Laboratuvar Testleri

LABORATUVAR
TESTLER
VE KLNK KULLANIMI
Prof.Dr. M. Kemal ERBL
2007 ANKARA
Copyright GATA Komutanl Basmevi Mdrl

Kitabn tm haklar GATA K.l Basmevi Mdrlne aittir.
Yazl izin olmadan kitaptan ksmen veya tamamen alnt yaplamaz,
kopyalanamaz yada herhangi bir yntemle oaltlamaz.
ISBN :
987 975 409 449 7
Basm Yeri :
GATA Komutanl Basmevi Mdrl Etlik/ANKARA
Yayn No : 2007 - 10
Kapak Tasarm :
ermin ATA ve Do.Dr. Adnan ATA
Yazma Adresi :
Merutiyet Caddesi No: 26/9
06640 Kzlay/ANKARA
e-mail: mkerbil @gata.edu.tr
Telefon : 0312 304 33 01
Bu kitab rahmetli babam

E.J.Kd.Alb. Cemal Erbilin ansna
ve
Annem Naciye Erbil,
Eim Dr. Ferah Erbil,
Kzlarm Seil ve dil Erbile
armaan ediyorum.
-3-
NSZ
Dnyadaki sratli deiim,
yaamn her alann etkiledii gibi
laboratuvar tbbn da etkilemektedir. Bilgi an yaadmz
bugnlerde
teknolojideki
hzl
ilerlemeyi laboratuvar teknolojisinde de grmekteyiz. Geleneksel
laboratuvarlarda, az sayda test
ieriine sahip aletler varken,
gnmzde
geni
test
ierikli
hassasiyeti
ve
tekrarlanabilirlii yksek, modern laboratuvar aletleri
bulunmaktadr. Bu hzl gelime sreci iinde laboratuvar
testlerinin de doru, gvenilir, hzl ve ekonomik olarak
tanya yardmc olmas gerekir.
Gnmzde klinik tanda laboratuvarn nemi gemie
oranla byk lde artm olup, tm hastalklarn tansnn
yaklak % 70 i laboratuvar sonular zerinden konmaktadr. Klinik laboratuvarlarn en temel ilevi doru sonu
vermektir. Hekimler, bir laboratuvarn gvenilir olmasn,
zamana uymasn, analizin titiz ve doru yaplmasn ve
testin
hassasiyetinin
yksek
olmasn
arzularlar.
Laboratuvarlar ise sonularnn gvenilirlii iin rnek
almndan, hastaya hatasz ve kaliteli test sonular vermeye
kadar tm analiz evrelerinin kontrol edilmesi gerektiinin
bilincinde olmal, kaliteli test sonular vermelidirler. Aksi
takdirde, bu durumdan tan koyan doktorlar ve sonutan
direk etkilenen hastalar zarar grrler.
Bu kitap, titiz ve kaliteli almay nemseyen her
gruptaki salk personeli iin, laboratuvarlarmzla uyum
iinde alabilmeleri ve gerektiinde youn-ak-pratik
tp bilgilerinden her an yararlanabilmeleri iin, nlklerinin
cebinde kolaylkla tayabilecekleri ekilde hazrlanmtr.
Kitabmzn ieriinde doktorlarn ve laboratuvar

sorumlularnn test hassasiyeti ve zgll konusunda
yorum yapabilecekleri yntemler ile testlere etki eden
faktrler, ilalarn etkileri, referans ve kritik laboratuvar
deerleri ile genel tp ve laboratuvar bilgilerinin yannda baz
Avrupa lkelerinin kulland standart internasyonel nite
(Sl) birimlerini, lkemizde kullanlan birim sistemine
kolaylkla evirebilen faktrler ile grafikler bulunmaktadr.
En nemlisi TSK Asker Hastanelerinden Numune Kabul
Birimlerine gnderilen kan ve idrar rneklerinin laboratuvara
ulatrlmas srasnda rneklerin muhafaza edilebilecei,
uygun s dereceleri ile hangi tplere alnmas ve ne tr katk
maddelerinin kullanlmas gerektii detaylarna da yer
verilmitir.
Bu kitabn baslmas iin bana cesaret veren GATA
Komutan Korgeneral Sayn .Necati ZBAHADIRa ve
bilimsel kalitesinin olgunlamasnda yol gsteren GATA
Askeri Tp Fakltesi Dekan Prof.Tbp.Tmgeneral Sayn
M.Zeki BAYRAKTAR ve Biyokimya ve Klinik Biyokimya
AD.Bk.lnda grevli retim yesi arkadalarma, her
trl yardmn esirgemeyen GATA Basmevi Mdr
Hv.Svn.Yb. Sinan BAARAN ile personeline ve K.K.K.
Basmevi Mdr P.Alb. Atilla ARGUNa kranlarm
sunarm.
Sayglarmla
Ankara 2007
Prof.Dr. M. Kemal ERBL

GATA Temel Tp Bilimleri ve
Biyokimya ve Klinik Biyokimya
Anabilim Dal Bakan
-5-
Bu kitabn mkemmel olmas iin benden daha

fazla heyecan duyan ve itenlikle yardm eden
asistanm Dr. Levent KOU ile asistanlarm;
Dr. Dilek ABASLI, Dr. zgr AVCI,
Dr. Yasemin Glcan KURT, Dr. Erkan ORUK,
Dr. brahim AYDIN, Dr. zlem ZTRK,
Dr. Bar UCUZCU ve Uzm. Dr. lker GHANa;
ayrca kapak tasarm iin ermin ATA ve
Do.Dr. Adnan ATAa zel teekkrlerimi sunarm.
Bildiini zannetmek, renmenin

en byk dmandr.
Dr. C. Bernard
-7-
Bu kitabn
esirgemeyen
sunarm.
oluumunda nerileri
sayn hocalarmza
ile ilgilerini
kranlarm
Prof.Dr. Levent KARACA

Ufuk niversitesi Biyokimya AD Bakan
Prof.Tbp.Tuamiral Turgut TUFAN
GATA Genel Cerrahi AD.Bakan
Prof.Tbp.Tugeneral Mustafa KUTLU
GATA Endokrinoloji ve Metabolizma Hast. BD Bakan
Prof.Dr. Nazmi ZER
Hacettepe niversitesi Biyokimya AD.
retim yesi Biyokimya Dernei Bakan
Prof.Hv.Tbp.Alb. Mustafa ZKAN
GATA Kardiyoloji AD. retim yesi
Prof.Di Tbp.Alb. mer GNHAN
GATA YBK retim yesi
Prof.Tbp.Alb. brahim ALTINSOY
GATA Gz Hastalklar AD.retim yesi
Prof.Tbp.Alb. Ayhan KUBAR
GATA Viroloji BD.Bakan
Prof.Tbp.Alb. efik GRHAN
GATA Tbb Biyoloji BD.Bakan
Do.Tbp.Bnb. Uur MUABAK
GATA mmnoloji BD.retim yesi
-9-
LABORATUVAR TESTLER VE KLNK KULLANIMI

KONULAR
SAYFA
A
Testlerin Minimum Tekrarlanma Aralklar
Laboratuvar Testlerini Etkileyen Faktrler
Testler
Adenovirs antikorlar ..
Adenozin Deaminaz (ADA) (Serum) .
Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) .
Aerobik ve Anaerobik Bakteri Kltr ..
Ailevi Akdeniz Atei (FMF) Mutasyon Analizi
10
Aktif Protein C Rezistans
11
Aktive Parsiyel Tromboplastin Zaman (aPTT)
12
Alanin Amino Transaminaz (ALT, SGPT)
14
Albumin (Serum) .
16
Albumin (Bos) ..
17
Albumin (Mayi) .
18
Aldolaz
19
Aldosteron (Serum) ..
20
Aldosteron (drar) ..
22
Alfa-1 Antitripsin (A1 AT, AAT)
23
Alfa Fetoprotein (AFP) .
24
Alkalen Fosfataz (ALP) .
26
Alkalen Fosfataz zoenzim Elektroforezi .
28
Alminyum .
29
Amilaz (Serum)
30
Amilaz (drar)
32
Amilaz zoenzimleri
33
Aminoasit Profili (Aminoasit Tarama) (Plazma, Bos, drar)..
34
Aminolevlinik Asit (ALA, Delta-ALA) ..
35
Amip Antikoru (Entamoeba histolytica antikoru) ..
37
I
KONULAR
SAYFA
Amniyotik Sv Analizi (Lesitin/Sfingomyelin Oran) ..
38
Amonyak .
Androstenedion (AD)
Anjiotensin II .
Anjiotensin Konverting Enzim (ACE) .
Antidiretik Hormon (ADH), (Serum) ..
Antidiretik Hormon (ADH), (drar) ..
Anti ds-DNA (ift Zincirli DNA antikoru) .
Antifosfolid Tansnn Deerlendirilmesi ..
Anti-Gliadin Antikorlar IgA ve IgG
(Gliadin Antikorlar; AGA) ..
Anti-Glomerular Bazal Membran Antikoru (AGBM)
Anti Glutamik Asit Dekarboksilaz Antikoru (Anti-GAD)
Anti-nslin Antikoru (nslin Antikoru) ..
Anti-Kardiyolipin Antikorlar IgM ve IgG
(ACA, aCL antikorlar) ..
Anti-Mitokondrial Antikor (AMA) .
Anti-Mitokondrial Antikor Tip M-2 .
Anti-Nronal Antikor Tip 2 (Anti-R, ANNA-2) .
Anti-Nronal Nkleer Antikor-Tip1; ANNA-1 (Anti-HU) ..
Anti-ntrofilik sitoplazmik (c-ANCA, p-ANCA)
40
42
43
44
46
48
49
50
Otoantikorlar
60
51
52
53
54
55
56
57
58
59
C-ANCA Antikoru (PR3 ANCA) ..
61
P-ANCA Antikoru (MPO ANCA, Anti-MPO) .
62
Anti-Nkleer Antikor (ANA, FANA) .
63
Anti-Parietal Hcre Antikoru .
65
Anti-Retiklin Antikoru .
66
Anti-Sentromer Antikor (ACA) .
67
Anti-Skin Antikor .
68
Anti-Smooth Muscle Antikor (ASMA)
69
Anti-Sperm Antikor (ASA) ..
70
Anti SS-A Antikoru (Anti-Ro Antikoru) .
71
Anti SS-B Antikoru (Anti-La Antikoru) ..
72
Antistreptolizin O (Kantitatif)
73
II
KONULAR
SAYFA
Anti-Tirogobulin Antikorlar
Anti-Tiroid Peroksidaz Antikorlar ..
Antitrombin III .
Anti-Trombosit Antikoru ..
Anyon GAP
Apolipoprotein A-1 .
Apolipoprotein B ..
Ascariasis IgG ..
Asetaminofen (Parasetamol)
Asetilkolinesteraz
Asetilkolin Reseptr Antikoru
Asetilkolin Reseptr Modulating Otoantikorlar ..
Asetilkolin Reseptr Blocking Otoantikorlar .
Asetil Salisilik Asit
Asimetrik Dimetilarginin (ADMA)
Aspartat Aminotransaminaz (AST, SGOT) .
AST/ALT Oran ..
74
76
78
80
81
83
85
87
88
89
91
93
94
95
96
97
100
B
Bakr (Serum)
Bakr (drar)
Bence-Jones Proteini (drar) .
Benzodiazepinler .
Beta Human Korionik Gonadotropin (-hCG) ..
Beta-Karoten .
Beta-2 Mikroglobulin (B2M)
Beta-2 Transferrin .
Bikarbonat (HCO3) .
Bilirubin-Direkt (Konjuge) ..
Bilirubin-Total
Birinci Trimester Tarama Testi .
Borrelia Burgdorferi Antikoru (Lyme Hastal) ..
BOSta Oligoklonal Bant Aratrmas..
Bbrek Ta Analizi .
Brucella Anti-Human Globin Testi (Coombslu) ..
Brucella Antikoru (Serum, BOS) .
101
103
104
105
106
108
110
112
113
114
115
117
118
119
120
121
122
III
KONULAR
SAYFA
C-
CA-125 .
CA 15-3 ve CA 27.29 .
CA 19-9
CA-72-4 (TAG 72) ..
C1 Esteraz inhibitr .
Chlamydia Antikorlar IgG ve IgM ..
Chlamydia Trachomatis (PCR) .
Civa (Tam kan)
Civa (idrar) .
Clostridial toksin tayini .
C-Peptid ..
C-Reaktif Protein (CPR) ..
Cytomegalovirus IgG Ve IgM
inko (Serum) ..
inko (Eritrosit ii) .
inko (Sa) .
inko (drar) ..
123
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
136
138
139
141
142
143
D
D-Dimer (Fibrin ykm rnleri)
Dehidroepiandrostenedion (DHEASO4)
Demir .
Demir Balama Kapasitesi .
11-Deoksikortizol (Compound S)
Diazepam (Valium) .
Difenilhidantoin (Fenitoin) .
Digitoksin .
Digoksin ..
Dinitrofenilhidrazin Testi .
Direkt Coombs Testi .
Dopamin ..
D-xylose Absorbsiyon Testi
IV
145
147
149
152
154
155
156
157
158
159
160
162
163
KONULAR
SAYFA
E
Ebstein-Barr Virus Early Antijen Antikoru (EBV EA Antikor)
164
Ebstein-Barr Virus Nkleer Antijen IgM Antikorlar (EBNA)
166
Ebstein-Barr Virus Viral Kapsid Antijen Antikoru (VCA) .
167
ENA Antikorlar (Sm, RNP ve SS-A) ..
168
Endomysial Antikor (EMA) .
169
Enterobius Vermicularis Yumurtas Aranmas ..
170
Eozinofil Katyonik Protein (ECP) .
171
Eozinofil Says ..
173
Epinefrin (Plazma) ..
174
Epinefrin (24 saatlik idrar) .
176
Eritropoetin (EPO) ..
178
Eritrosit Frajilitesi (Osmotik Frajilite)
180
Eritrosit Says (RBC) .
182
Eritrosit Sedimentasyon Hz (ESR)
184
Estradiol (E2)
186
Estriol (E3) .
188
Etanol (Etil Alkol, Kanda Alkol)

Etosksimid (Petimitit) .
189
190
F
Faktr V (Proakselerin)
Faktr V R 50 6Q Leiden Mutasyon Analizi (FV-Leiden) ..
Faktr VII (Prokonvertin) ..
Faktr VIII (Anti-hemofilik faktr) .
Faktr VIII Tarama (Fibrin Stabilize Edici Faktr) .
Faktr IX (Christmas faktr) .
Faktr X (Stuart Faktr) ..
Faktr XI (Plazma Tromboplastin Antesadan)
Faktr XII (Hageman Faktr)
Fenilalanin ..
Fenobarbital (Luminal) .
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
202
V
KONULAR
SAYFA
Ferriklorid Testi (FeCl3) ..

Ferritin ..
Fibrinojen (Faktr I) ..
Fibronektin (FEN)
Floresans Treponemal Antikor- Absorbsiyon Test (FTA-ABS)
Folat (Serum)
Folat (Eritrosit ii) ..
Follikl Stimlan Hormon (FSH) ..
Fosfor .
Fruktozamin
203
204
206
208
209
210
212
213
215
217
G
Gabapentin .
Gaitada Gizli Kan Aratrlmas .
Gaitada Parazit Aratrlmas .
Gaitada Redktan Madde ..
Gaitada Rotavirs Antijen ..
Gaitada Tripsin .
Galaktoz ..
Galaktoz-1-Fosfat ridil Transferaz (GPUT) .
Gama Glutamil Transferaz (GGT) ..
Gangliozid Antikorlar
Gastrin ..
Glukoz (AK) .
Glukozaminoglikanlar (GAG) .
Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz (G-6-PD)
Growth Hormon ..
Gruber-Widal Testi (Salmonella aglutininleri,
Tifoid aglutininleri) ..
218
219
220
221
222
223
224
225
226
228
229
231
234
235
236
238
H
HAM Testi (Asit Hemoliz Testi)
Haptoglobulin
Helicobacter Pylori Antijeni
VI
239
240
242
KONULAR
Helicobacter Pylori Antikorlar IgA ve IgG .
Hemoglobin (Hb; Hgb) .
Hemoglobin A1c (HbA1c) ..
Hemoglobin Elektroforezi
Hemoglobin S Tarama (Sikling Testi; Oraklama Testi) ..
Hepatit A Antikoru IgM (Anti-HAV IgM) ..
Hepatit A Total Antikorlar (IgG+IgM) .
Hepatit B Virs Core Antikoru IgM (Anti-HBc IgM)
Hepatit B Virs Core Antikoru Total (IgM+IgG) ..
Hepatit B Virs e antikoru (Anti-Hbe) ..
Hepatit B Virs Yzey Antijeni (HBsAg) ..
Hepatit B Virs Yzey Antikoru (HBsAb)
Hepatit B viral DNA (Hibridizasyon) ..
Hepatit B viral DNA (PCR) ..
Hepatit C Antikoru (Anti-HCV) .
Hepatit C viral Genotip Tayini ..
Hepatit C viral RNA (Kalitatif) ..
Hepatit C Viral Yk .
Hepatit D Virs Antikoru (Anti-Delta) ..
Hepatit D Viral RNA ..
Herpes Simplex Antikorlar IgM ve IgG (Herpes Genitalis) .
Herpes Simplex Virs (HSV);PCR ile DNA Saptanmas (BOS)
Heterofil Antikor (Monospot Test) .
Hidroksibtirat Dehidrogenaz (HBDH) .
5 Hidroksi ndol Asetik Asit (5-HIAA) ..
Hidroksiprolin (drar)
HIV Antijen Testi (HIV p24Ag) ...
HIV Antikor Testleri (HIV-1/HIV-2 Antikoru)
HIV Nkleik Asit Testleri (HIV-1 Proviral DNA veya RNA) ..
HIV Viral Yk (HIV-1 RNA)
HLA B-7
HLA B-27 .
HLA-DR .
Homogentizik Asit ..
Homosistein ..
Homovanilik Asit (HVA)
Human Papilloma Virs (HPV PCR ve Genotip Tayini) .
SAYFA
243
244
246
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
271
273
274
275
276
277
278
279
280
281
283
284
VII
KONULAR
SAYFA
I
drarda Redktan Madde

mmnfenotiplendirme Paneli (Lsemi paneli) ..
1-Akut Lsemi Paneli (ALL) .
2-Kronik Lsemi Paneli (KLL) ..
mmnfiksasyon Elektroforezi .
mmnglobulin A (Ig A) ..
mmnglobulin D (Ig D) .
mmnglobulin E (Ig E) ..
mmnglobulin G (Ig G) .
Ig G Alt tipleri
mmnglobulin M (Ig M) .
ndirekt Coombs .
nhalant Allerjenler ..
nslin ..
nslin Like Growth Faktr-1 (IGF, Somatomedin C) ..
yot (I) .
285
286
287
288
289
290
291
292
293
295
296
297
298
299
301
303
J
Jo-1 Otoantikorlar .
304
K
Kabakulak Antikorlar IgM ve IgG (Mumps Antikorlar) ....
Kadmiyum (Cd) ...
Kalay ..
Kalsitonin (Tirokalsitonin) ..
Kalsiyum (Ca, Serum) ..
Kalsiyum (yonize) .
Kalsiyum (drar) ..
Kanama Zaman (Ivy Bleeding Time) ..
Kan Gruplar ve Rh Tayini ..
Kan Kltr (Hemokltr) .
Kan Ph ..
VIII
305
306
307
308
310
313
315
317
319
320
321
KONULAR
Kappa Hafif Zincir ...
Karbamazepin ..
Karnitin (Serbest)
Karoten .
Karsinoembriyonik Antijen (CEA)
Katekolaminler (Plazma) (Epinefrin, Norepinefrin,Dopamin)
Katekolaminler (drar) .
17 Ketosteroidler .
Kzamk Antikorlar (Rubeola Ig M ve Ig G) ..
Kzamkk Antikorlar (Rubella Ig M ve Ig G) ..
Kist Hidatik Spesifik IgE ..
Kist Hidatik Hemagltinasyon Testi (Serolojik) ..
Klonozepam (Rivotril) ..
Klor (Serum) ..
Klor (BOS) ..
Klor (drar) .
Kolesterol
Kolesterol-HDL .
Kolesterol-LDL ..
LDL-Alt Gruplar (LDL-Subfractionation) (Plazma) ..
Kolesterol-VLDL
Kolinesteraz II (Pseudokolinesteraz)
Kompleman Komponent C1q (C1q) .
Kompleman C3 ..
Kompleman C4 ..
Koproporfirin .
Kortizol (Hidrokortizon) (Serum)
Kortizol (drar) (Serbest)
Kreatin (Serum) ..
Kreatin (drar) ..
Kreatin Fosfokinaz (CK; Kreatin Kinaz)
Kreatin Fosfokinaz MB (CK-MB) ..
Kreatinin (Serum) ..
Kreatinin (drar) ..
Kreatinin Klerensi
Krom (Cr)
Kryofibrinojen
Kryoglobulin ..
Kurun (Pb)
SAYFA
323
324
325
326
327
329
331
333
334
335
336
337
338
339
341
342
343
345
347
349
350
351
352
353
355
356
357
359
361
362
363
365
367
369
371
373
374
375
376
IX
KONULAR
SAYFA
L
Laktat (Plazma)
Laktat (BOS) .
Laktat Dehidrogenaz (LDH) ..
Laktoz Tolerans Testi
Laktat Dehidrogenaz (LDH) zoenzim Elektroforezi .
Lamda Hafif Zincir (Serum) ..
Lamda Hafif Zincir (drar) ..
Lamotrigine (Lamictal) .
Legionella Kltr ve Antikoru .
Leishmania Antikoru .
Lenfoma Paneli .
Lenfosit mmunofenotiplendirme (CD4/CD8 Oran,
CD4 Yzdesi) .
Lipaz ..
Lipoprotein a (Lp a) ..
Lipoprotein Elektroforezi .
Listeria Aglutinasyon Testi ....
Lityum (Li) ..
Lizozim (Muramidaz) .
Liver-Kidney Mikrozomal Antikor Tip1 (LKM Tip 1 Antikorlar)
Lkosit Alkalen Fosfataz (LAP) .
Lupus Antikoaglan ve Antikor Testi .
Lupus Eritematosus Hcre Testi (LE Hcresi) .
Luteinizan Hormon (LH) ..
377
378
379
381
382
383
384
385
386
387
388
389
391
393
394
396
397
398
399
400
402
404
405
M
Magnezyum (Serum) .
Magnezyum (drar)
Makroprolaktin .
Metanefrinler (drar) .
Methemoglobin (Methb.)
5-10 Metilen Tetrahidrofolat Redktaz Enzim Eksiklii
(MTHFR Mutasyon Analizi) .
X
407
410
411
412
414
415
KONULAR
SAYFA
Metotreksat
Mikroalbumin (MA) .
Mycobacterium Kltr (Bactec Yntemi ile) ..
Mycoplasma Pneumonia Antikorlar IgM ve IgG .
Myoglobin (Serum) .
Myoglobin (drar) .
416
417
419
420
421
423
N
N-Asetil Glukozaminidaz (NAG) ..
Nazal Smear ..
Nron Spesifik Enolaz (NSE) .
N-Telopeptid (NTx)
Nkleer Matriks Protein 22 (NMP 22) ..
5 Nkleotidaz (5 NT) ..
424
425
426
427
429
430
O
Oksalat (drar) .
Oligoklonal Band Tayini ..
Osmolalite (drar) ..
Osmolalite (Serum)
Osmotik Frajilite ..
Osteokalsin (Kemik G1a Proteini) ..
Otoimmn Hastalklarn Tans in Test Paneli ..
431
433
434
436
438
439
441
P
Pankreatik Amilaz
Pankreas slet Cell Antikor (ICA)
Paraneoplastik Otoantikor Paneli
Paratiroid Hormon (PTH)
Parsiyel Tromboplastin Zaman (aPTT) ..
Parvovirs B-19 Antikorlar IgG ve IgM ..
Phtlama Zaman ..
442
443
444
446
448
449
450
XI
KONULAR
SAYFA
Pirvat ..
Pirvat Kinaz (PK) ..
Plazminojen Aktivitesi (Plazma) ..
Porfirinler ve Porfobilinojenler (drar) .
Potasyum (Serum) .
Potasyum (drar) .
Potasyum (BOS) ..
Prealbmin (Tiretin) ..
Pridinolin Kollajen Crosslinks (Pridonilin) ...
Primidon (Mysoline) ..
17 Alfa Hidroksi Progesteron .
Progesteron (PG) .
Prolaktin (PRL) .
Prostat Spesifik Antijen (PSA) ..
Prostatik Asit Fosfataz ..
Protein Total (Serum) ..
Protein (drar) ..
Protein (BOS)
Protein Elektroforezi (Serum) ..
Protein Elektroforezi (drar) ..
Protein S Aktivitesi .
Protein S Antijeni
Protrombin Aktivitesi (Faktr II) .
Protein C Aktivitesi .
Protein C Antijeni
Protrombin Zaman (PTZ) ..
Protoporfirin Eritrosit (FEP) ..
Psdokolinesteraz (Serum)
451
453
454
455
457
460
462
463
465
466
467
468
470
472
474
475
477
479
480
482
483
484
485
486
487
488
490
491
R
Radioallergosorbent Test (Ig E Antikorlar, Multi-Allergen) ..
493
RASTTesti .
494
Rapamycin (Sirolimus) .
495
Renin Aktivitesi (Plazma, PRA)
496
Respiratuar Sinsityal Virs (RSV) Antikorlar
498
XII
KONULAR
SAYFA
Retiklin Antikorlar
Retiklosit Says..
Ribonkleoprotein Antikorlar (RNP Antikorlar) .
Ristosetin Kofaktr (Plazma) .
Ritonavir (Norvir)
Rocy Mountain Spotted Fever Antikorlar (Ig G) ...
Romatoid Faktr (RF) ..
Rotavirs Antijeni
Rubella Antikorlar (Ig M) ..
Rubella Antikorlar (Ig G)
499
500
502
503
504
505
506
508
509
510
S-
Safra Asitleri ..
Salisilat (ASA, Asetilsalisilik Asit) .
Scl 70 Otoantikorlar (Serum) ..
Seks Hormon Balayc Globulin (SHBG)
Semen Analizi
Semende Fruktoz Tayini .
Selenyum .
Serbest PSA
Serbest T3 (Triiyodotironin, FT3) ..
Serbest T4 (Serbest Tiroksin, FT4) .
Serotonin (5-OH Triptamin) ..
Sertralin
Seruloplazmin
Siklosporin ..
Sitrat (drar) ..
Sm Otoantikoru
Sodyum (Serum) .
Sodyum (drar)
Sodyum (BOS) .
Na-Nitroprussiat Testi (drar) ..
Spesifik Ig E ..
Skroz Hemoliz Testi (eker Su Testi)
eker Kromatografisi .
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
522
523
524
526
527
528
529
532
534
535
536
537
538
XIII
KONULAR
SAYFA
T
Takrolimus (FK-506, Prograf) ..

Tam drar
Tam Kan ..
Ta Analizi ..
Teksifle ARB Aranmas (Tbc Basil Aranmas) ..
Ter Testi ..
Testosteron (Total)
Testosteron (Serbest) ..
Tiroglobulin (TG) .
Tiroid Stimle Edici Hormon (TSH)
Tiroid Stimle Edici Hormon (TSH) Reseptr Antikoru ..
Tiroksin Balayc Globulin (TBG) ..
Toksoplazma Antikorlar (Ig M ve Ig G) .
Toksoplasma PCR ..
Total T3 (Total Triiyodotironin, TT3)
Total T4 (Total Tiroksin) .
Transferrin ..
Treponema Pallidum Hemaglutinasyon Testi
(TPIHA, TPHA)
Trigliserid .
Triple Test (l Tarama Testi) ..
Troponin I ..
Troponin T ..
539
540
545
546
547
548
549
551
552
554
556
557
559
560
561
562
564
566
567
569
570
571
re Nitrojen (BUN) .
rik Asit (Serum) .
rik Asit (drar)
rogenital Mycoplasma Kltr ve Antibiyotik
Duyarllk Testi .
ropepsinojen ..
XIV
573
575
578
580
581
KONULAR
SAYFA
V
Valproik Asit (Depakate/Depakene) ..

Vanilmandelik Asit-VMA (drar) ..
Varicella- Zoster Virs (VZV) Antikorlar .
Vitamin A (Retinol) .
Vitamin B1 (Tiamin) ..
Vitamin B2 (Riboflavin)
Vitamin B6 (Pridoksin) .
Vitamin B12 (Kobalamin)
Vitamin C (Askorbik Asit)
Vitamin D, (25 Dihidroksi) .
Vitamin D, (1, 25 Dihidroksi) ...
Vitamin E (Tokoferol)
582
583
585
586
588
589
591
593
595
597
598
599
Y
Yenidoanda Kaltsal Metabolik Hastalk Taramas ...
Yenidoan TSH Tarama Testi ..
601
603
Z
Zarontin (Ethosuximide)
Zerit (Stavudin)
Zidovudine (AZT)
604
605
606
Referans Deerleri
Aminoasitlerin Referans Deerleri .
608
Epinefrin, Norepinefrin ve Dopamin Referans Deerleri
614
nslin Like Growth Faktr-1 Referans Deerleri ..
615
Tam Kan Referans Deerleri .
616
Yaa Gre Total PSA Referans Deerleri .
618
XV
KONULAR
SAYFA
Genel Bilgiler
Numune Alm ...
620
Kan Almada Uyulmas Gereken Kurallar..
621
Analiz ncesi (Preanalitik) Gereksinimler ..
621
Laboratuvar Tarafndan rneklerin Kabul Edilmedii Haller..
621
24 Saat drar Toplama Teknii
622
24 Saat drar Toplamada Gerekli Koruyucu Madde Listesi ..
623
Kanda Lipid Analizi ncesi Bilinmesi Gerekenler ..
624
drarda VMA, HVA ve 5-HIAA, Metanefrinler Testleri

ncesi Bilinmesi Gerekenler ....
624
Transuda Eksuda Ayrm
625
Asit Baz Nomogram
625
Alk Kan ekeri Deerlendirme Skalas
626
Akut ve Kronik HBV nfeksiyonunun Seyir Grafii
627
Viral Hepatit Serolojik Belirteleri Tablosu ...
628
Sensitivite ve Spesivite Tanmlar ..
630
Ondalk Saylar .
630
Tbbi Formller ve Hesaplamalar.
631
Boy ve Kiloya Gre Vcut Yzeyinin Belirlenmesi Nomogram.
634
Birim evirme Cetvelleri..
635
drar Testleri zerine lalarn Etkisi.

lm Sembolleri
637
643
Ksaltmalar .
645
Kaynaklar .
652
XVI
TESTLERN MNMUM TEKRARLAMA

ARALIKLARI
Biyokimyasal parametrelerin belirli yan mrleri vardr. Bu sreden
nce
testin
tekrarlanmas
hastaln
takibi
asndan
fayda
salamayaca gibi lke ekonomisine de ek yk getirecektir. Bu

nedenle klinisyenler tarafndan her testin minimum tekrarlanma
sresinin bilinmesi olduka nemlidir.
TESTLER
ARALIKLAR
re, Kreatinin
1 Gn
*Karacier Fonksiyon Testleri
3 Gn
inko (Zn), Bakr (Cu)
7 Gn
Lipid Profili; Kolesterol, Trigliserid,

HDL-Kolesterol
13 Gn
FSH, LH, Prolaktin, Testosteron, E2, SHBG
13 Gn
Tiroid Fonksiyon Testleri, TSH, FT4, FT3
13 Gn
Demir (Fe), Ferritin
14 Gn
Protein Elektroforez, Ig, IgE, Kriyoglobulin
28 Gn
AFP, CA 125, CA 19.9, CA 15.3, CEA, PSA
28 Gn
Progesteron, Renin, Aldosteron, Parathormon,

IGF-1, GH
28 Gn
Vitamin B12, Folik Asit
60 Gn
HbA1c
60 Gn
Vitamin D 25, Vitamin D1:25, Vit-E, Vit-A
90 Gn
* Parasetamol intoksikasyonu, Akut Hepatit ve Akut Kolestaz iin geerli

deildir.
LABORATUVAR TESTLERN ETKLEYEN

FAKTRLER
Kan almndan nceki etkiler (Preanalitik) :
1.
Postrn etkisi: Ayakta duran bir kiide kan hacmi yatan bir
kiiye gre 600-700 ml daha azdr. Bu durum kan hacminde
%10 civarnda azalmay gsterir. Gerek neden kann
proteinsiz svsnn doku arasna gemesi olup plazma
hacminde nemli farka neden olur. Buna paralel olarak
enzimler ve protein hormonlar dahil tm proteinler, proteinlere
ksmen bal kalsiyum, bilirbin ve proteine bal ilalarn
konsantrasyonu etkilenir.
2.
Egzersizin etkisi: Egzersizin vcut svlarnn yaplarna etkisi

aktivitenin sresi ve younluu ile ilgilidir. Egzersiz sonunda
alnan kan rneklerinde aspartat aminotransferaz (AST), laktat
dehidrogenaz (LDH), kreatin kinaz (CK), re, kreatinin,
transferrin sonularnda ykselmelerin olduu, kan glukozunun
deiimler gsterdii, plazma renin aktivitesi, aldosteron,
byme hormonunun patolojik dzeylere ulat gz nnde
bulundurulmaldr.
3.
Alk durumu: Alk kan ekeri dzeyi lm gibi baz testler

iin zellikle istenen bir durum olduu gibi, laboratuvar
ilemlerinin standardizasyonu ve teknikleri asndan numune
almnda 10-12 saatlik alk istenir. Bu durumun 16 saatten
uzun olmamas gerekir.
4.
Besinlerin etkisi: Baz plazma yap talar yakn zamanda

yenilip iilen besinlerden etkilenir. Bunlarn iinde kan glukozu,
trigliserid, alkalen fosfataz (zellikle intestinal izoenzim)
saylabilir. Ayrca serumun lipemik olmas lmler iin
kullanlan yntemleri etkileyebilir. Kahve, ay, kola gibi kafein
bulunan iecekler yaptalarnn konsantrasyonu zerinde
nemli bir etkiye sahiptir.
5.
Sigara ime: erdii nikotinden dolay sigara birok testi

etkiler. Bunlarn iinde lipidler, hormonlar, vitamin B12, CEA
gibi parametreler saylabilir.
6.
Sirkadyen deiim: Beden svlarndaki birok yapta gn

boyu dngsel deiim gsterir. Bu deiimlere katkda
bulunan balca faktrler postr, aktivite, beslenme, stres, gn
, karanlk, uyku ve uyanklktr. Bu dngsel deiimler
olduka byk deerlere varabildiinden numune alma
standardizasyonunun iyi denetlenmesi gerekir. Byme
hormonu uykuya daldktan ksa sre sonra ykselir. Oysa bazal
plazma inslini, sabah ve akam daha yksek dzeydedir.
ACTH ve kortizol gece saatlerinde minimal dzeydedir. drar
hacmi ve kreatinin atlm gece azalr.
7.
lalarn etkisi: lalar, analiz yntemlerini in vitro etkiledii

iin in vivo deiimlere de yol aabilirler.
8.
Yksek ate: Serum hormon dzeyleri yan sra lipidler,

kalsiyum, rik asit gibi birok parametreyi etkiler.
9.
Cinsiyet ve yan etkisi: Hastann yenidoan, puberte,

yetikin olmasna ve cinsiyete gre eitli hormon, enzim,
lipidler, elementler gibi birok parametre deiim gsterir.
rnein: alkalen fosfataz, kemik bymesine paralel olarak
pubertede en yksek deerlere ular. Puberteden sonra
aktivite azalr. Menstruel dng srasnda da kadnlarn hormon
deerleri ok deitiinden LH, FSH gibi testler iin kan
gnderilirken dng gnnn de belirtilmesi unutulmamaldr.
CA-125 menstel periyotta normalin 2 katna kabilir.
10. Gebelik: Down sendromu riski iin yaplan ilk ve ikinci

trimester testlerinin ultrason verileri gnnde olmaldr.
TESTLER
Adenovirs Antikorlar
Adenovirs Antikorlar
Yntem
EIA (Serum), IFAT (BOS)
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), Jelsiz tp (Serum, BOS)
Referans deerler
Negatif (Normal)
Klinik kullanm
Aktif Adenovirs enfeksiyonlarnn tansnda kullanlr. Adenovirs,
alt ve st solunum yolu, konjunktivit ve gastrointestinal
enfeksiyonlarna neden olan adeno ailesinden ift sarmall DNA
virsdr. Solunum yolu enfeksiyonlu, konjunktivitli, gastroenteritli,
hemorajik sistitli hastalardan ok deiik virsler izole edilmitir.
Adenozin Deaminaz (ADA), (Serum)
Adenozin Deaminaz
(ADA) (Serum)
Yntem
Kolorimetrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl)
rnek saklama
-20 C
Serum
31 gn
CSF
31 gn
Sv
31 gn
Plevral sv
31 gn
Referans deerler
< 30 U/L
Klinik kullanm
Malignitelerin ve enfeksiyonlarn birok deiik tipinde (viral hepatit,
infeksiyoz mononkleoz, tifoid fever ve tberkloz), portal
hipertansiyonla (asit) ilikili karacier sirozunda en faydal test
ADAdr.
Plevral svda ykselmi ADA seviyeleri ok yaygn olarak Tberkloz
(TB) ile ilikilidir. Efzyonlarda bulunan artm ADA aktivitesi; TB;
bakteriyel enfeksiyonlar, romatolojik hastalklar, lenfoproliferatif
bozukluklarda grlr. BOSda ADA; tberkloz menenjit olgularnda
yksektir.
Ykseldii durumlar
-Hepatit, siroz, hemokromatoz,
-Hemolitik anemi,
-Tberkloz,
-Prostat ve mesane karsinomlar,
-Talasemi majr,
-Otoimmn hastalklar,
-Gut,
-Enfeksiyoz mononkleoz,
-Kalp yetmezlii,
-Sarkoidoz.
6
Adrenokortikotropik Hormon (ACTH)
Adrenokortikotropik Hormon
(ACTH)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
EDTAl Plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
EDTAl tp (Mor kapakl)
rnek saklama
-20 C
EDTA l Plazma
31 gn
rnek saklama zellikleri

ki plastik tpe blnp, 1 saat iinde dondurulmaldr. rnek
alndktan sonra plazma hemoliz edilmeden souk ortamda hemen
ayrlmal ve souk ortamda gnderilmelidir. rnek alnma zaman
nemlidir. Plazma ACTH dzeyi saat 06-08 arasnda maksimum,
21.00-22.00 arasnda ise minimumdur. Ayrca gebelik, menstruel
siklus ve stresten de etkilenir.
Referans deerler
25 - 65 pg/mL
Klinik kullanm
Hipotalamik-hipofizer bozukluklar ve ACTH sekrete edici tmrlerin
tansnda yardmcdr. Adrenal yetersizlikte, primer adrenal
yetersizlik tans iin 100 pg/mlden daha byk ACTH seviyeleri
tansaldr. Halbuki, hipofizer kaynakl adrenal yetersizlikli hastalarn
ACTH konsantrasyonlar normaldir. Hiperkortizolizm de (plazma
kortizol 15 g/dl den byk), ACTH konsantrasyonu 5 pg/ml den
daha az olduunda, kortizol sekresyonu ACTH-Bamszdr.
Genellikle adrenal tmr veya hiperplazilerinde 15 pg/mlden daha
byk ACTH konsantrasyonu, ACTH-Baml hiperkortizolizmi
gsterir.
Adrenokortikotropik Hormon (ACTH)
Ykseldii durumlar
-Addison hastal (primer adrenal yetmezlik),
-Cushing hastal (hipofiz baml adrenal hiperplazi),
-Ektopik ACTH sendromu,
-Stres,
-Adrenogenital sendrom (konjenital adrenal hiperplazi).
Azald durumlar
-Sekonder adrenal yetersizlik (hipofizer yetersizlik),
-Cushing sendromu,
-Hipopititarizm,
-Adrenal adenoma veya karsinoma,
-Steroid uygulamas.
Aerobik ve Anaerobik Bakteri Kltr
Aerobik ve Anaerobik Bakteri

Kltr
Yntem
Kltr
Balca rnek tipi
Enfeksiyon materyali
rnek tp kab
Steril kap veya transport besiyeri
Referans deerler
Negatif
rnek alnmadan nce abse yzeyi iyice temizlenmeli absenin
kapslnden iine girilerek rnek alnmaldr.
Klinik kullanm
Enfeksiyon oluumuna neden olan aerobik ve anaerobik bakterilerin
tannmas ve izolasyonu amacyla yaplr.
Anaerobik bakterilerin byk bir blm deri, az boluu,
genitoriner ve alt gastrointestinal sistemde bulunan normal bakteri
florasn oluturur.
Tipik anaerobik enfeksiyonlar, peritonitis, karn ve pelvik abseleri,
endometritis, pelvik inflamatuar hastalklar, aspirasyon pnmonisi,
ampiyem ve akcier abseleri, sinzit, beyin abseleri, gazl gangren
ve yumuak doku enfeksiyonlardr.
Ailevi Akdeniz Atei Mutasyon Analizi (FMF)
Ailevi Akdeniz Atei

Mutasyon Analizi
(FMF)
Yntem
PCR-REA
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
rnek saklama zelikleri
Hemoliz ve pht olmamaldr.
Klinik kullanm
FMF, yinelenen ataklarla, atelenmeleri takip eden karn, gs ve
eklem arlar ile kendini belli eden kaltsal bir hastalktr. Bu test ile
FMF e neden olabilecek baz mutasyonlara baklmaktadr
10
Aktif Protein C Rezistans (APC-R, aPTT/APC Tarama Testi)
Aktif Protein C Rezistans

(APC-R, aPTT/APC Tarama Testi)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Koaglasyon tp (Mavi kapakl tp)
Referans deerler
APTT: 26-38 saniye
APC/APTT: 2,4-4,0
Klinik kullanm
Protein-C, vitamin K baml protein zimojen olup karacierde
sentezlenir ve plazmada dolar. Plazma konsantrasyonu 5,0 g/ml
dir. Aktif protein Cnin antikoaglan fonksiyonu, endotel hcre
membranna trombin ve trombomodulin ile birlikte balanmas ile
balar. Aktif protein C, aktif haldeki faktr V ve faktr VIIIi inaktive
ederek koaglasyon elalesinin kontroll ekilde almasn salar.
Venz, arteriyel tromboembolizm hikayesi bulunan olgular ile venz
ve arteriyel tromboembolizm aile hikayesi olanlarn, olas trombotik
riskin deerlendirilmesinde kullanlr.
11
Aktive Parsiyel Tromboplastin

Zaman
(aPTT)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Koaglasyon tp (Mavi kapakl tp)
rnek saklama
Plazma
-20C
14 gn
rnek toplama zellikleri

Heparin enjeksiyonu yaplan hastalarda bir sonraki dozdan 1 saat
nce rnek toplanmaldr. Heparin uygulanan koldan kan
alnmamaldr.
Referans deerler
APTT: 30-40 sn.
PTT: 60-70 sn.
Olas Kritik Deerler
aPTT: >70 sn.
PTT: >100 sn.
Klinik kullanm
Pht
oluumunda,
intrinsik
sistemin
ve
genel
yolun
deerlendirilmesinde kullanlr. Antikoaglan tedavi alan hastalarda
kontroln 1,5-2,5 kat olmaldr. Faktr 1 (fibrinojen), 2, 5, 8, 9, 10,
11,
12,
faktrlerinin
deerlendirilmesinde,
prekallikrein
eksikliklerinin taranmasnda, Heparin, argatroban ve hirudin
tedavilerinin monitorize edilmesinde kullanlr. Ayrca DK,
Disfibrinojenemi, karacier yetmezlii, dolaan antikoaglanlar ve K
vitamini yetersizliinin deerlendirilmesinde kullanlabilir.
12
Ykseldii Durumlar
-Konjenital ve kazanlm phtlama faktr eksiklikleri,
-Karacier sirozu,
-Vitamin K eksiklii,
-Lsemi,
-DK,
-Heparin uygulanmas,
-Hipofibrinojenemi,
-Von Willebrand hastal,
-Hemofili.
Azald Durumlar
-DKin erken dnemi,
-Yaygn kanser.
13
Alanin Aminotransaminaz (ALT, SGPT)
Alanin Aminotransaminaz
(ALT, SGPT)
Yntem
Otoanalizr ile Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Hemolizsiz serum
nterfere Edici Faktrler
-nceki intramskuler enjeksiyonlar ALT ykselmelerine neden
olabilir.
-lalar artm ALT seviyelerine neden olur.
(rn: Asetaminofen, Alloprinol, Aminosalisilik asit (PAS), Ampisilin,
Azotioprin, Karbamazepin, Sefalosporinler, Klordiazoepoksit,
Klorpropamid,
Klofibrat,
Kloksasilin,
Kodein,
Dikumarol,
ndometazin, zoniazid (INH), Metotreksat, Metildopa, Nafsilin,
Nalidiksik asit, Nitrofurantoin, Oral kontraseptifler, Oksasilin,
Fenotiazinler, Fenilbutazon, Fenitoin, Prokainamid, Propoksifen,
Propranolol, Kinidin, Salisilatlar, Tetrasiklinler ve Verapamil.)
Referans deerler
Erkek: 10 40 U/L
Yallar: Yetikinlerden hafif yksek
Kadn: 10 35 U/L
ocuklar: Yetikinlerin 2 kat kadar yksek
SI nite dnm katsays

x0,017=kat/L
14
Alanin Aminotransaminaz (ALT, SGPT)
Klinik kullanm
Karacier hastalnn tansnda en fazla kullanlan testtir. Kalpte,
iskelet ve karacierde bulunur. AST ve ALT viral sarln
balangcnda sratle artar ve 1-2 hafta yksek kalr. Toksik
hepatitte ALT ve AST artar fakat LDH hepatosit nekrozu sonucu
daha byk oranda artar.
Ykseldii durumlar
-Karacier hastalklar;
*Hepatit,
*Siroz,
*Reye sendromu
*Karacier metastaz,
-Hepatik konjesyon,
-Alkolizm,
-Ciddi kas travmas,
-Kas distrofisi, malignensi,
-Pankreatit,
-MI,
-Myokardit,
-Renal ve pulmoner enfarktus,
-Dehidratasyon,
-Dermatomyozit, polimyozit,
-ok,
-Konvulsiyonlar, eklampsi,
-in otlarnn kullanm.
Azald durumlar
-Azotemi, malnutrisyon,
-Kronik alkolik karacier hastal,
-lerlemi kronik bbrek diyalizi,
-Metronidazol.
15
Albumin (Serum)
Albumin
(Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay
Hemolizsiz serum
Referans deerler
Erikin: 3,5 - 5,5 g/dL
Prematre: 3 - 4,2 g/dL
Yenidoan: 3,5 5,4g/dL
nfant: 4,4 5,4 g/dL
ocuk: 4-5,9 g/dL
SI nite dnm katsays
x10 = g/L
Klinik kullanm
Albumin, karacierde sentezlenen bir proteindir. Total proteinin
yaklak %60n oluturur. Besinsel durum, kan onkotik basnc,
proteinrili bbrek hastalklarnn takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Dehidratasyon (relatif art),
-IV albumin infzyonu.
Azald durumlar
-IV svlarla sratli hidrasyon, ar hidrasyon,
-Siroz, dier karacier hastalklar, kronik alkolizm,
-Gebelik ve oral kontraseptif kullanm,
-Birok kronik hastalklar, nefrotik sendrom, neoplazi, protein
kaybettirici enteropatiler, peptik lser, tiroid hastalklar, yanklar,
ciddi cilt hastalklar, uzam hareketsizlik, kalp yetmezlii, kronik
iltihabi hastalklar ve dier kronik katabolik durumlar.
-Overhidrasyon, Kapiller permeabilite art,
-nflamatuar hastalklar, Familyal idiopatik disproteinemi.
16
Albumin (BOS)
Albumin
(BOS)
Yntem
Nefelometrik, Turbidimetrik
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
0.25 mL
rnek tp kab
Jelsiz dz test tp
Referans deerler
27 mg/dL
Klinik kullanm
Guillain-Barre sendromu, travmalarda ve bakteriyel menenjitte BOSalbumin seviyesi ykselir.
17
Albumin (Mayi)
Albumin
(Mayi)
Yntem
Nefelometrik, Turbidimetrik
Balca rnek tipi
Plevral mayi, asit mayisi, perikard mayisi
Minimum hacim
0.25 mL
rnek tp kab
Jelsiz dz test tp
Klinik kullanm
Serum ve mayi albumin konsantrasyonlar arasndaki farkn
transdalarda (>1,1 g/dL)den yksek, eksdalarda ise (<1,1 g/dL)
den dk olduu bildirilmitir. Ayrca portal hipertansiyona neden
olan siroz, konjestif perikardit, sa ventrikl yetmezlii gibi
patolojilerde serum ve vcut svs arasndaki albumin seviyesi fark
(>1,1 g/dL)den yksek olmaktadr.
Malignite, tberkloz, SLE, miksdem, ciddi hipoalbuminemi ve baz
over hastalklarnda bu fark (<1,1g/dL)den dk olmaktadr. Ar
karacier yetmezlii olan hastalarda ise (>2,5 g/dL) olabilmektedir.
18
Aldolaz
Aldolaz
Yntem
Kinetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Yetikin : 3 8,2 Sibley-Lehninger nitesi/dL veya 22-59 mU/L
37C (SI unit)
(ocuklarda yetikin deerinin 2 kat, yenidoanlarda yetikin
deerinin 4 kat )
SI nite dnm katsays
x0,017=kat/L
Klinik kullanm
Serum aldolaz, AST (SGOT) ve CPK ya ok benzer bir enzimdir. Bu
test zellikle kas veya hepatik hastalklarn gsterilmesinde ok
yararldr. Duchenne muskuler distrofi (tayclar dahil),
dermatomyozit, polimyozit, limp-girdle distrofi, myotonia distrofi,
rabdomyoliz gibi kas hastalklarnda ar ykselme gsteren
glikolitik enzimdir. Nrojenik atrofilerde normal deerler grlr.
Ykseldii durumlar
-Akut hepatit,
-Karacier metastazlar,
-Myokard enfarkts,
-Granlositik ve megaloblastik anemiler,
-Hemorajik pankreatit,
-Delirium tremens,
-Triinoz,
-Gangren,
-Prostat tmrleri,
-Akut psikoz ve izofreninin %60-80i ve neoplazilerde artm
deerler bulunur.
-Akut viral hepatitte art ALT ile paralellik gsterir.
Azald durumlar
-Ge muskler distrofi,
-Herediter fruktoz intolerans,
-Kas kaybnn olduu hastalklar.
19
Aldosteron (Serum)
Aldosteron
(Serum)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
7 gn
2 ay
Heparinli veya EDTAl plazma
7 gn
2 ay
Ar egzersiz, akut stres ve birok ilalar (Diretikler, lityum,
kalsiyum kanal blokrleri, ACE inhibitrleri, propranolol,
Nonsteroid antienflamatuar ilalar ve heparin) serum aldosteron
seviyelerini etkileyebilirler.
Hasta en azndan 2-4 hafta boyunca gnde 3 gram kadar sodyum
ieren normal tuzlu bir diyete uymaldr ve son 2 saat boyunca
ayakta veya oturur pozisyonda olmal, uzanmasna izin
verilmemelidir (ayakta veya istirahat halinde). Ayrca son 2
haftada diretik, strojen ve siklik progestasyonal ajanlar,
antihipertansif ilalar kullanlmamaldr.
Referans deerler
Ayakta : 30 - 355 pg/mL
Yatarak : 8 - 172 pg/mL
drar: 2-26 mcg/24 saat veya 6-72 nmol/24 saat (SI unit)
SI nite dnm katsays
x0,0277=nmol/L
Klinik kullanm
Adrenal bezler tarafndan retilen Na tutan balca hormondur.
Bbrek distal tplerinden potasyumun atlmna karlk sodyum
reabsorbsiyonu artar. Bu durum kan basncn arttrr. Serum
aldosteron seviyeleri Na almndan ve hastann yatar veya ayakta
olma pozisyonuna bal olarak etkilenir. Dk sodyum
diyetindekiler normale gre 2-5 kat art gstereceklerdir. Bundan
20
Aldosteron (Serum)
dolay referans aralnn ok deiken olduu ve her hasta iin

referans bulmann gl ortaya kar.
Serum aldosteron seviyeleri ortostatik hipotansiyonu olan, elektrolit
bozukluu ve kan basnc glkle kontrol edilen hastalarn
deerlendirilmesinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
Primer aldosteronizm:
-Aldosteron- reten adrenal adenoma (Conns hastal),
-Adrenal kortikal nodler hiperplazi,
-Bartter sendromu.
Sekonder aldosteronizm:
-Hiponatremi,
-Hiperkalemi,
-Diretik alm ile sonulanan hipovolemi ve hiponatremi,
-Ar laksatif kullanm,
-Stres,
-Malign hipertansiyon,
-Jeneralize dem,
-Renal arter stenozu,
-Gebelik,
-Oral kontraseptif kullanm,
-Cushing sendromu,
-Kanama veya hipovolemi.
Azald durumlar
-Aldosteron eksiklii,
-Renin eksiklii,
-Steroid tedavisi,
-Addison hastal,
-ok yksek sodyum diyeti,
-Konjenital adrenal hiperplazi (CAH),
-Hiporeninemik hipoaldosteronizm,
-Hipernatremi,
-Hipokalemi,
-Gebelik toksemisi,
-Antihipertansif kullanm.
21
Aldosteron (drar)
Aldosteron
(drar)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
drar Kab
Koruyucu eklenmemi temiz bir kaba 24 saatlik idrar toplanmaldr.
Diretikler, siklik progestajenler, strojenler, antihipertansif ilalar
ve licorice testlen 2-4 hafta nce kesilmi olmaldr. 24 saat
boyunca rnekler buz iinde veya buzdolabnda saklanabilir.
Referans deerler
2-26 mcg/24 saat veya 6-72 nmol/24 saat (SI unit)
Klinik kullanm
drarda aldosteron lm primer ve sekonder aldosteronizm
durumlarnn aratrlmas amacyla kullanlr. drar aldosteron
dzeyi, riner sodyum atlm ile ters korelasyon gsterir.
22
Alfa-1 Antitripsin (A1 AT, AAT)
Alfa-1 Antitripsin
(A1 AT, AAT)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
85-213 mg/dL veya 0,85-2,13 g/L (SI unit)
SI nite dnm katsays
x0,1=g/L
Klinik kullanm
Akut faz reaktandr. Serumda en yksek bulunan proteaz
inhibitrdr. Familyal kronik akcier hastal olaslnn
aratrlmasnda kullanlr. leri derecedeki Alfa-1 antitripsin
dklklerinde kronik akcier ve karacier hastalklar geliebilir.
Ar derecedeki kaltsal AAT yetersizliklerinde zellikle ocuklarda
neonatal hepatit sendromu ve infantil siroz gibi ar tablolar
geliebilir. Yetikinlerde ise amfizem ve kronik bronit gibi kronik
akcier hastalklarna eilim yaratr.
Ykseldii durumlar
-Her trl enfeksiyon,
-Doku nekrozu, travmalar,
-Gebelik,
-Stres,
-Tiroid enfeksiyonlar.
Azald durumlar
-Yenidoan respiratuar distress sendromu,
-Dk serum proteinleri;
*Nefrotik sendrom,
*Malnutrisyon,
*Son evre kanserler,
*Protein kaybettirici enteropatiler.
23
Alfa Fetoprotein (AFP)
Alfa Fetoprotein
(AFP)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
+4C
-20 C
72 saat
31 gn
Referans deerler
Yetikin: < 40 ng/mL veya <40 mcg/L (SI unit)
ocuk: (< 1 ya) <30 ng/mL
SI nite dnm katsays
x1=g/L
Klinik kullanm
Normalde, fetal karacier ve yolk sac tarafndan oluturulan
onkofetal bir proteindir. Yaamn ilk aynda bulunan balca
serum proteinidir. 1 yana kadar ok dk seviyelere geriler.
Hepatoseller kanserli hastalarn %90nda AFP yksektir.
Hepatoseller karsinomlarda prognozun ve tedavinin etkinliinin
takibinde deerlidir. Germ hcreli (nonseminomlar) karsinomlarda
kullanlan tmr belirteidir. AFP, hepatoseller karsinomal
hastalarn %70nde, nonseminomatz testikler karsinomalarn
%70nde ykselmitir. Nonseminomatz testikler karsinomalarda,
tmr rekrrensi AFP ykseklii ile beraberdir. Germ hcreli
karsinomlarn snflandrlmas ve derecelendirilmesinde hCG ile
birlikte kullanlr. Gebelik srasnda maternal AFP dzeyinin lm
de nemlidir.
24
Alfa Fetoprotein (AFP)
Ykseldii durumlar
-Primer hepatoselller karsinom (Hepatoma),
-Germ hcreli kanser,
-Yolk sac tmr,
-Testisin embriyonel hcreli veya germ hcreli tmr
-Pankreas kanseri,
-Mide kanseri,
-Kolon kanseri,
-Akcier kanseri,
-Lenfoma,
-Siroz,
-Hepatit ve alkolik karacier hastal.
Maternal AFP seviyesinin artt durumlar
-Nral tp defekti,
-Abdominal duvar defektleri,
-Multipl gebelik,
-Riskli dk.
Maternal AFP seviyesinin azald durumlar
-Trisomi 21 (Down sendromu),
-Fetal distress veya konjenital anomaliler,
-Fetal lm.
25
Alkalen Fosfataz (ALP)
Alkalen Fosfataz
(ALP)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum (alternatifi heparinli plazma)
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
3 gn
3 gn
2 ay
Heparinli plazma 3 gn
3 gn
2 ay
Serum

Hemolizsiz serum
Referans deerler
0-16 Ya: < 640 U/L
16-18 Ya: < 480 U/L
>18 Ya:
38 - 155 U/L
SI nite dnm katsays

x0,017=kat/L
Klinik kullanm
Hepatobiliyer ve kemik kaynakl hastalklarn deerlendirilmesinde
kullanlr. Kemik hastalklar artm osteoblastik aktivite ile
karakterizedir. Olas metastatik hastalklar, sirozun saptanmas,
alkolizm, karacier ve kemik primer ve metastatik neoplazileri, kalp
ve akcier infarktlarnn iyilemesi, enfeksiyoz mononkleoz ve dier
birok durumlarda osteoblastik aktivite artar. Kemik krklarnn
iyilemesinde ve gebeliin 3. trimesterinde geici ykselmeler
grlr. ocuklarda kemik geliimi srasnda ALP ykselir.
26
Alkalen Fosfataz (ALP)
Ykseldii durumlar
-Safra tkankl,
-Siroz (zellikle primer biliyer siroz),
-Karacier hastal (hepatit, infiltratif karacier hastal, yal
metamorfozis),
-Pulmoner enfarktus,
-Kemiin Paget hastal,
-Osteitis deformans, rickets, osteomalazi,
-D hipervitaminozu,
-Hiperparatiroidizm,
-Hipertiroidizm,
-lseratif kolit, barsak perforasyonu,
-Akromegali,
-Kemik neoplazm, metastaz, krk iyilemesi,
-Gebelik, puberte, postmenopozal kadnlar,
-CMV enfeksiyonu, sepsis,
-Hipernefroma, lsemi, myelofibrozis, multiple myeloma,
-lalar (strojenler, albumin, eritromisin ve dier antibiyotikler,
kolestazis oluturan ilalar [fenotiazinler]).
Azald durumlar
-Hipotiroidizm,
-Malntrisyon,
-Pernisiyoz anemi,
-Hipofosfatemi,
-D hipervitaminozu,
-St-alkali sendromu,
-Ar B vitamini kullanm,
-lyak hastal,
-Skorbt.
27
Alkalen Fosfataz zoenzim Elektroforezi
Alkalen Fosfataz zoenzim

Elektroforezi
Yntem
Agaroz jel elektroforezi
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
72 saat
+4C
72 saat
-20C
2 ay

Hemolizli, sarlkl, lipemik serumlarla allmaz.
Referans deerler (U/L)
Kadn
Erkek
Kemik (B):
20-74
23-74
ocuk
62-100
Karacier (L1):
18-72
15-71
1-31
Karacier (L2):
1-14
1-9
1-7
Barsak:
<14
<14
<14
Klinik kullanm
ALP yksekliine neden olan patolojinin kaynakland dokuyu tespit
etmede kullanlr (kemik, karacier, bbrek ve barsak). Nadiren
serumda dier izoenzimler bulunur (plasental).
Ykseldii durumlar
-eitli karacier hastalklar (primer veya sekonder kanserler ve
safra tkankl),
-Osteoblastik kemik tmrleri ve Paget hastal,
-Barsak izoenzimi sirozlu ve kan grubu O veya B olanlarda artar,
-Plasenta (Karsinoplasental antijen) ve Regan izoenzimleri kanserli
hastalarda artar.
28
Alminyum
Alminyum
Yntem
Atomik Absorbsiyon Spektrometrisi
Balca rnek tipi
Serum, idrar, BOS, diyaliz svs
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl-hi kullanlmam), BOS ve mayi
iin jelsiz steril tp kullanlmaldr.
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
28 gn
28 gn
2 ay
Hemolizli, sarlkl, lipemik serumlarla allmaz. 24 saatlik idrar
soukta gnderilmelidir. Son 24 saat iinde alminyum ieren
antiasitler kullanlmamaldr. Serum alminyum konsantrasyonunun
sirkadiyen ritmi mevcuttur. En yksek deerler sabah 09.00
civarnda, en dk deerler 18.00 civarnda llr. Takip edilen
hastalardan rnek her zaman ayn saatte alnmaldr.
Referans deerler
Serum;
drar;
Diyaliz mayi;
0,0-6,0 ng/mL
0-32 g/gn
<10 ng/mL
< 40.0 ng/mL (diyaliz hastas)
Olas kritik deerler
100 g/L nin zerindeki deerler toksiktir.
Klinik kullanm
Alminyum, kemiklerde ve beyinde birikerek kemik yapsnda
bozulmaya ve ensefalopatiye neden olan bir elementtir.
Hemodiyaliz hastalarnn takibinde kullanlr.
Al(OH)3,
antiasit olarak, ayrca diyaliz hastalarnda fosfat balayc ajan
olarak kullanldndan diyaliz hastalarnda Al toksisitesinin takibi iin
kullanlr. Akut alminyum toksisitesinde tedavi amacyla
desferroksamin infzyonu uygulanr. Sklkla hemodiyaliz uygulanan
renal yetmezlikli hastalarn takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Bbrek yetmezlii,
-Hodgkin hastal,
-Kistik fibrozis.
29
Amilaz (Serum)
Amilaz
(Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
7 gn
-20C
2 ay

Hemolizsiz serum
Referans deerler
25 - 90 U/L
Olas kritik deerler
Normal serum deerlerinin 3 katndan fazlas
SI nite dnm katsays
x0,017=kat/L
Klinik kullanm
Amilaz; kompleks karbonhidrat molekllerini daha kk paralara
ayran enzimdir. Amilaz niatann sindirimi iin, ekzokrin pankreas
ve tkrk bezleri tarafndan oluturulur. Pankreatitli hastalarn
serum ve idrarnda artar. Akut pankreatitde balangtan itibaren 212 saat iinde serumda geici ykseliler grlr. Serumdaki enzim
ykselii, pankreasn olaya katks ile direkt ilikili deildir. Ne kadar
ykselirse o kadar akut pankreatit olma ihtimali artar.
30
Amilaz (Serum)
Ykseldii durumlar
-Akut pankreatitis,
-Diabetik ketoasidozis,
-Makroamilazemi, tkrk bezi inflamasyonu,
-Bbrek yetersizlii,
-Pankreatik neoplasm, abseler, yalanc kistler,
-Kabakulak,
-Ektopik gebelik perforasyonu,
-Yanklar,
-Asitler, perfore peptik lser,
-Prostat tmr,
-Barsak tkanmas, barsak infarkts,
-zefagus, akcier karsinomatozisi,
-Akut kolesistit, apandisit, peritonit,
-lalar (morfin), akut etanol alm,
-Post endoskopik retrograd kolanjio pankreatografi (ERCP),
-Bulimia, anorexia nervosa.
Azald durumlar
-lerlemi kronik pankreatit,
-Hepatik nekrozis,
-Kistik fibrozis.
31
Amilaz (drar)
Amilaz
(drar)
Yntem
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
+4C
drar
10 gn

24 saatlik toplanan idrar iyice kartrlr. Total volm not edilir. Eer
pH < 6 ise pH 6 olana kadar %5 lik NaOH (her litre iin 2 ml) ile
ayarlanr. yice kartrlr ve iinden rnek alnr.
Referans deerler
0.6-1.2 U/saat
Klinik kullanm
Akut pankreatitte, idrardaki amilaz miktar yksektir. Serum amilaz
aktivitesi yksek olduunda, klinik bir bulgu yoksa makroamilazemi
olasln dlamak amacyla idrar amilazna baklr.
32
Amilaz zoenzimleri
Amilaz zoenzimleri
Yntem
Referans Deeri
Amilaz
KS
20-120 U/L
Pankreatik zoamilaz
KS
<53 U/L
Tkrk zoamilaz
CALC
<48 U/L
Makroamilaz
KS
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
-20 C
7 gn
2 ay
Klinik kullanm
nsan dokusunda amilazn 7 adet izoenzimi bulunmaktadr, serumda
ise tkrk (S) ve pankreatik (P) formlar bulunur. Amilaz aktivitesi
semen, testis, yumurtalar (ovarians), fallop tpleri, izgili kas,
akcier ve ya dokusunda bulunur. Ayrca amilaz aktivitesi;
colostrum, gzya ve stte de bulunur.
Ykseldii durumlar (Total amilaz)
-Bbrek yetersizlii (Kark Tip S ve P),
-Barsak tkanmas (P tipi),
-Akut appendisit,
-Neoplazmik hiperamilazemi (Bronkojenik ve Ovarian) (S tipi),
-Akut alkolizm (kark),
-Tkrk bezi lezyonlar (S tipi),
-Perfore lser (P tipi),
-Diabetik ketoasidoz (kark S ve P tipleri),
-Makroamilazemi (Balca S tipi),
-Opiyatlar (P tipi) veya eroin bamll (S tipi)
-Rptre ektopik gebelik (S tipi).
33
Aminoasit Profili (Aminoasit Tarama) (Plazma, BOS veya drar)
Aminoasit Profili
(Aminoasit Tarama)
(Plazma, BOS veya drar)
Yntem
GC-mass spektrometrisi, HPLC
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
2 ml heparinize plazma, kuru buzda dondurulmu olarak
gnderilmelidir. rnek almadan nce hasta 12 saat a kalmaldr.
Plazma plastik tpe alnmal ve bir saat iinde dondurulmaldr.
Sirkadiyen ritm aminoasit seviyelerini etkiler. Sabahlar en dk,
gnn ortasnda en yksektir.
Yaa bal referans deerler 608. sayfadadr.

Klinik kullanm
Anormal aminoasit metabolizmas
defektlerin saptanmasnda kullanlr.
sonucu
oluan
metabolik
Ykseldii durumlar
(Tam kan);
-Spesifik aminoasidopatiler (rnek: PKU, Mapple Syrup Disease),
-Spesifik aminoasidriler (rnek: Glutarik asidri).
(drar);
-Spesifik aminoasidriler (rnek: Sistinri, Homosistinri).
Azald durumlar
(Tam kan);
-Hartnup hastal,
-Nefrit,
-Nefrotik sendrom.
34
Aminolevlinik Asit (ALA, Delta-ALA)
Aminolevlinik Asit
(ALA, Delta-ALA)
(drar)
Yntem
Ekstraksiyon sonras
Balca rnek tipi
Spot / 24 saatlik idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
+4C
-20C
1 Hafta
1 Ay

drar asetik asit zerine toplanarak gnderilmelidir. 10 mL 6 N HCl
zerine toplanan idrar da gnderilebilir. drar karanlk ve souk
ortamda toplanmal ve ktan korunmaldr. 24 saatlik idrar miktar
belirtilmelidir.
Referans deerler
Spot: < 3,8 mol/mmol kreatinin
24 saatlik idrar: 1,5-7,5 mg/24 saat veya
11-57 mol/24 saat
Olas kritik deerler
> 20 mg/24 saat
Klinik kullanm
eitli porfirialarn tan ve tedavisinin takibinde kullanlr. ocuklarda
kurun zehirlenmesinin gstergesidir. zellikle akut atak srasnda
alnacak bir rnekte (spot veya 24 saatlik idrar) ALA, porfobilinojen
ve idrar porfirinlerinin tespiti porfiri tansn koyduracak veya
dlayacaktr.
35
Aminolevlinik Asit (ALA, Delta-ALA)
Ykseldii durumlar
-ALA dehidrogenaz eksikliine bal porfiria,
-Akut intermittant porfiria,
-Herediter koproporfiria,
-Variegate porfiria,
-Kurun zehirlenmesi,
-Herediter tirozinemi,
-Diabetik ketoasidoz,
-Alkolizm ve alkol nedenli hepatit,
-Gebelik,
-Baz antikonvlsan ilalar.
36
Amip Antikoru (Entamoeba Histolytica Antikoru)
Amip Antikoru
(Entamoeba Histolytica Antikoru)
Yntem
Hemaglutinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Protozoan parazit Entamoeba histolitica tarafndan meydana gelen
bir enfeksiyondur (Amibiazis). Test zellikle karacier absesi olmak
zere barsak d dokularda meydana gelen amibiazisin tehisinde
yararldr. ntestinal amebiazisi aratrmak amacyla dk rneinde
de Entamoeba histolitica aratrmas nerilmektedir. Patojenik ve
non-patojenik trleri (=Entamoeba dispar) olduundan mikroskopik
olarak ayrlamaz. Pozitif seroloji patojenik trn varln gsterir.
37
Amniyotik Sv Analizi (Lesitin/Sfingomyelin Oran)
Amniyotik Sv Analizi
(Lesitin/Sfingomyelin Oran)
Yntem
nce tabaka kromatografisi
Balca rnek tipi
Amniotik sv
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (krmz kapakl)
rnek saklama
Amniotik sv
+4C
7 gn
Referans deerler
L/S; 2/1,
L/S; 3/1 (diyabetik annelerde)
Amniyotik sv hacmi (ml)
450
750
1500
<1500
Amniyotik sv grnm: Berrak, ak sar
L/S oran: 2:1
Bilirubin: < 0.2 mg/dl
Kromozomal veya genetik anormallik yok.
Fosfotidilgliserol (PG): Pozitif
Lameller body saym: >30.000
Alfa-feto protein: 2 mcg/ml
Gebelik haftas
15
25
30-35
Full term

Numune ikterik, hemorajik olmamaldr, maternal idrar veya
mekonyum ile kontamine olmamaldr.
38
Amniyotik Sv Analizi (Lesitin/Sfingomyelin Oran)
Klinik kullanm
Fetsn akcier geliiminin deerlendirilmesinde kullanlr.
Amniyotik sv iindeki fosfolipit lm ile salanr. Lesitin alveoler
ventilasyon iin en nemli madde olup surfaktann yapsnda
bulunur. Srfaktan yetersiz olduunda solunum srasnda alveoller
sner. Bu durum respiratuvar distres sendromu ile sonulanabilir.
mmatr fetal akcierinde, amniyotik sfingomelin konsantrasyonu
lesitin konsantrasyonundan daha yksektir. Gebeliin 35. haftasnda
lesitin konsantrasyonu sratle artar sfingomyelin konsantrasyonu
der. Fetal akcierin ve fetusun olgun oluunun en uygun
gstergesi L/S orandr ve 2:1dir (Diyabetik annelerde 3:1) L/S
oran derse RDS riski artar.
39
Amonyak (Plazma)
Amonyak
(Plazma)
Yntem
Spektrofotometre, enzimatik
Balca rnek tipi
EDTAl plazma
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
EDTAl plazma
7 gn

Eritrositler, plazmadan 3 kat daha fazla amonyak seviyesine sahip
olduu iin hemoliz plazma seviyesini artrr. Sigara iimi ve kas
egzersizi de artrr. rnek sratle laboratuvara ulatrlmaldr.
Referans deerler
Yetikin: 10-80 g/dL veya 6-47 mol/dL
ocuk: 40-80 g/dL
Yenidoan: 90-150 g/dL
nterfere edici faktrler
-Turnike uzun sre ve ok sk uygulanrsa yanl olarak artar,
-lalar (asetozalamid, alkol, amonyum klorid, barbitratlar,
narkotikler, parenteral beslenme ve diretikler (loop, tiazid),
amonyak seviyesini artrr,
-Baz ilalar da amonyak seviyesini azaltr; geni spektrumlu
antibiyotikler (rnek: neomisin), laktuloz, levo dopa, laktobasillus ve
potasyum tuzlar.)
Klinik kullanm
Ciddi karacier hastalklarnn (fulminant hepatitis veya siroz)
tansn
desteklemede,
Hepatik
ensefalopati
tans
ve
hiperalimentasyon alan hastalarn takibinde kullanlr. Arteriyel
amonyak seviyesi, venz seviyeden daha gvenilirdir. Ancak alm
zor olduundan rutin olarak kullanlmaz.
40
Amonyak (Plazma)
Ykseldii durumlar
-Primer hepatoseller hastalklar,
-Reye sendromu,
-Asparagin intoksikasyonu,
-Portal hipertansiyon,
-Konjestif hepatomegaliye elik eden ciddi kalp yetmezlii,
-Yenidoann hemolitik hastal (eritroblastozis fetalis),
-Orta derecede karacier hastalkl gastrointestinal kanama,
-Orta derecede karacier hastalkl gastrointestinal tkanma,
-Hepatik ensefalopati ve hepatik koma,
-re siklus defektleri,
-Siroz.
Azald durumlar
-Esansiyel veya malign hipertansiyon,
-Hiperornitinemi.
41
Androstenedion (AD)
Androstenedion
(AD)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Diurnal varyasyonu vardr. Sabah saat 06.00-08.00 arasnda
maksimum, akamst saat 16.00da ise minimumdur. Sabah
alnmas daha uygundur.
Referans deerler
0.21 - 3.08 ng/mL
Klinik kullanm
Hirutizm ve virilizasyonun deerlendirilmesinde kullanlr. Konjenital
adrenal hiperplazi adrenal androjen salnmnn en sk nedenidir ve
androstenedion konsantrasyonu artmtr.
Ykseldii durumlar
-Polikistik over sendromu (Stein-Leventhal sendromu),
-Hirutizm,
-Konjenital adrenal hiperplazi,
-Cushing sendromu,
-Ektopik ACTH reten maligniteler ve over tmrleri.
Azald durumlar
-Primer veya sekonder adrenal yetmezlik,
-Orak hcreli anemi,
-Over yetmezlii.
42
Anjiotensin II
Anjiotensin II
Yntem
RA
Balca rnek tipi
EDTAl plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Plazma
1 saat
+4C
4 saat
-20C
6 ay

rnek almndan nce hasta 30 dakika dinlendirilmeli plasma hemen
ayrlmal ve souk ortamda laboratuvara iletilmelidir.
Referans deerler
20-40 pg/mL
Klinik kullanm
zellikle hipertansiyon nedeninin aratrlmas srasnda reninanjiotensin sisteminin deerlendirilmesi amacyla kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Hipertansiyon,
-Renin salglayan tmrler,
-Volm ykselmesi,
-Konjestif kalp yetmezlii,
-Siroz.
Azald durumlar
-Pirimer aldosteronizm,
-Cushing sendromu,
-ACE inhibitrleri.
43
Anjiotensin Konverting Enzim (ACE, SACE)
Anjiotensin Konverting Enzim

(ACE, Serum Angiotensin Converting Enzim)
(SACE)
Yntem
Otomasyon, Trbidimetrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
-20C
7 gn
2 ay

Hastadan, kan almndan 12 saat ncesine kadar ACE inhibitr
kullanmn kesmelidir. Normal olarak 20 yandan daha gen
hastalar ok yksek ACE deerlerine sahiptir. Hemoliz ve
hiperlipemi yanl olarak ACE deerlerini dk verir. lalar (ACE
inhibitrleri, antihipertansifler ve steroidler) dk ACE deeri
verirler.
Referans deerler
8-52 U/L
SI nite dnm katsays
x1=nmol/dk/mL
44
Anjiotensin Konverting Enzim (ACE, SACE)
Klinik kullanm
Sarkoidoz tansnda kullanlr. Hassasiyeti %75, zgll %95
civarndadr. Hastaln evresi ile hassasiyeti artar. Seri ACE
lmleri sarkoidozun klinik seyri ve kortikosteroid tedavisinin
etkinlii hakknda yardmc olur. Artm ACE seviyeleri kortikosteroid
tedavisi ile veya spontan olarak normale dnebilir.
Ykseldii durumlar
-Sarkoidoz,
-Gaucher hastal,
-Alkolik siroz,
-Myeloma,
-Akut, kronik bronit,
-Tberkloz,
-Aktif histoplazmozis,
-Skleroderma,
-Pulmoner fibrozis
-Lepramatozis,
-Hodgkin hastal,
-DM,
-Hipertroidizim,
-Pulmoner embolizm,
-Amiloidozis,
-Romatoid artrit,
-Primer biliyer siroz.
Azald durumlar
-KOAH,
-Amfizem,
-Akcier kanseri,
-Kistik fibrozis.
45
Antidiretik Hormon (ADH, Vazopressin) (Serum)
Antidiretik Hormon
(ADH, Vazopressin)
(Serum)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Serum
3 ay

rnek alndktan sonra serum hemoliz edilmeden souk ortamda
hemen ayrlmal ve souk ortamda gnderilmelidir.
Referans deerler
< 6,7 pg/mL
ADH supresyon testi (su ykleme testi)
Yklenen suyun %65 i 4 saat iinde atlr.
Yklenen suyun %80 i 5 saat iinde atlr.
drar osmolalitesi: (2. saatte)100 mmol/kg
drar, serum (U/S) osmolalite oran: >100
drar zgl arl (dansitesi) : < 1.003
SI nite dnm katsays
x0,926=ng/L
Klinik kullanm
drar konsantrasyon bozukluklarnn zellikle diabetes insipidus,
SIADH (uygunsuz ADH salnm sendromu), psikojenik su
intoksikasyonu ve ektopik ADH reten sendromlarn tansnda
kullanlr.
46
Antidiretik Hormon (ADH, Vazopressin) (Serum)
Ykseldii durumlar
-SIADH (uygunsuz ADH salnm sendromu),
-Nefrojenik diabetes insipitus,
-Postoperatif 1. ve 3. gnler,
-Ayakta durmak, ar, stres, egzersiz, plazma ozmolalitesinin
artmas ve kan volm veya arteriyel basncn azalmas, uzam
mekanik ventilasyon ve geceleri ADH salnmn arttrr.
-Ektopik ADH salglayan tmrler,
-Guillain-Barre sendromu,
-Akut intermittant porfiria,
-Pnmoni, pulmoner tberkloz, tberkloz menenjit,
-Beyin tmrleri, vaskler ve enfeksiyz beyin hastalklar.
Azald durumlar
-Nrojenik (santral) diabetes insipidus,
-Nefrotik sendrom,
-Hipofiz bezinin cerrahi ablasyonu,
-Hipoozmolalite, volm ykselmesi,
-Hipertansiyon,
-stirahat.
47
Antidiretik Hormon (drar)
Antidiretik Hormon
(drar)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek souk ortamda alnmal ve gnderilmelidir.
Referans deerler
30-95 ng/gn
48
Anti ds-DNA (ift Zincirli DNA Antikoru)
Anti ds-DNA
(ift Zincirli DNA Antikoru)
Yntem
RIA, EIA, IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
48 saat
7 gn
2 ay
rnek alndktan sonra serum hemoliz edilmeden souk ortamda
hemen ayrlmal ve souk ortamda gnderilmelidir.
Referans deerler
< 5 IU/mL
-1 hafta iinde hastaya radyoaktif grntleme yaplmas, test
sonularn etkiler,
-lalar (hidralazin ve prokainamid) artm seviyelere neden olabilir.
Klinik kullanm
Antinkleer antikorun bir alt grubudur. SLE tan ve takibinde
kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Sistemik lupus eritematozus (SLE),
-Dier otoimmn hastalklar,
-Kronik hepatit,
-Enfeksiyoz mononkleoz
-Biliyer siroz.
49
Antifosfosfolipid Sendromu Tansnn Deerlendirilmesi
Antifosfolipid Sendromu Tansnn

Deerlendirilmesi
Yntem
Referans
Unit
Deer
Kardiolipin IgG otoantikorlar
EIA
<11
GPLU/ml
Kardiolipin IgM otoantikorlar
EIA
<10
MPLU/ml
Kardiolipin IgA otoantikorlar
EIA
<13
APLU/ml
Fosfatidiletanolamin IgG otoantikorlar
EIA
<2.0
Fosfotidiletanolamin IgA otoantikorlar
EIA
<2.0
Balca rnek tipi
Minimum hacim
Serum
3 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp
(Krmz kapakl)
rnek saklama
+4C
Serum
48 saat
-20C
2 ay
Klinik kullanm
Fosfolipid antikorlar; SLE, Lupus benzeri Hastalklarla ve
Antifosfolipid Sendromu (APS) ile ilikilidir. Klinik olarak genelde;
Arteriyel ve derin ven trombuslar, Spontan dk tekrar, Nrolojik
ve kardiolojik bozukluklar, Trombositopeni gibi bozukluklar ile
ortaya kmaktadr.
50
Anti-Gliadin Antikorlar IgA ve IgG
Anti-Gliadin Antikorlar
IgA ve IgG
(Gliadin Antikorlar; AGA, Endomysial Ab)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Gliadin IgA/IgG:
0-2 ya: <20 EU
3 ya: <25 EU
Endomysial IgA: Negatif
Klinik Kullanm
Gliadin ve gluten, buday ve buday rnlerinde bulunan
proteinlerdir. Bu proteinler, ince barsak mukozasna toksiktir ve
patolojik lezyonlara neden olur. lyak hastalnn (gluten
enteropatisi) tan ve tedavisinin takibinde kullanlr. Tedaviden
sonra, nce Ig A (3 ay), daha sonra da Ig G daha ge (12 ay)
der. Tedavi braklp diyet normale dndkten 3 ay sonra tekrar
pozitifleir. Dier gastrointestinal hastalklar (Chrons hastal,
laktoz intolerans, kolit) gliadin antikorlarnn ykselmesine neden
olur.
Antikor pozitif durumlar
-lyak hastal,
-Non-tropikal sprue,
-Dermatitis herpetiformis.
51
Anti-Glomerler Bazal Membran Antikoru
Anti-Glomerler Bazal Membran

Antikoru
(AGBM; Glomerler Bazal Membran
Antikoru; Goodpastures Antikoru)
Yntem
IFA, EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif : < 20 Unit (EIA)
Snrda : 20-100 Unit
Pozitif : > 100 Unit
Klinik kullanm
Bu test otoimmn nefrit (Goodpasture Sendromu) de yaygn olarak
bulunan glomerler bazal membran antikorlarnn varln ortaya
koyar. Otoimmn Glomerulonefrit, Goodpasture Sendromu tansnn
konmas ve bu hastalklarn deerlendirilmesinde kullanlr.
Glomeruler bazal membranda bulunan tip IV kollojene kar oluan
antikordur. AGBM normal poplasyonda grlmez.
Antikor pozitif durumlar
-Goodpasture Sendromu,
-Otoimmn Glomerulonefrit.
52
Anti-Glutamik Asit Dekarboksilaz Antikoru
Anti Glutamik Asit Dekarboksilaz

Antikoru
(Anti GAD; GAD 65)
Yntem
RIA, IFA, EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
14 gn
-20C
12 ay
Referans deerler
0.02 nmol/L
Klinik kullanm
Glutamik asit dekarboksilaz (GAD65), 65 kDa izoformuna spesifik
otoantikorun saptanmasna dayanr. Tip I diabetes mellitus,
otoimmun endokrin hastalklar (tiroidit, pernisiyz anemi vb.) ve
otoimmun ensefalomyopatilerin tansnda kullanlr. Yeni tan konan
tip I diabetes mellituslu hastalarn %70-80inde grlr. Stiff-man
sendromu ve ilikili yeni tannan ensefalomyelopatilerde; otoimmun
serebellitis tansn konfirme etmede kullanlr.
Diabetes Mellitus Otoantikor Paneli
- nsulin otoantikoru (IAA),
- Islet cell antikoru (ICA),
- Glutamik asit dekarboksilaz (GAD Ab).
Antikorlarn Pozitif Olduu Durumlar:
-Tip I DM/IDDM,
-Insulin Rezistans,
-Insulin Alerjisi,
-Reaktif Hipoglisemi.
53
Anti-nslin Antikoru (nslin Antikoru)
Anti-nslin Antikoru
(nslin Antikoru)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
% 4-10
Klinik kullanm
nsan, domuz veya sr kaynakl inslini uzun sre kullanan
hastalarda gelien inslin antikorlarn saptamak iin kullanlr.
nslin antikorlarnn bulunuu ya uzun sre inslin enjeksiyonunu
veya otoimmn inslin antikorunu gsterir. mmn inslin
rezistans, Tip I DM (inslin tedavisi ncesinde) ve poliendokrin
otoimmn sendromlarda inslin antikorlar ykselir.
Ykseldii durumlar
-Tip I DM/IDDM,
-nslin rezistans,
-nslin alerjisi,
-Reaktif hipoglisemi.
54
Anti-Kardiyolipin Antikorlar Ig M ve Ig G
Anti-Kardiyolipin Antikorlar
Ig M ve Ig G
(ACA, aCL Antikorlar, Anifosfolipid
Antikorlar, Fosfolipid Antikorlar)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
< 23 GPL (Ig G fosfolipid nit),
<11 MPL (Ig M fosfolipid nit)
-Hasta sifilis enfeksiyonuna sahipse yalanc pozitiflik oluur.
-Enfeksiyonlarda (AIDS), enflamasyonda, otoimmun hastalklarda
veya kanserde bu antikorlar geici olarak saptanabilir.
-Ayrca ilalar (chlorpromazine, procainamide, dilantin, penicilin,
hydralazine, ve Kinidin) yanl pozitif sonu verebilir.
Klinik kullanm
SLEli hastalarn %40nda yksek bulunur. Antikardiyolipin
antikorlar ve lupus antikoaglan pozitif SLEli hastalarda
Antifosfolipid antikor sendromu geliimi yksektir.
Ykseldii durumlar
-Antifosfolipid antikor sendromu,
-Sistemik Lupus Eritematosus,
-Tromboz,
-Sifilis,
-Akut enfeksiyon,
-Yal ahslar.
55
Anti-Mitokondriyal Antikor (AMA)
Anti-Mitokondriyal Antikor
(AMA)
Yntem
IFA, LIA, EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4C
-20C
7 gn
2 ay
Referans deerler
> 1:5 Negatif
Klinik kullanm
Balca primer biliyer siroz tansnda kullanlr. Primer biliyer sirozlu
hastalarn %94nde AMA tespit edilir. Genlerde veya orta yal
kadnlarda grlr. AMA- Tip M-2; primer biliyer siroz iin ok
spesifiktir. Karacier biyopsisi kesin tan iin gereklidir. nk
AMA kronik aktif hepatitis, drug-induced kolestasis, otoimmn
hepatit ekstrahepatik tkanma veya akut enfeksiyz hepatitte de
pozitif olabilir.
Ykseldii durumlar
-Primer biliyer siroz,
-Kronik aktif hepatit,
-Sistemik lupus eritematosus (SLE),
-Sifilis,
-laca bal kolestaz,
-Otoimmn hepatit,
-Ekstrahepatik obstrksiyon,
-Akut enfeksiyz hepatit.
56
Anti-Mitokondriyal Antikor Tip M-2
Anti-Mitokondriyal Antikor
Tip M-2
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
Negatif : < 1.0 unit
Pozitif : 1.0 unit
Klinik kullanm
M-1den M-9a kadar sralanan M tipleri iinde M-2 antijen kompleksi
%99 zgllkle primer biliyer siroza en spesifik olandr. M-2
Antijeni; mitokondri i membrannda bulunan 2-oxoacid
dehidrojenaz kompleksinin enzim proteinlerinden olumutur. Bu
otoantikorun titresi hastaln evresini ve prognozu gstermede
yararl deildir. Pozitif deerler nadiren CREST sendromlu veya
dier otoimmun hastalklarda da saptanabilir.
57
Anti-Nronal Antikor Tip 2 (Anti-R, ANNA-2)
Anti-Nronal Antikor Tip 2

(Anti-R, ANNA-2)
Yntem
Western Blot, IFAT
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
Negatif : < 1:60 (Serum)
Negatif : < 1:2 (BOS)
Klinik Kullanm
ANNA-2; meme, akcier ve jinekolojik kanserli hastalarda
paraneoplastik nrolojik otoimmunite ile ilikili IgG yapsndaki bir
serolojik markrdr. Aklanamayan nrolojik hastalklar veya
myelopatilerin deerlendirilmesinde kullanlr. ANNA-2 salkl
kiilerin serum veya BOSunda saptanamaz. Nrolojik belirti
vermeyen < %2 small cell karsinomal olgularda bulunur.
Midbrain, serebellar, brain stem bozukluklu ve/veya myelopatili,
zellikle gemiinde meme kanseri hikayesi olan kadnlarda ve
direkt sigara iimi veya pasif iici durumundaki her iki seks
grubundaki aklanamayan belirtileri olan orta ya veya yal
hastalarda ANNA-2 aratrlmaldr.
58
Anti-Nronal Nkleer Antikor-Tip1 (ANNA-1; Anti-HU)
Anti-Nronal Nkleer
Antikor-Tip1
(ANNA-1; Anti-HU)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
2 gn
Referans deerler
Negatif (Serum) : < 1:60
Negatif (BOS)
: < 1:2
Titre >1:480 ise Western Blot ile saptanabilir.

Klinik kullanm
Paraneoplastik otoimmn nropatiler, ensefelomyeloradiklopatiler
ve kk hcreli akcier kanseri ile ilikili pseudoobstrksiyonlar ve
dismotilitelerin deerlendirilmesinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
Sigara ienlerde Anti-Hu pozitiflii grlebilir.
59
Anti-Ntrofil Sitoplazmik Otoantikorlar (c-ANCA, p-ANCA)
Anti-Ntrofil Sitoplazmik
Otoantikorlar
(c-ANCA, p-ANCA)
Yntem
Referans
nite
ANCA IgA otoantikorlar IFA
<1: 20
titre
ANCA IgG otoantikorlar IFA/IMAGE
<1:20
FIU
ANCA IgM otoantikorlar IFA
<1:20
titre
Balca rnek tipi
Serum (Krmz kapakl tp)
Minimum hacim
1 mL
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
8 saat
7 gn
31 gn
Klinik kullanm
c-ANCA ve p-ANCA tipik olarak IgG nin isotoplardr. ANCA-IgM,
pulmoner kanama ile ilikilidir. Vasklitis ilikili pulmoner kanamal
hastalarn % 88inde ykselmi ANCA-IgM bulunur. Wegener
granlomatozisinin (WG) tansnda, takibinde, tedaviye cevabn
deerlendirmede kullanlr. WG, bbrek, akcier, nazofarenks kk
artelerinde oluan sistemik vasklittir. c-ANCA %95-99 orannda
WGye spesifiktir. p-ANCA bbrek kaynakl WGnin %50sinde
bulunur. Ayn zamanda non-WG glomerlonefritlilerde de bulunur.
lseratif kolit veya sklerozan kolanjitte p-ANCA %75 pozitif olabilir.
ANCA-IgA ise Kolanjit, Kawasaki hastal, kistik fibrosis ve HenochSchonlein purpurasnda bulunur.
Ykseldii durumlar
-Wegener granlomatozis (WG),
-Mikroskopik poliarteritis,
-diopatik kresentrik glomerlonefrit,
-lseratif kolit,
-Primer sklerozan kolanjit,
-Otoimmn hepatit,
-Churge-Strauss vaskliti,
-Aktif viral hepatit,
-Chron s hastal.
60
C-ANCA Antikoru (PR3 ANCA; Proteinaz 3 Spesifik ANCA)
C-ANCA Antikoru
(PR3 ANCA; Proteinaz 3 Spesifik ANCA)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
+4C
48 saat
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Ntrofillerin sitoplazmik komponentlerine kar oluan antikorlardr.
C-ANCA % 95-99 orannda WG iin spesifiktir. ANCA nn 2.tipi PANCAdr.
Ntrofil
stoplazmasnn
perinkleer
paterninin
boyanmasyla oluur. lseratif Kolitli veya Sklerozan Kolanjitli
hastalarda P-ANCA %75 orannda pozitif bulunur.
Ykseldii Durumlar
-WG (Wegener Granlomatozisi),
-Mikroskobik poliarterit,
-diopatik kresentik glomerlonefrit,
-lseratif Kolit,
-Primer sklerozan kolanjit,
-Otoimmn hepatit,
-Churge-Strauss vasklitis,
-Aktif viral hepatit,
-Crohn Hastal.
61
P-ANCA Antikoru (MPO ANCA, Anti MPO)
P-ANCA Antikoru
(MPO ANCA, Anti MPO)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif : 5.0 EU/mL
Pozitif : 5.1-400.0 EU/mL
SLE ve Goodpastures sendromlu hastalarda zayf pozitif sonular
grlr.
Klinik kullanm
lerlemi bbrek yetersizlii olan hastalardaki vaskulitin bir
gstergesidir. Ntrofillerde bulunan myeloperoksidaz enzimine kar
oluan antikorlar llr. Sistemik vasklitlerin (zellikle renal ve
pulmoner tutulumlarn) tan ve tedavilerinin takibinde kullanlr.
Genellikle
bbrekleri
ieren
(nekrotize
pauciimmunglomerulonefritis) vaskulitli hastalarda sklkla ykselmi PANCA antikorlar saptanr.
62
Anti-Nkleer Antikorlar (ANA, FANA)
Anti-Nkleer Antikorlar
(ANA, FANA)
Yntem
IFA, EIA, LIA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl tp)
Referans deerler
Negatif
:<1U
Pozitif
:1U
Gl Pozitif : 3 U
-Asetozolamid,
minosalisilikasit,
klorprothiexene,
kloratiazid,
griseofulvin,
hydralazin,
penisilin,
fenilbutazon,
fenitoin,
prokainamid, streptomisin, slfonamidler ve tetrasiklinler yanl
pozitif sonu verirler.
-Steroidler yanl negatif sonu verirler.
-Baz kronik enfeksiyonlularda, viral hastalktan sonra pozitif ANA
seviyeleri saptanabilir.
Klinik kullanm
Ba (=kollajen) doku hastal olarak da isimlendirilen sistemik
romatizmal hastalklardan (SRD) phenildiinde tarama testi olarak
ANA llr. Sistemik veya organ spesifik otoimmn hastalklarn
tansnda kullanlr. SLE hastalarnn %95inde pozitiftir.
Ykseldii durumlar
-SLE,
-Sjgren sendromu,
-Skleroderma,
63
Anti-Nkleer Antikorlar (ANA, FANA)
-Romatoid artrit,
-PAN,
-Dermatomiyozit,
-Infeksiyoz mononkleoz,
-Raynauds hastal,
-Lsemi,
-Siroz,
-Dermatomiyozit.
Otoimmun Hastalklar ve Pozitif Otoantikorlar;
Otoimmun Hastalk
SLE
Pozitif Antikorlar
ANA,SLE prep,ds-DNA,
ss DNA, Anti DNP, SSA
laca bal SLE

ANA
Sjgrens sendromu
RF, ANA, SS-A, SS-B
Skleroderma
ANA, Scl-70, RNA, ds- DNA
Raynauds Hastal
ACA, Scl-70
Mikst konnektif ba dokusu hastal
ANA, RNP, RF, ss- DNA
Romatoid Artrit
RF, ANA, RANA, RAP
Primer Biliyer Siroz
AMA
Tiroiditis
Anti Mikrozomal, Antitiroglobulin
Kronik Aktif Hepatitis
ASMA
64
Anti-Parietal Hcre Antikoru (APCA, Parietal Hcre Antikoru)
Anti-Parietal Hcre Antikoru

(APCA, Parietal Hcre Antikoru)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Parietal hcreler midenin proximal blmnde yer alp HCl ve
intrinsik faktr retirler. ntrinsik faktr vitamin B 12nin emilimi iin
gereklidir. Anti-parietal hcre antikorlar pernisiyz anemili
hastalarn % 90nda bulunur. Bu hastalarn hemen hemen %60
antiintrinsik faktr antikoruna sahiptirler. Bu antikorlarn gastrik
mukozann
bozulmasna
ve
yklmasna
neden
olduu
dnlmektedir.
Ykseldii durumlar
-Pernisiyz anemi,
-Atrofik gastritis,
-Hashimato tiroiditi,
-Mixdem,
-Juvenil diabetes,
-Addison hastal.
65
Anti-Retiklin Antikoru
Anti-Retiklin Antikoru
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Gluten sensitif enteropati ve dermatitis herpetiformis tan ve
tedavisinin takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
Retiklin antikorlar gluten sensitif enteropatili ocuklarn %60,
yetikinlerin %30unda saptanmtr. Bu antikorlar ayn zamanda
dermatitis herpetiformis (%20) ve Crohns Disease hastalarnn
serumunda da bulunur.
66
Anti-Sentromer Antikor (ACA)
Anti-Sentromer Antikor
(ACA)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Zayf pozitif : Tarama Titresi (1:40 Hep-2 Cells)
(1:20 Kidney Cells)
Orta derecede pozitif : Tarama titresinin bir dilusyonu
Gl pozitif : Tarama titresinin iki dilusyonu
Klinik kullanm
Hep2 hcreleri zerinde belirgin immunofloresans veren
otoantikorlardr. CREST Sendromlu hastalarda (Kalsinozis,
Raynouds fenomeni, zafageal hipomotilite, Sklerodaktili ve
Telenjektazi) bu otoantikorlar saptanmtr.
67
Anti-Skin Antikor
Anti-Skin Antikor
[Anti-Skin Basement Membrane Antikor,
Pemphigus Antikoru, Cutaneus
mmunofluorescence Antikoru;
Anti-Basement Membrane Zone-IgG (BMZ)
Antikoru]
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Dier rnek tipleri
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
Plazma ACD
48 saat
7 gn
2 ay
Plazma Heparinli
48 saat
7 gn
2 ay
Plazma EDTA
48 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Pemfigoid, Pemfigus, herpes gestationis (pemfigoid), paraneoplastik
pemfigus, epidermolysis bullosa acquisita (EBA) tansnda kullanlr.
Pemfiguslu hastalarn tedaviye cevabnn monitorizasyonunda
kullanlr.
68
Anti-Smooth Muscle Antikor (ASMA)
Anti-Smooth Muscle Antikor

(ASMA)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
48 saat
7 gn
2 ay
Plasma ACD
48 saat
7 gn
2 ay
Plasma Heparine
48 saat
7 gn
2 ay
Plasma EDTA
48 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
< 1:40 titre negatif
Klinik kullanm
Balca otoimmun kronik aktif hepatitis (CAH)in tansnda kullanlr.
Ayn zamanda lupoid kronik aktif hepatitis olarak ta isimlendirilir.
ASMA, sitoskeletal protein olan actine kar oluan bir
antistoplazmik antikordur. Yksek titre pozitiflii (>1/80) kronik
aktif hepatit, dk titre de pozitiflik ise (<1/80) primer biliyer siroz,
viral hepatit veya kronik alkolik hepatit olasln dndrr.
Otoimmn kronik aktif hepatitlerin % 97sinde SMA yksek
titrededir. Ayrca EBV enfeksiyonlar, malign melanom, meme ve
over karsinomlar, safra obstruksiyonlar ve normal populasyonda da
ASMA pozitiflii sapanabilir.
Ykseldii durumlar
- Kronik aktif hepatit (KAH),
- Mononkleozis hepatitis,
- Primer biliyer siroz,
- Viral hepatit,
- Multipl sklerozis,
- Malignansi,
- ntrinsek astma.
69
Anti-Sperm Antikor (ASA)
Anti-Sperm Antikor
(ASA)
Yntem
EA
Balca rnek tipi
Serum (alternatifi EDTAl plazma)
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Dier rnek tipleri
Oda scakl
+4C
-20C
Plazma ACD
7 gn
2 ay
12 ay
EDTA l plazma
7 gn
2 ay
12 ay
Heparinli plazma
7 gn
2 ay
12 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Her iki cinste infertilite aratrmasnda kullanlr. Rutin infertilite testi
olarak kullanlmamaldr.
Erkeklerde: Ejakulatta sperm aglutinasyonu, testiste travma
hikayesi, biyopsi, vazektomi, genital trakt enfeksiyonu veya erkek
duktal sistemde obstruktif lezyon varsa
Kadnlarda: Anormal post-coital test, izole edilemeyen infertilite,
genital trakt enfeksiyonu hikayesi olanlarda ASA yaplmaldr.
Anormal Bulgular:
- nfertilite,
- Testislerin efferent kanallarnn bloku,
- Vazektomi.
70
Anti SS A Antikoru
Anti SS A Antikoru
(Anti-Ro Antikoru; SS A Antikoru, SS-A Ig
G Otoantikoru)
Yntem
EA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 ml
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
-20C
2 ay
12 ay
Referans deerler
<5.0 unite
Klinik kullanm
SS-A/Ro, bir ekstrakte edilebilir nkleer antijendir (ENA). Konnektif
doku hastal semptomlar olanlarda ENA otoantikorlarna baklr.
Sjgren sendromu, SLE ve Romatoid artrit tansnda kullanlr. ENA
grubu antikorlar negatif olan SLE hastalarnda da bu pozitif olabilir.
Anti SS-A (Ro), anti-SS-B (La) ve anti SS-C (Sjgren antikoru) ANA
nn alt gruplardr. Sjgrens sendromu; mukozal ve konjunktival
kurulua neden olan gz ve tkrk eksokrin kanallarn ilerleyen
harabiyeti ile karekterize bir hastalktr. Bu hastalk tek bana
grld gibi SLE ile beraberde grlr. Anti SS-A antikorlar
Sjgren sendromlu hastalarda %60-70 orannda bulunur.
Ykseldii durumlar
-Sjgren sendromu,
-Romatoid artrit,
-ANA negatif SLE,
-Neonatal lupus.
71
Anti SS - B Antikoru
Anti SS B Antikoru
(Anti-La Antikoru; SSB Antikoru)
Yntem
EA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 ml
rnek tp kab
Klinik kullanm
Konnektif doku hastal belirtileri ve semptomlar olan hastalarda
ENA otoantikorlar bulunur. Bu test Anti SS-B antikorlar Sjgren
sendromlu hastalarn takriben yarsnda bulunur, bununla beraber
hem Anti SS-A hem de Anti SS-B ikisi de pozitifse Sjgren sendromu
tans konulabilir. Balca Sjgren sendromu, tansnda kullanlr.
Neonatal lupus hastal olan ocuklarn ounluunda SS-A ile
birlikte SS-B de pozitif bulunur. SS-A negatif iken tek bana SS-B
antikorunun pozitif olmas kliniin daha hafif olabileceinin
gstergesidir. Bu hastalarda zellikle renal tutulum ok hafiftir veya
yoktur. SLEli hastalarda Anti SS-A %25 orannda bulunabildii
halde, Anti SS-B asla bulunmaz.
72
Antistreptolizin O (ASO)
Antistreptolizin O
(ASO)
Yntem
Nefelometrik veya Trbidimetrik (Kantitatif)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+40 C
2 ay
-200 C
12 ay
Referans deerler
< 200 IU/mL
Klinik kullanm
Poststreptokokkal hastalklar (rn. Glomerulonefrit, romatizmal ate,
bakteriyel endokardit veya kzl) gibi hastalklarn neden olduu
streptokok enfeksiyonlarnn tansnda kullanlr. Streptolizin O ya
kar kanda dolaan antikorlardr. A grubu beta hemolitik streptokok
enfeksiyonlarnn tansnda ve takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Streptokok infeksiyonu,
-Akut romatizmal ate,
-Akut glomerlonefrit,
-Bakteriyel endokardit,
-Kzl,
-Streptokokkal pyodermi.
73
Anti-Tiroglobulin Antikorlar
Anti -Tiroglobulin Antikorlar

(Anti-Tg Ab, Tiroid Otoantikoru,
Tiroid Antitiroglobulin Antikoru,
Tiroglobulin Antikor)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
5 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
<115 U/ml
Klinik kullanm
Konjenital hipotiroidizmin ve nonmedller diferansiye tiroid
karsinomasnn takibinde kullanlr. Tiroglobulin ve/veya tiroid
peroksidaz otoantikorlar birok otoimmn tiroid hastalarnda
grlr. Tiroid peroksidaz otoantikorlu ahslarda, %3 orannda
hipotiroidizm gelime riski vardr. TgAbnn kadnlardaki prevelans
%18, yal kadnlarda %30, erkeklerde %3-6dr. Prevelans ya ile
artar.
-Tiroid peroksidaz testi (TPOAb), kronik tiroiditin tansnda
TgAb dan daha spesifik ve sensitiftir.
-Tiroglobulin dzeyi dk olan hastalarda da antitiroglobulin
dzeyine baklmaldr. Tiroglobulin antikorlarnn varl, tiroglobulin
lmnde interferansa neden olabilmektedir.
74
Anti-Tiroglobulin Antikorlar
Tiroid bozukluklu hastalarn serumunda TgAb yzdeleri ;

1- Kronik lenfositik tiroiditis (hashimato) : %76-100.
2- Primer miksdem : %72
3- Hipertiroidzm : %33
4- Kolloid guatr : %8
5- Adenoma : %28
6- Tiroid karsinomu: %13-65
7- Pernisiyz anemi : %27
8- Addison hastal : %28
9- DM : %20
Ykseldii durumlar
- Hashimoto tiroiditi,
- Tiroid karsinomlar,
- Pernisiyz anemi,
- Graves hastal,
- diopatik miksdem,
- SLE,
- De Quervain subakut tiroiditi,
- Romatoid Artritis,
- Romatoid Kollojen Hastal,
- Tirotoksikozis,
- Hipotiroidizm.
75
Anti-Tiroid Peroksidaz Antikorlar

(Anti-TPO Ab, Anti-Tiroid Mikrozomal
Antikor, Antimikrozomal Antikor,
Mikrozomal Antikor, Tiroid Otoantikoru,
Tiroid Antimikrozomal Antikor)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
5 gn
7 gn
2 ay
Plazma EDTA
5 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
5 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
< 35 U/ml
Klinik kullanm
Bu test balca Hashimatos Tiroiditis gibi tiroid hastalklar veya
kronik lenfositik tiroiditisin (ocuklarda) ayrmsal tansnda kullanlr.
Tiroid
peroksidazna
kar
gelien
otoantikorlar
tiroid
mikrozomlarnn en nemli antijenidirler. Otoimmn tiroid
hastalarnda (Hashimato tiroiditi, idiopatik miksdem, Graves
hastal) saptanr.
Otoimmn tiroid hastal olan kiilerde, TPO konsantrasyonu
hastaln iddeti ile ilikilidir. Addison hastal, pernisiyz anemi,
juvenil DMda pozitif sonular elde edilebilir.
-Ykselmi TSH ve tiroid mikrozomal antikorlar kronik
otoimmn tiroiditis (hashimato) tansnda altn standarttr.
76
-TPO antikorlar %8-9 normal kontrollerde, Graves

hastalnda veya idiopatik miksdemlerde %57-74; Hashimato
hastalarnda %99-100 arasnda, diferansiye tiroid kanserinde % 19
orannda bulunur.
Ykseldii durumlar
-Kronik tiroidit (Hashimato tiroiditi),
-Kollajen doku hastalklar,
-Romatoid artrit,
-Pernisiyz anemi,
-Tirotoksikozis,
-Hipotiroidizm,
-Tiroid karsinomu,
-Miksdem.
77
Antitrombin III
Antitrombin III
(ATIII, Fonksiyonel Antitrombin III Tayini,
Heparin Kofaktr, mmnolojik
Antitrombin-III, Serin Proteaz nhibitr)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Koaglasyon tp (Mavi kapakl)
rnek saklama
-20C
Plazma
2 ay

Numune alndktan sonra plazma hemen ayrlmal ve souk ortamda
laboratuvara iletilmelidir.
Referans deerler
Plazma: kontrol deerin % 50sinden byk
Serum : plazma deerinden %15-34 daha dktr.
mmunolojik : 17-30 mg/dL
lalar (anabolik steroidler, androjen, oral kontraseptifler
(progesteron ieren) ve Na-warfarin) arta neden olduu halde
(fibrinolitikler, heparin, L-asparaginase ve oral kontraseptifler
(strojen ieren)) dkle neden olur.
Klinik kullanm
AT IIIn dk seviyeleri, artm tromboz riski ile ilikilidir.
Hiperkoagule durumlarn, heparin tedavisi alan hastalarda heparine
kar gelien direncin nedeninin saptanmasnda kullanlr.
78
Antitrombin III
Ykseldii durumlar
-Bbrek transplant,
-Akut hepatitis,
-Tkanma sarl ve K vitamini eksiklii.
Azald durumlar
-Dissemine intravaskler koaglasyon (DIC),
-Hiperkoagle durumlar (Derin ven trombozu),
-Konjenital AT3 eksiklii (otozomal dominant),
-Ar cerrahi,
-Siroz, karacier hastalklar,
-Nefrotik sendrom,
-Protein kaybettirici hastalklar (Malignite),
-Pulmoner emboli,
-Estrojen ieren kontraseptif kullanm gibi akkiz durumlarda
79
Anti-Trombosit Antikoru
Anti -Trombosit Antikoru

(Trombosit Antikoru, Antiplatelet Antikoru)
Yntem
Flow sitometri, IFA
Balca rnek tipi
Plazma veya sitratl plazma
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
EDTAl tp (mor kapakl) veya Sitratl tp (mavi kapakl)
Phtl ve hemolizli rnekler gnderilmemelidir.
Kan transfzyonu izoantikor oluumuna neden olabilir.
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
mmnolojik trombositopenilerin belirlenmesinde kullanlr. diopatik
trombositopenik
purpura
(ITP)da
bu
antikorlar
%90
saptanmaktadr. mmunolojik trombositopeni (Posttransfzyon
purpura, Maternal-fetal antijen uyumsuzluu, lalara bal
trombositopeni) gibi durumlarda grlr.
Anormal Bulgular:
- diopatik trombositik purpura,
- Neonatal trombositopeni,
- Posttransfzyon purpura,
- lalara bal trombositopeni,
- Paroksismal hemoglobinri de deerlidir.
80
Anyon GAP (GA, R Faktr)
Anyon GAP
(AG, R Faktr)
Yntem
ISE + oto analizr
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
24 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
16 4 mEq/L (hesaplamada potasyum kullanldnda)
12 4 mEq/L (hesaplamada potasyum kullanlmadnda)
AG; arttran ilalar: Karbonik anhidraz inhibitrleri (rn:
Asetazolamid), salisilat, etanol, metanol, AG; dren ilalar (rn:
Lityum, asetazolamid, spironolakton ve sulindak)
Klinik kullanm
Rutin olarak laboratuvarda hesaplanan ekstraselller svnn katyon
ve
anyonlar
arasndaki
fark
gsterir.
(rnek:
AG=[sodyum+potasyum]-[klor+bikarbonat]) Baz laboratuvarlar
potasyumu hesaplamaya katmazlar. Bu hesaplama sklkla metabolik
asidozisin nedenlerinin saptanmasnda kullanlr. Kark asit baz
durumlarnda AG zellikle yardmcdr. Proteinler AG zerinde
anlaml olarak etkilidir. rnek olarak serum proteinindeki 1g/dLlik
dme AG de 2,5 mEq/Llik dmeye neden olacaktr.
81
Anyon GAP (GA, R Faktr)
Ykseldii durumlar
-Laktik asidoz,
-Alkolik ketoasidoz,
-Bbrek yetmezlii,
-Renal tbler asidoz,
-Hipoaldosteronizm,
-Bikarbonatn artm oduu gastrointestinal kayplar
(rn: diyare veya fistl),
-Alk.
Azald durumlar
-Ar alkali alm,
-Kronik kusma veya gastrik suction,
-Hipokalsemi,
-Hipokalemi,
-Hipomagnezemi,
-Rabdomiyoliz,
-Hipergamaglobulinemi,
-Hipoalbuminemi,
-Hiperaldosteronizm,
-Lityum toksisitesi,
-Multipl myeloma,
-Bromid (ksrk urubu) toksisitesi.
82
Apolipoprotein A-1 (apo-A-1)
Apolipoprotein A-1
(apo-A-1)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Numune alnmas iin 10 saatlik sabah al gereklidir. rnek
alnmadan 12-16 saat nce egzersiz yaplmamaldr.
- Fiziksel egzersiz Apo A-1 seviyelerini artrr.
- Sigara iimi azaltr.
- Karbonhidratlarla veya poliunsature yalarla fazla diyet Apo A-1
seviyelerini azaltr.
-Apo A-1 seviyesini artran ilalar : Karbamazepin, strojenler,
etanol, lovastatin, niasin, oral kontraseptifler, fenobarbital,
provastatin ve simvastatin
-Apo A-1 seviyesini azaltan ilalar : Androjenler, beta- blokerler,
diretikler ve progestinler
Referans deerler
101 - 199 mg/dL
Klinik kullanm
Balca aterojenik kalp ve periferal arter hastalnn riskini
saptamada kullanlan bir testtir. Apolipoprotein A-1in (HDLnin
majr proteinidir) dk konsantrasyonu, anjiografik koroner arter
hastal olan hastalarn saptanmasnda HDL kolesterol, kolesterol
veya trigliseridden daha kullanldr. Myokard enfarkts geirmi
kiilerde yaplan almalar da koroner arter hastalnn gstergesi
olarak apolipoprotein A1in dk konsantrasyonunun daha iyi
olduu gsterilmitir.
83
Apolipoprotein A-1 (apo-A-1)
Ykseldii durumlar
-Familyal hiperalfalipoproteinemi,
-Gebelik,
-Kilo kayb.
Azald durumlar
-Koroner arter hastal,
-skemik koroner arter hastalklar,
-Myokardial enfarkts,
-Abetalipoproteinemi, ailevi hipoalfalipoproteinemiler, lipoprotein
lipaz kofaktr (Apo C-II) eksiklii,
-Fish eye hastal,
-Hipertrigliseridemi,
-Kontrolsz diabet,
-Hepatoseller hastalklar,
-Kolestaz,
-Nefrotik sendrom,
-Kronik bbrek yetmezlii,
-Sigara iimi.
84
Apolipoprotein B (apo-B)
Apolipoprotein B
(apo-B)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
10 saatlik sabah al gerekir. rnek alnmadan 12-16 saat nce
egzersiz yaplmamaldr. Hasta 15 dakika dinlendirildikten sonra
rnek alnmaldr. rnek yatarken alnrsa yanl dk deerler elde
edilir.
-Sature yalarla ve kolesterolle fazla beslenme Apo- B seviyesini
artrr.
-Apo B-1 seviyesini artran ilalar : Androjenler, -Blokerler,
Diretikler, etanol abuse ve progestinler
-Apo B-1 seviyesini azaltan ilalar : Kolestiramin, srojen
(postmenopozal kadn), lovastatin, simvastatin, neomisin, niasin ve
tyroxine.
Referans deerler
49 - 103 mg/dL
Klinik kullanm
LDL ve onun temel proteini apolipoprotein B lipid transportu ve
metabolizmasnda ok nemli role sahiptir. Apo B spesifik hcre
membran reseptrleri araclyla ve HMG CoA redktazn
inhibisyonu araclyla kolesterol sentezini dzenleyebilir. HMG CoA
redktaz kolesterol biyosentezinde hz snrlayc role sahiptir. Apo B
aterosklerozun meydana gelmesinde nemli olabilir. Yksek
seviyeler atm koroner arter hastal riskini gsterir.
85
Apolipoprotein B (apo-B)
Ykseldii durumlar
-Hiperlipoproteinemi tip IIa, IIb, IV ve V,
-Nefrotik sendrom,
-Prematr koroner kalp hastal,
-Bbrek yetmezlii,
-Diabetes Mellitus,
-Porfiria,
-Hipotiroidizm,
-Anoreksia nervosa
-Karacier hastalklar,
-Cushing sendromu,
-Gebelik.
Azald durumlar
-Tangier hastal,
-Tip I hiperlipoproteinemi,
-Hipertiroidizm,
-Malnutrisyon,
-Kronik anemiler,
-Reye sendromu,
-Akut stres,
-Myeloma,
-Kronik pulmoner hastalklar,
-Kilo kaybnda,
-ntestinal malabsorbsiyon.
86
Ascariasis IgG
Ascariasis IgG
Yntem
ELISA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 gn
+4C
-20C
14 gn
12 ay
Referans deerler
< 1:32 negatif
Klinik kullanm
Ascaris lumbricoidese bal antikorlarn aratrlmas amacyla
kullanlr. Dkda yumurtas bulunur. Semptomlu ve zellikle
pulmoner dnemi sresince eozinofiller artmtr.
87
Asetaminofen (Parasetamol; Tylenol)
Asetaminofen
(Parasetamol; Tylenol )
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
200 L
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 gn
Referans deerler
Tedavi dozu : < 50 g/ml
Toksik doz : 120 g/ml
Normal yar mr : < 4 saat
Toksik yar mr : > 4 saat
Klinik kullanm
la dzey takibinde kullanlr.
88
+4C
14 gn
-20C
14 gn
Asetilkolinesteraz (EC, Eritrosit Kolinesteraz; Pseudokolinesteraz)
Asetilkolinesteraz
(EC, Eritrosit Kolinesteraz;
Pseudokolinesteraz)
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
Serum, Eritrosit (Tam Kan)
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), EDTAl Tam Kan Tp (Mor
kapakl)
Referans deerler
Serum Kolinesteraz: 8-18 unit/ml
RBC Kolinesteraz: 5-10 unit/ml
Klinik kullanm
Bu test anesteziden nce pseudokolinesteraz eksikliini saptamaya
veya fosfat zehirlenmesine maruz kalma durumunu saptamaya
yarar. ki tip kolinesteraz vardr.
1. Asetil kolinesteraz (gerek kolinesteraz) ve
2. Pseudokolinesteraz
Gerek kolinesteraz balca eritrositte ve sinir dokularda bulunduu
halde serumda bulunmaz. Pseudokolinesteraz ise serumda bulunur.
Ykseldii durumlar
Artm serum seviyeleri:
- Hiperlipidemi
- Nefrozis
- Diabetes
Artm RBC seviyeleri:
- Retiklositozis
- Orak hcreli anemi
89
Asetilkolinesteraz (EC, Eritrosit Kolinesteraz; Pseudokolinesteraz)
Azald durumlar
Azalm serum seviyeleri:
- Organik fosfat insektisitlerinden zehirlenme
- Hepatoselluler hastalk
- Konjenital pseudokolinesteraz eksiklii
- Malnutrisyon
Azalm RBC seviyeleri:
- Konjenital kolinesteraz eksiklii
- Organik fosfat insektisitlerinden zehirlenme
90
Asetilkolin Reseptr Antikoru (AchR Ab)
Asetilkolin Reseptr Antikoru

(AchR Ab)
Yntem
RIA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
14gn
-20C
12 ay
Referans deerler
< 0.25 nmol/L
nterfere eden durumlar:
-Kobra zehiri ile tedavi edilen amyotrofik lateral sklerozisli
hastalarda yalanc pozitiflik grlr.
-Penisillamine bal, myasteni-benzer sendromlu hastalarda yalanc
pozitiflik
-Artran ilalar : Kas paralitik ilalar (Suksinilkolin) ve ylan zehiri
-Subklinik
MGli
hastalardaki
bu
immunsupressif ilalar basklayabilir.
antikorlarn
oluumunu
Klinik kullanm
eit asetilkolin reseptr antikoru vardr. Myastenia Graves (MG)
tansnda AchR-Antikoru en yaygn olarak kullanlr. AchRModulating antikoru daha hassastr. Pozitif bir modulating antikoru
subklinik MG tansn gsterebilir. AchR-Bloking antikoru daha az
hassas testtir. MGli hastalarn %61ini pozitiftir. MG tansnda ilk
srada istenen analizdir. MG hastalarnn %85-90nda bulunur. MG
nin tansnda tarama testi olarak ok uygundur. Erken balayan MG
veya okler MG formlarnda sadece AchR modulating antikorlarna
91
Asetilkolin Reseptr Antikoru (AchR Ab)
rastlanmaktadr. Bu yzden MGli hastalarda AchR reseptr antikoru

yoksa ve hastada gszlk ve okler semptomlar varsa AchR
modulating otoantikorlar yaplmaldr. Birde AchR Blocking
otoantikorlar vardr, bunlar direk olarak nrotransmitter balama
blgesine kardr ve MGli hastalar %1inde bu antikorlar
bulunmaktadr.
Ykseldii durumlar
- Myastenia graves,
- Okler myastenia graves,
- Timoma.
92
Asetilkolin Reseptr Modulating Otoantikorlar
Asetilkolin Reseptr Modulating

Otoantikorlar
Yntem
RIA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.8 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
14 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
< 20 %
Klinik kullanm
Myastenia Gravis (MG) tansnda ikinci srada istenen analizdir.
Myastenia Gravis (MG) nromuskler transmisyon bozukluklarnn
en yaygndr. Otoimmn bir hastalktr. Nromuskler kavaklardaki
asetilkolin reseptrlerinin kayb ile karakterizedir. AchR otoantikoru
MG iin tansaldr, MG hastalarnn %85-90nda bulunur.
93
Asetilkolin Reseptr Blocking Otoantikorlar
Asetilkolin Reseptr Blocking

Otoantikorlar
Yntem
RIA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
14 gn
-20C
12 ay
Referans deerler
< 15 %
Klinik kullanm
zellikle asetilkolin reseptr modulating antikoru pozitif olduunda
Myastenia Gravis (MG) tansnda nc srada istenen analizdir.
94
Asetil Salisilik Asit (Salisilat)
Asetil Salisilik Asit

(Salisilat)
Yntem
FPIA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Analjezik konsantrasyon
: 2-10 mg/dL, 20-100 g/mL
Antienflamatuar konsantrasyon : 15-30 mg/dL, 150-300 g/mL

Toksik konsantrasyon
: >30 mg/dL, >300 g/mL
Klinik kullanm
En ok kullanlan formu ASPRN dir. Analjezik, anti-enflamatuar ve
antipiretik olarak kullanlr. Tedavi dozunun ayarlanmas ve toksik
durumun saptanmas ve takibi amacyla kullanlr.
95
Asimetrik Dimetilarginin (ADMA)
Asimetrik Dimetilarginin
(ADMA)
Yntem
LC-MS/MS, HPLC
rnek tipi
Plasma EDTA
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
rnek saklama
-20C
Plasma EDTA
14 gn
Hasta 8-12 saat a kalmal
Referans deerler
0.45 0.2 mol/L (HPLC),
<241 nmol/L (LC-MS/MS)
Klinik kullanm
Kardiyovaskler hastalklar ve endotelyal disfonksiyon iin risk
faktrdr.
Ykseldii durumlar
-Kronik kalp yetmezlii,
-Koroner arter hastalklar,
-Periferal oklziv arter hastal,
-ok,
-Hiperhomosistinemi,
-Hipertansiyon,
-ocukluk dnemi hipertansiyonu,
-Gebelie bal hipertansiyon,
-Preeklamsi,
-Pulmoner hipertansiyon,
-Hiperkolesterolemi,
-Hipertiroidi,
-DM tip 2,
-nslin rezistans,
-Karacier yetmezlii.
96
Aspartat Aminotransaminaz (AST, SGOT)
Aspartat Aminotransaminaz
(AST, SGOT)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
Heparinli plazma
7 gn
+4C
-20C
7 gn
2 ay
7 gn
2 ay

Hemolizsiz serum
Referans deerler
Erkek:10 40 U/L
Kadn:10 35 U/L
SI nite dnm katsays
x0,017=kat/L
-Egzersiz artm SGOT seviyelerine neden olur.
-Piridoksin eksiklii (Beriberi veya gebelik), uzun sre karacier
hastalklar, remi veya diyabetik ketoasidoz azalm SGOT
seviyelerine neden olur.
-lalar arta neden olur.
(rn: Antihipertansifler, kolinerjik ajanlar, kumarin tipi
antikoagulanlar, digitalis preparasyonlar, eritromisin,
izoniazid, metildopa, oral kontraseptifler, opiyatlar,
salisilatlar, hepatotoksik medikasyonlar ve verapamil.)
97
Klinik kullanm
Karacier hastalnn saptanmasnda: Viral hepatit ve hepatik
nekroz ile ilikili dier karacier hastalklarnda, hastaln klinik
belirtileri grlmeden nce AST ve ALT seviyeleri ykselir. rnein
sarlk grldnde 20-50 kat ykseklikler ok sk grlr. Her iki
enzimde st referans snrnn 100 kat zerine bile eriebilir. MIdan
sonra serumda AST art grlr. ALT seviyeleri normal snrdadr
veya komplike olmayan enfarktste snrda art vardr. Bununla
beraber ALT, kalp yetmezliine sekonder olarak karacier hasarnda
artar. Pulmoner emboli AST seviyelerini 2-3 kat ykseltir, akut
pankreatit, zedelenmi kas yaralanmalar, gangren ve hemolitik
hastalklarda normalin 2-5 kat art grlr.
Ykseldii durumlar
Kalp Hastalklar:
- Myokardiyal infarkts,
- Kardiyak operasyonlar,
- Kardiyak kateterizasyon ve anjiyoplasti,
Karacier Hastalklar:
- Hepatitis,
- Hepatik sirozis,
- laca bal karacier hasar,
- Hepatik metastaz,
- Hepatik nekroz (sadece balang evre),
- Hepatik cerrahi,
- Hepatik enfeksiyz mononkleozis,
skelet Kas Hastalklar:
- skelet kas travmalar,
- Kalp d cerrahi ilemler,
- oklu travmalar,
- Ciddi derin yanklar,
- lerleyen kas distrofileri,
- Son zamanlardaki konvulziyonlar,
- Is arpmas (heat stroke),
- Primer kas hastalklar (rn: myopati, myositis),
98
lalar;
- Asetaminofen,
- Statinler,
- NSAIDler,
- ACE inhibitrleri,
- Heparin,
- Labetalol,
- Fenitoin,
- Amiodaron,
- Klorpromazin,
Dier Hastalklar:
- Akut hemolitik anemi,
- Akut pankreatitis,
- Alkol alkanl,
- Reye sendromu,
- Hemokromatozis,
- Wilson hastal,
- Renal ve pulmoner infarkts,
- Eklampsi.
Azald durumlar
-remi,
-Vitamin B6 eksiklii,
-Akut renal hastalklar,
-Gebelik,
-Kronik bbrek diyalizi.
99
AST/ALT Oran
AST/ALT Oran
Klinik kullanm
AST/ALT oranlar ile ilgili hastalklar;
100
Hastalk
AST/ALT Oran
Alkolik karacier hastal
2,0 - > 6,0
Organik toksik hepatit
> 2,0
Siroz
1,4 - 2,0
ntrahepatik kolestazis
>1,5
Ekstrahepatik kolestazis
<1,4
Kronik aktif hepatitis
1,3
Ekstrahepatik biliyer obstrksiyon
0,8
Akut viral hepatit
0,5 - 0,8
Bakr (Cu), (Serum)
Bakr
(Cu), (Serum)
Yntem
Atomik Absorbsiyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl) (Hi kullanlmam olmal)
Referans deerler
70 - 140 g/dL
SI nite dnm katsays
x0,157=mol/L
Klinik kullanm
Bakr, akut ve kronik hastalklarn (Wilson hastal, primer biliyer
siroz, (PBC), primer sklerozan kolanjit (PSC)) tansnda kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Enfeksiyon, enflamasyon,
-SLE ve baz malignitelerde,
-Hipotiroidizm,hipertiroidizm,
-Gebelik,
-Lsemi,
-Bilier siroz,
-Hodgkin hastal,
-Pellegra,
-Pulmoner tberkloz,
-Anemi,
-Talasemi minr ve majr,
-AMI,
-Beyin enfarkts,
-Romatoid artrit,
-Hemokromatoziste,
-Diabetle ilikili ciddi enfeksiyonlarda.
101
Bakr (Cu), (Serum)
Azald durumlar
-Wilson hastal,
-Protein malnutrisyonu,
-Kistik fibrozis,
-Nefrotik sendrom,
-Kronik iskemik kalp hastalklar,
-Yanklar,
-Gastrointestinal sistem hastalklar,
-Menke s sendromu (Kinky veya Steely Hair Sendromu).
Wilson s hastalnda biyokimyasal bulgular
-Azalm serum seruloplazmin,
-Azalm serum total bakr,
-Azalm indirekt reacting bakr,
-Artm direkt reacting bakr (serbest serum bakr),
-drarda artm bakr,
-Karacierde bakr depolanmasnn art.
102
Bakr (Cu), (drar)
Bakr
(Cu) (drar)
Yntem
Atomik Absorbsiyon
Balca rnek tipi
Spot /24 saatlik idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
Asitle ykanm idrar kab
Souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir 6 N HCl, asetik asit
veya borik asit zerine toplanan idrarlarda kabul edilir.
Referans deerler
15 - 60 g/gn
SI nite dnm katsays
x0,0157=mol/gn
Klinik kullanm
Wilson hastalnn tan ve tedavi takibinde kullanlr. Penisilamin
ykleme ile idrar bakr atlmnn artmas dikkat edilmesi gereken bir
konudur.
Ykseldii durumlar
-Wilson hastal (Hepatolentikler dejenerasyon),
-Bilier siroz,
-Romatoit artrit,
-Proteinri varl,
-Nefrotik sendrom.
103
Bence-Jones Proteini (drar)
Bence-Jones Proteini
(drar)
Yntem
Elektroforez
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnein dilsyonu yanl negatif sonu verebilir. Laboratuvara
derhal ulatrlmal ve buzdolabnda saklanmaldr aksi takdirde s ile
ken proteinler dekompoze olur ve yanl pozitif sonulara neden
olur.
rnek saklama
+4C
Spot drar
2 gn
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Multiple myelomann tansnda ve tedavisinin monitorizasyonu ile
klinik seyirin takibinde nemlidir. Bence-Jones Proteini Multiple
myelomal hastalarn %75inde bulunur.
Ykseldii durumlar
-Multiple myeloma (Plazmasitom),
-eitli metastatik tmrler,
-Kronik lenfositik lsemi,
-Amiloidozis,
-Lenfoma,
-Waldenstrm makroglobulinemisi.
104
Benzodiazepinler
Benzodiazepinler
Uykusuzluk ve anksiyetenin tedavisinde yaygn olarak kullanlrlar.
Benzodiazepinler ayn zamanda sedasyon ve antikonvlsan olarak
kullanlmaktadr.
Yaygn olarak kullanlan Benzodizepinler (ng/ml);
Yar mr
Tedavi dozu
Toksik doz
Diazepam (valium)
20-100
100-1000
(>5000)
Klordiazepoksid
5-30
700-3000
(>5000)
(Librium)
Flurazepam
40
Bilinmiyor
(>200)
Klorazepat
30-200
120-1000
(Bilinmiyor)
15-50
10-70
10-20
50-240
Oxazepam
5-15
200-1400
Temazepam
10-12
(Tranxene)
Klonazepam
(>80)
(Klonopin)
Lorazepam
(Bilinmiyor)
(Ativan)
(Bilinmiyor)
(Restoril)
Alprazolam(Xanax) 12-15
Triazolam(Halcion) 1,5-3
Midazolam(Versed) 1-12
Estazolam(Prosom) 10-24
105
Beta Human Korionik Gonadotropin (-hCG)
Beta Human Korionik

Gonadotropin
(-hCG)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
Referans deerler
<5,0 mIU/ml
Kantitatif hCG;
Gebelik (hafta)
<1
2
3
4
5
6-8
12
Erkek ve gebe
Olmayan
+4C
7 gn
-20C
2 ay
hCG (mIU/mL)
5-50
50-500
100-10.000
1000-30.000
3.500-115.000
12.000-270.000
15.000-220.000
<5

-Hematri ve proteinri idrarda yanl pozitif sonu verir,
-Hemoliz test sonularn etkiler,
-Baz ilalar yanl negatif sonulara neden olabilirler (rnek:
diretikler, prometazin),
-Baz ilalar yanl pozitif sonulara neden olabilir (rnek:
antikonvlzanlar,
antiparkinson
ilalar,
hipnotik
ajanlar,
trankilizanlar (zellikle promazin ve onun trevleri) .
106
Beta Human Korionik Gonadotropin (-hCG)
Klinik kullanm
Balca gebeliin tehisi iin kullanlr. drarda hCG testi, ilk periyodu
geirdikten sonraki ilk haftada normal gebeliin tans iin yeterlidir.
Bununla beraber, kantitatif serum gebelik testi gebelii daha erken
saptar. hCG saptanabilir konsantrasyonu (5 IU/L) konsepsiyondan
sonra 8-11 gn iinde belirir ki bu da son menstrual periyottan
llen gne kadar gebeliin 3. haftas demektir. Kaan periyodun
ilk gnnde gebe kadnlarn yarsnda hCG seviyeleri 25 IU/L ye
ular. 8-10. haftalarda immunolojik hCG 100.000 IU/L ye ular.
Daha sonralar hCG konsantrasyonlar serum ve idrarda yava yava
dmeye balar. Kantitatif hCG seviyeleri, ektopik gebeliklerin veya
anormal intrauterin gebeliklerin saptanmasnda kullanlr. hCG
seviyeleri 0 dan 200.000 IU/ml aras deiir ve geometrik ortalamas
1.000 IU/L dir. Ektopik gebeliklerin %1inde hCG 5 IU/L nin altnda
kalarak detekte edilemez. B-hCG; trofoblastik kanserlerin takibinde,
hastann
tedaviye
cevabnda
ve
hastaln
mmknse
saptanmasnda kullanlr. Ayrca, mol hidatiform, koryokarsinom,
testis
tmr
ve
overin
germ
hcreli
tmrlerinin
deerlendirilmesinde ve takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Normal gebelik,
-Ektopik gebelik,
-Dk,
-Gestasyonel Trofoblastik Tmrler,
-Germinal Hcre Kaynakl Gonadal Tmrler,
-Baz gastrik karsinomlar,
-Baz hepatomalar,
-Baz pankreatik karsinomalar,
-Uterusun hidatiform molleri,
-Koryokarsinomlar.
Azald durumlar
-Dk tehditi,
-Tam olmayan dk,
-l fets.
107
Beta-Karoten
Beta-Karoten
Yntem
Spektrofotometrik, HPLC
Balca rnek tipi
Serum (alternatif EDTAl plazma, heparinli plazma)
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
2 ay
EDTAl plazma
2 ay
Heparinli plazma
2ay

rnek toplanmas 10 saatlik sabah al sonrasnda olmaldr. 0-6
ay arasndaki bebekler son 24 saat ierisinde, daha byk hastalar
ise son 48 saat iinde A vitamininden zengin gdalar veya vitamin
ilalar almam olmaldr. 1 gn boyunca da alkol alnmamaldr.
rnek ktan korunarak transport edilmelidir. Folyo ile sarlmaldr.
Referans deerler
Normal: 48-200 g/dL
Yksek: >400 g/dL
Orta derecede yksek: >300 g/dL
Dk (malabsorbsiyon): 20 g/dL
108
Beta-Karoten
Klinik kullanm
A hipervitaminozu ve malabsorbsiyon sendromlarnn tansnda
kullanldr.
Ykseldii durumlar
-Diabetes mellitus,
-Hipotiroidizm,
-Fazla A vitamini alm,
-Hiperlipidemi,
-Gebelik,
-Subakut tiroidit,
-Kronik nefrit,
-Nefrotik sendrom,
-Miksdem.
Azald durumlar
-Yksek ate,
-Enteritler,
-Kistik fibrozis,
-Ar malabsorbsiyonlar.
109
Beta-2 Mikroglobulin
(B2M)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serumi, idrar, BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
24 saat

B2M asit idrarda stabil deildir.
Referans deerler
Serum: 1,1- 2,4 mg/L
drar: 0- 160 g/L
BOS:
0- 2,4 mg/L
Klinik kullanm
Beta-2 mikroglobulin nkleuslu hcrelerin membrannda bulunan
dk molekl arlkl bir proteindir. zellikle tmr hcreleri ve
lenfositler tarafndan kana salnmaktadr. Kk boyutu nedeniyle
glomerler membrandan geebilir. Fakat normalde %1den daha az
atlr. Bunun nedeni de proksimal tbllerdeki reabsorbsiyonudur.
zellikle renal transplantl hastalarn takibinde kullanldr.
Serumda ykseldii durumlar;
-Lenfoma, lsemi, myeloma,
-Glomerler bbrek hastalklar,
-Renal transplant rejeksiyonu,
-Viral enfleksiyonlar,
-Kronik enflamatuar hastalklar.
110
drarda ykseldii durumlar;

-Renal tbler hastalklar,
-Nefrotoksisite,
-Ar metale maruziyet sonucu renal toksisite,
-Lenfoma, lsemi, myeloma,
-AIDS.
Azald durumlar
Tbler fonksiyon bozukluu olan hastalarda serum 2
mikroglobulin seviyesi dkken idrar 2 mikroglobulin seviyesi
yksektir.
111
Beta-2 Transferrin (Dier Vcut Svlar inde BOS Saptanmas)
Beta-2 Transferrin
(Dier Vcut Svlar inde BOS Saptanmas)
Yntem
mmnofiksasyon elektroforezi
Balca rnek tipi
Burun aknts, BOS, kulak ve burun svlar
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl, jelsiz tp)
* Dier svlarla dilsyon varsa 2 transferrin saptanamayabilir.
Klinik kullanm
Beta-2 transferrin, transferinin spinal svya zg bir varyantdr.
Klinik uygulamada burundan veya kulaktan gelen akntnn beyinomurilik svs ihtiva edip etmediinin aratrlmas amacyla
kullanlan endojen bir markrdr. Travmalar, tmrler ve intrakranial
cerrahi mdahaleler spinal sv szntsna neden olabilir. ncelenen
svya %10dan daha fazla oranda spinal sv karmsa, bunun
saptanmas mmkn olur.
112
Bikarbonat (HCO3)
Bikarbonat
(HCO3)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
rnek alnrken ve laboratuvara tanrken anaerobik artlara
uyulmasna dikkat edilmelidir.
Referans deerler
25-32 mEq/L
Klinik kullanm
Asit-baz dengesinin deerlendirilmesinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Metabolik alkaloz,
-Kronik kusma,
-Kompanse respiratuar asidoz,
-Yksek hacimli gastrik emilim,
-Barbiturat,
-Aldosteronizm,
-Morfin,
-Cival diretiklerin kullanm,
-Kortikosteroid kullanm,
-Kronik obstrktif akcier hastalklar.
-Baz laksatif ve diretikler,
Azald durumlar
-Metabolik asidoz,
-Kronik ve ciddi diyare,
-Kompanse respiratuar alkaloz,
-Loop diretiklerin kronik kullanm,
-Etilen glikol zehirlenmesi,
-Alk,
-Asetozolamid, siklosporin kullanm,
-Akut renal yetmezlik.
113
Bilirubin-Direkt (Konjuge Bilirubin)
Bilirubin-Direkt
(Konjuge Bilirubin)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
24 saat
5 gn
2 ay
Heparinli plazma
24 saat
5 gn
2 ay
Serum 1 saat iinde ayrlmal ve aluminyum folyo ile ktan
korunmal
Referans deerler
< 0,3 mg/dL
SI nite dnm katsays
x17. 1 = mol/L
Klinik kullanm
Hepatobiliyer sistem hastalklar iin deerlidir. ntrahepatik ve
ekstrahepatik safra yollar tkanklklarnda, hepatoselller hasarda
direk bilribin artar.
Ykseldii durumlar
-Safra talar,
-Ekstrahepatik safra tkankl
(tmr, inflamasyon, safra ta, cerrahi travma),
-Hepatoselller hastalklar,
-Safra kesesi hastalklar,
-la nedenli kolestazis,
-lerlemi karacier metastaz,
-Herediter hastalklar;
*Dubin Johnson sendromu,
*Rotors sendromu.
114
Bilirubin-Total
Bilirubin-Total
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20 C
Serum
24 saat
5 gn
2 ay
Heparinli plazma
24 saat
5 gn
2 ay

Serum 1 saat iinde ayrlmal ve aluminyum folyo ile ktan
korunmal
Referans deerler
< 19 ya: 0.3 1.2 mg/dL
> 19 ya: < 1.4 mg/dL
SI nite dnm katsays
x17.1 = mol/L
Klinik kullanm
ndirek (unkonjuge) bilirubin ounlukla yenidoanlarda grlr. Bu
ise, herhangi bir karacier bozukluu olmadan eritrositlerin erken
yklmalar ve yetersiz eritropoezden ileri gelir. Genetik
hastalklardan Crigler Najar ve Gilberts sendromlarnda bilirubin
normal oranda konjuge olamaz ve unkonjuge bilirubin artna
neden olur. Tersine safradaki blok veya anormal permeabiliteye
bal olarak, bilirubinin ve dier safra bileenlerinin geii gecikerek,
konjuge bilirubindeki arta neden olur.
115
Bilirubin-Total
Ykseldii durumlar
-Eritroblastozis fetalis,
-Hemolitik sarlk,
-Byk hacimli kan transfzyonu,
-Byk hematomlarn zlmesi,
-Sepsis,
-Neonatal hiperbilribinemisi,
-Hemolitik anemi,
-Pernisiyz anemi,
-Siroz,
-Transfzyon reaksiyonlar
-Orak hcreli, anemi,
-Hemoliz,
-Karacier hastalklar (Hepatit, siroz, neoplazm, safra tkankl,
enfeksiyoz mononkleoz),
-Herediter hastalklar (Gilbert sendromu, Dubin Johnson sendromu),
-lalar (steroidler, difenilhidantoin, fenotiazinler, penisilin,
eritromisin, klindamisin, kaptopril, amfoterisin B, slfonamidler,
azatiopurin, izoniazid, 5-amino salisilik asit, allopurinol, metildopa,
indometazin, halotan, oral kontraseptifler, prokainamid, tolbutamid,
labetalol),
-Pulmoner embolizm veya infarkt,
-Konjestif kalp yetmezlii sonucu hepatik konjesyon.
116
Birinci Trimestir Tarama Testi (kili Tarama Testi, Down Sendromu TT)
Birinci Trimestir Tarama Testi

(kili Tarama Testi, Down Sendromu
Tarama Testi)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Gebeliin 11-14. haftalar arasnda rnek alnmaldr. zel istek
formu tam ve doru olarak doldurulmaldr.
Referans deerler
Hesaplanan riskin 1/300 ve zeri olmas gebeliin trisomi 21
asndan riskli olduunu gsterir.
Klinik kullanm
Trisomi 21 iin yaplan prenatal tarama testidir. Gebeliin erken
dneminde (11-13. hafta 6 gn) deerlendirilir. Anne serumunda
llen serbest-hCG ve PAPP-A (Pregnancy Associated Plasma
Protein-A) konsantrasyonlar ile yksek rezolsyonlu ultrason
kullanlarak llen nuchal tanslsens (NT/ ense kalnl) deeri,
anne ya ve gebelik haftas gibi bilgiler birletirilerek istatistiki risk
deerlendirilmesi yaplr. Sonularn normal kmas bebein
herhangi bir defekt tamad anlamna gelmedii gibi, anormal iin
gebelik incelenmelidir.
117
Borrelia Burgdorferi Antikoru (Lyme Hastal Antikoru)
Borrelia Burgdorferi Antikoru

(Lyme Hastal Antikoru)
Yntem
EA, FA, Western Blot
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4C
-20C
7 gn
2 ay
Referans deerler
Negatif (ELSA),
IgG 4 band konfirmasyon yok. (Western Blot)
IgM: Negatif (Western Blot)
Klinik kullanm
Borrelia burdgorferi spiroketi tarafndan oluturulan Lyme hastal
artrit, nrolojik belirtiler, kardiyak hastalklar ve cilt bulgular gibi
klinik belirtilerle seyreder. nsanlara balca enfekte xodes (tm 8
bacakl kan emen) bceklerinden geer.
Ykseldii durumlar
Hastaln etkin dneminde yalanc negatiflikler saptanabilir. Antikor
sonucu negatif olmasna ramen, hastaln balang aamasnda
olduu dnlyorsa, 2-4 hafta sonra yeni kan rneinde test
tekrarlanmaldr. Pozitif sonular Western Blot ile dorulanmaldr.
-Sifiliz,
-HIV ve hipergamaglobulinemi, antikor testinde yalanc
pozitifliklere neden olabilir.
118
BOSta Oligoklonal Bant Aratrmas
BOSta Oligoklonal Bant

Aratrmas
Yntem
mmnfiksasyon Elektroforezi
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
BOS
5 gn
+4C
14 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Santral sinir sisteminin enflamatuar (menenjit, SSS sfilizi) ve
otoimmn hastalklarnda zellikle Multiple skleroz (MS) ve santral
sinir sistemi tansnda kullanlr. MS ve Amyotrofik Lateral Skleroz
gibi demiyelizan hastalklarda, myelinin bir komponenti olan myelinbasic-protein art grlr.
119
Bbrek Ta Analizi
Bbrek Ta Analizi
Yntem
Manuel
Balca rnek tipi
Ta
rnek tp kab
Klinik kullanm
riner sistem talarnn ieriinin belirlenmesinde kullanlr.
120
Brucella Anti-Human Globin Testi (Coombslu)
Brucella Anti-Human
Globin Testi
(Coombslu)
Yntem
Agltinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Klinik kullanm
Brucella agltinasyon testi olan ROSE-BENGAL testi bir tarama
testidir. Brucella Wright testinin sonucu ise 48 saat sonunda verilir.
Anti-human globin testi ise Kronik Brusellozisde IgG tipi inkomplet
(Bloke edici) antikorlar belirler. IgG antikorlarnn bulunuu kronik
enfeksiyonun varln gsterir.
121
Brucella Antikoru (Serum, BOS)
Brucella Antikoru
(Serum, BOS)
Yntem
EIA veya Agltinasyon
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
14 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
Negatif
SI nite dnm katsays
<1:40 titresi negatif
Klinik kullanm
Brusellozisli hastalardaki antikorlar saptamak amacyla kullanlr.
Genel olarak 3 tr neden olur: B.melitensis, B.suis, B.abortus.
Vcuda gz, burun, agz ve genital yoldan girer. Brusellozisli
hastalarda 1/160 titreler brucella infeksiyonunun yksek oranda
varln gsterir.
Ykseldii durumlar
4 kat veya daha yksek titrasyonlar hastaln akut ve yakn
zamanda alndn gsterir.
122
CA-125 Tmr Belirtei (Kanser Antijen-125)
CA-125 Tmr Belirtei

(Kanser Antijen-125)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Ovlasyon ve menstrasyon dnemleri dikkate alnmaldr
-Gebeliin 1. trimesteri ve normal menstrasyon CA-125 in orta
derecede yksekliine neden olur.
-Benign peritoneal hastalklar (rnek: siroz, endometriyozis) orta
derecede artm seviyelere neden olur.
Referans deerler
< 35 U/mL
*Normal poplasyonun %1-2sinde 35 U/mL nin zerinde deerler
grlr.
SI nite dnm katsays
x1=kU/L
Klinik kullanm
Over kanserinin seyrini izlemede, tedavi takibinde ve hastaln
rekrrensini belirlemede kullanlr. Over kanserli olgularn %80nde
serum seviyeleri yksektir. Bu oran benign over hastal olan
kadnlarda %26, non-neoplastik durumlarda %66dr.
CA-125 tek bana kanser tans koymak iin veya tarama maksatl
kullanlmaz. Fakat CA-125 ykselii ile ilikili tans konmu
jinekolojik kanserli hastalarn takibinde kullanlabilir. Salkl
insanlarn %1nde de CA-125 dzeyleri yksek olabilir. Bu nedenle
normal bireylerde tarama amal olarak kullanlmamaldr.
123
CA-125 Tmr Belirtei (Kanser Antijen-125)
Ykseldii durumlar
-Serz, endometrial,
karsinomlar,
effaf
hcreli
ve
undiferansiye
over
-Pankreas kanseri,
-Meme kanseri,
-Kolon kanseri,
-Akcier kanseri,
-Endometrium veya fallop tplerinin adenokarsinomlar,
-Baz non-jinekolojik maligniteler,
-Baz benign durumlarda (Hamilelik, menstrasyon, peritoneal veya
plevral inflamasyon, over kistleri, endometriozis).
124
CA 15-3 ve CA 27.29 Tmr Belirteleri
CA 15-3 ve CA 27.29 Tmr

Belirteleri
(Kanser Antijen 15-3 ve Kanser Antijen 27.29)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
< 25 U/ml
SI nite dnm katsays
x1=kU/L
-Baz benign ve malign hastalklar (Akcier kanseri, ovaryum,
pankreas, prostat ve kolon kanserleri, memenin fibrokistik hastal,
siroz ve hepatit) yksek deerler saptanabilir.
Klinik kullanm
Meme kanserinin evrelenmesinde ve tedavinin monitorizasyonunda
CA 15-3 ve CA 27.29 antijenleri kullanlr. Evre I meme kanserinde
%5, evre IIde %29, evre IIIde %32, evre IVde %95 serum CA
15-3 seviyeleri artar. %25den fazla CA 15-3 art gzlenen
hastalarn ounda (%96) hastalk progresyonu vardr. %50den
fazla CA 15-3 d gzlenen hastalarn ounda (~%100)
tedaviye yant vardr. Tarama testi olarak kullanlmamaldr.
Ykseldii durumlar
-zellikle metastatik meme kanserlerinin % 80inde CA 15-
3 dzeyi artar.
-Ayrca dier baz maligniteler (pankreas, akcier, over, kolon,

karacier vb)
-Hepatit,
-Siroz,
-Sarkoidoz,
-Tberkloz ve SLEde de ykselebilir.
125
CA-19-9 Tmr Belirtei (Kanser Antijen-19-9)
CA 19-9 Tmr Belirtei

(Kanser Antijen 19-9)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
< 39 U/mL
SI nite dnm katsays
x1=kU/L
Klinik kullanm
Pankreatik veya hepatobiliyer kanserli hastalarn tans, yaam
sresi,
tedaviye
cevabn
deerlendirilmesinde
kullanlr.
Gastrointestinal, pankreatik, karacier ve kolorektal malignitelerin
takibinde kullanlr. Pankreatik kanserlerde sensitivitesi %7080dir. Tarama testi olarak kullanlmamaldr.
Ykseldii durumlar
-Tm gastrointestinal sistem kanserleri;
*Pankreatik kanserler,
*Kolanjiokarsinomlar,
*Kolon kanseri,
*Gastrik kanserler,
-Akcier kanserleri,
-Adenokarsinomlarda,
-Baz benign durumlarda da ykseklik grlebilir;
*Kronik pankreatit,
*Kolanjit,
*Siroz
*Kolesistit,
*Safra talar gibi.
126
CA-72-4 Tmr Belirtei (TAG 72, Kanser Antijen 72-4)
CA-72-4 Tmr Belirtei

(TAG 72, Kanser Antijen72-4)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
48 sa.
-20C
12 ay

Referans deerler
<6,9 U/mL
Klinik kullanm
-Gastrointestinal
sistem,
meme
ve
over
primer
adenokarsinomlarnn rekrrens ve tedavilerinin takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Metastatik gastrik karsinomlarda ykselir.
-Baz iyi huylu hastalklarda da artabilir;
.karacier sirozu,
.pankreatit,
.pulmoner hastalklar,
.romatoid hastalklar,
.jinekolojik hastalklar,
.gastrointestinal sistem hastalklar vb.
127
C1 Esteraz nhibitr (C1 naktivatr)
C 1 Esteraz nhibitr
(C 1 naktivatr)
Yntem
Trbidometrik, nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
0,15- 0,35 g/L
Klinik kullanm
Balca herediter anjiodem tansnda ve tedaviye cevap olarak C1
esteraz inhibitr seviyesinin monitorizasyonunda kullanlr. C1
esteraz inhibitr, proenzim olan C1in aktif forma gemesini
engeller. C1 inaktivatr konsantrasyonu herediter ve akkiz
anjiodemde dk bulunur. Herediter anjiodem vakalarnn %85
kadarnda C1 inaktivatrn mutlak konsantrasyonunda dme
grlr. Konjenital C1 inaktivatr eksiklii herediter anjiyodemde,
sonradan oluan C1 inaktivatr eksiklii ise SLE, lenfoma ve dier
lenfoproliferatif hastalklarda grlebilir.
128
Chlamydia Antikorlar IgG ve IgM
Chlamydia Antikorlar IgG ve IgM

Yntem
IFA; MIF (Mikro-immnfloresan assay)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
24 saat
Referans deerler
IgG: < 1/64
IgM: < 1/10
Klinik kullanm
Klamidya, kk, hareketsiz intraselller enfeksiyon ajandr.
Bakterilere benzer ve enfeksiyonlar antibiyoterapiye cevap verir.
Erikinde antikor pozitiflii % 50-78 orannda deiir. zellikle IgM
de apraz reaksiyon sk gzlenir. Klamidyal enfeksiyonlar %25-35
orannda asemptomatiktir. nkbasyon periyodu 10-20 gndr.
Dizri orta derecedir, bazen de yoktur.
129
Chlamydia Trachomatis Antijeni
Chlamydia Trachomatis Antijeni

Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Plastik bir kaba alnm n idrar veya zel srnt (kadnlarda
servikal, erkeklerde retral)
Minimum hacim
15 mL n idrar
rnek saklama
+4C
drar
72 saat

Numune alndktan sonra souk ortamda saklanmal ve en ksa
srede yine souk ortamda labaratuvara ulatrlmaldr. Erkeklerde
rnek almndan nce en az 3 saat boyunca idrar yaplmam
olmaldr.
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Chlamydia trachomatisin 15 serotipi bulunmaktadr. 8 serotipi
(Dden Kya) kadnlarda retral sendromlara, servisite, pelvik
inflamatuar hastalklara, endometrite, perihepatite neden olurken,
erkeklerde epididimite, yenidoanda pnmoni ve konjunktivite
neden olmaktadr. Chlamydia trachomatis enfeksiyonlarnn
tespitinde PCR yntemi kltr veya serolojik testlere gre ok daha
hassastr.
130
Civa (Hg), (Tam Kan)
Civa
(Hg), (Tam Kan)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
EDTA l Tam Kan
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mor kapakl (EDTA l) tp
rnek saklama
+4C
EDTA l Tam Kan
2 hafta

EDTA l tam kan veya 10 gr. Sa
Referans deerler
Tam kan :< 10 mg/L (<10 ng/mL)
Sa: <1 mg/L
Toksik doz: >50 ng/mL
Klinik kullanm
Akut ve kronik civa zehirlenmesinin takibinde kullanlr. Sataki civa
konsantrasyonu klinik semptomlarn iddeti ile ilikilidir. Sa ve
trnaktaki normal civa konsantrasyonu <1,0 g/g dr.
131
Civa (drar)
Civa
(drar)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar, spot idrar
Minimum hacim
10 mL
24 saatlik idrar koruyucu gerektirmez. Souk ortamda saklanmal ve
gnderilmelidir. 6 N HCl, asetikasit veya borik asit zerine toplanan
idrarlar da kabul edilir.
Referans deerler
24 saatlik idrar: < 10 g/ rnek (normal),
> 50 g/ rnek (toksik doz).
Klinik kullanm
Civa toksisitesini saptamada kullanlr.
132
Clostridial Toksin Tayini
Clostridial Toksin Tayini

(Clostridium Difficile Toksin A,
Pseudomembranz Kolit Serolojik Testi,
Antibiotic Associated Colitis Assay)
Yntem
EA
Balca rnek tipi
Gaita
Minimum hacim
20 g.
rnek tp kab
Temiz, az kapakl kap iine alnmaldr.
Klinik kullanm
C.difficile, geni spektrumlu antibiyotik alan (Klindamisin, ampisilin
ve sefalosporinler) hastalarn barsaklarnda grlen bakteriyel
enfeksiyondur. Antibiyotikler tarafndan normal flora basklanr,
C.difficilenin artna neden olur. C.difficile, antibiyotikle ilikili ishal
ve pseudomembranz kolit vakalarnn hemen hemen tmnden
sorumlu bakteriyel patojendir. C.difficile, toksin A ve B olarak
isimlendirilen iki toksini ayn anda retir. Sonuta, kolon epitelinin
nekrozuna neden olur. Toksin A sv kayb, mukozal hasar ve
intestinal enflamasyonlardan sorumludur. n vitro koullarda toksin
B ok daha potenttir. Toksin Ann gaitada saptanmas enterik
hastaln C. Difficile ile ilikili olduunu gsterir.
133
C-peptid
C-peptid
(Connecting Peptide nsulin, nsulin C-peptid,
Proinsulin C-peptid)
Yntem
RA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
-20C
5 gn
2 ay
Serum
Kan almndan nce hasta 12 saat a kalmaldr.

Referans deerler
1,1 - 3,2 ng/mL
SI nite dnm katsays
x0,33=nmol/L
nterfere edici faktrleri
-C-peptidin byk blm bbrekte
yetersizliinde artm seviyeler grlr.
ykldndan
-lalar artm C-peptid seviyesine neden

sulfanilre gibi oral hipoglisemik ajanlar).
olabilirler
bbrek
(rnek:
Klinik kullanm
nsulin ile tedavi edilen diyabetli hastalarda rezidel -hcre
fonksiyonunun deerlendirilmesinde kullanlr. Ne kadar insulin
enjeksiyonu yaplacan gsterir. -hcre rezervlerinin ilerleyen
tketimi c-peptid seviyesi ile takip edilebilir. C-peptid seviyeleri ayn
zamanda metabolik stabilitenin lmnde kullanlabilir. Uzun
srmeyen diabetes mellituslarda, c-peptidin normal deere dnmesi
remisyonun salandn gsterir.
134
C-peptid
Ykseldii durumlar
-nsulinoma,
-Oral hipoglisemik ilalar,
-Bbrek yetmezlii,
-Tip 2 diabetes mellitus,
-Glukoz alm,
-Vagal stimlasyon,
-Hipokalemi,
-Tirotoksikozis,
-Cushing sendromu,
-Gebelik,
-Pankreas transplantasyonu,
-Akromegali.
Azald durumlar
-nsulin tedavisi,
-Tiazid grubu diretikler,
-Alkol kullanm,
-Pankreatektomi sonrasnda,
-Reaktif hipoglisemi.
135
C-Reaktif Protein (CRP; hs-CRP)
C-Reaktif Protein
(CRP; hs-CRP)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
7 gn
14 gn
2 ay
Referans deerler
<3mg/L
Kardiyak risk;
Dk: <1,0 mg/dL
Orta: 1,0-3,0 mg/dL
Yksek: >3,0 mg/dL
-Ykselmi test sonular hipertansiyon, ykselmi body mass
indeksi, metabolik sendrom/Diabetes Mellitus, kronik enfeksiyon
(gingivitis, bronit), kronik enflamasyon (Romatoid Artrit) ve dk
HDL/ yksek trigliserid durumlarnda grlebilir.
-Sigara iimi artm seviyelere neden olabilir.
-Azalm test sonular orta derecede alkol harcanmasndan, kilo
kayb ve artm egzersizden kaynaklanabilir.
-Baz ilalar artm test sonularna neden olabilir (strojenler ve
progesteronlar).
-Baz ilalar azalm test sonularna neden olabilir (fibratlar, niasin
ve statinler).
136
C-Reaktif Protein (CRP; hs-CRP)
Klinik kullanm
Akut faz reaktandr. Enfeksiyon hastalklarnn, neoplastik
hastalklarn deerlendirilmesinde kullanlr. Ayrca (>5 mg/dl)den
yksek konsantrasyonlar romatoid artritte erezyonlarn ilerlediinin
gstergesidir. Yksek serum CRPsi bakteriyel enfeksiyonlar iin
karakteristik olup viral menenjit veya meningoensefalit iin
karakteristik deildir. CRP bu hastalklarn klinik takibinde
kullanlabilir. Yksek CRP seviyeleri uygun tedavi ile bakteriyel
menenjitte komplikasyon gelimezse 7 gn ierisinde normale
dner. Ykseklii koroner kalp hastal riskinin erken bir gstergesi
olduundan koroner kalp hastal iin risk taramas amacyla da
kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Artrit,
-Reither sendromu,
-Chron hastal,
-Vasklitler,
-SLE,
-Doku enfarkts ve hasar,
-Akut myokard enfarkts,
-Pulmoner enfarkts,
-Renal transplantasyon reddi,
-Kemik ilii transplant reddi,
-Yumuak doku travmalar,
-Bakteriyel enfeksiyon,
-Postoperatif yara enfeksiyonu,
-drar yolu efeksiyonu,
-Tberkloz,
-Malign hastalklar,
-Bakteriyel menenjit.
137
Cytomegalovirus IgG ve IgM
Cytomegalovirus IgG ve IgM

Yntem
IFAT (BOS); EA (Serum)
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0,5 mL.
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl) (Serum), Jelsiz steril tp (BOS)
Klinik kullanm
CMV, Herpes simpleks, Ebstein barr, Varicella zoster virs
ailesindendir. Enfeksiyon genellikle fetusta, erken ocukluk
dneminde, gen yetikinlerde grlr. Baz populasyonlarda artm
risk vardr. Erkek homosekseller, transplant hastalar, AIDS
hastalarnda zellikle CMV, cinsel temasla, transplasental yolla,
damlack enfeksiyonuyla, idrar ve servikal sekresyonlarla, kan
rnleriyle, balanan dokularla geebilir. Klinik bulgu veren
enfeksiyonlar en sk olarak immnosupresif tedavi almakta olan
renal transplantasyonlularda grlr. Ate, artralji, pnmoni ve
lkopeni gibi bulgularla ortaya kar. CMV IgG antikoru
enfeksiyondan yaklak bir yl sonra oluur.
138
inko (Zn), (Serum)
inko
(Zn), (Serum)
Yntem
Atomik Absorbsiyon (AAS)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
48 saat

Test tp daha nce hi kullanlmam olmal. 10 saatlik sabah al
gerekmektedir. Kan inko dzeyinin sirkadiyen ritmi vardr. Sabah
09:00 ve akam 18:00de pik yapar. Yemeklerden sonra ise inko
dzeyi der.
Referans deerler
50 - 120 g/dL
SI nite dnm katsays
x0,153=mol/L
Klinik kullanm
inko eksikliini saptamak iin kullanlr. inko esansiyel bir
elementtir. Karbonik anhidraz, Alkalen fosfataz, RNA ve DNA
polimeraz, alkol dehidrogenaz enzimleri iin kritik bir kofaktrdr.
Peptidazlar, kinazlar ve fosforilazlar inko eksikliinden en fazla
etkilenirler. inko, byme, puberte ve yara iyilemesinde nemli
role sahiptir.
139
inko (Zn), (Serum)
Ykseldii durumlar
-Akrodermatitis enteropatika,
-Gastrointestinal sistem hastalklar,
-AMI,
-Akut enfeksiyonlar,
-Lenfoma,
-Pulmoner tberkloz,
-Talasemi majr,
-Lsemi,
-Gebelik.
Azald durumlar
-Osteosarkom,
-Koroner kalp hastal,
-Arterioskleroz,
-Anemilerde.
140
inko (Zn), (Eritrosit i)
inko
(Zn), (Eritrosit i)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
1000 - 2000 g/dL
Klinik kullanm
Kan dolamndaki total inkonun %75-88i eritrositlerin iinde
bulunduundan, vcudun orta vadedeki inko dzeyinin
deerlendirilmesi amacyla eritrosit ii konsantrasyonunun
deerlendirilmesi tercih edilebilir. Orak hcreli anemide eritrosit ii
inko dzeyi dk bulunur.
141
inko (Zn), (Sa)
inko
(Zn), (Sa)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
Sa
Minimum hacim
Ense blgesinden alnm 0,5 g. kadar sa rnei
Referans deerler
100 - 280 g/g. sa
Klinik kullanm
Vcudun uzun vadedeki inko dzeyinin deerlendirilmesi amacyla
sa konsantrasyonunun deerlendirilmesi tercih edilebilir.
142
inko (Zn), (drar)
inko
(Zn) (drar)
Yntem
Atomik Absorbsiyon Spektrometresi (AAS)
Balca rnek tipi
Spot/24 saatlik idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
+4C
Serum
10 gn

Souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir. 6 N HCl, asetik asit
veya borik asit zerine toplanan idrarlar da kabul edilir.
Referans deerler
150 - 1200 g/gn
Ykseldii durumlar
-Alkolizm,
-Orak hcreli anemi,
-Hepatik siroz,
-Viral hepatitler,
-Total parenteral nutrisyon
-Cerrahi sonras.
143
inko (Zn), (drar)
Azald durumlar
-Dwarfizm,
-Akut doku hasar,
-Orak hcreli anemi,
-Birka hafta inko eksik parenteral beslenme,
-Baz kanserler, zellikle akcier ve kolon,
-Gebelik ve oral kontraseptifler,
-Pica ve inko balayc ajanlar,
-Akrodermatitis enteropatika,
-Kronik karacier hastal,
-Stres,
-Hipoalbuminemi,
-Enfeksiyon,
-Malnutrisyon ve azalm absorbsiyon,
-Yank.
144
D-Dimer (Fibrin Ykm rnleri)
D-Dimer
(Fibrin Ykm rnleri)
Yntem
Kinetik
Balca rnek tipi
Sitratl Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Sitratl tp (Mavi kapakl tp)
rnek saklama
-20C
Sitratl Plazma
24 saat

rnek alndktan sonra dondurulacak ise plazma ayrlmal ve 30
dakika ierisinde dondurma ilemi yaplmaldr.
Referans deerler
< 278 ng/mL
Klinik kullanm
D-Dimer testi trombin ve plasmin aktivitesini deerlendirir.
Fibrinolizis srasnda oluan fibrin ykm rndr. Dissemine
intravaskler koagulasyon (DIC) varlnda yksek seviyelerde tespit
edilir. Pulmoner embolizm, derin ven trombozu gibi durumlarda da
artabilir. Yksek D-dimer seviyeleri postoperatif dnemdeki
hastalarda da dikkati eker. D-dimer derin ven trombozunun (DVT)
tedavisinin takibinde ve rekrrens riskini gstermede kullanlabilir.
Ayrca over karsinomlar ve bbrek hastalarnda fibrin ykmnn
saptanmasnda ve derin ven trombozu veya akut myokard
enfarktsnde uygulanan tedavinin takibinde kullanlabilir.
145
D-Dimer (Fibrin Ykm rnleri)
Ykseldii durumlar
-Fibrinolizis,
-Trombolitik veya doku plazminojen aktivatr ile fibrinolitik tedavisi
esnasnda,
-Derin ven trombozu,
-Pulmoner embolizm,
-Arteriyel tromboembolizm,
-DK,
-Sickle cell anemisindeki vazooklziv kriz,
-Gebelik,
-Malignansi,
-Cerrahi.
146
Dehidroepiandrostenedion Slfat (DHEA-SO4)
Dehidroepiandrostenedion Slfat
(DHEA-SO4)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
72 saat
+4C
-20C
5 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek:
Kadn:
AD
0.6-2.7 ng/mL
0.5-2.7 ng/mL
DHEA
1.0-9.5 ng/mL
0.4-3.7 ng/mL
DHEA-S
280-640 mcg/dL
65-380 mcg/dL
SI nite Dnm Katsays

x0,027=mol/L
-Testten 1 hafta nce yaplan radyoaktif grntleme deersiz test
sonularna neden olur.
-Androstenedion; artran ilalar (kortikotropin, klomifen, metirapon).
-Androstenedion; azaltan ilalar (steroidler).
Klinik Kullanm
Androstenedionlar (AD), (androstenedion, DHEA ve onun slfirik
esteri DHEA-S), gonadlar ve adrenalde yaplan testesteron ve
estronun prekrsrdr. ACTH onlarn adrenal sekresyonunu uyarr.
147
Dehidroepiandrostenedion Slfat (DHEA-SO4)
Androjen eksiklii veya ar durumlarn (hirutizm ve/veya

virilizasyon)
deerlendirilmesinde
yardmcdr.
Dk
doz
deksametazon supresyon tedavisinin izlenmesinde kullanlr.
Androstenedion ve DHEA sekresyonu epizodiktir ve kortizole benzer
diurnal varyasyonlar gsterirler. DHEA-S diurnal varyasyon
gstermez ve serumda androstenedion ve DHEA dan daha fazla
konsantrasyonda bulunur. Ayrca DHEA-S; adrenal karsinomalar
tarafndan ar salnd halde adenomalarda salnmaz. Hirutizm,
amenore, polikistik over sendromu, konjenital adrenal hiperplazi ve
adrenal karsinomlarn deerlendirilmesinde nemlidir. Dier
androjenlerle
(testesteron
ve
androstenedion)
beraber
yorumlanmaldr.
Ykseldii durumlar
-Adrenal tmr,
-Ektopik ACTH reten tmrler,
-Cushing sendromu (baz olgular),
-Stein- Leventhal sendromu,
-Ovarian sex kord tmrleri.
Azald durumlar
-Gonadal yetersizlik,
-Primer veya sekonder adrenal yetersizlik.
148
Demir (Fe)
Demir
(Fe)
Yntem
Balca rnek tipi
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Diurnal varyasyonu vardr. Sabah saatlerinde en st dzeylerde
bulunur. Hasta en az 10 saatlik alk sonrasnda kan vermelidir.
Sabah serum demiri, leden sonraki serum demirine nazaran daha
yksektir. Enfeksiyon varlnda serum demir dzeylerinin geici
olarak debilecei deerlendirilmelidir. Hemolizli rneklerden
kanmal ve 1 saat iinde serum ayrlmaldr.
Referans deerler
Erkek; < 19 ya: 60 - 175 g/dL
19 ya: 65 - 175 g/dL
Kadn: 50 - 170 g/dL
Yenidoan: 100-250 g/dL
ocuk: 50-120 g/dL
SI nite dnm katsays
x0.179 = mol/L
149
Demir (Fe)

-Son zamanlardaki kan transfzyonlar,
-Son zamanlarda yenilen yksek demir ierikli besinler,
-lalar: Demiri ykseltenler: Kloramfenikol, dekstran, strojenler,
etanol, demir preparatlar, metildopa ve oral kontraseptifler
-lalar: Demiri azaltanlar: ACTH, kolestramin, kloramfenikol,
kolisin, desferoksamin, metisilin ve testesteron
Klinik kullanm
Vcud demirinin %70i eritrositler iindeki hemoglobinde bulunur.
Demirin %30u ferritin ve hemosiderrin eklinde depolanr.
Demir+globulin= Transferin. Serum demiri tayini transferrine
balanan demirin miktar tayinidir. Eritrositlerin oluumu ve ykm,
demir metabolizmas ve demir tanm ile ilgili her trl durumun
deerlendirilmesinde yardmcdr. Her trl anemi, demir eksiklii,
talasemi, sideroblastik anemi ve demir zehirlenmelerinin
Ykseldii durumlar
-Pernisiyz, aplastik anemi,
-Vitamin B6 eksiklii,
-Akut lsemi,
-Akut hepatitler,
-Hemosiderozis,
-Hepatik nekrozis,
-Hemakromatozis,
-Kurun toksisitesi,
-Hemolitik anemi,
-Demir toksisitesi,
-Talasemi,
-Akut demir zehirlenmeleri,
-Massif transfzyonlar.
150
Demir (Fe)
Azald durumlar
-Diyetle yetersiz demir alm,
-Demir eksiklii anemisi,
-Hipotiroidizm,
-Akut ve kronik enfeksiyonlar,
-Post operatif dnem,
-Kronik kan kayb,
-Demirin yetersiz emilimi,
-Gebelik(ge),
-Neoplazi,
-Kronik gastrointestinal kan kayb,
-Kronik hematri,
-Kronik ar fizyolojik veya patolojik menstruasyon.
151
Demir Balama Kapasitesi (Total), (TDBK)
Demir Balama Kapasitesi

(Total), (TDBK)
Yntem
Balca rnek tipi
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Hasta en az 10 saatlik alk sonrasnda kan vermelidir. 1 saat iinde
serum ayrlmaldr. Hemolizli, sarlkl, lipemik serumlarla allmaz.
Referans deerler
Erkek: 225-480 g/dL
Kadn: 215-480 g/dL
SI nite dnm katsays
x0,179=mol/L
-lalar TDBK arttrrlar: Floridler ve oral kontaseptifler.
-lalar TDBK azaltrlar: ACTH ve kloramfenikol.
Klinik kullanm
Total demir balama kapasitesi (TDBK); mobil demire balanabilen,
tm proteinlerin bir lmdr. Transferin bu proteinler iinde en
fazla miktarda olandr. Bylece TDBK, transferrinin indirekt
lmdr. Ferritin TDBK iine dahil edilmez. nk o sadece depo
demirini balar. TDBK, demir eksiklii olanlarn %70inde art
gsterir. Transferrin negatif akut faz reaktandr.
152
Demir Balama Kapasitesi (Total), (TDBK)
Transferrin saturasyonu (TS) (%)

TS = Serum demir seviyesi
x100
TDBK
Normal deer: TS= %20-50
TS: < %15 Demir eksiklii anemisi,
TS: > %50 Hemolitik, Sideroblastik, Megaloblastik anemiler.
Ykseldii durumlar
-Oral kontraseptifler,
-Gebeliin son dneminde
-Polistemia vera,
-Hipokromik anemiler,
-Akut hepatitler.
Azald durumlar
-Hipoproteinemi,
-Demir eksikliine bal olmayan anemiler,
-Kronik enfeksiyonlar,
-Pernisiyz anemi,
-Maligniteler,
-Siroz,
-Hemolitik anemi,
-Hemokromatozis,
-Orak hcreli anemi,
-Viral hastalklar,
-Talasemiler.
153
11-Deoksikortizol (Compound S)
11-Deoksikortizol
(Compound S)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum (Aternatifi Plazma ACD, Plazma heparinli, Plazma EDTA)
Minimum hacim
0,2 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
8 saat
7 gn
2 ay
Plazma ACD
8 saat
7 gn
2 ay
Plazma heparinli
8 saat
7 gn
2 ay
Plazma EDTA
8 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
< 8 ng/mL
Klinik kullanm
Hipotalamik-hipofiz-adrenal aksn ve hipofiz ACTH rezervinin
deerlendirilmesinde kullanlr. Kortizolle basklanan 80 ng/mlden az
11- deoksikortizol konsantrasyonlar adrenal veya hipofizer
yetersizlii gsterir.
Ykseldii durumlar
-11-alfa hidroksilaz eksikliine bal olarak gelien Adrenokortikal
hiperplazi,
-Adrenal karsinomlar,
-ACTH dzeylerinin artt durumlar.
154
Diazepam (Valium)
Diazepam
(Valium)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Tedavi Dozlar
Diazepam
: 0.2-0.8 g/ml
Nordiazepam
: 0.2-0.8 g/ml
Her kisi Toplam : 0.4-1.8 g/ml

Toksik Doz :
Her kisi Toplam : 5.0 g/ml
Klinik kullanm
Hemen geleneksel antikonvlzan tedaviye cevap vermeyen ani
gelien konvulsif epileptik ataklarn tedavisinde kullanlr.
Benzodiazepin (Diazepam=Valium) bir prototiptir ve yaygn olarak
antianksiyete, hipnotik ve kas gevetici ajan olarak kullanlr.
155
Difenilhidantoin (Fenitoin)
Difenilhidantoin
(Fenitoin)
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Son ila kullanma zaman ve dozu belirtilmelidir. rnein, bir
sonraki ila dozu alnmadan toplanmas nerilir.
Referans deerler
Tedavi Dozu : 10- 20 g/mL
Toksik Doz
: > 20 g/mL
Olas kritik deerler

25-50 g/mL arasnda toksik etkiler grlr, 100 g/mL zeri letal
olabilir.
Klinik kullanm
Tonik-klonik ve psikomotor nbetlerin nlenmesi amacyla kullanlr.
Serum konsantrasyonu 30 g/mL zerine ktnda tremor,
hiperrefleksi ve letarji gibi belirtiler ortaya kabilir. Klinik
uygulamada teroptik kan seviyesinin izlenmesi ve toksisite
olaslnn aratrlmas amacyla kullanlr.
156
Digitoksin
Digitoksin
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Son ila kullanma zaman ve dozu belirtilmelidir. rnek, son dozdan
6-12 saat sonra alnmaldr. Doz deiikliinden sonra 48-96 saat
gemeden kontrol yaplmas nerilmemektedir.
Referans deerler
Tedavi Dozu : 14- 30 g/mL
Toksik Doz
: > 35 g/mL
Olas kritik deerler

Hastalarn %85inde 35 g/mL zerinde toksik belirtiler grlmeye
balar.
Klinik kullanm
Konjestif kalp yetmezlii ve eitli kardiak ritim bozukluklarnn
tedavisinde kullanlan ilalardr. Balca eliminasyon yolu
karacierdir. Digoksin ise byk lde renal yolla atlr. Bu nedenle
renal yetmezlii olanlarda digoksin yerine kullanlr.
157
Digoksin
Digoksin
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
rnek saklama
Son ila kullanma zaman ve dozu belirtilmelidir. rnek son dozdan
en az 6 saat sonra alnmaldr. Stabil kan seviyesinin belirlenmesi
isteniyorsa sonraki dozdan hemen nce alnabilir. Stabil kan
seviyesine yaklak olarak 5 gn iinde ulalr.
Referans deerler
Tedavi dozu : 0.60-2.00 ng/ml
Toksik doz : > 2.50 ng/ml
Panik deer : >3 ng/ml
Klinik Kullanm
Konjestif kalp yetmezlii ve eitli kardiyak ritim bozukluklarnn
tedavisinde kullanlr. Kardiyak outputu arttrr, venz basnc, kan
hacmini ve ventrikler atm hzn azaltr. Balca idrar yoluyla atlr.
158
Dinitrofenilhidrazin Testi
Dinitrofenilhidrazin Testi
Yntem
Kolorimetrik
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
+4C
Serum
1 ay
Klinik kullanm
Maple Syrup Urine Disease (MSUD) tansnda kullanlr.
Fenilketonri, histidinemi, metionin malabsorbsiyonu ve herhangi
bir nedene bal olan ketonrilerde pozitif sonulara neden olabilir.
Bir tarama testidir.
159
Direkt Coombs Testi (Direkt Antiglobulin Test)
Direkt Coombs Testi

(Direkt Antiglobulin Test, Anti-Human
Globulin Test)
Yntem
Agltinasyon
Balca rnek tipi
Plazma (EDTA)
Minimum hacim
0.5 mL plazma
rnek tp kab
Mor kapakl tp
rnek saklama
Plazma
Oda scakl
+4C
72 saat
7 gn
Referans deerler
Negatif
-lalar yanl pozitif sonu verirler;
Ampisilin,
kaptopril,
sefalosporinler,
klorpromazin
(thorazin),
klorpropamid,
hidralazin,
indometazin
(indocin), insulin, izoniazid (INH), Levo dopa, metil dopa,
penisilin, fenitoin, prokainamid, kinidin, rifampin,
streptomisin, sulfanamidler ve tetrasiklinler.
Klinik kullanm
Bu test hemolizi veya hemolitik transfzyon reaksiyonlarn
aratrmak ve eritrositler zerindeki antikorlar saptamak iin
kullanlr. Testin prensibi: globulinlerle kapl eritrositlerin, antihuman
globulin
antikorlar
tarafndan
agltinasyonunun
uyarlmasna dayanr. Bylece Direkt Coombs Testi, pheli
transfzyon reaksiyonlarnn deerlendirilmesinde kullanlr.
160
Direkt Coombs Testi (Direkt Antiglobulin Test)
Ykseldii Durumlar
-Pozitif olduu klinik durumlar unlardr:
* Yenidoann hemolitik hastalklar,
* Transfzyon reaksiyonlar,
* Otoimmun hemolitik anemi,
* lalara
bal
[(metildopa
sefalosporinler (keflin), kinidin,
fenasetin)],
(aldomet),
penisilin,
insulin, slfonamidler,
* Souk otoimmun hemolitik anemi,

* Paroksismal Souk Hemoglobinri.
161
Dopamin
Dopamin
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek a karnna alnmal. Kan alma stresi ve ayakta durma ile
plazma katekolamin dzeyi artar. Plazma hemoliz edilmeden hemen
ayrlmal ve souk ortamda gnderilmelidir. deal olarak venz bir
kateter ile sabah 30 dakika istirahat takiben supin pozisyonda kan
alnmaldr. Ayrca trisiklik antidepresanlar 2 hafta nceden L-dopa,
katekolamin ieren baz ilalar (rn: dekonjestanlar), amfetaminler,
buspiron, psikoaktif ilalar, metildopa, etanol ve benzodiazepin iin
ise 1 hafta ncesinden kullanm kesilmelidir.
Referans deerler
< 1 ya: 0- 85 g/gn
1 ya: 10- 140 g/gn
2-3 ya: 40- 260 g/gn
4 ya: 65- 400 g/gn
Klinik kullanm
Olas Feokromastomay epizodik hipertansif semptomlara sahip
hastalklardan (rnek: nrolojik, psikolojik, kardiyak ve endokrin
bozukluklar) ayrmada kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Nroblastoma,
-Ganglionroblastoma,
-Ganglionroma,
-Paraganglioma,
-AMI,
-Stres, egzersiz, ayakta durma,
-Hipotiroidizm,
-Diabetik ketoasidoz.
Azald durumlar
Otonom nropatilerde plazma katekolamin dzeyi der.
162
D-Xylose Absorbsiyon Tesi (Xylose Testi)
D-Xylose Absorbsiyon Testi

(Xylose Testi)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum ve idrar
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
7 gn
7 gn

rnek toplanmas 10 saatlik sabah al sonrasnda olmaldr. drar
karanlk ortamda toplanmal ve souk ortamda saklanmaldr.
Klinik kullanm
D-xylose balca ince barsan yukar ksmlarndan zellikle
jejenumdan absorbe edilir. D-xylose metabolize edilmez, bbrekler
tarafndan salnr. Bu test ince barsan proksimal blgesindeki
fonksiyonunu saptamak iin kullanlr.
Azald durumlar
-lyak hastal (Nontropical sprue, gluten sensitiv enteropati),
-Tropical sprue,
-Abetalipoproteinemia,
-ntestinal malabsorbsiyon,
-Asit,
-Kusma,
-Whipple hastal,
-Gecikmi gastrik boalma,
-nce barsakta bakteriyel oalma,
-Jejunumun cerrahi karlmas,
-Jejunumu ieren blgesel enteritis.
163
Ebstein-Barr Virs Early Antijen Antikoru (EBV EA Antikor)
Ebstein-Barr Virs Early

Antijen Antikoru
(EBV EA Antikor)
Yntem
EIA IFA/ IMAGE
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
48 saat
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
Titre
<1:10 (IFA/IMAGE)
Klinik kullanm
EBV enfeksiyonu, enfeksiyz mononkleozis (IM) e neden olur.
Mononkleozis ounlukla ocuklar, adelsanlar ve yetikinlerde
grlr. Serolojik testler EBV enfeksiyonunu saptamak iin tek
yoldur. Monospot testi: Heterofil aglutinasyon slide testidir.
Dier
daha
spesifik
immunolojik
testler
enfeksiyonun
zamanlamasna yardmc olurlar. VCA-viral kapsid antijen antikorlar
(VCA) IgG veya IgM olabilir. EBV nkleer antijen (EBNA), enfekte
lenfositin nukleusunda yer alr. Dier EBV antijeni; (EA, early
antijen) olarak isimlendirilir. ki tip early antijen vardr. Biri enfekte
hcrenin stoplazmasnda diffz olarak yaylmtr, (EA-D) dieri
sadece snrl olarak stoplazmada bulunur(EA-R). EA-D yaygn olarak
nasofarengeal karsinomal hastalarda ok yksek konsantrasyonlarda bulunur. Stage 1den stage 4e doru hastaln
ilerlemesiyle antikor titresinde art grlr. Yksek titredeki EA IgA
antikorlar VCA-IgA antikorlar testi ile kombine yaplrsa, Asya,
Afrika, ve Akdeniz blgesindeki yksek risk gruplarn saptamamzda
yardmc olur. EA-R ise Burkitt lenfomada yaygn olarak bulunur.
164
Ebstein-Barr Virs Early Antijen Antikoru (EBV EA Antikor)
EBV ile enfekte bir hastada antikor titreleri u ekilde

yorumlanabilir.
a- ahs EBV ile enfekte olduunda nce anti VCA antikorlar
grlr.
b- Anti-EA antikorlar (EA-D veya EA-R) antikorlar daha sonra
grlr veya anti VCA antikorlar ile beraber hastaln devamnda
grlr.
c- Hasta dzelirse Anti VCA ve Anti EA antikorlar azalr ve Anti
EBNA antikorlar grlr. Anti EBNA antikorlar hayat boyu devam
eder ve gemi enfeksiyonu gsterir.
d- Hasta iyiletiinde; Anti VCA ve Anti EBNA antikorlar dk
dozda daima bulunur. Nadiren, Anti EA antikorlar hasta dzeldikten
sonra da bulunabilir.
Ykseldii durumlar
-nfeksiyoz mononukleozis,
-Kronik yorgunluk sendromu,
-Kronik EBV taycl,
-Burkitt lenfoma,
-Nasofarengeal kanser.
165
Ebstein-Barr Virs Nkleer Antijen (EBNA) IgG Antikorlar
Ebstein-Barr Virs Nkleer

Antijen (EBNA) IgG Antikorlar
(EBV EBNA Antikor IgG)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
<0.91
ISR
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4 C
-20C
48 saat
14 gn
2 ay
Klinik kullanm
EBV enfeksiyonunun balang zamannn belirlenmesinde kullanlr.
Enfeksiyoz Mononkleozisin etkeni olan EBV virusu ile karlatktan
sonraki 6-8 haftada (Konvelesan dnem) pozitifleir ve mr boyu
pozitif kalr. Erikinlerin % 90nda EBV (VCA IgG ve EBNA)
antikorlar pozitiftir.
166
Ebstein-Barr Virs Viral Kapsid Antijen Antikoru (VCA)
Ebstein-Barr Virs Viral Kapsid

Antijen Antikoru
(VCA) (EBV VCA IgM ve IgG)
Yntem
EIA (serum); IFA (BOS)
Balca rnek tipi
Serum; BOS.
Minimum hacim
0.5 mL; 0.1 mL
rnek tp kab
Klinik kullanm
EBV enfeksiyonunun tansnda kullanlr. Primer enfeksiyon ocukluk
dneminde genelde asemptomatik geerken erikinlerde Enfeksiyoz
Mononkleozis tablosuna neden olur. Ayrca EBV enfeksiyonu ile
Burkitt Lenfoma ve nazofarenks karsinomlar arasnda bir balant
da vardr. EBV ile karlatktan ksa bir sre sonra VCA IgM ve IgG
pozitifleir. Zamanla IgM negatifleirken IgG hayat boyu pozitif kalr.
167
ENA Antikorlar
ENA Antikorlar
(Saline Ekstrakte Edilebilir Nkleer Antijen
Antikorlar)
(Sm, RNP ve ss-A, ss-B)
Yntem
EIA, LIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
14 saat
7 gn
Referans deerler
< 20 Unit (Negatif)
20-25 Unit (Snrda)
26 Unit (Pozitif)
Klinik kullanm
SLE ve Sjgren sendromunun ayrlmas dahil ba dokusu
hastalklarnn (SLE, miks ba dokusu hastal, Sjgren sendromu,
skleroderma, dermatomyozit ve polimyozit) ayrm ve tansnda
kullanlr. Ortak zellikleri ekstrakte edilebilen nkleer antikor
olmalardr.
168
Endomysial Antikor (EMA)
Endomysial Antikor
(EMA)
Yntem
IFA, EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4 C
7 gn
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
lyak hastal ve dermatitis herpetiformis tansnda kullanlr. IgA
yapsndadr. Tedaviden yaklak 6-12 ay sonra der. Gluten ieren
diyete tekrar balanrsa 2-3 ay sonra EMAda da pozitifleme
gzlenir. lyak hastal iin tarama testinin Antigliadin Antikor ile
yaplmasn takiben Endomysial Antikor testi hastaln onaylanmas
iin yaplmaldr. EMAnn ok spesifik oluu hastaln tansn
kesinletirmek iin multple ince barsak biyopsilerine gerek
duyurmaz. Bu durum zellikle ocuk populasyonu iin avantajdr.
Eer hasta glutensiz diyete ok kat olarak uyarsa EMA Ig Ann
titresi 6-12 ayda d gsterir.
Anormal durumlar
-lyak hastal,
-Non-tropikal sprue,
-Dermatitis Herpetiformis.
169
Enterobius Vermicularis Yumurtas Aranmas
Enterobius Vermicularis
Yumurtas Aranmas
(Oksiyur Yumurtas Aratrlmas)
Yntem
Mikroskobik inceleme
Balca rnek tipi
Peri-anal selefon band rnei veya ucuna pamuk sarlm bir ubuk
kullanlr. rnek sabah erken saatte, hasta yataktan kalkmadan
nce alnmaldr.
Klinik kullanm
Kl kurdu olarak ta adlandrlan enterobius vermicularis
enfestasyonunda, ar derecede rahatszlk yaratan pruritis ani ve
pruritis vulvae tablolar grlr. ounlukla ocuklarda grlr. Ayn
evde yaayan dier bireylere bulama olasl yksek olduundan,
bir kiide hastalk rastlandnda dier aile bireylerinin de tedaviye
tabi tutulmas genellikle nerilir.
170
Eozinofil Katyonik Protein

[ECP; Eozinofil Major Basic Protein (MBP)]
Yntem
FEIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 saat
+4 C
7 gn

Kan rnei vakumlu bir tpe alnp, birka kez altst edildikten
sonra 60-120 dakika 20-24 C bekletilmelidir. Daha sonra 10001300 xg santrifj edilerek serum ayrlmal ve temiz tpe aktarlarak
gnderilmelidir.
Referans deerler
1-15 ya: <20 g/L
>15 ya:
<16 g/L
Klinik kullanm
Doku
biyopsilerinde
eozinofilleri
gstermek
ve
eozinofil
degranulasyonunun saptanmasnda kullanlr. Normalde eozinofiller
dokularda degranle olmazlar. Hcre dnda eozinofilik katyonik
protein grlmez. Hastalk durumunda eozinofiller toksik granl
proteinlerini dokulara boaltr ve patolojik durumlara neden olur.
Serum ECP dzeyi astm atann derecesi hakknda fikir verir.
Ayrca tedavi takibinde de kullanlabilir.
171
Degranlasyon grld durumlar;

-Bronial astma,
-Kronik rtiker,
-Bllz Pemfigoid,
-Atopik dermatit,
-Eozinofilik gastroenterit,
-Eozinofilik- myalji sendromu,
-Eozinofilik endomyokardiyal hastalk,
-Eozinofilik pnmoni,
-Hodgkin hastal ve ilikili lenfomalar,
-Bronial astma ile ilikili Allerjik solunum hastalklar,
-Vernal keratokonjuktivit,
-Helmintlerle ilikili hastalklar,
-Orbital pseudotmr.
172
Eozinofil Says
Eozinofil Says
Yntem
Otomatik kan saym+Periferik yayma incelemesi
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Kandaki eozinofil says sabah 10-12 saatleri arasnda dier saatlere
gre en dk seviyede bulunur. En yksek saym sonular sabaha
kar saat 04 civarnda bulunur.
Referans deerler
Yenidoan: 20-850/mm3
1 gn-1 ya: 50-700/mm3
1 yl-Yetikin: 40-400 eozinofil/mm3
Klinik kullanm
Alerji, ila reaksiyonlar, parazitik enfestasyonlar, kollojen doku
hastalklar ve baz malign hastalklarda ykselir. Cushing
hastalnda dk bulunmasna karlk, Addison hastal ve hipofiz
yetmezliinde yksek bulunabilir. Eozinofilik gastroenterit ve
lseratif kolit eozinofil saysnda arta neden olur.
Ykseldii durumlar
-Parazitik enfestasyonlar (Triinozis ve ekinokokkus gibi dokulara
invaze olanlar, intestinal parazitler),
-Allerjik hastalklar (Bronial astma, rtiker, saman nezlesi),
-Cilt hastalklar (Pemfigus, dermatitis herpetiformis, egzema),
-Hematolojik hastalklar (Kronik myeloid lsemi, polistemi vera,
pernisiyz anemi, Hodgkin hastal, Hipereozinofilik sendrom),
-Pulmoner Eozinofili,
-la alerjileri (Penisilinler, sefalosporinler, slfanamid, fenotiozin),
-Hipereozinofilik sendrom,
-Fungal enfestasyonlar,
-Kollojen vaskler hastalklar,
-Malignensiler,
-mmn yetersizlikler,
-Dier (inflamatuar barsak hst., Wegeners granlomatozis,
Bakteriyel, Viral ve Riketsiyal enfeksiyonlar).
173
Epinefrin (Katekolamin Fraksiyonu, Plazma)
Epinefrin
[Katekolamin Fraksiyonu (Epinefrin,
Norepinefrin ve Dopamin), Plazma]
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Heparinli Plazma
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Li Heparinli tp (Yeil kapakl)
rnek saklama
-20C
Plazma ACD
2 ay
Plazma EDTA
2 ay

rnek almndan 1 hafta nce hasta tm ilalarn brakmaldr.
lalar (Alfa-Metildopa [ALDOMET], Isoproterenol, Labetolol,
Mandelamine, Metoklopramid, Asetaminofen [sadece yksek
konsantrasyonlar], Simetidin ve katekolamin ieren ilalar, MAO
inhibitrleri, diretikler ve vazodilatatrler)
174
1.
rnek almadan en az 4 saat nce hasta sigara iimini

kahve veya ay iimini kesmelidir.
2.
ntravenz katater koyulmal ve sessiz bir odada 30

dakika yatar vaziyette olduundan emin olunmaldr.
3.
30 dakika sonunda daha nceden soutulmu yeil

kapakl heparinli kan tpne kan alnmal.
4.
Kan almndan sonra, 30 dakika iinde 4 C soutuculu

santrifjde plazma elde edilir.
5.
Plazma plastik tpe aktarlr ve hemen -70 Cde

dondurulur.
6.
rnek kuru buzda gnderilir.
Epinefrin (Katekolamin Fraksiyonu, Plazma)
Referans deerler
Norepinefrin :
70-750 ng/L
Epinefrin
0-110 ng/L
Dopamin
< 30 ng/L
Klinik kullanm
Feokromositoma veya nroblastoma tansnda genellikle ilk seilen
analiz olmaz nk bu tmrlerin katekolamin sekresyonlar
episodik durumlar gsterirler ayrca hasta ve rnek hazrlanmas
yukarda belirtildii gibi zor ve skcdr. Bu yzden idrar tarama testi
(idrar serbest katekolaminleri, metanefrinler ve VMA) genellikle ilk
istenen testlerdir. Plasma katekolaminleri episodik hipertansiyon
ataklarnda daha az hassastr.
175
Epinefrin (Katekolaminler 24 Saatlik drar, Total drar Katekolaminleri)
Epinefrin
(Katekolaminler 24 Saatlik drar,
Total drar Katekolaminleri)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
+4C
-20C
14 gn
2 ay

Eer mmknse idrar toplama esnasnda rnek buzdolabnda
muhafaza edilmeli. drarn total hacmi belirtilip, rnek toplamann 1
hafta ncesinde btn ilalar kesilmelidir. Asit ilavesi 25 ml 6 N HCl
veya %50 asetik asit uygundur. Eer rnek transport ve toplama
esnasnda buzdolabnda saklanrsa gerekli deildir.
Referans deerler
Epinefrin
: 0-20 mcg/24 saat
Norepinefrin : 18-80 mcg/24 saat

Dopamin
: 65-400 mcg/24 saat
Ya gruplarna gre epinefrin, norepinefrin

dopamin referans deerleri 614 nc sayfadadr.
176
ve
Epinefrin (Katekolaminler 24 Saatlik drar, Total drar Katekolaminleri)
Klinik kullanm
zellikle paroksismal hipertansiyonun, ortostatik hipotansiyonun
deerlendirilmesinde feokromasitoma tansnda; pheli ocukluk
adrenal neoplazmlar (rn: nroblastoma) ameliyat ncesi
deerlendirmelerinde, olas multiple endokrin adenomatozislerin
deerlendirilmesinde, idrar serbest katekolaminlerin (100 200
g/gn) hafif ykseklikleri, esansiyel hipertansiyonda, (> 200
g/gn) ykselmi konsantrasyonlar feokromasitomay gsterir.
drar katekolaminlerinin ileri konfirmasyonu idrar metanefrinlerinin
saptanmas ile elde edilir.
Ykseldii durumlar
-Feokromastoma,
-Nroblastoma,
-Ganglionromalar,
-Ciddi stres,
-Ar egzersiz,
-Akut anksiyete.
177
Eritropoetin (EPO)
Eritropoetin
(EPO)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
+4C
7 gn
7 gn
-20C
2 ay

Diurnal ritmi vardr ve sabah en yksek seviyelerde bulunur.
Referans deerler
9 - 30 mU/mL
nterfere edici durumlar
-Gebelik EPO seviyelerinin artmasna neden olur.
-Transfzyon kanlarnn kullanm EPO seviyelerini azaltr.
-lalar EPO seviyelerini artrr. Steroidler, doum kontrol haplar ve
ACTH.
Klinik kullanm
Bbrek tarafndan retilen bir hormondur. Azalm oksijene cevap
olarak EPO seviyesi artar. EPO, kemik iliini RBC yapm iin uyarr
ve artna neden olur. Birok anemi tipinde normalden yksektir.
Halbuki kronik renal yetmezlikte normal seviyelerde olabilir.
Anormal yksek seviyeler renal neoplazilerde, benign renal
tmrlerde, polikistik bbrek hastalnda, renal kist ve
hidronefrozda grlebilir. EPO AZT alan AIDSli hastalarda
kullanlabilir. Serum EPO seviyesi < 500 mU/L olan HIV (+)
hastalarda ekzojen EPO takviyesi ile anemilerinde dzelme olabilir.
Halbuki > 500 mU/L olan HIV (+) hastalarda tedaviye yant
alnamayabilir.
178
Eritropoetin (EPO)
Ykseldii durumlar
-Megaloblastik anemi,
-Hemolitik anemi,
-Sekonder polisitemi,
-Myelodisplazi,
-Eritropoetin reten tmrler,
-Kemoterapi,
-Gebelik,
-AIDS,
-Feokramostoma,
-Renal cell karsinom,
-Adrenal karsinom.
Azald durumlar
-Polistemia vera,
-Bbrek yetmezlii.
179
Eritrosit Frajilitesi
(Osmotik Frajilite)
Yntem
Kalitatif tp yntemi
Balca rnek tipi
EDTA l tam kan, Heparinli tam kan.
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp, karlatrma amacyla normal kan alnr.
Referans deerler
Hasta sonular, beraber allan kontrol rnei ile kyaslanarak
verilir.
Osmotik frajilite normal deerleri:
% Hemoliz
NaCl
nkubasyondan
nkubasyondan
(%konsantrasyon)
nce
sonra
0.85
0.75
0-2
0.65
0-20
0.60
10-40
0.55
15-70
0.50
0-5
40-85
0.45
5-45
55-95
0.40
50-90
65-100
0.35
90-99
75-100
0.30
97-100
80-100
0.20
100
91-100
0.10
100
100
180
Klinik kullanm
Eritrositlerin lizise uramadan su alma kapasitesini deerlendirmek
amacyla uygulanan bir testtir.
Ykseldii durumlar
-Herediter sferositozis
-Kazanlm immun hemolitik anemi
-Herediter stomatositozis
-AB0 Hemolitik anemiler
-Mekanik travmalar (rn:prostetik kalp kapak)
-Gebelik
-Enzim eksiklikleri (rn: G6PD eks.)
Azald durumlar
-Hipokromik mikrositik anemiler (rn: Demir eksiklii, talassemi)
-Karacier hastalklar (Tkanma sarl, Siroz, Gilberts hastal)
-Polistemi vera
-Herediter anemi (Orak hcreli anemi, HbC ve HbE hastal)
-Splenektomi sonras
-Talassemi Major
-Leptositozis
-Plumbism
181
Eritrosit Says (Krmz Hcre Says; RBC)
Eritrosit Says
(Krmz Hcre Says; RBC)
Yntem
Cell counter ile otomatik saym
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Eritrosit saysnn 17-07 saatleri arasnda ve yemeklerden hemen
sonra %10a varan oranda dk bulunabilecei bildirilmektedir.
Kan alm srasnda uzun sreli staz uygulanmas hafif ykselmeye
neden olabilir.
Yaa bal referans deerler 616. sayfadadr.

Ykseldii durumlar
- Primer polisitemi (polisitemia rubra vera),
- Sekonder polistemi;
*Akcier ve kalp hastalklarna bal hipoksemi,
*Renal kist,
*Serebellum hemanjioblastomas,
*Feokromasitoma,
*Hepatoma,
*Nefroblastoma.
-Sigara iimi,
-Yksek rakml yerlerde yaama,
-Ar egzersiz,
-Hemokonsantrasyon.
182
Eritrosit Says (Krmz Hcre Says; RBC)
Azald durumlar
-Eritrosit retiminde azalmaya neden olan anemiler,
-Kan kayb,
-ntravaskler hemoliz,
-Hamilelik,
-Hemodilisyon,
-Souk aglutininlerin varl eritrosit saysnn yanl olarak dk
saylmasna neden olur.
183
Eritrosit Sedimentasyon Hz (ESR; Westergren Yntemi)
Eritrosit Sedimentasyon Hz
(ESR; Westergren Yntemi)
Yntem
Kapal sistem
Balca rnek tipi
Sitratl kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Numunenin phtl, hemolizli veya ar lipemik olmas, uzun sre
beklemesi, kan/sitrat orannn uygunsuz olmas ve miktarn
gerekenden az/ok olmas.
Referans deerler
Erkek : <15 mm/saat
Kadn : <20 mm/saat
ocuk : <10 mm/saat
Yenidoan : 0-2 mm/saat
Klinik kullanm
Bu test gizlenmi hastal saptamak iin kullanlr. Baz klinisyenler
ikayetlerin ayrc tansnda kullanrlar. rn: Eer hastada gs
ars varsa ESR, myokard enfarktsnde artacak halbuki anginada
normal olacaktr. Enflamatuar hastalklar, akut ve kronik
enfeksiyonlar, doku nekrozu, temporal arterit, maligniteler,
romatoid hastalklar ve otoimmn hastalklarn tan ve tedavi
takibinde kullanlr. Ayrca ESR hastaln takibinde ve tedaviye
cevapta gvenilir bir indikatrdr. Eer klinik belirti ile ESR uyum
iinde deilse C-reaktif protein testi sklkla yaplr.
184
Eritrosit Sedimentasyon Hz (ESR; Westergren Yntemi)
Ykseldii durumlar
-Kronik bbrek yetersizlii,
-Malign hastalklar,
-Bakteriyel enfeksiyon,
-nflamatuar hastalklar,
-Nekrotik doku hastalklar,
-Makroglobulinemi,
-leri ya,
-Ciddi anemiler (Demir eksiklii),
-Gebelik, (B12 eksiklii),
-Makrositozis,
-Kadn cinsiyet,
-Teknik nedenler
(dilsyon hatalar, yksek oda ss, titremi ESR tp),
-Fibrinojen ykseklii (enfeksiyon, iltihap, malignansi).
Azald durumlar
-Orak hcreli anemi,
-Sferositoz,
-Hipofibrinojenemi,
-Ar lkositoz,
-Polistemi vera,
-Safra asitleri,
-Yksek doz steroidler,
-Anizositoz,
-Teknik nedenler (dilsyon hatalar, yetersiz kartrma, phtl rnek,
ksa ESR tp, test srasnda titreme, dk oda ss),
-Protein
anormallikleri(Hipogammaglobulinemi,
disproteinemi).
Hiperviskositeli
ESR nin etkilenmedii durumlar

-imanlk,
-Son yenilen yemek,
-Aspirin,
-Vcut ss,
-NSADlar.
185
Estradiol (E2)
Estradiol
(E2)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
48 saat
48 saat
-20C
2 ay
Referans deerler
ocuk (<10 ya): < 15 pg/ml
Erkek: 10-50 pg/ml
Kadn:
Folikler faz: 20-350 pg/ml
Midsiklus: 150-750 pg/ml
Luteal faz: 30-450 pg/ml
Postmenopoz: 20 pg/ml
Klinik kullanm
Balca ovaryumlar tarafndan retilen vcuttaki en gl endojen
strojendir. Hipotalamik ve hipofizer fonksiyonun tayininde
kullanlr. Erkeklerde, E2 lmleri aklanamayan jinekomastilerin
tansnda sklkla kullanlr. Kadnlarda, E2 lmleri sklkla, gecikmi
pubertedeki hipostrojenizmin, primer ve sekonder amenore ve
menapozun saptanmasnda kullanlr. nfertilite tedavisi gren
hastalarda, follikl geliimini uyaran indksiyonlarda ovulasyonun
takibi iin kullanlr. Serum E2 seviyeleri; uyarlm follikllerin says
ve olgunlamas ile ilikilidir ve ar stimlasyondan korur.
186
Estradiol (E2)
Ykseldii durumlar
-Feminizasyon sendromlar,
-Puberte ncesi,
-Ovariyan tmr,
-Testikler tmr,
-Adrenal tmr,
-Normal gebelik,
-Hepatik siroz,
-Karacier nekrozu,
-Hipertioridizm.
Azald durumlar
-Gebelik,
-Turner sendromu,
-Hipopituitarizm,
-Primer veya sekonder hipogonadizm,
-Stein-Leventhal sendromu,
-Menopoz,
-Anoreksia nervosa.
187
Estriol (E3)
Estriol
(E3)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
(Serum)
Hamilede;
1. Trimester:
< 38 mg/mL
(drar)
0-800 mcg/24 saat idrar
2. Trimester:
38-140 mg/mL
800-12.000 mcg/24 saat idrar
3. Trimester:
31-460 mg/mL
5.000-12.000 mcg/24 saat idrar
Klinik kullanm
Gebe kadnlardaki balca strojendir. Seri idrar ve kan seviyeleri,
yksek riskli gebelerde fetsn ve plasental fonksiyonlarnn objektif
durumunu gsterir. Unkonjuge estriol seviyeleri gebelikte, fets
kk veya zayf ise normalden daha dk seviyelerdedir. Maternal
estriol seviyeleri intrauterin fetal lm ncesinde dramatik olarak
der.
Ykseldii durumlar
-Gebelik,
-Doumun balamas.
Azald durumlar
Fetste;
-Santral sinir sistemi malformasyonu,
-Konjenital kalp hastal veya
-Down sendromu varlnda.
188
Etanol (Etil Alkol, Kanda Alkol)
Etanol
(Etil Alkol, Kanda Alkol)
Yntem
TDX
Balca rnek tipi
Tam Kan, drar, Gastrik sv, Nefes
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), EDTA l tam kan (Mor kapakl)
Referans deerler
Negatif
Olas kritik deerler:
>300 mg/dl veya >65 mmol/L
Klinik kullanm
Alkol intoksikasyonunun ve overdozunun saptanmasnda kullanlr.
Kan alkol seviyesinin 80 mg/dlden yksek oluu, flashing,
reflekslerde yavalama ve grmede bozuklua neden olur.
-Ykselmi kan ketonlar (Diabetik ketoasidoz) kan alkolnn ve
nefes testinin yanl olarak yksek kalmasna neden olur.
189
Etosksimid (Petimitit)
Etosksimid
(Petimitit)
Yntem
HPLC, FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans aral
Tedavi dozu :40-100 g/ml
Toksik dozu :>150 g/ml
Klinik kullanm
Petit mal epilepsilerin tedavisinde kullanlan ilalardan biridir. la
tedavisinin izlenmesi ve toksisite olaslnn deerlendirilmesi
amacyla kullanlr.
190
Faktr V
Faktr V
(Labil Faktr, AC Globulin, Plazma
Akseleratr Globulin, Proakselerin)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
Numune alndktan sonra plazma hemoliz edilmeden hemen
ayrlmal ve souk ortamda gnderilmelidir.
Referans deerler
Normal aktivitesinin %50-150si
Klinik kullanm
Aktivasyonu trombin tarafndan gerekletirilir. naktivasyonu ise
aktive protein C tarafndan salanr. Faktr V eksiklii otozomal
resesif gei gsterir. Kanama ikayetleri yalnzca homozigot
bireylerde grlr. Heterozigotlar asemptomatiktir. Kaltsal faktr V
yetersizlii olan hastalarda (parahemofili), anormal kanamalar
gzlenir. Ekimozlar, burun kanamalar, menorajii, travma, cerrahi
mdahale veya di ekimini takip eden anormal kanamalar grlr.
Ykseldii durumlar
-Gebelik
Azald durumlar
-Akut karacier yetmezliinde azalm sentez,
-DIC te ise artm tketime bal olarak faktr V dk bulunur.
191
Faktr V R506Q Leiden Mutasyon Analizi (FV-Leiden; FV Eksiklii; F5)
Faktr V R506Q Leiden

Mutasyon Analizi
(FV-Leiden; FV Eksiklii; F5)
Yntem
PCR+REA
Balca rnek tipi
EDTA l tam kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tam kan tp
Hastann hazrlanmas
Hasta heparin ieren ilalar kullanyor ise bu durum DNA
ekstraksiyonunda problem yaratabilir.
Referans deerler
-Negatif (Normal)
-Heterozigot FV R506Q
-Homozigot FV R506Q
Klinik kullanm
Normal koullarda Protein C, trombin, plazmin veya tripsin
tarafndan aktive edildikten sonra aktive Faktr V ve Faktr VIIIi
paralayarak koaglasyon mekanizmas zerinde frenleyici etki
yapar. Faktr Vin bir noktadaki mutasyonu (FV leiden mutasyonu)
Aktive Protein C nin etkisini engelleyerek FVann normalden daha
uzun sre aktivitesini muhafaza etmesine, Protein Cnin
koaglasyon mekanizmasn frenleyici etkisini gstermemesine
neden olur. Venz tromboembolizm vakalarnn % 12-52 kadarnda
aktive protein C rezistans bulunduu, bu vakalarn % 90 kadarnda
Faktr V leiden mutasyonu bulunduu bildirilmektedir. Venz
tromboembolizm skl heterozigot bireylerde 8 kat, homozigot
bireylerde ise 80 kat artar.
192
Faktr VII (Prokonvertin, Stabil Faktr)
Faktr VII
(Prokonvertin, Stabil Faktr)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
Numune alndktan sonra plazma hemoliz edilmeden hemen
ayrlmal ve souk ortamda gnderilmelidir.
Hastann hazrlanmas
Risk deerlendirmesi yaplmakszn kumadin trevi antikoagulan
kullanan hastalardan 2 hafta, Heparin tedavisinde ise 2 gn nce
tedavi kesilmelidir.
Referans deerler
Normal aktivitesinin %50-150 si
Klinik kullanm
Faktr VII eksiklii, nadir grlen, otozomal resesif geili kaltsal
bir hastalktr. Etkilenen bireylerde PT uzam, aPTT normaldir.
Klinik kanamann iddeti faktr VII aktivite dzeyi ile ilikilidir.
Karacier yetersizlii ve K vitamin yetersizliinin ayrc tansnda
kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Oral kontraseptif kullanan kadnlarn plazmalar 4OCde tutulduunda faktr VII aktivitesinde 10 kat kadar art gsterilebilir.
-Faktr VII aktivitesindeki artlar myokard enfarkts riskini de
artrr.
Azald durumlar
-Oral antikoagulan kullanlmas,
-iddetli karacier hastal,
-K vitamini yetersizlii.
193
Faktr VIII (Anti-Hemofilik Faktr)
Faktr VIII
(Anti-Hemofilik Faktr)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
Souk ortamda gnderilmelidir.
Hastann hazrlanmas
Risk deerlendirmesi yapldktan sonra Heparin tedavisi testten 2
gn nce kesilmelidir.
Referans deerler
Normal aktivitesinin %50-150si
Klinik kullanm
Faktr VIIIin phtlama kabiliyetini len testtir. Hemofili Ann
tansnda kullanlr. Akut faz reaktandr. Von Willebrand hastal
faktr VIIIin sonradan kazanlm bir eksikliidir. Hemofili A 1/5000
sklkla grlr. Hemofili B ise (faktr IX eksiklii) 1/50000 sklkla
grlr.
Ykseldii durumlar
-nflamatuar durumlar,
-Travma/stres,
-Gebelik.
Azald durumlar
-Kaltmsal : .Hemofili A,
.Von Willebrand Hastal.
-Kazanlm : .DIC,
.Faktr VIII otoantikorlar (Otoimmn durumlar,
ilalar, ge gebelik, malignite, viral enfeksiyon).
194
Faktr VIII Tarama (Fibrin Stabilize Edici Faktr)
Faktr VIII Tarama

(Fibrin Stabilize Edici Faktr)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapak
rnek saklama
Klinik kullanm
Faktr VIII eksiklii otozomal resesif gei gstermektedir.
Hastalarda ilk kanama bulgusu gbek kordonundan ayrldktan
sonra gzlenir. Bu hastalarda genel hemostaz testleri normaldir.
Travma sonras yaralar ge iyileir.
195
Faktr IX (Anti-hemofilik Faktr B, Christmas Factor Otoprotrombin II)
Faktr IX
(Anti-hemofilik Faktr B, Christmas Faktr
Otoprotrombin II)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
Klinik kullanm
Kaltsal faktr IX eksiklii (Hemofili B), Xe bal gei gsterir.
Kanama diyatezi ve dk plazma faktr IX aktivitesi ile
karakterizedir. Balca kadnlar taycdr erkekler etkilenir. 1/25000
sklkla grlr. Etkilenmi bireylerde aPTT uzamken PT normaldir.
Ykseldii durumlar
-Tansal deil.
Azald durumlar
-Konjenital eksiklik,
-Hemofili B,
-Nefrotik sendrom,
-Warfarin alm,
-DIC,
-Vitamin K eksiklii.
196
Faktr X (Stuart Faktr; Otoprottrombin C; Otoprotrombin III)
Faktr X
(Stuart Faktr; Otoprotrombin C;
Otoprotrombin III)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
rnek saklama
Souk ortamda gnderilmelidir
Kumadin trevi antikoaglan kullanan hastalarda iki hafta, heparin
tedavisinde ise iki gn nce tedavi kesilmelidir.
Referans deerler
Normal aktivitenin % 50-150si
Klinik kullanm
Kaltsal faktr X eksiklii olan hastalarda PT ve aPTT uzam, TT ise
normaldir. Otozomal resesif gei gsterir. Akkiz faktr X eksiklii
ise primer amiloidozis ile ilikilidir.
Azald durumlar
-Konjenital eksiklii,
-Karacier hastal,
-Warfarin ingestion,
-Vitamin K eksiklii
197
Faktr XI (Plazma Tromboplastin Antesedan)
Faktr XI
(Plazma Tromboplastin Antesedan)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
rnek saklama
Klinik kullanm
Karacierde sentez edilir. Biyolojik yar mr 60-80 saattir.
Eksikliinde aPTT uzar. PT, TT, trombosit saym ve trombosit
fonksiyon testleri ise normaldir.
Azald durumlar
Sonradan kazanlm durumlarda;
*Karacier hastalklar ve nhibitr varl.
198
Faktr XII (Hageman Faktr)
Faktr XII
(Hageman Faktr)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
rnek saklama
Souk ortamda gnderilmelidir
Klinik kullanm
Karacierde sentez edilir. Biyolojik yar mr 40-50 saattir. aPTT
(aktive parsiyel tromboplastin zaman) anormal olarak uzadnda
faktr XII eksiklii dnlmelidir. Tromboembolik problemler daha
sk grlr.
Azald durumlar
-Konjenital eksiklii,
-Warfarin alm,
-DIC,
-Sonradan kazanlm durumlarda;
*Karacier hastal,
*Nefrotik sendrom,
*Kronik granlositik lsemi.
199
Fenilalanin
Fenilalanin
Yntem
Florometrik
Balca rnek tipi
Heparinli plazma (alternatif: sitratl plazma, EDTAl plazma,
florr/oksalatl plazma, serum)
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Serum
2 ay

Hasta a olmaldr.
Referans deerler
<31 gn :38-137 mikromol/L
<25 ay :31-75 mikromol/L
<19 yl
:26-91 mikromol/L
19 yl
:35-85 mikromol/L
Yetikin 2mg/dl veya 121 mikromol/L

Olas kritik deerler
4mg/dl
-Premature bebekler karacier enzimleri ge gelitiinden yanl
pozitif sonular verebilir.
-Ketonri idrar renk reaksiyonunu deitirebilir.
-24 saatten nce test edilen bebekler yanl negatif sonu verebilir.
-Beslenme problemleri (rn. kusma) yanl negatif sonu verebilir.
-lalar, tarama sonularn deitirebilir. (Antibiyotikler, aspirin ve
salisilatlar)
200
Fenilalanin
Klinik kullanm
Fenilketonri (PKU) hastalarnda diyetin etkinliinin takibinde
kullanlr. PKU testi yenidoan 6 hafta olduktan sonra yaplmaldr.
Eer yeni doan iyi beslenemiyorsa ve 5 libreden azsa bu test
yaplmamaldr veya sonu deersizdir.
Ykseldii durumlar
-Hiperfenilalaninemi,
-Dk doum arlkl bebekler,
-Sepsis,
-Galaktozemi,
-Ar yanklar,
-Yenidoann geici tirozinemisi ve hiperfenilalaninemisi,
-Viral hepatitler,
-Hepatik ensefalopatiler.
201
Fenobarbital (Luminal)
Fenobarbital
(Luminal)
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
rnek souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir.
Referans deerler
Tedavi dozu : 10-40 g/ml
Toksik dozu :>40 g/ml
Klinik kullanm
Fenobarbital, bilinen aktif metaboliti olmayan 96 saat yar mr olan
antikonvulzan bir maddedir. Akut intermittant porfiria krizleri,
hepatik sitokrom P450nin fenobarbital tarafndan uyarlmasyla
artabilir. la dzeyinin takibinde kullanlr. Beraberinde valproik asit
ve salisilatlar kullanldnda fenobarbital dzeyi %40 artabilir.
202
Ferriklorid Testi (FeCl3)
Ferriklorid Testi
(FeCl3)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Sabah ilk idrar tercih edilmelidir.
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Fenilketonri gibi metabolik hastalklarn tansnda, ila ve alkol
kullanmnn deerlendirilmesinde kullanlr. Diyet tedavisinin
takibinde de kullanlabilir. Tarama testi deildir.
Yanl negatif nedenleri;
-lalar (Levodopa, Salisilatlar, Fenotiazinler.)
203
Ferritin
Ferritin
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
+4C
-20C
48 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek
: 12 300 ng/mL, veya 12-300 mcg/L
Kadn
: 13 150
ng/mL veya 10-150 mcg/L
ocuklar:
Yenidoan: 25-200 ng/ml,
1 aylk: 200-600 ng/ml,
2-5 ay: 50-200 ng/ml,
6ay -15 yl: 7-142 ng/ml
SI nite dnm katsays
x1=g/L
-Son alnan transfuzyonlar ve son zamanlarda yenilen yksek demir
ierikli yiyecekler ferritin seviyesinin ykselmesine neden olur.
-Radyoaktif madde alnm, RIA ile test yaplrsa anormal seviyelere
neden olur.
-Hemolitik hastalklar yapay olarak yksek demir deeri ile ilikilidir.
-Ar demir depo hastalklar (rn. hemokromatozis, hemosiderozis)
yksek ferritin seviyesi ile ilikilidir.
-Mensture kadn azalm ferritin seviyesine sahiptir.
-lalardan demir preparatlar, ferritin seviyesini artrrlar.
204
Ferritin
Klinik kullanm
Serum ferritini vcuttaki mevcut demir depolarnn iyi bir
gstergesidir. Normal bir kiide, 1 ng/ml serum ferritini 8 mg
depolanm demiri gsterir. Mikrositik anemi, demir depo
hastalklar, demir metabolizma hastalklar deerlendirilmesinde
kullanlr. Kronik hastalk anemisi ve demir eksiklii anemisi ayrc
tansnda kullanlr. 10 ng/100 mlden dk ferritin seviyesi demir
eksiklii anemisi tans iin uygundur. Ferritin ayn zamanda akut
faz reaktan proteinidir. Yksek durumlar demir depolarn
gstermez, akut inflamatuar hastalklar, metastatik kanser veya
lenfomalar gibi maligniteleri gsterir.
Ykseldii durumlar
-Hemokromatozis,
-Hemolitik anemi,
-ltihabi hastalklar,
-Hemosiderozis,
-leri evre kanserler,
-Kollajen vaskler hastalklar,
-Alkolik/iltihabi hepatoselller hastalk,
-Kronik hastalklar (lsemiler, siroz, kronik hepatit).
Azald durumlar
-Ciddi protein eksiklii,
-Hemodiyaliz.
205
Fibrinojen (Faktr I)
Fibrinojen
(Faktr I)
Yntem
Kinetik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Sitratl tp (Eflatun kapakl)
rnek saklama
-20C
Plazma
1 hafta
Referans deerler
Yetikin: 200 - 400 mg/dL veya 2-4 g/L
Yenidoan: 125-300 mg/dL
Olas kritik deerler
<100 mg/dL
SI nite dnm katsays
x0,01=g/L
Klinik kullanm
Fibrinojen phtlama mekanizmas iin temel faktrdr. Karaciger
tarafndan yaplr, akut faz reaktan proteinidir. Dk seviyedeki
fibrinojen DIC, primer fibrinoliz ve karacier hastalklar ile ilikilidir.
Yksek fibrinojen tromboz iin bir risk faktrdr. zellikle gen
erikinlerde yksek fibrinojen seviyeleri kardiyovaskler risk ve
stroke iin prediktr faktrdr. Dk doz heparin ve ACE
inhibitrleri fibrinojen seviyelerini drr.
206
Fibrinojen (Faktr I)
Ykseldii durumlar
-Akut
inflamatuar
glomerulonefrit),
reaksiyonlar
(rn.
Romatoid
artrit,
-Akut enfeksiyonlar (rn. pnmoni),

-Gebelik,
-Koroner kalp hastal,
-Travma,
-Sigara iimi,
-Yaygn doku nekrozu,
-Stroke,
-Myokardiyal enfarkts,
-Periferal arter hastal.
Azald durumlar
-Karaciger hastal (rn. hepatit, siroz),
-Konjenital afibrinojenemi,
-Hipofibrinojenemi, disfibrinojenemi,
-Yaygn damar ii phtlamas,
-Akut pulmoner emboli,
-Sistemik fibrinoliz,
-Pankreatit,
-Ar karacier yetmezlii,
-lerlemi karsinoma,
-Malnutrisyon,
-Byk volum kan transfzyonu.
207
Fibronektin ((FN); Fetal Fibronektin)
Fibronektin
[(FN); Fetal Fibronektin]
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
EDTAl plazma veya mayi
Minimum hacim
0.5 ml
rnek tp kab
Mor kapakl tp, jelsiz tp (mayi iin)
Referans deerler
0.005-0.5 g/L
*Sinovyal
fazladr.
svdaki
fibronektin
konsantrasyonu
serumdakinden
0.05 mikrogram/mL (fetal fibronektin mayisinde)

Klinik kullanm
Fibronektin, uterus boyunca fertilize yumurtalarn implantasyonuna
yardm eder. Vaginal sekresyonlarda yoktur. Ancak amniyotik svda
ok yksek konasntrasyondadr. 24 hafta sonra vaginal sekresyonda
fibronektin saptanrsa sonraki iki hafta iinde preterm (prematre)
doum riski bulunmaktadr.
Anormal deerler
Preterm premature doum iin yksek risk
208
Floresans Treponemal Antikor-Absorbsiyon Tesi
Floresans Treponemal
Antikor-Absorbsiyon Testi
[(FTA-ABS); Sifilis iin Tarama Testi, Rapid
Plasma Reagin (RPR)]
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl) (serum), jelsiz dz tp (BOS)
Klinik kullanm
Sifilis tansnda ve sifilis iin baarl tedavinin gsterilmesinde
kullanlr. Bu testte iki grup antikor vardr. Birinci grup: non
treponemal antikorlarn varln saptar. Reagin olarak
isimlendirilir. Bu antikorlar sklkla Wasserman testi veya VDRL
testi ile saptanr. Yeni bir non treponemal test RPR testidir. Eer
VDRL veya RPR testi pozitif ise tan Treponema testi (FTA
absorbsiyon testi= FTA-ABS) ile konfirme edilebilir. Bu ikinci grup
test antikorlarn varln saptar. SLE, hamilelik ve Lepra yalanc
pozitiflie neden olabilir. Tedavi sonrasnda pozitif kaldndan
tedavi takibinde kullanlmaz.
Anormal durum
Sifiliz
209
Folat (Folik Asit), (Serum)
Folat
(Folik Asit), (Serum)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
3,1 - 17,5 ng/mL
SI nite dnm katsays
x2,265=nmol/L
-En azndan 24 saat ncesine
uygulamasndan kanlmaldr.
kadar
radyoaktif
madde
-lalar folik asit azalmasna neden olurlar.

(rn. Alkol, aminopterin, aminosalisik asit (PAS),
ampisilin, antimalaryal ilalar, kloramfenikol, eritromisin,
strojenler, metotreksat, oral kontraseptifler, penisilin,
fenobarbital, fenitoin ve tetrasiklinler.)
Klinik Kullanm
Megaloblastik ve makrositik aneminin deerlendirilmesinde
nemlidir. Hafif folat ve vitamin B12 eksikliinde kan seviyeleri
normal olabilir. Bu durumlarda homosistein ve metil malonik asit
daha duyarldr.
Ykseldii durumlar
-Pernisiyz anemi,
-Vejeteryan diyet,
-Son zamandaki masif kan transfzyonu.
210
Folat (Folik Asit), (Serum)
Azald durumlar
-Folik asit eksiklii anemisi,
-Hemolitik anemi,
-Diyetle almn az olmas,
-Hemodializ,
-Malabsorbsiyon, (sprue, lyak hastal)
-Gebelik,
-Kronik alkolizm,
-Fenitoin,
-Malignite,
-Karacier hastal,
-Anoreksia nervosa,
-Kronik bbrek hastal.
211
Folik Asit (Eritrosit i)
Folik Asit
(Eritrosit i)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
EDTA l tam kan
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
120-860 ng/ml
Klinik kullanm
Serum folik asit dietle ok deitiinden, eritrosit lm doku folik
asit dzeylerinin deerlendirilmesi amacyla daha yararl olduu
bildirilmektedir. Demir eksiklii, serum folik asit konsantrasyonu
dklne neden olduu halde eritrosit ii konsantrasyonu
etkilememektedir. Vitamin B12 eksikliinde ise serum folik asit
konsantrasyonu yksek olduu halde eritrosit ii konsantrasyonu
dk bulunabilmektedir. Bu nedenlerle vcudun folik asit
dengesinin deerlendirilmesi amacyla eritrosit konsantrasyonu
lmnn veya serum + eritrosit ii lmn beraberce
kullanlmasnn uygun olaca bildirilmektedir.
212
Follikl Stimlan Hormon (ESH)
Follikl Stimlan Hormon

(FSH)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
48 saat
2 ay
Referans deerler (mIU/ml)

Erkek:
Kadn:
<2 ya : <2,3
<2 ya
: <8,6
<6 ya : <1,8
<6 ya
: <4,9
<11 ya : <1,7
<11 ya
: <3,5
<21 ya : <10,4
<21 ya
: <10,4
>21 ya : 1,4-18,1
>21 ya: Luteal: 1,2 - 9

Follikuler
: 2,8 - 11,3
Menopoz
: 21,7 153
SI nite dnm katsays

x1=U/L
-Son zamanlarda kullanan radyoisotoplar,
-HCG ve TSH baz immunoassay yntemleri interfere edebilir.
213
Follikl Stimlan Hormon (ESH)
Klinik kullanm
Hipogonadizmde ar FSH gonadal yetersizlii gsterir. Hipofiz
fonksiyon testi; primer gonadal yetersizlii; menstrual bozukluk ve
amenore gibi sekonder (hipotalamik/hipofiz) nedenlerden ayrr.
Yetersiz corpora lutea, dk FSH seviyeleriyle ilikilidir. FSH
kadndaki infertilite deerlendirmesinde menstrual siklus fazlarnn
saptanmasnda
ve
erkekte
ise
testis
disfonksiyonunun
deerlendirilmesinde faydaldr.
Ykseldii durumlar
-Primer hipogonadizm,
-Polikistik overler,
-Gonadal yetersizlik,
-Testikler feminizasyon,
-Testikuler disgenesis
-Alkolizm,
-Klinefelter sendromu,
- Kastrasyon,
-Anori,
-Pituiter adenom.
Azald durumlar
-Adrenal tmr ile ilikili puberte prekoks,
-Konjenital adrenal hiperplazi.
Yetikin anovulasyonlu kadndaki normal FSH,

hipotalamik/pititer disfonksiyon iin indikatiftir.
214
Fosfor (P, PO4, Fosfat)
Fosfor
(P, PO4, Fosfat)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20 C
Serum
72 saat
72 saat
2 ay
Heparinli plazma
72 saat
72 saat
2 ay

-Hemolizsiz,
-Plazma lityum-heparinli olmal.
Referans deerler
< 12Ya: 3,6 - 5,9 mg/dL
> 12Ya: 2,6 - 4,5 mg/dL
SI nite dnm katsays
x0.323 = mmol/L
-Sodyum fosfat ieren laksatifler veya enamalar fosfor seviyesini
ykseltirler,
-Yakn zamandaki karbonhidrat alm ve IV glukoz infuzyonu azalm
fosfor seviyesine neden olur. nk fosfor glukoz ile beraber hcre
iine girer.
Klinik Kullanm
Fosfor, vcutta fosafat eklinde bulunur, vcuttaki fosfatn
ounluu organik bileik eklindedir, kk bir ksm inorganik
fosfattr. Fosfor metabolizmasnn ve kalsiyum-fosfor dengesinin
215
Fosfor (P, PO4, Fosfat)
Ykseldii durumlar
- Ar fosfat uygulanmas;
a. Ar azdan ve i.v. tatbiki,
b. Fosfat ieren laksatifler (fosfat tabletleri,
fosfat enemalar).
-Azalm renal fosfat eksresyonu;
a. Akut ve kronik bbrek yetersizlii,
b. Hipoparatiroidism veya
pseudohipoparatiroidism,
c. Akromegali,tirotoksikozis,
d. Bifosfanat terapi,
e. Tmr kalsinozis.
f. Orak hcreli anemi
-Hcreleraras yer deitirme;
a. Lenfoma veya lseminin kemoterapisi,
b. Tmr lizis sendromu, hemoliz
c. Asidozis,
d. Rabdomyolizis, malignant hipertermi.
- Artefakt: in vitro hemoliz.
-Pseudohiperfosfatemi: Hiperlipidemi, paraproteinemi,
hiperbilirubinemi.
Azald durumlar
-Alm [uzun sren alk (alkolikler), hiperalimentasyon
veya fosfatsz i.v. infzyon],
-Malabsorbsiyon, malntrisyon,
-Fosfat balayc antiasitler,
-Bbrekten kayp, renal tbler asidoz,
-Osteomalazi, steatore, gram negatif bakteriel septisemi,
-Hipokalemi, vitamin D eksiklii,
-Ar diyare, kusma,
-Primer hiperparatiroidism, hiperkalsemi,
-Salisilat zehirlenmesi,
-Respiratuar enfeksiyonlar, respiratuvar alkaloz,
-Hiperinslinemi,
-Osteoblastik kemik metastazlar ve renal tbler
defektler.
216
Fruktozamin
Fruktozamin
Yntem
Spektrofotometrik, kinetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
7 gn
+4C
-20C
7 gn
2 ay

rnek toplanmasndan son 24 saat ierisinde askorbik asit
kullanlmamaldr.
Referans deerler
<15 ya: 165-229 mol/L
>15 ya: 205-285 mol/L
Klinik kullanm
Glikolize proteinler (glikolize albumin ve fruktozamin)dir. Formazan
oluumuna dayanan bu kolorimetrik yntemde glikolize albuminde
renk oluumuna katkda bulunur. Bu yzden nonspesifik bir testtir.
Son 2-3 hafta iindeki ortalama glukoz konsantrasyonunu gsterir.
Glikozile olmu protein miktarn gsterdiinden serum total protein
seviyesindeki deiiklikler fruktozamin deerini etkileyebilir.
217
Gabapentin (Neurontin)
Gabapentin
(Neurontin)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Hastann son ila kullanma zaman ve dozu belirtilmelidir.
rnek saklama
+4C
Serum
1 hafta
Referans deerler
Toksik dozu :> 25 g/ml
Klinik kullanm
Antiepileptik bir ilatr. Yarlanma zaman 5-7 saattir. Gabapentin
serum proteinlerine balanmadndan karacier tarafndan
metabolize edilmez. la dzeyinin takibinde kullanlr.
218
Gaitada Gizli Kan Aratrlmas
Gaitada Gizli Kan Aratrlmas

Yntem
Guaiac reaksiyonu
Balca rnek tipi
Gaita rnei
rnek tp kab
Temiz az kapakl kap iinde getirilmelidir.
Test kolon kanseri taramas amacyla kullanlyorsa, hastalar testin
uygulanmasndan nceki 3 gn boyunca liften zengin bir gda rejimi
uygulanmaldr. Bol sebze meyve ve salata kuruyemi yenmesi
mevcut olmas durumunda kanserz dokulardan kanama olmas
kolaylaacak ve dolaysyla tehise yardmc olacaktr. Test ncesi 3
gn iinde i veya az pimi et ve etrn yenmemi olmaldr.
Test ncesi gn boyunca C vitamini alnmam olmaldr.
Kadnlarda menstrasyon dneminde test yaplmamaldr.
219
Gaitada Parazit Aratrlmas
Gaitada Parazit Aratrlmas

Yntem
Mikroskopi inceleme
Gaita rnei temiz, az kapakl kap iinde getirilmelidir.
Laboratuardan temin edilecek zel koruyucu iine alnacak rnek
ok daha uzun sre muhafaza edilebilir.
Klinik kullanm
Gaitada parazit yumurtalar ve protozoalarn aratrlmas amacyla
kullanlr.
220
Gaitada Redktan Madde
Gaitada Redktan Madde

Yntem
Kimyasal
Balca rnek tipi
Taze gaita
Minimum hacim
1 g.
rnek tp kab
Temiz az kapakl kap
Referans deerler
Negatif
Klinik Kullanm
ocuklarda karbonhidrat malabsorbsiyon taramasnda kullanlr.
Ancak gaitada redktan madde ile skroz malabsorbsiyonu
saptanamaz. Gaitann pHs ve redktan madde sonular birlikte
deerlendirilmelidir.
Gaitada Redktan Madde ve Gaita pHsnn Birlikte
Deerlendirilmesi
a)
pH < 5.5 ve redktan madde

malabsorbsiyonu
dnlmelidir
kromatografisi yaplmaldr.
(+)
ve
ise, karbonhidrat
gaitann
eker
b)
pH < 5.5 ve redktan madde (-) ise, ikinci bir rnek istenerek
tekrar redktan madde baklmaldr.
Gaita pHs tek bana gvenilir deildir.
221
Gaitada Rotavirs Antijeni (Gaita)
Gaitada Rotavirs Antijeni

(Gaita)
Yntem
Kimyasal
Balca rnek tipi
Gaita
rnek tp kab
Temiz, az kapakl kap
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Rota virs antijeninin saptanmasnda kullanlr. Rota virs,
yenidoanda ve 6 ay-2 ya
grubu ocuklarda zellikle k
dnemindeki non bakteriyel gastroenteritin nemli etkenlerinden
biridir. Rotavirs gastroenteriti bazen winter vomiting disease
olarak isimlendirilir.
Akut balayan ishal 4-8 gn devam edebilir. Kusma balang
semptomudur. Baz hastalarda ishal olmadan kusma grlebilir.
222
Gaitada Tripsin
Gaitada Tripsin
Yntem
Kimyasal
Balca rnek tipi
Gaita
rnek tp kab
Klinik kullanm
Kistik fibrozis tansnda kullanlan tarama testlerinden birisidir.
Gaitadaki tripsin miktar malabsorbsiyonda artmken, pankreas
fonksiyon kayb ve kistik fibroziste azalmtr. 4 yan zerindeki
ocuklarda deeri dktr.
223
Galaktoz
Galaktoz
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Heparinli Plazma (alternatif: serum), idrar
rnek saklama
-20 oC
Plazma
14 gn
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
(Kan) < 150 mg/L, (drar) <30 mg/dL
Klinik kullanm
Galaktozemi phenilen hastalarn tansnda kullanlan 2.derecede
testtir. drarda CLINITEST ve ince tabaka kromotografisi
yaplabilir.
224
Galaktoz-1-Fosfat ridil Transferaz (GPUT)
Galaktoz-1-Fosfat ridil
Transferaz
(GPUT)
Yntem
Floresans spot test
Balca rnek tipi
Heparinli Plazma (alternatif:EDTAl kan)
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Plazma
Oda scakl
+4 oC
14 gn
30 gn
Referans deerler
Negatif 18.5-28.5 u/g Hemoglobin
Klinik kullanm
Galaktozeminin en yaygn nedeninin tansnda kullanlr.
225
Gama Glutamil Transferaz (GGT; GGPT)
Gama Glutamil Transferaz

[GGT; Gama-Glutamil Transpeptidaz
(GGTP)]
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Hemolizsiz serum
Referans deerler
Erkek: 10 49 U/L
Kadn: 7 32 U/L
Yenidoan: Yetikinden 5 kat fazla,
ocuk: Yetikin ile ayn,
Yal: Yetikinden hafif fazla.
SI nite dnm katsays
x0.017 = kat/L
-Gebeliin ge dneminde azalabilir,
-lalar GGTP seviyesini artrabilir [alkol, fenitoin (Dilantin) ve
fenobarbital],
-lalar azalm
kontraseptifler).
226
seviyeye
neden
olabilir.
(Klofibrat
ve
oral
Gama Glutamil Transferaz (GGT; GGPT)
Klinik kullanm
Karacier ve safra kanal en yksek konsantrasyonda bulunan
enzimdir. Safra tkankln, kolanjit ve kolesistiti saptayan en
hassas karacier enzimidir. Alkalen fosfatazdan daha fazla organ
spesifiktir. Dier testler normal olduunda kronik alkoliklerde
ykselir. ALP ve GGT nin uygunsuz ykselileri ila nedenli safra
tkankln gsterir. GGT antiepileptik tedavi esnasnda da ykselir.
Ykseldii durumlar
-Hepatit,
-Siroz,
-Hepatik nekroz,
-Kronik Alkolik Karacier Hastal,
-Neoplazi (Hepatoma,
Pankreas Kanseri),
Karacier
metastaz
yapan
kanserler,
-Nefrotik Sendrom, Sepsis,

-Hepatotoksik ilalar (Fenitoin, Barbituratlar),
-Kolestaz,
-Sarlk,
-Myokardiyal Enfarkts,
-Alkol alm,
-Pankreatit,
-Ebstein-Barr virs enfeksiyonu (nfeksiyoz Mononkleozis),
-Sitomegalovirs Enfeksiyonu,
-Reye Sendromu.
227
Gangliozid Antikorlar (GM1, GM1b)
Gangliozid Antikorlar
(GM1, GM1b)
Yntem
Western Blot
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 Ml
rnek tp kab
Referans deerler
IgG monosialo GM1 : <1:500
IgM monosialo GM1 : <1:1,000
IgG asialo GM1
: <1:4,000
IgM asialo GM1
: <1:4,000
IgG disialo GD1b
: <1:1,000
IgM disialo GD1b
: <1:1,000
Klinik kullanm
GM1 ve GD1b gangliozid antiserumlarna kar reyen poliklonal
otoantikorlardr. Gangliozidler ve sfingolipidler nral hcre
membranlarnn nemli bileiklerindendir. Motor nron hastalklar
ve motor nropatilerin deerlendirilmesinde kullanlr
Ykseldii durumlar
Yksek titreler (>1:2,000) multifokal motor nropatili hastalarda
bulunduu halde, motor nron hastalklarnda yksek titreler
grlmez. Motor nron hastalnda 1:250-1:2,000 gibi orta
derecedeki ykseklikler grlebilir.
228
Gastrin
Gastrin
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20 oC
Serum
3 ay

rnek toplanmas 10 saatlik sabah al sonrasnda olmaldr.
Sirkadiyen ritmi vardr. 03.00-07.00 saatlerinde en dk
seviyededir. Gastroskopi sonras rnek alnmamaldr.
Referans deerler
0-180 pg/mL veya 0-180 ng/L (SI unit)
*Yallarda daha yksektir.
-Peptik lser cerrahisi, devaml alkalen bir ortam salar bu ise
gastrin iin en gl uyarandr.
-Yksek proteinli yiyecekler serum gastrin seviyesini normalin 2-5
kat arta neden olur.
-nslin alan diyabetli hastalarda yanl olarak ykselmi seviyeler
vardr.
-Serum gastrin seviyesini artran ilalar [(antiasitler, H2 bloklayc
ajanlar,: rn: Simetidin (Tagamet), ranitidin (Zantac) ve Hidrojen
pompas inhibitrleri (rn. omeprazol, prilosec)]
-Serum gastrin seviyesini azaltan ilalar (antikolinerjikler ve trisiklik
antidepresanlar)
229
Gastrin
Klinik Kullanm
Midenin distal ksmnda lokalize olan G hcreleri tarafndan retilen
hormondur. Gastrin, gastrik asidin gl stimulatrdr. ZollingerElison sendromu (gastrin reten pankreatik tmr), G-hcre
hiperplazisi (distal midede G hcrelerinin ar fonksiyonu) ve
pernisiyz anemi gibi yksek gastrin seviyesi ile seyreden
hastalklarn tansnda kullanlr. Multibl endokrin neoplazi ve dier
hipergastrinemilerin tansnda da deerlidir. Gastrik cerrrahi
sonrasnda duodenal lser semptomlarnn, rekrren semptomlarn
ve aklorhidrinin deerlendirilmesinde kullanlabilir.
Ykseldii durumlar
-Zollinger- Elison Sendromu,
-G hcre hiperplazisi,
-Pernisiyz Anemi,
-Atrofik Gastritis,
-Gastrik Karsinoma,
-G-Hcre Hiperplazisi,
-Kronik Bbrek Yetersizlii,
-Pilorik Tkanma,
-Gastrik k Obstruksiyonu,
-Gastrik cerrahi sonras antrumda tutulum.
230
Glukoz (Serum), (AK)
Glukoz
(Serum), (Alk Kan ekeri, AK)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
24 saat
72 saat
2 ay
Heparinli Plazma
24 saat
72 saat
2 ay
EDTAl Plazma
24 saat
72 saat
2 ay
Florr/Okzalatl
72 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
<2 gn
:40 60 mg/dL
<1 ya
:50 80 mg/dL
1-15 ya :60 106 mg/dL

>15 ya :74 106 mg/dL
Olas kritik deerler;
-Yenidoan:
<30 ve >300
-ocuk:
<40
-Yetikin erkek: <50 ve >400

-Yetikin kadn: <40 ve >400
SI nite dnm katsays
mg/dL x 0.0555 = mmol/L
231

-Stresin birok ekli (rn. genel anestezi, serebrovaskler olay,
myokardiyal infarkts, eker seviyesini artrrlar.)
-Dekstroz ieren tm IV svlar sratle glukoza evrilirler, bylece
eker artar.
-Birok hamile kadnn glukoz intoleranslar vardr.
-Arttran ilalar: antideprasanlar (trisiklikler), beta adrenerjik
blokerler, kortikosteroidler, dekstroz IV infzyonu, dekstrotiroksin,
diozoksid, diretikler, epinefrin, strojenler, glukagon, isoniazid,
lityum, fenotiazinler, fenitoin, salisilatlar (akut toksisite) ve
triamteren.
-Azaltan ilalar: asetaminofen, alkol, anabolik steroidler, klofibrat,
disopramid, gemfibrozil, inslin, monoamin oksidaz inhibitrleri,
pentamidin, propranolol, tolazam, tolbutamid.
Klinik kullanm
Kan glukoz konsantrasyonu bir ok biyokimyasal reaksiyon ve
hormonlar tarafndan dzenlenir. Normalde inslin ve dier
hormonlar glukozu dar snrlar iinde tutar. Alk glukoz, 2 saatlik
postprandial glukoz ve glukoz tolerans testleri diabetes mellitus
tansnda kullanlr. Tiroksin glukoz homeostazisinde yer almamasna
ramen glukojenolizi uyarr ve barsaktan glukoz absorbsiyon orann
arttrr. Bu faktrler glukoz intoleransn arttrr. Fakat hastada
genelde normal alk plazma glukoz seviyeleri grlr. Alk glukoz
seviyesi 126 mg/dL veya 2 saatlik postprandial glukoz seviyesi
200 mg/dL ise diabetes mellitus tansn destekler.
Ykseldii durumlar
-Diabetes Mellitus,
-Stres, Enfeksiyonlar,
-Miyokard Enfarkts,
-Cushing Sendromu,
-Feokromositoma,
-Akromegali,
-Akut Pankreatit,
-Glukagonoma,
-Hemokromatozis,
-Bozulmu Glukoz Tolerans,
-Diretik tedavi,
-lalar(Glukokortikoidler, Diretikler [Thiazidler, Loop Diretikleri]).
232
Azald durumlar
-Alk,
-nslinoma,
-Yaygn Karacier hastal
-Hipotiroidizm,
-Hipopituitarizm,
-Addisons hastal,
-Yksek doz inslin,
-Hipoglisemik ajanlar.
233
Glukozaminoglikanlar (GAGs; Mukopolisakkaritler)
Glukozaminoglikanlar
(GAGs; Mukopolisakkaritler)
Yntem
Spektrofotometrik, TLC
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
30 ml
rnek tp kab
drar kab
rnek toplama zelikleri
Souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir. 24 saatlik idrar
miktar belirtilmelidir.
Referans deerler (mg/m mol kreatinin)
0-2 ay : < 40.0
3-4 ay : < 25.0
5-6 ay : < 20.0
7-11 ay : < 17.5
12-23 ay: < 12.4
2-3 yl : < 11.1
4-5 yl : < 9.6
6-7 yl : < 8.0
8-9 yl : < 6.7
10-11 yl: < 5.4
12-13 yl: < 4.1
14 yl : < 3.4
Klinik kullanm
Mukopolisakkaridozis
(MPS)
tansnda
kullanlr.
GAGlar
slfatlanm polisakkaritlerdir. GAGlar; lizozomal enzimlerdeki
defektler nedeniyle, mezenkimal ve parankimal dokularn
lizozomlarnda birikir. Bu bileikler ar miktarda bulunduklarnda
idrara atlr ve klinik olarak Mukopolisakkaridozis (MPS) olarak
adlandrlr. eitli MPSlarda 4 deiik GAG bulunur. Bunlar
kondroidin slfat, dermatan slfat, keratan slfat, heparan slfattr.
234
Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz (G-6-PD)
Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz

(G-6-PD)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Tam Kan
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Referans deerler
4,6 - 13,5 U / gr Hb
SI nite dnm katsays
0,0645=mU/mol Hb
Klinik kullanm
Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksiklii hemolitik anemiye neden
olur. Bu cinsiyet baml genetik defekt dnya apnda %2-3
orannda grlr. Bu durum G6PDHn eritrositlerde eksik olmas
fakat lkosit ve trombositlerde normal olmas ile karakterizedir. Bu
kiilerde bir takm ilalarla, ciddi enfeksiyonlarla ve stresle hemoliz
geliir. Baz ciddi G6PDH eksikliklerinde bu enzim eritrositlerde
olduu gibi lkositlerde de eksiktir. Bu ar form genelde Amerikan
yerlilerinde ve Asyada grlr.
Ykseldii durumlar
-Pernisiyz anemi,
-Megaloblastik Anemi,
-Kronik Kan Kayb,
-Myokardiyal Enfarkts,
-Hepatik Koma,
-Hipertiroidizm.
Azald durumlar
-G-6-PD Eksiklii,
-Hemolitik Anemi,
-Nadir Nonsferositik Anemiler.
235
Growth Hormon (GH)
Growth Hormon
(GH)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Serum, heparinli plazma veya EDTAl plazma ayrldktan 4 saat
iinde dondurulmaldr.
rnek saklama
-20 oC
Serum
48 saat
Heparinli Plazma
48 saat
EDTAl Plazma
48 saat
Referans deerler
Erkek : <5 ng/mL veya <5 mcg/L
Kadn : <10 ng/mL veya <10 mcg/L
ocuk: 0-10 ng/mL veya 0-10 mcg/L
Yenidoan: 10-40 ng/mL veya 10-40 mcg/L
SI nite dnm katsays
x1=g/L
-Random lmler GH eksikliini gstermezler nk hormon
sekresyonu episodiktir.
-Radyoaktif scan sonular etkileyebilir.
-GH salnm stres, egzersiz ve dk glukoz seviyesi ile artar.
-Artran ilalar: amfetaminler, arginin, dopamin, strojenler,
glukagon, histamin, inslin, levodopa, metildopa ve nikotinik asit
-Azaltan ilalar: kortikosteroidler ve fenotiyazinler
236
Growth Hormon (GH)
Klinik kullanm
Bu test yetikinlerdeki, ksa boyluluk, gecikmi seksel maturasyon
veya dier byme eksikliklerinin tansnda kullanlr. Hipofiz
fonksiyon testidir. Hipotalamik bozukluklarn, hipopituitarizm,
akromegali, neoplastik dokularca retilen ektopik GH retiminin
tansnda kullanlr. Ancak GH salnmdaki deiimler, inslin like
growth factor (ILGF-I) veya somatomedin C taramalarnn plazma
growth hormon konsantasyonunu daha doru yansttn
gstermektedir. nk bu proteinler zamana bal deiim
gstermezler ve toklukta deimezler.
Ykseldii durumlar
-Gigantizm, Akromegali,
-Diabetes Mellitus,
-Anoreksiya Nervosa,
-Stres, byk cerrahi,
-Hipoglisemi,
-Alk,
-Derin uyku durumu,
-Egzersiz.
Azald durumlar
-Hipofizer Yetersizlik,
-Dwarfizm,
-Hiperglisemi,
-Byme Hormonu Eksiklii.
237
Gruber-Widal Testi (Salmonella Aglutininleri, Tifoid Aglutininler)
Gruber-Widal Testi
(Salmonella Aglutininleri, Tifoid Aglutininler)
Yntem
Agltinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Klinik kullanm
Salmonella tr bakteriler gram negatif bakterilerdir. Flagellar H
(Hauch) antijenleri somatik hcre duvarnda yer alan O (ohne
hauch) antijenleri bulunur. Tifo ve paratifo enfeksiyonlarnda O
aglutininleri 8. gnden, H aglutininleri ise 10-12. gnden sonra
tespit edilebilir dzeye ular. Akut hastalk tans iin 10-15 gn ara
ile alnan kan rneklerinde titre art gzlenmelidir. Tek bana H
alamay, O ise hastal iaret eder. Erken dnemde tedaviye
balanan vakalarda pozitiflik grlmeyebilir. Tek bana tan
koydurucu deildir. Non-spesifik reaksiyonlara rastlanabilir.
238
HAM Testi
HAM Testi
(Asit Hemoliz Testi, Paroksismal Nokturnal
Hemoglobinri in Asit Serum Testi)
Dopamin
Yntem
Kalitatif
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan ve 3 mL serum
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp (EDTAl) ve Krmz kapakl
Hastadan ve ayn kan grubundaki salkl bir kiiden EDTAl tam kan
ve serum gnderilmelidir.
Referans deerler
Negatif (Eritrositlerde hemoliz yok)
Klinik kullanm
Eritrositlerin, kompleman sistemine hassas hale gelmesiyle ortaya
kan hastalktr. Ham testi paroksismal nokturnal hemoglobinri
(PNH) tans iin kullanlr. PNH; kazanlm kemik ilii stem cell
defektidir, lkosit, eritrosit ve trombositleri etkiler. Bu defekte sahip
hastalarda hemoliz grlr. Lkositler, eritrositler ve trombositler
etkilendiinde hastada aplastik anemi geliir.
Ykseldii durumlar
-PNH,
-Tip ll konjenital diseritropoetik anemi.
239
Haptoglobulin
Haptoglobulin
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
16 - 200 mg/dL
SI nite dnm katsays
x10=mg/L
-Devam eden enfeksiyonlar test sonularnn yanl olarak yksek
olmasna neden olur.
-Baz ilalar arta neden olur
(androjenler ve steroidler).
-Baz ilalar azalmaya neden olur (klorpromazin, difenilhidramin,
indometazin, izoniazid, nitrofurantoin, oral kontraseptifler, kinidin,
streptomisin).
Klinik kullanm
Haptoglobulinler, karacier tarafndan retilen glikoproteinlerdir ve
gl ekilde serbest hemoglobini balarlar. Dk seviyeleri
intravaskler veya ekstravaskler hemoliz ile oluur. Artm
seviyeler ise akut veya kronik inflamatuar cevap, doku ykm ve
malignitelerde oluur. Tek izole sonu ok yararl olmayabilir. nk
geni referans aral vardr. Hastann nceki deerine oranla daha
dk bir deer hemolitik sreci dorulamak iin kullanlabilir.
240
Haptoglobulin
Ykseldii durumlar
-Doku ykm ile seyreden hastalklar,
-Nefrit,
-Pyelonefrit,
-lseratif kolit,
-Peptik lser,
-Myokard enfarkts,
-Akut romatizmal hastalklar,
-Akut ve kronik inflamasyonlar,
-Neoplastik hastalklar,
-Kortikosteroid tedavi,
-Bilier obstrksiyon.
Azald durumlar
-In vivo hemoliz (hemoglobinopatiler, eritrosit membran defektleri,
otoimmn hemolitik hastalklar, mekanik hemoliz, hipersplenizm),
-Transfzyon reaksiyonlar,
-Prostetik kalp hastal,
-SLE,
-Hematomlar,
-Doku hemorajileri,
-strojen tedavisi,
-Gebelik,
-Oral kontraseptif kullanm.
241
Helicobacter Pylori Antijeni (HpSA, Campylobacter Pylori)
Helicobacter Pylori Antijeni

(HpSA, Campylobacter Pylori)
Yntem
EA
Balca rnek tipi
Gaita
Minimum hacim
20 g. (ceviz byklnde)
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Gram negatif basil olup, class I gastrik karsinojendir. Erikinlerde
H.pylori varlnn gsterilmesi ve tedavi sonras eradikasyonun
izlenmesinde kullanlr. H.pylori, gastrit, gastrik ve duodenal lser ve
gastrik kansere neden olabilir. Tedaviye cevabn izlenmesinde tercih
edilir.
Ykseldii durumlar
-Akut ve kronik gastrit,
-Duodenal lser,
-Gastrik lser,
-Gastrik karsinom.
242
Helicobacter Pylori Antikorlar IgA ve IgG
Helicobacter Pylori Antikorlar

IgA ve IgG
(Campylobacter Pylori, Campylobacter-Like
Organizma Testi [CLO], Hzl reaz Testi,
H.pylori Nefes Testi ve H.pylori Gaita Testi)
Yntem
EA, Hzl reaz testi
Balca rnek tipi
Serum, nefes testi, duodenal biyopsi rnei.
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
-H. pylori kontamine endoskop aletleri ile aktarlabilir,
-Eer hasta testin yaplaca hafta antiasit preparatlar kullanrsa,
yanl olarak negatif sonular alnabilir.
Klinik kullanm
H.pylori tansnda kullanlan non-invaziv testlerdir. Tedaviden
sonraki 6-8 ay iinde antikor d saptanr.
Ykseldii durumlar
-Akut ve kronik gastrit,
-Duodenal lser,
-Gastrik lser,
-Gastrik karsinoma.
243
Hemoglobin (Hb, Hgb)
Hemoglobin
(Hb, Hgb)
Yntem
Otomatik kan saym cihaz
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Referans deerler
Erkek: 14-18 g/dl veya 8,7-11,2 mmol/L
Kadn:
12-16 g/dl veya 7,4-9,9 mmol/L
Gebe kadn: >11 g/dL

Yal:deerler hafif olarak azalr.
ocuk:
Yenidoan : 14-24 g/dL
0-2 Hafta : 12-20 g/dL
2-6
ay
: 10-17 g/dL
6 ay- 1 yl : 9,5-14 g/dL

1-6 yl
: 9,5-14 g/dL
6-18 yl
: 10-15,5 g/dL

< 5 g/dL
veya
>20 g/dL

-Gebelik esnasnda Hgb, kan volmndeki art nedeniyle hafif
debilir.
-Yksek irtifada yayanlarda Hgb deerleri daha yksektir.
-Baz ilalar Hgb deerlerini artrabilirler (Gentamisin, metil dopa).
-Baz ilalar Hgb deerlerini
antineoplastik ajanlar, aspirin,
sulfonamidler).
244
azaltabilirler
indometazin,
(antibiyotikler,
rifampin ve
Hemoglobin (Hb, Hgb)
Klinik kullanm
Kandaki eritrosit saysn gsteren periferal kandaki total
hemoglobin miktarnn lmdr. Anemi, kan kayb, polisitemi gibi
durumlarn deerlendirilmesinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Konjenital kalp hastal,
-Polisitemia vera,
-Kandaki hemokonsantrasyon,
-Kronik obstrktif akcier hastal (KOAH),
-Konjestif kalp yetersizlii,
-Ykseklik,
-Ciddi yanklar,
-Dehidratasyon.
Azald durumlar
-Anemi,
-Ciddi kanama,
-Hemoliz,
-Hemoglobinopati,
-Kanser,
-Besinsel etkinlikler,
-Lenfoma,
-Sistemik Lupus Eritomatozis,
-Sarkoidoz,
-Bbrek hastalklar,
-Kronik hemoroji,
-Splenomegali,
-Sickle cell anemi,
-Neoplazi.
245
Hemoglobin A1c(HbA1c, Glukolize Hemog., Diabetik Kontrol ndeksi )
Hemoglobin A1c
(HbA1c, Glukolize Hemoglobin,

Diabetik Kontrol ndeksi)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Tam Kan
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4oC
Tam kan
7 gn
Referans deerler
4 - 5,7 %
-Hemoglobinopatiler sonular ok etkiler. nk; HbAnn miktar
hastalklara bal olarak anlaml ekilde deiir.
-RBCnin yaam sresi uzarsa yanl olarak ykselmi deerler
saptanr.
-Proteinlerin anormal dk deerleri, yksek glukoz seviyelerine
ramen dk glikozile protein saptanmasna neden olur.
Klinik Kullanm
Yetikinlerde hemoglobinin %98i Hemoglobin Adr. Takriben HbA
nn %7si HbA1 tipidir ve bu tip sratle glikolizasyona uramaya
eilimlidir. HbA1 komponentten oluur. HbA1a , HbA1b , HbA1cdir.
Total HbA1 lmlerinin %2-4 HbA1cyi yanstr. Diabetik
hastalarda kan glukozunu uzun sreli takip etmede kullanlr. Son 48 hafta iindeki ortalama kan glukoz konsantrasyonunu gsterir.
246
Hemoglobin A1c(HbA1c, Glukolize Hemog., Diabetik Kontrol ndeksi )
Ykseldii durumlar
-Yeni tan konmu diabet hastalar,
-Kt kontroll diabet hastalar,
-Non diabetik hiperglisemi (Akut strese cevap olarak, Cushing
Sendromu, Feokromositoma, Glukagonoma, Kortikosteroid tedavisi,
Akromegali),
-Splenektomili hastalar,
-Gebelik.
Azald durumlar
-Hemolitik anemi,
-Kronik kan kayb,
-Kronik bbrek yetersizlii.
247
Hemoglobin Elektroforezi (Hb Elektroforezi)
Hemoglobin Elektroforezi
(Hb Elektroforezi)
Yntem
Elektroforez, Agar jel elektroforezi, HPLC
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
EDTAl tp (Mor kapakl tp)
Referans deerler
Yetikin/yal :Total hemoglobinin yzdesi olarak verilir.
HbA1 : %95-98
HbA2 : %2-3
HbF : %0,8-2
HbS : %0
HbC : %0
ocuklarda HbF :
Yenidoan : % 50-80
< 6 ay
: %8
> 6 ay
: %1-2
-nceki 12 hafta iinde yaplm kan transfzyonlar sonular
etkiler.
Klinik kullanm
Hemoglobinin
anormal
formlarnn
(Hemoglobinopatilerin)
saptanmasnda kullanlan bir testtir. B talassemi taramasnda birinci
kademe tarama testi olarak kullanlr.
Anormal durumlar
-Orak Hcreli Anemi,
-Orak Hcreli Anemi taycl,
-HbC Hastal,
-HbH Hastal,
-Talasemi major,
-Talasemi minr.
248
Hemoglobin S Tarama (Sikling Testi; Oraklama Testi)
Hemoglobin S Tarama
(Sikling Testi; Oraklama Testi)
Yntem
znrlk
Balca rnek tipi
EDTAl kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Referans deerler
Negatif
Klinik Kullanm
Orak hcreli anemi tansnda kullanlr. HbS (>%25 olduu
durumlar) ve dier oraklamaya neden olan hemoglobinlerin
(r.HbC-Harlem) varlnda test pozitif olur. Orak hcreli anemi,
sickle trait ve HbSin dier hastalklarla kombine olduu durumlarda
(beta talasemi vb) HbS grlr. Sikling testinin pozitif olmas
durumunda kesin tan iin dorulayc testler (r.Hb elektroforezi)
yaplmaldr.
249
Hepatit A Antikoru Ig M (Anti-HAV IgM; HAV Ig M; nfeksiyz Hepatit)
Hepatit A Antikoru Ig M
(Anti HAV Ig M; HAV Ig M; nfeksiyz
Hepatit)
Yntem
(M)EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4 oC
Serum
48 saat
-20 oC
2 ay
Alternatif rnek tipleri

Plasma ACD
48 saat
2 ay
Plasma Heparinize
48 saat
2 ay
Plasma EDTA
48 saat
2 ay
Klinik kullanm
Akut Hepatiti A virs enfeksiyonunun tansnda kullanlr. 15-45
gnlk bir inkbasyonu takiben semptomlarn ortaya kmas ile
beraber kanda grlr ve genelde 3-6 ay pozitif kalr. HAVa kar
gelien ilk antikor HAV-IgMdir. Buladan yaklak 3-4 hafta sonra,
henz karacier enzimleri ykselmemiken IgM antikorlar tespit
edilebilir. IgM antikorlar 8 haftada normale dner. 2 hafta sonra
artmaya balayan IgG antikorlar ise enfeksiyondan sonra yaklak
10 yl sreyle tespit edilebilir dzeyde kalr. IgG antikoru titreleri
normal iken, IgM antikoru titreleri yksekse Akut hepatitten
phelenilir. Eer IgG antikoru yksek titrelerde tespit edilirken,
IgM antikoru yksek deilse kronik dnemden veya konvelasan HAV
enfeksiyonundan bahsedilir.
250
Hepatit A Total Antikorlar (IgG+IgM) (Anti-HAV IgG)
Hepatit A Total Antikorlar

(IgG+IgM)
(Anti-HAV IgG)
Yntem
ECLIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Hepatit A antijenine kar balangta oluan antikorlar hastalk
semptomlarnn grlmeye balad anda ykselir. 3-6 ay sonra
IgM snf antikorlar kaybolarak yerini IgG snf antikorlara brakr.
Hepatit A enfeksiyonu olaslnn deerlendirilmesinde veya alama
ileminin baklk oluturup oluturulmadnn deerlendirilmesinde kullanlr.
251
Hepatit B Virs Core Antikoru IgM (Anti-HBc IgM)
Hepatit B Virs Core Antikoru

IgM
(Anti-HBc Ig M)
Yntem
(M)EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
14 gn
31 gn
2 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Bu antikor HBV enfeksiyonunun bulamasndan yaklak 1 ay sonra
grlr. Birka ylda azalmaya balar. Akut HBV enfeksiyonlarnn
tansnda kullanlr, semptomlar ortaya ktktan hemen sonra kanda
grlr. Pencere dneminde serumda tespit edilebilen tek gsterge
olduundan zellikle bu dnemdeki hastalarn deerlendirilmesinde
nemlidir.
252
Hepatit B Virs Core Antikoru Total
Hepatit B Virs Core Antikoru

Total
[HBc Total (IgM ve IgG); Anti-HBc Total
(IgM+IgG)]
Yntem
(M)EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Hepatit B enfeksiyonu sonrasnda ikayetlerin balamasndan ksa
bir sre sonra pozitifleen ilk antikorlar HBc IgM antikorlardr.
Pencere dnemi olarak adlandrlan, HBs antijenin kaybolup AntiHBsnin henz pozitiflemedii dnemde hepatit B enfeksiyonunu
gsteren tek serolojik markr HBc-IgM antikorlardr. En ge ortadan
kalkan veya bazen yaam boyu pozitifliini srdren serolojik markr
yine HBc-IgGdir. Total antikorun pozitiflii durumunda akut
enfeksiyonu anlamak iin Anti-HBc-IgM yapmak gereklidir.
253
Hepatit B Virs ve Antikoru (Anti-Hbe)
Hepatit B Virs ve Antikoru

(Anti Hbe)
Yntem
(M)EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
14 gn
31 gn
2 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Bu antikor akut faz HBV enfeksiyonunun getiinin gstergesidir.
HBV enfeksiyonunun takibinde kullanlr. HBeAg ortadan
kaybolduktan sonra grlr. AntiHBe pozitif olan kronik tayclarn
karacier histolojileri ve karacier fonksiyon testleri genellikle
normaldir.
254
Hepatit B Virs Yzey Antijeni (HbsAg, Hepatitis Associated Antijen)
Hepatit B Virs Yzey Antijeni

(HbsAg, Hepatitis Associated Antijen)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4oC
-20 oC
14 gn
31 gn
31 gn
Referans deerler
< 1.00
Klinik kullanm
HbsAg; Hepatit B virsnn yzey antijenidir. HBV ile temastan
sonra 1-4 ay iinde tespit edilebilir. HBsAg 6 aydan uzun sre tespit
edilirse hasta kronik hepatittir. HBsAg akut enfeksiyonunun en
erken belirteci olup HBV taycln ve hastaln ilerleyiinin
takibinde kullanlr. Kan donrlerinin taranmas amacyla kullanlr.
HbsAg, hepatitin belirtisi ve kronik karacier hastal hikayesi
bulunmayan baz hastalardada pozitif olabilir. Bunlara asemptomatik
tayc denir. Enfekte HbsAgli hastalarn %2sini oluturur.
255
Hepatit B Virs Yzey Antikoru (Anti HBs, HbsAb, Hepatit B Surface Ant.)
Hepatit B Virs Yzey Antikoru

(Anti HBs, HBsAb, Hepatit B Surface
Antikoru)
Yntem
(C,M) EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
14 gn
+4 oC
31 gn
-20 oC
2 ay
Referans deerler
< 10.00
Klinik kullanm
Hepatit B virsne kar immnitenin ve klinik iyilemenin bir
indikator olarak kullanlr. Bu test, hemodiyaliz nitelerinde alan
personel, kan alm hemiresi gibi virsle temas yksek riskli kiilerin
immnitesinin saptanmasnda kullanlr. HBV alanmasndan sonra
immnitenin tespitinde ve Hepatit B asna gereksinim
aratrlmasnda kullanlr. Hepatit B antikoru; HBV ile temastan
yaklak 5 ay sonra geliir. Az sayda hastada hem HBsAg, hemde
Anti-HBs birlikte bulunur. Bu tipte ki kiilerin Anti-HBs nin nonprotektif bir formuna sahip olan kronik tayclar olduu
dnlmektedir. Hastalarn tamam immnizasyona cevap
vermeyebilir (%10-20). <10 mIU/Mlnin altndaki titreler koruyucu
deildir.
256
Hepatit B Viral DNA (Hibridizasyon)
Hepatit B Viral DNA

(Hibridizasyon)
Yntem
Hybrid Capture Assay
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Souk ortamda saklanmal ve laboratuvara gnderilmelidir.
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Serumdaki HBV miktarn belirlemek iin kullanlr. Serumda
llebilir konsantrasyonda HBV DNA bulunmas aktif viral
replikasyonun bir kantdr. 8 haftadan daha uzun sreyle serumda
llebilir dzeyde HBV DNA bulunmas kronik hepatit B
enfeksiyonuna doru bir gidi olasln dndrr. Tedaviye
alnan cevabn izlenmesi iin bu teste gerek vardr.
257
Hepatit B Viral DNA (PCR)
Hepatit B Viral DNA

(PCR)
Yntem
PCR
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Souk ortamda saklanmal ve laboratuara gnderilmelidir.
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
HBV enfeksiyonlarnn erken evrelerinde viral antijen ve antikorlarn
konsantrasyonlar dk olduundan serolojik testler yetersiz
kalabilir. Bu nedenle virsn dorudan tespit edildii duyarl ve
spesifik bir yntem olan PCR kullanlr.
258
Hepatit C Antikoru (Anti-HCV)
Hepatit C Antikoru
(Anti-HCV)
Yntem
(M) EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
2 ay
Serum
5 gn
14 gn
Plasma ACD
5 gn
14 gn
2 ay
Plasma heparinize
5 gn
14 gn
2 ay
Plasma EDTA
5 gn
14 gn
2 ay
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
HCV enfeksiyonunun tansnda kullanlr. Karacier hastalklarnn
nedeninin aratrlmas ve kan donrlerinin taranmasnda kullanlr.
HCV, kronik viral hepatitin en yaygn nedenidir. Genelde HCV
enfeksiyonun ge evresinde kanda bulunur. Anti HCVnin bulunmas
immniteyi salamaz, pozitif ve zayf pozitif sonular, RIBA
(Rekombinant immnoblot assay) yntemi ile dorulanmaldr.
Ayrca MEIA yntemi ile pozitif bulunan HCV testi, hassas kalitatif
nkleik asit testi (HCV-RNA PCR testi) ile konfirme edilmelidir. RIBA
testi, hasta serumundaki 4 farkl protein fragmanndan en azndan 2
veya daha fazla viral antijenle reaksiyon verirse test pozitiftir.
259
Hepatit C Viral Genotip Tayini
Hepatit C Viral Genotip Tayini

Yntem
RT-PCR ve Reverse hibridizasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Souk ortamda saklanmal ve laboratuara gnderilmelidir. zellikle
heparinli rnek alnmamaldr.
Klinik kullanm
HCV tip tayini; HCV RNAs pozitif hastalarda interferon alfa ve
ribavirin kullanarak uygulanacak olan tedaviye alnacak cevabn
nceden tahmin edilmesi asndan yararldr. Bu test yalnzca HCV
RNAs pozitif olan hastalara uygulanabilir. Simmond tarafndan
yaplan snflamaya gre HCVnin alt ana tipi ve bu tiplerin
bazlarnn alt tipleri vardr, bunlar:
1a,1b,1c,2a/c, 2b, 3a, 3b, 3c, 4a, 4b, 4c/d, 4e, 4f, 4h, 5a, ve 6a dr.
260
Hepatit C Viral RNA (Kalitatif)
Hepatit C Viral RNA

(Kalitatif)
Yntem
RT-PCR
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Souk ortamda saklanmal ve laboratuara gnderilmelidir.
Klinik kullanm
HCV enfeksiyonlarnn erken evrelerinde antikor dzeyinin dk
olmas nedeniyle serolojik testler yetersiz kalabilir. Ayrca HCV
antikorunun pozitiflii her zaman viremi varlnn kesin gstergesi
deildir. Bu nedenlerle virsn dorudan tespit edildii duyarl ve
spesifik bir yntem olan PCR-RNAya ihtiya duyulur.
261
Hepatit C Viral Yk
Hepatit C Viral Yk
Yntem
RT-PCR
rnek tipi
Serum, EDTAl
Minimum hacim
0,5
rnek tp kab
Krmz kapakl tp (Souk ortamda saklanmal ve laboratuvara
gnderilmeli).
Klinik kullanm
Serum veya plazmadaki HCV RNA miktarn belirlemek iin kullanlr.
Bu testin en nemli kullanm potansiyeli, HCV enfeksiyonunun
tedavisine alnan cevabn izlenmesidir.
262
Hepatit D Virs Antikoru (Anti-HDV, Delta Antikoru, Anti-Delta)
Hepatit D Virs Antikoru

(Anti-HDV, Delta Antikoru, Anti-Delta)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4 oC
14 gn
30 gn
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
HBV ile infekte hastalarn Delta ajan ile ko-infeksiyonunu tespit
etmek iin kullanlr. Hepatit D virsdr. Delta hepatitine neden
olur. HDV, karaciere geebilmek ve infektif olabilmek iin HBV
virsne girmek zorundadr. Delta antijeninin bulunuu, fulminant
hepatit ve kronik hepatitin yksek insidans ile ilikilidir. HBV
infeksiyonuna bal fulminant hepatitlerin yaklak %30-50si delta
ajan ile koinfekte veya sperinfekte eklindedir.
Ykseldii durumlar
-HDV antijeni, infeksiyonun bulamasndan birka gn sonra
immunoassay yntemi ile saptanabilir. Hastaln erken dneminde
IgM ve Total HDV antikorlar saptanr.
-Devaml ykseklii hastaln kronikletiini gsterir.
263
Hepatit D Viral RNA
Hepatit D Viral RNA

Yntem
RT-PCR
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
(Souk ortamda saklanmal ve laboratuvara gnderilmeli)
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
HDV virusu, Delta antijen ekirdei ve Hepatit B yzey antijenin
ieren defektli bir RNA virsdr. Tek bana enfeksiyon meydana
getiremez. Replike olabilmek iin Hepatitis B virsne ihtiya duyar.
Klinikte akut HBV enfeksiyonuna eklenen bir koenfeksiyon veya
kronik HBV enfeksiyonuna eklenen bir sperenfeksiyon olarak
kendini gsterir. Anti HDV pozitiflii de her zaman aktif HDV
enfeksiyonu anlamna gelmez PCR teknii ile HDV RNA varlnn
gsterilmesi aktif enfeksiyonunun varlnn deerlendirilmesi iin en
kesin yntem olarak kabul edilir.
264
Herpes Simplex Antikorlar IgM ve IgG (Herpes Genitalis)
Herpes Simplex Antikorlar

IgM ve IgG
(Herpes Genitalis)
Yntem
EA(serum); IFA (BOS)
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Herpes Simpleks (HSV), dnya apnda yaylan kiisel yaknlama
ile aktarlan virslerdir. ki serotipi vardr; HSV tip 1 ve HSV tip 2.
ki tipte ayn sklkta bulunur. Tip 1 balca herpes labialise neden
olurken, tip-2 herpes genitalise neden olur. HSV-1; enfekte kiinin
tkryle bular, keratokonjuktivitisin ve meningoensefalitisin
etyolojisinde yer alr. HSV-2; rogenital traktn seksle yaylan viral
enfeksiyonudur. Penis, vulva, perineum, vajina ve servikste grlr.
Doum srasnda anneden bebee bulaabileceinden erken tan ve
tedavi nemlidir. Kltr HSV saptanmas iin hala gold standarttr.
Doruluu %85dir. 4 kat yksek titreler akut balangl herpes
enfeksiyonunu gsterir. retral kltr, servikal kltr yaplabilir.
BOS rnekleri, mutlaka PCR ile test edilmelidir.
265
Herpes Simplex Virs (HSV); Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) (BOS)
Herpes Simplex Virs (HSV);

Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR)
ile DNA Saptanmas (BOS)
Yntem
PCR
Balca rnek tipi
BOS, az evresi veya genital lezyondan srnt materyali
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Jelsiz dz tp (BOS) Jelsiz huni kap
Klinik kullanm
zellikle BOSta HSV-1 ve HSV-2 PCR yntemiyle saptanmaldr.
pheli cilt lezyonlar olan ve viral ensefalit veya menenjiti olan
hastalarda HSV varlnn deerlendirilmesinde kullanlr. Sonu
tamamen kalitatiftir. HSVnin bulunuu HSV-DNAnn bulunuuna
gre pozitif yada negatif diye ayrlr. Sonucun pozitif kmas
durumunda istenirse tip -1 ve tip-2 ayrm yaplabilir.
266
Heterofil Antikor (Monospot Test; Kalitatif nf. Mononkleoz Antikorlar)
Heterofil Antikor
(Monospot Test; Kalitatif nfeksiyz
Mononkleoz Antikorlar)
Yntem
Agltinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Bu test nfeksiyz Mononkleoz (IM) tansnda kullanlr. IMnin
etkeni Ebstein Barr virusudur. Bu virus zgl olarak B lenfositleri
infekte eder. T hcrelerin aktivasyonu ile de antikor oluumu
gerekleir. Klasik laboratuar zellikleri;
* Lenfositoz,
* Atipik lenfosit varl,
* Heterofil
antikorlarn
varldr.
(nfeksiyz
Mononkleozis balca belirtisi Heterofil antikorlarn
(IgM) bulunuudur.)
Hastaln ilk iki haftasnda antikor oluumu gereklemeye balar
ve bir ayn sonunda %95 tamamlanr. 4-6 ayda antikorlar kaybolur.
Negatif testler tekrarlanmaldr. Testin sonucu hastaln arl
hakknda bilgi vermez fakat titre artnn takibi anlamldr.
267
Hidroksibtirat Dehidrogenaz (HBDH, Alfa-HD, Alfa-HBD)
Hidroksibtirat Dehidrogenaz
(HBDH, Alfa-Hidroksibtirik Dehidrogenaz,
Alfa-HBD)
Yntem
Spektrofotometrik; kinetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
75-200 U/L
Klinik kullanm
Alfa-hidroksibtirat dehidrogenaz aktivitesi LDH izoennzimlerinden
LDH-1 aktivitesini gsterir. AMI (MI sonras 10-12 saatte
ykselmeye balar, 72 saatte pik yapar ve 2 hafta yksek kalr),
hemolitik veya megaloblastik anemi, akut hepatoseller hasar,
mskler distrofi, lsemi, lenfoma, malign melanom, postoperatif
dnem ve nefrotik sendromda serum HBDH dzeyi artar.
Ykseldii durumlar
-Karacier hastal,
-Viral hepatit erken dnemi,
-Infeksiyz mononkleoz,
-Toksik hepatit,
-Metastatik karsinom,
-Siroz,
-Akut plasenta dejenerasyonu,
-Plasenta infarkt,
-Preeklampsi,
-Hemolitik anemi,
-lerleyen kas distrofileri (Duchenne tipi).
268
5 Hidroksi ndol Asetik Asit (5-HIAA)
5 Hidroksi ndol Asetik Asit

(5-HIAA)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
Asetik asit zerine toplanmaldr. 25 mL 6 N HCl veya 12 g. borik
asit zerine toplanan idrarda kabul edilir. Seratonin ieren patlcan,
domates, ceviz, muz, avakado, fstk gibi yiyecekler son 72 saat
iinde tketilmemelidir. Ayrca yine son 72 saat iinde asetaminofen
ve fenasetin de kullanlmam olmaldr.
Referans deerler
< 9ya: 0,4-5,6
> 10 mg/24 saat (anormal)
<13 ya : 1-6,3
> 30 mg/24 saat (diagnostik)
<18 ya: 0,9-6,5

>=18 ya: 9 mg/gn
SI nite dnm katsays
x 5,2=mol/gn
-Baz ilalar 5-HAA miktarn artrr.
rnek: gliseril guaiacolate, asetaminofen,
fenasetin, asetanilid, metokarbamol ve rezerpin.
kafein,
-Baz ilalar 5-HAA miktarn azaltr.

rnek: klorpromazin, etil alkol, heparin, imipramin
(tofranil), izoniazid (NH), levo dopa, MAO inhibitrleri,
methenamin, metil dopa (Aldomet), fenotiazinler,
prometazin, aspirin ve trisiklik antidepresanlar.
269
5 Hidroksi ndol Asetik Asit (5-HIAA)
Klinik kullanm
Olas Karsinoid tmr ve sendrom tansnda ve tedaviye cevabn
takibinde kullanlr. Karsinoid tmrler (argentaffin hcreler)
zellikle barsan orta ksmnn tmrleridir. Siyanoz, hepatomegali,
pulmoner kapa ieren kalp hastalklarn, gastrointestinal yol
obstrksiyonlarn (zellikle ince barsak) deerlendirmede
kullanlr. Erikinde lyak hastal tansnda kullanlr. Ilml
ykselmeler Whipple hastalnda grlebilir.
Ykseldii durumlar
-Karsinoid tmr,
-lyak hastal,
-Whipple hastal,
-Kistik fibrozis,
-Bronial karsinomlar.
Azald durumlar
-Depresyon,
-nce barsak rezeksiyonu,
-Fenilketonri ve Hartnup hastal,
-Migren.
270
Hidroksiprolin (Total, 24 Saatlik drar)
Hidroksiprolin
(Total, 24 Saatlik drar)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
24 saatlik idrar
Oda scakl
+4oC
-20oC
5 gn
30 gn
24 ay

6 N HCl, asetik asit veya borik asit zerine toplanmal ve ktan
korunarak gnderilmelidir. drar toplanmadan nce 3 gn sre ile
et, tavuk rnleri ve sular ile jelatinli gdalar yenilmemelidir.
Referans deerler (mg/gn)
1-5 ya
: 20-65
6-12 ya
: 35-99
13-15 ya
: 63-180
16-20 ya
: 20-55
21-40 ya
:15-42
>40 ya
:16-49
SI nite dnm katsays

x7,63=mol /gn
271
Hidroksiprolin (Total, 24 Saatlik drar)
Klinik kullanm
Hidroksiprolin aminoasidi kollajen aminoasit ieriinin %13n
oluturur. Kollajenin yars kemikte bulunur. Total kollajen
turnovern gsterir. Kemik rezorbsiyonunun gstergesidir. Ayrca
primer
ve
sekonder
tmrlere
bal
kemik
ykmnn
deerlendirilmesinde de kullanlabilir. drar hidroksiprolini total
kollajen turnovern sadece %10unun gstergesidir. Bu yzden idrar
total hidroksiprolin testi kemik rezorbsiyonunu deerlendirmek iin
tek bana yetersiz bir testtir.
Ykseldii durumlar
-Akromegali,
-Hipertiroidizm,
-Paget hastal.
272
HIV Antijen Testi (HIV p24Ag)
HIV Antijen Testi

(HIV p24Ag)
Yntem
ELFA, EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
HIV enfeksiyonunda en yaygn core ilikili viral protein olan p24
proteinini saptamakta kullanlr. zellikle pencere dneminde HIV
tans iin kullanlr. ok hassas bir testtir, 10 pg/mL miktarndaki
antijen saptanabilir. Antikor oluumundan nce antijenemi
gelitiinden pheli temastan 3 hafta sonra kullanlabilir. Negatif ve
pozitif sonular dikkatlice deerlendirilmelidir. Pozitif sonular,
Western blot ve PCR ile dorulanmaldr.
273
HIV Antikor Testleri
HIV Antikor Testleri

(HIV-1/HIV-2 Antikoru,T-Lenfotropik Virs,
TipIII (HTLV-III); Lenfadenopati Associated
Virs (LAV))
Yntem
EIA/ELFA, Western Blot
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
-Otoimmn hastalklar, Lenfoproliferatif hastalklar, Lsemi,
Lenfoma, Sfiliz ve alkolizm yanl pozitif sonulara neden olabilir.
-Yanl negatif sonular AIDSin erken inkbasyon devresi ile
AIDSin son devresinde grlr.
Klinik kullanm
AIDSe neden olan HIV virsnn tespitinde kullanlr. ki tip HIV
virs vardr; Tip I ve Tip II. Tip I ounlukla Amerika Birleik
Devletleri ve Bat Avrupada, Tip II ise Bat Afrika lkelerinde
yaygndr. HIV ile karlatktan 6-12. haftadan nce pozitiflii
saptanamaz. Genellikle 6-12. aydan sonra pozitifleir. AIDS
gelitikten sonra, hastaln son evrelerinde antikor seviyesi,
saptanabilir dzeyin altna debilir. Negatif ve Pozitif sonular
dikkatlice deerlendirilmelidir. Pozitif sonular Western Blot ve PCR
ile dorulanmaldr.
274
HIV Nkleik Asit Testleri (HIV-1 Proviral DNA veya RNA)
HIV Nkleik Asit Testleri

(HIV-1 Proviral DNA veya RNA)
Yntem
PCR, n situ hibridizasyon
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mor kapakl test tp
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Nkleik asitleri (proviral DNA veya RNA) saptamay amalayan en
hassas HIV enfeksiyonunu tanma testidir. Viral yk miktarnn tayini
iinde kullanlr. Pencere dneminin tansnda yararldr. ELSA ve
Western Blot gibi serolojik testler HIVe kar oluan antikorlar
saptadndan bu testlerin tandaki deerleri snrldr. PCR ile HIV1in dorudan saptanmas gerekir.Yeni doanlarda ve yksek riskli
hastalarda erken tan ve dorulama amacyla HIV-1 proviral DNA
testi kullanlabilir. HIV RNA saptanmas, p24 antijen testinden bile
daha hassastr. Fakat daha fazla yanl pozitiflikler sz konusudur.
275
HIV RNA (HIV Viral Yk)
HIV RNA
(HIV Viral Yk)
Yntem
RT-PCR
Balca rnek tipi
EDTA veya sitratl plazma
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mor kapakl test tp
rnek saklama
Souk ortamda saklanmal
Klinik kullanm
AIDSin ilerlemesini kontrol eden ve kandaki HIV viral ykn
lmek ve miktarn belirlemek iin kullanlan bir testtir. Klinik ve
dier laboratuar bulgular ile beraber prognozun belirlenmesinde ve
tedavi takibinde kullanlr. Hastann antiviral tedaviye cevabn dier
testlerden hatta CD4 T hcre saymndan bile daha doru veren
testtir. Ayrca viral yk hastann yaam sresini tahmin eder.
Viral yk testi kullanarak hastaln gidiatnn tahmini;
HIV RNA Viral yk, kopya/Ml
<500
501-3000 3001-10.000
% AIDS geliimi
5,4
16,6
31,7
% AIDSden lm 0,9
6,3
18,1
10.001-30.000
55,2
34,9
>30.000
80
69,5
*Antiviral tedavi HIV viral yk 500 kopya/mL den daha az

olacak ekilde devam etmelidir.
276
HLA B-7
HLA B-7
Yntem
Flowsitometri
Balca rnek tipi
EDTAl veya heparinli tam kan,
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
EDTAl veya yeil kapakl tp mayi iin dz tp.
Phtl, donmu beklemi rnek olmamaldr.
Klinik kullanm
HLA doku grubu tayininde kullanlr.
277
HLA B-27
HLA B-27
Yntem
Flowsitometri
Balca rnek tipi
EDTAl veya heparinli tam kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
EDTAl veya yeil kapakl tp mayi iin dz tp.
Phtl, donmu beklemi rnek olmamaldr.
Klinik kullanm
HLA doku grubu tayininde kullanlr. Ankilozan spondilit ve romatoid
artritte destekleyici bir bulgudur. Ankilozan spondilit (MarieSrmgell hastal) olan beyaz rkdaki hastalarn %95inde
histokompotibilite antijeni HLA B-27 bulunur. HLA B-27
tayclarnn %20sinde Ankilozan spondilit vardr. HLA B-27 normal
populasyonun %5-7sinde pozitiftir. HLA B-27; Reiter sendromlu
hastalarn % 80inde pozitiftir.
Ykseldii durumlar
-Ankilozan spondilit,
-Reiter sendromu,
-Yersinia enterocoliticaya bal artrit,
-Anterior veit,
-Graves hastal,
-lyak hastal,
-Multiple skleroz,
-Myasthenia gravis,
-Dermatitis herpetiformis,
-Psriazis,
-Juvenil DM,
-Hemokromatozis,
-Romatoid artrit.
278
HLA-DR
HLA-DR
Yntem
Flowsitometri
Balca rnek tipi
EDTAl veya heparinli tam kan,
Minimum hacim
5 mL
Klinik kullanm
HLA doku grubu tayininde kullanlr.
279
Homogentizik Asit
Homogentizik Asit
Yntem
Kromotografi
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20 oC
drar
30 gn

Souk ortamda muhafaza edilmeli ve gnderilmeli.
Referans deerler
Negatif
-Aspirin, askorbik asit, gentizik asit ve L-dopa yanl pozitif
sonulara neden olabilir.
Klinik kullanm
Tirozin metabolizmasnn doumsal bozukluudur. Alkaptonri
tansnda kullanlr. Homogentizik asit tirozin metabolizmasnda
oluan bir ara rndr. Alkaptonri hastalnda grlen
homogentizik asit oksidaz enzim eksikliine bal olarak dokularda
homogentizik asit birikir. Homojentizik asidri, okranozis (ba
dokusu ve idrarda koyu renk pigmentasyonu) ve artrit geliir.
280
Homosistein
Homosistein
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Plazma (Alternatifi Serum)
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Na Floridli tp (Gri kapakl)
rnek saklama
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
Serum
48 saat
14 gn
2 ay
EDTAl plazma plazma
48 saat
14 gn
2 ay

Hasta en az 12 saatlik alk sonrasnda sabah kan vermelidir. 1 saat
iinde rnek santrifj edilmelidir. Oda ssnda santrifj edilmeden
tam kan olarak uzun sre bekletilmesi plazma homosistein
konsantrasyonlarn artrr. A olmayan hastalarda alnan
rneklerdeki homosistein deerleri daha yksektir. Etli gdalar
yksek homosistein seviyesi ierirler.
Referans deerler
Erkek: 4,3-11,4 mol/L
Kadn: 3,3-10,4 mol/L
-Bbrek bozukluu olan hastalarda proteinlerin az salglanmas
nedeniyle homosistein seviyeleri yksektir.
-Erkekler genellikle kadnlara gre daha yksek homosistein
seviyelerine sahiptirler. Bunun nedeni erkeklerin daha fazla kas
kitlesine ve daha yksek kreatinin deerine sahip olmasndan
kaynaklanmaktadr.
-B vitaminleri homosisteinin paralanmasna ve tekrar dngye
girmesine neden olurlar, bu nedenle dk miktarda B vitamini alan
insanlar daha yksek homosistein seviyelerine sahiptirler.
281
Homosistein
-Sigara iimi yksek homosistein seviyeleri ile ilikilidir.

-Baz ilalar homosistein seviyelerini artrr.
rnek: azaribin, karbamazepin, metotreksat, nitrz oksit ve fenitoin.
-strojen ieren oral kontraseptif ilalar homosistein seviyesini
deitirebilir.
Klinik kullanm
Homosistein, metionin metabolizmas esnasnda oluan ara rn
aminoasitlerindendir. Artm homosistein seviyesi kardiyovaskler
hastalklar iin bamsz risk faktrdr. Homosistein seviyeleri
yksek olanlarda ateroskleroz, serebrovaskler hastalklar, periferal
arteriyel hastalklar ve venz trombozis riski artmtr. Ayrca
doumsal bir metabolizma bozukluu olan homosistinrinin
tansnda kullanlr. Vitamin B12 ve/veya folat eksiklii olanlarda
homosistein dzeyleri artar ve bu art bu vitaminlerin eksiklii
gzlenen kiilerde serum kobalamin ve/veya folik asit lmnden
daha sensitiftir.
Ykseldii durumlar
-Kardiyovaskler hastalklar,
-Periferal vaskler hastalklar,
-Vitamin B12 veya vitamin B6 eksiklii,
-Sigara kullanm,Ya,
-Folat eksiklii,
-Serebrovaskuler hastalklar.
-Genetik mutasyonlar,
-Esansiyel vitamin kofaktrlerindeki eksiklik,
-Homosistinri,
Azald durumlar
-Folik asit kullanm.
282
Homovanillik Asit (HVA)
Homovanillik Asit
(HVA)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4 oC
-20 oC
drar
7 gn
14 gn
Asetik asit zerine toplanmaldr. 6N HCl zerinede toplanabilir. 24
saatlik idrar miktarda belirtilmelidir.
Referans deerler
<1 ya: < 35 mg/24 saat
1 ya: < 23 mg/24 saat
2-4 ya: < 13,5 mg/24 saat
5-9 ya: < 9 mg/24 saat
10-14 ya: < 12 mg/24 saat
yetikin: < 8 mg/24 saat
SI nite dnm katsays
x5,49=mol/gn
-L-dopa verilmesi yanl olarak HVA ykselmesine neden olur.
-drar toplama esnasnda 24 saat ncesinden L-dopa alm
kesilmelidir.
Klinik kullanm
drar homovanillik asidi, dopaminin major bir metabolitidir.
Nroblastoma, Feokromasitoma, ganglioblastomann tan ve
tedavinin takibinde kullanlr. Ykselmi HVA deerleri monoamin
oksidaz A eksikliini veya L-dopa verildiini gsterir.
283
Human Papilloma Virs (HPV)
Human Papilloma Virs

(HPV)
Yntem
PCR ve kolorimetrik hibriditasyon teknii
Balca rnek tipi
Srnt veya biopsi materyali
pheli lezyondan ekvyon ubuk ile alnm srnt veya (kuru
olacak) veya biopsi materyali (steril bir kapta serum fizyolojik iinde
gelmelidir.)
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Kadn genital blgesinde bulunan HPV; birok hastaln
oluumunda rol oynayabilir (Condylomata acuminata, Condylomata
plana, bowenoid papulosis, servikal, vajinal, vulvar intraepitelial
neoplaziler ve karsinomalar).
*Seksel olarak aktarlan HPV tip 6, 11, 16, 18, 31, 33, 35, 39, 42,
43, 44, 45, 51, 52, 56, 58, 59 ve 68 enfeksiyonlarnn tansnda,
*HPV tipleri arasnda dk risk tipleri ile (6, 11, 42, 43, 44), orta
dereceden, yksek dereceye deien (16, 18, 31, 33, 35, 39, 45,
51, 52, 56, 58 ve 68) grubu birbirinden ayrmada,
*HPV pozitif rneklerin, HPV tiplerine gre gruplandrlmada,
*PAP smeara yardmc olmada deerlidir.
284

Yntem
Kimyasal
rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
drar kab
Referans deerler
Negatif
Souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir.
Klinik kullanm
Glukozri, gebeliin son dnemleri, laktasyon, galaktozemi,
esansiyel pentozri, muskler distrofi ve infantlarda idrarda
redktan madde grlebilir.
285
mmnfenotiplendirme Paneli (Lsemi Paneli, Lenfoma Paneli)
mmnfenotiplendirme Paneli
(Lsemi Paneli, Lenfoma Paneli)
Yntem
Flowsitometri
Balca rnek tipi
EDTAl veya heparinli tam kan, EDTA l veya heparinli kemik ilii,
taze lenf nodu, BOS, bronkoalveolar lavaj veya ykama mayi, vcut
svlar, taze dalak dokusu, kk hcre
rnek tp kab
EDTA l veya yeil kapakl tp mayi iin dz tp.
Minimum hacim
Periferik kan ve kemik ilii 5 mL, BOS, bronkoalveolar lavaj mayi,
vcut svlar 10 mL.
Klinik kullanm
Akut lsemileri snflandrmada kullanlan immunofenotip antikorlar
bir panel halinde kullanlr. Standart panel dnda ilave
monoklonallerin tayini istendiinde belirtilmelidir. Akut lsemi
snflandrmasnda kullanlan panel;
Lsemi paneli
CD2, CD3, CD4, CD5, CD7, CD8, CD10, CD11b, CD13, CD14, CD19,
CD20, CD33, CD34, CD38, CD41a, CD45, CD56, CD64, CD79a
(sitoplazmik), CD117, MPO, TdT, glycophorin, kappa, lambda,
HLA-DR.
Belirte
CD 7
CD 19,20,22
CD 13 veya 33
CD 3 (sitoplazmik)
Cd 79 (sitoplazmik)
Myeloperoksidaz
CD 5
CD 10
HLA-DR
286
Yorum
T-lineage hcreleri iin ok hassas
B-lineage hcreleri iin ok hassas
Myeloid hcreler iin ok hassas
T-lineage hcreleri iin ok spesifik
B-lineage hcreleri iin ok spesifik
Myeloid hcreler
T ve Myeloid lineage hcreleri iin
B, T veya Myeloid hcreleri iin
B, T veya Myeloid hcreleri iin
1-Akut Lsemi Paneli (ALL)

Yntem
Cytochemical stains, Flowsitometri
Balca rnek tipi
EDTAl veya heparinli tam kan, EDTAl veya heparinli kemik ilii,
taze lenf nodu, BOS, bronkoalveolar lavaj veya ykama mayi, vcut
svlar, taze dalak dokusu, kk hcre
rnek tp kab
EDTA l veya yeil kapakl tp mayi iin dz tp.
Minimum hacim
Periferik kan ve kemik ilii 5 mL, BOS, bronkoalveolar lavaj mayi,
vcut svlar 10 mL.
Referans deerler
Her olgu hematopatolog tarafndan, immunofenotipik bulgular ve
morfolojik zellikler ile korelasyon yaplarak yorumlanmaldr.
Klinik kullanm
Akut lsemi balca iki gruba ayrlr; Akut lenfositik lsemi (ALL) ve
akut non lenfositik lsemi (ANLL). Ancak daha sonralar
hematologlar FAB snflandrmas yapmlardr. Buna gre;
Akut lenfositik lsemi (ALL)
L1
Akut lenfoblastik lsemi (ocukluk ALL)
L2
Akut lenfoblastik lsemi (yetikin ALL)
L3
Akut lenfoblastik lsemi (Burkitt tipi)
Akut non-lenfositik lsemi (ANLL)
M0
Akut myeloblastik lsemi (minimal diferansiasyonlu)
M1
Akut myeloblastik lsemi (maturasyonsuz)
M2
Akut myeloblastik lsemi (maturasyonlu)
M3
Akut promyelositik lsemi (genel tip)
*M3V
*Mikrogranler varyant
M4
Akut myelomonositik lsemi (genel tip)
*M4eo
*Anormal eozinofilli
M5
Akut monositik lsemi
*M5a
*Zayf diferansiasyonlu
*M5b
*Diferansiye
M6
Akut eritrolsemi
*M6a
*Eritrolsemi
*M6b
*Pure eritroid malignansi
M7
Akut megakaryoblastik lsemi
287
2-Kronik Lsemi Paneli (KLL)

Kronik lenfositik lsemi (KLL) tm lsemilerin yaklak %30unu
oluturur. Yetikinlerdeki en yaygn nedenidir. Tansnn konulduu
ortalama ya 64dr. KLL, B-lenfositlerin klonal bozukluudur.
KLL alt gruplar ve dier lsemi eitleri;
B-KLL (tipik)
% 90-95
Dierleri
% 1-5
*Prolenfositik lsemi,
*Malign lenfoma, lsemi,
*Geni granler lenfositik lsemi,
*Yetikin T hcreli lenfomas/lsemisi,
*Mycozis fungoides/ Sezary sendromu,
*Plazma hcreli lsemi,
*Hairy cell lsemi.
288
mmnfiksasyon Elektroforezi (mmnglobulin Elektroferiz)
mmnfiksasyon Elektroforezi
(mmnglobulin Elektroforezi)
Yntem
Elektroforez
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL. serum
rnek tp kab
Klinik kullanm
Multiple myeloma ve Waldenstrm makroglobulinemisi gibi
immnproliferatif hastalklar ve immn yetmezliklerin tan ve
takibinde kullanlr. Antikoaglanlar, antikonvlzanlar, oral
kontraseptifler,
isoniazid
ve
prokainamid
kullanm
tm
immnglobulin dzeylerinde yanl ykselmelere neden olurken,
fenitoin ve metilprednizolon kullanm ise IgG ve IgA dzeylerinde
dmeye neden olabilir.
289
mmnglobulin A (IgA)
mmnglobulin A
(Ig A)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum, BOS, Eklem Mayi
Minimum hacim
300 l
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), jelz dz tp ( BOS, Eklem
mayi)
Referans deerler
Serum (mg/dL)
0-4 ay : 5- 64
7-9 ya : 33-258
5-8 ay : 10-87
10-12 ya : 45-285
9-14 ay : 17-94
13-15 ya : 47-317
15-23 ay : 22-178 16-17 ya : 55-377
2-3 ya : 24-192
18 ya : 50-400
4-6 ya : 26-232
BOS < 0,6 mg/dL
Klinik Kullanm
Normal serumun %15ini IgA oluturur. zellikle sekresyonlarda
bulunur ve virs ntralizasyonunda rol oynar. IgAnn monoklonal
ykseklii Multiple Myeloma ile karakterizedir. Bu test zellikle
monoklonal gammapatinin ve primer ve sekonder immn
eksikliklerin saptanmasnda kullanlr.
Ykseldii durumlar
-lg A Myeloma,
-Kronik karacier hastalklar (primer biliyer siroz),
-nflamatuar barsak hastalklar,
-Siroz.
Azald durumlar
-Ataksi telenjektazi,
-Selektif IgA Eksiklii,
-Hipoproteinemi (rnek: Nefrotik sendrom, protein kaybettirici
enteropati),
-mmnspresif ilalar (rnek: steroidler, dekstran).
290
mmnglobulin D (IgD)
mmnglobulin D
(Ig D)
Yntem
RID (radial immnodifzyon)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
0- 14 mg/dL
Klinik Kullanm
lg D myelomasnn tan ve takibinde kullanlr. Serum protein
elektroforezinde saptanamaz. Deerler anormal olduunda
immnoelektroforez yaplmaldr.
291
mmnglobulin E (IgE)
mmnglobulin E
(Ig E)
Yntem
FEIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
<1 Ya
: < 65 ku/L
2-12 Ya : <150 ku/L
13-15 Ya: 1-200 ku/L
> 15 Ya : 1-100 ku/L
Klinik Kullanm
IgE antikorlar, alerjene maruz kalndnda histamin ve dier
inflamatuar mediatrler salan mast hcreleri ve bazofilleri uyararak
alerjik hastalklara arac olurlar.
Ykseldii durumlar
-Alerjik hastalklar,
-Parazit enfestasyonlar,
-Bronkopulmoner aspergillosis,
-Astma,
-Hiperimmnglobulin E sendromu,
-Wiscott Aldrich sendromunda serum Ig E dzeyleri artar.
Azald durumlar
-Baz neoplazmlar,
-Baz agamaglobulinemiler.
292
mmnglobulin G (IgG)
mmnglobulin G
(Ig G)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL serum; 0,3 mL BOS
rnek tp kab
Referans deerler
Serum (mg/dL)
BOS
0-4 ay : 141-930
5-8 ay : 250-1190
9-11 ay: 320-1250
1-3 ya : 400-1250
4-6 ya : 560-1307
7-9 ya : 598-1379
10-12 ya : 638-1453
13-15 ya : 680-1531
16-17 ya : 724-1611
18 ya : 600-1500
<15 ya 1,50-5,50 mg/dL

15-60 ya 3,30-6,10 mg/dL
>60 ya 4,20-6,40 mg/dL

-Baz ilalar immunglobulin seviyelerini artrabilir (rnek: teraptik
olarak uygulanan gammaglobulin, hidralazin, izoniazid (NH),
fenitoin, prokainamid ve tetanus toksoidi ve antitoksini).
Klinik kullanm
Serum immnglobulinlerinin %80ini oluturur. Bakteri, virs ve
toksinlere kar uzun sreli koruyuculuu salayan antikorlardr.
Multiple Skleroz ve dier MSS demiyelinizan hastalklarn
deerlendirilmesinde kullanlr. Nrolojik hastalklarn ayrc
tansnda ise BOSdaki IgG dzeyleri yol gsterici olabilir. Multiple
skleroz, subakut sklerozan panensefalit ve merkezi sinir sistemi
sifilisinde BOS IgG dzeyinde art grlebilir.
293
mmnglobulin G (IgG)
Ykseldii durumlar
-Kronik granlomatz infeksiyonlar
granlomatozisi, sarkoidozis),
(Tberkloz,
Wegener
-Hiperimmnizasyon sendromlar,
-Kronik karacier hastalklar,
-Multiple myeloma (monoklonal IgG tipi),
-Otoimmn hastalklar (rnek: Romatoid artrit, Sjgren sendromu,
SLE),
-Rahim ii ara.
Azald durumlar
-Wiscott Aldrich sendromu,
-Agammaglobulinemi,
-AIDS,
-Hipoproteinemi (rnek: Nefrotik sendrom veya protein kaybettiren
enteropatiler),
-la immunosupresyonu (rnek: steroidler, dekstran),
-Non-IgG multiple myeloma,
-Lsemi.
294
Ig G Alt Tipleri
Ig G Alt Tipleri
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Klinik kullanm
Humoral ve kombine (humoral ve selller) immn yetmezliklerin
deerlendirilmesinde kullanlr. Aklanamayan ve tekrar eden
sinzit, otit, sinopulmoner hastalklar ve atopik alerjilerde IgG alt
tiplerine baklr. Bir veya birden fazla IgG alt gruplarnn azalmas
hipogammaglobulinemilerde grlr. zellikle IgG alt grup 2 azalr.
Azald durumlar
-Hipogamaglobulinemi,
-Wiskoth-Aldrich sendromunda tm IgG alt tipleri der.
-Atopik alerjilerde IgG4
dzeyi artarken rekrrent
sinopulmoner enfeksiyonlar ve otitis mediada IgG2, IgG3,
IgG4 dzeyi der.
295
mmnglobulin M (Ig M)
mmnglobulin M
(Ig M)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum, BOS, eklem mayi
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler(mg/ dl)
Serum
<1 ay.20-80 7-12 ay..35-150
2-3 ay .20-100 1-5 ya ..45-200
4-6 ay ...35-125 >12 ya..50-250
BOS < 1,3 (3 mg/dl nin zerinde ki deerler bakteriyel
menenjit lehinedir.)
Klinik kullanm
Bakteri ve viruslara kar retilen ilk antikorlardr.
Ykseldii durumlar
-Hiper IgM Sendromu,
-Waldenstrom makroglobulinemisi,
-Enfeksiyonlarn akut faz,
-Otoimmun hastalklar (SLE, Romatoid artrit),
-Kronik karacier hastalklar (biliyer siroz),
-Aktif sarkoidoz,
-Nefrotik sendrom,
-Baz lenfomalar,
-Kronik infeksiyonlar (Hepatit, Mononkleozis, Sarkoidoz) .
Azald durumlar
-Agammaglobulinemi,
-AIDS,
-Hipoproteinemi (rnek: Nefrotik sendrom veya protein kaybettiren
enteropatiler),
-la immunosupresyonu (rnek: steroidler, dekstran),
-IgG ve IgA multiple myeloma,
-Lsemi.
296
ndirect Coombs (Antikor Tarama)
ndirect Coombs
(Antikor Tarama)
Yntem
Agltinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL serum
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
rnek saklama
Oda scakl
72 saat
+4 oC
7 gn
Serum
Referans deerler
Negatif veya Aglutinasyon yok.
-lalar yanl pozitif sonu verebilirler.
[rn.:
Antiaritmikler,
antitberkloz
ilalar,
sefalosporinler,
klorpromazin
(thorazine),
inslin,
levodopa, metildopa (Aldomet), penisilinler, fenitoin
(Dilantin), kinidin, sulfonamidler ve tetrasiklinler.]
Klinik kullanm
ndirekt coombs antikorlar RBClere kar serumdaki antikorlar
saptamak iin kullanlr. Bu testin balca amac hemolizin nedenini
aratrrken, hasta serumunda, eritrositleri aglutine eden minr
antikorlarn (Major AB0/Rh sisteminden baka) bulunup
bulunmadn aratrmak iin kullanlr. Bu test genellikle
crossmatch/mismatch problemlerinde, transfzyon reaksiyonlarnda
ve hemolitik hastalklarda kullanlr. Bu test ayrca, dier
aglutininlerin (Mycoplasma enfeksiyonu ile ilikili souk aglutininler)
saptanmasnda kullanlr.
Anormal bulgular
-Uyumsuz cross-matched kan,
-Maternel anti-Rh antikorlar,
-Eritroblastosis fetalis,
-Kazanlm hemolitik anemi,
-Spesifik souk aglutinin antikorlarnn bulunuu
297
nhalen Allerjenler
nhalen Allerjenler
Yntem
FEIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Klinik Kullanm
Solunum yoluyla alnan allerjenlere kar oluan Ig E varlnn
taranmasnda kullanlr.
298
nslin
nslin
Yntem
ECLIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Alk veya toklukta allabilir. Alk rnei iin 8-12 saatlik alk
gerekebilir. Ayrca hasta oral hipoglisemik ila veya inslin
kullanmam olmaldr.
rnek saklama
+4 oC
-20 oC
Serum
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
2 ay
Referans deerler
2,6 - 24,9 U/mL
>30 U/mL
SI nite dnm katsays
x6,945=pmol
-Antiinslin antikorlar inslin RIA y interfere edebilir,
-Yiyecek alm ve imanlk inslin seviyelerinin artmasna neden
olabilir,
-Radyoizotoplarn
etkileyebilir,
son
dnemdeki
alm
inslin
sonularn
-lalar art gsterir(rn.: kortikosteroidler, levodopa ve oral

kontraseptifler).
299
nslin
Klinik kullanm
Alk hipoglisemisi, Tip 1 ve tip 2 DM, inslinoma (Langerhans
adack
hcre
tmr)
ve
inslin
rezistan
diabetin
deerlendirilmesinde kullanlr. nslin oluturan neoplazmlar
(adack hcre tmr, inslinoma) ve pankreatik adack hcre
hiperplazisi, Diabetes Mellitusta hipoglisemi ve insulin oluumunu
deerlendirmek iin kullanlr. nsulin salglayan hormonlar ekseriya
hipoglisemik semptomlarla beraber bulunur. 72 saat uzam alkta
saptanr. 72 saatlik alktan sonra insulin konsantrasyonu 6 uI/ml
den daha bykse insulinomay gsterir. Ekzojen insulinden oluan
hipoglisemide insulin artar fakat proinsulin veya c-peptit artmaz.
Turner ve arkadalar inslinoma iin matematiksel forml
gelitirdiler.
Serum inslin seviyesi x 100
Serum glukoz-30 mg/100mL
(Bu orann 50nin zerinde olmas inslinoma iin tan
kriteridir.)
Ykseldii durumlar
-nsulinoma,
-Reaktif hipoglisemi,
-Fazla insulin alnmas,
-Cushing sendromu,
-imanlk,
-Feokromasitoma ve akromegali,
-Fruktoz intolerans,
-Galaktoz intolerans.
Azald durumlar
-Pankreas hcre harabiyetinde inslin dzeyi der,
-Diabetes Mellitus,
-Hipopituitarizm.
300
nslin Like Growth Factor-1 (IGF-1, Somatomedin C)
nsulin Like Growth Factor-1

(IGF-1, Somatomedin C)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Serum, Heparinli veya EDTAl plazma ayrldktan sonra 4 saat
ierisinde dondurulmaldr.
rnek saklama
-20 oC
Serum
3 gn
Heparinli/EDTAl plazma
3 gn
IGF-1; gn boyunca ve yemekten sonra kan konsantrasyonu

sabittir.
Klinik kullanm
Somatomedinler, GH a bal olarak sentez edilen peptidlerdir.
Somatomedinik etkiye sahip iki peptid vardr. Bunlardan IGFI(somatomedin
C);
byme
ile
ilgili
hastalklarn
deerlendirilmesinde kullanlr. IGF-II ise akromegalide ykselmedii
halde, tmrle ilgili hipoglisemide yksek bulunur. Dier bir zellii
de nutrisyonel durumun belirlenmesinde prealbumin, RBP(retinol
binding protein) veya transferrinden daha hassas bir indikatr
olmasdr. Dk seviyede IGF-1 GH eksiklii iddetli olduunda
veya kemik ya 12 den byk olduunda GH eksiklii ile normal
durum arasndaki ince farklar grmede daha kullanldr.
Laron tipi dwarfizmde GH normaldir. Fakat reseptr seviyesinde
mutasyon olmas IGF-1 konsantrasyonlarnda dkle neden olur.
IGF-1 konsantrasyonu akromegalide artar.
301
nslin Like Growth Factor-1 (IGF-1, Somatomedin C)
Gn boyunca GH byk deiimler gsterir. GH deerleri normal ve

anormal deerler arasnda bir deer olabilir. Bu deiimi en aza
indirmek amacyla somatomedin C tarama testi growth hormonun
ortalama plazma konsantrasyonlar hakknda daha doru sonu
verir. Somatomedinler gn ii deiimlerden etkilenmezler. Ksaca
growth hormon sekresyon ve etkisini takip etmede kullanlr
Ykseldii durumlar
-Akromegali,
-Diabetes mellitus,
-imanlk,
-Gigantizm,
-Hiperpituitarizm,
-Gebelik.
Azald durumlar
-GH eksiklii,
-Malnutrisyon,
-naktif GH,
-Besinsel eksiklik,
-Hipofiz tmr,
-Karacier sirozu,
-Anoreksia nervosa,
-Larons Dwarfizm,
-Somatomedinlere resistans,
-Gecikmi puberte,
-Hipopituitarizm.
Referans deerler 615. sayfadadr.
302
yot (I)
yot
(I )
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Referans deerler (mg/dL)
Ciddi derecede eksiklik
<2
Orta derecede eksiklik
2-5
Hafif derecede eksiklik
5-10
Normal iyot alm
10-20
Normalden fazla iyot alm 20-30

Ar iyot alm
>30
Klinik Kullanm
Bu test tiroid fonksiyonlarnn saptanmasnda I131 ile iyod
verilmesinden sonra vcut total iyod miktar ile korelasyon ve
gnlk iyod replasmannda idrara iyod atlm ile monitrize etmek
iin kullanlr.
303
Jo-1 Otoantikorlar
Jo-1 Otoantikorlar
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
< 20 unit (Negatif)
20-25 unit (Snrda)
26 unit (Pozitif)
Klinik Kullanm
Jo 1 (histidil tRNA sentaz) bir amino ail tRNA sentazdr ve
polimyozitli hastalarn otoantijenidir. Anti-Jo 1 ise myozitli hastalarn
tans iin sklkla kullanlan otoantikorlardr. zellikle ntersitisyel
pulmoner fibrozis ve simetrik poliartriti olan polimyozitli hastalarn
tansnda kullanlr. Jo-1 antikorlar pozitif olan bu hastalarda
pulmoner hastalk riski fazladr.
304
Kabakulak Antikorlar IgM ve IgG (Mumps Antikorlar)
Kabakulak Antikorlar
IgM ve IgG
(Mumps Antikorlar)
Yntem
EIA/ELFA (serum), IFA (BOS)
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), Jelz dz tp
Referans deerler
Negatif IgM < 1:10
Negatif IgG < 1:5
Klinik Kullanm
Paramiksovirs tarafndan meydana gelen, parotis bezi ve dier
tkrk bezlerini tutan i organlar ve merkezi sinir sistemini
etkileyebilen bir hastalktr. Kabakulak virs merkezi sinir sistemini
de enfekte edebilir. Bu durumda tan iin BOStaki antikor
dzeylerine baklr. Serum/BOS: < 20 ise kabakulak virs
tarafndan merkezi sinir sisteminde enfeksiyon iin gstergedir.
nkbasyon sresi 18-21 gndr. Hastaln balamasndan 7-14
gn sonra antikor saptanabilir. Baz hastalarda yaklak 1 yl
boyunca dk dzeyde pozitif kalabilir.
305
Kadmiyum (Cd)
Kadmiyum
(Cd)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Souk ortamda saklanmaldr. Laboratuara tanmas da souk
ortamda yaplmaldr. 6 N HCl, asetik asit, borik asit zerine
toplanan idrarda kabul edilebilir.
Referans deerler
Normal: 0.5-2.0 ng/ml; <5 g/L (sigara kullananlarda kan
kadmiyum seviyeleri kullanmayanlara gre daha yksektir.)
=(5ng/ml)
Akut toksik doz: > 50 ng/ml
Gnlk atlan doz: < 3.0 g/gn
Klinik kullanm
Kadmiyuma maruz kalan kiilerin tespitinde kullanlr.
306
Kalay
Kalay
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
Souk ortamda saklanmaldr. Laboratuvara tanmas da souk
ortamda yaplmaldr. 6 N HCl, borik asit zerine toplanan idrarda
kabul edilebilir.
Referans deerler
<40 g/L
Klinik kullanm
Kalaya maruz kalan kiilerin tespitinde kullanlr.
307
Kalsitonin (Thyrocalcitonin, Human Calcitonin (HCT))
Kalsitonin
[Thyrocalcitonin, Human Calcitonin (HCT)]
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Serum ayrldktan sonra 4 saat ierisinde dondurulmaldr.
rnek saklama
-20 oC
Serum
3 gn
Referans deerler
Bazal (Plasma)
Erkek: 19 pg/ml
Kadn: 14 pg/ml
Kalsiyum infuzyonu (2.4 mg/kg)
Erkek: 190 pg/ml
Kadn: 130 pg/ml
Pentagastrin enjeksiyonu
Erkek: 110 pg/ml
Kadn: 30 pg/ml
SI nite dnm katsays
x1=ng/L
-Yenidoan ve hamilelerde sklkla ykselmi deerler elde edilir,
-lalar arttrr (rn.: Kalsiyum, kolesistokinin, epinefrin, glukagon,
pentagastrin ve oral kontraseptifler)
308
Kalsitonin (Thyrocalcitonin, Human Calcitonin (HCT))
Klinik kullanm
Tiroid bezinin parafollikler C hcreleri tarafndan salnan bir
polipeptid hormondur. Ykselen serum kalsiyum seviyesi salnmn
uyarr. Bu test zellikle tiroidin medullar karsinomundan
phelenilen hastalar iin kullanlr. Kalsitonin ayn zamanda
medullar tiroid kanserlerinin rekurrensinin ve tedaviye cevabn
saptanmasnda yararldr. Medullar tiroid karsinomal hastalarn
%30u normal kalsitonin seviyesi gsterirler, bunlara pentagastrin
provakasyon testi yaplmaldr. Ayrca akcierin kk hcreli
karsinomasnda tmr belirteci olarak kullanlabilir.
Ykseldii durumlar
-Tiroidin meduller karsinomas,
-Tiroiditis,
-Baz akcier, meme, pankreas kanserleri,
-Zollinger Ellison sendromu,
-Pernisiyz anemi,
-Kronik bbrek yetmezlii (Sekonder hiperparatiroidizm),
-Psdohipoparatiroidizm,
-APUD hcreli tmrler,
-Karsinoid sendrom,
-Alkolik siroz,
-Gebelik,
-Benign akcier hastalklar.
309
Kalsiyum (Ca) (Serum)
Kalsiyum
(Ca) (Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
Serum
7 gn
7 gn
2 ay

Yalnzca serum seperatrl tp kullanlmal. Phtlamadan sonra
hemen santrifjlenmeli. Kapa amayn ve hava ile temas
ettirmeyin. Oda ssnda veya buzdolabnda bekleyenler allabilir.
Donmu veya aliquated rnekler kabul edilmelidir.
Referans deerler
Erkek: (mg/dl)
1-14 yl: 9.6-10.6
15-16 yl: 9.5-10.5
17-18 yl: 9.5-10.4
19-21 yl: 9.3-10.3
22 yl: 8.9-10.1
Kadn: (mg/dl)
1-11 yl: 9.6-10.6
12-14 yl: 9.5-10.4
15-18 yl: 9.1-10.3
19 yl: 8.9-10.1
Olas kritik deerler
< 6mg/dl (Tetaniye neden olur)
> 14 mg/dl (Koma ve kalp durmas)
310
SI nite dnm katsays

x0.25 = mmol/L
-Vitamin D intoksikasyonu artm serum kalsiyum seviyesine neden
olur,
-Ar st alm art salar,
-Serum pH azalrsa kalsiyum seviyesi artar,
-Uzun sren turnike tatbiki pH drr, kalsiyumda yanl art
salar,
-9 pmde peak yapar, ykselir,
-Hipoalbuminemi yapay olarak total kalsiyum seviyesini azaltr,
-lalar arttrrlar (Kalsiyum tuzlar, hidralazin, lityum, tiazid
diretikler, PTH, tiroid hormonlar, alkali antiasitler, ergokalsiferol,
fenol, androjenler ve vitamin D),
-lalar azaltrlar (Asetozolamid, antikonvulzanlar, asparaginaz,
aspirin, kalsitonin, sisplatin, kortikosteroidler, heparin, laksatifler,
loop diretikler, magnezyum tuzlar, strojenler, albuterol ve oral
kontraseptifler).
Klinik kullanm
Paratiroid
fonksiyonunu
ve
kalsiyum
metabolizmasn
deerlendirmek iin kullanlr. Serum kalsiyum tayini, bbrek
yetmezlii, bbrek transplantasyonu, hiperparatiroidizm ve eitli
malignensi hastalarnda kullanlr. Vcudun en yaygn 5. elementidir.
%99u kemiklerde ve dilerde hidroksiapatit kristalleri eklinde
bulunur. Plazma kalsiyumu:
1. protein bal (%45)
2. sitrat, laktat, fosfat ve bikarbonatla kompleks halinde ve kk
diffuz iyonlar (%10)
3. iyonize kalsiyum (%45)
Ykseldii durumlar
-Nonparatiroid PTH reten tmrler (rn.: Akcier ve bbrek
kanserleri),
-Kemie metastazl tmrler,
-Paget hastal,
-Uzun sren yatma ve hareketsiz kalma,
-St alkali sendromu,
311
-Vitamin D intoksikasyonu,
-Lenfoma,
-Granulomatz bozukluklar (sarkoidoz ve tberkuloz),
-Addisons hastal,
-Akromegali,
-Hipertiroidizm,
-Dier nedenler;
*Ailesel hipokalsirik hiperkalsemi,
*Tirotoksikozis,
*Adrenal yetersizlik,
*Vitamin A intoksikasyonu,
*Akut renal yetmezliin dzelmesi,
*Lityum tatbiki,
*Feokromasitoma,
*Dissemine SLE.
Azald durumlar
-diopatik hipoparatiroidism,
-Bbrek yetersizlii,
-Hiperfosfatemi,
-Rikets,
-Vitamin D eksiklii,
-Osteomalazi,
-Malabsorbsiyon,
-Pankreatitis,
-Ya embolizmi,
-Alkaloz,
-Sepsis,
-Hipoalbuminemi,
-Hipomagnezemi,
-Pseudohipoparatiroidism,
-Ykl kan transfzyonu.
312
Kalsiyum (yonize) (Ca+2)
Kalsiyum
(yonize) (Ca+2)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Heparinli tam kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Yeil kapakl tp
rnek anaerobik artlarda alnmal ve en ksa srede souk ortamda
laboratuvara ulatrlmaldr.
Referans deerler
Yenidoan: 4.20-5.58 mg/dl; 1.05-1.37 mmol/L
2 aylk-18 ya: 4.80-5.52 mg/dl; 1.20-1.38 mmol/L
Yetikin: 4.5-5.6 mg/dl; 1.05-1.3 mmol/L
Olas kritik deerler
< 6 mg/dl (Tetaniye neden olabilir)
> 14 mg/dl (Komaya ve kalp durmasna neden olabilir)
-Vitamin D intoksikasyonu artm serum kalsiyum seviyesine neden
olur,
-Ar st alm artm sonulara neden olur,
-Serum pH kalsiyum sonularn etkiler, pHta azalma artm
kalsiyum seviyesine neden olur,
-Uzun sre kalan turnike pH drr, kalsiyumu artrr,
-Diurnal varyasyon vardr, 21.00da en yksek seviyededir,
-Hipoalbuminemi yapay olarak total kalsiyum seviyesini azaltr,
313
Kalsiyum (yonize) (Ca+2)
-lalar arttrrlar(Kalsiyum tuzlar, hidralazin, lityum, tiazid

diretikler, PTH, tiroid hormonlar, alkali antiasitler, ergokalsiferol,
fenol, androjenler ve vitamin D),
-lalar azaltrlar (Asetozolamid, antikonvulzanlar, asparaginaz,
aspirin, kalsitonin, sisplatin, kortikosteroidler, heparin, laksatifler,
loop diretikler, magnezyum tuzlar, strojenler, albuterol ve oral
kontraseptifler).
Klinik kullanm
Kalsiyumun fizyolojik olarak aktif olan formudur. Total kalsiyumun
%50-55i bu formda bulunur. Anormal total kalsiyum sonularnn ve
yenidoann kalsiyum dengesinin deerlendirilmesinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Primer hiperparatiroidizm
-Fazla D vitamini alm
-Baz malignitelerde
Azald durumlar
-Primer hipoparatiroidizm
-Yanklar
-Pseudohipoparatiroidizm
-Pankreatit
-D vitamini eksiklii
-Multipl organ yetmezlii
-Magnezyum eksiklii
-Sepsis
-Postoperatif durumlar
-Travma
314
Kalsiyum (Ca), (drar)
Kalsiyum
(Ca), (drar)
Yntem
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
14 gn
14 gn
2 ay

Spot idrar toplandktan sonra her 100 ml idrar iin 2 ml olacak
ekilde 6N HCl koruyucu (koruyucu olarak nitrik veya borik asitte
kullanlabilir) olarak eklenir. 24 saatlik idrar ise 20 ml 6 N HCl ieren
idrar kabna toplanmaldr. yi bir ekilde kartrlmaldr. pH 2 ile 3
arasnda
ayarlanmaldr.
drar
metal
ieren
kaplarda
toplanmamaldr. 24 saatlik idrar miktar mutlaka belirtilmelidir.
Referans deerler
Erkek: 25-300 mg/rnek,
Kadn: 20-275 mg/rnek,
Hiperkalsiri: > 350 mg/rnek.
SI nite dnm katsays
x0.025 = mmol/gn
Klinik kullanm
Kalsiyum metabolizmasnn deerlendirilmesinde kullanlr. drara
ar veya basklanm kalsiyum atlmn gsterir. (rn.:
Hiperparatiroidizm, vitamin D anormalitesi, kemie hasarl
hastalklar, prostat kanseri, tiazid tedavisi gibi.)
315
Kalsiyum (Ca), (drar)
Ykseldii durumlar
-Kemik ykmyla giden hastalklar (multiple myeloma, prostat
kanseri metastaz gibi),
-Ca ieren ilalar kullanlmas,
-Osteoporoz,
-Tirotoksikoz,
-diopatik hiperkalsiri,
-Distal renal tbler asidoz,
-mmobilizasyon ve sarkoidoz.
Azald durumlar
-Tiazid tr ilalar,
-Hipoparatiroidizm,
-Pseudohipoparatiroidism,
-Hipotiroidizm,
-Akut nefrit,
-Rikets,
-lyak hastal,
-Osteomalazi.
316
Kanama Zaman (IVY Bleeding Time)
Kanama Zaman
(IVY Bleeding Time)
Yntem
Hasta oturur pozisyonda uygulanr. Ivy ve Duke yntemleri ile
lm
Balca rnek tipi
Kapiller kan
Uygulamann yaplaca blgede deri btnl bozulmam
olmaldr, dem olmamaldr. Cilt ok souk ise oda ssna gelinceye
kadar beklenmelidir.
Referans deerler
Ivy: 1-9 dk.
Duke: 1-4 dk.
Olas kritik deerler
> 15 dk.
-Delinen yere bask yaparak silme,
-Yksek vcut ss sonular ykselttii halde dk vcut ss
ksaltr,
-lalar arttrr. (Antikoagulanlar, dekstran, indometazin, salisilatlar,
streptokinaz, allopurinol, halotan, nonsteroidal antiinflamatuar
ilalar, rokinaz ve warfarin.)
Klinik kullanm
Hemostazla ilikili vaskler ve trombosit faktrleri deerlendirmede
kullanlr. Trombosit say ve ilevlerinin btnn gsterir. Ekimoz
ve spontan kanamalarn deerlendirilmesinde yararldr.
Ykseldii durumlar
-Kemik ilii yetersizlii,
-Kemik iliinin primer veya metastatik tmr infiltrasyonu,
-Dissemine intravaskler koagulasyon,
317
Kanama Zaman (IVY Bleeding Time)
-Trombositopeni,
-Hipersplenizm,
-Von willebrand hastal,
-Kollogen vaskler hastalklar,
-Cushings sendromu,
-Henoch- Schnlein sendromu,
-Ciddi karacier hastalklar,
-Phtlama faktr eksiklikleri,
-Kapiller frajilite,
-Lsemi,
-remi,
-Bernard-Soluer sendromu,
-Konnektif doku hastalklar,
-Herediter telenjektazi,
-Glanzman trombastenisi,
-Aspirin sensitivitesi.
318
Kan Gruplar ve Rh Tayini
Kan Gruplar ve Rh Tayini

Yntem
Tpte Agltinasyon
Balca rnek tipi
EDTAl Tam Kan
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Mor Kapakl
rnek Toplama zellikleri
Hastann ismi tpn zerinde mutlaka bulunmaldr.
Klinik Kullanm
Kan gruplar ve Rh tiplendirmesinin yaplmasnda kullanlr.
319
Kan Kltr (Hemokltr)
Kan Kltr
(Hemokltr)
Yntem
Kltr
Balca rnek tipi
Kan
Minimum hacim
1-10 mL
rnek tp kab
zel kan kltr vasat
Uygulamann yaplaca blgede deri btnl bozulmam
olmaldr, dem olmamaldr. Cilt ok souk ise oda ssna gelinceye
kadar beklenmelidir.
Klinik Kullanm
Bakteriyemi veya sepsis etkeni
identifikasyonunda kullanlr.
320
bakterilerin
izolasyonu
ve
Kan pH
Kan pH
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Heparinli Tam Kan
Arteriyel Tam Kan anaerobik artlarda, souk ortamda, ksa sre
ierisinde laboratuara iletilmelidir.
rnek tp kab
Heparinli tp
Minimum hacim
1 mL
Referans deerler
7,35-7,45
Klinik kullanm
Asit baz dengesi ile ilgili deerlendirmelerde kullanlr.
Ykseldii durumlar (Artm pH, alkalozis)
- Metabolik alkalozis;
. Hipokalemi,
. Hipokloremi,
. Kronik ve yksek hacimli gastrik suction,
. Kronik kusma,
. Aldosteronizm,
. Cival diretikler.
- Respiratuar alkaloz;
. Kronik kalp yetmezlii,
. Kistik fibrozis,
. Karbonmonoksit zehirlenmesi,
. Pulmoner emboli,
. ok,
. Akut ciddi pulmoner hastalklar,
. Anksiyete,
. Ar, gebelik.
321
Kan pH
Azald durumlar (Azalm pH, asidozis )

- Metabolik asidozis;
. Ketoasidozis,
. Latik asidozis,
. Ciddi diyare,
. Bbrek yetersizlii.
- Respiratuar asidozis;
. Solunum yetmezlii.
322
Kappa Hafif Zincir (Kappa Light Chain)
Kappa Hafif Zincir

(Kappa Light Chain)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
Referans deerler
500-1800 mg/dL
Klinik Kullanm
Monoklonal hafif zincirler iki birimden oluur, kappa veya lambda tip
hafif
zinciri
(Bence-Jones
proteinri)
multiple
myelom,
makroglobulinemi, amiloidoz veya ilikili bozukluklarn olaslnn
aratrlmas srasnda genellikle immunoglobulin konsantrasyonlar
ile birlikte kullanlr. Kapa/Lambda orannn referans aralk snrlar
dnda olmas paraproteinemi olasln destekler. Monoklonal hafif
zincirler, bbrek yetersizliine neden olurlar.
323
Karbamazepin (Tegretol)
Karbamazepin
(Tegretol)
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4 oC
Serum
24 saat
Referans deerler
Tedavi dozu 2 -10 g/mL
Toksik doz
>12 g/mL
Klinik kullanm
Karbamazepin ile tedavi olan remik hastalarn ila dzeyinin
takibinde kullanlr.
324
Karnitin, Serbest
Karnitin, Serbest
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Serum ayrldktan sonra 30 dakika ierisinde dondurulmaldr.
rnek saklama
-20 oC
Serum
2 hafta
Referans deerler
Erkek : 30 - 70 mol/L
Kadn : 20 65 mol/L
Klinik kullanm
Karnitin, uzun zincirli ya asitlerinin mitokondriyal membranlardan
geii iin gerekli bir aminoasittir. Ayn zamanda oksidasyon ve
ATP oluumu iinde gereklidir. Serbest, total, esterifiye karnitin
lm; karnitin eksiklii, karnitin palmitoil transferaz eksiklii ve
piruvat dekarboksilaz eksikliinde kullanlr. Gnlk karnitin
ihtiyacnn %75i diyet ile salanr. Endojen sentez gnlk
gereksinimin %25 ini oluturur.
Azald durumlar
-Plazma membran karnitin transporter eksiklii,
-Siroz,
-Bbrek yetersizlii,
-Yenidoan metabolizma bozukluu,
-Mitokondriyal ya asit oksidasyon defektleri,
-Karnitin dngs defektleri.
325
Karoten
Karoten
Yntem
Spektrofotometre
Balca rnek tipi
Serum
rnek ktan korunarak muhafaza edilmelidir. rnek alnmas iin
12-14 saatlik sabah al gereklidir. 0-6 Ay arasndakiler son 24
saatte, daha bykler ise son 48 saat iinde vitamin ilac veya A
vitamini ieren yiyeceklerden almam olmaldr.
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans aral
60-200 g/dL
Klinik kullanm
A vitamin prekrsrleridir. zellikle havu olmak zere ok miktarda
sebze tketen kiilerin serum beta karoten dzeyleri yksek
bulunabilir.
Ykseldii Durumlar
-Karacier hastalklarnda,
-Subakut tiroiditte,
-Diabetes mellitus,
-Hiperlipoproteinemilerde,
-Hipotiroidizm,
-Miksdemde,
-Esansiyel hiperlipidemi,
-Kronik nefritte,
-Gebelikte,
-Nefrotik sendromda.
Azald Durumlar
-Yksek ate,
-Karacier hastalklarnda,
-nce barsak hastalklarnda,
-Enteritlerde,
-Malabsorbsiyonda.
326
Karsinoembriyonik Antijen
(CEA)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Sigara imeyen < 3,4 ng/mL
Sigara ien
< 4,3 ng/mL
SI nite dnm katsays

x1=g/L
-Sigara ienler imeyenler gre daha yksek CEA seviyelerine
sahiptir,
-Benign hastalklar (Kolesistit, kolit, divertiklit) yksek CEA seviyesi
ile de ilikilidir,
-Karacier hastalklar (hepatit ve siroz) yksek CEA ilikilidir.
Klinik kullanm
Fetal barsak dokusunda normal olarak bulunan bir proteindir.
Doumu takiben saptanabilen deerler kaybolur. lk defa 1960larda
kolorektal tmrl yetikinlerin kanlarnda saptand. CEA seviyeleri
hem benign hem de malign eitli hastalklarda ykseldiinden
kolorektal kanser iin spesifik deildir. CEA seviyeleri tmrn
hacmi ve prognoz iin balang testi olabilir. Tedavinin takibi iinde
faydaldr. Bu test ayn zamanda kanserli hastann yaam sresi
iinde kullanlr. Youn tedavi gren hastalarn takibinde ok
deerlidir. leri meme ve gastrointestinal tmrl hastalarda CEA
ykseklii grlmeyebilir.
327
Ykseldii durumlar
-Kolon, rektum, akcier, meme, karacier, pankreas, prostat, mide
ve over kanserlerinde,
-Benign karacier hastalklar, lseratif kolit ve polipozis gibi baz
benign gastrik ve intestinal durumlar,
-Benign meme hastalklar, pulmoner enfeksiyonlar, amfizem,
bbrek yetmezliinde serum CEA dzeyi artabilir.
-Sigara ienlerde CEA dzeyi hafif yksektir. Bu nedenlerle tarama
testi olarak kullanlmamaldr,
-Siroz ve peptik lser.
328
Katekolaminler (Plazma), (Epinefrin, Norepinefrin, Dopamin)
Katekolaminler
(Plazma),(Epinefrin, Norepinefrin, Dopamin)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Heparinli plazma
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Yeil kapakl tp
rnek alndktan sonra plazma hemoliz edilmeden hemen ayrlmal
ve souk ortamda gnderilmelidir.
Hastann hazrlan
rnek alnmas iin hastann a olmas gerekir. Kan alma stresi ve
ayakta durma ile plazma katekolamin dzeyi artar. Bu nedenle ideal
olan, venz bir katater ile sabah 30 dakika istrahati takiben supin
pozisyonda kan alnmaldr.
Ayrca trisiklik antidepresanlarn 2 hafta ncesinden, L-dopa,
katekolamin ieren baz ilalar (dekonjestanlar), amfetaminler,
buspiron, psikoaktif ilalar, metil dopa, etanol ve benzodiazepinlerin
ise 1 hafta ncesinden kullanm kesilmelidir.
Referans deerler
Norepinefrin:
Yatar: 70-750 pg/ml
Ayakta: 200-1.700 pg/ml
Epinefrin:
Yatar: 0-110 pg/ml
Ayakta: 0-140 pg/ml
Dopamin:
< 30 pg/ml
329
Katekolaminler (Plazma), (Epinefrin, Norepinefrin, Dopamin)
Klinik Kullanm
Plazmada ok az miktarlarda bulunurlar. Hipertansiyonun
deerlendirilmesinde ve feokromasitoma, nroblastoma ve
ganglionromalarn tan ve tedavi takibinde kullanlr. Selektif venz
rnekleme ile ise plazma norepinefrin dzeyinin lm faydaldr.
Ayakta durmakla norepinefrin dzeyinin artmamas sempatik sinir
sisteminde bozukluk olduunu gsterir.
Ykseldii durumlar
-Feokromasitoma
-Nroblastoma,
ganglionroblastoma,
paragangliomalar,
-AMI,
-Stres, egzersiz, ayakta durma,
-Hipotiroidizm ve diabetik ketoasidoz,
-Akut anksiyete.
Azald durumlar
-Otonom nropatiler.
330
ganglionroma
ve
Katekolaminler (drar), (Epinefrin, Norepinefrin, Dopamin)
Katekolaminler
(drar), (Epinefrin, Norepinefrin, Dopamin)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Minimum hacim
10 ml
rnek tp kab
drar kab
Asetik asit zerine toplanmaldr. 6 M HCl ve Borik asit zerine
toplanan kaplarda kabul edilir. 24 saatlik idrar miktar belirtilmelidir.
Hastann hazrlan
Mmknse 1 hafta ncesinden balanarak kullanlan tm ilalar
kesilmelidir.
Referans deerler
Sayfa
de bildirilmitir.

-lalar katekolamin seviyesini artrrlar
[rn.: Etil alkol, aminofilin, kafein, kloral hidrat,
klonidin(kronik tedavi), kontrast madde (iyod ieren),
disulfram, epinefrin, eritromisin, inslin, methenamin,
metildopa, nikotinik asit (byk doz), nitrogliserin, kinidin,
riboflavin ve tetrasiklinler.]
-lalar katekolamin seviyesini azaltrlar (Guanetidin, rezerpin ve
salisilatlar)
Klinik kullanm
24 saatlik idrarda VMA ve katekolamin testi balca
feokromasitomaya sekonder hipertansiyonun tans iin kullanlr. Bu
test ayn zamanda nroblastomalarn ve nadir adrenal tmrlerin
tansnda kullanlr. Feokromasitoma bir adrenal tmrdr. Anormal
331
Katekolaminler (drar), (Epinefrin, Norepinefrin, Dopamin)
oranda epinefrin ve norepinefrin salglar. Bu hormonlar episodik

veya devaml hipertansiyona neden olurlar. Dopamin ise, epinefrin
ve norepinefrinin n maddesidir. Metanefrin ve normetanefrin,
epinefrin ve norepinefrinin katabolitleridir. Egzersiz, stres, sigara
kullanm ve ar idrarla atlan katekolamin dzeyini arttrr.
Katekolamin atlm geceleri en dk dzeyde bulunur. Ayrca
menstrel siklusun luteal faznda epinefrin ve norepinefrin atlm
artarken, ovulatuar periyotta en alt seviyeye iner. Akut hipertansif
atan deerlendirilmesi iin atak srasnda alnacak olan idrarda
lm yaplmas tercih edilir.
Ykseldii durumlar
-Feokromasitoma,
-Nroblastomalar,
-Ganglionromalar,
-Ciddi stresler,
-Ar egzersiz,
-Akut anksiyete.
332
17 Ketosteroidler
17 Ketosteroidler
Yntem
Spektrofotometre,kromatografi
Balca rnek tipi
24 Saatlik idrar
rnek tp kab
drar kab
GN HCl veya Borik asit zerine toplanmal ve buzdolabnda
saklanmal.
Referans aral (mg/gn)
0-1 ya
0-1
2-3 ya
1-2
4-12 ya
1-4
13-15 ya
3-10
>15 ya
erkek:10-24
Kadn:6-15
Klinik kullanm
Testis ve adrenal kaynakl, 19-21 karbonlu steroidlerin atlm
miktarn gsterir. Kortizol strojenler, pregnandiol, pregnantriol ve
testesteronun kendisi 17 ketosteroid olarak llmez. Ancak kortizol
ve testesteronun baz metobolitleri 17 ketosteroid olarak llr.
Cushing sendromu, adrenogenital sendrom ve steroid biyosentezi ile
ilgili defektle seyreden dier baz hastalklarn aratrmasnda
kullanlr.
Ykseldii Durumlar
-Adrenal kanserler,
-Gebelik,
-ACTH reten tmr,
-Cushing sendromu,
-Stein-Leventhal sendromu,
-Adrenogenital sendrom.
333
Kzamk Antikorlar (Rubeola Ig M ve Ig G; Measles Antikorlar)
Kzamk Antikorlar
(Rubeola Ig M ve Ig G; Measles Antikorlar)
Yntem
EIA (serum), IFA (BOS)
rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp (serum), jelz dz tp (BOS)
Referans deerler
Ig G: < 1:5 mmunite yok
Ig G: 1:5, 1:10 Snrda immunite
Ig G: 1:40 immunite var
Klinik kullanm
Kzamk
virs
(Measles),
kzama
neden
olan
RNA
paramiksovirstr. Bu hastalklta st solunum yolu semptomlar,
ate, konjunktivit, rash ve Koplik lekeleri hastaln beliritileridir. IgM
titresindeki 4 kat ykseli hastal imdi geirdiini gsterir. Kzamk
virsne bal enfeksiyonunun varlnn ve muhtemel evresinin
belirlenmesinde kullanlr. Ig Min pozitif olmas, yeni balayan bir
enfeksiyonu, eski enfeksiyondan sonra kalan rezid antikorlar veya
alamay dndrr. Hamilelerde ve immn sistemi suprese olan
hastalarda ar pnmoni ve merkezi sinir sistemi enfeksiyonuna
neden olabileceinden, bu hastalarn kzamk virs ile baklk
durumlarnn belirlenmesi iin antikorlar nceden llmelidir.
mmun sistemi normal olan ocuklarda da komplikasyonlara kar
dikkatli olunmaldr. BOSta, IgM ve IgG antikorlar immunofloresans
ile saptanr. Kzamn 100.000de 1 olguda saptanan komplikasyonu
olan subakut sklerozan panensefalit (SSPE) tansnda kullanlr.
lmle sonulanan bir hastalk olup 5-14 yalar arasnda
ocuklarda grlr.
334
Kzamkk Antikorlar
Kzamkk Antikorlar
[Rubella Ig M ve Ig G; German Measles Testi,
Hemaglutinasyon nhibisyon(HAI)]
Yntem
ELFA, EIA (Rubazyme)
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Rubella, German measles (3 gn kzam); 3 gn sren makler
rashlarla karekterizedir. Konjenital veya en son rubella
enfeksiyonunun tansnda kullanlr.
Rubella virs, ocuk ve
erikinlerde hafif egzantamatz hastalklara neden olur.
Enfeksiyonun hamilelik srasnda geirilmesi nemlidir. Hamileliin
birinci trimestrinde geirilen enfeksiyonlar fetal lme veya
konjenital rubella sendromuna (katarakt, sarlk, kardiyak
anomaliler) neden olur. Ig G seviyesine baklarak alama yaplabilir.
335
Kist Hidatik (Echinococcus) Spesifik IgE
Kist Hidatik (Echinococcus)

Spesifik IgE
Yntem
FEIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Kist Hidatik hastal iin tarama testi olarak kullanlr.
336
Kist Hidatik Hemagltinasyon Testi
Kist Hidatik Hemagltinasyon

Testi
[Echinococcus (Hydatid) Serolojik Testi]
Yntem
Aglutinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Negatif
-Taenia Solium gibi erit tr dier parazitler antikor testinde
yalanc pozitiflie neden olur.
Klinik kullanm
Kist hidatik hastal, Echinococcus granulosus ad verilen erit tr
bir parazit tarafndan meydana getirilen bir hastalktr. nsanlara,
etrafa kpek pislii ile salan yumurtalardan enfekte olan gdalarla
bular. nsan barsanda atlayan yumurtadan kan parazit,
barsak mukozasndan geerek kan ve lenf sistemi yolu ile i
organlara ulaarak orada kist oluturur. En sk olutuu organlar
akcier ve karacierdir. Taenia solium olmak zere erit tipi dier
parazitler, siroz, kollajen doku hastalklar antikor testinde yalanc
pozitiflie sebep olabilirler.
337
Klonozepam (Rivotril)
Klonozepam
(Rivotril)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Tedavi Dozu
: 27-75 ng/ml
Toksik Konsantrasyon : >80 ng/ml

Klinik kullanm
la dzeyinin takibinde kullanlr.
338
Klor (Cl), (Serum)
Klor
(Cl), (Serum)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Hemoliz ve ar lipemik serumlarla allmaz.
Referans deerler
Yetikin/Yal: 98-106 mEq/L
ocuk: 90-110 mEq/L
Yenidoan: 96-106 mEq/L
Prematre infant: 95-110 mEq/L
<80 mEq/L >115 mEq/L
SI nite dnm katsays
x1 = mg/Dl
-Ar tuz infuzyonu klorid seviyesinin artmasna neden olur.
-lalar arttrr: Asetazolamid, amonyum klorid, androjenler,
klorotiazid, kortizon preparasyonlar, strojenler, guanetidin,
hidroklorotiazid, metildopa ve non steroidal antiinflamatuar ilalar.
-lalar azaltr: Aldesteron, bikarbonat, kortikosteroidler, kortizon,
hidrokortizon, loop diretikler, tiazid diretikler ve triamteren.
339
Klor (Cl), (Serum)
Klinik kullanm
Klorr, su dalm, osmotik basn ve anyon-katyon dengesinin
korunmasnda anlaml olarak grev alr.
Ykseldii durumlar (Hiperkloremi)
-Dehidratasyon, sodyum kayb > klorid kayb,
-Renal tubler asidoz,
-Normal tuz zeltisinin ar infzyonu,
-Cushing sendromu,
-Eklampsia,
-Multible myeloma,
-Bbrek disfonksiyonu,
-Metabolik asidoz,
-Hiperventilasyon,
-Anemi,
-Respiratuar alkaloz,
-Asetazolamid tatbiki,
-reterosigmoidostomi,
-Kistik fibrozis,
-Uzam diare,
-Diabetes insipitus.
Azald durumlar(Hipokloremi)
-Overhidrasyon,
-CHF,uygunsuz ADH salnm sendromu (SIADH),
-Kusma,
-Kronik gastrik suction,
-Kronik respiratuar asidoz,
-Tuz kaybettirici nefrit,
-Addison hastal,
-Diare,
-Yanklar,
-Metabolik alkaloz,
-Tiazid diretik tatbiki,
-Hipokalemi,
-Primer aldesteronism,
-Diaphorezis.
340
Klor (Cl), (BOS)
Klor
(Cl), (BOS)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
120 - 130 mEq/L
Ykseldii durumlar
-Dehidratasyon,
-Renal tbler asidoz,
-Akut bbrek yetmezlii,
-Diabetes Insipitus,
-Salisilat intoksikasyonu,
-Respiratuar alkaloz.
Azald durumlar
-Tberkloz menenjit,
-Bakteriyel menenjitler,
-Ar kusma,
-Aldosteronizm,
-Respiratuar asidoz,
-Su intoksikasyonu.
341
Klor (Cl), (drar)
Klor
(Cl), (drar)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
14 gn
14 gn
2 ay

24 saatlik idrar toplanmas klorrn diurnal deiimi nedeniyle daha
yararldr. 24 saatlik idrar miktar belirtilmelidir. Souk ortamda
saklanmaldr.
Referans deerler
140-250 mmol/gn
Klinik kullanm
drardaki klorr miktar diyetle alnan miktara baldr.
Ykseldii durumlar
-Masif direz,
-Artm tuz alm,
-Adrenokortikal yetmezlik,
-Bartter sendromu.
Azald durumlar
-Kusma,
-ntestinal fistl
-Tuz almnn kstlanmas,
-Ar diare,
-Adrenokortikal hiperfonksiyon.
342
Kolesterol
Kolesterol
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda Scakl
+4 oC
-20 oC
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay
(EDTA l plazmada yaplan Total Kolesterol yaklak olarak

% 3 orannda dktr. HDL-Kolesterol seviyesi ise serum
seviyesinden 2.5 mg/ dl daha dk bulunur.)
Alk gerektirmez
Referans deerler
Yetikin / yal :<200 mg/ dL; < 5.20 mmol/ L (SI unit)
Bebek
: 70-175 mg/ dL
ocuk
:120-200 mg/ dL
Yenidoan
: 53-135 mg/ dL
SI nite dnm katsays

x0.0259 = mmol/L
Klinik kullanm
Vcut kolesterolnn bir ksm diyetle alnmasna ramen, byk bir
ksm karacier ve dier dokular tarafndan sentezlenir. Yaklak
olarak gnlk kolesterol retiminin 1/3 safra asitlerine katabolize
edilir. Bat toplumlarndaki safra talarnn % 80i kolesterol
talardr. Kolesterol, HDL, LDL ve Lipid panelleri, myokardial
enfarkts ve fel riskinin deerlendirilmesinde yksek derecede
nemlidir.
343
Kolesterol
Ykseldii durumlar
-Hiperkolesterolemi,
-Hiperlipidemi,
-Hipotroidizm,
-Kontrolsz Diabetes Mellitus,
-Nefrotik sendrom,
-Gebeliin 3.trimestri,
-Yksek kolesteroll diyet,
-Ksantomatozis,
-Hipertansiyon,
-Myokardiyal infarkts,
-Aterosklerozis,
-Primer biliyer siroz,
-Stres,
-Nefrozis,
-Safra kanal tkankl,
-Total ve doymu yalar,
-lalar (steroidler, fenotiyazinler ve oral kontraseptifler).
Azald durumlar
-Malabsorbsiyon,
-Alk,
-Hipertroidizm,
-Kolesterol drc tedavi,
-Pernisiyz anemi,
-Hemolitik anemi,
-Sepsis,
-Stres,
-Karacier yetmezlii,
-Akut myokardiyal infarkts,
-Enfeksiyon ve enflamasyon,
-Abetalipoproteinemia
-Karsinoma.
344
Kolesterol - HDL
Kolesterol - HDL
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
(Buzdolab tercih edilir)
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Hepainli Plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Antikoagulan olarak sitrat, oxalat ve florid kullanlmaz. rnek
almadan nce hasta 10-16 saat a kalmaldr.
Referans deerler
Erkek : 45-70 mg/ dl
Kadn : 50-90 mg/ dl
SI nite dnm katsays
x0.0259 = mmol/L
-Sigara iimi ve alkol kullanm HDL seviyesini drr,
-HDL seviyesi ya ve cinsiyete bamldr.
-HDL kolesterolde, kolesterol gibi, myokardiyal infarktsten sonraki
3 ay anlaml d gsterir,
-HDL seviyesi hipotiroidi hastalarnda ykselir, hipertiroidlerde
azalr.
345
Kolesterol - HDL
Klinik kullanm
HDL lipoproteini kolesterol taycsdr, karacier ve az miktarda
barsaklarda retilir. yi kolesterol diye adlandrlr. Aratrmalar,
dk HDL-Kolesteroll ahslarda Aterosklerozis riskinde anlaml
bir art olduunu gstermektedir. Hali hazrda dk HDLKolesterol iin tedavi bulunmamaktadr. Bununla beraber kilo kayb,
ar egzersiz, sigara iiminin durdurulmas HDL seviyelerini
arttrabilir. Bir grup ilalarn (niacin ve gemfibrozil) HDL seviyelerini
arttrd rapor edilmitir. Hem total kolesterol hem de HDL, koroner
kalp hastal iin bamsz deikenlerdir. Beraberce kullanldnda
risk tahmini artar. Total kolesterol/HDL oran 3:1 idealdir, en
azndan 5:1 olmaldr.
Ykseldii durumlar
-Familyal HDL lipoproteinemi,
-Fenofibrat, gemfibrozil, nikotinik asit veya estrogenlerin kullanm,
-Dzenli aerobik egzersiz,
-Gnlk alkol alm (1 onz).
Azald durumlar
-Ailesel apolipoprotein eksiklii,
-Karacier hastal (Hepatit, siroz),
-Hipoproteinemi (nefrotik sendrom, malnutrisyon),
-Probucol alm,
-Sedanter yaam ekli,
-Akut MI,
-CVA,
-Alk.
346
Kolesterol - LDL
Kolesterol-LDL
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
Serum
72 saat
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
72 saat
7 gn
2 ay
EDTAl plazma
72 saat
7 gn
2 ay
Not
LDLnin direkt lm immnoseperasyon/spektrometri ile
yaplabilir. Trigliserid seviyeleri 400 mg/dLyi at olgularda
Friedwald forml ile LDL kolesterol seviyeleri hesaplanamaz
zellikle bu olgularda direkt lm metodlar kullanlr.
Friedwald forml
LDL=Total kolesterol-(HDL+Trigliserid/5)
(Bu forml trigliserid seviyeleri 400mg/dL nin zerinde

uygulanmaz.)
Alk gerektirmez. Hemoliz ve ikterik rneklerden kanlmaldr.
Referans deerler
60-160mg/dL
Arzu edilen: < 130 mg/dL
Snrda yksek: 130-159 mg/dL
Yksek: 160 mg/dL
SI nite dnm katsays
x0.0259 = mmol/L
347
Kolesterol - LDL
Klinik kullanm
LDL lipoproteini kolesterolce zengindir. Kt kolesterol diye
adlandrlr. Periferal dokularda depolanabilir. LDL kolesterol koroner
plak formasyonuna katlr ve myokard enfarkts iin katkda
bulunan bir faktrdr.
LDL ve VLDL nin ykseldii durumlar
-Familyal LDL lipoproteinemi,
-Nefrotik sendrom,
-Glikojen depo hastal (von Gierkes disease),
-Hipotroidizm,
-Alkol kullanm,
-Kronik karacier hastal (Hepatit, siroz),
-Primer bilier siroz,
-Hepatoma,
-Gamopati (Multible myeloma),
-Familyal hiperkolesterolemi tip IIa,
-Cushings sendromu,
-Apoprotein CII eksiklii,
-Primer Hiperkolesterolemi,
-Safra tkankl,
-Diabetes Mellitus,
-Kolesterolce zengin diyet,
-Gebeliin 3.trimestri,
-lalar (steroidler, fenotiazinler ve oral kontraseptifler).
LDL ve VLDL nin azald durumlar
-Alk, malabsorbsiyon,
-Abetalipoproteinemi,
-Hipertroidizm,
-Enfeksiyon ve enflamasyon,
-Karsinoma.
348
LDL-Alt Gruplar (LDL-Subfractionation) (Plazma)
LDL-Alt Gruplar
(LDL-Subfractionation) (Plazma)
Yntem
Poliakrilamid jel elektroforezi
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
EDTA l (Mor kapakl)
Referans deerler
<5.5 : Fenotip A (Byk, Kaba LDL)
5.5-8.5 ntermediate LDL
> 8.5 Fenotip B (Small, dense LDL)
Klinik kullanm
LDL
partiklleri,
boyutlarna,
dansitelerine
ve
kimyasal
kompozisyonlarna gre farkldrlar. ki fenotip tanmlanmtr.
Fenotip A; daha byk ve kaba LDL partikldr, Fenotip B; balca
kk fakat youn LDL paracndan olumutur. Fakat bu test
rutin klinik analizde zor teknii dolaysyla kullanlmamaktadr. Kk
ve youn LDL paracklar, dier LDL paracklarndan daha
aterojeniktir. Belki de small dense LDL ok kolaylkla okside
olabilmektedir. Fenotip Bnin prevalans; yala, imanlk ve tip II
diabet ile artar.
349
Kolesterol - VLDL
Kolesterol-VLDL
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
72 saat
7 gn
2 ay
rnek toplama zellii

12 saatlik alk gerektirir.
kanlmaldr.
Hemoliz ve ikterik rneklerden
Referans deerler
10-40 mg/dL
SI nite dnm katsays
x0.0259 = mmol/L
Klinik kullanm
VLDL kk bir miktar kolesterol tamasna ramen balca
trigliserit taycsdr.
350
Kolinesteraz II (Pseudokolinesteraz)
Kolinesteraz II
(Pseudokolinesteraz)
(PChE; SChE; Ailkolin Ailhidrolaz)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Erkek
: 3.100- 6.500 U/L
Kadn
: 18-49 ya : 1.800- 6.600 U/L

50 ya : 2.550-6800 U/L
Klinik kullanm
Serum kolinesteraz, sklkla pseudokolinesteraz (PCHE), gerek
kolinesterazdan veya asetilkolinesterazdan hem bulunduu yer hem
de substrat ile ayrlr. Asetilkolinesteraz eritrositlerde, akcier ve
dalakta, sinir ularnda ve beyin gri maddesinde bulunur. PCHE bir
serum enzimidir, karacierde, pankreas, kalp ve beynin beyaz
maddesinde bulunur. Bu yzden karacier testi olarak kullanlr.
Uzam anestezi, sinir gaz ve organofosforlu insektisit
zehirlenmelerinin
deerlendirilmesinde
kullanlr.
Genetik
pseudokolinesteraz varyantlar (anestezinin uzamasna neden olur),
hepatitler, siroz, malnutrisyon, anemiler, akut enfeksiyonlar, AMI,
pulmoner embolizm, postoperatif dnem, kronik bbrek yetmezlii,
gebeliin son dnemleri ve serum albumin konsantrasyonunu
dren durumlarda serum pseudokolinesteraz dzeyi der.
351
Kompleman Komponent C1q (C1q)
Kompleman Komponent C1q

(C1q)
Yntem
RID (Radial immunodiffusion)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
9-17 mg/dL
Klinik kullanm
Kompleman C1; C1q, C1r ve C1s ten oluur. C1q; antijenle
kompleks yapan immnglobulini tanr ve balanr, bylece
kompleman kaskad balar. Konjenital eksiklikleri, sonradan
kazanlm SLE den ayrt etmede kullanlr. Sonradan kazanlm C1
inhibitr eksikliinin tansnda ve dolamda immun kompleks
bulunan hastalklarn (rn. SLE, glomerulonefrit, idiopatik intertisiyel
pnmoni, infektif endokardit, Lyme hastal, Kronik HBV
enfeksiyonu HIV enfeksiyonu) deerlendirilmesinde; romatoid artrit
ve SLEnin takibinde kullanlr. Ayrca baz malignitelerde (rn.
Lsemi) prognostik nemi vardr.
352
Kompleman C3 (Serum)
Kompleman C3
(Serum)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum, Mayi
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), Dz tp(Mayi)
Referans deerler
Total kompleman: 75-160 unit/ml
C3 (Yetikin): 55-120 mg/dl veya 0.55-1.20 g/L (SI)
Serum Kord: 57-116 mg/dl
Prematre : 57-116 mg/dl
<1 ay
: 50-120 mg/dl
2-3 ay
: 60-150 mg/dl
4-6 ay : 60-175 mg/dl

7-12 ay : 70-180 mg/dl
1-3 ya : 75-180 mg/dl
>3 ya : 85-200 mg/dl

-C3 oda ssnda ok stabil deildir.
Klinik kullanm
Kompleman lmleri balca angiodemi ve sistemik lupus
eritomatozuslu
nefritli,
membranoproliferatif
nefrit
veya
poststreptokokkal nefritli hastalarn hastalklarnn aktivitesini
saptamak iin llr. Serum kompleman, enzim olarak grev
yapan bir grup proteindir. Bu enzimler immunolojik olarak ve
inflamatuar cevab hzlandrr. Total kompleman (=CH-50) 9 major
gruptan oluur (C1-C9). Kompleman sistemindeki klasik ve alternatif
yollar C3 basamanda birleir. C3 dzeyindeki artlar akut
inflamatuar hastalklar, atopik dermatit, bilier obstrksiyon ve
amiloidozise bal olabilirken, otoimmn hastalklar, bakteriyemi,
doku hasar, kronik hepatit, nefrit, malnutrisyon, DIC ve konjenital
eksiklikler C3 dzeyinde dkle neden olabilir.
353
Kompleman C3 (Serum)
Ykseldii durumlar
-lseratif kolit,
-Kanser.
Azald durumlar
-Siroz,
-Otoimmun hastalklar (SLE),
-Serum hastal (mmun komplekls hastal),
-Glomerulonefrit,
-Lupus nefriti,
-Akut renal transplant rejeksiyonu,
-Protein malnutrisyonu,
-Anemi,
-Hepatit,
-Romatoid artrit,
-Sjgrens sendromu,
-Ciddi sepsis.
354
Kompleman C4 (C4)
Kompleman C4
(C4)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum, Mayi
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), Dz tp(Mayi)
Referans deerler
Yetikin
: 20-50 mg/dL veya 0.20- 0.50 g/L (SI unit)
Serum Kord: 7-23 mg/dL

Prematre : 7-23 mg/dL
0-7 gn
: 7-25 mg/dL
7 gn-3 ay : 7-30 mg/dL
4 ay-1 ya : 8-42 mg/dL
2-12 ya : 15-42 mg/dL
>12 ya
: 15-50 mg/dL
Klinik kullanm
Kompleman sistemi immun savunma sisteminin balca blmn
oluturur.Akut faz reaktanlarndan biridir. Kompleman sistemindeki
klasik yolda yer alr.
Ykseldii durumlar
Akut inflamatuar durumlar ve malignitelerde C4 dzeyi artabilir.
Azald durumlar
-SLE,
-Akut glomerlonefrit,
-Kronik hepatit,
-Herediter anjiodem,
-Protein kaybedilen hastalklar,
-Konjenital eksiklik.
355
Koproporfirin
Koproporfirin
Yntem
Spektrofotometre, kromatografi
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Na2CO3 zerine toplanmal ve buzdolabnda saklanmaldr.Toplama
srasnda rnek ktan korunmaldr. 24 Saat iinde idrar hacmi
lldkten sonra 30 mllik ksm laboratuvara gnderilmelidir. 24
Saatlik idrar laboratuara bildirilmelidir. drar toplamaya balamadan
2 hafta nce alkol kullanm kesilmeli, idrarn topland dnemde
kas egzersizinden saknlmaldr.
rnek tp kab
drar kab
Referans aral
0-160 g/g
Klinik kullanm
Dier idrar porfirinleri ile birlikte porfirin tehisinde, porfiriyalarn
ayrc tansnda kullanlr. drarla atlan koproporfirin miktarnn en
fazla artt porfirin tipleri konjenital eritropoetik porfiria ve
koproporfiria dr. Akut intermittan porfiria ve variegate porfiriyada
biraz daha az olmakla birlikte yine idrarla atlan koproporfirin miktar
yksek bulunur.
Ykseldii Durumlar
-Arsenik, Karbontetraklorr ve etanol idrarla atlan roporfirin
miktarn etkilemeksizin koproporfirin atlmn arttrr.
-Karacier fonksiyon bozukluklar,
-Ateli hastalklar,
-Eritropoezin hzland durumlar.
356
Kortizol
(Hidrokortizon) (Serum)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
48 saat
2 ay
EDTAl plazma
48 saat
2 ay

Saat sabah 08.00de ve akam 16.00da kan almak en uygundur.
Numunenin alnd saat rnek zerinde belirtilmelidir.
Referans deerler
Yetikin/Yal : 8 AM : 5-23 mcg/dL
4 PM : 3-13 mcg/dL
ocuk
: 8 AM : 15-25 mcg/dL
4 PM : 5-10 mcg/dL
Yenidoan
: 1-24 mcg/dL
SI nite dnm katsays

x27,6=nmol/L
Klinik kullanm
Adrenal korteksten salnan gl bir glukokortikoiddir. Glukoz
metabolizmasnda merkezi bir rol oynar. Strese cevap olarak oluur.
Hipotalamus-Hipofiz-Adrenal korteks aksnn deerlendirilmesinde
kullanlr. Primer adrenal yetersizlii (Artm ACTH azalm kortizol)
ile sekonder adrenal yetersizlii (Azalm ACTH, azalm kortizol)
357
ayrt etmede, Cushings sendromunun tansnda, konjenital adrenal

hiperplazi ve melankolinin (Endojen depresyon) tansnda kullanlr.
Serum Deksametazon uygulandktan sonraki uygun zamanlarda
alnmaldr. Serum kortizol 3 g/dLden daha az ise Adrenal
yetersizlik, 3-19 g/dL ise ara deerdir. Sabah plazma kortizol
Deksametazon supresyonundan 2 gn sonra 5 g/dlden bykse
tansaldr. Akut stres, alkolizm, depresyon ve baz ilalar normal
dirnal varyasyonu etkileyerek bazal dzeyi deitirebilir.
Ykseldii durumlar
-Cushing Hastal,
-Adrenal adenom ve karsinomlar,
-Ektopik ACTH sendromu,
-Hipertiroidizm,
-imanlk,
-Stres,
-Gebelik ve strojen kullanm.
Azald durumlar
-Konjenital Adrenal Hiperplazi,
-Addison Hastal,
-Hipopititarizm,
-Hipotiroidizm,
-Karacier hastal.
358
Kortizol
(drar), (Serbest)
Yntem
RA veya HPLC
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
Oda scakl
+4C
-20C
48 saat
7 gn
14 gn

Asetik, borik, hidroklorik asit eklenebilir. %50lik asetik asitten 10
ml, 5 g borik asitten veya 0,5 ml 6N HClden (pH 2-4 arasnda
tutmak iin) 24 saatlik idrar toplamaya balamadan nce
eklenmelidir. drar iyi bir ekilde kartrlmaldr. drar miktarda
mutlaka kaydedilmelidir.
Referans deerler
Erkek: 28-213,7 g/gn
Kadn: 9-156 g/gn
0-10 ya: 2-27 g/gn
11-17 ya: 1-55 g/gn
18 ya: 5-55 g/gn
SI nite dnm katsays
x2,76= nmol/gn
Klinik kullanm
drardaki serbest; unkonjuge kortizol, dolamdaki
kortizoln
miktar
ile
iyi
koreledir.
Adrenal
hiperfonksiyonunu deerlendirmede yararldr. zellikle
sendromunun tansnda kullanlr. nhale kortikosteroid
hastalarda idrar atlmnda deiiklikler
olabilir.
sendromunda en sensitif ve spesifik test olarak kabul edilir.
serbest
kortikal
Cushing
kullanan
Cushing
359
Ykseldii durumlar
-Adrenal adenom ve karsinomlarda,
-Ektopik ACTH sendromunda,
-Basit obezite ile Cushing sendromunun ayrc tansnda,
-Depresyon,
-Alkolizm,
-Antikonvlzanlar,
-Stres,
-Gebelik.
Azald durumlar
-Addison hastal,
-Hipopituitarizm.
360
Kreatin (Serum)
Kreatin
(Serum)
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Gece al sonrasnda rnek toplanmaldr. Hemen dondurulmaldr.
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
7 gn
30 gn
Referans deerler
<1mg/dL
Klinik kullanm
Bu test byk oranda CPK lmleriyle yer deitirmitir.
Ykseldii durumlar
-Diyetle et alnmas
-skelet kas nekrozu veya atrofisi;

*Travma,
*Kas distrofileri,
*Poliyomyelitis,
*Amyotrofik lateral dermatomyelitis,
*Myastenia gravis,
*Alk.
-Endokrin bozukluklar;
*Hipertiroidizm,
*Akromegali.
-Dier durumlar;
*Akut romatoid artrit,
*SLE,
*Lsemi,
*Yanklar,
*MI.
361
Kreatin (drar)
Kreatin
(drar)
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
drar (spot, 24 saatlik)
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
+4C
-20C
drar
24 saat
3 ay
rnek toplama zellii
Hemen dondurucuya konmaldr. Koruyucu madde eklenmemelidir.
Referans deerler
24 saatlik idrar
Ykseldii durumlar
-Gebelik,
-ocukluk a,
-Uzun sren alk,
-Myopatiler,
-Hipertroidizm,
-Enfeksiyonlar,
-SLE,
-Akromegali,
-DM,
-Cushing sendromu,
-Addison hastal,
-Lsemi,
-Yanklar.
Azald durumlar
-Hipotiroidizm.
362
Erkek
<40 mg/gn
Kadn
<80 mg/gn
Kreatin Fosfokinaz (CPK; Kreatin Kinaz (CK))
Kreatin Fosfokinaz
(CPK; Kreatin Kinaz (CK))
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
72 saat
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
72 saat
7 gn
2 ay

Hemolizsiz ve ikterik olmayan
Referans deerler
Erkek: 24 190 U/L
Kadn: 24 170 U/L
SI nite dnm katsays
x0,017=kat/L
Klinik kullanm
CK, dz ve izgili kas ve beyin ile ilikili bir enzimdir. Serum CK
aktivitesi muskuler distrofinin tm tiplerinde ar artar. (rn.:
Duchenne tipi ve ilerleyen kas hastalklar) Ayrca nrojenik kas
hastalklar (myastenia graves ve multiple sclerosis)da CK normal
deerdedir.
Total
kreatinin
kinaz,
deiik
izoenzim
komponentlerinden (CK-MM,CK-MB ve CK-BB) olumutur.
Bunlardan herhangi birinde veya daha fazlasndaki bir art total
kreatin kinaz artna katkda bulunur. Eer total kreatinin kinaz
artarsa hangi CK izoenziminin artt aratrlmaldr. Troponin Ide
yaplrsa myokard hasar deerlendirilebilir.
363
Kreatin Fosfokinaz (CPK; Kreatin Kinaz (CK))
Ykseldii durumlar
-MI,
-Miyokardit,
-Myozit,
-Polymyozit, dermatomyozit,
-Malign hipertermi sendromu,
-Kalp cerrahisi,
-Hipotermi,
-Hipertermi.
364
Kreatin Fosfokinaz (CK-MB)
Kreatin Fosfokinaz MB
(CK MB)
Yntem
Enzim immunoassay, elektroforez
Balca rnek tipi
EDTAl plazma (alternatif: serum, heparinize plazma)
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp [alternatif: Dz rutin test tp (Krmz kapakl)]
rnek saklama
+4C
-20C
EDTAl plazma
1 gn
12 ay
Serum
1 gn
12 ay
Heparinli plazma
1 gn
12 ay

Hemolizsiz ve ikterik olmayan
Referans deerler
<24 U/L
SI nite dnm katsays
x0,017=kat/L
Klinik kullanm
Akut MI tansnda kullanlr. Akut MI sonrasnda 4-8 saatte
ykselmeye balar. 24 saatte pik yapar. CK/CK-MB oran tercih
edilir.
Ykseldii durumlar
-Kardiyak anevrizma cerrahisi,
-Kardiyak defibrilasyon,
-Myokardit,
365
Kreatin Fosfokinaz (CK-MB)
-Ventrikler aritmiler,
-Kardiyak iskemi,
-Ar egzersiz,
-Myozit,
-Polimyozit, dermatomyozit,
-Miksdem,
-CVA,
-Aortann akut disseksiyonu,
-I.M. enjeksiyonlar,
-Rabdomiyoliz,
-arpma yaralanma ve travmalar,
-Kas distrofisi,
-Malign hipertermi sendromu,
-Pulmoner emboli ve infarkts.
Azald durumlar
-Steroid kullanm,
-Kas kitlesinin azalmas,
-Ba doku hastalklar,
-Alkolik karacier hastal,
-Metastatik neoplasm.
366
Kreatin (Serum)
Kreatinin
(Serum)
Yntem
Otoanalizr ile Kolorimetrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli Plazma
7 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek: 0.6-1.2 mg/dL
Adolesan:
Kadn: 0.5-1.1 mg/dL
ocuk:
0,5-1,0 mg/dL
Bebek: 0,3- 0,4 mg/dL
Yenidoan: 0,3-1,2 mg/dL
0,3-0,7 mg/dL
Yal: Kas kitlesinin azalmas azalan deerlere neden olur.

>4 mg/dl (Bbrek fonksiyonlarnn ciddi bozukluunu gsterir.)
SI nite dnm katsays
mg/dL x 88.4 = mol/L
-lalar arttrr: Aminoglikozidler (rnek: gentamisin), simetidin,
ar-metal kemoterapotik ajanlar (sisplatin) ve dier nefrotoksik
ilalar, sefalosporinler (rn.: sefoksitin).
Klinik kullanm
Kreatininin, vcut svlarna salnm dar snrlar iinde ve sabit bir
oranda olduundan, glomerl filtrasyon oran ve bbrek fonksiyonu
iin iyi bir indikatrdr. Her gn yaklak kas kreatininin %1-2si
kreatinine dnr. Kreatinin gnlk atlm et diyetine bal olarak
%10-30 orannda artabilir. Yallarda kreatininin idrara atlmnn
azalmasndan dolay kreatinin miktarnda hafif artlar grlr.
367
Kreatin (Serum)
Ykseldii durumlar
-Glomerlonefrit,
-Pyelonefrit,
-Akut tbler nekroz,
-drar yolu tkanklklar,
-Diyabetik nefropati,
-Nefrit,
-Azalm kan akm;
*ok,
*Dehidratasyon,
*Konjestif kalp yetmezlii,
*Ateroskleroz gibi,
-Rabdomyoliz,
-Akromegali,
-Gigantizm.
Azald durumlar
-Azalm kas ktlesi;
*Muskler distrofi,
*Myastenia gravis.
368
Kreatin (drar)
Kreatinin
(drar)
Yntem
Balca rnek tipi
Spot idrar/24 saatlik idrar
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
drar kab
Souk ortamda saklanmal ve laboratuara ulatrlmaldr.
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Spot idrar
4 gn
4 gn
2 ay
24 saatlik idrar
72 saat
72 saat
2 ay
Referans deerler
980-1820 mg/gn
SI nite dnm katsays
x 8,84 = mol/gn
Klinik kullanm
Spot idrarda kreatinin lm abdominal travma sonrasnda
oluabilen mesane rptrlerinin ayrc tansnda yararldr. Genel
olarak ileri dnem bbrek yetmezlikli hastalarn ayrmnda da faydal
olabilir. 24 saatlik idrarda kreatinin lm bbrek fonksiyonlarnn
deerlendirilmesi
asndan
faydaldr.
Ayrca
eitli
kas
hastalklarnn ayrc tansnda deerli bilgiler verebilir (muskuler
distrofi ve polimyozit gibi). Primer myopatilerde 24 saatlik idrarda
kreatinin seviyeleri yksektir. Deerler vcut kas kitlesiyle de doru
orantldr.
369
Kreatin (drar)
Ykseldii durumlar (24 saatlik idrar)

-Akut enfeksiyon,
-Travma,
-Emosyonel stres,
-Ar egzersiz,
-Proteinden, kreatin veya kreatininden zengin diyet,
-Gebelik.
Azald durumlar (24 saatlik idrar)
-Yallk.
370
Kreatinin Klerensi
Kreatinin Klerensi
Yntem
Balca rnek tipi
Serum (alternatifi heparinize plazma) ve 24 saatlik idrar
Minimum hacim
1 mL serum
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl) alternatif iin mor kapakl tp
ve idrar kab
Hasta test sresince ay, kahve imemeli egzersiz yapmamal, ila
kullanmamaldr. 24 saatlik idrar toplama aamasnda souk
ortamda muhafaza edilmeli, koruyucu madde eklenmemelidir. 24
saatlik idrar miktar, hastann boyu ve kilosu mutlaka
kaydedilmelidir.
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli Plazma
7 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler (ml/dk/1,73m)

Ya
Erkek
Ya
Erkek
Kadn
0-5
45-73
30-39
82-140
75-128
6-8
64-72
40-49
88,5-146,5
80-125
9-14
83-109
50-59
95-153
75-120
20-29 88-146
Kadn
81-134
60
101,5-159,5
70-120
SI nite dnm katsays

x 0,00963 = mL/sn/m
371
Kreatinin Klerensi

-Egzersiz, kreatinin deerlerini artrr,
-Tamamlanmam idrar toplanmas hatal olarak dk deer verir,
-Gebelik kreatinin klirensini artrr,
-Fazla et ieren diyet
ykselmesine neden olur,
geici
olarak
kreatinin
klirensinin
-lalar artrr: Aminoglikozidler (gentamisin), simetidin, ar-metal

kemoterapotikler (sisplatin) ve nefrotoksik ilalar, sefalosporinler
(sefoksitin).
Klinik kullanm
Vcutta metabolik olarak oluan kreatininin, bbreklerden
ekskresyonu temeline dayanan balca bbrek fonksiyonlarn
gsteren bir testtir. Bbrek fonksiyonlarn deerlendirmede ok
kullanldr. Bbrek hastalklarnn takibinde de kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Egzersiz,
-Gebelik,
-Yksek kardiyak output sendromu.
Azald durumlar
-Bozulmu bbrek fonksiyonlar;
*Renal arteryel aterosklerozis,
*Glomerlonefrit,
*Akut tbler nekroz.
-Azalm glomerler filtrasyon oranna neden olan durumlar;
*Konjestif kalp yetmezlii,
*Asitli siroz,
*ok,
*Dehidratasyon.
372
Krom (Cr)
Krom
(Cr)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kaplar
Souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir. Asetik asit veya borik
asit zerine toplanan idrarlarda kabul edilir.
Referans deerler
24 saatlik idrar : <0.52 g/L
Klinik kullanm
Kroma maruz kalan kiilerde, bu maddeden etkilenme derecesini
gsterir. Toksisite krom kullanan endstrilerde grlr. Krom metal
kaplama, boya, patlayc, seramik ve fotoraf sanayinde maruz
kalma grlebilir.
373
Kryofibrinojen
Kryofibrinojen
Yntem
El ile (presipitasyon)
Balca rnek tipi
EDTAl plazma
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
rnek alnr alnmaz 37Clik su banyosuna alnmaldr. 1 saat
sreyle bu banyoda bekletildikten sonra santrifj ilemi ile plazmas
ayrlmaldr. Heparin kullanm yanl negatif sonulara neden
olabilir.
Klinik kullanm
Kryofibrinojenemi primer veya sekonder olabilir. Sekonder olanlar
tmr, nekroz, akut ve kronik enflamasyon, lenfoproliferatif
hastalklar, otoimmn hastalklara bal olabilir. Kryofibrinojenemi
IgA nefropatisinde genellikle olmakla birlikte, IgA antikorlarna kar
fibronektin ile olan ilikisi tam olarak bilinmiyor.
Ykseldii durumlar
-Akut FMF ata,
-Hemofili,
-Oral kontraseptif kullanmnda.
374
Kryoglobulin
Kryoglobulin
Yntem
El ile (presipitasyon)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
rnek alnr alnmaz 37Clik su banyosuna alnmaldr. 1 saat
sreyle bu banyoda bekletildikten sonra santrifj ilemi ile serumu
ayrlmaldr.
Klinik kullanm
Kryoglobulin vcut ssndan (37C) daha dk derecelerde
presipite olan tekrar stlnca zlen bir serum proteinidir. ou
poliklonal immnglobulin komplekslerinden oluur. Yine de yarya
yakn ksmn zellikle IgM olmak zere monoklonal proteinler
oluturabilir. Amiloidoz znmeyen fibriler proteinlerin eitli
dokularda depolanmas ile karakterizedir. Kryoglobulinemi tansnda
kullanlr (Reynaud benzeri semptomlar).
Ykseldii durumlar
-Kollajen doku hastalklar (rn.: lupus eritematosus, sjgrens
sendromu, romatoid artrit),
-Akut ve kronik enflamasyonlar (rn.: infeksiyz mononkleozis,
endokardit, poststreptokokkal glomerulonefrit),
-Karacier hastalklar (rn.: Hepatit, siroz),
-Lenfoid maligniteler (rn.: Multiple myeloma,
Waldenstrms makroglobulinemia, lsemi ).
lenfoma,
375
Kurun (Pb)
Kurun
(Pb)
Yntem
Atomik Absorbsiyon Spektrofotometresi (AAS)
Balca rnek tipi
EDTAl plazma, idrar, sa
Minimum hacim
3 mL (EDTAl plazma)
rnek tp kab
EDTAl tp (mor kapakl) veya heparinli tp (yeil kapakl), jelsiz
dz tp (BOS) (Daha nce hi kullanlmam veya nitrik asit ile
ykanm ve distile veya deiyonize su ile durulanm tplerle
gnderilmelidir.)
rnek saklama
EDTAl plazma
Referans deerler
Tam kan
Oda scakl
2 ay
ocuk
(15 ya)
10 g/dL
Sa ve trnak
+4C
-20C
2 ay
2 ay
Yetikin
(>15 ya)
<20 g/dL
5 g/g sa
Toksik konsantrasyon 70 g/dl,

>25 g/g ciddi kurun maruziyeti.
drar
Normal < 80 g/rnek
Ara deer 80-400 g/rnek
Anormal > 400 g/rnek
Numune alnmadan nce cilt iyice temizlenmelidir. Hemolizden
kanlmaldr. 24 saatlik idrar souk ortamda saklanmal ve
gnderilmelidir. 6N HCl, asetik asit veya borik asit zerine toplanan
idrarlarda kabul edilir.
Klinik kullanm
Kurun zehirlenmesinin tansnda kullanlr. Kurun ar metal olup
evrede bulunur. Akut veya kronik toksikasyona neden olur.
376
Laktat (Laktik Asit), (Plazma)
Laktat
(Laktik Asit), (Plazma)
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Venz kan: 5-20 mg/dL, 0.6-2.2 mmol/L (SI unit)
Arteriel kan: 3-7 mg/dL, 0.3-0.8 mmol/L (SI unit)
-Turnikenin uzun sre kullanm, laktat seviyesini artrr,
-lalar arttrr: Cyanide, etanol (kronik kullanm), aspirin, fenformin
ve nalidiksik asit.
Klinik kullanm
Jejunoileal bypass ve ksa barsak sendromlu hastalardaki, D-laktat
asidozun saptanmasnda kullanlr. Gastroenterit belirtileri olan
salkl ocuklarda D-laktik asidoz belirtileri geliebilir.
Ykseldii durumlar
-ok,
-Doku iskemisi (kan alm srasnda turnikenin uzun sre kalmas),
-Karbonmonoksit zehirlenmesi,
-Ciddi karacier hastal,
-Genetik metabolizma bozukluu,
-Diabetes mellitus (Nonketotik),
-Egzersiz, hiperventilasyon.
377
Laktat (BOS)
Laktat
(BOS)
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
0,5 - 2,5 mmol/L
Ykseldii durumlar
-Serebral kan akmnn veya oksijenizasyonunun azalmas,
-ntrakranial basncn artmas,
-Travma, fel, intrakranial hemoraji,
-Multiple skleroz,
-Primer veya metastatik SSS tmrleri,
-Hipokapni, bakteriyel ve tberkloz menejiti.
378
Laktat Dehidrogenaz (LDH)
Laktat Dehidrogenaz
(LDH)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
5 gn
Heparinli plazma
5 gn

Hemolizsiz serum
Referans deerler
220 - 450 U/L
SI nite dnm katsays
x0.017 = kat/L
-Ar egzersiz total LDH ve zellikle LDH-1,LDH-2 ve LDH-5 in
ykselmesine neden olur,
-Hemoliz yanl pozitif LDH seviyesine neden olur,
-lalar arttrr: Alkol, anestezikler, aspirin, klofibrat, floridler,
mitramisin, narkotikler ve prokainamid.
-lalar azaltr: Askorbik asit
Klinik kullanm
Miyokard infarkts, karacier hastalklar, pernisiyz ve
megaloblastik anemilerde, pulmoner emboli, malignite ve kas
distrofilerin deerlendirilmesinde kullanlr.
379
Laktat Dehidrogenaz (LDH)
Ykseldii durumlar
-Myokardiyal infarkts,
-Pulmoner hastalklar (embolism, infarkts, pnmoni, konjestif kalp
hastal),
-Hepatik hastalklar (hepatitis, aktif siroz, neoplazi),
-Krmz hcre hastalklar (megaloblastik anemi, hemolitik anemi
veya protezli kalp kapakndan gelen eritrosit hcresi ykm),
-skelet kas hastalklar ve yaralanmalar (kas distrofileri, kas
travmas, son zamanlarda yaplan ar egzersiz),
-Renal parankimal hastalklar (infarkts, glomerulnefritis, akut
tbler nekroz, renal transplant reddi),
-Barsak iskemisi ve infarkts,
-Testis tmr (seminoma ve disgerminomalar),
-Lenfoma ve dier redikuloendotelyal sistem tmrleri,
-lerlemi solid tmr kanserleri,
-Pankreatitis,
-Diffz hastalklar ve yaralanmalar (kalp krizi, kollojen hastalklar,
ok, hipotansiyon).
LDH-1 ykseklii:
-Hemolitik anemi,
-Akut renal infarkts,
-Renal transplant,
-Hemolizli rnek,
-Testikler kanser.
LDH-3 ykseklii:
-Akut pulmoner infarkts,
-Yaygn pnmoni,
-lerlemi kanser,
-Akut pankreatit,
-Lenfositoz.
LDH-5 ykseklii:
-Hepatik konjesyon,
-Hepatit veya hasar,
-skelet kas hasar.
Tm izoenzimlerin ykseklii:
-Sistemik hastalklar,
-Kollojen vaskler hastalklar,
-Sepsis,
-Dissemine intravaskler koagulopati.
380

Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Gri kapakl tp
50 g veya 2g/kg laktoz 400 mL su iinde zlerek oral yoldan
hastaya verilir. Daha sonra 0, 30, 45, 60 ve 90. dakikalarda kan
alnp glukoz dzeyi llr. 8 saatlik alk gereklidir. Ayrca test
sresince sigara iilmemeli ve sakz inenmemelidir.
Referans deerler
Plazma glukozunun >20 mg/dL'den fazla ykselmesi, karn ars ve
diyare olmamas
Klinik kullanm
nce barsak mukozasnda laktoz eksikliine bal olarak gelien
karbonhidrat emilim bozukluklarnn deerlendirilmesinde kullanlr.
Test sresince glukoz dzeyinde 30 mg/dLnin zerinde art
olmaldr. 20 mg/dL altndaki art anormal kabul edilir.
Azald durumlar
-Laktaz yetersizlii,
-Enterojen diyare.
381
LDH zoenzim Elektroforezi
LDH zoenzim Elektroforezi

Yntem
Elektroforetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
LDH-I
: %17-27
LDH-II
: %27-37
LDH-III
: %18-25
LDH-IV
: % 3-8
LDH-V
: %0-5
ocuk
: 60-170 unit/L
Bebek
: 100-250 unit/L
Yenidoan : 160-450 unit/L

Klinik kullanm
Miyokard enfarkts ve karacier hastalklarn deerlendirmede
kullanlr. Laktat dehidrojenaz tetramerik stoplazmik enzimdir.
Myokardda LDH2 bulunmaktadr. Normal olarak LDH1, LDH2den
daha azdr. Akut myokardiyal infarkts takiben, LDH1 ykselir,
LDH2 den daha yksek seviyeye gelir. LDH1/LDH2 <0.9 dan >0.9a
deiir. Bu durum, hasardan 24-48 saat sonra gerekleir, 5-7 gn
srer. BOS ta LDH1/LDH2 oran <1 ise; karsinomatz menenjit veya
serebral metastazn gl bir gstergesidir. Primer merkezi sinir
sistemi benign veya malign tmrlerde bu oran >1 dir.
382
Lamda Hafif Zincir (Serum)
Lamda Hafif Zincir

(Serum)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
350-900 mg/dL
Klinik kullanm
Monoklonal hafif zincir ya kappa veya lambda tipinden oluur.
(Bence-Jones proteinri) Monokloal hafif zincir bbrek yetersizliine
neden olabilir. Amiloid fibrillerin proksimal tubulleri hasara
uratmasyla sonradan kazanlm Fanconis sendromu oluur.
Multiple
myelom,
makroglobulinemi,
amiloidoz
olaslnn
aratrmas srasnda genellikle immunogloblin konsantrasyonlar ile
birlikte kullanlr. Kappa/Lambda orannn referans aralk snrlar
dnda olmas paraproteinemi olasln destekler.
383
Lamda Hafif Zincir (drar)
Lamda Hafif Zincir

(drar)
Yntem
Nefelometrik, mmunelektroforezis
Balca rnek tipi
drar
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Souk ortamda saklanan idrar kab. 24 saatlik idrar miktar
belirtilmelidir.
drar
160
kat
konsantre
edilip
immunoelektroforezlenir.
Referans deerler
< 5 mg/dL
Klinik kullanm
Paraproteinemiler aratrlrken, zellikle hafif zincir hastal
olaslnn deerlendirilmesi amacyla kullanlr. mmnglobulin
katabolizmasnda arta neden olan durumlarda da idrarla atlan
hafif zincir miktar artm bulunabilir.
Ykseldii durumlar
-Nefrotik sendrom (Primer amiloidoz),
-Multiple myeloma,
-Waldenstrm s Makroglobulinemi
384
Lamotrigine (Lamictal)
Lamotrigine
(Lamictal)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Tedavi Dozu: 0.5-4.0 g/mL
Toksik Doz : >8.0 g/mL
Klinik kullanm
Antiepileptik bir ilatr. Ayn zamanda Lennox-Gustaut sendromlu
hastalarnda etkilidir.
385
Legionella Kltr ve Antikoru
Legionella Kltr ve Antikoru

Yntem
Kltr, Direkt floresant antikor (DFA), DNA probe, IFA
Balca rnek tipi
Balgam, bronial ykama suyu, transtrakeal aspirat, akcier biyopsisi
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Steril, vidal kapakl kap
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Legionella izolasyonu iin kullanlr. Pnmonili hastalardan Legionella
pneumophila ve ilgili trleri izole edilmektedir. Belirti ve
semptomlar, radyografi bulgular genel olarak nonspesifiktir.
386
Leishmania Antikoru
Leishmania Antikoru
Yntem
ndirekt Hemaglutinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Leishmaniazis tansnda kullanlr.
387
Lenfoma Paneli
Lenfoma Paneli
Yntem
Flow Sitometri
Balca rnek tipi
Periferik kan, EDTAl veya heparinli kan, EDTAl veya heparinli
kemik ilii
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Mor (EDTAl) veya Yeil (Heparinli) kapakl tp
Phtl kan rnekleri ve hcre says ile viabilite dkl olan
rnekler kabul edilmemelidir.
Referans deerler
CD 3 (T)
CD 19 (B)
CD 4 (Helper)
CD 8 (Supressor)
CD 16-56 (NK)
Aktive T
:
:
:
:
:
:
%60-85
%7-23
%29-59
%19-48
%6-29
%7-15
Klinik kullanm
Etiyolojisi bilinmeyen lenfositozun saptanmasnda kullanlr. Kan ve
kemik iliinin kronik lenfoproliferatif hastalklarnda B ve T
hcrelerinin saptanmasnda; akut lenfoblastik lsemiyi akut myeloid
lsemiden ayrt etmede; malign lenfomadan, reaktif lenfosit/lenfoid
hiperplaziyi ayrt etmede; kronik lenfoproliferatif bozuklarn B ve T
hcre alt snflarnn saptanmasnda kullanlr. mmn yetmezlikler
ile otoimmn viral ve kronik granlomatz hastalklarn tan ve
takibinde kullanlr. Kalp, karacier, bbrek ve kemik ilii
transplantasyonlarnn izlenmesinde de yararldr.
Lenfoma paneli
CD3, CD4, CD5, CD8, CD10, CD14, CD16/56, CD19, CD20, CD23,
CD45, kappa, lambda.
Parosismal Nokturnal Hemoglobinri (PNH) Paneli
CD14, CD45, CD55, CD59,glycophorin.
388
Lenfosit mmunofenotiplendirme
(CD4/CD8 Oran, AIDS T-Lenfosit Hcre
Markrlar, CD4 Markr, CD4 yzdesi)
Yntem
Flow sitometri
Balca rnek tipi
Taze tam kan
Referans deerler
Hcreler
T hcreleri
mL deki hcre says
60-95
800-2500
*T-helper(CD4)
60-75
600-1500
*T-spressr(CD8)
25-30
300-1000
4-25
100-450
4-30
75-500
B hcreleri
*Naturel killer hcreleri
CD4/CD8 oran : > 1
-Diurnal varyasyon grlr,
-Son zamanlardaki viral hastalklar total T lenfosit saymn azaltr,

-Nikotin ve ar egzersiz lenfosit saymn azaltr,
-Steroidler lenfosit saymn arttrr,
-mmunsupresif ilalar lenfosit saysn azaltr.
Klinik kullanm
AIDSli hastalarn klinik semptomlarnn olumasnda nemli olan
CD4 T lenfositlerin srekli azalmasn saptayan testtir. Bu oran ayn
zamanda AIDSli hastalarda opurtunistik enfeksiyonlarn gelime
riskininde gstergesidir. CD4 saysnn azalmas hastaln ktye
gittiini, tedavinin baarszln gsterir. CD4 saymlar ve HIV virs
miktar antiviral tedavinin balatlmasna yardmc olur.
389
Lenfosit mmnofenotiplendirme Paneli

CD3+, CD3+CD4+, CD3+CD8+, CD4/CD8 oran, CD16/56+.
Yksek saymlar
-Kronik lenfositik lsemi,
-B hcre lenfomas,
-T hcre lenfomas.
Azalm saymlar
-Organ transplant hastalar,
-HIV pozitif hastalar,
-Konjenital immun eksiklik.
390
Lipaz
Lipaz
Yntem
Kolorimetrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
Serum
7 gn
7 gn
-20C
2 ay
Heparinize plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Hemolizden
kanlmaldr.
tekrarlanmamaldr.
Dondurup-zme
ilemi
ok
Referans deerler
<12 ya: <60 U/L
>12 ya: 13-60 U/L
Klinik kullanm
Pankreatik bozukluklarn aratrlmasnda kullanlr. Pankreatit ata
sonrasnda 4-8 saat iinde lipaz aktivitesi artmaya balar. 24 saat
iinde pik seviyelerine ular. 8-14 gnde dmeye balar. Lipaz
seviyeleri amilaza gre daha uzun sre yksek kalr. Akut pankreatit
iin amilazdan sensitivitesi ve spesifitesi daha yksektir.
Ykseldii durumlar
-Akut pankreatitler,
-Kronik tekrar eden pankreatitler,
-Pankreatik kanser,
-Pankreas kistleri,
-Akut kolesistit,
391
Lipaz
-Kolanjit,
-Ekstrahepatik kanal tkankl,
-Bbrek yetersizlii,
-Barsak tkankl veya enfarkts,
-Tkrk bezi inflamasyonu veya tmr,
-Peptik lser,
-Pankreatik kanal tkankl,
-Akut ve kronik bbrek hastalklar,
-Peritonitler,
-Psdokistler,
-Strangle veya enfarkte barsak,
-Safra kesesi koliti,
-ERCP, oddi sfinkterinde spazma neden olan narkotik analjezikler ve
heparin kullanm.
392
Lipoprotein a (Lp a)
Lipoprotein a
(Lp a)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
< 30 mg/dL
Klinik kullanm
Hiperlipidemilerin snflandrlmasnda kullanlr. 30 mg/dLnin
zerindeki deerler kardiyovaskler hastalklar iin bamsz risk
faktrdr. Yksek plazma Lp (a) konsantrasyonu, artm MI ve
serebral infarkt riski ile uyumluluk gsterir. Lp (a) konsantrasyonlar
genetik olarak belirlenmitir, diyetten etkilenmez.
Ykseldii durumlar
-Prematr koroner arter hastalklar,
-Serebral arter stenozu,
-Kontrolsz Diabetes Mellitus,
-Ciddi hipotiroidizm,
-Familyal hiperkolesterolemi,
-strojen azalmas.
Azald durumlar
-Alkolizm,
-Malnutrisyon,
-Kronik hepatoselller hastalklar.
393
Lipoprotein Elektroforezi
Yntem
Elektroforetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Elektroforetik madde Lipoprotein
ilomikronlar
Trigliseritler(TG)
-Lipoprotein
Dk Dansiteli Lipoprotein(LDL)
Totalin % si
0-2
33-52
Pre-Beta Lipoprotein ok Dk Dansiteli Lipoprotein(VLDL) 7-28

Alfa-Lipoprotein
Yksek Dansiteli Lipoprotein(HDL)
10-30

-Diyet fenotipleri etkileyebilir,
-Diyabetli ve bbrek yetersizlikli hastalarn elektroforezi gvenilir
olmaz,
-Statin ilalar elektroforezi deitirebilir.
Klinik kullanm
Lipoprotein tipleri elektroforezde yklerine, byklklerine,
ekillerine ve jel ile etkileimlerine gre g ederler. HDL-C, LDL-C,
VLDL-C lmlerinin genel olarak lipoprotein elektroforezinin yerine
gemesine
ramen,
heparin
sonras
lipolitik
aktiviteyi
deerlendirmesi ynyle elektroforez nemini korumaktadr. stelik
a olmayan hastada balang sinyallerinde kk bir ilomikron
band oluabilir ve elektroforezde Lp X olarak saptanr. Lp X
obstrktif sarln bir belirtecidir.
394
Anormal durumlar:
Snflandrma Ykselmi lipoprotein
I
ilomikronlar
Apolipoprotein
CII eksiklii
IIa
LDL
IIb
III
IV
V
LDL,VLDL
IDL
(ntermediate density
lipoproteinler)
VLDL
ilomikronlar
VLDL
likili klinik bozukluklar

Lipoprotein lipaz eksiklii
Kontrol edilemeyen
diabetes mellitus (DM)
Ailesel hiperkolesterolemi
Nefrozis
Hipotiroidizm
Ailesel birleik hiperlipidemi
Disbetalipoproteinemi
Diabetes mellitus
Alkolism
Ailesel hipertrigliseridemi
Diabetes mellitus
Diabetes
Nefrozis
Malnutrisyon
395
Listeria Aglutinasyon Testi
Listeria Aglutinasyon Testi

Yntem
Aglutinasyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Klinik kullanm
Listeria monocytogenes, gram +, hareketli, spor yapmayan bir
bakteridir. zellikle yenidoanda ve baklk yetersizlii olanlarda
enfeksiyon meydana getirir. ntrauterin enfeksiyonlar de ve
bebein anne karnnda lmne neden olabilir. Listeria aglutinasyon
testi, serumda Listeria agltininlerinin varlnn gsterilmesi ve
titrenin belirlenmesinde kullanlr.
396
Lityum (Li)
Lityum
(Li)
Yntem
Atomik Absorbsiyon
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Tedavi dozu : 0.8-1.2 mEq/L
Toksik doz
: >2 mEq/L
Klinik kullanm
Bipolar psikozun manik epizotlarnda kullanlr. Ayn zamanda
migren tedavisinde kullanlr.
397
Lizozim (Muramidaz)
Lizozim
(Muramidaz)
Yntem
RID
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
0.2- 15.8 g/ml
Klinik kullanm
Balca granlosit ve monositlerin ykmnda oluur. Akut veya
kronik granlositik veya monositik lsemiler, Myeloproliferatif
hastalklar ve malign histiositozis tansnda kullanlr. Lizozim
seviyesi > 200 g/ml plazma seviyeleri akut nonlenfositik lsemi
(M2, M4, M5) veya kronik granlositik lsemilerde grlmektedir.
Ykseldii durumlar
-Akut monositik veya myelomonositik lsemi,
-Kronik myeloid lsemi,
-Polistemia vera,
-Baz bbrek hastalklar ve kronik enfeksiyonlarda (r.tberkloz)
serum lizozim dzeyi artar.
398
Liver-Kidney Mikrozomal Antikor Tip 1 (LKM Tip 1 Antikorlar)
Liver-Kidney Mikrozomal
Antikor Tip1
(LKM Tip 1 Antikorlar)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Karacier hastalklarnda seilmi olgularda (otoimmn hepatit,
prmer biliyer siroz, primer sklerozan kolanjit) antikorlarn lm
yararldr. Daha ok ocuklarda grlen otoimmn kronik aktif
hepatit tip-2 tansnda kullanlr.
eitli hepatobiliyer hastalklardaki otoantikor durumu
Hastalk
Antikor
Otoimmn hepatit tip I
ANA, ASMA, Anti-ACTN
Otoimmn hepatit tip II
Anti-Liver/Kidney Mikrozomal tip I
Primer Biliyer Siroz
Anti-mitokondrial
Primer Sklerozan Kolanjit
Anti-ntrofil sitoplazmik antikor

(ANCA)
399
Lkosit Alkalen Fosfataz (LAP, LAP Skoru, LAPA Ntrofil Alkalen Fosfataz)
Lkosit Alkalen Fosfataz

(LAP, LAP Skoru, LAPA, Ntrofil Alkalen
Fosfataz)
Yntem
zel boyama + Mikroskopi inceleme
Balca rnek tipi
Heparinli veya dz kandan taze olarak lam zerine yaplm 8-10
yayma preparat (parmak ucundan yaplacak yaymalarda
kullanlabilir).
Uzun sre beklemi kandan, uygun olmayan tpten yaplan
yaymalar kabul edilmemelidir.
Referans deerler
%30-140
Klinik kullanm
LAP olgun ntrofillerin sekonder granllerinde normalde bulunur.
KML (Kronik myeloid lsemi) ve myelodisplazi ile lkomoid
reaksiyonun ve polistemia vera (reaktif ntrofili) ile sekonder
polisteminin ayrc tansnda kullanlr. Pozitif boyama ntrofillerde
mavi granller halinde grlr. LAP aktivitesinde anlaml artlar
balca polistemia rubra vera, lkomoid reaksiyonlar ve dier reaktif
ntrofililerde grlr. Anlaml azallar ise genellikle Kronik Myeloid
Lsemilerde grlr. Ayrca KMLnin remisyon faznda LAP normale
dnebilir. Blast krizi veya agresif fazda ise LAP artabilir.
Ykseldii durumlar
-Polistemia vera,
-Lkomoid reaksiyonlar,
-Down sendromu,
-Myeloproliferatif hastalklar,
-Stres, gebelik,
-ALL,
-Hodgkin lenfoma,
-Aplastik anemi ve bakretiyel enfeksiyonlarda.
400
Lkosit Alkalen Fosfataz (LAP, LAP Skoru, LAPA Ntrofil Alkalen Fosfataz)
Azald durumlar
-KML,
-Sideroblastik anemi,
-diyopatik
hematri,
trombositopenik
purpura,
Paroksismal
noktrnal

-AML,
-Siroz,
-Diabetes mellitus,
-Gut,
-Pernisyz anemi ve sarkoidozisde.
401
Lupus Antikoaglan ve Antikor Testi
Lupus Antikoaglan ve
Antikor Testi
(Circulating Anticagulant, Anti-Kardiolipin
Antikorlar, Antifosfolipid Antikoru,
PTT-LA;LA-DVV; dRVVT Testi, Dilute
Russell Viper Venom Time)
Yntem
Koagulometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp, krmz kapakl tp
Uygun olmayan kan/antikoagulan oranlar, phtl, hemolizli ve
heparinli rnekler kabul edilmemelidir.
Referans deerler
< 23 GPL (IgG fosfolipid nitesi)
< 11 MPL (IgM fosfolipid nitesi)
-Sfiliz enfeksiyonlu hastalar, yanl pozitif sonu verirler,
-AIDS, inflamasyon, otoimmn hastalklar ve kanser geici olarak bu
tip antikorlarn gzlemlenmesine neden olabilirler.
-Baz ilalar yanl pozitif sonulara sebep olabilirler (Klorpromazin,
prokainamid, dilantin, penisilin, hidralazin ve kinidin).
Klinik kullanm
Lupus antikoaglan testi genellikle rekrren veya izah edilemeyen
trombozis ve tekrarlayan fetal kayplarda (tipik olarak 2-3. veya
daha sonraki trimesterlerde) yaplan testtir.
402
Lupus Antikoaglan ve Antikor Testi
Lupus Antikoaglan ile ilikili klinik durumlar

Vaskler:
-Rekrren arteriyel ve venz trombozis ile ilikili durumlar (MI,
Stroke, visceral infarkt)
Obstetrik:
-Fetal gelime gerilii,
-Preeklampsi,
-ntrauterin lm ve abortus,
-Azalm amniotik sv,
Hematolojik:
-Trombositopeni,
-Hemolitik anemi (Coombs testi pozitif),
Dermatolojik:
-Livedo retiklaris,
-Kutanz nekroz.
Dier:
-Valvler kalp hastal,
-Nrolojik hastalklar,
Ykseldii durumlar
-SLE,
-Trombozis,
-Trombositopeni,
-Tekrarlayan fetal kayplar,
-Sfiliz,
-Akut infeksiyon,
-Yal ahslar.
403
Lupus Erythematosus Hcre Testi (LE Hcresi)
Lupus Erythematosus Hcre Testi

(LE Hcresi)
Yntem
Mikroskopik
Balca rnek tipi
Dz kan (Serum ayrlmadan ve oda scaklnda gnderilmelidir.),
mayi
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), jelsiz dz tp(mayi)
rnein uygun olmayan tpe alnmas, santrifj edilmesi, miktarnn
yetersiz olmas ve hemolizli olmas rnein kabul edilmemesini
gerektirir.
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
SLEli hastalarn %70-90nda LE hcresi grlr. Ayrca romatoid
artrit, skleroderma, konnektif doku hastalklar, ila reaksiyonlar ve
lupoid hepatitte de LE hcresi %3-9 orannda grlr.
404
Luteinizan Hormon (LH, Lutropin)
Luteinizan Hormon
(LH, Lutropin)
Yntem
ECLA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
-20C
48 saat
2 ay
Referans deerler (mIU/ml)

Erkek: <2 ya :0,7-2,7
Kadn: <2 ya :<0,57
<6 ya :<0,57
<6 ya :<0,57
<11 ya :<0,57
<11 ya :<0,57
<21 ya :0,7-7,4
<21 ya :0,7-12,6
<71 ya :1,5-9,3
>71 ya :3,1-34,6
Luteal:
0,1 - 14,7
Follikuler: 1,1 - 11,6

Menopoz: 11,3 - 39,8
SI nite dnm katsays
x1=U/L
-HCG reten tmrl ve hipotiroidili hastalar, yanl olarak yksek
LH seviyesi gsterirler,
-Baz ilalar LH seviyesini arttrrlar: Antikonvlzanlar, klomifen,
naloksan ve spironolakton
-Baz ilalar LH seviyesini azaltrlar: strojenler, progesteronlar,
testesteron, digoxin, oral kontraseptifler ve fenotiyazinler.
405
Luteinizan Hormon (LH, Lutropin)
Klinik kullanm
Hipotalamik-hipofizer-gonadal aksn deerlendirilmesinde kullanlr.
Serum gonadotropin seviyelerinin llmesi; primer gonadal
yetersizlik ile gonadal stimlasyon eksikliinin ayrmnda kullanlr.
Hipofiz hastalklar tarafndan ilk nce etkilenen growth hormon ve
LH dr. LHn serum analizi kadndaki infertilitenin saptanmasnda ve
tedavisinde ok faydaldr.
Ykseldii durumlar
-Menapoz,
-Kastrasyon,
-Anori,
-Hipogonadizm,
-Gecikmi Puberte,
-Hipofizer Adenoma,
-Testikler Disgenezis (Klinefelter sendromu),
-Ovarian Disgenezis (Turner sendromu),
-Polikistik Overler,
-Tm Testikler Feminizasyon Sendromu.
Azald durumlar
-Stress,
-Anoreksiya nevrosa,
-Primer hipofizer veya hipotalamik yetersizlik,
-Malnutrisyon.
406
Magnezyum (Mg) (Serum)
Magnezyum
(Mg) (Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Taze, hemolize olmam alk serumu tercih edilmelidir.
Eritrositlerden magnezyum salnmn nlemek iin acil serum ayrm
yaplmaldr. Iktan aluminyum folyo ile sarlarak korunmaldr.
Referans deerler
< 5 ya: 1,6 - 2,5 mg/dL
< 7 ya: 1,5 - 2,4 mg/dL
<13 ya: 1,7 - 2,2 mg/dL
<21 ya: 1,6 - 2,3 mg/dL
21 ya: 1,6 - 2,6 mg/dL
Olas kritik deerler
< 0,5 mEq/L
> 3 mEq/L
SI nite dnm katsays
x0.411 = mmol/L
407

-Hemolizden kanlmaldr.
-Baz ilalar magnezyum seviyelerini artrabilir (Tiroid medikasyonu,
antiasitler, laksatifler, kalsiyum ieren ilalar, loop diretikler,
aminoglikozidler).
-Baz ilalar magnezyum seviyelerini azaltabilir (Diretikler, baz
antibiyotikler, inslin).
Klinik kullanm
Vcuttaki 300den fazla enzimin kofaktrdr. Birok enzim
sistemlerinin aktivatrdr, oksidatif fosforilasyonda glikolizis, hcre
oalmas, nkleotid metabolizmas ve protein biyosentezinde
nemlidir. Serum magnezyum seviyelerinin azalmas, nronlara
kalsiyum giriini inhibe ettii iin nromuskuler eksitabilitenin
artna neden olur.
Ykseldii durumlar
-Bbrek yetersizlii,
-Kontrolsz DM,
-Addison hastal,
-Endokrinopatiler (mineralokortikoid veya hipotiroidi),
-Bbrek yetersizlii olan hastalarda magnezyum ieren antiasit ve
laksatiflerin ok kullanm,
-Tuz azlna ikincil olarak bbrek salnmnn azalmas,
-Redistribusyon: akut DKA, feokromositoma,
-Artm doku ykm (rabdomyolizis),
-Dier: Lityum, hacim azl, ailesel hipokalsirik hiperkalsemi.
Azald durumlar
1. GI ve Nutrisyonel bozukluklar:
a. Defektif GI absorbsiyon (malabsorbsiyon),
b. Yetersiz diyetle alnm (rn:alkolikler),
c. Magnezyumsuz parenteral tedavi,
d.Kronik diyare, villz adenom, uzam nazogastrik lavaj,
fistller (ince barsak, safra).
408
2. Ar Bbrek kayplar:
a.Diretikler,
b.Renal tbler asidoz (RTA),
c.Akut tbler nekrozisin diretik faz (ATN),
d.Endokrin
bozukluklar
(DKA,
hiperaldesteronism,
hipertiroidism, hiperparatiroidism), SIADH, Bartters sendromu,
hiperkalsiri, hipokalemi,
e.Sisplatin, alkol, siklosporin, digoksin, pentamidin, mannitol,
amfoterisin B, foskarnet, metotreksat,
f. Antibiyotikler (gentamisin, tikarsilin, karbenisillin),
g.Redistribisyon, hipoalbuminemi, siroz, inslin ve glukoz
uygulanmas,
teofilin,
epinefrin,
akut
pankreatit,
kardiyopulmoner bypass,
h. Deiik: terleme, yanklar, uzam egzersiz, laktasyon, A
kemik sendromu.
3. Alkolizm,
4. Diabetik asidozis.
409
Magnezyum (drar)
Magnezyum
(drar)
Yntem
AAS
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
Oda scakl
+4C
-20C
7 gn
7 gn
2 ay

24 saatlik idrar souk ortamda muhafaza edilmelidir. rnek
toplandktan sonra kartrlmaldr. Diyetle alnan magnezyum
miktar etkiler.
Referans deerler
75-150 mg/gn
SI nite dnm katsays
x0,411=mmol/gn
Klinik kullanm
drarda magnezyum testi, diyetle yeteri kadar Mg (normalde 200500 mg/gn) alnp alnmadnn deerlendirilmesinde faydaldr.
Ayrca, elektrolit dengesini ve magnezyum metabolizmasn
deerlendirmede kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Bartter sendromu,
-Diretik, kortikosteroid, sisplatin kullanm,
-Alkol kullanm.
410
Makroplrolaktin
Makroprolaktin
Yntem
PEG ktrme + ECLIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
72 saat
-20C
7 gn

Hemolizden kanlmaldr. Ar hemoliz, ikter ve lipemi rnek
kabulne engel olabilir.
Klinik kullanm
Hiperprolaktinemisi olan hastalarda
makroprolaktin aratrlmaldr.
klinik
uyumlu
deilse
411
Metanefrinler (drar)
Metanefrinler
(drar)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Spot idrar / 24 saatlik idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
+4C
-20C
drar
14 gn
2 ay
Mmknse hasta rnek toplamaya balamadan 1 hafta ncesine
kadar kulland ilalar kesmelidir. Toplamaya 1 hafta ila
kullanmadan balamas tercih edilir. (L-dopa, alfa metil-dopa
(aldomet), buspiron, kodein, isoetorin, isoprotorenol, mandelamin,
metoklopramid, yksek konsantrasyonlu asetaminofen, labetalol,
katekolamin ieren preparatlar, MAO inhibitrleri, vazodilatrler ve
diretikler lm etkileyen ilalardr).
rnek mutlaka buzdolabnda muhafaza edilmeli ve souk ortamda
laboratuvara iletilmelidir. Asidik koruyucu (hidroklorik asit, nitrik
veya asetik asit) kullanlabilir ancak souk ortam saland
mddetce art deildir. 24 saatlik idrar miktar mutlaka
kaydedilmelidir.
Referans deerler
Metanefrin
24 saatlik
74-298 g/gn
Spot idrar
<1 ya : 0,001-4,6 g/mg krea.
1-2 ya : 0,27-5,38 g/mg krea.
2-5 ya : 0,35-2,99 g/mg krea.
5-10 ya : 0,43-2,7 g/mg krea.
10-15 ya : 0,001-1,87 g/mg krea.
15-18 ya : 0,001-0,67 g/mg krea.
>18 ya : 0,05-1,2
g/mg krea.
412
Metanefrinler (drar)
Normetanefrin
24 saatlik
105-354
g/gn
SI nite dnm katsays

24 saatlik metanefrin x5,07 =nmol/gn;
Spot metanefrin
x0,574=mmol/mol krea.
Klinik kullanm
drar metanefrinleri sklkla idrar katekolaminleri ve VMA ile beraber
llen
testlerdir.
Anormal
katekolamin
retiminin
deerlendirilmesinde kullanlr. Feokromastoma, nroblastoma ve
ganglionroblastoma tansnda kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Yksek konsantrasyonlar Feokromastoma tans iin deerlidir.
-Esansiyel hipertansiyon (hafif art olur),
-Emosyonel stres (hafif art olur),
-Fiziksel aktivite (hafif art olur),
-lalar.
413
Methemoglobin (MetHb.)
Methemoglobin
(MetHb.)
Yntem
Otoanalizr ile spektrofotometrik
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
EDTAl tam kan tp (mor kapakl)
rnek saklama
Oda scakl
+4C
EDTAl tam kan
48 saat
72 saat
Numune kesinlikle dondurulmamaldr. Hemolizli ve phtl rnek
kabul edilmemelidir.
Referans deerler
Total Hemoglobinin %0.4-%1.5 veya 0,06 -0,24 g/dL veya 9,3 37,2 mol/L (SI unit)
Olas kritik deerler
Total Hemoglobinin >%40
-Sigara iimi ve karbonmonoksit zehirlenmesinde artm
methemoglobin seviyesi grlr.
Klinik kullanm
Konjenital veya kazanlm methemoglobinemi tansnda kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Karbon monoksit zehirlenmesi,
-Benzokain,
-Nitrogliserin,
-Lidokain,
-Nitratlar,
-Fenasetin,
-Slfonamid kullanm,
-Radyasyona maruziyet.
414
5-10 Metilen Tetrahidrofolat Redktaz Enzim Eksiklii
5-10 Metilen Tetrahidrofolat

Redktaz Enzim Eksiklii
(MTHFR Mutasyon Analizi)
Yntem
PCR-REA
Balca rnek tipi
EDTA l tam kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Referans deerler
N/N
: Homozigot Normal
Mt/N : Heterozigot (MTHFR A 223 V)

Mt/Mt : Homozigot mutant (MTHFR A 223 V)
Klinik kullanm
Kardiovaskler hastalklarla ilikisi olduu bilinen MTHFR
mutasyonunun saptanmasnda kullanlr. Ciddi MTHFR enzim
eksiklii
(normalin % 0-20 enzim aktivitesi) olan hastalarda
homosistinri grlr. Orta derecedeki enzim eksiklii (% 50 enzim
aktivitesi) nkleotid 667 pozisyonunda sitozin, timin mutasyonu
(C667>T) ile ilikilidir ve alanin 223, valinle yer deitirir (MTHFR
A223 V). Homozigot MTHFR A 223 V mutasyonu ile
hiperhomosisteinemi oluur. Vitamin B12, B6 ve folik asit eksiklii
grlr.
415
Metotreksat
Metotreksat
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
rnek saklama
Serum
+4C
-20C
24 saat
1 ay

rnek karanlkta saklanmaldr. Metotreksat infzyonuna baladktan
24, 48, 72 saat sonra ve ideal olarak Leucovorin brakldktan sonra
rnek alnmaldr.
Referans deerler
4-6 saatte 50 mg/m2-15 g/m2 doz IV infzyon eklinde
uygulandnda;
Tedavi Dozu :
24.saatte
48.saatte
72.saatte
5,00-10,0 mol/L
0,5-1,0mol/L
<0,2 mol/L
Toksik Dozu :
24.saatte
48.saatte
72.saatte
>10,0 mol/L
>1,0 mol/L
>0,2 mol/L
Klinik kullanm
la dzeyinin takibinde kullanlr. Metotreksat, yksek dozlarda
kanser tedavisinde kullanlr. Dk dozlarda ise Romatoid artrit,
Psriatik artrit, Juvenil Romatoid artrit, Polimyozit, Reiter sendromu,
astma ve Chron hastalnda kullanlr.
416
Mikroalbumin (MA)
Mikroalbumin
(MA)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
EDTAl tam kan
Oda scakl
+4C
5 gn
14 gn

Buzdolabnda muhafaza edilmeli ve souk ortamda laboratuvara
ulatrlmaldr. 24 saatlik idrar miktar kaydedilmelidir.
Referans deerler
24 saatlik
Spot
<30 mg/gn
<1,9 mg/dL
MA/Kreatinin:0-30 mg/gn

-drar yolu enfeksiyonlar, kan veya asid-baz anormalliklerinde
ykselmi MA seviyeleri elde edilir. Yanl olarak prognozun ktye
gittiini ifade eder.
-Oksitetrasiklin test sonularn interfere eder.
Klinik kullanm
Bbreklerin
etkilendiinin
ilk
belirtilerindendir.
Diyabetik
komplikasyonlarn zellikle Diabetik nefropati, retinopati ve DM tip 1
in erken tan ve tedavi takibinde kullanlr. Yalar 12den daha fazla
olan her diabetik hastaya ylda bir defa yaplmas tavsiye edilir.
Diyabetik olmayanlarda mikroalbumin bulunuu kardiyovaskler
hastalklarda ve hipertansiyonda yaam sresinin erken bir
indikatrdr. Hayat sigortas yapan sigorta irketleri tahmini yaam
sresini tespit etmede bu testten faydalanmaktadrlar.
417
Mikroalbumin (MA)
Ykseldii durumlar
-Diabetes mellitus,
-Hipertansiyon,
-Kardiyovaskuler hastalklar,
-Nefropati,
-Hematri,
-Hemoglobinri,
-Myoglobinri.
418
Mycobacterium Kltr (Bactec Yntemi ile)
Mycobacterium Kltr
(Bactec Yntemi ile)
Yntem
Bactec ve Lwenstein Jensen birlikte allmaktadr. Tip
identifikasyonu iin PCRRFLP, gerekirse BACTECNAP yntemleri
kullanlmaktadr.
Balca rnek tipleri ve Minimum hacimleri
Balgam (10 mL), bronkoalveolar lava svs, mide suyu (10-15mL);
idrar (10 mL), BOS (2 mL), plevra, perikard, asit ve eklem svs gibi
vcut svlar, doku rnekleri, kan, kemik ilii, apse ve gaita
rnekleri tberkloz vakalarnn tans iin kullanlmaktadr.
rnek tp kab
Serum (Krmz kapakl tp), bos (jelsiz steril tp)
rnekler steril,
ulatrlmaldr.
vidal
kapakl
bir
kap
iinde
labarotuvara
Klinik kullanm
Bactec ynteminde reme sresi 3-21 gndr. (ortalama 12
gndr) kltr; bakterilerin canlln dorudan gsterilmesi ve
daha sonra tip tayini ve diren testlerinin almasnn salanmas
asndan da nemlidir.
419
Mycoplasma Pneumonia Antikorlar (IgM ve IgG)
Mycoplasma Pneumonia
Antikorlar
(IgM ve IgG)
Yntem
EIA, IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
IgM: < 1/10
IgG: < 1/10
Klinik kullanm
Akut yada geirilmi Mycoplasma pneumonia enfeksiyonuna kar
oluan antikorlarn gsterilmesinde kullanlr. M. Pneumonia balca
primer atipik pnmoni etkenidir. nsanlarda solunum yolu
infeksiyonlar (faranjit, trakeobroit, pnmoni) yapar. IgG ve IgM
nin birlikte pozitif olmas yakn bir sre ncesine ait bir enfeksiyonu,
sadece IgG nin pozitif olmas ise geirilmi enfeksiyonu gsterir.
BOS svsnda bu test yaplmamaldr.
420
Myoglobin (Serum)
Myoglobin
(Serum)
Yntem
Trbidimetrik
Balca rnek tipi
Serum (alternatif: heparinize plazma)
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
7 gn
2 ay
Heparinize plazma
7 gn
2 ay

Hemoliz, ikter, lipemi ve kontaminasyon kabul edilmeme nedenidir
Referans deerler
<107 ng/mL veya <90mcg/L (SI unit)
-Son zamanlarda uygulanan radyoaktif maddeler test sonularn
etkileyebilir.
-IM enjeksiyonlardan sonra artabilir.
Klinik kullanm
Serum myoglobin dzeyi direk olarak vcut kas kitlesi ile ilikilidir.
Myokard enfarktsnm erken tansnda faydaldr. Akut MI sonras
1-4. saate myoglobin dzeyi ykselir. 24. saatte normale dner.
Ykseldii durumlar
-Myokard enfarkts,
-Myozit (iskelet kas inflamasyonu),
-Malign hipertermi,
421
Myoglobin (Serum)
-Muskler distrofi,
-skelet ve kalp kas hasar, iskemi,
-Rabdomyoliz,
-Nekroz,
-Travma, egzersiz, fel,
-IM enjeksiyon,
-remi.
Azald durumlar
-Romatoid artrit,
-Myoglobine kar antikor varl.
422
Myoglobin (drar)
Myoglobin
(drar)
Yntem
Trbidimetrik
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
drar
+4C
-20C
7 gn
2 ay

Souk ortamda muhafaza edilmelidir. Souk ortamda tanmaldr.
Referans deerler
< 200 ng/mL
Klinik kullanm
Renal fonksiyonlarla idrara kan myoglobin miktar ilikilidir.
Myoglobinin dolamda ok artmas nefrotoksiktir akut tbler
nekroza yol aabilir.
Ykseldii durumlar
-skelet ve kalp kas hasar,
-Sekonder myoglobinri (Haff hastal),
-Elektrik oku,
-Termal yanklar.
423
N-Asetil Glukozaminidaz (NAG)
N-Asetil Glukozaminidaz
(NAG)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Referans deerler
1,5-6,1 U/L
Klinik kullanm
Nefrotoksik ilalarn bbrekte hasara neden olduu hallerde idrar
NAG dzeyi serum kreatinin dzeyinden daha abuk ykselir.
Bbrek hasarnda deerlidir. Bbrek transplantasyonlarnn
rejeksiyonunun erken tansnda kullanldr.
424
Nazal Smear
Nazal Smear
Yntem
2 Lam zerine yaplm ince yayma preparatlar boyama ilemi
sonrasnda mikroskobik olarak incelemeye tabi tutulur.
Balca rnek tipi
Nazal srnt
Referans deer
Az miktarda eozinofil grlmesi normal kabul edilir. ok sayda
eozinofil grlmesi, ikayetlerin alerji ile ilgili olma olsln
destekler.
Klinik kullanm
Eozinofiller alerjik reaksiyon durumunda artan beyaz kan
hcreleridir. Allerjik
burun akntlar veya st solunum yolu
reaksiyonlarnda burun sekresyonunda bulunan eozinofil miktarnda
artma meydana gelir.
425
Nron Spesifik Enolaz (NSE)
Nron Spesifik Enolaz

(NSE)
Yntem
Enzim immnoassay
Balca rnek tipi
Serum (alternatif: heparinize plazma)
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
Serum
72 saat
+4C
5 gn
-20C
2 ay

rnein serumu hemoliz edilmeden hemen ayrlmal
dondurulmaldr. Hemoliz yanl pozitif sonulara neden olabilir.
ve
Referans deerler
5,4- 12,9 ng/mL
Metastatik nroblastomal ocuklarda: 10-1240 ng/mL
Klinik kullanm
Nron spesifik enolaz, 2-fosfo-D-gliserat-hidrolaz, glikolitik
enziminin bir izoenzimidir. Bu enzim merkezi ve periferal sinir
sisteminin nronal ve nroendokrin hcrelerinde bulunur. Akcier
orjinli kk hcreli kanserlerde artm seviyelerde llr.
Nroblastomal olgularda da artm seviyelerde bulunur. Yine bu tr
kanserlere sahip hastalarn rekrrens takiplerinde de kullanldr.
Komadaki hastalarda gnlk seri NSE lmleri nronal hasarn
belirlenmesinde kullanldr. Kardiyo-pulmoner ressitasyon sonras
24. saat ve 48. saat NSE seviyeleri yksek olan hastalarn seyirleri
ciddidir.
426
N-Telopeptid (NTx)
N-Telopeptid
(NTx)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
Souk ortamda toplanmal ve gnderilmelidir. Borik asit zerine
toplanan idrarlarda kabul edilir.
Referans deerler
NTx idrar
NTx serum
(nmol BCE*/nmol Kreatinin)
(nmol BCE*)
Kadn
26- 124
6,2- 19
Erkek
21- 83
5,4- 24,2
(*Bone Collagen Equivalents)

-Ayn gn iinde lm yaplsa bile ayn ahsta %30 deiim
gsterebilir. Sabah idrarnn iki ayr kaba alnp lm deikenlii
azaltabilir.
-Vcut gelitirme iin testesteron alan sporcularda NTx deerleri
dktr.
Klinik kullanm
NTx, kemik matriksinin %90n oluturan tip I kollajeninin yapsnda
bulunan bir proteindir. Bu proteinlerin N terminalleri kemik ile
apraz balanr, kemik ile g oluturur. Kemik lizisinde NTx kana
salnmaya ve idrara kmaya balar. Bu nedenle, kemik ykmn
gsteren markrlardandr. Osteoporoz tans ve tedavi takibinde
kullanlr.Tedavi takibi iin zellikle tedavi ncesinde bazal NTx
dzeyine baklmas nemlidir.
427
N-Telopeptid (NTx)
Ykseldii durumlar
-Osteoporozis,
-Paget hastal,
-leri derecedeki kemik tmrleri (Primer veya metastatik),
-Akromegali,
-Hipertiroidizm.
Azald durumlar
-Hipoparatiroidizm,
-Hipotiroidizm,
-Kortizol tedavisi.
428
Nkleer Matriks Protein 44
Nkleer Matriks Protein 22

[NMP-22, Mesane Tmr Antijeni (Bladder
Tumor Antigen, BTA)]
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
Saat 24:00- 08:00 arasnda sabah ilk idrar rneinin tamam alnp,
10 mL'si labaratuvardan salanan idrar kabna konarak
gnderilmelidir.
Referans deerler
BTA: < 14 unit/mL
NMP22: < 10 unit/mL
-Bu protein ok stabil deildir, eer idrar derhal stabilize edilmezse
yanl negatiflikler grlebilir.
Klinik kullanm
BTA, mesane tmr hcreleri tarafndan oluturulan H-faktr ilikili
bir proteindir. NMP22, mesane tmr hcrelerinin ekirdeklerinin
paralanmas esnasnda idrarda biriken ekirdek matriks proteinidir.
Normalde bu proteinler idrarda bulunmamaldr. NMP22, non-invasif
olduundan tarama testi olarak tedavinin takibi, rekrrensin
saptanmas amacyla kullanlabilir. Ancak BTA testi tarama testi
olarak kullanlmamaldr. nk, idrar yolu enfeksiyonlarndan, son
dnemde yaplm olan rolojik cerrahiden ve riner traktusa ait
talardan etkilenir. Genel olarak, riner traktus transizyonel hcre
karsinomlarnda idrar NMP-22 dzeyi ykselir. Bu hastalarda NMP22 dzeyi ile hastaln derecesi doru orantldr. Ayrca
postoperatif rekrrens takibindede kullanlr. Egzersiz ve sistematik
kemoterapi yanl yksek sonulara neden olabilir. Sistoskopi ve
riner kateterizasyon sonrasnda doku hasarna bal olarak 5 gn
sre ile NMP-22 ykseklii grlebilir.
429
5 Nkleotidaz (5-NT)
5' Nkleotidaz
(5'-NT)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
24 saat
7 gn
2 ay
Referans deerler
2-10 U/L
-lalar ve hepatotoksik ajanlar 5nkleotidaz aktivitesini etkilerler.
Klinik kullanm
Nkleotidaz, nkleosid 5 fosfat zerine etkili olan bir fosfatazdr.
Hepatobiliyer hastalklarda 2-6 kat art grlr. skelet sistemine
ait hastalklarda 5 nkleotidaz art nadiren grlr. Bu nedenle 5
nkleotidaz lm alkalen fosfataz yksekliinin hepatobilier
sistemden mi yoksa iskelet sistemine ait bir hastalktan m
kaynaklandn tespit etmede deerlidir.
Ykseldii durumlar
-ntra veya ekstra hepatik biliyer obstrksiyonlar,
-Kolestazis,
-Hepatit,
-Bilier siroz,
-Hepatik nekroz,
-Hepatik iskemi,
-Karacier maligniteleri,
-Hepatotoksik ilalar,
-Gebeliin son trimesteri.
430
Oksalat (drar)
Oksalat
(drar)
Yntem
Spektrofotometrik
Balca rnek tipi
Spot/ 24 saatlik idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
24 saatlik idrar 20 ml 6N HCL ieren kaba toplanmaldr. Metal
kapakl toplayclar kullanlmamaldr. rnein pH s 2 ile 3 arasnda
tutulmaldr. Gerekirse toplama ii bittikten sonra 6N HCL
kullanlarak pH ayarlanmaldr. (6N HCL), HCL belirli volmdeki su
ile dile edilerek hazrlanr. Nitrik veya borik asit koruyucu olarak
kullanlmamaldr. Askorbik asit (2 g/gn) grnen oksalat
deerlerini artrabilir. Metal ierikli kaplar idrar toplamak iin uygun
deildir. Spot idrar iin ise toplama ilemi bittikten sonra koruyucu
olarak 6N HCL eklenmelidir. (her 100ml idrar iin 2 ml asit
eklenmelidir.) Hasta son 24 saat iinde C vitamini almam olmaldr.
rnek saklama
drar
Oda scakl
+4 C
-20C
7 gn
14 gn
2 ay
Referans deerler
24 saatlik idrar (mg/mg krea.)
<6 ay : <0,3
Spot idrar (mg/dL)

0-1,9
6 ay- 4 ya : <0,15
> 5 ya : <0,1
-Askorbik asit (> 2 gram/gn) oxalat deerini artrr.
431
Oksalat (drar)
Klinik kullanm
Glyoxalate ve gliserat metabolizmasnn son rndr. Suda
znmez ve bu nedenlede bbrek ta oluumuna neden olur. Et, C
vitamini ve oxalat ieren yiyecekler birikimine neden olabilir.
rolitiazisin deerlendirilmesinde kullanlr. Bbrek talarnn tedavi
moniterizasyonunda kullanlabilir.
Ykseldii durumlar
-Ya malabsorbsiyonu,
-Alanin gluoksalat transferaz enzim eksiklii,
-Gliserat dehidrogenaz eksiklii,
-diopatik hiperoksalri,
-Barsak hastalklar,
-lyak hastal,
-Pankreas yetmezlii.
Azald durumlar
-Bbrek yetmezlii.
432
Oligoklonal Band Tayini
Oligoklonal Band Tayini

Yntem
Elektroforetik
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Menenjit, tmr, sifiliz ve multiple skleroz gibi sinir sistemi
hastalklarnn tansnda kullanlr. ounlukta BOS elektroforezinde
oluan 2 veya daha fazla bandn serum ile karlatrlmas klinik
olarak nemlidir.
433
Osmolalite (drar)
Osmolalite
(drar)
Yntem
Osmometrik
Balca rnek tipi
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
dara kab
rnek saklama
24 saatlik idrar
Oda scakl
+4C
-20C
7 gn
14 gn
2 ay

Souk ortamda muhafaza edilmelidir.
Referans deerler
Spot idrar 300-900 mosm/kg
12- 24 saat sv kstlamas: > 850 mOsm/kg H2O (SI unit)
Klinik kullanm
Elektrolit su dengesinin deerlendirilmesinde kullanlr. Bbrek
fonksiyonlarnn takibinde kullanlr. (konsantrasyon kabiliyeti)
Ykseldii durumlar
-SIADH sekresyonu,
-Asidozis,
-ok,
-Hipernatremi,
-Hepatik siroz,
-Addison hastal.
434
Osmolalite (drar)
Azald durumlar
-Diabetes insipitus,
-Primer polidipsi,
-Hiperkalsemi,
-Ar su alm,
-Renal tbler nekrozis,
-Aldosteronizm,
-Hipokalemi,
-Ciddi pyelonefrit.
435
Osmolalite (Serum)
Osmolalite
(Serum)
Yntem
Osmometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
7 gn
14 gn
2 ay
Referans deerler
Yetikin/yal : 285- 295 mOsm/kg H2O veya 285- 295 mmol/kg
(SI unit)
ocuk : 275- 290 mOsm/kg H2O
-Serebrovaskler olay (stroke, inme), beyin tmrleri uygunsuz ADH
sekresyonu nedeniyle test sonularn etkilerler.
Olas kritik deerler
<265 mOsm/kg H2O
>320 mOsm/kg H2O
Klinik kullanm
Sv ve elektrolit dengesinin deerlendirilmesinde kullanlr. Bu test
zellikle inme, asit, su durumu, asit-baz dengesi ve olas ADH
anormalliklerinin deerlendirilmesinde nemlidir. Osmolalite ayn
zamanda organik asitlerin, ekerlerin ve etanoln saptanmasnda
yararldr. Koma hastalarnn deerlendirilmesi asndan nemlidir.
385 mOsm/kg H2O hiperglisemili hastalarn stupor hali ile ilikilidir.
400-420 mOsm/kg H2O aras deerlerde Grand mal nbetler
grlr. 420 mOsm/kg H2O zeri deerlerde lm olabilir.
436
Osmolalite (Serum)
Ykseldii durumlar
-Hipernatremi,
-Dehidratasyon,
-Hiperglisemi,
-Mannitol tedavisi,
-Azotemi,
-remi,
-Etanol, metanol veya etilen glikol alm,
-Hiperosmolar nonketotik koma,
-Diabetes insipitus,
-Hiperkalsemi,
-Renal tbler nekrozis,
-Ciddi pyelonefrit,
-Serebral lezyonlar,
-ok.
Azald durumlar
-Hiponatremi
-Ar sv alm,
-Uygunsuz ADH sekresyonu,
-Akcier karsinomlar ile ilikili paraneoplastik sendrom,
-Panhipopititarizm.
437
Osmotik Frajilite
Osmotik Frajilite
Yntem
Kalitatif
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Hemolizli rnek kabul edilmemelidir.
Referans deerler
Kontrol rnei ile hasta rnei karlatrlarak sonu verilir.
Klinik kullanm
Eritrosit frajilitesi deerlendirilir.
hastalklarda deerlidir.
Bu
frajilitenin
Ykseldii durumlar
-Herediter sferositoz,
-Herediter stomatositoz,
-Hemolitik anemiler,
-Prostatik kalp kapak gibi mekanik travmalar,
-Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksiklii.
Azald durumlar
-Hipokromik-mikrositer anemiler,
-Leptositoz,
-Polistemia rubra vera,
-Splenektomi sonras.
438
bozulduu
Osteokalsin (Kemik G1a Proteini, BGP)
Osteokalsin
(Kemik G1a Proteini, BGP)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Serum
2 ay
EDTA l Plazma
2 ay

Hasta 12 saat a kalmaldr.
Referans deerler
11 - 43 ng/mL
Klinik kullanm
Kemiin non kollajen proteinidir. Osteoblastlar tarafndan yaplr. K
vitamini baml proteindir. Azalm K vitamini alm, azalm BGP
seviyeleri ile ilikilidir. Bu durum K vitamini eksiklii baml
osteoporozisi aklar. Osteokalsin balca kemik hastalklarnn
deerlendirilmesinde kullanlr. Osteokalsin dzeyinin ykselmesi
osteoblastik aktivitenin arttn gsterir. Serum osteokalsin dzeyi,
alkalen fosfataz dzeyi ile beraber hareket eder. Osteokalsin
konsantrasyonlar ocuk ve infantlarda yetikinlerden daha
yksektir.
Yenidoanlarda, yaamn ilk aynda ykselir, 12 aya kadar yksek
kalr, sonra dmeye balar, puberteye kadar olduka sabit kalr.
Yetikin erkeklerde, osteokalsin konsantrasyonlar pubertal
seviyeden dktr. Hayat boyu sabit kalr. Yetikin kadnlarda ise
olduka sabittir ve menopozdan sonra ykselmeye balar.
439
Osteokalsin (Kemik G1a Proteini, BGP)
Ykseldii durumlar
-Osteoporozis,
-Paget hastal,
-Renal osteodistrofi,
-Primer ve sekonder hipertroidizm,
-Kemik metastazlar,
-Akromegali.
Azald durumlar
-Primer bilier siroz,
-Hipoparatiroidizm,
-Gebelik,
-Hipotiroidizm,
-Glukokortikoid tedavisi,
-GH eksikliinde der.
Osteoporozda, osteokalsin dzeyi yksek yada dk

olabilir.
440
Otoimmn Hastalklarn Tans in Test Paneli
Otoimmn Hastalklarn Tans

in Test Paneli
Yntem
Antinkleer Antikor (ANA)
ANA patern
ds. DNA Otoantikoru
n RNP/sm IgG otoantikoru
Sm (smith) IgG otoantikoru
SS-A IgG otoantikoru
SS-B IgG otoantikoru
Scl-70 IgG otoantikoru
Ribozomal P protein otoantikoru
Tiroid Peroksidaz otoantikoru
C3 Kompleman
C4 Kompleman
Romatoid faktr
IFA/IMAGE <7,5 IU/ml

IFA
Farr RBA <5.0 IU/ml
EIA <5.0 units
EIA <5.0 units
EIA <5.0 units
EIA <5.0 units
EIA <5.0 units
EIA <5.0 units
ICMA <60 U/ml
Trbidimetrik 82-235 mg/dl
Trbidimetrik 16-70 mg/dl
Trbidimetrik
<60 IU/ml
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek saklama
Serum
Oda scakl
48 saat
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Klinik kullanm
Bu panel;
-Kark Konnektif Doku Hastalklarnda,
-Sistemik Lupus Eritematosus (SLE),
-Sjgren Sendromu,
-CREST Sendromu (Kalsinosis, Raynouds Sendromu,
zefageal disfonksiyon, Sklerodaktili ve telanjiektazi),
-diopatik Raynauds Sendromu,
-la nedenli lupus,
-ANA negatif lupus,
-Diffz skleroderma vs. taramas ve otoimmun bozukluklar
tansnda kullanlr. Ayrca otoimmn tiroidit, Romatoid artrit ve
atipik otoimmn bozukluklarda kullanlr.
441
Pankreatik Amilaz
Pankreatik Amilaz
Yntem
Otoanalizr, Spektrometri
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans aral
17-115 /L
Klinik kullanm
En fazla akut pankreatit olaslnn aratrlmas srasnda kullanlr.
Youn alkol kullananlarda daha sk akut pankreatit grlr.
Hiperparatiroidizmde hiperkalsemiye bal pankreatit grlebilir.
Hipertrigliseritemi de nemli pankreatit nedenleri arasndadr.
Amilaz, bbreklerden atlan bir enzim olduundan kronik renal
yetmezlii olan hastalarda serum amilaz aktivitesi iki katna
ykselebilir.
442
Pankreas slet Cell Antikor (Islet Adack Antikoru, ICA)
Pankreas slet Cell Antikor

(Islet Adack Antikoru, ICA)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL serum
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Hastalarn serumunda bu antikorlarn varl, pankreas adacklarnda
Beta hcre harabiyetinin devam etmekte olduunun gstergesidir.
Tip I diabetes mellituslu (DM) hastalarn %90nda pozitiftir. Tip I
DMta klinik bulgular balamadan yllar nce antikor saptanabilir.
Diabeti olmayan kiilerde pozitif bulunduunda tip I DMa yatknl
gsterir. Birinci derece akrabalarnda tip I DM olduu bilinen
kiilerde, dk derecede ICA pozitiflii varsa ileride tip 1 DM
gelime olasl %40, yksek titrede ICA pozitiflii varsa %100dr.
Ayrca diabetes mellitusta tip 1-2 ayrmnda da kullanlabilir.
443
Paraneoplastik Otoantikor Paneli (Serum veya BOS)
Paraneoplastik Otoantikor Paneli

(Serum veya BOS)
Yntem
IFA
Balca rnek tipi
Serum veya BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
ANNA-1
<1:60 (serum) Negatif

< 1:2 (BOS) Negatif
Klinik kullanm
adet paraneoplastik anti-nronal otoantikorlar iin tek bir test
klinik rutinde kullanlmaktadr. Bu paraneoplastik nrolojik
otoimmun serolojik markrlar salkl kiilerin serum ve BOSlarnda
saptanmaz. Aksine nrolojik bozukluklu hastalarn serum ve
BOSlarnda saptanr. Bu uygun otoantikorlarn saptanmas ile
kanserin erken tan ve tedavisi morbiditeyi azaltacak ve yaam
sresini gelitirecektir.
1- Purkinje Cell Cytoplasmic
veya Anti-YO)
Antibody-Type 1 (PCA-1
Bu antikorlar hemen hemen byk oranda kadnlarda (%<1)

bulunan ovaryum karsinomas ve mllerian neoplazm veya meme
karsinomasnda bulunur. Seropozitif hastalar belirgin olarak
serebellar ataksi gsterir.
2- Anti-Neuronal Nuclear Antibody-Type 1 (ANNA-1 veya
Anti-Hu)
Bu antikor hemen hemen sigara iimi hikayesi veya pasif iici hali
bulunan yetikinlerde ar oranda bulunur. Bu hastalarn %83nde
kk hcreli akcier kanseri saptanmtr. ANNA-1 seropozitif
hastalarda periferal nropati grlr.
444
Paraneoplastik Otoantikor Paneli (Serum veya BOS)
3- Anti-Neuronal Nuclear Antibody-Type 2 (ANNA-2 veya

Anti-Ri)
ANNA-2 nadir bir paraneoplastik otoantikordur. Meme karsinom ve
SCLCnn bir markrdr. Sklkla postmenopozal kadnlarda rapor
edilmitir. Seropozitif hastalar; sklkla orta beyin, beyin stem ve
serebellar veya spinal kord disfonksiyonunu gsterirler.
445
Paratiroid Hormon
(PTH)
Yntem
ECLA,RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Plazma
30 gn
Sabah saat 10:00 dan nce alnmaldr. rnek soukta
gnderilmelidir. rnek bir saatten fazla oda scaklnda
bekletilmemelidir.
Referans deerler
ntakt (tm) : 10 - 65 pg/mL
N-terminal : 8-24 pg/mL
C-terminal : 50-330 pg/mL
SI nite dnm katsays
x1=ng/L
nterfere edici faktrler:
-Son zamanlardaki radioizotop injeksiyonu bu testi interfere eder.
-Baz ilalar arttrr : Antikonvlsanlar, steroidler, isoniazid, lityum ve
rifampin.
-Baz ilalar azaltr: Simetidin ve propanolol
Klinik kullanm
PTH, hipokalsemiye cevap olarak paratroid bezi tarafndan salnr.
Balca grevi serum total Ca seviyesini 8.9-10.1 mg/dL arasnda
tutmaktr. Hiperparatroidizm tans iin yararldr. Hiperkalsemi
yapan non-paratroid formlarndan ayrlmasnda da kullanlr. PTH
lmleri ile e zamanl olarak serum kalsiyum lmleride
yaplmaldr. Birok laboratuvar PTH/Kalsiyum nomogramlar
gelitirmitir. ntact PTH (1-84) sratle N-terminal (35-84) peptid
446
parasna ayrlr. N terminal biyolojik olarak aktiftir. (Yar mr <5

Dakika ). Halbuki C-terminal biyolojik olarak inaktiftir fakat yarmr
uzundur (25-30 dakika). Dolamda intact PTHn 10 kat
konsantrasyonda bulunur. N-terminal ok dk seviyededir. Bir ok
test yntemi N-terminal orta blgesi (44-68) ve C terminal PTH RIA
ile llmektedir.
PTH-C (parathormon; C Terminal); PTH nun kendisi ve C-Terminal
fragman llr. Primer ve sekonder hiperparatiroidizm ve
hiperkalseminin
deerlendirilmesinde
kullanlr.
Normal
ve
hiperparatroidisi
olan
hastalarda
C-Terminal
fragman
predominantdr. Hiperparatroidi tansnda sensitivitesi %85,
spesifitesi %95dir. Bbrek fonksiyonu bozuk olan hastalarda CTerminal ile paratiroid bezin fonksiyonlarn deerlendirmek zordur.
PTH-intakt; (1-84) sadece biyolojik olarak intakt olan PTH
moleklleri llr. Primer hiperparatiroidizm ile malignite kaynakl
hiperkalseminin ayrc tansnda kullanlr. yonize kalsiyum
tarafndan regle edilmektedir.
Ykseldii Durumlar
-Paratiroid bezinin adenomasna veya karsinomasna sekonder
hiperparatiroidizm,
-Non PTH reten tmrler (paraneoplastik sendrom),
-Akcier karsinomu.
-Bbrek karsinomu,
-Hipokalsemi,
-Malabsorbsiyon sendromu,
-Vit D eksiklii,
-Rikets,
-Konjenital renal defisit,
-Osteomalasi.
Azald Durumlar
-Hipoparatiroidizm,
-Hiperkalsemi,
-Metastatik kemik tmrleri,
-Paratiroid bezinin otoimmn ykm,
-Sarkoidozis,
-St-Alkali sendromu,
-Graves hastal,
-Hipomagnezem,
-Di Georges sendromu.
447
Parsiyel Tromboplastin Zaman (aPTT)
Parsiyel Tromboplastin Zaman

(aPTT)
Yntem
Kinetik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
25 -38 sn (istenilen antikoaglan tedavi aral normalin 1,5-
2,5 katdr(yaklak 70 sn).)
Olas kritik deerler

aPTT : >70 sn
-Baz ilalar deerleri azaltabilir. (antihistaminikler, askorbik asit,
klorpromazin, heparin ve salisilatlar)
Klinik kullanm
aPTT phtlamadaki intrensek yolan ve ortak yolan
deerlendirilmesinde kullanlr. Faktr I, II, V, VII, IX, XI, XII,
HMWK ve prekallikrein iin tarama testidir. Konjenital ve kazanlm
anormallikleri belirlemede kullanlr. aPTT, antikoagulan terapinin
(balca fraksiyone olmayan heparin) takibinde kullanlr. Ayrca
Argatroban ve Hirudin tedavisinin takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Konjenital veya akkiz phtlama faktr eksiklikleri,
-Karacier sirozu,
-Lsemi,
-DK,
-Heparin tatbiki,
-Hipofibrinojenemi,
-Von Willebrand hastal,
-Hemofili.
Azald durumlar
-DKin erken evresi,
-Yaygn kanserler.
448
Parvovirs B-19 Antikorlar IgG ve IgM
Parvovirs B-19 Antikorlar

IgG ve IgM
Yntem
IFA, ELSA
Balca rnek tipi
Serum veya BOS
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp (serum), jelsiz dz tp (BOS)
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Parvovirs B19; kk tek sarmal DNA virs olup, parvoviridae
ailesine mensuptur. nsan parvovirs B19; eritema infeksiyozum (5.
hastalk) ile ilikili olup, hemolitik anemili hastalarda aplastik
krizlerle karakterizedir. Parvovirs enfeksiyonlar ocuklarda
genellikle asemptomatik olarak seyreder. Hastaln balangcndan
7-14 gn sonra IgM pozitifleir. En nemli komplikasyonlarndan biri
ar anemidir. Ayrca hamilelerde hidrops fetalise de yol aabilir.
449
Phtlama Zaman
Phtlama Zaman
Yntem
Lee-white metodu
Balca rnek tipi
Dz kan (hasta laboratuvara gelmelidir)
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
8-18 dk.
Klinik kullanm
Ekstrensek ve ortak phtlama sisteminin btnnn ilevini
gsterir. Faktr 1,2,5,8,9,10,11,12den birinin eksikliinde (%3n
altnda) patolojik sonular elde edilebilir.
450
Pirvat
Piruvat
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Na-floridli tp (yeil kapakl)
rnek toplama zellii
ok unstabil bir maddedir. Arteriyel kan tercih edilir. Tp buz iinde
laboratuvara iletilmelidir. Laboratuvara geldiinde derhal plazmas
ayrlmal ve buzdolabnda saklanmaldr.
Referans deerler
Arteriyel kan : 0,02 - 0,08 mmol/L (0,2 - 0,7 mg/dL)
Venz kan : 0,03-0,10 mmol/L (0,3 0,9 mg/dL)
Laktat/Pirvat oran : < 25
Klinik kullanm
Yenidoan metabolizma bozukluu olan hastalarn deerlendirilmesi
amacyla kullanlr. Laktatla beraber kullanm L/P oran eklindedir.
Normal L/P oran (< 25) ve artm laktat
-Pirvat dehidrogenaz defektleri,
-Glukoneojenik enzim defektleri;
*Glukoz 6 fosfataz,
*Fruktoz 1-6 difosfataz,
*Fosfoenol pirvat karboksilaz,
*Pirvat karboksilaz.
451
Pirvat
Artm L/P oran (> 30) ve artm laktat

-Pirvat karboksilaz tip B eksiklii,
-Krebs siklusu defektleri,
*Oksoglutarat dehidrogenaz,
*Sksinat dehidrogenaz,
*Fumaraz.
Ykseldii durumlar
-Kalp yetmezlii,
-remi,
-Ar metal zehirlenmesi,
-Tip I DM,
-Kardiak arrest,
-Hemoraji,
-Akut MI,
-ok,
-Malign hipertermi,
-Reye sendromu.
452
Pirvat Kinaz (PK)
Pirvat Kinaz
(PK)
Yntem
Spektrofotometri
Balca rnek tipi
EDTA l tam kan
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Referans aral
60-220 u/milyar eritrosit
Klinik kullanm
Akut lsemilerde, sitopenilerde, anemilerde ve aplazilerde de
eritrosit ii piruvat kinaz aktivitesi der. Prvat kinaz eksiklii
olanlarda yeni doann hemolitik hastal sk grlr.
453
Plazminojen Aktivitesi (Plazma)
Plazminojen Aktivitesi
(Plazma)
Yntem
Koagulometri, Kromojenik Endpoint Yntemi
Balca rnek tipi
Sitratl plasma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
rnek saklama
rnek alndktan sonra plazma hemen ayrlmal, souk ortamda
muhafaza edilmeli.
Referans deerler
%55-145
Klinik Kullanm
Konjenital yetersizlii durumunda tromboz eilimine neden olur.
Azald durumlar
-Ar karacier hastalklarnda sentez azlna bal olarak,
dissemine intravaskler koaglasyonda ise tketim artmasna bal
olarak plazma seviyesi der.
454
Porfirinler ve Porfobilinojenler (drar)
Porfirinler ve Porfobilinojenler
(drar)
Yntem
Spektrofotometrik, HPLC
Balca rnek tipi
Spot/ 24 saatlik idrar
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Spot idrar
2 ay
24 saatlik idrar
2 ay

Toplama esnasnda buzdolabnda muhafaza edilmelidir. rnek folyo
ile sarl olarak muhafaza edilmeli ve tanmaldr. 6N HCL zerine
ktan koruyarak toplanmal ve souk ortamda gnderilmelidir.
Referans deerler
Spot kantitatif: <1,5mol/mmmol krea.
Tarama : negatif
24 saatlik idrar;
Erkek (mcg/24 saat)
Total porfirinler
Kadn (mcg/24 saat)
8-149
3-78
Uroporfirin
4-46
3-22
Koproporfirin
<96
<60
Porfobilinojen : 0-2 mg/24 saat veya 0-8,8 mol/gn (SI unit)

455
Porfirinler ve Porfobilinojenler (drar)

-Baz ilalar test sonularn deitirir (Aminosalisilik asit,
barbitratlar, kloralhidrat, klorpropamid, etilalkol, griseofulvin,
morfin, oral kontraseptifler, prokain, sulfanamidler),
-Test yaplmadan
braklmaldr,
hafta
nce
ilalar
doktor
kontrolnde
-En azndan test ncesi 2 hafta alkol alnmamaldr.

Klinik kullanm
Porfirialarnn tansnda ve tipinin belirlenmesinde kullanlr. zellikle
kutanz fotosensitivitenin olduu porfirialarda idrar porfirinleri
deerlidir. Akut nrolojik porfiriyalarn (akut intermittant porfiria)
dorulamasnda kullanlr. Bu hallerde Porfobilinojen deaminaz
konsantrasyonunun lmnn yeterlilii snrldr. Bu lm eski
Watson schwartz testine gre stndr. HPLC yntemi ile idrardaki
tm
porfirin
trevleri
ve
izomerleri
kantitatif
olarak
saptanabilmektedir.
Ykseldii durumlar
-Porfirialar,
-Kazanlm porfirialar;
*Kurun zehirlenmesi,
*Karacier hastal,
*Alkolik siroz,
*Lsemi,
*Hemolitik ve pernisiyz anemi,
*Egzersiz,
*Vitamin eksiklii,
*Tirotoksikoz,
*Hodgkin hastal,
*Pellegra.
456
Potasyum (K), (Serum)
Potasyum
(K), (Serum)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Santrifjden sonra serum/plazmay tp iinde bekletilmemelidir.
Eritrositlerdeki K+ seruma geer. Yanl yksek sonuca neden olur.
Ar lipemik serumlar ultrasantrifgasyon ile berraklatrlmaldr.
Sabah saatleri maksimum, akam 2200 de minimum dzeydedir.
Referans deerler
Yetikin / yal
: 3.5 5 mEq/L
nfant
: 4.1-5.3 mEq/L
ocuk
: 3.4-4.7 mEq/L
Yenidoan: 3.4-5.9 mEq/L

Olas kritik deerler
Yetikin: <2.5 veya >6.5 mEq/L
Yenidoan: <2.5 veya >8 mEq/L
SI nite dnm katsays
x1 = mEq/L
457
ntere edici faktrler

-Turnike ile beraber kolu hareket ettirmek. K seviyesini artrabilir.
-Hemoliz K deerlerinde arta neden olur.
-Baz ilalar K seviyelerini artrr (aminokaproik asit, antibiyotikler,
antineoplastik ilalar, kaptopril, epinefrin, heparin, histamin,
isoniazid (INH), lityum, mannitol, potasyum tutucu diretikler,
potasyum suplemanlar ve sksinil kolin ).
-Baz ilalar K seviyelerini azaltrlar (asetozolamid, aminosalisilik asit,
amfoterisin B, karbenisilin, sisplatin, diretikler, glukoz infzyonlar,
inslin, laksatifler, lityum karbonat, penisilin G sodyum,
fenotiyazinler, salisilatlar (aspirin) ve kayeksalat).
Klinik kullanm
En byk intraselller katyondur (150 mEq/L). Eritrosit ii
konsantrasyonu yaklak plazmadan 23 kat daha fazladr. Elektrolit
ve asit baz dengesinin deerlendirilmesi ve bbrek fonksiyonlarnn
takibinde kullanlr. Ekstraselller potasyumun azalmas, kas
zayfl, irritabilite ve paraliz ile karakterizedir. Hzl kalp atm ve
spesifik durum elektrokardiyogram zerinde grlr. 3.0 mEq/L den
daha dk potasyum seviyeleri, ar nromskler semptomlar ile
ilikilidir. Hcresel azalmann kritik bir gstergesidir. Anormal olarak
yksek potasyum seviyeleri, mental konfzyona, ekstremitelerde
zayflk, duyusuzlua neden olur. Semptomlar 7.5 mEq/L den daha
yksek seviyelerde aikardr. 10.0 mEq/L nin zeri deerler lmle
sonulanr.
Ykseldii durumlar
-Ar diyetle alm,
-Ar IV alm,
-Akut veya kronik bbrek yetmezlii,
-Hipoaldosteronizm,
-Aldosteronu inhibe eden diretikler,
-Hemoliz,
-Hemolize kann transfzyonu,
-Enfeksiyon,
-Asidozis,
-Dehidratasyon,
-Pseudohiperkalemi, (hemoliz,>106 ml trombositoz,>105 lkositoz),
-Azalm renal atlm,
-Redistribisyon (Hcresel yer deitirme).
458
Azald durumlar
-Diyetle eksik alm,
-ntravenz yetersiz alm,
-Yanklar,
-Gastrointestinal bozukluklar(diyare, kusma),
-Diretikler,
-Hiperaldosteronizm,
-Cushing sendromu,
-Renal tbler asidozis,
-Licorice alm,
-nslin tatbiki,
-Glukoz tatbiki,
-Asit,
-Renal arter stenozu,
-Kistik fibrozis,
-Travma,
-Cerrahi,
-Artm renal eksresyon, hcresel yer deitirme (redistribution),
ciltten kayp.
459
Potasyum (K), (drar)
Potasyum
(K) (drar)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Spot
7 gn
14 gn
2 ay
24 saatlik
7 gn
14 gn
2 ay

Toplanan tm idrarn pH s 8 den byk olacak ekilde 6N NaOH ile
ayarlanmaldr. Souk ortamda saklanmaldr.
Referans deerler
Spot/24 saatlik idrar 25-125 mmol/gn (deerler diyetle deiir)
-Diyetle alm etkiler,
-Licorice ar alm idrarda K seviyelerini artrr,
-Baz ilalar idrar K seviyelerini artrr (Diretikler, glukokortikoidler,
salisilatlar).
Klinik kullanm
Ekskrete edilen potasyum miktar almla orantldr. Gastrointestinal
sistemden absorbe olan potasyumun bir ksm hcrelerce alnrken
byk ksm atlr. Glomerllere filtre edilen potasyumun tamamna
yakn proksimal tbllerce reabsorbe edilir ve daha sonra distal
tbllerce sekrete edilir. Normalde, bbreklerden gnlk 20-30
mmol orannda potasyum atlr. Renal tbler asidozis, metabolik,
respiratuar asidoz ve alkaloz potasyumun renal atlmnn
reglasyonunu
etkiler.
Elektrolit
dengesinin
ve
bbrek
fonksiyonlarnn deerlendirilmesinde kullanlr.
460
Potasyum (K), (drar)
Ykseldii durumlar
-Kronik renal yetmezlik,
-Renal tbler asidozis,
-Cushing sendromu,
-Primer ve sekonder aldosteronizm,
-Ar Licorice alm,
-Alkalozis,
-Diretik tedavisi,
-Primer renal hastalklar,
-Kortizon tedavisi srasnda.
Azald durumlar
-Dehidratasyon,
-Addison hastal,
-Malntrisyon,
-Kusma,
-Diyare,
-Malabsorbsiyon,
-Akut renal yetersizlik.
461
Potasyum (BOS)
Potasyum
(BOS)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
2,2 - 3,3 mEq/L
462
Prealbmin (PAB, TBPA)
Prealbmin
[PAB, Tiroksin Binding Prealbmin (TBPA),
Tiretin, Transtiretin]
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum, idrar (24 saatlik), BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Yetikin / yal
15-36 mg/dL veya 150-360 mg/L (SI unit)
drar (24 saatlik): 0.017-0.047 mg/gn
BOS: Total BOS proteininin yaklak %2si
ocuk (mg/dL)
<5 gnlk : 6-21
1-5 ya
:14-30
6-9 ya
:15-33
10-13 ya :22-36
14-19 ya :22-45
Olas kritik deerler
<10,7 mg/dL ciddi besinsel eksiklii gsterir.
-Ayn zamanda inflamasyon varsa test sonularn yorumlamak
imkanszlar.
-Baz ilalar prealbumin seviyelerini artrr (anabolik steroidler,
androjenler, prednisolon).
-Baz ilalar prealbumin seviyelerini azaltr (amiadoron, strojenler
ve oral kontraseptifler).
463
Prealbmin (PAB, TBPA)
Klinik kullanm
Protein beslenme durumunu deerlendirmede kullanlr. Total
parenteral beslenmeyi deerlendirmede kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Nefrotik sendromun baz olgular,
-Hodgkin hastal,
-Kronik bbrek hastal,
-Gebelik,
-Oral kontraseptif, kortikosteroid, anabolik steroid kullanmna bal.
Azald durumlar
-Malnutrisyon,
-Karacier hasar,
-Yanklar,
-Salisilat zehirlenmesi,
-nflamasyon,
-Malignite,
-Kronik hastalklar,
-Siroz,
-Protein kayb olan durumlar.
464
Pridinolin Kollajen Crosslinks (Pridinolin, Deoksipridinolin, Pyrilinks)
Pridinolin Kollajen Crosslinks

(Pridinolin, Deoksipridinolin, Pyrilinks)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
6 N HCl zerine toplanmaldr. Asetik asit ve borik asit zerine
toplanan idrarlarda kabul edilir.
Referans deerler
Pridinolin
Erkek > 20 ya 18-40 nM/mM kreatinin
Kadn 20-50 ya 20-62 nM/mM kreatinin
Deoksipridinolin
Erkek
>20 ya
5-14nM/mM kreatinin
Kadn 20-50 ya 5-22 nM/mM kreatinin
Klinik kullanm
Kemik oluumu srasnda tip I kollajenin olgunlamas srasnda
oluur. Kemik lizisi esnasnda Pridinolin Kollajen Crosslinks dolama
salnr. Kemik metabolizmasnn deerlendirilmesinde kullanlr.
Kemik rezorbsiyonu iin spesifik gstergelerdir. zellikle hastaln
aktivitesinin belirlenmesi ve tedavi takibinde deerlidir. Pridinolin
kemik ve kartilajda, deoksi pridinolin kemik ve dentin dokuda
bulunur.
Ykseldii durumlar
-Osteoporoz,
-Paget hastal,
-Kemik metastazlar,
-Akromegali,
-Primer hiperparatiroidizm,
-Hipertiroidizm.
Azald durumlar
-Hipoparatiroidizm,
-Hipotiroidizm,
-Kortizol tedavisi.
465
Primidon (Mysoline)
Primidon
(Mysoline)
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Tedavi dozu
: 5-12 g/mL
Toksik dozu
: >15 g/mL
Klinik kullanm
la dzeyinin takibinde kullanlr.
466
17 Alfa Hidroksi Progesteron (Serum)
17 Alfa Hidroksi Progesteron

(Serum)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
ocuk;
Yenidoan: < 630 ng/dL
Prepubertal erkek: < 110 ng/dL
Prepubertal kadn: < 100 ng/dL
Yetikin Erkek; < 220 ng/dL
Yetikin Kadn;
Follikuler: < 80 ng/dL
Luteal: < 285 ng/dL
Postmenapozal: < 51 ng/dL
Klinik kullanm
Konjenital adrenal hiperplazi (KAH), hirutizm ve infertilitenin tan
ve takibinde kullanlr.
467
Progesteron
Progesteron
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
7 gn
14 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek-Kadn :
<7 gn :0,2-14 ng/mL

<11 ya :0,2-0,8 ng/mL
Erkek:
>19 ya :0,3-1,2 ng/mL
Kadn:
> 19 ya;
Luteal
0,9 - 21 ng/mL
Follikuler
0,1 - 1,13 ng/mL
Menopoz
< 1 ng/mL
Gebelik;
1.Trimester 7,25-44 ng/mL
2.Trimester 19,50-82,5 ng/mL
3.Trimester 65-229 ng/mL
-Son zamanlarada kullanlan radioisotoplar sonular etkilerler,
-Hemoliz,
-zellikle strojen ve progesteron gibi ilalar etkilerler.
468
Progesteron
Klinik kullanm
Corpus luteum veya luteal hcre ilevinin saptanmasnda kullanlr.
Ovulasyonun oluumu iin bazal vcut ss lmlerini destekler.
Ovulasyon gnnn gsterilmesini salar, infertil hastalarda corpus
luteumun fonksiyonel durumunu ve gebelik esnasnda plasental
fonksiyonunu deerlendirir, ovaryum fonksiyon testidir. Progesteron
tedavisinin takibi ve erken abortus riski olan hastalarn takibinde
kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Ovulasyon,
-Gebelik,
-Teka lutein kisti,
-Hiperadrenokortikolizm,
-Over korioepitelyomalar,
-Molar gebelik,
-Lipoid ovarian tmr.
Azald durumlar
-Preeklampsi,
-Gebelik toksemisi,
-Abortus riski,
-Plasental yetersizlik,
-Fetal lm,
-Ovarian neoplazi,
-Amenore, ovaryum hipofonksiyonu,
-Primer veya sekonder hipogonadizm,
-Ksa luteal faz sendromlar,
-Ovaryan hipofonksiyon.
469
Prolaktin (PRL)
Prolaktin
(PRL)
Yntem
ECLA
rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
24 saat
24 saat
-20C
3 ay

Hasta uyandktan 3-4 saat sonra rnek alnmaldr ve hasta a
olmaldr. Uyku, stres, egzersiz, gebelik ve koitus sonrasnda
prolaktin dzeyi artar.
Referans deerler
Yetikin erkek : 0- 20 ng/mL
Yetikin kadn : 0- 25 ng/mL
Hamile kadn : 20- 400 ng/mL veya 20 -400 mcg/L (SI unit)
SI nite dnm katsays
x1=g/L
-Hastalk, travma, cerrahi, hatta kan vermekten korkma sonucu
oluan stres prolaktin seviyesini ykseltebilir.
-Baz ilalar ykseltir (fenotiazinler, oral kontraseptifler, rezerpin,
opiatlar, verapamil, histamin antagonistleri, monoamin oksidaz
inhibitrleri, strojenler ve antihistaminikler).
-Baz ilalar azaltr (ergot alkoloidleri, klonidin, levodopa ve
dopamin).
470
Prolaktin (PRL)
Klinik kullanm
Galaktore (uygunsuz laktasyon) nin deerlendirilmesinde balca
testtir. Hipofiz fonksiyon testi; galaktoreli veya galaktoresiz
(mikroadenom, makroadenom), sellar byklk olsun olmasn
prolaktin salglayan tmrlerin saptanmasnda faydal bir testtir.
Yetikin bir premenapozal kadn amenoreli veya galaktoreli;
hipofizer prolaktinomaya byk oranda adaydr. Serum prolaktin
seviyesi, radyolojik hipofizer deerlendirme birlikte yaplmaldr.
Ykselmi prolaktin corpus luteum yetersizlii, anovulasyon ve
azalm kemik dansitesi ile ilikilidir. Gebe olmayan bir kadnda 200
ng/ml. nin zerindeki prolaktin deerleri hipofizer bir mikroadenomu
gsterir. Orta derecedeki (20-200 ng/ml.) hiperprolaktinemi bir
makroadenom tarafndan hipofiz sapna basky gsterir.
Ykseldii durumlar
-Prolaktin salglayan hipofiz tmrleri,
-Hipotalamo-pititer hastalklar (Granloma, Sarkoidoz),
-Primer hipotiroidizm,
-Bbrek yetmezlii,
-Perineoplastik ektopik prolaktin salnm,
-Hipofiz bezine metastaz,
-Polikistik over sendromu,
-nslin kaynakl hipoglisemi,
-Adrenal yetmezlik,
-Stres (Anoreksia nervosa, cerrahi ilem, ar egzersiz, travma veya
ciddi hastalk hali),
-Bo sella sendromu.
Azald durumlar
-Hipofizer apopleksi,
-Kraniofaringioma,
-Sheehan sendromu.
471
Prostat Spesifik Antijen (PSA)
Prostat Spesifik Antijen

(PSA)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Erkek : < 4 ng/mL
Kadn : < 0,15 ng/mL
*T.PSA > 4 ng/mL ve Serbest PSA/Total PSA oran < 0,25 prostat
kanseri riski artmtr.
*T.PSA < 4 ng/mL ve Serbest PSA/Total PSA oran < 0,18 prostat
kanseri riski artmtr.
Yaa gre referans deerler 618. sayfadadr.

-Rektal muayene yanl olarak PAP seviyelerini ykseltir. PSA
deerlerini ise minimal olarak artrr. Bu sebeple eer rnek
alnacaksa rektal muayeneden nce alnmaldr.
-Prostat bezine uygulanan biyopsi, TURP gibi manuplasyonlar PSA
seviyelerinde artmalara neden olur. Bu nedenlede bu test cerrahi
ilem ncesi veya 6 hafta sonrasnda yaplmaldr.
-24 saat iindeki ejeklasyon ykselmi PSA deeri ile ilikilidir.
-6 hafta iinde geirilmi idrar yolu enfeksiyonu veya prostatit
normal deerin 5 katna kadar PSA deerlerinde arta neden
olabilir.
-Finasterid kullanm PSA seviyelerinde arta neden olur.
472
Prostat Spesifik Antijen (PSA)
Klinik kullanm
PSA, prostatik epitelyum hcrelerinin sitoplazmasnda bulunan bir
glikoproteindir. lfa-2 makroglobulin tarafndan PSA kuatlr. PSA
ayn zamanda serumda alfa-1 anti kimotripsin tarafndan kompleks
halinde (PSA-ACT kompleks) ve serbest PSA halinde bulunur. Total
PSA konsantrasyonu <2,0 ng/mL ise asemptomatik erkeklerde
prostat ca. olasl dktr. Serbest PSA yapmak gerekir. T.PSA ve
serbest PSA deerleri total PSA 2-10 ng/mL arasnda ise ve hastann
ya 70den kkse gereklidir. Total PSA > 10 ng/mL ise kanser
ihtimali yksektir. Biyopsi yaplmaldr. Bu durumda da serbest PSA
nn anlam yoktur. Prostat kanseri yava gelien bir kanser tr olup
ortalama yaam sresi 10 yldan az olan birok hasta iin T.PSA
taramasnn faydas snrldr. Bu nedenle, PSA taramas 70 yandan
genler iin uygundur. Birok faktr PSAnn spesifitesini etkiler.
zellikle bezin hacmi PSA seviyelerini ykseltir (Prostat hipertrofisi).
Bu nedenle de bezin hacmine gre olas PSA deerlerini gsteren
formller gelitirilmitir. rnek;
Olas PSA=0,12 x Bezin hacmi (kubik santimetre (ultrasonik
olarak saptanr))
PSA nodler prostat genilemelerinin %30nda art gsterir. Malign
prostat dokusu uzaklatrldktan sonra 3 hafta iinde PSA
saptanamaz deerlere iner. Operasyon sonras PSA ilk yl 4 defa
kontrol edilir. lerleyen yllarda ise 4-6 ayda bir kontrol edilir.
Ykseldii durumlar
-Prostat Ca.,
-Baz benign prostat hipertrofileri,
-Prostatitler,
-Ya,
-Prostat manuplasyonu,
-Prostat enfarktlar.
Azald durumlar
-Supin pozisyonu.
473
Prostatik Asit Fosfataz

Yntem
IRMA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
rnein rektal muayene, transretral rezeksiyon ve prostat masaj
gibi uygulamalardan sonra alnmamas gerekir. Muayeneden sonra
en az 72 saat gemesi gerekir.
Referans aral
0-3 ng/mL
Klinik kullanm
Primer prostat kanseri tehisi amacyla tek bana tarama testi
olarak kullanlmas nerilmez. Prostat kanserinin kapsl ap
amadnn veya metastatik prostat ca bulunup bulunmadnn
aratrlmas amacyla kullanlr.
Ykseldii Durumlar
-Prostat maligniteleri,
-Biyopsi,
-Tue,
-Kateterizasyon,
-Benign prostat hiperplazisi,
-Prostatit.
474
Protein - Total (Serum)
Protein - Total
(Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay

Hemolizsiz serum
Referans deerler
Yetikin (g/dL)
ocuk (g/dL)
6.4-8.3
Prematre bebek: 4.2-7.6
veya
64-83 g/L(SI Unit)
Yenidoan
: 4.6-7.4
Bebek
: 6-6.7
ocuk
: 6.2-8
SI nite dnm katsays

x10 = g/L
-Uzam turnike tatbiki tm total protein fraksiyonlarn arttrr,
-Baz
ilalar
arttrr:
Anabolik
steroidler,
androjenler,
kortikosteroidler, dekstran, growth hormon, inslin, fenazopiridin ve
progesteron
-Baz ilalar azaltr: Amonyum iyonlar, strojenler, hepatotoksik
ilalar, oral kontraseptifler
475
Protein - Total (Serum)
Klinik kullanm
Vcuttaki albumin ve globulin ierii total protein olarak ifade edilir.
Vaskuler alanda en nemli osmotik basn dzenleyicisidir. Besinsel
durumu ve karacier fonksiyonu deerlendirilir. Nefrotik sendrom,
malabsorbsiyon,
myeloma
dahil
neoplaziler,
waldenstrom
makroglobulinemisi, elektroforez sonras, dolamdaki serum protein
fraksiyonlar ile beraber tanya gidilir.
Ykseldii durumlar
-Dehidratasyon,
-Sarkoidozis,
-Kollajen vaskler hastalklar,
-Multiple myeloma,
-Waldenstrom makroglobulinemisi.
Azald durumlar
-Malnutrisyon,
-Siroz,
-Nefrozis,
-Dk protein diyeti,
-Ar hidrasyon,
-Malabsorbsiyon,
-Gebelik,
-Ciddi yanklar,
-Neoplazi,
-Kronik hastalklar.
476
Protein (drar)
Protein
(drar)
Yntem
Dipstick, spektrofotometrik
Minimum hacim
0.5 mL drar
rnek tp kab
1. 24 saatlik toplama kabna 24 saatlik idrar toplanr.
2. 24 saatlik idrar miktar not edilir.
3. Kap iyice kartrlr. 10 ml aliquot sk kapakl bir idrar kabna
transfer edilir.
4. Souk ortamda saklanmal ve gnderilmelidir.
Referans deerler
< 150 mg/gn
SI nite dnm katsays
x0.001 = g/gn
Dinlenmede= 50-80 / 24 saat
Egzersiz= < 250 ng/24 saat
Klinik kullanm
Bbrek fonksiyonlarnn takibinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Nefrotik sendrom,
-Diabetes melitus,
-Multiple myeloma,
-Preeklamsi,
-Glomerlonefritler,
-Konjenital kalp hastal,
477
Protein (drar)
-Polikistik bbrek hastal,
-Diabetik glomerloskleroz,
-Amiloidozis,
-SLE,
-Goodpastures sendromu,
-Renal ven trombozu,
-Galaktozemi,
-Bakteriyel pyelonefrit,
-Nefrotoksik ila tedavisi,
-Mesane tmrleri.
Yanl pozitiflikler
-Egzersiz,
-Ate,
-Gebelik,
-Geici menstruasyona bal,
-Kanama,
-Prostatik svlar,
-Semen,
-Alkali.
478
Protein (BOS)
Protein
(BOS)
Yntem
Fotometrik
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
15 - 45 mg/dL
Klinik kullanm
Santral sinir sistemi patolojilerinde nonspesifik fakat gvenilir bir
gstergedir. Bu patolojiler menenjit, beyin absesi, meningovaskler
sifiliz, CVA, neoplastik hastalklar, multiple skleroz ve dier
dejeneratif hastalklar gibi nrolojik hastalklardr.
479
Protein Elektroforezi (Serum)
Protein Elektroforezi
(Serum)
Yntem
Elektroforetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Referans deerler
%
g/dL
Albumin
% 52 - 65
3,6-5,2
Alfa-1 Globulin
% 2,5 5
0,15-0,40
Alfa-2 Globulin
% 7 13
0,50-1,00
Beta Globulin
% 8 14
0,60-1,20
% 12 22
0,60-1,60
Gamma Globulin :
Klinik kullanm
Serum proteinlerini, beslenme durumunu, gelimi karacier

hastalklarn (kronik aktif hepatit dahil) deerlendirir. Myeloma,
Waldenstrm makroglobulinemisini, kollajen doku hastalklar ve
monoklonal gammopatileri deerlendirmede kullanlr. nflamatuar
durumlar, artritleri, amiloidozisi, lenfomay, lsemiyi, anemiyi
deerlendirmede kullanlr.
Globulinlerin Ykseldii Durumlar;

Alfa-1 ;
Alfa-2 ;
-Akut ve kronik enfeksiyonlar,
-Biliyer siroz,
-Ateli reaksiyonlar.
-Tkanma sarl,
-Nefrozis,
-Multible myeloma (nadir),
-lseratif kolit.
480
Protein Elektroforezi (Serum)
Beta ;
Gamma ;
-Biliyer siroz,
-Tkanma sarl,
-Multible myeloma (arasra).
-Multiple myeloma,
-Waldenstrm makroglobulinemisi,
-Lsemiler ve baz kanser trleri.
Globulinlerin Azald Durumlar;

Alfa-1 ;
-Nefrozis,
-Alfa-1 antitripsin eksiklii.
Beta ;
-Nefrozis.
Alfa-2 ;
-Akut hemolitik anemi.
Gamma ;
-Agammaglobulinemi,
-Hipogammaglobulinemi,
-Nefrotik sendrom.
481
Protein Elektroforezi (drar)
Protein Elektroforezi
(drar)
Yntem
Elektroforetik
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Klinik kullanm
Bence- jones proteinlerinin (Beta ve Gamma globulin blgelerine
g eder.) saptanmasnda kullanlan testtir. Normalde idrarla ok az
miktarda protein atlrken, baz hastalklarda protein atlm artar.
Atlan proteinin tipi tan iin yol gsterici olabilir. Lipoid nefrozisde
selektif proteinri (albumin) bulunurken, glomerlonefritlede nonselektif proteinri grlr. Ayrca Bence Jones proteinleride beta ve
gamma globler blgelerine g eder.
482
Protein S Aktivitesi (Protein S Fonksiyonel)
Protein S Aktivitesi
(Protein S Fonksiyonel)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
Hastann hazrlanmas
Kumadin trevi antikoaglan kullananlarda tedavi iki hafta nce
heparin kullanmnda ise iki gn nce ila kesilmelidir.
Referans deerler
< 6 ay
%15-160
> 6 ay
%55-160
Klinik kullanm
Konjenital ve akkiz protein S eksikliklerinin saptanmasnda kullanlr.
Protein S yetersizliklerinde tromboza eilim artar.
483
Protein S Antijeni
Protein S Antijeni
Yntem
RID
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mor kapakl
Referans deerler
12-21 mg/L
Klinik kullanm
Konjenital ve akkiz protein S eksikliklerinin saptanmasnda kullanlr.
484
Protrombin Aktivitesi (Faktr II)
Protrombin Aktivitesi
(Faktr II)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Normal aktivitenin %50-150si
Klinik kullanm
Herediter protrombin yetersizlii olduka nadir grlen bir
koaglasyon bozukluudur. Otozomal resesif gei gsterir. Bu
kiilerde PT ve aPTT testlerinde uzama gzlenir. Ayrca K vitamini
yetersizlii ve oral antikoaglan tedavisi protrombin dzeylerini
azaltr. Protrombin dzeylerinin ykseklii ise, protrombin genindeki
bir mutasyon sonucu geliebilmekte ve tromboz riskini
arttrmaktadr. Bu durumda hastada kardiyovaskler risk faktrleri
de bulunuyorsa miyokard enfarkts gelime riski ykselmektedir.
%115 aktivitenin zerindeki deerler risk olarak kabul edilmektedir.
485
Protein C Aktivitesi (Protein C Fonksiyonel)
Protein C Aktivitesi
(Protein C Fonksiyonel)
Yntem
Koaglometrik
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
Hastann hazrlanmas
Kumadin trevi antikoaglan kullanan hastalarda iki hafta heparin
tedavisinde ise iki gn nce tedavi kesilmelidir.
Referans deerler
< 6 ay
% 15-40
> 6 ay
% 70-140
Klinik kullanm
Konjenital ve akkiz protein C yetersizliklerinin saptanmasnda
kullanlr. Protein C yetersizliklerinde tromboza eilim artar.
486
Protein C Antijeni
Protein C Antijeni
Yntem
RID
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
rnek alndktan hemen sonra plazma hemoliz edilmeden ayrlmal
Referans deerler
1,82-3,9 mg/L
Klinik kullanm
Konjenital ve akkiz protein C yetersizliklerinin saptanmasnda ve
tiplendirilmesinde kullanlr. Protein C yetersizliklerinde tromboza
eilim artar.
487
Protrombin Zaman (PTZ)
Protrombin Zaman
(PTZ)
Yntem
Kinetik
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
10 - 14 sn
20 saniye
Tam antikoagulant tedavi : > kontrol deerin 3 kat
Klinik kullanm
Protrombin zaman, phtlama mekanizmasndaki ekstrensek sistem
ve genel yoldaki yeterlilii deerlendirmek iin kullanlr. PT,
fibrinojenin, protrombinin, faktr V, VII ve Xun phtlama
kabiliyetini ler. Anormal protrombin zaman konjenital veya
kazanlm koaglasyon bozukluklarna baldr. Ykselmi PT
deerleri faktr VIII, X, V, II, fibrinojen bozukluklarnda grlr.
Kazanlm anormallikler, lupus antikoagulan ve dier spesifik faktr
inhibitrlerin varlna bal olabilir. Anormal deerler K vitamini
eksikliinde, dissemine intravaskler koaglasyonda (DIC) ve
karacier hastalklarnda grlebilir. Protrombin zaman Warfarin
sodyum (Kumadin) tedavisinin takibinde kullanlr.
Antikoagulasyon iin uygun INR deerleri
*Derin ven trombozu profilaksisi
1.5-2.0
*Ortapedik Cerrahi
2.0-3.0
*Derin ven trombozu
2.0-3.0
488
Protrombin Zaman (PTZ)
*Atrial fibrilasyon daki hastalarda emboliden korunma

2.0-3.0
*Pulmoner embolism
3.0-4.0
*Prostetik kapak profilaksisi
2.5-3.5
Ykseldii durumlar
-Siroz,
-Hepatit,
-Salisilat intoksikasyonu,
-Safra kanal tkanklklar,
-Kumarin alm,
-DK,
-Masif kan transfzyonu,
-Herediter faktr eksiklii.
489
Protoporfirin Fraksiyonu (Eritrosit) (FEP)
Protoporfirin Fraksiyonu (Eritrosit)

(FEP)
Yntem
Florometrik
Balca rnek tipi
Tam Kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
< 1,4 mol/L RBC
Klinik kullanm
Demirin
ferroelataz
kademesindeki
defekt
nedeniyle
protoporfirinler eritrositlerin iinde birikir. Eritropoetik porfiriaya
neden olur. Fotosensitif dermatozis eklinde ortaya kar.
490
Psdokolinesteraz
(Serum)
Yntem
Kinetik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Serum kolinesteraz: 8-18 unit/ml veya 8-18 unit/L(SI unit),
RBC kolinesteraz: 5-10 unit/ml veya 5-10 unit/L(SI unit)
Dibukaine inhibisyonu: %79-84
-Gebelik test deerlerini azaltr.
-lalar azaltrlar: Atropin, kafein, kodein, strojenler, morfin slfat,
neostigmin, oral kontraseptifler, fenotiyazinler, teofilin, kinidin ve
vitamin K
Klinik kullanm
ki tip kolinesteraz vardr. 1.Asetil kolinesteraz (Gerek
kolinesteraz);
2.Pseudo
kolinesteraz.
Gerek
kolinesteraz
eritrositlerde ve sinir dokusunda bulunur, serumda bulunmaz,
pseudokolinesteraz serumda bulunur. Suksinil kolin (anestezi
esnasnda kas gevetici olarak kullanlr.), pseudokolinesteraz
tarafndan inaktive edilir. Eer eksiklik olursa suksinilkolinin etkisi
uzar. Sonuta uzam kas paralizisi ve apne grlr. 2. test
(Dibukain inhibisyonu olur.) genellikle yaplr.
Dibukain lokal
anestezik bir maddedir, normal pseudokolinesteraz fonksiyonunu
inhibe eder. Artm kolinesteraz seviyeleri amniyotik svda
bulunduunda nral tp defekti iin gl bir delildir. Uzam
anestezi, sinir gaz ve organofosforlu insektisit zehirlenmelerinin
deerlendirilmesinde
kullanlr.
Genetik
psdokolinesteraz
varyantlar anestezinin uzamasna neden olur.
491
Ykseldii durumlar
-Hiperlipidemi,
-Nefrozis,
-Diabetes.
Azald durumlar
-Organik fosforlu insektisitlerle zehirlenme,
-Hepatoselller hastalklar,
-Genetik psdokolinesteraz varyantlar,
-Malnutrisyon,
-Anemi,
-Akut enfeksiyonlar,
-Akut MI,
-Pulmoner embolizm,
-Postoperatif dnem,
-Gebeliin son dnemi,
-Serum albumin konsantrasyonunu dren durumlar.
492
Radioallergosorbent Test (RAST)
Radioallergosorbent Test (RAST)

(Ig E Antikorlar, Multi-Allergen)
Yntem
Sandwich Radioimmunoassay
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Snf
Yorum
Negatif
pheli
Pozitif
Pozitif
Gl Pozitif
Gl Pozitif
Gl Pozitif
Klinik kullanm
Multi-allergen Ig E antikor testi, bitki polenleri, ev allerjenleri gibi
yaygn eitli allerjenlere kar oluan Ig E antikorlarnn varlnda
faydal bir tarama testidir. Bu test serum Ig E lm ile beraber
yapldnda alerjik hastalklarda ok hassas birinci sradaki testtir.
493
RAST Testi (Ig E Antikorlar, Single-Allergen)
RAST Testi
(Ig E Antikorlar, Single-Allergen)
Yntem
mmunoCAP(FEIA)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Snf
IgE,k/L
<0.35
0.36-0.70
0.71-3.50
3.51-17.50
17.6-50.00
50.10-100.00
>100.00
Klinik kullanm
Astma, allerjik rinitis, dermatitis, anaflaksi ve rtiker gibi allerjik
hastalklarn tansnda
494
Rapamycin (Sirolimus), (Rapamune)
Rapamycin
(Sirolimus), (Rapamune)
Yntem
LC/MS/MS
Balca rnek tipi
Tam Kan
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
Mor Kapakl
Daha sonraki doz verilmeden nce kan alnmaldr.
Referans deerler
3-20 ng/ml
Klinik kullanm
Otolog organ graftlarnn tabii rejeksiyonunu basklayan makrolid bir
antibiyotiktir. Dier immnospresanlardan farkl olarak antijenik ve
sitokin (IL-2, IL-4, IL-15) stimlasyonuna cevap olarak grlen T
lenfosit aktivasyonunu inhibe eder. Rapamycin, yksek dozda
uygulandnda hiperlipidemiye neden olur.
495
Renin Aktivitesi (Plazma), (PRA)
Renin Aktivitesi
(Plazma), (PRA)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Yetikin/yal ;
Ayakta
(Na kstl diyet);
20- 39 ya : 2,9 24,0 ng/mL/saat
> 40 ya :
Ayakta
(Normal Na diyet);
0,1 4,3 ng/mL/saat
2,9 10,8 ng/mL/saat 0,1 3,0 ng/mL/saat
ocuk (ng/mL/saat);
0-3 ya : < 16,6
9-12 ya : <5,9
3-6 ya : < 6,7
12-15 ya : < 4,2
6-9 ya : < 4,4
15-18 ya : <4,3

-Gebelik, tuz alm ve Licorice almndan etkilenir.
-Dk tuz diyeti ve ayakta durmak deerleri ykseltir.
-Postr etkiler; dik durmak artrrken, yatar pozisyon azaltr.
-Deerler sabah saatlerinde yksektir. Renin retiminde dirnal
varyasyon vardr.
-Baz ilalar renin aktivitesini artrr (antihipertansifler, ACE
inhibitrleri, diretikler, strojenler, oral kontraseptifler ve
vazodilatatrler).
-Baz ilalar renin aktivitesini azaltr (Beta-blokerler, klonidin,
potasyum, Licorice, rezerpin).
496
Renin Aktivitesi (Plazma), (PRA)
Klinik kullanm
Hipertansiyonun farkl tanlarnda kullanlr. Conn sendromlu
(hiperaldosteronizm) hastalarn %90nda renin basklanmtr.
Hipokalemi, hiperkalsiri, dk renin ve yksek aldosteron seviyesi
olan hipertansif hastalarn deerlendirilmesinde kullanlr. Renin
lmnn en kabul edilmi kullanm yeri unilateral renal
hastalklardr. DM ve hipertansiyon hastalarnn bir ksm dk renin
ve dk aldosteron seviyelerine sahiptir. Hipokaleminin
sebeplerinden biri olan Bartter sendromunda artm renin ve
aldosteron seviyeleri grlr.
Ykseldii durumlar
-Esansiyel hipertansiyon,
-Renovaskler hipertansiyon,
-Tuz kaybettirici gastrointestinal hastalklar (kusma, ishal),
-Addison hastal,
-Renin salglayan tmrler,
-Bartter sendromu,
-Siroz,
-Hiperkalemi,
-Kanama,
-Renal parankimal hastalklar,
-Elektrolit kayb,
-Gebelik, OKS kullanm,
-Feokromasitoma,
-Hepatit,
-Diretikler
-Ayakta durmak,
-Az tuzlu diyet.
Azald durumlar
-Primer aldosteronizm,
-Steroid tedavisi,
-Psdohiperaldosteronizm,
-Hiperkalemi,
-Yksek tuzlu diyet.
497
Respiratuar Sinsitial Virs (RSV) Antikorlar (Ig M ve Ig G)
Respiratuar Sinsitial Virs (RSV)

Antikorlar (Ig M ve Ig G)
Yntem
Indirekt Immunofloresans
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
rnek Toplama zellikleri
BOS rnei ile tan faydal deildir.
Referans deerler
Ig M:<1:10
Ig G :<1:10
Klinik Kullanm
RSV, insan solunum yolu enfeksiyonlarnn nemli bir nedenidir. ok
sklkla ve ciddi olarak ocuklarda ortaya kar ve broniolitisin,
pnmoninin yaygn bir nedenidir. leri yataki ocuklar ve
yetikinlerde daha orta derecede seyreder ve st solunum yolunu
kapsar.
498
Retiklin Antikorlar
Retiklin Antikorlar
Yntem
Indirekt Immunofloresans
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik Kullanm
Gluten-sensitif enteropatili % 60 ocukta ve % 30 yetikinde
Retiklin antikorlar bulunur. % 20 orannda dermatitis
herpetiformis ve Crohn hastalnda bulunur. Gluten-hassas
enteropatinin tans ile dermatitis herpetiformisin tan ve takibinde
kullanlr.
499
Retiklosit Says
Retiklosit Says
Yntem
Cell counter
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
0.4 mL
rnek tp kab
EDTAl tp (mor kapakl)
rnek saklama
EDTAl tam kan
Oda scakl
+4C
48 saat
60 saat

Hemolizli rnekler kabul edilmemelidir.
Referans deerler
Yetikin/yal/ocuk: % 0.5-2
ocuk: %0.5-3.1
Yeni doan: %2.5-6.5
Retiklosit indeksi: 1.0
-Gebelik artm retiklosit saysna neden olur.
-Otomatik kan saym cihazlar yanllkla Howell-Jolly body ieren
eritrositleri, retiklosit gibi grr ve yanl olarak fazla sayabilir.
Klinik kullanm
Retiklosit says, konjenital veya akkiz hemolitik anemide artar.
Normal yenidoanlarda ve kronik kan kayb olan hastalarda da
yksek olabilir.
500
Retiklosit Says
Ykseldii durumlar
-Hemolitik anemi,
-Sickle cell anemi,
-Kanama (3-4 gn sonra),
-Post splenektomi,
-Gebelik,
-Lsemi,
-Nutrisyonel anemilerin iyileme dnemi,
-Anemi tedavisi srasnda.
Azald durumlar
-Pernisiyz anemi,
-Folik asit eksiklii,
-Adrenokortikal hipofonksiyon,
-Aplastik anemi,
-Radyasyon tedavisi,
-Kemik ilii yetmezlii,
-Anterior hipofiz hipofonsiyonu,
-Kronik enfeksiyon,
-Siroz,
-Malignansi,
-Renal hastalklar,
-Kronik hastalk anemisi,
-Sideroblastik anemi.
501
Ribonkleoprotein Antikorlar (RNP Antikorlar)
Ribonkleoprotein Antikorlar
(RNP Antikorlar)
Yntem
EA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
<20 unit (negatif)
20-25 unit (snrda)
26 unit (pozitif)
Klinik Kullanm
Sistemik Romatizma hastalklarnda (Konnekif doku hastalklar)
ENAya kar antikorlar bulunur. Bu antikor sistemleri; Nkleer
ribonkleer protein (RNP); Smith (Sm); Sjogren sendromu A (SSA
[Ro], ve Sjogren sendromu B SSB [La] dr. SLE vakalarnn % 50
kadarnda ve bata mikst ba dokusu hastal (MCTD) olmak zere
dier ba dokusu hastalklarnda bulunur. MCTDde ds DNA veya
Sm antikorlarnn bulunmamasna ramen RNP antikorlarnn
ykseklii ile karekteristiktir. IFA teknii ile yaplan antinkleer
antikor almalarnda benekli tipte boyanma modeline neden olur.
502
Ristosetin Kofaktr (Plazma)
Ristosetin Kofaktr (Plazma)

(Ristosetin Von Willebrand Kofaktr (VWF)
Aktivitesi)
Yntem
Agltinasyon
Balca rnek tipi
Sitratl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Mavi kapakl tp
rnek saklama
rnek alndktan sonra plazma hemen ayrlmal, souk ortamda
muhafaza edilmeli.
nterfere eden maddeler:
-VWF hastal bulunmamasna ramen 0 kan grubundan olan
kiilerde aktivite dk bulunabilir.
-Orta dereceli vWF hastal gebelik veya estrojen tedavisi alanlarda
ristosetin kofaktr aktivitesinin yksekliinden dolay gizlenebilir.
Referans deerler
%50-150
Klinik Kullanm
Ristosetin
trombositopeniye
yol
aan
yan
etkilerinin
belirlenmesinden sonra kullanmdan kaldrlan bir antibiyotiktir. vWF
ile bir araya geldiinde trombositlerin agregasyonuna neden olur.
Ristosetin kofaktr aktivitesi von Willebrand hastalnn tehisinde
kullanlabilecek en spesifik testtir. Hastaln btn tiplerinde dk
bulunur. Hemofililerde normaldir. Bu nedenle hemofililerle VWF
hastal arasnda ayrc tanda kullanlabilir.
503
Ritonavir (Norvir)
Ritonavir
(Norvir)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Cisapiride, haloperidol, Loxapine, medazepam ve prazepam ile
interferans yapar.
Referans deerler
Pik konsantrasyonu (dozdan 2 saat sonra ):8-14 g/ml
dame konsantrasyonu (sonraki b.i.d. dozundan nce):1-6 g/ml
Klinik kullanm
HIV Enfeksiyonunun tedavisinde kullanlan anti-retroviral bir ilatr.
Bir proteaz inhibitrdr.
504
Rocky Mountain Spotted Fever Antikorlar (Ig G)
Rocky Mountain Spotted Fever

Antikorlar
(Ig G)
Yntem
ndirek immnofloresans
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Rikettsia rikettsii Ig M snf antikorlarn saptanmasnda yararl
deildir.
Referans deerler
Anlaml olmayan titre :Ig G : 1:32
Snrda anlaml
: Ig G :
1:64
Yakn zamandaki enfeksiyon titresi : Ig G :
1:128
Normal : Ig G : 1:32
Enfeksiyon pozitif :4 kat yksek titre
Klinik kullanm
nsana kene ile bulaan Rikettsia rikettsii tarafndan oluan akut
ateli bir hastalktr. 3-12 gnlk inkbasyon periyodundan sonra,
anorexia, aka belli olmayan hastalk hali, depresyon ve me
geliir. Takiben ciddi eklem ve kas arlar ile ba ars geliir.
505
Romatoid Faktr (RF)
Romatoid Faktr
(RF)
Yntem
Enzim immnoassay
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Plazma
14 gn
-20C
2ay
Referans deerler
< 20 IU/mL
-Yal hastalar hatal pozitif sonu verebilirler.
Klinik kullanm
Romatoid Artrit (RA); birok eklemi zellikle metakarpal ve
phalengeal eklemleri etkileyen inflamatuar bir hastalktr. Bu
hastalkta synovial membranlarda lenfositler tarafndan anormal
immunoglobulin G (Ig G) antikorlar oluturulur. Bu Ig M ve Ig G
antikorlar anormal synovial antijenik Ig G ile reaksiyona girerek
immun kompleksleri olutururlar. Bu immun kompleksler
kompleman sistemini aktive ederek eklemi hasara uratrlar. Reaktif
IgM (=RF): Testinde Ig M antikorlarnn saptanmasna yneliktir.
IgGye kar kanda dolaan antikorlardr.
Ykseldii durumlar
-Romatoid artrit,
-Miks ba dokusu hastalklar(SLE),
-Kronik viral enfeksiyon,
506
Romatoid Faktr (RF)
-Subakut bakteriyel endokardit,

-Tuberkloz,
-Kronik hepatit,
-Dermatomyozit,
-Skleroderma,
-nfeksiyz mononkleozis,
-Lsemi,
-Siroz,
-Sifiliz,
-Bbrek hastalklar,
-Sjgren hastal.
507
Rotavirs Antijeni
Rotavirs Antijeni
Yntem
Abbottun TESTPACK
kiti; EIA
Balca rnek tipi

Gaita
Minimum hacim
1 gr
rnek tp kab
Gaita kab
Referans deerler
Rota virs negatif veya Rota virs pozitif diye rapor edilir.
Klinik kullanm
Rota virs zellikle ocuklarda (6 ay-2 ya) grlen non bakteriyel
gastroenteritin en sk nedenidir. Subklinik enfeksiyonlardan orta
derece ishal ile ciddi ve ldrc dehidratasyona neden olur.
508
Rubella Antikorlar (Ig M)
Rubella Antikorlar
(Ig M)
Yntem
EIA (RubazymeM) Abbott
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Hipotalamik-Rubella veya Alman kzam (3 gnlk kzamk) 3 gn
sren makler rala karakterize bir hastalktr. Son zamanlarda
geirilmi veya konjenital kzamn saptanmasnda kullanlr. Tm
ya gruplarnda akut enfeksiyonun saptanmasnda Ig M snf
antikorlarn lm tavsiye edilir. 2. Trimestrdan sonraki maternal
enfeksiyon hasara neden olmaz. Hamileliin birinci trimestrinde
geirilen enfeksiyonlar fetal lme neden olur. Ig seviyesine
baklarak alama yaplabilir.
509
Rubella Antikorlar (Ig G)
Rubella Antikorlar
(Ig G)
Yntem
IMx Rubella IgG antikor tayini (MEA)
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
< 10 IU / ml Immun deil
10 IU / ml Immun deil
Klinik kullanm
A durumunu saptamak iin rubella virusuna kar gelien IgG
antikorlarn kantitatif lmek iin kullanlr. Primer postnatal rubella
enfeksiyonu orta seyirli makulapapular ra, ate ve lenfadenopati ile
karakterize kendi kendine iyileen bir hastalktr. nutero
enfeksiyonlar zellikle hamileliin ilk 4 ay esnasnda geliirse fetse
ciddi zarar verebilir.
510
Safra Asitleri
Safra Asitleri
Yntem
Enzimatik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), 10-14 saatlik sabah al veya
yemekten sonraki 2.saatte kan alnmaldr.
Referans deerler
Alk : 0-10 mol/L
Tokluk : 0-15 mol/L
Klinik Kullanm
Alk safra asiti dzeyinin yksek olmas hepatik klirens
bozukluunun bir gstergesidir.
Ykseldii durumlar
-Hepatobiliyer bozukluu olan bireylerde postprandiyal safra asit
konsantrasyonunda belirgin azalma olur.
Toklukta yksek olan durumlar :
- Viral hepatitler
- Portal ven trombozu
- Alkolik karacier hastal
- Budd-Chiari sendromu
- Siroz
- Kolanjit
- Hepatit
- Wilson hastal
- Kolestaz
- Hemakromatozus
- Primer hepatoma
- lalarn neden olduu karacier hasar
- Kistik fibrosiz
- Neonatal hepatit sendromu
- Biliyer atrezi
511
Salisilat (ASA, Asetilsalisilik Asit)
Salisilat
(ASA, Asetilsalisilik Asit)
Yntem
FPIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Analjezik konsantrasyon: 2-10 mg/dl
Antienflamatuar konsantrasyon: 15-30 mg/dl
Toksik konsantrasyon: > 30 mg/dl
Klinik Kullanm
Aspirin analjezik, antienflamatuar ve antipiretik olarak kullanlr.
Tedavi dozunun optimize edilmesi, toksisite vakalarnn tehis ve
takibinde kullanlr.
512
Scl 70 Otoantikorlar (Serum)
Scl 70 Otoantikorlar
(Serum)
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
<20 Unit (negatif)
20-25 unit (snrda)
20 unit (pozitif)
Klinik Kullanm
Scl 70 (topoizomeraz I) 70 kD arlnda ekstrakte edilebilen
nkleer bir antijendir. Bu antijene ynelik antikorlarn skleroderma
(sistemik skleroz) hastalna spesifik olduu kabul edilmektedir.
Hastalarn % 60 kadarnda pozitif bulunur, scl 70 antikorlar zellikle
yaygn kutanz hastal ve intersitisyel pulmoner fibrozisi olanlarda
pozitif bulunur.
513
Seks Hormon Balayc Globulin (SHBG)
Seks Hormon Balayc Globulin

(SHBG;Testesteron-Estradiol Binding
Globulin)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
7 gn
+4C
7 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
Erkek : 13-71 nmol/L
Kadn : 18-114 nmol/L
Klinik kullanm
SHBG, karacierde sentezlenen bir glikoproteindir. Dolanmda
androjen ve strojenleri tar. SHBG ayn zamanda tiroid
hormonlarna doku cevabnn bir indeksi gibi grev yapar. SHBG
seviyesi strojenler ve tiroid hormonlarnn pozitif kontrol altndadr
ve androjenler tarafndan basklanr. Testesteron ve androjenler gibi
gonadal hormonlar SHBG tarafndan balanarak dolamda tanr.
Ykseldii durumlar
-Hipertiroidizm,
-Siroz,
-Erkek hipogonadizmi,
-Gebelik,
-Oral kontraseptif kullanan kadn,
-Prepubertal ocuk.
Azald durumlar
-Hirutizm,
-Virilizasyon,
-Obez postmenapozal kadn,
-Diffz sa kayb olan kadnda.
514
Semen Analizi
Semen Analizi
Yntem
Spermiyogram. Mikroskopik inceleme
Balca rnek tipi
Taze semen, rnek laboratuarda verilmeli veya en ge yarm saat
iinde evre koullarndan korunarak laboratuara ulatrlmaldr.
Referans deerler
Sperm volm 2.0 mL
Sperm says 20 x 10 6
pH: 7,2 - 8.0
Supravital boyama : %75 canl
Motilite : %50
Derece : 3 veya 4
Normal oval : % 30
Germinal hcre/ml: < 4 x 10 6 (normal)
4 x 10 6 (olas spermatogenez bozukluu)
WBC/ml : < 1 x 10
(normal)
1 x 10
(olas genital kanal enfeksiyonu)
Klinik Kullanm
Erkek infertilitesinin deerlendirilmesinde 1. kademe testi olarak
kullanlr. Spermac boyal preparat hazrlanarak kruger kriterlerine
gre sperm hcrelerinin morfolojisi deerlendirilir.
515
Semende Fruktoz Tayini
Semende Fruktoz Tayini

Yntem
Kolorimetri
Balca rnek tipi
Semen, rnek laboratuarda verilebilecei gibi temiz, az kapakl
kap iinde dardan da getirilebilir.
Referans deerler
Pozitif
Klinik Kullanm
Fruktoz, erkek reme sisteminde, seminal vezikllerde retilerek,
ejekulasyon srasnda semen iine salnr. Sperm motilitesinin
salanmasnda, enerli kayna olarak rol vardr. Sperm iermeyen
ve fruktoz negatif ejeklat, seminal vezikllerin bulunmadn
seminal vezilkllere alan vas deferansn bulunmadn veya
seminal vezikllerde tkanklk bulunduunu dndrr.
Azospermi vakalarnda ve ejekulat miktar dk olan kiilerde,
seminal vezikllerle ilgili bir sorun olup olmadnn deerlendirilmesi
amacyla kullanlr.
516
Selenyum (Serum)
Selenyum
(Serum)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Plazma, Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
rnek saklama
Heparinli Plazma
EDTAl plazma
Oda scakl
14 gn
14 gn
+4C
2 ay
2 ay
-20C
2 ay
2 ay

rnein alnaca blge ok iyi temizlenmelidir.
Referans deerler
95-160 ng/ml (0.15 ppm)
Klinik kullanm
Selenyum esansiyel bir elementtir. Organik hidroperoksitlerin
ykmn katalizleyen glutatyon peroksidaz (GSH-Px) aktivitesi iin
gerekli bir kofaktrdr. Eksikliinde serbest radikal birikimi olur.
Kalp kas selenyum eksikliinde ok etkilenir. Selenyum normal
suplementasyonu serum konsantrasyonunu 90 ng/mlye ykseltir,
gnlk alm (4 ppm) ykselirse toksik etkisi grlr. Selenyumun
kanseri baskladna dair kant yoktur.
Ykseldii durumlar
-Retikloendotelyal sistem tmrlerinde,
-Endstiriyel toksisite.
Azald durumlar
-GS kanserleri,
-Gebelik,
-Malntrisyon,
-Hepatitler,
-Siroz,
-Total parenteral nutrisyon.
517
Serbest PSA
Serbest PSA
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklanacaksa 4 saat iinde dondurulmaldr.
rnek saklama
-20C
Serum
24 saat
Referans deerler
> 0,15 %
Klinik kullanm
Yzde serbest PSA prostat kanseri riski ile ters orantldr. Artm
total PSA ve dk (% serbest PSA) prostat kanseri bulunma
olaslnn artm olduunu gsterir. Tersine dk total PSA
seviyeleri ve artm % serbest PSA seviyeleri prostat kanseri
bulunma olaslnn dk olduunu gsterir.
Ykseldii durumlar
-Prostat Ca,
-Prostatitler,
-Benign prostat hipertrofileri,
-Prostat enfarktlar,
-Prostat manuplasyonlar,
-Ya.
518
Serbest T3 (Triiyodotironin, FT3)
Serbest T3
(Triiyodotironin, FT3)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
+4C
4 gn
-20C
2 ay
Referans deerler
1,8 - 4,2 pg/mL
SI nite dnm katsays
x0,154=nmol/L
Hemolizli, sarlkl ve lipemik serumlarla allmaz.
-FT3 hipotiroidizm iin hassas bir test deildir.
Klinik kullanm
Normal olarak triiyodotironin (T3) tiroksin balayc globuline ve
albumine bal olarak dolamda bulunur. Bunun %0.3 serbesttir
ve aktif formdadr. Tiroid fonksiyonlarnn ve balayc protein
durumunun deerlendirilmesinde kullanlr. Hipertiroidizmde eer
TSH seviyesi dk fakat FT4 seviyesi normalse T3 lm
yaplmaldr. Serum T3 konsantrasyonu hipertiroidizm esnasnda
sklkla daha erken ykselir ve T4 konsantrasyonundan daha yksek
konsantrasyona kar. Hipertiroidizm ve T3 tirotoksikozunda serum
FT3 dzeyi artarken hipotiroidizmde azalr. Ayrca kronik hastal
olan veya uzun sre hastanede olan kiiler tiroid olsalar bile FT3
dzeyi dk bulunabilir. Total T3n yaklak %0,2-0,5i FT3dr.
Ykseldii durumlar
-Tirotoksikozis,
-Ar tiroid hormon replasman.
519
Serbest T4 (Serbest Tiroksin, FT4)
Serbest T4
(Serbest Tiroksin, FT4)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4 oC
-20 oC
24 saat
7 gn
2 ay

Referans deerler
0,8 - 1,9 ng/dL
SI nite dnm katsays
x12,9=nmol/L
-Yenidoanlar, bebekler ve yetikinlerden daha yksek deerlere
sahiptir.
-Radyoizotoplar sonucu deitirir (RIA yntemini etkiler).
-Baz ilalar arttrr: Heparin, aspirin, danazol, propranolol.
-Baz ilalar azaltr: Furosemid, fenitoin, metadon, rifampisin.
Klinik kullanm
TSH deiimlerini, hiper ve hipotiroidizmi deerlendirmek amacyla
2. srada istenen testtir. FT4, protein balanma durumundan
bamsz olarak tiroid fonksiyonlarnn deerlendirilmesinde
520
Serbest T4 (Serbest Tiroksin, FT4)
kullanlr. T4 veT3 kanda serbest ve protein bal hormonlar olarak

eit miktarda dolarlar. Konsantrasyondaki veya TBG afinitesindeki
deiim veya dier transport proteinleri serumdaki total hormon
konsantrasyonlarn byk oranda etkilerler. Serbest hormon bu
balayc proteinlerin deikenliklerinden etkilenmez, bamszdr ve
hemen hemen sabit kalr. Total T4n yaklak %0,02-0,04
FT4tr.
Ykseldii durumlar
-Graves Hastal,
-Plummer Hastal,
-Toksik Tiroid Adenomu,
-Akut Tiroiditis,
-Artifisiyal Hipertiroidizm,
-Struma Ovari.
Azald durumlar
-Kretinism,
-Cerrahi Ablasyon,
-Miksdem,
-Hipofizer yetmezlik,
-Hipotalamik yetmezlik,
-yot Yetersizlii,
-Bbrek yetmezlii,
-Cushing Hastal,
-Siroz,
-lerlemi Kanser.
521
Serotonin (5-OH Triptamin)
Serotonin
(5-OH Triptamin)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Son 72 saat iinde serotonin ieren gdalar tketilmemi olmaldr.
(muz, ceviz, domates, patlcan, fndk, fstk, avokado, gibi)
Referans deerler
>15 ya
50-230 ng/mL
Klinik Kullanm
Karsinoid tmr tan ve tedavi takibinde kullanlr.
522
Sertralin (Zoloft)
Sertralin
(Zoloft)
Yntem
HPCL
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
SERTRALN
Pik: 100-200 ng/ml
dame dozu:20-50 ng/ml
Toksik konsantrasyon:500 ng/ml
DESMETLSERTRALN
Pik:200-300 ng/ml
dame dozu:30-100 ng/ml
Klinik Kullanm
Depresyon tedavisinde kullanlan, bir serotonin selektif reuptake
inhibtr (SSRI)dr. Bu test sertraline ve desmetilsertralinin kan
serum konsantrasyonunun saptanmasnda kullanlr.
523
Seruloplazmin
Seruloplazmin
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
25 - 63 mg/dL
SI nite dnm katsays
x10 = mol/L
-Seruloplazmin enfeksiyonlardan etkilenir,
-Gebelik ve doum kontrol haplar seruloplazmin deerini arttrr,
-Wilson hastalarnda seruloplazmin daima olarak dk deildir.
Klinik kullanm
Seruloplazmin, Cu+2 iyonlarn %95 orannda dolamda tar.
Seruloplazmin ayrca ferrooksidaz olarak grev yapar ve Fe+2 yi Fe+3
e evirmede rol alr. Wilson hastal klinik tansn desteklemede
kullanlr. Siroz, karacier hastalklar, etyolojisi bilinmeyen santral
sinir sistemi hastalklar ve lentikler nkleus lezyonuna bal
nrolojik semptomlarn deerlendirilmesinde kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Gebelik,
-strojen,
-nflamasyon,
-Doku nekrozu,
-Osteosarkomlar,
524
Seruloplazmin
-Bilier siroz,
-Travmalar.
Azald durumlar
-Wilson hastal,
-Menkes Kinky Hair sendromu,
-Gastroenteropatiler.
525
Siklosporin
Siklosporin
Yntem
FPIA, HPLC
Balca rnek tipi
EDTA l plazma
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Mor kapakl tp
rnek saklama
rnek son dozdan 12 saat sonra veya sonra ki dozun alnma
zamannda, ila alnmadan alnmaldr. Hastann son ila kullanma
zaman ve dozu belirtilmelidir.
Referans deerler
Bbrek transplantasyonunun sonrasnda genellikle ilk 2 ay iinde
100-300 ng/mL daha sonra 75-200 ng/mL yeterlidir.
< 90 ng/ml dzeyinde tedavi dozu yetersizdir.
Toksik konsantrasyon : > 400 ng/mL
Klinik kullanm
Bata bbrek, karacier ve kalp olmak zere organ
transplantasyonlarndan sonra baklk sisteminin basklanmas
amacyla kullanlan bir ilatr. Siklosporin idrarla magnezyum
atlmn artrdndan nrolojik yan etkiler magnezyum dkl ile
ilikili olabilir.
526
Sitrat (Sitrik Asit) (drar)
Sitrat
(Sitrik Asit) (drar)
Yntem
Spektrofotometrik, enzimatik
Balca rnek tipi
Serum, 24 saatlik idrar
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
drar toplamaya balamadan nce 10 g. Borik asit veya 6N HCL
den 10 ml kaba konmaldr.
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
8 saat
30 gn
30 gn
24 saatlik idrar(borik asitli) 24 saat
14 gn
2 ay
24 saatlik idrar(HCLli)
24 saat
14 gn
2 ay
Referans deerler
drar(24 saatlik) >15 ya
Erkek: 116-931 mg/gn
Kadn: 252-1164 mg/gn
-pH y, K ve Mg dren ilalar idrar sitratn da drr,
-pH y, K ve Mg ykselten ilalar idrar sitratn da ykseltirler, bu
durum hastalarn tedavisinde gz nnde bulundurulmaldr.
Klinik kullanm
drar sitrat yine idrardaki kalsiyum ile balanarak bbrek ta
oluumunu nler. O yzden dk sitrat miktarnn bbrek ta
oluumu iin risk olduu dnlr. diopatik kalsiyum ta olan
hastalarda kontrol grubuna gre riner sitrat ekskresyonu anlaml
olarak daha dk bulunmu. Hipositratri, enterik hiperoksalrisi
olan ve renal tbler asidozdan dolay rolitiazis gelien hastalarda
sk grlen bir durumdur. Kalsiyum ieren talarn ve renal tbler
asidozun tan ve takibinde kullanldr. drardaki sitrat zellikle
kalsiyum ieren renal ta olumuna engel olur.
527
Sm Otoantikoru
Sm Otoantikoru
Yntem
EIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Negatif
Klinik Kullanm
Sm antijeni, B, B1, D, E, F gibi arlklar 11-26 kD arasnda deien
eitli
protein
otoantijenleri
ieren
kk
bir
nkleer
ribonkleoproteindir. Bu antijenlere ynelik otoantikorlarn
bulunmas Lupus Eritematozusa spesifiktir. Ancak bu antikorlar,
hastalarn yalnzca %30 kadarnda bulunur. Hastalarda antikorlarn
dzeyi hastaln aktivitesi ile ilikilidir.
528
Sodyum (Na) (Serum)
Sodyum
(Na) (Serum)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Ar lipemi, pseudohiponatremiye neden olur. Ar lipemik serumlar
ultrasantrifugasyon ile berraklatrlmaldr.
Referans deerler
Yetikin / yal
: 136 - 145 mEq/L (mmol/L)
ocuk
: 136 - 145 mEq/L (mmol/L)
nfant
: 134 - 150 mEq/L (mmol/L)
Yenidoan
: 134 - 144 mEq/L (mmol/L)

<120 veya >160 mEq/L
SI nite dnm katsays
x1 = mEq/L
-Yakn zamandaki travma, cerrahi veya ok artan seviyelere neden
olur,
-Baz ilalar arttrr: Anabolik steroidler, antibiyotikler, klonidin,
kortikosteroidler, antitussifler, laksatifler, metildopa, karbenisilin,
strojenler ve oral kontraseptifler
-Baz ilalar azaltrlar: Karbamazepin, diretikler, sodyum iermeyen
IV svlar, slfanilre, triamteren, ACE inhibitrleri, haloperidol,
heparin, nonsteroidal antiinflamatuar ilalar (NSAID), trisiklik
antidepresanlar ve vazopressin.
529
Sodyum (Na) (Serum)
Klinik kullanm
Ekstraselller svnn en byk katyonudur. Plazma svsnn her
litresindeki inorganik katyonunun 154 mmolnn %90n oluturur.
Bu yzden plazma osmolalitesinin yarsndan sorumludur.
Ekstraselller svnn su dalmnn dzenlenmesinde en byk rol
oynar.
Ykseldii durumlar
1. zovolemik hipernatremi
a. Diabetes nsipidus (DI) (nrojenik ve nefrojenik),
b. Cilt kayb (hiperemi).
2. Hipervolemik hipernatremi
a. atrojenik (hipernatremik solsyonlarn uygulanmas),
b.Ar mineralokortikoid (Conns sendromu, Cushings
sendromu),
c. Tuz alm.
3. Hipovolemik hipernatremi (su ve Na+ kayb (H2O kayp>
Na+)
a. Bbrek kayb (diretik, plikosria),
b. GI, solunumsal, cilt kayplar,
c. Adrenal kayplar.
Azald durumlar
1. Hipotonik hiponatremi
zovolemik hiponatremi;
a. SIADH (ADH nn uygunsuz salnm sendromu),
b. Su intoksikasyonu,
c. Bbrek yetersizlii,
d. Reset osmostat (kronik aktif TB, carcinomatosis),
e. Glukokortikoid eksiklii (hipopituitarism),
f. Hipotiroidism,
g. Thiazid diretikleri,
Hipovolemik hiponatremi;
a. Bbrek kayplar,
b. Ekstrarenal kayplar (GI; kusma, diyare),
c. Adrenal yetersizlik.
530
Sodyum (Na) (Serum)
Hipervolemik hiponatremi;
a. Kronik kalp yetmezlii,
b. Nefrotik sendrom,
c. Siroz,
d. Gebelik,
2. zotonik Hiponatremi=Normal serum osmolalite
a. Psdohiponatremi (artm serum lipid ve proteinleri),
b. zotonik infzyon (glukoz, mannitol).
3. Hipertonik hiponatremi=Artm serum osmolalite
a.Hiperglisemi: kan ekerindeki normalin zerindeki
her 100 mg/dllik art plazma Na konsantrasyonunu 1.6 m
Eq/L drr.
b. Hipertonik infzyonlar (glukoz, mannitol).
531
Sodyum (Na) (drar)
Sodyum
(Na) (drar)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Spot
14 gn
14 gn
2 ay
24 saatlik
14 gn
14 gn
2 ay

Souk ortamda saklanmaldr.
Referans deerler
Spot/24 saatlik idrar 40-220 mmol/gn
-Diyetle tuz alm sodyum seviyelerini arttrr,
-Deien bbrek fonksiyonlar deerleri etkiler,
-lalar arttrr: Antibiyotikler, antitussifler, laksatifler ve steroidler
-lalar azaltr: Diretikler [rn.: furosemid (Lasix)] ve steroidler
Klinik kullanm
Ekskrete edilen sodyum miktar almla orantldr. Ayrca hidrasyonda
nemlidir.
Ykseldii durumlar
-Dehidratasyon,
-Alk,
532
Sodyum (Na) (drar)
-Diretik tedavisi srasnda,

-Hipotiroidizm,
-SIADH,
-Gebelik toksemisi,
-Hipoaldosteronizm,
-Tuz kaybettiren nefrit.
Azald durumlar
-Malabsorbsiyon,
-Diare,
-Bbrek yetersizlii,
-Cushing sendromu,
-Aldesteronizm,
-Diaforezis,
-Pulmoner amfizem
-Yetersiz Na alm,
-Adrenokortikal hiperfonksiyon,
-Glomerler filtrasyon hznn azald durumlar
-Premenstrel sodyum ve su retansiyonu.
533
Sodyum (BOS)
Sodyum
(BOS)
Yntem
ISE
Balca rnek tipi
BOS
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
Referans deerler
142 - 150 mEq/L
534
Na-Nitroprussiat Testi (drar)
Na-Nitroprussiat Testi
(drar)
Yntem
Kolorimetrik
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Sabah ilk idrar tercih edilmelidir.
Referans deerler
Negatif
Klinik Kullanm
Sistinri tansnda kullanlr.
535
Spesifik Ig E
Spesifik Ig E
Yntem
FEIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Negatif
Klinik Kullanm
Allerji hastalklar tansnda birinci kademe testidir. Allerjik hastalk
bulgular gsteren bireylerde, allerjik reaksiyona yol aan allerjenin
belirlenmesi amacyla uygulanr.
Astm, alerjik rinit, dermatit, anaflaksi ve rtiker gibi hastalklarn
aratrlmas srasnda kullanlr.
536
Skroz Hemoliz Testi (eker Su Testi)
Skroz Hemoliz Testi

(eker Su Testi)
Yntem
Kalitatif deerlendirmeye dayal tp yntemi
Balca rnek tipi
Hastadan ve ayn kan grubundan salkl bir kiiden alnm 3 ml
EDTA l kan ve 5 ml serum
Referans deerler
Lizis <%5
Negatif
%6-10
pheli
>%10
Pozitif
Klinik Kullanm
Paroksismal nokturnal hemoglobinri, krmz kan hcrelerini
kompleman sistemine hassas hale getiren sonradan ortaya kan bir
hastalktr. Paroksismal nokturnal hemoglobinri taramas amacyla
kullanlan bir testtir. Test neticesinin negatif kmas PNH bulunma
olasln byk lde ekarte ettirir. Testin pozitif bulunmas
halinde PNH tansna ulalmas iin neticenin HAM testi ile teyit
edilmesi tavsiye edilir.
537
eker Kromatografisi
eker Kromatografisi
Yntem
Kat kromatografisi
Balca rnek tipi
Spot idrar
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
drar kab
Klinik kullanm
Glukozrinin deerlendirilmesinde kullanlr.
538
Takrolimus (FK-506) (Prograf)
Takrolimus (FK-506)
(Prograf)
Yntem
MEIA
Balca rnek tipi
EDTAl tam kan
Minimum hacim
2 mL
rnek tp kab
Hastann hazrlanmas
rnek, hastann ila almas gerektii zamanda, ilacn alnmasndan
hemen nce alnmaldr.
Referans deerler
Tedavi dozu: 5-20 ng/ml
Toksik doz: >40 ng/ml
Klinik kullanm
Balangta FK506 olarak adlandrlan Tacrolimus immunospresif
zellie sahip makrolid grubundan bir antibiyotiktir. Otolog organ
transplantasyonlarnn rejeksiyonunun basklanmas amacyla
kullanlr. Yksek dozlarda nrotoksite ve nefrotoksiteye neden olur.
Transplantasyon sonrasnda karacier transplantl hastalarda 4-10
ng/ml, renal transplantl hastalarda 6-12 ng/ml, kemik ilii
transplantl hastalarda 10-20 ng/ml arasnda tutulmas hedeflenir.
539
Tam drar
Tam drar
Yntem
Strip + mikroskopi
Balca rnek tipi
Spot idrar (orta idrar tercih edilmeli)
Minimum hacim
10 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek kirli kapla verilmemeli, uzun sre beklememeli, menstrel
dnemde verilmemeli.
Referans deerler
Grnm : Berrak
Renk
: Kehribar sars
Koku
: Aromatik
pH
: 4,6-8,0 (Ortalama 6,0)
Protein : Yok veya <8 mg/dL
50-80 mg/24 saat (dinlenme halinde)
<250 mg/24 saat (egzersiz halinde)
Dansite : Yetikin : 1005-1030 (genellikle 1010-1025)
Yal
: ya arttka deerler azalr.
Yenidoan: 1001-1020
Lkosit esteraz : Negatif
Nitrit
: Negatif
Ketonlar
: Negatif
Kristal
: Negatif
Mumlar
: Negatif
Glukoz
: Negatif (yen idrar rnei)
50-300 mg/gn (24 saatlik rnek)
Beyaz kreler
: 0-4 / her sahada
(lkosit)
Krmz kreler : 0-2 / her sahada
RBC mum
: Yok
540
Tam drar
ANORMAL BULGULAR:
Grnm ve renk:
-Bakteri,
-Eritrositler,
-Baz yiyecekler (Havu),
-la tedavisi,
-Dehidratasyon,
-Overhidrasyon,
-Diabetes inspidus,
-Ate,
-Ar terleme,
-Sarlk.
Koku:
-nfeksiyon,
-Ketonri,
-Rektal fistl,
-Mapple syrup urine disease,
-Fenilketonri,
-Karacier yetersizlii.
pH:
Ykseldii durumlar
Azald durumlar
-Respiratuar alkaloz,
-Metabolik asidoz,
-Metabolik alkaloz,
-Diabetus mellitus,
-re oluturan bakteriler,
-shal,
-Vejetaryen diyet,
-Alk,
-Amonyak oluturma yetersizlii ile
-Respiratuar asidoz,
birlikte olan bbrek yetersizlii
-Amfizem,
-Gastrik suction,
-Uyku,
-Kusma,
-Ate,
-Diretik tedavi,
-Renal tubuler asidoz,
-drar yollar enfeksiyonu.
541
Tam drar
Protein:
Ykseldii durumlar
-Nefrotik sendrom,
-Diabetus mellitus,
-Multple myeloma,
-Preeklampsi,
-Glomerulonefrit,
-Polikistik hastalk,
-Diabetik glomeruloskleroz,
-Amiloidoz,
-SLE,
-Renal ven tromboozu,
-Galaktozemi,
-Bakteriyel pyelonefrit,
-Nefrotoksik ila tedavisi,
-Mesane tmr.
Dansite:
Ykseldii durumlar
-Dehidratasyon,
-Hipofiz tmr veya
travma sonucu SIADH,
-Bbrek kan akmnn azalmas
(Kalp yetersizlii, renal arter stenozu,
hipotansiyon)
-Glikozri veya proteinri,
-Su kstlamas,
-Ate,
-Ar terleme,
-Kusma,
-shal,
-X ray kontrast boyas.
542
Azald durumlar
-Overhidrasyon,
-Diabetes nspidus,
-Bbrek yetersizlii,
-Direz,
-Hipotermi,
-Glomerulonefrit,
-Pyelonefrit,
Tam drar
Eritrosit ykseklii:
Eritrosit silendiri ykseklii:
-Glomerlonefrit,
-Glomerulonefrit,
-ntersitisyel nefrit,
-Subakut bakteriyel endokardit,
-Akut tubuler nekroz,
-Renal infarkt,
-Pyeloneferit,
-Bbrek travmas,
-Vaskulit,
-Bbrek tmr,
-Orak hcreli anemi,
-Bbrek ta,
-Sistit,
-SLE,
-Prostatit,
-Travmatik mesane kateterizasyonu.
Lkosit ykseklii:
Lkosit silendiri ykseklii:
-drar yollar bakteriyel enfeksiyonu. -Akut pyelonefrit,

-Glomerulonefrit,
-Lupus nefrit.
Lkosit esteraz:
Olas idrar yollar enfeksiyonu.
Nitrit:
Olas idrar yollar enfeksiyonu.
Ketonlar:
-Kontrol edilemeyen diabetes mellitus,
-Alk,
-Ar aspirin alm,
-Alkolizmin oluturduu ketoasidozis,
-Bebek ve ocuklardaki ateli hastalklar,
-Kilo azaltan diyetler,
-Anestezi sonras,
-Uzayan kusmalar,
-Anoreksiya,
-Yksek proteinli diyet,
-zopropranolol alm,
-Dehidratasyon.
543
Tam drar
Kristaller:
-Bbrek ta,
-la tedavisi,
-drar yolu infeksiyonlar.
Granler silendir:
-Akut tubler nekroz,
-drar yolu infeksiyonlar,
-Glomerulonefrit,
-Pyelonefrit,
-Nefrosklerozis.
Ya silendiri:
-Nefrotik sendrom,
-Glomerulonefrit,
-Kronik bbrek hastal.
Epitel silendirleri:
-Glomerulonefrit,
-Etilen glikol intoksikasyonu,
-Eklampsi,
-Akut renal allograft rejeksiyonu,
-Ar metal zehirlenmesi.
Mum silendiri:
-Kronik bbrek hastal,
-Glomerulonefrit,
-Bbrek transplant rejeksiyonu,
-Nefrotik sendrom.
Hyalin silendir:
-Proteinri,
-Ate,
-Ar egzersiz,
-Stres,
-Glomerulonefrit,
-Pyelonefrit,
-Kronik bbrek yetersizlii.
544
Tam Kan
Tam Kan
Yntem
Flow Sitometri
Balca rnek tipi
Tam Kan
Minimum hacim
3 mL
rnek tp kab
Referans deerler 616. sayfadadr.
545
Ta Analizi
Ta Analizi
Yntem
Kalitatif
Balca rnek tipi
Bbrek ta
Klinik kullanm
riner talarn ieriinin belirlenmesinde kullanlr.
Bbrek ta oluumu ile ilgili durumlar;
TA TP
-Kalsiyum ieren talar(%70)
NEDENLER
.Nedeni bilinmemektedir.
.Hiperkalsirik.
-Magnezyum Amonyum ta(%20) .Tekrarlayan idrar yolu
enfeksiyonlar.
-rik asit ta(%5)
.Hiperrikozrik durumlar;
a.GUT,
b.Lenfoproliferatif,
myeloproliferatif
bozukluklar,
c. Devaml asit idrar
(Kronik diyare, ileostomi).
-Sistin ta(%3)
.Sistin, lizin, arjinin ve ornitin
metabolizmasnn renal tbler
defektleri.
-Oksalat ta (Nadir)
.Hiperoksalrik durumlar;
a. Artm alm,
b. Pridoksin (B6) eksiklii,
c. Primer Hiperoksalri,
d. Metoksifluran ile anestezi,
e. leal hastalklara ikincil.
546
Teksifle ARB Aranmas (Tbc Basil Aranmas)
Teksifle ARB Aranmas

(Tbc Basil Aranmas)
Yntem
Mikroskopi
Balca rnek tipi
Balgam, BAL, mide suyu, idrar, BOS, plevra, perikard asit svs ve
eklem svs gibi vcut svlar, doku rnekleri, kan, kemik ilii, apse,
gaita
Referans deerler
Negatif
(+1) pozitif: Her 100 mikroskopi alannda 1-9 basil bulunmas
(+2) pozitif: Her 10 mikroskopi alannda 1-9 basil bulunmas
(+3) pozitif: Her mikroskopi alannda 1-9 basil bulunmas
(+4) pozitif: Her mikroskopi alannda >9 basil bulunmas
Basilin saptanabilmesi iin 5000-10000 basil/ml konsantrasyonda
olmas gerekmektedir.
Klinik Kullanm
Tberkloz basilinin dorudan mikroskobik olarak aratrlmas
amacyla kullanlr.
547
Ter Testi
Ter Testi
Yntem
Kondaktometrik
Balca rnek tipi
Ter
rnek toplama ilemi laboratuvarda zel bir ilemle yaplr.
Referans deerler
0-60 mmol/L NaCl
Klinik kullanm
Kistik fibrozis tansnda kullanlr. Hasta infantlarda 3-5 hafta sonra
pozitifleir.
Ykseldii durumlar
-Malabsorbsiyon,
-Hipotiroidizm,
-Adrenal yetmezlik,
-Pankreas yetmezlii,
-Renal hastalklar.
548
Testosteron (Total)
Testosteron
(Total)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
+4 C
-20 C
7 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek (ng/dL);
Kadn(ng/dL);
<1 ya
: <6
<1 ya : <5
<6 ya
: 2-25
<6 ya
: 2-10
<10 ya
: 3-30
<10 ya : 2-20
<12 ya
: 5-50
<12 ya : 5-25
<15 ya
: 10-572
<15 ya : 10-40
<18 ya
: 220-800
<18 ya : 5-40
18 ya
: 241-827
18ya : 14-76

-lalar arttrr: Antikonvlzanlar, barbituratlar, strojenler ve oral
kontraseptifler,
-lalar azaltrlar: Androjenler, deksametazon, dietilstilbestrol,
digoksin, alkol, steroidler, ketokonazol, fenotiazin ve sprinolakton.
Klinik kullanm
Testesteron, testis leydig hcreleri tarafndan yaplmaktadr.
Kadnda ovaryum ve adrenal bezler az miktar testosteron salglarlar.
Salnm negatif feed-back ile LH tarafndan dzenlenir. Kadndaki
testosteronun byk blm androstenodion metabolizmasnn bir
trevidir. Dolamdaki testosteronun %60 seks hormon balayc
549
Testosteron (Total)
globuline balanr. LH salnm ve leyding hcre fonksiyonunun

gvenilir bir gstergesidir. Gonadal ve adrenal fonksiyonu
deerlendirir. Erkeklerde hipogonadizmin kadnlarda virilizasyon ve
hirutizmin tansnda yardmcdr. Total testosteron, serbest
testosteron, zayf bal testosteron (albumine bal) ve gl bal
testosteron (SHBGe bal) ksmlar ierir.
Ykseldii durumlar (erkek)
-diopatik seksuel prekoks,
-Pinealoma,
-Ensefalit,
-Adrenokortikal tmrler,
-Testosteron diren sendromu,
-diopatik hirutizm ve virilizan over tmrleri.
Azald durumlar (erkek)
-Klinefelter s sendromu,
-Kriptoritizm ve puberte gecikmesi,
-Down sendromu,
-Primer, sekonder hipogonadizm,
-Oriektomi,
-Myotonik distrofi,
-remi.
Ykseldii durumlar (kadn)
-Ovaryan tmr,
-Adrenal tmr,
-Konjenital adrenokortikal hiperplazi,
-Trofoblastik tmr,
-Polikistik over,
-diopatik hirsutism.
550
Testosteron (Serbest)
Testosteron
(Serbest)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,5 mL
rnek tp kab
Krmz kapakl tp
Referans deerler
Erkek
Kadn
0-5 ya
0.15- 0.60 pg/ml
6-12 ya
0.60- 5.70 pg/ml
>12 ya
5.60- 19.00 pg/ml
0-12 ya
0.10- 0.60 pg/ml
>12 ya
0.06- 2.57 pg/ml
Klinik Kullanm
Testesteron tayc protein olan SHBG konsantrasyonlarndaki
deimelerden etkilenmez. Bu nedenle SHBG dzeyinin yksek
olduu hipertiroidizm, gebelik, OKS kullanm gibi durumlarda; SHBG
dzeyinin dk olduu hipotiroidizm, androjen eksiklii, obesite
gibi durumlarda serbest testesteron lm total testesterondan
daha yararldr.
Ykseldii durumlar
- Hirutizm,
- Adrenal virilizan tmrler,
- Polikistik over sendromu,
- Androjen rezistans.
Azald durumlar
- Hipogonadizm,
- P-450 enzim eksiklii.
551
Tiroglobulin (Tg)
Tiroglobulin
(Tg)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
5 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
< 55 ng/mL
-Atiroidik hastada tiroglobulin deerleri > 5 ng/mlden yksekse
genel olarak tmrn yeniden oluumu ile karekterizedir.
-I131 scan ile gsterilebilen kk tiroidal kalntl hastalarda TG
ykselmeyebilir.
Klinik kullanm
Tiroid bezi tarafndan sentez edilen bir glikoproteindir.Tiroid
folikllerine zgldr. Tiroid kanserlerinde ve tiroiditte kandaki
seviyesi artar. Bu yzden tiroid kanserli hastalarn takibinde
kullanlr. Papiller, Follikler, Hurthle hcreli karsinomal hastalarn
postoperatif takibinde, Hipertiroidizmin endojen nedenlerini eksojen
tiroid hormonu almndan (iatrojenik veya factitious) ayrt etmede,
Hipotiroidili ocuklarda herhangi bir fonksiyonel tiroid dokusu
bulunup bulunmadn saptamada kullanlr.
552
Tiroglobulin (Tg)
Ykseldii durumlar
-Follikler ve papiller tiroid karsinomlar,
-Hipertiroidizm,
-Graves hastal,
-Toksik nodler guatr,
-Tiroidit (subakut ve lenfositik [hashimato]) tiroglobulin dzeyi
artar.
Bu hastalarda tedavi ile tiroglobulin dzeyi derken, metastaz
oluumu ile yine art gsterir. Hem iyi huylu tiroid nodlleri hem de
malign tiroid kanserleri serum Tiroglobulin artna neden olurlar.
553
TSH (Tiroid Stimle Edici Hormon)
TSH
(Tiroid Stimle Edici Hormon)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dirnal ritmi vardr. Gn iinde dk konsantrasyonda olup saat
20.00 civarnda gnlk konsantrasyonunun %75i orannda ani art
gsterir. Gece boyunca yksek olarak kalr. Uyannca aniden der.
Referans deerler
<4 gnlk: 1 - 20 IU/ml
<2 aylk:
0,5 - 6,5IU/ml
<6 aylk:
0,5 - 6IU/ml
<19 ya:
0,5 - 4,5IU/ml
19 ya:
0,35 - 5,5IU/ml
Klinik kullanm
Primer hipotiroidizmi ve hipertiroidizmi normalden; primer
hipotiroidizmi, sekonder ve tersiyer hipotiroidizmden ayrc
tansnda kullanlr. Tiroid fonksiyon testi TSH; primer
hipotiroidizmde yksek, hipertiroidizmde dktr, TSH; eitli tiroid
hormon preparatlaryla replasman tedavisi gren hipotiroid
hastalarn takibi ve deerlendirilmesinde kullanlr. Hipopititarizmin
saptanmasnda ve dk T4l yenidoan taramalarnda kullanlr.
554
TSH (Tiroid Stimle Edici Hormon)
Ykseldii durumlar
-Primer hipotiroidizm;
a- Hashimato tiroiditi,
b- diopatik miksdem,
c- Hipertiroidizmin nceki tedavisi
(Iyot 131 tedavisi, subtotal tiroidektomi),
d- Subakut tiroidit,
e- Boyuna uygulanan radyasyon tedavisi,
f- yot fazlal veya eksiklii,
g- lalar (Lityum, PAS, slfonamidler,
fenilbtazon, amiadoron, tioreler),
h- Konjenital (1/4000 doum),
i- odidlerle uzun sren tedavi,
-Tiroid hormonlarna doku direnci (nadir).
Azald durumlar
-Hipertiroidizm,
-Sekonder hipotiroidizm (hipofiz disfonksiyonu, postpartum nekroz,
neoplasm, infiltratif hastalklar),
-Tersiyer hipotiroidizm (hipotalamik
neoplasm veya irradyasyon]).
hastalklar
[granloma,
555
TSH Reseptr Antikoru (TSI, LATS)
TSH Reseptr Antikoru

[Tiroid Stimulating mmunoglobulinler (TSI);
Uzun Etkili Tiroid Stimlatr (LATS)]
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.2 mL
rnek tp kab
Ar hemolizli, ikterik ve lipemik rnekler kabul edilmemelidir.
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
7 gn
2 ay
Referans deerler
TSI < %130 bazal aktivite
Klinik kullanm
Tiroid stmulan immunoglobulinler (TSI), TSH iin, tiroid hcre
reseptrlerine kar oluturulan bir grup immunoglobulin Glerdir. Bu
otoimmun kompleksler, tiroid hcrelerinden tiroid hormonlarnn
salnmn arttrrlar (Baz durumlarda inhibe ederler).
Bu immunglobulinler Graves hastalarnda %90 orannda bulunur. Bu
hastaln patogenezinde rol oynar. Baz olgularda Hashimotos
tiroiditli hastalarda inhibitr rol vardr. Hipertiroidizmin nedeninin
aratrlmasnda, Graves hastal tansn koymada kullanlr.
Trotropin reseptr antikoru lm toksik nodler guatra kar
Graves hastalnn ayrc tansnda faydaldr. Ayrca antitiroid ila
tedavisine cevab deerlendirmede kullanlabilir.
Ykseldii durumlar
-Hipertiroidizm,
-Graves hastal,
-Hashimato tiroiditi.
556
Tiroksin Balayc Globulin (TBG; Tiroid Hormon Balayc Globulin)
Tiroksin Balayc Globulin

(TBG; Tiroid Hormon Balayc Globulin)
Yntem
RIA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.4 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Serum
Oda scakl
+4C
-20C
7 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek (mg/dL)
Kadn(mg/dL)
1-5 gnlk
2.2-4.2
2.2-4.2
1-11 aylk
1.6-3.6
1.7-3.7
1-9 ya
1.2-2.8
1.5-2.7
10-19 ya
1.4-2.6
1.4-3.0
>20 ya
1.7-3.6
1.7-3.6
Oral kontraseptif
1.5-5.5
Gebelik (3. trimestr)
4.7-5.9

-TBG, eer RIA yntemi ile allyorsa, daha nce hastaya verilen
radyoizotoplardan etkilenir,
-Baz ilalar arttrr: strojenler, metadon, tamoksifen ve oral
kontraseptifler,
-Baz ilalar azaltr: Steroidler, androjenler, danazol, fenitoin,
propranolol.
557
Tiroksin Balayc Globulin (TBG; Tiroid Hormon Balayc Globulin)
Klinik kullanm
TBG, tiroid hormonlarn tayan en byk proteindir. Kendisi artnca
T3 ve T4 te ykselir, bu durum yanl alglamalara neden olabilir. T4
balanma kapasitesini belirler, TBG nin herediter eksiklikleri olabilir.
zellikle dk T4 ve yksek T3 (uptake) seviyelerine sahip fakat
klinik olarak tiroid grnen hastalarda nemlidir. Bu ekildeki
hastalarda TBGnin herediter eksiklii olabilir ve tedavi gerekli
olmayabilir. TBG porfiriann ve infeksiyz hepatitin baz olgularnda
yksek kabilir. Azalm TBG en yaygn olarak hipoproteineminin
baz dier hastalklar ile ilikilidir. (Nefrotik sendrom,
gastrointestinal malabsorbsiyon, malnutrisyon gibi.)
Ykseldii durumlar
-Gebelik,
-strojen replasman tedavisi,
-strojen reten tmrler,
-Enfeksiyz hepatitler,
-Genetik TBG retimi,
-Akut intermittant porfiria.
Azald durumlar
-Protein kaybettiren enteropatiler,
-Nefrotik sendrom,
-Malntrisyon,
-Testosteron reten tmrler,
-Ovariyal yetersizlik,
-Byk stresler,
-Cerrahi stres,
-Kronik hastalklar.
558
Toksoplazma Antikorlar (IgM ve IgG)
Toksoplazma Antikorlar
(Ig M ve Ig G)
Yntem
EIA (serum), IFAT (BOS)
Balca rnek tipi
Serum (Krmz kapakl tp), BOS (Jelsiz steril tp)
Minimum hacim
0,5 mL
Referans deerler
Negatif
Klinik kullanm
Zorunlu hcre ii parazitlerindendir. nsan bu parazit iin bir ara
konakdr. Enfekte konaks olan kediler bu parazitin oositlerini
feesleri ile etrafa saar. Hamilelik srasnda akut maternal
enfeksiyon parazitin transplasental geiine neden olarak fetuste
konjenital toksoplazmozise yol aar. Hamilelik dneminde Ig M
antikorlarnn pozitif bulunmas, primer enfeksiyon olasln
dndrdnden dikkatli deerlendirmek gerekir.
559
Toksoplasma PCR
Toksoplasma PCR
Yntem
PCR/DNA Hibridizasyon
Balca rnek tipi
Amniyon mayii, BOS veya Tam kan
Minimum hacim
1 mL
Referans deerler
Negatif
rnekler steril bir tpn iinde gnderilmelidir. Souk ortamda
saklanmal ve laboratuvara souk ortamda ulatrlmaldr.
Klinik kullanm
Toksoplasma gondiiye ait B1 geninin PCR ile tespit edilmesi prenatal
toksoplasma enfeksiyonunun tansn teyid eder. Ayrca immun
yetmezlii nedeniyle serolojik test sonularndan kuku duyulan,
ancak aktif enfeksiyon bulgular tayan kiilerde de bu yntem
uygulanabilir.
560
Total T3 (Total Triiyodotironin, TT3)
Total T3
(Total Triiyodotironin, TT3)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
1 ya
: 0.79-2.60 ng/mL
2-12 ya
: 0.79-2.80 ng/mL
13-15 ya
: 0.70-2.40 ng/mL
>15 ya
: 0.60-1.95 ng/mL

Hemolizli, sarlkl ve lipemik serumlarla allmaz.
-T3, kronik hastalar veya hastaneye yatan olgularda sklkla
dktr. Bu yzden hipotiroidizm iin iyi bir belirte deildir.
-T3e balanan proteinlerin (balca albumin ve TBG) anormal
seviyeleri, tiroid hastalarda yksek ve dk deerlere neden
olabilirler.
Klinik kullanm
T3 iyotlu tironindir, metabolik olarak T4ten daha aktiftir, vcudun
gelimesi, metabolizmas ve nronal aktiviteden sorumludur. T3
direkt olarak tiroid bezi tarafndan ve periferal dokularda T4den
retilir. Hipertiroidizm de genelde T3 ve T4 beraber ykselir fakat (T3
tirotoksikozunda) sadece T3 retilir. (T3 toksikozisli) Hiperitiroidili
hastalarn dk TSH deerlerinin takibinde 2. istenen testtir. T3
otoantikorlarnn olduu durumlarda TT3 yksek, TT4 normal
kabilir.
561
Total T4 (Total Tiroksin)
Total T4
(Total Tiroksin)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
1-3 gnlk : 11-22 mg/dL
1-2 hafta
: 10-16 mg/dL
1-12 ay
: 8-16 mg/dL
1-5 yl
: 7-15 mg/dL
5-10 yl
: 6-13 mcg/dL
10-15 yl
: 5-12 mcg/dL
Yetikin erkek : 4-12 mcg/dL

Yetikin kadn : 5-12 mcg/dL
>60 yl
: 5-11 mcg/dL
Olas kritik deerler ;

Yenidoan : < 7 mcg/dL
Yetikin
: Eer miksdem varsa 2 mcg/dL den kk deerlerde
koma;
> 20 mcg/dL de ise tiroid krizi olabilir.
-X-ray iyotlu kontrast ekimlerden etkilenebilir,
-Gebelik artm deerler verir,
-lalar arttrr: Klofibrat, strojenler, heroin, metadon ve oral
kontraseptifler,
-lalar azaltr: Anabolik steroidler, androjenler, antitiroid ilalar
(Propiltiyourasil), lityum, fenitoin (Dilantin), propranolol (Inderal).
562
Total T4 (Total Tiroksin)
Klinik kullanm
TT4, tiroid fonksiyonlarnn deerlendirilmesinde kullanlr.
Hipertiroidizmde artar. Hipotiroidide azalr. Tiroksin replasman
alanlarda TT4 ykselebilir. TBGnin artt durumlarda serum TT3
seviyeleri artabilirken, azald durumlardada TT3 seviyeleri
debilir. T4 otoantikorlarnn olduu durumlarda TT4 yksek, TT3
normal kabilir.
Ykseldii durumlar
-Graves hastal,
-Plummer hastal,
-Toksik tiroid adenomu,
-Akut tiroidit,
-Ailevi disalbuminemik hipertiroksinemi,
-Konjenital hiperproteinemi,
-Struma ovarii,
-Gebelik,
-Hepatit.
Azald durumlar
-Kretenizm,
-Cerrahi ablasyon,
-Miksdem,
-Hipofiz yetmezlii,
-Hipotalamik yetmezlik,
-yot yetersizlii,
-Bbrek yetmezlii,
-Cushing sendromu,
-Siroz,
-Protein kaybettirici hastalk durumlar.
563
Transferrin (TS)
Transferrin
(TS)
Yntem
Nefelometrik
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
1 mL
rnek tp kab
rnek saklama
+4C
Serum
24 saat
Referans deerler
Yetikin erkek: 215-365 mg/dL
Yetikin kadn: 250-380 mg/dL
Yenidoan
: 130-360 mg/dL
ocuk
: 203-360 mg/dL

-Son zamanlardaki transfzyonlar,
-Yksek demir ierikli yiyecekler,
-Hemolitik hastalklar yapay olarak yksek demir ierii ile ilikilidir,
-lalar arttrr: Kloramfenikol, dekstran, strojenler, etanol, demir
preparatlar, metildopa ve oral kontraseptifler,
-lalar azaltr: ACTH, kolestramin,
deferroksamin, metisilin ve testesteron.
kloramfenikol,
kolisin,
Klinik kullanm
Demirin globulin proteinine balanm ekline transferrin denir.
Total demir balama kapasitesi : Hareketli demire balanan tm
mevcut proteinlerin lmn, Transferrin: Demire bal
proteinlerin tmnn miktarn gsterir.
564
Transferrin (TS)
TS (%)= Serum demir seviyesi x %100

TIBC
Normal deer,
TS=%20-50
Ayrca transferrin aneminin farkl nedenlerinin ayrt edilmesinde
kullanlr. Anemi tedavisinin etkinliini takip etmede kullanlr.
Ykseldii durumlar
-Gebelik,
-strojen kullanm,
-Her trl akut iltihabi durum.
Azald durumlar
-Kaltsal atransferrinemi,
-Kronik iltihabi hastalklar,
-Maligniteler,
-Malnutrisyon,
-Nefrotik sendrom.
565
Treponema Pallidum Hemaglutinasyon Testi (TPIHA, TPHA)
Treponema Pallidum
Hemaglutinasyon Testi
(TPIHA, TPHA)
Yntem
ndirekt hemaglutinasyon
Balca rnek tipi
Serum, BOS
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Dz rutin test tp (Krmz kapakl), Jelsiz steril tp(BOS)
Klinik kullanm
Treponema pallidum, sfilize neden olan, spiroket snfndan bir
mikroorganizmadr. Tek kayna enfeksiyonu tayan insanlardr.
Bulama cinsel temasladr. Hastaln taranmas amacyla bata
VDRL olmak zere nontreponemal testler kullanlr. Pozitif testlerin
daha spesifik testlerle dorulanmas gerekir. TPIHA testi etkene
spesifik dorulama testlerinden biridir. Prensibi etkene ynelik
antikorlarn
neden
olduu
aglutinasyon
reaksiyonunun
deerlendirilmesine dayanr.
566
Trigliserid (TG)
Trigliserid
(TG)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek (mg/dL)
Kadn (mg/dL)
0-5 ya
30-86
32-99
6-11 ya
31-108
35-114
12-15 ya
36-138
41-138
16-19 ya
40-163
40-128
Olas Kritik Deerler;

>400 mg/dL
SI nite dnm katsays
x0.0113 = mmol/L
-Yal yemek yenilmesi TG yksekliine neden olur,
-Alkol alm ykseltir,
-Gebelik ykselmeye neden olur,
-lalar arttrr: Kolestramin, strojenler ve oral kontraseptifler,
-lalar azaltr: Askorbik asit, asparaginaz, klofibrat ve kolestipol.
567
Trigliserid (TG)
Klinik kullanm
nsanlarn aldklar besinler iinde trigliseridler, ounlukla gliserol
esterleri halinde bulunurlar. Doku depo yalarnn % 95ini
olutururlar. Sindirimden sonra trigliseridler epitel hcreleri iinde
tekrar sentez edilirler ve kolesterol ve apoproteinler ile birlikte
ilomikronlar olutururlar. Tek bir kolesterol ve trigliserid deeri o
cinsin ve yan st limitinden %20 veya daha fazla dk ise
lipoprotein hastalklarndaki hiperlipoproteinemi tansn bertaraf
eder. Artm trigliserid seviyeleri imanlk, aterosklerozis ve
arterlerde plak oluumundan dolay myokardial enfarktse neden
olur.
Ykseldii durumlar
-Glikojen depo hastal,
-Hiperlipoproteinemi (Tip 1,2,3,4,5),
-Hipotiroidizm,
-Yksek karbonhidratl diyet,
-Kt kontroll diabetes mellitus,
-Arteeriosklerotik koroner ve periferal vaskler hastalklarda risk,
-Nefrotik sendrom,
-Hipertansiyon,
-Alkolik siroz,
-Gebelik, strojenler,
-Myokardiyal enfarkts,
-Doymu yal ar diyet,
-Pankreatit, alkol alm,
-Sedanter yaam ekli.
Azald durumlar
-Malabsorbsiyon,
-Malntrisyon,
-Hipertiroidizm,
-Ar egzersiz,
-lalar (gemfibrozil, fenofibrat, nikotinik asit, metformin, klofibrat),
-Konjenital abetalipoproteinemi.
568
Triple Test (l Tarama Testi)
Triple Test
(l Tarama Testi)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
NTD iin 1:1000, Trizomi 21 iin 1:270 ve Trizomi 18 iin 1:100n
zerindeki deerler riskli olarak kabul edilir.
Klinik kullanm
Olas potansiyel doum kusurlarn saptamak iin kullanlr. Gebe
kadnlarn 2.trimestrlarnda standart olarak yaplmaktadr. Bu test
AFP, hCG ve striol testlerini ierir. Bu testler, Down sendromu,
nral tp defekti veya anensefalili ocuklardaki deiiklii gsterir.
Bu testler tarama testleridir. Tansal deildir! Eer test sonular
anormal ise test tekrarlanmaldr ve amniyosentez yaplmaldr.
imdi 4l test yaplmakta olup bu daha doru olabilir. 4. test ise
Inhibin A testi olup Down sendromu ile ilikili bir proteindir.
Gebe serumunda AFP art
-Nral tp defektleri
Gebe serumunda AFP azal

-Trizomi 21 (Down
(rn.: anensefali, ensefalosel,
sendromu),
spina bifida, myelomeningosel),
-Fetal kayp.
-Karn duvar defektleri

(rn.: gastroizis veya omfalosel),
-Multiple gebelik,
-Riskli dk.
569
Troponin I (Kardiyak Spesifik Troponin I)
Troponin I
(Kardiyak Spesifik Troponin I)
Yntem
Mikropartikl enzim immnoassay
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Serum rnek alndktan sonra 8 saat iinde ayrlmaldr. Souk
ortamda iletilmelidir.
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
48 saat
2 ay
Referans deerler
Kardiyak Troponin T <2 ng/Ml
Kardiyak Troponin I <0.03 ng/mL
Klinik kullanm
Tn I, CK-MBden daha kardiak spesifiktir. Anstabil anjinal hastalarda
olan major kardiak olaylarda CK-MB den daha iyi bir prediktrdr.
Tn I ve CK-MB birlikte akut MI hakknda daha iyi bilgi verir. Her iki
belirtecin dk deerlerde olmas ok yksek negatif prediktif
deere sahiptir. Farkl olarak renal yetmezlikli olgularda Tn I ve Tn
T ykselmez. Akut MI dan 2-6 saat sonra Tn I ykselir ve 15-24
saat sonra pik yapar. Dier kardiak markerlerin aksine uzun sre
yksek seviyelerde kalr (Yaklak 7 gn kadar). Akut MI tans iin
tek lm yetmez seri lmler yaplmaldr.
Ykseldii durumlar
-Myokardiyal hasar,
-Myokardiyal infarkt,
-Kardiak travma,
-Anstabil anjina,
-Kardiak cerrahi.
570
Troponin T
Troponin T
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum (alternatifi EDTAl plazma)
Minimum hacim
0.8 mL
rnek tp kab
Serum rnek alndktan sonra 8 saat iinde ayrlmaldr. Souk
ortamda iletilmelidir.
rnek saklama
+4C
-20C
Serum
5 gn
2 ay
EDTAl plazma
5 gn
2 ay
Referans deerler
Kardiyak Troponin T < 0,2 ng/mL
Kardiyak Troponin I < 0.03 ng/mL
Klinik kullanm
Tn-T, kardiak hcrelerde nekroz olduu zaman salnan regulatuar
bir proteindir. Kardiak hasar gelimedii srece dolamda Tn-T
bulunmaz. Tn-T, sklkla myokardial enfarktsn balangcndan en
erken 1 ile 3 saat sonra serumda grnr ve 10-14 gn sreyle
yksek kalr. Minimal kardiak hasarl akut MI lar ve anstabil anjina
da grnen minimal CK ve CK-MB artlar tespit edilemiyebilir. Bu
tr vakalarda Tn-T lmleri deerlidir.
Troponinlerin
kullanld
balca
klinik
kardiyak
semptomlar:
a-Unstabil anjinal hastalarn deerlendirilmesinde,
b-Koroner rekanalizasyon veya koroner angioplasti sonras
reperfzyonun saptanmasnda,
c-Myokardiyal infarkts alannn saptanmasnda,
d-Perioperatif myokardiyal infarktsn saptanmas.
571
Troponin T
Ykseldii durumlar
-Akut MI,
-PTCA,
-Anstabil anjina,
-Myokardit.
572
re Nitrogen (BUN) (Serum)
re Nitrogen
(BUN) (Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli Plazma
7 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
< 19 ya : 5-11 mg/ dl
19 ya : 5-15 mg/ dl
SI nite dnm katsays
mg/dL x 0.357 = mmol/L
Klinik kullanm
re insanda protein katabolizmasnn balca azot ieren metabolik
rndr. renin %90dan fazlas bbrekler tarafndan atlr. Bbrek
hastalklarnn bir ounda plazma re konsantrasyonlarnda art
grlr. Maalesef, bbrek fonksiyonlar iin bamsz bir gsterge
deildir. Bbrekten kaynaklanmayan faktrlerden dolay kullanm
snrldr. Plazma re tayinlerinin balca kullanm prerenal ve
postrenal azotemi arasndaki ayrm yaparken kreatinin ile birlikte
llmesinde deer kazanr. Klinisyenler ounlukla plazma re
nitrojen / kreatinin orann hesaplarlar. Prerenal azotemi (kanda re
art) beraberinde plazma kreatinin ile birlikte olmayan re artlar
ile saptanr. Postrenal azotemi idrar atlmndaki tkanma nedeniyle
oluabilir. Bu tkanma ile birlikte hem re hem de kreatinin artar.
Fakat rede kreatinine nazaran oransz bir art grlr.
573
re Nitrogen (BUN) (Serum)
Ykseldii durumlar
-Dehidrasyon,
-Bbrek Hastalklar
nefropati),
(glomerulonefrit,
piyelonefrit,
diabetik
-drar yolu tkanmalar (prostat hipertrofi),

-lalar (aminoglikozidler ve dier antibiyotikler, diretikler, lityum,
kortikosteroidler),
-Gastrointestinal kanamalar, azalm bbrek kan akm (ok, MI,
CHF)
Azald durumlar
-Kt beslenme,
-Gebeliin 3. trimesteri.
574
rik Asit (Serum)
rik Asit
(Serum)
Yntem
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Serum
7 gn
7 gn
2 ay
Heparinli plazma
7 gn
7 gn
2 ay
Referans deerler
Erkek
< 19 ya ; 2.6-6.8 mg/dl
19 ya ; 3.5-7.2 mg/dl
Kadn
< 19 ya ; 2.6-6.8 mg/dl
19 ya ; 2.6-6.0 mg/dl
ocuk
2.5-5.5 mg/dl
Yenidoan
2.0-6.2 mg/dl
Olas kritik deerler:
>12 mg/dl
SI nite dnm katsays
x0.059 = mmol/L
-Stres rik asit seviyelerini arttrr,
-Rntgen ekimi iin kullanlan X-ray kontrast maddeleri hem azaltr
hem de oaltabilir,
575
rik Asit (Serum)
-lalar serum seviyesini arttrrlar: Alkol, askorbik asit, aspirin

(dk doz), kafein, sisplatin, diazoksit, diretikler, epinefrin,
etambutol,
levadopa,
metildopa
(Aldomet),
nikotinikasit,
fenotiyazinler ve teofilin.
-lalar serum seviyesini azaltrlar: Allopurinol, aspirin (yksek doz),
azothiopirin (Imuran), klofibrat, kortikosteroidler, strojenler, glukoz
infzyonlar, guanfesin, mannitol, probenesid ve warfarin.
Klinik kullanm
Prin nkleotidi katabolizmasnn bir rndr. Byk oranda
bbrekler ve az miktarda barsak tarafndan atlr. Gut hastal
tansnda ve esansiyel hipertansiyonun renal vaskler indikatr
olarak kullanlr.
Ykseldii durumlar
- Gut,
-Prinlerin artan alm,
-Herediter enzim
transferaz),
eksiklii
(Hipoksantin
guanin
fosforibozil
-Metastatik kanser,
-Multiple myeloma,
-Lsemi,
-Ar hcre ykm (kemoterapotik ajanlar, radyasyon tedavisi,
lsemi, lenfoma, hemolitik anemi),
-Hemoliz,
-Rabdomyoliz (rn.: ar egzerzis, yanklar, ezilme, epileptik atak,
myokardiyal infarkts),
-Kronik renal yetersizlik,
-Asidoz (ketotik veya laktik),
-Hipotiroidizm,
-Gebelik toksemisi,
-Hiperlipoproteinemi,
-Alkolizm,
-ok veya kronik kan kayb,
-diyopatik.
-Kurun zehirlenmesi,
-lalar (diretikler, ASAnn dk dozlar, ethambutol, nikotinik
asit).
576
rik Asit (Serum)
Azald durumlar
-Wilson hastal ve hemokromatozis.
-SIADH, Fankoni sendromu, alkolizm,
-Karacier hastal, purin ve proteinlerden eksik diyet,
-Ksantin oksidaz eksiklii,
-lalar (Allopurinol,
kortikosteroid).
yksek
doz
ASA,
probenesid,
warfarin,
577
rik Asit (drar)
rik Asit
(drar)
Yntem
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Toplama ilemi bittikten sonra dondurulmamaldr, NaOH ile pH>
8e ayarlanmaldr.
rnek saklama
Oda scakl
+4C
-20C
Spot idrar
72 saat
14 gn
2 ay
24 saatlik idrar
7 gn
14 gn
2 ay
Referans deerler
<750 mg/gn
SI nite dnm katsays
x0.0059 = mmol/gn
-Stres rik asit seviyelerini arttrr,
-Son zamanlarda rntgen ekimi iin kullanlan kontrast maddeleri
azalm veya artm serum seviyelerini gsterir,
-lalar idrar rik asit miktarn arttrrlar: Askorbik asit, kalsitonin,
sitrat, dikumarol, strojenler, steroidler, iyodinize boyalar, gliseril,
fenolsulfoftalein, probenesid, salisilatlar ve tetrasiklin.
Klinik kullanm
Bbrek ta olan hastalarn deerlendirilmesinde kullanlr. rik asitin
idrara salnm kandaki rik asit seviyelerine bamldr. rik asit, asit
idrarda az miktarda sature halde bulunur. Bu yzden idrarnda
yksek konsantrasyonda rik asit bulunan ahslarn idrar gl baz
alnarak alkaliletirildiinde ta oluumu nlenebilir.
578
rik Asit (drar)
Ykseldii durumlar
-Gut,
-Metastatik kanser,
-Multiple myeloma,
-Lsemiler,
-Kanser kemoterapisi,
-Yksek prin diyeti,
-Kurun toksisitesi.
Azald durumlar
-Bbrek hastal,
-Eklampsi,
-Kronik alkol alm,
-Asidoz (Ketotik veya Laktik).
579
rogenital Mycoplasma Kltr ve Antibiyotik Duyarllk Testi
rogenital Mycoplasma Kltr

ve Antibiyotik Duyarllk Testi
Yntem
Kltr
Balca rnek tipi
Servikal silme, retral silme, n idrar, semen
rnek tp kab
rnek zel transport besiyeri iinde tanmaldr.
Klinik Kullanm
Mycoplasma hominis ve Ureaplasma urealyticum genitoriner
sistem enfeksiyonlarna neden olur. Mycoplasma hominis,
ounlukla tetrasiklin ve klindamisine duyarl bulunduu halde
eritromisine direnlidir. Buna karlk Ureaplasma urealyticum
ounlukla tetrasiklin ve eritromisine duyarl buna karlk
klindamisine direnlidir.
580
ropepsinojen
ropepsinojen
Yntem
Otoanalizr ile spektrofotometrik
Balca rnek tipi
24 saatlik idrar
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
Koruyucu gerektirmez. 24 saatlik idrar miktar belirtilmelidir.
581
Valproik Asit (Total ve Serbest) (Depakote/Depakene)
Valproik Asit
(Total ve Serbest) (Depakote/Depakene)
Yntem
mmunoassay
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler Total :
Tedavi dozu : 40(Devaml doz)-100 (pik) g/ml
Toksik Doz
: 120 g/ml
Serbest :
Toksik Doz
: 15 g/ml
Klinik kullanm
Antiepileptik ilatr. Tedavinin takibinde kullanlr. Olas toksisitenin
saptanmasnda kullanlr.
582
Vanilmandelik Asit VMA (drar)
Vanilmandelik Asit VMA

(drar)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Minimum hacim
5 mL
rnek tp kab
drar kab
rnek saklama
-20C
drar
14 gn

Mmknse hasta rnek toplamaya balamadan 1 hafta ncesine
kadar kulland ilalar kesmelidir. Toplamaya 1 hafta ila
kullanmadan balamas tercih edilir (L-dopa, fenotiazinler,
katekolamin ieren preparatlar, vazodilatrler ve diretikler lm
etkileyen ilalardr).
rnek mutlaka buzdolabnda muhafaza edilmeli ve souk ortamda
laboratuvara iletilmelidir. Asidik koruyucu (hidroklorik asit, nitrik
veya asetik asit) kullanlabilir ancak souk ortam saland mddetce art deildir. 24 saatlik idrar miktar mutlaka kaydedilmelidir.
Referans deerler
24 saatlik (mg/gn);
Spot idrar (g/mg krea.);
<6 ya
<1 ya
: 1-2,6
: 15-27
6-10 ya : 2-3,2
1-5 ya
10-16 ya : 2,3-5,2
5-15 ya : <7
16-20 ya : 1,4-6,5
15-19 ya : <4,5
>20 ya
>19 ya
:<6,5
: 11-13
: <7
583
Vanilmandelik Asit VMA (drar)
SI nite dnm katsays

24 saatlik; x5,05=mol/gn
Spot; x0,000571=mmol/mol krea.
-L-Dopa alan tm hastalar VMA ve HVA testleri yaplmadan nce
saptanmaldr.
-Hipertansif ataklarda deerler sklkla artar.
-pH deeri < 2den idrar rnekleri doru sonu vermezler.
-Feokromastomal baz ahslarda VMA deerleri normal olabilir.
Klinik kullanm
Feokromastoma, nroblastoma, ganglionroblastoma gibi adrenal
tmrlerin ve dier nral krest tmrlerin tansnda ve tedavi edilen
hastalarn monitrizasyonunda kullanldr.
Ykseldii durumlar
-Feokromastomalar,
-Ganglionromalar,
-Ciddi stres,
-Akut anksiyete,
-Nroblastomalar,
-Ganglioblastomalar,
-Ar egzersiz.
584
Varicella-Zoster Virs (VZ Antikorlar) Antikorlar (IgM ve IgG)
Varicella-Zoster Virs
(VZ Antikorlar) Antikorlar
(Ig M ve Ig G)
Yntem
ELISA; IFA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
-Negatif(Ig M ve Ig G)
: Baklk yok,
-Negatif(Ig M) Pozitif(Ig G) : Gemite baklk,

-Pozitif(Ig M) Pozitif(Ig G) : Son zamanlardaki enfeksiyon,
-Hafif pozitif (Ig M ve Ig G) : 1-2 hafta sonra test tekrar.
Klinik kullanm
VZV bir herpesvirstr. Balca suiei enfeksiyonuna neden olur.
Test, VZV akut faz enfeksiyonun tansnda kullanlr. Ig M cevab
ralarn grnmnden 2-3 hafta sonra saptanr. Pozitif bir Ig M ile
beraber pozitif bir Ig G VZV ile son zamandaki bir enfeksiyonu iaret
eder; pozitif Ig G ve negatif Ig M daha nceki VZV ile karlamay
ve immuniteyi; negatif Ig G, Negatif Ig M VZV ile karlamadan
nceki normal hali ve non immuniteyi gsterir. pheli durumlarda
10-14 gn sonra yeni bir rnek alm nerilir.
585
Vitamin A (Retinol)
Vitamin A
(Retinol)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.4 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Serum
2 ay
Referans deerler
< 5 ya
: 20-43 g/dL
6-12 ya
: 26-49 g/dL
13-15 ya
: 26-72 g/dL
>15 ya
: 30-80 g/dL

Plastik tp ktan korunacak ekilde folyo ile sarlmaldr. Donma
ilemi yaplmadan ncede 2 plastik tpe ayrlmaldr. Numune
alnmadan nceki 1 gn boyunca alkol alnmamaldr. 10 saatlik alk
gerekmektedir. Hemolizden kanlmaldr.
-Kan almndan 24 saat nce alkol alm braklmaldr. Testten nce
12-14 saat alk gereklidir,
-rnek hemen santrifjlenmeli ve dondurulmu olarak laboratuvara
gnderilmelidir.
586
Vitamin A (Retinol)
Klinik kullanm
Vitamin A doada iki formda bulunur; bunlar A1 (RETNOL) ve A2
(3 DEHDRORETNOL)dir. Vitamin Ann dolamdaki predominant
formu olan all trans retinol retina hcrelerince alnr. Grme ile ilgili
ilevleri dnda reme ve byme ile ilgili olarakta nemlidir.
Vitamin A eksiklii keratomalaziyle sonulanabilecek gece krlne
neden olur. A vitamininin fazla dozuda toksisiteye neden olur. Test
vitamin A eksikliinin tansnda ve toksikasyonunun saptanmasnda
kullanlr.
Azald durumlar
-Diyet eksiklii,
-Ya malabsorbsiyon sendromlar;
.Pankreatik sindirim enzim eksiklikleri,
.Barsak emiliminin bozulmas (lyak hastal, Chron hastal).
-Safra asit eksiklii,
-Ateli ve kronik enfeksiyonlar,
-ok dk arlkl doum,
-Plazmaferez.
587
Vitamin B1 (Tiamin)
Vitamin B1
(Tiamin)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum (alternatifi EDTAl plazma, heparinli plazma)
Minimum hacim
2.5 mL
rnek tp kab
Plastik tp
rnek saklama
-20C
Serum
2 ay
EDTAl/Heparinli plazma
2 ay
Referans deerler
25-75 mg/L
Plastik tp ktan korunacak ekilde folyo ile sarlmaldr. Donma
ilemi yaplmadan ncede 2 plastik tpe ayrlmaldr. Hemolizden
kanlmaldr.
Klinik kullanm
Kronik B1 eksiklii zellikle alkoliklerde grlr ki buda beriberiye
yol aabilir.
588
Vitamin B2 (Riboflavin)
Vitamin B2
(Riboflavin)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
EDTAl plazma
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
EDTAl plazma
12 ay
Referans deerler
137-370 mg/L
-Vitamin B2 ila olarak alm ve toklukta kan alm sonular ykseltir,
-Snrda dk deerler besinsel eksiklii gsterir, dzeltilmelidir,
-Kan almndan nce, en az 12-14 saat bir ey yenmemeli, sadece
su iilebilir.
Laboratuvara getirilirken EDTAl tp ktan korunacak ekilde
alminyum folyo ile sarlmaldr. Dondurulmu fakat ktan
korunmam rnekler alnabilir.
Klinik kullanm
Biyolojik oksidasyon-redksiyon reaksiyonlarnda hidrojen tayc
olarak rol alan flavoproteinlerin (FAD ve FMN) prostetik bir uniti
olarak riboflavin-5-fosfat eklinde hizmet eder. Riboflavinin diyetle
eksikliine Ariboflavinosis denir. Klinik olarak boaz ars, hiperemi,
farengeal dem ile karekterizedir. Bu test ariboflavinosisin balca
belirtilerinin deerlendirilmesine veya kronik ve ilerleyen Karpaltnel sendromu gibi durumlarn deerlendirilmesinde kullanlr.
589
Vitamin A (Retinol)
Azald durumlar
-Fototerapi tedavisi,
-Malabsorbsiyon,
-Hipotiroidi,
-Alkol kullanm.
590
Vitamin B6 (Pridoksal Fosfat) (Pridoksin)
Vitamin B 6
(Pridoksal Fosfat) (Pridoksin)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
EDTAl plazma (alternatifi serum)
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
EDTAl plazma
Serum
2 yl
2 yl
Referans deerler
3.6-18.0 mg/L
Pridoksal fosfat:
Pridoksik asit:
Normal: 5-50 mcg/L
Normal: 3-30 mcg/L
Anlaml dk: 3-4 mcg/L
Anlaml dk: 1-2 mcg/L
Azalm: <3 mcg/L
Azalm: <1 mcg/L

EDTAl tp ktan korunacak ekilde folyo ile sarlmaldr. rnek
alndktan sonra ktan korunarak plazma hemen ayrlmal ve
dondurulmaldr. Donma ilemi yaplmadan ncede 2 plastik viale
ayrlmaldr.
Klinik kullanm
Vitamin B6, pyrodoxol, (pyridoxine), pyridoxal, pyridoxamine ve 5fosfat esterlerinden oluan kompleks bir vitamindir. Piridoksal
fosfat, eitli enzimlerin (transaminazlar, alfa aminoasit
dekarboksilazlar, glikojen fosforilaz) kofaktrdr. Vitamin B6
eksikliini deerlendirmede kullanlr. B6 eksikliinde immnite ile
ilgili skntlar olabilir. Enfeksiyon ve postoperatif komplikasyon riski
artar. Protein, ya ve karbonhidrat metabolizmasnda rol oynayan
bir koenzimdir.
591
Vitamin A (Retinol)
Azald durumlar
-Diyetle yetersiz alm,
-Sikloserin, izoniazid, hidralazin, penisilamin gibi ilalarn kullanm,
-Malabsorbsiyon,
-Kronik alkolizm,
-Gebelik,
-Gestasyonel diyabet,
-Bbrek diyalizi,
-6 aydan fazla anne st ile beslenme.
Vitamin B6 eksiklii ile ilikili klinik durumlar;
-Anemi (Mikroskopik/sideroblastik),
-Nrolojik bozukluklar,
-Hiperhomosistinemi,
-Anormal CNS geliimi,
-Karpal tnel sendromu.
592
Vitamin B12
(Kobalamin)
Yntem
ECLA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
197 - 866 pg/mL
-B12 ilalar kullananlar sonular yanltabilirler,
-Serum vitamin B12yi artranlar: Vitamin C alm, strojenler, vitamin
A alm, hepatoselller hasar, myeloproliferatif bozukluklar.
- Serum vitamin B12yi azaltanlar: Gebelik, aspirin, antikonvulzanlar,
kolisin, etanol alm, kontraseptif hormonlar, sigara iimi.
Klinik kullanm
Vitamin B12, hematopoezis ve normal nronal ilev iin gereklidir.
nsanda, emilimi iin intrensek faktre gereksinim duyar. Gastrik
mukoza tarafndan intrensek faktr eksikliinde Pernisiyz anemi
geliir. Bu test pernisiyz aneminin B12 eksikliine bal olup
olmadn
belirlemede
kullanlr.
Granlosit
nkleuslarnn
hipersegmentasyonunun deerlendirilmesinde, MCV > 100
olduunda nedeninin aratrlmasnda, makrositik megaloblastik
anemi tansnda, alkolizm, prenatal bakm deerlendirilmesinde,
malabsorbsiyon ve nrolojik bozukluklarn deerlendirilmesinde
kullanlr.
Karacier hcre hasar ve myeloid lsemide olduu gibi vitamin
B12de artma olabilir. Hafif vitamin B12 ve folat eksikliinde serum
vitamin B12 ve folat seviyeleri normal olabilir. Byle durumlarda
Homosistein ve metil malonik asidin daha sensitif testler olduu
unutulmamaldr.
593
Ykseldii durumlar
-Kronik bbrek yetmezlii, remi,
-Konjenital kalp yetmezlii, Karacier hastalklar ve protein
malnutrisyonu,
-Oral kontraseptifler,
-DM,
-AML, KML, lkositoz, polisitemia vera.
Azald durumlar
-Yetersiz beslenme (kat vejeteryanizm),
-Yetersiz absorbsiyon;
.Eksik veya defektif intrinsik faktr (Pernisiyz anemi,
total gastrektomi, gastritis, gastrik karsinom),
.nce barsak hastal (ileal rezeksiyon, malabsorbsiyon
(lyak hastal, Tropikal sprue, Chron hastal),
.Pankreatik yetersizlik (kronik pankreatitis, Kistik fibrozis).
-Vitamin B12 absorbsiyonuna interferans;
.lalar (neomisin,
aminosalisilik asit).
-Antikonvlsanlar,
-Multiple myeloma.
594
metformin,
kolisin,
etanol,
p-
Vitamin C
(Askorbik Asit)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
EDTAl plazma (alternatifi serum)
Minimum hacim
1.5 mL
rnek tp kab
rnek saklama
-20C
Heparinli / oksalik asitli plazma
2 ay
Referans deerler
0.5-1.8 mg/dL
< 0.3 mg/dL (nemli eksiklik)
> 3.0 mg/Dl (Ar deer)
40 mg oksalik asit ieren 2 tpn herbirine heparinize plazma
eklenir (bu tplerden biri tekrar iin depolanr). 10 saatlik alk
gerektirir, 24 saat iinde de vitamin ieren preparatlar
alnmamaldr.
-Ar C vitamini almnn rikozriyi ve zellikle Glukoz-6-fosfat
dehidrojenaz eksiklii olanlarda hcre frajilitesini artrd
bildirilmitir.
-Hasta kan almndan 24 saat ncesinde C vitamini almam olmal
ve kan alm 12-14 saat alktan sonra gerekletirilmelidir.
Klinik kullanm
Vitamin C; nropeptidlerin enzimatik amidasyonu, adrenal kortikal
steroid hormonlarn retimi, tropokollogenin kollojene evrimi,
tirozin ve fosfat metabolizmas iin esansiyel bir vitamindir. Balca
idrar tarafndan atlr. Vitamin C eksikliini ve ar almn
saptamada kullanlr.
595
Azald durumlar
-Ciddi askorbik asit eksiklii (skorbt),
-Sigara ime,
-Alkol kullanm,
-imanlk,
-Stres,
-Enfeksiyon,
-DM,
-Kronik iltihabi hastalklar,
-Ar demir alm,
-Uzun sreli psikiatrik hastalklar.
596
Vitamin D (25 Hidroksi)
Vitamin D
(25 Hidroksi)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
11 - 70 ng/mL
Klinik kullanm
Vitamin D (kalsiferol); hayvansal kaynaklardan gelen kolekalsiferol
D3 ve bitkisel kaynaklardan gelen ergokalsiferol D2nin toplamn
ifade eder. Vitamin D, kalsiyum ve fosfor metabolizmas iin hayati
neme haizdir. 25 hidroksi Vitamin D kemik hastalklar kkenli
vitamin D eksikliini ortaya karmada, hiperkalseminin ayrc
tanlarn koymada kullanlr.
Azald durumlar
-Diyetle yetersiz alm,
-Baz karacier hastalklar,
-Vitamin D 25 hidroksilaz enzim aktivitesinin azalmas,
-Nontropik sprueya bal malabsorbsiyon.
Vitamin D3 eksiklii ile ilikili klinik durumlar;
-Karacier hastal,
-Hipertiroidi,
-DM,
-Romatoid artrit,
-Nefrotik sendrom.
597
Vitamin D3 (1, 25 Dihidroksi)
Vitamin D3
(1, 25 Dihidroksi)
Yntem
RA
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
16 ya: 22-67 pg/mL
Klinik kullanm
Hiperkalseminin ayrmsal tansnda kullanlr (rn.: granlomatz
hastalklar).
Vitamin D eksiklii klinik olarak belli olan (1-alfa-hidroksilaz veya
1,25 dihidroksi vitamin Dye end organ direnci) olgularnn
aratrlmasnda faydaldr. 1,25 dihidroksi Vitamin D3 primer
hiperparatiroidizm, hiperparatiroidizm, renal osteodistrofi, vitamin D
rezistan rikets tansna yardmc olur.
598
Vitamin E
(Tokoferol)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0,4 mL
rnek tp kab
Plastik tp
rnek saklama
Serum
+4C
-20C
5 gn
2 ay
Referans deerler
<1 ya
: 0,25-0,37 mg/dL
2-12 ya : 0,30-0,90 mg/dL

13-15 ya : 0,60-1,00 mg/dL
>15 ya
: 0,50-1,80 mg/dL

-24 saat ncesi Vitanin E alm durdurulmaldr. Yetikinler 12-14
saat alkta ve kan almndan 24 saat ncesine kadar alkol
alnmamaldr.
Plastik tp ktan korunacak ekilde folyo
Hemolizden kanlmal ve rnek dondurulmaldr.
ile
sarlmaldr.
Klinik kullanm
Vitamin E, vaskler ve sinir sistemi biyomembranlarnn ve vitamin
Ann antioksidan zelliinin korunmasna katkda bulunur.
ocuklarda vitamin E eksiklii, reversible motor ve duyusal
nropatilere neden olur. Oksijence zengin havaya gerek duyan
bebeklerde bronkopulmoner displazi ve retrolental fibroplazi riskinin
599
artt durumlarda vitamin E uygulanmas hastaln iddetini

azaltt gibi bu problemin zlmesine yardmc olur. Vitamin Enin
nutrisyonel durumu serum lipidleri ile birlikte artabilir. Vitamin E
lmnde vitamin E/lipid oran, tek bana vitamin E lmnden
daha deerli bilgiler verebilir. Hemolitik hastal olan prematre
infantlarda ve kronik kolestazisle birlikte nromskler hastal olan
infant ve erikinlerde vitamin E eksikliini deerlendirmede
kullanlr.
Vitamin E tedavisi nerilen klinik durumlar;
-Kolestatik karacier hastal,
-Abetalipoproteinemi,
-Ailesel izole vitamin E eksiklii,
-Malabsorbsiyon (Sprue, lyak hastal, Pankreatitis),
-Uzam total parenteral beslenme.
600
Yenidoanda Kaltsal Metabolik Hastalklarn Taranmas
Yenidoanda Kaltsal Metabolik

Hastalklarn Taranmas
Yntem
Aminoasitler:
Tandem mass spektrometri veya HPLC (Kantitatif) ve kat veya
ince tabaka kromatografisi (Kalitatif).
Karbonhidratlar:
Karbonhidratlar, nafto-rezersinol reaktifi kullanarak ince tabaka
(TLC) kromatografisi ile saptanmaktadr. Bu test ayn zamanda
prin metabolizmasnn bozukluu olan sksinilnkleosidlerin
anormal miktarlarn da saptamaya yarar.
Oligosakkaritler:
Orsinol reaktifi kullanarak TLC yardmyla saptanrlar.
Glikozaminoglikanlar (GAG):
Metakromatin boyas ve olimetilmetilen mavisi ile idrar reaksiyone
edildikten sonra spektrometrik olarak saptanr.
Biotinidaz:
Biotinidaz aktivitesi, biotinil-PABAdan p-aminobenzoat serbest hale
getirir, serbest PABA, NaNO2 N-1-Naftil-etilendiaminhidroklorid ve
krmz renk oluturur.
Homogentisik asit:
Gm nitrat testi ile saptanr.
rnek tipi
Tarama kartna emdirilmi topuk kan
Minimum hacim
Uygun ekilde emdirilmeli, karttaki bilgiler eksiksiz doldurulmaldr.
rnek tp kab
ki iaretli alana sahip yenidoan tarama kart,
601
Yenidoanda Kaltsal Metabolik Hastalklarn Taranmas

Doumdan sonraki 24 saat-1 hafta iinde numune alnmal (term,
salkl, yenidoan), en az bir kez anne st veya mama ile protein
alnm olmaldr. Yenidoana kan transfzyonu yaplacaksa numune
transfzyon ncesinde alnmaldr. Karttaki iaretli alana stste kan
emdirilmemelidir (yalanc pozitifliklere yol aar), hem n hemde
arka yznden kan emdirilmemelidir, kann kartn arka yzeyine
gemesi gerekir. Kan gelmesi iin topukta delinen ksm
sklmamaldr. kan ilk damla gazl bezle silinmelidir. aretli alan
dolduracak kadar kan gelmediyse topuk yeniden ve uygun ekilde
delinmelidir.
Klinik kullanm
Aminoasit metabolizmasndaki bozukluklar, re siklus defektlerini,
organik asidemileri, ya oksidasyon defektlerini tarama amacyla
uygulanr.
Not
Numune alndktan sonra kart oda ssnda en az 3 saat, direk gne
ndan koruyarak, yatay konumda, herhangi bireyle temas
etmeyecek ekilde, akta kurutulmaldr. Kuruduktan sonra temiz
zarfla laboratuvara iletilmelidir (kurutma cihaz, lamba gibi cihazlar
kullanlmamaldr).
602
Yenidoan TSH Tarama Testi
Yenidoan TSH Tarama Testi

Yntem
IRMA
Balca rnek tipi
Tarama kartna emdirilmi topuk kan
Minimum hacim
Uygun ekilde emdirilmeli, karttaki bilgiler eksiksiz doldurulmaldr
rnek tp kab
zel tarama kart
rnek doumdan 3 gn sonra alnmaldr. Yenidoanlarda 15. gne
kadar da neonatal TSH baklabilir 15. gnden sonras iin ise
serumdan baklmaldr. Uygun ekilde kada emdirilmelidir. nce
EDTAl veya heparinli tpe alp sonra karta uygulanmas gibi yanl
uygulamalardan kanlmaldr. Karttaki iaretli alana stste kan
emdirilmemelidir (yalanc pozitifliklere yol aar), hem n hemde
arka yznden kan emdirilmemelidir, kann kartn arka yzeyine
gemesi gerekir. Kan gelmesi iin topukta delinen ksm
sklmamaldr. kan ilk damla gazl bezle silinmelidir. aretli alan
dolduracak kadar kan gelmediyse topuk yeniden ve uygun ekilde
delinmelidir.
Referans aral
0-20 mIu/L
Klinik kullanm
Konjenital hipotiroidi taramasnda kullanlr. Dnyada grlme
sklnn
1:3000-1:4000
orannda
olduu
bildirilmektedir.
Trkiyede daha sktr. Tarama yaplmamas halinde, yenidoanlarda
tedavi gecikebilmekte, mental ve fiziksel gelime gerilii meydana
gelmektedir. Tereddtteki durumlarda dorudan serum TSH
lmleri yaplmaldr.
Not
Numune alndktan sonra kart oda ssnda en az 3 saat, direk gne
ndan koruyarak, yatay konumda, herhangi bireyle temas
etmeyecek ekilde, akta kurutulmaldr. Kuruduktan sonra temiz
zarfla laboratuara iletilmelidir (kurutma cihaz, lamba gibi cihazlar
kullanlmamaldr).
603
Zarontin (Ethosuximide)
Zarontin
(Ethosuximide)
Yntem
EMIT
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Tedavi dozu
:40-75 g/ml
Toksik konsantrasyonu : >100g/ml

Klinik kullanm
la takibinde ve toksisitenin saptanmasnda kullanlr.
604
Zerit (Stavudin) (d4T)
Zerit
(Stavudin)
(d4T)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Pik konsantrasyonu (doz almndan 1-1,5 saat sonra) :0,7-2,0 g/ml
lk yar mr konsantrasyonu (3-4 saat sonra)
dame dozu
: 0,3-0,8 g/ml
: 0,02
Klinik kullanm
d4T olarak bilinir. HIV enfeksiyonunun tedavisinde kullanlan etkili
anti retroviral bir ilatr. d4T, timin analogu reverse transkriptaz
inhibitrdr.
605
Zidovudine (AZT) (Combivir veya Retrovir)
Zidovudine
(AZT) (Combivir veya Retrovir)
Yntem
HPLC
Balca rnek tipi
Serum
Minimum hacim
0.5 mL
rnek tp kab
Referans deerler
Pik konsantrasyonu (doz almndan 1-1,5 saat sonra) : 1,2-1,8g/ml
lk yar mr konsantrasyonu (3-4 saat sonra) : 0,4-0,8 g/ml
Klinik kullanm
HIV enfeksiyonunun tedavisinde kullanlan antiretroviral etkili bir
ilatr. AZT olarak bilinir. AZT timidin analogu reverse transkriptaz
inhibitr olup, lenfositlerdeki viral proliferasyonun erken faznda
interferasyon yapar. Viral RNAnn DNAya reverse transkripsiyonunu
bloklar.
606
REFERANS
DEERLER
607
Aminoasitlerin Referans Deerleri;

PLAZMA
(Umol/L)
DRAR
(mmol/mol kreatinin)
Aspartat
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
0-8
3-12
0-14
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
2-12
2-16
3-12
3-10
2-8
2-8
1-10
2-7
Glutamat
Yeni Doan
3Ay- 6 Ya
6-18 Ya
30-103
11-79
7-65
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
0-30
2-29
0-18
0-11
0-10
0-8
0-9
0-12
Serin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
62-161
76-152
93-176
71-181
Asparajin
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
80-282
42-194
50-137
45-124
32-94
38-93
23-69
21-50
6-33
23-79
32-62
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
0-84
0-58
0-36
0-32
0-30
0-29
0-24
0-23
608
PLAZMA
(Umol/L)
DRAR
Glisin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
106-254
105-222
125-318
158-302
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
283-1097
210-743
114-445
110-356
111-326
91-246
64-236
43-173
Glutamin
Yeni Doan
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
243-822
475-746
360-740
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
52-205
63-229
74-197
62-165
45-236
52-133
20-112
20-76
Histidin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
32-107
42-83
22-108
64-106
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
80-295
72-342
92-278
87-287
68-255
61-216
43-184
26-153
Treonin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
65-147
64-225
40-139
74-202
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
20-138
17-92
14-56
15-62
10-48
9-36
8-28
7-29
609
PLAZMA
(Umol/L)
DRAR
Alanin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
132-455
134-416
148-475
193-545
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
75-244
72-206
36-162
41-130
33-115
27-92
17-65
16-68
Prolin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
144-329
77-324
40-332
58-324
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
21-213
0-130
0-14
0-13
0-9
0-9
0-9
0-9
Tirozin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
32-124
29-135
24-105
43-88
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
6-55
12-52
11-54
13-48
10-30
9-35
6-26
2-23
Valin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
78-264
96-261
85-334
156-288
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
3-26
4-19
6-19
7-21
6-20
3-15
3-17
3-13
610
PLAZMA
(Umol/L)
DRAR
Metionin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
6-36
4-39
5-34
16-37
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
7-27
6-22
8-29
7-29
5-21
5-20
3-17
2-16
Sistin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
26-71
11-38
23-68
36-58
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
12-39
7-24
6-15
5-13
4-15
4-11
4-12
3-17
zolsin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
27-80
32-87
13-81
38-95
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
0-6
0-5
0-6
0-6
0-5
0-5
0-6
0-4
Lsin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
61-183
43-165
40-158
79-174
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
3-25
4-12
4-16
3-17
4-18
3-13
3-16
2-11
611
PLAZMA
(Umol/L)
Fenilalanin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
16-71
24-80
34-101
39-76
Triptofan
Yeni Doan
3 Ay- 6 Ya
17-71
12-69
Ornitin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
Lizin
Yeni Doan
1-3 Ay
3 Ay- 6 Ya
6-18 Ya
DRAR
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
4-32
7-28
11-28
10-31
7-21
6-26
5-20
2-19
38-207
26-117
27-96
19-81
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
0-19
0-13
0-8
0-8
0-7
0-7
0-6
0-5
71-272
37-168
85-218
108-233
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
22-171
15-199
13-79
16-69
10-46
10-68
10-56
7-58
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
8-226
6-89
9-123
12-159
13-200
17-230
18-230
16-180
Taurin
612
PLAZMA
(Umol/L)
DRAR
Hidroksiprolin
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
20-320
0-143
0-22
0-13
0-13
0-13
0-13
0-13
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
0-9
0-7
0-8
0-8
0-6
0-5
0-5
0-4
0-1 ay
1-6 ay
6-12 ay
1-2 ya
2-4 ya
4-7 ya
7-13 ya
13 ya st
0-87
0-216
0-226
0-206
0-175
0-59
0-85
0-91
-aminobtirat
-aminobtirat
613
Katekolamin Referans Deerleri

(24 Saatlik drar)
VMA;
Yetikin/yal: < 6,8 mg/24 saat veya < 35 mol/24 saat (SI unit)
Adlesan : 1- 5 mg/ 24 saat
ocuk: 1- 3 mg/ 24 saat
Bebek : < 2 mg/ 24 saat
Yenidoan : < 1 mg/ 24 saat
EPNEFRN;
<1 ya
: 0,0-2,5 g/24 saat
1 ya
: 0,0-3,5 g/24 saat
2-3 ya
: 0,0-6,0 g/24 saat
4-9 ya
: 0,2-10,0 g/24 saat
10-15 ya : 0,5-20,0 g/24 saat
16 ya
: 0,0-20,0 g/24 saat
NOREPNEFRN;
<1 ya
: 0-10 g/24 saat
1 ya
: 1-17 g/24 saat
2-3 ya
: 4-29 g/24 saat
4-6 ya
: 8-45 g/24 saat
7-9 ya
: 13-65 g/24 saat
10 ya
: 15-80 g/24 saat
DOPAMN;
<1 ya
:
1 ya
:
2-3 ya
:
4 ya
:
0-85 g/24 saat

10-140 g/24 saat
40-260 g/24 saat
65-400 g/24 saat
METANEFRN;
< 1,3 mg/24 saat veya < 7 mol/gn (SI unit)
NORMETANEFRN;
15- 80 mcg/24 saat veya 89- 473 nmol/gn (SI unit)
614
Insulin Like Growth Factor-1

Referans Deerleri;
Ya
0 - 1Y:
Erkek
Kadn
4 - 100
1 - 2Y:
6 - 131
2 - 3Y:
24 - 152
3 - 4Y:
44 - 117
4 - 5Y:
30 - 150
5 - 6Y:
33 - 276
6 - 7Y:
43 - 373
7 - 8Y:
24 - 392
20 - 484
8 - 9Y:
81 - 290
22 - 383
9 - 10Y:
72 - 526
30 - 428
10 - 11Y:
30 - 289
108 - 640
11 - 12Y:
29 - 466
97 - 699
Ya
Erkek
12 - 13Y:
55 - 570
Kadn
163 - 991
13 - 14Y:
71 - 972
203 - 831
14 - 15Y:
153 - 995
288 - 756
15 - 16Y:
358 - 870
261 - 752
16 - 18Y:
239 - 630
236 - 624
18 - 20Y:
197 - 956
193 - 575
20 - 23Y:
215 - 628
110 - 521
23 - 25Y:
169 - 591
129 - 480
25 - 30Y:
119 - 476
96 - 502
30 - 40Y:
100 - 494
130 - 354
40 - 50Y:
101 - 303
50 - 70Y:
78 - 258
615
Tam Kan Referans Deerleri;

LKOST:
NTROFL:
LENFOST:
MONOST:
EOZNOFL:
BAZOFL:
ERTROST:
HEMOGLOBN:
HEMATOKRT:
PLATELET:
MCV:
LKOST:
NTROFL:
LENFOST:
MONOST:
EOZNOFL:
BAZOFL:
ERTROST:
HEMOGLOBN:
HEMATOKRT:
PLATELET:
MCV:
RDW:
0-1 Gn
1-7 Gn
8-14 Gn 15-30 Gn
Birim
9-30
6-26
2-11
0,4-1,8
0,02-0,85
0-0,6
3,9-5,5
13,5-22,0
42-60
150-350
98-120
9,4-34
1,5-10
2-17
0,4-1,8
0,02-0,85
0-0,6
3,9-6,0
13,5-22,0
42-60
150-450
88-120
5-21
1-9,5
2-17
0,4-1,8
0,02-0,85
0-0,6
3,9-6,0
12,5-21,0
39-60
150-450
86-120
5-20
1-9
2,5-16,5
0,05-1,1
0,02-0,85
0-0,6
3,0-5,5
10,0-20,0
31-55
150-450
85-110
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
106 /L
g/dL
%
103 /L
fL
2-5 Ay
6-11 A y
1-2 Yl
2-3 Yl
Birim
5-15
1-8,5
4-13,5
0,05-1,1
0,02-0,85
0-0,6
3,1-4,5
10-14
28-42
150-350
77-110
-
6-11
1,5-8,5
4-10,5
0,05-1,1
0,05-0,7
0-0,3
3,7-6,0
10,5-13,5
33-40
150-450
74-89
-
6-11
1,5-8,5
1,5-7
0-0,8
0-0,65
0-0,3
3,7-6,0
10,5-13,5
33-40
150-450
74-89
-
5-12
1,5-8,5
1,5-7
0-0,8
0-0,65
0-0,3
4,1-5,1
11-14
33-42
150-450
74-89
12-14,5
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
106 /L
g/dL
%
103 /L
fL
%
Erkek
LKOST:
NTROFL:
LENFOST:
MONOST:
EOZNOFL:
BAZOFL:
ERTROST:
HEMOGLOBN:
HEMATOKRT:
PLATELET:
MCV:
RDW:
616
3-5 Ya
Kadn
4-12
1,5-8,5
1,5-7
0-0,8
0-0,65
0-0,3
4,1-5,3
11-14,5
33-43
150-450
74-89
12-14
4-12
1,5-8,5
1,5-7
0-0,8
0-0,65
0-0,3
4,1-5,2
11,8-14,7
35-44
150-450
74-89
12-14
Erkek
6-11 Ya
Kadn
3,4-9,5
1,5-8
1,5-6,5
0-0,8
0-0,5
0-0,3
4,2-5,1
12-14
35,8-42,4
150-450
76,5-90,6
12-14
3,4-10,8
1,5-8
1,5-6,5
0-0,8
0-0,5
0-0,3
4,1-5,3
12-14,5
35,7-43
150-450
78,5-90,4
11,6-13,4
Birim
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
103 /L
106 /L
g/dL
%
103 /L
fL
%
12-15 Ya
Erkek
Kadn
Erkek
> 15 Ya
Kadn
LKOST:
3,6-9,1
4,1-8,9
3,5-10,5
3,5-10,5
NTROFL:
1,8-8
1,7-7
1,7-7
1,7-7
103 /L
LENFOST:
1,2-5,2
1,2-5,2
0,9-2,9
0,9-2,9
103 /L
Birim
103 /L
MONOST:
0-0,8
0,3-0,9
0,3-0,9
0,3-0,9
103 /L
EOZNOFL:
0-0,5
0,05-0,5
0,05-0,5
0,05-0,5
103 /L
BAZOFL:
0-0,3
0-0,3
0-0,3
0-0,3
103 /L
ERTROST:
4,4-5,5
4,1-5,2
4,32-5,72
3,9-5,03
106 /L
HEMOGLOBN: 12,8-16
12,2-14,8
13,5-17,5
12-15,5
g/dL
HEMATOKRT:
36,3-43,4
38,8-50
34,9-44,5
37,3-47,3
PLATELET:
150-450
150-450
150-450
150-450
103 /L
MCV:
81,4-91,9
79,9-92,3
81,2-95,1
81,6-98,3
fL
RDW:
11,6-13,8
11,2-13,5
11,8-15,6
11,9-15,5
617
Yaa Gre Total PSA Referans Deerleri

YA
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
618
T.PSA st snr (ng/mL)

2,0
2,1
2,2
2,3
2,3
2,4
2,5
2,6
2,6
2,7
2,8
2,9
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
3,6
3,7
3,8
4,0
4,1
4,2
4,4
4,5
4,6
4,8
4,9
5,1
5,3
5,4
5,6
5,8
6,0
6,2
6,4
6,6
6,8
7,0
7,2
GENEL BLGLER
619
NUMUNE ALIMI
Laboratuvarda kullanlan numuneler ok eitlidir. Serum,

plazma, tam kan, eritrosit paketi, lkosit paketi, mide suyu,
tkrk, safra, idrar, gaita, ter, ayrca eitli svlar (plevral,
perikardiyal, amniyosentez svlar gibi), bbrek-safra talar,
sa, doku materyali ve semen bunlarn balcalardr.
Numuneleri alrken de dikkat edilmesi gereken durumlara

uyulmaldr. Kan numunesi alnan kola taklan turnikenin bir
dakikadan fazla kalmamas gerekir. Turnike ile yaplan birka
dakikalk staz venz kanda birok parametreyi etkiler. rn:
ALT, CK, LDH, albumin, bilirbin, Ca %5-10 civarnda artarken;
glukoz, fosfat %2-5 civarnda azalr.
Sv veya kan vermede kullanlan bir damar ve setten rnek

alnmamaldr. Mecbur kalnrsa infzyona 10-20 dakika ara
verildikten sonra numune alnabilir. Bu durumlarda dier kol
tercih nedeni olmaldr. Alnan kann hemolize olmamas iin
azami gayret gereklidir. Hemoliz, serumda potasyum, fosfor,
enzimler gibi parametrelerin yksek kmasnn yansra dier
lm yntelerinde de hataya neden olur. Kan rneine
eklenen
antikoaglan
da
nemlidir.
Kann
llecek
parametreye uygun antikoaglanla alnmas gereklidir. Hemen

allmayacak rneklerin bekleme sresi ve derecesine dikkat
edilmemesi durumunda istenmeyen hatl sonular kabilir.
drar analizlerinde 24 saatlik idrarda yaplan tetkikler iin 24

saatlik idrarn tm kartrlp hepsi gnderilmelidir. Yatan
hastalarda 24 saatlik idrar kartrlp hacmi belirlenir, yazlr ve
idrar kabna 50 ml civar rnek konarak laboratuvara gnderilir.
drarda
llecek
parametre
iin
koruyucu
gerekiyorsa
laboratuvara danlmaldr.
Spot idrar ve gaita numunelerinin laboratuvara abuk ulamas
gerekir.
620
KAN ALMADA UYULMASI GEREKEN KURALLAR

1.
Mmknse kan sabah 07 09 saatlerinde alnmal.
2.
Kan, en az 12 saat alk sonras alnmal.
3.
Kan, tan konmadan ve tedavi balamadan nce alnmal.
4.
la monitorizasyonu esnasnda, ila almndan sonraki pik ve

steady-state faz dnlmeli.
5.
stek formunun zerine kan alma zaman mutlaka yazlmal.
6.
Yanl zamanda alnan kan, kan almamaktan daha ktdr.
7.
Laboratuar sonularnn ge ulamas kan rneinin israf

demektir. Bouna kan alnm olunur.
ANALZ NCES (PREANALTK)

GEREKSNMLER
Tm rnekler aadaki
laboratuvarlara iletilmelidir.
zelliklere
uygun
olarak
Klinik
stek Formu
Aadaki bilgileri mutlaka iermelidir:
-Hasta ad, cinsiyeti, ya, doum yeri
-Hastann geli numaras
-Klinik tanm
-stemi yapan klinisyenin ismi, blm
-stemin tarihi
-stemin topland tarih ve saat
-stenen tetkikler
-ICD-10 kodu
LABORATUVAR TARAFINDAN AAIDAK

HALLERDE RNEKLER KABUL EDLMEZ
1.
2.
Analiz iin alnan rnein yetersiz olmas,

Hemoliz (hemoglobinin serbest kalmasdr ve eritrositlerden
hemoglobinin ayrlmas ve plazmada grlmesidir. Bu durum,
hemolizinlerle, kimyasallarla, dondurma veya stma ile veya
distile su ile olur.)
621
3.
4.
5.
Test iin uygunsuz tp kulanm,

Son kullanma tarihi gemi tp kullanm,
Uygunsuz alnm rnek (rnein; dondurulmu olmas gereken
rnein erimi olarak laboratuvara gelmesi),
6. rnek toplamak iin kullanlan nonsteril kaptan rnein szmas
nedeniyle kontaminasyon olumas,
7. Tplerin veya dier cam toplayc kaplarn krk, atlak veya
kt grnml olmas,
8. rneklerin tayc kabn veya antann iine dklmesi.
Uygunsuz, doru olmayan veya kayp rnek. Etiketsiz rnekler iin,
uygunsuz kimlikli rnekler olarak belirtilir,
24 SAATLK DRAR TOPLAMA TEKN

1.
drar toplamaya balayacanz sabah ilk idrarnz tuvalete

boaltn, saati not edin (rnein sabah saat 08:00). Bu andan
itibaren tm idrarnz gndz ve gece boyunca, dikkatlice
toplama kabna biriktirin. Ertesi sabahki idrarnz da (rnein
ertesi sabah saat 08:00deki idrarnz) toplama kabna
ekleyerek, idrar toplama ilemini tamamlaynz. Beklemeden
laboratuara getiriniz.
2.
Cuma ve cumartesi gnleri 24 saatlik idrar toplamaynz.
3.
3-5 litrelik temiz ve kuru bir kap temin ediniz. Su iin kullanlan
pet ieler en uygundur. Kola, deterjan gibi maddelerin
konmu olduu kaplar kesinlikle uygun deildir.
4.
Biriktirme sresince evin en serin yerinde, karanlk bir ortamda

tutunuz.
5.
drar toplama kabn siyah, k geirmeyen bir poet iinde

hastaneye getiriniz.
6.
Size nerilen diyet varsa dikkatlice uygulaynz.
7.
Birinci idrar toplama kab dolarsa, baka idrar toplama kabna

getiinizde bir nceki kapta bulunan idrarn yaklak yarsn
da bu kaba kartrnz.
622
24 SAATLK DRAR TOPLAMADA GEREKL

KORUYUCU MADDE LSTES
TEST
KORUYUCU
Aldosteron
Alminyum
Aminoasit
fraksiyonlar
10 g. Borik asit
25 mL 6 N HCL
Koruyucu Yok
Aminolevlinik asit
Arsenik
Bakr
Civa
inko
Fosfor
Kadmiyum
Kalsiyum
Katekolaminler
Klorid
Krom
Kortizol
Kreatinin
Kurun
Homovanillik asit
Hidroksiprolin
17 Ketojenik steroid
Magnezyum
Metanefrinler
Nikel
Oksalat
Porfobilinojen
Porfirinler
Potasyum
Selenyum
Serotonin
Sistin
Sodyum
25 mL 6 N HCL
Asitle ykanm kap
25 mL 6 N HCL
Asitle ykanm kap
25 mL 6 N HCL
Koruyucu Yok
Asitle ykanm kap
Koruyucu Yok
25 mL 6 N HCL
Koruyucu Yok
Koruyucu Yok
Koruyucu Yok
Koruyucu Yok
25 mL 6 N HCL
25 mL 6 N HCL
25 mL 6 N HCL
10 g. Borik asit
Koruyucu Yok
25 mL 6 N HCL
25 mL 6 N HCL
25 mL 6 N HCL
5 g. Sodyum karbonat
5 g. Sodyum karbonat
Koruyucu Yok
25 mL 6 N HCL
25 mL 6 N HCL
25 mL 6 N HCL
Koruyucu Yok
RNEK
MKTARI
100 mL
100 mL
100 mL
(DONMU)
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
100 mL
623
KANDA LPD (KOLESTEROL,

TRGLSERD, HDL-C, APOA1,
APO B, LPA) ANALZ NCES
BLNMES GEREKENLER
1.
En az 3 hafta
deitirilmemesi,
sresince
beslenme
alkanlklarnn
2.
Kilonun sabit olarak korunmas (ani kilo deiikliklerinden

kanlmas)
3.
12 saatlik alk sonras kan verilmesi,
4.
Duygusal ve fiziksel stresten saknlmas,
5.
3 gn ncesinden itibaren alkol alnmamas nerilir.
DRARDA VMA (VANLMANDELK AST),

HVA (HOMOVANLK AST) VE 5-HIAA
(5-HDROKS NDOL ASETK AST),
METANEFRNLER TESTLER NCES
BLNMES GEREKENLER
1.
Akut stres ve ar egzersizden kanlmaldr.
2.
24 saatlik idrar toplama kurallarna uyulmal.
3.
3 gn ncesinden itibaren ve rnek toplanma sresince

aada belirtilen gdalar ve ilalar kullanlmamaldr.
4.
Alnmamas gereken yiyecek ve iecekler: Muz, kolal iecekler,

kahve, ay, ikolata, vanilya (dondurma vs.), domates,
portakal, ananas, alkoll iecekler, patlcan, erik ve ceviz.
5.
Yanl sonulara neden olabilen ilalar: Asetominofen, aspirin,

MAO inhibitrleri, metildopa, levodopa, fenotiyazinler,
promazine, reserpine, kafein, lityum, eritromisin, tetrasiklinler,
aminofilin ve dier birok ila.
624
TRANSUDA EKSUDA AYRIMI

Bulgular
Dansite
Protein (g/dL)
Plevra : Serum oran
LDH (U/L)
Plevra : Serum oran
Lkosit
Transuda
< 1016
Eksuda
> 1016
<
<
<
<
<
>
>
>
>
>
3
0,5
200
0,6
1000
3
0,5
200
0,6
1000
Eritrosit
ok az
Deiken
Glukoz
Kolesterol
Plevra : Serum oran
pH
Serum ile ayn

< 55
< 0,32
7,4 7,5
Serumdan dk
> 55
> 0,32
7,35 7,45
Grnm
Berrak
Bulank
Renk
Soluk sar
Deiken
AST BAZ NAMOGRAMI
625
DIABETES MELLITUS
626
Akut HBV infeksiyonunun seyri :
Kronik HBV infeksiyonunun seyri :
627
628
629
SENSTVTE VE SPESVTE TANIMLARI

HASTALIK
VAR
YOK
TEST (+)
Gerek Pozitif (GP)
Yanl Pozitif (YP)
TEST (-)
Yanl Negatif (YN)
Gerek Negatif (GN)
GP
Sensitivite (%) = ----------- x 100
GN + YN
GN
Sensitivite (%) = ----------- x 100
GP + YP
GP
(+) Predictive Value (%) = ----------- x 100
GP + YP
GN
(-) Predictive Value (%) = ----------- x 100
GN + YN
ONDALIK SAYILAR
Faktr
nek
Sembol
Faktr
nek
Sembol
10-1
10-2
10-3
10-4
10-5
10-6
10-7
10-8
10-9
10-10
10-12
10-15
10-18
10-21
10-24
deci
centi
mili
mikro
nano
pico
femto
atto
zepto
yocto
d
c
m
n
p
f
a
z
y
101
102
103
104
105
106
107
108
109
1010
1012
1015
1018
1021
1024
deka
hekto
kilo
myria
mega
giga
tera
peta
exa
zetta
yotta
da/dk
h
k
my
M
G
T
P
E
Z
Y
630
TIBB FORMLLER VE HESAPLAMALAR

I. Anyon A = [Na+] - ([Cl-]+ [HCO3])
Referans Aral : 8-16 mmol/L
Glukoz (mg/L) BUN (mg/dL)
II. Ozmolalite(Hesaplanan): 1.86 x [Na+] + ------------ + ------------ + 9

18
2.8
III.Ozmolal Ak(mOsm/kg)=llen Ozmolalite Hesaplanan Ozmolalite
Referans Aral : 0-6 mOsm/kg
UxV
IV. Glomeruler Filtrasyon Hz (GFR) = -------P
U : Maddenin idrardaki konsantrasyonu
P : Maddenin plazmadaki konsantrasyonu
V : drar hacmi (mL/dakika)
UKreatinin x V
1.73
V. Kreatinin Klirensi = ----------------- x --------PKreatinin
A
A = Vcut Yzey Alan (m2)
W = Vcut Arl (kg)
H = Boy (cm)
VI. Dzeltilmi [Ca] = llen [Ca] + {(4 [albumin]) x 0.02}
631
VII. Baz Fazlal (mEq/L) = HCO3 + 10 x (7.4 pH) - 24
mg/dL x 10 x Valans
VIII. mEq/L = ------------------------Atom Arl
Trigliserid
IX. LDL Kolesterol = Total Kolesterol (HDL + --------------)
5
* Bu forml Trigliserid 400 mg/dL nin zerinde uygulanamaz.
ISI
X. INR =
PTHasta
-------------------PTLaboratuar Ortalamas
PT : Protrombin Zaman
INR : International Normalized Ratio
ISI (International sensitivity Index) : Her kit iin farkl ISI deerleri
prospektsnde yer alr.
632
INR Deerinin Belirlenmesi

Kullanlan PT reaktifinin ISI deeri
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0
1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0
1.0
1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.3 1.3 1.3 1.3 1.3 1.3
1.3
1.2 1.2 1.2 1.2 1.3 1.3 1.3 1.3 1.4 1.4 1.4 1.4 1.5 1.5 1.5 1.5 1.6 1.6 1.6 1.7 1.7
1.7
1.3 1.3 1.3 1.4 1.4 1.4 1.5 1.5 1.6 1.6 1.6 1.7 1.7 1.8 1.8 1.9 1.9 2.0 2.0 2.1 2.1
2.2
1.4 1.4 1.4 1.5 1.5 1.6 1.7 1.7 1.8 1.8 1.9 2.0 2.0 2.1 2.2 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7
2.7
1.5 1.5 1.6 1.6 1.7 1.8 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.3 2.4 2.5 2.6 2.8 2.9 3.0 3.1 3.2
3.4
1.6 1.6 1.7 1.8 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.8 2.9 3.1 3.2 3.4 3.6 3.7 3.9
4.1
1.7 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.5 2.6 2.7 2.9 3.0 3.2 3.4 3.6 3.8 4.0 4.2 4.4 4.7
4.9
1.8 1.8 1.9 2.0 2.1 2.3 2.4 2.6 2.7 2.9 3.1 3.2 3.4 3.6 3.9 4.1 4.3 4.6 4.9 5.2 5.5
5.8
1.9 1.9 2.0 2.2 2.3 2.5 2.6 2.8 3.0 3.2 3.4 3.6 3.8 4.1 4.4 4.7 5.0 5.3 5.7 6.0
2.0 2.0 2.1 2.3 2.5 2.6 2.8 3.0 3.2 3.5 3.7 4.0 4.3 4.6 4.9 5.3 5.7
2.1 2.1 2.3 2.4 2.6 2.8 3.0 3.3 3.5 3.8 4.1 4.4 4.7 5.1 5.5 5.9
2.2 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0 3.3 3.5 3.8 4.1 4.5 4.8 5.2 5.7
Hasta PT deeri / Referans PT deeri
2.3 2.3 2.5 2.7 3.0 3.2 3.5 3.8 4.1 4.5 4.9 5.3 5.7
2.4 2.4 2.6 2.9 3.1 3.4 3.7 4.1 4.4 4.8 5.3 5.8
2.5 2.5 2.7 3.0 3.3 3.6 4.0 4.3 4.7 5.2 5.7
2.6 2.6 2.9 3.1 3.5 3.8 4.2 4.6 5.1 5.6
2.7 2.7 3.0 3.3 3.6 4.0 4.4 4.9 5.4 6.0
2.8 2.8 3.1 3.4 3.8 4.2 4.7 5.2 5.8
2.9 2.9 3.2 3.6 4.0 4.4 4.9 5.5
3.0 3.0 3.3 3.7 4.2 4.7 5.2 5.8
3.1 3.1 3.5 3.9 4.4 4.9 5.5
3.2 3.2 3.6 4.0 4.5 5.1 5.7
3.3 3.3 3.7 4.2 4.7 5.3 6.0
3.4 3.4 3.8 4.3 4.9 5.5
3.5 3.5 4.0 4.5 5.1 5.8
3.6 3.6 4.1 4.7 5.3 6.0
3.7 3.7 4.2 4.8 5.5
3.8 3.8 4.3 5.0 5.7
3.9 3.9 4.5 5.1 5.9
4.0 4.0 4.6 5.3
4.1 4.1 4.7 5.4
4.2 4.2 4.8 5.6
4.3 4.3 5.0 5.8
4.4 4.4 5.1 5.9
4.5 4.5 5.2
4.6 4.6 5.4
4.7 4.7 5.5
4.8 4.8 5.6
4.9 4.9 5.7
5.0 5.0 5.9
XI. Vcut Yzey Alan Hesaplamas :

Log A = (0.425 x log W) + (0.725 x Log H) 2.144
A : Vcut Yzey Alan
W : Kilo (kg)
H : Boy (cm)
633
VCUT YZEY
634
BRM EVRME CETVELLER,

NORMAL DEERLER
635
BRM EVRME CETVELLER,

NORMAL DEERLER
636
DRAR TESTLER ZERNE LALARIN ETKS

Testler
Ykseltir
Drr
Aseton
Asetaminofen
Antipirin
Biguanidler
Fenasetin
Ferformin
Fenoslfofitaleyn
Salisilatlar
Albumin
Ampisilin
yod ieren ilalar
Penisilin
Salisilatlar
Tolbutamid
X-ray
Aminoasitler
Kortikosteroidler
Kortikotropin
Tetrasiklin
Kan (Eritrosit)
Bromid
Bakr
yod ieren ilalar
X-ray
Vitamin C
Kalsiyum
Anabolik steroidler
Androjenler
Kolestiramin
Parathormon
Vitamin D
Sodyum HCO3
Tiyazid diretikler
Triamteren
Katekolaminler
Eritromisin
Hidralazin
Metildopa
Nikotinik asid
Fenotiazinler
Kinidin
Kinin Riboflovin
Tetrasiklin
Kreatin
Anabolik steroidler
Tiazid diretikler
Kreatinin
Androjenler
Kortikosteroidler
Kortikotropin
Triamteren
637
Testler
Ykseltir
Diasetik asid
Antipin
NaHCO3
Estrojenler
Fenotiazinler
Tetrasiklinler
Vitamin B12
Vitamin D
Galaktoz
Etil alkol
Streptomisin
Slfonamidler
Glukoz
Bizmut tuzlar
Kortikosteroidler
Kortikotropin
Epinefrin
Glukoz (I.V.)
INH
Lityum karbonat
Morfin
Nikotinik asid
Salisilat
Tetrasiklin
Tiazid diretikler
Vitamin C
Glukoz
Amipopyrin
Benedict metodu
Aminosilisilik asid
Antipirin
Ampisilin
Bizmut tuzlar
Sefalotin
Kloramfenikol
Kloroform
Kortikosteroidler
Epinefrin
Etakrinik asid
Glukoz (I.V.)
ndometazin
INH
Lityum karbonat
Morfin
Nalidiksik asit
638
Drr
Cival diretikler
Testler
Ykseltir
Drr
Nikotinik asid
Penisilin
Probenesid
Salisilatlar
Streptomisin
Sulfonamidler
Tetrasiklinler
Tiazid diretikler
Vitamin C
X-ray
5-HIAA
Asetanilide
Mefenezin
Methokarbanol
Reserpin
Metisergid
Fenotiazinler
Porfirinler
Aminosalisilik asid
Klorokin
Klorpropamid
Ekoksazin
Griseofulvin
Morfin
Oral kontraseptif
Fenazopiridin
Fenotiazinler
Fenilhidralazin
Prokain
Salisilatlar
Pregnanediol
Progesteronlar
Vitamin E
Protein
Aminofilin Sulfonamid
Aminosalisik asid
Amfoterisin B
Ampisilin
Basitrasin
Bizmut tuzlar
Gentamisin
Altn tuzlar
Griseofulvin
Etil alkol
Barbitratlar
Siproheptadin
Heparin
639
Testler
Ykseltir
Drr
Fe sorbitol
INH
Kanamisin
Lityum karbonat
Mefenamik asid
Metisilin
Neomisin
Oxasilin
Paraldehit
Penisilamin
Salisilatlar
NaHCO3
Tolbutamid
Trimetadion
Viomisin
Vitamin D
X-ray
Dansite
Ampisilin
Dextranlar
X-ray
rik asid
Kortikosteroidler
Kortikotropin
Probenesid
Salisilatiar
Vitamin C
Asetozolamid
Allopurinol
Etakrinik asid
Tiazid diretikler
robilinojen
Aminosilisilik asid
Antipirin
Bromsulfaleyn
Fenazopiridin
Fenotiazinler
Prokain
Slfonamidler
Ampisilin
Sefaloridin
Sefalotin
Kloramfenikol
Eritromisin
Gentamisin
Kanamisin
Metisilin
Nafsilin
Oksaslin
Streptomisin
Tetrasiklinler
640
Testler
Ykseltir
Drr
Vanil Mandelik
Asid (VMA)
Etil Alkol
Barbitratlar
Kafein
Kloralhidrat
Epinefrin
Eritromisin
Glutetimid
Kinin
Kinidin
Salisilatlar
Tetrasiklinler
Vitamin B kompleksi
Vitamin B12
Guanetidin
Reserpin
BOS Proteini
Fenasetin
Fenotiazinler
Salisilatlar
Streptomisin
Slfonamidler
17-Hidroksi
Kortikosteroidler
Kafein
Kloralhidrat
Klordiazepoxid
Kolisin
Hidroksizin
yod ieren ilalar
Meprobamat
Nitrofurantoin
Paraldehit
Kinin
Spironolakton
Slfonamidler
Triasetil oleandomisin
17-Ketojenik
Steroidler
Nalidiksik asid
Penisilin
17-Ketosteroidler
Anabolik steroidler
Androjenler
Glutetimid
Meprobomat
Fenotiazinler
Morfin
Dexametazon
Difenilhidantoin
Estrojenler
Oral kontraseptif
Fenotiazinler
Reserpin
Tiyazid diretikler
Kortikosteroid
Kortikotropin
Dexametazon
Difenilhidantoin
Estrojenler
Oral kontraseptif
641
Testler
robilinojen
642
Ykseltir
Drr
Nalidiksik asid
Penisilin
Spiranolakton
Vitamin C
Aminosalisilik asid
Antipirin
Bromslfafitaleyn
Probenesid
Pirazinamid
Reseptin
Ampisilin
Sefaloridin
Sefalotin
Kloramfenikol
Eritromisin
Gentamisin
Kanamisin
Metisilin
Neomisin Oxasilin
Streptomisin
Tetrasiklinler
LM SEMBOLLER
<
>
C
cg
cm
cm H2O
dl
fL
fm
g
hr
IU
ImU
IU
k
kat
kg
L
m
m2
m3
mcg
mEq
mEq/L
mg
min
ml
mm
mm3
mM
mm Hg
kk
kk eit
byk
byk eit
selsius
santigram
santimetre
santimetre su
desilitre
femtolitre
femtomol
gram
saat
internasyonel nit
internasyonel milinit
internasyonel mikronit
kilo
katal
kilogram
litre
metre
metrekare
metrekp
mikrogram
miliekivalan
miliekivalan/litre
miligram
dakika
mililitre
milimetre
milimetrekp
milimol
milimetre civa
643
mm H2O
mol
mmol
mOsm
m
mU
mV
3
kat
l
m
m3
mol
U
n
ng
nkat
nm
nmol
p
Pa
pg
pl
pm
pmol
sec
SI units
U
yr
644
milimetre su
mol
milimol
miliosmol
milimikron
milinit
milivolt
mikro
mikrokp
mikrokatal
mikrolitre
mikrometre
mikrometrekp
mikromol
mikronit
nano
nanogram
nanokatal
nanometre
nanomol
piko
paskal
pikogram
pikolitre
pikometre
pikomol
saniye
internasyonel sistem nit
nit
yl
KISALTMALAR
Ab
ACE
ACh
AChR
ACIF
ACTH
ADH
ADP
AE
AFB
AFP
Ag
AG
A/G
AIDS
ALA
ALL
ANA
ANCA
Apo
aPTT
ARC
ARDS
ASO
ASOT
AST
BAL
BJ
BT
BUN
CAD
CAE
CAH
Antikor
Anjiotensin Dntrc Enzim
Asetilkolin
Asetilkolin Reseptr
Antikompleman mmnofloresans
Adrenokortikotropik Hormon
Antidiretik Hormon
Adenozin Difosfat
Agaroz Elektroforez
Asit fast basil
Alfa Fetoprotein
Antijen
Anyon A
Albumin/Globulin Oran
Kazanlm mmn Yetmezlik Sendromu
Aminolevulinik Asit
Akut Myelositik Myeloid Nonlenfositik Granulositik ve
Myeloblastik Lsemiler
Antinkleer Antikor
Antintrofilik Stoplazmik Antikor
Apolipoprotein
Aktive Parsiyel Tromboplastik Zaman
AIDS Related Kompleks
Akut Respiratuar Distres Sendromu
Antistreptolizin O
Antistreptlizin O Titresi
Aspartat Aminotransferaz (SGOT)
Bronkoalveolar Lavaj
Bence-Jones Protein
Kanama Zaman
Kan re Azotu
Koroner Arter Hastal
Selloz Asetat Elektroforez
Konjenital Adrenal Hiperplazi
645
cAMP
cDNA
CBC
CEA
CF
CLA
CK-MM
CLL
CML
CMV
CNS
CoA
CRH
CRP
CSF
cTn
cTnI
cTnT
DFA
DHEA
DHEA-S
DIC
DNA
DNase
dsDNA
DST
EBV
ECG
EDTA
EGF-R
EIA
ELISA
EMIT
ENA
EF
ER
646
Siklik Adenozin Monofosfat

Tamamlayc DNA
Tam Kan Saym
Karsinoembryonik Antijen
Kompleman Fiksasyon
Kemiluminisans Assay
Kreatin Kinaz zoenzim MM
Kronik Lenfositik Lsemi
Kronik Myelojenoz Lsemi
Sitomegalovirs
Santral Sinir Sistemi
Koenzim A
Kortikotropin Releasing Hormon
C Reaktif Protein
Beyin Omurilik Svs
Kardiyak Troponin
Kardiyak Troponin I
Kardiyak Troponin T
Driekt Floresans Antikor
Dehidroepiandrosteron
Dehidroepiandrosteron Slfat
Dissemine ntravaskler Koagulasyon
Deoksiribonkleik Asit
Deoksiribonkleaz
ift Zincirli DNA
Deksametazon Supresyon Testi
Epstein Barr Virs
Elektrokardiyogram
Etilendiamintetraasetik Asit
Epidermal Growth Faktr Reseptr
Enzim mmno Assay
Enzim Linked Immunosorbent Assay
Enzim Multiplied Immunoassay Teknik
Exractable Nkleer Antijen
Elektroforez
strojen Reseptr
ESR
Eritrosit Sedimentasyon Hz
F
Fluorometri
FA
Floresan Antikor
FC
Akm sitometri
FEP
Serbest Eritrosit Protoporfirin
FPIA
Floresans Polarizasyon mmunoassay
FSH
Folikl Stimle Edici Hormon
FTA-ABS
Floresan Treponemal Antikor Absorbsiyon Testi
FT4
Serbest T4
FTI
Serbest Tiroksin ndeks
GFR
Glomeruler Filtrasyon Hz
GGT
Gama Glutamil Transferaz
GH
Growth Hormon
GTT
Glukoz Tolerans Testi
HA
Hemaglutinasyon
HAV
Hepatit A Virs
Hb
Hemoglobin
HbA, HbC, vs. Hemoglobin A, Hemoglobin C, vs.
HbA1c
Glikolize Hemoglobin A, Hemoglobin A1c
HBcAb
Hepatit B Kor Antikor
HBcAg
Hepatit B Kor Antijen
HBeAb
Hepatit B e Antikor
HBeAg
Hepatit B e Antijen
HBIg
Hepatit B mmunoglobulin
HBsAg
Hepatit B Yzey Antijeni
HBV
Hepatit B Virs
hCG
Human Koryonik Gonadotropin
Hct
Hemotokrit
HCV
Hepatit C Virs
HDAg
Hepatit D Antijen
HDL
Yksek Dansiteli Lipoprotein
HDV
Hepatit Delta Virs
HER2
Human Epidermal Growth Faktr Reseptr 2
HGPRT
Hipoksantin Guanin Fosforibozil Transferaz
HGV
Hepatit G Virs
HHV
Human Herpes Virs
647
5-HIAA
HIV
HLA
HPLC
HPV
HSV
HTLV
HVA
HZV
IEF
IEP
IF
IFA
IFE
Ifix
Ig
IgA, IgD,vs.
IHA
IM
Inh EIA
INH
INR
IP
IRMA
ITP
IV
17-KGS
17-KS
L/S
LA
LAP
LD
LDL
LE
LH
LMC
648
5-Hidroksi ndol Asetik Asit

nsan mmun Yetmezlik Virs
Human Lkosit Antijen
Yksek Basnl Sv Kromotografi
Human Papilloma Virs
Herpes Simpleks Virs
Human Tcell Lsemi Virs
Homovanillik Asit
Herpes Zoster Virs
zoelektrik Fokus
Immunoelektroforez
Immunofloresans
Indirekt Floresans Assay
Immunofiksasyon Elektroforez
Immuno Fiksasyon
Immunoglobulin
Immunoglobulin A, Immunoglobulin D vs.
ndirkt Hemaglutinasyon
Infeksiyoz Mononukleosis
nhibisyon Enzim mmunoassay
zoniazid
International Normalizasyon Ratio
Immun Peroksidaz
Immunorayometrik Assay
Idiyopatik Trombositopenik Purpura
ntravenoz
17-Ketojenik Steroidler
17-Ketosteroidler
Lesitin/Sfingomyelin
Lateks Aglutinasyon
Lsin Aminopeptidaz
Laktat Dehidrojenaz
Dk Dansiteli Lipoprotein
Lupus Eritematosus
Luteinize Edici Hormon
Lenfosit Mikrotoksisitesi
Mab
MAC
MAO
MCH
MCHC
MCV
m-RNA
MEN
MHA-TP
MI
MoM
NANB
NB
NEPH
NSAID
5NT
OGTT
17-OHKS
PA
Pap
PAP
pCO 2
PCP
PCR
PDW
PEG
PEP
PgR
pH
Ph
PKU
PMN
pO2
PRA
PSA
PT
Monoklonal Antikor
IgM Antikor Capture
Monoamin Oksidaz
Ortalama Korpuskuler Hemoglobulin
Ortalama Korpuskuler Hemoglobulin Konsantrasyonu
Ortalama Korpuskuler Hacim
Messenger RNA
Multibl Endokrin Neoplazi
Mikrohemaglutinasyon Assay-Treponema Pallidum
Myokard Infarkts
Multiplies of Median
non-A non-B Hepatit
Northhern Blot (RNA Hibridizasyonu)
Nefelometri
Nonsteroidal Antiinflamatuar lalar
5Nkleotidaz
Oral Glukoz Tolerans Testi
17-Hidroksi Ketosteroidler
Pernisiyz Anemi
Papanicolaou Boyas
Parsiyel Karbondioksit Basnc
Fensiklidin
Polimeraz Zincir Reaksiyonu
Platelet Dalm Genilii
Polietilen Glikol
Protein Elektroforez
Progesteron Reseptr
Hidrojen yon Konsantrasyonu
Philadelphia Kromozomu
Fenilketonri
Polimorfonkleer Ntrofil
Parsiyel Oksijen Basnc
Plasma Renin Aktivitesi
Prostat Spesifik Antijen
Protrombin Zaman
649
PTH
PTHrP
RA
RAIU
RAST
RBC
RDS
RDW
RE
RF
RFU
Rh
RIA
RID
RIP
RNA
RNP
RPR
RT-PCR
rT3
S
SB
SBE
SCID
SD
SGOT
SGPT
SI
SIADH
SnRNP
SLE
SMA
ssDNA
STD
T3
T4
650
Paratiroid Hormon
Paratiroid Hormon Related Protein
Romatoid Artrit
Radyoaktif yot Uptake
Radyoallergosorbent Test
Alyuvar
Respiratuar Distres Sendromu
Alyuvar Dalm Genilii
Retikuloendotelyal
Romatoid Faktr
Rlatif Floresan Unit
Rhesus Faktr
Radyoimmuno Assay
Radyal mmunodifuzyon
Radyoimmuno Presipitasyon
Ribonkleik Asit
Ribonkleoprotein
Rapid Plasma Reagin
Reverse Transkriptaz- Polimeraz Zincir Reaksiyonu
Reverse T3
Spektrometri
Southern Blot
Subakut Bakteriyel Endokardit
Ar Kombine mmunyetmezlik Sendromu
Standart Deviasyon
Serum Glutamik Oksaloasetik Transaminaz
Serum Glutamik Piruvik Transaminaz
Sistema nternational Unt
Uygunsuz ADH Sendromu
Kk Nkleer Ribonkleoprotein
Sistemik Lupus Eritematosus
Ardk Multbl Analizr
Tek Zincirli DNA
Seksel Geili Hastalklar
Triiyodotironin
Tiroksin
TA
TB
TBG
TCA
TDE(2DE)
TDM
Tdt
Tg
TGT
THC
TIBC
TPN
TRH
TSH
TSI
TT
TTP
ULN
URI
UTI
VCA
VDRL
VIP
VLDL
VMA
vWF
VZV
WB
WBC
Tp Aglutinasyon
Tberkloz
Tiroksin Balayc Globulin
Doku Kltr Assay
ki Boyutlu Elektroforez
Terapotik la Monitorizasyonu
Terminal Deoksinleotidil Transferaz
Tiroglobulin
Tromboplastik Generasyon Zaman
delta-9-Tetrahidrokannabiol (Marihuana)
Total Demir Balama Kapasitesi
Total Parenteral Nutrisyon
Tiropin Releasing Hormon
Tiroid Stimle Edici Hormon
Tiroid Stimle Edici mmunoglobulin
Trombin Zaman
Trombotik Trombositik Purpura
Normalin st Snr
st Solunum Yolu Enfeksiyonu
riner Sistem Enfeksiyonu
Viral Kapsid Antijen
Venereal Disease Research Labarotory
Vasoaktif ntestinal Polipeptid
ok Dk Dansiteli Lipoprotein
Vanilmandelik Asit
von Willebrand Faktr
Varisella Zoster Virs
Western Blot/mmunoblot
Akyuvar
651
KAYNAKLAR
- Leavelle E. Dennis MAYO MEDICAL Laboratories
Interpretive Handbook. Interpretive date for
diagnostic laboratory Tests. Mayo medical
laboratories Rochester, Minnesota USA. 2001.
- Wallach Jacques : Interpretation of Diagnostic
Tests, Lippincott Williams & Wilkins.
- Bakerman Seymour : Bakermans ABCs of
interpretive Laboratory Data. 3 rd edition Bakerman
books, 2002.
- Pagana D. Kathleen : Mosbys Diagnostic and
Laboratory Test Reference. 7 th edition Elsevier Inc.
2005.
- Vaughn Gail : Understanding & Evaluating Common
Laboratory Tests. Prentice Hall 1999.
- Erbil M. Kemal, Saruhan Ercan : Laboratuvar El
Kitab, GATA Basmevi 2005.
- Lehmann A. Craig : Saunders Manuel of Clinical
Laboratory Science, W.B. Saunders Company 1998.
- Desai Samir : Clinicians & Guide to Laboratory
Medicine a Practical Approach, Lexi-comp Inc. 2004.
- ahin Ahmet: Test Bilgileri El Kitab :2004 Gven
Tp Laboratuvarlar Grubu
- Pagana J. Timothy : Test
Laboratoire Marcel Merieux.
guide
- ktem Murat TEST REHBER

Laboratuvarlar grubu 2005.
652
2004/2005
2005
Dzen

Laboratuvar Testleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Laboratuvar Testleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LABORATUVAR

Prof.Dr. M. Kemal ERBL

Copyright GATA Komutanl Basmevi Mdrl

Bu kitab rahmetli babam

Kitabmzn ieriinde doktorlarn ve laboratuvar

Prof.Dr. M. Kemal ERBL

Bu kitabn mkemmel olmas iin benden daha

Bildiini zannetmek, renmenin

Prof.Dr. Levent KARACA

LABORATUVAR TESTLER VE KLNK KULLANIMI

Testlerin Minimum Tekrarlanma Aralklar

Laboratuvar Testlerini Etkileyen Faktrler

Adenozin Deaminaz (ADA) (Serum) .

Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) .

Aerobik ve Anaerobik Bakteri Kltr ..

Ailevi Akdeniz Atei (FMF) Mutasyon Analizi

Aktif Protein C Rezistans

Aktive Parsiyel Tromboplastin Zaman (aPTT)

Alanin Amino Transaminaz (ALT, SGPT)

Alfa-1 Antitripsin (A1 AT, AAT)

Alfa Fetoprotein (AFP) .

Alkalen Fosfataz (ALP) .

Alkalen Fosfataz zoenzim Elektroforezi .

Aminoasit Profili (Aminoasit Tarama) (Plazma, Bos, drar)..

Aminolevlinik Asit (ALA, Delta-ALA) ..

Amip Antikoru (Entamoeba histolytica antikoru) ..

Amniyotik Sv Analizi (Lesitin/Sfingomyelin Oran) ..

C-ANCA Antikoru (PR3 ANCA) ..

P-ANCA Antikoru (MPO ANCA, Anti-MPO) .

Anti-Nkleer Antikor (ANA, FANA) .

Anti-Parietal Hcre Antikoru .

Anti-Sentromer Antikor (ACA) .

Anti-Smooth Muscle Antikor (ASMA)

Anti-Sperm Antikor (ASA) ..

Anti SS-A Antikoru (Anti-Ro Antikoru) .

Anti SS-B Antikoru (Anti-La Antikoru) ..

Ebstein-Barr Virus Early Antijen Antikoru (EBV EA Antikor)

Ebstein-Barr Virus Nkleer Antijen IgM Antikorlar (EBNA)

Ebstein-Barr Virus Viral Kapsid Antijen Antikoru (VCA) .

ENA Antikorlar (Sm, RNP ve SS-A) ..

Endomysial Antikor (EMA) .

Enterobius Vermicularis Yumurtas Aranmas ..

Eozinofil Katyonik Protein (ECP) .

Epinefrin (24 saatlik idrar) .

Eritrosit Frajilitesi (Osmotik Frajilite)

Eritrosit Says (RBC) .

Eritrosit Sedimentasyon Hz (ESR)

Etanol (Etil Alkol, Kanda Alkol)

Ferriklorid Testi (FeCl3) ..

drarda Redktan Madde

Renin Aktivitesi (Plazma, PRA)

Respiratuar Sinsityal Virs (RSV) Antikorlar

Takrolimus (FK-506, Prograf) ..

Valproik Asit (Depakate/Depakene) ..

Epinefrin, Norepinefrin ve Dopamin Referans Deerleri

nslin Like Growth Faktr-1 Referans Deerleri ..

Tam Kan Referans Deerleri .

Yaa Gre Total PSA Referans Deerleri .

Kan Almada Uyulmas Gereken Kurallar..

Analiz ncesi (Preanalitik) Gereksinimler ..

Laboratuvar Tarafndan rneklerin Kabul Edilmedii Haller..

24 Saat drar Toplama Teknii

24 Saat drar Toplamada Gerekli Koruyucu Madde Listesi ..

Kanda Lipid Analizi ncesi Bilinmesi Gerekenler ..