ANLATI BLM (NARATOLOJ) TERMLER

1
Hazrlayan: r. Gr. Soner AKEHRL
Anlat Sesini Yanstan Unsurlar:
eri (!"ntent #atter): Mutluluk ve hzn, komik ve trajik konular vs.
$%nel &a'eler (Su()e*ti+e e,-ressi"ns):Anlatcnn (narrator) eitim durumuna,
inanlarna, kanaatlerine, ilgilerine, deer yarglarna, ideolojik ve olitik y!nelimine"
insanlar, olaylar ve nesneler hakkndaki tutumuna i#aret eden i$adeler ya da %az i#aretler.
.ra/#ati 0aretler (.ra/#ati* Si/nals): Anlatcnn (narrator), dinleyicinin varlnn
$arknda olduuna ve dinleyiciye kar# olan tutumuna i#aret eden unsurlar.
Anlat (ili#sel Ya-
Anlat Bili#i (Narrat"l"/1): Anlat yalar teorisi.
Anlat (Narrati+e): Metin, resim ya da oyun yoluyla ya da %unlarn %irle#imi ile %ir hikaye
anlatan ya da sunan #ey.
2ia1e (St"r1) : &inde karakterlerin yer ald olaylar dizisi.
S31le# Narat"l")isi (4is*"urse narrat"l"/1): 'ir anlat metninin %iimlenmesini ya da
gerekle#mesini (realization) %elirleyen stilistik seimleri analiz eder.
2ia1e Narat"l")isi (St"r1 narrat"l"/1): (ema, moti$ler ve olay !rgs (lot) dzleminde,
olaylar dizisini dzenleyen aksiyon %irimlerine odaklanr.
Anlat T5rleri (Narrati+e 6enres)
7ur/usal Anlat (8i*ti"nal Narrati+e): )ayal* %ir dnyada kurgulanan %ir hikayenin yine
hayal* %ir anlatc tara$ndan anlatlmas.
7ur/usal Ol#a1an Anlat (N"n&i*ti"nal Narrati+e): +erek %ir hikayenin gerek %ir ki#i
tara$ndan anlatlmas
Te#a1a 4a1al Anlat T5rleri
Ba% 3rneler:
7i0isel te*r5(e anlats (narrati+es "& -ers"nal e,-erien*e)
,
-aynak netin. Man$red /ahn" A +uide to the (heory o$ 0arrative. htt.11222.uni3koeln.de14ame561n.htm
0ot. Metinde k!#eli arantez 7 8 iinde verilen aklama ve %ilgiler tara$mza aittir.
$9reti# anlats (Tea*:er;s Narrati+e)
<"*u Anlats (*:il'ren=s narrati+es)
4"t"r anlats ('"*t"r=s narrati+es)
Aile anlats (&a#il1 narrati+es)
Ma:e#e anlats> :uu? anlat (*"urtr""# narrati+es@le/al narrati+es)
2a-is:ane anlats (-ris"n narrati+es)
Tari:sel "t"(i1"/ra&i (:ist"ri"/ra-:i* aut"(i"/ra-:1)
ur/usal "t"(i1"/ra&i (&i*ti"nal aut"(i"/ra-:1)
nternette (ir(irine /3n'er#e 1a-an #etinlerin anlats (:1-erte,t narrati+es)
M5%ial anlat (#usi*al narrati+es)
8il# anlats (&il#i* narrati+es)
Ai:n? 1a 'a i anlatlar (#ental ("r =internal=) narrati+es)
BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB
Anlatsal Bil'iri0i# (Narrati+e !"##uni*ati"n)
Ya%ar (aut:"r): -urgu d# dnyada metni kaleme alan ki#i
Ou1u*u (rea'er): -urgu d# dnyada metni okuyan ki#i
A#n? 1a%ar (i#-lie' aut:"r): 9azarn metin iindeki ve anlatcnn (narrator) stndeki
yansmas
A#n? "u1u*u (i#-lie' rea'er): metnin %tnne yansyan okuyucu rol
Ya%arn 'inle1i*isi (aut:"rial au'ien*e): 9azarn, kendilerine hita ettii gerek dinleyiciler
Anlatnn 'inle1i*isi (narrati+e au'ien*e): Anlatcnn hita ettii kurgusal dinleyici
Anlat Kiileri
0a:s (-ers"n): Anlatsal %ildiri#imde kurgu d# dzlemde yer alan ki#i. Mesela yazar ve
okuyucu %irer #ahstr.
arater (*:ara*ter): +erek olmayan, yazar tara$ndan yaratlan ve sadece metin iinde
varl olan, aksiyon iinde ya da kurgusal ortamda yer alan ki#i.
&i/5r (&i/ure): -arakter varyasyonu olarak kullanlsa da %azen :anlatc; anlamnda da
kullanlr.
Anlat Se+i1eleri
Te#el @ 73 Anlat (#atri, Narrati+e): &lave ya da alt %ir anlat (hyonarrative) ieren
anlat.
As'a alan te#el anlat ('an/lin/ Matri, Narrati+e): 'ir metnin, temel anlat
tamamlanmadan %ir alt anlat (hyonarrative) ile sona ermesi" temel anlatnn askda kalmas.

Birin*i se+i1e anlats (&irstC'e/ree narrati+e): 'a#ka %ir anlat eklenmemi# olan anlat.
in*i se+i1e anlats (se*"n'C'e/ree narrati+e): 'irinci seviyedeki anlatya eklenmi# olan
anlat.
D5n*5 se+i1e anlat (t:ir'C'e/ree narrati+e): &kinci seviyedeki anlatya eklenmi# olan
anlat.
la+e 1a 'a alt anlatlarn i0le+leri
asi1"n ta#a#la#a (a*ti"nal inte/rati"n): Alt anlat (hyonarrative), temel anlatnn
(matri< narrative) !nemli %ir unsuru ola%ilir.
ala#a (e,-"siti"n): Alt anlat, temel anlatnn ana aksiyon ak#nn d#nda yer alan ve
!zellikle de gemi#te ya#anm# %ir olayla ilgili aklama getire%ilir.
E9len'ir#e ('istra*ti"n): =rnek. :9amurun durmasn %eklerken %ize %ir hikaye anlatr
msn>;
En/elle#e@6e*itir#e ("(stru*ti"n@retar'ati"n): Alt anlat, temel anlatnn ak#n %ir
sreliine durdurarak onu muallakta %raka%ilir.
Anal")i (anal"/1): Alt anlat, temel anlaty dorulamak, desteklemek ya da tam tersine
yalanlamak, ka%ul etmemek iin %ir %enzerlik kurmak amacyla kullanla%ilir. Mesela. :?en
krk not alan tek !rencideilsin;
Anlat#a (narrati"n)> O'alan#a (&"*ali%ati"n) +e Anlat
4uru#lar
Anlat sesi (narrati"n +"i*e): :ses; terimi %enzetme yoluyla gramerden alnm#tr. Anlat
sesi Kim konuuyor? sorusuna verilen cevatr. ?es ayn zamanda %ir metin %oyunca
yansyan karakteristik vokal ya da tonal niteliktir.
Anlat* (narrat"r): Anlat s!yleminin (narrative discourse) konu#ucusu ya da sesi.
A anlat* ("+ert narrat"r): -endisine %irinci #ahs zamiri ile i#aret eden, anlat
dinleyicisine (narratee 1 adressee) dorudan ya da dolayl %ir #ekilde hita eden, gerekli
yerlerde okuyucuya samimi %ir #ekilde aklamalar yaan" retorik $igrleri, imajlar ya da
aklayc i$adeleri kullanarak, duygusal ya da su%jekti$ i$adelerle s!ylemsel %ir tutum ya da
eilim (discoursal stance) sergileyen, hikaye iine girerek $else$* ya da anlat d# yorumlar
yaan, varl kolayca $ark edile%ilen anlatc.
6i%li Anlat* (*"+ert narrat"r): Ak anlatcnn !zelliklerinin hi %irine sahi deildir. 0e
kendisine ne de dinleyiciye hita etmez. (ara$sz %ir sesi ve slu%u vardr. @insiyeti
%elirsizdir. 'ir #ey iin herhangi %ir a%a g!stermez. +erekse %ile herhangi %ir aklama
yamaz.
Anlat* (:"#"'ie/eti* narrat"r): )ikayenin iinde %ir karakter olarak yer alan anlatc.
40 anlat* (:eter"'ie/eti* narrat"r): )ikayenin iinde %ir karakter olarak yer almayan
anlatc.
Metin ii ses (intrate,tual +"i*e): -arakter3anlatcnn sesi.
Metin '0 ses (e,trate,tual +"i*e): 9azarn sesi.
4iale*t: 'ir ki#inin %!lgesel dil ve tela$$uz !zellikleri.
S"*i"le*t: 'ir sosyal gru%a ait konu#ma karakteristikleri.
'i"le*t: 'ireye !zg dil ve slu !zellikleri.
6en'erle*t: @insiyetlere !zg konu#ma ve s!ylem !zellikleri.
Te seslili (M"n"l"/is#): 'ir metindeki %tn seslerin ayn %iimde olduu etkisi.
4ial"/is#: 9azarn, anlatcnn ve karakterlerin seslerinin !nemli %ir $arkllk ve gerilim
yaratt etkisi. 'u $arkllk, ok sesli (olyhonic) metinlerin domasn salar.
2eter"/l"ssia: 'a#kalarndan !renilen ya da %a#kalar tara$ndan iselle#tirilen dil
unsurlarnn kullanm. 'u kavram, :%izim; dilimizin, %tnyle %ize ait, yani tek %ir ki#iye
!zg olmad gereine vurgu yaar. Aolaysyla %u kavram %tn s!ylemleri kasar. 'ir
metnin anlatcs, yazar ya da karakterinin dili, aslnda %a#kalarnn da dilidir.
O'alan#a @ 7i- (&"*ali%ati"n @ #""'): -i kavram da tk ses (voice) gi%i dil%ilgisinden
alnm# %ir terimdir. Ail %ilgisinde ki, %ir $iilin ha%er, istek, dilek, #art v%. $ormlarn i$ade
eder. Anlat %iliminde ise ki metnin i$ade derecesi ve aksiyonun sunulduu $arkl %ak#
alar anlamndadr. 'ir metnin kii, Kim gryor? sorusuna verilen cevatr.
O'alan#a (internal &"*ali%ati"n): 'ir metinde verilen %ilgilerin, anlatlan olaylarn %ir
karakterin %ak# asndan ve o karakterin alg dnyas ile snrl olarak sunulmas.
40 "'alan#a (e,ternal &"*ali%ati"n): 'ir metindeki algsal y!nelimin, karakterler
d#ndaki %ir anlatc zerinde olmas" %ilgilerin, karakterlerin alg dnyas ile snrl
olmamas.
Sa(it O'alan#a (&i,e' &"*ali%ati"n): Anlat olaylarnn ve olgularnn, tek %ir
odaklaycnn sa%it %ak# asndan sunulmas.
4e9i0en O'alan#a (+aria(le &"*ali%ati"n): 'ir anlatdaki $arkl %!lmlerin, $arkl
eizotlarn, $arkl odaklayclarn g!zleri ile anlatlmas.
<"lu O'alan#a (#ulti-le &"*ali%ati"n): (ek %ir eizodun, her de$asnda $arkl %ir
odaklaycnn g!zlerinden anlatlarak tekrarlanmas.
7"lleti& O'alan#a (*"lle*ti+e &"*ali%ati"n): Boul anlatc (:%iz; anlatm) ya da %ir
karakter gru%unun odaklayc olmas.
8ara%? O'alan#a (:1-"t:eti*al &"*ali%ati"n): 'ir anlatdaki olaylarn ve varlklarn, var
olduu $arz edilen %ir g!zlemleyici ya da hayal* (virtual) %ir seyirci tara$ndan alglanyormu#
gi%i sunulmas. Caraz* odaklanma rol ya karakter ya da anlatc tara$ndan oynanr.
B"0 #ere%li "'alan#a @ &i/5rle0tir#e (e#-t1 *enter &"*ali%ati"n @ &i/urali%ati"n): 'ir
anlatdaki olay ya da varlklarn herhangi %ir i odaklayc ya da yanstc $igr olmakszn %ir
yanstc rolyle" yani %o# (deictic) %ir merkezden sunulmas. 'u, genellikle hi%ir karakterin
olmad olaylarn sunumunda g!rlr.
Birin*i 0a:s anlats (&irst -ers"n narrati+e): )ikaye iinde %ir karakter olarak yer alan
anlatc tara$ndan hikDye edilen anlat. 'u anlat, %ir ki#inin ki#isel deneyimlerinin anlatsdr.
9ani %urada :anlatan %en; ile :tecr%e eden %en; ayn ki#idir. 'irinci #ahs anlatlarda %irinci
#ahs zamiri hem anlatcya hem de karaktere i#aret eder. Eer %u anlatc3karakter, hikayenin
ana karakteri ise a:ra#an (-r"ta/"nist)> yardmc karakterlerden %iri ise tan (Eitness)
adn alr.
Ya%ar anlats (aut:"rial narrati+e): )ikaye iinde %ir karakter olarak yer alamayan
anlatcnn tahkiye ettii anlat. 'u tr anlatc kendisinin deil, %a#ka insanlarn hikayesini
anlatr.
8i/5r anlats (&i/ural narrati+e): )ikayenin, sanki %ir karakterin g!zleriyle g!rlyormu#
gi%i anlatlmas. 79ani, hikayenin temel ya da yardmc karakterlerinden %iri deil, gizli %ir
anlatc $igr tara$ndan anlatlmas. 'u nedenle %az teorisyenler %una :anlatcszlk; da
derler.8
Anlat #esa&esi (narrati+e 'istan*e): Anlatan :%en; ile ya#ayan :%en; arasndaki zamansal
ve sikolojik uzaklk. +enellikle anlatan %en, ya#ayan %enFden daha tecr%eli ve daha
aklldr.
7ur/usal "t"(i1"/ra&i (&i*ti"nal aut"(i"/ra-:1): 'ir ki#inin kendi hayat hikayesini %ir
anlatnn %ir kahraman olarak anlatmas.
Ba0lan/ :ia1esi ( st"r1 "& initiati"n): +en %ir insann yeni %ir sosyal muhite giri#ini,
yeni %ir $aaliyete, yeni %ir tecr%eyi ya#amaya %a#lamasn anlatan hikaye. 'u tr hikayelerin
ek ounda ortak %ir ya g!rlr.
7"nu0#a Anlats (sa% narrati+e): 'ir konu#ucunun, hali hazrda %ulunan %ir dinleyiciye
%ir hikaye anlatmn ieren ede%* $orm. 'u $orm, :dramatik monolog; ile yakndan ili#kilidir.

63n'er/esi% %a#ir (re&erentless -r"n"un): Gek ok $igr anlats, g!ndergesi henz %elli
olmayan %ir nc #ahs zamiri ile %a#lar. 'u genellikle anlatcnn gizliliine i#aret eder.
Yanla0tr* i0aret (&a#iliari%in/ arti*le): Aaha !nceden var olan %ir %ilgi vastasyla ve
%u var olan %ilginin aldatc g!rnts altnda verilen yeni %ilgi. 'unu ancak dikkatli
okuyucular $ark ede%ilir.79ani, zaten %ilinen %ir %ilgi tekrar ediliyormu# gi%i g!rnse de
aslnda yeni %ir %ilgi eski %ilginin iine yerle#tirilmi# durumdadr.8
2a1at :ia1esi 'ili#i (sli*e "& li&e st"r1@n"+el): )ikaye zaman, %ir karakterin hayatndaki
ok ksa %ir eizotla, genellikle %ir gn, %azen %irka saat hatta %azen sadece %ir dakika ile
snrl olan hikaye ya da roman.
A1na 2ilesi (#irr"r tri*): 'ir yanstc $igrn karakteristik $iziksel !zelliklerinin ak %ir
anlatsal tasvir kullanlmakszn iletilme %iimi. (yanstc $igr zaten gizli %ir $igr
olduundan %unun %a#ka %ir yolu da yoktur). 'u teknikte, yanstc $igr %ir aynada kendisini
izler ve aynada g!rlenler anlatlr.
Bi% anlats (Ee narrati+e): Anlatcnn, kollekti$ i odaklayclar gru%unun %ir s!zcs
olduu anlat.
Sen anlats @ in*i 0a:s anlat (se*"n' -ers"n narrati+e): -ahramann ikinci #ahs zamiri
ile i#aret edildii anlat.
E0 %a#anl anlat# (si#ultane"us narrati"n): Anlatcnn, kendi anlat#yla yaratt %ir
hikayenin anlatld i anlat tii. 79ani %urada anlatc, hikayeyi kendisi yazar. Anlatc,
hikayenin nasl %iteceini %ilmez. @mleler he #imdiki zamanda kurulur. & monologlar ve
muha%irlerin, %ir konu#may kaydetmeleri annda kaydetmeleri, veya mtercimlerin annda
eviri yamalarna %enzer.8
7a#eraC/3% anlats (*a#eraCe1e narrati"n): Hlaylarn, tk %ir kameradan izlenir gi%i
anlatlmas. 'u, d# anlatnn en n!tr, en tara$sz halidir.
:lal (alterati"n): 'ir anlatnn sunum %iiminde, hali hazrdaki mevcut anlat durumunun
yaratt %eklentilere uygun olmayan dei#iklik.
.arale-sis: +enellikle ok $azla #ey s!ylemekten kaynaklanan %ir ihlaldir (alteration). ?!z
gelimi %azen %irinci #ahs anlatc, aslnda mmkn olmamasna ramen %a#ka %irisinin
d#ncelerinden ya da henz gerekle#memi# %ir olaydan s!z eder.
.arali-sis: =nemli %ir %ilgiyi vermemekten, ok az s!ylemekten kaynaklanan ihlal
(alteration). Bounlukla yazar anlatsnda, anlatcnn, karakterle ya da olaylarla ilgili gerekli
olduu halde %az %ilgileri vermemesi #eklinde g!rlr. ('ir retorik terimi olan elipsis 1
eksiltme ile yakndan ili#kilidir.)
Ola1 (Asi1"n) +e :ia1e anali%i
Ola1 (a*ti"n): Hlaylar ve eylemler dizisi" anlatnn olaylar dzleminde %ir hikaye izgisi
(story line) olu#turan olaylar %tn.
Ola1 (iri#i (narra#e): 'ir olay olu#turan en kk ara.
E-i%"t (E-is"'e): Aklama (e<osition), glk karma (comlication) ve !zmlenme
(resolution) olmak zere aradan olu#an aksiyon %irimleri gru%u. 'ir hikaye hem aksiyon
%irimleri dizisi hem de eizotlar dizisi olarak %etimlene%ilir.
2ia1e (st"r1): -ronolojik olaylar dizisi. )ikaye analizi, kronolojik ak# ve aksiyon
dizisinin tutarlln inceler. (emel soru #udur. Daha sonra ne oldu?
Ola1 $r/5s5 (-l"t): 'ir hikayenin mantksal se%e3sonu ili#kisine dayal yas. Hlay
!rgs iin temel soru Bu neden gerekleti? sorusudur.
Al0 (in*i-it): 'ir metnin al# ksm.
2areet n"tas (-"int "& atta*): (emel olay zincirine %a#lamak iin seilen olay. I tr
temel hareket noktas vardr.
7a-an0 (*l"sure): 'ir metnin sonlanmas, %itmesi.
Aa#an(ti#e)> Anlat %a#an (tense) +e Anlat #"'lar
Anlat %a#an (narrati+e tense): Anlatcnn, anlatma i#ini (seech act) gerekle#tirdii
zaman noktas ile, anlatt hikayenin ya#and zaman arasndaki $arktan doar. 6e#i0
%a#an anlat# (narrative ast) ve 0i#'ii %a#an anlat# (narrative resent) olmak zere
iki tr vardr.
S31le#e ait F0i#'iG('is*"urse NOH): ?!ylem zaman iinde anlatcnn :#imdi; dedii
zaman noktas.
2ia1e1e ait F0i#'iG (st"r1 NOH): )ikaye zaman iinde %ir karakterin :#imdi; dedii
zaman noktasB
Anlat %a#ann 'e9i0#esi (tense sEit*:@tense s:i&t): 'ir hikayenin anlat zamannn
dei#mesi. ?!z gelimi %ir gemi# zaman anlatmnn #imdiki zaman anlatmna d!n#mesi. 'u
dei#iklik, anlatcnn, anlatt hikaye ile olan uzaklnn artt ya da azald etkisini
yaratr.
Anlatsal :ali:a%r (narrati+e -resent): &ki temel anlat zamanndan %iridir. 'urada
hikayeye ait :#imdi; !ne alnr" s!yleme ait :#imdi; geri lana itilir.
Tari:sel :ali:a%r (:ist"ri*al -resent): +emi# zaman %alam iinde, %u %alama ait olan
(local) #imdiki zaman. +enellikle tee noktasn (clima<) i#aret etmek ya da aksiyona
yaknla#mak amacyla kullanlr. 7+emi# zamanla yalan %ir anlatmn iinde, #imdi zaman
kiinin kullanlmas8
6enel :ali :a%r (/n"#i* -resent@/eneri* -resent): +enel geer, herkese %ilinen ve ka%ul
edilen dorularn i$ade edilmesi. +enellikle atas!zlerinin kullanmyla gerekle#ir.
$%et :ali:a%r (s1n"-ti* -resent): 'ir %!lmn !zetinde ya da %!lm %a#lnda kullanlan
#imdiki zaman.
6e#i0e ait anlat (retr"s-e*ti+e narrati"n): Hlaylarnn ve aksiyon %irimlerinin tm
gemi#e ait olan anlat.
E0 %a#anl anlat (*"n*urrent narrati"n): ?!ylem zaman ile hikaye zamannn ayn olduu
anlat. +nlklerde, muha%irlerin raorlarnda g!rlr.
6ele*e9e ait anlat (-r"s-e*ti+e narrati"n): )enz gerekle#memi# olaylarn anlatld
hikaye.
Aa#an (ti#e) Anali%i
Aa#an sa-#as (ana*:r"n1): 'ir hikayenin kesin olan kronolojisinden sama. +eriye
d!n# ($lash%ack) ve ileriye atlama ($lash$or2ard) olmak zere iki temel tr vardr.
Nesnel %a#an sa-#as ("()e*ti+e ana*:r"n1): Jaman samasyla sunulan olaylarn
olgulara, gereklere dayanmas.
$%nel %a#an sa-#as (su()e*ti+e ana*:r"n1): Anokronik olarak sunulan olaylarn, %ir
karekterin gelecee ait g!r#lerine ya da ha$zasna dayanmas.
Yinele#eli %a#an sa-#as (Re-etiti+e ana*:r"n1): Aaha !nce anlatlm# olan #eylerin
tekrar anlatlmas.
Ta#a#la1* %a#an sa-#as (*"#-leti+e ana*:r"n1): Ana hikaye izgisi (rimary story
line) iinde eksik %raklm#, s!ylenmeden geilmi# olan #eylerin daha sonra anlatlmas.
%a#an sa-#as (E,ternal ana*:r"n1): Ana hikaye izgisinin %a#langcnda ya da sona
ermesinden sonraki anakroniler.
40 %a#an sa-#as (internal ana*:r"n1): Ana hikaye izgisi iinde yer alan anakroni.
6eri1e '3n50 (&las:(a*@anale-sis): )ikaye zamanndan daha !nce ya#anm# olan olaylarn
anlatlmas.
leri1e atla#a (&las:&"rEar'@-r"le-sis): +elecekte ya#anacak olaylarn, gerek zamanndan
daha !nce anlatlmas.
Nesnel ileri1e atla#a ("()e*ti+e &las:&"rEar'): +elecekte gerekten ya#anacak olan
olaylarn anlatlmas.
$%nel ileri1e atla#a (su()e*ti+e &las:&"rEar'): 'ir karakterin gelecee ait g!r# ve
tahminlerinin anlatlmas.
Ar"ni (a*:r"n1): Jaman %akmndan dzensiz olan olaylar dizisi.
S31le# %a#an ('is*"urse ti#e): ?!ylem zaman, ortalama %ir okuyucunun metni okuma
sresi. 'ir %a#ka deyi#le metnin tamamdr.
2ia1e %a#an (st"r1 ti#e): 'ir metinde anlatlan olaylarn ya#and tolam sre" kurgusal
zaman.
E0 s5reli sunu# (is"*:r"n"us -resentati"n): )ikaye zaman ile s!ylem zamannn hemen
hemen denk olmas ya da ritmik olarak !rt#mesi. Anlatlarn !zellikle diyalog %!lmlerinde
%!yle %ir denklik g!rlr.
2%lan'r#a@i+#e (s-ee'Cu-@a**elerati"n): 'ir %!lmn, %ir eizodun s!ylem zamannn,
hikaye zamanna oranla olduka ksa olmas. :=zet; ya da :anaromik sunum; teknii de
denir.
Ya+a0lat#a (sl"EC'"En@'e*elerati"n): 'ir %!lmn, %ir eizodun s!ylem zamannn hikaye
zamanndan daha uzun olmas.
Esilt#e@<ar#a (elli-sis@*ut@"#issi"n): )ikaye zamannda yalan %ir hzlandrma.
79ani, hikaye zamannn, olduundan daha ksa tutulmas.8

4uralat#a (-ause): )ikayelerdeki tasvir ve yorum %!lmlerinde, s!ylem zamannn
akmasna ramen hikaye zamannn duraklamas. 7Bnk tasvir yalrken, aksiyon durur8
Teli anlat# (sin/ulati+e tellin/): (ek %ir olayn %ir de$a anlatlmas.
Terarl Anlat# (re-etiti+e tellin/): (ek %ir olayn %irden $azla anlatm.
T"-lu anlat# (iterati+e tellin/): 'irden $azla olayn %ir kere anlatlmas.
Anlat 7i-leri
63ster#e (s:"Ein/): 'ir anlat aracsnn ya hi olmad ya da ok az olduu, okuyucunun
olaylara :tank; olduu anlat kii.
Anlat#a (tellin/): Anlatcnn, aksiyon sunumu, karakterler ve %ak# as zerinde ak %ir
kontrol sahi%i olduu anlat kii.
Man%ara sunu#u (s*ene@s*eni* -resentati"n): Hlaylarn detayl ve srekli %ir ak# iinde
sunulduu g!sterme kii.
$%et (su##ar1): Anlatcnn, aksiyon iindeki olaylar %elli %ir tema erevesinde
younla#trarak sunmas. )zlandrma (seed3u) teknii ile gerekle#tirilir.
Tas+ir ('es*ri-ti"n): Anlatcnn %ir karakter ya da mekan ayrntl %ir #ekilde anlatmas.
'urada duraklatma (ause) teknii uygulanr.
Ala#a @ Y"ru# (*"##ent@*"##entar1): Anlatcnn karakterler, geli#en olaylar
hakknda aklamalar, yorumlar yat anlatma kii. 'urada duraklatma (ause) teknii
uygulanr.
Mean +e 7ur/usal Alan (Settin/ an' &i*ti"nal s-a*e)
E'e(? alan (literar1 s-a*e): 0esnelerin ve karakterlerin yerle#tirildii" %ir %a#ka deyi#le
karakterlerin iinde ya#adklar ve hareket ettikleri evre.
2ia1e alan (st"r1 s-a*e): )ikayenin eizotlarndan herhangi %irinin cereyan ettii evre ya
da mekan.
S31le# alan ('is*"urse s-a*e): Anlatcnn anlatsn gerekle#tirdii, anlat durumunun yer
ald mekan. ?!z gelimi hastaneler ve sikiyatei klinikleri modern s!ylem alanlardr.7Mesela
Marcel Groust, %tn anlatsn hasta yatanda gerekle#tirir8
2ia1e1e ait F(ura'aG (St"r1 2ERE): )ikaye alan iinde :%urada; diye %ahsedilen yer.
79ani, anlatlan hikayenin getii mekana ait olan ve :%urada; diye i$ade edilen yer. (anrsal
anlatc her zaman her yerde %uluna%ilecei iin, ok uzanda %ulunduu %ir yer iin de
:%urada; diye%ilir.8
S31le#e ait F(ura'aG (4is*"urse 2ERE): Anlatcnn, anlatsn gerekle#tirdii mekanda,
yani s!ylem alannda :%urada; diye %ahsedilen yer.
7arater +e 7araterle0tir#e
7araterle0tir#e anali%i (!:ara*teri%ati"n anal1sis): :-im, kimi, ne olarak (hangi
!zelliklere sahi olarak) karakterize ediyor>; sorusuna ceva arar.
8i/5r araterle0tir#esi (&i/ural *:ara*teri%ati"n): -arakterle#tirme !znesinin yine %ir
karakter olduu, yani %ir karakterin gerekle#tirdii karakterle#tirme. 'ir karakter ya
kendisini ya da %ir %a#ka karakteri karakterle#tire%ilir.
Anlat* araterle0tir#esi (narrat"rial !:ara*teri%ati"n): -arakterle#terme !znesinin
anlatc olduu, yani anlatcnn yat karakterle#tirme.
A araterle0tir#e (e,-li*it *:ara*teri%ati"n): 'ir konu#ucunun kendisi iin ya da
%a#kalar iin s!yledii ve g!rn#te doal ve inanlr olan !zellikler. 7'urada, s!z konusu
!zellikler s!ze d!klr8
Bl" araterle0tir#e ((l"* *:ara*teri%ati"n): Anlatc tara$ndan gerekle#tirilen ve s!z
konusu karakterin metinde ilk kez yer ald zamanki karakterle#tirme.
7a-al araterle0tir#e (i#-li*it *:ara*teri%ati"n): 'ir ki#inin kendisinin %tn ki#ilii
iin iucu ola%ilecek %ir !zellikle karakterize etmesi. 7'urada kendini karakterize eden ki#i,
kendisiyle ilgili %ir !zellii aka s!ylemez. 'unu davran#laryla g!sterir. Mesela %ir ki#inin
-aradenizFli olduunu, o s!ylemese %ile, :celeyrum; demesinden anlamamz gi%i. Ak
karakterizasyonda ise o ki#inin -aradenizli olduu :H ki#i -aradenizliFdir; diye aka i$ade
edilir.8
Sa(it arater (&lat *:ara*ter@stati* *:ara*ter): -onu#ma ve aksiyon !rnts iinde tek
%oyutlu olarak karakterize edilen $igr. ?a%it karakter aksiyon ak# iinde %ir geli#im
g!stermez ve genellikle %ir ti ve hatta %ir karikatr #eklinde g!rlr. +enellikle komedi
etkisi yaratmak iin kullanlr.
4e9i0en arater (r"un' *:ara*ter@'1na#i* *:ara*ter): Gek ok ve genellikle de
%ir%iriyle at#an !zelliklerle karakterize edilen %oyutlu $igr. Aei#ken karakter %ir :ti;e
indirgenemez ve aksiyon ak# iinde dei#iklikler g!sterir.
Sr'a0 (*"n&i'ant): -ahramann srekli olarak kendisiyle konu#tuu, d#ncelerini, srlarn
ayla#t ve genellikle yakn arkada# olan karakter.
Mua(il arater (&"il *:ara*ter): 'ir ana (major) karakterin %elirgin !zelliklerini, o
karakterden $arkl !zelliklere sahi olarak (%y contrast) vurgulayan, !ne karan yardmc
(minor) karakter. 7Muka%il karakter ya ana karakterin tam tersi !zelliklere sahitir" ya da
onunla %yk !lde ayndr ama %irka $arkl !zellii de vardr. )er iki durumda da ana
kahramann ayrt edici !zellikleri vurgulanm# olur.8
7"r" arateri (*:"rus *:ara*ter): -arakterler ya da olaylar zerine yorum yaan,
genellikle $else$* ve kli#e i$adeler kullanan, :sokaktaki adam;n g!r#n dile getiren
karakter. 79ani koro karakteri kendi adna, kendi $ikirlerini deil, genel ka%ul g!ren $ikirleri
dile getirir.8
A'lan'r#a siste#i ('en"#inatin/ s1ste#): 'ir metinde, karakterlere i#aret etmek,
onlardan %ahsetmek iin kullanlan adlandrma stratejileri. 'u stratejiler, karakterlerle yakn
%ir #ekilde ili#kili olduundan, slu analizinde %yk !nem ta#r. 7'ir karakter sadece adyla
anlmaz. Jamirler, lakalar, nvanlar, o karakterle girilen ili#kiyi i$ade eden :sevgilim, en
yakn arkada#m v%.; i$adeler de %u gru%a dahildir.8
S31le#: 4i1al"/> '505n*e +e (ilin sunu#u
Anlat*nn s31le#i (narrat"r=s 'is*"urse): Anlatcnn, diyaloglar d#nda, ya#anan
olaylarla ilgili i$adeleri, yorumlar, aklamalar
7araterin s31le#i (*:ara*ters= 'is*"urses):Hlaylarn karakter tara$ndan i$adesi,
karakterler arasndaki diyaloglar.
Alnt te"risi (Iu"tati"n t:e"r1): 'ir karakterin konu#ma ve d#ncelerinin anlatsal aktarm
#ekillerini ele alan teori. 'ir karakterin s!ylemi, anlatcnn s!ylemi iinde yer alr. 'urada
anlatcnn s!ylemi %ir ereve ($rame) g!revindedir.
Nitele1i*i s31le# (attri(uti+e 'is*"urse): 'ir konu#ma, d#nme, alglama eylemine ve %ir
aracya (agent) i#aret eden s!z ya da s!z gru%u. 7:Ahmet dedi kiKK. , o #!yle
d#nyorduK.., o %unu iddia ediyorduKK, KKKK.. yamasn !tledi v%.; i$adeler %u
gru%a girer.8
4"9ru'an s31le# ('ire*t 'is*"urse): 'ir karakterin s!zlerinin veya d#ncelerinin s!ze
d!klm# halinin dorudan aktarlmas. 7Mesela. Ahmet. :%en %u s!ylediklerinize
inanmyorum; dedi. 8
4"la1l S31le# (in'ire*t 'is*"urse): 'ir karakterin s!zlerinin veya d#ncelerinin s!ze
d!klm# halinin, anlatc s!ylemiyle ve anlat durumu iinde aktarlmas. 7Mesela. :Ahmet,
s!ylenilenlere inanmadn %elirtti.8
Anlatsal s31le# ra-"ru (narrati+e re-"rt "& 'is*"urse): 'ir karakterin s!zlerinin, anlatc
tara$ndan !zetlenerek aktarlmas. 'urada karakterin s!zlerinin ana $ikri, anlatcnn diliyle
i$ade edilir.
Bilin a0 (strea# "& *"ns*i"usness): 'ir karakterin karma#k zihin srelerinin metin
dzlemindeki i$adesi.
#"n"l"/ (interi"r #"n"l"/ue): +eni# d#nce asaj. 'ir karakterin, d#ncelerini
geni#e i$ade etmesi. 'amsz %ir metin tii olarak da ka%ul edilir.
7en'i en'ine "nu0#a (s"lil"Iu1): 'ir karakterin d#ncelerinin dorudan sunumu.
'unun i monologdan en !nemli $ark, d#ncelerin %ir :diyalog; #eklinde aktarlmas, %ir
%a#ka deyi#le ki#inin kendisine :sen; diyerek hita etmesi, kendisiyle konu#masdr.
.si"l")i anlat (-s1*:"narrati"n): 'ir karakterin %ilinli veya %ilinsiz zihin durumlar ve
srelerinin metinsel sunumu. +enellikle :anlatsal s!ylem raoru; teknii ile gerekle#tirilir.
Anlatlan al/ (narrate' -er*e-ti"n): 'ir karakterin alglarnn, genellikle sikolojik anlat
y!ntemi kullanlarak yalan metinsel sunumu.