Godinji zadatak iz predmeta:

Vrednovanje u saobraaju

Student:
dis.
Daniel Lovri 80/10
dis.

Profesor: Dr Vladan Tubi,

Asistent: Dr Marko Suboti,

Sadraj
1.

Uvod ...................................................................................................................................................... 2

2.

Analiza dostignutih saobradajnih tokova i prognoza perspektivnih saobradajnih tokova .................... 3

2.1.

Kretanje PGDS-a u periodu od 2002.-2012. godine i prognoza porasta saobradajnih tokova ...... 4

2.2.

Mjerodavni asovni protok ........................................................................................................... 6

3. Analiza uslova saobradaja na postojedem putu za dostignute i perspektivne saobradajne tokove,

radi ocjene funkcionalnih potreba za izgradnju dodatnih propusnih kapaciteta ......................................... 6
3.1.

Odreivanje slobodnih brzima po odsjecima................................................................................ 7

3.2.

Odreivanje kapaciteta ................................................................................................................. 7

3.3.

Analiza eksploatacionih brzina po odsjecima i kategorijama vozila u baznoj, I i XX godini .......... 8

3.4.

Nivo usluge u prvoj i ciljnoj godini ................................................................................................ 9

3.5. Zakljuak funkcionalnog vrednovanja postojedeg stanja i prijedlog reenja za identifikovane

probleme ................................................................................................................................................. 10
4.

Funkcionalno vrednovanje uslova saobradaja za predloeno reenje ................................................ 10

4.1.

Odreivanje slobodnih brzina po odsjecima ............................................................................... 10

4.2.

Odreivanje kapaciteta ............................................................................................................... 11

4.3.

Analiza eksploatacionih brzina po odsjecima i kategorijama vozila u baznoj, I i XX godini ........ 11

4.4.

Nivo usluge u prvoj i ciljnoj godini ................................................. Error! Bookmark not defined.

4.5.

Zakljuak funkcionalnog vrednovanja predloenog reenja .......... Error! Bookmark not defined.

5. Ocjena ekonomske opravdanosti izgradnje dodatnih propusnih kapaciteta u ukupnoj vremenskoj

dinamici i izbor optimalne solucije za izgradnju dodatnih propusnih kapaciteta posmatrano u
inicijalnoj vremenskoj dinamici ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
5.1.

Analiza trokova eksploatacije razmatranih mrea........................ Error! Bookmark not defined.

5.1.1.

Trokovi eksploatacije motornih vozila .................................. Error! Bookmark not defined.

5.1.2.

Trokovi vremena putovanja radnika ..................................... Error! Bookmark not defined.

5.1.3.

Trokovi saobradajnih nezgoda .............................................. Error! Bookmark not defined.

5.1.4.

Trokovi odravanja puta ....................................................... Error! Bookmark not defined.

5.2.

Analiza trokova graenja .............................................................. Error! Bookmark not defined.

5.3.

Ekonomske koristi .......................................................................... Error! Bookmark not defined.

5.4.

Kriterijum vrednovanja .................................................................. Error! Bookmark not defined.

5.4.1.

Interna stopa rentabiliteta ..................................................... Error! Bookmark not defined.

5.4.2.

Oportunitetna cijena kapitala ................................................ Error! Bookmark not defined.

6.

Zakljuak ................................................................................................. Error! Bookmark not defined.

7.

Literatura ................................................................................................ Error! Bookmark not defined.

1. Uvod

Godinji zadatak se odnosi na saobraajnu dionicu: Crvena Reka-Bela Palanka.

Posmatrani saobraajni odsjek je duine 2.197 km. Put se protee kroz ravniarski teren,
nadmorske visine od 260 m, gdje irina saobraajnih traka iznosi 3.50 m. U pitanju je klasini
dvotrani put asfaltnog kolovoznog zastora koji je ocjenjen stanjem kolovoza 3.
U okviru godinjeg zadatka izvrena je analiza dostignutih saobraajnih tokova (a na
osnovu dostupnih podataka o PGDS-u za posmatranu dionicu), prognoza saobraajnih tokova
u projektnom periodu od dvadeset godina. Zatim slijedi funkcionalno vrednovanje, a na
osnovu analize uslova odvijanja saobraaja na postojeem putu za dostignute i prespektivne
saobraajne tokove. Smisao funkcionalnog vrednovanja je da se dobije odgovor o sposobnosti
postojee dionice u pogledu zadovoljavanja zahtjeva saobraajnih tokova. Potrebno je na
osnovu proraunatih vrijednosti, a i na osnovu poznavanja same dionice, uoiti glavne
uzronike nezadovoljavajuih uslova u saobraaju, tedati prijedlog mjera u cilju poboljanja
postojeeg stanja. Nakon toga na scenu stupa ekonomsko vrednovanje, u kome emo izvriti
izbor optimalne solucije mjera kao i utvrditi opravdanost izvoenja predloenog reenja.
Za baznu godinu uzeta je 2012. godina, prva godina eksploatacije je 2013. godina, dok je
ciljna godina 2032. godina.

2. Analiza dostignutih saobraajnih tokova i

prognoza perspektivnih saobraajnih tokova

2.1. Kretanje PGDS-a u periodu od 2002.-2012. godine i prognoza

porasta saobraajnih tokova
Na osnovu podataka dobijenim radom ABS-a (automatskog brojaa sa strukturom
saobraajnog toka) postavljenog na posmatranoj saobraajnoj dionici Crvena Reka-Bela
Palanka, mogue je rekonstruisati kretanje PGDS-a u periodu 2002.-2012. godine. Tako je
formirana tabela br. 1:
Tabela 1. PGDS na putu Crvena Reka-Bela Palanka
Godina

Oznaka
dionice

2002

M-1.12

2003

M-1.12

2004

M-1.12

2005

M-1.12

2006

M-1.12

2007

M-1.12

2008

M-1.12

2009

M-1.12

2010

M-1.12

2011

M-1.12

2012

M-1.12

Saobradajna
dionica
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka
Crvena RekaBela Palanka

PA

BUS LT

PGDS
ST TT

AV

7.960 4016

168

109 95 57 1145 5590

7.960 3753

157

102 89 53 1070 5224

7.960 3791

159

103 90 54 1081 5278

7.960 3949

166

107 94 56 1131 5503

7.960 4157

175

113 99 59 1191 5794

7.960 4036

170

110 96 57 1156 5625

7.960 4118

173

112 98 58 1179 5738

7.960 3922

165

107 93 55 1123 5465

7.960 4043

170

110 96 57 1158 5634

7.960 3873

163

106 92 55 1113 5402

7.960 3952

166

108 94 56 1136 5512

to se tie samog PGDS-a, primjetan je pad naroito u odnosu na 2003. godinu zbog
dejstva politikih promjena. PGDS naglo raste 2006. godine usljed porasta privrede i
investicionog ulaganja. Sve podatke je mogue sagledati iz priloenog dijagrama br. 1.

5900
5800
5700
5600
5500
5400
5300
5200
5100
5000
4900
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Dijagram 1. PGDS u periodu od 2002.-2012. godine

Prilikom prognoze buduih saobraajnih tokova (zakljuno sa 2032. godinom)
razraene su tri varijante: optimistika, srednja i pesimistika. Dok je u Evropi godinji
prirataj PGDS-a 4%, u radu su korieni vei procenti na osnovu slobodne inenjerske
procjene stanja u dravi (dugogodinji negativni uticaji koji iezavaju, oekivani porast
drutvenog standarda, vea mobilnost graana, poveanje stepena motorizacije...). Dobijene
vrijednosti su date u tabeli 2.
Varijante
Optimistika
Srednja
Pesimistika
Godina Prirataj PGDS Prirataj PGDS Prirataj PGDS
2012
6
5512
5.5
5512
5
5512
2013
5.5
5815
5
5788
4.5
5760
2014
5.5
6135
5
6077
4.5
6019
2015
5.5
6472
5
6381
4.5
6290
2016
5.5
6828
5
6700
4.5
6573
2017
5
7169
4.5
7002
4
6836
2018
5
7527
4.5
7317
4
7109
2019
5
7903
4.5
7646
4
7393
2020
5
8298
4.5
7990
4
7689
2021
5
8713
4.5
8350
4
7997
2022
5
9149
4.5
8726
4
8317
2023
5
9606
4.5
9119
4
8650
2024
4.5
10038
4
9484
3.5
8953
2025
4.5
10490
4
9901
3.5
9266
2026
4
10910
3.5
10248
3
9544
2027
4
11346
3.5
10607
3
9830
2028
4
11800
3.5
10978
3
10125
2029
4
12271
3.5
11362
3
10429
2030
3.5
12700
3
11703
2.5
10690
2031
3
13081
2.5
11996
2
10904
2032
2.5
13408
2
12236
1.5
11067
Tabela 2. Prognozirani PGDS u projektnom periodu 2012.-2032. godine (tri varijante)

Dijagram 2. PGDS u periodu od 2012.2032. godine (tri varijante)

16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0

Optimistika
Srednja
Pesimistika

U daljem dijelu rada prikazani su podaci dobijeni primjenom srednje varijante. Koristei
se tabelarnim prikazom, dati su podaci o strukturi PGDS-a po kategorijama vozila za baznu
godinu (2012. god.), prvu godinu (2013.god.), kao i za ciljnu godinu (2032. god) pri srednjoj
varijanti oekivanog prirataja:

Godina Oznaka deonice

2012
2013
2032

M-1.12
M-1.12
M-1.12

PGDS
Duina
deonice PA BUS LT ST TT AV

7.960 3952 166 108 94 56 1136 5512

7.960 4150 174 113 99 59 1193 5788
7.960 8740 368 284 211 124 2509 12236

Tabela 3. Planirani PGDS na putu Crvena Reka-Bela Palanka u toku bazne, prve i ciljne
godine

2.2. Mjerodavni asovni protok

Mjerodavni asovni protok izraunava se po forumli:
qm=KPGDS
Koeficijent K se kree u granicama od 10 12%.
Na taj nain mogu se izraunati mjerodavni protoci za baznu,prvu i ciljnu godinu:
qm2012= KPGDS2010 = 0.10x5512= 551 voz/h
qm2013= KPGDS2011 = 0.10x5788= 579 voz/h
qm2032= KPGDS2032 = 0.10x12236= 1224 voz/h

3. Analiza uslova saobraaja na postojeem putu

za
dostignute i perspektivne saobraajne tokove, radi ocjene

funkcionalnih potreba za izgradnju dodatnih propusnih

kapaciteta (funkcionalno vrednovanje mree bez investicija)
3.1. Odreivanje slobodnih brzima po odsjecima
Pri odreivanju slobodnih brzina po odsjecima koristili smo tabline vrijednosti koje su
date u knjizi. Meuvrijednosti koje nisu postojale u osnovnoj podjeli u navedenim tabelama
dobili smo ponderisanjem poznatih vrijednosti.

N=2
T= 3.50 m
UN= 1.30 %
SK= 3
Rmin=790 m
min
Vsl

Odsjek 1
PA
BUS
TV
AV
100
80
75
70
101.5
81.5
76.5
64.5
78
73
68
63
110
105
100
95
78
73
68
63
78*0.72+73*0.03+68*0.047+63*0.2= 74 km/h
Tabela 4. Slobodne brzine na odsjecima

3.2. Odreivanje kapaciteta

Oslanjajui se na novo-klasini pristup odreivanja praktinih kapaciteta osnovnih
odsjeka dvotranih puteva, polazimo od sledeeg obrasca:
C= Vc gc
Gdje je:
Vc brzina pri praktinom kapacitetu
gc gustina pri praktinom kapacitetu
Prema tome , Vc se rauna prema slijedeem obrascu:
Vc = Vsk*Fsk
Vc = Vco*FT*FBS*FVa/b
Vc = 72.5*1*0.92*1.034= 68.97 km/h
gc=gco*Fga/b*Fkv=39.45*0.923*0.905=32.95 (PA/km)
C=Vc*gc=68.97*32.95=2272.6 (PA/h)
Odsjek
1

C (PA/km)
2272.6

Vc (km/h)
68.97

Tabela 5. Vrijednosti praktinih kapaciteta i brzina toka pri praktinom kapacitetu

posmatranog odsjeka

3.3. Analiza eksploatacionih brzina po odsjecima i kategorijama

vozila u baznoj, I i XX godini
U ovom dijelu rada analizraju se eksploatacione brzine koje se ostvaruju po pojedinim
kategorijama vozila u svakom od posmatranih odsjeka, a u karakteristinim godinama
projektnog zadatka. Da bi to ostvarili koristiemo se sledeim formulama za proraun
eksploatacionih brzina:

dvotrani putevi

Za qm/C<1

Ve = [ Vsl qm/C*(Vsl-Vc) ] * [ (1-R) + R*P/100 ] [km/h]

Za 1 <qm/C<1,5

Ve=Vc/ (qm/C +fg) [km/h]

Gdje je P- preglednost za bezbjedno preticanje (dato u postavci zadatka)

autoput

Autoput:
Za qm/C<1
Za 1 <qm/C<1,5

Ve=[ Vsl qm/C (Vsl-Vc) ]

Ve=Vc/ qm/C + fg

Kategorija vozila
PA
BUS
TV
AV
R
0,10- 0,15
0,05-0,1
0-0,05
0-0,02
Preporuuje se da se uzmu najmanje mogue vrijednosti za parametar R
Eksploatacione brzine u baznoj godini za: qm=551 (voz/h), qm/C=0.24<1
VePA=(74-0.24*5.03)*((1-0.1)+0.058))= 69.73 (km/h)
VeBUS=(69-0.24*0.03)*((1-0.05)+0.029)= 63.54 (km/h)
VeTV=(54-0.24*(-14.97))= 57.59 (km/h)
VeAV=(49-0.24*(-19.97))= 53.79 (km/h)
Eksploatacione brzine u prvoj godini za: qm=579 (voz/h), qm/C=0.25
VePA=(74-0.25*5.03)*0.958= 69.69 (km/h)
VeBUS=(69-0.25*0.03)*0.979= 67.54 (km/h)
VeTV=(54-0.25*(-14.97))= 57.74 (km/h)
VeAV=(49-0.25*(-19.97))= 53.99 (km/h)
Eksploatacione brzine u ciljnoj godini za: qm=1224 (voz/h), qm/C=0.54

VePA=(74-0.54*5.03)*0.958= 68.29 (km/h)

VeBUS=(69-0.54*0.03)*0.979= 67.53 (km/h)
VeTV=(54-0.54*(-14.97))= 62.08 (km/h)
VeAV=(49-0.54*(-19.97))= 59.78 (km/h)
Radi lakeg pregleda eksploatacionih brzina po odsjecima, godinama i kategorijama
vozila date su sledee tabele:

Godina
2012
2013
2032

Odsjek 1
VeBUS
64
68
68

VePA
70
70
68

VeTV
58
58
62

VeAV
53
54
60

Tabela 6. Eksploatacione brzine po godinama i kategorijama vozila

Posle odreenih eksploatacionih brzina po godinama i kategorijama vozila mogue je
izraunati eksploatacionu brzinu za cjelokupni tok po godinama, a u zavisnosti od
procentualnog uea pojedinih kategorija vozila.
Ve=VePA*PPA+VeBUS*PBUS+VeTV*PTV+VeAV*PAV (km/h)
Bazna godina: Ve= 65.75 (km/h)
Prva godina: Ve= 65.08 (km/h)
Ciljna godina: Ve= 64,83 (km/h)

3.4. Nivo usluge u prvoj i ciljnoj godini

Odreivanje nivoa usluge na pojedinim odsjecima vri se na osnovu dva pokazatelja i
njihovog odnosa qm/C, kao i na osnovu izraunatih vrijednosti za Ve.
Odsjek
Odsjek 1

qm/C
NU
tabelarno
Prva
0.25
<0.27
A
Ciljna
0.54
<0.60
D
Tabela 7. Vrijednosti nivoa usluge po kriterijumu q/C

Godina

qm/C

Uslovi
nezadovoljavajui
nezadovoljavajui

Pri odreivanju nivoa usluge za odsjeke u postojeem stanju, a na osnovu Ve, treba
napomenuti da na odsjeku 1 postoji postoji ogranienje brzine od 60 km/h.
Odsjek
Odsjek 1

Godina
Prva
Ciljna

Vogr
Ve
Ve tabelarno
NU
60
65.08
<90
A
60
64.83
<75
D
Tabela 8. Vrijednosti NU po kriterijumu Ve

Uslovi
nezadovoljavajui
nezadovoljavajui

3.5. Zakljuak funkcionalnog vrednovanja postojeeg stanja i

prijedlog reenja za identifikovane probleme
Na osnovu izvrenog funkcionalnog vrednovanja posmatrane dionice sa pripadajuim
odsjecima, moe se zakljuiti da se uslovi u kojim se nalaze saobraajni tokovi (kako za prvu
tako i za ciljnu godinu) opte gledano nezadovoljavajui.
Da bi se u budunosti obezbjedili zadovoljavajui uslovi za odvijanje saobraaja
predloene su sledee mjere:

izgradnja dvije dodatne trake,

rehabilitacija gornjeg dijela kolovoznog zastora i dovoenje u idealno stanje
(podrazumijeva se i opremanje puta pripadajuom novom vertikalnom i horizontalnom
signalizacijom),
promjena ogranienja brzine tako da je Ve postane ograniavajui faktor.

4. Funkcionalno
vrednovanje
saobraaja za predloeno reenje

uslova

4.1. Odreivanje slobodnih brzina po odsjecima

Pri odreivanju slobodnih brzina po odsjecima koriste se postupak i tabele navedene u
taki 3.1. ovog rada.

N=4
T= 3.50 m
UN= 0 %
SK= 1

Odsjek 1
PA
110
110
120

BUS
90
90
120

TV
80
80
120

AV
75
75
100

110
105
100
95
110
90
80
75
110*0.72+90*0.03+80*0.047+75*0.2= 101 km/h

Rmin=790 m
min
Vsl

Tabela 9. Slobodne brzine na odsjecima

4.2. Odreivanje kapaciteta

Odsjek 1
U skladu sa ograniavajuim faktorom na odsjeku 3, prijedlog mjera je da se povea
broj voznih traka. Tako, posle sprovedenih investicionih ulaganja na ovom odsjeku postojae
etverotrani put. Oslanjajui se na proraun sproveden u taki 3.2. primjenjuju se novoklasini obrazci namjenjeni osnovnim odsjecima autoputeva. Plazna formula je ista i glasi:
C=VC*gc
gdje je: VC- brzina pri praktinom kapacitetu,
gc- gustina pri praktinom kapacitetu.
Vc = Vco*FT*FBS*FN*FV= 75*1*0.98*0.97*1= 71.3 (km/h)
Gustina pri kapacitetu:
gc=gco*FN*Fkv=29.33*2*0.905= 53 (PA/km/tr)

gco- gustina pri aznom kapacitetu osnovnog odsjeka autoputa,

FN- broj traka u jednom smjeru,
Fkv- faktor uticaja komercijalnih vozila na gustinu toka pri kapacitetu.

C=Vc*gc (PA/h/smjeru)
C=71.3*53=3779 (PA/h/smjeru)
Odsjek
C (PA/h)
Vc (km/h)
3
3779
71.3
Tabela 10. Vrijednosti praktinih kapaciteta i brzina toka pri praktinom kapacitetu za
posmatrane odsjeke

4.3. Analiza eksploatacionih brzina po odsjecima i kategorijama

vozila u baznoj, I i XX godini
Potrebno je analizirati eksploatacione brzine koje se ostvaruju po pojedinim kategorijama
vozila u svakom od posmatranih odsjeka, a u karakteristinim godinama projektnog zadatka.
Koristidemo se ved navedenim formulama za proraun eksploatacionih brzina:

Bazna godina (2012): qm= 276 (voz/h), qm/C=0.073

Za qm/C<1

Ve = [ Vsl qm/C*(Vsl-Vc) ] * [ (1-R) + R*P/100 ] [km/h]

VePA = (110-0.073*(110-71.3))*((1-0.1)+0.058)= 102.7 (km/h)

VeBUS=(90-0.073*(90-71.3))*((1-0.05)+0.029)= 86.8 (km/h)
VeTV=(80-0.073*(80-71.3))= 79.4 (km/h)
VeAV=(75-0.073(75-71.3))= 74.73 (km/h)
Prva godina (2013): qm=290 (voz/h), qm/C= 0.077
VePA= (110-0.077*(110-71.3))*((1-0.1)+0.058)=102.52 (km/h)
VeBUS=(90-0.077*(90-71.3))*((1-0.05)+0.029)= 86.7 (km/h)
VeTV=(80-0.077*(80-71.3))= 79.33 (km/h)