METAL KAYNA ININ TANIMI

Metalik malzemeleri, s, basn ya da ikisi birden kullanlarak ERG TME gerekle tirilip,
o unlukla kaynak edilecek metalik malzeme ile ayn ya da ok yakn scaklkta eriyebilen
ilave metal katarak veya katmadan yaplan B RLE T RME veya DOLGU i lemine metal
kayna denir.
KAYNA IN TAR HSEL GEL

Amerika ve Rusyada do up uygulama alan bulan kaynak fikri, 1880-1885 yllarnda

Amerikada Coffin, Rusyada ise Bernardo tarafndan karbon elektrodlar kullanlarak
olu turulan ark sayesinde gerekle tirilmi tir.
!

( - ) U

( + ) U

&
( - ) U

( - ) U

( + ) U

( + ) U

Resim 1: Karbon ark ile yaplan birle tirme amal kaynak uygulamalar

Resim 2: plak tel (elektrod) ark ile

yaplan
birle tirme
amal
kaynak
uygulamalar

1890 1892 yllar arasnda yine Amerikada Coffin ve Rusyada da Slavianoff plak Telli
Metal Ark yntemini buldular.
Ancak erimi metal banyosunun, havann olumsuz etkilerinden korunamyor olmas,
olu turulan kaynak metalinin fiziksel ve yapsal zelliklerinin kt olmasna neden
olmaktayd.
Bugnk anlamda rtl elektrod kayna nn ke fi sveli Oscar Kjellberg tarafndan 1907
ylnda rtl elektrod yapmas ile mmkn oldu. 1909 ylnda da kimyager Arthur
Strohmenger tarafndan mavi asbestin kaynak teli zerine sarmas ile yar ark elektrodu
retmesi, geli meleri hzlandrd.

"

# #
! $ %

$&

(-)
U

(+)
U

Resim 3 : rtl Elektrod ark ile yaplan birle tirme amal kaynak uygulamalar

Kayna n geli mesinde nemli rol olan sava yllarnda, gerek stnlk kurma, gerek
yokluklar iine d me nedeni ile e itli lkeler metal kaynaklar konusunda olduka ciddi
ara trma ve uygulamalar yaptlar. rnek olarak, 1918 ylna rastlayan dnemde yar-ark
elektrodunun bulunamamas nedeni ile, elik tel etrafna sodyum silikata batrlm ka t sarp
ilk sellozik elektrodu reten A. O. Smith gsterilebilir. Ancak Metal Kaynaklarnda asl
geli me ikinci dnya sava dneminde olmu tur. Bu dnemde zellikle hafif metallerin
kullanlmaya ba lanmasyla (uaklar vb.) TIG (Tungsten Inert Gas) ve MIG (Metal Inert Gas)
kaynaklarnn temelleri atlm tr. En nemli uygulamalar ve ara trmalar ise gemi, zellikle
de sava gemilerinin retilmesinde olmu tur.

lkemizde ilk metal kaynaklar 1920 ylnda stinye ve Glck tersanelerinde kullanlm
olmakla birlikte, ciddi ve planl ilk ba lang o zamanki ad ile Eski ehir Vagon Fabrikalar,
bugnk adyla Tlomsa olan i letmede 1936 ylnda makina mhendisi olarak grev yapan
Nvit Osmayn, grevli olarak Almanyaya gitmesi ve dn nde beraberinde jenaratr tip
kaynak makinas ile usta retici sfatyla bir teknisyen getirip e itim ve uygulamalara
ba lamas ile olmu tur.
KAYNA IN SINIFLANDIRILMASI
Amaca Gre Metal Kaynaklar
- Birle tirme kaynaklar

- Dolgu kaynaklar

Uygulama ekline Gre Metal Kaynaklar

- El (manuel) kayna

- Yar mekanize kaynaklar

- Tam mekanize kaynaklar

- Otomatik kaynaklar (robot)

lem Cinsine Gre Metal Kaynaklar

o Basn Kaynaklar

o Ergitme Kaynaklar

So uk basn kaynaklar

Dkm eritme kayna

Ultrasonik kaynaklar

Elektrik diren eritme kaynaklar

Srtnme kayna

Gaz eritme kaynaklar

Ocak kayna

Elektrik ark kaynaklar

Dkm basn kayna

Karbon ark ile kaynak

Gaz basn kayna

Metal ark ile kaynak

Elektrik diren kayna

Koruyucu gaz altnda kaynak

Elektrik ark basn kayna

TIG kaynaklar

Difzyon kayna

MIG/MAG kaynaklar

Tozalt kaynaklar
Elektron bombardman ile kaynak
Laser n kaynaklar
TEMEL ELEKTR K B LG S
Elektrik akm grlmez ve do rudan hissedilemez. Ancak etkileri ile kendini belli eder. Bu
etkiler: ISI, I IK, MANYET K ve K MYASAL etkilerdir.
AKIM: Bir iletkenden, birim zaman iinde geen elektrik miktarna Elektrik Akm denir. Birimi
AMPERdir. Simge olarak (A) veya (I) ile gsterilir.
Do ru Akm (DC) ve Alternatif Akm (AC) olarak iki tip akm vardr.
Do ru Akm: Bir elektrik devresinde yn ve iddeti zamana gre de i meyen akm tipi olup
DC harfleri ile ifade edilir ve emalarda = ekli ile gsterilir. Piller, akmlatrler, redresr tip
kaynak makinalar do ru akm trnde akm veren elektrik gereleridir.
nemli not: DC devrelerde elektron bombardman her zaman negatif (-) utan , pozitif (+)
uca do ru olmaktadr.

'

Resim 4: DC Akm rnekleri (Ama lambay yakmak m? Yoksa, lambay EN UZUN ve EN PARLAK yakmak m?).
(Ayn d nce ile ama; ark olu turmak m? Yoksa, kararl uygun bir ark elde edebilmek mi ?)

Alternatif Akm: Dalgal akm olarak da ifade edilen bu akm trnde elektrik akmnn yn
ve iddeti zamana gre de i ir. AC ile ksaltlarak gsterildi i gibi izimlerde
ekli ile
gsterilir. ehir ebekesindeki elektrik akm, transformatr tip kaynak makinalarnn verdi i
kaynak akm bu trdr.
GER L M: Bir elektrik devresinde herhangi iki nokta arasnda akm geebilmesi iin bu
noktalar arasnda bir elektrik seviye farknn yani potansiyel farknn olmas gerekir. Bu farka
Gerilim denir. VOLT olarak ifade edilir. (V) veya (U) harfleri ile gsterilir.

Resim 5: Gerilimin su rne i ile aklanmas

D REN: Bir iletkenin, zerinden geen akma kar gsterdi i zorlu a Diren denir. Birimi
Ohm olup (R) ile ifade edilir ve ( ) ile sembolize edilir.
G: Birim zamanda yaplan i G ile ifade edilir. Birimi Watt olup (W) ile gsterilir.
ELEKTR K ARK KAYNAK MAK NALARI LE LG L BAZI TER MLER
Bo ta al ma Gerilimi (BG): Ak devre voltaj olarak da ifade edilen bu terim, makinann
al r durumda ancak kaynak yaplmad zamandaki pense ve ase arasndaki gerilimi
belirtir.
Bo ta al ma gerilimi ynnden kaynak makinalar ana gruba ayrlrlar.
Yksek Bo ta al ma Gerilimine sahip makinalar (70 90 Volt).
*!* Dikkat; bu tip makinalarda al rken kaynaknn ok bilinli olup, ekipman ve kendisi
asndan (eldiven, lastik altl ayakkab vb) elektriksel izolasyona dikkat ediyor olmas
gerekmektedir.
D k Bo ta al ma Gerilimine sahip makinalar (40 65 Volt).
Normal Bo ta al ma Gerilimine sahip makinalar (65 70 Volt).
Tutu turma Gerilimi: Kayna a ba larken arkn olu turulmas anndaki gerilime verilen
addr. Pratikte bo ta al ma gerilimi ile ayndr.

al ma Gerilimi: Ark varken, yani kaynak i lemi devam ederken kaynak kablolar (pense
ve ase) arasnda llen gerilimdir. al ma gerilimi ile kaynak akm (amper) arasnda u
ba lant vardr.
al ma Gerilimi

Kaynak Akm iddeti

25 V...................................................

250 Ampere kadar

30 V...................................................

250-400 Amper aras

35 V...................................................

400 Amper st

ALI MA VER M
Kaynak makinalar gnmzde o unlukla 10 dakikalk test srelerindeki verimlerine gre
retilir ve ifade edilirler. Bu 10 dakikalk zaman faktrnn yannda al ma ortamndaki
scakl n da nemi byktr, standartlar erevesinde +40Clik ortam scakl standard
o u firmann retiminde baz alnmaktadr. Buna gre; bir makina iin %35te XXX Amper
ifadesi, bu akm iddetinin makinadan 3,5 dakika sre ile ekilebilece i anlamndadr. Ayn
ekilde %60 ifadesi 6 dakikay, %100 ise aralksz olarak al abilmeyi ifade eder.
ELEKTR K ARK KAYNAK MAK NALARI
Elektirk ark kaynak makinalar verdikleri akm cinslerine gre ikiye ayrlrlar.
AC (Alternatif Akm) kaynak makinalar: Bu makinalar kaynak trafolar (transformatr)
olarak da adlandrlan makinalar olup, sadece AC kaynak akmnda da kullanlabilen
elektrodlar yakabilmektedirler (rutil rtl elektrodlar gibi). Bu makinalarn pense kablosu
ve ase kablosu blmleri sabittir, dolays ile kutup seenekleri yoktur.
* +,
.
''/ %
# #

- (0/

! - -,&

- -

.
# #
1#

Resim 6: AC tip Kaynak Makinas al ma prensibi ( ematik)

DC (Do ru Akm) kaynak makinalar: k akm olan kaynak akmlarn DC (do ru akm)
cinsinden veren bu tip makinalarn k larnda pozitif (+) ve negatif (-) kutup seenekleri
vardr. Bu nedenle tm elektrod e itleri, makinann gcne ba l olarak bu makinalarda
kullanlabilmektedir. Redresr ve invertr kaynak makinalar olarak adlandrlmaktadrlar.
Artk retimleri yaplmayan ok eski tarihli retilmi elektrik ile al an kaynak jeneratrleri de
bu tip (DC) kaynak akm veren makinalardr.

Resim 7: DC tip Kaynak Makinas rnekleri (invertrler ve redresrler)

Teknolojik olarak geli mi DC kaynak makinalarnn baz modellerinde, konum anahtar ile
her iki tip kaynak akm alnabilen AC/DC kaynak makinalar da mevcuttur. rne in
alminyum malzemeleri TIG kayna bu tip AC makinalarla mmkndr.
Elektrik ark kaynak makinalar, elektrik karakteristiklerine gre de ikiye ayrlrlar.
Sabit akml (CC) elektrik ark kaynak makinalar : Di er bir tanmlama ile d ey
karakteristikli elektrik ark kaynak makinalar da denilen bu makinalarda, rtl kaynak
elektrodu ve TIG kaynak uygulamalar yaplabilir.
15
" +7
82

Ark alan

+
3+

3 4
$ +

3 4

V1

V0

565

V2

A1

A0

3 4

A2

Resim 8: CC Kaynak Makinas; d ey karakteristikli kaynak makinas diyagram

Sabit gerilimli (CV) elektrik ark kaynak makinalar: Yatay karakteristikli bu elektrik ark
kaynak makinalar, MIG/MAG (gazalt) ve tozalt kaynak makinalar olarak
kullanlmaktadrlar.
Genellikle d k bo ta al ma gerilimine sahip bu kaynak
makinalarnda direkt olarak kaynak al ma gerilimi (al ma voltaj) ayar yaplmakta,
bununla birlikte tel srme ayar, gazalt kayna ise koruyucu gaz, tozalt kayna ise toz ak
ayarlar da yaplmaktadr. Tel srme ayar dolayl olarak kaynak akmn ayarlama anlamna
gelmektedir. Yeni nesil sinerjik kaynak makinalarnda tel srme ayarnn kaynak tarafndan
yaplmasna gerek kalmayp, ayarlanan kaynak voltajna ve seilen malzeme ile tel ap
konumuna ba l olarak tel srme otomatik olarak makina tarafndan ayarlanmaktadr.
15
3 4

Ark
alan

" +7(2

V1

V0 $
3+
V
+ 3 4
2

565
+ 3 4

A1

A0

A2

Resim 9: CV Kaynak Makinas; yatay karakteristikli kaynak makinas diyagram

METALLER
Kaynak gzl ile metalleri iki ana grup iinde drt ba lk altnda incelemekte yarar vardr.
Demir D Metaller

Demir erikli Metaller

Alminyum ve ala mlar

Dkme demirler

Bakr ve ala mlar

elikler

EL K: Temelde Demir (Fe) ve Karbon (C) ala m olan bu metalin bnyesinde di er ala m
elementleri farkl cins ve oranlarda bulunabilir. Bu da eli in farkl zelliklere sahip olmasn
sa lar. rne in en az %12 Krom (Cr) elementinin katlm olmas eli in paslanmaz elik

grubunda yer almasna, %12-14 orannda Mangan (Mn) elementi iermesi eli in al ma
altnda darbeler nedeni ile sertlik kazanmasna olanak sa lar. Bu rnekler ok e itlidir.
Ala msz elikler: Demir ve Karbon d ndaki elementlerinin toplam %5in altnda kalan
elik grubudur. Kendi aralarnda snflandrmada bnyesindeki Karbon (C) oranna gre
ayrm yaplr. Karbon oran arttka eliklerin mukavemetleri (sertlikleri) artar, kaynak
edilebilme kabiliyetleri ise d er.
D k Karbonlu elikler: %0,05 - %0,3 orannda karbon ieren elikler olup, (*) St.37-St.42
aras eliklerdir.
Orta Karbonlu elikler: %0,3 - % 0,6 orannda karbon ieren elikler olup, St.42 St.60 aras
eliklerdir.
Yksek Karbonlu elikler: %0,6 - %1,7 aras karbon ieren elikler olup St.60dan sonras
olan eliklerdir.
Ala ml elikler: Demir ve Karbon d nda bnyesinde di er ala m elementleri %5 ve
daha st seviyede bulunan eliklerdir.
D k Ala ml eliker: Di er ala m elementleri toplam %5 seviyesinde olan elikler olup,
ala m cins ve oranlarna gre seilmek kayd ile bazik ve d k ala ml elektrodlar ile
kaynak i lemleri gerekle tirilir.
Yksek Ala ml elikler: Demir (Fe) ve karbon (C) d ndaki di er ala m elementlerinin
toplam % 5in olduka stnde olan eliklerdir.
Kaynaklarnda mutlaka ala m
elementlerinin cins ve miktarlarna ba l olarak kaynak rnleri seimi yaplmal, ayrca
kaynak i lemi uygulamasnda metalin kaynak kabiliyetine gre prosedr izlenmelidir.
(*)St.: ngilizce elik anlamna gelen Steel ve Almanca Stahlden gelmektedir.

Kaynak i lemi safhada incelenmeli ve de erlendirilip, sorunsuz bir kaynak i leminin

gerekle tirilmesi iin bu safhada da alnmas gereken nlemler ve ayarlanmas gereken
parametreler gz ard edilmemelidir. Her gz ard edilecek veya hata yaplacak nokta,
sonuta kaynakl i parasnda mutlaka hata olu masna neden olacaktr. Bu safha;
Kaynak i lemi ncesi yaplacaklar.
Kaynak i lemi srasnda yaplacaklar.
Kaynak i lemi sonras yaplacaklar.
Bu safha, kaynak edilecek malzemenin karakterine, yaplacak i lemin zelli ine ve
istenilen dayanmn zelli i ile i lem sonras parann al aca ortamn artlarna gre
farkllklar gstermektedir.
Ksacas ortaya konulan kaynak metalinin (diki inin) sten gzlemlenmesi ile, yaplan kaynak
i leminin do ru ve mkemmel oldu u tam olarak sylenemez. Ancak do ru ve mkemmelik
yukarda belirtilen safhalarda istenilen ve do ru i lemler ile parametrelerin do ru ayarlanmas
ile mmkndr. Ayn bir buz da na suyun stndeki blmne bakp sadece suyun
stndeki blmnn tm buzda nn kendisi oldu unu sylemeye benzer.

Resim
10: Bir buzda nn nemli bir blm
grnmemekte ve suyun altnda kalmaktadr. Bir
kaynak diki inin de nemli olan ksm altta kalmakta
plak gzle grlememektedir.

Kaynak i lemi ncesi; Malzeme cinsi seimi, kaynak malzemesi ve ekipmannn seimi,
kaynak i lemi ve pozisyonlarn planlama, temizlik, kaynak a z seimi ve almas, seilen
kaynak malzemesinin kurutulmas vb i lemleri, kaynak edilecek parann n tav i leminin
tespiti, varsa uygulanmasna ynelik hazrlklar ve uygulanmas, kaynak personelinin
yeterlili inin gzden geirilmesi, kaynak srasnda uygulanacak parametrelerin seimi, vb.
konular kapsamaktadr.
Kaynak i lemi srasnda; Seilen plana gre kaynak i lem srasn ve pzisyonlar uygulama,
kaynak akm (amper) ve/veya kaynak gerilimi (volt) ayarlama, elektrod veya tor al ma
asn ayarlama, ark veya serbest tel boyu ayar, ilerleme hz, elektrod veya tor hareketleri,
pasolar aras scaklklarn ayarlanmas, gerekli durumlarda metod kaynak uygulamalar, yine
gerekli durumlarda kaynak diki lerinin ekilenmesi, kaynak ba lang ve kaynak sonu
(krater) hatalarnn olu mamas iin tekniklerin uygulanmas, ark flemesi gibi sorunlar
gzlemlemek ve tedbirlerini almak vb. gibi konular kapsamaktadr.
Kaynak i lemi sonunda; Kaynak edilen ana malzemeye ve i parasnn al aca ortamdaki
zelliklerine gre bazen kaynakl parann yava , bazen de hzl so utulmas, gerekli
durumlarda kaynak diki lerinin uygun ekipman ve yntemle ekilenmeleri gerekir. rtl
elektrod kaynaklar uygulamalarnda kaynak diki i zerinde olu acak crufun so umadan
krlmamas, gazalt kaynaklarnda (TIG, MIG/MAG) kayna n tor zerindeki tetik marifeti ile
sonlandrlp, tordaki gazn bir sre daha scak kaynak metalini korumas amac ile hemen
paradan uzakla trlmamas vb. gibi konular kapsamaktadr.
Unutulmamaldr ki, metrelerce ve tonlarca metal malzeme kullanlarak in a edilen
bir konstrksiyon, rne in bir gemi, hatal olan kk bir kaynak hatas nedeni
denizlerin tabannda yatyor olabilir. Tpk 2. Dnya Sava dneminde tamam
olarak in a edilen Liberty tipi gemilerin 232 adedinin okyanusun derinliklerinde
i lemin hatasndan dolay yatyor olmas gibi.

kaynakl
ile derin
kaynakl
kaynakl

Resim 11: lk defa tamam rtl kaynak elektrodlar kullanlarak Elektrik Ark Kaynak yntemi ile imal edilen Liberty tipi
gemilerden toplamda 4700 adet retilmi , 233 adeti ayn noktadan krlm tr.

KAYNAK A ZI
Ark kayna bir ergitme ve devamnda katla trma srecidir, bir ba ka anlamyla da bir
dkm i lemidir. Dolays ile dkmn yaplaca bir bo luk (kalp) gereksinimi vardr. Buna
Kaynak A z denir.
Kaynak a z, kaynak edilecek parann et kalnl , cinsi, kaynak yntemi ve kaynak
pozisyonuna gre de i mektedir. Genellikle konstrksiyonlarn imalat projelerinde veya
eklerinde uygulanacak kaynak a z ekil ve lleri verilmektedir. ok geni bir literatr
ieren bu kavramn basit ve genel anlam ile rneklenmesi gerekirse a a daki gibi bir tablo
verilebilir.

KAYNAK A ZI SE M TABLOSU
RTL ELEKTROD ARK KAYNA I YNTEM NDE
TEK TARAFTAN KAYNAK
FT TARAFTAN KAYNAK

MIG - MAG KAYNAK YNTEM NDE

60

MALZEME
KALINLI I

ALTLIK KULLANARAK

ALIN

"V"

ALIN

"X"

"T"

(mm)

B RLE T RME

B RLE T RME

B RLE T RME

B RLE T RME

B RLE T RME

B RLE T RME

0 mm
KK
ARALI I

0,5
1
2
3

0 mm
KK
ARALI I

0 mm
KK ARALI I

1,5 mm
KK
ARALI I

4
5

2 - 3 mm
KK
ARALI I
ve
2 mm
KK
YKSEKL

6
7
8
9

2 - 3 mm
KK ARALI I

2 - 4 mm
KK
ARALI I

a=>t/2

1 - 3 mm
KK ARALI I

10

Malzeme Kalnl 15mm = > ise :

Kk Aral

2 - 3,5 mm
KK ARALI I
ve
2 mm KK
YKSEKL

Kk Yksekli i

Resim 12: rnek kaynak a z seim tablosu.

Bu uygulamada en nemli konu; mekanik yntemlerle alan (flex ta , karbon, oluk ama
elektrodlar, torna, freze, planya vb.) bir kaynak a z blgesinde keskin u, k e ve kenar
olu turacak noktalar braklmamas ve kesme sonucu olu acak apakl blmlerin mutlaka
kaynak ncesi alnmas ve pah ya da radisleme yaplmasdr. Aksi taktirde, bu keskin ve
sivri blmler yksek ark scakl nda ergime yerine yanmaya u rayacak ve burada olu an
kaynak metali iinde yanma sonucu olu an oksit kalntlar kaynaktan beklenen mukavemeti
alamamamza neden olacaktr.

Kk Yksekli i
Kk Aral

Resim 13: Kaynak a znda sivri ularn zarar ve uygulanmas gereken metod.

Not: nemli projelerde, kaynak a z seimi projenin gerekliliklerine veya mhendislik

birimlerinin isteklerine gre yaplmaldr.

KAYNAK POZ SYONLARI

Levha kaynaklarnda, yatay, korni , dik, tavan pozisyonunda kaynakl ba lantlar sz
konusudur. Ayn pozisyonlarda, i ve d k e kaynaklar da yaplmaktadr. Standartlarda bu
pozisyonlarn rakam ve harfsel tanmlamalar vardr. Buna gre;

Resim 14: Levha kaynak pozisyonlar.

Boru kaynaklar iin de pozisyonlar ve benzer snflamalar sz konusudur.

Resim 15: Boru kaynaklar pozisyonlar.

Yatay

A a dan yukar dik

K e

Yukardan a a dik

Yan

Tavan

Resim 16: Pozisyonlarn Askaynak katalog gsterimi.

KAYNAK HATALARI
Elektrik ark kaynaklarnda yaplan hatalarn byk ksm kaynak ba langcnda ve kaynak
sonunda olmaktadr.
Kaynak ba langcnda, genellikle i parasnn delinmesi veya u noktann yanmas
korkusuyla kaynaklar ark olu ur olu maz ilerlemeye ba larlar. Bu durumda olu an
yetersiz dolgu kalnl , buna ba l olarak yetersiz ergime ve nfuziyet eksikli i problemleri
ortaya kacaktr. Pratikte, rtl elektrodlar ile yaplan kaynaklarda, kullanlan elektrod
apnn kat bykl nde ergiyik metal banyosunu grnceye kadar kaynak
ba langcnda beklenilmesi nerilir. Bu son derece nemli olan blmdeki hatann, di er ark
kaynak yntemlerinde de olu mas mmkndr.
Bu nedenle tam mekanize olarak
snflandrlan toz alt kaynaklarnda, kaynak ba langc ve altta de inece imiz kaynak sonu
hatalarn nlemek zere buralara daha sonra kesilip atlmak zere ilave paralar puntalanr
ve kaynak bu hurda olacak para zerinden ba latlr ve yine bu hurda para zerinde bitirilir.
Dolays ile i lem sonunda bu paralar kesilip atld nda kayna n ba lang ve biti
blgeleri ve olas hatalar atlm olur.

7 ,
4<4!

;$ <
->$ +-& +

$ = +
- ; - - -$-+777

'7 ,
A +A +
? $

->$ +- - +?
+-,
-%
A+
; +; %
; $ +777

@
$= $

(7 ,
+?
$
+3;;
$ %
$%
$>
$ %
; $ +777

, = $;

AB$?

)7 ,
$ %
>- ;3$;4+4+ %
5> + ;

$ B+ 5

$>
;

$ +
,

Resim 17: Kaynak ba lang hatas ve ba langtaki a amalarn aklanmas.

Kaynak sonunda yaplan (krater) hatalar ise kaynak ba nda yaplan hatalar gibi yeterli
dolgu metali y lmamasndan kaynaklanan mukavemet eksikli idir. Ancak bununla birlikte
kaynak sonu -ki bu terim aslnda arkn sonlandrld nokta olarak alglanmaldr- ark
sndrld nde scaktr. Dolays ile di er noktalara gre daha ince kesite sahip bu blge
daha hzl so uyarak klcal atlaklarn olu masna neden olacaktr. Daha sonra bindirilen
ykler altnda yrtlma buradan ba layp tm kaynak ba lants boyunca ilerleyecektir.
Bu durumumun nlenmesi iin rtl elektrod kaynaklarnda arkn sndrlmesinden nce,
kaynak geldi i yne do ru yakla k bir santimetre kadar geri gidip, tekrar biti noktasna
dnmeli ve elektrodunu geldi i yne do ru kaldrmaldr. Bir ba ka hareket tarz ise, son
noktada kaynak diki geni li i kadar bir apta iki defa daire izip yine geldi i yne do ru
elektrod kaldrlmaldr.
Kaynak Yn

(
'

Resim 18: Kaynak sonu (krater) yaplmas gereken rnek elektrod hareketi.

Ayn durum klasik (krater dolduma seene i olmayan) gazalt kaynaklarnda da yaplmaldr.
Kald ki gerek TIG gerek MIG/MAG kaynaklarnda, kaynak i lemini sonlandrma, direkt torcun
kaldrlmas ile yaplmayp, teti in kapatlmas ile yaplmal ve tor kaynak yaplmad halde
bir mddet daha scak kaynak metali (kraterde) zerinde tutulmaldr.
rtl kaynak elektrodlar ile yaplan Elektrik Ark Kaynak uygulamalarnda, kaynak ncesi,
kaynak srasnda ve kaynak sonunda bir veya birka dikkat edilmeyip atlanan husus, e itli
hatalar do urmaktadr.

Kaynak Hatalar ve Nedenleri:

Sramalar

Ark flemesi
Akmn (amper) yksek olu u
Ark boyunun yksek tutulmas
Rutubetli, pasl, krk veya atlak rtl elektrod kullanlmas
Kaynak yaplan yzeyin kirli olmas
Yetersiz ergime ve/veya yetersiz nufuziyet

Kaynak ilerleme hznn fazla olmas

Akmn (amper) d k olmas
Dar al kaynak a z kullanlmas
Kk aral nn uygun aklkta olmamas
Elektrod apnn byk seilmesi
Gzenekler

Ksa ark boyu ile al ma

Kaynak metalini hzl so utma
Kaynak edilen ana metalde fiziksel ve yapsal kirlilik (boya, ya , pas vb.) (kkrt, fosfor
vb. fazlalklar)

Eski, rutubetli, ekirde i pasl kalitesiz kaynak elektrodu kullanlmas

apakl, keskin kenarl veya sivri kesitli yzeye kaynak yaplmas.
Kenar yanklar (yanma olu u)

Yanl elektrod hareketi

Byk apl elektrod kullanlmas
Yksek akm (amper) iddeti ile al ma
Kaynak metali ve ana metalin kaynakta a r snmasna neden olacak di er etkenler
Bklmeler, arplmalar ve gerginlikler

Paralarn yanl ba lanmas veya puntalanmas

Hatal (konstrksiyona uymayan) kaynak a z seimi
Kaynak blgesinin, parann di er blgelerine gre a r
snmas

 Hatal kaynak sralar

paralarnn ok sk olarak ba lanarak kaynaklanmas
Gereksiz ok pasolu kaynak uygulamas
Boyuna atlaklar

Para kalnl ile kaynak diki inin kalnl nn dengesizli i

Hatal (kk) kaynak a z seilmesi
Hatal kaynak sras uygulamas
Kaynak elektrodunun, ana metal ile uyumsuzlu u veya al acak ortamdaki
mukavemetleri kar layamamas

parasnn ok sk olarak ba lanarak kaynak yaplmas

Enine atlaklar/ krlmalar

Kaynak elektrodunun, ana metal ile uyumsuzlu u veya

al acak ortamdaki mukavemetleri kar layamamas

parasnn dengesiz snmas (homojen s da lm

sa layamama)

Kaynak metali ve kayna a kom u olan blgelerin (ITAB) scakken hava ile aniden
so umas ve sertle mesi

Konstrksiyonun gerektirdi inden daha ince veya az pasolu kaynak uygulamas

yaplmas

ARK FLEMES
Kaynak yaparken, yani ark varken, kaynak akmnn dola t tm iletkenlerin zerinde bir
manyetik alan olu mas sz konusudur. Bunlar, kaynak kablolar, i paras ve mevcut ise i
parasnn zerine konuldu u metal al ma tezgah, elektrod en nemlisi ise ARKn
kendisidir. Manyetik alann varl nn en iyi gstergelerinden biri, tm kaynaklarn da teyit
etti i gibi, kaynak srasnda ta lama nedeni ile olu an metal tozlarnn kaynak kablolarnn
zerine yap masdr.
ELEKTROD

MANYET K ALANLAR

ARK

PARASI

KAYNAK D K
TOPRAKLAMA ( A E)

Resim 19: Kaynak i lemi srasnda manyetik alan olu umu ( ematik).

Bu ola an manyetik alan bir

olacaktr.

ekilde bozulacak olursa, bundan etkilenen arkn kendisi

'

Ark flemesinin Zararl etkileri:

Cruf metalin altna dnmeye ba lar,
Sramalar artmaya ba lar,
Kenar yanklar gerekle ir,
Diki te dalgalanmalar olu arak, muntazamlk kaybedilir,
Nfuziyette azalma olur,
Kaynak i lemi kaynakya sknt vermeye ba lar, konsantrasyon bozuklu u verimlili i
d rr.
Ark flemesinin Nedenleri:
Akm ba lantya girmekten kaar. Topraklama uygun yerden yaplmadysa, veya
topraklamaya yakla lm sa ark flemesi ortaya kar. Topraklamann yeri de i tirilmelidir.

Resim 20: Ark flemesi (topraklama yeri yanl l ).

Akm, kaln kesiti sever. Bu nedenle kaln kesit olu turan blme ynlenir.
parasnn
kenarlarna yakla ldka kesit incelir, i paras zerinde daha nceden atlm kaynak
diki lerinin olu turdu u kaln kesitler ve i paras ile btnle ik metal kalnlklar kesitleri
kalnla trd ndan ark (akm) buraya do ru ynlenir. Bu durumda, kenardan ie do ru
kaynak yapmak, kaln kesitin aksi istikametine ba ka metal kalnlklar geici olarak koyup,
arasnda kaynak i lemini tamamlamak zm olabilir.

Resim 21: Ark flemesi (kesit kalnl nedeni ile).

Ayn i paras zerinde iki veya daha fazla kaynaknn ayn anda al yor olmalar, ark
flemesinin en ok grld durumdur. Genellikle, rtl elektrodlar ile yaplan ark
kaynaklarnda, kaynak makinalar kaynak yaplan noktadan uzakta kalmakta, pense
kablolar mecburen uzun tutulmakta, ancak topraklama kablolar ksa tutulup al lan
noktaya uzakta topraklama yaplma durumu ortaya kmaktadr. Dolays ile i parasnn
ok geni bir blmnde kaynak akm dng yapmaktadr. Arada al an di er
kaynaklarda da durum byle olup akmlar birbirini etkilemekte, zellikle daha d k akm
ile veya daha ince apl elektrod ile al an kaynaklarda ark flemesi olay ortaya
kmaktadr. zm, her kaynaknn ark yapt noktaya en yakn yerden topraklamasn
yapmasdr. Ya kaynak kablolar e it uzunlukta olup, kaynaknn her iki kabloyu da ta yp
ark blgesine gtrmesi, ya da kaynak makinalarnn ark blgesine yakla trlmas
gerekmektedir. Bu ikinci seene i destekleyen teknolojik geli me ise gl ve verimli
invertr kaynak makinalardr.

Resim 22: Ark flemesi (akm dzensizli i nedeni).

Zayf ba lantlar (puntalar) nedeni ile iki ayr manyetik alana sahip metal malzemeler, bu
zayf ba lantlar nedeni ile tek manyetik alan ortaya koyamamakta, dolays ile kaynak
srasnda akm gl manyetik alana sahip metal tarafndan etkilenmektedir. Kaynak
ncesi bu ba lantlar (punta) gl yaplmaldrlar.

Resim 23: Ark flemesi (zayf puntalama nedeni).

Eksantirik, yani tam merkezde olmayan elektrod ekirde i nedeni ile, rt bir tarafta kaln
kesit verirken, di er tarafta ince kesit vermekte, bu durum ise kaynak srasnda arkn
sapmasna (yan yanma) neden olmaktadr. Bu ekildeki elektrodlar ile kayna a devam
edilmez. retici firmaya bilgi verilmesi ve retici firmann kabul snrlarnn zerindeki
miktarlarda ortaya kyor ise elektrodlar de i tirilmelidir.

Hatasz

Hatal

Resim 24: Ark flemesi (eksantirik elektrod).

Uzun kaynak kablolar kullanlp, kaynak srasnda bunlarn kullanlmayan blmnn

kayna a yakn alanlarda rulo eklinde tutulmas durumunda olu an gl manyetik alann
yaknndaki ark etkilemesi olasdr.
o unlukla demir-elik tesislerinde kullanlan ark ocaklarnn yaknlarnda zellikle ark
oca faaliyetteyken kaynak yapmak neredeyse olanakszdr. Hatta oca n al mas
srasnda olu an manyetik alandan etkilenen ok yaknlarndaki metal malzemeler, ocak
durdurulduktan sonra dahi manyetikliklerini kaybetmezler, dolays ile bu durumdaki
paralarn kaynaklar da o u zaman sknt yaratmaktadr. zm bu alanlarda veya bu
ekilde manyetiklenmi paralarn kaynaklarnda DC akm veren kaynak makinalar yerine

AC akm veren kaynak makinalar ve bu akmda kullanlabilen kaynak elektrodlar

kullanlmaldr. rne in AS B 248 gibi bir bazik elektrod ile yaplmas gereken i , AC
akmda al abilen ve ayn mukavemet zelliklerini veren AS B 204 ile yaplmaldr.
Metod kaynak uygulamalar:
Kaynakl konstrksiyonlarn en byk skntlarndan biri de, kaynak sonrasnda hedeflenen
llerin tutturulamamas ve o u zaman arplma olarak ifade edilen ekil bozukluklardr.
Bu durum, genellikle retim kaynaklarnda pek sorun olmamaktadr.
nk o u
imalatlarda, bu arplmalar nceden ngrlr ya da sorun ya andktan sonra nlemler alnp
kaynak bir plan dahilinde uygulanr ve imalat sonunda da istenilen llere ve ekle
kavu ulmu olur.
Bu konuda, en fazla sknt onarm kaynaklarnda ortaya kmaktadr. zellikle de yuvarlak
kesitli ( ekilli) kaynakl uygulamalarda skntlar ok fazla olmaktadr. rne in, millerin
kaynatlmas, falan kaynaklar vb. gibi.
Kaynak srasnda uygulanan snn i parasnn tmne e it miktarda, uygun yer ve ynden
da tlmas, ya anacak skntlar en az dzeye ekecektir. Bunun iin uygulanacak ynteme
Metod Kaynak Uygulamas ad verilir. Uygulamann gzard edilmeyecek ana kural
vardr. Bunlar;
E itlik
Her seferinde yaplacak kaynak diki boylar ayn uzunlukta olmaldr. E er bo luklar
braklarak kaynak yaplacak ise, her kaynak boyu kendi arasnda ve her braklan bo uk
uzunlu u da kendi arasnda e it olmaldr. Bunu sa layabilmek iin ise kaynak ncesi
markalama yapmak nemlidir.
Kar lkllk
Gerek dairesel, gerek boyuna kaynak yaplacak paralarda, her bir kaynak uzak blgelerde
ve birbirlerinin kar sna gelecek srada atlmaldr.
Ztlk
Kar lkl olarak atlan kaynaklarn ynleri birbirlerine zt ynlerde atlmaldr.
rnek:

3
2

Resim 25: rnek metot kaynak uygulamas.

1 nolu diki saat istikameti ynnde ve ilk olarak ekilirken, tam kar snda 2 nolu diki ikinci olarak, saat
istikametinin tersi ynnde ve 1 nolu diki ile ayn boyda olacaktr. 3 nolu diki son atlan 2 nolu diki e uzak,
di er diki ler ile e it boyda ve 2 nolu diki e gre ters olan saat istikametinde ekilmektedir. Tm i lem bu
dzende devam edecek, sonunda arplma ve gerilimler yok ya da en az dzeyde olacaktr. (Takip eden
dzende 7 nolu ve 8 nolu diki lerde ynler asndan dzen bozulmu gibi grlmekle birlikte, 7 ve 8nin
ncesi ve sonrasndaki diki ynlerine gre hareket edilmi ve saat istikametinin tersi yn uygulanm tr.)
Burada aklanan sistem dz veya girift (karma k ekilli) paralar iin uygulanabilir.

ELEKTROD
Kaynak i lemi srasnda;
Yksek kaynak akmnn zerinden gemesini sa layan, i parasna bakan ucu ile kaynak
arkn olu turabilen, gerekti inde kendisi de eriyerek kaynak metalinin olu masna katk
sa layan kaynak malzemesine Kaynak Elektrodu denir.
Elektrodlarn Snflandrlmas:
Erimeyen elekrodlar

- Karbon elektrodlar
- Tungsten elektrodlar
Eriyen Elektrodlar

- rtsz elektrodlar (tel elektrod)

plak (solid) gazalt ve tozalt kaynak telleri

zl teller
- rtl elektrodlar (ubuk elektrod)
rt tipine gre
Rutil karakterli elektrodlar
Bazik karakterli elektrodlar
Sellozik karakterli elektrodlar
Asit rtl elektrodlar
Demir tozlu elektrodlar

Resim 26: Elektrodlara rnekler.

Karbon Elektrodlar:
Gnmzde karbon elektrodlar, daha ok karbon eliklerden yaplan i lerde, hatal kaynak
diki lerini temizleme, kesim ve kaynak a z ama proseslerinde kullanlmaktadr. Kullanmlar
iin o unlukla DC akm kaynak makinas ve kompresrden alnan hava ba lanan zel
torlar gerekmektedir. Eriyerek kaynak metali olu turmazlar, ancak ypranma nedeni ile
tkenirler. Bu nedenle erimeyen elektrodlar snfndadrlar.
Tungsten (Wolfram) Elektrodlar:
Yaygn olarak argon kayna olarak adlandrlan TIG (Tungsten Inert Gas) kaynak
ynteminde kullanlan bu elektrodlar, 17 cm boylarnda olup genelde 1,60 2,00 2,40 3,20 mm aplarnda bulunurlar. lkemizde krmz (elik, paslanmaz elik, bakr vb. metaller
iin) ve ye il (alminyum, magnezyum vb. hafif metaller iin) renk kodlar ile yaygn olarak
satlan tungsten elektrodlar, kaynak srasnda karbon elektrodlar gibi eriyerek kaynak
metaline kar maz sadece ark olu turma grevi yaparlar. Bunlar da bu nedenle erimeyen
elektrodlar snfnfdaa yer almaktadrlar.

Gazalt ve Tozalt Tel Kaynak Elektrodlar:

Elektrodluk filma inden de i ik aplarda (gazalt iin: 0,80 1,00 1,20 - 1,60 mm gibi;
tozalt iin: 2,00 2,40 3,20 4,00 mm gibi) ve kilogram baznda tel makaralara sarlm
veya bidon ambalajlarda sat yaplan bu elektrodlar, dolu kesitlerde olup, yzeyleri mikron
lsnde bakr (Cu) kapldrlar.
zl Teller:
Ayn gazalt kaynak telleri gibi kilogram olarak tel veya plastik makaralarda genelde 1,20
1,60 2,40 3,20 mm aplarnda sat yaplan bu tellerin, d boru eklinde ve kenetli
ba lantl metal olup, ii rtl elektrodun d ndaki rt malzemesine benzer zelliklerdeki
rt ile doludurlar. Birle tirme ve dolgu kaynaklar iin farkl e itleri, koruyucu gaz veya
gazsz kullanlan e itleri mevcuttur.
RTL KAYNAK ELEKTRODLARI
Bu elektrodlar orta blmde metal ubuk olan ekirdek ve d
adlandrlan iki blmden olu maktadrlar.

ksmdaki rt olarak

retim sreci:
ncelikle elektrodluk filma in tel olarak tanmlanan ve 5,5 mm apnda kangal halinde
hammadde olarak giri i yaplan tel, so uk ekme sisteminde birka kademeli (r. 4 - 6 - 9
kademe vb.) sistemde ekilerek ap inceltilmesi i lemi yaplr. Burada retilecek elektrod
apna (rne in 2,50 mm, 3,25 mm, 4,00 mm gibi) indirilen tel sistemin son noktasnda
istenilen boy uzunlu unda kesime tabi tutularak pres arj kasalarna alnrlar.
Di er bir noktada, rty olu turan maddeler, retilecek elektrodun formlne gre kuru
kar trma nitesinin kar trcsna arj edilir ve belirlenen sre kadar kar trlr. Bu niteden
kan kuru kar m, ya kar trma blmne alnarak su (H2O) ve ba layc maddeler
eklenerek yine formlnde belirlenen sre kadar kar trlr.
nc a amada, elektrod presine, ap ve boy olarak hazrlanarak zel kasalara alnan
ekirdek ve ya kar trmadan gelen rt malzemesi gelir. Burada ekirdek frlatma tekni i ile
ii ya kar trmadan alnan rt malzemesi ile dolu olan nozuldan geirilir. ekirdek zerine
nozulun snrlad miktarda rty alarak, bant zerine d er. Bant zerinde ilerlemede,
penseye taklacak blm tra lanarak plak hale getirilir ve ark ucu da pah krlarak dzeltilir.
Ayn bant zerinde elektrodun cinsi ile ilgili firmann kod numaras ve genelde retilen
elektrod ile ilgili AWS (American Welding Society, rne in: E 6013 gibi) standart numaras
baslr.
Drdnc a amada, ya olan elektrod tnel frnlarn kademeli scaklklarnda yakla k 4,5
saat hareket halinde tutularak, bnyesindeki nemin (H2O) byk ksm alnr. Tnel frndan
kan elektrod, e er rutil, sellozik gibi bir rtye sahip ise, yeterli kurutma tamamlanm artk
paketlemeye gidebilir demektir, ancak kan elektrod bazik karakterli bir rtye sahip ise, bu
elektrodlar buradan alnp ala m cinslerine ba l olarak 4-12 saat sreler ile 400C
scakl ndaki elektrikli frnlarda tekrar kurutma i lemine tabi tutulup paketlemeye alnrlar.
ekirdek:
Kaynak akmnn iletilmesini sa lar,
Kaynak arknn olu masn sa lar,
Eriyerek, kaynak metalinin olu umunu sa lar.
rt:
Elektrod rtsn olu turan birok de i ik madde vardr. Bunlar retici firmalar tarafndan
belirlenmi ve uluslararas satndartlara ba l kalnarak (AWS= American Welding Society,
EN=European Norm, TS=Trk Standartlar vb.) olu turulan formlasyonlar ile kuru ve ya
kar trma sreleri sonucu ekirdek zerine kaplanr. Genel olarak elektrod rtsn
olu turan maddeleri u ekilde gruplamak mmkndr;

Ba layc maddeler (Algin asidi, bentonit, dekstrin vb.)

Cruf olu turucu maddeler (Demiroksit, ferrosilisyum, ferromanganez vb.)
rt mukavemetini arttrc maddeler (Grafit, tahta unu, selloz vb.)
Ark stabilize eden maddeler (Demiroksit vb.)
Koruyucu gaz atmosferi meydana getiren maddeler.
Oksidasyon maddeleri.
Redksiyon maddeleri.
Ala m olu turan maddeler (Ferrokrom, ferrosilisyum, ferromanganez, grafit vb.)

Elektrod rtsnn Grevleri:

Arkn dzgn olu masn sa lar,
Arkn kararl olmasn sa lar,
Kaynak banyosunu havann olumsuz etkilerinden olu turdu u gazlar (duman) sayesinde
korur.
Kaynak metalinin, olu turdu u cruf sayesinde hzl so umasn engeller.
De i ik ve zor pozisyonlarda, damla gei ine olanak sa lar.
Bnyesindeki nemdeki oksijen (O2) sayesinde diki e form kazandrr. (D k O2 d
bkey, yksek O2 ibkey, orta dereceli O2 dz grnml kaynak profilleri verir).

Resim 27: Oksijenin kaynak profiline etkileri.

(nemli : Bu kadar nemli grevleri olan elektrod rtsnn en byk d man nemdir, yani
H2O. Bunun d nda, rtnn atlamas, krlmas, kavrulmas vb. olumsuzluklar, yukarda
saylan bir veya birka grevi yerine getirememesi, ba ka bir sylemle, kaynakta hata
olu masna neden olacaktr.)
rtl Elektrodlarda Genel Olarak Olmas Gereken zellikler:

Uygulama Asndan;

lk ve tekrar tutu turulmalar kolay olmal,

Kaynak a z aral n (kk aral ) iyi kprleyebilmeli,
Birok pozisyonda kaynak yapabilmeli,
Ark dzgn ve kararl olmal,
rts kk darbelere ve neme kar dayankl olmal.
Ekonomik Adan;

Verimi ve kaynak hz yksek olmal,

Srama kayplar az olmal,
Crufu kolay temizlenebilmeli,
Yksek akm iddetlerine (snr iinde) dayankl olmal.
Metalrjik Adan;

Yksek mekanik zelliklere sahip olmal,

Gzeneksiz kaynak diki i vermeli,
Fiziksel kirliliklere (pas, boya, ya vb) kar hassas olmamal,
rts nemden en az etkilenmeli,
Scak ve so uk atlamalara dayankl olmal.

Rutil, bazik, sellozik, asit karakterli ve demir tozlu olarak snflama yaplmakla birlikte, rutilsellozik kar m gibi elektrodlar da sz konusudur.
Asit rtl elektrodlar, litaratrlerde yer almakla birlikte gnmzde neredeyse retmleri
durdurulmu tur. Asit rtl elektrodlarn diki grnmleri son derece dzgn olmakla
birlikte, mukavemet de erleri rutil ve bazik elektrodlara nazaran olduka d ktr. nceleri
grnmleri itibari ile dzgn diki vermeyen, ancak mukavemetleri iyi olan rutil veya bazik
elektrodlar ile yaplan ba lantlarn stne kapak diki i kavram ile asit rtl elektrodlar
kullanlarak kaynak yaplrd. Oysa ki gnmzde retilen gerek rutil gerek bazik elektrodlar,
hem mukavemet hem de grnmleri asndan stn zelliklere sahip oldu undan asit
rtl elektrodlar ile uygulama yaplmasna gerek kalmamaktadr.
Demir tozlu elektrodlar ise hala baz uzun boyutlu konstrksiyonlarda (tersanelerde kiri
kaynaklar vb. gibi) verimliliklerinden dolay kullanlmaktadr. nk bu elektrodlar birim
zamanda daha ok ve hzl kaynak metali olu turmaktadrlar. Ancak gerek gazalt, gerek
tozalt kaynak sistemlerinin daha ok kullanlr hale gelmesi ve zl tellerin geli mesi ile ok
byk olaslkla bu elektrodlarn da yakn bir tarihte retmleri duracaktr.
RUT L RTL ELEKTRODLAR
Genelde St.37-42 aras d k karbonlu elikler kullanlarak yaplan, basit demir do rama
i leri, basnsz tank ve kazanlar, ferforje i leri gibi d k mukavemet beklenen i lerde
kullanlan kaynak elektrodrudur.
Genel zellikleri:
Elektrod rtsnn yakla k %50si rutil (TiO2) maddesinden olu mu tur.
Arklar son derece kararldr.
rtde bir miktar (standartlar iinde) nem bulunmasndan dolay orta derecede Oksijen
(O2) iermektedirler. Dolays ile kaynak diki profilleri dzdr.
Crufunun rengi siyah olup, kolay temizlenir, hatta so uma sonucu kendili inden d er.
Yksek mukametli elikler iin kullanlmalar uygun de ilidir.
D k karbonlu elikler iin uygun dahi olsa, kaynatlacak para 20 mmden kaln veya
kaynak sonras ok hzl so umaya neden olacak byklkte ise, para ortam
scakl ndayken rutil elektrodlar ile kaynak yaplmamaldr. Kayna a kom u blgelerde
(ITAB) s etkisi ile tanelerin aras alr ve buralara elektroddaki bir miktar nemden
kaynaklanan hidrojen (H2) yerle ir. Normalde kaynak ilerledike bu blgelerden
uzakla lr ve yava so uma beklenir. Dolays ile havadan yakla k 1,5 kat daha hafif
olan H2nin de bu yava so uma srecinde, bu blgeleri terk etmesi beklenir. Ancak kaln
kesitlerde bu so uma hzl olacak (yani 200C nin altna sratle inecek) dolays ile H2
buralara sk p gzenek olu masna neden olacaktr. Byle durumlarda kayna , ya H2
iermeyen (bazik gibi) elektrodlar ile yapmal, ya da i parasnn tamam kaynak ncesi
yakla k 200Ce kadar stlmaldr.
Katalog, kutu zeri veya ba ka bir dkmanda aksi belirtilmedike, rutil elektrodlar hem
AC akm kaynak makinalar (trafo), hem de DC akm kaynak makinalarnda kullanlabilir.
Yine aksi belirtilmediyse DC akmda, elektrod (pense) negatif (-) kutba ba lanmaldr.
Kullanmlar kolay olan elektrodlardr. Ancak unutulmamalldr ki, retici firmalarn,
rnleri ile ilgili nerdikleri parametreler ile al lmas gerekir.

750

450
$

4 4, 4+

$ +$

4 4, 6- -

+3;4 6
!
!

+;

6 @-

; +
&

+ A3 4

Resim 28: Rutil elektrodlar ile al mada dikkat edilecek konular.

BAZ K RTL ELEKTRODLAR

Yksek mukavemet gerektiren i ler, so uk ortamlarda al acak paralarn kaynaklar,
basnl kaplar, gemi in aa sanayi gibi alanlarda kullanlan bu elektrodlar, retim srecinde
tnel frnda kurutulmalarndan sonra 400Clik frnlarda ayrca kurutulmalarndan dolay
nem yoktur. Bu nedenle hidrojen kontroll elektrodlar olarak da adlandrlabilir.
Kalsiyum bile iklerinden olu an bir rtye sahiptirler.
400Cte kurutulmu bazik elektrodun H2 ieri i (normal olarak en fazla) 10 ml/100grdr.
Bu zelli inden dolay H DROJEN KONTROLL ELEKTROD olarak adlandrlrlar.
Genellikle DC akm pozitif (+) kutupta kullanlrlar.
Kaln rtl olduklarndan damla gei leri kk ve orta byklktedir. Dolays ile diki
grnmleri ok dzgndr.
Neme kar ok hassas olduklarndan, orjinal paketlerinden karlarak akta bekletilmi
elektrodlar kurutarak kullanlmaldrlar.
So ukta kayna a olanak verirler.
Kaynak diki lerinin darbe dayanmlar yksek, snek-gevrek gei scakl d ktr.
yi bir el becerisine sahip kaynakya gereksinim vardr. nk kaynak srasnda ark boyu
di er elektrodlara gre daha ksa tutulmaldr. (1/2xd)
Cruflar rutil rtl elektrodlar kadar kolay kalkmaz ve ak kahverengi bir renktedir.
O2 ierikleri d ktr (bu nedenle diki profilleri d bkey grnmdedir.)

850
$

4 4, 4+

$ +$

4 4, 6- -

+3;4 6 +; 6 @- !
!
!
!
" #

+- -

; +

&

+ A3 4

Resim 29: Bazik elektrodlar ile al mada dikkat edilecek konular.

'/

Bazik Elektrodlar, kullanlmadan nce mutlaka kurutma i lemine tabi tutulmaldr. Kurutma
i lemi sonras, hemen kullanlacak rnler sahada termoslar iinde muhafaza edilerek
kullanm buradan yaplmaldr. Kurutma i lemi sonras hemen kullanlmayacak rnler ise,
elektrod saklama scaklklarnda (100-150C gibi) ve ortamlarnda muhafaza edilmelidir.
Kullanm iin buralardan alnan elektrodlar, yine sahaya termoslar iinde gtrlp, buradan
kullanlmaldr. Temel olarak, ala msz elikler iin kullanlan bazik elektrodlar, drt saatten
fazla atmosfere ak braklm larsa, nem alm (hidrojen emmi ) olarak kabul edilirler ve
yeniden kurutulmalar tavsiye olunur. Bu sre ala ml ve d k ala ml elikler iin
kullanlan bazik elektrodlar iin iki saat ile snrldr.
SELLOZ K RTL ELEKTRODLAR
Karbon elik boularn zellikle kk ve scak paso kaynaklarnda kullanlan sellozik rtl
elektrodlar, ark atmosferlerindeki yksek H2 (hidrojen) dolays ile nfuziyetleri di er
elektrodlara gre %70 daha fazladr. Bu zelliklerinden dolay, ierisinde hava bulunan
boru konstrksiyonlarnda, kaynak srasndaki bu havann snmas ve erimi kaynak
banyosunun arka tarafndan gzeneklendirmesi riskini ortadan kaldrmak iin kullanlrlar.
Bunun yansra, boru kaynaklarnda daha hzl kaynak i lemi gerekle tirebilmek iin,
borunun yuvarlak formundan dolay a a dan yukarya kaynak yerine yukardan a a ya
kaynak uygulamas yaplmas daha do rudur. Bu tip kaynak i lemine ise sellozik rtl
elektrodlar ve baz rutil-sellozik ya da bazik-sellozik kar m elektrodlar uygundurlar.
rtleri selloz ierirler (adlar da buradan gelmektedir),
Diki profilleri d bkey grnmdedirler,
Yksek ala ml ve mukavemetli eliklerin kaynaklar iin uygun de ildirler,
retici firma tarafndan aksi belirtilmedike DC akmda kullanlrlar. Bu durumda da yine
aksi belirtilmediyse pozitif (+) kutba ba lanrlar. Ancak baz uygulamalarda kk
pasolarda daha derin nfuziyet iin negatif (-) kutba ba lanmas nerilmektedir.
Bazik rtl elektrodlarda oldu u gibi dik aya yakn (85o gibi) ilerleme as
kullanlmaldr.
ELEKTRODLARIN SAKLANMASI
Kaynakta en iyi sonucun alnabilmesi, elektrodlarn nem iermeyen ortamlarda depolanmas
ve korunmas ile mmkndr.
Kaynak arknda rutubet bulunmas kaynak kalitesini olumsuz ynde etkiler. Su, yksek ark
scaklklarnda Hidrojen (H2) ve Oksijene (O2) ayr r. Yksek miktardaki hidrojen kaynak
metalinde poroziteye (gzenek) neden oldu u gibi ana metal ile kaynak metali arasndaki
gei blgesinde (ITAB = Is Tesiri Altnda Kalan Blge) atlaklara yol aabilir. Yapdaki
oksijenin varl da kaynak diki i iin yine olumsuz etki yapar.
Elektrodlarn saklanmas srasnda a a daki kurallara uyulmaldr:

- Elektrodlar mmkn oldu unca orijinal ve almam kutularnda saklanmal,

- Elektrod kutular raf veya paletler zerinde tutulmal. Bu raf veya paletlerin bina duvarlar
ve zemine do rudan temas etmeleri nlenmeli (yakla k 10-15 santimetre uzak tutulmal).

- Depo, nem kaynaklarndan uzak ve kuru olmaldr (en fazla nem oran %60).
- Depo ss sabit ve 15oCnin zerinde olmaldr.

NOT: zellikle elektrodlarn hava szdrmayan kutulara konulmamas durumunda bu drt

maddeye dikkat edilmelidir.

'

Genellikle elektrodlarn uygun artlarda depolanmas ve ambalajlar aldktan sonra hemen

kullanlmalar yeterlidir. Ancak btn nlemlere kar n ta ma ve depolama srasnda nem
kapm elektrodlar, kullanlmadan nce kurutulmaldrlar.
De i ik tip elektrodlarn rtlerinde farkl oranlarda nem bulunur. Elektrodlarn kurutulmas
srasnda bu duruma zellikle dikkat edilmeli ve bu i lem (kurutma) belirli kurallara uygun
olarak yaplmaldr. rne in sellozik, rutil ve asit karakterli rtye sahip ala msz
elektrodlar kaynak zelliklerini olumsuz ynde etkiledi i iin ok fazla kurutulmazlar. Bazik
ve yksek verimli rutil elektrodlarla tm ala ml elektrodlarn iyi kaynak zellikleri ve daha
nemlisi hatasz kaynak diki leri sa lamalar iin mutlaka kuru olmalar gerekmektedir.
Rutil Elektrodlarn Kurutulmas:
Kurutma i lemi genelikle gerekli de ildir. Ancak elektroddaki nem oran tehlikeli seviyeye
ula m ise (zerine ya mur, kar ya m , suya d m vb. durumlar) 100 150oCta - 2
saat aras kurutma i lemi uygulanr. Scakl n d k seviyede tutulmas durumunda,
frnlama sresi uzatlmaldr. Kurutma sresince elektrodlarn durumunu kontrol etmek iin
zaman zaman kaynak denemeleri yaplmaldr.
Sellozik Elektrodlarn Kurutulmas:
Bu tip rtye sahip elektrodlarda, rtnn byk bir ksm organik maddelerden
olu tu undan, ekirdek teli ile rtnn sl genle me katsaylar ok farkldr. rt kalnl da
di er rtl elektrodlara oranla ok ince oldu undan, yaplacak hatal bir kurutma i lemi
sonunda rtde atlaklar olu abilir ve elektrod kullanlamaz duruma gelir.
Sellozik elektrodlarn rtlerinde kaynak srasnda enerji yutan maddelerin bulunmamas,
aksine sellozun ok yksek enerji vermesi nedeniyle, rtdeki olas nem fazlasnn kaynak
zelliklerine etkisi ok azdr. Ancak yanma srasnda olu an su buhar, enerjiyi yutup arkta
kesintiye neden oluyor ise, elektrodlarn yanma zellikleri dzelinceye kadar kurutulmalar
gerekir. Bu i lem d k scaklklarda (en fazla 75oC) yaplmaldr. Bunun d nda genellikle
kurutulmayan elektrodlardr.
Bazik ve Ala ml Elektrodlarn Kurutulmas:
Bazik ve ala ml elektrodlar uygun ko ullarda stoklanm lar ise o unlukla kurutma i lemi
gerekli de ildir. Nem kaynak srasnda problem olu turuyor ve poroziteye (gzenek) neden
oluyor ise; elektrodlar 250 400oC da 2 3 saat arasnda kurutma i lemine tabi
tutulmaldr. Hava szdrmayan kutulara konulmam veya kutudan karlm elektrodlar
normal ko ullar alnda;

- ala msz elektrodlar 4 saatten fazla,

- ala ml elektrodlar 2 saatten fazla

akta beklemi lerse kurutulmalar nerilir.

zellikle kritik kaynak i leri iin, d k ala ml elektrodlar kullanld nda a a daki ak
emasnda krmz izgi (ortadaki yol) ile gsterilen yol takip edilmeli, koruma nitesinden
alnan elektrodlar direkt olarak kullanlmamaldr.
Not: Maksimum scaklk a lmamal! Ancak kurutma nitesinin bu scakl a ula masnn
zaman alaca gz nnde tutulmaldr. E er kurutma nitesi so uksa ve tamamen elektrod
ile dolu ise; maksimum scakl a ula mak, kurutma nitesinin boyutlarna da ba l olarak
zaman alacaktr. Bu durum da gz ard edilmemelidir.

''

Resim 30: Elektrod kurutulmas.

Elektrodlarn Standarlarda Gsterili leri

AWS : American Welding Society
(Amerikan Kaynak Derne i)
EN
: European Norm
(Avrupa Normu)
TS
: Trk Standatlar
DIN
: Deutsches Institut fr Normung
(Alman Standartlar Enstits)
ok geni bir literatr ieren standartlardaki gsterimlerinde kaynak elektrodlar gnmzde
en yaygn ekli ile AWS ve EN standartlar ile ifade edilmektedirler. Bunun yansra
lkemizde TS standartlar da kullanlmakta ancak genelikle TSn EN ile birlikte grmekteyiz.
Zaten TS ENu aynen kabul etmektedir. Baz rnler ve literatrlerde artk kullanlmamakla
birlikte DIN standartlar ile de almlar bulunmaktadr.

'(

rnek:
AWS A5.1 E 6013
AWS A5.1 E 7018
AWS A5.5 E 7024

')

'2

'8

Elektrik Ark Kayna nda

gvenli i:

KAZALARA NEDEN OLAN FAKTRLER

TEKN K FAKTRLER

Makina ve tehizatn yeterli derecede koruyucu olmamas veya arzal al trlmas.

yi olmayan i yeri artlar.

NSANDAN KAYNAKLANAN FAKTRLER
Teknik bilgi eksikli i.
e uyumsuzluk.
Yeteneksizlik.
Ailevi sorunlar.
D

ER FAKTRLER

Ara ve gereleri hatal kullanmak.

Gereksiz akalar yapmak.
Tezgah koruyucularn kaldrmak veya bunlar yetersiz hale sokmak.
Ki isel koruyucularn kullanmn ihmal etmek.
YANLI :
YANLI LAR ve ETK LER
Yz maskesi yok.
Yzde yanklar, gz alnmas.
Kollar plak.
plak ciltte yanklar.
Yanc giysi giymek.
Elbise nedeni ile tutu ma ve yanma riskleri.
Kaynak blgesinde yanc madde bulunmas.
Yangn, patlama, zehirli gaz buharlar.
Yaknda al anlarla kaynak blgesi arasnda
paravan olmamas.
Gz almas ve yanklar.
Yangn sndrme kovasnda kum yerine su
bulunmas.
Yangn srasnda elektrik arpmas.
Ortamdan atlamayan kaynak dumanlar
Muhtemel zehirlenmeler, ba a rs.
Topraklamann sa lksz ve tehlikeli yaplmas.
Elektrik arpmas, tutu turma zorlu u nedeni
ile dikkat da lm.

Resim 31: Kt al ma ortam ( ematik).

'9

DO RU:

Resim 32: Uygun al ma ortam ( ematik).

KAYNAKLI UYGULAMALARDA D KKAT ED LECEK GVENL K KONULARI

evrende yanabilecek maddeleri gzlemle ve uzakla tr.
220 veya 380 Volt besleme kablosu izolasyonunun sa lam oldu undan emin ol.
Bo ta al ma gerilimi 65 Volttan yksek kaynak makinalarnda kaynak kablo ve
penselerinin izolasyonlu olmasna, plak olarak pense ve topraklamaya dokunulmamasna
dikkat et.
Ba kalarnn kaynak nlarna maruz kalmasn engeleyici nlemleri al (pano vb).
Yksek yerlerde al ma gerektiren durumlarda, refleksel tepki hareketlerini de d nerek
emniyet kemeri tak.
Kaynak nlarna kar , kol, boyun, el vb. plak vcut blgesini rtecek giysiler giy.
Kaynak maskeni (tercihen ba maskesi) mutlaka kullan (punta dahi atyor olsan da).
A r paralarn birle tirme kaynaklarnda yardmc personel ve/veya uygun makina ve
aparatlar kullan.
oklu al ma ortamnda kaynak nlarna kar kayna a ba lamadan nce sesli olarak
Gzlerinizi koruyunuz ikaz yap.
Kaynak cruflarn (apaklarn) krma srasnda kendine veya ba kasna sramasn
engeleyici ekilde krma yap.
Topraklama ucunu ( asi) mutlaka kaynak yapt n noktaya yakn tak.
Kapal ortamlarda al ma srasnda ortamn kaynak dumanndan temizlenmesini ve ortama
taze hava gelmesini sa la.
Kaynaktan sonra scak braklacak paralara dokunulmasn engellemek iin mutlaka uyar
levhas koy.

'0

Kaynak I nlar:
Ark enerjisinin yakla k %15i k enerjisi olarak a a kar. Bu k enerjisi ayn gne
nda oldu u gibi tip ndan olu mu tur. Bunlar; s veren Enfraruj I nlar, parlak k
veren Parlak I nlar ve yakan Ultraviole I nlardr.

Ozon Tabakas

Enfraruj I nlar (Scaklk verirler)

Parlak I nlar (I k) verirler)

Ultraviole I nlar (Yakarlar)

Resim 33: Gne ark nlarnn cins itibari benzerli i.

Ark kaynaklarnn e itlerine gre bu nlarn hem gleri de i mektedir (kulanlan rt,
koruyucu gaz ya da toz (tozalt) kullanmna ba l olarak). En etkili n TIG (argon)
kaynaklarnda a a kmaktadr. MIG/MAG (gazalt) kaynak ynteminde TIG
kaynaklarndaki k gcne yakn n a a kmaktadr. Bu iki sistemde de kullanlmas
gereken kaynak maske camlar eski sistem DIN standartlarnda 787 numaral cam olarak
belirtilmektedir. Daha az nn a a kt rtl elektrod kaynaklarnda ise ayn standart
777 numaral maske camlarn nermektedir.

':

GAZ KORUMALI METAL ELEKTR K ARK KAYNA I (MIG / MAG):

(GMAW- Gas Metal Arc Welding)
Gazalt kayna (MIG / MAG), kaynak iin gerekli snn, tkenen bir elektrod ile i paras
arasnda olu an ark sayesinde ortaya kt bir ark kaynak yntemdir. Kaynak blgesine
srekli ekilde beslenen (srlen), masif haldeki tel elektrod ergiyerek tkendike kaynak
metalini olu turur. Elektrod, kaynak banyosu, ark ve i parasnn kayna a yakn blgeleri,
atmosferin zararl etkilerinden kaynak torcundan gelen gaz veya kar m gazlar tarafndan
korunur. Gaz, kaynak blgesini tam olarak koruyabilmelidir, aksi taktirde ok kk bir hava
giri i dahi kaynak metalinde hataya neden olur.

MIG / MAG Gazalt Kayna

MIG = Metal eriyen elektrodlu Inert (asal)
koruyucu Gazl Elektrik ark kayna
Saf Argon yada Argonca zengin kar m gazlar
r.:% 97 Ar + % 3 O2

MAG =Metal eriyen elektrodlu Aktif

koruyucu Gazl Elektrik ark kayna

Yanlz CO2 veya Di er kar m gazlar.

r.:% 75Ar + % 25 CO2

Resim 34: MIG/MAG Teriminin aklamas

Olumlu ynleri:
1. Gazalt kayna rtl elektrod ark kayna na gre daha hzl bir kaynak yntemidir.
nk;
o Tel eklindeki kaynak elektrodu kaynak blgesine srekli beslendi i iin kaynak
rtl elektrod ark kaynak ynteminde oldu u gibi tkenen elektrodu de i tirmek
iin kayna durdurmak zorunda de ildir.
o Cruf olu mad iin rtl elektrodlardaki gibi her paso sonras cruf temizli i
i lemi yoktur ve kaynak metalinde cruf kalnts olu ma riski olmad ndan, daha
kaliteli kaynaklar elde edilir.
o rtl elektrod ark kayna na gre daha d k apl elektrodlar kullanld ndan,
ayn akm aral nda yksek akm yo unlu una ve yksek metal y ma hzna
sahiptir.
2. Gazalt kayna ile elde edilen kaynak metali d k hidrojen miktarna sahiptir, bu
zellikle sertle me zelli ine sahip eliklerde nemlidir.
3. Gazalt kayna nda derin nfuziyet sa lanabildi i iin bazen kk k e kaynaklar
yapmaya izin verir ve rtl elektrod ark kayna na gre daha dzgn bir kk
penetrasyonu sa lar.
4. nce malzemeler o unlukla TIG kaynak yntemi ile ilave metal kullanarak veya
kullanmadan birle tirilse de, gazalt kayna ince malzemelerin kayna na rtl
elektrod ark kayna ndan daha iyi sonu verir.
5. Hem yar otomatik hem de tam otomatik kaynak sistemlerinde kullanma ok
uygundur.

(/

Olumsuz ynleri:
1. Gazalt kaynak ekipmanlar, rtl elektrod ark kayna ekipmanlarna gre greceli
olarak daha karma k, daha pahal ve ta nmas daha zordur.
2. Gazalt kaynak torcu i parasna yakn olmas gerekti i iin rtl elektrod ark
kayna gibi ula lmas zor alanlarda kaynak yapmak kolay de ildir.
3. Sertle me zelli i olan eliklerde gazalt kayna ile yaplan kaynak birle tirmeleri
atlamaya daha e ilimlidir nk, rtl elektrod ark kayna nda oldu u gibi kaynak
metalininin so uma hzn d ren bir cruf tabakas yoktur.
4. Gazalt kayna , gaz korumasn kaynak blgesinden uzakla trabilecek hava
akmlarna kar ek bir koruma gerektirir. Bu nedenle, rtl elektrod ark kayna na
gre kaynak blgesine etki edecek hava akmlarnn oldu u durumlarda nlem
almadan kaynak yapmaya uygun de ildir.
1. TIG kayna , srekli bir kaynak diki i yapmak, aralklarla kaynak yapmak ve punto
kayna yapmak iin hem elle, hem de otomatik kaynak sistemleri ile uygulanabilir.
2. Elektrod tkenmedi i iin ana metalin ergitilmesiyle veya ilave bir kaynak metali
kullanarak kaynak yaplr.
3. Her pozisyonda kaynak yaplabilir ve zellikle ince malzemelerin kayna na ok
uygundur.
4. Kk paso kaynaklarnda yksek nfuziyetli ve gzeneksiz kaynaklar verir.
5. Is girdisi kaynak blgesine konsantre oldu u iin i parasnda deformasyon d k
olur.
6. Dzgn kaynak diki i verir ve kaynak diki ini temizlemeye gerek yoktur.
Ancak unutulmamas gereken ve nemli olan konu udur :
Gazalt kayna manulel (el) kullanmlarnda yar mekanize bir kaynaktr. Uygun tasarlanm
sistemlerle birlikte ya da robotlara entegre edilerek robotik uygulamalarda tam mekanize
olarak kullanlmaktadr.
Dolays ile ark blgesine bir tetik yardm ile ynlendirilen;
Koruyucu Gazn, Tel Elektrodun, Kaynak Akmnn
Varsa so utma amal kullanlan su geli -gidi lerinin sa lkl gelebilmesi iin ;
Sistemi olu turan tm paralar;
1 Temiz ve bakml olmal
2 lsnde olmal
3 Yerlerine yeterince sk ve dzgn taklm olmaldr.
Gazalt kaynaklarnda eriyen tel elektrod, ark blgesine tel srme mekanizmas yolu ile
itiklenerek tor paketi elemanlarndan sipral iinden gnderilir. Dolays ile bu itikleme yolu ile
gndermenin sa lkl olmas iin tor boyunun da snrl olmasn kalmazdr.Buna gre
karbon, paslanmaz veya ala ml eliklerin kaynaklar iin kullanlan masif (dolu kesitli) ve
zl teller iin, tor boyu 4,5 metreyi a mamas nerilir. Bu uzunluk alminyum ve
ala mlarnn kaynaklarnda daha ksa rne in 1,5 2 metre gibi tutulmaldr. Ancak bu
uzunluklar push-pull (itme-ekme) sistemli tor paketleri ile 12 metreye kadar
uzatlabilmektedir.

Resim 35: Tor tip ve boylar

Gazalt kaynak makinalar fiziki yaplar itibari ile iki tipte retilmektedir. Bunlar;
o Compact (bile ik) tip kaynak makinalar
o Ayrlabilir tel srme niteli kaynak makinalardr.

Resim 36:Compact makina rne i

Resim 37: Ayr tel srmeli makina rne i

Genelde kaynak makina reticisi ve satcs firmalar ayrlabilir tel srme niteli tip
makinalarnn g nitesi ile tel srme nitesi arasndaki gaz hortumu, kaynak akm kablosu,
varsa su so utma gidi /dn hortumlarnn bulundu u ara paket olarak adlandrlan,
kabloyu 5 metre olarak planlayp sat a sunarlar. ste e ba l olarak bu ara paketin uzunlu u
30 metreye kadar uzatlabilmektedir.
Makina seim ve almlarnda kullanclar bu snrlarlamalar bilmeleri ve i lerine uygun trde
makina seimi yapmallar.
Gazalt kaynak sisteminde nemli ekipmanlardan biri tortur. Su ile veya hava (gaz) ile
so utmal tor olarak iki e ittir. Makinann k kaynak gcne gre farkl amperlerde
torlarda mevcuttur.
Tor kabzeden ba layarak birka elemandan olu maktadr. Bunlar;
kabze, tor (ku u)boynu, izalatr, da tc (gaz ve kaynak akmn), kontak meme (akm
borusu), gaz nozuludur.
Torcun devamnda, tel srme nitesine ba lant ekleman olan euro connectre kadar
tor paketi olarak adlandrlan ve iinde;
tel siprali, kaynak akm kablosu, varsa su so utma gidi ve geli hortumlarn kapsayan
blm bulunmaktadr.

Da tc

Yaltc
( zalatr)

Torc Boynu

Gaz Nozulu
Kabze

Meme

elik Sipral
Tetik

Resim 38: MIG/MAG Torcu ve paralar

('

Di er ok nemli ekipman tel srme mekanizmalardr. Gnmzde gazalt kaynak

makinalar iki veya drt makaral sistem olarak pazarda bulunmaktadr. ki makaral
sistemlerde bir adet tel apna gre seilen tel srme makaras, bir adet de bask makaras
bulunmakta ve tel elektrod tek noktadan ilerletilmektedir. Drt makaral sistemlerde ise, iki
adet tel ap ve cinsine gre seilen tel srme makaras ile iki adet bask makaras
bulunmakta, bylece tel elektrod iki noktadan temas ile ilerletilmektedir. Drt makaral sistem
do al olarak tel elektrodu daha rahat ve sa lkl ilerletmekte, hatta baz durumlarda tel
elektrodda olu mu olan e riliklerin de dzeltilmesine yardmc olmaktadr.

Resim 39: Tel srme mekanizmas rne i

Tel srme makaralar kullanlacak tel elektrodun aplarna gre seilip kullanlmaldrlar.
Yaygn ve standart olarak 0,80mm, 1,00mm, 1,20mm ve 1,60mm apl teller kullanlmakta ve
genelde de makina reticileri makinalar ile birlikte bu apl tel srme makaralarn
vermektedirler. Ancak zel ap kullanmlar da mmkndr. Bu durumda makina retici veya
satcsndan kullanlacak tel elektrod ap ve cinsine uygun tel srme makara (lar) temin
edilmelidir.
Genelde karbon eli inden imal edilerek, semantasyon ile sertle tirilmi tel srme makaralar
kullanlmakla birlikte, zeri titanyum kaplamas ile sertlik (a maya kar dayanm)
kazandrlm tel srme makaralarda bulunmaktadr.
Tel srme makaralar tel elektrod apna uygun seilmekle birlikte, tel elektrodun cinsine
gre de makara kesit formlar de i mektedir. Buna gre;
Karbon eli i, zel ala ml elik, paslanmaz elik, sert dolgu vb.malzemelerde (V) kesitli tel
srme makaralar kullanlrken, alminyum ve ala mlar trnde hafif metallerin kaynaklar
iin tel srme makara kesiti (U) eklinde olmaldr. zl tel kullanlmas durumunda ise
makara kesiti yine (V) kesitli ancak tel srme yzeyleri trtrl (iz yaplm ) olmaldr. Ayrca
zl tel kullanmlarnda bask kuvveti solid (dolu kesitli) tellere gre daha azalatlmaldr. Ayn
bask kuvveti kullanlrsa zl teller birle me yerlerinden alp iindeki rt malzemesini
dkmeye ba larlar.
Bask Makaras

Tel srme
Makaras

V Oluklu DZ Tel
Sevk Makaras

V Oluklu Trtrl U Oluklu Tel Sevk

Tel Sevk Makaras
Makaras

Resim 40: Tel srme makara tipleri

((

Gazalt kayna nn hata yaplmadan kullanlmas gereken en nemli unsurlardan biri de

koruyucu gaz ve bu gaz ark blgesine ayarlanan miktarda sevk eden ak reglatrleridir.
Erimi kaynak banyosu ve dolgu metalinin kirlenmesini engellemek iin kaynak blgesindeki
atmosferin bir koruyucu gazla yer de i tirmesi sa lanr.
Bu kirlenme esas olarak
atmosferdeki azot, oksijen ve su buhar nedeniyle olur.
Azot, elik kaynak metalinde snekli i ve darbe dayanmn azaltr ve atlamaya neden olur.
Azot ayrca gzene e de yol aar.
Oksijen elikte mevcut olan karbonla birle erek karbon monoksidi (CO) olu turur. Bu gaz
ise, katla an kaynak banyosunda hapsolarak gzene e neden olur. Buna ek olarak, oksijen
elikteki di er elementlerle birle ir ve kaynak metalinde metalik olmayan kalntlar olu turur.
Su buharndaki hidrojen, erimi elikte znr ve gzenek veya baz ana metallerde diki alt
(ITAB) atla olu turur.
Kaynak banyosunun kirlenmesiyle ilintili bu sorunlardan kanmak iin, koruyucu olarak
temel gaz kullanlr: argon, helyum ve karbon dioksit. Baz uygulamalar iin d k oranda
hidrojen ve oksijen ilavesi yararl olmaktadr. Bu gazdan argon ve helyum kimyasal olarak
soydur/asaldr.
Karbon Dioksit
Karbon dioksit kimyasal olarak aktif bir gazdr. Kaynak ark gibi yo un bir s kayna nda,
karbon monoksit ve serbest oksijene ayr arak aktif hale geer. Serbest oksijen kaynak
banyosundaki di er elementlerle reaksiyona girer.
Karbon dioksit o unlukla ala msz karbon eliklerin kayna nda kullanlr. Bu gazla sprey
metal iletimi mmkn de ildir, yani ksa-devre ve globler (kresel) modda metal iletilir.
Kolay bulunabilirli i, d k maliyeti ve kaynak performans nedeniyle poplaritesi yksektir.
En nemli dezavantaj, sert ve sesli ark ile yksek sramadr.
Argon
Argon, demir esasl ve demir d metallerin kayna nda tek ba na veya di er gazlarla
birlikte kullanlr.
Argon ve di er gazlarla kar mlar tm metal iletimi modlarnda
kullanlabilir. Bylece iyi kaynak kabiliyeti, mekanik zellikler ve ark kararll elde edilir.
Argon, dar bir ark kolonu ve yksek akm yo unlu u olu turarak, kk bir yzey alannda
enerjiyi konsantre eder.
Helyum
Helyum yksek s girdisi gerektiren uygulamalarda kullanlr. Kaynak metalinin yaylmasn
(esas metali slatmasn: wetting), nfuziyet derinli ini ve ilerleme hzn artrr. Kaynak
banyosunun ak kanl sayesinde alminyum, magnezyum ve bakr ala mlarnn
kayna nda avantajldr. o unlukla argonla kar trlr.

()

Metal
Tipi

Gazalt Ark Kayna nda Gaz Seimi

Kalnlk
Maks. 2 mm
2 mm-3.2
mm

letim Modu
Ksa Devre

nerilen
Koruyucu Gaz

Ar+CO2
Ar+CO2+O2

Ksa Devre

Ar+8-25 % CO2
Ar+He+CO2

Ksa Devre

CO2
Ar+15-25 % CO2

Ksa Devre /
Kresel

Ar+25 % CO2

Ksa Devre

Ar+50 % CO2

Ksa Devre +
Kresel
(gml ark)

CO2

Sprey

Ar+1-8 % O2

Sprey

Ar+5-20 % CO2

Ksa Devre
Sprey letim

Ar+CO2+O2
Ar+He+CO2
He+Ar+CO2

Yksek Akm
Yo unlu u

Ar+He+CO2+O2
Ar+CO2+O2

Ksa Devre

Ar+8-20 % CO2
He+Ar+CO2
Ar+CO2+O2

Karbon
eli i
3.2 mmden
ok

Maks. 2.4
mm
D k ve
Yksek
Ala ml
elik

Ksa Devre /
Kresel

Ar+20-50 % CO2

Sprey (Yksek
Akm
Yo unlu u)

Ar+2 % O2
Ar+5-10 % CO2
Ar+CO2+O2
Ar+He+CO2+O2

Darbeli Sprey

Ar+2 % O2
Ar+5 % CO2
Ar+CO2+O2
Ar+He+CO2

Ksa Devre

Ar+2-5 % CO2

Ksa Devre

He+7.5 % Ar+2.5
% CO2
Ar+2-5 CO2
Ar+He+CO2
He+Ar+CO2

Sprey

Ar+1-2 % O2
Ar+He+CO2
He+Ar+CO2

Darbeli Sprey

Ar+1-2 % O2

2.4 mmden
ok

Maks. 2 mm

Paslanmaz
elik,
Nikel,
Nikel
Ala mlar

Paslanmaz

2 mmden
ok

2 mmden

Avantajlar/Tanmlar
/

Yeterli nfuziyet ve distorsiyon

kontrol.
Daha yksek metal y ma hz. En
az
distorsiyon
ve
srama.
Pozisyon
kayna nda
iyi
banyo
kontrol.
Yksek kaynak hz.
yi nfuziyet
ve
banyo
kontrol.
Pozisyon
kayna na uygun.
Yksek akm ve yksek hz
kayna na uygun.
Derin nfuziyet, d k srama,
yksek ilerleme hz.
Pozisyon
kayna iyi.
Derin
nfuziyet
ve
en
yksek
ilerleme hz fakat delme riski
yksek.
Yksek akmla mekanize
kaynak.
yi ark kararll .
O2 arttka
daha
ak kan
kaynak
banyosu
olu ur.
Gzel diki grnts ve
esas metalle kayna ma.
yi banyo
kontrol.
Banyo ak kan.
CO2 arttka esas
metalin oksidasyonu ile cruf ve
tufal olu umu artar. Kararl ark,
sa lam kaynak metali ve artan
diki geni li i.
Ksa
devre
ve
sprey
iletim
modlarna uygun.
Geni
kaynak
akm
aral
ve
iyi
ark
performans.
yi banyo kontrolu
ve dzgn diki biimi.
Yksek metal y ma hz sa lar
(3.5-7 kg/saat).
Bu de erlere
eri mek
iin
zel
ekipman
ve
kaynak teknikleri gerekebilir.
yi kayna ma ve diki i grn .
yi mekanik zellikler.
Yksek kaynak hz.
yi nfuziyet
ve
banyo
kontrol.
Pozisyon
kayna na uygun.
Yksek akm ve
yksek hz kayna na uygun.
Kenaryan n (undercut) azaltr.
Y ma hz daha yksek ve yaylma
daha iyi. Derin nfuziyet ve iyi
mekanik zellikler.
Hem ince hem de kaln malzemelerin
pozisyon
kayna nda
kullanlr.
Geni
bir ark karakteristi i ve
y lan metal aral nda kararl
kaynak imkan sa lar.
yi
nfuziyet
ve
distorsiyon
kontrol.
Sprey ark ile de
kullanlr.
Esas metale gre
bazan banyo ak kanl azalr.
He
ile
d k
oranda
CO2
kar myla,
baz
ala mlardaki
taneleraras
korozyon
riskini
yaratan C almay en aza indirir.
He yaylmay ve diki
formunu
iyile tirir.
% 5ten daha fazla
CO2
baz
ala mlarda
dikkatle
kullanlmaldr. Tm pozisyonlara
uygundur.
Kararl
ark.
Ak kan
fakat
kontrol edilebilir banyo bsa lar,
iyi
kayna ma
ve
diki
formu.
Kaln
kesitli
paralarda
kenaryan n azaltr.
Hem ince hem de kaln malzemelerin

(2

elik

ok

Bakr,
BakrNikel
Ala mlar

Maks. 3.2
mm

Ar+He+CO2
He+Ar+CO2
Ar+CO2+H2
He+10 % Ar
He+25 % Ar
Ar+He

Ksa Devre

He+Ar
Ar+50 % He
Ar veya He

Darbeli sprey

Ar+He

Hem ince hem de kaln malzemelerin

pozisyon
kayna nda
kullanlr.
Geni
bir ark karakteristi i ve
y lan metal aral nda kararl
kaynak imkan sa lar.

Maks. 12 mm.

Sprey, Darbeli
Sprey

Ar

12 mmden
ok.

Sprey, Darbeli
Sprey

He+20-50 % Ar
Ar+He

Sprey

Ar

Sprey

Ar+20-70 % He

3.2 mmden
ok

Alminyum

Magnezyum,
Titanyum ve
di er
reaktif
metaller

Kararl ark, iyi banyo kontrol,

iyi yaylma.
He kar mlarnn yksek s girdisi,
kaln
malzemelerdeki
yksek
sl
iletkenli in stesinden gelir.
yi
yaylma ve diki
formu.
Pozisyonda
kullanlabilir.
100 % He veya daha
kaln malzeme kullanm yaylma ve
nfuziyeti iyile tirir.

Sprey

Bakr,
BakrNikel
Ala mlar

pozisyon
kayna nda
kullanlr.
Geni
bir ark karakteristi i ve
y lan metal aral nda kararl
kaynak imkan sa lar.

Tm
kalnlklar

En iyi metal iletimi, ark kararll

ve yzey temizli i. ok az veya sfr
srama. DC + ile oksidi temizler.
Yksek s girdisi. Ak kan banyo, dz
diki formu ve derin nfuziyet sa lar.
Gzenek en aza iner.
Mkemmel temizleme. He oran yksek
kar mlara gre daha kararl ark.
Daha yksek s girdisi ve d k
gzenek riski.
Daha ak kan banyo ve
iyi yaylma.

Kaynakl uygulamalarda kullanlan reglatrler iki e it olarak kar mza karlar. Bunlar;
Basn Reglatrleri (r: Oksijen, asetilen reglatrleri gibi) ve Ak Reglatrleri dir (r:
Karbondioksid, argon, kar m gaz reglatrleri gibi). Basn reglatrlerinin her iki
gstergeside basn cinsinden, ak reglatrlerinde tp gstergesi basn, al ma
gstergesi ise debi (lt/dak) cinsinden gsterime ayarlanm lardr.
Gazalt kaynaklarnda kullanlan reglatrler ak reglatrleridir ve mutlaka kullanlan gazn
cinsine uygun seilmelidir. Pratikte al ma debisi olarak ise tel apnn on kat ve kk
kayplarn kar lanmas iin bu sonuca iki litre/dak. Daha gaz ilave edilerek kullanlr.
rne in, 0,80 mm apnda gaz kullanmnda : (0,80 x 10) + 2 = 10 lt /dak. Gaz kullanm
ayarlanmaldr.

Tp ventili
Reglatr gvdesi

Rakor

Ayar kelebe i

Resim 41: Gaz ak reglatr ve flowmetre rne i

Reglatrlerin kullanmlarnda dikkat edilmesi gereken konulardan birka unlardr:

ncelikle di kaptrmadan ve szdrmazl a dikkat edilerek tpe rakor blmnden
zellikle ay a zl anahtar ya da kurba ck anahtar kullanlarak ba lanmal, kesinlikle boru
anahtar trnden alet ve edavat kullanlmamaldr.
zellikle oksijen reglatrlerinde geerli olan, bunun d nda ise bir al kanlk ve standart
davran biimi olarak kazanlmas ve dikkat edilmesi gereken davran ise; ya l el,

(8

eldiven, stb, bez vb. ile tp ventili almamal, reglatr montaj veya skm
aplmamaldr.
Herhangi bir nedenle (paydoslar, tp de i imleri vb) tp ventilini kapatlmak durumunda
kalnyorsa, mutlaka ayar kelebe inin gev etilmesi gerekmektedir. Aksi durumda ayarl
(sk) braklrsa, ventil tekrar ald nda tpdeki sk trlm yksek basnl gaz sratle
reglatrn iine dolmacak ve hassas olan ikinci blmeye (al ma basn yada debisini
gsteren) ani giri yaparak ba ta gsterge hassasiyetini bozacak, muhtemelen diyaframn
ani esnemeden dolay yrtlmasna (patlama) neden olacaktr.
Karbondioksit gaz kullanmlarnda elektirikli zel imal edilmi
reglatr stclar kullanlmas nerilmektedir. Karbondioksit
sk trlarak tp ierisinde servise sunulur Gaz tpde 2/3 orannda
1/3
likit, 1/3 oranda gaz eklinde bulunur. st ksmda bulunan gaz
Gaz
CO
tketildike, likit halde bulunan karbondioksid d ardan (tp ve
reglatr gvdesindeki) s alarak gaz fazna dn r. Isy veren tp
gvdesi ve zellikle reglatr, s kaybetti inden hzl so ur ve
2/3
karlanma/buzlanma ba lar. Dolays ile bir sre sonra tkanan gaz
Likit
CO
iletim yollar nedeni ile gaz ak zayflar ve durur. Istc kaybedilen
bu sy kar lamak iin kullanlmaldr. Hatta, zellikle so uk
ortamlarda karbondioksid bakmndan yksek oranl kar m gazlarn,
daha ok kaln apl tel elektrodlar ile yo un kaynakl imalatlarda
Resim 42:
kullanlmas durumlarnda da stc kullanlmas nerilebilir.
CO2 tp aklamas
Kaynak torcunun i parasna gre konumu ve kaynak srasndaki hareketi kaynak diki inin
biimini etkileyen paremetrelerden bir tanesidir.Bu alar, al ma ve hareket alardr.
al ma as 90 0 etrafnda yaplan 5 0 10 0 derece arasnda sarka hareketidir.
Hareket as ise dik eksenden max.30 0 derecelik (yataydan 60 0) ilerlemede torca kaynak
diki i ekseni paralelinde verilen adr. Hareket as 30yi a mad srece, ark banyosu
kaynak tarafndan kolay kontrol edilebilir. Kaynak kaynak banyosunu ve elektrod ucunun
ergimesini rahatlkla grebildi i iin diki in kalitesi ykselir.Buna kar lk bu de er a ld nda
nfuziyet azalr , diki incelir, ayrca gaz koruma emsiyesi tam olarak ark banyosunun
zerini (ergimi ve snm blgeyi) koruyamyaca ndan gzenekli bir kaynak diki i
olu masna neden olunur.
2

5-10 5-10

0
x.3
Ma

Resim 43: Tor hareket ve al ma as

"

!
#

KAYNAK YN

KAYNAK YN

SAPLAMA KAYNAK
Aralk doldurma

Ark kararll

: KT

KAYNAK YN

SRKLEME KAYNAK

D KEY KAYNAK

Aralk doldurma

: KT

Aralk doldurma

:ORTA

Ark kararll

Ark kararll

:ORTA

Nfuziyet (yanma) :D K

Nfuziyet (yanma) : DER N

Nfuziyet (yanma) :ORTA

Srama

Srama

Srama

: FAZLA

AZ

:ORTA

(9

Resim 44: Tor ilerletme pozisyonlar

Tor hareketleri, al ma pozisyonlar ile i in biim ve konumuna gre seilir. rne in, yatay
oluk pozisyonunda yan (korni ) kaynaklarnda torcu testere di i gibi zig-zag hareketleri ile,
yatay pozisyonda i k e diki inde dairesel hareket ettirmek gibi.
Bu hareketlerin neredeyse tamamnda mutlaka ksa duru anlar sz konusudur. Metal
transferi iin bu son derece nemli ve uyulmas gereken bir el hareketi ayrntsdr. Benzer
ekilde, a a dan yukar kaynak pozisyonunda da geri adm hareketi de nemli bir harekettir.

1
kk paso
LERLEME YNLER

LERLEME YNLER

6
4

Ksa duru noktalar

Ksa duru noktalar

2

Yatay oluk pozisyonunda tek paso ile kaynak

LERLEME YNLER

Yatay oluk pozisyonunda ok paso ile kaynak

LERLEME YNLER

Ksa duru noktalar

Korni pozisyonu(Kar ya yan kaynak)

Ksa duru noktalar

Tavan pozisyonu

LERLEME YNLER

LERLEME YNLER

Duru noktalar

Geri Adma
Dikkat !
Yukardan A a ya
Dik Kaynak

A a dan Yukarya Dik Kaynak

(0

Yatay Pozisyonda K e Kaynak

Resim 45: Pozisyonlar ve ilerlemede tor hareket ekilleri

Gazalt kaynaklarnda metal transferi :

Malzemenin ark boyunca elektrottan i parasna gei i drt farkl tipte olabilmektedir.

40
30

Gerilim ( V )

Ksa devreli gei : Bu tip metal transferinde dolgu teli kaynak havuzuna temas etti inde ark
sner, gerilim d er ve akm ykselir. Bu noktada tel elektrot ucundaki erimi metal damlas
kaynak havuzuna geer. Bu sayede elektrot ile kaynak havuzu arasndaki temas kopmu
olur ve ark yeniden yanarak telin ucunda yeni bir erimi metal olu uturur. Bu yntemde
d k akm ve gerilim kullanld ndan kaynak havuzu olduka yo un ve bu sebeple kontrol
edilmesi daha kolay oldu undan zor pozisyonlarda ve kk pasolarnda tercih edilen bir gei
trdr. Bu tip metal transferi karbondioksite zengin kar m gazlar kullanlarak demir
ala mlarnn kayna nda kullanlr.

rnek : 1mm Tel ve Kar m Gaz ile Ksa

devre gei iin Volt-Amper ayar alan

20
10

Damla gei i KISA DEVRE ile yaplr.

0
50
Damla gei i yakla k 70 damla / saniyedir
D k gerilim altnda gerekle ir (16 22 V arasnda)

Is girdisi d ktr (30 200 A arasnda)

nce kesitlerin birle tirilmesinde, zor pozisyonlarda ve byk kk aklklarnn
kapatlmasnda gerekli olan kk ve hzl kaynak banyolar olu turmak amac
ile kullanlr.

100

150

200

250

Akm iddeti ( A )

Resim 46: Ksa devreli metal transferi

ri damlack gei i: Bu tipte damlack boyutu tel apnn iki veya katna ula r. Kullanlan
akm ve gerilim de erleri ksa devreli gei e gre biraz daha yksektir. Damlack gei i ark
boyunca olduka dzensiz ve srantl olur. Kaynak metalinin grnm de dzensizdir.

(:

40
30

Gerilim ( V )

Damlack gei i yerekimi etkisiyle ark boyunca gerekle ti inden yatay ve oluk
pozisyonlarnda kullanlr.
rnek : 1mm Tel ve Kar m Gaz ile ri
Taneli gei iin Volt-Amper ayar alan

20
10

Akm iddeti ( A )

50

100

150

200

250

Damla gei i kaba taneli olur .Yerekimi etkisi veya Ksa devre ile gerekle ir..
Damla aplar tel elektrod apndan byktr.
Damla gei i yakla k 100 damla / saniyedir
Yksek gerilim altnda gerekle ir (20V ile 25 V aras)
2mmden kaln salarn birle tirilmesinde, oluk pozisyonunda i k e kaynaklarnda
kullanlr.
Tor, damlann byyerek kaynak banyosuna de meden kopacak kadar
uzaklkta tutulmal.Fazla uzak tutulursa da, yetersiz ergime/nfuziyet ve a r
diki ta malar olu abilir.
Resim 47: ri damalckl metal transferi

40
30

Gerilim ( V )

Spray ark gei i: Argonca zengin koruyucu gaz altnda yksek akm ve gerilim de erlerinde
bu gei elde edilir. Dolgu malzemesi ok kk damlalar halinde ark boyunca kaynak
havuzuna geer. Damlalarn byklkleri tel apndan ok daha kktr. Srant ok az ve
diki grnm ok dzgndr. ok yksek eritme gcnden dolay genellikle oluk
pozisyonlarnda tercih edilir.

rnek : 1mm Tel ve Kar m Gaz ile Sprey

gei iin Volt-Amper ayar alan

20
10

Akm

iddeti ( A )

Damla gei i ksa devri olmakszn yaplr.

0
50
100
150
200
250
Damla gei i yakla k 100-300 damla / saniyedir
Yksek gerilim altnda gerekle ir (25V ve st)
Akm iddeti Gei akm ad verilen kritik bir de erin zerinde olmal.
Sprey ark yanlzca argon veya argonca zengin kar m gaz kar mlar ile elde edilir.
Yatay pozisyonlarda ve kaln salara uygulanr.
Tor, damlann byyerek kaynak banyosuna de meden kopacak kadar
uzaklkta tutulmal.Fazla uzak tutulursa da, yetersiz ergime/nfuziyet ve a r
diki ta malar olu abilir.
Resim 48: Sprey metal transferi

Darbeli ark gei i: Burada iki tip akm kullanlr birincisi ksa ark denilebilecek d k amper
de erlerinde malzeme ile elektrot arasnda arkn snmedi i ve malzemeyi stma amal
kullanlan akmdr. Di eri ise darbeli olarak artan amper de eri ile elektrotu ve malzemeyi
eritip dolgu malzemesinin kaynak banyosuna gemesini sa lar.

)/

Kaynakta, tel elektrod akm

kontak borusundan (kontak
meme) itibaren kaynak
banyosuna kadar serbest
kalr.
Bu
mesafeye
elektriksel serbest tel
boyu ad verilir. Bu l,
kullanlan metal transferine
gre
de i mektedir.Bu
kayna n kalitesi asndan
mutlaka
ayarlanmas
gereken
kaynak
parametresi, beraberinde
bir ba ka l ayarlamas
da getirmektedir. Bu da,
kontak memenin grnen
gaz nozul a zndan ne
kadar ieride braklmas
gerekti ini
belirleyen
ldr. Bu ayar da
elekriksel serbest tel boyu
ls gibi, kullanlan

Spral
zalatr
Gaz nozulu

Tel
elektrod
Arc

Kontak
meme
mesafesi

Kontak meme

Elektiksel serbest
tel boyu

Grnen
Tel boyu
paras

KISA DEVRE ARK

N (MAG/ MIG)

t
h

0 - 3 mm
d x 10 =.....mm

KARI IK ARK
N (MAG)

SPREY ARK
N (MAG/ MIG)

2 - 5 mm

5 - 8 mm

d x 8-12 =.....mm

d x 15 =.....mm

Resim 49: Serbest tel boyu mesafe lleri

metal transfer biimine gre belirlenmelidir. Buna gre yandaki ekilde belirtilen de erler
uygundurlar.
GAZALTI KAYNA INDA OLU AN HATALAR :
Fiziksel hatalar :
Torlar kullanmda ok fazla e ilip bklmemeli. Unutulmamaldr ki iinde ilerletilen tel
elektrod var. Aksi durumda tel elektrod a r srtnme ile kar kar ya kalarak, zerindeki
kaplamay dkecek ve ark blgesine kesiklik yaparak gelecektir.
Elektriksel tm ba lantlar mutlaka sk ve uygun kesitlerde olmaldr. Bu konuda en ok
hata yaplana nokta topraklama ba lantsnn oldu u blmdr. En iyi sonu (ark
kararll na ba l olarak) dzgn ve en az kaypla dola an kaynak akm ile elde edilir.

!
!

!
!

Resim 50 : Tor paketi katlanmamal

Resim 51 : Elektrik ba lantlar dzgn olmal

Tel elektrodun makaras ve adaptrnn takld yuvann sklk ayar, tel srme nitesi
yardm ile ekilip srlen telin bo alma hzna uygun olmaldr. Bunun ayar gbek civatas
ile (o u sistemlerde ters di lidir) yaplmaldr. ok sk olmas telin srlmesinde
aksaklklara ve tel srme mekanizmasnn a r zorlanarak zaman iinde arzalanmasna
neden olacaktr. Gev ek olmas durumunda ise tel srme mekanizmas tarafndan eilme
srasnda tel makaras fazla hzl dnecek ve telin makaradan bir ka sra ani zlerek
da lmasna neden olacaktr.

Dikkat ! Ters Di

Resim 52 : Tel makara/adaptr uygun sklkta olmal

Tel srme makaralarnn mutlaka tel apna ve tipine uygun seilmesi gerekmektedir. Byk
seilirse, bask makaras tel srme makaras zerine oturacak ve telin srlmesi iin bask
olamyacaktr. Kk seilmesi durumunda, bask nedeni ile tel elektrodun yuvarlak olmas
gereken formu bozulacak ve zellikle kontak meme (akm borusu) blmnde tel
elektrodun, hem ilerlemesi zorlanacak, hem de sa lkl kaynak akm yklenilmesi mmkn
olamyacaktr. Arkn bu nedenlerle kararszl ise kaynak kalitesini ve uygulamasn
olumsuz etkileyecektir. Di er bir dikkat edilmesi gereken konu ise bask makarasnn bask
ayardr. Bu ayar iin, tel tor ucundan bir miktar (yakla k 30-40 cm) karlarak katlayp
tor boynu ile birlikte skca tutulur ve bask makaras gev etilerek teti e baslp telin
srlmesi sa lanr, e er tel kendi kuvvetini yenip tor ucundan kamyorsa bask biraz
daha arttrlarak ayn test yinelenir. Bu i lem telin kendi kuvvetini yenip ilerlemeye devam
etti i de er bulununcaya kadar devam ettirilip o noktada daha fazla bask yaplmadan ayar
tamamlanr.

a
b
Resim 53 : a) Makara ap byk b) Makara ap kk c) Bask ayar fazla

)'

Baz tel srme sistemlerinde, klavuz (quide) tpleri sabit mesafeli olmayp ayarldr.
zellikle bu tip sistemlerde bu tplerin tel srme makarasna olduka yakn ayarlanmasna
dikkat edilmelidir. Aksi taktirde, tel akaradan srlerek kt nda bo lukta fazla kalyorsa bu
noktada e ilip krlmalara ve sistemin durmasna neden olacaktr.
Sipraller genelde tor boylarndan yakla k olarak 25 30 cm kadar uzundurlar. Yeni sipral
takld nda bir yan keski veya kl testere ile bu fazlal n kesilmesi gerekmektedir. Ancak
burada kesimi yaparken, tor elemanlar yerine takld nda, sipralin uzunun kontak
memeye kadar ula yor olmasna dikkat etmek gerekir.Fazla uzun olursa belki montaj
srasnda sipralin esnekli inden dolay geriye esneyerek katlanmas mmkn olacaktr,
ancak bu durumda iinden srlen tel elektrod fazladan srtnme noktalarna maruz kalp
ilerlemede sorunlar ortaya kartacak ve zerindeki kaplamann sipral iine dklmesine
neden olacaktr. Ksa olursa da yine bo ta kalan tel elektrodun krlp bklmesi olas hale
gelecektir.
Kontak meme (akm borusu) mutlaka kullanlan tel elektrod apna uygun seilmelidir.
Byk apl seilmi ya da uzun sre kullanmdan tr a narak ap bym bir kontak
meme tel elektroda sa lkl bir ekilde kaynak akmn ykleyemiyecek dolays ile ark
karaszlk gsterecektir. Kk apl kontak memelerin -ki seim ile kullanlmaz ama uzun
sreli ve yksek akml al malarda fazla s etkisi ile i erek delik ap klebilirkullanmnda do al olarak tel elektrod sk arak ilerleyemiyecektir. zellikle 1,20mm tel
elektrod ile ve uzun metrajl / sreli kaynak uygulamalarnda zirkonyumlu (Zr) kontak meme
kullanmlar tavsiye olunmaktadr. Zirkonyum sya dayanm ve sertli i nedeni ile zor
a nyor olmas kesinti sorunu ya anlmadan al ma olana sa lamaktadr.

Temizlik
Gazalt ark kayna nda hem kaynatlacak i parasnn zellikle kaynak a znn temizli i
hem de tel elektrodun temizli i, rtl elektrodla veya tozalt ark kayna ndaki durumdan
daha kritiktir.
rtl elektrod kaynaklarnda kullanlan elektrod rts veya tozalt
kayna nda kullanlan tozdaki bile ikler, erimi kaynak metalini oksit ve gazlardan arndrrlar.
Bu tr bir rt, gazalt ark kayna nda olmad ndan, gzenek olu ma riski daha fazladr.
Gzenek olu umu:
Gzenek, kaynak metalinde hapsolmu kk bir gaz cebidir. Kaynak diki inin belirli bir
noktas veya tm boyunda, yzeyinde veya iinde olu abilir. Bu sreksizlik veya hata
kaynak diki inin iinde veya yzeyinde olsun herhangi bir kaynakl birle tirmenin yapsal
btnl n ciddi olarak zayflatr.
Gzenek olu umunun en temel nedeni yetersiz gaz korumasdr ve a a daki yntemlerin
biri veya tamamnn uygulanmasyla kolaylkla zlr.
Reglatr/flowmetredeki gaz debisini kontrol ediniz (yetersiz ise arttrnz) (Pratikte
kullanlan tel elektrod apnn on katnn iki fazlas litre / dakika cinsinden ayarlanr). Gazn
fazlas trblans nedeni ile havann kaynak diki ine hapsolmasna neden olacaktr.
Hortum ve torcu gaz kaaklar asndan test ediniz
Yanl koruyucu gaz kullanmndan saknnz. (daima ana malzeme ve kaynak teline uygun
ve kaynak iin retilmi koruyucu gaz kullannz).
Kirli veya nemli koruyucu gaz kullanlmamal, tespiti durumunda tpler
de i tirilmelidir.

hemen

)(

Arkn evresindeki a r hava akmn yok ediniz; kaynak d arda yaplyorsa, rzgar
nlemek iin uygun boyda perdeler kullannz.

Resim 54 : Az miktarda
gaz kullanm

Resim 55 : ok miktarda
gaz kullanm

Resim 56 : Hava akmlar

Uygulamaya uygun byklkte gaz nozulu seildi inden emin

olunuz. ok kk nozul yetersiz gaz korumasna, dolays ile
kaynak metalinde gzenek olu umuna neden olur.

Resim 57 : Uygun olmayan a zl nozul kullanm

Nozul zerinde ve ierisinde birikmi sramalar temizleyiniz. Ancak srekli olarak sadece
a z ksmnn temizlenmesi yetersizdir. Srayan apaklar i ksmlarda birikerek, hem
kontak meme ile nozul arasnda iletkenli i sa layp kaynak akmnn nozula atlamasna,
dolays ile zamanla nozulun delinmesi ve akmn yetersizli inden dolay da tel elektrodun
erimesinde problem ya anmasna, hem de da tcnn deliklerini tkayarak gaz k na
engel olup gzenek olu umuna neden olabilir.

Resim 58 : Nozul a z kirlili i

Resim 59 : Nozul i ksm kirlili i

))

Kirli bir i paras da gzene e neden olabilir. Kayna a ba lamadan nce, i paras
zerindeki pas, gres, boya, ya , kaplamalar ve pisli i temizleyiniz. Ana malzemedeki
safszlklar, elik bile imindeki fosfor ve kkrt gibi, gzene e neden olabilir. Bu durumda,
( artname izin verdi i takdirde) farkl kimyasal bile ime sahip bir ana malzeme seilmelidir.
Ayrca, daha temiz kaynak metali iin, deoksidasyon elementlerini (Si, Mn, Al, Ti, Zr vb.)
daha ok ieren telleri kullanabilirsiniz

Ya , pas, boya
vb. Pis tabaka

Resim 60 : Kaynak a z fiziksel kirlili i

Kaynak ncesi i lemler hassasiyet ve ciddiyetle yaplmal. Kaynak a zlar, n montaj

(putolama) i lemleri geli igzel yaplmamal.
Kaln kesitli kaynak a zlarnn doldurulmasnda, st dolgu pasolarna gelindike, kaynak
geni likleri artacaktr. Bu durumda e er kaynak a z boyunca gezinerek tek seferde
dolgular hedeflenirse; tor a znn izin verdi i geni likde gaz korumas olacak , scak
blgeler zaman zaman gaz korumas d nda kalp gzenek olu acaktr. Bu gibi durumlarda
geni kaynak a zlar bindirme daha dar diki ler ile doldurulmaldr.

Bo luk
Resim 61 : Montajda hata

Resim 62 : Geni ve bindirmeli kaynak dolgusu

)2

Ark flemesi kendine zg srama, yetersiz nfuziyet, diki form bozuklu u, kenar
yanklar hatalarn olu turdu u gibi ayrca gzenek olu umuna neden olacaktr.
Kaynak yaparken, nozulla i paras arasndaki aral n , di er bir ifade ile serbest tel
boyu lsne dikkat ediniz.
Tor asn uygun kullannz. ok yatk kullanmlarda koruyucu gaz ark blgesinin yerine
havaya gidecek, torcun arkasnda kalan eriyik veya katla maya yeni ba layan scak
kaynak metalinde havann etkisi ile gzenek olu acaktr.

Resim 63 : Ark flemesi

Resim 64 : Serbest tel boyu

Resim 65 : Hareket as

Kontak memenin yerine di kaptrlmadan e ri taklmamasna, ayn ekilde gaz nozulunun

kak olmamasna dikkat ediniz. Bunun iin her kaynak a ba lamadan nce torcu kendinize
do ru dndrerek dairesel formdaki gaz nozulu ve kontak memenin tam ekseninde
oldu unu kontrol ediniz.
Su so utmal bir tor kullanyor ve sisteminizde ciddi su eksilmesine tank oluyorsanz.
ncelikle makina evresini kontrol ediniz. E er su birikintisi ve slaklk gremiyorsanz,
mutlaka torcunuzunuzun bakmn yaptrnz. Su hidrojen ve oksijenden olu ur. Yksek ve
ani ark ss etkisi ile bile enlerine ayr arak zellikle hidrojen tarafndan kaynak metali ve
ITAB blgesinde gzenek olu masna neden olunur.

Resim 66 : E ri taklan kontak meme

Resim 67 : Su kaa
)8

lerleme hzn, tor hareketlerini ve en nemlisi ksa duru noktalarna dikkat ediniz.
Kaynak diki inin sonunda tetik ile ark kestikten sonra, torcu hemen kaldrmaynz, tm
kaynak metali katla ana kadar bekleyiniz (torcun ok abuk kaldrlmas, kaynak metali
katla madan gaz korumasnn yok olmasna neden olur).
Yanl veya ok fazla srama nleyici sprey kullanm (uygulama iin do ru ve yeterli
miktarda sprey kullannz) ve telin gaz nozulundan ok ileriye karak kaynak yaplmas
saylabilir (tel gaz nozulundan sonra en ok 12-15 mm uzamaldr. Bkz.:serbest tel boyu
konusu).

GAZ KORUMALI TUNGUSTEN ELEKTR K ARK KAYNA I (TIG):

(GTAW- Gas Tungusten Electrode Arc Welding)
TIG kayna (baz kaynaklarda WIG wolfram inert gaz- olarak gemektedir) kaynak iin
gerekli snn, tkenmeyen bir elektrod ile i paras arasnda olu an ark sayesinde ortaya
kt bir ark kaynak yntemdir. Kaynak blgesine hi ilave metal verilmeden sadece kaynak
edilecek ana metal veya metaller eritilerek yaplabildi i gibi, erimeyen tungusten elektrod ile
olu turulan ark blgesine ayrca ilave metal tel beslenerek de kaynak metali olu turulur.
Elektrod, kaynak banyosu, ark ve i parasnn kayna a yakn blgeleri, atmosferin zararl
etkilerinden kaynak torcundan gelen gaz (argon, helyum veya argon helyum kar m)
tarafndan korunur. Gaz, kaynak blgesini tam olarak koruyabilmelidir, aksi taktirde ok
kk bir hava giri i dahi kaynak metalinde hataya neden olur.

TIG : Tungusten erimeyen

elektrod; Inert (asal); Gaz
korumas altnda kaynak yntemi.

(Kullanlan gaz o unlukla Argon gaz

olmakla birlikte, zel baz uygulamalarda
Helyum veya Argon Helyum kar m
gazlarda kullanlr.)
Resim 68: TIG Teriminin aklamas

)9

Koruyucu bir asal gaz atmosferi altnda kaynak uygulamas ilk defa II.Dnya sava nda
uaklarda kullanlan baz Magnezyum ala ml paralarn birle tirilmesi ile ba lam tr.
Bu yntemde kaynak edilen para ile erimeyen elektrod (Tungusten ve/veya ala mlar)
arasnda olu turulan bir elektrik ark kaynak (ergime) iin gerekli sy sa lar.Atmosferin
kaynak blgesine olan olumsuz etkilerine mani olabilmek iin kaynak banyosu ve elektrod
kaynak esnasnda ve
hatta
kaynaktan
bir
Koruyucu gaz
mddet sonrasnda da bir
asal gaz akm ile rtlr.
lave metal
(ana metal ile uyumlu)

Tor

lave
kaynak
teli
kullanlmadan
da
uygulanabilen
yntem,
ilave
tel
kullanlmas
durumunda al ma ekli
bakmndan ayn oksi-gaz
kaynak
yntemine
benzemektedir.

Tungusten
erimeyen elektrod

Ark alevi
Ana metal

Kaynak metali
Resim 69: ematik olarak TIG yntemi

TIG (WIG) KAYNAK YNTEM N N AVANTAJLARI

Kayna kolay veya ok zor olan btn metal ve ala mlar kaynatlabilir.
Asal gaz kullanlmas nedeniyle diki te oksidasyon sonucu ala m elemanlarnn kayplar
sz konusu de ildir. Bu nedenle dayanm ve kalite bakmndan mkemmel diki ler elde
edilir.
Dekapana gereksinim yoktur.
Kaynak diki leri genellikle kaynaktan sonra oldu u gibi kullanlmaktadr.
gerekse de yumu ak olduklarndan i leme maliyetleri asgariye inmi olur.

lenmeleri

ok kk alann stlmas ve snn srekli transferi dolays ile di er yntemlere gre

arplmalar ve gerilmeler ok daha azdr.
Her pozisyonda kullanlabilir.
Farkl cins metallari birbirleri ile kaynatmak mmkndr.
TIG KAYNAK YNTEM N N NEML KULLANIM ALANLARI
Her e it Alminyum konstriksiyonlar (Mutfak takmlar, st g mleri, boru tesistlar,
tanklar, ta t imalatlar, havai hatlar, teleferik, kabinleri, gemi ve yat imalat vb.)
D me magnezyum paralarn kaynaklar.
Paslanmaz elikler (Kimya ve Gda sanayinde kullanlan cihazlar, buzdolab, boru
tesisatlar, tbbi aletler, s e anjrleri, tanklar, gaz ve buhar trbinleri, uak sanayi, kaynatma
kazanlar vb.)

)0

Dezokside edilmi bakr ve ala mlar (Kimya endstrisinde ve elektro-teknikte kullanlan

bakr donanmlar vb.)
Sert dolgu kaynaklar (Sbaplarn oturma yzeyleri vb.)
DKP elik salar (Karoseri i leri, ok ince salarlar yaplan konstrksiyonlar, uak endstrisi
vb.)
zel i ler (Transformatr salar, inko kapl salar, nkleer santrallerin in aasnda
kullanlan e itli paralarn imalat vb.)
TIG KAYNAK MAK NALARI :
TIG kaynak makinalar gerekte HF nitesi veya kartna
sahip g niteleridir. Dolays ile ark tungusten elektrod i
parasna de dirilmeden ba latlr. Bylece tungusten
elektrod uu bozulmaz. Bu durumdan kaynak kalitesi de
olumlu etkilenir. Bu tip makinalarda gazn alp kapanmas
da
tetikten
kumanda
alan
gaz
selonoidleri
ile
gerekle tirilmektedir.

HF
N TES
/KARTI
G
N TES
(Kaynak _

Lift Yukarya
Ancak gnmzde baz makinalarda HF nite veya kart
do ru
kullanlmamaktadr. Bunun yerine Lift-Arc konumu
kaldrma
seene i bulunmaktadr. Bu tip makinalarda kullanlacak
torlar gaz muslu una sahip torlardr. Musluklu bu torlarda
gazn alp kapatlmas elle kumanda edilen bir vana
(musluk) ile yaplmaktadr. al ma biimi ise; nce gaz
muslu u alarak gazn ak sa lanr, tungusten elektrod
Resim 70: HF ve LIFT ARC sistemi
kaynak ba lang noktasna temas ettirilir, bu durumda
(temas halinde) ark ba lamaz. Sonrasnda tor kontroll ve yava biimde ark boyu kadar
yukarya kaldrlr. Bu durumda ark yumu ak ekilde ba lam olur. Tungusten elektrod ucu
bu ekilde al mada bozulmayaca ndan kaynak kalitesi olumsuz etkilenmemi olur.
G
N TES
(Kaynak makinas)

PARASI

TIG KAYNA INDA LAVE TEL HAREKET :

TIG kayna nda kullanlan ilave tel, kaynak i lemi boyunca koruyucu gaz emsiyesinin
d na karlmamaldr. Aksi durumda ucu kzgn durumda olan tel bu hali ile hava ile
temas sonucu sratle oksitlenecektir. Bu da telin tekrar kaynak banyosuna sokulmas ile
kaynak metaline oksidin kar trlmas ile kaynak kalitesini d recektir.
lave Metal (tel)
BEKLEME ANI

lave Metal (tel)

ERG TME ANI

GD
Gaz Kap (Tor)

Koruyucu gaz emsiyesi

Ark

Kaynak diki i
Kaynak banyosu
Resim 71: lave telin kaynak srasnda hareketi

):

TUNGUSTEN ELEKTROD E TLER ve U B LEME YNTEMLER :

lkemizde o unlukla paslanmaz eliklerin ve alminyum malzemelerin kaynaklarnda
kullanlan TIG ynteminde, tungusten elektrodlar genelde iki e it olarak bulunmaktadr.
Bununla birlikte farkl e itlerini de bulmak mmkndr. Bunlar krmz renk kodu ve ye il
renk kodu ile ayrt edilmektedirler.
E er Alminyum veya benzeri hafif metallerin kaynaklar sz konusu ile kullanlmas gereken
tungusten elektrod YE L renk kodludur. Bunun d nda di er tm metallerin (karbon
elikleri, paslanmaz elikler, bakr ve ala mlar vb.) kaynaklarnda kullanlmas gereken
tungusten elektrod ise KIRMIZI renk kodludur. Bununla birlikte dnyada farkl renk kodlar ile
tungusten elektrodlar retilmekte ve sat yaplmaktadr.
AWS
AST
M

%Min.
Tungusten

%
Toryum

%
Zirkonyum

%Max.
Di er

RENK
KODU

ERG ME
DERECES
( C)

EW
P
EWTh-1

99,5

---

---

0,5

YE L

3400

98,5

0,89 -1,2

---

0,5

SARI

4000

EWTh-1

97,5

1,7 - 2,2

---

0,5

KIRMIZI

4000

EWTh-3

98,5

0,35 - 0,55

---

0,5

MAV

4000

EWZ
r

99,2

---

---

0,5

KAHVERENG

3700

Resim 72: rnek Tungusten elektrod e itleri

Krmz renk kodlu elektrodlarn bilenmesi sivri ekilde yaplmas gerekirken, ye il renkli
tungusten elektrodlar radsl (kresel biimde) bilenmelidir.

D
h

<
=

3 mm ise

h = 3 x D

>

3 mm ise

h = 2 x D

kk veya e it ise

bykse

Resim 73: Krmz renkli (elik, paslanmaz elik, bakr vb.metaller iin) tungusten elektrod bileme ls

2/

45

1/2 D

Resim 74: Ye il renkli (Alminyum vb. metaller iin) tungusten elektrod bileme ls

Bilemede nem verilmesi gereken nokta, elektrodun bileme ta na tutulmas eklidir. E er

elektrod ta a yan biimde tutulursa , a nma izleri elektrod eksenine dik ekil halinde setler
biiminde olu acak, bu da elektronlarn ak srasnda hem kayplar arttracak, hem de
tungusten elektrodun gere inden fazla snmasna dolays ile abuk tkenmesine neden
olacaktr. Do ru ekil, elektrod ta a dik gelecek ekilde tutulmasdr.

YANLI
Ta lama izleri

Elektrod
dndrme yn

DO RU

Resim 75: Tungusten elektrod bilenmesinde do ru ve yanl al ma ekli

TIG kaynak ynteminde alminyum ve di er hafif metellerin kaynaklarnda kullanlacak

kaynak akm tipi (AC) alternatif akm olmaldr. Bunun d nda kalan metallerin kaynaklarnda
ise (DC) do ru akm kullanlmakta ve bu durumda tor mutlaka negatif (-) kutba
ba lanmaldr.

MALZEME
C NS

AKIM
TP

KUTUPLAMA

ALM NYUM

AC

MAGNEZYUM

AC

PASLANMAZ EL K

DC

(-) (NEGAT F)

%0,3 Clu EL K

DC

(-) (NEGAT F)

BAKIR

DC

(-) (NEGAT F)

T TANYUM

DC

(-) (NEGAT F)

N KEL

DC

(-) (NEGAT F)

MONEL

DC

(-) (NEGAT F)

NKONEL

DC

(-) (NEGAT F)

Resim 76: Malzeme cinsine gre akm tipi ve kutuplama

Alminyum malzemelerin kaynaklarnda AC akm tipi kullanlmasnn nedeni, alminyumun

d yzeyinin ok sratle olu an bir oksit filmi ile kapl olmasdr. Bu oksit filmi Almina
olarak adlandrlmakta ve ergime scakl 2030 oC civarlarndadr. Ala m oranlarna gre
de i mekle birlikte alminyumun ergime scakl yakla k 659 oC dir. Dolays ile kaynak
i lemi srasnda e er bu almina tabakas temizlenmeden kayna a ba lanacak olursa TIG
d ndaki yntemlerde zorluk ve olumsuzluklar kanlmazdr. Bu tabakann temizlenmesi ve
kayna a hazr hale getirilmesi ek maliyetleri do urmaktadr. Oysa TIG ynteminde AC akm
kullanlarak kaynak srasndaki akm ynnn de i ikli i srasnda olu an gei lerde
alminann paralama yolu ile kaldrlmas dolays ile sa lkl bir kayna n gerekle tirlmesi
olanaklldr.
ALM NA
(Alminyum Oksit)
Ergime Scak noktas:

AC

2030

Alminyumun oksit tabakas akmn her frekansta (-) den (+) ya

geerken paralanmas sonucu uygun kaynak olana sa lanr.
Saf Alminyum
Ergime Scak noktas :

659
Resim 77: Alminyum ve AC akm etkisi

zellikle ila ve gda tesilerinin o unlukla paslanmaz elikten yaplan boru hatlarnda
mutlaka kullanlan TIG yntemi, gnmzde karbon eli inden mamul endstriyel tesislerin
boru donanmlarnda, gemilerin boru donanmlarnda , do algaz kolon ve daire / tesis ii
hatlarnnda gerek kk paso gerek dolgu kaynaklarnda yo un olarak kullanlmaktadr.
Boru hatlarndan geirilen ak kan zelikle insan sa l ile direkt ilgili ise (gda ila vb) kk
pasolarn uygulamasnda, boru hattna mutlaka tampon (kk) gaz doldurulmaldr. Bu gaz

2'

saf argon, azot veya argon ile azot kar m olabilece i gibi, gaz firmalarnn bu ama ile
rettikleri kk gaz da kullanlabilir. Bu i lem yaplmad taktirde, kaynak boru iinde sarma
veya kntler eklinde ekil bozukluklar ile olu acaktr. Bu noktalara taklan ak kan
kalntlara ve e itli bakterilerin olu masna neden olacaktr. Daha sonra hattan geirilen
ak kan da bu istenmeyen bakteriler nedeni ile bozulacaktr. Oysaki tampon gaz doldurulan
hatta yaplan kaynaklarda, kayna n arka (boru iindeki) blmndeki yzeyi de ayn d
yzeydeki gibi srt formu eklinde ak kann kalnt brakmadan geebilece i bir yzey
olu turacaktr.
Boru (kesit)
Kayna
k

kaynak
yn

IKI

GR

Tka

Ka t Bant

Tampon
gaz

Tka

Resim 78: Boru TIG kayna nda boru iine tampon gaz uygulamas ( ematik)

2(