Bir Adım Iler Iki Adım Geri

V. .
LENN
BR ADIM LER,
K ADIM GER
ER YAYINLARI
V. . Lenin
Bir Adm leri, ki Adm Geri
DRDNC BASKI
BR ADIM LER, K ADIM GER

PARTMZDE BUNALIM
V. . LENN
ubat-Mays 1904de yazld.

Mays 1904de Cenevrede kitap olarak baslmtr.
V. . Lenin, One Step Forward, Two Step Bac The Crisis in our Party (Progress
Publi-shers, Moscow 1965)
[Trke evirisi Yurdakul Fincanc tarafndan yaplmtr. Sol Yaynlar, Mart 1979,
Drdnc Bask] (Birinci bask: Nisan 1969; kinci Bask: Eyll 1975; nc Bask: Aralk
1976)
Eri Yaynlar tarafndan dzenlenmitir, 2003.
erisyay@kurtuluscephesi.com
http://www.kurtuluscephesi.com
http://www.kurtuluscephesi.net
http://www.kurtuluscephesi.org
NDEKLER
7
11
14
18
27
31
39
47
57
155
175
187
217
223
nsz, N. Lenin
A. Kongre Hazrlklar
B. Kongredeki eitli Gruplamalarn nemi
C. Kongrenin Balangc. Hazrlk Komitesi Olay
D. Yujni Raboi Grubunun Dal
E. Dillerin Eitlii Olay
F. Tarm Program
G. Parti Tz. Yolda Martovun Tasars
H. Iskraclar Arasndaki Blnmeden nce. Merkeziyetilik
Konusundaki Tartmalar
. Tzn Birinci Maddesi
J. Haksz Oportnizm Sulamalarnn Masum Madurlar
K. Tzk zerindeki Grmelerin Devam. Konseyin
Kuruluu
L. Tzk Grmelerinin Tamamlanmas. Merkez Kurullarna
ye arma.Raboeye Dyelo Temsilcilerinin ekilii
M. Seimler. Kongrenin Sonu
N. Kongredeki Savamn Genel Grnm. Partinin
Devrimci ve Oportnist Kanatlar
O. Kongre Sonras. ki Savam Yntemi
P. Byk Bir Kvancn Yolunu Ufak Kayglar Engellememelidir
Q. Yeni skra. rgtlenme Sorunlarnda Oportnizm
R. Diyalektik zerine Birka Sz. ki Devrim
Ek. Yolda Gusev ve Yolda Deutsch Olay
235
247
EKLER
233
Bir Adm leri ki Adm Geri. N. Leninin Rosa Luxemburga Yant
Aklayc Notlar
61
83
94
101
115
142
NSZ
UZAYIP giden inat ve hararetli bir savam srecine girildii zaman, bir yandan ilerdeki giriimleri belirleyecek temel, ana
noktalar ortaya kmaya balarken, bir yandan da bu noktalara bakla, savamn, greceli olarak kk ve nemsiz yanlar giderek
gerilere itilir.
Partimiz iinde, alt aydan beri btn parti yelerinin dikkatini zerine eken savamda da durum byledir. Bugn, btn
savamn genel izgileri iinde, pek az ilgi ekici olan birok ayrntya ve temelde hi ilgi ekici olmayan birok kavgaya deinmek zorunda olduum iin, gerekten nemli ve temel iki noktaya,
hi kukusuz tarihsel nemi olan ve bugn partimizin kar karya
bulunduu [sayfa 7]* en ivedi siyasal ve son derece nemli iki nokta* Sol Yaynlar basksnn sayfa numaralar, Mart 1979, Drdnc Bask.
V. . Lenin
ya, daha bandan, okurun dikkatini ekmem gerekiyor.

Birinci nokta, partimizin ounluk ve aznlk olarak ikiye
blnmesinin siyasal nemine ilikindir. Bu blnme, partinin kinci
Kongresinde ortaya km, ve Rus sosyal-demokratlar arasndaki
btn teki blnmeleri geriye itmitir.
kinci nokta, rgtlenme sorunlarnda, yeni skrann[2] tuttuu yerin bu yer gerekten bir ilkeye dayand srece ilke olarak nemine ilikindir.
Birinci nokta, partimizdeki savamn balamasyla, bu savamn kaynayla, nedenleriyle ve temel siyasal niteliiyle ilgilidir.
kinci nokta, savamn kesin sonularyla, bitimiyle, ilke diye ne
varsa hepsinin biraraya getirilmesi, kavga diye ne varsa hepsinin
bir yana konmasyla elde edilecek ilkeler toplamyla ilgilidir. Birinci noktann yant, parti kongresindeki savamn tahliliyle; ikinci
noktann yant ise yeni skrann ilkelerindeki yeni eylerin tahliliyle verilmitir. Brormzn onda-dokuzunu kaplayan bu iki tahlil,
ounluun devrimci, aznln ise, partimizin oportnist kanadn oluturduu sonucunu ortaya koymutur. Bugn partiyi iki
kanada blen ayrlklar, program ya da taktik sorunlarna deil, genellikle rgtlenme sorunlarna ilikindir. Yeni skra tutumuna derinlik kazandrmaya altka ve bu tutum merkez kurullarna ye
arma kavgalarndan arndka, ortaya kan yeni grn, rgtlenme sorununda oportnizmden baka bir ey olmad daha
iyi anlalmaktadr.
Partimizdeki bunalmla ilgili mevcut yazlarn, gerekleri yorumlama ve inceleme asndan balca eksiklii, parti kongresi
tutanaklar zerine hemen hemen hi eilmemi olmasdr; temel
rgtlenme ilkelerini aydnlatmalar asndan bakld zaman, ayn
yazlarda grlen eksiklik, bir yandan yolda Martovla yolda Akselrodun, [sayfa 8] Tzn birinci maddesini yazarken yapm olduklar ana yanl ve bu yanl savunmalar, te yandan skrann
rgtlenme ilkeleriyle ilgili tm sistemi (burada bir sistemden
szedilebilirse) arasnda bulunan, varl sugtrmez ban tahlil
edilmemesidir. ounluun yazlarnda, birinci madde zerindeki tartmann nemine birok kez deinildii halde, skrann imdiki yazkurulu, aktr ki, szkonusu ilikiye dikkat bile etmemektedir. Gerekte yolda Akselrodla yolda Martov, birinci madde
zerinde yaptklar ilk yanll imdi yalnzca derinletiriyor,
V. . Lenin
gelitiriyor, geniletiyorlar. Aslnda, oportnistlerin rgtlenme sorunu zerindeki tutumlar, birinci madde zerindeki ekimeler srasnda zaten ortaya kmaya balamt: smsk kaynamam gevek
bir parti rgtn savunmalar; parti kongresinden ve onun setii
kurullardan balayarak, partiyi yukardan aa rgtleme dncesine (bu brokratik dnceye) dmanlklar; her profesre,
her yksek okul rencisine, her grevciye, kendini parti yesi
iln etme olanan verecek biimde, partiyi aadan yukarya rgtleme eilimi; bir parti yesinin, parti tarafndan tannm bir rgte bal olmasn ngren biimcilie dmanlklar; rgtlenme ilikilerini yalnzca platonik olarak kabule yatkn burjuva
aydnnn anlayna kaymalar; oportnist anlayta daha da derine gitme ve anariste szlere balanma eilimleri; merkeziyetilie kar zerklie yatknlk gstermeleri ksacas btn bunlarn
hepsi, yeni skrada imdi bol bol iekleniyor ve ilk yanlgnn, tmyle ve somut biimde giderek daha ok aa kmasna yardm ediyor.
Parti kongresi tutanaklarna gelince, bu tutanaklarn haksz
yere ihmal edilmesi, ancak, tartmalarmzn kavgalarla iinden
klmaz bir duruma getirilmi olmas gereiyle ve ola ki bu tutanaklarn, ok tatsz birok gerei iermesiyle aklanabilir. Parti
kongresi tutanaklar, [sayfa 9] partimizdeki gerek durumu ortaya koymas asndan kendi trnde tektir ve doruluk, tamlk, kapsam,
zenginlik ve sahih olma bakmndan esizdir; harekete katlanlarn
grlerini, duygularn, tasarmlarn ortaya koyan, bizzat onlar tarafndan izilmi bir resimdir; partideki siyasal hizipleri, onlarn greceli glerini, karlkl ilikilerini ve savamlarn gzler nne seren bir resimdir. Eskiye ait kalntlarn ve salt hizip balarnn temizlenmesinde ve bunlarn yerine tek bir byk parti bann konmasnda ne denli baar salam olduumuzu bize gsteren ey, parti kongresi tutanaklardr ve yalnzca bu tutanaklardr. Partisinin ilerine bilinli olarak katlmak isteyen her parti yesine den grev, parti kongremizi incelemektir. ncelemekten szediyorum, nk salt, tutanaklardaki hammadde ynn okumak, kongrenin grnmn kavramak iin yeterli deildir. Ksa konuma zetlerinin, kuru tartma zetlerinin, kk (grnte kk) noktalar
zerindeki ufak ekimelerin biraraya gelerek bir btn halini almas, ancak dikkatli ve kendi bana yaplan bir incelemeyle salana-
V. . Lenin
bilir ve bir parti yesi, ancak bylelikle, her nl konumacnn

canl ehresini kavrayaca ve parti kongresine gelmi her temsilci
grubunun siyasal yzn btn yanlaryla anlayaca bir noktaya
ulaabilir (ulamas gerekir). Bu satrlarn yazar, okuru, parti tutanaklar zerinde geni ve kendi bana bir inceleme yapmaya zendirebilirse, almasnn boa gitmediine inanacaktr.
Sosyal-demokrasinin kartlarna da bir-iki sz. Onlar, bizim
tartmalarmz zevkle seyrediyor ve yzlerini buruturuyorlar; kuku
yok ki, benim bu brormden yalnzca partimizin baarszlk ve
kusurlaryla ilgili blmleri seip, kendi amalar iin kullanmay
deneyeceklerdir. Ancak Rus sosyal-demokratlar, sava alannda
ylesine eliklemilerdir ki, bu tr inelemeler onlara vzgelecek
ve ii snf hareketi byyp gelierek bu eksiklikleri [sayfa 10] kesinlikle ortadan kaldrncaya kadar, o kiiler ne derse desin, sosyaldemokratlar kendi ilerini zeletirinin lsne vurmaya, kendi
eksikliklerini amanszca sergilemeye devam edeceklerdir. Muhaliflerimize gelince, brakalm, bizim kinci Kongremizin tutanaklaryla ortaya karlan resme uzaktan bile benzese, kendi partilerindeki gerek durumun bir grnmn gzler nne sermeyi denesinler! [sayfa 11]
Mays 1904
10
V. . Lenin
N. LENN
A. KONGRE HAZIRLIKLARI
BR sz vardr, herkes sabahtan akama kendi yargcna

svme hakkna sahiptir, derler. Bizim parti kongremiz de, herhangi bir partinin kongresi gibi, nderlie oynayan ama bozguna urayan baz kiiler iin bir yargt. Bugn bu aznlk temsilcileri, zavalllk snrna yaklaan tam bir bnlkle kendi yarglarna svyorlar, kongreye glge drmek, onun nemini ve yetkisini kltmek iin ellerinden geleni yapyorlar. Bu aba, belki de en canl
biimde, 57 sayl skradaki bir yazda, kongrenin egemen gksel
bir varlk olduu dncesini tiksintiyle karladn syleyen Pratik i[3] tarafndan dile getiriliyor. Bu, yeni skrann, suskunlukla
geitirilmesi olanaksz, ok [sayfa 12] karakteristik bir zelliidir.
V. . Lenin
11
ounluu kongre tarafndan reddedilen yazkurulu, bir yandan

kendisine partinin yazkurulu adn yaktryor, te yandan kongrenin gksel bir varlk olmadn ne sren kiilere kucak ayor.
Ne gzel deil mi? Evet beyler, kongre gerekte gksel bir varlk
deildi; ama orada yenik dtkten sonra kongreye svp sayanlara ne demeli?
Gerei grmek iin, kongre hazrlklarnn gemiindeki
balca olaylar anmsayalm.
skra, 1900de yayn hayatna giriini duyururken,* daha ilk
batan, birlememizden nce, snr izgilerinin belirlenmesi gerektiini belirtmiti, skra, 1902 konferansn[4] bir parti kongresi** olarak deil, zel bir toplant olarak gerekletirmeye alyordu. skra,
konferansta seilen hazrlk komitesini yeniden kurduu 1902 yaz
ve gz aylarnda ar lde ihtiyatl davranyordu. Sonunda, snrlarn izimi ilemi, hepimizin bildii gibi, tamamlanmt. Hazrlk
komitesi, 1902 ylnn sonunda kurulmutu. skra, komitenin salam bir ekilde kuruluunu olumlu karlad ve 32nci saysnda yaynlanan bir bayazda, bir parti kongresinin toplantya arlmasnn
ok ivedi ve ciddi bir zorunluk olduunu iln etti.*** Bu durumda,
bize yklenebilecek en son su, ikinci kongreyi toplamakta ivedi
davranm olmamzdr. Gerekte bize rehberlik eden kural, kuma
kesmeden nce yedi kez lnz, kuralyd; kuma kesildikten
sonra, artk yoldalarmzn szlanmaya balamamalarn ve kuma
tekrar tekrar lmeye kalkmamalarn beklemek hakkmzd.
Hazrlk komitesi kinci Kongre iin ok dikkatli kurallar (imdi bazlar, siyasal rkekliklerini rtmek iin bu [sayfa 13] kurallar biimci ve brokrat diye tanmlyorlar) koydu; bu kurallar btn
teki kurullardan geirdi ve sonunda onaylad. Komite, baka noktalarn yani sra, 18inci maddede u koulu da koydu: Kongrenin
btn kararlar ve yapt btn seimler, partinin kararlardr ve
btn parti rgtlerini balar. Hi kimse, hi bir bahane ile bu kararlara kar koyamaz. Bu kararlar, ancak, bir sonraki parti kongresi tarafndan deitirilebilir ya da kaldrlabilir.**** Zamannda,
* Bkz: Collected Works, Vol. 4, s. 351-356. -Ed.
** Bkz: kinci Kongre Tutanaklar, s. 20. -Ed.
*** Bkz: Hazrlk Komitesinin Kurulduuna Dair Aklama (Collected Works, Vol.
6, s. 307). -Ed.
**** Bkz: kinci KOngre Tutanaklar, s. 22-23 ve 380.
12
V. . Lenin
hi bir yaknmaya neden olmakszn kesin bir gerek olarak kabul

edilen bu szler, kendi balarna ne kadar masum, deil mi? Ama
ne garip, bugn aznla kar bir yarg olarak grnyorlar. Bu
noktaya neden yer verildi? Salt formalite olsun diye mi? Elbette deil. Bu madde gerekli grld. Gerekten de gerekliydi. nk
parti, birbirinden ayr, bamsz birtakm gruplardan oluuyordu.
Bunlar kongreyi tanmay reddedebilirlerdi. Bu madde gerekte
btn devrimcilerin zgr iradesini yanstyordu. (imdi bu zgr szc, yerli-yersiz ve gereinden ok kullanlyor, gerekte
kaprisli nitelemesini gerektiren durumlar iin kullanlyor.) Bu
madde, btn Rus sosyal-demokratlar tarafndan karlkl olarak
stlenilen bir onur szyd. Ama, kongrenin gerektirdii giderlerin, byk abann ve gze alnan tehlikenin bo yere olmamas,
kongrenin bir gldrye dnmemesinin gven altna alnmasyd. Bu madde, kongrede alnan kararlar ve yaplan seimleri kabul
etmemeyi, daha iin banda, balln ihlli olarak niteliyordu.
Bu durumda yeni skra, kongrenin gksel ve kararlarnn da
kutsal olmad hakkndaki yeni buluuyla kime dudak bkyor?
Bu bulu, rgtlenme konusunda yeni grleri mi ifade ediyor,
yoksa yalnzca eski izleri rtmek iin yaplan yeni bir giriimi mi?
[sayfa 14]
V. . Lenin
13
B. KONGREDEK ETL
GRUPLAMALARIN NEM
KONGRE, ok titiz bir hazrlktan sonra ve tam bir temsil temeline dayal olarak toplantya arld. Kongrenin yapsnn doru
olduu ve kararlarnn kesinlikle balayc bir nitelik tad yolundaki genel kan, kongre toplandktan sonra bakann sylevinde
de (tutanaklar, s. 54) ifadesini buldu.
Kongrenin balca grevi neydi? skra tarafndan gelitirilmi
ve ayrntlaryla hazrlanm ilkelere ve rgtlenme grlerine dayal gerek bir parti yaratmak. Kongre almalarnn bu dorultusu, skrann yl sren almalaryla ve komitelerin ounluunun
skray tanm olmasyla nceden belirlenmiti. skrann program ve eilimi, [sayfa 15] partinin program ve eilimi olacakt; skrann
14
V. . Lenin
rgtlenme planlar, Parti rgt Tznn maddeleri halinde somutlaacakt. Ama sylemeye bile gerek yok, bu, savam vermeksizin baarlamazd. nk kongre geni lde temsili bir
nitelik tayordu; temsilciler arasnda skrayla var gcyle savaan
rgtlerin (Bund[5] ve Raboeye Dyelo[6]) temsilcileri ile skray nder organ olarak szde tanmakla birlikte, gerekte kendi planlar
dorultusunda davranan ve ilke sorunlarnda tutarl olmayan rgtlerin temsilcileri (Yujni Raboi grubu[7] ve baz komitelerin bu
grupla yakn iliki kuran temsilcileri) de vard. Bu koullar altnda
kongre, skrann yneltisinin zaferi iin verilen savamn arenasndan baka bir ey olamazd. Tutanaklar yle bir okumak, kongrenin byle bir arena durumuna geldiini hemen gsterecektir.
imdi bizim grevimiz, kongrede eitli konularda ortaya kan
belli-bal gruplamalar geriye doru izlemek ve ana gruplardan
herbirinin siyasal ehresini, tutanaklardaki ak, kesin verilere dayanarak ortaya koymaktr. Kongrede skrann rehberliinde bir tek
parti iinde birleecek olan bu gruplar, eilimler ve farkllklar nelerdi? Grmeleri ve oylamalar tahlil ederek gstermemiz gereken ey budur. Hem bizim sosyal-demokratlarmzn gerekten ne
olduklarn gsterecek bir inceleme iin, hem de onlar arasndaki
ayrlk nedenlerini anlamak bakmndan, bunun aydnlatlmas
byk bir nem tamaktadr. Hem Birlik Kongresinde[8] yaptm
konumada, hem yeni skra yazkuruluna gnderdiim mektupta,
gruplamalarn tahliline en nde yer vermemin nedeni budur.
(Martovun ba ektii) aznlkta olan muhaliflerim, sorunun zn hi kavrayamadlar. Birlik Kongresinde onlar, oportnizme kaydklar sulamasna karlk, hakl olduklarn gstermeye alarak
ayrnt trnden noktalar dzeltmekle yetindiler, ama kongredeki
gruplamalara dair benim izdiim resmi daha deiik bir resim
izerek karlamaya [sayfa 16] bile kalkmadlar. imdi Martov, skra
da (n 56), kongredeki deiik siyasal gruplarn snrlarn ortaya
koymaya dnk her abay hizipilik siyaseti olarak gstermeye
alyor. Bu biraz kuvvetli bir ifade yolda Martov! Ama yeni skrann bu sert dilinin u garip zellii var: Bu sert dilin tmden ve
herkesten nce imdiki yazkurulunu hedef alm bir dil haline dnmesi iin, kongreden bu yana, aramzdaki farklln btn aamalarn ortaya koyuvermek yeter de artar bile. Hizipi siyasetten
szeden siz, szm-ona parti yazkurulu, nce bir kendinize ba-
V. . Lenin
15
kn!
Martov, bizim kongredeki savammzn dayand gerekleri ylesine tatsz buluyor ki, imdi o gerekleri tmden kmsemeye, karalamaya alyor. Bir iskrac diyor Martov, parti kongresinde ve ondan nce, skra ile tam dayanma iinde olduunu
sylemi, onun programn ve rgt grn savunmu ve rgtlenme politikasn desteklemi kiidir. Kongrede krktan fazla byle iskrac vard; skrann programyla skray partinin merkez yayn
organ olarak kabul eden nerge iin verilen oylarn says buydu.
Kongre tutanaklarn an, greceksiniz ki, program, ekimser kalan Akimovun dndakilerin hepsinin oybirliiyle kabul edilmitir
(tutanaklar, s. 233). Bylece yolda Martov, bundcularn, Brukerin
ve Martinovun, skrayla tam bir dayanma iinde olduklarn
gsterdiklerine, onun rgtlenme grlerini savunduklarna bizi
inandrmak istiyor. Bu glntr! Kongreden sonra, katlanlarn
tmnn (gene de tm deil, nk bundcular ekilmiti), partinin eit yeleri haline geldii gerei, burada, kongredeki savam
yaratan gruplamalarla kartrlyor. Kongreden sonra ounluu
ve aznl meydana getiren eleri incelemek yerine, program
kabul ettiler yollu resmi bir szle karlayoruz.
skrann merkez yayn organ olarak kabul ediliine ilikin
oylamay aln. Greceksiniz ki, nergenin iki [sayfa 17] blmn, yani skrann salt merkez yayn organ olarak kabul edilmesiyle, yapt hizmetlerin tannmasna ilikin blm birbirinden ayrmakta
srar eden kii, imdi yolda Martovun, daha iyi bir dava uruna
harcamas gereken bir cesaretle, skrann rgtsel grlerini ve
rgt siyasetini savunduunu syleyerek vd Martinovdu. nergenin ilk blm (yani skrann hizmetlerini kabul eden, onunla
dayanma iinde bulunulduunu ifade eden blm) oya konduu zaman, lehte yalnzca otuzbe oy verildi; iki oy (Akimovla
Bruker) aleyhteydi; onbir kii (Martinov, be bundcu ve yazkurulunun be oyu, yani benim ve Martovun ikier oyu ile Plehanovun
bir oyu) ekimserdi. Grlyor ki, Martovun imdi tad grler
asndan onun hayli yararna olan ve bizzat kendisinin ortaya att bu rnekte bile skraya kar grup (be bundcu ve Raboeye
Dyelo yanls) apak ortadadr. nergenin ikinci blmnn, yani
herhangi bir biimde dayanma ifade etmeksizin, skrann merkez yayn organ olarak kabul hakkndaki blmnn oylanmasn
16
V. . Lenin
(tutanaklar, s. 147) aln: lehte verilen oylar, imdiki Martovun iskrac snfna soktuu krkdrt kiiydi. Kullanlacak toplam oylarn
says ellibirdi. ekimser kalan yazkurulunun be oyunu bundan
karrsak elde krkalt oy kalr, iki oy (Akimov ve Bruker) aleyhteydi. Grld gibi, geri kalan krkdrt oyun iinde be bundcunun
hepsinin oyu vard. Ve bylece kongredeki bundcular, skrayla
tam bir dayanma iinde olduklarn ifade ettiler te resmi skra, resmi tarihi byle yazyor. Bu noktay bir para ne alarak, okura, bu resmi dorunun gerek nedenlerini aklayacaz: eer bundcularla Raboeye Dyelo yanllar kongreden ekilmeselerdi, skra
nn imdiki yazkurulu (bugnk gibi, szde parti yazkurulu deil)
gerek parti yazkurulu olurdu, olabilirdi. Bugnn bu gvenilir
bekilerinin, szmona parti yazkurulunun, iskrac olarak iln edilmesi zorunda kalnmas buradan ileri [sayfa 18] geliyor. Ama bu konudan, daha sonra, ayrntlaryla sz edeceim.
kinci sorun udur: eer kongre iskraclarla skra-kartlar
arasnda bir savam idiyse, bu ikisi arasnda yalpalayan, kararsz,
ortada eler yok muydu? Partimiz hakknda birazck fikri olan ve
hangi trden olursa olsun btn kongrelerin gsterdii manzaray
bilen herhangi bir kii, bu soruya a priori, [nsel.-.] olumlu yant
verme eilimini gsterecektir. Yolda Martov, imdi, bu kararsz
eleri anmsamakta pek isteksiz grnyor; bu nedenle de Yujni
Raboi grubunu ve ona yanaan temsilcileri tipik iskraclar olarak,
bizim onlarla ayrlmz da deersiz ve nemsiz eyler gibi gsteriyor. Bereket versin, tutanaklarn tam metni nmzde; bu soruyu
kukusuz gerek soruyu belgesel verilere dayanarak yantlama
olanana sahibiz. Kongredeki genel gruplamalara dair yukarda
sylediklerimiz, kukusuz, soruya yant olma iddiasnda deildir,
yalnzca sorunu doru olarak ortaya koymak iindir.
Siyasal gruplamalarn tahlili yaplmakszn, belli eilimler
arasndaki savamn niteliiyle kongrenin grnm ortaya konmakszn, aramzdaki ayrl anlama olana yoktur. Martovun,
bundcular bile iskraclar safna koyarak, farkl eilimleri gizlemeye
kalkma abalar, yalnzca sorundan kamaktr. Kongre ncesi
Rus sosyal-demokrat hareketinin tarihi erevesinde (daha ilerdeki dorulamalar ve ayrntl incelemeye temel olmak zere) bellibal
grup bulunduu a priori belirtilmelidir: iskraclar, skra-kartlar
ve kararsz, yalpalayan, sallantda eler. [sayfa 19]
V. . Lenin
17
C. KONGRENN BALANGICI
HAZIRLIK KOMTES OLAYI
GRMELER ve oylamalar en iyi biimde tahlil etmenin

yolu, bunlar, kongrenin oturum srasna gre ele almaktr. Bylece siyasal cepheler, giderek belirgin duruma geldike, onlara gerei gibi deinilebilir. Ancak birbiriyle yakndan ilgili sorunlar ya da
benzer gruplamalar birlikte gzden geirmek gerektii zaman
tarih srasndan ayrlnacaktr. Tarafsz olabilmek iin, btn nemli
oylamalar belirtmeye alacaz, ama (bir lde, konular, komisyonlarla genel kurul arasnda datmaktaki deney eksikliimiz
ve yeterince etkin olamaymz, bir lde de engellemeye varan
kaamaklar yznden) kongrenin zamann ok fazla alan kk
noktalar zerindeki hadsiz hesapsz [sayfa 20] oylamalar bir yana
18
V. . Lenin
brakacaz.
Tartmaya yolaan ve gr ayrlklarn ortaya koymaya
balayan ilk sorun, Bundun parti iindeki durumu konusunun
(kongrenin gndeminde) ilk maddede yer alp almamasndan
kt (tutanaklar, s. 29-33). Plehanov, Martov, Trotski ve benim savunduumuz iskrac gre gre, bu noktada kukuya yer yoktu.
Bundun partiden ekilmesi, bizim u grmz pek ak biimde doruluyordu: Bund bizim yolumuzda yrmeyi ve parti ounluunun skra ile paylat rgtlenme ilkelerini kabul etmeyi reddettiyse, bizim de ayn yolu tutacamz inancn yaratmak ve
(bundcularn yapt gibi) kongreyi uzatmak yararsz ve anlamsz
olurdu. Sorun, her ynyle, bizim yaznmzda esasen aydnla kavuturulmutu. Dnen her parti yesi iin geriye kalan tek ey,
sorunu itenlikle ortaya koymak, seimi dobra dobra ve drste
yapmakt: zerklik (bu durumda onlarn yoluna girmi olurduk) ya
da federasyon (bu durumda ise bundcularla yollarmz ayrlrd).
Bundcular, tm politikalarnda nasl kaamak davranyorlarsa, burada da kaamak davranmak ve konuyu ertelemek istediler. Onlara, Raboeye Dyelonun ardndan gidenleri temsil ettii
apak belli olan Akimov yolda da katld ve rgtlenme sorunu
zerinde skra ile aralarndaki ayrlklar bir rpda ortaya dkverdi (tutanaklar, s. 31). Bund ve Raboeye Dyelo, (ksa bir sre nce
skra ile dayanma iinde olduunu belirtmi olan Nikolayev Komisyonunun iki oyunu temsil eden) Mahov yolda tarafndan desteklendi. Mahov yoldaa gre, sorun tmyle aydnla kavumamt; ona gre bir baka hassas nokta da, demokratik sistem
mi, yoksa tam tersine [buna dikkat ediniz!] merkeziyetilik mi sorunuydu tpk kongrede henz bu hassas noktaya dikkat etmemi olan imdiki parti yazkurulunun ounluu gibi!
Bylece bize kar kullanlan toplam on oyu denetim [sayfa 21]
altnda tutan Bund, Raboeye Dyelo ve yolda Mahov iskraclara
muhalefet ettiler (tutanaklar, s. 33). Otuz oy lehteydi daha sonra
greceimiz gibi, iskraclarn oyu sk sk bu rakam dolaylarnda
dolamtr. Onbir oy ekimserdi; aka grlyordu ki, bu onbir
kii, ekien taraflardan birinin yannda yer almak istememiti.
u nokta, belirtilmeye deer: Bundun tznn 2nci maddesi
(Bundun partiden ekilmesine bu maddenin reddi sebep olmutur)
oya konduu zaman, bu madde lehindeki oylarla ekimser oylarn
V. . Lenin
19
toplam da on olacakt (tutanaklar, s. 289); Raboeye Dyelocuyla

(Bruker, Martinov ve Akimov) yolda Mahov ekimser kalacakt.
Aka grlyor ki, Bundun yeri konusundaki gndem maddesinin oylannda ortaya kan gruplama raslant deildi. Anlalyordu
ki, btn bu yoldalar, yalnzca grme gndemine ait teknik sorunda deil, ama iin znde de skradan ayrlyorlard. Raboeye
Dyelonun, iin znde gsterdii ayrlk herkese bilinmektedir;
yolda Mahova gelince, Bundun ekilii konusunda yapt konumayla, bu yolda, tutumunun esiz bir tanmn gzler nne sermitir (tutanaklar, s. 289-290). Bu konuma zerinde durmaya deer. Yolda Mahov, federasyonu reddeden karardan sonra, Bund
un, Rus Sosyal-Demokrat i Partisi (RSDP) iindeki yeri benim
iin artk bir ilke sorunu olmaktan km, ve tarihsel olarak gelismi
bir rgte ilikin pratik bir siyasal sorun halini almtr diyordu.
Burada diye srdrmt szn konumac, yaptmz oylamay izleyebilecek btn sonular dikkate almaktan baka bir ey
yapamazdm; 2nci maddeye tmyle oy vermemin nedeni de
budur. Yolda Mahov pratik siyaseti, hayran olunas bir biimde
iine sindirmiti: ilke olarak federasyonu oktan reddetmiti ve bu
nedenle, pratikte federasyonu ifade eden bir noktann tzkte yer
almas iin oy verebilirdi. Ve bu pratik yolda, derin tutumunu u
szlerle aklad: Ama [sayfa 22] [edrinin nl amas] benim
oyum u ya da bu biimde, yalnzca ilke [!!] asndan bir nem
tadna ve hemen hemen kongredeki btn temsilcilerin oybirliinde oluu karsnda herhangi bir pratik nemi bulunmadna
gre, ilke olarak [Tanr bizi byle ilkelerden korusun!] bu sorunda
benim tutumumla, lehte oy veren Bund temsilcilerinin tutumu arasndaki farkll ortaya koymak iin ekimser kalmay ye grdm. Tersine, Bund temsilcileri, ilkin israr ettikleri gibi ekimser
kalsalard, o zaman ben lehte oy verirdim. Yaz tura atar msnz?
Herkesin hayr dedii bir srada evet demenin hi bir pratik
nemi olmayaca iin ilkelere bal bir insan, ekimser kalarak,
yksek sesle evet demekten geri duruyor.
Bundun yeri konusundaki gndem maddesi iin, yaplan
oylamadan sonra, kongrede Borba grubu[9] sorunu patlak verdi.
Bu sorun da hayli ilgi ekici bir gruplamaya yolat; sorun, kongredeki hassas noktayla, adn koyalm, merkez organlarnn kimlerden oluaca konusuyla yakndan ilikiliydi. Kongrenin
20
V. . Lenin
kimlerden oluacana karar vermek zere grevlendirilen komisyon, hazrlk komitesinin iki kez kabul ettii karara (tutanaklar, s.
383 ve 375) ve komitenin bu komisyondaki temsilcilerinin raporuna (tutanaklar, s. 35) uyarak, Borba grubunun arlmamas kararna vard.
Bunun zerine, hazrlk komitesi yelerinden yolda Egorov, Borba sorununun (Borbaya dikkat edin, grubun baz yelerinden deil, tm gruptan sz ediliyor) kendisi iin yeni olduunu
syledi ve grmenin ertelenmesini istedi. Hazrlk komitesinin
zerinde iki kez karar ald bir sorunun, o komitenin yesi olan
bir kii iin nasl olup da yeni bir ey olduu sr kalmaya devam
ediyor. Grmelerin ertelendii sre iinde, hazrlk komitesi bir
toplant yapt (tutanaklar, s. 40); bu toplantya, komitenin kongrede bulunan yeleri katldlar (hazrlk komitesinin birok yesi, [sayfa 23] skra rgtnn eski yeleri, kongrede deillerdi).* Borba konusundaki tartma bylece balad. Raboeye Dyelo yanllar lehte
(Martinov, Akimov ve Bruker - tutanaklar, s. 36-38), iskraclar (Pavlovi, Sorokin, Lange, Trotski, Martov ve tekiler) aleyhte konutular.
Kongre bir kez daha, artk iyi bildiimiz gruplara blnd. Borba
konusundaki ekime hayli inatyd; yolda Martov ok ayrntl
(tutanaklar, s. 38) ve savakan bir konuma yapt; konumasnda,
Rusyadaki ve yurtdndaki gruplarn temsilindeki eitsizlie hakl olarak deindi; yabanc bir gruba ayrcalk (prlanta gibi szler,
kongreyi izleyen olaylarn nda, bugn zellikle retici nitelikte olan szler) tanmann hi de iyi olmayacan syledi; partide dankl gzler nne seren ve hi bir ilkenin hakl gstermedii bir rgt kargaasn (parti kongresindeki aznln gznde
bir hak!) tevik etmememiz gerektiini belirtti. Sz alan konumaclarn sonuna gelinceye dek, Raboeye Dyelo yandalar dnda hi
kimse, aka ortaya kmad ve Borba lehine makl bir neden
gstermedi (tutanaklar, s. 40). Yolda Akimovla dostlarna hakszlk etmemek iin belirtmek gerekir ki, onlar hi deilse o yana, bu
yana yalpalamadlar, tutumlarn saklamadlar, itenlikle savundular, istediklerini akyreklilikle sylediler.
* Bu toplantyla ilgili olarak, hazrlk komitesi yesi olan ve kongreden nce,
yazkurulunun gvenilir temsilcisi, yedinci yesi olarak oybirlii ile seilen Pavlovi,in
Mektupuna[10] baknz (Birlik tutanaklar, s. 44).
V. . Lenin
21
Konumaclar listesi kapandktan sonra, artk konu zerinde konumann usulsz hale geldii bir srada yolda Egorov, hazrlk komitesi tarafndan henz kabul edilmi bir kararn aklanmasn srarla istedi. Bu manevrann temsilcileri rahatsz etmi olmas hi de artc deildir; nitekim bakan yolda Plehanov,
yolda Egorovun isteinde direnmesini hayretle karladn syledi. Kiinin ya tm kongre nnde u ya da bu tutumu taknmas,
ya [sayfa 24] tartma konusu zerinde ak ve kesin bir tutum almas
ya da hi bir ey sylememesi beklenirdi. Ancak konumalarn tamamlanmasna ses karmamak ve ondan sonra, tartmalar yantlama perdesi ardnda, kongreyi, tartma konusu sorun zerinde
hazrlk komitesinin yeni bir kararyla karkarya getirmek, arkadan vurulmu bir bak gibiydi.
Akam yemeinden sonra oturum yeniden ald zaman,
hl aknlk iinde olan Bro, formaliteleri bir yana koymaya,
kongrelerde istisnai durumlarda benimsenen son ynteme, yani
yoldaca anlatma yntemine bavurmaya karar verdi. Hazrlk
komitesi szcs Popov, komitenin bir oya, Pavloviin oyuna karlk (tutanaklar, s. 43) btn yelerin oyuyla kabul ettii karar,
kongreye, Riyazanovu davet etmeyi salk veren kararn aklad.
Pavlovi, hazrlk komitesi toplantsnn meru olmadn
ne srdn, ne srmeye devam edeceini syledi, komitenin
yeni kararnn daha nceki kararyla elitiini ifade etti. Bu szler grltye yol at. Hazrlk komitesinin ve Yujni Raboi grubunun yesi olan yolda Egorov, szkonusu noktay yantlamaktan
kand ve konuyu disiplin sorunu haline getirmeye alt. Egorov,
yolda Pavloviin ne srd itiraz hazrlk komitesinin dinlediine ve onun kar grn kongrenin dikkatine sunmamaya
karar verdiine gre, yolda Pavloviin bu tutumuyla parti disiplinini ihll etmi (!) olduunu iddia etti. Grmeler, parti disiplini
sorununa kayd ve Plehanov, temsilcilerin alklar arasnda, yolda
Egorov rensin diye, bizim byle balayc kurallarmz yok eklinde bir aklama yapt (tutanaklar, s. 42; kar: s. 379, kongre tz, madde 7: Temsilcilerin yetkileri balayc kurallarla snrlanamaz. Temsilciler, yetkilerini kullanmakta kesinlikle serbest ve bamszdrlar.). Kongre en yksek parti otoritesidir, bundan tr,
parti yaamna ilikin herhangi bir sorunu dorudan doruya kongreye getiren kiiyi snrlamaya [sayfa 25] alan, hem parti disiplinini,
22
V. . Lenin
hem kongre tzn ihlal etmi olur. Bylece sorun, hizipler mi

parti mi sorununa geldi dayand. Temsilcilerin haklar, eitli kurullarn ya da hiziplerin var olduu dlenen haklar ya da kurallar
adna, kongrede snrlanacak myd, yoksa tm alt dzeydeki kurullar ve eski gruplar, partinin gerek resmi kurumlarnn yaratlmas iin, salt szde deil, gerekten ve tamamen datacak myd?
Okurlar, amac partiyi gerekten ihya etmek olan kongrenin daha
banda (nc oturumda) ortaya kan bu anlamazln, ilke
asndan ne kadar nemli olduunu hemen greceklerdir. Bu
anlamazln odak noktasnda bulunan ey, eski gruplar ve (Yujni
Raboi gibi) kk topluluklarla, yeniden doan parti arasndaki
atmayd. skraya-kar gruplar bir anda kendilerini ortaya koydular: bundcu Abramson, imdiki skra yazkurulunun ateli dostu
yolda Martinov ve dostumuz yolda Mahov, hepsi hepsi, Pavlovie
kar Egorovun ve Yujni Raboi grubunun yannda yer aldlar. imdi
rgtte demokrasi oyununda Martov ve Akselrodla yara kan
yolda Martinov, st makama bavurunun ancak daha alt bir makam araclyla yaplabildii orduyu bile rnek diye gsterdi!! skraya kar kurulan bu salam muhalefetin gerek anlamn, kongrede hazr bulunan herkes ya da kongre ncesinde partimizin i
tarihini dikkatle izlemi olan herkes iyice biliyordu. Muhalefetin
amac (belki de muhalefetin her temsilcisinin her zaman kavramad, bazan sredurum kurallarnn zorlad amac), kk,
nemsiz gruplarn bamszln, bireyselliini ve grup karlarn,
skra ilkeleri temelinde kurulmakta olan geni bir partinin yutmasna
kar korumakt.
Henz Martinovla gbirlii yapmam olan yolda Martov,
soruna ite tam bu adan yaklayordu. Yolda Martov parti disiplini anlay, bir devrimcinin bal olduu daha alt dzeydeki belli
bir gruba kar ykml olduu [sayfa 26] grevleri yerine getirme anlaynn tesine gemeyenlere kar cesaretle ve hakl olarak ortaya atld. Martov, hizip kafasnn ampiyonlarna, szlerinin, kongrenin sonunda ve onun ardndan kendi siyasal tutumu iin nasl
bir harman dveni olabileceini dnmeksizin birlemi bir parti iinde hi bir zorunlu [italikler Martovun] gruplama hogrlemez dedi. Hazrlk komitesi szkonusu olduu zaman hi bir zorunlu gruplama hogrlemez, ama yazkurulu szkonusu olduu
zaman pekl hogrlebilir. Martov, merkezden bakt zaman
V. . Lenin
23
zorunlu gruplamay knyor, ama merkezin kuruluundan honut

olmad anda byle bir gruplamay savunuyor...
Yolda Martovun, konumasnda, yalnzca yolda Egorovun
ciddi yanlgsna deil, ayn zamanda hazrlk komitesinin gsterdii siyasal kararszla da zel bir arlk verdiini belirtmek ilgi
ekici olacaktr. Martov hakl bir fkeyle yle diyordu: Hazrlk
komitesi adna, komite raporuna [burada bu raporun, hazrlk komitesi yelerinin raporuna dayandrldn ekleyelim - s. 43, Koltsovun szleri] ve hazrlk komitesinin daha nceki nerilerine kart
bir neri ortaya atlyor (italikler benim). Grdmz gibi, Martov, Borbann yerini Riyazanovun almasnn, hazrlk komitesinin
davranlarndaki ar eliki ve tutarszlklar ortadan kaldrmadn, dn yapmadan nce, o zaman aka grmt (Martov
un dn yaptktan sonra, konuyu nasl dndn, parti yeleri, Birlik kongresi tutanaklar, s. 57den renebilirler). Martov, o
zaman, yalnzca disiplin sorununu tahlille yetinmedi, hazrlk komitesine aka unu sordu: Deiiklii gerektiren yeni koul nedir?
(italikler benim). Gerekten de hazrlk komitesi yeni nerisini ortaya att zaman, fikrini Akimovla bakalarnn yapt gibi aka
savunma yrekliliini dahi gsteremedi. Martov bunu yadsyor (Birlik tutanaklar, s. 56), ama kongre tutanaklarn okuyanlar, onun
hatal olduunu [sayfa 27] greceklerdir. Hazrlk komitesinin nerisini sunan Popov, gereke zerinde tek sz sylemedi (parti kongresi tutanaklar, s. 41). Egorov sorunu disiplin konusuna kaydrd;
sorunun kendisi zerinde syledii ise yalnzca uydu: Hazrlk
komitesinin kendine gre baz yeni gerekeleri olabilir [ama yeni
gerekeleri var myd, varsa bunlar nelerdi, bilinmiyor]; komite,
herhangi birini aday gstermeyi unutmu olabilir, vb.. [Bu vb.,
konumacnn snabilecei tek eydi, nk hazrlk komitesi, iki
kez kongre nnde, bir kez de komite toplantsnda grt
Borbay unutmu olamazd.] Hazrlk komitesi bu karar, Borba
grubuna kar tutumunu deitirdii iin alm deildir; komite,
partinin gelecekteki merkez rgtnn yolu zerindeki gereksiz
talar, daha almalarnn banda temizlemek istemektedir. Bu
gereke deil, gerekeden kanmaktr. Her iten sosyal-demokrat (kongre temsilcilerinden herhangi birinin itenlii konusunda
en ufak bir kukumuz yok), batk kayalar olarak grd eyleri
temizleme ve salk verilebilir sayd yntemlerle temizleme endie-
24
V. . Lenin
sini tar. Gereke vermek demek, kiinin sorunu nasl gidn

ifade etmesi, aklamas demektir, herkese bilinen gerekleri aznda gevelemesi demek deildir. Borbaya kar tutumlarn
deitirmi olmakszn, herhangi bir gereke gsteremezlerdi, nk hazrlk komitesi daha nceki kart kararlarnda, gml kayalar temizleme endiesini dile getirmiti, ama o zamanlar, kayalar
olarak grd ey, tam kart eylerdi. Yolda Martov, ne srlen savn nemsiz bir sav olduunu, sorundan syrlma dncesinden esinlendiini syleyerek ve hazrlk komitesine insanlar ne
der diye korkmamalarn tleyerek, ok hakl ve sert bir saldnda bulundu. Kongrede nemli bir rol oynayan, ve bamszlk isteiyle, kk ilerle uramasyla, belirli bir izgisi olmayyla, bakalar ne der korkusunu tamasyla, belli iki taraf arasmda yalpalayyla, inanlarn aka ortaya [sayfa 28] koymaktan korkmasyla, ksacas bir batakln* btn zelliklerini gstermesiyle kesin olarak kendini belli eden siyasal cephenin ana yapsn, bu szler ok
iyi niteliyor.
Kararsz grubun bu siyasal rkekliinin sonularndan biri,
yeri gelmiken belirtelim, bundcu Yudin dnda (tutanaklar, s. 53)
hi kimsenin, Borba grubu yelerinden birinin davet edilmesine
ilikin herhangi bir nerge getirmemesi oldu. Yudinin nergesi
be oy ald anlalan bei de bundcuydu: yalpalayanlar yeniden
taraf deitirmilerdi. Ortadaki grubun oylarnn saysnn ne olduunu, Koltsovla Yudinin bu soruna ilikin nergesi zerindeki oylama yaklak olarak gstermektedir: iskraclar otuziki oy aldlar
(tutanaklar, s. 47); bundcular onalt oy aldlar, yani iskraclara-kar
grubun sekiz oyu, yolda Mahovun iki oyu (kare: s. 46), Yujni
Raboi grubu yelerinin drt oyu ve iki baka oy. Bu saf tutmann
hi bir biimde raslant olarak grlemeyeceini birazdan gstereceiz, ama ilkin, bu hazrlk komitesi olaynda Martovun imdiki
dncesi zerinde ksaca duralm. Martov, Birlik kongresinde,
* Bugn partimizde bu sz iitince dehete kaplan ve yoldaa olmayan tartma
yntemleri kullanlyor feryadn basan kiiler var. Resmiyet anlaynn yanl anlalmasndan ileri gelen garip bir duyarllk!.. Bir i savamla kar karya bulunan, hemen hemen hi bir siyasal parti yoktur ki, o partide, kararsz eler, ekien taraflar arasnda bir
o yana, bir bu yana yalpalayan eler bu szlerle nitelenmemi olsun. savamlarn
gerekten belli snrlar iinde tutmay bilen Almanlar bile versumpft [bataa gmlm .] szcnden gocunmamlar, dehete kaplmamlar ve gln, resmi bir erdemlilik
oyunu oynamamlardr.
V. . Lenin
25
Pavlovile bakalarnn ihtiraslar krkledii grnde sonuna

kadar direndi. Borbaya ve hazrlk komitesine kar en uzun, en
ateli, en keskin konumalarn Martov tarafndan yapldn grmek iin kiinin, yalnzca kongre tutanaklarna bakvermesi yeter.
Martov suu Pavlovie ykmaya alarak yalnzca kendi kararszln gstermiti: kongreden nce yazkurulunun yedinci yesi
olarak Pavloviin seilmesine yardm eden oydu; kongrede Egorova kar Pavlovile [sayfa 29] tam bir ibirlii yapt (tutanaklar, s.
44); ama daha sonra Pavlovie yenik dnce onu ihtiraslar krklemekle sulamaya balad. Bu glntr.
Martov skrada (n 56), Xin ya da Ynin arlmasna atfedilen nemle alay ediyor. Ne var ki, Xi ya da Yyi Merkez Ynetim
Kuruluna ya da merkez yayn organna davet etmek gibi byle
nemli bir sorunu ortaya karan ey hazrlk komitesi olay olduuna gre, bu alay bir kez daha Martova geri dnyor. in,
sizin (partiye gre) daha alt dzeyde olan kendi grubunuzu ya
da bakasnnkini ilgilendiriine bakarak iki farkl l kullanmak
yakk almaz. Bu tamtamna darkafal bir grup davrandr, partili
davran deil. Martovun Birlik kongresindeki konumasyla
(tutanaklar, s. 57), kongredeki konumasn (tutanaklar, s. 44) yle
bir karlatrmak, bunu gstermeye yeter. Martov Birlik kongresinde, inter alia, [Baka eylerin yansra. -.] insanlarn diyordu,
hem kendilerine iskrac demekte israr etmelerini, hem de ayn
zamanda iskrac olmaktan utan duymalarn anlayamyorum.
Kendine bir ad koymakla yle olmak arasndaki fark, szle eylem arasndaki fark kavrayamama gariplii... Martov kongrede,
kendisini zorunlu gruplamalarn hasm olarak nitelemiti, oysa
kongreden sonra onlarn destekisi oldu...[sayfa 30]
26
V. . Lenin
D. YUJN RABO GRUBUNUN DAILII
TEMSLCLERN, hazrlk komitesi sorunundaki saflamalar

bir raslan-t gibi grnebilir. Ancak byle bir dnce yanl olur;
byle bir dnceyi silmek iin olaylar tarih srasyla incelemeyi
bir yana brakp, kongrenin sonunda tank olunan, ama tartmakta
olduumuz konuyla yakndan ilikili olan bir olay ele alacaz. Bu
olay Yujni Raboi grubunun dalyd. skrann rgt anlay
parti glerinin tam anlamyla kaynatrlmas ve o gleri ayran
karga-aya son verilmesi bu noktada, ortada gerek bir partinin
bulunmad sralarda ok yararl hizmetler gren, ancak imdi
almalarn bir merkezde toplanmaya balamasyla, gereksiz hale
gelen gruplardan birinin [sayfa 31] karlaryla atmaya dt. Grup
V. . Lenin
27
-karlar asndan bakld zaman Yujni Raboi grubunun da devamllk ve dokunulmazlk iddiasnda bulunmaya, en az skra yazkurulu kadar hakk vard. Ancak parti karlar asndan bakld
zaman, o gruba den grev, kendi glerini mnasip parti
rgtlerine (tutanaklar, s. 313, kongrece kabul edilen nergenin
sonu) aktarmay kabul etmekti. Grup karlar asndan ve darkafal bir grle bakld zaman, dalmay eski skra yazkurulundan daha fazla arzu etmemi olan bir grubun dalmas (yolda
Rusovla yolda Deutschun kulland bir deyile) gdklayc bir
sorundu. Ancak parti karlar asndan bakld zaman, grubun
dalmas, (Gusevin deyiiyle) parti iinde zmlenmesi gerekliydi. Yujni Raboi grubu, daldn iln etmeyi gerekli saymadn aklad ve kongrenin kendi fikrini kesinlikle belirtmesini ve
evet ya da hayr eklinde, derhal belirtmesini istedi. Eski skra
yazkurulunun, daldktan sonra ne srd sreklilik istei gibi,
Yujni Raboi grubu da ayn sreklilii aka istedi! Geri dedi
yolda Egorov, biz bireyler olarak bir partinin yesiyiz, ama o parti
birok rgtlerden olumaktadr; o rgtleri tarihsel birimler olarak saymak zorundayz. ... Byle bir rgt partiye zararl deilse,
onu datmak iin neden yoktur.
nemli bir ilke sorunu bylece ak-seik ortaya atlm
oluyordu. Btn iskraclar kendi grup karlarnn henz n plana
gelmemi olduunu dikkate alarak kararsz elere kar kesin
bir tutum takndlar (bundcular ve Raboeye Dyelo yelerinden
ikisi kongreden oktan ekilmiti; kuku yok ki bunlar tarihsel
birimleri hesaba katma dncesini yrekten desteklerlerdi). Oylamada otuzbir kii lehte, be kii aleyhte oy verdi, be kii de ekimser (Yujni Raboi grubu yelerinin drt oyu ile, daha nceki
konumalarna bakarsak tutanaklar, s. 308 byk bir [sayfa 32] olaslkla Byelovun oyu) kald. On oyluk bir grubun, skrann tutarl
rgtlenme tasarmna ak-seik kar durduu ve parti anlayna
kar grup anlayn savunduu, burada olduka kesinlikle grlyordu. Grmeler srasnda iskraclar sorunu ke asndan ortaya koydular (bkz: Langenin konumas, tutanaklar, s. 315), amatr
cemaatilie ve dankla kar durdular, tek tek rgtlerin sempatisini dikkate almay reddettiler ve eer Yujni Raboi grubundaki yoldalar, ilkelere daha erkenden, bir ya da iki yl nce daha
skca sarlm olsalard, parti birliinin ve burada onayladmz
28
V. . Lenin
program ilkelerinin zaferinin daha yakn bir zamanda gerekletirilebilecek olduunu aka belirttiler. Orlov, Gusev, Liyadov, Muravyov, Rusov, Pavlovi, Glebov ve Grin, hepsi bu dorultuda
konutu. Yujni Raboinin, Mahovun ve tekilerin izledii siyasette
ve izgide grlen ilke eksikliine ilikin olarak kongrede birok
kez ne srlen bu tr kesin ifadelere itiraz etmek yle dursun,
bu konuda baz grleri sakl tuttuklarn ne srmek yle dursun, aznln iskraclar, Deutschun kiiliinde, byk bir istekle
bu gre katldlar, kargaay yerdiler ve o ayn oturumda, eski
yazkurulu sorununu tamamen parti temeline dayal olarak (tutanaklar, s. 325) dobra dobra ortaya koyma cretini gsteren ne dehet
verici ayn yolda Rusovun soruna aka parmak basmasn
(tutanaklar, s. 315) memnunlukla karladlar.
Yujni Raboi grubunun dalmasna ilikin nerge, grubun
iddetli bir fke gstermesine yolat. Bu fkenin izleri tutanaklarda grlecektir (unutulmamas gerekir ki, tutanaklar, grmelerin
yalnzca soluk bir kartmasdr; nk tutanaklar konumalarn
tam metnini deil, yalnzca ok ksa bir zetini ve baz paralarm
vermektedir). Hatta yolda Egorov, Yujni Raboi grubunun yan
sra Raboaya Mysl[11] grubunun adnn da anlmasn bir yutturmaca diye niteledi kongrede tutarl bir ekonomizm dorultusunda kendini [sayfa 33] gsteren davrann karakteristik bir rnei...
ok sonralar bile, 37nci oturumda, Egorov, Yujni Raboi grubunun dalmasndan byk bir sinirlilikle sz etti (tutanaklar, s. 356),
Yujni Raboi grubuna ilikin grmelerde, grup yelerine, ne yayna ayrlan kaynaklar, ne de merkez yayn organ ya da Merkez Ynetim Kurulu tarafndan denetlenme konularnda hi bir ey sorulmadnn tutanaklara geirilmesini istedi. Yujni Raboi grubu hakkndaki grmelerde, yolda Popov, salam bir ounluun grubun
yazgs hakknda nceden kararn vermi olduunu ima etti.
imdi, dedi yolda Popov (tutanaklar, s. 316), Gusev ve Orlov
yoldalarn konumalarndan sonra, her ey ak-seik ortaya kmtr. Bu szlerin anlam, kukuya yer brakmayacak biimde
bellidir: imdi, iskraclar kendi grlerini ifade ettikten ve bir nerge sunduktan sonra her ey ak-seik ortadadr, yani Yujni Raboi, kendi isteine karn datlacaktr. Bu noktada Yujni Raboi
szcs, iskraclarla (hatta Gusev ve Orlov gibi iskraclarla) kendilerini destekleyenler arasnda, rgtlenme siyasetinde ayr izgileri
V. . Lenin
29
temsil eden taraflar olarak bir ayrm yapt. Bugnk skra, Yujni
Raboi grubunu (ve byk bir olaslkla Mahovu bile) tipik iskraclar diye gsterirken, yalnzca, yeni yazkurulunun, (o grup bakmndan) kongrenin en nemli olaylarn unuttuunu ve aznlk
olarak bilinen eyi hangi elerin oluturduunu gzlerden gizlemekte ok istekli olduunu ortaya koymu oluyor.
Popler bir yayn organ sorunu, kongrede, ne yazk ki grlmedi. Konu gerek kongreden nce, gerek kongre srasnda oturumlar dnda btn iskraclar tarafndan uzun uzadya tartlmt;
iskraclar, o sralarda, partinin almalarnda byle bir yayna girimenin ya da var olan yaynlardan birini bu amala deitirmenin
akld olduunda gr birliine vardlar. skraci-kartlar kongrede kar gr dile getirdiler; Yujni Raboi grubu da kendi [sayfa 34]
raporunda ayn seyi yapt. Bu konuda hazrlanan on imzal bir
nergenin kongreye sunulmamas gerei, yalnzca ansa ya da
kmaz bir ii ortaya atma isteksizliine yorulabilir. [sayfa 35]
30
V. . Lenin
E. DLLERN ETL OLAYI
KONGREe oturumlarnn tarih srasna dnelim yeniden.

Gayet inandrc bir biimde grdk ki, henz kongre asl ilerini grmek zere toplanmadan nce, yalnzca iskrac-kartlarndan (sekiz oy) oluan tam anlamyla kesin bir grubun deil,
ara yerde kararsz elerden oluan, sekiz iskrac-kartn desteklemeye ve bu oylar yaklak onalt ya ya da onsekize karmaya
hazr bir grubun daha var olduu aa ortaya kmt.
Kongrede alabildiine ve ayrntlaryla tartlan Bundun parti
iindeki yeri sorunu, pratik karar, rgt konusundaki tartmalara
kadar ertelenirken, gelip ilke konusunda karar vermeye dayanmt.
Buna ilikin noktalara kongreden [sayfa 36] nce basnda geni geni
V. . Lenin
31
yer verildii iin, kongredeki grmeler yeni pek az ey getirdi.

Ancak belirtilmesi gerek ki, Raboeye Dyelo yandalar (Martinov,
Akimov ve Bruker) bir yandan Martovun nergesini benimserken,
bir yandan da nergeyi yeterli bulmadklarn ve bu nergeden
karlan sonularla gr birliinde olmadklarn belirttiler (tutanaklar, s. 69, 73, 83 ve 86).
Kongre, Bundun yeri sorununu tarttktan sonra programa
geti. Bu konudaki grmeler, daha ok, pek az ilgi ekici olan
ayrntlara ilikin deitirgeler zerinde younlat. lke sorunlarnda iskrac-kartlarnn muhalefeti, kendiliindenlik ve bilinlilik sorununun nl sunuluuna yolda Martinovun ynelttii saldrda
ifadesini buldu. Kuku yok ki, Martinovu, bundcular ve Raboeye
Dyelo yandalar, son neferlerine kadar desteklediler. Martinovun
itirazlarnn rkln, bakalarnn yan sra, Martovla Plehanov gzler nne serdi. in dikkati eken garip yan u ki, skra
yazkurulu (anlalan bir kez daha dnp tandktan sonra) imdi
Martinovun yannda yer almtr ve bugn, bir zamanlar kongrede
sylediklerinin tersini sylyorlar![12] Bu, nl sreklilik , ilkesinden ileri geliyor olsa gerek. ... Bize, yazkurulunun sorunu tmden
aydnla karmasn ve Martinovla hangi noktalarda, ne zamandan beri, ne lde gr birliinde olduklarn aklamalarn beklemek kalyor. Bu arada yalnzca unu soralm: Herhangi bir kii,
imdiye dek, kongrede sylediinin tam tersini syleyen bir parti
organ yazkurulu grm mdr?
skrann merkez yayn organ olarak kabulne ilikin savlar
(bunu yukarda ele almtk) ve tzk zerindeki grmelerin balangcn (bu konuyu tzk grmelerinin tm iinde incelemek
daha yerinde olacaktr) bir yana brakarak, program grmelerinde
ortaya kan ilke ayrlklar zerinde duralm. Her eyden nce,
ok karakteristik bir nitelikte olan bir ayrntya, nispi temsil zerindeki [sayfa 37] grmeye deinelim. Yujni Raboiden yolda Egorov, bu noktann programa alnmasn istedi; ancak bunu yle bir
biimde ne srd ki, (aznlk iskracs) Posadovski, hakl olarak,
ciddi bir gr ayrl bulunduuna iaret etti. Hi kuku yok
ki, dedi yolda Posadovski, u temel sorunda ayn grte deiliz: Gelecekteki siyasetimizi belli temel demokratik ilkelere balamal ve o ilkelere mutlak bir deer mi vermeliyiz, yoksa tm demokratik ilkeler partimizin karlarna bakla ikinci derecede mi
32
V. . Lenin
gelmeli? Ben kesinlikle ikincisinden yanaym. Plehanov da, daha

kesin ve kuvvetli ifadelerle demokratik ilkelerin mutlak deerine
ve o ilkelerin soyut biimde ele alnmasna itiraz ederek,
Posadovskiye tam olarak katldn belirtti. Teorik olarak dedi
Plehanov, biz sosyal-demokratlarn genel oya kar kabileceimiz
bir durum szkonusu olabilir. Bir zamanlar talyan cumhuriyetleri
burjuvazisi, soylular siyasal haklarndan yoksun brakmt. Yksek snflar devrimci proletaryann siyasal haklarn nasl snrladysa, devrimci proletarya da onlarn siyasal haklarn ayn biimde
snrlayabilir. Plehanovun konumas alklarla ve slkla karland.
Plehanov, salondakilerden birinin Zwischenrufunu* protesto ederek
slklamamanz gerekir dedii ve yoldalara, tezahratlarn gemlememelerini syledii zaman yolda Egorov ayaa kalkt: Byle
konumalar alkland zaman, ben slklamak zorundaym dedi.
Yolda Goldblattla (Bund temsilcisi) birlikte yolda Egorov, Posadovskiyle Plehanovun grlerine kar kt. Ne yazk ki, grmeler sona ermiti, bu nedenle o grmeler srasnda ortaya kan bu sorun, abucak sahneden ekildi. Ama imdi yolda Martovun Birlik kongresinde Bu szler [Plehanovun szleri] baz temsilcilerin fkesine yolat; eer yolda Plehanov, proletaryann, kendi
zaferini [sayfa 38] pekitirmek iin, basn zgrl gibi siyasal haklar ayaklar altna almas kadar trajik bir durumu dnmenin bile
kukusuz olanak d olduunu ekleseydi, temsilcilerin fkesinden
saknlabilirdi... (Plehanov: Mersi) dedii zaman, bu olayn nemini
kmsemeye hatta tmden yadsmaya alyor. Oysa bu yarar
salamaz (Birlik kongresi tutanaklar, s. 58). Martovun bu yorumu,
yolda Posadovskinin ciddi gr ayrl hakknda ve temel
sorunda beliren anlamazlk konusunda kongrede syledii szlerle cepheden eliiyor. Bu temel sorunda, kongredeki btn iskraclar, skraya-kar olan san (Goldblatt) ve kongre merkezi
nin (Egorov) szclerine kar durdular. Bu bir gerek. stelik rahatlkla sylenebilir ki, eer merkez (umarm bu szck, lmlln resmi yandalarn, baka herhangi bir szderi daha az sarsacaktr) snrlama olmakszn (yolda Egorov ya da Mahovun
azyla) bu konuda ya da benzer sorunlarda konuma frsatn bulsayd, ciddi gr ayrl derhal kendini gsterirdi.
* Mdahalesini. -.
V. . Lenin
33
Ama ciddi gr ayrl, gene de dillerin eitlii sorununda daha da gze batc biimde ortaya kt (tutanaklar, s. 171 ve
devam). Bu nokta zerinde belagatli olan ey, grmelerden ok,
oylamayd: sayarsak tam onalt kez oylama yapld. Ne zerinde?
Programda btn yurttalarn, cins, vb., ve dil ayrm gzetmeksizin eit olduu koulunu belirtmek yeterli miydi, yoksa dillerin
eitlii ya da dil zgrl esas m getirilmeliydi? te bunun
zerinde... Birlik kongresinde yapt konumada yolda Martov:
Programn bir noktasnn yazl zerindeki nemsiz bir tartma,
sonunda tam bir ilke sorununa dnt. nk kongrenin yars,
program komisyonunu devirmeye hazrlanmt dedii zaman, bu
olay olduka doru bir biimde dile getirmiti. Gerekten byle!*
Anlamazln ilk azdaki [sayfa 39] nedeni gerekten nemsizdi; bununla birlikte bir ilke sorununa dnt ve sonunda program komisyonunu devirme giriimine, baz kiilerde kongreyi yanl
yola yneltme isteinin var olduundan kukulanlmasna (Egorovun Martovdan kukulanmas), en irkininden kiisel svglere
(tutanaklar, s. 178) kadar varan ac biimlere brnd. Hatta yolda
Popov bile, kck eylerin, oturum boyunca (16, 17 ve
18inci oturumlar) egemen olan byle bir havaya yolamasndan
znt duyduunu belirtti.
Btn bu szler, kesinlikle ve aka ok nemli bir gerei
ortaya koyuyor: kuku havas ve en tatsz atma biimleri (devirme), ki sonradan, Birlik kongresinde bundan iskrac ounluk
sorumlu tutulmutur biz daha ounluk ve aznlk diye blnmeden ok nce ortaya kmt. Bir kez daha belirtiyorum, bu ok
byk nem tayan bir gerektir, temel bir gerektir; bunu kavrayamamak birok kiiyi, kongrenin sonundaki ounluun yapay
* Martov ekledi: Bu noktada Plehanovun katrlarla ilgili nktesi ok zarar vemitir.
(Dil zgrl sorunu tartlrken, sanyorum bir bundcu, baka yerler arasnda, haralar
da anmt. Bunun zerine Plehanov, bakalarnn da duyabilecei bir tonla: Atlar konumaz ama katrlar bazan, konuur demiti.) Bu nktede ben itidl, incelik ve yumuaklk
grmyorum kukusuz. Ama tartmann bir ilke sorunu haline geldiini kabul etmesine
karn Martovun, bu ilkenin ne olduunu ve hangi dnce eilimlerinin ifade olana
bulduunu tahlile girimemesini, yalnzca nktelerin zarar hakknda konumakla yetinmesini de garip buluyorum. Bu, gerekten biimsel ve brokrata bir tutumdur. Kongrede
yalnzca bundculara deil, ama onlarn destekledii ve hatta bazan yenilgiden kurtard
kiilere ynelmi krc nktelerin ok zarar verdii dorudur. Ne var ki, bir kez, iin
iinde ilke sorunu olduunu sylediniz mi, artik u ya da bu nktenin caiz olmay
hakknda konumakla (Birlik tutanaklar, s. 58) yetinemezsiniz.
34
V. . Lenin
olduu eklinde dncesiz yarglara srklemitir. Kongredeki

temsilcilerden onda-dokuzunun iskrac olduunu iddia eden yolda
Martovun imdiki gr asndan, ufaktefek eylerin, nemsiz bir nedenin, sonunda ilke sorununa dnen ve bir kongre
komisyonunun neredeyse devrilmesine varan bir atmaya yolam olmas gerei, kesinlikle anlalmaz ve sama bir eydir. Yaknp szlanarak [sayfa 40] ve zarar verici nkteler iin zlerek bu
gerekten kanmak glntr. Hi bir krc nkte atmay bir
ilke sorunu haline getiremezdi; byle bir ey, ancak kongredeki
siyasal gruplamalarn karakteri nedeniyle ortaya kabilirdi. atmaya yolaan ey, krc ifadeler ya da nkteler deildi bu ifadeler ve nkteler, kongredeki siyasal gruplamann kendisinin bir
elikiyi iinde tad, atmay yaratacak btn her eyi iinde barndrd, en kk bir konuda, en ufak bir neden zerine
her yerde kendini gsteren bir gle patlak veren bir i benzemez
(heterogen) yapy barndrd gereinin belirtileriydi.
te yandan, benim kongreye bak amdan, olaylarn belli
bir siyasal yorumu olarak yce tutmay grev saydm gr asndan her ne kadar bu yorumu baz kiiler saldrgan grseler de
, evet bu gr asndan, ufak bir nedenden kan deva bulmaz
mzmin ilke atmas hem anlalr bir eydir, hem de kanlmaz
bir ey. Kongremizin bandan sonuna kadar iskraclarla iskrackartlar arasndaki bir savam srp gittiine, bunlarn arasnda
kararsz eler bulunduuna ve bu kararsz eler iskrackartlaryla birlikte oylarn te-birini denetim altnda tuttuuna
gre (51 oydan, benim yaklak hesabma gre, 8 + 1 0 = 18),
apak ve doal olarak ortada ki, iskraclardan ufak bir aznln
kopmas bile, skraya-kar olan eilimin zaferi olasln yaratabilirdi; lgnca bir savama yolamas bundandr. Bu durum, yersiz, krc ifadelerin ve saldrlarn deil, siyasal toplamalarn sonucuydu. Siyasal atmaya yolaan ey, krc ifadeler deildi; krc ifadelere ve saldrlara yolaan ey, kongredeki gruplamalarn
kendisinde siyasal atmann var olmasyd. Bu kartlk, kongrenin siyasal nemini ve sonularn deerlendirmede Martovla benim aramda bulunan byk ilke anlamazln gzler nne seriyor.
Kongre boyunca toplam byk konuda az sayda iskrac
[sayfa 41] ounluktan koptu. Bu konu, dillerin eitlii sorunu, t-
V. . Lenin
35
zn birinci maddesi ve seimlerdi. Her konuda da ok iddetli

bir savam ortaya kt, bugn partide tank olduumuz sert bunalma yolat. Bu bunalm ve savam siyasal ynden kavrayabilmek iin, nktelerin yakkszlna dair szlerle yetinmemeli, kongrede atan grlerin siyasal gruplamalarn incelemeliyiz. Farklln nedenleri asndan, dillerin eitlii olay iki kat ilginti. nk o noktada Martov iskracyd (evet, henz idi!) ve iskrac-kartlaryla ve merkezle belki de herkesten daha sert savamt.
Sava, yolda Martovla, bundcularn nderi Lieber arasndaki bir tartmayla balad (tutanaklar, s. 171-172). Martov, yurttalarn eitlii isteminin yeterli olduunu iddia etti. Dil zgrl
reddedildi, ama hemen dillerin eitlii nerisi ortaya atld ve
yolda Egorov bu kavgada Liebere katld. Martov, konumaclarn,
ulusal topluluklarn eitliinde srar edip eitsizlii dil alanna aktarmalarnn fetiizm olduunu syledi, oysa sorun tam ters adan
ele alnmalyd: ulusal topluluklarn eitsizlii ortadayd, bunun grnmlerinden biri de belli baz uluslara bal olan insanlarn kendi ana dillerini kullanmaktan yoksun braklmalaryd (tutanaklar,
s. 172). Bu noktada Martov, kesinlikle haklyd. Lieberle Egorovun,
kendi formllerinin doruluunda direnmeleri ve bizim, ulusal topluluklarn eitlii ilkesini yce tutmadmz ya da bunda isteksiz
olduumuzu kantlama eklindeki temelsiz abalar, gerekten bir
tr fetiizmdi. Gerekten de fetie tapanlar gibi, ilkeyi deil, szc savunuyorlard, bir ilke yanlgsna dme korkusundan deil,
insanlar ne der korkusundan hareket ediyorlard. Hazrlk komitesi
olayyla ilgili olarak daha nce belirttiimiz bu zayf ruh hali (acaba
bakalar ne der?) bu noktada tm merkezcilere egemendi.
Szclerinden bir bakas, Yujni Raboi grubuna daha yakn olan,
[sayfa 42] maden blgesi temsilcisi Lvov yle dedi: Snr blgelerinin ortaya att, dillerin bask altna alnmas sorunu ciddi bir sorundur. Programmzda dil konusunda bir maddeye yer vermek ve
sosyal-demokratlarn ruslatrma eilimi tadklarna dair herhangi bir olas kukuyu bylece gidermek nemlidir. Sorunun ciddilii hakknda dikkate deer bir aklama! ok ciddi, nk snr
blgelerinin duyabilecei kukularn yattrlmas gerekiyor! Konumac, sorunun z hakknda kesinlikle hi bir ey sylemiyor,
fetiizm sulamasn rtmyor, ama tamamen doruluyor, nk kendi savlarn ortaya koymuyor, yalnzca snr blgelerinin ne
36
V. . Lenin
diyeceini sylyor. Kendisine, onlarn syleyebileceklerinin doru

olmayaca anlatlyor. Ama o, bunun doru olup olmadn aratrmakszn u yant veriyor: Kukulanabilirler.
Sorunun byle konmas, stelik ciddi ve nemli olduu savyla pekitirilmesi, ortaya gerekten bir ilke sorunu karr, ama
Lieberlerin, Egorovlarn ve Lvovlarn anladklar trden bir ilke
sorunu deil. Ortadaki ilke sorunu udur: Programn genel ve temel
tezlerini, kendi zel koullarna uygulamay ve o tezleri byle bir
uygulama amacyla gelitirmeyi partinin rgtlerine ve yelerine
mi brakmalyz, yoksa salt kuku duyulur korkusuyla program,
kk ayrntlarla, ufak-tefek eylerle, yinelemelerle ve kaamakl
safsatayla m doldurmalyz? Ortadaki ilke sorunu udur: Sosyaldemokratlar, kaamakl safsatayla savata nasl olur da temel demokratik haklarn ve zgrlklerin snrlandrlmas abasn grebilirler (bundan kukulanabilirler). Kaamakl safsataya fetiist
tapndan kendimizi ne zaman kurtaracaz? Diller konusundaki
ekimeyi gzlerken aklmza gelen dnce bu oldu.
Birbirini izleyen ve ad okunarak yaplan oylamalar, bu konudaki ekimede temsilcilerin gruplamasn zellikle gzler nne
serdi. kez oylama yapld. iskraclara-kar [sayfa 43] olanlar (sekiz
oy), her oylamada, skra ekirdeine, tam bir birlik iinde kar
durdular. Tm merkez de (Mahov, Lvov, Egorov, Popov, Medvedev, vanov, aryov ve Byelov ilk kez son ikisi yalpalad, gh ekimser kald, gh bizimle birlikte oy kulland ve tutumlar ancak
nc oylamada akla kt) hafif dalgalanmalarla skra ekirdeine muhalefet etti. skraclardan bazlar daha ok da Kafkasyallar (alt oyu olan temsilci) ve bu sayede, fetiist eilim sonunda stnlk kazand. Her iki eilimin yandalarnn tutumlarn
tam olarak aydnla kardklar nc oylamada, alt oya sahip
Kafkasyal, ounluk iskraclardan koptular ve kar tarafa getiler; iki oya sahip iki temsilci Posadovski ve Kosti aznlk iskraclardan koptu. lk iki oylamada aadaki kiiler ya kar tarafa
geti ya ekimser kald: ounluk iskraclardan Lenski, Stepanov
ve Gorski ve aznlktan Deutsch. skraclarn (toplam otuz oyundan) sekizinin kar tarafa gemesi, iskraclara-kar olanlarla kararsz eler arasndaki koalisyona stnlk kazandrd. Tzn linci
maddesiyle seimler iin yaplan oylamada (bu kez baka iskraclarn ayrlmasyla) yinelenen ey, kongredeki bu temel gruplama
V. . Lenin
37
gerei idi. Seimlerde yenilgiye urayanlarn, imdi, bu yenilginin

siyasal nedenlerine ve bunun yan sra kararsz ve siyasal ynden
zayf olanlar giderek ortaya karan ve partinin gznde, ne olduklarn amansz bir biimde sergileyen atmalarn hareket noktasna gzlerini dikkatle yummalar hi de artc deildir. Dillerin
eitlii olay, bize, bu atmay daha da aklkla gstermektedir.
nk o zaman yolda Martov, henz Akimovla Mahov un onayn
ve vglerini kazanmamt. [sayfa 44]
38
V. . Lenin
F. TARIM PROGRAMI
SKRACILARA-KARI olanlarla merkezin ilke tutarszlklar, kongrenin epey zamann alan tarm program grmelerinde
de kendini gsterdi (tutanaklar, s. 190-226) ve hayli ilgin bir sr
noktay ortaya kard. Beklendii gibi programa kar kampanyay
(Lieber ve Egorov yoldalarn ufak-tefek klar ardndan) yolda
Martinov balatt. Martinov eski sav ne srd; bu tarihsel adaletsizlii dzeltirken, dolayl olarak baka tarihsel adaletsizlikleri
onayladmz iddia etti. Ona yolda Egorov katld. Hatta Egorov
programn anlamnn iyi aydnlanmad kansndayd; Bu program bizim iin mi, yani bizim istemlerimizi mi tanmlyor, yoksa
bu program popler hale mi [sayfa 45] getirmek istiyoruz? (!?!?) dedi.
V. . Lenin
39
Yolda Lieber de yolda Egorovun ortaya att noktalar belirtmek istemi olduunu syledi. Yolda Mahov allagelen olumlu
tavryla konutu, konumaclarn ounluu [?] sunulan programn anlamn ve amalarn olumlu biimde anlayamamlardr
dedi. nerilen program, gryorsunuz ki, pek de sosyal-demokrat bir tarm program saylamaz; bu program tarihsel adaletsizlikleri dzeltme oyununun kokusunu tayor; safsatann ve servenciliin izlerini tayor. Bu derin dnceleri teorik adan hakl
karmak zere de bayalatrlm marksizme zg olan karikatr ve ar basitletirme imdada kotu: Bize, iskraclar kylleri,
yaplar bakmndan trde (homogeneous) bir ey gibi ele alyorlar; oysa kyller ok zaman nce [?] snflara blndne gre,
tek bir program ne srmek, tm program, ister-istemez safsataya dntrr ve uygulamaya konduunda da servenci hale getirir dendi (tutanaklar, s. 202). skray (Mahovun yapt gibi) tanmaya hazr olan, ama onun dorultusunu, teorik ve taktik tutumunu hi bir biimde kavrayamayan birok sosyal-demokratn,
bizim tarm programmz beenmeyiinin gerek nedenini yolda
Mahov burada azndan kard. Bu program kavrayamamann
nedeni, ayrntlar zerindeki gr ayrl deil, bugnk Rus kyl
ekonomisi gibi rgn (complex) ve ok yanl bir grngye (phenomenon), bayalatrlm bir marksizmle yanalmasyd; kavrayamama nedeni bugn de budur. skraya-kar olanlarn nderleriyle (Lieber ve Martinov) merkezin nderleri (Egorov ve Mahov) bu bayamarksist grte abucak bulutular ve uyutular.
Yolda Egorov ayn zamanda Yujni Raboinin ve onun evresinde
toplanan gruplarla topluluklarn karakteristik zelliklerinden birini
de dile getirdi. Bu zellik, onlarn, kyl hareketinin nemini kavrayamamalaryd; ilk nl kyl ayaklanmalar srasnda bizim sosyal-demokratlarmzn zayf [sayfa 46] yannn, bu nemi abartmak
deil, tam tersine, yeterince deerlendirmemek (ve ondan yaralanacak glerden yoksun bulunmak) olduunu kavrayamamalaryd. Yolda Egorov, Ben yaz kurulunun kyl hareketine kar
duyduu karasevday, kyl karklklarndan bu yana birok sosyal-demokratn dayanamad karasevday paylamaktan ok uzam dedi. Ama ne yazk ki, Yolda Egorov, yazkurulunun bu karasevdasnn neleri kapsadna dair kongreye kesin bir fikir verme
zahmetine girmedi; skrada yaynlanan herhangi bir yazya zel
40
V. . Lenin
olarak deinme zahmetine katlanmad. stelik Egorov, bizim tarm programmzn btn temel noktalarnn, kyl karklklarndan
ok nce skrann nc saysnda* gelitirilmi olduunu da
unuttu. skray tanmalar szde kalmayanlar, onun teorik ve
taktik ilkelerine biraz daha fazla dikkat gsterebilirlerdi!
Yolda Egorov, hayr, kyller arasnda ok fazla bir ey yapamayz! diye haykrd, bu haykrn herhangi bir karasevday
protesto anlamn tamadn ama tm tutumumuzun yadsnmas
anlamn tadn gsteren szlerle devam etti: Demek istiyorum
ki, bizim sloganmz, servencilerin sloganyla yaramaz. Her ey
farkl partilerin sloganlar arasnda bir yara indirgeyen ilkesiz bir
tutumun ok karakteristik bir ifadesi! stelik bu szler, uyarma
giriimlerimizde, geici baarszlklardan d krklna uramakszn mrl bir baar iin altmz ve program salam bir temele sahip olmadka (bizimle yaranlarin ksa bir sre iin n
n nlayan yaygaralarna karlk) bu mrl baarnn olanaksz
olduunu gsteren teorik aklamalardan (tutanaklar, s. 196)
konumacmzn tatmin olduunu belirtmesinden sonra sylendi. Baya baz dnceleri izleyen bu tatmin olmuluk gvencesinin ortaya dkt aknlk, her eyi, yani [sayfa 47] yalnzca tarm
sorununu deil, ama iktisadi ve siyasal savamn tm program ve
taktiklerini kararlatran eyin sloganlar yar olduuna inanan
eski ekonomizmden[13] miras kalmadr! Yolda Egorov, Tarm iilerini byk lde zengin iftilerin elinde bulunan otrezkiler[14]
iin, o zengin iftilerle yanyana arpmaya inandramayacaksnz diyordu.
Bir kez daha, hi kukusuz bizim oportnist ekonomizmimizle akraba olan ar bir basitletirmeyle yzyzeyiz. Oportnist
ekonomizm de, byk lde burjuvazinin elinde olan ve gelecekte daha byk apta eline geecek olan ey iin arpmaya
proletaryay inandrmann olanaksz olduunda srar ederdi. Bir
kez daha, tarm iisiyle zengin kyl arasndaki genel kapitalist
ilikilerin Rusyaya zg yanlarn unutan bir bayalatrmayla yzyzeyiz. Gerekte, otrezkiler bugn tarm iisini de eziyor; bu nedenle o tarm iisinin, klelik durumundan kurtulmak iin inandrlmas gerekmiyor. nandrlmas gerekenler, grevlerine daha
* Bkz: Collected Works, Vol. 4, s. 420-428. -Ed.
V. . Lenin
41
geni bir adan bakmaya, zel sorunlar tartrken basmakalp

formlleri bir yana koymaya, amalarmz rgnletiren ve deitiren tarihsel durumu dikkate almaya inandrlmas gerekenler, belli
baz aydnlardr. Tarm programna kar olanlarn, bizim tarm iimizin gerek yaam koullarn unutmalarnn nedeni, yolda Martovun hakl olarak iaret ettii gibi (tutanaklar, s. 202), yolda Mahovun ve tarm programna kar olanlarn konumalarnda kendini gsteren, mujik budaladr yollu boinandr.
Sorunu rlplak bir ii-kapitalist kartlna indirgeyip
basitletiren bizim merkez szcleri, sk sk yaptklar gibi kendi
darkafallklarn mujie yklemeye altlar. Mujii, kendi dar snf bak as iinde zeki bir adam saydm iindir ki dedi yolda
Mahov, o, topraa elkoyma ve blme eklindeki kk-burjuva
dncesinden [sayfa 48] yana kacaktr. Burada, aka grld
gibi, iki ey birbirine kartrlyor: Mujiin snf grnn kkburjuva gr olarak tanmlanmasyla, bu grn dar snrlarla
snrlanmas, o snrlara indirgenmesi, birbirine kartrlyor.
Egorovlarla Mahovlarn yanlgs, (Martinovlarla Akimovlarn yanlgsnn proletaryann grn dar snrlara indirgeyileri gibi)
ite bu indirgemede yatyor. nk gerek mantk, gerek tarih, bize,
kk-burjuvann ikili stats nedeniyle, kk-burjuva snf
grnn az ya da ok dar veya az ya da ok ilerici olabileceini
retiyor. Mujiin darkafall (budalal) nedeniyle, ya da ona
nyarglar egemendir diye umutsuzluk iinde, elimiz-kolumuz
yanmza deceine, onun grn geniletmek, mantnn nyargs zerinde utkunluk salamas iin yardm etmek zere durup
dinlenmeksizin almalyz.
Rus tarm sorununa baya marksist bak, yolda Mahovun szlerinin sonunda, tepe noktasna ulat. O, szlerinde,
eski skra yazkurulunun bu sadk ampiyonu, kendi ilkelerini ortaya dkt. O szlerin, alklarla karlanmas bouna deildi. Her ne
kadar, bu alklar istihza dolu idiyse de... Plehanovun, Genel Yeniden Datm[15] hareketi karsnda hi bir ekilde telaa kaplmadmz ve bu ilerici (burjuva ilerici) hareketi gemleyecek kiilerin
bizler olmadmz sylemesinden fkelenen yolda Mahov neye
talihsizlik adn vereceimi gerekten bilemiyorum dedi. Ama
bu devrim, eer ona bu ad verilebilirse, devrimci bir devrim olmaz. Buna devrim deil, gericilik demek (glmeler), daha ok
42
V. . Lenin
ayaklanmaya benzer bir devrim demek daha doru olur. ... Byle
bir devrim bizi geriye gtrr, bugnk durumumuza geri gelebilmemiz iin belli bir sreyi gerektirir. Bugn, Fransz devriminden
ok daha fazla eylere sahibiz (alayc alklar), bir sosyal-demokrat partiye sahibiz (glmeler)... Evet, Mahov gibi dnen ya da
Mahovun inancn tayan merkez kurulularna sahip olan bir [sayfa
49] sosyal-demokrat partiye yalnzca glnr...
Bylece gryoruz ki, tarm programnn ortaya kard
salt teorik sorunlarda bile, artk iyice bilinen gruplama hemen
kendini gsterdi. skraclara-kar olanlar (sekiz oy), bayalatrlm
marksizm adna kavgaya kotular, merkezin nderleri Egorovlarla
Mahovlar, srekli hata yaparak ve ayn darkafal gre srklenerek, onlar izlediler. Bu nedenledir ki, tarm programnn belli baz
noktalar zerinde yaplan oylamada lehteki oylarn otuz ve otuzbe
olmas (tutanaklar, s. 225 ve 226) ok doald. Gndemde, Bundun
yeri sorununda beliren tartmada, hazrlk komitesi olaynda ve
Yujni Raboinin kapatlmas sorununda da oy says yaklak buydu. Ortada, yerleik ve allm modele pek de uymayan ve Marxn
teorisinin, zgn ve yeni (Almanlar iin yeni) toplumsal ve ekonomik ilikilere ayr olarak uygulanmasn gerektiren bir sorun vard
ve btn merkez dnp Lieberlerle Martinovlar izlerken, sorunlar ayn tutumla ele alan iskraclar oylarn ancak bete-n elde
ettiler. Ama yine de yolda Martov, gr cephelemelerini aka
ortaya koyan oylamalar anmaktan ke-bucak kayor ve bu apak
gerein stne snger ekiyor!
Tarm sorunu zerindeki grmeler apak gstermitir ki,
iskraclar kongrenin hi deilse bete-ikisine kar savamak zorundaydlar. Bu sorunda Kafkasya temsilcileri kesinlikle doru bir tutum takndlar. Byk bir olaslkla bu, Kafkasyallarn kendi blgelerinde feodalizmin birok kalntsnn brnd biimler hakknda birinci elden edindikleri bilgilerin, onlar, Mahov gibileri tatmin eden, okul ocuklarna zg soyut ve plak kartlamalardan
(contrasts) uzak tutmasnn rnyd. Martinovla Liebere, Mahovla Egorova kar savaanlar, Plehanov, (Rusyada faaliyet gsteren yoldalar arasnda, krsal alandaki almalarmz hakknda
yolda Egorovunki gibi karamsar [sayfa 50] grlerle sk sk karlatn syleyen) Gusev, Kostrov, Karski ve Trotskiydi. Trotski,
hakl olarak, tarm programn eletirenlerden gelen iyi niyetli
V. . Lenin
43
tlerin ok fazla darkafallk koktuunu syledi. Kongredeki

siyasal gruplamalar incelemekte olduumuza gre, u nokta belirtilmelidir ki, Trotski, konumasnn bu blmnde (tutanaklar, s.
208), yolda Langeyi, Egorov ve Mahovla ayn yere koyarken pek
de hakl deildi. Tutanaklar dikkatle okuyanlar, Langeyle Gorinin,
Egorovla Mahovdan hayli farkl bir tutum takndn greceklerdir. Langeyle Gorin, otrezki topraklar hakkndaki maddenin yazln beenmediler; bizim tarm programmzn kapsad dnceyi
tam olarak anlamlard, ama o program daha baka bir yolda
uygulamaya alyorlard; daha kusursuz grdkleri bir ifade biimi bulabilmek zere yapc bir biimde altlar; nergelerini sunarken, programn yazarlarn ikna etmeyi, bu olmazsa btn iskrac-olmayanlara kar program yazanlarn yannda yer almay dnyorlard. rnein, Mahovun, tm tarm programnn reddini
ngren nerileriyle (tutanaklar, s. 212; nerge lehinde dokuz, aleyhinde otuzsekiz oy) ya da o nergelerdeki baz noktalarla (tutanaklar, s. 216, vb.) otrezki topraklar hakknda kendi maddesini neren
Langenin tutumunu karlatrmak, ikisi arasndaki kkten ayrl
grmeye yeter.*
Darkafallk kokan savlara deinen yolda Trotski, yaklaan devrimci dnemde kylyle balant kurmamz gerektiini
belirtti; Bu grev karsnda, Mahovla Egorovun kukuculuu ve
siyasal uzak-grrl, ksa-grlln her trlsnden daha
zararldr. dedi. Aznlktaki iskraclardan bir bakas, yolda Kosti,
gayet yerinde olarak, yolda Mahovun kendisinden, ilkelerinin
kararllndan emin olmayna deindi bizim merkezimize
uyan [sayfa 51] bir unvan bien bir tanm bu. Yolda Kosti, Geri
farkl eilimdeler ama, yolda Mahov ktmserlikte yolda Egorov
dan geri kalmyor dedi ve szn srdrd: Sosyal-demokratlarn, zaten kyller arasnda almakta olduklarn, kyl hareketini olabildii lde zaten ynlendirmekte olduklarn unutuyor. Bu
karamsarl, bizim almalarmzn apn daraltyor. (Tutanaklar, s. 210.)
Kongrenin program grmelerine ilikin incelememizi bitirirken, muhalif eilimleri destekleme konusunda yaplan ksa grmeyi anmakta da yarar var. Bizim programmz, sosyal-demokrat
* Kar: Gorinin konumas, s. 213.
44
V. . Lenin
partinin Rusyada var olan toplumsal ve siyasal dzene ynelik

her muhalif ve devrimci hareketi desteklediini aka belirtiyor.
Bu satrlarda ortaya konan kaydn bizim tam hangi muhalif eilimleri desteklediimizi ak-seik belirlemi olmas gerekir. Ama her
ne kadar, bunca zaman azlarda sakz olmu bir sorunda karkln ya da yanl anlamann olas olmad varsaylsa bile, partimizde uzun sre nce gelien farkllklar, bu konuda da kendilerini
derhal ortaya koymulardr. Apak grnyordu ki, sorun bir yanl
anlama sorunu deil, farkllklar sorunuydu. Mahov, Lieber ve Martinov derhal tehlike anlarn aldlar ve bir kez daha salam bir
aznlk olduklarn kantladlar. Yolda Martov olsayd, byk bir
olaslkla, bunu da entrikaya, dolap geirmeye, diplomasiye ve salam bir aznlk ve ounluk gruplar kurulmasnn siyasal nedenlerini anlayamayan insanlarn bavurduu teki ho eylere (birlik
kongresinde yapt konumaya baknz) balama gereini duyard.
Mahov, bir kez daha marksizmi kabaca bayalatrarak ie
balad. Bizim tek devrimci snfmz proletaryadr diye iln etti
ve bu doru nermeden hemen yanl bir sonu kard: Geri kalanlar hesaba katlmaya bile demez, onlar yalnzca asalaklardr
(genel glmeler). ... Evet onlar yalnzca asalaktrlar ve yalnzca
parsay toplamak [sayfa 52] iin ortaya karlar. Onlarn desteklenmesine karym. (tutanaklar, s. 226). Yolda Mahovun, kendi durumunu esiz bir biimde ortaya koymas (onun destekilerinden)
bir ok kiinin cann skt, ama Lieberle Martinov, muhalefet
szcnn karlmasn ya da demokratik muhalefet diye bir
ekleme yaparak snrlanmasn nererek onunla birletiler. Plehanov, Martinovun bu deitirgesine kar, hakl olarak ortaya atld.
Liberalleri eletirmeliyiz dedi Plehanov, onlarn gnlszlklerini sergilemeliyiz. Bu dorudur. ... Ama sosyal-demokrat hareketin
dndaki btn hareketlerin darkafalln ve snrlln sergilerken, genel oyu kabul etmeyen bir anayasann bile, mutlakiyetle
karlatrld zaman ileri bir adm olduunu ve bu nedenle yerleik
dzeni byle bir anayasaya ye tutmamas gerektiini proletaryaya
anlatmak grevimizdir. Martinov, Lieber ve Mahov yoldalar bunu
kabul etmediler, tutumlarnda direndiler. Onlarn bu tutumunu Akselrod, Starover, Trotski ve bir kez daha Plehanov knadlar. Yolda
Mahov, bu konuda, kendini amay baard; ilkin, teki snflarn
V. . Lenin
45
(proletaryadan baka snflarn) hesaba katlmaya demez olduunu ve onlarn desteklenmesine kar olduunu sylemiti; daha
sonra geri esasta gerici olmakla birlikte burjuvazi sk sk devrimcidir rnein feodalizme ve onun kalntlarna kar savamda
diye itirafta bulunma alakgnlln gsterdi. Ama baz gruplar vardr diye srdrd szn Mahov kendini iyice bataa saplayarak, ki o gruplar her zaman [?] gericidirler zanaatkrlar
byledir. te, merkezin, daha sonra azndan kpkler saarak
eski yazkurulunu savunan bu nderlerinin teori incileri bunlard.
Lonca dzeninin ok kuvvetli olduu Bat Avrupada bile, mutlakiyetin d anda istisnai bir devrimci anlay gsterenler, kentlerin btn teki kk-burjuvalar gibi, zanaatkrlard. stelik, hele
hele bir Rus sosyal-demokratn, mutlakiyetin devrilmesinden yarm ya da [sayfa 53] bir yzyl sonra bugn batl yoldalarn zanaatkrlar hakknda sylediklerini dnmeksizin yinelemesi zellikle
samadr. Rusyadaki zanaatkrlarn, burjuvaziyle karlatrld
zaman siyasal bakmdan gerici olduklarndan szetmek ezberlenmi bir kalp sz yinelemekten baka bir ey deildir.
Ne yazk ki, Martinov, Mahov ve Lieberin reddedilen bu konuya ilikin deitirgeleri hakknda ka oy kullanldna dair tutanaklarda herhangi bir kayt yoktur. Syleyebileceimiz tek ey,
burada da, skraya-kar olanlarn nderleriyle merkezin nderlerinden birinin* iskraclara kar artk iyi bilinen gruplama iinde
gbirlii yaptklardr. Program zerindeki grmelerin btnn toparlarken, genel bir ilgi eken ve uyandran tartmalarda,
imdi yolda Martovun ve yeni iskra yazkurulunun dikkatle grmezlikten geldii fikir cephelerini ortaya koymayan bir grme
bile bulunmadn sylememek elden gelmiyor. [sayfa 54]
* Baka bir vesileyle, Akselrodun, sosyalist-devrimcilere ilikin nergesi nedeniyle

muhalefet eilimlerinin desteklenmesi zerinde, ayn grubun, merkezin nderlerinden
bir bakas, yolda Egorov da durmutu (tutanaklar, s. 359). Yolda Egorov, her muhalefet
hareketiyle devrimci hareketin desteklenmesine ilikin istemle, sosyalist devrimcilere ve
liberallere kar taknlan atmac tutum arasnda bir eliki bulduunu sylemiti.
Yolda Egotov bir baka biimde ve soruna bir lde deiik bir tutumla yaklaarak,
burada da ayn dar marksizm anlayn, (kabul ettii) skra tutumuna kar ayn kararsz
ve yar-dman tutumu ortaya koydu. Mahov, Lieber ve Martinov yoldalarn yapt gibi.
46
V. . Lenin
G. PART TZ
YOLDA MARTOVUN TASARISI
KONGRE, programdan sonra parti tzne geti (yukarda

deinilen merkez yayn organ sorununu ve temsilcilerin ounun
doyurucu bir biimde sunamad temsilci raporlarn bir yana brakyoruz). Sylemeye bile gerek yok, tzk sorunu, hepimiz iin
ok byk bir nem tayordu. Her ey bir yana, ta bandan bu
yana, skra, yalnzca bir yayn organ olarak deil, ayn zamanda
bir rgt ekirdei olarak davranmt. skra drdnc saysndaki
bayazsnda (Nereden Balamal?), yl akn bir sreden beri
sistemli ve kararl olarak izledii tm bir rgtlenme plan ne-
V. . Lenin
47
srmt.* kinci parti kongresi, skray merkez [sayfa 55] yayn organ olarak kabul ettii zaman, konuya ilikin kararn giri blmndeki maddeden ikisi (tutanaklar, s. 147), ite bu rgtlenme
planna ve skrann rgtlenme grlerine ayrlmt; gazetenin,
pratikteki parti almalarn ynetmesine ve birliin salanmasnda oynad role ayrlm. te bu nedenledir ki, tm parti, rgtlenmeye ilikin belirli grleri benimseyip resmen yasalatrmadka, skrann almalar ve partinin rgtlenmesi ileri, gerekte
partinin canlandrlmas almalar tamamlanm saylamazd. Bu
amaca partinin rgtlenme tzyle varlacakt.
skrann, parti rgtne temel yapmaya alt iki ana fikir
vard: birincisi, rgtlenmenin bellibal ve ayrntl sorunlarn kararlatrma yntemini ilke olarak belirleyen merkeziyetilik fikri; ikincisi de, ideolojik nderlik iin bir organn, bir gazetenin zel ilevi
fikri varolan siyasal klelik koullar altnda, Rus sosyal-demokrat
ii snf hareketinin geici ve zel gereksinmelerini, ilk eylem ssn yurt dnda kurma dncesi erevesinde dikkate alma
fikri. Bir ilke sorunu olarak birinci dncenin tm tze egemen
olmas gerekiyordu; ikinci fikir, geici yer ve eylem biimi koullarnn zorlad zel bir fikir oluuyla, biri merkez yayn organ, teki
de Merkez Ynetim Kurulu olmak zere iki merkez kurulmasn
ngren nerge erevesinde, merkeziyetilikten bir eit ayrl
gibi grnyordu. Partinin rgtleniine ilikin bu iki belli-bal skra
fikrini, skrann , bayazs (n 4) Nereden Balamal?da ve Ne
Yapmalda ben gelitirmitim. Bu fikirler, [sayfa 56] son olarak, Bir
Yoldaa Mektupta, pratik olarak tamamlanm bir tzk biiminde, ayrntlaryla aklanmt. Gerekte, eer skrann tannmas
salt szde kalmayacaksa, salt beylik bir sz olmayacaksa, geriye
kalan tek ey, bu fikirleri somutlatracak bir tzn maddelerinin yazlmasndan ibaretti. Bir Yoldaa Mektupun yeni basksna
yazdm giri yazsnda, parti tznn o brorle yle bir kar* skrann merkez yayn organ olarak kabul konusunda yapt konumada yolda,
Popov, inter alia, yle dedi: skrann n 3 ya da n 4teki Nereden Ba1amal balkl
yazy anmsyorum. Rusyada faaliyet gsteren yoldalarn ou o yazy incelikten uzak
buldular; bakalar ayn yaznn hayalci olduunu dnd ve ounluk [?] herhalde
Popovun evresindeki ounluk] yazy tutkuya yordu (tutanaklar, s. 140). Okurlarn
grd gibi, benim siyasal grlerimin tutkuya yorulmas yeni bir ey deil imdi ayn
grleri yolda Akselrodla, yolda Martovun yeniden piirip ortaya koymalarn, bu
gayet iyi aklyor.
48
V. . Lenin
latrlmasnn, her ikisindeki rgtlenme fikirlerinin tam bir zdelik iinde olduunu grmeye yeteceini belirtmitim.
skrann rgtlenme dncelerinin tzkte biimlendirilmesi almalarndan sz ederken, yolda Martovun and bir
olaya, propos* deinmem gerekiyor. Bir gerein ortaya konmas dedi Martov birlik kongresinde (tutanaklar, s. 58), Leninin,
benim bu madde zerinde [yani birinci madde] oportnizme kaymam beklememi olduunu gstermeye yetecektir. Kongreden
bir-buuk ya da iki ay kadar nce, tasarm Lenine gsterdim. O
tasardaki birinci madde, tam kongreye nerdiim madde gibi yazlmt. Lenin, tasarma ok ayrntl olduu gerekesiyle itiraz etti
ve bana, beendii tek eyin birinci maddedeki yani parti yeliinin tanm maddesindeki fikir olduunu syledi, benim maddeyi yaz eklimin iyi olmadn, bu nedenle o maddedeki fikri
baz deiikliklerle kendi tzne geireceini ifade etti. Grld gibi, Lenin benim maddeyi yaz eklimi ok nceden biliyordu, bu konudaki grlerimden haberdard. Gryorsunuz ki,
ben kongreye ak-seik bilinen grlerimle geldim, dncelerimi
gizlemedim. Karlkl ye seimine, merkez ynetim kuruluyla merkez yayn organna ye seiminde oybirlii ilkesine, vb., kar duracama dair kendisini uyardm. [sayfa 57]
Sz, karlkl ye seimine kar durma uyarsna geldii zaman, o konudan sz ederken, iin asln greceiz. imdi bu noktada, Martovun tznn ak-seik bilinen grleri zerinde
duralm. Birlik kongresinde, mnasebetsiz tzyle ilgili bu olay
belleinden karp yeniden ortaya koyarken (ki o tz, mnasebetsiz olduu iin kongrede geri alm, ama kongreden sonra,
kendisine zg tutarllyla, bir kez daha gn na karmtr)
Martov, sk sk olduu gibi, birok eyi unuttu ve bu nedenle de
ileri birbirine kartrd. nsan dnyor da, zel konumalar aktarmamas ve belleine dayanmamas iin, (insanlar ellerinde olmadan, yalnzca kendi yararlarna olan eyi anmsarlar), imdiye
dek gelmi-gemi baz olaylarn kendisini yeter lde uyarm
olmas gerekirdi ama yine de yolda Martov, elinde daha baka
malzeme olmad iin, rk malzeme kulland. Bugn yolda
Plehanov bile onu taklit etmeye balyor anlalan kt rnek
* Yeri gelmiken, bu vesileyle. -.
V. . Lenin
49
bulac.
Martovun tasarsnn birinci maddesindeki fikri beenmi
olamazdm; nk kongreye gelen bu tasarda herhangi bir fikir
yoktu. Bellei kendisini yanltyor. yi bir talih eseri, Martovun tasarsn, ktlarmn arasnda buldum. Bu tasarda, birinci madde,
kongrede nerdii biimde yazlm deildi. Bu kadar ak-seik
grler iin yeterlidir!
Martovun tasarsndaki birinci madde yle: Rus SosyalDemokrat i Partisinin yesi, parti programn kabul ederek, parti
organlarnn [aynen byle!] denetim ve ynetimi altnda, partinin
amalarn gerekletirmek iin faal olarak alan kiidir.
Benim tasarmdaki birinci madde yle: Parti yesi, parti
programn kabul eden ve hem mali ynden, hem parti rgtlerinden birine bizzat katlarak partiyi destekleyen kiidir. [sayfa 58]
Martovun kongrede yazd ve kongrece kabul edilen birinci maddesi yle: Rus Sosyal-Demokrat i Partisinin yesi, parti
programn kabul eden, partiyi mali ynden destekleyen ve parti
rgtlerinden birinin ynetimi altnda partiye dzenli olarak kiisel
yardmda bulunan kiidir.
Maddeleri byle yanyana koyunca aka grlyor ki, Martovun tasarsnda herhangi bir fikir yoktur, yalnzca bo bir tmce
vardr. Parti yelerinin, parti organlarnn denetim ve ynetimi altnda almak zorunda olduklarn sylemeye gerek yoktur; baka
trl olamaz. Byle bir maddeden, ancak hi bir ey sylemeksizin konumay sevenler, tz bir sz kalabal ve brokratik
formller (yani i iin yarar olmayan ama gsteri iin yararl olduu dnlen formller) iinde bomay sevenler sz edebilir. Birinci maddenin fikri, ancak u soru sorulduu zaman ortaya kyor:
Parti organlar, parti rgtlerinden herhangi birine bal olmayan
parti yelerini gerekte ynlendirebilirler mi? Yolda Martovun tasarsnda bu dncenin izi bile yoktur. te bundan trdr ki, bu
konu zerinde yolda Martovun grlerini bilmi olamazdm.
nk yolda Martovun tasarsnda bu konuda hibir gr yoktur. Yolda Martovun gerekleri dile getirii, ileri yzne gzne
bulatrmaktr.
te yandan, yolda Martova u noktann belirtilmesi gerekir ki, benim bu konudaki grlerimi tasarmdan biliyordu; grlerimi protesto etmedi; tasarm kongreden iki- hafta nce her-
50
V. . Lenin
kese gsterdiim halde, Martov, grlerimi, ne yazkurulunda, ne

de yalnzca benim tasarm bilen temsilcilerle konumalarnda reddetmi deildir. Dahas var, kongrede bile, ben tzk tasarm*
sunduum [sayfa 59] ve tzk komisyonunun seiminden nce savunduum zaman, yolda Martov aka yle dedi: Lenin yoldan
varglaryla birleiyorum. Ondan yalnzca iki noktada ayrlyorum
(italikler benim) konseyin kurulu biiminde ve karlkl ye
semenin oybirliine dayanmasnda (tutanaklar, s. 157). Birinci
madde zerinde herhangi bir ayrlk olduuna dair henz tek szck sylenmi deil.
Skynetim hakkndaki brornde yolda Martov, kendi
tzn geni ayrntlaryla bir kez daha anmsamay uygun
grm. Bu brorde Martov, birka ufak nokta dnda imdi bile
(ubat 1904 bundan ay sonra ne olacan syleyemeyiz)
imzasn atacan syledii tznn, merkeziyetiliin ar serpilmesini onun onaylamadn aka gsterdiine dair bize gvence veriyor (s. IV). Yolda Martovun imdi yapt aklamaya
gre, bu tz kongreye sunmamasnn nedenlerinden birincisi,
skradan rendiklerinin onda tz kk grme duygusunu
yaratm olmasdr (iine geldii zaman skra szc yolda Martovun gznde dar bir hizip ruhunu deil, ama eilimlerin en kararlsn ifade ediyor! Ne yazk ki, skradan rendikleri, yl iinde, aydn bir kiinin kararsz ruh halinin, ortak rzayla kabul edilmi
tzn ihlalini hakl gsterebilmek iin bavurduu anarist szleri, yolda Martovun kk grmesini salayamamtr). kincisi,
grmyor musunuz, yolda Martov, skrann ortaya kard temel
rgt ekirdeinin taktiklerine herhangi bir uyumsuzluk getirmekten saknmak istemitir! ok tutarl, deil mi? [sayfa 60] Birinci
* Bu arada belirtelim, tutanak komisyonu, Ek XIde Lenin tarafndan kongreye
sunulan tzk taslan yaynlad (tutanaklar, s. 393)
Tutanak komisyonu da ileri biraz kartrm. Komisyon, btn temsilcilere (ve ouna
kongreden nce) gsterdiim benim ilk tasarmla kongrede nerilen tasary kartrm
ve birinci tasary, ikinci tasarym gibi yaynlamtr. Kukusuz. btn hazrlk aamalarnda
bile olsa, benim tasarlarmn yaynlanmasna hi bir itirazm yoktur; ama karklk yaratmann gerei yoktu. Oysa byle bir karklk yaratlmtr. Gerekten de Popovla Martov,
benim aslnda kongreye sunduum tasarnn, tutanaklar komisyonunca yaynlanan tasarda
yer almayan baz maddelerini (Kar: s. 394, madde 7 ve 11) eletirmilerdir (tutanaklar, s.
154 ve 157). Birazck daha dikkat gsterilseydi, szn ettiim sayfalar karlatrlarak,
hata kolayca yakalanabilirdi.
V. . Lenin
51
maddenin oportnist biimde yazlyla ya da merkeziyetiliin

ar serpilmesiyle ilgili bir ilke sorununda yolda Martov (yalnzca
dar hizip kafasyla dehet verici olan) bir uyumsuzluktan ylesine
korkuyor ki, yazkurulu gibi bir ekirdekle ilgili gr ayrln bile
ortaya koymuyor! Merkez organlarnn kuruluuna ilikin pratik
sorunda ise yolda Martov, skra rgtnn (bu gerek temel rgt ekirdeinin) ounluunun oyuna kar Bundun ve Raboeye
Dyelocularn yardmn isteyebilmitir. Yolda Martov, en yetkili yargclarn sorunu deerlendiriindeki hizip ruhu nu reddedebilmek iin, salt bunun iin giritii szmona yazkurulunu savunma
abalarna szan kendi hizipiliindeki uyumsuzluu grmyor
bile. Onu cezalandrmak iin, tznn tam metnini, hangi grleri ve hangi ar serpilmeleri ortaya koyduunu gstererek, buraya aynen alyoruz:*
Parti tzk tasars. 1. Parti yelii. l Rus Sosyal-Demokrat

i Partisinin yesi, parti programn kabul ederek, parti organlarnn
denetim ve ynetimi altnda partinin amalarn gerekletirmek iin
faal olarak alan kiidir. 2 Bir yenin, parti karlaryla badamayan
iler dolaysyla partiden karlmasna Merkez Ynetim Kurulu karar
verir. [Gerekeli karma cezas, parti dosyalarnda saklanr ve istek
halinde btn parti ynetim kurullarna bildirilir. Merkez Ynetim Kurulunun kararna kar iki ya da daha fazla ynetim kurulunun isteiyle
kongreye bavurulabilir.] ... Ben, Martovun tasarsnda yer alan aka
anlamsz, herhangi bir fikir iermemekle kalmayan, ama herhangi
bir belirli koul ya da istemi de iermeyen maddeleri karma cezasna ilikin kararn tam nerede saklanaca hkmnn tzkte yer almas gibi esiz bir tanm ya da Merkez Ynetim Kurulunun bir yeyi
karma kararna kar kongreye bavurma (genel olarak btn kararlarna kar deil mi?) maddesi gibi maddeleri keli ayralar iinde
gstereceim. Bu, gerekte, gereksiz, aka yararsz ya da krtasiyeci
madde ve [sayfa 61] esaslar biimleyen bir laf kalabal ya da gerekten
brokratik bir biimselliktir. II. Yerel Ynetim Kurullar. 3 Yerel almalarda partiyi, parti ynetim kurullar temsil eder. (Ne yeni ve zekice
bir ey!) 4 [kinci Kongre srasnda varolan ve kongrede temsil edilen
ynetim kurullar parti ynetim kurullar olarak kabul edilir.] 5 Drdnc maddede anlanlara ek olarak partinin yeni ynetim kurullar
* Yolda Martovun tasarsnn ilk eklini. ne yazk ki, bulamadm sylemeliyim. O

tasar 48 maddelikti; deersiz bir biimsellik ynnden daha da ikindi.
52
V. . Lenin
Merkez Ynetim Kurulu tarafndan atanr. [Merkez Ynetim Kurulu, ya

halen varolan belli bir yerel rgtn yelerini ynetim kurulu olarak
onaylar, ya da eski rgt yenileyerek bir yerel ynetim kurulu oluturur.]
6 Ynetim kurullar, kendi ye saylarn, kurul iinde seim yaparak
artrabilirler. 7 Merkez Ynetim Kurulu, bir yerel ynetim kurulunun
ye saysn, (kendisince bilinen) yoldalarla, ynetim kurulunun toplam ye saysnn te-birini gememek zere, artrma hakkna sahiptir. Brokrasinin mkemmel bir rnei. Niin te-birini gemiyor?
Ama nedir? Artrma tekrar tekrar yaplabileceine gre, hi bir eyi
snrlamayan bu snrlamann anlam nedir? 8 [Bir yerel ynetim kurulunun adli kovuturma nedeniyle dalmas ya da paralanmas durumunda (bu, btn yelerin tutuklanmamas m demek oluyor?)
Merkez Ynetim Kurulu, o yerel ynetim kurulunu yeniden kurar.]
(7nci maddeyi dikkate almakszn m? Yurttalara, hafta iinde
almalarn, tatil gnleri dinlenmelerini emreden Rus yasalaryla bu
8inci madde arasnda yolda Martov bir benzerlik grmyor mu?) 9
[Eer herhangi bir yerel ynetim kurulunun almalar partinin karlaryla badamazsa, olaan parti kongresi, Merkez Ynetim Kuruluna, o
yerel ynetim kurulunu yenileme emrini verebilir. Byle bir durumda,
o ynetim kurulu dalm saylr ve o kurulun alma alanndaki
yoldalar ona bal olmaktan* karlar.] Bu maddede yer alan hkm,
Her trl sarholuk yasaktr yollu Rus yasasnn bugne kadar gelen
maddesi kadar yararl grnyor. 10 [Partinin yerel ynetim kurullar,
kendi blgelerinde, partinin btn propaganda, uyarma ve rgtlenme
ilerini yrtrler ve partinin Merkez Ynetim Kuruluyla merkez yayn
organlarnn, kendilerine emanet edilmi parti grevlerini yerine getirme almalarna yardmc olmak zere btn gleriyle alrlar.]
f! Kutsal bildiiniz tm eyler akna syleyin, bunun [sayfa 62] amac
nedir? 11 [Yerel bir rgtn i dzenlemeleri, bir ynetim kurulu ile
ona bal gruplar arasndaki karlkl ilikiler (iitiyor musunuz yolda
Akselrod?) ve bu gruplarn yetki ve zerklik snrlar (yetki snrlaryla
zerklik snrlar ayn ey deil mi?) bizzat yerel ynetim kurulu tarafndan kararlatrlacak ve Merkez Ynetim Kuruluyla merkez yayn organlarnn yazkuruluna bildirilecektir.] (Bir ey unutulmu: Bu bildirimlerin nerede dosyalanaca belirtilmemi.) 12 [Ynetim kurullarna
bal btn gruplar ve parti yesi bireyler, herhangi bir konudaki dn* Bu szce yolda Akselrodun dikkatini ekeriz. Ne mthi! Bu szckte, bir
yazkurulunun kuruluunu deitirmeye kadar varabilecek bir Jakobenciliin kkleri
var.
V. . Lenin
53
celerinin ve tavsiyelerinin, parti Merkez Ynetim Kuruluyla merkez yayn

organlarna iletilmesini isteme hakkna sahiptirler.] 13 Yerel parti
ynetim kurullar, kendi gelirlerinden, Merkez Ynetim Kurulu fonlarna, Merkez Ynetim Kurulunun saptayaca miktarda yardmda bulunurlar. III. Rusadan Baka Dillerde Giriilecek Ajitasyon almalar
in Kurulacak rgtler. 14 [Rusa dndaki herhangi bir dilde yrtlecek ajitasyon almalar iin ve aralarnda byle bir ajitasyon iinin
yrtlecei iileri rgtlemek amacyla, byle bir zel ajitasyon iinin
ve bu tr rgtler ortaya karlmasnn gerekli grld yerlerde bu
tr ayr rgtler kurulabilir.] 15 Byle bir zorunluk olup olmadna
parti Merkez Ynetim Kurulu ve anlamazlk hallerinde parti kongresi
karar verir. Tzn daha sonraki maddeleri dnlrse, bu maddenin ilk blm gereksizdir; anlamazlk halleriyle ilgili ikinci blm
ise yalnzca glntr. 16 [14nc maddede anlan yerel rgtler,
zel ilerinde zerk olacaklardr, ancak yerel ynetim kurulunun denetimi altnda alacaklar ve ona bal olacaklardr; bu denetim biimi
ve ynetim kuruluyla zel rgt arasndaki rgtsel ilikilerin nitelii,
yerel ynetim kurulu tarafndan kararlatrlacaktr. (Tanrya krler
olsun! Bu bo sz kalabalnn ne kadar gereksiz olduu artk iyice
ortaya km bulunuyor.) Partinin genel almalar asndan bu rgtler, ynetim kurulunun bir paras olarak hareket ederler.] 17
[14nc maddede anlan yerel rgtler, zel grevlerini daha etkin
biimde yerine getirebilmek zere, zerk birlikler kurabilirler. Bu birlikler kendi zel gazetelerine ve ynetim organlarna sahip olabilirler;
bunlarn her ikisi de parti Merkez Ynetim Kurulunun dorudan denetimi altndadrlar. Bu birlikler kendi tzklerini bizzat hazrlarlar, ancak
bu tzklerin parti Merkez Ynetim Kurulunca onaylanmas gereklidir.] 18 [17nci maddede sz edilen zerk birlikler, yerel koullar
gerei yerel parti ynetim kurullar, esas itibariyle belli bir dilde ajitasyon [sayfa 63] almalar yapyorlarsa, onlar da iine alabilir. Not: zerk
birliin bir parasn olutururken, byle bir ynetim kurulu, partinin
ynetim kurulu olma niteliini yitirmez.] (Bu madde btnyle, mthi
yararl ve ok zekice. Hele nota diyecek yok.) .19 [zerk bir birlie
bal olan yerel rgtlerin o birliin merkez organlaryla ilikileri, yerel
ynetim kurullarnn denetimi altndadr.] 20 [zerk birliklerin merkez basnnn ve ynetim organlarnn parti Merkez Ynetim Kuruluyla
ilikisi, yerel ynetim kurullarnn parti Merkez Ynetim Kuruluyla ilikisi
gibidir.] IV. Parti Merkez Ynetim Kurulu ve Basn Organlar. 21 [Parti
bir btn olarak Merkez Ynetim Kuruluyla siyasal ve teorik basn organlar tarafndan temsil edilir.] 22 Merkez Ynetim Kurulunun g-
54
V. . Lenin
revleri unlardr: partinin btn pratik almalarnn genel ynn yrtmek; btn glerinin tam yerinde ve yararl bir biimde kullanlmasn salamak; partinin btn kesimlerinin almalarn denetlemek;
yerel rgtleri yaynlarla beslemek; partinin teknik yapsn rgtlemek;
parti kongrelerini toplamak. 23 Partinin basn organlarnn grevleri
unlardr: partinin ideolojik ynn yrtmek, parti program iin propaganda yapmak, sosyal-demokrasinin dnya grnn teorik ve popler ynden ilenmesini gerekletirmek. 24 Partinin btn yerel
ynetim kurullar ve zerk birlikler, hem Merkez Ynetim Kuruluyla,
hem parti yayn organlarnn yazkuruluyla, dorudan haberleme ilikisi
kurarlar ve onlar, hareketin geliiminden ve kendi blgelerindeki rgtlenme almalarndan, belli aralklarla haberdar ederler. 25 Parti
yayn organlarnn yazkurulu parti kongrelerinde atanr ve gelecek kongreye kadar grev yapar. 26 [Yazkurulu kendi iilerinde zerktir] ve
her defasnda Merkez Ynetim Kuruluna haber vererek, iki kongre
arasnda, kendi yelerinin saysn artrabilir ya da deitirebilir. 27
Merkez Ynetim Kurulunun yaynlad ya da onaylad btn bildiriler, Merkez Ynetim Kurulunun istei zerine, parti organnda yaynlanr. 28 Merkez Ynetim Kurulu, parti organlarnn yazkuruluyla
anlaarak, yayn almalarnn eitli ynleri iin zel yazarlar grubu
kurabilir. 29 Merkez Ynetim Kurulu, kongre tarafndan atanr ve
gelecek kongreye kadar grev yapar. Merkez Ynetim Kurulu, herhangi bir snrlama olmakszn, yelerinin saysn, kendi iinde yapaca
seim yoluyla artrabilir. Bu durumda, her defasnda parti merkez yayn
organlarnn yazkuruluna haber verir. V. Parti Yurtd rgt. 30
Yurtdndaki parti rgt, yurtdnda yaayan Ruslar arasnda propaganda [sayfa 64] yapar ve onlarn iindeki sosyalist eleri rgtler.
Yurtdndaki parti rgtne, seimle gelmi bir ynetim organ nderlik eder. 31 Partiye bal zerk birlikler, zel grevlerini yrtmelerine yardm etmesi iin yurtdnda ubeler bulundurabilirler. Bu ubeler,
yurtdndaki genel rgt iinde zerk gruplar olutururlar. VI. Parti
Kongreleri. 32 En yksek parti otoritesi kongredir. 33 [Parti kongresi program, tz ve parti almalarnn rehber ilkelerini saptar;
btn parti organlarnn almalarn denetler ve bu organlar arasnda
kan anlamazlklar zmler.] 34 Kongrelerde temsil hakk unlara
aittir: a) Yerel parti ynetim kurullar, b) Partiye bal btn zerk birliklerin merkez ynetim organlar; c) Parti Merkez Ynetim Kurulu ve
merkez yayn organlarnn yazkurulu; d) Yurtdndaki parti rgt.
35 Temsilcilere veklet verilebilir, ancak hi bir temsilci, ten fazla
geerli veklet yklenemez. Bir veklet iki temsilciye bltrlebilir.
V. . Lenin
55
Balayc talimatlar yasaktr. 36 Merkez Ynetim Kurulu, bulunmasnda

yarar umulan danman yoldalar kongreye arma yetkisine sahiptir.
37 Parti program ve tznde deiiklik iin te-iki ounluk gereklidir; teki sorunlar salt ounlukla kararlatrlr. 38 Kongrenin
yapld tarihte ibanda olan parti ynetim kurullarnn yardan fazlas
kongrede temsil ediliyorsa, o kongre geerli saylr. 39 Kongreler,
olanak elverdii lde, iki ylda bir toplanr. [Eer Merkez Ynetim
Kurulunun elinde olmayan nedenlerle, kongre bu sre iinde toplanamazsa, Merkez Ynetim Kurulu, kendi sorumluluu altnda, kongreyi
erteler.]
Bu szmona tz, istisnai bir sabr gstererek, bandan

sonuna kadar okuyan herhangi bir okur, aada vardm sonular
iin, her halde benden gereke sormayacaktr. Birinci sonu: Tzk, onmaz bir ar ikinlik hastalna tutulmutur. kinci sonu:
Bu tzkte, ar lde gelimi bir merkeziyetiliin onaylanmadn gsteren zel herhangi bir rgtlenme grnn izini bulmak olanakszdr. nc sonu: Yolda Martov, hazrlad tzn
39da 38inden ounu dnyann gznden gizlemekle (ve kongrede tartmadan geri tutmakla) gayet akllca davranmtr. Ne var
ki propos byle bir gizlemeye sapmas, ama bir yandan da akseik davranmaktan szetmesi gariptir. [sayfa 65]
56
V. . Lenin
H. ISKRACILAR ARASINDAK BLNMEDEN NCE

MERKEZYETLK KONUSUNDAK TARTIMALAR
CEPHE ayrlklarnn varln hi kukuya yer brakmayacak

biimde ortaya dken bir soruna, birinci maddenin yazlna ilikin
gerekten ilgin soruna gemeden nce, kongrenin 14nc oturumuyla 15inci oturumunun bir blmn alan genel tzk tartmalar zerinde ksaca duralm. Bu tartma, merkez organlarnn
kuruluu konusunda skra rgt iindeki kesin ayrlktan nce
olduu iin baz ynlerden nem tayor. Genel olarak tzk zerinde, zel olarak organlara ye arma konusunda onu izleyen
tartmalar ise, skra rgtndeki bu kesin ayrl izlemitir. Bu
ayrlktan nce, grlerimiz, hepimiz iin ok nemli bir sorun
haline gelen Merkez Ynetim Kurulunun kimlerden [sayfa 66] oluaca-
V. . Lenin
57
na ilikin dncelerden etkilenmemiti. Bu nedenle doal olarak, grlerimizi daha tarafsz ifade edebiliyorduk. Daha nce
belirtmi olduum gibi yolda Martov, benim rgt konusundaki
grlerimi paylayordu (tutanaklar, s. 157), yalnzca ayrntlara
ait iki noktada kendi grlerini sakl tutuyordu. Buna karlk gerek iskraclara kar olanlar, gerek merkez, skrann rgtlenme
plannn (ve dolaysyla btnl iinde tzn) iki temel grne kar bir anda sava alanna atlmlard: merkeziyetilie ve
iki merkeze karydlar. Yolda Lieber, benim tzmden, rgtl gvenmezlik diye sz ediyordu; (Popov ve Egorov yoldalarn
yapt gibi) iki merkez nerisinde ademi merkeziyetilik bulmaktayd. Yolda Akimov, yerel ynetim kurullarnn yetkilerini geniletmek
ve zellikle, onlara kendi kurulularn deitirme hakkn vermek istiyordu. Yerel ynetim kurullarna daha geni hareket zgrl verilmelidir. ... Merkez Ynetim Kurulu nasl Rusyada faal
olan btn rgtlerin temsilcileri tarafndan seiliyorsa, yerel ynetim kurullar da kendi blgelerinde faal olan iiler tarafndan seilmelidir. Eer bu olmazsa, yerel ynetim kurullarna Merkez Ynetim
Kurulunun atayabilecei yelerin says snrlanmaldr... (tutanaklar, s. 158). Grld gibi yolda Akimov, merkeziyetiliin ar
gelimesine kart bir sav ne sryordu, ama arl olan bu
savlara kar yolda Martovun kulaklar tkalyd, nk henz merkez organlarnn kuruluu konusuna ilikin olarak yenilgiye uram
deildi, o nedenle Akimovun izinden gitmeye zorlanmamt. Yolda Akimov, yolda Martova kendi tznn fikrini (Madde 7
Merkez Ynetim Kurulunun, ynetim kurullarna ye atama hakknn snrlanmas) nerdii zaman bile kulaklarn tkamaya devam etti. O sralarda yolda Martov henz bizimle uyuumsuzluk
iinde olmak istemiyordu; bu nedenle de hem yolda Akimovla
hem kendisiyle uyuumsuzlua dmeye [sayfa 67] gzyumdu. O sralarda canavar merkeziyetiliin kartlar, yalnzca, skra merkeziyetiliini kendileri iin aka yararsz bulanlard: bu merkeziyetilie kar duranlar Akimov, Lieber ve Goldblattt. Onlar da
ihtiyatla ve gayet dikkatle (nk onlar her zaman geri dnebilirlerdi) Egorov (tutanaklar, s. 156 ve 276) ve onun gibiler izliyordu. O
sralarda, merkeziyetilie ynelen tepkiyi yaratan eyin, Bund, Yujni
Raboi, vb.nin evre ve hizip karlar olduunu, partinin byk
bir ounluu ak-seik biliyordu. Merkeziyetilie imdi de sk-
58
V. . Lenin
rann eski yazkurulunun kar durmasnn, ayn biimde, onun

grup karlaryla ilgili olduunu partinin ounluu yine biliyor.
rnein yolda Goldblattn konumasn (tutanaklar, s. 160161) ele alalm. Goldblatt, benim canavar merkeziyetiliimi eletiriyor; bu merkeziyetiliin, daha alt dzeydeki rgtlerin ykmna
yolaacan, merkeze, her eye karabilmesini salayacak snrsz bir g ve snrsz bir hak tanma arzusuyla dolup tatn, rgtlere yalnzca, yukardan gelen buyruklara gk karmakszn boyuneme hakkn tandn, vb., ne sryor. Tasarnn nerdii
merkez, kendisini bir boluk iinde bulacaktr; evresinde yan rgtler deil, merkezin yetkili temsilcilerinin iinde at oynataca,
belli bir biimden yoksun bir yn bulacaktr. Bu, kongredeki
yenilgileri ardndan Martovlarla Akselrodlarn bize ynelttikleri sahte laf ebeliinin tam aynsdr. Bund, kendi merkez kuruluna daha
da kesin snrsz haklar, (yani ye atama ve karma; hatta temsilcilerin kongreye girmesine izin vermeyi reddetme haklar) tanrken, bizim merkeziyetiliimizle savatnda, herkes glmt.
in asl ortaya kt zaman, insanlar, aznln ulumalarna da
gleceklerdir; nk onlar merkeziyetilie ve tze kar aznlkta olduklar zaman yaygaray basmlar, ancak kendilerini bir
kez ounluk haline getirmeyi baardktan sonra tzkten yararlanmakta bir saniye bile geri kalmamlardr. [sayfa 68]
ki merkez sorunu zerinde de gruplama aka ortadayd;
skraclarn tmne kar duranlar Lieber, (merkez yayn organnn
konseyde, Merkez Ynetim Kuruluna ar bast yollu, imdi pek
tutulan Akselrod-Martov havasn ilk kez alan) Akimov, Popov ve
Egorovdu. ki merkez plan, eski skrann her zaman savunduu
(ve Popovlarla Egorovlarn szle onayladklar) rgtlenme dncesinin rnyd. Eski skrann siyaseti, Yujni Raboinin planlarna, ayn zamanda popler bir yayn organ yaratma ve sonunda bu
organ egemen organ haline evirme planlarna kestirmeden gidiyordu. lk bakta ok garip grnen paradoksun, btn iskraclara-kar olanlarla tm Batakln bir tek merkez kurulundan, yani
grne gre daha geni bir merkeziyetilikten yana olmalarndaki
paradoksun kkleri burada yatyor. Kukusuz, (zellikle Bataklk
iinde), Yujni Raboinin rgtlenme plannn neye yolaacan
ve iin yaps gerei neye yolamak zorunda olduunu bilmeyen,
bu konuda ak bir fikri olmayan baz temsilciler vard, ama bun-
V. . Lenin
59
lar, kararszlklar ve kendilerine gven duymaylar nedeniyle iskraclara-kar olanlar izlemek zorunda kalmlard.
Tzk zerinde (iskraclar arasndaki blnmeden nce yaplan) bu grme srasnda iskraclarn yapt konumalardan zellikle belirtilmesi gerekenler, yolda Martovun (benim rgtlenme
grlerimle birleen) konumasyla Trotskinin konumasdr.
Trotskinin, Akimov ve Lieber yoldalara verdii yantn her szc, aznln kongre sonras tutumunun ve teorilerinin tm sahteliini gzler nne sermektedir. Trotski yle demiti: Yolda
Akimov, Merkez Ynetim Kurulunun yetkilerini, tzn yeter aklk ve kesinlikle tanmlamadn syledi. Kendisiyle ayn grte
deilim. Tam tersine bu tanmlama kesindir ve parti bir btn olduu lde, Merkez Ynetim Kurulunun yerel ynetim kurullar
zerindeki denetiminin salama [sayfa 69] balanmasn ifade etmektedir. Yolda Lieber, benim bir szm kullanarak, tzn rgtl gvenmezlik olduunu syledi. Dorudur. Ama ben bu sz,
Bund szclerinin nerdii tzk iin, partinin bir kesimi adna
partinin tmne kar gsterilen rgtl gvenmezlii temsil eden
tzk iin kullandm. te yandan bizim tzmz (o sralarda,
yani merkez kurullarnn kuruluu konusunda henz yenilgiye
uranmad sralarda, tzk, bizim tzmzd) partinin, kendine bal tm blmlere kar rgtl gvenmezliini, yani tm
yerel, blgesel, ulusal ve teki rgtler zerinde denetimini temsil
etmektedir. (tutanaklar, s. 158). Evet, bizim tzmz burada
doru bir biimde tanmlanmaktadr. rgtl gvenmezlik ya da
ayn ey demek olan skynetimi tasarlayan ve ortaya atanlarn
entrikaya bavuran ounluk olduunu rahat rahat ne srebilenlere, bu szleri srekli olarak akllarnda tutmalarn salk veririz.
Sorunun kendi gruplarn ya da baka bir grubu ilgilendirmesine
bakarak Martov ve hempasnn grlerinin nasl deitiinin rneini, yani siyasal kaypakln rneini grmek isteyenlerin bu konumayla, Yurtd Birlii Kongresinde yaplan konumalar yle bir
karlatrmalar yeter de artar bile. [sayfa 70]
60
V. . Lenin
. TZN BRNC MADDES
KONGREDE ilgi ekici bir tartmaya yolaan farkl metinleri

daha nce belirtmitik. Bu tartma hemen hemen iki oturum
boyunca srd ve tek tek ad okunarak yaplan iki oylamayla sona
erdi (tm kongre boyunca, eer yanlmyorsam, ad okunarak sekiz oylama yaplmt; ok fazla zaman yitirilmesine yolat iin,
ancak ok nemli konularda bu yola bavuruluyordu). Bu sorun
da kukusuz bir ilke sorunuydu. Kongrenin tartmaya gsterdii
ilgi ok bykt. Btn temsilciler oy kulland bu, (herhangi bir
byk kongrede olduu gibi) bizim kongremizde de az grlen bir
olayd. Tartmaclarn gsterdii ilgiyi, bu durum da tantlyor. [sayfa
71]
V. . Lenin
61
yleyse, tartlan sorunun z neydi? Kongrede sylediim

ve ondan sonra birok kez yinelediim gibi, Ben [birinci madde
zerindeki] ayrlmz hi bir biimde partinin lm-kalm sorunu
sayacak kadar hayati saymyorum. Tzkteki yersiz bir madde yznden, kukusuz, yok olacak deiliz! (tutanaklar, s. 250).* Her
ne kadar, birbirinden farkl eilimlerini ortaya koyduysa da bu farkllk, kongreden sonra ortaya kan ayrla (hatta ak konualm,
blnmeye) yolamayabilirdi. Ama zerinde srar edilirse, ne karlrsa, insanlar ayrln kklerini-kollarn aratrmaya koyulurlarsa, her kk ayrlk byk bir ayrlk haline gelebilir. Eer belli
hatal grlere sapmakta balang noktas olarak i grrse, eer
bu hatal grler ek yeni ayrlklardan tr, partiyi blnme noktasna getiren anarist giriimlerle birleirse, her kk farkllk ok
byk bir nem kazanr.
Bu olayda da byle olmutur. Birinci madde zerinde, greceli olarak, ufak bir ayrlk, imdi ok byk bir nem kazanm
bulunuyor. nk, aznln (zellikle Birlik Kongresinde ve ayn
zamanda yeni skrann stunlarnda) oportnizmin derinliklerine
ve anarist laf ebeliine sapmasn balatan ey budur. skrac aznln, iskraclara-kar olanlarla ve Bataklkla, son ve kesin biimine
seimler srasnda brnen koalisyonunun balangcn belirleyen
ite buydu; bu koalisyonu anlamakszn, merkez kurullarnn kuruluu hakkndaki byk ve temel aznl anlamak olanakszdr.
Martovla Akselrodun birinci madde zerindeki ufak yanlgs, (Birlik Kongresinde de belirttiim gibi) bizim anamzdaki ufak bir
atlakt. anak (Birlik Kongresinde isterinin snrna varan Martovun
yanl anlad gibi bir cellat dmyle deil) salam bir dmle balanabilirdi; ya da btn abalar atla bytmeye ve ana
ikiye blmeye, [sayfa 72] ynelebilirdi. Gayretke martovcularn boykotu ve benzeri anariste hareketleri sonucu, olan budur. Birinci
madde zerindeki ayrlk, merkez kurullarnn seiminde az rol
oynamad; seimlerde yenik dmesi, Martovun, byk lde
mekanik ve hatta (Yurtdndaki Rus Devrimci Sosyal-Demokrat
Birliinin kongresindeki konumalar gibi) grltl patrtl yntemler kullanarak, ilkeler zerinde bir savama girimesine yolat.
* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 501. -Ed.16
62
V. . Lenin
imdi, btn bu olup-bitenlerden sonra, birinci madde sorunu ok byk bir nem kazanmtr. Bundan tr hem kongrede
bu madde zerindeki oylamada grlen gruplamalarn zelliini,
hem de daha nemlisi kendilerini birinci madde zerinde gsteren ya da gstermeye balayan fikir eilimlerinin gerek yapsn
iyice anlamamz gerekiyor. imdi, artk okurlarn yabancs olmadklar olaylardan sonra, sorun udur: Martovun, Akselrod tarafndan desteklenen madde metni, benim parti kongresinde ifade ettiim gibi (tutanaklar, s. 333), onun (ya da onlarn) kararszln,
yalpalamalarn ve siyasal bakmdan belirli olmaylarn, ya da
Plehanovun Birlik Kongresinde syledii gibi (Birlik tutanaklar, s.
102 ve baka yerlerde) onun (ya da onlarn Jorecilike (Jauresism)[16]
ve anarizme saptklarn m yanstyordu, yoksa, benim, Plehanov
tarafndan da desteklenen madde metnim yanl, brokratik, biimci ve sosyal-demokrata olmayan bir merkeziyetilik fikrinin mi
ifadesiydi? Oportnizm ve anarizm mi, yoksa brokrasi ve biimcilik mi? Kk bir ayrln byk bir ayrla dnt noktada,
sorun imdi ite byle grnyor. Benim metnimin lehinde ve
aleyhinde sylenebilecekleri, kendi deerleri erevesinde tartrken, sorunun ortaya byle konmasna bizi olaylarn zorladn,
akldan karmamalyz; eer ok tantanal bir laf olmasayd, bunu
tarih zorlamtr, derdim.
Bu lehte ve aleyhte konumalar incelemeye, kongre [sayfa 73]
grmelerini tahlille balayalm. Birinci konuma, yani yolda Egorovun konumas bir noktadan ilgi ekicidir. Onun davran (non
liuet,* henz benim ynmden aydnlanm deil, gerein ne
olduunu henz bilmiyorum) bu gerekten yeni ve olduka rgn
(complex) sorunun doru ve yanl yanlarn anlamakta glk eken birok temsilcinin davranndaki karakteristik zellikleri tayordu. kinci konuma, yani yolda Akselrodun konumas, sorunu
bir anda ilke sorununa dntrd. Bu, yolda Akselrodun kongrede ilke sorunlar zerinde yapt ilk konumayd, hatta yapt
ilk konumayd, denebilir; sahneye ilk knn nl profesrle
birlikte olmasnn pek de talihli olduu sylenemez. Sanrm dedi
yolda Akselrod, parti ve rgt kavramlarn birbirinden ayrmamz gerekiyor. Bu iki kavram burada birbirine kartrlmaktadr.
* Sorun ak deil, -.
V. . Lenin
63
Ve bu kartrma tehlikelidir. Benim madde metnime kar ne

srlen ilk sav buydu. Bu sav daha yakndan inceleyelim. Ben,
parti rgtlerin* toplam (yalnzca aritmetik toplam deil, rgn
toplam) olmaldr derken, bu, ben parti ve rgt kavramlarn birbirine kartryorum mu demek oluyor? Kukusuz deil. Ben o
szmle, snfn ncs olarak, partinin, olabildii lde rgtlenmesi, kendi saflarna, hi deilse asgari lde rgtlenmi elerin girmesine izin vermesi dileimi [sayfa 74] ve isteimi aka ve
kesinlikle belirtmi oluyorum. Benim muhalifimse, tam tersine,
rgtlenmi ve rgtlenmemi eleri, ynlendirilebilir, ve ynlendirilemez eleri, ileri olanlarla dzeltilemeyecek lde geri olanlar dzeltilebilecek olan geri eler bir rgte balanabilir biraraya getiriyor. Bu kartrma gerekten tehlikelidir. Yolda Akselrod
bununla yetinmedi, gemiin tam anlamyla gizli ve merkeziyeti
rgtlerini (Zemliya i Volya[17] ve Narodnaya Volya[18]) and, bu rgtlerin evresinde, dedi, rgte bal olmayan ancak ona u ya
da bu ynde yardm eden ve parti yeleri saylan bir sr insan
biraraya getirdik. ... Bu ilke, sosyal-demokrat rgtte daha da titizlikle izlenmelidir. Burada sorunun kilit noktalarndan birine geliyoruz: Bu ilke, yani partinin herhangi bir rgtne bal olmayan
ama yalnzca ona u ya da bu ynde yardm eden kiilerin kendilerine parti yesi demelerine izin veren bu ilke, gerekten sosyal-demokrata bir ilke midir? Plehanov, bu soruya verilebilecek
olas tek yant verdi; Akselrod 70leri anarken yanlyor dedi, o
tarihlerde ok iyi rgtlenmi ve mkemmel bir disipline sahip bir
merkez vard. Bu merkezin evresinde, onun yaratt eitli kategorilerden rgtler toplanmt. Bu rgtlerin dnda kalan ey ise
kaos ve anariydi. Bu kaosun iindeki eler, kendilerine parti
* rgt szc, geni ve dar olmak zere, genellikle iki anlamda kullanlr. Dar
anlamda bu szck, hi deilse en asgari lde bir uyuuma sahip bir insan topluluunun
kurduu ekirdei ifade ediyor. Geni anlamda ise, szck, bu tr ekirdeklerin bir btn
iinde birlemi toplamn kastediyor. rnein donanma, ordu ya da devlet hem bir yandan (szcn dar anlamnda) rgtler toplamdr, hem de (szcn geni anlamnda)
toplumsal rgt eitleridir. Eitim bakanl (szcn geni anlamnda) bir rgttr ve
(szcn dar anlamnda) bir dizi rgt ierir. Bunun gibi, parti bir rgttr, (szcn
geni anlamnda) bir rgt olmas gerekir, ama ayn zamanda parti, (szcn dar anlamnda) bir dizi eitli rgtten olumak durumundadr. Bu nedenledir ki, parti ve rgt
kavramlarn birbirinden ayrmaktan sz ettii zaman, yolda, Akselrod, her eyden nce
rgt szcnn geni ve dar anlamlar arasndaki fark dikkate almamtr, ikincisi
de, rgtl ve rgtsz eleri birbirine kartrann kendisi olduunu farketmemitir.
64
V. . Lenin
yesi diyorlard. Ama bu, davaya yarar salamaktan ok zarar verdi. 70lerdeki anariyi taklit etmemeliyiz, ondan kanmalyz. Grld gibi, yolda Akselrodun sosyal-demokrat bir ilke gibi gstermek istedii bu ilke, gerekte bir anarist ilkedir. Bu sav rtmek iin, denetim, ynlendirme ve disiplinin, bir rgtn dnda
da mmkn olabileceini ve kaosun elerine parti yesi unvann vermenin gerekli olduunu gsterme zorunluu vardr. Yolda
Martovun metnini destekleyenler, bunlardan hi birini gstermemiler, gsterememilerdir. Yolda Akselrod, kendisini sosyal-demokrat gren ve byle iln eden bir profesr [sayfa 75] rnek verdi.
Bu rnekteki dnceyi tamamlayabilmesi iin yolda Akselrodun,
bu profesre rgtl sosyal-demokratlarn, bir sosyal-demokrat
gzyle bakp bakmadklarn da sylemesi gerekirdi. Bu soruyu
ortaya atamad iindir ki, yolda Akselrod, kendi savn yarm
brakmtr. Ya o, ya bu. Ya rgtl sosyal-demokratlar, szkonusu
profesr bir sosyal-demokrat olarak grrler, ki bu durumda onu
sosyal-demokrat rgtlerden birine neden ye yazmasnlar? Tabii
bylece ye yazlacak profesrn kendini sosyal-demokrat iln
etmesi (profesrce aklamalarda sk sk olduu gibi) bo bir sz
olarak kalmayacak ve onun eylemlerine uygun decekse, neden
onu ye yazmasnlar? Ya da rgtl sosyal-demokratlar, o profesr bir sosyal-demokrat saymazlar, ki bu durumda da onurlu ve sorumluluu bulunan parti yelii unvann tama hakkn ona vermek
sama, anlamsz ve zararl olur. Grld gibi, sorun iki seenekten birine gelip dayanyor: ya rgt ilkesinin tutarl biimde uygulanmas, ya da danklk ve anarinin kutsallatrlmas. Biz, partiyi, rnein parti kongresini ortaya karabilen ve her trl parti rgtlerini geniletip oaltmas gereken zaten biimlenmi ve birlemi sosyal- demokratlar ekirdei zerinde mi kuracaz, yoksa
yardmc olan herkes parti yesidir gibi yattrc szlerle mi yetineceiz? Eer Leninin metnini kabul edersek diye devam etti
yolda Akselrod, bir rgte dorudan doruya alnamam olsalar
bile yine de parti yesi olanlarn bir blmn bordadan denize
atm olacaz. Yolda Akselrod, beni, kavramlar kartrmakla
sularken, burada ayn karklk onun kendi szlerinde, apak ortadadr: Yolda Martov, btn yardm edenlerin parti yesi olduklarn mutlaka yledir diye kabul ediyor, oysa btn tartma burada
ve bizim kartlarmz, byle bir yorumun gereini ve deerini henz
V. . Lenin
65
kantlamak zorundalar. lk bakta rkn grnen, bordadan denize atma sznn anlam [sayfa 76] nedir? Yalnzca parti rgt
olarak kabul edilen rgtlerin yeleri parti yesi sayld zaman
bile, herhangi bir parti rgtne dorudan doruya katlamayan
kiiler, partiye ait olmayan, ancak onunla ilikisi bulunan bir rgt
iinde yine alabilirler. Bu durum karsnda, kiileri harekete
katlmaktan, o hareket iin almaktan alkoyma anlamnda, hi
kimsenin bordadan denize atlmas szkonusu edilemez. Tam tersine, parti rgtlerimiz, gerek sosyal-demokratlar bnyesinde toplayarak daha gl hale geldike, parti iinde yalpalama ve istikrarszlk daha az olacak, partiyi evreleyen ve parti tarafndan ynlendirilen ii snf ynlarnn eleri zerinde partinin etkisi daha
geni, daha eitli, daha zengin ve daha verimli hale gelecektir.
i snfnn ncs olarak parti, tm snfla kartrlmamaldr.
Akselrod yolda, aadaki szleri sylerken (genel olarak bizim
oportnist ekonomizmimizin karakteristik zellii olan) bu tr bir
kartrmadan suludur: Her eyden nce, biz, kukusuz, partinin
en faal yelerinden oluan bir rgt, devrimciler rgt yaratyoruz; ama bir snfn partisi olduumuza gre, bilinli olarak, ama
belki de ok faal olmakszn kendilerini partiyle balayan kiileri
parti saflarnn dnda brakmamaya dikkat etmeliyiz. Birincisi,
sosyal-demokrat ii snf partisinin faal eleri, yalnzca devrimci
rgtleri deil, ayn zamanda parti rgtleri olarak kabul edilen
birok ii rgtlerini de iine alacaktr. kincisi, bizim bir snf
partisi olduumuz gereinden, partiye bal olanlarla kendilerini
partiyle ibirlii iinde grenler arasnda bir ayrm yaplmasnn
gereksiz olduu sonucu nasl ve hangi mantkla karlabilir? Bunun tam tersi dorudur: Bilinlilik ve eylem derecesi arasnda farkllk olduu iin, partiye yaknlk derecesinde de bir ayrm yaplmaldr. Biz bir snf partisiyiz; bu nedenledir ki, hemen hemen tm
snf (ve sava zamanlarnda, i sava dneminde tm snf) partimizin [sayfa 77] nderlii altnda hareket etmelidir, partimize olabildii lde yakndan sarlmaldr. Tm snfn, ya da snfn hemen
hemen tmnn, kapitalizmde, ncsnn, sosyal-demokrat partisinin bilin ve eylem dzeyine ykselebileceini dnmek manilovizm[19] ve halk dalkavukluu olur. Mantkl hi bir sosyal-demokrat, kapitalizmde (daha ilkel ve gelimemi kesimlere daha
makul gelen) ii birlii (trade- union) rgtlerinin bile ii sn-
66
V. . Lenin
fnn tmn, ya da hemen hemen tmn kapsayabilecek gte

olmadndan hi bir zaman kuku duymamtr. ncyle, ona
eilimli ynlar arasndaki fark unutmak, ncnn, gittike daha
geni kesimleri kendi dzeyine karma eklindeki srekli devini
unutmak, yalnzca kendini aldatmaktr, bize den devlerin enginliine gzlerini yummaktr ve bu devleri daraltmaktr. birlii
yapanlarla mensup olanlar arasndaki, bilinli ve faal olanlarla yalnzca yardm edenler arasndaki fark silip atmak, ite bylesi bir
gzlerini yumma, bylesine bir unutmadr.
rgtsel geveklii hakl gstermek iin, rgt rgtszlkle kartrmay hakl gstermek iin, bizim bir snf partisi olduumuzu ne srmek, hareketin derinlii, kkleri sorunu gibi
felsefi ve toplumsal-tarihsel olan sorunu, ... teknik ve rgtsel bir
sorunla (Ne Yapmal?, s. 91)* kartran Nadejdinin yanlgsn
yinelemektir. Daha sonra, yolda Martovun madde metnini savunan konumaclarn birok kez yineledikleri karklk, ite yolda
Akselrodun becerikli elleriyle iledii bu karklktr. Parti yelii
unvan ne kadar yaygnlarsa o kadar iyi olur dedi Martov, ama
gereklere uygun dmeyen yaygn bir parti yelii unvannn yararlarn aklamad. Herhangi bir parti rgtne mensup olmayan
parti yelerinin denetim altnda tutulmasnn yalnzca bir kurgu
(fiction) olduu yadsnabilir mi? [sayfa 78] Yaygn bir kurgu yararl deil, zararldr? Eer her grevci, her gsterii bu hareketiyle uyuumlu
olarak kendini parti yesi iln edebilirse, biz bundan yalnzca mutluluk duyarz (tutanaklar, s. 239). yle mi? Her grevci, kendini
parti yesi iln etme hakkna m sahip olmaldr? Bu ifadesiyle yolda Martov, sosyal-demokrasiyi yalnzca grev yapma dzeyine indirgeyerek ve bylece Akimovlarn talihsizliini yineleyerek, yanlgsn bir anda samala vardryor. Biz ise, ancak sosyal-demokratlar her grevi ynlendirmeyi baarabilirlerse mutluluk duyabiliriz; nk proletaryann snf savamnn her grntsn ynlendirmek, onlarn tartma gtrmez devi ve plandr; ve grevler
de o savamn en derin ve en gl grnmlerinden biridir. Ne
var ki, ipso facto** bir sendikac (trade-unionist) savamndan daha fazla bir ey olmayan bu savam biimini, ok yanl ve bilinli
* Bkz: V. . Lenin, Ne Yapmal?, Sol Yaynlar, Ankara 1977, s. 149. -Ed.
** Kendiliinden, otomatik olarak. -.
V. . Lenin
67
sosyal-demokrat savamla zdeletirirsek, kuyrukuluk ya da halk

dalkavukluu etmi oluruz. Eer her grevcinin kendini parti yesi
ilan etme hakkna izin verirsek, ak bir yanll oportniste
merulatrm oluruz; nk ou zaman byle bir ilan edi
yanltr. Kapitalizmde, eitilmemi, vasfsz geni ii kesimlerinde ister-istemez ar basan snrsz danklk, bask ve kreltme
karsnda, her grevcinin bir sosyal-demokrat ve sosyal-demokrat
partinin yesi olabileceine kendimizi ve bakalarn inandrmaya
alrsak, yalnzca rahat bir de kaplm oluruz. Bu grevci rnei, her grevi sosyal-demokratik yolda, devrimci bir aba dorultusunda ynlendirmekle, her grevciyi parti yesi iln eden oportnist
laf ebelii arasndaki fark, zellikle gzler nne seriyor. Biz, gerekte, hemen hemen tm ya da tm proletarya snfn sosyal-demokrat bir yolda ynlendirdiimiz iin snf partisiyiz; ama bundan,
yalnzca Akimovlar, [sayfa 79] parti ile snf szde zde tutmamz
gerektii sonucunu karabilirler.
Yolda Martov, ayn konumada Ben gizli-eylemci rgtten
(conpiratorial organisation) korkmuyorum dedi, ama unu ekledi: Benim iin gizli-eylemci rgt, ancak geni bir sosyal-demokrat ii snf partisi tarafndan sarlp rtld zaman bir anlam
tar,. (tutanaklar, s. 239). Doru olmak iin yle demeliydi: Geni
bir sosyal-demokrat ii snf hareketi tarafndan sarlp rtld
zaman. Ancak bu durumda yolda Martovun sav yalnzca tartmaya yer brakmamakla kalmaz, stelik herkesin bildii ak bir
gerek olurdu. Bu nokta zerinde duruyorum, nk daha sonraki
konumaclar, yolda Martovun bu ifadesini, Lenin tm parti yeliini, salt gizli-eylemcilerle snrlamak istiyor yollu ok yaygn ve
ok baya bir sava dntrdler. Yalnzca glmsemeyle karlanabilecek olan bu sonucu, hem yolda Posadovski, hem yolda
Popov kard; Martinovla Akimovun dilindeyse bu tr bir sonucun gerek oportnist karakteri btn btn ortaya kt. Bugn
yolda Akselrod, yeni yazkurulunun rgt konusundaki yeni
grlerini okurlara tantrken, yeni skrada bu ayn sav gelitiriyor.
Kongrede, birinci maddenin grlmesine baland zaman, daha
ilk oturumda, muhaliflerimizin bu ucuz silahtan yararlanmak istediklerini grdm ve yaptm konumada, bu nedenle kendilerini
uyardm (tutanaklar, s. 240): Parti rgtlerinin yalnzca profesyonel devrimcilerden olumas gerektii dnlmemelidir. Ar l-
68
V. . Lenin
de snrl ve gizli rgtlerden gayet geni, zgr, lose Organisationenlere* kadar, her trden, dereceden ve cepheden rgtlere gereksinmemiz var.** Bu ylesine ak bir gerek ki, zerinde durmaya gerek olduunu bile dnmedim. Ne var ki, birok bakmdan geriye srklendiimiz [sayfa 80] bugn, kiinin, bu konuda da
eski dersleri yinelemesi gerekiyor. Bu amala, Ne Yapmal?dan
ve Bir Yoldaa Mektuptan baz blmleri buraya alyorum:
... Alekseyev ve Mikin tipinde, Halturin ve Jelyabov tipinde
bir liderler evresi, en gerek ve en pratik anlamyla siyasal grevlerle baedecek yetenektedir, ve byleleri, siyasal grevleri, ateli
propagandalarnn kendiliinden uyanan ynlarda yank bulmasndan tr, kaynayan enerjilerinin devrimci snfn enerjisinde destek bulmasndan tr baarabilmektedirler.*** Sosyal-demokrat
bir parti olmak iin, snfn desteini kesinkes kazanmak zorundayz. Yolda Martovun dnd biimde, gizli-eylemci rgt
sarp rtleyecek olan parti deildir, ama partiyi sarp rtleyecek
olan, hem gizli-eylemci rgtleri, hem gizli-eylemci olmayan rgtleri iine alacak olan devrimci snftr, proletaryadr.
...ktisadi savam amalayan ii rgtleri, ii birlii (trade-union) rgtler olmaldrlar. Her sosyal-demokrat ii, elinden
geldii kadar bu rgtleri desteklemeli ve bunlarn iinde etkin
olarak almaldr. Ama ... ii birliklerinde (trade-union) yelie
yalnz sosyal-demokratlarn seilebilmesini istemek, elbette ki bizim karmza olan bir ey deildir; nk byle bir ey, olsa olsa,
bizim ynlar zerindeki etkimizin kapsamn daraltr. verenlere
ve hkmete kar savam iin birlemenin gereini anlayan her
ii, ii birliklerine (trade-union) girebilmelidir. Eer ii birlikleri
(trade-union), hi deilse bilinlenmenin bu ilkel derecesine ulam olan herkesi birletirmezse, ve ok geni rgtler olarak kurulmazsa, ii birliklerinin asl amacna ulamak olanakszlar. Bu
rgtler ne kadar geni tutulursa, bunlar zerindeki etkimiz de o
lde geni olur. Bu etki, yalnzca iktisadi savamn kendiliinden [sayfa 81] gelimesi yznden ileri gelmez, sosyalist sendika yelerinin yoldalarn etkilemede gsterdikleri dorudan ve bilinli
* Balantsz rgtlere.-.
** Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 500. -Ed.
*** Bkz: V. . Lenin, Ne Yapmal?, s. 133. -Ed.
V. . Lenin
69
abadan da ileri gelir. (s. 86.)* Yeri gelmiken, tartmal birinci

madde sorununun deerlendirilmesi asndan, ii birlikleri (trade-union) rnei zellikle nemlidir. Bu birliklerin, sosyal-demokrat rgtlerin denetimi ve yneltimi altnda almalar gerektii
hususunda, sosyal-demokratlar arasnda iki ayr dnce yoktur.
Ama bu temeller zerinde, ii birliklerinin (trade-union) btn
yelerine kendilerini sosyal-demokrat partinin yesi olarak iln
etme hakkn vermek hem aka samalk olur, hem de iki ynl bir tehlike yaratr: bir yandan ii birlii hareketinin boyutlarn
daraltr ve bylece iiler arasndaki dayanmay zayflatr; te yandan sosyal-demokrat partinin kapsn belirsizlie ve kararszla
aar. Alman sosyal-demokratlar, buna benzer bir sorunu, pratik
bir olayda, para bana cretle alan Hamburg duvarclarna ilikin nl olayda zme frsatn elde etmilerdi.[20] Sosyal-demokratlar, grev krcln, sosyal-demokratlarn gznde erefsizce bir
ey olduunu belirtmekte bir an bile duraksamadlar, bylece grevleri desteklemekte ve ynlendirmekte kendileri iin hayati bir nem
olduunu kabul ediyorlard; ama ayn zamanda, partinin karlaryla ii birliklerinin karlarnn zdeletirilmesi, ayr ayr ii birliklerinin kendi balarna hareketlerinden partinin sorumlu olmas isteini de ayn kararllkla reddettiler. Parti, ii birliklerine kendi
anlayn alamaya ve onlar kendi etkisi altna almaya almaldr,
alacaktr; ama byle yapabilmek iin, bu ii birliklerindeki sosyal-demokrat elerle (sosyal-demokrat partiye mensup olanlarla)
snf bilincine tam ulamam, siyasal ynden etkin olmayan kiileri,
yolda Akselrodun bize yaptrmak istedii gibi birbirine [sayfa 82]
kartrmak deil, birbirinden ayrmak gerekir.
... En gizli ilevlerin bir devrimciler rgtnde merkezilemesi, geni ynlara ynelik ve bu yzden de olabildiince gevek
ve gizlilikten uzak bulunan ii birlikleri gibi, iilerin kendi kendilerini eitme evreleri ve illegal yazn okuma evreleri gibi, sosyalist ve demokratik evreler, nfusun btn teki kesimleri arasnda
sosyalist ve demokratik evreler, vb., vb. gibi byk saydaki teki
rgtlerin eylem alann geniletecek ve niteliini zenginletirecektir.
Byle evreleri, sendikalar ve rgtleri her yerde kurmak gerekir;
bunlar olabildiince ok sayda olmal ve yerine getirdikleri ilevler
* Bkz: Ne Yapmal?, s. 141. -Ed.
70
V. . Lenin
olabildiince eitli olmaldr; ama bunlar devrimciler rgtyle

birbirine kartrmak, aralarndaki snr izgisini silmek, sama ve
zararl olur. (s. 96.) * Bu alnt, devrimcilerin rgtnn, iilerin
yaygn rgtleri tarafndan sarmalanp rtlmesini bana yolda
Martovun anmsatmasnn ne kadar yersiz olduunu gsteriyor.
Ben bunu Ne Yapmal? da zaten gstermi ve Bir Yoldaa Mektupta
da daha somut biimde, gelitirmiimdir. Fabrika gruplar, diye
yazmtm orada, bizim iin zellikle nem tar: hareketin esas
gc, byk fabrikalardaki ii rgtlerindedir. nk byk fabrikalar (ve byk tesisler) ii snfnn yalnzca say bakmndan
byk kesimini deil, etki, gelime ve savam kapasitesi bakmndan da byk ksmn ierirler. Her fabrika bizim kalemiz olmaldr. ... Fabrika altkomitesi, btn fabrikay, iilerin olabildii lde
geni kesimini, her trden deiik gruplar (ya da temsilciler) ayla
kucaklamaya almaldr. ... Btn gruplar, topluluklar, altkomiteler, vb., bir ynetim kurulunun ya da kurulun yan kurulularnn
statsne sahip olmaldr. Bunlardan bazlar Rus Sosyal Demokrat
i Partisine katlma isteini aka ne srecekler [sayfa 83] ve ynetim kurulu tarafndan onaylanrsa, partiye katlacaklardr. Bylece (ya ynetim kurulunun buyrultular erevesinde ya da onunla
anlamaya vararak) belirli devler yklenecekler, parti organlarnn buyruuna uymay kabul edecekler, btn parti yelerinin
sahip olduu ayn haklara sahip olacaklar, ve kurul yelii iin
aday ola- bileceklerdir, vb.. Bazlar RSDPne katlmayacaklar, parti
yelerince kurulan gruplarn ya da u veya bu parti grubuyla ilikisi
olan topluluklarn statsne sahip olacaklardr, vb.. (s. 17-18.)**
talik ifadeler, benim birinci metnimdeki dnceyi, Bir Yoldaa
Mek- tupta zaten aka ifade ettiimi gsteriyor. Partiye girme
koullar orada aka belirtilmitir: 1) Belli bir rgtlenme derecesi; 2) Bir parti ynetim kurulunun onay. Bir sayfa sonra da, hangi
gruplarn ve rgtlerin, hangi nedenlerle partiye girmelerine izin
verilebileceini (ya da verilemeyeceini) ana izgileriyle
gstermiimdir: Datm gruplar RSDPne mensup olmaldrlar
ve parti yelerinden ve grevlilerinden bir ksmn tanmaldrlar.
alma koullarn inceleme ve ii birliklerinin isteklerini sapta* Bkz: Ne Yapmal?, s. 55-56. -Ed.
** Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 243, 245, 246. -Ed.
V. . Lenin
71
ma gruplarnn mutlaka RSDPne mensup olmas gerekmez. Bir

ya da iki parti yesine bal olarak kendini eitme iinde alan
renci, subay ya da bro grevlileri gruplar, baz durumlarda,
beraber altklar kii-lerin parti yesi olduunu bile bilmemelidirler, vb.. (s. 18-19.)*
te size ak olma konusunda ek malzeme! Yolda
Martovun tzk tasars, partiyle rgtler arasndaki ilikilere dokunmazken, ben, kongreden hemen hemen bir yl nce baz rgtlerin partiye bal olmasn bazlarnn olmamasn gsterdim.
Kongrede savunduum dnceyi, Bir Yoldaa Mektupta daha
nce oktan aka belirtmitim. Sorun, ak bir biimde yle
ortaya konabilir. Genel olarak [sayfa 84] rgtlenme derecesine ve
zel olarak da rgtn gizliliine ilikin olarak ana izgileriyle u
kategoriler dnlebilir: 1) devrimcilerin rgtleri; 2) olabildii
lde yaygn ve eitli ii rgtleri (belli koullarda, teki snflarn belli elerini de kapsamna alacan dnerek, kendimi ii
snfyla snrlyorum). Partiyi bu iki kategori meydana getirir. Ayrca, 3) partiyle iliii olan ii rgtleri; 4) partiyle iliii olmayan
ama fiilen onun denetim ve ynetiminde bulunan ii rgtleri; 5)
ii snfnn, snf savamnn byk lde kendini gsterdii olaylarda, belli bir oranda sosyal-demokrat partinin ksmen ynetimi
altna giren rgtlenmemi eleri. Bu, aa-yukar, benim sorunu nasl ele aldm gsterir. Oysa tam tersine, yolda Martovun
sorunu ele al eklinde, partinin snr izgisi belirsiz kalmaktadr.
nk her grevci, kendini parti yesi iln edebilmektedir. Bu
gevekliin yarar nedir? Yaygn bir unvan. Bunun zarar danklk anlayn getirmesinde, snfla partiyi birbirine kartrmasndadr.
Ortaya koyduumuz genel nerileri iyice gzler nne serebilmek iin, kongrede birinci madde zerinde yaplan grmelere,
yle geliigzel bir gzatalm. Yolda Bruker, benim metnimden
yana olduunu sylemiti (Martov yolda bunu byk bir sevinle
karlad), ama onun benimle kurduu ittifakn, yolda Akimovun
Martovla kurduu ittifakn tersine, bir yanl anlama temeli zerine oturtulduu ortaya kt. Bruker yolda bir btn olarak tzkle, tzn ruhuyla gr birliinde deildi (tutanaklar, s. 239),
benim metnimi, Raboeye Dyelo yandalarnn arzulad demo* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 247. -Ed.
72
V. . Lenin
krasinin temeli olarak grd iin savunuyordu. Bruker yolda,

siyasal savamda bazan daha az kty semenin gerekli olduu
grne henz ulamamt; bizim kongremiz gibi bir kongrede,
demokrasiyi savunmann yararsz olduunu kavramamt. Yolda
Akimov daha keskin zekalyd. Akimov, Martov ve Lenin yoldalar,
ortak amalarna [sayfa 85] hangi [metnin] daha uygun geleceini
tartyorlar (tutanaklar, s. 252) derken, sorunu olduka doru
biimde koymutu. Bruker ve ben diye devam etti Akimov, bu
amaca en az uygun decek olan semek istiyoruz. Bu adan,
ben Martovun metnini setim. Ve yolda Akimov, onlarn asl
amacnn (yani Plehanovun, Martovun ve benim, devrimcilerin
ynetici rgtn yaratma amacmzn) pratik olmadn ve zararl
olduunu itenlikle ne srd. Yolda Martinov gibi* Akimov da
devrimciler rgtnn gereksiz olduu yolundaki ekonomist dnceyi savundu. Akimov, ister Martovun metniyle, ister Leninin
metniyle engelleyin, sonunda, yaamn gereklerinin kendilerini
partimize zorla kabul ettireceklerinden emindi. Yaamn gerekleri eklindeki bu halk dalkavukluu anlayyla yolda Martovda
da yzyze gelmeseydik, zerinde durmaya demeyebilirdi. Genel olarak yolda Martovun ikinci konumas (tutanaklar, s. 245)
ylesine ilgin ki, ayrntlaryla incelemeye deer.
Yolda Martovun ilk kant u: parti rgtlerinin, kendilerine
bal olmayan parti yeleri zerinde denetimde bulunmas pratikte olanakldr, ynetim kurulu herhangi birine grev verdiine
gre, o grevin yerine getirilmesini gzleyebilecektir (tutanaklar,
s. 245). Bu tez, dikkate deer lde karakteristiktir, nk eer
deyim yerindeyse, Martovun metnine kimin gerek duyduunu ve
o metnin gerekte kime serbest aydnlar ya da ii gruplar ve ii
ynlar [sayfa 86] hizmet edeceini ifa ediyor. Martovun metni* Martinov yoldan Akimov yoldatan farkl olmak istedii dorudur. Yolda Martinov,
gizli-eylemciliin (conspiratorial), gizlilik (secret) anlamna gelmeyeceini, bu iki szcn
gerisinde farkl iki kavram bulunduunu gstermek istemitir. Ne yolda Martinov, ne de
imdi onun izinden giden yolda Akselrod, aradaki farkn ne olduunu hi bir zaman
aklam deildirler. Yolda Martinov, sanki ben rnein Ne Yapmal?da ve onun yan
sra Grevlerde [Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 2, s. 325-351. -Ed.] siyasal savamn
yalnzca gizli-eylemcilikle snrlanmasna kesinlikle kar durmamm gibi davranmtr.
Yolda Martinov, benim savatm kiilerin (imdi yolda Akimovun yapt gibi) bir
devrimciler rgtnn gerekli olduunu grmemi olduklarn, kendisini dinleyenlerin
unutmasn istiyordu.
V. . Lenin
73
nin iki biimde yorumlanmas olanakldr: 1) partiye, parti rgtlerinden birinin ynetimi altnda dzenli olarak kiisel yardmda bulunan herhangi bir kii kendini parti yesi iln etme (yolda
Martovun kendi szleri) hakkna sahiptir; 2) bir parti rgt, kendi
ynetimi altnda kendisine dzenli kiisel yardmda bulunan kiiyi
parti yesi sayma hakkna sahiptir. Her grevciye, kendini parti
yesi grme frsatn gerekten veren yorum, birinci yorumdur ve
bu nedenle yalnzca o yorum derhal Lieberlerin, Akimovlarn ve
Martinovlarn kalbini kazanmtr. Ama aka grlyor ki, bu
yorum, bir szden baka bir ey deildir; nk bu yorum btn
ii snf iin szkonusudur ve partiyle snf arasndaki ayrm ortadan kaldrmaktadr; bu yorum karsnda her grevcinin denetlenmesinden ve ynlendirilmesinden ancak sembolik olarak sz
edilebilir. Yolda Martovun, ikinci konumasnda, (ayra iinde
syleyelim, Kostiin nergesini[21] kabul etmedii zaman, kongrenin dorudan doruya reddetmi olduu tutanaklar, s. 255) bir
anda bu ikinci yoruma kaymas, yani bir ynetim kurulunun [baz
kiilere -.1 grev verebileceini ve bu grevin yerine getirilebileceini ne srmesi, ite bundan trdr. Byle zel grevler,
kukusuz, ii ynlarna, (yolda Akselrodla yolda Martinovun
szn ettii) binlerce proletere hi bir zaman verilecek deildir
bu grevler yolda Akselrodun sk sk and profesrlere, yolda
Lieberle yolda Popovun ok ilgilendii (tutanaklar, s. 241) lise
rencilerine (high school students), yolda Akselrodun ikinci
konumasnda deindii (tutanaklar, s. 242) devrimci genlie verilecektir. Szn ksas, yolda Martovun metni ya l bir sz, bo
bir sz olarak kalacak ya da hemen hemen yalnzca, bir rgte
katlmay arzu etmeyen burjuva bireyciliiyle tepeden trnaa dolup taan aydnlarn yararna ileyecektir. Martovun metni sz
olarak geni proletarya [sayfa 87] katmanlarnn karn savunmaktadr, gerekte ise, proletarya disiplininden ve rgtnden kanan
burjuva aydnlarn karna hizmet etmektedir. Modern kapitalist
toplumun zel bir tabakas olarak aydnlarn kesinkes bir bireycilik, disiplin ve rgt yetersizlii iinde olduklarn hi kimse yadsmaya kalkmaz (Kautskynin, aydnlar zerine yazd nl yazlarla
karlatrnz). Yeri gelmiken belirtelim, bu durum, bu toplumsal
tabakay proletaryadan ayran, aleyhte bir zelliktir; aydn kararszlnn ve gevekliinin nedenlerinden biri budur, proletarya bunu
74
V. . Lenin
sk sk hisseder; ve aydnlarn bu zellii, onlarn allagelen yaam

biimiyle, birok ynden kk-burjuvann var olu biimine yaklaan yaamn kazan biimiyle (bireysel olarak ya da ok kk
gruplar halinde alma, vb.) isel olarak baldr. Son olarak, profesrler ve lise rencileri rneini anmak zorunda kalanlarn,
yolda Martovun metnini savunanlar oluu da bir raslant deildir.
Birinci madde zerindeki tartmada, esas itibariyle gizli-eylemci
rgtn ampiyonlarna kar sava alanna atlanlar, Martinov ve
Akselrod yoldalarn dnd gibi, geni bir proletarya savamnn ampiyonlar deil, ama proletarya rgtnn ve disiplininin
destekleyicileriyle savaan, burjuva aydn bireyciliinin destekileriydi.
Popov yolda yle diyordu: Her yerde, Nikolayevde ya da
Odesada olduu gibi St. Petersburgda, bu kentler temsilcilerinin
tanklk edecei zere, bir rgtn yesi olamayan ama yaynlar
datan fslt gazetesi yoluyla uyarma ilerini yrten dzinelerle
ii vardr. Bunlar bir rgte balanabilirler, ama ye saylamazlar
(tutanaklar, s. 241). Bunlarn bir rgte neden ye olamayacaklar,
yolda Popovda sr olarak kalmtr. Daha nce Bir Yoldaa Mektuptan aldm blmde, byle iilerin (stelik dzinelerle deil,
yzlerle) bir rgte girmelerine izin verilmesinin hem olanakl hem
gerekli olduunu, hatta bu rgtlerden [sayfa 88] ounun partiye ait
olabileceini ve olmas gerektiini gstermitim.
Yolda Martovun ikinci kant da u: Leninin grnce,
partide, parti rgtlerinden baka rgt olmamaldr... Evet doru!
Bence, tam tersine, byle rgtler olmaldr. Gnlk yaam, bu
rgtleri, bizim onlar profesyonel devrimcilerin militan rgt olan
rgtmzn hiyerarisi iine almzdan daha hzl bir biimde
yaratyor ve retiyor... Bu, iki ynden yanl: 1) gnlk yaamn
rettii etkin devrimci rgtlerin says, bizim gereksindiimizden,
ii snf hareketinin gerek duyduundan ok daha azdr; 2) bizim
partimiz, yalnzca devrimcilerin rgtlerinin hiyerarisi deil, ii
ynlar rgtlerinin de hiyerarisi olmaldr... Lenin, Merkez Ynetim Kurulunun, parti rgt unvann, yalnzca ilke bakmndan
tam anlamyla gvenilir olan rgtlere vermesini dnyor. Ama
Bruker yolda, yaamn [aynen byle!] kendi etkisini yrteceini
ve Merkez Ynetim Kurulunun, tam anlamyla gvenilir bir nitelik
tamadklar halde birok rgt, parti dnda brakmamak iin
V. . Lenin
75
yasallatracan ok iyi anlyor. Bruker yoldan Leninle birlemesinin nedeni budur... Nasl da gerekten kuyruku bir yaam
gr! Kuku yok ki, Merkez Ynetim Kurulu kendi fikirlerinin
deil, bakalar ne der dncesinin (vide* Hazrlk Komitesi Olay)
rehberlii altnda olan kiilerden kurulmak zorunda kalsayd, o
zaman yaam, partideki en geri elerin en yksek yere gemeleri anlamnda, kendi etkisini yrtrd (gerekte imdi, geri elerin parti aznl olarak biimlenmeleriyle ortaya kt gibi).
Ama makul bir Merkez Ynetim Kurulunun gvenilmez eleri
partiye kabul etmesi konusunda hi bir akla yatkn gereke gsterilemez. Yolda Martov, gvenilmez eler reten bu ifadesiyle,
yani yaama [sayfa 89] atfta bulunmasyla, kendi rgtlenme tasarsnn oportnist niteliini aka ortaya koymu oluyor... Bana gelince diye srdrd sz Martov, eer byle bir rgt [yani gvenilir olmayan rgt] parti programn ve parti denetimini kabule
hazrsa, o rgt, bir parti rgt haline getirmeksizin aramza alabiliriz. rnein, bamszlarn ii birliklerinden biri sosyal-demokrasinin grleriyle programn kabul ettiini ve partiye katlacan
iln ederse, ben bunu, partimiz iin byk bir zafer sayarm; doal
olarak bu, o ii birliini parti rgtne aldmz anlamna gelmez... te Martovun metninin bizi iine soktuu karmakarklk
budur: partiye ait olan partisiz rgtler! Onun plann hele bir dnn: parti = (1) devrimcilerin rgtleri + (2) parti rgt olarak
kabul edilen ii rgtleri + (3) parti rgt olarak kabul edilmeyen ii rgtleri (balca bamszlardan oluan rgtler) + (4)
eitli ilevleri olan bireyler profesrler, lise rencileri, vb. + (5)
her grevci. Bu dikkate deer plann yanna kii ancak yolda Lieberin u szlerini koyabilir: Bizim grevimiz yalnzca bir rgt
rgtlemek [!!] deildir, biz, bir parti rgtleyebiliriz ve rgtlemeliyiz (tutanaklar, s. 241). Evet kukusuz bunu yapabiliriz ve yapmalyz, ama gerekli olan ey rgt rgtleme gibi anlamsz szler
deil, parti yelerinin gerekte bir rgt yaratmaya almalar gerektii eklindeki ak istemdir. Bir parti rgtlemekten sz eden,
ama parti szcnn her trlsnden dankl ve rgtszl
rtmek iin kullanlmasn savunan kii, yalnzca bo szcklere
sapyor demektir.
* Baknz. -.
76
V. . Lenin
Bizim metnimiz diyordu yolda Martov, devrimcilerin rgtyle ynlar arasnda bir dizi rgte sahip olunmas arzusunu
ifade ediyor. Hayr etmiyor! Martovun metninin hi mi hi ifade
etmedii ey, bu gerekten temel arzudur; nk bu metin, bir
rgtlenme drts uyandrmyor, bir rgtlenme istemini kapsamyor, rgtl olan rgtszden [sayfa 90] ayrmyor. Getirdii tek ey
bir unvandr.* Bununla ilgili olarak yolda Akselrodun u szlerini
anmsamamak elden gelmiyor: Hi bir buyruk, onlarn [devrimci
genlik evreleriyle benzerlerinin] ya da bireylerin kendilerini sosyal-demokrat diye adlandrmalarn [pek doru!] ya da kendilerini
partinin bir paras olarak grmelerini yasaklayamaz. te bu hi
doru deil! Herhangi bir kiinin kendini sosyal-demokrat olarak
adlandrmasn yasaklamak, hem olanaksz hem de anlamszdr,
nk bu szck, dorudan anlamyla, belirli rgtsel ilikileri deil,
bir inanlar sistemini ifade eder. Ama deiik gruplarn ve kiilerin,
kendilerini partinin bir paras olarak grmelerini yasaklamaya
gelince, eer bu evreler ve kiiler, partiye zarar veriyor, partiyi bozuyor ya da dank hale getiriyorsa, o zaman, byle bir yasaklamaya gidilmelidir ve bunu yapmak [sayfa 91] zorunludur. Eer parti,
bir evrenin, kendisini btnn bir paras olarak grmesini,
* Birlik kongresinde yolda Martov, kendi metnini desteklemek zere bir kant daha,
glnesi bir kant daha gsterdi. Leninin metnini harfi harfine alrsak dedi Martov, bu
metnin, Merkez Ynetim Kurulu temsilcilerini; partinin dnda tuttuunu syleyebiliriz.
nk bu temsilciler bir rgt meydana getirmiyorlar. (Tutanaklar, s. 59.) Tutanaklarda
grld gibi, birlik kongresinde bile bu sava kahkahalarla glnd. Martov Yolda,
szn ettii gln, Merkez Ynetim Kurulu temsilcilerinin, Merkez Ynetim Kurulu
rgtne alnmalaryla zmlenebileceini dnyor. Oysa sorun bu deil. Asl sorun
u: verdii rnek aka gsteriyor ki, yolda Martov, birinci maddedeki fikri hi bir biimde
anlayamamtr. Bu, gerekten glnesi, bilgie bir eletirinin arpc bir rneidir. Resmi
bakmdan gereken ey, Merkez Ynetim Kurulu temsilcileri rgtn kurmakt, bu
rgt partinin kapsamna alacak bir nergeyi kabul etmekti; o zaman, yolda Martovun
kafasn bunca yormu olan glk bir anda zlverirdi. Benim hazrladnm ekliyle
birinci maddedeki dnce, rgtlenme drtsn ieriyor: gerek bir denetimi ve ynlendirmeyi gvence altna alyor. in aslnda, Merkez Ynetim Kurulu temsilcilerinin partiye bal olup olmayacaklar sorusunun kendisi glntr. Bu kiilerin atanm temsilciler
olduklar ve temsilci olarak tutulmalar gerei, onlar zerindeki fiili denetimin tam ve
kesin gvencesidir. Bu nedenledir ki, burada, rgtlyle rgtszn (ki bu, yolda Martovun metninin kkndeki hatadr) birbirine kartrlmas diye bir ey szkonusu olamaz.
Yolda Martovun metni, herhangi bir kiinin, herhangi bir oportnistin, herhangi bir gevezenin, herhangi bir profesrn, herhangi bir lise rencisinin, kendisini parti yesi
iln etmesi hakkna izin verdii iin iyi deildir. nsanlarn, kendilerini geliigzel ye ilan
etmeleriyle hi bir iliii olmayan rnekler vererek Martovun, kendi metnindeki Ail
topuunu [efsaneye gre, Ailin topuu yaralanabilirdi, -.] rtmeye kalkmas bounadr.
V. . Lenin
77
kararyla yasaklayamyorsa, partinin, bir btn olduundan, bir

siyasal btn olduundan sz etmek sama olur. Byle bir durumda, partiden karma ilem ve koullarn tanmlamann ne anlam
kalr? Akselrod yolda, Martov yoldan temel yanlgsn ak bir
samala vardrd; hatta bu yanlgy, u szleriyle oportnist bir
teori haline soktu: Leninin hazrlad ekliyle birinci madde, proletaryann sosyal-demokrat partisinin yaps [!!] ve amalaryla ilke
olarak atma halindedir. (Tutanaklar, s. 243.) Bu, ilke olarak snf atmasndan beklenenden daha fazlasn, proletaryann amalarnn yapsn ne srerek partiden beklemek demektir en azndan. Akimovun, byle bir teoriyi yrekten desteklemesi hi de artc deil. Bu hatal ve aka oportnist eilimli anlay imdi,
yeni grlerin z haline dntrmek isteyen Akselrod yolda,
insafl davranmak gerekirse, kongrede, tam tersine, pazarla hazr
olduunu u szlerle ifade etmiti: Ak bir kapy aldm gryorum (ben bunu yeni skrada da gryorum), nk Lenin yolda,
parti rgtnn paras olarak kabul edilecek olan yan (peripheral)
topluluklar anlayyla, benim istemimi karlyor (yalnzca yan
topluluklarla deil, her eit ii birliiyle: tutanaklarn 242nci sayfasyla, yolda Strahovun konumasyla, Ne Yapmal?dan ve Bir
Yoldaa Mektuptan alnan blmlerle karlatrnz). imdi ortada, yalnzca bireyler kalyor, ama bu konuda da pazarlk edebiliriz. Akselrod yoldaa, genel olarak pazarla kar olmadm
syledim. imdi, bunun hangi anlama geldiini aklamalym. Bireyler konusunda btn u profesrler, lise rencileri, vb. dn
vermeyi hi bir biimde kabul edemezdim; ancak ii rgtleri
konusunda, eer kuku varsa (yukarda kantladm gibi, her ne
kadar byle bir kukuya yer yoksa da) kendi birinci madde metnime yle bir not eklemeyi kabul ederdim: Rus [sayfa 92] SosyalDemokrat i Partisinin program ve tzn kabul eden ii
rgtleri, parti rgtleri iinde, olabildii lde ok sayda, yer
alrlar. in asln konumak gerekirse, byle bir tavsiyenin yeri,
kukusuz, tzel tanmlamalar kapsamas gereken tzkte deil,
aklayc yorumlar ve brorlerdedir (ve tzk hazrlanmadan ok
nce, brorlerimde byle aklamalar yaptm esasen belirtmitim); ama byle bir not, en azndan, yolda Martovun metninde
var olduuna kuku bulunmayan eyleri, [rnein -.] dankla
yol aabilecek yanl fikirlerin zerresini, oportnist savlarn* zerre-
78
V. . Lenin
sini ve anarist kavramlar iermezdi. [sayfa 93]

Trnak iinde aktardm bu son ifade yolda Pavlovie aittir. Pavlovi; sorumsuz ve kendi kendini ye diye yazdrm kiilerin
parti yesi kabul edilmelerini, hakl olarak anarizm szcyle
nitelemiti. Benim metnimi yolda Liebere anlatrken Pavlovi
yolda, basite sylersek diyordu, bu metnin anlam udur: eer
parti yesi olmak istiyorsanz, rgtsel ilikileri kabul ediiniz de
yalnzca platonik olmamaldr. Bu yorum her ne kadar basitse
de (kongreden bu yana gelip-geen olaylarn da gsterdii zere)
* Martovun metnini hakl gsterme abalarna giriildii zaman ister-istemez ortaya
kan bu abalar arasnda yolda Trotskinin bir ifadesi de (tutanaklar, s. 248 ve 346) vardr. Trotski yle demiti: Oportnizmi ortaya karan nedenler, tzn u ya da bu
maddesinden daha karmak nedenlerdir [ya da daha derin nedenler tarafndan belirlenir];
oportnizmi ortaya karan ey burjuva demokrasisiyle proletaryann gelimesinin nispi
dzeyidir... Sorun, tzkteki maddelerin oportnizm retecei sorunu deil, ama o
maddelerin yardmyla oportnizme kar azok keskin bir silah yaplabilmesi sorunudur.
Oportnizmin nedenleri derine gittike, bu silahn daha keskin olmas gerekir. Bu nedenledir ki, oportnizmin daha derin nedenlere dayandn ne srerek oportnizme kapy ak brakan bir metni hakl gstermek en lsndan kuyrukuluktur. Yolda Trotski,
yolda Liebere kar kta sralarda, tzn, btnn paraya, ncnn geri toplulua
kar rgtl gvenmezlii demek olduunu kabul ediyordu; ama yolda Trotski, yolda
Lieberin yannda yer ald zaman bunu unutuverdi ve hatta, karmak nedenlerden,
proletaryann gelime dzeyinden falan sz ederek, bu gvenmezliin (oportnizmin
duyduu gvenmezliin) bizim rgtmz hakl olarak zayflattn ve kararsz hale
getirdiini ne srmeye balad. Yolda Trotskinin bir baka sav daha: u ya da bu
biimde rgtlenmi aydn genliin partiye kendilerini ye yapmalar [italikler benim]
ok daha kolaydr. Aynen byle. Kiilerin kendilerini ye yapmalarn nleyen benim
metnimin deil, rgtsz elerin bile kendilerini parti yesi olarak iln etmelerine olanak
veren metnin, aydnca belirsizlikle mall olmas ite bundan trdr. Yolda Trotski,
eer Merkez Ynetim Kurulu, oportnistlerin herhangi bir rgtn tanmay reddederse,
bunun, baz bireylerin karakterinden tr byle olacan, bu kiiler siyasal ahsiyetler
olarak bilindiklerine gre, tehlikeli olamayacaklarn ve genel bir parti boykotuyla defedilebileceklerini syledi. Bu, ancak baz kiilerin partiden karlmalar durumunda dorudur (ve yalnzca yar-yarya dorudur, nk rgtl bir parti, baz kiilerin karlmasna
boykotla deil oyla karar verir). Gerek duyulan eyin yalnzca denetim olduu, karmann
sama olduu daha yaygn durumlar iinse kesinlikle yanltr. Merkez Ynetim Kurulu,
belli baz koullarda, tam gvenilir olmayan ama alabilme gcnde olan baz rgtleri,
denetim salamak amacyla, bile-bile partiye alabilir; bunu, o rgt denemek iin yapabilir, o rgt doru yola yneltebilmeyi denemek iin yapabilir, kendi rehberlii altnda
o rgtn , ksmi hatalarn dzeltebilmek iin yapabilir, vb.. Eer partiye kendi kendine
girmeye izin verilmezse, bu, tehlikeli olmaz. Yanl grlerin ve yanl taktiklerin, snr
tanyan, ak sorumluluk duygusuna sahip biimde ifade edilmesi (ve grlmesi) ou
zaman yararldr. Ama tzel tanmlamalar gerek ilikilere uygun decekse, yolda
Leninin metni reddedilmelidir dedi yolda Trotski ve bir kez daha bir oportnist gibi konutu. Gerek ilikiler l eyler deildir, canldrlar ve geliirler. Tzel tanmlamalar, bu
ilikilerin ileriye dnk geliimine uyabilirler, ama o tanmlamalar (eer kt iseler) gerilemeye ve durgunlua da uyabilirler. Bu ikincisi yolda Martovun durumudur.
V. . Lenin
79
yalnzca eitli kararsz profesrler ve lise rencileri iin deil,

ayn zamanda partinin en erdemli yeleri iin, tepedeki kiiler iin
de gerekliydi... Yolda Pavlovi, yolda Martovun bizim partimiz,
bilinsiz bir srecin bilinli bir szcsdr derken talihsiz bir ekilde ortaya koyduu bilimsel sosyalizmin bu tartma kabul etmez kuralyla kendi metni arasndaki elikiyi iaret ederken, ayn
ekilde haklyd. Evet tam yolda Martovun ortaya koyduu gibi!
Zaten o nedenledir ki, her grevcinin, kendini parti yesi olarak
grme hakkna sahip olmasn istemek yanltr; nk her grev,
kanlmaz olarak toplumsal devrime gtren snf savamnn ve
gl snf igdsnn yalnzca kendiliinden ifadesi olmakla kalmayp, o srecin bilinli bir ifadesi olsayd, o zaman... o zaman genel grev sz anarist bir ifade olmazd, partimiz btn ii snfn
derhal ve bir anda kucaklar ve bunun sonucu olarak, burjuva toplumuna tmden [sayfa 94] derhal son verirdi. Eer gerekten bilinli
bir szc olacaksa parti, bilinlenmede kesin bir dzeyi salama
balayacak ve bu dzeyi sistemli biimde ykseltecek rgtlenme ilikilerini ortaya koyabilmelidir. Eer Martovun yolunda yryeceksek diyordu Pavlovi yolda, her eyden nce, program
benimsemeyi ngren maddeyi karmamz gerekir; nk bir
programn benimsenmesinden nce, iyice renilmesi ve anlalmas gerekir. ...Programn benimsenmesi, olduka yksek bir siyasal bilin dzeyini ngerek sayar. Biz sosyal-demokrasiye gsterilen destein, onun ynettii savama katlmann, herhangi bir
koulla (renmek, anlamak, vb. gibi) yapay biimde snrlandrlmasna asla izin vermeyeceiz; nk hem bilinci hem rgtlenme gdsn ilerleten ey, bu katlmann kendisidir; ama bir parti
iinde, sistemli bir almay yrtmek iin biraraya geldiimize
gre, bu almann sistemli olmasn salamalyz.
Pavlovi yoldan programla ilgili uyarsnn bouna olmad, daha o oturumda derhal ortaya kt. Yolda Martov un metni* Yirmi sekiz oy lehte, yirmi iki oy aleyhteydi. skraclara-kar olan sekiz kiiden
yedisi Martovun metni, biri benim metnim lehine oy vermiti. Oportnistlerin yardm
olmakszn, Martov yolda, oportnist metninin kabuln salayamazd. (Birlik kongresinde
yolda Martov, bu apak gerei rtmeye bo yere urat durdu; baz nedenlerle,
yalnzca bundcularn oyunu and, yolda Akimovla dostlarn unuttu - ya da bu kiileri,
yalnzca kendi iine geldii, yani bana kar kendine yarar salayabilecei zaman, rnein
yolda Brukerin benimle gr birliinde oluu gibi durumlarda anmsad.)
80
V. . Lenin
nin kabul edilmesin* salayan Akimov ve Lieber yoldalar, program bakmndan da yalnzca platonik bir kabuln, yani (parti yelii iin) temel ilkeleri kabul etmi olmann yeterli saylmas
gerektiini ne srerek (tutanaklar, s. 254-255) gerek kimliklerini
bir anda ortaya koyuverdiler. Yoldav Pavlovi, yolda Akimovun
nerisi, Martov yoldan bak asndan olduka mantkldr dedi.
Ne yazk ki, Akimovun bu nerisinin ne kadar oy topladn
tutanaklarda bulmak olanaksz ama bu nergenin ald oy [sayfa
95] herhalde yediden (be bundcu, Akimov ve Bruker) az deildir.
Tzn birinci maddesi ile ilgili olarak biimlenmeye balayan
salam ounluu (iskraclara-kar olanlar, merkez ve martovcular) salam bir aznla dntren ey de yedi temsilcinin
kongreden e- kilmesi oldu! Eski yazkurulunun onaylanmasn ngren nergenin yenik dmesi sonucunu veren, gya skra yazkurulunun srek-liliinin aka ihlali sonucunu veren ey de, bu
yedi temsilcinin ekilmesiydi. skrann srekliliinin tek gvencesi
ve kurtuluunu salayan bir garip yediydi bu: bundcular, Akimov
ve Bruker. Yani skrann merkez yayn organ olarak kabuln
ngren nergelere kar oy kullanan temsilciler, yani oportnizmi, kongrece birok kez saptanm, zellikle program asndan
birinci maddenin yumu-atlmas sorununda oportnist tutumlar
Martov ve Plehanov tarafndan saptanm temsilciler. skraclarakar olanlar tarafndan korunan skra sreklilii! bu, bizi, kongre sonras ackl-gld-rnn balang noktasna getiriyor.
*
Tzn birinci maddesi zerinde oy gruplamas, dillerin
eitlii olaynda tank olunan ayn trden bir grngnn varln
ortaya koymutur: skra ounluundan (yaklak olarak) drttebirinin ekilmesi, merkez tarafndan desteklenen iskraclara-kar
olanlarn zaferini mmkn hale getirmitir. Kukusuz burada da
grnmn simetriini bozan bireysel oylar vard bizim kongremiz gibi geni toplantlarda, sk sk bir taraftan teki tarafa kayanlar, zellikle birinci madde gibi, ayrln gerek niteliinin yeni
yeni ortaya kmaya balad ve birok temsilcinin kendi davranlarn henz saptayamadklar (sorunun daha nce banda tartlmam olmasn da dikkate almak gerek) konularda yer dei-
V. . Lenin
81
tiren kiiler olur. ounluktaki iskraclardan ayrlanlar [sayfa 96] be

oydur (Rusov ve Karskinin ikier oyuyla Lenskinin bir oyu); te
yandan bunlara bir iskraclara-kar olan (Bruker) ve merkezden
kii (Medvedev, Ego-rov ve aryov) katlmtr; sonu yirmi
oydu (24 - 5 + 4), bu, seimlerdeki son gruplamadan bir oy eksiktir. Martova ounluu verenler isk-raclara-kar olanlardr. Yedisi ondan yana, biri benden yana (merkez den de yedi kii Martovdan yana, benden yana) oy kullanmtr. Kongrenin sonunda ve kongreden sonra biimlenmeye balayan zl aznl
oluturan ey, ite, aznlktaki iskraclarla iskraclara-kar olanlar
ve merkez arasndaki bu koalisyondur. Birinci madde metnini
yazlarnda ve zellikle bu metni savunularnda, hi kukuya yer
brakmayacak biimde oportnizme ve anarist bireycilie doru
adm atan Martovla Akselrodun siyasal yanlgs, kongrenin zgr
ve ak bir arena oluundan tr bir anda ortaya kvermitir; bu
siyasal yanlg, kendini, en az kararl elerin, ilkelere en az bal
olanlarn, bir anda, btn glerini, devrimci sosyal-demokratlarn
grlerinde beliren atlak ve gediklerin geniletilmesi amacyla
kullanmalarnda gstermitir. Kongrede birlikte alanlar, rgtlenme sorunlarnda, itenlikle deiik amalar izleyenlerdi (Akimovun konumasna baknz) bu durum, bizim rgtlenme planmza ve tzmze ilkede kar olanlarn, Martov ve Akselrod
yoldalarn yanl-gsn desteklemelerine yolat. Bu sorunda da devrimci sosyal-demok-rasinin grlerine bal kalan iskraclar kendilerini aznlkta buldular. Bu ok nemli bir noktadr; bu nemi
kavramadka, ne tzn ayrntlar zerindeki savam, ne de
merkez yayn organ ile Merkez Ynetim Kurulunun kimlerden
oluacana ilikin sorun zerindeki savam anlama olana yoktur. [sayfa 97]
82
V. . Lenin
J. HAKSIZ OPORTNZM SULAMALARININ

MASUM MADURLARI
TZK zerinde daha sonra yaplan grmelere gemeden nce, merkez kurumlarnn kimlerden kurulaca konusundaki gr ayrlmz aklamak iin, skra rgtnn, kongre boyunca dzenledii zel toplantlara deinmek gerekiyor. Bu drt
toplantnn sonuncusu ve en nemlisi, tzn birinci maddesi
zerindeki oylamadan hemen sonra yaplmtr ve skra rgtnde, bu toplantda kesinleen blnme, hem zaman, hem mantk
ynnden, daha sonraki savamn bir balangc olmutur.
skra rgt, hazrlk komitesi olayndan hemen sonra, Merkez Ynetim Kurulu iin aday olmas olas kiiler konusunun tartlmasna yolaan zel* toplantlar yapmaya balamt. [sayfa 98] Bu
V. . Lenin
83
toplantlarda balayc kararlar alnmamas kararlatrld iin, gayet

akla yatkndr ki, bu toplantlarn yaps, yalnzca danma niteliindeydi; kararlar balayc trden deildi; ama nemleri yine de bykt. Gizli isimleri ve skra rgtnn, gerek parti birliini salayan
ve pratik eyleme nderlii, skrann resmen benimsenmesinin bellibal itici glerinden biri olan bu rgtn i almalarn bilmeyen temsilcilerin, Merkez Ynetim Kurulu adaylarn saptamas epey
g bir iti. Daha nce grdmz gibi, birletikleri zaman iskraclar, kongrede, bete- lsnde bir ounluu gven altna
almaktaydlar; btn temsilciler, bunu ok iyi biliyorlard. Gerekte
btn iskraclar, Merkez Ynetim Kurulunun kimlerden kurulaca
konusunda skra rgtnn kesin baz tavsiyelerde bulunmasn
bekliyorlard; o rgtn yelerinden hi biri, Merkez Ynetim Kurulunun kimlerden oluaca konusunda rgt iinde yaplan ilk
grmelere hi bir biimde itirazda bulunmad; hi bir ye hazrlk komitesinin tmnn onaylanmas, yani bu komite Merkez Ynetim Kurulu haline dntrlmesi konusunda, hatta Merkez
Ynetim Kurulu adaylaryla ilgi olarak hazrlk komitesiyle
grlmesi konusunda herhangi bir antrmada bile bulunmad.
Bu nokta son derece dikkate alnmas gereken bir noktadr; imdi,
olup-bitenlerin ardndan, martovcular hazrlk komitesini canla-bala
savunduklar ve bylece, yznc, bininci kez siyasal kaypaklklarn ortaya koyduklar iin, bu noktann aklda tutulmas byk
nem tamaktadr.** Merkez kurullarnn kimlerden oluaca [sayfa 99] konusundaki blnme Martovun Akimovlarla ibirlii yapmasna yol ancaya kadar, kongredeki herkes ok iyi biliyordu ki,
hazrlk komitesi, esas olarak kongreyi toplamak zere kurulmu,
kastl olarak, bundcular dahil, farkl eilimlerin temsilcilerinden
* Bu zel toplantlarda olup-bitenleri, anlamsz tartmalardan saknabilmek iin hep
apak gereklere dayanarak, daha nce Birlik Kongresinde anlatmaya almtm. Balca
gerekleri, skra Yazkuruluna Mektupumda da (s. 4) ortaya koydum. Yolda Martov
Yantnda o gereklere kar kmad.
** u ahlaki grnty dnn: skra rgtnn temsilcisi, kongrede yalnzca o
rgtle gryor ve hazrlk komitesine danlmasna antrmada bile bulunmuyor.
Ama gerek rgtte, gerek kongrede yenilgiye uradktan sonra, o temsilci, hazrlk komitesinin onaylanmayndan esef etmeye, o komiteyi vmeye ve kendisine yetki vermi olan
rgt, tepeden bakarak grmezlikten gelmeye balyor! Gerek bir sosyal-demokrat
partinin, gerek bir ii snf partisinin tarihinde buna benzer bir baka olay bulunmadna
yemin edilse yanl olmaz.
84
V. . Lenin
olumu bir komisyondu, buna karlk partinin rgtl birliini yaratma almalar bandan sonuna kadar skra rgt tarafndan
yaplmt. Tarafsz herhangi bir kii, kongre tutanaklarna ve skrann tm gemiine bakarak bunu kolaylkla saptayabilirdi. (Ayrca anmsanmas gerekir ki, hazrlk komitesindeki baz iskraclar,
salt bir raslant sonucu, ya tutuklandklar iin ya da ellerinde bulunmayan baka nedenlerle kongrede hazr deillerdi.) skra rgtnn, kongrede hazr bulunan yeleri yolda Pavloviin brornde (onun kinci Kongre Hakknda Mektupu, s. 13e baknz)
esasen tek tek gsterilmiti.[22]
skra rgtndeki hararetli tartmalarn sonunda, daha nce
Yazkuruluna Mektupumda belirttiim gibi, iki oylama yapld. Birinci oylama: Martovun destekledii adaylardan biri, drde kar
dokuz oyla reddedildi, kii ekimser kald. nsan dnyor
da, kongredeki skra rgt yelerinin 16 yesinin ortak rzasyla,
btn olas adaylarn grlmesinden ve yolda Martovun ne
srd adaylardan birinin (bu aday, yolda Martovun Skynetimde, s. 69, azndan kard zere yolda Steindi) reddedilmesinden daha sade, daha doal ne olabilir! Her ey bir yana, parti
kongresinde biraraya gelmemizin nedenlerinden biri, ynetici deneini, kimin eline vereceimizi tartmak ve kararlatrmakt; biz
parti yelerine, tmmze den ortak dev, gndemin bu maddesine ciddiyetle nem vermek, bu sorunu, daha sonra yolda Rusovun hakl olarak [sayfa 100] belirttii gibi darkafal bir duyarlkla
deil, iin gerei asndan karara balamakt. Hi, kuku yok ki,
kongrede adaylar tartrken, ister-istemez belli baz kiisel niteliklere deinmek, zellikle resmi olmayan, kapal bir toplantda, u
ya da bu kiiyi kabul ya da reddettiimizi* sylemek zorundaydk.
* Yolda Martov, Birlikte, kendi yaknmalarnn kendisine kar bir kant haline dntn grmeksizin, benim onaylamaymn iddetinden dert yand. Lenin onun deyimiyle syleyeyim lgnca davrand (Birlik tutanaklar, s. 63). Evet yle. Kapy yumruklad.
Doru, (skra rgtnn ikinci ya da nc toplantsnda) Leninin tutumu, toplantda
kalan yelerin fkesine yolat. Evet at. Ya ondan sonras? Ondan sonras? Tartlan
sorunlarn z zerinde yalnzca benim kantlarm inandrcyd ve kongredeki gelimeler
o kantlarn doruluunu ortaya koydu. Eer sonunda skra rgtnn 16 yesinden 9u
benim yanmda yer aldysa, bu, benim hiddetime baklmakszn ve ona karn olmutu. O
halde ben hiddet gstermeseydim, belki de 9dan daha fazla kii benim yanmda yer
alacakt. Benim kantlarmn ve gereklerin stesin-den gelmek zorunda olduu hiddet
artt, lde, o kantlar daha inandrc olmak zorundayd.
V. . Lenin
85
Zaten, Birlik Kongresinde de belirttiim gibi, bir temsilcinin adayl onaylanmad zaman onun onuruyla oynandn dnmek
(Birlik tutanaklar, s. 49) samayd; bir parti yesinin, grevlendirilecek kiileri bilinli olarak ve basiretle sevme devi zerinde olay
karmak, isteriye kaplmak samayd. Ne var ki, bizim aznln
yapt ite buydu, yani atein stne ya dkmekti; kongreden
sonra nler yklyor diye yaygaray kopardlar (Birlik tutanaklar,
s. 70); yolda Steinin eski hazrlk komitesinde nde gelen bir
kii olduuna ve iblisane tasarmlar bulunduu yolunda (Skynetim, s. 69) yersiz sulamalarla karlatna dair halk ynlarna yazlaryla aklamalar yaptlar. Bir adayn onaylanmas ya
da onaylanmamasyla ilgili olarak nler yklyor diye yaygara koparmak isteri deil midir? Hem skra rgtnn zel toplantsnda,
hem resmi en yksek kurulu kongrede yenik dtkten sonra nne gelene yaknmaya balamak, reddedilen adaylar deerli toplulua nde gelen kii diye salk vermek, sonra da blnme yaratarak ve, ye arma isteinde bulunarak [sayfa 101] kendi adaylarn
partiye yeniden zorla kabul ettirmeye almak hr karmak deil
midir? Bizim kf kokan gmen havamz iinde siyasal kavramlar
ylesine arap sana dnm durumda ki, yolda Martov parti greviyle kiilere ya da baz evrelere ball artk birbirinden ayramaz oldu! Adaylar hakkndaki tartmalarn yaplabilecei ve kararlarn alnabilecei yerin, yalnzca, temsilcilerin her eyden nce,
nemli ilke sorunlarn tartmak zere biraraya geldikleri, kiilerin
kimlii sorununu tarafszlkla ele alabilecek olan ve oylarn vermeden nce adaylar hakknda gerekli btn bilgileri toplayabilecek
ve isteyebilecek olan (bununla ykml bulunan) temsilcilerin topland, ynetici deneinin kime verileceine ilikin kantlara belli
bir yer ayrlmasnn doal ve zorunlu bulunduu kongreler olduunu dnmek brokrasi ve biimcilik olacak. Bu brokratik ve biimci grn yerine, imdi yeni alkanlklar ve gelenekler ortaya
kt: kongreler olup bittikten sonra bizler sada-solda, van vanoviin siyasal bir l haline geldiinden ya da van Nikiforoviin[23]
yklan nnden sz edeceiz; yazarlar, bir yandan gslerini yumruklayp bu bir grup deildir, bir partidir diye ikiyzl iddialarda
bulunurken, bir yandan yaynladklar brorlerde aday salk verecekler. Bu yaynlar okuyan, skandal kokusu alm okurlar, Martovun verdii gvenceye* bakarak, filancann falancann hazrlk
86
V. . Lenin
komitesinin nde gelen kiisi olduu eklindeki sansasyonel haberin tadn karacaklar. Bu okurlar, kongreler gibi, oyounluuna dayal tamamen mekanik kararlar alan biimci kurullara bakla,
sorunu tartmakta [sayfa 102] ve karara balamakta daha ok ehliyetlidirler. Evet, hl, gmen ekimesinin yaratt gerek Augean
ahrlar[24] vardr; bunlar ancak gerek partililer temizleyebilir!
skra rgtndeki ikinci oylama: Be kiilik bir liste [Merkez Ynetim Kurulu adaylar] iki kart ve drt ekimser oya karlk
10 oyla onayland; benim nerim zerine listede iskrac-olmayan
unsurlarn nderlerinden biriyle iskrac aznln bir nderi de yer
almt.** Bu oylama ok byk nem tayor; nk daha sonra
hrlama havas iinde, yn yn ortaya atlan masallarn, bizim,
iskrac-olmayanlar partiden atmak ya da bir yana koymak istediimiz ya da ounluun yapt eyin, kongrenin yars arasndan
adaylar semek ve o adaylar, kongrenin o yarsna setirmek olduu yollu masallarn tmden yanl olduunu bu oylama aka
ve yadsnamaz biimde gstermektedir. Btn bunlarn hepsi yalandr. Szn ettiim oylama, bizim iskrac-olmayanlar partinin
dnda tutmak yle dursun Merkez Ynetim Kurulunun bile dnda tutmadmz, kartlarmza ok esasl bir aznlk olmalar iznini verdiimizi gstermektedir. Btn sorun udur: Onlar bir ounlua sahip olmak istemilerdir; bu alakgnll istek gereklemeyince, grlt karmaya balamlar ve merkez kurullarnda temsil edilmeyi tmden reddetmilerdir. Yolda Martovun birlik kongresindeki aklamalar bir yana, kongre, tzn birinci maddesini
kabul ettikten ksa sre sonra, skra rgtndeki aznln bize,
yani iskrac ounlua (ve yedilerin ekiliinden sonra kongre ounluuna) hitaben hazrlad aadaki mektup durumun bu ol* Ben de Martov gibi, skra rgt iinde, Merkez Ynetim Kurulu iin bir aday
gsterdim, ama kabul ettiremedim. Ben de pekala bu adayn, gznndeki gereklerin
dorulad zere, kongreden nce ve kongrenin banda sahip olduu parlak nnden
sz edebilirdim. Ama bunu hi bir zaman aklma getirmedim. Bu yoldan, kongreden
sonra, hi kimsenin kendisini aday olarak ne srmesine, siyasal llerden, yklm
nlerden yaknmasna izin vermeyecek kadar kendisine saygs vardr.
** Bkz: Lenin, skra Yazkurulundan ekiliimin Nedeni, Collected Works, Vol. 7, s.
120-121. Ed.
V. . Lenin
87
duunu gstermektedir (dikkat edilsin ki, szn ettiim skra rgt toplants sonuncu toplantyd; ondan sonra rgt gerekte
paraland, [sayfa 103] her iki taraf da teki kongre yelerini, kendisinin hakl olduuna inandrmaya alt).
te mektubun metni:
Yazkurulu ounluuyla Emein Kurtuluu grubunun [filanca
tarihte]* toplantda hazr bulunma isteine ilikin aklamalar temsilci
Sorokinle Sablinadan dinledik ve bu temsilcilerin yardmyla, bir nceki toplantda, bizden kt varsaylan ve bizim siyasal tutumumuzu
tmden yanl gstermek iin kullanlan bir Merkez Ynetim Kurulu
adaylar listesinin okunduunu saptadk. Birincisi, bu listenin gerek
kaynan bulmak zere herhangi bir aratrma yaplmakszn bize atfedilmesi; ikincisi, bu durumun, skra yazkuruluyla Emein Kurtuluu
grubunun ounluuna kar aktan aa dolatrlan oportnizm sulamasyla ilikilendirilmesi; ve ncs, bize gre aka ortada olduu
zere, bu sulamann skra yazkurulunun oluumunu deitirmeye
dnk, olduka kesin bir planla balantl bulunmas nedeniyle, toplantnn dnda tutuluumuzun nedenlerine dair bize verilen bilgilerin
doyurucu olmad ve toplantya kabul edilmemizin reddedilmesinin
bize, yukarda sz edilen sahte sulamalar rtme frsatn vermeyi
istememenin kant olduu dncesindeyiz.
Merkez Ynetim Kurulu iin ortak bir adaylar listesi zerinde
anlamaya varmamz olaslna gelince, bir anlamaya temel olarak
kabul edebileceimiz tek listenin Popov, Trotski ve Glebov listesi olduunu belirtiriz. Ayrca bu listenin bir uzlama listesi olduunu belirtiriz, nk listede yolda Glebovun da bulunmas, yalnzca, ounluun isteklerine verilmi bir dn olarak grlecektir, onun kongrede
oynad rol tarafmzdan aka bilindii iin, yolda Glebovu, Merkez
Ynetim Kurulu iin aday olacak bir kiide bulunmas gereken nitelikleri tayan bir kii saymyoruz.[sayfa 104]
* Benim hesabmca, mektupta sz edilen gn, sal gnyd. Toplant, sal akam,
yani kongrenin 28inci oturumundan sonra yapld. Bu tarih ok nemli. Martov yoldan,
merkez kurullarnn kimlerden kurulaca konusunda deil de nasl birer rgt olaca
konusunda blndmz yolundaki grn, bu nokta, belgesel olarak rtmeye
yeter. Bu, benim konu zerinde, Birlik Kongresinde ve Yazkuruluna Mektupta yaptm
aklamann doruluunun da belgesel kantdr. Kongrenin 28inci oturumundan sonra
Martov ve Starover yoldalar bol bol haksz oportnizm sulamasndan sz etmiler, ama
konseyin kimlerden kurulaca ya da merkez kurullarna ye arma konusundaki gr
ayrlklar zerinde (ki bunlar 25inci, 26nci ve 27nci oturumlarda tarttk) tek szck
bile sylememilerdir.
88
V. . Lenin
Ayn zamanda belirtmek isteriz ki, Merkez Ynetim Kurulu adaylar iin bir grmeye giriimizin, merkez yayn organnn yazkurulunun kimlerden kurulaca sorunuyla hi bir ilintisi yoktur; nk bu konuda (yazkurulunun kimlerden kurulaca konusunda) herhangi bir
grmeye girmeye hazr deiliz.
Yoldalar adna
Martov ve Starover
ekien taraflarn dnce yapsn ve tartmann niteliini

doruca ortaya koyan bu mektup, bizi, bir anda, henz balayan
blnmenin tam ortasna getirmekte ve o tartmann gerek
nedenlerini gzler nne sermektedir. ounluun grn kabul etmeyi reddeden ve kongrede taraf kazanma zgrln ye
tutan (kukusuz buna sonuna kadar haklar vardr) skra rgt
aznl, yine de ounluun temsilcilerini, onlarn zel toplantsna kendilerinin de alnmasna inandrmaya almlardr; Doaldr
ki, bu elendirici istek, bizim toplantmzda (mektup kukusuz,
toplantda okundu) yalnzca glmseme ve omuz silkiiyle karlanm, haksz oportnizm sulamalar hakknda isteri snrna
varan yaygaraya ise kahkahayla glnmtr. Ama ilkin Martovla
Staroverin ac yaknmalarn madde madde ele alalm.
Liste onlara yanl olarak atfedilmi, siyasal tutumlar yanl
gsterilmi. Ama Martovun da bizzat itiraf ettii gibi (Birlik tutanaklar, s. 64), listeyi hazrlayann kendisi olmad yolundaki ifadesinin doruluundan kukulanmak, benim aklmn kesinden gemedi. Genel olarak, liste hazrlamann, konuyla hi bir ilgisi bulunmamaktadr. Listenin baz iskraclar ya da merkezin baz temsilcileri tarafndan hazrlanm olmasnn hi mi hi nemi yoktur.
Bu, yalnzca bir tahmin ya da varsaym olsa bile, asl nemli olan
ey, bandan sonuna imdiki aznln mensuplarndan oluturulan
bu listenin kongrede datlm olmasdr. Son olarak, bunlardan
da nemlisi udur: yolda Martov, imdi memnunlukla [sayfa 105]
karlamak durumunda bulunduu byle bir listeyle iliii bulunmadn kongrede byk bir iddetle sylemek zorunda kalmtr.
nsanlarn ve hiziplerin, iki ay gibi bir sre iinde, mfterice dedikodular diye feryadetmekten, mfterice saylan bu listede yer alan
adaylar parti merkez kurullarna zorla kabul ettirmeye almak
gibi bir tutuma dnme kararszln gstermelerine, hi bir ey
V. . Lenin
89
bundan daha arpc bir rnek olamaz.*

Bu liste, demiti yolda Martov Birlik kongresinde, bizim
bir yandan Yujni Raboiyle bir yandan Bundla, dorudan anlama
anlamnda bir koalisyon iinde olduumuz anlamna gelmektedir,
siyasal bakmdan bunu ifade etmektedir. (Birlik tutanaklar, s.
64.) Bu doru deildir. nk, birincisi, bir tek bundcuyu bile iine
almayan bir liste zerinde Bund, herhangi bir anlamaya girmezdi; ikincisi, Bundu bir yana brakalm, Yujni Raboi grubu ile dorudan bir anlamaya (Martovun utan verici diye dnd anlamaya) girilmesi diye bir sorun yoktu, olamazd. Szkonusu olan
bir anlama deil, koalisyondu; Martov yoldan bir pazarlk yapm
olmas deil, tzn birinci maddesi zerinde yapt hataya sarlan iskraclara-kar olanlarn ve kararszlarn, kongrenin ilk yarsnda kendileriyle savat bu kiilerin desteine el amak durumunda kalmasyd. Aktardm mektup, yaknmann kknn,
ak ve stelik haksz oportnizm sulamasnda yattn, sugtrmez biimde ortaya koymaktadr. Benim Yazkuruluna Mektupda
ortaya koyduum uyarya karn, yangn krkleyen ve yolda
Martovun imdi dikkatle uzak durmaya alt bu sulama iki
ynlyd. Birincisi, tzn birinci maddesi zerindeki grmeler
srasnda, birinci maddenin bizi, oportnizmin her trl temsilcilerinden uzak tutma sorunu olduunu ve benim maddemin, oportnistlerin partiyi istila [sayfa 106] etmesine kar bir siper oluu nedeniyle, yalnzca bu nedenle bile olsa, oportnizmin btn dmanlarnn oyunu almas gerektiini szn saknmakszn belirtmiti.
(Kongre tutanaklar, s. 246.) Her ne kadar ben biraz yumuattysam
da (kongre tutanaklar, s. 250)** bu kuvvetli szler heyecan yaratt.
Rusov (tutanaklar, s. 247), Trotski (tutanaklar, s. 248) ve Akimov
(tutanaklar, s. 253) yoldalar, konumalarnda bu heyecan aka
dile getirdiler. Bizim parlamentomuzun kulisinde Plehanovun
tezi zerinde hararetli yorumlar yapld ve birinci madde zerindeki sonu gelmez tartmalarda o tez bin trl deiiklie uratld.
Ama bizim sevgili yoldalarmz, kendi davalarn deerince savunacak yerde, gln bir gadre uramlk havasna brndler ve
* Yolda Gusev ve yolda Deutch olayn haber aldmz zaman ben bu satrlar
yazmtm. Bu olay kitabn sonundaki ekte ayrca ele alacam.
** Bkz: Lenin, Parti Tzne likin Tartmalarda kinci Konuma. 2 (15) Austos,
Collected Works, Vol. 6, s. 501-502. -Ed.
90
V. . Lenin
hatta ii, haksz oportnizm sulamas zerinde yazl yaknmalara kadar vardrdlar!
Bu kiilerin, herkesin gz nnde yaplacak ak bir
tartmann taze rzgrna dayanamayacak olan dar grup anlaylar
ve parti yesi olarak gsterdikleri artc toyluk, burada aka
ortaya kyor. Bu anlay, bir atasznde de ifade edildii gibi,
Ruslarn yakndan bildii bir anlaytr: ya ceketini kar dvelim,
ya elini ver baralm! Bu insanlar, iine kapal dar bir evrenin, bir
sra kkn yalnzlna ylesine almlardr ki, herhangi biri,
serbest ve ak bir arenada, kendi sorumluluunu bilerek, ekinmeden aka konutuu zaman neredeyse baylacak gibi olurlar.
Oportnizm sulamas! Kime kar? Emein Kurtuluu grubuna,
onun ounluuna kar daha rkn bir ey dnebiliyor musunuz? Ya bu temizlenemez hakaret yznden partiyi bleceksin,
ya da sra kkn devam etmesini salayarak bu i tatszl
rtbas edeceksin bu ikinci seenek, incelemekte olduumuz
mektupta ak-seik ortadadr, Aydn bireycilii ve grup anlay,
parti nnde [sayfa 107] aka konuma gereiyle atmaya dmtr. Alman partisinde, byle bir samalk, byle bir kavga ve
haksz oportnizm sulamas hakknda byle bir yaknma dnebilir misiniz? Orada, proletarya rgt ve disiplini, onlar, bylesi
aydn kaypaklndan, uzun sre nce vazgeirmitir. rnein kimse
Liebknechte kar derin bir saygdan baka bir ey duymaz; ama
1895 kongresinde[25] ,tarm sorunu zerinde, Liebknecht (Bebelle
birlikte) kendisini, ad ktye km Vollmar ve arkadalarnn biimsiz dostluu iinde bulunca aka oportnizmle sulanm
olmaktan tr yaknsayd, herkes ona glerdi. Liebknechtin ad,
Alman ii snf hareketinin tarihiyle ayrlmaz biimde baldr;
kuku yok ki bu, olduka kk ve zel bir konuda oportnizme
sapt iin deil, buna karn byledir. Ayn biimde, savamn
btn sertliine karn, rnein Akselrod yoldan ad, her sosyaldemokrat Rusa sayg telkin eder ve her zaman edecektir; bu, Akselrod yolda, partimizin ikinci kongresinde, oportnist bir fikri savunduu Birliin ikinci kongresinde, eski anarist zrvalar tazeleyip ortaya kard iin deil, buna, karn byledir. steriye, kavgaya
ve Emein Kurtuluu grubunun ounluuna kar haksz oportnizm sulamas yznden partinin blnmesine, yalnzca, ya ceketini kar dvelim, ya elini ver baralm mantn tayan
V. . Lenin
91
darkafal bir hizip anlay neden olabilir.

Bu korkun sulamann teki yn de bir ncekiyle iten
bantldr (Martov yolda, Birlik kongresinde [s. 63] bu olayn bir
ynn rtbas etmeye, ondan zenle saknmaya almtr). Bu
ikinci yn, gerekte, tzn birinci maddesiyle ilgili olarak ortaya
kmaya balayan koalisyonla, iskraclara-kar olanlarn ve iki taraf arasnda yalpalayanlarn yolda Martovla yaptklar koalisyonla
ilikilidir. Doal olarak, Martov yoldala iskraclara-kar olanlar
arasnda, dolayl ya da dolaysz bir anlama yoktu, olamazd; hi
kimse, onun byle bir anlamaya girdiinden kukulanm deildir. [sayfa 108] O yalnzca korktuu iin byle sand. Ama siyasal bakmdan onun yanlgs, oportnizme kapldklarndan kuku
duyulmayanlarn, onun evresinde salam ve sk bir ounluk
(imdi, yalnzca yedi temsilcinin raslant trnden ekilii sonucu
aznlk haline gelen bir ounluk) oluturmaya balamas gereinde kendini gstermitir. Biz bu koalisyona, birinci madde konusundan hemen sonra hem kongrede (Pavlovi yoldan, daha nce
aktarlm olan ifadesine baknz: kongre tutanaklar, s. 255), hem
de skra rgt iinde (anmsadma gre Plehanov bu noktaya
zellikle dokunmutur) aktan deindik. Klara Zetkinin 1895de
Bebelle Liebknechte Es tut mir in der Seele weh, dass ich dich in
der Gesellschaft seh (Sizi [Bebeli] byle bir arkadalar [Vollmar
ve arkadalar] topluluu iinde grmek beni derinden yaralyor)[26]
szyle bizim szlerimiz ayndr ve harfi harfine birbirini tutmaktadr. Bebelle Liebknechtin, Kautskyye ve Zetkine, haksz oportnizm sulamasndan yaknan isterik bir mesaj gndermemi olmalar, inann pek garip...
Merkez Ynetim Kurulu adaylar listesine gelince, Martov
yoldan, Birlik kongresinde, bizimle bir anlamaya varmann henz
kesinlikle reddedilmi olmadn sylerken dt yanlgy bu
mektup gsteriyor bu, siyasal bir savamda, belgelere dayanmak yerine, sylenmi szleri bellee dayanarak yinelemenin, ne
denli basiretsizce olduunun bir baka rneidir. in aslnda aznlk, ounlua ultimatom verecek kadar alakgnllyd: Aznlktan iki aday ve ounluktan da bir aday (dorusunu sylemek
gerekirse, bir uzlama ve yalnzca bir dn olarak!) aln. Bu rknt verici bir ey, ama gerek. Ve bu gerek, ounluun, adaylar
kongrenin yalnzca bir yarsnn temsilcileri arasndan derledii ve
92
V. . Lenin
o yar tarafndan seilmelerini salad yolunda. imdilerde yaylan

masallarn ne denli sama olduunu aka gstermektedir. Tam
tersi: martovcular, [sayfa 109] kiiden birini bize yalnzca dn olarak ltfetmilerdi; bu esiz dn kabul etmeyiimiz sonucu,
btn iskemlelerin kendi adaylar tarafndan doldurulmasn istediler! zel toplantmzda martovcularn alakgnlllne bol bol
gldk ve kendi listemizi hazrladk: Glebov Travinski (daha sonra Merkez Ynetim Kuruluna seilmitir) Popov. Sonuncu adayn
yerine daha sonra (yine 24lerin zel toplantsnda) yolda Vasilyevi
(daha sonra Merkez Ynetim Kuruluna seilmitir) koyduk. nk
Popov, ilkin zel bir grmede ve ardndan kongrede aka
(tutanaklar, s.338) bizim listemizde olmay reddetti.
in gerek yz budur.
Alakgnll aznlk, alakgnlllkle, ounlukta olmay
istedi. Bu alakgnll istek kabul edilmeyince, aznlk bir btn
olarak ekilmeyi ve kavgaya girimeyi yeledi. Ama hala ounluun uzlamazlndan papavari sz edenler var!
Kongrede herkese ak olan taraftar kazanma arenasnda
kavgaya tutuan aznlk, ounlua elendirici ultimatomlar verdi. Yenilgiye uradktan sonra da kahramanlarmz alayp szlanmaya ve skynetim yaygaras koparmaya baladlar. Voila tout. *
Yazkurulu kadrosunun kuruluunu deitirmeye niyetlendiimiz yolundaki dehetli sulama da (yirmidrt kiilik zel toplantmzda) glmsemeyle karland: kongrenin ta bandan beri,
hatta kongreden nce, bir balang ls seerek, yazkurulunu
yeniden kurmay ngren bir plann var olduunu herkes ok iyi
biliyordu (kongrede yazkurulunun seimine sra geldii zaman,
bu konuyu ayrntlaryla anlatacam). Aznln iskraclara-kar
olanlarla koalisyonu bu plann doruluunu ahane bir biimde
gsterdikten sonra, onlarn korkuya kaplm olmalar bizi artmad
[sayfa 110] bu ok doald. Kukusuz, kongrede savamakszn, kendi isteimizle, kendimizi aznla evirecek bir neriyi ciddiye alamazdk; haksz oportnizm sulamalar konusunda inanlmaz
bir fkeye kaplanlarn yazd mektubu da ciddiye alamazdk. Onlarn particilik duygusunun, ksa srede, kinlerini kusma doal
arzusunu bastracan gvenle umduk.[sayfa 111]
* te hepsi bu. -.
V. . Lenin
93
K. TZK ZERNDEK GRMELERN DEVAMI

KONSEYN KURULUU
TZN sonraki maddeleri, ayrntlar zerinde, rgt ilkeleri zerinde olduundan daha fazla anlamazla yolat. Kongrenin 24nc oturumu, batan sona, parti kongrelerinde temsil edilme sorununa ayrld ve bir kez daha tm iskraclarn ortak planna
kar, bundcularla (Goldblatt ve Lieber, tutanaklar, s. 258-259) Akimov yolda, yine kesin ve kararl bir savam verdiler. Akimov yolda, vlesi bir itenlikle, kongredeki grevini yle aklad: Her
konutuumda, kantlarmn yoldalar etkilemeyeceini, ama tam
tersine, savunmaya altm konuya zarar vereceini ok iyi biliyorum. (Tutanaklar, s. 261.) Tzn birinci maddesinden hemen sonra, bu tr zekice bir ifade ok yerindeydi; [sayfa 112] yalnzca
94
V. . Lenin
tam tersine sz yerinde deildi, nk yolda Akimov, baz konulara zarar verebilmekle kalmyor, ama ayn zamanda, yani byle
yaparak, laf cambazlna eilim duyan yoldalar etkiliyordu, hani
u ok tutarsz iskraclar...
Evet, tzn, kongrelerde temsil edilmenin koullarn gsteren nc maddesi, sonunda yedi ekimsere anlalan iskraclara-kar olanlar kar ounlukla kabul edildi (tutanaklar, s.
263).
Kongrede 25inci oturumun byk ksmn alan, konseyin
kuruluuna ilikin savlar, saysz nerge erevesinde, ok sayda
gruplamann varln ortaya koydu. Abramsonla aryov, konsey
plann, tmden reddettiler. Panin, konseyi zellikle bir hakem kuruluna dntrmekte direndi, bu nedenle de gayet tutarl olarak,
konseyin yksek bir kurul olduu ve yelerinden herhangi ikisinin
istei zerine toplantya arlabilecei hkmnn maddeden karlmasn nerdi.* Hertz ve Rusov, tzk komisyonunun be yesi tarafndan nerilen ynteme ek olarak, konseyin kuruluu
hakknda farkl yntemler savundular.
Konu geldi, konseyin ilevlerinin tanmlanmasna dayand:
Konsey bir hakem kurulu mu, yoksa partinin yksek bir kurulu mu
olacakt? Pann yolda, belirttiim gibi, bandan sonuna kadar,
birinci grten yanayd; ama tek bana kald. Martov yolda bu
dnceye iddetle kar durdu: Ben, konsey yksek bir kuruldur ifadesinin maddeden karlmasna ilikin nergenin reddedilmesini neriyorum. Bizim metnimiz [yani konseyin grevlerine
ilikin [sayfa 113] olarak, tzk komisyonunda, zerinde gr birliine vardmz metin], konseyin, partinin yksek bir kurulu haline
dnmesi olasln, bile bile ak brakmaktadr. nk bize gre
konsey, yalnzca bir uzlatrma kurulu deildir. Gene de konseyin
yaps, Martov yolda tarafndan nerildii ekliyle, bir uzlatrma
kurulu ya da hakem kuruluydu: merkez organlarn herbirinden
alnacak ikier ye ve bu drt ye tarafndan seilecek beinci
* Anlaldna gre Starover yolda da Panin Yoldan grne eilim gstermekteydi. Arada bir fark vard: Panin yolda ne istediini gayet iyi bilmekteydi, tutarl bir tutumla, konseyi bir hakem kuruluna ya da bir uzlatrma kuruluna dntrmeyi amalayan
nergeler veriyordu. Oysa Starover yolda, tasarya gre, konseyin ancak taraflarn istei
zerine toplanabileceini syledii zaman, ne istediini bilmediini ortaya koydu (tutanaklar, s. 266). Halbuki dedii doru deildi.
V. . Lenin
95
yeden kuruluyordu. Konseyin, deil byle kurulmas, Rusov ve

Hertz yoldalarn nerisi zerine kongrece kabul edilen ekil bile
(beinci yenin kongre tarafndan seilmesi ekli) salt uzlama ya
da araclk amacna yant verebilecek nitelikte deildir. Konseyin
bu tr kuruluu ile, onun, partinin en yksek kurulu haline gelme
misyonu arasnda, uzlamaz bir eliki vardr. Yksek parti kurulunun yaps srekli olmal, merkez organlarndaki raslant trnden
deiikliklere (bazan tutuklamalarn yolat deiiklere) bal bulunmamaldr. Yksek kurul, dorudan doruya parti kongresine
bal olmaldr, gcn, kongreye bal teki iki kuruldan deil,
kongreden almaldr. Yksek kurul, parti kongresince bilinen kiilerden olumaldr. Son olarak yksek kurul, varl kadere kalm
bir biimde rgtlenmemelidir beinci yenin seiminde iki kurul anlamaya varamazsa, parti, byle bir yksek kuruldan yoksun
kalr. Buna itiraz edildi: 1) Eer be yeden biri ekimser kalr,
teki drt ye de eit olarak ikiye blnrse, durum yine kmaza
girer (Egorov). Bu itiraz temelsizdir, nk, karar alma olanakszlnn, zaman zaman herhangi bir kurul iin kanlmaz oluu
baka eydir, bir kurulun kurulmasnn olanakszl daha baka
bir ey. 2) kinci itiraz: Konsey gibi bir kurul beinci yeyi seme
gcnde olmadn gsterirse, bu onun genel olarak baarsz olduunu ortaya koyar (Zasuli). Ama burada sorun konseyin baarsz olup olmamas sorunu deil, yksek kurulun kurulamamas
sorunudur: beinci [sayfa 114] ye seilemedike konsey olmayacaktr, herhangi bir kurul olmayacaktr, ve bu nedenle kurulun baarl
olup olmad sorusu ortaya kmayacaktr. 3) Son olarak, eer
zorluk, zerinde daha yksek bir parti organ bulunan herhangi bir
kurulu kurmakta kendini gsteriyorsa, bunun aresinin bulunabilecei sylendi; ivedi durumlarda daha yksek organ, u ya da bu
yolda, bu boluu doldurabilirdi. Ama konseyin stnde kongreden baka organ yoktur; bu nedenle, tz, konseyin kuruluunu
olanaksz hale getirebilecek bir biimde hazrlamak, ak mantkszlk olurdu.
Bu sorun zerinde kongrede yaptm ksa iki konumada
(tutanaklar, s. 267 ve 269), Martovun ve onun nerisini savunan
teki yoldalarn ne srdkleri bu iki yanl itiraz incelemekle
yetindim. Merkez yayn organnn, ya da Merkez Ynetim Kurulunun konseye egemen olmas konusuna gelince, buna deinme-
96
V. . Lenin
dim bile. Bu sorun daha kongrenin 14nc oturumunda (tutanaklar, s. 157) Yolda Akimov tarafndan ortaya atlmt; merkez yayn
organnn egemenlik kurmasnn tehlikesinden szeden ilk kii o
olmutu; Martov ve Akselrod yoldalarla teki yoldalar, kongreden sonra, Merkez Ynetim Kurulunu ounluun, yazkurulunun bir arac haline dntrmek istedii sama ve demagojik hikayesini icad ettikleri zaman, yalnzca Akimovun izinden gitmi
oldular. Yolda Martov, Skynetiminde bu konuyu ele ald zaman, onu ilk kez ortaya atann kim olduunu anmaktan alakgnlllkle kand!
Merkez yayn organnn, Merkez Ynetim Kurulu zerinde
egemenlik kuraca sorununun kongrede tm olarak nasl ele alndn renmek isteyen ve ba-sonu krplarak, znden yoksunlatrlm ksa alntlarla yetinmeyen herhangi bir kii, yolda Martovun
sorunu nasl arpttn kolayca grebilir. Merkez yayn organnn
etkisini zayflatmak iin partinin en tepesinde ok kat bir merkeziyetilik ki bu sistemin [Akimov sisteminin] asl anlam [sayfa 115]
budur (tutanaklar, s. 154, italikler benim) isteyen yolda Akimovun grlerine kar, daha 14nc oturumda polemie girien
kii yolda Popovdan bakas deildi. Byle bir merkeziyetilii
savunmak yle dursun diye ekledi yolda Popov, btn gcmle o merkeziyetilie kar savamaya hazrm; nk o oportnizmin bayradr. te merkez yayn organnn Merkez Ynetim
Kurulu zerinde egemenlik kuraca nl sorununun kk buradadr; imdi yolda Martovun, bu sorunun gerek kayna hakknda
susma gereini duymasnda, bu bakmdan alacak bir ey yoktur. Merkez yayn organnn egemenlik kuracana dair Akimovun
yapt konumann oportnist niteliini yolda Popov bile grmt.* Kendisini yolda Akimovdan btn btn ayr tutabilmek iin
* Ne Yolda Popov, ne yolda Martov yolda Akimova oportnist demekten ekinmi
deillerdir; ancak dillerin eitliiyle ya da birinci maddeyle ilgili olarak, oportnist unvan
kendilerine kar da kullanlmaya balaynca, kzmaya ve itiraz etmeye koyulmulardr.
Bununla birlikte, yolda Akimov -ki yolda Martov onun izinden gitmitir- parti kongresinde,
Martovla rekasnn Birlik Kongresinde davrandndan ok daha gururlu, ok daha
erkeke davranmtr. Akimov yolda parti kongresinde yle demitir: Bana burada
oportnist dendi. Bunu tahkir edici, saldrgan bir terim olarak kabul ediyorum. Bunu hak
edecek bir ey yaptma inanmyorum. Ama protesto da etmiyorum. (s. 296.) Acaba
Martov ve Starover yoldalar, haksz oportnizm sulamalarna kar ynelttikleri kendi
protestolarna katlmaya yolda Akimovu da ardlar da katlmad m dersiniz?
V. . Lenin
97
yolda Popov kesin bir ifadeyle yle demiti: Bu merkez kurulunda [konseyde], yazkurulundan , Merkez Ynetim Kurulundan iki kii bulunsun. Bu ikinci dereceden bir sorundur. [talikler
benim.] nemli olan ey, nderliin, partinin yksek nderliinin
bir kaynaktan kmasdr. (Tutanaklar, s. 155.) Yolda Akimov itiraz etti: Tasarda, yazkurulunun srekli, buna karlk Merkez Ynetim Kurulunun deiebilir olmas gibi bir nedenden tr bile
olsa, merkez yayn organnn egemenlii gven altna alnmtr
(tutanaklar, s. 157) dedi. nderlerin yalnzca ilke sorunlarnda srekliliine ilikin olan (ki bu olaandr ve arzu edilir), ama bamszln yokedilmesi ya da [sayfa 116] bamszla mdahale anlamnda
bir egemenlii hi bir biimde ifade etmeyen bir sav bu. Merkez
Ynetim Kurulunun yeterince bamsz olmad hikayesini yayarak, merkez kurullarnn kuruluundan duyduu honutsuzluu
maskeleyen aznla henz o sralarda balanm olmayan yolda
Popov, Akimov yoldaa gayet mantkl bir biimde yle demiti:
Ben bunun [konseyin], partinin ynlendirici merkezi olarak grlmesini neriyorum; o zaman, konseyde merkez yayn organndan
m, yoksa Merkez Ynetim Kurulundan m daha fazla temsilci bulunaca sorunu tamamen nemsiz hale gelecektir. (Tutanaklar,
s. 157-158, italikler benim.)
25inci oturumda konseyin kuruluuna ilikin grmeler
yeniden balad zaman, yolda Pavlovi eski tartmay srdrd; merkez yayn organnn daha istikrarl olmas nedeniyle Merkez Ynetim Kurulu zerinde stnl olmasndan yana olduunu
bildirdi (tutanaklar, s. 264). Pavloviin kastettii istikrar, ilke sorunlarnda istikrard. Yolda Martov da Pavlovii byle anlamt. Gerekten de yolda Pavloviten hemen sonra konuan yolda Martov,
bir kurulun teki zerindeki egemenliini nceden saptamann
gereksiz olduunu syledi, Merkez Ynetim Kurulu yelerinden
birinin yurtdnda oturmas sayesinde, ilke sorunlarnda Merkez
Ynetim Kurulunun istikrarnn bir lye kadar korunabileceine
iaret etti (tutanaklar, s. 264). Buraya kadar, ilke sorunlarnda istikrar ve o istikrarn korunmasyla, Merkez Ynetim Kurulunun bamszlnn ve inisiyatifinin korunmas arasnda henz demagojik bir
karklk yapmak szkonusu deil. Kongreden bu yana pratikte
yolda Martovun koz as haline gelen bu karkl kongrede yalnzca yolda Akimov daha ilerilere gtrd. Daha o sralarda Arak-
98
V. . Lenin
eyev anlaynda bir tzkten[27] szeden Akimov (tutanaklar, s.

268) yle diyordu: Eer parti konseyinin yesi merkez yayn
organndan olursa, o zaman [sayfa 117] Merkez Ynetim Kurulu, yazkurulunun basit bir aleti haline dner. [talikler benim.] Yurtdnda
oturan kii, partinin btn [!!] almalarn dzenleme hakkn
snrsz [!!] bir ekilde eline geirmi olur. Gvenlikleri salama
alnr ve bu nedenle gleri yaamboyu srer. (Tutanaklar, s. 268.)
te yolda Pavloviin konuyu yeniden ele almasna ve skra tarafndan temsil edilen ilkelerin saflndan ve istikrarndan yana
olduunu belirtmesine neden olan ey, yolda Akimovun, bu konumasyd; ideolojik nderlii tm partinin almalarna mdahale diye niteleyen (ve kongreden sonra yolda Akselroda teokrasi hakkndaki konumasnda ucuz bir silah salayan) bu kesinlikle sama ve demagojik konumayd. Yolda Pavlovi Merkez yayn organnn yazkuruluna stnlk salayarak bu ilkeleri
pekitirmek istiyorum dedi (tutanaklar, s. 268).
Merkez yayn organnn Merkez Ynetim Kurulu zerinde
egemenlik kurmas sorununun asl budur. Akselrod ve Martov yoldalarn bu nl ilke ayrl, yolda Akimovun oportnist ve demagojik konumasn yinelemekten baka bir ey deildir. Akimovun o konumasnn gerek niteliini, merkez kurullarnn kuruluu sorununda yenilgiyi henz tatmad gnlerde yolda Popov
bile aka grmtr!
*
Konseyin kuruluu sorununu zetlersek, benim Yazkuruluna Mektupta bu konuya degin ifademin elikili ve yanl olduunu kantlamak zere, yolda Martovun Skynetiminde
gsterdii abalara karn, kongre tutanaklar aka gsteriyor ki,
birinci maddeyle karlatrld zaman, bu sorun gerekten bir
ayrnt niteliindedir; hemen hemen yalnzca partinin merkez
kurullarnn kuruluunu tarttmza dair Kongremiz (skra. n
53) balkl yazda ne srlen iddia, tam bir tahriftir. Bu makalenin yazar, [sayfa 118] birinci madde zerindeki ekimeyi tmden bilmezlikten geldii iin, bu tahrif, stelik de irkindir. Ayrca, konseyin
kuruluu konusunda iskraclarn belli bir gruplamaya gitmediklerini de tutanaklar dorulamaktadr: bu konuda ad okunarak oyla-
V. . Lenin
99
ma yaplmamtr; Martov, Paninden ayrlmtr; ben ve Popov ortak

bir ortam bulmuuzdur; Egorov ve Gusev ayr bir tutum taknmlardr, vb.. Son olarak, benim (yurtd Devrimci Sosyal-Demokrasi
Birlii kongresinde yaptm) son konumamda, martovcularn iskraclara-kar olanlarla kurduu koalisyonun gittike glenerek
gelitiine dair szlerimin ne kadar doru olduunu, yolda Martovla yolda Akselrodun imdi herkesin grd ekilde bu sorunda da yolda Akimova doru kaymalar bir kez daha kantlamtr. [sayfa 119]
100
V. . Lenin
L. TZK GRMELERNN TAMAMLANMASI

MERKEZ KURULLARINA YE AIRMA
RABOEYE DYELO TEMSLCLERNN EKL
TZK zerinde daha sonraki grmelerden (kongrenin

26nci oturumu), yalnzca, Merkez Ynetim Kurulunun yetkisini snrlama sorununa ilikin olanlarn sz edilmeye deer. nk bu
grmeler, martovcularn imdi ar merkeziyetilie ynelttikleri
saldrlarn niteliine k tutmaktadr. Egorov ve Popov yoldalar,
kendilerinin ya da destekledikleri kiilerin aday oluuna bakmakszn, merkeziyetiliin snrlandrlmas iin daha byk bir inanla aba gstermilerdir. Sorun henz tzk komisyonundayken,
bu yoldalar Merkez Ynetim Kurulunun yerel ynetim kurullarn
fesih hakknn, konseyin onay kouluna balanmasn, ayrca bu
hakkn kullanlaca durumlarn belirtilmesini [sayfa 120] nerdiler
V. . Lenin
101
(tutanaklar, s. 272, not 1). Buna tzk komisyonunun yesi

(Glebov, Martov, ben) kar durdu; kongrede bizim grmz
yolda Martov savundu (tutanaklar, s. 273), bir rgtn feshi gibi
ok ciddi bir sorunda karar vermeden nce Merkez Ynetim Kurulunun durumu elbette inceleyeceini syleyerek Egorovla Popovu
yantlad. Grdnz gibi, o sralarda yolda Martov, merkeziyetilie kart olan her plana henz kulaklarn tkyordu. Kongre de
Egorovla Popovun nerisini reddetti. Ne yazk ki tutanaklarda nergenin ka oyla reddedildii belirtilmiyor.
Kongrede Martov yolda ayrca rgtleme szcnn yerine onaylama szcnn kullanlmasna da karyd [Merkez
Ynetim Kurulu, kurullar rgtler, vb. parti tz, madde 6], Merkez Ynetim Kuruluna rgtleme hakk da tannmaldr diyordu.
Yolda Martovun o zamanlar syledii buydu; birlik kongresinde
kefettii, rgtleme kavram onaylamay iermez eklindeki harikulade fikir henz kafasnda parlamamt.
Bu iki noktann dnda, tzn 5-11inci maddeleri zerindeki grmeler (tutanaklar, s. 273-276), ayrntlar zerindeki ufaktefek tartmalara zg kald, pek ilgin deildi. Ardndan, sra 12nci
maddeye geldi. Bu madde, genel olarak btn parti organlarna ve
zel olarak merkez organlarna ortaklaa ye arlmasyla ilgiliydi. Komisyon, ye arm iin, gerekli ounluu te-ikiden
bete-drde ykseltmeyi neriyordu. Komisyonun raporunu sunan
Glebov, Merkez Ynetim Kuruluna ye arma kararlarnn oybirliiyle alnmasn nerdi. Uyuumsuzluklarn istenir bir ey olmadn kabul eden yolda Egorov, gerekeli bir vetonun bulunmad
durumlarda basit ounlukla yetinilmesinden yana kt. Yolda
Popov, komisyonun grne de, Egorov yoldan grne de
katlmad, ya (veto hakk olmakszn) basit ounluk esasnn, ya
da oybirlii esasnn kabuln istedi. Yolda Martov, ne komisyona, ne Glebova, [sayfa 121] ne Egorova, ne de Popova katld; oybirliine, (te-iki lehine) bete-drde ve karlkl olarak ye armaya, yani merkez yayn organ yazkurulunun Merkez Ynetim
Kuruluna ve Merkez Ynetim Kurulunun yazkuruluna ye arlmasn protesto etme hakkna (ye armada karlkl denetim
hakkna) karyd.
Okurlarn grecei zere, gruplamalar hayli deiik renkler
tayordu; farkllk o kadar oktu ki, neredeyse her temsilcinin
102
V. . Lenin
gr hemen hemen kendine zgyd!

yle diyordu yolda Martov: stenmeyen kiilerle almann psikolojik bakmdan olanakszln kabul ederim. Ama rgtmzn gl ve etkin olmas da nemlidir... Merkez Ynetim Kuruluyla merkez yayn organ yazkurulunun, ye seimi konusunda,
birbirleri zerinde karlkl denetim hakk bulunmasna gerek yoktur. Ben buna, birinin, tekine ait alanda yeterli olmadn dndm iin kar kyor deilim. Hayr! rnein merkez yayn organnn yazkurulu, diyelim Bay Nadejdinin Merkez Ynetim Kuruluna seilip seilmemesi konusunda, Merkez Ynetim Kuruluna tavsiyede bulunabilir. Karlkl ye arma iine itiraz ediyorum, nk her iki taraf da sinirlendirici bir krtasiyecilik yaratmak istemiyorum.
Ben yle itiraz ettim: Burada iki sorun var. Birincisi, gerekli ounluk sorunudur. Ben bu ounluun bete-drtten, teikiye indirilmesine karym. Gerekeli bir protesto koulu da uygun
deildir, ona da karym. Greceli olarak, daha nemli sorun ikinci sorundur, Merkez Ynetim Kuruluyla merkez yayn organnn,
ye arma iinde karlkl denetim hakk sorunudur. ki merkez
organnn karlkl rzas, uyuumun esasl bir kouludur. Burada
araya giren ey, iki-merkez organ arasnda olas bir kopmadr.
Blnmeyi istemeyenler, uyuumu gven altna alma endiesini
tamaldrlar. Parti tarihinden bildiimiz gibi, aramzda, blnmeye
neden olan kiiler bulunmutur. [sayfa 122] Bu bir ilke sorunudur, ok
nemli bir sorundur, partinin tm geleceinin dayand bir sorundur. (Tutanaklar, s. 276-277.) Yolda Martovun zel ve ciddi bir
nem atfettii konumamn zetinin tam metni, kongrede tutanaklara getii ekliyle budur. Geri ciddi bir nem atfetmitir ama,
yolda Martov, ne yazk ki, bu konumam, kongrede yapld zamanki tm siyasal durum ve grmeye balantl olarak deerlendirme zahmetine katlanmamtr.
Burada ortaya kan ilk soru, benim ilk tasarmda (bkz: s.
394, madde 11)* niin yalnzca te-iki ounluu yeterli grdm ve merkez organlarna ye arma iinde karlkl denetimi
neden istemediim sorusudur. Benden hemen sonra konuan yolda Trotski (tutanaklar, s. 277) hemen bu soruyu ortaya atmtr.
* Bkz: Lenin, Collected Works, vol. 6, s. 411. Ed.
V. . Lenin
103
Bu soru, benim. Birlik Kongresinde yaptm konumada ve

yolda Pavloviin ikinci kongreye ilikin mektubunda yantlanmtr.
Birlik Kongresinde, tzn birinci maddesinin ana krdn
ve ift dmle salamca balanmas gerektiini syledim. Bu
ifadeyle, her eyden nce, salt teorik bir sorunda Martovun bir
oportnist olduunu kantladn ve onun yanlgsn Lieberle
Akimovun batac ettiklerini kastediyordum. kincisi, martovcularn (yani, nemsiz bir iskrac aznln) iskraclara-kar olanlarla
kurduu koalisyonun, onlara, merkez organlarnn kimlerden kurulacana ilikin oylamada, kongrede bir ounluk saladn kastediyordum. Burada, uyuum gereini vurgulayarak ve blnmeye
neden olan kiiler hakknda uyarda bulunarak yaptm konuma
da, merkez kurullarnn hangi kiilerden kurulacana dairdi. Bu
uyar, ilke olarak gerekten nemliydi, nk (btn sorunlar ve
btn adaylar, pratik olarak en yakndan bildii iin merkez organlarnn kiisel kuruluu konusunda, kukusuz en uygun kararlar verebilecek olan) skra rgt, bu konuda gerekli tavsiyelerde
[sayfa 123] bulunmu, kuku uyandran adaylarla ilgili olarak bildiimiz
karar almt. Hem ahlaksal adan, hem yeterlilii (yani bir yargya varma yetenei) bakmndan, bu nazik konuda sonsz skra
rgtnde olmalyd. Ama resmen, hi kuku yok ki, Martov, skra
rgtnn ounluuna kar Lieberlerle Akimovlara yanama
hakkna sahipti. O Akimov ki, birinci madde zerindeki parlak
konumasnda, dikkate deer bir aklk ve aklllkla, iskraclar
arasnda, ortak skra amacna ulama yntemlerinde ne zaman
bir farkllk grse, bile bile, bilinli olarak daha kt olan yntemden yana oy kullandn, nk kendi amalarnn, iskraclarn
amacna tamamen ters dtn sylemiti. Bu nedenle, yolda
Martovun niyet ve arzusu ne olursa olsun, Lieberlerle Akimov
larn desteini saklayacak olan eyin, merkez kurumlarnn en kt
biimde kurulmasna yolaacak nerge olduundan en ufak kuku
yoktu. Onlar (szlerine deil eylemlerine, birinci maddedeki oy
verilerine bakarak sylyorum) ancak, blnmelere neden olacak kiileri kapsayan bir listeye oy verebilirlerdi ve bunu blnmelere neden olmak iin yaparlard; byle yapmaya mahkmdular. Bu duruma bakarak, benim, bu sorunun (iki merkez organ
arasndaki uyuum sorununun) nemli bir ilke sorunu olduunu,
partinin btn geleceinin buna bal olduunu sylemem artc
104
V. . Lenin
mdr?
skrann dncelerini, planlarn ve hareketin tarihini bilen

ve bu dnceleri paylamakta istekli olan hi bir sosyal-demokrat, merkez organlarnn kuruluu konusunda skra rgt iinde
beliren anlamazln, Lieberlerle Akimovlarn oyuyla sonuca balanmasnn resmen, olduka doru ve uygun bir ey olduundan,
ama bunun, ktnn kts sonular douracandan bir an bile
kuku duyamazd. Bu ktnn kts sonular nleyebilmek iin
savamak zorunluydu.
Nasl savaacaktk? Biz isteriyle, yaygarayla savamadk, [sayfa 124] olduka drst ve olduka meru yntemlerle savatk: (birinci maddede olduu gibi) aznlkta kaldmz grdmz iin
kongreden, aznln haklarnn korunmasn istedik. Merkez organlarnn kiisel kuruluu sorununda aznlkta kaldmz zaman,
[merkez organlarna -.] ye arlmas iin gerekli oy ounluunun daha fazla olmasn (te-iki yerine bete-drt), ye arma
ileminde oybirliini, merkez organlarna ye armada karlkl
denetimi savunmaya baladk. Dostlarla ayakst bir-iki syleiden
sonra, btn tutanaklar ve ilgili kiilerin tankln ciddi olarak
incelemeksizin, kongre hakknda stn kr fikir ne srmeye
ok fazla hazr olan vanlarla Peterler bu gerei [kongrede aznlkta kalm olma gereini -.] srekli olarak bilmezlikten geliyorlar. Ama bu tutanaklar ve bu tankl doru drst inceleyecek
olan herhangi bir kii, benim szn ettiim gerekle, zellikle o
anda kongredeki tartmann kklerinin, merkez organlarnn kiisel
kuruluu sorununa dayand, aznlkta olduumuz iin, bizim, denetim koullarn daha salamlatrmak iin altmz ve Lieber
lerle Akimovlarn gnll yardmclyla Martovun zafer sevinci
iinde . krd ana biraraya getirebilmek iin ift dm atmak istediimiz gereiyle, ister-istemez yzyze gelecektir.
Yolda Pavlovi kongrenin o anndan sz ederken, Eer
byle olmasayd diyor, ye arma ilerinde oybirlii nerisinde
bulunarak, hasmlarmzn karna hizmet ettiimiz, dnlebilirdi;
nk kurullardan herhangi birinde egemen olan taraf iin oybirlii gereksiz ve hatta zararldr. (kinci Kongre zerine Mektup, s.
14.) Ama bugn, olaylarn zaman sras sk sk unutuluyor; imdiki
aznln (Lieberlerle Akimovlarn katks sayesinde) kongrede
ounlukta olduu btn bir dnem bulunduu, merkez organlar-
V. . Lenin
105
na ve arma sorunu zerindeki tartmann ite tam o dnemde

ortaya kt, o tartmann temel nedeninin [sayfa 125] merkez organlarnn kiisel kuruluuna dair skra rgt iinde beliren gr
ayrlklar olduu unutuluyor. Bu gerei kavrayan herkes, tartmalarmza damgasn vuran hrs anlayacak ve ayrntlara ilikin kk
farkllklarn gerekten nemli ilke sorunlarna yolamas gibi
grnteki paradokstan aknlk duymayacaktr.
Ayn oturumda konuan yolda Deutsch (tutanaklar, s. 277),
Bu nerge kukusuz, belli bir zaman iin hazrlanmtr derken,
birok ynden haklyd. Evet, anlamazln asl niteliini gerekten de o belirli zaman btn rgnlyle (complexity) anladmz zaman kavrayabiliriz. Aznlkta olduumuz zaman, bizim,
aznln haklarn, herhangi bir Avrupal sosyal-demokratn meru
ve hogrlebilir sayaca yntemlerle, rnein merkez organlarn
kiisel kuruluunun daha sk bir denetim altna alnmas iin kongreye bavurarak savunduumuzu unutmamak ok nemlidir. Gene ayn biimde, ama bir baka oturumda, Egorov yolda da yle
derken birok bakmdan haklyd: Bu tartmada yeniden ilkelerden sz edildiini duymak demiti Egorov, beni son derece artt. [Bu, kongrenin 31inci oturumunda, Merkez Ynetim Kurulu seimlerine ilikin olarak sylenmiti. Eer yanlmyorsam, 31inci
oturum perembe sabah yaplmt. Oysa imdi zerinde durduumuz 26nc oturum pazartesi akam toplanmt.] Sanyorum, birka gnden beri tartmalarn, herhangi bir ilke sorunu erevesinde
deil, u ya da bu kiinin merkez kurullarna girmesini salama ya
da nleme erevesinde dndn herkes aka gryor. Bu
kongrede ilkelerin uzun sreden beri yitirildiini bilelim ve bunu
aka syleyelim. (Glmeler, Muravyov: Yolda Martovun da
gldnn tutanaklara geirilmesini rica ediyorum.) (Tutanaklar, s. 337.) Hepimiz gibi yolda Martovun da, yolda Egorovun
gerekten gln olan yaknmalarna glmesinde alacak bir ey
yoktur. Evet, son birka gn boyunca, merkez organlarnn kimlerden [sayfa 126] kurulaca konusunda epeyce ey dnmtr. Bu
dorudur. Gerekten de bu, kongredeki herkesin bildii bir ey
(imdi yalnzca aznlk bu ak gerei gzlerden saklamaya alyor). Son olarak, bunun aka ortaya konmasnn gerektii de
dorudur. Ama Tanr akna, ilkelerin yitirildii nereden kyor?
Biz kongrede, her eyden nce, ilk gnlerde (bkz: s. 10, kongre
106
V. . Lenin
gndemi) program, taktikleri, tz tartmak ve bunlara ilikin

konularda karar vermek, sonraki gnlerde de (gndemin 18 ve
19uncu maddeleri) merkez organlarnn kimlerden kurulacan
tartmak ve bunlar zerinde karar vermek iin biraraya geldik.
Kongrelerin son gnlerinin, ynetici deneinin kime verileceine
ilikin savama ayrlmas doal ve ok merudur. (Ama ynetici
deneini kimin tutaca konusunda kongrelerden sonra sava ald zaman, o hr karmaktr.) Eer herhangi bir kii, kongrede,
merkez kurullarnn kimlerden kurulaca konusunda (Egorov
yoldan bana geldii gibi) yenilgiye urarsa, ondan sonra, onun
ilkelerin yitirildiinden szetmesi yalnzca glntr. Herkesin
yolda Egorova glmesinin nedeni, sanrm anlalyor. Ve yine
sanrm, Martov yoldan glmelere katldnn tutanaklara geirilmesini Muravyov yoldan neden rica ettii, de anlalyor: Martov yoldan, Egorov yoldaa glerken, aslnda kendine gld...
Yolda Muravyovun kinayesine ek olarak u gerei de anmak herhalde fazla olmasa gerek. Bildiimiz gibi, Martov yolda
kongreden sonra, sada-solda, ayrlmzda en byk rol oynayan eyin, merkez organlarna ye arma sorunu olduunu ve
merkez organlarna ye arma konusunda karlkl denetime
eski yazkurulu ounluunun iddetle kar koyduunu iddia etti. Kongreden nce, teiki ounlukla iki tarafl ye armak suretiyle iki l seme planm kabul ettii zaman, yolda Martov,
konu hakknda bana unlar yazmt: Bu iki tarafl ye arma
[sayfa 127] eklini kabul ederken, kongreden sonra merkez organlarnn herbirine yaplacak eklemelerin deiik dorultularda gerekleecei belirtilmelidir. (Ben unu salk veririm: Her organ, niyetinden tekini haberdar ederek, yeni yeler seer; ikinci organ
bu durumu protesto ettii takdirde, anlamazlk konsey tarafndan
zmlenir. Gecikmelerden saknmak zere, hi deilse Merkez
Ynetim Kurulu iin daha nceden aday gsterilmi kiilerle ilgili
olarak bu yntem uygulanmaldr; o zaman bu adaylar arasndan,
yeniden ye seme ii abuklatrlabilir.) Daha sonraki ye arma ilemlerinin, parti tznde gsterilen esaslar erevesinde
gerekletirileceini belirtmek zere 22nci maddeye* u szler
* Benim ilk kongre Tagesordnung (gndem -Ed.) tasarma ve ona ilikin olarak,
btn temsilcilerin bildii yorumuna atfta bulunuluyor. Bu tasarnn 22nci maddesi -
V. . Lenin
107
eklenmelidir: ...ki onun tarafndan, alnm kararlar onaylanmaldr. (italikler benim.)

Yoruma gerek yok.
Merkez organlarna ye arma konusundaki tartmalarn

yapld zamann nemini akladktan sonra, imdi biraz da konuya ilikin oylamalara deinelim. Tartma zerinde durmay gerekli grmyorum, nk yolda Martovun ve benim burada zaten
aktarlm olan konumalarmz, ksa, karlkl konumalar izledi.
Bu ksa konumalara pek az temsilci katld (bkz: tutanaklar, s.
277-280). Oylamayla ilgili olarak yolda Martov, Birlik Kongresinde,
benim, tzk evresindeki savam [Martov farkna varmadan,
byk bir gerei itiraf etti: birinci maddeden sonra hararetli tartmalar gerekten tzk evresindeydi], Bundla koalisyona giren
martovculara kar skrann verdii bir savam olarak gstermek
suretiyle, konuyu byk lde arptmaktan sulu olduumu
(Birlik tutanaklar, s. 60) iddia etti. [sayfa 128]
Bu ilgin byk tahrifilii ele alalm. Yolda Martov, konseyin kuruluuna ilikin oylamalarla ye armaya ilikin oylamalar birbirine ekleyerek, hepsini sekiz maddede sralad. l kisi
merkez yayn organndan, ikisi Merkez Ynetim Kurulundan olmak zere konseye drt ye seimi 27 lehte (M), 16 aleyhte (L), 7
ekimser.* (Burada ayra iinde belirteyim, ekimserler, tutanaklar, s. 270te 8 kii olarak gsterilmitir. Ama bu bir ayrntdr.) 2
Konseyin beinci yesinin kongre tarafndan seilmesi 23 lehte
(L), 18 aleyhte (M), 7 ekimser. 3 Konsey yeliinden denlerin
yerinin, bizzat konsey tarafndan doldurulmas 23 aleyhte (M), 16
leh-te (L), 12 ekimser. 4 Merkez Ynetim Kuruluna ye armada oybirlii 25 lehte (L), 19 aleyhte (M), 7 ekimser. 5 ye amerkez yayn organyla Merkez Ynetim Kuruluna- iki l seilmesini, bu alt kiinin
te-iki oy ounluuyla iki tarafl olarak ye armasn, bu iki tarafl ye arma
ilemlerinin kongre tarafndan onaylanmasn, daha sonraki ye arma ilemlerinin
merkez yayn organyla Merkez Ynetim Kurulu tarafndan ayr ayr yrtlmesini
ngryordu.
* Ayra iindeki M ve L harfleri, benim (L) ve Martovun (M) bulunduu taraf
gsteriyor.
108
V. . Lenin
rmamay savunan gerekeli bir protesto koulu 21 lehte (L), 19

aleyhte (M), 11 ekimser. 6 Merkez yayn organna ye armada
oybirlii 23 lehte (L), 21 aleyhte (M), 7 ekimser. 7 Merkez yayn
organnn ya da Merkez Ynetim Kurulunun yeni ye armama
kararnn iptali hakkn konseye vermeyi ngren bir nergenin
oylanabilirlii 25 lehte (M), 19 aleyhte (L), 7 ekimser. 8 Bu
nergenin kendisi 24 lehte (M), 23 aleyhte (L), 4 ekimser. Aka grlyor ki dedi yolda Martov (Birlik tutanaklar, s. 61), nergeden yana yalnzca bir Bund temsilcisi oy kullanm, gerisi ekimser kalmtr. (talikler benim.)
Akla u soru geliyor. Oylama ad okunarak yaplmad halde, yolda Martov, bundculardan birinin onun, Martovun lehine
oy kullandnn aka grldn nasl dnyor? [sayfa 129]
nk Martov atlan oylar saym, rakamlar, bundcularn
da oylamaya katldn gsterince, o, yolda Martov, o oyun kendi
tarafnda, Martovun tarafnda olduundan kuku duymamtr.
O zaman, benim byk bir tahrifilik yaptm nereden
kyor?
Toplam oylar 51di, bundcular hari 46yd, Raboeye Dyelo
cular hari 43t. Yolda Martovun and sekiz oylamadan yedisine 43, 41, 39, 44, 40, 44, 44 temsilci katld; birine 47 temsilci (daha
dorusu oy) katld. Ve yolda Martovun kendisi, bu oylamada, bir
bundcu tarafndan desteklendiini itiraf etti. Bylece, Martov tarafndan izilen (stelik biraz sonra greceimiz gibi eksik izilen)
resmin, benim, savama ilikin aklamam yalnzca doruladn ve pekitirdiini gryoruz! Birok durumda ekimser oylarn
ok fazla olduuna tanklk ediyoruz. Bu, kongrenin belli baz kk
konulara az ilgi greceli olarak az ilgi duyduunu ve skraclarn
bu konularda belli bir gruplamaya gitmediklerini gsteriyor.
Martovun, bundcular ekimser kalarak aka Lenine yardm
etti (Birlik tutanaklar, s. 62) eklindeki ifadesi, gerekte Martova
kart bir ifadedir; bu, benim, ancak bundcular oylamaya katlmad ya da ekimser kald zaman, bazan utkunluk elde edebileceimi gsterir. Ama bundcular, savama mdahale etmenin bir
deer tadn dnmlerse o zaman yolda Martovu desteklemilerdir. Biraz nce szedilen, 47 temsilcinin oy kulland olay,
bundcularn mdahale ettii tek olay deildir. Kongre tutanaklarna bakma zahmetine katlanan herkes, Martov yoldan izdii ta-
V. . Lenin
109
bloda ok garip bir eksiklik olduunu grecektir. Martov yolda,

bundcularn oylamaya katld durumdan szetmemitir. Sylemeye gerek yok, bu durumda da Martov yolda kazanmtr.
Bu oylama unlardr: 1 Yolda Fominin, gerekli ounluu
bete-drtten te-ikiye indirmeyi amalayan deitirgesinin [sayfa
130] kabul 27 lehte, 21 aleyhte (tutanaklar, s. 278), yani 48 oy. 2
Yolda Martovun, iki tarafl ye arma ynteminin kaldrlmasna ilikin nergesinin kabul 26 lehte, 24 aleyhte (tutanaklar, s.
279), yani 50 oy. Son olarak 3 Merkez yayn organna ya da Merkez
Ynetim Kuruluna ye arlmasna, btn konsey yelerinin
onayyla izin verilmesine ilikin benim nergemin reddi (tutanaklar, s. 280) 27 aleyhte, 22 lehte (bu konuda ad okunarak oylama
yapld halde, tutanaklarda, ne yazk ki, bir kayt bulunmamaktadr), yani 49 oy.
zetlersek, merkez organlarna ye arma sorununda
bundcular yalnzca drt oylamaya katlmlardr (benim belirttiim,
48, 50 ve 49 oyun kullanld oylamayla, Martovun szn ettii, 47 oyun kullanld bir oylama). Btn bu oylamalarda yolda
Martov kazanmtr. Benim buna ilikin szlerim, her ynden hakl
olduumu gstermektedir: Bundla bir koalisyon olduunu sylerken, sorunlarn greceli olarak nemsizliine deinirken (birok
durumda ok sayda ekimser oy) ve iskraclarn belli bir gruplamaya gitmediklerine iaret ederken (ad okunarak oylama yaplmamas, tartmalara pek az konumacnn katlmas), hakl olduum ortadadr.
Yolda Martovun, benim konuya ilikin szlerimde bir eliki
bulma abas, anlalyor ki, salam temellere dayanmamaktadr.
Yolda Martov, ba-sonu atlm baz szleri ieriinden yoksunlatrarak alm ve resmi tam izme zahmetine katlanmamtr.
Tzn, yurtd rgtlerine ilikin sonuncu maddesi de

kongredeki gruplamalar ortaya koymas asndan ok dikkate
deer olan tartmalara ve oylamaya yolamtr. Tartma konusu
olan ey, Birliin (League), yurtdndaki parti rgt olarak tannmas sorunuydu. Akimov yolda [sayfa 131] hemen atlanp pusatlanp
ortaya atld, birinci kongre tarafndan onaylanm olan Yurtd
110
V. . Lenin
Birliini (Union Abroad) kongreye anmsatt ve sorunun bir ilke

sorunu olduuna iaret etti. yle diyordu Akimov: Her eyden
nce, sorunun hangi yolda zmleneceine zel, pratik bir nem
vermediimi belirtmeme izin verin. Partimizde srp giden ideolojik savam, kukusuzhenz sona ermemitir; bu savam, farkl
glerin ittifakyla, deiik bir dzeyde srp gidecektir. ... Tzn 13nc maddesi, bir kez daha, kongremizi bir parti kongresi
olmaktan karp bir hizipler kongresi haline getirme eilimini, hem
de ok dikkate deer bir yolda, yanstmaktadr. Btn parti rgtlerini birletirerek, Rusyadaki btn sosyal-demokratlarn, parti birlii adna, parti kongresi kararlarna uymalarn salamak varken,
kongrenin aznlk rgtn ykmas ve aznln sahneden silinmesini salamas nerilmitir. (Tutanaklar, s. 281.) Okurun grd
gibi, yolda Martovun, merkez organlarnn kuruluu konusundaki
yenilgisinden sonra, ok aziz saymaya balad sreklilik fikrine,
Akimov yolda daha az candan balanm deildir. Ama kongrede, kendilerine ve bakalarna farkl ller uygulayan bu kiiler,
Akimov yoldaa kar hararetli bir protestoyla ayaa frlamlardr.
Program kabul edilmi, skra onaylanm, tzn hemen hemen
tm kabul edilmi olduu halde, ilkede Birlii (League) Yurtd
Birliinden (Union Abroad) ayr tutan ilke n plana karlmtr.
Eer yolda Akimov, sorunu bir ilke sorunu haline getirmekte sabrszlanyorsa diye barmtr yolda Martov, zellikle, bir savamda, iki eilimle olas baz dzenlemelerden sz ettiine gre,
buna bir diyeceimiz yoktur. Eilimlerden birinin utkunluu teslim
edilmelidir [dikkat edilsin, bu sz, kongrenin 27nci oturumunda
sylenmitir]. Bunu, skra nnde bir kez daha baeelim anlamnda sylemiyorum; yolda Akimovun szn ettii btn olas
dzenlemelere son defa veda edelim [sayfa 132] anlamnda sylyorum. (Tutanaklar, s. 282; italikler benim.)
Ne manzara! Programa ilikin btn kongre grmeleri
oktan bittikten sonra bile, yolda Martov, merkez organlarnn kuruluu konusundaki yenilgisini tadncaya kadar, btn olas dzenlemelere son defa veda etmeye devam etti! Yolda Martov,
kongrenin hemen ertesinde gle-oynaya ortaya kard olas dzenlemeye, kongrede son defa veda ediyordu. Ama yolda Akimov o zaman bile yolda Martovdan ok daha uzak grl olduunu gsterdi; birinci kongrenin isteiyle komite adn alm olan
V. . Lenin
111
eski bir parti rgtnn be yldan beri sregelen almalarna

deindi ve ne yaptn nceden bilen, zehirli bir kla yle dedi:
Partimizde yeni bir eilimin ortaya kmasna ilikin umutlarmn
bouna olduuna dair yolda Martovun sylediklerine gelince, izin
verirseniz, belirteyim, o bile bana bu umutlar alyor. (Tutanaklar, s. 283, italikler benim.)
Evet, itiraf edilmesi gerek, yolda Martov, yolda Akimovun
umutlarn tamamen hakl kard!
yldan beri alt varsaylan eski bir parti rgtnn
srekliliine son verilince, yolda Martov, Akimov yoldan hakl
olduuna inand ve ona katld. Akimov yoldan, bu baar iin
ok fazla aba gstermesi gerekmedi.
Ama kongrede Akimov yolda destekleyenler ve srekli
olarak destekleyenler yalnzca Martinov ve Bruker yoldalarla bundculard (sekiz oy). Egorov yolda, merkezin gerek nderine
yaraan yapt, ll olma yolunu seti: Gryorsunuz, iskraclarla
ayn gr paylat, onlara yaknlk gsterdi (tutanaklar, s. 282)
ve ilke sorunundan tm olarak kanmay ve ne Birlik ne de Yurtd
Birlii hakknda hi bir ey sylememeyi ieren nergesiyle (tutanaklar, s. 283), gsterdii bu yaknl kantlad. nerge onbee kar
yirmiyedi oyla reddedildi. Anlaldna gre, skraclara-kar olanlarn (sekiz oy) yan sra, hemen hemen merkez,in tamama yakn (on oy) yolda Egorovun [sayfa 133] nergesinden yana oy kullanmt (toplam oy says krkikiydi, grld gibi birok kii, ilgi
ekici olmayan ya da sonucu kanlmaz olarak belli olan oylamalarda sk sk grld gibi, ekimser kalm ya da oylamaya katlmamt). Ne zaman skra ilkelerini uygulamaya koyma sorunu
ortaya ktysa, merkezin gsterdii yaknlk szde kalm, biz
ancak otuz ya da biraz daha fazla bir oy salayabilmiizdir. Bu,
Rusovun (Birlii yurtdndaki tek rgt olarak tanmay ngren)
nergesi zerindeki grmelerde ve oylamada daha da kesinlikle
grlecekti. Bu noktada, iskraclara-kar olanlarla Bataklk birdenbire bir ilke tutumu takndlar ve o tutumun ampiyonlar olan
Lieber ve Egorov yoldalar, yolda Rusovun nergesinin oylanamayacan, byle bir nergeye izin verilemeyeceini sylediler:
Bu nerge, yurtdndaki btn teki rgtleri boazlyor (Egorov). Konumac rgtleri boazlamakta herhangi bir pay olmasn istemedii iin, yalnzca oylamaya katlmay reddetmekle kal-
112
V. . Lenin
mad, salondan da kt. Ama merkezin nderinin hakkn yememek gerek: Egorov, yolda Martovla hempasna bakla on kat daha fazla siyasal erkeklik ve (yanl ilkelerine) ballk gc gsterdi;
nk boazlanmakta olan bir rgtten yana kmt, stelik
bunu, ak bir savata yenik den rgt yalnzca kendi rgt olduu zaman yapm da deildi.
Yolda Rusovun nergesinin oylanabilirliine onbee kar
yirmi-yedi oyla karar verildi, sonra da nerge onyediye kar yirmibe
oyla onayland. Bu onyediye, oylamaya katlmam olan yolda
Egorovu da eklersek, skra kartlaryla Merkezin tmn (onsekiz) elde ederiz.
Tzn yurtd rgtne ilikin 13nc maddesinin tm,
oniki aleyhte ve alt ekimsere karlk otuzbir oyla kabul edildi.
Bu otuzbir rakamyla kongredeki iskraclarn, yani skrann grlerini bandan sonuna savunan ve pratikte uygulayan kiilerin yaklak saysn gsteren bu rakamla [sayfa 134] kongredeki oylamalar
tahlil ederken hi deilse altnc kez (gndemde Bund sorununun
yeri, hazrlk komitesi olay, Yujni Raboi grubunun dal, ve tarm programndaki iki oylama) karlam bulunuyoruz. Ama yolda
Martov yine de byle dar bir iskraclar grubu diye bir grup ayrdetmenin temelsiz olduuna bizi inandrmak istiyor.
Tzn 13nc maddesinin kabulnn yaratt son derece karakteristik bir tartmaya da deinmeden gemeyeceiz., Bu
tartma Akimov ve Martinov yoldalarn oylamaya katlmay
reddettiklerine ilikin bir aklamayla (tutanaklar, s. 288) balantl olarak ortaya kt. Kongre brosu bu aklamay grt ve
hakl olarak Yurtd Birliinin dorudan doruya kapatlmas
halinin bile, temsilcilere, kongre almalarna katlmay reddetmeleri hakkn vermedii sonucuna vard. Bronun gr, oy
vermeyi reddetmenin kesinlikle anormal olduu ve hogryle
karlanama- yaca eklindeydi. 31inci oturumda kendi yaptklar
eyi 28inci oturumda iddetle knayan aznlk iskraclar dahil, tm
kongre bronun bu grn paylat. Yolda Martinov aklamasn
savunmaya kalknca (tutanaklar, s. 291) kendisine Pavlovi, Trotski, Karski ve Martov kar ktlar. Yolda Martov (kendisini aznlkta buluncaya kadar) tatmin olmam bir aznla den grevler
konusunda zellikle ak-seik grler tayordu; gayet retici
bir tutumla konu zerinde uzun bir sylev verdi. Yolda Martov,
V. . Lenin
113
Ya kongrede temsilcisinizdir dedi Akimov ve Martinov yoldalara,

o takdirde btn kongre almalarna katlmanz gerekir [italikler
benim; yolda Martov, aznln ounlua tabi olmasnda henz
herhangi bir biimsellik ya da brokrasi grmyordu] ya da temsilci deilsinizdir, o zaman oturumda kalamazsnz. ... Birlik temsilcilerinin aklamas, beni, iki soru sormaya zorluyor: parti yesi
midirler ve kongre temsilcisi midirler? (Tutanaklar, s. 292.) [sayfa 135]
Yolda Martov, yolda Akimova bir parti yesinin grevlerini talim ettiriyor! Ama yolda Akimovun, yolda Martova baz
umutlar baladn sylemesi de pek bouna deildi. ... Bu umutlar gerekleecekti, ne var ki, Martov seimlerde yenilgiye uradktan sonra! Sorunun ucu kendisine dokunmad ama bakalarn
ilgilendirdii zaman, yolda Martov, (eer yanlmyorsam) ilk kez
yolda Martinovun ortaya att olaanst yasa trnden rkn szlere kar bile kulaklarn tkyordu. Szlerini geri almas
iin srar edenlere verdii yantta yolda Martinov yaplan aklama demiti, kararn bir ilke karar m yoksa Yurtd Birliine kar olaanst bir nlem mi olduunu akla kavuturmu deildir.
Eer ikincisiyse, biz Yurtd Birliini tahkir edilmi sayarz. Yolda
Egorov da bizim edindiimiz izlenimi edinmitir, yani bunun Yurtd
Birliine kar olaanst bir yasa [italikler benim] olduu izlenimini edinmi ve bu nedenle salondan bile kmtr. (Tutanaklar,
s. 295.) Kongrenin yapt bir oylamay hakaret sayan sama, gerekten sama gr, Plehanovun yansra gerek yolda Martov,
gerek yolda Trotski iddetle protesto ettiler. Yolda Trotski (Akimov ve Martinov yoldalara verilen bilgilerin yeterliine ilikin olan)
kongrenin kabul ettii nergesini savunurken, kararn bir ilke karar
olduunu, darkafal bir karar olmadn syledi, herhangi biri bu
karardan gocunursa, bu bizi ilgilendirmez dedi (tutanaklar, s. 296).
Ama ksa bir sre iinde, grup anlaynn ve darkafal bak asnn partimizde hala ok gl olduu ortaya kt ve italik harflerle
dizilen gururlu szlerin, yalnzca gsterili ifadeler olduu anlald.
Akimov ve Martinov yoldalar, aklamalarn geri almay
reddettiler ve temsilcilerin hi gerei yok barlar arasnda kongreyi terkettiler! [sayfa 136]
114
V. . Lenin
M. SEMLER
KONGRENN SONU
TZ kabul ettikten sonra kongre, blge rgtleri hakkndaki bir karar ve belli baz parti rgtlerine ilikin kararlar kabul etti, sonra, Yujni Raboi grubuyla ilgili olarak daha nce tahlil
ettiim, byk lde retici grmeler ardndan, partinin merkez kurullar iin yaplacak seimi grmeye koyuldu.
Tm kongrenin, kendisinden ynlendirici tavsiyeler bekledii skra rgt, bildiimiz gibi, bu sorun zerinde paralanmt;
nk rgtn aznlk kanad, ak ve serbest bir savata, kongrede ounluu kazanp,kazanamayacan denemek istiyordu. Yine
biliyoruz ki, kongreden ok nce ve kongre srasnda btn temsilciler tarafndan bilinen [sayfa 137] bir plan vard. Bu plan, biri mer-
V. . Lenin
115
kez yayn organna, teki Merkez Ynetim Kuruluna iki l semek suretiyle yazkurulunun yeniden kurulmasn ngryordu.
Kongre grmelerine k tutabilmek iin bu plan zerinde ayrntl olarak duralm.
Bu plann ortaya atld kongre Tagesordnung tasla hakknda benim yaptm yorumun tam metni yle* : Kongre, merkez yayn organnn yazkuruluyla Merkez Ynetim Kuruluna er
kii seer. Bu alt kii, gerektii zaman, biraraya gelerek, merkez
yayn organnn yazkuruluyla Merkez Ynetim Kuruluna, te iki
oy ounluuyla yeni yeler arrlar ve bu durumu bir raporla
kongreye bildirirler. Kongre raporu onayladktan sonra, onu izleyen ye arma ilemini, merkez yayn organnn yazkurulu ve
Merkez Ynetim Kurulu ayr ayr yrtrler.
Plan bu metinde, hi bir bulankla yer brakmayacak biimde apak ve olduka kesinlikle bellidir: plann ngrd ey,
pratik almann en etkin nderlerinin katlmasyla, yazkurulunun yeniden kurulmasdr. Metni dikkatle okuma zahmetine katlanan herhangi biri, bu plann, benim vurguladm iki zelliini
derhal grecektir. Ama imdilerde, insann durup en basit gerekler sayd eyleri aklamas gerekiyor. Plann ngrd ey, yazkurulunun yeniden kurulmasdr yazkurulu ye saysnn mutlaka artrlmas ya da mutlaka azaltlmas deil, yeniden kurulmasdr; nk olas bir geniletme ya da daraltma yaplmas sorunu
ak braklmtr: ye arma yolu, gerek olursa diye dnlmtr. Bu yeniden kurulu iin eitli kiiler tarafndan yaplan tavsiyeler arasnda, bazlar yazkurulu yeleri saysnn azaltlmasn nermitir; bazlar yazkurulu ye saysnn yediye karlmasn (ben
yedi yeyi altya her zaman ye tutmuumdur), bazlar da hatta
onbire (ben [sayfa 138] bunu, genel olarak btn sosyal-demokrat rgtlerin ve zel olarak Bundun ve Polonya sosyal-demokratlarnn
barl birlii halinde olas grmmdr) karlmasn nermitir.
Ama en nemli nokta ki lden szeden kiiler bu noktaya
genellikle dikkat etmiyorlar udur: merkez yayn organna yaplacak ye arma ileri, Merkez Ynetim Kurulu yelerinin katlmasyla kararlatrlacaktr. Bu plan bilen ve (ya aka ya zmnen)
onaylayan hi kimse, rgtn aznlk kanadna mensup
* Benim skra Yazkuruluna Mektupuma, s. 5 ve Birlik tutanaklar s. 53e baknz.
116
V. . Lenin
yoldalardan hi biri ya da kongre temsilcilerinden hi biri, bu

noktann anlamn aklama zahmetine katlanmamtr. Birincisi,
yazkurulunu yeniden kurmakta balang noktas olarak neden
bir l ve yalnzca bir l alnmtr? Apak ortadadr ki, tek
ama, ya da en azndan ana ama, kurulu geniletmek olsayd ve
bu kurul gerekten uyuan bir kurul saylsayd, bir l seimi
kesinlikle anlamsz olurdu. Eer ama uyuan bir kurulu geniletmekse, tm kurulla deil de, yalnzca bir parayla ie balamak
garip olurdu. Aktr ki, kurul yelerinin hepsi, kurulun yeniden
kurulmas sorununu ve eski yazkurulu grubunun bir parti kurumu
haline dntrlmesini tartma ve karara balama konusunda
yeterli grlm deildir. Aktr ki, yeniden kurmann bir geniletme
eklinde olmasn ahsen arzu edenler bile, kurulun eski yapsnn
uyumlu olmadn ve bir parti kurumu idealine karlk vermediini kabul ediyorlard; nk aksi takdirde, kurulu geniletmek
iin ilkin alt yeyi e indirmenin hi bir anlam olmazd. Yineliyorum, bu apak ortadadr. Ancak muhterem zevatn sorunu geici olarak kartrmas, bunun unutulmasna neden olmutur.
kincisi, yukarya alnan metinden anlalaca zere, merkez yayn organndaki yenin gr birliinde olmas bile, kendi bana, ly geniletmek iin yeterli deildi. Bu nokta da her
zaman gzden karlmtr. ye arma ilerinde alt yenin teikisinin oyu, yani drt oy gerekliydi; [sayfa 139] bylece Merkez Ynetim Kuruluna seilmi yenin yalnzca vetolarn kullanmalar
yeterliydi, o zaman lnn geniletilmesi olanakszlard. Bunun
tersine, merkez yayn organ yazkurulunun yesinden ikisi ye
arma ilemine kar dursayd bile, Merkez Ynetim Kurulu yelerinin bu ilemden yana karsa, ye armak yine mmkn
olurdu. Buradan aka anlalaca zere, niyet, eski bir grubu bir
parti kurumu haline dntrmekte, karar szn, pratik almann kongrede seilmi nderlerine tanmakt. Aayukar hangi
yoldalar dndmz, kongrede, kurul adna bir aklama yapmann gerekebileceini dnerek, kongreden nce, yazkurulunun, yedinci ye olarak, yolda Pavlovii oybirliiyle semi olmas
gereinde grlebilir; Pavlovi yoldan yansra, skra rgtnn
ve hazrlk komitesinin, sonradan Merkez Ynetim Kuruluna seilen bir yesi de yedinci yelik iin aday gsterilmiti.
Grld gibi, iki l seimi plan, u amalarla hazrlan-
V. . Lenin
117
mt: 1 yazkurulunu yeniden kurmak; 2 bir parti kurumunda yeri olmayan eski grup anlayndaki belli baz elerden kurtulmak
(eer kurtulunacak herhangi bir ey olmasayd, bir balang ls
fikrinin hi bir anlam olmazd!); ve son olarak 3 bir yazarlar grubunun teokratik zelliklerinden kurtulmak (ly geniletme
sorununu pratik almann nde gelen kiilerinin kararlatrmasn
salayarak kurtulmak). Btn yazkurulu yelerinin bildii bu plan,
aka, yllk bir alma deneyimine dayanmaktayd ve bizim,
bandan beri sunduumuz devrimci rgtlenme ilkeleriyle tam
uyuum iindeydi. skrann arenaya girdii danklk dneminde
gruplar ounca rasgele ve kendiliinden kurulmutu ve bu gruplar, ister-istemez grup anlaynn baz zararl belirtileriyle malldler. Bir partinin yaratlmas bu zelliklerin ortadan kaldrlmasn
ngrmekte, gerektirmekteydi. nde gelen parti yetkililerinin bu
eleme [sayfa 140] iine katlmas zorunluydu, nk yazkurulunun
belli baz yeleri her zaman rgt ileriyle megul olmulard; ve
parti kurumlar arasna girecek olan kurul, yalnzca bir yazarlar
topluluu deil, siyasal nderler topluluu olacakt. skrann teden beri izledii siyaset asndan da ilk lnn seimini kongreye brakmak ok doald: Kongreyi hazrlarken ok ihtiyatl hareket etmi, programa, taktiklere ve rgte ilikin tartmal btn ilke sorunlar tamamen aydnla kncaya dek beklemitik; byk
ounluunun, bu temel sorunlarda bir btnlk iinde duracan
dndmz kongrenin iskrac bir kongre olacandan
kukumuz yoktu (skray nder organ olarak tanyan kararlar da
bir lde bunu gsteriyordu); bu nedenledir ki biz, yeni parti kurumu iin en uygun adaylarn kimler olacana karar vermeyi, skrann fikirlerini yayma ve onun bir partiye dnmesini hazrlama
iinde en ar yk yklenen yoldalarn kendilerine brakmak zorundaydk. u plann genel bir onayla karlanmas ve herhangi bir
rakip plan bulunmamas, yalnzca iki l plann doal bir ey
olmas gereiyle, yalnzca skranm tm siyasetine ve almalardan haberdar olan kiilerin skra hakknda bildikleri eylere tamamen uygun dmesiyle aklanabilir.
te bylece, yolda Rusov, kongrede, her eyden nce iki
l seimini nermitir. Bu plann, haksz oportnizm sulamalaryla balantl olduunu bize yazl olarak bildiren Martov yandalarnn aklna, alt ya da kiilik bir yazkurulu zerindeki tartmay,
118
V. . Lenin
bu sulamann doru ya da yanl olduu konusuna indirgemek,

hi bir zaman gelmemitir. Bir teki dahi bunu ima bile etmemitir.
Hi biri, yazkurulunun alt ya da kii olmas konusundaki
tartmaya fikir ayrlklarnn neden olduuna dair bir tek sz sylemeye kalkmamtr. Onlar herkese bilinen, ucuz bir yntem semiler, yani kendilerine acndrma, duygularn yaralanmas olaslndan szetme, skrann merkez yayn [sayfa 141] organ olarak
grevlendirilmesiyle yazkurulu sorununun zaten zmlenmi olduu izlenimini verme yolunu tutmulardr. Yolda Koltsovun, Rusov yoldaa kar ne srd bu sonuncu sav, bsbtn yanlt.
Kongre gndeminde iki ayr madde kukusuz kazara deil yer
alyordu (bkz: tutanaklar, s. 10): Madde 4- Merkez yayn organ,
ve Madde 18- Merkez Ynetim Kurulu ve merkez yayn organ yazkurulu seimi. Bu bir. kincisi, merkez yayn organ atand zaman, btn temsilciler kesin olarak, bunun, yazkurulunun onaylanmas anlamna gelmediini yalnzca eilimin onaylanmas anlamna geldiini* belirttiler ve bu aklamalara kar tek bir protestoda bulunulmad.
Grld gibi, belli bir organ onaylayarak kongrenin gerekte yazkurulunu onaylad eklindeki ifade aznln yandalarnca (Koltsov, s. 321, Posadovski, s. 321, Popov, s. 322 ve bakalar
tarafndan) birok kez yinelenen bu ifade gerekte dpedz yanlt. Bu, merkez organlarnn kuruluunu henz herkesin gerekten serinkanllkla ele ald bir srada tutulmu olan mevzilerden
geri ekilmeyi rtmek iin kullanlan pek ak bir manevrayd. Bu
geri ekili, ne ilke gerekeleriyle (nk kongrede haksz oportnizm sulamalar iddiasn ortaya atmak aznln ok fazla zararna olduundan bunu ima bile etmediler), ne de alt ya da ye* Bkz: Tutanaklar, s. 140, Akimovun konumas: ... Bana, merkez yayn organ
seimini, sonunda tartacamz sylendi; Muravyovun, merkez yayn organnn gelecekteki yazkurulu sorunundan ok fazla etkilenen Akimova kar yapt konuma (s.
141); Pavloviin, merkez yayn organn atamak suretiyle, Akimovun bylesine fazla
ilgilendii ilemleri zerinde yrteceimiz somut malzemeyi elde ettiimize ve skrann,
parti kararlarn kabul edeceinden en ufak bir ekilde kuku duyulamayacana ilikin
konumas (s. 142); Trotskinin konumas: Yazkurulunu onaylyor olmadmza gre,
skrada onayladmz ey nedir? ... Ad deil, eilim ... ad deil, bayrak (s. 142); Martinovun konumas: ... Birok yolda gibi ben de skrann, belli eilimde bir gazete olarak, merkez yayn organmz olarak kabuln tartrken, bu noktada gazetenin yazkurulunu onaylama ya da seme yntemini grmememiz gerektii kansndaym; bunu
daha sonra, gndemdeki yeri geldii zaman tartacaz... (s. 143).
V. . Lenin
119
nin gerekten daha etkin olduunu ortaya [sayfa 142] koyacak olan,
olaylara dayal veriler ne srerek (nk bunlarn yalnzca ne
srlmesi bile aznla kar bir yn kant ortaya karabilirdi) hakl gsterilebilirdi. Simetrik btnden, uyumlu takmdan, simetrik ve btnlemi kristal tm den, vb. sz ederek, dolambal
yoldan, iin iinden syrlmaya almak zorundaydlar. Bu savlarn
derhal gerek adlaryla zavall szler diye nitelenmesi (tutanaklar, s. 328) artc deildir. l plannn kendisi bir uyum eksikliinin varlna aka tanklk ediyordu. Bir ay akn bir sre birlikte
almak, o sre iinde temsilcilere, kendi balarna bir yargya
varmalarn salayacak malzeme yn salamaya yetmiti. Posadovski yolda bu malzemeyi (snrl anlaytan sz ederken
uyumsuzluk szcn kullanarak kendi asndan ihtiyatsz ve
basiretsiz bir biimde, tutanaklar, s. 321 ve 325) ima edince, Muravyov yolda, szn saknmakszn yle demiti: Bana gre,
byle uyumsuzluklarn* hi kukusuz var olduu, kongrenin ounluu iin gayet ak-seik ortadadr (tutanaklar, s. 321). Aznlk
(piyasaya Muravyov tarafndan deil, Posadovski tarafndan srlen) uyumsuzluklar szcn salt kiisel anlamda yorumlamay
yet tuttu, yolda Muravyovun meydan okuyuuna karlk verme,
alt kiilik bir yazkurulunu, hakettii biimde savunmak zere tek
bir kant ne srme cesaretini gsteremedi. Sonu, ksrl nedeniyle gln olmann da tesine geen bir tartmayd: ounluk
(yolda Muravyovun azyla) alt ya da kii konusunun gerek
anlamnn kendileri iin olduka ak olduunu belirtiyordu, ancak
aznlk dinlemeyi srarla reddediyor ve [sayfa 143] bunu inceleyecek
bir durumda olmadmz sylyordu. ounluk, kendisini, yalnzca bu noktay inceleyecek durumda grmekle kalmam, incelemi ve bu inceleme sonularnn kendisi iin olduka ak olduunu iln etmiti, aznlksa, anlaldna gre, byle bir incelemeden korkmu ve zavall szlerin gerisine snmt. ounluk,
bizim merkez yayn organmzn, bir yazarlar topluluundan daha
* Posadovski yoldan kafasndaki uyumsuzluklarn ne olduunu kongre hi bir
zaman renemedi. Yolda Muravyov ise ayn oturumda, (tutanaklar, s. 322) onun kastettii
anlamn yanl yorumlandn ifade etti; tutanaklar onaylanrken yapt konumada da
kongrede eitli noktalar zerindeki tartmalarda ortaya kan uyumsuzluklardan,
maalesef, varln hi kimsenin reddedemeyecei, ilkelere ilikiri uyumsuzluklardan sz
ettiini aklad (tutanaklar, s. 353).
120
V. . Lenin
fazla bir ey olduunu aklda tutmamz gerektiini belirtiyordu.

ounluk, merkez yayn organnn banda belli kiilerin, kongrece bilinen kiilerin, szn ettiim zellikleri kendinde toplam kiilerin (yani yalnzca yazarlk zellikleri deil; yolda Langenin
konumas, tutanaklar, s. 327) bulunmasn istiyordu. Aznlk bir
kez daha meydan okumaya kalkmad kendi grnce, bir yazarlar grubundan daha fazla bir ey olan bir kurul iin kimin uygun
dtne, kongrece bilinen, olduka belli kiinin kim olduuna dair tek sz bile sylemedi. Aznlk, o nl uyumun gerisine
snmaya devam etti. Bu kadar da deil. Aznlk, tartmalarda, ilke ynnden kesinlikle yanl olan savlar da ne srd; bu, yzden de ok hakl olarak sert bir karlk grd. Anlamyor musunuz,
kongrenin, ne ahlaki, ne siyasal ynden, yazkurulunu yeniden
biimlendirmeye hakk yoktur (Trotski, tutanaklar, s. 326); bu
ok nazik [aynen byle!] bir sorundur (yine Trotski); yeniden seilemeyen yazkurulu yeleri, kongrenin, onlar artk yazkurulunda grmek istemedii gerei karsnda ne dnecekler? (aryov,
tutanaklar, s, 324.)*
Bylesi savlar, tm sorunu, yalnzca acndrma ve duygularn yaralanml dzeyine indirgemekteydi; gerek ilke savlar ve
gerek siyasal savlar asndan da iflasn [sayfa 144] dpedz kabul
edilmesi demek oluyordu. ounluk, derhal, bu davrana gerek
adn verdi: darkafallk (yolda Rusov). Gayet yerinde bir ifadeyle,
yolda Rusov yle diyordu: Devrimcilerin dudandan garip konumalar, parti ahlak ve parti almasyla aktan aa uyumayan, konumalar iitiyoruz. ller seimine kar kanlarn dayand balca sav, parti ilerini salt darkafal bir grle ele alyor
[btn italikler benim]. ... Eer, bir parti gr olmayan, ama
darkafal bir gr olan bu gr benimsersek, her seimde yle
dnmek zorunda olacaz: Petrov deil de vanov seilirse, Petrov gcenmez mi, eer hazrlk komitesinin filan yesi deil de falan yesi seilirse o filanca gcenir mi? Bu bizi nereye gtrr yoldalar? Eer burada bir parti yaratmak amacyla biraraya geldiysek, eer karlkl vglere ve darkafal duygulara teslim olmaya* Posadovski yoldan u konumasyla karlatrnz: ... Eski yazkurulunun alt
yesinden n seerek, geri kalan kiinin gereksiz ve fazla olduunu sylemi
olursunuz. Byle yapmaya ne hakknz, ne de herhangi bir neden vardr.
V. . Lenin
121
caksak, o zaman byle bir gr hi bir biimde kabul edemeyiz.

Grevlileri semek zereyiz; seilmemi bir kiiye gvensizlik szkonusu deildir; bizim gznnde bulunduracamz tek ey, grevin gerekleri ve seilecek kiinin, seilecei yere uygunluu olmaldr. (Tutanaklar, s. 325.)
Partideki blnmenin nedenlerini tarafsz biimde aratrmak ve bu blnmenin kongredeki kklerine inmek isteyen herkese yolda Rusovun bu konumasn tekrar tekrar okumalarn
salk veririz; aznlk onun kantlarn rtmek yle dursun, itiraz
bile etmemitir.
Gerekten de, Rusov yoldan gayet yerinde bir aklamasyla, yalnzca sinirli bir heyecann unutturduu bylesine basit ve
temel dorulara itiraz edilemez. Byle bir aklama, gerekte, darkafal bir grup anlayna kaplanarak parti anlayndan uzaklaan
aznlk iin en az ktleyici bir aklamadr.* [sayfa 145]
* Martov yolda, Skynetiminde, bu sorunu da, deindii btn teki sorunlar ele
ald biimde deerlendiriyor. Martov, tartmay tam olarak ortaya koyma zahmetine
katlanmyor; bu tartmada ortaya kan tek ilke sorununu ok alakgnll bir tutumla
atlyor. O ilke sorunu udur: darkafal duygusallk m, yoksa grevlilerin seimi mi? Parti
anlay m yoksa van vanovilerin yaralanm duygular m? Yolda Martov burada da,
olup bitenleri para blk aktarmakla yetiniyor ve benim hesabma, svgnn her
trlsn ekliyor. Bu yetmez Martov yolda!
Martov yolda, beni, zellikle Akselrod, Zasuli ve Starover yoldalarn kongrede
neden seilmedikleri sorusuyla sktryor. Taknd darkafal tutum, bu sorunun ne kadar
yersiz olduunu grmekten onu alakoymaktadr (neden yazkurulundaki arkada yolda
Plehanova sormuyor?). Aznln kongrede alt kiilik bir yazkurulu sorunundaki davrann
taktikten yoksun saymla, konunun btn parti tarafndan bilinmesini isteyiim arasnda
Martov yolda bir eliki olduu kansnda. Yolda Martov, tm sorunu, para blk deil
de her ynyle ele alma zahmetine katlansayd, burada bir eliki olmadn o da kolayca
grebilirdi. Sorunu darkafal bir grup anlayyla ele almak ve yaralanm duygulardan sz
etmek, acndrmaya almak taktikten yoksundu; konunun btn parti tarafndan
bilinmesine gelince, kiilik bir Yazkuruluna bakla alt kiilik bir yazkurulunun yararl
olup olmadnn, o kurula seilecek kiilerin ve eitli grlerin, gereklere dayal bir
deerlendirmeden geirilmesi parti karlarnn gereiydi. Aznlk bu noktalardan hi biri
zerinde kongrede en ufak bir imada dahi bulunmad.
Yolda Martov, tutanaklar dikkatlice inceleseydi, temsilcilerin konumalarnda, alt
kiilik bir yazkuruluna kar bir dizi kant bulabilirdi. te bu konumalardan bir seme:
Birincisi, deiik ilke anlaylar anlamnda uyumsuzluklar, alt kiilik eski kurulda akseik grlyordu. kincisi, yazileri almalarnn teknik ynden sadeletirilmesi
arzulanan bir eydi. ncs, almann selameti, darkafal duygusallktan nce gelmekteydi, seilen kiilerin o yere uygunluu ancak seimle salanabilirdi. Drdncs,
kongrenin seme hakk snrlanamazd. Beincisi, partinin, merkez yayn organnda artk,
salt bir yazarlar grubu olmaktan teye geen bir gruba gereksinmesi vard, merkez yayn
organnn gerek duyduu ey yalnzca yazarlar deil, ama yneticilerdi. Altncs, merkez
122
V. . Lenin
Ama aznlk, seimlere kar anlaml, ciddi kantlar bulmakta ylesine yetersizdi ki, partiye darkafal bir grup anlay getirmelerinin yansra, aktan aa skandal trnden davranlara girdiler.
Gerekten de Muravyov yoldaa nazik grevler yklenmemesini
salk veren Popov yoldan davranna (tutanaklar, s. 322) baka
ne ad verebiliriz? Yolda Sorokinin doruca belirttii gibi (tutanaklar, s.328), bu, ii kiilie dkmek ten baka bir ey midir? [sayfa
146] Bu, siyasal kantlardan yoksun bir tutum taknarak, kiiler
zerinde speklasyon yapmaktan baka bir ey midir? Yolda Sorokin, byle tutumlar her zaman knadk derken hakl myd, haksz myd? Yolda Deutschun, kendisiyle ayn gr paylamayan
yoldalar, zerine basa basa, sergilemeye kalkmas hogrlebilir
miydi?* (Tutanaklar, s. 328.)
Yazkuruluna ilikin tartmalar zetleyelim. Bir l seim
plann, kongrenin hemen banda ve kongreden nce temsilcilerin bildiine ve bu plann, kongredeki tartmalarla ve olaylarla hi
bir ilikisi olmayan dncelere ve gereklere dayand yolunda
ounluun birok kez ne srd aklamalar aznlk rtmedi (rtmeye almad bile). Alt kiilik bir yazkurulunu savunurken aznlk, ilke bakmndan yanl ve hogryle karlanamaz
bir tutum, darkafal dncelere dayal bir tutum taknd. Aznlk,
grevlilerin seimi sorununa yaklamnda, herbir aday hakknda
yayn organnda belli kiiler, kongre tarafndan bilinen kiiler bulunmalyd. Yedincisi, alt
kiilik bir yazkurulu ou zaman etkin olamyordu, kurul grevlerini yerine getirebilmise,
bu anormal yaps nedeniyle deil, ona karn olabilmiti. Sekizincisi bir gazetenin ynetimi
(bir grubun deil) partinin iiydi, vb.. Eer Martov yolda, bu kiilerin seilmeyi nedenleriyle ok ilgileniyorsa, btn bu dncelerin herbirinin anlamna nfuz etsin ve bir
tekini olsun yalanlayabilsin.
* Yolda Sorokin, bu ayn oturumda, yolda Deutschun szlerini byle anlad (tutanaklar, s. 324le karlatrnz - Orlovla iddetli bir atma). Yolda Deutsch, byle
bir ey sylemediini aklad (tutanaklar,s. 351), ama hemen hemen ayn anda, buna
ok yakn bir ey sylediini itiraf etti. Ben kim cret eder demedim diye aklad
yolda Deutsch, Sylediim udur: l bir yazkurulu semek gibi caniyane [aynen
byle!] bir nergeyi desteklemeye cret edebilecek [aynen byle! - Yolda Deutsch
kzartma tavasndan atee dt!] kijleri grmeyi ok isterdim. (Tutanaklar, s. 351.)
Yolda Deutsch, Sorokin yoldan szlerini rtmedi, dorulad; Burada her ey birbirine
kartlyor (yani aznln alt kiilik bir yazkurulundan yana savlarnda) diyen Yolda
Sorokinin sitemindeki gerei dorulad. Yolda Deutsch, yolda Sorokinin, bizler parti
yesiyiz, bize zellikle siyasal dnceler rehberlik etmelidir eklindeki temel bir gerei
dile getiren uyarsnn ne kadar yerinde olduunu dorulad. Seimlerin caniyane olduu
yaygarasn koparmak, yalnzca darkafalla saplanmak deildir, ama ayn zamanda
skandal trnden yollara girmektir.
V. . Lenin
123
ve o adayn szkonusu grevler iin uygun olup olmadna dair

hi bir deerlendirme giriiminde bile bulunmakszn, partili olduunu btn btn unuttuunu gsterdi. Aznlk, sorunu hakettii
biimde tartmaktan kand, [sayfa 147] onun yerine, sanki biri , boazlanyormu gibi gzya dkerek ve merhamet dilenerek
(Langenin konumas, tutanaklar, s. 327) nl uyuumdan szetti.
Heyecanl sinirlilik hali iinde (tutanaklar, s. 325) aznlk ii kiilie
dkmeye, seimlerin caniyane olduunu haykrmaya ve benzeri hogrlemez tutumlara vardrd.
Kongremizin 30uncu oturumunda, yazkurulu kadrosu
kii mi olsun, alt kii mi olsun konusunda verilen sava darkafallkla parti ruhu arasnda, siyasal dncelerle ahsiyatn en kts
arasnda, zavallca szlerle devrimci grev arasnda verilen bir
savat.
Ve 31inci oturumda, kongre, ekimserle onyediye karlk
on-dokuz oy ounluuyla, eski yazkurulunu bir btn olarak onaylamay reddettii (tutanaklar, s. 330a ve dzeltme cetveline baknz) ve eski yazkurulu salona dnd zaman, Martov yolda, eski yazkurulunun ounluu adna yapt aklamada (tutanaklar, s. 330-331) siyasal tutum ve siyasal anlaytaki bu ayn yalpalay
ve istikrarszl daha da byk lde gsterdi. Bu ortak aklamann her noktasn ve benim yantm daha ayrntl olarak inceleyelim (tutanaklar, s. 332-333).
Eski yazkurulu onaylanmad zaman yolda Martov u andan itibaren dedi, eski skra artk mevcut deildir; onun adn
deitirmek daha tutarl olur. lk oturumlardan birinde skraya verilen gven oyunun, kongrenin bu yeni kararnda esasl lde daraltldn gryoruz.
Yolda Martov ve arkadalar bylece, gerekten ilgin ve
birok bakmdan retici bir siyasal tutarllk sorunu ortaya atm
oluyorlard. skra onaylanrken herkesin ne sylediine deinerek,
bunu daha nce yantlamtm (tutanaklar, s. 349, yukarda s. 82 ile
karlatrnz*). Burada karkarya olduumuz ey, su gtrmez
biimde, siyasal tutarszln [sayfa 148] arpc bir rneidir; ama bu
tutarszlk, kongrenin ounluk kanadnda mdr, yoksa eski yazkurulunun ounluk kanadnda mdr, bunu, okurun yargsna b* Bu kitabn 141-142. sayfalarna baknz.-.
124
V. . Lenin
rakyoruz. Bundan baka, Martov yoldala arkadalarnn, gayet yerinde olarak su yzne kard iki sorun daha vardr ki, bunlar
hakknda karar vermeyi de okura brakyoruz: 1 Merkez yayn
organnn yazkurulunda grevlendirileceklerin seimine ilikin kongre kararnda, skraya verilmi gven oyunun daraltldn
kefetme arzusu, bir partili davrannn m, yoksa darkafal bir
hizip davrannn m varln ortaya koyar? 2 Eski skrann varl gerekte ne zaman sona ermitir 46nci saydan itibaren, iimizden iki kii, Plehanov ve ben, gazeteyi ynetmeye baladmz
zaman m, yoksa 53nc saydan itibaren, eski yazkurulunun ounluu gazetenin ynetimini ele ald zaman m? Bu sorulardan
birincisi ok ilgin bir ilke sorunuysa, ikincisi de ok ilgin bir gerek ne sorunudur (question of fact).
Yolda Martov yle devam etti: kiilik bir yazkurulu
semeye karar verildiine gre, kendi adma ve teki yolda
adna aklamak zorundaym ki, biz hi birimiz bu yeni yazkurulunda yeralmayacaz. Kendi adma unu eklemeliyim: Eer baz
yoldalarn, bu l iin hazrladklar listeye benim adm da koymak istedikleri doruysa, bunu, hi bir biimde haketmediim bir
hakaret saydm sylemeliyim [aynen byle!]. Bunu, yazkurulunun deitirilmesinin kararlatrld koullar nedeniyle, byle
sylyorum. Bu karar, baz srtmeler* olduu, eski yazkurulunun [sayfa 149] etkinliini yitirdii gerekesiyle alnmtr: Dahas var,
kongre, bu srtme hakknda eski yazkurulunu sorguya ekmeksizin ya da yazkurulunun etkinliini yitirip yitirmediini inceleyip
bir rapor vermek zere bir komisyonu grevlendirmeksizin, belli
izgiler dorultusunda kararlatrmtr. [Ne gariptir ki, aznln herhangi bir mensubu, kongreye yazkurulunun sorguya ekilmesini
** Martov yolda, herhalde, bu ifadeyle Posadovski yoldan uyumsuzluklar szn
ima ediyordu. Bir kez daha belirtiyorum, yolda Posadovski bu szle neyi kastettiini
kongreye hi bir zaman anlatmad; buna karlk, ayn sz kullanm olan yolda Muravyov, kongre grmelerinin ortaya kard ilke uyumazlklarn kastettiini syledi.
Okurlar anmsayacaklardr, yazkurulunun drt yesinin (Plehanov, Martov, Akselrod ve
ben) katld tek gerek ilke tartmas tzn birinci Maddesiyle ilgiliydi; ve Martov ve
Starover yoldalar, yazkurulunu deitirilmesini savunan savlardan birinin haksz oportnizm sulamas olduundan, yazl olarak yaknmlard. Bu mektupta yolda Martov
yazkurulunun deitirilmesiyle oportnizm arasnda ak bir balant kefetmiti; ancak
kongrede, yalnzca bir tr srtme imasnda, o da ok kapal olarak deinmekle yetindi.
Haksz oportnizm sulamas oktan unutulmutu!
V. . Lenin
125
ya da bir komisyon kurulmasn nermeyi hi mi hi dnmedi!

Acaba bu, skra rgtndeki blnmeden ve yolda Martovla Staroverin szn ettii baarsz pazarlktan sonra, byle bir ey yararsz olaca iin deil miydi?] Bu koullar altnda, baz yoldalarn,
bu yolda yeniden dzenlenmi bir yazkurulunda benim yer almay kabul edebileceimi dnmelerini siyasal nme leke sayarm......*
amatadan baka bir szckle nitelenemeyecek olan bu
szleri kongreden bu yana ptrak gibi ieklenmekte olan eyin
balangcna okurlar gtrebilmek, onlara bir rnek verebilmek
iin bile bile tam metin olarak aldm. Bu amata szcn daha
nce skra Yazkuruluna Mektupda kullanmtm; yazkurulu yeleri her ne kadar bu szden rahatszlk duyuyorlarsa da, ben ayn
sz yineleme gereini duyuyorum, nk bu szcn doruluu su gtrmez. [sayfa 150] amatann baz kirli saiklere dayandn (yeni skra yazkurulunun yapt gibi) dnmek hatadr: bizim
srgnler topluluumuzu ve siyasal gmenlerimizi bilen herhangibir devrimci, sinir bozukluklar ve anormal, durgun yaam koullar nedeniyle, en sama sulamalarn, kukularn, kendi kendini
sulamalarn, kiilerle uramalarn ortaya dkld, zerinde
srarla yazlp izildii dzinelerle amataya tanklk edecektir. Bu
ekimelerin, bu amatalarn grn ne kadar kirli olsa da makul hi bir kii onlarn altnda kirli saikler aramaya gerek grmez.
Yolda Martovun konumasndan yukarya aldmz blmde grlen arapsana dnm samalklar, kiilerle uramalar, hayali
rkntleri, uydurma aalamalar ve lekelemeyi ancak byle bir
sinir bozukluuna balayabiliriz. Durgun yaam koullar, ara* Yolda Martov ayrca unu ekledi: Riyazanov byle bir rol kabul edebilir, ama,
sanrm, almalarndan bildiiniz Martov, bunu kabul edemez. Bu, Riyazanova kiisel
bir saldr olduu lde, Martov szn geri ald. Bu saldr, Riyazanovun kiisel niteliklerinden (bu niteliklere burada deinmenin yeri yok) tr deil, Borba grubunun
siyasal grnnden, siyasal yanlglarndan tryd. Yolda Martov, gerek ya da varsaylan kiisel hakaretleri geri almakta ustadr, ama bu, partiye ders olmas gereken siyasal yanlglar unutmamza yol amamaldr. Borba grubu, kongremizde, rgt kaosuna,
herhangi bir ilke dncesinin hakl gsteremeyecei dankla (Yolda Martov'un
konumas, tutanaklar, s. 38) neden olmakla sulanmt. Bylesi siyasal bir davran, yalnzca parti kongresinden nce, genel kaos dneminde, kk bir grup iinde grld
zaman deil, ama ayn zamanda, parti kongresinden sonra, kaosun ortadan kaldrld
bir dnemde, skra yazkurulunun ounluunun ve Emein Kurtuluu Grubunun
sapland bir ey olduu zaman da gerekten knanmay hakeder.
126
V. . Lenin
mzda belki yznc kez, byle kavgalar yaratyor. Eer bir siyasal
parti, hastala doru ad koymak, hastal doru tehis etmek ve
tedavi aresini aramak cesaretini gsteremiyorsa, o, saygya deer
bir parti olamaz.
Bu arapsandan karlabilecek, ilkeye ilikin ey, kanlmaz olarak, seimlerin, siyasal nlere leke srmekle hi bir ilgisi
olmaddr; kongrenin yeni seimler yapma, u ya da bu trden
atamalara girime ve yetkili kurullarnn yapsn deitirme hakkn yadsmak, konuyu baka eylerle bulandrmaktr; yolda Martovun, eski yazkurulunun yalnzca bir blmn semeye izin verilip verilemeyeceine ilikin grleri (kongrede de belirttiim gibi
tutanaklar, s. 332)* siyasal dnceleri ayr lde birbirine kartrmaktan, bulandrmaktan baka bir ey deildir.
l plan kimin ortaya attna dair yolda Martovun [sayfa
151] ne srd kiisel ifadeleri bir yana koyup, eski yazkurulunun onaylanmayn onun siyasal ynden nasl deerlendirdiine geeceim: ... imdi olup-bitenler, kongrenin ikinci yarsnda
ortaya kan savamn son perdesidir. [Olduka doru! Kongrenin
bu ikinci yars, tzn birinci maddesi zerindeki tartmalarda
Martov, yolda Akimovun kuvvetli penesine dt zaman balamtr.] Herkes biliyor ki, bu reformda szkonusu olan ey, eski
yazkurulunun etkinlii sorunu deil., ama Merkez Ynetim Kurulunda etkinlii ele geirme savamdr. [Birincisi, herkes biliyor ki,
sorun, Merkez Ynetim Kurulunun kuruluundaki ayrlk olduu
kadar, kurulun etkinlii sorunu idi; nk reform plan, henz
ayrln ortada olmad ve yolda Pavloviin yedinci ye olarak
yazkuruluna seilmesinde Martov yoldan bize katld tarihte
nerilmiti. kincisi, daha nce, belgeye dayal kantlarla gsterdiimiz gibi, sorun, Merkez Ynetim Kurulunun hangi kiilerden
oluaca sorunuydu; bu sorun a la fin des fins** gelip farkl listelere dayanmt: Glebov-Travinski-Popov listesi mi, yoksa GlebovTrotski-Popov listesi mi.] Yazkurulunun ounluu, Merkez Ynetim Kurulunun, yazkurulunun bir aleti haline dntrlmesini
istemediini gsterdi. [Bu, Akimovun nakaratdr: Her parti kongresinde ounluun, urunda savat etkinlii ele geirme soru* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 505-506. -Ed.
** En sonunda.- .
V. . Lenin
127
nu, ounluun yardmyla merkez kurullarnda etkinlii salama

balama sorunu, daha sonra yolda Martovun da ne srd
gibi, yazkurulunun aleti olmak gibi, yazkurulunun basit bir eklentisi olmak gibi oportnist hakaretlere dntrlmtr (tutanaklar s. 334).] Yazkurulunun ye saysn azaltmaya gerek grlmesinin nedeni budur [!!]. Ben ite bu nedenle, byle bir yazkuruluna katlamam. [u ite bu nedenleyi biraz daha dikkatle inceleyelim. Yazkurulu, [sayfa 152] Merkez Ynetim Kurulunu bir eklentiye, bir alete nasl dntrebilirdi? Bunu ancak, konseyde oya
sahip olsayd ve stnln ktye kullansayd yapabilirdi. Bu
ak deil mi? Ve yolda Martovun nc ye olarak seildii zaman, byle bir ktye kullanmay her zaman nleyebilecei ve
yalnzca kendi oyuyla, yazkurulunun konseydeki btn stnln ykabilecei de ayn ekilde ak deil mi? Grlyor ki, btn
i gelip, Merkez Ynetim Kurulunun kimlerden kurulaca sorununa dayanyor; bir bakta grlyor ki, aletten, eklenti olmaktan
sz etmek yalnzca iftiradr. Eski yazkurulunun ounluuyla birlikte, kongrenin partide skynetime son vereceini ve durumu
normale getireceini dndm. Ama gerekte skynetim, belli
baz gruplara kar uygulanan olaanst hal yasalaryla srp gidiyor, hatta daha da iddetlenmitir. Tzkte yazkuruluna verilen
haklarn, partinin zararna kullanlmamasn, ancak eski yazkurulu
bir btn olarak kalrsa gven altna alabiliriz. ...
te yolda Martovun anl skynetim narasn ilk kez
ortaya att konumasndaki tm blm bu. imdi de benim ona
yantm grelim.
... Ne var ki, iki l plannn zel nitelii konusunda Martovun sylediklerini dzeltirken, eski yazkurulunu onaylamamak
suretiyle attmz admn siyasal nemine ve anlamna ilikin ifadesini yadsmak niyetinde deilim. Tam tersine, bu admn byk
bir siyasal nemi ve anlam olduunda yolda Martovla tamamen
ve aktan gr birliindeyim. Ama bu anlam ve nem, Martovun
anlad trden deildir. Martov, bunun, Rusyadaki Merkez Ynetim Kurulunda etkinlii ele geirme savamnda bir giriim olduunu sylemiti. Ben Martov dan da ileri gidiyorum. imdiye dek
ayr bir grup olan skrann btn giriimleri, etkinlii elde etme savamyd; imdi ise bu daha da fazla bir eydir, yalnzca etkinlii
ele geirme savam deildir, o etkinliin rgtsel olarak peki-
128
V. . Lenin
tirilmesidir. [sayfa 153] Bu noktada yolda Martovla benim siyasal

bakmdan, ne kadar derin lde ayrldmz u gerekte pek
ak grnyor: onun, beni Merkez Ynetim Kurulunda etkinlii
ele geirmeye alma arzusunu tamakla sulamasna karlk,
ben bu etkiyi rgtsel yollardan pekitirmeye alm olmam ve
hala da almam eref sayyorum. Anlaldna gre, deiik diller konuuyoruz! Eer tm almalarmz, tm abalarmz eski,
ayn etkin olma savamnda bitseydi, o etkinliin tm olarak ele
geirilmesini ve pekitirilmesini salamasayd, btn o almalarn,
abalarn ne anlam kalrd? Evet, yolda Martov kesinlikle hakldr:
attmz adm, hi kukusuz, byk siyasal bir admdr; eilimlerden, bundan byle izlenecek olannn, partimizin gelecekteki
almalar iin seilmi olduunu gstermektedir. Ben, Partide
skynetim gibi, belli baz kiilere ve gruplara kar olaanst
hal yasalar gibi dehetli szlerden asla korkmam. stikrarsz ve
yalpalayan elere kar bir skynetim yaratabilmeliyiz, yaratmalyz; parti tzmzn tm, kongre tarafndan onaylanan
merkeziyetilik sisteminin tm, siyasal mulakln trl kaynana kar bir skynetimden baka bir ey deildir. Mulakla kar gereksinilen nlemler, isterseniz olaanst hal yasalar deyiniz,
zel yasalar, kurallardr. Kongrenin att adm byle nlemler ve
yasalar iin salam bir temel yaratarak, izlenecek siyasal yn
doruca gstermitir.*
Konumamn bu parasnda, yolda Martovun kendi Skynetiminde (s. 16) atlad tmcemi italik harflerle gsterdim.
Martovun bu tmceyi sevmemesinde ve o tmcenin ak anlamn kavrama yolunu sememesinde alacak bir ey yoktur.
Dehetli szler deyimi neyi ifade ediyor yolda Martov?
[sayfa 154]
Bu deyim, bir alay ifade ediyor, kk eylere byk adlar
verenlerle, basit bir sorunu gsterii laf cambazlyla bulandranlarla alay ifade ediyor. Yolda Martovun sinirlerini bozan tek kk ve basit gerek, merkez kurullarnn hangi kiilerden kurulaca
konusunda kongrede tatt yenilgiden baka bir ey deildir. Bu
basit gerein siyasal anlam ve nemi uydu: parti kongresinin ounluu, kazand iin, parti nderliinde kendi ounluunu
* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 6, s. 507-508. -Ed.
V. . Lenin
129
gerekletirerek ve yalpalama, istikrarszlk ve mulaklk * olarak

grd eye kar, tzn yardmyla savam iin bir rgt temeli
yaratarak etkinliini salamlatrmt. Bunu, dehet iinde, bir etkin olma savamndan szetmek ve skynetimden yaknmak
iin frsat bilmek, gsterii laf cambazlndan, dehetli szler
kullanmaktan baka bir ey deildir.
Yolda Martov bu gre katlmyor mu? u halde belki de,
ounluun kazand etkinlii salama balamak iin, 1 merkez
kurullarna ounluunu gven altna alarak ve 2 yalpalamaya,
istikrarszla ve mulakla kar hareket etmek zere ounlua
gerekli yetkileri vererek yoluna devam etmeyecei bir parti kongresinin var olduunu ya da genel olarak byle bir kongrenin
dnlebileceini bize kantlamaya alacaktr.
Seimlerden nce, kongremiz, gerek merkez yayn organnda, gerek Merkez Ynetim Kurulunda oylarn tebirini parti
ounluuna ya da aznlna vermeyi kararlatrmak durumundayd. Alt kiilik bir yazkurulu ve yolda Martovun listesi, oylarn
te-birinin bize, te-ikisinin [sayfa 155] ise, onun yandalarna evrilmesi demek oluyordu. Yolda Martov bizimle uyumay ya da
bize boyunemeyi reddetti ve yazl olarak bizi, kongrede bir savaa
ard. Kongrede yenilince de Martov szlanmaya ve skynetimden yaknmaya balad! Peki, bu amata koparmak deil midir? Bu aydn hafifliinin yeni bir ifadesi deil midir?
Bununla ilgili olarak, insan, Karl Kautskynin, bu tr kiileri,
toplumsal ve psikolojik adan nasl parlak bir biimde tanmladn anmsamadan edemiyor. eitli lkelerin sosyal-demokrat partileri, benzer hastalklarn acsn, imdilerde hi de seyrek duymuyor. Bu hastalklarn doru tehisini ve doru tedavisini, daha
deneyimli yoldalardan renmek, bizim iin ok yararldr. Bu
yzden, Karl Kautskynin, baz aydnlar tanmlay, konumuzun
dnda grlmemelidir:
Bugn bizi yakndan ilgilendiren sorun ... aydnlar
* skrac aznln yalpalay, istikrarszl ve mulakl kongrede nasl ifade edilmiti?
Birincisi, tzn birinci maddesi zerindeki oportnist laf cambazlklaryla; ikincisi, Akimov ve Lieber yoldala kurduklar, kongrenin ikinci yarsnda daha da belirginleen koalisyonla: ncs merkez yayn organna ye seme sorununu, darkafal bir hizip anlayna,
sefil szlere, hatta kiilerle urama dzeyine indirgemeye hazr olmalaryla, Kongreden
sonra btn bunlar birer tomurcuk olmaktan kt, iee dnt meyve verdi.
130
V. . Lenin
tabakasyla* (intelligentsia) proletarya arasndaki uzlamaz kartlktr. Bu kartl itiraf ettiim iin arkadalarmn ou [Kautsky nin kendisi de bir aydn, bir yazar ve
bir editrdr] fkelenecektir. Ama bu uzlamaz kartlk
gerekten vardr ve baka konularda olduu gibi, gerei yadsyarak yenmeye almak ok yersiz bir taktik
olur. Bu uzlamaz kartlk toplumsaldr, kiilere deil snflara ilikindir. Birey olarak aydn, kapitalist birey gibi,
kendisini, snf savamnda proletaryayla zdeletirebilir.
Byle yapt zaman, o kii karakterini de deitirmi
olur. Aada zerinde duracamz aydn tipi, henz kendi snfnda bir istisna olan bu tr aydn deildir. Aksini
belirtmedike, ben aydn szcn, burjuva toplumunun tarafn tutan sradan aydn, bir snf olarak aydnlar
tabakasnn karakteristiini [sayfa 156] tayan aydn ifade
etmek iin kullanacam. Bu snf, proletaryayla belli bir
uzlamaz kartlk iindedir.
Ancak bu uzlamaz kartlk, emekle sermaye arasndaki uzlamaz kartlktan farkldr. Aydn, kapitalist deildir. Geri onun yaam dzeyi burjuvacadr ve eer bir
yoksul haline gelmeyi istemiyorsa o dzeyi srdrmelidir, ama ayn zamanda kendi emeinin rnn ve ou
zaman emek-gcn satmak zorundadr ve kendisi de
ou zaman kapitalist tarafndan smrlr ve aalanr.
Grld gibi, aydnla proletarya arasnda herhangi bir
iktisadi kartlk yoktur. Ama aydnn yaam durumu ve
alma koullar proleterce deildir. Duygularda ve dncelerde belli bir kartla yolaan da budur.
Proleter, tek bana bir birey olarak hi bir ey deildir. Onun btn gc, btn gelimesi, btn umutlar
ve bekleyileri, rgtten, arkadalaryla birlikte yrtt
sistemli eylemden gelir. O kendini, byk ve gl bir
organizmann paras olduu zaman byk ve gl hisseder. Bu organizma, onun iin temeldir; bu organizma* Aydn ve aydnlar tabakas (intellectual and intelligentsia) szcklerini, Almancadaki
Literal ve Literatentum karl kullanyorum. Bu szckler, yalnzca yazarlar deil, ama
genel olarak eitim grm herkesi, serbest meslek sahiplerini, ngilizlerin kol iisinden
ayrmak iin kullandklar bir deyime kafa iilerini kapsar.
V. . Lenin
131
ya oranla birey, pek az ey ifade eder. Proleter, adsz

kitlenin bir paras olarak, herhangi bir kiisel kar ya
da n salamay dnmeksizin, nerede grevlendirilirse orada ve btn benliini ve dncesini saran gnll
bir disiplinle, tam bir ballkla savar.
Aydna gelince, durum olduka deiiktir. O, bileinin
gcyle deil, kafasyla savar. Onun silahlar, kiisel
bilgisi, kiisel yetenekleri, kiisel inanlardr. Herhangi
bir yere, ancak kendi kiisel nitelikleriyle eriebilir. Bu
yzden bireyselliini en zgr biimde kullanabilmesi,
ona, baarl almasnn temel koulu olarak grnr.
Bir btne bal bir para olmaya glkle raz olur, o
zaman da bu eilimden tr deil, zorunluktan trdr. Disiplin gereini sekin kafalar iin deil, yalnzca
ynlar iin kabul eder. Ve kukusuz, kendini birinciler
arasnda sayar... [sayfa 157]
Nietzschenin, kendi z bireyciliinin gereini yapmay her ey sayan ve bu bireyciliin byk bir toplumsal amaca, u ya da bu biimde bamlln, aalk,
baya bir ey gren stn insan felsefesi, gerek bir aydn felsefesidir; ve bu felsefe, proletaryann snf savamna o aydnn katlmasn tmden olanakszlatrr.
Nietzschenin yan sra, aydnlar tabakasnn duygularna yant veren felsefenin en nemli paralarndan biri
bsendir. Onun (Bir Halk Dmanndaki) Doktor Stockmanni, birok kiinin sand gibi bir sosyalist deil, ama
iinde alma giriiminde bulunduu proletarya hareketiyle ve genel olarak herhangi bir halk hareketiyle, eninde sonunda atma zorunda bulunan bir aydn tipidir.
Her demokratik* hareketin temelinde olduu gibi proletarya hareketinin temelinde de kiinin, arkadalarnn ounluuna sayg duymas gerei yatar. Oysa Stockmann
trnden tipik aydn, kaynak ounlua, alaa edil* Bizim martovcularn, Akimova ve yanl yere oturtulmu bir demokrasiye kayarken,
bir yandan da ayn zamanda yazkurulunun demokratik yoldan semine, herkes tarafndan
daha nceden planland biimde kongrede seilmesine fkelenmeleri, rgiltlenme
sorunlarnn her trlsne bulatrdklar kargaann ar lde karakteristik rneidir.
Sizin prensibiniz bu mu baylar?
132
V. . Lenin
mesi gereken bir canavar gzyle bakar. ...

Proletarya duygularyla dolup taan, ve parlak bir
yazar olmasna karn, zgr aydn anlayn byk lde terkeden, parti kadrosuyla birlikte cokuyla yryen,
atand her grevde alan, kendini btn yreiyle
amacmza balayan, aznlkta kaldnda bsen ve Nietzscheden eitilmi aydnn boynu bkkl ierisinde
kiiliinin ezilmesine aklayp szlamay [weichliches Gewirsel] aalayan ideal aydn rnei sosyalist hareketin gerektirdii aydn trnn ideal rnei Liebknechtdi
Ayn biimde, kendini hi bir zaman n safta olmak iin
zorlamayan ve sk sk aznlkta kald Enternasyonaldeki
parti disiplini rnek alnacak [sayfa 158] olan Marx da rnek sayabiliriz.*
Martovla dostlarnn, salt eski grup onaylanmad diye, grev
iin aday gsterilmeyi reddetmeleri, kendilerini aznlkta bulan aydnlarn, ite bylesi alayp-szlanmalarndan baka bir ey deildir. Skynetimden ve belli baz gruplara kar olaanst hal
yasalarndan yaknmalar da byledir. Oysa Martov, Yujni Raboi
ve Raboeye Dyelo datld zaman, kln dahi kprdatmam,
yalnzca kendi grubu datld zaman ortaya frlamtr.
nce Martovun balatt, ardndan da parti kongresinde**
(hatta ondan sonra da) bir sel halinde gelen kaynak ounlua
yneltilmi sonsuz. yaknmalar, serzeniler, sulamalar, iftiralar ve
st kapal szler, ite, kendilerini aznlkta buluveren aydnlarn
bylesi alayp szlanmalarndan baka bir ey deildir.
Aznlk, kaynak ounluun zel toplantlar yaptndan ac
ac yaknmtr. Elbetteki aznlk, bir yandan, kendi zel toplantlarna seve seve katlmaya hazr olanlar (Egorovlar, Mahovlar,
Brukerleri), kongrede onlarla savat iin aramazken, bir yandan da zel toplantlarna ard temsilcilerin gelmeyi reddedileri
gibi tatsz bir gerei gzlerden gizlemek iin, bir eyler yapmak
zorundayd.
Aznlk, haksz oportnizm sulamasndan ac ac yaknmtr. Elbetteki aznlk, parti kurumlarnda grup anlaynn ampiyon* Karl Kautsky, Franz Mehring, Neue Zeit, XXII, I, s. 101-103, 1903, n 4.
** Bkz: Kongre tutanaklar, s. 337, 338, 340, 352, vb..
V. . Lenin
133
luuna, savlarda oportnizme, parti ilerinde darkafal grup anlayna ve aydn istikrarszlyla hafifliine drt elle sarlarak, bir ok
durumda iskraclara-kar olanlar izleyen oportnistlerin ve bir
lde bu iskraclara-kar olanlarn kaynak aznl oluturduu
tatsz gereini gzlerden saklamak iin bir eyler yapmak zorundayd. [sayfa 159]
Kongrenin sonuna doru kaynak bir ounluun kurulmu olmas gibi ok ilgin bir siyasal gerein nedenlerini ve
her trl meydan okumaya karn, byle bir oluumun nedenlerinden ve tarihinden aznln neden dikkatle kandn gelecek
blmde gstereceiz. Ama nce, kongre grmelerine ilikin
tahlillerimizi tamamlayalm.
Merkez Ynetim Kurulu seimleri srasnda yolda Martov,
ana zelliine, o zaman hamlede mat diye deindiim
ok karakteristik bir nerge sundu (tutanaklar, s. 336). nergenin
ana zellii unlardr: 1) Merkez Ynetim Kurulu adaylarna
liste halinde oy verilmesi, tek tek adaya oy verilmemesi; 2 listeler
aklandktan sonra iki oturum gemesi (anlaldna gre grme
iin); 3 mutlak ounluk elde edilemezse, ikinci oylamann yeter
saylmas. Bu nerge, ok dikkatle dnlm bir sava tuzayd
(dmana hakkn vermeliyiz!). Egorov yolda bu nergeyle ayn
grte deildi (tutanaklar, s. 337). Ama eer yedi bundcu ve Raboeye Dyelocular kongreyi terketmemi olsalard, bu nerge, hi
kuku yok, Martova tam bir zafer salayabilirdi. Bu sava hilesinin
nedeni uydu: skrann aznlk kanad, Bundla Bruker yle dursun, Egorovlar ve Mahovlarla bile (skra ounluu iinde olduu
trden) dorudan bir anlama yapmam, yapamamt.
Birlik Kongresinde yolda Martovun, haksz oportnizm
sulamasnn, kendisiyle Bund arasnda dorudan bir anlamay
varsaydndan yakndn anmsayalm. Bir kez daha yineliyorum, bu, Martov yoldan yersiz bir kaygya kaplmasndan baka
birey deildi. Egorov yoldan, listelere oy verilmesini reddetmesi,
(yolda Egorov henz prensiplerini yitirmemiti herhalde, demokratik gvencelerin mutlak nemini takdir etmekte onu Goldblattla birletiren prensipler), Egorovla bile dorudan bir anlamann szkonusu olamayaca nemli gereini aka gstermektedir. Ama hem Egorovla, hem Brukerle martovcular [sayfa 160]
arasnda bir koalisyon olabilirdi ve oldu da. u anlamda ki, mar-
134
V. . Lenin
tovcular bizimle ciddi bir atmaya dtkleri her zaman onlarn

desteinden emindiler; Akimovla dostlar da ehveni eri semek
zorundaydlar. Hi kuku yoktu ve yoktur ki, Akimov ve Lieber
yoldalar, hem merkez yayn organ yazkurulunun alt kiilik olmasna, hem Martovun Merkez Ynetim Kurulu listesine kesinlikle oy verirlerdi; nk bunlar, onlarn asndan ehveni erdi,
skrann amalarn en az baaracak eylerdi (Akimovun, tzn birinci maddesi zerindeki konumasna ve Martova balad
umutlara baknz). Listelere oy verilmesi, listelerin aklanmasndan sonra iki oturum gemesi ve yeniden oylama, herhangi bir
dorudan anlama olmakszn, hemen hemen mekanik bir kesinlikle ite bu sonular salamak amacyla dnlmt.
Ne var ki, bizim kaynak ounluumuz yle kalmaya devam ettii iin, yolda Martovun yandan evirme hareketi, yalnzca ileri geciktirebilirdi; biz enindesonunda bu nergeyi reddedecektik. Bu durum karsnda aznlk, yaknmalarn, yazl bir aklamayla (tutanaklar, s. 341) ortaya dkt, Martinovla Akimovun yolunu izleyerek, seimlerin yapld koullar dikkate alp Merkez
Ynetim Kurulu seimlerinde oy kullanmay reddetti. Kongreden
bu yana da seimlerin anormal koullarna ilikin bu tr yaknmalar (bkz: Skynetim, s. 31) sada-solda yzlerce parti dedikoducusunun kulana aktld. Peki ama bu anormallik neydi? Kongre
itznn (6nci madde, tutanaklar, s. 11) daha bandan ngrd, iinde herhangi bir ikiyzllk ya da adaletsizlik bulmann sama olaca gizli oylama m? Hafif aydnlarn gznde bir
canavar olan kaynak bir ounluun kurulmas m? Yoksa, bu
deerli aydnlarn, btn seimleri kabul edeceklerine dair kongre
nnde verdikleri szden (kongre itznn 18nci maddesi,
tutanaklar, s. 380) dnmekteki anormal istekleri mi? [sayfa 161]
Popov yolda, bu istei, kongrede seim gn, ince bir imayla u soruyu sorarak ortaya koydu: Temsilcilerin yars oy vermeyi
reddettiine gre, Bro, kongre kararnn geerli ve usulne uygun
olduundan emin midir?* Bro, kukusuz emin olduu karln
verdi ve Akimov ve Martinov yoldalar olayn anmsatt. Yolda
Martov Broyla ayn grte olduunu syledi, yolda Popovun
* s. 342. Konseyin beinci yesinin seimi kastediliyor. (Toplam 44 oydan) 24 oy
kullanlmt, ikisi botu.
V. . Lenin
135
hatal olduunu ve kongre kararlarnn geerli olduunu (tutanaklar, s. 343) zellikle belirtti. imdi, onun parti nnde yapm olduu bu aklamalarla, kongreden sonraki davrannn ve partinin
yarsnn, daha kongrede balayan isyanna dair Skynetimindeki
(s. 20) szlerinin siyasal tutarll epey normal saymamz gerekiyor hakknda karar vermeyi okurlara brakyoruz. Yolda Akimovun
Martov yoldaa balad umutlar, Martovun kendi mrsz iyi
niyetlerinden daha ar bast.
Siz kazandnz Akimov yolda!
*
Kongrenin son blmnn, seimlerden sonraki blmnn grnte kk, ama aslnda nemli baz zellikleri, imdilerde ackl-gldrsel bir anlam kazanan nl skiynetim szcnn nasl yalnzca iren bir sz olduunu gstermeye yeterlidir. Yolda Martov, imdi, kendi uydurmas olan bu gulyabani szcn, aznla ounluun bir tr anormal eza-cefa etmesi, aznlk
avclna kmas, ona kar kabadaylk etmesi anlamna geldiine hem kendini, hem okurlarn inandrmaya ciddi biimde alarak bu ackl-gldr szc, skynetim szcn alabildiine
kullanyor. Biz, imdilik, kongreden sonra olaylarn nasl gelitiini
gstereceiz. Ama yalnzca kongrenin sonunu dnsek bile, grlecektir ki, kendilerine zorbalk edildii, kt davranld, boazlandklar varsaylan mutsuz martovculara eza-cefa etmek yle
dursun, seimlerden sonra, kaynak ounluun kendisi, onlara
(Liyadov araclyla) tutanaklar komisyonundaki yelikten ikisini nermitir (tutanaklar, s. 354). [sayfa 162] Taktik sorunlarla teki
sorunlara ilikin nerileri aln, (tutanaklar, s. 355 ve sonras), grlecektir ki, bu neriler gerektii gibi, usulne uygun biimde tartlmtr; ve bu nergelerin ouna imza koyanlarn arasnda canavar
kaynak ounluun temsilcileriyle aalanm ve hakarete uram aznln yandalar vardr (tutanaklar, s. 355, 357, 363, 365
ve 367). Bu, grev yapmaktan alkoymak ve zorbalk etmektir,
yle mi?
Bir sorunda ze ilikin tek ilgin ama ne yazk ki pek ksa
bir anlamazlk, Staroverin liberaller hakkndaki bir nergesinde
ortaya kmtr. Bu nergenin altna atlan imzalardan da grle-
136
V. . Lenin
bilecei gibi (tutanaklar, s. 357 ve 358), bu nerge, ounluu

destekleyenlerden kiinin (Braun, Orlov ve Osipovun), hem bu
nergeye, hem de Plehanovun nergesine ikisi arasndaki
uzlamaz kartl grmedikleri iin oy vermeleri sayesinde kabul edilmitir. Bu iki nerge arasnda herhangi bir uzlamaz kartlk
olduu ilk bakta grlmemektedir, nk Plehanovun nergesi,
Rusyadaki burjuva liberalizmine kar gdlecek ilkeler ve taktiklerle ilgili olarak genel bir ilke koymakta, belli bir davran izgisi
izmektedir, buna karlk Staroverin nergesi, liberal ya da liberal-demokratik eilimle yaplmas caiz olabilecek geici anlamalarn somut koullarn tanmlamaya almaktadr. ki nergenin
konular ayrdr. Ama Staroverin nergesi siyasal mulaklkla malldr; bu nedenle de gdk ve sdr. Bu nerge, Rus liberalizminin
snfsal ieriini tanmlamamaktadr; bu liberalizmin ifadesini bulduu belli siyasal eilimleri gstermemektedir; bu belli eilimlerle
ilgili olarak, proletaryaya, propaganda ve [sayfa 163] uyarma almalarnn belli-bal hedeflerini izah etmemektedir; bu nerge (mulakl nedeniyle) renci hareketi ve Osvobojdeniye[28] gibi iki ayr
eyi birbirine kartrmaktadr; geici anlamalarn caiz olabilecei somut koulu, gayet gdke ve keyfi olarak salk vermektedir. Birok baka durumda olduu gibi, burada da, siyasal
mulaklk safsataya yolamaktadr. Genel herhangi bir ilke yokluu
ve koullar bir bir sayma abas, bu koullarn gdk bir biimde ve hatta yanl bir biimde saptanmasna neden olmutur.
Staroverin koulunu inceleyelim: 1) Liberal ya da liberal-demokratik eilimler, otokratik hkmete kar savamlarnda gayet
kararl olarak Rus sosyal-demokratlarnn yannda yer alacaklarn
aka ve hi bir kukuya yer brakmayacak biimde iln edeceklerdir. Liberal ve liberal-demokrat eilimler arasnda ne fark var?
nerge, bu sorunu yantlayacak herhangi bir e tamyor. Liberal eilimler, burjuvazinin siyasal bakmdan en az ilerici olan kesimleri adna ve liberal-demokratik eilimler burjuvazinin daha
ilerici kesimleriyle kk-burjuvazi adna konumuyor mu? Eer
byleyse, yolda Starover, burjuvazinin en az ilerici olan (ama yine
de ilerici, nk aksi takdirde liberalizmden szedilemezdi) kesimlerinin gayet kararl olarak sosyal-demokratlarn yannda yer
alabileceklerini dnebilir mi? Bu samadr. Byle bir eilimin
szcleri, bunu aka ve hi bir kukuya yer brakmayacak biim-
V. . Lenin
137
de iln etselerdi bile (kesinlikle olanaksz bir varsaym), biz proletarya partisinin, onlarn aklamalarna inanmamamz gerekirdi.
Bir liberal olmak ve gayet kararl olarak sosyal-demokratlarn yannda yer almak bunlardan biri tekini dtalar.
Dahas var, liberal ya da liberal-demokratik eilimlerin,
otokrasiye kar savamlarnda, gayet kararl olarak sosyalist-devrimcilerin yannda yer alacaklarn aka ve hi bir kukuya yer brakmayacak biimde iln ettikleri bir durum dnelim. [sayfa 164]
Byle bir varsaym (sosyalist-devrimci eilimin burjuva-demokratik yaps nedeniyle), Starover yoldan varsaymndan daha olasdr. Mulakl ve safsatas yznden, onun nergesinden bu tr
liberallerle, byle bir durumda geici anlamalara girilmesinin kabul edilemeyecei sonucu kar. Ama, yolda Staroverin nergesinden ister-istemez kan bu sonu kesinlikle yanltr. Sosyalistdevrimcilerle geici anlamalar caizdir (bkz: sosyalist-devrimciler
hakkndaki kongre karar) ve bunun sonucu olarak, sosyalist-devrimcilerin yannda yer alan liberallerle geici anlamalar yaplabilir.
kinci koul: Bu eilimler, kendi programlarnda ii snfnn karlarn, ya da genel olarak demokrasiyi ya da ii snfnn
siyasal bilinlenmesini glgeleyen herhangi bir isteme yer vermeyeceklerdir. Ayn yanlgyla, burada bir kez daha yzyzeyiz: programnda, ii snfnn karlarna kart istemlere, onun (proletaryann)
siyasal bilinlenmesini glgeleyecek istemlere yer vermeyen hi
bir liberal-demokratik eilim yoktur, olamaz. Bizdeki liberal-demokratik eilimin en demokratik kesimlerinden biri olan sosyalistdevrimciler bile kendi programlarnda btn liberal programlar
gibi karmakark bir program ii snfnn karlarna kart den,
onun siyasal bilinlenmesini glgeleyen istemlere yer vermilerdir.
Bu gerekten karlacak sonu, burjuva kurtulu hareketinin snrlln ve yetersizliini gzler nne sermenin asl olduudur,
geici anlamalarn, caiz olmad deildir.
Son olarak, yolda Staroverin nc koulu, (liberal demokratlarn, genel, eit, gizli ve dorudan oyu, kendi savamlarnn
slogan yapmalar koulu), sunulduu genel biim iinde, ayn
ekilde yanltr: slogan snrl bir oy hakkna dayal bir anayasa ya
da genel olarak dar ereveli bir anayasa olan liberal-demokratik eilimlerle geici ve ksmi anlamalarn caiz olmadn iln
138
V. . Lenin
etmek aklszca olurdu. [sayfa 165] Gerekte, tam bu kategoriye uygun den eilim Osvobojdeniyedir. Ama, en rkek liberallerle
bile geici anlamalar yapmay nceden yasaklayarak, insann
kendi ellerini balamas, marksizmin ilkeleriyle uyumayan siyasal
bir ksa-grllk olur.
zetleyelim: Starover yoldan, Martov ve Akselrod yoldalar
tarafndan da imzalanan nergesi bir hatadr; nc kongrenin
bu karar iptal etmesi akllca olur. Bu nerge, teorik ve taktik
tutumunda siyasal mulaklkla, ne srd pratik koullarda
ise safsatayla maluldr. nerge iki sorunu birbirine kartrmaktadr:
1 Btn liberal-demokratik eilimlerin proletarya ve devrim aleyhtar zelliklerinin gzler nne serilmesi ve bu zelliklerle savama
gerei; 2 bu eilimlerden herhangi biriyle geici ve ksmi anlamalarn koullar. Bu nerge, vermesi gerekeni (liberalizmin snfsal
ieriinin tahlilini) vermemekte, ama vermemesi gerekeni (koullarn reetesini) vermektedir. Ortada byle bir olas anlamann
taraflarndan belli birinin bile olmad bir ortamda, bir parti kongresinde, geici anlamalar iin ayrntl koullar belirlemek, genel olarak samadr; ortada byle bir taraf olsayd bile, geici
anlamann koullarn belirlemeyi, kongrenin sosyalist-devrimci
eilimle ilgili olarak yapt gibi (yolda Akselrodun nergesinin
son blm iin Plehanovun verdii deitirgeye baknz tutanaklar, s. 362 ve 15), partinin merkez kurullarna brakmak yz kez
daha akllca olurdu.
Plehanovun nergesine aznln ynelttii itirazlara gelince, yolda Martovun tek sav uydu: Plehanovun nergesi, u
ya da bu, belli bir yazarn maskesinin indirilmesi gibi nemsiz bir
sonula bitiyor. Bu, bir sinei ldrmek iin balyoz kullanmakla
bir deil midir? (Tutanaklar, s. 358.) Bomboluu zekice bir szle nemsiz sonu szyle gizlenen bu sav, kendini beenmi
laf cambazlnn yeni bir rneini veriyor.[sayfa 166] Birincisi, Plehanovun nergesi, burjuva kurtulu hareketinin snrllnn ve yetersizliinin, bu snrllk ve yetersizlik kendini nerede gsterirse,
orada, proletaryann gzleri nnde sergilenmesinden szediyor.
Bu nedenle, Martov yoldan, btn dikkatler sadece Struveye,
yalnzca bir tek liberale yneltilecektir eklindeki iddias (Birlik
Kongresi, tutanaklar, s. 88) tepeden trnaa samadr. kincisi, Rus
liberallerle geici anlamalar olasl zerinde durulurken, Bay
V. . Lenin
139
Struveyi bir sinekle bir tutmak, temel ve nemli bir siyasal gerei, gzel bir sz uruna feda etmektir. Hayr, Bay Struve bir sinek deil, siyasal bykl olan bir kiidir; yasad bir alemde, o,
kii olarak byle byk bir ehre olduu iin deil, ama Rus liberalizminin etkin ve rgtl liberalizmin tek temsilcisi olarak tuttuu yer nedeniyle siyasal bykl olan bir kiidir. Bu nedenle,
Bay Struveyi ve Osvobojdeniyeyi dikkate almakszn Rus liberallerden ve partimizin onlara kar tutumunun ne olmas gerektiinden szetmek, hi bir ey sylemeksizin konumak demektir. Ya
da belki de yolda Martov bize, Rusyada, bugn Osvobojdeniye
eilimiyle uzaktan da olsa karlatrlabilecek hi deilse bir tek
liberal ya da liberal-demokratik eilim gsterecek midir? Martov
yoldan bunu denediini grmek ilgin olurdu!* [sayfa 167]
Yolda Martovu destekleyen Kostrov yolda Struvenin ad
iilere hi bir ey sylemez dedi. Umarm, yolda Kostrovla yolda
Martov alnmazlar ama bu sav, tam Akimov slbundadr. Bu,
proletaryann ad tamlamas eklinde gsterilmesine itirazdaki sava
benziyor.[29]
Struve adnn (ve onun yan sra, Plehanovun nergesinde
sz edilen Osvobojdeniye adnn), kendilerine hi bir ey sylemeyecei iiler kimlerdir? Rusyadaki liberal ve liberal-demokratik eilimler hakknda ya pek az ey bilen ya da hi bir ey bilmeyen iiler. nsann aklna u soru geliyor: Bizim parti kongremizin bu iilere kar tutumu ne olmaldr; kongre, parti yelerine,
Rusyadaki tek belli liberal eilim hakknda bu iilere bilgi verme* Birlik Kongresinde yolda Martov, Plehanov yoldan nergesine kar u sav da
ne srd: Bu nergeye balca itiraz, bu nergenin balca kusuru udur: bu nerge,
otokrasiyle savamda, liberal-demokrat elerle ittifaktan kanmamann, bizim grevimiz
olduu gereini tmden unutuyor. Yolda Lenin, bunu bir Martinov eilimi olarak adlandrabilir. Bu eilim yeni skrada oktan ortaya konmutur. (Tutanaklar. s. 88.)
Tad cevherlerin zenginlii bakmndan bu szler gerekten ok az bulunur. 1)
Liberallerle ittifaktan szeden tmce tam bir kargaadr. Yolda Martov, hi kimse ittifaktan
sz etmemitir, yalnzca geici ya da ksmi anlamalardan sz edilmitir. Bu, tamamen
ayr bir eydir. 2) Eer Plehanovun nergesi inanlmaz bir ittifak unutuyor ve yalnzca
genel olarak bir destekten sz ediyorsa, bu onun kusuru deil, deeridir. 3) Belki de
Yolda Martov Martinov eilimlerini genel olarak belirleyen eyin ne olduunu aklama
zahmetine katlanr? Belki de bize bu eilimlerle oportnizm arasndaki ilikinin ne olduunu syler? Belki de bu ilikiyi, tzn birinci maddesine kadar geriye doru izler? 4)
Martinov eilimlerinin yeni skrada nasl ifadesini bulduunu yolda Martovdan dinlemek iin sabrszlanyorum. Ltfen Martov yolda, beni byle bolukta kalmann azabndan
kurtarn!
140
V. . Lenin
lerini mi emretmeli, yoksa siyasetle iliikleri pek az olduu iin iilerin pek az tand bir ad anmaktan geri mi durmaldr? Eer
yolda Kostrov, Akimov yoldan izinde bir adm attktan sonra, bir
ikinci adm daha atmak istemiyorsa, bu soruyu birinci ekilde yantlayacaktr. Soruyu bylece yantlad zaman da Kostrov, savnn
ne kadar temelsiz olduunu grecektir. Her durumda, Plehanovun
nergesindeki Struve ve Osvobojdeniye szckleri, iiler iin
Staroverin nergesindeki liberal ve liberal-demokrat eilim sznden, yle grnyor ki, ok daha deerli olmaldr.
Rus ii, imdiki halde, bizim liberalizmimizin siyasal eilimlerinin zden ifadesi gibi eyleri, pratikte, Osvobojdeniye yoluyla olmakszn bilemez. Yasal liberal yazn, bu ama iin uygun deildir, nk henz ok bulanktr. Biz, olabildiince usanmadan
(ve olabildiince geni ii ynlar arasnda) eletiri silahmz Osvobojdeniye efendilerine [sayfa 168] yneltmeliyiz, bylece, gelecekteki devrim patlad zaman, Rus proletaryas, gerek eletiri silahlaryla, Osvobojdeniye efendilerinin devrimin demokratik karakterini trplemeye dnk kanlmaz abalarn ktrm edebilir.
Muhalif ve devrimci hareketleri desteklememiz sorununda, Egorov yoldan gsterdii, yukarda szn ettiimiz aknln dnda, nergeler zerindeki tartmalar ok az ilginti; gerekte tartma vard demek bile gt.
Kongre, bakann, kongre kararlarnn btn parti yelerini

balayc nitelikte olduunu anmsatan ksa konumasyla sona
erdi. [sayfa 169]
V. . Lenin
141
N. KONGREDEK SAVAIMIN GENEL GRNM

PARTNN DEVRMC VE OPORTNST KANATLARI
KONGRE grmelerine ve oylamalara ilikin tahlillerimizi

bitirdikten sonra, imdi ksa bir zetleme yapalm ve bylece, tm
kongre malzemesine dayanarak, u soruyu yantlayabilelim: seimlerde tank olduumuz ve bir sre iin partimize temel blnme
haline gelen ounluk ve aznl oluturan eler, gruplar ve grler nelerdir? Byle bir zetleme, kongre tutanaklarnda bol bol
grlen teorik ve taktik btn ilke farkllklarna ilikin tm malzemeyi kapsamaldr. Genel bir zet, kongrenin bir btn olarak
genel grnm, oylama srasnda btn belli-bal gruplarn genel grnm ortaya konmakszn, bu malzeme ok kopuk, ok
dank kalr; bu yzden de, zellikle kongre tutanaklarn, kendi
bana kapsaml bir biimde inceleme zahmetine girmeyen bir
kiiye (ka okurun bu zahmete girdii de ayr bir konu) ilk bakta
tek tek gruplar bir raslant gibi grnr.[sayfa 170]
142
V. . Lenin
ngiliz parlamento haberlerinde sk sk, karakteristik bir szck olan blnme szcyle karlarz. Bir konu oyland zaman, meclisin, yle yle aznla ve ounlua blnd
sylenir. Kongrede tartlan eitli konularda bizim sosyal-demokrat meclisimizin bln, parti iindeki savam, kesinlik ve
tmlkte bir benzeri daha bulunmayan, kendi trnde esiz gruplar ve fikir cephelerini yanstr. Dank, kopuk ve yaltlm gerekler ve olaylar yn yerine, gerek bir grnm elde etmek, bu grnm tam bir grafik haline getirmek, ya da oylamalara ilikin sonu gelmez, anlamsz tartmalara (kim kime oy verdi, kim kimi
destekledi?) dur demek iin, kongremizdeki blnmelerin btn
temel tiplerini bir izge (diagram) halinde gstermeye karar verdim. Belki de birok kii bunu yadrgayacaktr. Ama sonular,
olabildii lde en doru ve en tam biimde zetleyip genelletirebilecek bir baka yntemin bulunacan pek sanmyorum. Ad okunarak yaplm oylamalarda belli bir temsilcinin hangi dorultuda
oy kulland tam bir dorulukla saptanabilir; ad okunarak oylama
yaplmayan baz nemli konularda da tutanaklara baklarak, byk
bir olaslkla ve geree yeter lde yaklaarak doruyu yakalamak mmkn olabilir. Eer ad okunarak yaplan btn oylamalar
ve nemi (rnein grmelerin hararetine ve geniliine bakarak
karar verilen nemi) ne olursa olsun teki konulardaki oylamalar
dikkate alrsak, elimiz altndaki malzemenin elverdii lde, parti-ii savamn tam bir grnmn yakalam olacaz. Bir fotoraf vermek, yani her oyun ayr ayr grnmn ortaya koymak
yerine, byle yaparak, ortaya bir resim karmaya, yani ii kartrmaktan baka bir ie yaramayacak olan nemsiz istisnalar ve
ufak-tefek sapmalar bir yana koyarak btn ana oylama tiplerini
vermeye alacaz.[sayfa 171] Herhangi bir kii, bizim ortaya kardmz resmi tutanaklarn yardmyla kontrol edebilir, diledii oylamay ekleyerek geniletebilir, ksacas, yalnzca tartarak, kuku
ifade ederek, mnferit olaylara atfta bulunarak deil, ama ayn
malzemeye dayanmak suretiyle daha farkl bir resim izerek eletirebilir.
Oylamaya katlan her temsilciyi izgede gsterirken, kongre
tartmalarnn tmnde ayrntl olarak izlediimiz drt ana grubu
zel iaretlerle gstereceiz, yani: 1) ounluk iskraclar; 2) aznlk
iskraclar; 3) merkez; ve 4) iskraclara-kar olanlar. Bu gruplar
V. . Lenin
143
arasndaki fikir ayrlklarn birok olayda grmtk. Eer zigzag

sevdallarna skra-rgtyle skra eilimini ok fazla anmsatan
bu adlar sevmeyen olursa, onlara syleyelim ki, ad nemli deildir. Kongredeki btn tartmalar geriye doru izleyerek ayr
grleri saptam olduumuza gre, yerleik ve bilinen parti unvanlar (ki bu unvanlar baz kiilerin kulan trmalyor) yerine gruplar arasndaki gr ayrlklarnn zn belirleyen adlar koymak
olanakldr. Bu deiiklik yapldnda, drt grup iin u adlar elde
ederiz: 1) tutarl devrimci sosyal-demokratlar; 2) kk oportnistler; 3) orta boy oportnistler; ve 4) byk oportnistler (bizim Rus
lleriyle byk). Son zamanlarda, iskrac, bir eilimi deil bir
evreyi belirleyen bir addan baka bir ey deildir diye kendilerini ve bakalarn avutanlar, bu adlarn daha az sarsacan umalm.
imdi bu izgede fotoraflaan oy tiplerini ayrntlaryla
aklayalm (bkz izge: Kongredeki Savamn Genel Grnm s. 173): [sayfa 172]
Birinci oylama tipi (A), merkezin, iskraclara-kar olanlara ya da onlarn bir blne kar iskraclarla birletii durumlar
kapsyor. Bu tip, bir btn olarak program [sayfa 172] oylamasn (yalnzca yolda Akimov ekimser kald, btn teki temsilciler lehte
oy verdi); ilke olarak federasyonu knayan nerge zerindeki oylaA
24
24
-25
7
C
D
18
19
-23
3 1
+24
24
+32
8
V. . Lenin
8
8 2
Art (+) ve eksi (-) iaretleri, belli bir konuda olumlu ve

olumsuz verilen toplam oylar gstermektedir.
eritlerin iindeki rakamlar, drt gruptan herbirinin
kulland oy saysn gstermektedir. Adan Eye kadar
olan her tipin gsterdii oylama nitelii, metinde
anlatlmtr.
144
+41
8
9
9
5
3
-5
5
-16
8
+26
10
8
+28
7
7
-20
10
1
GRUP ADLARI
ounluk iskraclar
Aznlk iskraclar
Merkez
skraclara-kar olanlar
may (be bundcu dnda herkes lehte oy kulland); Bund tznn 2nci maddesi zerindeki oylamay (be bundcu bize kar oy
kulland; be temsilci ekimser kald. Bunlar Martinov, Akimov,
Bruker ve iki oyuyla Mahovdu; geri kalanlar bizimle birlikte oy
kulland) ieriyor. A tipinde gsterilen oylama bu oylamadr. Bundan baka, skrann partinin merkez yayn [sayfa 173] organ olarak
onaylanmas sorunundaki oylama da bu tipte yer alyor. yazkurulu yeleri (be oy) ekimser kald; oylamada da iki oy (Akimov ve Bruker) aleyhteydi ve ayrca skrann onaylanmasna ilikin
gerekeler oyland zaman, be bundcuyla yolda Martinov ekimser kald.*
Bu oylama tr, kongredeki merkezin ne zaman iskraclarla birlikte oy kulland eklindeki ok ilgin ve nemli bir soruya yant getiriyor. Merkezcilerin iskraclarla birlikte oy kulland
zamanlar, ya birka istisnasyla iskraclara-kar olanlarn da bizimle beraber olduu (programn kabul, gerekeler belirtilmeksizin skrann onaylanmas); ya da ortada, kesin bir siyasal tutum
yklenimi altna dorudan doruya girilmesini gerektirmeyecek
herhangi bir tr aklama yaplmas sorunu bulunduu zamanlar
(skrann rgtleme almalarnn kabul, onun belli gruplara
ilikin rgtlenme siyasetini uygulama yklenimi altna girilmesini
iermiyordu; federasyon ilkesinin reddedilmesi, yolda Mahovda
grdmz gibi, belli bir federasyon tasarm zerindeki bir oylamada ekimser kalmay dtalamyordu). Kongredeki gruplamalarn anlam ve neminden genel olarak sz ederken, iskraclara-kar
olanlarn da bizimle birlikte oy verdii olaylar sralayarak, iskraclarla merkez arasndaki, tutarl devrimci sosyal-demokratlarla
oportnistler arasndaki farkll (yolda Martovun azyla) nemsemezlikten gelen, gizlemeye alan resmi skrann, bu sorunu
nasl yanl biimde ortaya koyduunu esasen grmtk. Alman
ve Fransz sosyal-demokrat partilerinde, oportnistlerin en saclar bile, [sayfa 174] programn tmnn kabul gibi konularda hi
* Bund tznn 2nci maddesi zerindeki oylama, izgede neden yer almtr?
nk program ve federasyon sorunu zerindeki oylamalar, daha az kesin ve daha az
belirgin nitelikteki siyasal kararlar yanstt iin, skrann onaylanmasna ilikin oylamalar
tam grnm vermemekteydi. Genel olarak dnlrse, ayn trden u ya da bu
miktarda oylamay alma dorultusunda bir seim, grnmn ana zelliklerini hi bir
biimde etkilemez; dileyen, uygun den deiiklikleri yaparak bunu kolayca grebilir.
V. . Lenin
145
bir zaman kart oy kullanm deillerdir.

kinci tip oylama (B), tutarlsyla tutarszlyla tm iskraclarn btn iskraclara-kar olanlara ve tm merkeze kar oy kulland durumlar kapsyor. Bunlar daha ok, skra siyasetinin belli
ve zel tasarmlarnn uygulamaya konmasna, yani iin aslnda
skrann yalnzca szde deil, ama gerekten onaylanmasna ilikin
durumlard. Hazrlk komitesi olay;* Bundun parti iindeki yeri
sorununun gndemin ilk maddesi olmas; Yujni Raboi grubunun
datlmas; tarm program zerindeki iki oylama; ve altnc ve sonuncusu da Yurtd Rus Sosyal-Demokratlar Birliine (Raboeye
Dyelo) kar oylama, yani Birliin (League), yurtdndaki tek parti
rgt olarak kabul, bunlar arasndadr. Bu oylamalarda, eski,
parti-ncesi, evre anlay, oportnist rgtlerin ya da gruplarn
karlar, dar marksizm anlay, sonuna kadar tutarl ilkelere bal
devrimci sosyal-demokrasi siyasetiyle arpyordu; aznlk iskraclar, kendi evre anlaylar, kendi tutarszlklar szkonusu oluncaya dek birok olayda, byk lde nem tayan (hazrlk komitesi, Yujni Raboi ve Raboeye Dyelo, asndan nemli) birok
oylamada bizim yanmzda yer ald. Bizim ilkelerimizin pratie uygulanmasna ilikin birok sorunda, merkezin, iskraclara-kar olanlara bize olduundan ok daha fazla yaknlk gstererek, pratikte,
[sayfa 175] sosyal-demokrasinin oportnist kanadna, devrimci kanada olduundan ok daha fazla eilim duyarak iskraclara-kar olanlarla gbirlii yaptn bu blnmeler bir grafik aklyla ortaya
koyuyor. Ad olarak iskrac olan, ama iskrac olmaktan utan duyanlar, gerek niteliklerini ortaya koydular; bunu izleyen kanlmaz
savam hi de hafif gemedi ve bu savam, o savam iinde ortaya kan ilke farkllklarnn nemi ve anlamn, daha az dnceli
olan, daha ok etkilenebilen kiilerin gznden saklad. Ama imdi,
* (B) tipinde gsterilen oylama budur; iskraclar 32 oy, Bundun nergesi 16 oy
salad. Bu tipteki oylardan bir tekinin bile ad okunarak yaplm oylamalardan olmadnn
belirtilmesi gerekiyor. Tek tek temsilcilerin hangi yolda oy kullandklar ancak byk bir
olaslk derecesiyle iki dizi tantla ortaya konabilir: 1) grmelerde iskraclarn her iki
kanadndan konumaclar lehte konutular, iskraclara-kar olanlarla merkezin
konumaclar aleyhte konutular; 2) lehte kullanlan oylarn says otuze ok yaknd.
Ayrca unutulmamas gerek ki, kongre grmelerini tahlil ederken, oylamadan ayr olarak,
bize kar merkezin iskraclara-kar olanlarla (oportnistlerle) birletii birok olaya
iaret etmitik. Bunlarn bazs: demokratik istemlerin mutlak deeri, muhalif eleri
destekleyip desteklemememiz, merkeziyetiliin snrlanmas, vb..
146
V. . Lenin
sava ateinin bir lde kllendii, ve tutanaklarn bir dizi ateli

tartmann tarafsz zeti olarak orta yerde durduu imdi, Mahovlarla Egorovlarn Akimovlar ve Lieberlerle kurduu ittifakn
bir raslant olmadn ve olamayacan, ancak gzlerini gnl rzasyla kapatanlar grmeyebilir. Martovla Akselrodun yapabilecei
tek ey, tutanaklarn kapsaml ve doru bir biimde tahlilinden
uzak durmaktr, ya da artk ge bile olsa, kongredeki tutumlarndan tr esef duyduklarn ifade ederek zarar telafi etmeye almaktr. Eer esef etmek gr ve siyaset farkllklarn ortadan
kaldrabilirse! Eer Martovla Akselrodun Akimov, Bruker ve Martinovla. bugnk ittifak, ikinci kongrede ayaklar zerine kalkan
partimizin, hemen hemen btn kongre boyunca iskraclarn iskraclara-kar olanlarla yaptklar sava unutmasn salayabilirse!
izgedeki geri kalan blmde (C, D ve E) gsterilen,
kongredeki nc tr oylamann ayrdedici zellii, skraclarn
ufak bir blnn ayrlp iskraclara-kar olanlarn yanna gemesi ve bunun sonucu olarak iskraclara-kar olanlarn (kongrede
kaldklar sre iinde) zafer elde etmi olmalardr. Aznlk iskraclarnn iskraclara-kar olanlarla yapt bu anl koalisyonun (ki
bu koalisyonun yalnzca adn anmak bile Martovu, kongrede isterik mektuplar yazmaya srklemiti) geliimini tam bir dorulukla
ortaya koyabilmek iin, ad okunarak yaplan, bu [sayfa 176] trdeki
ana oylamay da alyoruz. (C), dillerin eitliine ilikin oylamadr (bu sorun zerinde ad okunarak yaplan oylamadan, tam
olduu iin, sonuncusu alnmtr). Btn iskraclara-kar olanlarla merkezin tm bize kar durmulardr; iskraclardan ounluk
kanadnn bir blyle aznlk kanadnn bir bl kopmutur.
Kongrenin oportnist sac kanadyla kesin ve mrl bir koalisyon kurabilen skraclarn kim olduu henz ak deildir. Ondan
sonra (D) tr oylama geliyor tzn linci maddesi zerindeki
oylama (bu konudaki iki oylamadan, daha kesinlik gstereni, yani
ekimserin bulunmad oylamay alyoruz). Burada koalisyon daha
gze arpar hale geliyor, daha kesin bir biim* alyor: ounluk
* Btn belirtilerin gsterdii gibi, tzk zerindeki drt dier oylama da ayn trdendi:
s. 278 bizim 21 oyumuza karlk Fominden yana 27 oy; s. 279 bizim 24 oyumuza
karlk Martovdan yana 26 oy; s. 280 27 oy benden yana, 22 kar; ve ayn sayfada
bizim 23 oyumuza karlk Martovdan yana 24 oy. Bunlar, daha nce zerinde durduum, merkez kurullarna ye arma sorunu zerindeki oylamalardr. Ad okunarak oylama
V. . Lenin
147
iskraclarndan pek az hari, tm aznlk iskraclar, imdi Akimov

la Lieberin yanndadr; bunlar, bizim tarafmza geen merkezciyle bir iskraclara-kar olan dengelemektedirler. izgeye
yle bir gz atmak, zaman zaman ve geici olarak bir yandan te
yana geenlerin kimler olduunu, Akimovlarla mrl bir koalisyona doru dayanlmaz bir gle ekilenlerin kimler olduunu
gstermeye yeter. ounlua ve aznla son bln gsteren
sonuncu oylama (E merkez yayn organna, Merkez Ynetim
Kuruluna ve parti konseyine seimler), aznlk iskracla-rnn tm
merkezle ve iskraclara-kar olanlarn kalntlaryla tam bir biimde kaynamln aka ortaya koymaktadr. bu noktaya geldiinde sekiz iskraclara-kar olandan, kongrede yalnzca yolda Bruker kalmt (yolda Akimov, hatasn ona [sayfa 177] esasen aklam
bulunuyordu, o da martovcularn safndaki uygun yerini almt).
Oportnistlerin en saclarndan yedisinin ekilmesi, seimlerin
Martova kart bir sonu vermesini salad.*
imdi, her tipten oylamaya ait nesnel kantlarn yardmyla
kongrenin sonularn zetleyelim.
Kongremizdeki ounluun bir raslant sonucu olduuna
dair ok sz sylenmitir. Yolda Martovun Bir Kez Daha Aznlkta
balkl brornde, tek avunusu, gerekte buydu. izge aka
gsteriyor ki, ounluk, bir anlamda, ama yalnzca bir anlamda
raslantsal diye nitelenebilirdi; yani san en oportnist yedi temsilcisinin ekilmesi ola ki bir raslant sonucuydu. Bu ekiliin
raslantsal olduu lde (daha fazla deil), bizim ounluumuz
raslantsald. izgeye yle bir gz atmak, bu yedi kiinin kimin tarafnda olabileceini, olmak zorunda bulunduunu** uzun boylu
bir sr laftan ok daha iyi biimde ortaya koyacaktr. Ama asl soru udur: yedi kiinin ekilii ne lye kadar raslantsald? Bu,
yaplmamtr: (Bu tr yalnzca bir oylama yaplmt, ama kaytlar kayboldu). Martovu
bundcular (tm ya da bir bl) kurtard. Martovun (Birlikte) bu oylamalara ilikin
yanl ifadeleri, yukarda dzeltildi.
* kinci kongreden ekilen yedi oportnistten bei bundcu (ikinci kongre federasyon
ilkesini reddettikten sonra Bund partiden ekildi) ve iki Raboeye Dyelocu, yolda Martinov
ve yolda Akimovdu. Bu son ikisi, skrac Birlik (League) yurtdndaki tek parti rgt
olarak kabul edildikten yani Raboeye Dyelocu Yurtd Rus Sosyal-Demokratlar Birlii
datldktan sonra kongreyi terkettiler. [Yazarn, 1907 basksna notu. -Ed.]
** Daha sonra greceimiz gibi, yolda Akimovla ok yakn bir hsmlk ilikisi iinde
bulunan Voronej Komisyonu da, yolda Akimov da, kongreden sonra aznla duyduklar
yaknl aka ortaya koymulardr.
148
V. . Lenin
ounluk un raslantsal niteliinden alabildiine sz edenlerin

kendilerine sormay pek istemedikleri bir sorudur. Bu, onlar iin
tatsz bir sorudur. ekilenlerin, partimiz sol kanadnn deil, sa
kanadnn en arc temsilcileri olmas bir raslant myd? ekilenlerin, tutarl devrimci sosyal-demokratlar deil de oportnistler olmas bir raslant miydi? Btn kongre boyunca oportnist kanada kar verilen ve izgemizde aka grnen savamla bu raslantsal
ekilme arasnda hi bir [sayfa 178] balant yok mudur?
ounluun raslantsal bir nitelikte olduu hakkndaki
konumalarn hangi gerei gizlemeyi amaladn anlamak iin,
kiinin, aznlk iin ok tatsz olan bu sorular sormas yeterlidir.
Hi kukuya yer brakmayan, kar klamayacak gerek udur:
bizim partimizde aznl oluturanlar oportnizme en ok eilim
gstermi olanlard. Aznlk, partide, teoride en az istikrarl, ilke sorunlarnda en az sebatl kiilerden olumutu. Aznlk, partinin sa
kanadndan kmt. ounluk ve aznlk diye blnmemiz, sosyal-demokratlarn devrimci ve oportnist kanat olarak, Montanyarlar ve Jirondenler[30] olarak blnmelerinin, dorudan ve kanlmaz
bir devamdr. Bu blnme ne dn grlmtr, ne yalnzca Rus
iilerin partisinde grlmtr, kukusuz yarn ortadan kalkacak
da deildir.
Anlamazlklarmzn nedenlerini ve eitli aamalarn aydnla kavuturmakta, bu gerein byk nemi vardr. Kongredeki
savam ve o savamn gzler nne serdii ilke ayrlklarn yadsyarak ya da gizleyerek bu gerekten saknmaya alanlar, yalnzca kendi siyasal ve aydnca yoksulluklarn tantlam olurlar. Bu
gerein doru olmadn kantlamak iin, her eyden nce, parti
kongremizdeki oylamalarn ve blnmelerin, benim izdiim resimden farkl olduunun gsterilmesi gerekir; ikinci olarak da kongrenin blnmesine neden olan btn olaylarda, zde yanlgya
denlerin en tutarl devrimci sosyal-demokratlar, Rusyada iskrac* adn benimseyenler [sayfa 179] olduunun gsterilmesi gerekir.
* Yolda Martov iin not. skrac teriminin, bir evre mensubunu deil de bir eilimi
izleyen kiiyi ifade ettiini unuttuysa, yolda Martova, kongrede bu nokta zerinde yolda
Trotskinin yolda Akimova yapt aklamay kongre tutanaklarndan , okumasn salk
veririz. Kongrede (partiye ilikin) iskrac evre vard: Emein Kurtuluu Grubu, skra
yazkurulu ve skra rgt. Bu evreden ikisi kendilerini datma dncesindeydiler;
ncs, bu yolda yeterince partili olma anlaynda deildi ve kongre tarafndan datld.
V. . Lenin
149
Evet baylar, bunu gstermeye aln!

Bu arada yeri gelmiken belirtelim, aznln, partideki en
oportnist, en az kararl, en az tutarl kiilerden olumu olmas,
konuyu yarm-yamalak bilen ya da yeterince dnmemi olan
kiilerin ounlua ynelttikleri saysz itiraza ve gsterilen kukuya
en iyi yanttr. Yolda Martovla yolda Akselrodun ufak bir hatasn
ayrln nedeni saymak pireyi deve yapmak deil midir, diye soruyorlar. Evet sayn baylar, yolda Martovun hatas ufak bir hatayd
(bunu kongrede, tartmalar gayet hararetliyken de syledim); ama
bu kk hata byk zarar verebilirdi (ve verdi), nk yolda
Martov [o hatas nedeniyle birok hata yapm olan ve bir dizi sorunda oportnizme ve ilke tutarszlna aka eilim gsteren
temsilcilerin tarafna srklendi. Yolda Martovla yolda Akselrodun istikrarszlk gstermi olmalar, bireyler szkonusu olduu
srece nemsiz bir eydi; btn istikrarsz elerden, skra eilimini ya tmden yadsm ve ona aka kar km, ya da bu
eilime yalnzca szle ballk gsterirken gerekte tekrar tekrar
iskraclara-kar olanlarn yannda yer alm tm kiilerden oluan
bir aznlk ortaya karmas, kiisel bir ey deil, bir parti sorunuydu, stelik hi de nemsiz bir ey deildi.
Ayrl, eski skra yazkurulunun kk evresi iinde, darkafal bir devrimciliin ve kklemi bir hizip anlaynn egemen
olmasnn sonucu saymak sama deil midir? Hayr, sama deildir. nk partimizde, btn kongre boyunca grupuluun her
trls iin sava veren btn kiiler, devrimci darkafalln stne kmay genel olarak baaramayan btn kiiler, darkafal, grupuluk anlay denen musibeti hakl gsterebilmek ve koruyabilmek
iin bu anlayn tarihsel niteliinden sz eden btn kiiler, bu
belli evreyi [eski skra evresi .] desteklemek zere ayaklanmlardr. [sayfa 180] skra yazkurulunun kk evresinde, dar grup
karlarnn parti karlarna ar basm olmas, belki de bir raslant olarak grlebilir; ama nl Voronej komitesi ile dillere den
St. Petersburg ileri rgtnn[31] tarihsel adan srekliliine
skrac evrelerin en genii, skra rgt (ki, yazkuruluyla Emein Kurtuluu Grubunu
ieriyordu) kongrede onalt temsilciye sahipti. Bunlardan yalnzca 11inin oy hakk vard.
Buna karlk, herhangi bir iskrac evrenin yesi olarak deil, eilim olarak iskrac
olanlar ise, benim hesabma gre, otuz oya sahip yirmiyedi kiiydi. Grld gibi,
kongrede iskraclarn yarsndan az skra evrelerine mensuptu.
150
V. . Lenin
(daha fazla deilse bile) daha az deer vermemi olan Akimovlarla

Brukerlerin bu evreyi var gleriyle desteklemeleri hi de raslant deildi; Raboeye Dyelonun katledilmesine, eski yazkurulunun katlediliine olduu kadar (eer daha fazla deilse) yas tutan
Egorovlarn, bu yazkurulu evresini var gleriyle desteklemeleri
hi de raslant deildi; Mahovlar, vb., vb. de byle. Atasznn dedii gibi, bana arkadan syle sana kim olduunu syleyeyim.
Bunun gibi, bir insann siyasal ehresini, onun siyasal mttefiklerine bakarak ona oy vermi kiilere bakarak ortaya koyabilirsiniz.
Yolda Martovla yolda Akselrodun ufak hatas, onlarla partimizin tm oportnist kanad arasnda srekli bir ittifakn hareket
noktas haline gelinceye kadar, bu ittifakn bir sonucu olarak, bu
ufak hata, oportnizmin yeniden depremesine ve skrann savat
kiilerin, imdilerde devrimci sosyal-demokrasinin yandalarna
kar kinlerini dkme frsatn bulmaktan byk mutluluk duyan
kiilerin, intikam alma abasna yolancaya kadar ufak bir hatayd, yle de kalabilirdi. Kongreyi izleyen olaylarn sonucu olarak,
yeni skrada tank olduumuz ey de, oportnizmin depremesidir,
Akimovlarla Brukerlerin intikam aldr (Voronej komitesinin kard brore baknz*), eski yaknlarnn herbiri iin, nefret edilesi dmana, nefret edilesi skrann stunlarnda sk bir tekme
atmalarna [sayfa 181] en sonunda (evet en sonunda!) izin verilen
Martinovlarn cokun sevincidir. skrann srekliliini salamak
iin, skrann eski yazkurulunun ihya edilmesinin (bu ifadeyi
yolda Staroverin 3 Kasm 1903 tarihli ultimatomundan alyoruz)
ne kadar nemli olduunu, bu son nokta zellikle apak gzler
nne seriyor...
Kongrenin (ve partinin) sol ve sa olarak, devrimci ve oportnist kanat olarak blnmesi, tek bana ele alnd zaman, korkun, eletirilesi, hatta anormal deildir. Tam tersine, Rus (ve yalnzca Rus deil) sosyal-demokrat hareketinin tarihinde son on yln tm, kanlmaz olarak ve amansz bir biimde byle bir blne doru gitmekteydi. Blnmenin, sa kanadn baz ok ufak
hatalar yznden, (greceli olarak) ok nemsiz farkllklardan
(sorunlar stnkr gren gzlemcilere ve darkafallara artc
grnen bir gerek) ortaya kmas, partimizin bir btn olarak
* Bu kitabn 258-260. sayfalarna baknz. -Ed.
V. . Lenin
151
ileriye doru byk bir adm atmasnn balangc oldu. Eskiden,

baz durumlarda blnmeyi hakl karabilecek, byk sorunlar
zerinde ayrlk gsterirdik; imdi btn byk ve nemli noktalarda anlatk, yalnzca nanslarda, zerinde tartabileceimiz,
tartmamz gereken, (yolda Plehanovun Ne Yapmamal? balkl,
daha sonra zerinde duracamz, ilgin yazsnda hakl olarak belirttii gibi) ayrla neden olmas sama ve ocuka olan nanslarda birbirimizden uzaklatk. imdi, kongreden bu yana aznln
anarist davranlarnn, partiyi neredeyse blnme noktasna getirdii, u sralarda, kii sk sk bilgi, taslaklarnn u tr szlerine
tank olabilir: hazrlk komitesi olay gibi, Yujni Raboi grubunun ya
da Raboeye Dyelonun datlmas gibi, tzn 1. maddesi gibi,
yazkurulunun datlmas, vb. gibi ufak-tefek konularda kongrede
savam vermeye deer miydi? Byle syleyenler* [sayfa 182] iin aslnda, partiye grupuluk anlayn sokuyorlar: anariye ve blnmeye yolamad, btn yoldalarn ve parti yelerinin ortak
rzasyla onaylanan snrlarn iinde tutulduu srece, parti iinde
gr farkllklarnn arpmas, hem kanlamaz bir eydir, hem
de gereklidir. Partinin sa kanadna kar, Akimovla Akselroda
kar, Martinovla Martova kar, bizim kongrede verdiimiz savam
da bu snr hi bir biimde am deildir. Bunu yadsnamaz biimde dorulayan iki gerei anmsamak yeter: 1) Martinov ve Akimov yoldalar kongreyi terketmek zereyken, hepimiz, kendilerine
hakaret edildii dncesini silmek iin her eyi yapmaya hazrdk; yaplan aklamalar doyurucu saymalar ve beyanlarn geri
almalar arsnda bulunan, Trotskinin vermi olduu nergeyi
hepimiz (32 oy) kabul ettik; 2) Merkez kurullarnn seiminde de
kongrenin aznla (ya da oportnist kanada), her iki kurulda da
* Bununla ilgili olarak, merkez temsilcilerinden biriyle, kongrede, aramzda gemi
bir konumay anmsamamak elden gelmiyor. Kongremizdeki hava ne kadar da bunaltc
diye yaknyordu o yolda. Bu krc sava, bu herkesin birbirine kar giritii kkrtma,
bu birbirini sran tartma, bu yoldaa olmayan davran!.. Ben bu szlere kongremiz
ok grkemli karln verdim. zgr ve ak bir savam. Fikirler ifade edildi. Gr
farkllklar ortaya kondu. Gruplar biimlendi. Eller kaldrld. Bir karar alnd. Bir aama
geildi. leri! Benim iin aslolan budur! Bu, yaam demektir! Bu, sizin, sorun zmlendii
iin deil, ancak yorulduklar iin susan aydnlarrzn sonu gelmez, usandrc laf
gevelemelerine benzemez...
Merkezci yolda bana aknlk iinde bakt ve omuzlarn silkti. ki ayr dil
konuuyorduk.
152
V. . Lenin
bir aznlk yeri vermeye hazrdk: merkez yayn organnda Martov,

Merkez Ynetim Kurulunda Popov. Daha kongreden nce iki l
semeye karar vermi olduumuz iin, parti bakmndan, daha
baka trl davranamazdk. Nasl ki, kongrede ortaya dklen nans farkll byk deil idiyse, bu nans farkllklar arasndaki savamdan kardmz pratik sonu da byk deildi: bu sonu,
yalnzca, her iki merkez kurulu lsnde, yeliklerden te-ikisinin parti kongresi ounluuna verilmesi eklindeydi.
lkin, yenilen aydnlarn alayp szlanmalarna, [sayfa 183] daha
sonra da anarist konumalarla anarist eylemlere yolaan ey,
Parti kongresi aznlnn merkez kurullarnda da aznlk olmay
reddetmesiydi.
Szmz tamamlarken, merkez kurullarnn kuruluu ynnden izgeye bir kez daha gz atalm. Gayet doaldr ki, seimler srasnda temsilciler, nans farkllklar sorununa ek olarak u
ya da bu kiinin, uygunluu, etkinlii, vb. sorunuyla da yzyze
geldiler. imdi aznlk, bu iki sorunu birbirine dolatrmaya ok
eilimli grnyor. Oysa bu iki sorunun birbirinden ok farkl olduu apak ortada; rnein merkez yayn organ iin bir balang
ls seilmesinin, kongreden bile nce, Martovla Akselrodun,
Martinov ve Akimovla bir ittifak kuracan hi kimsenin ngrmedii bir srada tasarlanm olmas basit gerei, bunun kantdr.
Farkl sorunlarn farkl biimde yantlanmas gerekir: nans farkllklar sorununun yant kongre tutanaklarnda, ak tartmalarda
ve her bir konudaki oylamalarda aranmaldr. Kiilerin uygun dp
dmediine gelince, kongredeki herkes, bu sorunun gizli oyla
zmlenmesi gerektiine karar vermiti. Tm kongre neden oybirliiyle bu karara varmt? Bu ylesine basit ki, bu konu zerinde
durmak garip olabilir. Ne var ki aznlk (oy sandnda urad yenilgiden bu yana) basit eyleri bile unutmaya balad. Bizler, eski
yazkurulunu savunmada, neredeyse sorumsuzluk noktasna kadar varacak lde hararetli, ateli, hiddetli konumalar saanana tank olduk, ancak kongrede alt ya da kiilik bir kurula ilikin savamda kendini gsteren, nans farkllklar konusunda kesinlikle hi bir ey iitmedik. Merkez Ynetim Kuruluna seilen kiilerin bir ie yaramaz oluuna, uygunsuzluuna, melunca tasarmlarna, vb. dair her yanda konumalar, dedikodular duyuyoruz,
ama kongrede, Merkez Ynetim Kurulunda egemenlii ele geir-
V. . Lenin
153
mek iin alan nans farkllklarna ilikin hi bir ey iitmi deiliz. Bana gre, bireylerin nitelikleri ve giriimleri hakknda kongre
dnda konumak, dedikodu yapmak drst ve itibar getirici bir
ey deildir (nk yz olaydan doksan-dokuzunda bu giriimler
rgtsel srdr, ancak partinin yksek organna aklanabilir). [sayfa
184] Kongre dnda, byle dedikodu yoluyla savamak, benim grme gre, skandal ticaretidir. Bu tr konumalara aktan verebileceim tek yant, kongredeki savama iaret etmektir: sizler, Merkez Ynetim Kurulunun, dar bir ounlukla seildiini sylyorsunuz. Bu doru. Ama bu dar ounluk, skra planlarnn gerekletirilmesi iin yalnzca szle deil, gerekten tutarl biimde savaan
kiilerin tmnden olumutur. Bu nedenle, bu ounluun manevi itibarnn, skra eiliminin srekliliini belli bir skra evresinin
srekliliinden daha deerli grenlerin gznde onun eski itibarna bakla karlatrma kabul etmeyecek lde daha yksek
olmas gerekir. Belli kiilerin skra siyasetini yrtmekte uygun olup
olmadn daha iyi yarglama yeteneinde olan kimdi bu siyaset
iin kongrede savam verenler mi, yoksa birok durumda bu siyasetle savaan, her trl geriye gidii, her trl samay ve her trl
evrecilii savunanlar m? [sayfa 185]
154
V. . Lenin
O. KONGRE SONRASI
K SAVAIM YNTEM
KONGREDEK grme ve oylamalarn, burada tamamladmz tahlili, gerekte, kongreden bu yana olup biten her eyi z
olarak aklamaktadr. Bu nedenle partimizdeki bunalmn daha
sonraki aamalarn anahatlaryla belirlerken sz ksa tutabiliriz.
Martovla Popovun seimlere girmeyi reddetmeleri, cepheler arasndaki parti savamn hemen bir kavga havasna sokmutur. Kongrenin hemen ertesi gn, yolda Glebov, seilmemi
yazkurulu yelerinin Akimovla Martinova doru yanamaya ciddi olarak karar verebileceklerinin inanlr bir ey olmadn dnerek ve her eyi sinirlilie balayarak, Plehanovla bana, [sayfa 186]
V. . Lenin
155
sorunun tatlya balanmasn, yazkurulunun Konseyde gerei gibi

temsil edilmesinin gvence altna alnmas kouluyla (yani iki temsilciden birinin, kesinlikle parti ounluundan alnmas kouluyla)
her drdnn de yelie arlmasn salk verdi. Bu koul, Plehanovla bana salam grnyordu. nk bu koulun kabul edilmesi, kongredeki hatann, aka ifade edilmeksizin kabul demekti, sava yerine bar istei demekti, Akimovla Martinova, Egorovla Mahova yakn olmaktansa Plehanovla bana yakn olma istei
demekti. yelie arma dnne gelince, bu kiisel bir dn
halini alyordu. fkeyi ortadan kaldracak, bar kuracak kiisel bir
dn vermeyi reddetmek deecek bir ey deildi. Bu nedenle
Plehanov ve ben rza gsterdik. Ancak yazkurulu ounluu, koulu
reddetti. Glebov gitti. Ondan sonra ne olacan beklemeye baladk;
beklediimiz ey, Martovun kongrede (merkezin temsilcisi yolda
Popova kar) taknd sadk tutuma bal kalp kalmayaca, ya
da Martovun izinden gittii, blnme eilimi gsteren istikrarsz
kiilerin stn gelip, gelmeyeceiydi.
ki sorunla kar karyaydk: yolda Martov, kongredeki
koalisyonunu soyutlanm siyasal bir olay olarak grme yolunu
mu seecekti (si licet parva componere magnis,* tpk 1895te Bebelin Vollmarla koalisyonunun soyutlanm bir olay olmas gibi),
yoksa bu koalisyonu pekitirmek, kongrede hatal olanlarn Plehanovla ben olduumuzu kantlama abalarn younlatrmak ve
partimizin oportnist kanadnn gerek nderi haline gelmek yolunu semek mi isteyecekti? Bu sorun yle de ortaya konabilirdi:
kavga m yoksa siyasal bir parti savam m? Kongrenin hemen
ertesi gn, merkez kurullarnn el altndaki yesi olan bizler
arasndan Glebov yolda, daha ok birinci yanttan yana eilim
gstermekteydi, bu nedenle de [sayfa 187] bozumu olan ocuklar
uzlatrmak iin ok aba gsterdi. Yolda Plehanov, daha ok
ikinci yanttan yana eilim gsteriyordu ve atasznn dedii gibi,
ne tutmaktan, ne brakmaktan yanayd. Bu olayda ben, merkezin
ya da Batakln roln oynadm, inandrma yolunu kullanmaya altm. imdi, szl inandrma abalarn anmsatmaya almak, ii arapsana dndrmek olur. Yolda Martovla yolda Plehanovun verdii kt rnei izleyecek deilim. Ama, skrann azn* Eer kk eyler byk eylerle karlatrlabilirse. -Ed.
156
V. . Lenin
lk kanadndakilerden birine gnderdiim, yazl bir inandrma abas olan bir mektuptan belli baz blmleri buraya almay gerekli
gryorum:
... Martovun yazkurulunda almay reddetmesi, onun ve
teki partili yazarlarn ibirliini reddetmesi, baz kiilerin Merkez
Ynetim Kurulunda almay reddetmesi ve boykot ya da pasif
direnme propagandas, Martovla arkadalar yle istemese bile,
ister-istemez, partide bir blnmeye yol aacaktr. Martov (kongrede azimle savunduu) tutumuna sadk kalsa bile, tekiler bunu
yapmayacaktr ve szn ettiim sonu kanlmaz hale gelecektir. ...
Kendi kendime soruyorum: aslnda birbirimizden ne iin
ayrlyoruz? ... Kongrenin btn olaylarn ve yapt etkileri gzden
geiriyorum; sk sk korkun, takn bir sinirlilik gsterdiimi kabul ediyorum; havann, tepkilerin, mdahalelerin, savamn, vb.
doal rn olan bu hatam eer buna hata denirse, herkese
seve seve itiraf etmeye hazrm. Ama imdi, elde edilen sonular,
lgnca bir savamla elde edilen sonular, sknetle dnyorum ve bu sonularda partiye zarar verici hi bir ey, aznla hakaret niteliinde olan ya da kk drc hi bir ey, kesinlikle
hi bir ey gremiyorum.
Kukusuz, kiinin kendini aznlkta bulmas can skc bir
ey; ama bizim herhangi bir kiiye leke srdmz dncesini,
herhangi bir kiiye hakaret etmek, onu kk drmek istediimiz
inancn kesinlikle reddediyorum. [sayfa 188] Byle bir ey yoktur. Siyasal gr ayrlklarnn, kar taraf vicdanszlkla, hilekarlkla, entrikayla ve yaklam grnen bir paralanma havas iinde, gittike
daha sk iitmeye baladmz byle nazik szlerle sulamaya dayanan bir yorumlamaya yol amasna izin verilmemelidir.. Buna
izin verilmemelidir, nk byle bir ey, en hafifinden nec plus
ultra* mantkszlk olur.
Martovla ben, daha nce dzinelerce kez olduu gibi, siyasal (ve rgtsel) bakmdan ayrlk gsterdik. Tzn 1. maddesi
zerindeki yenilgimden sonra, bana (ve kongreye) kalan teki konularda, bu yenilginin intikamn almak iin btn gcmle almaktan baka bir ey yapamazdm. Bir yandan, kesinkes iskrac
* En ar. -.
V. . Lenin
157
bir Merkez Ynetim Kurulu iin, te yandan bir yazkurulu ls

iin savamaktan baka yapabileceim bir ey yoktu. ... Bu ly,
msamahakar ve gevek bir kurul deil, resmi bir kurum olabilme
gcnde tek kurul, gerek bir merkez olacak tek kurul, her yesi
her zaman partisinin grn bir damla fazlasn deil btn
kiisel hesaplar, darltma, istifa, vb. korkusunu bir kenara atarak
ortaya koyan ve savunan bir kurul olarak gryorum.
Bu l, kongrede olup-bitenlerden sonra, hi kuku yok
ki, bir bakma Martova kar, siyasal ve rgtsel bir izgi izmeyi
merulatrmak demek oluyordu. Buna hi kuku yok. Bu kopmaya neden olur mu? Bunun iin parti blnr m? Gsteriler sorununda Martovla Plehanov bana kar durmadlar m? Program
sorununda Martov ve ben, Plehanova kar kmadk m? Her genin bir yan, teki iki yana her zaman kar deil midir? Eer, hem
skra rgtnde, hem kongrede, iskraclarn ounluu, Martov
izgisinin bu balca izgisini rgtsel ve siyasal [sayfa 189] bakmdan
hatal buldularsa, bunu entrikaya, kkrtmaya falan balamaya
almak gerekten anlamsz deil midir? ounlua kfrederek,
onlar ayak takm diye niteleyerek, bu gerei geitirmeye
almak anlamsz deil midir?
Yineliyorum, kongredeki iskrac ounluk gibi ben de yrekten inanyorum ki, Martovun benimsedii izgi yanlt, dzeltilmesi gerekiyordu. Byle bir dzeltmeden tr gcenmek, bunu
hakaret, vb. saymak akla-uygun deildir. Biz kimseye leke srmedik, srmyoruz, hi kimseyi almaktan alkoymuyoruz. Herhangi bir kiinin bir merkez kurulunun dnda braklm olmasndan tr paralanmaya neden olmak, bana anlalmaz bir budalalk gibi grnyor.*
Bu mektubumu burada anmsatmay gerekli grdm, nk, olas (ve ateli bir savamda kanlmaz) kiisel yaknmalar ve
yaralayc ve lgnca saldrlarn yaratt fkelenmelerle belli bir
siyasal hata, belli bir siyasal tutum (sa kanatla koalisyon) arasn* Bu mektup, [13] Eyll [1903]te [yeni tarihle] yazld. [Bkz: Lenin, Collected Works,
Vol. 34, s. 164-166. -Ed.]. Mektubun, yalnzca bana, nmzdeki konuyla ilikili
grnmeyen blmlerini atladm. Eer mektubun kendisine yazld kii, benim atladm
blmleri nemli grrse, bu atlamalar derhal onarabilir. Bu frsattan yararlanarak, yeri
gelmiken syleyeyim, benim kartlarmdan isteyen, eer yararl bir amaca hizmet
edeceini dnrse, benim kendilerine yazdm zel mektuplar yaynlayabilir.
158
V. . Lenin
da, ounluun derhal bir izgi ekmek istediini, bu mektup tam

olarak gsteriyor.
Bu mektup, aznln pasif direncinin, kongreden hemen sonra baladn ve ayrca bunun partiyi blme dorultusunda atlm
bir adm olduu yolunda derhal bir uyarda bulunmamz, kongredeki ballk beyanlarna kar bir adm olduu uyarsnda bulunmamz gerektirdiini gsteriyor; hi kimse herhangi bir parti yesini
almaktan alkoymay dnmediine gre, blnmenin yalnzca, merkez kurullarnn dnda tutulmu olmas gereinden (yani
o kurullara seilmemekten) doduunu gsteriyor; siyasal farkllmzn [sayfa 190] (kongrede bizim izgimizin Martovun izgisinin
mi hatal olduu akla kavumad ve zmlenmedii lde
kanlmaz olan farkllmzn), her geen gn hakaretin, kukularn
vb., vb.nin eliinde giderek kavgaya saptrldn gsteriyor.
Ama uyarlar bounayd. Aznln davran, aralarndan, partiye en az deer veren, en istikrarsz kiilerin stn gelmekte olduunu gsterdi. Bu durum, Plehanovla beni, Glebovun nerisi iin
verdiimiz muvafakati geri ekmek zorunda brakt. nk, aznlk, yalnzca ilkelere ilikin olarak deil, onun yan sra en basit anlamda partiye ballkta da bizzat kendi hareketleriyle siyasal bir
istikrarszlk gsterdiine gre, u nl sreklilik konusundaki
szlerine ne deer verilebilirdi? Artan, yeni gr ayrlklarn zdenlikle iln eden kiilerin oluturduu bir ounluun parti yazkuruluna ye olarak arlmasn istemek gibi tmden sama
olan bir dilekle, hi kimse Plehanovdan daha zekice alay etmi
deildir. Partinin gzleri nnde yeni ayrlklarn basnda ortaya
dklmesinden nce, merkez kurullarndaki bir parti ounluunun, kendini, kendi isteiyle aznla dntrd dnyann neresinde grlmtr? nceki farkllklar ortaya konsun; parti, bu
ayrlklarn ne kadar derin ve nemli olduu hakknda bir yargya
varsn; parti, ikinci kongrede yapt yanll eer yanllk yapt
gsterilirse kendi dzeltsin! Hala bilinmeyen farkllklar bahanesiyle byle bir istekte bulunulmas, bu istekte bulunanlarn tm istikrarszln, yaygaraya saparak siyasal ayrlklarn tamamen sualtnda
tutulmasn ve bu insanlarn gerek bir btn olarak partiye, gerek
kendi inanlarna kar saygszln gstermitir. Kendi grlerine
inandrmak istedikleri kurulda (zel olarak) ounluk salamadan
nce, karsndakileri ikna etmeyi reddeden hi bir inanl ilke
V. . Lenin
159
sahibi kii grlmemitir, grlmeyecektir. [sayfa 191]

Son olarak, 4 Ekimde yolda Plehanov, bu sama durumu
ortadan kaldrmak iin son bir giriimde daha bulunacan aklad. Eski yazkurulunun alt yesinin hepsi, Merkez Ynetim Kurulunun yeni bir yesinin* de katld bir toplantya arld. Yolda
Plehanov, tam saat boyunca, ounluktan iki kiiye karlk
aznlktan drt kiinin yelie arlmasnn ne kadar mantk
d olduunu kantlad. Yolda Plehanov, bir yandan, bizim herhangi bir kiiye kar zorbalk etmek, onu ezmek, embere almak, kafasn koparmak ya da mezara koymak istediimiz yolundaki tm endieleri datmak, bir yandan da parti ounluunun
durumunu ve haklarn gven altna almak iin, o drt kiiden
ikisinin yelie arlmasn nerdi. ki kiinin yelie arlmas
da reddedildi.
6 Ekimde Plehanov ve ben, skrann eski yazkurulu yelerine ve gazetenin yazarlarndan yolda Trotskiye u resmi mektubu yazdk:
Aziz yoldalar,
Merkez yayn organnn yazkurulu, sizin skraya ve Zarya
ya[33] katlmaktan ekiliinizi zntyle karladn bildirmeyi grev sayar. kinci parti kongresinden hemen sonra ve onun ardndan birok kez yaptmz ibirlii arlarna karn, sizden en kk bir yardm bile grmedik. Merkez yayn organnn yazkurulu,
sizin geri duruunuzu hakl gsterecek hi bir ey yapmadn iln
eder. Partinin merkez yayn organnda almanza, hi bir kiisel
sinirlilik, kuku yok ki, engel olmamaldr. te yandan, eer ekiliiniz, bizimle herhangi bir fikir ayrlndan ileri geliyorsa, bu ayrlklar, ayrntlaryla ortaya koymanz, parti iin ok byk yarar sayarz. stelik, bu gr ayrlklarnn yaps ve derinliinin, bizim ynetmeni olduumuz [sayfa 192] yaynlarn stunlarnda, olabildii lde
erkence btn partiye aklanmasn ok isteriz.**
* Bu kurul yesi[32] ayrca, aznlkla bir dizi zel ve toplu konumalar yapt, karlan
aklalmaz masallar yalanlad ve o kiilerin parti grevi anlayna seslendi.
** Yolda Martova gnderilen mektup ayrca bir brore atfta bulunuyor ve u
tmceyi de ieriyordu: Son olarak, almalarn selameti bakmndan bir kez daha belirtiriz
ki, size, partinin en yksek organnda kendi grlerinizi resmen ifade etmek ve savunmak
iin her trl frsat vermek zere, sizi merkez yayn organnn yazkuruluna ye olarak
armaya hala hazrz.
160
V. . Lenin
Okurun grecei gibi, aznln hareketine, esas olarak kiisel kzgnln m, yoksa yayn organn (ve partiyi) yeni bir yola
sokma isteinin mi egemen olduunu ve byle bir yol varsa onun
ne olduunu hala tam bilmiyorduk. Sanrm imdi bile, bu sorunu
aydnlatmak zere yetmi akll adam arsak, ellerine dilediiniz
yaynlar ve tanklk belgelerini versek bile, bu arapsana onlar da
are bulamazd. Bir kavgann arapsa dolaklklarnn alabileceinden kuku duyarm: Ya kesip atmanz, ya bir kenara koymanz
gerekir.*
Akselrod, Zasuli, Starover, Trotski ve Koltsov, 6 Ekim tarihli
bu mektuba, skrann yeni yazkurulunun eline geiinden tr
gazeteye herhangi bir katkda bulunmayacaklarn belirten birka
satrlk mektupla karlk verdiler. Martov yolda ise daha yazkand
ve u yantla bizi onurlandrd:
RSDP merkez yayn organ yazkuruluna,
Aziz yoldalar,
6 Ekim tarihli mektubunuza karlk olarak u noktalar
belirtmek isterim: 4 Ekim tarihinde Merkez Ynetim Kurulu
yelerinden birinin de katld toplantda, Lenin yolda Konseydeki temsilcimiz olarak seme yklenimi altna girmemiz
kouluyla, Akselrodun, Zasuliin, Staroverin ve benim yazkuruluna katlmamza ilikin nerinizi geri almaya sizi zorlayan nedenleri gstermeyi reddediinizden beri, bir yayn
organnda birlikte almamz hakkndaki konumalarn sona
erdii dncesindeyim. Siz [sayfa 193] tanklar nnde yaptnz konumalar, o toplantda ortaya koymaktan tekrar
tekrar kandktan sonra, bugnk koullar altnda skrada
almay reddediimin nedenlerini bir mektupta aklamann gerei olmad kansndaym. Gerekirse o nedenleri
btn partiye, ayrntlaryla aklayacam. Zaten parti, yazkurulunda ve Konseyde bir sandalye kabul etmemi ieren,
imdi sizin yinelediiniz neriyi neden reddettiimi ikinci
kongre tutanaklarndan renecektir... **
L. Martov
* Yolda Plehanov buna belki unu da eklerdi: ya da kavgay balatanlarn herbir

isteini tatmin etmeniz gerekir. Bunun neden olanaksz olduunu greceiz.
** Martovun o zaman yeniden baslmakta olan brorne ilikin szlerini buraya
almyorum.
V. . Lenin
161
Daha nceki belgelerle birlikte, bu mektup, yolda Martovun

Skynetiminde (nlem iaretlerinin ve nokta nokta dizilerinin yardmyla) byk bir zenle kand boykot, zlme, anari ve bir
blnme iin hazrlanld sorununu yani drst ve haince iki
savam yntemi sorununu hi bir tartmaya yer brakmayacak
bir aklkla gzler nne seriyor.
Yolda Martov ve tekiler, farkllklarn ortaya koymaya arlyorlar, derdin ne olduunu ve niyetlerini bize aka sylemeleri
isteniyor, somurtmay brakmalar ve birinci madde zerinde yaplan hatay (ki bu hata saa kaylaryla isel bir bala baldr)
sknetle tahlil etmeleri salk veriliyor ama Martov ve hempas
konumay reddediyor ve yaygaray basyor: embere alndk! Bize
zorbalk ediliyor! Dehet verici szler korosu, bu gln lklarn hzn azaltamamtr.
Sizinle birlikte almay reddeden birini embere almak nasl
mmkn olabilir? Martov yoldaa bunu sorduk. Aznlk olmay reddeden bir aznla nasl kt davranlr, nasl zorbalk edilir, nasl
bask yaplr? Aznlkta olmann zorunlu ve kanlmaz olarak getirdii baz mahzurlar vardr. Bu mahzurlar unlardr: Ya belli sorunlarda sizin oyunuzu aan, aznlkta kaldnz bir kurula katlrsnz,
ya da dnda kalp ona saldrr ve dolaysyla, iyi doldurulmu [sayfa
194] bataryalarn atei altnda kalrsnz.
Yolda Martovun skynetim hakkndaki feryatlar, aznlktakilerle haksz ve haince savald anlamna m geliyor? Ancak
byle bir iddia (Martovun gznde) bir parack anlam tayabilir,
nk, yineliyorum, aznlkta olmann zorunlu ve kanlmaz baz
mahzurlar vardr. Ama iin asl gln yan, konumay reddettii
srece yolda Martovla hi bir biimde savalamayacadr! Aznlk aznlk olmay reddettii srece, hi bir biimde ynetilemez!
Martov yolda, merkez yayn organ yazkurulunun,
Plehanovla ben o kuruldayken, yetkilerini atna, gcn ktye
kullandna dair tek bir olay gsteremez. Aznln rgt iindeki
grevlileri de Merkez Ynetim Kuruluyla ilgili olarak byle bir tek
olay ya da benzeri bir olay gsteremezler. Yolda Martov Skynetiminde imdi ne kadar ii evirmeye alrsa alsn, skynetim feryatlarnn aciz szlanmalardan baka bir ey olmad kesinlikle ortadadr.
Yolda Martovla hempasnn, kongre tarafndan atanan ya-
162
V. . Lenin
zkuruluna kar klarnda makul kantlardan ne kadar yoksun

olduklar en iyi biimde, u szlerinde grlyor: Biz kle deiliz! (Skynetim, s. 34). Kendini, yn rgtnn stnde ve yn
disiplininin dnda, sekin beyinler arasnda gren burjuva aydnn zihniyeti, burada dikkate deer bir aklkla dile getiriliyor. Partide almay reddedilerini kle olmadklarn syleyerek
aklamak, kendini btn btn ele vermektir, herhangi bir savdan yoksun olduunu itiraf etmektir, doyumsuzluun (dissatisfaction) nedenlerini, makul nedenlerini hi bir biimde gsterememektir. Plehanov ve ben, almay reddedilerini gsterecek hi
bir ey yapmadmz iln ediyoruz; farkllklarn ortaya koymalarn rica ediyoruz; verdikleri tek yant, (yelie arlma konusunda henz herhangi bir pazarln tamamlanmam olduunu ekleyerek) biz kle [sayfa 195] deiliz demek oluyor.
Birinci madde zerindeki tartmalarda, oportnist savlara
ve anarist laf cambazlna duyduu eilimi ortaya koyarak kendini belli eden aydn bireycilii iin, tm proleter rgt ve disiplini
kleliktir. Okurlar yaknda greceklerdir ki, bu parti yelerinin ve
parti yetkililerinin gznde, yeni bir parti kongresi bile, sekin
beyinler iin korkun ve iren bir klelik durumudur. ... Bu kurum parti unvanndan yararlanmaya kar olmayan ama kendilerine verdikleri partili unvannn partinin karlaryla ve arzusuyla
badamadn pek iyi bilen kiiler iin gerekten korkuntur.
Benim, yeni skra yneticilerine yazdm ve yolda
Martovun Skynetiminde yaynlad mektubumda sraladm
komisyon kararlar, aznln davrannn, kongre kararlarna dpedz itaatsizlie ve olumlu pratik almay babozuklua kadar
vardrdn, gerekleri ortaya koyarak gstermektedir. Oportnistlerden ve skray sevmeyenlerden oluan aznlk, kongredeki yenilginin cn almak iin yanp tutuarak ve ikinci kongrede
kendilerine yneltilen oportnistlik ve aydn istikrarszl sulamalarn onurlu ve drst yollardan (davalarn basnda ya da bir kongrede aklayarak) rtmeyi asla baaramayacaklarn kavrayarak,
partiyi paralamaya abalad, parti almalarna zarar verdi, o almalar babolua srkledi. Partiyi ikna edemeyeceklerini anladklar iin, partiyi babolua srkleyerek, parti almalarn
kstekleyerek amalarna varmaya altlar. (Kongredeki hatalaryla) ana atlatmaya neden olmakla sulandlar; bu sulama-
V. . Lenin
163
ya, ana tmden paralamak iin ellerinden gelen her abay

gstererek yant verdiler.
Dnceleri ylesine arpklat ki, boykot ve almay reddetmek, savamn drst* yntemleri iln edildi. [sayfa 196] imdi
Martov yolda bu nazik nokta evresinde kvr kvr kvranyor. Yolda
Martov ylesi bir ilke adamdr ki, aznlk tarafndan uygulanld
zaman boykotu savunur, ama kendi taraf ounluk haline gelip
de boykot onu tehdit ettii zaman, ondan yaknr.
Sosyal-demokrat bir ii partisinde drst savam yntemlerinin ne olduu konusunda olduu gibi, bunun da bir yaygaraclk m yoksa bir ilke farkll m olduuna, daha derinlemesine
girmek gerektiini sanmyorum.
yelie arlma kavgasn balatan yoldalardan bir aklama alabilmek iin (4 ve 6 Ekim tarihlerinde) yaptmz baarsz
giriimlerden sonra, merkez kurullar iin, o yoldalarn, savamn
drst yntemlerine bal kalacaklar eklindeki szl gvencelerinin nasl bir sonu vereceini bekleyip grmekten baka yaplacak bir ey kalmamt. 10 Ekimde Merkez Ynetim Kurulu, Birlie
(bkz: Birlik tutanaklar, s. 3-5) bir genelge yollad ve Birlik iin bir
tzk hazrlamaya giritiini bildirerek, Birlik yelerinden, yardm
etmelerini istedi. O tarihte Birlik yneticileri (bir oya karlk iki
oyla; ibid., s. 20) Birlik kongresi yaplmamasna karar vermilerdi.
Bu genelgeye aznlk yandalarnn verdii yantlar, kongre kararlarna bal kalnaca ve boyun eilecei yolundaki nl szn, laftan teye gemediini, ayrca gerekte merkez kurullarndan gelen
ibirlii arsna, safsata ve anarist laf cambazlyla dolup taan
kaamakl zrlerle karlk vermek suretiyle, aznln parti merkez kurullarna itaat etmemeye kesinlikle karar vermi olduunu
derhal gsterdi. Birlik yneticilerinden Deutschun nl ak mektubuna verdiimiz yantta (Birlik tutanaklar, s. 10) Plehanov, ben
ve ounluun teki yandalar, Birliin resmi bir yetkilisinin, bir
parti kurulunun rgtlenme almalarn ksteklemek ve teki
[sayfa 197] yoldalar da ayn biimde, disiplini bozmaya, tze kar
* Maden blgesinin karar (Skynetim, s. 38)
164
V. . Lenin
durmaya armak suretiyle parti disiplinini ar lde ihlal etmesini iddetle protesto ettik. Merkez Ynetim Kurulunun arsna
uyarak byle bir almaya katlmakta kendimi serbest hissetmiyorum ya da yoldalar, onlarn [Merkez Ynetim Kurulu] Birlik
iin yeni bir tzk hazrlamasna izin vermemeliyiz, vb. trnden
szler, dedik, parti, rgt ve parti disiplini gibi szlerin anlamn
birazck olsun kavrayan herkeste yalnzca nefret uyandran trde
kkrtma yntemleridir. Bu yntemler, yeni kurulmu bir parti kurumuna kar kullanld iin daha da utan vericidir ve bu yzden de, kuku yok ki, partili yoldalar arasnda o kuruma kar
gveni kundaklama abasdr. stelik bu yntemler, Birlik ynetiminin bir yesinin mhryle ve Merkez Ynetim Kurulunun arkasnda uygulanmaktadr. (Birlik tutanaklar, s. 17.)
Bu koullar altnda Birlik kongresi, dalamadan baka bir
ey vaadetmiyordu.
Ta bandan bu yana yolda Martov, kiilerle urama
eklindeki kongre taktiklerini srdrd; bu kez zel konumalar
arptarak yolda Plehanovla urayordu. Yolda Plehanov protesto etti, yolda Martov da sorumsuzluun ya da fkenin rn olan
sulamalarn geri almak zorunda kald (Birlik tutanaklar, s. 39 ve
134).
Raporun sunulmas zaman geldi. Ben, parti kongresinde
Birliin temsilcisiydim. Raporumun zetine yle bir deinivermek
(s. 43 ve sonras)* daha ayrntl olarak bu brorn ieriini oluturan kongre oylamalarnn ana izgileriyle bir tahlilini yaptm okurlara gsterecektir. Raporumun ana zellii, Martov ve hempasnn,
kendi hatalarndan tr partinin oportnist kanadnda yer aldklarn kantlayyd. Geri bu rapor, ounluu amansz
kartlarmz- dan [sayfa 198] oluan bir toplulua sunulmutu ama, o
kiiler, bu ra-porda, parti iindeki savamn ve tartmann drst
yntemlerinden ayrlan hi bir ey bulamadlar.
Bunun tersine Martovun raporu, benim olaylara bakmn
belli baz noktalarndaki ufak-tefek dzeltmeler dnda (bu dzeltmelerin yanlln yukarda gstermitik) bozuk sinirlerin rn olmaktan baka bir ey deildi.
ounluun, bu ortam iinde sava srdrmeyi reddetme* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 7, s. 73-83. -Ed.
V. . Lenin
165
sinde alacak bir ey olmasa gerek. Yolda Plehanov sahneyi

protesto etti (tutanaklar, s. 68) bu, gerekte olaan bir sahneydi!
ve raporun z hakknda daha nceden hazrlam olduu itirazlar ortaya koymakszn kongreden ekildi. ounluun hemen hemen btn teki yandalar da yolda Martovun baya
davranna kar yazl bir protestoda bulunduktan sonra (Birlik
tutanaklar, s. 75) kongreden ekildiler.
Aznln kulland savam yntemlerini herkes iyice
anlamt. Biz aznl kongrede siyasal bir hata ilemekle, oportnizme kaymakla, bundcular, Akimovlar Brukerler, Egorovlar ve
Mahovlarla bir koalisyon kurmu olmakla sulamtk. Aznlk kongrede yenik dmt. imdi aznlk saysz trden klarn, atlmlarn, saldrlarn, vb. tmn kucaklayan iki savam yntemi
gelitirmilerdi.
Birinci yntem partinin btn eylemlerini bozmak, almalara zarar vermek, herhangi bir gereke gstermeksizin her
eyi ksteklemek.
kinci yntem hr karmak, vb.. vb..* [sayfa 199]
Bu ikinci savam yntemi, grlmesine ounluun
doal ki katlmad, Birliin nl ilke kararlarnda da aka grlmektedir. Yolda Martovun Skynetiminde yeniden yaynlad bu kararlar inceleyelim.
Trotski, Fomin, Deutsch yoldalarla daha bakalarnn imzalad birinci karar, parti kongresinin ounluuna yneltilmi
iki tezi ieriyor: 1) Kongrede, esas itibariyle skrann daha nceki
siyasetiyle atan eilimlerin aa vurulmasndan tr, Merkez
Ynetim Kurulunun otoritesini ve bamszln gven altna alacak esaslara parti tznde yer vermeye yeterince dikkat gsterilmemi olmasn, Birlik, derin bir esefle karladn belirtir. (Birlik
tutanaklar, s. 83.)
Daha nce de grdmz gibi, bu ilke tezleri Akimov lafazanlndan baka bir ey deildir; bu lafazanln oportnist nite* Daha nce de belirttiim gibi, srgn ve gmen topluluklarnn havas iinde ok
allm bir ey olan yaygaracln en irkin grnmlerini bile aalk amalara yormak
akllca deildi. Bu, olaan olmayan yaam koullarnn, bozuk sinirlerin, vb. ortaya kard
bir tr salgn hastalktr. Bu savam sisteminin tam bir grntsn burada vermek
zorunda kalmn nedeni, yolda Martov'un, Skynetimiinde, ayn savam sistemine
yeniden bavurmu olmasdr.
166
V. . Lenin
liini parti kongresinde yolda Popov bile ortaya koymutur. Gerekte, Merkez Ynetim Kurulunun otoritesini ve bamszln
ounluun gven altna almay amalamad sav dedikodudan baka bir ey deildir. Plehanov la benim yazkurulunda bulunduumuz sralarda, konseyde, merkez yayn organnn Merkez
Ynetim Kurulu zerinde herhangi bir egemenlii olmadn, ama
martovcular yazkuruluna katldktan sonra, merkez yayn organnn, konseyde, Merkez Ynetim Kuruluna kar egemenlii gven altna aldn anmak yeter de artar. Biz yazkurulundayken,
konseyde, yurtdnda oturan yazarlar zerinde, Rusyadaki partililer egemendi; ynetimi martovcular ele aldktan sonra durum tersine dnd. Biz yazkurulundayken konsey, bir kez olsun, pratik
sorunlara mdahale giriiminde bulunmad; okurlarn yakn bir
gelecekte renecei zere oybirliiyle ye arma ileminden
bu yana bu tr mdahaleler balad.
ncelemekte olduumuz kararn ikinci tezi udur: ...Partinin resmi merkez organlarn kurarken, kongre, gerekte [sayfa 200]
var olan merkez organlarnn srekliliini salama gereini grmezlikten gelmitir...
Bu tezin z, merkez organlarnn kimlerden oluaca sorununda gelip dayanyor. Aznlk, kongrede, eski merkez organlarnn greve uygun dmediklerini gsterdikleri ve birok hata iledikleri gereinden kanmay ye tutmutur. Ama en gln olan, hazrlk komitesiyle ilgili olarak sreklilie atfta bulunulmasdr. Daha nce grdmz gibi, hazrlk komitesinin tm yelerinin
onaylanmasn kongrede hi kimse ima bile etmemitir. Martov,
kongrede, hazrlk komitesinden kiiyi kapsayan bir listenin kendisini aalatmak demek olduunu lgnlar gibi dvnerek ne
srmtr. Kongrede aznln nerdii kesin liste hazrlk komitesinden bir kiiyi (Popov, Glebov ya da Fomin ve Trotski), buna
karlk ounluun listesi hazrlk komitesinden iki kiiyi (Travinski, Vasilyev ve Glebov) iermekteydi. Soruyoruz, sreklilie
yaplan bu atf, gerekten bir ilke ayrl saylabilir mi?
Eski yazkurulunun, yolda Akselrodun nderliindeki drt
yesi tarafndan imzalanan bir baka karara geelim. ounlua
yneltilen, sonradan da basnda birok kez yinelenen belli-bal
sulamalar bu kararda gryoruz. Bu sulamalar en iyi ekilde,
yazkurulu evresinin yeleri tarafndan ifade edildii biimde ince-
V. . Lenin
167
lenebilir. Sulamalar, partinin otokratik ve brokratik ynetimi

sistemine, gerekten sosyal-demokratik bir merkeziyetilikten
farkl olarak, brokratik merkeziyetilie yneltilmitir. Karar, brokratik merkeziyetilii yle tanmlamaktadr: brokratik merkeziyetilik n plana, i birlii deil, salt mekanik yollardan, bireysel
giriimin ve toplumsal eylemin sistemli olarak bastrlmasyla salanan ve srdrlen dsal birlii, biimsel birlii koyar; bu nedenle de toplumun btnleyici paralarn organik olarak biraraya
getirme gcnde deildir [sayfa 201]
Yolda Akselrod ve hempasnn burada hangi toplumdan
sz ettiini, yalnzca tanr bilir. Anlalan, yolda Akselrod, arzulanan hkmet reformlar konusunda bir Zemstvo sylevi mi yazyordu, yoksa aznln yaknlarn m sayp dkyordu, burasn
kendisi de pek bilememektedir. Tatmin olmam yazkurulu yelerinin yaygarasn ettikleri, parti iindeki otokrasinin burada ne
yeri var? Otokrasi, bir bireyin en yksek, denetimsiz, seimsiz, sorumluluktan uzak ynetimi demektir. Aznln yazlarndan ok
iyi bildiimiz zere, otokrat szcyle kastettikleri benim, bakas
deil. Szkonusu karar hazrland ve kabul edildii zaman, ben
Plehanovla birlikte merkez yayn organndaydm. Demek ki, yolda
Akselrod ve hempas, Plehanovun ve Merkez Ynetim Kurulundaki teki yelerin, partiyi, iin gerekleri hakkndaki dnceleri
dorultusunda deil, otokrat Leninin arzusu dorultusunda ynettikleri inancnda olduklarn ifade ediyorlard. Bu otokratik ynetim sulamas, zorunlu olarak ve isteristemez, ynetici organn,
otokrat dndaki btn yelerinin, bir kiinin elinde basit bir alet
olduklarn, bir bakasnn arzularnn basit piyonlar ve arac olduklarn sylemek demektir. Bir kez daha soruyoruz, pek sayg
deer yolda Akselrod iin ilke ayrl bu mudur?
Dahas var, kararlarn kesin olarak geerli saydklar parti
kongresinden henz dnen parti yelerimiz, burada hangi d,
biimsel birlikten, sz ediyorlar? Dayankl bir temel zerinde rgtlenmi bir partide, birlik salamann, parti kongresinden baka
bir yntemini biliyorlar m? Eer biliyorlarsa, ikinci kongreyi artk
geerli saymadklarn aka iln etme yrekliliini neden gstermiyorlar? Gya rgtlenmi bir partide birlik salama konusundaki yeni fikirlerini ve yeni yntemlerini bize sylemeyi neden denemiyorlar?
168
V. . Lenin
Dahas var, partinin merkez yayn organ, gr ayrlklarn

ortaya koymalarn salk verdii halde, bunu yapmak yerine, yelie arlma pazarlyla uraan bizim bireyci aydnlarmz hangi bireysel giriime baskdan sz ediyorlar? Genel olarak,
Plehanov ve ben ya da Merkez Ynetim Kurulu, bizimle birlikte
herhangi bir eyleme girmeyi reddeden kiilerin bamsz eylemlerini ya da giriimlerini nasl olur da bastrabiliriz? Bir insan, katlmay reddettii bir kurulda, nasl olur da bask altnda tutulabilir?
Seilmemi yazkurulu yeleri, ynetilmeyi reddettikleri halde,
nasl olur da bir ynetim sisteminden yaknabilirler? Biz, yoldalarmz ynetmekte herhangi bir hata ilemi olamayz, nk onlar hi bir zaman bizim ynetimimiz altnda alm deildirler.
nl brokrasi hakkndaki bu feryatlarn, merkez organlarna seilen kiiler hakknda duyulan tatminsizlik duygusunun yalnzca bir perdesi olduu kongrede olanca arballkla verilen szden
dn rtmek iin kullanlan bir incir yapra olduu, sanrm
apak ortadadr. Siz bir brokratsnz, nk kongre tarafndan
benim arzuma uygun olarak deil, o arzuma karn grevlendirildiniz; siz bir resmiyetisiniz, nk kongrenin resmi kararlarna gre
davranyorsunuz, benim arzuma gre deil; siz byk lde mekanik bir hareket iindesiniz, nk benim ye arlma arzuma
hi dikkat etmiyor, yalnzca parti kongresindeki mekanik ounluktan sz ediyorsunuz; siz bir otokratsnz, nk, evrecilik anlaylarnn kongre tarafndan aka kabul edilmeyiinden holanmadklar iin kendi evrelerinin srekliliinde daha ok direnen eski
uyuuk bir takma iktidar teslim etmeyi reddediyorsunuz.
Brokrasi hakkndaki bu feryatlar, belirttiim nokta dnda,
hi bir gerek anlam tamamaktadr.* Bu sava [sayfa 203] yntemi,
yalnzca, aznln aydn istikrarszln bir kez daha kantlamaktadr. Merkez kurullar seiminin baarsz bir seim olduuna partiyi
inandrmak istiyorlard. Bu ii nasl ele aldlar? Plehanov ve benim
tarafmdan ynetili biimine kar karak skray eletirmekle
mi? Hayr, bunu yapabilecek durumda deillerdi. Kullandklar yntem, partinin bir blnn, nefret edilen merkez organlarnn y[sayfa 202]
* Yolda Plehanovun, cankurtaran ye arma ilemlerinin yaplmasn bitirir

bitirmez, aznln gznde brokratik merkeziyetiliin yanda olmaktan ktn
belirtmek yeter.
V. . Lenin
169
netimi altnda almay reddetmesiydi. Ama dnyada hi bir partinin hi bir merkez organ, onun ynetimini kabul etmeyen kiileri
ynetme yeteneinde olduunu gsteremez. Merkez organlarnn
ynetimini kabul etmemek partide kalmay reddetmekle birdir; bu
bir ykma yntemidir, inandrma yntemi deil. Ve inandrma yerine ykma abas gstermeleri, onlarn tutarl ilkelerden kendi fikirlerine inan duymaktan yoksun olduklarn ortaya koymaktadr.
Brokrasiden sz ediyorlar. Brokrasi szc Rusaya, yerde ve mevkide pekime (concentration) olarak evrilebilir. Brokrasi, iin gereklerini, birinin kendi mesleinin (career) karlarna
tabi klmas demektir; iin kendini ihmal ederek, dikkatini belli
yerlerde toplamak demektir; fikirler iin savamak yerine yelie
arlmak iin kavga etmek demektir. Bu tr bir brokrasinin parti
iin zararll ve istenmezlii kukusuz dorudur ve ben, imdi
partimizde ekien iki taraftan hangisinin, byle bir brokrasiden
sulu olduuna karar vermeyi, gven iinde, okurlara brakabilirim... Onlar, birlie ulama yntemlerinin ar lde mekanik olduundan sz ediyorlar. Kuku yok ki, ar lde mekanik yntemler zararldr; ama, parti, baz kiilerin yeni grlerinin doruluuna inandrlmadan, hatta bu grler henz partiye aklanmadan nce o kiilerin parti organlarna yerletirilmesinden daha
mekanik bir savam yntemi yeni bir eilimin eski eilime kar
kulland savam yntemi dnlp dnlemeyeceini, [sayfa
204] burada da bir kez daha okurun yargsna brakyorum.
Ama aznln durup dinlenmeksizin kulland sloganlar, bugnk olayda grlen dn balattna kuku bulunmayan
kk ve zel davayla ilgili olmakszn, belki de ilke asndan bir
eyler ifade ediyordur, belki de zel baz fikir gruplarn ifade ediyordur. Belki de yelie arlma kavgasn bir yana brakabilseydik, bu sloganlar, farkl bir gr sisteminin ifadesi haline gelebilirdi.
Sorunu bir de bu adan inceleyelim. Ancak her eyden nce, byle bir incelemeyi Birlikte ilk kez yapmay deneyenin, aznln anarizme ve oportnizme kayna deinen Plehanov olduunu ve (tutumunun ilkelerle ilikili olduunu herkes itirafa hazr olmad iin imdi gcenen*) yolda Martovun da, Skynetiminde
* Hi bir ey, Leninin herhangi bir ilke ayrl grmeyi reddettii ya da yadsd
170
V. . Lenin
bu olay tmden bilmezlikten geldiini kaytlara geirelim.

Birlik kongresinde, Birliin ya da herhangi bir ynetim kurulunun, kendisi iin hazrlayaca tzn, Merkez Ynetim Kurulunun onay olmakszn ve hatta Merkez Ynetim Kurulu onaylamad
zaman bile geerli olup olmad genel sorusu ortaya atlmt.
Dnlrse, undan daha ak bir ey olamaz: tzk, rgtlenmenin resmi ifadesidir; bizim parti tzmzn 6nci maddesine
gre de, ynetim [sayfa 205] kurullarn kurma hakk aka Merkez
Ynetim Kuruluna braklmtr; tzk, bir ynetim kurulunun zerklik snrlarn izer ve snrlarn izilmesinde son sz, partinin yerel
organna deil, merkez organna aittir. Bu, iin abecesi kadar basittir; ve ok bilmi bir edayla, rgtlemenin, her zaman tz
onaylamay iermediini ne srmek ocukadr (sanki Birliin
kendisi, resmi tzk temelinde rgtlenmeyi, kendi arzusuyla ifade etmemi gibi). Ama yolda Martov, sosyal-demokrasinin abecesini bile (umalm ki geici olarak) unutmutur. Onun fikrince,
tzn onaylanmasn istemek, yalnzca, daha nceki devrimci
skra merkeziyetiliinin yerini brokratik merkeziyetiliin aldn gstermektedir (Birlik tutanaklar, s. 95) ve onun fikrince
yolda Martov bunu ayn konumasnda sylemitir tartlan
konunun ilkeye ilikin yani bu noktada yatmaktadr (Birlik
tutanaklar, s. 96). Bu, Martovun, Skynetiminde unutmay ye
tuttuu bir ilkedir!
Plehanov yolda, Martovu hemen yantlam ve kongrenin
itibarn azaltc nitelikteki brokrasi ve hacyatmaz, vb. gibi szlerin kullanlmamasn rica etmitir (Birlik tutanaklar, s. 96). Bunun
zerine, bu tr ifadeleri, ilke asndan, belli bir eilimi niteleyen
ifadeler olarak gren Martovla Plehanov arasnda karlkl bir
yolunda, yeni skra tarafndan ne srlen yaknmadan daha gln deildir. Eer sizin
davrannz ilkeler zerine biraz daha fazla kurulmu olsayd, oportnizme doru kaydnza dair tekrar tekrar ne srdm ifadeleri, daha nceden ele alr, incelerdiniz.
Eer tutumunuz kelere biraz daha fazla dayanm olsayd, ideolojik bir savam, yer iin
verilen bir kavgaya indirgemezdiniz. Sulanacak biri varsa o sizsiniz, nk sizlere bir
ilke insan gzyle baklmasn olanaksz hale getirecek her eyi siz kendi kendinize yaptnz. rnein yolda Martovu alalm: Yolda Martov, Skynetiminde Birlik Kongresinden
sz ederken, anarizm konusunda Plehanovla kan tartma iin hi bir ey sylemiyor,
onun yerine, Leninin sper-merkez olduunu, merkezin buyrultu karmas iin Leninin
yalnzca gzn krpmasnn yettiini, Merkez Ynetim Kurulunun, Birliin haklarn inediini, vb. sylyor. Hi kukum yok ki, Martov yolda, konusunu byle seerek, ilkelerinin ve fikirlerinin ne lde derin olduunu gstermitir.
V. . Lenin
171
tartma balamtr. O sralarda ounluu destekleyen teki kiiler

gibi Plehanov da ilkelerle deil, yelie arlmakla ilgili olduklarn dnerek bu tr ifadeleri gerek deerleriyle almaktayd. Ama
yine de Martovlarla Deutschlarn srarna uyarak (Birlik tutanaklar, s. 96-97), Plehanov yolda, onlarn ilke saydklar eyleri, ilke asndan incelemeye koyuldu. Eer byle olsayd dedi Plehanov
(yani eer ynetim kurullar, kendi rgtlerini biimlendirmekte,
kendi tzklerini yapmakta zerk olsalard), o zaman partiye kar,
btne kar da zerk olurlard. Bu bundcu bir gr bile deildir,
tepeden trnaa anarist bir grtr. [sayfa 206] Anaristler de byle
der: bireylerin haklar snrszdr derler; bu haklar birbiriyle atabilir
derler; her birey, kendi haklarnn snrn kendisi saptar derler.
zerkliin snrlarn, grubun kendisi deil, onun bir parasn oluturduu btn belirlemelidir. Bund, bu ilkenin gze arpc bir ihlaliydi. O yzdendir ki, zerkliin snrlarn, kongre ya da kongrenin grevlendirdii yksek bir organ belirler. Merkez organnn otoritesi, trel (ahlaki) ve aydnca bir saygnla dayanmaldr. Kukusuz
bu noktaya katlrm. rgtn her temsilcisi, o rgte ait kurumun
trel saygnlyla ilgilenmek zorundadr. Ama bundan, saygnlk
gerekliyse de otorite gerekli deildir sonucu kmaz. ... Otoritenin
gcn fikirlerin gcnn karsna koymak, anariste konumaktr, burada yeri olmamak gerekir. (Birlik tutanaklar, s. 98.) Bu
nermeler, byk lde iin abecesi trndendir, temeldir, gerekte oya konmu olmas bile tuhaf olan (tutanaklar, s. 102) ve
yalnzca kavramlar birbirine kartrld iin sorun haline gelen
(tutanaklar, anlan yer) belitlerdir (axioms). Ama aznln aydn
bireycilii, onlar kanlmaz olarak, kongreyi baltalama isteine ve
ounlua boyunemeyi reddetmeye srklemitir; bu istek
anariste konumalardan baka hi bir eyle hakl gsterilemezdi. Aznln Plehanova verebilecei hi bir yant bulunmayn,
yalnzca onun kulland oportnizm, anarizm, vb. szlerin ar
lde sert szler olduunu syleyerek yaknmalarn belirtmek
de hayli elendiricidir. Plehanov, lse-majest * ve hacyatmaz
* Franszca lser eylemi, zarar vermek anlamndadr, majest szcyle birlikte
kullanld zaman krala zarar vermek anlamna gelir. Lse majest deyimi, eskiden
kraln koyduu dzene ve yasalara aykr davran anlatan bir deyimdi. Daha sonralar bu
deyimin anlam daralm, krala hakaret, yasa ineme, tabuya dokunma anlamlarna
gelir olmutur. Burada kastedilen ey, Martov yandalarnn, Lenini hedef almalarnn
172
V. . Lenin
szckleri yerinde grlrken, jorecilik ve anarizm szcklerine

neden yer [sayfa 207] olmadn sorarak, bu yaknmalarla bir gzel
alay etti. Buna hi, bir yant verilmedi. Esasen bu garip quid pro
quo,* Martov, Akselrod ve hempasnn bana sk sk gelmitir:
yeni sloganlar, aka snrlln damgasn tamaktadr; gerekleri belirtmek onlar gcendirir bildiiniz gibi ilke adamdrlar;
ama kendilerine, parann btne boyunemesi gereini ilke olarak yadsrsanz siz bir anaristsiniz denmi ve yine gcenmilerdir
, ifade pek kuvvetliymi nk! Baka deyile, Plehanova kar bir
sava vermek isterler, ama onun ciddi bir tepki gstermemesi
kouluyla!
Yolda Martov ve birok baka menevik** beni ka kez,
pek ocuka bir tutumla u eliki ye dmekle sulamlardr:
Ne Yapmal?dan ya da Bir Yoldaa Mektuptan, ideolojik etki, etkinlik savam, vb. den szeden bir blm alrlar ve bu blm,
tz kullanarak etkinlik salama brokratik yntemiyle, otoriteye dayanma otokratik eilimiyle, vb. kartlarlar, bunlar arasnda bir kartlk bulmaya alrlar. Ne kadar da saflar! nceleri
bizim partimizin resmen rgtlenmi bir btn olmadn, yalnzca ayr gruplar toplam olduunu, bu nedenle de bu gruplar arasnda, ideolojik etki ilikisi dnda herhangi bir ilikinin olanakl
olmadn oktan unutmulardr. imdiyse rgtlenmi bir parti
haline geldik. Bu, otoritenin kurulmasn, fikir gcnn otorite gc
haline dntrlmesini, daha alt dzeydeki parti kurullarnn daha
st dzeydeki kurullara balanmasn ierir. Byle basit, temel
eyleri salt eski ahbaplarn kulana kpe olsun diye aza sakz
yapmann insan rahatsz etmesinin nedeni, bunun temelindeki
eyin, seimlerde aznln ounlua rza gstermeyi reddediinin
yattn bilmekten trdr. Ama ilke asndan bakldnda, benim elikiye dtm byle sonu gelmez [sayfa 208] biimde ne
srmek, gelip anarist lfazanla dayanr, baka bir eye deil. Yeni skra bir parti kurumunun unvann ve haklarn kullanmaya, onlardan yararlanmaya kar deildir, ama partinin ounluuna boyukrala hakaret niteliinde grldn ileri srmeleridir. -.
* Karlk, bedel, bir eyin yerini tutan ey. -.
** Bolevik szcnn Rusa bolinstvo (ounluk) szcnden gelmesi gibi,
menevik szc de meninstvo (aznlk) szcnden gelmektedir. -.
V. . Lenin
173
nemek de istemez.
Eer brokrasi konusundaki szler herhangi bir ilkeyi ieriyorsa, eer parann btne boyuneme grevinin anariste yadsnmas deilse, o zaman kar karya olduumuz ey, bireysel aydnlarn proletarya partisine kar sorumluluunu azaltmaya alan,
merkez kurullarnn etkinliini zayflatmak isteyen, partideki en az
sebatl elerin zerkliini geniletmek isteyen, rgtsel ilikileri
salt platonik bir dzeye indirgemek ve yalnzca szle kabul etmek
isteyen bir oportnizm ilkesidir. Bunu parti kongresinde grdk;
imdi Birlik Kongresinde Martov ve hempasnn dudaklarndan dklen canavarca merkeziyetilie ilikin szlerin tam aynsn orada da Akimovlarla Lieberler sylemilerdi. Martovla Akselrodun
rgtlenme konusundaki grlerine, bir raslant olarak deil,
yalnzca Rusyada deil ama tm dnyada, bizzat o grlerin yaps nedeniyle oportnizmin klavuzluk ettiini, yolda Akselrodun
yeni skradaki yazsn incelerken, daha sonra greceiz. [sayfa 209]
174
V. . Lenin
P. BYK BR KIVANCIN YOLUNU

UFAK KAYGILAR ENGELLEMEMELDR
BRLK tznn, Merkez Ynetim Kurulu tarafndan onaylanmasn ngren nergenin Birlik tarafndan reddi (Birlik tutanaklar, s. 105), parti kongresi ounluunun derhal oybirliiyle belirttii
gibi, parti tznn aktan aa ihlaliydi. lke sahibi kiilerin
hareketi olarak grlen bu ihlal giriimi tam bir anarizmdi; kongre sonras savamnn havas iinde, bu ihlal giriimi, bir yandan,
parti aznlnn, parti ounluuyla hesaplamaya abalad (Birlik tutanaklar, s. 112) izlenimini yaratrken, bir yandan da aznln
partiye itaat etmeyi ya da partide kalmay arzu etmediini gsteriyordu. Merkez Ynetim Kurulunun, Birlik tznde baz deiiklikler yaplmas arsna ilikin [sayfa 210] bir nergeyi (Birlik tutanak-
V. . Lenin
175
lar, s. 124-125) kabul etmeyi Birlik reddedince de, bir parti rgtnn kongresi olarak grlmeyi isteyen, ama ayn zamanda partinin merkez kuruluna itaat etmek istemeyen bu kongrenin
gayrmer iln edilmesi kanlmaz bir zorunluluk olarak belirdi.
Bu zorunlulua uyarak, parti ounluundan yana olanlar, bu
yakk almaz orta oyununda herhangi bir paylar bulunmasn diye,
derhal bu szmona parti toplantsndan ekildiler.
Tzn linci maddesi zerindeki sebatszlyla kendini
ortaya koyan, rgtsel ilikileri ancak platonik olarak kabul etmi
bu aydn bireycilii, bylece, benim daha Eyll aynda, yani parti
rgtn paralama noktasna varmadan bir-buuk ay nce tahmin ettiim mantkl sonucuna ulam oluyordu. Birlik Kongresinin sona erdii akam Plehanov, partinin her iki merkez organndaki
arkadalarna, yoldalarna ate amaya tahamml edemeyeceini, blnmektense insann beynine bir kurun skmasnn daha
iyi olduunu, iin daha da ktye gitmesini nlemek iin, zerinde, iin aslnda 1inci maddenin yanl konumunda grlebilecek
ilkeler zerinde olduundan daha fazla ykc bir savama girilen
kiisel dnlerin azami lde verilmesinin zorunlu olduunu syledi. Yolda Plehanovun, parti asndan nem tayan bu geri dnn daha doru biimde deerlendirebilmek iin, zel konumalara, (ar durumlarda son kaynak olarak deinilecek) zel
mektuplara dayanlmamasn, ama bunlarn yerine Plehanovun
tm partiye yapt kendi aklamasna, yani Birlik Kongresinin hemen ardndan, ben merkez yayn organndan istifa ettikten (1 Kasm 1903) sonra ve martovcularn yelie arlmasndan (26 Kasm
1903) nce yazlan ve skrann 52nci saysnda yaynlanan Ne
Yapmamal? balkl yazsna dayanlmasn salk veririm.
Ne Yapmamal?nn temel fikri, siyasette, kiinin ok inat, ok hain ve boyunemez olmamasnn gerektiidir; [sayfa 211] bir
blnmeden kanmak iin (bize yaklamakta olanlar ya da tutarszlar arasndaki) revizyonistlere ve anarist bireycilere bile boyunemek bazan gereklidir. Bu soyut genellemelerin skra okurlar
arasnda geni lde karklk yaratmas doald. Yolda Plehanovun (daha sonraki yazlarnda) yer alan, fikirlerinin yenilii ve
halkn diyalektik bilgilerinin eksiklii nedeniyle anlalamadndan
szeden kendini beenmi, hkmdarca ifadelerini okuyunca, insan glmeden edemiyor. Gerekte Ne Yapmamal?y, o yaznn
176
V. . Lenin
yazld srada, Cenevrenin, adlar ayn harfle balayan iki d mahallesinde[34] oturan birka dzine insan anlayabilirdi. Plehanov
yoldan talihsizlii, kongre sonrasnda aznla kar verilen savamn btn aamalarna katlm bu birka dzine insan amalayan bir yn ima ve serzenii, matematik simgeleri ve bilmeceleri,
onbin kadar okur arasnda dolama sokmasndayd. Yolda Plehanov, diyalektiin temel bir ilkesini, yani son derece talihsizce atfta
bulunduu, soyut gerek yoktur, gerek her zaman somuttur ilkesini inedii iin, bu bana geldi. Bu ilke gereince, Birlik Kongresinden sonra, martovculara boyuneme fikrine, tmden somut
olan bu fikre, soyut bir grnm vermek yersizdi.
Yolda Plehanovun, yeni bir sava naras olarak savunduu
boyuneme iki halde meru ve nemlidir: boyuneen, kendisine
boyunedirmeye alanlarn hakl olduuna inand zaman (ki
bu durumlarda drst siyasal nderler, yanldklarn aka ve itenlikle itiraf ederler) ya da daha byk bir beladan saknmak iin
akld ve zarar verici bir istee boyuneildii zaman. Szkonusu
yazdan aka anlaldna gre, yazarn dnd hal, ikincisidir. Yazar, aka, revizyonistlere ve anarist bireycilere (yani, imdi
her parti yesinin Birlik tutanaklarndan bildii zere martovculara) boyuneilmesinden sz etmekte ve bir blnmeyi nlemek
zere bunun zorunlu olduunu sylemektedir. [sayfa 212] Grdmz gibi, yolda Plehanovun szde yeni dncesi, byk bir kvancn yolunu ufak-tefek kayglarn kesmesine izin verilmemesi,
ufak bir budalaln ve nemsiz bir anariste konumann partideki byk bir paralanmadan ye olduu eklindeki basmakalp
ve hi de yeni olmayan bir bilgelie gelip dayanmaktadr. Yolda
Plehanov bu yazy yazd zaman, aznln, partimizde oportnist
kanad temsil ettiini ve o aznln anariste silahlarla arptklarn
ok iyi biliyordu. Yolda Plehanov, tpk (bir kez daha si licet parva
componere magnis) Alman sosyal-demokratlarnn Bernsteinla savamas gibi, bu aznlkla, kiisel dnler verilerek savalmas tasarmyla ortaya kt. Bebel kendi partisinin kongrelerinde, evrenin etkisine yolda Bernstein (bir zamanlar yolda Plehanovun
kullanmay pek sevdii bir ekilde Bay Bernstein deil, yolda Bernstein) kadar ak olan bir baka kii tanmadn sylemiti: Onu,
demiti, kendi evremize alalm, Reichtagn yesi yapalm, revizyonizmle revizyoniste kar gereksiz bir sertlikle (Sobakevi-
V. . Lenin
177
Parvusvari[35]) deil, ama onu efkate boarak savaalm tpk,

anmsadna gre, yolda M. Beerin, ngiliz sosyal-demokratlarn
bir toplantsnda, ngiliz Sobakevi-Hyndmann saldrsna kar Almanlarn uzlamacln, barlln, uysalln, esnekliini ve ihtiyatkarln savunurken syledii gibi. Yolda Plehanov da tam
ayn biimde, Akselrod ve Martov yoldalarn nemsiz anarizmini,
kk oportnizmini efkate bomak istemekteydi. Geri yolda
Plehanov anarist bireycileri olduka aklkla ima ederken revizyonistler hakknda kastl olarak bulank bir dil kullanmt; bunu,
oportnizmden sahih bir inanca (orthodoxy) kaymakta olan Raboeye Dyelocular kastettii, ama sahih bir inantan revizyonizme doru kaymaya balayan Akselrodla Martovu kastetmedii
izlenimini yaratacak bir biimde yapmt. Ama bu masum bir sava hilesiydi,* parti yaynlarnn topu ateine dayanma gcnde
[sayfa 213] olmayan elimsiz bir siperdi.
Olaylarn, akladmz siyasal dnemdeki gerek grnmn bilenler, yolda Plehanovun ruh haline nfuz edebilenler,
benim bu olayda bundan daha baka trl davranamayacak olduumu anlayacaklardr. Bunu, beni yazkurulunu teslim etmekle
sulayan ounluk yandalar iin sylyorum. Yolda Plehanov
Birlik Kongresinden sonra az deitirdii ve ounluu desteklemek yerine her ne pahasna olursa olsun uzlamay desteklemeye
balad zaman, bunu en iyi biimde yorumlamak zorundaym.
Belki de yolda Plehanov, yazsnda, dosta ve drst bir bar
program ne srmek istiyordu? Byle herhangi bir program, her
iki tarafn, hatalarn itenlikle itiraf etmesine gelir dayanr. Pleha* Parti kongresinden sonra Martinov, Akimov ve Bruker yoldalara herhangi bir
dn verilmesi hi bir zaman szkonusu olmamt. Onlarn da yelie arlma isteinde bulunduklarndan benim haberim yok. Yolda Staroverle yolda Martovun, Partinin
yars adna bize mektup ve nota yollarken yolda Brukere dantklarndan da kukum
var... Birlik Kongresinde yolda Martov, Riyazanov ya da Martinovla bir birlik fikrini,
onlarla bir pazarlk olasln ya da ortak bir parti hizmeti (bir yazkurulu yesi olarak;
Birlik tutanaklar, s. 53) fikrini, eilip-bklmeyen bir siyasal yilitlikle ve derin bir hiddetle
reddetti. Birlik Kongresinde yolda Martov, Martinov eilimlerini sert bir dille knad
(Birlik tutanaklar, s. 88) ve yolda Ortodoks[36], gayet kurnazca, kukusuz Akselrodla
Martovun, Akimov, Martinov yoldalarla teki yoldalarn da biraraya gelmeye, kendileri
iin tzk yapmaya ve uygun grdkleri biimde o tzk dorultusunda davranmaya
haklar olduunu dndklerini ima ettii zaman, Peterin say yalanlamas gibi, martovcular da bunu yalanladlar (Birlik tutanaklar, s. 100: Akimovlar, Martinovlar, vb.yle
ilgili olarak yolda Ortodoksun duyduu korku, hi bir temele dayanmamaktadr).
178
V. . Lenin
nov yoldan, ounlua ykledii hata neydi? Revizyonistlere kar,

yersiz, Sobakevivari bir sertlik. Yolda Plehanovun, bunu sylerken, kafasndan neyin getiini bilmiyoruz: katrlar hakkndaki akas m yoksa Akselrodun huzurunda anarizm ve oportnizme
ar lde ihtiyatsz deinii mi? Yolda Plehanov, kendisini soyut
biimde, stelik bir baka arkada ima ederek, ifade etmeyi
yelemiti. Kukusuz bu bir zevk meselesidir. Ama her ey bir
yana, ben kendi sertliimi, hem iskracya [sayfa 214] mektubumda,
hem Birlik Kongresinde aka itiraf ettim. yleyse, ounluun
byle bir hatadan sulu olduunu itiraf etmeyi nasl reddetmi
olabilirdim? Aznla gelince, Plehanov yolda, onlarn hatasnn,
bizi bir paralanmann eiine getiren revizyonizm (onun oportnizm hakknda parti kongresinde syledikleriyle ve jorecilik hakknda Birlik Kongresinde syledikleriyle karlatrnz) ve anarizm
olduunu belirtti. Bu hatalarn kabul edilmesini saklamaya ve o
hatalarn verdii zarar kiisel dnlerle ve genel olarak efkatli
bir davranla gidermeye dnk bir abay ben engelleyebilir miydim? Plehanov yolda, Ne Yapmamal? balkl yazsnda, bize,
yalnzca belli bir tutarszlk yznden revizyonist olan revizyonistler arasndaki muhaliflerimizi balamamz arsnda bulunduu zaman, ben byle bir giriimi engelleyebilir miydim? Ve eer,
bu giriime inanmasaydm, merkez yayn organyla ilgili olarak kiisel bir dn vermekten ve ounluun mevkiini savunmak zere
Merkez Ynetim Kuruluna gemekten baka bir ey yapabilir miydim? * Yalnzca 6 Ekim tarihli mektubumda, kavgay kiisel sinirlilie balama eilimini tam olmam gibi bir nedenle bile olsa,
* Yolda Martov benim Merkez Ynetim Kuruluna avec armes et bagages [silah ve
tehizat elde .] getiimi syledii zaman ok doru bir ifade kullanmt. Yolda Martov
askeri benzetmeleri ok sever: Birlie kar kampanya, arpma, onulmaz yaralar, vb.
vb... Doruyu sylemek gerekirse, ben de askeri benzetmelerde ok zayfmdr, zellikle
insann, Byk Okyanustan gelen haberleri byk bir ilgiyle izledii u gnlerde... Ama
yolda Martov, eer askeri bir dil kullanacaksak, hikaye yle srer: biz parti kongresinde
iki hisar ele geiririz. Siz Birlik Kongresinde onlara saldrya geersiniz. lk, ksa ate
teatisinden sonra, benim silah arkadam, hisarlardan birinin komutan, kale kaplarn
dmana aar. Doal olarak ben, sahip olduum topuyu biraraya toplarm ve dmann
ok ar basan kuvvetlerine kar embere dayanabilmek iin, gerekte tahkim
edilmemi olan teki hisara geerim. Hatta bir bar nerisinde bile bulunurum, nk
iki kuvvete kar dayanma gcm ne kadardr ki? Ama benim nerime yant olarak yeni
mttefikler benim son hisarm top atei altna alrlar. Atele karlk veririm. Bunun zerine,
benim eski silah arkadam komutan mthi bir fkeyle haykrr: Ey iyi insanlar, u
Chamberlaine bakn, nasl da kavgac!
V. . Lenin
179
bu tr giriimlerin baarya ulamas olasln kesin olarak yadsyamaz ve [sayfa 215] bamzn stnde sallanan blnme tehdidinin
tm ykn kendi omuzuma alamazdm. Ama ounluun mevkiini savunmay siyasal grevim saydm, ve hala da yle sayyorum. Bu konuda yolda Plehanova gvenmek gt ve riskliydi,
nk her ey gsteriyordu ki, Plehanov, proletaryann nderi,
yetkisini, siyasal saduyuya kart den sava eilimlerin dizginlerini salverme hakkna sahip deildir eklindeki sz, kendi yetkisini diyalektik bir yolda yle yorumlamaya hazrd: eer ate amak zorundaysanz, o zaman (Kasm aynda Cenevredeki havann halini dnerek), daha iyi olan, ounlua ate amaktr...
ounluun mevkiini savunmak esast, nk bir devrimcinin zgr (?) iradesi sorunu zerinde dururken, yolda Plehanov somut
ve kapsaml bir incelemeyi gereksinen diyalektii hie sayarak
bir devrimciye gven sorununu, partinin belli bir kanadna nderlik eden proletaryann nderine gven sorununu sessizee geitirivermiti. Plehanov yolda, anarist bireycilikten szeder ve bize,
disiplinin inenmesine zaman zaman gzlerimizi yummamz
ve devrimci fikre ballkla hi bir ilgisi olmayan bir duyguda kk
salm olan aydnca dzen tanmazla bazan baememizi salk verirken, anlalan, bizim parti ounluunun zgr iradesini de
dikkate almamz gerektiini ve anarist bireycilere verilecek dnlerin geniliine karar verme iinin pratik almadaki grevlilere
braklmas gerektiini unutuyordu. ocuka anarist samalarla
yazn alannda savamak ne kadar kolaysa, ayn rgt iinde anarist bireycilerle pratik almay yrtmek o kadar gtr. Pratikte
anarizme verilebilecek dnlerin geniliini belirleme iini kendi
grevi sayarak yklenen bir yazar, yalnzca ar ve gerekten doktriner yaznsal kendini beenmiliini ortaya koyar. Yolda Plehanov, (Bazarovun[37] syleyegeldii zere salt nemli grnsn diye)
hametli bir ifadeyle, eer yeni bir blnme ortaya karsa iilerin
bizi anlayamaz hale [sayfa 216] geleceini sylemiti; ama ayn zamanda da yeni skrada gerek ve somut anlamn yalnzca iilerin
deil, tm dnyann anlayamayaca bir yaz selini balatmt. Ne
Yapmamal?nn provalarn okuyan bir Merkez Ynetim Kurulu
yesinin, Plehanovun, belli bir yaynn (parti kongresiyle Birlik Kongresi tutanaklarnn) apn daraltma plann bizzat o yaznn boa
karaca uyarsnda bulunmasnda, nk o yaznn meraklar
180
V. . Lenin
kamlayacan, sokaktaki adama,* yargya varmas iin yardmc

olmak zere, bir yandan ekici ama bir yandan da kavranamaz bir
eyler vereceini ve ister-istemez, insanlarn, aknlk iinde Ne
oluyoruz? diye sormalarna neden olacan sylememesinde, alacak bir ey yoktur. Savlarnn soyutluu ve imalarnn mulakl
nedeniyle, yolda Plehanovun bu yazsnn, sosyal-demokrasi dmanlarnn saflarnda zafer enliine, Revolutsionnaya Rossiyann[39]
stunlarnda kankan dansna ve Osvobojdeniyedeki kararl revizyonistlerin lgn vglerine neden olmasnda alacak bir ey yoktur. Yolda Plehanovun daha sonralar kendini ok gln ve ok
znt verici bir biimde syrmaya alt bu gln ve znt
verici btn yanl anlamalarn kayna diyalektiin temel ilkesinin
inenmesinde yatmaktadr; bu ilke, somut sorunlarn, tm somutluklar iinde ele alnmas ilkesidir. Bay Struvenin duyduu haz,
zellikle doald: O, yolda Plehanovun ardndan gittii (ama
baaramad) iyi amalarla (efkate boma) hi mi hi ilgilenmiyordu; [sayfa 217] Bay Struvenin ellerini ovuturarak karlad ve
ellerini ovuturarak karlamaktan baka trl karlayamayaca
ey, partimizin oportnist kanadna doru kaymayd. Bu kayma,
imdi herkesin aka grebilecei gibi, yeni skrada balad. Herhangi bir sosyal-demokrat partide, en hafifinden ve ok geici bile
olsa, oportnizme ynelik her trl kaymay honutlukla
karlayanlar, yalnzca Rus burjuva demokratlar deildir. Akll bir
dmann hesab, pek nadir olarak basit bir yanl anlamaya dayanr: bir insann hatasn, onu ven kiilere bakarak syleyebilirsiniz. Yolda Plehanovun, okurun dikkatsizlik gstereceini ummas
ve ounluun, partinin sol kanadndan sa kanadna kalara
deil de yelie arlmaya hi bir koul kabul etmeksizin itiraz
ettiini kantlamaya almas bounadr. Sorun, bir blnmeyi nlemek iin yolda Plehanovun kiisel dn vermesi deildir (bu
* Gayet hararetli ve heyecanl zel bir tartmann iindeyiz. Aniden, aramzdan biri
ayaa frlyor, atlp pencereyi ayor, Sobakevilere, anarist bireycilere, revizyonistlere
kar barp-armaa balyor. Doal olarak, sokakta bir merakl aylaklar kalabal
toplanyor ve dmanlarmz sevin iinde ellerini ovuturmaya balyorlar. teki
tartmaclar da pencerenin nne gidiyor ve hi kimsenin hakknda hi bir ey bilmedii
noktalar zerinde imada bulunmakszn tutarl bir aklama yapmak istiyorlar. Bunun
zerine, kavgay tartmaya demeyecei mazeretiyle (skra, n 53, s. 8, stun 2, satr 24
ve sonras) pencere grltyle kapatlyor. Aslnda kavgalar skrada tartmaya
balamaya demezdi yolda Plehanov[38] bu, geree daha yakn olurdu!
V. . Lenin
181
vlesi bir ey olurdu). Sorun, konuyu tutarsz revizyonistler ve

anarist bireycilerle balama gereini tam olarak kavramasna
karn, Plehanovun byle yapmamas ve onun yerine konuyu,
anarizme verilecek pratik olas dnlerin genilii zerinde kendileriyle anlamazla derek uzaklat ounlukla balamasdr. Sorun, yazkurulunun hangi kiilerden kurulaca konusunda
yolda Plehanovun bir deiiklik yapmas deildir; revizyonizme
ve anarizme kar durma eklindeki tutumuna ihanet etmesi ve
bu tutumu partinin merkez yayn organnda savunmaktan vazgemesidir.
O tarihlerde, ounluun, kurulu (organised) tek temsilcisi
olan Merkez Ynetim Kuruluna gelince, yolda Plehanov, o kuruldan, zellikle, anarizme verilecek pratik dnlerin olas lsnn
genilii konusunda anlaamayarak kopmutur. 1 kasmdan bu
yana, yani benim istifamn, efkate boma siyasetine alan bo brakmasndan bu yana neredeyse bir ay gemitir. Yolda Plehanov
her trl temas yaparak, bu siyasetin uygun olup olmadn denemek [sayfa 218] iin her trl frsata sahipti. Bu sre iinde yolda Plehanov, Ne Yapmamal? balkl yazsn yaynlamtr. Deyim yerindeyse, bu yaz, martovcularn yazkuruluna girmeleri iin verilmi
tek biletti ve imdi de yledir. Revizyonizm (arpmamz, ama
hasmlarmz balamamz gereken revizyonizm) ve anarist bireycilik (kendisine kur yaplmas ve efkate boulmas gereken
anarist bireycilik) gibi szckler bu bilete koyu italik harflerle yazlmtr. Ltfen ieriye buyurun beyefendiler, ben sizi efkate boacam ite yolda Plehanovun yazkurulundaki yeni meslektalarna bu aryla syledikleri budur. Doal olarak, Merkez Ynetim
Kuruluna kalan tek ey, anarist bireycilie verilebilecek pratik dnlerin genilii konusundaki son szn (ultimatomun anlam budur olas bir bar iin son sz) sylemekti. Ya bar istiyorsunuzdur
ki bu durumda, size efkatimizi, barllmz, dn vermeye,
vb. hazr olduumuzu gstermek zere ite u kadar sandalye
(partide bar salanacaksa, atmann yokluu anlamnda bir bar
deil, partinin anarist bireycilik tarafndan tahrip edilmeyecei anlamnda bir bar salanacaksa, yapabileceimiz ey budur, daha
fazlas deil); bu sandalyeleri aln ve Akimovla Plehanovdan adm
adm uzaklap geri dnn. Ya da kendi grlerinizi korumak ve
srdrmek istiyorsunuzdur, (eer yalnzca rgtlenme konusunda
182
V. . Lenin
olsa bile) tmden Akimova kaymak istiyorsunuzdur, Plehanovun

deil sizin hakl olduunuza partiyi inandrmak istiyorsunuzdur
ki bu durumda, kendi yazarlar grubunuzu kurun, gelecek kongrede temsil edilmeyi salayn, drst bir savamla, ak bir tartmayla
ounluu kazanmaya giriin. Martovculara verilen 25 Kasm 1903[40]
tarihli Merkez Ynetim Kurulu yazsnda (Bkz: Skynetim ve Birlik
Tutanaklarnn Yorumu*) aka belirtilen bu seenek, Plehanovla
[sayfa 219] benim, 6 Ekim 1903 tarihinde eski yazkurulu yelerine
gnderdiimiz mektupla tam bir uyuum iindeydi. Plehanovla
ben o mektubumuzda, bunun ya bir kiisel fkeden ileri geldiini
(ki bu durumda, en kt olaslkla, onlar yelie bile arabileceimizi) ya da bunun bir ilke ayrl sorunu olduunu (ki bu durumda da sizin her eyden nce partiyi inandrmanz, merkez organlarnn kimlerden kurulaca konusunda deiiklik yaplmas
hakknda, ondan sonra konumaya balamanz gerektiini) belirtmitik. Tam o sralarda, yolda Martov, profession de fois* iinde (Bir Kez Daha Aznlkta balkl yazsnda) aadaki satrlar
yazdna gre, Merkez Ynetim Kurulu, bu nazik seimi yapma
iini seve seve martovculara brakabilirdi. Martov unlar yazmaktayd:
* Kukusuz, Martov yoldan, Merkez Ynetim Kurulunun bu ultimatomu zerine,
kendi Skynetiminde zel konumalara vb. yer vererek yaratt karkla girecek
deilim. Bu, nceki blmde anlattm ve ancak bir uzmann sinirlerini harabederek
zmeyi umabilecei ikinci tr savam yntemidir. ok azimli abalara karn bugne
dein bir anlamaya balanamayan grmeleri yaynlamama konusunda Merkez Ynetim
Kuruluyla bir anlamaya varldnda Martov yoldan direndiini sylemek yeter sanrm.
Merkez Ynetim Kurulu adna grmeleri ynetmi olan yolda Travinski, bana yazl
olarak verdii bilgide, beni, yazkuruluna mektubumu, skra dnda yaynlamakta hakl
bulduunu bildirmiti.
Ama yolda Martovun, zellikle sevdiim bir sz var. Bu, En ktsnden bonapartlk sz. Yolda Martov bu sz yazarak ok iyi bir i yapt. Bu kavramn ne anlama geldiini serinkanllkla inceleyelim. Benim grmce, bu sz, iktidar biimsel
olarak meru yollardan, ama gerekte halkn (ya da partinin) iradesine kulak asmakszn
ele geirmeyi ifade eder. Byle deil mi yolda Martov? Eer byleyse, ben, En ktsnden
bonapartlk etmekten kimin sulu olduuna karar vermeyi kamuoyuna gvenle brakabilirim: martovcularn kurula alnmamas konusunda resmi haklarn kullanabilecek olan,
ama yine de, bu haklarn kullandklarnda ikinci kongrenin iradesiyle desteklenebilecekleri
halde, o haklarn kullanmayan Lenin ve yolda Y mi,[41] , yoksa resmen meru yollarla
(oybirliiyle yelie arlma) yazkurulunu igal eden, ama gerekte bunun, ikinci
kongrenin iradesine uymadn bilen ve bunun nc kongrede bir denemeden geeceinden korkanlar m?
** man meslei. -.
V. . Lenin
183
Aznlk, bir kimsenin yenilebileceini, ama gene de yeni

bir parti kurmayabileceini partimiz tarihinde ilk kez gsterme onurunun kendisinde olduunu iddia edebilir. Aznln bu tutumu,
partinin rgtsel gelimesine ilikin [sayfa 220] grlerinden kaynaklanmaktadr; partinin ilk bataki almalaryla aralarnda gl balar bulunduu bilincinden kaynaklanmaktadr. Aznlk kat
zerindeki devrimlerin gizemli gcne inanmamaktadr ve kendi
abalarnn yaamn iinde sald derin kklerde, parti iinde yapacaklar salt ideolojik propagandayla, rgtlenmeye ilikin ilkelerinin zaferini salayacaklarnn gvencesini grmektedirler. (talikler
benim.)
Ne marur, ne grkemli szler! Ama bunlarn yalnzca szde kaldn olaylarn bize retmesi de ne ac! ... Umarm beni
balayacaksnz yolda Martov, sizin halk etmediiniz bu onuru
imdi ounluk adna ben iddia ediyorum. Bu onur gerekten byk
bir onur olacaktr, urunda dvmeye deer bir onur olacaktr,
nk gruplar, bize, blnmeye kar ar lde yavatan davranma geleneini ve ya ceketini kar dvelim ya ver elini
baralm dsturunun ar bir istekle uygulanmasn brakmtr.
Byk kvancn (birleik bir partiye sahip olmann), ufaktefek kayglara (yelie arlma konusundaki kavgalara) ar basmas gerekiyordu ve ar da bast. Ben merkez yayn organndan,
(benimle Plehanovun merkez yayn organ adna konseye temsilci olarak gnderdiimiz) yolda Y de konseyden ekildik. Merkez
Ynetim Kurulunun bar konusundaki ultimatomunu, martovcular bir sava ilnndan farksz olan bir mektupla (bkz: anlan yaynlar) yantladlar. Bunun zerine ve ancak bunun zerine, yazkuruluna, aleniyet konusundaki mektubumu yazdm (skra, n 53).*
Eer revizyonizm konuulacaksa, tutarszlk, anarist bireycilik ve
baz nderlerin yenilgisi tartlacaksa beyefendiler, o zaman hi
bir eyi geri tutmakszn, her eyi, [sayfa 221] btn olup bitenleri ortaya koyalm aleniyet konusundaki mektubumun z buydu. Yazkurulu fkeli bir svg ve tanrsal bir tle yant verdi: evre
* Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 7, s. 115-118. -Ed.
184
V. . Lenin
yaamnn kavgacln ve zavallln kartrmaya kalkmayn

(skra, n 53). Kendi kendime dndm: evre yaamnn kavgacl ve zavalll, yle mi?.. Pekala, es ist mir recht* beyefendiler, sizinle ayn grteyim. Baksanza, bu demektir ki, siz, yelie
arlma konusundaki btn, bu yaygaray, evreci kavgas olarak snflyorsunuz. Bu dorudur. Ama u uyumazla ne buyrulur? bu ayn saynn, 53nc saynn bayazsnda, ayn yazkurulu (yle saymak zorundayz), brokrasi, biimcilik, vb. hakknda
konuuyor.** Siz, merkez yayn organna ye olarak arlmak
iin verilen sava ortaya atmaya kalkmaynz, nk bu kavgaclk olur. Ama biz Merkez Ynetim Kuruluna ye olarak arlmak sorununu ortaya atacaz ve onun adna kavgaclk demeyeceiz, biimcilik konusunda ilke ayrl diyeceiz. Hayr, sevgili
yoldalar, dedim kendi kendime, sizin byle yapmanza izin vermememe msaade edin. Siz benim kaleme ate aacaksnz, stelik benim topumu teslim etmemi isteyeceksiniz. ok akacsnz!
Ve bylece Yazkuruluna Mektupumu (Iskra Yazkurulundan ekiliimin Nedeni)*** yazdm ve skra dnda yaynladm. Bu mektubumda, gerekte neler olup-bittiini ksaca anlatyor ve merkez
yayn organn siz, Merkez Ynetim Kurulunu biz alalm temeli
zerinde bir barn olas olup olmadn bir kez daha soruyordum. O zaman hi bir taraf, partide kendini yabanc hissetmeyecekti, sonra, oportnizme doru [sayfa 222] kay, ilkin basnda, ardndan da, ola ki nc parti kongresinde tartacaktk.
Bu bar nerisine yant olarak, dman, konsey de dahil,
btn topu bataryalaryla ate at. Top mermileri bama yayordu. Otokrat, Schweitzer, brokrat, biimci, sper-merkez, tek yanl, boyunemez, inat, dar kafal, vesveseli, kavgac. ok ala dostlarm! Bitirdiniz mi? Daarcnzda daha baka bir ey kald m?
Btn bu cephanelerin ok zavallca olduunu sylemeliyim...
imdi sra bende. Yeni skrann rgtlenme konusundaki
* Bence de doru. -.
** Daha sonra ortaya kt gibi, uyumazlk ok basit bir biimde akland. Bu,
merkez yayn organnn yazkurulu yeleri arasndaki bir uyumazlkt. Kavgaclk
konusundaki yazy yazan Plehanovdu (onun n 57deki zc Bir Yanl Anlama balkl
yazsndaki itiraf), buna karlk Kongremiz balkl bayazy Martov yazmt (Skynetim,
s. 84). Herkes ayr yne ekiyordu.
*** Bkz: Lenin, Collected Works, Vol. 7, s. 119-125. -Ed.
V. . Lenin
185
yeni grlerinin ieriini ve bu grlerin, partimizin aznlk ve

ounluk olarak ikiye blnmesiyle ilikisini, gerek niteliini,
ikinci kongredeki tartmalar ve oylamalar tahlil ederek daha nce
esasen ortaya koymu olduumuz blnmeyle ilikisini inceleyelim. [sayfa 223]
186
V. . Lenin
Q. YEN SKRA
RGTLENME SORUNLARINDA
OPORTNZM
Yeni skrann ilkelerini tahlil iin temel olarak Akselrod

yoldan iki yazsn* alacaz. Onun holand baz sloganlarn somut anlam zerinde zaten enine-boyuna durulmutu. imdi bu
sloganlarn somut anlamn bir yana koymaya ve aznln (u ya
da bu kk ve nemsiz sorunlarla balantl olarak), baka sloganlara deil de bu sloganlara ulamasna neden olan dnce
izgisini aratrmaya alalm; bu sloganlarn kaynana ve yelie arlma sorununa bakmakszn, o sloganlarn gerisindeki ilkeleri [sayfa 224] inceleyelim. Bugnlerin tm modas dn vermek
* Bu yazlar, ki Yl Akn Bir Sredenberi skra derlemesinde, Blm II, s. 122 ve
sonrasnda (St. Petersburg, 1906) yer alyor. [Yazarn 1907 basksna notu. -Ed.].
V. . Lenin
187
olduuna gre, biz de Akselrod yoldaa bir dn verelim ve onun

teorisini ciddiye alalm.
Akselrod yoldan temel tezi (skra, n 57) udur: Bandan
beri hareketimiz, iinde iki kart eilimi barndrmtr. Bu iki eilimin uzlamaz kartl gelimemezlik edemezdi ve o gelimeyle
ayn dorultuda hareketi etkilemek zorundayd. Aka belirtmek
gerekirse, ilkede, [Rusyadaki] hareketin proleter amac, batdaki
sosyal-demokrasinin amacyla ayndr. Ama bizim lkemizde, ii
ynlar, kendilerine yabanc bir toplumsal e tarafndan, yani
radikal aydn tabakas tarafndan etkilenmektedir. Ve yolda Akselrod bylece, partimizdeki proleter eilimle radikal aydn eilimi
arasndaki uzlamaz kartln varln ortaya koymaktadr.
Akselrod yolda, bunda kukusuz hakldr. Byle bir kartln
varl (stelik yalnzca Rus Sosyal-Demokrat Partisinde deil) sz
gtrmez. Dahas var, bugnk sosyal-demokrasinin devrimci (ortodoks diye de biliniyor) ve oportnist (revizyonist, bakanlk, reformcu) sosyal-demokrasi diye ikiye blnmesinin de daha ok
bu uzlamaz kartlktan ileri geldiini herkes biliyor. Bu blnme,
hareketimizin son on yllk gemiinde Rusyada da ok ak hale
gelmitir. Yine herkes biliyor ki, hareketin iindeki proleter eilimi
ortodoks sosyal-demokrasi, demokratik aydn tabakasnn eilimini ise oportnist sosyal-demokrasi temsil etmektedir.
Ne var ki, yolda Akselrod, herkesin bilgisi iinde olan bu
geree ok yaklatktan sonra, gayet rkek admlarla o gerekten
gerilemeye balyor. Yazd ey kongreye ait olduu halde, Akselrod yolda, bu blnmenin, genel olarak Rus sosyal-demokrasi
hareketi iinde ve zel olarak da partimizin kongresinde kendini
nasl ortaya koyduunu tahlil iin en ufak bir aba gstermemektedir. Yeni skrann btn [sayfa 225] teki yneticileri gibi, yolda
Akselrod da kongre tutanaklarna kar lmcl bir korku duymaktadr. Yukardan beri sylenegelenlerden tr, bu tutumun bizi artmamas gerekir, ama hareketimiz iindeki farkl eilimleri aratrdn savlayan bir teorisyende, bu, garip bir gerek korkusudur.
Hareketimiz iindeki eilimlere ilikin en son ve en doru malzemeden, bu hastalktan tr geri durarak, yolda Akselrod, kurtuluu, tatl bir d aleminde aramaktadr. yle yazyor Akselrod:
Yasal marksizm, ya da yar-marksizm, bizim liberallerimize bir
yazn nderi (literary leader) salamam mdr? Cilvelerle dolu bir
188
V. . Lenin
tarih, devrimci burjuva demokrasisine, neden, ortodoks, devrimci

marksizm okulundan gelme bir nder salamasn? Yolda
Akselrodun pek tatl bulduu bu d hakknda syleyebileceimiz
tek ey udur: Tarih zaman zaman cilve yapsa bile bu, tarihi tahlil
etmeye girien kiilerin dnce cilveleri iin mazeret olamaz. Liberal, yar-marksizmin nderinin etei altndan ban kard zaman, o nderin eilimini kaynana doru izlemeyi arzu edenler
(ve bunu yapabilenler) tarihin olas cilvelerinden sz etmediler,
ama o nderin anlaynn ve mantnn onlarca, yzlerce rneini,
onun, burjuva yaznna yansyan marksizmini ele veren yaznsal
makyajnn tm zelliklerini gsterdiler.[42] Hareketimiz iindeki
genel devrimci ve proleter eilimi tahlil etmekten yola kan yolda
Akselrod, partinin, hi holanmad ortodoks kanadnn , bellibal nderlerinin byle bir eilim gsterdiini kantlayacak hi bir
ey kesinlikle hi bir ey ortaya koyamadysa, bylelikle yalnzca
resmen kendi yoksulluunu belgelemitir. Yapabildii tek ey, tarihin olas cilvelerinden sz etmek olduuna gre, yolda Akselrodun
davas gerekten zayf olmaldr!
Yolda Akselrodun szn ettii teki ey jakobenlerden
sz etmesi de daha baka eyleri gznne seriyor. Yolda Akselrod herhalde biliyordur, bugnk sosyal-demokrasinin [sayfa 226] devrimci ve oportnist kanatlara bln stelik yalnzca Rusyada
bln deil uzun bir sreden beri, byk Fransz devrimi
ayla tarihsel bir paralellik kurulmasna yolamtr. Yolda Akselrod herhalde biliyordur, bugnk sosyal-demokrasinin jirondenleri, kendi kartlarn tanmlamak iin, her yerde ve her zaman,
jakobencilik, blankicilik gibi terimlere ve benzeri terimlere bavururlar. u halde, yolda Akselrodun doruya kar duyduu korkuyu taklit etmeyelim, kongre tutanaklarna bavuralm ve gzden
geirmekte olduumuz eilimler ve tartmakta olduumuz paraleli tahlil etmek ve incelemek zere, bu tutanaklarn herhangi bir
malzemeyi ierip iermediine bakalm.
Birinci rnek: parti kongresinin program grmeleri. Yolda
Akimov (Martinov yoldala tam gr birlii iinde) yle diyor:
Btn teki sosyal-demokrat partilerin programlaryla karlatrld zaman, siyasal iktidarn ele geirilmesine [proletarya diktatrl] ilikin madde yle bir biimde yazlmtr ki, bu madde, nder rgtn rolnn, o rgtn nderlik ettii snf gerilere itmesine
V. . Lenin
189
ve rgt, snftan ayrmasna yolaacak bir biimde yorumlanabilir ve gerekte, Plehanov tarafndan bu yolda yorumlanmtr. Bu
durumda, bizim siyasal amalarmzn bylesine belirlenii, Narodnaya Volyadan herhangi bir fark gstermemektedir, onun tam
aynsdr. (Tutanaklar, s. 124.) Yolda Plehanov ve teki iskraclar,
Akimov yoldaa kar kmlar, onu oportnizmle sulamlardr.
Akselrod yolda, bu tartmann (tarihin dsel cilvelerinde deil,
gerekte) bize, sosyal-demokrasinin bugnk jakobenleriyle bugnk jirondenleri arasndaki kartl gsterdii kansnda deil
midir? Ve yolda Akselrodun jakobenlerden sz etmeye balamas
(iledii hatalar sonucu) kendisini, sosyal-demokrasinin jirondenleriyle dostluk iinde bulmasndan tr deil midir? [sayfa 227]
kinci rnek : yolda Posadovski, demokratik ilkelerin mutlak deerine ilikin temel sorun zerinde ciddi bir fikir ayrl
olduunu iln eder. (Tutanaklar, s. 169.) Plehanovla birlikte, yolda
Posadovski, demokratik ilkelerin mutlak deerini yadsr. Merkezin,
Batakln (Egorov) ve iskraclara-kar olanlarn (Goldblatt) nderleri bu gre iddetle kar koyarlar ve Plehanovu burjuva taktiklerini taklit etmekle sularlar (tutanaklar, s. 170). Ortodoks ve
burjuva eilimleri arasndaki balant konusunda yolda Akselrodun fikri de bunun aynsdr; tek farkllk udur: Akselrodun savnca, bu ba bulank ve geneldir, oysa Goldblatt, bu balanty
belli baz olaylarla ilikilendirmitir. Bir kez daha soruyoruz: Yolda
Akselrod, bu tartmann da, parti kongremizde, bugnk sosyaldemokrasinin jakobenleriyle jirondenleri arasndaki uzlamaz kartl, elle tutulur biimde gsterdii kansnda deil midir? Yolda
Akselrodun jakobenlere kar feryat etmesi, kendisini jirondenlerle arkadalk iinde buluundan tr deil midir?
nc rnek: tzn birinci maddesi zerindeki tartma.
Bizim hareketimiz iinde proleter eilimi savunan kimdir? inin
rgtten korkmadnda, proletaryann anariye yaknlk beslemediinde, iinin rgtlenmeyi deerli bulduunda srar eden kimdir? Bizi, oportnizmin cierine kadar iledii burjuva aydnlarna
kar uyaran kimdir? Sosyal-demokrasinin jakobenleri. Peki, radikal aydnlar partiye szdrmaya alan kimdir? Profesrler, yksek
okul rencileri, serbest meslek sahipleriyle, radikal genlikle ilgilenen, onlar iin endielerini dile getiren kimdir? Jironden Lieberle
birlikte jironden Akselrod.
190
V. . Lenin
Parti kongremizde aka Emein Kurtuluu Grubu ounluuna yneltilen haksz oportnizm sulamasna kar yolda
Akselrod kendisini nasl da beceriksizce savunuyor. Jakobencilik,
blankicilik, vb. dile dm, harcalem [sayfa 228] bernstaync nakarata sarlarak, yolda Akselrod kendisini yle bir biimde savunuyor
ki, yalnzca sulamalar doruluyor. Parti kongresinde yapt, bu
aydnlar kendine tasa edinen konumalarn bastrmak iin, imdi
radikal aydnlarn tehlikeleri hakknda avaz avaz haykryor.
Bu berbat szler jakobencilik ve teki szler yalnzca
oportnizmin kantdr, baka hi bir eyin deil. Kendisini proletaryann kendi snf karlarnn bilincinde olan proletaryann rgtyle tam olarak zdeletiren bir jakoben, devrimci bir sosyaldemokrattr. Profesrlerle yksek okul rencilerinin ardndan i
geiren, proletarya diktatrlnden korkan ve demokratik istemlerin mutlak deerine sevgi besleyen bir jironden, oportnisttir. Siyasal savam fesada, suikastilie zg brakma dncesinin
basnda binlerce kez rtld ve yaamn gerekleri tarafndan ok uzun zamandan bu yana rtlp bir kenara atld gnmzde, ynsal siyasal uyarma almalarnn tad nemin,
bkknlk verecek kadar ok akland ve tekrar tekrar, belirtildii
gnmzde, bugn hala fesat rgtlerde tehlike kefedenler yalnzca oportnistlerdir. Fesatla, blankicilie kar duyulan bu korkunun gerek temeli, pratik hareketin (Bernstein ve hempasnn
uzun bir sre, bo yere bulmaya altklar) herhangi bir zelliinde deil, kafa yapsn bugnn sosyal-demokratlar arasnda sk
sk ortaya koyuveren burjuva aydnn jironden rkekliindedir.
1840larla 1860lardaki fesat Fransz devrimcilerinin taktiklerine
kar, yeni skrann yeni bir uyarda bulunmak gibi igzar abalar
gstermesinden daha gln hi bir ey olamaz (skra, n 62,
bayaz).[43] Bugnk sosyal-demokrasinin jirondenlerl, skrann gelecek saysnda, emeki ynlar arasnda siyasal uyandrma almalarnn nemini, partinin snf etkilemek iin ana ara olarak
kullanaca emeki basnn nemini, temel ve en basit gerek olarak ok uzun zaman nce renmi ve zmlemi bir grup Fransz fesatsn, [sayfa 229] 1840larn Fransz fesatlar grubunu, hi
kuku yok ki, bize gstereceklerdir.
Ne var ki, yeni bir eyler sylyormu gibi bir grnm iine girerken, yeni skrann temel, basit gerekleri yenileme ve iin
V. . Lenin
191
abecesine dnme eilimi gstermesi bir raslant deildir; Akselrodla

Martovun, partimizin oportnist kanadnda yer almalaryla ortaya
kan durumun kanlmaz sonucudur. skrann yapabilecei baka
ey yoktur. Oportnist szleri yinelemek zorundalar; kongredeki
savam asndan ve o kongrede bugnk biimini alan gr
ayrlklar ve blnmeler asndan savunulamaz olan tutumlarn
u ya da bu yolda hakl gsterebilecek bir eyleri uzak gemite
bulmaya almak iin geriye gitmek zorundalar. Jakobencilik ve
blankicilik konusunda Akimovvari derin dncelere, yolda Akselrod imdi, yalnzca ekonomistlerin deil, siyaset adamlarnn
da tek yanl olduklar, ar lde karasevdal olduklar eklindeki Akimovvari feryat ve figanlar eklemektedir. Btn bu tek
yanllklarn ve karasevdalln stnde olduunu kendini beenmi
bir edayla savlayan yeni skrada bu konuda seller gibi akan bu
sylevleri okuduu zaman kii aknlk iinde yle soracaktr:
izdikleri kimin portresi, byle konumalar nerede iitmilerdir?
Rus sosyal-demokratlarnn ekonomistler ve politikaclar diye blnmesinin uzun sreden beri modas gemi, eski bir ey olduunu
bilmeyen mi var? Parti kongresinden bir ya da iki yl nceki skra
dosyalarn kartrn, greceksiniz ki, ekonomizme kar sava
yatm ve daha 1902de sona ermitir; rnein greceksiniz ki,
Temmuz 1903te (skra, n 43) ekonomizm ann kesinlikle
getiinden sz edilmektedir, ekonomizmin ld ve gmld dnlmektedir, politikaclarn her trl karasevdasna ak
bir ataclk (atavism) gzyle baklmaktadr. yleyse skrann yeni
ynetmenleri neden bu lm ve gmlm blnmeye geri dnmekteler? ki yl nce Raboeye Dyeloda [sayfa 230] yaptklar hatalardan tr kongrede Akimovlarla savatk m? Eer savasaydk,
tepeden trnaa budalalk etmi olurduk. Herkes biliyor ki byle
yapmadk; kongrede Akimovlarla savamamzn nedeni, onlarn
Raboeye Dyeloda yaptklar eski, lm ve gmlm hatalar
deil, ama kongredeki tartmalarnda ve oylamalarda yaptklar
yeni hatalard. Hangi hatalarn gemiin mal olduunu, hangi hatalarn henz yaadn ve kar kmay gerektirdiini yarglarken
kullandmz l, onlarn Raboeye Dyelodaki tutumlar deil,
kongredeki tutumlaryd. Kongre tarihinde eski, ekonomist-politikac blnmesi artk mevcut deildi, ama eitli oportnist eilimler var olmaya devam ediyordu. Bu eilimler, birok konu zerinde
192
V. . Lenin
yaplan grme, ve oylamalarda kendilerini ortaya koydular ve

sonunda partide ounluk ve aznlk olarak yeni bir blnmeye yolatlar. Btn ey u ki, skrann yeni yneticileri, bilinen
nedenlerden tr, bu yeni blnmeyle partimizde grlen ada
oportnizm arasndaki ilikiyi rtmeye alyorlar ve bunun sonucu olarak da bu yeni blnmeden eski blnmeye doru geri
gitmek zorunda kalyorlar. Yeni blnmenin siyasal kaynan aklamaktaki yetersizlikleri (ya da ne kadar ltufkar olduklarn gstermek amacyla, o blnmenin kaynan peeleme* arzular),
onlar, uzun zaman nce modas gemi bir blnme zerinde
durmaya zorlamaktadr. Herkes biliyor ki, yeni blnme, [sayfa 231]
rgtlenme (tzn 1. maddesi) ilkeleri zerindeki tartmayla
balayan ve anaristlere yarar bir pratikle sona eren, rgtlenme sorunlarna ilikin farkllktan ileri gelmitir. Ekonomistler ve
politikaclar eklindeki eski blnme ise, daha ok taktik sorunlar
zerindeki farkllktan domutu.
Yeni skra, parti yaamnn daha karmak ve gerekten gncel ve hararetli sorunlarndan, ok nceleri zme balanm
olan ve imdi yapay olarak hortlatlan sorunlarna gerileyiini hakl
gsterme abas iinde, adna kuyrukuluktan baka bir ey denemeyecek olan elendirici, derin dnceler ne sryor. Akselrod
yoldan ba ekmesinden beri, yeni skrann yazlarnda bir sr
derin fikir, krmz bir iplik gibi uzayp gidiyor: ierik, biimden
daha nemlidir; program ve taktikler, rgtten daha nemlidir;
bir rgtn canll, harekete verdii ieriin hacmi ve deeriyle
doru orantldr; merkeziyetilik kendi bana bir ama deildir, her eyi koruyan bir tlsm deildir, vb., vb... Byk ve derin
gerekler! Program gerekten de taktiklerden ve taktikler de rgtten daha nemlidir. Abece etimolojiden, etimoloji sentakstan
* Plehanovun, skra, n 53te yaynlanan Ekonomizm yazsna baknz. Yaznn
ikinci balnda, grne gre, ufak bir dizgi yanl var. Bu balk, kinci Parti Kongresi
zerine Dnceler yerine, Birlik Kongresi zerine Dnceler ya da hatta yelie
arma zerine Dnceler olmak gerekirdi. Belli koullar altnda kiisel iddialara
verilecek dnlerin uygunluu bir yana, partiyi birbirine dren sorunlar birbirine
kartrmak ve ortodoks grten oportnizme kaymaya balayan Martovla Akselrodun
yeni hatalarnn yerine, program ve taktik konularnda birok sorunda oportnizmden
ortodoks gre doru geri dnmeye hazrlanmakta olan Martinovlarla Akimovlarn (skra
dnda bugn hi kimsenin anmsatmad) eski hatalarn koymak (darkafal evre gr
anlayndan deil, ama parti asndan) hogryle karlanamaz.
V. . Lenin
193
daha nemlidir ama sentaks snavnda kaldktan sonra, bir aa

snfta bir yl daha bekletilmelerinden bbrlenen ve gururlanan
kiilere ne demeli? Yolda Akselrod, rgtlenme ilkeleri zerinde
(1. madde) bir oportnist gibi konutu, rgt iinde de bir anarist
gibi davrand (Birlik kongresi) imdiyse sosyal-demokrasiyi daha
da derinletirmeye alyor. Kedi ulaamad ciere pis der! Tam
anlamnda, rgt nedir? Baksanza, rgt yalnzca bir biimdir.
Merkeziyetilik nedir? Her ne olursa olsun, bir tlsm deildir. Sentaks nedir? Baksanza, etimolojiden daha az nemlidir; etimolojinin elerini biraraya getiren bir eyden baka nedir ki... skrann
yeni ynetmenleri muzaffer bir edayla soruyorlar: Kongre parti
programn hazrlayarak, parti [sayfa 232] almalarnn merkeziletirilmesinde, her ne kadar yetkin grnrse grnsn tz onaylayarak baardndan ok daha fazlasn baarmtr dediimiz zaman, yolda Aleksandrov bizimle ayn gr paylamyor mu?
(skra, n, 56, Ek.) Bu klasik szlerin, Krievski yoldan, sosyaldemokrasi, tpk insanlk gibi, kendisine yalnzca baarabilecei
hedefleri seer eklindeki nl sznden daha az geni ve daha
az mrl olmayan bir tarihsel n kazanaca umulur. nk yeni
skrann fikir derinlii ayn damgay tayor. Yolda Krievskinn
sz neden alay konusu oldu? nk yolda Krievski, bir blk
sosyal-demokratn taktik sorunlarnda yapt hatay doru siyasal
amalar saptama yetersizliklerini felsefe diye sokuturmaya alt beylik bir lafla hakl gstermeye alyordu. imdi yeni skra,
tam ayn biimde, bir grup sosyal-demokratn rgtlenme sorunlarndaki hatasn baz yoldalarn, onlar anarist laf ebelii noktasna srkleyen, aydnca istikrarszlklarn beylik laflarla, programn
tzkten daha nemli olduu, program sorunlarnn rgtlenme
sorunlarndan daha nemli olduu eklindeki beylik laflarla hakl
gstermeye alyor! Bu kuyrukuluk deilse nedir? Kiinin bir yl
daha aa snfta braklm olmakla vnp bbrlenmesi deilse nedir?
Bir programn kabul, almalarn merkeziletirilmesine,
tzn kabulnden daha ok katkda bulunurmu. Felsefe diye
sokuturulan bu beylik sz, nasl da buram buram, radikal aydn
kafas, sosyal-demokrasiden ok burjuva kyle ortak yanlar
bulunan radikal aydn kafas kokuyor! Baksanza, bu nl szde,
merkeziletirme szc, simgesel (symbolical) bir anlamdan ba-
194
V. . Lenin
ka bir anlamda kullanlmyor. Bu sz yazanlar, dnemiyorlarsa

ya da dnme eiliminde deillerse bile, en azndan, programn
bundcularla birlikte kabul edilmesinin, almalar merkeziletirmek
syle dursun, bizi blnmeden bile kurtaramadn [sayfa 233] anmsayabilirlerdi. Program ve taktik sorunlarnda birlik, nemli bir kouldur, ama parti birlii iin, parti almalarnn merkeziletirilmesi
iin, hi bir ekilde yeterli deildir (hey ulu Tanr, btn kavramlarn birbirine kartrld gnmzde, insan nasl en basit gerekleri tekrar tekrar anlatmak zorunda kalyor!). Parti almalarnn merkeziletirilmesi, ayrca, rgt birliini gerektirir. Bir aile evresinin
tesine tanm bir partide, resmi bir tzk olmakszn, aznlk ounlua boyunemeksizin, para btne boyunemeksizin rgt
birlii dnlemez. Temel program ve taktik sorunlarnda, aramzda birlik bulunmad srece, danklk ve ayr evreler dnemini yaamakta olduumuzu aka itiraf ettik, birlemeden nce
snr izgilerinin belirtilmesi gerektiini aka iln ettik; ortak bir
rgtn hangi biimlerde kurulabileceinden dahi sz etmedik,
yalnzca program ve taktiklerde oportnizmle savan yeni (o srada gerekten yeni) sorunlarn tarttk. imdilerdeyse, hepimizin
kabul ettii gibi, bu sava, parti programnda ve taktiklere ilikin
parti kararlarnda ifadesini bulduu zere, yeterli lde birlik salad; ondan sonra ikinci adm atmamz gerekiyordu, btn gruplar birbirine balayacak olan birleik bir rgtn biimlerini ortaya
koyarak, ortak rzayla, bu adm attk. Ama imdi bu biimler yaryarya yklm bulunuyor; gerilere srklendik, anarist davranlara,
anarist szlere, parti yazkurulu yerine evreci bir yaz kurulunun
hortlayna srklendik. Ve geriye doru atlan bu adm, bilgili bir
konuma iin, abecenin sentaks bilgisinden ok daha yardm edici olduu bahanesiyle hakl gsteriliyor!
yl nce taktik sorunlarnda ieklenen kuyrukuluk felsefesi, bugn rgtlenme sorunlaryla ilgili olarak hortlatlyor. Yeni
skra ynetmenlerinin u savn ele alalm: Partideki militan sosyal-demokrat eilim diyor yolda Aleksandrov, yalnzca ideolojik
savamla deil, belli rgt [sayfa 234] biimleriyle de srdrlmelidir. Bunun zerine skra ynetmenleri retici bir edayla yle
diyorlar: deolojik savamla rgt biimlerinin byle yanyana
konuu hi de fena deil. deolojik savam bir sretir, buna karlk
rgt biimleri, yalnzca, akc ve gelien bir ierie, partinin gelien
V. . Lenin
195
pratik almalarna giydirilmek zere dnlm kalplardr (ister

inann, ister inanmayn, syledikleri bu skra, n 56, Ek, s. 4, stun 1in sonu!). Bu, gllenin glle, bombann bomba oluu trnden bir akadr! deolojik savam bir sretir, buna karlk rgt
biimleri, yalnzca ierii rgtleyen biimlerdir! Oysa tartma konusu olan ey, udur: ideolojik savammz, kendisini sarmalayacak daha gelikin giysilere, herkesi balayan bir parti rgt biimlerine mi sahip olacak, yoksa eski danklk ve eski evrelerin biimlerine mi sahip olacak. Biz, daha gelikin biimlerden, daha ilkel
biimlere doru, geriye srkleniyoruz ve bu, ideolojik savamn
bir sre olduu, buna karlk biimin biim olduu bahanesiyle
hakl gsteriliyor. Bu, Krievski yoldan, gemi gnlerde, bizi, bir
plan-olarak-taktiklerden, bir sre-olarak-taktiklere geri srklemeye
almasna benziyor.
Yeni skrann, biim yznden ierii yitirme tehlikesi iinde olduklar varsaylanlara yneltilmi, proletaryann kendi kendini yetitirmesi hakkndaki, kendini beenmi szlerini (skra, n
58, bayaz) ele alalm. Bu 2 nolu akimovculuk deil midir? 1 nolu
akimovculuk, bir blk sosyal-demokrat aydnn taktik amalar
belirlemedeki geriliini, proletarya savamnn ve proletaryann
kendi kendini yetitirmesinin daha derin bir ierie kavuturulmasndan sz ederek hakl gsterirdi. 2 nolu akimovculuk, bir blk
sosyal-demokrat aydnn, rgtlenmenin teori ve pratiindeki geriliini, rgtn yalnzca bir biim olduuna ve asl, proletaryann
kendi kendini yetitirmesinin nem tadna dair ayn lde derin szlerle hakl gsteriyor. Gen [sayfa 235] kardeleri hakknda ok
fazla kayglanan beyefendiler, izninizle syleyeyim, proletarya, rgtten ve disiplinden korkmaz! Proletarya, salt bir rgtn denetimi altnda altklar iin parti yesi kabul edilen, ama bir rgte
katlmak istemeyen deerli profesrler ve yksek okul rencileri
iin parman dahi kprdatmayacaktr. Proletaryann tm yaam,
onu, biimci ve tutucu bir sr ukala aydndan ok daha fazla ve
ok daha kkl olarak, rgtlenme dorultusunda eitmitir. Programmz ve taktiklerimiz hakknda baz bilgilere sahip olan proletarya, biimin ierikten daha az nemli olduunu ne srerek, rgtlenmedeki gerilii hakl gstermeye girimeyecektir. Partimizde, rgtlenme ve disiplin ruhu bakmndan, anarist konumalar
tiksinti ve dmanlkla karlama anlay bakmndan kendi kendi-
196
V. . Lenin
ni yetitirmede eksii olanlar, belli baz aydnlardr, proletarya deil.

Nasl ki, 1 nolu Akimovlar, siyasal savam iin hazr olmadn
syledikleri zaman proletaryaya hakaret etmilerse, 2 nolu Akimovlar da rgtlenme iin yeter olgunlua erimediini syledikleri zaman, proletaryaya ayn biimde hakaret ediyorlar. Bilinli bir
sosyal-demokrat haline gelen ve kendini partinin yesi kabul eden
proleter, taktik sorunlarndaki kuyrukuluu nasl tiksintiyle
reddetmise, rgtlenme sorunlarndaki kuyrukuluu da ayn
tiksintiyle reddedecektir.
Son olarak, yeni skrann Pratik isinin o derin bilgeliini gzden geirelim. yle diyor yazar: Doru drst anlald
takdirde, devrimcilerin eylemlerini [italikler, daha derin bir grn
vermek iin] birletiren ve bir merkezde toplayan militan merkezi bir rgt fikri, doal olarak ancak byle eylemler var olursa bir
gereklik kazanabilir [hem yeni, hem akllca!]; rgtn kendisi,
bir biim [buna dikkat edin!] olarak, ancak, o rgtn ierii demek olan devrimci almann gelimesiyle birlikte ayn zamanda
[bu alntdaki italikler, bandan sonuna yazarndr] [sayfa 236]
geliebilir. (skra, n 57.) Bu size, bir halk masalndaki karakteri,
cenazeyi grd zaman Allah tekrarna erdirsin diye baran
karakteri anmsatmyor mu? Partimizde, uzunca bir sreden beri
ve umutsuzca, ieriinin gerisinde kalan eyin, bizim eylemlerimizin biimi (yani rgtmz) olduunu ve geride kalanlara hizada
dur; ne kma! diye baracaklarn ancak partimizdeki bn kiiler
olduunu anlamayan pratik ii (terimin gerek anlamnda) bulunmadna inanyorum. Partimizi, rnein Bundla karlatrn.
Partimiz almalarnn ieriinin* Bunda gre, llemeyecek lde daha zengin, daha eitli, daha geni, daha derin olduundan
kuku yoktur. Teorik grlerimizin ap daha genitir, programmz daha gelikindir, (yalnzca rgtl zanaatkarlar arasnda deil)
ii ynlar arasndaki etkimiz daha geni ve daha derindir, propaganda ve uyarma almalarmz daha eitlidir; gerek nderle* Parti almalarmzn ieriinin, kongrede (programda, vb.) devrimci sosyal
demokrasi ruhu iinde verilen bir savam pahasna, skra kartlaryla, temsilcileri aznlk
iinde sayca fazla olan Batakla kar verilen bir savam pahasna belirlenip ortaya
konduu gereini bir yana brakyorum. Bu ierik sorununda, rnein eski skrann
alt saysyla (n 46-51) yeni skrann oniki saysn (n 52-63) karlatrmak da ilgin olur.
Ama byle bir karlatrma, bir sre iin beklemek zorundadr.
V. . Lenin
197
rin, gerek alt kademelerdeki kadrolarn siyasal almalarnn nabz daha canldr, gsteriler ve genel grevler srasnda grlen popler hareketler daha etkileyicidir, proleter olmayan tabakalar arasndaki almalarmz daha enerjiktir. Ama ya biim? Bundunkiyle karlatrld zaman bizim almalarmzn biimi [rgt
.] balanamayacak lde gerilerde kalmtr, o kadar gerilerde
kalmtr ki, partisinin ilerini dnrken, yalnzca konuyla ilgili
olmayan eyleri bir yana brakmayan kiinin yzn kzartacak
ldedir, irkin bir eydir. almalarmzn rgtleniinin, o almalarn ieriinin gerisinde kalm olmas bizim zayf yanmzdr;
kongreden ok uzun sre nce, [sayfa 237] hazrlk komitesi kurulmadan ok nce de zayf yanmzd. Biimin aksayan, gelimemi
karakteri, ieriin daha ileri gtrlmesi ynnde herhangi bir ciddi adm atlmasn olanakszlatrr; bu durum utanlas bir durgunlua neden olur, enerji israfna, szle eylem arasnda farklla yolaar. Hepimiz bu farklln acsn sefilce ekiyoruz, ama yine de
Akselrodlar ve yeni skrann pratik iileri derin dncelerle
ortaya kyorlar: biim, ancak ierikle ayn zamanda, doal olarak
gelimelidir!
Eer samala derinlik kazandrmaya ve oportnist konumalara felsefi mazeretler uydurmaya alrsanz, rgtlenme konusundaki ufak bir hatann (birinci madde) sizi gtrecei yer, ite
burasdr. rkek zigzaglarla yava yry[44] bu nakarat, taktik
sorunlaryla ilgili olarak ok dinlemitik; imdi de rgtlenme sorunlaryla ilgili olarak iitiyoruz. Anarist bireyci, (balangta bir raslant olabilen) anarist sapmalarn bir gr sistemine, zel bir ilke
ayrlna terfi ettirmeye balad zaman, rgtlenme sorunlarnda kuyrukuluk, onun anlaynn doal ve kanlmaz bir rn
olur. Birlik kongresinde, bu anarizmin balamakta olduuna tanklk etmitik; yeni skrada bunun bir gr sistemi haline getirilmesi abalarna tank oluyoruz. Bu abalar, kendisini sosyal-demokrat harekete balayan burjuva aydnla kendi snf karlarnn bilincine varm proleterlerin grleri arasndaki fark hakknda parti
kongresinde sylenenleri, gze arpacak biimde dorulamaktadr. rnein, yeni skrann artk grlerinin derinliini yakndan
bildiimiz bu ayn pratik iisi, partiyi, Merkez Ynetim Kurulu
yapsnda bir ynetmenin nderliindeki geni bir fabrika olarak
dndm iin beni suluyor (skra, n 57, Ek). Pratik ii, bu
198
V. . Lenin
sznn, proletarya rgtnn pratiinden ve teorisinden habersiz burjuva aydnn anlayn derhal ortaya koyduunu hi bir zaman tahmin edemez. nk baz kiilere bir gulyabani gibi [sayfa
238] gelen fabrika, proletaryay birletiren ve disiplinli hale getiren,
ona rgtlenmeyi reten ve onu emeki ve smrlen nfusun
btn teki kesimlerinin nne geiren kapitalist elbirliinin (cooperation) en yksek biimini temsil eder. Kapitalizmin krssnde eitim gren proletarya ideolojisi, marksizm, istikrarsz aydnlara,
smr arac olarak fabrikayla (alk korkusuna dayal disiplinle)
rgtlenme arac olarak fabrika (teknik bakmdan st dzeyde
gelimi retim biiminin koullar erevesinde birletirilmi ortak
almaya dayal disiplin) arasnda ayrm yapmalarn retmitir
ve retmektedir. Burjuva aydna ok g gelen disiplin ve rgt,
proletarya, bu fabrika okulunda okumu olmas nedeniyle, ok
kolay kazanr. Bu okula kar duyulan lmcl korku ve bu okulun
rgtleyici bir etmen olarak nemini kavramada gsterilen mthi
baarszlk, kk-burjuva yaam biimini yanstan ve Alman sosyal-demokratlarnn Edelanarchismus dedikleri anarizm trlerini,
yani soylu beyefendilerin anarizmini ya da benim verdiim bir
adla aristokratik anarizmi ortaya karan dnce izgisinin karakteristik zellikleridir. Bu aristokratik anarizm, zellikle Rus nihilistin karakteristiidir. O, parti rgtn canavar bir fabrika
olarak dnr; parann btne, aznln ounlua boyun emesini klelik olarak grr (bkz: Akselrodun yazlar); bir merkezin
yneltisi altnda gerekletirilen iblm, insanlarn ark dilileri
haline dntrldne dair traji-komik feryatlar atmasna yolaar (yazkurulu yelerinin yazyla katkda bulunan kiiler haline
getirilmesi, bu tr bir dntrmenin zellikle irkin bir rnei olarak grlmtr); partinin rgtlenme tznden sz etmek, insan tzkten bile vazgeirebilecek, (biimileri amalam) horgrc bir surat buruturma ve tepeden bakan bir ifadeye yolaar.
nanlmaz gibi grnebilir ama, yolda Martovun, yazsna
daha da bir arlk vermek zere, benim Bir Yoldaa [sayfa 239] Mektup balkl yazmdan da szler alarak, skra, n 58de bana ynelttii retici szler, ite tam bu trdendi. Gzel ama, parti dzenine
geildii bir dnemde, evrecilik anlaynn ve anarinin srdrlmesini ve gklere karlmasn hakl gstermek iin, danklk
dneminden, evrecilik anlaynn egemen olduu dnemden r-
V. . Lenin
199
nekler getirmek aristokratik anarizm ve kuyrukuluk deilse

nedir ?
Tze neden daha nce gereksinme duymadk? nk
parti, aralarnda herhangi bir rgtsel ba bulunmayan ayr gruplardan oluuyordu. Herhangi bir birey, bu gruplardan birinden tekine kendi tatl can nasl isterse, yle geebilirdi; nk btnn
iradesinin kalba dklm ifadesiyle kar karya deildi. Gruplar
iindeki anlamazlklar tze gre deil, Bir Yoldaa Mektupta,
genel olarak bir dizi grubun salad deneyimi ve zel olarak bizim alt kiilik kendi yazkurulu evremizin kazandrd deneyimi
zetlerken belirttiim gibi, savam ve istifa tehditleriyle zmleniyordu. Gruplar dneminde bu doald ve kanlamaz bir eydi,
ama hi kimsenin aklndan bu durumu vmek, ideal bir durum
gibi grmek gememitir; herkes danklktan yaknyordu, herkes bu danklktan huzursuzdu, birbirinden soyutlanm gruplarn resmen kurulmu bir parti rgt iinde kaynatrlmasn grmek iin sabrszlanyordu. imdi bu kaynama salandktan sonra, geriye srkleniyoruz ve daha ileri rgtlenme grleri kl
altnda ne srlen anarist laf kalabalyla yzyze getiriliyoruz.
Oblomovun[45] rahat sabahlkl, pufla terlikli evcimen yaamna
alm olan kiiler iin, resmi bir tzk dardr, snrlaycdr, skcdr, deersizdir, brokratiktir, klelik badr, zgr ideolojik savam
srecine vurulmu bir zincirdir. Aristokratik anarizm, dar evre
balarnn geni parti bayla yer deitirmesi iin resmi tze
gerek [sayfa 240] olduunu anlayamaz. Bir grubun i balarna ya da
gruplar arasndaki balara resmi bir biim vermek hem gereksiz,
hem olanakszdr; nk bu balar ya kiisel dostluklara ya da
herhangi bir nedene balanmayan igdsel bir gvene dayanyordu. Parti bannsa bunlardan hi birine dayanmamas gerekir;
parti ba bunlara dayanamaz; bu ba, biimsel brokratik bir
dille (disiplinsiz aydn asndan brokratik) yazlm bir tzk zerine oturmaldr. Bizi, gruplara zg kaprislerden ve inatlktan,
zgr ideolojik savam sreci adyla anlan grup kavgalarndan
ancak ve ancak bu tze tam olarak bal kalmak koruyabilir.
Yeni skrann ynetmenleri, gvenin nazik bir ey olduu,
insanlarn kafasna ve kalbine ekile aklamayaca eklindeki
retici ifadeyle Aleksandrova kar koz kad oynamaya alyorlar (skra, n 56, Ek). skrann ynetmenleri farknda deiller ki,
200
V. . Lenin
gven hakkndaki, plak gven hakkndaki bu szleriyle, bir kez

daha kendi aristokratik anarizmlerini ve rgtsel ynden kuyrukuluklarn ortaya koyuyorlar. Ben, yalnzca bir grubun yesiyken bu
alt kiilik yaz kurulu grubu olsun, skra rgt olsun farketmez
herhangi bir gereke ya da neden gstermeksizin, salt gven duymadm syleyerek, rnein bay X ile almay reddetmeye hakkm vard, bunu hakl gsterebilirdim. Ama imdi bir partinin yesi
haline geldiime gre, artk genel olarak gvensizlik ne srmeye
hi bir hakkm yoktur, nk bu eski gruplarn btn kaprislerine
ve sama arzularna kapy ardna kadar amak demek olur; gvenimin, ya da gvensizliimin resmi gerekelerini gstermek,
yani programmzn, taktiklerimizin ya da tzmzn resmen
ortaya konmu bir ilkesini anmak zorundaym; herhangi bir gereke gstermeksizin gvenimi ya da gvensizliimi ifade etmemem gerekir; her trl kararmn ve genel olarak partinin her
blmnn btn [sayfa 241] kararlar iin de byle hesabn tm
partiye vermem gerektiini kabul etmeliyim; duyduum gvensizlii ifade ederken, ya da bu gvensizlikten doan dnce ve
isteklerin kabul edilmesini salamaya alrken, resmen belirlenmi
usule sk skya bal kalmalym. Gvenin hesabnn verilmedii
grupu grten, kendi gvenimizi ifade etme, hesabn verme ve
snavdan geirme ilerinde resmen belirlenmi bir usule sk skya
sarlma gerektiren parti anlayna ykseldik; ama skra ynetmenleri bizi geri srklemeye alyorlar ve kendi kuyrukuluklarna,
rgtlenme konusunda yeni gr1er diyorlar!
Bizim szmona parti yazkurulu yelerimizin, yazkurulunda temsil hakk isteyebilecek olan yazar gruplar hakknda nasl
konutuklarn dinleyin. Her yerde ve her zaman disiplin denen eyi hor gren bu aristokratik anaristler bize, biz fkeye kaplmayacaz ve disiplin konusunda barp armaya balamayacaz
diye t veriyorlar. Biz eer makulse, bu grupla ii yoluna koyacaz (aynen byle!) ya da isteklerine glp geeceiz.
Yarabbim, adi fabrika biimciliine kar nasl da yce ve
soylu bir amar bu! Ama gerekte, bu, bir para parlatlm ve kendisinin bir parti kurumu deil, eski bir evreden geriye ayakta kalm
bir ey olduunu dnen bir yazkurulu tarafndan partiye sunulan eski bir grup lafazanldr. Bu tutumun aslnda var olan sakatlk, ister-istemez, ikiyzl bir biimde artk gemite kaldn ne
V. . Lenin
201
srdkleri dankl, sosyal-demokrat rgtn bir ilkesi haline yceltmek gibi anarist bir dnceye yolamaktadr. st ve alt parti
organlar ve makamlar arasnda herhangi bir hiyerariye gerek
yoktur aristokratik anarizm byle bir hiyerariyi, bakanlklarn,
dairelerin, vb. brokratik icad olarak grr (bkz: Akselrodun yazs); parann btne boyunemesine gerek yoktur; ileri bir dzene koymak iin ya da farkllklarn snrlarn belirtmek iin resmi
brokratik [sayfa 242] parti yntemlerine gerek yoktur. Brakalm, eski
grup ekimeleri, rgtlenmenin gerekten sosyal-demokratik yntemlerine ilikin kendini beenmi konumalarla takdis edilsin.
Fabrika okulundan gemi olan proleterin, anarist bireycilie ders verebilecei ve ders vermesi gereken nokta da budur. Snf bilincine ulam ii, bu tr aydna kar ekingen davrand,
ocukluk dnemini oktan geride brakmtr. Snf bilincine ulam
ii, sosyal-demokrat aydnlar arasnda bulduu daha zengin bilgi
daarcn ve daha geni bir siyasal dnya grn takdirle
karlar. Ama gerek bir parti kurma yolunda yrdmze gre,
snf bilincine ulam ii, proletarya ordusu askerinin anlayn,
anarist szlere geit treni yaptran burjuva aydnn anlayndan
ayrdetmeyi renmelidir; bir parti yesine den grevleri, yalnzca sradan yelerin deil, ama ayn zamanda tepedeki kiilerin
de yerine getirmesinde srar etmeyi renmelidir; gemi gnlerde nasl taktik sorunlarndaki kuyrukuluu tiksintiyle karlamsa,
rgt sorunlarndaki kuyrukuluu da ayn tiksintiyle karlamay
renmelidir!
Yeni skrann rgtlenme sorunlarndaki tutumu, yani,
merkeziyetilie kar zerklii savunmas, jirondenlikle ve aristokratik anarizmle ayrlmaz biimde bal olan son karakteristik zelliidir. skrann, brokrasiye ve otokrasiye kar feryadnn, iskraclara-kar olanlara [kongrede zerklii savunanlar] gsterilen, hi
de haketmedikleri saygszl esefle karlamasnn, sorgusuzsualsiz boyuneme isteine kar gln szlanmalarnn, hacyatmaz ynetiminden ac ac yaknmalarnn, vb., vb. esas itibariyle
anlam (eer byle bir anlam* varsa) ite budur. Herhangi bir partinin oportnist kanad programda olsun, taktiklerde [sayfa 243] olsun,
* Genel olarak bu blmde olduu gibi, burada da bu feryadn yelie arlma
sorununa ilikin ynn, bir yana brakyorum.
202
V. . Lenin
rgtlenmede olsun, her zaman her trl gerilii savunur ve onu

hakl bulur. Yeni skrann rgtlenmede gerilii savunmas (kuyrukuluu) zerkliin savunusuyla yakndan ilikilidir. Geri, eski
skrann yllk propaganda almas, genel olarak zerklii ylesine itibardan drmtr ki, yeni skra henz zerklii aktan
savunmaya utanmaktadr; skra imdilik bize, merkeziyetilie yaknlk duyduu gvencesini vermektedir, ama bu yaknl, merkeziyetilik szcn italik harflerle, basarak gstermektedir.
Gerekte, her admda zerklik yanls gr ortaya karmak iin,
yeni skrann gerekten sosyal-demokrat (anarist deil mi?) yarmerkeziyetilik ilkelerini en hafif bir eletiriden geirmek yeter
de artar bile. rgtlenme sorununda Akselrodla Martovun, Akimovun yannda yer aldklar herkes tarafndan artk aka bilinmiyor mu? skraclara-kar olanlara gsterilen, hi de haketmedikleri saygszlk eklindeki dikkate deer szleriyle, bunu, kendileri itiraf etmi deiller mi? Parti kongremizde Akimovla arkadalarnn savunduu ey, zerklik deilse neydi?
Birlik Kongresinde, elendirici bir cokuyla, parann btne boyunemesine gerek olmadn, parann btnle olan ilikisini
belirlemekte zerk olduunu, bu ilikiyi kalba dken Birlik tznn, parti ounluunun iradesini hie sayarak, parti merkezinin
iradesini hie sayarak geerli olduunu kantlamaya altklar zaman, Martovla Akselrodun savunduu ey, (eer anarizm deilse) zerklikti. Ve imdi, Merkez Ynetim Kurulunun, yerel ynetim
kurullarna ye atama hakk zerinde, yeni skrann stunlarnda
(n 60) yolda Martovun aka savunduu ey de zerkliktir. Yolda
Martovun Birlik Kongresinde zerklii savunmak iin bavurduu
ve imdi de yeni skrada* bavurmakta [sayfa 244] olduu ocuka
safsatalar zerinde duracak deilim burada nemli olan, rgtlenme konularnda oportnizmin temel karakteristii olan eye,
yani apak ortada bulunan, merkeziyetilie kar zerklii savunma eilimine iaret etmektir.
Belki de brokrasi kavramn tahlile dnk tek giriim, yeni
* Tzn birok maddesini sralarken yolda Martov, btnn parayla ilikilerini
dzenleyen bir maddeyi atlad: Merkez Ynetim Kurulu parti kuvvetlerinin dalmn
dzenler (Madde 6). nsan, kiileri bir ynetim kurulundan tekine aktarmakszn
kuvvetlerin dalmn dzenleyebilir mi? Byle basit eyler zerinde durmak zorunda
kalmak gerekten yakksz.
V. . Lenin
203
skra da (n 53) biimsel demokratik ilke ile (italikler yazarn)

biimsel brokratik ilke arasnda yaplan ayrmdr. Bu ayrm (ne
yazk ki, iskraclara-kar olanlardan sz ederken yaplan bu ayrm
daha fazla gelitirilmemi ve aklanmamtr) bir damla da olsa
gerein izini tamaktadr. Brokrasiye kar demokrasi, gerekte
merkeziyetilie kar zerklik demektir; devrimci sosyal-demokrasinin rgtlenme ilkesine kar, oportnist sosyal-demokrasinin
rgtlenme ilkesidir. kincisi, tabandan yukar doru yrr, bu nedenle de nerede ve ne lde, (ar gayretkeler tarafndan) anarizm noktasna vardrlan bir zerklii ve demokrasiyi yce tutar.
Birincisi tepeden aa doru ilerlemeye alr ve paralarla ilikisinde merkezin haklarn ve iktidarn geniletmeyi ne alr. Danklk ve ayr gruplar dneminde, devrimci sosyal-demokrasinin, rgtlenme asndan yola kmaya alt bu tepe, ister-istemez, o
gruplardan biriydi, eylemleri ve devrimci tutarll nedeniyle en etkin olanyd (bizim rneimizde skra rgtyd). Gerek parti birliinin salanmas ve bu birlik iinde, modas gemi evrelerin
eritilmesi dneminde, bu tepe, partinin en yksek organ olarak,
ister-istemez parti kongresidir; kongre, olabildii lde, btn faal
rgtlerin temsilcilerinden oluur ve merkez organlarn (genellikle, partinin geri elerinden ok ileri elerini tatmin eden yelerle ve oportnist kanattan ok devrimci [sayfa 245] kanadn isteine
uygun biimde atayarak, gelecek kongreye kadar onlar tepe haline getirir. Avrupal sosyal-demokratlar arasnda durum budur ve
anaristler ynnden, ilkede tiksinti verici bir ey de olsa, bu gelenek yava yava kolay deil, atmasz ve kavgasz deil Asyal
sosyal-demokratlar arasnda da yaylmaktadr.
Oportnizmin, rgtlenme sorunlarndaki bu temel karakteristiklerinin (zerklik, aristokratik ya da aydnca anarizm, kuyrukuluk ve jirondenlik) mutatis mutandis (gereken deiikliklerle),
nerede devrimci ve oportnist kanatlara blnlmse (nerede
blnmedi ki?) orada, dnyadaki btn sosyal-demokrat partilerde grldn belirtmek ilgi ekici olsa gerek. Daha ksa bir sre
nce, Saksonyann 20nci seim evresinde yaplan seimlerde
Alman Sosyal-Demokrat Partisinin urad yenilgi (Ghre olay diye
bilinen yenilgi*) parti rgt ilkeleri sorununu n plana kard
zaman, bu durum o partide ok gze arpc biimde ortaya kt.
Bu olayn bir ilke sorunu haline gelmesi, byk lde, Alman
204
V. . Lenin
oportnistlerinin gayretkeliinin sonucuydu. Ghre (eski bir papaz, olduka iyi bilinen Drei Monate Fabrikarbeiter** adl kitabn
yazar ve Dresden kongresinin kahramanlarndan biri) ar bir
oportnisttir; tutarl Alman oportnistlerin yayn organ olan Sozialistische Monatshefte (Sosyalist Aylk)[47] Ghreyi iddetle savunmutur.
Programda oportnizm, taktiklerde oportnizmle, rgtlenmede oportnizmle doal olarak balantldr. Yeni grn ortaya
konmasn yolda Wolfgang Heine yklenmitir. [sayfa 246] Sosyaldemokrat harekete katld zaman, oportnist dnce alkanlklarn da birlikte getiren bu tipik aydnn siyasal ehresi hakknda
okura bir fikir verebilmek iin, yolda Wolfgang Heine, Alman yolda
Akimovdan daha az, Alman yolda Egorovdan daha fazla bir eydir
demek yeter sanrm.
Yolda Wolfgang Heine, Sozialistische Monatsheftede, yolda Akselrodun yeni skradaki azametinden hi de az olmayan
bir azametle sava alanna atld. Yazsnn bal bile paha biilmez bir deerde: Ghre Olay zerine Demokratik Gzlemler
(Sozialistische Moizatshefte, n 4, Nisan). Yaznn ierii de daha
az grleyici deil. Yolda W. Heine seim evresinin zerkliine
ynelen saldrlara kar silaha sarlmakta, demokrasi ilkesinin
ampiyonluunu yapmakta ve atanm bir otoritenin (yani Parti
Merkez Yrtme Kurulunun), halkn serbest seimlerle milletvekillerini semesine mdahalesini protesto etmektedir. Szkonusu olan
ey, diye aklyor yolda W. Heine, rasgele ortaya km bir olay
deil, partide brokrasiye ve merkeziyetilie ynelik genel bir
eilimdir; daha nce de grlen, ama imdi zellikle tehlikeli
hale gelen bir eilim, diyor. Partinin yerel kurulularnn, parti yaamnn tayclar olduklar, bir ilke olarak kabul edilmelidir, diyor (yolda Martovun Bir Kez Daha Aznlkta brornden alnma
bir sz). Btn nemli siyasal kararlarn bir merkezden gelmesi* Ghre, 16 Haziran 1903te Saksonyann 15inci seim evresinden Reichtaga
seilmiti, ancak Dresden kongresinden[46] sonra, milletvekilliinden istifa etti. Rosenowun
lm zerine 20nci seim evresi boalnca, o evre semenleri Ghreyi aday gstermek
istediler. Parti Merkez Yrtme Kuruluyla Saksonya Parti Blge Ynetim Kurulu buna kar kt; geri Ghrenin adayln nlemeye resmen haklar yoktu ama, onun adaylktan
ekilmesini saladlar. Seimlerde sosyal demokratlar yenilgiye urad.
** Bir Fabrika isi Olarak Ay. Ed.
V. . Lenin
205
ne kendimizi altrmamamz gerekir; yaamla temasn yitiren

doktriner bir siyasete partiyi uyarmalyz (yolda Martovun parti
kongresinde yapt yaam kendini bize zorlayacaktr yollu konumadan dn alnm szler). Savna biraz daha derinlik vererek
yolda W. Heine yle diyor: ... Eer iin kklerine iner ve her yerde olduu gibi burada da rol hi de az olmayan kiisel atmalar
bir yana brakrsak, revizyonistlere [italikler yazara ait; anlalan,
revizyonizme kar savata, revizyonistlere kar sava [sayfa 247] arasnda bir farkllk olduunu ima ediyor] kar gsterilen bu iddetin,
esas itibariyle, parti grevlilerinin yabanclara (outsiders) kar
duyduklar gvensizlii [anlalan W. Heine henz skynetimle
savaa ilikin bror, okumamtr, bu nedenle ngiliz dilindeki
bir deyime bavuruyor Outsidertum], gelenein allmama duyduu gvensizlii, kiisel olmayan bir kurumun kiisel olan her
eye gvensizliini [Akselrodun, bireysel giriim yetisinin bastrlmasyla ilgili olarak Birlik Kongresinde verdii nergeye baknz]
ifade ettii grlecektir ksacas, yukarda partide brokrasiye ve
merkeziyetilie ynelik eilim diye tanmladmz eilimin duyduu gvensizlii ifade ettii grlecektir.
Disiplin fikri, yolda W. Heinede, yolda Akselrodda yaratt soylu tiksintiden daha azn uyandrm deil. Revizyonistler diyor W. Heine, partinin denetimi altnda olmad iin, sosyal-demokrat nitelii bile yadsnan bir yayn organnda, Sozialistische Monatsheftede yazdklar iin disiplinsizlikle sulanmlardr.
Sosyal-demokratik kavramn daraltmaya dnk bu aba, mutlak
zgrln egemen olmas gereken ideolojik alma alannda
disiplin iin bu direni [anmsayn: ideolojik savam bir sretir,
oysa rgt biimleri yalnzca biimdir], brokrasi ve bireycilii bask
altna alma dorultusundaki eilimi gsterir. Ve W. Heine, her
eyi kapsayan, olabildii lde merkeziletirilmi bir byk rgt,
bir taktikler dizisi, bir teori yaratma tatsz eilimine kar, kesin
itaat, krkrne ballk isteine kar, ar lde basite indirgenmi merkeziyetilie kar, vb., vb., ate pskryor. Szc szcne Akselrodvari.
W. Heinenin balatt tartma yayld; Alman partisi iinde, sorunu glgeleyecek bir yelie arlma kavgas olmad ve
Alman Akimov lar kimliklerini yalnzca kongrelerde deil, ama
kendi yayn organlarnda her an ortaya koyduklar iin, tartma
206
V. . Lenin
ksa sre iinde, rgtlenme sorununda [sayfa 248] ortodoks ve revizyonist eilimlerin tahliline gelip dayand. Karl Kautsky, (aynen
bizim partimizde olduu gibi, diktatrlkle, engizisyon eilimi
tamakla ve teki korkun eylerle sulanan) devrimci eilimin
szclerinden biri olarak, ne kt (Neue Zeit, 1904, n 28, Wahlkreis und Partei Seim evresi ve Parti balkl yaz). W.
Heinenin yazs, diyor Kautsky, tm revizyonist eilimin dnce
izgisini ifade etmektedir. Yalnzca Almanyada deil, Fransayla
talyada da oportnistlerin hepsi zerkliin, Parti disiplininin
gevetilmesinin ve sfra indirilmesinin sadk destekleyicileridirler;
onlarn eilimi her yerde zlmeye, demokrasi ilkesini anariye
saptrmaya yolaar. Karl Kautsky, rgtlenme sorununda oportnistlere, demokrasi, otorite yokluu demek deildir diye sesleniyor, demokrasi, anari demek deildir; demokrasi, halkn
hizmetkar olduu varsaylan kiilerin, gerekte onun efendisi olduklar teki egemenlik biimlerinden farkl olarak, ynlarn, temsilcileri zerinde egemenlie sahip olmas demektir. Kautsky,
oportnist zerkliin eitli lkelerde oynad kstekleyici rol geriye doru ayrntl olarak izliyor; oportnizmi, zerklii ve disiplini
bozma eilimini glendiren eyin, sosyal-demokratik harekete
ok sayda burjuva enin* akmas olduunu gsteriyor; ve bir
kez daha proletaryay kurtaracak silahn rgt olduunu, rgtn, snf savamnda proletaryann karakteristik silah olduunu anmsatyor.
Fransayla talyadakine bakla oportnizmin daha zayf olduu Almanyada zerkilik eilimleri imdiye kadar yalnzca, diktatrlere ve byk engizisyonculara kar, afaroz etmeye ** ve cad-avna kar azok hararetli sylevlere [sayfa 249] ve eer kar tarafa yantlansayd sonu gelmez bir ekimeye yolaacak olan itiraz
ve yaygaralar ynna yolamtr.
Partideki oportnizmin Almanyadakinden de zayf olduu
Rusyada, zerkilik eilimlerinin, daha az fikir, ama daha ok
ateli syleve ve yaygaraya yolamas hi de artc deildir.
* Kautsky, rnek olarak Jaursyi gsteriyor. Bu kiiler oportnizme daha ok saptka,
parti disiplinini, kendi zgr kiilikleri zerinde hogryle karlanamayacak bir snrlama
saymaya daha ok yanaacaklardr.
** Bannstrahl: afaroz etme. Bu, bizde skynetim ve olaanst durum yasalar
dedikleri eyin Almanlardaki karldr; Alman oportnistlerinin irenilesi szcdr.
V. . Lenin
207
Kautskynin u sonuca varmasnda hi de yadrganacak bir

ey yoktur: Btn lkelerdeki revizyonizm, biim ve ton bakmndan eitlilik gstermekle birlikte, rgtlenme sorununda birbirinin tpksdr; belki de baka hi bir sorunda bu benzeyii gstermemektedir. Kautsky de bu alandaki temel ortodoks ve revizyonist eilimleri, tiksinti verici szn yardmyla tanmlyor: brokrasiye kar demokrasi. Bize, diyor Kautsky, (parlamento iin) seim
evrelerinin adaylar semesini etkileme hakkn parti nderliine
vermenin, btn siyasal faaliyetlerin tepeden aaya doru brokratik biimde deil, aadan yukarya doru, ynlarn bamsz eylemleriyle yrtlmesini gerektiren demokrasi ilkesine utanmazca bir saldr olduu syleniyor. ... Ama eer herhangi bir demokratik ilke varsa, o da aznlk zerinde ounluun egemen olmasdr, tersi deil... Herhangi bir seim evresinin parlamentoya
bir ye semesi, bir btn olarak parti iin nemli bir sorundur.
Parti, yalnzca temsilcileri (Vertrauensmnner) eliyle olsa bile, adaylarn saptanmasn etkilemelidir. Bunu ok brokratik ve merkeziyeti bulan varsa, brakalm, adaylarn, btn parti yelerinin
[smtliche Parteigenossen] dorudan doruya verecekleri oylarla
saptanmasn nersin. Eer bunun uygulanabilir olmadn
dnyorsa, bir btn olarak partiyi ilgilendiren birok teki konuda olduu gibi bu konuda da bu ilevin bir ya da birka parti
organ tarafndan yerine getiriliine bakarak, demokrasi yokluundan, yaknmasn. Adaylarn saptanmas konusunda seim evrelerinin parti ynetimiyle dosta bir anlaya ulamalar esas,
uzunca bir [sayfa 250] sreden beri Alman partisinde gelenektir. Ne
var ki parti, bu gelenein artk yeterli olamayaca lde
bymtr. Gelenekler, iin olaan gerei olmaktan kt, o gelenein koullar, hatta kendisi tartma konusu haline geldii zaman gelenek olmaktan karlar. O zaman kural zel olarak dzenlemek, yasalatrmak, daha kesin hukuksal tanmlamalara* [statutarische Festlegung] ve bunun sonucu olarak daha sk [grssere
Straffheit] bir rgt dzenine gemek gerekli hale gelir.
* Kautskynin, szsz bir uyuuma dayanarak kabul edilmi bir gelenein yerine
resmen saptanan hukuksal bir kural konmasna ilikin bu szlerini, genel olarak, partimizin,
zel olarak da yazkurulunun parti kongresinden bu yana geirmekte olduu deiiklikle
karlatrmak hayli reticidir. Bu deiimin tam nemini kavramam grnen V..
Zasuliin konumasyla (Birlik Kongresi, tutanaklar, s. 66 ve devam) karlatrnz.
208
V. . Lenin
Grld gibi, daha deiik bir ortamda, rgt sorununda

partinin oportnist ve devrimci kanatlar arasnda ayn savamla,
zerklikle merkeziyetilik arasnda, demokrasiyle brokrasi
arasnda, rgt ve disiplini gevetme eilimiyle sklatrma eilimi arasnda, istikrarsz aydnla sadk proleterin anlay arasnda,
aydn bireyciliiyle proleter dayanmas arasnda ayn ekimeyle
kar karyasnz. Akla u soru geliyor: bu ekime karsnda burjuva demokrasisinin tarihin cilvesinin gnn birinde yolda Akselroda gstermeyi zel olarak vaadettii burjuva demokrasisi deil,
ama gerek burjuva demokrasisinin, szcleri, bizim Osvobojdeniye centilmenlerimizden daha az dikkatli ve akll olmayan Almanyadaki burjuva demokrasisinin tutumu neydi? Alman burjuva
demokrasisi bu yeni atmaya derhal eildi ve Rus burjuva demokrasisi gibi, her yerdeki burjuva demokrasisi gibi Sosyal-Demokrat Partinin oportnist kanadndan yana kt. Alman hisse
senetleri borsasnn nde gelen organ Frankfurter Zeitung,[48] Akselrodun yazlarnn utanmazca alnmasnn Alman basnnda gerek bir hastalk haline gelmekte olduunu gsteren, gk grltsn [sayfa 251] andrr bir bayaz yaynlad (Frankfurter Zeitung, 7
Nisan 1904, n 97, akam basks). Frankfurt hisse senetleri borsasnn hain demokratlar Sosyal-Demokrat Partideki mutlakyetilie, parti diktatrlne, parti otoritelerinin otokratik ynetimi
ne, revizyonizmi bir btn olarak cezalandrmay amalayan
yasaklara (haksz oportnizm sulamasn anmsayn), krkrne ballk, ldrc disiplin ve klece boyunemede
srar edilmesine ve parti yelerini siyasal cesetler haline dntrmeye (bu, ark dilileri ifadesinden olduka kuvvetli) iddetle
saldrdlar. Hisse senetleri borsasnn valyeleri, sosyal-demokratlar arasndaki demokratik olmayan rejime kar fkeyle yle haykryorlard: Btn kiisel zellikler, btn bireysel nitelikler utanlas
bir ey saylacaktr, nk Saksonya sosyal-demokratlarnn parti
kongresinde, konu zerinde bir rapor sunan Sindermannn uzun
uzadya ifade ettii gibi, bu zellik ve niteliklerin, Fransz anlayna,
jorecilie ve millerandcla yolamasndan korkulmaktadr.
Ve grld gibi, yeni skrann rgtlenme sorununa ilikin
V. . Lenin
209
yeni sloganlar, herhangi bir ilkeyi ieriyorsa, bunlar, hi kuku yok

ki, oportnist ilkelerdir. Devrimci ve oportnist kanatlara blnen
parti kongremizin tahlilinin yan sra, rgtlenme sorunundaki oportnizmin ayn eilimlerde, ayn sulamalarda ve ou zaman ayn
sloganlarda ifadesini bulduu tm Avrupa sosyal-demokrat partilerinin ortaya koyduu rnek, bu vargy dorulamaktadr. Doaldr
ki, eitli partilerin ulusal zellikleri ve farkl lkelerdeki farkl siyasal koullar kendi izlerini brakmakta ve Alman oportnizmini Fransz oportnizminden, Fransz oportnizmini talyan oportnizminden ve talyan oportnizmini Rus oportnizminden ayrmaktadr.
Ama btn bu koul ayrlklar ne olursa olsun, btn bu partilerin
temel olarak devrimci ve oportnist [sayfa 252] kanatlara blnndeki benzerlik, rgtlenme sorunlarnda oportnizmin izledii dnce izgisi ve eilimindeki benzerlik aka ortadadr.* Marksistlerimizin ve sosyal-demokratlarmzn saflarnda ok sayda radikal
aydn yer aldka, onlarn anlaynn rn olan oportnizm, ok
eitli alanlarda ve ok eitli biimlerde var olmaya devam etmitir,
etmektedir. Biz dnya grmzn temel sorunlarnda, programmza ilikin sorunlar zerinde oportnizmle savatk; amalarn
tmden farkll, sosyal-demokratlarla, bizim yasal marksizmimizi
batan karan liberaller arasnda, kanlmaz olarak dn olmayan bir paralanmaya yolat. Taktik sorunlarda oportnizmle
savatk; daha nemsiz olan bu konularda Krievski ve Akimov
yoldalarla aramzdaki farkllk, doal ki geiciydi, ayr partiler kurulmasna yolamad. imdi Martovla Akselrodun, program bir
yana, taktik sorunlardan bile daha az temelli olan ama parti yaammzda imdi n plana km bulunan oportnizmini altetmeliyiz.
* Her ne kadar bir yanda Martinov ve Akimov yoldalar, te yanda von Vollmar ve
von Elm ya da Jaurs ve Millerand arasndaki farkllk ok bykse de, hi kimsenin
kukusu yoktur ki, Rus sosyal-demokratlarnn ekonomistlerle politikaclar olarak gemite
taktik sorunlarnda ikiye blnmeleri, tm uluslararas sosyal-demokrasi hareketinin
oportnistler ve devrimciler olarak ikiye blnmesine benziyordu. Siyasal bakmdan zgr
olan lkelerle siyasal zgrle sahip bulunmayan lkeler arasndaki ok byk farklla
karn, rgtlenme sorunundaki blnmelerde de benzerlik olduundan hi bir kuku
duyulamaz. Yeni skrann ilke sahibi ynetmenlerinin, Kautskyyle Heine arasndaki
tartmaya ksaca deinirken (skra, n 64) rgtlenme sorunlarnda, oportnizm ve
ortodoksluun genel olarak ifade ettii ilke eilimlerini tartmaktan rkek bir tutumla
geri durmu olmalar haylikarakteristiktir.
210
V. . Lenin
Oportnizmle savatan sz ederken, bugnk oportnizmin her alanda gsterdii karakteristik bir zelliini, yani bulankln, ekilsizliini (amorphousness), kaypakln hi akldan karmamalyz. Oportnist kii, yaps gerei, her zaman ak ve kararl
bir tutum taknmaktan kanacaktr; her zaman orta yolu arayacaktr; her zaman birbirine [sayfa 253] kart grler arasnda bir ylan
gibi kvr-kvr gidip gelecek, her ikisiyle gr birlii iinde olmaya ve fikir ayrlklarn kk deiikliklere, kukulara, masum ve
dindarca tlere, vb., indirgemeye alacaktr. Program sorunlarnda bir oportnist olan yolda Eduard Bernstein, partisinin devrimci programyla ayn grtedir ve hi kuku yok ki, o programn
esasl biimde gzden geirilmesini isterse de bunun imdilik
zamansz, uygun dmez ve eletirinin genel ilkelerini (ki bunlar burjuva demokrasisinden hi bir eletirel gzle bakmakszn
dn alnm ilkeler ve sloganlardr) aklamak kadar nemli olmadn dnr. Taktik sorunlarnda oportnist olan yolda von
Vollmar da sosyal-demokrasinin eski taktikleriyle gr birliindedir; herhangi bir belli bakanlklk[49] taktii aka savunmaktan
ok, parlak sylevlerle, ufak-tefek deiikliklerle ve alayl dudak
bkleriyle yetinir. rgt sorunlarnda oportnist olan Martov ve
Akselrod yoldalar, her ne kadar yle yapma grnm iinde
ortaya atlmlarsa da imdiye dek kural halinde belirlenebilecek
herhangi bir ilke ortaya koyamamlardr; onlar da hi kuku yok
ki, rgtmzn tznn esasl biimde gzden geirilmesini
isterler (skra, n 58, s. 2, stun 3), ancak kendilerini her eyden
nce, rgtlenmenin genel sorunlarna hasretmeyi ye tutarlar
(nk, birinci maddeye karn merkeziyeti bir tzk olan tzmzn esasl biimde gzden geirilmesi, eer yeni skrann
anlay dorultusunda yrtlrse, ister-istemez zerklie yolaar;
ve kuku yok ki, yolda Martov ilke olarak zerklikten yana eilim
gsterdiini kendisine bile itiraf etmek istemez). Bu nedenledir ki,
onlarn rgtlenme ilkeleri, gkkuann btn renklerini tar.
Ar basan ey, otokrasiyle brokrasiye, krkrne itaate, insanlarn ark dilileri haline getirilmesine kar masum ve ateli konumalardr bu konumalar ylesine masumdur ki, bu konumalarda
neyin gerekten ilke endielerine [sayfa 254] dayandn, neyin ye
seilme endiesinden kaynaklandn saptamak ok zordur. Ama
sylev srdke, iler ktye gider: bu nefret edilesi brokrasiyi
V. . Lenin
211
tahlil etme ve kesinlikle tanmlama abalar ister-istemez zerklie

varr; kendi tutumlarna derinlik kazandrma ve o tutumu hakl
karma abalar ister-istemez gerilii, kuyrukuluu, jirondenvari
lafebeliini hakl grmeye varr. Sonunda gerekten tek kesin ilke
olarak anarizm ilkesi belirir; bu ilke, bu nedenle pratikte bal bana bir kurtulu aresi olarak gze arpar (pratik her zaman teorinin nnde gelir). Disipline dudak bkme zellikle anarizm,
ite bizim oportnizmimizin rgt sorunlarnda basamaklar arasnda kayarak ve herhangi bir belli ilkeyi ifade etmekten byk bir
hnerle kanarak, gh trmand, gh indii merdiven.* Oportnizm, program ve taktik sorunlarnda da tamtamna ayn aamalardan gemitir: ortodokslua, dar grlle ve hareketsizlie
dudak bkme revizyonist eletiri [sayfa 255] ve bakanlk sevdas
burjuva demokrasisi.
Disipline duyulan bu nefretle, bugn genel olarak oportnistlerin ve zellikle bizim aznlmzn btn yazlarnda gze arpan, incinmilie hi bir zaman kusur bulmama arasnda yakn,
psikolojik bir balant vardr. Onlar gadre uram, tedirgin edilmi,
frlatlp atlm, embere alnm, kendilerine zorbalk edilmitir.
Bu arpc szlerde, belki de, zorbalarla zorbala urayanlar[50]
hakkndaki tatl, zekice gldr yazsn yazan kiinin grebildiin* 1. madde zerindeki grmeleri anmsayanlar, aka greceklerdir ki, yolda
Martovla Yolda Akselrodun bu 1. madde zerinde yapt hatalar, gelitirildii ve derinletirildii zaman, rgtlenme sorunlarnda ister-istemez oportnizme yolaacakt. Yolda
Martovun temel gr her isteyenin kendini parti yesi saymas gr- partiyi aadan
yukarya doru kurma eklindeki yanl demokrasi anlaynn aynsyd. Buna karlk
benim grm, partinin tepeden tabana doru, parti kongresinden bireysel parti rgtlerine doru kurulmas anlamnda brokratikti. 1. madde zerindeki grmeler srasnda, burjuva aydn anlay, anarist lafebelii, oportnist kuyruku derin dnce, hepsi
ortaya kondu. Yolda Martov, Skynetiminde (s. 20), yeni skramn yeni fikirleri oluturmaya baladn sylyor. Bu u anlamda dorudur: O ve yolda Akselrod, birinci
maddeden balayarak, fikirleri yeni bir yne itmekteler. Ne var ki, dava, bu ynn oportnist bir yn olduudur. Onlar bu ynde daha ok altka ve bu alma, yelie
arlma konusundaki kavgalardan daha ok arndka, bataa daha ok gmleceklerdir.
Yolda Plehanov bunu daha parti kongresinde aka grm ve Ne Yapmamal? balkl
yazsnda onlar bir kez daha uyarmt: Yalnzca oportnizme ve anarizme gtrebilecek
olan bu yolda yrmeyin, sizi yelie armaya bile hazrm, diyecek noktaya kadar varmt. Martovla Akselrod bu iyi d tutmadlar : Neyi? Bu yolda devam etmemeyi mi?
yelie arlma yaygarasnn bir kavgadan baka bir ey olmad noktasnda Leninle
ayn gr paylamay m? Asla! Ona, bizim birer ilke adam olduumuzu gstereceiz!
Ve gsterdiler. Herkese aka gsterdiler ki, eer herhangi bir yeni ilkeye sahipseler, o
ilke oportnist bir ilkedir.
212
V. . Lenin
den ok daha fazla psikolojik ve siyasal gerek vardr. nk, aznl meydana getirenlerin, bir tr incinmilik duygusu tayanlar, u
ya da bu zamanda, u ya da bu nedenle devrimci sosyal-demokratlar tarafndan gcendirilenler olduunu grmek iin parti kongresi tutanaklarna bakvermek yeter. Kendilerini ok kt gcendirdiimiz iin kongreden ekilen bundcular ve Raboeye Dyelocular vardr; genel olarak rgtlerin ve zellikle kendi rgtlerinin boazlanm imasndan tr lmcl lde gcendirilen
Yujni Raboi yandalar vardr; krsye her knda (nk her
seferinde kendini hep budala yerine drmtr) saldrlara dayanmak zorunda kalan yolda Mahov vardr; ve son olarak, tzn 1. maddesiyle ilgili olarak haksz oportnizm sulamasna
urayarak ve, ayrca seimlerde yenilgiye uratlarak gcendirilen
yolda Martov ve yolda Akselrod vardr. Btn bu lmcl saldrlar, bugn birok darkafalnn dnd biimde, hogryle
karlanamayacak akalarn, kaba davranlarn, lgnca tartmalarn, kaplar arpmann, yumruk sallamann raslansal sonucu deil,
skrann yllk ideolojik almalarnn kanlmaz siyasal sonucuydu. Eer bu yllk sre iinde, salt ene almakla yetinmediysek ve eyleme dntrlecek inanlar ortaya koyduysak, bunun
doal sonucu kongrede iskraclara-kar olanlarla ve Bataklkla
savamaktan baka bir ey olamazd. Ve ak alnla n safta arpan
yolda Martovla [sayfa 256] birlikte, byle ok insan ynn gcendirdiimiz zaman, bardan tamas iin yolda Akselrodla yolda
Martova ufak bir saldrda bulunmamz yetti. Nicelik nitelie dnt. Yadsma yadsnd. Gcendirilenler, kendi aralarndaki karlkl
hesaplar unuttular, birbirlerinin omzuna yaslanarak alamaya
baladlar ve leninizme kar isyan bayran*atlar.
leri olanlar gericilere kar isyan ettii zaman, isyan ahane
bireydir. Devrimci kanat oportnist kanada kar, isyan ettii zaman, isyan gzeldir. Oportnist kanat devrimci kanada kar isyan
ettii zaman ise, o isyan ktdr.
Yolda Plehanov, deyim yerindeyse, bu kt ie, bir sava
tutsa olarak katlmak zorunda kald. Plehanov, ounluk yara* Bu hayret verici ifade yolda Martovundur (Skynetim, s. 68). Yolda Martov,
yalnzca bana kar isyan bayran amadan nce bire kar be oluncaya dek bekledi.
Yolda Martov ok beceriksizce tartyor: muhalifini, ona en yksek komplimanda
bulunarak ykmak istiyor.
V. . Lenin
213
rna baz nerilerin yazarndan, konudan soyutlanm baz szler

alarak fkesini dkmeye alyor ve haykryor: Yoksul yolda
Lenin! Ortodoks destekileri harika bir takm! (skra, n 63, Ek.)
Pek gzel yolda Plehanov, syleyebileceim tek ey u:
eer ben yoksulsam, yeni skrann ynetmenleri yoksulun da yoksuludurlar. Ben ne kadar yoksul olursam olaym, henz parti kongresine gzlerimi kapatacak ve zekam gstermek iin komisyon
yelerinin nergeleri arasnda malzeme avclna kacak kadar
umutsuz bir yoksullua dmedim. Ben ne kadar yoksul olursam
olaym, yandalar dikkatsizce mnasebetsiz bir sz sarfetmeyen
ama her konuda rgt olsun, taktikler ya da program olsun devrimci sosyal-demokrasi ilkelerine taban tabana ters den ilkelere inatla ve srarla sarlanlardan bin kez daha zenginim. Ne kadar
yoksul olursam olaym, bu tr yandalarn bana kar dzdkleri
vgleri kamuoyunun gznden saklama [sayfa 257] aamasna dmedim. Yeni skra ynetmenlerininse yapmak zorunda olduklar
ey bu.
Okurlar, Rus Sosyal-Demokrat i Partisinin Voronej Komitesi neyi temsil ediyor, biliyor musunuz? Eer bilmiyorsanz, parti
kongresi tutanaklarn okuyun. Tutanaklardan reneceksiniz ki,
bu kurulun dnce izgisi, kongrede sonuna kadar partinin devrimci kanadyla savaan, birok kez herkesin, yolda Plehanovdan
yolda Popova kadar herkesin oportnist olarak niteledii yolda
Akimovla yolda Bruker tarafndan ifade edilmitir. Evet, ite bu
Voronej Komitesi Ocak ayndaki brornde (n 12, Ocak 1904) u
aklamay yapyor:
Dzenli olarak byyen partimizin yaamnda geen yl byk

ve nemli bir olay yer ald: RSDPnin, btn rgtlerinden gelen temsilcilerin katld ikinci kongresi. Bir parti kongresi toplanmas ok rgn (complicated) ve imdiki egemen monari ynetimi altnda ok
tehlikeli ve g bir itir. Bu nedenledir ki, kongrenin toplanmasnn,
kusursuz olmaktan ok uzak bir biimde yaplm olmasna amamak
gerekir. Kongrenin kendisinin de, kazasz belasz gemi olduu halde,
partinin btn bekleyilerine karlk vermemi olmas da, yine bu nedenle, artc deildir. 1902 konferansnn, kongreyi toplamakla grevlendirdii yoldalar tutuklanmtr; kongreyi ise, Rus sosyal-demokrasisindeki eilimlerden yalnzca birini temsil eden kiiler, yani skraclar dzenlemitir. Sosyal-demokrat rgtlerin iskrac olmayan birou, kongre almalarna katlmaya arlmamtr; bir bakma bu nedenden
214
V. . Lenin
tr, parti iin kongrenin bir program ve tzk yapmas ii, son derece kusurlu bir biimde gerekletirilmitir: temsilcilerin kendileri bile,
tzkte tehlikeli yanl anlamalara yolaabilecek nemli kusurlar bulunduunu itiraf etmektedirler. Kongrede iskraclar da blnmtr;
RSDPnin, daha nce skrann hareket programyla tam bir gr birlii iinde bulunan birok tannm yesi, daha ok Lenin ve Plehanov
tarafndan savunulan bu grlerin ounun pratik olmad sonucuna varmlardr. Geri kongrede bu kiiler stn gelmitir ama, gerek
yaamn nabz ve iskraclara-kar olanlarn tmnn katld pratik
almann gerekleri, teorisyenlerin hatalarn hzla dzeltmektedir ve
kongreden bu yana daha imdiden nemli deiiklikler getirmitir.
skra, [sayfa 258] byk lde deimitir ve genel olarak sosyal-demokrat hareket iindeki tm iilerin isteklerine dikkat edileceini vaadetmektedir. Her ne kadar kongre sonularnn gelecek kongrede
gzden geirilip dzeltilmesi gerekecekse de ve bizzat temsilcilerin grd gibi bu sonular doyurucu deilse de ve bu nedenle parti tarafndan knanamayacak kararlar olarak kabul edilemezse de, kongre, partide durumu aydnla kavuturmutur, bundan sonraki teorik ve rgtsel almalar iin birok malzeme salamtr; ve bir btn olarak
partinin almalar iin engin retici deeri olan bir deneyimdir. Kongrenin kararlarn ve kabul ettii tz, btn rgtler dikkate alacaktr, ancak rgtlerin ou, bu kararlarn ve bu tzn ak kusurlar
karsnda, kendilerine yalnzca o kararlarn ve tzn klavuzluk etmesinden geri duracaklardr.
Partinin bir btn olarak almalarnn nemini tam kavram
olan Voronej Komitesi, kongrenin hazrlanmasna ilikin btn
almalara etkin bir ekilde karlk vermitir. Kurul, kongrede olupbitenlerin nemini takdir eder ve merkez yayn organ (ana organ)
haline gelen skradaki deiiklikleri memnunlukla karlar.
Partideki ve Merkez Ynetim Kurulundaki durum her ne

kadar bizim iin henz doyurucu deilse de, partiyi rgtlemeye
dnk g grevin ortak abalarla yetkinletirilebileceine inanyoruz. Baz uydurma dedikodular karsnda, Voronej Komitesinin partiden ayrlmas diye bir eyin szkonusu olmadn yoldalara
duyururuz. Voronej Komitesi, RSDPnden Voronej Komitesi gibi
bir ii rgtnn ekilmesinin nasl tehlikeli bir rnek yaratacan,
bunun parti iin nasl bir leke olacan ve ayn rnei izleyecek
ii rgtleri iin bunun nasl zararl olacan ok iyi bilmektedir.
Yeni blnmelere neden olmamalyz, snf bilinci tayan btn
iileri ve sosyalistleri bir partide birletirmek iin srarla aba gV. . Lenin
215
stermeliyiz. Bir nokta daha var, ikinci kongre, bir kurucu kongre
deil, yalnzca olaan bir kongreydi. Partiden karma, ancak bir
parti yarg kurulunun kararyla olabilir; herhangi bir sosyal-demokrat rgt partiden karmaya, hi bir kurulun, hatta Merkez Ynetim Kurulunun bile hakk yoktur. stelik ikinci kongre tarafndan
kabul edilen tzn 8inci maddesine gre, her rgt [sayfa 259]
kendi yerel ilerinde zerktir. Buna uygun olarak, Voronej Komitesinin, kendi rgtlenme grlerini uygulamaya koymaya ve o
grleri parti iinde savunmaya hakk vardr.
skra, n 61de bu brorden aktarma yaparken, yeni skrann yazkurulu, bu tiradn, burada daha byk puntolarla dizilen
son blmn almlar, daha kk puntolarla dizilen ilk blmn ise atlamay ye tutmulardr.
Utan iindeydiler. [sayfa 260]
216
V. . Lenin
R. DYALEKTK ZERNE BRKA SZ

K DEVRM
Partimizdeki bunalmn geliimine genel bir bak, birbirine

kar savam veren taraflarn bileiminin, ufak-tefek istisnalar dnda, bandan beri esas itibariyle ayn kaldn hemen gsterecektir. Bu, partimizin devrimci kanadyla oportnist kanad arasnda
geen bir savamd. Ne var ki bu savam, ok eitli aamalardan
geti. Daha imdiden koskoca bir yn haline gelen yazlar, blkprk kantlar, znden koparlm alntlar, sulamalar, vb., vb.
arasnda yolunu bulmak isteyen herhangi bir kii, bu aamalardan
herbirinin zelliklerini adamakll tanmaldr.
Birbirinden ak-seik ayrlabilen belli-bal aamalar sralayalm: 1 Tzn 1. maddesi zerindeki tartmalar. [sayfa 261] r-
V. . Lenin
217
gtlenmenin temel ilkeleri zerinde tamamen ideolojik bir savam.

Plehanovla ben aznlktayz. Martovla Akselrod oportnist bir metin nerirler ve kendilerini, oportnistlerin kollar arasnda bulurlar.
2 Merkez Ynetim Kurulu aday listeleri zerinde, skra rgt
iinde blnme: be kiilik bir kurulda Fomin ya da Vasilyev,
kiilik bir Kurulda Trotski ya da Travinski. Belki de 1. madde konusunda aznlkta olduumuz iin, bu kez Plehanovla ben ounluu elde ederiz (yediye kar dokuz). Martovun oportnistlerle
koalisyonu, hazrlk komitesi olay hakknda duyduum en kt
korkular dorulamtr. 3 ekimenin, tzn ayrntlar zerinde srmesi. Martovu oportnistler bir kez daha kurtarmtr. Yeniden aznlktayzdr ve aznln merkez organlarndaki haklar iin
savarz. 4 Yedi ar oportnist kongreden ekilir. Biz ounluk
haline geliriz ve seimlerde koalisyonu (skrann aznlk kanad,
Bataklk ve iskraclara-kar olanlar) yenilgiye uratrz. Martovla
Popov, llere girmeyi reddederler. 5 yelie arlma konusunda kongre sonras kavgalar. Anarsist davranlar ve anarist lafazanlk mb. Aznlk arasnda, en az istikrarl ve en az sadk
olanlar stn gelir. 6 Bir paralanmay nlemek zere Plehanov
efkate boma siyasetini benimser. Aznlk, merkez yayn organnn yazkurulunu ve konseyi igal eder ve btn gcyle Merkez Ynetim Kuruluna saldrya geer. Kavga, her eye egemen
olmaya devam eder. 7 Merkez Ynetim Kuruluna ilk saldr geri
pskrtlr. Kavga, bir lde yatm gibi grnr. Partiyi derinden kartran tamamen ideolojik iki sorunu, greceli olarak daha
sakin bir ortamda tartma olana belirir: a) Partimizde, ikinci
kongrede kesin eklini alan ve daha nceki btn blnmeleri
bastran aznlkounluk blnmesinin siyasal nemi nedir,
bu blnme nasl aklanabilir? b) Yeni skrann, rgtlenme sorunundaki yeni tutumunun ilke olarak nemi nedir? [sayfa 262]
Bu aamalarn herbirinde, savamn iinde getii koullarla
saldrnn ilk azdaki hedefi, z olarak ayrdr; her aama, kendi
iinde, genel bir askeri kampanyann ayr ayr arpmalardr. Her
arpmann iinde getii koullar incelemeksizin, bizim verdiimiz savam hi bir ekilde anlama olana yoktur. Ama bu bir
kez yaplnca, gelimenin, elikiler yoluyla, gerekten diyalektik
bir yry yolu izlediini aka grrz: aznlk ounluk haline
gelir, ounluk aznla dnr; her iki taraf da savunmadan sal-
218
V. . Lenin
drya ve saldrdan savunmaya geer; ideolojik savamn balang

noktas (1. madde) yadsnr ve yerini, her eye egemen olan kavgaya* brakr; ama bunun ardndan yadsmann yadsnmas balar
ve Tanr vergisi eimizle, merkez organlarnda tam geinmenin
yolunu bulduumuz bir srada, balang noktasna, salt ideolojik
savama dneriz; ama artk bu tez, anti-tezin ortaya koyduu
btn sonularla zenginlemi, st dzeyde bir sentez haline gelmitir; bu sentez iinde, 1. maddeye ilikin mnferit ve raslant trnden hata, bir yar-sistem haline, rgt sorunlarndaki oportnist
grlerin yar-sistemi haline dnmtr; bu gerekle, partimizin devrimci ve oportnist kanatlara blnm olmas arasndaki
balant, giderek daha aka grlmeye balanmtr. Ksacas,
nasl ki yulaflar, Hegele gre byrse, Rus sosyal-demokratlar da
kendi aralarnda, Hegele gre, savarlar.
Ne var ki, marksizmin, dzelterek kendi mal haline getirdii byk hegelci felsefe, tek bir srecin deiik aamalarna ait
belli baz aklamalarla belli baz gelime etmenlerini birbirine eklemek gibi baya bir alkanlkla, partinin devrimci kanadndan oportnist kanadna geen politikaclarn [sayfa 263] zikzaklarn hakl gstermeye dnk adi oyunlarla hi bir zaman kartrlmamaldr.
Gerek diyalektik, bireylerin hatalarn hakl gstermez, ama dnleri inceler; gelime srecini, btn somutluu iinde ayrntlaryla inceleyerek, kanlmazln kantlar. Diyalektiin temel ilkelerinden biri, soyut gerek diye bir ey olmad, gerein her zaman
somut olduudur... Bir nokta daha... Byk hegelci diyalektik, u
talyan sznde ok iyi ifade edilen baya eyyamc bilgelikle hi
kartrlmamaldr: Mettere la coda dove non va il capo (kafann
geemeyecei yere kuyruunu sktrmak).
Bizim parti iindeki savammzn gsterdii diyalektik
gelimenin sonucu iki devrimdi. Yolda Martovun, Bir Kez Daha
Aznlktasnda gayet yerli yerinde belirttii gibi parti kongresi gerek bir devrimdi. Aznlk, dnya devrimlerle ilerliyor; biz de bir
devrim yaptk derken, yine doru sylemektedir. Kongreden sonra gerekten bir devrim yapmlardr; dnyann gerekten devrim* Kavgayla ilke ayrl arasnda ayrm yapma gl, imdi kendiliinden
zlmtr; yelie arlmaya ilikin her ey kavgadr: kongredeki savamn tahliline,
1. madde zerindeki ekimelere ve anarizmle oportnizme ilikin her ey ilke ayrldr.
V. . Lenin
219
lerle ilerledii de genel olarak dorudur. Ama bu genel sz, her

somut devrimin somut nemini tanmlamaz; baz devrimler vardr
ki, unutulmaz yolda Mahovun unutulmaz szn, bir baka trl
ifade edersek, gericilik gibi bir eydir; belli somut bir devrimin
dnyay (partimizi) ileri mi yoksa geri mi gtrdne karar vermeden nce, devrimi yapan asl gcn, partinin devrimci kanad
m, yoksa oportnist kanad m olduunu bilmeliyiz, savalarn
esinlendii eyin devrimci ilkeler mi, yoksa oportnist ilkeler mi
olduunu bilmeliyiz.
Parti kongremiz, Rus devrim hareketinin tm tarihi iinde
esiz, benzeri olmayan bir kongreydi. nk, gizli devrimci bir parti, ilk kez, yeralt yaamnn karanlklarndan gn na kmay
baarmt; parti ii savammzn tm niteliini ve sonularn,
partimizin tm niteliini ve program, taktik ve rgtlenme sorunlarnda partinin, azok belirgin [sayfa 264] paralarnn, niteliini herkese gstermiti. nk ilk kez, ou kendi aralarnda amanszca
savaan ve yalnzca bir fikrin gcyle birbirine balanan ve imdi
(ilke olarak) grup gevekliini ve bamszln, ilk kez yaratmakta
olduumuz btn iin, yani parti iin feda etmeye hazrlanan birbirinden ok farkl dzinelerle grubu biraraya getirerek, grup geveklii ve devrimci darkafallk geleneini kaldrp atmay baarmtk. Ancak siyasette zveriler karlksz elde edilmez, savala kazanlmas gerekir. rgtlerin boazlanmas sava, zorunlu olarak korkun iddetli geti. Ak ve serbest savamn meltemi, bir kasrgaya
dnt. Kasrga, btn grupu karlarn, duygularn ve geleneklerin tm kalntlarn, istisnasz silip sprd ok da iyi etti ve
ilk kez gerek parti kurumlarn yaratt.
Ama insann kendine, bir eyim demesi baka, yle olmas
daha bakadr. lke olarak grupuluk sistemini, parti uruna feda
etmek bakadr, kendi grubundan feragat etmesi bakadr. Taze
hava, kfl darkafalla alm kiilere fazla taze geldi. Yolda
Martovun Bir Kez Daha Aznlktasnda (elinde olmakszn) doru
bir biimde belirttii gibi, parti ilk kongresinin gerginliine dayanamad. rgtlerin boazlanmasndan duyulan gceniklik ok
glyd. fkeli kasrga, parti akntsnn dibindeki btn amur
birikintilerini havaya kaldrd ve amur cn ald. Eski dargrl
grupuluk ruhu, henz gen olan parti gcn tepeledi. Partinin
oportnist kanad, bozguna uram olsa da, Akimovun raslansal
220
V. . Lenin
kazancyla pekimi olarak, devrimci kanada kukusuz geici bir

sre iin stn geldi.
Sonu, ynetmenlerinin, parti kongresinde iledikleri hatay
gelitirmek ve derinletirmek durumunda kalan yeni skradr. Eski
skra devrimci savamn gereklerini belletirdi. Yeni skra, boyuneme ve herkesle iyi geinme eklindeki eyyamcl retiyor.
Eski skra militan ortodoks anlayn organyd. Yeni skra bize,
zellikle rgtlenme konusunda [sayfa 265] bagsteren bir oportnizm sunuyor. Eski skra, hem Rus, hem Bat Avrupal oportnistlerin nefretini kazanma onuruna erimiti. Yeni skra akllanmtr,
yaknda ar oportnistlerin kendisine yadrd vglerden utanmaz hale gelecektir. Eski skra, amacna doru asla sapmakszn
yrmt, szyle eylemi arasnda hi bir tutarszlk yoktu. Yeni
skrann tutumunda doal olarak sakl bulunan yanllk ise hatta
herhangi bir kiinin istek ve niyetinden bamsz olarak ister-istemez siyasal ikiyzlle yolamaktadr. Yeni skra, grupuluk anlaynn parti anlay zerindeki zaferini gizlemek iin, grupuluk
anlayna atmaktadr. u ya da bu lde rgtlenmi bir partide
aznln ounlua tabi olmasnn dnda, paralanmaktan kanmak iin sanki baka bir yol dnlebilirmi gibi, yeni skra, ikiyzl bir tutumla paralanmay knyor. Yeni skra, devrimci
kamuoyuna dikkat gsterilmesi gerektiini sylyor, ama bir yandan Akimovlarn vglerini gizlerken, bir yandan da partinin devrimci kanadna bal ynetim kurullar hakknda zavall bir skandal
ticaretine giriiyor.* Ne utanmazca bir ey! Bizim eski skramz
nasl da itibarsz hale getirdiler!
Bir adm ileri, iki adm geri... Bireylerin yaamnda, uluslarn
tarihinde ve partilerin gelimesinde byle eyler olur. Ama devrimci sosyal-demokrasi ilkelerinin, proletarya rgtnn ve parti disiplininin eninde-sonunda tam zafer kazanacandan kuku duymak,
alakln en canicesi olur. Daha imdiden ok ey kazanm bulunuyoruz; tersliklerden umutsuzlua kaplmakszn sava srdrmeliyiz; sebatla, kendi evresinin kavgasn yapanlarn darkafal
yntemlerini horgrerek; btn Rus sosyal-demokratlarn birbiri* Bu sevimli elence iin hatta kalp halinde bir biim bile gelitirilmitir: zel
muhabirimiz X, ounlua bal Y ynetim kurulunun, aznlk mensubu yolda Zye ok
kt davrandn bildirmektedir.
V. . Lenin
221
ne balayan, glkle elde edilmi tek parti [sayfa 266] ban korumak iin elimizden gelen her eyi yaparak; parti yesine den
grevlerin ne demek olduunu, ikinci parti kongresindeki savam,
ayrlmzn btn nedenlerini ve geirdii tm aamalar ve ayrca rgtlenme alannda olduu kadar program ve taktikler konusunda da aresizlik iinde burjuva psikolojisine teslim olan, burjuva
demokrasisinin grn olduu gibi benimseyen ve proletaryann snf savam silahn krelten oportnizmin kesinlikle ykm
getireceini btn parti yelerine ve zellikle iilere dinmek bilmez, sistemli bir almayla alamaya alarak savamalyz.
ktidar savamnda, proletaryann, rgtten baka bir silah
yoktur. Burjuva dnyasndaki anarik rekabetin egemenliinden
tr birbirinden ayr dm; sermaye kleliiyle yerine balanm;
azami yoksulluun, vahetin ve bozulmuluun derin ukurlarna
srekli olarak itilmi olan proletarya, ancak, marksizmin ilkeleri
zerinde ideolojik olarak birleerek ve bunu, milyonlarca emekiyi bir ii snf ordusu halinde kaynatran maddi rgt birliiyle
pekitirerek, yenilmez bir g haline gelebilir ve gelecektir. Ne Rus
otokrasisinin bunak ynetimi ne de uluslararas sermayenin mrn doldurmu egemenlii bu orduya dayanabilecektir. Btn zikzaklara ve geriye doru atlan admlara, bugnk sosyal-demokrasinin jirondenlerinin oportnist lafazanlna, gerileyen grupuluk ruhunun kendi yksekliine kendini inandrmasna ve aydn
anarizminin gsteri ve grltsne karn, proletarya ordusu, gittike salam biimde saflarn sklatracaktr.[sayfa 267]
222
V. . Lenin
EK
YOLDA GUSEV VE YOLDA DEUTSCH
OLAYI
BU OLAY, Martov ve Starover yoldalarn, (J) blmne aldmz mektuplarnda anlan szmona sahte (yolda Martovun
ifadesi) listeyle sk skya ilikilidir. Olayn esas u: Gusev yolda,
Stein, Egorov, Popov, Trotski ve Fomin yoldalar kapsayan bu listenin kendisine yolda Deutsch tarafndan bildirildiini yolda
Pavlovie sylemitir (Yolda Pavloviin Mektupu, s. l2). Yolda
Deutsch, bu ifadeden tr yolda Gusevi, kastl iftirada bulunmakla sulamtr; bir yoldalar hakem kurulu da yolda Gusevin
ifadesinin doru olmadn iln etmitir (bkz: hakem kurulunun karar, skra, n 62). skra yazkurulu, hakem kurulunun kararn yaynladktan sonra, yolda Martov [sayfa 268] (bu kez yazkurulu
V. . Lenin
223
deil), Yoldalar Hakem Kurulunun Karar balkl zel bir bror

karmtr. Yolda Martov, bu brornde yalnzca hakem kurulunun kararn deil, kurul grmelerine ilikin raporun tmn,
kendi notuyla birlikte tam metin olarak yaynlamt. Bu notta yolda
Martov, baka eylerin yan sra, bir hizip savam uruna giriilen
hayasz bir liste sahtekarlndan da sz etmitir. kinci kongre
yesi olan Liyadov ve Gorin yoldalar, bu brore, Hakem Kurulunda Bir Seyirci balkl kendi brorleriyle karlk vermilerdir.
Bu brorde, bu iki yolda, hakem kurulu, kastl bir iftira grmez
ve yolda Gusevin ifadesini yalnzca yanl bulurken, Martov yoldan hakem kurulu kararnn tesine taarak, yolda Guseve eytanca saikler gtme ithamnda bulunmasn iddetle protesto etmilerdir. Gorin ve Liyadov yoldalar, Gusev yoldan ifadesinin olduka doal bir yanlgdan ileri gelmi olabileceini uzun uzadya
anlatmlar, yolda Guseve keyfi olarak eytanca niyetler atfetmek
suretiyle bizzat kendisi birok hatal ifadeler kullanan (bunlar brornde de yapt) Martov yoldan tutumunu deer tamaz bir
tutum diye nitelemilerdir. Burada hi bir eytanca niyet olamazd,
demilerdir. Eer yanlmyorsam, aydnlatmay grev saydm bu
soruna ilikin btn yazlar bunlardr.
Her eyden nce, bu listenin (Merkez Ynetim Kurulu adaylar listesinin) ortaya k zaman ve koullar hakknda, okurun ak
bir fikir sahibi olmas nemlidir. Bu brorde daha nce esasen
belirttiim gibi, skra, rgt, kongreye ortaklaa sunabilecei bir
Merkez Ynetim Kurulu adaylar listesi hazrlamak zere, kongre
srasnda toplantlar yapt. Grmeler anlamazlkla sonuland:
skra rgtnn ounluk kanad, Travinski, Glebov, Vasilyev, Popov ve Trotskiyi kapsayan bir listeyi benimsedi; ama aznlk bu listeyi reddetti ve Travinski, Glebov, Fomin, Popov ve Trotskiyi kapsayan bir listede direndi. skra rgtnn iki kesimi, bu [sayfa 269] iki
liste ortaya atlp oylandktan sonra bir daha biraraya gelip toplanmadlar. Her iki kesim, aralarndaki sorunun bir btn olarak kongre tarafndan oylama yoluyla bir zme balanmas isteiyle ve
herbiri, olabildii lde ok sayda temsilciyi kendi tarafna kazanma abasyla, kongrede serbest bir kulis almas arenasna
girdiler. Kongredeki bu serbest kulis almas, bu brorde bunca
ayrntyla tahlil ettiim siyasal bir gerei, bize kar zafer salayabilmek iin, (Martovun nderliindeki) iskrac aznln, merkezle
224
V. . Lenin
(Bataklk) iskraclara-kar olanlarn desteine sahip olmasnn

nemli bir zorunluk olduu gereini bir anda gzler nne serdi.
Bu destei kazanmak nemliydi, nk skrann program, taktik
ve rgtlenme planlarn, iskraclara-kar olanlarla merkezin saldrlarna kar gayet tutarl bir biimde destekleyen geni temsilci
ounluu, sratle ve kesinlikle bizim yanmzda yer almt. skraclara-kar olanlara ya da merkeze bal olmayan 33 temsilciden (daha dorusu oydan) 24n biz abucak kazandk ve onlarla
salam bir ounluk meydana getirerek dorudan bir anlamaya ulatk. Buna karlk yolda Martova yalnzca 9 oy kald;
zafer salayabilmesi iin iskraclara-kar olanlarla merkezin tm
oylarna gerek duyuyordu bu gruplarla (tzn 1. maddesi zerinde olduu gibi) gbirlii yapabilir, bir koalisyon kurabilir, yani
onlarn desteini kazanabilir, ama dorudan bir anlama yapamazd, yapamazd, nk btn kongre boyunca, bu gruplarla,
bizden daha az sert olmamak zere savamt. te yolda Martovun tutumunun traji-komik yan buradadr! Yolda Martov, Skynetiminde beni u ldrc zehir tayan soruyla yoketmeye
alyor: Yolda Leninin u soruyu aka yantlamasn saygyla
dileriz kongrede Yujni Raboi grubu kime yabancyd? (s. 23,
dipnot.) Saygyla ve aka yantlyorum: Yolda Martova yabancyd. Bunun kant udur: Ben iskraclarla sratle dorudan bir
anlama yaptm [sayfa 270] halde, yolda Martov, Yujni Raboi grubuyla, yolda Mahovla, ya da yolda Brukerle dorudan bir anlama
yapmamtr, yapamamtr.
Bu canskc nl sahte liste sorununun zn, ancak
bu siyasal durum hakknda ak bir fikre sahip olduumuz zaman
kavrayabiliriz. Olaylarn gerek durumunu gznzn nne getirin: skra rgt blnm, kongrede kendi listelerimizi savunarak, serbeste kampanya yapyoruz. Listeleri savunurken, bir sr
zel konumada, listeler yz ayr ekle giriyor: be kii yerine
kiilik bir kurul neriliyor; bir adayn yerine bir baka adayn konmas iin her trden tavsiyede bulunuluyor. rnein ben, ounluk arasnda zel grmelerde, Rusov, Osipov, Pavlovi ve Dedov
yoldalarn adaylklarnn tavsiye edildiini ve sonra, tartmalar ardndan, bu nerilerin geri alndn anmsyorum. Benim bilgimin
dnda, daha baz adaylar da ne srlm olabilir. Bu zel konumalar srasnda kongredeki her temsilci grn syledi, deiik-
V. . Lenin
225
likler nerdi, tartt, falan. Bunun yalnzca ounluk arasnda byle olmu olmas, ok az olasdr. Hi kuku yok ki, gerekte, ayn
ey aznlk arasnda da olmutur; nk onlarn ilk belisi (Popov,
Trotski, Fomin, Glebov ve Travinski), Martov ve Starover yoldalarn
mektubunda grdmz gibi, daha sonra bir lyle Glebov,
Trotski ve Popov lsyle yer deitirmitir; stelik Glebov da
onlarn isteine uygun deildi ve bu nedenle, onun yerine Fomini
koymaya ok fazla hazrlard (bkz: Liyadov ve Gorin yoldalarn
bror). Unutulmamaldr ki, benim, kongre temsilcilerini elinizde tuttuunuz bu brorde gruplara ayrm, post factum* bir tahlile
dayanmaktadr; gerekte, seim kampanyas srasnda bu gruplar,
henz belirmeye balyordu, temsilciler arasndaki fikir al-verii
hayli serbestti; bizi herhangi bir duvar [sayfa 271] ayrmamaktayd,
herkes, sorunlar zel olarak tartmak istedii herhangi bir temsilciyle konuabilirdi. Bu koullar altnda, birok eitlemenin ve listenin arasnda, skra rgtnn aznlk kanadna ait listenin (Popov,
Trotski, Fomin, Glebov ve Travinski) yan sra, ondan ok da farkl
olmayan Popov, Trotski, Fomin, Stein, Egorov listesinin ortaya kmasnda hi de alacak bir ey yoktur. Byle aday eitlemelerinin
ortaya kmas ok doald, nk bizim adaylarmz, Glebov ve
Travinskiyi, skra rgtn, aznlk kanadnn pek sevmedii akt
(onlarn J blmnde aktardmz mektuplarna baknz, Travinskiyi lden karmlar, Glebovu ise salt uzlama-olsun diye braktklarn aka belirtmilerdi). Bu nedenle Glebovla Travinskinin
yerine, hazrlk komitesi yeleri Steinle Egorovun konmas ok
doald; partinin aznlk kanadna mensup temsilcilerden hi biri
bunu dnmeseydi, asl o zaman garip olurdu.
imdi de u iki soruyu ele alalm: 1) Egorov, Stein, Popov,
Trotski ve Fomin listesini kim hazrlamt?; 2) Byle bir listenin
kendisine atfedilmesi, Martovu neden bu kadar fkelendirdi? Birinci soruya tam bir yant verebilmek iin, btn kongre temsilcilerinin sorguya ekilmesi gerekir. Bu, artk olanakszdr. skra rgtnde blnmeye yolaan listeyi, kongrede, partinin aznlk kanadna mensup temsilcilerden (skra rgtnn aznlk kanadyla
kartrlmamaldr) hangisinin duyduunu doru saptamak gerekir; skra rgtnn aznlk ve ounluk kanatlarnn listeleri hak* Olaylar sonras. -.
226
V. . Lenin
knda temsilcilerin ne dndn doru anlamak gerekir; skra

rgtnn aznlk kanadna ait listede, temsilcilerin deiiklik nerisinde bulunup bulunmadklarn, ya da bakalarnn deiiklik
nerdiini duyup duymadklarn saptamak gerekir. Ne yazk ki, bu
sorular, anlalyor ki, hakem kurulunda bile ortaya atlmamtr;
kurul (karar metnine baklrsa) skra rgtn blen beli listelerinin ne olduunu [sayfa 272] bile renmemitir. rnein (benim
merkezci olarak snfladm) yolda Belov, kendisine, kongre
almalar hakkndaki izlenimlerini syleyegelen Deutschla
yoldaa ilikiler iinde olduuna ve eer Deutsch, herhangi bir
liste iin kampanya yapyor olsayd, kendisine bilgi verecek olduuna dair tanklk etmitir. Yolda Deutschun, kongrede, skra
rgtnn listeleri hakknda, yolda Belova izlenimlerini syleyip
sylemediinin ve eer sylediyse, yolda Belovun, skra rgt
aznlnn listesine kar tepkisinin ne olduunun ve yolda Belovun
o listede herhangi bir deiiklik tavsiye edip etmediinin ya da
bakalarnn tavsiye ettiini iitip iitmediinin ortaya karlmam
olmas esef edilesi bir eydir. Yolda Belovla yolda Deutschun
ifadeleri arasndaki eliki, bu nokta aydnla kavuturulmad
iindir. Gorin ve Liyadov yoldalarn esasen deindii bu eliki
udur: Yolda Deutsch, her ne kadar tersini sylyorsa da, skra
rgt tarafndan nerilen belli baz adaylar iin pekala kampanya yapmtr. Yolda Belov ayrca, kongre sona ermeden iki gn
nce, kongredeki zel konumalar srasnda, Egorov ve Popov
yoldalarla ve Harkov Ynetim Kurulundan gelen temsilcilerle grt zaman, kongrede elden ele dolatrlan liste hakknda baz
eyler iittiini sylemitir. Egorov, kendi grne gre, aznlktan
olsun ounluktan olsun kongre temsilcileri arasnda kendi adaylnn sempatiyle karlanmayacan, bu nedenle adnn listelerden birinde yer almasn hayretle karladn belirtmitir. Burada
kastedilen skra rgt aznl olmas byk lde dikkati ekicidir, gnk kongrede geriye kalan parti aznl arasnda, hazrlk komitesi yesi olan ve merkezin nde gelen konumaclar
arasnda bulunan Egorovun adayl, sempatiyle karlanabilirdi
deil, her durumda sempatiyle karlanrd. Ne yazk ki, yolda Belovdan, skra rgtne bal olmayan parti aznlnn sempatisi ya
da antipatisi hakknda herhangi bir ey renebilmi [sayfa 273] deiliz. Oysa nemli olan ey de budur, nk, yolda Deutsch, skra
V. . Lenin
227
rgtne bal olmayan aznlk tarafndan yaplm olabilecei halde, bu listenin, skra rgt aznlna atfedilmesinden tr byk
fke duymutur.
Kukusuz, u anda, listenin bu biimde yaplmasn ilk kez
kimin salk verdiini ve bu listeyi kimin kimden rendiini anmsamak ok gtr. rnein ben, Rusovun, Dedovun ve andm
teki kiilerin adayln ilk kez ounluktan kimin nerdiini bile
anmsyorum diyemem. Aday listeleri yle mi olsun byle mi eklindeki bir sr konuma, bir sr neri, bir sr sylenti arasndan belleimde kalan tek ey, skra rgtnde ya da ounluun
zel toplantlarnda dorudan doruya oya konan listelerdir. Bu
listeler daha ok szl olarak dolatrlmtr (skra Yazkuruluna Mektup, s. 4, sondan 5inci satr, liste dediim ey, toplantda
szl olarak nerdiim be adaydr); ama ayn zamanda, sk sk,
adaylar katlara yazlm, kongre oturumlar srasnda elden ele
dolam, genellikle bu katlar oturumlardan sonra yrtlp atlmtr.
Bu nl listenin kayna konuunda kesin bir bilgiye sahip
olmadmza gre, ya o listedeki adaylarn, skra rgt aznlk
kanadnn bilgisi dnda parti aznlna mensup bir temsilci tarafndan nerildiini ve ondan sonra kongrede szl ve yazl olarak
dolatrldn ya da listeyi, daha sonra kendisinin nerdiini unutan, skra aznlk kanadna mensup birinin ortaya attn dnmek
zorundayz. kinci varsaym, aadaki nedenlerle, bana daha olas
grnyor : Daha kongrede, skra rgtnn aznlk kanad, hi
kuku yok ki, yolda Steinin adayln sempatiyle karlyordu (bkz:
elinizdeki bror); yolda Egorovun adaylna gelince aznlk bu
fikre kongreden sonra vard, buna hi kuku yok (nk, hem
Birlik Kongresinde, hem Skynetimde, hazrlk komitesinin, Merkez Ynetim Kurulu olarak onaylanmayndan esef duyulduu ifade edildi yolda [sayfa 274] Egorov hazrlk komitesi yesiydi). Bu
durumda, hazrlk komitesi yelerinin, Merkez Ynetim Kurulu yeleri haline dntrlmesini ngren ve anlald gibi zaten ortalarda dolaan bu fikrin, parti kongresinde de aznla mensup bir
ye tarafndan zel konumalarda ne srlm olmasn varsaymak doal deil midir?
Ama doal bir aklama yerine, yolda Martov ve yolda
Deutsch burada, kirli bir ey bir tertip, bir erefsizlik rnei, iftira
amacyla kastl olarak karlm yanl dedikodularn yaylmas,
228
V. . Lenin
grup kavgalar uruna yaplan sahtekarlk, vb. gibi bir ey grmekte kararlydlar. Bu hastalkl eilimler, gmen yaamnn salkl olmayan koullaryla ya da anormal bir sinirlilikle aklanabilir;
eer i, bir yoldan erefine kar aalk bir saldr noktasna
kadar vardrlmasayd, ben konuyu ele bile almazdm. Dnn:
Deutsch ve Martov yoldalar, doru olmayan bir ifadede, doru
olmayan bir sylentide, kirli ve eytanca niyetler kefetmekte, neye
dayanm olabilirlerdi? Onlarn hastalkl imgelerinin uydurduu resim, grne gre uydu: ounluk, aznln siyasal hatasn (tzn 1. maddesi ve oportnistlerle koalisyon) gstererek deil,
aznla kastl olarak yanl ya da sahte listeler atfetmek suretiyle iftira ediyordu. Aznlk, konuyu, kendi hatasna deil, ounluun kirli, erefsiz ve rezilce ilerine balamay ye tutuyordu. Koullar belirterek yukarda esasen gsterdiimiz gibi, doru olmayan bir ifadede eytanca niyetler aramak ok akl-dyd. Bu durumu yoldalar hakem kurulu da aka teslim etmi, herhangi bir iftira, herhangi bir eytanca niyet ya da rezilce herhangi bir ey grmemiti. Son olarak, parti kongresinde, seimlerden nce, skra
rgt aznlk kanadnn, bu yanl sylentiyle ilgili olarak ounlukla grmeye girimi olmas ve yolda Martovun, ounluu
oluturan 24 temsilcinin yapt bir toplantda okunan mektubunda kendi grn ifade etmi olmas gerei, bu durumu, [sayfa 275]
en ak bir biimde kantlamaktadr. Byle bir listenin kongrede
dolatrlmakta olduunu, skra rgtnn aznlk kanadndan gizlemek, ounluun aklndan hi bir zaman gemi deildir: yolda
Lenski bunu yolda Deutscha sylemitir (hakem kurulu kararna
baknz); yolda Plehanov bu liste hakknda yolda Zasulile
konumutur (yolda Plehanov bana, Zasulile konuulmuyor,
anlalan beni Trepovcu[51] sanyor demiti, daha sonra birok
kez yinelenen bu aka, aznln iinde bulunduu anormal heyecan gsteren belirtilerden bir bakasdr); ayrca ben, yolda Martova, verdii gvencenin (yani listenin kendisine ait olmad gvencesinin) benim iin yeterli olduunu (Birlik tutanaklar, s. 64)
syledim. Bunun zerine yolda Martov (eer doru anmsyorsam
yolda Staroverle birlikte) bize, Broya, aa-yukar u ekilde bir
not gnderdi: skra yazkurulunun ounluu, kendileri hakknda
sada-solda dolatrlan alaltc dedikodular rtmek zere, ounluun zel toplantsna katlmalarna izin verilmesini rica eder-
V. . Lenin
229
ler. Plehanovla ben, ayn kada yazdmz u yantla karlk verdk: Biz aalatc herhangi bir dedikodu iitmi deiliz. Eer yazkurulunun bir toplant yapmas gerekli grlyorsa, bu ayrca dzenlenmelidir. Lenin, Plehanov. ounluun o akam yapt toplantda, bunu 24 temsilciye anlattk. Olas btn yanl anlamalar
ortadan kaldrabilmek iin, aramzdan temsilciler seilmesine ve
bu temsilcilerin, konuyu Martov ve Starover yoldalarla grmesine
karar verildi. Seilen temsilciler, Sorokin ve Sablina yoldalar, gittiler ve zellikle, Martov ve Starover yoldalarn aklamasndan sonra hi kimsenin listeyi onlara atfetmediini, ayrca bu listeyi skra
rgt aznlk kanadnn ya da bu rgte bal olmayan kongre
aznlnn hazrlam olmasnn kesinlikle hi bir nem tamadn
bildirdiler. Her ey bir yana, kongrede bir soruturma aamaz ve
bu liste hakknda tm temsilcileri sorguya ekemezdik! Ama [sayfa
276] Martov ve Starover yoldalar, bununla tatmin olmadlar, bize,
resmi yalanlamay ieren bir mektup gnderdiler (bkz: Blm J).
24 kiilik ounluun toplantsnda bu mektubu, temsilcilerimiz
Sorokinle Sablina okudular. Grne gre, olay kapanm saylabilirdi listenin kaynann doru saptanm olduu (eer bunu
dert edinen biri varsa) anlamnda deil, aznl hrpalama ya da
herhangi bir kiiye iftira etme ya da grupu kavgalar uruna
sahtecilik yapma gibi bir niyetin szkonusu olmadnn tamamen anlald anlamnda, olay kapanm saylabilirdi. Ama yine
de Birlik Kongresinde (tutanaklar, s. 63-64) yolda Martov, hastalkl bir imgenin yaratt bu kirli iler yksn bir kez daha ortaya
att ve stelik doru olmayan baz ifadeler kulland (anlalan iinde bulunduu gerginlikten tr). Martov, listede bir bundcunun
bulunduunu syledi. Bu doru deildi. Hakem kurulunda konuan,
Stein ve Belov yoldalar dahil btn tanklar, listede yolda Egorovun bulunduunu sylemilerdi. Yolda Martov, listenin, dorudan anlama anlamnda bir koalisyon demek olduunu syledi.
Daha nce belirttiim gibi, bu da doru deildi. Yolda Martov,
skra rgt aznlk kanadndan kma (ve kongre ounluunu
bu aznlktan uzaklatrmas olas) baka herhangi bir liste, hatta
tahrif edilmi bir liste dahi bulunmadn syledi. Bu da doru
deildi, nk parti kongresindeki tm ounluk, yolda Martovla
hempasndan kma en az listeden haberdard; ve bu listeler
ounluun onayn almamt (Bkz: Liyadovla Gorinin bror).
230
V. . Lenin
Genel olarak yolda Martov bu listeye kar neden bu kadar

fke duymaktayd? nk liste, partinin sa kanadna doru bir
kaymann varln gsteriyordu. O sralarda yolda Martov, haksz
oportnizm sulamas feryadn basmaktayd, kendi siyasal tutumunun yanl gsterilmesinden duyduu fkeyi dile getiriyordu;
ama imdi herkes gryor ki, bu listenin yolda Martova ve yolda
Deutscha [sayfa 277] ait olup olmamas hi bir siyasal nem tayamazd; bu ya da baka bir listeden tamamen ayr olarak, onun tamamen dnda, sulama haksz deil doruydu, onun siyasal tutumunun nitelenii tamamen yerindeydi.
nl sahte liste hakkndaki bu zc ve yapay olayn sonucu udur:
1) Yolda Martovun, grup kavgalar uruna liste tahrifilii
yapmak gibi utan verici giriimler hakknda feryat ederek yolda
Gusevin erefine leke srmeye kalkmasn, Gorin ve Liyadov
yoldalarn adi diye nitelemelerine katlmamak elden gelmiyor.
2) Daha salkl bir hava yaratmak ve parti yelerini hastalkl taknlklar ciddiye alma zorunluundan kurtarmak iin, nc
kongrede tze, Alman Sosyal-Demokrat i Partisinin tznde bulunan bir maddenin konmas salk verilebilir. O tzn 2nci
maddesi yledir: Parti programnn ilkelerini ciddi lde ihlalden ya da onur krc hareketten sulu olan herhangi bir kii parti
yesi olamaz. yeliin devam edip etmemesi, Parti Merkez Yrtme Kurulunca toplantya arlan bir hakem kurulunca kararlatrlr. Hakemlerin yars ihrac isteyen kii tarafndan, ikinci yars
da ihrac istenen kii tarafndan gsterilir, bakan, parti Merkez Yrtme Kurulunca atanr. Hakem kurulunun kararna kar, denetim komisyonuna ya da parti kongresine bavurulabilir. Byle bir
kural, uluorta onursuzca davran sulamalarna girienlere (ya da
sylentiler yayanlara) kar, iyi bir silah olabilir. Eer byle bir kural
olsayd, btn bu tr sulamalar, o sulamann sahibi, sulayc rolyle partinin nne kp yetkili parti kurumundan bir karar istemedike, yakksz iftiralar olarak kalrd. [sayfa 278]
ubat-Mays 1904de yazld.
Mays 1904de Cenevrede kitap
halinde yaynland.
V. . Lenin
231
EKLER
BR ADIM LER K ADIM GER
N. LENNN ROSA LUXEMBURGA YANITI[52]
Yolda Rosa Luxemburgun, Neue Zeitin 42 ve 43nc

saylarnda yaynlanan yazs, benim partimizdeki bunalma ilikin
Rusa kitabmn eletirisidir. Alman yoldalarmzn, bizim parti yaznmzda gsterdikleri dikkate ve Alman sosyal-demokratlarna o
yazn tantma abalarna ancak teekkr edilir, ama hemen belirtmeliyim ki, Rosa Luxemburgun Neue Zeitdaki yazs okura benim kitabm deil, baka bir eyi tantlyor. Aadaki noktalardan
bu grlyor. rnein yolda Luxemburg, benim kitabmn, uzlamaz bir merkeziyetilik grnn ak ve ayrntl ifadesi olduunu sylyor. Yolda Luxemburg, bylece, benim, bir rgtlenme
sistemini, bir baka sisteme kar savunduumu kabul ediyor. [sayfa
V. . Lenin
235
Gerekteyse byle deil. Kitabimn ilk sayfasndan son sayfasna kadar, ben, makul herhangi bir parti rgt sisteminin basit
(elementary) ilkelerini savunuyorum. Benim kitabm, bir rgtlenme sistemiyle baka bir rgtlenme sistemi arasndaki farkla deil,
herhangi bir rgtlenme sisteminin parti fikriyle tutarl bir biimde
nasl korunacana, eletirileceine ve dzeltileceine ilikindir.
Rosa Luxemburg ayrca onun [Leninin] anlayna gre, Merkez
Ynetim Kurulu, btn yerel parti ynetim kurullarn rgtleme
hakkna sahiptir diyor. Gerekteyse byle deil. Benim bu konudaki grlerimin ne olduu, nerdiim parti rgtlenme tz
taslayla, belgesel olarak ortaya konabilir. O taslakta yerel ynetim kurullarn rgtleme hakkna dair herhangi bir ey yoktur. Bu
hak parti tzne, o tz hazrlamak zere parti kongresince
seilen komisyon tarafndan konmu ve kongre komisyonun metnini benimsemitir. Komisyonda, benim ve ounluk yanls bir
baka yenin yansra, kongre aznlndan ye daha vard; grld gibi, Merkez Ynetim Kuruluna yerel ynetim kurullarn rgtleme hakkn veren komisyonda stn olanlar, benim muhaliflerimdi. Yolda Luxemburg, iki ayr eyi birbirine kartrmtr. Birincisi, benim rgtlenmeye ilikin taslam, komisyonun deitirdii
taslakla ve kongrenin kabul ettii rgtlenme tzyle kartrmtr; ikincisi, tzn belli bir maddesine ilikin belli bir noktann savunmasn (o savunmada, ben hi bir ekilde uzlamaz deildim, nk genel kurulda komisyonun yapt deiiklie itiraz
etmedim), kongrece kabul edilen tze, daha sonraki kongre tarafndan deitirilinceye kadar bal kalnmas tezinin (gerekten
ar-merkeziyeti bir tez deil mi?) savunmasyla kartrmtr.
Kitabmda bu tezi (okurun hemen grebilecei gibi katksz blankici bir tez), gerekten olduka uzlamaz biimde savundum.
Yolda Luxemburg, benim grme, gre, Merkez Ynetim Kurulunun, [sayfa 282] partinin tek faal z olduunu sylyor. Gerekteyse byle deil. Byle bir gr hi bir zaman savunmadm.
Tam tersine muhaliflerim (ikinci parti kongresi aznl) yazlarnda, beni, Merkez Ynetim Kurulunun bamszln yeterince korumam olmakla, o kurulu, yurtdnda bulunan merkez yayn organnn yazkuruluyla parti konseyine baml hale getirmekle suladlar. Bu sulamalara kitabmda verdiim yantta, parti ounluunun, parti konseyinde stn olduu sralarda, konseyin, Merkez
281]
236
V. . Lenin
Ynetim Kurulunun bamszlna mdahale etme abasn hi

bir zaman gstermediini, ancak parti konseyi aznln silah haline geldii zaman, derhal byle bir mdahalede bulunduunu syledim. Yolda Rosa Luxemburg, Rus sosyal-demokratlar arasnda,
birleik bir parti gerei konusunda iki ayr fikir bulunmadn, tm
tartmann, merkeziyetiliin derecesi zerinde olduunu sylyor.
Gerekteyse byle deil. Eer yolda Luxemburg, ounluu oluturan birok yerel parti ynetim kurulunun nerilerini renme
zahmetine girseydi, bizim anlamazlmzn genel olarak, Merkez
Ynetim Kuruluyla merkez yayn organnn, parti kongresi ounluunun eilimini temsil edip etmemesi noktasi zerinde toplandn (ki bu benim kitabmda da aka grlebilir) hemencecik
grrd. Bu ar merkeziyeti ve katksz blankici istem hakknda, deerli yolda tek sz dahi sylemiyor; parann tme mekanik boyune-mesine, klece balla, krkrne itaate ve buna
benzer teki umaclara kar iddetle yaknmay ye tutuyor. Klece balln parti iin ok zararl olduu eklindeki derin fikri anlatt iin yolda Luxemburga kran borluyum, ama unu bilmek
isterim: Acaba yolda, partinin merkez kurullar olduu varsaylan
kurullara, parti kongresi aznlnn egemen olmasn olaan m
sayyor? Byle bir ey dnebilir mi? Herhangi bir partide byle
bir eyi hi grm mdr? Yolda Luxemburg, benim, Rusyada
var [sayfa 283] olan koullarn geni ve ar lde merkeziletirilmi
bir ii partisi kurulmasna elverili olduu grnn babas olduumu sylyor. Bir kez daha yanl. Kitabmn hi bir yerinde,
savunmak syle dursun, byle bir fikri dile dahi getirmedim. ne
srdm tez, daha baka bir eyi ifade etmitir ve ediyor: Ben,
var olan tm koullarn, parti kongresi kararlarna uyulmasn beklemeye elverili olduunu, bir parti kurumunun, zel bir evre tarafndan bastrlabilecei gnlerin geride kaldn syledim, bunda
srar ettim. Partimizdeki baz akademisyenlerin tutarszlk ve kararszlklarn bizzat gsterdiklerini, bunlarn kendi disiplin eksikliklerinin suunu Rus proletaryasnn zerine atmaya haklar olmadn,
kantlaryla ortaya koydum. Rus iiler, parti kongresi kararlarna
uyulmasn, birok vesileyle, tekrar tekrar dile getirmilerdir. Yolda
Luxemburgun, benim tezimin gereklik temeli hakknda tek sz
sylemeksizin, bu grn iyimser olduunu (karamsar diye
dnlmemesi gerekmez mi?) iln etmesine ancak glnr. Yol-
V. . Lenin
237
da Luxemburg, fabrikann eitsel etkisini gklere kardm iln

ediyor. Byle deil. Benim, partiyi bir fabrika olarak dndm
syleyen ben deildim, benim muhalifimdi. Onu hak ettii ekilde
alaya aldm ve bizzat onun szlerini kullanarak, fabrika disiplininin
iki deiik ynn birbirine kartrdn ortaya koydum. Ne yazk
ki, ayn kartrma yolda Luxemburg iin de szkonusudur.*
Yolda Luxemburg, devrimci bir sosyal-demokrat; kendini
snf bilinci tayan iilerin rgtyle zdeletirmi bir jakoben
diye tanmladm zaman, tutumumu, belki de muhaliflerimden
herhangi birinin yapabileceinden daha keskin bir biimde nitelemi olduumu sylyor. Bir yanl daha. Jakobencilik hakknda
ilk kez konumaya balayan ben deildim, P. Akselroddu. Bizim
partimizdeki eilimleri byk [sayfa 284] Fransz Devrimi gnlerinin
eilimlerine ilk benzeten oydu. Ben, yalnzca, benzetmeye, bugnk sosyal-demokrasinin devrimci ve oportnist kanatlara blnmesinin bir noktaya kadar, montanyarlar ve jirondenler blnmesine uygun dt anlamnda izin verilebileceini syledim. Parti
kongresinin onaylad eski skra, sk sk bu benzetmeyi yapmtr.
Eski skra, bu blnmeyi grd iin, partimizdeki oportnist kanada kar, Raboeye Dyelo eilimine kar savamtr. Rosa Luxemburg, burada, 18. ve 20. yzyldaki devrimci iki eilimin birbiriyle
karlatrlmasn, bu eilimlerin birbiryle zdeletirilmesiyle
kartryor. rnein, eer Jungfraunun Kk Scheidegg karsndaki yeri, drt katl bir evin iki katl bir ev karsndaki yeri gibidir
dersem, bu drt katl bir evi Jungfrau ile bir tuttuum anlamna
gelmez. Yolda Luxemburg, partimizdeki farkl eilimlerin, gereklere dayal tahlilini btn btn unutuyor. Oysa benim kitabmn
yardan fazlas, parti kongremizin tutanaklarna dayal olan byle
bir tahlile ayrlmtr; nszde de bu geree zellikle dikkati ektim.
Rosa Luxemburg, gerekte bizim partimizin temelini atm olan
kongremizi tmyle grmezlikten geliyor, partimizde bugnk durum hakknda konuuyor. Dncesiz bir giriim, demek gerek!
Hele hele kitabmda, belki yzlerce kez, muhaliflerimin parti kongresini grmezlikten geldiklerini ve byle yaptklar iin de btn
savlarnn gereklik temelinden yoksun kaldn zellikle belirt* Yanl Anlamalarmz balkl bror, Rosa Luxemburg Karl Marxa Kar yazsyla
karlatrnz.
238
V. . Lenin
tiime gre...
Yolda Luxemburg da ayn temel yanlgya dyor. Somut
anlamlarn yakalama zahmetine katlanmakszn, Rosa Luxemburg,
plak szckleri yineliyor. Tartmadaki gerek sorunu renmeksizin, ortaya baz umaclar atyor. Bana basma kalp szleri, genel
ilkelerle kavramlar, mutlak dorular yaktryor, benim zerinde
durduum pek kesin gereklere ilikin greceli dorular geitirmeye alyor. Sonra da reete trnden kalplara kar saldrya
geiyor ve [sayfa 285] Marxn diyalektiinden, yardm umuyor! Oysa
daha nceden imal edilmi kalplardan baka bir eyi iermeyen
ve diyalektiin abecesine kar kan yaz, deerli yoldan kendi
yazsdr. Bu abece, bize, soyut gerek diye bir ey olmadn,
gerein her zaman somut olduunu syler. Yolda Rosa Luxemburg, bizim partimizdeki savamn somut gereklerini, pek yukardan bir bakla grmezlikten geliyor ve ciddi olarak tartlmas
olanaksz sorunlar hakknda tumturakl sylevlere sapyor. Yolda
Luxemburgun ikinci yazsndan bir rnek daha almama izin verin.
Yolda Luxemburg, rgtlenme tznn yazl ekli, o tz
oportnizme kar azok keskin bir silah haline getirir yollu szm alyor, ama benim kitabmda hangi maddelerden szettiime,
kongrede hepimizin hangi maddelerden szettiimize, tek szckle deinmiyor; parti kongresindeki anlamazln ne olduuna,
benim tezimi kime kar ortaya attma hi mi hi deinmiyor;
onun yerine, bana parlamentolu lkelerdeki oportnizm hakknda
uzun bir sylev veriyor!! Ama Rusyadaki oportnizmin zel, zgn
trleri, orada oportnizmin ald farkl grnmler (ki kitabm buna
ilikindir) hakknda Luxemburgun yazsnda tek sz dahi gremiyoruz. Btn bu ok parlak savlarn sonucu udur: Parti Tz
kendi iinde [bunu anlayabilen beri gelsin!] oportnizme kar bir
silah olma kastn tamaz; partinin gerekte varolan devrimci proleter ounluunun, egemen etkisini kullanmasnn, da dnk
aracdr. Evet byle. Ama bizim gerekte varolan parti ounluumuzun nasl oluturulduunu Rosa Luxemburg sylemiyor; benimse kitabmda szn ettiim ey bunun ta kendisi. Rosa Luxemburg, benim ve Plehanovun, bu da dnk aracn yardmyla savunduumuz etkinin ne olduunu da sylemiyor. Yalnzca unu
eklemek isterim: ben hi bir zaman, hi bir yerde Parti Tznn
kendi iinde bir silah olduunu sylemek gibi bir samalk yap-
V. . Lenin
239
madm. [sayfa 286]

Benim grlerimin byle sunulmasna kar en iyi yant,
partimizdeki savamn somut gereklerini ortaya koymaktr. O zaman herkes, yolda Luxemburgun soyut beylik laflarnn ve kalplarnn somut gerekleri nasl yanl biimde sraladn, deerlendirdiini kolaylkla grebilecektir.
Bizim partimiz 1898 ilkyaznda, birok Rus rgtnn temsilcilerinin katld bir kongrede kurulmutur. Partiye Rus SosyalDemokrat i Partisi ad verilmi, Raboaya Gazeta[53] merkez
yayn organ yaplm, Rus Sosyal-Demokratlar. Yurtd Birlii (Union) Partinin d temsilcisi haline gelmiti. Kongreden ok ksa sre
sonra Parti Merkez Ynetim Kurulu [yeleri .] tutukland. Raboaya Gazeta, ikinci saysndan sonra yaynna son vermek zorunda
kald. Tm Parti, (ynetim kurullar diye bilinen) yerel parti rgtlerinin ekilsiz, dank bir yn haline geldi. Bu yerel ynetim
kurullar arasndaki tek ba, ideolojik ve yalnzca manevi bir bad.
Danklk, yalpalama ve blnmeler dnemi, bir kez daha ister
istemez bamza kt. Bat Avrupa partilerine bakla, bizim partimizde daha byk bir paray oluturan aydnlar, marksizmi yeni
bir moda olarak grdler. Bu moda, ksa sre iinde, bir yandan,
marksizmin burjuva gzyle eletirisine klecesine kaplanmaya,
bir yandan da salt sendikac bir ii hareketine (grevcilik-ekonomizm) karasevdal hale gelmeye yolat. Aydn oportnizmi ve proleter-devrimci eilimler arasndaki ayrlk, Yurtd Birliinde (Union)
blnmeye yolat. Yurtdnda yaynlanan Raboaya Mysl gazetesi ve Raboeye Dyelo dergisi (ikincisi daha hafif olmak zere) ekonomizmin grlerini ifade eder oldular; siyasal savamn nemini
azmsadlar, ve Rusyada burjuva-demokratik bir enin varln
yadsdlar. Marxn yasal eletiricileri Struve, Tugan-Baranovski,
Bulgakov, Berdyaev ve geri kalanlar btn btn saa kaydlar.
Avrupada hi bir yerde berntayncln [sayfa 287] mantksal sonucuna liberal bir grup kurulmas sonucuna Rusyada grld zere, bylesine ivecenlikle ulatn grm deiliz. Rusyada Bay
Struve, berntaynclk adna eletiriyle balad, Avrupa anlayyla
liberal Osvobojdeniye dergisini kurmaya vard. Yurtd Birliinden
(Union) kopan Plehanov ve arkadalar skra ve Zaryann kurucularndan destek grdler. Bu iki yayn organ (yolda Luxemburg
bile duymutur) partinin oportnist kanadna kar yl sren
240
V. . Lenin
gayet parlak bir kampanya, sosyaldemokrat dan, sosyal-demokrat jironda (ifade eski skraya aittir) kar at bir kampanya, Raboeye Dyeloya (Krievski, Akimov, Martinov ve tekilere)
kar bir kampanya, Yahudi bunduna, Rusyada bu eilimi evkle
destekleyen rgtlere (zellikle St. Petersburgdaki szmona i
rgt ve Voronej Ynetim Kuruluna) kar bir kampanya yrttler.
Gittike daha aka grld ki, ynetim kurullar arasndaki salt ideolojik ba yeterli deildi. Gerekten birlemi bir parti yaratma gerei, yani 1898de kendini ortaya koymu olan eyi gerekletirmek, giderek daha srarla belirginleti. Sonunda, 1902nin
bitiminde, ikinci parti kongresini toplamak zere bir Hazrlk Komitesi kuruldu. Daha ok Rusyadaki skra rgt tarafndan kurulan bu Hazrlk Komitesinde Yahudi bundun bir temsilcisi de vard.
1903 gznde, ikinci kongre, ensonu topland; kongre bir yandan
partinin resmen birlie kavumasyla, bir yandan da ounluk ve
aznlk olarak, ikiye blnmesiyle sonuland. Kongreden nce
byle bir blnme yoktu. Bu blnmeyi, ancak, kongredeki savamn ayrntl bir tahlili aklayabilir. Ne yazk ki, aznl destekleyenler (yolda Luxemburg dahil) byle bir tahlilden, vebadan kaar
gibi kayorlar.
Yolda Luxemburgun, Alman okura, pek garip biimde tantt kitabmda, ben, (400 sayfalk bir cilt tutan) kongre tutanaklarnn ayrntl tahliline 100 sayfadan daha fazla [sayfa 288] bir yer ayrdm.
Bu tahlil, temsilcileri, daha dorusu oylar (baz temsilcilerin bir,
baz temsilcilerin iki oyu vard) drt ana gruba ayrmam gerektirdi: 1) skrac ounluk skra eiliminden yana olanlar) 24 oy; 2)
skrac aznlk 9 oy; 3) merkez (bataklk diye de anlr) 10
oy; ve son olarak 4) skra-kartlar 8 oy. Toplam 51 oy. Kongredeki btn oylamalarda bu gruplarn oynad rol tahlil ediyorum
ve btn sorunlarda (program, taktikler ve rgtlenme sorunlarnda) kongrenin, iskraclarla skra-kartlar arasndaki savamn arenas olduunu, bataklkn da eitli zigzaglar yaptn kantlyorum.
Partimizin tarihini yle stnkr olsa dahi bilen herhangi bir
kii, bunun baka trl olamayacak olduunu bilir. Ama aznln
tm destekileri (Rosa Luxemburg dahil) bu savama, ok mtevazi bir tutumla, gzlerini yumuyorlar. Niin? nk bu savam,
aznln imdiki siyasal tutumunun btn btn yanl olduunu
V. . Lenin
241
aka ortaya koyuyor. Parti kongresindeki ekimenin bandan

sonuna kadar, dzinelerle sorunda, dzinelerle oylamada, iskraclar, skra-kartlaryla ve tartma konusu, daha somut hale geldike, sosyal-demokrat eylemin temel ilkelerini daha msbet biimde etkiledike, eski skrann durmu-oturmu planlarnn uygulamaya konmasna daha elle tutulur biimde deindike skrakartlarnn yannda yer alan bataklkla savatlar. skra-kartlar
(zellikle yolda Akimov ve St. Petersburg ileri rgtnn, Akimovla her zaman gr birliinde olan temsilcisi yolda Bruker,
hemen hemen her seferinde yolda Martinov ve Yahudi bundun
be temsilcisi) eski skra eilimini tanmaya karydlar. Bunlar, eski, ayr rgtleri savundular, o rgtlerin partiye tabi hale gelmesine, parti iinde kaynatrlp eritilmesine (Hazrlk Komitesi olay,
Yujni Raboi grubunun batakln nde gelen grubu datlmas, ve benzeri) kar oy kullandlar. Bunlar, merkeziyeti rgtlenme tzne (kongrenin 14nc oturumu) [sayfa 289] kar savatlar,
btn iskraclar, o zaman, rgtl gvenmezlie yolamakla,
olaanst durum yasas getirmekle ve benzeri dehet verici
eylerle suladlar. Btn iskraclar istisnasz, bu sulamalara gld; yolda Luxemburgun, imdi bu umaclar ciddiye almas hayli
dikkate deer. Sorunlarn ounda iskraclar kazand; yukardaki
rakamlardan aka grld zere, kongreye egemen oldular.
Ancak kongrenin ikinci yarsnda, daha az nem tayan konular
zerinde karara varld sralarda, iskra-kartlar stn geldi iskraclardan bazlar onlarla birlikte oy kulland. rnein programmzda btn dillerin eitliinin iln edilmesiyle ilgili olarak durum
buydu; bu noktada, iskra-kartlar Program Komisyonunu neredeyse yenik drmeyi ve kendi maddelerini kongreden geirmeyi baardlar. Tzn linci maddesi zerinde, iskra-kartlaryla
bataklk, Martovun maddesini sonuca gtrdkleri zaman da
durum buydu. Martovun maddesine gre, parti yeleri yalnzca
parti rgtlerine mensup olanlar (Plehanovla benim savunduumuz buydu) deil, ama parti rgtlerinin denetimi altnda alan
herkesti.*
* Yolda Kautsky, Martovun maddesinden yana; ne srd sav da, bunun daha
politik olduuydu. Her eyden nce, bu konu, bizim parti kongremizde politik davranma
asndan deil, ilke asndan tartlmtr. Akselrod, sorunu byle koymutu. kincisi,
242
V. . Lenin
Merkez Ynetim Kurulu ve merkez yayn organnn yazkurulu seimlerinde de ayn ey oldu. Salam ounluk 24 iskracdan oluuyordu; bu ounluk, yazkurulunun yeniden kurulmasna
ilikin, ok nceden hazrlanm plan gerekletirdi; alt eski yazkurulu yesinden seildi. Aznlk 9 iskracdan, merkezin 10
yesinden ve 1 iskra-kartndan oluuyordu (Yahudi bundu ve
Raboeye Dyeloyu temsil eden yedi teki iskra-kart, o tarihlerde
kongreden [sayfa 290] ekilmiti). Bu aznlk, seimlerden hi honut
kalmad iin, seimlerin teki ksmna katlmamaya karar verd.
Yolda Kautsky, daha sonraki ekimenin ana nedeni, yaz-kurulunun yeniden kurulmasdr, derken ok hakldr. Ama yolda Kautskynin, yolda yazkurulundan benim (aynen byle!) ihra
ettiim eklindeki gr, ancak, kongremiz hakknda kendisinin
hi bilgi sahibi olmad gereiyle aklanabilir. Her eyden nce
seilmemek, ihratan ok farkl bir eydir ve benim, kongrede,
herhangi bir kiiyi ihra etme gcm yoktu. kincis, yolda Kautsky, iskra-kartlaryla merkez ve skra yandalarndan ufak bir
blk arasndaki koalisyonun siyasal baz yanlar da ierdii ve
bunun seimlerin sonucunu ister istemez etkiledii gereinin
koku-sunu da almyor. Bizim kongremizde olup bitenlere kendi
arzusuyla gzn yummayan herhangi bir kii, grecektir ki, aramzda aznlk ve ounluk olarak yeni blnme, partimizin proleter-devrimci ve aydn oportnist kanat eklindeki eski blnmesinin
bir trnden baka bir ey deildir. Gerek budur ve hi bir aklama ve glp geme, bu gerei ortadan kaldramaz.
Ne yazk ki, kongreden sonra, yelie arlma konusu zerindeki kavga, ve blnmeyi yaratan ilkeleri glgelemitir: eski
yazkurulu yesi yeniden yelie arlmadka, aznlk merkez
kurumlarnn denetimi altnda alamayacan bildirmitir. Bu kavga iki ay srmtr. Kullanlan silahlar, boykot ve partinin engellenmesiydi. Oniki ynetim kurulu (konu zerinde grn syleyen ondrt ynetim kurulundan onikisi) bu savam yntemlerini
sert biimde knadlar. Aznlk, kendi grlerini skrada ortaya
koymalar yolunda Plehanovun ve benim yaptm teklifleri dahi
eer yolda Kautsky, Rus polis rejimi altnda, bir parti rgtne ye olmakla, yalnzca o
rgtn denetimi altnda almak arasnda bylesi byk bir fark olduunu dnyorsa
yanlyor. ncs, Rusyada bugnk durumu, Sosyalizmle Sava Yasas[54] gnlerinin
Almanyasndaki durumla karlatrmak, zellikle yanltcdr.
V. . Lenin
243
kabul etmedi. Yurtd Birliinin (League) kongresinde, i, merkez

kurullarnn yelerini kiisel hakaretler ve kfr (mstebitler, brokratlar, jandarmalar, yalanclar, vb., vb.) yamuruna tutmaya kadar vardrld. Merkez kurullarnn [sayfa 291] yeleri bireysel giriimi
bastrmakla, klece boyunemeyi, krkrne itaati, vb. gerekletirmeye almakla sulandlar. Plehanovun, aznln bu
savam yntemlerini anarist yntemler olarak niteleme abalar
yarar salamad. Bu kongreden sonra Plehanov, yeni bir r aan
Ne Yapmamal balkl yazsyla (skrann 52nci saysnda) bana
kar kt. Bu yazsnda Plehanov, revizyonizmle savan, mutlaka
revizyonistlerle sava demek olmadn syledi; herkes aka grmt ki, Plehanov bizim aznlmz kastediyordu. Plehanov, ayrca Rus devrimcisinin iinde ok fazla kklemi olan anarist
bireycilikle her zaman arpmann gerekli olmadn, zaman zaman baz dnler vermenin, o bireycilii yumuatmak ve blnmeden kanmak iin daha iyi bir yol olduunu syledi. Bu gr
paylaamayacam iin yazkurulundan ekildim ve aznlk yazkurulu mensuplar yelie arldlar. Bunu, Merkez Ynetim Kurulu
yeliine arlma sava izledi. Aznln merkez yayn organn,
ounluunsa Merkez Ynetim Kurulunu elde tutmas esasnda
dayal bar yapma nerim reddedildi. Sava devam etti; onlar ilke
olarak brokrasiye, ar merkeziyetilie, biimcilie, jakobenizme, veitzerizme (bana Rus Schweitzeri adn takmlard) ve benzeri umaclara kar savayorlard. Kitabmda btn bu sulamalar
alaya aldm, yaplanlarn ya yelie arlma kavgas olduunu ya
da (koullu olarak ilkelere ilikin bir ey saylacaksa) sylenenlerin oportnist, jirondist szlerden baka bir ey olmadn gsterdim. imdiki aznlk, yolda Akimovun ve bilinen teki oportnistlerin kongremizde, eski skrann tm yandalarnn merkeziyetiliine kar sylemi olduu eyleri yinelemekten baka bir ey
yapmyor.
Rusyadaki ynetim kurullar, merkez yayn organnn zel
bir grubun organ haline dntrlmesini, yelik zerine verilen
kavgalarn ve partideki skandaln organ haline [sayfa 292] dntrlmesini tiksintiyle karlamlardr; knamann en sertini dile getiren
birok nerge kabul edilmitir. Yalnzca daha nce ad anlan szmona St. Petersburg ileri rgt ve Voronej Ynetim Kurulu
(her ikisi de yolda Akimovun eilimini desteklemektedir), yeni
244
V. . Lenin
skrann eilimini ilkede doyurucu bulduklarn iln etmilerdir.

nc kongrenin toplantya arlmas istekleri daha da artmtr.
Partimizdeki savam ilk elden inceleme zahmetine katlanacak okur kolayca grecektir ki, somut ve pratik olarak, yolda
Rosa Luxemburgun ar merkeziyetilikten, merkeziletirmenin
derece derece gerekletirilmesi gereinden, ve benzeri eylerden
szetmesi kongremizle alay etmektir, soyut ve teorik olarak ise
(eer kii burada teoriden szedebilirse) szleri, marksizmi
bayalatrmaktan, marksist diyalektii bozmaktan, vb. baka bir
ey deildir.
Partimizdeki savamda en son aamay belirleyen ey,
ounluk mensuplarnn ksmen Merkez Ynetim Kurulundan atlmalar, ksmen ie yaramaz bir hi haline getirilmeleridir. (Bu, Merkez Ynetim Kurulunun kuruluunun deitirilmesinin,[55] vb.
sonucudur.) Parti Konseyi (ki eski yazkurulu yelerinin yeniden
yelie arlmalarndan sonra ayn biimde aznln eline gemitir) ve imdiki Merkez Ynetim Kurulu, nc kongrenin toplantya arlmas giriimlerinin tmn mahkm etmitir ve aznln baz yeleriyle kiisel pazarlk ve grme yolunu semektedirler. Bir kongre toplanmas iin harekete geme suunu ilemeye
cesaret eden rgtler rnein Merkez Ynetim Kurulunun bir temsilci organ datlmtr.[56] Parti Konseyi ve yeni Merkez Ynetim
Kurulu, nc kongrenin toplanmasna kar kampanya amtr.
ounluk Bonapartlk Kahrolsun sloganyla karlk vermitir
(bu, ounluk adna konuan yolda Galyorkann[57] brornn
baldr). Gittike, kongre toplanmasna kar savaan Parti kurumlarnn partiye kart, bonapart kurumlar olduunu iln eden
nergelerin [sayfa 293] says artmaktadr. Aznln ar merkeziyetilie kar ve zerklikten yana tm szlerinin ne kadar ikiyzlce
olduu uradan apak bellidir ki, benim ve teki yoldalarn kurduumuz, ounlua ait yeni yaynevi (ki yolda Galyorkann yukarda adn andm brorn ve daha baka brorleri basmtr)
partinin dnda bir kurulu olarak ilan edilmitir.[58] Bu yeni yaynevi,
ounluun, kendi grlerini yayabilecei tek olanaktr, nk
skrann stunlar onlara tmden kapanmtr. Ama durum bu
olduu halde ya da salt bundan tr Parti Konseyi, resmi olarak, bizim yaynevimize herhangi bir parti rgt tarafndan yetki
verilmedii gerekesiyle yukarda anlan karar almtr.
V. . Lenin
245
kinci kongrenin ald btn kararlarn, yapt btn seimlerin yok saylmasnn ve partiye kar sorumlu olan parti kurumlarnn, nc kongreyi toplama abasna kar atklar bu savan,
olumlu almalar ne kadar byk lde savsaklattn, sosyaldemokrasinin itibarna ne byk zarar verdiini, tm partinin maneviyatn ne kadar bozduunu sylemeye bile gerek yoktur. [sayfa
294]
1904 Eyllnn ikinci yarsnda yazld.

lk kez 1930da
Lenin Miscellany XVde yaynland.
Rusa metin Almancadan evrildi.
Collected Works,
Vol. 7, s.472-483.
246
V. . Lenin
AIKLAYICI NOTLAR
[1]
V. . Lenin, Bir Adm leri, ki Adm Geri (Partimizdeki Bunalm) yazmak
iin aylarca alm, Rus Sosyal-Demokrat i Partisinin (RSDPnin) kinci
Kongre tutanaklarn ve kararlarn, her temsilcinin yapt konumalar,
kongrede ortaya kan siyasal gruplar, Merkez Ynetim Kurulu ve Parti Konseyi
belgelerini batan sona, zenle incelemitir. rgtlenme sorunlarn ele ald
bu almada Lenin, menevik oportnizme ezici bir darbe indirdi. Kitabn tarihsel nemi, Leninin bu kitapta parti zerine marksist retiyi gelitirmesinde,
proleter devrimci partinin rgtlenme ilkelerini ayrntl bir biimde incelemesinde ve marksi+zm tarihinde ilk kez ii snf hareketi iin rgtn
nemini kmsemenin ne denli tehlikeli olacan gstererek, rgtlenme
konusundaki oportnizmin ayrntl bir eletirisini yapmasndadr.
Kitap, meneviklerin iddetli saldrsna yolat. Plehanov, Merkez [sayfa
295] Ynetim Kurulunun, kitapla hi bir ilikisi olmadn aklamasn istedi.
Merkez Ynetim Kurulundaki arabulucular, kitabn yaynlanmasn ve datlmasn nlemeye altlar.
Oportnistlerin abalarna karn Bir Adm leri, ki Adm Geri, Rusyadaki
ileri iiler arasnda geni lde yayld. Polis kaytlarna gre, Moskova,
Petersburg, Kiev, Riga, Saratov, Tula, Orel, Ufa, Perm, Kostroma, Sigri, avli
(Kovno Guberniyas) ve baka yerlerdeki tutuklamalar ve evlerin aranmas
srasnda kitabn nshalar bulundu.
Bir Adm leri ki Adm Geri, Lenin tarafndan 1907de (kitabn balk
V. . Lenin
247
sayfasnda 1908 yazlyd) Oniki Yl derlemesinde yeniden yaynland. Bu bask,

1904 orijinal basksnn Leninin el yazsyla karlatrlan tam metnini ve
yazarn 1907de yapt btn ekleri iermektedir. 3.
[2]
skra (Kvlcm) Leninin 1900 yl Aralk aynda yurtdnda kurduu,
tm Rusyada datlan ilk yasa-d gazete. Bu gazete, ekonomistlerin
yenilmesinde, dank sosyal-demokrat gruplarn birletirilmesinde ve Rus
Sosyal-Demokrat ii Partisi kinci Kongresinin hazrlanmasnda kesin ve etkin
bir rol oynad. Gazete, Rusyaya gizlice sokuluyordu. Polis basksndan tr
arlk Rusyas iinde devrimci bir gazete yaynlanmas olanakszd. Daha Sibiryada srgndeyken, Lenin, yurtdnda bir gazete yaynlama plann, btn
ayrntlaryla uygulamaya girimiti. Lenin, skrann ilk saysn 11 (24) Aralk
1900de Leipzigde kard. Bundan sonra Mnihde, Temmuz 1902den sonra
Londrada ve 1903 ilkyazndan balayarak da Cenevrede yaynlad.
skra yazkurulunda V. i. Lenin, G. V. Plehanov, Y. O. Martov, P. B. Akselrod,
A. N. Potresov ve Z. . Zasuli vard. Gazetenin ilk gnlerde sekreteri . G.
Smdovi-Lemand. Daha sonra, 1901 ilkyaznda N. K. Krupskaya yazkurulu
sekreteri oldu. Krupskaya: ayn zamanda, skrann Rusyadaki sosyal-demokrat
rgtlerle yazmalarn da ynetiyordu. Lenin, yazkurulunun fiili bakan ve
skrann her trl giriiminin yneticisiydi. skrada yazd yazlar, partinin
kurulmasyla, Rus proletaryasnn snf savamyla ilgili btn temel sorunlar
ve uluslararas sahnedeki belli-bal olaylar ele alr.
skrann izgisini benimseyen RSDP gruplar ve ynetim kurullar, St.
Petersburg, Moskova ve Samara dahil, Rusyann birok kentinde kurulmutu.
skra rgtleri, Leninin eittii profesyonel devrimciler tarafndan kuruluyor
ve onlarn ynetimi altnda alyordu. [sayfa 296]
skra yazkurulu, Leninin giriimiyle ve dorudan katlmasyla partinin
program taslan hazrlad (gazetenin 21inci saysnda yaynlanmtr) ve 1903
yl Temmuz-Austos aynda toplanan RSDP kinci Kongresini dzenledi.
O zamana kadar Rusyadaki yerel sosyal-demokrat rgtlerin ou skra
ile iliki kurmuIard. Onun taktiklerini, programn ve rgtlenme plann
benimsiyorlar, skray nder organ kabul ediyorlard. kinci Kongre, zel bir
kararla, partiyi kurma urundaki savamda oynam olduu nemli rol
belirterek, skray, RSDPnin merkez yayn organ kabul etti.
kinci Kongre skrann yazkuruluna, Lenin, Plehanov ve Martovu,
semiti. Eski alt yazkurulu yesinin kurulda kalmasnda direncin Martov,
kongrenin kararna karn, yazkurulunda almay kabul etmedi ve gazetenin
46-51inci saylar Leninle Plehanov tarafndan yaynland. Bundan sonra
Plehanov, meneviklerden yana bir tutum taknd ve parti kongresinin semeyerek grevden uzaklatrd btn eski menevik yazkurulu yelerini kurula
arlmasn istedi. Lenin buna raz olmad ve 19 Ekim (1 Kasm) 1903te
yazkurulundan ekildi; Merkez Ynetim Kuruluna seildi ve menevik oportnistlere kar savamn buradan yrtt. skrann 52nci saysn tek bana
Plehanov yaynlad. 13 (26) Kasm 1903te kendi bana hareket eden ve
kongreye meydan okuyan Plehanov, eski menevik yeleri yazkuruluna ald.
skrann 52nci saysndan itibaren menevikler, skray kendi organlar haline
248
V. . Lenin
getirdiler. Artk bolevik eski skrann yerini, menevik yeni skra almt. - 8.
[3]
Pratik i adyla da bilinen menevik M. S. Makadziyubun takma
ad. - 12.
[4]
1902 konferans, RSDP ynetim kurullar ve rgtleri temsilcilerinin
toplantsyd; 23-28 Mart (5-10 Nisan) tarihleri arasnda Belostokta yaplmt.
Ekonomistler ve onlar destekleyen bundcular, konferans RSDPnin ikinci
kongresi haline evirmeye niyet etmilerdi. Bylece, Rus sosyal-demokrasisi
iinde kendi durumlarn glendirmeyi, skrann artan etkisini krmay umuyorlard. Bu giriim, gerek konferansn bir bakma snrl bir yapya sahip olmas (Rusyada faaliyet gsteren rgtlerden yalnzca drt RSDP rgt
konferansta temsil edilmekteydi), gerek ortaya kan derin gr ayrlklar
nedeniyle baarya ulaamad. zellikle bir skra temsilcisi, byle bir
konferansn parti kongresinde dntrlmesine iddetle kar kt, bunun
iin yetkili ve hazrlkl olunmadn gstermeye alt. Konferans, partinin
ikinci kongresini [sayfa 297] toplamak zere bir hazrlk komitesi seti. Ama
konferanstan ksa sre sonra, katlanlarn ou ve hazrlk komitesi yelerinden
ikisi polis tarafndan tutukland. Bunun zerine, Kasm 1902de, RSDP Petersburg Ynetim Kurulu, Rusyadaki skra rgt ve Yujni Raboi grubunun temsilcileri Pskovda biraraya geldiler, ikinci parti kongresini toplama almalarn
yapmas iin yeni bir hazrlk komitesi setiler. - 13.
[5]
Bund (Litvanya, Polonya ve Rusya Genel Yahudi iler Birlii)
1897de Vil-nada Yahudi sosyal-demokrat gruplarnn yapt bir kongrede
kuruldu; daha ok bat Rusya blgesindeki yar-proleter Yahudi zanaatkarlarn
birliiydi. Bund, RSDPnin Birinci Kongresinde (Mart 1898), zellikle Yahudi
proleterleri ilgilendiren sorunlarda bamsz, zerk bir rgt olarak partiye
katld.
Bund, Rus snf hareketine milliyeti ve ayrlk eilimleri tad. RSDPnin
ikinci Kongresi, Bundun, Yahudi proletaryann tek temsilcisi olarak kabul
edilme isteini reddettikten sonra, Bund, partiden ekildi. 1906da, Drdnc
(Birlik) Parti Kongresinin karar zerine, Bund yeniden partiye katld. Parti
iinde bundcular her zaman oportnist kanad (ekonomistleri, menevikleri
ve tasfiyecileri) desteklediler, boleviklere kar savatlar. -16.
[6]
Raboeye Dyelo (i Davas) Nisan 1899dan ubat 1902ye kadar
ekonomistlerin Cenevrede dzensiz aralklarla yaynladklar bir dergi. Dergi,
Yurtdndaki Rus Sosyal-Demokratlar Birliinin yayn organyd. ift olmak
zere 12 say yaynlanmtr. Raboeye Dyelo, berntaync eletiri zgrl
slogann benimsedi, Rus sosyal-demokrasi hareketinin taktik ve rgtlenme
sorunlarnda oportnist bir tutum taknd, kyllerin devrimci potansiyelini
yadsd. Raboeye Dyelo grubu, ii snfnn siyasal savamn iktisadi savamna baml klmak eklindeki oportnist dncenin propagandasn, yapt,
ii hareketinin kendiliindenliine tapnma lsnde baland ve ii snf
partisinin nder roln yadsd. RSDPnin ikinci Kongresinde, Raboeye Dyelo,
partinin ar sa, oportnist kanadn temsil etti. -16.
[7]
Yujni Raboi (Gneyli i) Rusyann gneyinde 1900 gznde,
ayn ad tayan yasa-d bir gazetenin evresinde oluan sosyal-demokrat
V. . Lenin
249
bir gruptu.
Ekonomistlerin tersine, Yujni Raboi grubu, proletaryann siyasal savamn ve otokrasinin devrilmesini balca dev sayyordu. Tethiilie karydlar, devrimci bir yn hareketini gelitirme gereini savundular ve Rusyann gneyinde geni bir devrimci [sayfa 298] eyleme giritiler. Ayn zamanda, liberal burjuvazinin roln ar abartyorlar, kyl hareketinin nemini
ise grmezlikten geliyorlard. Btn devrimci sosyal-demokratlar skra
evresinde birletirerek merkezi marksist bir parti kurmaya dnk skra
planna karlk Yujni Raboi grubu, partiyi, blgesel sosyal-demokrat birlikler
kurarak ortaya karma plann nerdi. Grup, bu plan uygulamak zere, Aralk
1901de Gney Rusyadaki parti ynetim kurullarn ve rgtlerini bir konferansta biraraya getirdi. Bu konferansta RSDPnin Gney Ynetim Kurullar ve
rgtleri Birlii kuruldu, Yujni Raboi de bu birliin yayn organ olarak kabul
edildi. Ancak (grubun tm rgt plan gibi) bu giriimin de pratik olmad
ortaya kt ve 1902de giriilen toptan tutuklama hareketi zerine Birlik kt.
Austos 1902de, Yujni Raboi grubunun tutuklanmam yeleri, Rus sosyaldemokrasisinde birlii yeniden kurmak zere ortak aba harcanmas amacyla,
skra yazkuruluyla grmelere baladlar. Rus sosyal-demokrasisinin gcn
pekitirmesinde, grubun skrayla dayanma iinde olduunu bildiren
aklamas ok yararl oldu. Kasm 1902de Yujni Raboi grubu, ikinci parti
kongresinin toplanmas hazrlklarn dzenlemek zere Rusyadaki skra
rgtyle, St. Petersburg Ynetim Kuruluyla ve RSDP Kuzey Birliiyle ibirlii
yapt ve hazrlk komitesine katld. Ancak o dnemde bile Yujni Raboi grubu
tutarl bir devrimci tutum taknamad.
RSDPnin kinci Kongresi, teki btn gruplar, bamsz sosyal-demokrat
gruplar ve rgtler gibi Yujni Raboi grubunun da datlmasna karar verdi. 16.
[8]
Yurtd Rus Devrimci Sosyal-Demokrat Birlii Ekim 1901de Leninin
giriimiyle kuruldu. Grevi, devrimci sosyal-demokrasi fikirlerini yaymak,
cenki bir sosyal-demok-rat rgt kurulmasna yardmc olmakt. Tzne
gre, Birlik, skrann yurtd blmyd. Birlik, darda yaayan Rus sosyaldemokratlar arasnda skraya taraftar kazand, gazeteye maddi yardmda
bulundu, Rusyaya sokulmasn dzenledi ve popler marksist yaptlar yaynlad. kinci Parti Kongresi, Birlii, yurtdndaki tek parti rgt olarak onaylad
ve ona Parti Ynetim Kurulu statsn verdi, Birliin, Merkez Ynetim Kurulunun klavuzluu ve denetimi altnda almasn kararlatrd.
kinci Parti Kongresinden sonra, menevikler, Birlik iinde salamca yerletiler, Lenine ve boleviklere kar savaa giritiler. Ekim 1903te yaplan
kinci Birlik Kongresinde menevikler, RSDPnin kinci Kongresinde kabul
edilen parti tzyle ters den bir [sayfa 299] birlik tzn onayladlar.
O tarihten itibaren Birlik, meneviklerin kalesi haline geldi; 1905e kadar
varln srdrd. -16.
[9]
Borba (Savam) Grubu 1900 yaznda Pariste dodu. Gruba, D. B. Riyazanov, Y. M. Steklov ve E. L. Gurevi nderlik ediyordu. Grup, Borba adn
1901de ald. Grup, marksist devrimci teoriyi, doktriner ve skolastik bir ynde
250
V. . Lenin
yorumlayarak arptt ve Leninin partinin kuruluuna ilikin rgtlenme ilkelerine kar dmanca bir tutum taknd. Grup, sosyal-demokrat gr ve taktiklerden uzaklat, partiyi datc nitelikte eylemlere giritii, Rusyadaki
sosyal-demokrat rgtlerle hi bir temas olmad iin, kinci Kongreye
arlmad. kinci Kongrenin kararyla grup datld. - 23.
[10]
Pavlovi, RSDPnin kinci Kongresi Hakknda YoldaIara Mektup,
Cenevre, 1904. - 24.
[11]
Raboaya Mysl (ilerin Dncesi) Bir ekonomistler grubuydu,
ayn ad altnda bir de gazete yaynlad. Gazete Ekim 1897den Aralk 1902ye
kadar, 16 say kt.
Raboaya Mysl, oportnist grleri gayet itenlikle savundu: ii snf
hareketinin siyasal savamna kar kt, tek tek nemsiz reformlar ve daha
ok ekonomik reformlarda srar ederek, ii snf hareketinin amalarn
snrlad. Hareketin kendiliindenliini savunarak, bamsz bir proletarya
partisi kurulmasna kar durdu, devrimci teori ve bilincin nemini kmsedi,
sosyalist ideolojinin, kendiliinden gelieceini ne srd. -33.
[12]
15 Ocak 1904 tarihli skrann 52nci saysnn Ekinde, menevik
yazkurulu, eski ekonomistlerden A. Martinovun boleviklerin rgtlenme
ilkelerine kar kan ve Lenine saldran bir yazsn yaynlad. Martinovun
yazsna dlen bir notta, skra yazkurulu, yazarn baz dncelerine resmen
katlmamasna karn, yaznn tmne katldn ve Martinovun temel
nermeleriyle gr birliinde olduunu belirtmitir. 37
[13]
Ekonomizm Yzyln dnmnde Rus sosyal-demokrasi hareketi
iinde grlen oportnist bir eilim. Ekonomistler, arla kar siyasal savam
esas olarak liberal burjuvazi tarafndan yrtlmesi gerektii kansndaydlar.
ilerinse, daha iyi alma koullar, daha yksek cretler, vb. iin yalnzca
iktisadi savam vermekle yetinmeleri gerektiini dnyorlard. Partinin
nder roln ve ii snf hareketi iindeki devrimci teorinin anlam ve nemini
yadsyan ekonomistler, ii snf hareketinin, kendiliinden gelimesinin
zorunlu olduunu iddia ederlerdi. Lenin Ne Yapmal? adl yaptnda ekonomizmi yerden yere vurur. (Bkz: V. Lenin, Ne Yapmal?, Sol Yaynlar, Ankara,
1977.) -48. [sayfa 300]
[14]
Otrezki 1861de Rusyada serfliin kaldrlmas zerine, toprak
sahiplerinin kyllerden ald toprak paralar. -48.
[15]
Bu, btn topran genel yeniden datmn (orni peredel) ifade eden
ve arlk Rusyasnda kyller arasnda ok yaygn olan sloganlardan biri. - 49.
[16]
Jorecilik Fransz Sosyalist Partisinde sa reformcu kanada nderlik
eden Fransz sosyalist Jean Jaursnin adndan gelen siyasal eilim. Joreciler,
eletiri zgrl isteme grnm iinde, temel marksist nermeleri
deitirmeye kalktlar ve burjuvaziyle ibirliini savundular. -73.
[17]
Zemliya i Volya (Toprak ve zgrlk) 1876 gznde St. Petersburgda
devrimci narodnikler tarafndan kurulan bir rgt. yeleri arasnda Mark ve
Olga Natanson, G. V. Plehanov, O. V. Aptekman, S. M. Karavinski, S. L.
Perovskaya, A. D. ve A. F. Mihaylov da vard. Zemliya i Volya grubu, Rusyadaki
kylleri balca devrimci g olarak gryor ve kylleri arla kar isyan
V. . Lenin
251
ettirmeye alyordu. Bu rgtn mensuplar, birok Rus guberniyasnda

(illerde), Tambovda, Voronejde ve baka yerlerde, devrimci bir eylem yrttler.
Kyller arasnda ajitasyon almalar yapmak amacyla rgtn yeleri,
bata Volga boyu ve Rusyann verimli orta blgeleri olmak zere tarmsal
alanlarda krsal merkezler kurdular. iler ve renciler arasnda da altlar.
Baz ii evreleriyle ba kurmalarna karn, Zemliya i Volya, tpk teki
narodnik grupuklar gibi, ii snfnn nc roln yadsd iin, ii snf
hareketine nderlik edemedi. Ayrca siyasal savamn, olsa olsa devrimcilerin
enerjisini gerek yolundan saptraca ve halkla olan balarn zayflatabilecei
grnde olduklar iin, siyasal savamn nemini anlayamadlar.
Kyller arasndaki devrimci almalarn baarszla uramas ve
hkmetin gittike artan basks karsnda, yelerinin ounluu, amalarna
ulamak iin balca yol olarak siyasal tethie dnmeye balad. Bu konuda
keskin anlamazlklar kt ve 1879 Hazirannda Zemliya i Volya ikiye blnd:
Eski taktikleri destekleyenler (ba Plehanov ekiyordu) orni Peredel (Genel
Yeniden Datm) ad verilen bir rgt olutururken, tethii savunanlar da
(A. . Zelyabov ve tekiler) Narodnaya Volyay kurdular. - 75.
[18]
Narodnaya Volya (Halkn radesi) Bu grup, Zemliya i Volyann
blnmesi zerine, 1879 Austosunda narodnik tethiilerin gizli siyasal rgt
olarak kuruldu. A. . Zelyabov, A. D. Mihaylov, [sayfa 301] M. F. Frolenko, N. A.
Morozov, Vera Figner, Sofya Perovskaya, A. A. Kviyatkovski ve daha baka
kiileri kapsayan yksek bir kurulun ynetimindeydi.
Narodnaya Volya, bir yandan narodnik topik sosyalist fikirlere inanrken,
temel ama olarak mutlakiyetin yklmas ve siyasal zgrln elde edilmesi
iin siyasal savamn gereine inanyordu. Lenin yle yazmt: Narodnaya
Volya yeleri, siyasal savama girerek ileriye doru bir adm atmlardr, ama
bu savam sosyalizmle birletirmeyi baaramamlardr. (Lenin, Selected
Works, Vol. 8, s. 72).
Narodnaya Volya, arlk mutlakiyetine kar kahramanca bir sava verdi.
Ama aktif kahramanlar, pasif halk ynlar yanl teorisini izleyerek, toplumu yeniden kurmay, halkn katks olmakszn, srf kendi abasyla ve bireyci
tethile gerekletirmeyi umdu. Aleksandr Ilnin 1 Mart 1881de katledilmesinden sonra, vahiyane misillemelerle ve lm cezalaryla hkmet, bu grubun varlna son verdi. 1880ler boyunca rgt yeniden canlandrma giriimleri baarszla urad.
Narodnaya Volyann yanlglarn, topik programn eletirirken Lenin,
bu grubun yelerinin arla kar kiisel kar gtmeyen abalarn, tekniklerini
ve gayet salam biimde merkeziletirilmi rgtlerini saygyla anar. - 75.
[19]
Manilovizm Gogoln l Canlarndaki Manilovun adndan gelir.
Kendini beenmilik iinde gnl rahatl, bo duygusal dler, ilkesiz darkafallk demektir. - 78.
[20]
Burada, 1900deki Hamburg duvarclar grevi srasnda, zgr Duvarclar
i Birlii yelerinden 122sinin, ii birlii merkezinin buyrultusunu ineyerek
para bana i yapmalar olayna deiniliyor. Hamburg Duvarclar i Birlii,
252
V. . Lenin
sosyal-demokrat yelerin grev krc davranlar hakknda, blge sosyal-demokrat parti ubesine ikayette bulunmu ve Alman Sosyal-Demokrat Partisinin bu konuda karar almasn istemiti. Alman Sosyal-Demokrat Partisi
Merkez Yrtme Kurulu tarafndan kurulan bir onur kurulu, bu sosyal-demokratlarn davranna yermi, ama partiden karlmalar nerisini geri
evirmitir. - 82.
[21]
S. Zborovski (Kosti) tarafndan kaleme alnan ve kongre tarafndan
ve kongrece geri evrilen parti tznn birinci maddesiyle ilgili nerge
yleydi: Parti programn kabul eden, herhangi bir parti rgtnn klavuzluu altnda partiye yardm eden ve mali katkda bulunan kii, parti yesi
saylr. - 87.
[22]
RSDPnin ikinci kongresinde skra rgtnn 16 yesi vard; [sayfa
302] Leninin nderliindeki 9 bolevik, Martovun nderliindeki 7 menevik.
- 100.
[23]
van vanovi ve van Nikiforovi N. Gogoln vap vanovi, van
Nikiforovile Nasl Tartt yksndeki kahramanlar. - 102.
[24]
Augen Ahrlar Ahlakszln ve pisliklerin ygld yer anlamna
kullanlr. Yunan mitolojisine gre, Augeanin ahr 30 yl temizlenmeden
braklm ve Heraklis tarafndan bir gnde temizlenmitir. - 103.
[25]
Alman Sosyal-Demokrat Partisinin kongresi 6-12 Ekim 1895 tarihleri
arasnda Breslauda topland. Kongrenin dikkati 1894 Frankfurt kongresinin
kararna uygun olarak kurulan tarm komisyonunun nerdii tarm program
tasla zerinde toplanmt. Tarm program tasla, nemli yanlglar ieriyordu; zellikle proletarya partisini tm halkn partisi haline dntrme
eilimini yanstyordu. Program, yalnzca oportnistler deil, August Bebel ve
Karl Liebknecht de savunmu ve 1895 kongresinde bu yzden partili yoldalar
tarafndan knanmt. Tarm program kongrede Karl Kautsky, Clara Zetkin
ve birok baka sosyal-demokrat tarafndan eletirildi. Komisyon tarafndan
ne srlen program, byk bir ounlukla (63e kar 158 oyla) geri evrildi.
- 108.
[26]
Bunlar Goethenin Faustunda Margaretanin szleridir (Margareta,
Faustu, Mephistophelesle arkadalndan tr knamaktadr.) Clara Zetkin
bu szleri Alman sosyal-demokrat kongresinde, belleinden aktarmt. - 109.
[27]
Arakeyev, A. A. 18. yzyln sonuyla, 19. yzyln balarnda yaam
gerici bir Rus devlet adam. Arakeyev ad, azgn bir polis zulm ve kaba kuvvet dnemini simgeler. - 117.
[28]
Osvobojdeniye (Kurtulu) 1902 Haziranindan 1905 Ekimine kadar,
P. B. Struvenin ynetimi altnda, yurtdnda yaynlanan onbe gnlk gazete.
Bu gazete, Rus liberal-monarist burjuvazisinin organyd. 1903de, gazetenin
evresinde liberal-monaristler toplandlar ve (1904 Ocak aynda) liberal-monarist Osvovobjdeniye Birliini kurdular. Bu Birlik 1905 Ekimine kadar yaad.
Birliin yeleri Zemstvo anayasaclaryla birlikte, Rusyadaki balca burjuva
partisi olan ve 1905te kurulan Kadet Partisinin ekirdeini oluturdular. 164.
[29]
Lenin burada, ekonomist Akimovun, RSDP ikinci kongresinde prog-
V. . Lenin
253
ram zerindeki grmelerde yapt iki konumaya deiniyor. skrann program taslana kar Akimovun ne srd itirazlardan biri, programn
proletarya szcn yaln [sayfa 303] (nominative) halde deil, ismin
(genitive) halinde (rnein proletaryann partisi) kullanmasyd. Akimov, bunun, partiyi proletaryann stne ykseltmek demek olduunu iddia ediyordu.
- 168.
[30]
Montanyar ve Jirond 18. yzyln sonunda, Fransz burjuva devrimi
srasnda, burjuvazinin iki siyasal grubu. Montanyarlar ya da Jakobenler, o
zamann devrimci snf olan burjuvazinin, mutlakiyetle feodal sistemin
kaldrlmasndan yana olan daha kararl temsilcilerine verilen add. te yandan,
Jirondenler, devrimle kar-devrim arasnda yalpalyorlard. Politikalar,
monariyle uzlama politikasyd.
Lenin sosyalist Jirond deyimini, sosyal-demokrat hareket iindeki oportnist eilim iin, Montanyar ya da proleter Jakoben terimini ise devrimci
sosyal-demokratlar iin kullanyordu. 179.
[31]
Voronej komitesi ve St. Petersburg ileri rgt, ekonomistlerin
elindeydi. Bunlar, Leninin skrasna ve marksist bir parti kurulmasna
karydlar. 181.
[32]
. Merkez Ynetim Kurulunun bu yeni yesi, 1903 Eyllnde Rusyadan
Cenevreye gelen F. V. Lengnikdi. 192.
[33]
Zarya (afak) skra yazkurulu yelerinin 1901-1902de Stuttgartta
yaynladklar marksist bilimsel ve siyasal dergi. Zarya, enternasyonal revizyonizmi ve Rus revizyonizmini eletirmi ve marksizmin teorik nermelerini
savunmutur. Gazete, Leninin u yazlarn yaynlamtr: Zemstvo Zalimleri
ve Liberalizmin Aniballeri, Tarm Sorunu ve Bay Eletirmenler (Tarm
Sorunu ve Marxn Eletirilerinin ilk drt blm), Rus Sosyal-Demokrasisinin
Tarm Program. Gazete ayrca Plehanovun u yazlarn yaynlamtr:
Eletirmenlerimizi Eletiri. Blm: I. Bay P. Struve, Toplumsal Gelime Marksist Teorisini Eletirici Rolnde, Kant, Kanta Kar ya da Bay Bernsteinin
Vasiyeti. 192.
[34]
Muhtemelen Cenevrenin iki d semti: Carouge ve Cluse. ounluun
ve aznln destekilerinin oturduu yerler. 213.
[35]
Sobakevi Gogoln l Canlarndan bir karakter. 213.
[36]
Ortodoks Menevik Liyabov Akselrodun kulland takma ad. 214.
[37]
Bazarov Turgenyevin Babalar ve Oullarnn ba kahraman. 216.
[38]
skra, n 53te, Leninin skraya Mektupuyla (Collected Works, Vol.
7, s. 115-118) birlikte, Plehanovun yazd, yant niteliinde bir de bayaz
yaynlad. Lenin, szkonusu mektubunda, boleviklerle menevikler arasndaki
ilke ayrlklarnn gazetede enine-boyuna tartlmasn nermiti. Plehanov,
bu ayrlklar [sayfa 304] teorik siyasete zg basit kavgalar diye niteleyerek
bu tartmay kabul etmedi. 217.
[39]
Revolutsionnaya Rossiya (Devrimci Rusya) lkin Rusyada SosyalistDevrimciler Birlii tarafndan 1900n sonunda yaynlanan yasad sosyalistdevrimci bir gazeteydi. Ocak 1902den Aralk 1905e kadar yurtdnda (Cenevrede) Sosyalist-Devrimci Partinin resmi organ olarak karld. 217.
254
V. . Lenin
[40]
Meneviklere Merkez Ynetim Kurulunun Ultimatomu 12 (25) Kasm
1903te akland. Lenin, 22 Ekim (4 Kasm) 1903te Merkez Ynetim Kuruluna
bir mektup gndererek meneviklere u nerilerde bulunulmasn istemiti
1) Merkez yayn organnn yazkurulundaki eski ynetmenlerden nn
yelie arlmas; 2) Yurtd Birliinde (Leauge) statkoya dnlmesi; 3)
parti konseyinde meneviklere bir yelik verilmesi. Bu koullar, Merkez
Ynetim Kurulunun uzlatrmac yelerince desteklenmedi. Szkonusu
mektupta Lenin, mektubunda ana hatlarn izdii ve onaylanmasn nerdii
ultimatomun (yani Merkez Ynetim Kurulunun onlara verebilecei pratik
dnleri gsteren belgenin) koullarn belirtmi, ancak bu koullarn kar
tarafa bildirilmesinin geciktirilmesini istemiti: 1) Yazkuruluna, eski
yazkurulunun drt yesinin alnmas; 2) Merkez Ynetim Kuruluna, bizzat
kurulun seecei, muhalefete mensup iki yenin alnmas; 3) Yurtd Birliinde
statkoya dnlmesi; 4) Parti Konseyinde meneviklere bir yelik verilmesi.
Eer ultimatom kabul edilmezse diye yazyordu Lenin, bu sonuna kadar
sava demek olacaktr. Ek bir koul: 5) ikinci parti kongresindeki ve kongreden
sonraki ekimelere ilikin her trl dedikodunun, kavgann ve konumann
sona erdirilmesi. (Collected Works, Vol. 34, s. 187.) Leninin bu nerileri (ek
koul hari), Merkez Ynetim Kurulunun uzlamac yeleri tarafndan bir
lde yumuatld.
Ultimatomun ertesi gn, menevikler, Plehanovdan da grdkleri byk
yardmla, skrann eski yneticilerini, merkez yayn organnn yazkuruluna
ye olarak ardlar, Merkez Ynetim Kurulunun ultimatomunu reddettiler
ve parti ounluuna kar ak bir savaa giritiler. 219.
[41]
Y Parti konseyinde, merkez yayn organnn temsilcisi olan, daha
sonra Merkez Ynetim Kuruluna ye olarak arlan L. . Galperinin takma
ad. Bu ye uzlamac bir tutum taknmtr. 220.
[42]
Burada, yasal marksizmin balca temsilcilerinden olan Piyotr
Struveye ve onun Rusyann ktisadi Gelimesi Konusu zerine [sayfa 305]
Eletirici Szler (1894) adl kitabna deiniliyor. Bu ilk kitabnda Struvenin,
burjuvaziyi savunan dnceleri aka farkediliyordu. Lenin, 1894de, St.
Petersburgdaki bir marksist gruba okunan Burjuva Yaznnda Marksizmin
Yansmas balkl yazsnda, Struvenin ve teki yasal marksistlerin grIerine saldrd. Lenin bu yazsn 1894n sonunda, 1895 banda Narodizmin
ktisadi erii ve Bay Struvenin Kitabndaki Eletirisi (Collected Works, Vol.
I, s. 333-507) ad altnda geniletti. 226.
[43]
Lenin, Martovun skrada yaynlanan Hazrlanmann Yolu Bu mu?
balkl yazsna deiniyor. Martov, o yazsnda, btn Rusyay iine alan silahl
bir kalkma hazrlklarna kar durmu, bu hazrlklarn topik fesat bir
giriimden baka bir ey olmadn sylyordu. 229.
[44]
Zarya n 1de yaynlanan (Nisan 1901) ve ekonomistlerin, kendi
taktiklerini kendiliinden gelien bir harekete gre ayarlama abalaryla alay
eden ada Rus Sosyalistinin lahisi balkl talamadan bir dize. Martovun
yazd bu ilahi, Narcis Tuporilov imzasyla yaynlanmt. 238.
[45]
Oblomov Bir toprak sahibi, Goncarovun ayn ad tayan romannn
V. . Lenin
255
kahraman, tembel ve pasif bir bitkisellemenin somut rnei. 240.

[46]
Alman Sosyal-Demokrat Partisinin Dresden Kongresi, 13-20 Eyll 1903
tarihleri arasnda toplanmt. Kongrede tartlan balca konu, parti taktikleri
ve revizyonizmle sava sorunlaryd. Kongre E. Bernsteinin, P. Ghrenin, E.
Davidin, W. Heinenin ve teki Alman sosyal-demokratlarnn revizyonist,
grlerini eletirdi. Ancak revizyonizme kar savamnda kongre yeterince
tutarl deildi: revizyonistler partiden karlmadlar ve kongreden sonra da
oportrst grlerini yaymay srdrdler. 246.
[47]
Sozialistische Monatshefte (Sosyalist Aylk) Alman Sosyal-Demokrat Partisindeki oportnistlerin ve uluslararas oportnizmin balca yayn
organ. 1897-1933 yllar arasnda Berlinde yaynland. 246.
[48]
Frankfurter Zeitung (Frankfurt Gazetesi) Almanyadaki hisse
senetleri borsasnn byk para babalarnn yayn organ olan gndelik gazete.
1856-1943 yllar arasnda Frankfurt-on-Mainda yaynland. Gazete 1949dan
itibaren Frankfurter Allgemeine Zeitung ad altnda yeniden yaynlanmaya
baland. imdi Bat Alman tekellerinin szcsdr. 251.
[49]
Bakanlk taktikleri, bakanlklk, ya da bakanlk sosyalizmi (ya
da millerandclk) Sosyalistlerin, gerici burjuva [sayfa 306] hkmetlerine
katlmalarn amalayan oportnist taktikler. Bu terim, Fransz sosyalisti Millerandn, Waldeck-Rousseaunun burjuva hkmetine katlmas zerine ortaya kmtr. 254.
[50]
Lenin burada, Martovun yazd ve skrada yaynlanan (n 58, 25
Ocak 1904) Sra Kimde? balkl yazsna ekledii RSDP iin Ksa Bir Anayasa
talamasna deiniyor. Martov bu anayasasnda bo1evizmin rgtlenme ilkeleriyle eleniyor ve meneviklere kar taknlan szde haksz tutumdan yaknyordu. Martov burada, zorbalar ve zorbala urayan szleriyle bolevikleri ve menevikleri kastetmekteydi. 256.
[51]
Trepov, F. F. St. Petersburg valisi. 1878de Vera Zasuli, siyasal tutuklu
Bogolyubova kt davranlm olmasn protesto iin, Trepova ate etmiti.
276.
[52]
Rosa Luxemburgun Rus Sosyal-Demokrat Hareketi inde rgt
Sorunlar balkl yazsn yantlamak zere yazlan bu yaz, Alman sosyaldemokratlarnn yayn organ Neue Zeitda yaynlanmak zere Kautskyye
gnderildi. Ancak Kautsky yazy yaynlamad. 281.
[53]
Raboaya Gazeta (ilerin Gazetesi) 1897de Kievli sosyal-demokratlar tarafndan yaynlanan yasad bir gazeteydi. ki say karlabildi:
1inci say Austosta, 2nci say (Kasm tarihiyle) Aralkta. RSDP birinci kongresi
Raboaya Gazetay partinin resmi organ olarak kabul etti, ancak gazetenin
basmevine polisin yapt baskn ve Merkez Ynetim Kurulu yelerinin tutuklanmas nedeniyle, gazete yayna son vermek zorunda kald. 287.
[54]
Sosyalizmle Sava Yasas Almanyada 1878de yrrle kondu. Yasa
Sosyal-Demokrat Partinin btn rgtlerini, ii snfnn yn rgtlerini ve
ii basnn ezdi, sosyalist yaynlara el kondu, birok sosyal-demokrat lkeden
karld. i snfnn kitlesel hareketlerinden gelen bask sonucu, yasa 1890da
yrrlkten kaldrld. 290.
256
V. . Lenin
[55]
kinci parti kongresinde Merkez Ynetim Kuruluna seilen yeler
Lengnik, Krijijanovski ve Noskovdu. Ekim 1903te (yeni tarih) Zemliyaka,
Krasin, Essen ve Gusarov; Kasmda da Lenin ve Galperin de yelie arldlar.
Merkez Ynetim Kurulunun kuruluunda Temmuz-Eyll 1904te yeni baz
deiiklikler oldu: Lenini destekleyen Lengnik ve Essen tutuklandlar; uzlatrmac Krijijanovski ve Gusarov istifa ettiler; uzlatrmaclardan Krasin, Noskov
ve Galperin, Leninin protestolar arasnda, ounluk mensubu Zemliyakay
hukuk-d bir tutumla yelikten kardlar ve [sayfa 307] baka uzlamacy
Liyubimov, Karpov ve Dubrovinskiyi yelie ardlar. Bu deiiklikler sonucu,
Merkez Ynetim Kurulunun ounluu uzlamaclardan olutu. 293.
[56]
Lenin, Merkez Ynetim Kurulunun, nc kongrenin toplanmas iin
harekete geen Gney Brosunun datln kastediyor. 293.
[57]
Galyorka Bolevik M. S. Olminskinin (Aleksandrov) takma ad.
293.
[58]
Burada, skrann menevik yazkurulu yelerinin, gazetenin stunlarn
boleviklere kapatmalar ve ikinci kongresinin kararlarn kabul eden ve
nc kongrenin toplanmasn isteyen parti rgtlerinin aklamalarn
yaynlamay reddetmeleri ardndan, boleviklerin kurduu Bonch-Bruyevi
ve Lenin Sosyal-Demokrat Parti Yazn Yaymevi kastediliyor. Yaymevi meneviklerle uzlamaclara kar baz brorler kard: Leninin Zemtsvo Kampanyas ve skrann Plan; Galyorkann Bonapartlk Kahrolsun; Orlovskinin
Konsey Partiye Kar balkl bror ve daha baka brorler. 294.
V. . Lenin
257

Bir Adım Iler Iki Adım Geri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bir Adım Iler Iki Adım Geri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

V. .

BR ADIM LER, K ADIM GER

ubat-Mays 1904de yazld.

ya, daha bandan, okurun dikkatini ekmem gerekiyor.

bilir ve bir parti yesi, ancak bylelikle, her nl konumacnn

BR sz vardr, herkes sabahtan akama kendi yargcna

ounluu kongre tarafndan reddedilen yazkurulu, bir yandan

hi bir yaknmaya neden olmakszn kesin bir gerek olarak kabul

GRMELER ve oylamalar en iyi biimde tahlil etmenin

toplam da on olacakt (tutanaklar, s. 289); Raboeye Dyelocuyla

hem kongre tzn ihlal etmi olur. Bylece sorun, hizipler mi

zorunlu gruplamay knyor, ama merkezin kuruluundan honut

sini tar. Gereke vermek demek, kiinin sorunu nasl gidn

Pavlovile bakalarnn ihtiraslar krkledii grnde sonuna

D. YUJN RABO GRUBUNUN DAILII

TEMSLCLERN, hazrlk komitesi sorunundaki saflamalar

E. DLLERN ETL OLAYI

KONGREe oturumlarnn tarih srasna dnelim yeniden.

yer verildii iin, kongredeki grmeler yeni pek az ey getirdi.

gelmeli? Ben kesinlikle ikincisinden yanaym. Plehanov da, daha

olduu eklinde dncesiz yarglara srklemitir. Kongredeki

zn birinci maddesi ve seimlerdi. Her konuda da ok iddetli

diyeceini sylyor. Kendisine, onlarn syleyebileceklerinin doru

gerei idi. Seimlerde yenilgiye urayanlarn, imdi, bu yenilginin

geni bir adan bakmaya, zel sorunlar tartrken basmakalp

tlerin ok fazla darkafallk koktuunu syledi. Kongredeki

partinin Rusyada var olan toplumsal ve siyasal dzene ynelik

* Baka bir vesileyle, Akselrodun, sosyalist-devrimcilere ilikin nergesi nedeniyle

KONGRE, programdan sonra parti tzne geti (yukarda

kese gsterdiim halde, Martov, grlerimi, ne yazkurulunda, ne

maddenin oportnist biimde yazlyla ya da merkeziyetiliin

Parti tzk tasars. 1. Parti yelii. l Rus Sosyal-Demokrat

* Yolda Martovun tasarsnn ilk eklini. ne yazk ki, bulamadm sylemeliyim. O

Merkez Ynetim Kurulu tarafndan atanr. [Merkez Ynetim Kurulu, ya

celerinin ve tavsiyelerinin, parti Merkez Ynetim Kuruluyla merkez yayn

Balayc talimatlar yasaktr. 36 Merkez Ynetim Kurulu, bulunmasnda

Bu szmona tz, istisnai bir sabr gstererek, bandan

H. ISKRACILAR ARASINDAK BLNMEDEN NCE

CEPHE ayrlklarnn varln hi kukuya yer brakmayacak

rann eski yazkurulunun kar durmasnn, ayn biimde, onun

. TZN BRNC MADDES

KONGREDE ilgi ekici bir tartmaya yolaan farkl metinleri

yleyse, tartlan sorunun z neydi? Kongrede sylediim

Ve bu kartrma tehlikelidir. Benim madde metnime kar ne

fnn tmn, ya da hemen hemen tmn kapsayabilecek gte

sosyal-demokrat savamla zdeletirirsek, kuyrukuluk ya da halk

abadan da ileri gelir. (s. 86.)* Yeri gelmiken, tartmal birinci

olabildiince eitli olmaldr; ama bunlar devrimciler rgtyle

ma gruplarnn mutlaka RSDPne mensup olmas gerekmez. Bir

krasinin temeli olarak grd iin savunuyordu. Bruker yolda,

sk sk hisseder; ve aydnlarn bu zellii, onlarn allagelen yaam

kararyla yasaklayamyorsa, partinin, bir btn olduundan, bir

sini ve anarist kavramlar iermezdi. [sayfa 93]

yalnzca eitli kararsz profesrler ve lise rencileri iin deil,

tiren kiiler olur. ounluktaki iskraclardan ayrlanlar [sayfa 96] be

J. HAKSIZ OPORTNZM SULAMALARININ

toplantlarda balayc kararlar alnmamas kararlatrld iin, gayet

ekien taraflarn dnce yapsn ve tartmann niteliini

bundan daha arpc bir rnek olamaz.*

darkafal bir hizip anlay neden olabilir.

o yar tarafndan seilmelerini salad yolunda. imdilerde yaylan

K. TZK ZERNDEK GRMELERN DEVAMI

yeden kuruluyordu. Konseyin, deil byle kurulmas, Rusov ve