KALA KELMESNN TRKEDE VE RUSADA LEKSKSEMANTK ZELLKLER VE KULLANIM ALANLARI

Murat ULUOLU*
zet
Trk leheleri Rusann kelime hazinesinin zenginlemesinde
nemli rol oynamtr. Rusada gnlk yaamla ilgili bir ok kelime Trk
lehelerinden alnmtr. zellikle Rusadaki ekmek
trlerinin
isimlerinin bir ounun Trke kkenli olmas dikkat ekicidir. Bu
kelimelerden bazlarnn kkeni tartmaldr. Dilde eski dnemlerde
benimsenmi kelimelerin kkeni her zaman tartmasz deildir. Bu
kelimelerin farkl etimolojik aklamalar olabilir. Trke kala
kelimesi de bunlara rnek olarak gsterilebilir.
Anahtar Kelimeler
Kala, ekmek tr, etimolojik aklama, deyim, atasz, Rusa, Trke
kkenli, dil.

,

. ,

. ,

.
. , , ,
,
*

Ar. Grv., Seluk niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Rus Dili ve Edebiyat
Blm.

322

Murat ULUOLU

.
. .


,

, , o , ,
, , , .
Trke ile Rusann ilikileri, karlkl kelime alverileri ok
eski dnemlere uzanmaktadr. Trk ve Rus halklarnn uzun yllar
boyunca ayn corafyay paylamalar ve birbirleriyle komu olmalar
sonucunda aralarnda bir ok siyas, asker, ticar, vb. ilikiler olmutur.
Bu ilikiler birbirlerinin kelime hazinesini de nemli lde etkilemitir.
ada Rusann kelime hazinesinde bir ok Trke kelimenin
aktif olarak kullanld bir gerektir. Bu kelimelerin bir ksm tamamen
Trkedeki ekliyle, bir ksm da ald ekler ve urad ses deiimleri
sonucu Rusalaarak varln devam ettirmektedir. Bunlarn arasnda
zellikle asker, siyas ve ticar terimler; hayvanclk, tarm ve gnlk
yaamla ilgili kelimeler gze arpmaktadr. Bu kelimelerin hepsi ayr ayr
ele alnarak farkl paradigmalarda incelenebilir.
Rusada bulunan Trke kkenli kelimeler arasnda yiyecek
snfna giren bir ok ekmek trnn olmas zellikle dikkat ekicidir.
Bunlardan bazlarna gz atalm: Pirog brek, poaa, urek tatl
ekmek, kala kilit eklinde piirilmi buday ekmei vs. Tartmal
olsa da kuli Paskalya bayramlar iin piirilen bir eit tatl rek,
kolobok bazlama, karavay somun gibi ekmek eitleri de buraya
dahil edilebilir. Tarmla uraan milletlerde doal olarak buday ve
buday rnlerinden yaplan mamuller olduka eitlidir. Yerleik bir
toplum olarak tarma daha yatkn olan Ruslarn, birok ekmek eidinin
ismini gebe bir toplum olarak kabul edilen ve daha ok hayvanclkla
uraan Trklerden alm olmas olduka ilgintir. Ayrca konuyu genel

Kala Kelimesinin Trkede ve Rusada

323

olarak ele aldmzda insanlk tarihinin en eski yiyeceklerinden birisi

olan ekmein neden ismini baka bir dilden ald da dndrc bir
soru olarak karmza kmaktadr.
Rusadaki Trke kkenli ekmek isimlerinin bir ksm etimolojik
olarak aratrlmtr. Bu kelimelerden urek hemen hemen tm Trk
lehelerinde kullanlmaktadr ve Trke olduu tartmaszdr.
Kaynaklarda pirog kelimesinin de Trke olduu belirtilmektedir. N. A.
Baskakov bu kelimenin kkn Tatarcadaki brek~burk kelimesine
balayarak yle aklar: Br~br (rtmek, brmek, sarmak) fiilinden
tremitir. ak/ek eki ilave edilince de herhangi bir eyle rtlm
manas kazanr.1
Bunlarn arasnda kala kelimesi zellikle dikkat ekmektedir. Bu
kelimenin bir ekmek tr olarak eski Rus adetlerinde, deyim ve
ataszlerinde yer almas onun Rusada olduka salam bir ekilde
yerletiinin ve benimsendiinin kantdr. eitli kaynaklarda kala Rus
dini bayramlarnda, zel gnlerde piirilen deerli bir ekmek tr ve de
corafi terim olarak bulunur.
Trk ve Rus kaynaklarnda birka farkl etimolojik aklamas
olan bu kelime, baz Slav dillerinde ve Trk lehelerinde deiik ses
zellikleri ve farkl anlam ayrntlaryla bulunmaktadr. lk nce kala
kelimesinin Trkedeki yerini aklayalm.
Trk lehelerinin ounda kalan bir ekmek tr olduu bilinir.
Bunlarn ounda beyaz ekmek anlam arlk kazanmtr. eitli Trk
Lehelerinde kala kelimesi fonetik deiimler ve anlam nanslar ile
bulunmaktadr. Bunlardan bazlarna gz atalm: Altaycada kala, ak
kala beyaz ekmek2; Azerbaycan Trkesinde gala3; Kazakada

1
2
3

Baskakov N. A. , Trk Kkenli Rus Soyadlar, ev. Prof. Dr. Samir Kazmolu,
TDK Yaynlar: 684, Ankara, 1997. s.200.
Naskali E. G., Duranl M,Altayca Trke Szlk, TDK yaynlar: 775, Ankara, 1999,
s.95.
Rusa Azerbaycanca Luget, Elm neriyat, Bak, 1971, s. 506.

324

Murat ULUOLU

kala beyaz ekmek4; Tatarcada kala simit, pide5; Krgzcada kala

beyaz ekmek, somun6 ; Hakasada xalas pimi ekmek7 vs.
Kala kelimesini V. V. Radlovun Opt slovarya tyurkskih
nareiy adl eserinde de beyaz ekmek anlamnda gryoruz. Radlov
kelimenin eitli Trk topluluklarnda bulunan farkl varyantlarn yle
belirtmitir: Kasmov ve Krm Tatarlarnda kala; Baraba Tatarlarnda
kalats; Sagaylarda, Koyballarda ve Keiklerde kalas; Altaylarda,
Lebedinlerde, Teleutlerde ve orlarda kala.8 Eserde Krm Tatarlarnn
kulland bir atasz de gze arpmaktadr: Kart koynunda kala var
demiler (zengin hayat tecrbesi olan yallarda herzaman hem bilgi
hem de iyi tler bulursun).
Trk mitolojisine baktmzda Ouz Destannda kala
kelimesinin bir Trk boyunun ismi olarak getiini gryoruz. Destanda
bu boyun nasl tredii ve isminin neden Kala olduu u ekilde
anlatlmaktadr: Ouz Han rana yapt bir akndan dnerken
askerlerinden birisi ailesine yiyecek bulmak iin ordudan geride kalr.
Ancak o dnemde Ouz Hann kurallarna gre hi kimse her ne sebeple
olursa olsun ordudan geri kalamazd. Bu ho karlanan bir olay deildi.
Destan yle devam ediyor:
Ouz Han bunlar grnce can skld ve onlara kala dedi. Bu
A Kal demektir. Bu sebeple onlardan treyen ulusa Kala derler.9

4
5
6
7

8
9

Musabayev G., Kazahsko Russkiy Slovar, Glavnaya Redaktsiya Kazahskoy

Sovetskoy Entsiklopedii, Alma-Ata, 1987, s.199.
Ganiyev F., Ahmetyanov R., Akgz H., Tatara Treke Suzlek, nsan Neriyat,
Kazan, 1997, s.131.
Yudahin K. K., Krgz Szl, ev. Taymas A., TDK yaynlar: 121, Ankara, 1998,
c.2, s.387.
Baskakov N. A., nkijekova-Grekul A. ., Hakassko Russkiy Slovar, Ministerstvo
kultur SSSR, Glavizdat Gosudarstvennoe zdatelstvo nostrannh i Natsionalnh
Slovarey, Moskva, 1953, s.268.
V. V. Radlov, Opt Slovarya Tyurkskih Nareiy, St. Peterburg., 1899, c.II, blm I,
s.231,232.
gel B.,Trk Mitolojisi, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, c. 1., s.178.

Kala Kelimesinin Trkede ve Rusada

325

Destann bu varyantnda boyun isminin a kalmak ifadesinden

tredii belirtilmitir. Eblgazi Bahadr Han da Kalalarn treyii
hakknda benzer bilgiler vermitir.10
Ouz Destannn Uygurca varyantnda ise Kala boyunun ve
isminin treyii farkl bir ekilde anlatlr. Ouz Han yolda giderken
kaps kilitli byk ve gzel bir ev grr, bunu amas iin bir erini
grevlendirir ve ona yle der:
Sen burada kalacaksn, kapy aacaksn,
Eve girdikten sonra orduma varacaksn!
Bu ere de dedii iin Ouz Han Kal! A
Byle mnasip grd adna dedi Kala11
Grld zere destann bu varyantnda boyun treyi hikayesi
farkl bir ekilde anlatlmaktadr. Kelimenin kkeni ise kalmak ve
amak kelimeleriyle aklanmaktadr.
Kala kelimesi Eski Trkenin ansiklopedik eserlerinden olan
Divan Lgat it Trkde bir kavim ismi olarak gemektedir.
Yirmi ikiler onlara Trke kal a derler, a kal demektir.
Sonradan bunlara Xala denilmitir; asllar budur.12
M. Kagarl da Ouz Destannda olduu gibi boyun adn a kal
eklinde aklamtr. Ayrca burada k>x deiimi sonucu kelimenin
Xala varyantn da grmek mmkndr. Bu deiim eserde yle
aklanmaktadr.
Ouzlar ve Kpaklar x y k ya eviriler. Bunlar Xalalardan
bir blktr. Bunlar Trklerin kzm dedii yerde xzm derler. Ve
10
11
12

Age., s.178.
Age., s.123.
Divan Lgat-it Trk Tercmesi, ev. Atalay B., TDK Yaynlar: 523, Ankara,
1992, c. III, s.415.

326

Murat ULUOLU

yine br Trklerin kande erdin dedii yerde bunlar xanda erdin

derler ki, nerede idin demektir.13
Kala kelimesinin Rusa kaynaklarda ilenii de dikkat ekicidir.
Kala kelimesini ilk olarak V. . Dalin 19. yy.da hazrlam
olduu Tolkovy Slovar Jivogo Velikorusskogo Yazka adl eserinde
inceledik. eitli lehelere ve canl konuma diline ait 200000 den fazla
kelimeyi ve 30000e yakn ataszn ieren bu eser, Rus halk dilinin en
kapsaml szl saylabilir. 19. yy.n ok deerli bir ant olan bu
szlk gnmzde de en gvenilir ve otoriter kaynaklardan biri olarak
kabul edilmektedir. Kala kelimesi szlkte iki anlamyla yle
aklanmtr: 1. Genel olarak buday ekmei, cvk hamurdan yaplm
sapl rek; 2. Nehrin izdii yuvarlak aknt. Nehrin ada veya yarm ada
etrafnda oluturduu menderes.14 Dal, kelimenin kkeninin Tatarca a
(tok kart ) kal dan geldiini, ancak emin olmamakla birlikte Rusa
kolo tekerlek kelimesiyle de bal olabileceini belirtmitir. Szlkte
kelimenin ald ekler ve anlam ayrntlar yle belirtilmitir: kalaiki
ebe gmeci bitkisi; kalany (sfat ekli) kalala ilgili olan, kalanya
kala piirmek iin kk ev; kalanik kala piiren, ticaretini yapan
kimse; kalanikov, kalanits kalaa ait olan; kalait kala gibi
bkmek.
M. R. Fasmerin Etimologieskiy Slovar Russkogo Yazka adl
eserinde kelime u ekilde aklanmtr: nce elenmi undan yaplan,
sekiz eklinde rlm francala.15
Fasmer kelimenin kkenini Rusa kolo tekerlek kelimesiyle
aklamtr. Eserde ayrca kelimenin baz Slav dillerindeki fonetik
ekillerinden de bahsedilmitir: Eski Rusa, Ukraynaca, Bulgarca, Srpa,
Hrvata, Slovence, akavca, eke, Slovaka, ve Yukar Lujitskede
kola; Lehcede kolacz ; Aa Lujitskede kolac.
13
14

15

Age., s.218.
Dal V. ., Tolkovy Slovar Jivogo Velikorusskogo Yazka, Russkiy Yazk, Moskva,
1955, c.2, s. 76.
Fasmer M. R., Etimologieskiy Slovar Russkogo Yazka, Moskva, 1964-1973.

Kala Kelimesinin Trkede ve Rusada

327

Rusa - Trke Szlk de kelime kilit eklinde piirilmi

buday ekmei16 olarak aklanmtr, ancak kkeni belirtilmemitir.
S. . Ojegovun Tolkovy Slovar Russkogo Yazka adl eserinde
kelime kilit eklinde piirilmi yuvarlak buday ekmei17 anlamnda
verilmitir. Ancak kelimenin kkeni burada da belirtilmemitir.
Kala kelimesinin corafi yer ismi anlamna da geldiini
belirtmitik. Kelimenin bu anlam en kapsaml ekilde E. M. Murzayevin
Slovar Narodnh Geografieskh Terminov adl eserinde ele alnmtr.
Kelime yle aklanmtr: 1. Hamurdan yaplm yuvarlak mamul; 2.
Nehrin adann evresindeki yuvarlak kolu, yarm adadaki dik menderes,
nehir havzasnda halka eklinde olumu erozyon art.18 Murzayev, F.
N. Milkov tarafndan ne srlen bu anlamlarn kala kule, tepede
bina; tepe ve Slavca kala kelimesiyle bal olabileceini belirterek
corafi yer ismi olarak da kala kelimesiyle ilikili olabileceini ifade
etmitir. Eserde kala kelimesi Rusyada corafi yer ismi olarak yle
verilmitir: Voronej Blgesindeki Kala ehri; Rostov Blgesinde
Kurtlak Nehrindeki (Don Nehrinin Havzas) Kala; Voronej Blgesinde
Podgornaya Nehrindeki Kala; Volgograd Blgesindeki Don Kalac;
Sverdlovsk Blgesindeki Kala.19 Murzayev eserde ayrca, V. A.
Jukevi in Beyaz Rusyadaki Kala kynn adn bitki isimleriyle bal
yer ismi olarak, kalaiki ebe gmeci bitkisinden alabilecei fikrine de
yer vermitir. Kalan corafi bir terim olarak da grlmesi kelimenin
Rusada ok anlamllk kazandnn belirtisi olabilir.
Kala kelimesinin kkeninin aratrlmasnda V. . Dalin
aklamas ile Ouz Destannda Kala boyunun oluumuyla ilgili
aklama benzerlik gstermektedir. Dal de Ouz Destannda olduu gibi
kalan kkenini a (tok kart) kal kelimeleriyle aklamtr. Btn
16
17
18
19

E. Mustafayev E. M., erbinin V. G., Rusa Trke Szlk, Russkiy Yazk,

Moskva, 1996, s.312.
Ojegov S.., vedova H. ., Tolkovy Slovar Russkogo Yazka, 4.izd., Moskva,
1999, s. 260.
Murzayev E. M., Slovar Narodnh Geografieskiy Terminov, Msl, Moskva, 1984,
s.244.
Age. s. 245.

328

Murat ULUOLU

bu bilgiler nda kala kelimesinin Rusaya geiini yle

aklayabiliriz: Yukarda da bahsettiimiz gibi kala bir ekmek tr
olarak Trk lehelerinin ounda bulunmaktadr. Bu ekmek tr
Trkiyede pek bilinmese de Trk topluluklarnn ounda yaplmaktadr.
Genel kullanm alan dikkate alnrsa, ekmek tr olarak kala
kelimesinin ayn isimli Trk boyundan esinlenilerek tretildiini
syleyebiliriz. Ruslar da kala ekmek trn ayn isimli Trk boyundan
veya dier Trk milletlerinden renerek yapmaya balam olabilirler.
Ancak bu dnce, yukarda da belirttiimiz gibi tarma daha yatkn
olan Ruslarn bir ekmek trn veya sadece adn neden g e b e
Trklerden ald sorusunu karmza karmaktadr. Bu da Kalalarn
tarmla uraan bir boy olabilecei dncesini dourmaktadr. Kelime,
corafi terim olarak da Kalalarn yaad yerlerle alakal olabilir.
Trkede hamurdan yaplan bir ok yiyecek isminin a, a, e, e
ile bitmesi de kala kelimesinin Trke olduunun kantlarndan birisi
olabilir. Bunlara eitli Trk lehelerinde bulunan ayranla, bulama,
dorama, kamura, kavurma, kme, ona, ovma, pele, pereme,
stla, tatara, uma, umma gibi yemekleri rnek olarak verebiliriz. Bu
tr yemek isimleri Divan Lgat-it Trk de belirtilen a20 yemek; a
aamak yemek yemek21; alk buday22 ifadeleriyle de bal olarak
aklanabilir. Bilindii zere Trkede > deiimi olduka yaygndr.
Baz Trk Lehelerinde kelimenin kala ekliyle bulunduunu gz nne
alrsak, bir eit buday ekmei olan kalan bu yolla tremi Trke bir
kelime olduu ihtimali de ortaya kar. Hem Trkede hemde Rusada
kelimenin kola varyantnn bulunmas gz nne alnrsa kelimenin ilk
ksm kol (el) olarak yorumlanabilir (kr.: Trkiye Trkesi - kol brei).
Rusada kala kelimesinin ekmek tr olarak ok geni bir
ekilde kullanlmas eski adetlere, deyim ve ataszlerine de yansmtr.
Bir kelimenin bu trden kalplam ifadeler oluturabilmesi iin dile ok
eski dnemlerde girmi ve benimsenmi olmas gerekir. Bu yzden
kalan Rus kltrndeki yerini daha iyi anlayabilmek iin bulunduu
20
21
22

Age. c.I. 45,47,80 vs.

Age. c.I.210; c.II. 253, 261, vs.
Age. c.I. 114, 373 vs.

Kala Kelimesinin Trkede ve Rusada

329

deyim ve ataszlerinin de incelenmesi gerektiini dnyoruz.

Genellikle bayramlarda ve zel gnlerde yaplan kalan ok deerli ve
lezzetli bir yiyecek olmas, incelediimiz deyim ve ataszlerinde gze
arpan nemli motiflerdendir. Bu zelliklerine paralel olarak kalan
benzetme ve kyaslamalarla deeri vurgulanarak bir takm duygu ve
dnceler anlatlmaya allmtr.
Kala kelimesinin bulunduu deyim ve ataszlerini incelemeden
nce birka nemli noktaya deinmenin yararl olacan dnyoruz.
Bilindii zere bu trden kelime birleimlerini baka bir dile aktarrken
baz sorunlarla karlalmaktadr. zellikle mecazi anlamda kullanlan
kelimeler, zel ifadeler bire bir evrildii zaman kavram karmaasna
neden olmaktadr. Bu yzden incelediimiz deyim ve ataszlerinin daha
iyi anlalabilmesi iin ilk olarak bire bir evirisini daha sonra da ifade
ettii anlamn Trke dengini vermenin daha uygun olaca
kanaatindeyiz.
Kala kelimesinin bulunduu ataszleri:23
- Jiva dua kalaika ayet (Her
canl ruh kala yemeyi hayal eder).
Her normal insan kala sever. Bu ok normal bir eydir.
Ne ruka Makaru kalai yest
(Kala yemek Makarn harc m?);
Ne ruka krestyanskomu snu kalai yest (Kala yemek
kyl ocuunun harc m?);
Kuda nam yest smetanu c kalaem (Kaymakl kala yemek kim biz
kimiz). Bu deyim birbiriyle yakn anlamldr.
Kala yemek fakirin harcmdr. yle deerli bir yiyecei fakirler
yiyebilir mi?
, , , , ,
! s kalaika, liiko, hot dryablo, da belo, a so
rjanuhi, slovno dublenoe! (Yz solgun olsa da kala yedikten sonra
beyaz olur, avdar ekmeiyle ise tabaklanm gibi olur).

23

Dal V. ., Tolkovy slovar jivogo velikorusskogo yazka, Russkiy yazk, 1955,

Moskva, eserinden derlenmitir.

330

Murat ULUOLU

Zengin kii parasyla kendisini olduundan ok daha gzel

gsterebilir.
, V Moskve kalai, kak
ogon goryai (Moskovann kala yakc ate gibidir).
Byk ehirde her ey dierlerinden daha farkl ve gzel olur.
, Dengi darogi a kalai
deev (Para deerlidir, kala ise ucuzdur).
Her ne kadar kala deerli bir yiyecek olsa da para daha
deerlidir.
, Hoe yest
kalai, tak ne sidi na pei (Kala yemek istiyorsan, frnn stne
oturma).
Kala yemek iin almak gerekir. Bir ey elde etmek istiyorsan
almalsn. Bu atasz Hakasada da (xalas irin kiletse, pe stnde
odrba) bulunmaktadr.
- Vsyak podyaiy
lyubit kala goryai (Her ii kala scak sever).
En sradan bir insan bile aznn tadn bilir.
, V gorode ne paut, a
kalai yedyat (ehirde tarla ilemiyorlar ama kala yiyorlar).
ehirde yaayan insanlar almyorlar ama hereyin en iyisini
yiyorlar, hazra konuyorlar.
, , ;
, , Bogai yedyat kalai, da ne
spyat ni v den, ni v noi; bednyak, ego hlebnet, da zacnet (Zenginler
kala yiyorlar ama ne gndz ne de gece uyumuyorlar; fakirler ne yerse
yesinler hemen uyuyorlar).
Zenginler almadklar iin yorulmuyorlar. Dolaysyla kala
gibi lezzetli bir yiyecek yeseler bile uyuyamyorlar; ama fakirler ne yerse
yesinler ok alp yorulduklar iin hemen uyuyorlar.
! , Gostya
Fedosya! Sidi na pei, da juy kalai (Misafir Fedosya! Frnn stnde
otur kalacn ye!).
Misafir gibi oturup bireyler bekleyeceine al!

Kala Kelimesinin Trkede ve Rusada

331

, :
Sastlivy, to kala v medu : k nemu vce pristaet (Mutluluk ball kala
gibidir: herey ona yapr)
Mutluluk mutluluu eker.
, Ya ego
kalaem, a on menya v spinu kirpiem (Ben onu kalala besliyorum, o
benim srtma tulayla vuruyor).
yilik yapyorum karlnda ktlk alyorum.
, , Ne tert, ne myat, ne budet
kala (Rendelemeden ezmeden kala olmaz).
Bir iin zahmetine katlanmadan sonu alamazsn.
: ,
- Horoo na druga kala kupit: ne polyubitsya, in cam cye
(Arkadana kala almak iyidir: Beenmezse kendin yersin).
Arkadana daima kendine alyormu gibi iyi eyler almak gerekir,
kendi beenmeyecein eyleri arkadana almamalsn.
, iz odnogo pei, da ne
odni kalai (Ayn frndan ama ayn kala deil).
Baz insanlarn geldikleri yer (aile, memleket vs.) ayn olsa da
birbirlerine benzemeyebilirler.
,
ujuyu peal i s hlebom cye, a svoya i s kalaem b
gorlo neydet (Bakasnn derdi normal ekmekle bile yenir ama kendi
derdin kalala bile boazndan gemez).
Bakasnn derdi bize kolay gelir ama ate dt yeri yakar.
() ujoy hleb
(nekuplenny) slae kalaa (Bakasnn normal ekmei kalatan daha
tatldr).
Bakasnn mal her zaman daha caziptir. Bedava sirke baldan
tatldr.
- Svoy hleb slae ujogo
kalaa (Kendi sradan ekmein bakasnn malndan daha tatldr).
Kendi malmz herzaman baka insanlarnkinden daha deerlidir.
! Zahotel t ot kalaika
drojjey! (Kaladan maya istedin!).

332

Murat ULUOLU

Kala piiren birisi iin en nmeli ey mayadr, o yzden ondan

maya istenmez. Birisi iin ok nemli olan eyler istenmez.
Kala kelimesinin bulunduu deyimler:24
( ) Kalaom ne zamanit
(zamani)
Hibir ey iin zorlamamak, mecbur brakmamak.
Terty kala
Pikin, anasnn gz, tecrbeli, kandrlmas zor insan.
Na kalai dostaetsya komu
Birini esasl bir ekilde azarlamak.
SONU
Bir dilde bulunan kelimelerin etimolojik aklamalarn yapmak
olduka zordur. zellikle yabanc diller tarafndan benimsenmi
kelimeleri aratrmak gereklerin ortaya konmas bakmndan ok
nemlidir. Rusada bulunan Trke kkenli kelimelerin bazlarnn
etimolojik aklamas gnmzde de tartmaldr. Kala kelimesi de bu
tartmal kelimelerden olup, baz kaynaklarda Trke bazlarnda ise
Rusa kkenli olarak gemektedir. almamzda Trke ve Rusa
kaynaklarda belirtilen grleri deerlendirerek bu kelimenin en salkl
etimolojik aklamasn vermeye altk. Yaptmz aratrmalar ve
ortaya koyduumuz veriler sonucunda kala kelimesinin Trke kkenli
olduuna dair kesin fikirler elde ettik. ncelediimiz eski ve yeni
kaynaklarda da fikrimizi destekler nitelikte bilgiler olduunu grdk.
Kelimenin Rusadaki yerini belirlemek iin atasz ve deyimleri eitli
szlklerden derleyerek bir araya getirdik. Bunlar kala kelimesinin
Rusadaki gerek yerinin belirtilmesinde yardmc olabilecek niteliktedir.
Ayrca Ruslarn bu kelimeyi deyim ve ataszleri oluturacak kadar ok
benimsemesi, Trk kltrnden ne kadar ok etkilendikleri konusunda da
bir fikre sahip olmamz salamtr.

24

Frazeolgieskiy slovar russkogo literaturnogo yazka, Tsitadel, Moskva, 1997,

eserinden derlenmitir.

Kala Kelimesinin Trkede ve Rusada

333

KAYNAKA
1.
Baskakov N. A., nkijekova-Grekul A. ., Hakassko
Russkiy Slovar, Ministerstvo Kultur SSSR, Glavizdat Gosudarstvennoe
zdatelstvo nostrannh i Natsionalnh Slovarey, Moskva, 1953.
2.
Dal V. ., Tolkovy Slovar Jivogo Velikorusskogo
Yazka, Russkiy Yazk, Moskva, 1955, c.2.
3.
Divan Lgat-it Trk Tercmesi, ev. Atalay B., TDK
Yaynlar: 523, Ankara, 1992, c. III.
4.
E. Mustafayev E. M., erbinin V. G., Rusa Trke
Szlk, Russkiy Yazk, Moskva, 1996.
5.
Fasmer M. R., Etimologieskiy Slovar Russkogo Yazka,
Moskva, 1964-1973.
6.
Frazeolgieskiy Slovar Russkogo Literaturnogo
Yazka, Tsitadel, Moskva, 1997.
7.
Ganiyev F., Ahmetyanov R., Akgz H., Tatara
Treke Suzlek, nsan Neriyat, Kazan, 1997.
8.
Musabayev G., Kazahsko Russkiy Slovar, Glavnaya
Redaktsiya Kazahskoy Sovetskoy Entsiklopedii, Alma-Ata, 1987.
9.
Murzayev E. M., Slovar Narodnh Geografieskiy
Terminov, Msl, Moskva, 1984.
10.
Naskali E. G., Duranl M, Altayca Trke Szlk, TDK
yaynlar: 775, Ankara, 1999.
11.
Ojegov S.., vedova H. ., Tolkovy Slovar Russkogo
Yazka, 4.izd., Moskva, 1999
12.
gel B.,Trk Mitolojisi, Trk Tarih Kurumu Yaynlar,
Ankara, c. 1.
13.
Rusa Azerbaycanca Luget, Elm neriyat, Bak, 1971.
14.
V. V. Radlov, Opt Slovarya Tyurkskih Nareiy,
St.Peterburg., 1899, c..II, blm.
15.
Yudahin K. K., Krgz Szl, ev. Taymas A., TDK
Yaynlar: 121, Ankara, 1998, c.2.