Nukleofilna supstitucija je reakcija nukleofila N

(donora elektronskog para) sa elektrofilom E

(akceptorom elektronskog para). sp3-hibridizovan
elektrofil mora imati odlazeu grupu (X) kako bi se
reakcija odigrala.

U SN1 reakciji, planarni karbokatjon se formira

prvi, i on zatim reguje dalje sa nukleofilom. Budui
da je nukleofil slobodan da napadne sa bilo koje
strane, ova reakcija se povezuje sa racemizacijom.

Mehanizam SN1 reakcije

ima karbokation kao meuprodukt

tri veze karbokationa lee u istoj ravnini

sporo

brzo

Slobodna energija

Slobodna energija

Reakcijska koordinata
(a) SN2 reakcija metil-bromida I
(b) SN2 reakcija steriki zaklonjenog alkil-bromida

Tijek reakcije

Tijek reakcije

Eksperimentalni dokazi za SN1 reakciju

1. Brzina reakcije ovisi samo o koncentraciji alkilhalogenida
2. Brzina reakcije ovisi o veliini alkilnog
supstituenta
3. Pri supstituciji kiralnog alkil-halogenida, nastaje
racemina smjesa

SN1 Mehanizam (1)

Nastajanje karbokationa (sporo)
(CH3)3C Br

(CH3)3C

+ Br

X preuzima djelomino negativni naboj

djelomino nastala veza u prijelaznom stanju

 nukleofilni napad
+

(CH3)3C

+ H O H

(CH3)3C O H
H

gubitak H+ (ukoliko je potreban)

(CH3)3C O H + H O H
H

(CH3)3C O H

+ H3O

Tijek SN1 reakcije

Karbokationski
intermedijar

Slobodna energija

Stupanj koji odreuje

brzinu reakcije

Tijek reakcije

karbokationski reakcijski intermedijar vodi nastajanju dva stereoizomerna produkta

nukleofil moe prii sredinjem C atomu s obje strane s jednakom vjerojatnou te

moe od optiki aktivnog polaznog spoja nastati racemini produkt

Suprotna konfiguracija
uodnosu na polazni
alkil-halogenid

Identina konfiguracija
u odnosu na polazni
alkil-halogenid

Ion nije potpuno slobodan, okruen je otapalom

Karbokatione koji dugo ive viak molekula otapala SIMETINO
solvatira pa veza izmeu Nu (otapala) i karbokationa nastaje s istom
vjerojatnou s obje strane molekule
H
C6H5
CH3

Br

PRODUKT RACEMIAN

C6H5 H
..
C
O..
CH3
CH3
H

CH3OH

..
O
..

CH3
H

Simetrino solvatiran karbokation

- H+
H
CH3O C C6H5 +
CH3

H
C6H5 C OCH
3
H3C

ion nije potpuno slobodan, okruen je otapalom

kod karbokationa iji je ivot kratak nema dovoljno vremena za
simetinu solvataciju pa postoje kao nesimetrino solvatirani ioni
H
C6H5
CH3

Br

C6H5 H
..
C
O..
CH3
CH3
H

CH3OH

Br-

Nesimetrino solvatiran karbokation

Stereokemijski rezultat SN1
reakcije varirat e od
racemizacije do inverzije

- H+
H
CH3O C C6H5
CH3

Invertiran produkt

Kada se reakcija odvija preko karbokationa kao

intermedijera, moe doi do pregradnje

SN1

1,2-hidridni pomak

sekundarni
karbkation

tercijarni
karbkation

SN2
HO2-brom-3metilbutan

3-metil-2-butanol

2-metil-2-butanol

1,2-metilni
pomak

SN1

3-brom-2,2dimetilbutan

sekundarni
karbkation

tercijarni
karbkation
2,3-dimetil-2-butanol

SN2

3,3-dimetil-2-butanol

Ekstra invertirani produkt je nastao u SN1 reakciji

zbog

nedisocirana
molekula

Br-

intimni ionski
par

je izaao iz molekule te je
omoguen pristup molekulama
H2O s obje strane karbokationa

ionski par
odvojen otapalom

disocirani
ioni

Br- nije u potpunosti izaao

iz molekule pa je onemoguen
pristup molekule vode s jedne
strane karbokationa

 polarnost otapala odreena dielektrinom

konstantom
SN1 pogoduju polarna otapala jer je nastajanje
karbokationskog intermedijara stupanj koji odreuje
brzinu reakcije
otapalo utjee na brzinu reakcije tako to mijenja
Ea mijenjanjem energetskih razina reaktanata i
prijelaznog stanja
SN2 naboji mogu nastati, gubiti se ili raspriti

S N2
Reakcija u jednom stupnju

SN1
Reakcija u vie stupnjeva

Bimolekularna

Monomolekularna

Nema pregradnje karbkationa

Inverzija konfiguracije

Pregradnja karbkationa
Inverzija i retencija

konfiguracije

Reaktivnost:
metil >1 > 2 > 3

Reaktivnost:
3 >2 > 1 > Metil

www.farmaceuti.com
www.wikipedia.com
S. H. Pine, Organska kemija kolska knjiga, Zagreb
Visual Aids for Organic Chemistry