UNIVERZITET DEMAL BIJEDI

NASTAVNIKI FAKULTET
MOSTAR

SEMINARSKI RAD
Predmet: Novi materijali
Kompoziti i alternativni izvori energije

Mentor:

Student:

Prof.Ana Bero

Jasmina Rahimi

Mostar, decembar 2014.

Sadraj

1.SAETAK...................................................................................................................................4
2.UVOD...........................................................................................................................................5 3. Podjela

kompozitnih materijala...................................................................................................7
3.1. Sastojci kompozitnih materijala...................................8
3.1.1. Meufaza i interfejs.................................9
3.1.2.Vlaknasto-matrini kompoziti................10
3.1.2.1. Faktori poboljanja performansi kompozita.......................................................10
3.1.3. Ljuskasti kompoziti...............12
3.1.4. Kermeti..........................13
3.1.5. Punjeni kompoziti......................................................................................................14
3.1.6.Lisnati kompoziti........................................................................................................14
4.Postupak dobijanja kompozita...........................15
4.1. Sinterovanje..........................15
4.2. Impregniranje....................15
4.3. Postupak nanoenja pokrivke.......................................................................................16
4.4. Plazmeni postupak.......................................................................................................16
4.5. Vrue presovanje..........................................................................................................17
4.6.Elektrolitiki.postupak...................................................................................................17
5.Alternativni izvori energije................................18
5.1. Tehnologije obnovljivih izvora energije...............18
6. Vjetar kao alternativni izvor energije.................20
7.Solarna.energija..........................22
7.1.Ravni.ploasti.kolektori......................................................................................................22
8. Biogorivo..............24
8.1. Tekue biogorivo...........25
8.2. Kruta biomasa..26
8.3. Bioplin...27

8.4. Geotermalna energija.......28

9. ZAKLJUAK....................................................................................................................30
10. LITERARURA................31

1.SAETAK
Ovaj rad ima za cilj upoznavanje sa osnovama kompozitnih materijala i njihovim osobinama,
kao i alternativnim izvorima energije. Kako kompozitni materijali obuhvataju hiljade materijala
3

u ovom radu emo govoriti o znaaju kompozitnih materijala. Danas se u industriji svakodnevno
postavljaju novi zahtjevi za sintetikim materijalima koji svojim osobinama odgovaraju
zahtjevima konstruktora, tehnoloki sve inovativnijim uslovima proizvodnje i povoljnijem
ekonomskom aspektu za masovnu proizvodnju. Usljed toga posljednjih 15 godina kompozitni
materijali zauzimaju znaajno mjesto u istraivanjima raznih mainskih materijala, ali to je za
ovu temu interesantnije, i u sve raznovrsnijim mogunostima primjene u drugim naukama.

2.UVOD (Kompozitni materijali)

Mnoge savremene tehnologije zahtjevaju materijale sa kombinacijom svojstava koju nemaju ni
legure, ni keramiki materijali, ni polimeri. Kao primjer mogu da se navedu komponente
avionskih konstrukcija, gde se od materijala zahtijeva mala gustina, velika vrstoa i velika
4

krutost. Ovakva svojstva imaju kompozitni materijali (kompoziti), koji predstavljaju

kombinaciju dva ili vie materijala sa razliitim svojstvima u mikro i/ili makroskopskoj razmjeri.
Ovi materijali su najstariji sloeni konstruktivni materijali, jer su se ak i u dalekoj prolosti
koristili. Stari Egipani su pravili cigle za gradnju kua koje su proizvodili na nain da su
mijeali glinu i slamu od itarica pa to stavljali u kalupe i oblikovali te suili i tako dobivali cigle
koje su koristili. Ovi materijali su se koristili prije mnogo godina kao primitivni kompozitni
materijali,meutim dananja primjena ovih materijala je na jednom dosta viem nivou, a posebno
u zadnje vrijeme kada se primjena ovih materijala naglo poveava. Tek primjenom jedinstvenog
pristupa materijalima moemo shvatiti pun znaaj i ogroman potencijal kompozitnih materijala u
svim granama tehnikih nauka.
Prednosti kompozitnih materijala pred konvencionalnim materijalima su:
-

mogunost izrade vrlo sloenih oblika

smanjenje trokova naknadne obrade dijelova

mogunost spajanja dijelova tokom smaog postupka proizvodnje

dimenzisjka stabilnost pri ekstremnim radnim uslovima

otpornost na koroziju

Savremeni kompozitni materijali se stalno nadograuju i imaju znatno usavrena fizikomehanika svojstva u odnosu na prethodne generacije, poglavito tvrdou, vrstou, elastinost,
otpornost na savijanje, kidanje, torziju i troenje.
Meutim, kako krino povezivanje u mreu tijekom polimerizacije dovodi do volumetrijskog
skupljanja, a posljedino i polimerizacijskog stresa koji moe u znaajnoj mjeri utjecati na
stvaranje rubne pukotine i kompromitaciju trajnosti restorativnog zahvata, kompenzacija stresa
predstavlja najvei znanstveni i kliniki izazov.
5

Budunost kompozitnih materijala ogleda se u nekoliko smjerova. Prvi je iznalaenje

niskoskupljajuih ili ekspandirajuih kompozitnih materijala, a drugi optimizacija kompozitnih
materijala temeljenih na amorfnom kalcijevom fosfatu, koji je direktni prekursor hidroksilapatita,
osnovne gradbene jedinice zuba. Ostali pristupi ukljuuju inkorporaciju antibakterijskih agensa u
kompozite te razvoj materijala sa samovezujuim svojstvima.

3. Podjela kompozitnih materijala

Molekularni nivo
Na ovom nivou razmatranja, koji sainjavaju sami molekuli ili kristali cestica. Svi materijali
kompozita se mogu izdvojiti jer ne postoje u ovom obliku.
Mikro-strukturni nivo
Na nivou kristala, faza i jedinjenja za kompozitni materijal bi se srnatrao sarno onaj materijal
koji je sastavljen od dva iii vise razIiitih kristala, molekularnih struktura iii faza. Po ovoj
definiciji, rneutim, mnogi materijali tradicionalno klasifikovani kao monolitni ili homogeni bi
se smatrali kompozitnim materijalirna. Od svih metalnih materijala sarno jednofazne legure
kao sto su mesing iii bronza bi bile rnonoliti po ovoj definiciji. Tako bi elik, viefazna legura
ugljenika i zeIjeza bio kornpozitni materijal.
Makro- strukturni nivo
Ovaj nivo razmatranja, koji e ovdje biti usvojen se bavi velikim strukturnim formama odnosno
komponentama, npr. matrinim strukturama, esticarna, vlaknima, a o kompozitima govori kao
o sistemu materijala sastavljenog od razlicitih makrostruktna. Tako se ovakvim pristupom dolazi
do obuhvatnije definicije kornpozitnih materijala. Ova definicija uzima u obzir oblik samog
materijalu, ali i sastav sastojaka materijala. Kompozitni rnaterijal je sistern rnaterijala koji se
sastoji od mjeavine iIi kombinacije dva iIi vie sastojaka koji se razlikuju po obliku ili
sastavu muterijala, a da su oni pritom apsolutno nerastvorivi jedan u drugom.
ak i ovakvom razmatranju potrebno je objanjenje. Primjenom ove definicije, mnogim e se
inenjerima ona initi presiroka jer obuhvata materijale o kojima obino ne mislimo

kao

kompozitima. To su punjene plastike, beton impregnirani materijali. I pored toga, svi ovi
materijali ipak pripadaju konceptu kompozita i bez obzira na opte prihvaen princip, njih treba
smatrati kompozitnim materijalima.

3.1. Sastojci kompozitnih materijala

U principu se kompoziti mogu napraviti kao kombinacija bilo koja dva iii vie materijala bilo
da su to metalni, organski iIi neorganski materijali. Iako su mogue kornbinacije materijala
praktino neogranieni sami oblici od kojih se materijal sastoji su limitirajui. Glavni sastojci
kornpozitnih materijala su :
-

vlakna

estice

ploe iii slojevi

ljuskice

popunjivai i matrice.

Slika br.1. Kompozitni materijal i neki oblici popunjivaa

Matrica je tijelo sastojka koji slui da se oblikuje kompozitni materijal i da mu formira njegovu
veliinu i obim. Uvoenjem odreenih faza u osnovni materijal (matricu) nekom od efikasnih
metoda, s tim da tu fazu dodajemo finom disperzijom, dolazi do poboljanja jednog nivoa
mehanikih osobina (vrstoca,ilavost, elastinost i dr.). Osim mehanikih dolazi i do poveanja
fizikih osobina. Ova vlakna, estice, ploe, ljuskice i popunjivai su strukturni elementi koji
odreuju unutranju strukturu kompozita. Uglavnom, ali ne i uvijek oni se mogu smatrati
"dodavaocima" kompozitnog materijala. Mada je najtipiniji kompozitni materijal sastavljen od
strukturnog elementa okruenog u matricu, ali mnogi kompoziti nemaju matricu i sastavljeni su
od jednog ili vie sastavnih dijelovn koje ine dva iii vise razliitih materijala.

3.1.1 Meufaza i interfejs

Zbog toga sto su razliiti strukturni elementi u kompozitu, izmjeani iIi kombinovani uvijek
postoji dodirni rcgion. To moc biti intrefejs (povrsina koja formira zajedniku granicu
elemcnata). U drugim sluajevima dodirni region je jasno dodana faza nazvana meufaza.

Slika br.2. Prikaz meufaze u kompozitu

3.1.2. Vlaknasto-matrini kompoziti

Od svih kompozitnih materijala ovaj vlaknasti tip je probudio najvie interesovanja meu
ininjerima koji se bave primjenama kompozita u raznim granama nauke. Sadanji trend razvoja
ovih vrsta kompozita se odvija u smjeru mijeanja sa keramikirn, metalnim i upljim vlaknima,
istovremeno kombinujui kalupe koji su jai, vri i otporniji na visoke temperature.
Praktino svi sintetiki materijali (plastika, guma, keramika i metal) se sada ojaavaju sa
vlaknima. Vlakna se biraju tako da je jedno vlakno izabrano zbog njegovih mehanikih osobina,
a drugo zbog sasvirn drugog razloga, npr. toplotne otpornosti. Tako imamo kornbinaciju od
azbestno-metalno-vlaknnstog kompozita za pravljenje prenosnih kaieva koji se koriste za prenos
tekiih vrelih materija.
3.1.2.1 Faktori poboljanja perfoirmansi kompozita:
1. Orijentacija
Od svih faktora koji utiu na poboljanje tehnikih performansi u vlaknastim kompozitnima je
najvanije upravo orijentacija. Orijentacija vlakana (poloaj svakog individualnog vlakna)
odreuje mehaniku snagu kompozita i smjer u kome ce ta snaga biti najvea.
Postoje tri tipa orjentacije vlakana:
a) jedno-dimenzionlno ojaanje

b) dvo-dimenzionalno (planarno) ojaanje

10

c) tro-dimenzionalno ojaanje

2.Duina
Orijentacija vlakana u kalupu moze biti uspostavljena ill sa kontinualnim ili sa kratkim
vlaknimaa. Iako su kontinualna vlakna mnogo odreenije orjentisana nego kratka vlakna, to ne
znaci da su bolja. Kuntinualna vlakna mogu prenjeti primljeno optereenje iIi pritisak od take
djelovanja samog optereenja pa cijelorn duinom kontinualnom stazom napora.
3.Oblik
Skoro sva vlakna koja se danas koriste imaju kruni popreni presjek bilo da su kontualna iIi
kratka;meutim, heksagonalna, pravougaona, poligonalne, prstenasta i vlakna ostalih nepravilnih
poprenih presjeka obeavaju poboljanje mehanikih osobina. Veliina prenika poprenog
presjeka vlakana veoma varira. Tako elini ipovi koji ojaavaju beton se mogu smatrati kao
primjer debclih vlakana; dok neka staklasta vlakna lmaju prenike od 0,01 mm.
Pored ova tri glavna faktora, postoje i drugi parametri koji utiu

na kvalitet vlaknasiih

kompozita. To su u prvom redu sastojci, kalup i faza vezivanja ali i drugi faktori.

11

3.1.3. Ljuskasti kompoziti

Postoje mnoge primjene kompozita koje zahtijevaju dvo-dimenzionalne elemente, odnosno
ljuske. Ove ravne forme mogu biti integrirano mnogo blie nego ostali oblici. Sljepljene u
kalupu, i postavljene paralelno u ravni, ljuskice omoguuju da takav kompozitni rnaterijal ima
jednake osobine u svim ravnima. Dok oni nude malo strukturalne snage upravno na ravan,
njihova preklapanje u tom pravcu predstavlja efikasnu barijeru za prodiranje fluida u kalup.
Nije lako kontrolirati pravac ljuskica u kompozitu ili praviti ljuskice po elji, jer samo ogranien
broj materijala je na raspolaganju. Ljuskasti kornpoziti su vjerovatno najrnanje poznati
kompozitni materijali. Sposobnost ljuskica da ojaaju smolaste materijale je prvi put dokazana
ezdesetih godina ovog vijeka. Sam ljuskasti kompozit se sastoji od Ijuskica koje se dre zajedno
uz pomo interfaze ili sjedinjenje u kalupe. Ljuskice mogu biti gusto pakovane da bi obezbijedile
velika ojaavanje materijala za dati popreni presjek, one prirodno formiraju serije barijera za
prolaz tenosti i pare, a takoer u velikoj mjeri redukuju mogunost mehanikog oteenja
prodiranjem.

Slika br 3. Razlika izmeu vlaknastog I ljuskastog kompozita

12

3.1.4. Kermeti
Kermeti predstavljaju mjeavinu keramike i metala koja omoguava da se kombinuju osobine i
koristi prednosti prisutnih karakteristika oba elementa. Npr., keramika ne mijenja svoje osobinc
na visokim temperaturama, ali joj nedostaje savitljivosti. Takva e kombinacija keramikih
estica u metalnoj matrici rezultirati u vidu kompozita koji ima bolju rastegljivost nego sama
keramika ujedno sa dobrom otpornou na visoke temperature.

Slika br 4. Prikaz kermeta

13

3.1.5. Punjeni kompoziti

Najprostija forma punjenih kompozita se sastoji od kontinualnih trodimenzianalnih
strukturalnih matrica infiltriranih iIi impregniranih materijalom za popunjavanje. Popunjiva
ima tro-dimenzionalni oblik, odreden prazninama u matrici. Sarna matrica moze izgledati kao:
-

estaugaona struktura

grupa celija

slucajna sunderasta mreza otvorenih para.

U veini poznatih punjenih kompozita eiijska struktura matrice je veoma fina, a funkcija
popunjivaa je da zapuni pore iii da obezbjedi prihvatljivu ili samo-obnovljiviju povrsinu. Tako
dijelovi metalnog praha i otpadaka koji su nepromoivi, i legura koje su samo-podmazive
spadaju u ovu kategoriju. Neki od novijih punjenih kompozita, meutim, se prave sa vrstom
strukturom koja se sastoji od dva isprepletena skeleta razliitih osobina.

3.1.6. Lisnati kompoziti

Lisnati tip kompozita je najstariji od svih kompozita. On se razlikuje od ostalih tipova zbog
samih razmjetaja. Kako je dimenziono veeg reda, sasvim je mogue da njegovi sastojci mogu i
sami biti kompoziti. Lisnati kompoziti imaju posebnu privlanost zato to, kada su napravljeni
od filmova ill limova, kao to esto jesu, lako ih je konstruirati proizvesti, standarzovati, i
kontrolirati nego sto je sluaj kod drugih tipova kompozita. Mnogi standardni tipovi su razvijeni
da bi pokazali poeljnu kombinaciju masenih i povrinskih osobina. Moda je najvei
domet lisnatog principa pojava "sendvi materijala.

14

4. Postupci za dobijanje kompozita

4.1. Sinterovanje
Materijali sa jednom komponentom obino se sinteruju na temperaturi koja iznosi 2/3 od
apsolutne tacke topljenja odgovarajuceg metalnog praha, a materijali razliitih komponenti koji
imaju razliite tacke topljenja sinterovanje se vrsi iznad tacke topljenja najlakse topljive
komponente. Za sinterovanje se primjenjuju:
-

elektro peci

silikatne peci

gasne pei.

Kao zatitna atmosfera upotrebljava se: vodnik, azot i propan. Otpreske razlicitie poroznosti
treba pri punjenju pcb stavljati odvojeno, istovremeno stavljanje moze izazvati deformacijc.
U procesu sinterovanja poroznih predmeta od grozdenog praha pri tempcraturi sinterovanja
manjoj od 1200C iznosi 1-2 %.

4.2. Impregniranje
Tehnoloski impregracija se svodi na pripremi otpresnog pripremka.
Pripremak se sastaji od: ice i dugih vlakana taj pripremak je sloen odredenim redosljedom
dalje se zagrijava, zagrijavanje maze bitt vakum ili interna atmosfera a hlaenje se vri zajedno
sa pei. Prirodno je da je temperatura topljenja matrice nia ad topljenja na vlaknu.
Cilj impregniranja je dobiti:
-

bez-porozan materijal

ravnomjerno rasporeene komponente

postizanje potrebne orijentacije

da se sauva polazni oblik i dimenzije v1akna.

15

Za ovu operaciju koristi se termiki laboratorij. Za dobivanje dobrog kompozita neophodno je

kvaenje vlakana tekuinom, pri tome ugao kvaenja mora biti to manji , ako je ugao manji
onda su sile veze vee na faznim ganicama.

4.3. Postupak nanoenja pokrivke

Armirane materijale mogue jc dobiti nanoenjem na podlogu nekoliko naizmjeninih slojeva
matrice i podloga je vrsta kalupa. Kalup moe imati dosta razliitu

konfiguraciju nakon

nanoenja redova podloka. Armirani materijal ponavlja geometrijski oblik podloke.

U tom sluaju se obezbjeuje armiranje pokrivke sa zadanim osobinama na gotovom proizvodu.

4.4. Plazmeni postupak

Ovaj postupak je u obliku plazme i dosta je perspektivan. Sastav naneene pokrivke pomou
dozatora specifine konstante moe se mijenjati kontinuirano po debljini nanoenog sloja ili se
pokrivka sastoji od sIojeva razliitih materijala. Ovi ureaji ili plazmeni uredaji su stabilni u radn
i jednostavni su za koritenje.

16

4.5. Vrue presovanje

Ovo su kontabilni procesi sinterovanja i presovanja.Zahvaljujui zagrijavanju proces upuivanja
pri presovanju je vrlo intenzivan.
Nedostatci: -niska produktivnost
-ogranicenost oblika
-dimenzija proizvoda (manja)
-dosta slozena oprema.
Ali bez obzira na te nedostatke vrue presovanje nalazi sve siru primjenu.

4.6. Elektrolitiki postupak

Pri koristcnju elektroliticke metode matrica se nanosi na armaturu u slojevima. Procesi taloenja
u sluaju ove metode odvijaju se kod niskih temperatura, jer to daje mogunost minimiziranja
neeljenih temperatunuh efekata. Postoji vise metoda nanoenja pokrivki elektrolitikim
postupkom.
Nedostaci ovog postupka su: -primjenjiv samo za laka vlakna
-teka i dugaka vlakna ne daju eljeni efekt.

17

5. Alternativni izvori energije

Obnovljivi izvori energije su izvori energije koji se dobivaju iz prirode te se mogu obnavljati.
Danas se sve vie koriste zbog svoje nekodljivosti prema okoliu. Najee se koriste energije
vjetra, sunca i vode.

Slika br 5.Vjetrenjae sa lopaticama od kompozitnih materijala

5.1. Tehnologije obnovljivih izvora energije

Veina tehnologije obnovljivih izvora energije se na direktan ili indirektan nain napaja iz Sunca.
Sistem Zemljine atmosfere je uravnoteen tako da je toplinsko zraenje u svemir jednako
pristiglom sunevom zraenju to rezultira odreenim energetskim stupnjem unutar Zemljinog
atmosferskog sistema to u grubo moemo opisati kao Zemljina klima. Hidrosfera (voda) upije
vei udio dolazeeg zraenja. Najvie zraenja se apsorbira pri maloj geografskoj irini u
podruju oko ekvatora, ali se ta energija raspruje u obliku vjetrova i morskih struja po cijelom
planetu. Gibanje valova moglo bi imati vanu ulogu u procesu pretvorbe mehanike energije
18

izmeu atmosfere i oceana kroz optereenje uzrokovano vjetrom. Suneva energija je takoer
odgovorna za distribuciju padalina, koje su stvarane hidroelektrinim projektima, i za uzgoj
biljaka koje su potrebne za proizvodnju biogoriva. Strujanje obnovljive energije ukljuuje
prirodne fenomene kao to su: suneva svjetlost, vjetar, valovi, geotermalna toplina kao to
Internacionalna Agencija za Energiju objanjava: Obnovljiva energija je dobivena iz prirodnih
procesa koji se konstantno obnavljaju.
U svojim razliitim oblicima, dobiva se direktno iz sunca ili iz topline stvarane duboko u Zemlji.
To jo ukljuuje elektrinu struju i toplinu dobivenu iz izvora poput suneve svjetlosti, vjetra,
oceana, hidroenergije, biomase i geotermalne energije te biogoriva i hidrogena dobivenog iz
obnovljivih izvora. Svaki od ovih izvora ima jedinstvene karakteristike koje utjeu na to kako i
gdje su koriteni.

19

6. Vjetar kao alternativni izvor energije

Vjetrenjae kao primarni izvor struje jo sa poetkom ovog vijeka, ponovo se vraaju u upotrebu
da iskoriste snagu vjetra. Primjena vjetrenjaa je velika na jedrilicama za plovidbu morem kao
generatori struje za navigacijske i druge ureaje, ali i u jednoj veoj primjeni kada se koristi vei
broj vjetrenjaa uvezanih u zajedniki akumulator gdje se dobivaju velike koliine elektrine
energije. Ove vjetrenjae su veoma jeftine i koriste Gl Ep kompozitne materijale, koji ih ine
efikasnijim i trajnijim.

Lopatice ovog generatora, koji se pokree na vjetar, su najvaniji dio. Da bi efikasno iskoristile
snagu vjetra, kako pri velikim, tako i pri malim brzinama vjetra, lopatice moraju da iskoriste
snagu vjetra to je vie mogue. Sa staklenim kompozitima je najlake napraviti efikasan oblik
lopatica u odnosu na pomenute uslove, a da pri tome te lopatice budu i ekonomine.

Neke lopatice se mogu izlivati iz odgovarajuih plastinih kalupa, ali se veina dobiva
ubacivanjem dugake, tanke i uske trake oko koje se obavijaju niti kompozitnog materijala. Ova
traka je napravljena od stakleno poliesterskih mjeavina, a vlaknasto namotana greda je
isprepletena sa takvim trakastim nitima. U smislu zamora staklena vlakna su mnogo zahvalnija
20

nego kada bi se koristio metal. Da bi se maksimalno iskoristila energija vjetra, lopatice moraju
zadravati snagu vjetra, to izaziva stalan pritisak na savijanje. Kada se pojave naleti vjetra, oni
vre ogroman pritisak na dodatne ''ziroskopske'' sile, koje bi mogle prouzrokovati da lopatice
izlete iz rotacione ravni. Takoer postoje jo i naponi na istezanje uslijed centrifugalnih sila.
Materijal mora mnogo toga da izdri. Kada bi se koristile metalne lopatice kod kojih bi se mala
pukotina irila brzo i rezultirala bi u iznenadnom slomu, to je veoma opasno i nepoeljno stanje.
Ako se kod umotanog kompozitnog materijala pojavi pukotina, obimna putanja napona je veoma
velika u odnosu na metal, i to sprjeava pukotinu da se proiri. A potom dozvoljava dovoljno
vremena da se odgovarajui dio zamijenut prije nego to bi dolo do pucanja lopatice i time
smanjenja ukupne energetske efikasnosti vjetrenjae. Veliina turbina koje se pokreu na vjetar
veoma varira, a najvei broj je ispitivan u SAD, Japanu. Snaga vjetra je obnovljiva i ne uzrokuje
staklenike plinove (ugljikov dioksid i metan) tijekom rada.

Slika br 6.

21

7. Solarna energija mogunost primjene kompozita

Snaga spoljnog zraenja na spoljnoj strani atmosfere, kada je zemlja udaljena na prosjenoj
udaljenosti od sunca, se naziva solarna konstanta. Iako je intenzitet energije koja dospije do
zemljine povrine znatno manji od solarne konstante, ova energija je veoma velika, ali slabo
iskoritena. Za prikupljanje solarne energije potrebni su solarni kolektori, ovako sakupljena
energija se koristi za termike procese u kojima se zagrijava gas ili tenost koja se tada
akumulira. Solarni kolektori se dijele na dvije vrste:
- Ravne ploaste kolektore
- Vakumske kolektore

7.1. Ravni ploasti kolektori

Kolektori sa ravnom ploom prikupljaju solarno zraenje na apsorpcionoj ploi. Ova ploa je
napravljena od termoplastinih polimernih kompozitnih materijala. Njihove osobine su:
-

Da su neotetive uslijed spoljanjih uticaja i klimatskih promjena

Da su dugotrajne
Da su lako obradive
22

Da ne mijenjaju svoje termo mehanike osobine tokom dueg vremenskog intervala

Male mase
Lake za montau, i da im se lako pristupa

Uz ravno ploaste kolektore, tipina instalacija za zagrijavanje vode ili komforno grijanje
ukljuuje cirkulisue pumpe, temperaturske senzore, automatske kontrolne prikljuke za
aktiviranje cirkulacione pumpe i ureaj za skladitenje toplote. Da bi se smanjila cijena ovakvog
solarno energetskog sistema istrauju se mogunosti upotrebe betona ojaanog sa cirkonijum
kvarcnim staklenim vlaknima kompozitnog materijala. Koriste se isjeckana vlakna od 38 mm
duine sa samo 5 % od totalne mase. Naunici su u stanju da stvore dijelove tanke samo 4.6 mm.
Primjenom novih tehnologija pojavljuju se i nove mogunosti za smanjenje proizvodne cijene
parabolikih skupljaa solarnog zraenja, heliostate i ravne ploaste kolektore za iskoritavanje
solarne i energije vjetra. Ovakav pasivan solarni energetski sistem koristi kompozitne materijale
koji su upotrebljeni na taj nain da sami koriste solarno zraenje u cilju grijanja ili hlaenja. U
ovakvoj kui ''sunani prostor'' slui kao kolektor zimi, kada su solarne zaluine otvorene, a kao
hladilac ljeti kada su solarne zaluine zatvorene. Uloga kompozitnih zidova u ovakvoj kui je
nezamjenjiva. Debeli betonski zidovi, ojaani cirkonijum kvarcnim staklenim vlaknima,
moduliraju velike temperaturne razlike tako to im je jedna od karakteristika da zimi apsorbuju
toplotu, a ljeti je odaju. Neophodan je kompozitni tanker u kome se nalazi termalna masa koja
sakuplja toplotu u toku dana, a otputa je tokom noi.

slika br 7. Solarni ploasti kolektor

23

8. Biogorivo
Biljke upotrebljavaju fotosintezu za rast i proizvodnju biomase. Poznata kao biomaterija,
biomasa se moe direktno upotrebljavati kao gorivo ili za proizvodnju tekueg biogoriva.
Biogorivo proizvedeno u poljoprivredi, poput biodiezela, etanola ili bioplina (esto kao
nusprodukt kultivirane eerne trske), mogu biti sagorena u motorima s unutarnjim izgaranjem ili
bojlerima. Uobiajeno je da biogorivo sagorjeva kako bi oslobodilo pohranjenu kemijsku
energiju u sebi. Aktivno se radi na istraivanju uinkovitijih naina pretvaranja biogoriva i
ostalih goriva u elektrinu energiju koristei gorive elije.

24

8.1. Tekue biogorivo

Tekue biogorivo je inae ili bioalkohol, poput etanolnog goriva, ili bioulje, poput biodizela i
istog biljnog ulja. Biodizel se moe upotrijebiti u modernim dizel vozilima s malo ili bez
preinaka na motoru te moe biti proizvedeno od ostataka ili istih biljnih ili ivotinjskih ulja i
masti (lipidi). isto biljno ulje moe se upotrebljavati u modificiranom dizel motoru. Ustvari,
dizel motor je izvorno zamiljen s pogonom na biljno ulje, a ne s pogonom na fosilna goriva.
Glavna prednost biodizela je malo zraenje (emisija). Uporabom biodizela emisija ugljikovog
monoksida i ostalih ugljikovodika smanjena je za 20% do 40%.
U nekim podrujima kukuruz, stabljika kukuruza, eerna repa

posebno su uzgajani za

proizvodnju etanola (poznatog kao zrnati alkohol ili alkohol od zrna), tekuine koja se moe
upotrijebiti u motorima s unutarnjim izgaranjem i gorivim elijama. Etanol se postepeno
upotrebljava u postojeoj energetskoj infrastrukturi. E85 je gorivo sastavljeno od 85% etanola i
15% benzina koje se prodaje potroaima. Biobutanol se razvija kao alternativa bioetanolu.
Poveava se meunarodno krizitiranje biogoriva proizvedenih iz usjeva hrane zbog potovanja
prema temama kao to su: osiguravanje hrane, utjecaj na okoli (krenje uma) i energetska
ravnotea.

Slika br 8. Biodizel dobiven iz poljoprivrednih kultura

25

8.2. Kruta biomasa

Kruta biomasa je najee uobiajeno upotrebljavana direktno kao sagorljivo gorivo, proizvodei
10-20 MJ/kg topline. Njeni oblici i izvori sadre gorivo dobiveno iz drva, biogeni udio iz
komunalnog krutog otpada ili neiskoriteni udio ratarskih kultura. Ratarske kulture mogu i ne
moraju se uzgajati namjerno kao energetski usjev, a ostatak biljke se upotrebljava kao gorivo.
Veina vrsta biomase sadre energiju. ak i kravlje gnojivo sadri dvije treine izvorne energije
koju je krava upotrijebila. Sakupljanje energije pomou bioreaktora je isplativije rjeenje za
raspolaganje otpadom s kojim su suoeni mljekari i mogue je proizvesti dovoljno bioplina za
pokretanje takve farme. S trenutnom tehnologijom, ono nije idealno prikladno za upotrebu kao
transportno gorivo. Veina transportnih vozila zahtijeva izvore energije sa visokom gustoom
snage poput onih koji se koriste u motorima s unutarnjim izgaranjem. Ti motori inae zahtijevaju
isto sagorljivo gorivo koje je obino u tekuem obliku i manjih dimenzija, kompresirane
plinovite faze. Tekuine su vie prenosive zato to imaju visoku energetsku gustou te mogu biti
pumpane to omoguava lake rukovanje.

26

8.3. Bioplin
Bioplin se lako moe proizvesti iz trenutnih ostataka kao to su: proizvodnja papira, proizvodnja
eera, fekalija, ostataka ivotinja i tako dalje. Ovi razliiti ostaci trebaju biti pomijeani zajedno
i uz prirodnu fermentaciju proizvoditi plin metan. Ovo se moe uiniti pretvorbom trenutnih
fekalinih postrojenja u bioplinska postrojenja. Kad elektrana bioplina ispusti sav metan koji
moe, ostaci su katkad pogodniji za gnojivo nego originalna biomasa. Alternativno, bioplin moe
se proizvesti uz pomo naprednog sustava procesuiranja otpada kao to je mehaniki bioloki
tretman. Ovi sustavi obnavljaju reciklirane elemente iz kuanskih otpada i procesuiraju
biorazgradivi

dio

anarobni

saeti

sadraj.

Obnovljivi prirodni plin je bioplin koji je poboljan do kvalitete slinoj prirodnom plinu.
Pribliavajui kvalitetu onoj kvaliteti prirodnog plina, postaje mogue distribuirati plin
masovnom tritu uz pomo plinomree.

27

8.4. Geotermalna energija

Geotermalna energija je energija dobivena odvajanjem topline od same zemlje, obino
kilometrima duboko u Zemljinoj kori. Skupo je sagraditi elektranu, ali trokovi rada su jeftini to
rezultira niskom cijenom energije za pogodne lokacije. Konano, ova energija se dobiva iz
topline Zemljine jezgre. Vlada Islanda kae: Treba naglasiti da geotermalni izvori nisu nuno
obnovljivi u istom smislu kao i vodeni izvori. Procjenjuje se da bi Islandova geotermalna
energija mogla pruiti 1700 MW za 100 godina, u usporedbi sa trenutnom proizvodnjom od 140
MW. Internacionalna Agencija za Energiju smatra geotermalnu energiju obnovljivom.
Tri tipa elektrane se upotrebljavaju za proizvodnju energije iz geotermalnih izvora: suha para,
flash i binarna (mjeana). Elektrane suhe pare uzimaju paru iz dijelova u zemlji i
upotrebljavaju je za direktni pogon turbine koja okree generator. Flash elektrane uzimaju
vruu vodu, obino temperature od 200 C, iz zemlje, i omoguavajui vrenje i izviranje na
povrinu. Kondenzirana para i ostatak geotermalne tekuine u sva tri tipa elektrane su ubaene
nazad u tople stijene kako bi prikupile vie topline.

Izvori geotermalne energije na povrini Zemlje

28

Geotermalna energija Zemljine kore je u nekim podrujima blia povrini nego u drugim. Na
mjestima vrue unutranjosti gdje para ili voda mogu biti odvojeni i dovedene na povrinu to se
moe iskoristiti za proizvodnju elektrine energije. Takvi izvori geotermalne energije postoje u
odreenim geoloki nestabilnim dijelovima svijeta poput: ilea, Islanda, Novog Zelanda,
Sjedinjenih Amerikih Drava, Filipina i Italije. Dva takva najznaajnija podruja u Sjedinjenim
Amerikim Dravama su u zaljevu Yellowstonea i u sjevernoj Kaliforniji. Island je proizveo 170
MW geotermalne energije i zagrijao 80% svojih kuanstava u 2000. godini pomou geotermalne
energije.Dio

od

8000

MW

kapaciteta

proizvodi

cijelosti.

Takoer postoji potencijal da se geotermalna energija dobije iz vruih i suhih stijena. Probuene
su rupe minimalno 3 km u Zemlju. Neke od ovih rupa pumpaju vodu u zemlju, dok druge
pumpaju vruu vodu van. Izvori topline sastoje se od vruih podzemnih radiogenih granitnih
stijena koje se zagrijavaju kada postoji dovoljno sedimenta izmeu stijena i zemljine povrine.
Nekoliko tvrtki u Australiji istrauje tu tehnologiju.

.
Geotermalna energija

29

9. ZAKLJUAK
Kompozitni materijali podrazumijevaju vrstu vezu dva ili vie sastavnih elemenata, koji su
sjedinjeni u makroskopskoj veliini, bez razaranja, u nerazdvojivu vezu, u cilju dobijanja boljih
mehanikih i drugih karakteristika, nego to su to posjedovali sastavni elementi kompozitnih
materijala prije njihovog sjedinjavanja. U principu se kompoziti mogu napraviti kao kombinacija
bilo koja dva iii vie materijala bilo da su to metalni, organski iIi neorganski materijali. Glavni
sastojci kornpozitnih materijala su : vlakna, estice, ploe iii slojevi, ljuskice, popunjivai i
matrice.
Stalni porast populacije za sobom donosi i konstantno vee potrebe za energijom i ovjeanstvo
je u kontinuiranoj potrazi za izvorima energije koji bi primjereno pokrili energetske potrebe.
Trenutno svijet pokriva svoje energetske potrebe uglavnom neobnovljivim izvorima energije,
veinom fosilnim gorivima ugljenom, naftom i prirodnim plinom. Kao to i samo ime govori,
ovi izvori energije nisu obnovljivi, a to znai da ne mogu trajati vjeno te e u odreenom
trenutku biti potroeni. Trenutno se kao ekoloki prihvatljivo rjeenje nude obnovljivi izvori
energije, Energija Sunca nema dovoljnu iskoritivost i skupa je, energija vjetra nije svugdje
dostupna u dovoljnim koliinama, energetski potencijali vode ve su u velikoj mjeri iskoriteni.
Geotermalna energije moe se optimalno iskoritavati samo na tektonskim rasjedima, tj. na
mjestima na Zemlji gdje toplinska energije iz unutranjosti Zemlje dolazi vrlo blizu povrini.

30

10 . LITERATURA
Knjige: 1. Fuad atovi, Novi materijali Mostar- Biha, 2001.
Elektronski mediji: - Internet

31