PANDUAN

PENANAMAN
CENDAWAN
SAMSIDAR HJ SILING

2013

PANDUAN PENANAMAN CENDAWAN

1.0

PENGENALAN
Pasti ramai di luar sana yang suka makan makanan berasaskan cendawan

tetapi masih belum jelas atau tidak tahu khasiat yang terkandung dalam cendawan.
Cendawan ialah sejenis kulat yang tumbuh di atas tanah atau sumber nutriennya.
Cendawan

turut

diiktiraf

sebagai

herba

yang

berguna

kepada

manusia.

Sesetengahnya tumbuh meliar manakala sesetengah lagi ditanam oleh manusia

sebagai makanan dan untuk tujuan perubatan. Kajian mendapati cendawan boleh
mengurangkan kandungan gula dan menambah insulin di dalam darah, membunuh
beberapa jenis virus yang yang membawa penyakit berjangkit dan turut berperanan
sebagai agen mempertahankan badan dari serangan barah. Namun tidak semua
cendawan boleh dimakan dan ada juga cendawan yang beracun.
Cendawan adalah satu tanaman istimewa yang tidak melakukan proses
fotosintesis untuk mendapatkan makanan. Cendawan mendapatkan sumber
makanannya daripada bahan organik yang kompleks melalui tisu tumbuhan dan
binatang yang hidup atau mati. Cendawan tergolong dalam keluarga kulat ataupun
fungus. Cendawan mengandungi zat makanan dan vitamin yang tinggi berbanding
sayur-sayuran yang lain. Pada masa kini, tanaman cendawan mendapat sambutan
yang hangat disebabkan proses penanamannya yang mudah, murah dan boleh
diperolehi dalam jangkamasa yang pendek. Diantara cendawan yang terkenal ialah
cendawan tiram (Pleurotus sajorcaju), cendawan butang (Agaricus Specisis),
cendawan shiitake (Letinus edodes ), cendawan jerami (Rolrariella Rolraceae),
cendawan telinga kera (Auricularia Polytricha), cendawan abalone (Pleurotus
Cystdiosus) dan cendawan Ling Tze (Ganoderma Lucidum)
2.0

PENGURUSAN

2.1

Pembinaan Rumah Cendawan

Langkah pertama untuk penanaman cendawan adalah dengan menyediakan

rumah cendawan. Rumah cendawan merupakan sebuah tempat persekitaran yang

terkawal bagi penanaman cendawan. Ukuran standard bagi rumah cendawan
adalah 20' x 50'. Bumbung bangsal cendawan dan dindingnya diperbuat daripada

daun nipah. Ini adalah disebabkan untuk

mengekalkan

suhu

yang

rendah

supaya

sesuai untuk pertumbuhan cendawan. Jaring

dipasang

di

dinding

untuk

mengelakkan

serangan perosak. Kawasan rumah cendawan

dibahagikan kepada ruang penyediaan, ruang
pengukusan, bilik suntik, bilik pemeraman dan
ruang pengeluaran hasil.
Rumah cendawan
2.2

Penyediaan Beg Cendawan

Setelah rumah cendawan disediakan, seterusnya beg cendawan perlu

disediakan sebagai media tempat miselium cendawan tumbuh. Langkah penyediaan

beg cendawan adalah dengan menggaulkan habuk kayu getah, dedak dan kapur
pertanian pada kadar 100:10:1 mengikut berat. Kemudian, habuk kayu disiram
dengan air sehingga habuk kayu tidak berderai apabila dikepal. Campuran habuk
kayu dimasukkan ke dalam beg plastik dan dihentak sehingga padat. Langkah
terakhir adalah dengan memasang leher dan tutup penutup dengan sedikit kapas.

Habuk kayu
2.3

Proses memasang tutup cendawan Beg cendawan yang siap

Pengukusan Beg Cendawan

Selepas penyediaan beg cendawan, pengukusan perlu dijalankan untuk

membunuh segala organisma yang terdapat didalam habuk kayu dan juga bertujuan
untuk mengelakkan pencemaran. Beg cendawan perlu dikukus selama 5 6 jam di
dalam tong dram. Tong dram perlu diletakkan lapik setinggi 12cm dan isikan air

sama paras dengan tinggi pelapik. Beg cendawan yang telah dikukus disejukkan
selama 2 malam.
2.4

Pemilihan Benih Cendawan

Benih cendawan seharusnya dipilih dengan baik bagi memastikan hanya

cendawan

yang

berkualiti

dihasilkan.

Miselium

yang

miselium yang

kelihatan putih seperti kapas

dan

penuh hingga ke bawah botol

tumbuh

benih.

Benih

yang berwarna

dapat

baik

adalah

perang

dan

mengeluarkan

cairan seperti minyak, berbau

masam

berulat

dan

hendaklah

dielakkan

kerana simptom ini menunjukkan benih-benih ini telah tua dan tidak aktif.
2.5

Penyuntikan Benih
Selepas pengukusan beg cendawan dan pemilihan benih telah dilakukan,

kerja yang mesti dijalankan ialah penyuntikan benih di dalam bilik khas. Prosedur
penyuntikan benih adalah dengan melayurkan pencungkil besi di atas api untuk
membunuh semua organisma yang boleh menyebabkan pencemaran. Benih
cendawan dihancurkan dengan pencungkil yang telah dilayur tadi. Selepas itu,
anggaran satu sudu besar benih cendawan dimasukkan ke dalam beg. Penutup beg
cendawan dilayurkan dan tarikh penyuntikan benih dicatatkan. Beg cendawan
dieramkan selama 30-35 hari sehingga miselium cendawan memenuhi beg.
2.6

Memungut Hasil
Cendawan

yang

telah

berkembang

dipungut sebelum bahagian tepi kelilingnya

menjadi berombak dan pecah. Kemudian, tutup
kembali mulut beg cendawan dan rehatkan beg
tersebut selama 7-10 hari sebelum dibuka
semula untuk pengeluaran hasil berikutnya.
Kutipan hasil pertama cendawan ialah antara 4060

hari selepas menyuntik benih.

Kutipan

berikutnya pula adalah selepas 10-14 hari beg

direhatkan. Sekali kutipan hasil boleh mencapai jumlah sebanyak 60-80 g/beg dan
satu beg cendawan boleh memberikan 5-6 kali kutipan hasil untuk selama 3-4 bulan.
Cendawan yang telah dipetik boleh disimpan dalam peti sejuk pada suhu 5-10 C
selama 2 hingga 3 hari.
3.0

PENYAKIT DAN PEROSAK

Perosak yang biasa menyerang tanaman cendawan ialah tikus, lalat

(Drosophila), lipas, hama dan nematod. Kulat-kulat yang biasa menyerang substrat
ialah Penicillium, Aspergillus dan Trichoderma. Untuk mengawal musuh dan
penyakit, rumah cendawan dan rak-rak hendaklah dibersihkan dan dirawat
menggunakan bahan kimia seperti Dettol dan Lysol. Pembersihan hendaklah
dilakukan selepas setiap kali musim penanaman.
4.0

PEMASARAN
Pemasaran adalah faktor yang paling mustahak diambil kira dalam

perusahaan cendawan...Kunci utama kepada bisnes cendawan yang berjaya ialah

dengan mendapatkan pembeli yang tetap / terjamin dan pengusaha berupaya
menghasilkan pengeluaran cendawan yang tetap. Biasanya cendawan segar
dibungkus dan dijual dalam paket 100g.
5.0

KESIMPULAN
Industri cendawan adalah salah satu cabang bidang pertanian yang diberi

penekanan oleh kerajaan. Matlamat dan objektif kerajaan dalam menjadikan Industri
cendawan ini adalah perniagaan sangat menggalakkan sehingga ramai yang
sanggup berusaha keras dalam menghadapi cabaran tersebut.

Diharap panduan ini akan menjadi maklumat tambahan atau rujukan kepada
masyarakat. Selain itu diharapkan panduan ini dapat membantu masyarakat yang
ingin menjadikan pertanian sebagai perniagaan dan memilih tanaman cendawan
sebagai bidang usaha.