Rapor No : Tarih :

Hazırlayan : Kontrol Eden :

İmza : İmza :

ÇALIŞMANIN AMACI
Çekme deneyi en yaygın olarak kullanılan tahribatlı malzeme muayene yöntemidir.
Çekme deneyi malzemelerin statik yük altında elastik ve plastik davranışları ile mukavemeti
hakkında tasarım bilgilerini belirlemek ve malzemelerin mekanik özelliklerine göre
sınıflandırılmasını sağlamaktır.

ÇALIŞMANIN KONUSU
Kuvvet – Uzama verileri ile elde edilen diyagramla Gerilme – Birim Şekil Değiştirme
diyagramı elde edilerek bu diyagram yardımıyla malzemeye ait akma gerilmesi,maksimum
gerilme,kopma gerilmesi,elastise modülü,yüzde uzama ve yüzde kesit daralmasının
belirlenmesi.

DENEY DÜZENEĞİ
 DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR
1-Çekme Numunesi (Çelik malzeme)
2-Shimadzu Çekme Test cihazı
3-Bilgisayar (Trapezium programı)
4- Video Ekstensometre
.
.
.
FİZİKSEL VERİLER PARAMETRELER
t=2,1 mm(et kalınlığı) w=9,32 mm(genişlik) l0=92,05 mm Çekme hızı=2mm/dak

TEORİK BİLGİ
Malzemelerin, sabit hızda uygulanan kuvvet karşısında kopmaya karşı gösterdikleri
dayanıma çekme dayanımı denir. Deney elektronik olarak desteklenen bir program yardımıyla
çalışan makine yardımıyla yapılır.
Çekme deneyi için önce test edilecek malzemeden standartlara uygun bir çekme
numunesi hazırlanır.

d0= Numunenin çapı

D= Baş kısmının çapı
h= Baş kısmının uzunluğu
L0= Ölçü uzunluğu
Lv= İnceltilmiş kısmın uzunluğu
Lt= Numunenin toplam uzunluğu

Elektronik bilgisayar programı sayesinde numuneye uygulanan kuvvet ve kopana

kadar olan yüzde uzama ölçülür. Bu veriler bilgisayarda tabloya aktarılarak gerilme- şekil
değiştirme eğrileri elde edilmiş olur. Çekme deneyi sabit hızla yapıldığı için statik bir
yükleme söz konusudur. Böylece malzemenin mukavemet değerleri belirlenmiş olur.
Bu grafikten malzemeye ait aşağıdaki özellikler okunur:

Gerilme (σ): Birim alana etkiyen yük anlamına gelir ve aşağıdaki formülle hesaplanır.
P

A0
Birim Şekil Değiştirme (ε): Malzemeye kuvvet uygulandığı zaman oluşan boy değişiminin
kuvvet uygulanmadan önceki ilk boya oranı.

L

L0
Elastisite Modülü (E): Malzemenin dayanımının (mukavemetinin) ölçüsüdür. Birim uzama
ile normal gerilme (çekme ya da basma gerilmesi) arasındaki doğrusal ilişkinin bir sonucu
olup birim uzama başına gerilme olarak tanımlanır. Birim uzama ile normal gerilme (çekme
ya da basma gerilmesi) arasındaki doğrusal ilişki şöyle tanımlanabilir:

E

Malzemeye kuvvet uygulandığında, malzemede meydana gelen uzamalar elastik sınırlar
içinde gerilmelerle orantılıdır. Buna “Hooke Kanunu” adı verilmektedir. Elastisite modülü
malzemeye ait karakteristik bir özelliktir.
Akma dayanımı (a): Uygulanan çekme kuvvetinin yaklaşık olarak sabit kalmasına karşın,
plastik şekil değiştirmenin önemli ölçüde arttığı ve çekme diyagramının düzgünsüzlük
gösterdiği kısma karşı gelen gerilme değeridir.
P
a  a
A0
Çekme dayanımı (ç): Bir malzemenin kopuncaya veya kırılıncaya kadar dayanabileceği en
yüksek çekme gerilmesi olarak tanımlanır. Bu gerilme, çekme diyagramındaki en yüksek
gerilme değeri olup, aşağıdaki formül ile bulunur.
P
 ç  max
A0
Kopma Gerilmesi (σK): Numunenin koptuğu andaki gerilme değeridir.
P
K  K
A0
Yüzde Kopma uzaması (KU): Çekme numunesinin boyunda meydana gelen en yüksek
yüzde plastik uzama oranı olarak tanımlanır. Çekme deneyine tabi tutulan numunenin kopan
kısımlarının bir araya getirilmesi ile son boy ölçülür ve boyda meydana gelen uzama
L  Lk  L0
bağıntısı ile bulunur. Burada Lo numunenin ilk ölçü uzunluğunu, Lk ise numunenin kırılma
anındaki boyunu gösterir. Kopma uzaması ise;
L
KU (%)  x100
L0
bağıntısı yardımıyla belirlenir. Bu değer malzemenin sünekliğini gösterir.
Yüzde Kesit Daralması (KD): Çekme numunesinin kesit alanında meydana gelen en büyük
yüzde daralma veya büzülme oranı olup;
A  AK
KD(%)  0 x100
A0
bağıntısı ile hesaplanır. Burada A0 deney numunesinin ilk kesit alanını, Ak ise kırılma
anındaki kesit alanını veya kırılma yüzeyinin alanını gösterir. Ak nın hesaplanması isçin
hacmin sabit kalacağı ifadesi kullanılır.
L
V0  VK  A0 L0  AK LK  AK  A0 0
LK

Elastisite Modülü: Çekme deneyi olurken malzemede zorlanmadan dolayı bir gerilim oluşur
ve malzeme bir miktar uzar. Malzemedeki bu uzama elastiklik sınırına kadar kalıcı olmayıp,
gerilim kalkınca uzama olmaz. Bu uzamaya elastik uzama denir. Malzemedeki gerilimin
birim uzamaya bölümü elastisite modülünü verir.

DENEYİN YAPILIŞI
Numune alt çenesi sabit, üst çenesi hareketli olan çekme cihazına norm şekilde
bağlanır ve çekme işlemi başlar. Bağlanma sırasında numunemize bir kuvvet uygulamış olur.
Bu kuvvet ön gerilme kuvvetidir. Verileri alacağımız bilgisayar programında bu ön gerilme
kuvveti sıfırlanır. Daha sonra ise hareketli üst çene yardımıyla numuneye yukarı doğru kuvvet
uygulanır. Elektronik bilgisayar programı sayesinde numuneye uygulanan kuvvet ve kopana
kadar olan yüzde uzama ölçülür. Cihaz üzerinden stroke ve video ekstensometresi olmak
üzere iki ayrı uzama miktarı ölçümü alınır. Video ekstensometresi bir noktayı izleyerek ölçüm
yapması gerekir bu nedenle üzerinde beyaz çizgileri olan izlerden yararlanılır. Buradaki renk
farkı izin takibinde yardımcı olur. Numune kopuncaya kadar gecen kuvvet ve uzama
miktarları ve değişimleri veri olarak bilgisayara aktarılmaktadır.

ÇÖZÜM
Gerilme değerleri, uygulanan kuvvetlerin ilk kesit alanına bölünmesiyle ve şekil değiştirme
miktarı ise uygulanan kuvvet etkisi altındaki boy değişiminin ilk boya bölünmesiyle elde edilir.

Çekme cihazının ölçümlerine göre

Kuvvet - Uzaman Miktarı
6000

5000
Kuvvet

4000

3000

2000

1000

0
0 5 10 15 20 25 30 35

Uzama Miktarı
 Stroke için Gerilme - Şekil Değiştirme Grafiği
300

250
Gerilme σ (MPa)

200

150

100

50

0
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35

Şekil değiştirme Ɛ
Elastisite Modülü:
Elastik bölgedeki 11 - 83 arasındaki noktaların gerilim ve şekil değiştirme
miktarlarıyla elde edilen elastisite modüllerinin ortalaması alınarak elastisite modülünü
bulabiliriz.(Bu işlem Excel yardımıyla yapıldı.)

E

E  44509,03 MPa  44,50 GPa

Akma Gerilmesi:
Numunenin ilk akmaya başladığı andaki kuvvetin kesit alanına bölünmesiyle akma
gerilmesi bulunur. Kuvvet – uzama miktarı diyagramından akma kuvveti yaklaşık olarak
3505 N alındı.
Pa 3420
a  =  174,74MPa
A0 9,32 x 2,1
Gerilme – şekil değiştirme diyagramından ise akma gerilmesi yaklaşık olarak 175 MPa
bulunur.
Çekme Dayanımı:

Çekme deneyi sırasında elde edilen verilerden çekme kuvveti 5548 N alındı.
Pmax 5548
ç    283,466MPa
A0 9,32 x 2,1

Kopma Gerilmesi:
Çekme deneyi sırasında elde edilen verilerden kopma kuvveti 3177 N alındı.
PK 3177
K  =  162,32MPa
A0 9,32 x2,1

Yüzde Kopma Uzaması:

L  Lk  L0
L  30,34mm (Çekme deneyinde numunenin koptuğu andaki uzama verimiz)
L 30,34
KU (%)  x100  x100  32,96
L0 92,05

Yüzde Kesit Daralması:

A0  9,32 x 2,1  19,572mm2

L0 92,05
AK  A0 = 19,572.  14,72mm2 olarak hesaplanır.
LK 122,39

A0  AK 14,72  19,572
KD (%)  x100 )= x100  24.8 olarak hesap edilir.
A0 19,572
 Video Ekstensometre ölçümlerine göre

Kuvvet - Uzaman Miktarı

6000

5000
Kuvvet

4000

3000

2000

1000

0
-5 0 5 10 15 20 25 30 35

Uzama Miktarı

Gerilme değerleri,uygulanan kuvvetlerin ilk kesit alanına bölünmesiyle ve şekil değiştirme miktarı ise
uygulanan kuvvet etkisi altındaki boy değişiminin ilk boya bölünmesiyle elde edilir.

Video Ekstensometre
Gerilme - Şekil Değiştirme Grafiği
300

250
Gerilme σ (MPa)

200

150

100

50

0
-0.1 0 0.1 0.2 0.3 0.4
Şekil değiştirme Ɛ
Elastisite Modülü:
Elastik bölgedeki 11 - 83 arasındaki noktaların gerilim ve şekil değiştirme
miktarlarıyla elde edilen elastisite modüllerinin ortalaması alınarak elastisite modülünü
bulabiliriz.(Bu işlem Excel yardımıyla yapıldı.)

E

E  128857,3 MPa  128,85 GPa

Akma Gerilmesi:
Numunenin ilk akmaya başladığı andaki kuvvetin kesit alanına bölünmesiyle akma
gerilmesi bulunur. Kuvvet – uzama miktarı diyagramından akma kuvveti yaklaşık olarak
3371 N alındı.
Pa 3371
a  =  172,23MPa
A0 9,32 x2,1
Gerilme – şekil değiştirme diyagramından ise akma gerilmesi yaklaşık olarak 172 MPa
bulunur.

Çekme Dayanımı:

Çekme deneyi sırasında elde edilen verilerden çekme kuvveti 5548 N alındı.
Pmax 5548
ç    283,466MPa
A0 9,32 x 2,1

Kopma Gerilmesi:
Çekme deneyi sırasında elde edilen verilerden kopma kuvveti 3177 N alındı.
PK 3177
K  =  162,32MPa
A0 9,32 x2,1

Yüzde Kopma Uzaması:

L  Lk  L0
L  29,6mm (Çekme deneyinde numunenin koptuğu andaki uzama verimiz)
L 29,6
KU (%)  x100  x100  32,156
L0 92,05
Yüzde Kesit Daralması:
A0  9,32 x 2,1  19,572mm2

L0 92,05
AK  A0 = 19,572.  14,8mm2 olarak hesaplanır.
LK 121,65

A0  AK 14,8  19,572
KD (%)  x100 )= x100  24,33 olarak hesap edilir.
A0 19,572

SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Çekme cihazından direkt alınan veriler ile video ekstensometre yardımıyla alınan
değerlere göre ayrı ayrı gerilme şekil değiştirme diyagramları ile elastisite modülü,akma
gerilmesi,çekme dayanımı,kopma gerilmesiyüzde kopma uzama,yüzde kesit daralması
hesaplanıp bulunan değerler ile diyagramlar karşılaştırılmıştır.
Başlangıç kesit alanı 2 ölçüm için de aynı olduğu için gerilme değerleri de
aynıdır.Ama şekil değiştirme miktarlarının ve ölçülen ilk boyların farklı olmasından dolayı 2
çözümle elde edilen yüzde kesit daralması ve yüzde kopma uzaması farklılık gösterir.Ayrıca
uygulanan kuvvet aynı olmasına karşın numunenin elastisite modülü 2 çözümde farklılık
göstermektedir.Bunun sebebi ise numunenin çeneler arasında kalan kısmında da az da olsa bir
uzama mevcuttur.Bu yüzden video ekstensometre yardımıyla alınan veriler yardımıyla elde
edilen numunenin özellikleri daha sağlıklıdır.