Propolis

Seminarski rad

SADRAJ

1. UVOD

2. PROPOLIS

3. FARMAKOLOKA DEJSTVA PROPOLISA

4. SASTAV PROPOLISA

5. TERAPIJSKA SVOJSTVA PROPOLISA

6. ZAKLJUAK

14

7. LITERATURA

15

1. UVOD
Jo u antika vremena mudri Aristotel je u svom "Govoru ivotinja" spominjao
propolis zakljuujui da se moe koristiti za lijeenje rana, infekcija i konih povreda.
Od tih vremena do danas, propolis je s razlogom stekao veliku popularnost pa je zato i
nazvan "prirodnim penicilinom", ili "mudrim antibiotikom" jer unitava sve to je
tetno, uvajui zdravo. Kao to i samo ime kae, jer propolis na grkom znai "ispred
grada ili branilac grada", ovu supstancu pele sakupljaju sa pupoljaka ili drvea i
cvjetova da bi popravile oteenja na konicama i zatitile se od bolesti.
Najoiglednija njegova upotreba je s jeseni kada njime suavaju leta na konicama da
bi sprijeile prodor hladnoe, pa mu je korienje ispred "pelinjeg grada" tu
vjerovatno prvo i uoeno, a otuda i ime.
Mada ivimo u svijetu zadivljujue nauke i tehnike, medicine i farmacije, ova
smolasta materija pravi je favorit u oblasti ouvanja ljudskog zdravlja na poetku XXI
vijeka. ta vie, uz pomo razvijene visoke tehnologije, nano-biotehnologije, od
njegovog prirodnog oblika stvoreni su super mikro molekuli sposobni da se brzo
usvoje u ovjeijem tijelu, omoguujui etvorostruko veu efikasnost od osnovne
materije primjenjene u istoj koliini.
Istraivai britanskog Oxford Univerziteta u propolisu su utvrdili 129 prirodno
aktivnih supstanci. Od 38 elemenata neophodnih za ouvanje ivotnih funkcija, vie
od 34 ih je utvrdjeno u propolisu, a to je najvanije, tu su i bioflavonoidi koji nisu
pronadjeni nigdje drugdje. Bioflavonoide, za koje strunjaci kau da su najvaniji do
sada otkriveni prirodni pratei element u modrenoj medicini, mada djeluje
nevjerovatno, nije mogue vjetaki sintetizovati na sadanjem nivou tehnologije.

2. PROPOLIS
Propolis je smolast pelinji proizvod, koga pele sakupljaju od glavica pupoljaka
drvea i bunastih biljaka i koriste ga za zatvaranje pora u konici, i oblaganje
cjelokupne unutranje povtine konice, poliranje saa pre polaganja legla, meda ili
polena ime steriliu celokupni unutranji prostor. Sloenog je sastava, dokazano je
preko 70 supstanci , najvie ima biljnih smola preko 55%, eterinih ulja oko 10 %,
cvjetnoga praha oko 5%, a sadri vitamine ( B,C,E ) i mikroelemente kao Ca. Zn, Fe,
Mg, Co, Cu i dr. Rastvorljviv je u alkoholu 50-70%, u vodi oko 10 %.

Vjekovima je iz iskustva poznato ljekovito svojstvo propolisa i posljednjih pola veka

je bio na intezivnoj naunoj provjeri u naunim institucijama u celom svetu i
potvreno je da ima profilaktino i ljekovito dejstvo na zdravlje ovjeka. I dalje vlada
veliko interesovanje naunika za propolis i sada je sigurno najinteresantniji
naunicima u odnosu na druge pelinje proizvode. Posljednjih nekoliko decenija
napravljen je veliki broj ljekovitih preparata na bazi propolisa, kako za lokalnu tako i
za optu upotrebu. U toku su ispitivanja propolisa kao leka protiv malignih bolesti, jer
su neki testovi na ivotinjama nagovjestili na ovo njegovo svojstvo. Ima miljenja da
e propolis biti lijek 21. vijeka jer ima snano dejstvo na slobodne radikale koji se
stvaraju kod fizikog i psihikog stresa, i odgovorni su za nastanak mnogih bolesti, pa
i malignih. Nedavno je objavljeno saoptenje da je kao antioksidans ispred C i E
vitamina i da je nabogatiji prirodni izvor materija koje djeluju protiv slobodnih
radikala. I pored mnogih povoljnih dejstava na zdravlje ovjeka jo uvijek nije
registrovan kao lijek, nego je pomono ljekovito sredstvo i kao takav ima iroku
primjenu u prevenciji i ljeenju mnogih bolesti. Nisu poznata negativna dejstva
propolisa na zdravlje ovjeka osim kod osoba alerginih na propolis i osobe koje su
sklone alergiji. Na primjer astmatiari treba da budu obazrivi pri primjeni propolisa.

3. FARMAKOLOKA DEJSTVA PROPOLISA

Farmakoloka dejstva propolisa su brojna, a najvanija su: obuzdavanje razvoja
bakterija i njihovo ubijanje, smirivanje bolova, spreavanje zapaljenja, podizanje
imunog sistema, obnavljanje elija tjela i potpomaganje njihove regeneracije,
doprinoenje proizvodnji krvi, ojaavanje zidova krvnih sudova i poboljanje
cirkulacije krvi, unitavanje elija kancera, smanjenje prateih tegoba u lijeenju raka.
U emu nano-biotehnologija ovaj proizvod prirode i pela oplemenjuje? Nano u
nazivu potie od veliine nanometar (nm), koja je jedinica za duinu od 0,000 000 001
metra, to priblino odgovara ukupnoj razdaljini tri do etiri susjedna atoma.
Slikovitije, ako se neki predmet prenika jednog nanometra stavi na stonotenisku
lopticu ona je velika u odnosu na njega koliko je planeta Zemlja velika u odnosu na tu
lopticu. Kada se prirodne estice propolisa prerade u super mikro molekule, ovom
izmjenom otvaraju iroke mogunosti primjene jer dobijaju sposobnost visoke
apsorpcije i asimilacije, znaajno vee bioaktivnosti, odline rastvorljivosti u vodi i
znatno vee bioloke iskoristivosti njihovih aktivnih materija.

Proizveden u nano-biotehnologiji, propolis je u super mikro molekulima veoma malih

dimenzija i visoke gustine, to mu doputa da veoma brzo prodire u telesna tkiva gde
ostvaruje svoje terapeutsko dejstvo. Takodje, osobina ovako preraenoga propolisa je
njegova sposobnost da povea rastvorljivost i stabilnost aktivnih sastojaka, sprijei
oksidacione reakcije i tendenciju ka vetrenju, a smanjuje mu se i nadraljivost i gorak
ukus.
Nano biotehnologija doprinosi prevazilaenju niza problema sa kojima se sree tokom
spravljanja propolisnih proizvoda. Proizveden na ovaj nain, propolis u super mikro
molekulima nano veliine, pogodan je za pripremu ljekovitih sredstava jer ne stvara
smetnje uzrokovanje slabom apsorpcoijom, visokom viskoznou i tendencijom ka
stvrdnjavanju u posudama.
Obian propolis izvadjen iz konice je slabo rastvorljiv u vodi. Potopljen u posudu sa
vodom, on e vrlo brzo na povrini oformiti elatinasti sloj. Slino se deava i u
5

organizmu. Nasuprot tome, bio propolis je 100% rastvoran u vodi pa ne nastaju bilo
kakvi efekti takve prirode.
Proizveden u spreju, moe se koristiti u preventivne svrhe jednom dnevno ujutru i
uvee, svaki put po pet do deset mlazeva pasprskivaa. Osjeaj umora, stres, bolovi,
lumbago ili prehlada zahtjevaju poveanje doze na tri puta dnevno po 10 do 15
mlazeva sve do poboljanja stanja. Kod ozbiljnijeg naruavanja zdravlja doze se mogu
poveati do etiri puta dnevno sa ne vie od 20 mlazeva spreja.
Naravno, polazina sirovina za ovu proizvodnju prirodni je propolis iz konice koji, da
bi zadovoljio ove visoke standarde, mora biti sakupljen u istoj sredini kakva je
zahtjevana u organskoj poljoprivrednoj proizvodnji u emu bi pelari trebalo da vide
ansu.

4. SASTAV PROPOLISA
Prema japanskom Drutvu za propolis (Propolis Society of Japan) na XXXII Svjetskoj
poljoprivrednoj konferenciji (World Agriculture Conference), propolis sadri:

proteina 1,5%,

smole 47,5%,

vlakana 3,3%,

eera 19,0%,

pepela 26,4%,

vode 2,8%,

vitamina B1 0,01 mg/100g,

vitamina B2 0,12 mg/100g,

vitamina B6 0,10 mg/100g,

vitamina E 3,80 mg/100g,

folne kiseline 7,00 g/100g,

pantotenske kisleine 0,08 mg/100g,

nikotiniske kiseline 0,21 mg/100g,

mangana 18,2 ppm,

fosfora 37,1 mg/100g,

srebra 172 mg/100g,

kalcijuma 3,360 mg/100g,

sode 114 mg/100g,

magnezijuma 2,470 mg/100g,

bakra 9,39 ppm,

vitamina P 75 mg/100g

5. TERAPIJSKA SVOJSTVA PROPOLISA

Upotreba propolisa u lijeenju ljudi ima dugu istoriju. Klinika iskustva steena kod
brojnih bolesti, upuuju na njegov iroki terapijski potencijal kao pomonog
ljekovitog sredstva u ljeenju bolesti disajnih puteva i usne upljine, srednjeg uha,
probavnog trakta, urogenitalnih organa i koe.
Terapija sa samim propolisom ili u kombinaciji s drugim lijekovima, pokazala je
dobar uspeh u lijeenju upale nosne upljine, grla, glasnih ica, disajnih puteva, sinusa
i bronhitisa. Kod astme su se napadi razrijedili, a plune funkcije znatno poboljale.
Vrlo dobar rezultat je postignut kod hronine upale srednjeg uha, kao i tuberkuloze
plua i bubrega. Propolis sprijeava stvaranje karijesa, zaustavlja razmnoavanje
bakterija u usnoj upljini, smanjuje bolnu osjetljivost zuba, poveava vrstou zubne
cakline, i smiruje akutnu i hroninu upalu desnih. Vrlo dobar rezultat je postignut u
leenju ira na elucu i dvanaestopalanom crvevu, kao i hronine upale debelog
crijeva. Pomae brem zarastanju i najtvrdokornijih rana i povreda te opekotina i
nekih konih bolesti.
iroka ljekovita svojstva propolisa, posebno njegov potencijal u antitumorskom i
antimetastatskom delovanju, upuuju na vjerovanje mnogih istraivaa da je propolis
"zlatni" proizvod konice i lek 21. vijeka.

PROTIVMIKROBNA SVOJSTVA PROPOLISA

Mnogi istraivai su dobro prouili i potvrdili antibakterijsko (bakteriostatiko i
baktericidno) dejstvo propolisa u odnosu na sledee bakterije: Streptococcus
haemoliticus bela, zlatasta i limunastouta, Staphilococcus Salmonella tiphi i
Salmonella paratiphi, Baccilus anthracis i dr. Prof. Kibalkina (Rusija) prouila je 74
mikrobne kulture izmeu kojih i 19 vrsta patogenih bakterija. T. Vahonina iz
Rjazanskog medicinskog instituta prouava propolis (alkoholni, vodeni i vazduasti
ekstrakt) i utvruje njegovo baktericidno i bakteriostatiko dejstvo u odnosu na mnoge
patogene bakterije, naroito grampozitivne. Njemaki istraiva Fejerejzel dolazi do
zakljuka da propolis sadri modorastvorljivu materiju koja zaustavlja rast
Micobacterium tuberculosis. Interesantne podatke o antibakterijskom dejstvu
propolisa daje i ameriki istraiva Lindenfelser koji je posmatrao 80 bakterijskih
8

vrsta. Ruski naunik Popravko nalazi da aktivnu protivbakterijsku djelatnost obavljaju

sljedei sastojci kod propolisa: 3,5-dioksi-4,7-dioksi-3,4-dimetoksiflavon remeti
rastenje patogenih gljivica Microsporum lanosum i Trichophiton, a 3,5,7-trioksi-4metoksiflavon je aktivan prema mikroorganizmima koji su otporni na kiseline.
Propolis posjeduje jednu veoma znaajnu osobinu: bakterije se ne mogu adaptirati
prema njemu. Osim toga nije toksian, ne oteuje normalnu crevnu floru i ne
posjeduje disbakteriozu. Poveava protivmikrobnu aktivnost nekih antibiotika
penicilina, hlormiatina, tetraciklina itd. U normalnim uslovima propolis i alkoholni
ekstrakt propolisa uvaju antibakterijsku aktivnost tri do etiri godine. Antibakterijske
materije u propolisu i njegovim ekstraktima su termostabilne i praktino otporne na
visoke temperature.
ANTIMIKOTINO (PROTIVGLJIVINO) DEJSTVO PROPOLISA
U svjetskoj literaturi se kategorino skree panja na ova svojstva propolisa, koja
deluju na razne vrste niih gljivica izazivaa oboljenja koe i kosmatih oboljenja
tjela. Ovo dejstvo je posebno izraeno prema kulturama vrsta Candida albicans,
Epidermophiton, Mikrosporum, Ahorion, Schonleini.
Interesantna su prouavanja slovakih istraivaa I. inarika i I. Trupla koji su 1975.
godine posmatrali 60 kultura gljivica od kojih su izolovali 17. Ostale gljivice su
kliniki materijal koji su uzeli iz laboratorije za mikrobiologiju Bratislavske vojne
bolnice. Kliniki materijal je od bolesnika sa konim, plunim i vaginalnim
kandidama. Radili su sa koncetracijom propolisa od 0,1%, 0,25%, 1%, 1,5% i 2%.
Utvrdili su antimikotino dejstvo prema sljedeim vrstama: Candida albicans, Candida
tropicalis, Candida pseudopicalis, Candida parapsilosin, Candida guliermondi,
Candida crusei, Torulogis glaerata, Torulopsis gloeosa, Torulopsis Holmi, Torulopsis
Molshvana i Trichosparon infestena. Jalomicianu godine 1976. potvruje da je
Candida albicans izaziva oboljenja disajnih puteva, stomano-crevnog kanala i usne
duplje pokazao osetljivost prema propolisu u koncetraciji 0,01%. Predpostavlja se da
se antimikotino dejstvo propolisa odreuje sljedeim njegovim komponentama: Pkumarovom kiselinom, estrom kafene kiseline, stilbenima, benzojevom kiselinom,
pinocembrinom i acetatom pinocembrina.

ANTIVIRUSNO DEJSTVO PROPOLISA

Rumunski virusolog Adelina Derevi je 1976. utvrdila da vodeno-alkoholna emulzija
propolisa zaustavlja razvoj Virusa influenzae. Eksperimentalne ivotinje zaraene tim
virusom tretirane su suspenzijom od 0,6% propolisa. Rezultati su potvrdili antivirusno
dejstvo. J. Kruan i A. Muciu su iste godine dokazali da 1%-ni propolisov ekstrakt ima
antivirusno dejstvo u odnosu na na virus herpesa. Postoje posmatranja u odnosu na
antivirusna dejstva propolisa na biljne viruse izazivae mozaine bolesti kod
krastavaca i na viruse pegavosti i nekroze duvana.
ANTIPROTOZOJINA SVOJSTVA PROPOLISA
Prouavanja ovih svojstava propolisa izvrio je 1986. godine bugarski doktor S.
Mladenov, otac apiterapije. Posmatrane su iste kulture protozoa: Paramecium
caudatum, Stulonichia mutilus, Stentor coeruleum, Amoebia limaks, Euglena viridis,
Cepeda dimidiata protociliata i Trichomonas vaginalis. Pomou mikroskopa pri
odgovarajuem uveanju posmatrani su procesi nastali u mikroorganizmima tretiranim
ekstraktima propolisa u etil alkoholu, vodi, rakiji od voa i od groa. Navedene
protozoe tretirane su razliitim razblaenjima propolisovog ekstrakta (16%, 8%, 4%,
2%, 1%, 0,5%, 0,25%). Na predmetno staklo se stavi kap odgovarajue vrste protozoa
i posmatra se mikroskopom pri uveanju od npr. 400 puta. Posle se dodaje kap
odgovarajueg razblaenja propolisovog ekstrakta. Obe kapi se mijeaju i posmatraju
se nastupajui procesi: u protozoama nastaju nagli pokreti. One se orjentiu prema
periferiji novoformirane kapi, postepeno pokreti prestaju s konvulzijama, unutar elija
brzo nastupaju degenerativno-nekrotine pojave. Protoplazma tamni, elijska struktura
poinje da se mijenja, jedra, jedarca i vakuole se gube. Slijedi jednorodni zrnasti
izgled protoplazme, kidanje(liziranje) elijske opne i raspad protoplazme. Pri
razliitim razreenjima propolisa ovi procesi protiu za razliito vrijeme. Tako npr.
Kod alkoholnih razreenja (16%, 8% i 4%) ove pojave se odvijaju izmeu tree i
osme sekunde, kod rakije od voa ili groa nakon 23. sekunde a kod vodenog
ekstrakta nakon 40. Vodeno-alkoholna emulzija propolisa ponitava protozoe do
razreenja od 0,25%, emulzija s rakijom od voa ili groa ponitava ih do razreenja
10

od 2% a vodeni ekstrakt do razreenja od 4%. Kod veih procenata razreenja

mikroorganizmi ostaju ivi. Alkoholni ekstrakt propolisa spravljen pre 5 godina, kao i
propolis koji je uvan 5 godina u normalnim uslovima, sauvao je svoje
antiprotozoino dejstvo. Eksperimenti su pokazali da propolis sadri antiprotozoine
materije rastvorljive u vodi i alkoholu. Ako posle alkoholne ekstrakcije propolisa
osuimo ostatak i tretiramo ga vodom, on dobija antiprotozoina svojstva. Isto se
deava i pri obrnutom tretiranju. Rastvorljive u vodi ili u alkoholu antiprotozoine
materije u propolisu su razliite. One su najvjerovatnije biljnog porekla (fitoncidi) i
veoma su znaajne za primenjenu medicinu.
DEJSTVO PROPOLISA PROTIV ZRAENJA
Godine 1965. tim iz Kijevskog naunoistraivakog rentgeno-radiolokog instituta
istraivali su profilaktika i ljekovita svojstva propolisa kod zraenja i oteenja
izazvana rentgenom. Rezultati objavljenih posmatranja daju osnova za preporuku
propolisu kao profilaktikumu kod zraenja a i kao ljekovitom sredstvu za oteenja
izazvana zraenjem. Isti zakljuak izveli su i rumunski strunjaci. Za unutranju
primenu oni koriste propolisov alkoholni ekstrakt, a za spoljanju primenu na oteena
mesta stavljaju tanak sloj propolisa.

METODE TERAPIJSKE PRIMENE

1.

Oralno uzimanje

Propisuje se u vidu praka, tableta, granula, vodenog ekstrakta, vodeno-alkoholne

emulzije, propolisovog ulja, propolisovog mleka. Preparat se uzima 1-2 asa pre ili 3
asa posle jela. Svaki preparat je u pakovanju sa uputstvom o doziranju i nainu
uzimanja u zavisnosti od teine, uzrasta bolesnika i stepena oboljenja. U zavisnosti od
uzrasta deca uzimaju 1/5 do doze za odrasle.

2.

Spoljanja primena

Koristi se u prirodnom obliku ili kao melem, mast, vodeni rastvor, alkoholni ekstrakt,
za lokalnu aplikaciju, obloge.
11

3.

Metoda elektroforeze

Pomou elektromedicinskih aparata (galvanostat ili bipulsator) lekoviti joni propolisa

se unose kroz kou. Metoda je ista kao kos elektroforeze s medikamentima ili
antibioticima. Tretman se vri s 10%-nim vodenim rastvorom propolisa ili 5-10%-nom
vodeno-alkoholnom emulzijom. Svakodnevno se ostvaruje 1 tretman koji traje 20-30
minuta. Broj tretmana je od 15 do 20. Unoenje se vri kroz oba pola.

4.

Unoenje pomou ultrazvuka

Vri se elektroterapijskim aparatom. Koristi se 10-15%-na propolisova mast na bazi

lanolina ili vazelina. Doziranje trajanje tretmana je isto kao i kod obine terapije
propolisom.

5.

Aerosolna metoda

Koristi se obian medicinski aparat sa aerosolom ili ultrazvukom. U pulverizator se

stavlja 10%-ni vodeni ekstrakt propolisa ili 5-10%-na vodeno-alkoholna emulzija.
Tretman traje 20 minuta, a ukupan broj tretmana je 15-20, po 1-2 puta dnevno.
Inhalacije s propolisom se sprovode kod akutnih i hroninih nespecifinih oboljenja
disajnih puteva: rinitisa, sinusitisa, tonzilitisa, faringitisa, traheitisa, bronhitisa,
bronhijalne astme, lake forme bronhiektazije.

6.

Termalne inhalacije pomou vodene kupke s propolisom i voskom

Preporuuje se kod oboljenja disajnih puteva. Sprovode se u domaim uslovima,

najbolje uvee pre spavanja. U aluminijumski ili drugi sud se stavi 60g propolisa i 40g
voska. Sud se stavi u vei sud s vodom i zagreva do vrenja. Tretman traje 10-20
minuta.

12

7.

Propolisno-votane lokalne termalne aplikacije

Smjesa propolisa i voska u odnosu 10:90 zagrijava se u sudu koji je stavljen u drugi
sud s vruom vodom, do temperature koju koa podnosi. Mae se bolesno mesto,
prekriva se pergamentnim ili plastinim listom i vunenim tofom. Tretman traje 25-30
minuta. Umesto direktnog mazanja mesta propolisom i voskom, moe se staviti gaza
dobro umoena u votano-propolisnu toplu smjesu. Efekat je termalan. Tretman
poboljava snabdevanje krvlju, deluje analgetino i detoksino. Koa postaje meka i
svjea a cikatrisijalno tkivo se oputa. Ove aplikacije se preporuuju kod
sondiloartritisa, artroza, periartritisa, epikondilitisa, bursitisa, posttraumatinih stanja.
Tretmani se prave svakodnevno u toku 15-20 dana.

13

6. ZAKLJUAK
U narodnoj medicini med i pelinji proizvodi se preporuuju i zdravim i bolesnim
osobama, kao sredstvo za jaanje i sticanje imuniteta. Poseban biostimulans med
postaje kad je "udruen" s polenom, propolisom i mleom.
Pravilna ishrana jedan je od bitnih faktora za ouvanje i unapreivanje zdravlja. Svaka
nepravilnost u ishrani koja traje izvjesno vreme moe otetiti zdravlje do te mere da se
poinju javljati bolesti.
Od pelinjih proizvoda med se od davnina upotrebljava kao namirnica s ljekovitim
dejstvom. Ostali pelinji proizvodi postaju sve traeniji i znaajniji za ljudsko
zdravlje. Uzimani sami ili s medom, jer imaju odreeno, farmakoloko djelovanje na
ljudski organizam, sve se vie upotrebljavaju i u dijetoterapiji zdravih i bolesnih ljudi.
Savremeni se ovek sve vie vraa prirodi, pa tako i prirodnim nepreraenim
namirnicama, uprkos dananjoj snanoj propaganadi prehrambene i farmaceutske
industrije, odnosno propagande industrijski obraenih namirnica.
Savremena medicinska nauka pridaje sve vee znaenje pelinjim proizvodima;
njihova upotreba u spreavanju nastanka bolesti i njihovo lijeenje, iskazana je
pojmom apiterapija-lijeenje pelinjim proizvodima.
Svakodnevnim konzumirajnem pelinjih proizvoda, kao visokovrednih nepreraenih
namirnica u organizam se unose mnoge tvari koje su esto nedostupne u ishhrani koja
obiluje preraenim namirnicama. Na taj nain potie se i odrava homeostaza
organizma koja je osnovi uslov zdravlja i prevencije bolesti.

14

7. LITERATURA

1. http://www.pcelinjak.com/content/view/43/202/
2. http://www.pcelinjak.com/content/view/166/202/
3. http://www.pravoslavna-srbija.com/forum/index.php?topic=418.0
4. http://www.medikamenti.info/?page_id=27
5. http://hedera.hr/svojstva-propolisa/
6, http://sanela.info/ext/wp/sanela/mali_savjeti/med-lijek-za-sve/
7. http://www.pcelarstvo-novakovic.hr/pcelinji_proizvodi.php

15