DAĞITIM TRANSFORMATÖRLERİ İÇİN

TEST PROSEDÜRÜ
KİTABI

ER-HAY ENERJİ MÜH. MİM. ELK. İLT. İNŞ. MAK. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

OĞUZLAR MAHALLESİ 1396. SOKAK NO:10/1 ÇANKAYA/ANKARA

TELEFON:0 312 285 98 40 FAKS:0 312 285 63 99

erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr

www.erhay.com.tr
 İÇİNDEKİLER

Sayfa 1 : Gerilim Çevirme Oranlarının Ölçülmesi

Sayfa 2 : İzolasyon Dirençlerinin Ölçülmesi

Sayfa 3 : Sargı Dirençlerinin Ölçülmesi

Sayfa 4 : Kısa Devre Empedansının ve Yükte Kaybın Ölçülmesi

Sayfa 5 : Yüksüz Kaybın ve Akımın Ölçülmesi

Sayfa 6 : Dielektrik Testler / Uygulanan Gerilim Testi

Sayfa 7 : Dielektrik Testler / Endüklenen Gerilim Testi

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 DAĞITIM TRANSFORMATÖRLERİ İÇİN TEST PROSEDÜRÜ

RUTİN TESTLER:

1. Gerilim Çevirme Oranının Ölçülmesi ve Faz Kaymasının Kontrolü

2. İzolasyon Dirençlerinin Ölçülmesi
3. Sargı Direncinin Ölçülmesi
4. Kısa Devre Empedansının ve Yükte Kaybın Ölçülmesi
5. Yüksüz (Boşta) Kaybın ve Akımın Ölçülmesi
6. Dielektrik Testler
a. Uygulanan Gerilim Testi
b. Endüklenen Gerilim Testi

1.GERİLİM ÇEVİRME ORANININ ÖLÇÜLMESİ VE FAZ KAYMASININ KONTROLÜ

Bir trafonun iki sargısı arasında boştaki gerilimlerinin oranına çevirme oranı adı verilir.

Ölçmenin amacı; tasarlanan boşta gerilim oranının verilen limitler dahilinde olup
olmadığının doğrulanması, gerek sargıların ve gerekse bağlantıların durumunun belirlenmesi ve
varsa sorunların tespit edilmesidir.

Ölçmeler trafonun tüm kademelerinde ve tüm fazlarında yerine getirilir.

Çevirme oranının ölçümü dijital cihazlar kullanılarak gerçekleştirilir. Bu cihazlarla çevirme

oranının ölçümü ile birlikte, bağlantı grubu belirlenmesi (üç fazlı ölçme cihazı ile) ve ölçüm
sırasında çekilen akım da ölçülebilir. Söz konusu vektör çiftlerinin gerilimlerinin oranlanması
yöntemi, aynı zamanda vektörler arasındaki açının (faz kaymasının) ölçülmesine de olanak sağlar.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 2.İZOLASYON DİRENÇLERİNİN ÖLÇÜLMESİ

Transformatörün, gerek sargılarının toprağa ve gerekse sargılar arasındaki yalıtımın

durumunun belirlenmesi ve işletme sırasında yapılacak ölçümler için referans oluşturması amacı
ile yalıtkanla direnci ölçümleri yapılır.

Ölçme sırasında yalıtkanın oluşturduğu dirençten akan akımlar (sarj, kaçak akımlar) ölçülür.
Bu akım, yalıtkandaki nem, içerdiği yabancı maddeler ve sıcaklığa göre değişir.

Yalıtkanlık direnci ölçümlerinde elde edilen sonuçlarla birlikte, periyodik aralıklarla yapılan
ölçmelerin karşılaştırılması yoluyla, yalıtkanın durumu ile ilgili değerlendirmelerin yapılması
gereklidir. Karşılaştırma için aynı sıcaklıkta olmaları gerekir.

Yalıtkanlık direnci ölçmelerinde, trafo yalıtımının durumu hakkında ‘‘direncin test zamanına
göre değişimi yöntemi’’ basitliği ve doğru sonuç vermesi yönünden uygulanabilecek en iyi
yöntemlerden biridir.

Yalıtkanlık direnci, bir ölçme cihazı yardımı ile ölçülür. Test gerilimi ‘‘doğru gerilim’’ olup
1000V d.c. ile 5000V d.c. arasında değişebilir.

Ölçme noktaları ‘‘sargılar arası ve sargı-tank arası’’ dır. Ölçme sırasındaki sıcaklık ve
durumu kaydedilmelidir.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 3.SARGI DİRENCİNİN ÖLÇÜLMESİ

Transformatörün, sargı ve terminal bağlantılarının kontrol edilmesi, daha sonraki

ölçmelerde referans olarak ve hem de yük kayıplarının referans sıcaklığındaki değerinin
hesaplanmasında kullanılması amacıyla ölçüm yapılır.

Trafo sargı dirençleri dijital ölçme cihazları kullanılarak yüksek hassasiyette

gerçekleştirilir.

Ölçülen sargı dirençlerinin değerleri ve ölçüm esnasındaki ortalama sargı sıcaklığı kayıt
altına alınarak test raporuna işlenir.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 4. KISA DEVRE EMPEDANSININ VE YÜKTE KAYBIN ÖLÇÜLMESİ

Kısa devre kayıpları ve kısa devre gerilimi trafonun işletmedeki performansı ile ilgilidir.
Müşteriye garanti edilen ve raporlanan değer olup işletme ekonomisi yönünden önemlidir. Kısa
devre gerilimi ise özellikle trafoların paralel çalışmaları sırasında önemli bir kriterdir.

Kısa devre gerilimi; sargı çiftlerinden birisi kısa devre edilmiş durumdayken sargı
çiftlerinden anma akımının akmasını sağlayan ve birincil sargıya uygulanan gerilimdir. Bu sırada
ölçülen aktif kayıplara kısa devre kayıpları adı verilir.

Kısa devre kayıpları, yük akımının sargıda oluşturduğu ‘‘Joule’’ kayıpları (doğru akım/dc
kayıpları) ile kaçak akılarının sargı, çekirdek sıkıştırma düzenleri, kazan duvarı ve şayet var ise
manyetik ekranlama üzerinde oluşan ek kayıplardan (alternatif akım/ac kayıpları) meydana gelir.

Genel olarak trafonun yg sargıları tarafından beslenirken ag sargıları kısa devre edilir.
Ölçme sırasında akım mümkün olduğunca anma akımı (IN) değerinde olmalı yada bu değere yakın
olmalıdır. Ölçüm sırasında gerilim oldukça sinüs biçiminde ve trafonun anma frekansında olmalıdır.
Ölçüm sırasında her fazın gerilimi, akımı ve kısa devre kayıpları ölçülmelidir.

Kayıplar standartlarda belirtilen bir referans sıcaklık esas alınarak düzeltilmesi gerekir.
Ölçümün yapıldığı sıcaklıkta (tm) bulunan kısa devre gerilimi (Ukm) ve kayıplar (Pkm) bu referans
sıcaklığa göre düzeltilirler.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 5. YÜKSÜZ (BOŞTA) KAYBIN VE AKIMIN ÖLÇÜLMESİ

Boşta kayıplar trafonun işletmedeki performansı ile yakından ilgilidir. Trafo işletmede
kaldığı sürece de bu kayıplar oluşur. Bu nedenle boşta çalışma kayıpları işletme ekonomisi
yönünden çok önemlidir.

Trafoda boştaki kayıp ve akım ölçümü, sargı çiftlerinden biri (genellikle yg sargısı) boşta
tutulurken diğer sargının anma gerilimi ve frekansında beslenmesi ile yapılır. Bu test sırasında
boşta akım ile boştaki kayıplar ölçülür. Ölçülen kayıplar besleme geriliminin şekline ve frekansına
çok bağlıdır. Bu nedenle gerilimin biçimi oldukça sinüs ve anma frekansında olmalıdır.

Trafonun boştaki kayıpları; trafo çekirdeğindeki demir kayıpları, yalıtkan malzemedeki

dielektrik kayıpları ve boştaki akımın ortaya çıkardığı bakır kayıpları diye üç ana başlıkta toplanır.
Bunlardan son ikisi değer olarak çok küçük olduğundan etkili değildir ve ihmal edilirler. Dolayısıyla
boştaki kayıpların belirlenmesinde sadece demir kayıpları göz önünde bulundurulur.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 6. DİELEKTRİK TESTLER

Trafonun yalıtım dayanımı ile ilgili beklentilerin doğrulanması için aşağıda belirtilen yalıtım
testleri uygulanır.

a. Uygulanan Gerilim Testi

Bu testin amacı; sargıların, topraklanmış olan çekirdek, diğer sargılar ve konstrüktif

parçalar ile kazan’a karşı yalıtımı dayanımının ön görülen test gerilimi ile kontrolüdür. Böylece
işletmedeki sistem dengesizlikleri, arıza durumları ve işletme hatalarında ve de geçici olaylarda
oluşan aşırı gerilimlere karşı trafo yalıtımının dayanımının doğrulanması yapılmış olur.

Uygulanan gerilimle yapılan testler sırasında test geriliminin frekansı trafonun anma
frekansında ya da bu frekansın %80’inden az olmayan bir frekansta yapılmalıdır. 60 Hz trafolar,
böylece 50 Hz ile test edilebilir. Gerilimin formu ise olabildiğince sinüs biçimli ve tek fazlı olmalıdır.

Test süresi 1 dakikadır. Test edilen sargının tüm terminalleri birbirine bağlanmalı ve buraya
gerilim uygulanmalıdır. Bu sırada test edilmeyen diğer sargıların terminalleri de kendi aralarında
birbirine bağlanmalıdır. Test edilmeyen sargılar ile kazan ve çekirdek topraklanmalıdır.

Test süresince test geriliminde herhangi bir çökme meydana gelmemeli veya sistem açması
oluşmamalıdır.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr
 b. Endüklenen Gerilim Testi

Bu testin amacı; gerek fazlar arasında ve gerekse sarımlar arası ile bobinler arasındaki
yalıtımın dayanım, ayrıca kademeli yalıtılmış sargıların giriş terminalleri ile toprak arasındaki
dayanımının kontrolüdür.

Test sırasında, normal olarak test gerilimi, düşük gerilimli sargıya (genelde ag sargısı)
uygulanır, bu sırada diğer sargılar açık bırakılmalı ve bir noktadan topraklanmalıdır.

Test gerilimi, trafonun anma geriliminden çok daha yüksek olacağından, trafo çekirdeğinin
aşırı doymasını önlemek için test frekansı anma frekansının iki katından az olmamak üzere yüksek
olmalıdır.

Test süresi 15 saniyeden az olmamak üzere aşağıdaki bağlantıya göre hesaplanır:

t=anma frekansı/test frekansı*120 saniye

Test sırasında herhangi bir atlama, gerilim çökmesi veya akımda anormal artış meydana
gelmemiş ise test başarılmış olur.

Oğuzlar Mahallesi 1396. Sokak No:10/1 Çankaya/ANKARA

Telefon:0 312 285 98 40 Faks:0 312 285 63 99
erhayenerji@hotmail.com - erhayenerji@gmail.com - info@erhay.com.tr
www.erhay.com.tr