e c e r e - i terakime)

TRKLERiN SOY KtiTtiG

Eblgazi Bahadtr Han
Tercman 1001 TEMEL ESER
Teretiman
1001 TEMEL ESER
CD.
Yazan:
Eblgazi Han
:
Muharrem Ergin
TURKLEBiN SOYKTUGU
Tercman gazetesinde
.bu eser Kervan A.
ofset tesislerinde
1001 Temel Eser'i
iftihar/a sunuyoruz
Tarihimize mana, milli g ka- .
tan ktphaneler dolusu birbirinden seme eser-
lere sahip bulunuyoruz. Edebiyat, tarih, sosyo-
loji, felsefe, folklor gibi milli ruhu
yn veren konularda "Gerek eserler" elimizin
Ne var ki, elimizin bu
eserlerden istifade edemeyiz. nk
devirler yol dil

Gzden ve gnlden uzak unutul-
maya yz Ama hibir
daha da nem kazan
binlerce cilt eser, bir sre daha el
tarihin derinliklerinde kaybolup gideceklerdir.
nk derleyip toparlayacak . ve
gnmzn trkesi ile
kalemler, gn getike
Bin tarihimizin iinden szlp gelen
ve bizi biz yapan, kltrrozde
vazifesi gren bu eserleri, tozlu raflardan ku'rta
np, nesillere
Sevinle mitle
"1000 Temel Eser" serisi, Milli
durdurulunca, bugne kadar
66 esere yzlerce ek ve
"Tercman 1001 Temel Eser" dizisini
maya karar verdik. "1000 Temel Eser" serisini
ok bilginler heyetini, yeni
yelerle 200 ilim
dan vaadi
1001 Temel Eser
iin daha da glendirdik. gu
rurla, cesaretle eserlerimizi gzlere
ve gnllere sergilememiz bulu-
nuyor. Milli ve manada her kitap ve her
yazar bu serimizde yerini bulacak, hi bir art
ile de
gibi ortaya nk esas gaye bin
tarihimizin temelini, gzler
nne sermek, yere oturt-

Bu 1001 Temel Eser'den maddi
hi bir kar sadece gu-
tur, iftihar, hizmet zevki
KEMAL ILICAK
Tercman Gazetesi Sahibi
N S Z
Eblgazi Han, tarihi hem yapan, hem ya
zan hkmdarlardan biridir. ok hareketli,
ve mcadeleli bir fakat o merak
ve kabiliyetiyle ve ele geen ve imkanlarla bu
etin zamanda ilim ve irfanla bezernesini
de Onun iin eserlerinde kendisini kuman-
dan, ve tarihi olarak takdim etmekte ta
mamiyle
devri Orta ve
kaderini eden ve e-
tabii bir ve neticesi olan hadiseli
daha Eblgazi'nin ile ve 1603'
te lkesine
ve imha edilmesinden gn sonra dnyaya gel-
Zaten Eblgazi ismi de kendisine bu
zafer sevinciyle
Cengiz soyundan gelen
rezm zbek
Eblgazi'nin Ha
Arab Muhammed
Annesi Mihr Banu Hatun da olup,
her ikisi Harezmdeki. zbek ciddi ve Arab
Muhammed drdnc gbekte olan Yad-
gar Han'da
Arab Muhammed ilk rgen idi.
Eblgazi 16 kadar burada byd. Sonra baba
lO
merkezini Hive'ye nakledince, Eblgazi'yi
de Kat vilayeti tayiri etti. Fakat bir md-
det sonra, 1620'de ve
kendi Arab Muhammed Han'a isyan ettiler.
Neticede Han ldrld,
maya Eblgazi de ve Buhara
iltica ettL Muhammed de Buhara'ya
istendiyar Sultan Nesa da Sa-
fevilere
Daha sonra, Safeviierin ve bilhassa ba-.
Trkmen kabilelerinin ve Eblgazi'nin de
ile Harezm'i ilk defa geri et
ti ve ikincisinde muvaffak olarak, 1623'te ve
ldrp Harezm ham oldu. Eblgazi ve
Muhammed de memleketlerine oldular. r-
gen Eblgazi'ye verildi.
Fakat ok gemeden istendiyar ile Eblgazi ara-
ihtilaf Harezm'de zbek ve Trkmen ka
bileleri ve bunlar
oluyordu. Bu mcadeleler, kendi
siyle, iki de getirdi ve Eblgazi
. olarak, bu sefer de Kazak iltica etti
(1626). Oradan gidip iki sene
yine Buhara gidip,
bir ordu toplayarak, Hive'yi ele
ettiyse de Han yakala
Safevi lkesine srgn gnderildi.
Safeviierin on sene sonra Ebiil-
gazi geri dnerek Trkmen girdi.
nce Teke ve sonra Trkmenlerinin
ll
da bulundu. Bu Kalmuk'lar
lar Ve Eblgazi ek Kalmuk gitti.
164i'de Eblgazi geri d
nerken Han vefnt etti. Eblgazi nce r-
gen'te idareyi ele Sonra bir iki iinde btn
Harezm'e hakim olarak Hive oldu. Yirmibir
yr.parak 1663'te vefat etti. (Daha fazla bilgi iin
bk. Zeki Velieli Togan. Ansiklopedisi Eblgazi
Han maddesi).
Eblgazi'nin bu hareketli tesa-
dfler onun rgen'te ocukluk devresinde
kuvvetli ilim tahsilini bsbtn takviye etti.
daki Trk ve hwimleri tetkik
gibi, Trk tarihine ait Fars kay-
Kalmuklar ve
nfuz etti. Ana dili Trkeye ilave ola-
rak Arapa, Fr,rsa ve da elde Bu
ilmi hiiviyetiyle her yerde, srgnde bile itibar
gryordu.
Eblgazi'nin denilebilir ki en ok Trkmenlerle
en ok onlarla
lur. Bu mnasebetin iinde zulm ele dostluk
da. Hatta Terakime'yi Trkmen kat-
bir sevap olsun diye ve Trk-
menlerin isteiii zerine eserinele kendisi sy-
lemektedir. Ebiilgazi Han Trkmenler zen-
gin, tarihi. destani rivayetleri bylece nev'i
mahsus bir Trk tariheisi
Eblgazi'nin iki mhim eseri Bunlardan
biri Trki'dir.
12
cere-i Terakime'yi 1660'da Trki'yi ise
tamamlayamadan 1663'de Bu eser sonradan
Han
Trki 15. ikinci itibaren
l663'e Harezm'de hkm sren kendi hanedan
Yadgar slalesi zbek tari-
hini, Trkistan tarihini iine ve bu devrio esas
Bu eser dillere tercme
bu arada biri Ahmet Vefik
Nur olmak zere iki defa Trkiye Trke-
sine de Fakat bugn metne dayanan
ve eksiksiz, yeni bir tercmeye ihtiya
Trki'nin metin olarak bugn ilim ale-
minde iki mevcuttur. Bu i.ki
edisiyon dayanan transkripsiyonu, fakltede-
ki krs metin
olamk tespit ve Elimizin
bulunan bu metnin Trkiye Trkesine tercmesini de
bu Terakime'nin
dan
Bugn bu kitap, Eblgazi'nin ilk ese-
ri olan Ter;:,kime'dir. Terakime
name'nin Trkmen rivayeti, daha
olan ve ele bulunan
bugn elimizde
\'C riv2yetleri Bu rivayetlerin
Cami't-tevarih'indeki Farsa
me ile Eblgazi'nin -:.ni 0-
f\umame rivayctler:nin bir de
Des
Dede Korkut ve baki
yeleri de
Terakime iin Eblgazi,
gibi, Trkmen rivayetlerini
de Bu bu mstesna
bir yer eder. Bu arada Dede Korkut'un Trkmen
rivayetlerinin da
bir katar.
Eblgazi Han zamanda 17. a-
parlak bir temsilcisidir. zengin ve
renkli dili ve nesrinin en gzel rnek
lerini eder, Bu eserleri destan ve ta-
. rih ynnden kadar, dil ye edebiyat itibariyle
de byk bir
Terakime'nin bir ok nshalan
ikisi en metni veren nsha
ki, biri Leningrad
Nuri diye de Leningrad
fanksimilesi 1937'de Trk Dil Kurumu
1822 (1237) tarihinde istinsah
olan bu nshanm fazla bir manzum
me ve Trki'den. veya
da Di
nshalar da hep yeni ve Trkmen
elinde bir ok
ise mevcut en eskisi ve en
iyisidir. tarihi belli olmamakla beraber bu
nshanm Eblgazi devrine ve metne en uy-
gun bir nsha
14
Bu nsha es,as ve yedi nsha
mak suretiyle, Terakime'nin 1958'de Rus Tr-
Prof. Kononov mkemmel bir
ve eser ilk defa tam manasiyle ortaya konul
Daha nce Rusyada eski bir tercme-
sinden pek az faksimilesi de pek fazla
Kononov Leningrad
ile ve iki da
nsha olarak Kononov eserinde me-
metnin Rusaya tercmesini ve grameri
ni de inceleme ve bir
da (A. N. Kononov, Rodoslovna-
ya Trkmen, Moskova - Leningrad, 1958, 194+94 s.)
biz, bu kitapta Kononov'un bu
metnin tercmesini veriyoruz. Tercmenin
Kononov metninin faksimilesi de
tir. Terelirnede metnin sayfa da, yan
tarafa konan rakamlarla,
tercmenin
inetnin ile Oradan
tercmenin geilebilir.
Leningrad metni de krsmz
olarak elimizin
Eser bugnk Trkeye evrilirken bu metin de
gznnde ve ondan da kk
tercihler
Trkenin bir bir nakil.
siz bir dilden tercmeye benzemez.
Bu nakilde metnin slubunu, ve bt.n
kelime kadrosunu sebep yoktur. Bu ba
biz Terakime'yi Trkive Ttirkcesine
e'Virirken, kelime kelime sen
15
ve mellifin dokunmamaya dikkat
ettik. Bu arada bugnk Trkemize ifa-
deleri, dedi, diyip, diye; gibi ortadan kal
o devrin ve o
shlbu ile bilhassa istedik.
rivayeti olan
rahmetli Prof. Zeki Velidi tercme edilerek

tercme ve tahlili, 1972, 164 s.). bu ki-
tapla Eblgazi de Trk is
tifadesine Eserin, 1001 Temel Eser Se-
risi iin de ve dilerken, bu kita-
esirgemeyen
aziz Ahmet ve bu
iin beni ederek byle bir
ortaya vesile olan ok destan ve
destani roman M. Necati
arz ederim.
Muharrem ERGiN
Bismillahirrahmanirrahim
ve vg o ki, onun hi evveli
ve yok ve yurdunun zevali yok ve
ve yok ve hatunu ve ve ve da
4 kimsesi yoktur. ve suyu yle 1
tirici yoktur ki kuldan ta kadar ve ka
ta file kadar ve sinekten ta anka ku-
kadar hepsinin ahvaline verir. Bir
gn hi birinin noksan yer-
yznde hepsi kalem olsa ve
denizler mrekkep olsa, btn
olsa, sonra yzbin ve yzbin onun
yazsa, denizden bir ka tre ve bir zerre
yazmaktan daha az olur. benim sy-
ne olacak.
selam ve dua o peygambere ki, b-.
tn peygamberlerin iyisi ve dqstu ve
btn elisidir. Onun
yaran ve ok ok rahmeti ol
sun.
bundan sonra ingiz r-
genel Arab Muhammed Eblgazi
Han diyor ki :
ok zahmetler grdkten sonra
otuzdokuz\l tarih binellibirde
F: 2
18
5 Han:zm 1 memleketinde tah
oturup yurt olduk. O vakit-
te Trkmenler Mang ve Eblhan ve Te
cen suyunun Harezm,
de da bizim
bu sylene:n yurda Ondan sonra,
bir nicesi g ile, bir nicesi yol ile, yurtta
bir evli kalmazdan hepsi Harezme geldiler.
leri rrtaiyet (nker) ve ktleri hizmetkar (rai-
yet) oldqlar.
Bundan ok geti. Trkmenin hoca-
ve ve beyleri benim tarihi iyi
Sonra bir gn hepsi gelip arz
ki bizim iimizde Oguzname oktur,
ama hi iyisi yok, hepsi ve birbirini tut
muyor, her birisi bir trl ve bir itibar
tarih iyi olurdu diye ricada
bulununca, kabul O-
nun iin ki: Bu syledikten onvedi
nce biitn Trkmenler oize
O sebepten biz cok nuduk
Ve bir !?:n Herasanda
6 ma denilen suvun. bi7.imle saf ekip /
Vl'rustular. bize verdi. hastan ta sona kn-
d<tr. Biz olara Jr. i vi ve ktelen virmihin
vetismis ld. Onun icinde
da ve da PevP"am-
hcr ki : fi kalh''"
m'mini hayrun min' ibadeti's-sakaleyni. Ma
budur ki, bir bir mslman
nin gnliini.i c:rn btn
ve cininin Tannya benelelik
sevabmdan oktur. O halde nice
bin benim bu sylec!iklerimle, bilme
diklerini bilip gnlleri oluyor. Taala
dan midim var ki, bunun o kat-
gm,h ise, ona galip gelecek de-
yip ve sonra odur ki, bir gn bir kimse bu ki-
okuyup bilse. bizim ruhumuza
fatiha okuyacak dedik. Sonra
Ve hu di\e
ad koyduk.
Hep bilin ki, bizden nce Trke tarih sy-
leyenler Arapa h1gatleri ve Fars-
da ve Trkeyi de seci
Kendilerinin hnerlerini ve
halka iin. Biz hi
birisini k. Onun iin ki : Bu
okuyucu su \ l' d i n kYicisi el be tt e Trk olacak-
Tabii. TrkkrL' Trkane sylemek gerek.
T ki, Bizim
7 miz sz 1 hilmcseler, ondan ne
i k bir \eya iki okuyan in-
san olsa, o bilse, bilmeyen hangi biri
ne syleyip bildirir? O halde yle sylemek fTP ..
rek ki iyi ve kt hepsi bilip, gnllerine ma-
kul olsun.
Adernden ta bu zamana kadar, ki t:r
rih Trkmenlerin ve son
Trkmen Trkmene illerin
bir bir syleyelim. Bilmed i
are ne?
20
Adem zikri
Taala meleklere dedi ki : Topraktan
insan can verip, yeryznde kendi yeri-
me halife dedi. Bunun zeri-
ne melekler dediler : Onlar yukanki ile
zaptedemezler, o sebepten sana
asi olurlar, yaratman daha iyidir, dediler. Tan-
Taala dedi : Benim sizler bilmez-
siniz, topraktan bir suretini ya-
dedi.
Azrail aleyhisselam emri ile btn
yeryzndeki her trl topraktan Mekke-i
muazzama ile Tayif'in
Adem'in suretini Bir ni
ce getikten sonra Taala ona can
verdi ve bin bu dnyada durdu. Adem de-
mek Arap dilidir. Arap, deriye adem der. Her
nesnenin . deri derler. Melekler
8 yeri iinden 1 A-
dem'in suretini Onun iin Adem dedi-
ler. cennete ve ondan
ve yeryzndeki hareketlerinin hika
yeleri halk iinde Onun iin syle-
medik.
Adem lecek olunca, dedi
ki Benden sonra sen benim yerime oturup
ol, deyip . ok nasihatler
bu dnyadan o dnyaya gitti.
21
Ondan sonra Cebrail aleyhisselam
Taa!fl'dan kitap geldi. hem
peygamber, hem olup, ile adalet
dokuzyzoniki bu dnyada durup, cennet
. gitti. heybeti
derriek olur. vakit ye-
rine oturtup gitti.
dahi 've
at ine amel o da gibi dokuzyzon
iki bu menzilde oturup o menzile gitti.
un demek olur.
yerine
oturtup ok nasihat ve vasiyet O da
yolda yr-
yp Mihlall'i kendi yerine oturtup
gitti.
Mihlail ok oldu,
yere O sebepten Mihlail
Babil iklimine bir kurdu. Sus
koydu ve ok ev ve kyler On-
dan nce ve ky ve ev yok idi.
9 veya ormanda /
Halka yeryzne diye. Btn
Mihlail'in emri ile her ner
de mnasip varsa, kyler kurdular. Mihlall
dokuzyzyirmi geen durup
lu Berd'i kendi yerine oturtup almaz
rine gitti.
Berd dahi bu vurtta
oturup koyup
22
ve konmaz yurduna gitti. Ehnoh
idi ve Taala onu peygamber
Sekseniki peygamberlik
yola Ondan sonra emri
ile Azrail gelip
stne koyup, cennete gitti. O gnden ta
bu vakte kadar cennettedir.
ldris cennete gittikten sonra
leh yerine oturdu. ve ada-
let malum O da
yere gitti.
Ondan sonra Leymek,
yerine oturup, ok ve
adalet Sonra yola
gitti. Onun da malum
Ondan sonra Nuh Peygamber,
yerine oturdu. Taala, ikiyzelli
na gelince peygamberlik verdi. Yediyz hal
yola Erkek ve sek-
sen iman getirdiler. Y etliyz iinde sek-
10 senden fazla / iman getirmemesine
halka beddua Cebriiii geldi ve dedi
ki : Taala senin kabul filan
vakitte suya gark sen gemi yap,
deyip, gemiyi gsterdi.
Yerden su gkten yer-
yzndeki hepsi gark oldu. Nuh Pey-
gamber, ve iman getiren seksen
ile gemiye bindi. Bir nice aydan sonra yer;
23
n emri ile, suyu kendisine ekti.
mi denilen ok Cudi
denilen
Gemiden hepsi hasta oldu-.
lar. Nuh Peygamber, ve gelini ile,
Onlardan hepsi l-
dler. ' .
Ondan sonra Nuh Peygamber
her birini bir yere gnderdi. Ham
Hindistan lkesine gnderdi, Sam adh
memleketine gnderdi ve Yafes
nu Kuzey Kutbu gnderdi. Ve ne
de dedi ki : siz nzden
kimse nz yurtta
durun. Ne zaman oluk ,Q,
yerleri yurt oturun, dedi.
Yafes'e peygamber idi
. ve peygamber Yafes
emri ile Cildi gidip ve
suyunun
orada durdu, sonra vefat etti. Sekiz var
idi. pek ok
. : Trk, Hazar, Saklap,
ll Ml.ng, in, Kimeri, 1 Tarih.
Yafes, byk Trk' ye-
rine oturtup dedi ki': Trk'
bilip, onun sznden
. dedi. Trk'e Yafes diye lalcap
lar. ok .edcrpli ve insan idi.
sonra bir ok yerleri gezdi ve grd, Sonra bir
24
yeri orada oturdu. Bugn o yere
Kl derler. evi o Trkle-
rin iindeki adetler var, ondan
Trk'n drt var idi. Birinci Ttek,
ikinci igil (ekel), nc Barsak <Bersear),
drdnc Amlak (Emlak). Trk
Ttek'i kendi yerine uzak sefere ,
gitti. Ttek ve devletli iyi idi.
Trk .iinde ok adetleri o . Acern
ilki . ile idi.
Gnlerden bir gn ava geyik ke-
bap yiyip Elinden bir
et yere Onu yiyince ok
tad geldi. nk o yer tuzla. idi. y tuz
o bu tuz adeti ondan
yz mrnden getikten sonra
kendi yerine oturtup gidilse gelin-
mez denilen gitti.
Han dahi ok
yiyip, 1 ar-
gitti. Bakuy Dfp
yerine oturttu. '
Dip'in yeri, Bakuy'un mana-
il dernek olur. b dahi ok pa-

grp, sevinip, ondan sonra
Kk oturtup
ld.
O dahi ok
yolundan Hasta olunca
13
25
lu kendi yerine oturtup uzak sefe
re gitti.
O dahi ok
dan vilayetleri, il ok. oldu. Onun ikiz
oldu. Birinin Tatar ve birinin Mo-
sonra yurdunu iki-
ye blp, iki verip, vefat etti.
_ Han ()ldkten sonra Tatar ve
her. birisi kendi yerlerinde
drt var idi. .
Kara Han, ikinci K r Han, nc Han,
drdunc Or Han. Han. byk Ka
ra Han'a yurdunu verip, herkesin yurda
gitti. . .
Han Or ve Kr yayla yap
Bu zamanda onlara (Ulu
ve Kiik (Kk diyorlar. olunca
Sir Kara Kum ve Bursuk'ta

Otuz dnyaya 1 zikri
Kara byk hatunundan bir
oldu. aydan, fazla. gece -
gndz emmedi! Her gece o
girip derdi : Ey ana, ms-
lman ol; olmazsan, lrsem lrm, se-
nin memeni emmem,
ve iman getirdi. Ve
ondan 'sonra o memesini emdi. Ve
ve mslman kimse-
ye sylemedi ve gizli tuttu. Onun iindir ki,
Trk Yafes'ten ta Han
kadar mslman idi.
Han olduktan sonra
nfusu ve ok oldu. Servetten ol-
. dular ve unuttular. Ve btn lke ka
fir oldu. Ve Kara Han kafi,rlikte y-
le muhkem idiler ki, mslman
ldrr idi ve
mslman ldrr idi.
O adeti yle idi ki, ta
lan bir gelmeyince ona ad
bir gelince Kara Han lkeye davet
ve byk toy
Toy gn getirip
Kara Han beylerine dedi : Bizim bu
bir buna ne ad
diyip, beyler cevap vermeden nce dedi:
Benim
i i r
bir orda revan
14 f;eHp / dile dedi biliniz ayan

Biliniz iyice btn hner ehli!
Toya gelen byk ve kk herkes
bu szne ve dediler ki : Bu
27
sylyor, bundan iyi ad olur mu,
deyip koydular. Sonra dediler ki :
Bir byle sz hi
bir .zaman hi kimsenin ve yok-
tur, diyip, onu dediler ki: Bu u-
zun mrl ve ulu devletli ve ucu uzayan ve
dediler.
dili' Allah, Al-
lah diye hep sylerdi. Onu kim der-
lerdi : ocuktur, dili ne dedi-
bilmiyor, derlerdi. Onun iin ki : Allah
sz Arap dilidir, hi bir Arap
dilini ana-
dan veli Onun iin gnlne
ve diline kendisinin getiriyordu.
byyp olunca Kara Han kk
Kr kimse
yokken dedi : . Alemi, seni, bizi yaratan
var. Onun Onu yar bil ve bir bil.
Onun yapma, dedi.
Fakat onu kabul etmedi, O zaman ve
yatt1. Geceler gndz ko-
Bir nice vakitten sonra Kara
Han'a dediler ki : sevmiyor.
gndenberi bir yerde
dediler. Ve Kara Han bu sz
!! ten sonra 1 yine bir kk
Ona da; iman arz et, dedi. O
da kabul etmedi. Onunla da bir yerde
Bu hadiselerden bir nice getikten
sonra nva dnp geliyordu.
28
Grd ki, suyun bir nice a-
kk kardqi Or
bunlar iinde adam
gnderip m olur diye,
korktu. Sonra ant verip de-
di ki : ijabam bana iki sev-
sebebi bu ki, ben mslman, onlar
kafir. Ne kadar mslman olun dediysem kabul
sen mslman seni
dedi. Bunun zerine : Sen ne yol-
da olursan, ben de o yolda dedi. On-
dan sonra Han syledi.
Or byk
O mslman oldu. onu ok
severdi.
Bundan ok geti. Bir gn uzak
vere ava gitti. Kara Han btn ve
"
gelinlerini yemek verdi. Ve
otururken hatunundan sordu ki : Bunun sebe-
bi nedir_. son hatununu sever ve n-
ce iki hatununun hi gitmez. Ha-
tunu dedi ki : Ben bilmiyorum, gelinler daha
iyi bilirler, dedi. Han, gelinlerden sordu. Bunun
zerine byk gelin dedi : mslman
Bizim ikimize mslman ol dedi, ka
16 bul etmedik. Kk gelininiz 1 mslman ol-
Onun iin onu ok seviyor, de-
di. Kr,ra Han bu sz sonra beylerini
Ve karar verdiler ki, 0-
avda gezerken tutup ldrecekler.
Kara Han adam gnderdi : abuk gel
sinler, ava diye. Bu sz Han'
29
kk hatunu Kara da-
hepsini syleyip, Han'a adam
gnderdi. Han dahi, bu sz
sonra, il'e adamlar gnderdi : Babam asker
ekip beni ldrmek iin geliyor; beni tutan
bana gelin, tutan babama gidin, diye.
Kara Han'a gitti, daha
gittiler. Kara kk kar-
ok var idi. Onlar Kara Han'
dan diye hi kimsenin gelmezdi.
hepsi geldiler.
Han onlara Uygur verdi. Uygur Trk di
lidir, herkes bilir,
Derler : St uydu. St iken birbirinden
olduktan sonra birbirine
da derler : uydum.
otursa oturuyor, kalksa O halde ya-
.rlmuyor mu? Onlar gelip
muhkem Bu
nun Han onlara Uygur dedi.
demek olur.
17 Kara Han ile Han 1 ikisi saf ekip sa-
Taala galip Ka-
ra Han Kara ok
ki bilmediler. Kara Han o yaradan
ld. Han oturdu.
han zikri
Han ilin hepsini davet
etti. Mslman ve oJ-
30
mayanlara hcum etti, kendilerini ldrd, o-
esir
O vakitte Kara Han'a ilden il
ler ok idi. Her byk ilin. bir
var. idi. Kk iller onlara Kara Han'
. mslman olan illeri Han'a
Han her yurdunda bulunan
illerle ve galip getirdi. Sonunda hepsi
ni Ve kurtulanlan Tatar gi-
dip
Tatar o vakit rt'e (ret'e) ya
rt (ret) denen bir b-
Y,k"YP.rttur. ve kyleri ok.
oJur. Hindi ve TaCik ona
in Main. derler.
gidip Tatar'a hcum etti. Tatar
_ok asker ile Han yendi ve
askerini askerinin hissesine
o kadar ok ganimet, mal ki,
yk az.geldi. Bir iyi insan var idi.
O. Ondan grerek herkes
ll araba 1 ganimetierini ykleyip dndler.
Arabaya kank koydular. Ondan nce
da yoktu, kendisi de yoktu. Onun iin kank de-
diler ki, hareket edince kank ses
Onu yapan Kankli''dediler. Btn Kankh
ili o
Han kadar ve
Tatar, ki kendi (soyundan) idi, onlarla
31
olunca hepsini kendi

Ondah sonra yryp ve r-
t' ve yine Tankut'u Tankut'a Ta-
cikler Tibet derler.
Ondan sonra Kara O da
byk yurttur. ehresi gibi ka-
ra olur. ile Ok ya
nusun bulunur. Tankut'un olun-
ca gn ve yaz olunca gneyinde olur,
.. ... .
br yznde, deniz yk-
sek iinde ok il vaf idi. Onun
lt Barak Bari derlerdi. Onun st-
ne atlamp it Barak Han galip
geldi. Han yerin beri ta:
giden var idi. O iki
suyun bir ok gn durup kaan aske
rinin nn,
Byk adetleridir, uzak sefere
gidince ailelerini varmak. Maiyet
da giderler. bir beyi
19 ahp Kendisi. .lo, ha-
tunu kurtulup iki suyun arka
idi, tuttu. Gn
idi, ev yok. Bir rk i.in
de Bunu Han'a bildirdiler. Bu-
nun Han dedi : Bunun bizim
nmzde ldfr;,zleni yok, deyip,, al-
koydu'. Eski" Trk dilinde ii
Onun iin o
32
lan iinde diye koydu-
lar. Bu zamanda ii diyorlar.
Kara (avam dili dnmedi-
k'yi okuyor. O di-
yorlar:
O Han kendi bytt.
olduktan sonra, Urus ve Ulak ve Macar
ilieri idiler, ok halk ve mai-
yet verip o tarafa, Tin ve ltil suyunun
gnderdi. yz o
oturdu. Btn onun nes
lindendirler. ta ingiz
Han kadar Tin ve ve bu
suyun il yok idi.
Drtbin kadar o yerlerde oturdular ... Onun_
iin o yerlere derler.
ingiz Han ve zerine geli(lce, .
bu Sultan Muhammed Ht1
denile-n zat idi. Onun rgen
idi. ingiz Han ile Mazende
ran'a gitti. ingiz Han Buhara ve Semerkand ve
20 Irak ve Gilan 1 ve Mazenderan
ve Azerbaycan ve Grcistan'a, Cebe Noyan, S.
bedey denilen iki beyini otuz-
bin ile gnderdi. Kk Tli el
li bin ile gnderdi. Sultan Mu-
hammed ve maiyet ve
hazinenin yerdir diyerek byk
lu Han ve agatay Han ve n-
c gedey,Han, bu n seksenbin He r-
gen'e gnderdi.
33
rgen'te yok idi. Sultanlar dnya
ve dini iin sekiz ay .
Dokuzuncu ayda ingiz
ve katliam edip, agatay ile gc
dey dnp, (Termez)'de hizme
tine
kendisine maiyeti ile rgen'ten
gitti. sa-
Han yendi ve ele gee-
nini ldrdler. gitti.
ekseriyeti bu zamanda o neslindendir.
Etil) ile Tin suyunun oturan
drt tarafa gittiler. Ekser.iyeti
erkes ve Turnan yurduna gittiler. Han
oluk esir yur-
dunda oturdu. evini ve
kabileterin hepsini getirdi. zbek'in her
yurduna gp geldiler.
Ondan sonra Han ld ve yurt
Han'a Han yir-
midrt o yurtta Onun
o yurda Han yurdu derlerdi.
Ondan sonra o yurt
21 ilki Ak 1 Kutlu
Bik denen zat idi. Ondan sonra yurdu
dediler. Tarih arka Kal
mak ilinden, rlk,
onbin evlik halk gelip yurdunda oturdu.
Bugn tarih 1071'de ve $imdi
o yurda Kalmak yurdu diyorlar.
F: 3
Evet, bu dnya bir hana (konak yerine)
benzer. kervana benzerler. Biri
ger, biri konar.
Han lt Barak Han'a yenildikten on
yedi sonra yine gidip Barak Han
. ile yenip, Barak ldrp, yur-
dunu mslman dokunmadan
iman getirmeyenleri ldrp,
esir dnp evine indi.
Otuz Han'tn Turan ve Hlndustan'a
yrdlnn zikri
Han btn ve Tatar ilinin as
kerini ve Sayram'a geldi.
kend ve Semerkand ve Buhara saf
ekip By).c ve muh.
kem kalelere Han Sayram ve
kendisi muhasara edip Trkis
tan ve Endican'a gnderdi. ayda
Trkistan ile hizmeti
ne geldiler.!
Han bu sylenen vilayetterin hepsine
idareciler koyup Semerkand'a yrd.
Ve idareci koyup, Buhara'ya
da idareci koyup, Belh'e.
.. Belh'i de, idareci koyup, Gur vilaye-
tinin stne yrd.
idi. Gnler idi. Gur'un
kar ok t. Asker yr
35
n mekte zahmet ektiler. Han emretti ki: 1 Hi
kimse benden geri deyip, Gur'u
:zaman gelip yaz oldu. Askerin yokla-
bir ok eksik geldi.
sordu, hi kimse bilmedi. Bir 1,1ice gnden son
ra o hizmetine geldiler. Han on-
ahvalini sorunca dediler ki : Bir ok ki
askerin geliyorduk. iinde
bir gece ok kar Ondan sonra yryeme-
den o yerde ve develerimiz,
hepsi ld. Bahar olduktan sonra .. yaya geliyo
ruz, dediler. Han emrettt o cemaata dc-
sinler, diye. Btn neslin-
dendir.
Ordan geip Kabul ve Gaznln'i Ondan
sonra zerine yrdi\. O
in idi. muh-
kem byk oktur. ona
gvenip Han'a itaat etmedi. Bir
taraftan ok ld. Neticede O-
Han ve ldrd, as-
kerini katliam Bir nice vakit orad2 durup,
dnp zerinden Semerkand'a geldi.
Oradan gidip evine indi.
Otuz ve ve
zikri
23 Bir yurdunda oturup, ikinci 1 halka
ilt'm ettirdi: yi.iri.iyorum, nice
36
yesinler ve Ta
geldi.
ordusunun gerisine adam
var idi, yorulan ve hasta olan ve yolunu
ve geride gelsin diye. O adam
lar ordunun kalan bir evli
huzuruna geldiler. Han o
sordu ki : Niiri geride diye. O de-
di : ordunun arka-
geliyorum. Hatunum hamile idi.
du. sebe"!Jinden st
Geliyordum, suyun grdm ki
bir akal bir sln ile
vurunca sln Onu kebap ya
hatunuma verip Arkaya koy-
adamlar geldilen Han
fakire at ve ve mal verip, bu gitme
deyip, kal a dedi. Btn Kala o ada-
neslindendir. Bu Halac divorlar.
Maverannehir'de oktur. Aymak iline
yorlar. Horasan ve Irak'ta da oktur. Onlar a
iline
Belh'e Gur denilen oturan Ka-
la'lardan Muhammed, Bahtivar olan
bir pehlivan var idi. (k
24 nilen Kutb / ddin hir
var idi. ''!lllll
tine girdi. Bir gice sonr; h{h k hey of
du. Hindistan deniten ver, blk blk bir ol.
yurttui:.'<Behar bi;- vurt ''hrrr T?Ar ... : .
Kutbddin, Muhammed
37
askerin geirip oraya gnderdi, Muham-
Bahtiyar Behar yurdunu
gn yine bir yurt var
idi. Onun byk Lekmir idi. Onun
doksan bir var idi. Dededen
babadan o yurdun idi. o yurdu
da ald\. Nice hazinesi
eline geti.
Lekmir'in demir (kutup ku-
zey) bir byk var idi, Lektuni
.. onu da ve hutbeyi kendi
okutup ve sikkeyi kendi Lektuni
payitaht oturdu. Kala ilinden on-
bin onun ok yillar
orada durdu.
Lektuni ile Tibet'in bir
gece kadar bir yerdir. Ama bir
yksek bir yolu bir y-
rr, iki yuruyemez. Muhammed
Bahtiyar onbin ve otuzbin piyade ile o yol-
dan gidip Tibet'i vurup geldi.
Nihayet bir nice gnden sonra vefat etti.
Btn Kala denilen
O ldkten sonra Merdan de-
25 nilen 1
Ve Merdan ve idi. Ama
hi yok idi. O derecede ki, bir gn mecliste (ka-
bul resminde) otururken beylerine dedi :
falan sana verdim; Kazmin'i sana ver
38
dirn. Byle deyip HOrasan ve Irak ve Rum'un
btn bir bir
rnaiyetindekilere verse sizle-
re vereyim, demedi. Byle dese kusur
Benim sizlere verdim, deyip ta
zirn
Ve bir gn bir isteyen
gelip, diz kp dedi ki : Tacirirn, bu gece
kadar bin dedi. Ondan
nerenin. diye sordu. Tacir;
dedi. Ona dedi : Para iin sana
verdim, dedi ve divana emir yaz, dedi.
Divan, tacirin
mhr eline verdi. Tacir korkusundan
sz syleyernedi.
Mecliste oturan halk da korkudan hi bir
syleyemediler. Bir beyi var idi. O dedi :
buna verdiniz;
bu adam buradan giderse,
sizin kt. olur, bu adama ok veri"
niz ki, ve maiyetli olup gidecek, dedi. O
bu sz iyi gelip, yzbin
para
Ve daha bir bu ki, Kala
susuz yere
iyileri ldrp
26. Evez denilen / Lektuni oturttular.
O da oniki sonra ld.
Ondan sonra o yurt elinden
kimseye geti. Ondan sonra I<;ala'lar

maiyet {hizmetli) oldular.
sonuna kadar ellidrt srd.
Kala'lar sz
bu kadar syledik, yeter.
Han geip, Semerkand ve
Buhara'ya gelip, Amu suyundan geip, Hora-
san'a O zamanda yurdunda iyi padi-
yok idi. Keyumers henz
yle zamana Arap M-
der. bu ki: Her bir dip il-
de bir tre demektir. Trkler yle zamana ev
kara han derler. her evde kara
bir han her eve bir han, demek-
tir. O vakit yurdu byle idi.
Ordan geip Acem ve
Arap ve Azerbaycan ve Ermen ve ve
kadar Bu sylenen vilayetterin bir
ve hepsini tabi kendisine

Han vilayetinde iken gizlice bir
maiyetinin eline bir yay ve ok verdi ve
dedi : gn bir lde insan aya-
yerde gmp, bir ucunu
ve gn gt-
rp,. koyarsan onu da yle koy, dedi.
O adam emre gre hareket edip geldi.
27 Bu bir 1 getikten sonra b-
yk Kn (Gn), Ay ve Yulduz a-
dedi : lkeye ok,
av elim gn
40
da filan ln diye . kend,
maiyetlerinizle oraya gidip, av geliniz,
dedi. Ondan sonra kk Kk (Gk),
ve Tingiz (Deniz), bu rili
sz syleyip gn
gnderdi.
Bir nice gnden sonra byk bir
yay ile pek ok han huzuruna getirdi-
ler. kk da ok ile pek ok
av getirdiler. O etlerine ok etler ve trl
yemekler ilave edip, davet edip, ve
okun mjdeleyip . kendilerine geri
verdi.
byk
kk her birisi bir ok vi-
layetlerde ok yok
edip, Sayram,
kadar vilayetterin hepsine idare-
ciler koyup, dnp kendi yurduna indi.
yurduna gelip ziyafet
tertip zikri
ve ilc ve esen
geldim, deyio. byk ziyafet hir
ota!'! Btn
ve vakut ve zmrt ve Ye
i.nri ilf' ssledi. Bu beyti o evin syle-

Bir ev o .
KI o ev felek evinden ar.
41
28 1 Dokuzbin koyun ve dokuzyz (veya at)
kestirdi. Derisinden doksandokuz havuz
Dokuzuna ve doldurttu.
Btn maiyetini getirtti. O
ok nasihatler syleyip ve beyler yurtlar
ve ve iller ve nimetler verdi. Bu beyitle-
ri onun

o ziyafette zevk sefa
Bu ihsanlar
Bunlar
Baba ile her trl bilgili
Babaya onlar sonra
gnlerinde hepsi de
Ondan sonra btn maiyettekilerin ve
ve hizmetlerine ve
serhadlar ve. kentler ve ihsanlar verdi.
Sonra dedi : Siz
bulup getirdiniz ve onu bozup
diniz. Sizin Bozok (Bozuk) olsun. Sizler-
den olan da ta kadar Bozok
desinler. ok getiren ki.ii.ik ve onlar-
dan olanlara bugnden ta dnya son buluncava
42
kadar ok desinler. Yay ve oku, ki bulup getir-
diniz, o insandan ve oldu.
Bizden evvel geen halklar yerinde
oku eli yerinde. Onun iin ki, yay
oku hangi tarafa ekip gnderse, ok oraya gider.
ben .ldkten sonra Kn Han benim
. ma otursun. Ondan sonra Bozok neslinden her
29 kim kabiliyetti ise, onu 1
Dnya sona erinceye kadar Bozok'un bir iyisi
olsun. otursunlar.
ok'lar sol olsunlar, evin sol otur-
sunlar ve dnya son buluncaya kadar maiyetli-
olsunlar, diye syledi. Ve
rahmetine
byk Kn
zikri
Uygur diye ad cema-
atin ve ak var idi, Ar-
Hoca Han, otu-
rup ta lnceye kadar, veziri, vekili o idi.
ve alim ve ok bilgili Ve Kn Han da
onu vezir ta kendisi iUnceye kadar onun
sz ile amel Hoca uzun mr
srd ..
Gnlerden bir gn Han, otururken
dedi : Baban gl-
gede oturmadan ve evde otur-
4'l
madan ok fethedip siz
mza gitti. siz ve sizler
den olanlar, hepinizin bir olursa uzun
ve ok gnler bu yurtlar elinizden
bir olmazsa, yurdu-
nuz da gider ve eski yurdunuz da gider ve ma-
da gider, dedi. Kn Han dedi: Ba-
idiniz. yerine
siz Siz hangi uygun grrseniz,
ben onu dedi. Bunun zerine
Hoca dedi : Han'dan ok yurtlar ve
hirler ve iller ve mallar ve mallar
30 Siz her birinizden / drt
olup, hepsi yirmidrt
siz Ve ben korkuyo-
rum: iin alaca olur, dedi.
Kn Han szn kabul edip, b-
yk kurultay
ve kt, hepsi geldikten sonra o
Han'dan kalan vilayetler ve iller ve
ve hepsini, bu sylenen
otuz byke ve k-
kke verdi. Bu yirmidrt
hatunlardan Bunla_rdan kuma
lardan olan da oktu. da du-
nesneler verdiler. Ondan sonra
evini dik-
tirdi. tarafta ak ve sol tarafta al-
ak kurdurdu. Ve yine tarafta
na tavuk tutturulan kula bir
diktirdi. Ve sol tarafta tavuk tut-
turulan kula bir diktirdi. Ve sonra
emri ile Bozuk maiyetleri ile al-
ok maiyetleri ile
atla vurup Tavuklan vuran kim-
selere ok nimetler verdi. Kn Han
amel dokuzyz (veya at) ve
dokuzbin koyun kestirtti ve dol.mz deri havuza
doldurttu ve doksan deri havuza koy-
durttu. gece ve gndz yediler;,
Han'm ve torunlanmn
zikri
31 onlar iip 1 yiye dursunlar, biz
sy-
leyelim. Evvelce de yle de olsa
ve ve he-psini bir yerde
mnasip grdk.
byk Kn Han
ve ondan Ay Han ve ondan k
Yulduz Han ve ondan
Kk Han ve ondan Han
ve ondan Tingiz Han.
Bu her birisinin ka-
nuni) olan drt var idi.
Kn byk ve ikin
ci Bayat ve nc Alka Evli ve drdnc Kara
Evli.
45
Ay .byk Yazir ve ikin- .
ci ve nc Dodu;rga ve drdnc Dker.
Yuld11Z byk ve
ikinci k ve nc Bigdili ve drdnc Kar-

Kk byk ve
ikinCi Becene ve nc avuldur ve drdUncu
epni.
byk ve
ikinci ve nc. Ala Ylintlu ve
Oregir. .
byk ve
ikinci Bilgdz ve nc Ava ve drdnc

bu kumadan olan

syleyelim. Ama hangi
lundan : Kene, Kne,
Turbath, Gireyli, Sultanh, Kkli, Suh,
Horasanh, Sor-
3% Bu / zamanda diyorlar,
Kazgurt, Tigin (Ti
ken), Lala,
bir ok kavimler, ki Han onla-
ra ad Ilan neslinden
ler. yle de olsa bu ziyafette var idiler. Q sebep-
ten kitapta
ve ve ve Kala:
kOn kk ve opJlarma
yer verdljinln zlkrl
oniki oturup pay alan kim
ve o kim, tutup
kim, beyan edelim.
Kn Han otur-
du; Btn il iyileri ittifak koyunun
ve kuyruk sokumunu ve
stnde Kn nne koydular.
Hem kirn han olursa bu olsun, dediler.
i Hoca oturdu.
sn onun nne koydular. Ve hem kim vezir
.. olursa, onun bu olsun, dediler.
kolda birinci Kn b-
yk oturttular. pay
verdiler. Bayat onu tut-
tu. Bu zamanda ona diyorlar.
Alko Evli'yi oturttular.
kol pay verdiler. Kara Evli onu
33 Lala 1 tuttu.
nc Ay byk Ya-
oturttular. pay verdiler.
onu tuttu.
Drdnc oturttular.
oyluk pay verdi
ler. Dker onu tut-
tu.
Yulduz byk
oturttular. pay verdiler.
onu tuttu.
47
Bigdili'yi oturttular.
pay verdiler. onu
tuttu.
Sol yandaki birinci Kk b-
yk oturttular. Sol pay
verdiler. Becene onu Kazgurt
tuttu.
avuldur'u oturttular. Sol
pay verdiler. epni onu
tuttu.
nc byk Sa
lur'u oturttular. Sol pay verdiler.
lmir onu Kala tuttu.
Drdnc Alayuntlu'yu oturttular.
Sol oyluk pay verdiler. regir onu
Tigin (Tiken) tuttu.
Tingiz byk
oturttular. Sol kol pay verdiler.
Bgdz onu tuttu.
oturttular. Sol
pay verdiler. onu
tuttu.
Oniki yzlk ve yirmidrt
zikd
Ey din'leyen ve ey anlayan
Gnlnz bu sz iyice tutun ve kula
verin. Hem de bu szi.i
34 Trkmenlerin 1 evvelce iyileri ve
mr harp geiren iyileri yle sy-
ki :
hatunlardan yirmidrt idi.
ler. K n Han ikisini bir oturttu,
oniki blk oldular. Bu onikisinden
yzlk dediler. Onun iin ki, her yz ar
gzel olur. ve yzlerine
yzlkleridir demek oluyor.
Ve yine onlar ki bir ok ad
kimseler ve kumadan ocuklar
bunlar da yirmidrt idiler. Hepsinin
yukanda bir bir
hepsi evin oturdular. Onikisi: at tu-
tup ve onikisi oturdu. Bu yirmi.
drtten oymak dediler. .
Adettir ki avam hepsi sz tamam
syleyemez, sylerler. Bu devirde de .bir
kimse bir kimseden sorsa, ilinin nedir
diye sorar. Omak dilidir. Bu zamanda
1! kalmak ve omak deniyor. 1
(oymak, kabile) demektir. Trkmenlerin
oniki yzlk ve yirmidrt oymak demelerinin
budur.
Otuz
ve damgalan ve zikrl
'
Trkmenin tarih bilen bilgili
hepsi oniki oturan yirmi
49
drt torununun ve damga
ve olan
ki :
muhkem demek olur. Dam-
budur:
kar).
.
devletli demek olur. Dam
budur:
(gi}.
Alka:i Evli'nin demek olur.
O
(kykenek, kyknek,

Kara Evli'nin nerede otursa,
ile. oturucu demek olur. bu
dur, gibi: . J-' . aylak (gbek

iller olur.
budur:
rumtay (torumtay).
. tu-
nne her ne rastlasa onu
demek olur. bu.
dur:, (\_/ . atmaca
F:4
50
yurt almay\ ve onu tut
bilici demek olur. bu-
dur: / . kartal.
Dker'in evre demek olur. Dam-
budur: r-177 . atmaca (k.
gen,
36 abuk 1 demek
olur. budur: ..c:::::L .
beyaz (erelain).
ejderha (kahraman) demek
olur. budur. r\,)

Bigdili'nin sz hrmet li demek
olur. budur:
o

karga (?) (bihri).
demek olur. Dar'nga-
budur: // . srbkti.
nimetli demek olur.
budur: 7/
(lain).
Becene'nin demek olur. Dam
budur:
(ala
d . ala

51
avuldur'un namuslu demek olur.
budur: c_) anka
(devlet
epni'nin cesur demek olur. Dam-
budur: Y
(hmay).
devlet ku-
Salur'un demek olur. Dam-
budur: 'Y
gt).
kartal (br
zenginlerin zengini demek
olur. budur: -+- .
anca n.
Alayuntlu'nun ala demek olur.
budur: k gibi 0 . Ku-

regir'in iyi yapan demek olur.
budur:
ca (baygu).
demek olur. Damga
budur: /\..) . kartal.
Biigdiiz'n hizmetkar demek olur.
budur: 0 .
(italgu,
52
37
mertebesi yksek demek
. olur. budur: ,........_J
beyaz (toygun).
/ aziz demek olur. Damga
budur: ...AJ .. ak kartal.
ahid zlkri
Han btn halk dediler ki. Bir davar
veya on veya yz veya her ne kadar kesseniz,
etini (budunu) bu gibi
lar. Ve her biri kendi ile ve maiyetle.
ri ile yesinler. Ve sonra dediler ki: Bir insan
gnahkar olsa, o insan ye
re olsa veya uzak olsa, o gnah in-
san olsa, veya ka-
bileden olsa, h bir gidip onu yakala.
sa, ona kk ve ve beyleri,
hi kimse el Ve beni isteyip geliyor de
yip, himaye edip, bir kimse arka olsa, o
arka olan kimseyi getirip, arka
ile vurup iki para gerek. Ta
ki grene gz, kulak olsun. Ve sonra
var ki, neslinden ve Bozok
bir kimseyi yaparlar, iki ykselt-
mezler. Onun iin han bir olsa il dzene girer,
ve iki olsa il bozulur. Evvelki bilgililer
ki, bir iki ve bir
iki erkek oturamaz ve bir yurda iki
tre
Bir byk abitname Gn Han
ve ve beyleri ve
iyileri ve iyileri, hepsi
38 and 1 itiler ki :
sylenen szlerderi dnme-
yiz. bizden ocuklar helaizade olurlarsa ta
dnya son buluncaya kadar bu abitnarneyi oku-
yup amel haramzade olup yurdu
derlerse amel . dediler.
Sonra mhrlerini .
abitnarneyi Gn hazinesine koydular.
Han Gn Hart
da idi. Ve daha yerinde
oturup adaletle ve ondan sonra Hak
rahmetine gitti.
Gn byk
Han zikrl
Gn Han ldkten sonra btn
ve ileri gelenleri Ka-
ykselttiler. O da gibi hal-
ka adalet yirmi etti, Hak
rahmetine gitti.
54
Dlp Han
zikrl
oktu. Bir b
yk Dip Bakuy'un B-
yk, kk hep ittifak ile Dip Bakuy'u
yksel ttiler.
Gnle":den bir gn Dip Bakuy Han halktan
sordu ki: Bu zamanda gren insan-
lardan kimse var diye. Dediler : Bir
Salur ilinden dediler.
Han adam gnderdi. getirip,
yurtta ne ve dostla-
ra iyilik edip, iyi mua-
mele bir bir sordu: da bildiklerini
syledi. Ondan sonra ok nimetler verip
evine gnderdi.
39 / Ve sonra Dip Bakuy byk beyleri
Ahm ve Arlan, Dker
dan ekes ve ve Baygubik ve
Hoca idiler.
Han bir gn av giderken attan d-
yan ve. ondan lct.
var idi. Onu
Otuz edip o dnyaya
gitti. Ama o Han olunca, onun
vir beyleri Kernek idi, Salur
Tabak (Batak, Budak) idi. Ve yine
Satur'dan tken ve onun
55
Kul San arka vezir oldular. Yzyirmi
w sonra ld.
ve oruda ve ne
oturduklan ve Trkmen diye nas;.l
ad zikri
Han'dan ta Han'a kadar,
ki syledik yledir. Ina! sy-
lyoruz. buyursa, Ina!
dan ta bizim bu kadar
bir bir Hepsi Hi yan-
yoktur. Ama Han ile Ina!
ka kestiremiyoruz. yle
olunca da az syleyelim. ok sylersek
40 yalan olur, drtbin Ondan 1 biliyoruz
ki Han idi. Inal Ya
vezir vekili Korkut
Ata idi. O bizim peygamberin k:;k
Abbas
de Korkut onla-
idi_ ik Abbas o?ulb.
Han
kcndi!liz hesap
edin, Han ik Korkut
ka olur.
biz bu sylenen drtbin bir hir
ve ad ad kimin ve kimin
bilmiyoruz. Gnlk bilmesck de
50
tan sona kadar umumi Onu
syleyelim.
ilinin gn GL
ve ve Sayram ve Kazgurt
ve ve Demir ve
Kiik ki, ve gn Sir
suyunun ve Karakum. sy
lem.n yerlerin iinde zerinde drtbin ve
oturdular. Ve hangis,inin kabilesi ok ise on-
dan setiler.
Bylece bir yapar.
kabilesi ve Bayat kabilesi ve daha
kk bbile ona.
Ve sonra Satur'dan bir ya
41 Salur kabilesi ve 1 kabilesi ve
daha bir ka kk kabile ona
Ve sonra bir v:r
. kabilesi ve daha bir ka kk
kabile ona
Bundan Byk padi-
kk kabileler onr: kah
ytdi gTup kah , drt grup olurlar.
Ve sonra birbiriyle olup
Esir Kendilerinden artan esirle-
ri Maverai.innehr bezirganianna
..
O zamanda Irak ve Horasan ve Maveran-
nehr'in ve sipahlleri ve raiyctleri
hepsi Tat idi. Tat'tan
5'7
Sultan Mahmud Gaznevi'nin babasi St:bk
Tekin idi. Kendisini Trkmen.
ler esir edip tacire
Ve yine Becene kabilesi de kendisinden t-
re ileri srp Satur ile olup vu-
neslc kadar bu iki boyun
var idi. Becene boyu Satur
boyuna galip gelirdi. Onun iin Salur boyu Be-
cene t Becene derler.
Becene ilinin Toymaduk bir
O ordu ile gelip Salur ilini vurup Salur
Kazan rehin gitti.
sonra ok mal ile gn.
derip geri
42 Bu szlerden arz edilen odur ki, /
oturup, vurolan ilin
Mavenlnnehr'e giderlerdi.
Ve byle gide gide Trkmenin viia-
yete O zamanda Trkmenden te
tarafta oturan kavimler oktu. hangi
birini syleyeyim? Btn kavimlerden Trk
men'e daha oturan ve ve
Naym<m idiler. O kavimler Trkmenin
Gl ve ve Say-
ram ve ve Kiik bu yurtta.
hepsini terkedip, Sir suyunun gelip,
oturtup, kendileri
Sir'in iki ve on ne-
sil boyunca oturdular.
Ve Maverannehr'e ineri Trkmenlere Ta
cik'ler nc:e Trk derlerdi. nesil getik-
58
ten sonra yere suya ekti, sonra eneleri
ve gzleri byk ve yzleri kk ve
byk Trkmen yurduna gelip
oturan kavimlerden esir ve tacir Maveran-
grdler ve Ta-
cik'ler Trk dediler. nceki Trklere Trk ma
nend d_eyip ad koydular. Onun Trk'e
benzer demektir. Kara halk (avam
Trk manend diye syleyemedi ve Trkmen de-
diler.
Han
zikrl
Kara Korkut Ata, Salur
Hoca ve Hoca btn
ili Inal
'
Veziri Korkut Ata idi. Korkut Ata her ne
dese, Ina! onun sznden Kor-
43 kut kerametleri ok 1 idi.
mr srd. vezir oldu.
Ina! yedi
lu var idi. Byk Al,

Tnal Han,
yerine gitti.
da Korkut sz ile amel
Ve daha Korkut'tan iki
beyi (mak beyi, beyi) var idi. Birisi Ba.
boyundan Bgdz ve yine biri
den Dnke ok
yoktu. yeyip
uzun mr srp vefat etti.

ve Tuman'm
dnyaya z.lkrl
Duyh bir var idi.
. ki O matem sahibi olup oturdu. Btn
geldiler. Kor-
kut Ata btn beyler
sordular: Hamn hi hamile
var diye. Bir hatun gelip dedi:
bir haremi hamiledir. midimiz var, abuk ola-
cak diye. syledi.
Bir ka gn sonra l verip
44 oldu, diye mjdeyi /
istediler. btn beyler mjdeyi verdi
ler.
halka davet Herkes himmeti-
nc kurban getirdi. Drtyz ve drt ..
bin koyun kestiler. Derisinden havuz
Birisini ile ve birisini ile ve biri-
sini ile doldurttu. Bir ay gece gndz toy
oldu. Toyda (ziyafette) hepsi iyi ve kt
imekle olup, ihtiyarlar
60
unuttu ve fakirler unuttu ve zengin-
ler lmn unuttular.
Korkut'a dediler: Bu bir
iyi ad koy, dediler. Korkut Ata bunun Turnan
Han olsun, dedi. Halk dediler: Bundan daha iyi
ad koy dediler. Korkut Ata dedi: Bundan iyi ad
olmaz, dedi. O gn ki Han ld, o
zaman bizim yurdumuza dUIJ}an kp
oldu. Bu dumanda Onun iin' Du-
man ad koyduk. Ve ikincisi gnlmden iyi mit
ve niyet onun iin Duman ad koyuyorum
ki duman uzun zaman abuk gidecek
', .t
nesnedir. gn so.
nu parlak olmadan duran
bu benzetiyorum. Sonu
bu olup,
oturup, devletli ve uzun mrl
na benzetiyorum, dedi. Btn halk bunu
Korkut'a aferin, aferin, deyip, memnun olup Tu-
man'a ok dualar Ve sonra Korkut
btn halk dediler: Bir ay toy
bitmedi ve havuzlara konulan
45 ve 1 gln suyundan ok oldu.
bugnden sonra sana Kl Turnan
kendi yerine
oturup H<mhk Ve ne zaman ki Turnan
olur, ona ne kendin iyi bilirsin, dedi-
ler. Ve Kl Han
Halk ile iyi'geinip oturdular.
oldu. emektar Tu.
man'a sz verdiler. babandan sana
1)1
miras Btn halk ittifak ile Kl
ki'ye geici olarak emanet
la ki, ne zaman sen sinni erersen, sana
emanet edecek, dediler.
Turnan bu sz Kl birisiyle sylet-
tL Kl bu s,z sonra gizlice Kor-
kut'a syledi. Ve onun tavs.iyesi ile ileri
gelenlerini davet edip byk ziyafet tertip etti.
Korkut'u oturtup, Kl
Han diz kp kadehi sundu. Kor.
kut iip btn halk yemek yedikten son
ra Kl dedi: Ey il ve halk, hepiniz bilirsi-
niz, Bu
kadar Turnan kk idi. Onun iin ben
Turnan byi.jk
oldu. emanet .. ediyorum, dedi.'
Btn halk Korkut'a dediler: ve btn
iradesi senin elindedir, neyi m-
nasip onu yap, dediler. Korkut bu s-
z sonra adam gnderip ge.
tirip oturtup dedi: Baban l-
d, sen kk Kl hem ve
46 hem de 1 Seni, dnyaya geldikten
ta bu kadar, ok emeklerle
Ta ve taht ve il btn yurt senindir. Senden
ki, bir mddet sabret.
nin kuvpetinden dedi. Bu-
nun zerine Turnan dedi: Btn ilinin iyi-
si, veziri ve benim Szn-
z kabul ettim, dedi.
Kl bir var idi. ok gzel, ha
ha ve btn muktedir. Korkut
62
Kl ile Tuman'a syleyip, yedi gece, gn-
dz csbap ve
eyiz ile verdiler.
O zamanda ilinin var idi. Ayna
Bu Kl i kabul
edip, verecek Ayna Han, Tu-
man'a sonra asker ekip Kl
zerine yiirdi.i. Kl de byk or-
du ile etti.
ve askerini
yurduna Yur-
47 qunu ay orada oturdu. / Ayna
ilk gitti. Kl i ;md iip, Ayna'ya adam.
gnderip dedi ki: Bu yapan sen. ,
din, idi. O da buldu. sc ,
nin le gel . ve yurduna sahip ol, ben;
dnyorum, dedi. Eli bu szlerin hepsi-
ni syledi. Ayna gelip, Kl grd.
Kl de yurdunu teslim edip, dnp, kendi
yurduna indi
ve ona. Yavh ad
ve olduktan . sonra
ad
zikri
Xl oldu.
koydular. Devletli ve kahraman ol-
du \'C
63
Bir gn suyun genlerle oynuyor.
du. Bir gente ,kavga etti. Ona diye bir
bir dut bir
Onun ucundan tutup, dibinden
o gencin boynuna vurdu. Vurunca boynu
koptu ve ld. Kl Han, Turnan ve Korkut,
btn bu
syleyince byk ve kk ve iyi ve kt
ve gren ve hayrette Turnan
48 dedi: Bu bugne kadar 1 Yavh
diyorduk, demek gerek, dedi.
Bylece ondan sonra ona btn halk Yav-
dediler.
Gnlerden bir gn Kl lrki Han
Turnan da orada bulunuyordu. Kan.
h Yavh girip geldi ve orta yerde oturdu.
Sonra Kl dedi: Ey bykbaba,
bu taht dedem Duyh Bu
zamana kadar babam Tuman'a kktr diyip,
vermedin. niin vermiyorsun, dedi. Kl
Han ok oturdu. Ve bir
mddet sonra dedi: Bu sz ben
senden daha nce syler diye mit ediyordum.
Bilhassa o gn ki sapa ile boynunu ko.
sylyorsun. olur, gzel olur.
babana teslim etmek gerek.
Han
zlkrl
Kl lrki bu szleri torunundan
sonra, Korkut btn adam
64
gnderip, getirtip, byk ziyafet tertip edip, Tu.
ykseltip, tahta oturtup; Kl
ki ayakta durup, Turnan Han'a dedi. Baban lp,
ben bu tahta oturup, ili idare edeli
Senden midim odur ki, ben ilin iyi
ve ktsn sorup, ne yolla
isem, sen de o yolla yryeceksin, dedi. Turnan
dedi: sylyorsunuz. benim devletim
varsa, sizin bu nasihatlerinizi kabul ederim, de.
di. Yurt szleri tamam olduktan sonra Kl
49 Han / yzne dedi: Ey
olmaz diye
Evvelce geenlerin szlerini yalan
dedi.
Turnan Han drt ay son.
ra Korkut btn halk Tuman'a dediler:
Yavh gibi iyi var.
Mnasip odur ki, ona verip, kendin
yemek imekle dediler. yle di.
yince, Turnan da kabul etti ve
na verip din gnlle (huzur.! kalp ile)
oturdu.
Kanh )lan
zikri
..
O, fevkaH1de cesur ve ve kahraman
idi. Drt hepsini harp edip,
kendisine Hibi Onun kurt
1.>5
koyuna ve pars ve brgt ve kar.
tal dzene ko.
yup, bozup ve kendi
geip, doksan
vefat etti.
Mur Han
zikri.
Yavh'mn iki var idi.
Mur ve Kara Alp Ars.
lan. yurdunu ikiye bld. TUrkis.
tan ve Mur verdi. ile
Kara Alp Arslan'a verdi.
Bir ka getikten sonra Kara Alp,
beyisi Mur ile oldu. iyileri
araya girip, ok nasihatler de.
diler. Kara Alp Arslan Sonunda iki.
si ordu ekip Sayram stnde harp ettiler. Mur
galip geldi. Kara Alp Arslan ld.
50 Btn illerini vurup, bir orada 1 d-
np evine indi.
Kara Alp bir kk var idi.
Onu ve Mur geldi.
Ve bundan bir ok geti. Bir gn Mur
Kara Alp geldi.
Onun yzne dedi: baban cahillik
edip, benimle byle yetim
F: 5
66
olup gezmezdin, ne. diyip
ok Sonra dedi: Senin Alp Tuga
olsun, dedi. kalan iyi ge.
tirip, Alp onlara emanet edip,
yurdunu verip, g ettirip gnderdi. Halka emir
verdi: Kara Alp esir
getirilen kimseler geri gnderilsin, diyip, Alp
Tuga yurdunda oturdu. Drt
tarafa gidenlerin hepsi oraya
Mur Han
o dnyaya gitti.
Mur og-lu Han
oldutunu zlkrl
Mur yok idi.
Urca Han denen ilini zaman
bir esir edip, bir mddet gnder.
di. O yurduna sonra Mur
Han'dan hamile dedi. Bir ka ay son-
ra Kara koydular.
byd. olduk.
ta? sonra Mur Han geldi. Mur
da onu
'
Mur ldkten sonra btn halk. topla.
onu Han Halk ile iyi geinip
vefat etti.
51 Han 1
:dkrl
67
Kara var idi. Btn
halk Kara Han ldkten sonra

Han btn geen stn
oldu. Byk ordu ile gelip Buhara ve Semer.
kendi yurdunda
iin, dnp gitti.
Ondan sonra gelip Harezm memleketini
ok orada
Bir sefer kuzey ordu ekip
bir gn Han dedi: Gnlmz
unundan olan diliyor. ve
orba yapacak ve orbamn malzemesi bu-
Han un getirtti ve hamur Ve
kendisi eli ile kazana koydu. Oturan mai.
yetleri de Ham seyr ettiler. Pisirip iti ve dedi:
Bu Ham olsun, dedi.
halk iinde diyip o
Hanm var idi.
Tekin ve ikincisinin Tekin ve
ncsnn Bik Tekin (Bi.g Tekin). Tekin'-
. in eski Trk dilinde gzel yzl !iemek.
tir. Han sonra
Tekin'e verdi. Ve kendisi rahat oturdu.
Babr (Baber) hatunu var idi. ok
ve ibadetinde ve iyi ve mkemmel idi.
nun idi. O vefat edince Han byk
yas tuttu, Bir kadar kimse ile ve
evden
Bir gn Tekin ne zamana ka-
. 52 dar yas tutup, kederli olup 1 ava
belki gnlnz diyip, her
gn bir tarafa ava ve
Bir nice gnden sonra, H gnln.
de arzu ve heves peydah oldu, olacak derken,
dedi: Beyler diyorlar, Hana mnasip odur kl
evlensinler Han dedi: yle hatun nereden bu-
lunur ki, gelip annenin yerini tutsun, dedi.
Tekin annem gibi olmazsa, ondan daha ol-
sun, dedi. Han, katiyen evlenmem, dedi. Ama
Tekin onun arzusuna
ilinge Egrene denen grlecek, iyi, yurt.
ta n . gzel var idi. Onu Hana ah-
verdi.
O bedbaht grtlne bu fikir geldi ki:
Tekin'in bana meyli var, onun iin beni
bahane ile ta ki kendisi benim.
le gizlice yoksa ihtiyar adama benim
gbi sahip ahversindi, dedi.
Sir gn Tekin, greyim diye
gelince, Han ve
tu. gelip yzn ve gz.
n elleyip ile ka.
yaparlarsa yle
69
Tekin gnlnden bu annem yerinde olup,
53 bana muhabbet gsteriyor 1 dedi.
Yine bir ka gn sonra kalmak
bulup Tekin'e dedi: Hi benim halim-
den haberin var Ben sana Geceleri
uykum ve gndzleri yok. Benim hali.
me bakmazsan, niin beni ihtiyar adama
din, dedi. Tekin dedi: Sen benim annem-
sin. bugnden sonra bu huyunu
san, seni para para edip, her bJr yere
dedi.
kendisinin
syleyip onlar dediler: Tekin
bu sz Hana, halka . sylemeden nce sylemek
gerek. Yoksa lme gidersin diyip, hepsi
bir gnderdiler. O Ku-
Tekin'in evinden izmesini gelip,
evine gelip, sonra dnp, gidip, izmeyi
yerine koyup, geldi.
O gece Han evde yoktu. Ava Gece
sonra kar Seher vak-
tinde Tan
sonra halk ki,
Erkek ve hep
vannca, grdler ki yzn
her yerini diyor ki: Bu gece se ..
her vaktinde uyuyup Bir adam gelip
koynuma girdi. Grnce, Tekin Han dedi.
benim. Sana olup, babama
verdim. Onun icin ki gndz olursan
- 70
gece benim diye, yoksa babam
.54 ne dedi. Ben .j
na byle nerde var diye. Benden bu sz
tikten sonra gitti. yatan ka-
bu sze ettiler. Ve yine
dedi: Bundan iyi olmaz. Yer izine
dedi. Tekin:in evin-
den gelip, tekrar dnp Te.
evine Tekin izin ge-
lip, koydu, ikisi bir tek oldu.
Han avdan geldi. Ona da sylediler.
Han btn beyler Tekin'i de-
diler: Bu ne ki gece sen
Tekin o ve syle.
di. Sonra dedi: Ben syleyeme-
dim. o ki; babama ben ahver-
Halk- iinde rsva dedim. O
benden nce dedi.
Halk iki sz-
ne Tekin'in szne
lar. Sonunda hepsi ittifak edip,
da yatan huzuruna getirip sor-
dular. Sylemediler.
sona kadar ka-
szleri ve izmeyi
bir bir sylediler.
Bunun zerine Han, Tekin'e
dedi: Bu istemiyordum, byle bir fitnc
olur diye. Sen beni kendi arzuma
bunu ne sen i'i dedi.
71
Diyince Tekin buyurdu: yabani tay ge-
55 tirip, iki ve iki 1 kolunu ve boynunu,
her birini bir taylann
ucu ile Dne dne
para edip, her birisi bir .
kendi yayiasma gitti.
Han ok. ve
d.oksan. gelip ld.
Butra Qllu Tekin'in
Han oldupnun zlkrl
Tekin, oturup,
ve gldrp, halka
adalet k fakir fukaraya ve ihsan
olup, gelince
lu Arslan verine oturtup vefat etti.
Tekin'in otlu
Han oldulunun zikri
Arslan, oturup byk Han
oldu. ok sonra ili ol-
du. Arslan, gidip ilini
kendisine tabi geldi.
Orada b;r kk esir
getirip, Suvar koyup, elinde O
72
ve asil ve ve zeki hnerli, her maka-
ma ve her yola bilici ve mute-
medi oldu. Btn ekememezlikten
bununla kt oldular. Hana
syleyeceklerin:
. Bir gn meydanda Han,
bir sz sylyordu. Sakah, yzne
Suvar gittikten sonra Han beylerine dedi:
ok kimseyi olacak, dedi. Beyler
dediler: Biz bunun
edelim diyip, sylediler: Filftn
vakitte filan hiyanet ve fi.
S6 lan halka 1 etti. Ve
ekiyor. Biz onun
ktlklerin hangi birini syleyelim. Btn
lerinden en kts ki, sizin ile bulu-
geziyor, dediler. Arslan Han dedi:
hizmete gnderdim. Geldikten son-
ra sizlerle
sizler ivi bilirsiniz, ded.i. Sonra dedi: Filan yer
de geyik ok Kendim gieyim
Dilndenberi her yerim Sizler halka
olup, gidip, av Fakir fukara

Beyler ava gittiler. Han, hatunu
ile hasta oldu. Bir ka gnden sonra fe-
Bunun zerine evde kalan beyler, ava
giden beylere ve Suvar'a adam gnderdiler: Ha-
hali kt oldu, diye.
Beyler avda; gn Han ld. Gelince gr-
dler Han Btn beyler ve
ve obn hepsini
73
lar. O anda Suvar da geldi. Suvar'a dediler :
. ne zaman nere-
ye ve matemin btn ha.
mm ik sen bilirsin, sen yap. Hayatta iken de siz
ikiniz btn iin, lnce de sizler
dediler. Ve lnn stne gelmediler,
gittiler. Suvar,
kesip, bir ve vurup her
yerini para para edip, syleyip l-
Bir bardak su vereme-
dim ve hizmetine seni bir
yere koymak iin Ondan sonra sensiz
bu dnyada gezmek bana Kendimi
57 kendim j ldrrro ve senin ayak ucunda ya-
diy;p,
Han yerinden ve
yznden pt. Ve dedi: Senin ve seni
ren beylerin hakikatini bilmek iin kendimi l
dedi.
btn halk geldiler.
lye bakmadan terk edip
giden beyleri tutup, gzlerini kr edip ve kulak-
kestirdi. Arslan Han
vefat etti.
Han''2n byk. Tekin ve
onun Han
zlkrl
Arslan kkt. Byk amca-
var idi. Osman Onu Han
lar. vefat etti.
il Tekin otlu isli'nin Han
ztkri
bir kk var idi.
Onu Han O da Han olup,
gitti.
isli
Han oldugunun zikri
var idi. Onu Han
O da yoldan yr.
yp iyiye iyi ve ktye kt olup, yirmi ba-
tahtmda oturup byk g-
nn yerine inip, gp gitti.
Han
zlkri
var idi. Buran Onu Han
Buran da halk ile iyi geinip ili-
nin adetlerini ve kaidelerini bertaraf etmeden
onsekiz vefat etti.
Ali'nln, Han zikrf
O zamanda Sir suyunun iki ta-
58 1
75
gelip ok Ona dayanamadan en o-
gp gitti. rgen'e Ali
denen Han
Ve Ali'nin bir kk var idi. Ars-
lan Ona Bgdz
ilinden Bik (Big, Beg) denen yz
bir adam var idi. O zamanda yur.
du Sir rgen He Sir suyunun
Amu iki rgen ile
Mel'V'in kurnun ii, ta Murgab suvu-
nun kadar. Ali Han kendisi Kent'.
te oturup, emanet edip,
sznden dedi.
dedi: iine
git, orda bvsn. Bu halka ve halk buna
bir ben oturup ve bir
da ile sen hulun. divip
Sahmetik halk iine geldi. Halk onu padisah

Bir ok getikten sonra yi-
j!itlik Ama zalim oldu. g-
rlecek gzel ve olsa.
ok nasihatler Tesir etmedi. Halk,
lik'e Bidadger diye ad koydu.
Gide gide, ileri gelenlerinin
ve zor Bunun
zerine ldrecek oldular.
Beg
de gitti. Ve Ali
76
59 melik'ten nce 1 Ve olan hadiseleri bir
bir syledi.
Ondan sonra Ali Han
melik'i tutup Sonra elini
koydu. Bunu geldi ve . Hana bunu
ne dedi. Han dedi: ili-
ne gndereyim diyorum, ta ki gnl ben.
den olsun. dedi:
gnderirsen, ldrrler, sonra olup se.
ninle olurlar. Hem ve hem
dedi.
Ali Han dedi: Halkin durumunu sen grp
gelmissin, iyi bilirsin. Kendin uygununu syle,
dedi. dedi: odur ki, ben nce.
den e:idip halka senin dilinden ziir diliyevim.
Ali Han dvd ve elini.
siz halka gnderdi. Ne halk ivi hilir
diye. Ben nden geldim. onu svlevevim dive. O
benim arkarndan hemen gelivor Sen
btn askerini verio. benim arkarndan
gnder. Ben sze tutup
melik iyilerini tutup ldrsn Hl ktijJe.
ri emre bovun kadar Ali Han da bu
uygun grp yapacak oldu.
Otuz All Han'a dsman olup.
Sahmellk'l ldiirp. ev basma kara
Han olup. drt tarafa
.. 7fkrl
Simdi. gittikten sonra hal-
ne sylevt"lim
77
O zamanda rgen ve Murgab ve Tecen'de
oturan byk beyi ilinden
60 denen zat idi. 1 Halk iinde bir cinli (deli) var
idi. Miran Kabin derlerdi. Bey onu
dedi: ile Beg bizden ineinip
Ali gitti. Halk ile
olur acaba, dedi. Miran Kahin bir saat ko-
oturdu. Sonra dedi: Hemen
iinde olup kan kara su gi.
bi Ali Han hemen lyor. Onun yerine
bir kimse oluyor, dedi.
Bu sz tamam oldu. sz sy-
leyelim.
Bir var idi.
Keranca Hoca. ev yapan fa.
kir bir adam idi. Bu hadiselerden cok n-
ce bir gece Rya gryor
ki: c al!ac vkseldi. Sonra
ve Sabah gidip.
bu Miran Kahin'<" syledi. Bu
hi kimseye syleme, iyi bu, de-
dt
var idi. Her
iin Allah yoluna bir koyun kesip,
halka verdi. Byk Tokat,
ve Arslan.
kut Beyin idi. Her ve ce-
sur idi. Bey onbeyi ona
Onbeyi derlerdi.
syleyelim.
78
61 Beg, Ali Han'a 1 benim
arkarndan gnder, diyip, gidip
rgen'te oturan iine geldi. O zamanda
halk,
dedi: Szn syle. Yoksa ihti-
gidip, stnde lr.
sn, dedi. syledi.
hapsettiler. Btn halka adam
turdular.
yola Bev sekizbin ile
yolun bir durup, Bey sekizbin
kisi ile volun bir durdu ve
kolu
Bir gn kolu geliyor. diye geldi. Atla-
yolun iki durdular.
ordusu yirmibin idi. geiverince iki
taraftan at srdler. Bvk oldu.
galip geldi. Sahmelik'i tutup ldrdiiler ve bey-
lerini de ldiirdler.
Ali Han bu haberi sonra abuk l-
d. birbiriyle clii ve oldular.
Ev kara Han denen oldu. Birbiri.
ne ve birbirini ldiirdii. Ve sonra
Bey ve Kazan Bey ve Karaman Bey
olup ok halk gittiler.
iinde her boydan var idi. Ama en
ve Diiker ,e ve uvaldur ve
ve Salur ve idi.
79
Alica}{ Bey'in olup, Hisar
na gittiler.
Ve bir ok boylar. ili ve Kkli ili ve
ili ve ili Ebulhan
ili Horasan'a gidip, Durun
ok oturdular. O sebepten 'nurun'a
Yurdu derler. boyunun bir Durun
62 iinde, iftilik 1 otur-
Bu zamanda onlara diyor-
. lar.
Ve sonra Satur boyundan Dinkli Bey
onbin evli Horasan'a Ve ok
da oturdular. Yine ondan kUk bir Irak
ve Fars'a gittiler ve orda vatan tutup
1 .
Sultan Sancar Mazi'nin
Sultan Irak ve ahp,
payitaht zamanda Sa-
lur bovlu Dinkli Bevin kendisinin ve gide:q
cemaatin nesillerinden bir cok adamlar gelip.
hizmetine girip arz ki: Biz
ili Satur Byk Ti.irkis
tan'dan Byle divip
bildirdiler.
O Salur'dan bir ol!u Irak'tan dnp Mang-
geldiler. geldiklerini. Tan.
buyuru.rsa. Evvelki gemis
halk (tarihcilerl kavmin'in
gn. cekio yriimedH!i vol var evini tutun
vnrt var
Han
zikri
kavminin
gitmeden, Sir suyunun ve Amu suyun-
da oturup Han
O yirmi vefat et-
ti.
Ve ondan sonra kk
Han O da on
gidenlerin gitti.
Gidince, onun Han
O da yirmi ile olarak
vryp gzni.i
!!rd. byk ya-

Bir var idi. O dedesinin
63 koymustu Arslan diye Han 1
O da on verinde oturup yefat etti.
Ondan iki ki.ik
Kkem Bakuv, Serenk.
Ki.ikem Bakuy'u ok kck
idi. ve kty bilmezdi. O zamanda
ilinin bir var idi. O Ars-
lan ve ondan kk
ve onlar
birlik
81
ve gelip Arslan ordusunu ve bey.
lerin evlerini Kkem Bakuy'u at nne
O vakit Serenk,
te idi. Onu esir edip gitti.
Ondan sonra ok geti. Serenk
olduktan sonra Kkem Bakuy'a adam
gnderdi. Beri beni al-
maya diye. Bunu Kkem Bakuy
btn ilinin ordusunu gidip, Kara-
Serenk'i salim evine
geldi.
Kkem Bakuy, yirmi ve-
fat etti.
Arslan Serenk'Jn Han
zlkri
Kkem Bakuy ldkten sonra kk karde-
Serenk'i O da on padi-
. gitti.
Ondan sonra ilinden olan
Seluk Bay. ok h.alk, g.
lip Sir Hocend geldiler. Ora-
da ok oturup Nur vilayetine gittiler. Ora-
da yliz oturup, g edip rgen'e
oturamadan gtip Horasan'a gittiler
ve Merv'den Ebulhan'a kadar oturdular.
O zamanda Horasan, Sultan Mahmud Gaz-
nevi'nin ellerinde idi. dev.
F: 6
82
letler.inin, Useleri dolup dkt denilen vakit
idi. SelukHer Merv-i
64 rul Bey'i 1 Alp Arslan ve Sul-
tan ve Sancar Mazi, bunlar o cemaat-
tendirler. O hikayelerini bizim sy.
lernemize lzum yoktur. B.izden nce geenler
o neseplerini beyan iin ne
kadar kitap onun
Taala iyi bilir.
SelukHer Trkmen olup, diyip, il'e
ve halka olunca,
Trkmen'in dediler. Ve pa-
olduktan sonra bir Key-
husrev'den Trkmen'in
iine urda byyp biz onun
ve neslinden oluyoruz, di-
yip, otuz gbekte Efrasiyab'a

ili Kkem Bakuy ile Serenk'ten sonra,
1
kendi o.
kavminin ve Ebulhan'da oturan.
lan kim olsa ona tabi oldu.
lar. Ve Horasan'da Horasan'da kim
oadisah olsa ona tabi oldular. Ve Maveranne.
bir'de ve her yurtta syle oldular:
Salur l!rclk atalann10
ve ve
zlkrl
Din{!}j 'Be\'
Irak'a giden Salur ok orada otur-
83
duktan sonra, iinde grcik bir
asil peyda oldu. Trkmenlerin tarih bilen
grcik on gbekte
Han'a ki: grcik
Alp, Kara Gazi Bey, onun Kara,
65 / onun Benarn Gazi, onun
Gazi, onun Gazi, onun
Gazi, onun Sleyman Gazi, onun
Haydar Gazi, onun tkzli Urus, onun
Kazan Alp, onun onun
Ender, onun Ata, onun
Timr, onun Satur, onun
Han', onun Han. Bu sz
Onun iin ki ta bu
vaktC' kadar bin gemistir. grcik za-
t_a bu ,-akte kadar yz
\Z ile grcik'in drt
bin drt yz On bbek drt yz
her ne kadar ,ok olsa drt yz geer.
Peki, gurcik'in drt bin geen
hani? Bu on
ve grcik'in da
Ama hangi ki kavim iinde
ise onu Ve olmayan
leri Allah bilir ki bu
kimselerin her hangi birisinin
veya yirmi
Onun iin sylyorum ki ile grcik'in
arasmda drt bin drt yz Her
bin gbek gese gerek ki iki yz g-
bek geecekti. Peki denen olur?
84
Bu ve nesnelerini unuHur-
ki bu onun ko-
Bu szn yine
ki Satur gbek geip yedinci g- .
bekte Han'a bu
sz okuyan ve dinleyen kimseler,
nn: Han bizim peygamberden drt bin
nce Kazan Alp bizim peygam-
berden yz sonra idi.
66 Mekke'ye 1 gidip, olup geldi.O halde Sa-,
lur Kazan gbekte Han'a
Ve yine Salur Kazan Korkut Ata ile bir
zamanda idi. Korkut Sal ur Kazan
methedip manzume
Kazgurt
Salur Kazan ekip
Becene grp onu gitti
Alplar beyler gren var Kazan gibi?
Bir Kazana bir
O sol eliyle tutup
eliyle memlekete
Alplar beyler gren var Kazan gibi?
Gk yznden inip geldi
Her zaman
Satur Kazan kesti vermeden aman
Alplar beyler gren var Kazan gibi?
bin asker ile Kazan
t Becene illerini geldi
Bir nicesi kurtuldular ok
Alplar beyler gren var Kazan gibi?
Trk ve Trkinen Arap Acem raiyetler
Kazan mslmana terbiyeder
K:Mirleri yle ok
Alplar heyler gren var Kazan gtbi?
Oridan hner her bir ulu
. yer verdi sollu
Bize oldu btn ilin yeri denkli
Alplar bey gren var Kazan gibi?
Seyyah Korkut ler oldun bilgil (bil)
O devletine dua
85
67 1 Kervan gitti ok ge yola girgit (gir)
Alplar beyler gren var Kazan gibi?
grcik'in hikayesini sylyelim.
O zamanda gl
boyu idi. grcik Alp, beyinin emrini
dinlemedi. Bey, grcik ile
ile .kadar kuv .
veti yoktu. Bin evlik ile. Irak'tan
geldi. Dokuz yz Satur ve yz
idi. Orada da oturmak iin Ba-
korkup geldi. Ondan g
edip suyunu geip suyuna geldi. O
zamanda Ala Kenk ve Kara denen yerde
86

Kk (Gk Donlu) denen zat idi. Onun
gelip. bir nice oturdu. Sonunda
onunla da kt olup gp Kk Tonh
yedi yz
yz evlik ile gidip Kara
Han denen yerde oturdu.
Kk grcik'in bil-
miyordu. sonra Onun
grcik ile kur-
tulup, Ebulhan gitti.
O zamanda grcik'in manzume

Dndm Kankh Han'dan sordum
Kar yel gelen er nnden dndm
68 1 yerdilere yol
iki kola yol
Krkle krkle
Art nme bize gm ektim
Kar yolurodan
Alata'ya yurt
yetti
Kaygu yaya
irinli oka kan yrttm
Vursa keser keskin
bel ensemde kuyu
'
Derede. balkan
kara geldim
Hangi topluluk toy orda oldum
gzl getirdi diye
Kaz damga verdim
87
Kara Bey'in drt var id.i. Birin-
ci grcik Alp, ikinci 'nc
drdnc Bu drdnn
69 buyurursa, 1 bir bir syleyelim.
grcik'in var idi. Her ikisi bir
ikiz defa birbirinin
ikiz olup, Berdi, Buka bir ikiz.
Kusar, bir ikiz. Dingli bir ikiz.
Berdi'nin iki var idi. Birinin KuJ ..
ve birinin
Yomut ye Kaltak
Ama . Yomut'un iki var idi. Birinin
zli Timr idi, birinin Timr.
te yandan zli Timr'n var idi.
ve Musa ve
Timr'n var idi.
dur: ve ve ..
Bay. Onun
var idi: Gazi ve Zeynal Gazi ve Mustafa
Gazi.
Gazi'nin iki var idi. Birinin
Tura ve birinin Sokman: Layna VI!
bu ikisinin
Zeynal Kara w Bekarul'-
dur.
1 Mustafa Gazi'nin Tpe ve

Buka Salur'dur.
88
Ve yine bir kitapta ki:
Salur ilinde bir var idi. Hatu-
nunun Kazan. Salur
Kazan Alp denen odur. O zamanda Becene ili-
nin bir var idi, Toymaduk O ge-
lip evini esir edip,
gitti. sonra mal verip onu
geri
eve geldikten ay sonra bir er-
kek Kazan Alp bu
sen nerden deyip vurup
dedi:
geldi
gittin
Deveye binip
Gidiyordum
it Becene izinden yetti
. Devemin tu tu

s tm e binip

Bu iime
dedi. O Becene kavminden oldu diyip,
koydular. Trk iinde adet budur:
Sj.rek koymak.
bir var idi.
Salur diyorlar. O zaman-
89
da biz yok idik. ve Allah '
iyi bilir.. yalan ise daha 'nce sy.
leyenlerin boynuna.
71 1 Avsar Terakime (Terekeme) Satur'
dur.
Dingli
bu zamanda Amu suyunun
Kara Kul oturuyorlar. Bu
devirde de onlara diyorlar.
grcik'in nesiini beyan
Ama Ksar nesil ma-
lum grcik'in kk
rinin neslini beyan
bir var idi.
Olam rgenli
Azlar Duduk'un neslidir.
Sakar neslidir.
grcik'in ve nesil-
lerini syledik. syleyelim.
Agar ve Uygur Hoca,
ki Kn veziri idi, onun

Yimir (Yemir, Yimer) ili
ledir ki: Salur'dan bir
bir Salur'u ldrp, Durun'da otu-
ran Salur iine Sonra on-
lardan bir orada vatan tutup
tur. Btn Vimir ili o
lar.
90
Burkas, Salur ilinde Timr Han de-
nen biri var idi. Ve yine Salur'dan
bir kimse var idi. Bir yerden geliyordu.
Grd ki Timr evi g ediyor,
72 attan inip oturdu. G ghtikten /
sonra belki bir olur diyip, evin yeri-
ne gitti. Gidince grd ki ocak iinde bir kk
erkek ocuk O yok idi.
Onu kendisine edinip ve Bur-
kas koydu. Btn Burkas onun nesli-
dir.
Teke ve Salur ilinde bir adam var
idi: Toy Tutmaz. Teke ve onun
Son.
Trkmen olup Trkmen'e
. boylann zlkrl
Eski evvel zamanda ki rgen'de Ebulhan
ve zbek Adil Cambik
Han'a idi, Cambik Han, Uygur Sin
denen birini Trkmen iine gnderdi ki onla-
ve . sorsun. O gelip
halk bir Her nerede gnak-
kar ve varsa Maiyeti ve kulla-
ok idi. Ayaz bir kulu var idi. Btn kul-
lardan defa' nde idi. Trkmen'in gnah-
ki veya mahmdan
ruro diyenleri, hepsi bir yere Ayaz'a
91
ok verip dediler ki: sen beyini
ldrrsen biz halktan ve evden
getirilen hepsini sana verelim. Ne zaman
Cambik Han adam gnderip seni isterse, biz
halk senin iin lelim ve yok seni tutup
dediler.
73 Ayaz ok mala ve 1 szne
.gnln verip bir gece gafil yatarken
Sin'i ldrd. Efendisinin Ayaz'a bir
bile Her yerde malla.
ra, kim ise, onlar ekip
Sin'in maiyeti'ndekiler Cambik
dnp gittiler. Ayaz korkusun-
dan gidemedi. Bbulhan oturan T_rk-
men'lerin iinde
O Cambik Han, suyunun
Saray Hak rahmetine gitti. Ve btn
Eski bu
Satur ilinden Ebulhan'da
Bay denen biri var idi. Uzun mr sren, dev.
letli ve gayret eden insan . idi.
Bu szmn ki: O zamanda tlrgen'
te bir aziz insan var idi.
oturuyordu ve zamanda hoca
idi. Bay gidip, geen deve
sunup, rica olarak arz etti ki:
Biz Trk Arapa okuyup,
amel ok olu-
yor. Arapa meseleleri Trkeye tercme
92
edip inayet sevaba ortak olurdunuz
. dedi. Bunun zerine Hoca da b-
tn dini meseleleri tercme edip, bir kitap sy-
leyip, Muin'l-Mrid ad koyup Bay'a
verdi. O zamandan ta bugne kadar btn
Trkmenler o meselelerine gre amel
.
. O zamanda Koma
74 Bey denen zata j ti. O Horasan'a gel-
dikten sonra ki Ebulhan'da Bay'-
Mama adh grlecek gzel bir
(diye). Adam gnderip, ok mal vereyim diyip
istetti. Bay vermedi.
sonra Koma Bey ok asker ile Ebul-
han'da Dker denen kuyuda
ilini Mama Bike'yi gidip, ni-
kah ok evli
Mama Bike'den hi O sebep-
ten adam gnderip,
dedi. Onlar Kultak Kara-
ca Mingen denileni Koma Bey,
Mama Bike'ye ok mal verip Karaca Mirgen'e
teslim edip gnderdi. Bir evli kul dahi
ti.
O kulun drt ve iki var idi. B.
yk ve ikinci Ali
ve nc ve drdnc
lunun
Mama Bike,
hepsini Allah yoluna verdi.
kulun kendisi ve
sonra
Koma Bey'in
Drt
93
ve iki azad gnderdi. Drd de
evli ve ok kethudalar olup her biri bir
yerde oturdular.
ora, Amu suyunun Kr-
denilen yerde ekin ekip ve hem
75 1 byk zengin oldu. O zamanda z-
bek'e derlerdi. Drt gelip
ora'ya hizmetkar olup, On-
dan sonra Salur gelip hizmetkar oldu. On-
hepsi zengin oldular. Etraf ve civardan
a, ve ve gelip,
. bunlara oturdular. halk oldu-
lar. Tan ve
Kiit idi. Kim onlardan hangi halk-
diyip sorsa, Bey'in der-
lerdi. Gide gide halk onlara ili dediler.
bir ona Ktlar der-
ler. Onlar neslindendirler.
kk Ali'yi syle-
yelim.
Ali ora da gibi Amu suyunun _,
tutup oturdu; Ve devletli oldu.
zbek ve Trkmenin fakiri ve onun
oturdular. hepsine Ali ili de
diler. Ali iinde bir
denen. Onlar Ali neslindendir-
ler. yurdu Amu suyunun iki
Kiit, Aktam.
nc azad olduktan
sonra Bay
94
yere gitmedi. Onun Kullar de-
diler. Onlar da iki blk oldular. Birisine Kul-
lar derler ve birisine agatay Kullar derler.
agatay demenin odur ki Horasan Ti-
76 mrli'nin 1 elinde iken Tpe
Ebulhan'da Amu suyunun otur-
Amu suyunun bir
boz adam gelip, feryad Be-
ni geiriniz (diye). Tpeler sal gnderip,
geirip, Kimsin ve nereden geliyor-
sun diye. O Arlat denen
Bir gn Durun deni-
len vilayetinde bir ok iip otu-
ruyorduk. bir iyi .insan var idi. O be.
nimle Ben onu O
adam o anda ld. Gece idi.
leri haber almadan nce sizin halka ye-
dedi. Sonra ok Tpe
iinde Hi kimse ona vermedi. So-
nunda birisi ona
verdi. Ondan agatay Kullar de-
diler.
Drdnc ora. O da Amu suyunun
'Acl]l Deniz'5n yurt tutup
oturdular. :onun Kara dedi-
ler. Byk gibi devletli olup, bunun
hi kimse gelip Onun
ki yer kt idi. Ekin e.ker yeri yok
idi. Hayvan ,otlar otu da az idi.
Tiveci Han msl-
77 man olan 1 zbek Han rahmeti
95
onun zerine olsun) idi. O suyunun
da Saray vefat etti. Cambik Han
oturdu. rgen ve Kar
ve Esterabad'a kadar oturan
Trkmen Cambik Han'a idi. Han'a dediler
ki: Ebulhan deve iin fevkala.
de iyi yerdir (diye). Bu sebepten Han otuz evli
deveciyi g ettirip Ebulhan gnderdi.
Onun iinde her var idi. Herkes bilir
ki hizmetinde her tayifeden bulu
nur. Onlar da byle idiler.
Cambik bir Ebulhan Trk
men'ine gelip her ilde
ok deveyi sylenen otuzlu deveciye teslim
edip gitti. Ta Cambik Han lnceye kadar
Ebulhan'da oturdular. Onlara Tiveciler dediler.
Cambik Han da rahmetine Ve
Birdi Bik, Han oldv,
Onun da Tiveciler deve.
ye Birdi Bik Han ldkten
sonra zbek'in ii bozuk oldu. Onu Ebulhan
!fn.l(men'1
lar, devecilerini Ondan sonra Tiveci.
ler sebebinden diyip
Kara gidip
oturdular.
Bir nice sonra Tiveciler
halk oldular, Ak
dam, Ogura idi. Kara Tiveciler
iinde ok nesiller oturdular.
78 1 Onlardan Halil bir peyda oldu.
O zamanda Kara fakir O
96
sebepten Halil hepsi, on-
beyi ve iyilerinin nne gelip dediler ki: Ken-
diniz, idik, ok a ve fakir ol-
Sizlerden odur ki byk Ebul-
han ve kk Ebulhan ve
ekin ekilen bize verseniz. Siz her
ne deseniz, her onu biz size verelim de
diler. iyileri oturup dediler ki.
Byk b-
yk Ebulhan'da akar on yuva
hin ve ve on sekiz yuva ve kk Ebul-
han'da drt yuva ve yuva italgu var-
hem ne kadar olsa
onun bize verin. Ve yine yapmak
iin iki bin verin. On byk ve drt
beyaz ve on sekiz byk italgu ve
her getirip verin dediler. Kara
Halil kabul etti ve sonra dedi ki: Bizim
tutmak iin yok ve yok dedi
ler. Onbeyi ve iyileri ilden ip rdrp,
yz kula halat ve iki ve iki tulum
kelek ve bir verdiler. Onlar ok
kadar bu sylenen nesneleri verirlerdi. BU: za-
manda onlara diyorlar. Onun iin
79 ile 1 sa-
birdir.
iline beylik
'
zlkrl
Trkmenin tarih bilen iyileri ve
97
Yedi btn ilinin
ok beylik
birisi Altun Kzeki Sundun
ve Salur Kazan Uzun
Burla (Bular) idi.
ve Bik'in
Salur idi. Onun ka:bri Sir suyu-
nun ve halk
zbek ona Kk der. Sanatka
rane gzel knbetdir.
nc ve avul'dur Bala
idi.
Drdnc Biye.ken
Knin Krkli idi.
Yumak Konak
yine bir Knin Krkli idi.
Alp Kestan Kara
Kerce idi.
Yedinci Dudal Bay'.
80 1 idi.
Tarih 1071de' Harezm memleketinde
kitap
Peygamber Aleyhisselam kalem
izzeti ve ahiretin diyor.
F 7