Eve Enserl

Monologi waginy

Jeeli nauczymy si afirmowa kobiec seksualno, cieszy si ni, przestaniemy si

jej wstydzi - atwiej bdziemy si te broni przed przemoc i wszelkimi rodzajami opresji.
Waginie te naley si wito.
Kinga Dunin, Wysokie Obcasy

Eve Ensler jest poetk, scenarzystk filmow, a przede wszystkim autork licznych
sztuk teatralnych, m.in. The Deput, Floating Rhodn and the Glue Man, Extraordinary Measures, Ladies, Lemonade, Necessary Targets. Monologi wagini/ przyniosy jej w 1997 roku prestiow nagrod OBIE, a sukces, ktry odniosy na scenach caego wiata (inscenizowane
byy z udziaem m.in. Glenn Close, Kate Blanchett, Kate Winset i Meryl Streep), sta si
pocztkiem globalnego ruchu V-Day, skierowanego przeciwko przemocy wobec kobiet.
przeoya Anna Koyszko
Dla Ariel, ktra koysze mi pochw i rozsadza serce
Przedmowa Glorii Steinem
Pochodz z pokolenia rzeczy samej. Bo tymi sowy - wypowiadanymi rzadko, ciszonym gosem - kobiety z naszej rodziny okrelay wszystkie eskie narzdy pciowe, wewntrzne czy zewntrzne.
Nie dlatego, e nie znay terminw pochwa, wargi sromowe, srom czy echtaczka. Przeciwnie, byy z wyksztacenia nauczycielkami, tote miay zapewne lepszy dostp do informacji ni wikszo rwieniczek.
Nie mona im te zarzuci, e byy niewyzwolone lub pruderyjne, jak same by to
ujy. Jedna moja babka zarabiaa na ycie pisaniem kaza - w ktrych ani jedno sowo nie
wierzya - dla surowego Kocioa protestanckiego, a reszt dorabiaa, grajc na wycigach.
Druga bya sufraystk, pedagok, a nawet dziaaczk polityczn, co w owym czasie napawao zgroz wielu przedstawicieli jej ydowskiego rodowiska. Matka bya jedn z pierwszych reporterek w gazecie jeszcze przed moim urodzeniem. Zawsze szczycia si tym, e
wychowuje obie crki w bardziej owieconym duchu, ni wychowano j. Nie przypominam
sobie, eby uywaa gwarowych okrele z zakresu anatomii kobiecej, ktre brzmiayby
spronie bd wstydliwie, za co jestem jej nad wyraz wdziczna. Poniszy tekst jest najlepszym dowodem, e wiele crek obarczono wikszym brzemieniem.
Mimo to nie syszaam terminw trafnych, nie mwic ju o napawajcych dum. Na
przykad ani razu nie syszaam sowa echtaczka. Dopiero po latach dowiedziaam si, e
kobiety maj jedyny narzd w ludzkim ciele przeznaczony tylko do odczuwania przyjemnoci. (Gdyby taki narzd znajdowa si wycznie w mskim ciele, wyobraacie sobie, ile bymy si o nim nasuchay... i jak by go usprawiedliwiano?) Czy wic zaczynaam mwi, pisa, czy dba o higien osobist, uczono mnie nazw kolejnych czci ciaa... oprcz tej jed-

nej, pomijanej sfery. Byam wic zdana na pastw eufemizmw i spronych dowcipw ze
szkolnego boiska, a nastpnie powszechnego mniemania, e mczyni, bd jako kochankowie, bd lekarze, wiedz o ciaach kobiet wicej ni one same.
Po raz pierwszy zetknam si z duchem pogbiania wiadomoci i swobody bijcej
z poniszych kart, kiedy mieszkaam w Indiach kilka lat po studiach. W hinduskich wityniach ogldaam lingam, symbole mskiego narzdu pciowego, a take po raz pierwszy zobaczyam joni, symbol narzdw eskich: o ksztacie kwiatu, trjkta lub romboidalnego
owalu. Dowiedziaam si, e przed tysicami lat ten symbol otaczano znacznie wiksz czci
ni jego mski odpowiednik, a przekonanie to przeniesiono do tantryzmu, ktrego gwna
doktryna gosi, i mczyzna moe osign spenienie duchowe jedynie poprzez seksualn
i emocjonaln wi z wysz energi duchow kobiety. w dogmat, gboko i szeroko
ugruntowany, przetrwa nawet w niektrych pniejszych religiach monoteistycznych wykluczajcych kobiety, aczkolwiek wikszo przywdcw duchowych gwnych religii spycha
go (do dzisiaj) na margines bd traktuje jak herezj.
Na przykad gnostycy chrzecijascy czcili Sofij jako eskiego Ducha witego,
a Mari Magdalen jako najmdrzejsz z grona uczniw Jezusa Chrystusa. Buddyzm tantryczny wci naucza, e w sromie kobiecym mieszka buddyjsko. Sufijscy mistycy islamu
wierz, e fana, czyli ekstaza, jest dostpna tylko za spraw Frawai, ducha eskiego. Szekina z mistycyzmu ydowskiego to odmiana akti, eskiej duszy Boga. Nawet Koci katolicki zna odmiany kultu maryjnego, ktry skupia si bardziej na Matce ni na Synu. W wielu
krajach Azji, Afryki oraz innych czci wiata, w ktrych nadal czci si bogw nie tylko
w mskiej, lecz rwnie w eskiej postaci, na otarzach umieszcza si Klejnot w Lotosie
oraz inne wyobraenia lingi w joni. W Indiach hinduskie boginie Durga i Kali uosabiaj siy
joni nad narodzinami i mierci, tworzeniem i niszczeniem.
Po powrocie do domu zobaczyam, jaka przepa dzieli indyjski kult joni od tego, jak
Amerykanki traktuj wasne ciao. Nawet rewolucja seksualna lat szedziesitych zwikszya
jedynie liczb kobiet dostpnych seksualnie dla mczyzn. Nie lat pidziesitych zostao
wyparte przez stae, gorliwe tak. Dopiero dziaalno feministek lat siedemdziesitych
przyniosa nowe moliwoci wykraczajce poza dotychczasowy wybr midzy religiami patriarchalnymi a Freudem, midzy podwjn norm zachowa seksualnych a pojedyncz norm patriarchalnej /politycznej /religijnej wadzy nad ciaem kobiety jako rodkiem rozmnaania.
Symbolem owych pocztkw jest ywe w mojej pamici przejcie przez Dom kobiet Judy Chicago w Los Angeles. Kad sal stworzya inna artystka. Wanie tam po raz

pierwszy zetknam si z symbolik kobiec. (Na przykad ksztat uznawany przez nas za
serce - w swej symetrii znacznie bardzie; przypominajcy srom ni asymetryczny organ, ktrego nosi miano - jest zapewne szcztkowym eskim symbolem pciowym. Wieki mskiej
dominacji zredukoway jego moc do wymiaru li tylko romantycznego.) Albo spotkanie w nowojorskiej kawiarni z Betty Dodson (poznacie j na tych kartach), ktra staraa si zachowywa jak gdyby nigdy nic, chocia wiedziaa, e elektryzuje przypadkowych suchaczy swoim
radosnym wyjanieniem masturbacji jako siy wyzwalajcej. Albo przeczytanie na tablicy
ogosze w redakcji miesicznika Ms. wrd innych zabawnych napisw: JEST 10 WIECZR. CZY WIESZ, GDZIE JEST TWOJA ECHTACZKA? Jeszcze zanim feministki zaczy nosi znaczki i koszulki z napisem MOC CIPY!, eby przywrci to zdewaluowane
sowo, ju widziaam powrt staroytnej mocy. W kocu indoeuropejskie sowo cunt [ang.
cipa] pochodzi od tytuu Kunda lub Cunti nadawanego bogini Kali i ma ten sam rdosw
co kin [krewny] oraz country [kraj].
W cigu ostatnich trzydziestu lat feminizmem wstrzsn przejmujcy gniew, kiedy
ujawniono prawd o przemocy wobec kobiecego ciaa, czy to w postaci gwatu fizycznego,
molestowania seksualnego w dziecistwie, przemocy zabraniajcej mioci lesbijskiej, fizycznego wykorzystywania kobiet, molestowania seksualnego, terroryzmu wobec swobody
rozmnaania si czy midzynarodowej zbrodni w postaci okaleczania eskich narzdw
pciowych. Wycignicie tych ukrywanych postpkw na wiato dzienne, nazwanie ich i obrcenie naszego gniewu w pozytywn dziaalno na rzecz ograniczenia przemocy i zagojenia ran ocalio rwnowag psychiczn kobiet. Z owej lawiny twrczej wyzwolonej przez
energi ujawnionej prawdy powstaa ta sztuka sceniczna i ksika.
Kiedy po raz pierwszy poszam zobaczy Eve Ensler, prezentujc intymne opowieci
zamieszczone poniej - wybrane z przeszo dwustu przeprowadzonych wywiadw i przeoone na poetycki jzyk teatru - pomylaam: Skd to ju znam. Tak podr w rejony
prawdy odbywamy od trzydziestu lat. Kobiety powierzyy jej swoje najintymniejsze przeycia, od seksu po pord, od niewypowiedzianej wojny przeciwko kobietom po now wolno
mioci midzy kobietami. Z kadej stronicy bije moc mwienia rzeczy nie dajcych si uj
w sowa - podobnie jak z kulis samej historii publikacji niniejszej ksiki. Pewien wydawca
wypaci Eve Ensler zaliczk, po czym... poszed po rozum do gowy i pozwoli j zatrzyma
autorce, byle zabraa swj utwr wraz z jego wakim przesaniem. (Dziki Yillardowi za
to, e opublikowa wszystkie sowa kobiet - nawet w tytule.)
Jednake warto Monologw waginy wykracza poza oczyszczenie przeszoci z negatywnego podejcia. Stanowi osobisty, osadzony w naszej cielesnoci krok w przyszo.

W moim przekonaniu czytelnicy, mczyni i kobiety na rwni, po przeczytaniu tych kart

mog nie tylko poczu wiksz wolno - take wobec swoich partnerw - lecz rwnie znale propozycj wykraczajc poza odwieczny patriarchalny dualizm kobieta/mczyzna, ciao/umys oraz erotyka/duchowo zakorzeniony w podziale naszej fizycznoci na czci ciaa, o ktrych mona mwi, i czci ciaa, o ktrych nie mona.
Jeeli ksika z wagin w tytule nadal wydaje si komu oddalona od takich kwestii filozoficznych i politycznych, przedstawiam jedno ze swoich, dokonanych do pno,
odkry.
W latach siedemdziesitych, prowadzc badania w Bibliotece Kongresu, trafiam na
nieznan histori architektury religijnej, w ktrej przedstawiono jako co oczywistego fakt,
e tradycyjny projekt wikszoci wity kultu patriarchalnego odwzorowuje ciao kobiety.
Zawiera wic wrota zewntrzne i wewntrzne na wzr warg wikszych i mniejszych, waginaln naw gwn do otarza, dwie zaokrglone owaryjnie nawy boczne, a w witym rodku otarz, czyli ono, w ktrym dokonuje si cud - mczyni wydaj na wiat ycie.
Chocia to porwnanie byo dla mnie nowe, natychmiast trafio mi do przekonania.
Jasne, pomylaam. Gwny rytua religii patriarchalnych polega na tym, e mczyni
przejmuj twrcz moc joni, dajc symbolicznie ycie. Nic dziwnego, e przywdcy religijni
tak czsto twierdz, i czowiek pocz si w grzechu - bo zostalimy wszyscy zrodzeni przez
kobiety. Jedynie przestrzegajc zasad patriarchatu, moemy si odrodzi poprzez mczyzn.
Nic dziwnego, e ksia i pastorzy w sukienkach spryskuj nam gowy imitacj pynw porodowych, nadaj nowe imiona i obiecuj odrodzenie do ycia wiecznego. Nic dziwnego, e
mskie kapastwo stara si nie dopuszcza kobiet do otarza, podobnie jak odsuwa si nas od
wadzy nad mocami rozmnaania. Czy w wymiarze symbolicznym, czy rzeczywistym,
wszystko sprowadza si do wadzy nad si umiejscowion w ciele kobiety.
Od tamtej pory przestaam si czu tak wyobcowana po wejciu do patriarchalnej budowli religijnej. Przeciwnie, krocz naw waginaln, knujc plan, e odbij ten otarz razem
z kapanami - obojga pci - ktrzy nie bd pomijali kobiecej seksualnoci, zuniwersalizuj
dotd wycznie mskie mity stworzenia, rozmno duchowe sowa i symbole oraz przywrc boskiego ducha wszystkim ywym istotom.
Jeeli obalenie okoo piciu tysicy lat patriarchatu przekracza nasze moliwoci, wystarczy si skupi na kadym kolejnym radosnym kroku prowadzcym do przywrcenia godnoci wasnej.
Zastanawiaam si nad tym, obserwujc dziewczynki, ktre rysoway serduszka w zeszytach, czasem nawet stawiay kropk nad i w ksztacie serca. I nasuna mi si taka

myl: Ciekawe, czy ten pierwotny ksztat dlatego tak je fascynuje, e tak bardzo przypomina
ich ciao? Ta myl wrcia, kiedy przysuchiwaam si, jak grupa dziewczt w wieku od dziewiciu do szesnastu lat postanowia znale zbiorcze okrelenie na cay komplet - pochw,
srom, echtaczk. Po dugich sporach za najtrafniejsze uznay: splot mocy. Co waniejsze,
dyskusja odbywaa si wrd krzykw i miechu.
Pomylaam wtedy: Jak dug i chwalebn drog pokonaymy od tamtej wyciszonej <<rzeczy samej>>.
Niestety, moje pramatki nie wiedziay, e ich ciaa s wite. Wierz, e za spraw
oburzonych gosw i szczerych sw, jakie tu padaj, babki, matki i crki przyszoci uzdrowi swoj psychik... i naprawi wiat.
WSTP
Sama nie wiem, dlaczego wybr pad na mnie. W dziecistwie wcale nie marzyam
skrycie, eby zosta pani od pochwy (jak dzi czsto mnie nazywaj, na przykad kto tak
zawoa w zatoczonym sklepie z obuwiem). Nie wyobraaam sobie, e pewnego dnia bd
rozprawiaa o pochwach w programach telewizyjnych, chociaby w Atenach, skandowaa
w Baltimore sowo pochwa wraz z czterema tysicami rozentuzjazmowanych kobiet lub
przeywaa trzydzieci dwa publiczne orgazmy jednego wieczoru. Nie miaam tego w planach. W tym sensie mona by rzec, e to nie ja stworzyam Monologi waginy. Raczej one zawadny mn.
Dopiero teraz widz, e trudno byo o lepsz kandydatur. Byam dramatopisark. Od
lat pisaam sztuki oparte na wywiadach z ludmi. Byam feministk. Padam ofiar przemocy
seksualnej i fizycznej ze strony ojca. Miaam skonnoci ekshibicjonistyczne. Zdarzao mi si
zion oburzeniem i pragnam ca sob odnale drog powrotn do swojej pochwy.
Naprawd nie pamitam, jak to si zaczo - chyba od rozmowy ze starsz kobiet na
temat jej pochwy. Wypowiadaa si z tak pogard o wasnych narzdach, e przeyam
wstrzs, ktry kaza mi si zastanowi, co inne kobiety sdz o swoich pochwach. Zaczam
wypytywa koleanki, ktre zaskoczyy mnie otwartoci i gotowoci do rozmowy. Zdumiaa mnie zwaszcza jedna, ktra powiedziaa, e gdyby jej pochwa si ubieraa, nosiaby beret.
Dziewczyna przechodzia w yciu okres francuski.
W ogle nie pamitam, ebym pisaa t sztuk. Ujmujc rzecz najprociej, zostaam
porwana - wykorzystana przez krlowe pochwy. Nigdy nie sporzdziam konspektu sztuki
ani wiadomie jej nie ksztatowaam. Szczerze mwic, wszystko rozegrao si spontanicznie.

Prowadziam wywiady na temat pochwy, a jednoczenie pisaam prawdziw sztuk. Dopiero moja partnerka, Ariel Orr Jordan (wicie wierz, e musiay j wynaj krlowe pochwy), kazaa mi potraktowa spraw powanie, pomoga wymyli utwr i nakreli plan.
Mimo to Monologi waginy pozostaj niejako poza moj kontrol.
Przychodz. Gimnastykuj si, eby zachowa dobr form. Pij morze mocnych kaw
mocka frappuccino. Staram si nie wchodzi nikomu w parad. Oto na przykad gar sekretw: Nigdy nie miaam estrady we krwi. Chyba dopiero po trzech latach wystawiania Monologw waginy zorientowaam si, e gram na scenie. Przedtem po prostu czuam si, jakbym
przekazywaa bardzo osobiste historie, ktre mi w zaufaniu powierzono. Czuam dziwn,
czasem wrcz zapamita, opiekuczo wobec tych kobiet i ich historii. Opowiadajc je,
nie mogam si poruszy. Musiaam siedzie na wysokim stoku z oparciem i podnkiem
dla stp. Co wieczr czuam si, jakbym wchodzia do rakiety kosmicznej. Musiaam mwi
do mikrofonu, nawet w salach, w ktrych dobrze mnie byo sycha. Mikrofon niekiedy zastpowa mi kierownic, a kiedy indziej akcelerator.
W pierwszych latach mogam t sztuk wykonywa jedynie w poczochach i w cikich mskich buciorach. A pniej, kiedy reyser Joe Mantello namwi mnie do zrzucenia
butw, mogam j wykonywa tylko boso.
Zawsze, przez cay spektakl, musiaam trzyma w rce kartoniki pitnacie na dwadziecia centymetrw, chocia znaam cay tekst na pami. Zupenie jakby te kartoniki przybliay obecno bohaterek wywiadw, tak bardzo mi potrzebn.
Opowieci waginy znalazy mnie tak samo jak ludzie, ktrzy zechcieli si zaj produkcj sztuki albo sprowadzeniem jej do swojej miejscowoci. Wszystkie moje prby napisania monologu sucego sprawie poprawnej politycznie spezy na niczym. Prosz zwrci
uwag na brak monologw dotyczcych klimakterium lub transseksualistek. Prbowaam.
Monologi waginy mwi o sile przycigania, nie lansowania. Wiele zdarze w dziejach Monologw waginy trci cakowitym absurdem, a zarazem pozostaje w zgodzie z logik. Oto
przykady:
Nagwki gazet:
TA DZIEWCZYNA ZGBIA RZECZ SAM (Mario Thomas w Monologach)
ONA BURMISTRZA W SPRONYCH KAWAKACH (Donna Hanover zdecydowaa si wystpi w Monologach)
Czerwone boa na pierwszych stronach szeciu londyskich gazet nazajutrz po obchodach Dnia W w teatrze Old Vic - kioski z gazetami w Wielkiej Brytanii wygldaj jak
morze pochwowe.

TV:
Kathie Lee Gifford wypiewuje sowo pochwa razem z Calist Flockhart i publicznoci w studiu podczas programu Na ywo z Regis i Kathie Lee.
David Letterman usiuje wypowiedzie sowo pochwa, ale mu si nie udaje. Barbara
Walters wyznaje w programie The View, e Monologi j speszyy. Jej zdaniem s za ostre.
Potem to odwouje.
CNN nadaje dziesiciominutowy reporta na temat Monologw, ani razu nie wymieniajc tytuowego sowa.
Rodzice Dharmy i Grega w jednym odcinku kupuj bilety na Monologi.
Ciekawostki:
Pod wodz Glenn Close 2500 osb wstaje i skanduje publicznie sowo cipa.
Tovah Feldmanstern nie dostaa zgody na wystawienie Monologw w swoim postpowym eskim liceum oglnoksztaccym, tote reyseruje je na niezalenej scenie.
Kobieta rabin przysya mi hamantasz (Trjktne nadziewane ciastko, podawane na
wito Purim (przyp. red.) i opisuje jego pochwowe znaczenie.
Uniwersytet Wesleyan prowadzi obecnie warsztaty pochwowe.
Pewna kobieta przynosi swoj macic do teatru z prob, ebym zoya na niej autograf.
Mody mczyzna z Atlanty w stanie Georgia przyrzdza i podaje mi saatk pochwow na obiad, ktry wydaje razem z rodzicami. Kieki fasoli imituj wosy onowe. Roseanne w samej bielinie wykonuje Jak pachnie twoja pochwa? dla dwch tysicy osb. Dopisuje wasne kwestie, na przykad: Jak pachnie twoja pochwa? Odpowied: Jak twarz mojego ma. Alanis Morissette i Audra McDonald piewaj utwr o cipie.
Czsto si zdarza, e kobiety i mczyni mdlej podczas spektaklu. I to zawsze
w tym samym momencie scenariusza.
Ludzie znosz mi lub przysyaj rozmaite przedmioty: rzeby pochwy w szkle, echtaczkowe lizaki, kukieki pochwowe, lampy sromowe, dziea sztuki w ksztacie muszli.
Na przyjciu z okazji Dnia W w Londynie wnosz olbrzymi tort pochwowy i nikt
go nie moe pokroi. Tysice wyrafinowanych goci zajada rowy tort pochwowy rkami.
echtaczka idzie na aukcj i kupuje j Thandie Newton za dwiecie funtw.
Monologi waginy zostay wystawione i opublikowane w ponad dwudziestu krajach,
w tym Chinach i Turcji.
Dzie W ma ogromne kopoty ze zdobyciem funduszy od korporacji. Nawet firmy
sprzedajce artykuy zwizane z pochw nie chc reklamy pod tym hasem.

Kobiety dzwoni po bilety na Monologi, mczyni prosz o bilety na Kroniki waginy. Kasjer punkowiec mwi kobietom, e jeli nie potrafi wypowiedzie tego sowa, to nie
dojd. Do mojej garderoby wdziera si moda biznesmenka, eby mi powiedzie, e to wierutne kamstwo. Bo ona wcale nie jest sucha.
W Jerozolimie wpadaj do garderoby dwie starsze panie, Izraelki, eby mnie uciska.
Nawet nie zauwaaj, e jestem naga.
Po spektaklu wchodzi do mojej garderoby niezapowiedziany siedemdziesiciolatek
w transie, eby powiedzie mi, e wreszcie zaapa. Dwa miesice pniej przychodzi
znw ze swoj pani, ktra mi dzikuje.
Garderob szturmuj poone, ktre dzikuj mi, e kto wreszcie doceni wydaliny
ciaa.
Ostatniego wieczoru Monologi wykonuje drag queen.
Rne cuda, rne cele, incydenty zwizane z pochw. Nie ma im koca. Ale najwikszym cudem jest, oczywicie, Dzie W: ruch zrodzony z Monologw waginy, bdcy
energi i katalizatorem, ruch, ktry ma pooy kres przemocy wobec kobiet.
Kiedy objedaam z t sztuk rne miasta i kraje, po spektaklu zawsze setki kobiet
czekay, eby mi opowiedzie o swoim yciu. Sztuka uwolnia niejako ich wspomnienia,
cierpienia i pragnienia. Wieczr w wieczr wysuchiwaam podobnych opowieci - o kobietach zgwaconych w modoci, na studiach, w dziecistwie, na staro, o kobietach bitych
na mier, ktre wreszcie ucieky od mw, o kobietach zbyt przeraonych, eby uciec,
o kobietach wykorzystanych seksualnie przez ojczymw, braci, kuzynw, wujw, matki i ojcw, zanim w ogle zrozumiay, co to seks. Wpadaam w obd, jak gdyby otwary si wrota
podziemnego lochu, skd wydobyy si historie, ktrych nie powinnam bya pozna, bo ich
poznanie niesie zagroenie.
Powoli dotaro do mnie, e nie ma nic waniejszego ni pooenie kresu przemocy
wobec kobiet. e bezczeszczenie kobiet urga poszanowaniu i ochronie ycia, a jeli nie zaradzimy temu zu, doprowadzi nas ono wszystkich do zguby. Uwaam, e nie przesadzam.
Kiedy kto gwaci, bije, okalecza, pali, grzebie i terroryzuje kobiety, niszczy podstawow
energi ycia na Ziemi. Przymusza gwatem, eby co, co powinno by otwarte, ufne, karmice, twrcze i ywe, byo skulone, bezpodne, zmiadone.
W roku 1997 spotkaam si z grup dziaaczek, wieloma z Feminist.com, i stworzyymy fundacj Dnia W. Tak samo jak przy wszystkich niezgbionych dziaaniach pochwowych, zjawiamy si, kadziemy podwaliny, nadajemy sprawie ksztat, a reszt zajmuj
si krlowe pochwy. 14 lutego 1998 roku w walentynki narodzi si Dzie W. W No-

wym Jorku przed Hammerstein Ballroom zgromadzio si na nasze pierwsze wstrzsajce

przedstawienie dwa i p tysica osb. Whoopi Goldberg, Susan Sarandon, Glenn Close, Winona Ryder, Marisa Tomei, Shirley Knight, Lois Smith,
Kathy Najimy, Calista Flockhart, Lily Tomlin, Hazelle Goodman, Margaret Cho, Hannah Ensler-Rivel, BETTY, Klezmer Women, Ulali, Phoebe Snw, Gloria Steinem, Soraya
Mir i Rosie Perez wsplnie wykonay Monologi waginy, tworzc przeomowy wieczr,
w trakcie ktrego zebrano przeszo sto tysicy dolarw i zapocztkowano ruch Dnia W.
Nastpnie w 1999 roku w londyskim teatrze Old Vic zorganizowano gwiazdorskie benefisy, w ktrych udzia wziy midzy innymi: Cate Blanchett, Kate Winslet, Melanie Griffith,
Meera Syal, Julia Sawalha, Joely Richardson, Ruby Wax, Eddi Reader, Katie Puckrik, Dani
Behr, Natasha McElhone, Sophie Dahl, Jane Lapotaire, Thandie Newton i Gillian Andersen.
W 2000 roku Dzie W obchodziymy w Los Angeles, Santa Fe, Sarasocie, Aspen i Chicago.
W cigu trzech lat Dzie W witowano w przeszo trzystu wyszych uczelniach,
przy czym Monologi waginy wystawiay studentki razem z wykadowczyniami. Wszystkie
spektakle poszerzaj zasoby fundacji, a jednoczenie wiadomo organizacji miejscowych,
ktre dziaaj na rzecz zaprzestania przemocy wobec kobiet.
Wystawienie Monologw waginy na off-Broad-wayu przyniesie blisko milion dolarw na rzecz Dnia W. Zainicjowane nim spektakle w kraju i na wiecie Twmei wspomog tvas tucK.
W chwili obecnej fundacja Dnia W wspiera grupy bazowe na caym wiecie. Niejednokrotnie kobiety walcz na mier i ycie, aby ochroni inne kobiety i pooy kres
przemocy. W Afganistanie dziaa Rewolucyjne Stowarzyszenie Kobiet Afganistanu, grupa
oddana sprawie wyzwolenia kobiet spod straszliwego ucisku talibw. Kobiety nie mog tam
pracowa, uczy si, chodzi do lekarza ani wychodzi z domu bez towarzystwa mczyzn.
yj spowite burkami, pozbawione ochrony przed gwatem lub morderstwem. Dzie W pomaga stowarzyszeniu ksztaci kobiety w tajnych szkoach, prowadzi dokumentacj bezprawnych egzekucji oraz tworzy ruch kobiet. W Kenii wspieramy Tasaru Ntomonok (Inicjatyw Bezpiecznego Macierzystwa) dziaajcy w ramach Mandeolo, ruchu przeciw praktykom okaleczania narzdw pciowych dziewczt, propagujcego wprowadzenie nowoczesnego rytuau, przy ktrym nie stosuje si nacicia. Ostatnio kupiymy im czerwonego dipa do
objedania wsi z akcj uwiadamiania i zapobiegania. W Chorwacji wsppracujemy
z Orodkiem dla Kobiet - Ofiar Wojny, ktry z nasz pomoc utworzy pierwszy punkt pomocy ofiarom gwatu w byej Jugosawii. Bd si tam rwnie szkoliy kobiety z Kosowa

i Czeczenii, eby potem pracowa z kobietami z tych krajw, ktre podczas wojny zostay
zgwacone i doznay urazw psychicznych. Dzie W wsppracuje z Towarzystwem Planowania Rodziny, eby wspomc istniejce ju programy strategi prewencji i zwalczania
przemocy wobec kobiet. Mona by tak wylicza bez koca.
Cud Dnia W, podobnie jak Monologw waginy, polega na tym, e zdarzy si, bo
musia. Moe to byo powoanie, a moe niewiadomy odzew. Chwaa krlowym pochwy!
Co si kuje. Ma wymiar zarwno mistyczny, jak i praktyczny. Musimy zjawi si na
miejscu, zrobi swoje i si wynie.
Aby nie zgin ludzki rd, kobiety musz czu si bezpieczne i silne. Haso wydaje
si oczywiste, a jednak, podobnie jak pochwa, wymaga wielkiej troski i mioci, eby odsoni swoj gbi.
Monologi Waginy
Na pewno si martwisz. Ja te si martwiam. Dlatego zaczam pisa ten tekst, e
martwiam si o pochwy. Przejmowaam si tym, co o nich mylimy, a jeszcze bardziej tym,
e nie mylimy. Martwiam si o swoj pochw. Chciaam, eby znalaza si w szerszym
kontekcie, w jakiej spoecznoci, kulturze pochwowej. Bo spowijaj je, zupenie jak trjkt
bermudzki, tajemniczo i gsty mrok. Nie dochodz stamtd adne komunikaty.
Przede wszystkim, wcale nie tak atwo znale swoj pochw. Kobiety caymi tygodniami, miesicami, a nawet latami jej nie ogldaj. Pewna bizneswoman w rozmowie ze
mn twierdzia, e nie ma czasu. Obejrzenie wasnej pochwy to praca na cay dzie. Trzeba
pooy si na wznak przed lustrem - najlepiej duym - ktre nie wymaga przytrzymywania.
Trzeba przyj odpowiedni pozycj w odpowiednim wietle, chocia potem i tak przysoni
je cie lustra, a take zmieni kt pooenia ciaa. Trzeba zwin si dosownie w trbk.
Zgi szyj w kabk, nadwerajc krzy. Wtedy ju wszystkiego moe si odechcie. Ona
nie ma na to czasu. Za bardzo jest zajta.
Postanowiam zatem porozmawia z kobietami o pochwach, przeprowadzi wywiady
pochwowe, z ktrych powstay niniejsze monologi. Rozmawiaam z przeszo dwustoma kobietami: starszymi, modymi, matkami, samotnymi, lesbijkami, paniami profesor, aktorkami, wyszymi urzdniczkami wielkich firm, seksuolokami, Amerykankami pochodzenia murzyskiego, latynoskiego, azjatyckiego, indiaskiego, kaukaskiego, ydowskiego. Z pocztku
kobiety nie bardzo chciay mwi. Czuy si nieco skrpowane, ale kiedy ju ktrej rozwiza si jzyk, nie sposb jej byo przerwa. Kobiety w skrytoci uwielbiaj mwi o po-

chwach. Mwi z wielkim przejciem, chyba gwnie dlatego, e nikt wczeniej ich o to nie
pyta.
Zacznijmy od samego sowa pochwa. W najlepszym wypadku przywodzi na myl
infekcj albo przyrzd medyczny. Siostro, prosz mi poda pochw. Natychmiast. Pochwa.
Pochwa. Choby si je wypowiadao nie wiadomo ile razy, zawsze jest w nim co odpychajcego. Brzmi idiotycznie, nie ma w sobie krztyny seksu. Uyte podczas aktu erotycznego,
choby z myl o poprawnoci politycznej: Kochanie, popiecisz mi pochw? - od razu
wszystko zepsuje.
Martwi si pochwami - tym, jak na nie mwimy i jak nie mwimy.
W Great Neck mwi na ni myszka. Pewna kobieta stamtd opowiadaa mi, jak matka j pouczaa: Nie wkadaj majtek pod piam, bo myszka musi si wietrzy. W Westchester mwiono na ni krliczka, w New Jersey - szpara. Moe te by: puderniczka, rufa, piczka, pichna, pitula, pipitko, pociurynka, pupilka, kosmaczka, hamerajda, szamszurka, gegka, cipencja, mapiatka, firletka, cynogier, ma, pani Gi, wagina, pisia, siuka, grzechotka,
mona, muszelka, szantaystka, wsadba, trufla, szczeuja, wsplniczka, tamale, tottita, mimi
w Miami, pieroek w Filadelfii i szmenda w Bronksie. Martwi si o pochwy.
Jedne monologi s prawie w caoci wywiadami, na inne zoyo si kilka wywiadw,
a przy niektrych wywiad posuy mi za punkt wyjcia i niele po nim pohasaam. Ten monolog przytaczam niemal sowo w sowo. Aczkolwiek temat przewija si we wszystkich wywiadach i czsto bywa brzemienny w skutki. Brzmi tak:
WOSY
Nie da si lubi pochwy, jeli nie lubi si wosw. Wiele osb ich nie lubi. Mj pierwszy i jedyny m nie cierpia wosw. Twierdzi, e s brudne i skotunione. Kaza mi ogoli
pochw. Bya potem opuchnita i obnaona, jak u maej dziewczynki. To go podniecao.
Kiedy si ze mn kocha, czuam si tak, jak chyba mczyzna, ktry odczuwa zarost na twarzy. Sprawiao mi to przyjemno, a jednoczenie bl. Zupenie jakbym rozdrapaa miejsce
po ukszeniu komara. Wszystko mnie tam palio. Mj srom przypomina dwa raco czerwone guzy. Nie zgodziam si jej ponownie ogoli. Wtedy m wda si w romans. Podczas
wsplnej terapii maeskiej owiadczy, e robi skoki w bok, bo go nie chc zadowoli seksualnie. Nie chc ogoli sromu. Terapeutka mwia z silnym niemieckim akcentem i po kadym zdaniu wzdychaa ze zrozumieniem. Spytaa, dlaczego nie chc speni proby ma.
Odpowiedziaam, e moim zdaniem to dziwactwo. Kiedy ogoliam sobie rzecz sam, poczu-

am si jak mae dziecko, szczebiotaam jak dziewczynka, a skra pieka mnie tak, e nawet
ma cynkowa nie pomagaa. Terapeutka powiedziaa mi, e maestwo to kompromis. Zapytaam j wtedy, czy jeli si tam ogol, to m zaprzestanie skokw w bok. Odpowiedziaa,
e pytania rozmywaj ca spraw. e powinnam da si ponie jego fantazji. Zapewnia
mnie, e to dobry pocztek.
Tym razem po powrocie do domu m ogoli mnie w kroku. Potraktowaam to jak nagrod za terapi. Zaci mnie kilka razy, do wanny skapno par kropel krwi. Nawet nie zauway, bo tak by wniebowzity, e mnie goli. Ale potem, kiedy na mnie napiera, czuam,
jak ten jego ostry trzpie mnie bodzie, jak dga moj nag, obrzmia pochw. Nie miaam
ochrony. Bo nie miaam swojego futerka.
I wtedy zrozumiaam, e wosy s tam nie bez powodu - jak li wok kwiatu, jak
trawnik wok domu. Trzeba je lubi, eby lubi pochw. Nie da si wybiera rnych czci
wedle yczenia. Zreszt mj m i tak nie zaprzesta skokw w bok.
Zadawaam wszystkim kobietom te same pytania, po czym wybieraam najciekawsze
odpowiedzi. Przyznam jednak, e wszystkie odpowiedzi chwytay mnie za serce. Pytaam kobiety:
Gdyby twoja pochwa si ubieraa, to co by nosia?
Beret.
Skrzan kurtk.
Jedwabne poczochy.
Norki.
Rowe boa.
Mski smoking.
Dinsy.
Co obcisego.
Szmaragdy.
Sukni wieczorow.
Cekiny.
Tylko Armaniego.
Baletow spdniczk.
Czarn, przezroczyst bielizn.

Sukni z tafty.
Co do prania w pralce.
Maseczk karnawaow.
Fioletow piam z aksamitu. Angor.
Czerwon much.
Gronostaje i pery.
Wielki kapelusz z kwiatami.
Kapelusz z lamparta.
Jedwabne kimono.
Okulary.
Spodnie dresowe.
Tatua.
Urzdzenie race prdem do odstraszania intruzw.
Wysokie obcasy.
Koronki i glany.
Fioletowe pira, peruki i muszle.
Bawen.
Dziecicy fartuszek.
Bikini.
Paszcz przeciwdeszczowy.
Gdyby twoja pochwa umiaa mwi, co by powiedziaa w kilku sowach?
Zwolnij.
Czy to ty?
Nakarm mnie.
Pragn.
Mniam, mniam.
O, tak.
Jeszcze raz.
Nie, bardziej w bok.
Wyli mnie.
Nie wychod.
miay krok.
Rusz gow.

Bagam, jeszcze.
Obejmij mnie.
Pobawmy si.
Nie przestawaj.
Jeszcze, jeszcze.
Pamitasz mnie?
Wejd.
Jeszcze nie.
O matko.
Tak tak.
Koysz mnie.
Na twoj odpowiedzialno.
O Boe.
Chwaa Bogu.
Tu jestem.
Do dziea.
Znajd mnie.
Dzikuj.
Bonjour.
Za mocno.
Nie poddawaj si.
Gdzie on jest?
Tak lepiej.
Dobrze, tam, tam.
Przeprowadziam wywiady z grup kobiet w wieku od szedziesiciu piciu do siedemdziesiciu piciu at. Byy najbardziej przejmujce ze wszystkich, bo wiele z nich nigdy
wczeniej nie rozmawiao na temat pochwy. Niestety, wikszo kobiet z tej grupy wiekowej
ma nader ograniczon wiadomo wasnej pochwy. Zrozumiaam swoje olbrzymie szczcie,
e wychowaam si w epoce feminizmu. Pewna pani, mimo siedemdziesiciu dwch at, ani
razu nie widziaa swojej pochwy. Dotykaa jej tylko przy myciu pod prysznicem, de nigdy
cakiem wiadomie. Nigdy w yciu nie doznaa orgazmu. W wieku siedemdziesiciu dwch
lat podja terapi, po czym pewnego dnia, zachcona przez terapeutk, wrcia sama do
domu, zapalia wiece, wzia kpiel, pucia sobie kojc muzyk i odkrya wasn pochw.

Przyznaa, e zabrao jej to ponad godzin, bo cierpi na reumatyzm, ale kiedy wreszcie znalaza echtaczk, podobno si rozpakaa. Jej dedykuj ten monolog.
POWD
[ydwka, akcent z nowojorskiej dzielnicy Queens]
Dolne partie? Nie zapuszczaam si tam od roku 1953. Ale skd! To nie miao absolutnie nic wsplnego z Eisenhowerem. Nie, tam jest po prostu piwnica. Lepka i wilgotna.
Naprawd, nie chce si tam schodzi. Od razu robi si niedobrze. Co dawi w gardle. Przyprawia o mdoci. Ten zapach wilgoci, pleni i jeszcze czego. Fuj! Nie do wytrzymania.
Cae ubranie nim przesika.
Nie, do adnego wypadku tam nie doszo. Nie byo wybuchu, poaru ani niczego takiego. A tak dramatycznie to nie wygldao. Nie, mniejsza o to. Zmiemy temat. Nie mog
o tym mwi. Ale w ogle dlaczego taka mdra moda kobieta jak pani wypytuje staruszki
o dolne partie? W moich czasach co takiego byoby nie do pomylenia. Co? O Boe, no
dobrze.
Znaam miego chopca, nazywa si Andy Leftkov. Mia mnstwo uroku, przynajmniej w moich oczach. No i by wysoki, tak samo jak ja, bardzo mi si podoba. Zaprosi
mnie na randk. Pojechalimy jego samochodem...
Nie, nie mog i ju. Nie potrafi mwi o dolnych partiach. Wiadomo tylko, e tam
s. Tak jak piwnica. Czasem dochodz stamtd jakie haasy. Sycha bulgot rur, czasem co
uwinie, mae stworzonka czy co innego, panuje wilgo, czasem kto musi przyj, eby zatamowa przeciek. Na co dzie drzwi s zamknite. Zapominamy o tym lochu. Ale bez niego
ani rusz, bo kady dom musi mie piwnic. W przeciwnym razie sypialnia znajdowaaby si
w suterenie.
Och, Andy. Andy Leftkov. No dobrze. Andy by bardzo przystojny. Wszystkie na niego leciay. No wic siedzielimy w jego aucie, nowym biaym chevrolecie BelAir. Pamitam,
jak mylaam, e mam za dugie nogi na to siedzenie. Bo mam dugie. Obijay si o desk
rozdzielcz. Patrzyam na te swoje due kolana, kiedy pocaowa mnie znienacka tak obezwadniajco, jak si cauj na filmach. Przeszyo mnie podniecenie, takie podniecenie, e
tam, w dolnych partiach, wystpia powd. Nie mogam nad ni zapanowa. Zupenie jakby
trysna ze mnie fontanna namitnoci, rzeka ycia, ktra przecieka przez majtki i zalaa fotel jego nowego biaego chevroleta BelAir. Nie by to mocz, ale mia swj zapach... to znaczy,
prawd powiedziawszy, ja nic nie czuam, ale on, ten cay Andy, twierdzi, e zalatuje zsiadym mlekiem i e zawiniam mu siedzenie.

Ale z ciebie mierdziucha i dziwado - tak si wyrazi. Chciaam mu wyjani, e

ten jego pocaunek cakiem mnie zaskoczy, e zwykle tak nie reaguj. Usiowaam wytrze
powd sukienk. Woyam na t okazj now, tak jasnot, okropnie potem wygldaa,
caa utytana. Andy odwiz mnie do domu, ani sowem si ju do mnie nie odezwa, a kiedy
wysiadam i zatrzasnam za sob drzwi auta, zamknam raz na zawsze sklepik. Zamknam
go na cztery spusty i nigdy wicej nie otworzyam. Potem spotykaam si jeszcze z innymi,
ale perspektywa powodzi kosztowaa mnie za duo nerww. Ju nigdy nie dopuciam do podobnej sytuacji.
Pniej nachodziy mnie sny, szalone sny. E, takie tam gupoty. Dlaczego? Bo ni mi
si Burt Reynolds. Nie mam pojcia dlaczego. Na jawie wcale mnie tak znw nie podnieca,
za to w snach... zawsze tylko Burt i ja. Tylko my dwoje. Wybieramy si na randk. Jestemy
w restauracji, takiej, jakich peno w Atlantic City, przepych, yrandole i w ogle, wok tysice kelnerw w kamizelkach. Burt wrcza mi bukiecik orchidei. Przypinam go sobie do akietu. Zamiewamy si. Zawsze si zamiewalimy. Jemy koktajl z krewetek. Takich wielkich, przepysznych. Znowu si zamiewamy. Dobrze nam ze sob. A potem on patrzy mi
w oczy, dosownie na rodku restauracji przyciga do siebie, ale kiedy ju ma mnie pocaowa, caa sala zaczyna dre, spod stou wyfruwaj gobie (nie mam pojcia, co one tam robi), i nagle z moich dolnych partii rusza powd. Wylewa si ze mnie. Leje si i leje bez
koca W jej odmtach pywaj ryby i dki, ju caa restauracja jest pod wod, a Burt stoi
w niej po kolana, ma potwornie zawiedzion min, e znw mu to zrobiam, i patrzy z przeraeniem, jak obok przepywaj jego koledzy, Dean Martin i jemu podobni, w smokingach
i strojach wieczorowych.
Teraz nie miewam ju tych snw. Odkd prawie wszystko mi tam wycili. Usunli mi
macic i jajowody, cae to oprzyrzdowanie. Lekarz uwaa, e bysn dowcipem, mwic:
Jak nie uywa, to rdzewieje. Ale tak naprawd dowiedziaam si, e to by rak. Musieli
ciachn wszystko, jak leci. Zreszt, komu to potrzebne? Za bardzo si te rzeczy przecenia.
Znalazam sobie inne zajcia. Uwielbiam wystawy psw. Sprzedaj antyki.
Pani pyta, co by nosia? Te pytanie! Co by nosia? Nosiaby tabliczk z wielkim napisem - ZAMKNITE Z POWODU POWODZI.
Co by powiedziaa? Ju mwiam. To nie tak. Przecie to nie jest ywa osoba, ktra
mogaby co powiedzie. Dawno temu przestaa si odzywa. To jest po prostu miejsce. Nieuczszczane, zamknite miejsce pod domem. Dolne partie. I co, jest pani zadowolona? Sprowokowaa mnie pani, wycigna to ze mnie. Udao si pani nakoni starsz osob do zwierze na temat dolnych partii Lepiej si pani teraz czuje?

[Odwraca si, lecz po chwili oglda za siebie.] Tak z rk na sercu, jest pani pierwsz
osob, ktrej to opowiedziaam, i troch lepiej si teraz czuj.
FAKTY
W roku 1593 na procesie pewnej czarownicy instygator (mczyzna onaty) najwyraniej po raz pierwszy odkry echtaczk. Uzna j za szataski cycek, niezbity dowd winy
owej czarownicy. By to may guzek sterczcy niczym krowie wymi, dugoci centymetra,
ktrego stranik zrazu nie mia zamiaru ujawnia, albowiem mieci si w tak sekretnym
miejscu, e nie uchodzi tam zaglda. Jakowo nie chcia ukrywa tej nader osobliwej materii, pokaza j wic zgromadzonym wok gapiom. Ci przyznali, e nigdy czego podobnego
nie widzieli. Czarownic skazano na mier. The Womans Encyclopedia of Myths and Secrets (Encyklopedia mitw i tajemnic kobiet)
Przeprowadziam wiele rozmw na temat miesiczki. Wszystkie gosy zabrzmiay niczym chora, stworzyy dzik, zbiorow pie. Jedne odbijay si echem w drugich, jedne
wykrwawiay w drugie. Zatraciam si w tym upucie krwi.
MIAAM DWANACIE LAT.
MAMA WYMIERZYA MI POLICZEK
Kiedy miaam siedem lat i byam w drugiej klasie, mj brat wci mwi o periodzie. Nie podoba mi si jego miech.
Poszam do mamy. - Co to jest period? - spytaam.
- To odcinek czasu - wyjania. - Epoka historyczna.
Tata przynis mi kart: Mojej maej creczce, ktra przestaa by taka maa.
Przeraziam si. Mama pokazaa mi grube podpaski. Zuyte miaam wyrzuca do kuba pod zlewem w kuchni.
Pamitam, e dostaam okresu jedna z ostatnich. Miaam trzynacie lat.
Wszystkie czekaymy na to niecierpliwie.
Bardzo si baam. Zaczam chowa zuyte podpaski do szarych toreb i upycha
w ciemnych zakamarkach na strychu.
sma klasa. Mama mnie pochwalia:
- No to si ciesz.
W gimnazjum - najpierw brzowe plamienie, zanim nadszed prawdziwy okres. Jed-

noczenie puciy mi si wosy pod pachami, ale nierwno, najpierw tylko pod jedn pach.
Miaam szesnacie lat. Dosy si wystraszyam.
Mama daa mi kodein. Spaymy na pitrowym ku. Zeszam na d i pooyam
si obok niej. Mama czua si niezrcznie.
Pewnego wieczoru wrciam pno i wlizgnam si do ka, nie zapalajc wiata.
Mama znalaza moje zuyte podpaski i woya mi je do ka.
Miaam dwanacie lat. Jeszcze si nie zdyam ubra, byam w samych majtkach.
Spojrzaam na schody. I zobaczyam.
Krople krwi na pododze.
Sidma klasa, mama musiaa zauway moje majtki. Wtedy daa mi ceratow deczk.
Mama odniosa si do mnie bardzo ciepo:
- Trzeba ci kupi podpaski.
W domu u mojej koleanki Marcii uczczono jej pierwsz miesiczk. Wydano odwitny obiad.
Wszystkie czekaymy na okres.
Nie mogymy si doczeka.
Miaam trzynacie lat. Jeszcze nie byo nowoczesnych podpasek. Naleao bardzo
uwaa na sukienk. Wychowaam si w biednej murzyskiej rodzinie. W kociele sukienka
przesika mi z tyu krwi. Nikt nie zobaczy, ale czuam si winna.
Miaam dziesi i p roku. adnego przygotowania. Brzowe plamy na majtkach.
Pokazaa mi, jak woy tampon. Udao mi si wsadzi tylko do poowy.
Zaliczaam okres do zjawisk niewytumaczalnych.
Mama kazaa mi uywa szmatki. Zabronia tamponw. ebym, bro Boe, niczego
nie wkadaa do swojej cukierniczki.
Zabezpieczaam si kbami waty. Zwierzyam si mamie. Daa mi papierowe laleczki
Elizabeth Taylor.
Miaam pitnacie lat. Mama powiedziaa: Maze to w. I wymierzya mi policzek.
Nie wiedziaam, czy to co dobrego, czy zego.
Moja miesiczka to ciasto przed woeniem do pieca. Indianki przez pi dni siedziay
na mchu. Szkoda, e nie jestem Indiank.
Miaam pitnacie lat, bardzo ju czekaam na okres. Byam wysoka, ale nadal rosam.
Kiedy widywaam na gimnastyce biae dziewczta z tamponami, uwaaam je za
grzesznice.

Zobaczyam czerwone krople na rowych kafelkach. No tak - pomylaam.

Mama bardzo si ucieszya.
Uywaam OB i lubiam wkada tam sobie palce.
Miaam jedenacie lat, nosiam biae majtki. Zacza mi lecie krew.
Pomylaam, e to co okropnego.
e nie jestem gotowa.
Dostaam blw krzya.
Zaczam czu podniecenie.
Dwanacie lat. Byam szczliwa. Moja koleanka miaa tabliczk spirytystyczn
ouija, zapytaa, kiedy dostaniemy okresu. Patrz, a tu krew.
Jak na zawoanie.
Jestem kobiet.
Przeraziam si.
Nie sdziam, e to nastpi.
Zaczam zupenie inaczej odczuwa siebie. Staam si cicha i dojrzaa. Jak przystao
porzdnej Wietnamce - skupiona na pracy, cnotliwa, nigdy si nie odzywa.
Dziewi i p roku. Byam pewna, e wykrwawi si na mier. cignam bielizn
i rzuciam do kta. Nie chciaam martwi rodzicw.
Mama zrobia mi gorc kpiel, daa wina, po ktrym zasnam.
Byam w swoim pokoju u mamy. Miaam kolekcj komiksw. Mama uprzedzia
mnie: Nie wolno ci teraz dwiga puda z komiksami.
Koleanki powiedziay mi, e raz w miesicu ma si krwotok.
Mam wci zabierali do szpitala psychiatrycznego. Nie moga dopilnowa mojego
pokwitania.
Szanowna Pani Catting. Proste o zwolnienie mojej crki z treningu koszykwki, bo
jest niedysponowana. Wanie osigna dojrzao.
Na obozie nauczyli mnie, eby nie bra kpieli podczas okresu. Przemyli mnie tam
rodkiem dezynfekujcym.
Przeraeni ludzie czuli ode mnie ten zapach. Twierdzili, e cuchn ryb.
Wymiotowaam, nie mogam je.
Czuam gd.
Czasem jest bardzo czerwona.
Lubi, kiedy kapie do sedesu. Zupenie jak krople farby.

Czasem krew robi si brzowa, co mnie niepokoi.

Miaam dwanacie lat. Mama wymierzya mi policzek i kupia czerwon bawenian
bluzk. Tata poszed po butelk sangrii.
Oto wywiad, ktry przeprowadziam z uczestniczk warsztatw pochwowych.
WARSZTATY POCHWOWE
[Lekki brytyjski akcent]
Moja pochwa to muszla, okrga rowa krucha muszla, ktra otwiera si i zamyka,
zamyka i otwiera. Moja pochwa to kwiat, fantazyjny tulipan, wntrze ma czue i gbokie,
zapach subtelny, patki delikatne, lecz jdrne.
Nie zawsze to wiedziaam. Dowiedziaam si na warsztatach powiconych pochwie.
Nauczya mnie kobieta prowadzca warsztaty, ktra wierzy w pochwy, naprawd je widzi,
pomaga innym kobietom dojrze swoje pochwy przez ogldanie innych.
Na pierwszym spotkaniu poprosia, eby kada z nas narysowaa swoj niepowtarzaln, pikn, cudown pochw, bo tak j okrelia. Chciaa wiedzie, jak sobie wyobraamy wasne, niepowtarzalne, pikne, cudowne pochwy. Pewna kobieta w ciy narysowaa
due, czerwone, rozdarte krzykiem usta, z ktrych sypi si monety. Inna, bardzo chuda, narysowaa duy pmisek, elegancko zdobiony wzorem Devonshire. Ja narysowaam du
czarn kropk, a dookoa kbowisko maych krtych kresek. Czarna kropka bya odpowiednikiem kosmicznej czarnej dziury, a krte kreski wyobraay ludzi, rzeczy albo po prostu nasze atomy, ktre si tam zagubiy. Zawsze uwaaam swoj pochw za co w rodzaju anatomicznej prni, ktra wsysa na chybi trafi rne czsteczki i przedmioty z otoczenia.
Zawsze uwaaam swoj pochw za odrbny byt, ktry jak gwiazda wiruje w swojej
galaktyce, a w kocu spala si we wasnej energii gazowej lub wybucha i rozpada na tysice
innych, mniejszych pochew, i potem wszystkie wiruj we wasnych galaktykach.
Nie mylaam o niej w kategoriach praktycznych ani biologicznych. Nie uwaaam
jej na przykad za cz swojego ciaa, za co, co mam midzy nogami, co naley do mnie.
Na warsztatach poproszono nas, eby kada obejrzaa swoj pochw w lusterku. Po
dokadnych ogldzinach miaymy powiedzie grupie, co zobaczyymy. Musz wyzna, e
caa moja wczeniejsza wiedza o pochwie braa si z zasyszanych informacji lub z wyobrani. Bo tak naprawd nigdy jej nie widziaam. Nawet nie przyszo mi do gowy, eby j
zobaczy. Moja pochwa istniaa dla mnie tylko w abstrakcji. Jej ogldanie wydao mi si poniajce i kopotliwe, gdy kada z nas na byszczcej niebieskiej macie z lusterkiem w rku

zapuszczaa tam urawia. Chyba podobnie musieli si czu pierwsi astronomowie ze swoimi
prymitywnymi teleskopami.
Z pocztku moja pochwa wydaa mi si odpychajca. Tak jak patroszona ryba widziana po raz pierwszy, kiedy odkrywa si pod skr inny, krwawy, zoony wiat. Bya taka surowa, czerwona i wiea. Najbardziej zdziwio mnie, e ma tyle warstw. Jedne przesaniay
drugie, a za nimi kryy si kolejne.
Pochwa mnie zdumiaa. Kiedy przysza moja kolej, nie mogam wykrztusi sowa.
Odebrao mi mow. Obudzio si we mnie co, co kobieta prowadzca warsztaty nazywaa
cudem pochwy. Miaam ochot lee tam na macie, z rozoonymi nogami, i bez koca
wpatrywa si we wasn pochw.
Bya tak archaiczna i tak pena wdziku, e nie mg si z ni rwna nawet Wielki
Kanion. Tchna niewinnoci, wieoci eleganckiego ogrodu angielskiego. Rozmieszya
mnie, naprawd mnie rozmieszya. Parsknam miechem. Bawia si w chowanego, otwieraa i zamykaa. Bya ustami. Bya porankiem.
Nastpnie kobieta prowadzca warsztaty spytaa, ile z nas miao orgazm. Dwie panie
podniosy niepewnie rce. Ja nie podniosam, chocia miewaam. Ale nie podniosam rki, bo
orgazmy byy przypadkowe. Po prostu mi si przytrafiay. Zdarzay mi si w snach, z ktrych budziam si w uniesieniu. Czsto zdarzay si w wodzie, najczciej w wannie. Raz
nawet na Cape Cod. Zdarzay mi si na koniu, na rowerze, na przyrzdzie mechanicznym
w siowni. Nie podniosam rki, bo chocia miewaam orgazmy, to nie umiaam ich wywoywa. Nigdy zreszt nie prbowaam. Sdziam, e to co mistycznego, magicznego. Nie
chciaam ingerowa. Wydawao mi si niestosowne, ebym miaa przyoy do tego palec.
Trcio manipulacj, Hollywoodem. Orgazm na recept. Znikaby tajemnica, caa niespodzianka. Sk w tym, e niespodzianka nie przychodzia od dwch lat. Od tak dawna nie zdarzy mi si magiczny, przypadkowy orgazm, e wpadam w panik. Dlatego zgosiam si na
warsztaty. I wtedy nadesza chwila, ktrej bardzo si baam, a jednoczenie nie mogam si
doczeka. Kobieta prowadzca warsztaty poprosia, ebymy znw wziy lusterka i sprboway odnale swoje echtaczki. Leaymy tak, same kobiety, na wznak na matach, szukajc
swoich guziczkw, swoich splotw, i raptem, nie wiadomo dlaczego, rozpakaam si. Moe
ze skrpowania. A moe z alu za przekrelon fantazj, wielk, caoyciow fantazj, e
zjawi si kto, kto wemie moje ycie w swoje rce, nada mu kierunek, obdaruje mnie orgazmami. Przywykam do skrytego ycia, do swoich magicznych przesdw. Natomiast szukanie echtaczki, przedziwne zajcia na byszczcych niebieskich matach naday caej sprawie
realny, a nazbyt realny wymiar. Ogarna mnie trwoga. Strach, a zarazem wiadomo, e

dotychczas unikaam znalezienia swojej echtaczki; odrzucaam takie dziaanie jako zbyt konsumpcyjne i nachalne, bo w gbi duszy miertelnie si baam, e w ogle nie mam echtaczki, e nale do grona osb upoledzonych fizycznie, ozibych, martwych, zamknitych,
wyschych, przypominajcych suszone morele, zgorzkniaych, o Boe. Leaam tak z lusterkiem, wypatrywaam swojego guziczka, gmeraam palcami, i nie dawao mi spokoju jedno
natrtne wspomnienie. Kiedy miaam dziesi lat, wpad mi do jeziora zoty piercionek ze
szmaragdami. Nurkowaam po niego wiele razy, grabiam rkami dno, trafiaam na kamienie,
ryby, nakrtki, szlam, wszystko, tylko nie piercionek. Wpadam w popoch. Wiedziaam, e
czeka mnie kara. Nie powinnam go bya bra, idc pywa.
Kobieta prowadzca warsztaty zauwaya, e si miotam, oblewam potem, sapi. Podesza. Przyznaam jej si: Zgubiam swj guziczek. Raz na zawsze. Nie powinnam go bya
bra, idc pywa. Na co ona pogaskaa mnie spokojnie po czole. Powiedziaa, e echtaczki
nie mog zgubi. Bo jest mn, moj kwintesencj. Dzwonkiem do mojego domu, a zarazem
domem. Nie musz go szuka. Musz nim by. By nim. By swoj echtaczk. By swoj
echtaczk. Pooyam si znw na wznak, zamknam oczy. Odoyam lusterko. Patrzyam,
jak unosz si nad sob. Patrzyam, jak powoli zbliam si do siebie, wracam. Czuam si jak
astronauta, ktry wkracza w atmosfer, wracajc na Ziemi. Powrt by bardzo spokojny, cichy i agodny. Podrywaam si i ldowaam, ldowaam i podrywaam. Zestroiam si ze
swoimi miniami, krwi, komrkami, po czym wlizgnam do pochwy. Nagle wydao mi
si to atwe, pasowaam tam jak ula. Byam rozgrzana, czuam, e pulsuj, e jestem moda,
gotowa, e yj. I wtedy, nie otwierajc oczu, trafiam palcem na co, co nagle stao si mn.
Najpierw poczuam lekkie drenie, ktre kazao mi tam zosta. Potem drenie przeszo
w trzsienie ziemi, wybuch, w ktrym rozstpoway si kolejne warstwy. Wstrzs otworzy
archaiczny horyzont wiata i ciszy, ktry z kolei otworzy paszczyzn muzyki i barw, niewinnoci i tsknoty, a ja poczuam wi, woaam o wi, lec tam, mcc ciaem niebiesk mat. Moja pochwa jest muszl, tulipanem, przeznaczeniem. Dochodz wanie wtedy,
kiedy zbieram si do odwrotu. Moja pochwa, moja pochwa, ja sama.
FAKT
echtaczka nie ma adnych praktycznych zastosowa. To jedyny narzd stworzony
tylko po to, by suy kobiecej rozkoszy. Tworzy j po prostu wizka nerww, dokadnie mwic, 8000 wkien nerwowych. To najbardziej unerwione miejsce w organizmie, bardziej
ni opuszki palcw, usta czy jzyk, dwukrotnie bardziej ni prcie. Kt chciaby mie dubeltwk zamiast broni automatycznej?

Natalie Angier, Kobieta. Geografia intymna, prze. Barbara Kope-Umiastowska,

Warszawa 2000
BO LUBI NA NI PATRZE
Jak polubiam swoj pochw? Troch mnie to peszy, bo urga poprawnoci politycznej. Wiem, e powinno si to zdarzy podczas kpieli w soli z Morza Martwego, przy muzyce Enyi. Tak, tak, wiem. Pochwy s pikne. Nasz wstrt do siebie jest wycznie uwewntrznion represj i nienawici do kultury patriarchalnej. Nie jest prawdziwy. Cipki, czcie si.
Znam to na pami. Gdybymy na przykad wyrosy w kulturze, w ktrej wpojono by nam,
e grube uda s pikne, z pewnoci paaszowaybymy ciastka i koktajle mleczne, caymi
dniami wylegiway si i pakoway sobie w uda. Ale nie wyrosymy. Nienawidziam swoich
ud, a jeszcze bardziej pochwy. Sdziam, e jest niewiarygodnie brzydka. Naleaam do tych
kobiet, ktre od pierwszego wejrzenia auj, e j w ogle maj. Napawaa mnie obrzydzeniem. al mi byo wszystkich, ktrzy musz si zapuszcza w te rejony.
eby przetrwa, zaczam udawa, e midzy nogami mam co innego. Wyobraaam
sobie meble (wygodne podnki z lekkimi bawenianymi kocykami, aksamitne sofy, skry
lamparcie) albo pikne przedmioty (chusty jedwabne, pikowane uchwyty do garnkw, maty
pod talerze) lub miniaturowe pejzae (przedstawiajce krystaliczne jeziora lub zamglone irlandzkie bagna). Przywyka do tych fantazji, zapomniaam w ogle, e mam pochw. Kiedy
kochaam si z mczyzn, wyobraaam go sobie w mufce z norek, w czerwonej ry albo
w chiskiej wazie.
I wtedy poznaam Boba. Bob by jednym z najnormalniejszych ludzi, jakich poznaam. Wysoki, szczupy, nijakiej urody, chodzi w ubraniach khaki. Nie lubi pikantnych da
ani muzyki zespou Prodigy. Nie interesowa si seksown bielizn. W lecie najchtniej przebywa w cieniu. Nie ujawnia swoich skrytych uczu. Nie mia adnych kopotw ani obsesji,
nawet nie siga do kieliszka. Nie by szczeglnie zabawny, elokwentny ani tajemniczy. Nie
by pody ani zamknity w sobie. Nie odznacza si samolubstwem ani charyzm. Nie szarowa za kierownic. Nie bardzo go nawet lubiam. W ogle bym go nie zauwaya, gdyby nie
podnis drobnych, ktre rozsypay mi si po pododze w delikatesach. Kiedy podawa gar
monet i musn mnie przy tym niechccy, co zaiskrzyo. Poszam z nim do ka. I wtedy
zdarzy si cud.
Okazao si, e Bob uwielbia pochwy. By koneserem. Uwielbia ich faktur, smak
i zapach, ale co najwaniejsze, wygld. Musia na nie patrze. Kiedy kochalimy si po raz
pierwszy, powiedzia, e musi mnie zobaczy.

- Przecie jestem tutaj - zdziwiam si.

- Nie rozumiesz - prbowa ucili. - Musz ci zobaczy.
- To zapal wiato - poradziam. W ciemnociach ogarna mnie trwoga, e trafiam
na jakiego dziwaka. Zapali wiato.
- W porzdku, jestem gotw - powiedzia. - Gotw ci zobaczy.
- Halo. - Zamachaam do niego. - Tu jestem.
Wtedy zacz mnie rozbiera.
- Co ty wyprawiasz, Bob? - spytaam.
- Musz ci zobaczy - odpar.
- Nie musisz - powiedziaam. - Wskakuj.
- Musz zobaczy, jak tam wygldasz - upar si.
- Przecie widziae ju czerwon skrzan kozetk - powiedziaam.
Bob nie dawa jednak za wygran. Zemdlio mnie, zapragnam umrze.
- To piekielnie intymny zaktek - wzbraniaam si. - Nie moesz po prostu tam wej?
- Nie - odpar. - Bo to caa ty. Musz ci zobaczy.
- Wstrzymaam oddech. A on patrzy i patrzy bez koca. Wzdycha, umiecha si,
wytrzeszcza oczy, pojkiwa. Zacz sapa, zmieni si na twarzy. Przybra dziwn min.
Wyglda jak zgodniay, pikny zwierz.
- Jeste taka pikna - powiedzia. - Elegancka i gboka, niewinna i dzika.
- A tyle tam zobaczye? - spytaam. Zupenie jakby mi wry z rki.
- Tak - potwierdzi. - I duo, duo wicej.
Patrzy tak niemal godzin, jak gdyby studiowa map, obserwowa Ksiyc, wpatrywa mi si w oczy, a on w ten sposb zgbia moj pochw. Przygldaam mu si przy
wietle, jak na mnie patrzy. Wyda mi si szczerze podekscytowany, taki spokojny, peen euforii, e zrobiam si tam mokra, podniecona. Zaczam patrze na siebie jego oczami. Poczuam si pikna i zachwycajca niczym wielki obraz albo wodospad. Bob wcale si nie zlk
ani nie stropi. A napczniaam z dumy. Polubiam swoj pochw. Wtedy Bob zanurzy si
w ni, ja wraz z nim, i oboje nas ponioso.
W roku 1993 w kiosku z gazetami na Manhattanie moj uwag przykuto niepokojce
zdjcie na pierwszej stronie Newsday. Przedstawiao sze modych kobiet, ktre wanie
wrciy z obozu dla ofiar gwatu w Boni. Na ich twarzach malowa si wstrzs i rozpacz,
ale bardziej przejmujca bya wiadomo, e w ich yciu na zawsze zniszczono co piknego i czystego. Signam po gazet. W rodku znalazam jeszcze jedno zdjcie tych modych

kobiet, ktre niedawno wrciy do swoich matek. Stay pkolem w sali gimnastycznej, tworzc spor grup, ale adna - ani jedna matka, ani jedna crka - nie odwaya si spojrze
w obiektyw.
Wiedziaam, e musz tam pojecha. Musiaam pozna te kobiety. W roku 1994,
dziki pomocy anioa dobroci, Lauren Lloyd, spdziam dwa miesice w Chorwacji i w Pakistanie, gdzie prowadziam wywiady z uciekinierkami z Boni. Rozmawiaam z nimi,
mieszkaam w obozach, w kawiarniach, w orodkach dla uchodcw. Od tamtej pory jeszcze dwa razy odwiedziam ten kraj.
Po powrocie do Nowego Jorku z pierwszej podry do Boni nie mogam ochon
z oburzenia. Nie pojmowaam, jak mona byo dopuci, eby w roku 1993 w centrum Europy zgwacono 20 000 do 70 000 kobiet w ramach konsekwentnej taktyki wojennej, i jak to
si stao, e nikt nie kiwn palcem, by to powstrzyma. Koleanka spytaa, co mnie tak dziwi. Przecie w Stanach rokrocznie ofiar gwatu pada 500000 kobiet, a teoretycznie nie pozostajemy w stanie wojny.
Ten monolog powsta na kanwie opowieci jednej kobiety. Chciaabym jej teraz podzikowa za to, e powierzya mi swoj histori. Jej duch i sia budz mj podziw, tak jak
budz go wszystkie poznane kobiety, ktre przeyy straszliwe okruciestwa w byej Jugosawii. Ten fragment dedykuj kobietom z Boni.
MOJA POCHWA BYA MOJ WIOSK
Moja pochwa bya zielona, rowe nawodnione pola, krowy mucz, soce stoi na niebie, luby chopak delikatnie muska t somk.
Mam co midzy nogami. Nie wiem, co to takiego. Nie wiem, gdzie to jest. Nie dotykam. Przestaam. Wtedy si skoczyo.
Moja pochwa gadaa jak najta, a jaka przy tym niecierpliwa, tylko by gadaa, tylko
by trajkotaa, nigdy nie miaa dosy, nigdy nie przestawaa mwi, o tak, o tak.
/ wtedy przyniam, e mam tam zdechego zwierzaka, zaszytego grub czarn yk
wdkarsk. I nie mog si pozby smrodu tego zdechego zwierzaka, a on ma podernite
gardo i krew przesika przez wszystkie moje letnie kiecki.
Moja pochwa piewaa wszystkie dziewczyskie piosenki, piosenki kozich dzwonkw, dzikich jesiennych pl, pochwy, na swojsk nut.
Ale wtedy onierze wsadzili mi tam dugi, gruby karabin. Taki by zimny, e ten elazny drg przebi mi serce. Nie wiedziaam, czy zaraz strzel, czy mi go pchn w skoowan

gow. Szeciu ich byo, potworne doktory w czarnych maskach, i butelki te mi tam wpychali, i jeszcze patyki, i kij od szczotki.
Moja pochwa pyna z prdem rzeki jak czysta woda, co si bez przerwy leje na spieczone socem kamienie, na kamienn szpar, na kamienie cae w szlamie.
Ale wtedy syszaam, jak skra mi tam trzaska, pisna tylko jak cytryna, w rce zosta mi strzp pochwy, oderwana warga, i teraz z jednej strony w ogle nie mam wargi.
Moja pochwa, ywa, podmoka wodna wioska, moja pochwa, moja okolica.
Ale przez tydzie brali mnie na kolejk, a cuchnli jak gnojwka i wdzone miso,
zostawili tam w rodku brudn sperm. Staam si zatrut rzek pen ropy, umary wszystkie
plony, zdechy ryby.
Moja pochwa, ywa, podmoka wodna wioska.
Napadli j. Zmasakrowali i wypalili do cna.
Teraz w ogle tam nie dotykam.
Nie zagldam.
Teraz mieszkam gdzie indziej.
Sama nie wiem gdzie.
FAKT
W XIX wieku dziewczta, ktre nauczyy si doprowadza same do orgazmu drog
masturbacji, uwaano za przypadki patologiczne. Niejednokrotnie kurowano je bd reformowano, stosujc amputacj lub przyeganie echtaczki, zakadano miniaturowe pasy cnoty, zszywano wargi sromowe, eby uniemoliwi dostp do echtaczki, a nawet kastrowano,
chirurgicznie usuwajc jajniki. Nie istniej natomiast adne wzmianki w literaturze fachowej
na temat chirurgicznego usuwania jder bd amputacji czonka, aby uchroni od masturbacji
chopcw.
W Stanach Zjednoczonych ostatni zarejestrowany zabieg wycicia echtaczki dla wyleczenia masturbacji wykonano w roku 1948 na picioletniej dziewczynce.
Encyklopedia mitw i tajemnic kobiet
FAKT
W przyblieniu 80 do 100 milionw dziewczt i modych kobiet poddano okaleczeniu
narzdw pciowych. W krajach, gwnie afrykaskich, w ktrych praktykuje si ten obrzd,
okoo dwch milionw dziewczt rocznie moe si spodziewa, e n - lub brzytwa czy
odamek szka - natnie im lub cakowicie usunie echtaczk oraz e wspplemiecy zaszyj

im cakiem lub czciowo wargi sromowe... nici jelitow bd kolcami.

Czsto ten zabieg uszlachetnia si nazw obrzezanie. Afrykanista Nahid Toubia
przedstawia spraw jasno - u mczyzny taki zabieg rwnaby si amputacji prawie caego
czonka lub usuniciu caego czonka, cznie z nasad z mikkiej tkanki oraz czciowo
skr moszny.
Krtkotrwae skutki uboczne to midzy innymi tec, posocznica, krwotoki, rany macicy, pcherza, cian pochwy i zwieracza odbytu. Dugotrwae skutki to chroniczne zakaenie
macicy, znaczne blizny, ktre mog przez cae ycie utrudnia chodzenie, powstanie przetoki,
zwikszone cierpienie i ryzyko podczas porodu, a take przedwczesny zgon.
New York Times, 12 kwietnia 1996
ROZGNIEWANA POCHWA
Moja pochwa paa gniewem. I to jak. Moja pochwa si wcieka. Nie posiada si
z oburzenia, pragnie rozmowy. Rozmowy o tym caym gwnie. Rozmowy z pani. Bo niby
jak to jest? Caa armia ludzi wymyla sposoby, jakie by jeszcze tortury zada mojej biednej
pupie, delikatnej, kochanej pochwie... Caymi dniami obmylaj kretyskie produkty i pode
wynalazki, eby zmaltretowa moj muszelk. Pojebacy.
Wiecznie nam tylko wciskaj jakie gwno, niby z troski o higien - faszeruj nas, ze
wszystkiego by nas tam wykolegowali. A moja pochwa nie da si wykolegowa. Wkurzya
si i nie da si ruszy! Wemy choby tampony - co to, do diaba, jest? Pieprzony gniot suchej waty, ktry trzeba tam sobie wepchn. Dlaczego nie mog go delikatnie natuci? Moja
pochwa na jego widok przeywa szok. Od razu mwi: daj mi spokj. Zamyka si. Z pochw
naley popracowa, zapozna j z nowym wynalazkiem, przygotowa.
Do tego wanie suy gra wstpna. Musisz przekona moj pochw, uwie j, wzbudzi jej zaufanie. Nie wskrasz tego suchym gniotem pieprzonej waty.
Przestacie mi cokolwiek wpycha. Przestacie wpycha i wmawia potrzeby higieniczne. Moja pochwa nie wymaga adnego cackania si. Wystarczajco adnie pachnie. Moe
nie patkami r. Ale nie prbujcie jej upiksza. Nie wierz mu, kiedy ci wmawia, e pachnie
patkami r. Ma pachnie muszelk, i ju. A oni prbuj nam wmwi dodatkowe wymogi
higieny, eby pachniaa jak dezodorant azienkowy albo ogrd. Wachlarz dezodorantw intymnych - zapach kwiatw, leny, deszczowy. Wcale nie chc, eby moja muszelka pachniaa
jak deszcz. Wymyta do cna, jakby kto chcia szorowa ryb po ugotowaniu. Chc czu smak
ryby, dlatego j zamawiam.
No i badania ginekologiczne. Kto je wymyli? Musi by jaki lepszy sposb. Po co te

odraajce papierowe fartuchy, ktre drapi tylko sutki i poladki, kiedy si ley, a kobieta
czuje si jak wyrzucony kb papieru? Po co gumowe rkawice? Po co latarka, jakiej potrzebuje detektyw w spdnicy, kiedy zmaga si z si grawitacji, po co te hitlerowskie stalowe
strzemiona, dlaczego wkadaj ci ohydny zimny wziernik przypominajcy kaczy dzib? Co to
ma by? Moja pochwa oburza si na te wizyty. Broni si ju kilka tygodni naprzd. Zamyka
si, nie umie rozluni.
Mona si wciec! Prosz si rozluni, prosz si rozluni. Niby dlaczego? Moja
pochwa wcale nie jest taka gupia. Rozluni, eby mogli ci tam wsadzi zimny wziernik?
Nie ma mowy.
Dlaczego nie mogliby mnie owin wytwornym, miym w dotyku fioletowym aksamitem, pooy na mikkiej bawenianej narzucie, uy sympatycznych rowych albo niebieskich rkawic, pozwoli oprze nogi w pokrytych futrem strzemionach? Ociepli wziernik. Popracowa z moj pochw.
A oni nie, kolejne tortury - suchy gniot pieprzonej waty, zimny wziernik i erotyczna
bielizna typu body. Najgorsza ze wszystkiego. Erotyczne body. Kto to wymyli? Wiecznie
si tylko lizga albo wrzyna, pije w tyek.
Pochwa powinna by otwarta i odprona, a nie cinita. Dlatego wszelkie gorsety
jej szkodz. Musimy si rusza, rozwiera i rozmawia, rozmawia. Pochwy powinny mie
wygod. Niech wymyl co takiego, co sprawi przyjemno pochwom. Ale oni nie, wciekliby si, gdyby kobieta zaznaa przyjemnoci, zwaszcza z seksu. Niech wymyl, na przykad,
mie mikkie baweniane majtki z wbudowan specjaln podnietk. Kobiety szczytowayby
bez przerwy, w supermarketach, w metrze, orgiastyczne, szczliwe pochwy. Ale oni by
tego nie znieli. Nie wytrzymaliby widoku tylu rozkrconych, gorcych, szczliwych pochew niedajcych sobie wcisn ciemnoty.
Gdyby moja pochwa umiaa mwi, mwiaby osobie tak jak ja. Mwiaby o innych
pochwach. Pisaaby impresje na temat pochew.
Nosiaby brylanty Harryego Winstona na goe ciao. Tylko brylanty, i nic wicej.
Moja pochwa pomoga mi wyda na wiat olbrzymie dziecko. Sdziam, e nie spocznie od razu na laurach. Ale spocza. Teraz chce podrowa, nie szuka towarzystwa. Chce
czyta, poznawa i wicej wychodzi. Pragnie seksu. Uwielbia seks. Chce siga gbiej.
aknie gbi. Pragnie dobroci. Pragnie zmiany. Pragnie ciszy, swobody, delikatnych pocaunkw, ciepych pynw
1 gbokiego dotykania. Pragnie czekolady. Pragnie krzycze. Pragnie porzuci swj
gniew. Pragnie orgazmu. Pragnie pragn. Pragnie. Moja pochwa, moja pochwa. Pragnie...

wszystkiego.
Od dziesiciu lat zajmuj si kobietami, ktre nie maj domw, ktre okrela si mianem bezdomnych, eby atwo je byo zaszufladkowa i zapomnie. Robi z nimi rne
rzeczy. Prowadz grupy resocjalizacyjne dla ofiar gwatu i kazirodztwa, dla narkomanek
i alkoholiczek. Chodzimy razem do kina, jadamy. Sporo z nimi przebywam. Przez ponad
dziesi lat przeprowadziam z takimi kobietami setki wywiadw. W tym czasie poznaam
tylko dwie, ktre nie pady ofiar kazirodztwa ani gwatu w dziecistwie lub w modoci.
Ukuam zatem teori, e wikszoci z nich dom kojarzy si z ogromnym strachem, dlatego
stamtd ucieky, tote schroniska, miejsca obecnego pobytu, stanowi dla wielu pierwszy
przybytek, w ktrym znajduj bezpieczestwo, ochron lub otuch w towarzystwie innych
kobiet.
W nastpnym monologu przytaczam sowo w sowo opowie pewnej kobiety. Poznaam j pi lat temu w takim schronisku. Chciaabym mc powiedzie, e jej historia jest
wyjtkowa przez sw brutalno i skrajno. Ale nie jest. Szczerze mwic, wydaje mi si
znacznie mniej przejmujca od wielu opowieci zasyszanych pniej. Biedne kobiety dowiadczaj straszliwej przemocy seksualnej, ktra nie zostaje ujawniona. Z powodu przynalenoci do okrelonej grupy spoecznej te kobiety nie maj dostpu do terapii ani do innych
metod pomagajcych w odzyskaniu rwnowagi psychicznej. S wielokrotnie wykorzystywane, co w kocu depcze ich godno, pcha je w wiat narkotykw, prostytucji, AIDS, a take,
w wielu wypadkach, doprowadza do mierci. Na szczcie ta konkretna historia znalaza inny
fina. Jej bohaterka poznaa w schronisku pewn kobiet; zakochay si w sobie. Mio pozwolia im porzuci system domw pomocy spoecznej, dzisiaj prowadz razem wspaniae
ycie. Dedykuj ten monolog takim kobietom, ich niesychanemu hartowi, kobietom, ktrych
nie widzimy, a ktre cierpi i nas potrzebuj.
PAMITNIK POCHWY
(ALBO FIRLETKA, CO CHCIOM DOSTAA)
[Czarnoskra kobieta z poudnia Stanw Zjednoczonych]
Wspomnienie: Grudzie 1956, mam pi lat. Mamusia srogim, podniesionym, napawajcym dreszczem gosem kae mi si przesta drapa w firletk. Ogarnia mnie strach, e
wszystko sobie wydrapaam. Przestaj si tam dotyka, nawet w wannie. Boj si, e wleci
mi tam woda i wypeni po brzegi, a mnie rozerwie. Zaklejam sobie firletk plastrami, eby
zalepi dziur, ale plastry odpadaj w wodzie. Marz o zatyczce, korku do wanny, eby nic

mi ju nie mogo wpa. Na noc pod piam wkadam trzy pary bawenianych majtek w serduszka. Mimo to czasem mam ochot si tam dotkn, ale nie dotykam.
Wspomnienie: Mam siedem lat.
Dziesicioletni Edgar Montane w zoci wali mnie z caej siy w krok. Jestem zdruzgotana. Kutykam do domu. Nie mog si wysiusia.
Mama pyta, co mi si stao w firletk, a kiedy jej mwi, co mi Edgar zrobi, krzyczy
i pomstuje, e nie mog pozwoli, eby ktokolwiek mnie tam dotyka. Prbuj jej tumaczy,
e wcale mnie tam nie dotkn. Mamo, on mnie przecie waln.
Wspomnienie: Mam dziewi lat.
Bawi si, skacz po ku i nadziewam si firletk na naron kolumienk. Wyj
przenikliwie, chocia ten skowyt dobiega waciwie z mojej firletki. Jad do szpitala. Zaszywaj mi j tam, gdzie si rozerwaa.
Wspomnienie: Mam dziesi lat.
Jestem w domu ojca. Na grze odbywa si przyjcie. Wszyscy pij. Bawi si sama
w suterenie, przymierzam nowy komplet z biaej baweny, stanik i majtki, ktre dostaam od
przyjaciki ojca. Nagle zachodzi mnie od tyu pan Alfred, przyjaciel ojca, potny mczyzna, ciga mi te nowe majtki i wpycha do firletki wielki, twardy czonek. Uderzam w krzyk.
Kopi. Prbuj mu si wyrwa, ale on ju jest w rodku. Raptem zjawia si mj ojciec z pistoletem w rce, rozlega si straszliwy huk, krew spryskuje Alfreda i mnie, morze krwi.
Czuj, e teraz to ju na pewno firletk mi wypadnie. Alfred jest sparaliowany do koca ycia, a mamusia przez siedem lat nie pozwala mi si widzie z ojcem.
Wspomnienie: Mam trzynacie lat.
Moja firletk jest fatalnym miejscem, nic, tylko bl, nieprzyzwoito, dganie, napa
i krew. Wci przytrafia jej si co zego. Strefa pecha. Wyobraam sobie, e midzy nogami
mam autostrad. I, wie pani, pdz naprzd, byle jak najdalej std.
Wspomnienie: Mam szesnacie lat.
W ssiedztwie mieszka wspaniaa kobieta, ma dwadziecia cztery lata. Wiecznie si
na ni gapi. Pewnego dnia zaprasza mnie do swojego samochodu. Pyta, czy lubi si caowa z chopcami. Odpowiadam, e nie lubi. Wtedy ona mwi, e co mi pokae, nachyla si
i cauje mnie delikatnie w usta, a potem wkada mi jzyk do buzi. O raju. Pyta, czy chciaabym wstpi do niej do domu, a potem znw mnie cauje i prosi, ebym si odprya, ebym si w tym rozsmakowaa, eby rozsmakoway si w tym nasze jzyki. Pyta moj mamusi, czy mog zosta u niej na noc, a mama nie posiada si z radoci, e taka pikna, wy-

tworna kobieta si mn zainteresowaa. Troch si boj, ale nie mog si doczeka. Ma wspaniae mieszkanie. Urzdzia sobie nieze gniazdko. Wszystko w stylu lat szedziesitych, koraliki, puchate poduchy, nastrojowe wiata. Od razu postanawiam, e kiedy dorosn, te zostan sekretark tak jak ona. Nalewa sobie wdki i pyta, czego si napij. Prosz o to samo,
a ona mwi, e pewno moja mama nie chciaaby, ebym pia wdk. Odpowiadam, e pewno
te nie chciaaby, ebym caowaa si z kobietami, na co pikna dama przyrzdza mi drinka.
Potem przebiera si w czekoladow atasow halk. Ale jest pikna. Zawsze sdziam, e
lesby musz by ohydne. Mwi jej: licznie pani wyglda. A ona na to: Ty te. Na co
mwi, e przecie mam tylko stanik i majtki z biaej baweny. A wtedy ona wkada mi,
bardzo powoli, drug atasow halk. W kolorze lawendy, tak jak pierwsze ciepe dni wiosny. Alkohol uderza mi do gowy, rozluniam si, jestem gotowa. Nad kiem wisi zdjcie
nagiej Murzynki z wielk fryzur afro. Moja nowa przyjacika kadzie mnie powoli, delikatnie na ku, i od samego ocierania si cia dostaj orgazmu. Potem robi mnie i mojej firletce wszystko to, co dotd uwaaam za nieprzyzwoite. O rajuku. Caa si rozpalam, roznamitniam. Twoja pochwa - mwi - nietknita przez mczyzn, tak adnie, tak wieo pachnie, oby zawsze taka pozostaa. Odchodz dosownie od zmysw, gdy wtem dzwoni telefon.
Kt by inny, jak nie mamusia? Jestem pewna, e ju wie, zawsze mnie przyapie. Ciko dysz, ale biorc suchawk, prbuj przybra normalny ton, a mama pyta: Co ci jest?
Biega? Nie - odpowiadam. - Gimnastykowaam si. Wtedy mama prosi pikn sekretark o przypilnowanie, ebym nie bawia si z chopcami, na co moja dama zapewnia j:
Niech mi pani wierzy, tu nie ma adnych chopcw. Nastpnie ta olniewajca kobieta uczy
mnie wszystkiego, co si wie z firletk. Kae mi si bawi sob na jej oczach i pokazuje,
jak mog sprawia sobie na rne sposoby przyjemno. Jest w tym bardzo dokadna. Mwi,
e jeli zadbam o wasn przyjemno, to nie bd zdana na mczyzn. Rano martwi si, e
staam si lesbij, bo tak si w niej zakochaam. Ona zbywa to miechem, ale widz j wtedy
ostatni raz. Sporo pniej uwiadomiam sobie, e ta kobieta przyniosa mi zaskakujce, nieoczekiwane, niepoprawne politycznie wybawienie. Przemienia moj nieszczsn, sponiewieran firletk i wyniosa j do nieba.
Kiedy wystawiaam Monologi w Nowym Jorku, dostaam taki oto list:
Jako honorowa przewodniczca Stowarzyszenia Sromu byabym wielce zaszczycona,
mogc mianowa Pani jego czonkini. Aczkolwiek, kiedy Harriet Lerner stworzya dwadziecia lat temu nasz klub, czonkostwo zaleao od rozumienia i waciwego uywania so-

wa srom, a take umiejtnoci propagowania go w jak najszerszym gronie osb, zwaszcza

kobiet.
cz serdeczne pozdrowienia, Jane Hirschman
STOWARZYSZENIE SROMU
Zawsze miaam obsesj na punkcie nazywania rzeczy. Jeeli co mona nazwa, mona te pozna. Jeeli mona nazwa, to mona oswoi. Mona si zaprzyjani.
Na przykad w dziecistwie miaam wielk kolekcj ab: aby pluszowe, porcelanowe, plastikowe, neonowe, wesoe abki na bateri. Kada miaa swoje imi. Przed nazwaniem
musiaam kad dobrze pozna. Sadzaam j na ku, przygldaam jej si w wietle dnia,
nosiam w kieszeni kurtki, trzymaam w spoconych rkach. Poznawaam faktur, zapach,
ksztat, rozmiar, poczucie humoru. Po czym nadawaam imi w uroczystej zwykle ceremonii.
Otoczon asyst innych ab, ubieraam w obrzdowy strj, ozdabiaam cekinami lub zotymi
gwiazdkami, stawiaam przed abi kaplic i nadawaam imi.
Najpierw szeptaam to upragnione imi do ucha.
[szeptem]
- Jeste moim Najukochaszym abciem Gapciem.
Musiaam mie pewno, e przyjmuje to imi. Nastpnie wypowiadaam je na gos
przed reszt podekscytowanych ab. Niektre dopiero czekay na imiona.
- Najukochaszy abcio Gapcio. Wtedy intonowaymy pie, zazwyczaj powtarzaymy w kko to imi. Wtrowa mi chr ab.
[przechodzi w piew]
- Najukochaszy abcio Gapcio. Najukochaszy abcio Gapcio.
piewom towarzyszy taniec.
Ustawiaam abki w jednym szeregu i taczyam midzy nimi, skaczc jak aba
i kumkajc, zawsze ze wieo ochrzczon abk w rce albo na rku, zalenie od jej wielkoci. Uroczysto bya wyczerpujca, lecz nieodzowna. Wszystko byoby dobrze, gdybym
ograniczya si do ab, ale wkrtce zapragnam nazywa tak wszystko. Zaczam nadawa
nazwy dywanom, drzwiom, krzesom i schodom. Na przykad latark ochrzciam Ben, imieniem mojego wychowawcy z przedszkola, ktry zawsze wchodzi mi w parad.
W kocu nadaam nazwy wszystkim czciom swojego ciaa. Rce nazwaam Gladys.
Wydaway mi si takie praktyczne i zaradne jak Gladys.
Ramiona nazwaam Shorty - bo takie silne i bojowe. Piersi nazwaam Betty. Nie zasugiway na imi Weronika, ale nie byy te brzydkie. Lecz nazwanie rzeczy samej nie po-

szo tak atwo. Okazao si znacznie trudniejsze od nazwania rk. Bo pulsowao tam ycie,
ktre nieatwo mi byo sprecyzowa. Pozostaa nienazwana, a zatem nieoswojona, niepoznana.
W tamtym okresie przychodzia do nas opiekunka, Sara Stanley. Mwia tak piskliwie, e od razu chciao mi si siusiu. Pewnego wieczoru, kiedy si kpaam, przypomniaa mi,
ebym umya sobie pisie. Nie mog powiedzie, e mi ta nazwa przypada do gustu. Dobr
chwil zastanawiaam si, o co jej chodzi. Ale miaa tak sugestywny gos, e nazwa mi si
utrwalia. Tak, zostaa moj Pisi.
Niestety, owa nazwa przetrwaa a do dorosoci. Pierwszej nocy w ku powiedziaam mczynie, za ktrego pniej wyszam za m, e moja Pisia troch si wstydzi, ale ma
ochot. Jeli wic okae jej troch cierpliwoci, na pewno odsoni mu swoje tajemnice. Chyba
si nieco wystraszy, ale poniewa jest zgodny z natury, podchwyci nazw i pniej sam jej
uywa.
- Czy Pisia tam jest? Czy jest gotowa?
Mnie si to imi nigdy nie podobao, trudno si wic dziwi rozwojowi wypadkw.
Pewnego wieczoru zebrao nam si na amory. M zawoa j:
- Chod do mnie, moja ty maleka Pisiu. - Ale ona nie zareagowaa. Zupenie jakby
si zapada pod ziemi. - Pisiu, to ja, twj najwikszy wielbiciel. - Ani mru-mru. Nic. No
wic sama j zawoaam:
- Pisiu, no chod. Nie rb mi tego. Ani nie pisna, ani nie drgna. Gucho i martwo.
- Pisiu!
Przez wiele dni nie oywaa, wiele tygodni, wiele miesicy. Wpadam w czarn rozpacz.
Wreszcie, nie bez oporw, zwierzyam si swojej koleance Teresie, ktra caymi
dniami przesiadywaa w nowej grupie kobiet. Poaliam jej si:
- Wiesz, Pisia si do mnie nie odzywa. Nie odpowiada na moje wezwania.
- Kto to jest Pisia?
- No, moja Pisia - odparam. - Pisiunia.
- O czym ty mwisz, dziewczyno? - spytaa nagle gosem znacznie gbszym od mojego. - Chciaa powiedzie srom?
- Srom - potwierdziam. - A waciwie, co to jest?
- Cay pakiet - odpara. - Wszystko, co tam masz.
Srom. Srom. Czuam, e co si odmyka. Pisia nie pasowaa. Od pocztku wiedziaam, e Pisia nie pasuje. adnej Pisi tam nie widziaam. Nigdy nie zgbiam, kto lub co si

pod tym imieniem kryje, ale nie kojarzyo si ze szczelin ani warg.
Tego wieczoru ochrzcilimy j - mj chutliwy m i ja. Tak jak tamte aby. Ubralimy j w byskotki i seksowne ciuszki, ustawilimy przed wityni ciaa, zapalilimy wiece. Z pocztku szeptalimy cicho:
- Sromie, sromie - eby przekona si, czy syszy. - Sromie, sromie, jeste tam? - Poczulimy ciepo i z ca pewnoci co drgno.
- Sromie, sromie, to ty?
I odpiewalimy pie sromu, ktra nie niosa rechotu, lecz pocaunki, i odtaczylimy taniec sromu, ktry nie przynis abich skokw, lecz posuwiste susy, a wszystkie inne
czci ciaa
- Betty, Gladys, Shorty - stay jak na zbirce i z ca pewnoci suchay.
FAKT
W niektrych krajach afrykaskich dyskretnie wycofuj si z tradycji okaleczania narzdw pciowych. Na przykad w Gwinei Aja Tounkara Diallo Fatimata, gwna rzeczka stolicy, Konakri, ostro atakowana przez zachodnich dziaaczy praw czowieka, kilka lat
temu owiadczya, e nigdy nie wykonaa cicia.
Tylko ciskaam im echtaczki, eby zaczy krzycze - oznajmia. - A potem bandaowaam ciasno, no wic chodziy, jak gdyby je tam bolao.
Raport Orodka Prawa i Strategii Prokreacji
Jak pachnie moja pochwa?
Jak Ziemia.
Mokre mieci.
Bg.
Woda.
Nowy poranek.
Gbia.
Sodki imbir.
Pot.
To zaley.
Pimo.
Ja.

Nie pachnie, jak si dowiedziaam.

Ananas.
Zawarto kielicha.
Paloma Picasso.
Soczyste miso i pimo.
Cynamon i godziki.
Re.
Wonny pimowo-jaminowy las, lene ostpy.
Mokry mech.
Pyszny ako.
Poudniowy Pacyfik.
Co midzy ryb a bzem.
Brzoskwinie.
Puszcza.
Dojrzay owoc.
Herbata o zapachu kiwi i truskawek.
Ryba.
Niebo.
Ocet i woda.
Lekki sodki trunek.
Ser.
Ocean.
Seks.
Gbka.
Pocztek.
Od lat jed z t sztuk po Ameryce, a ostatnio rwnie po wiecie. Wci zapowiadam, e sporzdz map odwiedzonych przeze mnie miast przychylnych pochwie. Ich liczba
ronie. Wiele mnie zaskoczyo, na przykad Oklahoma City. Kobiety oszalay tam na punkcie
pochew. Pittsburgh te mnie zaskoczy. Uwielbiaj tam pochwy. Odwiedziam go ju trzy
razy. Wszdzie po spektaklu przychodz do mnie kobiety, eby mi opowiedzie swoje historie, zgosi propozycje, przedstawi reakcje. To moja ulubiona cz podrowania z tym
utworem. Mam okazj nasucha si niesamowitych opowieci. Przytoczonych zwyczajnie,
beznamitnie. Zawsze uwiadamia mi to, jak niezwyke i gbokie jest ycie kobiet. A zara-

zem, jakie kobiety s samotne i jak czsto przytoczone t samotnoci. Jak niewielu ludziom
zwierzaj si ze swojego cierpienia i zagubienia. Ile haby spowija ich udrk i jakie to wane, eby opowiedziay swoje historie, podzieliy si z innymi, bo od tego dialogu zaley los
wszystkich kobiet.
Wanie po spektaklu w Nowym Jorku wysuchaam opowieci modej Wietnamki,
ktra w wieku piciu lat, tu po przyjedzie do Ameryki, kiedy nie znaa jeszcze angielskiego, podczas zabawy z przyjacik upada na hydrant przeciwpoarowy i rozcia sobie pochw. Poniewa nie umiaa powiedzie, co si stao, schowaa zakrwawione majtki pod kiem. Znalaza je tam mama, ktra uznaa, e crk zgwacono. Dziewczynka nie znaa sowa
hydrant, nie moga wyjani rodzicom, co si naprawd stao. Rodzice oskaryli brata jej
przyjaciki o gwat. Zawieziono j do szpitala, gdzie grupa mczyzn obstpia ko
i ogldaa jej otwart, obnaon pochw. Pniej, w drodze do domu, dziewczynka zorientowaa si, e ojciec odwraca od niej wzrok. W jego oczach staa si kobiet wykorzystan,
skoczon, l nigdy wicej na ni nie spojrza.
Albo opowie niezwykej modej kobiety z Oklahomy, ktra podesza do mnie po
spektaklu ze swoj macoch, eby mi opowiedzie, e urodzia si bez pochwy, a zorientowaa si dopiero w wieku czternastu lat. Bawia si z koleank. Porwnyway swoje narzdy pciowe i wtedy zrozumiaa, e jest inaczej zbudowana, e co tu nie gra. Posza do ginekologa z ojcem, bo z nim czua si lepiej ni z matk, a lekarz potwierdzi, e istotnie nie
ma pochwy ani macicy. Ojciec si zaama, ale tumi zy i smutek, eby nie pogra crki.
W drodze do domu, chcc j podnie na duchu, powiedzia: Nie martw si, kochanie.
Wszystko bdzie dobrze. Zaatwi ci najlepsz cipk rcznie robion w caej Ameryce.
A kiedy poznasz ma, to si dowie, e zrobilimy j na zamwienie specjalnie dla niego,
I rzeczywicie zaatwili jej now cipk. Dziewczyna wydawaa mi si szczliwa i odprona, a kiedy dwa dni pniej przyprowadzia do mnie ojca, ich mio chwycia mnie za serce.
Pewnego razu w Pittsburghu pewna rozemocjonowana kobieta zaczepia mnie, mwic, e chciaaby jak najpilniej porozmawia. Jej arliwo tak mnie uja, e zadzwoniam
do niej zaraz po powrocie do Nowego Jorku. Powiedziaa, e prowadzi masa terapeutyczny
i e musi porozmawia ze mn o fakturze pochwy. Wszystko zaley od faktury. A ja najwyraniej j pominam. Tumaczya mi godzin, z tak zmysow przejrzystoci i zagbiajc
si w takie szczegy, e kiedy skoczya, musiaam si pooy. Podczas tej rozmowy wspomniaa rwnie o sowie cipa. Odniosam si do niego w swoim spektaklu nieco krytycznie, a ona stwierdzia, e nie rozumiem tego sowa. Zaoferowaa pomoc w jego wskrzesze-

niu. Mwia jeszcze p godziny o sowie cipa, a kiedy skoczya, okazao si, e si nawrciam, l napisaam dla niej ten tekst.
ODZYSKAAM CIP
Nazywam j cip. Odzyskaam cip. To sowo naprawd mi si podoba. Cipa.
Prosz si wsucha. Cipa. C, C, Ce, Ce. Cela, cena, cacko, cudo, cymes... grne C, dolne
Ce... C.C. - Korpus Konsularny... dalej i... razem ci... jak ciao... a zatem roziskrzone i... intryga, izba, izolatka, impuls, i-i-i... dalej p, czyli razem cip, ju brzmi swojsko... p... przytulisko, pocztek, prawda, przyjemnie, przyjemnie, zawsze gbia, zawsze z namaszczeniem,
przywoana cip-cip... p jak rozedrgany, grzeszny prd... pe [twarde, wybuchowe, dwuwargowe], po czym mikkie p... ciepe p... cip-cip, i wreszcie a... otwarte, absolutne, dwiczne a...
aksamit, akceptacja, altana, apetyt, ancymonek, akcja, aromat, arena, aleja, powiedz, powiedz:
Cipa, cipa. Jeszcze raz, powtrz: Cipa. Cipa.
SPYTAAM SZECIOLETNI DZIEWCZYNK
- Gdyby twoja pochwa si ubieraa, co by nosia?
- Czerwone adidasy i czapk z daszkiem ty na przd.
- Gdyby moga mwi, co by powiedziaa?
- Wszystkie sowa na p i na w... na przykad papuga i wakacje.
- Co ci twoja pochwa przypomina?
- liczn ciemn brzoskwini. Albo brylancik, ktry znalazam, mj skarb.
- Dlaczego twoja pochwa jest wyjtkowa?
- Bo tam gboko wiem, e mdra z niej dziewczynka.
- Jak twoja pochwa pachnie?
- Jak patki niegu.
KOBIETA, KTRA UWIELBIAA SPRAWIA ROZKOSZ POCHWOM
Uwielbiam pochwy. Uwielbiam kobiety. Nie potrafi o nich myle rozcznie. Kobiety pac mi za to, ebym nad nimi dominowaa, ebym je podniecaa, ebym doprowadzaa
je do orgazmu. Nie od razu wstpiam na t drog. Przeciwnie. Najpierw pracowaam jako
prawniczka, ale pod czterdziestk dostaam bzika na punkcie uszczliwiania kobiet. Po wiecie chodzi tyle niezaspokojonych kobiet, ktrym nie jest dane zazna radoci seksu. Z pocztku traktowaam to jak misj, dopiero potem rozkrciam si na dobre. Doszam do sporej
wprawy, mona by rzec, do perfekcji. Uczyniam z tego sztuk. Zaczam na tym zarabia.

Zupenie jak gdybym znalaza swoje powoanie. Prawo podatkowe wydao mi si z gruntu
nudne i pozbawione sensu.
Kiedy drczyam kobiety jako domina, przywdziewaam ekstrawaganckie stroje, koronki, jedwabie, skry. Korzystaam te z rekwizytw - pejczw, kajdankw, sznura, sztucznych penisw. W prawie podatkowym trudno o co podobnego. Brakowao mi w nim rekwizytw i podniet, a poza tym obrzydy mi granatowe kostiumiki, chocia w nowej profesji te je czasem wkadam i wywouj zamierzony efekt. Chodzi o skojarzenia. A w prawie
gospodarczym nie byo rekwizytw ani strojw. Nie byo wilgotnoci. Nie byo mrocznej, tajemniczej gry wstpnej. Nie byo sterczcych sutkw. Nie byo cudownych warg, a nade
wszystko jkw. W kadym razie nie takie, o jakich mwi. Dzisiaj wiem, e w nich tkwi
klucz, to jki wanie mnie tak znciy, wpdziy w nag uszczliwiania kobiet. Kiedy
w dziecistwie ogldaam w filmach kobiety, ktre si kochaj i wydaj przy tym dziwne,
orgiastyczne jki, zawsze si zamiewaam. Wpadaam w dziwn histeri. Nie mogam uwierzy, e kobiety wydaj takie rozdzierajce, niesamowite, nieokieznane dwiki.
Marzyam o tym, eby te tak jcze. wiczyam przed lustrem, z magnetofonem,
pojkiwaam w rnych tonacjach, na rnych wysokociach, czasem nader ekspresyjnie,
czasem bardziej wstrzemiliwie, prawie bez emocji. Ale zawsze, kiedy odgrywaam potem
tam, brzmiao mi to faszywie. Bo kry si w tym fasz. Jki nie bray si z prawdziwego
seksu, lecz jedynie z chci zabawy w seks.
No i pewnego razu, kiedy miaam dziesi lat, bardzo zachciao mi si siusiu. Jechaam wtedy samochodem. Musiaam wytrzyma prawie godzin, a kiedy wreszcie zajechalimy na brudn stacj benzynow i mogam si zaatwi, poczuam ogromne podniecenie, a
jknam. Jczaam i siusiaam. Nie mogam uwierzy, e jcz na stacji Texaco gdzie
w rodku Luizjany. I wtedy zrozumiaam, e jk bierze si z opniania zaspokojenia, ze
zwoki. Zrozumiaam, e najlepsze s te jki, ktre nas zaskakuj, bo dobywaj si z ukrytych, tajemnych czeluci ciaa, posugujcych si wasnym jzykiem. cile rzecz biorc, te
jki stanowi wanie w jzyk.
Tak zostaam jczydusz. Wikszo mczyzn doprowadzao to do szau. Szczerze
mwic, po prostu napawao przeraeniem. Przez moje gone jki nie mogli si skupi. Tracili koncentracj. A zaraz potem wszystko inne. Nie mogam si kocha w obcych domach,
bo ciany s za cienkie. W swojej kamienicy dorobiam si okrelonej reputacji, w windzie
spogldano na mnie z pogard. Mczyni uwaali, e jestem zbyt rozbuchana, niektrzy nazywali mnie wariatk.
Zaczo mi to doskwiera. Od tej pory zachowywaam si grzecznie i cicho. Jczaam

tylko w poduszk. Nauczyam si dusi jk w sobie, wstrzymywa go jak kichanie. Wtedy

zaczy si ble gowy i zaburzenia zwizane ze stresem. Znalazam si na skraju rozpaczy,
kiedy odkryam kobiety. Spostrzegam, e wikszo kobiet uwielbia moje jki, a co waniejsze, e ich jki ogromnie mnie podniecaj i e sama uwielbiam doprowadza je do jku. Tak
si zacza moja pasja.
Znalazam klucz, dopuciam pochw do gosu, uwolniam jej zew, dzik pie.
Kochaam si z milczcymi kobietami, a kiedy odkryam w nich to szczeglne miejsce, zdumiewa je ich wasny jk. Kochaam si z jczyduszami, a one znajdoway w sobie gbszy, bardziej przenikliwy jk. Wpadam w obsesj. Pragnam doprowadza kobiety
do jku, panowa nad nimi jak dyrygent albo dyrektor orkiestry.
Ustalanie tempa, dokadnego pooenia bd siedziby jkw przypominao zabieg chirurgiczny albo subteln ga wiedzy. Tak wanie to okrelaam.
Czasem znajdowaam to co nad dinsami kobiety. Czasem musiaam zakrada si potajemnie, rozbraja cichaczem systemy alarmowe i dopiero wdziera si do rodka. Czasem
korzystaam z siy, cho nigdy z przemocy, nigdy z siy poraajcej, bardziej z dominacji:
Zabior ci dokd, ale nic si nie martw, le tylko i rozkoszuj si jazd. Czasem wszystko
przebiegao banalnie. Odnajdywaam jk, zanim do czegokolwiek doszo, jeszcze kiedy jadymy saatk albo kurczaka, bezceremonialnie, palcami, wszystko podane na talerzu, bez ceremonii, w kuchni, podlane balsamicznym winnym octem.
Czasem korzystaam z rekwizytw, uwielbiaam rekwizyty, niekiedy zmuszaam kobiet, eby w mojej obecnoci odnalaza wasny jk. Czekaam cierpliwie, a si otworzy.
Nie dawaam si zwie cichym, bardziej banalnym pojkiwaniom. O, nie. Napieraam tak
dugo, a wydaa ostateczny jk, jk mocy.
Istnieje jk echtaczki (cichy, wargowy), jk pochwy (gboki, gardowy), a take
combo - poczony jk echtaczki i pochwy. Istnieje jk wstpny (zalek dwiku), jk dochodzenia (dwik krcy), jk caa naprzd (gbszy, wyrazisty), jk elegancki (wyrafinowany, peen miechu), jk a la Grace Slick (mocny, rockowy), jk z dobrej rodziny (bezdwiczny), jk quasi-religijny (muzumaskie zawodzenie), jk szczytu grskiego (jodowanie), kwilenie niemowlcia (gugi-gugi-gugi-gu), jk suki (odgos dyszenia), jk poudniowy
(akcent z poudnia Stanw), niepohamowany, bojowy jk biseksualny (gboki, agresywny,
dudnicy), jk karabinu maszynowego, udrczony jk ze (zakrcony, wygodniay), jk diwy
operowej (sopranowy), jk orgazmu od wypieszczonego duego palca nogi i wreszcie jk zaskakujcego potrjnego orgazmu.

Kiedy skoczyam pisa ten kawaek, przeczytaam go kobiecie, z ktr przeprowadziam w wywiad. Stwierdzia, e nie ma z ni nic wsplnego. Swoj drog, bardzo jej si
podoba, ale nie widziaa w nim siebie. Uznaa, e mimo wszystko unikam mwienia o pochwach, e nadal je uprzedmiotawiam. Nawet jki uprzedmiotawiaj niejako pochw, bo odcinaj j od reszty, od reszty kobiety. Lesbijki widz pochw zupenie inaczej. Jeszcze nie
udao mi si tego uchwyci. No wic przeprowadziam z ni kolejny wywiad.
- Jako lesbijka - powiedziaa - musz ci wyjani punkt widzenia lesbijek, rny od
mylenia hetero-seksualnego. Na przykad nie dlatego zaczam poda kobiet, e ywiam
niech do mczyzn. Mczyni w ogle nie wystpowali w tym rwnaniu. Musisz mwi
o wchodzeniu do pochwy - dodaa. - Bez tego nie ma mowy o mioci lesbijskiej. Wyobra
sobie - wyjania - e kocham si z kobiet. Ona jest we mnie. I ja jestem w sobie. Pieprz
si razem z ni. W rodku mam cztery palce, dwa nale do niej, dwa do mnie.
Wcale nie jestem pewna, czy chciaam mwi o seksie. Ale w kocu jak tu mwi
o pochwach, nie wspominajc o nich w akcji. Moje obawy budzi kwestia podniecenia, martwi si, eby ten tekst nie okaza si naduyciem. Czy dlatego mwi o pochwach, eby pobudza ludzi? Ale czy co w tym zego?
- My, lesbijki - powiedziaa - znamy si na pochwach. Piecimy je i liemy. Bawimy
si z nimi i je dranimy. Widzimy, kiedy echtaczka nabrzmiewa. Widzimy te wasn.
Uwiadamiam sobie, e sucham jej z zakopotaniem. Skada si na nie wiele powodw: podniecenie, strach, jej mio i brak zaenowania w porwnaniu z moim dystansem
i trem, z jak mwi to wszystko Pastwu, swojej publicznoci.
- Lubi si bawi brzegiem pochwy - wyznaa.
- Palcami, kostkami rk, palcami ng, jzykiem. Lubi wchodzi tam wolno, wolniutko, a potem wpycham trzy palce naraz.
S te inne otwory, inne wejcia, chociaby usta. Kiedy mam woln rk, trzymam
palce w jej buzi i palce w pochwie, jedne i drugie pracuj, wszystko odbywa si jednoczenie, jej buzia ssie mi palce, jej pochwa ssie mi palce. Obie ss, obie ociekaj.
Uwiadamiam sobie, e trac rozeznanie, co jest stosowne. Ju nawet nie wiem, co to
sowo znaczy. Kto miaby decydowa. Tyle si od niej ucz. O niej, o sobie.
- / wtedy dochodz do swojej mokroci - mwi.
- Ona moe we mnie wej. Mog poczu wasn mokro, daj sobie woy palce,
ona wsuwa mi palce do buzi, do pochwy, bez rnicy. Wycigam jej rk ze swojej cipy.

Ocieram si swoj mokroci o jej kolano, eby da jej znak. Zsuwam si mokroci po jej
nodze, wreszcie wtulam twarz midzy jej uda.
Czy mwienie o pochwach niweczy tajemnic, czy to po prostu kolejny mit, ktry
wizi pochwy w mroku, w niewiedzy i w braku zaspokojenia.
- Dotykam jzykiem jej echtaczki. Wypieram nim swoje palce. Wchodz ustami
w jej pochw.
Kiedy to mwi, czuj si niegrzeczna, zagroona, nazbyt szczera, nazbyt dosadna,
nie w porzdku, arliwa, odpowiedzialna, ywa.
- Dotykam jzykiem jej echtaczki. Wypieram nim swoje palce. Wchodz ustami
w jej pochw.
Uwielbia kobiety, uwielbia nasze pochwy, poznawa, dotyka, rozumie, kim jestemy i czego nam trzeba. Zaspokaja siebie, uczy partnerki, jak nas zaspokaja, przenika
nasze pochwy, gono o nich mwi, mwi o ich godzie, blu, samotnoci i humorze, wyciga je na wiato dzienne, eby nikt nie mg ich pustoszy w ciemnociach bez powanych konsekwencji, eby ten nasz splot, nasz punkt, nasz motor, nasz sen przesta by tak odlegy, okaleczony, otpiay, zdruzgotany, niewidzialny lub zawstydzony.
- Musisz mwi o wchodzeniu do pochwy - powiedziaa.
- Prosz bardzo - mwi. - Wejd.
Wygaszaam ten monodram przeszo dwa lata, kiedy nagle uzmysowiam sobie, e
nie zawiera adnych tekstw o porodzie. Zdumiao mnie to pominicie. Chocia kiedy wyznaam to niedawno pewnemu dziennikarzowi, spyta:
- Ale co ma jedno do drugiego? Blisko dwadziecia jeden lat temu adoptowaam syna
Dylana, niewiele modszego ode mnie. W zeszym roku on i jego ona Shiva doczekali si
dziecka. Poprosili, ebym uczestniczya przy jego narodzinach. Mimo wszystkich moich docieka a do tamtej chwili nie rozumiaam chyba pochwy. Przedtem napawaa mnie groz,
a teraz, po narodzinach mojej wnuczki Colette, otaczam j gbok czci.
BYAM TAM, NA SALI
Dla Shivy
Byam tam, na sali, kiedy otworzya si jej pochwa.
Bylimy tam wszyscy: jej matka, jej m i ja, a take pielgniarka Ukrainka, ktra
wsadzia jej do pochwy ca rk, po czym macaa i grzebaa gumow rkawic, nie przery-

wajc swobodnej rozmowy z nami, jak gdyby odkrcaa zapieczony kran.

Byam tam, na sali, kiedy skurcze kazay jej chodzi na czworakach, dziwne jki wyleway si porami, i byam wiele godzin pniej, gdy raptem z garda wydar si dziki krzyk,
a rce zaczy bi naelektryzowane powietrze.
Serce jest zdolne do powice.
Pochwa rwnie.
Serce umie przebacza i naprawia.
Moe zmienia ksztat, eby nas wpuci.
Moe rozszerza si, eby nas wypuci.
Pochwa rwnie.
Moe cierpie, dla nas si otwiera, za nas umiera i krwawi, krwawi, wydajc nas
na ten trudny, cudowny wiat.
Pochwa rwnie.
Byam tam, na sali.
Pamitam.
DZIE W
HISTORIA RUCHU DZIE W ORAZ INICJATYWY AKADEMICKIEJ prezes
Karen Obel, V-Day College Initiatwe
Nie szukaam Dnia W. To on znalaz mnie.
Ponad rok zasiadaam w zarzdzie grupy prowadzcej stron internetow Feminist.com, kiedy na spotkaniu rady zjawia si Eve Ensler, zaproszona za namow Kathy Najimy. Kathy uznaa, e niektre z zaoe Feminist.com pokrywaj si z kampani Eve, aby
pooy kres przemocy wobec kobiet. I nie mylia si. Jeszcze na tym spotkaniu zrodzi si
pomys Dnia W.
Komitet Dobroczynny Dnia W zosta utworzony z zaproszonych przez nas kobiet
oraz nastpnych, zaproszonych z kolei przez nie. Nasz pierwsz akcj by Dzie W 1998,
ktry zapocztkowa potny ruch. Stanowi pierwsze z cyklu podobnych wydarze majcych na celu zbirk funduszy oraz poszerzanie wiadomoci spoecznej. Dzie W 1998
przynis benefis, na ktrym w nowojorskim Hammerstein Ballroom Theatre wystawiono
z udziaem gwiazd sztuk Eve Monologi waginy. Wszystkie bilety sprzedano, a mimo to
z ulicy szturmoway setki ludzi, usiujc si dosta do rodka. Wszyscy chcieli uczestniczy
w tym przeomowym wydarzeniu, ktre na zawsze odmienio sens walentynek.

W moim odczuciu ton nadaa Glenn Close podczas prb w przeddzie spektaklu. Siedziaam wanie w kasie i usyszaam, jak pyta Eve o niuanse wymowy ktrego sowa
w recytowanym przez ni monologu.
- Czy mam wymawia er, er, er, czy ar, ar, ar?
- dopytywaa.
Takie pytanie, wyrwane z kontekstu, moe si komu wyda prozaiczne, wrcz
mieszne. Kiedy jednak usyszaam, jak Glenn przygotowuje si do roli, pojam, jak bardzo
uczestniczki Dnia W 1998 si angauj i jak dogbnie rozumiej wag przesania samej
sztuki oraz caej imprezy. Publiczno te to chwycia. Mczyni i kobiety, studenci
i przedsibiorcy, matki i dziaaczki na sali miali si i wzdychali na przemian, milkli, pakali, klaskali, przyjmujc kolejne wystpy z otwartymi ramionami, sercami, umysami. Kiedy
Glenn Close osigna klimaks w monologu Odzyskaam cip, wprawia widowni w stan
takiej euforii, e na prob o reakcj natychmiast nastpi chralny odzew.
Mimo oporu potencjalnych sponsorw i reklamodawcw wobec naszej kampanii - nie
wiadomo dlaczego wiele osb ma kopoty ze sowem wagina - przedstawienie odnioso
ogromny sukces kasowy oraz krytyczny. New York Times, ktry z pocztku nie chcia zamieci patnego ogoszenia naszego spektaklu, poniewa haso wydao si redakcji zbyt dosadne, wreszcie przyj nieco ocenzurowan wersj, a w kocu zrecenzowa nasz spektakl
jako najmodniejsz imprez w miecie.
Sukces pierwszego Dnia W kosztowa Komitet Dobroczynny mnstwo cikiej pracy i powicenia. Zwikszay si oczekiwania wobec nas, a wraz z nimi rosa drastycznie
nasza odpowiedzialno. Na pocztku byam tylko szeregow wolontariuszk, nastpnie sekretarzem komitetu, a zanim doszo do premiery, staam si jej producentk koordynacyjn.
W cigu roku pracy nad tym przedsiwziciem nieraz zadawaam sobie pytanie, dlaczego tak
si powicam organizacji na rzecz zaprzestania przemocy wobec kobiet, niezalenie od wielkiej wagi owej sprawy. Na szczcie sama nigdy nie dowiadczyam przemocy. Mimo to
przez wiele miesicy przed premier codziennie po powrocie z pracy, mona by rzec, przekraczajcej cay etat, przez trzy do dziesiciu godzin w domu odpowiadaam na e-maile, pisaam listy oraz inne dokumenty, zajmowaam si organizacj widowni i zaprosze oraz wieloma innymi sprawami. Bez przerwy byam zmczona, ale trzymay mnie przy yciu olbrzymia rado i natchnienie. Daway mi si i wielkie poczucie sensu.
W dniu benefisu zasiadam na widowni w gronie przyjaci i rodziny, obok swojej
mamy. Po spektaklu Eve wysza na scen i poprosia, eby osoby bdce ofiarami przemocy
lub znajce takie kobiety wstay. Wstaam ja. Wstaa moja mama. Wstaa prawie caa sala.

I wtedy dotar do mnie sens Dnia W.

Po kilku tygodniach Komitet Dobroczynny Dnia W zebra si, eby si nacieszy
sukcesem owego wieczoru i omwi, co mona by nastpnym razem ulepszy. Po raz pierwszy od roku nic nas nie naglio. Po raz pierwszy od roku usyszaam poznane wczeniej kobiety, silne, inteligentne, twrcze i samodzielne, ktre, jak mi si zdawao, dobrze znaam, opowiadajce o przemocy we wasnym yciu. Osupiaam. Tak bezinteresownie angaoway si
w przygotowanie imprezy, e przez rok niekoczcych si spotka ani razu nie zboczyy
z wytyczonego szlaku, eby zwrci uwag na siebie. Kiedy wreszcie przemwiy, opowiedziay o przemocy tak straszliwej, e nie uwierzyabym, gdybym nie usyszaa na wasne
uszy.
Wyszam z tego spotkania wprost odurzona, ale znw zrozumiaam sens Dnia W.
Zrozumiaam, e wiele osb, ktre znam albo poznam, przeyo koszmary podobne do opowiedzianych tamtego wieczoru. Uznaam, e zrobi wszystko, co w mojej mocy, eby zmieni wiat, usun z niego powody i rda przemocy wobec kobiet, zapobiec ich druzgoczcym skutkom.
Poniewa pierwszy krok do likwidacji problemu spoecznego polega na uwiadomieniu ludziom jego istnienia, Komitet Dobroczynny Dnia W obra na rok 1999 za cel upowszechnienie owego przesania w naszych miejscach zamieszkania. Wpadymy na pomys
zorganizowania Inicjatywy Akademickiej. Postanowiymy nakoni rozmaite wysze uczelnie do wystawienia w walentynki Monologw waginy, a dochd z imprez przeznaczy na
dziaalno miejscowych organizacji zwalczajcych przemoc wobec kobiet. Zgosiam si, e
pokieruj tym przedsiwziciem.
Wizaam wielkie nadzieje z nasz inicjatyw, chocia nie wiedziaam, czego si spodziewa, jak zostanie przyjta ani co moe w rzeczywistoci osign. Rozpoczam od przegldu wyszych uczelni Stanw Zjednoczonych w Internecie. Przez wiele tygodni dzie
w dzie godzinami saam listy na wydziay studiw kobiecych, wydziay teatralne, do profesorw, organizacji studenckich, akademii medycznych, k teatralnych - wszdzie, gdzie miaam nadziej, e kto przeczyta mj list i odpowie - do wszystkich szk wyszych z rnych
wykazw, a obrazy i sowa na monitorze komputera zaczy mi si zamazywa. Odpowiedzi
nadchodziy rne - czasem osobliwe, czasem podejrzliwe, zarwno wrogie, jak i entuzjastyczne. Niektrzy syszeli ju o Monologach waginy, chocia wtedy nie byy tak powszechnie znane jak dzisiaj. Wiele osb zainteresowa pomys Inicjatywy Akademickiej, ale mao
kto wierzy, e jest tak szeroko dostpna, ma tak jasny cel, uczestnictwo nic nie kosztuje i nie
kryje nic wicej w zanadrzu.

Kiedy ruch nabra rumiecw, zaczy napywa informacje o postpach. Czasem organizatorki wyraay obawy o to, e zbyt mao osb zgasza si na przesuchania, jak cign
wystarczajc liczb widzw na spektakle, a take aliy si na krytyk i zbieranie cigw
od ludzi, ktrzy nie widzieli sensu w naszych poczynaniach i otwarcie im si sprzeciwiali.
Zdarzay si nawet sporadyczne proby o zwolnienie organizatorek z dalszej dziaalnoci, bo
ich uczelnie wykazay tak silny opr, bo te kobiety straciy wiar w zdobycie wsparcia
i rodkw niezbdnych do organizacji przedsiwzicia lub zorientoway si, e zaniedbuj
swoje prywatne obowizki. Wwczas musiaam wrci do punktu wyjcia, tyle e miaam
znacznie mniej czasu na znalezienie zastpstwa. Czasem przekonywaam organizatorki, eby
wytrway. Udao mi si to na przykad w mojej macierzystej uczelni, Cornell University.
Dziewczyny zacisny zby, a potem dwa lata z rzdu organizoway udane imprezy, ktre
przyniosy niesychanie satysfakcjonujce przeycia. Podobnie jak grupa z Cornell, dziaaczki, ktre wytrway do koca, pisay potem entuzjastycznie o fundatorach, ktrzy wyroli jak
spod ziemi, o przychylnej prasie miejscowej oraz o samej radoci i mocy wynikej z uczestnictwa w kampanii Dnia W, a zarazem wasnej sile przebicia.
W kocu moje lawiny listw, strona internetowa Dnia W, www.vday.org oraz poczta pantoflowa zwerboway do Dnia W 1999 Inicjatywy Akademickiej ponad szedziesit
uczelni ze Stanw Zjednoczonych i Kanady. Z pocztku rozczarowaa mnie ich skromna
liczba, lecz potem zrozumiaam, e najwaniejsze, i w ogle wcignam jakie szkoy.
Waniejsze od statystyk byy rozmiary zaangaowania uczestnikw, ktre pozwoliy mi
uzna Inicjatyw Akademick za monumentalne osignicie Dnia W. Nasz dziaalno
rozpropagoway szeroko rodki przekazu, dziki ktrym przeszo 20 000 osb w Ameryce
Pnocnej usyszao o Dniu W i Monologach waginy. Nazajutrz po walentynkach dosownie zalay mnie listy miejscowych organizatorek z pytaniem, kiedy mog zacz prac nad
przyszorocznym programem:
Dopiero miesic temu usyszaymy po raz pierwszy o Dniu W, ale mimo tak krtkiego czasu udao nam si wystawi spektakl. Nasz Wydzia Teatralny nie wykaza zainteresowania, tote cignymy wszystkich, ktrzy tylko zechcieli czyta - profesorw, grup
okolicznych kobiet, magistrantki wydziau rzeby, studentki ostatniego roku studiw feministycznych, studentki prawa. Przyznaj, e mam do nich nabony stosunek. Dziewczyny odwaliy kawa wspaniaej roboty. miaymy si i pakay, a niektre recytacje przyprawiay
mnie o gsi skrk. Zjawio si blisko 200 osb, wszystkie przeyy nie lada wstrzs. Chyba
najpierw nie wiedziano, czego si spodziewa, a po spektaklu przychodzio do mnie sporo
osb, ubolewajc, e kogo nie przyprowadziy, bo ta czy inna osoba koniecznie powinna

usysze nasze przesanie.

Trudno nawet opisa, ile dostaymy pozytywnych reakcji. Publiczno bya naprawd
bardzo zrnicowana, chonna i yczliwa, zewszd emanowaa pozytywna energia. al mi,
e impreza ju si skoczya! Nie moemy si doczeka przyszego roku! Najpierw musz
odespa tydzie, a potem zabieram si od nowa do dziea! Karen, powiedz tylko sowo!
Michele, pnocne Illinois Instytut Prawa, 19 lutego 1999
Zrozumiaymy, e za rok musimy powtrzy inicjatyw Akademick. No wic powtrzyymy. Trzy czynniki rniy Inicjatyw Dnia W 2000 od poprzednich - sponsorzy,
Warsztat Posannictwa oraz wiatowy zasig.
Miesicznik Self, ktry w 1999 roku pokry koszty niewielkiej, lecz istotnej inicjatywy - makiety swojego lutowego wydania, postanowi wesprze finansowo ca inicjatyw
2000.
Amerykaska Federacja Planowania Rodziny wczya si jako gwny sponsor specjalnej imprezy Inicjatywy 2000, mianowicie Warsztatu Posannictwa. 6 listopada 1999 roku
studenci ze stu uczelni zjechali do Nowego Jorku na warsztat prowadzony przez Eve. Eve poinstruowaa ich, jak wystawi Monologi waginy w ich uczelniach, a potem wszyscy obejrzeli jej spektakl w Westside Theatre. Studentki przez cay weekend bray udzia w rnych zajciach zwizanych z Dniem W, nawizujc przyjanie ze wsporganizatorkami Inicjatywy Akademickiej. Ju po zorganizowaniu u siebie Dnia W wiele z nich uznao Warsztat
Posannictwa w Nowym Jorku za jedno z najwaniejszych dowiadcze caego przedsiwzicia.
Uczestnicy Inicjatywy Akademickiej Dnia W 1999 pochodzili ze Stanw Zjednoczonych i Kanady, w roku 2000 natomiast pochodzili te z innych zaktkw wiata, co
znacznie poszerzyo zasig ruchu. Przyczyo si do nas sto pidziesit uczelni, poczwszy
od San Francisco State University w Kalifornii i Cornish College of the Arts w stanie Waszyngton po Uniwersytet Oksfordzki w Anglii oraz Friedrich Schiller Universitat w Niemczech. Na podstawie danych przedstawionych przez uczelnie szacuje si, e w imprezach Inicjatywy Akademickiej Dnia W wzio udzia okoo 65 000 osb, a dziki tym wydarzeniom i ich nagonieniu w rodkach przekazu ponad 15 milionw udzi na caym wiecie zetkno si z Monologami waginy oraz Dniem W. Jeeli doda uczestnikw obu Inicjatyw
Akademickich do ludzi obchodzcych Dzie W na caym wiecie na benefisach Monologw z udziaem gwiazd, czna suma osb, do ktrych przez te trzy lata dotaro przesanie
Dnia W, przechodzi nasze wyobraenie. Poniewa uczestnicy Inicjatywy gono domagali
si powtrki, w roku 2001 po raz trzeci poprowadz nasz program.

Najczciej do pracy przy organizacji Inicjatywy Akademickiej na uczelniach zgaszaj si studentki, lecz czasem trafiaj si mczyni, wrd nich rwnie profesorowie i dyrektorzy teatrw uniwersyteckich. Wrd organizatorw s feministki, ale te osoby niezaangaowane, bez wczeniejszych dowiadcze w pracy spoecznej. Z rnych powodw wszyscy uznaj za stosowne zorganizowa Dzie W w swoim rodowisku. I chocia wszystkie
placwki wystawiaj ten sam spektakl, Monologi waginy, kade przedstawienie wyglda inaczej. Zdarzaj si kameralne czytania na scenie. Zdarzaj te ekstrawaganckie happeningi teatralne i akcje spoeczne. Wiele szk wyszych oferuje dodatkowe zajcia, informacje,
a take formy pomocy na marginesie dziaa teatralnych. Po spektaklach odbywaj si Dialogi pochwowe. Na miejscu mona zasign porad specjalistw do spraw przemocy seksualnej.
Odbywaj si przyjcia i akcje dobroczynne. Wydarzenia z dziedziny muzyki, sztuk
plastycznych, taca.
Arizona State University wznis dwunastometrow nadmuchiwan pochw w charakterze bramy prowadzcej na miejsce imprezy. Rochester Institute of Technology wystawi
spektakl jednoczenie w jzyku angielskim i amerykaskim jzyku migowym. Washington
University w St. Louis zorganizowa jako imprez towarzyszc happening Sznur do bielizny (ruch zapocztkowany w Hyannis, stan Massachusetts, w padzierniku 1990 roku, majcy na celu powstrzymanie przemocy wobec kobiet. Nakania si wykorzystane kobiety,
eby spisay swoje historie na bawenianych koszulkach, ktre nastpnie wywiesza si na
sznurze do bielizny - aby wycign brudy spoeczestwa na wiato dzienne). W Middlebury spektakl poczono z Feministycznym InfoFestiwalem. University of Nebraska w Lincoln
zaproponowa loteri (z nagrodami ufundowanymi przez miejscowe restauracje, kliniki masau i salony piknoci, dzieami sztuki ofiarowanymi przez miejscowych artystw oraz darmowym dorocznym egzaminem zapewnionym przez miejscowe Towarzystwo Planowania
Rodziny), a take stanowisko informacji i wspomagania dziaalnoci, nad ktrym opiek objo Stowarzyszenie Bada Kobiecych przy zrzeszeniu studentw. University of Nevada
w Las Yegas postawi cian Dnia W - kola z rzeb gipsowych, sw i walentynkowych
serduszek, przedstawiajcy dzieje tego dnia.
Z powyszych przykadw wynika, e imprezy Inicjatywy Akademickiej s tak samo
zrnicowane jak jej twrcy.
Inicjatywa Akademicka pierwotnie miaa rozpowszechni przesanie Dnia W
w skali kraju, lecz pocigna za sob ponadto inne wakie skutki.
Po pierwsze, dla wielu modych organizatorw, zarwno kobiet, jak i mczyzn, oka-

zuje si jednym z najwaniejszych i najtrudniejszych przedsiwzi w dotychczasowym yciu. Musz sprosta tak podstawowym wyzwaniom jak zbirka funduszy na wystawienie
spektaklu, znalezienie fundatorw, organizacj przesucha, wybr obsady, organizacj produkcji, nagonienie wydarzenia, zadbanie o obsug prasow, prby, dobr organizacji charytatywnych, a take przygotowanie caej imprezy, onglujc jednoczenie na boku wszystkimi codziennymi obowizkami studenckimi. W wielu uczelniach natknito si na sporo mniej
powszechnych, lecz nierzadko trudniejszych do rozwizania problemw. Poczwszy od afiszy
ze spektaklu przylepianych aktorkom na twarzach, przez sponsorw wycofujcych si
w ostatniej chwili, grob utraty posady lub rozwizania wydziau, po podjte przeciwko ruchowi dziaania legislacyjne wadz stanowych. Przewodniczca Komisji Stanowej do spraw
Subwencjonowania Owiaty Linda Gray wymienia wystawienie Monologw waginy z okazji Dnia W 1999 przez Arizona State University jako jeden z powodw, dla ktrych wysuwa wniosek o wstrzymanie 1,6 miliona dolarw na programy studiw kobiecych na trzech
uczelniach Arizony. Pniej jednak w wniosek wycofaa. Na Washington University w St.
Louis podczas Inicjatywy 2000 grupy studentw z mskich bratniakw wywiesiy opozycyjne ulotki i groziy rozbiciem caej imprezy. Reyserka spektaklu, studentka, nie daa si zastraszy i udao jej si obrci ich negatywn reakcj w sytuacj korzystn i budujc. Zaprosia kolegw na swoje przedstawienie, ktre obejrzeli z najwysz uwag. Po spektaklu
przeprosili i przyznali, e nie zdawali sobie sprawy z wagi problemu przemocy wobec kobiet.
Podobnie jak ta studentka, wielu organizatorw triumfowao mimo pitrzcych si
przeszkd. Pomimo (a moe wskutek) ogromnych wymogw organizacji imprez Inicjatywy
Akademickiej, niewiarygodna liczba osb - zwaszcza modych kobiet - czerpie ogromn si
z sukcesw odniesionych przy obsudze tych zdarze. Wiele osb nie ma okazji, chci ani
monoci w cigu caego ycia osign tego, czego te (najczciej mode) dziewczyny
w wieku od siedemnastu do dwudziestu jeden lat dokonuj w jeden semestr.
Droga Karen, dla mnie osobicie Inicjatywa Akademicka to najwaniejsze przeycie
z caych moich studiw. Reyseria Monologw waginy pozwolia mi pozna sam siebie lepiej ni wszystkie moje wczeniejsze dowiadczenia. Wzmocnia te wiar w si grupy,
zwaszcza w siln spoeczno kobiet. Nie sposb opisa moich wrae, kiedy siedziaam na
widowni i przygldaam si, jak do niedawna niemiae aktorki miej si, jcz i krzycz na
temat pochew oraz jak na ich sowa reaguje widownia. Danielle, Colorado State University 19
maja 2000
List Danielle wyraa rosnc u wielu modych uczestnikw Inicjatywy Akademickiej

wiadomo siy grupy, zwaszcza silnej spoecznoci kobiet i w ogle wiadomo potrzeby stworzenia takiej grupy. To drugi niezamierzony, wspaniay skutek Inicjatywy Akademickiej - Monologi waginy oraz Dzie W przybliyy now odmian feminizmu kolejnemu pokoleniu.
Wreszcie, co bodaj najwaniejsze, wiele kobiet, ktre wczyy si w nasz ruch
w taki czy inny sposb (jako organizatorki, aktorki, pomocnice lub tylko zasiady na widowni), kierowao si wiadom bd podwiadom chci otrznicia si z osobistych urazw
doznanych w wyniku przemocy seksualnej. Wiele pisao do mnie o swojej samotnoci, strachu, bezradnoci, rozpaczy, blu i braku wiary w siebie, a take o przewiadczeniu, e nigdy nie odzyskaj rwnowagi po tych upokarzajcych przeyciach - a do chwili zetknicia si
z Monologami waginy i Dniem W. Zarwno sztuka, jak i cay ruch pomogy im odzyska
rwnowag i day widoki na przyszo.
Karen, nie mogam pozostawi Twojego e-maila bez odpowiedzi. Wiedz, e poznanie
Ciebie i Eve okazao si jednym z najcenniejszych i najwaniejszych dowiadcze w moim
yciu. Od Was czerpi wskazwki, jak kobiet pragn by.
Wprawdzie nie wspominaam o tym wczeniej, bo nieczsto do tej sprawy wracam,
ale sama dowiadczyam przemocy seksualnej.
Ostatni Dzie W - mj udzia w tym niesychanym przedsiwziciu, spotkanie kobiet, ktre wkroczyy w doroso jako osoby silne, inteligentne, zjednoczone, ciekawe, oraz
wspdziaanie z rwieniczkami wraliwymi na te same problemy co ja, a jednoczenie
skore do dziaa, aby zapobiega temu, co przydarzyo si mnie i wielu modym kobietom przypomnia mi o tym, co straciam, prbujc jak najprdzej wrci do rwnowagi. Straciam
ciao, lecz teraz wiem, e je odzyskam. Z energi, anonimowa studentka, 21 padziernika
1998
Kierowanie Inicjatyw Akademick Dnia W okazao si dla mnie znacznie bardziej
wymagajce i satysfakcjonujce, ni si spodziewaam.
Przez dwa lata dostawaam w jej sprawie po dwadziecia pi do siedemdziesiciu
piciu e-mailw dziennie. Na wszystkie odpowiadaam. To zadanie stanowio zaledwie czstk moich codziennych obowizkw. Do niczego w yciu tak si nie przyoyam. Czasem,
lczc dwunast godzin przy komputerze, zadawaam sobie pytanie: Po co Dzie W?
A wtedy dostawaam list od ktrej z uczestniczek i znw odpowied nasuwaa si sama.
Poniej drukuj gar listw, ale setki podobnych nadeszy z caego wiata, od przedstawicielek wszystkich grup spoecznych i narodowoci, ktre dziki Monologom waginy
i Dniowi W nauczyy si mwi i myle inaczej o swoich troskach, odkryy wasne mo-

liwoci pomocy innym i uzdrawiania siebie. Jestem przekonana, e po lekturze tych listw
kady od razu zrozumie: Po co Dzie W?
LISTY I OPOWIECI Pocztek
Czuj (podobnie chyba jak wszyscy?), e Dzie W upowszechnia wan kwesti,
a zarazem stanowi dobr strategi. Przyciga na sztuk ludzi, ktrzy na co dzie nie pomyleliby nawet o sprawach kobiecych. Wikszo wychodzi z teatru z now wiadomoci
i znacznie wikszym szacunkiem dla przey kobiet w naszym spoeczestwie. Przedstawienie daje rwnie ogromn si organizatorom, zarwno dlatego, e mog powiedzie (400+
osobom) na gos o czym tak istotnym i przejmujcym, a zarazem podj kroki, aby wiat
sta si lepszy, bardziej bezpieczny i majcy wicej poszanowania dla kobiet. Brian, University of Oklahoma
[Do wsporganizatorek Inicjatywy Akademickiej] Niczym si nie przejmujcie. Urzdziymy tak imprez w zeszym roku i w tym j powtarzamy. Bdzie 8 reyserw, 150osobowa ekipa i 10 imprez towarzyszcych (m.in. koncert, wystawa sztuki, warsztat robienia
kukieek pochwowych, biuletyn, cykl wykadw). Jeden WIELKI obd, trudno to w ogle
ogarn. Prby rozpoczn si dopiero 30 listopada. Bo nie mamy funduszy. Chocia sprawiamy WRAENIE zorganizowanych, idziemy ZAWSZE na spontan. Kada grupa urzdza
wszystko po swojemu. Nie martwcie si, jeli wybraycie akurat inne podejcie. Kade ma
blaski i cienie. Sprawdcie, co Wam najlepiej wychodzi. Nie ma JEDNEJ METODY. Zero
stresu, bawcie si dobrze, a na pewno si uda.:) Powodzenia!
Danah, Brown University
[Do wsporganizatorek Inicjatywy Akademickiej] Przed witem Dzikczynienia
przeprowadziymy przesuchania. Zgosio si 40 kobiet, nie lada sukces. W kocu dziewi
dostao role. Udao si nam skompletowa obsad bardzo zrnicowan pod wzgldem narodowoci, rasy, orientacji seksualnej, wieku, wszelkich aspektw. Niezmiernie si ciesz, e
prby ju si rozpoczy. Cay budet zebralimy wrd sponsorw w obrbie naszej uczelni.
Na szczcie dysponujemy wasnymi stypendiami na dziaalno artystyczn, z ktrych atwo
sfinansowa sztuk teatraln lub koncert. Teraz szukam jednak funduszy na inne nasze dziaania o charakterze bardziej politycznym. Wystpiam o rodki pienine do naszego Wydziau Studiw Kobiecych, a mam jeszcze zamiar zwrci si do Wydziaw Amerykanistyki,
Socjologii, Studiw Afroamerykaskich (jeden z naszych wykadw dotyczy biednych kobiet
z mniejszoci narodowych) oraz innych potencjalnie przydatnych wydziaw. Przedstawi
rwnie propozycj budetu naszemu uczelnianemu funduszowi zasikw doranych, ktry

wypaca po kilkaset dolarw na jednorazowe przedsiwzicie. Na uniwersytetach mona co

wycign z funduszu studiw dyplomowych. Ja na przykad chc si zwrci do kobiecego
czasopisma prawnego przy Wydziale Prawa o pomoc finansow i inne rodzaje wsparcia.
Sprawdz te, czy inne studia magisterskie nie maj grup kobiecych z dostpnymi funduszami. Na liberalnych uczelniach mona te stara si dotrze do wadz. My, na przykad, prbujemy u dziekana do spraw studenckich, ktry ma fundusz dyspozycyjny (aczkolwiek rzecz
wymaga odrobiny jego dobrej woli). W przypadku braku funduszy na miejscu, jeli wczacie rwnie rodowiska niestudenckie, moecie si stara w miejscowym funduszu kredytw
bd w dziale owiaty lokalnego Towarzystwa Planowania Rodziny. Nawet jeli nie zdobdziecie rodkw, to moe skieruj was do kogo, kto udzieli pomocy. Oby wam to pomogo!
Anika, Yale University
Chciaabym tylko powiedzie, e sprowadzenie Monologw waginy do Lincoln
w Nebrasce i tutejsze obchody Dnia W to WIELKA sprawa. Lincoln to miasto superkonserwatywne. Z boku wyglda na to, e cakowicie odcina si od spraw kobiecych. Nebraska synie z bzika na punkcie futbolu amerykaskiego. Podczas akademickiego sezonu futbolowego wikszo mieszkacw stanu odwiedza miejsce kultu dwa razy w tygodniu, raz
w sobot po poudniu i drugi raz, zgodnie ze zwyczajem, w niedziel rano. W naszym stanie emerytowany trener futbolu, czytaj: pbg, ubiega si o fotel w Senacie Stanw Zjednoczonych i ma spor szans na jego zdobycie. W naszym stanie przemoc wobec kobiet jest na
porzdku dziennym. Zaledwie kilka lat temu trener poklepa po rce i wysa na boisko
gwiazdora futbolu, ktry przez kilka meczw pauzowa, ukarany za pobicie swojej dziewczyny, ktr wczeniej do siebie zrazi. Nawiasem mwic, chyba stanowa druyna Huskerw
wygraa w tym roku mistrzostwo kraju.
Mimo marazmu naszego osawionego wydziau wychowania fizycznego, wiele oddanych osb zaangaowao si w spraw powstrzymania przemocy. Zdumiaa mnie pozytywna
reakcja na wystawienie tej sztuki w Lincoln. Z ca pewnoci otworzy ona wielu ludziom
oczy, umysy i serca! Keri, University of Nebraska, Lincoln
Rozwj
Z pocztku Monologi waginy spotkay si w naszym rodowisku z nie najlepszym
przyjciem. Teraz nadesza pomoc finansowa z rnych wydziaw. Zamwiem 450-osobow sal na jeden spektakl. Teraz nie jestem pewien, czy 450 krzese wystarczy. David, Oregon State University
Usiuj wciga do pracy ludzi. Skontaktowaam si z wieloma schroniskami i programami pomocy, wszyscy wykazuj ogromne zainteresowanie. Po czym pytaj: no dobrze,

ale co mamy robi? Wtedy mnie zatyka.

Laura, University of Puget Sound
Chciaabym jeszcze raz podzikowa za udzielenie zgody naszemu Colorado State
University na wystawienie w listopadzie Monologw waginy. Spektakl odnis wielki sukces, a sowo pochwa nadal kry na terenie uniwersytetu jako najmodniejsze haso. Mielimy komplet widzw w 80-osobowej sali. Trzeba byo powtrzy spektakl jeszcze dwa razy,
amic w dodatku zasady przeciwpoarowe (ciii!), bo w oba wieczory dostawilimy po 20
krzese. Zebralimy przeszo 1000 dolarw na Przytulisko na Rozstajach w Fort Collins. Poniewa wyreyserowalimy sztuk wczeniej, na pewno zdoamy j wznowi w walentynki.
Zamierzamy da dwa przedstawienia w teatrze na 650 miejsc. Rne organizacje zaoferoway si nagoni to wydarzenie w naszym dotd konserwatywnym miasteczku. Spektakl tak
wszystkimi wstrzsn, e nacigajc troch regulamin, dotarlimy do setek ludzi.
Danielle, Colorado State University
Co tydzie rozlepiamy ulotki, eby przypomnie ludziom o zbliajcym si przedstawieniu, na przykad: Co kobieta moe powiedzie o swoim ciele, jeeli nie uywa sowa
pochwa? - Eve Ensler, Czy sprawia dzi rado echtaczce? albo Dzie W si zblia... Ulotki znikaj w tajemniczy sposb, a jedna z naszych aktorek widziaa tak ulotk
perfidnie zniszczon. Sowo echtaczka zamazano, a obok narysowano czonek, i to podczas wytrysku. Syszaam rwnie w miasteczku uniwersyteckim takie komentarze: Pochwa? O rany (miech). Co mwimy o pochwie?! (miech).
Moe wanie ta sztuka zdoa rozproszy panujc tu ciemnot.
Eman, University of California, Santa Cruz
Wszystko byo tak przejmujce i napawajce radoci, e nie wiem, od czego zacz.
Cika praca, wielki trud i mio zrobiy swoje. Mamy fantastyczne aktorki wybrane spord studentek, magistrantek i absolwentek, a take kilka spoza uczelni. Odbywaymy prby jak szalone, wprost trudno wyrazi, jakie to gbokie przeycie. Wci poszerzam wiedz
na temat Monologw waginy i na temat kobiet. Co cudownego!
Joan, Columbia University
Droga Karen, chciaabym podzieli si swoim przejmujcym wzruszeniem z tymi
wszystkimi kobietami, ktre zgaszaj si do naszego Orodka Pomocy Kobietom z gotowoci wsppracy przy wystawieniu Monologw waginy. Kiedy odpowiadaam na Twj e-mail,
nie miaam pojcia, e to wydarzenie okae si tak wakim dowiadczeniem dla wielu z nas.
Martwi mnie troch krytyczny odbir pewnych osb tu, na uczelni, ale zaangaowaam si
bez reszty w cae przedsiwzicie. Miaabym jeszcze tyle do powiedzenia, ale czeka mnie

mnstwo pracy w Orodku Pomocy Kobietom, a musz te wykroi czas, eby nauczy si
swojego tekstu, bd wic koczya. Podzikuj, prosz, Eve Ensler za to, co nam daa,
a Wam wszystkim dzikujemy za cik prac organizacyjn! Wyglda na to, e sprzedamy
komplet biletw do sali teatralnej na 300 osb. A trudno uwierzy!
Kolejna Wojowniczka Pochwy, Sandrea, University of New Mexico, Orodek Pomocy Kobietom
Karen, bodaje 31 osb z grona wykadowcw i studentw pracuje przy przygotowaniu sztuki. Wystawiamy j jednoczenie w jzyku angielskim oraz w amerykaskim jzyku
migowym (blisko 10% naszej ludnoci jest gucha). Inscenizacja jest prosta - w wikszoci
monologw dwie aktorki bd na scenie, jedna grajca w mwionym angielskim, druga
w migowym. Kilka monologw zamierzamy poczy z innymi, na przykad Co by twoja
pochwa nosia, co by powiedziaa, Jak pachnie moja pochwa, Mama wymierzya mi policzek
i Byam tam, na sali. Pomidzy monologami bdziemy wywietlay na duym ekranie dane
statystyczne na temat przemocy, udostpnione w materiaach Dnia W. Przed spektaklem
i po nim bdziemy puszczay z magnetofonw muzyk na cze kobiet, ich zdrowia, seksualnoci, posannictwa. Przed spektaklem i po wystawimy tablice informacyjne z miejscowych zespow opieki zdrowotnej, a take ksiki, koszulki, znaczki i czekoladki w ksztacie pochwy. Na przyjcie premierowe szykujemy wystaw prac studentki malujcej pochwy.
Julie, Instruktorka Orodka Kobiecego, Rochester Institute of Technology
Musz si tym podzieli! Nasza najwiksza miejscowa gazeta jest niezwykle (mwic
ogldnie) konserwatywna, spodziewaam si wic, e chocia dzia grafiki przyjani si z kilkoma dziewczynami z naszej obsady, dostaniemy skromny kcik w pomrokach rubryki patnych ogosze. Wanie rozmawiaam z koleank i nie tylko dadz nam pokany artyku
w niedzielnym wydaniu, lecz rwnie zgod na JEDNORAZOWY DRUK SOWA POCHWA! A prosz pamita, e mowa o KNOXVILLE w stanie TENNESSEE, gdzie
w sklepach spoywczych zasania si okadki pisma Cosmopolitan za zbyt miae zdjcia!
Co tu si zmienia! VIVE DZIE W!!!
Linda, University of Tennessee, Knoxville
Chciaam podzikowa Tobie i Eve (a take rzeszy nieznanych mi z nazwiska osb)
za umoliwienie nam tego przedsiwzicia. Odkd zaangaowaam si w t prac, nauczyam
si szanowa siebie. Czciej podejmuj ryzyko. Rozpiera mnie szczcie, bo czuj, e jestem
czci czego tak wielkiego, wakiego, obezwadniajcego, zapierajcego dech... mona by
tak wylicza bez koca. I szczyc si tym, e nie mam teraz problemw z wypowiedzeniem
sowa pochwa. Ostatnio naprawd uywam go co najmniej pi razy dziennie. Pozdrawiam

serdecznie, Jenna, Carnegie Mellon University

Imprezy
Sprzedalimy komplet biletw na wszystkie przedstawienia. Zapowiada si obdnie.
Bilety poszy w cigu kilku godzin!
Danah, Brown University
Wystawiamy sztuk dzi o 15.30.
Wczorajsza prba wywoaa niewiarygodne emocje. Kobieta, ktra wygasza Firletk,
zaamaa si i szlochaa chyba z pi minut przy kwestii moja firletka jest fatalnym miejscem. Baa si, e nie przebrnie bez paczu przez dzisiejsze przedstawienie. Zapewniymy j
wszystkie, e to nie ma znaczenia, a moe nawet lepiej, jeli si rozpacze. Przecie mamy
tym monologiem poruszy ludzkie serca.
Najzabawniejsze, e nasza wczorajsza prba odbywaa si w sali obok konferencji historycznej (i to, o ironio, na temat postkolonializmu!). Jej uczestnicy musieli przey niemay
wstrzs, syszc, jak Crista krzyczy: CIPA, CIPA!! JESZCZE RAZ! POWTRZ! CIPA!
CIPA!! POWTRZ! POWTRZ!!, a mymy powtarzay, no i kiedy ja wykonaam jk zaskakujcego potrjnego orgazmu... ech... by gony i niedwuznaczny, usyszeli go nader wyranie!
Mary, Michigan State University
[Do wsporganizatorek Inicjatywy Akademickiej] Dopiero teraz zwracam si do tej
piknej grupy ordowniczek pochwy. Lepiej pno ni wcale?! Chciaam tylko powiedzie,
e robimy co niesamowitego, tote za kadym razem, kiedy sysz: Po co wystawia sztuk
na temat pochwy?, myl o stosach otrzymanych e-mailw i wiem, e dziki naszym staraniom moe wnuczki naszych crek bd si mogy obej bez sztuk na temat pochew, bo ju
bdzie mona o nich mwi swobodnie i z szacunkiem. Wypytujcym przypominam, e
przed nami duga batalia o to, by pooy kres przemocy i habie. ycz udanego Dnia W
i wspaniaej premiery!
Amy, University of Washington
Seattle
Uwagi reyserskie
Na czym zatem polega specyfika kobiecoci? Szukajc odpowiedzi na to pytanie, trafiam na niewyczerpane rdo moliwoci.
Shekhinah Mountainwater
Od samego pocztku, kiedy czekaam z niecierpliwoci na nadejcie poczt pakietu
teatralnego, moje dowiadczenia z t sztuk potwierdzay celno powyszego cytatu. Droga

przebyta ze sztuk Eve Ensler odsonia mi nieskoczone moliwoci formy, podejcia, serca,
ducha... czynnikw ksztatujcych kobiety. Podczas pierwszej lektury scenariusza uderzya
mnie uczciwo, inteligenta i sia bohaterek monologw. Kada umiaa wywoa szczere,
gbokie uczucia dla historii ze swego ycia. Przy smutnych pakaam, przy zabawnych si
miaam... na og jedno i drugie naraz. Prawdziwe kobiety pene prawdziwych przey,
a kada wyjtkowa... niewyczerpane rdo moliwoci. Z czasem zaczymy odbywa
przesuchania, wybraymy grup bardzo rnych kobiet (adna potem nie wypada z przedstawienia). Podczas organizacji imprezy, przy planowaniu i odbywaniu prb coraz lepiej te
kobiety poznawaam. Niektre byy aktorkami, tote wystpoway na scenie, bo to byo wydarzenie sceniczne. Inne byy feministkami do szpiku koci, ktre nigdy w yciu nie gray,
a teraz chciay wystpi, eby podj walk. Wikszo z nas plasowaa si porodku. Kobiety yjce scen musiay wyrobi w sobie ch zabrania gosu w sprawie pooenia kresu
przemocy seksualnej. Amatorki natomiast czsto wyraay emocje bohaterek za pomoc arliwej empatii wywoywanej przez scenariusz. Wszystkie znacznie lepiej zrozumiaymy oba
koce wachlarza... niewyczerpane rdo moliwoci. Ile kobiet, tyle przejaww ducha, tyle
opowieci... Ju niezwykego przeycia dostarczyo mi poznanie tych kobiet i ich yciorysw, ale odkryam te co jeszcze mi bliszego. Odkryam w sobie bezkres. Okruchy tych
wszystkich kobiet zapady mi w serce. Odkryam wrodzon wi ze wszystkimi, zrozumienie, jakim mog si darzy cakiem obce kobiety. Zdaam sobie spraw, e mog by reyserk, feministk, przyjacik i studentk... a wszystkie te elementy skadaj si na kobiet.
Wszystkie mamy w sobie taki dar, eby si czy, sta si wojowniczkami, przyjacikami,
pokaza wiatu tyle twarzy, ile chcemy, zosta... niewyczerpanym rdem moliwoci. Dzikuj wszystkim za przybycie dzisiaj na obchody Dnia W, ycz wielu przey! Hillary Michigan State University
Co Ci najbardziej wzruszyo?
Wszystko poszo gadko, publiczno przysza, bo musiaa, przycignita jak magnesem. Domagaa si czego wicej! Przeya wyzwanie, pognbienie, wyniosa wan nauk,
dostpia odmiany ycia. Przygldaam si i przysuchiwaam publicznoci, majc wiadomo, e ich wzruszam, e przesanie do nich dotaro. Patrzyam, jak moje aktorki wyrastaj
na kobiety, jak rosn i si zmieniaj. Widziaam, jak sama rosn i si zmieniam.
Laura, California State University,
Long Beach
Praca z cudown grup kobiet, ktre DAWAY, DAWAY, DAWAY! Jeden ze
studentw aktorw po obejrzeniu sztuki przyzna, e nigdy przedtem nie widzia w teatrze,

eby kto si tak bardzo DZIELI. Dopiero teraz poj znaczenie tego sowa. Dla niego byo
to przeycie jednego wieczoru, a mymy w pracy przy imprezie dowiadczay tego przez p
roku. Praca z osobami, ktre wierz w to, co robi, bior inicjatyw w swoje rce, po czym
angauj si bez reszty, w dodatku z dobr wol i dobrym humorem. Czego mona chcie
wicej?!?!?!
Yolanda, University of Detroit, Mercy College i Oakland Community College
Koleanka, ktra powiedziaa mi, e nie rozumie, po co w ogle wystawiamy Monologi waginy, i nie widzi powodu, eby wci mwi o tych rzeczach, przysza na spektakl,
a nazajutrz wyznaa mi, e odmieni jej ycie.
Maryann, Carleton College
Uwielbiam utwr, dziki ktremu powsta Dzie W, i popieram gorco walk, aby
pooy kres przemocy seksualnej (zreszt, kadej). Gdybym umara jutro, to po uczestnictwie w tak przejmujcym wydarzeniu powiedziaabym, e przeyam ycie w istotny sposb.
Ale mam nadziej, e jutro nie umr i nadal bd moga uczestniczy w tym wspaniaym ruchu.
Keri, University of Nebraska, Lincoln
Najbardziej ceniam sobie udzia w ruchu, ktry daje kobietom si. W miesicach
poprzedzajcych nasz premier, zwaszcza w ostatnich tygodniach przed imprez napawaam si tym, e mog co dzie wypowiada na gos sowo pochwa. Przy kadym spotkaniu
z czonkiniami obsady na terenie uczelni rozmawiaymy gono i bez zahamowa, co to za
przeycie bra udzia w Monologach waginy. Na zebraniach Rady Wydziau i w rozmowach
towarzyskich z dziekanami pytaam, czy przyjd na Monologi waginy. W stowkach,
w sklepie uniwersyteckim, w bibliotekach, barach, restauracjach to by mj ulubiony temat
rozmowy. Za spraw Inicjatywy Akademickiej przez dwa miesice wypowiadaam to sowo
po kilkanacie razy dziennie, dlatego udao mi si je odzyska. Dzikuj Ci, Eve!
Tyler, Cornell University
Wanie wrciam z naszego przedstawienia. Co niesamowitego! Frekwencja tak dopisaa, e trzeba byo odprawia ludzi z kwitkiem, a i tak wiele osb siedziao na pododze
i stao do koca na zewntrz, zagldajc do rodka! Pracowaam z trzydziestoma osobami,
przygotowaymy wszystko w dwa i p tygodnia (cznie z przesuchaniami!). Zamartwiaam si, e nam nie wyjdzie, a rozbujaymy cay teatr. Dostaymy burzliw owacj na stojco!
Wielkie dziki za Twoj niesychan prac, ktra nam to umoliwia. Jestem dopiero
studentk I roku i nigdy przedtem nie reyserowaam ani nie graam. Cae moje ycie si

zmienio, bo mogam przedstawi tak wspania sztuk tylu ludziom. Publiczno wychodzia
jak odurzona. Wikszo moich aktorek nie bya profesjonalistkami, co samo w sobie wydaje
si zdumiewajce Nawet nie wiem, co powiedzie. Powiem wic tylko dobranoc i cudownego Dnia W.
Cara, Wesleyan University
Cze, Karen. W weekend nasze studentki urzdziy dwa czytania sztuki na scenie.
Spektakl wypad doskonale, publiczno przyja go z zachwytem. Zjawio si te wielu studentw, ktrzy wyranie reagowali z przejciem i czuli si nad wyraz zaszczyceni, e
mog w czym podobnym uczestniczy. Ktry z nich wyzna mi, e czu si, jakby si
przysuchiwa dyskusji w damskiej szatni. Inny poprosi, ebym w jego imieniu przekazaa
kwiaty wszystkim kobietom, chocia zaleao mu na zachowaniu anonimowoci. Na bileciku
napisa: Kobietom z Monologw waginy. Obycie zawsze byy silne i bezpieczne. Mie,
prawda?
Wiele naszych studentek przeyo silne wzruszenie. Grono naszych studentw w 45%
skada si z Murzynw i Latynosw. Na og w pierwszym pokoleniu id na studia, a przeszo 65% naszych studentw pochodzi z rodzin o rocznym dochodzie poniej 35 000 dolarw. Wikszo naszych studentek nie zetkna si z literatur ani z myleniem feministycznym. W naszej szkole nie obowizuje w zasadzie poprawno polityczna. Tote dla tych kobiet by to naprawd nie lada wstrzs. Jedna z nich powiedziaa mi potem, e ksika Eve powinna si sta bibli kobiet!
Uwaam, e ten tekst jest nie mniej wany dla studentw. Jeeli mamy liczy na jak
zmian w traktowaniu kobiet, naleaoby na pocztek nakoni mczyzn do obejrzenia tej
sztuki. Dlatego ta inicjatywa akademicka wydaje mi si tak fenomenalna!
Toby, Marymount Manhattan College
[Do wsporganizatorek Inicjatywy Akademickiej] WOJOWNICZKI POCHWY,
HURA! Chc Ci powiedzie, e na University of New Mexico byo to dla nas niesychane
przeycie. Trudno napisa
0 tym krtko, jeli wic jeste zajta, od przeczytanie listu na pniej.
Cae przedsiwzicie naprawd odmienio moje ycie, za co chciaabym podzikowa
Karen i Eve. Zaczymy przygotowania ptora miesica temu, i od tamtej pory ani Sandrea,
ani ja nie miaymy chwili wytchnienia. Kiedy zebraymy obsad, zoon z kobiet w wieku
od 16 do 60 lat, zrnicowan kulturowo, i wyznaczyymy reyserk, sdziymy, e dalej
pjdzie atwo. Ale dopiero wtedy zaczy si rozmaite kryzysy zwizane z kobiecoci,
w tym cia i nowotwr. Dwa tygodnie temu u naszej reyserki, zdumiewajcej kobiety,

wykryto raka sutka i musiaa zrezygnowa z pracy z powodu operacji. (Ju jest po wszystkim i wraca do zdrowia.) Sandrea i ja przejymy reyseri, mnie przypada w udziale rola
Eve. Do wiadomoci tych, ktre spotkay si [na Warsztacie Posannictwa] w Nowym Jorku: to ja wstydziam si wystpowa przed wszystkimi i byam zason dla Wiosennego Zarysu Tajemnic Pochwy. Nigdy przedtem nie wystpowaam na scenie, ale wiedziaam, e musz to zrobi. Przez ostatnie dwa tygodnie wkuwaam na pami tekst caej sztuki.
W zesz rod do orodka kobiet zgosia si pewna dziewczyna, Wanie zostaa
zgwacona przez dwch studentw. Przysza p godziny przed prb, ale Sandrea i ja wiedziaymy, e trzeba jej pomc. W pitek sprawa trafia do mediw, ale sposb jej przedstawienia oburzy wszystkich, ktrzy t dziewczyn poznali. W sobot, po prbach od 9 rano do
5 po poudniu, spdziymy z ni i z jej koleankami dwie i p godziny, eby pomc im si
upora z tym zdarzeniem. Wszystkie odczuway strach i gniew, a przy tym okazyway sobie
niesychan mio i wsparcie! Wiele kobiet postanowio podzieli si swoimi dowiadczeniami, eby dziewczyna nie czua si tak osamotniona. Przeyymy to wszystkie nieprawdopodobnie. Dziewczyna okazaa si niezwykle dzielna; wczoraj wieczorem przysza na nasze
przedstawienie!
W pitek miaymy komplet na widowni, a wczoraj musiaymy odprawi wiele osb
z niczym. Teraz aujemy, e nie zaplanowaymy wicej przedstawie, ale kto mg przewidzie? Spektakl wypad fantastycznie! Publiczno od pocztku bardzo si angaowaa.
Wszyscy reagowali yczliwie i serdecznie, miali si w odpowiednich miejscach! Nie mam
adnego dowiadczenia scenicznego, umieraam wic ze strachu. Tu przed spektaklem wysaam modlitw do Eve, eby czuwaa nade mn, i wysuchaa! Po przedstawieniu mwiono
mi, e brano mnie za Eve a do chwili, w ktrej powiedziaam, e 21 lat temu adoptowaam
syna
(chocia w programie wyranie napisano, e gram rol Eve). Trudno o wikszy
komplement! Mielimy te sze znakomitych tumaczek na jzyk migowy! Mnstwo osb
powicio dla nas czas! Za kad bohaterk staa na scenie tumaczka, co dao niesamowity
efekt! Wszyscy wychodzili ze skry, eby nam pomc przy realizacji przedsiwzicia. Aha,
bya owacja na stojco i trzy razy wywoywano nas przed kurtyn!
Dziki za mio i wsparcie w caym przedsiwziciu. Powodzenia wszystkim, ktrzy wystawiaj sztuk w tym tygodniu. Zarobiymy co najmniej 2200 dolarw na Orodek
Pomocy Kobietom i Orodek Kryzysowy dla Ofiar Gwatu w Albuquerque. POCHWA!
Summer, University of New Mexico
[Do wsporganizatorek Inicjatywy Akademickiej]

Gratulki dla wszystkich! Wyglda na to, e Dzie W wszdzie si uda! W Arizona

State University w ostatniej chwili zwali si taki tum, e musiaymy wprowadzi dodatkowe wejciwki na spektakle o 16.00 i 18.30. W niedziel daymy 3 przedstawienia.
O 13.30 darmowy poranek dla mieszkanek i personelu schroniska oraz dla naszych sponsorw. Nastpnie o 16.00 z wpywami kasowymi 1108$ i o 18.30 z wpywami 1209$, a ponadto zebraymy 140$ za wejciwki i 75$ ze skarbonki na datki! Gala muzyczna przyniosa
300$, a wystawa dzie plastycznych bodaje 500$. W sumie zebraymy 3332$!!!!!! Cay
fundusz podzielimy na trzy czci i przekaemy Stowarzyszeniu przeciwko Przemocy Domowej w Arizonie, Sieci Samopomocy przeciwko Gwatom Seksualnym oraz Decolores - jedynemu dwujzycznemu schronisku dla ofiar przemocy domowej w Arizonie!
O 16.00 urzdzono nam owacj na stojco! Co za rado! Przy ostatnim dzwonku
przed podniesieniem kurtyny zrobilimy naoczn statystyk. Jedna trzecia publicznoci wstaa
(przy drzwiach co trzecia osoba dostawaa naklejk) na znak, e co trzecia dziewczyna do 18.
roku ycia przeywa gwat. Uwiadomienie sobie tego faktu podziaao na wszystkich piorunujco! Spektakl rozpocz si niewiarygodnym wzruszeniem. Ludzie pakali!
W foyer wystawilimy rwnie Niemych wiadkw i Sznur do bielizny. Po kadym
przedstawieniu urzdzalimy sesje tworzenia koszulek
wywieszanych potem na sznurze. W pewnej chwili do tego pomieszczenia wpada
z paczem kobieta po czterdziestce i zrobia koszulk upamitniajc gwat, ktrego ofiar
pada w dziecistwie - zgwaci j krewny. Przez 10 minut malowaa z zapamitaniem koszulk, nie przestajc szlocha. Przy wyjciu podzikowaa. W takich chwilach czuje si sens
caej pracy. Wszystkie omielamy kobiety, eby uzewntrzniy swj bl, nie trzymay go na
uwizi!
Teraz wpadam w wielk depresj, bo tak si w t imprez zaangaowaam (od wrzenia po 6 godzin dziennie), a robi wanie magisterium! Ale nie chc by TYLKO studentk! Chc do koca ycia urzdza takie charytatywne spektakle! Czy ktra jeszcze przechodzi depresj dlatego, e impreza dobiega koca?
Dzikuj wszystkim za inspirujce listy i krzepice odpowiedzi. Dzikuj Eve i Karen za t szans! To co niesamowitego!!!!!!!
Najserdeczniej z pochwowym pozdrowieniem!
Amy, Arizona State University
Witam wszystkich! Chciaam Wam wszystkim yczy powodzenia. Jeli spotkacie si
choby z krztyn tej yczliwoci, z jak przyjto Dzie W u nas, w Colorado College, to
odniesiecie OGROMNY sukces!!! Zagraymy spektakl powtrnie w niedziel. Po raz trzeci

sprzedaymy komplet biletw (ponad 200 miejsc). Historia pochwy: sobotni wieczr, mama,
babcia i siostry Megan przychodz do teatru. Babcia ma ponad 80 lat. Po spektaklu wszystkie
jad na kolacj. Przy stole babcia nachyla si do Megan i mwi: Kochanie, przy nastpnym
spotkaniu z koleankami zamierzam porozmawia z nimi o pochwach. A niech mnie tylko
ktra spyta, co te mi chodzi po gowie, to im powiem: CIPA, CIPA!
Ile historii, tyle cudownych wspomnie. Przed nami wielka, fascynujca, pikna, trudna przyszo. Wszystkim ycz powodzenia i udanego Dnia W!
Jennifer, Colorado College
Przyznaj, e zawsze czytaam e-maile Karen z wielkim przejciem, ale szczytowym
przeyciem Dnia W i jego misji by mj czynny udzia w Monologach.
W Centrum Studenckim Blancharda sala wypenia si po brzegi. Publiczno siedziaa na pododze, w przejciach, wylewaa si dosownie z balkonu, klaskaa i pokrzykiwaa
po kadym monologu.
Wczoraj wieczorem zawrzay emocje. Moja pochwa bya moj wiosk naprawd wycisna zy z oczu. Pominwszy fakt, e wszystkie aktorki pakay, kiedy rozejrzaam si po
widowni, zobaczyam nie tylko szkliste oczy kobiet, lecz rwnie mczyzn, ocierajcych
chusteczkami zy.
Chyba nigdy nie rozpieraa mnie taka duma jak wczoraj wieczorem, kiedy podeszam
do samotnego krzesa na rodku sceny, eby wygosi ostatni monolog Byam tam, na sali.
Chocia przedtem pord zawsze kojarzy mi si z blem i katuszami, teraz akt narodzin wyda mi si tak pikny, e zapragnam urodzi dziecko. Ale nie bjcie si, mam dopiero 18 lat
i jeszcze sporo czasu! W pierwszym rzdzie na wprost sceny siedziaa kobieta, ktra przepakaa cay mj monolog, a po spektaklu zapytaa mnie, czy kiedykolwiek widziaam pord.
Kiedy zaprzeczyam, przytulia mnie i wyciskaa, mwic: A tak wiernie nam to przekazaa. Powiedziaa, e jest lekark pooniczk i e dotd uwaaa pord za zabieg wycznie
kliniczny, a teraz zrozumiaa, e kady jest inny i pikny na swj niepowtarzalny sposb.
Bardzo si ciesz, e miaam okazj wzi w tym roku udzia w Monologach waginy.
Obym moga przekaza t tradycj nastpnym pokoleniom.
Dzikuj, Eve, za danie nam tej wspaniaej szansy, i Wam wszystkim, ktre urobiycie si po okcie, eby zorganizowa obchody Dnia W na caym wiecie. Wszystkiego najlepszego!
Pia, Mount Holyoke College
Karen! O bogini! Odnielimy fenomenalny sukces! Jak wiesz, baam si o chopakw z bratniaka. ALE miaymy jednego sprzymierzeca. Przez niego przekazywaam cho-

pakom wszystkie informacje, i to on pomg ich sprowadzi do teatru. I przyszli! Zarezerwowaymy dla nich pierwszy rzd. Chocia tylko trzech zaserwowao nam chamstwo na
ulotkach, zjawio si omiu! Nie posiadaam si ze zdziwienia. Poprosiam, eby zostali po
spektaklu, wszyscy stanli przede mn w poraajcym milczeniu. Przeprosili ze zami
w oczach. Twierdzili, e nie mieli pojcia o skali i drastycznoci problemu przemocy wobec
kobiet. Jeden z nich powiedzia (cytuj): Nigdy bym na co takiego nie poszed, a teraz bardzo si ciesz. Sztuka wstrzsna mn i mnie zmienia. Nie wiem, czy mwi szczerze, ale
wydaje mi si, e tak. Ucisnli mi rk, poprosili, ebym przeprosia w ich imieniu dziewczyny z obsady. A potem widziaam, jak jeden wrzuci do skarbonki 20$! Mylaam, e ni.
Obyo si bez protestw, aktw przemocy, wrogich okrzykw. Poprosiam swojego chopca
i trzech kolegw, ktrzy wpuszczali widzw, eby mieli oko na tych chopakw. Potem relacjonowali mi, e ci faceci nie odrywali oczu od sceny, nie rozmawiali w trakcie spektaklu ani
nie miali si w nieodpowiednich chwilach. Przytaczam tylko jedno z magicznych zdarze
wczorajszego wieczoru, ale chciaam da zna, e wszystko poszo jak po male. Dziki za
mdre sowa (RAZ JESZCZE!) i za wszystkie dobre rady.
Wszystkie grajce w sztuce kobiety wygaszay takie opinie: To najwaniejsze wydarzenie w moim yciu i Dziki niemu jestem inn kobiet. W yciu nie pracowaam
z tak utalentowan, inspirujc osob jak nasza reyserka ani z tak niebywa grup jak nasza obsada (19 piknych, owadnitych pasj kobiet).
Dla mnie te byo to najwaniejsze zdarzenie w yciu. Te jestem inn kobiet. Nabyam pewnej mdroci w gronie osb, ktre umiej mwi
0 POCHWIE! Nasze dzieo zapisze si w pamici. Poszerzy ludzk wiadomo tych
spraw. Szczyc si tym, e JESTEM SWOJ POCHW.
Jenn, Washington University St. Louis
[Do wsporganizatorek Inicjatywy Akademickiej]
Na terenie naszego uniwersytetu w Knoxville ukuto nowy zwrot - zazdro o pochw - bo wszyscy jej si domagaj! Reakcja na nasz poniedziakowy spektakl przerosa najmielsze oczekiwania. Przy ukonach padaymy dosownie z ng, bo przyjto nas tak pomienn owacj na stojco! Najbardziej porazia mnie liczba mczyzn na sali - stanowili przeszo jedn trzeci widowni, liczcej blisko 500 osb. Spodziewaam si raczej olbrzymiego
spdu kobiet, a ku mojej najwyszej radoci zjawili si rwnie mczyni, wspierajc spraw pochwy z wielkim szacunkiem i taktem! Dwa dni pakaam nad poczt elektroniczn
1 a do teraz nogi mam jak z waty na myl o uzdrawiajcej sile Dnia W na caym
wiecie! Stokrotne dziki wszystkim! A kiedy min ten niesamowity wieczr, spada na

mnie miadca myl - co zrobi DZISIAJ, eby pooy kres przemocy? Chyba naley skorzysta z tego rozpdu. Zamierzam zgosi si na wolontariuszk do telefonu zaufania dla
ofiar gwatw. Macie inne pomysy? Nie ustawajcie w dziaaniach! WOLNO WAGINOM!
Linda, University of Tennessee, Knoxville
Monologi waginy odniosy sukces nawet w naszej przysowiowej dziurze, Peorii,
przycigajc do teatru blisko dwiecie osb (jak na nasz konserwatywny Bradley University,
liczba jest zawrotna). Reakcja przerosa wszelkie oczekiwania. Omal nie zemdlaymy, kiedy
publiczno klaskaa na stojco przez pi minut.
Dzisiaj wszystkie padamy z ng, ale promieniejemy dum. Cudownie byo obchodzi
Dzie Walentynek, przykadajc si do skromnej misji ratowania wiata.:)
Yanessa, Bradley University
Chyba praca przy tym spektaklu odmienia na zawsze moje ycie i ycie wszystkich
uczestniczcych w nim kobiet. Wiele radoci day nam kontakty z osobami w caej Ameryce i na caym wiecie, ktre przeyway co podobnego. Wiele otuchy i wsparcia przysparzaa nam wiadomo, e zawsze grono oddanych, dowiadczonych osb chce wysucha
(zrozumie) oraz zareagowa na wszelkie problemy, by potem dzieli rwnie radoci. Zupenie jakbym si staa czstk zdumiewajcej, potnej siy. Wkroczyymy na drog, ktra pooy kres przemocy znoszonej
0 wiele za dugo! To cholernie budujce uczucie!
Keri, University of Nebraska, Lincoln
Inicjatywa stanowia nieoceniony przykad pracy grupowej, nie tylko na uczelni, lecz
rwnie na caym wiecie. W naszej luteraskiej uczelni spotkaymy si z niewyobraaln pomoc
1 poparciem. Obeszo si bez ingerencji cenzury. Ja przejam si najbardziej moliwoci uczenia innych. Moje przesanie, ktre tak bardzo chciaam przekaza wiatu, w krtkim czasie dotaro co najmniej do 450 osb!! Wymagao duo pracy? Owszem. Ale po spektaklu pewien mczyzna podszed do mnie i powiedzia: Alex, tyle si nauczyem przez te
dwie godziny. Nawet to jedno zdanie wynagrodzioby mi ca prac. Bo ten czowiek pjdzie z tym dalej, opowie kolegom, a oni si zastanowi... i moe co si zmieni. Nie przypuszczam, e zmieni wiat w jeden dzie, ale moe uda si dzie po dniu, przez cae ycie.
Alex, Pacific Lutheran University.
V DAY

UNTIL THE VIOLENCE STOPS

DZIE W
Pomy kres przemocy
Przycz si do nas!
Wsplnymi siami powstrzymamy przemoc!
Celem Dnia W jest pooy kres przemocy wobec kobiet, wpywa na opini publiczn przez rne imprezy i rodki masowego przekazu oraz gromadzi fundusze dla organizacji dziaajcych na rzecz bezpieczestwa kobiet na wiecie.
Dzie W to ruch: zorganizowany wysiek, aeby pooy kres przemocy wobec kobiet.
Dzie W to wizja: marzy nam si cywilizacja, w ktrej kobiety bd miay zapewnion wolno i bezpieczestwo.
Dzie W to zapa: pewno, e ycie naley przey konstruktywnie i energicznie,
a nie znosi straszliwe ciosy i potem si z nich otrzsa. Dzie W to katalizator: uwraliwiajc szerok opini publiczn na nasz spraw, oywimy dotychczasowe dziaania, a take
uruchomimy nowe inicjatywy w zakresie propagandy, owiaty oraz prawa.
Dzie W to nieustanny bj: ogaszamy Dzie Walentynek Dniem W, dopki przemoc wobec kobiet si nie skoczy, a kiedy przemieni si w Dzie Wiktorii!
W cigu zaledwie trzech lat Dzie W pozwoli zebra i przekaza ponad milion dolarw lokalnym organizacjom, ktre zwalczaj na caym wiecie przemoc wobec kobiet.
Pierwsze obchody Dnia W w 1998 roku w Hammerstein Ballroom w Nowym Jorku z udziaem Whoopi Goldberg, Glenn Close, Susan Sarandon i Calisty Flockhart przyniosy 150 000$.
W 1999 roku w londyskim Old Vic Theatre spektakl z udziaem Thandie Newton,
Kate Win-slet, Kate Blanchette, Gillian Anderson i Melanie Griffith przynis 275 000$ dla
organizacji zwalczajcych przemoc. Przeszo 60 amerykaskich collegew i uniwersytetw
urzdzio u siebie Dzie W, poszerzajc zebrane fundusze oraz wiadomo spoeczn.
W 2000 roku Dzie W obchodzono w Los Angeles, w dwunastu innych miastach
na caym wiecie i w 150 uczelniach. Ponad 785 000$ przeznaczono dla organizacji miejscowych, krajowych i midzynarodowych pracujcych na rzecz powstrzymania przemocy.
Powstanie i struktura Dnia W
Dzie W zrodzi si w 1998 roku z sukcesu Monologw waginy. Kiedy Eve Ensler
objedaa ze sztuk mniejsze i wiksze miasta na caym wiecie, naogldaa si dramatw
ludzkich i nasuchaa z pierwszej rki o straszliwych skutkach przemocy wobec kobiet. Set-

ki kobiet opowiaday jej o gwatach, kazirodztwie, domowej przemocy i okaleczaniu narzdw pciowych. Nie ulegao wtpliwoci, e naley jak najprdzej zdecydowanie temu zaradzi. Grupa kobiet w Nowym Jorku zgromadzona wok Eve stworzya Dzie W... katalizator, ruch i spektakl domagajce si pooenia kresu przemocy.
Dzie W to filantropia wyszego rzdu, zakorzeniona w sercach i umysach ludzkich, niemajca jednej konkretnej siedziby. Dzie W nie paci za wynajem lokalu ani nie
ponosi innych tradycyjnych wydatkw, albowiem nie jest organizacj. Opaca jedynie trzy
konsultantki i jest prowadzony niemal wycznie przez wolontariuszy. Eve Ensler nigdy nie
pobraa honorarium autorskiego, gay aktorskiej ani wynagrodzenia za dziaalno organizacyjn. Dziki tak niezinstytucjonalizowanym dziaaniom Dzie W moe przeznacza 85%
funduszy na rzeczywist pomoc.
Beneficjanci funduszy Dnia W
Dzie W szczyci si powizaniem z Tides Center. Tides zajmuje si prawnymi i finansowymi stronami Dnia W. Tides Center ugruntowuje podstawy ruchu przemian spoecznych, wspuczestniczc w profesjonalnym zarzdzaniu poczonym z projektowaniem
twrczym. Tides Center, niedochodowa organizacja publiczna, to renomowany orodek
zrzeszajcy fundatorw i dziaaczy spoecznych. Jako organizacja niezalena zapewnia pomoc finansow oraz podstawowe usugi menederskie nowym i udoskonalonym programom
niekomercyjnym. Obecnie Tides Center wspomaga ponad trzysta akcji w czterdziestu stanach i dwunastu krajach.
Dzie W rozprowadza rodki finansowe zebrane od ofiarodawcw, z wpyww kasowych, reklamy oraz handlu wrd organizacji bazowych i ich filii dziaajcych na rzecz powstrzymania przemocy wobec kobiet. Dotd przydzielono fundusze nastpujcym organizacjom: Anti-Yiolence Project (Inicjatywa przeciw Przemocy, NY), Break the Cycle (Przerwijmy Krg, Los Angeles), Center Against Sexual Abuse (Orodek dla Ofiar Molestowania Seksualnego, Maricopa County, Arizona), Euality Nw (Teraz Rwno,
NY), Feminist.com (NY), Heaven House (Dobry Port, Los Angeles), Human Rights
Watch (Orodek Praw Czowieka, NY, inicjatywa midzynarodowa), Los Angeles Commission on Assaults Against Women (Komitet do spraw Aktw Przemocy wobec Kobiet, Los
Angeles), LA Gay and Lesbian Center (Orodek Gejw i Lesbijek, Los Angeles), Newham
Asian Womens Project (Inicjatywa Newham dla Azjatek, Wielka Brytania), New Hope for
Women (Nowa Nadzieja dla Kobiet, Belfast, Me.), Planned Parenthood (Towarzystwo Planowania Rodziny, NY, inicjatywa midzynarodowa), Refuge (Uchodcy, Wielka Brytania),
Safe Place and Rape Crisis Center (Schronisko i Orodek Interwencji Kryzysowej dla Ofiar

Gwatu, Sarasota, Floryda), Sanctuary (Azyl, NY), Santa Fe Rape Crisis Center (Orodek Interwencji Kryzysowej dla Ofiar Gwatu, Santa Fe), Sine (Wielka Brytania), Sojourn Services
for Battered Women & Their Children (Pogotowie Opiekucze dla Maltretowanych Kobiet
i Dzieci (Los Angeles), Southall Black Sisters (Ciemnoskre Siostry, Southall, Wielka Brytania), The Autono-mous Womens House (Niezaleny Dom Kobiet, Zagrzeb, Chorwacja), The
Revolutionary Association of the Women of Afghanistan (Rewolucyjne Stowarzyszenie Kobiet Afganistanu), Womens AID (Pomoc dla Kobiet, Wielka Brytania), Womens Commission for Refugee Women and Children and Mdre (Komitet do spraw Kobiet Uchodczy
oraz Ich Dzieci i MDRE, NY), Women Living Under Muslim Law (Kobiety pod Panowaniem Prawa Muzumaskiego, Francja i Algieria).
Dzie W 2001 Inicjatywa wiatowa
Dzie W 2001 Inicjatywa wiatowa ma wspomc obchody tego dnia w lutym na
caym wiecie. Imprezy zostan zorganizowane na wzr minionych lat. Gwnym wydarzeniem bdzie wystawienie sztuki Eve Ensler Monologi waginy, uhonorowanej nagrod Obie.
W kadym przedstawieniu wezm udzia zarwno kobiety sawne, jak i mniej znane w danym rodowisku. Wpywy kasowe przeznacza si na finansowanie organizacji dziaajcych na
rzecz pooenia kresu przemocy w tych spoecznociach.
Monologi waginy wywieraj bardzo silny wpyw na odbiorcw, niejednokrotnie zmieniaj ich ycie. Pragniemy zatem obj zasigiem cay wiat, dotrze wszdzie z przesaniem, ktre bawi, a zarazem drastycznie podwysza wiadomo. Po obejrzeniu sztuki nikt
nie pozostaje obojtny na straszliwe koszty, jakie ponosi wiat, lekcewac kwesti przemocy
wobec kobiet, na to, jak si ma owa kwestia do przestrzegania praw czowieka, ani na osobiste koszty ponoszone przez ofiary takiej przemocy. Dzie W to porywajcy ruch, powstay
dziki umiejtnoci kobiet odsaniania prawdy na temat przemocy w sposb, ktry niesie
oswobodzenie, lecz niekoniecznie wydaje wyrok, oraz wyzwala ducha, a zarazem wol polityczn. Oglnowiatowy zasig Dnia W pozwala wpywa na zmian stosunku nas wszystkich wobec przemocy oraz pokazuje, jak wiele mog zdziaa zwykli obywatele.
Nasza strona internetowa www.vday.org, poczta elektroniczna info@vday.org, 511
Avenue of the Americas, PMB 379, Nowy Jork, NY 10011-8436. Zapraszamy.
Kada osoba si liczy! I Ty moesz co zmieni!
Dzikuj za wkad w potg Dnia W.
Willa Shalit Dyrektor
PODZIKOWANIA

Olbrzymie grono wspaniaych osb wspomogo narodziny mojej sztuki i rozpowszechnienie jej na wiecie. Chciaabym wymieni z wdzicznoci te odwane osoby, ktre
zaprosiy mnie ze sztuk do swoich miast, uczelni i teatrw: Pat Cramer, Sarah Raskin, Gerald Blaise Labida, Howie Bagga-donutz, Carole Isenberg, Catherine Gammon, Lynne Hardin, Suzanne Paddock, Robin Hirsh, Gali Gold.
Speqalne podzikowania skadam Steveowi Tillerowi i Clive Flowers za fantastyczn premier angielsk, a take Radzie Boric za eleganck inscenizacj w Zagrzebiu i za to,
e jest mi siostr. Najszczersze yczenia dla wielkodusznych, silnych kobiet z Orodka Kobiet Ofiar Wojny w Zagrzebiu.
Prosz, eby podzikowania przyjy wyjtkowe osoby z teatru HER w Nowym
Jorku, bez ktrych ta sztuka nie doczekaaby si tam inscenizacji ani sukcesu - Randy Rollison i Barbara
Busackino za niezwyke oddanie i wiar w ten utwr, Wendy Evans Joseph za
olniewajc scenografi i wielk hojno, David Kelly, Heather Carson za seksowne, miae
owietlenie, Alex Avans i Kim Kefgen za cierpliwo, perfekcjonizm i wykonywanie ze
mn wieczr w wieczr taca firletki.
Pragn podzikowa Stephenowi Pevnerowi za nieocenion pomoc na starcie i Robertowi Levithanowi za zaufanie. Sowa uznania niech przyjm Michele Steckler za sta
obecno, Don Summa za obudzenie dziennikarzy, a take Alisa Solomon, Alexis Greene,
Rebecca Mead, Chris Smith, Wendy Weiner, Ms., Yillage Yoice oraz Mirabella za
omwienia sztuki z yczliwoci i szacunkiem.
Chciaabym podzikowa Glorii Steinem za jej pikne sowa i przetarcie szlaku,
a take Betty Dodson za mio do pochwy i pioniersk dziaalno.
Wyrazy wdzicznoci dla Charlotte Sheedy za szacunek i walk o mnie, a take
Marcowi Kleinowi za codzienny trud, ogromne wsparcie i cierpliwo. Sowa wdzicznoci
kieruj te do Carol Bodie, ktrej wiara we mnie pozwolia mi przetrwa chude lata, a przebojowo pozwolia nam pokona obawy innych ludzi i zrealizowa projekt.
Skadam podzikowanie Willi Shalit za wielk wiar we mnie, za talent i odwag pokazania mojej pracy wiatu. Dzikuj te Davidowi Phillipsowi za to, e jest anioem przybywajcym zawsze na czasx oraz Lauren LJoyd za wielki dar Boni. Sowa uznania dla Nancy
Ros za profesjonaln, yczliw opiek oraz dla Mariann Schnall, Sally Fisher, Feminist.com i Komitetu Dnia W.
Pragn podzikowa Garyemu Sunshine za to, e zjawi si w por.

Dzikuj mojej niezrwnanej redaktorce, Mollie Doyle, ktra walczya o niniejsz

ksik w niejednej oficynie wydawniczej i za wspaniae partnerstwo. Dzikuj Marysue
Rucci za podchwycenie tego pomysu i pomoc przy nadaniu mu formy ksikowej. Chciaabym podzikowa wydawnictwu Yillard za niezomno.
Prosz, by ciepe sowo przyjli moi przyjaciele: Paula Allen za skoki, Brenda Currin
za zmian mojej karmy, Diana de Vegh za uzdrawiajc szczodrobliwo, James Lecesne za
to, e mnie widzi i we mnie wierzy, Mark Matousek za zmuszanie mnie do wniknicia
w gb, Paula Mazur za wielk podr, Thea Stone za trwanie przy mnie, Sapphire za pomoc
w zrzucaniu ogranicze, Kim Rosen, ktra pozwala mi oddycha i umiera.
Sowo uznania dla wspaniaych kobiet: Michele McHugh, Debbie Schechter, Maxi
Cohen, Judy Katz, Judy Corcoran, Joan Stein, Kathy Najimy, Teri Schwartz i panien Betty za
niezachwian serdeczno i wsparcie. Dzikuj te swoim mentorkom - Joann Woodward,
Shirley Knight, Lynn Austin i Tinie Turner.
Pragn podzikowa mojej mamie Chris, siostrze Laurze i bratu Curtisowi za odnalezienie zawiej drogi powrotnej do siebie.
Chciaabym podzikowa odwanym kobietom z programu SWP, ktre wci przebijaj si przez ciemnoci, wrd nich zwaszcza Maritza, Tarusa, Stacey, Iysa, Belinda, Denise, Stephanie, Edwing, Joann, Beverly i Tawana.
Z gbi serca dzikuj setkom kobiet, ktre wpuszczaj mnie do domw, powierzaj
mi swoje tajemnice i historie. Niech ich opowieci wytycz drog ku wolnemu, bezpiecznemu wiatu dla Hannah, Katie, Molly, Adisy, Lulu, Allyson, Olivii, Sammy, Isabelli i innych.
Dzikuj mojemu synowi Dylanowi za to, e nauczy mnie mioci, mojej synowej
Shivie i wnuczce Coco za narodziny.
Chciaabym wreszcie podzikowa mojej partnerce Ariel Orr Jordan, ktra pocza ten
utwr wraz ze mn, a ktrej yczliwo i czuo podziaay na mnie jak balsam i stanowiy
pocztek.
Od czasu pierwszej publikacji znacznie wicej osb miao swj wkad w ksikowe
wydanie Monologw waginy.
Dzikuj Joy de Menil za wizjonersk, gorliw, pieczoowit dbao o niniejsze wydanie i za nakonienie mnie do dalszego pisania.
Chciaabym podzikowa Georgeowi Laneowi za czuo, wstawiennictwo oraz
wiar we mnie.
Pragn podzikowa Pat Mitchell za pikn przyja.
Po pierwszej publikacji Monologw waginy sztuk wystawiono 3 padziernika 1999

roku w Westside Arts Theatre na off-Broadwayu. Ta inscenizacja daa sztuce drugi ywot.
Skadam podzikowanie Davidowi Stoneowi, gwnemu producentowi, za niezwyke
wizjonerstwo, wytrwao oraz wiar w Monologi waginy, a take za wypuszczenie ich na
szeroki wiat. Dzikuj mu zwaszcza za to, e rzuci si bez wahania w oglnowiatowy
ruch Dnia W i e znalaz form wsparcia owego ruchu wpywami kasowymi.
Chciaabym podzikowa Joemu Mantello za wielk intuicj, dyskretn, pikn reyseri, za to, e mnie nauczy dystansu do siebie oraz przekona, ebym zrzucia buty.
Dzikuj Abby Epstein za przemylane, mdre, subtelne doradztwo kobietom oraz za
ogromn pomoc.
Pragn podzikowa Ninie Essman za wiar w Monologi waginy, niebywale cik
prac i pomoc w znalezieniu sukienki.
Dzikuj Ericowi Schnallowi za godne, serdeczne, roztropne przedstawicielstwo
w szerszych krgach spoecznych. Chciaabym podzikowa Bobowi Fennellowi za wdzik
i godno, z jak rozpowszechni Monologi waginy w wiecie.
Wyrazy podzikowania dla Loya Arcenasa za magiczne zasony pochwowe, wyczucie
doskonaoci i taktu, Beverly Emmons za zachwycajc scenografi w rach, czerwieniach
i fioletach, a take owietlenie sceny, ktre pozwolio mi si poczu jednoczenie kobieco
i drapienie.
Sowa podzikowania dla Barnabyego Harrisa za krtkie drzemki, szalone biegi
przed spektaklem, za jego przenikliwo i opiekuczo.
Dzikuj Shael Norris Mansmann za jej kochane rce, echtaczkowy cie do powiek,
nieustanne zmagania z moim sterczcym kosmykiem, a take za dogbn trosk i yczliwo.
Dzikuj Susan Yargo za nieocenion prac, zbawienne masae plecw i wielkie serce. Dzikuj Michelle Bauer za pyszne ciasteczka klonowe w rodku zimy i za rozmieszanie.
Monologi waginy zawdziczaj swj imponujcy ywot wielu innym osobom, zarwno w teatrze, jak i poza nim. Prosz, eby moje podzikowania przyjli: Domonic Sack, Joel
Pap, Jung Griffin, Rb Conover, Arthur Lewis, Jim Semmelman, Karen Moore, Anna Hoffman, Da Markley, Mik Skipper, The Araca Group, Amy Merlino, Patrick Carullo, Erica
Daniels, Peter Askin, Terry Byrne, Eric Osburn, Russell Owen,
Suzanne Abbott, Robert Portier, Thomas M. Tyree jun., Marissa Yoo, Kate Sullivan,
Chad Ryan Means, Charlie Chiv, Donald Buck Roberts, Bili Butler, David Kalodner, Tony
Lipp, Josh Polack, Gary Gersh, Larry Taube i Sue Liebman.

Pragn wreszcie podzikowa wszystkim aktorkom, ktre z wyczuciem i oddaniem

wykonyway Monologi waginy. Skadam hod ich wielkiemu talentowi, a take zaangaowaniu w zwalczanie przemocy wobec kobiet.
O AUTORCE
Monologi waginy, wystawione po raz pierwszy w 1996 roku, w 1997 przyniosy Eve
Ensler prestiow nagrod Obie, a sukces, ktry odniosy na scenach caego wiata (inscenizowane byy z udziaem m.in. Glenn Close, Cate Blanchett, Kate Winslet i Meryl Streep)
sta si pocztkiem oglnowiatowego ruchu Dzie W, skierowanego przeciwko przemocy
wobec kobiet. Inscenizacj Monologw waginy w wykonaniu Ensler prezentowa kana HBO
w 2001 roku. W Polsce wystawione zostay po raz pierwszy w czerwcu 2002 przez Teatr
Wybrzee, w reyserii Aldony Figury. Sztuka Ensler Necessary Targets (Konieczne cele)
miaa benefisowe przedstawienia na Broadwayu, w Teatrze Narodowym w Sarajewie,
w Centrum Kennedyego, zostaa wystawiona w Nowym Jorku. Inne sztuki tej autorki to Lemonade (Lemoniada), The Depot (Dworzec), Floating Rhoda and the Glue Ma (Pywajca
Rhoda i Klej), Ensler otrzymaa Stypendium Guggenheima w dziedzinie dramatopisarstwa.
Obecnie pracuje nad kolejn ksik, a zarazem sztuk The Good Body (Dobre ciao).
Mieszka w Nowym Jorku ze swoj partnerk, Ariel Orr Jordan.
NOTA OD WYDAWCW
Zdecydowalimy si wyda niniejsz ksik pod tytuem Monologi waginy, niezbyt
wiernie oddajcym intencje autorki, tylko dlatego, e ten wanie tytu za spraw spektaklu
Teatru Wybrzee, szeroko komentowanego w mediach, zdy utrwali si w wiadomoci
spoecznej, ba! nawet obrosn skandalem. Istotnym przesaniem Monologw jest prba
przywrcenia jzykowi potocznemu naturalnego nazewnictwa intymnych czci ciaa kobiet
(pochwa, srom, cipka). miao w ich uywaniu dobrze suy, zdaniem autorki, przeywaniu kobiecoci. Czy tytu Monologi pochwowe byby tego potwierdzeniem? Ale stao
si: ksika zaistniaa pod innym tytuem, zanim ukazao si jej polskie wydanie.
Mamy nadziej, e anglojzyczne V-Day (violence, vagina, victory, Yalentine Day)
zaistnieje w Polsce jako Dzie W (walki z przemoc, waginy, wiktorii, walentynek).