er

Nr: 22 (14) 16.09,1987

rrM_-4- SI3S
m
T>-T -

m im ma
M
mT
/

K U R D IS T A V

w*1s1I&.1, i

f <'

ie
I 131 42

Tel; [46] 08-29 83 32

Gney Krdistanda ay
iinde 28 sivil yerleme merkezi
imha edildi.
2281 kii kayp!
Kaybolanlarn 338i ocuk,
208i yal...
J
*

Telefax; 08-29 50 56

J L. 5 ]

f r

1,

912 yerleim birimi iin mecburi iskan uygulamas...

260 bin 349 kii Gney Irak
llerindeki kamplara srlme
tehdidi altnda!
.Orta sayfalarda
..

748 dibistan hatin girtin *338 zarok winda ne

Di nav 3 mehan de 28 gund ha- 912 gund nehiye ketine ber

tin wrankirin!
qanuna iskana mecbur!
2281 kes winda ne!
260 hezar 349 kes di bin tehd Ji wan mirovn windabyl da sirgn de nin. Hikmet dix338 zarok, 208 kes j pr in
waze xelk bibe Bara Iraq!
m * * * * # * # # * * # # # * * * * Rpeln navn de
Foto; Bav Uza ANK

Rojnamevanek
tkoer

Almanvada
Trklk!
Trk insan,
kendi lkesinde,
bir baka ulusun
ulusal deerlirinin
imha edilme politi
kasndan ok ra
hatsz oluyor!
lk tepki; Biz
demokratz, hapis
lerde yatmz. .Bi
ze nasl byle soru
lar sorulabilir! oluyor.

Yaln Kk: "Bask, toplumu sahip kmaktan uzaklatrr!

_______
:)'S.

Avrupada yaplan a- H
lmalarn bir blm, H H
Trk devletinin resmi
'.
?'
ideolojisinin, zellikle
niversite evrelerine Yayla Mrch-Bucak;Konu nemli
empoze edilmesi ile il
gili. Trkiyede u ya da bu biimde eletirilmeye balanan
Kemalizme, zellikle Almanyadan taze kan aktarlmak is
teniyor.
Konu ile ilgili olarak Oldenburg niversitesi retim ye
lerinden Yayla Mnch-Bucak la yapan bir rportaj S.6 da

Demokrat an
doldurmutur!
Beiki, ok namuslu bir tutum takn
d. Doutan trk olduu halde, ovenizm
emberini krabildi.
Demokrat, an doldurmutur.
Devrimci, demokrat olmak dndadr.
Devrimci olunur, sosyalist olunur!
Yaln Kk le yaplar bir sylei, S. 3 te

Zilam ek por
sp, ku ez evek heta ser sibeh p re peyivm, kan merivek tem am
di bejin ya, ew j
wisa b. Hem
meziyetn tkoerek di w
de heb, germ
b, nefs pik
b;
xwediy
tecrbe drokek xwn sar
b...
Bi ser, ku avakar gelek titan b, l d s a j
hez nedikir meriv qala w bike. W\
wek kem anek pa di koroya ore de srar dikir...
roportaj di rpela 4 5 an de

politikti e k o n o m i l o p l u n
talyan Komnist Partisi
teorisveni Gramsci.faizm
karsnda dlen yenil
giyi irdelerken yle ya
zar: Sosyalist Parti, 30
yllk yaam boyunca tal
ya'nn ekonomik ve top
lumsal yapsn inceleyen
bir kitap bile karama-'
mtr. Bizierin btn ile
bilgisiz, btn ile yolu
muzu arm olduumu
zu kavramak iin yalnz bu
soruyu ortaya koymak ye
ter. *
Trkiye'nin siyasal tari
hinin doru drst yazld
da iddia edilemez zaten.
Sac yazarlar, tarihi urdan hurdan demeye u
ramlardr hep. Bu. on
larn. Kemalizme greceli
olarak eletirici tavr al
malarndan geliyor. Ama
Marksist sol. tarihi. Ke
malist tarihilerden ren
mitir. Bu da. Marksist ha
reketin balca rahatszlk
larna kaynak olmutur.
Halen de byledir.
Trkiye'nin siyasal tarihi
yazlmad. Tarihin taslak
lar birer ikier ve yeni ye
ni ortaya kyor. Daha
uzun sre de yazlamaya
cak. Nedeni, devlet kasa
larna kilitli belgelerin,
ancak resmi tarihilere
ak olmas..Onlar da res
mi tarihi deitirme duru
munda deiller. Dier
yandan, tarihinin tarih bi
linci. genel olarak resmi
ideolojinin snrlarn daha
yeni yeni amaya balyor.
Son bir neden de. teorik

marksizmin henz Trki

ye'de kendini tasallutlar
dan kurtaramamas...
Trkiye'de tarihin irde
lenmesine. ilk byk dar
be. Kemalizme biad eden
eski TKP Merkez Komite
si yelerinin oluturdukla
r Kadro hareketinden gel
mitir. kinci byk darbe
de, Kadroculuu 1960lardan sonra diriltmeye aba
layan YN hareketinden.
Genel olarak sosyalist ha
reket. bu iki byk saldr
karsnda ylesine kat bir
ideolojik ekillenme iine
girmitir ki. Kemalizm
daha hala sosyalist hareke
ti etkileyebilmektedir.
Sosyalist hareketin bal
ca arpklklarndan bir
dieri ise. dncesine
ve/veya eylemine her za
man Atatrk'ten bir daya
nak aramasdr. Bir dnem
Krt devrimcileri de bunu
srarla srdrdler. Halen
de srdrenler var.
kibine Doru dergisinin
gizlenmi bir belgeyi ak
lamasndan sonra. Trki
ye'de kopan kyamet, bu
dzeyde gene bir takm
ideolojik atlaklklara ne
den olmaya aday. Kuku
suz. belgenin yaynlanma
sna kar alnan tavr
utan verici. Ama. Ata
trk'n kanl eylemlerinin
nne, bir takm ilerici"
laflan geirmenin artk
herhangibir gerekesi kal
mad kansndayz.
Szkonusu belgenin ya
ynlanmas nedeni ile hak-

BELGE
zmit Kasn
16Q7 Kanuniseani 1339
9.5 sonra
stanbul Mebusu Adnan
Bey
Vakit Bamuharriri Ah
met Emin Bey
Tevhidiejkr Bamuhar
riri Velid Bey
leri Bamuharriri Suphi
Nuri Bey
kdam Muharriri Yakup
Kadri Bey
Tanin Muharriri smail
Mtak Bey
Akam Muharriri Falih
Rtjk Bey
ileri Muhabiri Kzade
Hakk Bey
Gazi Pka- Konuaca
mz esasl meseleler ne ise
evvela onlar tespit ede
lim. Hangi noktalar
renmek istiyorsunuz?
KRT MESELES

Gizli belgeler
knda toplatma karar verilen
kibine Dorunun szkonusu
saysndaki belgenin trke e
virisini okuyucularmza sun
mak istedik. Konuyu deiik
boyutlar ile irdeleyen bir de
erlendirmeyi ise, nmz

deki saylarda vermeye al

acaz.
Szkonusu belge, 16 Ocak
1923te zmirde, gazetecilere
Atatrkn Krt sorunu ile ilgili
dncelerini anlatmas ile il
gilidir.

Ahmet Emin Bey- Krt

meselesine temas buyur
mutunuz, Krt meselesi
nedir? Dahili bir mesele
olarak temas buyurursanz
ok iyi olur.
Gazi Paa- Krt mesele
si; bizim yani TrkJerin
menfaatine olarak da ka~
tiyyen mevzuubahis ola
maz. nk malumualiniz bizim hudud-u milliyemiz dahilinde mevcut Krt
anasro surette tevattun et
mitir ki pek mahdut yer

lerde hali kesafettir. Fakat

kesafetlerini kayebede ede
ve Trk anasrnn iine
gire gire yle br hudut ha
sl olmutur ki Krtlk na
mna bir hudut izmek is
tersek Trkl ve Trki
ye yi mahvetmek lazmdr.
Faraza, Erzuruma kadar
giden, Erzicana, Sivasa
kadar giden, Harputa ka
dar giden bir hudut ara
mak lazmdr. Ve hatta,
Konya llerindeki Krt
aairini de nazar- dikkaten hari tutmamak lazm
gelir. Binaenaley bahbama bir Krtlk tasavvur
etmekten ise bizim Tekilat- Esasiye Kanunu mu
cibince zaten bir nevi ma
halli muhtariyetler teek
kl edecektir. O halde
hangi livann ahalisi Krt
ise onlar kendi kendilerini
muhtar olarak idare ede
ceklerdir. Bundan baka
Trkiyenin halk mevzuubahs olurken, onlar da be
raber ifade lazmdr. fade
olunmadklar zaman bun
dan kendilerine ait mesele
ihdas etmeleri daima variddr. imdi Trkiye B
yk Millet Meciisi, hem
Kltlerin ve hem de Trklerin sahib-i selahiyet ve
killerinden mrekkeptir
ve bu iki unsur btn men
faatlerini ve mukadderat
larn tevhid etmitir. Yani
onlar bilirler ki bu mte
rek bir eydir. Ayr bir hu
dut izmeye kalkmak
doru olamaz.
[2000e Doru,Say 35]

Hencerenin dibi!

BineBeroe

Z 12 Eyll darbesinin 7. yldnm yun dnda gerekli biimde protesto edilemedi.

Bununla beraber. Trkiye'de gerektiinden ok daha fazla ve ok daha anlaml bi
imler iinde protesto edildiini belirtmek gerekir. En azndan, bu gn ankaya'da
oturan sivil elbiseli general, hayat tarafndan tekzip edilmi oldu. Tezleri ve iddialar
birer birer yzne vuruldu. Devleti zorla ele geirme suunu hukuken olmasa bile,
fiilen ileyen bir devlet memurunun hazin psikolojisi iine sokuldu.
Evren. 40 yl klalarda asker siyaset yapmaz gibi edepsizce bir kavramn ardna
snp omuzundaki yldzlan oalta oalta. bir gece anszn siyaset yle deil,
byle yaplr iddiasyla dev letin tepesine sng zoruyla geldi zaman, siyasi parti
leri kapatp, liderlerini srgne gnderme gafleti iine girmiti. Evren Onlar,
tencerenin dibini kirlettiler, biz temizleyeceiz diyordu.
Darbenin 7. ylnda, tencerenin dibini kirletenler, gene i bana geldiler ve bugn
vann siyasi partilerin bana geecekleri iin de. pek sayn Evrenin olaan gr
melerinde bu tencere kirleticilerle, tencere temizleyici zat. memleket meselelerini
konuup tartacaklar!
Bu arada, kprlerin altndan oka sular akt. Sular akp giderken, bir kuan
genliini, umutlarn, deerlerini de alp gtrd. Toplumun yoksul kesimleri ar
biimde yaralandlar. Aclar ektiler. Trkiye zaman ve mekan boyutu itibariyle
1980 Eyllnden farkl bir yere geldi. Artk, siyasi partiler de, Trkiyenin
meselelerini daha farkl bir yerde tartma ihtiyac duymaya baladlar. Bu arada
SHP. Trkiye'de krtenin serbest braklmasn isteyecek kadar ileri gitti.
Esasen 12 Eyll Trkiye'de sac diye adlandrlan kesim tarafndan kendi rasyonel
leri iinde gerektii biimde yazlp tartld. 12 Eyll tartmayan Trkiyedeki
sol.
Sol her ne kadar sivri laflar, ortodoks tavrlar gelitirir bir grnmde ise de, daha
yakndan bakld zaman, saclar kadar tezlerini ve deerlerini korumada kararl
olamad. Bu balamda, 12 Eyll srecinde bir Nazl Ilcak mutlaka anlacak. Solda
bir N. Ilcak bumak ise herhalde olduka zor. Zindanlardaki yiit dostlar elbetteki
bu yargnn dnda!
Hatrlyorum, 17 Eyll'de bir toplantya katlmak zere bulunduu talyadaki bir
adadan alt Milliyet gazetesine bir yaz gnderen etin Altan unlar yazm
t .Duyduk, askerler iktidara gelmi. yi de olmu. Bu yol bizim yolumuzdur. Bu yol
Atatrk n yoludur !
Oysa, biz, etin Altanm uruna gnlerce siyasi poliste sorgulanm, 8,5 yl ar ce
zalara arptrlmtk.
Yolumuzu nasl da karartmlard. Nasl da bilgisiz, bilinsiz braklmtk.
Sre iinde didie de bir yerlere ulatk. Bilgi ve deneylerimiz artt. Bugn bu
kuak, 68 Kua diye anlyor. Ne kadar dorudur bilemem. Ama, 68 Kua
gene bugn bir esrar perdesinin, bir sr dnyasnn iinde gibi grlmek, gsteril
mek trajedisiyle kar karya.. Biz de, 60l yllarda Eski Tfekler"\, ilgili olarak
benzer bir bilin arpklnn trajedisini yaadk. Onlar, mezar kaknlan,
hortlaklar olarak grenlerimiz bir hayli fazlayd. Yzyze gelip de, tarihin kori
dorlarnda dolamaya baladmz gnlere kadar bu bylece srd.
Burjuvazi, kuaklar arasndaki kpry infilak ettirmiti. Sreci omuzlama iddias
tayanlar da, u ve ya bu biimde buna hizmet etmekteydiler.
Bugn ayn trajik yapyla yzyze geldik. 12 Eyll darbesi, beyninde en azndan 25
yllk bilgi ve deneyleri tayan kavga kua ile, yeni yetien kadro arasna demir tel
ler gerdi. Gnlk gazeteler, haftalk dergiler bu demir telleri urasndan burasndan
aralamaya alrlarken, sorunu, sreklilii salayacak, bilgi ve deneyleri kuaktan
kuaa aktaracak bir bilinle sunmuyorlar. Tersine, sorun, burjuvazinin masal, efsa
ne dnyas iinde, arpk, artc, sakat biimler ve ierikler iinde sunuluyor.
Burjuvazi iin mesele yok. O, bir tarihin, bir devletin mirasn istedii gibi kulla
nabilir.
Sorun solun, zellikle de marksist solun sorunu.
12 Eylllerin demir tellerini yrtp kmak, kuaklar arasndaki bilgi ve deney akta
rmn salayacak kprleri kurmak, son 25 yl etinde, kemiinde yaayan kadrola
rn, nderlerin, politik glerin omuzlarnda duruyor.

G Salvegera 7 an ya 12 lon, li dervey welat wek ku pewist nehat rrekirin li gel

v div b gotin, ku li Tirkiy ji pewist j zdetir bi mana bi gelek awayn hate protestokirin. Bi kman ew general, ku bi ciln sivl niha li ankaya rnitiye, ji al jiyan ve tekzb bye. Dtin ramann w yeko yeko li ry w hatin xistin. W ji al hu
kuk nebe j, ji aliy pratike sunca bi zor destxistina dewlet kirb. L ro ketiye
nav pskolojiya memurek belengaz.
Evren, 40 sal di bergehan de (karargah-kla) pirpirikn mil xwe zdetir kir b
edep digot; Esker siyaset ve mijul nabe L evek, ji nika ve; siyaset ne bi w
away bi vf aw ayt kirin got bi zora singu ve erka dewlet xist bin dest xwe. Partiyn poltk qedexekir serokn wan and sirgun. W, wan bin bero qirejkirin,
em d paqij bikin digot.
Di 7 saliya derbey de, yn ku bin bero qirejkirbn, dsa hatin ser kar xwe y
ber ro yan j sib d dsa bibin serok partiyn xwe. Yn ku bin bero
qirjkirbn bi y, g elek birz Evren ku bin bero d paqijkiriba d runin
li ser pirsa welat gotbj bikin!
Di v navber de bin pir gelek av derbas b. ev av xortan, civan, hv hjayiyn neslek j bi xwe re bir. Xizann civat giran birndar bn. Derd xam kiandin.
Tirkiye, ger ji al dem ger j ji al ch lona 1980 derbas kir hate chek din. d,
partiyn siyas j destpkirin, ku pirsa Tirkiye chek cuda de mineqee bikin. Di
v navbeyn de SHP, hewqas p de , ku xwastina azadiya Kurd kir.
Di esl xwe de, 12 lon li Tirkiye ji aliy rast di nav rasyoneln xwe de bi awak pwst
hat nivsandin gotbejkirin. L ep, 12 lon minaqee nekir. W nekola. Mirov j
nzik binre, her end ep gotinn tj j bike bi awak ortodoks tzn xwe j bide
xuyakirin dsa j qas rast bi awak stkrar xwed dtn hejajiyn xwe demeket. Di
v manay de di pevajoka 12 Ilon de yek Nazl Ilcak d b brann. Dtina Nazl 111cakek di nav ep de gelek zehmet e. B guman, dostn egt ku di zindanan de nin,
dervey v minejee nin.
Te bra min, 17 Ilon de etin Altan, ji giravek(ada) talyay ji Milliyet re nivsarek
andib. Di w nivsar xwe de; Me bihst. .. Esker hatine ser hikim. Ba bye. Ev
reyam eye. E v r r y a Atatrk^ E m jjib eretin Altanketbndestpolsasiyas,
bi rojan di bin tehqqatan de mabn 8,5 sal cezay giran girtbn.
awa rya me tar kirbn. awa em nezan hitbn. Di nav gvajok de bi runa
xwe qeliyan gihitin chek. Zanabn tecrubeyn me bn. Iro v cl (nesl) r
dibjin Cl 6 8 an . iqas raste nizanim. L ro Cla 6 8 " an di bin kirasek bi es
rar di nav dinyak diz de t ditn nandan.
Em jdi s a l n 6 0 d e li ser TifingnKevn zyntrajediyjiyabn. Gelekji m eew
mna p rabokan (eytanqun) didtin. Heya ku me hevd naskir di revaqn drok de rast hev hatin.
Burjuvazi di navbera clan de girdayn ne hitb. Kesn ku idiay hilgirtina bar
pevajok dikirin, wan jji v yek re xizmet dikirin.
ro dsa em rast v trajediy hatine. Derba 12 Ilon di navbera cla tkoer ku xwed zanebn tecrubeya 25 salan e kadroyn nhat de tln hesin kiand.
Rojnameyn rojane kovarn heftey, ku dixwazin tln hesin ji alk ve vekin, nikarin hebn domandina zanebn tecrubeya clek bigihjnn clek dtir. Li bervajiy ve, pirs, di nav rok efsaneyn burjuva de, bi awak seqet naverokek p t
pkekirin.
Ji bo burjuvaziy ne xem e. Ew, dikare mrat droka dewletek bi kefa xwe bi kar
bne. Pirs pirsa ep bi taybet j pirsa epa marksst e.
ikandin berterefkirin tln hesin yn 12 lonan, awakirina pirn pwend di nav
bera clan de, danna zanebn tecrbe ji clek dtir, li ser miln kesn rber, qadro
hzn poltk, ku di xwn la xwe de v yek jiyane, disekine.

RLPEL / SAYFA 2

Orhan Kotan

KURDISTAN PRESS 16 LON / EYLL 1987

r e z a n afc>or a v a k
Beiki, yolu aan, nclk eden bir Trkiyede kim tepki gsterecek? De- Tepki gstermeme, Kemalizmin, ayntip. Gen yata balatt almalara say- mokrat denilen kesim Kemalisttir! En has- ca ovenizmin, Trk aydnlarnn baz da
m var. kt iin de seviniyorum
sas olduklar konu, Krt sorunu!
marlanm dondurmasndan ileri geliyor.

Demokrat an dohknh!
Trkiyede hassa evrelerin
balca hedefi durumunda bu
lunan smail Beiki, cezasn
arada kprlerin altndan ok
I irts c p s

says artmaya balamt. Bu

nunla beraber, sorun, Beiki
nin byk bir titizlikle aklaveden ok, gnn karlarna
uyarl politik bir zemin zerin
de durmaktadr. Konu ile ilgili
olarak Trkiyede bir hayli ya
yn yapld. Aadaki yazda,
deiik konularda olumluolumsuz dikkatleri stne e
ken Yaln Kkle yaplan bir
syleiyi sunuyoruz. Anlald
kadaryla, Trkiyede soru
nun burjuvazinin izdii snr
lar iinde boulmamas iin de
mokratik ve sosyalist siyasal
glere daha bir hayli grev
dmektedir.

smail Beiki ve almalar

hakknda ne dnyorsunuz?
Trkiyede Krt Sorununun
politik bir sorun olarak ele alnma
snda nclk hatasyla sevabyla
I.TPe aittkTP, Dou Mitingle

rinin Krt yurtlarnda gerekle

mesini salad.
smail, bu dnemin ocuudur.
ok namuslu bir tutum taknd.
Yapt, akademik-bilimsel evre
de sorunu incelemek ve yazmak
tr. Bunu da mmkn olan en yar
gsz ekilde yazd. Ondan nce
de yazanlar olmu, ama bilimsel
deil, ven yaklamlar olmu.
smail, doutan Trk olduu
halde bu ovenizm emberini kr
mtr. smail, bu ie Erzurum
niversitesinin snrl imkanlar
erevesinde, namuslu, medrese
de yetien bir profesrn (bra
him Yasa) krssnde mmkn
olan nesnellikle yaklaan, hepimi
zin sevdii, sayd, ilelerine
zldmz bir arkadamzdr.
smailin almalar Krt halk
zerine yapt aratrmalarla s
nrl deil. Beiki kiisel olarak
da son derece yumuak, sessiz
ama inand yerde mcadele
eden, karsnda kendisine uygun
grlen cezalan bir dervi aldr
mazlyla gsleyen bir arkada
mzdr.
Dnya kamuoyunun tepkisine
ve youn ilgisine karn Trk ka
Yaln Kk; Beiki, yumuak, sessiz; ama inand yerde mcadele eden, kendisine uygun grlen cezalar bir dervi
aldrmazl ile gsleyen bir arkadamzdr diyor. Yukardaki resimde, Beiki tahliye olduktan sonra Adana nsan Haklar
muoyunun sessizliine, ilgisizlii
rgt temsilcisi Ahmet Tatl (solda) ve Avukat Serhat Bucakla grlyor!
hakkndaki dnceleriniz ne
lerdir?
Beiki trnden bir arkada
mzn (bu eylemci de olabilir),
Trkiye gereinde sadece yaz

dklan iin, dndkleri iin

acmaszca bir yazgyla babaa
braklmas dnen, insansever
taraftarlar isyana srkler, bu
normal.
Trkiyede bu isyan yeteri kadar
yksek sesle dile getirilip duyulmadysa bu Kemalizmin, ayrca
ovenizmin Trk aydnlarnn baz
damarlarn dondurmasndan ileri
geliyor. Yine, Trkiyede ok sa
yda insanmz bir oklan gibi
Beikinin yaamak zorunda b
rakld durumdan ac duy
mutur.
smail Beiki, Krt Sorunu
na yaklam, demokrat olmann
ltlerinden biridir diyor. Siz
nasl dnyorsunuz?
Buna ok yatkn deilim.
Krt hareketi demokrattr

Yaln Kk: Ksaca eer insanlarmz, baka bir konuda ilgilerini gsteriyor da, Beiki konusunda susu
yorlarsa, bu, demokrat olmamalarndan deil, tersine demokrat olmalarndan geliyor. nk tutarsz ve
rkektirler

KURD1STAN PRESS 16LON / EYLL 1987

dese katlrm. Durum demokra

si, demokrat nitelemesiyle akla
namaz. Demokrat an doldur
mutur. Devrimci, demokrat ol
Sheyla GNGR
mak dndadr. Sosyalist olunur, Yeni Gndem dergisinin 69.saysnda Murat
devrimci olunur derim.
Belgenin bir yazs var. Ana bal Ermeniler.
Balk Trkiyede yaynlanan bir dergi iin olduk
Ksaca, eer insanlarmz baka
bir konuda ilgilerini gsteriyorlar a iddial. ddiann, yaznn ieriine de yansd
sa ve smail Beikiye ilgi gs n varsayan her okuyucu, yazy byk bir dikkatle
termiyorlarsa bu demokrat olma- okumaya balyor. Ne var ki, Sayn Belge, Fransa1
TC adna mahkemelere giren, Prof. Mmtaz
malanndan deil, aksine demok da
Soysal ile, Prof. Trkaya Atavn sadk bir izleyi
rat olmalanndan geliyor. nk, cisi olarak soruna aklk getirme gayreti iine
tutarsz ve rkektirler. Toplumun giriyor.
demokrat diye adlandrlan kesimi
yle yazyor Saym M.Belge: Olayn, bir
Ban Davas na youn ilgi gste genosid kavram iine girmediine inanyorum.
rirken (ona da mutlaka gsteril Genosid, planl, bilinli ve topyekun bir olaydr.
meli) ancak, Beikinin duru Nazilerin, Yahudi'lere ve bir ok beyazBatlnn
zaptettikleri blgelerin yerlilerine uygulad poli
munda sessiz kalabiliyor.
Kendisi, kendisi iin zgrlk tika, genosid katagorisine girer. (Kuzey Amerika
yerlileri, Gney Afrika zenci kabilelerinin bazdan
kampanyalan istemedi. Bu onun vb.) Ama, Osmanl devletinin sava koullan iin
dervi, efendi kiiliinden gelir.
de, bir ksm kesin olarak dman ordusuyla ibir
Snfl toplumlarda yneticiler liine girmi Ermenilere uygulad muamele bir
ok yklenirler. Bask, toplumu genosid deildir.
Biraz ayp olmuyor mu Saym Belge?
sahip kmaktan uzaklatrr.
Siz, Ermenistan zerine oynan oyunlan bilmiyor
Trkiyede kim tepki gseterecek?
Demokrat denilen kesim Kema olamazsnz. ngiliz smrgeciliinin ve arlk
listtir. Krt konsu da onlarn en Rusyasnm faaliyetlerinden haberim yok demeniz
mmkn deil. Smrge paylamnda pay almaya
hassas olduu durumdur.
kalkan Alman emperyalizminin Abdulhamid1
Sosyalist Parti tartmalarnda den itibaren Osmanllar e kurup geltirdii ve t
''Krt Sorunu olmadan olmaz'' tihatlarla srdrd ilikileri de bilmiyor olma
dedim. Ama Beiki gibi deil. nz mmkn deil. Kald ki, gizli belgeleri bir ya
Beiki, yolu aan nclk eden na brakalm, jenosid planlaycs Osmanl
bir tip. Gen yata balatt al paalarnn anlan bile yaynland. Artk bunlan,
malarna saygm var. kt iin sokaktaki adam bile bilmekte. Ermeni jenosidinin
bamda itibaren nas titiz bir dikkatle hazrland
de ok seviniyorum.
1979da TGSnin yaplan son , planl, bilinli ve topyekun uygulamaya geiril
dii sr deil ki. Bu planlarn, bilinli ve sistemli
toplantsnda var mydnz? Beik imha eylemlerinin iinde, srgn kafilelerinin ge
i ile ilgili ne yaplmt?
ecekleri yollar bile inceden ince hesaplanmt.
Son kongrede ben de var Yol boylarna yamac baskn gruplarnn yerleti
dm. Beiki tutuklanm ve Top- rilmesi bile ihmal edilmemiti. Tekilat- Mahsuta Cezaevine alnmt. Bunun sann zel olarak yetitirilmi elamanlarnn mari
zerine Gemi olsun eklinde fetleri ise, Trkiyede piyasa romanlarna bile konu
dayanmay gsteren bir telgraf olacak aldkta cereyan etmiti.
Merak konusu olan ey u: Siz saym Belge, ne za
ekilmesi nerisini Bilgesu Ereman,
rnein Dersim feodallerinin yok edilmesi
nus ve B. Kafaolu nerge olarak
ilerici bir eylemdir diyeceksiniz. Bunu yle for
sundu. Ama TGS Bakam sfaty mle etmek gerekecek herhalde. Geri ben, TC
la Aziz Nesin reddetti. Tartma yetkilileri gibi dnmyorum ama, Kemalistlerin
kt, ama sonuta kabul Dersimi yerle bir etmeleri, Krt halkna kar de
edilmedi. ildi!!.

66
genosid 9

RPEL / SAYFA 3

p o litik ti

( 'k o n o m i

to p lu m

Gazeteci bir kavga adam

Kardelik 29 Nisan 1967de gndelik Parti Merkez Yayn Organ XEBAT 571. Krdistan Press, 1898de Kahirede basbir gazete olarak yayn hayatna girdi. 50-60 sayya ulat. 4-5 bin civarnda bask ya- lan Krdistan gazetesinden sonra nemli
bin civarnda bslyordu.
pyoruz.
bir aamadr.

Peki ama bu denli youn bir emein

rn olan gazetenizin yaps nasld?
Gazetede, demokrasiden yana olan
tm eilimler vard. Kitlenin gereksi
nimlerine karlk veren, aktel bir iz
gimiz vard. Yazarlarmz arasnda
Trkmenler, Araplar, Asuriler vard.
Tm sorunlarn zerine korkmadan gi
debiliyorduk. Bu yanyla denilebilir ki,
gazetemiz tm demokrasi glerinin,
kendisini, Baasa kar ortak olarak ifa
de edebildii bir platform olmutu.
Sizce gazetenizin nemi neydi?
Bakn rnek vereyim. Baas
1969dan bugne Hevkari9adl haftalk
bir gazete karr. Haftada 6 bin baslan
Sayn Bave Uza, bize nce kendiniz
bu gazetenin tek zellii Krte basl
masdr. Baasn Krte yayn organ
den szedermisiniz?
olan bu gazete, Iraktaki 4 milyon Krt
N e diyeyim? Uzun yllardr devri
min saflanndaym. eitli grevler st
iindir. Oysa Irakta 58 adet arapa ya
lendim. Bunlar yrttm ve yrtyo
yn organ kar.
rum. Daha nceleri eitimcilik ve gaze
Bunlardan en byk 8 yayn organm
tecilik yaptm. Devrimci mcadele
alrsak, haftata 1000 arapa 240 arapa
kesitimin nemli bir dnemini gazeteci
gazete der.
Kanmca rakamlar hereyi anlatyor!
lik almalarm kapsar.
Yani ncelikle taban olan bir talebe ya
nt olduk. Sonra da siyasal mcadelede,
ortak bir demokrasi platformu yarata
bildik. Ayrca da, Krdistanda ulusal
kurtuluu bilin ve mcadele tabannn
geniletilmesine aktif katk saladk.
Tm bunlarn yanda, gazetemizin ya
ratt kadrolarn Krdistann siyasal ve
entellektel yaamnda nemli bir yerle
ri vardr.
Devriminizin u aamadaki yayn fa
aliyetleri ne dzeydedir?
ncelikle merkez yayn organ
Xebati karyoruz, 571. sayya ulat,
( 11 )
4-5 bin adet basyoruz. Bundan baka
- e
aylk 1Haber Blteni9 karyoruz.
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllUlllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
m
I___ _____
_________________________________________________I Bunlardan baka, Metin, Zagros, e
fin, Ezmer, Baba Gurgurvb. isimli bl
EITeaxi - Kardelik - Brayet gazetesinin balk kpr.
gesel yayn organlar da kyor. Ayrca,
Hangi gazete, bize bu konuda biraz sansrden geeceini bildiimizden, ngilizce, Arapa, Almanca haber bl
ayn konuda hep 3-4 makale yazardk, tenleri ve eitli konularda bror ve ki
bilgi verebilirmisiniz?
IKDPnin merkez yayn organ Sansrcnn budama olanan azalt taplar yaynlyoruz.
Xebat 1946lardan sonra illegal olarak mak iin!
Bir de bilindii gibi, dzenli radyo ya
Sonra datm, o cidden bir azapt. Re ynmz var.
yaynland.
Uzun ve etin yllardan sonra, 29 jim kart tek gazete olmaklmzdan Krdistan Press *hakkndaki gr
Nisanl967de gndelik Teaxiy-Braye- dolay, datmmz srekli olarak en leriniz ve tavsiyeleriniz nelerdir?
-Kardelik" isimli bir gazeteyi yayn gellenir ve sabote edilirdi. Ama bu g Krdistan Pressi, 1898de Kahi
l ve engellemeleri, militan bir da rede yaymlanan Krdistan adl gaze
hayatna soktuk.
Bu abann iinde IKDP eski parti sek tm ve halk destei ile askariye indirebil- teden sonra, nemli bir aama olarak
gryor ve deerlendiriyorum.
reteri Muhammed Kerim, Bar Komi mitik.
Belirttiim gibi, KP nemli ve des
Bunlardan baka ciddi bir kadro soru
tesi yesi Salah Yusuf, 1981den sonra
Irak zindanlarnda kaybolan Dahra numuz vard. rnein gazeteyi Krte teklenmesi gereken bir olay. Umudum
olarak dizebilen tek ustamz vard. Ve odur ki bu aba sre iinde daha da yetDewfik, halen sveteki Ferhat akali,
onu gzmzn bebei gibi korurduk... kinleecektir.
Almanya'daki
Serbes
Bamemi,
nerilerime gelince, ncelikle daha da
SSCBdeki Dr. Enver Kadf Cav, ABD1 Ajanslardan alman dnya haberlerinin
deki Celal Mirza Kerim, sveteki er- ise, Krteye evrilmeside ayr bir so fazla kurumsallamaya ve profesyonel
rundu. Mali olanaksa, bal bana ayr lemeye aln. Sonra da hitap ettiiniz
go Bekes, Seyit Nakam, Refik alak,
Remzi Kazzaz, A li Abdullah, Salih Yu bir dertti... Ha bir de, kat teminini d taban daha da geniletmeye aln. Bir
su f Kerim, Dr. zettin Mustafa Resul ve nyorum da, u anda da tylerim di de datm alanndaki sorunlarnz a
ken diken oluyor. Devletin tanzim ettii maya zen gsterin. Ayrca, ne dzeyde
ben vardk.
Haftada 6 gn arapa ve 1 gnde Krt kat datm kurumuyla nasl da cebel- olursa olsun hi bir bask ve engelleme
ye aldrmadan, azimle yolunuzda
e yaynlanan gazetemiz, demokrasi leirdik bir bilseniz.
Basklar... Dur sana hemen aklma ge ilerleyin.
mcadelesi veriyordu. 50 ila 60 bin ci
Ha hem bir neri ve hem de bir soru,
varnda baslan gazetemize, hkmetin len bir kan daha anlataym: 1967de,
her trl engellemelerine ve basklarna yl boyu kapmzda resmi niformal po KPde arap harfleriyle Krte bir bl
lisler beklerdi. Gelen giden herkesi m sreen olarak oluturamaz
ramen, talep ve destek ok bykt.
Yayn 1968de durdurulan gazetemiz, kontrol ederlerdi. 1973de ise, gazetemiz msnz?
Teekkr ediyorum Bave Uza.
11 Mart 197de yeniden yayn hayatna bombaland.
1972de M.M.Barzaniye hazrlanan Ben de teekkr ediyor ve alma
balad. 1974e kadar da devam etti.
Gazetemizin bu peryot iinde varln bir suikasti belgeleriyle deifre ettikten larnzda baarlar diliyorum.
05.07.87 - Krdistan
koruyarak srdrebilmesi gerekten b sonra, Baasn korkun bir saldrsna
yk bir baaryd. Tpk Irakta 1939 ila maruz kaldk. Bu dnemde Mecit Hac
1949 yllar arasnda karlan Gela- Kadir adl bir arkadamz kayboldu.
Kirve KALENDER
Daha neler, neler! Hemeyse...
vej adl bir Krt Kltr dergisinin Hani drt drtlk bir insan derler
ya, yle birisiydi, btn bir gezi boyun
ca konutuum ak sal adam. Bir ihti
lalciye ilikin tm zellikleri zerinde
tayordu: Bilgeydi, okuluydu, mtevaziydi; tecrbeli ve souk kanl bir
tarihti.
ok eyin mimar olduu halde, ken
disinden zellikle szedilmesinden ka
nyordu. Devrim korosunda, fondaki
bir keman olarak kalmakta srarl olan
M .Fin tek art, kendisiyle bu rpor
tajn Bave Liza ismiyle yaplmasy
d.
4Teki Bave Lizja 9 dedim. Ve baladk.

RUPEL / SAYFA 4

karlmas gibi.
Kardelik gazetesi, Krdistan gazete
cilik tarihinde gerekten nemli bir de
neydir.
ok iyi hatrlyorum, ubat 1974te
kardeliki hertrl baskya ramen 12
gn aralksz Krte olarak kartabilmitik. Sonras ise malum!
Basklar; glkler dediniz, bu konu
da anmsayabildikleriniz nelerdir? r
nekleyebilir misiniz?
ncelikle youn bir sansr.. nanr
msnz sansrcmz matbaamzda bu
lunurdu. Yani, bamzda annda sansr
belas vard. Sansr edilmi bir alay s
tunu bo yada srf sansrden kurtulan
blmleriyle, altna (Bu bo stunlarda
ne olduunu sansrclere sorun 9notu
nu derek yaynlardk.
Hatrlyorum, baskc bir yayn yasas
ktnda, sadece Yeni yayn yasas,
gazeteler iin bir daraacdr9diye yaz
dk diye, bamza getirilmeyen kalma
mt.
Sansr dedim.. Yazdmz hereyin

Bave Liza, 2. Blge Pemergeleri Resul Husse ve

Halit Werti ile birlikte...

KRDSTAN PRESS 16LON / EYLL 1987

r z a n a b o r c iv a k

Rojnamevanek tekoer!
Pit saln direj sext, me 29e meha N- Organa navendiya parti Xebat, gihitiye Derketina Kurdistan Press, pit rojnama
san 1967an de rojnameld rojane bi nav hejmara 571an. Xebat, 4-5 hezar nusxe ap Kurdistan ku 1898an de li Qahir derketi
Birayet xiste jiyana wean.
dibe
b, gavek giring e.

Zilamek por sp, ku ez evek heta ser sibeh p re peyivm, kan merivek temam
dibjin ya, ew j wisa b. Hem meziyetn tkoerek di w
de heb, germ b, nefs pik
b; xwediy tecrbe drokek
xwn sar b...
Bi ser, ku avakar gelek titan b l dsa j hez nedikir
meriv qala w bike. W, wek
kemanek pa di koroya ore de srar dikir ert M. F.
ten ev b, ku div ev hevpeyivn bi nav Bav Lza bihata
weandin.
Me bae Bav Lza g o t
destpkir:
Berz Bav Lza ji kerema xwe
dikar me serjiyana xwe agahdar
bik?
i bjim? Bi salan e, ku di
nav ref ore de me. Min di nav
ore de gelek wezfe girt ser
mil xwe. Hin j wezfeyn xwe
dimenim. Ber min kar perwerdey rojnamevan dikir. Rojnamevan, di jiyana tkona min
de demek dirj girng girtiye.

' ::
Bav Lza, li gel pmergeyn Leq 2. Resul Huss Xalit Wert.

| KURDSTAN PRESS 16W N / EYLL 1987

foto; ANK

We kjan rojnamey de kar kir?

Hn dikarin li ser w me agahdar
bikin?
Pit sala 1946 an Organa
Navend ya PDK-I, Xebat di nav
rewa illegal de hate weandin...
Pit saln dirj sext (etn),
me, 29 meha Nsan 1967 an de
rojnamek /ojane bi nav
BRAYET bi ereb (Teax)
xiste jiyana wean.
Di nav w xebat de, Sekreter
kevin y PDK-I Mihemed Ke
rm , Endam Komita Ait Salah
Yusuf\ Dara Tewfiq ku pit 1981
an ve di zindann Iraq de winda
bye, Ferhad akel ku niha li
Swed dij, Serbest Bamem ku
niha li Elmanya ye, Dr. Enver Ka
dir Caf ku niha li Yektiya Sovyet
dij, Celal Mrza Kerm ku niha li
Amerka dij, ergo Bkes ku ni
ha li Swed e, Seyd Nakam, Refiq
alak, Remz Qazaz, A l Abdulla, Salih Yusuf Kerm, Dr. zeddn Mustafa Resul ez hebm.
Rojname her hefte 6 roj bi ereb,
rojek j bi kurd dihat weandin.
Rojname BRAYET di tkona
demokrat de ciy xwe girti b.
Rojnameya me, navbera 50 60
hezar nusxe ap dib. Li hember
zordest astengn ku hikumet
derdixist piya me, dsa j xwestin pitgiriya rojname di nav
xelk de gelek mezin b.
Weana rojnameya me di 1968
an de hate sekinandin. L pit 11
Avdara 1970 rojname dsa hat
weandin jiyana w heya 1974
an dom kir.
Di w dem de weandina rojnam me parastina hebna w
serketinek mezin b. Weke, ku
weana kovara and, GELAWEJ
j di navbera saln 1939 1949 an
de serketinek mezin b.
Bi rast j, di droka rojnamevaniya Kurdistan de BRAYE-

T tecrubek girng e. Ba t bra min, li hember hem zordestiyan, di Sibata 1974 an de, me 12
roj serhev BRAYET bi ziman
kurd derxistib. Pa i l hat,
hnpdizanin...
We got zordest asteng hebn, di v babet de titn ku bra
we de ne i nin? Dikarin end msala bidin?
Beriya hem tit sansurek
idand heb. Ji xwe memur
sansr li apxane me de dima.
Ango, bela sansr her tim li ser
ser me b. Gelek caran di rojnam de situnn vala derdiketin.
W gav me binnot dinivsand
digot: titn di van situnn vala
de bihata nivsandin i nin? Ji ke
rema xwe ji memur sansr bipirsin.
Te bra min, gava hikumet qanunek apemen ya zordest derxist,
me nivsand; qanuna n ya a
pemen ji bo rojnameyan sdar
e. ' Ji ber w nivsandina me titek nema ku ann ser me. Me dizani b, ku nivsandinn me w
tkevin bin kontrola sansr. Ji
bo w, me ser babetek 3-4 maqale dinivsand, da ku memur sansr nikaribe w babet ji bin bi
de qedexekirin.
Pa mesele belavkirin; ew bi
rast j ezebek b. Ji ber ku rojnam me ten li hember rejm b,
her tim li piya belavkirina roj
name de astengan derdixistin
sabote dikirin. L, me wan asten
gan bi alkariya gel, gelek caran ji
hol radikir.
Wek din, problema me ya pirsa
kadroy heb. Wek nimne, ji bo
rzkirina kurd yek mamostey
me heb. me ew mna av
xwe diparast.
Wergerandina neyn ajansn
din ji ziman kurd re pirsek din
b. Pirsa abor ji xwe qehrek bi
serxweb. Bawer bikin, nihaj,
peydakirina kaxeza t bra min,
my la min radibin. We zaniba daira peydakirina kaxeza roj
name ve me ava hev du dibir
dian...
Zordestiya hikumet... ka raweste, ez end nimne bo te bjim, ku niha hatin bra min; di sa
la 1967 an de her tim li ber deriye
rojname polsn resm hebn.
kesn dihatin din kontrol di
kirin. Di sala 1973 an rojnam me
hate bombebarankirin. Di sala
1972 an de, me, di rojnam de sui
kasta (mihawele kutin) ku li
hember Melle Mistefa Berzan
bb, bi belgeyan ekere kirin,
ku ji bo v yek, ra BAASiya
li ser me dijwartir b. Di w qewimandin de, me heval xwe
Mecd Hec Qedir winda kir.
Me gelek tit dtin...
Ba e, di w rew de bi kedek
hja we rojnameya xwe derdixist.
Naveroka rojname ava b?
Hem dtinn demokrat di
rojnamey de ch digirtin. Rojna
meya me bersiva daxwaza xelk
dida xetek me rojane (aktel)
heb. Di nav nivskarn me de,
Tirkmen, Ereb Asur hebn.

Me b tirs li ser her meselek di

nivsand. Meriv kare bje, ji ber
naveroka w rojnam me bb
platformek miterek ya hem dtinn li hember rejm.
U gor we, girngiya rojnama
we i b?
Ez msalek bidim; BAAS
ji 1969 an heta niha bi nav
Hevkar rojnamek heftey
derdixe ew 6000 nsxe ap di
be. Taybetiya w ten ev e, ku bi
organa BAAS ya bi ziman kurd
ye. ji bo 4 milyon kurdn Iraq
t weandin. L alk din li Iraq
58 heb wean bi ereb derdikevin.
Heke em ji wan 8 yn mezin bigirin; her 1000 mirovn ereb re 240
rojnamey ereb dikeve. Ez bawer im, ev hejmar gelek tit fade
dikin. Ango, em ji daxwazek re,
ku bingeha w heb, bbn bersiv. Pa j, di tkona siyas de
me platforma demokrasiy ya
miterek pkan. Her wisa li Kurdistan, pvebirina zanebna
rizgariya netew de firehkirina
bingeha w de me rolek karger
(aktf) lst.
Li gel van titan, kadroyn ku
rojnameya me tgihand, li Kurdistan di jiyana siyas zanist
(rewenbr) de.ciy wan girng
hene.
Niha rewa wean ya ore
awa ye?
Em Organa Navend ya
PDK-I Xebat derdixin. Xebat gi
hitiye hejmara 571 an. 4-5 hezar
nsxe ap dibe, wek din Bultena Ne her meh derdixin. Li
gel ev organn navend, bi nav
Metn, Zagros, efin, Ezmer, Ba
ba Gurgur hwd. kovarn herem
j derdikevin. Her wisa bi ngilz, Ereb, Elman bultena na
pirtk j derdixin.
Wek t zann radyoya me rojane
program dike.
U ser Kurdistan Press dtin
pniyarn we i ne?
Derketina Kurdistan Press,
pit rojnama Kurdistan9 ku di
sala 1898 an de li Qahir derketib, girng dibnim.
Kurdistan Press, gavek girng e
div pitgiriya w b kirin. Ez
hevdar im, ev gav di peroj de
tekuztir bibe.
Pniyarn min ji bo Kurdistan
Press; Div hn bi avak profes
yonel bixebitin dezgah xwe bidin runitandin. Div bingeha
xwendevann xwe h frehtir bikin. Yek j, div hn hewil bidin
ku astengn belavkirn ji hol
rakin. Her wisa, div guh nedin
zehmet astengn li piya we
de, her her berdewam bin.
U pniyar pirsek min ya din
j ev e; Gelo hn di rojnam de nikarin cihek dam veqetnin ji bo
nivsarn kurd bi tpn ereb?
Zor sipas Bav Lza.
Ez j sipas dikim xebata we
de serketina we dixwazim.
Kurdistan 05-07-1987

Krve Kalender
RUPEL/SAYFA 5

p o l i t i k i . ( ' k c )t o m i * K )[ )l 1
ALMANYADAN KEMALZME TAZE KAN

YABANCI SORUNU MU-TURK SORUNU MU?

Son dnemlerde, Almanyara pro-trk bir

akm gelimeye ba'ad. zellikle niversite
evrelerinden destek gren bu akm, Trkiye1
nin yzyze olduu uluslararas sorunlar/res
mi ideolojinin erevesi iinde Alman kamu
oyuna sunma gayreti iinde grnyor. Sk sk
Trkiyeden davet edilen .yazarlara yaptrlan seminirlerle de, sorun, daha modern biimler iin
de sunuluyor. Krdistan Press, konu ile ilgili ola
rak, Oldenburg niversitesi retim yesi Yayla
Mnch-Bucakla bir grme yapt.
[^Trkiye'nin AETye girme giriimi aktel bir so
run. . Krdistan genelinde ve zellikle Gney Krdis
tan'da (Irak) ise, Krt halkna kar sava gndem
de. .. TC, gerek blgede gerekse uluslararas diploma
side eksi puanlar alyor. Aziz Nesin, byle bir
ortamda Almanyaya geldi. Toplantlar; konferanslar
dzenledi. Bunu nasl deerlendiriyorsunuz?
Trkiyenin politik dzeninin, zaman zaman ye
tersiz de olsa Avrupa basnnda eletirilmesi, yine po
litik ve bilimsel almalarda ok uluslu Trkiye ger
einden bahsedilmesi rnein BAGV ve GEWde
anadilde eitim konusunun bilimsel tanmlamas, Av
rupa Konseyinde kar baz kararlar vs. Trkiyeyi
Trk ulusunun lkesi olarak lanse eden ve savunan
Bilim
adamlarnn
Yazarlarn",
sanatkarlarn" bilimselliini, demokratln kime
neye hizmet ettikleri gereini beraberinde gndeme
getiriyor.
niversitelerden, kiliselere kadar uzanan Trk lobi
ciler, Trkdostlan", Trkiyeuzmanlan*gemi
te deiik gruplar halinde yrttkleri almalar son
dnemlerde daha etkin klmak amacyla koordinas
yonlu yrtyorlar. Ve ilerici grnml bir takm
eylemler yapyorlar. Fakat ierik olarak Trkiye ger
eine taban tabana zt olan bu almalar, hakim ide
olojiye hizmet etmenin tesine gitmiyor.
Aziz Nesin Bremende yapt konumada, Ben
kimseye birey retmek iin veya kimseden birey
renmek iin gelmedim, arkadalar ardlar ben de
geldim 9*cmlesini sk sk stne basa basa tekrarlad.
Kimseden renecek ve kimseye retecek bireyi
olmayan insanlarn, politik arenada piyasa atmas d
ndrcdr ve stnde dnlmelidir.
Trke ve Karaduman da Avrupa 'ya ktlar. Bu
l balanty nasl deerlendiriyorsunuz? Her
biri kendi alanlannda lider99 kii, u anda Trk
toplumunda canl tartmalar yrtyorlar. Yun d
na bu taarruz neden?
B u konuda bir yorum yaparsam, belki bana bir
Krt aydn ya da Krt milliyetisi diyecekler. Onun
iin ben Nokta dergisinde kan Cem Karacann ko
numasna dikkat ekmek istiyorum. (Karaca dnme
den nce, burada bir ilerici olarak, bir solcu olarak
lanse ediliyordu.) Karaca konumasmn sonunda y
le diyor; Son zamanlarda Trke, Aziz Nesin,
Abdullah Batrk ve Necmettin Erbakan gibi ta
nnm Trk politikaclarnn Avrupaya gelmesi,
Trkiye lehine ok yararl oldu.. Sylenmek iste
nen ok ak, bunun yorumunu biz yapmayalm. Bu
konuda daha baka birey sylemeye gerek var m?
Ban Demei ile dayanma" var dediniz. Bu
nasl bir dayanma? Bu ortamda ne ifade ediyor?
Bence sorun, Trkiye hapisanelerindeki demok
rat veya devrimcilerle dayanma deil. 1980 cuntas
na kar direnemeyen Avrupadaki Trk opozisyonunun (muhalefet) sorunu.
1980 cuntasna Trk opozisyonu teslim olmutur. Bu
teslim olma, skynetim Komutanlklarna gidip tes
lim olma (rnein DSK yeleri) veya Avrupaya
kp van gnll bir opozisyonel bir alma yapma ile
kendini ifade etmitir.
rnein 1981 Avrupa Konseyinde ilk giriimi yapan
Trkiyeli delegasyon iinde ben de vardm. Trk de
legelerin politik almalar hibir zaman Trkiyenin
yelikten atlmasn gndeme getirecek nitelikte de
ildi. Bu alma metinleri Avrupa Konseyi raporla
rnda mevcuttur. Hatta bu durum Fransa PC Milletve
killerinin Lady Flemingin (PASOK) Belikal Sosya
list Milletvekili Dejardin Claudenin eletirilerine yol
amtr. Bu politika gnmze kadar canlln kay
betmemitir. Ve bu yan gnllln utanc ierisin
de Avrupadaki Trkiyeli opozisyon zaman, zaman
Trkiyedeki tutuklularla dayanma eylemi dzenle
me ihtiyac duymutur. Birtakm politik ve kiisel
karlarn hesab yapld iin bu eylemler politik ie
rik ve etkinlikten yoksun, yzeysel, Trkiyede hapis
hanelerdeki
tutuklulann
dahi
sorunlann,
direnilerini dile getirememitir. 7 yl sonra sona er
mesi kararlatrlm bir dava ile dayanma eylemleri
Trk opozisyonunun zavalllnn ifadesidir. DSK
ve Ban Demei Davalan ok ince politik hesaplar
sonucu sona erdirilmi davalardr.
Bremen de yaplan Aziz Nesin in katld toplant
da sizde bulunuyordunuz. Aziz Nesinin konumalaRUPEL l SAYFA 6

Oldenburg niversitesi retim yesi Yayla Mnch-Bucak; Trkiyede sarsl

maya balayan Kemalist ideolojiye, Almanyadan taze kan gnderiliyor diyor.

Almanyada
Trklk!
Trk insan, kendi lkesinde, bir baka ulusun
ulusal deerlerinin imha politikasndan ok rahatsz
oluyr!
lk tepki u: Biz demokratz..Hapislerde yatm
z.. Bize nasl byle bir soru sorulabilir oluyor
nnda bilinli bir propaganda gzlemlediniz mi? Aziz Nesin ne yapmak
istiyor?
nce Aziz Nesinin hayat hikayesi anlatld. Bu almancaya evrildi.
Sonra A. Nesin kendi hayat hikayesini bir de kendisi anlatt. Bu da yeni
den almancaya evrildi. Yaklak 45 dakika...
Bence, Trkiyede insanlarn etiyle trnayla insanlk onurunu ayakta
tutumak iin direndii bir dnemde 45 dakika Aziz Nesinin zgemiinin
almanca-trke anlatlmas, Marko Paa glmeceleri ile Trkiyenin ciddi
sorunlarm tesine dikkatlerinin ekilmesi, kalitesiz bir palyaoluk ve
Trkiye halklanna kar ilenen politik bir ayptr.
kincisi: Aziz Nesin bir yerde biz Cuntaya karyz diye bir k yapt.
Trk Entelektellerinin 12 Eyllden bu yana kt bir snav verdiklerin
den bahsetti. Baz klasik aklamalar yapt. Sonra Biz Cunta 'nin kapatt
her kurulua alternatif bir kurulu oluturma karann aldk" dedi, ve
BLAR (YKe alternatif) anlatt. Daha dorusu kendi giriimini anlat
t... BLAR" gibi projelerle (tabi kendi nderliinde) yeni bir siyasal
arenaya geildiini zellikle belirtmek istiyordu.
[3Almanlann, niversite evrelerinin Trkiye'yi pozitif gsterme abalannn kaynanda neler duruyor?
Bunu tm niversite blmleri deil, yabanc sorunlaryla ilgilenen
blmler yapyor. Dil, Pedegoji, sosyo-ekonomik konulan inceleyen,

reten bu blmlerin Trkiyeye yaklamlan son de

rece dndrc. Bu da, ad geen blmlerin bi
limsel bir gemiinin olmadndan kaynaklanyor.
Trkiyenin tabulan Alman bilim evrelerinin tabulan olmu.
OTirk milliyetisi Almanlar " m kastedi
yorsunuz. .. ?
Avrupada yabanc ii gcnn varl, yeni i
sahalarnn olumasm dayatmtr. Yabanc ii so
runlaryla ilgilenen bu kurumlar, yabanc iileri ken
di toplumunun dnda grd iin, sorunlarn
zm yollann darda, resmi ilikiler eliinde ara
maktadr.
Trk Dan memurlan, tercmanlar, bilirkiiler,
retmenler genelde Konsolosluk araclyla atan
m veya Bavyera Eyaletinde olduu gibi Trk yetki
liler tarafndan gnderilmitir.
Trk kltr burjuvazisi ierisinde hakim olan Ke
malist grn, Avrupaya transferi dnldn
den daha da kolay olmutur. (Buna bir de NATO karlannn eklendiini dnn) Sre iersinde kemalizm, retim kurumlarmda, sanat evrelerinde,
basn-yaym, ii kurululannmda rgtlenerek ku
rumlamtr. Ve Trkiyede 1970 ylndan itibaren
Krt halknn ar koullar (hapis, lm vs.) altnda
eletirile dzeyde tekrar gndeme getirmeyi baard
(ve ok kstl olsa da baz Trk aydn evreler tarafn
dan desteklenen) Kemalizm bugn Avrupada bir
rnesans yaamaktadr. Son yl iinde gelien dinci
akmlara kar tek alternatif olarak Alman demokrat,
ilerici evreler tarafndan kaytsz artsz desteklen
mekte ve bu da kraldan ok kralc Alman evreleri
oluturmakta.
Trk dostu Alman, Aziz Nesine veya son yllarda
Trkiyenin kavununa, peynirine, raksna zlemleri
ni arklan ile dile getiren anti-cuntac sanatkarlann gecelerine gidince byk bir anti-faist grev yap
tn dnyor!! Eer bu kii bu tip eylemleri d
zenlemi veya Trkiyeye gidip geliyorsa, Milli
Gvenlik yeleri gibi ebedi dokunulmazl olan
Trkiye Experti nvanm alm oluyor.
Trkiye de Kn sorunu gndemde Aziz Nesin Avru
pa 'da. Bu resmi bir organize mi? zerk bir alma
m?
Resmi bir organizeden bahsedemem. Elimde
belgeler yok. Ancak ierik olarak ister zerk olsun is
ter resmi olsun, resmi ideolojiye yaplan bir hizmet
tir. Trkiyedeki devrimci ve demokratlara yaplan bir
hizmet deil. Aziz Nesin BLAR ulusal sorunla
ilgilenmez dedi. Bu resmi ideolojiye hizmettir. Bir
bilim yuvas nasl oluyorda Krt sorunu, Ermeni so
runu ile ilgilenmiyor? Bu resmi ideolojinin gdmn
de olmaktr. A.Nesin, Biz kltrsz braklan gen
lii eitip gelitireceiz. BLAR'n ulusal soruna ve
recek zaman yok ' ' demiti. ok da hakl!! Trkiyede
niversite kurumlan hi bir tarihte demokrat olmad
lar ki. Trk niversiteleri,*Beiki gibi bir bilim ada
mn niversiteden uzaklatrmtr.
[JKnlerin bu alandaki almalann nasl bulu
yorsunuz?
B u alanda ok eksikliklerimizin olduu zc
bir gerek. Almanyada alan 350 bin Krt iisinin
sorunlanna gereken arl veremedik. Ama en ufak
bir resmi yardm almadan, rk bir politikann srek
li bir gazabna urayan Krt kurulularnn almala
rnn politik deerlendirmesini yaptm zaman, gele
cek iin ok umutlu olduumu da belirtmek isterim.
rnein BAGIV almalarnda, ana dilde eitim ko
nusunda deiik kesimlerden yaplan basklar kar
snda Krt rgtleri baarl olup kendini kabul ettir
mitir.
Peki, alternatif?!
Koordinasyon, birlik, dayanma ile Almanyada
yaayan 300.000e yakn Krtn sorunlanna eilmek,
kamuoyu oluturmak.
Bir Kn Lobisi mi?
Hayr, hayr Lobi deil! Ama pratik alan in
sanlarn ve rgtl insanlarn birlikte almas. Bu
grup karlarn esas alan bir alma olarak anlal
mamaldr.
Aziz Nesin, Trkiye de bir demokrat "tr. Kn
Sorunu nda ise, bir ven. Bu apraz nasl akl
yorsunuz?
Trk insannda lkesinin gereklerinden kopuk,
demokrat, yurtsever, bilim adam, politikac, sosya
list olabilecei gr hakim.
lkesinde bir baka ulusun ulusal deerlerinin imha
politikas uygulandm duymaktan son derece rahat
sz oluyor. lk tepki, biz demokratz, hapis yatmz
bu bize nasl sorulur? Sonra utangal geince, ezen
ulusun bilgi aydm pozlannda aklclk yapyor:
Aman ne yapyorsunuz, hasas konular, emperya
lizm, ban, kardelik.. ok sknca da vatan mil
let sakarya nutuklaryla mahkemeye verdii general
leri gerilerde brakan ifte standard bir aydnck
_______________________
oluyor.
k r d is t a n p r e s s i i l o n i e y l l m ?

r z a n akxDr c v a k

Pemerge, rya Sersing

Amediya girt!

Pmergeyn Liq 1. y, PDK-I, rya Sersing Am ediye

j i dagirkeran p a q ij kirin.

Foto; ANK

eva 11-12.8.87an de bo nezkbna branna damezrandina

part, pmergeyn end rekxirawa ser bi komita Naveya
Amedi Zaxo, mifrezek komita naveya xan, hzek ser
bi berageh (karargah-maqar) Liq 1. pkve hrek ber fireh birin ser baregeh Tabura Bbad hem sirye (blk)
qereqoln derdora w ku dikevin ser rya giti ya Amd
Sersing.
Hzn pmerge bi alikariya gel nav, bi planek rk
pk, di saet 24 an de dest bi r kirin. Pa erek bi hz
pmerge ev bargeh, sirye qereqoln jrn bi destxistin.
1-Baregeh Tabura Siwik 87 li Bbad
2-Baregeh Siryey leker Iraq li Girguz.
3-Baregehe siryey leker Iraq li Girbilecank
4-Qereqola dijmin li Barux.
5-Qereqola dijmin li ser reya Bilcank.
6-Qereqola dijmin li Hemzik ev j ser bi Tabra 87 .
7-Qereqola dijmin li Mrgerav.
8-Qereqola dijmin li Gir Qaqika.

9-Qereqola xwefiro Mihemed Ebdi Koeraxa li p barege h Tabra 87. .

Di encama ev er de, mistear, xan Sed Xell Silmany, ku bi nav Seid Xeyat t naskirin bi dehan asker ca
hatiye kutin. Kelexa (ceseda) 75 dijmin li sehe er man.
Her weha hejmarek pir ji dijmin hatine dl girtin. Ji van 45
kes birine navey rizgarkiri.
Destkeftn pmerge di v er de;
-Zdetir 100 kalankof
-8 heb RBG
-6 heb rea Diktaryof
-Fiek cebirxaneyek crbecr.
-Gelek erzaq
-3 hstir.
Her weha pmerge 2 otomobil va, 1 pkap 1 otomobl
Birazil kandine ewitandine.
Di v er de, xisareta hzn pmerge 3 birndar in.
Wek din pmerge v er di filmek video de j qeyit
kiriye.

Pemerge Sersing-Amediye yolunu ele geirdi!

O KDP L

seleri, Sersing-Amediye yolunu i-

1. Blge karargahna bal bir pebir eylem

ve karakollar

erev. Zorlu arpmalardan sonra

blk ve karakollar pemergenin

ka&tk&l.
87.Tabura bal karakol.

KRDSTAN PRESS 16ILON / EYLUL1987

9-87.Tabur karargah karsnda bulunan, ibirliki Mihemed

Ebdi Koeraa karakolu.
Seid Halil Sileymaneyi ile birlikte, onlarca ca ve asker ldrl
m, 75 cesed sava alannda kalmtr. imdiye dek esirlerin
45i kurtarlm blgeye gnderilmitir.
Bu savata pemergenin eline geenler:
-100n zerinde kalainkof tfek.
-8 adet (RBG)
-6 adet Diktaryof
-ok sayda mermi ve cephane.
-2 yk ila.
-ok miktarda erkaz.
3 katr.
Aynca pemerge, 2 adet va marka otomobil, 1 adet pikap, 1
adet Srazli marka otomobil tahrip edip yakmtr.

Bhavil
Gotina erdeke hik, azmaneke bilind, ji aliy gel me ge
lek bi kar t. Dema ko kesn me bhavil (aresiz) ketin, te
dt ko herdu mil wanan rabn, stuw xwe tawandin evgotin ji devn wana herik. Pit ko ev gotin ji dev wkes derket j,'ger b zann ko ew kes bi rast bhavil mayiye. Di eva
wna y tar de, ew dr j bi, ti irsk (lavilcim) xwiya nakin,
de gomana xwe bigird w irsk. Di w kliy de tangiziye (daralmak). Di bin barak giran de tangazar (tedirgin)
byiye ko w gotin bir kar anye. Hege bar li mil w, pirs li ber hj l idandibin, dabine ser, ger b zann ko ew kes
ji bhaviliya (aresizlik) xwe w xwe li bin guh kul belaya
bix. L ber ko v yek bik, b goman w ser li havilina
(are) bid. Hege kesek bi, ew havil serldana malbata v ye.
Hege malbat bi, bavik w, bavik bi, era w ye havil w,
spariya w.
Kesn korawa gel me y civak xwe nas dikin, dizanin
ko kesn me y gund hj neserbixwe ne. Kes girday mal
bata xwe, malbat girday bavik xwe, bavikji girday era
xwe ye. Paway er j axa ye. Ew axa j, bi taybet mrxas dewlet ye. Bi gotineke din, kur dewlet ye. Dewlet
hin erkn xwe y li buwar tebayn xwe, dane destn wan
axayan. Axa bi v away axatiya xwe dikin. Dewlet j bi destn van kesan bandura (hakimiyet) xwe li ser gel me didomn. Bi v away j berdestbyina kesan ji jor ber bi jr dest
p diki van kesan dixine bin destn xwe. Kes d bivy,
nevy dora w tne xkdan, xelekn bindesty di ser engn w v tne xwar, hew dikar li gora daxwaziya xwe biliv. Kes d dikevin bin bandura wan hzan. d pbawern
(gvence) wan kesan ew hz in. Mandiya (gelecek) xwe di
bin parastina wan hzan de, di baweriy de dibn d. Bi
wan hzan pita wana qevn e. Hege ti pbawern w kes ne
bin, hizirkirina (dnmek) veqetandina w kes ji malbata
w, ji bavik era w, xewnexav e, xwexapandin e.
Dib ko di destpk de agir welatpariziy di dil kes,mal
bat an bavikan de hj ge bi. Germayiya w agir wna, an
wana b hizirn, bik ko li gel xwed an xwediyn tevgern
rzan de cih bigirin di nav tevgeran wan kesan de plek
tkan bidin. L hege di taliya v pl de ew kes an kesn
ko wana xist nav tevger, xwe dane pa van kesan, malbat
an bavikan bhavil hitin, ti pbawer, ew dr j bin raber
wana nekirin, ew kes bi, xwe disipr malbata xwe, malbat
bi, xwe disipr bavik xwe, bavik bi, di rab di gel paway era xwe. Paway eraj, jixwe ji destpk ve xwe
spartiye dewlet. Ji ber v yek bi taybet w pniyaza
(neri) hevkariya dewlet bid ber wana. Enceq bi v away
w karib pbawer bid wana. Ew j ji behavil xwe disiprine axa an beg xwe. Dewlet jixwe li titek wilo digeriya.
Di dest xwe de dest diavj wan kes, malbat, bavik an era.
Bi dawan dirav, bi baran ek cebixane did wana. Dik ko
tev iyayn welat bi newal mesln xwe ve, bi lat kevirn
xwe ve bibine dijmin li wan tevgern rzan bivegerin. Bihlin ko dewran di ser wanan de biger.
Hega roj li Krdistan bi bdeng, di cihn xwe de runiti in,
ji mebesta (sebep) bhaviliya wana ye. Bi teybet, ger ti ga
zin ji wan kesn bhavil ney kirin. Hege em rabin bidine
ser wan kesan, malbat an bavikan, ger em xwe zanibin ko
w birakuj, xwefirotin di nav gel de dest p bik. Herend
ta roja me, di nav gel me de gelek birakuj hatibi kirin j, ev
birakuj ji bon pkanna serdestiya erek an naveyek,
ser eireke an naveyeke din dihat kirin. Ew birakuj ne ji
ben pkanna serdestiya dewletk li ser gel dihate kirin.
Ger ev yek bi v away b zann. Nexwe em bi destn xwe
gel xwe bisiprine dewlet dagirker (istilac). Ya nebatirn j em v birakujiy, xwefirotin bixine kevneopiyek
(gelenek) de birakuj xwefiro her tim vna bi kar bnin,
em nikaribin bi salan vna ji ber xwe rakin.

TOR

Daxuyaniya

Kwia M

W jf t t

Di 9.9.1987an de (GbV), daxwiyakirin, ku balafirn Iraq li ser Kurdistana Bar ji nu ve xazn jehr
bombayn kimyev avtine.
Mintiqa Mawat, arbajar, Sorda, Merga Qaladiz
mintiqa aliy bakr rojavaya Silman bi bombayn Tabun Sarn ku xazn sinir t de ne hatine
avtin.
GbV bi v daxwiyaniya xwe ji Ordiya Elman ji rxistinn mirovat alikariya ciln parastin dermann
ku li hember van bombayn kmyev nin daxwaz dike.
Her weha ber niha ji firmayn Elman, li hember
GbV, ku ser frmayn Elman raporek weandib,
GbV dabn dadgeh.
GbV li hember hikumeta Iraq li ser Kurdistana Ba
r, ku ekn qedexekir bikartne, kampanya vekiriye alikariya ji hem rxistinn demokrat hmanist
dixwaze.
R PEL/SAYFA 7 |

Berfin M uham m ed brahim,ld

Ronak Nadir mer, ld!

Ronak Kadir Omer, ld

Berfn Mihemed brahim, Mir!

Ronak Nadir Emer, mir!

Ronak Qadir Emer, mir!

Kimyasal silahlarn kullanl

mas uluslararas yasalara g
re yasak. Ne var ki, Irak devleti
ve onun zalim diktatr Saddam Hseyin, Nisan ayndan
bu yana elindeki tm sava
malzemeleri eliinde Gney
Krdistana kimyasal silahlarla
saldrlarn srdryor.
Bu
saldrlarda
Nisan
nazi ran aylarnda 28 sivil yer
leim merkezi imha edildi. Sal
drlarn merkezlerinden biri
olan, eyhwasan kynde 109
kii ld, 281 kii yaraland.
Melekan kynde, 42 l, 49
yaral var... Amediye saldrsn
da ise 20 kii ldrld, 111 ki
i yaraland.
Her gn aralksz sren sald
rlar, zellikle sivil halkn yaa
d savunmasz merkezleri
hedef alyor.
Ayn dnem iinde Irak Hava
Kuvvetleri Gney Krdistana
kar, 77 hava saldrs dzen
lediler. Saldrya hedef olanlar,
kadnlar, ocuklar ve yallar...
Saddam Hseyin Krte ei
tim yapan 748 okulu kapatt.
1984'ten bu yana 2281 kii
kayp.
Kaybolan insanlarn 338 i o
cuk, 208i ise, 60 yann s
tndeki yallardr.
Nisan ayndan bu yana, rak
hkmeti, 912 yerleim birimi
iin Mecburi skan uygulamas
yapmakta. Sleymaniye ev
resinde yaayan, 1130 yerle
im birimnde bulunan, 39109
ailenin toplam 260 349 kiisi
Gney Irak'a srlme tehdidi
altnda yayor.
Irak devleti, Gney Krdistandaki tarihsel ant ve kalnt
lar da imha ediyor, Amediye1
deki Dermarodio, Bibaddaki
Samo Peti, Merski'deki Molgoris kiliseleri buldozerlerle yerle
bir edildi.
Kimyevi silahlarn balca
kurbanlar olan ocuklardan
kurtarlabilenler, hastanelerde
lmekteler. Yaama ansn el
de edebilenler ise, savan ya
ratt psikolojik sarsntlardan
kurtulamyorlar.
Saddam Hseyin, Krdistanda insanla kar su ili
yor. insanlk ailesinin bir yesi
olan Krt halk bu cinayetlerin
dorudan hedefidir.
Krdistanda insanlar ld
rlyor.
Ormanlar yaklyor.
ehirler, kyler haritadan sili
niyorlar.
Tarihi deerler yerle bir
ediliyor.
Krt halk, direniyor.
Bu, Krt halknn varolma
mcadelesidir.
Bu direni insanln bir so
runudur.
Ve insanlk suskundur!

Li gor qanunn navnetew, karanna ekn kimyev qedexe ye.

L bel Devleta Iraq dktator
zalim, Saddam Hisn ji Cotmeh
ve bi hem ekn er kimyev
rn hov dibe ser Kurdistana
Bar.
Di van ran de, di navbera me
ha 4 a heya meha 6 a, 28 gund
hatine wrankirin. Li gund xwasan 109 kes hatin kutin 281
kes j birndarbn.
Li gund Melekan 42 kut, 49
birndar hene.
Di ra Amediy de, 20 kut,
111 birndar hene.
Ew rn b daw li ser xelkn
sivl bdesthilat hn berdewam
e.
Balafirn er yn Iraq 77 car li
ser Kurdistan bombebarandine.
Hedefa wan rana zdetir, jin,
zarok, mirovn pr bn.
Saddam Hisn, li Kurdistan
748 dibistann ku bi kurd perwerde dikirin qedexe kir.
Ji 1984 heyaro, 2281 kes winda
ne. Ji wan mirovn windaby
338 zarok, 208 kes j emr wan li
ser 60 sal ye.
Ji meha 4 an ve 912 gund ne
tliye ketine ber Qanna skana
Mecbr.
39109 malbat ku li derdora

'in Revanduz lesi-Melekan Ky, 2 7 Mays 1987,sabah saat 6. . Eyp Celal mer.,
, nave Rewandz gund Melekan; Roja 27 Gulana 1987, seet 6 sibh..E.C.Emer.

gund nehiyeyn parezgeha Silman dijn, ji wan 260349 kes di

bin tehdda sirgun de ne. Hikumet dixwaze xelk bibe Bara
Iraq.
Her wisa devleta Iraq Kurdista
na Bar esern drok j wran
dike. Li Amediy Dermaridio, li
Bbad Samo peti, li Mersk j dra Molgors bi buldozeran hatine
wran kirin.
Zarokn birndar ku ji bombebarann kimyev bi sax filitne di
nexexwanan de dimirin. Yn ku
dijn j, di nav psikolojiya er de
nin.
Saddam Hisn, li Kurdistan
hember mirovatiy gunehan di
ke. Netewa Kurd, ku endamek ji
malbata mirovatiye ye hedefa w
ye.
Li Kurdistan mirovn me tn
kutin,
Daristan tn sotandin (ewitandin).
Gund bajar ji xerttn rakirin.
Hebnn drok tn windakirin.
Milet Kurd li ber xwe di de, milet Kurd er hebna xwe dike. Ev
berxwedan pirsa mirovatiyyadinye.
din b deng e!

liu'il < l i r o k

BELGE

BELGE
1903 sonlarndan itibaren Dersimde Celal Bey
isminde bir zat mutasarrf gryoruz. Bu zat iki
buuk sene mddetle hemen 1906 senesine kadar
Dersim mutasarrfl vazifesini yapyor. Bu zatin
bir raporunda da Dersimin 1903 il 1906 vaziyeti
ve slah hakknda grlen esaslar zet olarak aa
ya kayt olunmutur.
Mutasarrf
Cell Beyin
Raporu:
A)Dersimin etraf ve emikezek ve arsancak
kazalar muti ve mtemeddin ve ziraatla mteveggil Trklere meskdur.
Kuzuan, (Plmer) Dersim Krtlerindendir.
Dersimlilerin Bitlis, Van vilayetleri dahilinde
meskn afiylmezhep ekrat ile mevkian ve mezheben bir mnasebetleri yoktur.
B)Dersim Sancann Dersim namile muayyen
bir mevkii yoktur. Aairi mevcude Ders imanl,
Seyidanl ve eyh Hasananl namlan ile ubeyi
esasiyede toplanr. En mhimi Dersimanl aireti
olup bu da bu airetin namn verdii mntkada
meskndur.
QDersimlilerin muti halka tecavzleri maiet
darlndan balamtr. Aair arasndaki mnaza
alar ise arazi ihtilflar yzndendir.
Dersim ekavetinin inkiaf ve devam bu ekavetin balangcmdan nlenmesi iin ciddi tetbir aln
mamasndan ve mcrimlerin tedip edilmemesin
dendir.
Airetler, biri harice yaptklar ve dieri de arala
rndaki tecavzat dolaysyla yekdierine kar
uyanan emniyetsizlik ve maietlerini temine esas
olan hayvanlarm muhafaza kaygusu ile silahlan
mlardr. Mal ve can kaygusu devam ettii md
dete de bu silahlanma devam edecektir.
Mazkirt halk yzde yetmi ifilikle geinmeye
altklarndan reislerine kar irtibatlar azalm
ve olduka rahat bir vaziyete gemilerdir.
D)Dersimlilerin eski bedeviyet ve vahetleri bu
gn marklk suretinde mehuttr.
Rusya muharebesi zailesini metakip Ali efik
bey merhum marifetile balanlan ve naslsa sonu
akim braklan slahat srasnda aavat aairin
Dersimden ihracndan sonra azalarak bu gn h
kmeti mehalliyece aar ve anamlarn tair ve ta
dad mmkn olamayan baz aire ait bedelt riye ve rsumu tadadiyeyi unun bunun bililtizam
cibavet edecei dereceye gelmi iken bilahare af
ve iade ettirilen aavatm avdeti zerine yava yava
yine fenalk balam ve mtecasirlerinin emr te
dibinde msamaha edile edile sene besene artm
tr binaenaleyh:
Dersim slahat iin ilk i aavat ve resay Der
simden kararak efrad aair zerinden aavatn
izalei mfizudur.
Dersimlilerin kuvvei idrakiyeleri gzlerindedir.
Kendilerinden kuvvetliye kar mutidirler. stimanlann temin iin bu esas tatbik olunmaldr.
En ziyade muhtac tedip ksm Ovack ve Hozat
airetleridir. Mazkirt, Nazimiye aairi ekseriya
bitaraf dururlar.
Muntazam 8-10 taburluk bir kuvvet sevk ve maz
nun ehas olunur ve muhtelif vilyet mahkemele
rinde sratla tecziye olunurlarsa slahat iin msa
it bir zemin doar.
E)Bundan sonra Dersimde nfuzu kalmayan
jandarma efrat ve zabitanm deitirmek.
Memurlardan lfet edenleri deitirmek,
Nisan bidayetinde terini saniye kadar harekete
mheyya bir kuvveti Hozatta bulundurmak,
Tapu ve tahrir muamelesini yeniden yapmak,
Halka arazi vermek,
Erzincan -Harput osasn yapmak,
Askeri firarlar yakalayp hizmete sevk etmek,
Bu tetkikten kardmz netice udur:
Dersim halk ekseriyetli Trk iken temaslar neti
cesinde ksmen Krtlemitir. Onlar ekavete
sevk eden sebep maiet darldr. Dersim af poli
tikas ile seneden seneye fenalamtr. Dersimlileri korkacaklar bir kuvvetle mukavemet etmek
sizin istiman ettirmek ve fakat slah etmek la
zmdr.
1986 da balayan istizahlar bu suretle 1907 ye ka
dar 11 sene devam etmi ve ancak 1907 den itibaren
kuvvetli baz teebbslere giriilmi olduunu ve
merutiyetin ilam sralarnda Dersimde slahat
RUPEL / SAYFA 10

iin hayli msait vaziyetler ele gei

rildiini ve fakat bu slahata giriilmediini ve bu taall siyasetinin
cumhuriyet devrine kadar devam et
tiini gryoruz.
sayfa 195-197

CUMHURYET DEVR
Cumhuriyetin ilann takip eden se
neler iinde bilhassa eyh Sait hadi
sesinden sonra dier ark vilayetleri
ile beraber Dersim ehemmiyetle na
zar dikkate alnm ve kat slahat
esaslarnn tespiti iin tetkikata ba
lanlmtr.
Cumhuriyet hkmetince yaptr
lan bu tahkikat Dersim vakayii ile
alakadar vilayetlerle birinci umumi
mfettilik ve Dersimde 1930 hare
ketini yapan kumanda makamna ait
olmak zere grup halinde mtalaa
edeceiz. Ancak bu suretledir ki
Dersim ve Dersimlilerin muhtelif
cephe ve vaziyetlerden ne suretle g
rldn tespit mmkn olacaktr.
Dersimde yaptrlan bu tetkikat
umumi mfettiliin teekklnden
evvel ve sonra olmak zere iki k
ma ayrlr. Umum mfettiliin te
ekklne tekaddm eden 926 sene
sinde dahiliye vekaleti evvela Elazizdeki mlkiye mfettilerine ve
mteakiben o srada Diyar-bekir vali
si bulunan Cemal Beye bizzat Der
sim iinde dolalarak yakndan te
maslar neticesinde hasl olacak intibalannn bildirilmesini vazife olarak
vermiti.Bunlardan mlkiye mfet

tii Hamdi beyin 2.2.926 tarihli bir

raporunun telhis edilen esaslar un
lardr.
Mkiye Mfettii
Hamdi beyin
raporu:
A) Seyit Rzamn btn airetleri it
tifakna almas ve harekete ubatta
gemeleri ihtimali hakkmdaki keyfi
yeti teyit ve tevsik kabil olmamtr.
Yakn bir mlakatn verecei netayi
ve malumat arz edeceim gibi Der
sim gittike Krtleiyor, mefkreleiyor, tehlike byyor.
Seyit Rzann hkmete kar ta
knd vaziyetten kendisine husu
metleri hesabile mteesir olan baz
aairin hissiyatndan da istifadeye
allacaktr.
Hkmeti senelerden beri igal et
mekte bulunan Dersim meselesi idarei sabkann bir miras seyyiatmdan
baka bir ey deildir.
Hkumetiafilenin bazan adlihsan,
bazan zaaf ve cebanet, bazan da se
bepsiz ve neticesiz iddet suretindeki
gayri mstakar ve gayri msmir poli
tikas Dersimi daimi bir harc mer
yuvas haline getirmitir.
Resay mlkiye ve askeriyenin s
lahat ve tedibat gibi mtenakz efkar
ve mtalaat, mtereddit ve tehdidini
ikaa gayri muktedir idarei sabkai
merkeziyeyi mtemadiyen igal et
mitir.
B) Dersim, hkmeti, cumhuriyet
iin bir bandr. Bu ban zerinde
kati bir ameliye yapmak ve ihtimala-

ti elimeyi nlemek, selameti memleket namna

ferzi ayindir.
C) Airetlerin vaziyetleri ve silahlan hakknda
verilen malumat tesik ve teyit ihtiyacndan vareste,
en ok shhat ve hakikata mtekariptir.
Son derece zeki, kurnaz ve dessas olan bu halk,
hkmetin zayf veya kuvvetli blunduuna gre
mtecaviz veya mutavaatkardr.
D) Mektep amak, yol yapmak, esbab refah te
min edecek fabrikalar kat etmek, kendilerini i
gale hadm muhtelif mesaii sinaiye ve ameliye te
min eylemek, hulasa tavtin ve temdin suretile sla
ha almak bir hayali muhalden baka bir ey
deildir.
E) Cehaletin, maiet darlnn, dahili ve harici
tevsilatn, krtlk temaylatmn son irtica hareke
tinin tedipten mtehassil intikam hissiyatnn, dini
ve itimai inkilabat vesilesile kara kuvvetlerin
uyandrd aksi telkinatm taht tesirindeki avam
halk reis, eyh, bey ve aann esir ve bazicesidir.
ekavet bunlann tevikiledir.
F) Teenni ve idarei maslahat politikas bir md
det daha devam ederse atide daha byk ihtilatat
ve itiaata intizar lazmdr.
Maziden alnan dersler istikbal iin birer meali
hakikattir.
G) Geen sene tekarrr eden slahat baz mla
hazat muhtelifei siyasiye ile daha msait ve mna
sip bir zaman atiye talik olunmutur. Bu mlaha
zat siyasiyenin esas olan Musul meselesi kati bir
neticeye balanmam olduuna gre daha fazla
tehir ve talika tahamml kalmyan Dersim mese
lesinin bir an nce evvel hal ve fasl muvafk basi
ret olur.
Yakn veya uzak bir gnde patlayacana kuvvet
le kani bulunduum Dersim kyamnn atideki gibi
nne gemek lazmdr.
1) Silah toplamak, her trl vesaiti mukavemet ve
mdefaadan tecrit etmek, bunun iin en msait
olan mays ve haziran zarfnda sevk edilecek kahir
bir kuveei askeriye ile yek dierleri ile temaslar
kaybetmeyecek bir surette bir ihata ve tarama ha
reketi yapmak, grecekleri tazyik zerine dalara
ekilecek msellh halk da, kara ve hava kuvvet
leri ile tazyik etmek, harekta dikkat edilecek en
mhim esas sadakat ve harekete itirak ve hizmet
tekliflerine katiyen itimat ve emniyet etmemek, tedibat ummuma temil etmek.. Hizmete itap ar
zulan hiledir, aslda birdirler.
2) Silah topladktan sonra halkn bir esareti hay
vaniye ile merbut ve emirlerinde tamamen mnkat, bulunduklar reis, eyh, bey, aa naml ehas
ve mtegallibeyi ve bunlarn akarip ve mteallikatn derhal uzak vilayetlere nakil ve iskan etmek.
3) Halka arazi vermek, sermaye ve tohumluk tev
zii ile mstahsil bir hale getirmek, esir halk bu e
rirlerin tahrikatndan kurtarmak.
Srleceklerin arazisine Trkleri iskan etmek
olmazsa bu ahalii mutiaya bir nisbeti mmkine da
hilinde bu araziyi bila bedel temlik etmek la
zmdr.
4) Her kazada bu gnk nizamnameden ok m
sait artlarla ve hatta daha mebzul nispetlerle ikrazatta bulunmak, ziraat bankalan amak.
5) Madenleri ileterek halka bol i ve para
bulmak.
6) Devlet yollar ile turuku hususiyesini iki sene
zarfnda her eye tercihan yapmak.
7) Bu slahatn icrasndan sonra 25 sene devam
etmek art ile mefkureci unsurlar memur gn
dermek ve bunlara misyonerlik yaptrarak havali
Krtlerini Trkletirmek.
8) Bu mddet zarfnda mektep amamak, ancak
25 sene zarfnda ahaliye Trklk his ve terbiyesini
verdikten sonra mektepler kat etmek ve halk
okutmak. Aksi takdirde Krtlk telkinat muvaf
fak olur.
Bu rapordan karlan netice udur:
Dersim Trkiye iin cehalet, maiet darl, da
hil ve harici tesvilat ve krtlk temaylat ile bu
lam, tehlikeli bir bandr. Bu bann kat bir
ameliyeye tabi tutulmas lazmdr. Bunun iin de
evvela silah toplamak, badehu slahat yapmak icap
eder.
Sayfa 198-201.

Gelecek sayda, Vali Cemal ve Genel Mtta-brahim Talinin Dersim ile ilgili hk
mete verdikleri raporlar...

__________________ KRDSTAN PRESS 16 LON / EYLL 1987

serbest krs rupel vekir

Trkiye ve Krdistan devriminin farkh sreleri

Lokman POLAT

Trk solunun 70 yllk tarihinin gelenekselletirdigi en byk zaaflar

dan birisi Krt ulusal sorununu do
ru deerlendirmeyii, Krdistan ay
r bir lke olarak deil, salt bir blge
olarak misak-i milli snrlan er
evesi iersine haps etmesi, Klirdistann farkl yapsn gznnde bu
lundurmadan soyut belirlemeler yap
masdr.
ki ayr lkenin tarihsel geliim s
recindeki farkl temel sorunlarn bir
ve ayn ekilde gstermek diyalektik
metoda ters der. Ulsal ve toplumsal
sorunlarn incelenmesinde dayanl
mas gereken doru yntem udur:
7- Somut tarihsel durumun ve hereyden nce ekonomik durumun do
ru bir deerlendirmesini yapmak.
2-.... 3- Ezilen, baml eit haklar
dan yararlanmayan uluslar ile ezen,
smren, halklann tmnden yarar
lanan uluslar arasnda ayn ekilde
net bir ayrm (yaplmas) Lenin,
Dnya Komnist Hareketi adl kitap
tan naklen sayfa: 194
Trk solu, yukarda Leninin belirt
tii eyler dorultusunda bir ayrm ve
deerlendirme yapmad iin hem
Krt ulusal sorununu, hem de Trki
yenin gndeminde olan devrimi yan
l tahlil etmitir. rnein, Krdis
tann geri ekonomik ve toplumsal ya
psna
baklarak
Trkiyeye
yar-feodal denilmi, ekonomik ba
mllk ile siyasi bamszlk birbiriyle kartrlm ve bunun netice
sinde Trkiye iin Milli Demokratik
Devrim, yeniden bir ulusal kurtulu
sorunu gndeme getirilmitir. 70 yl
lk kaarlanm sosyal-ovenler ise,
halen de Trkiyenin ulusal bam
szlk mcadelesinden dem vurmak
tadrlar. Bugn de Krdistan ayr bir
lke olarak grmeyenler, ayr bir,
Krt ii snfnn varln kabul et
meyenler ve sosyal-venizmin tm
trevleri Trkiye ve Krdistan iin
tek bir devrim srecini ileri srmekte
ve Krdistan devriminin farkh^arekterini kabul etmektedirler. /
Trkiye ve Krdistann ana sorunu,
temel elikileri bir midir? Her lke
de gndemde olan devrim aym dev
rim midir? Her lkede uygulanacak
devrim programlan, stratejik hedef
ler ve taktik uygulamalar bir ve ayn
mdr? Trkiye ve Kuzey Krdistan
devriminin muhtevasn inceledii
mizde her iki lkenin ayr durumu,

farkl elikiler, ayr, ayr devrim s

releri ortaya kmaktadr.
K FARKLI DEVRM
Ulusal bask ve zulum cenderesi al
tnda inim, inim inleyen, her trl
ulusal demokratik haklan gaspedilen, lkesi zorla igal edilip, ekono
mik gelimesi engellenen, tm yer
alt ve yer st zenginlik kaynaklan
talan edilip smrgeletirilen bir ulu
sun gndeminde olan devrim ulusal
demokratik bir devrimdir. v
Ulusal bamszln kazanm,
ekonomik ynden gelimi, emek ve
sermaye arasndaki elikinin temel
eliki olduu bir lkede gndemde
olan devrim ulusal bir devrim deil,
toplumsal bir devrimdir. Bylesine
her ynyle bir birinden farkl olan
iki ayn lkede gndemde olan dev
rim bir ve aym devrim olamaz. Kr
distan devrimi, Trkiye devriminden
ayn bir muhteva tamaktadr. Kr
distan devriminin hedefleri, izliyecei seyir ve uygulamalan Trkiye dev
rimi ile aym deildir. Trkiye devri
minin stratejik hedefi, uygulamalan,
proramsal yaps, ittifak perspektifi
ve izleyecei sre Krdistan devri
minden farkldr. Trkiyede bugn
gndemde olan devrim ulusal (milli)
demokratik devrim deil, sosyalist
devrimdir. Proletaryann nderliin
de baanya ulaacak olan sosyalist
devrimle birlikte oluacak olan sos
yalist iktidar sosyalizmi uygulama
alanna sokacaktr. Yani Trkiye dev
riminin proramsal yaps sosyalist
devrim programdr.
TRKYE DEVRM
Emek ile sermaye arasndaki eli
kinin temel bir eliki olduu, devlet
le btnlemi tekelci kapitalizmin
egemen olduu bir lkede gndemde
olan devrim sosyalist devrimdir.
Trk toplumunun nndeki devrim
de, tarihi bakmdan sosyalist devrim
dir. nk tekelci devlet kapitalizmi
ne tekabl eden devrim sosyalist dev
rimdir. Ve en nemlisi de, Trkiye
ulusal bamszlm kazanm, bur
juva demokratik devrimini tamamla
m ve iktidar bir btn olarak burju
vazinin eline gemi, emek ve serma
ye elikisi tayin edici, belirleyici bir
hale gelmi olan lkedir. Bylesine
bir lkede iilerin ve tarm emeki
lerinin, patronlara ve toprak kapita
listlerine kar savam, burjuvaziyi

12 Eyll Cuntasndan sonra, gerek Trkiye solunda

gerekse de Krdistan ulusal hareketinde meydana ge
len olumsuz durum genel zellikleriyle devam etmek
tedir. Tabi ki, bu olumsuzluun banda devrimciyurtsever glerin snf mcadelesinin dna dmele
ri durumu birinci sraya almaktadr.
12 Eyllden sonra Trkiyede ve Krdistanda k
msenemeyecek deiiklikler ve oluumlar meydana
gelmitir. Gerek Trkiyedeki ilerici-sol glerin, ge
rekse de Krdistan ulusal hareketinin alk olduklar
ve zerinde yeerdikleri zeminde nemli kaymalar ve
deimeler meydana gelmitir. Her iki parada da
meydana gelen deiiklikler, birbirini olumlu veya
olumsuz ekilde etkilemi veya birbirlerini etkilemeye
ak oluumlar meydana getirip, yeni dnemde muhakak gznne alnmas gerekli bir dizi yeni grevi sol
ve devrimci glerin gndemine getirmitir.
te yandan Iran ve Iraktaki kargaa iinde en belirgin
gce ve duruma sahip Krt hareketinin varl ve tavr
al, Trkiyeyi de iine alarak, Ortadoudaki btn
glerin varolan programlarm gzden geirmelerine
veya baz deiikliklerle tekrar oluturmalarna sebep
olmaktadr.
Krt harketinin ve Krdistan zemininin bu ciddi duru
mu, Trkiyedeki ilerici ve devrimci sol gleri de
nemli karar aamasna doru yneltmektedir. Trki
ye solunun 65 yllk Krdistana bak am somut
olarak gndeme getiren ve sorgulamaya tabi tutan, g
nmz koullarnda ise, Krt ulusunun mcadelesini
nasl ve hangi perspektiflerle savunulacan sorusunu
sordurtan, bu nemli konunun Trkiye solunun mca
dele gndeminde nasl ekillenecei veya nasl ekil
lendirecei merak konusudur.
Artk gn gibi aktr ki, Krt ulusal sorununa tama

KRDSTAN PRESS 16ILON / EYLL 1987

devirmeye ynelik hedefleri, devrimin sos

yal niteliini belirler. i snf nderliinde
bujuva devlet aygtnn paralanmas, tekel
lerin tasfiyesi, bankalara el konulmas, ordu
nun datlmas sosyalist devrim program
nn zn tekil eder.
Trk toplumu iin sosyalist devrimi savun
mayan Trk solunun iddia ettii eylerin ba
nda tarm sorunu ile ulusal sorunun z
me kavumamas ve gereklememi baz
demokratik grevlerin varl sorunudur.
Trk solu (ve hatta Krt soluda) bu eyi
temel alarak Trk toplumunun gndeminde
ki devrimin sosyalist devrim olmadm id
dia etmektedir.
Trk toplumunun tarihsel geliim evresini
ve iinde bulunduu bugnk durumunu in
celediimizde gerekten de bugn hala ger
ekletirilmemi demokratik grevler var
dr. Ama bu durum tarihi bakmdan gn
demde
olan
devrimin
niteliini
deitiremez. Gerekletirilmeyen demok
ratik grevleri tamamlamak sosyalist devri
min grevleri arama girer.
Tarm sorunu ve ulusal sorunun zmne
gelince; eer bir lkede burjuva demokratik
devrim srecinde burjuvazi bu sorunlan
zme kavuturacak solua sahip deilse elbetteki bu grev proletaryaya der. Daha
nce bu sorunlar zlmedi diye proletarya
sosyalist devrimden vazgemez. Ulusal so
run ve tarm sorunu zlmemi diye sosya
list devrimi gndeme getirmemek yanl bir
anlaytr. Rusyada ulusal sorun ve tarm so
runu zlmemiti, ama Lenin, Nisan Tezlerinde sosyalist devrim kuramm formlletirerek, sosyalist devrimin gndemde olduu
nu belirtti ve bylece Ekim Sosyalist
Devrimi baanya ulat.
Ekim Sosyalist Devrimi nasl bir lkede ba
anya ulamt? O lkede, daha nce
zmlenmeyen sorunlar neydi? Buna ksaca
bakalm. SSCB Marksizm Leninizm Ensti
ts tarafndan hazrlanp yaynlanan Dn
ya Komnist Hareketi adl kitapta yle de
niliyor: Byk Oktobr Sosyalist Devrimi,
kapitalizmin ona derecede gelimi olduu
ve tekelci evresine hzla getii bir lkede za
fere ulat. Birtakm feodal ilikiler ve hatta
airet ilikileri lkenin baz blgelerinde ha
la yayordu. Halkn yansndan ou, ulusal
baskya maruzdu. Sosyo-ekonomik kurulu
larn okluu, toplumsal ve ulusal elikile
rin derinlii, lkede devrimci akmlann e
itlilik kazanmasna neden oldu. Sosyalizm
dorultusundaki gl ii hareketi kylle
rin toprak mcadelesiyle, ezilen halklann
ulusal etiklik iin mcadeleleriyle.. beraber
yryordusayfa 146.
Grlyorki Rusyada Ekim Sosyalist Dev
rimi zafere ularken orada da daha nce ulu

sal ve tarm sorunu zlmemiti.

Bugn Trkiyede sosyalist devrim
deilde MDD, UDD, DHD
ya da genel ismiyle sylersek De
mokratik Devrimi savunanlarn bir
birine kantrdklan bir sorun da
Ekonomik Bamszlk ile Siyasi Ba
mszlk sorunudur. Trkiyenin
ekonomik bamllna bakarak, si
yasi bamszlnn olmadm savu
nan gler, Trkiye iin ulusal ba
mszlk mcadelesinin stratejisini
izmekte ve devrim anlaylarm ona
gre belirlemektedirler. Bu gler,
ekonomik bamllk ile siyasi ba
mszl birbirine kantnyorlar.
Lenin, Siyasi bamszlk, ulusal
bir devletin kurulmasndan baka bir
anlama gelmez diyor. Lenin,
U.K.T.H sayfa:59
Yine bu konuda Lenin, Rosa Luxemburga verdii cevapta yle di
yor: Sadece kk devletler deil,
rnein Rusya bile zengin* burjuva
lkelerin emperyalist mali sermaye
nin gcne ekonomik bakmdan tam
baml durumdadr. Rosa Luxemburg burjuva toplumda, uluslann si
yasi kaderlerini tayin etmeleri ve dev
letin bamszl meselesinin yerine,
bunlann ekonomik bamll mese
lesini koymutur/' Lenin, U.K.T.H.
sayfa: 57-58
Bugn dnyada ulusal bamszlk
mcadelesini verip milli devletlerini
kuran bir ok lke var, bu lkeler ka
pitalizmi aamadklan iin doal ola
rak emperyalizme baml hale gel
miler, ama bu tr lkelerde yeniden
bir ulusal kurtulu mcadelesini ver
meye gerek yok. Bu lkelerdeki antiemperyalist mcadele snf mcade
lesidir ve bu lkelerin gndeminde
olan ulusal kurtulu deil toplumsal
kurtulutur.
KRDSTAN DEVRM
Trk toplumu nndeki devrimin
niteliini ksaca da olsa belirledikten
sonra gelelim Krdistan devriminin
niteliine: Krdistanda temel eli
ki, ulusal elikidir, gndemde olan
devrim de ulusal demokratik devrim
dir. Ulusal demokratik devrimde itti
faklar perspektifi daha geni olduu
gibi, devrimin hedef ve uygulamalan
ve izliyecei sre de sosyalist dev
rim programndan farkldr. Krdis
tanda devlet eliyle arpk bir ekilde
gelitirilen kapitalizm, gelien ve
egemen olan yan olmasna ramen,
ilkel toplumdan kalma airetilik,

Dn ve bugn
Krdistan sonnu
myla Trkiyedeki snf mcadelesi erevesinde bak
mak yetmiyor. Bu saf smf bak as, Krdistan ze
minini ve zemindeki olumlu potansiyeli hi bir zaman
tam olarak kavnyamaz veya gremez. Bunun en ak
rnei, 1975-1980 dneminde grlmtr. Trkiyede
smf mcadelesinin seyri, devlet destekli sivil faist haraket ile halk gleri arasnda geliirken ve buna uygun
bir politika izlenirken, Krdistanda mcadele esas
olarak, devlet ve devletle ibirlii halindeki Krt ege
menleri ile geni Krt kyls ve emekisi arasnda cerayan etmitir. Deiik koulda ve ekilde gelien bu
mcadeleyi doru kavrayamadklar iindir ki, Krdistandaki mcadelenin smnm ortak rgtelemede g
ren anlaylar hi bir g ve varlk olmamlardr.
Gnmzdeki ve nmzdeki srete, Krdistan so
runu btn devrimci glerin nnde duran, en temel
meselelerin banda gelmektedir. Devrimciler olarakya Krdistan zeminini iyi anlayp ve o zeminin meyda
na getirdii, sorunlan doru bir politika erevesinde
rgtlendirip, Krt ulusunun kendi davasna yardmc
olacaz ya da 1975-80 dneminde alk olduumuz ve
Krt sorunundan kurtulmamzn en rahat yolu olan or
tak rgtlenme vb.. sylemlerle eski vurdum duymaz
lmz devam ettireceiz.
Ksacas mcadeleye soyunacak ve devrime aday

glerin nnde duran Krt sorununa kar taknlacak

tavr Trkiyede, mcadelesi verilecek demokrasi so
runun da temel ta olacaktr.
Gemi mcadele dneminde hepimizin yaayp gr
d ok zengin deniyimler szkonusudur. Bu dene
yimleri doru bir ekilde deerlendirebildiimiz tak
dirde, bir ok sorunun zmne yardmc olaca da
muhakaktr.
Yaanm tercbe ve deneylerin deerlendirmesini
muhakak herkesin kendisinden balyarak yapmas ge
rekir. O halde gemite ortak rgtlenme erevesin
de, Krdistan sorununa bakan rgtlerin pratik faaliyet
gsteren Krdistanl devrimciler olarak, muhakak ken
dimize sormamz gereken bir ok sorunun varolduu
veya olmas gerektii kansndaym. Bata sorulacak
soru 1975-80 dneminde, (bizlerin iinde doup by
dmz, Krdistan halknn o gnk somutta varo
lan) ne zmler nerdik? Krt halknn ac, tatl ve bir
ok deneyim yayarak kazand deer yarglarm, ge
leneklerini, greneklerini kltrn ve yaam tarzm
gelitirme ve yok olmaya yz tutmu veya tutturulmu
bir ulusun kendi varlm her dzeyde koruma abas
na ne kadar yardmc olduk? Pir Sultan Abdal, Hac
Bektai Veliyi snnet enlikleri yaplrken ve daha nice
kltr almas yaplrken, Krt halknn en nemli

kleci toplumda ortaya kan din ku

rumlar (ehylik-Seyitlik) ve daha
sonra ortaya kan feodalizm halen de
Krdistanda varlklarm srdrmek
tedirler. Ve aym zamanda Krdistan
uluslararas smrge bir lke olup
ulusal birliini salyamamtr.
te Krdistan devriminin nnde
smrgecilik zincirini krmak, hertrden yerel gericilii, feodaliteyi or
tadan kaldrmak, ulusal bamszl
m kazanp kendi devletini kurmak,
ulusal birliini salayp sre iersin
de ama olarak (Nihayi stratejik he
def) kendi toprak btnln (Drt
parann birliini) salamak grevi
durmaktadr. (Ulusal Demokratik
Devrimden kesintisiz olarak sosya
lizme gei ve nderlik sorunu baka
bir yazda genii ele alnmas gerek
tii iin burada deinmedik).
Ama Trkiye Devriminin nnde
feodaliteyi ortadan kaldrmak, ulusal
birliini salamak ve de en nemlisi
ulusal bamszlm kazanmak ve
devleti kurmak hedefi yoktur. nk
bunlar daha nce yerine getirilmi
eylerdir. Ksacas Kuzey Krdistan
ve Trkiye Devrimi tek bir dalga ha
linde geliip birbiriyle aksa dahi
ve bunun bam Trk proletaryas
ekse de Trkiyede uygulanacak
devrim program ile Krdistanda uy
gulanacak olan devrim program bir
birinden farkldr.
HER K DEVRM
SRECNN FARKLILII
Trk solundan bir ok g uluslann
kaderlerini tayin hakk ilkesini dev
rim sonrasna ertelemekte, Krdistan
iin ayn (zel) bir programa sahip ol
mamakla ak olarak Krdistan dev
rimini ve izleyecei sreci inkar et
mektedir. Ulusal sorunun zmn
devrim sonrasna brakanlar, aka
Krdistan devrimini Trkiye devrimine tabii klmakta ve Trk toplumu
iin gndeme getirdikleri UDD,
MDD, DHD vb.' proramlanyla tek
bir devrim sreci nermektedirler.
Trk solu, ulusal sorunun zm
n kendi devlet snrlan iindeki ge
nel bir devrim hareketine baml kl
makla somut tarihi ve iktisadi artlan
grmemezlikten gelmekte ve Krdis
tan devriminin ittifak perspektifini,
gelime dinamiklerini, onu etkileyen
faktrleri ve Krdistan devrimci s
recinin Trkiyeden daha ilerde olu
unu ve ayn geliimini yadsmakta
drlar.

gn olan Newrozu neden grmezlikten geldik?

Kbadaki, Mozambikteki, Angoladaki halkn tari
hini aratrp bilgi sahibi olurken, dedelerimizin ve
akrabalarmzn bizzat iinde yer aldklar Dersim
halknn, Kemalizme kar yllarca srdrd m
cadeleyi neden kendimize aratrlp gereklerin a
a karld bir sorun olarak kabul etmedik? Ve yi
ne, Seylandaki, Vietnamdaki ve deiik lkelerdeki
halk aykalanmalann,renmeye aba gsterirken,
neden ex Sait, Zilan, A n ve Gney Krdistandaki
mcadelelerin konumunu renme zahmetini gs
termedik. Nazm Hikmetlerin, Pir Sultanlarn, eyh
Bedrettinlerin hayatm okuyup renirken, neden
Feqiy Teyran, Cigerxwni, Bedrixanlan, Qadi
Muhammedleri, Barzanileri, hsan Nurileri, Ali
erleri bilmiyorduk.
Yukarda sormaya altm sorulardan dolay, di
er uluslann tarihim mcadelesini renmiyelim
sonucu karlmamaldr. Tam tersine bu tr bilgiler
ve dier uluslann deneyimlerini renip onlardan
ders kartmak ok gereklidir. Sylemek istediim,
bir ulusun tarihini, geleneini, greneim ksaca
kltrn ve dier bir ok zelliim bilmeden o hal
k rgtlemek, onu mcadeleye sevk etmek ve m
cadelesini baanya ulatrmak mmkn deildir.
Krdistan halknn zgrlk, bamszlk ve de
mokrasi mcadelesinin olduka nemli ve kapsaml
sorunlan olduunun bilincindeyim. Gerek Krt hal
knn kendi tarihsel konumunda olsun gerekse de
uluslararas balantlarndan kaynaklanan bu nemli
sorunlan muhakak uzun bir srece serpitirerek tar
tmak gerekir.

Dersimli Ali B.Almanya

RUPEL / SAYFA II

cx k '1 > iy n l

v c ' k lt r

awa nava hem gelada, herweha

nava gel burdada mirovd bi nav
deng hene Her yeb ji wana anegori jhatin barebna xwe bar birye. Yeb bi barbirina xweva nav deng
milet xwe daye bilindbirin. y din temamya weltda hatye nasbirin. Her yeb
ji wana bona welt gel xebitiye. L titeb
tomer nava mirovd bi nav dengda heye, bu ewana xwe tam, helal, paqijay pb bar kirine, bar bona welat, bona gel.
Pirs ne w yebdane, bu b ji wana geleb
biriye, b j hindib. Ya serebe ewe, bu b
hvandin xwe pb bar tomer birine,
i ji dest wan hatiye, birine Afflva welat
wanva bubar dibe, aibva j-gel wan.
Niha, gava cimeta Sovtistan hazr dibe
bi aynet heytehol 70-saliya oria Obtobire sosalMye Mezin bide biv, em bi proltariata Ptrogradra tevay pya
serbilindbe mezinva nav wan mirova br Vladnr Hy Lnn. bu ji welat derebe vetinin, yd bu bi mran er birine seba ser- gerya b. rigz j blma (xeberdana) pbetina dwana Sovti. Yeb ji wan camra bar oriy aqilmend bihst, bu ew li mey
dana pber
bye law burvabzala Fnday hja-ngz
landay got.
LDIRIM.
Ew roj hubungz Ildirim
m
xwey
10-
trmeh
qenc ser w
1890- gund
xort burd
QubetKda, li
cahil ht.
bomara Adrbewbi temam
can, ji diya
pb w txwe bye. Bav
bon bir, bu
w-ldirim. mirodihate birin
vebpverb,
bona
azaya
zane b. awa
xebatbara
dibjin. xr-er
paeroja wadinya ji hev
ne ronah. se
derdixist. Ew laba serbetina
w xwe dide
br baward
ber xwendin.
Lnn.
Gava
ngz
Pey serbeti
xwendbar nsna oia Obtitta PtrogratobireMezinra
d b (nihasala
1918-a
Lnngrad), Ktngz Ildirim
ratra marbsMt bivbirin
ra dibe nas bi
awa webl
girgn tev p(noner) wan
dahatind promusulmana,
ltariatye ori- Ry pirtka derheqa ingiz ldirim da
geriy dibe. W ax. beri oria Obtobir. b bu navbenda Rsada diman. Hema w sabu xwe v bari bigirta. dmeb, mirin dida l bi pdanna w Ptrogradda ji musul
mana alaya syar t damezrandin. Ew alaber av xwe.
Nava jyana wye bi brhatinva tijeda ge- y j esber Sorra tevay bomara sovfiye
leb qewmandind mezin bne. L ya lape cahil ji dijmind c der xwey bir.
Sala 1919-a .ldirim vegerya Adirbcan
serebe 3- nlsan sala 1917 -a qewirr, ava

la w e

k u rc d a y

fc>i nav

XX

deng

Tmr ell Mradov

vira b endam Partia bomnsy. Ji s
xeysetnemn bona qeblbna nava refn
partida, yeb N.Narimanov day, bu w ax
dixebit web sereb wrabomsard gellry li Adrbcan. Pa .ldirim t bivbirin web serbar sbela Beby-paytext w
bomar. Bi saya xebata wye ba b. bu temamya xebata flota deria Kaspy d betib bin bontrolya Komta Navbencf ya parGe Adrbcanye bolvbyda. Bi serebvanya w 27- nsan sala 1920- flota Kaspy
derbazl hla ori dibe. U ser gemya, dewsa aln msafatsta, ald sor dimilmilin. He
ma w roj, gva proltariata Beby derbetib tboh, Ordya Sor Il-a hate hewara
wana. Xebatbard Adrbcan bi albarya
rista Sovfiy altindar birin Adrbcanda qeyd sovit hate tesfqbirin.
28- n&an sala 1920- bi serbariya N.Nori
manov tebla (boma) wra bomsarn
Adrbcanye cimetiy hate damezrandin.
.ldirim bete nava tebla w web bomsar
cimety pin.
end roja nda, 5- gulan sala 1920- Par
tia bommsti hubumeta sovt emeb
w ber weten ori bilind qmet dibin
ew bi pba wetene w axye here bilindordna Beyraqa ervanye sorva rewa bi
rin. Endam wra penya Kavbazye esberye origer.
GDrconlbdz ji nav hubumeta Sovti
ordn dawew proz bir. mgz ldirim w
ax Adrbcanda mirov pin b, bu ev
pba weten sitend.
. ldirim herweha tebldareb hincirandina w xayn bu, bu bajar da bi desti
gnral Turba Nr paa hatib tebbirin.

Hunermend Dilge li Elmanya Rojava dimne, Kurdistan Press li gel Dile ser jiyan
xebata w ya muzib p re hevpeyivneb
feir.
UKak Dilge, dikari bi kurt li serjiyana xwe
bipeyiv?
Ez li Kurdistana Iraq hatime din, ez
20 roj bm mala me vegeriya Kurdistana
Tirkiy (Kurdistana Bakur) gund Fisqn. Ji
ber ku ji ber da Fisqn gund me b. L ji
ber zor zilma dijmin Tirkan mala me mihacir Kurdistana Iraq bbn, wexta ferma
na Hevrkan (kurdan) ji aliy xwnmij hikumata Tirkan rabb.
Li gund Fisqn mezin bm. Hnbna min
ya muzk (tembur) bi v avay b, bav min
biray min y mezin dizanibn li tembur
xin. Ji ber v yek, ez hnbm hevesa min
j re pir di hat. Min 15 sal dest bi hnbna
temburkir.
Di saln 1974 75 an de, li Nusbn 2 kasetn min li ser , derd zilma metngehan
(dijminn gel Kurd) derket li Kurdistan
belav bn. Ji xn v j, min hevaln xvve li
Nusbn evn Newroz kultur pkdiann.
HKak Dilge, e ima ji welat derket?
Ji ber xebata min ya kultur siyas min
nedikar li welat bimnim. Ya duyemn, bi
daxwaza hevaln min ez derketim dervay
welat, da ku ez xebata xwe ya muzk siyas
pve bibim. Ji ber ku di saln pan de mkaribm, ji ber zordestiya dijmin li Kurdistan
bimnim.
Wek min got, ji ber xebata min ya muzk
belavbna kasetn min yn li ser rewa gel
Kurd berxwedana w...

i jtt/PEL /

12

OU
ULi Elmanya Rojava e i xebat kir, di peroj
de i plann te li ser xabata muzk hene?
Li Elmanya Rojava heta niha min 4 kaset
weandin di wan kasetan de j min li ser cunta
feist, mna rejim Kenan Evren xwnmej Xumeyn ku Kurdistan tar mar dikin helbestn
xwe gotin. An j, bi kurt li ser berxwedana gel
Kurd li dij qolonyalstan di wextek b de j,
xebata min ya muzk w berdewam bike.
L bi piran ez dixwazim, hem helbestn ku
dijmin ji gel Kurd dizne dixwaze kultura me
ya netew j tar mar bike, wek mj ziman
me j bike Trk. Xebata xwe li ser van helbestan

ts

pkbnim da ku anda me ya gelr winda nebe.

Ez bextiyarim v yek xizmetek ji gel xwe re
bikim.
Ya din j, ez bi v rk anda me bi gel xwe
geln chan bidim naskirin. Hn zdetir ez ni
ha muzka xwe helbestn xwe p da dibim.
Nexasim li ser rewa gel xwe rewa karkern
chan. Niha j ez bi hozann Kurd re evn
Newroz evn kultur pktnim. Ji ber ku ez
bawerim, muzk di berxwedana netew civak
de cihek girng digre. Ez hvdar im, hem hozann Kurd xebata xwe ya huner li ser v bingeh
bibin p ez bawer im, ku rew hozann gel

4- Obtobir sala 1921- bi iol (mze)

V.I.Lenm mandat dane ngz ldirim, li bu
hatib nivsar, bu ew afi xebata li Mxaney mlorativda hatie bivbirin web cgir noner wra xebat xweybirin
(parastin) ya Komara ristye Sovtye
SosaEstiye Fdrativ. Dema xebata xweye li Adirbcan hgz geleb cara hatye
bijartin web endam bomta parwelat
Pibavbazye partia endam Komta
navbend ya parta Adrbcanye bomn&ff.
Web xebatbareb zreb jhati parta
hubumeta Sovtistan sala 1929-a ngz
ldirim andine ser birina bombnata
Magntagorsbye mtalrgy biv birin
awa sereb w birina esabe. Ji wder
ew SM.lrovra name ande Lnngrad, li
bu nivfeb: "Kurd ji Asa elam dibe: li ser
v birina mezin dereca serm dighje
23-27-a. Kurd we rind ber xwe dide. Gava
bar xwera rind bme nas, ez te G.Orconbdzra nameb bimvsirri', Namebe
maynda .ldirim awa nivsye: "Eva me
ha dudaye ez hvya bersva teme. iqas xirabe, bu ot burd br bibin, bu andine qul raly sar.
Nivfebar Sovtistany mezin Mabsn
Gorb derheqa xebata bird w bomblnata ejdehada awa nivsye: "Magntagorsbda barxanebe nebnay t birin.
Serbari li w dibe .ldirim. Ew miroveb
sade nme, ew zilfeqare, ba birsbe.
Sala 1937-a, 47 salya Jyana xweda ewled Partia LnMy hja ngz ldirim mir.
Merivd Sovtistan, awa nav geleb lawd xweye hja, herweha nav ngz ldi
rim, tu cara br naben, bu temamya jya
na xwe da bona roja maya royne xwe
bextewar. Ew usa j rsptiya gele burt b.
Bi saya ser w origerd burd usay
navdar, web Frib Polatbbov Ereb emo gib p hesyan, bu lawd gel burdaye
hja j emeb xwe birine nava serbetina o
ria Obtobire SosaEstieye Mezin.
Cye binde biv, bu nsttta paytext
Adrbcan-Bebye poltxnby ser nav .ldirime. Wext sabya w pey mirina
wra li Yebti Sovt geleb pirtb bend ro
nah dtine derheqa jyan barbmna wda.
Van axirya li bajar Beb pirtbebe 300
rpefiye bi ziman rs ronay dt, bu t
navbirin ngz ldirim". Pirtb derheqa
jyana vcdane. Ser ry pirtb wney wye, srida boloz burmancye. Dm w
mnan boloz burd bubar qibraxe.

me di wextek p da w kar kultur hunermend de tir bibe. Ji bo ku roj bi roj gel me,
hozann me, oregern me, rxistinn me
pmergeyn Kurdistan jrtir, jhattir, xorttir,
iyartir dibin dijmin xwe batir nas dikin qmet yektiy roj bi roj dihisin.
Em, hozann gel Kurd girnge, di bje helbestn xwe de, , renc derd gel Kurd gel
chan bnin ziman. Ji ber ku ro dema me ne ten er netew ye, dema me. dema er netew
civak ye. Bi kurt girng e ku em hozann Kurd
xizmet na karkern chan geln bindest re
bikin. Nemaze xwe ji gotinn njadperest biparzin. Bi v avay em dikarin cih xwe di nav geln chan de bigrin.
ljB rya Kurdistan Press re titek kuji xwendevanan re bj heye?
Ez pir silavn xwe bi rya Kurdistan Press re
digihnim gel Kurdistan hem kesn di zindann dijmin de rxistin mirovn ku ji bo serxwebn azadiy er dikin. Ez hevdar im, ku di
wextek nzk de, ne dr de gel me yektiya xwe
pkbne; Li gor ert wext welt bi rengek ak
tifli hember dijmin er bike. Serxwebn azadiya xwe bistne di nav gel chan de em j cih
xwe bigrin.
Di daviy de ez hvdar im ku Kurdistan Press
bibe,jmal gel Kurd xwendevann w pir bi
bin. Kurdistan Press bigihe hem kesn Kurd
li her cih. Ez pir kfxwe im ku hevkarn Kur
distan Press qmet me hozann gel Kurd dizane cih di rojnama xwe de didin me hozanan.
Ji ber v yek ez pir sipasiya xwe ji hevkar, xebatkar xwendevann Kurdistan Press re pk
dikim.
Hevpeyivn F.

Majd

KURDSTAN PRESS 16LON / EYLL 1987

e d e b iy a t h n e r a n d

Y ilm a z G n e y n a y ji b r k ir in
stibvan, rejsor.
I tboer hja Ylmaz
*-*Guney di lo n a 84 an d e
ji nav m e . Yilmaz Gney,
bi filmn xwe, bi nivsandin n xw e bi tbona xwe
ve xizm etn hja bc> gel
Kurd Tirb biriye. Berhem n Yilmaz G ney di hy arbna na bindest hyarbna gele Kjurd d e roleb
m ezin lstiye. Ji b o v yeke
Yilmaz, di jiyana xw e de rehet nedtiye her tim li beram ber hrin serdestan
maye. Jiyana w di nav zehm et zindanan d e derbas
b y e Ew, di nav h er rew
de, x ebata xw e dom andiye,
li h e m b e r zordestiya burju
vazi di x eb ata xw e d e hn
germ tir bye b erh e m n
hja afirandiye.
Mirov gava jiyana Yilmaz
binere, hjabna xizm etn
\m j batir tdigihje. Mirina
Yilmaz ji b o h n e r an d a
Kurd w indabneb m ezin e.
Ji ber bu Yilmaz di saln daw d e zdetir li ser problem n gele Kurd ser xw e diand dixwest di v war de
b e rh e m n hjatir biafine
L, av feleb bor be!
t

Droka kurt ya
jiyan xebata
Ylmaz GUNEY
1937 - Ylmaz Gney li Adana hatiye din. Diya w ji aliy Mu ye, di saln er yebemm y
din de ji welat xwe derdibeve li Bar cwar dibe. Bav wf ji aliy Swereb ye, ji ber
neyartiya er ji welat xwe derbetiye ji piubayf ve li Adana jiyaye. Ylmaz, heya 14-15
saliya xwe li Adana geleb ciyan de kar kiriye.
Web zeviy pemby cem qesaba hwd.
xebitiye. Ylmaz, di w dem de di dibistan
j. Bav w dixwest bu Ylmaz bixwne da ku
karibe li ser qentera pemby de bar bike. Yl
maz j web pa dibj, "min j dixwest bibim
titek din, l min ne dizar ew tit din i ye.
1952-Di bea edebiyata bovara Birgri (Rojek) de robeb w li ser tboina gundiyan t
weandin. Di w dem tkiliyn w li gel sosyalstan dibe Ylmaz zanabna xwe ya si
yas disfine.
1955-Ylmaz, dest bi nivfcandin dibe b tirs
dinivisne, ji ber nivsandineb w, mehbeme
dibin ji suca "propagandaya Komnizm j
re 7,5 sal hepis 2,5 sal j ceza sirgun didin. L
pa mehbeme ew ceza dibe 1,5 sal hepis 6
meh sirgun. Ew ceza j, ji ber axaftineb bu di
nivsareb w de derbas dib hatiye dayn. Di
w nivsar de, jineb gund axa re dibje;
Helbet rojek w dawiya wej b!"
1958-Ylmaz, di flma Atif Yilmaz ya "Alageyib" de nivfebar senaryo lstibvan e. dadgeh
(mehbeme) teqbat dom dibe.
1959-Dadgeh biryara xwe dide l Ylmaz teslm nabe firar dibe. Ji ber v j, xwendina xwe
li niversite istanbol Fabulta Ebonom diterbe.
1961-18 meh hepis radize. W dem pirtbeb
bi nav Boynu Bbb ldler (BiSituxwai
Mirin) zdetir li ser jiyana xwe (otobiyografib)
dinivisne.
1963-Ylmaz, di irbeteb fflm de dest bi bar
KURDISTAN PRESS 16ILON / EYLL 1987

dibe, bajar bajar diere xwediy

sneman re film difroe. Ji wan filmana, filma Lutf Abad "Kanun
Namna (Bi Nav Qann) li ser
w tesreb mezin dihle. Di w
dem de geleb senaryo rob
dinivisne. Her wisa w dem filmn melodram de dileyze.
bi nav irkin Kral" t nasbirin
hezbirin. Di nav 5 salan de nzb 60 film de dileyze. milyo-

nan mirov w nasdibin. Di wan Al

man de Ylmaz, dost mirov qenc
dijmin mirovn bbext e. bi v
avay dibe sembole mirovn belengaz periqand.
1968-Xwediy bar gava dihese, bu
Ylmaz bere ji ber suca Propaganda
ya Komnizm hepis razaye, dibje;
i bomunistan li cem min nhe
w ji bar diqewitne. Ylmaz, yebemn filma xwe bi nav Seyitxan"

dibe.Babeta film, nav burdan

de ser zewaca bi zor ye.
1972-Ylmaz, di mala xwe de
xortn oreger dihevne ji ber
w t girtin. Di girxana Esbe ya
Selimiye de pirtubn xwe bi nav "Hcrem" (Hucrega min),
Sarub (Girti) "Salpa dinivis
ne. pa "Selimiye Mebtuplan (Marmyn Selimiye) j diwerne.

1974-PiG demel bin,

bu ji girtcana derdibe
ve, habimeb (Dadger)
j re heqaret dibe li
ser iddiaya butina habim Ylmaz t girtin
18 sal ceza heps didin
m
Di girtcana de, li gel
senaryoyn
"Sr
(Kr). "Yol m

"Dman (Dijmin)
du roman bi nav
"Oluma Hibayeler"
(rob ji kur min re).
"Soba pencere cam
ve iki ebmeb istiyoruz
(Sobe, cam Q du nan
dim azin) dinivisne.
Pirtba w "Faizm
zerine (Li serfaizm)
t qedexebirin j re
7,5 sal ceza heps 2,5
sal j ceza sirgun di
din. Herwisa li ser nivisandina w ya Siyasi
frabsiyonlar (Fraksiyonn siyas) j Ylmaz
re ceza didin. Ji ber nameyeb Ylmaz, bu ji Midur Festivala Valladolid li Ispanya berz Fernando Herrera re
dine, j re 5 sal din
ceza t dayn. 7 dozn
(dava) w siyas dom dibir. J re nzib oo sal
ceza heps dihat xwestin. Filmn w Kr (S
r). Dijmin (Dman),
Heval (Arkada) li Tirbiye hatin qedexebirin.
L filma Kr bala xelbn Ewrup geleb
biand.
1980-Pit darbeya Esber Ylmaz dt bu nibare berhemn n biafirne ji firsendeb istifa
de bir ji girtixane
reviya. Derbet dervay
welat hat Firansa.
Ber bu ji girtxana firar
bibe, filma R (Yol) ji
girtcana dare dibir.
Berdest w erif G
ren v film bir.
Filma "R di 1982 an
de Festvala Film ya
Cannes' de xelata zrin girt hem dinyay de serbeft.
1981- di meha 12 an
de ji hemwelatiya T.C
hate derxistin. Hem
film, pirtb postern
w hatin qedexebirin.
1982/83- Li ser jiyana
zarobn gin li zindann Tirbiy de filmel
bi nav "Duvar (Dimr) bir. Romana w
"Bi situxwar mirin" ji
ziman Frans re hate
vergerandin weandin.
Ylmaz Gney li gel
ronabbirn Kurd li Ewrupa ji bo parastin
pvebirina anda netewa burd b endam
damezrandina y Ensttuya Kurd li Pars.
9 lon 1984 an de Y.
Gney u xeqiy xwe.
RPEL i SAYFA D |

JR. E>ox 70 80.172 07 (Sundbyberfr&WEDEN

Gnd Bageravan *6'

Der Bauer und der Windmiiller
Xz n ivB ; W. B u sck Vergerandin; R.T. H u lm a n

Zur Mhle geht der Bauersmann

Und fngt sogleich zu sgen an.

Hema die ba abager,

Dest birine dike, ew karker.

Racksknacks!
Da bricht die Mhle schon Das war des bsen Mllers Lohn.
Der bse Mller aber kroch
Schnell aus dem offnen Mhlenloch.

Teqreq begera ikestket tev,

Bo avan b heqgirtin ew.
Avan dilqelp xiniz,
Xun ava lez diqeliz.

DAWI
RUPEL / SAYFA 14

KRDSTAN PRESS 161LON / EYLL 1987

hep birlikte

Gelek silavn min ji Krdistan Press hene...

Bi rast her iqas rya
mc siyas ne yek be j, di
nuqta rizgar serxwebna nitiman de ger yektiye me hebe hink kawmiyet ji me re hevvceye.
Ger em hink li dplomatn burjuwa mz bikin,
meselen burjuwaziy Tirk
hewqas li dij hev xeber
didin gava dtn ku li
Kurdistan oreger bi
hz bn pde diin partiyn burjuvaz yn Tirk tev cunta fast bn yek, li
dij oreger Kurd.
Gotin, gereke em yekt
nitiman xwe biparzin
(Milli birliimizi savun
malyz) j i bo i em yektya xwe ne parzin? Ger
em j bjin Her Bij

Kurdistanek Yekhev serbixwe demokratk

Bimre birakuj Bi rast
dema Krdistan Press
amade b, min his kir, ez
zor evnst b. Ji ber ku
awa heb dijmin xwnxwar aczkir gel Kurd
evndar kir.
Gemek ne ba t de t
nivsandin. Meselen ji bo
min tit zor ba, neye
xwe BRANNA HESEN HYAR. Ez bixwe
li dij Tirke hn batir ling xwe bi zanist bi pde
bibim.
Xebat we bi serkeft be.
Her bij pemergey ku
ev ro ji bo Krdistan di nava agir da er dikin her
bij Krdistan!

Malatya E-tipi cezaevinden

Tm dnya halklar
gibi Krdistan halknn da
bir gemie ve tarihe sa
hiptir. Halkmzn gemi
tarihiyle ilgili ok ey yaz
labilir ama biz bu grevi
asl grevlilere yani gerek
dnya gerekse Krdistanl
tarihilere brakalm.
Halkn diliyle mazlum
halkmzn tarihini zetler
sek her trl haklardan
mahrum braklm kilitli
bir kafese konulmu bir
kua benzedii sylenebi
lir. te mazlum halkmz
ok acmasz yntemlerle
bylesi bir yaama mecbur
edilmesi bu yaamnda or
taya kard tarih, inili
ve kl dnemlerle dolu
dur. Ama dorusunu sy
lemek gerekirse mazlum
halkmzn tarihi clz ve
snk bir karektere sahib
olduu gereinide kabul
etmek gerekir. Baz anl
klarn yaratt tarihi
aamalarmzn olduu da
aikardr.
Ulusal haklara ynelik
baz atlmlar olmutur. Bu
atlmlarn bamszlk d
zeyine eriilmemesi Krt
halknn gerek dnyayla
gerekse kendi aralarnda
dahi hkm sren kopuk
luklar ulusal duygulan
bastrabilecek kadar geli
en ve kara dayal airetsel elikiler ulusal mca
delenin
gelimesinin
nnde gnn koullar
asndan amas g en
geller tekil etmitir. Evet
dediim gibi mazlum Kr
distan halknn bamsz
lk ve zgrlk fidan bir
ok ilerici uluslar gibi z
gr bir yaamla boy ver
mesine asrlarca yldr zer
re kadar msamaha gste
rilmemitir. Ama baz
olgularn ortaya koyduu
gibi mazlum Krdistan
halk zulum emberini ya
va yava yarmaktadr, ite
tam burada Krdistan hal
knn onurlu aydnlarna
byk sorumluluklar b
yk grevler dt g
rlmektedir. Son yllarda
gelien mazlum halkm
zn ulusal mcadelesi ok
ileri dzeyde olmazsa dahi
baz nemli atlmlarn
gze arpt ulusal duyar
ln daha da gelitii mu
hakkaktr. Buna paralel ba
z sorunlarnda mevcut ol
duu bylesi mevcut
sorunlarn gemite oldu
u gibi gelecekte de kang
rene dnmesi ihtimalini

Kurdek welatparz / Rnas

Fransa
KOMELA DEMOQRATIK A KURDN
LI AUSTRALIYA SAZBU!
Wek ku t zanin K om ela
Kurdn A ustraliya ji e sali
virda kar xebata xw e berdaw am dikir. Br baweriya
w elatparez dostan p veu n a tk on a g el K urdistan a n etew di nav civaka
A ustraliya da K K A rolek m ezin d iley ist. D i nav K K A da
br baw er bi hem d ost
h evaln dem okrat, pever
w elatparzan ra, baweriya
hevalt xebata bi hev ra h zb K om el ne a x tu organzasyonek p oltk b. D i kom el d e b aw eriyn cre cur
h ebn. H em kesn d em ok
rat w elatparz kesn p o l
tk karibn t da xebat
bikirna.
Ev br baw er statuya kom ei bi k o m civ in a daw n hat
lerzandin ket bin lingan.
Fonksiyona p artiy, ji aliy
hin kesan dan ango ew k es
niha di kom elan de xw estin
ku bikin li ser xebata p eiya
k o m el.
E w qerar b m e su liyet
avetina endam a b sebeb
ew ana gavn e w il b.
Pir endam an li ser v m e se
l sek in in , a w a d id e stu r da
xw an ye, ew kesn baweriya
xw e bi destur ra dan n ian
dan jib o n a xebatek b ih z
p ev eu y u n . W ek te zann
ev ne g ih ite n eticek niha
m e ya paqij hate istism arkirin.
K esn ku ji xw e re dibejin
ku em kom ta b irvebirina
K K A ne ji bona xebatek bi

hev ra armanca wan tune

bn. Usuln demokras ine
ji bin birkirin, bi avak dktator li dij xebatn hinek en
daman sekinin.
Hevalno;
Byern li welat me, li
mintiqa me, li cihan pir
xebatan ji me dixwaze, ji bo
na w j xebata bihevray dixwaze, xebatek bi rxistin
dixwaze, ev ji bona gihitina
armancantenjirevin. Her
weha daxwaze civaka me li
w welat n ekonomk, de
mokratk sosyalst ji bona
rxistinek nu pewist ddit,
her weha j komelek wek Ko
mela Demokrat a Kurdn li
Australiya hat sazkirin.
Hzn welatparz, demok
rat, pver atxwaz
Endam dilsoz n civaka
Kurd
Ne yekbn me dibe belav
bne rijandin wendabn.
Komela me li alk li dij paveriya Cihan ji bona rizgariya nsany li al din alkar
di navbera hem hezn peveru, demokrat, welatparz
humanstan de armanca
ewil dibne. Alkar bi tkona gel Kurd a netew de
mokratk ra pitgirt ya xwe
dide nan dan.

Salih ZELKy mebbet mahkmu

Merhaba
..Daha ncede belirtmi olduum baz nedenlerden
dolay mebbet hapis cezas aldm biliyorsunuz,
erde bulunduumuz bu uzun yllar sresince kendi
mizi kltrel olarak yetitirme almalar yapmaktayz.
Burada belli llerde kitap bulamama sorunumuz
var. Szlerden isteimiz bize olanaklarnz elverdii l
lerde kitap ve vaym konusunda yardmc olmanzdr.
Gnderilecek kitaplar (eer mmknse tabi) herhangi bir
Avrupa dilinde ya da trke olabilir. Postayla gelen tm ya
ynlar bize ulamaktadr.
Bize genellikle toplumcu dnce ustalarnn temel klasik
kitaplarn, lkemiz ve halkmz tarihi ve sorunlaryla ilgili
var olan kitaplar, dnyann dier lkelerindeki ulusal ve
toplumsal sorunlarla ilgili aratrma ve inceleme kitaplar,
, bir de genelde ekonomi ^fel
sefe, tarih ve dier konularla ilgili kitaplar gnderebilirsi
niz. Bu konulardaki kitaplar, ngilizce, franszca, arapa ve
almanca dillerinde ve trkeje olabilir.
Burada yabanc dillerde almalarmz var. ngilizce, Al
manca, Franszca, Arapa ve Farsa dillerinde bize kaynak
ve yardmc olabilecek kitaplarada ihtiyacmz var.
Bir de. bizi avrupa genel basnna genel abone yapabilir
seniz iyi olur. Aylk ve haftalk dergiler; Times, Stern,
Lhumanite, Der Spigel, Le Monde Diplomatique, AsiaAfriqa dergisine ve dier arap basm.. .Bu bizim iin bura
da ok nemlidir.

H~

Silavn germ hevalt.

Komita Birvebirina

Salih ZELK
zel E tipi cezaevi
PK. 183 2.k.
MALATYA / TU RKEY

Komela Demokrat a
Kurdn li Australiya

K urdistaivf

JL

rojemeya 15rojin : 15gnlk g;/clc l X ^ J J

Kurdisk Tidning
Utkommer varannan vecka
Nummer; 22 (14)
16 Septenber lon 1987

Chefrehktr och nsvurig utgivare

Orhan KOTAN. 08-295056
Redktion sekreterim'
ctn KKO. 08-298332
Tekti isk t s ek rete rure
S. SHRDAR, 08-984743
Alministrution-Premnumtim
B. AZ AD, 08-298332

Hsevin AKINCI
Bat-ALMANYA

ABONE

Mizgneke proz
X w k birayn hja
Em produktioneke sn em a kurd ne. A rm an c m e y p e vergerandin k irin a filim n sn em a bi zim an
K urdye. W di d em ek e n zik de filim Z ndana A za d ji bona kasetn v d eo bi kurm anc am ade bibe em e
di d em ek e kurt de ji an d , hner sn em a hian re am ade bikin bi d estn v d eo b igh ine ne we.
M in ovn giranbha hja:
Bi l xw ed derketina w e li filim n m e yn bi kurd, w hza bi p ve birina sn em a kurd de m aln w e de
ne ji bona zarokn li xrib iy bi zim an dayika xw e geh n ek ik e p w ist pk bne. E m flm a rgh Kurd
A za d bi kiryariya w e pk binin.
Cara p ye ku sn em a kurd bi hiner ceh d a m e bo jiyandina anda m e w e di T elevizyon sn em an da, di
kasetn v d eo d e, di m ala w e de w orea huner k e. Bi h ev d axw aza bi ve reye danenasna kurd K urdistan bi hner a n d ...B i silav e v n iy n ji dil c a n ..
^
*

________________________________ ____________ r i G R I S

gzard edilmesi vahim so

nular dourabilecek olum
suzluklara adaydr.
Bilindii gibi mazlum hal
kmzn ulusal mcadelesi
ykselme gsterdii her d
nemde Krdistann smrge
kalnda yaran olan bata
emperyalizm olmak zere
Krdistann bugnk stat
sn srdrmekle kendileri
ni hkml klan smrgeci
devletler tarafndan dzenle
nen deiik oyunlar halkm
zn ulusal mcadelesini ksteklemeye gayret edilmitir.
Bir ok rnei de herkesin
malumudur.
Kanmca stnde durulup
dnlmesi gereken konu
emperyalizm ve smrgeci
lerin halkmzn geleceine
ynelik hazrladklar senar
yolardan ziyade mazlum bir
halkn geleceini geici baz
avantajlar elde etmek iin s
mrgecilerin karna teka
bl eden oyunlara alet olma
konusudur.
Zira bir ulus olmamza ra
men ok tarafl smrgeci
devletler tarafndan ezilmek
teyiz. Smrlmekteyiz. Ta
biatyla ulusal varlmz
gasbeden bu dman gler
arasnda deiik aralklarla
deiik elikilerin gndeme
kt gemi tarihlerde de
rnekleri olduu gibi gn
mz tarihinde de rnekleri
mevcuttur. te tarihin yarat
t bu oluumlardan hareket
edildii zaman mazlum hal
kmzn ulusal mcadelesine
nderlik eden partiler veya
gler sz konusu elikiler
den yararlanp bu elikileri
iyi kullanp mazlum halkm
zn bamszlk mcadelesi
ne hizmet edilmesinden daha
ziyade- rktc boyutlara
varan bir btn olarak Kr
distan halkn inanszla
karamsarla itmesine neden
olmutur.
Evet yz yllardr smr
ye maruz kalan ama ayn za
manda yeni bir tarihe yeni
gelecee ynelen ve ayn za
manda ortadouda ter temiz
bir gelinlie aday durumun
da olan bylesi mazlum bir
hakin onunda duran przl
sorunlara dikkat etmek
olumsuz ynde geliecek ta
rihi tekerrrlere msaade
edilmemesine gerek halktan
biri olarak gerekse halkn
sekin aydnlan olarak hep
birlikte grevimizin banda
olmalyz.

6 MEH 6 AYLIK

SALEK YILLIK

Tarih / Drok.

NAV/PANAV
ISIM / SOYSIM
NAVNAN
ADRES

(Filmproduktion nd Vertrieb GmbH)

Postmiress: Bo\ 7080. 17207 Sundbybcrg

Beskadress; rsviingen 6C, Hallonbemen
77/: [46| 8-29 83 32 "
Tele.x: 131 42 ANK S
Telefe: 08-29 50 56
Bitkgiro: 343-5559
Postgiro: 2 65 33-0
Tryckeri: kirottsbladM Sicrtalje

W ELAT / LKE

240
240
60
72
1440
60
24
35
480

Skr
FF
DM
G
BF
Sfr

$
i.m

Hn dikarin heq abonet li ser hesaba GILALA AB Postgiro 26533-0

Stockholm raznn sretet j ji Box 7080.172 07 Sundbyberg-Sweden re
bi qarta abone rkin.
Abone cretini GILALA AB PG: 26533-0 Stockholm kontosuna yatrarak, bir
kopyasn Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden adresine abone kartyla bir
likte postalayarak abone olunabilir.

adres navnian; Box 70 80,172 07 Sbb.- Svveden

c I 3 / i d

ANK Stockholm

Yeni Kaledonyada Fransann

egemenlii devam ediyor. Kargaa
ve olaylar btn boyutlaryla
sryor.
Kanaki halknn en eski rgt
FLNKS, Kaledonya halkn seim
leri boykot etmeye arm t.

Filipinler: Filipinlerde isyanclarn lideri Albay Gregorio Honasan, Amerikan televizyonuna verdii mlakatta, Bakan Corazon Aquinoya kar yeniden darbe hareketlerine girieceini
aklad. Albay Honasanun demeci kendisine bal 2000 askerle
birlikte sakland yerden Amerikan televizyonu tarafndan banda
alnd.
Gney Afrika: Gney Afrikann Durban kenti civarnda 13
Eyllde zenci halkn yapt protesto gsterilerine polisin saldr
mas sonucu 2 zenci ldrld. Ayrca Keptown yaknndaki Gugulletide dzenlenen rklk alehtar gsterinin datlmas sra
snda ise, 1 kii yaraland birok kii de gzaltna alnd.
Sovyetler Birlii: Moskovada alan Uluslararas Kitap Fuar
almalarn tamamlyarak son buldu. Fuara 103 lkeden
3000den fazla yaynevi katld. Sovyetler Birlii Yayinileri Dev
let Komitesi Bakan Mihail Ynarev, 14 Eyllde dzenledii ba
sn toplantsnda fuarn baaryla sonuland belirtti. Mihail Ynarev, fuar srasnda Sovyetler Birliinde baslmak zere telif
hakk alnan bir ok kitapla ilgili anlamalarn da imzalandn
konumasnda belirtti.
Amerika: Sovyetler Birlii Dileri Bakan Eduard Sjevardnadze, getiimiz pazar gn, Amerika Dileri Bakan George
Shultzla grmek amacyla Vaingtona gitti. eitli basn kay
naklarnn aklamasna gre, grmenin amac, silahszlanma
anlamas ve gelecekte daha st dzeyde yaplabilecek bir toplan
tnn gndeminin saptanmas olarak belirtiliyor.
ili: 11 Eyll 1973de Salvador Allendeyi devirerek iktidara ge
len askeri diktatr Augusto Pinochet, iktidara geliinin 14. yld
nmnde yapt konumada, btn ilerici ve devrimci glere
atarak, muhalefetin darmadan edileceini aklad.
Vietnam: 2 Eyll Vietnam Ulusal Gn nedeniyle, Vietnam
ynetimi 2500 politik tutukluyu serbest brakt. Vietnam Haber
Ajans (VNA)nn bildirdiine gre, af edilen tutuklular arasnda
iki Gney Vietnaml bakan da bulunuyor. Ayrca 480 resmi grev
li, 18 eski general ve 248 eitli rtbede asker serbest braklanlar
arasnda.

Getiimiz pazar gn Fransann

Akdenizdeki smrgelerden biri olan
Kaledonyann geleceinin tayini
iin yaplan halk oylamasnda, Fransa1
nn smrge statsnn devam lehinde
semenler % 98,3 evet oyu verdi. Kale
donya halkn seimleri protestoya a
ran Kaledonya Halk Kurtulu rgt
seim sonularnn mcadelelerini
durdurmayacan belirtti.
Fransa Babakan Jacques Chiracn
belirttiine gre, seimlere, semenle
rin % 58,6s katlm! Seimlerden
sonra basna bir deme veren Kanaki
Sosyalist Ulusal Kurtulu Cephesi lide
ri Jean-Marie Tjibaou, seimlerin Ka
naki halknn sorunlarna zm getir
mediini, dn yrrlkte olan sorunla
rn bugn aynen devam ettiini belirtti.
Ayrca verdii demede Adada yaayan
Melenes halknn % 83,2sinin seim
lere katlmadn belirtti.
KISA TARHE
70lerden buyana Kaledonyann ba
mszl iin mcadele eden FLNKS,
tek art olarak bamsz bir cumhuriye
ti nne koymu.
1852 ylnda Fransann smrgesi
olan Kaledonyada, 1887 ylnda yaplan
nfus saymna gre 41 bin kii olan n
fus 15 yl sonraki nfus saymnda 27
bin civarna dyor!u an toplam n
fus ise 60 bin civarnda.
Fransann smrgeci uygulamalar
Ada halkn zorunlu ge tabi tutmu ve
bylece Kaledonyanm yerli halk azn
la drlm. Bu zorunlu ge tabi
tutulanlar 1871de Paris Komn sava
lar arasnda yer almlard.

&

Srgne gnderilenlerin yerine, Fransa hkmeti Fransa ege

menliinden yana ve ounluu AvrupalIlardan oluan 55 bin ci
varnda aileyi adaya yerletirmi ve bylece de statsn salamlatrmd.
Bugn adada yerli halkn fonksiyonu yok denecek kadar az.
Dnyann nc byk nikel maden ocana sahip olan Kaledon
ya da halkn eitim dzeyi dk, genellikle halk balklk ve ta
rmclkla geimini salyor.
Ekonomideki bu geri dzey, politikada ters orantl. Yerli halkn
hemen hemen her kesiminde smrge statsne kar olma bilinci
var.
1984 ylnda yaplan yerel seimlerde adada bulunan tek rgt
FLNKS, byk bir baar salad. Seimi boykot karar alan Cep
he bu konuda baarl sonu ald. Bununla beraber kanl atma
lar balad. Adaya ihra edilen Fransa yanllar ile Kanaklar ara
snda meydana gelen atmalar olduka fazla insann hayatna
mal oldu; ve nihayet 1985 ylnda FLNKS lideri Eloi Machoro l
drld. Kargaann nlenebilmesi amacyla adada genel sky
netim ilan edilmiti.
Getiimiz pazar gn yaplan seim sonucu adadaki staty de
itirmeye yetmedi ama, FLNKS nemli mevziler kazand.

ANK Stockholm
12 Eyll darbesi, Avrupann birok lke
sinde yaplan yaygn eylemlerle protesto edildi.

BATI ALMANYA
12 EylP protesto amacyla Klnde iki ayr
yry dzenlendi. Yrylerden biri, Dev
rimci i, Partizan, Halkn Kurtuluu, Tevgera
Sosyalista Krdistan, TKP-B; dieri ise PKK
tarafndan dzenlendi.
Yrylere ayr ayr 2000 binin zerinde kt*
le katld.

NGLTERE
Trkiye ve Krdistanh politik tutuklularn
Trkiye cezaevlerinde balattklar direni ey
lemlerini desteklemek amacyla bir araya ge
len, Trkiye ve Krdistanl demokratik kuru
lularn, (Anadolu Kltr Demei, Halkevi,

'F, Krdistan i Dernei, Trkiye

Dayanma Kampanyas, Trkiyeliler Kltr
Merkezi, Sol Birlik) balatt Alk grevinde
ki siyasi tutuklularla dayanma eylemi 5
gn srd.
. Eylem 12 Eyll gn yaplan yaklak 1500 ki
inin katld yryle Trk elilii nnde
son buldu.
Eylemi dzenleyen kurulularn hazrladkla
r bir protesto mektubu TC Elilik yetkililerine
verilmek istendi. Ancak elilik yetkilileri mek
tubu almay kabul etmediler.

SVE
svete faaliyet gsteren 20ye yakn Trkiye ve Krdistanl
politik ve demokratik rgt 12 Eyll gn Stockholmde ortak
bir miting dzenleyerek 12 Eyll darbesini protesto ettiler.
Gsteriye 200 dolaynda bir kitle katlm oldu.

YUNANSTAN
Trkiye cevaevlerindeki siyasi tutuklularn balattklar dire
nileri destekleyen tutuklu yaknlar ve ailelerin yaptklar ey
leme Ankara'da polisin saldrs sonucu hayatn kaybeden Didar ensoy olayn protesto ve Trkiye cezaevlerindeki dire
nileri desteklemek amacyla, Atinada DEV-YOL, HALKIN
KURTULUU ve PARTZANn balatt, RIZGARnin
destekledii 10 gn sren alk grevi, 12 Eyll gn yaplan
protesto eylemleri ile son buldu.

HOLLANDA
12 Eyll gn Hollandann bakenti Amsterdamda Krdistanl ve Trkiyeli rgtler 12 Eyll protesto amacyla ortak
bir gsteri dzenlediler. Gsteriye200 kiilik bir kitle katlm
oldu.

FRANSA
Pariste bir ksm Trkiyeli rgtlerin 12 Eyll protesto
amacyla yapmak istedikleri gsteri iin polis izin vermedi.
zinsiz eylem yapmak isteyenlerin polise gzaltna alnd
renildi.
Bir ok Avrupa lkesinin deiik ehirlerinde ortak miting,
yry, kapal salon toplantlar ve eitli biimlerdeki ey
lemler de yapld. Ancak, geen yllara oranla, bu yl 12 Eyll protesto gsterilerine ilgi olduka azd.