Professional Documents
Culture Documents
Design Manual - Led
Design Manual - Led
{dkmZ Aml_
DESIGN MANUAL
{S>PmBZ nwpVH$m
CONTENTS
Chapter Name
Pg No.
15
30
Chapter 5 Batteries
5.1
Introduction
5.2
Selection of batteries
5.3
Maintenance of batteries
5.4
Testing of batteries
35
Appendix
Electric bill calculation
Understanding resistor label
How to calculate resistor value
Internet resources for the LED
Batteries manufacturer
Battery wholesaler
Solar panel manufacturer
All type of electronic components wholesaler
Plastic cabinet wholesaler.
39
CHAPTER - 1
Introduction to LED
1.1 Introduction
Traditionally following types of lamps are used to convert electrical energy
into light energy.
1) Incandescent Lamp : Incandescent lamp uses tungsten filament. When
current is passed through filament a light is produced. The filament is
enclosed in an evacuated glass bulb filled with a gas such as argon, krypton,
or nitrogen that helps increase the brilliance of the lamp and also helps the
prevent the filament from burning out.
Intensity of light is measured by unit Lumens and Incandescent light gives
approximately 200 luminous flux (lm) light by 25W lamp. They are
commonly used as light source.
2) Compact Fluorescent Lamp (CFL) : This is also known as an energy saving
light bulb, is a type of fluorescent lamp that fits into a standard light bulb
socket or plugs. CFLs have a longer rated life and use less electricity.
CFLs typically save enough money in electricity costs to make up for
their higher initial price within about 500 hours of use. A 15 W CFL produce
the same amount of light as a 60 incandescent bulb (approximately 900
lumens or 60 lumens per Watt).
3) Neon Lamp : A neon lamp is a gas discharge lamp containing primarily
neon gas at low pressure. The term is also used for similar devices filled
with other noble gases, usually to produce different colors. A small electric
current which may be AC or DC, is passed through the tube, causing it to
glow orange - red.
4) Light Emitting diode (LED) : LEDs are special diodes that emit light.
LED devices are becoming popular because they consume very less power
than other light device. LEDs have been used in electronics circuit for
long time. They are available in red, yellow, green and multicolor and
mainly used as indicators in electronic devices.
But the new technological makes it possible to have white LEDs. Super
bright LEDs made it possible to get more light with very low power
consumption. Therefore now LEDs find its use as a light source.
LEDs are so far used in digital display , indicator on electronic instruments
like TV, Computer. But now they started finding application in making
bulb, torch, and emergency lamps, traffic signal, street lights and so on.
5
1.2
LED
LEDs are diode, which emits photons. They gives lights when current
is passed through them. Since it does not required heating of filament or gas, it
does not have the problem of burning out.
LED are shown by following symbol -
Circuit Symbol
Power
consumption
Home made
kerosene
0.03
Incandescent Compact
Fluorescent
5-18
30-79
WLED
Supply of
kerosene
Fragile&
Dangerous
0.04-0.06
Liters/hour
1000
6500-15000
50000
Very Fragile
Very Fragile
Durable
5W
4W
1W
25-50
( S o u r c e : w w w. u s e r s . t p g . c o m . a u / u s e r s / r o b k e m p / P o w e r /
ConsumptionTables.htm www.thrive.in )
Advantages of using LED:
1) A Range of colors :- LED are available in variety of colours like a violet,
blue, yellow, green, orange, red and white.
2) Efficiency :- LED consumes very less energy they are very efficient than
incandescent bulb.
3) Low maintenance :- LED does not necessarily need maintenance. Their
rated life is 10000 hrs.
4) Durability :- LEDs are extremely resistance to shock, vibration.
5) The low operation voltage of LEDs eliminats sparks.
Disadvantage
1) The viewing angle is less.
2) Direct viewing into LED may damage your eyes.
CHAPTER - 2
3)
Figure :- Resistor
The unit of resistor is = ohm
Resistors are very small in size. Their value is indicated by color codes
printed on it.
Resistors are used in electronic circuits to limit current as well as voltage.
2.4 Ohm's Law
Ohm found out that the current flowing through the conductor is directly
proportional to the voltage applied to it. The relation between voltage and current
flowing through it is shown by the formula.
V=IR
I= V/R
R=V/I
If 100W is printed on the bulb that means that is consumes 100W power
per hour.
P = V*I
100 = 230*I
I
= 100/230
= 0.44 A
2.6 Capacitor
Function of capacitor is to store electrical energy and give it again to the
circuit, whenever required. When voltage is applied to a capacitor. It stores
charge on its plate. One side stores positive charge and other plate stores negative
charge
Symbol for a capacitor is shown below.
Electrolytic
Ceramic
Figure 2.6 : symbol and symbol of capacitor
Applications
Capacitors are used for following purposes in LED circuits
1) They are used to store temporary charge.
11
Two or more batteries are connected in series to get more voltage. In this
connection voltage increases but current flowing through the circuit remains
constant.
V = v1+v2+v3+.
The one cell voltage is 1.5v; if we connect three cells in series then we get
total voltage as given below.
V = v1+v2+v3
= 1.5+1.5+1.5
= 4.5 volts
This is total out put voltage from the series circuit.
2) Parallel connection
2) Series Circuit:-
CHAPTER - 3
Value
1N 4007
Super flux LED
470 ohm
SPST
6v (4.5AH) Sealed
lead acid battery
9-0-9 v and 1 Ampere output
Circle and square shape
Green
Multi strand
Quantity
3
10
1
1
1
1
1
1
2 meter
Features
1) It is operates on 6V (4.5AH) battery.
2) Low power consumption. Consumes up to 0.5watt.
3) It gives backup for 28 hours.
4) It can be used by hawkers who do business in late evening.
17
Part List
Sr.No. Component name
1
LED L1- L6
2
Diode D1 to D4
3
Capacitor C1
C2
4
Resistor R1
R2
5
6
PCB
Wire
Value
Super flux LED
1N4007
474k (250v)
22Uf (63v)
470k0hm
330 ohm
Circle and square shape
Multi strand
Quantity
6
4
1
1
1
1
1
1
Working:
230 volt AC input is given to the circuit. Current and voltage is reduced
and is given to diode bridge circuit. The diode bridge circuit's main function is
to its convert AC voltage into DC voltage and that DC volt is given to LEDs.
The LEDs are connected in combination of series and parallel.
Features
1) It operates on 230v AC. 2) Low power consumption up to 1 watt.
Application:
1) Use as night lamp.
2) It can also be used where less light is needed. E.g. -: Toilets
3) More use full at the time of loadsheding in rural areas.
3.3: 12v DC Lamp
This lamp runs on 12V battery and can be used in solar application. At
Vigyan ashram we have installed these lamp systems using 12 v, 7.5AH battery.
We get backup of 21hrs for two lamps. It consumes 2 Watts of power.
18
Component name
LED L1-L9
Diode D1
Lead acid Battery
PCB
Wire
Resistor R
Value
Super flux LED
1N4007
12v (7.5AH)
Circle diameter 1.65"
Multi strand
10 ohm 2W
Quantity
9
1
1
1
1
1
3.4 : 6v DC lamp
The input 6v is given to the parallel and series combination of LEDs. This
circuit does not need diode because one LED requires 3 Volts therefore two
LED in series connection require 6v. When one lamp is connected to the battery
we can get a backup of 54 hours. This system gets fully charged in 8 hours. The
circuits consumes to 0.5Watt power.
Part List
Sr.No.
1
2
3
4
5
6
Component name
LED L1-L6
Lead acid battery
PCB
Wire
Diode D1
Resistor R
Value
Super flux LED
6v & 4.5AH
Circle diameter 1.65"
Multi strand
IN4007
10 ohm (2w)
Quantity
6
1
1
"
1
1
3.5 : 9v DC Lamp
Input 9v is given to the series and parallel combination of LED circuit.
These circuits do not need diode. The three LEDs are connected in series;
therefore input voltage required is 9v. The number of LEDs connected in series
depends upon battery voltage. This lamp light can run continuously about 45
hours and consumes up to 1.5w power.
Component name
LED L1-L6
PP3 battery
PCB
Wire
Switch
Resister R
Diode D
Value
Super flux LED
9v
Circle diameter 1.65"
Multi strand
SPST
10 ohm (2w)
IN4007
20
Quantity
6
1
1
"
1
1
1
3.6 Torch
Introduction
This torch use for general purpose. This torch use two cells, if we want
more brightness then connect three cells and one diode connect in series. With
two cells we get 3V supply and with three cells, we can get 4.5V supply. Torch
works continuously for 50 hrs.
Component name
LED
Cell
PCB
Wire
Value
White BBR 5mm
1.5v
1.5" diameter
Multistrand
Quantity
12
2
1
meter
Component name
LED
Cell
PCB
Wire
Diode D
Value
White BBR 5mm
1.5v
1.5" diameter
Multistrand
1N4007
Features
1) It operates on 3V and 4.5v.
2) Low power consumption. It Consumes up to 0.8 watt.
3) It gives backup for 50 hours.
3.7 : Torch using Series and Parallel connection
Quantity
12
3
1
meter
1
Part List
Sr.No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Component name
Diode D1-D3
LED L1-L20
Resistor R1
Switch
Lead acid Battery
Transformer
Value
1N 4007
White BBR 5MM
470 ohm
SPDT
6v (4.5AH)
9-0-9 v and 1 Ampere output
PCB
LED L
Wire
Features
1) It operates on 6v lead acid battery.
2) Backup of 25 hrs.
3) It is consumes 0.7watt power.
3.8 : Small Torch
Quantity
3
20
1
1
1
1
1
1
2 meter
Part List
Sr.No. Component name
Value
Quantity
1
LED (White) or super flux
White in 10 mm
2
2
Dry battery
9v
1
3
Resistor
10 ohm
1
4
Switch
SPST
1
5
Plastic box
--1
Feature:1) It continuously runs for 50 hrs. 2) It takes very less power up to 0.8w.
3.9 : LED strip
LED strip can be used as tube light or it can also be used as lights for two
wheelers. While assembling you can make a LED strip with all LEDs connected
in series. Care should taken while doing the connections. Positive of one LED
should not be connected to positive of other LED in series connection. Secondly,
you can make AC to DC converter circuit. Also carefully observe the diode and
capacitor polarity while mounting them on PCB board as per given circuit
diagram.
22uf and 160v capacitor is used in the circuit to increase voltage level and
give this to 35 LEDs. Only 50 LEDs connect in series this is very important
thing in this circuit. One drawback of the circuit is that if one LED gets burned
in the circuit then the whole strip will not work. That time you have to check
every single LED to detect faulty one.
Part List
Sr.No.
1
2
3
4
5
6
Component name
LED L1-L35
Diode D1 to D4
Capacitor C1
C2
Resistor R1
R2
PCB
Wire
Value
Super Flux LED
1N4007
474k (250v)
22Uf (160v)
470k0hm
330 ohm
Circle and square shape
multistrand
Quantity
35
4
1
1
1
1
1
1
Part List
Sr.No. Component name
Value
1
LED
White BBR 5MM
2
Diode D1 to D4
1N4007
3
Capacitor C1
1000uf (25v)
C2
0.1uf
4
Resistor
R1
1 k0hm
5
PCB
Square 1.5*2''
6
Wire
multistrand
7
IC (Voltage regulator)
7806
8
Dynamo or (12v ac motor) 12v& 500mA
Quantity
1
4
1
1
1
1
meter
1
1
26
figure 3.11 : Super flux LED running lighting using AVR Microcontroller.
Part List
Sr.No. Component name
Value
1
LED L1-L4
White BBR 10MM or super flux
2
Capacitor C1
0.1uf
C2
0.1uf
3
Resistor R1
510 0hm
R2
560 ohm
R3
68 ohm
4
PCB
Square
6
Wire
multistand
7
IC (AVRMicrocontroller)
ATmega 8L
8
Battery (pp3)
9v
9
IC base
40 or 28 pin
Pin configuration of IC ATmega 8L
27
Quantity
4
1
1
1
1
1
1
meter
1
1
1
CHAPTER - 4
Charging System
Different sources of power can be used to power LED lights. Following
are common sources of power to charge batteries :1) Grid Power
2) Solar Power 3) Pedal Power
.
4.1 Grid Power
Electric supply from Electricity Company is 230V AC. But all electronics
component needs DC supply. To charge batteries from 230AC , a charging
circuit is required to convert 230v AC into DC.
5A
= Current
This means we will need battery of 6v and 5AH.
Table : Different battery charging current rate
Sr.no Battery type
Battery
voltage
1
2
3
4
5
6
7
Battery
current
6v
12v
12v
12v
1.5V
3.6v
Cutoff
voltage
rating
4.5 AH 5.2V
7.5 AH 10.2V
32AH
10.2V
65 AH
10.2V
180mAH 720mAH 2.1V
Over
charge
voltage
6.4V
12.4V
12.4V
12.4V
1.6V
3.8V
Battery
charging
current rate
750mA
1 AMP
3 AMP
5 AMP
30mAMP
180mAMP
9v
800mAH 7.2V
9.4V
180mAH
Part List
Sr.No. Component name
1
Diode D1-D3
2
Resistors R1
R2
4
LED L1
5
Transformer
6
PCB
7
Wire
Value
1N4007
220 ohm
470 ohm
Green 5mm
9-0-9 (1A)
2*4 cm
Multistrand
Quantity
3
1
1
1
1
1
1 meter
33
Component name
Diode D1-D4
Battery
DC generator
Value
1N5408
12v& 65AH
12 v & 5A
34
Quantity
4
1
1
CHAPTER - 5
Batteries
5.1 Introduction
It is important to known basic about batteries and their maintenance. An
electrochemical battery or more precisely a cell is a device which converts
chemical energy into electricity energy. Dry cell or battery used in the torch or
radio having one time use is example of "primary" cell. In secondary cell, the
chemical reaction can be reversed repeatedly. Charging and discharging of cell
is possible. Chargeable batteries are example of "secondary" cell.
Connections : Batteries can be connected in series and parallel depending
on requirement of voltage and current.
35
No.
Applications
Battery capacity
Radio
l.5v
AAA Cell
Lamp
6v
Torch
9v
PP3 battery
Emergency torch
6v
Mobile
3.6v
Name of Battery
Polymer
Secondary cell
Primary cell
Avoid over charge and over discharge of batteries. This will increase battery
life.
For sealed maintenance free lead acid batteries, no need to worry about
distill water level only ensure you have battery protection circuit and you
should keep minimum hours for battery charge.
For normal lead acid batteries, check distill water level. The distill water
level check by gravity meter.
Insert gravity meter into battery liquid. Distill water in the battery will be
absorbed by gravity meter. If distill water indicate on gravity meter 10.2mm
for 12v battery then battery is discharged. If levels on gravity meter indicate
12.2mm then battery is fully charged.
Battery life will increase if you check and maintain distill water level after
every 3 month.
Safety Precautions
According to electric appliance indication please connect battery positive
pole and Negative pole correctly.
Do not charge primary battery i.e. Dry cell.
Do not heat or disassemble the battery even put it into fire or water.
If finding exceptional conditions, such as leakage, crack, please stop using
the battery immediately.
37
Always use charger with automatic power cut-off function when battery
is full.
Never use NiMH battery charger for Li-ion battery pack, it will cause
battery exploded.
Always charge your battery with attention.
5.4 Testing of Batteries
Overcharge
Under charge (over discharge)
Over Charge
The full charged battery voltage is 12.6v for 12v batteries. When battery
voltage reach up to 12.6v then battery charging should be stopped immediately.
This is maximum cut off point for fully charged battery.
For 6v batteries, their cut off voltage is 6.4v.
Over Discharge
When voltage level goes down below cut off voltage, battery is called
over discharge. For 12v batteries cut off point is 10.2v. For 6v batteries cut off
point is 5.2v.
Batteries should not be used below cut off point voltage.
38
APPENDIX
Electric Bill Calculation
To calculate electrical bill by using KWH method. KWH = Kilo Watt
Hours
KW = kilo watt
H = Hour
1000 mw = 1 W
1000 W = 1 KW
Formula = 1000W * 1 H = 1 unit
Kilo Watt * Hour * Day = unit * Rate = Bill
If 1000 watt is consumed by any equipment in hour then 1 unit of electricity
gets consumed.
Example : If 4 Tube light are ON for 8 hours a day and per tube light electricity
consumption is 40W, 12 bulbs are ON for 2 hours per day and per bulb
consumption is 200W and 1 LED lamp is ON for 12 hours a day and consumes
2W power. Then you can calculate using above data electricity bill for one month.
Per day power consumption
1) Tube lights : 4 tube lights* 40 Watt per tube * 8 hrs per day = 1280 W
2) Bulbs :12 bulbs * 200 Watt per bulb * 2 hrs per day = 4800W
3) LED Lamp : 1 lamp * 2 Watt per lamp * 12 hrs a day = 24 W
Total power consumption per day = 1280 + 4800 + 24 = 6104 Watt
Power consumption in 30 days in a month = 6104 * 30 = 183120 watt
i.e 183120 / 1000 = 183.12 KW
Understanding Resistor Label
Metal Oxide and carbon film :
* 4-Band
39
Green
5
Orange
3
Gold
5%
Luminous flux
light output
200 lm
450 lm
600-700 lm
950 lm
1200 lm
1600 lm
1900 lm
Incandescent
CFL
LED Lamp
25W
40W
60W
75W
100W
125W
150W
5-6 W
8W
14W
18-20W
20-25W
26-30W
35-42W
1.8-2W
6W
12W
-
- _amR>r AZwH$_{UH$m
n> H$_mH$
44
47
H$aU {Vgao : EbBS>r {X`mMm dmna H$$Z V`ma Ho$bobr {d{dY CnH$aUo
3.1
B_Ogr {Xdm
3.2
E.gr. (AC) {dwVdmhmda MmbUmam {Xdm.
3.3
~mam hmoQ> ~Q>ar`m S>r.gr. (DC) {dwVdmhmda MmbUmam {Xdm.
3.4
ghm hmoQ> ~Q>ar`m S>r.gr. (DC) {dwVdmhmda MmbUmam {Xdm.
3.5
ZD$ hmoQ> ~Q>ar`m S>r.gr. (DC) {dwVdmhmda MmbUmam {Xdm.
3.6
{dOoar (Q>mM
)
3.7
EH$ga d g_mVa OmoS>Ur H$$Z V`ma Ho$br {dOoar
3.8
bhmZ {dOoar
3.9
EbBS>r {X`mMr n>r
3.10 _mo~mBb MmOa
3.11 _m`H$moH$ Q>mb
o a dmn$Z EbBS>rMr aZtJ bmBQ>tJ
69
74
42
4.3
4.4
4.5
4.6
noS>b nmda
~Q>ar MmOa
gma {dwV KQ>
noS>b nmda MmOa
74
gX^ gyMr
78
drO{~bmMr qH$_V H$mT>U.o
ao{OQ>adarb (Resistance) aJn>r AmoiIUo.
aJn>rd$Z ao{OQ>aMr qH$_V AmoiIUo.
EbBS>r gX^mV BQ>aZoQ> d$Z _m{hVr {_iUmar gH$o VWio.
~Q>arMo {Z_mV.o
~Q>arMo hmobgob {dH$o Vo.
gma {dwV KQ>mM
o {Z_mV.o
{dwV CnH$aUm_Yrb gd H$ma`m KQ>H$ ^mJmMr {dH$s H$aUmao hmobgob {dH$o Vo.
bmpQ>H$ ~mgMo {dH$o Vo.
43
H$aU n{hbo
EbBS>rMr Vm|S>AmoiI
1.1 VmdZm
Imbrb H$maMo {Xdo {dwV D$O}Mo H$me D$O}V $nmVa H$a`mgmR>r dmnabo OmVmV.
1) Vma Ja_ hmoD$Z H$me_mZ hmoUmao {Xdo (Incadescent Lamp): `m H$ma`m {X`m_`o Q>J Q>ZMr
Vma dmnabr OmVo. Vohm {dwVdmh Q>J Q>Z`m VmaoVZy dmhVmo Vohm hr Vma Ja_ hmoD$Z H$m{eV
hmoV.o hr Q>J Q>ZMr Vma H$mMo`m {ZdmV ~~_`o ~X Ho$bobr AgVo. `m ~~_`o AmaJmZ, {H$Q>mZ
qH$dm Zm`Q>Qo > B. dm`yZ r ^abobo AgVmV. ho dm`y H$me Xyada ngadVmV Am{U Q>J Q>ZMr Vma Oiy
XoV ZmhrV.
H$memMr VrdVm `w_o g `m EH$H$mV _moOVmV. `m H$maMo 25 dQ>Mo {Xdo 200 `w_o g BVH$m H$me
XoVmV. VgoM `m {X`mMm Cn`moJ H$memMm moV hUyZ Ho$bm OmVmo.
2) grE\$EbMo {Xdo (Compact Fluorescent Lamp) : {dwV D$O}Mr ~MV H$aUmao {Xdo hUyZ ho
{Xdo AmoiIbo OmVmV. VgoM ho {Xdo Amn`m gm`m ~~`m gmH$o Q>_`ohr ~gVmV. VgoM grE\$EbMo
{Xdo OmV {Xdg {Q>H$VmV d drOoMr ~MVhr H$aVmV. OdiOdi 500 Vmgm`m dmnam_`o
grE\$Eb`m {X`mMr qH$_V dgyb hmoV.o VgoM 15 dQ>Mm grE\$EbMm {Xdm, 60 dQ>`m Zoh_r`m
~~EdT>m H$me XoVmo. (Odinmg 900 `w_o g qH$dm 60 `w_o g {V dQ>)
3) {ZAmZMo {Xdo : {ZAmZ`m {X`m_`o {ZAmZ dm`y H$_r Xm~mImbr ^abobm AgVmo. `m H$maMo
{ZH$s` dm`y {X`m_`o dmna`m_wio {X`mnmgyZ d{dY aJmMm H$me {_i{dVm `oVmo. N>mQo >rer AC
qH$dm DC {dwVdmh `m {X`m_YyZ gmoS>bm Var `m {X`m_YyZ ZmaJr Vo bmb aJmMm H$me {_iVmo.
4) EbBS>r {Xdo (Light Emitting Diodes) : EbBS>r hUOo Ago S>m`moS>g H$s Oo H$me ~mhoa Q>mH$VmV.
EbBS>r Mm dmna Ho$bobr {dwV CnH$aUo g`m ~mOmam_`o Iyn bmoH${` AmhoV. EbBS>r {X`mZm EVa
H$me XoUm`m {dwV CnH$aUmnj
o m H$_r {dwV D$Om bmJVo. \$ma nydunmgyZ BboQ>m{ ZH$ CnH$aUm_`o
EbBS>r {X`mMm dmna Ho$bm OmVmo Amho. EbBS>r {Xdo {d{dY aJmMo AgVmV. CXm. bmb, {ndim, {hadm
d {d{dY aJr. `mMm BboQ>m{ ZH$ CnH$aUm_`o XeH$ (Indicators) hUyZ Cn`moJ Ho$bm OmVmo.
g`m AmYw{ZH$ VkmZmMm dmna Ho$`m_wio nmT>ao ew^ gwna bg$ EbBS>r {XdonU ~mOmamV CnbY
AmhoV. nmT>`m ew^ gwna bg EbBS>r {X`m_i
w o OmV H$me {_iVmo d H$_r {dwV e$s
dmnabr OmVo. hUyZ g`m EbBS>r {X`mMm Cn`moJ H$memMo moV hUyZhr Ho$bm OmVmo Amho.
EbBS>r {X`mMm dmna H$`wbQo >a`m nS>mdarb AH$ XmI{d`mgmR>r Q>{o bhrOZ, gJUH$ B`mXr
gma`m BboQ>m{ ZH$ CnH$aUm_`o XeH$ (Indicators) hUyZ Ho$bm OmVmo. VgoM ~~{Z{_Vr, {dOo`mMr
(Q>mM
) {Z{_Vr, dmhVwH$sgrR>rMo {gbMo {Xdo, a`mda {Xdo `gma`m AZoH$ {R>H$mUr ^anya _mUmV
Cn`moJ hmoVmZm {XgVmo.
1.2 EbBS>r
EbBS>r {Xdm hUOo H$me ~mhoa Q>mH$Umam S>m`moS>. Oohm EbBS>r {X`m_YyZ {dwVdmh dmhVmo
Vohm Vmo \$moQ>m g ~mhoa Q>mH$Vmo. hoM \$moQ>m g H$me ~mhoa Q>mH$VmV. `m_mUo gm`m ~~_Yrb Q>J Q>ZMr
Vma Ja_ hmo`mMr JaO AgVo Ver EbBS>r {X`m_`o JaO ZgVo. hUyZ EbBS>r {Xdm Oi`mMr e`Vm
Iyn H$_r AgVo.
44
EbBS>r {Mn
gnmQ> ~mOy
F$U AJ
YZ AJ
H$.
{X`mMm H$ma
nmT>aoew^
EbBS>r
1.
H$memMr IaVm
(`w_o g dQ>)
gamgar Am`w`
(Vmg)
0.03
5-18
30-79
25-50
amHo$b`m
nwadR>mda
Adb~yZ
ZmOyH$ d
YmoH$mXm`H$
1000
6500-15000
50000
A{Ve`
ZmOyH$
5 dQ>
A{V ZmOyH$
{Q>H$mD$
2.
3.
{Q>H$mD$nUm
0.04-0.06
4 dQ>
1 dQ>
drOoMm dmna
(Vmer)
{bQ>a na Vmer
(_m{hVr : www.users.tpg.com.au/users/robkemp/Power/Consumption Tables.htm,
www.thrive.in `mda CnbY)
4.
46
H$aU Xwgao
2) {dwVdmh (H$aQ>) _moOVmZm, _Q>r_rQ>a Zoh_r {dVn[anWm_`o EH$ga nXVrZo (goarO) OmoS>mdm.
bmb dm`a
_Q>r_rQ>a
~Q>ar
H$mir dm`a
_Q>r_rQ>a
~Q>ar
H$mir dm`a
AmH$Vr 2.2 : hmoQ>O
o _moOUo.
48
hmoQ>O
o (V), H$aQ> (I) d ao{OQ>a (R) `mnH$s H$moU`mhr XmoZ qH$_Vr AmnUmg _m{hVr Ag`mg
{Vgar qH$_V darb gym`m gmhm`mZo H$mT>Vm `oV.o
2.5 {dwVeVr (Electrical Power-P)
{dwV n[anWmbm Ho$bo`m {dwV D$O}`m nwadR>m`m Xambm {dwVeVr Ago hUVmV. H$aQ>,
hmoQ>O
o d {dwVeVr_Yrb g~Y Imbrb gymZo XmI{dVmV.
o (V) {dwVdmh (I)
{dwV eVr (P) = hmoQ>O
P=V I
{dwVeVr dQ> (W) `m EH$H$mV _moOVmV. {dwVeVr (P) `m AjamZo XmI{dVmV.
1000 dQ> (W) = 1 {H$bmo dQ> (KW)
1000 {H$bmodQ > (KW) = 1 _oJmdQ> (MW)
KamVrb ~~da Oo 100 dQ> Ago N>mnbobo AgVo `mMm AW Agm H$s `m ~~gmR>r Xa Vmgmbm
100 dQ> BVH$s {dwVeVr bmJVo. {Xbo`m dQ>d$Z Amn`mbm H$aQ> H$mT>Vm `oVo Vo Imbrb_mUo Amho.
P=V I
100 = 230 I
I = 100/230 = 0.44 AnrAa
2.6 H$n{gQ>a (C)
H$n{gQ>aMo _w` H$m_ {dwV D$Om gmR>{dUo ho Amho. VgoM Vmo gmR>{dbobr {dwV D$Om {dwV
n[anWmg (gH$sQ>bm) Amd`H$Vm Agob Ver nwadR>m H$aVmo. Oohm AmnU H$n{gQ>abm hmoQ>O
o nwadVmo
Vohm H$n{gQ>a `m`m AmVrb n>rda {dwV^ma gmR>dZy R>do Vmo. AmVrb n>rda EH$m ~mOyda YZ {dwV^ma
d Xwg`m ~mOyda F$U {dwV^ma gmR>{dbm OmVmo. H$n{gQ>aMo gmH$o {VH$ {Mh Imbrb_mUo
{ga{_H$ H$n{gQ>a
50
H$n{gQ>aMo Cn`moJ :
H$n{gQ>aMm Cn`moJ EbBS>r`m gH$sQ>_`o Imbrb hoVgy mR>r Ho$bm OmVmo.
1. H$n{gQ>a VmnwaVm {dwV^ma gmR>dZy R>do VmV. `m_wio gH$sQ>_Yrb BboQ>m{ ZH$ KQ>H$mZm hmoQ>O
o Mm
EH$gmaIm nwadR>m hmo`mgmR>r gH$sQ>_`o H$n{gQ>a OmoS>VmV.
2. H$n{gQ>a Egr hmoQ>O
o Wm~dyZ \$V S>rgr hmoQ>O
o nwT>o nmR>dVmo.
3. H$n{gQ>a ZH$mo Agbo`m dmadmaVm H$mTy>Z Q>mH$Vmo.
2.7 S>m`moS> (Diode)
EH$mM {XeoZo {dwVdmh (H$aQ>) dmhZ Zo`mgmR>r S>m`moS>Mm Cn`moJ H$aVmV. Oohm {dwV n[anWmV
~Q>arMm YZ ^ma S>m`moS>`m AZmoS>bm d F$U ^ma S>m`moS>`m H$WmoS>bm {Xbobm AgVmo, Vohm S>m`moS>
\$madS> ~m`g pWVr AgVmo. `mMm AW S>m`moS> `mVyZ {dwVdmh (H$aQ>) dmhZ Zo`mg nadmZJr XoVmo.
Oohm AmnU hrM OmoS>Ur CbQ>r H$aVmo Vohm S>m`moS> dV:_YyZ {dwVdmh (H$aQ>) OmD$ XoV Zmhr. `mbm
[ahg ~m`g pWVr hUVmV.
S>m`moS>Mm F$U AJ XmI{d`mgmR>r S>m`moS>da nmT>`m aJmMr n>r bmdbobr AgVo.
OmV hmoQ>oO Oa {_idm`Mo Agob Va XmoZ qH$dm XmoZnojm OmV ~Q>`m EH$ga ~Q>`m EH$ga
OmoS>UrZo OmoS>VmV. `m OmoS>Ur_wio hmoQ>oO dmT>Vo, naVy H$aQ> gmaImM amhVmo.
V = V1+V2+V3+....
2) g_mVa OmoS>Ur
= V1+V2+V3+....
= 1.5+1.5+1.5
= 4.5 volts
(Parallel Connection)
Cn`moJ
1. n[anWmVrb {dwVdmh (H$aQ>) dmT>{d`mgmR>r ~Q>arMr g_mVa OmoS>Ur H$aVmV.
2. `oH$ ~Q>ar`m XmoZ Q>mHo $m_`o g_mZ hmoQ>O
o `wV H$a`mgmR>r g_mVa OmoS>Ur H$aVmV.
2.8 {dwV n[anW (Eelctric Circuits)
{dwV moVm`m YZ Ywd mnmgyZ {ZKmbobr Vma {X`mbm OmoS>yZ ZVa {dwV moVm`m F$U Ydw mbm
OmoS>`mV `oV.o hUOoM {dwVdmhmMm _mJ {\$$Z naV _yi {R>H$mUr `oV.o hUyZ `m OmoS>Urbm {dwV
n[anW (BbopQ>H$b gH$sQ>g) hUVmV.
BbopQ>H$ gH$sQ>gMo Imbrb_mUo {d{dY H$mam_`o dJuH$aU H$aVm `oV.o
1) _yb^yV {dwV n[anW
53
H$aU {Vgao
KQ>H$mMr g`m
IN4007
gwna bg EbBS>r
470 Amoh_
10
SPST
6V (4.5
H$.
1
2
3
4
5
KQ>H$mMo Zmd
S>m`moS> D1 Vo D3
EbBS>r {Xdo, L1 Vo L10
amoY, Resistor R1
~Q>Z - Switch
~Q>ar - Battery
amo{h - Q>mg\$m_a
(Transformer)
nrgr~r (PCB)
EbBS>r L
dm`a
7
8
9
AnrAa Vmg)
grb~X brS> AgrS> ~Q>ar
9-0-9 hmoQ> Am{U 1 AnrAa
AmD$Q>nyQ>
Am`V/MmH$moZr AmH$mamMo
{hadm
_Q>rQ>S > H$maMr Multistrand
55
1
1
1
2
_rQ>a
B_Ogr {X`mgmR>r 6 hmoQ>Mr ~Q>ar dmnabobr Amho. {V`m Mm{OJgmR>r 9 hmoQ>`m MmOaMr JaO
AgVo. 6 hmoQ>Mr ~Q>ar 6 hmoQ>`m MmOada MmO hmoV Zmhr. SPST H$maMo ~Q>Z hm {Xdm Mmby
H$a`mgmR>r dmnabo Amho. hm {Xdm nyU Mm{OJ Ag`mZVa 28 Vmg MmbVmo.
gyMZm
`m {X`mMr ~Q>ar 8 Vmgmnojm OmV doi Mm{OJ H$$ Z`o. H$maU OmVdoi Mm{OJ_wio ~Q>arMo Am`w`
H$_r hmoV.o
B_Ogr {X`mMr d{eQ>o
1. hm {Xdm 6 hmoQ>`m ~Q>arda MmbVmo.
2. `m {X`mgmR>r H$_r {dwV D$Om bmJVo. `mgmR>r 0.5 dQ> EdT>r {dwV eVr bmJVo.
3. hm {Xdm 28 Vmg MmbVmo.
4. amr`m doir hmVJmS>rda {dH$s `dgm` H$aUmao bmoH$ hm {Xdm dmnaVmV.
B_Ogr {X`mgmR>r bmJUmar {dwVeVr
`m {X`mgmR>r 10 EbBS>r {Xdo dmnaVmV.
`mgmR>r 6 hmoQ>Mr ~Q>ar OmoS>bb
o r Amho.
{dwVdmh (H$aQ>) _Q>r_rQ>ada _moOmdr. I = 0.08 AnrAa
P=VI
P = 6 0.08 A
P = 0.48 dQ>
B_Ogr {X`mH$Sy>Z dmnabr OmUmar {dwVeVr 0.5 dQ> hmo`.
3.2 E.gr. {dwVdmhda (AC) MmbUmam {Xdm
VmdZm
hm {Xdm V`ma H$a`mgmR>r XmoZ gH$sQ>g
dmnaVmV. EH$ gH$sQ> Egr hmoQ>oOMo S>rgr
hmoQ>oO_`o $nmVa H$aVmo Am{U Xwgao gH$sQ>
EbBS>r {X`mMo AgVo. `m gH$sQ>Mm EH$ Xwn`moJ
Agm Amho H$s 5 EbBS>r {Xdo EH$ga OmoS>UrZo
OmoS>bb
o o AgVmV. 5 EbBS>r {X`mnH $s EH$ {Xdm
Oar ~X nS>bm Var nyU gH$sQ> H$m_ H$aV Zmhr.
hm Egr {Xdm 230 Egr hmoQ>oO`m ~~`m
gmH$o Q>bmgwXm OmoS>Vm `oVmo. VgoM `mgmR>r H$_r
{dwVD$Om bmJVo.
H$.
1
2
3
KQ>H$mMo Zmd
EbBS>r {Xdo, L1 Vo L6
S>m`moS> D1 Vo D4
H$n{gQ>a
C1
amoY
nrgr~r (PCB)
dm`a
KQ>H$mMr g`m
6
IN 4007
C2
474k (250v)
22UF (63v)
1
1
R1
R2
1
1
1
2 _rQ>a
57
H$.
1
2
KQ>H$mMo Zmd
EbBS>r {Xdo, L1 Vo L 6
~Q>ar -Battery
KQ>H$mMr g`m
6
1
nrgr~r (PCB)
1
4
dm`a
AYm_rQ>a
5
S>m`moS> D1 Vo D4
1N 4007
1
6
ao{OQ>a R
10 Amoh_ 2 dQ>
1
3.5 9 hmoQ> ~Q>ar`m {dwVdmhmda MmbUmam {Xdm
EbBS>t`m EH$ga d g_mVa OmoS>UrVyZ hm {Xdm V`ma H$aVm `oVmo. hm {Xdm 9 hmoQ>`m ~Q>arda
MmbVmo. `m {X`m`m gH$sQ>_`o S>m`moS>Mr Am{U ao{OQ>aJaO AgVo. XmoZ EbBS>r {Xdo EH$ga OmoS>Ur
Ho$bo Amho d EH$ S>m`moS> Am{U ao{OQ>a`m _XVrZo hmoQ>O
o H$_r Ho$bo Amho Am{U Vo hmoQ>O
o EbBS>rMo
g_mVa OmoS>Urbm {Xbo Amho. `mgmR>r 9 hmoQ>`m ~Q>arMr JaO AgVo. {H$Vr EbBS>r {Xdo EH$ga OmoS>UrZo
OmoS>m`Mo ho ~Q>ar`m hmoQ>O
o da Adb~Zy AgVo. hm {Xdm gamgar 15 Vmg MmbVmo d `mgmR>r 1.5 dQ>
BVH$s {dwVD$Om bmJVo.
H$.
1
2
3
4
5
KQ>H$mMo Zmd
EbBS>r {Xdo, L1 Vo L6
~Q>ar - PP3 Battery
nrgr~r (PCB)
dm`a
pdM - ~Q>Z
KQ>H$mMr g`m
6
9V
SPST
59
AYm _rQ>a
1
H$.
1
2
3
4
5
KQ>H$mMr g`m
12
3
1
AYm _rQ>a
1
d{eQ>o
1. hr {dOoar 3 hmoQ> da MmbVo.
2. hr {dOoar \$$ EH$ S>m`moS> Q>mHy$Z 4.5 hmoQ>da MmbVo.
3. 0.8 dQ> BVH$s H$_r {dwV D$Om bmJVo. 4. hr {dOoar 50 Vmg MmbVo.
3.7 EH$ga d g_mVa OmoS>Ur H$$Z V`ma Ho$bobr {dOoar
d{eQ>o
1. hr {dOoar 6 hmoQ>`m ~Q>arda MmbVo.
2. hr {dOoar 25 Vmg MmbVo.
3. `m {dOoargmR>r 0.7 dQ> BVH$s {dwVeVr bmJVo.
3.8 ZD$ hmoQ>Mr ~Q>ar dmn$Z V`ma Ho$bobr bhmZ {dOoar
AmH$Vr 3.8 : ZD$ hmoQ>Mr ~Q>ar dmn$Z V`ma Ho$bobr bhmZ {dOoar
KQ>H$ ^mJmMr `mXr
H$. KQ>H$mMo Zmd
KQ>H$mMr qH$_V
KQ>H$mMr g`m
1
EbBS>r {Xdo, L1 Vo L2
nmT>ae
o ^w EbBS>r 10 {__r qH$dm
2
gwna bg EbBS>r
2
H$moaS>m {dwV KQ> - gob
9V
1
3
ao{OQ>a - R
10 Amoh_
1
4
pdM
SPST
1
5
bmpQ>H$ ~mg
.......
1
d{eQ>o
1. hr {dOoar 50 Vmg MmbVo.
2. `m {dOoargmR>r 0.8 dQ> BVH$s {dwV D$Om bmJVo.
3.9 EbBS>r {X`mMr n>r
EbBS>r {X`mMr n>r Q>~y bmBQ>_mUo dmnaVm `oV.o `mM_mUo XwMmH$s dmhZmgmR>r {hMm H$men>r
hUyZhr Cn`moJ hmoVmo. hr n>r V`ma H$aVmZm gd EbBS>r {Xdo EH$ga OmoS>UrZo OmoS>VmV. EbBS>rMr EH$ga
OmoS>Ur H$aVmZm \$V EH$ H$miOr `mdr bmJVo Vr hUOo EH$m EbBS>r {X`mMo YZ Q>mHo $ Xwg`m EbBS>r`m
62
YZ Q>mHo $mbm OmoS>y Z`o. `mM~amo~a AmnUmg `oWo EgrMo S>rgr_`o $nmVa H$aUm`m gH$sQ>MrnU JaO
AgVo. nrgr~rda S>m`moS> Am{U H$n{gQ>a OmoS>VmZm `mMo YZ d F$U Q>mHo $o Ad` nhmdrV d ZVa OmoS>mdoV.
22 _m`H$mo\$ aS> d 160 hmoQ> H$n{gQ>a `m gH$sQ>_`o hmoQ>Oo dmT>{d`mgmR>r dmnaVmV. Am{U Vo
hmoQ>Oo 35 EbBS>tZm nwa{dbo OmVo. `mVrb hr Iyn _hdmMr ~m~ Amho.`m gH$sQ>_`o 50 EbB nojm OmV
EbB dmn$ Z`o.
`m gH$sQ>_Yrb EH$ wQ>r Aer Amho Vr hUOo gH$sQ>_Yrb EH$ EbrS>r {Xdm Oar ~X nS>bm Var
EbBS>r {X`mMr nyU n>r H$m_ H$aV Zmhr. `mdoir `oH$ EbBS>r Mr Mmby ~X AdWm VnmgyZ nhmdr
bmJVo.
ao{OQ>a
nrgr~r (PCB)
dm`a
C2
22UF (160v)
R1
R2
1
1
Am`V/MmH$moZr AmH$mamMo
_Q>rQ>S > H$maMr Multistrand
1
1 _rQ>a
ao`wbQo >a`m ghm`mZo Q>no S>mD$Z H$$Z 5.9 hmoQ>d 400 {_br AnrAa hmoQ>O
o _mo~mBb`m ~Q>arbm
{Xbo OmVo.
IC 7806
`m {nZm~m~V _m{hVr
Am{WJ
AmD$Q>nyQ>
64
ao{OQ>a
nrgr~r (PCB)
dm`a
KQ>H$mMr g`m
1
IN 4007
C1
1000 F(25v)
C2
0.1F
R1
1 {H$bmo Amoh_
JmobmH$ma/Am`V AmH$mamMo
_Q>rQ>S > H$maMr Multistrand
1
1 _rQ>a
5
6
7
6
ao{OQ>a
KQ>H$mMr g`m
4
9V
C2
0.1F
0.1F
1
1
R1
R2
510 Amoh_
560 Amoh_
1
1
R3
68 Amoh_
Am`V/MmH$moZr AmH$mamMo
_Q>rQ>S > H$maMr Multistrand
nwe Qw AmZ>
....
nrgr~r (PCB)
dm`a
drM
~Q>ar pbn
IC ATmega8L gmR>r
1 _rQ>a
1
1
moJm _
Amhr moJm _ Ago ~br ^mfo_`o {b{hbobm Amho. Vwhmbm hm moJm _ gr ^mfoV {b{hVm `oBb
.
Vwhr H$moUVmhr moJm _ Q>mBn H$$Z Am`gr _`o Q>mHy$ eH$Vm.
//EbBS>r aqZJ bmBqQ>JgmR>r Ago ~br ^mfo_`o moJm _//
.include "m8def.inc"
.cseg
.org 0
66
dec r22
brne again1
dec r21
brne not_yet
dec r20
brne again
ret
d{eQ>o
1. EbBS>r Mmby AgVmZm Iyn H$_r nmda bmJVo.
2. _m`H$moH$ Q>mb
o a nmgyZ `oUmar {dwV dmh 20 {_br AnrAa Amho.
3. EH$gmaIo _mUmV EbBS>rbm {dwV nwadR>m hmoVmo.
4. Vwhr AZoH$ doim moJm _ Am` gr _`o Q>mHy$ eH$VmV qH$dm H$mTy> nU eH$VmV.
Cn`moJ
1. EbBS>r ~X d Mmby H$a`mgmR>r.
2. Egr qH$dm S>rgr _moQ>a {Z`{V R>do `mgmR>r.
3. EbgrS>rda AH$ qH$dm eX nhm`mgmR>r.
68
H$aU MmWo
brS> A{gS>Mr
~Q>ar
brS> A{gS>Mr
~Q>ar
brS> A{gS>Mr
~Q>ar
brS> A{gS>Mr
~Q>ar
6v
AA
(alarm cell)
1.5V
_mo~mBbMr
~Q>ar
PP3 H$maMr
~Q>ar (_Q>r_rQ>a
3.6v
12v
12v
12v
9v
4.5 AnrAa
Vmgr
7.5 AnrAa
Vmgr
32 AnrAa
Vmgr
65 AnrAa
Vmgr
180 {_{b
AnrAa Vmgr
720 {_{b
AnrAa Vmgr
800 {_{b
AnrAa Vmgr
~Q>arMo
H$_rV
H$_r
{S>gMm{OJ
hmoQ>oO
10.2V
~Q>arMr ~Q>ar
OmVrV Mm{OJMm
OmV
H$aQ> aoQ>
hmoQ>oOMr
j_Vm
6.4 V
750 {_br
AnrAa
12.4V
1 AnrAa
10.2V
12.4V
AnrAa
10.2V
12.4V
AnrAa
1.6V
30 {_{b
5.2 V
2.1V
3.8V
AnrAa
180 {_{b
AnrAa
7.2V
9.4V
180
{_{b
AnrAa
_`o dmnaVmV)
gma {dwV KQ>mMr {ZdS> H$aVmZm W_ `mVyZ {Z_mU hmoUmar {dwV eVr (P) emoYmdr bmJVo.
CXm. Oa Vwhr 10 dQ>Mo EbBS>r ~~ {XdgmVyZ 3 Vmg Mmbdbo Va Vwhmbm 30 dQ> nmda EH$m
{XdgmgmR>r bmJob.
{XdgmVyZ 6 Vmg MmJbm gy` H$me {_iVmo, `m`mgmR>r 5 dQ> gmoba nZbMr JaO bmJob.
nmda (P) = ~Q>ar hmoQ>oO H$aQ> = 6V H$aQ>
H$aQ> (I) = 30
6
H$aQ> (I) = 5 AnrAa
`mMm AW Agm H$s Vwhmbm 6 hmoQ> Am{U 5 AnrAa Vmg nojm OmV H$aQ>Mr ~Q>arMr JaO
bmJob.
darb V`m_`o doJdoJ`m ~Q>ar Mm{OJMm H$aQ> aoQ> {Xbm Amho d doJdoJ`m hmoQ>oO`m
~Q>arO nU {X`m AmhoV. Va Vwhr ~Q>ar hmoQ>O
o Am{U H$aQ>Mm JwUmH$ma Ho$bm Va Vwhmbm dQ> {_iob d
`m`md$Z Vwhm gmobao nZb
o Mr {ZdS> H$aVm `oBb
.
4.3 : noS>b nmda
EH$ gm_m` _mUyg 60 dQ> BVH$s {dwVeVr {Z_mU H$$ eH$Vmo. H$mhr dfmndy u ~~gmR>r nwadR>m
H$aVm `oBb
EdT>r {dwVeVr _Zw`eVrMm dmna H$$Z {Z_mU H$aUo e` ZhVo. H$maU `mgmR>r OmV
D$Om bmJV Ago. naVy EbBS>r`m {X`mgmR>r Iyn H$_r {dwV D$Om bmJV Ag`m_wio _Zw`eVrMm dmna
H$aUo ghO e` Pmbo Amho.
70
KQ>H$mMr g`m
1N4007
470
Amoh_>
{hadm EbBS>r {Xdm 5 {__r
9-0-9 (1 AnrAa)
2 go_r 4 go_r AmH$ma
_Q>rQ>S> H$maMr Multistrand
1
1
1
1
go_r
MmOaMr d{eQ>o
1. ~Q>ar Mm{OJ Mmby AgVmZm MmOaMm B{S>H$o Q>a Mmby AgVmo.
2. hm MmOa 6 hmoQ>Mm ~Q>argmR>r `mo` Amho.
4.5 gma {dwV KQ> (gmoba nZb)
~mOmam_`o {d{dY H$maMo gmoba nZg CnbY AgVmV. gmoba nZb
o ~Q>arbm OmoS>VmZm `m
AJmoXa S>m`moS> OmoS>VmV. ~mOmamV doJdoJ`m H$aV j_VoMo S>m`moS> CnbY AmhoV. `m_wio S>m`moS>_YyZ
dmhUmam H$aQ>Mm Xa 6 AnrAa BVH$m hmoVmo. VgoM ~Q>arH$Sy>Z nZobH$S>o naV `oUm`m H$aQ>bm S>m`moS>
{V~Y H$aVmo.
amr`m doir Oohm gmoba nZob_YyZ {dwVdmh (H$aQ>) {Z_mU hmoUo Wm~Vo Vohm ~Q>arH$Sy>Z
nZobH$S>o H$aQ> naV OmD$ Z`o `mgmR>r nZob d ~Q>ar`m_`o S>m`moS> dmnaVmV.
Oa AmnU AQ>aZoQ>a EodOr OZaoQ>a dmnabm Va VoWo S>m`moS>`m ~rO gH$sQ>Mr JaO nS>V Zmhr. VoWo
\$V EH$ S>m`moS> OmoS>VmV. `m_wio ~Q>arH$Sy>Z naV H$aQ> dmhUo ~X hmoVo.
KQ>H$mMr g`m
1N4007
12 hmoQ>
12
d 65 AnrAa Vmg
hmoQ> d 6 AnrAa
73
H$aU nmMdo
~Q>ar
VmdZm
~Q>ar_`o gw$dmVrbm {dwV D$O}Mo $nmVa amgm`{ZH$ D$O}V H$$Z Vr gmR>dZy R>do VmV Am{U ~Q>ar
Mmby AgVmZm amgm`{ZH$ D$O}Mo $nmVa {dwV D$O}V hmoV.o ~Q>ar_`o {ego d boS> AmgmBS> `m`m boQ>
g`w[aH$ AmbmV ~wS>dZy R>do bo`m AgVmV.
~Qar> XrKH$mi dmnabm AgVm ~Q>arVrb agm`Zo {ZpH$` hmoVmV. Aemdoir ~mhoarb moVmmao
{dwVdmh nwadyZ Vr agm`Zo nwhm H$m`mpdV Ho$br OmVmV. Aem [aVrZo ~Q>ar nwhm-nwhm {dwV ^m[aV
H$aVm `oVmo. hUyZ ~Q>ar XrKH$mi H$m`j_ amhVo. ~Q>ar_`o {eem`m OmS> nQ>Q>m dmnabo`m Ag`mZo
Vo OmS> AgVmV. AZoH$ gM`r KQ> EH${V H$$Z `mMr ~Q>ar V`ma H$aVmV. OmV {d^dmVa d OmV
{dwVdmh {_i{d`mMr `moOZm `m_`o H$aVm `oV.o Aem ~Q>arnmgyZ 18 hmoQ>n`V {d^dmVa (hmoQ>O
o )
{_idVm `oV.o _moQ>mar VgoM Q>H$ `m dmhZm_`o gM`r ~Q>atMm dmna H$aVmV.
H$moaS>r ~Q>ar AmnU ao{S>Amo, KS>mi `mgmR>r dmnaVmo `mZm mW{_H$ ~Q>ar Ago hUVmV. `m
{dwV KQ>m_`o amgm`{ZH$ A{^{H$`m nwhm-nwhm KSy>Z `oVo d {S>gMmO Pmbobo ~Q>ar nwhm MmO H$aVm
`oVmV `mZm pX>dVr` ~Q>ar> hUVmV.
5.1 ~Q>atMr OmoS>Ur
AmnUmg {H$Vr _mUmV H$aQ> qH$dm hmoQ>O
o hdo AgVo `mZwgma XmoZ qH$dm OmV ~Q>ar EH$_oH$sZm
EH$ga qH$dm g_mVa OmoS>UrZo OmoS>md`mMo Vo R>a{dVmV.
CnH$aU
ao{S>Amo
{Xdm
{dOoar (Q>mM
)
B_Ogr {Xdm
_mo~mBb
~Q>ar hmoQ>O
o
l.5v
6v
9v
6v
3.6v
~Q>arMo Zmd
H$moaS>m ~Q>ar
brS> A{gS>Mm ~Q>ar
nr.nr.3 ~Q>ar
brS> A{gS>Mm ~Q>ar
nmbr_a ~Q>ar
{ZHo$b - H$S>{_`_ `mgma`m YmVyMm dmna 9 hmoQ>Mm nr.nr-3 ~Q>ar_`o Ho$bobm AgVmo.
nrnr3 ~Q>ar Aem CnH$aUm_`o dmnaVmV H$s `m CnH$aUmMr Hw$R>ho r Zo -AmU H$aVm `oV.o CXm. ao{S>Amo,
_Q>r_rQ>a B.
Vwhmbm ~Q>ar VgoM gd ~Q>ar~b g{dVa _m{hVr hdr Ag`mg nwT>rb gH$o V Wimda {_iy
eHo$b. www. answers.com
Amn`m H$m_mgmR>r `mo` ~Q>arMr {ZdS> H$er H$amdr.
W_ AmnU Oo CnH$aU dmnaUma AmhmoV `m CnH$aUm~m~V Imbrb Jmo>r _m{hVr H$$Z `m`mV.
Amn`m CnH$aUmMo BZnyQ> hmoQ>O
o {H$Vr Amho.
Amn`m CnH$aUmgmR>r {H$Vr {dwVeVr bmJUma Amho qH$dm CnH$aU {H$Vr dQ>Mo Amho.
Amn`m CnH$aUmgmR>r OmVrV OmV {H$Vr H$aQ> mdm bmJUma Amho.
Amnbo CnH$aU AmnU {XdgmVyZ {H$Vr doi Mmby R>do Uma AmhmoV.
1) ~Q>arMo hmoQ>O R>a{dUo
Amn`m CnH$aUmgmR>r bmJUm`m hmoQ>O
o nojm ~Q>arMo hmoQ>O
o WmoS>\o $ma OmV Agmdo bmJVo. Or
~Q>ar {V`mda Z_yX Ho$bo`m hmoQ>oOEdT>o nwadV Zgob {V`mgmR>r S>rgr ao`wbaoQ>a gH$sQ> OmoS>mdo
bmJVo.
`wnrEggmR>r 12 hmoQ> d 7.5 AnrAa Vmgm`m ~Q>arMr JaO AgVo. Am{U B_Ogr {X`mgmR>r
6 hmoQ> d 4.5 AnrAa Vmgm`m ~Q>arMr JaO AgVo.
2) ~Q>arMr H$aQ>Mr j_Vm R>a{dUo
mW{_H$ ~Q>arda `mMr j_Vm {_br AnrAa Vmg Aer {bhrbobr AgVo Va {Vr` ~Q>arda
AnrAa Vmg Aer {bhrbobr AgVo. `mMm AW Agm H$s EH$m VmgmV Vr ~Q>ar {H$Vr H$aQ> XoD$
eH$Vo. CXm. 80 AnrAa VmgmMr Oa ~Q>ar Agob Va Vr ~Q>ar 1 Vmg^a 80 AnrAa H$aQ> XoD$
eH$Vo. {S>gMmO hmo`mMm H$mbmdYr `m ~Q>arbm {H$Vr dQ>Mo CnH$aU OmoS>bo Amho d Vo CnH$aU
AmnU {H$Vr doi Mmb{dUma AmhmoV `mda Adb~Zy AgVo. `mgX^mVrb AmH$S>do mar Imbrb
gymMm dmna H$$Z H$aVm `oV.o
CnH$aUmMo dQ>O
o CnH$aU Mmb{d`mMm doi
~Q>arMo AnrAa Vmg =
~Q>arMo hmoQ>oO
75
CXm.: 12 hmoQ>`m ~Q>arbm Oa 9 dQ>Mm EbBS>rMm {Xdm OmoS>yZ 10 Vmg Mmby R>do md`mMm Agob
Va `mgmR>rMr ~Q>arMr {H$Vr AnrAa VmgmMr bmJob.
~Q>ar hmoQ>oO = 12 hmoQ>
doi = 10 Vmg
CnH$aUmMo dQ> = 9 dQ>
gy
CnH$aUmMo dQ>O
o CnH$aU Mmb{d`mMm doi
~Q>arMo AnrAa Vmg =
~Q>arMo hmoQ>oO
9 10
=
12
~Q>arMo AnrAa Vmg = 7.5 AnrAa Vmg
Amn`m CnH$aUmMm {S>gMm{OJ H$aQ> W_ dmMmdm. Oa Vmo CnH$aUmda {Xbobm Zgob Va
_Q>r_rQ>a`m ghm`mZo `mMo _moO_mn H$amdo.
~Q>arMr IaoXr H$a`mnydu, ~Q>arda {bhrbo`m {V`m {S>gMm{OJ`m Xam~bMr _m{hVr bjnydH $
dmMmdr. H$moU`mhr H$aQ>Mr ~Q>ar {dH$V AmUy Z`o.
~Q>arMm {S>gMm{OJ H$aQ>Mm Xa Zoh_r CnH$aUmnojm OmV Agmdm.
{XdVr` ~Q>ar
~) Xa VrZ _{h`mZr ~Q>arVrb A{gS>Mr nmVir Vnmgmdr. A{gS>Mr nmVir `mo` amIbr Jo`mZo
~Q>arMo Am`w` dmT>Vo.
gwa{jVVogX^mVrb nydgyMZm
1. BbopQ>H$ CnH$aUm`m YZ Ydw mMr ~Q>ar`m YZ Ydw mbm d F$U Ydw mMr F$U Ydw mbm bjmnydH $
`mo` Vr OmoS>Ur H$amdr.
2. H$moaS>r ~Q>ar MmO H$$ Z`o.
3. H$moUVrhr ~Q>ar Ja_ H$$ ZH$m. VgoM nmUr-AmJ d CUVm `mnmgyZ Xya R>do m.
4. Oa EImXm ~Q>ar> \w$Q>br Agob qH$dm `mMr JiVr hmoV Agob Va Vmo dmnaUo Vm~S>Vmo~ ~X H$am.
5. ~Q>ar nyU MmO Pm`mZVa bJoM ~X hmoUmam MmOa dmnamdm.
6. Amnbr ~Q>ar bjnydH $ MmO H$am.
5.4 ~Q>arMr VnmgUr
A) _mUmnojm OmV MmO H$aUo
nyU MmO Pmbo`m 12 hmoQ> ~Q>arMo hmoQ>M
o 12.6 BVHo$ AgVo.o Mm{OJ H$aVmZm ~Q>arM hmoQ>O
o
Oohm 12.6 BVHo$ hmoVo Vohm bJoMM ~Q>ar MmO H$aUo Wm~dmdo.
6 hmoQ>`m ~Q>argmR>r ho _mU 6.4 hmoQ> BVHo$ AgVo.
~) _mUmnojm H$_r {S>gMmO hmoUo
Oohm ~Q>arMo hmoQ>O
o R>adyZ {Xbo`m _mUmnojm H$_r hmoVo `mbm {S>gMm{OJ hmoQ>O
o Ago hUVmV.
12 hmoQ>o`m gM`r ~Q>arMo {S>gMm{OJ hmoQ>oO 10.2 hmoQ> BVHo$ Amho Va 6 hmoQ>`m
~Q>arMo {S>gMm{OJ hmoQ>O
o 5.2 BVHo$ Amho. Oa `m nojm H$_r hmoQ>O
o Pmbo Va Vr ~Q>ar _mUmnojm
OmV {S>gOmM hmoV.o
~Q>arMo `m hmoQ>oOnojm H$_r hmoQ>oO Pm`mg `m ~Q>arda MmbUmao CnH$aU ~X H$amdo d ~Q>ar
Mm{OJbm bmdmdr.
77
n[a{e> (gX^gyMr)
drO{~bmMr qH$_V H$mT>U.o
KWH nVrZo ~rO{~bmMr qH$_V H$mT>U.o
KWH - Kilo watt Hour.
KW - {H$bmo dQ>
H - Vmg.
1000 dQ> = 1 {H$bmo dQ>
78
Xwgam AH$
JwUH$XhmMm KmVmH$
ZmaJr
3
qH$_VrVrb
~XbmMo _mU
gmoZoar
5%
aJ
bmb
{hadm
VVm_`o {Xbobr aJmMr qH$_V 2
5
amoYmMr qH$_V (R) = 25 103
= 25 1000
= 25000
R = 25 {H$bmoAmoh_ Am{U + 5% qH$_VrVrb \$aH$mMo _mU
aJVVm
H$mim Vn{H$ar bmb ZmaJr {ndim {hadm {Zim Om^im H$aS>m
0
1
2
3
4
5
6
7
8
nmT>am
9
www.kwalityindia.com
2)www.globalsources.com
www.ledsupply.com
5)www.eled.com
www.howstuffwork.com
8)www.electronics-lab.com
www.candlepowerforums.com
3) www.superbrightleds.com
6) www.globalspec.com
~Q>arMo {Z_mVo
1) E_. Eg. EQ>am`Pog,
14/4 AmZX BS>pQ>`b BQ>Qo >, AmZXZJa, ^mogar, nwUo 26. Xya^mf H$. : 020-27124324
2) gZ{dZ EQ>am`Pog,
408/1, JwbQ>Ho $S>r, dmaJoQ>, nwUo - gmVmam aVm, nwUo 37.
Xya^mf H$. : 020-24267182, 24272049
79
VwbZm_H$ VVm
Imbrb {Xbo`m V`m_`o,
~~, grE\$EbMm {Xdm d EbBSrMm {Xdm ho gd {Xdo Odinmg 200 `w_o g BVH$m H$me
XoVmV. grE\$Eb`m {X`mgmR>r ~~nojm EH$ MVwWme nQ> {dwVe$s bmJVo Va EbBS>r`m {X`mgmR>r
grE\$Eb`m {X`mnj
o m EH$ {Vr`me nQ> {dwVeVr bmJVo.
H$.
H$memMr VrdVm
~~
grE\$EbMm {Xdm EbBS>r {Xdm
1.
200 `w_o g
25 dQ>
5-6 dQ>
1.8-2 dQ>
2.
450 `w_o g
40 dQ>
8 dQ>
6 dQ>
3.
600-700 `w_o g
60 dQ>
14 dQ>
12 dQ>
4
950 `w_o g
75 dQ>
18-20 dQ>
5
1200 `w_o g
100 dQ>
20-25 dQ>
6
1600 `w_o g
125 dQ>
26-30 dQ>
7
1900 `w_o g
150 dQ>
35-42 dQ>
{dwVeVrMm dmna ~~, grE\$Eb d EbBS>r {X`mgmR>r doJdoJim AgVmo.
{dkmZ Aml_, nm~i `oWo grE\$EbMo {Xdo nU V`ma Ho$bobo AmhoV. `m {X`mMo d{eQ> Ago
Amho H$s Oohm EImXr bmoago Q > Q>~y Iam~ hmoVo Vohm `mVrb H$mhr BboQ>m{ ZH$ KQ>H$ Oimbo`m qH$dm
Iam~ Pmbo`m grE\$Eb_`o dmnaVm `oVmV. Ago KQ>H$ ~mOmamVgwXm CnbY AmhoV.
81