Kimayasal Kinetik

Kimyasal Kinetik
Termodinamik tepkime gerekleiyor mu?
Kinetik tepkime hangi hzda gerekleiyor?
Tepkime hz, bir tepken veya rnn deriiminin zaman ile
deiimidir (M/s).
A B
Hz = -
D[A]
Dt
hz =
D[B]
Dt
D[A] = Ann deriiminin Dt zaman
aralnda deiim miktar
D[B] =Bnin deriiminin Dt zaman
aralnda deiim miktar
[A] zamanla azald iin D[A] eksi iaretlidir.
13.1
A B
13.1
hz = -
D[A]
Dt
hz =
D[B]
Dt
zaman
Br
2
(aq) + HCOOH (aq) 2Br
-
(aq) + 2H
+
(aq) + CO
2
(g)
Ortalama hz = -
D[Br
2
]
Dt
= -
[Br
2
]
son
[Br
2
]
balang
t
son
- t
balang
Tanjantn
eimi
Tanjantn
eimi
Tanjantn
eimi
Anlk hz = Belirlenen bir andaki hz
13.1
hz a [Br
2
]
hz = k [Br
2
]
k =
hz
[Br
2
]
13.1
= hz sabiti
= 3.50 x 10
-3
s
-1
Tepkime hzna etki eden faktrler
1. Scaklk
arpma teorisi: ki kimyasal tepkimeye girdiinde,
tepkimenin gerekleebilmesi iin mokllerin birbiriyle
yeterli enerji ile arpmas gerekmektedir.
Kinetik teorisi: Scakln artmas molekllerin daha hzl
hareket etmesi anlamna gelir.
2. Tepkenlerin deriimi:
Yeterli enerji varsa, daha fazla tepken daha fazla arpma
anlamna gelir.
3. Katalizrler
Aktivasyon enerjisini drerek tepkenlerin hzn arttrrlar.
4. Kat bir tepkenin yzey alan
Ekmek ve ya teorisi: Tepken maddelerin temas etmesi
iin daha fazla alan.
5. Gaz tepkenlerin veya rnlerin basnc
arpma saysn arttrr.
Hz Yasas
13.2
Hz yasas bir tepkimenin hz ile hz sabiti ve tepkenlerin
deriimi arasndaki ilikiyi ifade eder.
aA + bB cC + dD
Hz = k [A]
x
[B]
y
Tepkime Aya gre x. mertebedir
Tepkime Bye gre y. mertebedir.
Tepkimenin toplam mertebesi (x +y)dir.
F
2
(g) + 2ClO
2
(g) 2FClO
2
(g)
Hz = k [F
2
]
x
[ClO
2
]
y
[F
2
]ni iki kat arttrrken [ClO
2
]ni sabit tutalm
Hz iki katna kyor
x = 1
[ClO
2
]ni drt kat arttrrken [F
2
]ni sabit tutalm
Hz drt katna kyor
y = 1
Hz = k [F
2
][ClO
2
]
13.2
Run # Initial [A]
([A]
0
)
Initial [B]
([B]
0
)
Initial Rate (v
0
)
1 1.00 M 1.00 M 1.25 x 10
-2
M/s
2 1.00 M 2.00 M 2.5 x 10
-2
M/s
3 2.00 M 2.00 M 2.5 x 10
-2
M/s
Aya gre tepkime mertebesi katr?
Bye gre tepkime mertebesi katr?
Tepkimenin toplam mertebesi katr?
0
1
1
[NO
(g)
] (mol dm
-3
) [Cl
2(g)
] (mol dm
-3
)
Initial Rate
(mol dm
-3
s
-1
)
0.250 0.250 1.43x10
-6
0.250 0.500 2.86x10
-6
0.500 0.500 1.14x10
-5
Cl
2
a gre tepkime mertebesi katr?
NOya gre tepkime mertebesi katr?
Tepkimenin toplam mertebesi katr?
1
2
3
F
2
(g) + 2ClO
2
(g) 2FClO
2
(g)
hz = k [F
2
][ClO
2
]
Hz Yasalar
Hz yasalar her zaman deneysel olarak belirlenir.
Tepkime mertebesi her zaman tepken cinsinden ifade
edilir.
Bir tepkenin mertebesi, o tepkenin kimyasal
denklemdeki stokiyometrik katsays ile ilikili deildir.
1
13.2
Aadaki verileri kullanarak hz yasasn ifade ediniz ve
verilen tepkime iin hz sabitini belirleyiniz:
S
2
O
8
2-
(aq) + 3I
-
(aq) 2SO
4
2-
(aq) + I
3
-
(aq)
Experiment [S
2
O
8
2-
] [I
-
]
Initial Rate
(M/s)
1 0.08 0.034 2.2 x 10
-4
2 0.08 0.017 1.1 x 10
-4
3 0.16 0.017 2.2 x 10
-4
hz = k [S
2
O
8
2-
]
x
[I
-
]
y
[I
-
] iki katna ktnda, hz iki kat artyor (deney 1 & 2)
y = 1
[S
2
O
8
2-
] iki katna ktnda, hz iki kat artyor (deney2 & 3)
x = 1
k =
hz
[S
2
O
8
2-
][I
-
]
=
2.2 x 10
-4
M/s
(0.08 M)(0.034 M)
= 0.08/Ms
13.2
hz = k [S
2
O
8
2-
][I
-
]
Birinci Mertebe Tepkimeler
13.3
hz = -
D[A]
Dt
hz = k [A]
[A], Ann herhangi bir t zamanndaki deriimidir.
[A]
0
, Ann t=0 zamanndaki deriimidir.
[A] = [A]
0
e
-kt
ln[A] - ln[A]
0
= - kt
N
2
O
5 nn bozunumu
13.3
2A B tepkimesi Aya gre birinci mertebedir ve
80
0
Cde hz sabiti 2.8 x 10
-2
s
-1
olarak hesaplanmtr.
Ann deriiminin 88 Mden 0.14 Ma dmesi iin gereken
sreyi hesaplaynz ?
ln[A] - ln[A]
0
= - kt
t =
ln[A]
0
ln[A]
k
= 66 s
[A]
0
= 0.88 M
[A] = 0.14 M
ln
[A]
0
[A]
k
=
ln
0.88 M
0.14 M
2.8 x 10
-2
s
-1
=
13.3
[A] = [A]
0
e
-kt
ln[A]
0
- ln[A] = kt
Birinci Mertebe Tepkimeler
13.3
Yarlanma-sresi t

, bir tepkenin deriiminin balang

deerinin yarsna inmesi iin gereken sredir.
t

= t [A] = [A]
0
/2
ln
[A]
0
[A]
0
/2
k
= t

Ln 2
k
=
0.693
k
=
N
2
O
5
5.7 x 10
-4
s
-1
hz sabiti ile bozunduuna gre,
yarlanma-sresi nedir?
t

Ln 2
k
=
0.693
5.7 x 10
-4
s
-1
= = 1200 s = 20 dakika
Bozunmann birinci mertebe olduunu nasl bildin?
k (s
-1
)nn birimlerinden
A rnler
Birinci mertebe tepkime
Yarlanma-
sresi says
[A] = [A]
0
/n
1
2
3
4
2
4
8
16
13.3
13.3
kinici mertebe tepkimeler
13.3
hz = -
D[A]
Dt
hz = k [A]
2 [A], Ann herhangi bir t zamanndaki deriimi.
[A]
0
, Ann t=0 zamanndaki deriimi
1
[A]
-
1
[A]
0
= kt
t

= t .. [A] = [A]
0
/2
t

=
1
k[A]
0
kinci mertebe iin yarlanma-sresi
Sfrnc mertebe tepkimeler
13.3
hz = -
D[A]
Dt
hz = k [A]
0
= k
[A], Ann herhangi bir t zamanndaki deriimi
[A]
0
, Ann t=0 zamanndaki deriimi
t

= t .. [A] = [A]
0
/2
t

=
[A]
0
2k
[A] - [A]
0
= kt
Sfrnc mertebe iin yarlanma-sresi
Sfrnc mertebe, birinci mertebe ve
ikinci mertebe tepkimeler iin zet
Mertebe Hz yasas
Deriim-zaman
denklemi
Yarlanma-
sresi
0
1
2
hz = k
hz = k [A]
hz = k [A]
2
ln[A] - ln[A]
0
= - kt
1
[A]
-
1
[A]
0
= kt
[A] - [A]
0
= - kt
t

Ln 2
k
=
t

=
[A]
0
2k
t

=
1
k[A]
0
13.3
A + B C + D
Ekzotermik Tepkime Endotermik Tepkime
Aktivasyon enerjisi (E
a
) kimyasal bir tepkimeyi balatmak
iin gereken en dk enerji miktardr.
13.4
Tepkime Sabitinin Scaklk Bamll
k = A exp( -E
a
/RT )
E
a
: Aktivasyon enerjisi (J /mol)
R : Gaz sabiti (8.314 J /Kmol)
T : Mutlak scaklk
A : Sklk faktr
Ln k = -
-E
a
R
1
T
+ lnA
(Arrhenius dneklemi
13.4
13.5
Tepkime Mekanizmalar
Kimyasal tepkimenin toplam ilerleyii molekler dzeyde bir seri
basit temel basamaklar veya temel tepkimeler eklinde
gsterilebilir. .
Temel basamaklarn rn oluumuna giden dizilimi tepkime
mekanizmasn oluturur.
2NO (g) + O
2
(g) 2NO
2
(g)
N
2
O
2
oluumu tepkime srasnda gzlenmitir!
Temel basamak: NO + NO N
2
O
2
Temel basamak: N
2
O
2
+ O
2
2NO
2
Toplam tepkime: 2NO + O
2
2NO
2
+
13.5
Temel basamak: NO + NO N
2
O
2
Temel basamak: N
2
O
2
+ O
2
2NO
2
Toplam tepkime: 2NO + O
2
2NO
2
+
Ara-rnler bir tepkime mekanizmasnda beliren ancak
toplam denklemde grnmeyen bileiklerdir.
Bir ara-rn her zaman erken bir temel basamakta belirir ve
daha sonraki temel basamakta tketilir.
Tepkime ara-rnleri
Hz Yasalar ve Hz Belirleyen Basamaklar
13.5
Olas tepkime mekanizmalarn yazarken:
Temel basamaklarn toplam tepkimenin toplam
denklemini vermelidir.
Hz belirleyen basamak, deneysel olarak bulunan an hz
yasasn ngrmelidir.
Hz belirleyen basamak rn
oluumuna giden basamaklarn en
yava olandr.
Tek-molekler tepkime A rnler hz = k [A]
ift molekler tepkime A + B rnler hz = k [A][B]
ift molekler tepkime A + A rnler hz = k [A]
2
Hz Yasalar ve Temel Basamaklar
13.5
Katalizr bir tepkimenin hzn, tepkimeye girmeden, arttran
bir maddedir.
E
a
k
katalizlenmemi katalizlenmi
hz
katalizlenmi
> hz
katalizlenmemi
13.6
Enerji Diyagramlar
Ekzotermik Endotermik
(a) leri tepkime iin aktivasyon enerjisi (Ea)
(b) Geri tepkime iin aktivasyon enerjisi (Ea)
reaction
(c) H
50 kJ /mol 300 kJ /mol
150 kJ /mol 100 kJ /mol
-100 kJ /mol +200 kJ /mol
NO
2
ve COin tepkimesi sonucu NO and CO
2
retimi iin
nerilen hz yasas rate = k[NO
2
]
2
olarak verilmitir.
Tepkimenin iki temel basamaktan olutuu dnlmektedir:
1. Basamak: NO
2
+ NO
2
NO + NO
3
2.Basamak: NO
3
+ CO NO
2
+ CO
2
Toplam tepkime denklemi nedir?
NO
2
+ CO NO + CO
2
Hangisi ara-rndr? Katalizr?
NO
3
1 ve 2. basamaklarn grece hzlar hakknda ne syleyebilirsiniz?
hz = k[NO
2
]
2
hz yasas 1. basamak hzna eit.
Bu durumda 1. basaman 2. basamaktan daha yava
olmas gerekmektedir. 13.5
NO
2
Bu tepkime iin hz yasasn yaznz. Hz = k [HBr] [O
2
]
Bu tepkimedeki tm ara-rnleri yaznz.
Bu tepkimedeki katalizrleri yaznz.
HOOBr, HOBr
Yok
Ostwald Sreci
NH
3
zeltisi zerinde
scak Pt teli
Pt-Rh katalizrleri Ostwald
srecinde kullanlmaktadr.
4NH
3
(g) + 5O
2
(g) 4NO (g) + 6H
2
O (g)
Pt katalizr
2NO (g) + O
2
(g) 2NO
2
(g)
2NO
2
(g) + H
2
O (l) HNO
2
(aq) + HNO
3
(aq)
13.6
Katalitik Dntrcler
13.6
CO + Yanmam Hidrokarbonlar+ O
2
CO
2
+ H
2
O
katalitik
dntrc
2NO + 2NO
2
2N
2
+ 3O
2
katalitik
dntrc
Enzimatik Tepkimeler
13.6