MO - 01 / 2005 BLM 3 3-1

3. Kaynak Dikilerinin Mukavemet Hesab

3.1. Kaynak Dikii Hesap Kalnl

Kaynak dikii hesap kalnl "a", farkl kaynak dikii trleri iin Tablo 3.1' de verilmitir.

Kt kaynak dikilerinde hesap kalnl "a", birletirilen elemanlarn et kalnlklarnn kne

eittir (bkz. ekil 3.1 ve Tablo 3.1).

Ke kaynak dikilerinde hesap kalnl "a" ise, diki enkesiti iine izilebilen en byk ikizkenar
dik genin yksekliidir. (bkz. ekil 3.2, Tablo 3.1). Ke kaynak dikilerinde ayrca, diki hesap
kalnl iin u snr deer geerlidir:

(3.1)

ekil 3.1. Kt kaynak dikilerindeki kaynak diki gerilmeleri

ekil 3.2. Ke kaynak dikilerindeki kaynak diki gerilmeleri

3-2 BLM 3 MO - 01 / 2005

Tablo 3.1. Kaynak dikii hesap kalnlklar a.

1 2 3

Kaynak dikii tr Resim Kaynak dikii hesap kalnl a

Kt kaynak diki

ift yarm V dikii

( K - dikii)

Tam
nfuziyetli
(TNB) veya
Kk kar
kar pasolu
taraftan
kt kaynak
kaynak
kar paso
yaplm
yarm V
dikii
Kk tam
nfuziyetli
(TNB)
kaynak
yaplm

yarm Y dikii
Muhtemel
kar paso

Ksmi Kaynak dikii kalnl a,

nfuziyetli yarm Y dikii teorik kk noktasndan
kt kaynak diki st yzeyine olan
(KNB) uzakla eittir.

ift yarm Y dikii

MO - 01 / 2005 BLM 3 3-3

Tablo 3.1. Devam

1 2 3
Kaynak dikii hesap
Kaynak diki tr Resim
kalnl a

ift yarm Y-dikii Kaynak dikii kalnl a,

teorik kk noktasndan diki
8 yzeyine olan uzakla eittir.
Ksmi
nfuziyetli
kaynak
(KBN) Az hazrl Kaynak dikii kalnl a,
kt olmadan prosedr testiyle
kaynak (az almadan) dorulanmaldr.
ift I-dikii
9 (tam mekanize Aralk b, ynteme baldr.
kaynak) Tozalt kaynanda b=0

Teorik kk noktas
Kaynak dikii kalnl a,
teorik kk noktasndan
Ke kaynak dikii kaynak dikii enkesiti
10 iine izilebilen en
byk ikizkenar
genin yksekliine
eittir.
Teorik kk noktas

ift ke kaynak
11 dikii

Ke
kaynak
dikileri a=+e

12 Ke
: 10. ve 11. maddelerdeki
kaynak
dikii Teorik kk diki kalnl a ile ayn.
noktas
Derin e : Prosedr testiyle
nfuziyetli dorulanmaldr.

ift ke
13
kaynak
dikii
Teorik kk
noktas

levha birleimi Adan a = t2

Bye
14
Kuvvetin t2 < t3
U birletirme aktarlmas Cden
15 (kt kaynak)
Aya a=b
ve Bye
3-4 BLM 3 MO - 01 / 2005

Farkl kalnlktaki levhalarn kt kaynanda levhalar arasnda kalnlk fark, statik zorlamalarda
en fazla 100 mm olabilir. Ancak dinamik zorlamalar szkonusu olduunda, bu fark en fazla 3 mm
olabilir. Eer daha bykse, kaln paraya bir eim verilir (bkz. ekil 2.4).

3.2. Kaynak Dikii Hesap Uzunluu

Bir kt kaynan diki uzunluu l, geometrik uzunluudur. Ke kaynak dikileri iin ise bu uzun-
luk, kk izgisinin uzunluudur. Bu uzunluklardan diki hesap kalnl kadar uzunlukta krater
kayplar, kaynak dikii balangc ve sonu iin karlarak, kaynak dikii hesap uzunluu bulunur.
Konstruktif nlemlerin alnmasnn mmkn olmas halinde diki hesap uzunluu, kaynak dikii
uzunluuna eit alnr.

3.3. Kaynak Dikii Hesap Alan

Kaynak dikii hesap alan, kaynak dikiinin hesap uzunluu ile hesap kalnlnn arpmna eitir :

(3.2)

Eer kaynak dikii hesap uzunluklar Tablo 3.2' ye gre belirlenmise, kaynak dikilerinin arlk
ekseninin eleman arlk eksenine gre eksantrikliinden kaynaklanan moment hesaba katlmaz.

3.4. Kaynak Dikii Gerilmeleri ve Kyaslama Gerilmesi

Tablo 3.3de kt ve ke kaynak dikilerinde muhtemel kaynak dikii gerilmeleri tanmlanmtr.

Tek eksenli gerilme halinde kaynak dikii gerilme kontrol,

(3.3)
veya
(3.4)

ifadesi ile yaplr. Burada k veya k, Tablo 3.4' te verilen ifadelerle hesaplanan gerilmelerden
herhangi biri olabilir. Kaynak emniyet gerilmeleri iin kem ve kem deerleri de Tablo 2.2den
alnacaktr.

ok eksenli gerilme halinde kullanlacak kyaslama gerilmesi ise, aadaki forml ile hesaplanr:

(3.5a)

Burada || gerilmesi hesaba katlmayabilir. Bu durumda kyaslama gerilmesi ifadesi aadaki ekli
alr ve kaynak emniyet gerilmesi yine Tablo 2.2den alnacaktr.

(3.5b)
MO - 01 / 2005 BLM 3 3-5

Tablo 3.2. ubuk u birleimlerinde kaynak dikii hesap uzunluklar l

1 2 3
Kaynak dikiii hesap
Kaynak diki tr Resim
uzunluu l

1
Yan kenarlar boyunca ekilen
ke kaynak dikileri

2
Yan kenarlar boyunca ve
enine dorultuda (aln)
ekilen ke kaynak dikileri

3 epeevre ekilen (evresel) ke

kaynak dikileri

Not : Kaynak ekseni, daha uzun

olan yan kaynak dikiine
daha yakn

4 epeevre ekilen (evresel) ke

kaynak dikileri

Not : Kaynak ekseni, daha ksa

olan yan kaynak dikiine
daha yakn.

Birleim yerinde
kesilmi kebentte
ke kaynak dikii
veya
yarm V-dikii
3-6 BLM 3 MO - 01 / 2005

Tablo 3.3. Kaynak diki gerilmelerinin tanmlar.

Kaynak dikilerinin iinde oluan gerilmeler, d zorlamaya ve kaynak dikiinin formuna gre
aadaki ekilde snflandrlr :
Kaynak dikiinin boyuna eksenine paralel olan normal gerilmeler:

II
II, zorlama altndaki bir yap elemannda nemsizdir.
Eer elik yap statik zorlanyorsa, dikkate alnmaz.

Kaynak dikiinin boyuna eksenine dik olan normal gerilmeler:

Kt kaynakl yap elemanlarnn hesaplanmasnda

nemli gerilmeler

Ke kaynak dikilerinde, dey etkiyen kuvvetlerin
veya eilme momentinin tanmasnda genellikle
ortaya kan gerilme

Kaynak dikiinin boyuna eksenine paralel yndeki kayma gerilmeleri:

bkey ve dz ke kaynak dikilerinde ve enine

kuvvet birleimlerinde enine kuvvetlerin tanmasnda,
dikiin boyuna ynde zorlanmasnda, ke kaynak
dikilerinde nemli gerilme

Kaynak dikiinin boyuna eksenine dik olan normal gerilmeleri:

Yksek elik yaplarda nadiren ortaya kan gerilmeler.

3.5 Kaynak Dikii Gerilmelerinin Hesab

Kaynak dikii gerilmelerinin hesabnda Tablo 3.4' te verilen formller veya edeerleri kullanlmaldr.

3.6. Kaynak Dikilerinin Teknik Resimlerde Gsterilileri

(EN 22553e Gre)
3.6.1. Genel
Kaynak dikilerinin EN 22553e gre gsterimi, resim ve sembol tarznda olabilir. Kullanlan sem-
boller, dikiin eklini, az hazrln ve yapln tanmlar. Semboller esas semboller, birletirilmi
semboller, ilave semboller ve tamamlayc semboller olarak gruplandrlabilir (bkz. Tablo 3.5 - 3.8).
MO - 01 / 2005 BLM 3 3-7

Tablo 3.4 Kaynak dikii gerilmelerinin hesaplanmas

Kaynak diki alan a

Ak a l l
Ak

Normal kuvvetle veya enine kuvvetle F

F
zorlanan kaynak dikileri
1 F 1

[kN/cm2]

1-1 Kesiti
F

2 Kk noktas
M - eilme momentiyle zorlanan a
kaynak dikileri
ab

2-2
M Z
l2 kesiti
ag
[kN/cm2] Z

ab
asal eksene gre kaynak atalet
l1
momenti [ cm4]
2
Atalet momenti Ik' nn hesaplanmasnda, ke kaynak
dikilerinde, kk noktasndan arlk eksenine olan mesafe
alnr.
ab : balk ke kaynak dikii kalnl
ag : gvde ke kaynak dikii kalnl

V - kesme kuvveti ile zorlanan ke

kaynak dikileri

z1
y y
M - eilme momenti ve V - kesme kuvveti
z l1
ile birlikte zorlanan ke kaynak dikileri l
l2
e
a

3 3-3
M - eilme momenti ve V - kesme
kuvveti etkisindeki bir aln levhal kiri
birleimi : 1
M z1

II [kN/cm2]
3 V
3-8 BLM 3 MO - 01 / 2005

Tablo 3.5. Baz esas sembollerden rnekler Tablo 3.6. Baz birletirilmi sembollerden rnekler

Tanmlama Gsterim Sembol Tanmlama Gsterim Sembol

ift
I-dikii V - dikii

V-dikii ift yarm

V - dikii
Yarm
V-dikii
ift
Y-dikii Y- dikii

Yarm
ift yarm
Y-dikii
Y - dikii
U-dikii
ift
Dik kenarl U - dikii
diki
Kar
Kar paso
pasolu
V - dikii
Nokta dikii

ift ke
Ke dikii kaynak dikii

Tablo 3.7 lave semboller Tablo 3.8 Tamamlayc semboller

lave semboller Tamamlayc semboller

Yzey ekli lave sembol Dikiin tr ve yapl Tamamlayc sembol
-bkey (konkav) Halka eklinde diki
-Dz (rnein ke kaynak
-Dbkey (konveks) dikii)

Diki geii
entiksiz, gerektiinde Montaj ekli
talanm

3.6.2. izgi ile Gsterim

izgi ile gsterim, gsterme izgisinden (srekli gsterme izgisi ve kesikli gsterme izgisi) ve
oklu izgiden oluur. Gsterme izgisi, tercihan resmin alt kenarna paralel izilmelidir. Bu mmkn
olmad takdirde dik de izilebilir. Oklu izgi, gsterme izgisinden kaynak birleimine (dikiine)
doru eik olarak devam eder. Gsterme izgisi, u ksmnda bir atal ile tamamlanr.
MO - 01 / 2005 BLM 3 3-9

Kaynak dikii

ekil 3.3. Oklu gsterme izgisi

Bu ataln grevi; yntem, deerlendirme grubu, pozisyon, ilave malzemeler, sarf malzemeleri gibi
bilgileri iermektir (bkz. ekil 3.3).

3.6.3. Sembollerin Konumu

Birleim (kaynak dikii) taraf, ok ucunun temas ettii taraftr. Birleimin dier taraf, kar taraf
olarak adlandrlr. Oklu izgi ncelikle malzemenin st yzeyi ni gstermelidir.
Sembol, gsterme izgisine dik konur, yle ki:

- Sembol, srekli gsterme izgisi tarafnda olduu zaman, kaynak dikii birleimin okla
gsterilen tarafnda bulunur.
- Sembol, kesikli gsterme izgisi tarafnda olduu zaman, kaynak dikii birleimin kar
tarafnda bulunur.

Sembol, mmkn olduu kadar srekli gsterme izgisi tarafnda bulunmaldr. Simetrik kaynak
dikilerinde kesikli gsterme izgisi konmayabilir (bkz. ekil 3.4).

Sembollerin konumu
Gsterim Sembolle gsterim Gsterim Sembolle gsterim

A birleim

B birleim

ekil 3.4. Sembolerin konumu ve sembolle gsterim rnekleri

3-10 BLM 3 MO - 01 / 2005

ekil 3.5. Asimetrik kaynak dikilerinin gsterimi

3.6.4. Asimetrik Kaynak Dikileri

Asimetrik kaynak dikileri azlarnda oklu izgi, kaynak az alacak olan paray gstermelidir.
Hazrlanacak paray daha kesin olarak gsterebilmek iin, oklu izgi al olarak da izilebilir
(bkz. ekil 3.5).

3.6.5. EN 24063 (ISO 4063)e gre Baz Kaynak Yntemleri iin

Referans Numaralar

Tablo 3.9 EN 24063 (ISO 4063) e gre baz kaynak yntemleri iin referans numaralar

aret Says Kaynak yntemi aret Says Kaynak yntemi

1 Ark eritme kayna 135 Metal Aktif Gaz (MAG) kayna

111 Elle elektrik ark kayna 136 zl telle MAG Kayna

(rtl ubuk elektrodla)

112 Gravite ark kayna 14 Gazalt Tungsten Ark Kayna

114 zl tel elektrodla elektrik ark kayna 141 Tungsten Inert Gaz (TIG) kayna

12 Tozalt ark kayna 149 Tungsten hidrojen gaz kayna

13 Gazalt ark kayna 15 Plazma kayna

131 Metal Inert Gaz (MIG) kayna 181 Karbon ark kayna

aret Says Kaynak yntemi aret Says Kaynak yntemi

2 Diren basn kayna 23 Kabartl nokta kayna

21 Diren nokta kayna 24 Yakma aln kayna

22 Diren diki kayna 25 Basn aln kayna

225 Folyolu diki kayna

aret Says Kaynak yntemi aret Says Kaynak yntemi

3 Gaz eritme kayna 311 Oksi-asetilen kayna
MO - 01 / 2005 BLM 3 3-11

Tablo 3.9 Devam

aret Says Kaynak yntemi aret Says Kaynak yntemi

4 Basn kayna 441 Patlamal kaynak

41 Ultrasonik kaynak 45 Difzyon kayna

42 Srtnme kayna 47 Gaz basn kayna

43 Demirci kayna 48 Souk basn kayna

aret Says Kaynak yntemi aret Says Kaynak yntemi

72 Elektrocuruf kayna 751 Laser n kayna

73 Elektrogaz kayna 76 Elektron n kayna

74 Endktif basn kayna veya 77 Kvlcm kayna

Endksiyon kayna 781 Ark saplama kayna

75 In kayna 782 Diren saplama kayna

aret Says Kaynak yntemi

9 Lehimleme

3.6.6. Tam Olarak Kaynak Diki Bilgileri (bkz. ekil 3.6)

Kt kaynak dikii -a = diki kalnl

Ke kaynak dikii -a = diki kalnl
Delik veya tapa kayna -d = ap
Uzun delik veya izgi dikii -c = delik genilii

lave semboll ve tamamlayc semboll Sembol

Kaynak dikii uzunluu, says ve tek tek uzunluu

EN 24063e gre kaynak yntemi

TS 7830-EN 25817ye gre deerlendirme grubu
ISO 6947ye gre kaynak pozisyonu
rn.TS 563-EN 499a gre kaynak ilave malzemesi

ekil 3.6. Tam olarak kaynak diki bilgilerinin gsterimi

3-12 BLM 3 MO - 01 / 2005

3.6.7. l Bilgileri
3.6.7.1. Genel Kurallar
Kaynak dikii kalnl ile ilgili esas l, sembolden nce konur. Uzunluk ls, sembolden sonra
konur. Hibir uzunluk ls konulmamsa, bu kaynak dikiinin parann toplam boyunca olaca
anlalr.

3.6.7.2. Ke Kaynak Dikileri

Ke kaynak dikilerinde 2.l yntemi geerlidir. Ke kaynak dikii kalnl iin a iaret harfi
veya ke kaynak dikii kenar uzunluu iin z iaret harfi, bunun deerini gsteren saysal
deerden nce bulunur (bkz. ekil 3.7).

ekil 3.7. Ke kaynak dikilerinin gsterimi

3.6.7.3. Kt Kaynak Dikileri

Kt kaynak dikilerinde diki kalnl iin a ve diki boyu iin l iaret harfleri kullanlr.
Kt kaynak dikii kalnl olan a ls, sadece tm kesiti kaynak yaplmayan (ksmi nfuziyetli -
KBN) kt kaynak dikilerinde gerekir. Bu durumda, kaynak dikii iin gerekli sembolden nce konur.

3.6.7.4. rnekler
3.6.7.4.1. rnek 1 (bkz. ekil 3.8)

* kar taraftan da kaynaklanm tam nfuziyetli (TBN) V - dikii,

* elle elektrik ark kayna ile yaplm (EN 24063e gre referans numaras 111),
* gerekli deerlendirme grubu TS7830 - EN 25817ye gre B,
* ISO 6947ye gre oluk pozisyonu PA,
* kullanlan ubuk elektrod TS 563-EN 499-E 50 0 RR 12

Gsterim Sembolik gsterim 111/ EN 25817-B/PA/

EN 499 - E 50 0 RR 12

111 / EN 25817 B /PA/

EN 499 E 50 0 RR 12

ekil 3.8. rnek 1in gsterimi

MO - 01 / 2005 BLM 3 3-13

3.6.7.4.2. rnek 2 (bkz. ekil 3.9)

* n tarafndan llendirilmi aralkl ke kaynak dikii,
* Elle elektrik ark kaynayla oluturulmu (EN 24063e gre referans numaras 111);
* TS 7830-EN 25817ye gre deerlendirme grubu C;
* ISO 6947ye gre PB yatay pozisyon

(Elle (manuel) elektrik ark kayna ile yaplan, n ll kesintili ke kaynak dikii) :
EN 24063e gre Referans No: 111,
gerekli deerlendirme grubu TS 7830 - EN 25817ye gre C,
ISO 6947ye gre PB yatay pozisyon

Gsterim Sembolik gsterim

111 / EN 25817 C / PB

nden grn (gsterimi teknik

resim asndan mmkn deil)

ekil 3.9. rnek 2nin gsterimi

3.7. Kaynak Dikilerinin Teknik Resimlerde Gsterilileri

(ANSI/AWSe Gre)

ekil 3.10da ANSI/AWSye gre kaynak dikilerinin teknik resimlerde gsterilileri verilmitir.

ekil 3.11de ise ANSI/AWSye gre tahribatsz muayene sembollerinin gsterimi verilmitir.
3-14 BLM 3 MO - 01 / 2005

Temel ark ve gaz kaynak sembolleri Temel diren kaynak sembolleri

Tapa Az Nokta Kabart Diki Basnl kt
Dolgu Ke Delik Kt V Yarm V U J Yakma kt

Az as veya tapa
Bitirme sembol
kaynann kar
tarafndaki eim as
Kontr sembol
[mm] cinsinden kaynak
Tapa ve delik kaynaklar
dikiinin uzunluu
iin dolgunun derinlii,
kk akl
[mm] cinsinden kaynak
Etkin kalnlk
F dikilerinin merkezden
[mm] cinsinden boyut
merkeze mesafesi
veya nfuziyet derinlii A
Referans hatt Saha kaynak sembol
R
Spesifikasyon, yntem epeevre (evresel)
veya dier referanslar kaynak dikii sembol

Kuyruk (referans kulla- T

nlmad zaman geerli)

Temel kaynak sembol Ok, birleimin ok tarafndaki referans izgisini

veya ayrnt referans birletirir. V ve J gibi az alm kenarlar
gstermek iin krk izgi kullanlr.

ekil 3.10. ANSI/AWSye gre kaynak dikilerinin imalat resimlerinde gsterilileri

TAHRBATSIZ MUAYENE SEMBOLLER

Muayene says Sahada muayene

Ok taraf Kar taraf

artname veya (N)

dier referanslar epeevre muayene
Her iki taraf

TAIL Ok
Temel muayene
sembol Temel muayene
epeevre Sahada Radyasyon
sembol
muayene muayene yn
Sahada muayene
epeevre muayene

VT
Radyasyon yn
sembol
RT
Radyografik
muayene lk tamamlanacak ke kayna
AYRI TAHRBATSIZ KAYNAK SEMBOL ZERNDEK
MUAYENE SEMBOL AYRI REFERANS ZGS

ekil 3.11. ANSI/AWSye gre tahribatsz muayene sembollerinin gsterimi