soru hazrlayanlar
28.Metin yazar ve derleme
29.Makyz
30.Kuafr
03.SESLENDRME GDERLER
01.Seslendirme
04.YAPIM.KULL.ARA GR.MKN.GD.
01.Teknik toplam
02.Parmak kamera
03.Doli ve aryo
04.Jimmy jip ve operatr
05.Montaj kiras
06.Motion capture kiras
07.Ik seti kiras
08.Kayt donanmlar ar.kiras
09.Stdyo kullanma bedeli
10.Kamera kiras
NAKL YEKN
15
Tahmini Bte Gerekleen Bte
GDER ETLER kii Gn TUTARI TUTARI
Birim Fiyat adedi KW
NAKL YEKN
05.ART STK HZMETLER G DER
01.Dekor giderleri
02.Kostmaksesuar giderleri
03.Makyaj giderleri
04.Grafik animasyon giderleri
06.MALZEME GDERLER
01.Resim kayt malzemesi
02.Ses kay t malzemesi
03.K rtasiye malzemesi
04.Sair malzeme
07.GENEL GDERLER
01.Prodksiyon giderleri
02.Prodksiyon ve yapm bedeli
03.Konaklama giderleri
04.Yiyecek-iecek giderleri
05.Yolluk giderleri eh.aras
06.Sair eitli giderler
08.PERSONEL GDERLER
01.Yapmc ynetmen
02.Ynetmen
03.Yapmc
04.Yapm grevlisi
05.Sunucu
06.Dekoratr
07.Makyz
08.Kostm aksesuar sorumlusu
09.ofr
10.Kukla oyna.
1. n grlmeyen giderler.
09.NGRLMEYEN GDERLER
01.ngrlmeyen giderler
GENEL TOPLAM
PROGRAM MDR
MAL VE
D.L.GN.MD.YRD.
1.Program nerisi onayland takdirde ilk program iin dekor giderleri dhil olmak zere.
2.Her blm iin ayr ol mak zere doldurulur.
Yukardaki program bte formu, bir program yapmnda bulunmas gereken btn
kalemleri gstermektedir. Ancak tabiidir ki, tm kalemler her programda kullanlmaz.
Programn yapm hangi ihtiyalar kapsyorsa, o kalemleri ieren blmler doldurulur.
rnek bte formu, zel bir televizyon kanalnda kullanlan formdur. eitli kanallarda,
farkl ekilde hazrlanm olabilir.
16
1.2.4. Konu Aratrmas
Bir programn nerisi kabul edildikten ve btesi de onaylandktan sonra artk konu
aratrmasna geilir. Televizyon programclnda aratrma kelimesi, bilim dallarndan
farkl bir anlam ierir. Bu aratrma sonucunda, insanla tamamen yeni bir ey sunma amac
yoktur. Kukusuz her programc yeni fikirler, yeni malzemeler, yeni sanatlar, yeni
senaryolar vb. peinde komak zorundadr. Yine de aratrmann buradaki anlam, snrl bir
sre iinde ve belirli bir konu, kii ya da olay hakknda, mmkn olan en ok bilgiyi elde
edebilmek anlamna gelir.
Aratrma herhangi bir programn en nemli aamasd r. Konu hakknda programc nn
berrak bir gre kavumadan, izleyiciye ak bir gr aktarmas zordur. te programcnn
program fikrini oluturup ynetimin de onayn aldktan sonra programda kullanaca her
trl veriyi belirleyebilmesi, programa katlacak kiileri saptayabilmesi, sunu biimini, yer
ve zamann kesinletirebilmesi, teknik imknlar salayabilmesi, her trl idar, brokratik
i lemleri tamamlayabilmesi iin bu aratrma sonularn almas gerekir.
Aratrmann sresi ve biimi eitli program trlerine gre byk lde farkll klar
gsterir. Bu nedenle, neyin nasl yaplmas gerektii zerine genellemeler sunmak son derece
gtr. Kabaca bir ayrmla drama, elence, mzik ve naklen yaynn eitli trlerinde,
aratrmadan ok planlamaya gerek olduu sylenebilir. Oysa yetikin eitimi, haber
programlar, belgeseller, ocuk, genlik vs. programlarda daha fazla aratrma yapmak
gerekir. Fakat bu tr programlarda da genellikle uzmanlarn aratrma yapmas, metin
hazrlamas ya da dan man olarak ie katlmalar sz konusudur. Burada unutulmamas
gereken bir konu iyi bir yapmcnn, hangi konuda hangi aratrmac, metin yazar, senarist,
dan manla almas gerektiini bilmesidir. Yapmcnn baars , biraz da yaratc ekibi
kurarken ortaya kar.
Bir konuda arat rma yap ldka daha derinlere inme zorunluluunun ortaya kaca
da bir gerektir. Oysa program yapmclarnn ktphanelerde gnlerce aratrma yapmaya
ounlukla zamanlar yoktur. Dolaysyla programc bilgi elde etmek iin daha hzl ve
dorudan bir yntem bulmak zorundadr. Aada yer alan programcya yardm edecek
aratrma nerileri inceleyelim.
Konuyla dorudan ilikisi olan, konuyu bilen birisiyle balant kurulmaldr.
Hangi kurulular veya kimler konuyla ilgilidir? Konuya ilikin bal ca sorunlar ve bu
sorunlarn temelinde yatan nedenler nelerdir? Sorunlarn zm iin neler yap lm veya
yaplmaktadr? Konu hakknda neler yazlm? Belge ve saysal bilgiler nerelerden elde
edilebilir? Bundan sonraki aamada konuyla ilgilenen kiilerle veya konunun belirli
ynlerinde uzmanlam kiilerle grmeler srdrlr.
Aratrmada, eitli kurulularn son derece yardmc olabilecekleri
unutulmamaldr.
Dnyann hemen her lkesinde eitli meslek kurulular, niversiteler, sivil toplum
rgtleri vs. kurulular vardr. niversitelerin retim yeleri, tannm avukatlar, mimarlar,
gazeteciler ok sk bavurulan kaynak kiilerdir.
17
Bunun dnda yerel ynetimler, hkmet yeleri, milletvekilleri de arat rmalarda
yararlanlabilecek kaynaklardr. Burada dikkat edilecek konu aratrmann objektif olmas,
belirli bir siyasi dncenin propagandasnn yap lmasna izin verilmemesidir. Bu,
konumuzun, programmz n inandrclna, tarafszlna glge drr. Eer politik
grlere yer verilecekse, birden fazla fikre yer verilmelidir. Deiik bak alar
yanstlmaya allmaldr.
Programc her zaman yannda bir not defteri bulundurmal ve konuulanlar not
etmelidir. Baz konumalar, konuan kiinin de izni varsa banda
kaydedilmelidir.
Basn da nemli bir kaynaktr. Gazetelerde al an gazeteciler, editrler, ke
yazarlar vb. kiiler istediiniz bilgiye veya kiiye ulamada size nemli
yardmlar salayabilir.
Verilen bilginin gerekten tarafsz olduu anlalana kadar resm yorumlara
taklp kalnmamaldr. Sorunu eitli ynleriyle ve deiik kademelerdeki
insanlardan dinlemekte yarar vardr.
Aratrmalar srasnda programc muhtemel ekimler, konumaclar vb.
konularda gzlemler yapmal; filmler, belgeler, izelgeler, dokmanlar elde
etmeye almal dr. ekimeli bir konu zerinde uralyorsa, say sal bilgi,
belge ve eitli alnt larn doruluu konusunda kantlar elde edilmelidir.
Aratrma yapldktan sonra, elde edilen btn bilgiler, veriler tek tek deerlendirilip
bunlardan hangilerinin kullanlacana karar verilir. Genelde elde kalan kullanlmayan eitli
malzemeler de olacaktr. Srf bunlar kullanm olmak iin, gereksiz yere program ayrntya
bomak doru olmaz. yi bir eleme yaplmas ve baz bilgi ve belgelerin darda kalmas
kanlmazdr.
Yapmclarn, salkl bir arat rma yapabilmesi iin baz zelliklere sahip olmas
gereklidir. Bunlar yle sralayabiliriz:
Kltrl olmas
Kendini ifade etme zellii olmas
lkesinden ve dnyadan haberdar olmas
Gndemi takip etmesi
Televizyon dnyas n (ulusal ve uluslararas dzeyde) izlemesi ve incelemesi
Doru ve tarafsz olmas
Kendi grlerini herkesin benimseyeceini dnmemesi
Kendi dnya gr, siyasi dncesini mmkn olduunca yanstmamas
18
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar neriler
Format konusunu inceleyiniz.
Trkiyede, yabanc televizyon
kanallarndan format satn alnarak
uyarlanan televizyon programlar
hangileridir?
zellikle televizyonlarda yaynlanan
yabanc formatl bir program rnek
seip bu format satn alan yapm
irketiyle grebilirsiniz. Bu program
formatnn orjinaliyle Trkiyede
yaynlanan biimi arasndaki farklarn
neler olduunu yapmcsndan
renebilirsiniz.
Program fikri oluturmak konusunu
inceleyiniz. Bir program fikrinin neri
aamas na gelmeden nce ne gibi n
arat rmalar gerektirdiini reniniz.
Snfta gruplara ayrlarak, bir program
fikri gelitirebilir ve n aratrmasn
yaparak uygulanabilir olup olmad n
tartabilirsiniz.
Program nerisiyle ilgili konuyu
okuyunuz. Bir program nerisinde
nelerin yer aldna dikkat ediniz.
eitli kaynaklardan edindiiniz,
program nerilerini inceleyerek
karlatrnz.
Televizyon kanallarna giderek,
program nerilerilerinin nasl
yapldn inceleyebilirsiniz. Siz de
bulduunuz program fikrini, neri
hline getirip nerinizi deerlendir-
meleri iin bir kanala bavuruda
bulunabilirsiniz.
Program btesinde hangi kalemlere
yer verildiini inceleyiniz. Snfa
getireceiniz eitli programlarn
btelerini karlatrn z.
Siz de kendi nerdiiniz program iin
bir bte hazrlayabilirsiniz.
nerinizi ve btenizi verdiniz, kabul
edildi ve artk aratrmaya
geebilirsiniz.
Profesyonel bir kiiden yardm
isteyebilirsiniz. nerinizi, btenizi
gsteriniz ve aratrma iin size
rehberlik yapmas n rica ediniz.
UYGULAMA FAALYET
19
LME VE DEERLENDRME
A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru ve yanl olarak iaretleyiniz veya boluklar uygun
kelimelerle doldurunuz.
1. Televizyon programclnda . oluturmak, uzun ve youn aratrma
gerektiren bir sretir.
2. Program konusunun, televizyon kurumuna fazla getiri salayan bir konu olmas
gerekmez.
3. Yapmcnn kendi zerinde alt ve aratrmasn yapp tasarlad projelere
. neri denir.
4. Program bteleri sadece yaratclkla ilgili maliyetleri gsterir.
5. Drama, elence, mzik ve naklen yaynn eitli trlerinde, aratrmadan ok
planlamaya gerek vardr. ( )
DEERLENDRME
Cevaplar nz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap say nz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaad nz
sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geebilirsiniz.
LME VE DEERLENDRME
20
RENME FAALYET2
Televizyon program ekibi oluturulmas ve malzeme hazrlanmas almalarnda
grev alabileceksiniz.
Bir yapmcyla grme yaparak, bir programn yapm hazrlklarnn neler
olduunu kendisinden dinleyiniz.
Bir televizyon kanalnda grev yapan herhangi deiim mesleklerden ki ilerle
grerek, yapt ile ilgili bilgi alnz.
2. PROGRAM YAPIM HAZIRLIKLARI
2.1. TV Program Yapm Ekibi Oluturulmas
Televizyon, kendinden nce var olan tiyatro, sinema, radyo gibi anlatm ortamlarndan
pek ok teknii alarak kendi yaps na uygulam, karma bir anlatm tekniidir. Bunun yan
sra ve zaman iinde kendi yaratc tekniklerini de gelitirerek ok karmak bir yapya
ulamtr.
Teknik gelime hangi dzeye ularsa ulasn, televizyon yap mnda hi deimeyen
tek bir gerek vardr. Televizyon bir takm almasn gerektirir. En basit programdan en
karmana kadar bir TV programn n yap mnda bu gerek hi deimez. Baarl bir
program, tek tek baaryla kotarlm farkl i lerin egdm sonucunda ortaya kar. Ayn
kiinin, program metnini yaz p, kamerayla ekim yapp, ekimleri kurgulayp sonra da
programn seslendirmesini yapt durumlar olsa bile; en azndan grlerini paylamad,
grntlere farkl alardan bakamad, yknn geliimine farkl fikirler katamad iin
tarafsz, olgun ve mkemmel bir program hazrlad sylenemez.
Kk televizyon istasyonlarnda, zellikle yerel kanallarda, eleman azlndan dolay
pek ok grev ayn kiiler zerinde younlaabilmektedir. Ama bu tr programlarn
dzeysizlii de izleyici tarafndan hemen fark edilmektedir.
te yandan baz ulusal zel kanallarda da, daha az personel gideriyle daha ok i
retmek kaygsyla, metnini yazan, ekimini yapan, kurgusunu yapp program neredeyse tek
bana tamamlayan alanlarn varln ve bu tr alanlarn gnmz medyasnda daha
kolay i bulabildiini de anmsatmakta yarar vardr.
Yetkin anlamda bir televizyon program, en az be kiiden oluan ve ok daha fazla
saydaki elemana kadar kabilen bir ekiple gerekleebilir. Bir program ekibinde ynetim,
kamera kullanm, set iilii, ses ve k dzeni ve kurgu ilemlerinin ayr elemanlar
tarafndan yrtlmesinde yarar vardr.
RENME FAALYET2
AMA
ARATIRMA
21
Yukarda belirttiimiz zel durumlar bir kenara brakrsak, bir TV ekibini oluturan
kiileri iki ana grupta toplamak mmkndr:
1-Yarat c Ekip: Yapmc , yapm yardmclar , ynetmen, ynetmen yardmclar,
prodksiyon amiri, metin yazar, senarist gibi, programn ierii ve bunun gelitirilmesiyle
ilgili yapm elemanlar.
2-Teknik Ekip: Teknik ynetmen, resim seici, ses teknisyeni, ayd nlatma ynetmeni,
sanat ynetmeni, dekor tasarmcs, stdyo efi, kameraman, kurgucu, resim kontrol
teknisyeni, VTR operatr, stdyo efi gibi birinci derecede ara gerecin iletilmesi ve
kullanlmasndan sorumlu teknik grevliler.
Bu elemanlar n grev ve sorumluluklar her ne kadar farkl zellikler gsterse de, bu
grevleri stlenenlerin herbirinin, dier grevler konusunda belirli llerde bilgi sahibi
olmalarnda yarar vardr. rnein, ynetmen bir yapm eleman dr. Fakat oyuncularn
ynetimi, kamera a larnn seimi ve benzeri grevlerinin yan sra grnt ve ses
aygtlarnn (kameralar, klar, mikrofonlar gibi) ne yap p ne yapamayaca konusunda da
bilgi sahibi olmas gereklidir. Bu asgari bilgilere sahip olmayan bir ynetmen, teknik ekip
tarafndan ou zaman kmsenir ve baz durumlarda teknik ekibe teslim olmak zorunda
kalr. Bu da ynetmenin baars zlna ve teknik ekip zerinde otorite kuramamasna yol
aar.
Ynetmen, ie balad andan itibaren btn yapm ncesi toplantlara katlmal ve
zellikle de metin/senaryo, oyuncu/sanat kadrosu ya da sunucu/spiker ve yapm
ilgilendiren konularda hem bilgi hem de sz sahibi olmaldr.
Aklda bulundurulmas gereken dier bir nokta da, bu grevler kapsamna giren eitli
tanmlamalarn, eitli yayn kurumlar nda farkllklar gsterebileceidir. (Konuyla ilgili
kaynak kitaplarda yaratc ekip-teknik ekip, yapm grubu-ynetim grubu elemanlarnda
farkllklar olabilmektedir.)
Bte ve neri onaylandktan sonra yapmc nce yapm ve ynetim grubunu
oluturmaya balar. Yapm grubunda yapmc, yapm yard mclar, prodksiyon amiri,
prodksiyon amir yardmclar, set amiri ve yardmc lar, gerekli hallerde koordinatr yer
alr. Ayrca genellikle dramalarda ve baz programlarda muhasebe elemanlar, makyz,
kuafr, kostm sorumlusu da yer alr.
Ynetim grubunda ise; ynetmen, yardmc ynetmen, 1. ve 2. ynetmen yard mclar,
sanat ynetmeni ve yardmclar, devamllk yazmanlar, senaryo yazar, suflrvb. yer al r.
Ekibini kuran yapmc ve ynetmen, ekipleriyle toplantlar yaparak grev dalm yapar ve
program iin gerekli artlar oluturmaya balarlar. Bu srete her iki ekibin birbiriyle
koordinasyonu programn baarsn arttr r.
Bu arada program ekibinde yer alacak ve programn vitrini diyebileceimiz sunucu
adaylar ile irtibata geilir. Program iin en ideal sunucuyu bulmak iin deneme ekimleri
yapl r.
22
Program ekibinde yer alan teknik elemanlar, rnein k teknisyeni, ses teknisyeni,
kameramanlar, ou kurumda birden fazla programda grev alr. ekim veya yayn gn,
kurum taraf ndan grevlendirilen teknik ekipte kimler varsa, program ekimine de onlar
katlr.
Bu bilgiler nda, bir program ekibinde grev yapan baz elemanlar ve ekim ncesi
grevlerini gsteren tabloyu inceleyiniz.
2.2. Program Yapm zellikleri
Program yap m zellikleri, nceki modllerimizde ayrntl bir ekilde incelenmitir.
Burada, yapm ncesi yaplan almalarn bir paras olarak yapm zelliklerinin ne olduu
hatrlatlp, program iin hangisinin tercih edileceine karar verilmesi amacyla ele
alnmaktadr. Bir yapmc dnd program iin bu yap m trlerinden birini seer.
2.2.1. Canl Yapm
Televizyonun sunduu en mkemmel ve ayn zamanda en berbat ekimler canl
yapmlardr. Canl yaynn an nda televizyonlarda yaynlanabilmesi, izleyicinin ilgisini
arttran bir unsurdur. Ayrca, tek gsterimlik ovlar rnein Eurovision ark yarmalar
yaynlarndaki gibi- olmas, yani yinelenmesinin imkns zl nedeniyle; hem oyuncu/sanat
kadrosunun hem de ekibin en az hatayla performans gstermesini gerektirir. Bu yzden de
canl yapmlar iin ok iyi bir n hazrlk yaplm olmal dr. Ne teknik sorunlarn, ne de
yapm hatalarnn kurguyla dzeltilebilmesi mmkn deildir. Bu yapmlar, yapmcnn
kontrolnn en az olduu yap mlardr. Hi beklenmedik aksaklklar, rnein grnt ya da
ses balantlarndan birinin arzalanmas ya da gerilim ebekesinde bir arza szkonusu
olabilecei gibi, sunucuyla ilgili bir aksaklk (rnein sunucu canl yaynda baylabilir) da
yaanabilir. Kukusuz, canl yayn tercihinde, ekimi yaplacak yapmn nitelii nemlidir.
rnein spor karlamalar gibi.
Program sonras ilemlerin ok az olmas, programn da daha ucuza mal olmas
dolaysyla gnmzde pek ok yapmc canl yayn tercih etmektedir.
23
Resim 2.1: Canl yapmlar iin ok iyi bir n hazrlk gereklidir.
2.2.2. Video Bant Yapmlar
Haber programlar, spor karlamalar ve zel canl yaynlar hari ou yapm video
bant kayd olarak gerekletirilir. Bu yntem kayt srasnda durarak tekrar etmeye (banda
canl kayt hari) ya da kurguda dzeltmeler yapmaya olanak tanr. ok yaygn kullanm
olan video bantlar yapmcya ve ynetmene drt kayt yaklam sunar.
Banda canl kayt
Para para kayt
Tek kamera/tek video kayt cihaz (VTR)
ok kamera/ok video kayt cihaz (VTR)
Resim 2.2: Stdyo programlar, genellikle para para kayt yaklamyla hazrlanr.
24
Banda kaydedilen programlar ise ounlukla kurgu ileminden geirilerek istenen
kalite dzeyine getirilir. zerinde dzeltmeler yaplmas gereken, zellikle artistik gelerle
i lenmesi gereken programlar iin, programlar banda kaydetmek kanlmazdr. Kurgu
i lemi bir bak ma, programn yeniden ele aln p ynetmenin ve yap mcnn iine sinecei
biimde dzenlenmesi iin ok deerli bir frsattr.
2.2.3. Film Yapmlar
Dramalar, prime time ov programlar ve ulusal aptaki reklamlar dnda, ok az
saydaki yapm film zerine kaydedilmektedir. Modern videobant donanmlar, giderek artan
yapm hz sunmakta ve maliyetleri de bu lekte drmektedir.
Yukarda yer alan ve ksaca deindiimiz yapm zellikleri iinden, programn
yapsna uygun olan seilir. Programn yapm biimi program nerilirken neri formunda da
belirtilir.
2.3. ekim Meknlar
ekim meknlar; stdyo ya da d ekim (aktel ekim) olarak ikiye ayrlr.
ou zaman yaplmakta olan program n kendisi, ekimlerin stdyoda m yoksa ak
meknlarda m yaplacan belirler. rnein, bir spor karlamas, yerinde ekilmelidir.
Buna karlk birok program n ekimi, yapmcya deiik ekimler yapma olana
tanyabilir. ekimlerin stdyoda m ak meknlarda m yaplaca; bir baka adan da
yapm iin ayrlan paraya, zamana ve kullanlacak donanma baldr.
Resim 2.3: Programn tr, ekim meknlarn belirlemekte nemli bir faktrdr.
rnein elence programlar, genellikle stdyoda ekilir.
Stdyo ekimleri genellikle en yksek kontroln saland ekimlerdir. nk hava
koullar, ses kirlenmesi ve benzeri d etkilerden uzak kalmak kolaydr. Bu yzden de
25
stdyo ekimleri, fazla film ve bunun doal sonucu olarak fazla para harcanmasnn
istenmedii yapmlar iin ok uygundur. Bir romantik ortam ekiminin stdyo ortam nda
deimeyen koullar altnda defalarca yaplabileceini de unutmamak gerekir.
Buna karl k; kapal stdyolarda kurulup gerekletirilmesi zor olan dekorlar, setler
gerektiren ekimler iin ak meknlar tercih edilir. Nitekim gnmzdeki yeni portatif
ekim ara-gerelerinin kullanmnn yaygnlamas sonucunda, ak mekn ekimleri daha
fazla tercih edilmektedir.
Burada aktel ekimler iin nemli olan bir unsur da mekn aratrmas yapma
gerekliliidir. Eer grlecek kii ve grlecek yer belli ise, ekim ncesi, ortamn ses,
k ve mekn bykl asndan incelenmesinde yarar vardr. Bir sonraki aamada
anlatlaca gibi bu meknlarn incelenmesi, ekime giderken bulundurulmas gereken
kamera, ses ve k donanmn konusunda bize yardmc olur.
Meknn grltl olup olmamas, akustii, k iin gerekli altyapnn bulunup
bulunmamas; ekimin kalitesini etkileyebilecei gibi, baz durumlarda ekim
yaplamamas na bile yol aabilir.
Mekn aratrmasnn bir dier amac da ekim iin en uygun yeri belirlemektir. Bu,
zellikle dramalar ve eitli trdeki belgesel programlar iin ok nemlidir. Gnmzde
birok dizi, kullanlan ekim meknlaryla izleyici ekmektedir. Kimi dizi yapmc s ekim
mekn olarak Karadenizin esiz doa gzelliini, yeilini fon olarak kullanmakta; kimisi
dnya mimarisi asndan bile ok nemli bir yere sahip olan Mardini ve evlerini tercih
etmektedir. Asmal Konak dizisinin ekimlerinin yapld konan, o dnemde yerli
turistlerin olduka rabet ettii bir yer olduunu hatrlatmakta yarar vardr.
zetlersek, mekn kefi de denilen mekn aratrmas sonucu en uygun yer
belirlenerek, ekim iin gerekli eksikliklerin tamamlanmas yla uygun koullara kavuturulur.
ekim mekn olarak hangisinin tercih edilecei de, programn trne ve ieriine
gre belirlenir.
2.4. ekim ve Yayn zinlerinin Alnmas
Programda gerekli fotoraf, slayt, film vb. gsterim rnlerinin kullanm izinleri ile
telif, park ve yapm srecinde gerekecek dier yasal izin belgeleri ile szlemeler yaplr.
rnein, yapmda grev alacak sanatlarla szlemeler yaplmas, kullanlacak mzik ve
dier gsterim rnleri iin izin belgeleri ile telif szlemeleri hazrlanmas, resmi
kurumlardan ekim izinleri alnmas (Baz ekimler ehir trafiini etkileyebilir ya da emniyet
mdrlnden izin alnmasn gerektiren bir kamusal alann kullanlmas gerekebilir.)
yapm srecinin en nemli unsurlardr. Bu konuda yaplacak bir yanl lk, yasal sorunlara ve
vakit kaybna yol aabilecei iin ok nemlidir.
26
2.5. ekim ve Kurgu Donanmlarnn Hazrlanmas
Baarl televizyoncu, baarl bir planlamacdr. ini oluruna brakmaz. Bu nedenle
iyi bir planlama yaparak, ekim ncesi gerekli donan m belirlemek ok nemlidir. Bu
aamada unlara dikkat edilmelidir:
Yap m iin ka kameraya ve ne tr kameralara gereksinim vardr? Jimmy jib,
crane vs. gerekli midir?
Ne tr filtre veya merceklere gereksinim vardr?
Sesle ilgili, gerek duyulacak donan m nedir?
Btn yapm n iinde kullanlabilecek ka dekor ve sete gerek vardr? (Daha
ok dramalar iin geerli)
Aydnlatma konusundaki ihtiyalar nelerdir?
Yap mn grntl anlatm ve kurgusu iin istenilen kamera alar ve
konumlar iin en uygun set ve dekor dzenlemesi yaplabiliyor mu?
Hangi montaj stdyosuna, ne kadar sreyle gerek duyulacakt r?
Jenerik ve (varsa) animasyon iin gerekli teknik donanm nedir?
Naklen yayn arac, up-link arac gerekli midir?
Yukardaki sorular dikkatle deerlendirilerek ihtiyalar belirlenir. Stdyoda ka
kamera ile ekim yaplaca , telefon balantlar olacaksa ka adet telefona ihtiya
duyulaca, sisteme adapte edilecek bir bilgisayara ihtiya olup olmayaca, ka adet VTR
okuma, ka adet VTR kayt cihaz olaca gibi tespitler yaplr. Bunun bir dier amac da
hangi donanmn kurum tarafndan salanaca, hangisinin kiralanaca, hangisinin de satn
alnaca konusunda bilgi edinmektir.
2.6. Satn Alma ve Kiralamalarn Yaplmas
Bir nceki konumuzda belirlenen ihtiyalar gz nnde bulundurularak grev
yapt m z kurum tarafndan karlanamayacak baz kalemler, kurum dndan satn alnr
veya kiralanr. Satn alma ve kiralama aamas, ynetmenden ok yapmcy ilgilendiren bir
aamad r. Ynetmen sadece gerekli donanmn belirlenmesi srecinde, talep eden
konumdadr. Yapmc ise program ekibinde yer alan prodksiyon amiri, prodksiyon
sorumlusu gibi mali i lerden sorumlu ekip elemanyla, satn alma veya kiralamalar
gerekletirir.
Tabii ki, iyi bir yapmc nn satn alnacak veya kiralanacak malzemeleri, btesinde
belirtmesi; dolay syla ok nceleri, kurumun sahip olduu teknik altyap ve donanm da
gz nnde bulundurarak bir bte nerisi vermi olmas gereklidir. rnein, stdyoda
yaplacak bir mzik program iin k malzemesi olarak robot kullanlacaksa, yapmc nn
program btesinde k iin ayrd kalemin robotu kiralamaya/satn almaya uygun olmas
gerekir.
Eer kurumun imknlar yetersizse, programn jenerii ve jenerik mzii kurum
dnda hazrlatlr. Jenerikte veya programn ieriinde kullanlacak grafik ve animasyonlar
hazrlayacak ekiple grlr, talepler iletilir.
27
Dekoru hazrlayacak dekor tasar mcs ile ynetmen ve yapmcnn ortak gr
sonucu karar verilen dekor iin malzeme teminine geilir. rnein, programda kullanlacak
mobilya vs. malzemeler baz durumlarda kiralanr, bazen de satn alnr.
Dekor hazrlanrken nemli bir konu da ktr. nceden kararlatrlan robot, par gibi
eitli k donanm da temin edilir.
Bunlarn dnda satn alnan veya kiralanan kalemler programn niteliine gre
eitlilik gsterir. rnein ekim Dolmabahe Saray gibi bir meknda yaplacaksa bunun
iin birok yazma yaplmas ve mekn kiras denmesi gerekecektir.
Naklen yayn arac , up-link arac kiralanmas, seyirci ajansyla anlama yaplarak
program seyircisinin organizasyonunun yaplmas, sunucu iin kostm kiralanmas vs. btn
her ey bu aamada yaplr.
Bu arada bu ihtiyalar n bazlar tantm karlnda temin edilir. rnein, kiralanan
rnn bedeliyle orantl olarak program jeneriinde o maln/rnn reklam yaplarak,
karl nda herhangi bir bedel denmeden kullanlm olur.
Baarl bir yapmc, kurum dndaki ihtiyalarn tmn tantm karl nda
kullanmay salayabilir. Bylece program maliyeti de azaltlm olur.
2.7. Kurum i Meknlarn ve Donanmlarn Kullanlmas iin
Yazmalarn Yaplmas
Eer bir program yapm bir televizyon kuruluu bnyesinde gerekletiriliyorsa,
genellikle teknik ekip ve donanm o TV kuruluundan talep edilir. O yzden ekim
aamasna geilmeden belli bir sre nce gerekli formlar yazlr, ekip-donanm ve teknik
malzeme ilgili birimlerden talep edilir. Programlarn talepleri dorultusunda da ilgili birim
planlama ve koordinasyon yapar.
Program, d ekimlerden oluuyorsa, ekimin yap laca gn iin teknik ekiple ilgili
bir talepte bulunulur. Talep formuna, ekimin gn, saatleri, nerede yaplaca, teknik ekipte
kimlere ihtiya duyulduu, hangi teknik donan mn istendii belirtilir. Ayrca ekim yerine
gitmek iin ara talebinde de bulunulur.
Eer program stdyoda gerekletirilecekse programn ekim artlarna en uygun
stdyo aratrlp, kullanlacak tarih, sre, gerekli teknik donanm (ka kamera, ka VTR
kullanlacak, telefon balants olacak m vs.) belirtilerek bir talep formuyla teknik servise
iletilir.
28
PROGRAMIN ADI:
HESAP NU :
Yayn Tarihi : Kayt tarihi:
Kayt saati:
Stdyo:
1 2 3 4 5
6 7 8 9
Kamera: Say Sehpa Omuz J.Jib Jix
Ses: Canl Plb. DAT CD Cas.
VTR: Kayt Okuma Dier C.G. Prompt.
Not:
Reji Toplants : Tarih : ...../...../ 200.. Yeri : ................ Saat : ..............
Dekor Hazrlk : Ba. : ...... / Bt ...... Gerekleen : Ba: Bt:
Prova Kayt : Ba. : ...... / Bt ...... Gerekleen : Ba. : ...... / Bt ......
Talep eden nite: Program Tantm Haber Dier
YNETMEN : YAPIM KOORDNATR :
Reji toplants sonucu :
TEKNK YNETMEN : YAPIMCI / YNETMEN:

. ..
Hizmet verilmitir
LETME MDR:
..
Reji Top. Yaplmad Kayt normaldir
Aklama:
...
..
TEKNK YNETMEN : YAPIMCI / YNETMEN:
..
ekil 2.1: Stdyo talep formu ekimden belli bir sre nce, gerekli istekler belirtilerek
doldurulur ve teknik mdrle verilir.
29
ekimler yapldktan sonra program n belli blmleri iin seslendirme yaplacaksa
seslendirme sanatlar ve stdyosu ayarlanp seslendirme yaplarak montaj aamasna
geilir. Montaj stdyosu iin de hangi gn ve saatler aras nda kullanlacaksa belli bir sre
nceden talepte bulunulur. Talep formuna, montajda ne tr bir montaj stdyosu/seti istendii
belirtilir.
Hazrlanan bant eer kurum denetimine (denetim hem teknik, hem de ierik denetimi
olabilir, bu kuruma gre deiiklik gsterir) sunulacaksa, denetime sunulaca gn ve saat
iin gerekli formlar yetkili servislere nceden sunulur.
Btn bu yazmalar, talep formlar televizyon kanallarnn yaplanmasna gre
farkllklar gsterebilir. Kk televizyon kanallarnda yukarda saydmz kadar brokratik
srece gerek olmayabilir.
2.8. Yapm Klasrnn Hazrlanmas
Yapm klasr, alma srecinin btnn kubak gsteren bir belgedir. Bu
dosyaya baklarak, birok sorunun cevaplarn bulabilmek mmkndr. Yapmcnn ve
zellikle bu klasrden sorumlu yapm yardmcsnn aradn bulmay kolaylatrr. Yapm
ncesi aamada, dosya tutmaya balamann ileri kolaylatrd ve prova, yapm ile yapm
sonras aamalarda zaman kaybn nledii de bir gerektir.
Bir yapm klasrnde, neri formunun yan sra, programn metni ya da senaryo,
ekim senaryosu, btn bte bilgileri, yapma ilikin deiik formlarn (resmi veya zel izin
alnmas gereken kii/kurululara bavuru yazlar, mzik ve uyarlama senaryo iin telif
anlamalar vb.) kopyalar, notlar ve ekip yelerine datlan alma takvimine ilikin
program da dosyalar eklinde yer almaldr.
30
UYGULAMA FAALYET
Bir programn yapm ekibinde grev
alan alanlar ve grevlerini saynz
Televizyon programlar nn jeneriklerini
incelemekle ie balaynz. Kendi
programnz iin de bir yapm ekibi
kurunuz.
Program yapm zellikleri ve ekim
meknlar konusunu inceleyiniz.
Canl yapmlar ile bant yapmlar;
stdyo programlaryla d ekimli
programlar karlat rnz. Kendi
programnz iin de yapm tr ve
ekim mekn belirleyiniz.
Bir program ekimi ncesi, ne tr
donanmlara gerek duyulabileceini
aratrnz. ekim ve yayn izinlerinin
nemini tartnz.
Kendi program nz iin gerekli
donan mlar belirleyiniz. Gerekiyorsa
ekim izni iin gerekli yazmalar
yapnz.
Sponsorluk anlamalarn aratrnz.
nemini tartnz.
Program jeneriklerinde, nelerin
sponsorlar tarafndan karlandn
inceleyiniz. Siz de gerekli donanmnz
satn alnz veya kiralay nz; ayrca
mmknse kendinize sponsor bulmaya
alnz
Kurum ii mekn ve donanmlarn
kullanlmas iin ne tr formlar
kullanld n aratrnz.
Bunun iin eitli televizyon
kanallarn n form rneklerini bulup
snfa getiriniz, nasl doldurulduunu
inceleyiniz. Ayrca kendi programnz
iin de okulunuzdan, stdyo, kamera,
kurgu gn ve saatini talep ediniz
Yapm klasrnn iinde nelerin
bulunmas gerektiini aratrnz.
Bir yapmcyla grerek yapm
klasrn inceleyiniz. Klasr tutmann
nemini sorunuz. Siz de kendi
programnz iin bir yapm klasr
tutmay unutmaynz.
UYGULAMA FAALYET
31
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmleleri doru ve yanl olarak belirtiniz veya boluklar uygun
1. Banda kaydedilen programlar kurgu ileminden geirilerek istenen kaliteye getirilir.
2. Dramalar, reklam filmleri .. yapmlardandr.
3. Mekn aratrmasnn amalarndan biri de ekim iin en uygun yeri belirlemektir.
4. Resm kurumlar, izin alnmadan ekim yaplabilecek yerlerdendir.
5. Ik ve ses donanmlar, ekim donanmlarndan deildir.
6. Stdyo talep formunda, ka kamera, ka VTR kullanlaca gibi bilgiler yer al r.
7. Satn alnacak malzemeler, zaman zaman tarafndan kar lanr.
DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
32
RENME FAALYET3
Program trne uygun televizyon program metni yazabileceksiniz.
Televizyon kurumlar ndan, eitli programlara ait metinleri al p inceleyiniz,
kar latrnz.
Sizce, televizyon metni yazan bir kiinin hangi zelliklere sahip olmas
gerekiyor, niin? Bu ii yapan bir kiiyle rportaj yaparak, televizyon metni
hazrlarken nelere dikkat ettiini reniniz.
3. PROGRAM METNLER VE
ZELLKLER
3.1. Televizyon Dili
Televizyon programlarnn temelinde, metin vardr. Program metni, bir programn
ekilmesine temel olan yazl metindir. Program yapmnn ilk aamalarndan biridir. Bu
bakmdan da programn biiminin, karakterinin, mesajlarn n ortaya konduu aamadr.
Dramalar asndan da bakarsak bir senaryo biim olarak, ekim aamasnda
ynetmene ve ekibe kolaylk salar. Grnt ve sesin btnl senaryo ile salanr.
Televizyondaki yazl metin dier yazl metinlerden ok daha farkld r. Kukusuz bu da
aracn kendi dilinden kaynaklanmaktadr. Bu nedenle yazlacak bir senaryonun, yalnzca
kda bir takm bilgilerin aktarlmas olmadn n bilinmesi gerekmektedir. nemli olan, bu
bilgilerin aracn teknolojisine, diline uygun olarak nasl verileceidir. Bunun iin de hem
televizyon teknolojisinin, hem de programn amacn n ve hedef kitlenin niteliklerinin
senaryo yazacak kiilerce ayrntlaryla bilinip, bunlarn altnda bir yaz l metin
oluturulmas nemlidir. Televizyon program senaryolarnn programn gerektirdii
ihtiyalardan daha fazla malzeme iermemesi ya da karmak olmamas gerekir.
Dier bir nemli nokta, kullanlacak dilin belirlenmesidir. Kullanlacak dil hedef
kitlenin zellikleri gz nnde tutularak hazrlanmaldr. rnein, ayn konuda olsa bile,
ocuklara ynelik bir programda kullanlan dille, yetikinlere ynelik bir programda
kullanlacak dilin ayn olmayaca ok a ktr.
Her televizyon yapm bir senaryoya baldr. Programclk ok geni bir alan
kapsadndan deiik senaryolatrma yaklamlar gerektirir. Baz senaryolar, kelime
kelime verilen diyaloglar, zel kamera hareketleri ve sahneleme yntemleri gibi ayrntlar
RENME FAALYET3
AMA
ARATIRMA
33
kapsar. Buna karl k baz senaryolar da daha az bilgi ierebilir. Ancak btn bunlarn
yannda tm televizyon senaryolar;
Bir programn ileyiini ya da biimini oluturmak iin,
Programn ieriini gstermek iin,
Planlama, prova ve zellikle yapm annda ok yararl olabilecek nemli yapm
bilgisini oluturmak iin tasarlanr.
Yaz l materyali kullanlabilir bir biime dntrebilmek yetenei, bir senaryonun
yapmda nasl kullanldn anlamak kukusuz ynetmenin deneyimli olmasn gerektirir.
Televizyon iin yazmak, bas l aralar iin yazmaktan daha farkldr. Senaryo yazar nn sahip
olduu temel beceriler ve bir yazara zg yetenekler, ancak televizyonun gcn, yeteneini
ve niteliini iyi bildii lde amalara ulalmasnda yararl olur.
Televizyon programlar iin senaryo yazacak kii ncelikle nesnel olarak dnmek ve
aratrmak iin birok geyi birlikte bilmelidir. zellikle de televizyon teknolojisini,
televizyon dilini ve yapm srecini iyi bilmelidir. Televizyon program nasl yaplr?
Televizyon program nn eitsel amalar nelerdir, bunlar bilinmelidir. Ayrca senaryo yazar
stdyo, kamera, ynetim odas, zel video efektleri, kurgu ve ses imknlarn bilmelidir.
Tm bunlar aratr ldktan sonra konunun ifade edilmesine sra gelir. Bu aamada
senaryo yazarndaki yazarlk ve eitimcilik yetenekleri bir araya gelmelidir. Senaryoda
sahneler mantkl bir sra izleyecek ekilde ardarda eklenmelidir. Hangi bilginin nerede
verilecei kesin olarak belirlenmelidir. Senaryonun normal gelimesinde, zellikle
dnceleri grnt olarak dnmek ok nemlidir. nk yapm sreci boyunca szl
dncelerin tamam grntleecek, grselleecektir.
rnein, senaryo yazar bir sahneyi senaryolatrd nda tpk bir kamera gibi hareketi
fizik ve davran olarak farkl alardan grebilmelidir. Yani grsel dnebilme becerisine
sahip olmaldr. Senaryoda her nokta ayn ritmde verilirse bu izleyiciyi skabilir. Bu nedenle
programn senaryosunda grntnn ve sesin ritmi ne zaman ykselecek, nerede ve ne
zaman azalacak bunun belirlenmesi gerekir. Senaryo yazarnn kulland szckler, iaretler
ve grntler hedef izleyicinin anlayabilecei ekilde dzenlenmelidir. Bu iletiler yapm
dzenleyen paralardr.
Senaryo yazar kulland simgeleri daha ok grsel olarak dnebilmeli ve
szcklerle ifade edebilmelidir. Kukusuz bu grsel dnme ve dnceyi ifade edebilme
sreci iinde senaryo yazarnn, metnin uygulanaca televizyonun grnt dili aralarn da
bilmesi gerekmektedir. Televizyonda kesme, miks, bindirme gibi geiler; dekor, kostm,
k, ses ve daha pek ok grnt dili gelerini bir senaryo yazar senaryoya nasl
uyarlayacaktr? Ayrca bu televizyon dili geleri sadece kamera nndeki nesneleri kayt
etmekle kalmazlar, geree yeni anlamlar da katabilirler.
Sonu olarak televizyon metni veya senaryosu yazacak ki inin, herhangi bir metni
yazan kiiden farkl olarak, grnt ve szn birlikteliini ve uyumunu salamak iin
televizyonun teknik imknlar n da bilmesi gerektiini syleyebiliriz.
34
3.2. Metin Yazmnda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Televizyon metni yaz m, konuyla balantl olarak ve belli geler sonucu deitii
iin kesin kurallara balanamamaktadr. Programn trne gre metnin ierii ve kullanlan
yntemler farkll k gsterir. Ama yine de metin yazmnda baz genel yaklamlardan sz
edilebilir. Bu yaklamlar yle sralayabiliriz:
Doru bilgi vermenin gerekli olduu ve sz gesinin a r bast programlarn
metinleri kkl bir aratrmaya dayandrlmaldr. rnein tarih konular
anlatan belgesellerde, sylenen szn nemi ok byktr.
Bir ama ve yaz m plan olmal, akldakileri ayn duyarllkla kda dkmeli ve
aka anlalmasn salamaldr.
Anlalabilir bir metin, akclk ve sreklilik niteliklerini tamaldr.
Metinde, ilgi ekicilik, anlatmda ve tempoda deiebilirlik geleri yer
almaldr.
Sz programlarnda (haber, belgesel, aktel vb.) tarafsz olunmaldr.
Grntlerin konuyu anlatabildii yerde, sz ikinci planda kalmal dr. Fazla
sz, izleyicinin akl n kart rr ve onu skar. Yeterli grnt varsa, az sz en iyi
anlatm yoludur.
En nemli bilgiler, baka verilerin aras nda kaybolmamal, ncelikle ve dikkat
ekici biimde verilmelidir.
Yazlar n grntye ne biimde dntrlebilecei ya da grsel etkiye nasl
katkda bulunaca metin yazarnn ilk kaygs ve abas olmal, dolaysyla
grsel terminoloji bilinmelidir.
zel durumlar d nda ses ve grnt birbirini tamamlamal, ancak
tekrarlanmamaldr. Grntye uygun bir anlatmn olmad sahnelerde izleyici
szle grnty uyumlatrmaya alacak, akl karacak, dikkati dalacaktr.
Metnin teknik bak mdan televizyona uygulanabilirlii, zellikle kamera
ekimleri asndan imknlarla badamas gerektii asla unutulmamal dr.
Metin yazarnn zihninde tasarlad grnt, ekim imknlar asndan
elverisiz olabilir.
Konuma dili yaz diline yelenmelidir.
Uzun cmleler konumac tarafndan zor hatrlanaca, gerekli vurgu ve
tonlamalar yerini bulamayaca iin, cmleler ksa ve zl olmaldr.
ok heceli szckler ve karmak terimler hem oyuncu ya da sunucuya okuma
gl kard ndan, hem de izleyicinin alglama ve kavrama imknn
k stlad ndan; basit ve kolay anlalr szckler seilmelidir. Televizyonda,
gazete ya da dergide olduu gibi baa dnp tekrar okumann mmkn
olmad unutulmamaldr.
Anlatmda geni zaman kullanmaya zen gsterilmelidir.
Szck, deyim ve terim tekrarndan kanmaldr.
Kastl olarak yaplmad ka, belirsiz, artc anlat m kullanlmamaldr.
zleyici, renci yerine konulmamal; ders anlatr tarzda metin yazmaktan
kanlmaldr.
35
Sz programlarnda, gereken durumlarda, konumac kendi bandan geen bir
olay anlatabilmeli, bunun iin esnek davranlmaldr.
Oyuncularn syleme gl ekebilecei dikkate alnarak, metinler oyuncular
dnlerek yazlmal dr.
Yanl anlalabilecek kelime oyunlarndan ka nlmaldr.
Programda verilen bilgilerin, mesajlarn zamanlamas, verilen mesajn izleyicisi
tarafndan zmlenmesi, kavranabilmesi asndan nemlidir.
Ses, grntye oranla, saniyenin ok kk bir kesimi kadar nde gitmelidir.
Metin, grntnn ilk karesiyle birlikte balamamaldr.
Programn tm metinle bezenmemeli, nefes alma boluklar braklmaldr.
Aktel/belgesel tr programlarda metin, kurgu ilemi sonrasnda yazlmaldr.
Metnin anlalmasnda zorluk olaca kukusu varsa, birka kiiye
okutturulmal ve gerekli dzeltmeler yapld ktan sonra son ekli verilmelidir.
3.3. Televizyon Metinleri
Herhangi bir programn retim sreci, fikir olarak belirmesiyle balayp, metin olarak
gelitirilmesi ve televizyonun anlatm zelliklerinden yararlanlarak grnt ve ses olarak bir
televizyon program oluturulmas ile tamamlan r. Ynetmenin yazl metin olmadan bunu
gerekletirebilmesi dnlemez. En yaln programdan en karmana her televizyon
program, bir yazl metnin ynlendirmesiyle gerekleir. Program metni yazm bir yk
anlatma srecidir ve anlatmn grntl ve sesli sunulmas gerekir. Televizyon mesajnn
nemli bir ksm szle aktarld iin, program metinleri izleyiciye sylenecek szleri ieren
bir belge niteli indedir. Bir televizyon yazarnn, zihnindeki szckleri mmkn olduunca
resimler, grntlerle dnmesi gerekir. Grntyle dnmeye balaynca, konumalarn
yzeysel kald da grlecektir. Gsterebiliyorsanz gsterin, szlerle anlatmayn. Ama
gstermektir, konumak deil. Aklamaktansa gstermek tercih edilmelidir. Fakat
televizyon programlarnn sresi kstl olduundan, etkin bir anlatm iin gsterileceklerin
belli zaman sresi iine sdrlmas gerekir. Bu yzden doru paralarn seilmesi, yky
dorudan etkilemeyen ayrntlarn ve paralarn karlmas gerekir. Ayrca, televizyon
programlar belli bir bte iinde gerekletirilmek zorunda olduklarndan, en ekonomik
biimde grntye aktarlabilecek bir metnin retilmesi tercih edilir. Bir televizyon metni
gelitirmek ve yky ilerletebilmek iin drt temel aratan yararlanlr.
Mekn: En uygun grnty verebilecek mekn tasarlan r.
Anlatm: Grntnn, meknn iinde olanlarn tanmlanmas.
Diyalog: Grntde sylenenler.
Sahne: Yukardaki ara bir birlik oluturur ve her bir uyumlu birliktelik bir
hareket sahnesi yaratr.
Program metni, programn ieriini, formatn, yapm yaklamn ve retim srecini
de belirler. Ekrana gelecek grntnn ne olacana karar verirken, bunu neyin anlatmas
gerektii, izleyici zerinde nasl bir etki brakmasnn istendii belirlenmi olmal dr.
Belirlenen etkiye uygun atmosferin yaratlmas, yknn anlatmak istediklerini grntnn
36
anlatabilmesi iin k, renk, yer, zaman ve kamera alarnn dikkatle metne yerletirilmesi
gerekir.
Bir ekim metninin ana ilevi vardr.
Yap mcya, ynetmene ve yapm ekibine, planlanm olanlar hatrlatmak.
Yap m yardmcsna ekimleri sylemek, balama iaretlerini vermek ve
zamanlamayla ilgili eitli notlar almakta yararlanabilecei bir kaynak
oluturmak.
Teknik ekip iin zerinde allabilecek bir dokman nitelii tamak. zellikle
resim seici bir sonra gelecek ilemi bu metin zerinde izler.
ekim metinleri biim olarak eitli programlara gre byk farkllklar
gstermemelidir. yle ki, deiik program trleri zerinde alan kiiler,
zellikle teknik ekip, bir ekim metnini kolayl kla okuyup anlayabilmelidir. Bu
konuda ayr ntlar ve kat kurallar vermemekle birlikte, deneyler sonucunda
ulalan ve salkl biimde tm program trleri iin geerli baz temel ilkelerin
varlndan da sz etmeden gememeliyiz.
Program metinlerinin yazm biimleri, yaplacak programn trne ve yapm
zelliklerine gre deiiklik gsterir. Haber bltenleri, haber programlar, belgeseller,
elence programlar, eitim programlar, dramalar ve reklam metinleri birbirinden farkl
zellikte metinlerdir. erdikleri bilgiler ve k da aktarlma biimleri de farkl ekilde
olmal dr.
37
imdi eitli program trleriyle ilgili rnekleri inceleyelim:
Ak metni (program ak diye geer), yalnzca ak plann ieren, bir programn
yaln zca belli paralarn sralayan metinler; programn akn, kamerann gstereceklerini
ve yaklak olarak sylenecekleri ierir. Tm programlarn bir ak plan, format vardr,
ancak ou program ak plannn d nda ayrntl metinler gerektirir. Baz programlar ise,
programn tr gerei ayrntl bir metin yazlmasn imknszlat rr. Tm konuma ve
gsterilecekler bulunmasa da, bu tarz metinler ynetmen ve programda yer alan sunucu ve
yapm ekibine yol gsterici olurlar. Tartma programlarnn metinleri, canl spor
karlamalar bu biimdeki metinlere rnek verilebilir.
SIRA NU. SRE AIKLAMALAR SES KAYNAI GRNT
KAYNAI
NOTLAR
1 37 JENERK VTR2 VTR2
2 AILI ANONSU STD STD VIZ
sim kua,
telefon, posta,
e-posta
3 33 INTRO VTR1 VTR1
4 STD
1.Yarmac ile tan ma
STD TELEFON STD VIZ
sim kua
yar mac ad
5 1.YARIMA STD-TEL-BGSAYAR BLGSAYAR
6 STD
Yarmac ya skoru, hangi
dl evine gidecei
aklanr
STD TELEFON STD
7 23 DL EV VTR1 VTR1
ekil 3.1: Teknik ekibe ve ynetmene program akn gsteren bir metin
zet metin yardmyla gerekletirilecek program trleri iin, programn baz
blmleri ayrntlaryla yazlr, grnt ak plan belirlenir ancak tm konuulacaklarn
ierii nceden bilinemeyecei iin tm yaz lmaz. Sylei programlar, talk ovlar,
doalamaya dayal elence programlar ve spor karlamalar bu trden programlardr.
Sunucunun al ve kapanta syleyecekleri ayrntlar yla yazlr, fakat konuklarn nelerden
konuacaklar nceden tam olarak bilinemeyecei iin yap m ekibinin birbirinden kopuk,
dank ve rastgele almasn nlemek amacyla zet metin yazlr.
38
Aadaki metinlerde bir program sunucusuna, a l anonsu ve konuuna soraca
sorularla ilgili bir metin hazrlanmtr. Bu metni baz durumlarda sunucu, baz durumlarda
yapmc baz durumlarda da eer varsa danman-metin yazar hazrlar. Sunucu bu metinleri,
zaman zaman elindeki kttan, zaman zaman prompter denen cihazdan okuyarak sorar. Bu
metinlere, sunucu destek metinleri de diyoruz.
Al Anonsu
Programmz, Aynda orkestras na elik eden Mustafa n n seslendirdii
keke adl arkyla atk. Merhaba, yurtii ve yurtd ndan bizi izleyen
vatandalarmza. Trkiyenin ilk defa 1975 ylnda kat ld Eurovision ark
yarmasn n bu yl 51.si dzenleniyor. 18 ve 20 Maysta Yunanistann bakenti
Atinada dzenlenecek yarmada Sibel Tzn super star adl arkyla lkemizi
temsil edecek. 38 lkenin katld yarmann slogan feel the rhytm . Gndz yaplan
basn toplants ve bu akam TRT-1 de yaynlanan ans ve Elence programyla bu
ark kamuoyuna tantld. Nasl beendiniz mi? Bence ok gzel. Yurtd nda yaayan
vatandalarmza yine byk grev dyor. Maysta hep birlikte tek yrekle lkemizi
destekleyin diyoruz ve Aynda programna bal yoruz.
Aydan ener sorular:
1-) alkuu dizisindeki Feride karakteri iin grnnzn ok uygun olduunu
sylemisiniz. Grnnze hi de uymayan bir rol teklif edilseydi yine de kabul
eder miydiniz?
2-) Trk sinemasnda tamamen tiplemelere dayanan bir oyunculuk ekol olduuna
inanyor musunuz? ( Sarn kadn oyuncularn hep vamp roller oynamas
baroldeki iyi adamlarn hep esmer, uzun boylu ve yakkl olmalar gibi) Yoksa her
oyuncu istedii her karakteri canlandrabiliyor mu ?
3-) Lise alarnzda gazetecilie merak sardnz sylemisiniz. inizde bir ukde
kald m? Sonradan bir gazetede ke yazarl yapmay dndnz m?
4-) Baarl bir sanat olmak iin bir eylerden vazgemek gerekli midir?
yitirmekten korunabilmek iin siz neler yaptnz veya yapyorsunuz?
Ayrntl metin gerektiren televizyon programlar iin, alndan kapanna dek,
gsterilecekler ve sylenecekler tm ayrntlaryla yazlr. Bir dizi veya tek blmlk
televizyon filmi, sinema anlat ml bir senaryo yazlmasn gerektirir ve senaryo yazm
teknikleri uygulanr. Haber bltenleri, haber programlar , eitim programlar ve belgesel
programlar zellikle ayrntl metin yazmn gerektiren program trleridir.
39
Grnt Ses
Bitkinin genel grnm Grdnz u kk bitki, daha ok krlk yerlerde
yetien kpe ieidir.
iekler, toplu ekim Solgun pembe yapraklar aras nda grdnz sar
kk noktalar iein tomurcuklardr.
Yapraklar, gvde Dallar koyu zeytuni renkte olan bu iein ilk bakta
Oldukta ince ve zayf grnen gvdesi gerekte
ok salam. Ve dayankl dr.
Aa pan kkler iein boyuna oranla ok byk saylabilecek ve
ve uzunluu 10 santimi bulan kkleri vardr.
Saks iinde iek iek merakllar, bunlar iekilerden saks iinde
alarak yetitirebilirler.
Ayrntl Metin rnei (Doa belgeselinden bir blm)
Yukardaki rnekte iek tepeden trnaa, bir mantk sras izlenerek tan tlmaktadr.
Metin filme uygun olarak yazlmtr ve olduka akc saylabilir.
Metnin yaps; ak plan, zet ya da ayrntl metin eklinde de olsa, bata ynetmen
olmak zere ekip yelerinin, yapm aamasnda herhangi bir karklk olmakszn
yararlanabilecekleri bir belge zellii tamald r. Metnin yazm kurallarna uygun, okunakl
ve anlalr olmas iin eitli biimlerde kda aktarlr. Dramalar dndaki televizyon
programlar iin genellikle ift stunlu sayfa dzeni tercih edilir. Bu dzende, grnt k sm
solda, sesle ilgili ksm sada yer alr. Kdn sol stununda, grafikler, araya girecek
fotoraf, film gibi grsel malzemeler ve bunlar n grnme srelerine ilikin bilgiler yazlr.
Ses ksmna ise, konumalar, mzik, efekt gibi iitilecek gelerin yan sra, sz
syleyeceklerin hareket biimi de bu blmde ve byk harflerle ve parantez iende yer alr.
Dikkat gerektiren en nemli konu, grnt ksmnda yazlanlarla, bu grntlere elik eden
szlerin sayfa zerinde ayn hizada yerletirilmeleridir. Televizyon iin yazlan
oyunlatr lm (drama) programlar nn yazm biimi ise, film tarz metin eklinde olmaldr.
Film tarz metin, bir sahne iinde yer alan ekimlerin numaralandrlarak, byk harflerle
ekimin zaman , yeri, mekn, sresi yaz lr ve kk harflerle grntye gelmesi gereken
ayr ntlar belirtilir. ekim iinde konuma varsa, szleri syleyen karakterin ad byk harfle
40
yazlr. Karakterin szleri sylerken yapmas gereken hareketler ise, adyla szleri arasna
parantez iinde yazl r.
Yukarda baz rneklerini grdnz metin rnekleri, birok televizyon program
tr iin deiiklik gstermekle birlikte znde ayndr.
Televizyon dilini kavrad ktan ve televizyon metni hazrlarken uyulmas gereken
kurallara dikkat ettikten sonra, sra kendi program trnze uygun bir metin yazma
aamasna gelir. Metin yazma aamasn ciddiye almak ve konuyla ilgili deneyimli bir kiiye
dan makta yarar vardr. TRT gibi, yayncl ciddiye alan kurumlarda, metin denetimi,
konusunda uzman kiiler tarafndan yaplr ve szcklere, noktasna, virglne kadar
incelenir. Hele bu metinlerin ekranda grnen metinler olmas konunun nemini bir kat daha
arttrr.
Modlmz sresince anlatlanlarn nda aada size rehberlik edeceini
dndmz bir program tasar m rneine yer verdik. rnei dikkatle okuyup
yararlannz.
Program Tasarm rnei:
Bir yapmcnn, 10 Kasmda yaynlanmak zere Atatrk anlatan bir program
hazrlamak istediini varsayarsak; yapmc bir yandan birlikte alabilecei bir ynetmen
ararken, bir yandan zihninde programn ieriinin nasl gelieceine dair tasarmlar
yapabilir. O gn o konuyla ilgili pek ok program yaynlanaca iin, sresi fazla uzun
olmayan, ancak konunun smayaca kadar da ksa olmayan bir program sresi dnr ve
20 dakikalk bir program n kendisi iin yeterli olacana karar verir.
10 Kasm gnne yaklak bir haftal k bir zaman vardr. Program bu sre ierisinde
tasarlanmak, ekilmek, kurgulanmak, seslendirilmek zorundad r.
Yapmc, kendisine, ne anlatmak istediini anlayabilecek, yorumuna gvendii bir
ynetmen seer ve onunla anlar. Programn kabaca ieriinden sz ederek, ynetmenin
nelere ihtiyac olabileceini, en gzel program ortaya karabilmek iin hangi malzemelerin
salanmas gerektiini, kimlerle grlmesi, hangi elemanlarn bulunmas gerektiini
ayrntlaryla grr.
Ynetmen ncelikle, hazrlayaca programn, daha nce yaplm olan benzerlerinden
farkl, kendine zg ve Atatrk gibi nemli bir kiilii tam anlamyla anlatabilecek kadar
sekin, vurgulu ve arpc olmas gereini dnr. Baarl bir metin yazarna ihtiya
vardr ya da eer yapabiliyorsa bunu kendisi stlenir.
Metin yaz mndan nce ciddi bir arat rma aamas gerekmektedir. Programda,
Atatrkn herkes taraf ndan bilinen zelliklerini deil, onun sosyal ynlerini anlatmak
amalanmaktadr.
Programdaki anlatm biiminin netlemesi iin yapmc ve ynetmen konuya uygun bir
program tr semek zorundadr. Bu arada program sresi de dikkate alnmaldr.
41
Ynetmen, arat rma grevini yard mclarna ya da bu i iin seebilecei elemanlara
verebilir. Fakat kendisinin de aratrma srecinin iinde bulunmas, konunun hikyesini
nasl oluturabilecei hakknda daha olgun grlere ulamasn salar.
Aratrma srasnda programda kullanlabilecek bilgilerin yan sra, resim, fotoraf,
film, kk bir an, bir tren bileti, bir mendil zerine atlm imza, bir enstrman vs. gibi
btn konuyla ilgili malzemeler toplanr. ok malzeme ok grnt demektir. Toplan lan
malzemenin bir ksm daha sonra da ayklanp elenecek de olsa, ne kadar ok veri toplanrsa
programn baarl olma ans o kadar artar.
Toplanan verilere gre ilk metin yazlr. Program iin ilk metin kaba bir metindir ama
yine de konunun hikyesini ortaya koymaktadr. Program toplanan malzemenin ard arda
konmasyla olumaz. Malzemenin dramatik bir sra iinde sralanmas gerekir. Yani
balangc, geliimi ve sonu olan bir hikye iinde yerli yerine konmas gerekmektedir.
Burada etkileyici hikyeyi kurma grevi metin yazarn n ve ynetmenin ustalna
kalmaktadr. Son aamaya kadar ynetmen ve metin yazarnn srekli bir ileti im iinde
hikyeyi zenginletirmeye almas gerekir. Ynetmenin ve metin yazarnn grntlerle
dnmesi ok nemlidir. Konunun hikyesi oluturulurken, rg malzemesi olarak fikr
veriler deil, grntleri kullanlacaktr. Ynetmen eer mmknse, birbiri ardna
eklendiinde anlaml hle gelebilecek ekim planlar dnerek hikyeyi kurmaldr.
Programn ilk grntleri, ilgiyi ekmek bakmndan ok nemlidir. Bu nedenle
ynetmen programn en bana ok arpc, hareketli ama her durumda konuyu ifade eden
grntler koymay dnebilir. Birka saniyelik srelerle art arda eklenmi yannda
arkadalaryla yryen, ocuklarla akalaan, yallarla konuan, yaz yazan, denizde yzen
Atatrk grntleri olabilir. Bu grntler, video olmak zorunda deildir, fotoraflarla da
ok etkili efektler, geiler kullanlarak gzel grntler elde edilebilir.
Grntler dnlp, planlan p kullanlabilecek grsel malzemeler toplandktan
sonra ekimlere balanr. Ynetmen bir yandan ekimleri ynetirken bir yandan da
programn yapm sonras aamalarn dnr. Program n hikyesine uygun olarak zihninde
bir kurgu dizisi oluturulmaya allr. Jenerikte ve programn zemininde kullanlacak
mzii dnr. Mzik, grntleri tamamlayc ve vurgulayc olmas gerektii gibi,
konuyla dorudan ilgili ve programn tryle paralel, dramatik, genellikle hznl,
heyecanl sahnelerde cokulu olmald r.
Stdyo ekimlerini dzenlemek, yapmcyla ynetmenin ortak grevidir. Yapmc
gerekli teknik donanm salar, stdyo elemanlarn, ekim saatlerini organize eder.
Ynetmen ise stdyonun nasl dzenleneceini, nasl kullanlaca n, ekimin nasl
yryeceini hesaplar. Stdyo dekoru gerekiyorsa, dekoratrle birlikte ieriin gerektirdii
bir dekor konusunda grmeler yap lr. Rportaj gerekliyse, rnein Atatrkn yakn olan
ya da onu ok iyi anlayp kavram ve anlatabilen biriyle -rnein Atatrkle ilgili kitap
yazm bir yazarla -rportaj yaplabilir. Programda ok fazla ekim varsa, zellikle farkl
meknlarda ok sayda d ekim varsa ynetmen ok titiz davranarak zaman dikkatli
kullanmak zorundadr. Her ekim, yapldktan sonra hemen izlenir. Eksik ekim
braklmamaya allr. Ynetmen iin, olmayan bir grnt kadar sknt verici bir durum
42
yoktur. lgisiz de olsa ok fazla grntyle geri dnerek kurguya balamak rahatlatc bir
unsurdur.
Artk kurguya geilebilir. Her ynetmen, kurgu ilemi srasnda programn
gerektirdii konuyu anlatmaya zen gsterirken, mutlaka sanat birikimini ve yeteneini
kantlamak iin aba gsterir.
Jenerik, mzik ve metnin seslendirilmesi ve sesin denmesi tamamlannca, artk bir
program tamamlanm demektir.
43
UYGULAMA FAALYET
Televizyon dilinin zellikleri
konusunu inceleyiniz. Radyo diliyle
karlatrnz.
Bir televizyon programn seerek
analiz edini z.
Televizyon metni yazmnda dikkat
edilmesi gereken kurallar nelerdir?
Bir televizyon program metni zerinde,
bu kurallara ne kadar uyulduunu
inceleyiniz.
eitli program metinlerini incele-
yiniz.
rneklerinden yararlanarak, program
metinleri hazrlaynz.
Metin yazma kurallarna uymaya dikkat
ediniz. Yazd nz metinleri, uzman
kiilere gsterip eletirilerinden yarar-
lannz. Kendi programnza uygun bir
program metni de hazrlayarak n
yapm srecini tamamlaynz.
UYGULAMA FAALYET
44
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmleleri doru ve yanl olarak belirtiniz veya boluklar uygun
1. yi bir metin yazar televizyon teknolojisini bilmeden de baarl metinler
hazrlayabilir
2. Metin yazar, zihnindeki szckleri .. dnerek yazmaldr.
3. Metin yazarken uzun cmleler tercih edilmelidir.
4. Haber bltenleri, haber programlar, eitim programlar ve belgesel programlar
ayrnt l metin yaz mn gerektiren program trleridir.
5. Metin, grntnn ilk karesiyle birlikte balamaldr.
6. Program metin yaz mnda yaz dili, konuma diline yelenmelidir.
7. Anlatmda . zaman kipi kullanmaya zen gsterilmelidir.
8. Grntlerin konuyu anlatabildii yerde, sz ikinci planda kalmaldr.
DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
45
MODL DEERLENDRME
PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii aa daki ltlere gre deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
Program tasarm almalarn yrtmek
a-Program format belirlediniz mi?
b-Program fikri oluturdunuz mu?
c-Program nerisi hazrladnz m?
-Bte hazrladnz m?
d-Konu aratrmas yaptnz m?
Yap m ekibi ve donanmlarn yrtmek
a-Televizyon program yapm ekibini oluturdunuz mu?
b-Program yapm zelliklerini belirlediniz mi?
c-ekim meknlarn belirlediniz mi?
-Teknik ihtiyalar belirlediniz mi?
d-ekim ve yayn izinlerini ald nz m?
e-Sat n alma ve kiralamalar yaptn z m?
f-Kurum ii meknlarn ve donanmn kullanlmas iin yazmalar
yaptnz m?
g-Yap m klasr hazrladnz m?
Televizyon program metni yazmak
a-Televizyon dilinin zelliklerini incelediniz mi?
b-Metin yazmnda dikkat edilmesi gereken kurallara uydunuz mu?
c-eitli trlerde programlara gre metin yazdnz m?
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini
tekrarlaynz.
Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar
uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.
MODL DEERLENDRME
46
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1'NCEVAP ANAHTARI
1 format
2 Y
3 zgn
4 Y
5 D
RENME FAALYET-2'NN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 videobant
3 D
4 Y
5 Y
6 D
7 sponsorlar
RENME FAALYET-3'NCEVAP ANAHTARI
1 Y
2 grntleri
3 Y
4 D
5 Y
6 Y
7 geni
8 D
Cevaplar nz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz.
CEVAP ANAHTARLARI
47
KAYNAKA
AZZ Dr Aysel, Radyo ve Televizyona Giri, Ankara nv. Siyasal Bil. Fak.
Yaynlar, Ankara 1976.
CEREC Do. Dr. Sedat, Televizyonda Program Yapm, Metropol Yaynlar,
stanbul, 2001.
FARWEATHER Rod, Basc Studio Drectng, Media Manuals, Oxford, 1998.
GKEN Sevda, Yaynlanmam Ders Notlar, stanbul, 2006.
GKE Grol, Televizyon Program Yapmcl ve Ynetmenlii, Der
Yaynlar, stanbul, 1997.
KARS Nee, Televizyon Program Yapalm Herkes zlesin, Derin Yaynlar,
stanbul, 2003.
TEKNALP Prof. Dr. ermin, Camera Obscuradan Synopticona Radyo ve
Televizyon, Der Yaynlar, stanbul 2003.
TRT stanbul Televizyonu
YALIN Yrd. Do. Dr. Oktay, Ders Notlar
Kanal-D Televizyonu
www.trt.net.tr
www.rtuk.org.tr
www.kameraarkasi.org
www.makina.tv
www.efsaneler.com
www.showtvnet.com
www.kanald.com.tr/dizi/kurtlarvadisi/fotogaleri
http://en.wikipedia.org/wiki/sesame_street
KAYNAKA

On Yapim Asamalari1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

On Yapim Asamalari1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

TEKNK YNETMEN : YAPIMCI / YNETMEN:

You might also like