UNIVERZITET DEMAL BIJEDI

NASTAVNIKI FAKULTET
ODSJEK:HEMIJA

SEMINARSKI RAD
PREDMET:KOMPLEKSNA JEDINJENJA

TEMA:RAVNOTEE U OTOPINAMA KOMPLEKSA

STUDENTI:
DENITA HELBET
JASMINA RAHIMI

MENTOR:
prof.dr.ULSA BAJRAMOVI

MOSTAR,novembar 2012. godine

Ravnotee u otopinama kompleksa

SADRAJ:

1.UVOD.........................................................................................3
2.Ravnotee u otopinama elektrolita..........................................4
3.Ravnotee u otopinama kiselina i baza....................................6
4.Ravnotee u otopinama kompleksa........................................11
5.Ravnotee izmeu otopine i neotopljenog kristala................14
5.1.Utjecaj jonske jakosti na topljivost soli................................14
5.2.Utjecaj nastajanja kompleksa na topljivosti soli..................15
5.2.1.Topljivost taloga u prisustvu kompleksirajuih tvari........16
5.3.Utjecaj istovrsnog jona na topljivost soli.............................17
6.Redoks ravnotee.....................................................................18
7.Zakljuak...................................................................................21
8.Literatura..................................................................................22

2|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

1.UVOD
U ovom radu istraivali smo kompleksna jednjenja.Jedinjenja iji su atomi
iscrpili mogudnost daljeg sjedinjavanja vezuju za sebe i niz drugih jona i
molekula.To su bile prve predstave o kompleksnim jedinjenjima.Ove predstave
su se prvi put javile u prvoj polovini 19. Stoljeda.Prvu teoriju o kompleksnim
jedinjenjima dao je 1893. Godine A.Werner.Po njemu su nazvani Wernerovi
kompleksi.Kompleksna jedinjenja su sloena molekulska ili jonska jedinjenja
koja su nastala vezivanjem za metale jonove neutralnih molekula ili drugih
jonova suprotnog naelektrisanja.Veze izmeu atoma
u kompleksim
jedinjenjima su koordinacijske prirode,pa se ova jedinjenja zovu koordinacijska
jedinjenja.Komplekse najede grade metalni jonovi prelaznih i unutarnje
prelaznih elemenata,kao i metalni jonovi elemenata desne strane P.S.E. takvi
jonovi imaju nepopunjene s,-p,-d. orbitale pa zato nastoje da ih popune
vezujudi se sa jonovima ili molekulama koji imaju slobodne elektronske
parove.Po Wernerovoj teoriji molekuli kompleksnog jedinjenja sadre
centralni atom ili tzv.graditelj kompleksa.Joni ili molekuli grupisani u
neposrednoj blizini centralnog atoma zovu se ligandi ili adendi.Najedi broj
liganda je 2,4,6, i naziva se koordinacionim brojem.Graditelji kompleksa i
ligandi ine zajedno unutranju koordinacionu sferu kompleksa.

Kljune rijei:
Elektroliti,ravnotee u otopinama,kompleksi,joni,toplivost taloga

3|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

2.RAVNOTEE U OTOPINAMA ELEKTROLITA

Otopine elektrolita,a posebno vodene otopine elektrolita,vane su u hemiji i
hemijskoj industriji.Mnogo hemijskih reakcija, a odatle i tehniki vanih
procesa,dogaa se u vodenim otopinama.Stoga je poznavanje ravnotea u
otopinama elektrolita od osnovne vanosti za hemiju i hemijsku tehnologiju.Te
ravnotee u otopinama elektrolita klasificirat demo prema vrstama hemijskih
reakcija:

Ravnotee u otopinama kiselina i baza

Ravnotee u otopinama kompleksa
Ravnotee izmeu otopine i neotopljenog kristala
Redoks ravnotee

U otopinama elektrolita postoje izmeu suprotno nabijenih jona jake

Coulombove privlane sile.Zbog toga je u otopinama elektrolita djelotvorna
efektivna koncentracija tj. aktivitet jona (ai):

aB =yB cB /mol dm-3

gdje je aB =aktivitet jona B
yB= koeficijent aktiviteta jona B
cB =koncentracija jona B
Zato zbog meudjelovanja jona vrijednost Kc nije stalna.Tek u vrlo razrijeenim
otopinama elektrolita pribliavaju se yi vrijednosti 1,pa mjesto aktiviteta
moemo uzeti Koncentraciju jona.Kako je koncentracija jona u otopinama
slabih elektrolita mnogo manja nego u otopinama jakih elektrolita ,to je i
granica kod koje smijemo umjesto aktiviteta uzeti koncentraciju mnogo via
kod potencijalnih elektrolita nego kod pravih elektrolita.Kod slabih elektrolita
moemo praktiki zanemariti meujonske privlane sile kod koncentracija
manjih od 0,1 mol dm-3,a kod pravih elektrolita ta je granica kod koncentracija
manjih od 0,001 mol dm-3.
Kod ravnotee u otopinama elektrolita moemo uvrtavati koncentracije jona u
izraz za konstantu ravnotee samo ako su te koncentracije manje od
0,1 mol dm-3 kod slabih elektrolita,odnosno 0,001 mol dm-3 kod pravih
4|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

elektrolita.Kod koncentracija jona vedih od tih graninih koncentracija moramo

u izraz za konstantu ravnotee uvrtavati aktivitete jona.Tada se obino
konstanta ravnotee oznaava sa K i naziva se standardnom konstantom
ravnotee.Kako je koeficijent aktiviteta kod visoke jonske jakosti stalan (to se
postie dodatkom otopini nekih neutralnih elektrolita vrijednost Kc je stalna
pa se u takvom sluaju mogu uvrtavati koncentracije u zakon ravnotee.
Pri otapanju elektrolita u vodi dolazi zbog hidratacije do disocijacije
elektrolita,to moemo prikazati ovom opdenitom jednadbom:
B +(aq) + A-(aq)

BA(aq)

Ako je elektrolit jak,BA je potpuno disociran na jone,a kod slabog elektrolita BA

je samo djelimino disociran i postoji ravnotea izmeu nedisociranih
molekula BA i hidratiziranih jona B+ i A-.
Konstanta ravnotee data je ovim odnosom:
[

] [
[

Iznad grannih koncentracija bolje je definirati standardnu konstantu ravnotee

K:
B+ A
BA

= K ili

(yB+[B+]/mol dm-3)(yA-[A-]/mol dm-3)

= K

yBA[BA]/mol dm-3

Za razliku od Kc,K je bezdimenzijska veliina,tjisti je broj i jedinica je

1.Konstantu ravnotee Kc nazivamo u ovom sluaju konstantom disocijacije
dotinog elektrolita.to je veda brojana vrijednost konstante disocijacije ,to je
veda koncentracija jona u odnosu prema nedisociranim molekulama u otopini
dotinog elektrolita.Vrijednost konstante disocijacije jest mjerilo za jakost
elektrolita.Umjesto konstantom disocijacije moemo jakost elektrolita izraziti i
stupnjem disocijacije koji se oznaava grkim slovom .Stupanj disocijacije
oznaava nam onaj dio molekula nekog elektrolita koji je disociran na jone.Kod
potpune disocijacije =1,odnosno opdenito je
01

5|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

3.RAVNOTEE U OTOPINAMA KISELINA I BAZA

Voda je vrlo slabo jonizirana na vodikove jone (H3O+) i hidroksid jone(OH-),te u
istoj vodi i u vodenim otopinama postoji ova ravnotea jonizacije:
H2O + H2O
ili krade :

H2O

H3O+ + OHH+ + OH-

gdje je H+ faktino predoava H3O+.

Konstanta ravnotee data je izrazom (*H2O] je konstanta):
[H+][OH-] =KW=10 -14 mol2dm-6 i naziva se jonski produkt vode.
Vrijednost KW=1,00 10-14 mol2dm-6 vrijedi za 25C ,dok je pri nizim
temperaturama manja(npr. pri 0C je KW =0,11 10-14 mol2dm-6 ), a pri viim
temperaturama veda od te vrijednosti (tako je pri 50C KW=5,35 10-14 mol2dm-6
Prema tome, u istoj vodi kao i u svakoj vodenoj otopini mora biti umnoak
koncentracije vodikovih jona i hidroksid jona konstantan;pri 25C mora biti
KW=[H+][OH-] = 10 -14 mol2dm-6 .
Odatle izlazi da je koncentracija vodikovih jona bilo koje vodene otopine
odreena (pri 25C) sa :
KW
+
[H ] = [OH-]

10-14 mol2dm-6
=
[OH-]

Analogno je koncentracija hidroksid jona bilo koje vodene otopine data ovim
odnosom:
KW
[OH ] = [H+]

10-14 mol2dm-6
=
[H+]

Ako je odreena koncentracija vodikovih jona neke vodene otopine,time je

tano odreena i koncentracija hidroksid-jona te otopine i obrnuto.
Kako se voda jonizira na jednaki broj vodonikovih jona i hidroksid jona, to je u
istoj vodi koncentracija vodikovih jona jednaka koncentraciji hidroksid-jon i
pri 25C iznosi:
[H+] =[OH-] = 10-14 mol2dm-6 = 10-7 mol2dm-6

6|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

Zbog jednake koncentracije vodikovih jona i hidroksid-jona u istoj vodi ,ista

voda je neutralna.Isto tako je onda neutralna i svaka vodena otopina koja sadri
jednake koncentracije vodikovih jona i hidroksid-jona.Dakle,neka je vodena
otopina neutralna kada je [H+]=[OH-]=10-7 mol dm-3.Ako je koncentracija
vodikovih jona veda od 10-7 mol dm-7,mora biti koncntracija hidroksid-jona veda
od 10-7 moldm-3,tj.u otopini preovladavaju vodikovi ioni i otopljena
kiselina.Obratno,ako je koncentracija vodikovih jona manja je od 10-7 mol dm-3 i
takva otopina je lunata.
Dakle:
Neutralna otopina: [H+]=[OH-]=10-7 mol dm-3
Kisela otopina: [H+]>10-7 mol dm-3 a =[OH-]<10-7 mol dm-3
Lunata otopina: [H+]<10-7 mol dm-3 a = [OH-]>10-7 mol dm-3
No,i u neutralnoj i u kiseloj i u lunatoj otopini mora biti (kod 25C):
[H+] [OH-]=10-14 mol2 dm-6.
Prema tome,koncentracija vodikovih jona istodobno slui kao mjera za kiselost i
lunatost otopina.U praktinim kemijskom radu krede se koncentracija
vodikovih jona razrijeenih vodenih otopina u intervalu od oko 10-14 do oko
1mol dm-3.Drugim rijeima,vrijednost koncentracije vodikovih jona razrijeenih
vodenih otopina obino je vrlo mali broj,tj.broj izraen s visokom negativnom
potencijom. Da se ne mora vrijednost koncentracije vodikovih jona izraavati
takvom visokom negativnom potencijom,predloio je (1909)danski hemiar P.L.
SRENSEN da se izraava samo negativnim eksponentom potencije
tzv.eksponentom ili potencijom vodikovih jona to se kratko oznaava sa pH ili
pH. Dakle:
[H+]/mol dm-3 = 10-pH
Odnosno:
pH=- log ([H+]/mol dm-3)
tj.pH je negativan logaritam koncentracije vodikovih jona .Onda je
[H+]/mol dm-3=antilog(-pH)
pH vodenih otopina obino ima vrijednost izmeu 0 i 14, no moe biti pH<0 ili
pH>14,ved prema koncentraciji vodikovih jona otopine
Neutralna otopina: pH=7
Kisela otopina: pH<7
Lunata otopina: pH>7

7|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

Ili grafiki

U vodenim otopinama kiselina postoji ova ravnotea jonozacije :

HA + H2O
H3O+ + Aodnosno
HA
H + + A -,
gdje nam H+ oznaava oksonijev jona ne proton.Konstanta ravnotee dana je
odnosom
KA

][A-]
[HA]

Konstanta KA nazivamo konstantom jonizacije ili disocijacije kiseline.Ona je

mjerilo jakosti kiseline.

Prema vrijednosti konstante jonizacije kiseline obino razlikujemo:

vrlo slabe kiseline sa KA 10-7 mol dm-3
slabe kiseline sa 10-7 mol dm-3 KA10-2 mol dm-3
jake kiseline sa 10-2 mol dm -3 KA 10-3 mol dm-3
vrlo jake kiseline sa KA> 103 mol dm -3.

8|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

Kod poliprotonskih kiselina imamo,kako znamo,postupnu jonizaciju,te u

njihovim vodenim otopinama postoji odgovarajudi broj jonizacijskih
ravnotea.Tako u otopini triprotonske fosfatne kiseline postoje tri jonizacijske
ravnotee,kojima odgovaraju tri konstante kiselina:
H3PO4
H+ + H2PO -4
[H+][H2PO-4]
[H3PO4]

KH3PO4= 7,510-3 mol dm-3

H2PO4[H+][HPO2-4]
[H2PO4-]

KH2PO4-= 6,610-8 mol dm-3

HPO42[H+][PO3-4]
[HPO42-]

H+ +HPO 2-4

H+ + PO43-

KHPO42-= 1 10

-12

mol dm-3

U vodenim otopinama baza postoji ova opdenita ravnotea jonizacije,odnosno

disocijacije :
B + H2O
BH + OH-.
Za konstantnu ravnotee imamo onda odnos:
[BH+][OH-]
[B]

= KB

Konstantu KB nnazivamo konstantom jonizacije ili disocijacije baze i njezina

vrijednost je mjerilo jakosti baze.

9|Page

Ravnotee u otopinama kompleksa

Poliprotonske kiseline mogu sukcesivno da daju vie protona,tako da se njihove

kisele soli mogu ponaati i kao kiseline i kao baze.Npr:

HCO3-

H+ + CO32-

Ka2=

[H+][CO32-]
[HCO3-]
[H ][HCO3-]

HCO3- + H+

H2CO3

Ka1 =
[H2CO3]

Ovakva amfoterna jedinjenja nazivamo amfolitima, a ravnoteu

Ka1
22HCO3
CO3 + H2CO3
K=
Ka2
ravnoteom dizmutacije ili disproporcioniranja.
Kiseline koje sadre slabu kiselinu i njoj odgovarajudu so,odnosno slabu bazu i
njoj odgovarajudu so,nazivamo tamponskim otopinama ili pufer
otopinama.Takve tamponske otopine imaju svojstvo da neznatno mjenjaju svoj
pH dodatkom jake baze,odnosno kiseline. Drugim rijeima puferske otopine
imaju konstantan pH .Zbog toga su puferske otopine vrlo vane za sve reakcije
koje se moraju dogaati u otopinama konstantnog pH.

10 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

4.RAVNOTEE U OTOPINAMA KOMPLEKSA

Dodamo li otopini bakrene (II) soli u velikom suviku amonijaka,promijeni se
svijetlomodra boja kompleksnog jona [Cu(H2O)6]2+ u tamnomodru boju
kompleksnog jona [Cu(NH3)4(H2O)2]2+.
[Cu(H2O)6]2+ + 4NH3

[Cu(NH3)4(H2O)2]2+ + H2O

Dodajemo li otopinu amonijaka (nakon otapanja nastalog taloga bazine

bakrene soli )polagano,modra boja otopine je sa porastom koncentracije NH3
postupno sve intenzivnija.Znai,u amonijanoj otopini bakrene (II) soli ne
postoji samo kompleksi jon [Cu(NH3)4(H2O)2]2+ ved moraju postojati ravnotee
izmeu raznih vrsta aminskih kompleksnih jona bakra i te se ravnotee pomiu
s promjenom koncentracije amonijaka.
Ispitivanjem otopina kompleksa naeno je da s porastom koncentracije
stvaraoca kompleksa postupno raste broj liganda supstituiranih i vezanih za
centralni atom,odnosno jon.U otopinama kompleksa postoje ravnotee
izmeu svih nie i vie supstituiranih kompleksnih molekulskih vrsta.Za ta
ispitivanja zasluan je vedski hemiar J. BJERRUM.
Naeno je da u amonijanim otopinama bakrenih (II) soli postoje ove
ravnotee:

[Cu(H2O)6]2+ + NH3

[Cu(NH3)(H2O)5]2+ + H2O

[Cu(NH3)(H2O)5]2+ + NH3

[Cu(NH3)2(H2O)4 ]2+ + H2O

[Cu(NH3)2(H2O)4 ]2+ + NH3

[Cu(NH3)3(H2O)3]2+ + H2O

[Cu(NH3)3(H2O)3]2+ + NH3

[Cu(NH3)4(H2O)2]2+ + H2O

11 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

Ako zanemarimo hidrataciju tim su ravnoteama odgovarajude konstante

ravnotee dane ovim odnosima:

K1 =

[Cu(NH3)2+]

4,3

= 10

dm3 mol-1

[Cu2+ ] [NH3]
[Cu(NH3)22+]

K2 = = 103,6 dm3 mol-1

[Cu(NH3)2+] [NH3]
[Cu(NH3)32+]

K3 = = 103,0 dm3 mol-1

[Cu(NH3)22+] [NH3]

[Cu(NH3)42+]

K4 = = 102,3 dm3 mol-1

[Cu(NH3)32+] [NH3]
Tako definiranu konstantu kompleksne ravnotee nazivamo konstantom
nastajanja ili stabilnosti kompleksa. Njena vrijednost daje nam jakost dotinost
kompleksa, to jest to je konstanta nastajanja kompleksa veda, to je kompleks
stabilniji, i obratno. Meutim, stabilnost kompleksa esto se daje i konstantom
raspada ili disocijacije ili nestabilnosti kompleksa, to jest, recipronom
vrijednodu konstante nastajanja kompleksa. Dakle, to je konstanta raspada
kompleksa manja to je kompleks stabilniji.
Umnoak konstanata stabilnosti pojedinanih kompleksa daje nam ukupnu
konstantu stabilnosti kompleksa, koju oznaavamo n:
n = K1 K2 K3 .... Kn
gdje je n ukupni broj liganada vezanih na centralni atom, odnosno jon. Dakle, u
naem je sluaju nastajanje kompleksnog jona [Cu(NH3)4]2+ ukupna konstanta
stabilnosti kompleksa
4 = 104,3 dm3 mol-1 103,6 dm3 mol-1 103,0 dm3 mol-1 102,3 dm3 mol-1 = 1013,2 dm12 mol-4

12 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

a data je ovim odnosom :

[Cu(NH3)42+]

4 = = 1013,2 dm12 mol-4

[Cu 2+] [NH3] 4
Ili bilo za koju kompleksnu ravnoteu opdenitog
Mm+ + nAz- MAn(m-nz)+
Dana je ukupna konstanta stabilnosti kompleksa ovim odnosom:

n =

[ MAn(m-nz)+]

[Mm+] [A z-] n
Pojedinane konstante stabilnosti kompleksa Kn nazivamo jo sukcesivnim ili
konsekutivnim konstantama, a ukupnu konstantu n kumulativnom konstantom
stabilnosti kompleksa.
Vrijednosti kumulativnih konstantanata kredu se u vrlo velikom rasponu, i to od
vrijednosti manjih od 1 dm3mol-1 za izvanredno slabe komplekse (npr.kod
kompleksnog jona [Ti(NH3)+ je 1=0,12 dm3mol-1)pa sve do vrlo velikih
vrijednosti kod izvanredno stabilnih kompleksa (npr.kod kompleksnog
jona[Fe(CN)6]-4 6=1037 dm18mol-6, a kod helatnog kompleksa [Co(en)3]3+ je
3=1049dm9mol-3). Zbog toga se i konstante stabilnosti kompleksa esto daju na
logaritamskoj skali: log(Kn/ dm3 mol-1) i log(n/ dm3n mol-n).
Nekad se log (Kn/ dm3 mol-1) oznaava sa pKn, a log(n/ dm3n mol-n) sa pn.
Obino se stabilnim kompleksom smatra onaj koji ima ( / dm3 mol-1) > 8. Iz
navedenih primjera bakrenih(II) aminskih kompleksa vidi se da vrijednosti
sukcesivnih konstanti stabilnosti kompleksa opadaju:
K1 > K2 > K3 >K4 .
To je opdenita pojava koja je vezana za injenicu da ved koordinirani ligandi
elektrostatski odbijaju pridolazedi ligand. Osim toga, veda je vjerovatnoda
vezanja prvog liganda nego drugog, a ovog opet veda nego tredeg.

13 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

5.RAVNOTEE IZMEU OTOPINE I NEOTOPLJENOG KRISTALA

Topljivost neke soli zavisi u manjoj ili vedoj mjeri o prisutnosti drugih tvari u
otopini.Prisutnost drugih tvari u otopini moe imati ovaj utjecaj na topljivost
soli:
Topljivost soli raste zbog porasta jonske jakosti
Topljivost soli raste zbog nastajanja topljivih kompleksa
Topljivost soli se smanjuje zbog djelovanja istovrsnog jona
5.1.Utjecaj jonske jakosti na topljivost soli
Topljivost soli odreena je (pri odreenoj temperaturi) koncentracijom jona u
zasidenoj otopini iznad neotopljenih kristala,tj njezinim produktom
topljivosti.Za soli jednovalentnih jona opdenitog sastava B+A- dat je produkt
topljivosti ovim izrazom:
[B+][A-]=KS
Vedina soli su jaki elektoliti,tj.potpuno su disocirane na jone u vodenoj
otopini.Ako je topljivost soli velika,onda je i koncentracija njezinih jona u
otopini velika,tako da su i meujonske privlane sile znatne.Pogotovo to vrijedi
onda kada otopina soli sadri neki neutralni elektrolit,npr.KNO3.U takvim
sluajevima onda su i koficijenti aktiviteta jona znatno nii od jedan,pa se
svakako moraju uzeti u obzir..Drugim rijeima,kod topljivih soli,u ijem je
zasidenim otopinama koncentracija njihovih jona veda od 10-3 mol dm-3(kod soli
s vievalentnim jonima i manja od te vrijednosti),moramo u izraz za produkt
topljivosti uvrstiti umjesto koncentracije odgovarajude aktivitete,tj.:
[B+]yB+ [A-]yA- =KS
mol dm-3
mol dm-3
Odatle je:
[B+]

[A-]

mol dm-3 mol dm-3

KS
yA yB

14 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

U istim zasidenim otopinama vrlo slabo topjivih soli kofcijeti aktiviteta

njihovih jona priblino su jednaki jedan,pa za takve otopine vrijedi jednostavan
izraz za produkt topljivost [B+][A-]=KS
Meutim,nalaze li se u tavim zasidenim otopinam slabo topljivih soli jo i drugi
elektroliti,dolazi zbog promjene jonske jakosti do manje ili vee promjene
koficijenta aktiviteta jona slabo topljive soli.to je koncentracija stranog
elektrolita veda i to su naboj njegovih jona vedi,to je veda jonska jakost,pa su
to manji koficijenti aktiviteta jona teko topljive soli.to su ipak manji
koeficjenti aktiviteta,to je prema spomenutom izrazu
[B+] [A-] = KS
mol dm-3 mol dm-3
yA yB
vedi umnoak koncentracije jona,tj.to je veda topljivost soli.Drugim
rijeima,topljivost neke soli raste s porastom jonske jakosti,tj.u prisutnosti
drugih elektrolita.to su koncentracije i naboji jona tih stranih elektrolita vedi,to
je topljivost soli veda.
5.2.Utjecaj nastajanja kompleksa na topljivosti soli
Nalazi li se u otopini takav elekrolit koji s jednim od jona teko topljive soli daje
vrlo slabo disociran kompleksni jon,onda moe topljivost,inae teko topljive
soli,vrlo znatno porasti u takvoj otopini stvaraoca kompleksa.
Naime,koncentracija slobodnih jona teko topljive soli u njezinoj zasidenoj
otopini (iznad neotopljene soli) odreena je produktom topljivosti te soli:
[B+][A-]=KS
Smanjimo li sada koncentraciju kationa ili anijona u toj zasidenoj otopini
soli,mora se so dalje otapati,dok se opet ne uspostavi vrijednost produkta
topljivosti,tj. topljivost soli raste.Koncentraciju kationa ili aniona u otopini
moemo smanjiti ako bilo kojeg veemo u vrlo slabo disociran spoj ili
kompleksni jon.Prvi sluaj otapanja teko topljivih soli slabih kiselina u
otopinama jakih kiselina.Tu imamo smanjenje koncentracije aniona soli zbog
protolitike reakcije:
A -+ H +
HA

15 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

Jer je HA slaba kiselina i ravnotea je pomaknuta sasvim na desnu

stranu.Pogotovo je ravnotea pomaknuta nadesno ako je HA hlapljiva
(H2S,HCN,itd.) ili nepostojana (H2SO3
H2O +SO2 itd.)
Drugi sluaj,tj.vezanje slobodnihjona teko topljive soli u vrlo slabo
disocirane kompleksne jone ili molekule,moemo prikazati ovakvom opdenitom
jednadbom:
B+ + nX-

[BXn] (n-1)-

gdje je X- anion soli koji stvara kompleks.to je kompleks [BXn] (n-1)stabilniji,tj.to je veda konstanta nastajanja kompleksa,to je manja
koncentracija jona B+ u otopini,te se to lake teko topljiva so otapa u otopini
stvaraoca kompleksa.
5.2.1. Topljivost taloga u prisutnosti kompleksirajuih tvari
Topljivost taloga esto se snano povedava u prisutnosti tvari koje stvaraju
komplekse s anionom ili kationom taloga.Primjerice,fluoridni jon de sprijeiti
kvantitiativno taloenje aluminijeva hidroksida iako je produkt topljivosti tog
spoja izuzetno mali(2 x 10-32).Uzork tom povedanju topljivosti moe se prikazati
slijededom jednadbom.

Al3+ + 3 OH-

AL(OH)3(s)
+
6F-

AIF 3-6

16 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

5.3 Utjecaj istovrsnog jona na topljivost soli

Koncentracija kationa ili aniona u zasidenoj otopini iznad neotopljene soli
odreena je produktom topljivosti te soli,tj.
[B+] =
mol dm-3

KS
yB+ yA-([A-]/mol dm-3)

[A-] =
mol dm-3

KS
yB yA-([B+]/mol dm-3)

Ako je so vrlo slabo topljiva i ako njezina zasidena otopina ne sadri drugi
elektrolit u vedoj koncentraciji od 10-3 mol dm-3,moemo uzeti da su koficijenti
aktiviteta jona priblino jedan te je:
[B+] = KS
[A-]

[A-] = KS
[B+]

Dodamo li sada zasidenoj otopini soli neki elektrolit,koji ima s njome istovrstan
anion ili kation,poraste time koncentracija aniona ili kationa u zasidenoj
otopini.Iz navedenih odnosa izlazi da se u tom sluaju mora smanjiti
koncentracija kationa,odnosano aniona u zasidenoj otopinu soli,tj.topljivost soli
otpada.Dakle,dodamo li zasienoj otopini soli neki elektrolit s istovrsnim
jonom,smanji se topljivost soli.
Meutim,dodatkom tog stranog elektrolita povedava se jonska jakost,a osim
toga moe dodi i do stvaranja slabije disociranih kompleksa.Drugim
rijeima,kod dodatka stranog elektrolita s istovrsnim jonom istodobno
nastupaju dva suprotna utjecaja:smanjenje i povedavanje topljivosti soli.
No,nalazimo li se u podruju vrlo malih koncentracija soli i dodanog stranog
elektrolita,utjecaj je istodobnog povedanja topljivosti obino mnogo manji od
utjecaja smanjena topjivosti.Meutim,kod jae topljivih soli i kod vedeg
dodatka stranog elektrolita s istovrsnim jonom utjecaj povedanja topljivosti
moe biti ak vedi od utjecaja smanjenja topljivosti,tj.dodatkom istovrsnog jona
postiemo suprotan efekat.Na tome se temelji poznato pravilo kod
kvantitativnog taloenja teko topljivih taloga u analitikoj hemiji:taloni
reagens mora se dodati u malom suviku.
Istodobni utjecaj povedanja topljivosti moemo zanemariti samo kod vrlo slabo
topljivih soli i kod koncentracija dodanog elektrolita s istovrsnim jonom
manjim od 10-3 mol dm-3.
17 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

6.Redoks-ravnotee

Vidjeli smo da se svaka redoks-reakcija sastoji od reakcije oksidacije i reakcije

redukcije,tj.iz dva redoks-sistema .
red1

oks1 + n e -

oks2 + n e -

red2

red1 + oks2

oks1 + red2

ili, reagira li a molekula red1 s b molekula oks2 :

a red1 + b oks2

a oks 1 + b red2.

Dakle, i kod svake redok reakcije uspostavlja se ravnotea i standardna

konstanta redoks-ravnotee data je odnosnom:
A(oks1)a a (red2)b

a(red1)a a(oks2)b

Gdje a oznaava aktivitet.Brojana vrijednost konstante redoks-ravnotee

pokazuj nam
poloaj dotine redoks-ravnotee.to je konstanta redoksravnotee veda,to je redoks-ravnotea vie pomaknuta na stranu produkata
redoks-ravnotea vie pomaknuta na stranu produkata redoks-reakcije.

18 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

Analogno ima i svaki redoks-sistem svoju konstantu ravnotee,koju demo

nazvati konstantom ravnotee redoks-sistema.Zgodno je tu konstantu definirati
s obzirom na jedan jedini elektron,tj.

oks + e - K= a(oks) a(e-)

red

a(red)
oks + e-

red K = a(red)
a(oks) a(e-3) `
K = K

Gdje je
(standardna)konstanta ravnotee redoks-ravnotee redoks-sistema
s obzirom na je dan elektron.To ima prednost zbog toga to su ovako
definirani redoks-sistemi meusobno ekvivalentni:

Na(s)

Na+(aq) + e-

K = a(Na +) a(e-)=6,8 1045

1/2 Zn(s)

1/2Zn2+(aq) + e-

K =a(Zn2+)1/2 a(e-)=7,6 1012

Cu(s)

Cu2+ (aq) + e-

19 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

Kao to demo kasnije vidjeti ovese standardne konstante ravnotee odnose na

reakcije oksidacije solvatizirani protonom (H+),na primjer:
Na+ + 1/2H2 ;
Fe3+ + 1/2H2 ;

Na + H +
Fe2+ + H+

K=6,8 1045
K=9,6 10-14

Dakle,to je veda konstanta redoks-sistema K to reducirani oblik redokssistema ima vedi aktivitet elektrona i lake daje elektrone,tj.jae je
redukcijsko sredstvo.Obratno,to ja manja konstanta redoks-sistema formula,to
oksidirani oblik redoks-sistema lakeprima elektrone,tj.jae je oksidacijsko
sredstvo.Drugim rijeima ,brojana vrijednost konstante redoks-sistema mjerilo
je za jakost redukcijskog,odnosno oksidiranog oblika redoks-sistema.
Uzmimo redoks-sisteme:
1/2 Zn(s)

Zn2+(aq) + e- ;

K=7,61012

1/2 Cu(s)

Cu2+(aq) + e-;

K=1,510-6

Vidimo da je Zn snaan elektron-donor,dok je Cu2+ dosta jak elektronakceptor.Znai,doe li u dodir metalni cink s jonima bakra,zbiva se redoksreakcija.
1/2 Zn(s) + 1/2 Cu2+(aq)

Zn2+(aq) + Cu(s)

Prema tome,konstanta redoks-ravnotee jednaka je odnosu konstanata

njezinih redoks-sistema.No,tako dobivena konstanta redoks-ravnotee odnosi
se na izmjenu jednog elektrona.Da dobijemo konstantu redoksravnotee prema
redoks-jednadbi,moramo vrijednost konstaante za jedan elektron dignuti na
potenciju broja izmjenjenih elektrona.
K= KR/O
KR/o
20 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

7.ZAKLJUAK
Otopine elektrolita, a posebno vodene otopine elektrolita,vane su u hemiji i
hemijskoj industriji.Tehniki vani procesi i hemijske reakcije dogaaju se u
vodenim otopinama.Zato poznavanje ravnotee u otopinama elektrolita, je od
osnovne vanosti za hemiju i hemijsku tehnologiju.
Ravnotee u otopinama elektrolita klasificirat cemo po vrstama hemijskih
reakcija

Ravnotee u otopinama kiselina i baza

Ravnotee u otopinama kompleksa
Ravnotee izmeu otopine i neotopljenog kristala
Redoks ravnotee

Nadamo se da smo svojim radom uspjele pribliiti znaaj i korist kompleksa u

svakodnevnom ivotnom procesu ljudi.

21 | P a g e

Ravnotee u otopinama kompleksa

8.LITERATURA

1.Dragoljub Rondovi, Kvalitativna hemijska analiza, Beograd,1998.

2. Ivan Filipovi,Stjepan Lipanovi, Opda i anorganska kemija, Zagreb, 1991.
3. Jelena Savi,Momir Savi, Osnovi analitike hemije, Sarajevo,1989.
4. Skoog D.A., West D.M.,Holler F.J.,Fundamentals of Analystical Chemistry,
Sandres Collage Publishing, 1996.

22 | P a g e