Unit 11 Program Aktiviti Kesihatan Di Sekolah

Program / Aktiviti Kesihatan di Sekolah
305
UNIT 11 PROGRAM / AKTIVITI KESIHATAN DI SEKOLAH
HASIL PEMBELAJARAN
Di akhir unit ini, anda diharap dapat : 1. Memupuk amalan kebersihan, keselamata
n serta kesihatan diri dan persekitaran sekolah dalam kalangan pelajar 2. Mengan
alisis program / aktiviti kesihatan sekolah yang dilaksanakan
3. Mengendalikan program / aktiviti kesihatan di sekolah.
PETA KONSEP TAJUK
PROGRAM / AKTIVITI KESIHATAN DI SEKOLAH
Kesihatan Diri
Kesihatan Persekitaran
Program Kesihatan Semasa
Program bersama KKM
Program Kesihatan Mulut Kempen Gaya Hidup Sihat Kelab Doktor Muda Program Prosta
r Sekolah
Kawalan Pemakanan
Pemeriksaan Kesihatan Diri
Sekolah Bebas Denggi Sekolah Bebas Dadah
Rancangan Makanan Tambahan Program Susu Sekolah
Kebersihan Kantin Sekolah Kawalan Makanan Kantin Sekolah Kawalan Makanan Asrama
306
PENGENALAN
Rajah 11.1 : Ragam seorang kanak-kanak apabila disuntik. (sumber: http://www.tem
po.co/read/news/) Anda mungkin pernah menangis seperti kanak-kanak dalam foto di
atas sewaktu zaman persekolahan dahulu apabila kaki tangan kesihatan hendak men
yununtik anda. Anda tak perlu merasa malu, kerana situasi tersebut berlaku kepad
a kebanyakan kanak-kanak di seluruh negara apabila adanya lawatan Pasukan Kesiha
tan ke sekolah untuk program imunisasi melalui pelbagai jenis suntikan. Mungkin
juga, sewaktu anda sedang berada di dalam bilik darjah, anda tertanya-tanya apak
ah yang sedang berlaku di sekolah anda semasa anda terlihat sekumpulan jururawat
tiba di sekolah dengan membawa beberapa peralatan yang berbungkus putih. Setiap
tahun, anda akan melihat kehadiran jururawat di sekolah anda. Dan, perkara ters
ebut berjalan secara berterusan sehinggalah anda menamatkan zaman persekolahan.
Kini, kesan daripada program kesihatan yang dilaksanakan di sekolah dengan kerja
sama Kementerian Kesihatan Malaysia membuatkan sebahagian bersar daripada kita m
emperoleh kesihatan yang lebih baik. Bagaimakah pula, jika perkhidmatan kesihata
n tersebut tidak diperoleh kepada kita semua?
307
ISI KANDUNGAN Program Kesihatan Sekolah
Unit ini merupakan sambungan kepada unit terdahulu. Fokus utama unit ini adalah
untuk menganalisis beberapa program / aktiviti kesihatan yang telah dan sedang d
ilaksanakan di sekolah-sekolah seluruh negara. Dengan merujuk kepada peta konsep
pada awal unit ini, kita akan melihat beberapa contoh terpilih berkaitan setiap
program / aktiviti kesihatan tersebut. Bagi memudahkan pembacaan dan pemahaman,
kita akan menganalisis program tersebut mengikut lima kategori iaitu: i. ii. ii
i. iv. v. kesihatan diri kesihatan persekitaran program kesihatan semasa program
bersama Kementerian Kesihatan Malaysia kawalan pemakanan
Pada unit 6, kita telah didedahkan mengenai peranan organisasi kesihatan dalam m
embantu meningkatkan kesihatan dan kesejahteraan sosial penduduk dunia. Kita jug
a telah didedahkan dengan isu-isu alam sekitar, pembangunan dan sebagainya dan h
ubungannya yang mempengaruhi tahap kesihatan dalam kalangan penduduk dunia. Mela
lui hubungan-hubungan tersebut, mewujudkan apa yang dipanggil ciri-ciri penduduk
yang mampan. Justeru, untuk mencapai ciri-ciri tersebut pada masa hadapan, ia b
oleh ditentukan oleh penduduknya yang sihat dan persekitaran yang selamat. Demi
usaha ke arah masyarakat mampan pada masa hadapan, ia perlu bermula daripada per
ingkat awal. Siapakah sasaran kita dalam perkara ini? Sudah tentulah kumpulan sa
saran adalah pelajar sekolah. Golongan ini dianggap sebagai modal insan dan agen
perubahan yang bakal mempengaruhi ahli masyarakat pada masa hadapan. Oleh yang
demikian, taraf kesihatan mereka perlu dikekalkan pada paras yang optima melalui
promosi-promosi kesihatan, pencegahan penyakit, rawatan dan rujukan.
308
Kesihatan Diri
Kesihatan diri/ peribadi adalah kesihatan keseluruhan badan dan minda. Kita semu
a berbeza daripada aspek kesihatan diri. Badan kita memerlukan makanan yang siha
t dan bersenam untuk kekal dalam kedudukan yang baik. Begitu juga dengan minda k
ita. Otak kita memerlukan imbangan kimia untuk membantu kita untuk kekal sihat.
Banyak faktor yang bergabung bersama yang mempengaruhi atau memberi kesan kepada
kesihatan individu dan masyarakat. Sihat atau tidak kepada seseorang adalah dit
entukan oleh keadaan dan persekitaran mereka. Secara keseluruhannya, faktor-fakt
or seperti di mana kita hidup , keadaan alam sekitar kita , genetik , pendapatan
dan tahap pendidikan, dan hubungan kita dengan rakan-rakan dan keluarga, semuan
ya mempunyai kesan yang besar ke atas kesihatan. kecil. Penentu kesihatan termas
uklah persekitaran sosial dan ekonomi, persekitaran fizikal , dan ciriciri indiv
idu dan tingkah laku. Konteks kehidupan seseorang individu lazimnya menentukan k
esihatan mereka. Untuk menyalahkan individu yang mempunyai kesihatan yang kurang
baik atau mengkreditkan mereka untuk kesihatan yang baik adalah kurang sesuai.
Setiap individu tidak mungkin dapat terus mengawal banyak penentu kesihatan. Pen
entu atau perkaraperkara yang membuat orang yang sihat atau tidak- termasuk fakt
or-faktor di atas, dan lain-lain lagi seperti: i. Pendapatan dan status sosial -
pendapatan yang lebih tinggi dan status sosial dikaitkan dengan kesihatan yang
lebih baik. Semakin besar jurang antara orang kaya dan miskin, lebih besar perbe
zaan dalam kesihatan. ii. iii. Pendidikan - tahap pendidikan yang rendah dikaitk
an dengan kesihatan yang kurang baik, lebih banyak tekanan dan rendah keyakinan
diri. Persekitaran fizikal - air yang selamat dan bersih udara , tempat kerja ya
ng sihat, rumah-rumah yang selamat, masyarakat dan jalan raya semua menyumbang k
epada kesihatan yang baik. iv. Rangkaian sokongan sosial - sokongan yang lebih b
esar daripada keluarga, rakanrakan dan masyarakat dikaitkan dengan kesihatan yan
g lebih baik . Budaya seperti Walaupun faktor-faktor lain seperti akses dan peng
gunaan perkhidmatan penjagaan kesihatan turut memberikan pengaruhnya, namun ia m
emberikan impak yang lebih
309
adat dan tradisi, dan kepercayaan keluarga dan masyarakat semuanya mempengaruhi
kesihatan. v. Genetik - keturunan memainkan peranan dalam menentukan jangka haya
t, keafiatan dan kemungkinan mendapat penyakit tertentu. Tingkah laku peribadi d
an kemahiran menangani (coping skills) - pemakanan seimbang, aktif, merokok, min
uman alkohol , dan bagaimana kita berhadapan dengan tekanan hidup dan cabaran se
muanya turut mempengaruhi kesihatan. vi. vii. Perkhidmatan kesihatan - akses dan
penggunaan perkhidmatan yang mencegah dan merawat penyakit juga mempengaruhi ke
sihatan. Jantina - Lelaki dan wanita mengalami pelbagai jenis penyakit pada umur
yang berbeza (http://www.who.int/hia/evidence/doh/en/)
Faktor pendidikan dan perkhidmatan kesihatan sebagaimana dijelaskan di atas sang
at berkait dengan isi kandungan pada unit ini. Terdapat pelbagai program-program
atau aktiviti yang dirangka dan dilaksanakan di sekolah yang berfokus kepada ke
sihatan diri. Justeru unit pada bahagian ini akan membincangkan tentang program
dan aktiviti tersebut.
Buku Rekod Kesihatan Murid (RKM1)

Buku Rekod Kesihatan Murid (RKM1) merupakan dokumen penting yang mencatatkan sem
ua maklumat tentang kesihatan murid yang diperoleh semasa alam persekolahan mere
ka. Buku ini menjadi buku rujukan yang merekodkan segala proses pertumbuhan dan
perkembangan murid semasa mereka berada di alam persekolahan. Buku ini lazimnya
diberi secara percuma oleh Kementerian Pelajaran Malaysia untuk setiap murid sek
olah sejak dari tahun 1 persekolahan. Ibu bapa bertanggungjawab untuk mengisi ma
klumat murid di dalam buku tersebut dan menandatangani akuan kebenaran kepada pe
tugas kesihatan untuk menjalankan pemeriksaan kesihatan dan memberi pelalian kep
ada anak mereka. Amat penting bagi ibu bapa dan penjaga memahami isi kandungan y
ang terdapat dalam RKM 1 agar dapat menjadi panduan penjagaan kesihatan anak mer
eka sepanjang masa persekolahan. Buku ini akan disimpan oleh pihak sekolah bagi
membolehkan dan memudahkan pengawasan kesihatan murid.
310
Buku kesihatan (RKM1) ini akan diberikan kepada murid sekiranya mereka bertukar
sekolah atau memasuki alam sekolah menengah. Seterusnya buku ini perlu di serah
kepada sekolah yang baru untuk simpanan. Ibu bapa boleh minta buku ini daripada
pihak sekolah sekiranya ingin melihat rekod kesihatan anak mereka.
Program Pemeriksaan Kesihatan Diri

Pemeriksaan kesihatan diri merupakan salah satu proses pemeriksaan fizikal yang
dijalankan sama ada oleh pegawai perubatan, jururawat semasa murid berada dalam
pra sekolah, tahun 1, tahun 6 dan tingkatan 3. Contoh Jadual Pemeriksaan yang di
lakukan adalah seperti di bawah: Jadual 11.1 : Pemeriksaan kesihatan murid tahun
1
Pemeriksaan Kesihatan Tinggi dan berat Pemeriksaan mata Sebab Pemeriksaan
Menentukan status pemakanan murid Mengesan masalah rabun, mata malas yang boleh
mengganggu pencapaian akademik Mengesan masalah pendengaran minimum dan sederhan
a yang boleh menghalang pencapaian akademik Mengesan masalah penyakit jantung ko
ngenital yang tidak dikenal pasti semasa bayi. Kes-kes yang dikenal pasti akan d
irujuk untuk pengesahan Mengesan kecacatan tulang rangka yang tidak dikesan sema
sa bayi. Mengesan jangkitan kutu kepala, kudis buta, masalah kulit untuk diberi
rawatan. Mengesan masalah seperti 'hydrocele' dan 'undescended testis' di kalang
an murid lelaki. Menerima rujukan kes daripada guru-guru yang melaporkan murid m
empunyai masalah dalam kemahiran membaca, menulis, mengira dan menaakul. Murid-m
urid ini seterusnya akan dirujuk kepada pakar untuk mendapat pengesahan masalah
dan penempatan pembelajaran yang sesuai dengan kemampuan murid.
Saringan pendengaran
Pemeriksaan jantung dan paru-paru
Pemeriksaan tulang rangka Pemeriksaan kebersihan diri
Pemeriksaan testis
Pengesanan masalah pembelajaran
311
Jadual 11.2: Pemeriksaan kesihatan murid tahun 6
Pemeriksaan Kesihatan Pemeriksaan tinggi dan berat Sebab Pemeriksaan
Menentukan status pemakanan murid sama ada mempunyai berat badan unggul, berisik
o berat badan atau obes. Mengesan masalah rabun yang belum dikenal pasti dan pen
ingkatan rabun di kalangan murid yang memakai cermin mata. Dijalankan ke atas mu
rid lelaki oleh sebab berlaku di kalangan murid lelaki sahaja. Mengesan masalah
rabun warna 'color defect' yang boleh mempengaruhi pilihan kerjaya murid. Menges
an masalah skoliosis di peringkat awal. Keskes yang disyaki akan dirujuk ke hosp
ital untuk pengesahan dan intervensi awal. Mengesan jangkitan kutu kepala, kudis
buta, masalah kulit untuk diberi rawatan.
Pemeriksaan mata
Saringan rabun warna
Pemeriksaan tulang rangka
Pemeriksaan kebersihan diri
Jadual 11.3: Pemeriksaan kesihatan murid tingkatan 3
Pemeriksaan Kesihatan Pemeriksaan tinggi dan berat Sebab Pemeriksaan
Menentukan status pemakanan murid sama ada mempunyai berat badan unggul, berisik
o berat badan atau obes. Mengesan masalah rabun yang belum dikenal pasti dan pen
ingkatan rabun di kalangan murid yang memakai cermin mata. Sekiranya tidak dilak
ukan pada tahun 6. Mengesan masalah rabun warna 'color defect' yang boleh mempen
garuhi pilihan kerjaya murid. Mengenal pasti murid mengalami risiko kepekakan. M
engesan masalah skoliosis di peringkat awal. Keskes yang disyaki akan dirujuk ke
hospital untuk pengesahan dan intervensi awal. Optional . Tidak dilakukan di se
mua sekolah. Ibu bapa yang berminat boleh membawa anak untuk mendapatkan saringa
n ini di klinik kesihatan yang berhampiran.
Pemeriksaan mata Saringan rabun warna
Saringan pendengaran Pemeriksaan tulang rangka
Saringan kesihatan remaja
312
Lazimnya melalui program kesihatan sekolah ini, antara masalah-masalah kesihatan
yang dikesan di kalangan murid sekolah adalah seperti obesiti, ketajaman pengli
hatan, rabun warna, tulang rangka yang tidak normal, jangkitan cacing, kudis but
a, dan kurang . pendengaran (http://www.myhealth.gov.my/v2/index.php/my/bayikana
kkanak/umum/ perkhidmatan-kesihatan-sekolah)
Kesihatan Persekitaran
Terdapat banyak program dan aktiviti yang berkaitan dengan kesihatan persekitara
n yang dijalankan di sekolah-sekolah seluruh negara. Konsep utama kesihatan pers
ekitaran adalah mengenai kesedaran dan pengetahuan berkenaan aspek alam semula j
adi, persekitaran dan persekitaran terbina (built environment) yang mempunyai hu
bung kait secara langsung dengan kesihatan manusia. Dalam erti kata yang lain, k
esihatan persekitaran berusaha untuk menangani faktor-faktor luaran (fizikal, ki
mia, biologi, kesan tingkah laku) bagi individu yang merangkumi penilaian dan ka
walan faktor-faktor tersebut yang berpotensi untuk menjejaskan kesihatan manusia
. Dalam bahagian ini, kita akan meneroka dua program yang berkaitan dengan kesih
atan persekitaran di sekolah. Dua program yang akan dibincangkan ini adalah berk
aitan dengan kawalan wabak penyakit berjangkit iaitu denggi dan juga hal yang be
rkaitan dengan kesan tingkah laku iaitu dadah.
Sekolah Bebas Denggi Pengenalan

Penyakit demam denggi ialah penyakit berjangkit yang menjadi satu masalah global
dan endemik di beberapa buah negara seperti Afrika, Amerika Syarikat, Mediterra
nean Timur, Asia Tenggara dan Pasifik Barat (WHO 2001). Penyakit ini adalah dise
babkan oleh virus denggi yang di bawa oleh nyamuk Aedes yang mengakibatkan penin
gkatan morbiditi dan mortaliti . Di Malaysia, penyakit demam denggi ialah penyak
it berjangkit yang masih merupakan satu masalah kesihatan awam. Sejak lima tahun
yang lalu, bilangan kes demam denggi yang dilaporkan di negara ini telah menunj
ukkan peningkatan iaitu daripada 4,718 kes pada tahun 1999 kepada 15,442 ke pada
tahun
313
2003. Kadar insiden pula meningkat daripada 20.7/100.000 penduduk pada tahun 199
9 kepada 61.6/100,000 pada tahun 2003 (KKM, 2003). Kes denggi juga didapati naik
secara mendadak sehingga kerajaan telah mengisytiharkan empat negeri iaitu, Pul
au Pinang, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Perak dan Selangor memiliki jumlah
penghidap denggi kritikal. Dari Januari sehingga 24 September 2005, sebanyak 27,
569 kes demam denggi dicatatkan di seluruh negara berbanding 21,786 kes dalam te
mpoh yang sama pada tahun lepas. Jumlah kematian telah meningkat kepada 70 orang
tahun ini berbanding 68 orang dalam tempoh yang sama sepanjang tahun lalu. Dala
m pada itu, Kementerian Kesihatan melancarkan Operasi Kawalan Denggi secara besa
r-besaran di kesemua negeri terbabit bagi membendung dan mencegah penyebaran pen
yakit yang boleh membawa maut.
Rajah 11.2 : Program Jom Ganyang Aedes dilancarkan melalui sidang media.
314
Latar Belakang Program
Program Bebas Denggi di Sekolah, adalah merupakan program bersama di antara Keme
nterian Kesihatan dan Kementerian Pendidikan. Mula dirancang dan dirangka dalam
tahun 1994 dan dilaksanakan pada bulan Januari. 1995. Perasmian program ini di p
eringkat kebangsaan telah dilancarkan oleh Y.B. Menteri pendidikan pada 16 hb Di
sember, 1995. Hasil mesyuarat di antara Bahagian Sekolah (BS) KPM dengan Kemente
rian Kesihatan dan penyelia kesihatan Jabatan Pelajaran Negeri (JPN) pada 17 Jan
uari 2005 telah merumuskan perkara berikut:
penubuhan Jawatankuasa Flying Squad' membasmi Wabak Demam Denggi Peringkat Negeri d
an PPG/D. Semua negeri perlu melaksanakan Program Bebas Denggi di sekolah-sekola
h seluruh negeri berdasarkan Program Bersepadu Sekolah Sihat. BS KPM mengarahkan
JPN memastikan PPG/D digerakkan gotong-royong Perdana pada 5 Februari 2005, Got
ong Royong Perdana di sekolah dijalankan serentak di seluruh negara.
Pekeliling bil 2/1982 - Kempen Anti Denggi di sekolah-sekolah terkandung perkara

berikut: Membersihkan kawasan-kawasan sekolah asrama dan persekitarannya. Membu
nuh nyamuk aedes dan mencegah pembiakannya. Merujuk kes-kes yang disyaki kepada
pihak-pihak tertentu (pegawai perubatan) Menegaskan usaha-usaha pendidikan menge
nai denggi demam secara formal atau tidak. Menggalakkan penyertaan dan penglibat
an masyarakat serta bekerjasama dengan agensi-agensi lain bagi usaha-usaha pence
gahan dan pengawalan penyakit ini
315
Program ini menggunakan kaedah pendidikan kepada murid-murid bagi membentuk mere
ka sebagai agen perubahan yang berkesan dalam mencegah dan mengawal kejadian pen
yakit denggi. Program dilaksanakan dengan menyerapkannya ke dalam program Kesiha
tan Sekolah yang sedia ada. Murid-murid merupakan golongan yang mudah di semai d
an menerima pengetahuan yang baik dengan harapan mereka dapat mengamalkan serta
membentuk tingkah laku yang positif. Harapan utama program ini ialah mewujudkan
suatu kumpulan yang menjadi agen perubahan kepada masyarakat.
Matlamat Penubuhan Program Bebas Denggi Sekolah
Antara matlamat dan objektif program Bebas Denggi di sekolah adalah:

menjadikan amalan kebersihan sebagai budaya Cara Hidup Sihat. Bertujuan mengawal
dan mencegah penularan wabak denggi di kawasan sekolah dan sekitarnya dengan me
libatkan pelajar dan guru-guru secara langsung.
Melatih murid sebagai `change agent untuk memastikan kediaman bebas dari aedes. m
ewujudkan persekitaran sekolah yang bersih, selamat, kondusif dan bebas pembikan
an nyamuk eades.
Pelaksanaan Aktiviti Sekolah Bebas Denggi

Pelbagai aktiviti juga dilaksanakan oleh kementerian kesihatan Malaysia bagi men
cegah dan mengawal penyakit demam denggi seperti menjalankan pemeriksaan Aedes,
penyemburan kabus, larviciding dan penguatkuasaan Akta Pemusnahan Serangga Bawaa
n Penyakit 1975 (Pindaan 2000). Dalam pelaksanaan Program Bebas Denggi ini, Keme
nterian Pendidikan Malaysia dan Bahagian Sekolah khususnya memastikan sekolah ad
alah ZON SELAMAT kepada semua warga sekolah terutama kepada murid sekolah. sebab
kepada JPN/PPD/PPG. Jika didapati sesebuah sekolah telah dikenakan kompaun, maka
pihak sekolah akan dikenakan surat tunjuk
316
Peranan Jawatan Kuasa Pencegahan Denggi
Jawatan Kuasa Pencegahan Drenggi berperanan:
Merancang dan melaksanakan pelan tindakan Pencegahan Pembiakan nyamuk aedes ke a

rah menjadikan kawasan sekolah sebagai kawasan bebas denggi
memberi garis panduan kepada guru bagi menyelaras aktiviti pendidikan pencegahan
denggi dan peranan murid sebagai agen perubahan di sekolah menyebar maklumat te
ntang bahaya nyamuk eades dan demam denggi dalam pelbagai kaedah dan media melib
atkan pihak luar seperti agensi kerajaan dan swasta dalam merancang setra melaks
anakan program pencegahan denggi memantau dan melaporkan pelaksanaan pendidikan
pencegahan denggi di sekolah kepada JPN/PPD memantau, melapor, dan merujuk kes-k
es yang disyaki demam denggi kepadapihak berwajib
Langkah kawalan / Pencegahan

Memastikan semua lokasi pembiakan dihapuskan. Aktifkan program bebas denggi di s
ekolah menubuhkan Kelab Anti Denggi yang aktif menjalankan pelbagai aktiviti. Pr
eventive fogging Mengujudkan HOTLINE di JPN, jika terdapat kes demam denggi atau d
emam denggi berdarah kepada pihak JPN segera dihubungi. Mengadakan taklimat deng
gi di sekolah contohnya pada perhimpunan pagi. Aktiviti pendidikan kesihatan ole
h kakitangan kesihatan contoh : pameran dan mengedarkan risalah.

Sebagai kesimpulannya, program Sekolah Bebas Denggi yang dirancang dan dilaksana
kan tidak akan memberikan impak yang positif jika tidak melibatkan kerjasama sem
ua pihak. Kejayaan program ini sangat menyumbang kepada pewujudan persekitaran s
ekolah yang bersih, selamat, dan kondusif untuk pelajar dan juga proses pembelaj
aran mereka.
317
Sekolah Bebas Dadah

Masalah disiplin seperti merokok, ponteng sekolah, melawan guru, mencuri, bergad
uh dan merosakkan harta benda sekolah mempunyai perkaitan yang rapat dengan peny
alahgunaan dadah dalam kalangan pelajar sekolah. Hal ini perlu dipandang dengan
serius oleh semua pihak. Hasil kajian Mohd Muzafar Shah & Abdul Malek (2005) men
unjukkan penagih dadah mula mencuba dadah ketika mereka masih di bangku sekolah
lagi iaitu dalam lingkungan usia 13 hingga 17 tahun. Kesannya bukan sahaja merek
a terlibat dengan permasalahan disiplin sekolah, malahan terdedah kepada risiko
gejala sosial di luar sekolah seperti penglibatan dengan kumpulan samseng, perga
ulan bebas, melepak, kehamilan sebelum kahwin dan lari dari rumah (AADK, 2007).
Kementerian Pelajaran Malaysia, kini Kementerian Pendidikan telah diberi tanggun
g jawab untuk mengenal pasti, merancang dan melaksanakan segala program dan akti
viti tindakan berhubung dengan pendidikan pencegahan dadah. Walau bagaimanapun,
usaha-usaha untuk mencegah dadah perlu kerjasama semua pihak, kerana generasi mu
da merupakan tulang belakang dan pewaris kepimpinan negara pada masa depan. Just
eru, memastikan bahawa generasi masa hadapan yang bebas dan bersih daripada dada
h adalah menjadi tanggung jawab kita bersama.
Dasar Dadah Negara
Dasar dadah negara ialah untuk mewujudkan negara Malaysia yang bebas dari ancama
n gejala dadah menjelang tahun 2015 bagi menjamin kesejahteraan hidup masyarakat
dan mengekalkan kestabilan dan ketahanan nasional
Objektif Dasar Dadah Negara
Objektif Dasar dadah Negara ialah untuk menghapuskan bekalan ( supply) dadah dan
menghapuskan permintaan (demand) kepada dadah sehingga mewujudkan: a. Keluarga
Bebas Dadah b. Sekolah Bebas Dadah c. Tempat Kerja Bebas Dadah d. Kawasan Bebas
Dadah (http://www.adk.gov.my/)
318
Data daripada tahun 2002 sehingga 2005, seramai 1,015 orang pelajar telah dikesa
n dan dikenal pasti terlibat dengan dadah (Bahagian Sekolah, 2006). Walaupun ter
dapat penurunan dari segi bilangan daripada tahun 2002 sehingga 2005, namun deng
an jumlah yang dikenal pasti seramai 160 pelajar pada 2005 menunjukkan bahawa fe
nomena dadah masih belum berjaya dihapuskan sepenuhnya.
Walaupun begitu, penurunan dalam jumlah tersebut juga menunjukkan bahawa pihak k
erajaan telah melaksanakan pelbagai program untuk mencegah penyalahgunaan dadah
dalam kalangan murid-murid. Untuk menghapuskan sepenuhnya gejala ini di sekolah
masih belum menemui titik noktahnya. Program dadah yang dilaksanakan secara ad h
oc dan bermusim dikenal pasti sebagai punca mengapa program ini dilihat kurang m
emberikan impak. Oleh yang demikian Chan Yuen Fook et. al. (2009) mencadangkan a
gar program seumpamanya perlu menumpukan kepada kumpulan pelajar yang berisiko d
an penglibatan secara menyeluruh daripada pihak ibu bapa, keluarga dan masyaraka
t.
Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa)
Pelbagai strategi pencegahan awalan telah diatur oleh Kementerian Pendidikan bag
i menangani permasalahan dadah dalam kalangan pelajar. Salah satu daripada strat
egi tersebut ialah melalui pelaksanaan Program Pendidikan Pencegahan Dadah (PPDa
) di sekolah rendah. Unit Pendidikan Pencegahan Dadah telah ditubuhkan pada pert
engahan tahun 1982 setelah Negara mengisytiharkan Dadah Adalah Ancaman Kepada Kes
elamatan Negara dan Dadah Musuh Utama Negara. Penstrukturan semula JPN pada 1986 me
nyaksikan Unit Pendidikan Pencegahan Dadah diletakkan di bawah Sektor Pengurusan
Pembangunan Kemanusiaan bersama Unit Hal Ehwal Murid dan Unit Kokurikulum. Unit
ini bertanggungjawab secara keseluruhannya mentadbir, mengurus dan menyelia hal
-hal pendidikan pencegahan dadah bagi warga pendidikan dan murid sekolah. .Seora
ng pegawai telah dilantik dengan gelaran Pegawai Khas (Mencegah Salah guna Dadah
) dan diletakkan terus di bawah Pengarah Pendidikan Negeri.
319
Visi unit PPDa
Pada tahun 2012 unit PPDa berhasrat untuk menjadi sub institusi yang menggerakka
n komitmen dan kerjasama warga sekolah untuk bertindak secara bersepadu bagi mer
ealisasikan matlamat Sekolah Bebas Dadah
Misi unit PPDa
Merancang, menyelaras, memantau dan menilai aktiviti pendidikan pencegahan dadah
sebagai pelengkap kepada sistem pendidikan bagi membentuk keterampilan sahsiah
pelajar yang seimbang dari segi jasmani, emosi, rohani dan intelek selaras denga
n Falsafah Pendidikan Kebangsaan.
Matlamat PPDa
Matlamat PPDa di sekolah ialah untuk memberi pengetahuan, kemahiran, kesedaran d
an keinsafan kepada murid, guru dan kakitangan pendidikan serta ibu bapa agar me
reka menjauhi rokok, inhalan, alkohol, dadah dan HIV/Aids dan berupaya menentang
ancaman dadah dengan meletakkan sasaran Sekolah Bebas Dadah Tahun 2012
Strategi Pendidikan Pencegahan Dadah
Strategi utama melahirkan pelajar bebas daripada dadah melalui PPDa adalah melal
ui Kurikulum dan Kokurikulum. Bagi memastikan ia lebih berkesan, dua lagi strate
gi tambahan yang berfungsi sebagai pelengkap kepada strategi yang sedia ada iait
u melalui pengurusan dan kepimpinan serta pembangunan sahsiah.
320
Dalam usaha mencapai matlamat tersebut, pelaksanaan PPDa dibuat dalam tiga tahap
seperti ditunjukkan oleh rajah di bawah.
pengkayaan
pra -U
pengukuhan
menengah atas dan bawah
awalan
sekolah rendah
Rajah 11. 3: Tahap pelaksanaan pendidikan pencegahan dadah
Fungsi Utama Unit PPDa i. ii. Merancang, menyelaras, memantau dan menilai semua
program dan aktiviti di peringkat negeri, zon dan sekolah. Mengawal selia perkem
bangan masalah rokok, inhalan, alkohol, dadah dan HIV / Aids semasa di sekolah d
engan mengumpulkan data dan maklumat yang berkaitan dengan PPDa. iii. iv. v. Men
gadakan lawatan penyeliaan ke sekolah-sekolah untuk memastikan program dan aktiv
iti PPDa berjalan sebagaimana yang dirancangkan. Menyelaraskan dan menganjurkan
kursus-kursus kejurulatihan dan kursus bina insan yang berkaitan dengan di kalan
gan guru, kakitangan dan pelajar Bekerjasama dengan agensi-agensi lain seperti A
ADK, PDRM, Kementerian Kesihatan, Jabatan Penjara, PEMADAM, dan badan lain yang
berkaitan dengan program PPDa.
321
Program Kesihatan Semasa
Rancangan Makanan Tambahan (RMT)

Program RMT dilaksanakan bertujuan membantu seseorang murid sekolah rendah darip
ada kalangan keluarga yang miskin. Ianya bermaksud untuk memberi makanan tambaha
n secara imbuhan sebanyak 25% - 30% daripada keperluan hariannya. Rancangan ini
merupakan satu usaha yang bersepadu dan selaras dengan usahausaha lain yang berk
aitan dengan kesihatan dan pemakanan murid tersebut. Murid berstatus Warganegara
Malaysia dan daripada keluarga berpendapatan di bawah paras RM 400.00 atau pendap
atan per kapita RM 80.00 adalah layak untuk menyertai program ini. Tujuan utama
program ini adalah untuk membantu meningkatkan taraf pemakanan murid yang terlib
at supaya golongan ini dapat memberi tumpuan sepenuhnya dalam usaha pengajaran d
an pembelajaran di sekolah. Program ini diharap dapat memastikan pertumbuhan fiz
ikal, kesihatan mental dan kesihatan umum murid sekolah bertambah baik selain me
mbantu murid mendapat makanan yang seimbang. Program ini telah dimulakan dalam t
ahun 1976 sebagai sebahagian daripada Rancangan Amalan Makanan dan Pemakanan (AM
P), kelolaan Jabatan Perdana Menteri (JPM). AMP merupakan satu program pembangun
an masyarakat berteraskan usaha kesihatan, pertanian dan pendidikan. Pada pering
kat awal pelaksanaan tumpuan telah diberi kepada murid sekolah rendah dan kawasa
n luar Bandar. Mulai awal 1980an, apabila Kementerian Pelajaran Malaysia mengamb
il alih sepenuhnya pengurusan program, ia telah diperluaskan ke semua kawasan di
seluruh negara. Sejak tahun 1990an, taraf sosio ekonomi keluarga menjadi kriter
ia utama pemilihan murid.
Peruntukan dan mekanisme pelaksanaan RMT
Peruntukan pada tahun 2011 yang diberikan oleh kerajaan adalah sebanyak RM247 ju
ta bagi melaksanakan skim RMT kepada 691000 pelajar sekolah rendah di seluruh ne
gara pada tahun ini. Peruntukan tersebut adalah melibatkan peruntukan tambahan s
ebanyak RM194 juta berbanding bajet asal RM53 juta. Hal ini berlaku kerana, pada
322
mulanya RMT ini akan dilaksanakan berdasarkan statistik yang diperoleh daripada
pendaftaran e-Kasih yang membabitkan 54,000 murid miskin sahaja. Namun, terdapat
pelbagai masalah berhubung dengan pemilihan e-Kasih yang mendakwa ramai murid-m
urid yang layak telah tercicir daripada senarai menerima bantuan. Oleh itu, bant
uan RMT ini diberikan mengikut Sistem Maklumat Murid yang dibekalkan pihak sekol
ah bagi memilih pelajar yang layak menerima bantuan. Kementerian telah menetapka
n 20 menu makanan untuk RMT. Semua menu ini adalah menu berkhasiat dan sesuai un
tuk perkembangan kanak-kanak serta kesihatan mereka. Seterusnya, kontraktor atau
biasanya pemilik kantin perlu menyediakan lima menu makanan sehari yang disenar
aikan oleh pihak sekolah mengikut makanan yang digemari oleh murid-murid dan dim
asak secara bergilir-gilir daripada 20 menu yang telan ditentukan.
Objektif Program RMT
Program Rancangan Makanan Tambahan (RMT) adalah berdasarkan kepada beberapa obje
ktif iaitu:
Memberi makanan tambahan yang berzat dan seimbang kepada murid-murid yang berken
aan untuk membantu mereka mengatasi masalah dari segi pertumbuhan badan dan keku
rangan tenaga.
Menyelenggarakan pendidikan kesihatan dan pemakanan secara tidak langsung. Mengg

alakkan penglibatan dan pernyataan masyarakat dalam usaha-usaha sekolah mengelol
akan RMT. Mengendalikan tabiat-tabiat bersopan-santun, berdisiplin, bertimbang r
asa serta amalan-amalan yang diinginkan berkaitan dengan kebersihan diri, kebers
ihan makanan dan kebersihan alam sekitar.
Memberi makanan tambahan kepada murid- murid sekolah rendah, terutamanya dari lu
ar bandar dan golongan berpendapatan rendah secara imbuhan dan sementara waktu,
untuk memperbaiki keadaan kesihatan sebagai satu usaha yang selaras dengan Dasar
Pembangunan Negara.
323
Kriteria pemilihan
Murid sekolah rendah terutama dari luar Bandar dan keluarga yang berpendapatan b
ulanan RM 400 dan kurang, iaitu RM 800 per kapita.
Kadar dan Peruntukan
Kadar yang ditetapkan oleh Kementerian Pelajaran Malaysia adalah RM 1.80 sehari
bagi murid di Semenanjung dan RM 2.05 sehari bagi Sabah, Wilayah Persekutuan dan
Sarawak mulai 1 Mac 2007. Kadar ini dikira berdasarkan kos bahan mentah di pasa
ran dan tidak mengambil kira keperluan perkhidmatan, bahan api dan minuman. Prog
ram ini dilaksanakan sepanjang 190 hari persekolahan dalam setahun.
Strategi Perlaksanaan
Jawatankuasa RMT akan memilih pembekal makanan yang bertanggungjawab mengurus be
kalan bahan, menyedia dan menghidang makanan, membersih peralatan serta tempat h
idangan. Sekolah akan memilih 5 atau 10 menu daripada senarai 20 menu yang dised
iakan oleh Kementerian Pelajaran Malaysia dan menu ini diulangi setiap minggu at
au dua minggu mengikut cita rasa setempat, kemampuan bekalan bahan makanan dan k
esesuaian dengan peruntukan kewangan. Dari segi proses penyediaan makanan, 95% s
ekolah di Semenanjung dikendalikan oleh pihak kantin dan makanan akan dinikmati
oleh murid beberapa minit sebelum waktu rehat.
Surat pekeliling kewangan bil. 7 tahun 2002 Rancangan Makanan Tambahan (RMT) di
sekolah rendah
Tujuan: Surat Pekeliling ini bertujuan untuk menggariskan peraturan dan tatacara
penyaluran bantuan Rancangan Makanan Tambahan (RMT) ke Sekolah Rendah oleh Jaba
tan Pendidikan Negeri (JPN) Latar Belakang Kebelakangan ini RMT dilaksanakan seb
agai satu program yang bertujuan membantu meningkatkan taraf pemakanan serta kes
ihatan murid sekolah rendah. Program ini
324
yang pada asalnya dikendalikan oleh Jabatan Perdana Menteri diperluaskan pelaksa
naan menurut pengesyoran dalam Laporan Jawatankuasa Kabinet Mengkaji Pelaksanaan
Dasar Pelajaran pada tahun 1979. Sejumlah 532,500 murid sekolah rendah daripada
golongan termiskin (keluarga yang berpendapatan kurang RM400.00 sebulan atau RM80
.00 per kapita) menerima bantuan ini secara makanan tambahan dan minuman bagi te
mpoh 190 hari mulai hari pertama persekolahan pada setiap tahun. Kadar bantuan s
etiap murid adalah RM1.20 sehari bagi negeri-negeri di Semenanjung dan RM1.35 se
hari bagi murid di Sabah dan Sarawak. Jumlah peruntukan semasa yang disediakan b
erasaskan kepada jumlah murid dan kadar tersebut adalah RM 123,647,250.00 setahu
n. Bahagian Sekolah telah menyediakan senarai menu makanan tambahan dan sekolah-
sekolah dibenarkan mengambil kira kemampuan dan kesesuaian dengan keadaan tempat
an bagi menyediakan makanan bagi murid-murid yang terlibat. Satu kajian tentang
penyaluran peruntukan RMT kepada sekolah telah diadakan oleh Unit Pemodenan Tadb
iran dan Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU), Jabatan Perdana Menteri. Hasil
kajian yang dikeluarkan pada bulan Jun 2002 telah melaporkan bahawa penyaluran
peruntukan oleh JPN kepada sekolah adalah terlalu lewat kerana sekolah perlu mem
buat tuntutan sebelum bantuan RMT diberikan. MAMPU mengesyorkan bahawa penyalura
n bantuan RMT itu hendaklah dibuat terus kepada sekolah berasaskan kepada rekod
jumlah murid yang layak pada tahun semasa. Kesimpulannya, RMT ini memberikan kan
ak-kanak peluang untuk mendapatkan sumber pemakanan yang sihat dan seimbang sert
a mendapatkan nutrisi yang diperlukan oleh tubuh badan. Dengan adanya RMT ini pe
rtumbuhan fizikal kanakkanak juga akan mencapai tahap normal. Kemudian, melalui
pemakanan juga dapat memberikan tubuh badan yang cergas dan minda yang cerdas. S
ehubungan dengan itu, tahap kognitif, emosi dan sosial pelajar juga akan meningk
atkan dan sekolah akan dapat melahirkan murid-murid yang seimbang dari aspek jas
mani , emosi, rohani, sosial dan intelek.
325
Program Susu Sekolah (PSS)
Program Susu Sekolah (PSS) dilaksanakan serentak dengan Rancangan Makanan Tambah
an (RMT). Program ini dilaksanakan untuk murid daripada keluarga miskin yang ber
pendapatan isi keluarga di paras status sosio ekonomi yang rendah agar mendapat
makanan seimbang semasa berada di sekolah. Program ini juga bertujuan untuk meni
ngkatkan taraf kesihatan dan pemakanan murid sekolah rendah bagi memastikan pert
umbuhan fizikal, kesihatan mental dan kesihatan umum murid sekolah bertambah bai
k. PSS juga bertujuan menggalakkan murid meminum susu di peringkat awal. Kriteri
a pemilihan murid adalah terdiri daripada murid sekolah rendah terutama dari lua
r Bandar dan keluarga yang berpendapatan bulanan RM 400 dan kurang, iaitu RM 800
per kapita. PSS merupakan satu program yang dilaksanakan oleh Kementerian Pelaj
aran Malaysia bersama syarikat pengeluar susu selaras dengan konsep Persyarikata
n Malaysia. Program ini yang dilancarkan pada tahun 1983 telah diperluaskan ke s
eluruh negara mulai tahun 1995 kecuali Sabah yang mempunyai program susu yang te
rsendiri.
Rajah 11.4 : PSS diharap meningkatkan tabiat meminum susu di kalangan murid seko
lah rendah.
326
Program ini mengandungi dua skim iaitu: i. ii. Skim Susu Bayaran melibatkan peny
ertaan murid sekolah secara sukarela, sama ada secara subsidi atau tanpa subsidi
kerajaan. Skim Susu Percuma melibatkan bekalan susu percuma kepada murid sekola
h yang dipilih di bawah anjuran syarikat susu yang menyertai Kementerian Pelajar
an Malaysia dan atau pertubuhan masyarakat yang lain sama ada berbentuk persendi
rian atau sukarela.
Objektif program PSS
Meningkatkan tabiat meminum susu di kalangan murid sekolah rendah dalam Skim Sus
u Bayaran Membekalkan susu kepada murid terpilih daripada golongan taraf sosio e
konomi yang rendah dan mengalami kekurangan zat melalui Skim Susu Percuma Mening
katkan perancangan, perlaksanaan dan penilaian program melalui penglibatan bersa
ma agensi kerajaan di bawah konsep persyarikatan Malaysia.
Mengurangkan perbelanjaan sektor awam melalui penglibatan agensi sektor swasta.

Mengembangkan pengetahuan, sikap dan amalan yang diingini khususnya berhubung de
ngan makanan, pemakanan dan kesihatan serta
Walau bagaimanapun, pernah terjadi satu kekangan sehinggakan program PSS ini dib
ekukan. Hal ini kerana berhubung dengan kes keracunan ratusan murid di seluruh n
egara yang membawa pembekuan PSS pada tahun 2008. Namun demikian, setelah dibuat
mesyuarat dengan Kementerian Kesihatan akhirnya PSS dimulakan semua. Perdana Me
nteri telah melancarkan Program Susu Sekolah 1Malaysia. Tujuan program ini sebag
ai usaha melahirkan generasi muda yang sihat dan cerdas. Program ini melibatkan
semua murid di sekolah rendah. Menurut Perdana Menteri, program ini merupakan ci
ta-cita bagi generasi baru Malaysia yang lebih besar tubuh badan dan cergas otak
. Peruntukan untuk program ini adalah sama dengan peruntukan dengan PSS namun pe
runtukan ini akan ditambah dari semasa ke semasa agar semua murid sekolah rendah
terlibat.
327
Program bersama Kementerian Kesihatan Malaysia (PBSS)
Program Kesihatan Mulut

Kesihatan mulut adalah berkaitan dengan penjagaan gigi dan mulut yang sangat pen
ting. Program kesihatan mulut ini seharusnya dibuat bagi memberikan kesedaran ke
pada murid-murid di sekolah betapa pentingnya penjagaan mulut dan gigi. Program
ini mendedahkan kepada murid-murid mengenai penjagaan gigi yang lebih baik dan b
ukan hanya dengan memberus gigi dua atau tiga kali sehari malahan banyak lagi pe
rkara yang perlu dititikberatkan sebagai langkah penjagaan gigi. Program sedemik
ian bukan sahaja mengenai penjagaan gigi tetapi juga merangkumi kesihatan mulut
yang tanpa disedari boleh membawa gejala penyakit mulut yang kronik. Hal ini ker
ana, masyarakat sekarang terdedah dengan makanan yang mengandungi kandungan kimi
a yang tinggi dan tanpa kita sedari penjagaan gigi tidak terurus boleh mendatang
kan masalah sakit gigi atau di bahagian mulut yang berpanjangan. Dengan adanya k
empen seperti ini di setiap sekolah, kanak-kanak akan lebih peka dengan memulaka
n penjagaan gigi sejak kecil. Rawatan pergigian biasanya dibuat setahun sekali d
i sekolah. Perkhidmatan pergigian sekolah ini telah diperkenalkan pada tahun 198
5. Penjagaan kesihatan pergigian yang komprehensif dan sistematik ini diberikan
untuk memastikan agar murid-murid sekolah mempunyai kesihatan mulut yang baik ap
abila mereka tamat zaman persekolahan. Jururawat pergigian akan merawat dan meme
riksa murid-murid tersebut di bawah penyeliaan dan pengawasan doktor pergigian.
Manakala rawatan pergigian ini dilaksanakan secara percuma tanpa dikenakan sebar
ang bayaran kepada murid-murid.
Perkhidmatan Kesihatan Pergigian

1. Program Pergigian Pra Sekolah Program Pergigian Pra Sekolah telah dilancarkan
pada tahun 1984. Program ini bertujuan untuk memberi kesedaran tentang kesihata
n pergigian dari peringkat awal kanak-kanak. Ia turut memperkenalkan personel pe
rgigian dan penjagaan kesihatan dalam persekitaran yang mesra. Kesihatan mulut k
anak-kanak pra sekolah yang baik akan terus menjamin status kesihatan mulut baik
pada generasi
328
akan datang. Program Pra- sekolah dan Program pengapan fisur (fissure sealant) j
uga diadakan untuk meningkatkan lagi terhadap penjagaan kesihatan gigi dan mulut
kanak-kanak tersebut. Program pra sekolah dijalankan oleh Pasukan Pergigian Ber
gerak Pra- sekolah dan semasa Pasukan Pergigian Bergerak Sekolah berada di sekol
ah rendah yang ada pra sekolah atau sekolah berdekatan dengan tadika. Komponen r
awatan diterapkan ke dalam programprogram mulai tahun 1996 di mana murid- muri
d diberi rawatan awal (menggunakan teknik ART dan Fisur Sealan) sebelum karies m
erebak apabila mereka memasuki Tahun 1 (www.izieherbs.com).
Pelaksanaan program
Pasukan Pergigian Pra Sekolah melawat kelas-kelas pra sekolah dan tadikatadika u
ntuk memberi ceramah, latihan memberus gigi, dan aktiviti-aktiviti preventif yan
g lain.
Jenis rawatan pra-sekolah
i. Kanak-kanak yang memerlukan rawatan asas seperti tampalan gigi dan penskalera
n akan dirawat di sekolah atau dirujuk ke klinik pergigian yang berhampiran. ii.
Hanya kanak-kanak yang diberi keizinan oleh ibu bapa atau penjaga sahaja diberi
rawatan tersebut.
Siapakah kumpulan sasarannya?
Kanak-kanak pra sekolah di tadika (Taman Didikan Kanak-kanak atau tadika) dan se
kolah tajaan kerajaan diberi keutamaan dalam program ini.
329
2. Perkhidmatan Pergigian Sekolah (Rendah dan Menengah) Penjagaan kesihatan perg
igian yang komprehensif dan sistematik ini diberi untuk memastikan murid-murid s
ekolah mempunyai kesihatan mulut yang baik apabila mereka tamat zaman persekolah
an. Jururawat pergigian bertanggungjawab memeriksa dan merawat murid-murid terse
but di bawah penyeliaan dan pengawasan doktor pergigian. Perkhidmatan Kesihatan
Pergigian Sekolah (Rendah dan Menengah) dilaksanakan melalui beberapa cara iaitu
: Klinik Pergigian Sekolah Klinik-klinik pergigian sekolah terletak dalam bilik
khas di sekolah-sekolah rendah atau menengah tajaan kerajaan yang terpilih. Pasu
kan Pergigian Bergerak Pasukan ini memberikan perkhidmatan kesihatan pergigian k
epada murid-murid sekolah, termasuk yang tinggal di kawasan pedalaman. Klinik pe
rgigian sementara diadakan di tempat yang sesuai di sekolah seperti di makmal sa
ins, bilik kesihatan pelajar dan bilik mesyuarat sekolah. Pasukan Pergigian Berg
erak lazimnya menggunakan peralatan mudah alih. Klinik Pergigian Bergerak Klinik
Pergigian Bergerak merupakan sebuah kenderaan yang diubah suai serta dilengkapi
dengan kerusi dan peralatan pergigian. Klinik ini memberikan perkhidmatan kepad
a murid-murid di sekolah-sekolah yang mempunyai ruang terhad. Antara perkhidmata
n yang disediakan di sekolah adalah penjagaan pergigian asas termasuk pendidikan
kesihatan pergigian, pemeriksaan, tampalan, penskaleran dan penggilapan gigi. J
ika rawatan yang kompleks diperlukan, murid-sekolah tersebut akan dirujuk kepada
pegawai pergigian atau pakar pergigian di hospitalhospital kerajaan. Semua jeni
s rawatan pergigian yang disediakan di sekolah tidak dikenakan bayaran. Kelebiha
n program ini adalah semua murid sekolah rendah dan menengah tajaan kerajaan yan
g diberi keizinan oleh ibu bapa atau penjaga, layak menerima rawatan ini (Bahagi
an Pendidikan Kesihatan, KKM)
330
Kempen Gaya Hidup Sihat

Pengenalan
Gaya hidup yang sihat adalah merupakan kunci yang paling utama kepada kesejahter
aan insan. Insan yang sihat pastinya dapat memainkan peranan aktif terhadap pemb
angunan agama, bangsa dan negara. Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO, 1948) mende
finisikan gaya hidup sihat sebagai suatu keadaan fizikal, minda dan sosial yang
sihat, cergas, cerdas serta bebas dari sebarang penyakit berlandaskan keadaan so
sial dan masyarakat. Definisi ini menegaskan bahawa status gaya hidup yang sihat
ditunjangi oleh faktor fizikal dan mental dan sosial yang sihat, berfungsi, cer
gas serta tidak diancam oleh sebarang penyakit yang boleh memudaratkan insan. As
pek kesihatan merupakan salah satu fokus utama .kajian yang dijalankan mengenai
Amalan Gaya Hidup Sihat. Malahan, Kementerian Kesihatan telah memperhebatkan kem
pen gaya hidup sihat termasuk pemakanan yang betul dan berkhasiat menerusi Dapur
Sihat Masyarakat yang dilancarkan kementerian sejak 2004
Rajah 11.5: Salah satu kempen gaya hidup sihat
331
Konsep gaya hidup sihat merupakan suatu kempen aspirasi kerajaan mahupun pihak s
wasta bagi melahirkan masyarakat yang sihat, cergas, sejahtera dan bebas dari pe
nyakit yang disebabkan oleh gaya hidup sedentari. Sasaran utama kempen ini ialah
semua golongan rakyat Malaysia terutamanya remaja dan murid-murid sekolah. Empa
t komponen utama yang menjadi teras konsep gaya hidup sihat ini ialah:

peningkatan pengetahuan dan amalan pemakanan; peningkatan pengetahuan dan amalan
menangani stres; peningkatan pengetahuan dan amalan anti-merokok; dan peningkat
an pengetahuan dan amalan sukan dan rekreasi
Keberkesanan kempen ini mampu mempertingkatkan tahap kesihatan di kalangan rakya
t Malaysia terutama murid-murid di sekolah. Namun kekurangan penyelidikan khusus
untuk menilai keberkesanan kempen ini selain peningkatan bilangan pesakit hipok
inteik membuktikan bahawa keberkesanan kempen ini boleh diragui (Jabatan Perangk
aan Malaysia, 2004; Penang Cancer Registry, 2000). Pertubuhan Kesihatan Sedunia
mendefinisikan kesihatan adalah sihat dari segi fizikal, mental dan sosial dan b
ukan hanya sekadar bebas dari segala penyakit atau ketidakupayaan. Anda boleh me
mbuat beberapa ujian atau saringan untuk mengetahui adakah anda sihat atau tidak
Ujian saringan adalah ujian atau penilaian untuk mengesan awal penyakit atau ke
adaan luar biasa bagi memudahkan rawatan. Sebagai contoh, jika kita dapat menges
an lebih awal penyakit darah tinggi atau kencing manis, kita boleh mengawal kead
aan tersebut untuk mengelakkan komplikasi seperti angin ahmar dan serangan penya
kit jantung. Untuk menilai kesihatan fizikal, anda dinasihatkan untuk membuat uj
ian saringan berikut:

Kegemukan (Obesiti) Tekanan Darah Tinggi Kencing Manis Paras kolesterol dalam da
rah
332
Apa sebenarnya Kempen Gaya Hidup Sihat
Kempen Gaya Hidup Sihat adalah satu program yang boleh memberi ilmu pengetahuan
dan kesedaran kepada masyarakat dan murid-murid khususnya serta menjamin mereka-
mereka ini hidup dengan lebih sejahtera dan bermakna. Kempen Amalan Gaya Hidup S
ihat menjurus kepada pembelajaran tentang kebersihan diri, pemakanan yang seimba
ng, senaman yang konsisten, mengelakkan stress dan konflik serta menjauhi penyal
ahgunaan dadah.
Kenapa program ini dilaksanakan?
Tujuan kempen gaya hidup sihat ini dilaksanakan adalah untuk menyokong hasrat Pr
ogram Bersepadu Sekolah Sihat dan Selamat (PBSS) bagi melahirkan "Generasi Beril
mu, Sihat dan Progresif melalui amalan Gaya Hidup Sihat. Di samping itu, kempen
ini juga bertujuan memberi pengetahuan dan pendedahan mengenai aspek kesihatan k
epada para pelajar serta masyarakat di sekitar. Pengetahuan dan kemahiran mengen
ai aspek ini amatlah wajar ditekankan kepada golongan sasaran ini memandangkan g
enerasi muda harus dididik dan diterapkan mengenai kepentingan penjagaan kesihat
an dari seawal usia di bangku sekolah. Kesedaran golongan ibu bapa juga amat pen
ting bagi memastikan amalan gaya hidup sihat dapat dimanfaatkan bermula dari rum
ah.
Kelab Doktor Muda

Latar Belakang Doktor Muda
Doktor Muda merupakan pelajar sekolah tahun 4, 5 dan 6 yang terpilih dan terlati
h sebagai Pembimbing Rakan Sebaya, yang bertindak sebagai pemangkin kepada perub
ahan pengetahuan, sikap dan amalan kesihatan yang positif di kalangan pelajar se
kolah. Doktor Muda ini diberi latihan mengenai asas kesihatan bagi menyediakan m
ereka menjadi pendidik kepada rakan sebaya. Mereka bertindak sebagai role model,
promoter dan motivator kesihatan kepada rakan-rakan di sekolah.
333
Oleh kerana itu, pemilihan calon yang sesuai sebagai doktor muda amat penting. L
azimnya, pelajar yang, berminat, sihat, kemas, personaliti menarik, memiliki sif
at kepimpinan, bertanggungjawab, berpengaruh, suka menolong dan cemerlang dalam
akademik menjadi kriteria dalam pemilihan Doktor Muda.
Bagaimana idea ini tercetus dan berkembang?
Program Doktor Muda mula dilaksanakan pada tahun 1989 di Sekolah Kebangsaan Sri
Biram, Pekan, Pahang. Bermula dari sini, program ini telah berkembang dari tahun
ke tahun dengan bertambahnya bilangan sekolah yang melaksanakannya. Program ini
kemudiannya bertapak di negeri Kelantan apabila Sekolah Kebangsaan Tanah Merah
1 mula melaksanakannya pada tahun 1991.Pada tahun 2000. Bahagian Pendidikan Kesi
hatan, Kementerian Kesihatan Malaysia telah menjadikan Program Doktor Muda ini s
ebagai salah satu program promosi kesihatan yang diterajui di peringkat kebangsa
an. Perancangan, penyelarasan dan pelaksanaan program ini ke seluruh negara dila
ksanakan secara bersama dengan Bahagian Sekolah, Kementerian Pelajaran Malaysia.
Sehingga tahun 2004, hanya negeri-negeri Pahang, Kelantan, Terengganu, Melaka,
Kedah dan Selangor melaksanakan program doktor muda di sekolah rendah. Sebanyak
347 buah sekolah rendah di negeri-negeri berkenaan terlibat melaksanakan program
doktor muda. Walau bagaimanapun, bermula tahun 2006, semua negeri termasuk Wila
yah Persekutuan Kuala Lumpur telah melaksanakan program doktor muda dengan melib
atkan sebanyak 735 buah sekolah. Pada Mei 2006, Kementerian Pelajaran Malaysia t
elah menjadikan program Doktor Muda sebagai salah satu aktiviti kokurikulum di s
ekolah rendah dan dikenali sebagai Kelab Doktor Muda. Penerimaan Program Doktor
Muda sebagai aktiviti kokurikulum merupakan satu pengiktirafan Kementerian Pelaj
aran Malaysia kepada program ini, yang sememangnya telah terbukti membawa faedah
dan kebaikan kepada murid sekolah
334
pada Disember 2007, sejumlah 826 buah sekolah telah melaksanakan program Doktor
Muda dengan penglibatan seramai 21,907 orang Doktor Muda.
Siapakah pencetus idea ini?
Pelaksanaan Program Doktor Muda sebagai aktiviti promosi kesihatan di peringkat
sekolah rendah merupakan hasil cetusan idea Tuan Haji Abdul Jabar bin Ahmad, Pen
garah Bahagian Pendidikan Kesihatan, Kementerian Kesihatan Malaysia. Pada tahun
1989, semasa menjawat jawatan Pegawai Pendidikan Kesihatan (Penyelidikan dan Pem
bangunan) di Jabatan Kesihatan Negeri Pahang, beliau telah memperkenalkan Progra
m Doktor Muda di Sekolah Kebangsaan Seri Biram, Pekan, Pahang. Pegawai Pendidika
n Kesihatan (Perkhidmatan) pada tahun 1989 hingga 1994. Program ini terus diperk
embangkan ke sekolah-sekolah rendah seluruh negeri Kelantan apabila beliau dituk
arkan ke Jabatan Kesihatan Negeri Kelantan untuk menjawat jawatan Pegawai Pendid
ikan Kesihatan (Perkhidmatan) pada tahun 1989 hingga 1994.Program Doktor Muda te
rnyata membawa banyak manfaat kepada murid dan sekolah. Justeru program ini dari
tahun ke tahun telah berkembang ke seluruh negara. Pada Mei 2006, Kementerian P
elajaran Malaysia telah menerima program ini sebagai aktiviti kokurikulum di sek
olah rendah dan dikenali sebagai Kelab Doktor Muda. Berpegang kepada prinsip bah
awa membentuk tabiat kesihatan yang baik di peringkat kanak-kanak adalah lebih m
udah daripada menukar tabiat kesihatan yang buruk di peringkat dewasa, Tuan Haji
Abdul Jabar sentiasa menyumbangkan idea bagi memastikan program ini terus berja
ya dilaksanakan di sekolah-sekolah rendah. Atas jasa dan komitmen terhadap progr
am Doktor Muda, Tuan Haji Abdul Jabar bin Ahmad telah dikurniakan Anugerah Tokoh
Penggerak Doktor Muda pada Konvensyen Doktor Muda Peringkat Kebangsaan Kali Ked
ua tahun 2006.
335
Objektif
1. Untuk membentuk tabiat kesihatan di kalangan murid sekolah rendah dengan meni
ngkatkan pengetahuan dan kemahiran asas kesihatan mereka agar mereka dapat :

Mengamalkan cara hidup sihat Menjadi pembimbing dan pendorong kepada rakan sebay
a dan anggota keluarga ke arah mengamalkan cara hidup sihat. Membantu anggota ke
sihatan dan pihak sekolah dalam menjalankan aktiviti kesihatan di sekolah.
2. Menggalakkan ibu bapa atau penjaga supaya memberi perhatian wajar kepada kesi
hatan anak-anak. 3. Memperkukuhkan penglibatan guru serta warga sekolah lain dal
am usaha meningkatkan kesihatan pelajar. 4. Mempertingkatkan kerjasama antara Ja
batan Kesihatan dengan Jabatan Pendidikan dalam menggalakkan amalan kesihatan ya
ng baik di kalangan murid sekolah rendah.
Aktiviti Doktor Muda

Menyampaikan maklumat kesihatan kepada rakan sebaya. Membimbing ke arah cara hid
up sihat. Membantu mewujudkan persekitaran sekolah yang bersih, sihat dan selama
t. Membantu anggota kesihatan dan pihak sekolah dalam aktiviti perkhidmatan kesi
hatan sekolah. Pemberitahuan kejadian penyakit / masalah kesihatan. Merawat kece
deraan ringan. Mencatat aktiviti yang dijalankan ke dalam buku laporan

336
Rajah 11.6: Antara aktiviti kelab doktor muda
Faedah Pelaksanaan Kelab Doktor Muda
Antara faedah yang boleh diperoleh dalam melaksanakan Kelab Doktor Muda adalah:
Tabiat kesihatan dapat dipupuk di kalangan murid di peringkat sekolah rendah. Mu

rid sekolah mendapat pengetahuan dan kemahiran asas kesihatan. Murid belajar men
ghargai kesihatan. Doktor Muda memperoleh dan mengamalkan kemahiran berkomunikas
i. Memupuk sifat kepimpinan dan keyakinan di kalangan doktor muda. Doktor muda m
endapat pengalaman membantu pasukan kesihatan sekolah. Kesihatan asas murid, keb
ersihan diri & penyakit kulit dipantau. Mencegah berlakunya keracunan makanan, p
enyakit berjangkit. Murid akan bentuk sikap positif terhadap anggota kesihatan d
an perkhidmatan kesihatan. Sekolah bersih Sekolah bebas Aedes Imej sekolah menin
gkat

Bahagian Promosi Kesihatan, Kementerian Kesihatan Malaysia dan Bahagian Sekolah,
Kementerian Pelajaran Malaysia telah menerbitkan Modul Latihan sebagai panduan
dan rujukan kepada Guru Penasihat dalam melaksanakan aktiviti Kelab Doktor Muda.
Modul Latihan terkini yang dihasilkan adalah Modul Latihan Kelab Doktor Muda Se
kolah Rendah edisi ketiga (2008).
337
Program Prostar Sekolah

Pengenalan
Prostar merupakan singkatan perkataan kepada Program Sihat Tanpa AIDS bagi Remaj
a. Idea penubuhan Prostar ini telah dicetuskan pada tahun 1995 hasil daripada pe
rbincangan Kementerian Kesihatan Malaysia dengan pelbagai agensi kerajaan dan bu
kan kerajaan. Prostar telah dilancarkan pada 24 November 1996 di Dataran Merdeka
, Kuala Lumpur oleh Timbalan Perdana Menteri Malaysia.
Rajah 11.7 : Konsep Prostar Oleh Remaja, Melalui Remaja, Untuk Remaja
Berkonsepkan oleh remaja, melalui remaja, untuk remaja, Prostar menggerakkan remaj
a Malaysia yang berumur 13 hingga 25 tahun sebagai pembimbing rakan sebaya ke ar
ah hidup sihat tanpa AIDS. Sebagai pembimbing rakan sebaya, ahli Prostar dibekal
kan dengan kemahiran untuk menjalankan aktiviti, perkhidmatan dan pendidikan HIV
/AIDS kepada remaja yang lain.
Keperluan kepada program Prostar
AIDS merupakan satu penyakit berbahaya yang melanda umat manusia. Ketiadaan vaks
in dan ubat untuk menghapuskan penyakit ini menyukarkan lagi usaha mengawal waba
k AIDS di negara ini. Kes pertama HIV dilaporkan di negara ini pada tahun 1986.
Sejak itu jumlah kes HIV yang dilaporkan kepada Kementerian Kesihatan Malaysia (
KKM) bertambah setiap tahun. Sehingga Disember 2004 sebanyak 64,439kes HIV dilap
orkan di Malaysia.
338
Berdasarkan statistik Kementerian Kesihatan Malaysia, lebih 40% daripada mereka
yang dijangkiti HIV terdiri daripada golongan remaja yang berumur di bawah 29tah
un. Jangkitan HIV yang dilaporkan berkait rapat dengan tingkah laku dan cara hid
up individu. Dua cara jangkitan utama yang dikenal pasti adalah melalui hubungan
seks dan perkongsian jarum suntikan dadah. Masalah gejala sosial akibat keruntu
han akhlak di kalangan remaja yang boleh menjurus kepada merebaknya HIV semakin
ketara dan membimbangkan. Kajian tingkah laku lepak di kalangan remaja yang dija
lankan pada tahun 1994, mendapati 18% daripada 6,110 responden remaja mempunyai
pengalaman melakukan seks bebas, 14% menyalahgunakan dadah. Kajian Remaja dan AI
DS yang dijalankan pada tahun 1996 ke atas 4,347 orang remaja awam yang berumur
13-25 tahun pula mendapati 6% pernah melakukan seks bebas, 5% pernah terlibat de
ngan penagihan dadah dan 31% pula merokok. Perkembangan negatif di atas, sekiran
ya tidak dibendung dengan segera akan menjadi lebih buruk dan seterusnya akan me
mburukkan lagi masalah AIDS. Oleh itu, langkah-langkah pencegahan yang khusus un
tuk golongan remaja perlu dijalankan.
Objektif Prostar
Prostar diasaskan kepada satu formula. Menambah maklumat, membahagi tanggungjawa
b, menggandakan usaha, menolak risiko, dan menghasilkan hidup sihat tanpa AIDS.
Prostar bertujuan untuk: meningkatkan kesedaran dan pengetahuan remaja akan baha
ya jangkitan HIV, cara pencegahan dan pengawalannya. Menanam sikap positif di ka
langan remaja agar prihatin dengan masalah HIV yang dikaitkan dengan gejala sosi
al yang melanda remaja masa kini. Menggalakkan remaja mengamalkan cara hidup yan
g sihat serta menghindari tingkah-laku berisiko tinggi kepada jangkitan HIV. Mem
bentuk segolongan pembimbing rakan sebaya yang mempengaruhi remaja ke arah cara
hidup sihat dan menggerakkan remaja agar turut serta dalam usaha menentang ancam
an AIDS. Melahirkan segolongan pembimbing
339
rakan sebaya yang berperanan sebagai sukarelawan khidmat sosial dalam member khi
dmat sokongan kepada remaja.
Rajah 11.8: Rangkuman konsep Prostar yang mendasari objektif penubuhannya
Matlamat Prostar
Bagi mencapai objektif tersebut, beberapa strategi utama telah disusun. Strategi
tersebut adalah:
Pengukuhan jaringan kerjasama pelbagai agensi yang melibatkan secara aktif dan b
erterusan pelbagai agensi kerajaan dan bukan kerajaan dalam merancang, melaksana
dan menilai program Prostar secara perkongsian pintar.
Pendekatan komunikasi secara intensif yang menggunakan kaedah komunikasi interpe

rsonal dan kaedah-kaedah lain yang bersesuaian secara meluas di setiap peringkat
.
Penggunaan pelbagai media cetak dan elektronik digembelengkan bagi melaksanakan

program ini di sekolah khususnya.
340
Promosi yang menggunakan pelbagai kombinasi promosi seperti media cetak, media e
lektronik, media luar, dan teknologi maklumat mengenai program Prostar.
Latihan Prostar menyediakan latihan secara intensif menggunakan modul latihan kh

as mengikut kumpulan sasar yang spesifik. Sebanyak empat manual latihan dihasilk
an

Manual latihan fasilitator untuk melatih fasilitator Prostar. Manual latihan rem
aja Prostar untuk melatih remaja umum. Manual latihan Prostar sekolah untuk mela
tih pelajar sekolah. Manual latihan remaja harapan untuk melatih remaja berisiko
.
Aktiviti Prostar
Untuk menggerakkan aktiviti Prostar, Kelab Prostar telah ditubuhkan dan didaftar
kan pada 30 Jun 1997. Kelab Prostar merupakan sebuah organisasi bukan kerajaan y
ang mempunyai rangkaian seluruh Malaysia di peringkat negeri, daerah dan sekolah
. Kebanyakan aktiviti Prostar dijalankan melalui Kelab Prostar. Antara aktiviti
yang dilaksanakan oleh Kelab Prostar ialah aktiviti pendidikan seperti pameran,
ceramah, penerbitan, dan pengedaran bahan pendidikan, taklimat, dialog, forum, k
uiz, dan lawatan sambil belajar. Aktiviti promosi meliputi aktiviti pelancaran,
kempen keahlian baru, pertandingan dan mencari harta karun, serta laman web Pros
tar. Aktiviti latihan meliputi latihan fasilitator Prostar, latihan remaja Prost
ar, latihan remaja harapan, latihan Prostar sekolah, motivasi, dan kaunseling. A
ktiviti rekreasi seperti berkayak, senamrobik, sukaneka, kembara, perkhemahan da
n mendaki gunung. Aktiviti kesenian seperti nasyid, dikir barat dan tarian. Akti
viti khidmat sosial seperti aktiviti gotong-royong, keluarga angkat dan kelas bi
mbingan. Aktiviti sukarelawan Kelab Prostar meliputi aktiviti temu seru untuk ta
mpil ke pusat khidmat Prostar di pusat khidmat. Khidmat nasihat secara individu
dan berkumpulan serta perkhidmatan sokong bantu disediakan.
341
Hari ini, Prostar bukan sahaja memainkan peranan dalam usaha pengawalan dan penc
egahan wabak HIV dan AIDS malahan juga melahirkan remaja sihat yang mampu membin
a generasi muda yang berkeperibadian tulus, bagi merealisasikan impian rakyat Ma
laysia bagi mencapai Wawasan 2020. Prostar, program sihat tanpa AIDS untuk remaj
a.
Strategi Program Prostar Sekolah
1. Pendekatan rakan sebaya menggunakan pendekatan Rakan sebaya dalam aktiviti pe
ndidikan yang dilaksanakan oleh Fasilitator Prostar Sekolah 2. Mewujudkan Jaring
an Kerjasama Pelbagai Agensi Jaringan kerjasama dengan agensi berkaitan khususny
a dengan pihak Kementerian Pelajaran di semua peringkat. Jaringan ini meliputi b
antuan teknikal, tenaga manusia, perkhidmatan dan kewangan. Penglibatan secara a
ktif dan berterusan pelbagai agensi kerajaan dan bukan kerajaan termasuk badan k
orporat, badan profesional dan lain-lain dalam usaha memperkukuhkan Prostar. 3.
Membentuk jawatankuasa pemandu Membentuk Jawatankuasa Pemanduan (steering commit
tee) di peringkat Kebangsaan, Negeri, Daerah dan Sekolah untuk menjalankan penye
larasan aktiviti. 4. Pemilihan fasilitator Prostar sekolah Pemilihan Fasilitator
Prostar Sekolah dilakukan oleh pihak sekolah di kalangan murid-murid sekolah be
rdasarkan kriteria yang telah ditetapkan. 5. Pembangunan Sumber Manusia Meningka
tkan pengetahuan dan kemahiran penjagaan kesihatan murid melalui latihan yang fl
eksibel menggunakan modul yang disediakan.
342
6. Melaksanakan program secara berpusat Melaksanakan program secara berpusat di
sekolah (school based) secara berperingkat berdasarkan sumber yang sedia ada. 7.
Penekanan terhadap perubahan tingkah laku Fungsi Program Prostar Sekolah meneka
nkan kepada modifikasi tingkah laku (behavioral modification) dan perubahan ting
kah laku (behavioral change) bagi mencapai status kesihatan optima dengan mengam
alkan Cara Hidup Sihat. 8. Pakej di bawah program bersepadu sekolah sihat (PBSS)
Program Prostar merupakan satu pakej di bawah Program Bersepadu Sekolah Sihat (
PBSS).
Modul Program Prostar Sekolah
Pelaksanaan Aktiviti Program PROSTAR sekolah Terdapat dua kategori pelaksanaan d
i sekolah iaitu: 1. Latihan fasilitator PROSTAR sekolah . Latihan ini dilaksanak
an oleh Guru Penyelaras/fasilitator terlatih kepada ahli PROSTAR sekolah yang me
libatkan modul-modul yang berikut:

Pengenalan Program PROSTAR Pendidikan rakan sebaya Modul 1 : Remaja berketerampi
lan sihat Modul 2 : Remaja faham kesihatan seksual dan reproduktif Modul 3 : Rem
aja jauhi tingkah laku berisiko Modul 4 :Remaja minda sihat Modul 5 : Remaja bij
ak berkomunikasi Modul 6 : Remaja bijak merancang dan melaksanakan aktiviti
343
2. Aktiviti oleh fasilitator PROSTAR sekolah untuk rakan sebaya. Aktiviti ini di
jalankan dengan menggunakan pelbagai kaedah seperti ceramah , pameran kesihatan
,perbincangan kumpulan kecil ,nasihat individu dan lain-lain yang merangkumi mod
ul-modul berikut:

Modul 1 : Remaja berketerampilan sihat Modul 2 : Remaja faham kesihatan seksual
dan reproduktif Modul 3 : Remaja jauhi tingkah laku berisiko Modul 4 : Remaja mi
nda sihat
Rajah 11.9: Aktiviti oleh fasilitator PROSTAR sekolah untuk rakan sebaya
1. Nyatakan 4 aktiviti yang dijalankan dalam Program Doktor Muda dan 4 Faedah Pe
laksanaan Program Doktor Muda? 2. Apakah aktiviti yang dirancang di bawah Progra
m Bebas Denggi ? 3. Bagaimanakah lahirnya idea penubuhan PROSTAR? 4. Apakah kons
ep PROSTAR? 5. Nyatakan formula asas PROSTAR? 6. Nyatakan pelbagai agensi lain y
ang bekerjasama dengan PROSTAR bagi melaksanakan dan menjayakan Program Pencegah
an Aids.
344
Kawalan Pemakanan di Sekolah
1. Program Kesihatan Kebersihan Kantin Sekolah Matlamat:

Mewujudkan persekitaran kantin lebih bersih, ceria dan selamat. Mewujud tatacara
penggunaan kantin yang betul.
Tatacara Tindakan Pelajar di Kantin

Baca, fahami dan patuhi peraturan penggunaan kantin. Beratur semasa membeli maka
nan. Ikut arahan guru dan pengawas bertugas. Gunakan sabun dan tuala yang disedi
akan. Buang sisa makanan dalam plastik dan tong sampah yang disediakan. Jangan g
una sinki yang rosak dan tersumbat. Tidak dibenarkan masuk ke ruang penyediaan m
akanan. Dibenarkan makan dan minum pada waktu rehat sahaja.
Tatacara Pihak Pengurusan / Guru / Warga Sekolah di Kantin

Bertanggungjawab memastikan kebersihan kantin terjaga. Memastikan suasana kantin
dalam keadaan terkawal. Memastikan kemudahan kantin terpelihara dan melaporkann
ya jika terdapat kerosakan. Masukkan bekas makanan dan minuman dalam bekas yang
disediakan. Guru disiplin menyediakan pengawas bertugas semasa rehat. Guru kanti
n menyediakan peraturan penggunaan kantin dan paparkan di kantin.

2. Program Kawalan Makanan Kantin Sekolah Kawalan pemakanan di sekolah dilaksana
kan bertujuan untuk mengawal kualiti dan tahap kebersihan makanan yang disediaka
n di sekolah. Antara perkara yang diambil perhatian ialah:
345

Pengurusan makanan di kantin dan asrama sekolah Sijil Pengendali Makanan Imunisa
si TY2 kepada pengendali makanan Menu makanan dan kos harga jualan Makanan dan m
inuman yang boleh dan tidak boleh dijual Proses penyajian makanan Kualiti makana
n Pemantauan berterusan oleh pihak sekolah, Pejabat Pelajaran Daerah, Jabatan Pe
lajaran Negeri dan Jabatan Kesihatan Negeri atau Daerah
3. Program Kawalan Makanan Asrama Keselamatan makanan di kantin dan asrama sekol
ah mengambil kira:

Kemudahan bekalan air bersih. Penggunaan peralatan memasak, sajian, inventori, p
enyimpanan bahan stok basah dan kering. Susun atur dan penyelenggaraan premis. J
adual berkala pembersihan premis dewan makan asrama. Bahan pencuci, peralatan, k
aedah membasuh peralatan Sistem penyajian dan susun atur yang bersistematik (ber
tutup, bersih, dan terhindar daripada LILATI. Tidak membenarkan penjualan makana
n segera dan minuman bergas. Menasihati murid supaya tidak membeli makanan dan m
inuman di luar kawasan sekolah.

346
RUMUSAN
Unit ini telah menjelaskan mengenai program atau aktiviti kesihatan yang dibinca
ngkan melalui lima kategori utama iaitu kesihatan diri kesihatan diri, kesihatan
persekitaran, program kesihatan semasa, program bersama Kementerian Kesihatan M
alaysia dan kawalan pemakanan. Konteks kehidupan seseorang individu lazimnya men
entukan kesihatan mereka. Banyak faktor yang bergabung bersama yang mempengaruhi
atau memberi kesan kepada kesihatan individu dan masyarakat. Sihat atau tidak k
epada seseorang adalah ditentukan oleh keadaan dan persekitaran mereka. Setiap i
ndividu tidak mungkin dapat terus mengawal banyak penentu kesihatan. Justeru, pe
rbincangan dalam kesihatan diri banyak menyentuh tentang programprogram yang ber
kait dengan perkhidmatan kesihatan - akses dan penggunaan perkhidmatan yang menc
egah dan merawat penyakit juga mempengaruhi kesihatan. Walaupun terdapat pelbaga
i lagi program kesihatan yang berkait dengan kesihatan diri, tetapi hanya bebera
pa sahaja yang dibincangkan. Ini kerana ada sesetengah program yang telah dibinc
angkan pada unit-unit awal seperti program imunisasi, pengubatan dan rawatan, da
n sebagainya. Dalam unit ini, pada kategori kesihatan persekitaran, kita telah m
eninjau dua program yang berkaitan dengan kesihatan persekitaran di sekolah. Pen
erangan dan perbincangan adalah berkaitan dengan kawalan wabak penyakit berjangk
it iaitu denggi dan juga hal yang berkaitan dengan kesan tingkah laku iaitu dada
h. Hal ini dapat dikaitkan dengan konsep utama kesihatan persekitaran - kesedara
n dan pengetahuan berkenaan aspek alam semula jadi, persekitaran dan persekitara
n terbina (built environment) yang mempunyai hubung kait secara langsung dengan
kesihatan manusia. Dua program kesihatan dalam kategori program kesihatan semasa
telah dibincangkan iaitu Rancangan Makanan Tambahan (RMT) dan Program Susu Seko
lah (PSS). Kedua-dua program ini diberikan perhatian untuk dijelaskan dan ditinj
au melalui beberapa perspektif. Dua program kesihatan tersebut sebenarnya merupa
kan suatu program kesihatan yang telah lama dilaksanakan di sekolah-sekolah di n
egara ini. Sehingga kini program tersebut telah melalui beberapa sejarah dan per
kembangannya yang tersendiri. Dan, apa yang lebih penting, kerajaan masih meneru
skan kesinambungan program ini untuk suatu tempoh masa yang panjang.
347
Bagi kategori Program bersama Kementerian Kesihatan Malaysia (PBSS), unit ini te
lah membincangkan tentang empat program utama iaitu program kesihatan mulut yang
melibatkan program pergigian pra sekolah, sekolah rendah dan menengah dan Kempe
n Gaya Hidup Sihat. Selebihnya, bagi program seterusnya, yang dilihat sangat sig
nifikan untuk ditonjolkan adalah seperti Program Prostar (Program Sihat Tanpa AI
DS bagi Remaja) dan Doktor Muda. Program Doktor Muda merupakan sebahagian atau s
alah satu program promosi kesihatan yang diterajui di peringkat kebangsaan yang
berprinsip adalah lebih mudah untuk membentuk tabiat kesihatan yang baik di peri
ngkat kanak-kanak daripada menukar tabiat kesihatan yang buruk di peringkat dewa
sa. Manakala, Program Prostar menekankan kepada bimbingan, di mana sebagai pembi
mbing rakan sebaya, ahli Prostar dibekalkan dengan kemahiran untuk menjalankan a
ktiviti, perkhidmatan dan pendidikan HIV/AIDS kepada remaja yang lain bersesuaia
n dengan konsep oleh remaja, melalui remaja, untuk remaja,. Akhir sekali, unit ini
membincangkan mengenai program kesihatan yang berkait dengan pemakanan di sekol
ah. Perkara ini penting untuk diketengahkan kerana sebahagian daripada kita seri
ng kali bersikap acuh tak acuh terhadap apa yang kita makan sehari-hari. Kita te
lah sedia maklum bahawa badan yang sihat datangnya daripada makanan yang berkhas
iat. Oleh itu, di samping aspek kawalan tentang penyediaan makan itu sendiri, an
tara lain aspek-aspek kebersihan dan keselamatan di kantin dan juga dirasakan pe
rlu diberi perhatian oleh warga sekolah khasnya. Pengetahuan tentang perkara ini
diharapkan akan dapat mewujudkan kesihatan dan kesejahteraan yang optimum kepad
a semua warga sekolah dan masyarakat umum.
348
KATA KUNCI
1. Akta dan Peraturan Kesihatan 2. Gaya Hidup Sedentari 3. Kolaborasi Sekolah da
n Masyarakat 4. Pemeriksaan Klinikal 5. Pemeriksaan Persekitaran 6. Pentaksiran
Kesihatan 7. Perkhidmatan Kesihatan 8. Program Kesihatan
PENILAIAN KENDIRI
1. Peribahasa melentur buluh biarlah dari rebungnya sangat bertepatan dengan prins
ip Program doktor muda. Jelaskan. 2. Sejauh manakan relevannya program Prostar s
ebagai sebahagian daripada usaha membendung AIDS di negara ini. Adakah tindakan
kerajaan berkesan? Berikan pandangan anda bersesuaian dan
RUJUKAN
AADK (2007a). Maklumat Dadah 2006. Putrajaya: Kementerian Keselamatan Dalam Nege
ri. Abdul Latif Ahmad(2002). Pke3104 Pengenalan Program Kesihatan Sekolah. IPG K
ampus Tun Hussein Onn Batu Pahat Johor Bahagian Sekolah, Kementerian Pelajaran M
alaysia (2006). Perancangan Strategik 5 Tahun Pendidikan Pencegahan Dadah 2007-2
011. Percetakan Watan Sdn. Bhd. Chan Yuen Fook et. al. (2009). Program Pendidika
n Pencegahan Dadah di Sekolah Rendah di Malaysia. Atas Talian. http://www.adk.go
v.my/html/Pdf/Jurnal/2009/5_7.Pdf. (akses 27 Mei 2012). Jabatan Perdana Menteri
(2010). Rancangan Malaysia Kesepuluh 2011-2015. Kuala Lumpur: Unit Perancangan E
konomi: MediTV HUKM. Atas Talian. http://pkukmweb.ukm.my/~medipro/home/meditv.as
p. (akses 12 Jan 2013)
349
Mohd Muzafar Shah Mohd Razali & Abdul Malek Abdul Rahman (2005). Peranan Kaunsel
or. dalam Mencegah Penyalahgunaan Dadah di Kalangan Pelajar Sekolah. Kertas kerj
a yang dibentangkan di Konvensyen Persatuan Kaunseling Malaysia anjuran Persatua
n Kaunseling Malaysia (PERKAMA). ESSET, Bangi. 24-26 Jun. Norkumala binti Awang.
(2007). Gaya Hidup Sihat Perlu Keseimbangan Rohani dan Jasmani. Kuala Lumpur: IK
IM Program Doktor Muda. Atas Talian. http://www.drmuda.gov.my/drmuda. (akses 29
Jun 2012). http://sobhahunnur.blogspot.com/p/amalkan-aktiviti-rekreasi.html http
://sobhahunnur.blogspot.com/p/peranan-diri-kita-dan-masyarakat.html http://www.p
rostar.gov.my/prostar_BM.html http://www.edutraining.cc/pendidikan/semester2/Man
usia%20dan%20alam%20sekitar. http://www.mysenam.com/MySENAM.asp. (akses 29 Jun 2
012) Health Impact Assessment (HIA). Atas Talian. http://www.who.int/hia/evidenc
e/doh/en/. (akses 29 Jun 2012)

Unit 11 Program Aktiviti Kesihatan Di Sekolah

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Unit 11 Program Aktiviti Kesihatan Di Sekolah

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Program / Aktiviti Kesihatan di Sekolah

Buku Rekod Kesihatan Murid (RKM1)

Program Pemeriksaan Kesihatan Diri

Sekolah Bebas Denggi Pengenalan

Pekeliling bil 2/1982 - Kempen Anti Denggi di sekolah-sekolah terkandung perkara

Pelaksanaan Aktiviti Sekolah Bebas Denggi

Merancang dan melaksanakan pelan tindakan Pencegahan Pembiakan nyamuk aedes ke a

Langkah kawalan / Pencegahan

Sekolah Bebas Dadah

Rancangan Makanan Tambahan (RMT)

Menyelenggarakan pendidikan kesihatan dan pemakanan secara tidak langsung. Mengg

Mengurangkan perbelanjaan sektor awam melalui penglibatan agensi sektor swasta.

Program Kesihatan Mulut

Perkhidmatan Kesihatan Pergigian

Kempen Gaya Hidup Sihat

Kelab Doktor Muda

Tabiat kesihatan dapat dipupuk di kalangan murid di peringkat sekolah rendah. Mu

Program Prostar Sekolah

Pendekatan komunikasi secara intensif yang menggunakan kaedah komunikasi interpe

Penggunaan pelbagai media cetak dan elektronik digembelengkan bagi melaksanakan

Latihan Prostar menyediakan latihan secara intensif menggunakan modul latihan kh

You might also like