ILE

- 741 000 km
2
, 7 339 000 (1960), 15 116 435

(2002)

manja ju.am. drava
- Razvitak proizvodnih snaga -

u isti red sa Argentinom i Brazilom
- (tzv. ABC drave)
- U ekon. pogledu -

najjae su uznapredovale na junoamerikom kontinentu
- Osloboenje od panske vlasti 1818. godine
- Izrazita prirodna celina -

u W uglu sveta
- Izolovan neprohodnim Andima
- Najzabaeniji deo Pacifika
- Ouvao stabilnost svojih granica
- Na krajnjem uskom N delu teritorije -

preko ravne Coste otvoren ka ostalom svetu
- Proirio se u ratu sa Bolivijom (18791883) i stekao N primorje
- Kasnije, u dogovoru sa Peruom (1930) fiksirao granicu N od luke

Arice
GEOGRAFSKI POLOAJ, VELIINA, GRANICE
-

Belci, kreoli i noviji doseljenici oko 30%, mestici sa vrlo jakom primesom bele krvi

oko 65%, a istih Indijanaca
svega oko 5%
- panci u ileu nisu naili na onako gusto naseljeno indijansko stanovnitvo
- Nije bilo agrarom vezano za zemlju kao u N i srednjim Andima
- Rea naseljenost, nomadsko stoarstvo, nii kulturni stepen od Indijanaca na N -

pomogli evropskim
doseljenicima da deo starosedelaca potisnu
- Drugi deo da stope i nametnu mu svoju kulturu
- Moderna imigracija -

vea nego u ostalim pacifikim zemljama
- Najvie je E, I, D, Bolivijaca, GB i F, sa oko 20 000 YU (sa potomstvom)
- Andska

zemlja

2/3 st. bavi poljoprivredom
- U ileu agrarno stanovnitvo -

35%
- Veliki deo st. bavi se rudarstvom i industrijom (23%)
- Potom trgovinom i bankarstvom (13,5%)
PRIRODNE KARAKTERISTIKE
Vulkan

Parinakota

u severnom

ileu
-

Veliki zemljoposednici E porekla dre oko 60% obradive zemlje, morali su da prepuste vlast mladoj buroaziji
(dem.parlament.sist) odluujui uticaj u privrednom i politikom ivotu zemlje
- Radnika klasa -

tradicija trajkova i uestvovanja u politikom ivotu -

snaan sindikalni pokret
- ile ima socijalno zakonodavstvo -

najnaprednije u Lat.Am.
-

Osiguranje u sluaju bolesti, nezaposlenosti, starosti, invaliditeta i materinstva, a finansiraju ga poslodavci,
radnici i drava
- Po pismenosti - meu prvima u Lat.Am. -

24% odraslih nepismeno (1960), a 4,3% (2002)
- Nastava besplatna
- Niska kupovna mo, naroito agrarnog st.
- Stabilni predsednici i vlade
- Ustav se dosledno potuje
- Malo nasilnih promena, revolucija i graanskih ratova
- Zreo parlamentarni sistem i iroka primena demokratskih prava
DRUTVENE KARAKTERISTIKE
- Rudarstvo -

dobro napredovalo
- Industrija -

snano razvijena
- Trgovina, bankarstvo i dr.privredne grane prate razvitak
- Poljoprivreda nije u mogunosti da proizvodnjom pokrije potrebe st.
- ile uvozi agrarne proizvode
- Razvitak poljoprivrede oteavaju -

posedovni odnosi
- Veliki posedi (1 000 ha) na 75% obradive povrine
- Velike haciende starih E veleposednikih porodica (600 dri 60% obr.povr)
- Ostatak zemlje podeljen u sitne posede
- Vlasnici, u veini, ne mogu izdravati od sopstvenog prihoda
- Oni sredstva za ivot zarauju na haciendama
- Veleposednici iz profiterskih razloga obrauju svega 37% svoje zemlje
- Ostalo ostavljaju za panjake stoci
- Zaostalost u agrotehnici
PRIVREDNE KARAKTERISTIKE -

POLJOPRIVREDA
- Osvajanje novih povrina -

vezano za vetako navodnjavanje
- Mnogo truda i troka -

teka situaciju na selu
- Manja proizvodnja od mogue
- Emigracija ka rudnicima Atakame, gradovima ili ka Argentini
- Kontrast -

brzog ekon. razvitka gradova i drevne zaostalosti sela
- Agrarnom reformom likvidirati polufeudalni zemljini reim
- Mogunost za ishranu 15-16 miliona ljudi
- U poljoprivredi

1/3 st. -

ali ona daje 1/8 nacionalnog dohotka
- Zastupljene: penica, zob, jeam, kukuruz, pirina, krompir, juno voe, vinova loza i stono bilje (lucerka)
- Mleno i tovno govedarstvo
- Dobro razvijeno ovarstvo (farme i na Ognjenoj zemlji)
- Izvozi se konoplja i neto voa i vina
- Od stoarskih -

znatna koliina vune
PRIVREDNE KARAKTERISTIKE -

POLJOPRIVREDA
- umarstvo - daje znatan izvoz drveta i drvnih preraevina
- Ribarstvo je dobro razvijeno
- Privredna snaga ilea -

u njegovom rudarstvu i metalurgiji
- 3. u svetu proizvodja Cu u rudi
- 2. u svetu proizvoa

sirovog Cu (1961)
- Izvoz Cu -

60% od celokupnog izvoza (po vrednosti)
- Najvie prirodnih nitrata (alitre) -

na svetu
- alitra gubi u vanosti zbog konkurencije sintetike alitre
- ile je nekad avao 90% sv. proizvodnje te vane sirovine za vetaka ubriva, ali je udeo smanjen na 9%
- Drugi rudarski proizvodi: Fe, Cc
- Osnova domaoj crnoj metalurgiji
- Porast proizvodnje nafte posle 1950
- 1945. otkrivena bogata leita na Ognjenoj zemlji
PRIVREDNE KARAKTERISTIKE

RUDARSTVO
ile proizvodi vie od 1/3 svetske proizvodnje bakra
- Tekstilna ind. (oko 50 fabrika) -

troi oko 70% domae vune i uvozni pamuk
- Proizvodnja vetakog ubriva, sumpora i joda
- Problem saobraaja -

savladan
- eleznika mrea (8 408 km) -

osnova -

longitudinalna magistrala
- Preko Velike udoline spaja luku Puerto Mont na S, sa lukom Iquique na N
- Od nje se odvajaju 2 transkontinentalne pruge
- One preko Anda spajaju Santiago i Antofagastu sa BA i Saltom u Argentini
- Motorna vozila i iv avio saobraaj -

na liniji Santiago-BA
- Du

itave obale dobro je razvijena kabotaa
- Preraene i nepreraene rude izvoze se iskljuivo preko Panamskog kanala
- Magelanovim prolazom -

svega 3% spoljnog saobraaja
- U pomorskom saobraaju -

trgovaka mornarica
- U privredi -

angaovan je strani kapital
- el. i rudnici alitre -

GB
- Rudnici Cu, Fe i u ind.elika -

SAD kapital
PRIVREDNE KARAKTERISTIKE

SAOBRAAJ
Put ibutske provincije. Nekada jedini brzi transport, danas samo turistika atrakcija -

La Trochita.
- ile -

vri snanu kontrolu nad stranim kapitalom i regulie po sopstvenim zakonima njegovu delatnost
- Porez stranog profita - sa 60%-75% i odreuje koliko se sme izvesti iz zemlje
- Regulacija visine nadnica i socijalnog osiguranja u rudnicima
- Otkupljuje Cu po utvrenim cenama, pa ga prodaje izvan zemlje (u SAD, gde kupuje pamuk)
- Umanjuje, ali ne eliminie ekonomsku zavisnost
- Velika dravna kompanija podie fabrike i finans. pomae privatnicima
- U spoljnoj trgovini
- SAD oko 50% u uvozu i oko 40% u izvozu
- Vaniji partneri su: GB, Kanada, D, F
- Ali i Argentina, Peru i Brazil
- 1947. sa Argentinom pogodbu o zameni rudarskih za agrarne proizvode
- Argentina investira u ile
- Druga transandske eleznice -

1948. (Salta-Antofagasta) pojaala ekon.veze
PRIVREDNE KARAKTERISTIKE

TRGOVINA
REGIJE
JUNI
SEVERNI
SREDNJI
- ile se protee uz obalu Pacifika
- U obliku dugog uskog pojasa
- Meridijanskog smera

oko 4 500 km
- irina 100 -

350 km
- Preko 39 stepeni G
- Od 17

do 56

jg
- Regionalne raznolikosti
- Od saharskog do skandinavskog tipa
- Na jug do reke Rio de Elqui (32

jg)
- Izrazito pustinjska regija sa ekstremno sunom klimom
- Iquique proseno godinje 0,5 mm padavina
- I po desetak godina bez ijedne kapi kie
- Podnoje Anda -

od tercijarnih sedimenata
- Sputa se do 100 m visokim strmim obodom u more
- Malo reica sa planina dospeva do obale
- U najsunijem delu nosi ime Atakama
- Malo mesta sa agrarnim uporitima za opstanak
- Primer: vetaki navodnjavana oaza uz reicu Rio Copiapo
- Premalo da govorilo o poljop. znaaju ove regije
SEVERNI ILE
Miscanti

Lagoon blizu

San Pedro de Atakama

Chile Luca Galuzzi, SALAR DE TALAR
- Ekonomski znaaj -

daje oko 80% celokupnog izvoza drave
- Cu i alitra

naveli ljude da se u nju dosele i da u njoj ive i rade
- U pustinji -

rudarska naselja, fabrike, pruge, daleki vodovodi i velike luke
- Na potezu dugom 1 000 km radi 200 preduzea na eksploataciji altere
- Vie velikih rudnika bakra
- Otkrivene su naslage kvalitetne gvozdene rude (60% metala) kod Coquimbe
- Ranija eksploatacija Ag danas -

ne znai mnogo
- Preko 600 000 ljudi
- Ruda se otprema preko luka
-

Najvee su i najprometnije -

Iquique (56 000 (1960), ali 216

419

(2002)) i Antofagasta (100 000 (1960), ali
296905

(2002))
SEVERNI ILE
Iquique
- Od reke Rio de Elqui do reke Rio Bio (38

jg)
- Od S ruba Atakame Costa se ne sputa neposredno u more
- Na obali nalazi niski kristalasti venac, takozvani Primorski planinski venac
- Izmeu njega i Anda prostire se Velika udolina
- 900 km sa 90 km -

sl. Kalifornijskoj
- Ispunjena renim i fluvioglacijalnim nanosima -

vrlo plodna
- Klima

mediteranska
- Kina zima, a suvo leto
- Ka jugu, godinja koliina kie raste (Santiago 400 mm, Concepcion 760 mm)
- Visinske strane udoline -

bile pokrivene lepim umama
- Sea i erozija -

degradirali u makiju
- U udolini uspevaju penica, kukuruz, jeam, zob, pirina, krompir i dr. povre
- Uslov -

vetako navodnjavanje tokom leta
- Bolji uslovi za gajenje voa, vinove loze i stonog bilja, osobito lucerke
- Velika udolina -

najbogatiji agrarni kraj ilea
SREDNJI ILE
- Karakteristine velike haciende (200-5 000 ha)
- Dominantna kultura

lucerka -

stoarstvo ima prevagu nad zemljoradnjom
- Okuplja preko

st. drave
- Drutvenogeografski znaaj -

indijanska re

ile -

znai dolina
- U Velikoj udolini -

najvei i gl. grad -

Santiago (1350 000 stanovnika (1960), 6

676

745

(2009))
- Luka Valparaiso -

187 km (259 000 st (1960), 275

982

(2002))

gl. i najvea luka ilea
- U te 2 aglomeracije -

vie od 1/5 st.
- U junom delu srednjeg ilea nalazi -

Concepcion (167 000 st (1960), 292

589 (2006))
- Centar bogatog agrarnog zalea
- Razvijena trgovina i ind. (crna metalurgija)
- Luka Talcahuano na 14,5 km
SREDNJI ILE
- Santiago
- Pravilni urbanistiki plan sa velikim trgovinama i irokim avenijama
- Razvili industriju u I i II sv. ratu -

kada je uvoz bio otean
- Razvitku industrije -

doprinela jeftina radna snaga sa sela Velike udoline
- Elektrina energija sa visokih planina Anda
- Preko 1/2 ileanskih fabrika
- Tekstilna, kona i prehrambena ind, pa i hem, elezare, brodogradilita
Istorijski kvart luke Valparaso
UNESCO World Heritage Site
- Poinje preko reke Rio Bio
- Prestaju letnje sue
- Kie se javljaju ravnomernije preko cele godine
- Dublje prema jugu -

kia je sve vie
- Donose ih stalni zapadni vetrovi s okeana
- Stalno prelaze tamni vlani oblaci
- Rastu bujne ume etinara i listopadnog drvea
- Andski planinski bedem prema jugu sputa se, drobi i suava
- Iza 46

jg

-

iznad 2 000 m visine -

zaravni pokrivaju lednici i snenici
- Kod Puerto Montta velika centralna udolina ponire pod more
- Ona stvara dug zaliv - ograen sa okeanske str. nizovima ostrva i ostrvaca
- Ka kraju kontinenta -

u

reljefu sve izrazitiji znaci rada kvartarnih lednika
- Razgranati fjordovi i lednika jezera
- Klima krajnjeg juga -

hladna i vetrovi otri preko cele godine
- Magelanovim prolazom na Atlantik
- Ostrvo Ognjena zemlja (50 000 km
2
) -

u sferi subantarktike regije
- Podeljena izmeu ilea i Argentine
JUNI ILE
ileanska Patagonija
- Privredno razvijeni i naseljeni deo S ilea

N od Puerto Montta
- Tamo se jo

protee krajnji S deo Velike udoline
- Gaji se penica, zob, krompir i jabuke
- Stona hrana -

tovljena goveda
- Guste ume -

obilje drveta koje se nemilice see
- Valdivia (45 000 st (1960) 140

559

(2002)), Corral i Puerto Montt (44 000 st (1960), 175

938

(2002))
- Valdivia ima velike strugare i fabrike nametaja
- S Carralom -

postaje jak metalurgijski centar i centar brodogradnje
- Nalazita Fe rude, neto S, i ugljenokopi Cc na ostrvu Lebu
- Juno od Puerto Montta naseljenost i privreda opadaju
- Najveim delom pust kraj
- Oivljavaju ga samo stada ovaca sa indijanskim pastirima
- U umama ivi znatan broj pripadnika indijanskog plemena Araukanaca
- Oni su bez kontakta sa civilizacijom
JUNI ILE
Valdivia
- Na Magelanovom prolazu -

ivlja privreda i neto gua naseljenost
- Tu se razvio Punta Arenas (34 000 st (1960) 119

496

(2002))
- Najjuniji grad na svetu (na 53

jg)
- Saobraajni znaaj -

mali
- Ovarska podruja June Patagonije i Ognjene zemlje
- Punta Arenas -

trgovinski centar
- Nalazita nafte i Cc du

Magelanovog prolaza
- Luka -

uporite i snabdeva

ribarskih brodova antarktikih voda
- Oni love kitove i tuljane -

dajui gradu solidnu ekonomsku osnovicu
- U najjunijem gradu sveta

povoljnije klimatske prilike
- Najhladniji VII (oko -

0,9C), a najtopliji I (10,9C)
- U Punta Arenasu -

zima kao u Osijeku -

leto kao na visokim planinama (Bjelanica)
- Mala razlika izmeu leta i zime ini klimu podnoljivom
JUNI ILE
- YU u Punta Arenasu -

oko 4 000 Dalmatinaca
- Imaju svoje kole, kulturna drutva i vodeu ulogu u drut.ivotu grada
- Na Ognjenoj zemlji -

nekoliko stotina gazdinstava (estancija)
- Bave se gajenjem ovaca
- Pre 1 veka meu prvim kolonizatorima stigli
- Osnovali gradi

i luku Porvenir sa oko 2000 st
-

st. su Dalmatinaci, ponajvie sa ostrva Braa
- Gradi

poploanih ulica, moderno graenih drvenih kua, brojnih trgovina
- 2 kole, banka, YU dom
- 2 spomenika
- a) Indijanc, predstavnik unitenih ili potisnutih plemena dalje prema S
- b) Beli medved -

simbol Antarktika
- Pored ovarstva, bave se gajenjem povra (paradajz, krompir, salata)
- Kopanje i ispiranje zlata
-

Na detaljnim geografskim kartama Ognjene zemlje, mnoge reice oznaene kao: Rio Paravi, Rio Milina, Churio
Omi, Churio Skoili

i dr.
JUNI ILE
Punta Arenas
ILE