LIMA CONTOH KARYA AGUNG

Karyaagungyangdipilihterdiridaripada
(i)SulalatusSalatin
(ii)BustanalKatibin
(iii)TuhfatalNafis
(iv)HikayatAbdullah
(v)HikayatHangTuah
(i)SULALATUSSALATIN

Sulalatus Salatin Sejarah Melayu merupakan satu karya sejarah berkaitan

kebangkitan, kegemilangan dan kejatuhan zaman Kesultanan Melayu
Melaka yang ditulis oleh beberapa orang pengarang Melayu. Ketika
Feringgi (Portugis) menakluk Melaka, salinan Sejarah Melayu telah dibawa
ke Goa. Sejarah Melayu ditulis di Melaka dan dibawa bersama semasa
Sultan Mahmud Syah berundur dari Melaka pada tahun 1511. Naskhah
asal ini kemudian dibawa ke Johor dari Kampar pada tahun 1528. Portugis
merampas naskhah Sejarah Melayu pada tahun 1536 semasa menyerang
Johor Lama. Naskhah ini kemudian dibawa balik ke Johor oleh Orang Kaya
Suguh. Terdapat sekurang-kurangnya 29 versi tetapi versi yang paling
mashyur adalah versi Shellabear. Menurut pengenalan Sejarah Melayu
naskah Shellabear, Yang diPertuan Raja di Hilir Sultan Abdullah Muayat
Syah ibnil Sultan Abdul Jalil Syah telah mengutuskan Seri Nara Wangsa
Tun Bambang untuk memerintah Bendahara Paduka Raja Tun
Muhammad@Mahmud (Tun Sri Lanang) pada hari Khamis, 12 Rabiul Awal
1021 bersamaan 13 Mei 1612 agar menyunting salinan Sejarah Melayu
yang dibawa oleh Orang Kaya Sogoh dari Goa/Gowa.Tun Sri Lanang telah

menghasilkan sebanyak 15 bab dalam Sulalatus Salatin ini. Dalam setiap

bab, dipecahkan pula kepada beberapa bab-bab kecil mengikut
kesesuaian penulisannya.

(ii)BUSTANALKATIBIN
Bustanu al-Katibin lis-Sibyan al-Mutaallimin atau lebih dikenali sebagai
Bustan al-Katibin merupakan Kitab Perkebunan Jurutulis bagi Kanak-kanak
yang Hendak Belajar. Kitab tersebut merupakan salah satu karya yang
ditulis oleh penulis tersohor, ilmuwan dan budayawan Melayu terulung
iaitu Raja Ali Haji yang berasal dari Pulau Penyengat, Kepulauan Riau.
Karya tersebut merupakan tulisan paling awal yang berkisar tentang
bahasa Melayu. Kitab yang mempunyai pelbagai maklumat tentang
tatabahasa Melayu ini siap dikarang pada 1267 Hijrah bersamaan dengan
tahun 1850 Masihi. Tulisan dalam karya ini menggunakan skrip tulisan
Jawi/Arab yang berbentuk gaya khat jenis nasytalik. Jenis tulisan khat
tersebut mempunyai ciri-ciri tulisan yang tegap, seimbang, konsisten dan
indah.
Raja Ali Haji telah membahagikan kitab ini kepada tiga bahagian
kandungan. TigabahagiantersebutterdiridaripadabahagianMukadimahataubahagian
pendahuluan,bahagianFasalFasalyangmengandungi30Fasalkesemuanyadanbahagian
Khatimahataubahagianpenutup.BahagianMukadimahmembincangkantentangkelebihan
ilmu,akal,adabdanbudibahasa.BahagiankeduadalamBustanalKatibinterdiridaripada
30Fasal.Fasalfasaltersebutpuladibahagikankepadaenamtopik.Pembahagianenamtopic
tersebutadalahmenikutfasalsepertiFasal1hinggaFasal9,Fasal10hinggaFasal13,Fasal
14danFasal15,Fasal16hinggaFasal28,Fasal29danFasal30.Fasal1hinggaFasal9
membincangkantentangperaturanejaanJawibahasaMelayu.Peraturantersebut
menerangkanterdapat30abjadbahasaArabdengantambahanempatabjadlain,iaituca,ga,
ngadannyauntukdigunakansebagaifonemMelayu.Topikkeduayangdibincangkandalam
kitabtersebutadalahberkaitanhuraiantentangkelaskata.TopiktersebutterletakdalamFasal
10hinggaFasal13.Kelaskatadibahagikankepadatigagolongan,iaitukelaskataisimatau
katanama,kelaskatafiilataukatakerjadankelaskataharfataukatapartikel.Fasal14dan
Fasal15pulamenerangkantentangtopikunitunittatabahasayangterdiridaripadaayatatau
klausa,frasadanperkataan.Fasal16hinggaFasal28adalahberkaitandenganpelbagai
binaansintaksis.Fasal29pulaberkaitanprinsipdanperaturanmenyusunperkataandalam
membuatkarangan,iaituperkarayangperludiutamakandandidahulukandalampenulisan
sesebuahkarangan.Fasal30merupakansambunganprinsipdanperaturandalamFasal29.
Pengarang,iaituRajaAliHajimenerangkansecaraterperincitermasuklahpenggunaan
bahasarajaraja.
Selainitu,kaedahmembuatsuratkirimanlengkapyangterdiridaripadapendahuluan,
kandungandanpenutupturutdibincangkandalamfasalini.BahagianKhatimahatau
bahagianpenutuppulamengandungitigapesanandaripadaRajaAliHaji.Pesananpertama
ditujukankepadaparapenuntutsupayasentiasamematuhiadab,syaratdanperaturan
menuntutilmu.Pesanankeduapuladitujukankepadaparaguru.Paraguruperlulahmengajar
secaratertibmengikutsusunanbabdanfasal.Pesananterakhirditujukankepadapara
penyalinkitabtersebutsupayatidakmengurangkanataumelebihlebihkanisikandungan
yangterkandungdalamkitab.RajaAliHajimengakhiripenulisandalamkitabtersebut
denganselawatdansalamkeatasRasulullahS.A.W,keluargadansahabatnya.Beliaujuga

memanjatkankesyukurankepadaAllahS.W.TdenganucapanalhamdulillahiRabbi
lalamin.
(iii)TUHFATALNAFIS

KaryaTuhfatalNafisyangbermaksudhadiahpalingberhargamerupakansebuahkarya
sejarahyangmengisahkantentangsejarahKepulauanRiauLingga,Siak,KalimantanBarat,
SulawesiSelatandanBetawipadaawalabadke19.TuhfatalNafismerupakanbukusejarah
karanganRajaAliHaji,sasterawandariRiaudanpangeranKesultananRiauLingga
keturunanBugis.Bukuiniditulispadatahun1885dalamhurufJawi.Karyatersebutjuga
merupakankitabsejarahygterpentingdalamkesusasteraanMelayuselepasSulalatusSalatin
karyaTunSeriLanang,seorangBendaharadiJohorsekitartahun1612.
PenulisankaryaagunginitelahdimulakanolehRajaHajiAhmaddanditeruskan
hinggaselesaiolehanaknyaRajaAliHaji.Memandangkankedudukanmerekaygistimewa

dalamkalanganahliahliistanasezaman,keduaduatokohtersebutdapatmenggabungkan
bakatdanpengalamanmasingmasinguntukmelahirkansatusejarahbangsaMelayuygunik.
MenurutVirginiaMatheson,penterjemahkaryaagungini,pengarangTuhfatalNafislebih
cenderungdengansukukaumBugis.HalinikeranatemaTuhfatalNafisdikatakanlebih
cenderungkepadaceritarajarajadanrakyatBugisataulebihdikenalisebagaiBugiscentric(
ArbaiyahMohdNor,2002:125).
Selainitu,pengarangnyajugamenjadikankaryatrsebutsebagaialatuntuk
mempertahankankedudukansukuBugisdalamKesultananMelayuterutamanyanegeri
Johor.KaryainijugabukansekadarmengangkatmartabatkaumBugistetapiiaturut
memuatkansentimentataugambarantidakbaikataunegativekepadamusuhmusuhkaum
BugissepertiRajaKecildansukukaumnyadiMinangkabaudankaumMelayusendiri.
Karyainimembawapembacanyamengenalitentangkebudayaan,ketinggiandan
kemakmuranperdagangankerajaanJohor.Iajugamemaparkankisahtentangpengalaman
pendudukdisekitargugusankepulauanMelayusebelumdansesudahkedatangankuasa
kuasaEropah.TuhfatalNafismemberikangambaranyangcukupmenarikberkisartentang
kehidupanhariandiPulauPenyengatiaitupusatpentadbirankerajaan.Karyaini
menceritakantentangsejarahKerajaanRiauLingga,sebuahkerajaanMelayuselepas
kejatuhankerajaanKesultanananMelaka.Menurutpengkaji,karyainimerupakankarya
sejarahMelayuyangpalingkompleksdancanggihantarasemuakaryaMelayuyangdikarang
sebelumabadke20.Latarperistiwameliputijangkawaktudariawalabadke17hingga
pertengahanabadke19.TuhfatalNafismeliputipenceritaantentangkerajaanMelayudi
SemenanjungMelayu,KalimantanBarat,SulawesiSelatan,danBetawi.TuhfatalNafis
dimulakandenganringkasanyangdiambildaripadaSulalatusSalatinatauSejarahMelayu.
Kemudian,penulisannyamenceritakandenganlebihterperincitentangsejarahKesultanan
JohorRiau.WatakdinamikatauwatakutamadalamTuhfatalNafisadalahorangorang
Bugisyangdikatakangagahdanberdiplomasisehinggakandapatmeraihkedudukanpenting
dinegerinegeriRiau,Selangor,SambasdanMatanSukadana.
Secararingkasnya,babbabdalamkaryaTuhfatalNafismerangkumitajuktajuk
yangberkaitansepertiRajarajaMelayuPertamadanSalasilahMelayu,RajarajaSiakdan
SalasilahMereka,SalasilahKeturunanBugis,RajaKechik,BugisdiMempawah,Perbalahan
antaraPerakdanSelangor,BelandaMenetapdiTanjungPinangdanTengkuHusinMenjadi
SultanSingapura.
(iv)HIKAYATABDULLAH

HikayatAbdullahmerupakansatukaryaagungyangmemperihalkanpengalamandankisah
hidupsebenarAbdullahbinAbdulKadirMunsyisejakdilahirkansehinggameninggaldunia.
HikayatiniditulisolehAbdullahMunsyi.Catatanmengenaiperistiwayangberlakudalam
hidupAbdullahMunsyijugadiabadikandiatasanaskahcapbatudantulisanJawidi
SingapurapadaMac1949.Abdullahseringkalimencatatkansemuaperistiwayangberlakudi
tempatkelahirannyaiaituKotaMelaka.
Selainitu,beliaujugamencatatkantentangpelayarannyakeSingapuradalamhikayat
inidanmengkritiksuasanasosialyangbersifatnegatifpadaketikaitu.Kritikanyang
disampaikanolehAbdullahturutmenjuruskepadasikappemerintahyangmementingkandiri
danmudahtermakandenganpujukrayupenjajahsertasikaporangMelayuitusendiriyang
tidakmahumengubahkehidupanmerekasupayamenjadilebihbaik.Kritikantersebuttelah
menyebabkanAbdullahdigelarsebagaiAbdullahPaderiolehorangMelayu.Gelaran
tersebuttimbuljugadisebabkanolehkeranaAbdullahseringmembantuorangputih.Sebagai
contohialahbeliauditugaskanuntukmenyalindanmembaikpulihterjemahanKitabInjilke
dalambahasaMelayubertulisanJawi.Beliauturutmengkritikgolonganpenjajahiaitu
denganmenyatakanbahawagolonganpenjajahhanyatahumengambilkesempatanatas
kelemahanorangMelayu.HikayatAbdullahyangdiselenggarakanolehHamzahHamdani
mempunyai23bab.Setiapbabmempunyaiceritadankisahkisahyangtersendiri.
(v)HIKAYATHANGTUAH

HikayatHangTuahmerupakanpenceritaanberkaitanseorangtokohdanwatakmanusiayang
bernamaHangTuah.Pengarangmengolahjalanceritaberlatarbelakangkanzaman
KesultananMelayuMelaka.HangTuahtelahberkhidmatdenganKesultananMelayu
Melaka.HangTuahdigambarkanindividuyangamattaatsetiakepadarajasehingga
sanggupmelakukanapasahaja.HangTuahtelahmenumpukanseluruhkhidmatdan
nyawanyakepadaraja.HangTuahmisalnyadianggapsebagailambangkekuasaandan
kebesarankerajaanMelayuMelaka.Namanamatempatyangdigunakandidalamhikayat
sememangnyawujuddansepertiMelaka,Palembang,Inderpura,Temasik,Chinadan
sebagainya.DalamHikayatHangTuahbanyakmemerihalkankegiatanmanusia.Hikayat
HangTuahtidakmempunyairangkamasayangjelas.HangTuahdikatakanhidupsepanjang
zamanKesultananMelayuMelakadanhilangpenceritaannnyaselepasMelakaditaklukioleh
Portugis.
PelakudantokohutamadalamHikayatHangTuahbanyakmelampauibatasmanusia.
Kebolehannyayangluarbiasadiciptaolehpenulissehinggaadayangberpendapatbahawa
HangTuahhanyalahsuatukisahdongengsahaja.HikayatHangTuahmerupakankarya
sasteraepik.MenurutAbuHassanSham(1975),hikayatinidianggapepikkeranaia
menceritakantentangkisahseorangpahlawanyangdiagungkanolehmasyarakat,mempunyai
sifatluarbiasa,latarmasayangpanjangdanlatartempatyangmencakupiseluruhdunia.
SUMBER
http://www.slideshare.net/ZAZA132/karyaagungkomplete13237346
http://www.syarifhade.com/index.php?option=com_content&view=article&id=133:bustanal
katibinkitabtatabahasamelayupertamakaryaanaknegeri&catid=40:filologi&Itemid=37
http://jtopan.blogspot.com/2011/07/rajaalihajisalasilahbugisdan.html
A.Samad Ahmad (2008). Edisi pelajar: sulalatus salatin sejarah melayu. Kuala Lumpur:
Dewan
Bahasa dan Pustaka

Manuskrip Islam tertua di kepulauan Nusantara ditemukan di Terengganu,

Malaysia. Manuskrip ini bernama Batu Bersurat yang dibuat tahun 1303 (abad 14).
Tulisan ini menyatakan tentang penyebaran dan para pemeluk Islam pada saat itu.
Manuskrip ini sudah diteliti oleh ahli-ahli Sejarah dan Arkeolog Islam di Malaysia
seperti Prof.Syed Naquib Alatas dan lainnya, semua menyimpulkan manuskrip ini
sebagai yang tertua di Asia Tenggara.
Yang kedua, masih di abad 14, pada tahun 1310, ditemukan syair tentang
keislaman yang ditulis dalam bahasa Melayu dengan huruf Jawi di Minya Tujoh,
Aceh. Kerananya para pakar sepakat bahawa perkembangan karya ulamak yang
ditulis dengan huruf Jawi sudah berkembang pada Abad 14 pada masa Kekhalifahan
Samudra Pasai dan Kekhalifahan Islam lain di Semenanjung Melaka. Pada usia yang
lebih muda pada abad 1617, di daerah lain juga ditemukan mansukrip seperti,
Hikayat Raja-Raja Pasai, Hikayat Melayu, Hikayat Aceh, Hikayat Hasanuddin, Babat
Tanah Jawi, Babad Cirebon, Babat Banten, Carita Purwaka Caruban Nagari. Di Nusa
Tenggara ditemukan Syair Kerajaan Bima, BoSangaji Kai Catatan Kerajaan Bima.
Dari Maluku ada Hikayat Hitu. Di Sulawesi ada Hikayat Goa, Hikayat Wajo dan
lainnya.
Sebahagian besar manuskrip berada di Belanda, tepatnya di Universiti Leiden. Pada
masa penjajahan Belanda, mereka melakukan pengumpulan, kemudian melakukan
pencurian dan terjemahan terhadap manuskrip-manuskrip Islam klasik untuk
kepentingan mereka. Di antaranya, untuk meneruskan penjajahan dan
menghilangkan jejak peradaban Islam dari sumbernya aslinya di Timur Tengah.
Dengan dirampasnya karya-karya para ulamak, umat Islam di Nusantara menjadi
kehilangan sumber otentik perkembangan Islam. Inilah yang menyebabkan
penjajahan berlangsung hingga ratusan tahun.
Manuskrip dengan huruf Jawi dan bahasa Melayu yang ada di Perpustakaan Nasional
Jakarta hanya sekitar 1.000 naskah. Yang lainnya, yang menggunakan huruf Arab
atau bahasa Arab jumlahnya lebih sedikit. Sementara di Belanda, manuskrip Islam
asal Indonesia yang ditulis dengan bahasa Jawi mencapai lebih dari 5.000 naskah.
Belum lagi manuskrip yang ditulis dengan huruf Arab dan bahasa Arab, jumlahnya
jauh lebih banyak. Mereka melakukan pengumpulan kemudian diangkut ke Belanda
dari seluruh daerah di Indonesia. Jika anda berpeluang ke Leiden, anda akan melihat
karya asli Sunan Bonang, Ar Raniri, Hikayat Aceh, Hikayat Melayu, Babat Tanah
Jawi dan lainnya. Di Indonesia hanya ada salinan sahaja.

R.O Winstedt pula yang banyak mengkaji tentang sejarah dan kebudayaan Melayu
juga cenderung menerima teori peranan pendakwah yang berasal dari Benua Kecil
India dalam proses pengislaman orang Melayu. Walaupun dalam tulisannya Winstedt
tidak menolak peranan penting yang dimainkan oleh orang Arab dalam proses
pengislaman orang Melayu yang sebahagiannya disumbangkan melalui proses
perkahwinan dengan wanita tempatan, namun beliau tidak yakin bahawa orang Arab
mempunyai pengaruh yang besar dalam proses tersebut. Pada pendapat beliau,
peranan penting yang dimainkan oleh orang Arab hanyalah dalam mempercepatkan
proses ini dan hanya berlaku selepas penggunaan kapal asap. Orang Arab yang
memainkan peranan ini pula datangnya dari Hadhramaut.
Dalam beberapa tulisannya juga Winstedt juga mengemukakan pandangan bahawa
orang Melayu tidak begitu terbuka menerima agama Islam yang dibawa oleh orang
Arab sebagai kepercayaan mereka. Bagi menyokong pandangannya, Winstedt telah
memberikan beberapa contoh yang agak melucukan tentang perkara tersebut. Ini
termasuklah dengan merujuk kepada buku Sejarah Melayu tentang kesulitan yang
dialami oleh pendakwah Arab apabila mengajar agama tersebut kepada orang
Melayu. Sebagai contoh, Winstedt telah menjadikan peristiwa Makdum Sadar Jahan
mengajar Tun Mai Ulat Bulu atau nama asalnya Tun Muyiddin anak kepada Tun
Zainul Abidin sebagai contoh. Dalam peristiwa tersebut Tun Mai Ulat Bulu dikatakan
menghadapi kesulitan membunyikan perkataan-perkataan Arab yang diajar oleh
Makdum Sadar Jahan. Apabila ditegur kelemahannya itu Tun Mai Ulat Bulu
menjawab dengan mengatakan bahawa bahasa Arab bukan bahasa pertuturannya
dan Makdum juga berhadapan masalah yang sama apabila menyebut perkataan
dalam bahasa Melayu. Hujah Tun Mai Ulat Bulu ini menimbulkan kemarahan Makdum
Sadar Jahan sehingga menyebabkan beliau enggan mengajar beliau lagi.

Duit emas yang dijumpai tertanam didalam tempayan di Pulau Langkawi. Taktik menanam
bukti sama seperti Makam Sultan Muhiyuddin Mansur Syah dan makam Sheikh Abdul Qadir
ibni Hussain Syah Alirah sewaktu Thai menjajah Kedah selama 5 tahun dengan izin
Inggeris.

DUIT SYILING PATANI @ PITIS

Rekabentuknya berlubang ditengah, jelas ada pengaruh China pada duit syiling ini.

DUIT @PITIS PATANI DARI ZAMAN LANGKASUKA

Jelas rekabentuk bunga lotus atau teratai digunakan pada permukaan duit ini. Ciri-ciri teratai
ini hanya kedapatan pada makam-makam di raja Siam yang banyak di Kedah. Keturunan
Raja Siam islam ini berasal dari Xinjiang di negeri China.

Peta tahun 1744

"Empire of the Great Monggol", Peta tahun 1744 ini menunjukkan kebesaran Kerajaan Islam
Monggol di India dan sebahagian Kerajaan Benua Islam Siam Nagara Kedah termasuk
Toung Oo, Siam, Langkasuka, Acheh dan sebahagian Melaka. Sebab itulah dalam mengkaji
sejarah bangsa melayu perlu skop yang lebih besar dan tidak fokus kepada jajahan
Malaysia hari ini sahaja. Kerajaan Siam Islam bercantum dengan Kerajaan Monggol India
apabila Zahiruddin Babur Syah berkahwin dengan Mahin Inta Tiral@Tunku Nur Aisyah ibni
Sultan Rijaluddin Mohammad Johan Syah (Parameswara Melaka), dalam tahun 1530.