Perçin Bağlantıları

Vedat Temiz
 Genel Bilgiler
• Perçin adı verilen, bir ucu açık diğer ucu ise
şişirilmiş eleman vasıtası ile yapılan çözülemez
bir bağlantıdır.
• Perçinli bağlantılar, ancak perçinin tahrip
edilmesi halinde çözülebilirler.
• Isıl genleşme farklılıkları nedeni ile perçin
malzemesi ile yapı elemanının malzeme
özellikleri yakın olmalıdır
• Perçin konstrüksiyonlar bağlama, sızdırmazlık
veya hem bağlama hem sızdırmazlık amaçlı
olabilirler.
Makina Elemanları I
•
 Avantajları ve dezavantajları

• Farklı malzemelerden parçalar perçinle birleştirilebilir.

• Kolay yapılabilen bir yöntemdir.
• Sarsıntılara dayanıklı ve emniyetlidir.
• Kristal yapıda bir değişim, dolayısı ile çarpılma olmaz.
• Kaynağa göre daha elastik bir bağlantıdır.
• Ana malzemedeki perçin deliği mukavemeti azaltır.
• Ancak bindirme bağlantı mümkündür, bu da
konstrüksiyonu ağırlaştırır.

Makina Elemanları I
 Uygulamaları

• Çelik konstrüksiyon yapılar

• Köprüler
• Kaldırma makinaları
• Basınçlı kaplar
• Kazanlar…..

Makina Elemanları I
 Perçin türleri

Makina Elemanları I
 Perçinin yapılışı

d<10 mm  Soğuk
perçinleme

d>10 mm  Sıcak
perçinleme
Sıcaklıklar 900...1000C

Makina Elemanları I
Perçinin yapılışı

Makina Elemanları I
 Perçinin yapılışı
Perçinin kafa çıkıntısı
mevcut

Perçinin kafa çıkıntısı yok

Makina Elemanları I
Kör Perçinin yapılışı

Makina Elemanları I
 Perçinin yapılışı
Patlamalı perçinin yapılışı

İçi boş perçinlerin

yapılışı

Makina Elemanları I
Perçinin yapılışı

Makina Elemanları I
Perçinin yapılışı

Makina Elemanları I
 Perçin malzemeleri
• Standart perçin çelikleri- QSt32-3 (C4C) ve QSt36-3
(C10C)
• Yüksek mukavemetli parçaların birleştirmesinde St44,
St52
• Bakır (Cu)
• AlCuMg0,5; AlCuMg1
• Alüminyum (Al99,5; Al99)
• AlCuMg 1 F40
• AlMgSi 1 F28
• AlMg3; AlMg5
Makina Elemanları I
 Perçin Dikiş Şekilleri

a) Tek sıra bindirme, b) Çift sıra bindirme, c) Çift sıra çapraz bindirme
d) Çift sıra alın bağlantıda kuvvet akım yolu, e) İki ek levhalı alın bağlantı
e) Tek ve çift tesirli perçin bağlantıları

Makina Elemanları I
 Perçin Dikiş Şekilleri

Perçinle yapılmış bir çelik konstrüksiyon

2. Resimde düğüm noktası perçin sisteminin geometrik
merkezlerinde olduğu için daha uygundur.
Makina Elemanları I
Bir çelik konstrüksiyondaki perçin
dikiş şekilleri

Makina Elemanları I
 Zayıflama Oranı

Bağlantı şekli Zayıflama oranı (%)

Bir sıralı 50...60
Bindirme bağlantı İki sıralı 60...72
Üç sıralı 72...80
Bir sıralı 55...60
Alın bağlantı (ek İki sıralı 76...84
levhalı)
Üç sıralı 80...88

Zayıflama oranı perçin bağlantısı yapılmış sistemin

mukavemetinin, levhanın kendi mukavemetine oranıdır.

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar
• Eski Galata Köprüsü

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar
• Perçin konstrüksiyon gemi

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar
• Perçin konstrüksiyon bir basınçlı kap

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar
• Çelik konstrüksiyonlar –
Eiffel Kulesi

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar
• Çelik konstrüksiyonlar –
Kutsal Üçleme Köprüsü
• Snkt. Petersburg

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar
• Uçaklar

Airbus A300 gövdesinin boyuna

Yakıt tankı sızdırmazlığı
perçin bağlantısı
için tipik bir uygulama
(2 sıralı perçin dikişi, titanyum
perçinler)
Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
Tesir sayısı

Çift
Tek tesirli
tesirli

Makina Elemanları I
Perçin bağlantılarının hesabı
Kuvvet akış durumu

Makina Elemanları I
Perçin bağlantılarının hesabı
Perçin hatvesi

Makina Elemanları I
Perçin bağlantılarının hesabı
Konstrüktif tavsiyeler

1) : Hangisi daha küçükse

2) : Kuvvet yönünde
3) : Zımbalanmış deliklerde
4) : Kuvvete dik yönde
5) : Bağlantının yapısı veya önemine göre değişebilir.
6) : 1,5.d olarak zımbalanmış deliklerde.

Makina Elemanları I
 Perçin konstrüksiyonlar için öneriler

American Institute of Steel Construction (AISC)

Makina Elemanları I
Perçin bağlantılarının hesabı
Genel zorlanma durumu

Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
Genel zorlanma durumu

3- Perçin şaftı
çekme

4- Perçin kafasının
saçlara uyguladığı
basma gerilmesi

9- Perçindeki
eğilme gerilmesi

2- Perçin şaftı
5- Perçin şaftının kesme
6-Levhalardaki
saçlara uyguladığı
basma gerilmesi 1- Perçin kafası
basma gerilmesi
Makina Elemanları I kesme
Perçin bağlantılarının hesabı
Genel zorlanma durumu
7- Saç levhaların kesilmesi

8- Saç levhanın en
zayıf kesitindeki
çekme gerilmesi

Hesap için idealize Gerçek gerilme

edilmiş gerilme dağılımı
dağılımı
Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
Genel zorlanma durumu
Perçin şaftındaki çekmenin etkisi
ile oluşan eksenel kuvvet

Eksen yönündeki
Sürtünme katsayısı (normal) gerilme

Perçin şaftının kesme direnci

nedeni ile oluşan eksenel kuvvet
1 Perçinin taşıyabileceği toplam eksenel yük

Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
Perçinde oluşan gerilmeler
Perçin şaftının kesilmesi

Tesir sayısı
Perçin sayısı

Perçin şaftının veya delik yan

yüzeyinin ezilmesi

Perçin sayısı
s
Makina Elemanları I
Levha kalınlığı
Levhanın Zorlanma Durumu

Makina Elemanları I
Perçin bağlantılarının hesabı
Levhada oluşan gerilmeler
Levhadaki çekme gerilmesi

ç =
( − )

Levha genişliği
Levha kalınlığı

Kritik kesitteki
perçin sayısı

Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
Levhada oluşan gerilmeler

Perçin bölgesinde çekme

= = ≤
yükü altında levha 2 ( −2
yırtılması. Eğer kenara
olan e1 mesafesi çok kısa
olursa bu olasılık artar.

Makina Elemanları I
Perçin bağlantıları için önerilen mesafeler

Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
1 perçine gelen kuvvetin bulunması

F F l F l
Fo  F1 p max  FF  Fm    (1  )
z zr z r

perçin sayısı
Makina Elemanları I
 Perçin bağlantılarının hesabı
1 perçine gelen kuvvetin bulunması
Fm1 r1 Fm1 r1
 ;  
Fm 2 r2 Fm 3 r3
Moment dengesi
F  l  2  Fm1  r1  2  Fm 2  r2  

r2 r
Fm 2  Fm1  , Fm3  Fm1  3 , 
r1 r1
1 perçine gelen bileşke kuvvet
F l F  l  r1
Fm1  
r22 r32 2  (r12  r22  r32  )
Fo  FF2  Fm21 2  (r1    )
r1 r1

F
Makina Elemanları I FF 
z
 Kalıpta Perçinleme (Clinching)
• Daha ziyade ince çelik saclar, paslanmaz çelik ve alüminyum
levhalarda yaygın olarak kullanılır.
• Özellikle otomotiv ve iklimlendirme endüstrilerinde geniş uygulama
alanı bulmuştur.
• Düşük maliyeti ve çevreye daha duyarlı olması temel tercih nedenleri
arasındadır.
• Diğer avantajları arasında sayılabilecek olanlar ise birleştirme
bölgesinde herhangi termal bir yük olmaması, kaplamalı veya boyalı
saclara kolaylıkla uygulanabilmesi, farklı özellikteki malzemelerin
birleştirilebilmesi ve tahribatsız muayene ile kontrolünün mümkün
olmasıdır.

Makina Elemanları I
Kalıpta Perçinleme (Clinching)

Makina Elemanları I
Kalıpta perçinlemede taşınabilecek
kesme yükü

Makina Elemanları I
 Kendi Delen Perçinler
• Kendi delen perçinler, klasik perçinler gibi önceden perçin
deliği açmaya ihtiyaç duyulmayan, tek bir operasyonla
gerçekleştirilebilen, uygun maliyetli ve güvenilir bir
çözülemeyen birleştirme yöntemidir.
• Bu bağlantılar kaynağa uygun olmayan (örneğin farklı veya
önceden boyanmış ya da kaplanmış malzemelerin
birleştirilmesi) durumlarda iyi bir alternatif oluşturur.
• Kendi delen perçinlerin avantajları olarak yüksek mukavemet,
görsel olarak düzgün görüntü, tekrarlanabilirlik, hava ve sıvı
sızdırmazlığının mümkün olması, hem metalsel hem de metal
olamayan malzemelere uygulanabilmesi, farklı malzemeleri
birleştirmeye uygun olması, farklı kalınlık ve
mukavemetlerdeki malzemeler içinde kullanılabilmesi
sayılabilir. Makina Elemanları I
Kendi Delen Perçinler

Makina Elemanları I
İçi dolu kendi delen perçinle yapılan
bağlantı

Makina Elemanları I