DAITIM

TRANSFORMATRLER
Hazrlayan :
Hasan Veysel DOAN
Marmara niv.Elektrik retmenlii

GSM:0533 565 69 00
E-mail:hasandogan23@hotmail.com

GENEL BAKI : Bu blmde datm
transformatrleri tantlacak,
bakmlar ve iletilmeleriyle ilgili
genel bilgiler verilecektir
Transformatrlerin tanm
Tanm1:Transformatrler,elektromagnetik
indksiyon yolu ile elektrik enerjisini bir
veya birka devreye ayn frekansta
fakat farkl gerilimde ve akmda
dntren, hareketli paras olmayan
elektrik makineleridir.
Tanm 2: Transformatrler elektrik
enerjisinin gerilim ve akmnn
deerlerini ihtiyaca gre deitiren
statik cihazlardr.
Transformatrlerin yaps
Transformatrler ince salardan yaplm ve
demir gvde ad verilen kapal bir magnetik
devre, ile yaltlm iletkenlerden sarlp,demir
gvde zerine yerletirilmi iki bobinden
meydana gelmitir .zel olarak yaplan oto
trafolar dndakiler de bu iki bobin elektriki
olarak birbirinden tamamen yaltlmtr.
I.DAITIM TRANSFORMATRNN
ALIMA PRENSB
Transformatrn primer sarglarna bir
AC.(alternatif akm) uygulandnda bobinler
ierisinde bulunan demir nvede bir manyetik
ak dolamaya balar. Bu ak, demir nvenin
dier bacanda bulunan sekonder sargy
keserek manyetik indksiyon yoluyla bir
gerilim indklenir.
Primere uygulanan gerilim,sekonderden
alnan gerilimden byk olduu zaman
trafoya alaltc trafo,sekonderden alnan
gerilim primerden byk olduu zaman ise
trafoya ykseltici trafo denir.
Primer ve sekonder sarglar arasnda
elektriki bir ba yoktur. fazl
transformatrlerin alma prensibi bir
fazl transformatrlerin aynsdr.
fazn sarglar arasnda 120 derece faz
fark vardr.
Transformatrlere uygulanan
gerilimler ile sarglarn sipir saylar
doru orantldr. Bu oran ayn
zamanda transformatrlerde bota
dntrme orandr.
Bota dntrme oran k=
TRANSFORMATRLERN BO ALIMASI
VE MIKNATISLANMA AKIMI
Bir transformatrn bota almas sekonder
devresinde hi yk olmamas veya
sekonderden hi akm ekilmemesi halidir.

Bu trafonun primerine bir gerilim uygulanrsa
primerinde bir akm oluacak ve bu akm
nvede bir manyetik alan oluturacaktr.Bu
akma mknatslanma akm denir.
PRMER
SARGI
SEKONDER
SARGI
P
R

M
E
R

S
A
R
G
I

S
E
K
O
N
D
E
R

S
A
R
G
I

II. DAITIM
TRANSFORMATRNN
TPLER, ELEMANLARI ve
ELEMANLARIN LEVLER
TPLER:
A)- Kuru (dahili) tip
transformatrler
B)- Yal (dahili ve harici) tip
transformatrler.

Yal tip transformatrler iki ekilde
imal edilirler.
a)- Hermetik
b)- Rezerve (Ya genleme) tankl
ELEMANLARI:
Demir Nve: Manyetik ak dolamn salar.
Primer Sarglar : nce kesitli
iletkenlerden oluur ve ok sipirlidir.
Transformatrn YG. giri ksmdr.
Sekonder Sarglar : Kaln kesitli
iletkenlerden oluur ve az sipirlidir.
Transformatrn AG. k ksmdr.
zolasyon Ya: Sarglar aras ve
gvde ile tank aras izolasyonu salar.
Transformatr sarglarn soutmaya
yarar.
Ana Tank: inde, nve, sarglar, kademe
deitirici ve yan bulunduu ksmdr.
Ya Rezerve Tank: Ya genleme ve yedek
ya tankdr.
Radyatr: Transformatr yann
soutulmasn salar.

YG - AG Buingi: YG ve AG
fazlarnn balant terminalleridir

Ark Boynuzu: Transformatrn
izolasyonuna zarar verecek gerilim
ykselmelerine kar transformatr
koruyan elemandr.

Termometre: Transformatrn s
derecesini gsterir.

Ya Seviye Gstergesi: Rezerve
tankndaki yan seviyesini gsterir.
Gerilim Kademe Komitatr: YG gerilim
seviyesini ayarlamaya yarar.
Tama Kancalar: Transformatr
montaj ve demontaj ilemi esnasnda
kaldrmaya yarar.

Tekerlekler: Transformatr tamaya
yarar.
III. DAITIM
TRANSFORMATRLERNN
ETKET DEERLER
MARKA
Markas: Transformatr yapan firmann addr.
Seri No: Transformatrn seri numarasdr.
mal Yl: Transformatrn yapld yldr.
TS: Hangi standarda gre yapldn gsterir.
G: Nominal gc ifade eder.
Frekans: Transformatrn alma frekansn gsterir.
Kademe Etiketi: Bulunduu kademedeki gerilim
deerini gsterir.
Balant Grubu: Transformatrn primer ve
sekonderinin hangi balant grubunda sarldn
belirtir.
zole Seviyesi: Test edilen OG AG zolasyon
seviyesidir.

Nominal Ksa Devre Gerilimi:
Transformatrn nominal % Uk ksa devre
gerilimidir

Max. Ksa Devre Sresi: Transformatrn
en fazla ksa devreye dayanma sresidir.

Soutma ekli: ONAN tabii soutma;
ONAF fanla soutma; OFAF fan ve
sirklasyon pompas ile soutmadr.

Nominal Akm: Primer ve sekonderden
devaml ekilebilecek akm belirtir.


Bota Akm I0: Ykszken ekebilecei %
olarak akm deeridir.

zolasyon Direnci Test Deerleri Tablosu:
Transformatrn fabrikada yaplan test
deerleridir.

Toplam Arlk: Transformatrn aksesuarlaryla
birlikte komple arldr.

Ya Arl: Transformatrdeki toplam ya
arldr.

Ya Cinsi: Transformatrlerde kullanlan yan
markasn ve cinsini belirtir.

Kazandan karlan Ksmn Arl: Nve ve
sarglarn arldr.

IV. DAITIM
TRANSFORMATRLERNN
GENEL KONTROL,
ARIZALARI ve YAPILACAK
MDAHALELER
1)- YG ve AG buingleri krk veya atlak olabilir.
Yenisi ile deitirilecek.
2)- Hava kurutucusunda ( silicagel kab) bulunan
silicagelin rengi, miktar ve pembeletii ksm
kabn altnda m, yoksa transformatrn giri
tarafnda mdr? Kontrol edilir.
Silicagelin rengi normalde MAV olup
PEMBE hale gelmi ise kurutulur veya yenisi ile
deitirilir.
3)- Transformatr YG ve AG buing diplerinden
ya kaa kontrol yaplr.
Ya kaa varsa, buing contalar
salam ise buing somunlar sklr, salam
deil ise yenisi ile deitirilir.
4)- Ark boynuzlarnn dzgn olup
olmad kontrol edilir.
Dzgn deil ise atlama aral
standart lsne gre ayarlanr.
5)- Ya ve sarg s gstergeleri varsa bunlarn kontrol
yaplr.
Is ayarlar uygun deil ise
standart llere gre ayarlanr.
6)- Bucholz Rlesi varsa, ya seviyesi ve elektriki
balants kontrol edilir.
Ya eksikse tamamlanr, Bucholz
Rlesi elektriki balantlar dzeltilir

7)- ift kadranl termometre varsa, elektriki balantsnn
ve temizliinin kontrol.



Balantlar gevek ise dzeltilir
8)- Ya seviye gstergesi salamlk kontrol ve ya
seviyesinin kontrol.
Cam krk ise deitirilir, ya
eksik ise tamamlanr.
9)- Transformatr yann izolasyon seviyesi periyodik
olarak test edilir.
Test deeri dkse yenisi ile
deitirilir, ya eksikse ayn zellikteki
(marka) ya ilave edilir.
Ya kaa varsa giderilir.
10)- Transformatr ya boaltma vanas ve tapas
kontrol edilir.
11)- Transformatrn yzey temizlii kontrol edilir.
Gerekiyorsa temizlenir, radyatrlerde ya
kaa varsa, giderilir. Boya gerekiyorsa
boyanr.
12)- YG ve AG buinglerindeki somun ve kablo
pabular kontrol edilir.
Gevek ise sklr.
13)- Transformatrn koruma topraklamas cvata
ve somunlar kontrol edilir .
Gevek ise sklr.
14)- Transformatrn frenleme saplamalar
kontrol edilir.
Gevek ise sklr.
15)- Kademe deitirici kontrol edilir.
Arzalysa deitirilir.
V. DAITIM
TRANSFORMATRLERNN
BALANTI TERMNALLER
YG sarg balantsn salayan YG
buingleri,
AG sarg balantsn salayan AG
buingleridir.
VI. DAITIM TRANSFORMATRNDE
GERLM KONTROL NOKTALARI
YG sigortas gerilim kontrol.
Transformatr YG buingleri gerilim kontrol.
Transformatr AG buingleri gerilim kontrol.
AG pano otomatik (termik manyetik) alter giri
terminallerinden gerilim kontrol.
AG pano baralarndan gerilim kontrol.
VII. DAITIM
TRANSFORMATR LE PANO
ARASI ELEMANLARDAK
ARIZALAR
AG buinglerinde balant arzas.
AG buingleri ile bara arasndaki NYY kablo
arzas.
NYY kablo ile termik alter balant arzas.
Termik manyetik alter arzas.
Termik manyetik alter giri k balant arzas.
Bara balant arzas.
Sigortal yk ayrcs ve balant arzas.
Sigorta giri ve k terminalleri balant arzas.
Sigorta giri ve k terminalleri balant arzas.
Sigorta k ile direk arasndaki NYY kablo arzas.
Datm k kablosu ile ebeke iletkenleri
arasndaki balant arzas.
l devresi tehizat ve balant arzas.
VIII. ZOLASYON MEGERNN
LEV VE ELEMANLARI
Byk deerli direnlerin (izolasyon
direnleri) llmesinde kullanlr.
Bu l aletlerinin gerilimleri ise
genel olarak 500-1000-2500-5000v.
dur.
2500 ve 5000 v. luk megerler daha
ziyade YG cihazlarnn (G
transformatrleri, l
transformatrleri, kesici v.s.) izolasyon
lmelerinde kullanlrlar. 500 ve 1000
v. luk megerler ise AG ebekelerinde
izolasyon lmelerinde kullanlr.
IX. DAITIM
TRANSFORMATRLERNN
SEKONDER DEVRELERNDE
DENGESZ YKLERN
DOURABLECE SONULAR
Transformatrlerin fazla akm ekilen
sekonder sargsnn snmas.

Ayn faz zerinde u noktalardaki abonelerde
gerilim dmleri olumas.

Ayn fazdan beslenen abonelerde gerilim
dmesi neticesinde fazla akm ekilir.

Ayn abonelerin elektrik ile beslenen
cihazlarnda arzalar oluabilir.
ekilen akm, termik manyetik alterin termik
ayarnn zerine karsa, termik alterin
amasna ve abonelerin elektriksiz kalmasna
sebep olur.

Fazla yklenen fazn faz kaymasndan dolay,
o fazn geriliminin dmesine mteakip dier
fazlarn gerilimlerinin ykselmesine sebep olur.

Dengesiz yklenmeden dolay ebeke ntrnde
gerilim bulunur.

X. DAITIM
TRANSFORMATRLERNDE
YAIN LEV VE YAIN
BULUNDUU BLMLER
Yan levi: Sarmlar aras ve
sarg kazan aras izolasyonu ve
soutmay salar.
Yan Bulunduu Blmler: Ana tank,
ya rezerve tank ve radyatr.
XI. DAITIM TRANSFORMATR
YAININ DEMNE ETK EDEN
EVRE VE TEKNK KOULLAR
Transformatr ya deiimi rutubetsiz ve
kuru ortamda yaplmaldr.
Ya deiim malzemelerinin temiz ya ile
ykanarak temizlenmesi gerekir.
Ya test edilmi olmaldr.
Buinglerden havann alnmas gerekir.
Radyatrlerden havann alnmas gerekir.
Bucholz rlesinden havann alnmas
gerekir.
Ayn cins yan kullanlmas gerekir.
XII.YA NUMUNESNN
ALINMASI VE YAIN ZOLASYON
DEERNN LLMES
zolasyon yan teste tabi tutmak
ve teknik karakteristikleri hakknda
genel bilgiye sahip olmak iin
usulne uygun olarak aldmz
ya, numune yadr.
Test Ya Alma Koullar:
Numune kab koyu renkli kuru ve temiz
olmaldr.

Numune alnacak vana nceden
temizlenmelidir.

Numune alnmadan nce vana alr, bir miktar
kirli ya, kirli ya kabna aktlr. Dip ksmlarda
toplanan tortu ve kirler ilk etapta akacandan
alnacak numune bundan sonra alnmaldr.

Numune kab, alacamz numune ya ile
birka defa alkalanp dklerek temizlenir.

Numune kab st ksmndan itibaren 1,5-2 cm.
kalncaya kadar doldurulur ve kapa
szdrmasz bir ekilde kapatlr.

Numune alndktan sonra vana szdrmasz bir
ekilde kapatlr. Eer numune iletmedeki
tehizattan alnm ise ya seviyesinin dp
dmedii kontrol edilir.

Numuneye tantma kart verilir.

Yan zolasyon Deerleri:
Yksek gerilim tekniinde kullanlan
sv izolasyon maddelerinin ou mineral
yalardr.
Saf yan delinme (dielektrik) dayanm
200Kv./cm.dir.
TSE 623e gre:
Ya testinde kre ap 12,5-13 cm.
Elektrot akl 2,5 mm.
Yksek gerilim hz: 2Kv./sn.
Yan dinlendirilmesi: 10 dk.
Test adedi: 6
Testler aras 1-5 dk. Dinlendirilme
Ya miktar 3-5 lt.
Scaklk 15-25 C artlarnda eski
yalarda bu deer 25 Kv. olmaldr.
XIII. DAITIM
TRANSFORMATRLERNDE
LETME TOPRAKLAMASI
letme akm devresinin bir noktasnn
(ntr) toprak ile balanmasna iletme
topraklamas denir. Transformatrn
iletme topraklamas transformatrden
en az 20 metre uzaklkta yaplr.
letme topraklama direnci yaklak 1
olmaldr.
Topraklama malzemeleri;
Topraklama kaz.
1x50 NYY kablo

XIV. DAITIM
TRANSFORMATR
BNALARINDA SAKINCALI
ORTAM KOULLARI
atda akma, su oluklarnn deforme olmas.

Havalandrma tel kafeslerinde bozulma
olmas.

Bina ii aydnlatmalarnn arzalanmas.

Temellerde kme, duvarlarda atlaklk.

Binann ierisine taban veya tavandan nem
almas.
Kap ve pencerelerin kilitleme tertibatlarnn
arzalanmas.

Bina taban yaltm malzemelerinin
arzalanmas, deforme olmas.

Bina iinin tozlanmas.

Bina etrafnn koruyucu tel kafeslerinin
deforme olmas ve topraklama iletkeninin
topraklama cvatasndan kopmas.

XV. DAITIM
TRANSFORMATRLERNDE
SLCAGELN LEV VE
KONTROL
Silicagel, transformatrn
teneffs tertibat ile birlikte
kullanlr.
Teneffs tertibatlarnn nem emme
zellikleri olduundan, hava al
veriinde transformatr yann nem
almasn nler. Teneffs tertibatnda
havann rutubetini alc madde olarak
silicagel kullanlr.
Rutubetten dolay silicagelin
rengi alttan ste doru
pembelemeye balar; aksi olursa
bir hava kaa vardr.
Silicagel kuru iken MAV renkte
olup, rutubete doymu durumda
PEMBE renktedir.
Teneffs tertibatnda bulunan
silicagel miktarnn 4/5 i
pembeletii zaman, silicagel
aktivitesini kaybeder. Ancak
kurutularak tekrar aktif hale
getirilir. Bu ilem birka defa
tekrarlanabilir. Kurutma ilemi 100-
150 C lik sda gerekletirilir.
nemli uyar: Transformatre silicagel
monte edilmi ise ya rezerve tanknn
kapandaki conta alnmaz. Eer silicagel
yok ise, ya rezerve kapandaki conta
alnr.
XVI. DAITIM
TRANSFORMATRLERNDE ARK
ATLAMA MESAFELER
Ark boynuzlar: Buingleri Ar
gerilim ykselmelerine kar korumak
iin kullanlan bir elemandr. Buingin
alt ve stnde olmak zere birbirinin
karsnda eik galvanizli demir
ubuklardr. Alttaki demir ubuk
ayarlanabilir.

Ark Boynuzlar Atlama Mesafeleri:
Gerilimi Ark boynuzlar aral
VDE 0111/261
6,3Kv...6cm.
15,8Kv.11,5cm.
30Kv22cm.
Not: Bu deerler deniz seviyesinden
1000 m ykseklie kadar geerlidir.
DAITIM
TRANSFORMATRLERNDE KADEME
DETRME KOULLARI
Transformatrlerin sekonder sargsndan
aldmz gerilim dk veya yksek ise bu
durumda transformatrn YG sarglarna
uygulanan gerilimin uygun olmad gzlenir.
Bu durumda transformatrn kademe
deitiricisi vastasyla, etiketine baklarak,
gerilime uygun kademeye alnr ve dolays
ile sekonder gerilimi sistem gerilimine
ayarlanm olur.

KADEME
DETRME
KOMTATR
Bir datm transformatrnn ksa devre akm hesab