T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS
STANDART MAKNE ELEMANLARI

ANKARA-2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl

Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim
programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik
gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,
denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve
Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve
yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak

datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3
1. STANDART MAKNE ELEMANLARI............................................................................. 3
1.1. Birletirmenin nemi ve eitleri................................................................................. 3
1.1.1. nemi ..................................................................................................................... 3
1.1.2. eitleri .................................................................................................................. 3
1.2. Vidal Birletirmeler ve eitleri................................................................................... 4
1.2.1. gen Vidalar......................................................................................................... 4
1.2.2.Kare Vidalar ............................................................................................................ 7
1.2.3. Trapez Vidalar........................................................................................................ 7
1.2 4. Testere Vidalar ....................................................................................................... 7
1.2.5. Yuvarlak Vidalar .................................................................................................... 8
1.2.6. zel Vidalar ( Boru vidalar )................................................................................. 8
1.2.7. Saplamalar .............................................................................................................. 9
1.2.8. Somunlar .............................................................................................................. 10
1.2.9. Rondelalar ............................................................................................................ 12
1.3. Cvata ve Somun izimleri ......................................................................................... 14
1.4. Birletirme(Montaj) izimleri..................................................................................... 19
1.4.1. Vida ile Birletirme .............................................................................................. 20
1.4.2. Somunlar Emniyete Alnmas ............................................................................. 22
1.5. Kamal Birletirmeler ve eitleri............................................................................... 23
1.5.1. Kamalar, eitleri ve lleri.............................................................................. 23
1.6. Pimli Birletirmeler ve eitleri TS 2337 ................................................................... 34
1.6.1. Pimlerin eitleri Biimleri ve lleri............................................................... 34
1.6.2. Pimlerin Standart Gsterilmesi............................................................................. 36
1.6.2. Pimli Birletirme izimleri .................................................................................. 39
1.7. Perinli Birletirmeler ve eitleri .............................................................................. 39
1.7.1. Tanm .................................................................................................................. 39
1.7.2. Perin eitleri ve Biimleri ............................................................................... 40
1.7.3. Perinlerin lleri .............................................................................................. 42
1.7.4. Perin ap ve Boyunun Seilmesi ...................................................................... 42
1.7.5. Perinlerin Standart Gsterilmesi......................................................................... 43
1.7.6. Perinlerin Resimleri, izimleri, llendirilmesi ve Gsterilmesi .................. 44
1.7.7. Perinlerin ematik ve Sembollerle Gsterilmesi ................................................ 45
1.7.8. Perinli Birletirme izimleri.............................................................................. 46
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 48
LME ve DEERLENDRME ...................................................................................... 50
PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 52
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 54
2.ARAKEST ALMAK.......................................................................................................... 54
2.1. Ara Kesitlerin Bulunmas ............................................................................................ 54
2.1.1. Paralel Dzlemler Metodu.................................................................................... 55
2.1.2. Paralel Dzlemler Geirerek Eik Kesilen Koninin Ara Kesitini Bulma ............ 56
2.1.3. Paralel Dzlemler Geirerek Eik Kesilen Krenin Ara Kesitini Bulma ............ 57
2.1.4. Cisimlerin Birbirleriyle Kesimesi ....................................................................... 58
i

2.1.5. Merkezi Dzlemler Metodu ................................................................................. 61

2.1.6. Kreler Metodu .................................................................................................... 62
2.1.7. Eksenleri ile Birlikte Dik Kesien Silindirlerin Ara Kesiti .................................. 62
2.1.8.Eksenleri ile Birlikte Dik Kesien Konilerin Ara Kesiti ....................................... 63
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 64
LME ve DEERLENDRME ...................................................................................... 66
PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 68
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 70
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 72
KAYNAKLAR....................................................................................................................... 73

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

520TC0025
Makine Teknolojisi
Bilgisayarl Makine malat
Standart Makine Elemanlar
Makine resimlerinin izimlerinde kullanlan
Standard makine elemanlarn ve makine paralarnda
oluan ara kesitlerini ieren renim materyalidir.
40/32
Grn karma, llendirme, kesit alma, yzey
iaretleri ve toleranslara ait modlleri alm olmak
Standart makine elemanlarnn ve dili arklarn
yapm resimlerini izmek ve okumak.
Genel Ama
Bu modl ile gerekli ortam, ara ve gereler
salandnda; standart makine elemanlarnn yapm
resimlerini teknolojisine uygun olarak izer ve paralarn
ara kesitlerini alabilir.
Amalar

Standart makine elemanlarnn izimlerini

yapabilecektir.

Makine paralarna ait ara kesit alma izimlerini

yapabilecektir.
Resim izim odas, resim masas, resim izim
aletleri, cvatalar, somunlar, rondellar, saplamalar,
kamalar, Pimler, perinler, projeksiyon, tepegz.
Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili
deerlendirme sorular ve uygulama yapraklar ile renci
kendi kendini deerlendirecektir. retmen modl sonunda
size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri
lerek deerlendirecektir.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Makine teknolojileri alan lkemizde ve yurt dnda ok geni bir kitleye hitap
etmektedir. Teknik resim bu alann ortak anlama dilidir, temel kurallara ve uluslararas
standartlara uygun izildii zaman dnyann her yerinde kolaylkla okunup anlalr.
Bilindii gibi makineler; birok parann,
birletirilerek, bir araya getirilmesiyle meydana gelir.

birletirme elemanlar yardmyla

Makinelerin birletirilmesinde cvatalar, somunlar, saplamalar, rondellar, kamalar,

pimler, perinler kullanlrlar.
Makineleri meydana getiren paralar arasndaki boyut ilikileri ok nemlidir. Ayr
yerlerde ve ayr iiler tarafndan yaplan paralarn yerlerine takldklar zaman rahata
almalar gerekir. Bu zelliklere sahip paralarn imalat ancak eksiksiz ve gereine gre
llendirilmi ve yzey ilemleri tanmlanm standart makine elemanlarn tanmak ve
izimlerle ifade etmekle mmkndr.
Bu modlde ilk olarak standart makine elemanlarnn ifade edilii, izimi ve bu
elemanlarla makine paralarnn teknik resim kurallar ile birletirilmesini reneceksiniz.
kinci blmde, makine paralar arasnda meydana gelen ara kesitin izilmesi, uygun
metotla bulunmas ve nasl uygulanmas gerektiini kavrayacaksnz.
Bu modl baar ile tamamladnzda, deiik standart makine elemanlarnn imalat
iin gerekli olan grnlerini, birletirme resimlerini, yapm resimleri ile birlikte
izebileceksiniz. Makine paralarnn gerek ara kesitlerinin izim yntemlerini
reneceksiniz. Bylece, makine teknolojileri sektrnde alan kalifiye elemanlarn sahip
olduklar bilgi ve becerileri kazanarak mesleinizde sz sahibi olabileceksiniz.

RENME FAALYET - 1
AMA

RENME FAALYET - 1

Uygun ortam salandnda standart makine elemanlarnn izimlerini ve standart

makine elemanlar ile birletirme izimleri yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Sevgili renci, bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar
unlardr:

Standart makine elemanlar ve eitlerini aratrnz.

Standart makine elemanlar ekillerini, ifade edililerini aratrnz.

Deiik makine paralarnn retimini yapan atlyeleri gezerek, retim yntemleri
hakknda bilgi alnz. Makine Teknolojisi sektrnde kullanlan Standart Makine
Elemanlarn ve bunlarn zelliklerini bildiren kataloglar toplaynz. Topladnz
materyalleri snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

1. STANDART MAKNE ELEMANLARI

1.1. Birletirmenin nemi ve eitleri
1.1.1. nemi
Birden ok paradan oluan makineyi meydana getiren cvata, somun, kama, pim vb.
elemanlara makine elemanlar denir.
Endstride takm ve tezghlarn birden fazla sayda paradan bir araya getirilerek bir
btn oluturduu dnldnde, bu paralarn birletirme elemanlar yardmyla bir araya
getirilmeleri gerektii sabittir. Bu durumda bu paralarn zelliklerine gre sklebilen ya da
sklemeyen birletirme elemanlaryla birletirilmeleri gerekmektedir. Eer birletirme
elemanlar olmam olsayd, takm ve tezghlar da olmayacakt. Bu durumda birletirme
elemanlarnn nemi ortaya kmaktadr.

1.1.2. eitleri
1.1.2.1.Sklebilen Birletirme Elemanlar

Cvatalar
Somunlar
Kamalar
Pimler
Pernolar
Ayar bilezikleri
Emniyet segmanlar
Mil tespit plakalar
3

1.1.2.2. Sklmeyen Birletirme Elemanlar

Perinler
Kaynaklar
Scak gemeler

1.2. Vidal Birletirmeler ve eitleri

Vida tanm

Silindirik ya da konik i ve d yzeylere ayn adm ve profilde alm olan helisel

kanallara vida denir.
Silindirik ya da konik d yzeylere alm vidalara cvata ya da saplama, silindirik ya
da konik i yzeylere (deliklere) alm olan vidalara ise somun ad verilir. Vidalar ISO
(Uluslar Aras Standartlar Organizasyonu) ve DIN (Alman Normlar Enstits) normlarna
gre standartlatrlmtr. TSE (Trk Standartlar Enstits) de DIN ve ISO ya gre TS 61 de
vidalar standartlatrmtr.
Di profiline gre
gen vidalar
Kare vidalar

Vidalarn snflandrlmas
l sistemine Kullanm yerine
Az saysna
gre
gre
gre
Metrik vidalar
Whitworth
vidalar

Helis
ynne
gre
Balant vidalar Tek azl vidalar Sa vidalar
Hareket vidalalr ok azl vidalar Sol vidalar

Trapez vidalar
Testere dii vidalar
Yuvarlak vidalar
Tablo 1.1: Vidalarn snflandrlmas

1.2.1. gen Vidalar

Metrik gen vida ve somunlar

Whitworth gen vida ve somunlar

Metrik vida: Di profil as 60 olan bir ekenar gen vidadr. Bu vidalar TS 61/115 de standardize edilmitir. Metrik vidalarda adm, milimetre cinsinden belirtilir. Vidann
elemanlar admna gre hesaplanarak bulunur.

Anma ls : d = D
Adm
:P
Cvata di derinlii :h3=0,6134 x P
Somun di derinlii : H1 = 0,5413 x P
Di dibi yuvarlatma : R = H / 6
= 0,1443 x P
Br ap : d2 = D2 = d - 0,6495 x P
Cvata di dibi ap : d3 = d 1,2269 x P
Somun di dibi ap : D1 = d 1,0825 x P
Matkap ap : dm = d - P
Di profil as : 60

Vida anma
ap d=D

Adm

Br
ap

SIRA

d2=D2

Di dibi ap

Di ykseklii

Yuvarl
aklk

Matkap
ap

M1
M2
M2,5

0,25
0,40
0,45

0,638
1,740
2,208

0,693
1,509
1,948

0,729
1,567
2,013

0,153
0,245
0,276

vida
H1
0,135
0,217
0,244

M3
M3,5
M4

0,50
0,60
0,70

2,675
3,110
3,545

2,387
2,764
3,141

2,459
2,850
3,242

0,307
0,368
0,429

0,271
0,325
0,379

0,072
0,087
0,101

2,50
2,90
3,30

M4,5
M5
M6

0,75
0,80
1,00

4,013
4,480
5,350

3,580
4,019
4,773

3,688
4,134
4,917

0,460
0,491
0,613

0,406
0,433
0,541

0,108
0,115
0,114

3,70
4,20
5,00

M8
M10
M12

1,25
1,50
1,75

7,188
9,026
10,863

6,466
8,160
9,853

6,647
8,376
10,106

0,767
0,920
1,074

0,677
0,812
0,947

0,180
0,217
0,253

6,80
8,50
10,20

M14
M16
M18

2,00
2,00
2,50

12,701
14,701
16,376

11,546
13,546
14,933

11,835
13,835
15,294

1,227
1,227
1,534

1,083
1,083
1,353

0,289
0,289
0,361

12,00
14,00
15,50

M20
M22
M24

2,50
2,50
3,00

18,376
20,376
22,051

16,933
18,933
20,319

17,294
19,294
20,752

1,534
1,534
1,840

1,353
1,353
1,624

0,361
0,361
0,433

17,50
19,50
21,00

M27
M30
M33

3,00
3,50
3,50

25,051
27,727
30,727

23,319
25,706
28,706

23,752
26,211
29,211

1,840
2,147
2,147

1,624
1,894
1,894

0,433
0,505
0,505

24,00
26,50
29,50

M36
M39
M42

4,00
4,00
4,50

33,402
36,402
39,077

31,093
34,093
36,479

31,670
34,670
37,129

2,454
2,454
2,760

2,185
2,165
2,436

0,577
0,577
0,650

32,00
35,00
37,50

M45
M48
M52

4,50
5,00
5,00

42,077
44,752
48,752

39,479
41,866
45,866

40,129
42,587
46,587

2,760
3,067
3,067

2,436
2,706
2,706

0,650
0,722
0,722

40,50
43,00
47,00

D vida
d3

vida
D1

D vida
h3

Tablo1.2: Metrik vida lleri(ISO)

0,036
0,058
0,065

0,75
1,60
2,10

Whitworth vida: D profil as 55 olan bir gen vidadr. lleri parmak

sistemine gredir. Vidann elemanlar adma gre belirlenir. Whitworth vidalarda adm,
parmaktaki di says olarak verilir.
Anma ls : d = D
Di dibi ap : d1 = D1 = d 1,28 x P
Br ap : d2 = D2 = d 0,640 x P
Parmaktaki di says : z
Adm : P = 25,4 / z
Vida di derinlii : h1 = H1 = 0,640 x P
Di profil as : 55
Di yuvarlatma : R = 0,1375 x P
gen Ykseklii : H = 0,960 x P

Tablo 1.3: Whitworth vida lleri

1.2.2.Kare Vidalar
Kare vidalar, di kesitleri
kare biiminde olan vidalardr.
Dilerin yanal yzeyleri vida
eksenine diktir. Kare vidalarn
standard yoktur. Kare vidalar
kuvvet iletmek maksadyla ana
millerinde ve pres millerinde
kullanlrlar.
Pratikte
yaplan
uygulamasnda di genilii admn
yars kadardr.
ekil 1.1: Kare vida lleri

1.2.3. Trapez Vidalar

Trapez
vidalar,
di
kesitleri
ikizkenar yamuk biiminde olan vidalardr.
Hareket iletimi maksadyla ana millerinde,
sonsuz vidalarda ve pres millerinde
kullanlrlar. Alar 30 dir.

ekil 1.2: Trapez vida lleri

1.2 4. Testere Vidalar

Di profilleri dik yamuk biiminde
olan vidalardr. Bu vidalarda dilerin yanal
yzeyleri arasnda 30 + 3 profil as
bulunur.
Testere vidalar:
Cvata di ykseklii : H3 = 0,866 x P
Somun di ykseklii: H1 = 0,75 x P

ekil 1.3: Testere vida lleri

1.2.5. Yuvarlak Vidalar

Yuvarlak vidalar, kesitleri belli bir yarapa gre kavisli vidalardr. Dilerin yanal
yzeyleri arasnda 30 profil as bulunur. Fazla yklere maruz millerde kumlu, tozlu ve
paslanmaya msait olan millerde kullanlrlar.

ekil 1.4: Yuvarlak vida lleri

1.2.6. zel Vidalar ( Boru vidalar )

Bu vidalar whitwort vidann zel bir eklidir. Boru vidasnn adm, normal whitwort
vidaya gre daha kk olduundan dileri sktr. Ayrca borunun d vidas 1:16 orannda
konik olarak yaplrlar. Bu koniklik borularn vidalanmasnda szdrmazl salar.

ekil 1.5: Boru vidas

1.2.7. Saplamalar
Her iki ucuna vida alm basz balant elemanlarna saplama denir.
Saplamann bir taraf paralardan birine vidalandktan sonra, dier taraf ikinci
paraya serbest geirilerek, somun yardmyla paralar sklebilir ekilde birbirine balar.
Saplamalar, vida apna gre anlr. Siparilerde vida ap, serbest boyu, standart
numaras ve malzemesi belirtilir.
Saplama TS1025/1-M16x80-8.8
Saplamalar, malzemelerine, vidalanaca malzeme cinsine ve eitli amalara gre
standartlatrlmtr.
Birletirmeler iin(TS1025/6)

T kanallar iin (TS1026/5)

d
a
b
l
b1
b2
l1

M6
15
15
18

M8
20
18
22

M10
25
20
25

33
80
9
20-54
50
80

40
90
11
20-43
40
100

47
126
13
25
125
50
200

M12
32
22
28
40
57
142
15
25
125
50
200

M16
42
28
35
52
77
160
19
28
140
63
250

M20
-

M24
-

M30
-

M36
-

27
28
190
80
315

35
45
250
120
400

43
54
315
125
500

51
80
250
360
400

Tablo 1.4: Saplama lleri

1.2.8. Somunlar
Vidal birletirmelerin en nemli elemanlarndan birisi de somunlardr. Ortasnda vida
alm deliklerden, cvata, saplama taklmak suretiyle paralar birbirine balayan elle,
tornavida veya anahtarla sklp taklacak ekilde yaplan elemanlara somun denir.
Somunlarn gsterilmesi TS8201e gre yaplr. Bu gsterimde, somunun ad, standart
numaras, anma ls ve gereci yazlr. Alt ke somun TS1026/1-M12-A 5

Tablo 1.5: Alt ke somun lleri

Tablo 1.6: Drt ke somun lleri

10

Tablo 1.7: Somun eitleri TS1026-1

11

1.2.9. Rondelalar
Birden fazla parann cvata, somun vb. elemanlarla balanmas srasnda, oturma
yerlerindeki yzeylerin zedelenmesini nlemek, balantnn kendiliinden zlmesini
engelleyerek, balant yerindeki vida ban kapatmak veya somun ykn geni yzeye
yaymak iin kullanlan metalden yaplm makine elemanna rondela denir.

rnek: Rondela A 10,5 TS 79/2

A=Biimi Pahsz, d1=10,5 mm delik apn,
TS79/2 Standart numaras

rnek: Rondela B 10,5 TS 79/2

d1

d2

Cvata ap

3,2
4,3
5,3
6,4
7,4
8,4
10,5
13
15
17
19
21
23
25
27
28
29
31
33
34
36
37

7
9
10
12,5
14
17
21
24
28
30
34
37
39
44
50
50
50
56
60
60
66
66

0,5
0,8
1
1,6
1,6
1,6
2
2,5
2,5
3
3
3
3
4
4
4
4
4
5
5
5
5

3
4
5
6
7
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
27
28
30
32
33
35
36

Tablo 1.8: Rondela lleri

12

ekil 1.6: Rondela yapm resmi

Rondelalar TS79 standardna gre eitli ekillerde yaplmtr.

Rondelalar TS8201 esas alnarak ilgili standartlarnda, standart numaras, tipi, i delik
ap, malzemesi belirtilir. Rondela TS79/2-B 17-Fe40

13

Tablo 1.9: Rondela eitleri

1.3. Cvata ve Somun izimleri

Bir cvata resminin izilebilmesi iin ekil 1.7 ve 1.8 de gsterilen llerin verilmesi
gerekmektedir. Bu llerden AA alt ke olan cvata bann anahtar az lsn
vermektedir. Bu l ayn zamanda cvatay skmede veya skmada kullanlacak anahtarn
az lsdr.
Cvatann vida dii alm ksm di st ap kaln srekli izgi ile di dibi ap ince
srekli izgi ile gsterilmelidir. Ba ksm alt ke ve kare eklinde olan cvatalarn bu
ksmnn izimi alt ke ve kare eklinde olan somun izimleriyle ayndr.
Alt ke bal cvata iziminde ortada kalan yzey (anahtar yzeyi) cvata apndan
kk kt halde pratik olmas bakmndan cvata apna eit alnr.
Dier ller standart tablolarda verilmektedir. Pratikte e=2 x d ve k=0,7 x d alnarak
cvata ba izilir.
14

Metrik, Whitworth vida ve somun lleri ile elemanlarnn hesab

Metrik Vidalarda

e = Cvata ba kegeni e=2 x d

AA = Anahtar az
AA=0,866 x e
I = Cvata boyu (Deiken)
I=(4,5 x d )
b = Vida boyu (Deiken)
b =(2,5 x d )
k = Cvata ba kalnl k =0,7 x d
P=Adm: Metrik vidalarda adm mm olarak verilir veya cetvellerden alnr. Ayrca
hesaplanmaz.
d = Di st ap: Verilen deer di st apn gsterir. rnek:M16 gibi.16 mm
vidann di st apdr.
d1=Di dibi ap:d1 = d -1,2269 x P
rnek: Adm P = 2 mm olan M16 cvatann elemanlarn hesaplayalm.
d = 16 mm
d1 = d -1,2269 x 2 = 16 - 2,4538 = 13,55 mm
e = 2 x d =2 x 16 = 32 mm
AA = 0.866 x 32 = 27,71 mm
l =4,5 x 16 = 72 mm
b =2,5 x 16 = 40 mm
k =0,7 x 16 = 11,2 mm

ekil.1.7: Cvata lleri

15

P = Adm
D = Di st ap
D1 = Di dibi ap
e = Somun kegeni
AA = Anahtar az
m = Somun kalnl

D1 = D 1,0825 x P
e=2 x D
AA=0,866 x e
m =0,8 x D

ekil1.8: Somun lleri

Whitworth Vidalarda

Whitworth vidann elemanlarnn hesabnda, metrik vidaya gre fark sadece adm ve
di st hesaplamalarndadr.
Daha nce whitworth vidalar tantlmt. Buradan yola karak;
Adm ( P ) = 25,4 / z idi.
z = Parmaktaki di says (tablolardan alnr)
rnek : 5/16 parmak vidann di st ap, d = 25,4 x 5 / 16 = 7,9375 mmdir.

16

Cvatann standartta gsterimi

Alt ke bal cvata ISO 4014 - M12 x 80 8.8 A 2 p

Somunun standartta gsterimi

Alt ke bal somun TS 1026/2 M10 10 A

Alt ke bal cvata ve somunun yapm resmi izimi

Cvata ve somunun grnlerini, nce basit geometrik izimler halinde

izeriz.
Kavisleri izeriz.
Di st ve di dibine ait ksmlar tamamlarz.
Dier ksmlar tamamlayarak izimi bitiririz.
17

ekil.1.9: Cvata ve somun izimi

18

1.4. Birletirme(Montaj) izimleri

ekil.1.10: Vidal birletirme paralar

d
M8
M10
M12
M16
M20
M24
M30
1/4
5/16
3/8
7/16
1/2
5/8
3/4
7/8
1

d1
6,5
8,2
9,9
13,5
16,9
20,3
25,7
4,72
6,13
7,49
8,79
9,99
12,94
15,79
18,61
21,33

AA
13
17
19
24
30
36
46
11
14
17
19
22
27
32
36
41

e
14,4
18,9
21,1
26,8
33,5
40
51,3
12,7
16,2
19,6
21,9
25,4
31,2
36,9
41,6
47,3

k
5,5
7
8
10
13
15
19
5
6
7
7,7
9
11
13
16
18

b
22
26
30
36
46
54
66
12
16
18
22
26
30
38
42
54

l
35
40
45
55
65
75
90
20
25
30
35
40
45
55
60
65

110
150
180
200
220
220
260
60
80
100
120
150
180
200
220
220

m
6,5
8
10
13
16
19
24
5,5
6,5
8
8,8
11
13
16
18
20

d2

8,4
10,5
13
17
21
25
31
5,3
6,4
8,4
10,5
10,5
15
17
19
23

Tablo1.10: Vidal birletirmede para lleri

19

d3
11
21
24
30
37
44
56
10
12,5
17
21
21
28
30
34
39

d4
9
11
14
18
22
26
33
6
7
9
10
11
14
17
20
22

s
1,6
2
2,5
3
3
4
4
1
1,6
1,6
2
2
2,5
2,5
3
3

1.4.1. Vida ile Birletirme

Bu birletirme de birden fazla saydaki parann birletirilmesinden sz edilmektedir.
Bu durumda birletirilecek paralardan birine birletirme ilemini yapacak vidann di st
apndan biraz daha byk (1-2 mm) delik delinir.kinci paraya da birletirmeyi yapacak
vidann lsnde dii vida almak suretiyle birletirme ilemi gerekletirilir.
Bu durumda birletirmenin en gvenli yaplabilecei viday semek nemlidir.
Vidann biimi nemli deildir. Vidann ba ksm birletirme dnda kaldnda problem
oluyor ise gmme bal vidalar kullanlmaldr.

1.4.1.1. Cvata ve Somunla Balama

Cvata ve somun ile balama ileminde birletirilecek paralarn her ikisi de cvatann
serbeste geebilecei kadar daha byk apta delinir.Cvata her iki paradan geirilir.
Rondela ve somun kullanlarak skma ilemi gerekletirilir. ayet alma ortam sarsntl
ise byle durumlarda balant ya yayl rondela kullanlarak yada ikinci bir somun
kullanlarak veya dier somunlarn emniyete alnmas yntemlerinden birisi kullanlarak
gvenli duruma getirilir.

ekil 1.11: Cvata ve somun birletirme

1.4.1.2. Kr Delie Vidann Al ve Cvata le Balan

Eer paralar kr delik delinerek balanacak ise parann birisi boydan boya ikincisi
ise vida ekilecek boyda kr delik delinerek hazrlanr. Kr delie cvatann lsnde vida
alarak balama ilemi yaplacak ekle getirilir. Paralar uygun balama konumundayken
cvata yerine taklarak balama ilemi gerekletirilir.

20

ekil 1.12: Cvata ve Somunla birletirme izimleri

1.4.1.3. Saplama ile Birletirme

Saplama ile birletirmede saplama kr delik delinerek vida ekilmi delik ierisine
darda balamaya yetecek kadar uzunluk braklacak biimde sklr. Darda kalan
ksmdan balanacak ikinci para geirilir ve rondela somun kullanlarak balama ilemi
gerekletirilir. Eer balama ortam sarsntl alyor ise gerekli nlemler alnarak
balama ilemi gerekletirilir.

ekil 1.13: Saplama ile birletirme izimleri

21

1.4.2. Somunlar Emniyete Alnmas

Somunlar alma ortamnn zelliinden dolay kendiliinden zlmesini nlemek
makine tasarm asndan nemli bir zelliktir. Somunun kendiliinden zlmesi sistemin
verimli almasn engelleyen bir unsurdur. Bunu nleyebilmek iin en sk kullanlan
yntemler,
Somunlarn kontra somunla emniyete alnmas:

lave (kontra) somun

Tal somun ve kupilya ile.

Yayl rondela

Kupilya ile

Emniyet sa kullanarak

a.lave (kontra) somun

b.Tal somun ve kupilya ile

c. Yayl rondela

d.Kopilya ile

ekil 1.14: Somunlarn emniyete alnmas

22

a.Emniyet sac kullanarak

emniyet sa

b. Somunun emniyete alnmas

emniyet sa

c. Vidal pim ile emniyete alma

d.Vidal pim ile emniyete alma

ekil.1.15: Somun ve cvatalarn emniyete alnmas

1.5. Kamal Birletirmeler ve eitleri

1.5.1. Kamalar, eitleri ve lleri
Kamalar, kasnak, dili ark, kavrama gibi hareket ve g ileten makine paralarn
millerin zerine sklebilir ekilde birletirilmesini ve mildeki hareketin aktarlmasn
salayan makine elemanlarna kama denir.

23

ekil 1.16: Mil ve kasnan kamayla birletirilmesi

Dnerek, hareket ve kuvvet ileten dili ark, kasnak, kavrama gibi elemanlarn , kama
ad verilen makine elemanlaryla, sklebilir ekilde meydana getirilen birletirmeye kamal
birletirme denir.
Kamalar;TS 147 ye gre standartlatrlmtr. Kamalar enine ve boyuna kamalar
olmak zere iki gurupta incelenir.

Kamann standart gsterimi

Enine Kamalar

Tek taraf eimli kama

ift taraf eimli kama

Boyuna Kamalar

Eimli kamalar
o
Dz kamalar
o
Dz, yass kamalar
o
Dz, oyuklu kamalar
o
Dz, akma kamalar
o
Dz, yass, akma kama
o
Dz, oyuklu akma kama
o
Teet kamalar
24

Eimsiz kamalar
o
Kaln kama
o
nce kama
o
Memeli kama
o
Yarmay kama

zel Kamalar
o
Kamal miller

1.5.1.1. Enine Kamalar

Takld milin eksenine paralel olarak etkiyen kuvvetleri karlayan kamalara enine
kama denir.
Ayar kamalarnda koniklik 1/501/100 , kendiliinden zlmesi istenmeyen
yerlerde 1/151/20 alnr.

Bir taraf eimli kamalar

ki taraf eimli kamalar

ekil 1.17: ki parann enine kama ile birletirilmesi

1.5.1.2. Boyuna Kamalar

Mil eksenine paralel olarak alan kamalara ise boyuna kamalara denir.
Boyuna kamalar ekillerine gre isimlendirilir. Bunlar eimli ve eimsiz kamalar
olmak zere iki grup ta incelenir.

25

ekil1.18: Boyuna kama ile birletirilmesi

1.5.1.2.1. Eimli kamalar

Dz kamalar

TS 147/1 de standartlatrlmtr. Hem mil hem de gbekte kanal bulunur.

Dz kamann standart lleri aadaki tabloda verilmitir. izim yaplrken deerler
bu tablodan alnarak izim yaplacaktr.

a) A Tipi yuvarlak alnl

b) B tipi dz alnl

ekil1 1.19: Eimli dz kamalar

26

2
3
4
5
6
8
10
12
14
16
18
20
22
25
28
32
36
40
45
50
56
63
70
80
90
100

2
3
4
5
6
7
8
8
9
10
11
12
14
14
16
18
20
22
25
28
32
32
36
40
45
50

5-8
8-10
10-12
12-19
17-22
22-30
30-38
38-44
44-50
50-58
58-65
65-75
75-85
85-95
95-110
120-130
130-150
150-180
170-200
200-230
230-260
260-290
290-330
330-380
380-440
440-500

t1

t3

1,2
1,8
2,5
3
3,5
4
5
5
5,5
6
7
7,5
9
9
10
11
12
13
15
17
20
20
22
25
28
31

0,4
0,9
1,2
1,9
2,2
2,4
2,4
2,4
2,9
3,4
3,4
3,9
4,4
4,4
5,4
6,4
7,1
8,1
9,1
10,1
11,1
11,1
13,1
14,1
16,1
18,1

l
6-20
8-36
10-45
12-56
16-70
20-90
25-110
32-140
40-160
45-180
50-200
56-220
63-250
80-260
90-320
100-360
110-400
125-400
140-400
160-400
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest

Tablo 1.11: Dz kamann lleri

Dz, yass kamalar

TS 147/2 de standartlatrlm olup, ykseklii dz kamaya gre daha azdr.

27

Dz, oyuklu kamalar

TS 147/3 de standartlatrlmtr. Mil zerinde kanal olmadndan gbee geer.

Kamann oyuk ksm, mil zerine oturur.

10

12

14

16

18

20

22

25

28

32

36

h
h1
R1

3,5
7,5
15

4
8
19

4
8
22

4,5
9
25

5
11
29

5
11
33

6
14
38

7
15
43

7
18
48

7,5
20
55

8,5
22
65

9
25
75

22
30

30
36

36
44

44
50

50
58

55
65

65
75

75
85

85
95

95
110

110
130

130
150

t
l

3,2
20
90

3,7
25
110

3,7
32
140

4
40
160

4,5
45
180

4,5
50
200

5,5
56
260

6,5
63
250

6,5
70
280

6,9
80
320

7,9
90
360

8,4
100
400

Tablo.1.12: Dz oyuklu kamann lleri

28

Dz, akma kamalar

TS 147/4e gre standartlatrlmtr. Mil zerinde bir ucu ak kanaldan akma

ilemiyle taklr veya sklr.
b

2
3
4
5
6
8
10
12
14
16
18
20
22
25
28
32
36
40
45
50
56
63
70
80
90
100

2
3
4
5
6
7
8
8
9
10
11
12
14
14
16
18
20
22
25
28
32
32
36
40
45
50

5-8
8-10
10-12
12-19
17-22
22-30
30-38
38-44
44-50
50-58
58-65
65-75
75-85
85-95
95-110
120-130
130-150
150-180
170-200
200-230
230-260
260-290
290-330
330-380
380-440
440-500

t1

1,2
1,8
2,5
3
3,5
4
5
5
5,5
6
7
7,5
9
9
10
11
12
13
15
17
20
20
22
25
28
31

t2

0,4
0,9
1,2
1,9
2,2
2,4
2,4
2,4
2,9
3,4
3,4
3,9
4,4
4,4
5,4
6,4
7,1
8,1
9,1
10,1
11,1
11,1
13,1
14,1
16,1
18,1

l
6-20
8-36
10-45
12-56
16-70
20-90
25-110
32-140
40-160
45-180
50-200
56-220
63-250
80-260
90-320
100-360
110-400
125-400
140-400
160-400
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest

Tablo 1.13: Dz, akma kamann lleri

Dz, yass, akma kama

TS 147/5 de standartlatrlmtr. akma kamadan fark yksekliinin az olmasdr.

Dz, oyuklu akma kama

TS 147/6 de standartlatrlmtr. Bu kamann oyuk ksm , dorudan mil zerine

oturur; milde kama kanal yoktur.

Teet kamalar

TS 147/7-8 de standartlatrlm olup mile 120 derece ara ile teet olarak alan
kanallara ift olarak taklr. Teet kamalar , byk dndrme momentlerini iletmek iin
kullanlr.

29

ekil.1.20: Teet kama

1.5.1.2.2.Eimsiz Kamalar
Bu kamalarn st yzeyleri boluklu olup, yan yzeyleri kuvvetleri iletir. Eimsiz
boyuna kamalar mil kanallarna altrlarak taklr.

Kaln kamalar (TS 147-9,10)

eitli tiplerde yaplr. Paralel yzl olup yan yzeyleri ile dndrme momenti
iletirler. Kama, mil zerinde oynamayacak ekilde yuvasna oturtulur ve mil zerindeki
kanal ierisine skca altrlr.

ekil.1. 21: Eimsiz kamann almas

30

ekil 1.22: Eimsiz kaln kama tipleri

b

2
3
4
5
6
8
10
12
14
16
18
20
22
25
28
32
36
40
45
50
56
63
70
80
90
100

2
3
4
5
6
7
8
8
9
10
11
12
14
14
16
18
20
22
25
28
32
32
36
40
45
50

6-8
8-10
10-12
12-17
17-22
22-30
30-38
38-44
44-50
50-58
58-65
65-75
75-85
85-95
95-110
120-130
130-150
150-170
170-200
200-230
230-260
260-290
290-330
330-380
380-440
440-500

t1

1,2
1,8
2,5
3
3,5
4
5
5
5,5
6
7
7,5
9
9
10
11
12
13
15
17
20
20
22
25
28
31

t2

1
1,2
1,8
2,3
2,8
3,3
3,3
3,3
3,8
4,3
4,4
4,9
5,4
5,6
6,4
7,4
8,4
9,1
10,4
11,4
12,4
12,4
14,4
15,6
17,6
19,5

l
6-20
6-36
8-45
10-56
14-70
16-90
22-110
28-140
36-160
45-180
50-200
56-220
63-250
70-280
80-320
90-360
100-400
110-400
125-400
140-400
160-400
180-400
200-400
220-400
250-400
280-400

Tablo1. 14: Eimsiz kaln kama lleri

31

nce kama

(TS147/11) de standartlatrlmtr. Kaln kamalardan fark, yksekliinin daha az

yass olmasndandr.

Memeli kama

(TS
147/13)
de
standartlatrlmtr. Bu kamalarn
iki ucunda da meme bulunur.
Memeli kama, karlkl mil ularn
birbirine
balayarak
kavrama
oluturur.
Genilii b=14 , ykseklii
h1=9 ve boyu
l1=160 mm olan
memeli kama yle gsterilebilir.
ekil 1.23: Memeli kama lleri ve gsterilmesi

Kama 14 x 9 x160 TS 147/13

Yarm ay kamalar

Daire kesmesi eklinde olan yarm ay kamalar mil zerine alan daire eklinde olan
kanallara yerletirilir. Genilii b=8mm, ykseklii h =11 mm llerindeki bir yarm ay
kama sembollerle yle gsterilir.
Kama 8x11 TS 147/12

1,5

2,5

10

1,4

2,6

3,7

7,5

6,5

7,5

10

11

13

10

13

16

19

16

19

22

28

32

3
4

4
5

5
6

6
7

7
8

8
10

10
12

12
14

14
16

16
18

18
20

20
22

22
25

28
28

28
32

32
36

t1

1,8

2,9

2,7

3,8

5,3

4,5

5,5

6,5

10

t2

0,5

0,8

1,2

1,4

1,5

1,8

1,8

2,3

2,3

2,3

2,8

3,3

3,3

3,3

Tablo 1. 15: Yarm ay kamann lleri ve paralarn birletirilmesi

32

zel Miller

Kamal miller

Byk dndrme momentlerinin aktarlmas istenen ve mil zerinde eksenel

kaymalarn olabilecei durumlarda; mil zerine , kendinden oluturulan ok sayda kama
kullanlr. Bu tr miller, motorlu ara ve takm tezgahlarnda kullanlr.
Kamal milin gerek resmini izmek , zor ve zaman aldndan basitletirilmi olarak
izilir.

ekil 1. 24: Kamal millerin gsterilmesi

33

Tablo 1.16: Kamal millerin gsterilmesi

1.6. Pimli Birletirmeler ve eitleri TS 2337

Tanm: Pimler birbirine taklan makine paralarnn karlkl konumlarn tespit
ederek sklebilir bir balant salayan elemanlardr. Pimler TS 2337 de
standartlatrlmlardr.

ekil 1. 25: Pimlerin kullanm

ekil 1.26: Pimli Birletirme

1.6.1. Pimlerin eitleri Biimleri ve lleri

1.6.1.1.eitleri

Silindirik Pimler

Dz sertletirilmemi pim

Dz sertletirilmi pim

Dz i vidal pim

Dz kertikli pim

Dz ucu basamakl kertikli pim

Dz ortas kertikli pim

Dz baa doru kertikli pim

Dz ortaya doru kertikli pim

Dz yar kertikli boyunlu pim

Dz yuvarlak bal kertikli pim

Dz hava bal kertikli pim

34

Konik Pimler

Sade pim

Vidal, vidal ksm sabit pim

Vidal, konik ksm sabit pim

vidal pim

Kertikli pim

Vidal Pimler

entikli Pimler

atal Maal (Kupilya) Pimler

olmak zere snflara ayrlrlar.
ETL PM RESMLER VE GSTERLMES

Tablo 1.17: eitli pimlerin resimleri standart gsterilmesi

35

1.6.2. Pimlerin Standart Gsterilmesi

Pim TS2337/1 5 m6x20 A 9S Mn Pb 28
Pim TS2337/1
5
m6
20
A
9S Mn Pb 28
kurun

= Pimin standart numaras

= Pim ap (d=5mm)
= Altrma tolerans (+0,012 0,004)
= Pimin boyu (L=20mm)
= Tipi (sertletirilmemi)
= Pimin malzemesi (elik, %9 karbon az mangan, % 0,28 kkrt ve

Silindirik Pimler: 0,8 mm den 50mm ye kadar yaplrlar. Yuvarlak, pahl ve

dz alnl olmak zere eidi mevcuttur.
Silindirik dz pim(sertletirilmemi)

d
l

2
6
20

3
8
30

4
8
40

5
10
50

6
12
60

8
14
80

10
18
100

12
22
140

16
22
180

20
35
200

25
50
200

30
60
200

40
80
200

Tablo 1.18: Silindirik dz pim standart lleri

Konik Pimler

Bu pimler 1/50 koniklik oranna gre yaplr. Kk ap ve boylar ile tarif edilir.

ekil 1.27: Konik pimli birletirme

36

Anma
ap
d h10
0,6
0,8
1
1,2
1,5
2
3
4
5

Anma ap
d h10

0,08
0,1
0,12
0,16
0,2
0,25
0,4
0,5
0,63

2-8
2-12
6-10
4-16
4-25
10-35
12-45
12-55
18-60

6
8
10
12
16
20
25
30
-

0,8
1
1,2
1,6
2
2,5
3
4
-

22-90
22-120
26-160
32-180
40-200
45-200
50-200
55-200
-

Tablo 1.19: Konik pim lleri

Vidal Konik Pimler: Konik bir pimdir . U ksmlarnda pimin sklmesini

kolaylatrmak iin yaplm vidal bir blm vardr. Bu pimler kk aplar ve
btn boylar ile anlrlar.

ekil 1. 28: Vidal konik pimler

entikli Pimler: Bu pimler merkezlenme maksadyla kullanlr.

Raybalanmam ve byk boluk arz eden deliklerde kullanlr. Silindirik ve
konik olarak yaplan bu pimlerin evresine adet entik almtr.

37

ekil. 1.29: entikli pim resimleri ve lleri

atal Maal (Kupilya) Pimler:

Somunlarn ve pernolarn gvenli
olmalarnn salanmasnda kullanlan yarm daire kesitli paralardan yaplm
maa biimde pimlerdir.

ekil 1. 29: atal maal pim ve montaj

d1=5 mm, l=50mm olan atal pimin gsterilmesi 5x50 TS 2339/1

Pernolar
Civatalar iin atal Normal
a
iind2
d2
max
pimd uzunluk
L
>
>
1
3
4
3,5
4,5
1
6
18
1,6
5
6
5,5
7
1,6
8
32
2,5
6
8
7
9
2
10
40
2,5
9
12
11
14
3,2
18
80
3,2
12
17
14
20
4
20
125
4
17
23
20
27
5
20
125
4
23
29
27
39
6,3
285
140
4
44
69
56
80
10
56
140
6,3

3
3,2
4
6,4
8
10
12,62
-

Tablo1.20: atal pim standart lleri

38

b
min
1,6
2,4
3,2
5,1
6,5
8
10,3
16,6

max
1,8
2,8
3,6
5,8
7,4
9,2
11,8
19

v
4
5
6
8
8
10
12
16

1.6.2. Pimli Birletirme izimleri

SLNDRK
RESMLER

PMLERN

MONTAJ

KONK PMLERN MONTAJ RESMLER

ekil.1.30: Pimli birletirmeler

1.7. Perinli Birletirmeler ve eitleri

1.7.1. Tanm
ki veya daha fazla sa parasn, sklemez bir ekilde birletirmek iin kullanlan
elik, bakr, alminyum ve bakr alminyum alamlarndan ubuk, boru veya satan preste
baslarak yada makinede yaplarak iin durumuna gre bir tarafna ba oluturularak
hazrlanm makine elemanlarna perin denir. Perinler TS 94 e gre standartlatrlmtr.

39

ekil 1.3: Perin ksmlar ve elemanlar

1.7.2. Perin eitleri ve Biimleri

Perinler, szdrmazl salamak veya paralar birletirmek, balamak maksadyla,
deiik malzemelerden ve eitli ekillerde yaplmlardr. ekil1.31 de perin eitleri
gsterilmitir.

Kullanma Yerlerine Gre Perinler

elik inaat perinleri

Kazan perinleri

Lokomotif perinleri

Dier perinler (Mutfak eyalarnda, kaylarda, fren balatalarnda)

kullanlan perinler.

Malzemelerine Gre Perinler

elik

Alminyum ve alamlar

Bakr ve alamlar

Biimlerine Gre Perinler

Bal perinler
o
Yuvarlak bal perin
o
Yass yuvarlak bal perin
o
Hava mercek bal perin
o
Hava yass mercek bal perin
o
Hava dz bal perin
o
-Silindir bal perin

Delikli perinler

Banttan yaplan

Borudan yaplan

ki paral

Kr
40

Basz perinler

A tipi delikli

B tipi delikli

Tablo 1.21: Perin eitleri

41

1.7.3. Perinlerin lleri

Perinlere ait ller ve toleranslar TS 94 de belirtilmitir.
Hava bal perin TS/94/8
Yuvarlak bal perin
TS94/8

TS94/6

a=0,1.d1
e =0,1.d1

Kazan inaat iin TS 94/3

d

10

12

16

20

24

30

18

22

28

36

43

53

11, 14
5
R 9, 11 14, 18,
5
5
5
elik inaat iin TS 94/2

17

21

22

27

3
6
6
4
2
5
3
3

2,5

3,5

4,5

10

12

5, 7
8, 10,
2
8
5
k 1
1,3 1, 2
2, 3
5
5
Hava mercek bal perin TS 94/6

12,
2
3,5

15,
8
4

36

d
2

16

20

24

60

26

31,5

38

6,
5
85

10
124,
5

30

10

12

16

20

24

30

16

19

25

32

40

48

6,
5
8

7,
5
9,
5

10

13

16

19

13

16,
5

20,
5

24,
5

d
2

k
R

3
6
5
8
2
3
3
0

75
d
k

14,
5
3

18,
5
4

27

41

45

51

12

42,
5
15

18

91

114

164

Tablo 1.22: Perin lleri

1.7.4. Perin ap ve Boyunun Seilmesi

Perinlerde anma ap, pratik olarak ba ksmdan yarap kadar uzakta llen deer
perin apdr. aplar dayanm hesab veya para kalnlklarna bal hesaplarla belirlenir.
Kazan ve elik yaplarda mukavemet hesaplar yaplmaldr. Dier balantlarda
perin ap yle hesaplanr;
Kaln paralarda :d1= (S1 +S2)/2
nce paralarda :d1=S
Burada S, S1, S2 sa kalnlklardr.

42

ekil 1.32: Perin ap ve boy lleri

Perinleme esnasnda perinlene sa paketinden kan perin miktar ap cinsinden;

Yuvarlak bal perinlerde
(d<20 mm ise).......................... 1,5. d1
(d>20 mm ise)........................1,7. d1
-Hava bal perinler . (As 60ila 90 ).............. 0,5 ile 0,7.d1
-Yarm hava bal perinler........................... 1,2.d1
-Mercimek bal perinler....................0,7.d1
Not : Perin ap perinlenecek malzeme kalnl ile orantl olarak tespit
edilir.~d=1,8.S sa kalnldr.

1.7.5. Perinlerin Standart Gsterilmesi

Yuvarlak bal perin TS 94/1 5x20 Fe34
TS 94/1= Perinin standart numaras
5
= Perin ap (d=5mm)
20
= Perin boyu (L=20mm)
Fe34
= Perin malzemesi (elik 34 kg/mm2)

43

1.7.6. Perinlerin Resimleri, izimleri, llendirilmesi ve Gsterilmesi

Perinler hazr alndklar iin; perinlere ait yapm resimleri izilmez.Aada perin
seiminde kullanlan llendirme rnekleri ve perin llendirmeleri toplu olarak
gsterilmitir.
PERNLERN LLENDRLMES VE GSTERLMES

Tablo1.23: Perinlerin llendirilmesi ve gsterilmesi

44

1.7.7. Perinlerin ematik ve Sembollerle Gsterilmesi

Perinlerin birletirme resimlerinde , kk aptaki veya ok saydaki perinler
gsterilirken, basitletirilmi resimleri izilir ve gerekli bilgiler uygun ekilde yazlr.

nden grn
stten grn

SADELERLM GRN

nden grn
stten grun

NORMAL GRN

elik konstrksiyon resimlerinde, ok saydaki perinlerin st grnlerinde ,

semboller kullanlr. Bu sembollerde perin ap, ekli, perin ba, durumu ve perinlemenin
nerede yaplaca ifade edilir.Tablo 1.

ekil 1. 33: Perinlerin basitletirilmi izimleri

Tablo 1.24: Perinlerin sembollerle gsterilmesi

45

1.7.8. Perinli Birletirme izimleri

Perin resimleri izilirken, kullanld yer ve birletirme ekli dikkate alnarak izilir.
Perinlenmi para resimlerinde (d) ap , perin deliinin apdr.Resim izilirken bu ap
kullanlr.
(d ) ap, d1> 10 perinlerde d=d1 + 1 mm
(d ) ap, d1< 10 perinlerde d=d1 + (0,2 ila 0,5 ) mm alnmaldr.
Genellikle perinli birletirme resimlerinde n ve st grn izilir. n grnler
kesit olarak izilmise , perin taranmaz, kesit dzlemi arkasnda kalan perin gvdeleri
kesik izgiyle , alt ve st balar dolu izgiyle izilir.

ekil 1.34: Perin resimleri

st grnte perin gvdeleri kesilmi olarak izilir. Kltlm resimlerde veya

kk apl perinlemede , izilen perin ap (d) yerine perin ba (d2) ap izilir, ancak
bu durumda tarama yaplmaz.

46

Tek
sra
bindirme
perinleme
t =2.d+8 mm
e =1,5.d
s =s1+s2 toplam sac
kalnl
Kazan imalat iin
perin boyu l =s+1,7.d

Tek yamal Perinleme

t =2d+8 mm
e =1,5d
e 1=0,9.e
s 1=1,2s

ift sra dz bindirme

perinleme
t =2,6d+10mm
e =1,5d
e 1=0,8.t
elik inaat iin perin boyu
l =s+1,5d

ift sra zigzakl bindirme

perinleme
t =2,6d+15mm
e =1,5d
e 1=0,6.t
Hava bal iin perin boyu
l =s+d

ki yamal Perinleme
t =2,8d+8 mm
e =1,5d
e 1=0,9.e
s 1=(0,7-0,8)s
ekil 1.35: Perinli birletirmeler

47

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
LEM BASAMAKLARI

NERLER
izim yapacanz kad resim
masasna T cetveli yardm ile dik
olarak balaynz.
izim takmlarnn temiz olmasna
dikkat ediniz.
Pergel ularnn izgi kalnlklarna eit
olmasna dikkat ediniz.
Resmin kada yerletirilmesinde kenar
boluklarnn eit olmasna dikkat
ediniz.
izgi kalnlklarna dikkat ediniz.
llendirme kurallarna uyunuz.

Paralarn, cvata, somun ve rondela

kullanarak birletiriniz.

Teknik resim kurallarna uyunuz.

Di diplerini gsterirken izgi
kalnlklarna uyunuz.
Paralarn saplama ile birletirme
resimlerini iziniz.

Saplama llerinde Standard

izelgelerden yararlannz.
Kama tipine gre TS izelgelerinden
uygun kama llerini seiniz.

TS izelgelerinden kama semek ve

standart tanmn yapnz.

Mil apna ve kama boyuna gre n ve

sol yan grnleri iziniz.
Sol yan grn de daire zerinde b,h,
t1 ,t2 llerine gre kama kesitini
iziniz. n grnte L boyunu
iaretleyiniz.
Kesit dzleminin getii yerleri
belirtiniz.
Tarama izgilerini iziniz. Resmi
koyulatrnz.

Kamal birletirme resimleri iziniz.

Pim trne gre Standard izelgeden

pim llerini doru olarak seiniz.
llerinin doruluundan emin
olduktan sonra resim zerine yaznz.
Birletirilen paralarn kesit
resimlerinde her bir parann ynlerini
farkl olarak taraynz.

Standart izelgelerden yararlanarak pim

ve pimli birletirme resimleri iziniz.

48

 Tarama kurallarna dikkat ediniz.

Perinli birletirmelerde uygun perini
seerek iziniz.
Sembollerle ifade edilen perinleri
standardna uygun seerek belirtiniz.

Birletirmede perin sembollerini

kullannz.

49

LME ve DEERLENDRME
LME ve DEERLENDRME
Aadaki oktan semeli sorular dikkatlice okuyunuz. Doru dndnz cevab
kkn zerini daire iine alarak iaretleyiniz. Bunu tek banza yapnz.
1.

Aadakilerden hangisi birletirme eleman deildir?

A) Cvata-somun
B) Pim
C) Yay

D) Kama

2.

Aadaki birletirmelerden hangisi sklemeyen birletirmedir?

A) Kaynak
B) Vidal
C) Kamal
D) Pimli

3.

Aadaki birletirmelerden hangisi sklebilen birletirmedir?

A) Kaynakl
C) Lehimli
B) Pimli
D) Perinli

4.

D profil as 55 derece olan , lleri parmak cinsinden verilen vida hangisidir?

A) Whithworth vida
C) Kare vida
B) Metrik vida
D) Trapez vida

5.

Cvata ba ykseklii ne kadar alnarak izilmelidir?

A) K=0,8x d
C) K=0,7 x d
B) K=0,9x d
D) K=0,5xd

6.

Somun resmi izerken somun ykseklii ne kadar alnmaldr?

A) K=0,9x d
C) K=0,7 x d
B) K=0,8x d
D) K=0,5xd

7.

Mil eksenine paralel taklarak alan kama hangisidir?

A)Enine kama
C) Gupilya
B)Yarmay kama
D) Boyuna kama

8.

Dz Kama TS147/1- A b x h x l C 45 b , hangisini anlatr?

A) Tip
C) Genilik
B) Boy
D) Ykseklik

9.

Pim TS 2337/1- Ax10 x 40 9SMn Pb 28 ifadesinde alt izili ksm neleri ifade eder?
A)Pim ap-boyu-tipi
C) Pim tipi-boyu-ap
B)Pim tipi-ap-boyu
D) Pim boyu-ap-tipi

10.

1:50 koniklikte yaplrlar.Kk aplar ve boylar ile ifade edilir.tanmna uygun ifade
aadakilerden hangisindedir?
A) Maal pim
C) Konik pim
B) Silindirik pim
D)Kertikli silindirik pim

50

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru
ise performans deerlendirme testine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin
ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

51

PERFORMANS DEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME
Resimdeki cvatann anma ve paralarn kalnlk lleri ile alt ke cvata, rondela,
somun ve birletirilecek paralarn resimleri verilmitir. Aada l ve zellikleri verilmi
olan bu standard elemanlar ile yaplan birletirmeye ait montaj resminin, aada verilen
yerletirme llerine gre; n , yan ve st grnlerini iziniz.

Alt ke bal cvata TS 1021/6-M24 x 70 -4.8

Alt ke somun TS1026 /1 M24 -6
Dz rondela TS 79/2 B25 -200H

Not: Verilmeyen lleri resmin zerinden alnz.

Kullanlacak Alet ve Avadanlklar

A4 izim kad

T cetveli

Pergel

Gnye takm (450 ,60 0 , 90 0)

Kalem ve silgi

lem basamaklar ve nerilerde belirtilen hususlar dikkate alarak birletirme izimini

yapnz.
52

AIKLAMA:
Aada
listelenen
davranlarn
gzlediyseniz
gzleyemediyseniz HAYIR, stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

DEERLENDRME KRTERLER
izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m?
izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn
saladnz m?
parasnn ekline ve alma konumuna gre
bak ynn belirlediniz mi?
Seilen bak ynne gre grn saysn tespit
ettiniz mi?
izilecek grnlerin boyutuna gre standart lek
ve kat setiniz mi?
Seilen lee gre kt zerine grnlerin
yerleim plann yaptnz m?
Grnlerde aklama, ve llendirme gereken
ksmlar iin kesit dzlemi belirlediniz mi?
Standart makine elemanlar birletirme izimlerinde
standart izelgelerden yararlandnz m?
izilen grnlerin simetrikliini tespit ettiniz mi?
l balama ve l izgilerini kurallarna gre
izdiniz mi?
l oklarn standartlara uygun olarak izdiniz mi?
l rakamlarn kurallarna uygun olarak yazdnz
m?
Antet bilgilerini eksiksiz ve doru yazdnz m?

Evet

EVET,
Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirmedeki davranlar srasyla doru olarak uygulayabilmelisiniz.
Uygulayamadnz davrantan dier davrana gemeniz mmkn olamayacaktr. lme
sorular ve performans deerlendirme testi sonunda baarsz olduunuz ksmlar hakknda
yeniden konu ve uygulama tekrar yapnz. Cevaplarnzn hepsi doru ise bir sonraki
faaliyete geiniz.

53

RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA

Makine paralarna ait ara kesitlerini alabilecek, izimlerini yapabilecektir.

ARATIRMA
Makine paralarnn ara kesitlerinin izim metotlarn aratrnz. Makine retimi
yapan iletmeleri geziniz, retilen paralarda oluan ara kesitleri yzey durumlarn
inceleyiniz. Topladnz bilgileri teknik resim izim ortamnda arkadalarnzla tartnz.
Teknik resimlerde kullanlan ara kesitlerin bulunmasnda uygulanacak yntemleri aratrnz.

2.ARAKEST ALMAK
2.1. Ara Kesitlerin Bulunmas
Kesien cisimlerin birleim yerlerine ara kesit denir. Cisimlerin kesime durumuna
gre deiik arakesitler oluur. Ara kesitler, grnlerde ara kesit yzeyi veya ara kesit
izgisi olarak grnr.

ekil 2.1: Ara kesit yzeyinin olumas

Birok cismin normal grnlerinde, cismin eitli yzeyleri arasnda meydana gelen
ara kesit izgilerinin gsterilmesi gerekir. Bir resimde bulunan tm izgiler birer ara kesit
izgisidir. Genellikle iki dzlemin arakesiti bir doru izgidir, bir dzlem ile bir silindirin ara
kesiti bir daire veya elipstir. Yzeylerin ara kesiti terimi, geometrik yzeylerin koni, silindir,
prizma gibi birbiriyle kesimesi sonucu meydana gelen olduka kark izgileri belirtir.
Makine paralarndaki ara kesit izgileri, prizma, silindir, koni, kre gibi geometrik
ekillerin kesimesiyle meydana gelir. Ara kesit izgilerinin grnlerde doru
izilebilmesi, gereken izim metotlarnn kullanlmas ile mmkndr.
54

Ara kesitlerin bulunmasnda uygulanan balca metotlar:

Paralel dzlemler metodu

Merkezi dzlemler metodu
Kreler metodu

2.1.1. Paralel Dzlemler Metodu

Bir dzlemin dorularndan yeteri sayda seilir ve bu dorularn her birinin dier
dzlemi deldii noktalar bulunur. Bu noktalarn birletirilmesiyle iki yzeyin ara kesit izgisi
elde edilir.

ekil 2.2: Cisimden getii varsaylan dzlemler

ekil.2.3: Paralel dzlemler metodu ile eik kesilmi silindirin arakesiti

Eik kesilmi silindirin ara kesit yzeyinin bulunmas iin evresinde, silindir
eksenine paralel 12 eleman alnarak grn tamamlanr. Bu elemanlar ile silindirin eik
yzeyinin kesitii noktalar ara kesit noktalar olarak iaretlenir. Eik yzey zerinde,
silindir ekseni ile snr kenarna ait noktalar elipsin dn noktalardr. Bulunan noktalar
pistole veya elle uygun biimde birletirilerek elips yzey izilir.
55

2.1.2. Paralel Dzlemler Geirerek Eik Kesilen Koninin Ara Kesitini Bulma
Koni tabanna eik kesildiinde meydana gelecek ara kesit yzeyi elipstir.

ekil.2.4: Ara kesit dzlemi ve ara kesit yzeyi

ekil 2.5. de koninin tabanna paralel dzlemler (A,B,C,D) geirilirse, paralel dzlem
daireleri meydana gelir. Koninin yanal yzeyini izleyen paralel dzlem dairelerinin ara kesit
yzeyi ile birleim yerleri, ara kesit yzeyi ile birleim yerleri, ara kesit noktalarn verir. Ara
kesit noktalarnn iz dmleri karlrsa , ara kesit bulunmu olur.

ekil.2. 5: Paralel dzlemler geirme

ekil.2.6 da grld gibi paralel dzlemler (A,B,C,D), ara kesit blgesinden uygun
aralklarla geirilmitir. B dzleminin n grnten geiini incelersek;
I-Dzlemin n grnteki izi izilir. Dzlemin izi, 2 (6) nolu noktalarla ara kesitte
ortaklaa birleir.
II-B dzleminin st grnn bulmak iin yatay iz dm dzlemine n tanr.
III-B dzleminin st grnteki dairesel blm izilir. 2 ve (6) nolu ara kesit
noktalarnn st grnleri bulunur.
IV-n ve st grnten tanan nlarla 2 ve (6) noktalarnn
bulunmaldr.
56

yan grnleri

Dier paralel dzlemlerle ilgili olarak ayn ilemler tekrar edilerek tm ara kesit
noktalarnn st ve yan grnleri bulunur. Bulunan noktalar pistole ile birletirilerek
izildiinde ara kesitin grnleri tamamlanm olur. ekil.2.6.

ekil 2.6: Eik kesilmi koninin arakesitinin izimi

2.1.3. Paralel Dzlemler Geirerek Eik Kesilen Krenin Ara Kesitini Bulma
Krenin ara kesit yzeyi, iz dm dzlemlerinden birine dik, dier ikisine eik
konumda ise eik bulunduu dzlemlerde elips olarak grnr.
ekil.2.7 de, ara kesit yzeyinin izgi grntsn aralklarla kesen paralel
dzlemler.geirilmitir.
I-(A, B) Paralel dzlemleri n grnten geirilir ve ara kesit noktalar oluur.
II-Bu noktalardan n grne n tanr.
III- Paralel dzlem daireleri izilerek ara kesit noktalarn st grnte bulalm.
Bu dzlemler ile stten grnte farkl aplarda dairesel yzeyler meydana gelir.
IV-nden grnte eik yzey ile paralel dzlemlerin kesitii noktalar stten
grnteki daireler zerine tanr. Kesime noktalar ara kesit noktalardr. Bu noktalar eri
izgilerle birletirilerek elips olan ara kesit yzeyi izilir. Yandan grn iin ara kesit
noktalar tandktan sonra elips yzey izilerek tamamlanr.

57

ekil.2. 7: Eik kesilen krenin ara kesiti

2.1.4. Cisimlerin Birbirleriyle Kesimesi

2.1.4.1.Altgen Piramit Ile Altgen Prizmann Ara Kesiti
nce iki cismin kesitii ortak ara kesit noktalarndan kolaylkla belirlenebilecek
alanlara dikkat edilmelidir (eki2.8).

ekil.2. 8: Cisimlerin birbiri ile kesimesi

58

ekilden n grnte altgen

prizmann altgen pramiti deldii
stteki kenarnda ,4 nulu noktalarn;
alt kenarnda ise 1nulu noktalarn
olduu grlr. Bu noktalarn er
grn ilgili nlarn izlenmesiyle
bulunur.
Paralel dzlemin geirilmesi:Paralel
dzlemin geiinde (ekil.2.8 )
I-Yan grnte 2-6 noktalarndan
paralel dzlem izgisinin geiini
yapmak.
II-Paralel dzlemin st grnteki
altgen iz dmn izilmelidir.
(Paralel dzlemin, pramitten geen
blmnn ,altgen olacana dikkat
edilmelidir.)
III-Yan grnten 2 nulu noktay
taynz.
IV-Ara kesitin 2 nulu noktasn st
grnn ,altgen zerinde
bulunuz.
V-n grnte 2 nulu noktay
bulmak
Bylece, ara kesite ait 2-6
noktalarnn grnleri
tamamlanm olur.
Ara kesitin tamamlanmas:kinci
paralel dzlem, 3-5 noktalarndan
geirilerek ara kesit yerleri bulunur
(ekil.2.8 ). n ve st grnte
bulunan noktalar; 1,2,3,4. sraya gre
doru paralaryla birletirilerek ara
kesit ve grnler tamamlanr.

ekil.2.9: Altgen piramit ile altgen prizmann ara

kesiti

59

60

ekil.2.10: Altgen piramit ile silindirin ara kesiti

2.1.5. Merkezi Dzlemler Metodu

Bu metotta merkezi S noktasndan getii varsaylan eik dzlemler (A,B,C,D); cismi,
gen dilimlere ayrr. Aadaki ekilde A merkezi dzlemin geiini ele alacak olursak:

ekil.2.11: Merkezi dzlem

Koni tabannda A dzlemine ait 2 ve 12 noktalarndan n grnteki S

merkezine n tanarak; ara kesit noktalarnn n grn a bulunmu olur.
n grnte bulunan ara kesit noktalarndan yatay iz dm dzlemine n
tayarak , ara kesit noktalarnn st grn bulunur.
n grnteki noktalardan yan grne n tanr.
61

st grnten yan grne n tanarak ara kesit yzeyinin noktalar

bulunur. Ara kesit noktalar, merkezi dzlem genlerine ait kenarlar zerinde
olacaktr.

ekil.2.12: Merkezi dzlemler metodu ile eik kesilen koninin ara kesiti

2.1.6. Kreler Metodu

Bu metotta, ayn merkezli krelerden daire kesitli cisimlerin getii dnlr.
Bylece, krelerde de daire kesitleri oluturacandan bu dairelerin teet noktalar, kesien
cisimlerin ara kesitini verecektir.

2.1.7. Eksenleri ile Birlikte Dik Kesien Silindirlerin Ara Kesiti

Aadaki ekilde d apl silindirin, D apl silindire girdiini dnerek ara kesitlerini
bulalm. Silindirlerin ikisinin de kreden geebilmesi iin; en kk krenin ap 2R= D
olmaldr.
Ara kesitlerin temel noktalar, silindirlerin ayrtlarn dik kesitii kelerdir. Dier ara
kesit noktalar, krelerle bulunur.
Arakesitin 1 nolu noktasn yle bulabiliriz;
2R =D apl kre yay izilir ve A noktas bulunur. d apl silindirin kre ile oluan
ve Adan geen daire izgisi izilir. Bu izgi, ortak dey eksene dik olmas gerekir. D apl
silindirin kre ile oluturduu daire kesit izgisi ortak yatay eksene dik olarak tanr.
izgilerin kesim noktas, ara kesitin 1 nolu kesim noktasn verir.1 nolu nokta ara kesit
erisinin tepe noktasdr. D apndan byk kreler izilerek ayn ilemlerin benzeri
uygulanarak ara kesitin dier noktalar 2 bulunur.Bu noktalar krenin silindir ayrtlaryla
oluan kesim yerlerinden ortak eksenler dik izilerek ve kesitirilerek bulunur.
62

Noktalarn eri paralar ile birletirilmesi sonucu, ara kesit izgisi tamamlanm olur.

ekil.2.13: Eksenleri ile birlikte dik kesien silindirlerin ara kesiti

2.1.8.Eksenleri ile Birlikte Dik Kesien Konilerin Ara Kesiti

Kullanlacak en kk kre, byk koninin yan ayrt izgilerine teet olmaldr.
Arakesitin temel noktalar, koni ayrtlarnn kesim noktalardr. Aadaki ekilde 1
nolu ara kesit noktasn bulmak iin R yarapl kre kullanlr.2 nolu noktann bulunmas da
ilgili kreye gre, ayn yntemle bulunur.

ekil 2.14: Eksenleri ile birlikte dik kesien konilerin ara kesiti

63

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
LEM BASAMAKLARI
Tabana eik kesilmi silindirin
grnleri ve yan grnteki
kesit yzeyini iziniz.

NERLER
izim yapacanz kad resim
masasna T cetveli yardm ile dik
olarak balaynz.
izim takmlarnn temiz olmasna
dikkat ediniz.
Pergel ularnn izgi kalnlklarna eit
olmasna dikkat ediniz.
Resmin kada yerletirilmesinde kenar
boluklarnn eit olmasna dikkat ediniz.
izgi kalnlklarna dikkat ediniz.
Teknik resim kurallarna uyunuz.
Silindirin evresini 12 eit paraya
blnz.
Eik yzey zerindeki noktalar dier iz
dmlere paralel tamaya dikkat
ediniz.
Bulunan ara kesit noktalarn pistole ile
veya serbest el ile iziniz

Dikey silindir ile yatay silindirin

eksenlerinin kesime noktas M1 olmak
zere iki silindirin snr izgilerini kesen
farkl aplarda kreler geiriniz.
Daha ok ara kesit noktas bulmak iin
ok sayda kreler geirebilirsiniz.
Bulunan ara kesit noktalar pistole veya
serbest elle birletirip ara kesiti
tamamlaynz.
Deliin eksen zerindeki noktalar
grnlerde bulunuz.
Silindir eksenine paralel dzlemleri
Kesme dzlemleri metodu ile ayn
geirilip ara noktalar bulunuz.
aptaki iki silindirin kesimesinden Bulunan noktalar pistole ile birletirip
meydana gelen ara kesiti iziniz.
ara kesiti tamamlaynz.
Prizma ayrtlarnn dier prizmann
yzeylerinin izgi grntsn deldii
Kesme dzlemleri metodu ile kare
noktalarla ara kesiti bulunuz.
prizmann kare prizma ile
Burada dey konumlu prizmann
kesimesinden meydana gelen ara
yzeyleri sten grnte izgi
kesiti iziniz.
grntsnde, yatay konumlu prizmann
yzeyleri de yandan grnte izgi
grntsnde olduuna dikkat ediniz.
Kre metodu ile eksenleri ayn
dzlemde olan iki silindirin
kesimesinden meydana gelen ara
kesiti iziniz.

64

 st grnte, prizma yzeylerinin izgi

grnts ile dier prizmann ayrtlarnn
kesitii noktalar, iaretlenip n grne
tayarak ara kesitleri bulunuz.
Tama esnasnda, izgi kalnlklarna ve
paralelliklerine dikkat ediniz.

65

LME ve DEERLENDRME
LME ve DEERLENDRME
Aadaki oktan semeli sorular dikkatlice okuyunuz. Doru dndnz cevab
kkn zerini daire iine alarak iaretleyiniz. Bunu tek banza yapnz.
1.

Paralel dzlemler geirilerek eik kesilen bir koninin ara kesit yzeyi nasl grnr?
A) Elips
B) Daire
C) Piramit
D) Parabol

2.

Kesien cisimlerin birleim yerlerine ne ad verilir ?

A) Kesime noktas
B) Kesit Yzeyi C) Ara kesit

3.

D) Birletirme dzlemi

Aadakilerden hangisi , ara kesit grnlerin bulunmasnda uygulanan metotlardan

deildir?
A) Paralel dzlemler metodu
B) Merkezi dzlemler metodu
C) Kreler metodu
D)okgenler metodu

4,5,6,7,8 ve 9. Sorular yandaki

ekle gre cevaplandrarak boluklar
doldurunuz.
Koni dzlemlerle deiik alarda
kesildiinde ara kesit yzeyleri farkl
zellikler de kar. Bu yzeyler;

Aadaki boluk doldurma sorularn dikkatlice okuyunuz. Doru dndnz

cevab boluk iine yaznz. Bunu tek banza yapnz.
4.

Tepe noktasndan geen dzlem ile .meydana gelir.

5.

Koninin tabanna paralel kesen dzlem ile ..yzey meydana gelir.

6.

Koni ile tabanna eik geen dzlem ile .yzey meydana gelir.

7.

Koninin grnteki
meydana gelir.

8.

Konin eksenine paralel geen dzlem ile .yzey meydana gelir.

9.

Konin tepe noktasndan geen dzlem ile.yzey meydana gelir.

snr

izgisine paralel geen

66

dzlem

ile .yzey

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru
ise performans deerlendirme testine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin
ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

67

PERFORMANS DEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME
Aadaki eksenleri dik kesien silindirlerin ara kesitini kreler metodu ile iziniz.
lemi yapabilme sresi = 2 ders saati

A4 izim kad
T cetveli
Pergel
Gnye takm (450 ,60
Kalem ve silgi
Pistole

, 90 0)

68

AIKLAMA:
Aada
listelenen
davranlarn
gzlediyseniz
gzleyemediyseniz hayr stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz.

DEERLENDRME KRTERLER
1
2
3
4
5
6
7
8

Evet

evet,

Hayr

izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m?

izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn saladnz
m?
izilecek grnlerin boyutuna gre standart lek ve kt
setiniz mi?
z dmleri paralel tayabildiniz mi?
Paralel dzlemler metodunu kullanarak ara kesit izebildiniz
mi ?
Cisimlerin bir birini kesmesi ile oluan ara kesitleri uygun
metotla izdiniz mi?
Kreler metoduyla ara kesit izdiniz mi?
Antet bilgilerini eksiksiz ve doru yazdnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirmedeki davranlar srasyla doru olarak uygulayabilmelisiniz.
Uygulayamadnz davrantan dier davrana gemeniz mmkn olamayacaktr. lme
sorular ve performans deerlendirme testi sonunda baarsz olduunuz ksmlar hakknda
yeniden konu ve uygulama tekrar yapnz. Cevaplarnzn hepsi doru ise modl
deerlendirmeye geiniz.

69

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada belirtilen uygulama faaliyetini gzlenecek davranlar dikkate alarak
gerekletiriniz. lemi yapabilme sresi=4 ders saatidir.
Aada resmi ve lleri verilen iki levha ;

A ekseninde silindirik pim TS 2337/1 A 10 x 80

C ekseninde Konik pim TS2337/12 10 x 80
B ekseninde Rondela kullanarak M20x 105 cvata ve M20 somun ile
birletiriniz.

Rondela TS79/2 -22

70

AIKLAMA:
Aada
listelenen
davranlar
gzlediyseniz
gzleyemediyseniz hayr stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

DEERLENDRME KRTERLER
izim ara-gerelerini eksiksiz hazrladnz m?
izim ara-gerelerinin ve ortamn temiz olmasn
saladnz m?
parasnn ekline ve alma konumuna gre
bak ynn belirlediniz mi?
Seilen bak ynne gre grn saysn tespit
ettiniz mi?
izilecek grnlerin boyutuna gre standart lek
ve kat setiniz mi?
Seilen lee gre kt zerine grnlerin
yerleim plann yaptnz m?
Grnlerde aklama, ve llendirme gereken
ksmlar iin kesit dzlemi belirlediniz mi?
Standart pim , cvata somun birletirme izimlerinde
standart izelgelerden yararlandnz m?
M20 Alt ke bal cvata izebildiniz mi?
M20 Alt ke bal somun izdiniz mi?
Rondela izimini standartlara gre yaptnz m?
Kesit alarak uygun taramalar yaptnz m?
l oklarn standartlara uygun olarak izdiniz mi?
l rakamlarn kurallarna uygun olarak yazdnz
m?
Antet bilgilerini eksiksiz ve doru yazdnz m?

Evet

evet,
Hayr

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile deerlendirme kriterlerini karlatrnz. Modln
deerlendirilmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrar ederek eksik
bilgilerinizi tamamlaynz. Hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli
grmyorsanz modl tekrar ediniz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle
gemek iin retmeninize bavurunuz.

71

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

C
A
B
A
C
B
D
C
B
C

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9

A
C
D
Nokta
Dairesel
Elipsel
Parabol
Hiperbol
gen

72

KAYNAKLAR
KAYNAKLAR

AKBIYIK, Aksun,Kudret KANDEMR, Kemal TRKDEMR,Teknik Resim

II,Bilal Ofset,Denizli, 2001.
ZKARA, Hamdi, Tesviye-Makine Meslek Resmi II,Trkiye, 2000.
ZLNGR, Nail ve EN, . Zeki. Makine Meslek Resmi I. stanbul, Ege
Reklam Basm Sanatlar Tesisleri, 2000.
Trk Standartlar Enstitsnn konularla ilgili standartlar.

73