DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Uygulamalar

(3)
Dr. Ergn BOZDA
.T.. Makina Fakltesi

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

Deiik uygulamalarda, deiik amalarla kullanlmak zere deiik tip

ve boyutlarda strain gauge'ler retilir. lm yaplacak her problemin
kendine zel, artlara uygun strain gauge'inin seilmesi gerekir.

Strain gauge seimi yaplrken u noktalar dikkate alnmaldr.

Basit lmlerde ve asal dorultularn bilindii veya hangi dorultuda

lme yaplaca bilinmesi durumlarnda klasik tip basit strain
gauge'ler kullanlr.

Strain Gage Uygulama Aksesuarlar

Strain Gage Uygulama Aksesuarlar

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

lm yaplacak cisimde uniform gerilme hali yoksa, noktadan

noktaya gerilmede deimeler sz konusu ise (genellikle byledir.),
belirlenen noktadaki gerilmenin gerek deerini bulabilmek iin strain
gagein lm uzunluunu mmkn olduu kadar kk semek
gerekir. Zira llen deer, lm uzunluu boyunca ortalama deerdir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

Ancak strain gage boyutu kldke gerek yaptrma,

lehimleme zorlar ve gerekse llen deer klr. Bu nedenle

en uygun boyuta tecrbe ile karar verilir. lm uzunluu 0.3
mm den balayarak 120 mm ye kadar deien strain gage ler
mevcuttur. Strain gauge'in bykl, lm yaplacak cismin
byklne ve ekil deitirme gradyanna bal olarak seilir.

Eer gerilme ve ekil deitirme alan karmak ise, cismin

geometrisine ve kuvvet sistemine bal olarak birden fazla strain
gauge elemannn oluturduu rozet ad verilen elemanlar
kullanlr. Rozet strain gage ler boyut ve strain gage saysna
gre deiik geometrilerde tasarlanmlardr.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

Strain gage seerken dikkat edilmesi gereken bir baka nokta

da, lm yaplacak konuma da bal olarak, strain gage
ularnn uygun balanabilecei (lehimlenebilecei) bir geometri
seilmelidir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

Strain gauge malzemesi, taban malzemesi ve yaptrc lm yaplan

cismin ve evrenin scaklna uygun olarak seilmelidir.
Uzun sreli lmlerde ve bilhassa dinamik kuvvetlerin uyguland
problemlerde taban malzemesinin ve yaptrcnn yorulma mrne
uygun seilmesi gerekir.
Taban malzemesi ve yaptrc ile lm yaplan cismin malzemesi
kimyasal reaksiyonlara kar uygun seilmelidir.
strain gauge telinin termal genleme katsays ile lm yaplan cismin
termal genleme katsays birbirine uygun seilmelidir. Ancak yarm kpr
veya tam kpr ile scaklk kompanzasyonu salanyorsa bu nokta pek
nemli deildir.
lm artlarna uyan en ucuz strain gauge seilmelidir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage Seimi

Strain Gage Kod Numaras

EA - 06 250 BF - 350 Option LE

1- Strain gauge serisi

E : Taban malzemesi ( E - poliamid)
A : Metal tel alam ( A - Konstantan)
2- Termal kompanzasyonla ilgili numara
3- Gauge lm uzunluu (mm)
4- Gauge ekli
5- Diren (ohm)
6- zel koul

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage ve Terminal Seimi

Terminal Seimi
lm esnasnda veya daha sonra balant kablolarnn hareketi
ve zorlanmas sonucu strain gauge'in ularndan kopmamas iin
strain gauge ular nce terminal ad verilen ve hemen strain
gauge'in yanna yaptrlan elemana lehimlenir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage ve Terminal Seimi

Strain gagein terminale balants da lm konumuna ve

terminalin tipine bal olarak deiik ekillerde yaplr.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Yzey Hazrlama ve Yaptrma

Yaptrma ilemi yaplacak yzey ya zc solventlerle yalardan

arndrlr. Bu ilem her zaman iin ilk ilem olmaldr. Daha sonraki
andrma ilemi srasnda pisliklerin yzey malzemesi ilerine
srklenmemesi iin bu gereklidir. Ya alma ilemi, pislik, tortu
brakmayan zclerle yaplmaldr. Bunun iin sprey tipleri tercih edilir.
Eer yzey przll fazla ise ve oksitlenme mevcutsa, yzey 220
veya 320 numara zmpara ile temizlenir. Yzeyde boya mevcutsa, nce
boya kaznr, daha sonra zmparalama yaplr. Daha sonra gazl bez veya
yumuak temiz bezle yzey silinir. Yzey zerinde lme dorultusu iin
eksen izgileri iaretlenir. Temizleyici ile yzey, pamuk veya bez renk
deitirmeyinceye kadar silinir.
Strain gauge cmbzla zarfndan karlr ve temiz bir yzeye konur.
Terminal kullanlacak ise bu da strain gauge'e yakn konuma yerletirilir.
zerlerine yaptrlan selloteyp ile konumlar tesbit edilir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Yzey Hazrlama ve Yaptrma

DENEYSEL GERLME ANALZ

Yzey Hazrlama ve Yaptrma

Gauge - terminal - selloteyp gurubu, konumlar bozulmayacak ekilde

(yaklak olarak yzeyle 30 lik a ile) kaldrlr. lme yaplacak
konuma iaretlenen eksen izgileri strain gauge zerindeki eksenlerle
akacak ekilde yaptrlr.
Daha sonra selloteypin bir ucu hafife kaldrlr. Cisim zerine lme
konumuna yaptrc srlr. Ucu kaldrlm olan selloteyp zerindeki
gauge selloteyp ile birlikte zemine yaptrlr. Parmak ile strain gauge
zerine birmiktar basn uygulanr. Bu basn, fazla yaptrcy ve
varsa hava kabarcn dar atar. Basn fazla olursa yeterli yaptrc
kalmayacandan yapma iyi olmaz. Parmakla basma ilemi bir ka
saniye srer (hzl yaptrc iin). Daha sonra selloteyp dikkatlice
kaldrlr.

Strain gauge'in ular terminale lehimlenir. Terminalin ular ohmmetre

ile kontrol edilir.

Terminal ularna lme cihazna yetiecek uzunlukta kablo ular

lehimlenir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage zolasyonu

Strain Gauge Uygulanan Blgenin Koruyucu ile

Kaplanmas

DENEYSEL GERLME ANALZ

Strain Gage zolasyonu

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

Strain-gauge lme sistemlerinin

hassaslnn korunmas, doru,
gvenilir ve bu hassaslkta tekrar eden
sonular alnmas iin bu sistemlerin de
belirli aralklarla kalibre edilmesi gerekir.

Direkt Kalibrasyon
ndirekt Kalibrasyon

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

Deeri bilinen bir k sinyali sisteme

giri sinyali olarak verilir, buna bal
olarak wheatstone kprsnde bulunan
bir koldaki diren, deitirilerek straingaugein davran simle edilir. Bu
ynteme shunt kalibrasyonu ad
verilir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

Shunt kalibrasyonunda dikkat edilmesi

gereken nemli husus vardr.

kalibrasyonun uygulanaca diren kolu

ngrlen birim uzamay simle edicek
shunt direncinin hesaplanmas
wheatstone kprs nonlineerlii

R1

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

Kalibrasyon direnci
ekilde gsterildii gibi
R 1 direncine paralel
olarak balanrsa,
koldaki edeer diren

R1

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

Buna bal olarak da

koldaki diren deiimi ;

veya


RSG

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

RG
RC
RG
FG S

FG
RG

gauge faktr

: strain gauge direnci

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

DENEYSEL GERLME ANALZ

Shunt Kalibrasyonu

DENEYSEL GERLME ANALZ

Enine Duyarllk (Transverse Sensitivity)

Enine duyarllk, strain gaugenin lme dorultusuna

dik dorultudaki ekil deiimine kar hassasiyetini
tanmlar.

Bu durum, hatal lm yaplmasna yol aar.

Bu oran genellikle ok kktr ve yzde 1-2 yi gemez.

Tel

tipi

starin-gaugelerde,

enine

dorultudaki

tel

ksmlarnn oranna baldr.

Folyo tipi starin-gaugelerde, zgara dizayn ve gauge

tasarmndan etkilenir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Enine Duyarllk (Transverse Sensitivity)

ki eksenli gerilme durumunda

arasndaki oran byktr.

ekil

deiimleri

Eer enine duyarllktan kaynaklanan hata giderilmezse,

daha kk birim ekil deiiminin bulunduu
gaugedeki yzde hata ok byk olabilir.
Poisson oran 0.285 olan bir malzemede, tek eksenli
gerilme durumunda hata sfrdr.
nk, retici tarafndan verilen gauge faktr byle
bir gerilme durumunda llmtr ve halihazrda
poisson ekil deiiminden kaynaklanan ekil deiimini
de iermektedir.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Enine Duyarllk (Transverse Sensitivity)
Dier bir deyile, bir strain-gauge,
a) farkl bir poisson oranna sahip bir malzeme zerine
yerletirimise,
b) elie yerletirilmi fakat tek eksenli gerilme durumu
haricinde bir gerilme durumu sz konusu ise
dzeltilmeyi gerektiren bir enine duyarllk durumu sz
konusudur.
Bir strain-gauge aslnda Fa ve Ft gibi iki gauge faktrne
sahiptir. Herhangi bir ekil deiimi alan iin strain-gauge
kts

R
Fa a Ft t
R

DENEYSEL GERLME ANALZ

Enine Duyarllk (Transverse Sensitivity)
Burada

a , t :
Fa :

Gauge eksenine srasyla paralel ve dik dorultudaki birim ekil deiimi

eksenel gauge faktr

Ft : enine gauge faktr

R
Fa ( a K t t )
R

Ft
Kt
:
Fa

Enine duyarllk katsays

DENEYSEL GERLME ANALZ

Enine Duyarllk (Transverse Sensitivity)
0 poisson oranna sahip tek eksenli gerilme altnda

bir malzeme

zerinde gauge faktr iin yaplan kalibrasyonda

t 0 a
dr. Bu durumda,

veya
reticiler genellikle bu ifadeyi

R
Fa ( a K t 0 a )
R

R
Fa (1 K t 0 ) a
R
R
F
R

eklinde verirler. Burada F retici gauge faktrdr.

DENEYSEL GERLME ANALZ

Enine Duyarllk (Transverse Sensitivity)

Tek eksenli gerilme hali dndaki uygulamalarda, enine duyarllk

etkisi hesaba katlmaldr. Aksi durumda hata yaplm olur. Bu hata,

K t ( t / a 0 )
100
1 0K t

eklinde hesaplanr. Burada,

Gauge dorultusu boyunca llen ekil deiimindeki yzde hata

reticinin gauge faktrn belirledii malzemenin poisson oran

a , t :

srasyla strain-gauge eksenine paralel ve dik dorultudaki

birim ekil deiimi

ekil 1. Baz birim ekil deiimi oranlar iin enine duyarllktan kaynaklanan hata