283

TELEFERK ve TELESYEJ TEKN

(HALATLA LETM TEKN)

Prof.Dr.Mustafa Demirsoy ,
*
Prof.Dr.Mine Demirsoy
*
*
Dokuz Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi
Makine Mhendislii Blm
Bornova-zmir
mine.demirsoy@deu.edu.tr



ZET

Teleferik ve telesiyej sistemleri halatl iletim sistemleri grubunda olup genellikle
insanlarn tanmasnda kullanlmaktadr.
Bu almada teleferik ve telesiyej sistemlerinin yapm ekilleri, kullanm yerleri
hakknda ksaca bilgi verilmeye allacaktr.

TARHSEL GELM

Teleferik tekniinin kullanm, M. 250 yllarnda inde surlarn inaatnda
kullanlacak malzemelerin halatla basit iletimi ile balamtr. 1915 ylnda Avusturya-
talya Alp savalarnda 1000 askerin halatla iletimi yaplmtr. Dnyada ilk kabinli
teleferik tesisi ise 1935 ylnda Sun-Valley, USA gerekletirilmitir. Sonraki yllarda
srasyla 3l ve 4l, kabinli teleferik, ift-tek halatl 20li kabin DMC-sistemi
(Double Monocable)-Fransa, 24l kabin DLM-sistemi (Duble Loop Monocable)-
Avusturya, ok halatl, 30lu kabin, 1 ekici ve 2 tayc halat-svire, iki halatl sarka
yol, ift katl kabin, 180 kiilik-svire tesisleri kullanlmaa balanmtr.

Bugn Fransada 4084, USA da 3801, talya da 2827, svirede 2187, svede
1055, Norvede 619, spanyada 351, ngilterede 132, Yunanistanda 66,
Macaristanda 46 ve Trkiyede 45 teleferik ve telesiyej tesisi bulunmaktadr.

TELEFERK TESSLER

Teleferik tesisleri kullanm amacna uygun olarak deiik yapm ekillerinde imal
edilmektedir. Burada kullanlan tesislerin ematik ekillerinin yannda baz zellikleri
hakknda ksa bilgiler verilecektir.

1. TEK HALATLI YOL

Bu teleferik tesislerinde halatn sabit dnme hz nedeniyle binme ve inme ilemi
nedeniyle iletim kapasitesi snrldr. Hareketli paralar az ve aralar (kabinler) ekme
halatna sabit olarak balanrlar, emniyet ynnden snrl halat yksekliine ramen
uygun olmayan arazi kullanlabilmektedir.
Bu tesislerde basit istasyonlara gereksinim vardr, iletim kapasitesinin yksek olmas ile
birlikte maliyet ve iletme masraflar dktr.

284
Oturaklarn tel halata zlemez ekilde balanm olan bir tesisin ematik ekli ekil 1
ile oturaklarn veya kabinlerin tel halattan zlebilen tesis ekil 2 ile gsterilmitir.

ekil 1















ekil. 1 Oturaklarn zlemez Balants [1]


ekil 2 Oturaklarn zlebilir Balants [1]




2. TEK HALATLI GRUPLU DNEN YOL

Bu sistemlerde , maksimum 15 yolcu kapasiteli 2 veya 4 ara grubu iletim hattna arka
arkaya balanmtr. Araba gruplar daima ayn zamanda vadi ve da istasyonlarna

zlebilir
Ara direk

Balant Yeri
Yn Deitirme ve
Gerdirme

Balant Yeri
Tahrik

zlemez



Tahrik
Ara Direk
Yn Deitirme

285
ulamaktadr. Hedefe ulaan ve frenlenerek duran aralardan yolcularn inip binmeleri
esnasnda, 4 araba (kabin) her iki yolun ortasnda bulunur.

Kayak blgelerinde, ksa mesafeler iin getirici ve balant hatt olarak orta iletim
kapasitelerinde ve iyi bir konfor iin kullanlrlar.

Tek halatl gruplu dnen bir teleferik tesisinin ematik ekli ekil 3 ile gsterilmitir.
Bu tesiste grup halinde hareket eden kabinler tel halata zlemez ekilde balanmtr.

ekil 3 Tek Halatl Gruplu Dnen Sistem [1]

3. FT - TEK HALATLI YOLLAR

ift-tek halatl yollarn iki halat 1 - 3 m aralkla paralel olarak alr, aralar (kabinler)
iki tutucu ile halatlara balanrlar. Her iki halat eit hz ile hareket ederek kabinlerin
dnmeleri nlenmektedir.

Bunlardan DLM (Double Loop Monocable) sisteminde birbirlerine paralel olan
halatlarn tahrik arklar tek bir tahrik sistemi tarafndan tahrik edildiinden, arklara
sarlan halatlar eit olarak anmaktadr,

DMC (Double Monocable) sisteminde halatlarn eit tahriki elektronik bir
senkronizasyonla salamaktadr. letim kapasitesi 5000 yolcu/saat tir. Bu sistemin
hatal yn ise kaln halatlar nedeniyle yn deitirme arklarnda srtnme kayplar
olumasdr.
.
ekil 4 ile DLM sisteminin ve ekil 5 ile DMC sisteminin ematik ekli gsterilmitir.


Tek Halatl Gruplu Dnen Yol
zlemez
Ara direk
Tahrik

Yn deitirme ve
Gerdirme

286


ekil 4 DLM Sistemi (Double Loop Monocable) [1]


ekil 5 DMC Sistemi (Double Monocable) [1]
K HALATLI YOLLAR

1. SREKL DNEN LETME
ki halatl yollarda bir tama halat ve hareket eden bir ekme halat kullanlmaktadr.
Ayn iletim gcnde, iki halatl dnen yollar, tek halatllara gre daha kapsamldr.
Bu yollarn iyi olan maliyet-g oran, bunlarn byk zemin yksekliklerinde ve uzun
mesafelerde kullanlmalarn gerektirmektedir.



Ara direk
Tahrik

Balant Yeri
Balant Yeri
Hidrolik Gerdirme
Tertibat
Yn Deitirme
stasyonu







Hidrolik gerdirme tertibat
Balant yeri
Balant yeri
Tahrik istasyonu
Ara direk

287
Bir svire firmas (1991) 3 S-yolu (3 halatl yol 2 tayc, 1 ekme halat) olarak
isimlendirilen dnen bir yol ina etmitir. Bu yol, emniyetli halat ykseklii, byk
iletim kapasitesi (her kabin 30 yolcu), byk rzgar stabilitesi (2 tayc halat)
nedeniyle yksek Alplerdeki kayak blgeleri iin uygun olmaktadr.



ekil 6 ki Halatl Srekli Dnen letme [1]

ekil 6 ile iki halatl ve kabinleri ekici halattan zlebilir olan bir tesisin ematik ekli
gsterilmitir.

2. K HALATLI GRUPLU YOL

Bu yol prensip olarak tek halatl dnen yoldaki iletme zelliklerine sahiptir. Tayc ve
ekme halat ile yapm ekli, msaade edilen yksek zemin mesafesi, bu yolun yapm
eklini oluturmaktadr [1]. eki halat bir st ve bir alt halat kzandan olumakta ve
ular aralarn hareket sistemine tespit edilmitir. Bu ekilde oluturulan ekme halat,
kabini vadi ve da istasyonlar arasnda aa-yukar hareketini salamaktadr.

Acil durumlarda, uurumlarn, kayalklarn ve dalk blgelerin almasnda iyi
kurtarma imkanlarn yalnzca iki halatl sarka yol sistemi kendi kurtarma yolu ile
mmkn klmaktadr. ki halatl sarka yol yksek dayanm nedeni ile da yollarnda
kullanlmaktadr. Byk kabin kapasitesi, maksimum iletim hz ile olduka byk
iletim glerine ulalmaktadr. Yalnz, dikkat edilmesi gereken husus bunun iletim yolu
uzunluu ile orantl olduudur.

Balant yeri
Balant yeri
Ara Direk
Tahrik stasyonu
ekme Halatnn
Gerdirme ve Yn
Deitirme Sistemi
Tayc Halat
Gerdirme Sistemi
Tayc
Halat
Tespiti

288


ekil 7 ki Halatl Gruplu Yol [1]

3.SARKA LETME
ki halatl sarka yol, sarka hareket eden iki ara veya ara gruplarndan ve ayn
ekilde fonksiyon ynnden ayr iki halat veya halat gruplarndan olumaktadr.
Arazinin eimine ve iletim kapasitesine gre 1...2 tayc, 1...3 ekme halat
kombinasyonu kullanlmaktadr.
Bu sistemlerde ara kapasitesi 120 yolcu, byk tipleri 180 yolcu (iki katl) olmaktadr.


ekil 8 Sarka letme [1]

Tayc
Halat Tespiti
Tahrik stasyonu
Ara Direk
Tayc Halat Gerdirme
Sistemi
ekme Halatnn
Gerdirme ve Yn
Deitirme Sistemi

289
ekil 8 ile iki halatl sarka bir teleferik tesisinin ematik ekli gsterilmitir.

TELESK (TELESYEJ) TESSLER

Bu tesisler istee ve kullanma durumuna uygun olarak alak veya yksek ekici halat
ile tasarlanmaktadr ve kayak yapacak olanlar iletmek iin uygun olmaktadr. Basit
konstrksiyonlarla ok yksek yolcu iletim kapasitesi salanmaktadr.

Emniyetli iletme iin dzgn ykselen, yan eimi olmayan boyuna bir profil gereklidir.
ekme izi iin srekli bakm ve hat boyunca yeteri derecede kar tabakas
gerekmektedir. Halat yalnzca ekme fonksiyonunu yaptndan, virajl bir halat
ynlendirilmesi olduka basit sistemlerle yaplmaldr. Alt yaps kt olan iletmelerde,
tesiste elektrik motoru yerine Diesel motoru kullanlr. Buzullarda kaln kar tabakas
nedeniyle sabit bir temel atlamadndan, yzer direklerle tesis kurulabilir.

TELESK TESSLERNN YAPIM EKL

1. ALAK HALATLI TELESK TESS
Alak halatl teleski tesisleri ok basit olarak yaplm olup yapm ekli ucuzdur. Tesis
kolay bir ekilde nakledilebilir. Yalnzca ksa mesafeler ve dk eimli araziler iin
kullanlabilir. Halatlar iin paralel yol hatt gereklidir. Tahrik istasyonu, dorudan tahrik
edilen bir halat arkndan olumaktadr. Halatn elastiklii bu ksa alak tesislerde
yeterli olduundan ayrca bir gerdirme istasyonuna gerek yoktur.

Kala yksekliine gre dzenlenmi tahrik ve yn deitirme arklar ile tahrik edilen
elik veya plastik halat kullanlmaktadr. Yolcular ya halata sk bir ekilde tutunmakta
veya kendileri ksa asklarla ittirilmektedir.
Deiik kar kalnlklarnda halat yksekliinin sabit kalabilmesi iin ekme yolunun,
sabit tesiste arazinin dzeltilmesi veya doldurulmas gerekir. Kzaklara oturtulan mobil
tesisler kar zerinde kaydrlabilir ve gerdirme halatlar ile sabitletirilir.
Alak halatl teleski tesisleri :
* Kayak okullar veya kayaa yeni balayanlar iin renme pistlerinde,
* ksa eimli kayak yollarnn almasnda balant veya getirici olarak kullanlrlar.


ekil 9 Alak halatl teleski tesisi [1]

290
2. YKSEK HALATLI TELESK TESS

Yksek halatl teleskiler kayaklar tek ve ift olarak iletirler. Bunlar dnyada ok
kullanlan halatl yol tipidir. Bu tesisler sabit halat tutuculu ve balanabilir tutuculu
olmak zere iki farkl sistemde kullanlr. Bu tesislerin istasyonlar ile direkleri iin
sabit tutuculu teleferik tesislerindeki en basit olan yapm ekilleri kullanlr (ekil 10).

Sabit halat tutuculu sistemler, zemin ile ekme halat arasnda deiken ykseklikler
iin uygundur. Kalk srasnda iyi bir snmleme yksek hareket konforu salar.

Balanabilir tutuculu sistemlerde ise zlen asklarn istasyonlarda toplanmas
mmkndr. zellikle basit virajl istasyonlar kullanlmaktadr.



ekil 10 Yksek Halatl Teleski Tesisleri [1]

KAYNAKLAR

[1] Willibald A.Gnthner, Seilbahntechnik , Technische Universitaet Mnchen ,1996
[2] Ausfhrungsbestimmungen (AB) zu den Vorschriften fr den Bau und Betrieb von
Seilbahnen Teil I und Teil II, Stand Nov.1990
[3] Richtlinie 2000/9/EG des Europaischen Parlaments und des Rates vom 20. Maerz
2000 ber Seilbahnen fr den Personenverkehr
[4] nsan tamak zere tasarmlanan kablolu tesisat ynetmelii 2000/9/AT