Zlata Mujagid, Farmaceutski fakultet u Tuzli

Funkcije proteina plazme

Uz vodu, bjelanevine (proteini) su najvanije tvari u tijelu.
Ime im potie od grke rijei proteos, to znai prvi ili najvaniji.
Sastavni su dijelovi svake stanice koja ini osnovu ivota na Zemlji.
Glavni su izvori tvari za izgradnju miida, krvi, koe, kose, noktiju i
unutarnjih organa, ukljuujudi srce i mozak.

Proteini su graeni iz aminokiselina koje su povezane peptidnim vezama

(kovalentne grupe jedne aminokiseline i aminogrupe druge aminokiseline) .

Biljke su jedini organizmi sposobni da sintetiziraju sve neophodne aminokiseline,

polazedi od jednostavnih jedinjenja i koristeci neorganski nitrogen.

ivotinje i ovjek mogu sintetizirati samo neke aminokiseline iz drugih organskih

jedinjenja.

Esencijalne aminokiseline se moraju unositi hranom i neophodne su za izgradnju

proteina.

Ljudski organizam mora hranom obezbjediti deset aminokiselina: Arginin, Valin,

Leucin, Izoleucin, Lizin, Metionin, Treonin, Triptofan, Histidin, Fenilalanin.

Redoslijed aminokiselina u lancu odreuje bioloki karakter molekule proteina.

Proteinske molekule su velike i esto sadre vie stotina aminokiselina. Vii

organizmi imaju najmanje nekoliko hiljada razliitih proteina, svaki sa svojom
jedinstvenom prirodom i svaki sa posebnom funkcijom.

Podjela i funkcije proteina

Prema sastavu proteini se dijele na:
JEDNOSTAVNE (proste) koji su izgraeni iskljuivo od aminokiselina. Dijele se na
osnovu rastvorljivosti.
SLOENE (konjugirane) koji pored proteinskog dijela molekula sadre i neko drugo
organsko jedinjenje ili jone metala: Nukleoproteini, lipoproteini, glikoproteini,
fosfoproteini i hromoproteini
Prema obliku molekula proteini se dijele:
FIBRILARNE imaju izduene oblike i pravilnu strukturu u kojoj se ponavlja redoslijed
aminokiselina.
GLOBULARNE kod kojih su polipeptidni lanci iz kojih su izgraeni uvijeni i daju
molekule sfernog (loptastog) oblika.

Na osnovu biolokih funkcija proteini se mogu podijelit na sljedede grupe:

ENZIMI

SKLADINI (rezervni) PROTEINI

TRANSPORTNI PROTEINI

KONTRAKTILNI PROTEINI

ZATITNI PROTEINI

HORMONI

TOKSINI

STRUKTURNI PROTEINI

Plazma proteini

Proteini prisutni u krvnoj plazmi; kvantitativno najvanije komponente k.

Plazme; normalna koncentracija: 60-80 g/L, to je oko 4% ukupnih tjelesnih
proteina

Imaju razliite uloge:

zatitnu ulogu od infekcija (antitijela)

utiu na koloidno-osmotski pritisak i time na raspodjelu vode izmeu

vaskularnog i meustaninog prostora

djeluju kao puferi, zbog ega su vani za odravanje acido-bazne ravnotee

imaju transportnu funkciju, jer se razni lijekovi, hormoni, vitamini, oligoelementi

i elektroliti u cirkulaciji veu za pojedine proteine

neki proteini krvne plazme imaju specifine funkcije, npr. enzimi, hormoni,
inhibitori enzima, faktori koagulacije, hemoglobin itd.

 Oko 100 razliitih proteina se nalazi u k. plazmi

Pomodu elektroforeze na celogelu, mogu se podijeliti u 5(6)
frakcija:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Albumini
1-globulini
2-globulini
-globulini
Fibrinogen
-globulini

A. Albumini

Albumini ine od 50% do 55% svih proteina plazme (oko 45 g/L)

Imaju najmanju molekulsku masu od svih proteina plazme, Mr= 66 300, pa zbog
svoje zastupljenosti najvie doprinose intravaskularnom koloidno - osmotskom
pritisku.

Topivi u vodi i razrijeenim otopinama, a netopivi u koncentriranim otopinama

Jedan je od rijetkih proteina plazme koji ne sadri karbohidrate.

Ima vezujuda mjesta za apolarne supstance, te djeluje kao transportni protein za

dugolanane masne kiseline, bilirubin, lijekove i neke steroidne hormone i
vitamine; vee i Ca2+ i Mg2+.

Albumini ukljuuju i transtiretin (prealbumin) koji transportira tiroksin i njegove

metabolite.

Zbog svoje veliine mogu prodi kroz vaskularne i glomerularne bazalne

membrane, pa su znaajna komponenta ekstravaskularnih tjelesnih tenosti:
intersticijske i cerebralne tenosti, urina i tokom trudnode amnionske tenosti.

Albumin slui kao rezervoar aminokiselina za periferna tkiva.

Njegove druge funkcije su:

vana je komponenta antioksidativne aktivnosti plazme
djeluje kao pufer u nefiziolokim uvjetima
vezanje albumina za glikoproteine koji su smjeteni na membrane endotela,
povedava premeabilnost kapilara za male proteine
inhibira stvarnje leukotriena i aktina i na taj nain reducira inflamatorni odgovor
trombocita i neutrofila

Albumin je najzastupljeniji protein krvne plazme i, ini oko 40-60% svih proteina
krvne plazme.

Albumin se stvara u jetri i njegov poluivot je 15-20 dana.

Albumin je jednolanana molekula sastavljena od 580 aminokiselinskih ostataka.

Molekulska masa albumina je oko 66.000 daltona, a izoelektrina taka izmeu 4

i 5.8. Pri pH vrijednosti od 7.4 (pH venske krvi) albumin se nalazi obliku anjona,
sa vie od 200 negativnih naboja po molekuli.

Upravo zbog velikog broja disocijabilnih grupa u molekuli, kao i velike

koncetracije albumina u krvi, albumin ima veliki kapacitet za vazivanje drugih
liganada.

Najvedim dijelom nalazi se u krvnoj plazmi (oko 40-60 g/l), dok se u ostalim
ektracelularnim tenostima nalazi manja koliina albumin.

Prostorna struktura albumina

B. Globulini

Globulini ine 40% do 50% proteina plazme i nalaze se u koncentraciji od 27- 35

g/L.

netopivi u vodi i koncentriranim otopinama soli, a topivi u razrijeenim

otopinama soli (princip razdvajanja albumina i globulina iz smjese)

i - globulini su ukljueni u transport lipida, hormona, vitamina, i jona metala

neki su faktori koagulacije, inhibitori proteaza i proteini komplement sistema

-globulini obuhvataju topiva antitijela (imunoglobuline)

 Prema elektroforetskoj pokretljivosti dijele se na:

, i frakciju.

Prema topivosti:
na euglobuline koji su netopivi u vodi, i pseudoglobuline koji su topivi u
vodi.

C. Sinteza i degradacija plazma proteina

Sinteza:
sa izuzetkom imunoglobulina i peptidnih hormona, plazma proteini se
stvaraju u jetri
promjene koncentracije plazma proteina su u vezi sa razliitim
obolenjima jetre
Degradacija plazma proteina:
osim albumina, gotovo svi plazma proteini su glikoproteini
oni nose oligosaharide koji su vezani N i O-glikozidnim vezama za protein
N-acetilneuraminska kiselina (sijalinska kiselina) se esto susrede kao
terminalni ugljikohidrat edernih ostataka
na povrini vaskularnog endotela nalaze se enzimi neuraminidaze
(sijalidaze) koje postepeno cijepaju ostatke sijalinske kiseline

 galaktozne jedinice se oslobaaju na povrinu proteina nakon djelovanja

enzima neuraminidaza (sijalidaza)

asialoglikoproteini bivaju prepoznati od strane specifinih galaktoza

receptora u jetri
ovo je nain na koji jetra preuzima ostarjele proteine krvne plazme
procesom endocitoze i razgrauje ih
oligosaharidni ostaci na povrini proteinskih molekula plazma proteina
determiniraju duinu njihovog poluivota (dani ili sedmice)

D. Dijagnostiki znaaj odreivanja plazma proteina

u zdravih ljudi, koncentracija plazma proteina je stalna
obolenja organa koji su ukljueni u sintezu i razgradnju proteina dovode
do kvali i kvanti promjena plazma proteina
teke ozljede okidaju, uz pomod citokina, sintezu proteina akutne faze: Creaktivni protein, haptoglobin, fibrinogen, komplement faktor C-3

Promjene koncentracije ukupnih proteina

Hiperproteinemija

dehidratacija
paraproteinemije i mijelom
hronine bolesti
autoimune bolesti

Hipoproteinemija

prekomjerna hidratacija
gubitak proteina iz organizma (nefroza, opekotine, enteritisi)
smanjena sinteza proteina (teka jetrena obolenja, malapsorpcija i nedostatak
proteina u hrani)
pojaan katabolizam proteina (hipertireoza, d.melitus)

Promjene koncentracije albumina

Hipoalbuminemija

nefrotski sindrom (proteinurija)

opekotine
enteritisi

Bisalbuminemija (uroena greka metabolizma)

u serumu se javljaju dvije albuminske frakcije

Analbuminemija (uroena greka metabolizma)

albumini se ne stvaraju

Recesivno
nasljedna
proteinopatija, koja
se ispoljava samo
u homozigota oba
spola, nema pri
elektroforezi
albuminske
frakcije. Vidi se
znatan porast
globulinske
frakcije u serumu.

BISALBUMINEMIJA

Genetske varijacije plazmatskih bjelanevina

U grai proteina u krvi postoje razlike prije svega u redosljedu jedne ili vie
aminokiselina (lizin zamijenjen cisteinom).

Ukupna koncentracija albumina normalna

Promjene jedne ili druge bjelanevinske komponente nemaju svaki put

patoloke posljedice.

Bisalbuminemija-pokazuje na elektroforegramu dva albuminska vrha. Ova

urodjena anomalija ne daje kliniki izraene poremedaje.

Promjene koncentracije globulina

Hiperglobulinemija

ciroza jetre
hronine i infektivne bolesti
reumatska groznica
bakterijski endokarditis
multipli mijelom

Promjene koncentracije pojedinih globulinskih frakcija

2 globulini se povisuju u akutnom otedenju tkiva (upalni proces, maligni tumori,
postoperativna stanja, autoimune bolesti)
2-makroglobulin se povedava u nefrotskom sindromu
haptoglobin se sniava u hemolitikim bolestima (kompleks haptoglobinhemoglobin se brzo razgrauje)
ceruloplazmin se povedava u trudnodi, pri terapiji estrogenima, cirozi jetre, a
snizuje u hepatolentikularnoj degeneraciji

Promjene koncentracije imunoglobulina

koncentracije svih imunoglobulina opdenito rastu kao odgovor na infekcije

u nekim patolokim stanjima povisuju se pojedini imunoglobulini
IgG opdenito raste u hroninim i autoimunim bolestima
IgM raste kod akutnog virusnog hepatitisa, bilijarne ciroze i parazitoza
IgA raste kod bolesti crijeva, dinih organa i tuberkuloze

Hipogamaglobulinemija predstavlja nedostatak svih ili pojedinih imunoglobulina,

a moe biti primarna ili sekundarna
Sekundarna hipogamaglobulinemija se moe javiti u edernoj bolesti,
insuficijenciji bubrega, limfomu, makroglobulinemiji
Agamaglobulinemija je primarni nedostatak imunoglobulina

Monoklonalna i poliklonalna reakcija

monoklonalna reakcija je poveano stvaranje jednog tipa
imunoglobulina kao rezultat prekomjernog razmnoavanja istog
tipa imunocita
pojava frakcije paraproteina u zoni gama-frakcije na
elektroferogramu je rezultat monoklonalne reakcije (otro
definirana istaknuta frakcija)
paraproteini su znak malignog bujanja imunocita
maligne paraproteinemije se javljaju u mijelomatozi (mijelom ili
plazmocitom), makroglobulinemiji, u bolesti tekih lanaca
u mijelomu se esto urinom izluuju Bence-Jones-ovi proteini
(paraprotein koji se sastoji od slobodnih lahkih lanaca Ig ili
njihovih fragmenata)

 B-J proteini prolaze glomerularnu membranu zbog

relativno male molekularne mase, mogu ulaziti u
tkiva i izazvati amiloidozu
Taloe se u slabo kiseloj sredini (pH oko 4,9), pri
40-60 oC, poveanjem temperature otapaju se
Bolest tekih lanaca je rijetka bolest, u krvi se nalaze
dijelovi tekih lanaca, javlja se kod generaliziranog
limfoma, hronine limfatike leukemije, intestinalnih
limfoma

 U svim paraproteinemijama, osim bolesti tekih lanaca, mogu

se pojaviti i krioproteini
To su globulini tipa IgG ili IgM ili njihove smjese, taloe se na
hladnome (serum se ostavi preko noi u hladioniku)
poliklonalna reakcija se javlja kada se prekomjerno
razmnoavaju razni tipovi imunocita koji stvaraju razliite
tipove imunoglobulina
porast raznih imunoglobulina kao odgovor na infekciju je
poliklonalna reakcija

benigne paraproteinemije prate bolesti sa poliklonalnom

reakcijom (ciroza jetre, hronine infekcije, autoimune bolesti,
esencijalna paraproteinemija)

Fibrinogen
Fibrinogen je topivi plazmatski glikoprotein.
Izdueni protein plazme sa fiziolokom ulogom u koagulaciji krvi.
Njegova fizioloka uloga je koagulacija krvi. Proteolitikim djelovanjem
trombina iz fibrinogena se odvaja peptidni ostatak i nastaje netopivi
fibrilarni protein fibrin koji agregacijom stvara prozirni fibrinski gel.

Referentne vrijednosti: 2-4 g/L

PROMJENA KONCENTRACIJE FIBRINOGENA

Normalne vrijednosti:

2-4 g/L ,odnosno 5,8 do 11,6 mmol/L u plazmi

Poviena koncentracija fibrinogena :

u akutnim bakterijskim infekcijama,

reumatskoj groznici i nefrozi,

koncentracija raste i nakon rentgenskog zraenja, kod tonzilitisa, sinusitisa i

holecistitisa,

upala, tumora, trauma, opeklina

reumatskih bolesti

kolagenih vaskularnih bolesti,

slabije povienje kod otedenja jetre

Sniena koncentracija fibrinogena javlja se :

u akutnim i hroninim bolestima jetre

u tekim krvarenjima uzrokovanim malignim bolestima

slabije snienje koncentracije fibrinogena javlja se kod tifusa,

bolesti kotane sri

tokom hronine monoterapije valproatom

kod sindroma diseminirane intravaskularne koagulacije (DIK)

Mukopropteini i glikoproteini
nalaze se u raznim tjelesnim tekuinama gdje vre specifine
funkcije

orozomukoid i C-reaktivni protein pripadaju mukoproteinima,

povisuju se u reakciji akutne faze (oteenje tkiva); haptoglobin
i 1-antitripsin pripadaju ovoj grupi
koncentracija ukupnih mukoproteina poviena je: akutne
infekcije; reumatoidni artritis; tuberkuloza; limfosarkom
sniene koncentracije ukupnih mukoproteina: insuficijencija
nadbubrene lijezde; akutne i hronine bolesti jetre

Elektroforeza plazma proteina

Razdvajanje se najede izvodi kod pH 8,6 koji je neto vii od pK
vrijednosti glavnih proteina krvne plazme .
Kod pH 8,6 ovi proteini imaju negativan rezultirajui naboj i kreu se
prema anodi

Globulini su heterogena skupina proteina koja se prema

elektoforetskoj pokretljivosti dijeli na , i frakciju.
Oni se dalje dijele na:
1- globulini sainjavaju: 1 lipoprotein, 1 antitripsin,
1-kiseli glikoprotein.
2-globulini obuhvataju: 2 makroglobulin, 2 lipoprotein,
haptoglobin, ceruloplazmin i Hs glikoprotein.
-globulini obuhvataju: lipoprotein, transferin,
hemopeksin, plazminogen, glikoprotein, fibrinogen.
-globilini sadre imunoglobuline IgM, IgA, IgG, IgD, IgE.

Elektroforeza proteina: Na slici je prikazan elektroforegram proteina krvne plazme kod

normalnog fizioloskog stanja organizma.

PROTEIN

Komentar
(pojedine uloge)

Ciroza izaziva
deficijenciju
Vee kationske lijekove
1 kiseli glikoprotein
i proteine
1 Antitripsin

Podjela globulina
1

1 fetoprotein

Glavni protein
fetusa,analog albumina

Haptoglobulin

Vee hemoglobin

2 Makroglobulin

Inhibitor proteolitikih
enzima

Ceruloplazmin

Antioksidans

Transferin

Transportira eljezo

C4

Faktor komplementa

C3

Faktor komplementa

2 Mikroglobulin

Koristi se za ispitivanje
bubrenih tubula

IgG

Antitijela poviena u
imunoj reakciji
monoklonska povecana
kod tumora B celija

IgM

IgA
CRP

Nespecifina odbrana
od infektivnih agenasa

Osobine i dijagnostiko znaenje nekih

specifinih plazma proteina

1 kiseli glikoprotein ili orozomukoid

jedan od prvih izoliranih proteina plazme. Sadri 45% karbohidrata i veliki broj
ostataka sijalinske kiseline, to mu daje visok negativan naboj i dobru topivost u
vodi. Seromukoidna frakcija je vana jer je dio odgovora akutne faze

reaktant akutne faze sa nedovoljno istraenom ulogom

stvara se u jetri, ali i u nekim tumorima

klasificira se u skupinu lipokalina (proteini koji veu lipofilne supstance)

vezuje progesteron, mnoge lijekove (propranolol, hlorpromazin, benzodiazepini,

kokain)

Kliniki znaaj
povien nivo kod inflamacije, nekroze tkiva, Cushingov sindrom,
relevantan indikator ulcerativnog kolitisa
zbog male veliine molekule, 1-kiseli glikoprotein se gubi urinom u
nefrotskom sindromu i putem digestivnih sekreta u enteropatijama
odreuje se metodama RID i nefelometrije
Vezuje kisele lijekove fenobarbital
Vezuje lidokain i propranolol uticaj na terapiju poslije infarkta miokarda
(moe se sniziti koncentracija lijeka)

1 antitripsin

Alfa-1-antitripsin (AAT) je osnovna komponenta alfa-1 frakcije globulina humane

plazme; sainjava oko 90% 1-globulinske frakcije

Predstavnik familije proteina-SERPINA (Serin Proteinase Inhibitori)

inhibira aktivnost proteaza, osobito tripsina

Najvanija fizioloka uloga AAT - inhibira leukocitnu elastazu (NE) koja se oslobadja
iz neutrofila (enzim koji se oslobaa u procesu fagocitoze koju vre polimorfni
leukociti)
Danas je dokazano da AAT inhibira vezivanje transferina za receptore na razliitim
stanicama in vitro (membrane stanica placente, eritroidne stanice, fibroblasti ), to
se povezuje sa ulogom AAT u pojavi nekih anemija i inhibiciji rasta i proliferacije
pojedinih stanica.

normalne vrijednosti: 1,2-2,8 g/L u serumu

 Karakteristika ovog proteina je visok stepen polimorfizma

Zreli protein AAT ine 394 AK i 3 UH lanca
Unutranjost molekule ini alfa heliks (30 %) i beta ploa(40 %)
Karakteristika molekule je dominantna petostrana beta ploa (A ploa)

 Biohemizam djelovanja AAT

Konformacija aktivnog centra se jo uvijek ne zna sa pouzdanodu, ali se

pretpostavlja da je aktivni centar (Met358 Ser359) izloena, mobilna petlja koja je
smjetena iznad pukotine, u centru A ploe

Kada enzim reagira sa AAT u aktivnom centru, petlja se dalje uvlai u pukotinu A
ploe, gradedi zakljuanu konformaciju i inaktivira se ciljna proteaza (Slika 1b )

Disocijacija kompleksa enzim-inhibitor moe idi u dva pravca:

oslobaanje intaktne molekule AAT ili cijepanje a.centra na mjestu P1-P1 veze i
njegovog potpunog uvlaenja u pukotinu A ploe

a) reaktivni centar
(crveno) alfa-1antitripsina koji je
povezan za -plou
(zeleno)
Lako moe biti uvuen u
-plou druge molekule
alfa-1-antitripsina kod
odreenih mutacija
b) dimer alfa-1antitripsina

c) polimer alfa-1antitripsina

Slika 1. Trakasti dijagram A ploe i petlja aktivnog centra AAT : a) ematski prikaz
pretpostavljene strukture nativnog AAT ; b) ematski prikaz razloene molekule AAT i c)
Trakasti dijagram kompleksa AAT-tripsin

Gen za AAT je sastavljen od 7 egzona i 6 introna

Utvrdjeno je da hepatociti sadre oko 200 puta vie AAT mRNA transkripta nego
MNM (monociti u krvi i alveolarni makrofagi), to znai da je jetra osnovni organ
za sintezu AAT

Sinteza:
Biosinteza AAT je tipina za sekretorne glikoproteine.

Transkripcija mRNA sa AAT gena izlazi na gER, vezuju se UH lanci i protein se

savija i dobija trodimenzionalnu konformaciju protein prelazi na Goldijev
aparat, zavrna modifikacija UH lanaca i ZREO protein se izluuje u cirkulaciju
(poluivot je 4-5 dana)

 Sintezu AAT u jetri snano stimulira IL-6

Lokalizacija:

Lokalizacija i fizioloka uloga proteina su u direktnoj vezi

Osnovno mjesto ekspresije i indukcije AAT je jetra
Drugi izvor su monociti, makrofagi i neutrofili
Tredi izvor su epitelne stanice (pluda, bronhije, intestinum)

Molekulske varijante AAT

AAT pokazuje visok stepen polimorfizma( preko 90 ).

Sve varijante su klasificirane kao Pi (Protease inhibitor) system:

Kriterijumi: pokretljivosti u poliakrilamid gelu; koncentraciji u serumu i
funkcionalnoj aktivnosti proteina

Normalne, deficijentne, disfunkcionalne i nulta varijanta (izostaje AAT u serumu)

Normalne, deficijentne, disfunkcionalne i nulta varijanta (slika 3).

Slika 3. Prikaz AAT

varijanti sa mjestom
na kome je dolo do
pojedinane zamjene
AK u odnosu na M1
(Ala 213 ) ili M1
( Val 213 ) I razlike u
sekvenci koje kodiraju
egzoni. Strelice
pokazuju evolutivni
tok varijanti AAT

 Kliniki znaaj deficijencije AAT

Bolesti pluda

Prouavanje AAT je i poelo kada je uoena veza izmeu odsustva alfa-1

globulinske frakcije humane plazme i rizika pojave bolesti pluda koji se
nasljeuje.

Najznaajniju anti-NE ulogu u bronhoalveolarnom lavatu(BAL) donjih

respiratornih puteva ima AAT (95 %), dok su u manjoj mjeri zastupljene jo dvije
antiproteaze: sekretorna leukoproteaza inhibitor i alfa-2 makroglobulin.

Z mutacija AAT znaajno povedava rizik za pojavu emfizema.

Puai sa deficijencijom AAT imaju vedi rizik za ranu pojavu emfizema u odnosu
na nepuae sa deficijencijom AAT.

Poremedaj antiproteaza- proteaza dovodi do nekontrolirane aktivnosti

NE kod razliitih oboljenja pluda: cistina fibroza, emfizem usljed
deficijencije AAT, emfizem kao posledica puenja i respiratorni distres
sindrom kod odraslih.

Bolesti jetre
Molekulska osnova petlja-ploa polimerizacije (loop-sheet
polymerisation)
Deficijencija AAT tipa ZZ je relativno najedi uzrok genetski uvjetovanog
oboljenja jetre kod djece i najeda indikacija za transplataciju jetre kod
djece. Supstitucija samo jedne AK dovodi do akumulacije AAT u ER.
Stepen akumulacije AAT u ER srazmjeran je stepenu otedenja
hepatocita.

a) reaktivni centar (crveno) alfa-1antitripsina koji je povezan za -plou

lako moe biti uvuen u -plou druge
molekule alfa-1-antitripsina kod
odreenih mutacija;
b) dimer alfa-1-antitripsina;
c) polimer alfa-1-antitripsina

Deficijencija AAT tipa ZZ je relativno najedi uzrok genetski uvjetovanog oboljenja jetre
kod djece i najeda indikacija za transplataciju jetre kod djece. Supstitucija samo jedne

AK dovodi do akumulacije AAT u ER. Stepen akumulacije AAT u ER srazmjeran je stepenu

otedenja hepatocita.

Shematski prikaz mehanizma otedenja jetre prema konceptualnom modelu;

sekretorni put proteina u ER kod varijanti AAT sa normalnom koncentracijom;

sekretorni put proteina u ER kod deficijentne PiZZ varijante AAT (smanjenje

sekrecije iz ER i kumulacija u stanici)
Deficijentne AAT se takoe transportiraju u lumen ER, ali zbog supstitucije jedne
AK manje efikasno se savija u oblik koji se ne moe transportirati, tako da samo
15% novosintetiziranih molekula naputa ER i ukljuuje se u sekretorni put

Reakcija akutne faze

AAT je reaktant akutne faze i njegova koncentracija se povedava u cirkulaciji pri

inflamaciji i malignim stanjima, kao i pod dejstvom estrogena

U raznim malignim i inflamatornim stanjima IL-1, IL-6 i TNF stimuliraju jetru da

stvara proteine akutne faze.

IL-6 osnovni modulator hepatine ekspresije AAT gena

Ostale bolesti

Autoimune bolesti: Sistemski lupus erithematosus, ulcerativni panikulit,

psorijaza, reumatoidni arthritis, ANCA-pozitivni vaskulitis

Laboratorijska dijagnostika nasljedne deficijencije AAT

Metoda izbora je izoelektrofokusiranje

Pomodna metoda je odreivanje koncentracije AAT u serumu (nulta varijanta):

Nefelometrija, turbidimetrija i radijalna imunodifuzija.

1-antitripsin se gubi stolicom u bolestima oteenja crijevnog epitela,

pa se u tim bolestima moe odreivati u stolici

Ceruloplazmin

Ceruloplazmin je 2 globulin koji sadri 95% ukupnog serumskog bakra. Svaka

molekula ceruloplazmina sadri 6 do 8 atoma bakra, to ceruloplazminu daje
plavu boju. Ceruloplazmin moe vezati i transportirati druge katjone kao to je
magnezij.

Protein je sastavljen iz jednog polipeptidnog lanca sa 1046 aminokiselinskih

ostataka i iz tri oligosaharidna bona lanca vezana preko glukozamina.

Ceruloplazmin je vaan u kontroli oksidacije membranskih lipida

referentne vrijednosti: 0,25-0,5 g/L

U serumu postoje razliite forme ceruloplazmina koje variraju u veliini i naboju.

Ove varijacije posljedica su razliitog stepena glikozilacije, broja prisutnih atoma
bakra, razlika u polipeptidnim lancima i polimerizacije.

Vedi dio bakra u plazmi je vrsto vezan za molekul ceruloplazmina, dok je drugi
dio slobodan, odnosno labavo vezan za albumine. Odnos ova dva dijela 90% i
10%. Ovaj labavo vezani dio prodire u tkiva i slui za metabolike potrebe, npr.
sintezu metaloenzima (katehol-oksidaza, tirozinaza, askorbitoksidaza i drugi).

U parenhimskim stanicama jetre gdje se vri sinteza ceruloplazmina, prvo se

sintetizira polipeptidni lanac, a zatim se dodaje bakar pomodu jedne
intacelularne ATP-aze.

Na kraju se, u endoplazmatskom retikulumu, dodaju karbohidratni lanci. Pomodu

tkivnih I plazmatskih neuraminaza uklanja se sijalinska kiselina sa cirkulirajudeg
ceruloplazmina pri emu dolazi do izlaganja galaktoznih ostataka na
karbohidratnim lancima.

Kada je kritian broj galaktoze izloen, protein se brzo uklanja iz cirkulacije

pomodu receptora na hepatocitima jetre i dalje se razgrauje.

Fizioloka uloga ceruloplazmina je u redoks reakcijama. Zavisno od drugih

faktora, ceruloplazmin moe djelovati kao oksidans ili kao antioksidans.

Djelujudi kao feroksidaza ceruloplazmin oksidira Fe2+ u Fe3+, pa je veoma vaan u

regulaciji jonskog stanja eljeza.

Na ovaj nain ugrauje se eljezo u transferin bez nastanka toksinih produkata

eljeza.

U fiziolokim uvjetima ceruloplazmin je vaan u kontroli oksidacije membranskih

lipida. Vjerovatno ima ulogu i u transportu bakra do tkiva.

U bolesnika sa deficitom ceruloplazmina (kada je njegov nivo ispod 1mg%) bakar

se u velikoj koliini resorbira u probavnom traktu, prelazi u krvotok i kako nema
nosaa, lako difundira u tkiva u pretjeranim koliinama.

Taloenje suvinih koliina bakra u mozgu (supkortikalni gangliji), jetri, onoj

bionjai dovodi do karakteristinih degenerativnih promjena koje su podloga
simptoma Wilson-Konovalovljeve bolesti.

 Kliniki znaaj
Najee se odreuje kao screening test za Wilsonovu bolest.
Povedana vrijednost ceruloplazmina moe biti posljedica genetskih
poremedaja.

Sniene vrijednosti isto mogu biti genetski uzrokovane, pa su kod

naslijeene deficijencije ceruloplazmina povedani depoi eljeza u
serumu.
ceruloplazmin je snien: Wilsonova bolest; nefroza; teki proljevi

ceruloplazmin je povien: u reakciji akutne faze; maligne bolesti;

obstrukcija unih puteva; hronine infekcije
ceruloplazmin se odreuje RID, nefelometrijski, elektroimunodifuzijom,
disk elektroforezom na poliakrilamidnom gelu

Ceruloplazmin se najede odreuje kao screening test za Wilsonovu bolest.

Poviene vrijednosti ceruloplazmina mogu biti posljedica genetskih poremedaja.

Umjereno povedanje javlja se u akutnoj fazi upale.

Sintezu ceruloplazmina stimuliraju estrogeni, tako da se signifikatno povedanje

nivoa javlja u trudnodi, a umjereno povedanje kod ena koje primaju preparate sa
estrogenima.

Sniene vrijednosti ceruloplazmina mogu imati genetske uzroke , pa su kod

naslijeene deficijencije ceruloplazmina povedani depoi eljeza u tkivima a
sniene vrijednosti eljeza u serumu.

Mnogo ede niske vrijednosti ceruloplazmina se javljaju kao posljedica

nemogudnosti inkorporacije bakra u molekulu tokom sinteze.

Ova sekundarna deficijencija moe biti posljadica nedostatka bakra u ishrani,

malapsorpcije, nemogudnosti otputanja bakra u cirkulaciju iz gastrointestinalnog
epitela ili nemogudnosti ugradnje bakra u rastudu molekulu ceruloplazmina.

Intenzivna resorpcija bakra poinje u bolesnika s aceruloplazminemijom jo u

djetinjstvu. Potrebno je nekoliko decenija dok akumulacija bakra ne dostigne
kritinu patogenu taku.

Izluivanje bakra u mokradi je isto tako povedano, jer slobodni bakar lahko prolazi
kroz bubreni filtar, za razliku od bakra vezanog za ceruloplazmin, iji je molekul
mnogo vedi. Prevelika sekrecija u bubrenim tubulima oteduje tubularne stanice.

Vremenom dolazi i do disfunkcije tubularnog epitela, pa se smanjuje i

reapsorpcija aminokiselina, mokradne kiseline, i drugih metabolite sa svim
posljedicama koje to nose.

Wilsonova bolest je ustvari genetiki poremedaj koji dovodi do prekomijernog

nakupljanja bakra u organizmu. Zdravi ljudi izbacuju suvini bakar iz organizma
dok oboljeli od Wilsonove bolesti nemaju tu sposobnost, te se bakar poinje
nakupljati u organizmu odmah nakon roenja.

Prekomjerno nagomilani bakar oteduje mozak i jetru to dovodi do pojave

hepatitisa, psihikih i neurolokih simptoma. U oboljelih se mogu pojaviti utica,
ascites, povradanje krvi i abdominalni bolovi. Prisutni su i tremor, oteano
hodanje, prianje i gutanje, a mogu se razviti i svi oblici mentalnih poremedaja.

Dijagnoza se postavlja jednostavnim testovima koji mogu dijagnosticirati bolest i

u simptomatskih i u asimptomatskih bolesnika. Vano je to prije otkriti bolest,
jer mogu nastati opsena otedenja jetre koja su prisutna i prije pojave ikakvih
simptoma bolesti.

Dijagnostiki testovi

Bakar u 24-satnom urinu od 100g/24h

Ceruloplazmin u serumu: snieni ceruloplazmin u krvi ispod 20mg% u 95%
oboljelih
20% heterozigota (nosilaca) ima snien ceruloplazmin
Kayser-Fleicherov prsten prisutan je u vedine bolesnika s neurolokim i psihikim
simptomima
Biopsija jetre

 Za postavljanje dijagnoze odreuje se ceruloplazmin u krvi, bakar u

mokradi i krvi, te se poduzimaju oftalmoloki pregledi za KayserFlesicher-ov prsten, te biopsija jetre.
Kod Wilsonove bolesti lijeenjem se moe sprijeiti njezino
napredovanje, a simptomi se mogu poboljati. Svrha terapije je ukloniti
nakupljeni bakar i sprijeiti njegovo ponovno nakupljanje.
Odobreni su lijekovi helati tj. D-pencicillamin(Trolovol) i trien(Syprin),
koji utiu na vezivanje bakra i povedavaju njegovo izluivanje mokradom.
Noviji lijek koji se upotrebljava u terapiji jesu cinkove soli (acetat, sulfat).

CRP C reaktivni protein

C- reaktivni protein otkriven je u serumu kod akutno oboljelih pacijenata, a

naziv je dobio po sposobnosti vezanja za C-polisaharid na staninom zidu
bakterije Steptococcus pneumoniae

u serumu zdravih osoba ima ga 5-10 mg/L

Sastoji se iz 5 identinih neglikoziliranih polipeptidnih jedinica nekovalentno

povezanih u ciklini polimer s molekulskom masom od 150000 do 140000 Da

Sintetizira se u jetri i masnim stanicama-adipocitima

Koncentracija mu poraste i do 1000 puta u toku 24-48 sati od poetka upale

Referentni interval za CRP u odraslih je od 0,068 do 8,2 mg/L

Biohemizam djelovanja: vee se za fosforilirani holin i/ili etanolamin, te

polisaharide bakterija iz otedenog tkiva; vezan aktivira klasini put
komplementa; vee se na receptore limfocita
U prisustvu iona Ca vee se za fosforiholin, fosfatidilholin i polianione kao to su
nukleinske kiseline
U odsustvu iona Ca vee se za polikatione,na primjer histone

Uloga CRP:
U aktivaciji komplementa i to klasinog puta koji zapoinje sa C1q
Odgovara na inflamaciju, moe inicirati opsonizaciju, fagocitozu i lizu stanica
Prepoznavanje potencijalno toksinih autogenih supstanci, vezanje za njih, te
njihova detoksikacija ili odstranjivanje iz krvi
Supresija ili aktivacija pojedinih leukocita

 Kao upalni marker najvaniji indikator upale, nekroze tkiva ili traume
Visoka osjetljivost, mala specifinost
Postoje i drugi upalni proteini: fibrinogen, amiloid A i interleukin 6
Kao zamjenski test u dijagnostici sedimentacije eritrocita
Povedanje koncentracije je najvede 1-3 dana

 Kliniko-biohemijski znaaj

Za potvrdu postojanja organskih bolesti:

Infarkta sranog miida
Infekcije ili tromboze
Raznih hroninih bolesnih stanja:
Hronine upale
Reumatske bolesti
Maligni tumori
Vaan za razlikovanje virusnih od bakterijskih upala:
Kod virusnih ostaje u niim granicama
Kod bakteijskih javlja se porast koncentracije
U dijagnostici pojave simptoma i bolesti probavnog trakta
U dijagnostici uspjenosti terapije,npr antibiotske terapije
Uspjenost operativnih zahvata

 Faktori koji utiu na koncentraciju CRP-a:

Biloki:
Pojaan fiziki napor
Fizika hronoloka dob
Trudnoda
Uzimanje oralnih kontraceptiva
Puenje
Visoka nadmorska visina

Analitiki:
Lipemija
Reumatodni faktori

 Procjena kardiovaskularnog rizika:

CRP je znaajan u dijagnostici kardiovaskularnog rizika:

Hs CRP manji od 1 mg/L -manji rizik
Hs CRP vedi od 1-3 mg/L -umjeren rizik

Hs CRP vedi od 3 mg/L - visok rizik

Dodatni faktori: holesterol, LDL-holesterol trigliceridi i glukoza

 Istraivanja:
1. Nezavisan prediktor zatajenja srca u mukaraca:

Studija je trajala 6,5 godina

Od 6437 ena i mukaraca,550 njih je doivilo zatajenje srca
Rizik za mukarce:4,87
Rizik za ene: 1,86

Zakljuak: CRP partipicira u zatajenju srca

2. U procjeni kardivaskularnog rizika:

Vrijednost hs CRP veda od 3 mg/L predstavla visok rizik pojave

kardiovaskularnih oboljenja

3. U predvianju ponovnog modanog udara

4. Aortalne endotelne stanice reproduciraju CRP:

Njegova se reprodukcija povedava pri pojavi citokina(osobito
proinflamatornih)
Dokazana prisutnost m-RNA CRP-a koritenjem PCR i in situ hibridizaciju
CRP detektovan pomodu Western blota
Dodatkom IL-1 i IL-6 u mediju sa makrofazima i endotelnim stanicana
smanjio se nivo CRP-a

5. LDL-holesterol-CRP:
Odravanje nivoa CRP-a manjom od 2 mg/l te nivoa LDL-a manjim od 70
mg/L
Bez obzira na razinu LDL-a manji rizik od bolesti su imali oni pacijenti sa
manjom koncentracijom CRP-a
6. Upala - pretilosti, rezistencije i dijabetes:
Povedan nivo CRP i IL-6 vedi rizik od nastajanja ateroskleroze i razvoja
dijabetesa

 1- fetoprotein

1- fetoprotein je glikoprotein koji sadri 4% karbohidrata. Njegova funkcija je

jo uvijek nepoznata. Analog je fetusnog albumina.

Kliniko-biohemijski znaaj:
Njegovo odreivanje u serumu majke i u amnionskoj tenosti ima znaaj u
prenatalnom screeningu defekata neuralnog kanala i hromozomskih
abnormalnosti fetusa.

Haptoglobin

Haptoglobin je 2- glikoprotein koji ireverzibilno vee hemoglobin u

stabilan kompleks ime se sprjeava gubitak eljeza hemoglobina u
stanjima pojaanog raspada eritrocita.

Sintetiziraju ga hepatociti.

Svaki haptoglobin vee dva dimera hemoglobina. Tako veliki

kompleksi hemoglobina i haptoglobina ne mogu proi glomerularnu
membranu i na taj nain je onemoguen gubitak eljeza i
hemoglobina putem urina.

referentne vrijednosti u odraslih: 0,3-2 g/L; u novoroenadi nije

prisutan ili se nalazi u veoma malim koncentracijama.

sloene je strukture i graen je od dva lahka i dva teka lanca u

konfiguraciji ()2 ( - lanac ima 83, a - lanac 245 aminokiselina)

postoje tri genetski determinirana tipa normalnih haptoglobina: Hp 1-1

(1 1 2); Hp 2-1 (1 2 2) i Hp 2-2 (2 2 2)

nakon hemolize, dimeri hemoglobina se veu na haptoglobin tako

to -lanci haptoglobina veu -lance hemoglobina

ovako nastali kompleksi ne mogu proi glomerularnu membranu ime

se sprjeava gubitak Fe, ali i oteenje bubrega

komplekse iz cirkulacije uklanjaju Kuppferove stanice jetre

haptoglobin i njegovi kompleksi sa hemoglobinom imaju vanu ulogu

u kontroli lokalnih inflamatornih procesa

kompleks haptoglobin-hemoglobin je snana peroksidaza koja

hidrolizira perokside koji se oslobaaju na mjestu inflamacije

smanjena koncentracija haptoglobina je veoma osjetljiv indikator

hemolize i prati se u cilju praenja toka hemolitikog poremeaja
(haptoglobin, hemopeksin, methemalbuminemija i hemoglobinurija)

Povien broj retikulocita, a normalan nivo Hp (liza stanica u slezeni i jetri) moe
ukazivati na hemolizu izazvanu lijekovima ili displaziju eritrocita

Ako postoje znaci anemije, a nivo retikulocita i Hp je normalan, znai da je

anemija uzrokovana grekama u sintezi eritrocita (aplastina anemija)

Sniena koncentracija Hp bez znakova anemije, ukazuje na otedenje jetre (jetra

ne sintetizira dovoljno Hp)

hemoliza, akutna oteenja jetre, splenomegalija, poremeaji

hematopoeze su praeni snienim nivoom Hp

ahaptoglobinemija ili hipohaptoglobinemija su genetski poremeaji,

osobito u crnaca

povien nivo Hp u reakciji akutne faze (inflamacija, nekroza tkiva,

maligni procesi)

Haptoglobin je protein koji prati akutna stanja, i bilo koji upalni proces
(infekcija, ekstremni stres, opekotine, teke povrede, alergije isl.)
poveat e razinu haptoglobina u plazmi

Hp se moe odreivati RID; nefelometrijski; mjerenjem kapaciteta za

vezivanje Hb

Kliniki znaaj i dijagnostika

U klinikoj praksi, haptoglobinski testovi se koriste za skrining i monitoring

intravaskularnih hemolitikih poremedaja (posebno hemolitike anemije)

Povien nivo Hp
Simptomi, uzroci, patoloka
stanja i pojave koje prate
povien ili snien nivo
haptoglobina

Javlja se kod akutne

upalne faze
Pojaana je sinteza kod
upale, nekroze tkiva ili u
malignitetu
Uzroci: kortisol,
deksametazon i
androgeni

Snien nivo Hp
-

Indikator hemolize,
splenomegalije i
neefikasne hematopoeze
Snienje hemopeksina
Methemalbuminemija,
hemoglobinurija
Uzroci: estrogeni, akutni
virusni hepatitis i ciroza
sa uticom

 2- makroglobulin

2-makroglobulin je serpine inhibitor proteinaza u plazmi. Inhibira razliite klase

proteinaza: serin, cistein i metalopreoteinaze.

Ima i ulogu u transportu malih peptide kao to su citokini i faktori rasta i u

transportu dvovalentnih katijona, posebno cinka.

Smatra se da ima ulogu i u modulaciji imunolokih i inflamatornih reakcija.

Njegova koncentracija je povedana i u nefrotskom sindromu.

Kod djece su vrijednosti ovog proteina 2-3 puta vede nego kod odraslih. Sniene
vrijednosti mogu biti genetski uzrokovane.

Moe posluiti u ispitivanju selektivnosti proteinurije, a odreuje se

nefelometrijski i metodom radijalne imunodifuzije.

Ova porodica inhibitora je uoena i u

ivotinjskim organizmima u kojima su
takoer prisutne proteaze, ali je
zauujude da su prisutni i u biljnim
organizmima u kojima proteaze nisu
prisutne. Ima i ulogu u transportu
malih peptida kao to su citokini i
faktori rasta i transport dvovalentnih
katjona, naroito cinka.

2- makroglobulin

2- mikroglobulin
2- mikroglobulin u krv dospijeva iz limfocita i tumorskih stanica.
Visok nivo javlja se kod otedenja bubrega, upala i neoplazmi, posebno
onih koje su vezane za B limfocite.

 2- mikroglobulin

2- mikroglobulin se nalazi na
povrini nuklearnih stanica i
dospijeva u krv limfocitima i
tumorskim stanicama.

Sastoji se od jednog
polipeptidnog lanca i ima
molekularnu masu samo oko
11800. Zbog toga prolazi
glomerule, ali se resorbira u
proksimalnim tubulima, pa se
normalno izluuje urinom manje
od 1% koliine koja se u
glomerulima filtrira.

Koncentracija 2- mikroglobulina je povedana u bubrenim bolestima, upalama,

malignim bolestima, jetrenim bolestima pradenim otedenjem bubrega, a
najvaniji je u ispitivanju bubrene funkcije, osobito kod bolesnika s
transplantiranim bubregom.

Pojava 2- mikroglobulina karakterizira i tubularnu proteinuriju koja se javlja u

Fanconijevom sindromu, kod odbacivanja transplantata, Wilsonove bolesti i
tubularnih infekcija.

Obino se odreuje radioimunolokim metodama (RIA), referentne vrijednosti su

1-2 mg/L.

Retinol vezujudi protein

Retinol vezujudi protein je monomerni transportni protein za sve-trans retinol.

Vezanje retinola stimulira produkciju i sekreciju ovog proteina iz hepatocita.
Povedava se u serumu bolesnika sa hroninim oboljenjem bubrega: tubularna
proteinurija, dijabetika nefropatija.
Smanjene koncentracije javljaju se kod oboljenja jetre, proteinske malnutracije i
AIDS-a.

Transtiretin

Transtiretin je tetramerni protein koji vee i transportira 10% serumskog tiroksina

i trijodtironina.
Njegova koncentracija u serumu opada u inflamaciji, malignim oboljenjima i
cirozi jetre.
Koncentracija se povedava kod tumora koji proizvode transtiretin: Hodkinova
bolest.

Transferin

Transferin je protein plazme koji vee razliite polikatijone, iako je vezanje eljeza
i bakra jedino fizioloki znaajno.

Nivo transferina u plazmi zavisi od koliine eljeza.

U stanjima povezanim sa deficijencijom eljeza koncentracija transferina raste.

Oko polovine ekstracelularnog transferina nalazi se u limfi i cerebrospinalnom

likvoru.

Vee eljezo koje se oslobaa razgradnjom hemogolobina ili eljezo koje se

apsorbira u crijevima.

Transferin Fe (III) kompleks u plazmi prenosi eljezo do mjesta skladitenja kao

to su jetra i retikuloendotelni sistem.

Odreivanje nivoa transferina u plazmi korisno je za diferencijalnu dijagnozu

anemija i za monitoring terapije.
U hipohromnoj anemiji nivo transferina je povedan zbog poviene sinteze, ali je
protein slabije zasiden eljezom.
Snien nivo se javlja kod oboljenja jetre, proteinske malnutricije, nefrotskog
sindroma, enteropatija sa gubitkom proteina.

Transferin ima veliku ulogu u vezivanju eljeza i bakra.

Snien nivo transferina javlja se kod oboljenja jetre, nefrotskog sindroma,

enteropatije sa gubitkom proteina.

Trudnoda i uzimanje estrogena povisuje nivo transferina u plazmi.

Imunoglobulini

Imunoglobulini su humoralna antijela koja po elektroforetskoj pokretljivosti

pripadaju globulinima.

Prepoznaju antigene i iniciraju mehanizam koji razgrauje antigene. Antigeni

imaju multiple antigene determinante, koje izazivaju stvaranje specifinih
antitijela za koje se veu antigeni.

Imunoglobulini su sastavljeni iz dva identina lahka L i dva identina teka H

polipeptidna lanca. Svaki od etiri lanca ima varijabilne i konstantne regije.

Imunoglobulini su humoralna antitijela koja po elektroforetskoj pokretljivosti

pripadaju globulinima. Oni prepoznaju antigene i injiciraju mehanizam koji
razgrauje antigene.

Antigeni mogu biti proteini, ugljikohidrati i polimeri nukleinskih kiselina.

Graa imunoglobulina
Svi imunoglobulini su sastavljeni iz dva identina lahka (L) i dva identina teka
(H) polipeptidna lanca meusobno povezana disulfidnim vezama. Svaki od etiri
lanca ima varijabilne i konstantne regije.

C - konstantno podruje

V- varijabilno podruje

H, L teki, laki lanci

Na osnovu varijacija u aminokiselinskoj sekvenci CH dijela molekule,

imunoglobulini su svrstani u klase i podklase: IgG sa etiri podklase, IgA sa dvije

podklase, IgM, IgD i IgE.

Njihovi teki lanci su oznaeni grkim slovima: , , , , .

% U-H u
odnosu na
teinu

Konc. u
serumu (g/L)

Klase Ig

Priblina Mr

Izotip H lanca

IgG

160000

, 53 000

2-3

8- 18

IgA

170 000720000*

, 64 000

7- 12

0,8- 4,5

IgD

160 000

, 58 000

IgE

190 000

, 75 00

10- 12

0,0003

IgM

900 000*

, 70 000

10- 12

0,6- 2,5

0,03

IgG ini 70 - 75% ukupnih Ig koje proizvode plazma stanice. Antitijela G stvaraju
se kao odgovor na infekcije bakterijama i virusima.

IgM ima veliku molekularnu masu i zbog toga se nalazi samo u krvnim
sudovima. Njegov dio u odraslih je 5- 10 % ukupnih cirkulirajudih Ig.

B- limfociti stvaraju povrinski, za membranu vezani IgM, te izluuju ga kao

primarni odgovor na infekciju.
IgM kao membranski vezana molekula je monomer, ali u serumu kao sekretorni
oblik je popreno vezan pentamer sastavljen iz 5 IgM monomera.

IgA ini 15% ukupnih Ig u

krvotoku.

Nalazi se u mukoznim sekretima

( nazalnom, bronhijalnom,

intestinalnom ), suzama, mlijeku,i

kolostrumu. Ovaj Ig je inicijalna
odbrana protiv invazije virusnih i

bakterijskih patogena prije nego

to dospiju u plazmu i druge
unutranje prostore.

IgE ima vanu ulogu u alergijskom odgovoru. U krvi reagira sa bazofilima

(fagocitnim leukocitima), a u tkivu sa mastocitima, stanicama koje lue histamin.

IgD ini maje od 1% serumskih Ig. Ima strukturu slinu strukturi IgG.

Promjena koncentracije Ig

Infekcije u vedini sluajeva izazivaju opdu poliklonsku imunoglobulinsku reakciju.

IgG je povien u autoimunim bolestima, sistemskom lupusu ili hroninom

agresivnom hepatitisu.

IgA je povien u bolestima probavnih organa kao to je Crohnova bolest, zatim u

bolestima organa za disanje(tuberkuloza), te ranoj cirozi jetre.

IgM je povien kod primarne bilijarne ciroze, virusnog hepatitisa, infekcije

parazitima, posebno krvnim. U novoroenadi poviene vrijednosti ukazuju na

intrauterinu infekciju.

IgE je povien kod hipersenzitivnosti na hranu, kod raznih alergija, astme,

trihineloza.

IgD je povien kod groznice, difterije, infekcije mikobakterijama i E. Coli, te kod

bolesnika sa mijelomima.

Nedostatak imunoglobulina dovodi do povedane osjetljivosti na infekcije.

Veoma est poremedaj je selektivna IgA deficijencija koja se ogleda u estim

infekcijama sinusa i respiratornog trakta.

Hemoterapija i radioterapija dovode do velikog smanjenja koncentracije Ig.

U nefrotskom sindromu dolazi do smanjenja Ig, posebno IgG, usljed gubitka

putem urina.

S 100 PROTEIN

- kiseli protein molekularne mase 21000

- dimer sastavljen od , ili podjedinica

- nalazi se u poprenoprugastim miidima, srcu i bubregu, astrocitima,

melanocitima, adipocitima, limfocitima

- podjedinice se nalaze u mozgu

-referentne vrijednosti: manje od 0,3 g/L

- povien nivo u serumu kod meningoradikulitisa, encefalitisa, AIDS-a, periferne

neuropatije, tumora CNS

- odreuje se imunohemijski

S 100 protein je protein male molekularne teine naen kod kimenjaka i

odlikuje se sa dva kalcijum vezujuda mjesta helix-loop-helix strukture.

Postoji najmanje 21 razliit tip S 100 proteina. Naziv potie od injenice da je

protein 100 % rastvorliv (Soluble) u amonijum sulfatu pri neutralnom pH.

Struktura
Vedina S 100 proteina su homodimeri i sadre dva identina polipeptida koji su
meusobno povezani nekovalentnim vezama.

S 100 proteini su stanino specifini

S 100 protein je normalno prisutan u nervnim stanicama (vanovim stanicama,

melanocitima i glija stanicama), zatim u hondrocitima, adipocitima,
mioepitelnim stanicama, makrofagima, Langerhansovim stanicama, dendritikim
stanicama.

Moe biti prisutan i u epitelnim stanicama dojke.

S 100 proteini su lokalizirani u citoplazmi i/ili u nukleusu stanica i ukljueni su u

regulaciju progresije i diferencijacije staninog ciklusa.

S 100 proteini obuhvataju najmanje 13 lanova koji su locirani kao skupina na

hromozomu 1q21.

Ovaj protein moe inhibirati spajanje mikrotubula i protein kinazu u procesu

fosforilacije.

Smanjena ekspresija ovog proteina primijedena je kod kardiomiopatija.

Povedana ekspresija ovog proteina uzrokuje sranu kontrakciju to pokazuje da je

S 100A1 regulator miokardijalne kontraktilnosti.

Uloge

S 100 proteini su ukljueni u regulaciji proteinske fosforilacije, homeostaze

kalcija, dinamike citoskeletnih konstituenata; povezani su sa enzimskom
aktivnodu, staninim rastom i diferencijacijom; i u inflamatornom odgovoru.

Patologija
Nekoliko lanova familije S 100 proteina se koriste kao markeri za odreene
tumore i epidermalnu diferencijaciju.
Mogu biti naeni u melanomima, 50 % malignih tumora perifernih nerava i

sarkomima.

Geni:

S 100A (S 100A1-S 100A16)

S 100B
S 100P

S 100Z

S 100 kalcijum vezujudi protein A1

Ovaj protein je protein kojeg kod ljudi kodira S 100A1 gen.

Funkcija : Protein kodiran ovim genom je lan S 100 porodice proteina

sadravajudi dva kalcijum vezujuda mjesta helix-loop-helix strukture.

S 100A1 poboljava srani uinak

regulacijom kalcijumovih jona koji

potiu iz glatkog endoplazmatskog

retikuluma

S 100A2

Hromozomski rearanman i
izmjenjena ekspresija ovog gena je
povezana sa rakom dojke.

Struktura S 100A1 proteina

S 100A3

Ovaj protein ima najvedi sadraj cisteina

od svih S 100 proteina;ima veliki afinitet
prema cinku.Precizna funkcija ovog
proteina je nepoznata.

Ostali lanovi(S 100A4-S 100A16) imaju

manje poznate funkcije. Neki su povezani
sa metastazama tumora, neki imaju vedi
afinitet prema kalciju od ostalih, neki
stimuliraju sekreciju prolaktina,
egzocitozu, endocitozu; neki inhibiraju
kazein kinazu.

Struktura S 100A3 proteina

S 100B

Ovaj gen lociran je na 21q22 hromozomu.

S 100B je glija-specifian i primarno je
izraen u astrocitima.Ovaj protein moe
imati funkciju u ekstenziji neurita,
proliferaciji stanica melanoma, stimulaciji
kalcijumovih jona, inhibiciji protein-kinaze.
Hromozomski rearanman i izmjenjena
ekspresija ovog gena povezani su saazliitim
neurolokim, neoplastinim i drugim
tipovima oboljenja ,ukljuujudi
Alchajmerovu bolest, Daunov sindrom,
epilepsiju, melanom i tip I dijebetesa.

Struktura S 100B proteina

S 100 kalcijum vezujudi protein P

Ovaj gen lociran je na 4p16 hromozomu.

Ovaj protein,osim to vee kalcij, vee i
Zn2+ i Mg2+. Ovaj protein moe igrati ulogu
u etiologiji raka prostate.

Struktura S100P proteina

Proteini komplementa

Sistem komplementa ima vanu ulogu u odbrani organizma od infekcija.

Antitijela identificiraju uljeza koga komplement razgrauje i na kraju fagocitiraju
makrofagi i neutrofili.
Aktivacija proteina komplementa i njihovo vezanje za stanine membrane
dovodi do lize memrane i smrti ciljane stanice.
Komplement
najmanje 11 razliitih proteina u krvnoj plazmi ine sistem komplementa
proteini komplementa se sintetiziraju u jetri
aktivacija proteina komplementa i njihovo vezivanje za staninu membranu
dovodi do lize i smrti stanice

 od komponenata komplementa, u krvi se najede odreuju C3 i C4

nalaz niske koncentracije C3 vaan je u diferencijalnoj dijagnozi
glomerulonefritisa
niske vrijednosti C3 i C4 dijagnostiki su pokazatelj sistemskog lupus
eritematosusa
visoke vrijednosti C3 i C4 se javljaju u fazi akutne reakcije
C3 je povien kod opstrikcije unih puteva i fokalne glomeruloskleroze
Razne komponente komplementa mogu se odrediti imunohemijskim
metodama, nefelometrijski, RID
U dijagnostike svrhe odreuju se C1, C1 inhibitor, C3 i C4

Nomenklatura
Proteini klasinog puta aktivacije komplementa su obiljeeni brojem i
reagiraju slededim redom: C1q, C1r, C1s, C4, C2, C3, C5, C6, C7, C8 i C9.
Neke od ovih komponenti su proenzimi i zahtjevaju proteolitiku
razgradnju da bi se aktivirali. Produkti razgradnje proteina komplementa
se obiljeavaju sa sufiksom a, b, c, d i i.

Aktivnosti proteina komplementa

Sistem komplementa je jedan od najaktivnijih efektora u procesu
upale. Njegova aktivnost, in vivo, je ilustrirana izostankom pomenutog
efekta kod osoba sa hereditarnim nedostatkom pojedinih
komponenti komplementa.
Osobe sa deficijencijom ovih komponenti imaju povedanu osjetljivost
na dva tipa bolesti:
-rekurentne infekcije sa piogenim bakterijama i
-bolesti karakterizirane stvaranjem autoantitijela i imunih
kompleksa.
Ova zapaanja pokazuju ulogu komplementa u odbrani od bakterija i od
sklonosti stvaranja imunih kompleksa.

 Posljedice aktivacije komplementa su:

Opsonizacija podrazumijeva vezivanje odgovarajudih proteina komplementa na
ciljne stanice. Fagocitne stanice, koje nose receptore za proteine komplementa,
veu se na opsonizirane ciljne stanice preko proteina komplementa i
endocitozom ih fagocitiraju.
Aktivacija leukocita je posljedica interakcije pojedinih komponenti komplementa sa
specifinim staninim povrinskim receptorima.
Liziranje ciljnih stanica je fizioloka posljedica aktivacije komplementa i rezultat je
insercije hidrofobnih djelova u lipidnu membranu, to dovodi do osmotske
disrupcije ciljne stanice.

Aktivacija komplementa

Komplement se aktivira:
- klasinim,
- lektinskim,
- alternativnim i
- litinim putem

Klasini put
C1 aktivacija- C1, multipla
proteinska podjedinica sastoji
se od tri razliita proteina
(C1q, C1r i C1s), vee se na Fc
region od IgG i od IgM
molekule antitijela koja je ved
reagirale sa antigenom.
C1 se ne moe vezati za Fc
region IgG ili IgM ukoliko oni
nisu vezani sa antigenom i
ukoliko nema dovoljno jona
Ca i Mg

Vezanje C1 prvo aktivira vezanje

C1q a zatim C1r pa C1s. Rezultat
je nastanak aktiviranog C1qrs,
koji svojom enzimskom
aktivnodu razgradi C4 u dva
fragmenta C4a i C4b.

C4 i C2 aktiviranje (stvaranje C3 konvertaze)

C4b fragment se vee na membrane a C4a fragment se oslobaa u okolinu.
Aktivirani C1qrs takoer cijepa C2 na C2a i C2b. C2a se vee na membrane
zajedno sa C4b, a C2b se oslobaa u okolinu.
Nastali komplex C4bC2a je po svojoj funkciji C3 konvertaza, koja razgrauje C3 u
C3a i C3b.

C3 aktivacija
(stvaranjhe C5 konvertaze)
C3b se vee za membrane zajedno sa
C4b i C2a, a C3a se oslobaa u
okolinu. To rezultira stvaranjem
C4bC2aC3b koji je po svojoj funkciji
C5 konvertaza. Stvaranje C5
konvertaze predstavlja kraj klasinog
puta.

LEKTINSKI PUT
Lektinski put je vrlo slian klasinom putu.
Zapoinje vezanjem monoza vezujudeg
lektina (mannose-binding lectin-MBL) na
povrinu bakterije koja sadri polisaharid
manan.
Vezanje MBL na patogen rezultira
zdruivanjem dvije serinske proteaze,
MASP-1 i MASP-2.
Formiranje MBL/MASP-1/MASP-2, trimolekularni komplex rezultira aktivacijom
MASPs i posljedinim cijepanjem C4 u C4a i
C4b.

C4b fragment se vee na membrane

a C4a fragment se oslobaa u
okolini.

Aktivirana MASPs takoer cijepa C2

u C2a i C2b. C2a se vee na
membrane zajedno sa C4b, a C2b se
osobaa u okolinu.
Stvoreni C4bC2a complex je po
svojoj funkciji C3 konvertaza, koja
cijepa C3 u C3a i C3b. C3b se vee na
membrane u asocijaciji sa C4b i
C2a, a C3a se oslobaa u okolinu

Stvoreni C4bC2aC3b je C5 konvertaza.

Stvaranje C5 konvertaze je kraj lektinskog
puta.
Bioloka aktivnost i regulatorni proteini
lektinskog puta su identini onim kod
klasinog puta aktivacije.

Alternativni put aktivacije

Alternativni put zapoinje aktivacijom C3

komponente i zahtijeva factor B i D i Mg++
katjone, koji su normalno prisutni u
serumu.

Amplifikacija C3b
U normalnom serumu postoji vrlo nizak
nivo spontane hidrolize C3 to dovodi do
stvaranja C3i. Factor B se vee na C3i i
postaje osjetljiv na Factor D, koji cijepa
Factor B u Ba i Bb. C3iBb complex djeluje
kao C3 konvertaza cijepa C3 u C3a i C3b.

Nakon to je formiran C3b, Factor B

se na njega vee i postaje osjetljiv
na cijepanje od strane Factora D.
Rezultirajudi C3bBb complex je C3
konvertaza koja nastavlja stvarati
dalje sve vie C3b, koji se
amplificira.
C3 konvertaza sada razgrauje sve
vedi broj molekula C3, od kojih se
neke veu za aktivne povrine.
C3bBb se brzo disocira, ukoliko nije
vezan za properdin (P), u kompleks
C3bBbP. Ovaj mehanizam
amplifikacije je pozitivni
feedback system, koji moe
razgraditi sve molekule C3 ako je
adekvatno regulisan. Kao rezultat
te aktivacije stvara se C3bBb3b
koja je C5 konvertaza alternativnog
puta aktivacije komplementa.

MEMBRANA LIZIRAJUDI PUT ILI LITIKI PUT

C5 Convertaza iz klasinog
(C4b2a3b), lectin (C4b2a3b) ili
alternativnog (C3bBb3b) puta
cijepaju C5 u C5a i C5b. C5a ostaje u
tenoj fazi C5b se brzo udruuje sa
C6 i C7 i insertuje se u membrane.
Nakon toga se vee C8,a zatim vie
molekula C9.

C9 molekule formiraju pore u

membranama kroz koje iscuri sadraj
delije. Nastala liza nije enzimski
proces nego je ona nastala kao
posledica fizikog otedenja
membrane.

Kompleks koji se sastoji od

C5bC6C7C8C9 je nazvan kao
membrane attack complex (MAC).

C5a je anaphylotoxin. Ona je hemotaktini faktor za neutrofile, stimulira

respiratornu eksploziju u njima i stimulira proizvodnju inflamatornih
citokina u makrofazima. Njihova aktivacija je kontrolirana sa
karboxypeptidase B (C3-INA).
Vedina C5b67 complexa moe se raspasti i da sa membrane predi u tenu
fazu. On se zatim moe vezati na neke susjedne stanice i izazvati njihovo
liziranje. Otedenje susjednih stanica je zatideno sa Protein S
(vitronectin). Protein S se vee na rastvorljivi C5b67 i sprjeava njegovo
vezivanje za susjedne stanice.

Receptori za komplement
Vedina proteinskih fragmenata komplementa stvara tokom aktivacije
veze sa specifinim receptorima na povrini imunih stanica. To je vaan
mehanizam za posredovanje fiziolokih efekata komplementa.
Sve cirkulirajude stanice bijele i crvene loze krvi stvaraju receptore za
pojedine komponente komplementa ili njihove fragmente. Najvaniji su
fragmenti C3, C4 i C5 komponente komplementa. To su C3b, iC3b, C3dg,
C4a i C5a. Oni se veu za etiri razliita receptora koji su nazvani
nazivima - komplement receptor tipa 1, 2, 3 i 4 - ili CR1, CR2, CR3 i CR4.

Metode frakcioniranja proteina

taloenje sa solima ili otapalima:

temelji se na razlikama u topivosti pojedinih proteina u prisustvu jona ili
dehidrirajudih otapala (Na2SO4, MgSO4, (NH4)2SO4, alkohol, eter)
isoljavanje proteina je princip koloidnih reakcija i flokulacijskih proba koje su se
prije mnogo upotrebljavale u analitici serumskih i proteina likvora

elektroforeza proteina
temelji se na razlikama u elektrinom naboju pojedinih proteinskih frakcija

hromatografija
temelji se na razlikama u veliini, obliku, naboju i topivosti pojedinih proteina

ultracentrifugiranje
razlike u relativnoj molekulskoj masi i obliku proteina

u rutinskom radu mnogo se koristi elektroforeza (proteini i lipoproteini)

hromatografske metode se koriste za razdvajanje pojedinih izoenzima

u analitici proteina mnogo se upotrebljavaju imunohemijske metode

princip imunohemijskih metoda: protein djeluje kao antigen i stupa u reakciju sa
svojim specifinim antitijelom
ede primjenjivane imunohemijske metode u biohemijskim laboratorijama:
imunoelektroforeza (kvalitativna analiza), imunodifuzija (kvantitativna analiza)

Metode odreivanja ukupnih serumskih

proteina

Koncentracija ukupnih proteina odredjuje se danas raznim metodama, koje se

mogu svrstati u 4 grupe:

metode kojima se odredjuje proteinski duik

fotometrijske metode

mjerenje apsorpcije u ultravioletnom podruju spektra

Mjerenje refrakcije

Biuret metoda za odreivanje koncentracije proteina u serumu

Princip:

bakreni ioni (biuret reagens) + peptidne veze (slabo alkalna sredina)

-nastaje spoj plavo-ljubiaste boje

Intenzitet boje proporcionalan je broju peptidnih veza,

koncentraciji proteina mjeri se spektrofotometrijski kod 550 nm

Elektoforeza proteina krvne plazme

Elektroforezom se proteini mogu razdvojiti na osnovu razlika u rezultujudem

(neto) naboju njihovih molekula.

Njena prednost je u tome to se razdvojeni proteini mogu uiniti vidljivim, to

omogudava brzo odreivanje broja razliitih proteina u smjesi koja se analizira, ili
stupnja istode nekog proteina.
elektroforeza omogudava odreivanje kljunih svojstava nekog proteina, kao to
su molekulsa masa i izoelektrina taka (Pi).
Na slici 1. je prikazan elektroforegram proteina krvne plazme kod normalnog
fiziolokog stanja organizma.

Imunoelektroforeza

To je imunohemijska metoda, u kojoj se imunodifuzija u gelu kombinira sa

zonskom elektroforezom.

Imunoelektroforeza je kvalitativna metoda kojom se vri identifikacija proteina

prisutnih u biolokim uzorcima. Ovom metodom se ne moe odrediti koliina
proteina u smjesi.